c san

Chuyn Ci cch hnh chnh

mc lc (S 3 thng 8/2002)

Tng quan v ci cch hnh chnh

2 V ci cch hnh chnh Vit Nam
Ts. Phm Tun Khi

2 Ci cch hnh chnh c quan hnh chnh nh nc hot ng hiu qu v gn dn

THs. Hong Vn Sao

2 Tm l dn tc vi ci cch hnh chnh

GS. Thi ng

2 Kha cnh chnh tr ca ci cch hnh chnh

TS. Nguyn S Dng

2 Phn cp qun l trung ng - a phng: Mt s vn l lun v thc tin

ThS. Trng c Linh

Chnh ph
2 i mi c cu t chc Chnh ph
ThS. Nguyn Th Hnh

2 Thm quyn ca B, c quan ngang B

TS. Hong Th Ngn

2 Vn u quyn v giao quyn

Nguyn Hong

2 Thanh tra B, ngnh - Cn quy v mt mi

Trng Khnh Hon

Chnh quyn a phng

2 M hnh t chc chnh quyn a phng trn th gii v Vit Nam
Hng Trn Kiu Dung

2 Quy m x v m hnh chnh quyn x: Cn mt s i mi cn bn

PGS.TS. Bi Xun c

2 Chnh quyn cp x - Mt s vn t ra hin nay

TS. ng nh Tn - ng Minh Tun

2 Ch chnh sch i vi cn b chnh quyn c s: Thc trng v gii php

Mc Minh Sn

2 Trng thn v vai tr t qun cng ng dn c c s

Nguyn Hong Anh

Thc tin ci cch

2 To m khoa hc "Ci cch hnh chnh TP. H Ch Minh: Mt s vn l lun v thc tin"
NCLP

2 Thc hin Ngh nh v phn cp qun l cho TP. H Ch Minh

Mai Quc Bnh

2 p dng ISO 9000 trong cung cp dch v cng

Dip Vn Sn

2 Vn th im dch v hnh chnh cng H Ni

GS.TSKH. T in

Kinh nghim nc ngoi

2 Nhng c im ch yu ca qu trnh ci cch th ch hnh chnh Trung Quc
Phm S Thnh

quy m x v m hnh chnh quyn x:

cn mt s i mi cn bn
PGS.TS. Bi Xun c

Tm tt: im qua lch s ca chnh quyn c s, xc nh chnh quyn c s l g, tc gi xy

dng quan im v m hnh mi v chnh quyn x.

Trong lch s nc ta, v mt t chc chnh quyn, x lun c xc nh l n v hnh chnh cp c

s, tc cp thp nht, st vi dn c (sau ny c thm th trn v phng). Tuy nhin, quy m x, cch
thc t chc chnh quyn x th khc nhau theo tng giai on lch s. Hin ti, quy m x v c
bn c xc nh theo nhng quy nh ban hnh t sau cch mng thng Tm- m nay tr thnh
truyn thng: x c mt din tch v s dn nht nh1. Di x l cc lng, thn hay p, bn. Trong
qu trnh nghin cu i mi t chc chnh quyn c s, c vn ang ni ln hin nay l: quy m
x v m hnh chnh quyn x nn nh th no? Bi vit ny xin c nu mt vi kin v vn .
1. Mt s nt v lch s
Cho n trc Cch mng thng Tm 1945, x l n v hnh chnh cp thp nht (cp c s) trong
h thng chnh quyn Nh nc, c t chc gn lin vi cc lng, thn, p ( min xui), bn (
min ni)- l nhng n v dn c hnh thnh mt cch t nhin- c Nh nc xc nh lun l n v
hnh chnh. Khi nim lng x (lng- n v dn c gn lin vi x- n v hnh chnh) c ngun gc
t .
V mt lch s, n v hnh chnh lng- x ch bt u c p dng bi chnh quyn cai tr phng
bc trong thi Bc thuc (trc , trong thi dng nc, cc lng, bn (cn gi l k, ch, ching) l
cc cng x t qun. l mt n v qun c ca cc nhm dn c cng canh tc trn mt khu vc
m h c cng khai ph. ng u cng x l B chnh- tng t nh gi lng. Bn cnh c Hi
ng cng x gm nhng ngi do cc thnh vin cng x c ra gii quyt v t chc mi hot
ng ca cng x. Nh Triu, v tip n nh Ty Hn chia nc ta thnh qun, huyn (Nh Triu
chia u Lc thnh 2 qun, ng u mi qun l Quan s hay in s, Nh Ty Hn chia thnh 9
qun, ng u l Thi th (ph trch dn s) v u (ph trch qun s), di l cc huyn (l
cc b thi Hng Vng) ng u l Huyn lnh), cha c x. n i nh ng (TKVII n TK X),
n v hnh chnh c p xung cc lng, bn: Nc chia thnh chu (12 chu), ng u l Th s;
chu chia thnh huyn, ng u l Huyn lnh; huyn chia thnh hng, ng u l Hng trng; hng chia thnh x, ng u l X trng. X l n v hnh chnh gn lin vi mi lng, bn.
Sau khi ginh c lp, cc triu i phong kin Vit Nam bt u tin hnh t chc li b my chnh
quyn a phng, trong c cp c s. n v hnh chnh lng - x t y mi c th c coi l
n v hnh chnh c s ca nn hnh chnh Nh nc Vit Nam mt cch chnh thc. cc triu
Khc, Ng, inh, Tin L, x l n v hnh chnh cui cng sau l, ph, chu, gip (i t hng).
ng u x l Chnh lnh trng v Ph lnh trng. Nh L (TKXI-XII) gi l thn. Vic i gi
x l thn theo cc nh s hc, c l l gi theo cch t chc n v hnh chnh c s Trung Quc
thi by gi (v Trung Quc n v hnh chnh c s l thn)2. Thi nh Trn tr li gi l x v
c phn ra x ln v x nh do i t x v Tiu t x ng u. Thi Hu L chia x thnh 3 loi: lc
u, i x- trn 100 h, trung x- t 50 h v tiu x- t 10 h. Cai tr x l cc X quan, s lng tng ng l 3-2-1 theo tng loi x. V sau, L Thnh Tng iu chnh li: i x- trn 500 h, trung
x- trn 300 h, tiu x- trn di 100 h v i gi X quan thnh X trng. i x c 5 ngi, trung
3

x- 4 ngi, tiu x trn 100 h- 2 ngi v khng 60 h- 1 ngi. Thi Nguyn (1802-1858), x l
n v hnh chnh cp c s c tnh t qun v t tr cao. ng u x l X trng do dn trong x
bu ra. Gip vic cho x trng c 3 vin k mc l Hng trng ph trch hnh chnh, Hng mc ph
trch cc vic v ti sn v rung t, Trm trng ph trch tr an, canh phng, bo v. V sau, X
trng c i gi l L trng. Nhng x c s inh ng trn 50 ngi t thm 1 ph l, trn 150
ngi t thm 2 ph l.
Thi Php thuc, vic qun l x c giao cho mt hi ng- Hi ng k mc (Conseil de
notabl) (c lc c ni i thnh Hi ng tc biu (Conseil administratif communal) hoc cng lc
c c hai hi ng), ng u l Tin ch v Th ch (Chnh hng hi v Ph hng hi trong Hi
ng tc biu). B phn tha hnh ca hi ng (gip vic) l nhm chc dch (k dch) gm L trng, Ph l, Chng b, Trng tun, Th qu. min Trung l L trng, Ph l v nhm Ng hng
(Hng b- ph trch h tch, Hng bn- ngn sch, Hng kim cng vi trng tun v tun inh ph
trch tr an, Hng mc ph trch xy dng v qun l cng cng, Hng dch- hnh chnh v l
nghi).
nh gi v t chc qun l cp c s- cp x- trong giai on trc cch mng thng Tm c th
thy my im ni bt sau y:
- n v hnh chnh cp c s- x ly quy m l mt lng (thn, xm, p, bn). Vic t chc n v
hnh chnh cp c s theo tng n v qun c va bo m cho vic p quyn lc nh nc trc tip
ln dn c (khi Nh nc thay th cho ch t qun t nhin), va to iu kin xy dng cc thit
ch qun l gn kt vi cng ng (nhn mnh cc c trng huyt thng, a- kinh t, a- vn ho),
kt hp tnh Nh nc v tnh t qun trong qu trnh qun l, nh mi c th gii quyt c hiu
qu cc mi quan h phc tp cng ng dn c . Trong sut thi k phong kin cho n trc
cch mng thng Tm, cc x c mt lng- "x nht thn" chim a s tuyt i. X c 2, 3 lng"nht x nh, tam thn" l rt hn hu. Theo s liu thng k ca mt s nh nghin cu dn tc hc
th: ti ng bng chu th Bc B- thi thuc Php c 7.039 lng th c ti 7.000 x (Piere
Gourou); trong s 3646 bn hng c ca cc lng ng bng Bc B ang c lu gi ti Vin thng
tin khoa hc x hi th c ti hn 70% s bn c tn x v tn lng l mt (Bi Xun nh) hay
trong s cc x lp thnh 11 huyn ca t Kinh Bc xa th t l "x nht thn", "x nh thn", "x
tam thn" v "x t thn" tng ng l 74,18%, 14%, 8,10% v 5,72% (Nguyn Vn Huyn)3.
- M hnh t chc b my qun l x, thn th hin tnh dn ch v t qun, t tr cao. Nu nh cc
n v hnh chnh bn trn (n v hnh chnh trung gian) b my qun l l nhng Dinh hnh chnh
vi nhng quan chc hnh chnh c b nhim t trn th x, b my chnh quyn in hnh trc
ht l s hin din mt c quan i din c bu ln. l cc Hi ng i k mc, Hi ng k
mc, Hi ng tc biu, Hi T. Cc t chc ny l nhng c quan c quyn quyt nh cc cng
vic trong x nh: phn chia cng in, qun l rung t, phn b su thu, lp hng c, qun l ngn
sch v ti sn, gi gn trt t tr an v phong tc truyn thng... Gip vic Hi ng l mt b phn
chc dch (hay tha hnh), ng u l L trng c nhim v t chc v trin khai nhng quyt nh
ca Hi ng. Hai c cu ny gn kt cht ch vi nhau, hu nh gia chng khng c s phn nh
rch ri. Hi ng l c quan quyt nh cc bin php qun l lng x, t vn, gim st v ch o
b phn chc dch thc hin cc cng vic ca lng x. B my tha hnh hu nh c Hi ng la
chn (bu chn hoc a ra quan vin lng x bu). L trng mc d l ngi ng u b my tha
hnh nhng cng c coi l thnh vin ca Hi ng v cng c quyn quyt nh cc ch trng,
bin php qun l lng x. Trong nhiu trng hp, Hi ng li trc tip phn cng cc thnh vin
ph trch trc tip cc mt hot ng m khng c b phn chc dch ring ( min Nam). iu
cho thy vai tr ni bt ca Hi ng, s gn kt chc nng quyt nh v chc nng tha hnh
trong m hnh t chc ny, ng vi bn cht ca ch t qun.
- p dng ph bin vic bu chn ngi ng u b phn tha hnh (chc dch, l dch). Ni theo
thut ng hin i th y l biu hin cao ca dn ch, t qun. Thay v s b nhim t trn khng
4

thch hp i vi cng ng lng x, vic bu p ng c tnh tn nhim cao, tnh bo m li ch

ca a s. Trc thi Nguyn, ngi ng u ny c la chn trong hng ng chc sc ri trnh ln
cp trn ph chun. V sau, khi c c quan i din th do Hi ng bu hoc thm ch do quan
vin lng x bu ra. Mc d nhng ngi ny cn phi c cp trn ph chun nhng yu t bu ngi
ng u trong b my chc dch cp x l biu hin in hnh ca cch t chc qun l kiu dn
ch, t qun.
T sau Cch mng thng Tm 1945, vic t chc chnh quyn a phng ni chung v chnh quyn
c s ni ring c xy dng theo li mi.
X l n v chnh quyn c s c xc lp trc tin (th trn v phng l nhng n v hnh chnh
c s c thit lp sau ny. Th trn c t 1951 v phng t 1976). Thi k tin v sau khi ngha,
quy m x vn theo cc x c, cn c quan chnh quyn x l mt U ban nhn dn cch mng gm
Ch tch, Ph Ch tch v cc u vin. U ban mang hai tnh cht: l c quan va i din cho dn
va i din cho chnh quyn Nh nc cp trn. T Sc lnh s 63/SL ngy 22/11/1945, chnh quyn
x mi c t chc nh hin nay: v quy m, khng theo cc lng x trc y m bao qut nhiu x
(t 3-4 thm ch 8-9)4; v b my, chnh quyn gm hai loi c quan l Hi ng nhn dn v U
ban hnh chnh. Cc lng x c nm trong x mi khng cn l cp chnh quyn m ch l n v
dn c vi mt s hnh thc qun l " hnh chnh" v sau ny l cc hnh thc t qun nh Ban thn,
Hi ngh thn, Trng thn, xm, thm ch l Ban ch nhim HTX nng nghip, Ban i sn xut
trong thi k hp tc ho. Trong giai on 1951-1954 c vic chia nh x, trong cho php c th
theo n v thn c, song cch t chc chnh quyn x vi quy m mt s lng, thn, p, bn vi c
quan chnh quyn gm Hi ng nhn dn v U ban hnh chnh (U ban nhn dn t 1975) c
duy tr lin tc cho n ngy nay. Hin ti (tnh n thng 3/2002), trong s 10.538 n v chnh
quyn cp x th c 8.947 x.
Hin nay, m hnh t chc, hnh thc hot ng ca b my chnh quyn x c quy nh trong
Hin php, Lut bu c i biu Hi ng nhn dn, Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban
nhn dn, Php lnh v nhim v, quyn hn c th ca Hi ng nhn dn v U ban nhn dn
mi cp v trong mt s vn bn khc do Chnh ph v Th tng Chnh ph ban hnh c th ho cc
quy nh ca Lut v Php lnh. Ngoi ra cn c cc vn bn quy nh ring v c cu chc danh
U ban nhn dn nh Ngh nh s 174/CP ngy 29/9/1994 v quy nh c cu thnh vin U ban
nhn dn v s Ph Ch tch U ban nhn dn cc cp v.v...
Vi quy m x mi ch yu theo din tch v dn s nh trn, cc lng, thn tr thnh cc n v dn
c di x. Vic qun l thn, lng, p, bn (hay c lc cn gi l xm) c t ra v thay i theo cc
thi k. Thi k u (nhng nm 1955-1960) vn l tip tc xu hng hn ch vai tr ca thn, xm
vi vi v tr hn ch ca trng xm thay th cho nhng thit ch " chnh quyn" thn nh ni
trn. Sau ny khi tin hnh hp tc ho nng nghip (nhng nm 1960-1970) th chc nng qun l
y c chuyn giao cho Ban ch nhim Hp tc x nng nghip. Khi hp tc x tin ln quy m
ton x (cui nhng nm 70- u nhng nm 80) th cc xm (thn) l mt i sn xut v Ban i
sn xut ng thi m nhn cc chc nng qun l. Chc danh Trng xm b bi b thay bng
thnh vin ban vn ho x ph trch thn xm thng qua i trng i sn xut nng nghip. Tuy
nhin, trn thc t, i trng i sn xut ch m ng c vic iu hnh sn xut, cn vic qun
l hnh chnh ch lm c mt s vic nh n c x vin lm ngha v cng dn, lm ngha v
qun s...5. T khi chuyn sang nn kinh t th trng, vi vic chuyn i m hnh t chc HTX
nng nghip nng thn th thit lp tr li chc danh trng thn (lc u gi l trng xm), trng bn. Nhng a phng lm sm vic ny nh tnh Thi Bnh ngay t cui nhng nm 80, u
nhng nm 90 ban hnh Quy nh v t chc xm v chc nng, nhim v, quyn hn ca trng
xm6. Theo , trng xm do nhn dn trong xm bu ra, U ban nhn dn x ph chun. Chc
nng ca trng xm bao gm vic triu tp nhn dn ph bin cc ch trng, chnh sch ca ng;
qun l rung t theo quy nh; qun l v t chc xy dng ng x, cng trnh cng cng, phc
li; qun l dn s, lao ng, h tch, h khu; hng dn, n c, kim tra nhn dn trong xm
thc hin ngha v i vi Nh nc v.v... Tip n l phong tro rm r xy dng Quy ch lng vn
5

ho - mt hnh thc phc hi cc hng c trc y b sung cho php lut p ng nhu cu v
cch thc qun l mi thn, bn. khu vc min ni, cao nguyn th khai thc tr li nhng gi
tr ca lut tc. T nm 1998, vi vic ban hnh Ngh nh s 29/N-CP ca Chnh ph ngy
11/5/1998 v vic ban hnh Quy ch thc hin dn ch x (trong quy nh chnh thc vic xy
dng cng ng dn c thn, lng, p, bn vi nhng nh ch Hi ngh thn lng, Trng thn, bn,
Hng c) v tip sau l cc ni xy dng Quy ch thc hin dn ch (v d: Quy c thc hin dn
ch ca x Thng Kim, huyn Kim Sn, tnh Ninh Bnh; Quy ch thc hin dn ch x An Ty,
huyn Bn Ct, tnh Bnh Dng7) qun l thn, bn c php l ho mc chung ton quc8.
2. Vn ang t ra: gia x v thn, bn, ni no ch thc l cp chnh quyn c s?
Theo Quy ch thc hin dn ch x th thn, lng, p, bn khng phi l mt cp chnh quyn, nhng l ni sinh sng ca cng ng dn c, l ni thc hin dn ch mt cch trc tip v rng ri
nhm gii quyt cc cng vic trong ni b cng ng dn c, bo m on kt, gi gn trt t, an
ton x hi v v sinh mi trng; xy dng cuc sng mi; tng tr, gip nhau trong sn xut v
i sng, gi gn, pht huy truyn thng tt p v thun phong m tc ca cng ng; thc hin tt
quyn, ngha v cng dn v nhim v cp trn giao cho. Tuy nhin hin nay, hot ng qun l
thn, bn ang vn ra v ngy cng th hin nh mt cp chnh quyn c s thc th.
Vai tr quan trng trong qun l thn, bn trc ht l Hi ngh thn, lng, p, bn. Hi ngh c t
chc su thng mt ln hoc bt thng, gm ton th c tri hoc do trng thn, lng phi hp vi
Ban cng tc Mt trn, cc t chc on th triu tp v ch tr :
- Tho lun v quyt nh cc cng vic ca ni b cng ng dn c v sn xut, xy dng c s h
tng, gii quyt vic lm, xo i gim ngho, on kt tng tr, gip nhau trong sn xut v i
sng, nhng vn v vn ho, x hi, v sinh mi trng, an ninh, trt t, an ton x hi, ph hp
vi php lut ca Nh nc;
- Bn bin php thc hin ngh quyt ca Hi ng nhn dn x, cc quyt nh ca U ban nhn
dn, ngha v cng dn v nhim v cp trn giao;
- Tho lun, gp kin v bo co kt qu cng tc v t ph bnh, kim im ca trng thn, lng,
p, bn, ca Ch tch Hi ng nhn dn v Ch tch U ban nhn dn x;
- Bu, cho thi chc trng thn, lng, p, bn; xy dng hng c, quy c; c cc ban, nhm t qun,
u vin thanh tra nhn dn.
Trng thn, lng, p, bn l i din cho cng ng dn c v U ban nhn dn x, chu s qun l
v ch o ca U ban nhn dn x. Trng thn do nhn dn bu v Ch tch U ban nhn dn x
cng nhn. Trng thn c nhng nhim v v quyn hn sau:
- Hng dn, n c, t chc, vn ng nhn dn thc hin ngha v v quyn cng dn, ngh quyt
ca Hi ng nhn dn, cc quyt nh ca U ban nhn dn x u nhim;
- Phi hp vi Ban cng tc Mt trn thn, lng ch tr cuc hp ca thn, lng; t chc thc hin
cc ngh quyt ca cng ng dn c;
- Phi hp vi cc t chc kinh t, cc on th, cc hi hng dn nhn dn pht trin kinh t, ci
thin i sng, gi gn trt t, an ton x hi, xy dng c s h tng thn, lng;
- Phi hp vi Ban cng tc Mt trn thn, lng hng dn hot ng ca cc Ban ho gii, Ban an
ninh, bo v sn xut, Ban kin thit;

- Pht hin v bo co kp thi vi U ban nhn dn x nhng hnh vi vi phm php lut, xm phm
li ch v quyn t do dn ch ca cng dn;
- nh k su thng bo co cng tc v t ph bnh, kim im trc hi ngh thn, lng;
- c tham d cc lp tp hun, bi dng, c hng ph cp theo quy nh.
Thn, lng, p, bn xy dng hng c, quy c v cng vic thuc ni b cng ng dn c, k tha v
pht huy thun phong m tc ca cng ng, ph hp vi quy nh ca php lut, xy dng nng
thn mi giu p, vn minh. Hng c, quy c do nhn dn xy dng, Ch tch Hi ng nhn dn
x ngh v Ch tch U ban nhn dn huyn ph duyt.
Nghin cu cc quy nh ca php lut v qua thc tin hot ng ca cc thit ch trn c th thy,
tuy chc nng, nhim v ca Ban lnh o thn v trng thn c khng nh ch mang tnh t qun
ch khng mang tnh hnh chnh nh nc, song trn thc t thn v ang gii quyt mt s ln
cng vic trong mi quan h ca chnh quyn vi dn, m mt s cng vic vt qu tnh cht t
qun thng thng nh: n c thu, t chc lao ng cng ch, cng tc dn phng; qun l h
khu, qun l t ai; x l v sinh mi trng, gii quyt cc tranh chp nh trong dn c. Nhiu ni
cn thc hin vic cp t, cho thu t, x pht hnh chnh v.v... Trong khi , vai tr qun l ca
chnh quyn x i vi dn c khng cn trc tip na m hu ht u thng qua ban lnh o thn
vi quan nim y l "cnh tay ni di" ca x. C mt s vn ng ang nh hnh: thn ngy cng
tr thnh ni trc tip t chc thc hin chnh sch, php lut, cn x bin thnh nh mt cp trung
gian mi (!).
Vn t ra: phi chng chnh lng, thn, p, bn (v pht trin ln na l cc th (th trn, th
x, thnh ph)) mi l ni thch hp t chc chnh quyn c s? Tnh cht c s ca chnh quyn
ch c th bo m khi n c t chc trn mt im dn c nht nh c tnh gn kt v dng h, tp
tc, tn ngng, truyn thng, ngnh ngh? Quy m x nh hin nay n gin ch l mt lnh th gm
mt s thn, lng, p, bn ring bit, rt kh trong vic t chc mt c cu chnh quyn m c th
pht huy c cc yu t cng ng, kt hp tnh Nh nc v tnh t qun vn phi c?
C th m t h thng chnh tr- kinh t- x hi x hin ti theo m hnh sau: x- thn- h gia
nh, t chc kinh t x hi. M hnh cho thy c s tch bit :
S 1:

3. Quy m x v m hnh chnh quyn x mi

Vic i mi t chc qun l x, lng, thn, p, bn cn phi c xem xt trn nhiu phng din,
trong c vic nghin cu vn dng cc kinh nghim t chc qun l lng x trc y. Tri qua
my ngn nm lch s, t chc hnh chnh Nh nc ca Vit Nam li mt loi hnh t chc
chnh quyn c s lng- x kh in hnh. V tnh cht quan trng ca lng x Vit Nam, c ngi
cho rng: "Mun tm hiu lch s hnh thnh dn tc Vit Nam th phi tm hiu cng ng lng x,
v mun xy dng li t nc Vit Nam th cng phi bt u t vic xy dng li cng ng lng
x. V khng c lng x Vit Nam, th khng c quc gia Vit Nam"9.
Vi s chuyn i nn kinh t, cc quan h nng thn cng thay i theo. Qun l thn, bn cng
phi chuyn sang li mi. Vi s thit lp (hay c th ni l phc hi) cc thit ch t qun lng,
thn, bn nh Hi ngh thn, Trng thn, Hng c thn th ng thi cng ny sinh nhng mu thun
mi trong mi quan h qun l gia chnh quyn x v thn, bn, nh ni trn. V vy, vic cng
c chnh quyn cp c s phi hng ti nhng i mi cn bn nhm xc lp mt m hnh qun l
bn vng, kt hp cc yu t qun l cng quyn vi cc yu t truyn thng m trc ht l vic bo
m tnh t qun lng x ca nng thn Vit Nam, ng thi vn bo m tnh thng nht ca php
ch XHCN, cng nh l ch quyn thng nht ca quc gia.
8

y l mt cng vic to ln v phc tp. Trong khun kh bi vit ny, chng ti th xut vi
quan im bc u v xy dng mi chnh quyn c s nh sau:
- Th nht, cn c quan nim li v n v hnh chnh c s. Tiu ch u tin ca n v hnh chnh
c s l s gn kt ca cng ng dn c. Nu khng, n v hnh chnh x vn l mt vng lnh th
vi cc im dn c bit lp, v chnh quyn vn l mt cp trung gian m thi. Do vy, cn p x
xung cc thn (x nht thn) bo m tnh qun c ca n v hnh chnh x vn c xc nh l
n v hnh chnh c bn.
- Th hai, nghin cu chuyn cch qun l cc x mi (v c cc th trn, thnh ph, th x) sang
ch t qun. C quan t qun ni y l c quan i din ca nhn dn, do nhn dn bu ra v
chu trch nhim trc nhn dn, c trao quyn thc hin quyn lc cng cng, quyt nh nhng
cng vic xut pht t li ch ca cng ng v chu trch nhim trc php lut, tc khng phi c
quan quyn lc nh nc, khng nm trong b my nh nc. Thc cht y l cch t chc thc hin
quyn lc nh nc bng hnh thc phi Nh nc. Thit k li b my chp hnh- tha hnh y di
hnh thc X trng, Th trng- l ngi ng u Hi ng t qun, ng thi chnh l ngi ng u
c quan chp hnh ca Hi ng . Cc chc danh ny do chnh Hi ng bu ra hoc c th
cho dn c bu trc tip.
- Th ba, thit k li cc mi quan h gia cc c quan trong h thng t qun v gia cc c quan
chnh quyn Nh nc vi c quan t qun. Trong mi quan h gia Hi ng nhn dn vi c quan
chp hnh, cn bo m s gn kt gia hai c quan ny, ngha l khng nn c quan chp hnh
ng thi l c quan hnh chnh Nh nc trc thuc cp trn. Cc chc nng qun l hnh chnh vn
giao cho Hi ng nhn dn v c quan chp hnh ca n thc hin nhng trn tinh thn t ch, di
s gim st ca mt c cu i din ca cp trn hoc bng php lut. Xem xt kh nng b mt s
quy nh v vic trc thuc ca cc chnh quyn t qun a phng cp di i vi c quan chnh
quyn Nh nc cp trn. Cc c cu chnh quyn t qun ch hot ng theo quy nh ca php lut,
trong khun kh ca php lut v chu trch nhim trc php lut. V kinh ph hot ng, chnh
quyn t qun c ngun ngn sch ring, Nh nc ch h tr ch khng phi "nui" c b my n
gn 200 ngi mi x c hng cc khon nh xut nh hin nay. Ni gn li l: Nh nc nn
cho chnh quyn t qun a phng t t chc i sng ca mnh, khng cn Nh nc phi bao bin,
lm thay tt c. Trng hp chnh quyn t qun lm sai php lut th s c xt x bng cc c quan
ti phn, m trc ht l cc To hnh chnh va mi c thnh lp gn y. Tng cng tnh ch ng
ca chnh quyn t qun a phng ng ngha vi vic tng cng s chu trch nhim ca h trc
php lut. Khng nn qu lo rng, nu khng phi l b my qun l nh nc th s khng kh
nng t chc cuc sng a phng. Thc t kinh nghim th gii v mt s a phng nc ta
chng minh ngc li.
T nhng nhn thc nh vy, vic t chc li chnh quyn c s x bao gm nhng khu chnh sau
y:
- Xc nh quy m x mi l theo lng, thn, p, bn.
- Xo b hn cp x hin ti hoc chuyn thnh lin x vi b my qun l n gin.
- B my chnh quyn x mi t chc qun l theo m hnh chnh quyn t qun, khng nm trong
b my nh nc, hot ng theo php lut v hng c, chu s kim sot ca Nh nc.
C th m t h thng thit ch chnh tr- kinh t- x hi x i mi theo s sau:
S 2:

* Vin nghin cu nh nc v php lut

Theo Thng t s 265/TTg ngy 16-5-1953, quy m x c quy nh nh sau:

- ng bng dn s c chng t 3000 n 3500 nhn khu, chiu di c chng 3 cy s;

- min Trung du dn s c chng t 1000 n 2000 nhn khu, chiu di c chng 4 cy s;
- Min ni lm rung (nhiu hn lm nng) chiu di c chng 6 cy s, dn s c chng t 400 n 1000 nhn khu;
- Min ni lm nng (nhiu hn lm rung) chiu di c chng 10 cy s, dn s c chng t 100 n 500 nhn khu.
2

Xem: V Th Phng. T chc chnh quyn a phng Vit Nam qua cc thi k lch s. Ti liu hc tp lp bi dng
kin thc v k nng dnh cho i biu Hi ng nhn dn tnh Ngh An. Ngh An, 2001. tr. 2

10

Trch theo: Trung tm nghin cu x hi v pht trin. Nghin cu Vit Nam- mt s vn lch s, kinh t- x hivn ho. NXB Th gii, H., 1988. Cng cn phi hiu rng tuy x ng vi mt thn nhng thn c nhiu xm, ngoi ra
cn c cc hng, gip thuc thn nn cng c phm vi tng i ln (TG).

V d nh x i La (H Ty) bao gm 9 x c l La Ni, Y La, La Dng, La Ph, Yn L, Tun L, Ngha L, La

Tinh, ng Lao; x Sn Trang (cng ca H Ty) gm 7 x c l Giang X, Lng Knh, Cao X, Lu X, Cu Qun,
Trung Thu, Thng Thu; v.v... ( Trch theo: Phan i Don. Lng, thn v cp x. Ti liu ti khoa hc "i mi
chnh quyn cp x" ca Ban t chc v cn b Chnh ph. H Ni. 1993).

Ban T chc cn b Chnh ph- Hi tho khoa hc v Chnh quyn c s (ti liu lu hnh ni b), Bc Thi 9/1991,
tr.92.

Xem: Quyt nh s 54/Q-UB ngy 5/3/1990 ca UBND tnh Thi Bnh.

Xem trong: Cng ng lng x Vit Nam hin nay. Ch bin: Nguyn Vn Su v H Vn Thng. NXB Chnh tr Quc
gia, H., 2001

T chc qun l thn, bn hin ti c tin hnh da theo cc quy nh trong cc vn bn sau:

- Cc quy nh v t chc thn, xm v chc nng, quyn hn ca trng xm ban hnh vo giai on u nhng nm
90, v d nh: Quy nh v t chc xm v chc nng, nhim v, quyn hn ca trng xm ban hnh km theo Quyt nh
s 54/Q-UB ngy 5-3-1990 ca UBND tnh Thi Bnh; Quy nh v Ban lnh o p ban hnh km theo Quyt nh s
116/1998/Q-UB ngy 5/8/1998 ca UBND tnh Bnh Dng;
- Quy ch thc hin dn ch x ban hnh km theo Ngh nh s 29/N-CP ca Chnh ph ngy 11/5/1998;
- Cc bn quy ch, quy c thc hin dn ch x ca cc a phng ban hnh trn c s Ngh nh 29 ni trn, v d
nh: Quy c thc hin dn ch ca x Thng Kim, huyn Kim Sn, tnh Ninh Bnh; Quy ch thc hin dn ch x An
Ty, huyn Bn Ct, tnh Bnh Dng v.v...
9

Xem, V nh Ho, Hi k Thanh Ngh. NXB Vn hc, H., 1997. tr.318

11

p dng ISO 9000 trong cp dch v cng

Dip Vn Sn*

Tm tt: p dng h thng qun l cht lng vo dch v cng ng ngha vi vic nng cao nng
sut, cht lng trong hot ng hnh chnh cng v ni chung v dch v cng ni ring. H thng
qun l cht lng theo tiu chun quc t ISO 9000 c p dng th im thnh ph H Ch
Minh. Tc gi gii thch v h thng tiu chun ny, kin ngh cc gii php nhn rng vic p
dng h thng tiu chun ny.

Thnh ph H Ch Minh c nhiu sng kin trong vic thc hin ci cch hnh chnh. Th d: vic
thc hin "mt ca, mt du"; khon bin ch v kinh ph hot ng; trin khai chng trnh chnh
quyn in t qua trang WEB (HCM CITYWEB) v cc trang WEB ca cc s ngnh, qun, huyn;
thc hin tiu chun ISO 9002-1994 vo qun tr dch v hnh chnh cng Qun 1 v.v... c gng
ny gp phn lm sng t, v c th ni gp phn hnh thnh t tng ch o ca "Chng trnh
tng th Ci cch hnh chnh Nh nc giai on 2001-2010".
Vic p dng tiu chun ISO 9002-1994 vo qun tr dch v hnh chnh cng l thnh cng bc u
trong tin trnh xy dng mt nn hnh chnh hin i chuyn nghip. Tuy nhin, n cn tng i
mi, rt cn c phn tch v lm sng r.
H tiu chun ISO 9000 l g?
ISO l ch vit tt ca t chc tiu chun ha quc t (International Standardization Organization).
C quan ny ra i nm 1946 vi s tham gia ca 130 nc, nhm mc ch son tho mt s tiu
chun chung.
H tiu chun ISO 9000 bao gm cc tiu chun c k hiu l ISO 9000, ISO 9001, ISO 9002, ISO
9003, ISO 9004 cng vi mt h thng thut ng mang k hiu ISO 8402.
ISO 8402: Thut ng v cht lng;
ISO 9000: Qun l cht lng v cc tiu chun m bo cht lng;
ISO 9001: cc h thng cht lng: M hnh m bo cht lng trong nhng vn thit k trin
khai, sn xut, lp t v dch v (1994);
ISO 9002: Cc h thng cht lng: M hnh m bo cht lng trong sn xut, lp t v dch v
(1994);
ISO 9003: Cc h thng cht lng: M hnh m bo cht lng trong giai on kim tra v th
nghim cui cng (1994);
ISO 9004: Nhng yu t c bn trong qun l cht lng v h thng cht lng.
H tiu chun ISO 9000 bao gm nhng tiu chun ring v cc h thng qun l v khng h lin
quan n cc c trng k thut ca sn phm. Mc ch cui cng ca ISO 9000 l to nn v m
bo cht lng sn phm thng qua hot ng ca h thng qun l ca t chc.
12

H thng qun l cht lng theo tiu chun ISO 9000 thch hp cho mi loi hnh t chc, k c t
chc hnh chnh. N m bo cho sn phm hay dch v ca mt t chc lun c kh nng tha
mn nhu cu ca khch hng v cc yu cu chnh ng ca t chc; ng thi cng l c s
nh gi kh nng ca t chc nhm duy tr v khng ngng ci tin, nng cao hiu lc v hiu qu
hot ng ca mnh. Vi phng chm "phng nga" v "lun ci tin" da trn h thng cc quy
nh c vit thnh vn bn, cng b r rng s cam kt ca lnh o v cc chnh sch v mc tiu
cht lng; trch nhim v quyn hn; cc qu trnh v cc th tc tin hnh cng vic... ISO 9000
chc chn s em li cho dch v hnh chnh nhiu li ch, c bit l n to nn mt phng php
lm vic khoa hc (thc cht l mt cng ngh qun l mi)
Hin nay, trn cc phng tin thng tin, thng thy ni sn phm X, Y t tiu chun ISO 9000...
qung co nh vy l khng chnh xc. Phi ni sn phm X, Y c sn xut theo quy trnh c thit
k theo h tiu chun ISO 9000. C ngha l, thay v kim tra tng sn phm, chuyn sang kim sot
theo mt quy trnh nh sn cch thc lm ra sn phm c theo ng cc tiu chun ca quy
trnh t ra hay khng. Tc l ch cch lm ra sn phm nh th no. y c th coi l trit l qun
l cht lng mi.
M hnh h thng qun l cht lng theo ISO 9000 trong dch v hnh chnh l mt th thng nht
vn ng theo chu trnh k tip, gn b vi nhau ca bn ni dung c bn:
1. Trch nhim qun l (bao gm nm chc nhu cu ca khch hng; chnh sch- mc tiu- k
hoch cht lng; trch nhim v quyn hn; xem xt ca lnh o...).
2. Qun l cc ngun lc (bao gm ngun nhn lc v cc ngun lc khc nh thng tin, c s h
tng, ti chnh...).
3. Qun l cc qu trnh to ra cng vic dch v (bao gm cc qu trnh lin quan ti khch hng;
thit k- trin khai cng vic dch v; cc hot ng ca dch v hnh chnh...).
4. nh gi, phn tch v ci tin dch v hnh chnh (bao gm nh gi s thc hin ca h thng
qun l cht lng; nh gi s tha mn khch hng; nh gi ni b; nh gi cc qu trnh; hnh
ng khc phc sai li phng nga- ci tin; ...).
iu kin u tin c th p dng tiu chun ISO 9000 cho dch v hnh chnh cng l phi thay
i quan nim t mt nn hnh chnh "cai tr" sang mt nn hnh chnh ly vic "phc v" l chnh.
Nhiu nc v ang xy dng H thng qun l cht lng trong dch v hnh chnh theo ISO
9000. Chnh ph Malaysia quyt nh tt c cc c quan nh nc phi xy dng H thng ny v ti
cui nm 2000 s c 871 c quan vi hn 800.000 cng chc c nh gi, chng nhn. Malaysia
coi p dng ISO 9000 trong dch v hnh chnh kt hp vi pht huy h thng cng ngh thng tin
a chiu cao cp l yu t quyt nh cho thng li trong ci cch hnh chnh.
Singapore cng vy, hng trm c quan nh nc xy dng, c nh gi, chng nhn H thng
qun l cht lng. Singapore coi nng cao nng sut cht lng trong dch v hnh chnh l nh hng
chin lc bc sang th k 21; tt c cng chc bt buc phi o to 100 gi/nm t nm 2000 tr
i.
Cn n , Chnh ph coi nng cao cht lng dch v hnh chnh l bin php hu hiu chng quan
liu, tham nhng, mt uy tn ca b my nh nc...
p dng ISO 9000 vo dch v cng Qun 1, TP. H Ch Minh

13

Ln u tin nc ta, H thng qun l cht lng vo dch v hnh chnh theo tiu chun ISO 90021994 ti UBND Qun 1 chnh thc c vn hnh vo ngy 3/2/2000 ti 04 lnh vc:
- Cp giy chng nhn ng k kinh doanh h c th;
- Cp giy php xy dng;
- Xc nhn cc h s thuc ngnh vn ha thng tin;
- Chng nhn bn sao, hp ng giao dch dn s v ch k.
Ngy 30/01/2002, t chc bn th ba l n v BVQI (Bureau Veriras Quality International) thuc
Vng quc Anh tin hnh nh gi qu trnh vn hnh ca h thng ti UBND Qun 1 TP. H
Ch Minh. Qua nh gi, bn th ba kt lun: cng nhn 04 lnh vc ng dng trong dch v hnh
chnh ti UBND Qun 1 ng theo tiu chun ISO 9002: 1994. ng thi ng cp giy chng
nhn cho UBND Qun 1.
Ch tnh t 1/7 n 31/12/2000, bn lnh vc m Qun 1 p dng tiu chun ISO u t kt qu
ng phn khi: Gii quyt ng hn 100% trong 4.047 h s cp, i giy php kinh doanh, 100%
trong 52.137 h s cng chng, 99,02% trong 508 h s ng k kinh doanh dch v vn ha v t
n 95,68% trong s 292 h s cp php xy dng v sa cha nh, mt lnh vc m a phng no
cng gp nhiu vng mc.
Qun 1 coi y l mt bc cng c nng cao kt qu ca vic thc hin ci cch hnh chnh. Cch
t vn nng cao cht lng ca ci cch hnh chnh l hon ton chnh xc. thc hin qun l
cht lng cng vic theo tiu chun ISO 9000, Qun 1 tin hnh cc bc sau:
1. Cng tc o to
- Chn cng chc cc phng ban c lin quan n 4 lnh vc lm th im o to. Qun m
c 4 lp do Cng ty t vn cht lng quc t (IQC) ph trch ging dy v cp chng ch tt nghip.
Ngoi ra cn bi dng thm nhng k nng c bn gip cho vic ng dng H thng qun l cht lng (thi gian o to 10-12 bui).
2. Vit s tay cht lng
Khu ny l khu quan trng nht. Cng chc phi t vit ra cng vic mnh phi lm di s hng
dn chnh sa ca cc t vn.
Yu cu s tay cht lng:
- Ph hp quy nh ca php lut
- Ph hp cng vic ang thc hin
- Vn bn ha cc quy nh
- Phi do cng chc t vit ra cch lm vic ca mnh, sau T nh gi cht lng ni b tp hp
chnh l thnh cam kt chung ca tng c nhn v n v.
Quy trnh gii quyt h s c ton th cng chc v lnh o qun cam kt: "nhanh- gn- ng
php lut".
14

3. Vit cc th tc, lu gii quyt cng vic ca 4 lnh vc th im

Th d: Vit th tc, lu gii quyt ng k kinh doanh.
* Tip nhn h s:
- Quy nh v tip nhn h s (ti liu, biu mu)
- Hng dn k khai (n ng k, giy t khch hng phi xut trnh)
- Nhn n v lp phiu chuyn.
* Xem xt h s:
- Phn loi h s theo cc quy nh (Ngh nh 02, 03, 11, 19...)
- xut gii quyt ni b
- Xem xt ca lnh o
- Ban hnh giy chng nhn ng k kinh doanh.
* Hon tr h s: (ng du, thu l ph, bin nhn, lu h s...).
Mi cng on u c vit chi tit v c quy nh thi gian phi hon thnh tng cng on, trch
nhim ca ai phi gii quyt, lu lun chuyn h s, vn bn ti liu tham kho...
Ngoi 3 cng vic chnh, Qun t chc cc cng vic nh:
- Chun b c s vt cht theo hng hin i ha vn phng, chnh sa phn mm.
- Kho st khch hng (cng dn) nh gi cht lng sn phm dch v hnh chnh.
- Hng dn s phi hp trong h thng.
- T chc qun l cht lng ni b. T ny c nhim v kim tra t xut hoc nh k cng vic
ca tng khu trong quy trnh. Mi s kim tra u c ghi vo Phiu kim sot qu trnh.
p dng i tr c cn mi t vn?
p dng h thng qun l cht lng ISO 9000, Qun 1 c nhng bc chun b t lu kh cng
phu. Ngoi quyt tm cao ca lnh o, coi ng dng ISO l bc b sung v hon chnh hn na m
hnh Ci cch hnh chnh "mt ca, mt du". Qun cn c s h tr ca Cng ty t vn cht lng
quc t (IQC). Cc chuyn gia t vn ca Cng ty bm st cc u mi cng vic, cc c nhn tm
hiu ni dung, quy trnh gii quyt cng vic. B li, Qun 1 phi tr ph dch v khong 15.000
USD. y l s th lao xng ng nhng khng nh so vi ngn sch khi lm i tr! u im ca
chuyn gia t vn l nm c k thut, nhng thiu hiu bit v cng tc qun l iu hnh ca mt c
quan hnh chnh.
Nh chng ta bit, Thnh ph H Ch Minh c 22 qun, huyn v bng y s, ngnh. Nu tt c u
thu t vn th phi b ra kinh ph kh ln, cn nu m ra cho c nc th s thnh con s khng l.
Tht ra tin hnh trin khai vic p dng qun l cht lng theo tiu chun ISO, cc ng thi gn
ging nh ni dung Quyt nh s 207/1999/Q-TTg ca Th tng Chnh ph ban hnh k hoch
15

thc hin Ngh quyt Hi ngh ln th 7 BCHTW ng (Kha VIII) hay Hng dn 19/BTCCBCPTCBC ca Ban T chc cn b Chnh ph hng dn thc hin Quyt nh 207/1999/Q-TTg.
Nhng vn bn ch o trn y cp ti cc cng vic: r sot, iu chnh chc nng, quyn hn
c quy nh theo vn bn php lut... Ch ra nhng chc nng chng cho, trng lp, xc nh
ni dung phn cng, phn cp, xc nh trch nhim c th ca lnh o, c nhn ngi ng u,
cp ph, cc n v trc thuc... Xy dng chnh sch, ch qun l, son tho cc vn bn quy
nh trch nhim v thm quyn, kim tra vic thc hin cc vn bn quy phm... Xc nh r ni
dung, khi lng cng vic c th ca tng t chc, v tr cng tc... Xc nh c cu ngch cng
chc (c bao nhiu cng chc loi g...) sp xp, tinh gin bin ch, tng cng nng lc, hiu qu t
chc, s dng ph hp nng lc tng ngi...
Thc hin ISO 9000 trong dch v hnh chnh cng gm 7 bc:
- Xc nh vai tr ca lnh o
- T chc lc lng thc hin ISO 9000
- o to kin thc v k nng c bn thc hin ISO 9000
- nh gi thc trng h thng qun l hin hnh
- Lp k hoch thc hin
- Thc hin h thng cht lng*
nh gi kt qu cht lng thc hin (nh gi ni b, nh gi bn th ba)
* Ni dung h thng cht lng dch v hnh chnh cng bao gm:
- C cu t chc (chc nng, nhim v trch nhim, quyn hn...)
- Cc th tc iu hnh cng vic
- Cc qu trnh chun b v cung cp dch v
- Ngun lc cn thit thc hin
Chnh v vy, chng ti thit ngh c th tp trung mt s chuyn gia trong lnh vc hnh chnh
cng, lut hc, cc nh qun l c kinh nghim ngi li vi nhau son tho cc mu, cc bc tin
hnh t mc chun ha. Trc mt ch tp trung vo 3 loi hnh: C quan gip vic UBND qun
huyn, s v v. Da vo cc b ti liu chun ny, cc t chc c th p dng trin khai. Ngoi ra,
mi n v lp ra mt nhm (gi l nhm cht lng ni b) gip lnh o thc thi vic p dng
h tiu chun qun l cht lng.
C cn thu c quan th ba nh gi cht lng v cp chng ch cng nhn?
Rt cn thit c c quan th 3 khch quan nh gi cht lng. Tuy nhin, theo chng ti, nhu cu
ca doanh nghip v nh gi cht lng c khc i cht so vi nhu cu ca c quan cung cp dch
v hnh chnh cng. C l nm ch li nhun v phi li nhun. V th, i vi c quan cung cp
dch v hnh chnh cng, ch cn khch hng l ngi dn, cc t chc c lin quan nh gi v c
c quan qun l nh nc c thm quyn cng nhn (Th d: Trung tm o lng cht lng kt hp vi
Ban ch o ci cch hnh chnh ca Chnh ph). i vi doanh nghip th t chc quc t c uy tn
16

nh gi cp chng ch s to thun li cho doanh nghip hi nhp vi th trng ngoi nc v thun

li cho tm l ngi tiu dng trong nc. Cn i vi c quan hnh chnh nh nc, m giao cho c
quan ngoi quc nh gi e rng khng thch hp v mt chnh tr.
Kin ngh
Mun p dng c rng ri h thng ISO 9000 trong qun l dch v hnh chnh cng, chng ti xin
ngh:
- Thnh lp mt Tiu ban ISO 9000 nm trong Ban ci cch hnh chnh ca Chnh ph. Tiu ban
ny c nhim v lp k hoch trin khai, o to v t vn.
- Thnh lp c quan nh gi trung ng
- Trc tin, nn lm th im ti cc c quan m thi gian qua pht sinh hai vn chnh: a) B
dn ku nhiu (th d: cng chng qun l nh t, bo him x hi); b) C nhiu tiu cc lm thit
hi ln (th d: kim lm, hi quan, thu v).
- Hc vin Hnh chnh quc gia v cc Trng Chnh tr tnh nn c ni dung ging dy v h thng
cht lng ISO 9000 cho cng chc hnh chnh.
thc hin mt lnh vc cn mi m Vit Nam, cn cn gii quyt nhiu vn , trong c vn
quan im, nhn thc, cc gii php. Chng ti mong rng s c nhiu c quan nh nc p dng
h tiu chun qun l cht lng./.

