Gadżety Nocne Szachownica

z offsetu strona 28 łowy strona 33 prezydenta strona 40

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 14 (637) 5 kwietnia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Na ratunek
Hercules
C-130 to obecnie największy samolot transportowy w Polsce,
strona 8

który znacząco zwiększy nasze możliwości przewozowe.


WĘDRZYN, 2009 ROK
I D E O L O
Pożegnanie z Europą
„What is Europe?”, zapytał onegdaj
amerykański tygodnik „The Economist”.
A
w tle okładki świat z obrazu Breughla,
podzielony na maleńkie podwórecz-
ka, których właściciele krzątają się
wyłącznie wokół własnych spraw. Ameryka
zawsze bała się Europy, bo nie potrafiła
jej zrozumieć. Jeśli nie wierzycie, obejrzyj-
cie ponownie „Frantic”, obraz Romana
Polańskiego.
Ameryka nie rozumie Europy, bo nie
sprawdzają się tu proste recepty ogromnych
organizmów politycznych, gospodarczych
i wreszcie wojennych (z dwoma oczywisty-
mi wyjątkami). Europejczycy, może z wy-
jątkiem Polaków, Brytyjczyków i ostatnio…
Czechów odwdzięczają się nieufnością,
podszytą niekiedy co gorsza awersją. Pate-
tyczny, jak zawsze, Winston Churchill, ob-
wieścił jesienią 1918 roku: „Dziś o 11 rano
skończyła się wojna, najokrutniejsza, naj-
straszniejsza z wojen, jakich doświadczyła
ludzkość. Mam nadzieję, iż wolno nam po-
wiedzieć, że tego historycznego poranka
skończyła się też epoka wojen”. Był w błę-
dzie. Nie pierwszy i nie ostatni raz, niestety.
Czy jednak nie mylił się co do Europy?
J A S N O W I Z O R
Ze Starego Kontynentu właśnie wyjeż-
dżają amerykańskie eszelony. Jak donosi
nasz korespondent Robert Czulda, Penta-
gon usuwa część taktycznej broni atomo-
wej. Nie ma już US Army w Buedingen,
Gelnhausen, Giebelstadt, Kitzingen. Będą
zmuszeni wracać? Nie sądzę. Europa za-
mienia się w muzeum. Muzeum świata.
Niemcy nie będą już walczyć z Holendrami
i Francuzami. Serbowie (ryzykuję) z Al-
bańczykami, Polacy (nie ryzykuję) z Litwi-
nami, a Węgrzy ze Słowakami.
A jednak warto pochylić się nad testa-
mentem Billa Clintona z wiosny 2000 ro-
ku. Przyjechał wówczas pożegnać się z na-
mi, Europejczykami. Jako prezydent ów-
czesnego światowego żandarma. Przesłanie
miał proste: „Za jedno pokolenie Unia Eu-
ropejska będzie liczyć trzydziestu człon-
ków. Sięgać będzie od Bałtyku po Turcję
i będzie to bezprecedensowa wspólnota,
o jakiej nie marzył Karol Wielki. A jeśli
Rosja nie będzie chciała przystąpić do UE,
to jej granice wschodnie muszą być bramą,
a nie barierą”. Ówczesny prezydent USA
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
otrzymał w niemieckim Akwizgranie na-
grodę imienia Karola Wielkiego. Przyzna-
no mu ją w dowód uznania za stosunki
z krajami europejskimi. Błąd! Nie ma kra-
jów europejskich. Wieszczę ponownie: nie
będzie już wojen domowych w Europie.
Będą jedynie zamieszki etniczne; najczę-
ściej po meczach piłkarskich, jak w ostatni
weekend w Belfaście.
Błąd Billa Clintona (Hillary?) miał
jeszcze ważniejszy element. Rosja nigdy
nie będzie członkiem Unii Europejskiej.
Nigdy również nie będzie członkiem
NATO. Spośród wielu przyczyn wymień-
my dwie najważniejsze: wielkość oraz tra-
dycje demokratyczne (a raczej ich deficyt).
Nie znaczy to w najmniejszym stopniu, że
Moskwa musi być wrogiem Europy; powin-
na być jej partnerem. Będzie jej kooperan-
tem. Nie ma innej drogi, kiedy ciężar świa-
towego sporu już dawno przesunął się
w inne miejsca.
Wojna jest najgorszym sposobem groma-
dzenia wiedzy o obcej kulturze. Europej-
czycy znaleźli lepsze. 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A
ARMIA
8 | NORBERT BĄCZYK
Na ratunek Hercules
14 | ROMAN PRZECISZEWSKI
Scenariusze na trudne czasy
18 | TOMASZ SZULEJKO
Lecą żurawie
WŁODZIMIERZ KALETA 22 | PAULINA GLIŃSKA
Nadterminowi Test wiarygodności
24 | WŁODZIMIERZ KALETA
na huśtawce 24 Nadterminowi na huśtawce
WSTRZYMANIE NABORU do korpusu 28 | MAREK PIELACH
szeregowych oraz do służby nadterminowej
mocno zdezorientowało ochotników.
Gadżety z offsetu
30 | ROMAN PRZECISZEWSKI
Romantyczny epilog
32 | BOGUSŁAW SAMOL
Czas planistów
33 | KRZYSZTOF WILEWSKI
Nocne łowy
36 | BOGUSŁAW PACEK
Spokojnie jak na wojnie
MAREK PIELACH
BEZPIECZEŃSTWO
Szachownica
prezydenta 40 37 | DOMINIK JANKOWSKI
Atomowy plan Obamy
WIELU EUROPEJCZYKÓW cieszy się, że odwie-
dza nas Obama. Niewielu się jednak domyśla, 40 | MAREK PIELACH
że będzie myślał głównie o Chinach i Rosji. Szachownica prezydenta
tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227;
Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Anna
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Dąbrowska, Paulina Glińska, Marek Pielach
845 685, faks: 845 503; Roman Przeciszewski, Małgorzata
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Schwarzgruber, Aaron Welman,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Tadeusz Wróbel,
tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
REDAKCJI WOJSKOWEJ BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
Wojciech Kiss-Orski, GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; 13, CA MON 262 413;
wko@redakcjawojskowa.pl KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
Jacek Szustakowski,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
REDAKCJI WOJSKOWEJ POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
ppłk Lech Mleczko mjr Tomasz Szulejko,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4822 684 56 85; tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY FOTOREPORTER
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
4 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
43 | ANDRZEJ JONAS
Czeski błąd i czeski film
44 | MAREK ORZECHOWSKI
Wiosenna odwilż
47 | MARCIN KACZMARSKI
Kryzys systemowy
48 | HENRYK SUCHAR
Burza w akwarium
50 | ROBERT CZULDA
Porozmawiajmy o służbach
54 | ROMAN KUŹNIAR
Polska radarowa
HORYZONTY
55 | PAULINA GLIŃSKA
Wojskowe Oscary rozdane
59 | ELŻBIETA
SZUMIEC-ZIELIŃSKA
Lot za żelazną kurtynę
62 | ZDZISŁAW NAJDER
Święta wojna
63 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Cicha wojna
66 | MAREK PRZYBYLIK
Bez udziału środków
WSPÓŁPRACOWNICY
Norbert Bączyk, Janusz B. Grochowski, ZDJĘCIE
Andrzej Jonas, Robert Czulda, Marek NA OKŁADCE
Orzechowski, Andrzej Fąfara, Bogusław Jarosław
Pacek, Marek Przybylik, Krzysztof Głowacki, Wiśniewski
Paweł Henski, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Damian
Markowski, Zdzisław Najder, Henryk Suchar
DZIAŁ GRAFICZNY Redaktor
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; wydania
Marcin Dmowski (kierownik), ANETA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, WIŚNIEWSKA
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Małgorzata Mielcarz, Aleksandra Ogłoza, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz), Interak Drukarnia Sp z o.o., Czarnków
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 30.03.2009 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl
 M E L D U N E K

Rozwój i modernizacja
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E

W 2010 roku w ewidencji wojska powinno być 100 tysięcy żołnierzy służby czynnej
i 10 tysięcy narodowych sił rezerwy, a na koniec 2011 roku 100 tysięcy służby czynnej
i 20 tysięcy rezerwistów.
Kaczyńskiemu. Po wyjściu z sali
obrad zwierzchnik sił zbrojnych
powiedział, że na 120-tysięczne
wojsko stać państwo mniejsze od
Polski, natomiast my powinniśmy
dążyć do posiadania 150-tysięcz-
nych sił zbrojnych, nawet jeśli nie
da się tego osiągnąć w krótkim
czasie. Prezydent skrytykował po-
Wizyta
MIĘDZYRZECZ. Dowódca
Wojsk Lądowych Finlandii generał
broni Aspara Ilkka Erkki Sakari
odwiedził 17 Wielkopolską Bryga-
dę Zmechanizowaną, gdzie za-
poznał się ze strukturą jednost-
ki, wyposażeniem, zadaniami
i szkoleniem. Próbkę umiejętno-
ści bojowych mógł zobaczyć pod-
czas ćwiczeń cordon and search.
Fińskim gościom towarzyszyli do-
wódca Wojsk Lądowych generał
broni Waldemar Skrzypczak oraz
dowódca lubuskich żołnierzy gene-

FOT. JACEK SZUSTAKOWSKI

mysły wycofania polskich kon-
tyngentów z misji ONZ (UNIFIL,
UNDOF, MINURCAT), wyraził
też zaniepokojenie cięciami w bu-
dżecie MON. Według niego re-
dukcja kasy resortu o prawie
20 procent, z około 24,5 miliarda
rał dywizji Paweł Lamla.
Na poligonie
ŻAGAŃ. Od 16 do 27 marca
na poligonie szkolili się czołgiści
z 1 Brabanckiego Batalionu Czoł-

W resorcie obrony trwają pra-

ce nad zmianami w syste-
mie emerytalnym dla żołnierzy”,
poinformował 26 marca uczestni-
ków dorocznej odprawy rozlicze-
niowo-koordynacyjnej kierowni-
czej kadry Ministerstwa Obrony
Narodowej i Sił Zbrojnych RP mi-
nister Bogdan Klich. Zaznaczył,
że projekt jest obwarowany trze-
ma warunkami: zmiany nastąpią
po 31 grudnia 2010 roku, obej-
mą tylko żołnierzy wstępujących
do służby po wprowadzeniu no-
wych przepisów, nowe zasady
emerytalne będą podobne do
tych, jakie wicepremier i szef
Ministerstwa Spraw Wewnętrz-
nych i Administracji Grzegorz
Schetyna zaproponował wobec
funkcjonariuszy podległych mu
służb.
Podczas zamkniętej dla me-
diów części odprawy zaprezento-
wano zręby „Programu rozwoju
i modernizacji technicznej Sił
Zbrojnych RP na lata 2009–
–2018”. Dokument wciąż ma sta-
tus projektu, bo nie został jeszcze
zatwierdzony. „Jest poddawany
konsultacjom politycznym”, wy-
jaśnił minister. W trakcie przerwy
przekonywał dziennikarzy, że za-
łożenia programu są słuszne
– profesjonalizacja wojska musi
przebiegać w tempie wskazanym
w ubiegłorocznej uchwale Rady
Ministrów, natomiast zmiany in-
stytucjonalne i strukturalne będą
wprowadzone szybciej (więk- złotych do niecałych 19,25 mi-
szość z nich już w 2010 roku) niż liarda, jest nieproporcjonalna do
planowano jesienią 2008 roku, co oszczędności w innych działach
gów. Głównym celem szkolenia było
doskonalenie umiejętności ognio-
wych działonowych i kadry dowód-
pozwoli uzyskać oszczędności. budżetu państwa i nieuzasadnio- czej batalionu. W przeprowadzonych
Minister ujawnił, że sami na, ponieważ „nie ma takiej po- podczas ćwiczeń zawodach użytecz-
ochotnicy w armii będą służyć od trzeby, Polsce nie grozi taka rece- no-bojowych z udziałem dowódców
września, co oznacza, że wy- sja”. W opinii prezydenta plutonów i załóg czołgowych z obu
cofał się z pomysłu wcze- cięcia odbijają się na batalionów brygady zwyciężył młod-
śniejszego (przed waka- Według modernizacji tech- szy chorąży Eryk Wójcik, pomocnik
planu, brygady
cjami) zwolnienia z ko- mają się stać podsta- nicznej i bieżących dowódcy plutonu z 1 Brabanckiego
szar żołnierzy służby wowymi związkami tak- działaniach wojska. Batalionu Czołgów. 
zasadniczej, który mógł- tycznymi w Wojskach Odnosząc się
by spowodować kłopoty Lądowych. do prezydenckiej F L E S Z
z ochroną jednostek woj- krytyki pomysłu utwo- M A R Y N A R K A W O J E N N A
skowych (wielu żołnierzy rzenia stanowiska szefa
z poboru pełni warty). Szef resor- obrony, szef MON powiedział, że Ćwiczenia
tu obrony potwierdził wolę reduk- będzie jeszcze rozmawiał o tym ZATOKA GDAŃSKA. Strzela-
cji liczby garnizonów z 126 do z Lechem Kaczyńskim. Pytany nia artyleryjskie, nurkowania na
99, rozwiązania dowództw okrę- o podstawy finansowe projektu głębokościach do 60 metrów,
gów wojskowych, oddzielenia programu stwierdził, że czeka na skryte działania podwodne to tylko
funkcji planowania i dowodzenia uaktualnienie prognoz rozwoju kilka elementów ćwiczeń morskich
oraz usprawnienia systemu dowo- gospodarczego kraju i do nich bę- 3 Flotylli Okrętów, które zakończyły
dzenia. „Biorę pod uwagę możli- dzie dostosowywał finansowanie się 20 marca. Są one kolejnym
wość zlikwidowania jednego do- sił zbrojnych. „Priorytetem pozo- etapem szkolenia morskiego
wództwa dywizji i «odchudze- stanie dozbrojenie naszego kon- jednostek 3 Flotylli.
nia» pozostałych trzech do- tyngentu w Afganistanie, i tu nic ORP „Gen. K. Pułaski” w trakcie
wództw tego szczebla, tak aby się nie zmienia – pieniądze na ten pięciodniowych działań na zatoce
były one równie «lekkie» jak cel są”. Minister przewiduje, że przećwiczył strzelania artyleryj-
sztab 2 Korpusu Zmechanizowa- w najbliższych trzech miesiącach skie, działania okrętu w morzu
nego”, wyjaśnił. Bogdan Klich uda się zakończyć proces renego- i przeprowadził treningi łączności
potwierdził, że w 2010 roku cjacji umów wieloletnich. Szef z ORP „Kaszub” – korwetą zwal-
w ewidencji wojska powinno być MON powiedział, że uruchomił czania okrętów podwodnych
100 tysięcy żołnierzy służby już drugą edycję Strategicznego (ZOP). Oprócz sił ZOP na Zatoce
czynnej i 10 tysięcy narodowych Przeglądu Obronnego. „SPO ma Gdańskiej ćwiczyły okręty rakieto-
sił rezerwy, a na koniec 2011 ro- być rodzajem fotografii, opisują- we „Grom” i „Rolnik”, okręt zaopa-
ku 100 tysięcy służby czynnej cej stan sił zbrojnych na koniec trzeniowy „Bałtyk”, okręt podwod-
i 20 tysięcy rezerwistów. Takie 2010 roku. Ma on pomóc w usta- ny „Sęp”, okręt ratowniczy „Lech”
ograniczenie kadrowe nie podoba leniu kierunków rozwoju wojska oraz pomocnicze jednostki pływa-
się prezydentowi Lechowi w kolejnych latach”. (goł)  jące, holowniki H-7 i H-5. 

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 5

 M E L D U N E K
BAŁTYK

Dzień
z wojskiem
REJS OKRĘTEM POD-
WODNYM wylicytowany
podczas tegorocznego
XVII Finału Wielkiej Orkie-
stry Świątecznej Pomocy
wygrał pan Grzegorz, ab-
solwent Wydziału Mecha-
nicznego Wyższej Szkoły
Morskiej w Szczecinie.
Swój dzień z Marynarką
Wojenną spędził 24 mar-
ca na pokładzie ORP
„Sęp”. Towarzyszył mu
Jurek Owsiak. Zwycięzca
aukcji napił się wody
morskiej pobranej z głę-
bokości 60 metrów i za-
siadł za sterem okrętu.
Dwa dni później wylicyto-
waną w XVII Finale na-
grodę obierał Konrad
Zalewski, który za sumę
810 złotych wygrał jeden
dzień pobytu w 17 Wiel-
kopolskiej Brygadzie
Zmechanizowanej.
Czekała go między inny-
mi przejażdżka Rosoma-
kiem. (ANN) 

Wzmocnienie
w Ghazni
Armia różnorodności
W polskim wojsku nie tylko rośnie liczba kobiet, ale wzrasta też ich rola.

R ada Ministrów na posiedzeniu

24 marca przygotowała wnio-
W naszej armii służy obecnie
ponad 1600 kobiet, w tym
brakuje regulacji ułatwiających
łączenie kariery i życia rodzinne-
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI

sek do zwierzchnika Sił Zbrojnych
RP o zwiększenie liczebności pol-
skiego kontyngentu w Afganistanie
z 1600 do 2000 żołnierzy. Ma to
nastąpić w ramach piątej zmiany,
która rozpocznie służbę w połowie
kwietnia. Dodatkowo w kraju w go-
towości będzie kolejnych 200 żoł-
nierzy, stanowiących tak zwany od-
wód strategiczny.
Wydatki związane ze zwiększe-
niem polskiego kontyngentu wy-
niosą około 35 milionów złotych.
Zostaną one pokryte z budżetu re-
sortu obrony narodowej. Prezydent
Lech Kaczyński 26 marca, w prze-
rwie odprawy rozliczeniowo-koor-
dynacyjnej kierowniczej kadry
MON i Sił Zbrojnych RP, zadekla-
rował, że podpisze wniosek w tej
sprawie natychmiast, gdy tylko tra-
fią do niego dokumenty. (ATU) 
ponad tysiąc w służbie czynnej,
a pozostałe w kandydackiej.
„Panie wnoszą do wojska swo-
je najlepsze cechy – są ambitne,
zaangażowane, zdeterminowane,
asertywne i potrafią sobie dobrze
układać stosunki z podwładny-
mi”, mówiła małżonka prezy-
denta Maria Kaczyńska 27 mar-
ca na seminarium „Era kobiet
w siłach zbrojnych” zorganizo-
wanym przez Stowarzyszenie
„Rodzina Wojskowa” w Warsza-
wie. Dodała, że zmiany dotyczą-
ce udziału kobiet w obronności
stały się możliwe dzięki przystą-
pieniu Polski do NATO i Unii
Europejskiej.
Jak zaznaczyła pułkownik
Beata Czuba, pełnomocnik mi-
nistra obrony do spraw wojsko-
wej służby kobiet, panie zmieni-
go. „Uczciwie mówiąc, do 1999
roku nie za bardzo zastanawiali-
śmy się, czy ustawy rozwiązują
problemy pań żołnierzy”, przyznał
przewodniczący sejmowej komisji
obrony Janusz Zemke. Mówił, że
przełomem w tej kwestii było wej-
ły kontakty interpersonalne ście Polski do NATO.
w wojsku, wprowadzając do nich Przypomniał, że w 2003 roku
różnorodność. Zaznaczyła też, w ustawie o służbie wojskowej
że choć większa różnorodność żołnierzy zawodowych starano się
może powodować kłopoty – wy- unormować kwestie urlopu ma-
musza zmiany logistyczne, pro- cierzyńskiego i ciąży kobiet żoł-
ceduralne, nowe sposoby komu- nierzy. Teraz dobiegają końca
nikowania się – jest też tym, na prace nad kolejną nowelizacją tej
co stawiają firmy dążące do pod- ustawy, która wprowadza między
niesienia kreatywności i efektyw- innymi urlopy wychowawcze dla
ności. wojskowych. „Najtrudniejsze nie
Przewodnicząca Rady do były jednak zmiany prawne, ale
spraw Kobiet w Siłach Zbrojnych zmiany mentalności, które musie-
komandor Bożena Szubińska li przejść panowie odpowiedzial-
podkreśliła natomiast, że ciągle ni za wojsko”. (AD) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009


FOT. MW RP
Przed
Kosowem
D oskonalenie działań w przy-
padku demonstracji, prowa-
dzenie patroli oraz organizowanie
tymczasowych posterunków kon-
trolnych ćwiczą żołnierze XXI
zmiany Polskiego Kontyngentu
Wojskowego KFOR w Ośrodku
Szkolenia Poligonowego Wojsk Lą-
dowych Żagań-Karliki. Kawalerzy-
ści poznają międzynarodowe pra-
wo humanitarne konfliktów zbroj-
nych, zasady oraz sposoby prze-
szukiwania osób i pojazdów. Szko-
lenie potrwa do pierwszych dni
kwietnia, kolejne miesiące żołnie-
rze spędzą na poligonie w Wę-
drzynie. Trzon 300-osobowego
kontyngentu będą stanowić żołnie-
rze z 4 Zielonogórskiego Pułku
Przeciwlotniczego oraz 69 Lesz-
czyńskiego Pułku Przeciwlotni-
czego, jednostek wchodzących
w skład 11 Lubuskiej Dywizji Ka-
walerii Pancernej. (ANN)  ku tytuł ten przyznano 17 Wielko-
Kwatery dla zawodowców F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Nowelizację ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Spotkanie
Rzeczypospolitej Polskiej przyjął 24 marca rząd. WARSZAWA,
N owym rozwiązaniem jest Zgodnie z nowymi przepisami,
przyznanie świadczenia bonifikata stosowana przy wyku-
mieszkaniowego w formie pie- pie mieszkań od WAM ma wyno-
MIŃSK MAZOWIECKI. Ryszard
Kaczorowski, ostatni prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej na
niężnej. Ma ono być wypłacane sić 60 procent i będzie obejmo- uchodźstwie, przebywał 19 mar-
co miesiąc i stanowić formę po- wać również grunt należący do ca z wizytą w Dowództwie Sił Po-
mocy finansowej na zaspokojenie mieszkania (obecnie bonifikata wietrznych, gdzie spotkał się
potrzeb mieszkaniowych we wła- wynosi 95 procent i nie obejmuje z dowódcą SP generałem broni
snym zakresie. Wysokość świad- gruntu). Propozycje przewidują pilotem Andrzejem Błasikiem
czenia będzie zróżnicowana, także, że uprawnienia do zakwate- oraz kierowniczą kadrą i żołnie-
w zależności od garnizonu, rowania będą miały rodziny żoł- rzami Sił Powietrznych. 
w którym żołnierz pełni służbę. nierzy, którzy ponieśli śmierć lub
Wśród propozycji przyjętych zostali inwalidami w związku F L E S Z
przez rząd znalazły się też z pełnieniem służby. Zmienić Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
między innymi: jedna-
kowe uprawnienia dla
Nowym
rozwiązaniem
się mają natomiast zasady
dotyczące postępowania Na misję
wszystkich żołnierzy jest przyznanie po orzeczeniu rozwodu MIŃSK MAZOWIECKI. 20 mar-
zawodowych służby świadczenia mieszka- małżonków zajmują- ca w Oddziale Specjalnym Żandar-
stałej i terminowej, niowego w formie cych lokal WAM. Roz- merii Wojskowej odbyła się
pieniężnej.
wyższa norma miesz- wiązanie to dotyczyłoby uroczystość pożegnania 104 żoł-
kaniowa (średnio 8–12 tylko tych osób, które nie nierzy, którzy rozpoczną służbę
metrów kwadratowych na mają tytułu prawnego do zaj- w XXXI zmianie PKW UNIFIL. Przed
osobę), możliwość zakwaterowa- mowania innego lokalu lub domu wyruszeniem w rejon misji żołnie-
nia w internacie osób odbywają- albo nie posiadają uprawnień do rze będą się szkolić w Centrum
cych służbę okresową oraz pra- lokalu mieszkalnego na podstawie Szkolenia na potrzeby Sił Pokojo-
cowników wojska, korzystniejsze odrębnych przepisów. Zgodnie wych w Kielcach. Certyfikacja jest
wskaźniki przy wypłacaniu od- z nowymi przepisami, dyrektor zaplanowana na 7 i 8 kwietnia.
prawy mieszkaniowej po zakoń- oddziału regionalnego WAM za- Wylot do Libanu odbędzie się
czeniu służby (ale bez zmiany za- wierałby z byłym małżonkiem w dwóch turach – w połowie i pod
sad wypłacania), a także zasada, umowę najmu lokalu w miejsco- koniec kwietnia. (PG) 
że z wnioskiem o przyznanie pra- wości dotychczasowego zamiesz-
wa do lokalu ma występować do kiwania, lub za jego zgodą w innej
WAM żołnierz po uzyskaniu ak-
ceptacji dowódcy.
miejscowości, w zależności od sta-
nu posiadania wolnych lokali
Jedną z propozycji jest także przez agencję. Byłoby to jednak
utrzymanie na dotychczasowym mieszkanie o parametrach lokalu
poziomie stawki ekwiwalentu socjalnego, a umowa zawierana
za rezygnację z kwatery (obowią- byłaby na czas określony. Przyjęte
zuje stawka z 2004 roku, a zasadę przez Radę Ministrów propozycje
tę utrzymał w mocy Trybunał czekają teraz na akceptację parla-
Konstytucyjny). Ekwiwalenty mentu i podpis prezydenta RP. No-
mają być wypłacone do końca we przepisy mają wejść w życie
2010 roku. 1 stycznia 2010 roku. (PG) 
Znak honorowy
S iedem jednostek zostało wy-
różnionych przez ministra
Bogdana Klicha tytułem „Znak
polskiej Brygadzie Zmechanizowa-
nej (po raz trzeci w historii), 1 Puł-
kowi Specjalnemu Komandosów
Honorowy Sił Zbrojnych Rzeczy- (drugi raz), 41 Eskadrze Lotnictwa
pospolitej Polskiej”. Przedstawicie- Taktycznego (pierwszy), 30 Ka-
lom jednostek szef resortu obrony szubskiej Eskadrze Lotniczej MW
wręczył odznaki i akty nadania (pierwszy) i Oddziałowi Żandar-
26 marca podczas dorocznej odpra- merii Wojskowej ze Szczecina (dru-
wy rozliczeniowo-koordynacyjnej gi raz). Za służbę w misjach mini-
kierowniczej kadry MON i Sił ster docenił żołnierzy 25 Brygady
Zbrojnych RP. Kawalerii Powietrznej oraz 15 Sie-
Za osiągnięcia w wykonywaniu radzkiej Brygady Wsparcia Dowo-
zadań służbowych w minionym ro- dzenia – w obu przypadkach po raz
trzeci. (ag) 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 7
 P E R Y S K O P
NORBERT BĄCZYK
zajmuje się
techniką
wojskową

Na ratunek
Hercules Najnowszą historię lotnictwa transportowego
w Wojsku Polskim można porównać
do bajki o brzydkim kaczątku.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

8 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

W
prawdzie obecnie główne
siły PKW zostały ulokowa-
ne w prowincji Ghazni, ale
to właśnie Bagram jest
główną bazą lotniczą wojsk
koalicji, określaną jako wojskowe „wrota Afga-
nistanu”. „Warszawa 4260 km”. Drogowskaz
z takim napisem można zobaczyć w polskim
obozie wojskowym. To do niego oraz do Kabulu
przybywają codziennie dziesiątki różnych woj-
skowych samolotów transportowych, przywożą-
cych ludzi i towary.
Tymczasem misje zagraniczne są wciąż wiel-
kim wyzwaniem dla Sił Zbrojnych Rzeczypo-
spolitej Polskiej, a operacja w Afganistanie jest
najtrudniejsza. Nie chodzi tylko o ciągnącą się
latami wojnę podjazdową z talibami, terrorysta-
mi, handlarzami narkotyków, klanowymi mili-
cjami czy lokalnymi watażkami, choć już sama
ta wyliczanka może przerażać.
W Afganistanie wrogiem są też nędza, klimat,
wreszcie przestrzeń. Przestrzeń rozumiana za-
równo jako znaczne obszary kraju, które należy
kontrolować dość szczupłymi siłami, jak i wy-
zwanie związane z zapewnieniem transportu
wojskom i towarom z zagranicy. Państwa, które
wysłały do Afganistanu swoich żołnierzy, są po-
łożone przecież tysiące kilometrów od tej islam-
skiej republiki. Dlatego ogromną rolę odgrywa
wydajny i sprawny transport, w tym lotniczy.

BRZYDKIE KACZĄTKO
Najnowszą historię lotnictwa transportowego
w Wojsku Polskim można porównać do bajki
o brzydkim kaczątku. Jeszcze kilkanaście lat te-
mu nasza armia mogła poszczycić się dość im-
ponującym stanem zarówno lotnictwa bojowego,
jak i szkolnego. Podobnie rzecz miała się z roz-
budowaną obroną przeciwlotniczą. Na ich tle po-
tencjał transportowy wyglądał więcej niż skrom-
nie, a najpopularniejszy „koń roboczy” – An-2
– choć dla każdego miłośnika lotnictwa to świet-
na maszyna – w wojsku zwyczajnie trącił mysz-
ką. Nasi nowi sojusznicy z NATO wręcz nie mo-
gli się nadziwić, jakim cudem, mając rozbudowa-
ne wojska powietrznodesantowe, mamy tak nie-
wiele samolotów transportowych. Największych
maszyn tego typu, „radzieckich Herculesów”
– An-12 – wojsko miało przez pewien czas tylko
dwa egzemplarze, a w latach dziewięćdziesią-
tych zostały nam już tylko mniejsze An-26.
Tymczasem, przystępując w 1999 roku do so-
juszu północnoatlantyckiego, zobowiązaliśmy
się do rozbudowy naszego potencjału w tej dzie-
dzinie. Już wówczas nikt nie miał bowiem wąt-
pliwości, że przy zmienionych uwarunkowaniach
geopolitycznych największym wyzwaniem będą

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 9

 P E R Y S K O P
teraz odległe i długotrwałe misje w biednych
i targanych konfliktami krajach, które określa się
także jako „upadłe”. 13 Pułk Lotnictwa Trans-
portowego, od 2000 roku jako 13 Eskadra i 8 Ba-
za Lotnicza, przetrwał więc wszystkie kolejne
cięcia w lotnictwie, a kilka lat temu powstał na-
wet większy twór organizacyjny – 3 Brygada
Lotnictwa Transportowego. Dziś przekształcona
w 3 Skrzydło Lotnictwa Transportowego z Powi-
dza jest jednym z czterech skrzydeł wojsk lotni-
czych Sił Powietrznych. Obejmuje ona wspo-
mnianą 13 Eskadrę, 14 Eskadrę, planowaną do
sformowania 15 Eskadrę (działań specjalnych)
oraz bazy lotnicze, które docelowo zostaną połą-
czone ponownie z eskadrami w jeden twór orga-
nizacyjny. Jednostką transportową jest również
36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego
z Warszawy.
Lotnictwo transportowe nie tylko doczekało
się w ostatnich latach dowództwa własnego
skrzydła, ale było również beneficjentem dostaw
nowej techniki lotniczej. To właśnie zawarty
w 2001 roku kontrakt na osiem maszyn C-295M
z hiszpańską firmą CASA (część EADS), z opcją
na cztery kolejne, otworzył najlepszy okres
w najnowszej historii modernizacji Wojska Pol-
skiego. Tuzin C-295M kosztował nas ostatecznie
ponad 400 milionów dolarów. W tej dekadzie
obok 12 egzemplarzy C-295M odebrano też
15 maszyn M-28 z Mielca (kolejne dwa mają do-
trzeć jesienią tego roku w ramach realizowanego
w latach 2009–2014 kontraktu na 12 egzempla-
rzy), a do 2010 roku przylecieć powinno pięć
C-130E Hercules. Polacy dołączyli też do natow-
skiego programu użytkowania kilku strategicz-
nych transportowców C-17, podobnego w funk-
cjonowaniu do znanego programu AWACS.
Łącznie na lotnictwo transportowe, w tym
przebudowę baz (Kraków, a przede wszystkim
Powidz), od czasu wejścia do NATO wydamy
w najbliższym czasie ponad dwa miliardy zło-
tych. Wspomagają nas także sojusznicy. Pozy-
skanie C-130E, których remont, szkolenie załóg
i pakiet logistyczny pochłonie kolejne ponad
100 milionów dolarów, opłacane jest z amery-
kańskich funduszy pomocowych FMF (Foreign
Military Financing). I choć w latach 1999–2009
zmniejszyła się liczba samolotów transporto-
wych, gdyż C-295M zastąpiły An-26, zaś M-28
przejmują zadania An-2, to jednak szczęśliwie
udało się przeprowadzić generacyjną wymianę
sprzętu, gdy tymczasem lotnictwo szkolne czy
obrona przeciwlotnicza nadal borykają się z tym
problemem.
MIEJSCE W SZEREGU
Lotnictwo transportowe nie jest już w SZRP
traktowane po macoszemu. Nie zmienia to faktu,
że ma ono wyłącznie charakter pomocniczy,
i w sumie jest raczej skromne. Tymczasem nasze
zaangażowanie w zagranicznych misjach jest
znaczne, a polskie obozy wojskowe można zna-
leźć na trzech kontynentach. Z przerzutem woj-
ska i wyposażenia do nich sami nie dalibyśmy
10 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
Mosty powietrzne
w 2008 roku
Według statystyk Sił Powietrznych
w 2008 roku transport powietrzny
na rzecz wszystkich PKW własnymi
samolotami zamknął się w liczbie
244 lotów.
J est to wartość znaczna, ponieważ teore-
tycznie oznacza, że przez dwie trzecie roku
samoloty wykonywały zadania na rzecz kon-
tyngentów. W rozbiciu na poszczególne PKW
przedstawiało się to następująco:
 PKW Afganistan: 1040 osób oraz 46 ton ła-
dunku – 62 loty
 PKW Irak: 841 osób oraz 51 ton ładunku
– 50 lotów
 PKW KFOR: 1183 osoby oraz 4 tony ładun-
ku – 37 lotów
 PKW Czad: 491 osób oraz 31 ton ładunku
– 27 lotów
 PKW UNIFIL: 47 osób oraz 66 ton ładunku
– 29 lotów
 PKW EUFOR: 188 osób – 6 lotów
 inne loty: 415 osób oraz 25 ton ładunku
– 33 loty
W 244 lotach na rzecz PKW przewieziono
łącznie 4205 osób oraz 223 tony ładunku, co
daje średnią 17 pasażerów i jedną tonę na
każdy lot. Z kolei transport powietrzny na
rzecz PKW samolotami nienależącymi do SP
w 2008 roku, w tym przypadku głównie czar-
terowanymi maszynami pasażerskimi, wyglą-
dał następująco:
 PKW Irak: 2568 osób, 224 tony cargo
– 35 lotów
 PKW UNDOF: 1317 osób – 8 lotów
 PKW UNIFIL: 1530 osób, 224 tony cargo
– 9 lotów
 PKW Afganistan: 4872 osoby, 2394 tony
cargo – 78 lotów
 PKW Czad: 565 osób (w tym 465 osób
PLL LOT), 595 ton cargo – 14 lotów
W 144 lotach wynajęte samoloty przewiozły
10 852 osoby i 3437 ton ładunku, co
daje średnią 75 osób i 23 tony ładunku na je-
den lot.
Kolejną pozycją był transport powietrzny cięż-
kimi samolotami transportowymi w ramach
sobie rady. Statystyki z 2008 roku pokazują, że nych do PKW ponad dwa tysiące godzin, a prze-
Siły Powietrzne przetransportowały wówczas cież niezależnie od tego latały po kraju, w ra-
tylko 30 procent polskich żołnierzy wracających mach innych zadań czy rutynowego szkolenia
z misji i lecących na nie oraz kilka procent towa- lotniczego. Podobnie specpułk. Opina publiczna
rów. Resztę dostarczono bądź czarterowanymi kojarzy go głównie ze sporami politycznymi
samolotami pasażerskimi, bądź ciężkimi samo- o dostęp do jego samolotów, ale „trzydziesty szó-
lotami do transportu strategicznego – C-17, C-5, sty”, oprócz przewożenia najważniejszych osób
Ił-76 czy An-124. A to oznaczało w rzeczywi- w państwie, transportuje także ludzi i sprzęt do
stości gigantyczną pracę. naszych kontyngentów.
Samoloty samej tylko 13 Eskadry z Krakowa W Tu-154M nie raz latali nasi żołnierze do
spędziły z zeszłym roku w mostach powietrz- Afganistanu. Podróż nimi w porównaniu do gło-
 A R M I A

ZAWARTY W 2001 ROKU kontrakt programu SALIS. W 2008 roku ciężkie trans-
na maszyny C-295M otworzył portowce przewiozły na rzecz PKW:
najlepszy okres w najnowszej historii
modernizacji Wojska Polskiego.  PKW Afganistan: 30 lotów, 1878 ton cargo
 PKW Czad: 8 lotów, 584 tony cargo
 PKW Irak: 3 loty, 78 ton cargo
 PKW Unifil: 1 lot, 61 ton cargo
W 42 lotach w ramach SALIS przewieziono
2601 ton ładunków (średnio 62 tony na lot).
Niezależnie od czarterowanych samolotów
i lotów An-124, polskie PKW są przerzucane
także samolotami USAF: C-130 czy C-17.
W 2008 roku Amerykanie przewieźli:
 PKW Afganistan: 228 osób, 2162 tony cargo
– 45 transportów
 PKW Irak: 9 osób, 129 ton cargo – 6 trans-
portów
Łącznie w 2008 roku w ramach mostów po-
wietrznych z PKW miało miejsce 481 lotów,
w ramach których przewieziono 15 294 osoby
i 8552 tony cargo. Udział Sił Powietrznych wy-
niósł przy tym 30 procent przewiezionych osób
oraz 3 procent cargo.
Samoloty C-295M należą do najintensywniej
eksploatowanych w Siłach Powietrznych. I tak
w 2008 roku liczba zadań na rzecz PKW przez
załogi i samoloty 13 Eskadry Lotnictwa Trans-
portowego według SP wyniosła:
 Irak: liczba zadań 21, ogólny czas lotów
549,37 godzin
 Afganistan: liczba zadań 22, ogólny czas
lotów 855,36 godzin
 Liban: liczba zadań 19, ogólny czas lotów
303,39 godzin
 Czad: liczba zadań 10, ogólny czas lotów
291,06 godzin
 Bałkany: liczba zadań 23, ogólny czas lotów
207,11 godzin
 Litwa (PKW Orlik): liczba zadań 10, ogólny
czas lotów 81,40 godzin
Razem 105 zadań i 2288,49 godzin spędzo-
nych w powietrzu. Równolegle wsparcie dla
PKW zapewniały także maszyny 36 Pułku:
 Irak: liczba zadań 8, czas lotów 79,15
godzin
 Afganistan: liczba zadań 9, czas lotów
126,45 godzin
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

 Czad: liczba zadań 4, czas lotów 56,36

godzin
 Bałkany: liczba zadań 3, czas lotów 15,35
godzin
Razem 24 zadania i 317,11 godzin w powie-
trzu.

