Piękne Ambicje

dwudziestoletnie strona 8 pod kontrolą strona 16

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 31 (653) 2 sierpnia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

A jeśli
ktoś nie chce
się ścigać? strona 37
SYSTEM
SZYBKOZŁĄCZA dni w
tygodniu
SERPA
Teraz w łatwy sposób możesz
zamontować szybkozłącze
na każdej kaburze SERPA.

Od platformy udowej po platformę

mocowaną na kamizelkach, system
szybkozłącza pozwala na sprawne
przełożenie kabury SERPA pomiędzy
Oficjalny dystrybutor na Polskę produktów
wszystkimi platformami systemu SER-
PA. Dzięki temu prostemu systemowi
natychmiast możesz dostosować układ
swojego wyposażenia do wymagań da-
nej sytuacji, co odgrywa istotną rolę
w trakcie np. misji, gdzie w szybko
zmieniającym się otoczeniu, komforto-
wy dostęp do osprzętu odgrywa ogrom-
ną rolę. System pozwala na skokowe
dostosowanie kąta mocowania kabu-
ry w pełnym zakresie 360°, a także,
w nowej wersji, częściową płynną re-
gulację przez śruby mocujące.
Szybkozłącze podobnie jak same ka-
bury BlackHawka wykonane jest
z kompozytu włókna węglowego, który
to jest jednym z najbardziej zaawan-
sowanych i wytrzymałych materiałów
stosowanych do produkcji tego typu
elementów. Budowa kabury pozwa-
la na szybkie wyjęcie jak i ponow-
ne umieszczenie broni w kaburze.
Automatycznie blokuje pistolet na-
tychmiast po włożeniu. Fakt
całkowicie ukrytego spu-
stu daje dodatkowe
bezpieczeństwo. Kabu-
ra wyposażona jest
w system SERPA za-
bezpieczający broń w kabu-
rze (w celu wyjęcia broni należy naci-
snąć przycisk blokady).
Dokonując zakupu tak istotnego wy-
posażenia bojowego, nie mamy dyle-
matu, jaki rodzaj kabury kupić, czy S.T.R.I.K.E. PLATFORM
z uchwytem na pasek czy z płetwą,
SHOULDER HARNESS
czy z montażem na system MOLLE. TACTICAL PLATFORM
Blackhawk daje możliwość zastoso-
FAMALE
wania systemu szybkozłącza zezwala-
OD
jącego na montaż kabury w dowolnej
CONCEALMENT BELT LOOP MOD-U-LOK
konfiguracji.
Szybka i solidna kabura Blac-
kHawk SERPA wraz z szybko-
złączami, opatentowaną uprzę-
żą i platformami systemu SER- CONCEALMENT
PA to funkcjonalność i jakości DUTY DUTY PLATFORM
wykonania nieporównywalna JACKET SLOT HIGH RIDE
z żadną inna kaburą na naszym
rynku.

www.sharg.pl
Pozwalamy Tobie samemu decydo- Sklep Warszawa – Al. Dzieci Polskich 65 A, tel. (0-22) 517 34 90, fax (0-22) 517 34 93
wać, jakiej opcji chcesz używać dając
równocześnie pewność komfortu
i bezpieczeństwa w użytkowaniu.

MIŃSK, LIPIEC 2009 ROK
I D E O L O
Zwischen-Europa
Droga do Waszyngtonu
prowadzi przez Brukselę.
K
iedy w 1949 roku ZSRR przełamał
amerykański monopol na broń jądro-
wą, a rok później w Korei Północnej
wybuchła wojna (sukcesy Kim Ir Sen zawdzię-
czał także polskim czołgom T-34, produkowa-
nym w kraju od 1949 roku), podnosząca się
z gruzów Europa naprawdę zaczęła się bać. Przy-
spieszono starania o utworzenie zachodnioeuro-
pejskiej armii.
I choć to premier Francji René Pleven 24 paź-
dziernika 1950 roku ogłosił w Zgromadzeniu
Narodowym Republiki Francuskiej rozwinięty
plan utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obron-
nej (EWO), sami Francuzi ów ambitny plan po-
grzebali. Właśnie francuskie Zgromadzenie Na-
rodowe po burzliwej debacie, 30 sierpnia 1954
roku odrzuciło z trudem wynegocjowany traktat
paryski, decydujący o powołaniu EWO. A pro-
jekt przewidywał rozwiązanie armii narodowych
i wielonarodowe zorganizowanie wszystkich
związków taktycznych od batalionu wzwyż. Plan
zakładał także utworzenie europejskiego mini-
sterstwa obrony ze wspólnotowym sztabem ge-
neralnym, który gwarantowałby skuteczną kon-
trolę nad siłami niemieckimi. Ciągle obawiano
się bowiem Niemiec, choć bez ich potencjału eu-
ropejska armia nie miała prawa istnieć. Europej-
skie siły zbrojne z niemieckim udziałem miały
zatem jednocześnie zablokować odbudowę ich
samodzielnej armii, dzięki rozproszeniu przy-
J A S N O W I Z O R
szłych niemieckich oddziałów pod gwiaździ-
stym sztandarem. Sprytny to był plan.
Oczywiście, na czele zjednoczonej armii mógł
stanąć tylko francuski dowódca (marszałek
Alphonse Juin). Skoro miało nie być armii nie-
mieckiej, nie byłoby jednak także francuskiej.
Generał Charles de Gaulle uważał tymczasem,
że Francja obarczona jest dziejową konieczno-
ścią odgrywania mocarstwowej roli. Pytany, jak
zamierza rozwiązać problem Niemiec, jeśli tako-
wy znów się pojawi, odpowiadał z niezmiennym
tupetem: „Par la guerre, monsieur! Par la guer-
re!”. Największym sojusznikiem Francji był…
ZSRR i zachodnioeuropejskie partie komuni-
styczne. Kreml lamentował nad ogromnym nie-
bezpieczeństwem grożącym Europie ze strony
zremilitaryzowanych Niemiec i ryzykiem utraty
przez Francję armii narodowej, niezbędnego
czynnika statusu mocarstwowego. Po fiasku pro-
jektu Nikita Siergiejewicz Chruszczow mógł
odetchnąć z ulgą, lecz Francuzi czuli się, jak po
nadużyciu „nerwowego wina” Beaujolais nouve-
au. Dlatego w 1955 roku doprowadzili do po-
wstania innej organizacji zbiorowej samoobrony
– Unii Zachodnioeuropejskiej. UZE nie miała
jednak funkcji operacyjnych, więc nie odegrała
żadnej roli, stając się niezobowiązującym forum
wymiany sprawozdań i poglądów.
Dlaczego powracam do tej zamierzchłej prze-
szłości? Bo wciąż nie daje mi spokoju list podpi-
FOT. TOMASZ SZULEJKO
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
sany między innymi przez Lecha Wałęsę,
Aleksandra Kwaśniewskiego i Vaclava Havla
do Baracka Obamy, w którym zaapelowano, by
Ameryka nie zapomniała o Europie oraz prowa-
dziła zdecydowaną i opartą na wartościach poli-
tykę wobec Rosji. Według „Frankfurter Allgeme-
ine Zeitung”, historyczną traumą państw środko-
wej i wschodniej Europy jest to, że wylądują
w europejskiej próżni politycznej („Zwischen-
-Europa”). Często oznaczało to, że ponad ich gło-
wami kraje zachodnioeuropejskie szukały poro-
zumienia ze Związkiem Sowieckim i Rosją. We-
dług niemieckiego publicysty, wzmocnienie Unii
Europejskiej jako transatlantyckiego partnera jest
najlepszym sposobem na zakorzenienie Ameryki
w Europie. Podzielam to stanowisko. Także dlate-
go, że Francuzi nie muszą się już obawiać ani he-
gemonii Niemców (to najbardziej pacyfistyczny
naród w Europie), ani Amerykanów (Francja
wróciła do struktur wojskowych NATO).
Historia dowodzi tedy, że sama Europa lepiej
wychodzi, kiedy opiera się na wartościach, niż
gdy wdaje się w wielopiętrowe gry interesów.
Zamiast więc przypominać Amerykanom o war-
tościach, które rzekomo zagubili, zacznijmy od
nas samych, a dopiero potem rozmawiajmy
z Obamą jak partnerzy. Jeżeli tego nie zrobimy,
US Army znów będzie musiała ratować Europej-
czyków. Jak to wiele razy bywało. Ostatnio – na
Bałkanach. 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 39 | LEONID MALCEW

Niezawodny element
8 | MICHAŁ FISZER, bezpieczeństwa
JERZY GRUSZCZYŃSKI 45 | MARCIN KACZMARSKI
Piękne dwudziestoletnie Wyjątek czy reguła?
16 | MAREK PIELACH 46 | TADEUSZ WRÓBEL
Siły ukierunkowane
Ambicje pod kontrolą
48 | ANDRZEJ JONAS
MAREK PIELACH 20 | TOMASZ SZULEJKO
Czarne i białe
Przepustka na autostradę
Ambicje 24 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
49 | ROBERT CZULDA

pod kontrolą 16 Bez przymusu służby

Nowe rozdanie
50 | PAWEŁ HENSKI
Z PAWŁEM SOLOCHEM o tym, dlaczego obrona 26 | PIOTR LASKOWSKI
cywilna znowu powinna być w rękach cywilów, Lżej, celniej i dalej
Wojenne zakłócenia
rozmawia Marek Pielach 54 | ROMAN KUŹNIAR
28 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Banalizacja dramatu
Most za siedem tysięcy
30 | TOMASZ GOS HORYZONTY
Bezmyślność nad Bałtykiem
34 | MAGDALENA GOLISZEK 55 | AARON WELMAN
Ostry dyżur Rycerz kontra samuraj
36 | BOGUSŁAW PACEK 58 | ZDZISŁAW NAJDER
Obrona Akademii Narodowej Don Kichot
AARON WELMAN
59 | ROBERT CZULDA
Rycerz kontra BEZPIECZEŃSTWO Brytyjskie Archiwum X
samuraj 55 37 | MAREK SARJUSZ-WOLSKI,
62 | TOMASZ SZULEJKO
Polskie Detling
Czy można sobie wyobrazić coś bardziej
porywającego niż POJEDYNEK między TOMASZ SZULEJKO 66 | MAREK PRZYBYLIK
samurajem a rycerzem?
A jeśli ktoś nie chce się ścigać? Wakacyjny Richelieu

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel.: +4822 684 03 55,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Marek Pielach, Roman
REDAKCJI WOJSKOWEJ Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgruber,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” Aaron Welman,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413;
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
mjr Tomasz Szulejko,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
WSPÓŁPRACOWNICY Studio Iwona/
Norbert Bączyk, Robert Czulda, Andrzej ISW
Fąfara, Krzysztof Głowacki, Janusz
Grochowski, Paweł Henski, Mariusz
Jędrzejko, Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Damian
Markowski, Marek Orzechowski, Bogusław Redaktor
Pacek, Marek Przybylik, Henryk Suchar wydania
ANETA
DZIAŁ GRAFICZNY WIŚNIEWSKA
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 27.07.2009 r.
Małgorzata Szustkowska,
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009

 M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E

Nowe „M”
MIĘDZYRZECZ. 20 lipca
w 17 Wielkopolskiej Brygadzie
Zmechanizowanej dwunastu
żołnierskim rodzinom przeka-
zano klucze do mieszkań w no-
wo wybudowanym wielorodzin-
nym bloku przy ulicy Malczew-
skiego 1. Mieszkańcy od razu
mogli podpisać umowy z przed-
stawicielami firm oferujących
wszelkiego rodzaju usługi me-

FOT. SYLWIA GUZOWSKA

dialne, takie jak dostarczanie
wody czy wywóz nieczystości.

Kandydaci dopisali Egzaminy

TORUŃ. Sprawdzian
Wyższe szkoły oficerskie i akademie wojskowe nie miały kłopotu z przygotowania elewów do
pełnienia zawodowej służby
z wypełnieniem limitów tegorocznego naboru na stacjonarne studia mundurowe. wojskowej przeprowadzono

P odchorążymi słuchaczami
pierwszego roku zostaną 533
osoby. Największe grono przy-
szłych podporuczników zacznie na-
ukę w Wojskowej Akademii Tech-
nicznej – 210, przy tym liczba kan-
dydatów w stosunku do roku ubie-
głego wzrosła tu o 100 procent,
a na budownictwie przypadło po-
nad 19 kandydatów na jedno miej-
sce, co było rekordem na wszyst-
kich kierunkach oferowanych przez
WAT.
Ogółem o indeksy rywalizowało
w stolicy 1330 kandydatów (w tym
217 kobiet). Komisje rekrutacyjne
Wojskowej Akademii Technicznej
zakwalifikowały też 2352 osoby na
cywilne studia stacjonarne spośród
4444 kandydatów, przy limicie
1300 miejsc, przewidując, że wielu
z nich zdecyduje się studiować
gdzie indziej (młodzież składa do- ło się 640 osób, ale do egzaminów
kumenty do kilku szkół). przystąpiło 240. Pozostali zaintere-
Podchorążymi WSO Wojsk Lą- sowani nie zgłosili się na egzamin,
w Szkole Podoficerskiej Wojsk
Lądowych 14–17 lipca.
Uczestnicy kursu artylerii
dowych zostanie 140 maturzystów, nie przeszli pozytywnie badań le- i uzbrojenia (93 osoby) po
w tym 32 kobiety. Studiami we karskich lub nie zdali egzaminu jedenastu miesiącach nauki
wrocławskiej szkole interesowa- dojrzałości. Wśród zakwalifiko- zdawali egzaminy ze: szkolenia
ło się 1302 kandydatów, na wanych na studia lotnicze strzeleckiego, zabezpieczenia
egzaminy wstępne sta- Największe w Dęblinie jest 15 kobiet. bojowego, regulaminów,
wiło się 540, ale objęto grono przyszłych Najmniej podchorą- metodyki, wychowania
nimi 503, w tym 71 podporuczników żych tradycyjnie zasila fizycznego i szkolenia
zacznie naukę w Woj-
kobiet. Słuchaczami skowej Akademii Akademię Marynarki specjalistycznego. 7 sierpnia
studium oficerskiego Technicznej. Wojennej – w tym roku elewów czeka uroczysta
przy WSOWL chciało resort obrony „zamówił” promocja na pierwszy stopień
zostać 4060 osób, w tym indeksy dla 45 studentów podoficerski. 
955 kobiet. Do egzaminów przy- wojskowych, a ubiegało się o nie
stąpiło 1563 kandydatów, a dostało 310 kandydatów. Nowo przyjęci F L E S Z
się 122, czyli co dwunasty spośród odbędą studia pięcioletnie, naj- M A R Y N A R K A W O J E N N A
zainteresowanych. pierw trzyletnie licencjackie, póź-
Do WSO Sił Powietrznych pla- niej dwuletnie uzupełniające magi- Rocznica
nuje się przyjąć 138 osób, w tym sterskie. Od przyszłego roku do zo- GDYNIA. 15 lipca 1920
95 na kierunek pilotażu. O indeksy stania podporucznikiem wystarczy roku do lotu nad Bałtykiem
„Szkoły Orląt” (na zdjęciu) ubiega- już licencjat. (BP)  wystartował pierwszy wodno-
samolot z banderą Marynarki