Ph V trng- Ban T chc cn b Chnh ph

17

Tm l dn tc vi ci cch hnh chnh

GS X hi hc Thi ng

LTS: Ci cch hnh chnh din ra nhiu nc nh mt s thch ng tt yu vi vai tr mi ca nh

nc hng v qun l v cung cp dch v cng hiu qu. Xu th ny c tip nhn mi ni mt khc,
nhng u ging nhau s chn lc v p dng thch ng vi iu kin ca dn tc. Hnh dung v
cuc ci cch hnh chnh hin nay, c ngi ni "mt ca, mt du l ci cch hnh chnh", c ngi
li h nghi. Li c ngi ni "ci ang lm Thnh ph H ch Minh cn c nhn rng", c ngi
li phn i s p t khun mu trong iu kin rt a dng gia cc a phng nc ta hin nay.
C ngi cao xu hng thc hin cng ngh hnh chnh v tinh gin b my; ngi khc li nhn
mnh ci cch th tc thay v b my. C ngi ni ci cch hnh chnh phi lm cho a phng
mnh, thay v tp quyn mnh. Nhng cu tr li c l nn tm trong mt gii php cn bng,
nghin cu tng th; trong , ngoi nghin cu v khoa hc qun l hnh chnh, lut hc cn phi
ch n nghin cu lch s dn tc, x hi hc, bi x hi n nh v dn tc ph cng l ch ca
mi cuc ci cch.
NCLP trn trng gii thiu vi bn c bi tham lun t u nm 2001 ca GS X hi hc Thi
ng v cch tip cn x hi hc i vi ci cch hnh chnh bn c tham kho v ng gp.

Trong s nhng ci m ngi phng ng hc ngi phng Ty th nn Hnh chnh cng quyn l
ci ng hc nht, sau nhng ci tn tin khc v k thut. B my hnh chnh Ty phng cho thy
hai u im r nht: tinh gin v hu hiu. l ci hp dn ngi ng phng cng ging nh cc
my mc khc, va tn t ngi, va nng cao nng sut.
Nhng vi hai u im rt hp dn y, phng ng, k c Nht Bn, cng khng d dng du nhp b
my ny, bi cn c nhng iu khc rt bt tin khi mun lp t n vo mt khun kh x hi c
l. c s tinh gin ln s hu hiu u khng phi l nhng gi tr ng hoan nghnh nht,
thm ch khng ng c xp vo cc nc thang gi tr c truyn.
1. Phng ng khng c truyn thng vin chc, d ch l mt th qun gia. Trong qun l, h ch
trng qun l ngi hn l qun l vic. Ly ngi trc, t vic sau, y nhng gi tr truyn thng
cao hn l hu hiu. T chc khng theo nguyn l ca ci my nn khng cn tinh gin cng
knh. Tri li, s quy qun xung quanh ngi v trung tm, s mt b quan vn v, s ng o
ca m th li, sai nh... y mi l nhng gi tr ca mt t chc mnh.
Tt c nhng khun mu v nhng gi tr suy n cng u c ngun gc tm l. Tt nhin, y
vn l mt tm l phng ng ni chung. Cn mun i vo nhng ng bin gii dn tc m xt
thm cc c tnh c th v khc bit no th nh Tm l hc Dn tc cn phi gia cng hn na.
2. Vi X hi hc, ngi ta xut pht t cc cu trc x hi khch quan i ti cc cu trc tinh
thn ch quan. Do vy, trc mt vn , phi t ra mt khung l thuyt cho php sp xp cc d
liu theo mt cu trc no v l gii cc cu trc y. Vi cu hi v vn ci cch hnh chnh
hin nay cng vy. Ci thun v ci nghch khng phi nhng l l hay mong mun, khng phi
ch ngi ta c sn sng ci cch hay khng v ci cch theo hng no. Ngay c mt trng thi tinh
thn lm nn cho cuc ci cch cng khng ch n gin l chuyn ngi ta mang mt tm th c li
hay bt li cho ci cch. Hn na, mt tm th no thuc v mt trng thi tinh thn ca c mt
dn tc ch mt phn thuc v thc, phn khc c th l ln hn li thuc v nhng ng lc v
thc.
18

Hnh ng ci cch hnh chnh cng vy. Ci l ca m hnh phng Ty vi hai gi tr Tinh gin v
Hu hiu ch l nhng ng lc trn b mt. Cn b su th c hai kiu x hi phng Ty - ni sn
sinh ra n, v ng phng - ni ngi ta du nhp n, mi ni u c ng lc n du t trong cc c
cu x hi - vn ha ca n.
Tnh dn tc c th nh hng n cc hnh vi ny v trong mi trng hp ca mi quc gia dn tc,
ngi ta cn phi hiu cc hnh vi ny khng phi ch theo nhng ng bin gii tinh thn nh cch
ni ca nh nhn hc ngi M, R.F Benedict. Chnh iu gii thch v sao m trong i sng
cng dn, ngi M tin nhiu hn gii lut s, cn ngi c li tin nhiu hn cc vin chc hnh
chnh.
Cuc ci cch hnh chnh Vit Nam c xc tin mi y gn nh i theo con ng vng khng
nhm thng vo hai mc tiu tinh gin v hu hiu. Bi v, nu nhm thng vo hai mc tiu y, th
trng tm ca cuc ci cch s l nhng thay i v b my, v gung my. Trong khi khng
ng ti hoc l cha ng ti b my, cuc ci cch hnh chnh thi gian qua li nhm vo th tc
nhiu hn. Khu hiu "mt du, mt ca" cho thy s u tin v th tc ct l trnh phin h th tc
hn l s tinh gin b my lm cho n c hiu qu hn. Sau bit bao c gng gim bin ch,
chng ta vn khng nhch ln c bc no ng k lm cho b my tinh gin hn. Chnh t ta
tm ra mt li r, mt con ng vng m ci ch s n sau ny li l ci cha ai hnh dung c.
ng lc no li chng ta vo con ng vng y?
3. C mt gi thuyt lu nay vn c dng trong gii khoa hc x hi nc ta mi khi ni v bn sc
Vit Nam. Gi thuyt mt "Vit Nam lng x" (tt nhin y khng phi l gi thuyt duy nht).
, "php vua thua l lng" l mt kiu hnh vi c hu c tnh dn tc su sc chng? l mt vt
cn lm cho ngi Vit Nam khng i xa c trong nhiu chuyn, k c ci cch hnh chnh?
S d t li nhiu cu hi nh vy, v trong khi khng thnh cng v vic t chc nn hnh chnh t
cp Trung ng vi tt c nhng chc nng qun l cng quyn th ngi ta li li cho lng x mt t chc x hi m ng nhng chc nng hon ton khc trong cc cng ng nng thn nh
b m hnh chnh khng bao gi l hnh vi thit yu ca n. Nh nc trung ng p t vo lng
x cc l li hnh chnh theo quyn lc v mc tiu ca mnh. Vin chc i din cho nh nc trung
ng lng tu thi m c tn gi khc nhau, nhng gi d mt anh L trng khng h tn ti trong
lng th chng ta tin rng lng vn c tt c nhng cch thc thc hin nn t qun ca n. Nn
t qun ny khng cn n hnh chnh, hoc t ra cng gn nh th.
Ti tin chc iu ny qua tt c nhng nghin cu thc a ca mnh t nm 1980 trong nhng
cuc kho st vng ng bng Bc B, hoc nhng cng trnh nghin cu ng bng sng Cu
Long hn 10 nm qua. V gn y nht, trong cng trnh tp th chng ti cng lm vi cc nh
nghin cu Nht Bn v Thi Lan di tiu "Hin i ha cc x hi Chu ". Pht hin ch yu
ca ti l trong c cu lng c hai kiu quan h: quan h nguyn s v quan h chc nng, c hai li
da trn nn tng mng li cc quan h thn thuc hiu theo ngha rng nht. Chng cn n hnh
chnh, th cc c cu y vn hot ng, cc quan h y t ng iu chnh mi chuyn ca lng. Tuy
nh nc trung ng c p t vo lng mt kiu nhn vt cm quyn nh Ho l chng hn, th nhm
ny cng ch c th hnh ng nh mt cnh ca ci tam gic Lo-Ho-Mc, m hai cnh kia Lo
v Mc lun lun l nhng nhm phi chnh thc, khng c chc nng qun l trc tip vic lng.
Lng, theo ti l mt kiu t chc phi chnh ph (NGO) nh cch gi ngy nay, mt t chc c bn
ca x hi dn s Vit Nam, l mt pht minh c o ca ngi Vit t mt lch s tht ring bit
ca mnh.
Ti sao ngi ta li em nhng bt lc v yu km ca b my hnh chnh cng quyn vn d l
chuyn ca chnh ph, li cho mt t chc x hi cn bn l phi chnh ph. Ti sao ngi ta li
khng nhm vo nh nc trung ng, m li nhm vo cc n v x hi a phng, ch trch tnh
trng suy yu ca nn hnh chnh. C phi v lng x vn t n chng li hnh chnh khng? Hon
19

ton khng! Tri li, nh nc trung ng phi bit n cc lng rt nhiu, nh n m gung my hnh
chnh cc lng x lun lun l tinh gin nht, t tn km nht m cng hu hiu vo loi nht.
Chng th m chnh ph ch cn b nhim mt anh l trng m thi, khng cn tr lng anh ta, thm
ch m quan li cp trn li cn c anh ta hi l chy cht chn L trng y. Lu nay, ngi ta
xa cc lng v by t mt b my hnh chnh khng l cp x ri khn kh v c s cng
knh v km hiu qu ca n. y c phi l li cc lng x khng? Tm li, c hai chuyn khc
nhau, mt chuyn thuc v nh nc; mt chuyn v t chc NGO v x hi dn s. Ln ln hai
chuyn ri c ra sc ni xu v bn tnh ngi Vit l mt "ging ngi lng x" v t chc, v
k lut, tu tin, cc b, h lu... th tht l chuyn tm pho, nhiu nh kin m khng c cht g
l khoa hc.
Ti khng bnh vc lng v coi n l mt t chc x hi vnh cu. Ti theo di v ch i ri y
lng s gii th, cc cu trc ca lng dn s i vo qu trnh tan r hoc ng hn l gii th cu
trc, cng l khi nim ti dng t nm 1980 n nay. Vi nhng iu kin no? Vi tt c
nhng iu kin mi c to ra t cng nghip ha. M lng th ch l mt t chc x hi nng
nghip, khng th t n c cng nghip ha c. Vy cn phi trng cy nh nc trung ng l ch
th ca qu trnh cng nghip ha. Nh nc c mnh bin quc gia thnh mt nc cng
nghip hay khng? V v th, nn hnh chnh nht thit phi mnh. Nu cn m yu th phi tm cn
bnh u ch khng phi chuyn "php vua thua l lng". Tm ng cn bnh th mi bc thuc
c.
4. V cu trc x hi, ti cng mun gp vi nhn xt, hay ni ng hn vi bn khon sau y:
T sau nh Trn, nht l sau my triu vua u ca nh L, Vit Nam khng c triu i no tht
s c c mt nh nc trung ng tp quyn mnh. mnh trc ht trong lnh vc kinh t, vi
kh nng to dng c sc mnh kinh t ca n, v khuyn khch cc th lc kinh t khc trong
dn. V vn ha th t sau vn ha L - Trn, xt ra cc triu i cng khng mnh to dng
mt nn vn tr nhiu sc thuyt phc, d rng thnh tu l t th cng khng t. Ti sao vy? Nhn
v c cu x hi, ta thy Vit Nam sut 5,6 th k trc th k XX, hu nh khng c ba nhn vt
chnh c th lm ch da cho mt nh nc trung ng tp quyn mnh.
- Khng c giai cp qu tc trong khi c ng o m quan li "nht thi".
- Khng c tng lp tr thc c lp vi Nh nc c c cc tro lu hc thut, t tng ring. Hc
lm quan, tuyt i a s k s u mng lm quan hn l gi vai tr k s.
- Khng c lp doanh nhn tung honh v thng mi hay cng ngh trong nc cng nh ra nc
ngoi.
Vi ba ci khng th khng th c mt nh nc trung ng tp quyn mnh c.
Gi y ta chuyn sang thi k cng nghip ha, hin i ha t nc. Nu khng c mt nh nc
trung ng tp quyn mnh th ri ta s i theo cch no. Nhiu nc, nu khng phi l ht thy
nh nc Chu u lm cng nghip ha bng nh nc trung ng mnh. Nh nc lm rt nhiu vic
bin i nng thn. Ti lc ca nh nc khng cn ph thuc vo s cng np ca nng thn nh
trc na.
Nhng c mt nh nc mnh th phi bt u t ci cch h thng chnh tr. H thng ny phi hp
l. V s hp l y phi c xc lp trn nhng trt t c bn ca mt x hi hin i: trt t ca sn
nghip, trt t ca tri thc v trt t ca thng lng. Nu 3 loi trt t ny cn m h, cn ri ren th
cuc ci cch hnh chnh s vn loay hoay nhng th tc m khng sao t ph vo b my nh nc
c ./.

20

Thm quyn ca b, c quan ngang b

TS. Hong Th Ngn

Tm tt: Trao i v quy nh chi tit thi hnh Lut t chc Chnh ph, tc gi cho rng khng c
thm quyn ca B, c quan ngang B khc vi thm quyn ca B trng c Lut quy nh.

Ngy 25/12/2001, Quc hi Kho X thng qua Lut T chc Chnh ph. Lut ny dnh trn Chng IV quy nh v b, c quan ngang b. trin khai cc quy nh ca Lut, Chnh ph cn
ban hnh mt s ngh nh quy nh chi tit thi hnh Lut, trong c vn nhim v, quyn hn,
c cu t chc ca b, c quan ngang b.
Chng IV Lut t chc Chnh ph c tn gi l ''B, c quan ngang b'', trong c duy nht mt
iu (iu 22) quy nh v v tr php l, chc nng ca b, c quan ngang b. Nhng iu khc (t
iu 23 n iu 28) tp trung quy nh v nhim v, quyn hn ca b trng, th trng c quan
ngang b. iu 16 ca Lut giao cho Chnh ph thm quyn "quy nh nhim v, quyn hn, t
chc b my ca b, c quan ngang b''. Vn t ra y l cn xc nh tiu ch xy dng h
thng nhim v, quyn hn ca b, c quan ngang b trn c s nghin cu mi quan h gia thm
quyn lut nh ca b trng, th trng c quan ngang b vi thm quyn ca b, c quan ngang b.
1. V tr, bn cht ca B, c quan ngang B
Lut t chc Chnh ph (iu 22) quy nh: ''B, c quan ngang b l c quan ca Chnh ph, thc
hin chc nng qun l nh nc i vi ngnh hoc lnh vc cng tc trong phm vi c nc; qun l
nh nc cc dch v cng thuc ngnh, lnh vc; thc hin i din ch s hu phn vn ca Nh nc ti doanh nghip c vn nh nc theo quy nh ca php lut''.
Trong khoa hc php l Vit Nam, b, c quan ngang b c tha nhn chung l c quan qun l
nh nc, l mt trong nhng c quan u no ca b my qun l do cc c quan quyn lc nh nc
thnh lp1. B, c quan ngang b cn c xem l mt b phn ca b my hnh chnh nh nc, c
th hn, l c quan hnh chnh nh nc c thm quyn ring v l ch th qun l hnh chnh nh nc2.
Mt s tc gi khc quan nim b, c quan ngang b l cc c quan hnh chnh nh nc c thm
quyn chuyn mn, thc hin chc nng qun l nh nc i vi mt ngnh, mt lnh vc hoc mt
vi ngnh, mt vi lnh vc c lin quan cht ch vi nhau3.
Trong h thng php lut Lin bang Nga, cc b, U ban nh nc c gi l "cc c quan quyn lc
nh nc'', ''cc c quan ca quyn hnh php'' lnh o cc ngnh, lnh vc kinh t, vn ho- x
hi...4 xut pht t cch tip cn v qun l nh nc nh mt hnh thc thc hin quyn hnh php.
Qun l nh nc m cc b, c quan ngang b thc hin l mt loi hot ng mang tnh quyn lc
nh nc, c tin hnh trn c s v thi hnh lut. Chnh v vy m b, c quan ngang b phi c
h thng thm quyn ring v c lp. iu ng quan tm l da vo tiu ch no xc nh thm
quyn ca cc c quan ny mt khi Lut t chc Chnh ph dnh hng lot cc iu nh trnh by
trn y quy nh nhim v, quyn hn ca b trng m khng phi l ca b. Vy phm vi thm
quyn ca b v b trng c phn nh nh th no?
2. Thm quyn ca B v B trng
21

Ngh nh s 15/CP ngy 2/3/1993 v nhim v, quyn hn v trch nhim qun l nh nc ca b,

c quan ngang b c ban hnh '' quy nh r nhim v, quyn hn v trch nhim qun l nh nc ca b, c quan ngang b i vi ngnh, lnh vc''. Trong Ngh nh ny, mt s nhim v,
quyn hn m Lut t chc Chnh ph nm 1992 giao cho B trng c quy nh di dng thm
quyn ca c quan b; mt s khc li quy nh thuc thm quyn ca b trng (Khon 2 v Khon
6 iu 8; Khon 2 iu 10,; iu 17). Nh vy, thc cht Ngh nh s 15/CP khng ch iu chnh
nhng vn c nu nh trong tn gi m cn bao hm c thm quyn, trch nhim qun l ca b
trng, th trng c quan ngang b. Chnh iu ny gy ra s bn khon trong qu trnh chun b
d tho vn bn mi thay th Ngh nh s 15/CP nm 1993. gii to vn ny, cn lm sng t
mi quan h gia b trng v b da trn c s ch ca nh lp php c th hin trong Lut t
chc Chnh ph mi.
B trng, th trng c quan ngang b l ngi ng u, lnh o mt b, c quan ngang b. Vi t
cch , b trng, th trng c quan ngang b theo Lut t chc Chnh ph (iu 6) c quyn lnh
o, quyt nh nhng vn thuc ni dung qun l nh nc i vi ngnh, lnh vc c giao ph
trch. Cng tc ca b trng, th trng c quan ngang b l mt trong nhng hnh thc hot ng
ca Chnh ph v gp phn bo m hiu qu hot ng chung ca c quan hnh chnh nh nc cao
nht. Cn b, c quan ngang b ''thc hin" chc nng qun l nh nc ''i vi ngnh hoc lnh vc
cng tc'' (iu 22 Lut t chc Chnh ph).
c trng trong t chc v hot ng ca b, c quan ngang b l ch th trng. Theo php lut
hin hnh, c cu t chc ca b, c quan ngang b ht sc a dng bao gm cc n v c chc
nng, v tr, tnh cht khc nhau nh V, Thanh tra b, Vn phng, Cc, Tng cc... Cc c quan ny
gip b trng, th trng c quan ngang b thc hin chc nng qun l nh nc bng cc hot ng
c tnh tham mu, tr gip. V nguyn tc, nhng n v thuc b, k c mt s Tng cc c hot
ng tng i c th, khng phi l mt ch th qun l nh nc c lp. cp ti c cu t chc
ca b, c nhn nh cho rng "khng th c c quan hnh chnh nh nc li nm trong c quan
hnh chnh nh nc"5. Ngoi cc n v, t chc ni trn, b trng, th trng c quan ngang b c
th thnh lp Hi ng, t cng tc t vn cho mnh trc khi ra quyt nh qun l nh nc. Trong
mi trng hp, ngi quyt nh cui cng vn l b trng, th trng c quan ngang b v quyt nh
ca b trng chnh l quyt nh ca tp th c quan b.
Vi t cch l ngi lnh o, b trng chu trch nhim c nhn trc Th tng Chnh ph, trc Quc
hi v tnh hnh qun l nh nc i vi ngnh, lnh vc.
Qua nghin cu cc quy nh ca Lut t chc Chnh ph, c th thy rng, Lut c bit nhn
mnh n v tr, vai tr ca b trng vi t cch l ngi ng u b. Lut cng khng nh trch
nhim c nhn ca b trng i vi cc quyt nh v qun l nh nc i vi ngnh, lnh vc m
thc cht, quyt nh tr thnh kin chung ca b. Nh vy, khi cp n b v b trng, kh
c th ny ra ngh khc bit gia c nhn b trng v tp th c quan b v nhng iu phn
tch trn y. Ring i vi thm quyn ca hai ch th ny, chng ti cho rng c c s ng h
quan im "thm quyn ca b chnh l thm quyn ca b trng".
Khi ni n b, chc chn phi hnh dung b bao gm b trng vi tnh cht l ngi ng u b.
Theo Lut t chc Chnh ph, cc thnh vin Chnh ph c th l b trng ph trch ngnh, lnh vc
hoc b trng ph trch mt s cng tc ca Chnh ph. Lut dnh hng lot cc iu quy nh
nhim v, quyn hn ca b trng, th trng c quan ngang b, va l thnh vin Chnh ph, va l
ngi ng u b, c quan ngang b. Nhng nhim v, quyn hn ca b trng chnh l c s
xy dng thm quyn ca mt b tng ng. B my ca b c quy nh trong cc ngh nh ring
ca Chnh ph, c thip lp khng ngoi mc ch no khc l gip b trng gii quyt nhng
nhim v t ra i vi mt ngnh, lnh vc c th. V phn mnh, b trng vi t cch l nh qun l
phi t chc cng vic trong ni b c quan, phi hp nhng hot ng c nhn thc hin nhim
v chung m Chnh ph giao cho tp th c quan b.
22

Nh nu, Lut giao cho b trng quyn "quyt nh v ngnh, lnh vc". C th ni rng, cc
quyt nh qun l ca b trng l sn phm chung ca b v b trng, i hi s tham gia tch cc
ca cc n v, c nhn thuc b, c bit l trong vic nh gi tnh hnh, pht hin nhng vn
cn gii quyt v nghin cu, chun b d tho quyt nh. B trng c v tr v vai tr quan trng
trong khu thng qua, ban hnh quyt nh qun l nh nc. Chnh v vy, trch nhim v tnh hnh
pht trin ngnh, lnh vc c Lut quy nh cho c nhn b trng m khng phi cho tp th c
quan b. iu ny khng c ngha l b trng v b c thm quyn khc nhau. Trong ton b qu
trnh thc hin nhim v, b trng lun ng vai tr l nh qun l, ch o, t chc cng vic v th
hin vai tr r nt nht giai on ban hnh quyt nh qun l. Chng ti cho rng, cn phn bit
gia mt bn l nguyn tc lm vic theo ch th trng, cao trch nhim c nhn ca b trng
vi mt vn khc l tnh thng nht ca h thng nhim v, quyn hn ca b trng v ca b.
Ngay trong Lut t chc Chnh ph, khi nim b v b trng i khi cng c ng nht. iu 25
quy nh "B trng, Th trng c quan ngang b c quyn kin ngh vi b trng, th trng c quan
ngang b nh ch vic thi hnh hoc bi b nhng quy nh do cc c quan ban hnh tri vi
cc vn bn php lut ca Nh nc hoc ca b, c quan ngang b v ngnh, lnh vc do b, c
quan ngang b ph trch". Nh vy, vn bn do b trng, th trng c quan ngang b ban hnh c
hiu l vn bn ca b, c quan ngang b. T , c th khng nh b trng (hay ni mt cch
khc, b tng ng) c quyn ban hnh vn bn php lut v kim tra vic thc hin cc vn bn ./.

1.
2.
3.
4.
5.

Xem: Nguyn Cu Vit. Lut hnh chnh Vit Nam. NXB i hc Quc gia, H Ni, 2000, tr.155,171.
Xem: Ti liu bi dng v qun l hnh chnh nh nc. Phn II. Hnh chnh nh nc v cng ngh hnh chnh.
Hc vin hnh chnh Quc gia. H Ni, 2001, tr.26-27, 57-61.
Hong Vn Sao. Cn thng nht khi nim c quan hnh chnh nh nc. Nghin cu lp php. 2001, s 1,
tr.96.
Lut Hin php Lin bang Nga. Matxcva, 1995, tr.272-278.
Hong Vn Sao. Sd, tr. 96.

23

Ci cch hnh chnh c quan hnh chnh nh nc

hot ng hiu qu v gn dn
Ths. Hong Vn Sao*

Tm tt: Lm cho c quan hnh chnh gn dn hn, phc v nhn dn tt hn l mc tiu quan
trng ca ci cch hnh chnh. Mun t c cc mc tiu cn phi c cc gii php c th,
thch hp. Tc gi i t khi nim v ci cch hnh chnh, phn tch s cn thit ca ci cch
hnh chnh v a ra mt s gii php c quan hnh chnh nh nc hot ng hiu qu v gn
dn.

1. Ti sao phi ci cch hnh chnh?

Ni v ci cch hnh chnh, chng ta gp phi nhiu nh ngha khc nhau v mi tc gi u phn
tch vn ny di cc gc ring ca mnh. C l do ny v khng th ch c mt cch thc nht
nh trong ci cch hnh chnh hoc v ci cch hnh chnh. Theo GS. on Trng Truyn, ci cch
hnh chnh chnh l "s tc ng c k hoch ln ton b hay mt s b phn ca h thng hnh
chnh lm cho hot ng ca n c hiu lc, hiu qu, nng sut v cht lng cao hn"1. V vy, ci
cch hnh chnh khng thun tu l s ci bin m l cuc cch mng c ch thuyt chnh tr v c
k hoch, do ng cm quyn khi xng v lnh o nhm "xy dng mt nn hnh chnh dn ch,
trong sch, vng mnh, chuyn nghip, hin i ho, hot ng c hiu lc, hiu qu theo nguyn
tc ca Nh nc php quyn x hi ch ngha di s lnh o ca ng, xy dng i ng cn b,
cng chc c phm cht v nng lc p ng yu cu ca cng cuc xy dng, pht trin t nc"2.
Ti cho rng ci ch ca ci cch hnh chnh l xy dng mt nn hnh chnh gn dn, v dn, p
ng nhng i hi chnh ng ca ngi lao ng. Nn hnh chnh gn dn l nn hnh chnh khng
c mc ch t thn, m ch c mc ch phc v dn, gi gn trt t, k cng ca x hi, ca ch
. Thng qua , nn hnh chnh tc ng tch cc i vi i sng kinh t v i sng x hi.
Chng ta phi ci cch nn hnh chnh bi v:
- Nn hnh chnh trc tip t chc thc hin ng li, chnh sch ca ng v php lut ca Nh nc. Cc chnh sch v php lut ng l nhng iu kin tin quyt, song nht thit phi c mt nn
hnh chnh mnh a chng vo cuc sng v pht huy hiu qu trong thc t. Hn na, trong qu
trnh t chc thc hin, nn hnh chnh cn gp phn tch cc vo vic sa i, b sung v pht trin
chnh sch cng nh php lut ca nc nh.
- Cc c quan hnh chnh nh nc vi t cch l nhng ch th trc tip t chc, qun l v x l
cng vic hng ngy ca Nh nc lin quan n quyn v li ch ca dn, l cu ni trc tip gia
ng, Nh nc v cng dn. Nhn dn nh gi ch , nh gi Nh nc mt phn ln v trc tip
thng qua hot ng ca b my hnh chnh.
- Trong b my Nh nc ta, cc c quan hnh chnh nh nc l lc lng ng o nht, vi h thng
t chc ng b theo ngnh v cp t trung ng ti chnh quyn c s.
Ci cch hnh chnh nhm khc phc nhng yu km trong ch o, iu hnh ca b my hnh
chnh i vi nhng ni dung v vn nu trn, lm cho nn hnh chnh thch ng vi mc tiu m
cng cuc i mi ra.
24

Theo k hoch, ci cch hnh chnh c tin hnh ng b theo 4 ni dung sau y:
- Ci cch th ch hnh chnh;
- Ci cch t chc b my hnh chnh;
- i mi, nng cao cht lng cn b, cng chc;
- Ci cch ti chnh cng.
2. Ci cch hnh chnh va bt ngun, va cng c mi quan h gia c quan hnh chnh nh
nc vi dn
Mun gii quyt tt mi quan h gia c quan hnh chnh nh nc vi dn th phi xc nh bn
cht v yu cu ca mi quan h ny. N i hi chng ta khng ch tm ra nhng gii php m cn
khng ngng ci tin nhng gii php mt cch ng b theo cc ni dung c bn ca cng cuc
ci cch hnh chnh.
ci cch th ch, chng ta phi nghim tc nhn nhn hot ng ca b my hnh chnh, do cha
t c mc ch "tit kim, hiu qu, thun tin, kp thi, n gin v nhanh nht" nn lm cho
b my hnh chnh cha gn dn, cha gii quyt tt mi quan h gia c quan hnh chnh vi dn. V
th vic cn lm ngay l:
- u t nng cao cht lng cc chnh sch v vn bn qun l hnh chnh khc phc tnh trng
quy nh chung chung, khng r trch nhim;
- Khng ngng ci tin quy trnh xy dng vn bn php lut, nng cao cht lng vn bn. Khng
nn giao cho b ch qun l i qun "thng trc" ca Ban son tho m phi lp cc ban son tho
v ban thm nh c lp. Nh vy, s khc phc c "tnh ch quan, cc b - khng thy tnh ton
th";
- Tng cng hot ng thanh tra, kim tra v tng thm quyn x l cho c quan thanh tra, bo m
cho hot ng ny t hiu qu;
- Ci cch th ch phi i lin vi hin i ho hnh thc, phng php qun l, ly hiu qu cng
vic lm mc ch v nghin cu cc hnh thc thch hp ly kin nhn dn v ch trng, chnh
sch mi. V d, trc khi thc hin ci cch gio dc bt buc phi ch ly kin ca hc sinh,
sinh vin; xy dng nhng quyt nh phng chng t tiu xi lng ph cng nh nhng chnh sch
xo i gim ngho phi khuyn khch ngi ngho tham gia xy dng. C nh vy, nhng quyt nh
v vn bn php lut ca Nh nc c ban hnh mi thc s p ng yu cu ca dn, v dn;
- B sung v nng cao cht lng quy ch qun l ti chnh cng v chi tiu ngn sch nh nc, coi
y khng ch l c s php l cho vic thc hin thng nht m cn l c s cho vic thanh tra,
kim tra;
- Nhanh chng xy dng Quy ch thc hin k khai nh, t v c s kinh doanh, trc ht i vi
i ng cn b cng chc. Gii php ny gp phn to iu kin ngi dn gim st, kim tra i
ng cn b cng chc, nhm xo b nhng hnh vi u c, li dng chc quyn lm giu bt chnh
v nhng hnh vi vi phm Lut t ai. Thc hin tt quy ch ny gp phn thc hin nguyn tc
cng khai, minh bch trong qun l hnh chnh nh nc;
- Ci cch th tc hnh chnh l khu t ph nhng bn cht v ni dung cha c xc nh r rng,
m mi c tnh lit k. V vy, c th xy dng m hnh tng kt v nhn rng. Mt m hnh no
c th p dng cho trng hp ny m khng th p dng cho trng hp khc. V d, m hnh "mt
25

ca" coi ngi dn l khch hng, ang c p dng mt s qun TPHCM. M hnh ny hin
nay cn c nhiu cch hiu khc nhau: mt ca c mt kho hay nhiu kho, ngi dn l ch hay l
khch hng?
ci cch t chc b my hnh chnh, trc ht phi lm r s khc nhau gia b my hnh chnh
v c quan hnh chnh nh nc. B my hnh chnh l b my c t chc ng b theo ngnh v
cp t trung ng n chnh quyn c s. V vy, thng cng knh; chc nng trong nhiu trng hp
khng r rng, khng cht ch.
C quan hnh chnh nh nc l b phn cu thnh ca h thng hnh chnh nh nc thng nht, s
dng quyn lc Nh nc thc hin hot ng chp hnh v iu hnh. xc nh mt c quan l
c quan hnh chnh nh nc phi cn c vo cc du hiu sau y: a) c thnh lp theo quy nh
ca php lut, t chc v hot ng trn c s php lut v thc hin php lut; b) c chc nng
hoc thc hin chc nng qun l nh nc v ngnh hay lnh vc; c) c c cu t chc v phm vi
thm quyn c lp- thm quyn ban hnh vn bn php lut thc hin chc nng, nhim v ca
mnh. V th, c quan hnh chnh nh nc khng cng knh, c chc nng r rng, cht ch.
Ci cch b my hnh chnh hin nay lm cho n gn dn, chnh l phi ci cch ng b c c
cu v ni dung chc nng ca b my hnh chnh loi tr tnh trng chng cho, mu thun hay
n y trch nhim. Nu ch ci cch c cu th mi t c mc ch thu gn u mi, cha
nng lc chp hnh - ch huy. Ngc li nu ch ci cch ni dung chc nng m khng ci cch
c cu th b my cng knh, nhiu tng nc trung gian vn tn ti. y l nguyn nhn dn n s
tr tr thc hin chc nng qun l.
B my hnh chnh nh nc l b my ca dn, do dn v v dn. V th, b my y trc ht phi
bit t t ngha v cho chnh mnh - l ngha v phc v nhn dn. Hin nay, ngi dn thng
thy b my hnh chnh quy nh ngha v cho dn m rt him thy ngha v ca b my hnh
chnh. l s khng cng bng. V th, ci cch t chc b my hnh chnh tc l phi xy dng
lut cng v, xc nh r ngha v phc v dn ca cn b, cng chc. y l c s php l c th
ngi dn tham gia qun l lnh vc cng. y, khi nim phc v khng c ngha b my hnh
chnh v cn b cng chc lm tt c cc vic thay dn m phi xc nh vic g thuc ngha v ca
b my hnh chnh, ca cng chc, vic g ca dn v vic g l ngha v chung ca c b my hnh
chnh nh nc v dn.
Hiu qu hot ng ca b my hnh chnh nh nc phi c coi l thc o kt qu s p ng nhu
cu v li ch ca nhn dn lao ng. V vy, b my hnh chnh phi to cho dn nhiu vic lm,
nhiu iu kin lm vic, nhiu hnh thc sn xut; pht huy dn ch i lin vi k lut, k cng;
gn vic thc hin quy ch dn ch c s vi vic cao k lut cng v. Mun vy, phi c vn
bn pht c th i vi c quan hnh chnh nh nc v cng chc khi h vi phm ngha v phc v.
Bn cnh phi i mi c ch xt v gii quyt khiu ni, t co ca nhn dn. Vic t chc
nghin cu mt cch nghim tc cc bi hc khng thnh cng phi c coi l cng vic thng
xuyn. Chng ta thng thy nhng bi hc thnh cng th c t v rt trng th, cn cng vic no
khng thnh cng thng ch dnh mt cu trong bo co l "chng ta nghim tc rt kinh nghim".
l khuyt im th phi b pht, phi c sa cha, trnh tnh trng dn c khuyt im th b
pht, cn c quan hnh chnh nh nc v cng chc nu c khuyt im th ch rt kinh nghim.
y l mt trong nhng cn nguyn lm gim lng tin ca dn i vi b my hnh chnh.
Xy dng Chnh ph in t l cn thit thc hin phng thc qun l hin i trong thi i
cng ngh truyn thng. T y, ngi dn c nhiu iu kin hn tham gia qun l nh nc, c
bit trong vic tham gia xy dng v hoch nh chnh sch ca nn hnh chnh cng.
Vic tch, nhp cc b, c quan ngang b khng ch v mc ch tinh gin u mi qun l m v
hiu qu ca cng v - y l tiu ch c bn nht.
26

V vn p dng h thng chun qun l, hin nay, trong lnh vc sn xut kinh doanh, chng ta
p dng b tiu chun ISO rt c hiu qu. Vy nn chng khi nh gi hot ng ca Chnh ph
v b my hnh chnh nh nc cng nn p dng b tiu chun ny. iu gp phn to nn s
cng khai, minh bch, khoa hc v dn ch trong cng v hnh chnh.
nng cao cht lng cn b, cng chc, iu trc tin c tnh quyt nh l phi khc phc t quan
liu, ca quyn, tham nhng, hch dch, lng ph v xa dn. Mun vy, vic khn trng xy dng
lut cng v khng ch l yu cu cn thit m phi coi y l vic cn lm ngay. Nhn mnh o
c "cn kim, lim chnh, ch cng, v t" ca ngi cn b, cng chc phi l ct li xuyn sut
ton b o lut ny.
Vn o c cng chc phi c coi l mt tiu ch trong vic xy dng, cng c v pht trin
i ng cn b, cng chc. y l mt ni dung rt quan trng trong tin trnh ci cch hnh chnh.
B my hnh chnh tr tr mt phn do s sa st v o c, c bit l o c cng v ca cn b,
cng chc. y cng l mt nguyn nhn lm cho b my hnh chnh xa dn. X l tt vn o
c cng v s khc phc c nhng biu hin nh thin v khi x l cng v, km hiu lc ca cc
quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh, thiu trch nhim khi thi hnh cng v, khng trung
thc hoc thng tin thiu chnh xc khi bo co.
Th hai, l i mi cch nh gi cn b, cng chc c khu tuyn dng v s dng. Ngi lao
ng c tuyn dng hay b nhim, bt phi xut pht t i hi ca cng v, phi qua k thi.
Sau khi c kt qu ca Hi ng nh gi mi chuyn n hi ng bnh xt, tuyn chn gii
thiu trnh c quan c thm quyn quyt nh.
Hng nm, Ban T chc cn b ca Chnh ph hng dn nh gi cn b, cng chc, nhng tiu ch
rt chung chung, cc c quan khng c Hi ng nh gi, m vic ny thng giao cho th trng
n v. Cch quy nh ny va khng chnh xc, va khng dn ch, cn nng v tnh cm "ni b".
V th, sau khi nhn xt cn b, cng chc n v mnh, ngi ph trch thng bo co chung
chung, khng chnh xc. y l mt khuyt im ph bin trong cng v cn c xo b. Theo
chng ti, nn lng ho cht lng cng vic bng mt h thng im. Gii php ny gip chng ta
c th o lng c kt qu lao ng ca cng chc, trn c s ny, cng vic nhn xt cn b, cng
chc hng qu, hng nm s c kt qu tt hn.
Th ba, c chnh sch khuyn khch h tr vt cht thu ht ngi ti gii vo nn cng v. Hin
nay trn thc t, do nhiu nguyn nhn, nht l do tin lng thp v s b tr tri ngnh ngh, nn
nhiu ngi gii ra khi nn cng v. y phi c coi l mt nguy c cn phi c khc phc
ngay, nht l trc yu cu ca nn kinh t tri thc ang i hi khng ch cn nhng ngi dng cm,
dm ngh, dm lm m cao hn th l dm lm vi nng sut cht lng cao, bit lm giu v dm
chu trch nhim.
V ci cch ti chnh cng, phi khc phc ngay thc trng: cng tc qun l ti chnh cng lng
lo; trnh t th tc u t rt phc tp, rm r; hot ng thanh tra, kim tra khng thng xuyn,
khng cng quyt; hot ng kim ton khng duy tr, thm ch khng c coi trng.
Gii php l i mi phng thc qun l ti chnh cng bng cch va tip thu, duy tr phng thc
truyn thng l giao, gim st, kim tra, bo co v tng kt, va phi ch trng xy dng gii php
b sung: t chu trch nhim. Khi y, c quan hnh chnh nh nc v cng chc s phi tit kim,
phi ch ng, phi hch ton, phi suy ngh c mt t chc tinh gn v hiu qu.
i lin vi bin php trn, phi mnh dn v kin quyt i mi c ch phn cp qun l ti chnh.
Phn cp phi i lin vi phn quyn. Nu phn cp m khng phn quyn th phn cp cng nh
khng. V vy, phn cp, phn quyn qun l ti chnh cho a phng, cho c s a phng, cp
di pht huy tnh ch ng, sng to m dm chu trch nhim trong vic thc hin chc nng,
nhim v v quyn hn m dn giao cho.
27

Cn a hot ng kim ton l mt hot ng bt buc thng xuyn i vi cc c quan; mi c

quan n v nn b tr mt kim ton vin l bin ch ca n v mnh./.