śnych i z całą pewnością niewygodnych (boczne
ławeczki szczytem komfortu nie są) C-295M czy
C-130 to niemal luksus.
Tu-154M i C-295M zapewniają przede
wszystkim transport ludzi. Gorzej jest z towara-
mi. Nawet maksymalnie załadowana CASA nie
zabierze jednorazowo więcej niż kilka ton ładun-
ku na paletach. Nie jest to przecież samolot za-
projektowany z myślą o utrzymywaniu mostów
powietrznych z krajami tak odległymi jak Afga-
nistan. Po prostu to nie ta klasa transportowca.
Tę rolę odgrywają takie maszyny, jak wspomnia-
ne C-17, An-124 oraz pasażerskie Boeingi czy
Airbusy.
Polska armia, pomijając starzejące się
Tu-154M, takich samolotów nie ma. Wprawdzie
SP chciały nabyć dwa uniwersalne MRTT, a za-
tem maszyny przydatne w transporcie zarówno
ludzi, jak i towarów oraz mogące pełnić funkcję
tankowców, jednak z przyczyn finansowych pro-
gram ten został anulowany. Zamiast tego nadal
współuczestniczymy w programie NATO
SALIS (An-124) oraz staliśmy się współwłaści-
cielami trzech C-17 w NATO NSAC. To ważne
przedsięwzięcia, gdyż bez pomocy sojuszników
Polska nie ma możliwości transportowania drogą
powietrzną cięższych towarów czy pojazdów
wojskowych.
DAR Z AMERYKI
Za strategiczny transport powietrzny w opera-
cjach NATO odpowiadają głównie Amerykanie.
To ich samoloty często przylatują do Polski za-

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 11

 P E R Y S K O P

POLACY dołączyli
do natowskiego
programu użytkowania
kilku strategicznych

FOT. USAF
transportowców
C-17 Globemaster.

C-130E
Hercules
 Masa własna (kg):
33 064
Ładunek użyteczny (kg):
17 555/19 740
 Silniki: T-56A-7A/T-56-A-16
Ciężki  Moc silnika (kW):
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

sprzęt dla żoł- 2980/3360

FOT. ANDRZEJ PINDOR

nierzy uczestniczą-
cych w misjach dostar-  Pułap (m): 7010/10060
czano między innymi  Zasięg z maksymalną
samolotami An-124 ilością paliwa (km): 7560
Rusłan.  Zasięg z maksymalnym
ładunkiem (km): 3895/4002

brać naszych żołnierzy lub ładunki do Afganista-
nu. Kołujące C-17 i C-130 w barwach USAF nie
są na lotniskach w Warszawie czy Wrocławiu ja-
kimś dziwnym widokiem. Waszyngton wspiera
również swych sojuszników, w tym nas, różno-
rodną pomocą wojskową. 24 marca tego roku ta-
ka pomoc zmaterializowała się także w Powidzu
w postaci C-130E o numerze taktycznym „1501”.
To pierwszy samolot Hercules w barwach nasze-
go lotnictwa. Łącznie dostaniemy ich pięć,
wszystkie mają trafić do 14 Eskadry z Powidza.
W związku z przylotem C-130E do 33 Bazy
Lotniczej można usłyszeć opinie, że Ameryka-
nie ofiarowali nam stare samoloty. Fakt, maszy-
ny z początku lat siedemdziesiątych XX wieku
do młodych nie należą, są właściwie rówieśnika-
mi wycofanych właśnie An-26, wręcz weterana-
mi wojny wietnamskiej. Tyle że opóźnienia z ich
przyjęciem (pierwotnie C-130 miały portu pojazdów wojskowych (choć ta
PRZYLOT zostać odebrane w latach 2008–2009) funkcja jest drugorzędna, ewentualnie
pierwszego wynikały właśnie z konieczności kapi- przydatna w ramach działań na okre-
C-130 do
Powidza zbiegł
talnego remontu, gruntownej przebu- ślonym obszarze operacyjnym). Być
się z informacją dowy i modernizacji. Amerykanie może jednak jeszcze ważniejsze jest
o zwiększeniu z własnych środków odnowili te samo- to, że klucz C-130 pozwolił podjąć de-
polskiego kon- loty i należy mieć nadzieję, że będą cyzję o sformowaniu 14 Eskadry, co
tyngentu
w Afganistanie.
one mogły pozostać w służbie jeszcze z kolei miało istotny wpływ na powsta-
W tym wiele lat. nie całej brygady transportowej. Za-
kontekście Co daje nam C-130 Hercules? chowane etaty, rozbudowa zaplecza
przyjęcie Przede wszystkim jest to obecnie nasz w Powidzu, zapoznanie się z nowym
samolotu
Hercules
największy samolot transportowy, któ- typem statku powietrznego, zdobywa-
nie mogło ry znacząco zwiększy możliwości nie doświadczeń z jego eksploatacji
nastąpić przewozowe, zwłaszcza towarów. Dys- – to wszystko będzie w przyszłości
w lepszym ponujemy teraz maszyną zdolną do za- procentować, przyczyniając się do
momencie.
brania dwa razy większego ładunku wzmocnienia polskiego potencjału
w porównaniu do C-295M, ale także wojskowego. Gdyby tak jeszcze tych
samolotem przystosowanym do trans- samolotów było więcej… 

12 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009

 A R M I A
FOT. USAF

NORBERT BĄCZYK różnił się wizualnie od samolotu, jaki od

marca 2009 roku można było zobaczyć w Po-

Żywa legenda
widzu. Nie miał tylko charakterystycznej
osłony radaru na nosie, przez co jego przód
był bardziej tępy. Konstrukcja sprawdziła się
i wiosną 1955 roku Lockheed przystąpił do
seryjnej produkcji C-130A, pierwsze takie
Transportowiec C-130E, który w marcu tego roku dołączył do polskich samoloty zaś dotarły do jednostek pod ko-
Sił Powietrznych, należy do legend światowego lotnictwa wojskowego. niec 1956 roku. Dziś, 53 lata później, na nie-
Właściwie słowo „transportowiec” nie do końca oddaje to, bie spotkać już można odmiany oznaczone
C-130J, zwane też Super Hercules (odmiana
czym jest ta uniwersalna konstrukcja.

W
obecnie produkowana). Gruntownie przebu-
annałach służby C-130 trud- wszystkim z dwóch powodów – długotrwa- dowane, z nowymi silnikami czy wyposaże-
no jest odnaleźć wzmiankę, łości służby oraz znacznej liczby wyprodu- niem, są to właściwie nowe konstrukcje,
aby samolotów nazwanych kowanych egzemplarzy. Powstały choć dużo dziedziczą też jeszcze
imieniem mitycznego grec- w grubo ponad dwóch tysiącach z C-130A. Z kolei do Polski trafia-
Do Polski tra-
kiego herosa Herkulesa używano jako my- egzemplarzy, C-130 należy do fiają maszyny C-130E ją maszyny C-130E – jedna
śliwców. To chyba jedna z naprawdę nie- naprawdę nielicznej grupy – jedna z najliczniejszych z najliczniejszych odmian Her-
licznych funkcji, jakiej nie pełnił niegdyś konstrukcji lotniczych mają- odmian Herculesa. Ta wer- culesa. Ta wersja powstała na
lub nie pełni obecnie ten samolot. Oczywi- cych na swoim koncie ponad sja powstała na początku lat początku lat sześćdziesiątych
sześćdziesiątych XX wieku
ście przede wszystkim jest to maszyna 50 lat służby operacyjnej! i przeszła swój chrzest XX wieku i przeszła swój
transportowa, przystosowana do przerzutu O czymś takim jak Hercules bojowy w Wietnamie chrzest bojowy w Wietnamie.
prawie setki ludzi, pojazdów wojskowych myślano już w czasach wojny ko- Przyjmując C-130, Siły Po-
czy ładunków o masie do 18–20 ton. I taką reańskiej, kiedy to Amerykanie za- wietrzne dołączyły do dużego gro-
też funkcję pełnić mają polskie C-130E, częli poszukiwać nowego transportowca na krajów, które użytkowały lub użytkują
które w latach 2009–2010 odbierzemy od taktycznego – solidnego, zdolnego do dzia- ten typ samolotu. Właściwie mnogość od-
Amerykanów. Niemniej C-130 w swych łań z krótkich lotnisk polowych, z odpowied- mian i zawiłe losy części egzemplarzy
niezliczonych odmianach (co najmniej nim zapasem mocy i mogącego wykonywać sprawiają, że trudno jest jednoznacznie
40 wersji) wykorzystywano już jako bom- zadania nawet w razie wyłączenia któregoś napisać, ilu państw znaki rozpoznawcze
bowiec, samolot wsparcia pola walki (osła- z silników. Konkurs na samolot rozpisano nosiły już te transportowce. Bezpiecznie
wione „latające kanonierki” AC-130), do- w 1951 roku i wygrała go firma Lockheed. można podać, że około siedemdziesięciu.
wodzenia, działań specjalnych, walki radio- Maszynę zaprojektował zespół Willysa Cóż, 53 lata historii służby, nadal w pro-
elektronicznej, tankowiec, SAR, ewakuacji Hawkinsa, a pierwszy prototyp, oznaczony dukcji, a w perspektywie kolejne 40 lat la-
medycznej, gaśniczy, a nawet jako maszynę YC-130, wzbił się w powietrze w sierpniu tania. C-130 słusznie ochrzczono niegdyś
dla VIP. Ta mnogość możliwa jest przede 1954 roku. Ten YC-130 właściwie niewiele imieniem Hercules. 

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 13

 N A C E L O W N I K U

Scenariusze
14
na trudne cza
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
 A R M I A
Z generałem brygady TOMASZEM
BĄKIEM o tym, jak nie dać się
zwątpieniu i służbowemu skostnieniu,
rozmawia ROMAN PRZECISZEWSKI
POLSKA ZBROJNA: Tak jak inni, szuka
Pan oszczędności i tnie wydatki?
TOMASZ BĄK: Jestem w lepszej sytuacji niż
niejeden mój kolega dowodzący mniejszą lub
większą jednostką. Brygada dostała zadanie
sformowania szóstej zmiany kontyngentu ISAF,
a przecież gdy chodzi o misję w Afganistanie,
to – jak zapowiedział minister obrony narodo-
wej – ograniczeń nie ma i nie będzie.
POLSKA ZBROJNA: To pewnik?
TOMASZ BĄK: Powiedzmy, że to koniecz-
ność. Szkolenie, które ma doprowadzić do cer-
tyfikacji polskiego kontyngentu w ISAF, mu-
si być zrealizowane. Nie ma innej możliwo-
ści. Tymczasem właśnie ono, angażujące
znacznie ponad tysiąc naszych ludzi, obejmu-
je 95 procent tegorocznych planów szkole-
niowych brygady. Czyli – w procesie szkole-
nia cięć nie przewidujemy. Wprowadzimy je-
dynie kilka zmian organizacyjnych i dlatego
założyliśmy, że zamiast na poligon do Draw-
ska Pomorskiego pojedziemy bliżej, do No-
wej Dęby.
POLSKA ZBROJNA: Z pełną obsadą za-
wodową? Czy też – zgodnie z wieloma po-
przednimi standardami – będziecie „poży-
czać” żołnierzy z innych jednostek?
TOMASZ BĄK: W październiku 2008 roku
dostaliśmy etaty dla 859 szeregowych zawo-
dowych, i dziś wszystkie są już zajęte. W blo-
kach startowych czeka 140 kolejnych chęt-
nych z rezerwy – mają już skompletowane
dokumenty, są po egzaminach i kwalifika-
cjach do poszczególnych jednostek. Spodzie-
wam się, że do lipca tego roku brygada bę-
dzie w pełni zawodowa. Jako taka wyjedzie
też do Afganistanu. Jeżeli więc będziemy ko-
goś „pożyczać” z innych jednostek, to wy-
łącznie specjalistów w ściśle określonych
dziedzinach.
POLSKA ZBROJNA: Chce Pan przez to po-
asy
wiedzieć, że misja w Afganistanie, trudna,
ryzykowna, motywuje do służby?
TOMASZ BĄK: Motywuje przede wszyst-
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
kim przyszłość w mundurze. Dlatego chęt-
nych jest znacznie więcej niż etatów. Wybie-
ramy więc najlepszych. Misja ISAF jest dla
nich tylko jednym z zadań. Myślę, że bardziej
cenią perspektywy i warunki służby, jakie
mają w brygadzie.
POLSKA ZBROJNA: Tak dobre?
TOMASZ BĄK: Odpowiadające współcze-
snym wymogom. Dużo wcześniej, przewidując
rozwój sytuacji, zgłaszaliśmy potrzeby do cen-
tralnego planu remontów i konserwacji. Dzięki
temu dziś spora część koszarowców gotowa jest
na przyjęcie szeregowych zawodowych. Tak jest
między innymi w uzawodowionym 1 Batalionie
Strzelców Podhalańskich, jak również w bata-
lionie czołgów w Żurawicy, który ma być zmo-
toryzowany i przesiądzie się na Rosomaki.
POLSKA ZBROJNA: Kiedy? Czy w obec-
nych realiach budżetowych tego planu nie
trzeba włożyć między bajki?
TOMASZ BĄK: Zakładam, że choć struktury
brygad mogą zacząć wyprzedzać ich wyposa-
żenie, to jednak z czasem dojdziemy do nor-
malności.
POLSKA ZBROJNA: Jakiej? Jak normal-
ność w przypadku tej brygady ma wyglą-
dać? Dziś ma ona aż sześć batalionów, które
dzieli od siebie kilkaset kilometrów.
TOMASZ BĄK: Chodzi panu o to, że przeję-
liśmy 22 Batalion Piechoty Górskiej w Kłodz-
ku? To doskonałe rozwiązanie, bo dzięki niemu
wojsko nie straci wyszkolonych ludzi. Ten bata-
lion jest naprawdę dobrze przygotowany do
działań w górach, a wielu jego żołnierzy ma
doskonałe doświadczenia oraz uprawnienia
– narciarskie czy też wspinaczkowe – które
można i trzeba wykorzystać w brygadzie. Jeże-
li chodzi zaś o odległość od Rzeszowa, jaki to
problem przy obecnych środkach łączności czy
internecie? Poza tym – w Kłodzku jest dowód-
ca, któremu nie muszę patrzeć na ręce.
POLSKA ZBROJNA: Innym więc Pan
patrzy?
TOMASZ BĄK: Niech pan nie żartuje. Nie
wtrącam się do żadnego z dowódców batalio-
nów, i tyle. Każdego mogę ukierunkowywać,
udzielać mu pomocy, ale broń Boże pilnować
od świtu do nocy. Hołduję zasadzie, że gdy
przełożony zbyt mocno ingeruje w pracę pod-
władnych, to znaczy, że nie jest do końca prze-
konany o tym, iż właściwi ludzie znaleźli się
na właściwym stanowisku. Albo inaczej: sko-
ro według ministra obrony czy szefa Sztabu
Generalnego WP ktoś spełnia warunki samo-
dzielnego dowodzenia, to ja mam patrzeć je-
mu na ręce?
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
Żołnierz musi być przekonany, że nie ma papierowego dowódcy i że w każdej chwili razem ze mną może pójść do boju.
POLSKA ZBROJNA: Pan też ma wolną rę-
kę w dowodzeniu?
TOMASZ BĄK: Mam.
POLSKA ZBROJNA: Nie z racji tego, że do
dowództwa 1 Dywizji Zmechanizowanej,
w której skład wchodzi 21 Brygada, jest kil-
ka godzin jazdy?
TOMASZ BĄK: Powtarzam: odległości mię-
dzy jednostkami nie mają nic do rzeczy. Współ-
działanie z dowództwem dywizji pozwala mi na
szersze spojrzenie na sprawę, na współpracę z in-
nymi jednostkami związku taktycznego i na roz-
wój tej wysoce specjalistycznej brygady. Aczkol-
wiek – i mówię to otwarcie, jako lojalny podwład-
ny – nie uważam, że podporządkowanie jej dywi-
zji zmechanizowanej było dobrym pomysłem.
POLSKA ZBROJNA: Skąd ta opinia?
TOMASZ BĄK: Gdyż jest to wyjątkowa, gór-
ska jednostka. Sprawdzona już w Iraku, na Bał-
kanach, w Syrii i Libanie. Gotowa przy tym do
wykonywania zadań w każdym terenie. Oczy-
wiście – w górzystym przede wszystkim. Dlate-
go niebawem jedziemy do Afganistanu. Dlate-
go też, kto wie, być może potrzebować nas bę-
dą w misji obserwacyjnej bądź rozjemczej na
Kaukazie. Życie pisze bowiem różne scenariu-
sze i trzeba być na nie przygotowanym.
POLSKA ZBROJNA: Stąd pomysł, aby do
brygady wprowadzić... zwierzęta juczne?
16 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
TOMASZ BĄK: Słyszał już pan o tym? Jest
to logiczne rozwiązanie, oparte na doświad-
czeniach innych jednostek piechoty górskiej,
na przykład Niemców, Włochów, Szwajcarów
czy trzech rosyjskich brygad na Kaukazie.
Skoro przyjmujemy, że w naszej jednostce bę-
dą dwa „pełnokrwiste” bataliony piechoty gór-
skiej (1. w Rzeszowie i 22. w Kłodzku), przy-
stosowane i wyposażone tak, by mogły działać
nawet w wysokich górach, to musimy pomy-
śleć o wszystkim, co się z tym wiąże. Tymcza-
sem jak powyżej 1500 metrów zapewnić cią-
głość zaopatrzenia w amunicję? Jakimś pojaz-
dem? Śmigłowcem? Nie mamy i długo nie bę-
dziemy takich mieli. Rozwiązaniem tego pro-
blemu byłby natomiast koń, choćby huculski.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego?
TOMASZ BĄK: Dlatego że na swoim
grzbiecie wniesie właściwie wszędzie 150 ki-
logramów ładunku. Poza tym, jak humory-
stycznie mówi jeden z moich oficerów: wyż-
szość konia nad samochodem polega na tym,
że jeżeli pojazd nawali, to trzeba ściągać go
do warsztatu, koń zaś idzie dalej...
POLSKA ZBROJNA: I ten argument trafił
do przełożonych akceptujących wydatki na
uzbrojenie?
TOMASZ BĄK: To wydatki niewielkiego
rzędu. Pomyśleliśmy o kilkunastu koniach,
które moglibyśmy trzymać w naszym ośrodku
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
szkolenia w Trzciańcu. Siłami kompanii re-
montowej, czyli praktycznie bez inwestycji,
przystosowaliśmy już tam stare stajnie do no-
wych potrzeb.
POLSKA ZBROJNA: Zajmijmy się teraz
innymi batalionami brygady. Na przykład
w Przemyślu są aż dwa: polsko-ukraiński
oraz 14. zmechanizowany, będący pozostało-
ścią po dawnej 14 Brygadzie Obrony Teryto-
rialnej. Również Pan powie, że to logiczne?
TOMASZ BĄK: Szczerze? Nie lubię retuszu
i dlatego powiem bez owijania w bawełnę:
polsko-ukraiński praktycznie przeszedł już do
historii. Ukraińcy nie są w stanie dotrzymać
nam kroku, być może z przyczyn ekonomicz-
WIZYTÓWKA
Generał brygady
TOMASZ BĄK
Dowódca 21 Brygady
Strzelców Podhalańskich.
Absolwent Zmechu i prymus AON. Fan
Michała Bajora. Denerwuje go lenistwo lu-
dzi. Jego wadą jest „mówienie prawdy pro-
sto w oczy, pozostałe swoje przywary pozo-
stawiam ocenie innych”. Kolekcjonuje...
stare samochody. Ma już ich kilkadziesiąt.
Wśród nich wszystkie odmiany syren, tra-
banty, wartburgi, 40-letniego citroena i nie
mniej wysłużoną „dekawkę”.

nych. W każdym razie nie ma mowy o tym,
aby w ciągu roku odbyły się dwa–trzy spotka-
nia służbowe bądź ćwiczenia dowódczo-szta-
bowe z wojskami. Kontaktowaliśmy się jedy-
nie wtedy, gdy trzeba było wystawić wspólny
kontyngent do wyjazdu na bałkańską misję.
Teraz, gdy ten kontyngent wystawia ktoś inny
i gdy oficjalnie mówi się o powołaniu między-
narodowej brygady w Lublinie, między inny-
mi z udziałem Ukraińców, trzeba wypracować
nowe rozwiązania.
POLSKA ZBROJNA: Ja-
kie? Możemy mówić o kon-
Gdy przełożony
kretach?
TOMASZ BĄK: Wyjście
zbyt mocno
jest tylko jedno: z obu prze- ingeruje w pracę
myskich batalionów powinien
powstać jeden, ale prawdzi-
podwładnych, to
wy, doskonały. Tak jak w Żu-
rawicy: mający nie 42, ale 53
znaczy, że nie jest
wozy, siedmiokompanijny, do końca
rozbudowany, samodzielny...
przekonany, iż
POLSKA ZBROJNA: Czyż-
by, mówiąc o wozach, miał
właściwi ludzie
Pan na myśli Rosomaki? znaleźli się na
TOMASZ BĄK: Tak.
właściwym
POLSKA ZBROJNA: Prze-
praszam, ale czy nie jest
stanowisku
Pan fantastą?
TOMASZ BĄK: Jestem tylko wykonawcą
pewnego zapisu w planie rozwoju Sił Zbroj-
nych RP. Konkretnie brzmiącego i konkretnie
wyznaczającego kierunki mojego służbowego
działania.
POLSKA ZBROJNA: Lecz czy w obecnej
sytuacji ekonomicznej państwa, przy cię-
ciach, które dotknęły również resort obrony
narodowej, nie trzeba go zweryfikować?
TOMASZ BĄK: Być może wymagać tego
będzie nowa sytuacja. Jednak jestem przeko-
nany, że wcale nie musi to zastopować tworze-
nia nowych struktur w brygadzie. Czyli: robi-
my to, co było w planach, tworzymy nowe,
53-wozowe bataliony zmotoryzowane, prze-
szkalamy ludzi i na razie zamiast z Rosoma-
ków korzystamy na przykład z... bojowych wo-
zów piechoty, których w kraju nie brakuje.
POLSKA ZBROJNA: Mówiąc krótko: de-
cydujemy się na krok w tył!
TOMASZ BĄK: Co pan mówi?! Jeżeli moż-
liwości państwa nie nadążają za wyzwania-
mi, jeżeli nie stać nas od razu na najnowocze-
śniejszy sprzęt, to nie możemy mówić: ko-
niec, więcej już się nie da, czeka nas nicość.
Ubiegłoroczne ćwiczenia „Anakonda” poka-
zały, że BWP-y – chociaż wielu uważa, iż są
przestarzałe – odpowiednio eksploatowane
i remontowane wciąż pozwalają osiągnąć bo-
jowy sukces. W czasie tamtych ćwiczeń jed-
A R M I A
no zgrupowanie bojowe przerzucałem przez
rozlewisko wodne na poligonie drawskim.
Z marszu przeszło 20 moich BWP-ów. Tylko
jeden, mechanicznie sprawny, ale z uszko-
dzoną pompą, nie dał rady.
POLSKA ZBROJNA: No dobrze, ale jaki
stąd wniosek?
TOMASZ BĄK: Taki, iż na „Anakondzie”
BWP-y udowodniły, że choć nie są wyposażo-
ne w termowizję i mogą pobłądzić w nocy, to
wykonują strzelania i obez-
władniają przeciwnika. Poza
tym są znacznie lepszym,
bardziej skutecznym środ-
kiem walki niż amerykań-
skie hummery czy nasze
Skorpiony.
POLSKA ZBROJNA:
Skąd u Pana ten wszech-
obecny optymizm? Czy
rzeczywiście nie miał Pan
do tej pory żadnych chwil
zwątpienia?
TOMASZ BĄK: Każdy do-
wódca może mieć jakieś
wątpliwości, lecz nigdy,
w żadnej sytuacji nie może
zaszczepiać ich swoim pod-
władnym.
POLSKA ZBROJNA: Czyli co – uczestni-
czy Pan w pewnej grze pozorów...?
TOMASZ BĄK: Jakich pozorów? Zawsze
mówię uczciwie, że dobro podwładnych jest
dla mnie ważniejsze niż dobro przełożonych.
Może to niefortunnie brzmi, ale jest prawdą.
Przyjąłem ją w 18 Batalionie Desantowo-
-Szturmowym, którym kiedyś dowodziłem,
teraz stosuję ją na co dzień. Wiem jedno: żoł-
nierzowi muszę zapewnić wszystko to, co jest
niezbędne do wykonania zadania. On musi
być przekonany, że nie ma papierowego do-
wódcy i że w każdej chwili razem ze mną
może pójść do boju.
POLSKA ZBROJNA: Przepraszam, ale czy
nie brzmi to zbyt górnolotnie?
TOMASZ BĄK: Być może w Polsce tak, ale
już w Iraku czy Afganistanie zdecydowanie
nie. W czasie niebezpiecznych zadań charak-
tery ludzi nieraz się zmieniają. Lecz „górale”
zawsze są tacy sami. Twardzi. Gotowi na
wszystko. Bez względu na to, czy akurat ope-
rują na Rosomakach, czy na BWP-ach. W wa-
runkach bojowych, ekstremalnych, raczej nie
ma im równych.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego więc nie
znaleźli się w obszarze zainteresowania
Dowództwa Wojsk Specjalnych?
TOMASZ BĄK: Także chciałbym to wie-
dzieć. 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 17
 B E Z P I L O T O W C E

Lecą
TOMASZ SZULEJKO szczeblu taktycznym. Ale jedna jaskółka wio-
sny nie czyni. Próby pozyskania maszyn cha-
rakteryzujących się większymi możliwościa-
mi operacyjnymi, takich jak amerykańskie
Shadow 200 lub Predator, są mało realne
z przyczyn finansowych.
W obecnych warunkach ekonomicznych

żurawie
wszystkie dotychczasowe założenia muszą
być zweryfikowane. Wszelkie plany moder-
nizacji potencjału technicznego sił zbrojnych
będą modyfikowane i rozkładane w czasie.
Projekty związane z wyposażeniem wojska
w bezzałogowce wiążą się niestety z impor-
tem zagranicznych technologii.
Trudno oczekiwać, że szybko pojawią się
Misje w Afganistanie oraz Iraku duże pieniądze na zakup bezzałogowych stat-
potwierdziły, że naszej armii potrzebne ków latających. Dlatego warto wrócić do na-
rodowych koncepcji i raz jeszcze przemyśleć
są bezzałogowe statki latające. możliwości wyposażenia wojska w tego ro-

N
dzaju samoloty rodzimej konstrukcji.
ikt nie kwestionuje już roli
samolotów bezzałogowych.
Są one niezbędne do prowa-
dzenia efektywnego rozpo-
znania obrazowego w skali
taktycznej i operacyjnej. Zwiększają po-
ziom bezpieczeństwa żołnierzy oraz sku-
teczność działań. Pozwalają niwelować
problemy z kontrolą dużych obszarów, na
których operacje wojskowe wykonywane są
przy użyciu stosunkowo niewielkich sił.
Polscy żołnierze uczestniczący w misji
ISAF w Afganistanie przekonują się o tym
w praktyce każdego dnia. Dlatego zakup
urządzeń służących do zobrazowania pola
walki i wsparcia systemów dowodzenia stał
się jednym z priorytetów rozwoju sił zbroj-
nych w latach 2009–2018.
Dzisiejsze marzenia o budowie zintegro-
wanej platformy pasywnego oraz aktywnego
rozpoznania pola walki bardzo szybko zwe-
ryfikuje życie. Już teraz można powiedzieć
otwarcie: bez rozpoznawczych samolotów
bezzałogowych jesteśmy ślepi. Jeśli Wojsko
Polskie ma być wiarygodnym i odpowiedzial-
nym partnerem w sojuszniczych zadaniach
ekspedycyjnych, to wysiłki zmierzające do
nadrobienia zapóźnień związanych z bezza-
łogowcami w armii trzeba zintensyfikować.
Na ten cel muszą się znaleźć pieniądze. Sztab
Generalny Wojska Polskiego przygotował
koncepcję rozwoju rozpoznania obrazowego
dla wszystkich rodzajów sił zbrojnych. Teraz
wiele zależy od dysponentów środków bu-
dżetowych.

JEDNA JASKÓŁKA…
Wojsko Polskie stosuje już bezzałogowe
środki rozpoznania obrazowego. Jednak ich
liczba jest bardzo skromna. Od kilku lat uży-
wa ich jednostka specjalna GROM. W 2007
roku pojawiły się w Wojskach Lądowych wy-
FOT. LBSM (2)

produkowane w Izraelu mini-BSL Orbiter.

Zestawy użytkowe wykorzystywane są na

18 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009


Krajowe ośrodki naukowo-badaw-
cze są w stanie opracować rozwiąza-
nia na miarę naszych ambicji oraz
możliwości finansowych. Dowodzą
tego działania Polskiej Platformy
Bezpieczeństwa Wewnętrznego
(PPWB). Inicjatywa jest porozumie-
niem zespołów naukowo-badaw-
czych oraz różnych instytucji zwią-
zanych z szeroko rozumianą proble-
matyką bezpieczeństwa publicznego
z całej Polski. W pracach biorą udział
policjanci oraz przedstawiciele wy-
miaru sprawiedliwości. Rozpoczęto
już badania nad jedenastoma różny-
mi programami. Jednym z projektów
jest mobilny, sieciocentryczny sys-
tem wsparcia pracy operacyjnej poli-
cji przygotowany przez zespół mło-
dych naukowców Politechniki Po-
A R M I A
znańskiej. W praktyce opiera się on
między innymi na zastosowaniu bez- POZNAŃSCY
załogowych statków latających.
DOBRE, BO POLSKIE
W Instytucie Informatyki Poli- W laboratoriach westowanymi w sprzęt. Czekają już na ko-
techniki Poznańskiej powstają wy- prototypowe
nalazki zaliczane do wiodących maszyny.
w skali światowej. Laboratoria ba-
dawcze systemów mobilnych
(LBSM) są inkubatorem pomysłów
zmieniających rzeczywistość. Czter-
dziestu sześciu naukowców, inży-
nierów i konsultantów skupionych
wokół 37-letniego doktora inżyniera
Mikołaja Sobczaka, specjalisty
w dziedzinie systemów mobilnych,
pracuje nad koncepcjami sięgający-
mi granic wyobraźni. Studenci, ma-
gistrowie oraz doktorzy realizują
swoje projekty w budowanej w Poznaniu
,,Internetowej dolinie Warty”. Mają we wła-
INŻYNIEROWIE
stworzyli samolot daniu najlepiej w Polsce wyposażone labo-
patrolowy ratoria mobilne. Dysponują pracowniami
SP-1A Żuraw. badawczymi oraz milionami złotych zain-
znajdują się trzy
lejne granty oraz fundusze na infrastrukturę.
Najważniejsze jest jednak to, że naukowcy
wiedzą, jak wykorzystać posiadany potencjał.
„Gdy usłyszałem w telewizji informację, że
na zakup kilku zestawów Shadow dla wojska
trzeba wydać 73 miliony dolarów, a polskiej
myśli nie stać na stworzenie samolotu bezza-
łogowego, bardzo się poirytowałem”, wspo-
mina doktor Mikołaj Sobczak.
Zespół doktora Sobczaka zakończy w li-
stopadzie 2009 roku prace nad projektem ba-
dawczo-rozwojowym bezzałogowego statku
latającego. Poznańscy inżynierowie stworzy-
li samolot patrolowy SP-1A Żuraw. W labo-
Bezzałogowy
zwiadowca
BSL Żuraw jest robotem
przewyższającym możliwościami
zastosowań dotychczas używane
,,latające kamery”.
DANE TAKTYCZNO-TECHNICZNE:
 Maksymalny czas lotu – 12 godzin
 Maksymalna wysokość lotu – 4000 m
 Prędkość maksymalna – 150 km/h
 Prędkość przelotowa – 100 km/h
 Rozpiętość skrzydeł – 5,4 m
 Długość – 2,5 m
 Zasięg komunikacji – 50 km
(z możliwością zwiększenia w przyszłości)
ZDOLNOŚCI OPERACYJNE:
 Samodzielny start i lądowanie z pasa
startowego
 W pełni automatyczny lot
 Nawigacja pokładowa
 Komunikacja poza zasięgiem widzial-
ności optycznej
 Obserwacja, wykrywanie i lokalizacja
obiektów
 Patrolowanie miast oraz terenów wiej-
skich
 Kontrola ruchu ulicznego
 Pomoc przy wypadkach i katastrofach.
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 19
 B E Z P I L O T O W C E
W 2007 ROKU w Wojskach Lądowych pojawiły się
ratoriach znajdują się trzy prototypowe ma-
wyprodukowane w Izraelu mini-BSL Orbiter.
szyny patrolowe o numerach taktycznych Zestawy użytkowe są wykorzystywane
„04”, „05” i „06”. na szczeblu taktycznym.
Pytani o to, czy ich projekt nie jest powie-
laniem dokonań zagranicznych ośrodków ba-
dawczych, naukowcy twardo ripostują. Uży-
wają konkretnych argumentów.
Są przynajmniej trzy powody, które czynią
polski wynalazek znacznie lepszym. Po
pierwsze, rozwiązania kupowane na Zacho-
dzie są w większości projektami o charakterze
,,wyspowym”. Działają w izolacji. Brakuje im
możliwości integracji z systemami dowodze-
nia. Nie istnieją w sieciocentrycznym polu
walki. Nie dają możliwości wpięcia w spójny
system połączony ,,kręgosłupem komunika-
cyjnym”.
Kolejną słabością wojskowych samolotów
bezzałogowych jest brak funkcji związanych ze
współdziałaniem. Statki nie komunikują się ze
sobą, nie mogą też służyć do retransmisji da-
nych w przypadku lotu na dalsze odległości.
Jeszcze innym powodem jest to, że pomimo
zamontowanych urządzeń pokładowych umoż-
liwiających przekazywanie obrazu w paśmie
widzialnym czy w termowizji, nie ma inteli-
gentnych funkcji zastępujących człowieka.
„Jak wiadomo, żaden amerykański czy izra-
elski samolot nie rozpozna tablic rejestracyj-
nych samochodu, nie wykona typowej, poli-
cyjnej pracy. Nasze prace zmierzają do zasto-
sowania zaawansowanych funkcji”, zapewnia
magister inżynier Mateusz Nawrocki, infor-
matyk LBSM.
Samolot patrolowy SP-1A Żuraw nie jest je-
dynie latającą kamerą. To autonomiczny robot,
który nawet w przypadku awarii lub utraty łącz-
ności z bazą może być prowadzony automa-
tycznie do macierzystej jednostki. Ma też moż-
liwość samodzielnego kontynuowania zadania.
Maszyna będzie charakteryzować się wyso-
kim poziomem tak zwanej dzielności w trud-
nych warunkach lotu oraz konkurencyjnym
zasięgiem. „Głowicę z kamerami dzienną, ter- w fazie prób badawczych, nie mamy ma kosztować kilkadziesiąt tysięcy
mowizyjną oraz stabilizacją obrazu korzysta- SAMOLOT możliwości przywiezienia – jak kon- złotych. W zależności od zaawanso-
jącą z wielu sensorów i żyroskopów również PATROLOWY kurencja – gotowego samolotu w kar- wania technicznego cena będzie zróż-
SP-1A ŻURAW
zrobiliśmy sami”, zachwala doktor Sobczak. nie jest jedynie toniku”, przyznaje doktor Mikołaj nicowana. Nie bez znaczenia jest
Nie było racjonalnych powodów, aby kupo- latającą kamerą. Sobczak. możliwość wykonywania zadań ude-
wać drogie, zachodnie konstrukcje, które nie To autonomiczny To, że dziś samolotu nie można rzeniowych, ważnych z wojskowego
spełniają założonych kryteriów masy i funk- robot, który sprzedawać, jest jego główną wadą. punktu widzenia.
nawet
cjonalności. w przypadku Elektronika pokładowa i parametry Zdaniem doktora Sobczaka, istot-
awarii lub utraty lotu mają być znacznie bardziej funk- nym walorem jest pełna polonizacja
BEZ KONKURENCJI łączności z bazą cjonalne od propozycji konkurencji. produkcji projektowanych przez nich
Inżynierowie z Poznania pracują w zaciszu może być Polski bezzałogowiec można dostoso- bezzałogowców.
prowadzony
swoich laboratoriów ze świadomością, że do- automatycznie wywać do różnych zadań. Możliwe są Naukowcy potwierdzają, że w przy-
póki ich wysiłki są w fazie projektu badaw- do macierzystej dowolne modyfikacje oraz ulepsze- szłości konstrukcje mogą być używa-
czo-rozwojowego, nie mogą przedstawić jednostki. nia. Cena będzie konkurencyjna. Po- ne do najbardziej skomplikowanych
oferty. Za pół roku będzie można rozmawiać wstaną różne odmiany bezzałogo- zastosowań wojskowych. Na razie
o konkretach. Na razie nie mieli żadnych za- wych statków latających przygotowa- o samoloty bezzałogowe pytają Lasy
pytań ze strony wojska. Rozumieją stanowi- ne do działania w skali taktycznej Państwowe, Policja, Państwowa Straż
sko armii. Zaspokojenie pilnych potrzeb ope- i operacyjnej. Żuraw jest typem kla- Pożarna, stacje telewizyjne oraz in-
racyjnych nakazuje resortowi obrony narodo- syfikowanym jako long range patrol. stytucje zajmujące się monitoringiem,
wej natychmiastowe działanie i zakup spraw- Tworzone są również: Raróg, Manta ochroną roślin lub przedsiębiorstw
dzonego produktu zagranicznego. „Jesteśmy oraz plecakowy Burzyk. Najmniejszy zajmujących wielkie powierzchnie.