Kadra w komputerze że system uwzględni zgłaszane

przez kadrowców potrzeby i zmia-
Wojennej na burcie. Od tej
pory lotnicy morscy stale towa-

C entrum Informatyki i Łączno-

ści Obrony Narodowej pod
nadzorem Departamentu Informa-
tyki i Telekomunikacji MON – jako
gestora systemów informatycznych
– przygotowuje prototyp systemu
Kadra. Wersja próbna projektu tra-
fiła do testowania w Departamen-
cie Kadr. Nowy system ma pomóc
w pracy organom personalnym
przez zbieranie i udostępnianie da-
nych o żołnierzach zawodowych,
etatach, kartach opisu stanowisk
i modelach przebiegu służby, z za-
chowaniem odpowiedniego pozio-
mu niejawności danych. Dane te bę-
dą przetwarzane jedynie w wybra-
nych instytucjach centralnych
i ewentualnie w jednostkach niższe-
go szczebla, których specyfika wy-
maga lepszego zabezpieczenia da-
nych osobowych.
Kadra zastąpi wdrożoną ponad
dekadę temu rodzinę systemów
Spirala-Kx i zapewni wymianę da-
nych z innymi używanymi w resor-
cie systemami: Etat i Spirala-Zint.
Jak nam wyjaśniono, powstaje ona
przy pomocy własnych sił wojska.
Przedstawiciele DIiT zapewniają,
ny wprowadzone w ostatnim czasie
w przepisach pragmatycznych.
System Kadra pomyślany jest ja-
rzyszą flocie. W 89. rocznicę
istnienia kadra i pracownicy
wojska Brygady Lotnictwa
ko rozwiązanie przejściowe – jego Marynarki Wojennej spotkali
zasoby posłużą do zbudowania się na zbiórce z udziałem
„zintegrowanego wieloszczeblowe- wiceadmirała Macieja
go systemu informatycznego logi- Węglewskiego. Dowódca bry-
styki, finansów i kadr resortu obro- gady komandor pilot Stanisław
ny narodowej”, przewidzianego Ciołek odczytał okolicznościo-
w strategii informatyzacji MON wy rozkaz. Zasłużonych żołnie-
na lata 2008–2012. Ten docelowy rzy, pracowników wojska i wete-
system ma zapewniać komplekso- ranów uhonorowano odznaka-
we zarządzanie zasobami osobo- mi pamiątkowymi oraz meda-
wymi resortu: żołnierzami i pra- lami Brygady Lotnictwa Mary-
cownikami. (AG)  narki Wojennej.

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 5

 M E L D U N E K

Afera kodowa SELEKCJA

D waj oficerowie zostali skazani
za udział w aferze związanej
z wojskowym systemem inwenta-
ryzacji”, poinformował ,,Polskę
Zbrojną” pułkownik Mikołaj
Przybył, zastępca Wojskowego
Prokuratora Okręgowego w Pozna-
niu do spraw przestępczości zorga-
nizowanej. Za niedopełnienie obo-
wiązków służbowych Wojskowy
Sąd Okręgowy w Poznaniu skazał
21 lipca wyznaczonego do pełnie-
nia obowiązków dowódcy podpuł-
kownika rezerwy Jana B. na rok
pozbawienia wolności w zawiesze-
niu na dwa lata, karę grzywny oraz
obowiązek naprawienia szkody wy-
rządzonej jego działaniem. Główny
księgowy jednostki major Paweł D.
został skazany na karę ograniczenia
wolności z obowiązkiem wykony-
wania pracy na rzecz jednostki woj-
skowej, a 15 procent jego uposaże-
nia zostanie przekazane na wskaza-
ny przez sąd cel społeczny.
Obaj skazani przyznali się do wi-
ny i skorzystali z możliwości do-
browolnego poddania się karze.
„Niedopełnienie obowiązków
w celu osiągnięcia korzyści mająt-
kowej polegało na braku kontroli
rzetelności dokumentów, narusza-
niu procedury przetargowej i prze-
pisów ustawy o finansach publicz-
nych. Oskarżeni nie reagowali tak-
że na sygnały o wadliwości syste-
mu kodów kreskowych i pomimo
jego nieprawidłowego działania
podpisywali kolejne umowy na
wdrażanie nowego systemu inwen-
taryzacji”, tłumaczył pułkownik
Przybył.
Sprawa dotyczy wprowadzenia
do wyposażenia naszej armii syste-
mu inwentaryzacji i ewidencji ma-
teriałowej wykorzystującego kody
kreskowe. Według prokuratury
podczas jego wprowadzania naru-
szono ustawę o zamówieniach pu-
blicznych oraz ustawę o finansach
publicznych.
Ze wstępnych szacunków wyni-
ka, że wojsko poniosło straty w wy-
sokości 750 tysięcy złotych. W tej
sprawie wydział do spraw przestęp-
czości zorganizowanej WPO w Po-
znaniu kontynuuje postępowanie
przygotowawcze. (TS)  bieta. (JW)
Dwunasty
raz
TEGOROCZNĄ IMPREZĘ
18 lipca rozpoczęła zbiórka
w Pomorskim Muzeum
Wojskowym w Bydgoszczy.
Była ona jednocześnie
spotkaniem po latach by-
łych żołnierzy 56 Kompanii
Specjalnej. Do preselekcji
na stadionie „Zawiszy”
stanęło ponad 200 osób.
Do dwunastej edycji Selek-
cji zakwalifikowało się
60 najmocniejszych, lecz
pierwszy dzień współza-
wodnictwa na terenie
Drawska Pomorskiego
przetrwało tylko 30.
Przez następne cztery dni
na poligonie drawskim
pozostali wykonywali za-
dania przygotowane przez
organizatorów. Były to:
wspinaczka, pływanie,
przeprawy przez bagna.
Selekcję ukończyło dzie-
więć osób, w tym jedna ko-


Zarabianie
żołnierzy
Emerytury za 45 procent
W resorcie obrony nie ma jeszcze gotowych świadczenia 40 procent przyrasta-

J eśli żołnierz spełni określone

warunki, będzie mógł podjąć
pracę zarobkową lub zacząć prowa-
dzić działalność gospodarczą. Pro-
jekt rozporządzenia ministra obro-
ny narodowej z 7 lipca w tej spra-
wie ma zastąpić rozporządzenie
z 28 lutego 2008 roku. Nowe prze-
pisy zakładają, że żołnierz będzie
mógł podjąć pracę zarobkową lub
prowadzić działalność gospodar-
czą, jeżeli nie będzie to kolidowało
z wykonywaniem przez niego za-
dań służbowych.
Wniosek w sprawie zezwolenia
będzie trzeba złożyć do dowódcy
jednostki wojskowej, a zezwolenie
będzie wydawane w formie decy-
zji. Ten, kto uzyska pozwolenie na
pracę lub prowadzenie działalności,
będzie musiał powiadomić na pi-
śmie dowódcę jednostki o każdej
zmianie – jeśli nie podejmie pracy
lub działalności gospodarczej, jeśli
ją przerwie, zakończy, a także za-
wiesi lub wznowi. (PG)  podstawowe uprawnienia emery-
założeń do projektu zmiany ustawy o emeryturach.
J ak się dowiedzieliśmy, „for-
malnie założenia te nadal po-
wstają”. Minister obrony Bogdan
Klich zapozna się z nimi na po-
czątku sierpnia, a w połowie
września sprawa będzie prawdo-
podobnie przedmiotem obrad kie-
rownictwa resortu obrony. Żołnie-
rze nie powinni się niepokoić.
Wciąż obowiązuje wytyczna mi-
nistra Klicha – której dał on po-
nownie wyraz w komentarzu dla
„Gazety Wyborczej” – że wojsko-
wa ustawa emerytalna ma od-
zwierciedlać rozwiązania przyję-
te w projekcie reformy systemu
emerytalnego dla funkcjonariu-
szy służb podlegających Mini-
sterstwu Spraw Wewnętrznych
i Administracji.
Jeśli zatem nic się nie zmieni,
żołnierze – tak jak policjanci czy
strażnicy więzienni – nabywaliby
talne po 20 latach służby. Przysłu-
giwałoby im wtedy świadczenie
w wysokości 45 procent ostatnio
otrzymywanego uposażenia wraz
z dodatkami stałymi lub średniej
wyliczonej z ostatnich 12 miesięcy
Zmiany ustawodawcze
uwzględnią zachowanie
praw nabytych przez
żołnierzy pozostających
w służbie w momencie
wejścia w życie
planowanych przepisów
służby. Za każdy dodatkowy rok jej
pełnienia podstawa wymiaru
świadczenia wzrastałaby o trzy
procent. Dziś parametry emerytal-
ne są następujące – minimum 15
lat wysługi i podstawa wymiaru
jąca o 2,6 procent za każdy dodat-
kowy rok służby.
Minister Klich potwierdza, że
zmiany ustawodawcze uwzględnią
zachowanie praw nabytych przez
żołnierzy pozostających w służbie
w momencie wejścia w życie pla-
nowanych przepisów. Dziś nie moż-
na mieć pewności, kiedy to nastąpi.
Szef MON obiecał, że dopiero po
zakończeniu profesjonalizacji sił
zbrojnych (czyli po 2010 roku)
i rok po wdrożeniu reformy emery-
talnej w służbach MSWiA.
Obecnie w bratnim resorcie nie
wyklucza się, że reforma emerytur
funkcjonariuszy będzie obowiązy-
wać od 1 stycznia 2011 roku, bo
szybciej nie da się jej przygoto-
wać. Zatem nie jest wykluczone,
że nowe przepisy obejmą żołnie-
rzy, którzy zaczną służbę po
1 stycznia 2012 roku. Jest zatem
czas na sprawne przygotowanie
nowych reguł emerytalno-rento-
wych. (AG) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009


Zredukowane Bryzy
N ie dwanaście, tylko osiem
samolotów M-28B/PT,
wszystkie w wersji transportowo-
-pasażerskiej z awioniką klasy Glass
Cockpit, kupi w latach 2010–2013
resort obrony dla Sił Powietrznych.
FOT. NORBERT BĄCZYK
Bogdan Klich w odpowiedzi na
zapytanie posła Ludwika Dorna
ujawnił szczegóły aneksu do umo-
wy na zakup Bryz, sporządzonego
9 czerwca. Na jego podstawie
zmniejszono wielkość zamówienia
w Polskich Zakładach Lotniczych
w Mielcu, w tym także liczbę sa-
molotów, które mają być skonfigu-
rowane według wymagań technicz-
nych uzgodnionych w grudniu
2008 roku, z jedną różnicą. Resort
zrezygnował z zamówienia zinte-
growanego systemu obrony biernej
dla tych maszyn, co „nie wyklucza
możliwości ich wyposażenia w taki
system w przyszłości”. Po zmianie
zamówienia wartość kontraktu
zmniejszyła się z 635 do 399 milio-
nów złotych. Z tej kwoty 81 pro-
cent pochłonie zakup samolotów.
Reszta, około 75 milionów, będzie
między innymi opłatą za dostawę
kompleksowego symulatora lotu,
aparatury kontrolno-pomiarowej
i dokumentacji eksploatacyjnej.
Nowe Bryzy mają być używane
głównie do zaawansowanego szko-
lenia pilotów lotnictwa transporto-
wego na terenie kraju, pod kątem
przygotowania załóg do lotów na
samolotach typu C-295M i C-17
Globemaster oraz samolotów prze-
znaczonych do przewozu VIP.
Pozwoli to zarazem zwiększyć
możliwości obsługiwania przez
C-295M polskich kontyngentów
wojskowych. W takim układzie
starsze typy M-28 (w tym An-28)
posłużą do szkolenia załóg samo-
lotów C-130E, które nie mają
awioniki cyfrowej. (GOŁ)  stabilny. (AG)
F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A
Ćwiczenia
ZATOKA GDAŃSKA. Zakoń-
czyły się dwudniowe manewry,
w których uczestniczyły dwa okrę-
ty podwodne, okręt ratowniczy,
jednostki zabezpieczenia oraz
śmigłowiec zwalczania okrętów
podwodnych Kaman SH-2G. Egza-
minacyjne ćwiczenia bojowe miały
zweryfikować umiejętności dowo-
dzonej przez komandora podpo-
rucznika Arkadiusza Teskę załogi
ORP „Sęp” (okręt podwodny typu
Kobben) w atakowaniu celów na-
wodnych. Nad przebiegiem egza-
minu czuwał dowódca Dywizjonu
Okrętów Podwodnych komandor
Andrzej Ogrodnik. 
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Rekonesans
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
POWIDZ. Przed polsko-amery-
kańskimi ćwiczeniami z udziałem
amerykańskich C130 na rekone-
sans przybyła delegacja z 37th
Airlift Squadron. Gości na lotni-
sku w Powidzu powitali szef szko-
lenia 3 Skrzydła Lotnictwa Trans-
portowego pułkownik pilot Michał
Ranni Erdmański, zastępca dowódcy
33 Bazy Lotniczej podpułkownik
w Afganistanie Andrzej Górnicki oraz zastępca
dowódcy 14 Eskadry Lotnictwa
W Afganistanie rannych zo-
stało kolejnych dwóch pol-
skich żołnierzy. W poniedziałek
Transportowego major pilot
Cezary Zdebski. Podczas spotka-
nia pułkownik Erdmański przed-
27 lipca o godzinie 17.10 czasu stawił możliwości współpracy jed-
polskiego rebelianci ostrzelali bazę nostek 3 SLTr. 
Warrior. W wyniku ataku ranny
w głowę i nogi został jeden z żoł- F L E S Z
nierzy. Jego stan lekarze określają Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
jako ciężki, ale stabilny. Polak
przeszedł już operację w Ghazni. O bezpieczeństwie
Drugi z polskich żołnierzy został TERLICZKA. Rzeszowscy żan-
trafiony odłamkami w nogi. Jest darmi wraz z funkcjonariuszami
w dobrym stanie, lekarze udzielili Wydziału Ruchu Drogowego Ko-
mu niezbędnej pomocy. Planowany mendy Wojewódzkiej Policji w Rze-
jest transport rannych do szpitala szowie zorganizowali 19 lipca
w Bagram. Natomiast 25 lipca pod- 2009 roku akcję „Bezpieczny wy-
czas patrolu, 21 kilometrów od poczynek dzieci i młodzieży”.
Ghazni, pod polskim Rosomakiem Zaprezentowano sprzęt
zdetonowano ładunek wybuchowy. i wyposażenie Placówki ŻW
Żołnierze zostali także ostrzelani. w Rzeszowie. Przeprowadzono
Doszło do wymiany ognia. Ranny również pogadankę o bezpieczeń-
został kierowca wozu, starszy sze- stwie w trakcie letniego wypoczyn-
regowy Mariusz M., u którego ku oraz turniej, podczas którego
stwierdzono złamanie obu podudzi. sprawdzono znajomość podstawo-
Lekarze określają jego stan jako wych zasad przepisów prawa o ru-
 chu drogowym. 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 7
 P E R Y S K O P
MICHAŁ FISZER JERZY GRUSZCZYŃSKI
zajmuje się zajmuje się
tematyką tematyką
lotniczą lotniczą

Piękne
dwudziestole Obchodzimy dwudziestą rocznicę
eksploatowania w Polsce MiG-29.
Czy warto modernizować polskie myśliwce?
8 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
 ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

Z
e względu na współczesne realia
wielozadaniowe samoloty bojo-
we, dysponujące olbrzymimi
możliwościami, ale jednocześnie
bardzo kosztowne, muszą pozo-
stawać w służbie niekiedy czterdzieści lat lub
nawet dłużej. I dlatego ich stopniowe doposa-
żenie oraz głęboka modernizacja, przeprowa-
dzana najczęściej w połowie planowanego
okresu użycia, są już normą. Taki proces do-
czekał się nawet angielskojęzycznego określe-
nia Mid-Life Upgrade (MLU) – powiększenie
możliwości bojowych w środkowym okresie
eksploatacji.