* Ch nhim Khoa hnh chnh nh nc- i hc Lut H Ni

28

Bn v m hnh t chc chnh quyn a phng

trn th gii v Vit Nam
Hng Trn Kiu Dung*

Tm tt: Phn tch cc u, khuyt ca cc m hnh t chc chnh quyn a phng trn th gii, tc
gi xut cc gii php tng cng phn cp t qun c s, v th c lp ca cc cp chnh
quyn, v c s phn chia a gii, lnh th v phng thc nn thnh lp HND, UBND theo c
cu linh hot hng vo mc ch v hiu qu.

Nghin cu v m hnh t chc chnh quyn a phng l mt lnh vc c bit quan trng trong ci
cch hnh chnh Vit Nam. Vic tm hiu, tng hp v phn loi cc m hnh t chc chnh quyn
a phng trn th gii gip chng ta nh dng m hnh t chc chnh quyn a phng Vit Nam
v l gii phng hng hon thin m hnh .
I. Phn loi m hnh
M hnh t chc chnh quyn a phng c thit lp bi cc yu t: cch thc thnh lp, c cu t
chc, chc nng, nhim v, hnh thc v phng php hot ng ca cc c quan, mi quan h gia
chng vi nhau v vi cc t chc khc trong h thng chnh tr.
Da vo cch thc thnh lp v c cu t chc c th chia ra thnh: m hnh chnh quyn a phng
khng i din (tc l chnh quyn khng c c quan hot ng theo ch hi ngh do dn bu ra);
m hnh chnh quyn a phng bn i din (c c quan hot ng theo ch hi ngh nhng ch
c quyn t vn v khng do dn bu ra) v m hnh chnh quyn a phng i din (c c quan i
din do dn bu ra)1.
Da vo nguyn tc t chc, c th chia thnh ba m hnh: m hnh tn quyn, m hnh phn quyn
v m hnh kt hp nguyn tc tn quyn vi nguyn tc phn quyn2. Cc cch phn loi trn u
ng nhng cha hon ton hp l v cha bao hm c y cc yu t cu thnh ca mt m hnh
t chc chnh quyn a phng.
V vy, theo quan im ca chng ti, trn c s kt hp cc yu t cu thnh ca mt m hnh t
chc chnh quyn a phng, nn quy v ba m hnh sau: 1) M hnh t qun a phng, 2) M hnh
c quan t qun kt hp vi c quan hnh chnh nh nc a phng, 3) M hnh "tng ha".
1. M hnh t qun a phng
T qun a phng l mt loi hnh t chc qun l a phng, theo hng phi tp trung, cng
ng dn c c quyn t ch, thnh lp ra nhng hnh thc qun l ph hp vi li ch cng ng
lnh th v dn c a phng .
M hnh t qun a phng c xy dng trn c s p dng nguyn tc phn quyn. D mc
phn quyn mnh n u th vic p dng nguyn tc phn quyn vn phi m bo s thng nht
quc gia n cp a phng thng qua c ch kim tra, gim st hiu qu; chng hn nh thng qua
tr cp ti chnh m chnh quyn trung ng c th buc chnh quyn a phng hng hot ng vo
cc mc tiu m chnh quyn trung ng mong mun; hoc thng qua vic quy nh hn ch quyn
hn ca c quan t qun ch c lm nhng g m php lut v chnh quyn trung ng quy nh.
29

Thng thng, chnh quyn t qun gm hai c quan: 1) c quan i din do dn bu (trc tip hoc
gin tip), gi l: hi ng t qun; 2) c quan chp hnh - hnh chnh ca hi ng, ng u l th
trng hay ch tch c th do dn bu, hay do c quan i din bu hoc thu.
M hnh ny c p dng ph bin cc nh nc lin bang v quyn lc chnh quyn trung ng c
c l do cc nh nc thnh vin hay cc vng lnh th t b mt s quyn lc ca mnh trao cho
chnh quyn trung ng. Do , vic p dng m hnh t qun a phng cc nc ny s dung ha
c nhng quyn li gia trung ng v a phng cng nh m bo c s ph thuc, gn kt cc
vng lnh th hay cc nh nc thnh vin trong th ch chung ca quc gia. Hn na, m hnh ny
ch c th c p dng nhng nc c iu kin thng tin lin lc hin i, c i ng cn b c
trnh , nghip v, k thut qun l cao v thc php lut ca ngi dn cao.
Theo chng ti, m hnh ny c u, nhc im c bn sau:
u im: chnh quyn a phng c t chc gn, nh (thng ch c 2 cp chnh quyn), khng theo
quan h th bc l thuc. Cng vi c ch kim tra, gim st hiu qu, cc c quan ca chnh quyn
a phng khng th lm quyn, ch c lm nhng g php lut quy nh. Ngoi ra, c hai chc
nng quyt ngh v hnh chnh u thuc mt h thng c quan (c quan t qun), iu ny s gip
cho tc ng qun l nhanh chng i vo i sng, to iu kin pht huy c nhng sng to ca
c s v thu ht ng o nhn dn tham gia hot ng qun l.
Nhc im: Cng do khng t chc thnh hai h thng c quan thc hin hai chc nng quyt ngh
v hnh chnh nn h thng c quan t qun phi gnh vc kh nhiu cng vic ca a phng.
Anh v M l hai quc gia in hnh c chnh quyn a phng c t chc theo m hnh t qun
a phng.
2. M hnh c quan t qun kt hp vi c quan hnh chnh nh nc a phng
T chc theo m hnh ny l s p dng kt hp nguyn tc phn quyn v tn quyn. y l m
hnh c p dng ph bin nht hin nay. Tuy nhin, mc p dng kt hp hai nguyn tc phn
quyn v tn quyn khng hon ton ging nhau cc nc hay cc khu vc khc nhau trn th gii.
mt s nc, nguyn tc phn quyn c p dng mnh hn tn quyn, nh : Php, Italia, Cng
ha Lin bang c... Mt s nc khc, tn quyn mnh hn phn quyn, v d nh Innxia,
Philippin...
Vic thnh lp c quan t qun a phng da trn nhng quy nh ca php lut quc gia. H thng
c quan t qun thng bao gm hi ng t qun a phng v c quan chp hnh do hi ng t
qun cng cp bu ra. Cn h thng c quan hnh chnh nh nc a phng c th do trung ng b
nhim hoc do c quan hnh chnh a phng cp trn b nhim; cng c th do hi ng t qun
bu ra hoc do dn bu trc tip.
Mc t qun ca cc c quan t qun cc n v hnh chnh khc nhau l khng ging nhau.
cc n v hnh chnh trung gian - tn gi cc n v hnh chnh c nh nc phn vch mt cch
nhn to nh tnh, vng, huyn..., th quyn hn qun l ch yu thuc v c quan hnh chnh ch
khng phi c quan t qun. Cn n v hnh chnh c s - tn gi cc n v hnh chnh c nh
nc tha nhn t cc im dn c hnh thnh t nhin c tnh lin hon, th vai tr ca cc c quan t
qun ln hn.
Hin nay, trong cc nc t bn c chnh quyn a phng t chc theo m hnh kt hp phn quyn
v tn quyn ang din ra qu trnh phi tp trung ho qun l. Ngi ta i hi phi tng cng quyn
hn thc t cho c quan t qun, xo b mi hnh thc gim h hnh chnh, chuyn giao chc nng
qun l ca c quan hnh chnh nh nc a phng sang cho c quan chp hnh - hnh chnh do
30

hi ng lp ra m nhim. C nh vy mi m bo s gn b gia hi ng t qun vi c quan

hnh chnh v m bo quyn t qun thc s.
Theo chng ti, m hnh ny c u, nhc im c bn nh sau:
u im: M hnh ny c s kt hp r rng gia nguyn tc phn quyn v nguyn tc tn quyn
th hin s tn ti song song h thng c quan tn quyn bn cnh h thng c quan phn quyn.
Do , chc nng, nhim v, thm quyn ca cc c quan trong h thng chnh quyn a phng c xc nh r rng, c th, t m bo hiu qu hot ng ca chnh quyn a phng cc cp.
Ngoi ra, vi h thng c quan tn quyn, chnh quyn trung ng c th thc hin vic gim st
chnh quyn a phng c tt hn. Mt khc, vi s hin din ca h thng c quan phn quyn,
nhn dn a phng vn m bo c quyn dn ch ca mnh. Nh vy, vic p dng m hnh ny
cng c th c coi nh mt "k thut" nhm iu ha quyn li gia trung ng v a phng.
Nhc im: h thng c quan phn quyn mt s nc cha c quyn lc bo v quyn li ca
a phng; cn nhiu nc khc, c quan tn quyn li khng c kh nng thc hin quyn lc
ca chnh quyn trung ng a phng.
3. M hnh "tng ha"
M hnh ny c xy dng trn c s kt hp mt s c im ca hai m hnh trn cng vi vic a ra mt s c trng ring. m hnh "tng ha" cng c c quan mang tnh t qun (hi ng do
dn bu ra) nh m hnh "t qun a phng" nhng c quan li khng c php lut ghi nhn l
c quan t qun, v cng c c quan chp hnh - hnh chnh nh c hai m hnh trn nhng c quan
chp hnh - hnh chnh y li m nhim cng mt lc hai t cch "chp hnh" v "hnh chnh"
nn ng thi ph thuc vo c quan dn c cng cp v c quan hnh chnh cp trn.
Nguyn tc xy dng m hnh t chc chnh quyn a phng "tng ha" hon ton khng phi l
tn quyn (tp quyn mc thp), cng khng phi l phn quyn. Khng phi l tn quyn v:
m hnh ny, chnh quyn a phng cng c c quan i din do nhn dn trc tip bu ra, c quan
chp hnh - hnh chnh a phng do c quan i din cng cp bu ra u thc hin chc nng
qun l hnh chnh a phng- y l biu hin ca nguyn tc phn quyn. Nhng cng khng
phi l phn quyn v c quan dn c cc cp a phng li chu s ch o trc tip v gim st,
kim tra ca c quan hnh chnh v c quan dn c cp trn (th hin quyn nh ch hay bi b
cc quyt nh ca c quan cp di, ra cc quyt nh c th c tnh cht bt buc thi hnh i vi
cc c quan cp di); c quan chp hnh - hnh chnh mi cp va chu s ch o, gim st ca
c quan quyt ngh cng cp, va chu s ch o, kim tra ca c quan hnh chnh cp trn, ng
thi chu s qun l thng nht ca chnh ph. iu c ngha l cc c quan hnh chnh a phng trong hot ng ca mnh, k c khi thc hin quyn hn trong phm vi a phng, khng
nhng phi tun th hin php, lut m cn phi tun th nhng quyt nh, vn bn ca c quan
nh nc trung ng.
Nh vy, c th thy m hnh t chc chnh quyn a phng "tng ha" cng c xy dng trn c
s p dng kt hp nguyn tc tn quyn v phn quyn, nhng s kt hp y khng r rng nh
m hnh th hai, ngha l khng c s tch bch gia h thng c quan tn quyn v h thng c
quan phn quyn. m hnh "tng ha", mi c quan trong c cu chnh quyn a phng u c
t chc trn c s p dng nguyn tc c bit "kt hp tn quyn (tp quyn) v phn quyn", nhng
trong nguyn tc mc tn quyn (tp quyn) mnh hn phn quyn. Trn thc t, php lut
cc nc p dng m hnh ny u ghi nhn nguyn tc l nguyn tc phn cp qun l.
Theo m hnh ny, trong c cu t chc ca chnh quyn a phng c c quan i din (hi ng)
do nhn dn trc tip bu ra. Hi ng i din cho nhn dn a phng trong phm vi quyn hn do
lut php nh nc quy nh, bo m t chc thc hin hin php, php lut nh nc ti a phng.
31

C quan hnh chnh nh nc a phng do hi ng bu hoc mt s nc, kt qu bu c quan

hnh chnh a phng ca hi ng phi c c quan hnh chnh cp trn trc tip ph chun. C
quan hnh chnh c nhim v chp hnh ngh quyt ca hi ng v cc vn bn ca nh nc cp
trn phm vi a bn, thc hin qun l thng nht cc mt hot ng a phng, chu s kim
tra, gim st ca c quan i din a phng v c quan nh nc cp trn.
Tm li, m hnh t chc chnh quyn a phng "tng ha" l mt cu trc phc hp, lng ghp,
nhiu lp, c im l mi cp u c s thng nht quyn lc nh nc.
M hnh ny hin nay c p dng cc nc x hi ch ngha, v nguyn tc va m bo c
nguyn tc tp quyn x hi ch ngha va m bo quyn t do, dn ch ca nhn dn.
Theo chng ti, m hnh ny c u, nhc im c bn sau:
u im: Theo m hnh ny, h thng chnh quyn l mt h thng thng sut t trung ng xung
a phng. iu ny s bo m c s thng nht trong vic thc hin php lut, cng nh thc hin
bin php qun l trn ton b lnh th quc gia; ng thi bo m c s kim tra, gim st cht
ch ca chnh quyn trung ng i vi hot ng ca chnh quyn a phng. Ngoi ra, cch t chc
chnh quyn a phng theo m hnh ny c th phi hp c hot ng ca cc a phng tm
chin lc, dung ha c quyn li gia trung ng v a phng.
Nhc im: Do chnh quyn a phng c t chc theo h thng th bc, c s l thuc gia cp
trn v cp di dn n s hn ch tnh ch ng, sng to ca chnh quyn a phng. Hn na, cp
chnh quyn a phng c s cha c t chc theo phng thc hp l pht huy v m rng quyn
lm ch ca nhn dn a phng. Mt khc, vn khng loi tr hin tng bung lng qun l ca
chnh quyn trung ng.
in hnh cho m hnh t chc chnh quyn a phng theo m hnh "tng ha" l m hnh t chc
chnh quyn a phng Trung Quc v Vit Nam.
4. Tm li: cc m hnh t chc chnh quyn a phng trn u c nhng u im v nhc im, nhng nhn chung, cc m hnh u c xy dng da trn vic p dng cc nguyn c bn: tp quyn,
phn quyn v tn quyn. Tuy vy, mi mt quc gia, tu thuc vo iu kin, c im, tnh hnh
khc nhau m xy dng m hnh chnh quyn a phng vi nhng nt ring v phn chia a gii
hnh chnh lnh th, v cch thc thnh lp, c cu t chc cc c quan ca h thng chnh quyn
a phng, v phn nh thm quyn gia chnh quyn trung ng v a phng, gia cc cp chnh
quyn a phng vi nhau...
II. i mi t chc chnh quyn a phng Vit Nam
1. Nhng yu cu c bn i vi t chc chnh quyn a phng
Phn cp mnh hn
M hnh t chc chnh quyn a phng ph thuc trc tip vo quy m, mc , gii hn vic phn
cp, phn quyn gia trung ng v a phng, cng nh gia cc cp chnh quyn a phng vi nhau.
Nh nc Vit Nam l nh nc n nht, c t chc theo nguyn tc tp quyn x hi ch ngha.
Vic xy dng v t chc chnh quyn a phng nc ta khng da theo nguyn tc phn quyn
m thc hin phn cp trong qun l nh nc. Cn khng nh, v bn cht, vic thc hin nguyn
tc tp quyn v phn cp trong qun l nh nc khng h loi tr tnh ch ng, sng to ca cng
ng dn c.

32

Tuy nhin, hin nay, vic phn cp gia chnh quyn trung ng v chnh quyn a phng nc ta
cn nhiu vn cn gii quyt, nht l vn phn cp cha r, cha c th v cha mnh cho a
phng. Trung ng cn m m, lm thay nhiu vic ca chnh quyn cp tnh. Cp c s hu nh cha
c phn cp c th nhng nhim v, thm quyn cn thit, nht l trong nhng cng vic c lin
quan trc tip n nhn dn c s. Nguyn nhn ca hn ch ny c mt phn bt ngun t nhn
thc cha xem chnh quyn a phng l mt ch th tun theo php lut, c ngha v thc hin cc
dch v cng cng p ng nhu cu ca cc t chc v c nhn trn a bn dn c, t dn n
s xa ri gia b my chnh quyn vi dn, k c cp c s; thiu c ch kim tra hu hiu ca dn
c i vi b my chnh quyn, trc ht l i vi cp c s; thiu c c ch bo m ch trch
nhim kim tra, gim st, ch o tp trung hu hiu gia cp trn v cp di, gia trung ng v a
phng...
Tng cng t qun c s
Trong tnh hnh hin nay, Vit Nam cha th tin hnh xy dng ngay ch t qun a phng
cp c s nh cc nc pht trin, nhng nn chng cn thnh lp cc t chc t qun ca qun chng
c s nh hi ng dn c nng thn lng x ngi dn c thm iu kin thc hin vai tr lm
ch ca mnh.
Tng cng v th c lp ca cc cp
Chnh quyn a phng nc ta hin nay c t chc thnh 3 cp theo th bc, l thuc, rng buc
gia cp trn v cp di, nn khi c mt quyt nh hnh chnh hoc can thip ca cp trn lm thit
hi n li ch ca mt a phng chng hn th vn cha c phng thc no hu hiu bo v c
quyn li ca ngi dn khi b thit hi. iu t ra yu cu: cn tng cng tnh c lp tng i
ca chnh quyn a phng cc cp hn ch s can thip ch quan ca chnh quyn cp trn,
cng ng dn c c nhng bo m cn thit trong vic tham gia qun l nh nc v quyt nh cc
vn c t qun ca mnh. Nh vy, phi phn nh r chc nng, nhim c, quyn hn v trch
nhim trong qun l cc cng vic, c bit l v ti chnh v v t chc, nhn s.
2. V phn chia a gii hnh chnh - lnh th
p ng kh nng qun l
Hin nay, quy m mt n v a l hnh chnh cp tnh ang l mt vn c quan tm v n c
nh hng n vic nh ra s cp n v hnh chnh lnh th. Lch s t chc chnh quyn a phng
nc ta ch ra rng: nu tnh c quy m qu nh, s tnh s nhiu, trung ng khng th st tnh
c, buc phi c thm mt cp trung gian l khu hay k; v d nh thi phong kin v Php thuc.
Nu quy m tnh qu ln, tnh khng su st c x th cp huyn phi ln hoc x phi ln, s a
n mt cp trung gian gia x v dn l thn (bn, p...).
Cn c vo iu kin c th
Ngoi ra, vic phn chia a gii hnh chnh - lnh th phi da trn cc c s nh: iu kin t
nhin, iu kin dn sinh, kinh t ca t nc v ca a phng, cc yu cu v trt t tr an v an
ninh quc phng, trnh tin b khoa hc cng ngh, truyn thng vn ha- x hi v tm l ca
nhn dn a phng3. Do , vi tnh hnh thc ti, nc ta ang tip thu v p dng nhng tin b
khoa hc cng ngh vo qun l, c s h tng ngy cng c ci thin, cng vic ang i dn vo
n nh, th vi 60-65 n v a l hnh chnh cp tnh m khng cn cp trung gian gia trung ng
v tnh l c th chp nhn c. Cn i vi cc n v hnh chnh cp di cn c s xem xt gia
a bn nng thn v a bn th.
i vi a bn nng thn
33

Quy m cp tnh ca nc ta nh hin nay vn l tng i nh. V vy, trn cp c s ch nn c mt

cp trung gian l hp l. Nu cp tnh c kin ton y th hon ton c th ch o trc tip n
cp x m khng cn phi thng qua mt cp trung gian no na. Do , cng nn tnh ti phng n:
t chc b my hnh chnh cp huyn khng nht thit phi c mi a phng m cn xut pht t
i hi thc t ca tng tnh.Theo kinh nghim ca mt s quc gia trn th gii, c th coi t chc
hnh chnh cp huyn l "c cu mm" trong h thng hnh chnh nh nc4.
nc ta, lng vn c coi l cng x nng thn kiu Chu , tc l ton b rung t u thuc
quyn s hu ca cng x v cng x em phn chia cho cc gia nh thnh vin cy cy. Ngoi ra,
lng cn l n v tn ngng v sinh hot vn ha dn gian. Mi lng c c mt h thng tc l dn
dn c vn bn ha thnh hng c. Do , trong vic phn chia a gii hnh chnh lnh th cp x,
mi x nn c thnh lp trn c s mt s lng truyn thng thng c gi l thn. C cu x thn cho php gii quyt mt cch hi ha mi quan h gia truyn thng v hin i.
Ngoi ra, xut pht t tnh hnh thc tin ca Vit Nam, do c th a l, kinh t, chnh tr cng nh
vn ha cc vng nng thn hon ton khng ging nhau, khng nn n nh mt m hnh cng
nhc v t chc chnh quyn nng thn chung cho c nc m phi tnh ti s khc bit gia nng
thn Bc b vi Nam b, nng thn min ni, hi o vi vng ven 5.
i vi a bn th
Theo chng ti, vi iu kin hin ti ca t nc ta hin nay, trong cng cuc i mi, trc yu cu
hin i ho, cng nghip ha, ng thi, qua xem xt kinh nghim t chc chnh quyn ca cc
thnh ph ln mt s nc th chnh quyn thnh ph nc ta nn xy dng thnh hai cp l ph hp.
Theo , cn chia nh cc qun ni thnh, coi l chnh quyn c s; b cp phng, thnh lp cc
t, cm dn c tng ng vi thn xm nng thn. Cch t chc ny s pht huy c quyn ch
ng, sng to ca nhn dn khi tham gia hot ng qun l thnh ph; ng thi, tng cng c
tnh cng ng on kt trong nhn dn. Nh vy, theo m hnh ny, cc th khng cn cp
chnh quyn phng na, cp chnh quyn qun cng c s thay i v t cch v vai tr ca mnh.
Cn i vi cc khu vc ngoi thnh th vn duy tr b my chnh quyn x vi tnh cch l cp c
s.
M hnh ny s p ng c yu cu v tnh hiu qu ca hot ng qun l ca chnh quyn thnh
ph. m bo cho chnh quyn thnh ph trin khai thc hin quyn lc nh nc trit , cn
phi gim bt s cp qun l, gim bt u mi qun l ca cp c s v theo thc trng hin nay, s
u mi ca cp thnh ph qun l trc tip t, trong khi cp qun v phng li qu nhiu. T
s lm ch tc hot ng qun l, thiu s bao qut ca chnh quyn nh nc cp trn i vi cp
di v ti dn c, ny sinh bnh quan liu, tr tr trong hot ng ca cc cp trong thnh ph.
3. Cch thc thnh lp, c cu t chc chnh quyn a phng
Vic i mi c cu t chc cng nh cch thc thnh lp b my chnh quyn a phng nc ta
hin nay cn c tin hnh theo nhng hng sau:
Th nht, cn xc nh cp no nn v khng nn t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn?
Hin nay, hu ht cc nc trn th gii u c khuynh hng trao quyn c lp cho a phng. Xy
dng ch t qun a phng khng hn l iu cha th lm nc ta- mt nc c truyn thng t
qun lng x lu i, truyn thng on kt v kh n nh v chnh tr; ch c iu phi tm ra mt
m hnh ph hp vi iu kin Vit Nam6. y l mt vn phc tp i hi phi dy cng nghin
cu.

34

Mt trong nhng c trng c bn nht ca ch t qun a phng l s hin hu v cao vai tr

ca hi ng dn c. Vit Nam, Hi ng nhn dn (HND) do ton th c tri a phng trc
tip bu ra nn n l in hnh ca thit ch dn ch i din, c t cch l ngi thay mt trc tip
cho nhn dn nn c trch nhim thc hin nhng nhim v chung, quan trng thuc chc nng
qun l nh nc a phng. Do , theo quan im ca chng ti, nu mt cp hnh chnh no c
xc nh v t chc thnh mt cp chnh quyn a phng th nn t chc HND cp .
Th hai, cn thnh lp HND v UBND theo phng thc no?
Theo xu hng chung ca th gii v qua kinh nghim thc t t chc chnh quyn a phng nc
ta, HND cc cp phi do nhn dn trc tip bu ra. U ban nhn dn (UBND) cp tnh v cp
huyn s do HND cp bu ra. Cn cp x (cp c s), UBND x nn t chc theo hnh thc
do c tri bu c trc tip cng vi vic bu ra HND x. Thc ra, phng thc thnh lp c quan
hnh chnh cp c s nh trn c p dng lng x Vit Nam t thi phong kin v cng l phng thc ph bin c p dng nhiu nc trn th gii hin nay. Thc hin phng thc ny s gp
phn quan trng vo vic xy dng i sng dn ch c s, lm phong ph hn cc hnh thc dn
ch trong t chc, hot ng ca chnh quyn nh nc c s.
Th ba, cn xc nh r rng mi quan h gia HND v UBND; gia HND v UBND cc cp v
vi trung ng.
Hin nay, Vit Nam, mi quan h gia c quan dn c (Hi ng nhn dn) v c quan hnh
chnh (U ban nhn dn) va l mi quan h theo chiu dc, va theo chiu ngang v va l quan h
cho, iu ny c th hin qua cc ch nh v bi min, bi nhim v v ch o iu hnh... y
l mt mi quan h phc tp. Mt trong nhng nguyn nhn gy cn tr n s pht trin ca h
thng chnh quyn a phng l s khng r rng trong mi quan h gia HND v UBND, ch
khng phi l bn thn tnh phc tp ca mi quan h . Theo quan im ca chng ti, mi quan
h gia HND v UBND v gia chng vi chnh quyn trung ng nh hin nay l ph hp vi
nguyn tc tp quyn x hi ch ngha v tp trung - dn ch. Nhng xc nh r cc mi quan h
th vic quan trng nht l phi xc nh c th chc nng, nhim v, quyn hn ca mi cp
chnh quyn, trong nn chng cn tng cng s ch ng v c lp cho mi cp v trnh s can
thip thi qu ca trung ng.
III. Kt lun
Bt c mt s i mi no cng gp phi nhiu kh khn, tr ngi v c th phi tr gi nht nh.
Vic i mi m hnh t chc chnh quyn a phng nc ta mun t c nhng thnh cng, kt
qu nht nh, trc ht, chng ta nn trin khai p dng th im mt vi a phng, i din cho
mi loi m hnh, t nghin cu tng kt kinh nghim tin ti trn mt din rng trong c nc.

B mn L lun - Hin php - Hnh chnh, Khoa Lut - i hc Quc gia H Ni.

35

Ti liu tham kho

1. Nguyn ng Dung. M hnh b my hnh chnh nh nc a phng trn Th gii, Tp ch Nh
nc v Php lut, s 1, 2000.
2. V c Hn, Lu Kim Thanh. T chc v hot ng ca b my chnh quyn thnh ph trc
thuc trung ng, Nxb Thng k, Ha Bnh, 2000.
3. Nh Php lut. Hi tho v mi quan h gia Nh nc v chnh quyn a phng, tn quyn v
phn quyn, 1998.
4. i hc Lut H Ni. Gio trnh Lut Hin php nc ngoi, Nxb Cng An Nhn dn, H Ni,
1999.
5. Nguyn Cu Vit. Tp bi ging Lut Hnh chnh so snh, 1999.
6. Nguyn Cu Vit. Nhn thc v nguyn tc tp quyn v vi kha cnh trong vn quan h gia
lp php v hnh php nc ta hin nay, Tp ch Nh nc v php lut, s 2, nm 1997.
7. Jean-Pierre Cabestan. Nn hnh chnh Trung Quc sau thi Mao Trch ng, nhng ci cch ca
k nguyn ng Tiu Bnh v nhng hn ch ca n (L administration chinoise aprs Mao. Les
rformes de l re Deng-Xiaoping et leurs limites), Nxb CNRS ( Centre national de la Recherche
Scientifique), 1992 (Ting Php)
8. Alain Delcamlp. Chnh quyn a phng cc nc Chu u (les institutions locales en Europe),
Nxb Presses universitaires de France, 1990. (Ting Php)

1.
2.
3.
4.
5.
6.

TS. Nguyn S Dng. Mt s m hnh chnh quyn a phng c bn ca cc nc trn th gii. Tp ch nghin
cu lp php. c san s 1, 2001.
Theo quan im ph bin hin nay trn th gii, nguyn tc tn quyn thc cht l mt hnh thc ca tp quyn
nhng cp thp hn.
T T H, Nguyn Hu Tr. Ci cch hnh chnh a phng - L lun v thc tin, NXB Chnh tr Quc gia, H
Ni, 1998, tr 178.
Dng Quang Tung. i mi m hnh t chc chnh quyn a phng nc ta p ng yu cu ci cch hnh
chnh, Tp ch T chc nh nc, s 8, 2000, tr.28.
Trn Nho Thn. Mt s kin v i mi t chc v hot ng ca UBND x, Tp ch Nh nc v Php lut,
s 9, 2000, tr.21.
Theo kin ca Tin s Nguyn Cu Vit.

36

ch chnh sch i vi cn b
chnh quyn c s - Thc trng v gii php
Mc Minh Sn*

Tm tt: Cn b chnh quyn c s ngy cng t r vai tr quan trng trong h thng chnh quyn.
Vic nh ra mt ch chnh sch ng n cho h s gip ch rt nhiu cho vic cng c chnh
quyn c s. T phn tch cc thc trng hin nay, tc gi nu ra cc phng hng, gii php
nhm hon thin ch , chnh sch ny.

Ch chnh sch l cng c quan trng thc y, to ng lc cho s pht trin. Ngc li, n
cng c th km hm v cn tr s pht trin. Trong cng cuc xy dng i ng cn b chnh
quyn c s, cn c h thng chnh sch ng, hp l khuyn khch tnh tch cc, pht huy tnh
sng to, tinh thn trch nhim, yn tm vi cng vic ca h.
Nhng vn bn php lut v chnh sch i vi cn b chnh quyn c s
Ngh nh s 09/1998/N-CP ngy 23/01/1998 sa i, b sung Ngh nh s 50/CP ngy
26/7/1995 ca Chnh ph v ch sinh hot ph i vi cn b x, phng, th trn; Ngh nh s
58/1998/N-CP ca Chnh ph ngy 13/8/1998 v ch bo him y t; Ngh nh s 40/1999/NCP ngy 23/6/1999 v Cng an x v Ngh nh s 46/2000/N-CP ngy 12/9/2000 v sa i, b
sung mt s iu ca Ngh nh s 35/CP ngy 12/6/1996 ca Chnh ph quy nh chi tit thc hin
Php lnh dn qun t v
i tng cn b ng, chnh quyn, mt trn, on th c hng sinh hot ph
+ B th, Ph B th ng u;
+ Ch tch, Ph Ch tch Hi ng nhn dn;
+ Cc thnh vin U ban nhn dn;
+ Bn chc danh chuyn mn: a chnh, T php, Ti chnh-K ton, Vn phng U ban nhn dn
v cc chc danh khc ca U ban nhn dn.
+ Ch tch Mt trn T quc v trng cc on th: Hi ph n, Hi nng dn, Hi cu chin binh,
on thanh nin Cng sn H Ch Minh.
- Theo Ngh nh s 40/1999/N-CP, Cng an x gm Trng Cng an, Ph Trng cng an v cng
an vin (mi thn, p, bn b tr mt ngi).
- Theo Ngh nh s 46/2000/N-CP, Ban Ch huy qun s x gm Ch huy trng (X i trng),
Ph Ch huy trng (X i ph) v Chnh tr vin (do B th ng u kim nhim).
1. Ch , chnh sch
Ch sinh hot ph c quy nh c th i vi tng chc danh cn b ng, chnh quyn, Ch
tch mt trn v trng cc on th cp x. Sinh hot ph c nhiu mc, tu vo tng chc danh.
37

Ngoi ra, cn b x c hng cc ch bo him x hi khc nhau; ch o to, bi dng, cng

tc ph, khen thng theo quy nh ca Nh nc.
u im
Qua cc ngh nh ca Chnh ph v ch , chnh sch i vi i ng cn b cp c s ny, chng
ta c th nhn thy nhng tch cc th hin trn cc mt sau y:
Th nht, mc sinh hot ph ca cn b x v mc tr cp hng thng i vi cn b x ngh vic
theo Quyt nh 130/CP v Quyt nh 111/HBT trc y nay c iu chnh r rt, c s
hp l hn. Ch sinh hot ph ca cn b x v tr cp hng thng c ngn sch nh nc m
bo chi tr qua h thng kho bc, c bn khc phc c tnh trng "n ng" trin min din ra
nhiu ni nh trc y. iu ny th hin s quan tm c gng rt ln ca Chnh ph.
Th hai, bn chc danh chuyn mn ca U ban nhn dn c quy nh tip tc khng nh mc
tiu chuyn mn ho, n nh lu di i vi i ng cn b cp x. Mc tiu ny cng tip tc c
khng nh qua nhng quy nh cht ch hn trong vic tuyn dng, qun l, s dng i ng cn
b cp x v ch sinh hot ph ca h c vn dng theo ngch, bc lng ca cn b khu vc
hnh chnh c cng trnh chuyn mn o to.
Th ba, c nhiu ch mi c quy nh nh: ch bo him x hi khi ngh vic, tnh thi gian
tham gia bo him x hi t nm 1997 tr v trc; ch o to, bi dng, cng tc ph, khen thng, bo him y t. y l nhng ch m trc y cha tng c thc hin, to ra s ng vin ln
i vi cn b x.
C th nhn thy r: Ngh nh s 09/1998/N-CP v Ngh nh s 58/1998/N-CP ca Chnh ph
gii quyt tng i c bn v ch , chnh sch i vi cn b c s, l mt bc tin so vi trc
y, to c s yn tm phn khi i vi i b phn cn b ang cng tc cp c s, khch l h
chu kh rn luyn, hc tp, nng cao trnh , nng lc, phm cht.
Nhng bt cp
Tuy nhin, bn cnh nhng kt qu t c th ch , chnh sch i vi cn b chnh quyn c s
cn nhng mu thun, cha ph hp vi thc tin v c th ca nc ta. Vic hoch nh ch ,
chnh sch i vi cn b cp c s thiu ng b, ton din nn cha th hin c s k tha, tnh
kh thi khng cao, thiu s n nh, "cha gii quyt c mt cch nht qun, cng bng, c tnh c
l, thng nht trong c nc v gia cc loi cn b" theo tinh thn ca Ngh quyt TW3 kho VIII,
biu hin cc mt sau y:
Th nht, vic quy nh s lng cn b x ch tnh theo quy m dn s l cha thc s ph hp vi
tnh hnh thc t. i vi nhng x qu t dn c (di 1000 dn) th quy nh s lng cn b l 17 ngi l nhiu; cn vi x qu ng dn c (trn 3000 dn), c a hnh t nhin v tnh hnh kinh t- x
hi phc tp th s lng cn b ti a l 25 ngi th li l qu t. T , pht sinh t tng mun chia
tch n v hnh chnh gim nh cng vic, li c tng bin ch cn b.
Th hai, cp hnh chnh c s gm 3 loi hnh x, phng, th trn. Ba loi hnh ny c nhng khc
bit cn bn trn cc lnh vc kinh t - x hi, vn ho, truyn thng, quan h dn c. Theo yu cu
ci cch hnh chnh, th Ngh nh s 09/1998/N-CP cha th hin c s phn bit, khc nhau gia
x v phng, th trn c v khi lng cng vic v nguyn tc qun l c ch chnh sch cn
b vi tng m hnh qun l hnh chnh.
Th ba, v ch sinh hot ph, tuy c s iu chnh li mc sinh hot ph phn theo chc v,
chc danh cng tc, nhng cha t c tng quan thch ng v quyn li, vai tr, trch nhim gia
38

cc cn b trong cng x, phng, th trn cng nh tng quan thch ng gia cp x vi cp huyn.
Qua kho st v iu tra cn b x, phng, th trn, c nhiu kin cho rng mc sinh hot ph ca
trng cc on th nhn dn bng mc Ph Ch tch Hi ng nhn dn, Ph Ch tch U ban nhn
dn l cha st thc t. Mc sinh hot ph c quy nh i vi cn b chuyn mn khng c bng
cp o to nh hin nay l qu thp so vi cng vic v trch nhim ca h phi m nhn hng
ngy, so vi cc cn b x khc l qu thit thi.
Th t, mc sinh hot ph i vi cn b x nhn chung cn thp. Chng ti cho rng, nu quy nh
mc sinh hot ph cho i ng cn b ny theo h s (nh cn b, cng chc nh nc) th s thun
tin hn cho vic iu chnh khi tnh trt gi cng cn b cng chc Nh nc.
Ring i vi mc ph cp ti c hoc lin tc gi chc danh b nhim cho cn b cp x hin nay
ch quy nh mt mc 5% sau nhim k 5 nm hoc sau 5 nm lin tc cng tc. Trong khi , cn
b bu c cc cp khc, sau mi nhim k, nu ti c tip tc c hng ph cp ti c thm 5% mc
lng hin hng; cng chc Nh nc th c sau 2 hoc 3 nm li c xt ln lng tu theo ngch.
Quy nh ny cho thy tnh cha hp l, ny sinh t tng so snh, thc mc i vi cn b x.
Th nm, chc danh cn b x khng c s quy nh thng nht qua cc thi k, nht l trc y li
giao cho chnh quyn a phng quy nh c th. iu ny lm cho vic xc nh chc danh ph
cp, thi gian cng tc ca cn b cp x mi thi k, mi ni li cng khc nhau. Do , vic
thc hin ch bo him x hi i vi cn b x ca tt c cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng c thi gian cng tc trc nm 1998 u b vng mc n nay vn cha tho g c.
Th su, ch bo him x hi i vi cn b x, phng, th trn ch bao gm tr cp khi ngh vic
v mai tng ph. Mt s ch bo him x hi khc khng c thc hin thng nht theo iu l
bo him x hi ban hnh km theo Ngh nh s 12/CP ngy 26/11/1995 ca Chnh ph. C th l,
cn b x, phng, th trn khng c hng ch m au, thai sn... Vic thc hin ch bo
him x hi trong trng hp cn b x, phng, th trn b k lut cng cha c quy nh r. V vy,
cha to ra c s ng b v ch , chnh sch i vi cn b ca mt cp vn d a dng v thiu
tnh n nh.
khc phc nhng mt cn hn ch nh va phn tch trn, vic ci cch ch , chnh sch i
vi cn b chnh quyn c s l mt yu cu bc xc nhm to ra ng lc mi, pht huy ni lc,
xy dng i ng cn b chnh quyn cp c s, p ng c yu cu qun l nh nc c s trong
s nghip cng nghip ho, hin i ho, thc hin Ngh quyt TW5 kho IX v "i mi v nng
cao cht lng h thng chnh tr c s x, phng, th trn".
2. Phng hng i mi
nh hng chung
Ch , chnh sch i vi cn b chnh quyn c s nm trong h thng ch , chnh sch chung
ca Nh nc i vi cn b, cng chc v ngi lao ng. V vy, khi xy dng ch , chnh sch
i vi cn b chnh quyn c s, chng ta phi vn dng nhng quy nh chung, nhng ch ,
chnh sch c bn v nhng iu kin hng ch , chnh sch quy nh trong B lut lao ng,
Php lnh cn b, cng chc v iu l bo him x hi. Hn na, ch , chnh sch i vi cn b
c s phi c xy dng ph hp vi thc tin a phng v c im ca cn b c s, loi hnh
n v hnh chnh nhm khc phc nhng nhc im ca ch chnh sch hin hnh, bo m tnh
nht qun, n nh v c tnh chin lc. Ch , chnh sch phi gp phn ngn chn, y li tnh
trng suy thoi o c, phm cht, tham nhng, lng ph quan liu ca cn b c s; l ng lc
ng vin, khuyn khch cn b c s yn tm cng tc, tch cc phn u tu dng, rn luyn v
phm cht o c, tc phong, chu kh hc tp, nng cao trnh chnh tr, chuyn mn, nghip
v; c tc dng thu ht cn b tr, c o to c bn v c s cng tc.
39

Theo chng ti, nng cao cht lng i ng cn b c s th phi ng thi xy dng v tng bc
hon thin chnh sch i vi h theo cc nh hng sau:
a) Xc nh ng v tr, vai tr ca chnh quyn c s c s u t v quan tm ng mc ca
Trung ng v chnh quyn tnh, huyn
Cp x l nn tng ca h thng chnh tr, l c s thc t hnh thnh ch trng, chnh sch ca
ng, php lut ca Nh nc, ng thi cng l ni trin khai t chc thc hin ch trng chnh
sch, php lut ca ng v Nh nc. Chnh quyn cp x gi mt vai tr v tr ht sc quan trng,
l cu ni gia ng, Nh nc vi nhn dn. L ni hng ngy tip xc v trc tip gii quyt cc
cng vic cho dn, trc tip lo cng n vic lm, quyt nh cc vn pht trin kinh t, gi gn an
ninh chnh tr, trt t v an ton x hi trong a phng. Chnh quyn cp x l cp chnh quyn gn
dn nht, st dn nht. ng thi, y cng l ni c kt nhng kinh nghim thc tin phong ph
nhm b sung, hon chnh l lun, ng li, chnh sch ca ng v Nh nc.
Xut pht t v tr ht sc quan trng nh nu trn ca chnh quyn c s m ng, Nh nc v
chnh quyn cc cp tnh, huyn cn c chnh sch u t v quan tm ton din n chnh quyn c
s, m trc ht l t chc b my cn b.
b) Xy dng t chc b my chnh quyn c s tinh gn, cht lng, lm vic c hiu lc, hiu qu
Vi mc tiu gim s lng, gn nh, hot ng c hiu qu, hiu lc, chng ti cho rng cn phn
loi n v hnh chnh theo cc tiu ch din tch t nhin, dn s, cc c im, c th ca x, phng, th trn quy nh m hnh t chc b my v bin ch cho ph hp vi tng loi hnh, tng
loi n v chnh quyn c s.
ng thi, phi xc nh m hnh t chc chnh quyn c s ng b vi i mi t chc ca c h
thng chnh tr cp ny theo ng tinh thn Ngh quyt Hi Ngh Trung ng 5 kho IX: "H thng
chnh tr c s c cn b chuyn trch v cn b khng chuyn trch". Trn c s , quy nh c
th chc nng, nhim v, quyn hn ca tng loi n v hnh chnh x, phng, th trn cho ph hp
vi nn kinh t hng ho nhiu thnh phn, ph hp vi cc loi hnh s hu. iu i hi h
thng chnh tr cp c s phi gn nh, hiu qu, hiu lc v thit thc hn; chnh quyn cp x phi
tng cng qun l ton din trn lnh vc qun l hnh chnh v kinh t, qun l vn ho-x hi,
pht trin c s h tng, qun l tt an ninh chnh tr, trt t an ton x hi.
Trn c s kin ton t chc b my, nh bin cn b cho tng loi x, phng, th trn tin hnh
hoch nh chnh sch. Trc mt, r sot li cc vn bn khng cn ph hp v nhng quy nh
khng c tnh kh thi hoc bt hp l sa i, b sung, nhm tng bc hon chnh t chc b
my v nh bin cho tng loi hnh v tng loi n v c s.
c) Xy dng i ng cn b chnh quyn c s c phm cht chnh tr, c kin thc, nng lc, c
nhit tnh cch mng, tn ty phc v nhn dn
Vic xy dng i ng cn b chnh quyn c s phi ph hp vi c im v iu kin tng vng,
tng a phng, khng th "nh ng" gia cc n v hnh chnh c s trong ton quc. Theo
chng ti, cn c bit quan tm ti vic to ngun cn b ti ch, nht l cc vng min ni, vng
ng bo dn tc thiu s, cn b l ngi thuc cc tn gio. Trc mt, gii quyt nhng bt cp
do thiu ht cn b, Nh nc cn c chnh sch khuyn khch, thu ht cn b n nhng ni kh
khn, vng su, vng xa. Tip tc tr ho v y mnh tiu chun ho cn b cp c s, hn ch ti
a vic phi s dng cc cn b hu tr, mt sc tham gia cc v tr lnh o ch cht chnh quyn
c s. C ch ring cho nhng x, phng, th trn c dn s qu ng, din tch qu ln hoc
nhng x, phng, th trn c ng gp nhiu cho ngn sch nh nc; khng bnh qun, co bng ch
, chnh sch nh hin nay.
40