20 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009


Projekty powstające w pracowniach Poli-
techniki Poznańskiej wyprzedzają realia życia.
Prawo obowiązujące w Polsce nie nadąża za
wynalazkami konstruowanymi przez młodych
inżynierów. Bezzałogowe statki latające mogą
poruszać się w kraju nad lotniskami, poligona-
mi. Potrzebne są stosowne regulacje prawne.
Tymczasem konstruktorzy sporządzili na
własny użytek niezbędne mapy, pozwalające
na bezpieczne użytkowanie maszyn.
25 GODZIN NA DOBĘ
Dziś jedynym ograniczeniem dla zespołu
informatyków kierowanych przez doktora in-
żyniera Mikołaja Sobczaka jest czas. Ma-
cierzysta uczelnia zapewnia im warunki do
pracy oraz rozwoju. Odpłacają lojalnością
i efektami działań. Nie mają jedynie patentu
na wydłużenie doby. Żartują, że powinni
wstawać o godzinę wcześniej, co dałoby moż-
liwość pracy przez 25 godzin.
A R M I A
FOT. SYLWIA GUZOWSKA
Siłą zespołu jest pasja i kreatywność
wszystkich naukowców. Nowi pracownicy
pozyskiwani są spośród najzdolniejszych spe-
cjalistów różnych dziedzin. Doktor Sobczak
sam wyławia talenty. Ma z czego wybierać.
Jest opiekunem zespołów studenckich odno-
szących sukcesy w prestiżowych konkursach
informatycznych. Nieprzerwanie od 2004 ro-
ku poznańscy informatycy triumfują w świa-
towych mistrzostwach programistów w Wiel-
kiej Brytanii, Japonii, Stanach Zjednoczo-
nych oraz Korei Południowej. W 2008 roku
drużyna w składzie: Michał Tartanus, Ma-
rek Wronowski, Szymon Wybrański oraz
Michał Zygmunt zwyciężyła w ImagineCup
Innovation Accelerator 2008 w kalifornijskim
Polo Alto w Stanach Zjednoczonych. Po kon-
kursie informatycy spotkali się na Uniwersy-
tecie Stanforda z samym Billem Gatesem.
Nie chcą wyjeżdżać. Perspektywa dużych
pieniędzy zarabianych w Dolinie Krzemowej
C O M M E N T
Pułkownik TOMASZ ŁYSEK,
szef Oddziału Rozpoznania
Zarządu Rozpoznania i Walki
Elektronicznej Dowództwa
Wojsk Lądowych:
B ezzałogowe statki powietrzne (BSP)
powodują zmianę jakościową w syste-
mie walki i umożliwiają dostosowanie go
do nowych warunków prowadzenia działań
taktycznych. Zapewniają dowódcom ciągły
dopływ informacji rozpoznawczych. Umożli-
wiają również uzyskanie przewagi informa-
cyjnej nad przeciwnikiem. Istotną zaletą
BSP jest możliwość użycia ich w warun-
kach dużego zagrożenia, rejonach silnie
bronionych, szczególnie niebezpiecznych
czy skażonych. Zastosowanie samolotów
bezpilotowych jest wskazane tam, gdzie
działanie własnych żołnierzy lub załogo-
wych systemów bojowych wiąże się z ryzy-
kiem. BSP pozwalają zdobywać informacje
w czasie rzeczywistym. Stwarzają tym sa-
mym warunki do natychmiastowego reago-
wania na zmiany zachodzące na polu wal-
ki. Umożliwiają wykonywanie zadań przy
użyciu optymalnych środków.
wcale ich nie kusi. Praca w Stanach Zjedno-
czonych polegająca na pisaniu testów do wy-
cinków Windowsa byłaby nudna. W Polsce
spełniają dziecięce marzenia o budowaniu sa-
molotów. We własnym kraju są szczęśliwymi
ludźmi. Na chleb oraz utrzymanie rodzin za-
robią. Cenią to, że sami mogą sobie wyty-
czyć ścieżkę rozwoju zawodowego. „Jeste-
śmy razem, stanowimy zespół i w tym tkwi
nasza siła. Wzajemnie się motywujemy. Po-
mysłów wystarczy na kilkanaście lat”, prze-
konuje informatyk magister inżynier Paweł
Lubarski.
Liczne projekty doceniane przez fundusze
inwestycyjne muszą poczekać w archiwum na
swoją kolej. Niemoc umysłowa nie grozi na-
ukowcom z laboratoriów badawczych syste-
mów mobilnych. „Trzydzieści lat temu robiłem
samolociki z papieru. Dziś nasz zespół konstru-
uje profesjonalne maszyny z kevlaru, węgla
i epoksydów naszpikowane nowoczesną elek-
troniką”, cieszy się doktor Mikołaj Sobczak.
W przyszłości inżynierowie z Poznania będą
pracować nad skonstruowaniem intuicyjnych
i przyjaznych człowiekowi urządzeń. Planują
już zbudowanie autonomicznych, bezobsługo-
wych systemów lotniskowych.
Projekty poznańskich inżynierów z pewno-
ścią zasługują na uwagę agend resortu obro-
ny narodowej. Może warto przyjrzeć się do-
kładniej propozycjom wielkopolskich infor-
matyków. W kontekście długofalowych dzia-
łań na rzecz programu bezzałogowych stat-
ków latających trzeba dać im szansę. Zanim
zrobi to ktoś inny. 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 21
 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
PAULINA GLIŃSKA
Test wiarygodności
Najpierw akcja promocyjna zachęcająca młodych ludzi do wstąpienia
do wojska, następnie decyzja o ograniczeniu przyjęć do służby.
P
Czy polskie wojsko nie traci właśnie wizerunku stabilnego pracodawcy?
rzeprowadzona w ubie-
głym roku akcja promo-
cyjna zachęcająca do
wstępowania do wojska
bez wątpienia wpłynęła
na większe niż zwykle zainteresowa-
nie służbą. Okazała się tak skuteczna,
że w ostatnim czasie do WKU w ca-
łym kraju zgłosiło się kilkadziesiąt ty-
sięcy zainteresowanych służbą mło-
dych ludzi. Z pewnością wpływ na to
miał także kryzys gospodarczy,
w którego świetle wojsko wypada ja-
ko stabilny pracodawca, niewyrzuca-
jący na bruk z dnia na dzień. I wszyst-
ko byłoby dobrze, gdyby nie… no
właśnie – kryzys gospodarczy.
Z KAMPANIĄ W TLE
Choć z jednej strony kryzys wpły-
nął na zwiększenie liczby kandyda-
tów do służby, to z drugiej był także
podłożem decyzji o szukaniu oszczęd-
ności w budżecie MON.
22 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
Na początku lutego 2009 roku
wojsko ograniczyło masowe przyję-
cia do służby, przyjmując przyszłych
żołnierzy zawodowych tylko do tych
jednostek, w których trzeba było za-
pełnić wakaty. Ograniczenie przyjęć,
a nie wstrzymanie – co wyraźnie
podkreślano – związane było z trwa-
jącymi pracami nad kształtem
wydatków.
Decyzja najbardziej zezłościła tych,
którzy, skuszeni akcją promocyjną,
postanowili związać się z wojskiem
na stałe. „Jestem żołnierzem zasadni-
czej służby wojskowej ostatniego
wcielenia. Jako jeden z wielu dałem
się skusić hasłami promującymi służ-
bę wojskową. Chciałem zostać nad-
terminowym. Zdałem egzaminy, do-
starczyłem dokumenty, ale po ogło-
szeniu kryzysu zawieszono przyjęcia.
Nie jest tajemnicą, że niejeden z po-
borowych załapał się na ostatni pobór,
bo po prostu tego chciał. Niektórzy,
aby iść do wojska, rezygnowali ze studiów. Co
z nami będzie?”, napisał w liście do redakcji
szeregowy Karol K.
Pułkownik Anatol Tichoniuk, przewodni-
czący Konwentu Dziekanów Korpusu Ofice-
rów WP, nie dziwi się podobnym postawom
młodych ludzi, ale podkreśla, że decyzja
o ograniczeniu przyjęć do służby była od re-
sortu niezależna. „Z jednej strony, przeprowa-
dziliśmy – skądinąd skuteczną – akcję promo-
cyjną w społeczeństwie, z drugiej jednak, po-
wstrzymujemy się przed zebraniem jej plo-
nów. Rozbudziliśmy również wiele nadziei
wśród młodych ludzi, którzy mogą czuć się
rozczarowani nowymi okolicznościami.
NA POCZĄTKU W niekomfortowej sytuacji zostali postawieni
lutego 2009 także dowódcy deklarujący wcześniej ochotni-
roku wojsko
ograniczyło
kom gotowość przyjęcia do wojska. Część zde-
masowe terminowanych kandydatów do służby zdecy-
przyjęcia dowała się nawet zwolnić z pracy. Wyzwaniem
do służby, dla nas wszystkich jest zatem spożytkowanie
powołując
przyszłych
tego wielkiego potencjału młodzieży gotowej
żołnierzy związać przyszłe życie z mundurem. Jest to
zawodowych bowiem kolejny test na wiarygodność wojska
tylko do tych jako instytucji”. Ci, którzy liczyli na zostanie
jednostek,
w których trzeba
żołnierzem zawodowym, czują się rozczaro-
było zapełnić wani, a kampanię promocyjną uważają za stra-
wakaty. tę czasu i pieniędzy.

FOT. ROBERT BIERNACZAK
Rzecznik prasowy 11 Lubuskiej Dywizji
Kawalerii Pancernej major Marek Zieliński
uważa, że nie powinno się ironizować na te-
mat promocji wojska, bo spełniła ona swój cel,
a co najważniejsze, rozpoczęła się w zdecydo-
wanie innych warunkach ekonomiczno-finan-
sowych. „Przyjęliśmy wielu żołnierzy do kor-
pusu szeregowych. Kandydaci, którzy dzięki
kampanii dotarli do naszych jednostek, mieli
różnorodną skalę motywacji do zawodowej
służby wojskowej. Dla części z nich najważ-
niejszy był czynnik ekonomiczny, dla wielu
powody były jednak inne. Ukończyli różne
kursy: survivalu, wspinaczki górskiej, ratow-
nictwa medycznego. Dla nich służba w wojsku
to spełnienie marzeń i szansa na udział w mi-
sjach poza granicami kraju. Tacy kandydaci
mieli większe szanse powołania do zawodowej
służby wojskowej”.
CO BĘDZIE DALEJ?
Obecne potrzeby kadrowe sił zbrojnych są
znacznie mniejsze od liczby chętnych, których
zresztą wciąż przybywa. Z uwagi na kryzys
i coraz bardziej realne bezrobocie będzie ich
prawdopodobnie jeszcze więcej. Czy wojsko
ich przyjmie? Na pewno nie tylu, ilu mogłoby
przyjąć jeszcze niedawno. A to oznacza mniej
A R M I A
miejsc pracy i większą liczbę rozczarowanych, lubuskie, dolnośląskie i wielkopolskie), ma się
którzy chcieli wstąpić do wojska. czym pochwalić: tylko w ostatnich kilku mie-
„Cała akcja promocyjna to krótka migawka: siącach poddano kwalifikacjom ponad 1300
ledwie zaczęła nabierać rumieńców, a już ją kandydatów. „Część żołnierzy z ubiegłorocz-
zakończono. To, że mamy wielu chętnych do nego wcielenia listopadowego deklarowała
armii, nie jest żadną pociechą, a wręcz powo- chęć pozostania w wojsku. Od pierwszej deka-
dem do smutku. Premier dołożył swoje, infor- dy lutego niektórzy z nich pełną służbę w cha-
mując, że dokręcił śrubę MON i jest za zmia- rakterze żołnierzy nadterminowych. W stycz-
nami w emeryturach. Gwoździem do trumny niu tego roku przyjęliśmy w szeregi naszej dy-
było zawieszenie przyjmowania szeregowych wizji 101 żołnierzy w korpusie szeregowych
zawodowych do wojska, bo nie wiadomo, na zawodowych. Podobnie było w lutym”, mówi
jak liczną armię nas stać. Sta- podpułkownik Mieczysław
liśmy się w ciągu paru miesię- Obecne potrzeby Furmanowicz, szef wydziału
cy jednym z najmniej wiary-
godnych pracodawców w Pol-
kadrowe sił zbrojnych personalnego
11 Dywizji.
– G1 sztabu
sce, z perspektywami pogor- są znacznie mniejsze Na skutek ograniczenia
szenia atrakcyjności naszej od liczby chętnych, przyjęć w 20 Bartoszyckiej
służby”, czytamy na NFoW.
Pułkownik Tichoniuk przy-
których zresztą wciąż Brygadzie Zmechanizowanej
na podpis pod kontraktem, po
znaje, że sytuacja, jaka zaist- przybywa skompletowaniu dokumentów
niała w resorcie na skutek cięć i spełnieniu wszystkich wy-
budżetowych, jest nie lada wyzwaniem, przed mogów, czeka jedynie sześć osób. „Żadna
którym stoi całe wojsko. „W niedługim czasie z teczek nie została wycofana. Sytuacja, w ja-
nastąpi zwolnienie do rezerwy ostatnich żoł- kiej znalazła się nasza jednostka, jest dobrze
nierzy służby zasadniczej, którzy niejednokrot- znana kandydatom, ponieważ otwarcie z nimi
nie wypełniali lukę w prostych czynnościach, rozmawiamy. Każdy, oni i my, musi uzbroić
ale o podstawowym znaczeniu dla funkcjono- się w cierpliwość. Ku naszemu zadowoleniu
wania jednostek wojskowych. Już teraz dowód- kandydatów do służby w naszej jednostce
cy zadają pytanie o sposób zastępstwa w służ- jej nie brakuje”, wyjaśnia kapitan Dariusz
bie wartowniczej. Wypada mieć nadzieję, że Osowski, rzecznik prasowy 20 Brygady.
nie zostaną sami z tym problemem”. Wielu sądzi, że decyzja o ograniczeniu
Tych, którzy marzyli o byciu zawodowcem, przyjęć nie powinna w żaden sposób wpłynąć
argument mniejszej, ale skuteczniejszej, bo le- na wyrobioną już markę polskiego wojska
piej wyszkolonej, armii też niespecjalnie prze- i opinię stabilnego pracodawcy. „U nas nie ma
konuje. Trudno też nie przyznać im racji, gdy pojęcia zwolnień grupowych czy innych, co
pytają, po co wojsko siliło się na akcję promo- świadczyłoby o braku stabilności tej instytucji.
cyjną, a teraz zamyka przed nimi drzwi. Praw- Z całą pewnością mogę stwierdzić, że jeste-
dą jest jednak to, że ograniczenie przyjęć nie śmy pewnym pracodawcą”, mówi major
było przez resort zamierzone i w zasadzie jest Zieliński. Podobnego zdania jest kapitan
od niego niezależne. A kampanię promocyjną Osowski. „Nie zgadzam się z poglądem, że
prowadzono w czasie, gdy o nadchodzącym tracimy dobry wizerunek jako pracodawca,
kryzysie gospodarczym nikt przecież nie gdyż nie możemy przyjąć nowych pracowni-
myślał. ków! Jednostka może realizować plan zatrud-
nienia zgodnie z posiadanymi limitami środ-
NADAL PEWNY I STABILNY ków. Do tej pory mieliśmy możliwość zatrud-
Dla dowódców ograniczenie przyjęć do nienia 272 szeregowych i starszych szerego-
służby nie jest aż tak dużym problemem, ja- wych zawodowych. Dodatkowo, bez względu
kim mogłoby się wydawać. Tłumaczą to fak- na wstrzymanie procesu wcielania, baza da-
tem, że ich jednostki już wcześniej zostały nych urosła do poziomu 300 osób, w tym 50
przygotowane do przeprowadzenia profesjona- kobiet, i stale się powiększa. Wśród żołnierzy
lizacji i sukcesywnie przyjmowały chętnych służby zasadniczej aż 20 mężczyzn jest chęt-
do służby. „Proces profesjonalizacji jednostek nych, by związać się z wojskiem na stałe”.
naszej dywizji trwa od kilku lat, dzięki czemu Po zakończeniu prac i ustaleniu nowego bu-
poziom uzawodowienia jest wysoki”, tłuma- dżetu wiadomo już, że w tym roku wojsko bę-
czy generał dywizji Paweł Lamla, dowódca dzie stać na obsadzenie 6–7 tysięcy nowych
11 DKPanc. „Nie demonizowałbym problemu, stanowisk (bez uwzględnienia naturalnej rota-
mówiąc, że ograniczenia budżetowe naszego cji wynikającej ze zwolnień do cywila). Na
resortu mają istotne konsekwencje dla dywizji koniec 2009 roku stan ewidencyjny sił zbroj-
w zakresie przyjmowania do armii kandydatów nych będzie kształtował się na poziomie do
na szeregowych zawodowych. Nabór i przyję- 100 tysięcy. Podobnie ma być w roku następ-
cia do służby zawodowej będą przeprowadzane nym. Docelowo polska armia ma liczyć 120
zgodnie z przyznanymi limitami”. tysięcy żołnierzy, w tym do 100 tysięcy
Dywizja, jeden z największych pracodaw- w służbie czynnej i do 20 tysięcy w ramach
ców w rejonie stacjonowania (województwa: Narodowych Sił Rezerwy. 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 23
 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
WŁODZIMIERZ KALETA
Nadterminowi na huśtawce
Jeszcze jesienią minister zachęcał poborowych do wstępowania do służby nadterminowej
kwartał od wcielenia. Teraz wstrzymanie naboru do korpusu szeregowych oraz do służby
nadterminowej mocno zdezorientowało ochotników.
D
ialog przed pokojem oficera
wychowawczego: „Poszedłem
do wojska na ochotnika, żeby
zostać nadterminowym. Teraz
mówią mi, że nie ma naboru.
Rozumiem, oglądam telewizję – kryzys. Dla-
tego czekam, aż sytuacja się wyjaśni”, żali się
szeregowy z ostatniego wcielenia. „Człowie-
ku, a ty myślisz, że ja przez dziewięć miesięcy
nosiłbym mundur za parę złotych? Już widzia-
łem się nadterminowym. Rozmowę z dowódcą
miałem. I klops. Wychowawczy ma rację
– musimy czekać, aż sytuacja wróci do normy.
Ale jak długo?”, zastanawia się jego kolega.
Około dziesięciu tysięcy żołnierzy służby
nadterminowej ma podobny problem. Kon-
24 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
kretnie mają go ci, którzy chcieliby nostkach i specjalnościach. Do służby
przejść na zawodowstwo. A jest ich kontraktowej wybieramy najlep-
większość. Martwi ich wstrzymanie szych”, zapewnia pułkownik Roman
w pierwszych dniach lutego naboru Siciński z Zarządu Organizacji i Uzu-
do korpusu szeregowych zawodo- pełnień (P–1) SGWP.
NADTERMINOWI
to nadal
wych. Równocześnie zawieszono Nie przerwano na przykład naboru
żołnierze służby werbunek do służby nadterminowej. do korpusu szeregowych w 6 Bryga-
zasadniczej, dzie Desantowo-Szturmowej, której
których NERWOWE KOSZARY pododdziały przygotowują się do wy-
nie dotyczy
– w przeciwień-
W Sztabie Generalnym Wojska jazdu do Afganistanu, do piątej zmia-
stwie do Polskiego wyjaśniają, że trudno mó- ny kontyngentu. „Nasza brygada ja-
zawodowych wić o całkowitej rezygnacji z naboru ko jedna z pierwszych rozpoczęła uza-
– 48-godzinny kandydatów do służby kontraktowej. wodowienie. Niewiele stanowisk zo-
tydzień służby.
Mogą pracować
„Nadal są przyjmowani żołnierze do stało do obsadzenia. Cały czas prowa-
dłużej bez służby nadterminowej i na szerego- dzimy kwalifikacje kandydatów na
nadgodzin. wych zawodowych w wybranych jed- szeregowych zawodowych. Mamy
 A R M I A

zawodowych. Dopóki brygada nie zostanie

Kryteria po nowemu w pełni uzawodowiona, to na nadtermino-
wych będą spoczywać najważniejsze obo-
W 2008 roku do służby nadterminowej zgłosiło się wiązki”, uzasadnia potrzebę przywrócenia
naboru podpułkownik Leszek Karpiński,
8 tysięcy żołnierzy. szef brygadowych artylerzystów.

O d 2008 roku o przejście do służ-

by nadterminowej mogą starać
się żołnierze zasadniczej służby woj-
rach sądownych i dyscyplinarnych)
oraz muszą mieć kwalifikacje właści-
we dla stanowisk, na które mają być
skowej, a także żołnierze rezerwy, je- wyznaczeni.
śli w dniu rozpoczęcia pełnienia tej Rezerwiści są przyjmowani do służ-
służby nie przekroczą 30 lat i mają by nadterminowej od 6 grudnia
wykształcenie gimnazjalne lub pod- 2008 roku. Tego dnia weszły w ży-
stawowe. Przy czym koniecznym wa- cie przepisy ustawy o zmianie ustaw
runkiem jest ukończenie szkoły przed o powszechnym obowiązku obrony
31 sierpnia 2000 roku. Kandydaci oraz o służbie wojskowej żołnierzy
na nadterminowych nie mogą być ka- zawodowych, które w sposób zna-
rani sądownie za przestępstwa umyśl- czący rozszerzyły bazę naboru do
ne (poprzednie zapisy mówiły o ka- tej służby.  Podhalańskich. „Po zwerbowaniu 900 kandy-
regowi zawodowi, to już prawie średnia kra-
Dowódcy jowa. Do tego dochodzą dodatki, stabilizacja
zawodowa i możliwości służby za granicą.
w jednym są Nic dziwnego, że z całego kraju docierają
zgodni: głosy o dużej liczbie ochotników. W 2008 ro-
ku do służby nadterminowej zgłosiło się 8 ty-
nadterminowi sięcy żołnierzy. W 2009 roku w armii miało
już służyć – w ujęciu średniorocznym – 11 ty-
to najlepszy sięcy nadterminowych.
materiał na PRZEPUSTKA
zawodowców
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
Z sondy przeprowadzonej w jednostkach
wynika, że służba nadterminowa cieszy się
powodzeniem także w innych regionach, gdzie
bezrobocie nie jest tak duże, jak na wschodzie
kraju. „Do lutego na nadterminowych przyję-
liśmy 86 żołnierzy. Kolejnych 80 kandydatów
złożyło już wnioski. Czekają na odwieszenie
naboru. Ponad 75 procent żołnierzy wcielenia
z grudnia 2008 zadeklarowało chęć pozostania
w służbie nadterminowej”, przyznaje major
Adam Grell z 1 Brzeskiej Brygady Saperów.
Podobnie jest w 21 Brygadzie Strzelców
datów przerwaliśmy rozmowy kwalifikacyjne.
Gdy tylko dostaniemy limity przyjęć na szere-
gowych zawodowych, zaczniemy powołania
do służby”, twierdzi kapitan Konrad Radek
ze sztabu 21 BSP.
W jednostkach można teraz stawiać bardziej
na jakość niż na ilość kandydatów. „Żołnierze
z poboru mogą zostać nadterminowymi już po
trzech miesiącach służby. W praktyce dzieje
się tak dopiero po pięciu, sześciu miesiącach.
Dowódcy chcą bowiem lepiej poznać żołnie-
rzy. Ci, którzy zdecydują się związać z woj-

DO ZAWODOWSTWA skiem, są jeszcze raz dokładnie oceniani przez

w kim wybierać. O każde stanowisko ubiega
się czterech kandydatów”, potwierdza kapitan
Marcin Gil, rzecznik prasowy brygady.
Nerwówka żołnierzy w koszarach jest jed-
nak uzasadniona. W skali ogólnokrajowej bo-
wiem werbunek ochotników do służby kon-
traktowej zamarł. Szczególnie trudna sytu-
acja powstała w jednostkach, w których więk-
szość stanowią nadal żołnierze z poboru. Tam
skutki braku nadterminowych odczuwają naj-
bardziej. Żołnierzom z kolei trudno zaakcep-
tować tę decyzję po deklaracjach kierownic-
twa ministerstwa obrony, że nadterminowi
będą stanowić zasadnicze źródło kandydatów
do korpusu szeregowych.
Aby przyciągnąć jak najwięcej ochotników
do koszar, szef resortu zdecydował nawet
o obniżeniu kryteriów naboru do służby nad-
terminowej oraz podniesieniu limitu wieku
dla kandydatów do niej. Zmiany zdecydowa-
nie uatrakcyjniły tę służbę. Wielu poboro-
wych i rezerwistów obniżenie kryteriów ode-
brało jako ostatnią szansę na związanie się
z armią na dłużej. Uposażenie 2,5 tysiąca zło-
tych, które w tym roku mają otrzymywać sze-
„Wielu żołnierzy z ostatniego, grudniowe-
go wcielenia 2008 zgłosiło się do armii na
ochotnika. Przez służbę nadterminową chcie-
li zostać żołnierzami zawodowymi”, twierdzi
major Mirosław Mika, oficer wychowawczy
w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej w Świę-
toszowie.
Na razie nie mogą, choć ci mężczyźni
nie są nieudacznikami szukającymi zajęcia
na ciężkie czasy. Są wśród nich osoby
z wyższym wykształceniem i emigranci,
którzy wrócili z saksów za granicą. Dla nich
wstrzymanie naboru do służby nadtermino-
wej byłoby oznaką braku wiarygodności ar-
mii. „Ponad 75 procent żołnierzy dwóch
ostatnich wcieleń zadeklarowało chęć wstą-
pienia do służby nadterminowej. Wszyscy
chcieliby w przyszłości przejść do korpusu
szeregowych zawodowych”, twierdzi kapi-
tan Dariusz Ostrowski ze sztabu 20 Barto-
szyckiej Brygady Zmechanizowanej.
W brygadzie nadal są prowadzone rozmo-
wy z chętnymi do służby kontraktowej oraz
egzaminy. Kiedy nabór zostanie odwieszony,
w co nikt w Bartoszycach nie wątpi, brygada
będzie dysponować bazą danych sprawdzo-
nych kandydatów. „Na rozmowy kwalifika-
cyjne zgłasza się nawet po sto osób”, kapitan
cieszy się z dużej kolejki po mundur. W jego
jednostce najbardziej na nadterminowych
czekają artylerzyści. „Pięćdziesięciu żołnie-
rzy tej służby objęło stanowiska szeregowych
przełożonych. Po zawarciu kontraktu zajmują
stanowiska kierowców, mechaników, radiote-
legrafistów czy ładowniczych czołgów Le-
opard”, chwali system naboru do jednostki
major Mika ze Świętoszowa.
„ZA” I „PRZECIW”
Rozmowy kwalifikacyjne są prowadzone
również w 1 Brygadzie Pancernej w Wesołej.
„Do czasu zawieszenia naboru przyjęliśmy do
tej służby 50 żołnierzy. Ostatnio zgłosiło się
53 kandydatów na nadterminowych. Mamy dla
nich ponad 270 stanowisk. Chętnych nie bra-
kuje”, twierdzi kapitan Henryk Blaszyński,
oficer sekcji wychowawczej 1BPanc.
Nadterminowi, zanim przejdą do korpusu
szeregowych, służą na swoich stanowiskach
jeszcze przez kilka miesięcy. Dla dowódców
pododdziałów, w których etatów szeregowych
zawodowych wciąż jest jak na lekarstwo, to
wygodna sytuacja. Specjaliści tej służby gwa-
rantują bowiem wykonanie zadań. Wielu
z nich niemal do końca waha się z podjęciem
decyzji o wstąpieniu do służby nadtermino-
wej. W koszarach mają szansę na poznanie jej
specyfiki. Dowiadują się, ile nadterminowi za-
rabiają, gdzie śpią, jak długo pracują. Porów-
nują ich przywileje z obowiązkami. „Z 210
żołnierzy służby zasadniczej, którzy powinni
odejść do cywila w 2008 roku, ponad osiem-
dziesięciu pozostało w koszarach. Wielu wy-
brało służbę nadterminową w ostatniej chwi-

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 25

 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
ripostują jej zwolennicy, świadomi różnicy
Krok po kroku w statusie i prawach obu grup żołnierzy. Nad-
terminowi to nadal żołnierze służby zasadni-
Dowódcy w jednym są zgodni: nadterminowi to najlepszy materiał czej, których nie dotyczy – w przeciwieństwie
do zawodowych – 48-godzinny tydzień służby.
na zawodowców. Mogą pracować dłużej bez nadgodzin.

Ż ołnierz rezerwy chcący

pełnić służbę nadtermi-
nową musi złożyć zgłoszenie
– przez wojskowego komen-
danta uzupełnień właściwe-
go ze względu na miejsce po-
bytu stałego (zamieszkania)
lub czasowego trwającego
ponad trzy miesiące – do do-
wódcy jednostki, w której
chciałby służyć. Wzór zgłosze-
nia można pobrać ze strony
internetowej MON (www.wp.
mil.pl, www.mon.gov.pl). Kan-
dydat na nadterminowego
powinien je wypełnić i wraz
z załączonymi dokumentami
(kopia dokumentu potwier-
dzającego wykształcenie, po-
świadczenie o niekaralności
z krajowego rejestru karnego,
dokumenty potwierdzające
kwalifikacje i umiejętności
niezbędne do objęcia stano-
wiska) złożyć u właściwego
Z naszej sondy wynika, że dowódcy w jed-
nym są zgodni: nadterminowi to najlepszy ma-
teriał na zawodowców. Zanim trafią do korpu-
wojskowego komendanta su szeregowych, przechodzą przez sito co-
uzupełnień. Po uzupełnieniu dziennych sprawdzianów, weryfikujących ich
przez komendanta akt o nie- umiejętności i predyspozycje. Dowódcy mają
zbędne dane z ewidencji woj- dostatecznie dużo czasu na ocenę ich wiedzy
skowej, zostaną one przesła- i stosunku do służby. Ponadto przed przej-
ne do dowódcy jednostki, ściem na zawodowstwo, jak wszyscy kandyda-
w której żołnierz zamierza ci do służby zawodowej, odbywają badania le-
pełnić służbę.  karskie. Jeśli orzeczenie komisji będzie nega-
tywne, zostaną w służbie aż do wygaśnięcia
zawartego przez nich kontraktu. Do czasu jego
wygaśnięcia służyć będą także nadterminowi,
którzy odmówią przejścia do służby zawodo-
wej. Planiści w Sztabie Generalnym WP liczą
się z tym, że może być takich żołnierzy od kil-
kuset do nawet dwóch tysięcy.
„Po badaniach i zdaniu egzaminów sprawno-
ściowych ze wszystkimi kandydatami rozma-
wia psycholog. Następnie rozmowy kwalifika-
cyjne prowadzą dowódcy jednostek, do których
nadterminowi mają trafić”, omawia procedury
werbunku kapitan Radek. Mają one wyelimi-
nować z grona kandydatów do służby osoby
z odchyleniami charakterologicznymi czy psy-
chicznymi. Wojsko nie zamierza z tych proce-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

dur zrezygnować, czego chciałaby część nadter-

W 2008 ROKU do służby nadterminowej zgłosiło się 8 tysięcy żołnierzy.
li”, przypomina major Mika. To oni,
jeśli zdecydują się przejść na zawo-
dowstwo, najsilniej wiążą swoją ży-
ciową karierę z armią.
Sceptycy widzą to inaczej. Według
nich, pośpiech, wraz z obniżeniem
wymogów kwalifikacyjnych, niesie
wiele zagrożeń. Przykładem mogą
być kandydaci na nadterminowych,
którzy byli badani przez komisje le-
karskie podczas poboru. Przede
wszystkim pod względem fizycznym
(wielu żołnierzy od orzeczeń komisji
lekarskich skutecznie się później od-
woływało). Ale już nie pod względem
psychicznym. Także weryfikacja nie-
karalności kandydatów ograniczała
się do sprawdzenia w Centralnym Re-
jestrze Skazanych. Nikt nie prowadził
wywiadów środowiskowych. Nie ba-
dał ich predyspozycji oraz motywacji
do służby. Może się zatem zdarzyć, że
żołnierz, zamiast brać lichy żołd, go-
nić na warty i służby, podpisze kon-
trakt z dowódcą, po czym pójdzie na
zwolnienie. Po roku, gdy sytuacja na
cywilnym rynku pracy poprawi się,
odejdzie do cywila. Wojsko straci za- NIEDAWNO
inwestowane w niego pieniądze.
NAJLEPSI NA
ZAWODOWCÓW
Głównym argumentem za zaprze-
staniem werbowania nadterminowych
mają być plany resortu, zgodnie z któ-
rymi wszyscy żołnierze tej służby po-
winni do 2010 roku przejść do korpu-
su szeregowych zawodowych. Po co
zatem powiększać tę służbę, wydawać
pieniądze na uposażenia i szkolenie
kolejnych żołnierzy, skoro wojsko ma
pod dostatkiem kandydatów na szere-
gowych zawodowych z cywila oraz
spośród licznej grupy nadtermino-
wych w służbie? „Kandydatów do tej
służby kontraktowej nigdy za dużo”,
minowych. Niedawno koszary obiegła wiado-
mość o braku stanowisk dla części nadtermino-
wych. Sztabowcy zaprzeczają. „Nie ma takiej
obawy, by kaprale czy starsi szeregowi nadter-
minowi, których jest zdecydowana większość,
musieli obejmować niższe stanowiska od posia-
danego przez nich stopnia. Każdy nadtermino-
wy przejdzie na stanowisko służbowe zaszere-
gowane do takiego stopnia, jaki ma”, zapewnia
generał dywizji Andrzej Wasilewski, szef Za-
rządu Organizacji i Uzupełnień SGWP. Nadal
też lata służby nadterminowej będą wliczane
KOSZARY
OBIEGŁA im do wysługi emerytalnej.
WIADOMOŚĆ Dowiedzieliśmy się też, że w podpisanym
o braku 2 marca 2009 roku przez ministra obrony
stanowisk dla
części
Bogdana Klicha „Planie modernizacji tech-
nadterminowych. nicznej Sił Zbrojnych RP w latach 2009–
Sztabowcy –2010”, będącym „mapą drogową” wykona-
zaprzeczają nia budżetu przyznanego MON, wciąż prio-
rytetowo są traktowane potrzeby związane
z profesjonalizacją sił zbrojnych. A zatem nie
ma powrotu do armii z poboru. Nie skończy-
ła się też rola żołnierzy nadterminowych
w budowaniu armii zawodowej. Wkrótce do-
wiemy się, czy werbunek nadterminowych
oraz „przerabianie” ich na zawodowców wró-
ci do przedkryzysowej normy. Ci żołnierze są
wojsku potrzebni. 
Współpraca: PAULINA GLIŃSKA

26 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009

A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 27

 M I L I T A R I A
MAREK PIELACH
Gadżety
z offsetu
Urządzenia do ogłuszania tłumów i podgrzewania skóry – takie egzotyczne
propozycje znalazły się na liście preferowanych zobowiązań offsetowych.
M
inisterstwo Gospodar-
ki prowadzi listę urzą-
dzeń, które mogą zo-
stać wykonane w ra-
mach offsetu. Zbiera ono preferowane
zobowiązania offsetowe od Minister-
stwa Obrony Narodowej, firm zrzeszo-
nych w grupie Bumar, a także prywat-
nych przedsiębiorstw. Specjalna komi-
sja w resorcie gospodarki ocenia na-
stępnie te zgłoszenia i publikuje w ob-
szernym dokumencie zwanym „zało-
żeniami do oferty offsetowej”. Szcze-
gólnie ciekawa jest lektura założeń do
offsetu związanego z dostawą sprzętu
dla Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakie-
towego Marynarki Wojennej oraz kup-
nem zintegrowanego systemu walki
dla korwety „Gawron”.
W pierwszym dokumencie można
przeczytać, że chcieliśmy uruchomić
w zakładach Dezamet produkcję „no-
woczesnej amunicji kasetowej do moź-
dzierza kalibru 120 milimetrów”. Pro-
blem w tym, że ten rodzaj broni jest
wyjątkowo niehumanitarny. Jeden po-
cisk kasetowy rozsiewa setki niewiel-
kich ładunków wybuchowych na po-
wierzchni równej boisku piłkarskiemu.
Ofiarami wielu z nich są cywile. Dla-
tego w grudniu 2008 roku ponad sto
krajów podpisało konwencję o zakazie
28 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
używania tego rodzaju broni. „Polski
wśród nich nie było”, broni się doktor
habilitowany Hubert Królikowski,
dyrektor Departamentu Programów
Offsetowych Ministerstwa Gospodar-
ki. „To zobowiązanie zgłosiły MON,
zainteresowany zakład i grupa Bumar.
To resort obrony decyduje o potrze-
bach sił zbrojnych. Należy też pamię-
tać, że amunicja kasetowa stosowana
jest nie tylko przeciwko ludziom. To
także element amunicji przeciwpancer-
nej, może być również wykorzystana do
minowania”.
Trochę inne zdanie na ten temat ma
szef resortu gospodarki Waldemar
Pawlak: „Nie ma akceptacji dla broni
kasetowej bez szczegółowej analizy
przedmiotu. Realizacja tych zobowią-
zań offsetowych nie została podjęta
również z powodu dyskusji toczonej na
ten temat na posiedzeniu Komitetu
Umów Offsetowych”.
NA WARIATÓW
I TERRORYSTÓW
Jeszcze więcej kontrowersji budzi
drugi dokument – założenia offsetu
do zintegrowanego systemu walki
w „Gawronie”. Gdańska spółka DGT
zgłosiła tam aż sześć projektów, wśród
których dwa są szczególnie oryginal-
CZY POCZCIWE SOKOŁY nie lepiej
sprawdzają się w odstraszaniu ptaków
z lotnisk niż urządzenia mechaniczne?
ne: „nieodpłatny transfer technologii do pro-
dukcji urządzenia akustycznego dalekiego za-
sięgu służącego do ogłuszania lub obezwład-
niania osób lub tłumu do odległości 100 me-
trów oraz do odstraszania ptaków na lotni-
skach” oraz „nieodpłatny transfer technologii
do produkcji urządzenia podgrzewającego skó-
rę mikrofalami powyżej granicy bólu na odle-
głość około kilometra”. Po co takie urządzenia
naszej armii? A jeśli miałyby być produkowane
na rynki zagraniczne, czy ktoś by je kupował?
Wicepremier Pawlak jest optymistą: „Może-
my mieć przecież do czynienia z jakimś waria-
tem czy terrorystą i wtedy takie urządzenie bę-
dzie jak najbardziej do wykorzystania. Ogląda-
łem kiedyś film na Discovery pokazujący moż-
liwości takich urządzeń. One są bardzo precy-
zyjne, jeśli chodzi o ukierunkowanie i efektyw-
ność. Wywołują bardzo pożądany skutek bez
zabicia człowieka”.
Podobnie rozumuje dyrektor Królikowski:
„Nasze wojsko jeździ przecież na misje. Już nie
raz żołnierze polskich kontyngentów spotykali
się z sytuacją, gdy szedł na nich tłum, a zza ple-
ców tych ludzi strzelano. I wtedy przydatne są
WSZYSTKO takie urządzenia, bo lepiej jest kogoś ogłuszyć
WSKAZUJE albo spowodować u niego chwilowy ból niż go
NA TO, że postrzelić i spowodować nieodwracalne kalec-
dotychczasowy
bilans offsetu
two lub śmierć”.
– 12 umów na Złośliwi twierdzą, że właśnie ze względu na
6,863 miliarda liczne zalety tych urządzeń żaden zagraniczny
dolarów i 1,102 inwestor nie chciał nam przekazać know-how
miliarda euro
– jeszcze długo
do ich produkcji (nie znalazł się też żaden chęt-
pozostanie ny, aby przekazać nam technologię amunicji
aktualny. kasetowej). W firmie DGT o projekcie nikt już
 A R M I A