32 W SŁUŻBIE
Pierwszych siedem samolotów weszło do
służby w 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego
„Warszawa” na przełomie lipca i sierpnia
1989 roku, a do końca roku dostarczono pięć
kolejnych. Ogółem Polska kupiła dwanaście eg-
zemplarzy bezpośrednio u producenta (dzie-
więć samolotów MiG-29 i trzy MiG-29UB),
dziesięć od Czechów po wymianie na jedena-
ście śmigłowców W-3 Sokół (dziewięć MiG-29
i jeden MiG-29UB), dwadzieścia dwa otrzyma-
ła w darze od rządu RFN, z zapasów broni po-
zostawionych po NRD (osiemnaście MiG-29
i cztery MiG-29UB). Obecnie w służbie pozo-
stają trzydzieści dwa samoloty, w tym dwa-
dzieścia pięć egzemplarzy MiG-29 i siedem
MiG-29UB, rozdzielone po szesnaście między
1 Eskadrę Lotnictwa Taktycznego w Mińsku
Mazowieckim i 41 Eskadrę Lotnictwa Tak-
tycznego w Malborku. Planuje się, że owe trzy-
dzieści dwie maszyny pozostaną w służbie do
2025 roku.
Oczywiście muszą one przejść remonty połą-
czone z wydłużeniem resursu. Pierwotnie produ-
cent określił ich zdatność do użycia na 2 tysiące

letnie
godzin lotu i dwadzieścia pięć lat eksploatacji.
Jednak sama firma RSK MiG podkreśla, że ory-
ginalne resursy nie wynikały z rzeczywistej ży-
wotności płatowca, ale z ówczesnej radzieckiej
koncepcji wymiany sprzętu w jednostkach linio-
wych co dwadzieścia–dwadzieścia pięć lat na
nowe typy samolotów bojowych.
Przeprowadzenie takiego remontu i odpo-
wiednie wydłużenie resursu płatowców oraz sil-
ników jest możliwe tylko w porozumieniu z fir-
mą RSK MiG, która dysponuje odpowiednią
wiedzą i ma duże doświadczenie związane z eks-
ploatacją i różnymi modyfikacjami samolotów
FOT. ARTUR WEBER

MiG-29. W Polsce ich remonty wykonują Woj-

skowe Zakłady Lotnicze nr 2 w Bydgoszczy.
Zapewne byłby to odpowiedni zakład, który
dokonałby także tej modernizacji.

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 9

 P E R Y S K O P
OBECNIE w służbie
pozostają trzydzieści
dwa samoloty, w tym
dwadzieścia pięć MiG-29
i siedem MiG-29UB.
FOT. ARTUR WEBER
Trzeba też od razu powiedzieć, że Polska
jest uzależniona od współpracy z rosyjskim
producentem samolotu.
BEZ ROSJAN ANI RUSZ
Po pierwsze, wciąż części zamienne kupu-
jemy w Rosji. Przedstawicielstwo firmy RSK
MiG w Polsce jasno daje do zrozumienia, że
próba modernizacji samolotu bez udziału pro-
ducenta, a przynajmniej bez konsultacji z nim,
spowoduje wstrzymanie pomocy w utrzyma-
niu sprawności technicznej samolotu, w tym
dostaw części zamiennych.
Po drugie, producent nie bierze odpowie-
dzialności za ewentualne kłopoty eksploatacyj-
ne po modernizacji, przede wszystkim za bezpie-
czeństwo wykonywania lotów, dokonanej na
własną rękę. Doświadczenia rumuńskie z mo-
dernizacją samolotów MiG-21 do wersji Lancer,
która została przeprowadzona bez udziału produ-
centa, wykazały, że takie modyfikacje nie za-
wsze są udane. W Rumunii odnotowano kilka
awarii Lancerów, co zakończyło się utratą tych
samolotów, a w konsekwencji niekorzystnie od-
biło się na możliwościach operacyjnych pozosta-
jących do dyspozycji maszyn.
10 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
Udział firmy RSK MiG byłby pożądany
w wydłużeniu resursu płatowców i silników
(lub ewentualna ich wymiana na nowszą wer-
sję), a także w rozbudowaniu pokładowego
wyposażenia awionicznego. Samolot zacho-
wałby rosyjską elektronikę i uzbrojenie w sys-
temach nawigacyjnych i kierowania ogniem
C O M M E N T
Kapitan rezerwy
WITOLD SOKÓŁ,
były pilot myśliwca
MiG-29:
N iewątpliwie modernizacja MiG-29 pod-
wyższy jego możliwości bojowe, bo jest
tego wart. W tym samolocie drzemią
ogromne możliwości i po zabiegach unowo-
cześniających mógłby doskonale uzupeł-
niać w niektórych zadaniach nasze F-16.
Powtarzam – uzupełniać, a nie zastępo-
wać. Piloci MiG-ów zostaliby „uzbrojeni”
w informacje przystające do współczesne-
go pola walki oraz środki, które tę informa-
cję pozwolą właściwie wykorzystać. To było-
by tak jakby groźnego psa spuścić ze zbyt
krótkiego łańcucha.
uzbrojenia, zostałby natomiast dostosowany
do operowania w cywilnej przestrzeni po-
wietrznej według przepisów ICAO (Internatio-
nal Civil Aviation Organization) oraz w prze-
strzeni powietrznej kontrolowanej przez
NATO, w rejonie działań wojennych. Nasze
samoloty MiG-29 zostały już odpowiednio
dostosowane dzięki zamontowaniu dwuzakre-
sowych radiostacji korespondencyjnych, urzą-
dzenia identyfikacji „swój-obcy” systemu Su-
praśl zgodnego z wymaganiami NATO oraz
dzięki innym modyfikacjom, takim jak światła
antykolizyjne, odbiornik GPS i tym podobne.
Obecnie RSK MiG i WZL nr 2 odchodzą
z eksploatacji samolotów według resursu godzi-
nowego w kierunku eksploatacji zgodnie ze sta-
nem technicznym. W tej sytuacji dokładniejsze
obsługa techniczna i remonty byłyby wykony-
wane rzadziej, co pozwoliłoby na obniżenie
kosztów eksploatacji, według szacunków RSK
MiG – o 42 procent. Po wykonaniu remontów
w WZL nr 2 polskie samoloty MiG-29 będą eks-
ploatowane zgodnie ze stanem technicznym.
Firma RSK MiG proponuje kilka różnych
pakietów modernizacyjnych do wyboru. Naj-
prostszym wariantem jest doprowadzenie sa-

molotów do standardu MiG-29SD, znanego
też pod wewnętrznym oznaczeniem fabrycz-
nym 9.12SD. Modernizacja polega na zamon-
towaniu szyny danych MilStd 1553B zgodnej
ze standardem NATO, umożliwiającej łatwą
integrację nowych urządzeń elektronicznych.
Do takiego standardu doprowadzono dwana-
ście MiG-ów sił powietrznych Słowacji.
MODERNIZACJA
PO SŁOWACKU
Słowacja weszła w posiadanie samolotów
MiG-29 w momencie podziału Czechosłowa-
cji, kiedy to siły powietrzne kraju przejęły
dziewięć samolotów bojowych i jeden dwu-
miejscowy szkolno-bojowy w odmianie 9.12A
i 9.51A. W latach 1994–1995, w ramach rozli-
czeń rosyjskiego zadłużenia, Słowacja dostała
dwanaście samolotów MiG-29 i dwa
MiG-29UB w odmianie 9.12 i 9.51. Słowacja
straciła kilka MiG-ów w wypadkach, w tym
dwa z nowej dostawy (doszło do zderzenia
w powietrzu). W latach 2006–2007 do stan-
dardu MiG-29SD zmodernizowano dziesięć
samolotów bojowych i dwa szkolno-bojowe,
w większości pochodzące z nowej dostawy.
A R M I A
C O M M E N T A R I U M
Co dla Polski?
Propozycje RSK MiG są dla nas
interesujące. Tylko na który
wariant samolotu będzie nas stać?
W
Polsce nie podjęto jesz- nych i przeciwokrętowych, bo-
cze decyzji o moderniza- wiem Polska nie zamierza wyko-
cji samolotów MiG-29. rzystywać takich możliwości.
Wiadomo, że na realizację wszyst- Podobnie jak w samolotach zmo-
kich przedsięwzięć zwiększają- dernizowanych dla Słowacji, za-
cych możliwości obronne nasze- kładane są też zmiany na płatow-
go kraju brakuje pieniędzy. Naj- cu, zwiększające jego niezawod-
bardziej interesująca wydaje się ność, a tym samym zmniejszają-
propozycja modernizacji zmierza- ce konieczność częstej obsługi
jącej do zintegrowania zachod- technicznej. Wśród wspomnianych
nich typów uzbrojenia i poszerze- ulepszeń jest zastosowanie nowe-
nia możliwości bojowych MiG-29 go turborozrusznika GTDE-117M
w kierunku zwalczania celów na- czy zmiany w instalacji elektrycz-
ziemnych, w ramach wsparcia nej samolotu. Najważniejsza jest
wojsk w ewentualnej ope- jednak modyfikacja insta-
racji obronnej. Samoloty
lacji paliwowej, umożli-
Niezależnie jednak od MiG-29 dziś wiająca podwieszanie
wyboru takiego czy in- niewiele różnią się od dwóch dodatkowych
nego wariantu warto tych, jakie dwadzie- zbiorników paliwa, po
ścia lat temu dotarły
pomyśleć o jakiejkol- do Polski. 1150 litrów każdy, na
W POLSCE wiek przebudowie samo- podskrzydłowych za-
remonty lotów MiG-29, bowiem dziś czepach.
samolotów niewiele się one różnią od tych, Ciekawostką oferty dla Polski
MiG-29 wykonują
Wojskowe jakie dwadzieścia lat temu dotarły jest możliwość zintegrowania
Zakłady do Polski. Współpraca w tej dzie- z systemami kierowania ogniem
Lotnicze nr 2 dzinie z RSK MiG jest raczej nie- samolotów niektórych typów za-
w Bydgoszczy. zbędnym warunkiem jej powodze- chodniego uzbrojenia charakte-
nia, musimy jednak najpierw od- rystycznego dla NATO. Wymienia-
powiedzieć sobie na pytanie, ne są kierowane pociski rakieto-
czego oczekujemy od naszych we klasy powietrze-powietrze
MiG-ów w kolejnych latach i na AIM-9 Sidewinder (zapewne
który z oferowanych wariantów w wersji AIM-9M) oraz powietrze-
modernizacji będzie nas stać. -ziemia AGM-65 Maverick, a tak-
Korporacja RSK MiG oferuje Pol- że bomb kierowanych.
sce doprowadzenie samolotu Najdalej idącym wariantem mo-
do standardu MiG-29SD lub dernizacji jest opcja wymiany ra-
MiG-29SM. Podstawowe wyposa- diolokatora na nowy czy jego uno-
żenie jest identyczne jak w już wocześnienie, przy czym RSK
zmodernizowanych samolotach MiG nie podaje typu. Sądząc po
słowackich, dzięki czemu całość osiągach nowego radaru, chodzi
jest dopracowana i sprawdzona. o N010ME Żuk ME. Jest to ele-
Oferowany nam wariant MiG-29SM ment pochodzący z modernizacji
o poszerzonych możliwościach MiG-29SMT-2. Radar ten radykal-
zwalczania celów naziemnych nie nie zwiększyłby możliwości bojo-
ma rakiet przeciwradiolokacyj- we samolotu. 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 11
 P E R Y S K O P
Na Słowacji są one znane jako, odpo-
wiednio, MiG-29AS i MiG-29UBS.
STANDARDY
NATOWSKIE
Przede wszystkim w MiG-ach wy-
dłużono resurs i Słowacja przeszła na
ich eksploatację według stanu tech-
nicznego. Wyposażono je w szynę
danych MilStd 1553B, za której po-
średnictwem zintegrowano różne
urządzenia, umożliwiając płynną wy-
mianę informacji między nimi.
Samoloty dostosowano do standar-
dów NATO dzięki zamontowaniu
urządzeń identyfikacji „swój-obcy”
BAE Systems AN/APX-113, dwuza-
kresowej radiostacji UKF Rockwell
Collins AN/ARC-210, odbiornika
VOR/DME/ILS Rockwell Collins
FOT. ARTUR WEBER
AN/ARN-147 i odbiornika systemu
bliskiej nawigacji TACAN Rockwell
Collins AN/ARN-153.
W samolocie znalazł się rosyjski
centralny komputer misji BTSVM
MVK-03, który może być programo-
wany do danego zadania za pośrednic-
twem cartridge, przygotowanego z wy-
korzystaniem naziemnej stacji planowa-
nia misji. Ponadto w kabinie, po prawej
stronie u góry, zamontowano monitor
127 x 203 milimetrów Ruskaja Awioni-
ka MFI-54 do zobrazowania danych na-
wigacyjnych, taktycznych i ostrzeżeń ze
zmodernizowanego urządzenia ostrze-
gającego przed opromieniowaniem ra-
diolokacyjnym SPO-15M. Zamonto-
wano też mniejszy pulpit PUS-29M
unowocześnionego układu zarządza-
nia uzbrojeniem.
Radiolokator N019 Topaz ma w przyszłości
FIRMA RSK MJG zostać zmodyfikowany do wersji N019ME To-
proponuje kilka
różnych pakietów paz. W nowej odmianie stacja umożliwi uży-
modernizacyjnych cie nowszych typów kierowanych pocisków
do wyboru. rakietowych powietrze-powietrze, w tym
Najprostszym R-27R1 i R-27T1, rakiet o zwiększonym za-
wariantem jest
doprowadzenie sięgu R-27RE i R-27TE, a co najważniejsze,
samolotów pocisków R-77E (RWW-AE) wyposażonych
do standardu w aktywną radiolokacyjną głowicę samona-
MiG-29SD. prowadzania. W przypadku użycia tych ostat-
nich można będzie atakować dwa cele po-
wietrzne jednocześnie. MiG-29SD może
przenosić do sześciu pocisków R-77E, ale
Słowacy ich nie kupili. Podobną moderniza-
cję rozważa Serbia.
Po unowocześnieniu samoloty mogą opero-
wać w ugrupowaniach NATO. Dzięki więk-
szym możliwościom nawigacyjnym poprawiło
się bezpieczeństwo lotów, zdecydowanie
wzrosły też zdolności zwalczania celów po-

C O M M E N T A R I U M

Nadal jest w formie

PIOTR RUTKOWSKI
To nadal jeden z najlepszych
samolotów na świecie. Jego
możliwości lotne są zdumiewające.