Ngoi ra, i mi v hon thin ch , chnh sch i vi i ng cn b chnh quyn c s phi

tin hnh ng b vi cc khu la chn, qun l, s dng v i ng. Va ng vin, thc y, kch
thch, va gn quyn li, trch nhim ca cn b vi cng vic. Nh vy, ch , chnh sch i vi
cn b chnh quyn c s l cng c quan trng nng cao cht lng cn b.
Mt s gii php
Cp x ca nc ta hin nay cha n nh v quy m, t chc chnh quyn, cn b, c ch, chnh sch
v iu kin lm vic. M hnh t chc, ch chnh sch i vi phng, th trn tng t nh x.
Trong khi, cng tc qun l nh nc gia phng, th trn so vi x c nhng c im rt khc nhau
v nguyn tc qun l, ni dung qun l v khi lng cng vic qun l.
i mi chnh sch i vi cn b x, phng, th trn nm trong mc tiu chung nhm kin ton,
cng c h thng chnh tr cp c s, gi vng n nh v chnh tr, thc y s pht trin kinh t x hi. Tuy nhin, do iu kin kinh t ca t nc ta cha pht trin, ngn sch cn kh khn, cha
sc i mi trit v ch , chnh sch i vi cn b chnh quyn c s. V vy, chng ta cn
phi c bc i v cch lm ph hp nhm tng bc tho g nhng kh khn, bt cp. t c cc
nh hng chung nh nu trn, theo chng ti, cn thc hin cc gii php c th sau:
a) Tin hnh phn loi n v hnh chnh cp x
Trc tin, cn tin hnh vic xc nh, phn loi n v hnh chnh x, phng, th trn; phn nh r
tnh cht v nhim v qun l n v hnh chnh th vi tnh cht v nhim v qun l n v
hnh chnh nng thn.
Cc n v hnh chnh cp c s nn c phn theo 3 nhm: Nhm cc n v hnh chnh x; nhm
n v hnh chnh phng; nhm n v hnh chnh th trn. Mi nhm li c chia thnh 3 loi: loi
I; loi II; loi III. Da vo cc tiu ch dn s, din tch t nhin, c im a hnh, thu ngn sch
ca a phng, tng thu trn a bn v cc yu t c th khc nh bin gii, hi o, vng cao,
min ni, vng su, dn tc, tn gio v.v, phn loi n v hnh chnh. Trn c s phn loi
n v hnh chnh cp c s, xc nh r c cu t chc b my ca tng loi n v hnh chnh
trong mi nhm, vi mi loi. Xc nh s lng, i tng cn b x, phng, th trn thuc din c
Nh nc bo m v chnh sch, ch hoc c quy nh c th v chnh sch, ch thch hp.
Thng nht cc i tng cn b x, phng, th trn bao gm: cn b ng, chnh quyn, Mt trn T
quc, on th chnh tr- x hi, gio vin tiu hc v mm non, cn b y t, vn ho - thng tin v
th dc th thao...
b) Xy dng, hon thin ch nh v chnh quyn c s
Xut pht t tnh cht c th ca c s vi cc c im chnh tr, kinh t, vn ho, dn c v s pht
trin ca cc lng x Vit Nam i hi t chc v hot ng ca chnh quyn c s phi c c cc
c s php lut tng ng nhm th ch ho c tnh cht, v tr, nhim v, chc nng v c cu t
chc ca chnh quyn gn b trc tip vi cc cng ng dn c trn a bn. Ch nh v chnh
quyn c s cn tp trung vo nhng vn sau:
- Quy nh t chc b my chnh quyn x, phng, th trn theo tng loi;
- Quy nh s lng nh bin cn b v tiu chun i vi cc i tng cn b x, phng, th trn;
- Quy nh nhng nguyn tc c bn v cng tc cn b x, phng, th trn;
- Quy nh v ngha v trch nhim ca cn b x, phng, th trn;

41

- Quy nh v qun l cn b x, phng, th trn gm: Bu c, tuyn dng cn b; qun l, s dng,

iu ng, cho thi vic i vi cn b; khen thng v k lut cn b.
c) i mi v chnh sch, ch i vi cn b chnh quyn c s
i mi chnh sch i vi cn b x, phng, th trn, mc tiu trc mt l tp trung tho g nhng
bt cp, nhng tn ng v ch , chnh sch i vi cn b theo cc quy nh hin hnh. Mc tiu
lu di l tin hnh n nghin cu i mi ton din i vi cp c s, trong tp trung vo i
mi chnh sch cn b x, phng, th trn n nm 2005 v nhng nm tip theo. y l nhng vn
m ng v Nh nc ta lun quan tm. V, khi gii quyt c bn c vn ca cp c s s to
thun li mi ch trng, chnh sch ca ng, php lut ca Nh nc n tng ngi dn, lm cho
dn hiu, dn tin v tht s i vo cuc sng. ng thi, chnh quyn c s s thc s l nhp cu
ni vng chc gia ng, Nh nc v nhn dn.
i mi chnh sch, ch i vi i ng cn b chnh quyn c s, trc tin cn u tin xy
dng nhng vn bn:
+ Quy nh bng lng, thang lng, bc lng v cc loi ph cp i vi cn b thuc cc nhm i
tng;
+ Quy nh mc hot ng ph i vi Mt trn T quc, cc on th v t chc t qun (thn,
lng, p, bn, t dn ph);
+ Quy nh cc ch o to, bi dng, ch bo him x hi, bo him y t... i vi cc i tng cn b x, phng, th trn.
Khi "cng chc ho" cn b x, phng, th trn, nhng ngi ny s c hng y ch theo quy
nh ca Nh nc nh i vi cn b cng chc nh nc gm: ch v thi gian lm vic, ch
ngh l tt v lm vic thm gi; ch bo him x hi, ch bo him y t, ch khen thng
v k lut cn b.
*
*

Chnh sch, ch i vi cn b chnh quyn c s l mt lnh vc quan trng. Trong iu kin,

hon cnh c th ca t nc, ng v Nh nc lun tng bc quan tm gii quyt, bo m quyn
li chnh ng ca i ng cn b c s, to iu kin chnh quyn c s hon thnh nhim v.
i ng cn b chnh quyn c s l ch da vng chc ca ng v Nh nc thc hin mc tiu
dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh trong tin trnh cng nghip ho- hin i
ho t nc, a nc ta vng bc tin vo th k XXI trong xu th hi nhp kinh t vi th gii v
khu vc./.

Hc vin Hnh chnh Quc gia

42

thc hin ngh nh v phn cp qun l cho TP. H ch minh

Mai Quc Bnh*

Tm tt: Bi vit nu ln nhng thun li v kh khn trong vic thc hin Ngh nh 93/2001/NCP ca Chnh ph v phn cp qun l cho thnh ph H Ch Minh, v cc cng vic cn lm
trin khai Ngh nh. Ngh nh ny l mt bc i khi u cho vic tng bc phn cp qun l cho
a phng trn c s nhng chun b th nghim v iu kin thc thi. Bi vit da trn tham lun
ca Tc gi gi ti Hi tho "Ci cch hnh chnh ti Thnh ph H ch Minh-Mt s vn l
lun v thc tin", do i hc Lut Thnh ph H ch Minh v Tp ch Nghin cu lp php t
chc ngy 12/4/2002.

Tnh hnh trin khai thc hin Ngh nh

Ngy 25/12/2001, U ban nhn dn Thnh ph H Ch Minh (UBND) ban hnh Ch th s
37/2001/CT-UB v nhng cng vic cn lm v trch nhim ca tng c quan. Thng trc Ban ch
o Ci cch hnh chnh Thnh ph c vn bn s 01/BC-CCHC ngy 3/1/2002 v vic thnh
lp T cng tc chuyn trch thuc Ban ch o Ci cch hnh chnh Thnh ph, nhm gip Ban
thc hin vic theo di, n c, gp ni dung d tho cc vn bn v h tr cc s, ngnh Thnh
ph trong vic thc hin Ch th 37/2001/CT-UB. T cng tc chuyn trch bao gm mt s cn b
ca Vn phng Hi ng nhn dn (HND) v UBND Thnh ph, Ban ch o Ci cch hnh chnh
Thnh ph, Ban qun l D n Ci cch hnh chnh Thnh ph- VIE/96/029, S T php, Ban t chc
Chnh quyn, Vin Kinh t.
Ch th 37/2001/CT-UB, xc nh ni dung v trch nhim thc hin nh sau:
1. Cc s, ngnh ca Thnh ph theo tng lnh vc qun l nh nc chuyn ngnh tin hnh r sot
ngay cc quy nh hin hnh ang thc hin trn a bn Thnh ph, i chiu vi ni dung cc iu
khon tng ng trong Ngh nh s 93/2001/N-CP xut UBND Thnh ph b sung, hon
thin hoc quy nh mi.
a. i vi cc quy nh c ni dung khng ph hp, th nghin cu son tho li cc quy nh, quy
trnh, th tc qun l mi theo ni dung ca Ngh nh, trnh UBND Thnh ph quyt nh ban hnh
hoc trnh HND Thnh ph thng qua trc khi ban hnh.
b. i vi cc quy nh mi, cc s, ngnh ca Thnh ph son tho v xut bin php t chc
thc hin.
Ngy 12/12/2001, Th tng Chnh ph k ban hnh Ngh nh s 93/2001/N-CP v phn cp
qun l mt s lnh vc cho Thnh ph H Ch Minh. Ti iu 2 ca Ngh nh xc nh r mc
tiu phn cp nh sau: "Tng cng phn cp qun l cho TP. H Ch Minh nhm cao trch nhim
v to iu kin pht huy tnh ch ng, sng to gii quyt kp thi cc vn t ra thuc
thm quyn gii quyt ca HND, UBND Thnh ph, khai thc c hiu qu cc tim nng, th
mnh ca Thnh ph trong pht trin kinh t - x hi, tng xng vi v tr, vai tr ca Thnh ph
i vi c nc v khu vc". Ni dung phn cp theo Ngh nh bao gm bn lnh vc: Qun l quy
hoch, k hoch, u t v pht trin kinh t- x hi; qun l nh, t v h tng k thut th;
qun l ngn sch; t chc b my v qun l cn b, cng chc.

43

2. Trong qu trnh r sot cc vn bn quy nh hin hnh, cc s, ngnh ca Thnh ph tip tc

pht hin xut cc quy nh khng thuc thm quyn ca HND Thnh ph, UBND Thnh ph,
nhng cn thit nhm trin khai ng b cc chnh sch qun l mi, UBND Thnh ph bo co
Th tng Chnh ph xem xt, quyt nh.
S T php chu trch nhim thm nh tt c cc vn bn do cc c quan c phn cng son tho trc khi trnh UBND Thnh ph.
Cc ng ch Ph Ch tch UBND Thnh ph chu trch nhim ch o, theo di, kim tra vic thc
hin v xt duyt cc ni dung c phn cng trc khi thng qua tp th Thng trc UBND Thnh
ph. Vn phng HND v UBND Thnh ph tng hp, bo co tin thc hin tng ni dung v
kh khn ti Thng trc UBND Thnh ph.
Thng trc UBND Thnh ph qua kim tra tin thc hin Ngh nh s 93/2001/N-CP ca
Chnh ph kt lun: Cc s, ngnh thc hin khng ng tin thi gian. Trong qu trnh chun
b d tho cc vn bn, cc s, ngnh cn ch ng trao i, bn bc cng vi S T php v Vin
Kinh t thng nht kin trc khi trnh. Vic trin khai chm c l do v phn ln ni dung ca
Ngh nh ch quy nh khung php l, Thnh ph mun thc hin phi ban hnh hn 30 quyt nh
c th, m mi quyt nh u lin quan n quyn li, trch nhim v ngha v ca nhiu i tng
x hi cn phi nghin cu thn trng.
thc y tin chun b, ngy 26/3/2002, Thng trc HND v UBND Thnh ph hp
bn v chn lc 8 ni dung thuc cc iu 8, 9, 16, 17, 18, 19, 20, 21 ca Ngh nh a ra k hp
bt thng HND Thnh ph bn bin php trin khai thc hin, k c vic ban hnh mt s quy
ch c th theo y quyn ca Chnh ph. Ch tch UBND ch o trin khai ngay vic thc hin
nhng quy nh thng qua, nht l trong lnh vc a chnh- nh t.
Mt s ni dung c u tin khn trng d tho l:
S K hoch v u t: d tho quyt nh iu chnh b sung v ci tin qun l u t xy dng c
bn v cng tc u thu (UBND Thnh ph d kin ban hnh trong thng 3/2002).
S Ti chnh- Vt gi d tho iu chnh b sung v mt s ch chnh sch tr cp v nh mc
chi thng xuyn, v thu- chi ngn sch trn a bn Thnh ph (HND Thnh ph d kin quyt
nh trong k hp thng 4/2002).
S a chnh- Nh t d tho v ci tin 5 quy trnh gii quyt cc th tc hnh chnh lin quan
n lnh vc nh t (UBND Thnh ph d kin ban hnh trong thng 3/2002). Nhng ni dung
khc v qun l nh, t v iu chnh khung gi t c tip tc chun b d tho.
S Khoa hc-Cng ngh v Mi trng d tho v thu ph bo v mi trng sinh thi (HND Thnh
ph d kin quyt nh trong k hp thng 4/2002). Cc ni dung v qun l, bo v mi trng v
x hi ha trong lnh vc khoa hc- cng ngh- mi trng c tip tc chun b d tho.
Ban t chc chnh quyn Thnh ph d tho v chnh sch u i, thu ht cht xm, cn b, cng
chc v t chc b my (HND Thnh ph d kin quyt nh trong k hp thng 4/2002).
Vin Kinh t d tho nguyn tc v cc phng thc huy ng vn u t trn a bn Thnh ph
(HND Thnh ph d kin quyt nh trong k hp thng 4/2002).
Cc s, ngnh Giao thng-Cng chnh, Kin trc s trng, S Gio dc v o to, S Y t, S Vn
ha- Thng tin, S Th dc- Th thao, S Lao ng- Thng binh v X hi, Ban i mi qun l
doanh nghip cng ang d tho vn bn.
44

S T php c cng vn xut danh mc vn bn quy phm php lut (bao gm 28 vn bn mi)
c ban hnh nhm thc hin Ngh nh s 93/2001/N-CP ca Chnh ph.
Nhng thun li
- C s ng tnh, ng h mnh m ca Chnh ph v c s quan tm ch o su sc ca lnh o
Thnh ph.
- Vic phn cp ca Chnh ph cho Thnh ph c xc nh r trong cc ni dung, mc tiu, nguyn
tc nu trn v trong 18 iu ca Ngh nh.
- Trong qu trnh thc hin Ngh nh, nu c nhng ni dung vt ngoi quy nh ca lut php hin
hnh, hoc cha c th ch ho, th UBND Thnh ph c trao i, kin ngh v bn thng nht vi
cc b, ngnh Trung ng v Chnh ph, ban hnh nhng quy nh ph hp vi iu kin v tnh
hnh pht trin ca Thnh ph.
- Vic thc hin ni dung phn cp ca Chnh ph l qu trnh kt hp thc hin Chng trnh Tng
th ci cch hnh chnh nh nc giai on 2001-2010 ( Quyt nh s 136 ngy 17/9/2001 ca Th
tng Chnh ph) v Ngh quyt i hi i biu ng b Thnh ph ln th VII, v nhim v pht
trin kinh t - x hi giai on 2001-2005.
- C mt s vic c th trin khai thc hin c ngay, khng cn ban hnh thm vn bn, v d nh
ni dung v ch nh thu v c phn ha doanh nghip nh nc.
Ban i mi qun l doanh nghip Thnh ph xin thc hin ngay iu 7 ca Ngh nh s
93/2001/N-CP m khng cn ban hnh vn bn no na, theo hng xut sau y:
+ Khi xc nh gi tr thc t doanh nghip nh nc c phn ha, k c phn vn Nh nc, c gim
so vi s sch k ton trn 10% gi tr doanh nghip v 30% gi tr phn vn Nh nc, khng cn
xin kin B Ti chnh.
+ Khi xem xt chuyn th doanh nghip nh nc c vn Nh nc trn 10 t ng thnh Cng ty c
phn, UBND Thnh ph quyt nh, khng cn trnh Th tng Chnh ph.
+ Giao, khon, bn, cho thu doanh nghip nh nc t 1 t n di 5 t ng do UBND Thnh ph
quyt nh.
Nhng kh khn
- Phn ln nhng ni dung trong Ngh nh s 93CP i hi phi c thi gian nghin cu v son
tho vn bn mt cch thn trng trnh HND v UBND Thnh ph ban hnh.
- Nng lc v hiu lc qun l iu hnh, cng nh thi hnh cng v ca cn b cng chc trong b
my hnh chnh ca Thnh ph cn nhiu mt hn ch v cha ng b.
- Vn cn t tng ngi phn cp mt s n v.
Mt s cn nhc v xut:
V vic thay i cp quyt nh trong lnh vc qun l ngn sch: ti Khon 3, iu 17 ca Ngh
nh s 93/2001/N-CP quy nh "Cn c Lut Ngn sch nh nc v cc vn bn hng dn thi
hnh, HND Thnh ph quyt nh phn b hp l cc khon thu thuc ngn sch a phng cho
ngn sch qun, huyn, phng, x, th trn". V vic ny, UBND Thnh ph ngh c tip tc
45

thc hin theo quy nh ca Lut Ngn sch nh hin nay l sau khi c Ngh quyt HND Thnh
ph, UBND Thnh ph quyt nh phn giao ch tiu thu chi ngn sch cho cc n v s, ngnh,
qun, huyn, phng, x, th trn.
Lin quan ti ni dung huy ng cc ngun vn cho nhu cu u t pht trin h tng, Thnh ph cho
rng cn xy dng cc n sau y:
+ Huy ng cc ngun vn thng qua vay: Pht hnh tri phiu cng trnh, tri phiu th, th
im pht hnh tri phiu quc t; vay t qu h tr pht trin v cc ngun ti chnh khc.
+ Huy ng cc ngun vn t qu t: n i t ly h tng; m hnh gp vn c phn bng gi
tr quyn s dng t hoc tin n b trong cc khu quy hoch; u thu hoc u gi quyn s
dng t; khai thc bin chnh trang v cc hnh thc thu khon iu tit t gi tr gia tng i vi
t th (ni th).
+ Quyt nh ph thu, cc khon thu khc.
+ Thnh lp cc qu u t ti chnh.
+ Cc hnh thc huy ng vn khc.
S Lao ng- Thng binh - X hi v Cng an Thnh ph ang nghin cu son tho Quy ch qun
l lao ng v Quy ch qun l dn nhp c trn a bn Thnh ph H Ch Minh, nhng vn cn bn
khon v tnh kh thi ca cc quy ch ny trong vic gii quyt tnh trng nhp c t vo Thnh
ph, kim sot c quan h cung cu ca th trng lao ng nhm p ng yu cu pht trin kinh
t- x hi, gim t l tht nghip trong s dn c tr thng xuyn. Vn ny ht sc phc tp v
nhy cm i hi phi c son tho mt cch thn trng v s dng cc bin php hnh chnh v
kinh t, c tham kho kin ca b, ngnh Trung ng v cc tnh trong khu vc pha Nam, ly
kin ca cc nh x hi hc,...
C nhng vn ht sc phc tp v kh khn nh vic xy dng cc vn bn php quy v u t xy
dng v qun l kin trc quy hoch. m bo cht lng v tnh kh thi ca cc vn bn, cn t
chc bin son mt cch thn trng, va bo m k cng, va to iu kin cho nhn dn u t xy
dng. Kin trc s trng v S Xy dng c giao nhim v chun b thc hin mt s vn bn sau
y, c tham kho kin ca B Xy dng:
+ Quy ch qun l kin trc v quy hoch xy dng.
+ Quy nh v kin trc cnh quan Thnh ph nhm c th ha quy chun xy dng Vit Nam ban
hnh theo Quyt nh s 682/BXD, ngy 14/2/1996 ca B trng B Xy dng.
+ V cng b quy hoch, lp n xy dng trung tm thng tin quy hoch.
S Xy dng c giao ch tr son tho mt s vn bn sau y:
+ Quy nh v trnh t th tc trin khai cc d n u t v xy dng trn a bn Thnh ph.
+ Xy dng danh mc cc tiu chun, quy phm v n gi xy dng c th ph hp vi iu kin
thc t ca Thnh ph.
+ Ch tr phi hp vi Thanh tra Thnh ph son tho quy nh qun l trt t xy dng th.

46

Nhiu vn i hi thi gian nghin cu v mi cc chuyn gia ca cc trng i hc, vin nghin
cu v hc vin tham gia son tho vn bn mt cch thn trng nh x hi ha cc dch v cng ch
v qun l c s h tng. Vn ny do S Giao thng- Cng chnh ch tr thc hin.
Mt s dch v cng ch c th a x hi ha bao gm:
+ Cng tc s nghip: duy tu cu ng, thu gom v x l rc, cng vin cy xanh, Tho cm vin,
chiu sng cng cng, thot nc v x l nc thi,... thc hin cc cng vic ny cn phi son
tho quy ch qun l s nghip, h thng quy trnh v nh mc k thut, quy ch qun l khon v
u thu.
+ Vn ti hnh khch cng cng: cn phi son tho quy ch qun l cc tuyn xe bus mu, nh
mc vn hnh xe bus lm c s tr gi, quy ch tr gi cho cc tuyn xe bus, quy ch qun l Taxi.
+ Bn bi vn ti hng ha: son tho quy ch khuyn khch u t bn bi vn ti hng ha.
+ Son tho quy ch kim nh cu.
+ Son tho quy ch o ng v lp t cng trnh ngm.
+ Son tho quy ch cp nc, quy ch khon qun l ngnh nc.
Cc ngnh vn ha- x hi phi xc nh r mc tiu x hi ha ca tng s, ngnh; iu kin v th
tc hnh thnh n v x hi ha; ni dung qun l nh nc i vi loi hnh x hi ha l g? Thm
quyn cp php; ch , chnh sch, phc v cho i tng x hi no? cho ni dung cc n
ny st vi thc t, Thng trc UBND Thnh ph cng yu cu cc s nn t chc ly kin ca
cc nh chuyn mn trong ngnh, cc n v ang lm x hi ha nh bnh vin t, trng t,... Sau ,
s ban hnh mt vn bn quy nh ca UBND Thnh ph v chnh sch x hi ha trn lnh vc vn
ha- x hi v mi Trng phng Vn ha- X hi, Ch tch UBND cc qun, huyn, mt s ngnh
gp trc khi ban hnh./.

Ph Ch tch UBND TP. HCM

47

To m khoa hc

"Ci cch hnh chnh Thnh ph H ch Minh:

Mt s vn l lun v thc tin"
Tp ch NCLP xin tm tt gii thiu vi bn c ni dung trao i ti cuc To m do Tp ch
NCLP phi hp vi i hc Lut Tp. H Ch Minh t chc ngy 12/4/2002.

Cuc To m nhm tng kt v trao i mt s vn l lun v thc tin xung quanh nhng c
gng ci cch hnh chnh ti TP. H Ch Minh v vic thc hin Ngh nh s 93/2001/N-CP ca
Chnh ph v phn cp mt s lnh vc qun l cho Thnh ph H Ch Minh.
n d cuc to m c ng ch Nguyn Minh Trit, B th thnh u Tp. H Ch Minh; i din
Vn phng Quc hi, cc B, ngnh ti Thnh ph H ch Minh, Ban gim hiu v lc lng nghin
cu ca Trng i hc Lut T.P, cng tc vin v bn c ca Tp ch NCLP, i din mt s bo,
i pht thanh v truyn hnh ti TP.
C 10 tham lun c chun b trc v cc vn sau y: Nhng thun li v kh khn trong trin
khai thc hin Ngh nh 93 ca Chnh ph; V m hnh hnh chnh mt ca, mt du ti Qun I,
Tp. H Ch Minh; M hnh mt ca, mt du cp qun huyn; Ci cch hnh chnh nhn t mt
qun ni thnh (Qun 4); Mt s vn v cng tc qun l t ai v giao t; Ci cch th tc
hnh chnh trong lnh vc thu ti Tp. H Ch Minh; Vic p dng v nhn rng h thng qun l
cht lng theo tiu chun ISO 9000 i vi c quan hnh chnh; c s l lun v thc tin ca vic
phn cp cho Thnh ph H ch Minh; Mt s vn l lun v thc tin v phn cp qun l gia
trung ng v a phng; Ci cch hnh chnh v vic phn cp nhn t gc nh nc php quyn.
Hi ngh trao i nhiu kin xung quanh nhng ch c trnh by. Sau y l tm tt
nhng vn ln.
1. Mt s vn chung
Ci cch hnh chnh v Nh nc php quyn
Mt quan im c nhiu ngi ng h l: Ci cch hnh chnh (CCHC) c mi quan h gn b vi
xy dng Nh nc php quyn ca dn, do dn v v dn. CCHC khng ch hng vo hiu qu hot
ng ca b my hnh chnh m phi hng ti mc ch lm cho chnh quyn gn dn, gim phin
h, ly s tin li cho nhn dn, hay mc ch phc v nhn dn lm mc ch ca mi ci tin l
li lm vic.
CCHC gn vi phn cp, phn quyn mt cch minh bch, cng khai. l iu kin tt thc
hin gim st nhn dn, s hp tc thin ch ca nhn dn, trnh to h su ngn cch gia dn v
chnh quyn- l thc hin nguyn tc nh nc ca dn, v dn.
S phn cp, phn nh trch nhim v quyn hn ca c quan hnh chnh, ca tng cp mt cch r
rng cn mang ngha to iu kin cho s kim tra gia cc cp v kim tra ca nhn dn, trn c
s cc quy nh cng khai v th tc, quy trnh v trch nhim.
Theo quan im nh nc php quyn, nhng bc i CCHC cho d l th nghim cng phi hp hin,
hp php, phi c th ch ho bng vn bn php lut theo ng thm quyn ban hnh vn bn
48

php quy a phng. C i biu cho rng cch th hin ti cc iu 10 v 11 ca Ngh nh 93 (quy
nh vic giao U ban nhn dn Thnh Ph ban hnh mt s vn bn php quy) c th dn n cch
hiu rng UBND Thnh Ph H Ch Minh c Chnh ph giao quyn ban hnh quy nh hng dn
thi hnh B Lut Dn s, lin quan ti th tc th chp, chuyn nhng ti sn, cm c p dng ring
ti a phng. Quy nh giao quyn, u quyn ban hnh vn bn cn c hiu thng nht vi Hin
php, cc lut t chc, Lut ban hnh cc vn bn php lut.
Nn ly kin truc khi cng b vn bn a phng: thc hin cng khai v chun b d lun,
nhiu i biu ngh nn c hnh thc ly kin nhn dn v ng vin s ng gp ca chuyn
gia trong qu trnh son tho vn bn.
Thc hin N 93 cn trch nhim phi hp gia Trung ng v Thnh ph H Ch Minh: N 93 c
l c hiu nh mt s th nghim c c s nhn rng. Nh vy, vic ban hnh vn bn php quy
a phng v chun b cc iu kin thc hin cn phi c s phi hp rt cht ch gia trung ng v
a phng; trong c c trch nhim gim st ca Quc hi. Theo cch t vn ny, th vic
son tho vn bn php quy a phng thc hin N 93 cng khng phi ch l trch nhim ca cc
s, ngnh ti Thnh ph.Mt s yu t cn thit tip nhn CCHC
Chun b nng lc v d lun: Qua bo co ca cc qun, hi ngh nhn thy rng thc hin CCHC
mi a phng khc nhau, c iu kin khc nhau th mc cng khc nhau v phi c hnh thc
thch hp. Nhim v CCHC ch nn giao ti nhng ni b my cn b c chun b v nng lc
v t chc.
Din gi Cc thu Thnh ph HCM cho rng c t nht ba vn phi ch thc hin CCHC
thnh cng: mt l th tc phi cng khai, minh bch; hai l CCHC lin quan trc tip ti quyn li
nhn dn nn phi nghin cu chun b k, phi gio dc v chun b thc cho nhn dn v ba l,
phi nghin cu phn quyn tip ti c s, v d nn giao x, phng thu mt s loi thu c s,
nht l nhng sc thu c mc chi ph hnh thu cao.
"Dch v" hay "phc v": Hin nay, theo ch thuyt t b cung cch Nh nuc cai tr chuyn
sang cung cch Nh nc cung cp dch v, hoc Nh nc phc v; ngi dn t ch l ngi xin c
quan hnh chnh, tr thnh khch hng ca c quan hnh chnh, c nhiu nhn thc khc nhau v
ch thuyt ny. Nhn chung y l hng i v quan nim ng. Tuy nhin "dch v" m c quan
hnh chnh cung cp, cn gi l: Dch v hnh chnh-Dch v cng-Dch v hnh chnh cng 1 ang
c nhng cch hiu khng thng nht. Hi ngh nht tr cao vi quan im rng khi nim "dch v"
trong nhng cm t trn khng c php hiu l lm thu tin ngoi ph v l ph.
p dng chun ISO: H thng quy chun ISO quc t l h thng qun tr theo cht lng, vn d c
p dng trong quy trnh sn xut, qun tr kinh doanh, nhng hin nay nhiu nc trn th gii p
dng h thng quy chun ny vo qun tr hnh chnh cng. Hi ngh nu ra vn : cn t chc
nhn rng qun l theo ISO nh th no? c th t chc c mt c quan nh gi khch quan Vit
Nam khng hay l nht thit phi s dng dch v ca C quan nh gi ca nc ngoi? Nu t chc
c Vit Nam, th nn t chc c quan nh gi u trnh "va banh, va thi ci", "m
ht con khen", trnh bnh hnh thc, chy theo thnh tch.
2. Ci cch hnh chnh ti Tp. H Ch Minh
Mt ca vn cn nhiu ngch, nhiu kho
Pht biu ti Hi ngh, /c B th Thnh u nhn mnh rng: chng ta khng th bng lng vi nhng
kt qu ban u, ch nn nh gi l mt bc tin trong v s nhng bc cn lm tip tc; nhng
ni thc hin mt ca, mt du vn cn nhiu kh, phin h; dn vn phn nn v "nhiu ngch"
hoc "nhiu kho", vn phi chy vng, th tc vn cn phin hMt ca, mt du khng phi l
im dng ca CCHC.
49

Mt ca mt du
Mt bc ci tin theo hng tch cc: Quy trnh "mt ca, mt du" p dng ti Qun I c im mnh
l phn tch c chc nng hnh chnh cng vi chc nng tham vn v chnh sch v qun l cho
U ban nhn dn. S phn bit v chuyn mn ho ny va gip tng cht lng phc v ca c quan
hnh chnh, ng thi va gip tp trung v tng cng nng lc qun l nh nc.
ng tnh vi kin ca ng ch B th Thnh U, c nhiu kin nhn xt rng nu n gin thu
li du ca cc phng ban v t ra mt b phn giao dch th mi ch l mt s ci tin ch cha phi
l ci cch. Ci cch hnh chnh yu cu cao hn na, v d vic phn cp, phn quyn ti c s- ni
ngi dn trc tip ti giao dch p ng cc nhu cu i vi dch v cng; vic cng khai ho th
tc v n gin ho th tc, s tham gia v gim st ca nhn dn. Hn na, v mt thc, c quan
hnh chnh cng khng nn ly ci kh ca cng quyn bin h cho s phc v km mn cn.
Nh vy, ci cch hnh chnh c ni hm rng hn l mt ca-mt du.
Ci tin phi i i vi chun b nng lc: Cng c kin bn khon rng khng phi Qun no
cng lm c nh Qun I, nu khng c chun b k v nng lc cn b, s quyt tm ca gii lnh
o.. Ci cch hnh chnh ch c th t hiu qu khi i ng cn b c o to v gio dc tt, tr
lng tho ng v c quan hnh chnh cng c tng cng nng lc, k thut, phng php qun
l c hiu qu.
Nn c loi th tc hnh chnh rt gn: Bn thm v n gin ho th tc, c kin nu ra rng nn
phn loi vic, c nhng vic n gin, nhng yu cu n gin ca ngi dn th phi thc hin
ngay, theo th tc rt gn m khng nht thit phi qua quy trnh, v d vic chng nhn, xc nhn
nhng giy t hoc s kin hin nhin r rng, bt tng nc trung gian.
i mi gi phc v: Trn tinh thn ly dn lm mc ch phc v, c l phi ci tin hn na
nhng np lm vic c, v d c th i gi phc v t gi hnh chnh (hin nay), sang ngoi gi
hnh chnh p ng yu cu giao dch ca s ng b con lao ng; thay v t chc phc v
ngoi gi v thu thm chi ph t dn.

NCLP

50

Vn u quyn v giao quyn (*)

Nguyn Hong

Tm tt: Tip cn t vn u quyn, u nhim trong lut hnh chnh, tc gi phn tch s khc
bit gia u quyn v giao quyn gia Chnh ph v Th tng qua v d v thm quyn thnh lp
cc c quan, n v trc thuc b v c quan ngang b.

U quyn, u nhim l mt hin tng thng gp trong quan h php lut hnh chnh. nc ta, mc
d cha hnh thnh mt ch nh hon chnh, cht ch v vn ny, song c th tm thy trong cc
lut hng lot cc quy phm cho php u quyn, u nhim. Chng hn nh Lut t chc Chnh ph
quy nh trng hp Th tng u nhim vic lnh o cng tc ca Chnh ph cho Ph Th tng
(iu 4), Th tng u nhim cho B trng, Th trng c quan ngang b (iu 23, Khon 11), B trng u nhim cho Th trng (iu 29). "U quyn, u nhim" cn c s dng tng i ph bin
trong cc vn bn di lut c ban hnh thi gian gn y. C mt thc t l kh nng u quyn, u
nhim dn ti vic mt s ch th chuyn giao thm quyn lut nh ca mnh cho mt ch
th khc vi mt khong thi gian khng xc nh. Lin quan n vic u quyn, cn phi ni n
mt trng hp tng t, l giao mt phn thm quyn lut nh ca mt ch th ny cho mt ch
th khc. V d, theo Lut t chc Chnh ph nm 1992 th quy nh nhim v, quyn hn, t chc
b my ca b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph l thm quyn ca Chnh ph. Ni dung
ny tip tc c khng nh Lut t chc Chnh ph nm 2001. Trong khi , Ngh nh s 15/CP
ngy 2/3/1993 v nhim v, quyn hn v trch nhim qun l nh nc ca b, c quan ngang b
(iu 4) giao cho Th tng Chnh ph quyt nh thnh lp cc c quan gip B trng thc hin
chc nng qun l nh nc v t chc s nghip trc thuc b theo ngh ca B trng qun l
ngnh, lnh vc v kin thm nh ca B trng, Trng ban T chc- Cn b Chnh ph. Chnh
quy nh ny to c s php l cho Th tng ban hnh hng lot cc quyt nh, c bit l trong
nhng nm gn y thnh lp mi cc cc, v v cc n v khc trc thuc b, c quan ngang
b, c quan thuc Chnh ph.
Thc t trn y c khng t ngi ng h xut pht t quan im cho rng y l vic phn cng
nhim v c tnh ni b gia Chnh ph v Th tng Chnh ph. Bn cnh , vic thay i c cu
t chc ca b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph bng mt quyt nh ca Th tng
bo m s kp thi, nhanh nhy v linh hot trong hot ng qun l, iu hnh. Tuy nhin, v vn
ny, bn cnh vic tha nhn tnh hp l ca cch gii quyt hin ti, cn bn thm mt s kha
cnh khc.
- Trc ht, cn tm hiu bn cht v ni dung ca vic giao quyn v d ni trn. Cn khng nh
ngay rng, vic Chnh ph giao cho Th tng thnh lp cc t chc, n v trc thuc b khng th
c coi l u quyn (hay u nhim), v u quyn ch p dng khi thm quyn c chuyn giao mt
ln cho mt ch th nht nh hoc trong mt thi gian nht nh. Trong khi , Ngh nh s 15/CP
c hiu lc thng xuyn, c p dng nhiu ln i vi cc b, c quang ngang b, c quan thuc
Chnh ph khc nhau. Nh vy, thc cht Chnh ph thng qua Ngh nh s 15/CP chuyn giao
mt phn thm quyn lut nh ca mnh cho Th tng.
- T chc v hot ng ca cc c quan nh nc ni chung, v Chnh ph ni ring l mt trong
nhng vn thuc ni dung quy nh ca Lut. c xy dng theo tinh thn ca Hin php nm
1992 v vic c th ho trch nhim, Lut t chc Chnh ph c v mi u dnh nhng iu khon
ring quy nh nhim v, quyn hn ca Chnh ph, h thng thm quyn ca Th tng Chnh

51

ph. Nh vy, vic phn nh thm quyn gia Chnh ph v ngi ng u Chnh ph phi l ni
dung quy nh ca Lut m khng phi ca Ngh nh.
- Theo Lut ban hnh vn bn quy phm php lut th nhim v, quyn hn, t chc ca b, c quan
ngang b v cc c quan khc thuc thm quyn ca Chnh ph phi c quy nh bng vn bn di
hnh thc ngh nh (iu 56). Cc ngh quyt, ngh nh ca Chnh ph bt buc phi c Chnh
ph tho lun tp th v biu quyt theo a s. Theo tinh thn , Chnh ph khng th chuyn giao
quyn ny cho Th tng Chnh ph.
- cp n vn ny, loi kin ng h kh nng tip tc trao cho Th tng thm quyn thnh
lp cc n v thuc b lp lun rng: Lut t chc Chnh ph (iu 20) quy nh mt trong nhng
nhim v, quyn hn ca Th tng l "quyt nh cc bin php ci tin l li lm vic, hon thin
b my qun l nh nc..." v nh vy, nu nh Chnh ph quy nh t chc b my ca b th Th tng vn c th hon thin b my bng vic thnh lp cc n v, t chc mi thuc b.
Trc ht, bn thn quy nh "hon thin b my qun l nh nc" l mt ni dung cha hon ton r
rng. Vic bnh lun theo hng ch quan rt c th dn n cch gii thch khc i v ch ca nh
lp php. Nu "hon thin b my qun l nh nc" bao gm c ni dung t chc li c cu cc c
quan, n v trc thuc b th cn c vn bn gii thch chnh thc v quy nh ny.
Vic thnh lp mi, gii th hay sp nhp cc n v, t chc thuc b chc chn s lm thay i t
chc b my hin hu ca b. i khi vic xut hin mt n v mi thuc b khng ch n thun
ko theo nhng thay i trong t chc ca b m cn lm pht sinh nhng nhim v, quyn hn mi
ca b v hng lot cc b khc. in hnh l vic chuyn Cc d tr Quc gia v trc thuc B
Ti chnh theo Quyt nh s 102/2000/Q-TTg ngy 24/8/2000 ca Th tng Chnh ph. Sau khi
Cc d tr Quc gia tr thnh mt n v ca B Ti chnh, hot ng ca B ny s b thay i
theo hng B trng B Ti chnh s m nhim thm chc nng qun l nh nc v d tr quc gia,
cn cc b, c quan ngang b khc v cc c quan thuc Chnh ph s phi tip nhn vic d tr
hng ho m trc y l cng vic ca Cc d tr Quc gia. Chnh v l m t chc b my ca
b c Lut xc nh l mt trong nhng thm quyn ca tp th Chnh ph v c th hin trong
mt tp hp t c cu trc bn vng l "nhim v, quyn hn, t chc b my ca b, c quan ngang
b". Tt c nhng vn phi thuc ni dung quy nh ca Ngh nh.
- Nh nu trn y, nhim v, quyn hn, t chc b my ca b, c quan ngang b, c quan
thuc Chnh ph l ni dung quy nh ca Ngh nh. Nu Th tng cng c thm quyn thnh lp
cc n v thuc b th s dn n hu qu l Ngh nh gc ca Chnh ph v c cu t chc ca
mt b s c b sung bng mt vn bn c hnh thc khc, l quyt nh ca Th tng. Theo
Lut ban hnh vn bn quy phm php lut (iu 9) th vn bn quy phm php lut ch c sa i,
b sung, thay th hoc bi b bng mt vn bn quy phm php lut do chnh c quan nh nc
ban hnh vn bn hoc b nh ch vic thi hnh, bi b bng vn bn ca c quan nh nc c
thm quyn. Nh vy, t chc b my ca mt b mt khi c quy nh bng mt ngh nh th v
nguyn tc, phi c sa i, b sung bng mt vn bn c cng hnh thc ca Chnh ph.
- Mc d c nhng im bt cp nu trn, vic giao cho Th tng thm quyn thnh lp cc n v
thuc b, c quan ngang b s vn c khng t ngi ng h bi tnh hp l ca cch gii quyt vn
theo tnh th. C kin cho rng c th khc phc bng cch sau y: Chnh ph s c quy nh
giao cho Th tng thnh lp cc n v trc thuc mt b c th trong chnh Ngh nh v chc
nng, nhim v, quyn hn, t chc b my ca b tng ng. Cch lm ny, v bn cht, l mt
hnh ng u quyn. Theo chng ti, vic u quyn ch c th c tin hnh trn c s lut nh. Nh
vy, khng c cn c Chnh ph u quyn gii quyt nhng vn thuc phm vi thm quyn
ca mnh, c bit l nhng vn phi c Chnh ph tho lun tp th v biu quyt theo a s.
*
52

Trong tinh thn ci cch hnh chnh, t chc v hot ng ca c quan qun l nh nc ni chung
cn c nghin cu mt cch nghim tc c phng hng hon thin. Vi khun kh ni dung c
cp bi vit ny, xin c mt s nhn xt v t nh sau:
- Ci cch hnh chnh l mt nhim v cp bch, trc ht l ca Chnh ph v cc c quan hnh
chnh nh nc. Tuy nhin, t chc v hot ng ca cc c quan ny phi tun th theo cc nguyn
tc ca lut. Do vy, cn ci tin cht lng cc o lut v t chc h thng hnh php. Th nht,
lut cn xc nh r ni dung, nhim v, quyn hn ca cc ch th thc hin chc nng qun l nh
nc. Th hai, cn c nhng quy nh r rng v kh nng u quyn ca mt ch th ny cho mt
ch th khc, km theo ni dung, hnh thc, phm vi, iu kin u quyn. Trng hp lut c nhng
quy nh cha thc s r rng, cn c vn bn gii thch trnh cch hiu khc nhau v cng mt
vn .
Qua nghin cu Lut t chc Chnh ph mi, c th thy rng, mt s vn cha c nh lp php
gii quyt mt cch trit . Nguyn tc t chc v hot ng ca h thng hnh chnh nh nc l
vn phi c lut ho t Chnh ph c c s thc hin v ch o vic thc hin. Vn
cn gii quyt hin nay l vic t chc li nhng c quan thuc Chnh ph. Tuy nhin, do cha c
quan im nht qun nn iu 31 ca Lut ch dng vic giao cho Chnh ph quy nh nhim v,
quyn hn ca Th trng c quan thuc Chnh ph. Nh vy, chnh Chnh ph li phi tip tc hoch
nh chnh sch tm ra phng hng ci t, sp xp li b my cc c quan qun l nh nc. y
l mt trong nhng nguyn nhn dn n vic cc Ngh nh quy nh chi tit thi hnh lut i khi
chm c ban hnh, khng bo m yu cu kp thi a cc quy nh ca lut vo cuc sng.
Lin quan n iu ny, thit ngh, cn c nhng i mi nht nh trong quy trnh lp php ca
Quc hi, c bit l trong khu hoch nh chnh sch v giai on xem xt, thng qua d n lut.
Vic sa i, b sung Lut ban hnh vn bn quy phm php lut nm 1996 thi im ny l ht
sc cn thit nhm gp phn nng cao cht lng cc lut ca Quc hi.
- V thm quyn thnh lp cc n v trc thuc b, chng ti cho rng cn tun th nguyn tc ca
Lut l ch Chnh ph mi c quyn quy nh nhim v, quyn hn t chc b my ca b, c quan
ngang b, c quan thuc Chnh ph. Trn thc t, Chnh ph tng ban hnh ngh nh quy
nh v vic t chc li cc n v thuc b, chng hn nh Ngh nh s 145/1999/N-CP ngy
20/9/1999 v t chc li Tng cc u t pht trin trc thuc B Ti chnh v V Thanh ton vn
u t trc thuc Kho bc nh nc trung ng hoc Ngh nh s 84/1999/N-CP ngy 28/8/1999 v
t chc li Tng cc qun l vn v ti sn nh nc ti doanh nghip trc thuc B Ti chnh, theo
, Cc Ti chnh doanh nghip c thnh lp gip B trng B Ti chnh thng nht qun l nh
nc v ti chnh doanh nghip trong c nc. Trong mt s trng hp, t chc v hot ng ca
Thanh tra b, c quan b cng c quy nh bng vn bn di hnh thc ngh nh ca Chnh ph.
Theo chng ti, thc t ny cn c tip tc duy tr khc phc vic Chnh ph giao hay u quyn
cho Th tng quy nh v t chc b my ca b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph.
Cn phi ni thm rng, so vi quyt nh ca Th tng, ngh nh ca Chnh ph c son tho,
ban hnh theo mt th tc c phn phc tp hn, i khi khng kp thi p ng nhu cu t chc li
cc c quan qun l nh nc. khc phc tnh trng ny, khng nn tm n gii php giao quyn
hay u quyn. Thay vo , chng ti cho rng, cn pht huy ti a vai tr v cao trch nhim
ca cc c quan tham mu, gip vic cho Chnh ph nh c quan ch tr son tho, c quan thm nh
v mt s c quan hu quan khc nh Vn phng Chnh ph, Ban T chc- Cn b Chnh ph trong
vic nghin cu, chun b, kim tra trc d tho vn bn. Nh vy, Chnh ph ch tp trung tho lun
nhng ni dung chnh ca d tho, quyt nh phng n gii quyt nhng vn cn c nhiu
kin khc nhau v d tho ngh nh c th c thng qua theo tin mong mun.