C O M M E N T
Profesor BOGUSŁAW
SMÓLSKI, dyrektor
Narodowego Centrum
Badań i Rozwoju:

T rudno oceniać, czy urządzenia do ogłu-

szania tłumów i podgrzewania skóry były-
by naszemu wojsku przydatne. Na pierwszy
rzut oka nie, ale przecież rola armii też się
zmienia – coraz częściej pełni ona zadania
uważane kiedyś za typowo policyjne. Dlacze-
go jednak chcieliśmy kupić tę technologię
za granicą? Szczególnie urządzenia do pod-
grzewania skóry mikrofalami nie przekra-
czają możliwości technicznych naszych firm.
Mamy także całkiem niezłą technologię pro-
dukcji amunicji kasetowej. Inną sprawą jest
zasadność inwestowania w tę technologię.
Coraz więcej krajów podpisuje konwencję

FOT. WZŁ NR1

o zakazie stosowania takiej amunicji, więc
i tak nie byłoby gdzie jej sprzedać. Nas powin-
ny interesować produkty, które w razie trud-
ności na rynku krajowym łatwo znajdą zbyt
FOT. JAKUB CZERMIŃSKI

za granicą. Offset może być ważnym uzupeł-

niającym źródłem modernizacji naszej armii. ARTUR GOŁAWSKI

Satelitarna łączność
Powinniśmy pamiętać, że nabywanie tech-
nologii przez transakcję offsetową jest roz-
wiązaniem bardzo niekorzystnym.

zresztą nie pamięta. „To prawda, że zgłaszaliśmy

Dwuletniemu kontraktowi WZŁ nr 1, wartemu 64,4 miliona złotych,
jakieś projekty offsetowe, ale proszę nie pytać
mnie o szczegóły, bo to było dawno – w 2002 al- towarzyszy offset z luksemburskiej firmy Satlynx.
bo 2003 roku. Żaden z nich nie został zrealizo-

wany i w tej chwili temat offsetu w naszej fir-
mie nie istnieje”, wyjaśnia Ewa Stefańska
z DGT. Gdy wymieniam nazwę „Gawron”, za-
uważa: „Chyba nie ma sensu mówić o offsecie
do czegoś, co szybko nie powstanie”.
BEZ SEJFU Z PIENIĘDZMI
Przy obecnej sytuacji budżetowej MON i znie-
chęceniu prywatnych firm większym proble-
mem jest samo przetrwanie naszych zakładów
zbrojeniowych niż szukanie dla nich nowych
technologii. „Kryzys gospodarczy dotyka też
Polskę. O ile wcześniej byliśmy zainteresowani
przede wszystkim transferem technologii i wie-
dzy, aby wspomóc budowę konkurencyjnej go-
spodarki, o tyle w tej sytuacji równie interesują-
ce stają się zobowiązania zakupowe”, przyzna-
je dyrektor Królikowski. „To co robimy, to po-
szukiwania inwestorów i klientów dla naszych
zakładów, bo wbrew temu, co się niektórym
wydaje, w naszym ministerstwie nie ma sejfu
z pieniędzmi z offsetu”.
Kiedyś jednak ten kryzys się skończy i bę-
dziemy musieli znowu się zastanowić, czy urzą-
dzenia do odstraszania ptaków na lotniskach
mają być wizytówką naszej zbrojeniówki. Mo-
że warto jednak postawić na coś innego i za-
ostrzyć procedury dopuszczające projekty na
offsetową „listę życzeń”? Prace nad nową stra-
tegią offsetową mają być zakończone jeszcze
w tym roku.  roku offset wyceniono na 17 milionów euro. cy 180 centymetrów są składane.
W
ojskowe Zakłady Łączności nr 1 Składają się na niego cztery bezpośrednie
w Zegrzu do połowy grudnia te- zobowiązania skierowane do WZŁ nr 1 oraz
go roku powinny dostarczyć woj- jedno pośrednie, którego beneficjentem bę-
sku produkowane przez siebie i zamówione dzie spółka Rockfin z Nowego Tuchomia.
2 grudnia 2008 roku przez Departament Za- Wojskowe zakłady otrzymają: wsparcie fi-
opatrywania Sił Zbrojnych Ministerstwa nansowe na restrukturyzację i modernizację
Obrony Narodowej 23 zestawy mobilnych zakładu, technologie produkcji podstaw do
terminali satelitarnych w wersji przenośno- anten satelitarnych, know-how pozwalające
-przewoźnej (PPTS-1,8). serwisować terminale PPTS-1,8 oraz
Przed wakacjami do jednego ze cztery anteny typu Prodelin 2,4 do
składów materiałowych firma ma Terminale wy- poprawy przepustowości pasma
konane w Zegrzu
dostarczyć 14 terminali, ale kilka z komponentów Satly- nadawczego urządzeń PPTS-1,8.
warunkowo, po potwierdzeniu nxa są używane przez Firma Satlynx zobowiązała się do
przez Departament Zaopatrywa- polski kontyngent zamówienia w Rockfin systemów
nia Sił Zbrojnych MON posiada- w Afganistanie. olejowych i hydraulicznych. Luk-
nia pieniędzy na finalizację zaku- semburczycy mają pięć lat na wy-
pu. Dziewięć pozostałych terminali ma wiązanie się z umowy.
być przekazanych wojsku do grudnia, pod Terminale wykonane wcześniej w Zegrzu
warunkiem, że znajdą się na nie pieniądze. z komponentów Satlynxa są używane przez
Przedstawiciele DZSZ MON przyznają, że polski kontyngent w Afganistanie.
wykonanie całości kontraktu jest zagrożone Każdy zestaw PPTS-1,8 waży około 800
z powodu redukcji budżetu resortu przezna- kilogramów i pozwala nawiązywać łączność
czonego na zakupy sprzętu. satelitarną o przepustowości: SCPC do 2 me-
Dwuletniemu kontraktowi Wojskowych gabitów na sekundę i TDMA do 8 megabitów
Zakładów Łączności nr 1, wartemu 64,4 mi- na sekundę. Wymienne promienniki, będące
liona złotych, towarzyszy offset ze strony częścią zestawów, pozwalają na pracę w pa-
głównego kontrahenta spółki z Zegrza – luk- smach częstotliwości C, X i Ku. W warun-
semburskiej firmy Satlynx, dostawcy anten kach polowych do zasilania terminal potrze-
i podzespołów nadawczo-odbiorczych. buje zespołu prądotwórczego (benzynowego)
W umowie zawartej 22 października 2008 o mocy 4 kilowatów. Czasze anten o średni-


POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 29

 L U D Z I E
ROMAN PRZECISZEWSKI
Romantyczny epilog
Historia jak z filmu. Tyle tylko, że od końca października 2007 roku
pisze ją życie.
U
rząd Stanu Cywilnego
w Gorlicach, 28 marca
2009 roku. Uroczystość
zawarcia związku małżeń-
skiego pomiędzy Mashalem Padshą,
byłym oficerem armii afgańskiej,
i Mariolą Koszyk, byłą rehabilitant-
ką w Centrum Szkoleniowo-Rehabili-
tacyjnym imienia Ojca Pio w Stró-
żach, jest skromna. Uczestniczą w niej
najbliżsi panny młodej, są też przed-
stawiciele wojska.
„To nieplanowany, miłosny epilog
mojej drugiej zmiany w Afganistanie”,
potwierdza generał brygady Jerzy
Biziewski, były dowódca Polskiego
Kontyngentu Wojskowego w operacji
ISAF. Teraz dowodzi 1 Brygadą Pan-
cerną w Wesołej i przygotowuje ją do
siódmej zmiany w Afganistanie.
Historia jak z filmu. Tyle tylko, że
od końca października 2007 roku pi-
30 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
sze ją żołnierskie życie. Zatem: to był
normalny patrol, jeden z wielu. Odby-
wał się we wschodnim Afganistanie,
w pobliżu miejscowości Zormat. Wy-
jechali jak zwykle – rano, zgodnie
z wcześniej ustaloną marszrutą.
W tym wozie był polski kapitan
i afgański komandos, podporucznik
z pododdziału rozpoznawczego. Obaj
młodzi, energiczni, pełni pomysłów
na życie, dopiero na starcie wojskowej
kariery. I właśnie wtedy, ostatniego
dnia października stało się najgorsze.
„Dostałem informację, że wpadli na
minę i już siedziałem w samochodzie.
Jechałem do szpitala wojskowego
w Bagram, gdzie przetransportowano
obu oficerów. Usłyszałem, że cierpieli
z bólu, więc dano im morfinę. Byli
nieprzytomni, nic do nich nie dociera-
ło”, relacjonuje generał Biziewski.
Obie nogi Afgańczyka były w fatal-
nym stanie. Prześwietlenie wykazało liczne
złamania, w większości z przemieszczeniem
kości. Pierwszy wniosek konsylium był drama-
tyczny: trzeba amputować. Drugi wnosił cień
nadziei: lekarze postanowili poskładać kości.
Amerykanie przeprowadzili trudną, wielogo-
MARIOLA dzinną operację. Zrobili co mogli. Po zabiegu
KOSZYK: „Bardzo
za nim tęsknię.
podporucznik Mashal Padsha miał w nogach
Chcę, by wrócił. kilkadziesiąt metalowych śrub i zespoleń.
To dobry, czuły,
inteligentny STRÓŻE IDĄ Z POMOCĄ
i troskliwy
mężczyzna”.
„Zna pan tę wypowiedź generała Biziew-
skiego?”, pyta Zygmunt Fryczek, dyrektor
Centrum Szkoleniowo-Rehabilitacyjnego
imienia Ojca Pio w Stróżach i nie czekając na
odpowiedź, czyta z gazety: „Wskazane byłoby
utworzenie w Polsce wojskowego ośrodka re-
habilitacyjnego, w którym mogliby być lecze-
ni ranni żołnierze afgańscy, nasi sojusznicy
w operacji ISAF”.
Generał Biziewski uzupełnia: „Do tej wypo-
wiedzi zmusił mnie los Afgańczyka. O ile nasze-

go oficera przewieziono na dalsze leczenie do
bazy w Ramstein, o tyle podporucznik Mashal
wkrótce został wypisany z amerykańskiego szpi-
tala i pozostawiony sam sobie. Po kilku tygo-
dniach dostałem informację, że jego stan znacz-
nie się pogorszył i jeżeli nie otrzyma fachowej
pomocy rehabilitantów, to czeka go kalectwo”.
Dyrektor Fryczek kontynuuje: „O sprawie
Mashala Padshy dowiedział się senator Sta-
nisław Kogut. To właśnie on założył Fundację
Pomocy Osobom Niepełnosprawnym w Stró-
żach, która wybudowała miejscowe Centrum.
«Bierzemy Afgańczyka na rehabilitację», za-
decydował senator. Podporucznik Padsha
– ubrany po cywilnemu – w Stróżach «zamel-
dował się» 10 stycznia 2008 roku”.
„Nie było z nim najlepiej. W jego nogach
stwierdziliśmy zanik mięśni. Przed rozpoczę-
ciem rehabilitacji trzeba było najpierw zdjąć
szwy i powyjmować wszystkie metalowe ze-
spolenia”, Zbigniew Fryczek tłumaczy, dla-
czego od razu założono, że pobyt Afgańczyka
w Stróżach potrwa kilka miesięcy. Na konto
Fundacji niebawem wpłynęło 20 tysięcy zło-
tych. Taki był efekt zbiórki w Polskim Kontyn-
gencie Wojskowym oraz licytacji przedmiotów,
które przekazało Dowództwo Operacyjne.
„Cieszę się, że trafiłem do waszego kraju.
Cieszę się, że mam tu tak doskonałą opiekę le-
karską”, równo rok temu podporucznik Ma-
shal Padsha mówił „Polsce Zbrojnej”. Przy
okazji chwalił się coraz lepszą znajomością
polskiego. Całkiem nieźle wychodziło mu
A R M I A
FOT. MON
„dzień dobry”, „cześć”, „dziękuję”, „herbata”
i „Mariola, Mariolka”.
„Chyba tak musiało być”, śmieje się pani
Koszyk, ładna, wysoka blondynka. Szczęśli-
wa, ale też niepewna tego, co przyniesie czas.
Uśmiechnięta, lecz jednocześnie jeszcze nie
do końca wierząca, że wszystko ułoży się po
myśli. Ich myśli.
Ale po kolei: jest czerwiec 2008 roku. Reha-
bilitacja Mashala daje nadspodziewane rezulta-
ty. „Ma sto procent sprawności w jednej nodze
i sześćdziesiąt–siedemdziesiąt w drugiej”, infor-
muje dyrektor Fryczek. Obok stoi Mariola
Koszyk. Tego samego dnia – dzięki PKW
w Afganistanie i senatorowi Kogutowi – na
wypoczynek do Stróż przyjeżdżają Omid,
Naser, Roky, Tomajin, Ramin i Zafar z siero-
cińca w Charikar. Razem z grupą afgańskich
sierot przychodzi jednak rozkaz z Kabulu: pod-
porucznik Padsha ma zameldować się w kraju.
Niezwłocznie.
„Bardzo za nim tęsknię. Chcę, by wrócił.
To dobry, czuły, inteligentny i troskliwy męż-
czyzna. Zdobył też sympatię moich rodziców.
On marzy, by zostać w Polsce na zawsze i tu
założyć rodzinę”, po paru tygodniach mówi
Mariola Koszyk.
PAN GENERAŁ, POMÓŻ!
„Zaraz po tym, gdy Mashal wrócił do Ka-
bulu, pani Koszyk pożegnała się z naszym
Centrum. Słyszałem też, że on został zwolnio-
ny z afgańskiej armii, a ona pracuje teraz w in-
C O M M E N T
Generał brygady
JERZY BIZIEWSKI,
dowódca 1 Brygady
Pancernej w Wesołej:
C hciałbym skorzystać z pomocy tego
chłopaka w czasie przygotowań do
siódmej zmiany PKW w ISAF, którą bę-
dzie tworzyć moja brygada. Mashal ma
przecież wiedzę nie lektorską, nie uni-
wersytecką, ale życiową, zna wszystkie
aspekty geograficzno-socjalno-kulturo-
we naszego przyszłego rejonu działań.
Poza tym jest byłym wojskowym, pełnił
służbę w rozpoznaniu. Na pewno może
nam podpowiedzieć, jak widzi przeciw-
nika, jak go przechytrzyć, jakie i gdzie
stosować taktyki. Dla dowódcy PKW
lub dla dowódcy grupy bojowej może
być skarbem”.
Do Polski – z wizą
turystyczną – Mashal
Padsha dotarł przez
Pakistan i Austrię
nym ośrodku rehabilitacyjnym i robi wszyst-
ko, by być z tym chłopakiem. Ale czy to się jej
uda?”, wątpi dyrektor Fryczek.
Mariola Koszyk potwierdza: rzeczywiście
robi wszystko, by znowu być z Mashalem.
Wysłała mu zaproszenie do Polski, jednak to
chyba za mało.
„Nie chcą mi dać polskiej wizy”, telefonicznie
informuje Mashal. Sprawę nagłaśnia jedna z ga-
zet i zamieszcza podpowiedź Ministerstwa
Spraw Zagranicznych: niech Afgańczyk wyje-
dzie do jednego z sąsiednich państw i tam stara
się o polską wizę. Mariola telefonuje do
Mashala i prosi, żeby spróbował. Ten przez zie-
loną granicę udaje się do Pakistanu i dociera do
polskiej placówki w Islamabadzie. Niestety, zo-
staje odprawiony z kwitkiem, nikt nie chce z nim
rozmawiać. Jest przecież Afgańczykiem i tylko
w Kabulu może wystąpić o wizę do Polski.
„Dzwonił do mnie kilka razy. Raz właśnie
z Islamabadu. «Pan generał, pomóż» – usłysza-
łem w słuchawce. Czułem, że ten chłopak jest
zdesperowany i że muszę go jakoś wesprzeć”,
mówi generał Biziewski. „Skontaktowałem się
z dowódcą Polskiego Kontyngentu Wojskowe-
go. Ten chłopak z nami współdziałał, powinni-
śmy podać mu rękę. Wstawmy się za nim w na-
szej ambasadzie”, zaproponowałem.
Wstawili się. Do Polski – z wizą turystyczną
– Mashal Padsha dotarł przez Pakistan i Au-
strię. „Wiza ważna jest tylko trzy miesiące, dla-
tego zdecydowaliśmy się na zawarcie związku
małżeńskiego”, przyznają oboje. 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 31
 G E N E R A L N Y
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
BOGUSŁAW SAMOL
Czas planistów
Kryzys ekonomiczny dotknął siły zbrojne w fazie
istotnych przemian i planowania rozwoju armii
na kolejne dziesięciolecie.
O
trudnościach budżeto-
wych MON w poprzed-
nim i bieżącym roku po-
wiedziano już prawie
wszystko. Temat ten zajmował waż-
ne miejsce w mediach, wypowiadało
się nań wielu ekspertów do spraw
bezpieczeństwa, specjalistów w dzie-
dzinie wojskowości i analityków eko-
nomicznych. Teraz, kiedy gorące
dyskusje zaczynają tracić na sile,
nadszedł czas na chłodną, pozbawio-
ną emocji ocenę „stanu posiadania”
i podjęcie możliwie najlepszych
w tych trudnych uwarunkowaniach
decyzji na przyszłość.
ZACISKANIE PASA
Kryzys ekonomiczny dotknął siły
zbrojne w fazie istotnych przemian
i projektowania ich rozwoju na kolej-
ne dziesięciolecie. Skala realnych
ograniczeń (około 20 procent bu-
dżetu MON) sprawia, że niedofi-
nansowanie staje się odczuwalne
niemal w każdym obszarze funkcjo-
nowania. Świadczą o tym napływa-
jące do Sztabu Generalnego WP
meldunki o trudnościach z zaspoko-
jeniem bieżących, często podstawo-
wych potrzeb jednostek wojsko-
32 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
P U N K T
wych. Jest to skutek wdrożenia nie-
zbędnego programu oszczędnościo-
wego, który wymusza w bieżącym
roku zaciskanie pasa. Pamiętajmy
jednak, że tożsame ograniczenia do-
tyczą praktycznie wszystkich sfer
działalności państwa i trudno się
spodziewać, by MON uzyskało
uprzywilejowaną pozycję w budże-
towych rozgrywkach.
Konkurencyjne cele budżetowe:
opieka zdrowotna, edukacja, pomoc
socjalna dla najuboższych, są prze-
cież z obywatelskiego punktu wi-
dzenia równie ważne. Nie miejmy
też złudzeń – problemy nie skończą
się wraz z nadejściem kolejnego ro-
ku budżetowego. Nawet jeżeli nie
dojdzie do zmiany ustawy o przebu-
dowie i modernizacji technicznej
oraz finansowaniu sił zbrojnych
(gwarantującej stały, wynoszący
1,95 procent, udział wydatków
obronnych w PKB roku poprzednie-
go), to wartości wskaźników makro-
ekonomicznych uległy na tyle dużej
korekcie, że musi to przełożyć się
na weryfikację wcześniej przygoto-
wanych planów. Jak w takim razie
podejść do planowania moderniza-
cji technicznej drugiego, poza pro-
W I D Z E N I A
fesjonalizacją, filaru jakościowej transfor-
macji sił zbrojnych?
ZMIANA
„ROZKŁADU JAZDY”
2 marca 2009 roku minister obrony naro-
dowej podpisał „Plan modernizacji technicz-
nej SZRP w latach 2009–2010”, który miał
tworzyć podwaliny planowania w per-
spektywie do 2018 roku. Dokument
Modernizacja był przygotowywany w Sztabie Ge-
techniczna neralnym WP od ponad roku, jed-
stała się źródłem
zasadniczych nak ze względu na uwarunkowa-
korekt nia budżetowe jego pierwotna
budżetowych. wersja została znacząco zweryfi-
kowana. Objęcie pewną ochroną
procesu profesjonalizacji armii i funk-
cjonowania polskich kontyngentów wojsko-
wych sprawiło, że to właśnie modernizacja
techniczna stała się źródłem zasadniczych
korekt budżetowych.
Nie jest tajemnicą, że z tego powodu moż-
liwość realizacji wielu programów zbrojenio-
wych musiała zostać ponownie rozpatrzona
i w konsekwencji część przedsięwzięć czaso-
wo wstrzymano, rozłożono w czasie lub ogra-
niczono rzeczowo. Dzięki przyjętej kilka lat
temu zasadzie, że programy modernizacyjne
należy realizować w cyklach wieloletnich
z zapewnieniem ich kontynuacji w kolejnych
okresach planistycznych, siły zbrojne konse-
kwentnie rozwijają zdolności operacyjne
i podnoszą potencjał bojowy. Niedofinanso-
wanie budżetu w 2009 roku nie jest w stanie
MOŻLIWOŚĆ zatrzymać „pociągu” przemian moderniza-
REALIZACJI cyjnych, zmierzającego po jasno zdefiniowa-
wielu programów
zbrojeniowych
nej drodze wiodącej do celu, którym jest
musiała zostać stworzenie nowoczesnej, profesjonalnej, do-
ponownie brze wyposażonej i wyszkolonej armii.
rozpatrzona Zapewne jeszcze wielokrotnie przyjdzie
i w konsekwencji
część
nam zmieniać „rozkład jazdy”, jednak nie
przedsięwzięć będzie to oznaczało odstąpienia od raz
czasowo przyjętych kierunków modernizacyjnych
wstrzymano, i rezygnacji z dotychczas uruchomionych
rozłożono
w czasie
przedsięwzięć. Nadal więc planujemy roz-
lub ograniczono poczęcie w latach 2009–2018 nowych pro-
rzeczowo. gramów, które będą stanowiły naturalną
kontynuację założeń przyjętych w wymia-
rze strategicznym. 
WIZYTÓWKA
Generał dywizji
BOGUSŁAW SAMOL
Od 2007 roku szef Zarzą-
du Planowania Rzeczowe-
go P-8 SG WP. W latach 2004–2005 pełnił
służbę na stanowisku zastępcy szefa Gene-
ralnego Zarządu Rozpoznania Wojskowego
P-2. Absolwent Narodowego Uniwersytetu
Obrony Stanów Zjednoczonych w Waszyng-
tonie (2005–2006), a w roku 2004 słu-
chacz Akademii Obrony NATO w Rzymie.

KRZYSZTOF WILEWSKI
Nocne łowy
Pilotów śmigłowców Mi-24 podczas lotu z użyciem noktowizji
obowiązuje zasada: im niżej lecisz, tym wolniej.
W
czasie ćwiczeń „Ana-
konda ’06” po raz
pierwszy wykonywano
strzelania z maszyn
W-3W Sokół, pilotowanych przy użyciu
gogli noktowizji PNL-3. Pułkownik
Adam Trzeciak, obecny dowódca
49 Pułku Śmigłowców Bojowych
z Pruszcza Gdańskiego, a wtedy koor-
dynator lotnictwa Wojsk Lądowych
tak relacjonował to wydarzenie: „Po
doświadczeniach, które zdobyliśmy
ubiegłej nocy, sądzimy, że latanie w no-
cy z wykorzystaniem noktowizorów
jest przyszłością lotnictwa śmigłowco-
wego”. Pułkownik zapowiedział wów-
czas, że do użycia gogli zostaną stop-
niowo przystosowane wszystkie śmi-
głowce naszej armii, w tym Mi-24 oraz
Mi-17.
Dowództwo Wojsk Lądowych do-
trzymało słowa. W 2007 roku „opto-
elektroniczne oczy” dostali piloci Soko-
łów w Samodzielnej Grupie Powietrz-
no-Szturmowej polskiego kontyngentu
w Iraku. Rok później szkolenie zaczęły
załogi Mi-24. Z perspektywy całych sił
zbrojnych można potraktować powyż-
sze informacje jako ciekawostki moder-
A R M I A
nizacyjne. Jednak dla personelu pułków
śmigłowców bojowych – 56 z Inowro-
cławia i 49 z Pruszcza Gdańskiego, loty
w goglach to coś więcej niż nowinka
techniczna. To zmiana aspektów tak-
tycznych i technicznych latania.
IRACKA LEKCJA
Piloci z Inowrocławia i Pruszcza
Gdańskiego początku dekady nie BEZ NOKTOWIZJI
nasze śmigłowce
wspominają najlepiej. Wprawdzie nie mogą latać
przez jakiś czas modna była na Cyta- w nocy niżej niż
deli koncepcja rozbudowy wojsk ae- 150 metrów nad wiedzialności”, komentuje pilot z Inowrocławia.
romobilnych, ale skończyło się na am- ziemią. Z nią, po
spełnieniu
bitnych planach kilku generałów i za- odpowiednich
miast o rozwoju, coraz głośniej mówi- warunków,
ło się o likwidacji jednego z pułków. pilot może zejść atakować nasze konwoje, gdy one były w po-
nawet na pułap
Piloci, z którymi rozmawialiśmy, nie- 15–20 metrów.
chętnie wracają do tego tematu.
„Pamiętam doskonale anegdotę,
która krążyła wtedy po jednostce”,
opowiada pilot z Pruszcza Gdańskie-
go. „Mniej więcej pół roku przed roz-
poczęciem naszej tury w Iraku na jed-
nej z odpraw w Dowództwie Wojsk
Lądowych analizowano, ile kosztują
poszczególne jednostki. Na dwóch
pierwszych miejscach figurowały puł-
ki śmigłowców bojowych. Któryś
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
z uczestniczących w odprawie oficerów miał
zaproponować wtedy, by zlikwidować jeden
z nich. Argumentował, że w ten sposób oszczę-
dzi się masę pieniędzy, a armii nie są potrzeb-
ne dwa pułki śmigłowców”. Według niego
punktem zwrotnym w losach pułków była mi-
sja w Iraku. Polskie śmigłowce, które wysłano
tam trochę „na wszelki wypadek”, okazały się
najbezpieczniejszym środkiem transportu
i najlepszym wsparciem ogniowym. „Bez śmi-
głowców bojowych nie poradzilibyśmy sobie
z utrzymaniem porządku w naszej strefie odpo-
Potwierdzają to żołnierze, o których bezpieczeń-
stwo dbali lotnicy: „Mi-24 zapewniały nam ta-
ką siłę ognia, że tylko szaleńcy decydowali się
bliżu”, wspomina jeden z misjonarzy.
Trudno zweryfikować opinię lotników, że
przed rozpoczęciem misji w Iraku rzeczywi-
ście rozważano likwidację 56 lub 49 pśb. Trze-
ba się jednak zgodzić z nimi, że wyprawa nad
Eufrat zmieniła poglądy na użyteczność ope-
racyjną obu jednostek. Nie tylko przypomnia-
ła znaczenie i rolę śmigłowców, ale dała rów-
nież argumenty pilotom, którzy od dawana
przekonywali, że Wojska Lądowe muszą mieć
wiropłaty mogące latać na niskich wysoko-
ściach w dzień i w nocy. Decyzja o zakupie
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 33
 L O T N I C T W O
gogli noktowizyjnych zapadła i jesie-
nią 2006 roku na poligonie w Draw-
sku Pomorskim (podczas ćwiczeń
„Anakonda ’06”). Załogi Sokołów
wykonały pierwsze nocne strzelania
przy użyciu gogli.
INNY ŚWIAT
Kapitan pilot Paweł Buczyński,
dowódca klucza Mi-24 z 49 Pułku
Śmigłowców Bojowych, ma już około
200 godzin nocnego nalotu. Doskona-
le pamięta swój pierwszy lot w go-
glach: „W takich lotach bywają mo-
menty, kiedy jedynie przyrządy nawi-
gacyjne mówią nam, w jakim kierun-
ku lecimy. Gdy używamy gogli,
wzrok bardzo często ulega złudze-
niom, szczególnie w ocenie odległo-
ści. Jeżeli ktoś chce sobie wyobrazić,
jak to jest latać w nocy przy użyciu
noktowizji, niech wspomni, co czuł,
34 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
gdy jechał samochodem poza mia-
stem po zmierzchu i nagle zza zakrętu
wyjechał jasno oświetlony tir. Ośle-
pieni nie wiemy, gdzie jesteśmy, nie
potrafimy prawidłowo ocenić odle-
głości”, wyjaśniał. Kapitan przyznaje
jednak, że wyposażenie w gogle pilo-
tów śmigłowców to kamień milowy
w historii polskiego lotnictwa. „Mając
do dyspozycji te urządzenia, możemy
latać w nocy na takich wysokościach
jak w dzień, czyli nisko. Dla bojowego
śmigłowca może to być decydujące
o powodzeniu lub porażce, dla pilota
o życiu lub śmierci”, przekonuje.
Bez noktowizji nasze śmigłowce nie
mogą latać w nocy niżej niż 150 me-
trów nad ziemią. Z nią, po spełnieniu
odpowiednich warunków, pilot może
zejść nawet na pułap 15–20 metrów.
Oczywiście nie zawsze i nie wszędzie.
Piloci wyjaśniają, że im niżej lecą śmi-
głowce, tym wolniej. W praktyce, gdy Mi-24
zniży się na wysokość 30–50 metrów, to na
liczniku może mieć maksymalnie 70 kilome-
trów na godzinę. „Dlatego loty na niskich wy-
sokościach można nazwać przemieszczaniem
się w powietrzu”, śmieje się kapitan Buczyński.
Na poważnie dodaje, że przepisy dopuszczają,
aby Mi-24 zeszły jeszcze niżej. „Na podejściu
do celu na terenie, który albo bardzo dobrze
znamy, albo jesteśmy pewni, że jest bezpieczny,
możemy wykonywać lot profilowany nawet na
15 metrach. Ale wtedy możemy przemieszczać
się jedynie z prędkością 20–30 kilometrów na
godzinę”, wyjaśnia.
Dowódca 1 Eskadry Śmigłowców Szturmo-
wych z 49 pśb, podpułkownik pilot Jerzy
WOJSKA Żabierek, dowodził eskadrą śmigłowców
LĄDOWE muszą w Iraku, gdy dotarły tam pierwsze wyposażo-
mieć wiropłaty ne w noktowizję Sokoły. Wie więc doskonale,
mogące latać
na niskich
że loty w goglach, szczególnie te na niewiel-
wysokościach kich wysokościach, wymagają od pilota umie-
w dzień i w nocy. jętności i skupienia. „Piloci muszą być przez
 A R M I A

PNL-3 – lotnicze
gogle noktowizyjne
PRODUCENT
– Przemysłowe Centrum Optyki SA
DANE TECHNICZNE:
 Typ wzmacniacza obrazu – XD4/XR5
 Powiększenie – razy jeden
 Pole widzenia – 40 stopni
 Ruch dioptryjny (korekta wad widzenia)
– od minus 6 dioptrii do plus 2 dioptrii
 Zasilanie – sieć pokładowa
(od 2,7 V do 3,6 V) lub baterie AA 3,6 V
 Waga – 885 gramów (z uchwytem
i zasilaczem)

Najwyższy stopień
Loty w goglach wymagają niezwykłego kunsztu.

J eżeli loty w goglach po-

równać do szczebli eduka-
cji, to są one dla pilotów
śmigłowców bojowych stu-
diami doktoranckimi. Wyma-
gają najwyższego kunsztu
i perfekcyjnego opanowania
pilotażu.
Nie każdy pilot ma predyspo-
zycje do tego, by latać w go-
glach, nie każdy jest w sta-
nie wystarczająco dobrze
opanować poszczególne ele-
menty nocnych misji. Dlate-
go należy podziwiać tych,
którzy to zrobili. Osiągnęli
w swoim fachu najwyższy
stopień wtajemniczenia. 

i liczbę wylatanych godzin) powrót do szkol- glach to za mało. Prawie wszyscy szlifują po-
nej ławki. To, jakie osiągali postępy w nauce szczególne elementy podczas dodatkowych
latania w ciemnościach, było wprost propor- godzin treningu. „Lepiej uczyć się dłużej niż
cjonalne do talentu i doświadczenia. Ale wszy- przejąć stery i popełnić błąd”, mówi z powagą
scy musieli zacząć od tego samego – lotów pilot z Pruszcza Gdańskiego.
w dzień wyłącznie przy użyciu przyrządów
pokładowych, gdy okna w kabinie zasłonięte CHWILE SMUTKU
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

cały czas skoncentrowani na analizie tego, co
widzą przez gogle. To nie jest tak, że dzięki
nim widzi się tak jak w dzień. Owszem, moż-
na zobaczyć przeszkody czy ruch na ziemi, ale
nie widać dokładnie kolorów i wszystko jest
płaskie, dwuwymiarowe”.
Kapitan pilot Adam Guzik z 56 Pułku Śmi-
głowców Bojowych, który ma na koncie po-
nad dwieście godzin lotów w goglach, twier-
dzi, że latając z użyciem noktowizji, trzeba
uważać na wszystko. „Pilot musi cały czas
kontrolować przednią półsferę, bo wystarczy
chwila nieuwagi i na czas nie dostrzeże prze-
szkody”, wyjaśnia, dodając, że szczególnie
niebezpieczne są linie wysokiego napięcia.
Przewodów po zmroku nie widać i gdy pilot
na czas nie dostrzeże słupów energetycznych,
może dojść do tragedii.
LEKCJA LATANIA
Wprowadzenie gogli oznaczało dla pilotów
(bez względu na poziom ich wyszkolenia
są kotarami. Etap IFR – Instrument Flight Ru- Błędy zdarzają się nawet najlepszym. Śro-
les – jak nazywa się takie latanie, zaczyna się dowisko lotników pogrążyło się w smutku,
od opanowania lotu po okręgu, później ćwiczy kiedy 27 lutego około godziny 22 podczas
się lot do wyznaczonej strefy przygotowań do misji w Afgani-
i lądowiska. Dzienne szkolenie Wyposażenie stanie w okolicy Torunia rozbił się
kończy to, co najtrudniejsze: śmigłowiec Mi-24D z 49 pśb.
wykonywanie zadań na małych w gogle pilotów W katastrofie śmierć poniósł po-
wysokościach. śmigłowców rucznik pilot Robert Wagner,
Następny etap nauki IFR ma to kamień milowy a pierwszy pilot i technik pokła-
miejsce nocą i kończy się przed dowy zostali ranni. Początkowe
przystąpieniem do lotów profi- w historii polskiego informacje, że ćwiczący strzela-
lowanych i koszących. Piloci lotnictwa nia przy użyciu noktowizji śmi-
nie mogą bowiem latać po głowiec nagle spadł z około 200
zmroku bez użycia noktowizji poniżej 150 me- metrów na ziemię, dzień po wypadku zdemen-
trów. Dopiero po zaliczeniu dziennych i noc- tował minister obrony Bogdan Klich. „Donie-
nych lotów w IFR (na każdy z tych etapów sienia o tym, jakoby w pewnym momencie
przeznaczono 20 godzin pilotażu) piloci po z wysokości 200 metrów śmigłowiec po prostu
raz pierwszy zakładają gogle. „To wtedy za- runął, nie znajdują potwierdzenia w materiale
czyna się prawdziwa szkoła nocnego latania, filmowym”, wyjaśnił, dodając, iż wszystko
bo widzimy, co dzieje się na zewnątrz śmi- wskazuje na to, że śmigłowiec w ostatniej fa-
głowca: trasę, cele, przeszkody”, wyjaśnia je- zie leciał lotem koszącym, tuż nad wierzchoł-
den z pilotów. kami drzew. Według ekspertów, taki przebieg
Nauka latania w goglach przebiega podob- feralnego lotu, gdy pilot nie meldował o pro-
nie jak dzienny IFR. Zaczyna się od podstaw, blemach technicznych z maszyną, sugeruje, że
by skończyć na najtrudniejszych elementach w którymś momencie jeden z pilotów popełnił
– lotach koszących i profilowych. Piloci przy- błąd. Na razie to tylko podejrzenie. Ostatecz-
znają, że przewidziane w programie szkolenia nie przyczyny katastrofy wyjaśni Komisja
20 godzin wystarcza na naukę IFR (w dzień Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa
i w nocy), ale na opanowanie pilotażu w go- Państwowego. 