A
by MiG-29 mógł stawać
w szranki z najnowszymi, na-
szpikowanymi elektroniką
samolotami, trzeba go doposażyć,
szczególnie w nowy radar i systemy
uzbrojenia. Wojskowe Zakłady Lot-
nicze w Bydgoszczy przygotowały
kilka projektów modernizacji tego
samolotu, część już została wpro-
wadzona w życie. Zamontowaliśmy
system nawigacji GPS, system iden-
tyfikacji IFF, a w kooperacji z firmą
z Ukrainy zaprezentowaliśmy możli-
wości zainstalowania w naszych
MiG-ach radaru N019, którego
możliwości śledzenia celów zwięk-
sposób tylko dokładać niezbędne
urządzenia. Jak padnie hasło: „da-
ta link”, to na szynie MIL 1553 za-
instalujemy odpowiedni sprzęt oraz
oprogramowanie i samolot będzie
kompatybilny z AWACS.
Jak padnie hasło: „nowy radar”, to
możemy zamontować z MIL 1553
nawet amerykańskie radary
APG69. Z tego co wiemy, program
etapowego modernizowania my-
śliwców MiG-29 został zaakcepto-
wany przez Biuro Analiz Rynku
Uzbrojenia i czekamy na decyzję
o jego wdrożeniu. 
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

szono do poziomu APG69, czyli ta-

kiego, jaki jest w F-16.
Opracowaliśmy również projekt głę- PIOTR
bokiej modernizacji samolotu, któ- RUTKOWSKI
jest kierownikiem
ry zakłada wyposażenie MiG-ów działu handlowe-
w nowy komputer misji. Dzięki szy- go WZL nr 2
nie MIL 1553 moglibyśmy w prosty w Bydgoszczy.

12 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009

 A R M I A

wietrznych, a także przetrwania na
polu walki. Pilot lepiej informowany
jest o sytuacji taktycznej, co pozwala
mu na podjęcie skutecznego działa-
nia. W samolotach przyrządy wyska-
lowano w stopach, węzłach i milach
morskich, używanych przez służbę
kontroli ruchu lotniczego działającą
według przepisów ICAO.
Głębszą modernizację przeprowa-
dzono w MiG-29SM. Ogólne jej
założenia są zbliżone do wariantu
MiG-29SD, ale dodatkowo może on
atakować cele naziemne bronią kiero-
waną. W samolotach MiG-29SM jest
zamontowany radiolokator N019MP,
który dostosowano do wykonywania
mapy terenu i wykrywania obiektów
naziemnych, dających kontrast radio-
lokacyjny. Zestaw uzbrojenia posze-
rzono o kierowane rakiety powietrze–
–ziemia H-29T z telewizyjną głowicą
samonaprowadzania (dwie sztuki) lub
bomby kierowane z identyczną głowi-
cą samonaprowadzania KAB-500Kr
(cztery sztuki).
Samolot może też wykonywać za-
dania związane z przełamywaniem
obrony powietrznej, dzięki możli-
wości zabierania czterech kierowa-
nych przeciwradiolokacyjnych poci-
sków rakietowych o dużej prędkości
Ch-31P. Współpracuje z nimi pod-
wieszana w zasobniku stacja wska-
zywania celów Ł150-22 Pastel. Inna
opcja zakłada zastosowanie czterech
przeciwskrętowych rakiet Ch-31A
lub Ch-35U. Myśliwce MiG-29SM
zostały kupione przez siły powietrz-
ne Sri Lanki (cztery jednomiejsco-
we i jeden dwumiejscowy szkolno-bojowy).
Kolejnym odbiorcą wersji MiG-29SM jest Pe-
ru. Do tego standardu zostaną przebudowane
wszystkie MiG-i, czyli dziewiętnaście, używa-
ne w Peru.
Z GÓRNEJ PÓŁKI
Najdalej idącym programem unowocześnia-
jącym jest MiG-29SMT (9.17 i 9.18). Pier-
wotny wariant modernizacji, opracowany jesz-
cze w końcu lat dziewięćdziesiątych, był od-
mianą samolotu MiG-29SM, w którym doda-
no dwa duże grzbietowe konforemne zbiorniki
paliwa, dzięki którym może on zabrać 2020 li-
trów nafty lotniczej więcej. Pozwoliło to na
wydłużenie zasięgu do 3700 kilometrów (9.12
– 2100 kilometrów, zaś 9.13 – 2400 kilome-
trów). W kabinie zamontowano dwa monitory
OAO Ramienskoje Pribostrojenie MFI-10-6
(212 x 158 milimetrów każdy) i wprowadzono

Obecni użytkownicy MiG-29

Samoloty Samoloty
Państwo Uwagi
dostarczone użytkowane
Algieria 105 65 Samoloty MiG-29SMT i MiG-29UBT zwrócono Rosji
Azerbejdżan 48 ?
Bangladesz 16 16 14 egz. MiG-29SE i 2 egz. MiG-29UB
Część samolotów sprzedano różnym użytkownikom, obecnie są 32 egz. MiG-29
Białoruś 83 40
i 8 egz. MiG-29UBT
Bułgaria 22 20 16 egz. MiG-29 i 4 egz. MiG-29UB
Erytrea 7 4 Pierwotnie było 5 egz. MiG-29 i 2 MiG-29UB
Obecnie jest 59 egz. MiG-29 i 7 egz. MiG-29UB, a zamówiono 12 egz. MiG-29K
Indie 80 66
i 4 egz. MiG-29KUB
Iran 75 40 Obecnie 35 egz. MiG-29 i 5 egz. MiG-29UB
Jemen 44 44
Kazachstan 36 19
Korea Północna 40 ? 35 egz. MiG-29 i 5 egz. MiG-29UB
Kuba 12 kilka 10 egz. MiG-29 i 2 egz. MiG-29UB
Malezja 18 18 16 egz. MiG-29N i 2 egz. MiG-29UBN
Myanmar (Birma) 12 12 10 egz. MiG-29 i 2 egz. MiG-29UB
Polska 44 32 Łącznie było 36 egz. MiG-29 i 8 egz. MiG-29UB
Zakupiono 24 egz. MiG-29 z Białorusi i 3 egz. MiG-29SE z Rosji
Peru 29 27
oraz 2 egz. MiG-29UB z Białorusi, 2 egz. MiG-29 rozbito
Rosja ? 480 430 egz. MiG-29 i 50 egz. MiG-29UB
Serbia 5 5 4 egz. MiG-29 i jeden MiG-29UB
Słowacja 24 21 Łącznie było 21 egz. MiG-29 i 3 egz. MiG-29UB; 3 egz. MiG-29 utracono w wypadkach
Sudan 32 22–23
Syria 62 56
Turkmenistan 20 ?
Ukraina 237 217
Uzbekistan 36 30 Były 32 egz. MiG-29 i 4 egz. MiG-29UB
Węgry 28 25 22 egz. MiG-29 i 6 egz. MiG-29UB mają być wycofane do końca roku

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 13

 P E R Y S K O P

Byli użytkownicy MiG-29 C O M M E N T

Dostarczone Podpułkownik pilot
Państwo Uwagi MARIUSZ BIAJGO,, dowódca
samoloty
18 egz. MiG-29 i 2 egz. MiG-29UB, 10 samolotów 41 Eskadry Lotnictwa
Czechosłowacja 20 Taktycznego z Malborka:
dla Słowacji, 10 przekazano Polsce
Irak
Jugosławia
41
16
21 przeleciało do Iranu, kilka utracono w „Pustynnej burzy”
14 egz. MiG-29 i 2 egz. MiG-29UB, 11 zniszczono w Allied S amolotom, które mamy, przydałaby się
modernizacja. Z rzeczy najważniejszych
– trzeba by wyposażyć je w drugą radiosta-
Force, 5 zestrzelonych, 6 na ziemi
cję, lepszą stację radiolokacyjną i nowy
Mołdawia 34 21 sprzedano USA, pozostałe obecnie nie latają
system uzbrojenia, taki jak chociażby
20 egz. MiG-29 i 4 egz. MiG-29UB, jeden MiG-29 Amraam. Przydałoby się także w myśliw-
NRD/Niemcy 24 zniszczony w wypadku, jeden MiG-29 pozostał w muzeum, cach MiG-29 zobrazowanie sytuacji po-
reszta przekazana Polsce wietrznej za pomocą GPS. Na razie nie ma
16 egz. MiG-29 i 4 egz. MiG-29UB z ZSRR, jeden MiG-29 dużego ruchu cywilnego nad naszym kra-
Rumunia 21
z Mołdawii, obecnie 18 odstawionych, 3 rozbito jem, ale rośnie on z każdym rokiem i GPS
Związek pomógłby nam nie wchodzić w cywilne dro-
ok. 1000 gi lotnicze. Tak zmodernizowane MiG-i „za-
Radziecki
miatałyby” nasze niebo.
C O M M E N T A R I U M

podstawę do doposażenia czego oraz zwiększą bezpieczeń-

Jeszcze 20 lat wszystkich szesnastu samolotów
MiG-29 z Mińska.
ANATOL CZABAN W propozycji planu modernizacji
Eksploatacja samolotów technicznej na lata 2010–2011
ujęto środki finansowe na reali-
MiG-29 planowana jest zację tego przedsięwzięcia. Dzię-
do lat 2028–2030. ki doposażeniu w zakresie obję-
tym biuletynem zwiększą się
stwo. Szyna MIL STD 1553 po-
zwoli w przyszłości montować na
samolocie elementy wyposaże-
nia i uzbrojenia zachodniego.
Planujemy, że samoloty MiG-29
będą latały do lat 2028–2030.
Płatowiec tej maszyny, jako plat-
forma o bardzo wysokich możli-

M
yśliwce MiG-29 latają
w dwóch jednostkach
(w Mińsku Mazowiec-
kim i Malborku). Każda z eskadr
ma w etacie szesnaście samolo-
tów. Te z Malborka po zakończe-
niu remontów wydłużających ich
okres użytkowania o dwadzieścia
lat i 2 tysiące godzin są eksplo-
atowane według tak zwanego
stanu technicznego. Myśliwce
z Mińska Mazowieckiego sukce-
sywnie wysyła się do WZL-2
w Bydgoszczy, gdzie wykonywany
jest remont przedłużający resurs
i umożliwiający ich eksploatację
według stanu technicznego. Go-
towy jest biuletyn, który stanowi
możliwości samolotu i jego dal- wościach manewrowych, jest
oceniany bardzo wysoko. 
sza podatność na modernizację.
To wszystko planuje się wykonać
w ciągu trzech lat. Modernizacja
ma objąć przede wszystkim wy- Generał brygady
mianę elementów awioniki, które pilot ANATOL
są istotne podczas wykonywania CZABAN
jest szefem
zadania bojowego i wpłyną na szkolenia Sił
poprawę jakości szkolenia lotni- Powietrznych.

odpowiednie oprogramowanie zarządzające
ich zobrazowaniem. Dodatkowo zastosowano
podwieszany zasobnik celowniczy Thomson-
CSF (obecnie Thales) Optronique typu
CLDP-CT, co pozwalało na podświetlanie ce-
lów naziemnych dla uzbrojenia kierowanego
półaktywnie laserowo. W związku z tym
uzbrojenie samolotu wzbogacono o pociski
Ch-29L, bomby kierowane KAB-500L lub po-
ciski Ch-25ML.
WIĘKSZY CIĄG
W samolocie zmodernizowanym do wersji
MiG-29SMT są silniki o większym ciągu, by
samolot mógł zachować swoje doskonałe
własności manewrowe. Na MiG-29SD lub
MiG-29SM mogą być montowane silniki
RD-33 serii 3 o wydłużonym resursie w sto-
sunku do silników serii 2, powszechnie uży-
wanych na tych samolotach. Jednak ciąg
maksymalny z dopalaniem pozostaje bez
zmian – 8600 kG (83,42 kN). MiG-29SMT
może otrzymać silniki RD-133 o ciągu
zwiększonym do 9 tysięcy kG (87,3 kN) lub
nowe silniki RD-43 o ciągu ponad 10 tysięcy
kG każdy (97,0 kN). Trzydzieści
dwa samoloty o podobnych parame-
trach sprzedano Jemenowi.
Oprócz jednomiejscowej odmiany
bojowej myśliwca MiG-29SMT bu-
dowana jest też dwumiejscowa wer-
sja MiG-29UBT (9.52). W tym przy-
MIG-29 muszą padku druga kabina została zabudo-
przejść remonty wana nie przed istniejącą (jak
połączone
z wydłużeniem w MiG-29UB), lecz za nią. Dzięki
resursu. temu na dwumiejscowej wersji szkol-
Pierwotnie no-bojowej pozostawiono radioloka-
producent tor i samolot ma takie same możli-
określił ich
zdatność wości jak maszyna bojowa, poza nie-
do użycia co zmniejszonym zasięgiem i tak-
na 2 tysiące tycznym promieniem działania.
godzin lotu Już w latach 2002–2005 w RSK
i dwadzieścia
pięć lat MiG opracowano nową odmianę, na-
eksploatacji. zywaną czasem MiG-29SMT-2,
a w biurze konstrukcyjnym oznaczo-
ną 9-18. W tym typie zamontowano
całkowicie nową stację radiolokacyj-
ną z anteną o fazowanej sieci Fazo-
tron NIIR N010ME Żuk-ME. Wykry-
wa ona samolot myśliwski o skutecz-
nej powierzchni odbicia radiolokacyj-
nego 5 metrów kwadratowych z odle-
głości 120 kilometrów i może śledzić
do dwudziestu celów powietrznych
jednocześnie, zamiast dziesięciu
w radiolokatorze N019 Topaz. Teraz
możliwe jest zwalczanie do czterech
celów powietrznych jednocześnie za
pomocą pocisków R-77.
Firma RSK MiG zaproponowała
też rozwinięcie MiG-29 pod nazwą
MiG-29M (w odniesieniu do wersji
jednomiejscowej) i MiG-29M2 (w od-
niesieniu do wersji dwumiejscowej).
Jest to samolot 9.18 i nie należy go
mylić z pierwszym MiG-29M (9.14),
opracowanym na początku lat dzie-
więćdziesiątych. Firma RSK MiG
używa też eksportowej nazwy MiG-
35. Nowy MiG-29M i MiG-29M2
ma wyposażenie i uzbrojenie
MiG-29SMT2, ale pojemność we-
wnętrznych zbiorników paliwa jest
zbliżona do wersji 9.13. Wersją MiG-
29M i MiG-29M2, przy czym w tym