53

Gii quyt mi quan h gia Chnh ph v Th tng, gia Chnh ph vi cc b, c quan ngang b
l mt vn phc tp ang c t ra nhm hon thin t chc v hot ng ca b my hnh
php. Chng ti thin v hng cao hn na vai tr v trch nhim ca Th tng vi t cch l ngi
ng u Chnh ph, lnh o v quyt nh phng hng hot ng ca ton b h thng cc c
quan qun l nh nc. iu ny khng ng ngha vi vic Chnh ph giao hay u quyn cho Th tng quy nh t chc b my ca b, c quan ngang b l mt nhim v m Lut trao ch danh cho
tp th Chnh ph./.

(*) Tiu ca tc gi "V thm quyn thnh lp cc c quan, n v trc thuc b, c quan
ngang b"

54

TRng thn v vai tr t qun

cng ng dn c c s
Nguyn Hong Anh

Tm tt: Theo tc gi, trng thn c mt v tr thit thc trong cng ng thn, xm, l ngi gn
dn v hiu bit nguyn vng, tm t ca dn. Tuy nhin, cc quy nh php lut hin hnh cn
nhiu bt cp, lm hn ch vai tr ca trng thn. Do , cn phi cng c vai tr ca trng thn
tng tnh t qun ca cng ng dn c v gp phn hu ch cho ci cch hnh chnh.

Thn, lng, p, bn v.v vn l ni sinh sng ca cng ng dn c nc ta v cng l ni c truyn

thng t qun lu i. c bit, k t sau khi thc hin Ngh quyt 10 ca B Chnh tr, mi h
nng dn l mt n v sn xut t ch, Hp tc x chuyn i phng thc hot ng theo c ch th
trng, khng cn chc nng qun l ton din nh trc y, tnh t qun trong hot ng ca thn c tng cng, hin din r nt qua hnh nh ngi trng thn.
Chc danh trng thn ra i da trn mt thc tin tt yu: l s kt hp gia nhu cu phi
chuyn ti cc ch trng, ng li ca ng, Nh nc v chnh quyn cp trn xung n ngi dn
c s, v i hi phi nm bt tnh hnh, tm t nguyn vng ca ngi dn trong thn phn nh ln
chnh quyn c s nhanh chng, kp thi. Trong nhng nm gn y, vai tr ca trng thn ngy
cng ni bt: h tr thnh cu ni gia chnh quyn x vi ngi dn. Cng thng qua vai tr, uy
tn ca cc trng thn, nhiu ni, dn t gic vn ng nhau cng ng gp xy dng c s h
tng, gi gn tnh lng ngha xm, khuyn khch thc hin np sng vn minh, lnh mnh trong
cng ng.
Tuy nhin, trong thc tin hot ng ca trng thn vn bc l khng t bt cp. Trng thn nhiu
khi cha lm tt vai tr i din cho cng ng dn c c s, m lm cng vic ca x, phng, th trn
nhiu hn1. y cng chnh l nguyn nhn dn n hng lot cc bt cp tip theo nh:
- Trng thn dn nh mt i vai tr i din cho dn c trong thn, khng phn nh c nguyn
vng, tm t ca dn ti chnh quyn c s, t c thi gian, tm tr quan tm ti nhng cng vic t
qun ca cng ng;
- Chnh quyn x tr nn quan liu, xa ri dn, v c nguy c tr thnh cp trung gian, mt i vai tr
chnh quyn c s, bi mi vic tip xc vi dn chng u trng ch, li vo trng thn;
- Ngi dn c s b gim bt c hi ct ting ni trc tip ti chnh quyn, bi phi thng qua trng thn- mt cp trung gian; thm ch khng loi tr nguy c ting ni ca dn c c s cn b bp
mo, xuyn tc;
- Nguy hi hn, trong iu kin trnh , nhn thc- c bit v mt php lut- ca nhiu trng thn
cn thp nh hin nay, vic h lm c nhng cng vic ca chnh quyn s d dn ti kh nng
lm quyn, vi phm php lut t pha cc trng thn.
Do u m tn ti nhng bt cp trn? C th l gii vn trn nhiu gc khc nhau: do hot
ng yu km ca chnh quyn c s, do thc v quyn dn ch ca ngi dn cha cao, do trnh ,
nng lc ca trng thn cn hn ch v.v Trong khun kh bi vit, chng ti ch xin l gii vn
t gc php lut, v xut mt s kin gii nhm nng cao vai tr i din cho cng ng ca
trng thn, pht huy hn na hot ng t qun c s.
55

Nguyn nhn nhng bt cp trong hot ng ca trng thn c th tm thy trn c hai bnh din:
ngay trong nhng quy nh php lut v trng thn v trong h thng php lut v chnh quyn c
s. Cc quy nh php lut v trng thn cn thiu c th, khng xc nh r quyn hn, trch
nhim ca trng thn; bn cnh , cc quy nh php lut v chnh quyn c s li khng nh r
trch nhim c th ca chnh quyn trong tng cng vic, do dn ti tnh trng chnh quyn c s
"y" cho trng thn thc hin nhiu cng vic ca mnh, cn trng thn cng ch ch trng vo cc
cng vic i din cho chnh quyn m qun i vai tr quan trng ca mnh l i din cho cng
ng dn c c s.
1. Nhng bt cp trong cc quy nh php lut v trng thn
Trc khi c Quy ch thc hin dn ch x, phng, th trn, cp trung ng ch c mt vn bn
chnh thc lin quan n lnh vc ny: l Quyt nh s 164/TCCP-CCVC ngy 29/6/1995 ca
B trng, Trng Ban T chc Cn b Chnh ph ban hnh "Quy ch tm thi v t chc bn cc
x min ni, vng cao v chc nng, nhim v, quyn hn ca trng bn". V ngay c trong Quy
ch thc hin dn ch x (c ban hnh km theo Ngh nh s 29/1998/N-CP ngy 11/5/1998
ca Chnh ph), th cc quy nh v trng thn cng ch rt t i (1 iu vi ni dung mang tnh nh
hng). V vy, theo hng dn ca Ban T chc Cn b Chnh ph, trong nhng nm gn y, U
ban nhn dn cc tnh, thnh ph trc thuc trung ng ban hnh nhiu Quy ch- chnh thc hay
tm thi- quy nh v t chc, hot ng ca thn, lng, p, bn, trong cp ti vai tr, trch
nhim ca trng thn.
l thc trng ca cc quy nh php lut v trng thn va khng thng nht li va thiu.
a. Cc quy nh v trng thn tng a phng l rt khc nhau, t cch thc bu cho n cc
ch i ng, thm ch c chc nng, quyn hn. n c trong cch bu ra trng thn: c a phng cho cc on th (Hi nng dn, cu chin binh) gii thiu ng c vin, c ni quy nh Hi
ng nhn dn x gii thiu, c ni do Ban Ch o bu c huyn cng cp u ng v chnh quyn
xem xt ngi ra ng c, trn c s , Ban cng tc Mt trn gii thiu ngi ra ng c; c ni li
quy nh do Ban ch o thc hin Quy ch dn ch x phi hp vi Mt trn T quc x v Ban
cng tc Mt trn T quc p gii thiu ngi ra ng c v thng qua cp u lp danh sch chnh
thc. Hoc c ni quy nh cho trng thn ng nhim phi hp vi Ban cng tc Mt trn v on
th thn cng 5-10% ch h trong thn d Hi ngh hip thng la chn gii thiu ng c vin;
c ni do Hi ngh nhn dn gii thiu v thng nht danh sch nhn s v.v
C cu c tri i bu cng khc nhau. Tu tnh hnh c th ca tng a phng, c ni quy nh tt
c cc c tri trong thn 18 tui i bu, c ni ch quy nh c tri l i din ca h gia nh hoc
l ch h. C bit c a phng nh tnh ng Thp quy nh c tri i bu l i din cc t chc
on th p, t t qun nhn dn; c mi t chc c t 3-5 i din i bu- xut pht t kh khn do
p c din tch ln, dn s ng.
S khc bit trong cc quy nh php lut v trng thn cn c th thy trong cc quy nh v ch
i ng, cng nh quyn hn ca trng thn. Tu theo tnh hnh c th ca tng a phng, ph
cp cho trng thn, lng, p, bn bin ng t 40-170.000/thng. Mc 40.000 l ti thiu, bi p
dng theo Quyt nh s 164/CP; cn li do a phng b sung thm. V vy c ni trng thn c
hng ph cp 40.000, c ni l 80.000/thng, c ni l 100.000 hoc 170.000/thng. T trng t
dn ph c hng ph cp t hn so vi trng thn, c bit c ni khng c hng ph cp, ch c
bi dng khi d hi ngh.
Tng t, trong quy nh v quyn hn, nhim v ca trng thn cng c s khc bit gia cc a
phng. C a phng ch quy nh nhng quyn hn chung chung nh trong Quy ch thc hin dn
ch x; song c a phng li quy nh cho trng thn nhiu quyn hn khc. Cha bn v tnh hp
php ca nhng quy nh ny, ch thy rng cng mt chc danh m quyn hn, ngha v li khc
nhau s dn n kh nng thc hin v qun l hot ng ca trng thn l rt phc tp.
56

b. Trong cc quy nh ca a phng v trng thn b ng kh nhiu vn . C nhiu iu lin

quan n vic bu trng thn vn cha c gii quyt trong cc vn bn ca a phng. V d: Tiu
chun chc danh trng thn nh th no: c phi l ngi c tr a phng trong thi gian ti thiu l
bao nhiu, trnh , phm cht ra sao? Thiu i nhng chun mc c th ny d dn n vic la
chn cc ng c vin thiu chnh xc, nh hng n cht lng hot ng ca trng thn sau ny.
Hoc vn : liu c th t ng c vo chc danh trng thn hay khng- trong Quy ch ca nhiu
a phng cng cha cp n. (C bit c Bc Ninh cho php cng dn t ng c nhng phi vn
ng xin ti thiu 30% ch k tn nhim ca c tri trong thn). Theo chng ti, y l cch lm
hay, rt ph hp vi bn cht vai tr ca trng thn: phi c s tn nhim ca qun chng v da
trn tinh thn chnh l t nguyn.
Hoc c mt vng mc rt d thy, l kh nng mu thun gia kt qu dn bu trng thn vi
ch ca Ch tch x: trong trng hp Ch tch x khng ph chun quyt nh bu trng thn ca
dn th phi x l nh th no? iu ny cng cha c gii quyt trong cc quy nh ca trung ng
cng nh a phng.
Chc danh ph thn cng l vn m trong quy ch ca nhiu a phng b st. Bi vn bn cp
Trung ng (Quyt nh s 164) ch cp chc danh trng bn, nn cc a phng cng ch mi vn
dng quy nh nhim v, ph cp ca trng thn, cn v ph thn th "th ni": c a phng quy
nh tng t nh trng thn; c a phng khng quy nh nhng trn thc t vn p dng. C bit c
ni nh Vn n (Qung Ninh), v tnh khng quy nh nn dn t nguyn ng gp kinh ph hng
thng to ngun ph cp cho ph thn.
Ngc li, vic c tn ti mt t chc c tnh "lin thn" hay khng cng khng c iu chnh trong
quy ch ca trung ng hay a phng. V vy, mt s a phng, ngoi c cu thn vi s lnh o
ca trng thn, xut hin nhiu m hnh "lin thn" nh min dn c (Nam nh) v cng vi n l
chc danh trng min. Hoc mt s tnh min Bc cn c m hnh Ban lnh o thn (hay cn gi
l Ban i din, Ban qun l thn), vi c cu gm mt trng, mt ph, mt cn b ph trch trt t,
an ninh v mt k ton.
R rng, vi vic pht sinh thm mt cp qun l trung gian ng trn thn, hoc "hnh chnh ho"
b my qun l thn khng nhng lm tng gnh nng ti chnh ca trung ng v a phng m cn
lm gim st hiu qu hot ng t qun ca cng ng c s, lm cho chnh quyn cp x tr nn
xa ri dn hn.
Trong s cc quy nh cn "thiu vng" cp trung ng v c a phng, phi k n vn x l
c ch chu trch nhim ca trng thn. Nhn chung, cc vn bn u quy nh trng thn chu trch
nhim trc UBND cp x, m trc tip l trc Ch tch x, trc ng u thn v.v Tuy nhin, trong
tng trng hp c th th cha quy nh r trch nhim ca trng thn n u, cn u l trch
nhim ca chnh quyn c s. iu ny th hin r trong trng hp trng thn c giao thc hin
nhng cng vic ca chnh quyn. V d: Khi trng thn c giao nhim v thu tin thu hoc mt
s loi qu cho x, gp nhng ri ro ngoi mun xy ra nh mt tin, thu nhm tin gi v.v... th
chnh quyn c chia s trch nhim khng; thm ch nu trng thn trong khi thi hnh cng vic x
giao m b hnh hung, gy thng tch th c c hng ch no khng? Ngc li, v khng quy
nh r trch nhim ca trng thn nn c khi xy ra trng hp trong thn c nhng vng mc, dn
a v vic ln chnh quyn th x lun xem xt, nh gi cho rng l do li ca trng thn, hoc
cho rng trng thn cha hon thnh nhim v.
Tm li, v cha c nhng quy nh xc nh trch nhim ca trng thn trong quan h vi chnh
quyn nn d dn ti kh nng: trng thn b l thuc vo chnh quyn x, hot ng theo mnh
lnh ca chnh quyn, nu c ri ro xy ra th phn nhiu ngi chu thit thi cng li l trng thn.
c. C nhiu quy nh khng ph hp vi cc vn bn php lut ca c quan nh nc cp trn.
in hnh l nhng quy nh v chc nng, quyn hn ca trng thn. Vi vai tr i din cho dn
57

c, hot ng ca trng thn cn ly phng php vn ng thuyt phc l ch yu. Tuy vy, trong
nhiu quy ch ca cc a phng li trao cho trng thn quyn s dng cc bin php mang tnh
hnh chnh, mnh lnh, thm ch c nhng bin php thuc v nh chc trch, v d: Quyn qun l
qu t cng ch ca a phng, quyn c triu tp ng s trong cc v tranh chp ni b ca
nhn dn tin hnh ho gii; c lp bin bn cc trng hp vi phm php lut trn a bn thn
v bo co UBND x gii quyt; c huy ng lc lng dn qun ti ch ngn chn hoc bt gi
cc v phm php qu tang; c xc nhn vo bin bn, n ngh ca cc t chc, c nhn trong
thn trc khi a ln chnh quyn xem xt, gii quyt.
Nhiu trong s nhng quyn hn ny thc ra trng vi quyn hn ca cng an vin- c quy nh ti
Ngh nh s 40/1999/N-CP ngy 23/6/1999 v cng an x (iu 5). V vy dn n kh nng v
hiu ho hot ng ca cng an vin, tng thm gnh nng ngn sch, nhng iu nguy him hn l
d to ra nguy c lm quyn cho cc trng thn- khi h c trao thm quyn hnh m li hn ch v
kin thc php lut, chuyn mn, nghip v. y cng l nguyn nhn chnh dn n nhiu vi phm
php lut ca trng thn trong thi gian gn y.
Xut pht t tnh hnh trn, c kin cho rng nn cng an vin kim nhim chc danh trng
thn. Theo chng ti, iu ny khng nn v khng th thc hin c, bi l bn cht ca hai chc
danh hon ton khc nhau: trng thn c t cch i din cho cng ng dn c c s, trong khi ,
cng an vin li i din cho quyn lc nh nc, nu nhp li ng nhin s lm mt i vai tr i
din dn c m cn lm cho trng thn c thm sc mnh cng ch.
Nhn chung, trong cc quy nh v trng thn hin hnh, c th thy tnh thiu thng nht, tn mn,
cn nhiu ch trng v thm ch tri php lut. Nhng quy nh ca a phng ch ch trng nhiu
n phn nhim v, quyn hn ca trng thn i vi cng vic ca x giao cho, cha ch ng
mc ti nhim v ch yu l lnh o v t chc hot ng ca cng ng dn c c s. iu ny l
nguyn nhn trc tip dn ti hot ng thin lch ca trng thn, s bt cp trong t chc thc hin
i sng t qun c s.
Tuy nhin, nguyn nhn dn n bt cp trn khng ch nm hon ton trong cc quy nh php lut
v trng thn. Mt phn khng nh ca vn c th l gii t nhng hn ch trong quy nh php
lut v chnh quyn c s.
2. Nhng hn ch trong quy nh php lut v chnh quyn c s
Nguyn nhn c bn, ch yu y l: cha c s phn cp cng vic, xc nh chc nng, quyn
hn v c ch chu trch nhim trong hot ng ca chnh quyn c s.
Bn v h thng php lut lm c s cho hot ng ca chnh quyn c s ni ring v chnh quyn
a phng ni chung, mt tc gi nhn xt: "c th thy rng ton b h thng chnh quyn a
phng cc cp hin nay nc ta u ang c t chc v hot ng trn mt c s php l thiu c
th c v nh lng cng nh v nh tnh".
iu ny c bit th hin r trong cc quy nh lin quan n phn cng, phn cp v trch nhim
ca cn b chnh quyn c s.
a. Cc vn bn php lut quy nh v t chc v hot ng ca chnh quyn c s tm trung ng
nh Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn cc cp, thm ch ngay c trong Php lnh
v nhim v, quyn hn c th ca Hi ng nhn dn v U ban nhn dn mi cp (do U ban
thng v Quc hi thng qua ngy 25/6/1996) cng cha th hin s phn nh tht r rng cc
loi, mc cng vic m tng cp chnh quyn a phng phi gii quyt. c c s php l
r rng cho hot ng tng ngy, trn tng lnh vc ca chnh quyn c s, U ban nhn dn cc
tnh, thnh ph trc thuc trung ng li phi t ra cc quy nh c th ho chng trong tng lnh vc
c th nh: trong qun l t ai, quyn hn ca phng, x n u, trong qun l vn ho thng tin,
58

qun l cng tc lao ng- thng binh x hi, phng c nhng nhim v c th g. Nhng quy nh
ny khng c ph bin mt cch rng ri, khin ngi dn kh nm bt c hot ng, cng vic c
th ca tng cp, phi n ai gii quyt cng vic g, cn b a chnh hay t php gii quyt loi
vic ny v.v Cha k n cn c nhiu mng cng vic do tnh cht an xen, trc thuc nhiu lnh
vc, nn trong cc quy nh c th ho ca a phng cn giao cho nhiu b phn cng gii quyt,
dm chn ln nhau, hay i khi li b ng, khng bit a vo lnh vc iu chnh no.
Thc t dn ti hot ng ca chnh quyn c s tr nn kh m h- mc d rt nng n. Cng
vic ca chnh quyn cn khng xc nh r rng, nn c nhng u vic dn xung trng thn
cng l iu d hiu- nht l trong khi php lut ch quy nh rt chung chung l "gip vic cho
chnh quyn c s", thc hin "cc cng vic c u ban nhn dn x u nhim"2.
b. C ch chu trch nhim trong hot ng ca chnh quyn c s quy nh khng r rng. iu
ny l h qu tt yu ca vic khng phn nh c quyn hn i vi cp chnh quyn c s hoc
cho tng chc danh trong chnh quyn c s. Thm vo , U ban nhn dn x hot ng vi hnh
thc tp th l ch yu, v ch chu trch nhim tp th trc Hi ng nhn dn cng cp, trc c
quan nh nc cp trn, khin rt kh xc nh c ch chu trch nhim ca tng thnh vin. Nu i
chiu vo cc quy nh php lut v cn b, cng chc xc nh v x l trch nhim ca tng
thnh vin trong chnh quyn c s th vn li cng tr nn nan gii, bi cn b x, phng, th
trn khng nm trong s cc i tng c iu chnh trong Php lnh cn b, cng chc hin hnh,
v d nhin, khng th p dng nhng quy nh trong Php lnh hay trong cc vn bn hng dn thi
hnh x l k lut i vi h. Cn nu ch bng cc quy nh hin c v t chc, hot ng ca
chnh quyn c s (ca c quan nh nc trung ng hay a phng) th vi cng thc chung "nu
vi phm th tu theo tnh cht v mc vi phm m b x l k lut hnh chnh hay b truy cu
trch nhim hnh s"- r rng l khng xc thc p t trch nhim i vi h. Cng cn phi
ni thm rng, i b phn cc quy nh c th ho ca cc U ban nhn dn cp tnh khng t ra
ch ti cho cn b c s, d ngay dng tng qut ni trn.
Khng xc nh c cng vic, trch nhim ca cn b chnh quyn c s s dn n hu qu tt
yu l i ng cn b c s khng lm trn hoc lm qua loa cng vic, n y cho ngi khc,
quan liu v giao cho trng thn lm lun. Trn thc t, c rt nhiu cng vic ca chnh quyn c
s nhng mc nhin c y cho trng thn: t vic lp danh sch tm tr, theo di nhn khu, theo
di bin ng t ai, cho n vic i thu cc loi qu thuc thm quyn ca x (qu an ninh quc
phng, qu n n p ngha, qu v tr th v.v...), thu qu lao ng cng ch, thm ch c nhiu ni
trng thn cn trc tip i thu cc loi thu, in hnh l thu s dng t, thu np sn phm v.v
3. Nng cao hiu qu hot ng ca trng thn
T nhng phn tch ni trn, c th thy rng nng cao hiu qu hot ng ca trng thn khng
ch n gin l vic hon thin cc quy nh php lut v trng thn m song song vi n cn l vic
hon thin cc quy nh v hot ng ca chnh quyn c s. Cao hn, cn phi nhn nhn vn t
quan im tng th ca cng cuc ci cch hnh chnh, v tin trnh thc hin ch dn ch trc
tip, trc ht l cp c s - ang din ra hin nay nc ta.
a. Trc ht, cn nhn thc rng s hin din v vai tr ca trng thn trong i sng cng ng c
s nc ta hin nay l mt nhu cu tt yu ca thc tin qun l. Khng nht thit tt c mi v
vic nh nht xy ra trong i sng hng ngy khu dn c u phi a ln chnh quyn. Trng thn,
vi uy tn v kh nng tip xc rng ri ca mnh, hon ton c th nm bt c tnh hnh cng nh
gii quyt c nhng v vic . Thm vo , cng vi vic pht huy tnh t gic tch cc trong
cng ng dn c, sc mnh ca tnh lng ngha xm, kt hp vi uy tn v nng lc t chc ca trng thn, c th hng dn, ch o dn trong thn lm nhiu cng vic mang tnh t qun ca cng
ng. Vai tr ni bt ca trng thn trong nhng nm gn y chng minh iu .

59

V vy chng ti cho rng, khng nn tm cch gii hn li cc hot ng ca trng thn m iu

cn thit hn l ghi nhn cht ch v to lp c ch kim sot chng. Cn mnh dn trao cho trng thn nhng quyn hn c th nm trong phm vi nhng quyn hn t qun m Nh nc u thc
cho cng ng. V d: trng thn c quyn vn ng dn trong thn tin hnh ho gii cc mu
thun, tranh chp trong ni b nhn dn, cng bi tr cc t nn x hi, thm ch cng bo v trt t
an ninh, qun l gio dc nhng i tng ci to ti ch, chm sc ngi gi, i tng chnh sch;
qun l, s dng cc loi qu do dn ng gp v.v Thm ch, i khi php lut c th trao cho trng thn thc hin mt s nhim v hnh chnh ti a bn. iu ny khng mu thun vi vai tr
i din dn c ca trng thn, bi nhng nhim v trn cng nhm mc ch l t chc i sng t
qun ti cng ng. Vn l cn quy nh xc nh ranh gii quyn hn v c ch kim sot hot
ng ca trng thn t pha chnh quyn, on th v nhn dn. N trnh khng quy nh cng vic,
quyn hn cho trng thn khng c ngha l trnh c nguy c hnh chnh ho hot ng ca trng
thn, m tri li ch lm cho n c iu kin pht trin trong mt mi trng mp m, thiu r rng.
Mun nh vy, vic u tin l phi hon thin Quy ch dn ch c s, trong ch trng b sung
phn quy nh v xy dng cng ng dn c thn, lng, p, bn. Cn quy nh theo hng m rng
cc cng vic m dn t lm hoc do Nh nc u thc cho dn lm, vi cc phng thc v ranh gii
c th. Trong nhng cng vic , cn xc nh quyn hn ca trng thn nh th no, tng ng vi
c ch chu trch nhim c th. Nh vy, trng thn ch chu trch nhim v nhng cng vic nm
trong phm vi quyn hn, ngha v ca h m thi. y chnh l yu t trng thn l thuc
vo chnh quyn, m vn thc hin c chc nng t chc hot ng t qun ti c s.
b. Song song vi vic quy nh r phm vi hot ng t qun c s, v pha chnh quyn c s cng
cn c s xc nh c th trch nhim, quyn hn, c ch chu trch nhim ca tng chc danh,
"quy nh r thm quyn v trch nhim ca tp th U ban nhn dn, ca Ch tch U ban nhn
dn v cc thnh vin trong U ban"3.
c. Tng cng hiu qu hot ng ca trng thn, cn thit phi sa i nhng quy nh hin hnh
v trng thn vn ang cn bt cp. y l vn phc tp: vi tnh cht l mt loi hnh hot
ng t qun a phng, nn tn trng c im, tnh hnh ca tng a phng khi quy nh cc
vn c th lin quan n chc danh trng thn (v d mc ph cp, tn gi, cch bu v.v). Tuy
nhin, v pha Nh nc cng khng nn th ni, xy ra nhng mu thun chng cho hoc tri
php lut nh hin nay. Theo chng ti, cn c quy nh mang tnh khung cp trung ng- trong
iu chnh nhng vn ct li nh: chc nng quyn hn ca trng thn, mi quan h cng tc ca
trng thn, c ch bu v bi min, cch chc trng thn, nhim k v.v Cn c vo khung chung
, cc a phng c th quy nh thm nhng vn c th ph hp vi hon cnh, iu kin ca
mnh. V d: trong vn bn ca trung ng ch nn quy nh mc ph cp ti thiu cho trng thn,
cn mc cao hn do a phng b p tu theo tnh hnh ti chnh c th, hoc c th cho a phng
t khon hot ng ph cho trng thn- nh m hnh mt s tnh pha nam lm v t ra kh hiu
qu. Trong nhng quy nh chung v trng thn, cn m bo tnh nht qun v hp l. V d: thng
nht quy trnh bu c, mi c tri trong thn u phi tham gia bu c; vic ph chun chc danh trng thn phi cn c vo kt qu bu c s (k c trong trng hp Ch tch x khng nht tr vi
kt qu ny- ch c quyn kin ngh ln Ch tch huyn); khng cng nhn s tn ti ca cc t
chc c tnh "lin thn"; ch ghi nhn chc danh ph thn trong nhng iu kin nht nh v quy
m, s dn trong thn; quy nh ch khen thng v cc m bo c th cho hot ng ca trng
thn; quy nh trch nhim xc nh ca trng thn trong phm vi quyn hn c lut nh. i
vi cc trng hp trng thn thc hin cng vic ca chnh quyn th chnh quyn- vi cc chc
danh c th- lun l ngi trc tin chu trch nhim- bi lc ny trng thn ch lm vi t cch c
u quyn.
Hon thin hot ng ca trng thn, ch trng tng cng hot ng t qun cng ng c s
trong iu kin hin nay nc ta, chnh l gii php thit thc nhm thc hin Quy ch dn ch
c s./.
60

Ngun: Bo co s kt tnh hnh hot ng ca thn, lng, p, bn, t dn ph- V Chnh quyn a phng- Ban T
chc Cn b Chnh ph.12/2000.

Quy ch thc hin dn ch x- Ban hnh km theo Ngh nh s 29/1998/N-CP ca Chnh ph- U ban nhn dn
thnh ph H Ni- Cc vn bn v Quy ch dn ch c s- NXB Thng k- H.1999.

Ngh quyt Hi ngh ln th nm Ban Chp hnh trung ng ng Cng sn Vit Nam- Bo Nhn dn s 17057 ngy
2/4/2002

61

kha cnh Chnh tr ca ci cch hnh chnh

Ts. Nguyn S Dng*

Tm tt: Ci cch hnh chnh phi da trn mt ch thuyt nht nh, lm r cc mc tiu v gii
php. Tc gi nhn mnh ti vic la chn cc mc tiu v gii php mang tnh cht chnh tr.

K c, ngi mt l iu kh trnh khi trong cc cuc ci cch hnh chnh (c l, trong mi cuc
ci cch ni chung). V khi chng ta bn n vic ai c, ai mt, th c ngha l chng ta ang ni
n vn chnh tr ca ci cch hnh chnh.
Theo mt cuc iu tra ca Ngn hng Th gii, c n 2/3 cc cuc ci cch hnh chnh chng
mang li kt qu g. S tht bi ca cc cuc ci cch ny thng do nhiu nguyn nhn m mt
trong nhng nguyn nhn quan trng nht l cc vn chnh tr ca ci cch khng c quan
tm ng mc.
Mc ch ca ci cch hnh chnh thng l ci tin v nng cao hiu qu hot ng qun l, tit
kim chi tiu ngn sch, nng cao cht lng dch v cng. Xt t gc mc ch, chng mt lc lng no ca x hi c l do phn i ci cch. Tuy nhin, khi chng ta bn n vic lm th no
t c mc ch , ngha l bn n s cn thit phi gim bin ch, phn cp, phn quyn
v.v th li ch ca nhiu i tng s b ng chm; mt lot vn s ny sinh. n lc ny, ci
cch hnh chnh bt u tr thnh mt vn chnh tr nng bng, ng chm n s cn bng
quyn lc gia nhiu ch th: cc cng chc, cc b trng, th tng, cc nh lp php, cng nh gia
cc c quan, cc t chc x hi, cc nhm li ch (cc ch th ny cha hnh thnh mt cch r nt
nc ta), chnh quyn trung ng, chnh quyn a phng v cc cng dn.
V d, chnh sch gim bin ch hnh chnh 15% l mt ni dung ca cuc ci cch hnh chnh m
chng ta ang tin hnh. Mc ch chnh ca vic gim bin ch ny l khc phc tnh trng cng
knh ca b my hnh chnh v tit kim chi ngn sch cho qu tin lng. n nay vn cn cc
kin khc nhau v s lng cng chc ca nc ta c tht s l qu ln, hay nhng ngi n lng t
ngn sch th qu ln cn i ng cng chc th tng i nh so vi cc nc trong khu vc v trn
th gii. Tuy nhin, y l mt vn khc. Mc ch ca chnh sch ny c th l ng n. Nhng
trn thc t, khng ai mun ca t cnh cy m mnh ang ngi trn . i ng cng chc cng
vy. H kh lng tn thnh v nhit tnh ng h vic "b cnh, bt l" ni trn. L do n gin l v
li ch ca h s b ng chm tc th - k c nhng ngi b chuyn vic, sa thi, ln nhng ngi c
gi li trong i ng cng chc. Nhng ngi b loi ra ngoi phi chu nhng tn tht to ln v tinh
thn v vt cht. Nhng ngi c gi li s phi lm mt s lng cng vic ln hn m khng r c
c tng 15% lng hay khng. S khng ng h ca i ng cng chc, c l, l mt trong nhng
nguyn nhn lm cho chnh sch ny ca chng ta ang dm chn ti ch, nu khng ni l i tht
li nhiu ni. y l hu qu c th thy trc ca vic t coi trng s ng h ca i ng cng
chc, khi ra chnh sch ct gim 15% bin ch hnh chnh. Nu cc gii php nhm thc s em
li nhng c hi mi tt hn cho "nhng ngi b loi khi cuc chi" v s khuyn khch vt cht
i vi nhng ngi c gi li l mt phn cu thnh ca sch lc ci cch, th c hi thnh cng
ca chng ta s ln hn.
Mt v d khc l v s phn cp ngn sch. Va qua, trong qu trnh sa i Hin php, iu sa
i v vic Quc hi ch phn b ngn sch trung ng m khng can thip vo vic phn b ngn
sch a phng (Khon 4, iu 84) khng gp phi s chng i no ng k ca cc nh lp
php. y l iu ng ngc nhin, v iu sa i ny ly i mt phn quyn lc rt ln ca c
62

quan lp php. C l, tnh hnh thc trong vic phn b ngn sch ca Quc hi l s l gii cho
"thi v t l" ca cc nh lp php trong thi gian va qua. Mc d, y l ci cch ht sc quan
trng, nu khng ni l quan trng nht trong vic phn cp, phn quyn nc ta, v l thng li v
i ca cc nh ci cch. Nhng vt qua mi ca i ca qu trnh sa i Hin php vn cha phi l
qua sng. Ci cch ny tin xa n u v thnh cng n mc no vn cn ph thuc rt nhiu
vo s ng h ca cc nh lp php v vic sa i Lut Ngn sch vn cn nm pha trc v Quc
hi vn cn c gi li quyn "quyt nh d ton ngn sch nh nc".
ng c ca ci cch hnh chnh cng l mt phn ca chnh tr. Trn thc t, ng c ny cc nc khc nhau c th rt khc nhau. V d, Anh quc, t tng ca nhng ngi bo th trng kinh
doanh di thi ca b m thp Thatcher l ti cu trc ton b nn vn ho ca x hi ch khng
ch mt mnh lnh vc hnh chnh cng. y l mt nhim v m nhng ngi thuc Cng ng ang
cm quyn nhn thy c th k tha. New Zealand, cc nh ci cch li nhn mnh n vic t
nhn ho, xc lp mi quan h khch hng v ngi cung cp dch v gia cc c quan v cc nh
thu t dn n vic xo b h thng cng v chnh quy. ng c ci cch hnh chnh ca chng ta
l g? Phi chng l on tuyt vi vn ho "xin- cho" trong mi quan h ca ngi dn vi cng
quyn v vt qua lng tin ngy th v gi tr t thn ca qun l.
Nhn thc v lng tin ca x hi v s cn thit phi ci cch h thng hnh chnh l yu t quan
trng nht quyt nh s thng li hay tht bi ca ci cch. Bn cnh , khng phi nhng tuyn
ngn to tt v tm quan trng ca ci cch, m ch chnh tr trong vic y ti nhng bin i tht
s s mang li thnh cng./.

Gim c Trung tm TT- TV- NCKH- Vn phng Quc hi.

Ti liu tham kho:

1. Aucoin, Peter.1990. "Administrative Reform in Public Management: Paradigms, Principles,
Paradoxes and Pendulums", Governance: An International Journal of Policy and Administration,
3(2): 115-137.
2. Burki, Shahid Javed, and Guillermo E. Perry.1998. Beyond the Washington Consensus:
Institutions Matter.Washington, DC: The World Bank.
3. Chaudhry, Shahid Amjad, Gary James Reid and Waleed Haider Malik.1994. Civil Service Reform
in Latin America and the Caribbean: Proceedings of a Conference. Washington,DC: The World
Bank Technical Paper # 259.
4. Pierson, Paul. 1994. Retrenchment. Cambridge: Cambridge University Press.

63

i mi c cu t chc ca chnh ph
ths. Nguyn Th Hnh
Tm tt: Trong tin trnh ci cch hnh chnh Vit Nam hin nay, vic i mi c cu t chc v
hot ng ca Chnh ph ang t ra nhiu vn l lun v thc tin. Tc gi bn v chc nng
chin lc ca cc b, chc nng chnh tr v hnh chnh ca cc b trng v hng gim u mi cc
c quan thuc B.
Gn y, vn i mi t chc v hot ng ca Chnh ph, hin i ho hot ng qun l nh nc khng ch t ra Vit Nam hay cc nc ang pht trin m cn l vn c bn lun si ni
trong cc cuc hi tho cc nc pht trin. y cng l vn c bit quan tm ca Chnh ph
Vit Nam v Chnh ph c nhng ch trng, gii php nhm y mnh ci cch hnh chnh, coi
y l mt trong nhng nhim v quan trng i vi c h thng hnh chnh.
1. V c cu t chc ca Chnh ph
Ni ti i mi t chc v hot ng ca b my nh nc v ci cch nn hnh chnh, iu u tin
cn ngh ti l i mi t chc v hot ng ca cc b, c quan ngang b. Ngh quyt i hi
ng ln th IX t ra nhim v ci cch th ch v phng thc hot ng ca Nh nc, trong
nu r: "Xy dng mt nn hnh chnh nh nc dn ch, trong sch, vng mnh, tng bc hin i
ho. iu chnh chc nng v ci tin phng thc hot ng ca Chnh ph theo hng thng nht
qun l v m vic thc hin cc nhim v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, quc phng, an ninh v
i ngoi trong c nc bng h thng php lut, chnh sch hon chnh, ng b. nh r chc
nng, nhim v, quyn hn ca cc b theo hng b qun l a ngnh, a lnh vc trn phm vi
ton quc, cung cp dch v cng1.
Quc hi thng qua Lut t chc Chnh ph ngy 25/12/2001 sa i Lut t chc Chnh ph
nm 1992. Chnh ph thng qua chng trnh tng th v ci cch hnh chnh giai on 20012010. Hin nay, Chnh ph ang chun b xy dng, ban hnh ngh nh thay th Ngh nh s
15/CP ngy 2/3/1993 v nhim v, quyn hn v trch nhim qun l nh nc ca b, c quan
ngang b. Tuy nhin, trong qu trnh sa i Lut cng nh son tho ngh nh thay th Ngh nh
s 15/CP, c nhiu vn t ra c v l lun cng nh thc tin.
Theo quy nh ca Lut t chc Chnh ph nm 2001, b, c quan ngang b thc hin chc nng
qun l nh nc i vi ngnh hoc lnh vc cng tc trong phm vi c nc; qun l nh nc cc
dch v cng thuc ngnh, lnh vc; thc hin i din ch s hu phn vn ca Nh nc ti doanh
nghip c vn nh nc theo quy nh ca php lut. Cc b, c quan ngang b c nhim v c bn,
ch yu l xy dng, hoch nh chnh sch; xy dng cc vn bn quy phm php lut; xc nh
nhng mc tiu c th cho cc c quan, n v cc cp; nh gi, thm nh kt qu thc hin cc
chnh sch ca Nh nc. Tm li, cc b v c quan ngang b thc hin vai tr l c quan hoch
nh chin lc, c quan tham mu.
Nh vy, b, c quan ngang b cn tp trung vo cc nhim v chin lc v trnh nguy c sa vo
gii quyt v vic, p ng nhng i hi, yu cu trc mt. Trn thc t, trc sc p v thi gian,
v nhiu vn phi gii quyt c th, nn b trng thng gii quyt v vic theo kinh nghim
nhng g sn c m thiu nhng nh hng chin lc. y cng l tnh trng ph bin ca nhiu
chnh ph trong giai on "thi gian ngn" hin nay. Nh nhn nh trong bo co ca U ban "Nh
nc, nn hnh chnh nh nc v hot ng dch v cng trc ngng ca nm 2000" thuc Tng U
ban k hoch nc Cng ho Php2: mc d cc d n vn hon thnh, con thuyn vn i ng hng,
tnh lin tc vn c bo m nhng t c nhng iu ny ch yu l v nh hng c sn ri,
c s tho thun rng ri, hoc l nh uy tn, nh hng ca mt nh chnh tr no .

64

S khng n nh trong c cu t chc ca cc b l yu t lm gim hiu qu hot ng ca chng.