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
Spokojnie jak na wojnie
P
olskim żołnierzom przy-
szło bronić swego życia,
ale i decydować o życiu
innych wiele lat po
II wojnie, gdy nasz kraj
przyłączył się do operacji w Iraku.
Wkrótce potem przystąpiliśmy do
działań NATO w Afganistanie. Obie
te misje w założeniu były odpowie-
dzią na działania terrorystów albo pre-
wencyjnym aktem samoobrony. Obie
od początku bardziej przypominały
wojnę niż działania w ramach misji
pokojowej. Polska, podobnie jak wie-
le innych państw wysyłających żoł-
nierzy do udziału w tych operacjach,
dba o to, aby mieli oni możliwie naj-
lepszy sprzęt, pojazdy, uzbrojenie, go-
dziwe warunki socjalne.
Ważne, aby decydując się na udział
w takich „wojennych” operacjach, za-
dbać o odpowiednie rozwiązania
prawne dotyczące żołnierzy. Prawo
międzynarodowe, choć dość wszech-
stronnie zajmuje się terroryzmem, to
jednak wiele pytań pozostawia bez
odpowiedzi. Na przykład, czy przy-
sługujące państwom prawo do samo-
obrony może mieć zastosowanie wo-
bec sprawców ataków terrorystycz-
nych? Czy dopuszczalna jest samo-
obrona poza granicami jakiegoś pań-
stwa wobec zamachu dokonanego na
jego obywateli? Czy państwa, powo-
łując się na zagrożenie atakami terro-
rystycznymi, mają prawo do uprze-
dzającej samoobrony?
Każdy członek misji musi respek-
tować zasady prawne obowiązujące
w państwie, na którego terenie od-
bywa się operacja. Jednak pod-
36 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
W samo sedno
Nie da się działać na wojnie
z zastosowaniem pokojowego prawa.
stawowym prawem dla każdego żoł-
nierza jest to, które obowiązuje w je-
go kraju, oraz tak zwane ROE (Rules
of Engagement) tworzone oddzielnie
dla poszczególnych misji. Wątpliwo-
ści, które pojawiają się w wielu kra-
jach, dotyczą przede wszystkim zasad
użycia broni.
Terroryzm jest działaniem
bezprawnym, jednak jego
zwalczanie musi odbywać
się w zgodzie z prawem
Żołnierzy NATO czekają bardziej
aktywne działania w operacji ISAF.
Jak na przykład ocenić w świetle obo-
wiązującego prawa działanie snajpe-
ra, który strzela z dużej odległości do
często nie do końca rozpoznanego ce-
lu? Czy strzelać bez
ostrzeżenia do niezna-
nej ciężarówki zbliża-
jącej się szybko do obo-
zu? Nie? A jeżeli jest
wypełniona trotylem,
a kierowca to ter-
rorysta samo-
bójca? Tak?
A jeżeli w środku są niewinni ludzie, a kie-
rowca się pomylił? Takich wątpliwości żołnie-
rze na misjach przeżywają wiele.
Prawo międzynarodowe przewiduje bardzo
ostre formy reakcji w przypadku zamachu,
łącznie z porwaniami terrorystów i zabija-
niem ich oraz zbrojnymi atakami na ich bazy.
Przewiduje się zatrzymania osób podejrza-
nych o prowadzenie działalności terrorystycz-
nej. Prawo wielu państw, w tym Polski, od-
biega od tych norm.
Problem dotyczy także metod specjalnych
stosowanych przez wywiad i kontrwywiad
w „wojennych” operacjach. Stosowanie pod-
słuchów, podglądów, pełna kontrola operacyj-
na terrorystów i osób podejrzanych o współpra-
cę z nimi powinny się odbywać według spe-
cjalnych, uproszczonych zasad. Służby specjal-
ne są na pierwszej linii w walce z terroryzmem
i ich działanie powinno być uregulowane pod
względem prawnym w oddzielny sposób, od-
powiednio do terrorystycznych zagrożeń. Po-
kój to pokój, a wojna to wojna. Nie da się
działać na wojnie z zastosowaniem pokojo-
wego prawa. 
FOT. WWW.SXC.HU
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
DOMINIK JANKOWSKI
zajmuje się stosunkami
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

międzynarodowymi
i polityką
bezpieczeństwa Polski

Atomowy
plan Obamy
Wybór Baracka Obamy na urząd prezydenta USA
ponownie obudził nadzieje na światowe rozbrojenie atomowe.
FOT. US NAVY

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 37

 B R O Ń
PODZIEMNY SILOS rakiet
balistycznych na terenie
bazy sił powietrznych USA
Vandenberg w Kalifornii
Atomowy plan Obamy
K
iedy w 1985 roku przy-
znano Pokojową Nagrodę
Nobla organizacji Leka-
rze Przeciw Wojnie Nu-
klearnej, a rok później Ronald Reagan
i Michaił Gorbaczow uścisnęli sobie
dłonie na szczycie w Reykjaviku, wy-
dawało się, że światowe nuklearne roz-
brojenie stanie się ostatnim akordem
zimnej wojny. Amerykańsko-radziecki
traktat INF (Treaty on Intermediate
Range Nuclear Forces), dotyczący cał-
kowitej likwidacji pocisków rakieto-
wych średniego i pośredniego zasięgu
oraz zakazu ich produkcji, przechowy-
wania i używania, stał się pierwszym
milowym krokiem w stronę znaczącej
redukcji arsenałów broni atomowej.
Po likwidacji „żelaznej kurtyny”
nastąpił wielki powrót tematyki roz-
38 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
N U K L E A R N A
brojenia nuklearnego, o której szero-
ko dyskutowano już od ponad pół
wieku, kiedy to w 1957 roku na fo-
rum ONZ zaproponowano słynny
plan Rapackiego, zakładający utwo-
rzenie strefy bezatomowej w Europie CHINY,
Środkowej. PAKISTAN I IRAN
sprzeciwiają się
w ostatnich
OPCJA ZEROWA latach
Pod koniec lat dziewięćdziesiątych kontynuowaniu
kwestie rozbrojenia zeszły na dalszy negocjacji
dotyczących
plan, światowe media zaś i decydenci traktatu
skoncentrowali się na problematyce ograniczającego Ochrzczeni mianem „czterech jeźdźców
ochrony klimatu. Z początku wydawa- produkcję
ło się, że porozumienie między global- i użycie
materiałów
nymi potęgami będzie w tej materii rozszczepialnych. dze kompromisu i trzeba ją realizować etapa-
strategicznie łatwiejsze do osiągnięcia,
czemu jednak kłam zadały ostatecznie
próby wynegocjowania rozsądnego
kształtu protokołu z Kioto.
Zmierzch kadencji Busha juniora i bliska
perspektywa wyborów prezydenckich w USA
zmobilizowały nie tylko intelektualistów, ale
również polityków wielkiego formatu do
przywrócenia koncepcji „opcji zerowej”, czy-
li całkowitego rozbrojenia atomowego na
świecie. W słynnym artykule opublikowa-
nym w 2007 roku w „The Wall Street Jour-
nal” Henry Kissinger, Georg Schulz,
William Perry i Sam Nunn wezwali Stany
Zjednoczone do przyjęcia roli lidera w dąże-
niu do świata pozbawionego broni atomowej.
Apokalipsy” politycy przewidywali, że
„opcję zerową” można osiągnąć tylko na dro-
mi. W ocenie byłych mężów stanu dwa naj-
większe wyzwania stojące przed USA to ra-
tyfikacja przez Kongres traktatu o całkowi-
tym zakazie prób z bronią jądrową (Compre-

MICHAIŁ GORBACZOW I RONALD REAGAN podpisują traktat INF 8 grudnia 1987 roku w Waszyngtonie.
FOT. US DOD
hensive Nuclear-Test-Ban Treaty – CTBT)
oraz stworzenie ram traktatowych dla ograni-
czenia produkcji materiałów rozszczepial-
nych, które są niezbędne między innymi do
stworzenia bomby atomowej. Traktat taki jest
obecnie negocjowany na forum Konferencji
Rozbrojeniowej ONZ (Conference on Disar-
mament – CD).
Niemniej jednak CD, tak jak i cała Organi-
zacja Narodów Zjednoczonych, pozostaje od
dłuższego czasu sparaliżowana i niezdolna do
podejmowania wiążących decyzji. Natomiast
Chiny, Pakistan i Iran sprzeciwiają się w ostat-
nich latach kontynuowaniu negocjacji doty-
czących traktatu ograniczającego produkcję
i użycie materiałów rozszczepialnych. Jednak
wraz z wyborem Baracka Obamy na urząd
prezydenta USA znów zostały obudzone na-
dzieje, także wśród decydentów ONZ, na
światowe rozbrojenie atomowe.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Administracja nowego prezydenta USA
uczyniła z kwestii światowego rozbrojenia,
w tym dotyczącego arsenałów atomowych, je-
den z centralnych punktów amerykańskiej po-
lityki zagranicznej. Jak słusznie zauważył,
zgadzający się z nową polityką nuklearną zapo-
wiedzianą przez USA, dyrektor generalny Mię-
dzynarodowej Agencji Energii Atomowej (In-
ternational Atomic Energy Agency – IAEA)
Mohamed El Baradei, wyeliminowanie „wi-
szącego nad naszymi głowami atomowego
miecza Damoklesa” jest jedynym sposobem,
aby państwa upadłe lub organizacje terrory-
styczne nigdy nie weszły w posiadanie broni
jądrowej, co stanowi najważniejsze przesłanie
współczesnej wersji „opcji zerowej”.
NUKLEARNY WYŚCIG
Już po wyborze Obamy na łamach prestiżo-
wego magazynu „Foreign Affairs” dwóch wy-
bitnych specjalistów z dziedziny bezpieczeń-
stwa międzynarodowego – Ivo Daadler i Jan
Lodal – wystąpiło z apelem do nowej admini-
stracji Białego Domu o podjęcie światowej
ofensywy dyplomatycznej na rzecz rozbrojenia
i ograniczenia amerykańskiego arsenału atomo-
wego do tysiąca głowic. Choć z ust Obamy jak
dotąd nie padły żadne konkretne liczby, chęć
prowadzenia negocjacji rozbrojeniowych z Ro-
sją jest sygnałem, że dążenie do „opcji zerowej”
jest, przynajmniej przez część doradców nowe-
go prezydenta USA, brane pod uwagę. Tym sa-
mym najprawdopodobniej jeszcze w tym roku
między Moskwą a Waszyngtonem dojdzie do
porozumienia przedłużającego okres obowią-
zywania wygasającego traktatu START (Strate-
gic Arms Reduction Treaty), który w zmodyfi-
kowanej wersji może ograniczyć liczbę głowic
do postulowanego przez Daadlera i Lodala
poziomu tysiąca sztuk.
Największą przeszkodą, a zarazem strate-
gicznym wyzwaniem dla administracji
FOT. THE WHITE HOUSE
Obamy, jest program atomowy Iranu, co
w szerszym kontekście przekłada się na całą
geopolityczną szachownicę na Bliskim
Wschodzie. Ewentualne wejście przez Tehe-
ran w posiadanie broni nuklearnej nie tylko
doprowadzi do reakcji łańcuchowej o różnym
charakterze i natężeniu ze strony „atomo-
wych sąsiadów” (Izrael, Pakistan, Rosja), ale
zmusi także pozostałe państwa regionu
do włączenia się w niebezpieczny nuklearny
wyścig.
Dla Zjednoczonych Emiratów Arabskich,
Arabii Saudyjskiej, Egiptu czy Turcji skon-
struowanie broni atomowej będzie wyrazem
międzynarodowego prestiżu, ale przede
wszystkim gwarancją bezpieczeństwa wobec
wyrastającego na potęgę regionalną Iranu.
Tym samym, aby słowa Franka-Waltera
Steinmeiera wygłoszone podczas tegorocznej
monachijskiej konferencji bezpieczeństwa
– określające rok 2009 mianem przełomowe-
go w światowym rozbrojeniu – stały się rze-
czywistością, trzeba nie tylko zdecydowanie
powstrzymać program atomowy Iranu, ale
przede wszystkim zmienić zimnowojenny spo-
sób myślenia o broni atomowej. Bez tego bo-
wiem „opcja zerowa” pozostanie przede
wszystkim intelektualnym credo. 
WIZYTÓWKA
DOMINIK JANKOWSKI
Redaktor naczelny
„Komentarza Międzynaro-
dowego Pułaskiego” wydawanego przez
Fundację imienia Kazimierza Pułaskiego,
współpracownik Fundacji Aleksandra
Kwaśniewskiego „Amicus Europae”,
analityk stosunków międzynarodowych
i polityki bezpieczeństwa narodowego
Polski.
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 39
 S T A N Y Z J E D N O C Z O N E

D
la jego poprzednika byliśmy
bezlitośni. Przed pierwszą ofi-
cjalną wizytą 43. prezydenta
USA „The Economist” umie-
ścił na okładce zdjęcie astro-
nauty wbijającego flagę w powierzchnię księ-
życa i podpis: „Mr. Bush goes to Europe”.
Faktycznie George W. Bush nie do końca
wiedział, gdzie przyjeżdża, gdy zamiast Gre-
ków pozdrawiał Grecjanów, a zamiast króla
Hiszpanii, jej rzekomego prezydenta. Po tych
wpadkach czuło się, że Stary Kontynent nie
będzie dla niego najważniejszy.
Co innego Barack Obama. Nawet gdy Ame-
ryka jeszcze się wahała, czy wybrać jego, czy
Johna McCaina, większość Europejczyków
krzyczała już „Yes, we can”. Obama na pewno
podziękuje nam za to okrągłymi zdaniami, ale
większość wizyty poświęci na rozmowy z chiń-
skim prezydentem podczas szczytu G20 i na
przekonywanie NATO do współpracy z Rosją.
Nie dlatego, że jest niewdzięczny. On realizuje
tylko geopolityczny plan demokratów, który już
w 1997 roku nakreślił Zbigniew Brzeziński
w „Wielkiej szachownicy”. Jeśli chcemy wie-
dzieć, co zrobi Obama, powinniśmy sięgnąć do
niepozornej książki wydanej 12 lat temu.

KONTROLA NAD ŚWIATEM

Słowem kluczem jest Eurazja – wielki konty-
nent od Atlantyku po Ocean Spokojny. Kto go
kontroluje, kontroluje cały świat. Przecież – jak
przekonująco wylicza Brzeziński – „z wyjąt-
kiem Stanów Zjednoczonych, na kontynencie
eurazjatyckim leży sześć najsilniejszych gospo-
darczo państw globu i sześć państw przeznacza-
jących największe środki na zbrojenia. W Eura-
zji znajdują się wszystkie, oprócz jednego, mo-
carstwa nuklearne i wszystkie, oprócz jednego,
państwa pracujące nad budową broni jądrowej.

MAREK PIELACH

Szachownica prezydenta
Wielu Europejczyków cieszy się, że odwiedza nas prezydent USA Barack
Obama. Niewielu się jednak domyśla, że prawiąc nam komplementy,
będzie myślał o Chinach i Rosji.
W Eurazji leżą dwa najliczniejsze lud- sce na świecie: gospodarka jest nawet Dalej na wschód jest położony obszar połu-
nościowo państwa świata, pretendujące silniejsza od amerykańskiej, takie samo USPOKOJENIE dniowy wielkiej szachownicy. To Bliski Wschód
do hegemonii regionalnej i wpływów znaczenie mają demokracja, kapitalizm ROSJI I IRANU i Azja Środkowa. Tych pól nie sposób pominąć,
to tylko środki
ogólnoświatowych. W Eurazji leżą i indywidualizm. Unia Europejska jest na drodze do
bo amerykańskie wojska stacjonują w Iraku
wszystkie państwa mogące ewentualnie jednak potęgą ekonomiczną, ale karłem ustanowienia i Afganistanie, a największą obawą supermocar-
zagrozić gospodarczemu i polityczne- politycznym. Na własne życzenie Euro- nowego stwa jest Iran. Buduje on przecież broń atomową
mu prymatowi Ameryki”. pa jako całość nie istnieje w świecie, porządku i marzy o wymazaniu z mapy świata najpierw
na wschodnim
Przekładając to na konkretne nazwy, więc i szachista z Waszyngtonu nie bę- wybrzeżu Eurazji.
Izraela, a potem samego „Wielkiego Szatana”.
na zachodnim krańcu tej wielkiej sza- dzie się nią zajmował. Choć oczywiście Żeby cokolwiek załatwić w obszarze południo-
chownicy mamy Europę. Z punktu wi- telefony z Londynu, Berlina czy Paryża wym, trzeba jednak spojrzeć w górę szachowni-
dzenia Ameryki to najbliższe jej miej- odbierać będzie zawsze. cy na obszar środkowy, który zajmuje Rosja.

40 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009


Z WASZYNGTONU NIE BĘDZIE SIĘ NIĄ ZAJMOWAŁ
Irańska bomba też nie jest jej na rękę, więc sza-
chista z Waszyngtonu próbuje ustalić z nią
wspólną taktykę. Ma przy tym świadomość, że
Rosja największy problem ma z samą sobą. Za-
patrzona w przeszłość nie pojmuje, że jej mocar-
stwowość polega już wyłącznie na zdolności do
podpalenia świata. Dobrze jednak, że wciąż jest
w jednym kawałku, bo alternatywą dla niej byłby
jeszcze większy chaos.
Porozumienie z Rosją to zresztą tylko droga
do najważniejszego celu – okiełznania Chin,
które zajmują absolutnie kluczowy obszar:
wschodnie wybrzeża Eurazji. Stara zasada geo-
polityki mówi, że kontrola wybrzeży jest naj-
ważniejsza. Na zachodnim wybrzeżu Eurazji
leży przewidywalna Europa, więc to właśnie
wschodni kraniec, zajęty przez Chiny, będzie
prawdziwym wyzwaniem. Szczególnie, że Pe-
kinu z Waszyngtonem nie łączą żadne wspólne
wartości. Można iść o zakład, że w przerwach
pomiędzy drukowaniem dolarów prezydent
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
NA WŁASNE ŻYCZENIE EUROPA JAKO CAŁOŚĆ
NIE ISTNIEJE W ŚWIECIE, WIĘC I SZACHISTA
FOT. US DOD
Obama myśli tylko o tym, jak pozyskać Pekin
do swoich celów.
Na razie Azję Wschodnią odwiedziła sekre-
tarz stanu Hillary Clinton. Nie mówiła o Tybe-
cie, prawach człowieka ani o innych drażliwych
tematach. Prosiła tylko, aby Pekin nie upłynniał
swoich ogromnych rezerw finansowych (szaco-
wanych na 2 biliony dolarów), bo Ameryka
zbankrutuje i nie będzie mogła kupować chiń-
skich tenisówek. Sam Barack Obama zajął się
południowym i środkowym rejonem wielkiej
szachownicy – to znaczy Iranem i Rosją. Jeśli
wierzyć informacjom „The New York Timesa”,
zaproponował prezydentowi Miedwiediewowi
prosty układ: Stany Zjednoczone rezygnują
z projektu tarczy antyrakietowej w Polsce i Cze-
chach w zamian za pomoc Rosji w powstrzyma-
niu nuklearnych ambicji Iranu. Rosyjski prezy-
dent podziękował podobno za takie porozumie-
nie, bo nietrudno się domyślić, że USA w czasie
kryzysu gospodarczego i tak tarczy nie zbudują.
„To klęska. Jesteśmy upokorzeni. Okazaliśmy
słabość w oczach Irańczyków i wystawiliśmy do
wiatru Polaków i Czechów, nie otrzymując nic
w zamian”, rozpaczał w Fox News znany ko-
mentator Charles Krauthammer.
Na pierwszy rzut oka tak to wygląda. Jeśli jed-
nak popatrzymy głębiej, propozycja Obamy ma
pewien sens. Nie wchodzi on bowiem w układy
z silnym i groźnym krajem. On wyciąga rękę do
państwa, które ledwo zipie. Już w 1997 roku
Brzeziński pisał: „Rosja, do niedawna impe-
rium o ogromnym zasięgu terytorialnym (...),
stała się państwem narodowym o poważnych
problemach wewnętrznych, mającym utrudnio-
ny dostęp do reszty świata, narażonym na wy-
niszczające konflikty z sąsiadami na zachodzie,
południu i wschodzie”. Rozdział poświęcony
Rosji zatytułował dwoma słowami – „Czarna
dziura”. Ten stan paradoksalnie może być dla
Rosji nadzieją. Podczas kryzysu może ona so-
bie uświadomić skalę swoich problemów.
Przede wszystkim to, że Federację Rosyjską
może zgubić to samo, co zgubiło ZSRR – sepa-
ratystyczne dążenia składających się na nią na-
rodów. Widać to w Azji Środkowej. Gdyby nie-
zbyt lubiany w świecie arabskim reżim irański
zafundował sobie broń nuklearną, ten region
wrzałby o wiele mocniej. To wrzenie mogłoby
rozsadzić Rosję. Nawet gdyby wszystko prze-
biegało w miarę spokojnie, kolejne państwo
atomowe w okolicach granic Rosji nie jest jej
na rękę. Prędzej czy później ktoś na Kremlu
dojdzie więc do wniosku, że dalsze dostarcza-
nie broni Iranowi jest co najmniej nierozsądne.
Oby te wnioski przyszły wcześniej niż zakoń-
czenie prac nad tamtejszą bronią atomową.
NOWE OTWARCIE
Z IRANEM
Prezydent USA nie może jednak czekać, więc
po rzekomej ofercie dla Rosji wysłał już całkiem
jawne przesłanie do Iranu. 20 marca z okazji
miejscowego święta Noruz, Barack Obama za-
proponował „nowe otwarcie” w stosunkach mię-
dzy obu krajami. Nie jest to tylko czcze gadanie.
Hillary Clinton zaoferowała Iranowi miejsce na
odbywającej się pod koniec marca konferencji
dotyczącej przyszłości Afganistanu. Będzie to
kolejna okazja, żeby przypomnieć Iranowi jego
położenie. Na zachodzie jego sąsiadem jest prze-
cież proamerykańska i będąca w NATO Turcja,
a także Irak, gdzie wciąż stacjonuje 130 tysięcy
amerykańskich żołnierzy. Na wschodzie sąsia-
dem jest wspomniany Afganistan, gdzie jest
38 tysięcy Amerykanów. Iran z łatwością mogą
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 41
 S T A N Y
MOŻNA IŚĆ O ZAKŁAD, że w przerwach między drukowaniem dolarów prezydent Obama myśli tylko o tym, jak pozyskać Pekin do swoich celów.
też dosięgnąć izraelskie rakiety, na któ-
re wpływu nie ma nawet Waszyngton.
To jest kij, ale na szczęście jest też mar-
chewka. Gdyby Iran porzucił swoje am-
bicje nuklearne, przestałby być izolowa-
ny i mógłby odgrywać rolę najważniej-
szego państwa w regionie. Tak zdaje się
brzmi propozycja Obamy, którą Tehe-
ran powinien rozważyć.
Mułłowie mają dobrą okazję do zła-
godzenia kursu – w czerwcu odbędą się
wybory prezydenckie, w których mogą
poprzeć kogoś mniej szalonego niż
Mahmud Ahmadineżad. Nie wiado-
mo, czy się na to zdecydują. „Z jednej
strony, upadek ateistycznego Związku
Sowieckiego umożliwił krzewienie reli-
gii wśród niepodległych sąsiadów Iranu
na północy, z drugiej zaś, wrogość wo-
bec Stanów Zjednoczonych skłania Te-
heran do przyjęcia przynajmniej tak-
tycznej postawy promoskiewskiej”, ana-
lizował Brzeziński. Ponad dekadę po
opublikowaniu tych słów nikt jednak
nie chce wzorować się na Rosji. Iran
jest więc skazany na izolację albo na
zgniły kompromis z Ameryką.
SOJUSZ Z CHINAMI
Zresztą podkreślmy to jeszcze raz
– uspokojenie Rosji i Iranu to tylko
środki na drodze do ustanowienia no-
wego porządku na wschodnim wybrze-
żu Eurazji. Zadanie stojące przed Ame-
ryką w tym regionie jest arcytrudne,
choć tak naprawdę sprowadza się do
42 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
Z J E D N O C Z O N E
odpowiedzi na jedno pytanie: jak skie-
rować energię Japonii w stronę spraw
międzynarodowych i jak sprawić, by
potężne Chiny znalazły swoje miejsce
w regionie? Zdaniem Brzezińskiego,
tylko taki bieg zdarzeń sprawi, że
„Ameryka zdoła stopniowo stworzyć
we wschodniej części kontynentalnej
Eurazji geopolityczny odpowiednik Eu-
ropy na zachodnim krańcu kontynentu,
to znaczy pokrewną strukturę władzy
regionalnej opartą na wspólnych intere-
sach”. Znaczące jest, że nie pada tu sło-
wo „wartości”, ale rzeczywiście o de-
mokracji w tym układzie trudno mówić.
Złośliwi mogą dodać: „nie czas myśleć
o wartościach, gdy globalny system fi-
nansowy balansuje nad przepaścią”.
Chiny i Amerykę łączy zatem paniczny
strach przed załamaniem ich gospoda-
rek. „Chiny w gruncie rzeczy nie mają
wielkiego wyboru geostrategicznego”.
„Trwałe sukcesy gospodarcze w du-
żym stopniu zależą od napływu zachod-
niego kapitału i technologii oraz od do-
stępu do rynków zagranicznych”, pisał
Brzeziński, a dziś te słowa są jeszcze
bardziej aktualne. Bez ogromnego po-
pytu ze strony USA nad rzeką Jangcy
zostaną tylko zamknięte fabryki i byli
robotnicy wszczynający bunty, które
mogą zagrozić komunistycznej władzy.
Zagrożenie działa jednak i w drugą stro-
nę – bez ogromnego eksportu Pekin nie
miałby pieniędzy, aby hurtowo kupo-
wać amerykańskie obligacje i najwięk-
FOT. US DOD
sze supermocarstwo świata mogłoby pójść z tor-
bami. Dlatego uprzejme prośby amerykańskiej
administracji zostały wysłuchane, a władze chiń-
skie zapewniły, że nie sprzedadzą nagle rozlicza-
nych w dolarach papierów, a nawet kupią nowe.
Zasugerowały jednak, żeby nie przesadzać z emi-
sją kolejnych obligacji, bo gdy dolar straci na war-
tości, automatycznie stopnieją również chińskie
rezerwy. Trudno o większy paradoks: komuni-
styczny kraj poucza Stany Zjednoczone, aby za
AZJĘ
bardzo nie odchodziły od wolnego rynku.
WSCHODNIĄ W gruncie rzeczy ta symbioza obu krajów jest
odwiedziła jednak budująca. Wszyscy zastanawiają się, czy
sekretarz stanu może ona przerodzić się w jakiś trwały sojusz.
Hillary Clinton.
Nie mówiła Wiele wskazuje na to, że tak. Nawet szczyt G20
o Tybecie, w Londynie jest nazywany szczytem G2. Bo tak
prawach naprawdę liczy się na nim dwóch graczy – pre-
człowieka zydent USA Barack Obama i prezydent Chiń-
ani o innych
drażliwych skiej Republiki Ludowej Hu Jintao. I to już jest
tematach. rewolucja. Gdyby zaś z czasem do tej dwójki do-
Prosiła tylko, łączyły jeszcze Japonia, Indie, Brazylia i choć
aby Pekin nie trochę zeuropeizowana Rosja, mielibyśmy już
upłynniał swoich
ogromnych coś, co śmiało można nazwać nowym świato-
rezerw wym porządkiem.
finansowych, Na razie figury na wielkiej szachownicy do-
bo Ameryka piero nabierają rozpędu. Każdy ruch otwiera
zbankrutuje
i nie będzie jakieś możliwości, ale zamyka inne. Barack
mogła kupować Obama gra w kierunku Rosji i Iranu, aby przez
chińskich całą szachownicę dojść do Chin. Zamknęło mu
tenisówek. to zachodnie jej pola, na których jest Europa.
Dlatego w Polsce nie powstanie pewnie tarcza
antyrakietowa, a naszego kraju nie ma w progra-
mie wizyty prezydenta USA. Myśli on bowiem
o znacznie wyższych stawkach niż wpływy
w Europie. To jednak nic personalnego. To tylko
Realpolitik. 
 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Czeski błąd
i czeski film
P
omyłka polegająca na
zmianie kolejności liter to
czeski błąd. Czeski film
to opowieść z życia wzię-
ta, pełna prawdy, goryczy
i paradoksalnego humoru. Nie wiado-
mo, czy najpierw się śmiać, czy płakać.
I jedną, i drugą figurę udało się wyko-
nać parlamentowi Republiki Czeskiej.
Podobno wynikiem głosowania najbar-
dziej zdumieni byli ci, którzy już po
raz piąty złożyli wniosek o wotum
nieufności wobec premiera Mirka
Topolanka. Czterej posłowie zmieni-
li zdanie i zrobiło się, jak ma-
wiają Rosjanie, i smieszno,
i straszno.
Prawdziwym triumfa-
torem jest pan na Hrad-
czanach, prezydent
Vaclav Klaus. To on,
skłócony ze swoją dawną
centroprawicową partią
ODS, a zwłaszcza jej aktu-
alnym liderem, premierem
Topolankiem, dokładał
starań, aby rząd obalić.
Przyczyn konfliktu było
wiele, a najważniejsze
z nich to odmienny stosu-
nek do Unii Europejskiej
(prezydentowi znacznie bli-
żej do autora irlandzkiego
„nie”, Declana Ganleya,
niż do Brukseli) i spór
o własną pozycję w pań-
stwie. Vaclav Klaus zmierza
ku finałowi drugiej kadencji
i być może szuka sobie miejsca
na scenie politycznej. Zdaniem nie-
F E L I E T O N
Prezydent Vaclav Klaus skłócony
z premierem Topolankiem dokładał
starań, aby obalić rząd.
których komentatorów, celuje w pozy-
cję lidera eurosceptyków, jeśli nie ewi-
dentnych przeciwników europejskiej
integracji.
Dzieje się to w momencie szcze-
gólnym. To Czechy kierują teraz Unią,
a chwili obecnej na imię kryzys, sytu-
acja jest zatem niebanalna. Kryzys wy-
maga dynamicznego poszukiwania no-
wych rozwiązań, co nakłada na prezy-
dencję zarówno konieczność posiadania
wizji, jak i zdolność do
ANDRZEJ
JONAS
redaktor
naczelny
„The Warsaw
Voice”
zdobywania dla nich wystarczającego poparcia.
W takiej chwili jak ta potrzebny jest silny przy-
wódca, a przywódcy właśnie podcięto nogi. Jesz-
cze się podniósł, jeszcze chodzi, ale już kuleje.
Próbując ratować sytuację, premier Topolanek
wyraził przekonanie, że ponownie dostanie mi-
sję sformowania rządu, jednak prezydent Klaus
stawia nad tym potężny znak zapytania, twardo
zapowiadając, że nie życzy sobie żadnego rządu
tymczasowego.
Knock outu jeszcze nie ma, może nawet knock
downu, wszyscy próbują robić do-
brą minę do złej gry,
ale nie zapominajmy
o kolejnej zasadzce.
Czeski parlament jeszcze
nie ratyfikował traktatu li-
zbońskiego. Nikt nie brał na serio
perspektywy upadku rządu, i nikt nie
przypuszczał, że posłowie mogą traktatu
nie ratyfikować. Ale rząd upadł. Którą dro-
gę wybierze teraz parlament? Tę wymarzo-
ną przez zwycięzcę pierwszej potyczki, pre-
zydenta Klausa, czy odwrotną? Jeśli je-
dziesz za kierowcą, który już popełnił gru-
by błąd, to się strzeż.
Prezydent Lech Kaczyński zapowiada,
że traktat podpisze, gdy tylko Irlandczycy
w kolejnym referendum powiedzą „tak”. Tę
taktykę tłumaczy niechęcią naciskania na
obywateli Zielonej Wyspy. Sytuacja uległa
jednak zmianie. Polska i prezydent
Kaczyński są wśród tych, którzy walnie
przyczynili się do wynegocjowania traktatu.
Dziś jest on wyraźnie zagrożony. Może
więc warto czeskiemu parlamentowi prze-
kazać sygnał z Warszawy dobitnie wskazu-
jący, jaka jest postawa Polski. Grozi nam
bowiem kolejny odcinek czeskiego filmu,
tyle że coraz mniej śmieszny. 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 43
 N A T O
MAREK ORZECHOWSKI
Wiosenna odwilż
Topnieją lody między Brukselą a Moskwą. Pół roku po działaniach
wojennych w Gruzji sojusz znów stawia na rozsądną kooperację z Rosją.
Z
araz po jubileuszowym
szczycie NATO w Stras-
burgu w kwietniu zbierze
się „tak szybko, jak to tyl-
ko możliwe” Wspólna Rada NATO–
–Rosja. Jej spotkania zostały zamro-
żone jako reakcja na „nadmierną” in-
terwencję Rosji w Gruzji w sierpniu
zeszłego roku.
KONIECZNY DIALOG
Ta Rada to instytucja „nie tylko na
ładną pogodę”, przypomniał sens jej
powstania sekretarz generalny NATO
Jaap de Hoop Scheffer po spotkaniu
ministrów spraw zagranicznych soju-
szu w Brukseli. Wskazał w ten spo-
sób nową linię działania NATO
w przyszłości: „zwłaszcza wtedy, kie-
dy między Brukselą a Moskwą iskrzy
44 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
i brakuje jednomyślności, trzeba z Ro-
sją rozmawiać”.
Nie ulega wątpliwości, że wiosen-
na odwilż w stosunkach z Rosją to
przede wszystkim skutek zmian
w amerykańskiej administracji.
Wprawdzie do złagodzenia tonu wo-
bec Moskwy doszło już pod koniec
ubiegłego roku – od tego czasu amba-
sadorowie NATO dwukrotnie spotka-
li się z Dimitrem Rogozinem, dele-
gatem prezydenta Putina. Przedsta-
wiciel Litwy próbował do ostatniej
chwili blokować definitywną zmianę
stanowiska sojuszu. Cierpliwe wyja-
śnienia i telefony do Wilna odniosły
skutek – Litwa przyłączyła się do no-
wej linii, rezygnując z podtrzymywa-
nia zimnowojennego nastroju. Sygna-
ły z Waszyngtonu były zbyt jasne, by
opór Wilna mógł odwrócić tę „strategiczną”
decyzję NATO.
Naturalnie, w kontaktach Brukseli i Mo-
skwy nie nastanie natychmiast miodowy mie-
siąc. Ale problemy na świecie i wyzwania,
przed którymi stoi NATO, i to nie tylko
w Afganistanie, sprawiają, że rozsądny i opar-
ty na zaufaniu dialog z Moskwą jest wręcz ko-
nieczny. Oczywiście między obu partnerami
istnieje sporo rozbieżności, na przykład
NATO krzywym okiem patrzy na „zadomo-
wienie się” Rosji w Południowej Osetii i Ab-
chazji; sojuszowi nie podoba się też zamysł
NIE ULEGA
WĄTPLIWOŚCI,
wybudowania tam rosyjskich baz wojskowych.
że wiosenna Ale, jak powiedział Scheffer w Brukseli, Ra-
odwilż da NATO–Rosja świetnie nadaje się do roz-
w stosunkach mowy na temat nowej struktury bezpieczeń-
z Rosją
to skutek zmian
stwa w Europie, którą proponuje prezydent
w amerykańskiej Miedwiediew. I przede wszystkim do zała-
administracji. twiania wszystkich logistycznych kłopotów

JAAP DE HOOP SCHEFFER wśród żołnierzy rosyjskich sił specjalnych
FOT. EUROPEAN COMMUNITY 2009
sojuszu, które piętrzą się na jego drogach do
Afganistanu. Taktyka NATO – działania
o charakterze wojskowym i operacje cywilne
mające na celu umocnienie reżimu Karzaja
– pozostaje ta sama, i potrzebuje solidnego
wsparcia logistycznego. Tranzyt przez Rosję
pozwoli sojuszowi nie tracić czasu i pieniędzy
oraz być bardziej skutecznym.
Brukselskie spotkanie, w którym po raz
pierwszy w charakterze szefa waszyngtońskiej
administracji uczestniczyła Hillary Clinton,
przyniosło jeszcze jedną zmianę. Swoim kole-
gom Clinton przedstawiła razem z niemiec-
kim ministrem Steinmeierem wspólny doku-
ment pod tytułem „NATO i Wschód Europy”,
intensywnie przygotowywany przez oba kraje
w ostatnich tygodniach. Jest on interesujący
z wielu powodów.
Po pierwsze, nie tylko zmienia opinię, że
stanowisko Niemiec odbiega zasadniczo
w wielu kwestiach od pozycji USA, ale i niwe-
luje te różnice.
Po drugie, jeżeli nawet jest on bardzo krótki
(liczy zaledwie jedną stronę), to w swojej
skondensowanej formie zwraca uwagę na
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
przyszłość sojuszu (szczególnie na artykuł V,
pozostający fundamentem, na którym sojusz
został zbudowany). Kilka sformułowań doku-
mentu znajdzie się zapewne w deklaracji naj-
bliższego szczytu NATO w Strasburgu.
NIE PODZIAŁ
LECZ WSPÓŁPRACA
Nowa amerykańska administracja stawia na
dialog i współpracę także między USA a swy-
mi europejskimi sojusznikami. „Koń trojań-
ski”, „nowa i stara Europa”, „sojusznicy ad
hoc” – te określenia administracji prezydenta
Busha odeszły do lamusa i miejmy nadzieję, że
już nigdy nie powrócą. Można było odnieść
wrażenie, że dawna polityka administracji USA
zagrażała istnieniu sojuszu, zwłaszcza że kilku
wschodnioeuropejskich członków NATO spro-
wokowała do nierozsądnych kroków.
Hillary Clinton przywiozła z Waszyngtonu
inną ofertę – nie podział i wygrywanie jednych
przeciw drugim, tylko rzetelna, przyjacielska,
oparta na wzajemnym respekcie współpraca.
NATO potrzebowało tej propozycji i będzie
potrafiło z niej skorzystać. Prezydent Obama
FOT. NATO (2)
HILLARY
CLINTON
zaproponowała
nie podział
i wygrywanie
jednych przeciw
drugim, tylko
rzetelną,
przyjacielską,
opartą
na wzajemnym
respekcie
współpracę.
traktuje NATO jako filar transatlantyckiej ko-
operacji w zapewnieniu bezpieczeństwa,
w stosunkach z sojusznikami stawia na „praw-
dziwy dialog” i będzie zabiegać o „mądre roz-
wiązania”, mówiła Hillary Clinton w Brukse-
li. Już dawno nie padały tu takie słowa z ust
amerykańskich przedstawicieli, już od dawna
Bruksela czekała na powrót Amerykanów do
przyjacielskiej i sojuszniczej kooperacji.
Taka współpraca, takie zbliżenie między so-
jusznikami, taka zmiana w stosunkach Wa-
szyngtonu z Berlinem i innymi zachodnioeu-
ropejskimi stolicami NATO jest bardzo po-
trzebna. Dla sojuszu korzystne będzie znale-
zienie strategicznego konsensusu. Jeżeli bo-
wiem Zachód, a przede wszystkim USA chcą
ograniczenia problemów i kłopotów na świe-
cie, powinny mówić jednym głosem tam,
gdzie się różnią i tam, gdzie mają wspólne in-
teresy. Innej drogi nie ma.
Message z Brukseli z tego pierwszego spo-
tkania sojuszników z nową administracją USA
jest więc taki – im więcej wspólnych interesów
i zgody wśród członków sojuszu, tym mniej
problemów. 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 45
 PRZEGLĄD WOJSK LĄDOWYCH nr 4/2009
 TRENDY ................................................................................................................ strona 4

Nowy wymiar szkolenia wojsk

inżynieryjnych
płk BOGUSŁAW BĘBENEK
Wyszkolenie wojsk inżynieryjnych w dobie globalnego kryzysu
finansowego będzie wyjątkowym zadaniem.