14 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009


ostatnim przypadku
zachowana jest stacja
radiolokacyjna w wer-
sji dwumiejscowej, za-
interesowane są Indie.
Mówi się, że mogą one
zakupić do pięćdziesięciu takich maszyn. In-
die kupiły już dwanaście zbudowanych od
podstaw samolotów pokładowych MiG-29K
i cztery dwumiejscowe szkolno-bojowe
MiG-29KUB z przeznaczeniem dla swojego
nowego lotniskowca.
Jednocześnie zdecydowano, że sześćdzie-
siąt sześć używanych samolotów MiG-29
w wersji 9.12B i dwumiejscowych MiG-29UB
w odmianie 9.51B zostanie doprowadzonych
do podobnego standardu, czyli do wersji
MiG-29SMT i MiG-29UBT, z opisanym wy-
żej wyposażeniem i stacją Żuk-ME. Odpo-
wiedni kontrakt podpisano w 2008 roku. Sa-
moloty będą modernizowane przez Hindusów
we współpracy z RSK MiG. Korporacja RSK
MiG wystawiła też MiG-35 do przetargu, któ-
ry ogłosiły Indie, na dostawę 126 nowych sa-
molotów wielozadaniowych.  Partnerstwo dla Pokoju (PdP). W 1997 roku per- powietrznej państw bałtyckich.
A R M I A
MICHAŁ FISZER, JERZY GRUSZCZYŃSKI
Myśliwiec
ponadczasowy
MiG-29 był ostatnim samolotem bojowym
kupionym w byłym ZSRR dla polskiego lotnictwa wojskowego.
P
ierwszych siedem samolotów sonel 1 PLM z czterema samolotami MiG-29
MiG-29, w tym cztery jednomiejsco- wziął udział w kolejnych takich ćwiczeniach
we i trzy dwumiejscowe MiG-29UB, „Cooperative Banners” w Norwegii.
trafiły do 1 Eskadry 1 Pułku Lotnic- W końcu 2000 roku rozpoczęto rozformowy-
twa Myśliwskiego „Warszawa”, który do koń- wanie 1 PLM „Warszawa”, a na jego miejsce
ca lat osiemdziesiątych – jako ostatni 1 stycznia 2001 roku powstały: jednostka zabez-
w ówczesnych Wojskach Obrony Powietrznej pieczająca i wspierająca logistycznie działania
Kraju – był wyposażony tylko w MiG-21PF bojowych elementów lotnictwa – 23 Baza Lotni-
i MiG-21U. W październiku 1990 roku do cza, oraz grupa bojowa – 1 Eskadra Lotnictwa
Mińska Mazowieckiego przyleciało jesz- Taktycznego „Warszawa”, w której skład weszło
cze pięć samolotów bojowych szesnaście samolotów MiG-29 (pozostałe prze-
MiG-29, co umożliwiło cał- chodziły remonty lub stanowiły rezerwę).
kowite przezbrojenie 1 Eska-
dry. Równolegle w latach SPADEK PO NIEMCACH
1990–1991 do 2 Eskadry trafi- W styczniu 2002 roku zawarto z Niemcami
ły samoloty MiG-21M i MiG-21UM, poprzed- umowę w sprawie nieodpłatnego przekazania
nio należące do rozwiązanego 2 Pułku Lotnic- wycofanych ze skrzydła Jagdgeschwader (JG 73)
twa Myśliwskiego „Kraków”. myśliwców MiG-29, które od 1988 roku zostały
W 1991 roku kolejne dostawy były wprowadzone do uzbrojenia lotnictwa woj-
Przez
już wstrzymane, niemniej dzięki dwadzieścia lat skowego NRD, a później przejęła je nie-
dwunastu maszynom MiG-29 nie straciliśmy ani miecka Luftwaffe. We wrześniu 2003
w polskim lotnictwie wojskowym jednego samolotu roku Polska otrzymała dwadzieścia
rozpoczęła się era samolotów MiG-29, a to udało dwa samoloty, w tym cztery dwumiej-
się tylko
najnowszej generacji, o dużych nielicznym. scowe MiG-29UB. Wszystkie zostały
możliwościach bojowych wyremontowane przez Wojskowe Za-
w zwalczaniu celów powietrznych kłady Lotnicze nr 2. Do służby zostało
w systemie obrony powietrznej państwa. wprowadzonych dwanaście MiG-ów (w tym trzy
Po zakończeniu szkolenia podstawowej grupy dwumiejscowe) w 41 Eskadrze Lotnictwa Tak-
pilotów 1 PLM „Warszawa” stał się najbardziej tycznego w Malborku, która w 2003 roku zakoń-
elitarną jednostką bojową ówczesnego WLOP czyła eksploatację samolotów MiG-21bis i MiG-
i jako pierwszy miał przygotować się do ewentu- 21UM. Pozostałe cztery jednomiejscowe maszy-
alnego współdziałania z NATO. Już w 1993 ro- ny MiG-29 spośród szesnastu (trzynaście jedno-
ku podjęto współpracę z siłami powietrznymi miejscowych i trzy dwumiejscowe) zostały prze-
Francji i przeprowadzono wspólne ćwiczenia kazane do Malborka z zapasów 1 Eskadry Lot-
taktyczne z 2 Pułkiem Myśliwskim z Dijon, wy- nictwa Taktycznego z Mińska Mazowieckiego.
posażonym w samoloty Mirage 2000C. W eskadrze tej eksploatuje się także trzyna-
ście samolotów MiG-29 i trzy MiG-29UB.
ZA SOKOŁY Z pierwotnych dostaw z ZSRR i Czech do zapa-
W 1995 roku udało się uzyskać od czeskich sił su odstawiono dwa MiG-29 i jeden MiG-29UB,
powietrznych dziesięć samolotów MiG-29, zaś spośród samolotów otrzymanych z Niemiec
w tym jeden dwumiejscowy szkolno-bojowy, osiem egzemplarzy MiG-29 i jeden MiG-29UB
w drodze wymiany za jedenaście śmigłowców przekazano do różnych jednostek i muzeów jako
W-3 Sokół, wyprodukowanych przez PZL Świd- eksponaty bądź pomoce szkoleniowe.
nik. Trafiły one do 2 Eskadry 1 Pułku Lotnictwa Trzydzieści dwa samoloty MiG-29 pozostają-
Myśliwskiego w Mińsku Mazowieckim. ce w użyciu służą w systemie obrony powietrznej
W ówczesnych Wojskach Lotniczych i Obro- państwa, prowadzą dozór polskiej przestrzeni po-
ny Powietrznej były już dwadzieścia dwa myśliw- wietrznej w natowskim systemie NATINADS
ce MiG-29. W lipcu 1996 roku grupa tych samo- i pozostają w gotowości do podjęcia obrony tery-
lotów po raz pierwszy wzięła udział w ćwicze- torium państwa na wypadek wojny. Uczestniczy-
niach „Cooperative Chance” na Węgrzech, pro- ły też w kolejnych zmianach kontyngentu
wadzonych przez NATO w ramach programu „Orlik” na Litwie w ramach dozoru przestrzeni

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 15
 N A C E L O W N I K U

Ambicje
16
pod kontrolą
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
 A R M I A
Z PAWŁEM SOLOCHEM
o tym, dlaczego obrona cywilna
znowu powinna być w rękach cywilów,
rozmawia MAREK PIELACH
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego twierdzi
Pan, że uchwalona niedawno przez sejm
nowelizacja ustawy o zarządzaniu kryzyso-
wym „zbliża nas do rosyjskich standardów
demokracji”?
PAWEŁ SOLOCH: Dlatego że nadmiernie
eksponuje rolę jednej służby specjalnej
– ABW. Powołując się na zagrożenie terrory-
styczne, znacznie rozszerza ona swoje kom-
petencje bez powiązania z całościowym uję-
ciem problemu. Tymczasem zagadnienie ta-
kie jak walka z terroryzmem
wymaga oddzielnej ustawy,
która musi uwzględnić rów-
W państwie
nież inne instytucje, jak pro-demokratycznym
kuratura, sądy, policja, ale
i administrację cywilną: wo- służby stosujące
jewodów, ministra spraw we-
wnętrznych. Jest niezrozu-
środki przymusu
miałe, dlaczego tak ważną muszą być pod
kwestię traktuje się w sposób
bardzo wybiórczy i wkłada kontrolą cywilną
do ustawy o zarządzaniu
kryzysowym. Przy czym brakuje w projekcie
ustawy precyzyjnych reguł określających,
kiedy tak naprawdę mamy do czynienia z za-
grożeniem terrorystycznym, co powoduje, że
każde działanie związane z zapobieganiem
sytuacjom kryzysowym można traktować
w kontekście walki z terroryzmem.
POLSKA ZBROJNA: Z góry Pan zakłada,
że ABW będzie nadużywać nowych upraw-
nień?
PAWEŁ SOLOCH: Absolutnie nie chcę de-
monizować ABW i przypisywać tej przecież
bardzo potrzebnej instytucji złych intencji.
Uważam tylko, że ABW w nowelizacji usta-
wy wykazuje skłonność do nadmiernego po-
szerzania swoich kompetencji kosztem stan-
dardów demokratycznego państwa, w którym
wiodąca rola powinna przypadać strukturom
cywilnym nadzorującym służby, a nie od-
wrotnie. Podobne do ABW ambicje zajęcia
samodzielnej, wolnej od kontroli cywilnej
pozycji, demonstrowały przy poprzednich
projektach ustawy o zarządzaniu kryzyso-
wym straż pożarna i wojsko. ABW jako służ-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
ba specjalna dysponuje jednak wyjątkowymi
środkami – możliwością podsłuchów, infil-
tracji, zatrzymań, prowokacji. Oderwane od
szerszego kontekstu zwiększenie kompeten-
cji tej służby, jakie dokonało się w noweli
ustawy, niesie duże zagrożenia.
POLSKA ZBROJNA: Co Pan ma na myśli?
PAWEŁ SOLOCH: Załóżmy, że na listę
obiektów infrastruktury krytycznej został
wpisany jakiś mały zakład – firma kompute-
rowa albo nawet mleczarnia. Nowelizacja
ustawy nie przewiduje trybu odwoławczego,
tak więc właściciel obiektu nie ma żadnego
wpływu na to, że znalazł się na takiej liście.
Po jakimś czasie do tego zakładu zgłasza się
ktoś z ABW i mówi: „Potrzebny jest tutaj
człowiek do kontaktów z nami, bo jednak pro-
dukujecie tyle mleka, że
ewentualne dosypanie cze-
goś to już zagrożenie terrory-
styczne”. „No dobrze to wy-
znaczamy kogoś”, mówi dy-
rektor. „A ma dopuszczenie
do informacji tajnych?”, pyta
ABW. „Bo jak nie ma, to my
mamy człowieka, który by
się do tej roli nadawał”. Roz-
wiązania przyjęte w noweli
ustawy mogą doprowadzić
do tego, że ABW będzie miała w firmach
swoich oficjalnych rezydentów, wpływają-
cych na decyzje finansowe i personalne.
POLSKA ZBROJNA: Takich uprawnień
ABW dotychczas nie miała?
PAWEŁ SOLOCH: Nie. To właśnie ustawa
o zarządzaniu kryzysowym daje jej o wiele
większą władzę. W opinii ekspertów praw-
nych zalecenia szefa ABW, o których jest mo-
wa w nowelizacji ustawy, mogą być interpre-
towane jako normalne polecenia kierowane
bezpośrednio do organów administracji pań-
stwowej i samorządowej: wojewodów, staro-
stów, wójtów, a także kierowników obiektów
wchodzących w skład infrastruktury krytycz-
nej. Co więcej, mogą być kierowane do pra-
cowników z pominięciem ich przełożonych.
ABW może zwrócić się o udzielenie dowol-
nej informacji: finansowej, na temat danych
personalnych, na przykład do szefa wodocią-
gów miejskich, bez wiedzy prezydenta czy
burmistrza, albo do dyrektora filii banku, bez
wiedzy i zgody jego prezesa.
POLSKA ZBROJNA: Z tego co Pan mówi,
ta ustawa nadaje się tylko do Trybunału
Konstytucyjnego?
PAWEŁ SOLOCH: Tak. Krytycznie na jej
temat wypowiadali się przedstawiciele Hel-
sińskiej Fundacji Praw Człowieka, rzecznik
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
praw obywatelskich czy organizacje
biznesowe. Ja też będę rekomendo-
wał mojemu bezpośredniemu przeło-
żonemu, szefowi BBN, a za jego po-
średnictwem prezydentowi, wysłanie
jej do Trybunału.
POLSKA ZBROJNA: Czy jednak
w ustawie o zarządzaniu kryzyso-
wym w ogóle nie można użyć słowa
„terroryzm”?
PAWEŁ SOLOCH: Słowo „terro-
ryzm” może się pojawiać, ale tylko
enumeratywnie jako określenie jed-
nego z zagrożeń, które prowadzi do sy-
tuacji kryzysowych. Natomiast zwal-
czanie terroryzmu powinno znaleźć
18 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
odbicie w odrębnej ustawie, w której
powinny być uwzględnione również
inne podmioty. Dopiero taka odrębna
ustawa powinna rozstrzygnąć, na przy-
kład, czy to właśnie ABW jest wiodą-
cym organem w walce z terroryzmem.
Na razie tylko w noweli ustawy o za-
rządzaniu kryzysowym przyjęto takie
założenie. Tymczasem w państwie de-
mokratycznym służby stosujące środki
przymusu muszą być pod kontrolą cy-
wilną. Człowiek, który ma broń musi
być nadzorowany przez tego, który
tej broni nie ma. Putinizacją nazy-
wam to, że ludzie z bronią przyjmują
na siebie rolę administracji cywilnej,
co nas cofa trochę do Ameryki Ła-
cińskiej lat 70. Tam też zadania administracji
cywilnej nierzadko wykonywali ludzie
w mundurach i z pistoletami.
POLSKA ZBROJNA: Czy poza tą szeroko
pojętą sferą swobód demokratycznych ta
PODOBNE
do ABW ambicje
ustawa ma jeszcze jakieś wady?
do zajęcia PAWEŁ SOLOCH: Tak. Niedobrze się sta-
samodzielnej, ło, że usunięto z niej współpracę sfery woj-
wolnej skowej z cywilną. Ustawa z 2007 roku opisu-
od kontroli
cywilnej, pozycji
je współpracę cywilno-wojskową dzięki
demonstrowały wprowadzeniu przepisów o Narodowym Sys-
przy poprzednich temie Pogotowia Kryzysowego (NSPK).
projektach W noweli zapisy o NSPK usunięto i ustawa
ustawy
o zarządzaniu nabrała wąskiego, resortowego, związanego
kryzysowym straż tylko z MSWiA charakteru, eksponuje rolę
pożarna i wojsko. tylko jednej służby: ABW.