Vic xy dng chnh sch, quyt nh chin lc cng khng thch hp vi mt c cu t chc Chnh
ph cng knh, khng n nh, nhiu tng nc, khng bo m hiu qu phi hp hot ng v
trong vic gii quyt hu hiu nhng vn phc tp ph thuc ln nhau.
Tht vy, i mi hot ng ca Chnh ph khng th khng tin hnh ng thi vi i mi t
chc b my. Lm th no t chc hp l hn cc c quan ca Chnh ph? Liu nhng bin php
ang tin hnh c t c kt qu nh mong mun? Nu s lng cc c quan ca Chnh ph qu
nhiu s to ra s chng cho v thm quyn. Vic thng xuyn tch, nhp, phn chia ranh gii
thm quyn dn n nhng trng hp xung t v thm quyn, nh hng n tnh lin tc ca hot
ng qun l hnh chnh i vi cc c quan b t chc, c cu li. Vn t chc li cc c quan
hnh chnh nh nc trung ng i hi phi tin hnh mt cch cn bn, ng b. Hn na, ch nn
thay i c cu t chc, nhp, tch, thay i phm vi thm quyn ca cc b, c quan ngang b
trong nhng trng hp hn hu, v nhng l do cp bch, c bit. Khi thnh lp, tch, nhp mt b,
c quan ngang b cn phi da trn nhiu tiu chun: s cn bng v chnh tr, nhng vn u tin,
s i din ca cc nhm khc nhau v khng phi lc no cng da trn tiu chun v tnh hp
l...
Khi bn n vn ci t c cu t chc nh nc, chng ta cng cn phi da trn quan nim mi
v nh nc. Quan nim ca a s cc nc trn th gii hin nay l trong xu th ton cu ho, nh nc phi l nh hoch nh chin lc, thc hin dch v cng mt cch hiu qu.
Mc d Ban ch o ci cch hnh chnh ca Chnh ph hin ti rt n lc trong vic pht hin
cc loi cng vic, thm quyn chng cho, s phn cng bt hp l gia cc b, ngnh; gia b,
ngnh v chnh quyn a phng nhng cc vn bn php lut hin hnh vn cha gii quyt c thu
o nhng vn t ra. Th ch php lut nhng nm qua iu chnh theo hng trao quyn mnh
cho cc b, ngnh, a phng. Bn thn cc b, ngnh cng phi chuyn giao mt s thm quyn
cho chnh quyn a phng, thc hin chnh sch phn cp, phn quyn; trong cc c quan trung
ng thc hin vai tr l c quan hoch nh chin lc, c quan tham mu, cn chnh quyn a phng
chu trch nhim trc tip thc hin cc chnh sch c hoch nh.
Thi gian qua, Chnh ph tip tc ch o vic sp xp t chc b my trn c s r sot lm r chc
nng, nhim v, thu gn u mi, thc hin nguyn tc b qun l a ngnh, a lnh vc. Cc t
chc t vn, phi hp lin ngnh ca Th tng Chnh ph c gim thiu v c chuyn v cho cc
b, tng cc ph trch. Tuy nhin, cn thnh lp v tng cng v tr, vai tr cc c quan ph trch
cng tc lp k hoch, cc c quan nghin cu, d bo, c quan nh gi, thm nh m bo
thc hin hiu qu nhim v hoch nh chin lc trung ng. Trong trng hp i hi c s trng
ti cp lin b (v d: c s khc bit v quan im gia hai b) th Vn phng Chnh ph khng
th thc hin chc nng ny m phi l Th tng Chnh ph.
Cn xc nh li vai tr ca b phn vn phng (k c cc vn phng b). Vn phng Chnh ph va
mang tnh hnh chnh, va mang tnh chnh tr, nn phm vi quyn hn c xc nh trong vn bn
php lut cng nh trn thc t rt khng r rng. Vn phng ny hin nay va c nhim v a ra
xut, kin ngh, va truyn t ch th ca Chnh ph v Th tng ti c quan nh nc v phi hp,
kim tra hot ng ca cc c quan hnh chnh trong nhng lnh vc quan trng.
2. V nhim v, quyn hn ca b trng, th trng c quan ngang b
Ni n chc nng ca b trng, thnh vin Chnh ph, trc tin phi ni n chc nng chnh tr.
Chc nng ny gn vi vic tham gia xc nh v thc hin chnh sch ca Chnh ph. Cc thnh
vin ca Chnh ph cng c chc nng qun l. Phn ln cc b trng l ngi ng u mt b c
c quan hnh chnh3, tc b my hnh chnh ring. Tuy vy, vic quy nh thm quyn ca cc b,
c quan ngang b v nhim v, quyn hn ca b trng, th trng c quan ngang b nh ti cc vn
bn php lut cng dn n cch hiu gia b trng v b c th c chc nng, thm quyn khc
65

nhau. iu ny xut pht t hai l do ch yu: th nht, do cch quy nh ca cc vn bn php lut
cha thng nht (v d: cng cng mt chc nng ban hnh vn bn quy phm php lut, c vn bn
quy nh thm quyn ca b, c vn bn quy nh thm quyn ca b trng); th hai, do trn thc
t, s phn cng trch nhim gia nh chnh tr v nh qun l hnh chnh cha r rng. b trng- nh
chnh tr, vi t cch l thnh vin Chnh ph, chu trch nhim chnh tr i vi ton b hot ng
ca cc c quan hnh chnh di quyn nhng cc th trng cc, v- cc nh qun l hnh chnh,
khng phi chu trch nhim chnh tr mt cch trc tip v ch c ngha v t c nhng kt qu
c th trn c s nhim v c b trng giao v b trng trc tip nh gi. thc hin vai tr
chnh tr ca mnh, b trng cn xc nh cc mc tiu r rng, giao nhim v c th cho cc nh
qun l di quyn, l cc th trng cc n v thuc b. i vi th trng cc n v thuc b, cn
trao thm quyn t ch nht nh v p dng nguyn tc "trch nhim s dng cc phng tin c
giao phi i km vi quyn hn qun l cc phng tin ". Mi quan h gia b trng v cc nh
qun l hnh chnh phi c thit lp trc tip m khng qua khu trung gian. B trng v cc th
trng n v thuc b cng theo st nhng mc tiu chin lc v th trng n v thuc b phi c
coi l nhng c vn ng nhin ca b trng. Nu c s khc bit v quan im gia cc c quan
ca b, c quan ngang b v mt vn c th th chnh b trng, th trng c quan ngang b l ngi c quyt nh cui cng.
Ngoi ra, quy nh v thm quyn i vi mi b trng, th trng c quan ngang b cng phi tht
r rng, trnh chng cho vi thm quyn ca cc b trng, th trng c quan ngang b khc. i
vi nhng chnh sch thuc thm quyn chnh ca mt b trng nhng vic thc hin i hi phi c
s phi hp lin b th b trng phi c trao quyn ch tr, phi hp thc hin chnh sch.
Nhng thm quyn phi c quy nh r rng, c th trong vn bn php lut.
3. V t chc cc c quan thuc b, c quan ngang b
Phi cng nhn mt thc t l hin nay, s phn cng trch nhim, phn nh chc nng, nhim v
ca cc, v, tng cc, vn phng b... trong b, c quan ngang b ang t ra nhiu vn . Gii
php tt nht l xc nh r rng hn chc nng, nhim v ca mi c quan ny. Trong qu trnh
son tho d tho ngh nh thay th Ngh nh s 15/CP ngy 2/3/1993, cc chuyn gia cn rt lng
tng trong vic xc nh cc tiu ch nhm phn bit chc nng, nhim v ca cc n v thuc b.
Hng i mi l cn to cho cc, v thc s tr thnh nhng c quan c nhim v ch yu l hoch
nh chin lc, c trao thm quyn rng, c s phi hp vi nhau thc hin nhng nhim v
chung. nng cao hiu qu hot ng ca b, c quan ngang b, s lng cc cc, v, tng cc cn
phi gim v nu s lng qu nhiu s khng to thun li cho vic qun l tng hp.
Vic tm kim phng php nhm hin i ho hot ng qun l ca Nh nc l vn khng n
gin, v hin i ho Nh nc, "cn phi c nhng gii php ng b c v chnh tr v hnh
chnh nhm i mi ton b hot ng ca Nh nc"4. Ngoi nhng vn nu trn, trong qu trnh
thc hin ci cch hot ng ca cc b, c quan ngang b, vn t chc, phn b li bin ch,
chuyn mn ho i ng cng chc nghip v, gim s lng i ng cng chc lm vic trong cc
vn phng b, bo m cc phng tin hot ng, ci cch ch tin lng cho i ng cng chc
cng l nhng vn cn c quan tm./.
ng Cng sn Vit Nam, Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, NXB Chnh tr quc gia, H Ni, tr.133.

1. Tng U ban k hoch nc Cng ho Php , U ban "Nh nc, nn hnh chnh nh nc v hot ng dch v
cng trc ngng ca nm 200", Tin n xy dng mt nh nc vi vai tr l nh hoch nh chin lc, ngi
bo m cho li ch chung, NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 2000, tr.79.
2. Xem thm bi v Lut hin php ca Louis Favoreu, Droit constitutionnel, tr.636, Editions Dalloz, Paris, 1999.
3. Xem ch thch 2.

66

nhng c im ch yu ca qu trnh ci cch

th ch hnh chnh Trung Quc
Phm S Thnh* (dch)

Tm tt: Nhm gii thiu s lc v cc quan im v bc i trong ci cch hnh chnh Trung
Quc, tc gi gii thiu cch thc tip cn ci cch hnh chnh, h mc tiu v vn ci cch
th ch hnh chnh nc ny.

Ci cch th ch hnh chnh l mt nhim v x hi kh khn, n lin quan n cc mi quan h v

quyn lc v li ch, nn thu ht c s quan tm ca ton x hi. Nhn chung, nhng quan h
quyn lc v li ch m ci cch th ch hnh chnh trc tip tc ng n bao gm: quan h gia
ng v Chnh ph; quan h gia Chnh ph v x hi, gia Chnh ph vi x nghip v cc n v
s nghip; trong ni b th ch hnh chnh, cuc ci cch ny cn lin quan n quan h gia cp
trung ng vi a phng, cp trn vi cp di v quan h gia cc ban, ngnh. V th, trong ton b
tin trnh ci cch, Trung Quc trc sau lun kin tr phng chm "tch cc, n tho" v p dng
sch lc "vng bc i ln". Nhn nhn qu trnh pht trin ca ci cch th ch hnh chnh Trung
Quc, ta thy ni ln 3 c im ch yu sau:
1. Ci cch th ch hnh chnh l mt qu trnh mang tnh tim tin
Tnh tim tin th hin thng qua thay i t ci cch theo "M hnh ngoi din" sang "M hnh ni
hm". "M hnh ngoi din" ngha l: trong ci cch, c bit l trong ci cch c cu Chnh ph,
theo nguyn tc v c bn khng ng chm n c cu t chc Chnh ph, khng ng chm n
cc mi quan h quyn lc cng vi th ch hnh chnh c hnh thnh t nhng quan h , m
ch trng vo cng tc ct gim, sp nhp b my v tinh gin nhn vin. Cn "M hnh ni hm"
c ngha l: di tin ch trng n nh quy m Chnh ph v s lng nhn vin t trng tm
ci cch vo vic iu chnh c cu t chc ca Chnh ph, c cu quyn lc v xy dng chc nng
Chnh ph mt cch hp l. Nhn t thc tin ci cch th ch hnh chnh Trung Quc, hai hin tng
nu trn qu tht tng tn ti trong nhng giai on pht trin khc nhau, ng thi xut hin xu
hng chuyn t ci cch theo "M hnh ngoi din" sang "M hnh ni hm"1.
c trng ny phn nh mt cch r rng: trong giai on u ca ci cch, do ch yu xoay
quanh trng tm iu chnh chnh sch kinh t v thch ng vi vic chuyn giao quyn hnh xung
di, khi s thc y ca chnh sch i vi pht trin kinh t vn cha pht trin n mc xung t
gay gt vi th ch hnh chnh truyn thng, cng vi s trin khai cc hng mc khc mt cch
ton din, c cu Chnh ph v s nhn vin cng phnh to mt cch nhanh chng trn qu o vn
hnh ca th ch c. Trong tnh hnh , ci cch th ch hnh chnh t pht2 cng bt chc ci
cch theo "M hnh ngoi din" nh trc khi ci cch m ca, t trng im ci cch vo vic tinh
gin c cu v s lng nhn vin. Hin nay, ci cch theo "M hnh ngoi din" t nht cng l mt
nguyn nhn quan trng dn n tnh trng c cu v nhn vin lin tc phnh to.
ng nhin, cng vi vic i su ci cch th ch kinh t, c bit l s xut mc tiu xy dng
th ch kinh t th trng khin cho mu thun ni ti gia th ch qun l ca Chnh ph theo phng thc truyn thng vi pht trin kinh t v tin b x hi ngy cng gay gt. Phi lm cho th
ch qun l ca Chnh ph thch ng vi yu cu ci cch th ch kinh t, thch ng vi quy lut
pht trin ca kinh t th trng th phi tin hnh ci cch mt cch c bn t t tng ch o ca vic
qun l, c cu t chc Chnh ph, c cu quyn lc, xy dng chc nng thm ch c n phng
thc qun l. Vic nu ln chuyn bin chc nng Chnh ph, thc hin tch ri Chnh ph v x
67

nghip; tng cng vai tr iu tit, khng ch v m cng vi s xut mt lot cc mc tiu ci
cch mi v th ch qun l hnh chnh nh: xy dng ch lm vic hiu qu cao, vn hnh nhp
nhng, hnh vi quy phm v.v... nh du ci cch th ch hnh chnh ca Trung Quc chuyn t
qu o ci cch theo "M hnh ngoi din" sang "M hnh ni hm". Trn mt ngha no , c
trng ny cng phn nh quy lut khch quan ca qu trnh ci cch th ch hnh chnh Trung Quc.
l chuyn t ci cch "b ngoi" vo ci cch "bn trong", t cha su sc ti su sc.
2. Ci cch th ch hnh chnh Trung Quc l mt qu trnh mang tnh a nguyn v mc
tiu
Ci cch th ch hnh chnh Trung Quc l vng m gia ca qu trnh ci cch th ch chnh tr
v ci cch th ch kinh t, n thuc phm tr ci cch th ch chnh tr. Nhng mc tiu c bn ca
ci cch th ch kinh t Trung Quc ch yu l nhm gii quyt vn quan h gia th trng v
k hoch. iu ny r rng nh hng rt ln n vn hin i ho. Trong thi gian ci cch,
tuy tri qua nhiu thng trm, s la chn v mt s mc tiu c th cng c nhng thay i nhng
xu th ci cch "th trng ho" trc sau khng h thay i. y cng l mt nguyn nhn quan trng
khin Trung Quc t c mc tiu xy dng nhn thc chung v th ch kinh t th trng x hi
ch ngha. Mc tiu ca ci cch th ch chnh tr ca Trung Quc ch yu l hon thin vic xy
dng php ch dn ch x hi ch ngha, gii quyt hi ho mi quan h tay ba gia ng cm
quyn, Chnh ph v qun chng nhn dn; xy dng nn chnh tr dn ch x hi ch ngha mang
c sc Trung Quc. ng ch l, cho d mc tiu l v ci cch th ch kinh t hay mc tiu v
ci cch th ch chnh tr th n cng u to ra mt nh hng nht nh i vi vic la chn cc
mc tiu v ci cch th ch hnh chnh. Xt v lnh vc kinh t, ci cch th ch kinh t t trng
tm vo vn gii quyt mi quan h gia th trng v k hoch th ci cch th ch hnh chnh
Trung Quc cng phi hp, nhm vo gii quyt cc vn nh: tnh trng quyn v trch nhim
gia Chnh ph vi x nghip khng r rng, Chnh ph khng tch ri x nghip, chuyn bin chc
nng ca Chnh ph cng vi xy dng mt h thng qun l v khng ch v m hot ng c hiu
qu, thch ng vi vi yu cu pht trin ca nn kinh t th trng. Xt v lnh vc chnh tr, ht nhn
ca ci cch th ch chnh tr l thc y nn dn ch x hi ch ngha pht trin, th ci cch th
ch hnh chnh cng tp trung vo gii quyt mt s vn nh: quyn lc, hnh vi v hiu qu hot
ng ca Chnh ph. Cng chnh l phi thng qua ci cch xy dng quyn uy qun l ca Chnh
ph, ngn nga tnh trng lm dng quyn lc, quy phm ho hnh vi v nng cao hiu qu hot
ng ca Chnh ph. Nhng iu trn cho thy m hnh mc tiu ca ci cch th ch hnh chnh
Trung Quc khng phi l n nht m l a nguyn. Tnh a nguyn ny va phn nh yu cu
khch quan v th trng ho li th hin quy lut ni ti ca dn ch ho. C th ni, trong nhng
iu kin lch s nht nh, th trng ho v dn ch ho nu ln nhng yu cu mi v i hi
mi i vi hnh vi v tc dng ca Chnh ph.
Tnh a nguyn v mc tiu ca ci cch th ch hnh chnh ni cho cng c quy nh bi tnh
tng hp ca nhim v ci cch ny. Ti Trung Quc, ci cch th ch hnh chnh thuc vo cuc
ci cch tng hp v nhiu lnh vc. Biu hin ca tnh tng hp ny nhn t s vn ng v pht
trin ca cc mu thun x hi th l khi sc sn xut x hi pht trin n mt trnh nht nh tt
yu s t ra nhng yu cu khch quan i hi phi thay i quan h sn xut c. ng thi, khi c
s kinh t c thay i tt nhin cng s dn n s thay i trong cc lnh vc ca thng tng kin
trc. V th, sau khi nhng yu cu ca ci cch th ch hnh chnh c nu ra, n lin ng thi
phi gnh vc mt nhim v kp v thay i quan h sn xut v thng tng kin trc. Mt mt,
thng qua iu chnh quan h sn xut, khc phc mt s tr ngi tri buc s pht trin ca sc sn
xut do th ch c gy ra, thc y s hnh thnh ca quan h sn xut mi. Mt khc, thng qua ci
cch mt s khuyt tt trong cc lnh vc ca kin trc thng tng, cng c c s kinh t mi. iu
ny cho thy tnh tng hp ca ci cch th ch hnh chnh c th hin thng qua tnh a nguyn
v mc tiu. Cn tnh a nguyn v mc tiu li phn nh yu cu khch quan ca tnh tng hp.
3. Tnh phc tp ca qu trnh ci cch th ch hnh chnh

68

Trong khong thi gian 20 nm (1978-1998)3, qu trnh ci cch th ch hnh chnh Trung Quc
cng vi ton b tin tnh ci cch m ca pht trin khng ngng. Qu trnh ny tuy cng thu c mt s hiu qu r rt, nhng do bn thn cuc ci cch mang tnh kh khn v phc tp nn cuc
ci cch cha tht s p ng c yu cu ca ci cch kinh t v s trng i ca ngi dn.
Tnh cht kh khn, phc tp ca ci cch th ch hnh chnh trc tin th hin trong tnh phc tp
v iu chnh cc quan h li ch. Chng ta u bit, ci cch vn l mt qu trnh iu chnh v
phn phi li quan h li ch. Qu trnh ny c th khin cho cc yu t ti nguyn ca x hi
chuyn dch hoc phn tn gia cc ch th li ch khc nhau. L mt loi bin php, ci cch th
ch hnh chnh tt nhin cng s ng chm ti c cu quyn lc c nh hnh t trc hoc i
vi c ch phn phi v c cu li ch mi c hnh thnh, do c th khin mt b phn khng
hi lng, thm ch l mun chng li. Chng hn nh, vic tinh gin c cu, ct gim s nhn vin c
ngha l mt b phn nhn vin hnh chnh s mt i quyn lc v a v vn c. Vic chuyn giao
bt quyn lc xung di, thc hin chuyn bin chc nng ca Chnh ph, thc hin tch ri x
nghip v Chnh ph cng khin mt s c quan v nhn vin mt i quyn lc. Vic gia tng gim
st hnh chnh, quy phm ho hnh vi Chnh ph tuy c th lm tng nim tin ca nhn dn nhng
i vi mt s cn b ca Chnh ph th cha hn l iu d dng c chp nhn. Cho nn, mi
c kin cho rng, s d ci cch khng thot c ci vng bt qui lun qun "tinh gin- phnh toli tinh gin- li phnh to" l v Chnh ph khng tht s quyt tm. C mt s tht l: dng nhng
bin php hnh chnh iu chnh quan h li ch, lm thay i cc quan h li ch v quyn lc
hnh thnh t trc l mt nhim v v cng kh khn, phc tp.
Th hai, tnh phc tp ca ci cch th ch hnh chnh cn th hin tnh phc tp ca mi trng
hnh chnh. Mi trng hnh chnh l nhng iu kin bn ngoi, cng chnh l khng gian cho
tt c cc hot ng hnh chnh c th da vo tn ti v pht trin. Mi trng hnh chnh v
ci cch th ch hnh chnh khng ch c mi quan h v tc ng qua li m mt mc ln,
mi trng hnh chnh cn c th c ch s pht trin ca ci cch th ch hnh chnh. V d, ti
Trung Quc, trong ci cch th ch hnh chnh, vic t ra, thc thi bt k mt chnh sch no u
c tin hnh trong mt mi trng kinh t x hi c th. Tin trnh ci cch, tnh hnh kinh t chnh
tr, tm l vn ho x hi ca ngi dn, s quyt tm ca ch th ci cch cng vi s thay i ca
mi trng quc t lc by gi u c th trc tip hoc gin tip to nn nhng nh hng nht nh
i vi ci cch th ch hnh chnh. Do m khin trong qu trnh ci cch th ch hnh chnh
xut hin nhng phc tp. c bit l ti mt nc vn c truyn thng vn ho phong kin lu i, t
tng "quan bn v" (thch lm quan- N.D) tn ti mt cch thm cn c , php ch th km pht
trin nh ti Trung Quc, tnh khc bit v tnh phc tp th hin ra trong cc mt quan nim, tiu
chun gi tr ca ngi dn cng c nh hng trc tip i vi ci cch th ch hnh chnh. Tnh phc
tp ca mi trng hnh chnh ni r ci cch th ch hnh chnh khng th tin hnh mt cch c
lp, cng khng th thnh cng ngay trong chc lt. Trong mt s vn c th gp phi nhng tr
ngi, trong mt s vn c th xut hin s tht li. iu ny, v mt khch quan i hi chng ta
trong qu trnh tin hnh ci cch, khng ch coi trng ng mc s tng thch gia ci cch vi yu
cu khch quan, suy xt cc loi bin php ci cch ng b, m cn phi v cng ch thi c ci
cch, nm chc bc i ca ci cch.
S phc tp v kh khn ca ci cch th ch hnh chnh cn biu hin trong lnh vc tch ri Chnh
ph v x nghip. Thc hin phn chia chc trch, quyn hn gia Chnh ph v x nghip mt cch
r rng, minh bch l mt trong nhng mc tiu quan trng ca ci cch th ch hnh chnh, cng l
mt yu cu khch quan ca vic xy dng kinh t th trng, xy dng ch x nghip hin i.
Nhng trong qu trnh thc hin gp phi nhiu kh khn. Chng hn nh, i vi x nghip, do tn
ti mt thi gian di trong th ch kinh t k hoch, mun trong mt thi gian ngn thay i c
cch ngh kinh doanh, phng thc qun l theo yu cu ca nn kinh t th trng tr thnh ch
th thc s t ch v kinh doanh, mt thc th php nhn c lp t pht trin ng thi c th tham
gia cnh tranh trn th trng l mt iu hon ton khng d dng. Ti mt s a phng, cho n
nay vn tn ti tnh trng x nghip "khng tm n th trng m thng tm n th trng". Cn v
pha Chnh ph, trc nay quen vi vic qun l trc tip i vi x nghip, hnh chnh mnh lnh;
69

mun Chnh ph thay i chc nng, thc hin "chnh x phn khai"4, bt lun l v mt l lun hay
thc tin u v cng kh khn. C th thy, thc hin "chnh x phn khai", cho d mu thun ch
yu l t pha Chnh ph, Chnh ph phi thng qua t ci cch, x l tt quan h gia Chnh ph
vi x nghip, v hnh thc t chc phi ct t kh nng tn ti ca qun l trc tip, nhng nu
khng y nhanh bc i ca ci cch, xy dng thc coi doanh nghip l ch th th trng, khng
pht trin th trng, to ra mi trng bn ngoi bng cch to mi trng cnh tranh cng bng th
mc tiu "chnh x phn khai" vn kh lng thc hin. Hin tng ny, t mt gc no phn
nh tnh phc tp v kh khn ca ci cch th ch hnh chnh./.

* K43 - Khoa ng Phng hc- i hc KHXH&NV H Ni

70

V ci cch hnh chnh Vit Nam

TS. Phm Tun Khi

Tm tt: Xem xt ci cch hnh chnh t cc phng din chnh tr, kinh t, x hi, tc gi trnh by
cc quan im v ni dung ca ci cch hnh chnh Vit Nam trong giai on 2001-2010.

Cng vi ci cch kinh t, vic "i mi t chc b my v phng thc hot ng ca h thng
chnh tr, trng tm l ci cch hnh chnh"1 nhm xy dng mt nn hnh chnh nh nc dn ch,
trong sch, vng mnh, tng bc hin i ho l nhim v ht sc quan trng v cp bch ca ng
v Nh nc ta trong giai on hin nay v nhng nm tip theo.
I. Nhn thc v quan im ci cch hnh chnh Vit Nam
1. Nhn thc v ci cch hnh chnh
Ci cch hnh chnh l b phn quan trng ca ci cch v i mi h thng chnh tr, tc ng trc
tip, lm thay i din mo ca c cu hnh chnh v th ch hnh chnh, gp phn cho mt t duy
mi, sng to hn i vi cc ch th trong hot ng ca nn kinh t th trng nh hng x hi ch
ngha; ng thi, to nim tin tng, gn kt cng ng trch nhim ca c x hi trong cng cuc
i mi ton din nc ta trong giai on hin nay.
a. V phng din quyn lc nh nc
Nn hnh chnh nh nc l hnh thc th hin bn ngoi ca quyn hnh php trong c cu 3 quyn:
lp php, hnh php v t php.
Hin nay c tnh trng l, do nhn thc ca cn b, cng chc v ci cch hnh chnh "cha r rng
v cha thng nht, cn nhiu vn l lun v thc tin cha c lm sng t..., vic trin khai cc
nhim v v ci cch hnh chnh cha c tin hnh ng b vi i mi t chc v hot ng ca
h thng chnh tr, ci cch hnh chnh cha gn b cht ch vi i mi hot ng lp php v ci
cch t php"2.
Chng ta bit rng, nc ta, quyn lc nh nc tp trung thng nht trong tay nhn dn lao ng di
s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam. Vic phn bit 3 loi quyn ny ch l s "phn cng lao
ng quyn lc c bit" ca ch ngha x hi. Thc hin quyn hnh php thng nht c hiu qu
s c tc ng tr li i vi quyn lp php, t php v ngc li. Tuy nhin, trong iu kin quyn
lc ca Nh nc ta l thng nht nn "vic phn cng lao ng quyn lc c bit" chnh l s phn
cng, phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin mc tiu "dn giu, nc mnh, x hi
cng bng, dn ch v vn minh". Tuyt nhin khng c s i khng gia 3 quyn. Chnh v vy,
khi ni ci cch hnh chnh theo phng din quyn lc nh nc l thng nht tc l lm cho b my
nh nc hot ng c hiu qu hn, to ng lc thc y mnh m khng ch cc b phn trong c
cu cc c quan hnh chnh m cn tc ng, nh hng trc tip n hot ng, t chc ca cc
thit ch ca quyn lp php v hnh php. Cng chnh v vy, ci cch hnh chnh l lm cho c b
my nh nc hot ng c hiu qu, hiu lc, thc y vic thc hin tt hn c cu quyn lc nh
nc trong iu kin xy dng Nh nc php quyn Vit Nam ca dn, do dn v v dn di s lnh
o ca ng Cng sn Vit Nam.

71

b. V phng din kinh t

Bt k hot ng no ca nh nc (mt b phn ca kin trc thng tng) u phi c t trong
mi quan h vi cc quan h kinh t. Ci cch hnh chnh cng c t ra trong mi quan h cht
ch vi ci cch kinh t vi tng bc i v tng lnh vc, trn tng a bn nhm to ra s n khp
v thc y ln nhau gia ci cch hnh chnh v i mi c cu qun l kinh t.
Cc chnh sch kinh t v m u c th hin thng qua h thng quy phm php lut nh cc o
lut v u t nc ngoi, u t trong nc, cc lut thu, t ai, ngn sch v.v... Vic trin khai cc
hot ng kinh t cng cn c thc hin bng h thng th tc, trnh t theo quy nh ca php lut
(th tc hnh chnh) v h thng th bc hnh chnh m ch th vn hnh l cng chc, vin chc
nh nc.
Mt khc, h thng c quan hnh chnh nh nc c thm quyn t trung ng xung a phng cng
l tc nhn trc tip lm cho kinh t tng trng hoc suy thoi. C ch tp trung quan liu bao cp;
trong c b my cng knh, nhiu tng nc, qun l khng thng sut, cha c c ch, chnh sch
ti chnh thch hp vi hot ng ca cc c quan hnh chnh, n v s nghip, t chc lm dch v
cng s khng ch to iu kin cho t tham nhng, quan liu trong b my nh nc m cn nh hng trc tip n mi trng u t, to ra s bt bnh ng gia cc thnh phn kinh t, ph v tnh
ng b ca nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Ly v d, nu c tnh trng c qu
nhiu doanh nghip nh nc tn ti m lm n thua l nhng vn c Nh nc "bao cp" theo c ch
hnh chnh c th doanh nghip ny s khng mnh lm nng ct cho cc tp on kinh t
ln, c nng lc cnh tranh trn th trng trong nc v quc t. Do , ci cch th th hnh chnh
trong thi gian ti phi tp trung vo vic "i mi c ch qun l, phn bit quyn ca ch s hu
v quyn kinh doanh ca doanh nghip. Chuyn cc doanh nghip nh nc kinh doanh sang hot
ng theo c ch cng ty trch nhim hu hn hoc cng ty c phn. Bo m quyn t ch v t
chu trch nhim y trong sn xut, kinh doanh ca doanh nghip, cnh tranh bnh ng trc
php lut; xo b bao cp ca Nh nc i vi doanh nghip"3.
c. V phng din x hi
y l phng din th hin mi quan h gia nh nc vi x hi (trong c cc cng dn v cc
ch th i din cho gii dn doanh). Trong khoa hc qun l nh nc, cng nghin cu k cc quan
h x hi, cng thy rng: "s iu hnh, cung ng cc dch v hnh chnh cng ca nh nc vi x
hi gi v tr thc y x hi v lm cho khng ch bn thn x hi pht trin m cn to ra lng tin
ca x hi i vi nh nc"4.
Xt t pha cng dn, cc doanh nhip nh nc, th ci cch hnh chnh l h qu tt yu gp phn
bo v quyn v li ch hp php ca h. Do vy, cng dn, cc doanh nghip i hi ci cch
hnh chnh, c bit l cc c quan hnh chnh, trong hot ng ca mnh phi l biu tng ca vic
tun th Hin php v php lut, phi th hin vai tr "l ngi hng dn, ch o, nh hng php l
cho mt sn chi bnh ng" i vi x hi ni chung v gii dn doanh ni ring.
Thc tin thi gian qua cho thy, s mt lng tin ca nhn dn, ca doanh nghip thuc cc thnh
phn kinh t vo cc c quan nh nc, th ch hnh chnh, th tc hnh chnh. Bi l, chng ta cha
c mt nh hng trit cho vn ci cch hnh chnh. Nhiu quy nh php lut, th tc hnh
chnh rm r, gy ch tc, lm mt nhiu thi gian v cng sc ca ngi dn, doanh nghip; mt b
phn cng chc, vin chc nh nc tham nhng tiu cc; b my nh nc nhiu tng nc, cc ch
ti chnh cng, s dng ngn sch khng hp l... iu nh hng khng nh n tnh hiu qu
ca qun l nh nc. Mt khc, ci cch hnh chnh theo kha cnh php l nhn o cng nh hng
trc tip n cc vn dn sinh, an sinh x hi, n tnh nhn vn ca cuc sng x hi, nh: dn s
v vic lm, vn xo i, gim ngho, tin lng v thu nhp, pht trin vn ho, ngh thut, thng
tin th thao, pht trin s nghip chm sc v bo v sc kho nhn dn, u tranh phng, chng cc
t nn x hi...
72

Cng cuc i mi ni chung v ci cch hnh chnh ni ring do ng ta xng v lnh o, suy
cho cng bt ngun t nhu cu x hi, t s sng to ca qun chng nhn dn, xut pht t li ch
ca con ngi. Cng chnh v vy m ni dung xuyn sut ca ci cch hnh chnh l nhm i mi
ton b din mo x hi, l dn ch ho, l hng ti phc v con ngi. T gc ny, ng ta
t ra mc tiu dn ch ha trong b my nh nc gii quyt mi quan h gia ci cch hnh
chnh vi cc vn x hi nu trn. Theo nguyn l t chc b my nh nc ca a s cc nc trn
th gii cng nh cc Hin php Vit Nam t 1946 n nay, ci cch hnh chnh gn lin vi mc
tiu x hi, n khng ch dng li vic "thu ht" nhn dn vo qu trnh thc hin cc vn ca
Nh nc m bn thn cc c quan nh nc phi thc hin nguyn tc dn ch thc s, hng v c s,
to iu kin nhn dn quyt nh nhng cng vic ln, h trng ca t nc v mc tiu dn
giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch v vn minh.
2. Quan im ci cch hnh chnh
a. Ci cch hnh chnh Vit Nam phi t trong khun kh cc quan im v ch trng ca ng
Cng sn Vit Nam v i mi h thng chnh tr v ci cch b my nh nc
Ci cch hnh chnh phi gn lin vi xy dng, chnh n ng; i mi phng thc lnh o ca
ng i vi Nh nc ni chung v nn hnh chnh ni ring nhm gi vng v pht huy bn cht
ca giai cp cng nhn, xy dng Nh nc Vit Nam php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn
v v dn di s lnh o ca ng. ng lnh o nhng khng bao bin lm thay cc c quan nh
nc. i vi ci cch hnh chnh th vic i mi phng thc lnh o, tng cng s ch o ca
ng thng qua vic nh hng chin lc ci cch, kim tra qu trnh ci cch l vn c tnh tin
quyt, c ngha quan trng bo m cho vic kin ton hp l t chc b my nh nc, nng cao
phm cht, nng lc ca i ng cn b cng chc v gp phn thit lp k lut, k cng trong h
thng cc c quan hnh chnh.
b. Quan im khoa hc ng b trong ci cch hnh chnh
Ci cch hnh chnh l vn ht sc rng ln, phc tp, i hi c tm nhn bao qut vi nhng
bin php ng b, kt hp cht ch ci cch hnh chnh vi i mi hot ng lp php, ci cch t
php. Ci cch hnh chnh c tin hnh mi phn h, mi mt xch ca h thng, mi cp, mi
ngnh k c h thng b my nh nc, ng v cc t chc x hi; gn i mi v c cu b my
vi vic phn nh li chc nng, nhim v v quyn hn, i mi v hnh thc v phng php hot
ng ca cc c quan hnh chnh nh nc.
Quan im khoa hc i hi chng ta phi bit nghin cu, tip thu nhng lun im khoa hc v
qun l nh nc, thm nh, la chn nhng tr tu khoa hc trong nc v th gii. Trnh tnh trng
gio iu hoc ci cch hnh chnh theo li "ct, gim" mang tnh "c hc", nhn thy li ch trc
mt m khng thy li ch lu di.
c. Quan im v mt nn hnh chnh c t chc thnh mt h thng thng nht, n nh, hot ng
thng sut
Quan im ny i hi s phn cng, phn cp v ch trch nhim rnh mch, c k cng
nghim ngt; c quan hnh chnh v cn b, cng chc, vin chc nh nc chu s gim st cht ch
ca nhn dn. p dng cc c ch, bin php hu hiu ngn nga nhng hnh vi mt dn ch, t
do, tu tin, quan liu, tham nhng, sch nhiu, gy phin h cho dn5.
d. Ci cch hnh chnh phi c tin hnh tng bc vng chc, c trng tm, trng im, la chn
khu t ph ca tng giai on c th

73

y l quan im xut pht t thc tin t chc v hot ng ca qu trnh qun l nh nc Vit
Nam.
Trong ci cch c nhiu ni dung, hnh thc phi lm; c vn ch yu, trng tm, c nhng vn
l c s, l tin , khu t ph ca c qu trnh ci cch. Chng hn, trong giai on thc hin
Chng trnh tng th ci cch hnh chnh giai on 2001- 2010, Quyt nh s 136/Q-TTg/2001
ngy 17/9/2001 ca Th tng Chnh ph nu r: giai on 2001-2002, cn thc hin cc gii php
chnh l: "Tip tc hon thin t chc b my nh nc thng qua sa i Hin php nm 1992 v
cc lut v t chc b my nh nc; chun b xong n ci cch c bn tin lng; Chnh ph trnh
Quc hi kha mi (Kho XI) ph chun c cu t chc Chnh ph mi...". Tip , "t 2002-2005,
nhim v trng tm l: xc nh rnh mch chc nng, nhim v, thm quyn, trch nhim ca cc
c quan hnh chnh t Chnh ph, cc B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph ti U ban
nhn dn cc cp; thc hin xong vic phn cp gia trung ng v cc cp chnh quyn a phng;
i mi c ch ti chnh cng i vi cc c quan hnh chnh, n v s nghip... ". Cn c vo gii
php, nhim v ny cn t ra cc chng trnh c th thc hin cho tng nm, tng giai on (Chng trnh i mi cng tc xy dng php lut; chng trnh tinh gin bin ch; chng trnh xy
dng, nng cao cht lng i ng cn b, bin ch...). ng thi, cn phn cng r trch nhim ca
tng b, ngnh c th trong vic thc hin cc nhim v v gii php, trnh tnh trng c ni
dung, gii php m khng c ch th thc hin6.
II. Ni dung ci cch hnh chnh Vit Nam
Khi cp n ni dung ci cch hnh chnh cn lu rng, mi mt quc gia u c mt c im
lch s c th ph hp vi vi ni dung ci cch hnh chnh tng ng ca quc gia mnh. Vit
Nam, ni dung tng th mang tnh lch s ca qu trnh ci cch hnh chnh l "Xy dng b my
nh nc trong sch, vng mnh theo cc hng: i mi th ch; kin ton hp l t chc b my
nh nc; nng cao phm cht, nng lc ca i ng cn b, cng chc; ngn chn v y li tham
nhng, quan liu..."7.
1. Ci cch th ch
Th ch y c hiu l ton b cc quy nh ca php lut v vic xy dng cc thit ch v t
chc thc hin chng trong qu trnh thc thi. C th l:
a. Xy dng th ch v t chc v hot ng ca h thng hnh chnh, trc ht l t chc v hot
ng ca Chnh ph, cc b, c quan ngang b, cc c quan thuc Chnh ph v U ban nhn dn
cc cp v thm quyn qun l nh nc i vi doanh nghip ni chung v doanh nghip nh nc
ni ring nhm phn bit r quyn ca ch s hu, quyn qun l nh nc vi quyn t ch kinh
doanh ca doanh nghip; v th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha trong ch trng
v th trng vn v tin t, th trng chng khon, th trng bt ng sn, th trng khoa hc v cng
ngh, th trng lao ng, th trng dch v. ng thi, xy dng th ch v mi quan h gia Nh nc vi nhn dn nh: thu thp kin ca nhn dn trc khi quyt nh cc ch trng, chnh sch quan
trng; trng cu dn ; x l cc hnh vi tri php lut ca c quan v cn b, cng chc trong khi thi
hnh cng v; thm quyn, trch nhim ca c quan hnh chnh v To n trong vic gii quyt
khiu ni ca nhn dn. y cng l nhim v to ln nhm xc nh li mi quan h quyn lc gia
b my hnh chnh vi x hi, doanh nghip v cng dn.
b. i mi quy trnh xy dng v ban hnh vn bn quy phm php lut. Quy trnh xy dng v ban
hnh vn bn quy phm php lut nc ta t trc n nay cn nhiu bt cp, nh hng trc tip n
vic thc thi php lut v hiu qu ca h thng php lut. Do , vic ci cch th ch cng nhm
"bo m cho cc vn bn quy phm php lut c ni dung ng n, nht qun, kh thi"8. Cn tp
trung vo cc ni dung sau y:

74

- R sot v h thng ho cc vn bn quy phm php lut theo tng lnh vc, loi b nhng quy
nh php lut khng cn hiu lc hoc chng cho, trng lp. Pht huy hiu qu ca c s d liu
quc gia v vn bn quy phm php lut;
- Tng cng nng lc ca cc c quan hnh chnh nh nc trung ng v a phng trong vic xy
dng v ban hnh vn bn quy phm php lut. Khc phc tnh trng lut, php lnh "ch" ngh nh
v thng t hng dn thi hnh;
- Khc phc cc biu hin thiu khch quan, cc b trong vic xy dng vn bn quy phm php
lut ca cc b, ngnh ch tr son tho bng cch nghin cu, i mi phng thc, quy trnh xy
dng php lut t khu bt u son tho cho n khi a ra Chnh ph xem xt, quyt nh hoc
thng qua trnh Quc hi theo hng "ci tin s phi hp gia cc ngnh, cc cp c lin quan,
coi trng s dng cc chuyn gia lin ngnh v dnh vai tr rt quan trng cho ting ni ca nhn
dn, ca doanh nghip"9.
- Bo m tnh minh bch, cng khai ca php lut, cn t chc tt vic ly kin ca nhn dn,
ca nhng ngi l i tng iu chnh ca vn bn trc khi ban hnh; ng thi, cc vn bn quy
phm php lut sau khi k ban hnh hoc c hiu lc php lut phi c ng Cng bo hoc yt th,
a tin trn cc phng tin thng tin i chng cng dn, cc t chc c iu kin tm hiu v thc
hin.
c. Bo m vic thc thi php lut nghim chnh ca cc c quan nh nc, ca cn b, cng chc.
Cc vn bn php lut phi c th ho thm quyn ca mi mt c quan, mi ngi trong b my
theo hng "ngi no vic ny" v trch nhim ca c quan, c nhn trc php lut (s dng ng cc
ch ti hnh s, hnh chnh, k lut v bi thng vt cht khi cng chc c vi phm). Mt khc, cn
thc hin tt quy ch dn ch c s; ch cn b ch cht ca cc ngnh trung ng v a phng nh k trc tip gp g, i thoi gii quyt cc vn cho doanh nghip v nhn dn t ra;
pht huy hiu lc ca cc thit ch thanh tra, kim st v ti phn bo m hiu lc qun l nh
nc, gi gn k cng x hi; m rng dch v t vn php lut cho nhn dn, cho ngi ngho, ngi
thuc din chnh sch v ng bo dn tc t ngi, vng su, vng xa. To iu kin cho hot ng
lut s, hot ng b tr t php c hiu qu.
d. Ci cch th tc hnh chnh nhm bo m tnh php l, hiu qu, minh bch v cng bng trong
khi gii quyt cng vic hnh chnh. Loi b nhng th tc hnh chnh rm r, chng cho d b li
dng tham nhng, gy kh khn cho dn; xo b kp thi nhng quy nh khng cn thit v cp
giy php v thanh tra, kim tra, kim sot, gim nh; thng nht v mu ho cc loi giy t v
gii quyt cc cng vic lin quan n sn xut, kinh doanh ca cng dn, doanh nghip; m rng
thc hin c ch "mt ca" trong vic gii quyt cc cng vic ca cng dn, t chc vi cc c
quan hnh chnh cc cp; cng khai cc loi ph, l ph, lch cng tc ti tr s lm vic ca cc c
quan hnh chnh nh nc.
2. Ci cch t chc b my hnh chnh t trung ng n a phng
H thng c quan hnh chnh t trung ng n a phng, ng u l Chnh ph- c quan hnh
chnh nh nc cao nht cn c xc nh r hn v chc nng, nhim v; vic phn cng, phn cp
gia Chnh ph, Th tng Chnh ph v cc b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph, trch
nhim ca ngi ng u cc b, ngnh; phn cp gia Chnh ph vi chnh quyn a phng "trn
c s tch chc nng qun l nh nc vi hot ng kinh doanh, xc tin vic i mi t chc b
my, c ch hot ng v quy ch lm vic ca cc c quan nh nc...; phn cp trong h thng
hnh chnh i i vi nng cao tnh tp trung thng nht trong vic ban hnh th ch"10. C th l:

75

a. Chnh ph, cc b, c quan ngang b tp trung thc hin chc nng xy dng, ban hnh th ch,
k hoch chnh sch qun l v m i vi s pht trin kinh t- x hi, ch o, kim tra vic thc
hin;
b. Tng bc iu chnh nhng cng vic ca Chnh ph, cc b, c quan ngang b, c quan thuc
Chnh ph v chnh quyn a phng m nhim khc phc nhng chng cho, trng lp v chc
nng, nhim v. Chuyn cho cc t chc x hi, t chc phi Chnh ph hoc doanh nghip lm
nhng vic v dch v cng khng cn thit phi do c quan hnh chnh nh nc trc tip thc hin.
Chnh ph thc hin vic "cung cp cc dch v cng" khi xt thy khng c ch th no trong x
hi m nhn c;
c. Xy dng cc quy nh mi v phn cp gia cc cp chnh quyn a phng, nng cao thm
quyn v trch nhim ca chnh quyn a phng. Gn phn cp cng vic vi phn cp v ti chnh,
t chc v cn b. nh r nhng loi vic a phng ton quyn quyt nh, nhng vic trc khi a
phng quyt nh phi c kin v nhng vic phi thc hin theo quyt nh ca trung ng;
d. B tr li c cu ca Chnh ph bao gm cc b, c quan ngang b ch lm chc nng qun l nh
nc trn cc lnh vc chnh tr, kinh t, vn ho- x hi, quc phng- an ninh v i ngoi; c cu li
cc b v b my lm vic ca Chnh ph tht s khoa hc, c hiu lc, hiu qu; i tn mt s b,
c quan ngang b cho ph hp vi ni dung v phm vi trch nhim qun l nh nc. Gim mnh
cc c quan thuc Chnh ph v t chc trc thuc Th tng Chnh ph. Ch duy tr mt s t c
quan thuc Chnh ph c tnh cht chuyn mn, nghip v phc v cho cng vic qun l v m ca
Chnh ph. Sp xp cc loi c quan t vn ca Th tng Chnh ph, ch thnh lp cc t chc ny
khi Th tng c yu cu ch o tp trung nhng nhim v quan trng lin quan n nhiu ngnh,
nhiu lnh vc. Cn qun trit nguyn tc l, cc t chc t vn ny khng c b my chuyn trch v
bin ch ring, b phn thng trc t ti b hoc c quan ngang b c lin quan nhiu nht.
e. iu chnh c cu t chc b my bn trong cc b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph
theo hng tinh gn, hp l, tng xng vi chc nng, nhim v qun l nh nc ca mi t chc
trong b, c quan thuc Chnh ph; tch chc nng qun l nh nc ca b, ngnh vi t chc s
nghip cng ch trc thuc b.
g. Ci cch t chc b my chnh quyn a phng (bao gm HND v UBND cc cp) trn c s
xc nh r chc nng, nhim v, quyn hn ca chnh quyn a phng; phn bit chc nng,
nhim v ca chnh quyn th vi chnh quyn nng thn; sp xp li cc c quan chuyn
mn thuc U ban nhn dn cc cp theo tinh thn gn nh, tng tnh chuyn nghip cho cc c
quan loi ny. ng thi, cn c nhng vn bn php l c gi tr cao quy nh cc tiu ch c th
i vi tng loi hnh n v hnh chnh nc ta i n n nh, chm dt tnh trng chia tch
nhiu nh thi gian qua.
h. Ci tin phng thc qun l, l li lm vic ca c quan hnh chnh cc cp, loi b nhng vic
lm hnh thc, khng c hiu qu thit thc, gim hi hp, giy t hnh chnh.
i. Tng bc hin i ho nn hnh chnh, trin khai v p dng cng ngh thng tin trong hot ng
ch o, iu hnh ca h thng hnh chnh nh nc, phn u "tng cng u t n nm 2010,
cc c quan hnh chnh c trang thit b tng i hin i, c quan hnh chnh cp x trong c nc
c tr s v phng tin lm vic bo m nhim v qun l; mng tin hc din rng c thit lp ti
cp x"11. y cng l mt bc khi u cho qu trnh xy dng "Chnh ph in t" Vit Nam
trong thi gian ti.
3. i mi, nng cao cht lng i ng cn b, cng chc
y l ni dung mang tnh "ng lc" cho qu trnh ci cch hnh chnh. Bi l, "cn b quyt nh
tt c". Tuy nhin, i mi, nng cao cht lng i ng cn b, cng chc phi c t trong l
76

trnh pht trin kinh t- x hi ca tng thi k, c bc i thch hp. Theo chng ti, trong thi gian
ti cn phi:
a. Tin hnh tng iu tra, nh gi li i ng cn b, cng chc; xy dng h thng c s d liu
v cn b, cng chc;
b. Xy dng Quy ch hot ng cng v; hon thin h thng ngch bc, chc danh tiu chun
chuyn mn ca tng i tng; ch thi tuyn, b nhim, quy ch nh gi, khen thng, k lut
cng chc; c ch thng xuyn a ra khi b my nh nc nhng cn b, cng chc khng nng
lc trnh , vi phm php lut, o c ngh nghip v tip nhn, tr ho i ng cn b, cng chc
c trnh cao v o c tt;
c. i mi cng tc qun l cn b, cng chc ca cc c quan qun l cn b, cng chc, nng cao
trnh ca nhng ngi lm cng tc t chc cn b; xy dng v thc hin tt quy ch v lun
chuyn, phn cp qun l cn b, cng chc c trung ng v a phng;
d. Ci cch tin lng v ch chnh sch i ng. Tin lng ca cn b, cng chc phi l hnh
thc u t trc tip, iu kin ti sn xut sc lao ng, u t cho pht trin kinh t- x hi, bo
m cn b, cng chc sng bng lng; ci cch h thng thang lng, bng lng trn c s xem
xt tnh cht v c im lao ng ca tng loi cn b, cng chc; iu chnh bi s v h s tin lng trong cc thang, bng lng; thc hin tin t ho y tin lng;
e. Sa i, b sung cc quy nh v ch ph cp ngoi tin lng theo ngch, bc, theo cp bc
chuyn mn, nghip v, ph cp ti nhng ni c hi, iu kin kh khn;
g. Tip tc i mi ni dung chng trnh o to, bi dng cn b, cng chc, ch trng nng cao
kin thc, k nng hnh chnh cho i ng cn b, cng chc theo chc trch, nhim v ang m
nhn; cc hnh thc v phng thc o to, bi dng ph hp vi mi loi cn b, cng chc. To
iu kin cc c s o to cn b, cng chc t trung ng n a phng ch ng sp xp thi
gian v gio trnh ph hp vi vic o to, bi dng nng cao trnh cn b, cng chc.
4. Ci cch ti chnh cng
a. Ti chnh cng phi c s dng mt cch khoa hc, hiu qu ngn sch nh nc, p ng c
tnh kinh t gia thu, chi ngn sch trn c s tnh ton kinh ph cn c vo kt qu v cht lng
hot ng ca cc ch th tham gia vo hot ng ti chnh; xo b c ch cp pht ti chnh theo
kiu "xin-cho"; ban hnh cc c ch, chnh sch thc hin ch t ch ti chnh cho cc n v s
nghip c iu kin nh trng i hc, bnh vin, vin nghin cu v.v... trn c s xc nh nhim v
phi thc hin, mc h tr ti chnh t ngn sch nh nc v phn cn li do cc n v t trang tri;
b. i mi c ch phn cp qun l ti chnh v ngn sch, bo m tnh thng nht ca h thng ti
chnh quc gia v vai tr ch o ca ngn sch trung ng; ng thi, pht huy tnh ch ng, sng
to v trch nhim ca a phng v cc ngnh trong vic iu hnh ti chnh v ngn sch; xo b
ch cp kinh ph theo s lng bin ch, thay th bng tnh ton kinh ph cn c vo kt qu cht
lng hot ng, hng vo kim sot "u ra", cht lng chi tiu theo mc tiu ca c quan hnh
chnh, i mi h thng nh mc chi tiu cho n gin hn, tng quyn ch ng cho c quan s
dng ngn sch;
c. Bo m quyn quyt nh ngn sch a phng ca HND cc cp, to iu kin cho chnh
quyn a phng ch ng x l cc cng vic a phng; quyn quyt nh ca b, s, ban, ngnh
v phn b ngn sch cho cc n v trc thuc; quyn ch ng ca cc n v s dng ngn sch
trong phm vi d ton c duyt ph hp vi ch , chnh sch;

77

d. Thc hin th im p dng rng ri mt s c ch ti chnh mi nh: cho thu n v s nghip

cng; cho thu t xy dng c s nh trng, bnh vin; ch bo him x hi i vi cn b,
cng chc chuyn t cc n v cng lp sang dn lp; khon mt s loi dch v cng cng nh: v
sinh th, cp thot nc, cy xanh, cng vin, nc phc v nng nghip...; thc hin c ch hp
ng hnh chnh i vi mt s dch v cng tc trong cc c quan hnh chnh;
e. i mi cng tc kim ton i vi c quan hnh chnh, n v s nghip trong s dng kinh ph
t ngn sch nh nc; thc hin dn ch, cng khai v ti chnh cng, tt c cc chi tiu ti chnh
u c cng b cng khai.
*
*

Ci cch hnh chnh l qu trnh "ci bin" quyn lc qun l, do cn phi c bc i v l trnh
c th, khoa hc. Ngy 17/9/2001, Th tng Chnh ph ph duyt Chng trnh tng th ci cch
hnh chnh nh nc giai on 2001-2010, trong tp trung vo cc gii php c th, cc giai on
ca tng nm, 5 nm v 10 nm (cc gii php chnh v gii php b sung), chng trnh ci cch ca
tng lnh vc, ng thi giao nhim v cho cc b, cc ngnh, UBND cc cp thc hin cc gii
php v bc i. y l k hoch tng i hon chnh v t chc thc hin cc ni dung ci cch
hnh chnh nu trn nhm mt bc "y mnh ci cch t chc v hot ng ca Nh nc, pht huy
dn ch, tng cng php ch x hi ch ngha, xy dng Nh nc php quyn ca dn, do dn v v
dn"12./.

Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX ca ng Cng sn Vit Nam. NXB Chnh tr quc gia, H Ni,
2001, tr.220.
2. Chng trnh tng th ci cch hnh chnh nh nc giai on 2001 - 2010 (Ban hnh km theo Quyt nh ca
Th tng Chnh ph s 136/2001/Q-TTg ngy 17 thng 9 nm 2001), tr. 2.
3. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, sd. tr. 189 -190.
4. Prof. Dr. Peter Sonndermann. Qu trnh xm nhp ca dch v hnh chnh cng i vi x hi. NXB Bernhard,
1997, tr. 135. (Ting c).
5. Xem Chng trnh tng th ci cch hnh chnh. Ti liu dn, tr. 6; tr.11, tr. 17 -19.
6. Nh ch thch 5.
7. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, sd. tr. 215 -217.
8. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, sd. tr. 215 -217.
9. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, sd. tr. 215 -217.
10. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, sd. tr. 215 -217.
11. Xem Chng trnh tng th ci cch hnh chnh. Ti liu dn, tr. 6; tr.11
12. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, sd. tr. 215 -217.
1.

78

Chnh quyn cp x: Mt s vn t ra hin nay

TS. ng nh Tn*
ng Minh Tun* *

Tm tt: Xc nh v tr, vai tr ca chnh quyn cp x l mt khu quan trng, cng vi vic nh
gi thc trng v t chc v hot ng ca cp chnh quyn ny xy dng v cng c n. Cc tc
gi trnh by nhiu lun c v c s thc tin nhm mc ch .

1. X v vai tr ca chnh quyn x

Theo bo co ca Ban t chc Chnh ph, cho n cui 1999, trong s 10.551 n v hnh chnh cp
c s ca c nc c 8.930 x, chim 84,6% s c s trong c nc.
Trong h thng n v hnh chnh nc ta, mc d x l n v hnh chnh thp nht, nhng l cp
hnh chnh gn trc tip vi dn, nn vai tr ca x rt quan trng.
n v hnh chnh x c tnh cng ng cao, c kt cu h tng, tn ngng chung, c nhiu dng h
sinh sng, tn ti lu i, thm ch c ting ni ring, nhiu mi lin kt vi nhau. X khng ch l
mt tp th phi c ngha v vi nh nc m cn l mt t chc t qun truyn thng, t gii quyt
cc cng vic ni b trn c s mt thit ch chnh tr- x hi; l ni trc tip trin khai thc hin
cc ch trng, chnh sch, php lut, thc hin cc quyn dn ch, chm lo cuc sng vt cht vn
ho ca nhn dn. X l ni trc tip din ra cc hot ng sn xut, kinh doanh, p ng trc tip
(hoc gin tip) cc nhu cu a dng ca i sng ph hp vi truyn thng, c im ca nhn dn.
T hin thc i sng x, c th nh gi tnh ng n ca ng li, chnh sch, phn nh nhng
nhu cu i sng khch quan, qua b sung ng li chnh sch ca ng v Nh nc.
Dn s nc ta tnh n nm 1999 c trn 78 triu ngi vi khong 38 triu lao ng. Trong , 60,6
triu ngi (79%) vi trn 70% lao ng lm n sinh sng trong cc n v hnh chnh x. Nn kinh
t nc ta ch yu vn l nn kinh t nng nghip cn lc hu, sn xut bng cng c th cng vn l
ch yu. So vi cc c s phng, th trn, trnh kinh t, mt bng dn tr cc x cn rt thp, cc
x min ni cng thp hn na. Khu vc kinh t nng thn nc ta trong nhng nm qua c nhng
bc tin ng k, nhng cng ch to ra khong 1/4 trong tng GDP ca c nc. S lao ng khng c
hoc thiu vic lm cn chim t trng ln (60%-70% thi gian lao ng nhn ri). T vn ny
cho thy, s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc c sm hon thnh c hay khng cn
tu thuc rt ln s khai thc mi tim nng to ln v lao ng, t ai, ti nguyn khu vc nng
thn. V iu li tu thuc rt ln vic pht huy vai tr ca chnh quyn c s cc vng nng
thn trong tng th ch trng cng c h thng chnh tr c s m hi ngh Trung ng 5, kho IX
ca ng ra.
Chnh quyn x l b phn quan trng cu thnh h thng chnh tr c s, bao gm Hi ng nhn
dn (HND) v U ban nhn dn (UBND)- nhn t trung tm ca h thng chnh tr x, l c
quan quyn lc ca nhn dn, thc hin cc chc nng qun l nh nc a phng, t di s ch
o ca chnh quyn cp trn v chu s lnh o ca ng u x, c quan h gn b mt thit vi
t chc ng v cc on th chnh tr- x hi a phng. Trong , ng u x gi vai tr ht
nhn chnh tr, lnh o.
Chnh quyn x c vai tr rt quan trng, th hin trn nhng mt ch yu sau y:
79

Mt l, h thng chnh quyn x l h thng quyn lc c a bn rng ln nht, gn vi cuc sng

nhn dn nht.
Hai l, tt c cc t chc quyn lc nh nc cp trn, mun pht huy tc dng cui cng u phi
thng qua vai tr ca h thng chnh quyn cp x.
Ba l, dn gn vi ng, vi Nh nc, trc ht v trc tip thng qua quan h vi chnh quyn c s.
To lp lng tin ca dn vi ng, vi Nh nc trc ht cng thc hin thng qua quan h gia nhn
dn vi chnh quyn x.
Bn l, sc mnh ca chnh quyn l ni dn, l vic quy t c lng dn, l pht huy tnh on
kt, truyn thng, tinh thn lm ch ca nhn dn, l hng ti dn, v li ch ca dn.
Nm l, s nghip i mi ca c nc ni chung v cng cuc cng nghip ho, hin i ha ni
ring tu thuc rt ln vo c s, vo cc chnh quyn x.
2. Hot ng ca chnh quyn x- Nhng kt qu v hn ch
Bn cnh nhng thnh tu to ln trn cc lnh vc kinh t-x hi, chng ta cng c nhng chuyn
bin tch cc trong i mi chnh tr v h thng chnh tr ni chung v i mi h thng chnh
quyn x ni ring. Kt qu v nhng yu cu t ra t i mi kinh t c s, x, tr thnh c s
cho i mi chnh tr v c h thng chnh tr. Ngc li, qu trnh tng bc i mi chnh tr v h
thng chnh tr, trong c i mi t chc v hot ng ca chnh quyn x li gp phn to ra
nhng nhn t, iu kin, tr thnh xc tc, ng lc, nh hng cho i mi kinh t- x hi thu c
kt qu. C th nu mt s vn trong t chc v hot ng ca chnh quyn x hin nay trn
nhng ni dung chnh sau y:
a. Gn i mi chnh quyn x vi i mi kinh t - x hi
Tnh t ph trong ton b qu trnh i mi nc ta ni chung v cc c s x ni ring l nh
hng chuyn i t nn kinh t thun nht mt thnh phn XHCN hot ng theo c ch k hoch
ho tp trung, quan liu, bao cp sang nn kinh t nhiu thnh phn v theo nh hng XHCN. Qu
trnh i mi kinh t trn a bn x (chuyn i quyn s hu, s dng rung t, a dng ho cc
hnh thc kinh t, pht trin kinh t h t ch, chuyn i m hnh kinh t hp tc, tip thu khoa hc
cng ngh hin i...) dn n nhng iu chnh cn thit v a gii hnh chnh tnh, huyn v x.
Ch trong khong 10 nm qua, s n v hnh chnh cp x tng t 8.850 ln 8.885, nhng chiu hng vn cha n nh. Quy m cc x hin nay cn rt khng ng u, bin dao ng v dn s
v din tch qu ln. Vi cc x c s dn ng, a gii hnh chnh rng, trnh dn tr v kinh t
pht trin th qun l s kh khn, phc tp hn. Qun l cc x min ni tt yu s kh hn qun l
cc x min xui. Nhng vi mt x ng dn hn, kinh t a dng v pht trin hn li to nhng
nhn t thun li hn trong tng thu ngn sch, to iu kin thun li hn trong pht trin vn ho,
xy dng c s h tng, c iu kin tng ph cp cho cn b... Cch phn loi x theo 7 loi, trong
c 5 loi phn theo quy m dn s v ch c 2 loi phn theo vng, min, v vic ng chnh
sch ph cp cho cn b x tng ng vi loi x nh hin nay l cha tho ng, cha hp l, cn tip
tc nghin cu.
b. M hnh t chc
Hin nay, trn th gii tn ti ba m hnh t chc nn hnh chnh c bn l: M hnh hnh chnh tp
quyn; m hnh hnh chnh tn quyn; m hnh hnh chnh phn quyn. "Hnh chnh tp quyn
(Administration Centralise) l mt nn hnh chnh tp trung cao, khng phn cp hoc phn cp
rt t, trong chnh quyn trung ng nm gi mi quyn hnh v quyt nh mi cng vic, tt c
cc c quan hnh chnh v nhn vin hnh chnh cc cp u l thuc vo trung ng v do trung 80

ng iu khin". "Hnh chnh tn quyn (Administration dconcentre) l mt nn hnh chnh tp

trung c phn cp (Centralisation dconcentre), trong chnh quyn trung ng b nhim cc
chc v ng u n v hnh chnh, cc gii chc ny c coi l i din ca chnh quyn trung ng ti a phng v c trung ng giao mt s quyn quyt nh ti ch v cc vn lin h n
a phng". "Hnh chnh phn quyn (Administration dcentralise) l mt nn hnh chnh phi tp
trung, mt nn hnh chnh t qun (Administration autonome)"1.
Theo chng ti, Vit Nam khng thc s theo mt m hnh no trong ba m hnh t chc hnh
chnh ni trn. B my nh nc ta c t chc theo nguyn tc tp trung dn ch, tc quyn lc nh
nc thng nht t trung ng xung a phng trn c s phn cng, phn cp qun l cho chnh
quyn a phng. T chc chnh quyn cp x cng nh cp tnh v huyn gm c HND v UBND.
Hi ng nhn dn do nhn dn a phng trc tip bu ra. Hi ng nhn dn bu UBND- C quan
chp hnh ca HND. Chnh quyn a phng c quyn quyt nh nhng vn c tnh a phng,
c ngn sch ring, c i ng cn b thc hin cng v, c quyn to lp v pht mi ti sn ring,
c thit ch dn ch, c nng lc ch th php l, c nhng iu kin qun l cc cng vic
ca a phng mnh. Chnh quyn a phng thc hin nhng chnh sch v php lut, chu s gim
st cht ch ca cc c quan nh nc trung ng v c quan a phng cp trn. Chng ti khng
ng tnh vi quan im cho rng, nn hnh chnh nc ta t Hin php 1946 n nay c t chc
theo m hnh hnh chnh phn quyn2. Mc d nn hnh chnh ny c mt s hot ng mang tnh
t qun, song n khng phi l mt nn hnh chnh t qun. T chc hnh chnh ny phi thc hin
nhng chnh sch, php lut v chu s gim st rt cht ch ca chnh quyn trung ng v chnh
quyn a phng cp trn. B my chnh quyn a phng nc ta cng khng phi l "tn quyn", v
thc cht "tn quyn" l mt dng ca phn quyn, trong c s gim st cht ch ca cp trn
bng vic b nhim mt s chc v xung a phng gim st hot ng ca chnh quyn a phng v cng quyt nh mt s vn lin quan n a phng. Thc t ny c Php, ni nn hnh
chnh c p dng nguyn tc tn quyn. B my chnh quyn a phng nc ta cng khng c t
chc theo m hnh tp quyn. Nh nc ta, quyn lc thng nht, song c s phn cng, phn cp cho
chnh quyn a phng, do vy va m bo c quyn lc tp trung, va m bo dn ch, pht
huy c sc mnh ca a phng.
Hn ch
HND x l c quan do nhn dn x trc tip bu ra, nhng trn thc t, vai tr ca HND b UBND
ln t, tn ti rt hnh thc. Thc t, UBND "va nh trng, va thi ci", va l ngi a ra cc
quyt nh trnh HND va l ngi c uy lc quyt nh ti HND. T thc t mi c kin
cho rng hoc khng cn c HND, hoc nu c th HND phi hot ng xng ng l t chc
i din cho quyn lc ca nhn dn a phng.
Mc d c mt s hot ng mang tnh t qun, song t chc chnh quyn a phng nc ta l thuc
qu nhiu vo cp trn, cha pht huy ht c tim nng ca a phng. Cc m hnh hnh chnh tn
quyn v phn quyn ph bin trn th gii ngy nay u c bit quan tm n vn t qun ca
a phng. im khc nhau c bn gia hai m hnh ny ch l ch s gim st ca trung ng i
vi n n u? T qun tr thnh mt chc nng quan trng ca chnh quyn a phng nhiu nc
trn th gii v thc t n t c rt nhiu thnh tu ng k. Hin nay, x khi phc vai
tr ca trng thn, trng bn. Song vn l c th coi l "cnh tay ni di" ca chnh quyn x
hay hon ton ch lm chc nng t qun? Chng ti cho rng, thn ch l cp t qun. Nu coi trng thn, bn l "cnh tay ni di" ca chnh quyn x th thn, lng, bn phi tn ti v hot ng
nh mt cp hnh chnh, c ngn sch, c con du v c y t cch php nhn. Song, thc t th
khng nh vy. Trng thn, trng bn c nhn dn thn bn tn nhim bu ra, trc tip gii quyt
nhng vn lin quan n i sng, n li ch ring, s dng c hiu qu vn qu ca nhn dn.
Chnh nh iu ny nn vi ba nm qua, kt hp vi trin khai thc hin quy ch dn ch c s,
vai tr ca trng thn, trng bn c cao. Nhn dn rt quan tm n bu trng thn, bn, thm
ch quan tm hn bu HND x, v n lin quan trc tip n cuc sng hng ngy ca h. V do
81

 nhiu ni, vic bu trng thn (bn) c khng kh nh mt ngy hi ln, rt dn ch. iu ny
cng chng minh vai tr ca chc nng t qun ca chnh quyn.
C nn a cp chnh quyn x tr thnh mt cp t qun (cng x) tn ti song song cc trng thn,
trng bn hay khng th cn phi nghin cu k, nhng chng ta cng phi thy nng cao vai tr t
qun ca chnh quyn a phng, trong c cp x l mt m hnh c nhiu im u vit, ph hp
vi hon cnh ca Vit Nam. Do vy, nn chng cn tng thm quyn hn v t chu trch nhim
cho chnh quyn a phng v nhng quyt nh lin quan n a phng. Theo chng ti, Nh nc
to ra mt h thng php lut cng bng v dn ch, v l ci gng cho chnh quyn a phng nhn vo m lm. S ph chun lin tc v rng ri ca chnh quyn cp trn i vi cc vn
ca a phng l s tn ti ca c ch tp trung bao cp. Do , vic nng cao tnh t qun ca
a phng l mt nh hng ng n trong qu trnh xy dng Nh nc php quyn.
Mt vn khc, hin thc ho cc quyn hn ca HND, c quan do nhn dn a phng trc
tip bu ra, chng ta cn phi xem xt trn c hai phng din: nhn thc v thc tin php lut.
Hin nay, Hin php v Lut t chc HND v UBND quy nh HND l c quan quyn lc nh nc a phng, c quyn quyt nh cc vn quan trng ca a phng. Mc d l c quan quyn
lc nh nc a phng, nhng HND khng phi l c quan "lp php" a phng. HND vi
UBND cng thc hin chc nng qun l nh nc a phng, d v tr, tnh cht ca hai t chc
ny l hon ton khc nhau. Hiu ng quan nim nh vy c ngha nng cao v th ca HND
trong vic quyt nh cc vn ca a phng, trong vic gim st thc cht cc hot ng ca
UBND. HND cn hot ng thng xuyn hn v bm st mi vn quan trng lin quan n a
phng. m bo c iu , nn chng tng thm quyn hn cho Ch tch v thng trc HND,
thnh lp li thng trc HND x. Ngoi ra, cn phi to ra mt c ch gim st v chu trch
nhim r rng, rng ri v lin tc gia HND v UBND. Nhng ch ti ca HND i vi UBND
phi thc s ton din, mnh m v c th. Ngoi ra, chng ta cng ngy cng phi nng cao cht lng, nng lc i biu HND sao cho xng tm l c quan i din cho nhn dn a phng.
c. Qun l nh nc v thc hin dn ch cp x
Hon thin th ch nh nc x l khu quan trng c bit. Nn chng cn tp trung gii quyt tt
nhng vn sau:
- Phn nh khoa hc a gii hnh chnh cc x, trn c s phn loi x, c ch , chnh sch
hp l vi tng chc danh ph hp vi tng loi x.
- Tip tc c th ho cc chc nng ca HND nhm nng cao vai tr l c quan dn c a phng.
- V chc nng, nhim v ca chnh quyn a phng cn lm r quan h gia chnh quyn x vi
chnh quyn cp trn, vi t chc ng v cc on th nhn dn c s, trnh tnh trng ln sn,
chng cho. Cn quy nh r nhng vn no khng thuc phm vi gii quyt ca chnh quyn c
s. Nn chng x c th thc hin nht th ho chc danh B th ng u vi Ch tch UBND
va khc phc tnh trng thiu cn b ch cht c nng lc, li va c th thc hin lnh o ca
ng vi chnh quyn tt hn? Mt s dch v cng a phng do Nh nc hoc chnh quyn x
u t, lu nay chnh chnh quyn x trc tip ng ra thc hin, nn chng c th giao cho cc t
chc t nhn thc hin chnh quyn c th tp trung hn vo vic qun l hnh chnh nh nc.
- Cn y mnh cng tc kim tra, thanh tra, trc ht l cng c v pht huy hiu lc ca ban thanh
tra nhn dn, tng cng gim st ca chnh quyn cp trn vi chnh quyn c s
- Tng cng hiu qu lnh o ca ng vi chnh quyn c s.
- Lm r c ch s phi kt hp gia HND, UBND vi trng thn, lng, bn.
82

Qun l nh nc, xy dng v thc hin quy ch dn ch x l nhng nhim v trng yu v c

quan h cht ch. Nhng nm qua, nhiu x, thng qua vai tr ca chnh quyn, quy ch dn ch
thc hin kh tt. V vy, i sng kinh t hu ht cc a phng c chuyn bin tch cc, i
ngho gim hn, chnh tr-x hi n nh.
Tuy nhin, nng lc qun l nh nc ca chnh quyn x hin nay cn kh nhiu hn ch. Theo iu
tra ca Vin Khoa hc thuc Ban T chc cn b Chnh ph, trong 15 ni dung qun l ca chnh
quyn c s, ch c 3 ni dung c nh gi l tt (v y t, k hoch ho gia nh, an ninh x hi),
cn li 5/15 mc trung bnh, 7/15 i trung bnh v km. Theo nh gi ca nhiu chuyn gia, c
6 vn chnh quyn c s qun l cn km hiu qu l: Bo v mi trng, phng chng thin tai,
qun l ti nguyn v t ai, o to v gii quyt vic lm, chng tham nhng, phng chng t
nn x hi, tuyn truyn ph bin, gio dc php lut. Cng theo iu tra, ch c 50% s ngi c
hi nh gi UBND v HND hot ng tt.
Hin nay, vn dn ch cn b vi phm nhiu ni, qun l ca chnh quyn cn yu km dn n
dn phn ng, u tranh vt cp. Vy ti sao chnh quyn x khng kh nng, quyn lc ngn
chn, hn ch ti a nhng tiu cc ? Khng phi ai khc m trc ht l chnh quyn vi phm
quyn dn ch v li ch chnh ng ca nhn dn, thc hin quy ch dn ch c tnh phong tro,
cng tc tip dn, gii quyt cc n th khiu t, khiu ni ca nhn dn khng theo php lut, lm
mt lng tin ca nhn dn; cn b li dng chc quyn tham nhng, dn bit nhng ngi u
tranh, th ni ang tim n nhng nguy c dn n mt n nh. Dn khng u tranh chng li
nhng tiu cc cha phi l tt. Bn cnh nhng vn thuc yu t k ch li dng, khng nn
gn mi ci xu cho dn nhng ni bng pht chuyn dn phn ng. Do , trc tin cn phi thy
ht nguyn nhn t chnh nhng yu km ca h thng chnh quyn v nhng yu t tch cc v nhu
cu dn ch ca dn trn a bn x hin nay. Nhng ni cn b ch cht, m trc ht cng l cn
b chnh quyn quyt tm lm v lm cho k c, nhng ni cn b chnh quyn nhn thc y
ngha ca thc hin quy ch dn ch th cn b khng c g mt, m ch c c, m ci c ln
nht l c dn.
d. Trnh , phm cht v chnh sch cn b

Trnh VH
- Cp I
- Cp II
- Cp III
- i hc
Trnh L lun
- Cha hc
- S cp
- Trung cp
- Cao cp

Ch tch UBND

Ch tch HND

12 (3,4%)
148 (42%)
185 (52%)
5 (1,4%)

10 (2,8%)
134 (38%)
200 (57%)
6 (1,7%)

0
102 (29%)
240 (69%)
8 (2,3%)

4 (1,1%)
98 (28%)
210 (60%)
38 (11%)

Nhng nm qua, t chc v cn b c nhng i mi tch cc, theo hng tr ho, to ng lc,
nng cao v pht huy nng lc sng to. Tuy nhin, nng lc cn b chnh quyn x cng cn nhiu
hn ch.
V trnh vn ha, chuyn mn v l lun, nhn chung cn thp. Cn c mt s ch tch UBND v
HND khng bit ch, ch bit k. Kt qu iu tra ca Ban t chc cn b Chnh ph nm 1999
10.105 c s trong ton quc v trnh ca i ng cn b chnh quyn c s cho thy: Trong
83

HND, c 0,6% m ch v va thot nn m ch, 10,2% c trnh cp I; cha o to l lun

chim 54%; cha c o to v qun l nh nc 83,6%; cha o to v chuyn mn nghip v chim
85,2%. Cng nhng tiu ch y, vi UBND l 0,6% v 5,6%, 42,4%, 69,3%, 82,2%.
Qua iu tra 350 x thuc 4 tnh cch y vi nm C Mau, Bc Liu, Cn Th, Ninh Bnh cho
thy, trnh vn ho, l lun ca cn b ch cht cn thp (Xem bng 1):
Trnh cn b chnh quyn rt khng ng u gia cc vng, cc khu vc. S c trnh tp
trung ch yu cc x thuc khu vc th, ven , vng ng bng. (Xem bng 2: Trnh vn
ho i biu HND)
C nn o to i ng cn b k cn trc khi a h vo cc v tr cn b? iu ny r rng cn, nhng khng d. Bi v, ngi lao ng lo trc ht l cng n, vic lm c thu nhp. H ch i hc
nhng ngnh to kh nng cho h c vic lm. H khng th b thi gian, tin ca i hc nhng
ngh m ch c s dng nu h c dn c, v iu tht mong manh, mo him v khng phi ai
cng c th c dn c vo b my chnh quyn.
Cp I

Cp II

Cp III

H v trn H

H Ni

0,86%

6,32%

46,18%

16,17%

Tp. HCM

9,90%

50,15%

44,64%

4,26%

Lai Chu

56,94%

33,2%

9,34%

0,95%

Gia Lai

48,88%

35,52%

Tuy nhin, iu trn tr nht li khng phi ch yu trnh vn ho, chuyn mn, chnh tr, m
phm cht, o c. Hin cn mt b phn ng k cn b ch cht trong cp u ng v chnh
quyn x suy gim o c, sng bung th, tham cng qu, n hi l. H giu ln nhanh chng,
nhng thc hin cc nhim v qun l a phng li c nhiu vn yu km. H mun ng trn
nhn dn.
V chnh sch cn b, Nh nc c nhng iu chnh, nhng quy nh tch cc hn trong chnh
sch ph cp cn b chnh quyn v cc chc danh khc. Tuy nhin, vn cn c nhiu iu cn tip
tc xem xt. Th d, c nn coi cc chc danh cn b trong b my chnh quyn l cng chc nh nc hay khng? Trong iu kin hin nay th c l cha nn t ra v nhiu l do (ngn sch nh nc
cha cho php, h lm vic theo nhim k dn c do cng vic thng xuyn bin ng, s cn b
ti c ch chim khong 40%- 50%). Nhng cn b chnh quyn li l ngi thay mt Nh nc a
phng, cng vic ca h khng phi l loi lao ng gin n, m l loi lao ng phc tp, lao
ng lnh o, i hi trch nhim cao trc nhn dn. H cn c m bo v vt cht yn tm
cng tc.
*
*

Tm li, chng ta cn tip tc hon thin v nng cao hiu qu hot ng ca i ng cn b chnh
quyn c s theo cc nh hng sau:
- Xy dng h thng tiu chun cn b chnh quyn (tiu chun v tui, v vn ho, v trnh
chnh tr, qun l nh nc, nng lc chuyn mn, o c, uy tn...). Trn c s chn c i ng
cn b c nng lc m ng chc nng, nhim v c giao.
84

- Cn b phi thng xuyn nng cao trnh mi mt, thng xuyn nghim khc t ph bnh trc
ng, trc nhn dn, v b x l nghim nu vi phm chnh sch, php lut nh nc./.

Vin khoa hc chnh tr, Hc vin Chnh tr Quc gia H Ch Minh

Khoa lut, i hc Quc gia H Ni

1.
2.

Xem Nguyn Vn Tho, Chnh quyn cp x vi tin trnh i mi kinh t, pht huy dn ch di gc qun l
hnh chnh, Tp ch Cng sn, s 4, nm 1999.
Xem Nguyn Vn Tho, tld.

85

Phn cp qun l trung ng - a phng:

Mt s vn l lun v thc tin
ThS. Trng c Linh*

Tm tt: Khng nh s ng n ca vic phn cp qun l gia trung ng v a phng, tc gi

i t phn tch khi nim phn cp qun l cho ti vai tr ca phn cp qun l cho a phng
v im qua lch s phn cp qun l gia trung ng v a phng nc ta.

I. Khi qut chung

1. Khi nim phn cp qun l
- Trong cc vn bn php lut v sch bo php l nc ta thng gp cc thut ng "phn cng",
"phn cp qun l", "phn quyn", "phn nhim" vi nhng cch hiu khc nhau; trong mt s trng hp, chng c s dng ng nht, i khi c s ln ln.
V phn cp qun l: C quan nim cho rng, phn cp c th theo hai hng: Mt hng nm ngang
l s phn chia cn c vo s khc nhau ca cc cng vic ca mt cp; hng nm dc (thng ng)
l s phn chia theo c cu th bc cng vic gia cc cp khc nhau1. Theo chng ti, s phn chia
ra hai hng phn cp qun l nh vy l cha hp l. V theo T in ting Vit, "cp" c hiu l loi
hng trong mt h thng (xp theo trnh cao thp, trn di)2. Phn cp qun l cng c hiu
ph bin l giao bt mt phn quyn qun l cho cp di, quy nh quyn hn v nhim v cho mi
cp3. Nh vy, khi ni n "cp" thng ngi ta khng ni n phn chia quyn hn- trch nhim gia
cc c quan nh nc ngang cp m l gia cc cp cao-thp, trn- di V vy, chng ti ng
vi kin cho rng ch nn hiu phn cp theo mt hng trn- di, khng lm ri v mt
chnh xc ca khi nim ny4.
Khi nim "phn cp qun l" cn c phn bit vi mt s khi nim gn vi n l: phn cng,
phn nhim, phn quyn. Phn cng v phn nhim thc cht l mt cch ni, u ch s xc
nh quyn hn, trch nhim c theo chiu ngang v chiu dc. iu ny c ngha l phn cp l
khi nim hp hn khi nim phn cng, phn nhim v ch theo quan h trn di, cao thp. Thng
thng ngi ta s dng khi nim "phn cng" ch quan h theo chiu ngang vi dng phn bit
n vi phn cp. V d, Quyt nh s 56/HBT ca Hi ng B trng ngy 07/06/1983 V nhng
nhim v cp bch trong phn cp qun l kinh t, trong phn m u vit: "vic phn cng (Tc
gi nhn mnh) gia cc b v phn cp (Tc gi nhn mnh) t Trung ng n cc tnh, huyn, x
cha c hp l v r rng".
V khi nim "phn quyn" thng c hiu theo ngha "phn chia quyn hnh ch khng phi tp
trung". Theo ngha ny, "phn quyn" thng hiu theo ni dung ca hc thuyt phn chia quyn lc
nh nc cho cc c quan nh nc tng ng (quyn lp php cho Ngh vin, quyn hnh php cho
Chnh ph v quyn t php cho To n). Cn, nu "phn quyn" m hiu l phn giao quyn hn cho
mt c quan hoc mt cp chnh quyn a phng no y, th thc ra s dng thut ng phn cng
v phn cp l v chnh xc hn. Nhng trong cc sch bo php l nc ta, ngi ta thng c thi
quen ni ghp "phn cp, phn quyn". Thc ra "phn quyn" c dng y l tha, v "phn cp"
bao hm phn giao quyn hn (cp trn giao quyn hn v c trch nhim cho cp di).