 SZKOLENIE ....................................................................................................... strona 13

Zdjęcia satelitarne a inżynieryjna
ocena terenu
kpt. ARKADIUSZ SZYMANIK
Wiele informacji na temat terenu można znaleźć w różnego rodzaju
serwisach internetowych. Istnieją także aplikacje pomocne w ich analizie.

 DOŚWIADCZENIA ............................................................................................ strona 29

Ręczne wykrywacze min i bomb JEDNA ARMIA
dla polskich saperów
ppłk w st. spocz. dr inż. JERZY GARSTKA
W PIĘCIU
Polscy saperzy wykonujący zadania zarówno w kraju, jak i poza jego
granicami mają do dyspozycji ręczne wykrywacze klasyczne oraz
ODSŁONACH
głębinowe (magnetometry). Udział w operacjach prowadzonych PISMA, KTÓRE CHĘTNIE CZYTAJĄ
w specyficznych warunkach, na przykład w Afganistanie, wiąże się
z koniecznością dysponowania coraz doskonalszymi wykrywaczami LUDZIE KOCHAJĄCY WOJSKO
min i bomb.

 DOŚWIADCZENIA ............................................................................................ strona 41 PRZEGLĄD MORSKI nr 4/2009

Sprzęt inżynieryjny – teraźniejszość  Rozważania o sztuce

operacyjnej MW (cz. I)
i przyszłość dr inż. HENRYK SOŁKIEWICZ

ppłk dr WALDEMAR KAWKA  Likwidowanie

Wydawać by się mogło, że unowocześnianie techniki inżynieryjnej niewybuchów w Zatoce
dotyczy przede wszystkim takich urządzeń, jak sprzęt minerski (głównie Gdańskiej
do rozminowania) oraz sprzęt do wydobywania i oczyszczania wody. kmdr por. dr inż. ADAM
CICHOCKI

 DOŚWIADCZENIA ............................................................................................ strona 47

Wsparcie inżynieryjne wycofania PRZEGLĄD SIŁ POWIETRZNYCH nr 4/2009
 Nowa natowska
PKW z Iraku doktryna targetingu
mjr dypl. ROBERT ŁUKAWSKI
mjr MACIEJ KOSIELSKI
Zgodnie z założeniami żołnierze X zmiany Polskiego Kontyngentu  Europejskie lotnicze
Wojskowego w Iraku swój wysiłek skierowali na osiągnięcie PIC pociski manewrujące
– Provincial Iraq Control. Następnie przekazali odpowiedzialność za mgr inż. JERZY
prowincję Quadisiyah lokalnym władzom oraz wycofali się z tego kraju. GRZEGORZEWSKI

Na Wsch dzie  bez zmian?
FOT. US DOD
MARCIN KACZMARSKI
Kryzys systemowy
Przyszłość obszaru poradzieckiego w coraz większym stopniu będzie
źródłem napięć między Rosją i Unią Europejską.
M
inister spraw zagranicznych
Rosji Siergiej Ławrow
21 marca oskarżył Unię Euro-
pejską o dążenie do rozszerze-
nia strefy wpływów. Miałby temu służyć pro-
jekt Partnerstwa Wschodniego, zaakceptowany
przez UE. Partnerstwo to, będące inicjatywą
polsko-szwedzką, zgłoszoną w maju 2008 ro-
ku, przewiduje stworzenie wielostronnego fo-
rum dla współpracy z krajami obszaru pora-
dzieckiego: Armenią, Azerbejdżanem, Biało-
rusią, Gruzją, Mołdawią i Ukrainą. W ostat-
nich dniach Unia zdecydowała przeznaczyć na
nie 600 milionów euro, co jest kwotą dość
umiarkowaną. Siergiej Ławrow mówił też
o szantażowaniu Białorusi przez stronę unijną,
która sugerowała, że uznanie przez Mińsk
Abchazji i Osetii Południowej zablokuje popra-
wę relacji unijno-białoruskich.
PRZYCZYNY NAPIĘĆ
Wypowiedzi Ławrowa są pierwszą krytyką
inicjatywy Partnerstwa Wschodniego na tak
wysokim szczeblu. Jednocześnie potwierdzają
one, że stosunki rosyjsko-unijne są obciążane
coraz to nowymi kwestiami spornymi, a kryzys
w tych stosunkach, który można zaobserwo-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Moskwa przy-
spieszyła proces
odzyskiwania dominują-
cej pozycji w regionie,
na przykład wypierając
Amerykanów z bazy
Manas w Kirgizji.
wać od kilku lat, staje się w coraz większym
stopniu ich nieodłączną cechą.
Przyczyn napięć w kontaktach Rosji z UE na-
leży szukać na kilku poziomach. Najważniejsze
wydaje się dziedzictwo lat dziewięćdziesiątych
ubiegłego stulecia. Tuż po zakończeniu zimnej
wojny Unia potraktowała nową Rosję jako typo-
we państwo środkowoeuropejskie, tylko nieco
większe – założono, że celem rosyjskiej polityki
jest transformacja w kierunku modelu zachod-
niego – gospodarki wolnorynkowej oraz demo-
kracji liberalnej. Chociaż nie rozważano człon-
kostwa Rosji w UE, uznano, że zbliżenie z Unią
(obejmujące adaptację unijnego dorobku praw-
nego i rozwiązań politycznych) leży w interesie
samej Federacji Rosyjskiej. Na takim fundamen-
cie na zachodzie Europy zbudowano koncepcję
„strategicznego partnerstwa” z Moskwą.
Jednak już pod koniec ubiegłego stulecia
okazało się, że sytuacja mocno odbiega od
oczekiwań. Coraz wyraźniejszą różnicę w ewo-
lucji ustrojów politycznych obu jednostek (Unii
w kierunku pogłębiania integracji, Rosji w kie-
runku autorytaryzmu oraz samodzielności
w polityce zagranicznej) zaczęto maskować
tworzeniem kolejnych instytucji, takich jak Dia-
log Energetyczny czy Stała Rada Partnerstwa.
Symbolicznym wyrazem tej nadmiernej insty-
tucjonalizacji stała się praktyka dwukrotnych
w ciągu roku spotkań na szczycie, powodują-
ca presję na osiągnięcie konkretnych rezul-
tatów. Stopniowe pojawianie się nowych
punktów spornych (dostawy energii do
UE, przestrzeganie reguł handlu, rosyjska
polityka „karania i nagradzania” poszcze-
gólnych państw członkowskich) powodowa-
ło, że obu stronom coraz trudniej było ukrywać
faktyczny stan relacji. Dodatkowym czynni-
kiem stało się rozszerzenie UE w 2004 roku
o państwa byłego bloku wschodniego, z któ-
rych część za punkt honoru przyjęła ogranicze-
nie wpływów Moskwy w Europie. Symbolem
pogłębiania się kryzysu stało się polskie weto
na rozmowy Unii z Rosją o nowym traktacie,
nałożone w 2006 roku (i zniesione w 2008 ro-
ku) w odpowiedzi na utrzymujące się embargo
rosyjskie na polskie produkty roślinne i mięsne.
ZAKLINANIE RZECZYWISTOŚCI
Mimo spektakularnego charakteru sporu
o nowy traktat z Rosją, najpoważniejszym wy-
zwaniem dla relacji rosyjsko-unijnych wydaje
się jednak przyszłość obszaru poradzieckiego.
W ostatnich kilkunastu miesiącach Moskwa
przyspieszyła proces odzyskiwania dominują-
cej pozycji w regionie (wojna z Gruzją, kon-
flikt gazowy z Ukrainą, wyparcie Ameryka-
nów z bazy Manas w Kirgizji). W takiej sytu-
acji każda niekonsultowana z Kremlem inicja-
tywa europejska dotycząca obszaru WNP jest
w Moskwie traktowana jako wyzwanie rzuco-
ne rosyjskiemu prymatowi.
Przedstawiciele UE usiłują uniknąć otwartej
rywalizacji z Rosją, jak mantrę powtarzając, że
obecność unijna nie jest konkurencją dla FR,
a państwa regionu mają prawo same wybierać
swoje sojusze i formy współpracy z innymi ak-
torami międzynarodowymi. Wydaje się jednak
wątpliwe, aby takie zaklinanie rzeczywistości
przyczyniło się do złagodzenia napięć między
Unią Europejską i Rosją – należy raczej ocze-
kiwać pogłębiania się kryzysu i narastania nie-
ufności w miarę postępów realizacji projektów
Partnerstwa Wschodniego. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 47
 R O S J A

Kopalnia informacji
K orporację wojskowych szpiegów rok po prze-
wrocie bolszewickim utworzył w 1918 roku
Lew Trocki – współpracownik Lenina, w 1940 ro-
ku zamordowany w Meksyku przez najemnika
Stalina. Ochrzcił ją mianem Registupr, co było
skrótem tasiemcowej nazwy – Zarząd Rejestra-
cyjny Sztabu Polowego Rewolucyjnej Rady Wojen-
nej. Nazwę GRU przyjęto oficjalnie w 1942 roku.
GRU było widownią krwawych czystek personal-
nych. Ludziom związanym z tymi służbami praw-
dziwą rzeź zgotował w 1920 roku Lenin. Nie mógł
darować im złej oceny sytuacji w Polsce, co do-
prowadziło do klęski Armii Czerwonej. Wielu woj-
skowych straciło życie podczas stalinowskiej fali
terroru w latach 1937–1938. GRU miało jednak
realne sukcesy. Jej agentem był między innymi
Richard Sorge, który wykradł szczegóły Planu
Barbarossa, czyli niemieckiego ataku na ZSRR
22 czerwca 1941 roku, i plany japońskiego nalo-
tu na flotę USA w Pearl Harbour 7 grudnia tego
samego roku. 

HENRYK SUCHAR Aż trzy jego brygady mają być rozwiązane:

Burza w akwarium
67 z Berdska, 12 z Asbestu, i 3 z Samary. I to
tylko w tym roku. Według nieoficjalnych przy-
miarek zwolnieni żołnierze mieliby zasilić od-
działy ministerstwa spraw wewnętrznych. Co
Czołowy szpieg wojskowy składa dymisję, bo nie podobają mu się ciekawe, w przeciwieństwie do GRU, MSW
zmiany w Głównym Zarządzie Wywiadu. systematycznie się powiększa i modernizuje

W
spólnotę rosyjskich specsłużb
postawiły na nogi medialne re-
lacje o dymisji szefa Głównego
Zarządu Wywiadu, generała ar-
mii Walentyna Korabielnikowa. Tę sensacyjną
nowinę podała najpierw gazeta „Argumienty
niedieli”, potem za nią reszta środków przekazu.
Dziennikarze powoływali się na najbardziej za-
ufane i sprawdzone źródła. Szerzej znana z akro-
nimu GRU organizacja wojskowych szpiegów
uchodzi za jedną z najskuteczniejszych formacji
wywiadowczych na świecie. W armii rosyjskiej
funkcjonuje ona jako „Jednostka 44388”. GRU
określa się jeszcze jako akwarium, ponieważ
– tak jak ze zbiornika na ryby – dźwięki nie wy-
dostają się z niego na zewnątrz. „Wszystko,
o czym tu wewnątrz rozmawiamy, niech pozo-
stanie wewnątrz”, tę banalną złotą myśl szpie-
gowską wpajaną funkcjonariuszom w swoim
głośnym dziele „Akwarium” przypomniał zbieg
z GRU Wiktor Suworow.
Spekulacje na temat dymisji Korabielnikowa
szybko ucięło biuro prasowe Sztabu Generalne-
go, któremu podlegają pracownicy z GRU. A że
w Moskwie informacje tego kalibru nie wycho-
dzą na światło dzienne przypadkowo, to dementi
jedynie dolało oliwy do ognia. Bo jeśli prawdzi-
we były zapowiedzi potrząśnięcia tajną firmą,
zmierzające do jej odchudzenia i zmiany zależno-
sprzęt. I jest tajemnicą poliszynela, że resort
ści hierarchicznych, to 63-letni Korabielnikow czeka rychłe wzmocnienie kadrowe. Nie da się
miał poważne powody, by się zaniepokoić go uniknąć, gdyż w Rosji z dnia na dzień po-
i unieść ambicją. Według pogłosek, mieszczący garsza się sytuacja niereformowanej gospodar-
się w Moskwie centralny aparat GRU ma zostać ki. W związku z tym władze chcą być gotowe,
znacznie uszczuplony. A regionalne struktury by stawić czoło nadciągającej fali rozruchów
trafią pod skrzydła komendantur lokalnych i sprzeciwów społecznych.
okręgów. I jakby tego było jeszcze mało groźba Korabielnikow mógł odebrać zamiary rządu
redukcji zawisła nad specnazem, doborowymi jako osłabianie GRU, poza którym życia nie wi-
jednostkami specjalnymi będącymi dumą GRU. dzi. I puściły mu nerwy. W sumie nic dziwne-
Zna praktykę i teorię
Generał Walentyn Korabielnikow opracował system analizy danych
ułatwiający podejmowanie kluczowych decyzji politycznych.
W alentyn Korabielnikow
wsławił się śmiałymi
wypadami bojowymi podczas
strzałowymi. Rok po zakoń-
czeniu walk stanął na czele
wojskowych agentów. Po-
w „uregulowaniu konfliktu
w Kosowie”. Cztery lata póź-
niej Władimir Putin awanso-
pierwszej wojny czeczeńskiej chlebnie oceniał go poprzed- wał go na generała armii.
(1994–1996) rozpętanej nik Fiodor Ładygin. Mówił Walentyn Korabielnikow
przez Borysa Jelcyna. Pełnił o następcy, że jest dobrze opracował system gromadze-
wówczas funkcję pierwszego przygotowany teoretycznie, nia i analizy danych ułatwiają-
zastępcy zwierzchnika GRU. że ma obycie w praktycznych cy podejmowanie kluczowych
Na froncie pod fałszywym na- działaniach. W połowie 1999 decyzji politycznych i o charak-
zwiskiem dowodził grupą roku Korabielnikow został terze militarnym. Jest dokto-
operacyjną, którą Czeczeni publicznie pochwalony przez rem nauk technicznych, auto-
wciągnęli w pułapkę. Wyda- Jelcyna. Gospodarz Kremla rem branżowych książek, od
wało się, że nikt nie przeżyje. zwrócił przede wszystkim trzech lat akademikiem w Ro-
Korabielnikow uratował się, uwagę na wkład czołowego syjskiej Akademii Nauk Rakie-
tyle że z wieloma ranami po- wywiadowcy tym razem towych i Artyleryjskich. 

48 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009

 A R M I A

KRZYSZTOF GŁOWACKI

Czystki
GRU, organizacja wojskowych
szpiegów, uchodzi za jedną
z najskuteczniejszych formacji
wywiadowczych na świecie.

Od pewnego czasu w różnych regionach Europy giną oponenci prezydenta

Czeczenii. Mimo braku niezbitych dowodów, dla wszystkich jest jasne,
kto za tym stoi.

go, bo długo pracował nad jego unowocześnie-
niem i potęgą. Początkowo jako szeregowy
funkcjonariusz, później przez dwanaście lat
W
nocy z 4 na 5 lutego 2009 ro-
ku na moskiewskiej ulicy
został zastrzelony Gilani
Szepijew, który w latach
2004–2006 był wicemerem czeczeńskiej stoli-
cy. Według informacji z anonimowego źródła
w organach ścigania, było to zabójstwo na zle-
cenie. Szepijew nadzorował pracę struktur siło-
wych w administracji Groznego. W 2006 roku
podczas próby zamachu został ranny, a następ-
nie zrezygnował ze stanowiska i przeprowadził
się do Moskwy. Tajemnicą poliszynela jest, że
Szepijew był przeciwnikiem politycznym pre-
zydenta Czeczenii Ramzana Kadyrowa.
To nie pierwsze podejrzenie, które pada na
obecnego włodarza kaukaskiej republiki. Nie-
dawno w Wiedniu został zastrzelony 27-letni
Czeczen Umar Israiłow, który w 2006 roku

w charakterze szefa tej wpływowej instytucji.
Nie tylko on spośród kierownictwa nie godzi
się na działania restrukturyzacyjne. Również
jego zastępcy – żaden z nich nie chce przejąć
schedy po dotychczasowym przełożonym.
Planowane przetasowania wywołały wzbu-
rzenie i odruchy buntu w wojsku. Wyklina ono
i zarzuca niekompetencję ministrowi obrony
Anatolijowi Sierdiukowowi, wypominając
mu, że w cywilu kierował sklepami meblowy-
mi w Petersburgu. Ściągnięty do Moskwy
przez Władimira Putina Sierdiukow nigdy
zresztą nie miał dobrych notowań w armijnym
korpusie. Padają nawet hasła o jego odwoła-
niu, co w dzisiejszej Rosji nie zdarza się czę-
sto. Nie krępowali się ich otwarcie wykrzyki-
wać uczestnicy niedawnego wiecu w Berdsku.
W tym satelickim mieście Nowosybirska kwa-
teruje 67 brygada specnazu, która właśnie ma
być zlikwidowana. I ten fakt pobudził do akcji
protestacyjnych radę miejską. W szeregu obroń-
ców jak jeden mąż stanęły także opozycyjne
partie polityczne. Ich posłowie do Dumy doma-
gali się debaty z udziałem Korabielnikowa
i wszystkich odpowiedzialnych za reformy.
Pomysł nie przeszedł, storpedowała go rządzą-
ca Jedna Rosja. Wygląda na to, że jej przedsta-
wiciele wiedzą co się święci i dlatego nie do-
łączają do chóru krytyków. Deputowany Igor
Puzanow bezceremonialnie oznajmił, że
Walentyn Korabielnikow „odsłużył już” prze-
widzianą ustawą kadencję; swego czasu miał
przedłużony mandat, a teraz odchodzi „całkiem
naturalnie”.  lu miesięcy domagały się rozformowania bata-
wniósł skargę przeciwko Rosji do Europej-
skiego Trybunału Praw Człowieka, w której
oskarżył Kadyrowa o porwania i torturowanie
czeczeńskich bojowników w latach 2003–
–2005.
Israiłow walczył w wojnie rosyjsko-cze-
czeńskiej po stronie separatystów. Został aresz-
towany, ale wyszedł na wolność na mocy
amnestii. Potem przez krótki czas był ochro-
niarzem Kadyrowa, a następnie wyemigrował
do Austrii, gdzie otrzymał azyl polityczny.
Prezydent chciał zmusić Israiłowa do powro-
tu, więc uprowadził jego ojca i bezprawnie
przetrzymywał go przez prawie rok w więzie-
niu. W końcu, wszystko na to wskazuje, zde-
cydował się na radykalniejsze posunięcie.
Podobny los spotkał Rusłana Jamadajewa,
byłego deputowanego Dumy Państwowej,
emerytowanego pułkownika rosyjskiej armii,
a w czasie pierwszej wojny czeczeńskiej gene-
rała brygady wojsk separatystów. Do zuchwa-
łego zamachu doszło w centrum Moskwy,
w bezpośrednim sąsiedztwie siedziby rządu,
w chwili gdy samochód Jamadajewa zatrzy-
mał się na światłach. Sprawca zbiegł.
Rusłan był najstarszym z klanu Jamada-
jewów, pozostającego w ostrym konflikcie
z Ramzanem Kadyrowem. Brat zabitego,
Sulim Jamadajew, do niedawna dowodził po-
zostającym poza kontrolą Kadyrowa czeczeń-
skim batalionem sił specjalnych Wostok, pod-
legającym bezpośrednio federalnemu resorto-
wi obrony. Oficjalne władze Czeczenii od wie-
FOT. AKTUALNE.CZ
Wódz klanu
Ramzan Kadyrow ma opinię
brutalnego antydemokraty.
J est synem Achmada Kadyrowa, bojowni-
kiem i politykiem czeczeńskim. Był pre-
mierem Czeczenii w latach 2006–2007,
a od 2007 jej prezydentem. W pierwszej woj-
nie w Czeczenii walczył z Rosjanami, w dru-
giej wojnie wraz z ojcem stanął po ich stro-
nie. Po dojściu Achmada Kadyrowa do wła-
dzy zorganizował i dowodził służbą bezpie-
czeństwa, złożoną głównie z amnestionowa-
nych byłych separatystów, która stała się de
facto prywatną armią klanu Kadyrowów. Ma
opinię brutalnego antydemokraty. 
lionu, oskarżając jego żołnierzy (a także per-
sonalnie braci Jamadajewów) o morderstwa
i porwania. Sulim został w końcu odsunięty
od dowodzenia Wostokiem. Na razie wszczęto
przeciwko niemu postępowanie karne, a co
będzie dalej – nie wiadomo. Oby miał więcej
szczęścia niż Mowładim Bajsarow. Niedaw-
no funkcjonariusze czeczeńskiej milicji, pod
pretekstem zatrzymania, dokonali w centrum
Moskwy egzekucji na byłym dowódcy podpo-
rządkowanego FSB czeczeńskiego oddziału
specjalnego Goriec. 

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 49

 S Ł U Ż B Y S P E C J A L N E
POLSKA ZBROJNA: Tragiczna śmierć
Polaka w Pakistanie raz jeszcze uzmysłowiła,
że potrzebna jest dyskusja na temat kondycji
wojskowych służb specjalnych.
MACIEJ GRUBSKI: Rzeczywiście, dyskusja
jest potrzebna. Trzeba poważnie przemyśleć
kształt i rolę wojskowych służb specjalnych
w polityce bezpieczeństwa Polski. Nie wiem
jednak, dlaczego takiej dyskusji wśród zaintere-
sowanych – ekspertów, polityków i wojskowych
– się nie prowadzi. Tylko w taki sposób może-
my stworzyć odpowiednią ustawę. Liczę jed-
nak, że w tym roku uda się nam odbyć rozmo-
wę z szefami Służby Wywiadu Wojskowego
i Służby Kontrwywiadu Wojskowego. Decy-
denci polityczni muszą bowiem poznać proble-
my i oczekiwania wojskowych.

POLSKA ZBROJNA: A jakie sygnały docie-

rają do polityków ze środowiska wojskowego?
MACIEJ GRUBSKI: Z rozmów z oficerami
wynika, że nie czują się bezpiecznie. Wielu
z nich narzeka na niewystarczające wsparcie
wywiadowcze podczas misji zagranicznych. Co
więcej, pojawiły się informacje, że kontrwy-
wiad zajmował się w tym samym czasie pod-
słuchiwaniem żołnierzy w Afganistanie.
FOT. ROBERT CZULDA

POLSKA ZBROJNA: Chociaż od rozwiąza-

nia Wojskowych Służb Informacyjnych mi-
nęły ponad dwa lata, kwestia ta nadal budzi
duże emocje. Dlaczego?

Porozmawiajmy czalną. Obecnie nie ma jasnych zasad dotyczą-

cych ścieżki rozwoju i awansu. To z kolei zwięk-
sza ryzyko, że będą się rodzić konflikty, co unie-

o służbach
możliwi sprawne działanie całej instytucji.

POLSKA ZBROJNA: Czy jednak wojsko,

Z MACIEJEM GRUBSKIM o kondycji wojskowych
służb specjalnych rozmawia ROBERT CZULDA
MACIEJ GRUBSKI: Jeszcze wówczas, gdy
nie byłem w parlamencie, nie zgadzałem się
z likwidacją Wojskowych Służb Informacyj-
nych. Stoję bowiem na stanowisku, że zawsze
lepiej jest usprawniać, szukać błędów i je elimi-
nować, niż wszystko niszczyć i budować od
podstaw. Nieprawidłowości w WSI nie sięgały
więcej niż pięciu procent ogólnej działalności.
POLSKA ZBROJNA: W sytuacji, gdy nie
sposób z całą pewnością wskazać nielojal-
nych agentów, czy nie lepiej rozwiązać służbę
i budować od nowa? Casus CBA pokazał, że
może to być właściwa droga.
MACIEJ GRUBSKI: CBA jest po części do-
brym przykładem sukcesu. Biuro ściągnęło
wielu dobrych fachowców z różnych służb, któ-
rzy razem stworzyli udany zespół. Analogia do
wojskowych służb specjalnych nie jest jednak
w pełni trafna. CBA zbudowano bowiem od
podstaw, aby działało w obszarze, który wcześ-
niej nie był w pełni zagospodarowany. W przy-
padku wojskowych służb specjalnych nie mamy
takiej sytuacji, bo trwają one nieprzerwanie.
Nie ma więc miejsca na kilkuletnią przerwę.
POLSKA ZBROJNA: Prasa pisze, że relacje
wojskowo-cywilne w wojskowych służbach
specjalnych nie są najlepsze. Wielu żołnierzy
czuje się ponoć dyskryminowanych.
MACIEJ GRUBSKI: Martwi mnie, że już
niedługo możemy mieć wojskowe służby spe-
cjalne jedynie z nazwy. Za dużo jest w nich cy-
wilów. Jeśli jednocześnie wysoki stopniem woj-
skowy dostaje niższe wynagrodzenie niż jego
cywilny kolega, to mamy sytuację niedopusz-
w tym także wojskowe służby specjalne, nie
wymaga bacznej kontroli cywilnej?
MACIEJ GRUBSKI: Nie sposób połączyć
wodę z ogniem, czyli cywila z wojskowym. To
dwa odmienne systemy myślenia i zachowania.
Inna jest etyka pracy. Aby wojsko było pewne
swoich działań, musi mieć swoje własne, czysto
wojskowe służby – szczególnie wywiadu.
POLSKA ZBROJNA: Pozbawione cywilnej
kontroli służby specjalne wcześniej czy póź-
niej stworzą państwo w państwie, autono-
miczną strukturę, którą ciężko nadzorować.
MACIEJ GRUBSKI: A obecność cywilów
zmniejsza takie zagrożenie? Czy cywil jest
uczciwszy od wojskowego? Nie popadajmy
w paranoję. Jeśli ktoś chce oszukiwać, będzie to
robił niezależnie od tego, czy nosi garnitur, czy
mundur. Łamanie prawa oznacza jedynie, że
źle dobrano ludzi lub niewłaściwie określono
zasady naboru i awansu.
POLSKA ZBROJNA: Jaką więc rolę powin-
ni pełnić cywile w wojskowych służbach
specjalnych?

50 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

MACIEJ GRUBSKI: Nie ma potrzeby, aby

w kierownictwie byli cywile. Skuteczną kontro- M i l i t a r i a
lę zapewniają określone zapisy ustawowe. Jest
też koordynator służb specjalnych. Nie mam tu
na myśli pomocniczej roli cywilów w służbach
wojskowych, choćby jako analityków.

POLSKA ZBROJNA: Kto jednak, mając

instynkt samozachowawczy, zdecyduje się na
taką współpracę?
MACIEJ GRUBSKI: To kolejny problem
współczesnych służb specjalnych w Polsce. Za-

FOT. PAKISTANI DEFENCE

mieszanie w ostatnich latach dotknęło także
przyzwoite osoby, które w dobrej wierze, dla
służb działających w Polsce, przywiozły jakiś
JAPONIA
dokument w postaci mapy z Uralu, a potem zo-
stały napiętnowane jako współpracownicy służb
wojskowych. Dlatego wiele osób nie będzie
Największy okręt
chciało rozmawiać z wojskiem, obawiając się MORSKIE SIŁY SA- gości 195 metrów, na okrętu pierwszy raz
łatki konfidenta. A współpraca z własnym pań- MOOBRONY dostały no- którym mogą jednocześ- w historii morskich sił
stwem powinna być powodem do dumy. woczesny i największy nie lądować i startować samoobrony znalazły
jak dotychczas okręt wo- cztery takie śmigłowce, się kobiety. „Hyuga”,
POLSKA ZBROJNA: Jak rozwiązać tę sy- jenny – niszczyciel śmi- jak SH-60K. Na pokła- który zastąpi starszy
tuację? Raz jeszcze zacząć od nowa? głowcowy „Hyuga” o wy- dzie oraz w hangarze niszczyciel „Haruna”,
MACIEJ GRUBSKI: Nieustanna rewolucja porności niemal 14 ty- pod nim zmieści się do będzie okrętem flago-
do niczego nie prowadzi. Chociaż obecne roz- sięcy ton. Jednostka ma 11 maszyn. W składzie wym 1 Flotylli Eskorto-
wiązania są w dużej mierze błędne, nie można pokład startowy o dłu- 340-osobowej załogi wej w Yokosuce. (w) 
ich całkowicie likwidować. Należy zostawić
BRAZYLIA
SWW i SKW, a jednocześnie stworzyć nową
formację. Miałaby ona charakter czysto wojsko-
wy i działałaby z wykorzystaniem struktury Ekwador wybrał minikana oraz USA (je-
den do testów). Wraz
wojskowej, na przykład przy siłach specjalnych.
Nowa komórka byłaby mała, ale jednocześnie
wyspecjalizowana i dobrze finansowana. Z cza-
F irma Embraer poin-
formowała w marcu,
że sprzedała Ekwadoro-
rych lata 2311 eskadra
23 Skrzydła Lotniczego
z bazy Manta. Możliwe,
z kontraktem dla brazy-
lijskich sił powietrznych
daje to 169 sprzeda-
Musimy być sem mogłaby się rozrosnąć i osiągać nowe zdol- wi 24 lekkie turbośmi- że w bojowe tukany zo- nych samolotów. Wśród
naprawdę ności i kompetencje. głowe samoloty bojowe stanie wyposażona też potencjalnych nabyw-
bogatym
państwem, jeśli EMB 314 Super Tuca- 2312 eskadra, która ców są wymieniane in-
wydajemy POLSKA ZBROJNA: Co zrobić z ludźmi, no. Weług doniesień ma maszyny Strikema- ne kraje latynoamery-
ogromne sumy do których pracy nie było zastrzeżeń, ale mediów wartość trans- ster Mk.89. Ekwador kańskie, takie jak Gwa-
na szkolenie z różnych powodów odeszli ze służby? akcji wynosi 261 milio- jest już piątym zagra- temala, Honduras czy
specjalistów,
a potem MACIEJ GRUBSKI: Takim ludziom należy nów dolarów. Super Tu- nicznym nabywcą Peru, które muszą wy-
pozwalamy im coś zaproponować. To, że ktoś nie pracuje już cano zastąpią w ekwa- Super Tucano. Wcześ- mienić wysłużone sa-
odejść. w służbach specjalnych – na przykład ze wzglę- dorskim lotnictwie sa- niej samoloty te kupiły moloty przeciwparty-
dów zdrowotnych – nie oznacza wcale, że dla moloty A-37B, na któ- Wenezuela, Chile i Do- zanckie. (WW) 
państwa jest bezużyteczny. Rezygnowanie z je-
go usług jest olbrzymim błędem. Musimy być
bogatym państwem, jeśli wydajemy ogrom-
Greckie „szesnastki”
USA
ne sumy na szkolenie specjalistów, a potem
pozwalamy im odejść. Jeśli więc tak łatwo
Od połowy lat osiemdziesiątych Grecja
ich usuwamy, to nie dbamy o interes własne- zamówiła 170 F-16
go państwa. Niestety, jest to bolączka nie
tylko wojska.  P odczas uroczysto-
ści w zakładach
Lockheed Martin w Fort Worth do-
wódca greckiego lotnictwa wojsko- 116 Skrzydła Bojowego stacjonu-
WIZYTÓWKA wego generał porucznik Iannis jącego w bazie Araxos. Obecnie
Giagkos odebrał pierwsze wypro- oddział ten lata na samolotach
MACIEJ GRUBSKI dukowane dla tego kraju w ra- A-7E i TA-7C Corsair. Pierwsze
Senator RP. Członek Komi-
mach programu Peace Xenia IV cztery F-16 mają się tam pojawić
sji Obrony Narodowej oraz
Komisji Spraw Zagranicz- myśliwce wielozadaniowe F-16C/D w maju, a realizacja całego zamó-
nych. W latach 1994–1998 oraz 2006– Block 52+. W 2005 roku Grecja wienia zakończy się w przyszłym
–2007 radny Rady Miasta Łodzi. W Komi- zamówiła 20 samolotów jedno- roku. Grecy są jednymi z najwięk-
sji Obrony Narodowej zajmuje się przede miejscowych oraz dziesięć dwu- szych nabywców „szesnastek”. Do-
wszystkim sprawami związanymi z wojsko- miejscowych F-16D. Nowe myśliw- tychczas w czterech kontraktach za-
wymi służbami specjalnymi. ce trafią do 335 i 336 eskadr mówili 170 egzemplarzy. (W) 

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 51

 B E Z G R A N I C

USA

Z ziemi włoskiej

FOT. USAF
ZASTĘPCA SZEFA SZTABU GENERALNEGO SIŁ ZBROJNYCH FEDERACJI ROSYJSKIEJ, generał pułkownik Anatolij Nogowicyn, oświadczył, że je-
go kraj zażąda wyjaśnień w sprawie ewentualnego przebazowania amerykańskich myśliwców F-16 z Włoch do Polski. Informacja o możliwości ta-
kiej przeprowadzki znalazła się na łamach kwartalnika sił powietrznych USA „Air and Space Power Journal”. Jej autor, podpułkownik Chris Sage
z dowództwa USAF, zasugerował przeniesienie do Polski 31 Skrzydła Myśliwskiego z bazy Aviano. Choć autor zdaje sobie sprawę z problemów, to
uważa, iż baza w Polsce byłaby dobrą lokalizacją na niespokojne czasy. Dowódca skrzydła z Aviano generał brygady Craig Franklin określił arty-
kuł Sage’a mianem „akademickich dywagacji”. Jednak materiał ten przedrukowała gazeta „Stars and Stripes”, organ prasowy sił zbrojnych USA.
Nie uszedł on też uwadze rosyjskich mediów, w tym dzienników. (ww) 

Otwarte drzwi Masakra w akademii

NATO. Prezydent USA Barack
Obama jednoznacznie potwier-
dził, że popiera przyjmowanie
do sojuszu nowych państw. Po
spotkaniu z sekretarzem gene-
ralnym NATO Jaapem de Hoop
Schefferem w Białym Domu
oświadczył, że rozmawiali o tym,
jak jego „administracja zamierza
przestawić stosunki z Rosją na
nowe tory, w sposób, który jest
zgodny z polityką NATO” i o po-
trzebie wysłania jasnego sygnału
do Europy, że będą „wierni za-
sadniczemu przekonaniu, iż kra-
je, które chcą przystąpić do
NATO, mogą do sojuszu wejść”.
W podobnym tonie wypowiedział
się kończący szefowanie sojuszo-
wi holenderski polityk: „Jak po-
wiedział prezydent Obama,
drzwi NATO pozostaną otwarte
dla nowych członków, jeśli wy-
pełnią oni kryteria członkostwa”.
Także kanclerz Niemiec Angela
Merkel, występując w Bundesta-
gu, opowiedziała się za rozsze-
rzaniem sojuszu północnoatlan-
tyckiego. Mówiła, iż perspektywę
przystąpienia do niego zachowują
Gruzja i Ukraina. Szefowa nie-
mieckiego rządu stwierdziła, że
nie można dopuścić do tego, by
inni próbowali przeszkodzić
w procesie rozszerzenia NATO
poprzez „weto oraz przestarzałe
myślenie”, co odczytano jako alu-
zję wobec polityki Rosji. (w) 
PAKISTAN. Grupa kilkunastu na- paramilitarne. Odbito ją po wielo-
pastników zaatakowała 30 marca godzinnych walkach. Pojawiły się
akademię policyjną koło Lahore, różne dane o liczbie ofiar. Według
stolicy stanu Pendżab. Zamachow- niektórych źródeł, mogło zginąć
cy, z których część była nawet 40 osób, a ponad sto
przebrana w policyjne Przedstawi- odniosło rany. Siły bez-
mundury, uderzyli ciele wadz poinfor- pieczeństwa schwytały
mowali, że zatrzymani
z czterech stron. Mieli podejrzani są w wieku co najmniej sześciu
granaty (lub ładunki 20–22 lat i posługują z napastników. Ośmiu
wybuchowe) i broń ma- się językiem następnych zamachow-
szynową. Atak był do- pasztu. ców zabiły.
brze zaplanowany, nastąpił Do niedawna Lahore ucho-
około godziny 7.30, kiedy nie- dziło za jedno z bezpieczniej-
uzbrojeni kadeci zebrani na placu szych miast w Pakistanie. Jednak
apelowym przygotowywali się do 3 marca grupa mężczyzn ostrzelała
porannej musztry. Jak powiedział tam autobus z narodową reprezen-
jeden ze świadków, wybuchła pani- tacją krykieta Sri Lanki. Zginęło
ka. Teren akademii, w której skryli sześciu policjantów z ochrony i kie-
się terroryści, otoczyło wojsko i siły rowca pojazdu. (ww) 