CZŁOWIEK, KTÓRY MA BROŃ
MUSI BYĆ NADZOROWANY PRZEZ TEGO,
KTÓRY TEJ BRONI NIE MA
FOT. ZBIGNIEW JACKOWSKI
POLSKA ZBROJNA: Coś jeszcze?
PAWEŁ SOLOCH: Wyeliminowano takie
przepisy, przy których istniało ryzyko precy-
zyjnych rozliczeń rządu z podjętych działań.
I tak na przykład zrezygnowano z ujmowania
w planach reagowania kryzysowego obo-
wiązku analizy funkcjonowania administracji
publicznej pod kątem jej skuteczności i moż-
liwości wykorzystania w sytuacjach zagroże-
nia, uwzględniania bilansu środków (w tym
rezerw państwowych) i sił niezbędnych do
usuwania skutków zagrożeń, a także sposo-
bów ograniczania rozmiarów strat i usuwania
skutków zagrożeń. Zlikwidowano obowiązek
przygotowywania planów ochrony infrastruk-
tury krytycznej na szczeblu krajowym i woje-
wódzkim. Zamiast poddających się szczegó-
A R M I A
łowym rozliczeniom planów, wprowadzono
trudniejszy do konkretnej oceny Narodowy
Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej.
W jego ramach będą wypracowywane ogólni-
kowe „standardy”, „priorytety”, „kryteria”, „ce-
le” i „wymagania” związane z ochroną IK.
W ten sposób minimalizacji uległy zadania,
a co za tym idzie i koordynująca rola admini-
stracji państwowej (zwłaszcza wojewodów),
a w pewnym sensie także samorządowej.
POLSKA ZBROJNA: Czyli z urzędników
zdjęto odpowiedzialność?
PAWEŁ SOLOCH: Tak to wygląda. Ostat-
nio był pożar w Kamieniu Pomorskim. Nie
przypominam sobie, żeby pytano o coś szefa
Obrony Cywilnej Kraju, którego de facto nie
ma, bo jest nim komendant główny Państwo-
wej Straży Pożarnej. Nie musiał odpowiadać,
co zrobił w sprawie podobnych budynków,
jakie podjął działania w skali całego kraju.
Tymczasem, kiedy ja byłem szefem OC i pod
ciężarem śniegu zawaliła się hala w Katowi-
cach, to – słusznie – media domagały się in-
formacji, czy wydałem zalecenie odśnieżania
dachów.
POLSKA ZBROJNA: A blackout w Szcze-
cinie? On też chyba jest dowodem kiep-
skiego planowania.
PAWEŁ SOLOCH: Tak. Przecież tam
420 tysięcy osób przez kilkanaście godzin
nie miało energii elektrycznej. Kilkadziesiąt
tysięcy osób nie miało prądu ponad dziesięć
dni. Dlatego że nie było żadnego planu, co
robić w razie takiej awarii. Istniała możli-
wość dostarczenia energii elektrycznej z elek-
trociepłowni Pomorzany, tylko trzeba było
przeprowadzić kabel na odległość kilkuset
metrów. I to w ciągu kilkunastu godzin zro-
biono, ale rzecz w tym, żeby to nie była im-
prowizacja, ale żeby ujęto to w planie ochro-
ny infrastruktury krytycznej.
POLSKA ZBROJNA: Czy nowelizacja
ustawy o zarządzaniu kryzysowym nie za-
wiera w ogóle żadnych pozytywnych
zmian?
PAWEŁ SOLOCH: Korzystne są zapisy
precyzujące odpowiedzialność samorządów,
wzmacniające w pewnych obszarach rolę dy-
rektora Rządowego Centrum Bezpieczeń-
stwa. Jednak z drugiej strony, rola ta została
osłabiona zapisami o wiodącej pozycji szefa
ABW w kwestiach związanych ze zwalcza-
niem terroryzmu. Ogólnie uważam, że nega-
tywne zmiany przeważają nad pozytywnymi.
Ta nowela, podobnie jak prezentowany na
stronach internetowych MSWiA projekt
ustawy o ratownictwie i ochronie ludności,
gdzie de facto nie ma szefa Obrony Cywil-
nej Kraju, pokazuje możliwości struktur
państwa. Jedynymi w miarę sprawnymi pod-
miotami okazują się służby mundurowe albo
służby specjalne. Administracja cywilna
w terenie (wojewoda) jest słaba, często nie-
kompetentna i z całą pewnością wymaga
wzmacniających ją reform.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego więc
Obrona Cywilna powinna się dostać w rę-
ce tej słabej i niekompetentnej admini-
stracji?
PAWEŁ SOLOCH: Bo gdy przypiszemy
Obronę Cywilną jednej formacji, to z natury
rzeczy będzie się ona interesowała w pierw-
szej kolejności zabezpieczeniem własnych
interesów: nowymi etatami, dodatkowymi
pieniędzmi. Dbałość o kondycję innych
podmiotów wchodzących w skład systemu
ochrony ludności w naturalny sposób znaj-
dą się na dalszym planie. I po to na czele
Obrony Cywilnej przedefiniowanej, unowo-
cześnionej nie pod kątem wojny, ale sytu-
acji kryzysowych, powinna stać zreformo-
wana administracja cywilna, która koordy-
nując pracę wszystkich formacji i podmio-
tów tworzących system, uwzględniałaby lo-
kalną specyfikę. Gdybym na przykład my-
ślał o Obronie Cywilnej w Krainie Wielkich
Jezior Mazurskich, to dowartościowywał-
bym WOPR. Po białym szkwale najspraw-
niej zareagowało, ale to straż pożarna wy-
stąpiła do nas z prośbą: „kupcie nam nowe
łodzie i dajcie 30 etatów”. W górach wiado-
mo – więcej zadań wykonywać powinny
GOPR i TOPR, a na wsiach unowocześnio-
ne pod kątem OC ochotnicze straże pożarne.
Dlatego sam szef Obrony Cywilnej powi-
nien być cywilem. Może dobrym pomysłem
by było, żeby był nim szef Rządowego Cen-
trum Bezpieczeństwa? 
WIZYTÓWKA
PAWEŁ SOLOCH
Doradca szefa Biura Bez-
pieczeństwa Narodowego.
Od listopada 2005 roku do listopada 2007
roku był podsekretarzem stanu w MSWiA
i jednocześnie szefem Obrony Cywilnej Kra-
ju. Historyk po Uniwersytecie Warszaw-
skim. Ukończył również studia w Instytucie
Podyplomowych Studiów Administracji Pu-
blicznej i w Ecole Nationale d’Administra-
tion w Paryżu. Żonaty, ma dwójkę dzieci.
W wolnym czasie czyta książki historyczne
i jeździ na rowerze.
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 19
 S Z K O L N I C T W O
TOMASZ SZULEJKO

Przepustka
na autostradę
Rok temu rozliczyli się z macierzystymi jednostkami i stawili
w Rembertowie. Cel: zostać generałami. I pewnie nimi zostaną, bo przez
dwie dekady, bardziej lub mniej świadomie, do tego się przygotowywali.

W
szyscy, podwładni czy (jest to sprawdzane testem) oraz najwyższe
przełożeni, przyjaciele umiejętności zawodowe i doświadczenie
i znajomi życzyli 14 ofi- w służbie. Wymaga się od nich też znajomości
cerom „autostrady na no- języka angielskiego na poziomie 3333 (według
gawkach spodni”. Ta natowskiego STANAG-u).
przenośnia w wojskowym slangu odnosi się Życiorysy tegorocznych absolwentów PSPO
do generalskich lampasów. Droga do nich wie- (ukończyli studia w czerwcu) potwierdzają, że
dzie przez prawie roczne Podyplomowe Studia nie da się już zrobić spektakularnej kariery
Polityki Obronnej (PSPO) w Akademii Obro- dzięki... odsunięciu od obowiązków. Najstarsi
ny Narodowej lub w podobnej rangą uczelni za- koledzy pamiętają jednak jeszcze czasy, gdy
granicznej. Na takim kursie nie może być osób nieudolnych oficerów najłatwiej można było się
przypadkowych. Słuchaczami PSPO zostają tyl- pozbyć z jednostki, wysyłając ich na studia.
ko pułkownicy i komandorzy mający około dwu- Zdarzało się, że wracali do niej – na wyższe
dziestu lat nienagannej służby i kompetencje stanowisko. Dwadzieścia lat temu mówiło się
pozwalające ubiegać się o najważniejsze sta- o takich żołnierzach, że walczyły o nich wszyst-
nowiska w armii. Aby się tu dostać, muszą kie okręgi wojskowe. Żaden ich nie chciał. Te-
wybić się ponad przeciętność, udowodnić, że raz ukończenie PSPO stanowi rekomendację do
warto w nich inwestować. Ci, którym to się objęcia najwyższych stanowisk związanych
uda, zasługują na miano nadziei z bezpieczeństwem państwa.
Wojska Polskiego. Żołnierze nie muszą się bać ich
Kurs PSPO absolwentów.
WYJĄTKOWI przeznaczony jest ,,Tym studiom nadajemy naj-
KANDYDACI dla oficerów, którzy większą rangę. Stanowią naj-
Po pięciu latach obowiązywa- ważniejszy w Polsce kurs strate-
nia ustawy pragmatycznej moż- przez najbliższych gii działań połączonych. Są wi-
na uznać, że definitywnie skoń- dziesięć lat będą zytówką akademii”, przyznają
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

czył się czas rozdawnictwa kształtować oblicze w komendanturze rembertow-

awansów z powodów koleżeń-
skich, dla jakichś sentymentów
Wojska Polskiego skiej uczelni. Podkreślają, że
walorami PSPO są zintegrowa-
albo ze względu na upływający ny charakter i niesztampowa or-
czas. Tak zwana piramida kadrowa opiera się ganizacja. Do minimum ograniczono tu liczbę
na mocnym fundamencie: stopień wojskowy tradycyjnie prowadzonych wykładów i semi-
powiązano z rangą stanowiska służbowego. nariów, kładąc nacisk na indywidualne i ze-
Żołnierz spełniający kryteria zapisane w karcie społowe rozwiązywanie problemów praktycz- umiejętność zwięzłego prezentowania wyników
opisu stanowiska, obejmując nową posadę, jest nych z zakresu bezpieczeństwa, obronności przeprowadzonych analiz i dokonanych ocen.
automatycznie awansowany na wyższy stopień. oraz sił zbrojnych. Przyda się im to na stanowiskach o stopniu etato-
Nie z okazji święta, ale według zapotrzebowa- wym generała brygady lub kontradmirała
nia sił zbrojnych. Wyjątek zrobiono dla pułkow- STUDIA FLAGOWE w strukturze naszych sił zbrojnych, a także w na-
ników i komandorów oraz wszystkich genera- Zajęcia wymuszają współpracę i wymianę rodowych lub międzynarodowych instytucjach,
łów, którzy – jak uznali ustawodawcy nowelizu- doświadczeń między oficerami różnych rodza- urzędach, dowództwach i sztabach szczebla tak-
jący pragmatykę – muszą się sprawdzić na po- jów wojsk i służb. Słuchacze uczestniczą w se- tycznego, operacyjnego oraz strategicznego.
wierzanych im stanowiskach generalskich i ad- minariach, konferencjach oraz sympozjach W programie studiów są zajęcia na temat
miralskich. I dopiero wtedy prezydent, na wnio- naukowych prowadzonych przez wybitnych spe- obrony wspólnej NATO, prognozowania strate-
sek ministra obrony, kontrasygnowany przez cjalistów z różnych dziedzin. Na zakończenie gii rozwoju sił zbrojnych czy globalnych uwa-
premiera, mianuje ich na wyższy stopień. zobowiązani są do napisania, pod kierunkiem runkowań bezpieczeństwa, zagrożeń asyme-
Pretendenci do stanowisk generalskich mu- wyznaczonego nauczyciela akademickiego, pra- trycznych, logistyczno-ekonomicznych aspektów
szą mieć odpowiedni profil osobowościowy cy z tematów studiów, co ma wykształcić w nich bezpieczeństwa państwa, działalności kadrowej

20 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009

 A R M I A

C O M M E N T
Generał brygady rezerwy
pilot doktor ZENON
SMUTNIAK, opiekun nauko-
wy Podyplomowych Studiów
Polityki Obronnej w AON:

O piekowałem się już trzecim rocznikiem

słuchaczy PSPO. Z perspektywy czasu
widzę, że na studia trafiają znakomici ofi-
cerowie. Interdyscyplinarne zajęcia poma-
gają im spojrzeć na armię całościowo i zro-
zumieć wszystkie aspekty kreowania polity-
ki obronnej państwa. Ponieważ wojsko wy-
chodzi z koszar i wykonuje różne zadania
w kraju oraz za granicą, staramy się prze-
kazywać pułkownikom wiedzę z wielu dzie-
dzin. Program PSPO jest żywy, elastycznie
dostosowujemy go do potrzeb wojska.
Elitarny kurs
Absolwenci Podyplomowych
Studiów Polityki Obronnej 2009
KOMANDOR: Stanisław Kania;
PUŁKOWNICY: Mirosław Banasik, Piotr Błazeusz,
Bogdan Dziewulski, Adam Michał Dłużniewski,
Ryszard Grzeliński, Dariusz Górniak, Marian Jeleniewski,
Eugeniusz Kaczanowski, Wiesław Orkisz, Jerzy Różak,
Jan Rydz, Marek Sokołowski, Jarosław Wierzcholski.

Gumowa buława
Historia wielokrotnie dostarczała argumentów, że nie matura, lecz szczere
chęci wystarczały do spektakularnych awansów. Nawet generalskich.

W czasach napoleońskich roz-

powszechniło się wśród żoł-
nierzy powiedzenie, że każdy z nich
nosi w tornistrze buławę marszał-
kowską. Odwaga i waleczność
– czyli zasługi, a nie pochodzenie
– pozwalały uzyskać promocję na-
wet na najwyższy stopień wojskowy.
Ówczesna armia francuska stwo-
rzyła niezwykłe warunki do wybicia
się w hierarchii wojskowej oraz
awansu społecznego. W armii na-
poleońskiej pojawili się młodzi ofi-
cerowie urodzeni zarówno w rodzi-
nach szlacheckich, jak i wywodzący
się z nizin społecznych. Marszałek
Ney był synem bednarza, a ojciec
marszałka Augereau handlował
owocami. Sierżant Jean Baptiste
Bernadotte oraz syn oberżysty
Joachim Murat otrzymali nawet
godności królów: pierwszy Szwecji
i Norwegii, a drugi – Neapolu.
Czasy nowożytne dostarczały w róż-
nych armiach przykładów wyniesie-
nia do najwyższych stanowisk za- i bezkrytyczną wiarą w słuszność
równo oficerów kompetentnych, działania partii komunistycznej.
wybitnie uzdolnionych, jak i tych Ten system nie tolerował wybit-
z awansu społecznego czy politycz- nych osobowości, a w błyskotli-
nego. Ta druga kategoria miała wych awansach „pomagały”
wielu przedstawicieli w Związku czystki przeprowadzane w latach
Radzieckim, gdzie więk- trzydziestych XX wieku, gdy
W armii
szość generałów i mar- napoleońskiej
dowódcy dywizji czy kor-
szałków mogła po- pojawili się oficerowie pusów byli z dnia na
chwalić się ukończe- urodzeni zarówno dzień zastępowani
niem edukacji na po- w rodzinach szlacheckich, przez młodszych czer-
jak i wywodzący się
ziomie najwyżej czte- z nizin społecznych.
wonoarmistów. Efekty
rech klas szkoły wiej- były widoczne w pierw-
skiej. Po rewolucji paź- szej fazie zmagań Sowie-
dziernikowej dokształcali się tów z Niemcami, gdy ich do-
na skróconych kursach wojsko- wódcy koncentrowali wielkie zgru-
wych. Niektórzy uczyli się dopiero powania wojsk na małym obsza-
podstaw czytania i pisania, jednak rze, nie licząc się ze stratami.
nie stanowiło to przeszkody Trudno się dziwić, że w żołnier-
w awansach. Siemion Budionny skich umysłach zrodziła się myśl,
nie czuł skrępowania, chwaląc się iż w plecaku oprócz buławy mar-
tym, że nie chodził do szkoły. szałkowskiej powinien znaleźć
Braki w wykształceniu można było się… gumowy młotek. Dziś prze-
w Rosji Radzieckiej zrekompenso- cież nie każdy żołnierz może zo-
wać lojalnością, posłuszeństwem stać generałem. 