86

V khi nim "t qun a phng": trong khoa hc php l khi nim "phn cp qun l cho a phng" v "t qun a phng" l hai khi nim rt gn nhau, nhng khng ng ngha vi nhau. "T
qun a phng" c hiu l chnh quyn mt n v hnh chnh- lnh th no c c cc
nhim v, quyn hn v trch nhim c tnh c lp mc cao trong mi quan h vi chnh
quyn cp trn v chnh quyn trung ng ni chung trong vic qun l cc cng vic trn a bn (c
quan t qun a phng c ti sn ring, c ngn sch ring, c ton quyn quyt nh v t chc b
my v nhn s, quyt nh nhng vn xy dng v pht trin a phng trong phm vi thm
quyn c Hin php v php lut v t qun a phng quy nh).
nc ta, phn cp qun l nh nc c hiu trc ht l phn cp gia Trung ng vi chnh quyn
tnh, thnh ph trc thuc Trung ng. ng thi, phn cp qun l Nh nc cn bao gm phn cp
qun l gia cc cp chnh quyn a phng (cp tnh vi cp huyn v vi cp x).
Ni dung phn cp qun l Nh nc bao gm nhiu lnh vc khc nhau, nhng ch yu tp trung
vo:
- Phn cp hot ng hay cng vic qun l nh nc trong mi quan h vi cc i tng qun l
khc nhau nh kinh t, vn ho, x hi;
- Phn cp v qun l ngn sch;
- Phn cp qun l v t chc b my v nhn s5.
Cc nguyn tc phn cp qun l nh nc. nc ta, cc nguyn tc hin nh ca phn cp qun l
nh nc gia trung ng vi cc cp chnh quyn a phng l: tt c quyn lc nh nc thuc v
nhn dn (iu 2 Hin php 1992); tp trung dn ch (iu 6 Hin php 1992); nguyn tc php
ch XHCN (iu 12 Hin php 1992).
Ch trng chung ca phn cp qun l nh nc gia Trung ng vi cc cp chnh quyn a phng
l: vic g, cp no c iu kin v kh nng thc hin tt nht th phn giao y quyn hn v
bo m nhng iu kin cn thit cho cp gii quyt. C quan c phn giao thm quyn phi
hon ton chu trch nhim v cc quyt nh ca mnh. Cc c quan chnh quyn cp trn tng cng kim tra, gim st nhng khng can thip, lm thay cp di.
Cn c phn cp qun l gia chnh quyn Trung ng vi chnh quyn a phng l tm quan
trng v tnh cht ca nhng vn m Trung ng hay a phng gii quyt. Theo chng ti, c th
chia lm 4 loi sau y:
- Loi th nht l nhng vn quan trng, c ngha chung vi c nc, c tnh ph bin s ch do
chnh quyn Trung ng quyt nh v thng di hnh thc vn bn c tnh tng hp, c hiu lc
php l cao, c p dng thng nht trong c nc (nh: B lut Hnh s, B lut T tng hnh s, B
lut Dn s, Lut Hn nhn v Gia nh...);
- Loi th hai lin quan n mt s nhm quan h x hi ca cc lnh vc kinh t- x hi, mc d
c quy nh bng cc vn bn ca chnh quyn trung ng, nhng ph hp vi tng a phng, cn
thit phi c nhng quy nh c th, chi tit ca chnh quyn a phng, song ch gii hn trong
phm vi c xc nh trc trong vn bn ca chnh quyn trung ng (V d, Lut t ai quy
nh mc hn in ti a chung cho cc vng, chnh quyn a phng cp tnh cc vng quy
nh c th hn in a phng mnh, nhng khng vt qu mc hn in ti a m Lut t ai
quy nh);
- Loi th ba l nhng vn ny sinh a phng, gn lin vi iu kin v hon cnh c tnh c
th ca a phng, khng c tnh ph bin v theo nguyn tc phi tp trung ho th chnh quyn a
87

phng hon ton t quy nh, min l khng tri vi vn bn ca chnh quyn Trung ng (v d, vn
bn ca chnh quyn a phng quy nh v gi lm vic trong ngy i vi c quan hnh chnh s
nghip, hay quy nh gi cao im hn ch phng tin vn ti lu thng trong ni thnh, v.v...);
- Cui cng l loi vn Trung ng giao cho chnh quyn a phng thc hin th nghim, sau mt
thi gian tng kt, khng nh kt qu v vn tr thnh ph bin, nh hnh, c ngha v tm
quan trng chung th sau mt thi gian c quy nh v thc hin a phng nu c hiu qu s c "nng cp" thnh nhng quy phm ph bin, c p dng chung trong c nc. V d, c ch qun
l "mt ca, mt du", khon chi hnh chnh, phn cp qun l mt s lnh vc cho TP. H Ch
Minh v ang c giao cho TP. H Ch Minh thc hin th im.
2. Vai tr ca phn cp qun l
Phn cp qun l gia Trung ng vi a phng l mt trong nhng ni dung quan trng ca ci
cch hnh chnh Nh nc nc ta cng nh cc nc trn th gii.
cc nc pht trin nh CHLB c, Nht Bn, Cng ho Php... cng nh cc nc ang pht trin nh
Trung Quc, Philippin, Mianma u rt coi trng vn phn cp qun l nh nc. Theo cc nh
nghin cu, hin ti c trn 80% cc nc ang pht trin xc nh phn cp qun l nh nc l mt
trong nhng ni dung c bn ca chng trnh ci cch nn hnh chnh quc gia6. Nht l nc ta
ang trong qu trnh y mnh i mi, chuyn t c ch qun l tp trung quan liu, bao cp sang
c ch th trng nh hng XHCN, vn phn cp qun l nh nc gia Trung ng vi cc cp
chnh quyn a phng c xc nh l vn c tnh cp bch v l mt trong nhng ni dung
quan trng ca chin lc ci cch hnh chnh nh nc trong giai on 2001-2010 c Chnh ph
thng qua. Vai tr ca phn cp qun l nh nc l nhm:
- Th nht, chnh quyn Trung ng gii phng khi sc p ca cc cng vic qun l s v tp
trung nghin cu v quyt nh nhng vn c tnh chin lc tm v m, khc phc tnh trng tp
trung quan liu, Chnh ph v cc b, ngnh trc tip gii quyt nhiu vn a phng m ng
ra a phng hon ton c th gii quyt c. V d, do khng thc hin trit phn cp qun l
cho a phng, nn Chnh ph v cc b, ngnh Trung ng khng tp trung vo nhng vn c
tnh chin lc, ban hnh nhng ch trng, chnh sch l th ch hnh chnh to c s php l cho
qun l nh nc, m cn b cun ht qu nhiu vo gii quyt s v, nn 6 thng u nm 1999, Th
tng v Ph Th tng k ban hnh tng s 1.748 vn bn, nhng ch c 216 vn bn l ngh quyt,
ngh nh, ch th, quyt nh, trong s nhng vn bn v th ch ch c mt phn ba7.
- Hai l, i vi chnh quyn a phng, nu c phn cp qun l y v hp l, s c iu kin
ch ng, nng ng, sng to trong vic gii quyt nhng vn ny sinh a phng, khc phc
s li ca a phng vo Trung ng, hn ch tnh trng chm tr, ch tc do vic to ra quyt nh
ca a phng phi ch kin ca cc c quan qun l nh nc Trung ng. ng thi, tng cng
trch nhim ca chnh quyn a phng i vi chnh quyn cp trn v nhn dn a phng trong
vic thc hin thm quyn c giao.
II. Qu trnh phn cp qun l nc ta
C th phn chia qu trnh phn cp qun l Nh nc nc ta thnh bn giai on ch yu sau: Giai
on t sau Cch mng Thng Tm nm 1945 n 1954; Giai on t 1954 n 1975; Giai on t
1975 n 1986; Giai on t 1986 n nay.
1. Giai on t sau Cch mng thng Tm nm 1945 n 1954
c im php lut v phn cp qun l nh nc gia Trung ng vi cc cp chnh quyn a phng
giai on ny c th khi qut mt s im sau:
88

Mt l, chnh quyn a phng c t chc c s phn bit a bn nng thn v th. Vic phn
cp qun l nh nc cho mi cp chnh quyn a phng mi loi hnh ni trn l khc nhau.
Nhim v, quyn hn ca mi c quan chnh quyn mi cp c quy nh c th, r rng, d hiu.
Hai l, do mi ginh c chnh quyn v sau l iu kin chin tranh, nn t chc qun l nh nc thi k ny theo nguyn tc tp trung dn cao vo chnh quyn Trung ng v cp trn.
Nhng nhim v, quyn hn tuy quy nh cho cc c quan chnh quyn cp di thc hin nhng phi
c chnh quyn cp trn chun y. V d, iu 13 Sc lnh s 77/SL quy nh: HND Thnh ph c
quyn quyt nh v tt c cc vn v vi phm Thnh ph. Nhng iu 17 ca Sc lnh ny li lit
k 5 loi v vic trc khi thi hnh phi c UBHC K chun y v iu 18 Sc lnh quy nh 5 loi
vn phi c Chnh ph duyt y trc khi thi hnh. Hoc Sc lnh s 63/SL quy nh HND x c
quyn quyt ngh v tt c cc vn thuc phm vi x, nhng li quy nh 4 loi vn phi c
UBHC huyn chun y (iu 70) v su loi vn phi c UBHC tnh chun y ri mi c thi
hnh (iu 71)
Ba l, trong lnh vc t chc b my, cc b, ngnh ca Trung ng t chc cc c quan chuyn mn
cm xung tn cp x, t "bn cnh UBHC" trc tip gii quyt cc vn qun l v chuyn
mn a phng.
Tm li, giai on ny vic phn cp qun l cho chnh quyn a phng l rt hn ch, thm
quyn qun l ca a phng chu s kim sot cht ch v ton din t pha chnh quyn Trung ng
v cp trn theo kiu "gim h hnh chnh"8.
2. Giai on 1954 n ngy min Nam gii phng nm 1975
Nghin cu cc vn bn php lut v phn cp qun l nh nc cho cc cp chnh quyn a phng
giai on ny c mt s nhn xt sau:
Mt l, y l giai on min Bc c hon ton gii phng, thc hin hai nhim v chin lc l xy
dng CNXH min Bc v chi vin sc ngi, sc ca cho cuc khnh chin chng M, gii phng
min Nam, thng nht T quc. ng v Nh nc ta nhn thc r tm quan trng ca vn phn
cp qun l nh nc, c bit l phn cp qun l kinh t, nn ban hnh mt lot vn bn quy
nh trc tip v phn cp qun l nh nc cho cc cp chnh quyn a phng vi ni dung phn
cp c v qun l kinh t, c v t chc b my v cn b, c v thu chi ngn sch.
Hai l, vic phn cp qun l nh nc cho cc cp chnh quyn a phng mc d c y mnh,
nhng do trong iu kin c ch qun l k hoch ha tp trung, mnh lnh v bao cp, nn chnh
quyn Trung ng v cc cp trn vn m m, bao bin lm thay cp di. Nhim v, quyn hn v
trch nhim ca mi cp chnh quyn a phng vn cha c xc nh r rng, c th9.
3. T nm 1975 n nm 1986
y l giai on nc nh c thng nht, c nc thc hin hai nhim v chin lc l xy dng
CNXH v bo v t quc XHCN.
Nghin cu cc vn bn php lut v phn cp qun l nh nc giai on ny c mt s nhn xt
sau:
Mt l, ng v Nh nc ta nhn thc r hu qu ca c ch qun l hnh chnh quan liu bao
cp, ph phn mnh m c ch ny, ng thi nh Quyt nh s 56/HBT nm 1983 xc nh:
"phi mnh dn giao cho cc a phng quyn hn v trch nhim v cc mt v c cu kinh t,
c ch qun l v t chc b my qun l, trong c mt s c s v cng vic m cho n nay
cc c quan Trung ng vn m nhim mt cch khng hp l, mnh dn giao quyn ch ng sn
89

xut kinh doanh v ti chnh cho c s trong khun kh phng hng k hoch v chnh sch ca
Nh nc".
Hai l, ni dung phn cp qun l cho cc cp chnh quyn a phng l:
- M rng quyn ch ng v nng cao trch nhim ca a phng trn cc mt k hoch, ngn
sch, vt t, lao ng khc phc bnh tp trung quan liu v biu hin phn tn v t chc, cc
b a phng.
- Phn cp qun l b my v nhn s nhm to iu kin cho chnh quyn a phng quyt nh c
cu b my v s lng bin ch trn s s khung t chc b my v ch tiu tng bin ch (Ngh
nh s 152/HBT ngy 13/12/1982; Ngh nh 86/HBT ngy 04/08/1983; Quyt nh s
227/HBT ngy 29/12/1987).
- Phn cp qun l ngn sch cho a phng, trong quy nh cc khon thu, chi kh c th gia
Trung ng v a phng, nhm bo m cho a phng c ngun ti chnh p ng yu cu xy
dng v pht trin a phng, chi cho hot ng ca b my
Ba l, do ch trng xy dng huyn v tng cng cp huyn l nhim v chin lc nn giai on ny
tp trung tng cng phn cp qun l cho chnh quyn cp huyn mt cch ton din, coi huyn
l a bn chin lc nc ta. Thc hin ch trng ny, cc vn bn php lut thu hp thm quyn
ca chnh quyn cp tnh v c chnh quyn cp x mt cch khng hp l, lm cho b my
chnh quyn cp huyn cng knh. UBND huyn trc y ch c 15-16 phng, ban tng ln 2526 phng, ban.
Bn l, do vn phn cp qun l nh nc c gii quyt trong khun kh c ch k hoch ha tp
trung quan liu, bao cp cn ang tn ti, nn vn phn cp qun l cha v khng th trit c10.
4. Giai on t 1986 n nay
y l giai on thc hin ng li i mi do i hi ng ln th VI ra, c c th ha v
pht trin trong cc ngh quyt BCH TW v cc ngh quyt i hi ng ln th VII, VIII v ln th
IX. Vn phn cp qun l nh nc gia Trung ng v cc cp chnh quyn a phng giai on
ny c trin khai thc hin trong qu trnh on tuyt c ch qun l k hoch ha tp trung quan
liu, bao cp c, tng bc xy dng v hon thin c ch qun l mi trong iu kin nn kinh t th
trng nh hng XHCN, theo xu hng hi nhp khu vc v quc t, l mt trong nhng ni dung
quan trng ca chng trnh ci cch nn hnh chnh nh nc. y l giai on Nh nc ta ban hnh
nhiu vn bn php lut lin quan n phn cp qun l cho cc cp chnh quyn a phng nht11.
Nhn xt chung v phn cp qun l nh nc gia trung ng vi cc cp chnh quyn a phng nc ta hin nay c th khng nh rng c chuyn bin mnh m, ni dung phn cp tng ii ton
din, y v mnh hn. Nhng so vi yu cu, kh nng ca a phng v i hi ca cuc sng,
vn phn cp qun l nh nc vn cn nhiu vng mc v bt cp. l:
- Php lut v phn cp qun l cho cc cp chnh quyn a phng cn chung chung, thiu c th,
r rng, khng nht qun, cn tn mt cc vn bn php lut di lut ca Chnh ph v cc b,
ngnh l ch yu. V d, Lut t chc HND v UBND nm 1994 ch quy nh nhim v, quyn
hn chung ca HND v UBND cc cp theo kiu dn tri i vi cc lnh vc qun l, vi cch gi
rt gn "cp tng ng" cho c loi hnh nng thn v th, mc d hai a bn ny c s khc
bit rt ln. Php lnh v nhim v, quyn hn c th ca HND v UBND mi cp nm 1996 tuy
quy nh l "c th" v "mi cp" nhng vn chung chung, khng c th hn l bao nhiu so vi Lut
nm 1994.
90

- Mt s b, ngnh Trung ng cha y mnh vic phn cp qun l ngnh hoc lnh vc cng tc
cho a phng, vn mun qun nhiu vn khng cn qun. Qu trnh r sot, bi b hn mt trm
loi giy php con to thun li cho vic ng k thnh lp doanh nghip thi gian va qua cho
thy s phn ng ca mt s b, ngnh trung ng nh th no. Cc b, ngnh xu hng mun c cc
"chn rt" l cc c quan chuyn mn a phng n tn cp huyn, thm ch cp x gy kh
khn cho vic sp xp, tinh gin b my qun l a phng nc ta c nghch l l: a phng
hng hi hn so vi cc b, ngnh trung ng trong vic ci cch th tc hnh chnh, phn cp qun
l nh nc, kin ton sp xp b my qun l, trong khi cc vn ny ph thuc rt nhiu vo cc
b, ngnh trung ng.
- Chng ta cha c s nghin cu su v mt l lun, s tng kt ton din thc tin phn cp qun l
nh nc nhng nm qua, vn ci cch ti chnh cng khng c t ra ng mc, vic phn cp
qun l cn b ng, chp v, s ch o cn chung chung, thiu kin quyt, cha c l trnh v bc
i c th./.

Khoa Lut hnh chnh- i hc Lut TP. H Ch Minh

1.
2.
3.
4.

Hnh chnh hc i cng (GS. on Trng Truyn ch bin), NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1997, tr.744.
Vin Ngn ng hc, T in ting Vit, Trung tm t in hc NXB Nng, 1995, tr.119.
Vin Ngn ng hc, Sd, tr.744.
Vin Nghin cu nh nc v php lut. ti nghin cu khoa hc cp B "Php lut v t chc b my nh
nc a phng: Hin trng v gii php", H Ni, 2001, tr.185.
5. Nh ch thch 4, tr.184.
6. Xem: Ti liu hc tp bi dng kin thc v k nng dnh cho i biu HND theo chng trnh d n
VIE/98/H01, ca Vn phng Quc hi v Trung tm nghin cu, h tr php l (LERES), nm 2001.
7. Nh ch thch 6.
8. Cc vn bn php lut ch yu lin quan n phn cp qun l gia chnh quyn trung ng vi cc cp chnh
quyn a phng giai on ny l: Sc lnh s 63/SL ngy 23/11/1945 v t chc HND v UBND x, huyn,
tnh, k; Sc lnh s 77/SL ngy 21/12/1945 v t chc chnh quyn nhn dn thnh ph v th x; Sc lnh
s 254/SL ngy 19/11/1948 v t chc li chnh quyn nhn dn trong thi k khng chin; Sc lnh s 42/SL
ngy 07/04/1947 v Sc lnh s 14/SL ngy 02/01/1948 quy nh v ngn sch ca cc cp chnh quyn a phng
9. Cc vn bn lin quan n phn cp qun l nh nc giai on ny cho cc cp chnh quyn a phng l:
Lut t chc chnh quyn a phng nm 1958; Hin php nm 1959 v Lut t chc HND v UBHC cc
cp nm 1962; Ngh nh s 94/CP ca Hi ng Chnh ph ngy 27/08/1962 ban hnh nhng quy nh v
phn cp qun l kinh t v vn ha cho UBHC tnh, thnh ph trc thuc Trung ng; Ngh quyt s 29/CP
ngy 15/02/1968 v v tr kinh t ca cp tnh, thnh ph v nhng nguyn tc, ni dung chnh ca vic phn
cp qun l kinh t cho cp ny...
10. Nhng vn bn php lut lin quan n phn cp qun l nh nc cho cc cp chnh quyn a phng c ban
hnh giai on ny nh: Hin php nm 1982; Lut t chc HND v UBND nm 1983, sa i nm 1989;
Quyt nh s 56/HBT ngy 07/06/1983 ca Hi ng B trng v nhng nhim v cp bch trong phn cp
kinh t; Ch th s 33-CT/TW ngy 24/01/1978 ca B Chnh tr v xy dng huyn v tng cng cp huyn;
Ngh quyt s 33/CP ngy 04/02/1978 ca Hi ng Chnh ph v b sung nhim v, quyn hn v trch
nhim ca chnh quyn cp huyn trong lnh vc qun l kinh t; Ngh quyt s 50/HBT ca Hi ng B trng ngy 17/05/1983 v tip tc y mnh cng tc xy dng huyn v tng cng cp huyn
11. Nhng vn bn php lut v phn cp: Hin php 1992 (c sa i, b sung nm 2001); Lut t chc HND
v UBND nm 1994 v Php lnh v nhim v, quyn hn c th ca HND v UBND mi cp nm 1996;
Lut u t nc ngoi; Lut khuyn khch u t trong nc; Quyt nh s 386-TTG ca Th tng Chnh ph
ngy 7/6/1997 v vic phn cp giy php u t i vi cc d n u t trc tip ca nc ngoi; Lut Ngn
sch c Quc hi thng qua ngy 20/6/1996 v c c th ha trong cc vn bn php lut ca Chnh ph,
ca B Ti chnh, nh Thng t s 09/TC/NSNN ngy 18/3/1997 ca B Ti chnh hng dn thc hin vic phn
cp, lp chp hnh v quyt ton ngn sch nh nc; Lut Doanh nghip; Lut t ai (sa i, b sung nm
2001).

91

thanh tra b, ngnh - Cn quy v mt mi

Trng Khnh hon*

Tm tt: Tc gi pht hin c ti 4 m hnh t chc thanh tra khc nhau cc b, ngnh. iu ny
gy kh khn cho qun l ch o thng nht v lm yu cng tc thanh tra. Gii php a ra l phi
t chc Thanh tra nh nc v thanh tra chuyn ngnh vo mt mi thng nht cp b.

Cng tc thanh tra, kim tra gi mt vai tr quan trng trong qun l nh nc; y l mt khu, mt
cng on ca qun l nh nc. Vai tr ca thanh tra ngy cng tr nn quan trng khi chng ta i
mi c ch qun l t "tin kim" sang "hu kim". Tuy nhin, trn thc t, t chc ca c quan
thanh tra ni chung, ca thanh tra b, ngnh ni ring, ang l vn phc tp, cn c nghin cu
c phng hng hon thin nhm nng cao hiu qu qun l nh nc ni chung v qun l ca b,
ngnh ni ring.
1. Thc trng t chc ca thanh tra B, ngnh
Theo Php lnh thanh tra nm 1990- vn bn c hiu lc cao nht trong lnh vc ny, mi b, ngnh
c mt t chc thanh tra thc hin quyn thanh tra trong phm vi qun l nh nc ca b, ngnh.
Php lnh (iu 13) cng giao cho Chnh ph quy nh c th v t chc thanh tra.
Thng t s 124/TT/TTNN ngy 18/7/1990 ca Thanh tra nh nc hng dn c th v t chc ca
thanh tra b, ngnh nh sau: "Mi b ch thnh lp mt t chc thanh tra b bao gm cc hot ng
Thanh tra nh nc thuc b, chu s ch o trc tip ca b trng v s ch o v cng tc, t
chc, nghip v ca Thanh tra nh nc. B my ca thanh tra b tu tnh hnh c th ca mi b c
th thnh lp cc phng hoc t thanh tra theo tng lnh vc hoc thc hin theo quy ch th trng
trc tip vi thanh tra vin, chuyn vin". Mc d c hng dn c th, nhng hin nay thanh tra
b, ngnh c t chc rt khc nhau. tin cho vic theo di, tm thi chng ti phn loi vic t
chc thanh tra b, ngnh nh sau:
a. B, ngnh ch c mt t chc Thanh tra nh nc
cc b, ngnh ny, thanh tra b c t chc nh mt n v thuc b v thc hin thanh tra chnh
sch php lut ca cc c quan, t chc, c nhn trong phm vi chc nng, nhim v ca b, ngnh;
tham gia gii quyt khiu ni, t co theo thm quyn do php lut quy nh; v d: thanh tra B T
php1, thanh tra B Ngoi giao2 (Xem s 1).
b. B, ngnh c mt t chc thanh tra, va thc hin chc nng Thanh tra nh nc v thanh tra
chuyn ngnh
Thanh tra B Y t, Thanh tra B Vn ho- Thng tin, tiu biu cho m hnh t chc kiu ny (Xem
s 2): Thanh tra b c mt Chnh thanh tra ph trch chung v cc Ph Chnh thanh tra ph
trch cc lnh vc qun l nh nc c th3. Thanh tra du lch c ban hnh bng Ngh nh s
47/2001/N-CP ngy 20/8/2001 ca Chnh ph cng c t chc theo m hnh ny.
c. B, ngnh c t chc Thanh tra nh nc b; thanh tra chuyn ngnh c t chc cc cc

92

Tiu biu cho m hnh t chc ny l Thanh tra B Giao thng vn ti (Xem s 3), thanh tra B
Nng nghip v Pht trin nng thn (Xem s 4), thanh tra B Khoa hc- Cng ngh v Mi trng. Theo Ngh nh s 80/CP ngy 5/12/1991 ca Chnh ph quy nh t chc v hot ng ca
thanh tra chuyn ngnh giao thng vn ti th B Giao thng vn ti c Thanh tra B thc hin chc
nng Thanh tra nh nc; thanh tra chuyn ngnh c t chc cc cc c gi l Ban Thanh tra
giao thng trc thuc cc c quan qun l nh nc chuyn ngnh ng b, ng st, ng thu ni
a; S giao thng c Ban thanh tra bao gm chuyn ngnh giao thng ng b, ng thu ni a
hoc hn hp (t ti cc vng hoc cc on qun l ng b, on qun l ng sng, bn xe, bi
xe, cc huyn, th trn).
B Nng nghip v Pht trin nng thn c t chc Thanh tra nh nc thuc b v c hai t chc
thanh tra chuyn ngnh: Thanh tra bo v thc vt (do Ngh nh s 92/CP ngy 27/11/1993 quy
nh) v thanh tra chuyn ngnh bo v th y (do Ngh nh s 93/CP ngy 27/11/1993 ca Chnh
ph quy nh)...
d. B, ngnh c hai t chc thanh tra c lp: Thanh tra nh nc v Thanh tra chuyn ngnh
in hnh cho m hnh ny l Thanh tra B Lao ng- Thng binh v X hi (Xem s 5). B c
hai t chc thanh tra: Thanh tra nh nc (c gi l Ban thanh tra chnh sch) v thanh tra chuyn
ngnh (c gi l Ban thanh tra an ton lao ng).
2. Mt s kin ngh nhm hon thin t chc thanh tra b, ngnh
Nhiu u mi
Nh trn nu, hin nay qua nghin cu bc u, thanh tra b, ngnh c n 4 m hnh t chc.
Nguyn nhn ca tnh trng ny l do Php lnh thanh tra c ban hnh nm 1990 tr nn khng
ph hp vi thc t cuc sng, do vy c s vn dng khc nhau vi nhng cch hiu khc nhau.
Tnh trng ny dn n mt thc t l mt b, ngnh c qu nhiu t chc thanh tra, lc lng li
mng, khng sc hon thnh nhim v c giao. Chc danh, tn gi ca cc t chc thanh tra
cng khc nhau, v d: c b gi l Ban Thanh tra, c b gi l Thanh tra cc... Do c t chc
khng thng nht nn vic quy nh thm quyn x pht vi phm hnh chnh cng gp nhiu kh
khn, v Php lnh x pht vi phm hnh chnh ch giao thm quyn x pht vi phm hnh chnh cho
Chnh thanh tra chuyn ngnh cp b. Tuy nhin mt s b, ngnh li ch c thanh tra chuyn
ngnh cp cc. Chnh thanh tra chuyn ngnh cp cc khng c thm quyn x pht nh Chnh
thanh tra chuyn ngnh cp b v xt v mt t chc ch tng ng chc trng phng.
Do vic mt s b, ngnh c nhiu t chc thanh tra; thanh tra chuyn ngnh li c thnh lp cc
hay tng cc nn hn ch s ch o tp trung, thng nht ca B trng.
Hai hay mt?
Xung quanh thanh tra nh nc v thanh tra chuyn ngnh c hai quan im khc nhau. Quan im
th nht xem thanh tra nh nc v thanh tra chuyn ngnh l mt v b, ngnh l "c quan ca
Chnh ph thc hin chc nng qun l nh nc i vi ngnh hoc lnh vc cng tc trong phm vi
c nc"4. Quan im th hai cho rng: Thanh tra nh nc thuc b, ngnh khng phi l mt, v
khng phi bt c thanh tra b, ngnh no cng c thm quyn x pht vi phm hnh chnh. Theo
quan im ny th mt trong nhng du hiu c bn ca thanh tra chuyn ngnh l c thm quyn
x pht vi phm hnh chnh.
Do quan nim khc nhau nn mt s Ngh nh ca Chnh ph mi kh i vo cuc sng. V d:
Ngh nh s 48/CP ngy 5/5/1997 v x pht vi phm hnh chnh trong lnh vc xy dng hay Ngh
nh s 79/CP ngy 19/6/1997 ca Chnh ph v x pht vi phm hnh chnh trong lnh vc qun l
nh nc bu chnh, vin thng v tn s v tuyn in kh thc hin v khng c Chnh thanh tra
93

chuyn ngnh cp b x pht. y chnh l nguyn nhn ca tnh trng mt s b, ngnh v

ang son tho ngh nh v thanh tra chuyn ngnh trnh Chnh ph ban hnh.
Vn Thanh tra nh nc thuc b v thanh tra chuyn ngnh l mt hay hai t chc khc nhau l
vn cn c tip tc nghin cu. Tuy nhin, trn thc t, Thanh tra nh nc c t chc cc b,
ngnh nhng khng phi bt c thanh tra b, ngnh no cng c thm quyn x pht vi phm hnh
chnh v i tng ca thanh tra gm hai loi vic: loi vic th nht l thanh tra vic thc hin chnh
sch, php lut ca c quan, n v thuc thm quyn qun l trc tip ca b. i vi i tng ny,
t chc thanh tra khng x pht vi phm hnh chnh (c thi gian gi y l thanh tra ni b). Loi
vic th hai l thanh tra vic thi hnh php lut ca t chc v c nhn. Khi thanh tra i tng ny,
thanh tra vin, Chnh thanh tra c quyn x pht vi phm hnh chnh. Do , c kin cho rng,
y mi chnh l thanh tra chuyn ngnh. D l Thanh tra nh nc hay thanh tra chuyn ngnh th
cng l thanh tra ca nh nc, v vy thanh tra b, ngnh cn c t chc thng nht theo quy nh
ca php lut, c th l cn quy t li thnh mt u mi theo ng Thng t s 124/TT-TTNN ngy
18/7/1990 ca Thanh tra nh nc, nht l trong iu kin hin nay khi vai tr ca thanh tra, kim tra
c cao th t chc thanh tra li cng cn c t chc thnh mt u mi, di s ch o trc tip
ca ngnh, ng u ngnh l B trng.
Nn t chc thanh tra cp cc hay b?
Ngh quyt Hi ngh ln th 7 Ban chp hnh Trung ng ng kho VIII nu nhim v: "r sot
v iu chnh chc nng, nhim v v c cu t chc cc b v c quan ngang b, c quan chnh
quyn a phng theo hng qun l nh nc a ngnh, a lnh vc bao qut cc thnh phn kinh
t". Vn ny, mt ln na li c Ngh quyt i hi ln th IX cp n. Do , mt vn
t ra l thanh tra chuyn ngnh c t chc cp cc hay cp b? y l vn cn c nghin
cu thu o. Tuy nhin, cc hay tng cc thuc b, c giao nhim v qun l mt lnh vc th
thc cht cng l gip b trng qun l lnh vc . Bi v, ngi chu trch nhim cui cng vn l
b trng. iu ny c quy nh ti Hin php: "B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph
chu trch nhim trc Th tng Chnh ph v trc Quc hi v lnh vc, ngnh mnh ph trch". B,
c quan ngang b, theo quy nh ca Hin php v Lut t chc Chnh ph mi l c quan chu
trch nhim qun l nh nc. Do Thanh tra nh nc hay thanh tra chuyn ngnh cn c thnh
lp cp b. iu ny c khng nh bng mt s vn bn lut ca Quc hi; v d: Lut
khong sn quy nh... "B Cng nghip thc hin chc nng qun l nh nc v khong sn" (iu
55); "c quan qun l nh nc v khong sn thc hin chc nng thanh tra chuyn ngnh v
khong sn" (iu 58).
Nh vy, thanh tra b, ngnh hin nay c t chc rt khc nhau, khng theo m hnh thng nht, do
Php lnh thanh tra tr nn lc hu so vi cuc sng. Vic sm nghin cu, son tho v ban
hnh Lut thanh tra tr thnh mt vn cp thit./.

B T php

1. Ngh nh s 38/CP ngy 4/6/1993 ca Chnh ph v chc nng, nhim v, quyn hn, t chc B T php.
2. Ngh nh s 82/CP ngy 10/11/1993) ca Chnh ph v nhim v, quyn hn v t chc b my ca B Ngoi
giao...
3. Ngh nh s 23/HBT ngy 24/1/1991 ca Hi ng B trng ban hnh iu l Thanh tra nh nc v y t;
Quyt nh s 345/TTg ngy 27/5/1996 ca Th tng Chnh ph v t chc Thanh tra nh nc v Vn hoThng tin.
4. iu 1 Ngh nh s 15/CP ngy 2/3/1993 ca Chnh ph v nhim v, quyn hn v trch nhim qun l nh
nc ca B, c quan ngang B.

94

vn th im dch v hnh chnh cng th H Ni

GS.TSKH. T in*

Tm tt: Dch v hnh chnh cng- theo tc gi l mt "Sng kin bt ngun t thc tin". Tuy
nhin, sng kin ny cn c xem xt di gic l lun v thc tin. Trong , theo tc gi, vn
vng mc nht l vn "cng chc ang thc thi cng v li ng thi lm dch v". V vy, cn
phn bit r: cng vic no c lm dch v? Ai c lm v cch thc, yu cu ca dch v hnh
chnh cng ra sao? Cng quyn khng c em lm dch v nhng cng vic phc v nhm thc thi
cng quyn.

Ngy 25/2/2002, U ban nhn dn thnh ph H Ni c Quyt nh s 22/2002/Q-UB cho php

3 phng cng chng s 1, 2, 3 thuc S T php Thnh ph thc hin th im dch v hnh chnh
cng (DVHCC) trong 3 nm, cng vi 2 Quyt nh thnh lp th im 2 trung tm DVHCC ti
qun Ty H v huyn T Lim. Sau Trung tm Lu tr v Dch v nh t thuc S a chnh Nh t cng c php hot ng p ng nhu cu dch v v mua bn nh t, ng k s hu
v th tc giao t, thu t, chuyn mc ch s dng t.
Vi quan im coi trng sng kin t c s, sng kin t thc tin ci cch hnh chnh, chng ti
i su tm hiu, nghin cu v bc u xin c mt s nhn xt, tham gia v c s l lun thc tin
ca vn .
I. Sng kin bt ngun t thc tin
S qu ti ca h thng dch v hnh chnh nh nc khng p ng c nhu cu ca cng dn.
l:
- Nhu cu v t ai u t cc cng trnh t chc sn xut - kinh doanh, v mua bn ti sn, nh
; nhu cu xc nhn chng thc tnh php l ca cc ti liu, h s, giy t khi xin vic, thi c v
nhiu nhu cu khc;
- Nhiu t chc x hi v c nhn thiu hiu bit v cc quy nh, th tc hnh chnh ca Nh nc;
do vy, khi c cng vic cn n th rt vt v, tn km;
- Trn thc t, khi cng dn v cc t chc x hi c nhu cu th thng mun c c quan nh nc gii quyt nhanh, tt nht khng t ngi trong s c nhu cu li mun t c v mt tm l,
phong tc, tm linh; v d nh lm nh theo tui, chn ngy;
- Trong c ch th trng, nhng ngi c tin, c iu kin li mun c phc v mt cch c bit,
sn sng chp nhn s dng dch v, gi c cao
Theo S T php cho bit, mi ngy c 3 phng cng chng ca H Ni phi ng trn di mt vn lt du cng chng. Cn tn ti ch xp hng ghi tn, ngi xin cng chng phi i t 3, 4 gi
sng, nu khng s b "ht s", khng n lt. Thc trng lm xut hin khng t nhng k gi
l "chn g", "c mi" li dng "c nc, bo c", mc ngoc vi mt vi cng chc tiu cc trong
cng v trc li bt chnh. chng tiu cc, trong qun l phi thc hin bin php chp
nh, nhn din nhng k li dng nhn dn bit. Mc d vy, tiu cc vn khng chm dt v
ng ni hn, bin php cng khng gip g cho vic gim ti.

95

T cui thng 10 nm 2001, S T php H Ni c n "Lm th in dch v hnh chnh cng

ti 3 phng cng chng 1, 2, 3 thnh ph H Ni". Trong , c trnh by nhng vn ch yu, k
c vic thu chi v qun l ti chnh khi chuyn sang DVHCC. Vi nhit tnh ci cch hnh chnh,
mong mun thc hin tt hn nhu cu ca nhn dn, lnh o thnh ph biu th s hoan nghnh,
xem y l mt sng kin vi ngha l dng c ch chm dt hin tng "dch v ngm", ng
vin cng chc lm ngoi gi, lm theo yu cu ca khch
Theo n ny th cc phng cng chng khng thnh lp b phn dch v ring; h ch lm dch
v trong iu kin ngoi gi, ngy ngh hoc trong cc cng vic mang tnh "lm thm", t tho
thun vi khch nh tho vn bn, hp ng, thu ngi dch thut Cc cng dn mun hon thnh
th tc nhanh hoc c nhu cu ring, t nguyn np thm mt khon tin theo quy nh ca chnh
quyn, nim yt cng khai ti ni lm vic.
Ai qua nhng nm thng ca thi k bao cp (trc i hi VI) khi chng ta ang tm ti th
nghim c ch mi, cng d dng nhn ra cch lm thm loi "k hoch 3" ny. C iu y l
cng chc phi lm vic "ht mnh" theo nhim v trong gi hnh chnh m khng phi khon theo
khi lng. Mt mt, lm thm thu nhp ca cc cng chng vin cng c thm ln; mt khc, chc
chn s gp phn lm gim ti khi lng cng vic, to iu kin d dng hn cho nhng ngi n
cng chng bnh thng. Lnh o thnh ph rt tin tng rng, tho g bng c ch l hp l nht v
nht nh s to thng thong cho vic gii quyt cc th tc hnh chnh.
Cc trung tm DVHCC th im qun Ty H, huyn T Lim ca thnh ph, Trung tm thng tin
Lu tr v Dch v nh t ti S a chnh s gip cho cng dn v cc t chc x hi p ng mt
cch nhanh nht nhng yu cu ca c quan hnh chnh. Ban t chc chnh quyn Thnh ph khng
nh: chng ta c rt nhiu t chc dch v t vn cho hu ht cc ngnh kinh t, khoa hc k
thut, du lch, th dc th thao, vn ha, y t v by gi n lc phi thnh lp ra cc t chc
dch v cho cc c quan hnh chnh lm dch v hnh chnh cng!
II. T thc tin tr v mt vi vn l lun
cc nc phng Ty, thut ng "dch v cng" (public service) c hiu theo ngha rng, bao gm
tt c cc hot ng ca b my chnh quyn nh nc t xy dng lut php, t chc thc hin php
lut, m bo an ninh quc phng n cc hot ng cung ng hng ha, dch v cng cng phc v
nhu cu thit yu chung ca x hi.
Nhng khi nim thng khng c hiu ging nhau mi ni, mi lc, tc l c ngha v gi tr
trong phm vi khng gian v thi gian nht nh. Vi nc ta, theo tinh thn ngh quyt i hi ln
th IX ca ng, cc B c chc nng cung cp dch v cng nhng i hi phn nh r chc nng,
thm quyn qun l hnh chnh nh nc vi nhim v cung cp dch v cng b tr b my v phng thc hot ng ph hp1.
Thut ng "dch v cng" gn lin vi khu vc cng. Khu vc cng l c s vt cht, ni sinh ra cc
loi dch v cng. Tuy c tn gi, ni hm khc nhau i cht, song v c bn tng ng vi hai b
phn ca khu vc cng l hai loi dch v cng: khu vc cng ct li bo m chc nng iu hnh,
qun l hnh chnh cng v khu vc cng m rng bo m dch v hng ha cng cng - dch v
s nghip v dch v hot ng cng ch.
Khu vc cng u tin c gi l khu vc cng ct li, ch yu v nhng ngi lm vic trong lnh
vc ny l nhng cng chc thc thi cng v (civil service) bo m cng vic v hng lng theo h
thng cng v chc nghip. Cng v c iu chnh bi ch ca Nh nc, nhm thc hin cc chc
nng nhim v ca Nh nc, phc v li ch Nh nc v gn vi quyn lc nh nc, nhn danh Nh
nc. y, cng c c th chia tch thnh 2 b phn nh:

96

- Th nht, xy dng v thc hin lut php, thc thi cng quyn, bo m an ninh quc gia. B
phn ny do Nh nc trc tip m nhim v ch c Nh nc ( cc nc, chuyn t hnh chnh cai tr
sang hnh chnh dch v l theo quan im ca h).
- Th hai, qun l nh nc trn cc lnh vc i sng x hi, p ng cc yu cu ca cng dn, t
chc nh cp php, cp giy ng k kt hn, h tch h khu, khai sinh khai t, hi quan, h chiu
xut nhp cnh... Phn ny do c quan nh nc nhn danh cng quyn m nhim v vi ngha
dch v, chng ta gi l dch v hnh chnh cng.
y, cn ni mt cht v dch v th tc hi quan. Tc gi ca bi ny c mt thi gian di
nghin cu v ci cch hnh chnh hi quan, i chiu vi vn ang bn, c 2 im nhn xt nh
sau:
- S ging nhau: khai hi quan l cng vic ca ngi dn, c th l ngi c hng ho hoc ngi c
ngi c hng ho u quyn lm nhim v khai thu hi quan, hnh thc ny cc nc lm t lu v
nc ta cng thc hin- Lut hi quan cho php i l lm th tc hi quan.
- S khc nhau: Dch v th tc hi quan thc cht l khai thu hi quan, do nhng ngi c nghip
v, chuyn mn c qua cc lp hun luyn ti trng Cao ng Hi quan thc hin. Song, iu ng
quan tm l trong thc thi nhim v, nhng ngi ny thay cho ch hng lm vic trc tip vi cn b
hi quan. Cn b hi quan khng lm dch v ny.
iu vng mc nht trong th im DVHCC ca thnh ph l vic chp nhn chnh nhng cng
chc ang thc thi cng v li ng thi lm dch v.
V mt l lun, cn phn bit "nhim v" v "dch v". Nhim v ca cng chc l phi phc v,
lm vic v li ch chung v c tr lng. Dch v l quan h t nguyn gia ngi cung ng v khch
hng, ngi cung cp dch v lm cho ngi khc v c tr cng.
Khng phn bit gia phc v v dch v s dn n s khng hon thnh chc trch ca cn b,
cng chc; thm ch, c c s tham . H c hng lng, li cn c thm mt khon tin na.
Nhn dn ng thu nui b my nh nc, nay phi tr tin thm mt ln na.
III. Kin ngh
Theo chng ti, dch v hnh chnh cng i ng hng, cn lu mt s vn sau
1. Xc nh r nhng vic c th c php lm dch v. C th l:
a) C nhng vic khng nm trong cng quyn, khng phi gii quyt bng cng quyn; v d nh
dch thut, tho vn bn, hp ng... nhng vic ny thu ngoi (dch thut) hoc c th thu
ngoi (tho hp ng...). C kin cho rng, v t trc mun, hoc phi lm "trn gi" nn ngnh
hnh chnh "m" vo, nay cn phi tch ra!
b) C nhng vic bn cht vn do cng dn thc hin nh khai giy t, in vo cc biu mu... mun
c phc v ti nh, c lm tp th theo c quan hoc n thun ch mun c ly ngay, khng
mun ch i, mun c phc v ngoi gi, vo ngy ngh...
c) Mt phn no nhng t vn v hnh chnh - m ng ra c quan nh nc cng phi hng dn
cho dn.
Qua th im s lm r thm nhng vic cho php lm dch v. Cng xin ni thm kinh nghim
cc nc: Mc d nh ni phn trn, khi nim "dch v cng" cc nc khng nh ta, nhng
97

cc nc ny cng thng c mt danh sch lit k cc sn phm dch v cng m Chnh ph m

nhim. Hn na, s la chn ca cc chnh ph l rt khc nhau, khng phi ch gia cc nc m
ngay c trong mt nc gia cc thi k pht trin khc nhau2. Theo cch hiu nc ta, chng ta a
ra mt danh sch ri hon thin, b sung cng l cch lm cn thit.
2. Cung cp dch v cng phi tun th hai nguyn tc ch o nh sau:
a) Phi c nh mc cho cng chc trong gi hnh chnh; nu thc s "qu ti" mi c gt sang
lm dch v; i vi nhng trng hp gii quyt ngay cng cn x l tho ng theo phng chm
"cp cu v tnh cht ca bnh, m khng phi v c tin", khng c qun vic phc v theo chnh
sch nhng ngi c u i. S d gi l nguyn tc v nu vi phm, ngi dn c th khiu ni b my
cng quyn ca chng ta.
b) Phi tun th nghim ngt mi quy nh ca php lut, quy trnh xt duyt hin hnh. Cng
quyn khng c em lm dch v nhng cng vic phc v nhm thc thi cng quyn. Mt s quy
trnh hnh chnh khng c php "i tt" trong "dch v". Hin ti, tuy mi bc u th im nhng
mt mt, do s thc bch ca khch hng mun nhanh chng, mt khc cc trung tm dch v hnh
chnh cng mun c tng quyn lc - ln thng ly ch k ca lnh o, vt qua bc xt duyt,
thm nh ca cc trng phng l khng chp nhn c. Khuynh hng mun tp trung v trung tm
dch v hnh chnh cng nhng ngi c nng lc, trnh thm nh xt duyt l khng kh thi
v trong iu kin gi nguyn bin ch, khng th cc b phn hnh chnh thng thng ch cn l
nhng ngi km nng lc, thiu trnh li lm vic vi trng phng! Cng cn lu : bn thn
vic thnh lp cc trung tm lm dch v trong khi cc phng c cn thiu ngi lm, thm ch
qu ti nh ni phn trn l thiu cn c, ngi dn c th thc mc, chnh quyn phi gii trnh.
3. Sau cng l v vn ti chnh. Mc d thnh ph c khi tho cc nguyn tc thu chi, nguyn
tc qun l ti sn c nh, thit b lm vic... Vi c ch th trng nh hng x hi ch ngha, vic
thu c tin ca tng lp nhng ngi c iu kin th b phn quan trng phi dnh u t li (nh cc
ngnh y t, gio dc lm), sao cho dch v hnh chnh cng ngy cng pht huy tc dng phc v
cng dn tt hn.
kt lun, vn trn gc l lun xin ni thm rng, ngay cc nc pht trin, kinh nghim cho
thy, di bt c hnh thc no, "cc dch v cng cng khng th mc cho pht trin tu tin.
iu tit ca chnh quyn di mt hnh thc no l mt vic lm cn thit"3.

Ti liu nghin cu vn kin i hi IX ca ng. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni 2001, tr.293.

A.Braton: Competitive Government, Toronto, 1998, tr.6.

Dch v cng cng v khu vc quc doanh (sch tham kho) Hi ng phn tch kinh t. NXB Chnh tr Quc gia, H
Ni, 2000.

98