Bez weta NATO. Wcześniej część środo-

TURCJA. Prezydent Abdullah
Gul dał do zrozumienia, że Tur-
cja nie zablokuje kandydatury
duńskiego premiera Andersa
Fogha Rasmussena na stanowi-
sko sekretarza generalnego
wisk muzułmańskich apelowała
do Ankary, by nie dopuściła do
jego wyboru. Rasmussen jest
krytykowany za swą postawę po
wydrukowaniu w duńskiej prasie
karykatur proroka Mahometa.
„Nie sądzę, by trzeba było mó-
wić tyle o aspektach religij-
nych”, stwierdził Gul pytany
o postrzeganie Duńczyka
w świecie muzułmańskim. Pod-
kreślił, że Rasmussen jest „jed-
nym z najważniejszych premie-
rów w Europie i jednym z tych,
którzy odnieśli największe suk-
cesy”. Pojawiły się też informa-
cje, że ubiegający się o stanowi-
sko szefa NATO polityk może li-
czyć na poparcie Hiszpanii
i Włoch. Już wcześniej mówiono
o tym, że jego kandydaturę
uzgodniły z USA Francja, Niem-
cy i Wielka Brytania. (wr) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009


Siły arktyczne
ROSJA. Ponownie pojawiła się
informacja, że Rosja utworzy
specjalną grupę wojsk dla ochro-
ny swoich interesów w Arktyce.
To jeden z elementów strategii
dla tego regionu przygotowanej
przez Radę Bezpieczeństwa Fe-
deracji Rosyjskiej. Powstanie
specjalnych sił zapowiedział
w czerwcu 2008 roku szef zarzą-
du szkolenia bojowego w rosyj-
skim Sztabie Generalnym, gene-
rał Władimir Szamanow. Stra-
tegia przewiduje, że obok sił
zbrojnych za ochronę interesów
Rosji w rejonie Arktyki odpo-
wiadać ma też Federalna Służba
Bezpieczeństwa. (w)  tygodniu dziennik „New York
Daleki rajd
Izrael podjął próbę
zablokowania dostaw broni
dla Hamasu.
SUDAN. Władze w Chartumie
twierdzą, że lotnictwo amery-
kańskie przeprowadziło w stycz-
niu atak we wschodnim Suda-
nie. Egipska gazeta „Al-Sho-
ruq” podała, że celem uderzenia
AC-130 w okolicach Port Sudan
nad Morzem Czerwonym był
konwój 17 ciężarówek. Pojazdy
jechały w kierunku granicy su-
dańsko-egipskiej. Według rzecz-
nika rządu w Chartumie Rabie-
go A. Attiego, atak spowodował
ponad sto ofiar. Inne doniesie-
nia podają mniejszą liczbę zabi-
tych, 39 osób. Rzecznik do-
wództwa wojsk USA w Afryce
Vince Crawley zaprzeczył za-
rzutom. Oświadczył, że amery-
kańskie siły nie przeprowadzały
żadnych ataków z powietrza ani
operacji zbrojnych w Sudanie
od października 2008 roku. We-
dług „New York Timesa”, który
powołał się na przedstawicieli
władz USA, konwój został za-
atakowany przez samolot izrael-
ski (portal „Debka File” uważa,
że w rzeczywistości był to bez-
załogowy aparat latający Eitan),
a w ciężarówkach przewożono
broń przeznaczoną dla palestyń-
skiego Hamasu. Do zdarzenia
doszło w czasie, gdy armia izra-
elska walczyła z tą organizacją
w Strefie Gazy. (w)  czem będzie oznaczać, iż chiń-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Strategia Obamy
Amerykanie planują równoległe działania polityczne
i militarne w Afganistanie.
AFGANISTAN. Prezydent
Barack Obama w wywiadzie
wyemitowanym 29 marca w tele-
wizji CBS News dał do zrozu-
mienia, że amerykańskie siły
zbrojne nie będą interweniować
w Pakistanie bez zgody rządu
w Islamabadzie. „Musimy z nimi
współpracować, aby poradzić so-
bie z Al-Kaidą”, oświadczył
Obama. Dodał jednak: „Musimy
wszakże dużo bardziej rozliczać
Pakistańczyków”. W ubiegłym
Times” podał, że agenci paki-
stańskiego wywiadu ISI (Inter-
-Services Intelligence) pomagają
talibom w południowym Afgani-
stanie. Według informatorów ga-
zety, dostarczają ekstremistom
fundusze, sprzęt wojskowy, a tak-
że podpowiadają im strategię
walki. Działania te ma koordyno-
wać Skrzydło S pakistańskiego
wywiadu. Amerykanie mają na
to dowody z nasłuchu elektro-
nicznego i swej agentury.
25 marca prezydent Obama
przedstawił szczegóły swej strate-
gii wobec Afganistanu. W me-
diach pojawiła się opinia, że jest
ona owocem kompromisu między
wiceprezydentem Joe Bidenem,
Groźny smok
CHINY. Władze w Pekinie za-
protestowały przeciwko opubli-
kowanemu w ubiegłym tygodniu
raportowi Departamentu Obrony
USA. W dokumencie przezna-
czonym dla Kongresu USA napi-
sano, że Chiny intensywnie roz-
wijają różnorodne technologie
militarne – nuklearne, kosmiczne
FOT. US DOD
i komputerowe. W ocenie auto-
rów mogą one wpłynąć na zmia-
nę układu sił nawet poza Azją.
Jako przykłady tych działań ra-
port wymienia między innymi
budowę nowej bazy morskiej na
wyspie Hajnan. Stacjonować
w niej będą okręty podwodne,
w tym jednostki uzbrojone w ra-
kiety balistyczne. Pentagon uwa-
ża, że port z podziemnym zaple-
R Y K O S Z E T E M
dyplomatami i wojskowymi.
Obama zapowiedział wysłanie
do Afganistanu dodatkowych
czterech tysięcy żołnierzy. Prio-
rytetem armii USA będzie nisz-
czenie baz Al-Kaidy, także w Pa-
kistanie. Nasilone zostanie szko-
lenie afgańskich sił bezpieczeń-
stwa, tak by do 2011 roku liczyły
one 134 tysiące wojskowych i po-
nad 80 tysięcy funkcjonariuszy
policji. Operacjom militarnym
mają towarzyszyć skoordynowane
działania związane z budową lo-
kalnych struktur władz i zwalcza-
niem korupcji. Wywiad amery-
kański chce lepiej poznać afgań-
ski system plemienny, bez czego
zwykle trudno zrozumieć sytuację
na danym obszarze. Podjęta ma
być próba przekształcenia rolnic-
twa tego kraju, którego jedną
z głównych upraw pozostaje mak
opiumowy. Nowa administracja
USA chce też współpracować
w sprawie Afganistanu z Rosją,
Chinami i Indiami. Obiecuje
zwiększenie pomocy gospodar-
czej dla Afganistanu i Pakistanu.
Jednocześnie Obama zapowie-
dział, że nastąpi zacieśnienie kon-
troli nad wydawaniem pieniędzy
przez różne instytucje. (wrt)  deklarował gotowość swojego kra-
ska flota uzyska „bezpośredni
dostęp do kluczowych świato-
wych szlaków wodnych”. Raport
wskazuje też działania Pekinu,
które są skierowane przeciwko
Tajwanowi. Po raz kolejny wspo-
mniano również o wątpliwo-
ściach co do rzeczywistych wy-
datków Chin na obronę. (wr) 
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
Lot prezydenta
FOT. DMITRIY PICHUGIN
ROSJA. „Wrażenia są fanta-
styczne. Maszyna jest znakomita,
bardzo posłuszna, o wielkiej mo-
cy”, powiedział prezydent Dmitrij
Miedwiediew, który odbył półtora-
godzinny lot w wielozadaniowym
myśliwcu bombardującym Su-34.
W bazie lotniczej w Kubince nieda-
leko Moskwy obejrzał też inne typy
samolotów i śmigłowców używa-
nych w siłach zbrojnych Rosji.
Miedwiediew wspomniał o potrze-
bie modernizacji lotnictwa wojsko-
wego: „Trzeba odchodzić od re-
montowania starych maszyn i ku-
pować nowe”. W wywiadzie dla
BBC prezydent Rosji określił nato-
miast jako „nieodpowiadające rze-
czywistości” informacje o tym, że
ze strony Stanów Zjednoczonych
padła propozycja rezygnacji z pla-
nów umieszczenia tarczy antyra-
kietowej w Polsce i Czechach, o ile
Moskwa pomoże Waszyngtonowi
zapobiec uzbrojeniu się Iranu
w broń nuklearną. Przy okazji za-
ju do pomocy w „zaprowadzaniu
porządku” w Afganistanie. (t)
Miasto twierdza
FRANCJA. Przed szczytem
NATO w Strasburgu wprowadzane
są coraz to nowe środki bezpie-
czeństwa. Zawieszono zajęcia na
miejscowym uniwersytecie, zamy-
kane są szkoły, zaplombowano na-
wet włazy do studzienek kanaliza-
cyjnych. Po ulicach miasta krąży
15 tysięcy żołnierzy i policjantów.
Siły bezpieczeństwa przygotowują
się też na przybycie 20–50 tysięcy
przeciwników sojuszu, którzy zapo-
wiadają demonstracje. Zapewnie-
nie tych środków bezpieczeństwa
będzie kosztować około 110 milio-
nów euro. W związku ze szczytem
NATO zarówno Francja, jak i Niem-
cy, które są jego współgospoda-
rzem, przywróciły kontrole na swo-
ich granicach. (wt) 
53
 F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Polska radarowa
W
spółczesny
Norwid mógłby
napisać o Polsce:
„Znaszli ten kraj,
gdzie co krok na
wędrowca radar czyha?”. Wędrowca,
czytaj kierowcę. Właśnie wchodzimy
w kolejną fazę „walki o bezpieczeń-
stwo” na drogach. Po raz kolejny pole-
ga to na zaostrzaniu przepisów i kar.
To wygląda jak klątwa PRL-u. Wtedy
również władze „rozwiązywały pro-
blemy”, zaostrzając kary i przepisy.
Specyfiką tej fazy walki z wrogami…
bezpieczeństwa na drogach są radykal-
ny wzrost liczby radarów oraz drakoń-
skie kary. Takiej liczby radarów na sto
kilometrów dróg nie ma w żadnym
kraju w Europie. Liczba radarów
w Polsce jest odwrotnie proporcjonal-
na do długości autostrad i dróg szyb-
kiego ruchu. Komisja Europejska ogła-
sza raporty, że główną przyczyną wy-
padków na polskich drogach jest ich
zły stan. Nic to. Władze wolą karać,
niż zapobiegać.
Posłowie i senatorowie kraśnieją od
satysfakcji z zaostrzania przepisów.
I wtórują im populistyczne media, któ-
re winą za brak bezpieczeństwa na
polskich drogach obarczają „brawurę”
i „piratów” oraz „pijanych”, także wte-
dy, gdy chodzi o przyjętą w Europie
lampkę wina czy szklankę piwa. Moż-
na zapytać, jak ma jechać polski kie-
rowca, jeśli musi pokonać dłuższy dy-
stans, na przykład z Warszawy do Sa-
noka, a ograniczenia prędkości, rada-
ry, zły stan dróg, tłok nie pozwalają
mu jechać z europejską przeciętną?
Stara się nadrobić czas
stracony na
ogranicze-
54 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
Pow i ę k s ze n ie
Liczba radarów w Polsce jest odwrotnie proporcjonalna
do długości autostrad i dróg szybkiego ruchu.
niach i w tłoku i… wtedy czyha nań
radar lub policja, która przecież „tyl-
ko” egzekwuje przepisy.
W ostatnich Strategiach Bezpie-
czeństwa Narodowego RP dużo pisze
się o międzynarodowym terroryzmie,
który zagraża Polakom nawet w ich
własnym kraju. Trzeba zatem zapy-
tać, ilu Polaków zginęło od zama-
chów terrorystycznych nad Wisłą?
Ani jeden. A ilu Polaków ginie rocz-
nie ze względu na zły stan dróg? Kil-
ka tysięcy. Gdyby zdarzył się jeden
zamach terrorystyczny z jedną ofiarą
śmiertelną, łatwo sobie wyobrazić re-
akcję polskich mediów i polityków.
Jaka jest reakcja na śmierć tych tysię-
cy? A przecież tu także chodzi o bez-
pieczeństwo. No tak, ale dbanie o bez-
pieczeństwo na drogach nie jest takie
spektakularne w odległych rejonach
świata. Polskie drogi i ich użytkowni-
cy nie mieli szczęścia po 1989 roku.
Nie mieli swojego Balcerowicza,
Skubiszewskiego czy Kuronia. Nie
mieli rządu, który by powiedział: „do-
syć”. Tak dalej być nie może.
Diabli człowieka biorą, gdy jadąc,
mija kolejne tablice informujące
o czarnych punktach, liczbie zabitych
i rannych. I nie ma tam żadnej kładki
dla pieszych, barier czy świateł. Ile
kładek dla pieszych powstało nad zbu-
dowaną jeszcze w latach siedemdzie-
siątych trasą katowicką? Dlaczego po-
licja nie karze drogowców ustawiają-
cych nieoznakowane pułapki
w postaci drob-
nych
robót drogowych, które nagle, bez ostrzeżenia,
wyrastają przed kierowcami? Jak długo War-
szawa będzie tolerować stan najbardziej niecy-
wilizowanego, a zarazem głównego wyjazdu
w kierunku Krakowa i Katowic? Czy nie mógł-
by się tamtędy tylko raz przejechać jakiś mini-
ster czy prezydent? Potrzebna jest „terapia szo-
kowa” dla tych, którzy odpowiadają za stan pol-
skich dróg. Tym powinni zajmować się nasi po-
litycy i media od 1989 roku, bardziej niż kolej-
nymi wykopaliskami z IPN lub skandalami to-
warzyskimi ze świata polityki. To jest ważny
i realny wymiar naszego bezpieczeństwa. Waż-
niejszy niż Irak czy Afganistan. Bo tu Polacy
masowo giną we własnym kraju.
Odpowiedzią na ten problem nie jest dogma-
tyczny rygoryzm przepisów i kar. Już teraz jest
ich wiele i są surowe. One nie poprawią stanu
bezpieczeństwa na drogach. Przepisy i kary,
owszem, są takie jak wszędzie, ale zupełnie in-
ne. Polska jako radarowy kraj, może uspokajać
sumienia posłów i wzbogacać kasę samorzą-
dowców. Jednak realne bezpieczeństwo wyma-
ga dobrych dróg, a nie radosnej produkcji para-
grafów i rabowania kierowców. 
TAKIEJ LICZBY RADARÓW
NA STO KILOMETRÓW DRÓG
NIE MA NIGDZIE W EUROPIE

HORYZONTY HORYZONTY
PAULINA GLIŃSKA
specjalizuje się
w tematyce
społecznej
Wojskowe
Oscary rozdane
Do grona laureatów Buzdyganów dołączyły kolejne osoby. 27 marca
w hotelu Jan III Sobieski w Warszawie jedenaścioro najlepszych
odebrało nagrodę przyznaną w plebiscycie „Polski Zbrojnej”.
P
iętnasta edycja naszego ple-
biscytu była wyjątkowa: gło-
sowało w niej najwięcej
osób, najdłuższa była lista
kandydatów do nagrody, a miano ofi-
cera roku jednogłośnie otrzymało aż
trzech żołnierzy. Tegoroczne głosowa-
nie, jeśli potraktujemy Buzdygana
2008 dla PKW Irak (15 tysięcy osób)
jako jedną nagrodę, sprawiło, że liczba
wyróżnionych przekroczyła sto osób.
MAŁY JUBILEUSZ
Równie wyjątkowa była gala prowa-
dzona przez Iwonę Kubicz i Tomasza
HORYZONTY
HORYZONTY
Białoszewskiego, na którą do war-
szawskiego hotelu przybyło około 400
zaproszonych osób. Byli wśród nich
podsekretarz stanu do spraw polityki
obronnej Stanisław Komorowski, szef
Sztabu Generalnego WP generał
Franciszek Gągor, dowódca Wojsk
Lądowych generał broni Waldemar
Skrzypczak, szef Inspektoratu Wspar-
cia Sił Zbrojnych generał dywizji
Zbigniew Tłok-Kosowski, dowódca
Garnizonu Warszawa generał brygady
Kazimierz Gilarski, komendant głów-
ny Żandarmerii Wojskowej generał
brygady Marek Witczak, dowódca
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA
Orkiestra Reprezentacyjna
Wojska Polskiego
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej ge-
BUZDYGAN jest nerał dywizji Paweł Lamla, dyrektorzy depar-
wyróżnieniem
żołnierza spośród
tamentów Ministerstwa Obrony Narodowej,
innych żołnierzy. przedstawiciele ordynariatów polowych oraz
dowódcy jednostek wojskowych. W roli gości
honorowych pojawiła się większość dotychcza-
sowych laureatów Buzdyganów.
„Ponieważ zgromadził się na tej sali kwiat
polskiego rycerstwa, jak ongiś mawiano
– pierwsze szable Rzeczypospolitej, pozwolę
sobie jedynie na refleksję, iż mimo zmian tak-
tyk, strategii, broni czy wreszcie charakteru
służby, są w armii rzeczy niezmienne. To barwa
i tradycja. To także bohaterowie, którzy nie-
odzowni są nie tylko w boju. (…) Dziś zebrali-
POLSKA
POLSKAZBROJNA
ZBROJNANR
NR14
14||55KWIETNIA
KWIETNIA 2009 55
 B U Z D Y G A N Y
LAUREACI BUZDYGANÓW 2008 I GOŚCIE (od lewej): starszy szeregowy Emil Uran, pułkownik Zbigniew Piątek, generał brygady Mirosław Różański, posłanka
Jadwiga Zakrzewska, wiceminister obrony Stanisław Komorowski, kapitan Grzegorz Kaliciak, szef Sztabu Generalnego WP generał Franciszek Gągor, pułkow-
nik Robert Salamon, pułkownik Anatol Tichoniuk, młodszy chorąży Marcin Trelka, podpułkownik Robert Kozak i Marian Kluczyński.

Prestiż nagrody
O tym, że Buzdygany są nagrodą pożądaną, w środowisku wojskowym nikogo chyba przekonywać nie trzeba.

N iezwykle ważne jest to, że ist-

nieje możliwość docenienia
tych, którzy zasłużyli się dla pol-
skiej armii. Nagroda ta jest bardzo
potrzebna, życzę, by jej prestiż jesz-
cze się umocnił”, powiedział mini-
ster Komorowski.
Dla generała Gilarskiego najcen-
niejsze w nagrodzie jest to, że tak
naprawdę nie jest ważne, czy ktoś
jest generałem, czy szeregowym.
„Większość żołnierzy jest anonimo-
wa, i choć wykonują naprawdę
ciężką pracę, to nie są szerzej zna-
ni. Buzdygany pozwalają niejako
zaistnieć w świadomości innych lu-
dzi, pozwalają wynieść na świecz-
nik tych, którzy na to zasługują. To
niezwykle ważne, gdy docenia się
czyjąś pracę. Podczas dzisiejszej
gali wzruszyłem się najbardziej,
gdy nagrodę i tytuł podoficera roku
odbierał chorąży Trelka. On też był
wzruszony, a swoją postawą i służ-
bą pokazał, że trzeba mieć serce
do tego zawodu”.
Według generała Witczaka Buzdy-
gan to wyraz najwyższego uznania.
„Uważam, że plebiscyt musi być
kontynuowany jeszcze sto lat
i o jeden dzień dłużej. Coraz trud-
niej zdobyć tę nagrodę, bo oczeki-
wania względem żołnierzy znacz-
nie wzrosły. Trzeba być ponadprze-
ciętnym, trzeba mieć duże osią-
gnięcia, spełniać określone wyma-
gania. Nie wolno zapominać też
o tych, którzy mają najtrudniej,
o tych na misjach, ale także o tych,
którzy tu, w kraju te misje przygoto-
wują”. Kapitan pilot Witold Sokół
z eskadry lotnictwa taktycznego
w Mińsku Mazowieckim, który na
gali przedostatni raz był w mundu-
rze – w poniedziałek bowiem poże-
gnał się z wojskiem – powiedział, że
Buzdygan jest wyróżnieniem żołnie-
rza spośród innych żołnierzy. „Dlate-
go warto zdobywać najwyższe szcze-
ble – nie w stopniach wojskowych,
ale w wyszkoleniu – bo właśnie to
jest doceniane”. 

śmy się, by uhonorować tych, którzy
przywiązani są do terminu «służba»,
choć w kontekście profesjonalizacji na-
szej armii coraz częściej używamy okre-
ślenia «praca». Witam wszystkich pań-
stwa, którzy korzystając z naszego za-
proszenia, daliście dowód, że kondycja
i morale Wojska Polskiego są naprawdę
bliskie waszym sercom”, tymi słowami
powitał wszystkich dyrektor Redakcji
Wojskowej i redaktor naczelny „Polski
Zbrojnej” Marek Sarjusz-Wolski.
ZŁOTA JEDENASTKA
Nagrody dostali najlepsi z najlep-
szych spośród żołnierzy i osób związa-
nych z polską armią. Doceniono i wy-
różniono umiejętności dowódcze, od-
wagę, kompetencje, spektakularne ak-
cje, wyjątkową skrupulatność, męstwo,
wzorową postawę żołnierską, determi-
nację, rzetelność i pasję. Przy dźwię-
kach fanfar do armii Buzdyganów dołą-
czyli: generał brygady Mirosław
Różański, pułkownik Zbigniew Piątek,
pułkownik lekarz Robert Salamon,
pułkownik Anatol Tichoniuk, pod-
pułkownik pilot Robert Kozak, ko-
mandor porucznik Piotr Nieć, kapitan
Grzegorz Kaliciak, młodszy chorąży
Marcin Trelka, starszy szeregowy
zawodowy Emil Uran, Jadwiga
Zakrzewska, Marian Kluczyński.
„Drodzy laureaci, miło jest być tutaj
z Wami, miło być w gronie osób, któ-
rym dobro Polski, dobro wojska, leży
szczególnie na sercu. Chciałbym, aby
Buzdygany zajęły ważne miejsce
w waszych domach czy gabinetach, ja-
ko wyraz waszej pracy, waszej służby,
waszego oddania”, powiedział mini-
ster Komorowski.
Laureaci nie kryli radości z otrzymanej na-
PIĘTNASTA grody. Wyjątkowo szczęśliwy miał prawo czuć
EDYCJA naszego
plebiscytu była się kapitan Grzegorz Kaliciak, szef sztabu ba-
wyjątkowa: talionu dowodzenia 17 Wielkopolskiej Brygady
głosowało w niej Zmechanizowanej – zwycięzca w jedynej kate-
najwięcej osób, gorii, o której wynikach nie decydowała kapitu-
najdłuższa była
lista kandydatów ła, lecz czytelnicy „Polski Zbrojnej”. Właśnie
do nagrody, dlatego żołnierzowi roku szczególnie gratulo-
a miano wał minister Komorowski. Laureat, odbierając
oficera roku nagrodę, żartował, że sam już nie wie, co jest
jednogłośnie
otrzymało aż trudniejsze: dowodzenie na misji czy przema-
trzech żołnierzy. wianie na uroczystej gali. W końcu, nieco uspo-
koiwszy emocje, podziękował wszystkim żołnie-
rzom kompanii rozpoznawczej, z którymi wal-
czył podczas drugiej irackiej zmiany w Karbali.
Im też zadedykował nagrodę. „Mam świado-
mość, że tak prestiżowe wyróżnienie jest głów-
nie zasługą tych żołnierzy. Byli odważni podczas
najcięższych walk. O nich po powrocie z misji
zapomniano. Niech więc ten Buzdygan będzie
przypomnieniem, że przy typowaniu do kolej-

56 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009

 H O R Y Z O N T Y

Kapitan Posłanka
Grzegorz Jadwiga
Kaliciak Zakrzewska

Generał

FOT. EWA KORSAK

broni
Waldemar
Skrzypczak
i młodszy
chorąży
Marcin
Trelka

NAJCENNIEJSZE W TEJ NAGRODZIE JEST TO,

ŻE TAK NAPRAWDĘ NIEWAŻNE, CZY KTOŚ NOSI
MUNDUR GENERAŁA, CZY SZEREGOWEGO
GALĘ uświetnił występ
Krystyny Prońko

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (5)

Redaktor naczelny
Redakcji Wojskowej
Marek Sarjusz-Wolski (z prawej)
oraz prowadzący galę Iwona Kubicz
i Tomasz Białoszewski

nych odznaczeń przełożeni powinni o nich pa-
miętać”, powiedział kapitan Kaliciak.
Równie serdecznie pogratulował minister
Komorowski poseł Jadwidze Zakrzewskiej,
która zdobyła tytuł przyjaciela wojska. „Wojsko
potrzebuje ludzi, którym dobro armii naprawdę
leży na sercu”. Jedyna wyróżniona w gronie ko-
bieta przeczytała zebranym napisany specjalnie
na tę okazję wiersz: „W towarzystwie doboro-
wym nie zabrakło białogłowy. / Ten buzdygan
dla kobiety, lecz cóż począć, że niestety, / kapi-
tuła wyróżniła, lecz czy mądrze postąpiła?/ Czy
się godzi, by obuchem, lekką ręką, słabym
uchem /uderzała Buzdyganem i zadała komuś
ranę? / Ja odpowiem Wam, Panowie, mam chęć
walnąć nim po głowie / kilku marnych polity-
ków (…) Tym zaś, którzy armię czują, jej spra-
wami się przejmują, / tą nagrodą się podzielę,
gdy osiągną nowe cele / na płaszczyźnie obron-
ności, z obowiązku, powinności…”, to jedynie
fragment twórczości poseł Zakrzewskiej, która
tuż po otrzymaniu Buzdygana powiedziała: „Na-
groda jest dla mnie przede wszystkim zaszczy-
tem. Dzięki niej czuję, że nie tylko moje serce
jest po stronie wojska, ale też serce armii po
mojej stronie”.
STOLICA DOCENIONA
Prorocze okazały się słowa, które w ubie-
głym roku, podczas 14. gali rozdania Buzdyga-
nów, żartując wypowiedział dowódca Garnizo-
nu Warszawa, generał Gilarski: „Mam nadzie-
ję, że to ostatni rok, kiedy żaden żołnierz z War-
szawy nie został wyróżniony”. W tym roku
dwaj oficerowie, choć mieszkający w innych
miastach, to na co dzień służący w stolicy, do-
stali replikę XVI-wiecznej broni – generał bry-
gady Mirosław Różański, zastępca szefa Za-
rządu Planowania Strategicznego Sztabu Gene-
ralnego WP (Nagroda Specjalna) oraz pułkow-
nik Anatol Tichoniuk, przewodniczący Kon-
wentu Dziekanów Korpusu Oficerów WP (Ofi-
cer Roku). Pierwszy z nich, odbierając nagrodę
za innowacyjne metody w szkoleniu żołnierzy,
był nieco zakłopotany. „Po raz kolejny wraca
refleksja, którą wyraziłem w liście do redakcji
«Polski Zbrojnej», czy zasługuję na to wyróż-
nienie? Nie ma w tym cienia kokieterii, raczej
to, że zawsze staram się ważyć swoje czyny
i dokonania. W tej chwili Buzdygan stał się
faktem, i przyjmuję go z ogromną satysfakcją,
ale jednocześnie z pokorą. W uzasadnieniu mo-
jej nominacji napisano wiele o transformacji
«siedemnastej» brygady, ale do tego wszystkie-
go nie wystarczyłby sam Różański. Mam świa-
domość, że trafiłem ze swoimi pomysłami na
bardzo dobry moment, że miałem szczęście do
ludzi, do żołnierzy, wszystkich stopni i wszyst-
kich korpusów. Dziękuję im za to co zrobili i za
to moje wyróżnienie, na które wspólnie zapra-
cowaliśmy. Buzdygana dedykuję natomiast mo-
jej żonie, która wytrwale wspiera mnie w po-
dejmowaniu wyzwań służby wojskowej”.

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 57

 B U Z D Y G A N Y
Dla pułkownika Tichoniuka nagroda „Pol-
ski Zbrojnej” to z pewnością dowód uznania,
ale także motywacja do dalszej pracy. „Być lau-
reatem wojskowego Oscara, na dodatek w jego
jubileuszowej piętnastej edycji, to dla mnie
wielka duma i zaszczyt. Nie ukrywam, że spo-
łeczny wybór wypełniam z sercem i pasją oraz
osobiście dobrze się w tym odnajduję. Traktuję
zatem tę prestiżową nagrodę jako wielkie zobo-
wiązanie wobec żołnierzy. Oddane głosy są
równocześnie głosami oddanymi na Konwent.
Oznacza to, iż żołnierze dostrzegają potrzebę
istnienia zawodowej reprezentacji w wojsku,
potrzebę zabierania głosu, wyrażenia stanowi-
ska, a jak zajdzie taka potrzeba, to wystąpienia
w ich obronie”.
Tytuł oficera roku otrzymał też pułkownik le-
karz Robert Salamon, komendant 2 Szpitala
Operacji Pokojowych. Dla niego Buzdygan to
nagroda za pełną zaangażowania pracę. „Naj-
bardziej nie lubię pytania, z którym ostatnio
spotykam się dosyć często: co jeszcze robię
w wojsku, skoro lekarze z armii uciekają? To
smutne, że prestiż lekarza wojskowego tak bar-
dzo się obniżył. Z drugiej strony wiem, jak bar-
dzo ważna jest pomoc lekarska dla żołnierzy na
misjach. Stąd maksymalne zaangażowanie
w pracę. Już w XVI wieku jeden z filozofów
medyków powiedział, że w boju lekarz jest wart
tyle, co stu wojowników”.
Trzeci tytuł oficera roku zdobył szef Woje-
wódzkiego Sztabu Wojskowego w Katowicach
pułkownik Zbigniew Piątek. Buzdygan to jego
nie pierwsza nagroda. Na swoim koncie ma już
szablę od górników, jest kawalerem Orderu
Uśmiechu, generałem górnictwa, został też
Zygmunt Mogiła-Lisowski z Przemysłowego
Centrum Optyki S.A. wylicytował Leoparda 2A4.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
wpisany do Księgi Honorowej MON. Gdy na
Śląsku dowiedziano się, że otrzymał Buzdyga-
na, żartowano sobie, że właśnie z tej okazji gór-
nicy przełożyli termin planowanego strajku.
Dużo wzruszeń dostarczył zebranym podofi-
cer roku młodszy chorąży Marcin Trelka, spe-
cjalista w sekcji obsługi symulatorów Ośrodka
Szkolenia „Leopard”. „Moim marzeniem było
zostać żołnierzem – czołgistą i dowódcą. Nagro-
dę Buzdygana traktuję jako dopełnienie tych ma-
rzeń i duże zobowiązanie do dalszej sumiennej
służby. To wyróżnienie umacnia mnie w przeko-
naniu, że droga, którą kiedyś wybrałem, jest wła-
ściwa. Udział w gali traktuję jako reprezentowa-
nie wszystkich żołnierzy 10 Brygady Kawalerii
Pancernej, z której się wywodzę. Nie byłoby
mnie przecież tutaj, gdyby nie koledzy ze Świę-
toszowa, gdyby nie moi przełożeni. Im wszyst-
kim bardzo wiele zawdzięczam”.
NAGRODA NA PRZYSZŁOŚĆ
Najlepszy żołnierz Wojsk Lądowych, starszy
szeregowy zawodowy Emil Uran z 18 Biel-
skiego Batalionu Desantowo-Szturmowego, już
po odebraniu Buzdygana przyznał, że był zde-
nerwowany, gdyż niecodziennie otrzymuje się
takie wyróżnienia. „Po medalu, który dostałem
od prezydenta RP, jest to najważniejsze moje
wyróżnienie, które, jestem pewien, wpłynie
w jakimś stopniu na moje życie. Jednocześnie

jest to dla mnie znak, że muszę dalej walczyć,

nie poddawać się i zrobić wszystko, by móc jak
najszybciej wrócić do służby. Znam siebie, swo-
ją determinację i wiem, że jeżeli człowiek cze-
goś bardzo pragnie, to może to osiągnąć”.
Podpułkownik pilot Robert Kozak, dowódca
1 Eskadry Lotnictwa Taktycznego, także nie krył

Licytacja i tańce radości z faktu otrzymania Buzdygana dla naj-

lepszego żołnierza Sił Powietrznych. W pełni na
niego zasłużył, co potwierdziły w rozmowach
Po raz pierwszy w historii plebiscytu „Polski Zbrojnej” odbyła się licytacja osoby znające pułkownika, ale także te, które je-
na rzecz Karoliny, która choruje na idiopatyczne zapalenie stawów. dynie słyszały o jego mistrzowskich wyczynach.

P o uhonorowaniu najlep-
szych, przy akompania-
mencie Orkiestry Reprezenta-
cyjnej Wojska Polskiego pod
dyrekcją majora Mirosława
Rytela i kapitana Marcina
Ślązaka dla zaproszonych go-
ści wystąpiła Krystyna Prońko.
Po koncercie po raz pierwszy
w historii plebiscytu „Polski
Zbrojnej” odbyła się, z dużym
humorem poprowadzona
przez Marka Przybylika, licyta-
cja na rzecz Karoliny, która
choruje na idiopatyczne zapa-
lenie stawów. O słonia Pancu-
sia, maskotkę 11 Dywizji Ka-
walerii Pancernej, podarowa-
ną przez jej dowódcę generała
Lamlę, trwał zacięty bój. Ale
warto było, bo jak zachęcał
prowadzący, „to nie jest zwykły
słoń, ma trąbę podniesioną do
góry i na pewno przyniesie
szczęście”. Licytowano także:
model czołgu Leopard 2A, któ-
ry „mało pali, jest ekonomiczny
i nie ma go nawet dowódca
Wojsk Lądowych, bo przecież
sam go oddał”; model samolo-
tu F-16, którego fundatorem
był dowódca Sił Powietrznych,
a który warto kupić, „bo cena
jest promocyjna”; a także pa-
miątkowy nóż komendanta
Żandarmerii Wojskowej gene-
rała Witczaka. „Ten nóż to
szczególna, osobista pamiąt-
ka, którą dostałem od szefa
wojsk chemicznych USA. Choć
bardzo go sobie cenię, to uwa-
żam, że cel jest na tyle szczyt-
ny, że warto pomóc”. Po licyta-
cji nastąpiła mniej oficjalna
część gali. W przyjemniej at-
mosferze goście mogli skosz-
tować wspaniałego menu przy-
Nagrodę dla najlepszego żołnierza Marynarki
Wojennej w imieniu nieobecnego na gali koman-
dora porucznika Piotra Niecia, dowódcy okrętu
gotowanego przez mistrzów ORP „Generał Kazimierz Pułaski”, odebrał ko-
kuchni, przy lampce wina mandor Bartosz Zajda. „Piotrek chciał przede
czy filiżance kawy porozma- wszystkim podkreślić, że to wyróżnienie traktuje
wiać na tematy nie tylko woj- jako wyróżnienie dla całej załogi okrętu, załogi,
skowe, a przy muzyce Zespołu która w 2008 roku spędziła wiele dni na Morzu
Estradowego Wojska Polskie- Śródziemnym i towarzyszyła w czasie misji an-
go (Piotr Pabich, Robert tyterrorystycznej «Active Endeavour»”.
Skoczewski, Dariusz Janus, Tegorocznym publicystą roku został Marian
Mieszko Winczycki) oddać się Kluczyński, dziennikarz i fotoreporter specjali-
zabawie i tańcom. Te ostatnie zujący się w tematyce Marynarki Wojennej.
także były nowością: nie było „Dziennikarz zawsze marzy o jakimś wyróż-
ich bowiem na żadnej dotych- nieniu, ale nie każdemu jest to pisane. Gdyby
czasowej gali. nie marzył o zrobieniu czegoś satysfakcjonują-
Tegoroczne Buzdygany za na- cego, to nie byłoby o czym mówić. Dlatego nie
mi. Za rok kolejne, z pewno- przestaję pracować i nadal będę szukać sposo-
ścią również, jak wszystkie do- bów, by ciężką służbę na morzu pokazać z jak
tychczasowe, niepozbawione najciekawszej strony”. 
wielkich emocji, wzruszeń i ra-
dości.  Współpraca: ad, pb, aw, bp, mks, wk, rp