oraz finansowej. Słuchacze zgłębiają tajniki pro-
tokołu dyplomatycznego i komunikacji społecz-
nej. Przewidziana jest nawet ćwiczebna praktyka
dowódcza. Wszystko to służy wszechstronnemu
przygotowaniu ich do sprawowania nowych
funkcji dowódczych i kierowniczych.
Słuchacze PSPO mają także możliwość
uczestniczyć w podróżach studyjnych, krajo-
wych i zagranicznych. W ich trakcie zapoznają
się z realiami rodzajów wojsk i służb bezpo-
średnio w jednostkach wojskowych oraz insty-
tucjach. Marynarze oraz lotnicy poznają środo-
wisko lądowców, lądowcy zaś specyfikę służby
na wodzie i w powietrzu. Wymiana poglądów
pozwala zweryfikować stereotypy
i spojrzeć na siły zbrojne z innej per-
spektywy, pozbyć się partykulary-
zmów w myśleniu o wojsku.
„Te studia uczą pokory wobec wła-
snej wiedzy i doświadczenia. Stanowią
cenny drogowskaz na przyszłe lata
służby”, twierdzi pułkownik
ZAJĘCIA
wymuszają Ryszard Grzeliński, który zajmował
współpracę się wdrażaniem do sił powietrznych
i wymianę myśliwców F-16. Zgadza się z nim
doświadczeń
między oficerami
pułkownik Bogdan Dziewulski, spe-
różnych rodzajów cjalista od logistyki wojsk specjalnych.
wojsk i służb. ,,Reprezentuję rodzaj wojsk tworzący
dopiero swoją tożsamość. Podczas stu-
diów mogę dokonać pierwszych pod-
sumowań mojej pracy i pomyśleć
o przyszłości”.
Artylerzysta i były komendant po-
znańskiego Centrum Szkolenia Wojsk
Lądowych pułkownik Jarosław
Wierzcholski komentuje: ,,Uczymy
się od siebie. Mamy możliwość wy-
miany myśli i wzbogacania wiedzy
o doświadczenia kolegów”.
,,Nasi mentorzy w akademii uzmy-
słowili nam, że PSPO to ostatni okres
pozwalający skupić się na osobistym

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 21

 S Z K O L N I C T W O
PUŁKOWNIKOWI JANOWI RYDZOWI nie można odmówić braku żołnierskiego doświadczenia. Wdrażał w Wojsku Polskim czołgi PT-91 oraz Leopard 2A4.
rozwoju. Później czeka nas tylko intensywna
praca”, dzieli się refleksją pułkownik Marian
Jeleniewski, jeden z najlepszych w Polsce
specjalistów od bezpieczeństwa ruchu lotni-
czego.
Pułkownicy przyznają otwarcie, że studia są
dla nich źródłem nowych motywacji. Zwykle
żołnierze w wieku 45–50 lat dokonują oceny
drogi zawodowej pod kątem przejścia na eme-
ryturę. Dla słuchaczy PSPO ta cezura okazuje
się punktem zwrotnym w karierze służbowej.
Pytani o to, czy myślą o lampasach generalskich,
unikają odpowiedzi. Zgodnie twierdzą jednak,
tak jak pułkownik Eugeniusz Kaczanowski,
przed studiami logistyk 1 Warszawskiej Dywi-
zji Zmechanizowanej, że rok w murach AON
jest okazją, by zastanowić się, czego w życiu
dokonali, gdzie są i co mogliby jeszcze w woj-
sku zrobić.
OPERACJA POŁĄCZONA
PSPO to okazja do wzajemnego uczenia się
i rozwoju. Pułkownicy „ładują tu intelektualne
baterie”, wykładowcy AON zaś zderzają teo-
rię z wiedzą oficerów przybywających z jed-
nostek, znających realia służby. Na ogół słu-
chacze PSPO mogą pochwalić się bogatym
doświadczeniem z misji w Iraku i Afganista-
nie. Wielu z nich uczyło się w uczelniach za-
granicznych.
Pułkownik Jerzy Różak studiował w cze-
skiej akademii wojskowej, służył w polskich
kontyngentach w Syrii oraz Iraku. Pułkownik
Adam Dłużniewski dowodził kontyngentem
w Libanie. Przeciwlotnik, pułkownik Mirosław
22 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
Banasik to absolwent Akademii Obro-
ny NATO w Rzymie. Z kolei pułkow-
nik Dariusz Górniak jest pierwszym
polskim oficerem, który po wstąpieniu
naszego państwa do NATO studiował
w akademii wojskowej Federacji Ro-
syjskiej. Przed przybyciem do Rem-
bertowa przez kilkanaście miesięcy ja-
Z POWODU ko szef 7 Brygady Obrony Wybrzeża
małych potrzeb
kadrowych odpowiadał za obronę ponad 200 kilo-
minister obrony metrów naszego brzegu Bałtyku. Puł-
uznał, że w roku kownik Piotr Błazeusz przecierał
akademickim szlak polskim żołnierzom w amery-
2009/2010 nie
należy wysyłać kańskich uczelniach wojskowych.
pułkowników W 1996 roku z wyróżnieniem ukoń-
do Rembertowa. czył Akademię Sił Powietrznych
Kilku w Colorado Springs. Pracował na róż-
kandydatów
na generałów nych stanowiskach w kraju i za grani-
wyjedzie na cą, ostatnio w Dowództwie Operacyj-
podobne studia nym Sił Zbrojnych.
za granicę.
W ostatniej grupie słuchaczy PSPO
znalazł się także jeden z bardziej do-
świadczonych polskich marynarzy.
Komandor Stanisław Kania o Mary-
narce Wojennej wie wszystko.
Braku żołnierskiego doświadczenia
nie można odmówić pułkownikowi
Janowi Rydzowi. Wdrażał w Wojsku
Polskim czołgi PT-91 oraz Leopard
2A4. Zdaniem wielu fachowców, na-
zwisko tego oficera jest synonimem
wszystkiego, co najlepsze w polskich
wojskach pancernych. Z kolei pułkow-
nik Marek Sokołowski stanowi przy-
kład prawdziwego ,,szturmana”. Cie-
FOT. TOMASZ SZULEJKO
szy się ogromnym autorytetem wśród
żołnierzy kawalerii powietrznej, znany
jest z tego, że zawsze można go spo-
tkać na pierwszej linii. Pułkownik
Wiesław Orkisz przed studiami zaj-
mował się zaś planowaniem rozwoju
sił zbrojnych w Sztabie Generalnym
WP. Zna armię jak mało kto. ,,Studia
traktuję jako inwestycję intelektualną
oraz możliwość uporządkowania wie-
dzy i zrozumienia procesów zachodzą-
cych w wojsku”.
U-17
Mawiano w wojsku, że niezbadane
są wyroki boskie oraz te wydawane
przez komórki kadrowe. Teraz praw-
dziwa jest tylko pierwsza część powie-
dzenia. Do końca 2011 roku będzie
w Wojsku Polskim 125 stanowisk ge-
neralskich. Z prostego rachunku wyni-
ka więc, że generałem może zostać tyl-
ko jeden z 800 żołnierzy. Pod warun-
kiem, że dostanie się na studia w AON.
Do Rembertowa nie trafiają już ofice-
rowie „malowani”, lecz osoby, które
autorytet i pozycję zawodową budowa-
ły latami ciężkiej pracy. Być może nie
wszyscy zostaną generałami, ale każdy
prędzej czy później powinien objąć
stanowisko zaszeregowane do siedem-
nastej grupy uposażenia. Gdyby ich
zdolności nie zostały wykorzystane,
byłby to przejaw marnotrawstwa – ka-
drowego i finansowego. 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 23
 M A R Y N A R K A W O J E N N A

Na nieuzbrojony brzeg
Okręty dywizjonu stawiają zagrody
minowe oraz wożą wojsko i sprzęt.
MARZENIEM
 2 DYWIZJON OKRĘTÓW TRANSPORTOWO- każdego dowódcy
-MINOWYCH – jest oddziałem taktycznym 8 Flotylli jest załoga
Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. całkowicie
ukompletowana
i złożona
 OKRĘTY – przeznaczone są do stawiania zagród z najlepszych
minowych oraz przewozów drogą morską wojsk fachowców.
i sprzętu. Umożliwiają ich załadunek oraz wyładu- Jednak dowodzić
trzeba umieć
nek na nieuzbrojonym brzegu. także wtedy,
gdy niektóre
 DOWÓDCA – komandor porucznik stanowiska są
Krzysztof Zdonek. nieobsadzone.

BOGUSŁAW POLITOWSKI

Bez przymusu służby

Ostatni żołnierze służby zasadniczej odeszli do rezerwy.
Nie sparaliżowało to jednostek Marynarki Wojennej w Świnoujściu.

P
rawy naprzód. Na rufie rzucić cumę.
Trzy naprzód. Rzucić hol...”, na
mostku ORP „Gniezno” padają ko-
mendy i potężny okręt 2 Dywizjonu
Okrętów Transportowo-Minowych 8 Flotylli
Obrony Wybrzeża zaczyna oddalać się od na-
brzeża portu w Świnoujściu. Prawie stumetro-
wej długości i o wyporności ponad 1700 ton
jednostka, wspomagana przez mały holownik,
sprawnie manewruje w kanale portowym.
Okręt wychodzi w morze, choć można się by-
ło obawiać, że po wcześniejszym zwolnieniu
do rezerwy żołnierzy służby zasadniczej za-
równo dywizjon, jak i cała flota zostaną spara-
liżowane. A jednak do tego nie doszło.
ZAWODOWI I TYLKO ONI
Manewry w kanale portowym, zmiana miej-
sca postoju, odbijanie od nabrzeża i przybijanie
wymagają od całej załogi dużego okrętu wielkiej
sprawności, zgrania i szybkości w działaniu. Kil-
kunastu marynarzy zaangażowanych w trening
odcumowania i cumowania to sami żołnierze za-
wodowi. Kolegów z poboru pożegnali kilka-
naście dni temu. 2 Dywizjon stał się w pełni
zawodowy.
Kapitan Sylwester Borkowski, dowodzący
podczas manewrowania ORP „Gniezno”, przy-
znaje, że po odejściu do rezerwy żołnierzy z po-
boru w załodze są niewielkie braki. „Na macie-
rzystym okręcie, ORP «Toruń» mam obecnie
18 marynarzy służby zawodowej i nadtermino-
wej. Wiem, że są już odpowiednie decyzje i ci
nadterminowi w krótkim czasie zostaną zawodo-
wymi. Sukcesywnie będą przychodzili na okręt
kolejni marynarze zawodowi. Z czasem załoga
będzie więc ukompletowana”. Kapitan wyjaśnia,
że gdy wychodzi w morze, wykonuje zadania
szkoleniowe czy inne, zawsze dysponuje pełną
załogą. Nigdy bowiem nie jest tak, że w morze
wychodzą jednocześnie wszystkie jednostki dy-
wizjonu, więc zawsze istnieje możliwość uzupeł-
nienia załóg.
Zdaniem kapitana Borkowskiego, do armii
zawodowej musimy się trochę przyzwyczaić.
Żołnierze służby zasadniczej mieli na przykład
niewiele urlopu do wykorzystania, a zawodowi
mają go znacznie więcej. Dlatego ważny jest sys-
tem planowania wypoczynku, aby unikać kolizji
urlopów z zajęciami szkoleniowymi.
Jak mówi oficer, marzeniem każdego dowód-
cy jest mieć załogę całkowicie ukompletowaną
i złożoną z najlepszych fachowców. Jednak do-
wodzić trzeba umieć także wtedy, gdy niektóre
stanowiska są nieobsadzone.
BEZ NIESPODZIANEK
W 2 Dywizjonie, jednostce wręcz wzorcowej,
która podczas niedawnej kompleksowej inspek-
cji sił zbrojnych dostała niewiarygodnie wysoką
ocenę (5!), okręty obsadzone są załogami w róż-
nym stopniu, w zależności od ich ważności
i przeznaczenia. Uczestniczący misji w rejonie
Zatoki Perskiej ORP „Kontradmirał Xawery
Czernicki”, okręt wsparcia logistycznego czy
OORP „Lublin” i „Gniezno” mają pełną obsadę
etatową. Są jednak i takie, na których brakuje
kilkunastu procent specjalistów różnych działów
okrętowych.

24 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009


Jak twierdzi dowódca dywizjonu komandor
porucznik Krzysztof Zdonek, do uszczuplenia
załogi jednostka była przygotowana. Odejście
żołnierzy służby zasadniczej nie nastąpiło bo-
wiem z dnia na dzień i nie spowodowało wyrwy
kadrowej. Stan ewidencyjny jednostki zmniej-
szył się zaledwie o około 10 procent.
„Profesjonalizujemy się już od kilku lat. Wie-
dzieliśmy o zakończeniu wcieleń do wojska,
a więc w ostatnim roku działania kadrowe zin-
tensyfikowaliśmy. Doszło do tego, że gdy nie-
dawno żegnaliśmy odchodzących do rezerwy,
moją jednostkę opuściło ich zaledwie trzydziestu
dziewięciu”, mówi komandor.
Obecnie w dywizjonie wakuje 20 procent sta-
nowisk. Połowa z nich przeznaczona jest dla sze-
regowych zawodowych, czyli we flocie maryna-
rzy i starszych marynarzy. Braki kadrowe zmniej-
szą się jednak, gdy do dywizjonu trafią tegorocz-
ni absolwenci Szkoły Podoficerskiej Marynarki
Wojennej w Ustce.
Na zamustrowanie na okręty dywizjonu czeka
w cywilu wielu marynarzy gotowych do służby,
gdy dywizjon dostanie limity etatowe. Są to spe-
cjaliści różnych dziedzin, którzy zgłosili akces
do służby zawodowej i przeszli selekcję.
Czy niepełne ukompletowanie odbija się ne-
gatywnie na gotowości bojowej dywizjonu?
Z pozoru tak. W przypadku zagrożenia wojną
wszystkie armie świata zwiększają natychmiast
potencjały, uzupełniając etaty jednostek żołnie-
rzami z rezerwy. Nie inaczej byłoby w naszej ar-
mii. „W ewentualnej sytuacji wojennej drobne
braki w obecnej obsadzie nie miałyby większego
A R M I A

Na
zamustrowanie
na okręty
dywizjonu czeka
w cywilu wielu
marynarzy
gotowych
do służby,
gdy będą limity
etatowe.
znaczenia. W ciągu kilku godzin zosta-
łyby zniwelowane. Rezerwiści mają
przecież przydziały mobilizacyjne do
naszego dywizjonu. W krótkim czasie
wcielilibyśmy ich i mielibyśmy ukom-
pletowane załogi. Nie mam wątpliwo-
ści, że może być inaczej”, tłumaczy ko-
mandor Zdonek.
Istotnie, czas osiągania wyższych sta-
nów gotowości bojowej uwzględnia po-
wołanie rezerwy. Jak na razie, w Świ-
noujściu rezerwistów mających przy-
działy mobilizacyjne jest dużo. Gorzej
DOBRZE może być za kilkanaście, dwadzieścia
SIĘ STAŁO,
że przymusowe lat, gdy przeszkolonych specjalistów
wcielenia w rezerwie zacznie ubywać. Dowódca
zawieszono, dywizjonu wierzy, że ten problem
bo praca w odpowiednim czasie władze, nie tyl-
z ludźmi, którzy
w wojsku ko wojskowe, rozwiążą.
znaleźli się nie
z własnej woli, ZMOTYWOWANI
nie była łatwa. Czy brak w świnoujskich koszarach
żołnierzy służby zasadniczej wywołał
inne reperkusje? Zdaniem oficerów,
żadne większe zmiany w funkcjonowa-
niu dywizjonu nie nastąpiły. Twierdzą
oni wręcz, że dobrze się stało, iż przy-
musowe wcielenia zawieszono, bo pra-
ca z ludźmi, którzy w wojsku znaleźli
się z nie z własnej woli, nie była łatwa.
Żołnierze, którzy pozostają w służ-
bie, to ochotnicy, którzy ze swoim za-
wodem i specjalnością wiążą długofalo-
we plany. Nawet na najniższych szcze-
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI (4)
blach stają się szybko fachowcami, są
bardziej zmotywowani. Także bardziej
świadomi swoich praw, o ile więc ich
poprzednikom z poboru można było
nakazać grabienie liści, o tyle z nimi
to już się nie uda. Bo wiedzą, jakich
czynności nie przewidują karty opisu
ich stanowisk. W pewnych zadaniach
żołnierzy muszą lub powinny zastąpić
wynajęci lub zatrudnieni przez jed-
nostkę pracownicy.
Z pewnością na okrętach będzie teraz
ciszej. Marynarze służby zasadniczej
już tam nie mieszkają, a ich zawodo-
wym następcom należy się kwatera na
lądzie. Nie wiadomo natomiast, co bę-
dzie z klubami żołnierskimi na terenie
koszar i na przykład istniejącymi tam
bibliotekami. Służyły one skoszarowa-
nym żołnierzom z poboru. Komu po-
trzebne są teraz placówki takie jak ta
w świnoujskim porcie wojennym, skoro
nie ma już służby zasadniczej, a dla żoł-
nierzy zawodowych ofertę kulturalno-
-oświatową mają kluby garnizonowe?
Budynki po klubach żołnierskich
mogłyby stać się mesami oficerskimi
i podoficerskimi. Nie można tam jed-
nak sprzedawać alkoholu, ponieważ
obowiązują rygorystyczne przepisy
o wychowaniu w trzeźwości. A cóż to
byłyby za mesy, w których nie można
by urządzić imienin ani wypić piwa po
zakończeniu służbowego dnia?! 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 25
 L O T N I C T W O

DO TRENINGU prowadzonego
w obszarze kontrolowanym
przez 21. i 22. ośrodki
dowodzenia i naprowadzania
Dowództwo Komponentu
Powietrznego NATO z Ramstein
przysłało samoloty walki
elektronicznej DA-20 (Falcon 20).