58 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009


ELŻBIETA SZUMIEC-ZIELIŃSKA
Lot za żelazną kurtynę
Po II wojnie światowej z roku na rok granice Polski były trudniejsze
do pokonania. Nie brakowało jednak śmiałków, którzy decydowali się
na ucieczkę z kraju. Wśród nich byli także piloci wojskowi.
P
ierwszy dzień wiosny, 21 marca
1949 roku porucznik Arkadiusz
Korobczyński z Eskadry Lotnictwa
Marynarki Wojennej spędził niekon-
wencjonalnie – uprowadził samolot Ił-23M3
i wylądował na Gotlandii. Z pochodzenia był
Polakiem, ale obywatelem Związku Radziec-
kiego. Chciał pozostać w kraju przodków, wła-
dze jednak żądały jego powrotu do ZSRR.
Po ucieczce porucznika aresztowano do-
wódcę eskadry komandora Aleksandra
Majewskiego i dowódcę klucza porucznika
Antoniego Isakowskiego. Odpowiedzialność
za tak haniebny czyn musiała być zbiorowa.
Za brak nadzoru nad lotnikami zostali ukara-
ni także oficerowie kontrwywiadu. Dwa lata
później kolejną próbę ucieczki podjął w 1951
roku podoficer z Oficerskiej Szkoły Lotni-
czej w Dęblinie. Schwytano go jednak i roz-
strzelano. Rok później do Niemiec Zachod-
nich próbował uciec instruktor dęblińskiej
szkoły podporucznik Edward Pytko. Samo-
H O R Y Z O N T Y
loty radzieckie przechwyciły go nad teryto-
rium NRD. Został przekazany Polakom i po-
traktowany jak dezerter.
MIGIEM NA BORNHOLM
W dniu śmierci Stalina, 5 marca 1953 ro-
ku, 22-letni pilot myśliwca, podporucznik
Franciszek Jarecki, po odłączeniu się od
eskadry przeleciał na samolocie MiG-15A na
Bornholm. Lot trwał siedem minut. Uprowa-
dzony MiG był nowoczesną maszyną przeka-
zaną polskiemu lotnictwu przez Związek Ra-
dziecki – jednym z nielicznych egzemplarzy,
jaki Rosjanie przesłali nam do szkolenia pilo-
tów. Po ucieczce Jareckiego zachodni spe-
cjaliści od razu wzięli samolot pod lupę. Po
kilku tygodniach MiG-a ze śladami gipso-
wych odlewów zwrócono Polakom.
Z Danii Franciszek Jarecki został prze-
transportowany do Anglii, gdzie otrzymał
azyl. Generał Władysław Anders udekoro-
wał go srebrnym Krzyżem Zasługi z Miecza-
MiG-15 podporucznika
Franciszka Jareckiego
po wylądowaniu w Rønne
na wyspie Bornholm
mi. Dalsza droga pilota prowadziła do Sta-
nów Zjednoczonych. Jareckiego przyjął tam
sam prezydent Dwight Eisenhower. O jego
wyczynie pisał tygodnik „Life”. W tym sa-
mym czasie dowództwo amerykańskie w Ko-
rei wydrukowało ulotki w językach rosyj-
skim, chińskim i koreańskim wzywające lot-
ników z państw komunistycznych do przej-
ścia na drugą stronę zimnowojennego frontu.
Na ulotkach umieszczono zdjęcie polskiego
pilota. Pierwszemu lotnikowi, który opuści
szeregi armii „kraju demokracji ludowej”
i szczęśliwie wyląduje na nowej ziemi, gwa-
rantowano sto tysięcy dolarów, następni mie-
li otrzymać po pięćdziesiąt tysięcy.
W Polsce, po ucieczce Jareckiego, służby
informacyjne przeprowadziły ostrą kontrolę
w wojskach lotniczych. Podejrzenia wzbudzał
każdy żołnierz, który miał rodzinę za granicą.
Z „niepewnych” stworzono liczącą ponad stu
osiemdziesięciu żołnierzy kompanię „lotni-
ków-górników”. Mieli oni zakończyć służbę
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 59
 P O W R Ó T
PREZYDENT USA Dwight Eisenhower podpisuje obywatelstwo dla Jareckiego.
w kopalni „Wujek”. Mimo zaostrzo-
nej kontroli, dwa tygodnie po wyczy-
nie Jareckiego w podobny sposób
przedostał się na Zachód inny pilot,
podporucznik Zdzisław Jaźwiński
z Malborka. Po tej ucieczce jeszcze
bardziej nasiliły się represje. Dowód-
ca jednostki w Malborku i jego za-
stępcy zostali skierowani do służby
na niższych stanowiskach. Doskonale
wyszkoleni piloci trafili za karę do
zielonych garnizonów. Dowódców
trzech eskadr oskarżono o pomoc
w ucieczce i skazano na 12 lat wię-
zienia. Opuścili je po trzech, w 1956
roku. Jeden z oficerów został zreha-
bilitowany, dwóm nie cofnięto oskar-
żeń. Zostali warunkowo przeniesieni
do rezerwy.
W wydanym 1 czerwca 1953 roku
rozkazie szef Głównego Zarządu In-
formacji nakazywał: „szczególną
uwagę zwrócić na rozpoznanie obli-
cza moralno-politycznego pilotów po-
siadających krewnych w krajach kapi-
talistycznych, skompromitowane ro-
dziny, przejawiających negatywne na-
stroje, utrzymujących podejrzane kon-
takty i mających nieskrystalizowane
poglądy polityczne”. Dwa lata póź-
niej zalecano „wzmóc pracę agentu-
ralną na odcinku wykrywania faktów
zdrady ojczyzny i zapobiegania im,
jednak nie przez masowe werbunki,
lecz drogą organizacji głębokiej agen-
turalnej pracy i stosowania celowych
organizacyjnych przedsięwzięć”.
Jednak już w następnym roku służby
nie upilnowały czterech podchorążych
z dęblińskiej „Szkoły Orląt”. W nocy
z 27 na 28 lipca 1956 roku elewom
udało się uprowadzić z lotniska w Ułę-
żu koło Ryk dwa samoloty treningowe
Jak-18. Lesław Szachogłuchowicz,
60 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
Wojciech Biskupski, Eugeniusz
Dębski i Karol Kruk przeciągnęli
ważące prawie po 960 kilogramów sa-
moloty z miejsca postoju na drugą
stronę lotniska, pod wieś Grabowce
Górne. Zabrali po jednym pistolecie
maszynowym z dwoma magazynka-
mi. Wystartowali w kierunku Wiednia.
Załoga jednego samolotu z powodu
braku paliwa wylądowała 5 kilome-
trów za granicą austriacką. Drugi bez
przeszkód wylądował w Wiedniu. Li-
czącą ponad 550 kilometrów trasę pi-
loci pokonali bez pomocy radionawi-
gacyjnej. Na lotnisku w Ułężu rozpo-
częło się poszukiwanie i karanie win-
nych ucieczki. Dowódcę eskadry kapi-
tana Floriana Domala odwołano ze
stanowiska. Został drugim pilotem
samolotów transportowych Li-2
w „Szkole Orląt”. Zastępcę komen-
danta szkoły do spraw ogólnowojsko-
wych majora Jana Łapszę przenie-
siono do rezerwy. Wyrzucono ze
szkoły także ośmiu przyjaciół ucieki-
nierów. Zbiegli elewi w zaocznym
procesie zostali skazani za zdradę oj-
czyzny na 15 i 10 lat więzienia.
NA FALI ODWILŻY
Więcej prób ucieczek podejmowa-
no w latach 1956–1957 na fali odwil-
ży 1956 roku. Na taki krok zdecydo-
wał się między innymi porucznik
Gościniak. 25 września 1956 roku
wystartował z lotniska w Zegrzu Po-
morskim do szkoleniowego lotu. Skie-
rował samolot w stronę morza. Nie-
stety, w trakcie lotu w samolocie po-
psuła się busola, a na lotnisku na
Bornholmie trwał remont. MiG, za-
miast na betonowym pasie, szczęśli-
wie wylądował na trawie. Pilot wkrót-
ce dostał azyl w Wielkiej Brytanii.
Na dwóch samolotach Jak-18
czterech podchorążych
z Dęblina uciekło do Austrii
w lipcu 1956 roku.
Najdłuższa trasa ucieczki wiodła z Łasku
NAJDŁUŻSZA niedaleko Piotrkowa Trybunalskiego do
TRASA UCIECZKI Holland w południowej Szwecji. Pokonał ją
wiodła z Łasku
do Holland 7 listopada 1957 roku porucznik Piotr
w południowej Kożuchowski. Znajomi pilota twierdzili, że
Szwecji. Pokonał zdecydował się na ucieczkę do Szwecji, po-
ją 7 listopada
nieważ miał tam dziewczynę.
1957 roku
porucznik Piotr W lipcu 1963 roku z lotniska w Nadarzycach
Kożuchowski. wystartował major Ryszard Obacz. Uciekał ra-
zem z żoną i dwoma synami. Pilotowany przez
niego samolot treningowy „Bies” kierował się
w stronę Berlina na lotnisko Tempelhof, gdzie
szczęśliwie wylądował. Z RFN major został na-
stępnie przerzucony do Stanów Zjednoczonych.
Tam pilotował później samoloty przechwytują-
ce F-102. Równocześnie był ekspertem Defen-
se Intelligence Agency. W Polsce został zaocz-
nie skazany na karę śmierci. Zbiegów traktowa-
no przecież jak dezerterów.
Od czystki, jaką przeprowadzono w Woj-
sku Polskim pod koniec lat 60., aż do roku
1980 nie odnotowano ucieczek oficerów za
granicę. Dopiero stan wojenny spowodował,
że wojskowi zaczęli myśleć o opuszczeniu
kraju, tak jak na przykład trzech chorążych
z 2 Eskadry Lotnictwa Transportowego
w Krakowie. Z Polski uciekli razem z rodzi-
nami 1 kwietnia 1982 roku. Na pokładzie
transportowego An-2 wylądowali w Wiedniu.
Krótko potem dostali azyl polityczny. 

Panu kpt. Markowi PÓŁGRABSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje
z powodu śmierci
MAMY
składają:
dowódca, kadra i pracownicy wojska Brygady
Wsparcia Dowodzenia Wielonarodowego
Korpusu Północny-Wschód.
Głębokie wyrazy współczucia
Panu st. chor. szt. rez. Ryszardowi
SKRAJNOWSKIEMU
z powodu śmierci
ŻONY
składają koleżanki i koledzy
z Zarządu Zasobów Osobowych
Dowództwa Wojsk Lądowych.
Panu kpt. Sławomirowi PASZKOWSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają: dowództwo, kadra zawodowa
i żołnierze 2 Brygady Zmechanizowanej
Legionów w Złocieńcu.
Wyrazy głębokiego żalu
i serdecznego współczucia
komendantowi Centrum Szkolenia Żandarmerii
Wojskowej w Mińsku Mazowieckim
Panu płk. Wiesławowi CHRZANOWSKIEMU
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
z powodu śmierci
ŻONY
składają komendant, żołnierze
oraz pracownicy
Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii
Wojskowej w Poznaniu.
H O R Y Z O N T Y
Z głębokim smutkiem i ogromnym żalem
przyjęliśmy wiadomość o śmierci
płk. rez. Marka ZIÓŁKOWSKIEGO
byłego szefa Oddziału Organizacji
Dowodzenia Generalnego
Zarządu Dowodzenia i Łączności-P6.
Wyrazy najgłębszego współczucia
RODZINIE I NAJBLIŻSZYM
w tej tragicznej chwili
składają kadra i pracownicy wojska
Zarządu Planowania Systemów Dowodzenia
i Łączności-P6.
23 marca 2009 roku
zmarł
śp. prof. dr hab. Paweł Piotr
WIECZORKIEWICZ
historyk, sowietolog,
przyjaciel i współpracownik Wojskowego Biura
Badań Historycznych,
członek Rady Naukowej „Przeglądu
Historyczno-Wojskowego”,
pracownik naukowy Uniwersytetu
Warszawskiego
i Akademii Humanistycznej w Pułtusku,
autor wielu publikacji naukowych.
W Zmarłym straciliśmy wspaniałego historyka,
uczonego i kolegę.
Cześć Jego pamięci!
Dyrekcja i pracownicy
Wojskowego Biura Badań Historycznych,
Rada Naukowa i Kolegium Redakcyjne
„Przeglądu Historyczno-Wojskowego”
Wyrazy szczerego współczucia
Panu kmdr. rez. Ryszardowi
DUDKOWSKIEMU
z powodu śmierci
MATKI
składają kadra oraz pracownicy wojska
6 Oliwskiego Ośrodka Radioelektronicznego
Marynarki Wojennej
im. adm. Arendta Dickmana.
POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
N I E T Y L K O
O D Ś W I Ę T A
„Jeśli ziarno
wrzucone w ziemię
nie obumrze, samo
pozostaje”.
N
iesamowitą prawdę o ludzkiej
kondycji głosi nam dzisiaj Jezus
w Ewangelii. On sam czuje zbliżają-
cą się godzinę ostatecznej walki ze
śmiercią i szatanem. Wie, że tylko
taka ostateczna i pełna ofiara może
być skuteczna w walce ze złem. Bóg
daje człowiekowi siebie samego.
Jest to dar całkowity i absolutny. I do
złożenia takiego właśnie daru zapra-
sza nas Chrystus.
Najbardziej przekonuje Chrystus na
krzyżu. Czyż nie jest to wymowny
znak dany człowiekowi przez Boga?
Czyż nie jest w naszym życiu tak, że
najczęściej tracimy to, do czego je-
steśmy najbardziej przywiązani?
Chrystus proponuje nam przewarto-
ściowanie, zmianę sposobu postrze-
gania. Niczego z tego, co masz, tak
naprawdę nie posiadasz, to raczej
rzeczy posiadają ciebie. Dlatego to,
co tak bardzo miłujesz, stracisz! „Je-
śli ziarno wrzucone w ziemię nie ob-
umrze, samo pozostaje i nic z niego,
nie przynosi żadnego plonu”. Dlate-
go aby zyskać, trzeba umieć stracić,
aby żyć, trzeba umieć umrzeć. To
dziwna filozofia Boga, który nie wy-
brał innej drogi ratowania człowieka,
jak właśnie przez ofiarę z samego
siebie. W ten właśnie sposób zapew-
nił życie wieczne człowiekowi, który
chce iść za Nim, naśladować Go.
Wielu ludzi potrafi poświęcić siebie
dla dobra innych. Na przykład Agata
Mróz, siatkarka, która w młodym
wieku odeszła do Pana. Od siedem-
nastego roku życia walczyła z choro-
bą nowotworową. Karierę przerwała
dopiero w 25. roku życia. Walczyła
do końca. Chciała mieć normalne
życie. Dwa miesiące przed śmiercią
urodziła córeczkę Lilianę. 
ksiądz komandor porucznik
WACŁAW STĘPIEŃ
61

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Konieczność utrzymania ładu wewnętrznego oraz obrony cesarstwa, a zarazem
chrześcijaństwa, zmusiła ojców Kościoła do zmiany nastawienia wobec wojny i żołnierzy.
Święta wojna
J
edyna walka, jaką powinien prowadzić
chrześcijanin, to walka z grzechem. Nie
wolno mu zabijać, tym bardziej nie może
tego robić zawodowo. Przez dwa pierw-
sze wieki po Chrystusie jego wyznawcy
toczyli wojny tylko w postaci odważnej obrony
własnych przekonań, nawet pod groźbą męczeń-
stwa. Chrześcijanin miał zło zwalczać dobrem,
przemocy przeciwstawiać własną bezbronność.
Dopiero w IV wieku nastąpił przełom. Ce-
sarz Konstantyn przyjął chrześcijaństwo i od-
tąd władza polityczna w Europie zaczyna być
utożsamiana z religią Chrystusa. Jednak kiedy
chrześcijaństwo stało się religią państwową,
Kościół przejął współodpowiedzialność za pań-
stwo, a wierni zajęli pozycje na szczeblach wła-
dzy, oczywista stała się potrzeba ideowej apro-
baty dla wojska. Konieczność utrzymania ładu
wewnętrznego oraz obrony cesarstwa, a zara-
zem chrześcijaństwa, zmusiła ojców Kościoła
do zmiany nastawienia wobec wojny i żołnie-
rzy. Jednocześnie nastąpiła zewnętrzna chry-
stianizacja armii: na sztandarach i insygniach
pojawił się krzyż, jeszcze niedawno symbol
nieposłuszeństwa i pokoju. „To już nie orły woj-
skowe ani lot ptaków prowadzi wojsko, ale, Pa-
nie Jezu, Twoje imię i cześć, jaka jest Ci odda-
wana”. Do przysięgi wojskowej wchodzi for-
muła o „Bogu, Chrystusie i Duchu Świętym”.
Przysięgę żołnierską nazywano sacramentum;
tą samą nazwą określano chrzest.
Odtąd rzemiosło wojenne znajduje swoje
miejsce w moralności chrześcijańskiej. Począt-
kowo dzieje się to tylko na poziomie działań
zbiorowych i odpowiedzialności panujących.
To cesarze, królowie i książęta mają dbać o to,
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni Pol-
skiej Radia Wolna Europa, skazany w 1983
roku zaocznie na śmierć przez Sąd Wojsko-
wy w Warszawie. W 1991 roku założył Klub
Atlantycki, postulujący wejście RP do
NATO, i został jego pierwszym prezesem.
62 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
Rycerskie sprawy
(14)
by dowodzeni przez nich żołnierze nie
przelewali niewinnej krwi. Mają także
obowiązek chronić wdowy i dzieci,
niekiedy także – bezbronnych.
Teologowie i filozofowie rozwinęli
pojęcie „wojny sprawiedliwej”. We-
dług świętego Augustyna sprawiedli-
wa jest wojna obronna albo podjęta dla
ukarania złoczyńców, wojna chroniąca
czy też przywracająca prawa zagrożo-
ne lub odebrane. Wyliczano trzy wa-
runki: wojna musi być nieunikniona, to
i filozofowie rozwinęli
znaczy podjęta po wyczerpaniu innych
środków zapobiegania najazdowi czy
rabunkowi, musi być prowadzona
w słusznej sprawie, tylko dla obrony
lub odzyskania odebranych dóbr, i mu-
si zostać wypowiedziana przez prawo-
witą władzę, a nie przez jednostki. Do-
tyczyło to głównie wojen między pań-
stwami chrześcijańskimi. Wojny z „po-
ganami” i „heretykami” uważano za
słuszne z definicji, bo prowadzono je
w imieniu Prawdy. Tak wyłoniło się
pojęcie „wojny świętej”, podejmowa-
nej w obronie wiary. Idea „wojny świę-
tej” przygotowała grunt pod krucjaty,
które były połączeniem walki z poku-
tą, bitew z pielgrzymką. Głoszony dziś
przez fundamentalistów islamskich
dżihad ma chrześcijańskie odpowied-
niki sprzed ponad tysiąca lat.
Rozróżniano żołnierzy (miles),
zwykle najemnych, za których od-
powiedzialność moralną ponosili
dowódcy, i wojowników (bellato-
res), zwykle możnych, którzy sa-
mi podejmowali decyzję udziału
w walkach. To z tej grupy wyło-
niła się z czasem warstwa rycerzy.
W X wieku zaczął się kształtować
etos rycerski w dzisiejszym zna-
czeniu tego słowa. 
Teologowie
pojęcie „wojny
sprawiedliwej”.
 H O R Y Z O N T Y
FOT. TEEN MENTAL HEALTH.ORG

BOGUSŁAW POLITOWSKI tyczna, za pomocą której można wpływać na

Cicha wojna
ludzkie zachowania.

W niedalekiej przyszłości bitwy i wojny może
wygrywać ten, kto szybciej wpisze w komputer
odpowiedni kod i naciśnie „enter”.
SYNTETYCZNE MYŚLENIE
Syntetyczna telepatia to technika wprowa-
dzania do czyjegoś umysłu krótkich komend,
myśli, wrażeń i poglądów za pomocą elektro-
magnetycznego nadajnika, podobnego do uży-
wanych w radiu czy telewizji. Od powszechnie
używanych urządzeń nadajnik taki różni się
jedynie tym, że emituje fale o innej częstotli-

W
yobraźmy sobie bu-
dynek ambasady opa-
nowany przez terrory-
stów. Wewnątrz kil-
kudziesięciu przerażonych zakładni-
ków. W utworzonej dookoła budynku
strefie bezpieczeństwa setki uzbrojo-
nych policjantów i zespoły antyterro-
rystów. Sytuacja od wielu dni jest pa-
towa. Żądań ekstremistów nikt nie
spełni. Wydaje się, że szturm i krwa-
wa jatka są już przesądzone. Świato-
wa opinia publiczna z zapartym
tchem śledzi wydarzenia.
W momencie, gdy stacje telewizyj-
ne relacjonują wydarzenia spod am-
basady, w jej pobliże podjeżdża nie-
oznakowana furgonetka. Antena na
dachu wskazuje, że to kolejny wóz
transmisyjny. Nic bardziej mylnego.
We wnętrzu nie ma ekipy telewizyj-
nej, mimo że sprzętu elektronicznego
jest tyle samo. Jest tam tylko jeden
człowiek. Przez chwilę ustawia ante-
nę, dostraja ją. Na komputerowej kla-
wiaturze wpisuje długi kod i naciska
klawisz „enter”. Przez kilkanaście mi-
nut w kierunku budynku ambasady są
emitowane niewidzialne fale. Później
samochód spokojnie odjeżdża.
Mija godzina i zaczyna dziać się
coś dziwnego. Drzwi ambasady
otwierają się i terroryści zaczynają
wychodzić na zewnątrz. Porzucają
broń, zdzierają z twarzy kominiarki
i, uśmiechając się radośnie, idą w stro-
nę policjantów. Cud? Nie, to najno-
wocześniejsza broń elektromagne-
wości. Choć pewności mieć nie możemy, to
wydaje się, że nadajników tego typu, zdolnych
tak skutecznie oddziaływać na ludzi, jeszcze
nie stworzono. Ale prace mające do tego do-
prowadzić trwają od dziesięcioleci.
Już w 1961 roku pewien amerykański bio-
log i specjalista od inżynierii ludzkiego mó-
zgu odkrył, że człowiek może „słyszeć” mi-
krofale. Udowodnił, że ludzie poddani dzia-
łaniu mikrofal o częstotliwości od 1310 do
2982 MHz i określonym natężeniu odbierają
różne wrażenia w okolicach tyłu głowy. Na
podstawie tych badań udowadniano, że za
pomocą odpowiedniego modulowania mi-
krofal można przekazywać wprost do mó-
zgu odbiorcy całe słowa.
Było to w roku 1961. Od tamtej pory nauka
poszła znacznie do przodu. Wiadomo z róż-
nych źródeł, że nad metodą ingerencji w ludz-
ki mózg pracują laboratoria w wielu krajach.

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 63

 O B L I C Z A
Stawka jest duża. Używając takiej
„bezpiecznej broni”, można przecież
wygrywać nie tylko akcje terrory-
styczne, małe bitwy, ale całe wojny.
Stosując modulowane mikrofale, nie
trzeba zabijać żołnierzy, wystarczy
obezwładnić ich, zakłócając stan rów-
nowagi lub zdolności logicznego my-
ślenia. Być może dzięki długiemu na-
promieniowywaniu takimi mikrofala-
mi można by psychicznie podporząd-
kować całe narody.
WRÓG WIE,
O CZYM MYŚLISZ
Postawą innych badań nad przy-
szłą bronią jest metoda zdalnego
monitorowania neuronowego. Są in-
formacje, że w tym przypadku moż-
na nie tylko przekazywać myśli, ale
także je odczytywać. Metoda ta
opiera się na założeniu, że wszyst-
ko, co przewodzi prąd elektryczny,
wytwarza pole magnetyczne o cha-
rakterystycznych cechach.
Wiadomo od dawna, że każdy czło-
wiek jest otoczony polem bioelek-
trycznym. Wytwarzają je reakcje elek-
tryczne zachodzące wewnątrz ciała,
w tym fale mózgowe. Najnowocze-
śniejsze urządzenia są w stanie wy-
kryć takie pole. Największe zaintere-
sowanie naukowców budzi odczyty-
wanie elektrycznej działalności mó-
64 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
W O J N Y
jakichkolwiek ruchów. Metoda ta sprowadza
się do tego, że wystarczy o czymś pomyśleć,
a specjalne czujniki odbiorą charakterystycz-
ny przepływ energii i za pomocą specjalnych
sygnałów przekażą dalej, wprost do jakiegoś
urządzenia lub odbiorcy komunikatu.
Naukowcy prognozują, że niedługo o wiele
czulsze, mikroskopijne czujniki mogą być
wplatane na przykład w tkaniny, dzięki czemu
wszyscy będziemy mogli porozumiewać się
bez słów. Oczywiście na to trzeba jeszcze wie-
lu lat, ale...
ZABIĆ BEZ SŁOWA
Jak podają liczące się media, siły zbrojne
Stanów Zjednoczonych przyznały niedawno
4 miliony dolarów na kontynuację projektu
zmierzającego do opracowania hełmów, które
mogłyby odczytywać myśli żołnierzy,
umożliwiając cichą komunikację
Zainteresowa- między nimi za pomocą radia.
nie naukowców budzi
odczytywanie elektrycz-
Nie musieliby oni zatem nawet
nej działalności mózgu z jak otwierać ust! Wojsko liczy na
największej odległości. Uzy- to, że w niedalekiej przyszłości
skane w ten sposób dane doprowadzi to do bezpośredniej
pomogą określić, o czym
myśli człowiek. kontroli używanych przez nie
urządzeń tylko za pomocą myśli.
W ten sposób można będzie na polu
walki sterować robotami saperskimi, bez-
załogowymi samolotami rozpoznawczymi,
zgu z jak największej odległości. Uzy- a nawet uzbrojeniem, na przykład w samolo-
skane z takiego nasłuchu dane, po tach, skracając tym samym czas reakcji pilota.
przetworzeniu przez komputer, mogą Tworzenie wiadomości lub komend tylko za
pomóc określić, o czym myśli czło- pomocą myśli nie jest pomysłem nowym. Tak-
wiek, jakie ma samopoczucie czy pra- że w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku
gnienia. Za pomocą tej metody można prowadzono eksperymenty, podczas których,
zwrotnie przesyłać informację. Sto- po podłączeniu badanego pod elektroencefalo-
sowny komunikat może być na przy- graf było możliwe nadawanie wiadomości al-
kład przekazany do ośrodka słuchu fabetem Morse’a za pomocą fal mózgowych.
w mózgu i wywołać wrażenie „słysze- Badania wciąż trwają.
nia głosów”. Jak twierdzą niektórzy Niedawno amerykańska armia przyznała
naukowcy, tą metodą można na przy- Wydziałowi Nauk Poznawczych Uniwersytetu
kład zmieniać ludzkie nastroje, a na- Kalifornijkiego dotację na opracowanie technik
wet przejąć kontrolę nad ruchami da- tworzenia i wysyłania maili. Przed naukowcami
nej osoby. Czy to bajka? Nie. postawiono dwa cele. Po pierwsze, nowa tech-
Niedawno media podały, że na- nologia musi umożliwić stworzenie wiadomo-
ukowcom z Chin udało się opracować ści tylko za pomocą myśli. Po drugie, wiado-
metodę zdalnego sterowania lotem mość ma być wysłana do konkretnego odbiorcy
gołębi. Jest to możliwe za pomocą lub urządzenia wyłącznie w ten sam sposób.
elektrod umieszczonych w mózgu Odbiór danych odbywałby się tradycyjnie
ptaka, do których wysyła się z ziemi – wiadomość wyświetliłaby się na ekranie lub
odpowiednie sygnały. W słynącej zostałaby przekazana w formie głosowej. Na ja-
z nowinek technicznych Japonii poja- kim etapie są próby, nie wiadomo.
wiły się niedawno w sprzedaży tele- Dopóki wszystko jest w sferze badań i eks-
wizory sterowane „siłą woli”. Czło- perymentów, dopóty nie ma problemów. Nale-
wiek ma na głowie urządzenie z elek- ży jednak pamiętać, że te nowe tendencje zbro-
trodami, które odczytują elektryczną jeniowe mogą przynieść nie tylko korzyści, ale
aktywność mózgu, co pozwala stero- także kolejne sposoby niszczenia na dużą ska-
wać telewizorem za pomocą myśli. lę. To, czy ta broń powinna być rozwijana, mo-
W listopadzie ubiegłego roku ka- że stać się przedmiotem ostrej międzynarodo-
nał telewizyjny Discovery nadał cie- wej debaty. Jeśli zyska akceptację polityków,
kawy program o mowie subwokal- bitwy i wojny przyszłości mogą być bardzo ci-
nej, czyli porozumiewaniu się bez che, a zwycięży ten, kto pierwszy wpisze kod
wypowiadania słów i wykonywania i naciśnie „enter”. 
 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto



Mała Ruś
Pierwsza nagroda w konkursie
„Śladami Pawła Jasienicy”.
Po upadku Związku Ra-

dzieckiego nastąpiła rewi-

Taktyka
GRA
zja oficjalnej wersji historii.
Ze wszystkich państw, któ-
re powstały na gruzach

„Men of War” jest tym, czego potrzebuje ZSRR, chyba najwięcej pra-
cy przy prostowaniu prze-
zażarty fan gier taktycznych. kłamań i odkrywaniu „bia-
łych plam” miała Ukraina.

M en of War” przenosi gracza na pola

bitew II wojny światowej. Do dyspo-
zycji są aż trzy kampanie: aliancka, so-
wiecka oraz niemiecka. Każda z nich skła-
da się z dziewięciu misji, co przy wysokim
stopniu trudności rozgrywki gwarantuje
kilkadziesiąt godzin dobrej zabawy. Komu
jednak będzie mało, ma do dyspozycji
wiele pojedynczych scenariuszy oraz sie-
ciowe pojedynki z innymi graczami.
W „Men of War”, podobnie jak w poprzed-
niczce (niezbyt zresztą udanej) „Faces of
War”, rozgrywka odbywa się w trybie real
time, ale jednocześnie są dostępne do-
datkowe „spowalniacze” czasu oraz ak-
tywna pauza. Wszystko po to, by można
było spokojnie przygotować plan działa-
nia, a nie sprowadzać rozgrywki wyłącz-

FILM
Bezsens wojny
nie do aspektu zręcznościowego. Nieste-
ty, mniej przejrzysty intefejs sprawia, że
trzeba się naklikać, żeby przeprowadzić
jakąkolwiek bardziej złożoną akcję.
Największym plusem gry jest realizm.
Postarano się o wierne odtworzenie ów-
czesnych jednostek i sprzętu bojowego.
Zadbano także o jak największą możli-
wość niszczenia otoczenia na przykład
za pomocą artylerii. „Man of War” to
świetna alternatywa dla graczy, którym
nie przypadła do gustu zręcznościowa
rozgrywka w „Company of Heroes”, któ-
ra była ostatnim hitem sezonu. (AWEL) 
„Men of War”, producent: Best Way,
wydawca: 1C / Cenega, dystrybucja PL:
Cenega Poland.
Entuzjazm i pośpiech, z ja-
kim przywracano narodowi
przeszłość, nie sprzyjał do-
głębnym badaniom i rzetel-
nej, obiektywnej interpreta-
cji faktów.
W dokumentach Wojska
Zaporoskiego pochodzą-
cych z XVII wieku nazwano
ją Małorosja vel Mała Ruś.
Temu określeniu Moskwa
nadała specyficzne znacze-
nie: Mała Ruś to młodsza
siostra Rosji, a ugoda pere-
jesławska w 1654 roku tyl-
ko zacieśniła więzy rodzin-
ne. Przez pewien czas uda-
wało się utrzymać pewną
autonomię, chociaż za cza-
sów Piotra I unikano nazwy
„Ukraina”. Katarzyna II
przyłączyła zaś Sicz Zaporo-
ską do guberni noworosyj-
dług Łukasza Ossolińskiego,
autora książki „Rzecz o het-
manie Wyhowskim”, skaza-
no je na zapomnienie, ponie-
waż: „...dla sowieckich
(a uprzednio także rosyj-
skich) propagandystów zbroj-
ne obalenie unii perejesław-
skiej i podanie w wątpliwość
braterskiej jedności ludów
Rosji i Ukrainy było niewyba-
czalnym ekscesem, bez ma-
ła natury kryminalnej, które-
go nie wolno było tolerować
− godził on bowiem w naj-
świętszy kanon rosyjskiej im-
perialnej ideologii”.
Po odzyskaniu niepodległo-
ści nastąpił efekt wahadła

W e wrześniu 1982 roku libańskie

oddziały maronickie pod dowódz-
twem Eliego Hokejka dokonały masa-
kry palestyńskich uchodźców w obo-
zach w Sabra i Shatila w Zachodnim
Bejrucie. W wydarzeniach tych brały
udział siły obronne Izraela, które ota-
czały teren rzezi. Według zeznań do-
wódców żołnierze byli nieświadomi te-
go, co się dzieje wewnątrz obozów.
Podczas spotkania z przyjacielem
z czasów szkoły i wojny libańsko-pale-
styńskiej reżyser filmu Ari Folman
uświadamia sobie, że jego pamięć wy-
parła wszystkie traumatyczne przeży-
cia. Postanawia odnaleźć kolegów z od-
działu, by dzięki ich wspomnieniom do-
wiedzieć się więcej o sobie i roli, jaką
odegrał w trakcie tego konfliktu. Z rela-
cji żołnierzy powstaje surrealistyczny
obraz bezsensownego konfliktu zbroj-
nego, przywodzący na myśl głośny
„Czas Apokalipsy” Francisa Forda
Coppoli. Reżyser świadomie wybrał
formę animowanego dokumentu. Po-
zwoliło mu to nie tylko na ukrycie
tożsamości rozmówców, ale przede
wszystkim na zaakcentowanie bez-
sensowności prezentowanych wyda-
rzeń. (AO)  stwa, które komuniści wy-
„Walc z Bashirem”, reż. Ari Folman,
wyk. Ari Folman, Ron Ben-Yishai, Ronny
Dayag, dystrybutor: Aganist Gravity
skiej. Co więcej, w 1773 ro-
ku odebrała Kozakom to,
co najcenniejsze − swobo-
dę (zrównano ich z chłopa-
mi pańszczyźnianymi i przy-
wiązano do ziemi). Działa-
nia carów w „scalaniu ro-
dziny” i tak są delikatne
w porównaniu z tym, co
Ukrainie przyniósł XX wiek.
Jednym z ważniejszych wy-
darzeń w historii tego pań-
mazali z kart historii, była bi-
twa pod Konotopem (1659),
w której Kozakami dowodził
hetman Jan Wyhowski. We-
− zwycięstwo Wyhowskiego
stało się symbolem walki
narodowowyzwoleńczej.
W 1995 roku ukraiński
parlament przyjął uchwa-
łę, w której bitwę tę okre-
ślono „największym w Eu-
ropie zwycięstwem”. Taka
ideologiczna etykietka nie
służyła rzetelnej, pozba-
wionej emocji interpretacji
faktów. (AWIS) 
Łukasz Ossoliński, „Rzecz
o hetmanie Wyhowskim”,
Prószyński i S-ka,
Warszawa 2009

POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009 65


F E L I E T O N
FOT. MACIEJ DROZDOWSKI
MAREK
PRZYBYLIK
wiceprezes
S.A.S.W.U.W.
im. P.O.
Bez udziału środków
G
ości, bez względu na rangę, wi-
tali w drzwiach gospodarze
w pełnej gali. Goście oczywiście
również byli w pełnej gali, i mał-
żonki gości też. Przed hotelem
bojowa duma polskiej armii – Rosomak. We-
wnątrz artystyczna duma pol-
skiej armii – Orkiestra Re-
prezentacyjna Wojska Pol-
skiego. Sztandary. Warty.
Prezentuj broń. Okazja nie
byle jaka, uhonorowanie za-
służonych Buzdyganem. Nad
witającymi gości okazały pla-
kat zapowiadający imprezę,
a nad głównym hasłem dobrze
widoczna informacja: gala
zorganizowana bez udziału
środków publicznych.
Ze środków jak najbardziej
niepublicznych kupiłem sobie
podwójną kawę i obserwując
przybywające szarże, zaczą-
łem dokonywać rozbioru lo-
gicznego, ekonomicznego i so-
cjologicznego rzeczonego napi-
su. Najpierw przetłumaczyłem
na nasze – wyszło mi, że w wersji
oficjalnej, codziennej będzie to brzmiało mniej
więcej tak: „Nie obawiajcie się. Nikt się do was
nie przyczepi. Budżet MON imprezy nie zauwa-
żył”. Można to przetłumaczyć krócej, a dosad-
niej. W wersji cenzuralnej daje się napisać: „Pro-
szę się od nas od…”, i tu, gdyby to był materiał
dźwiękowy, nastąpiłyby jednoznaczne pikania.
O tempora! O mores! A chodzi przecież o hono-
rowe nagrody dla bohaterów naszych czasów,
w tym bohaterów przez duże B, którym Władza
poskąpiła orderów i awansów, a zamiast nagro-
dzić ich czyny, zamiast pokazać je, by dać świa-
dectwo i przykład, utajniła ich działania. Tym-
czasem instynkt samozachowawczy nakazuje
głoszenie, że obywatele podatnicy za to nie pła-
66 POLSKA ZBROJNA NR 14 | 5 KWIETNIA 2009
Bez kamuflażu
Zamiast dbać o to, by kraj miał
coraz zasobniejszych obywateli,
łatwiej jest napuszczać jednych na drugich.
cą. Ja akurat, jako podatnik, chętnie bym się zgo-
dził na takie wydanie moich pieniędzy, ale co
zrobić. Ustrój, u którego narodzin głośne było
hasło „grab zagrabione” oraz groźna konstatacja,
że ten, kto ma pieniądze, jest co najmniej podej-
rzany, upadł na szczęście dwadzieścia lat temu.
Pozostawił jednak w spadku łatwość znajdowa-
nia winnych nawet tam, gdzie winnych nie ma.
Zamiast dbać o to, by kraj miał coraz zasob-
niejszych obywateli, łatwiej jest napuszczać jed-
nych na drugich. Zamiast propagować zarad-
ność, zapobiegliwość, przedsiębiorczość, lepiej
obiecywać gruszki na wierzbie. Zamiast wyszu-
kiwać kandydatów na posłów i senatorów wśród
uczciwych, pracowitych i zdolnych, wystawia się
często tych zdolnych do wszystkiego. Potem, by
przypodobać się ludowi, zagląda się wszystkim
do portfela, zakładając, że wszyscy kradną, a je-
śli nie kradną, to kradli, a jeśli nie kradli, to mo-
gli kraść. Potem powołuje się urzędy kontrolują-
ce. Dla pewności kontrolowane są one przez no-
we urzędy, oraz komisje, których działalność jest
sprawdzana przez komisje jeszcze ważniejsze.
Teraz, chcąc nie chcąc, politycy z pierwszej li-
nii frontu, ulegając instynktom
z poprzedniego ustroju, zakłada-
ją z góry, że wszyscy, którzy
coś mają, są nieuczciwi, licy-
tują się, kto tym bogatym po-
pędzi kota. Bieda stała się
cnotą, i jeśli politycy będą
konsekwentni, a wyborcy
dadzą się wpuścić w mali-
ny, wkrótce tym, co się
dzieje z naszymi pieniędz-
mi oddawanymi państwu
w zarządzanie, zajmować
się będą ci, którym nic się
w życiu nie udało. Ci, któ-
rzy nie chodzili do pracy,
nie odnieśli sukcesów za-
wodowych, nigdy nie byli
w banku, nie zadbali
o rodzinę, nie odłożyli
choćby paru groszy na
emeryckie czasy. Ich ulu-
bionym zajęciem jest wyobra-
żanie sobie, że są zbawicielami i wychowawca-
mi narodu.
Na razie jednak akcja zaglądania do cudzych
portfeli trwa. Dlatego nawet organizatorzy gali
honorującej bohaterów muszą się zabezpieczać
przed podejrzeniami, dając niestety wyróżnio-
nym znak, że państwo nie wydało ani grosza, by
ich niecodzienną postawę uhonorować.
Przed laty Janusz Głowacki napisał felieton
o tym, jak to usłużni potrafią tropić tych, którzy
się ponad przeciętną nadmiernie wybiją, i na
nich ujadać. Spointował to mniej więcej tak: nie-
ważne, czy ktoś jest mądry, zdolny czy utalento-
wany – ważne, gdzie ma szmal schowany. Napi-
sał to ponad trzydzieści lat temu, a pointa nadal
jest aktualna. Niestety. 