PIOTR LASKOWSKI

Wojenne zakłócanie
FOT. PIOTR LASKOWSKI

Już od dziewięciu lat w Polsce odbywają się międzynarodowe

ćwiczenia walki elektronicznej, sfinansowane przez NATO.

T
rening integrujący systemy
walki elektronicznej
NEWFIP 2009 (NATO
Electronic Warfare Force
Integration Programme) zaangażował
ponad tysiąc żołnierzy, 15 stacji ra-
diolokacyjnych na sześciu posterun-
kach, sześć dywizjonów rakietowych
OP i OPL plus 15 samolotów. Odbył
się on w lipcu na obszarze północnej
Polski, od Szczecina aż po Gdańsk.
Podobne ćwiczenia są u nas organi-
zowane od 2000 roku i finansuje je
NATO. Celem tegorocznych było szko-
lenie załóg lotniczych, operatorów
sprzętu radiolokacyjnego i rakietowego
oraz całego systemu obrony powietrz-
nej w warunkach zakłóceń elektronicz-
nych. Sprawdzano także możliwości
wykorzystania pokładowych urządzeń
walki elektronicznej oraz odporność
polskiego sprzętu na zakłócenia.
Do treningu prowadzonego w ob-
szarze kontrolowanym przez 21. i 22.
ośrodki dowodzenia i naprowadzania
Dowództwo Komponentu Powietrzne-
go NATO z Ramstein przysłało samo-
loty walki elektronicznej DA-20 (Fal-
con 20) norweskich sił powietrznych
oraz dwa angielskie DA-20, wynajęte
w firmie FR Aviation. Działały one
z 12 Bazy Lotniczej w Mirosławcu.
Natowskim DA-20 podwieszono
pod skrzydłami i kadłubem urządzenia
emitujące zakłócenia o określonej czę-
stotliwości. Samoloty te zajmują się
elektroniczną walką grupową – stawia-
ją tak zwaną czynną osłonę radioelek-
troniczną dla większej grupy samolo-
tów, które atakują cele naziemne: mo-
sty, stacje kolejowe i inne elementy
infrastruktury nieprzyjaciela. Robią
to również dla własnych myśliwców
po to, by zakłócić czujniki radioloka-
cyjne samolotów przeciwnika. Nie-
stety, nie udało się nam sfotografować
niektórych elementów specjalistycz-
nego wyposażenia norweskich samo-
lotów. „To tajemnice NATO. Nie wolno”, po-
wiedział jeden z pilotów.
„Częstotliwości pracy poszczególnych urzą-
dzeń na konkretnych typach samolotów są
znane, więc obie strony konfliktu wiedzą,
w jakich przedziałach pracuje ich sprzęt. Dlate-
OBSZAR go ćwiczenia w praktycznym zakłócaniu
POWIETRZNY, i przeciwdziałaniu mu są tak ważne”, wyjaśnił
w którym
odbywał się pułkownik pilot Wojciech Pikuła, dowódca
trening 12 Bazy Lotniczej.
w północnej
i północno-
-zachodniej
NIEWIDOCZNA WALKA
Polsce, Samolot walki elektronicznej (WE) ma
wykorzystywany sprzęt do prowadzenia walki pasywnej (rozpo-
był równolegle znanie, przechwycenie informacji) i aktywnej
przez lotnictwo (zakłócanie, dezinformacja), głównie w pa-
cywilne i nie
zawieszano śmie fal ultrakrótkich i mikrofal. Natomiast
w nim lotów. samolot walki radioelektronicznej (WRE) jest
tylko przekaźnikiem. Przechwycone przez nie-
go sygnały są kodowane i transmitowane do
ośrodków rozpoznania na ziemi, gdzie są ana-
lizowane. Z ziemi można kierować też pracą
nadajników zakłócających przenoszonych
przez takie samoloty. NATO do każdego tre-

26 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009

 A R M I A

Podniebna TRANSPORTOWIEC
C-295M z 13 Eskadry
rodzina Lotnictwa Transportowego

Na ćwiczenia ELITE
przylatują zwykle
samoloty z blisko
dwudziestu państw.

N ajwiększe międzynaro-
dowe ćwiczenia walki
radioelektronicznej ELITE
(Electronic Warfare Live Tra-
ining Exercise) odbywają się
co roku w południowych
Niemczech, w rejonie odpo-
wiedzialności CAOC-4 Mes-
stetten. Do 1995 roku spraw-

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

dzali się w nich tylko Niemcy,
od 1995 roku dołączyło do
nich międzynarodowe towa-
rzystwo. Dziś na ELITE przyla-
tuje zwykle około sześćdzie-
sięciu samolotów z blisko
dwudziestu państw. Maszyny
stacjonują w bazie Lechfeld,
a naziemne środki obrony Polski zestaw sił
powietrznej rozwijane są na
poligonie w Neubergu. W la-
W ćwiczeniach integrujących systemy walki
tach 2007–2008 w ELITE elektronicznej wzięło udział 15 polskich samolotów wojskowych.
wzięły udział trzy Su-22
z 8 Eskadry Lotnictwa Tak-
tycznego w Mirosławcu oraz
N asze siły powietrzne wy-
stawiły do akcji cztery
myśliwce F-16 z 31 Bazy Lot-
mowców Su-22 z 40 Eskadry
Lotnictwa Taktycznego oraz
transportowiec C-295M
we z Gdyni, Mrzeżyna i Rzuce-
wa oraz stacje radiolokacyjne
NUR-23. Wojska Lądowe re-
C-295M z 13 Eskadry Lotnic- nictwa Taktycznego, cztery z 13 Eskadry Lotnictwa Trans- prezentował 8 Pułk Przeciwlot-
twa Transportowego w Kra- MiG-29 z 41 Eskadry Lotnic- portowego. W ćwiczeniach bra- niczy z Koszalina z zestawami
kowie.  twa Taktycznego, sześć sztur- ły też udział dywizjony rakieto- rakietowymi Osa i Kub. 

ningu wynajmuje corocznie statki powietrzne
od firm cywilnych. To one przenoszą zasobni-
ki zakłócające oraz symulatory zagrożeń w
podczerwieni i radiolokacji.
Zorganizowanie ćwiczeń WRE nie jest jed-
nak proste. Przed każdym uzgadniana jest lista
urządzeń podlegających aktywnym zakłóce-
niom elektronicznym. Ma to wyeliminować
ryzyko zakłócenia innego sprzętu, istotnego
dla służb działających na danym obszarze.
Trzeba uzyskać też zgodę w Wojskowym Biu-
rze Zarządzania Częstotliwościami (WBZCz),
które konsultuje się z cywilnym odpowiedni-
kiem – Urzędem Komunikacji Elektronicznej.
Listę zaakceptowanych zadań otrzymuje na-
stępnie ośrodek dowodzenia operacjami po-
wietrznymi (CAOC-2 w Kalkar w Niem-
czech). Dopiero wtedy uruchamiane są odpo-
wiednie procedury sojusznicze, umożliwiają-
ce sfinalizowanie ćwiczeń, w tym wynajęcie
samolotów.
TRENING SPECJALNY
Podczas lipcowego treningu lotnictwo tak-
tyczne rozegrało siedem epizodów. „Piloci
F-16 i MiG-29 wykonywali loty w warunkach
zakłóceń elektronicznych i przeciwdziałali sa-
molotom Su-22, odgrywającym rolę przeciw-
nika powietrznego. Z kolei załoga C-295M
nad Centralnym Poligonem SP w Ustce odpo-
wiadała na symulowane zagrożenia, stosując
osłonę pasywną w postaci wystrzeliwanych
flar i dipoli”, wyjaśniał kierownik treningu,
dowódca Centrum Operacji Powietrznych ge-
nerał brygady Zbigniew Galec.
Wszystkie polskie samoloty użyte w ćwi-
czeniach były wyposażone we flary i dipole,
pozwalające na prowadzenie indywidualnej
obrony podczas walki radioelektronicznej.
Załogi broniły się przed opromieniowaniem
swych samolotów przez radary przeciwnika
(i ustaleniem ich pozycji), odpalając właśnie
te pułapki.
Trening zapamiętała szczególnie załoga
transportowca C-295M, która na co dzień ob-
sługuje polskie kontyngenty wojskowe. Te
ćwiczenia były jej szczególnie przydatne, gdyż
podczas lotów do stref działań wojennych mu-
si skutecznie bronić się przed namierzeniem
z ziemi. „To właśnie załogi transportowców są
najbardziej narażone na działanie środków lot-
niczych małego, średniego i dużego zasięgu”,
komentował generał Galec. Lotnicy transpor-
towców są więc rutynowo szkoleni w użyciu
środków obrony radioelektronicznej. Na przy-
kład załoga brana na cel przez rakietowy ze-
staw przeciwlotniczy używa właśnie pułapek,
dipoli i flar, by zmylić wystrzelony pocisk ra-
kietowy, aby nie trafił w samolot, tylko skiero-
wał się na pułapkę.
Obszar powietrzny, w którym odbywał się
trening w północnej i północno-zachodniej
Polsce, wykorzystywany był równolegle przez
lotnictwo cywilne i nie zawieszano w nim lo-
tów. Scenariusz ćwiczeń przewidywał dwa
wyloty w ciągu doby, więc odwzorowywał
czas wojny, kiedy właśnie z taką intensywno-
ścią przygotowuje się załogi i obsługę naziem-
ną do działań bojowych. Utrudnieniem był
przelot nad terenem ćwiczeń rosyjskiego sa-
molotu wojskowego z inspektorami na pokła-
dzie, wykonującymi misję przewidzianą
w „Traktacie o otwartych przestworzach”.
Stanowisko kierowania ćwiczeniami (Cen-
tral Tasking Cell – CTC) znajdowało się
w 22 ODN. Podczas przerw w wylotach za-
kłócaniem systemów łączności oraz naprowa-
dzania rakiet zajmowały się stacje naziemne.
„To był świetny trening także dla 22 Ośrodka
Dowodzenia i Naprowadzania w Bydgoszczy.
Po raz kolejny okazało się, że radzimy sobie
podczas międzynarodowych ćwiczeń”, oce-
niał pułkownik Mirosław Łusiarczyk, dowód-
ca ośrodka. 

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 27

 P O W Ó D Ź
BOGUSŁAW POLITOWSKI
Most za siedem tysięcy
Nasi żołnierze w kraju wykonują dobrą robotę.
Po cichu, bez kamer. W Dziewiętlicach zbudowali most.
D
ziewiętlice to mała miejsco-
wość na południowym zacho-
dzie kraju, w gminie Paczków.
Sto sześćdziesiąt cztery zabu-
dowania i 530 mieszkańców
dzieli na dwie części spokojna zazwyczaj
rzeczka Świdna. W ostatnich dniach czerwca
podczas obfitych opadów deszczu płytki stru-
myk okazał się nadzwyczaj groźny. Zalane
budynki mieszkalne i gospodarcze, kościół,
przedszkole, wiejski dom kultury i siedziba
ochotniczej straży pożarnej, a co najgorsze,
uszkodzony jedyny w wiosce most i dwie
kładki, to tylko część zniszczeń, które wyrzą-
dził żywioł.
28 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
„Najważniejszy jest dla nas most. nych przez powódź mostów szybko
W TEGOROCZ- Nie możemy usuwać zniszczeń, ułożyła przeprawy pontonowe.
NYCH AKCJACH przyjmować pomocy. Idą żniwa, Minister Bogdan Klich zareagował
POWODZIOWYCH
a kombajny nie mogą wyjechać na telewizyjny apel pani sołtys. 13 lip-
ze Śląskiego
Okręgu w pole. Ciągniki nie przewiozą ze- ca w wiosce pojawili się wojskowi sa-
Wojskowego branego zboża”, apelowała do ludz- perzy na rekonesans. Trzy dni później
zaangażowanych kich sumień na telewizyjnej antenie rozpoczęto pracę. 18 lipca w godzi-
było około
190 żołnierzy
sołtys wioski Czesława Bochniarz. nach popołudniowych pierwsze po-
i pracowników Energiczna emerytowana kasjerka jazdy mogły przejechać przez nowy,
wojska oraz PKP, przerażona ogromem znisz- wypożyczony wiosce przez wojsko
80 jednostek czeń, groziła wręcz za pośrednic- i należycie ustawiony, most.
specjalistyczne-
go sprzętu
twem mediów, że jeśli nasze władze Rolnikom oraz mieszkańcom wio-
wojskowego. nie pomogą, to poprosi o pomoc ar- ski odbudowującym obejścia po po-
mię czeską, która w swoim znisz- wodzi pomogli żołnierze i pracowni-
czonym rejonie w miejsce zerwa- cy 6 Ośrodka Przechowywania

CIĘŻKĄ SAPERSKĄ ROBOTĘ w Dziewiętlicach wykonywało dziewięciu żołnierzy
zawodowych oraz czterech pracowników wojska.
18 lipca
w godzinach
popołudnio-
wych pierwsze
pojazdy mogły
przejechać
przez nowy,
wypożyczony
wiosce przez
wojsko, most
Sprzętu z Głogowa pod kierunkiem komen-
danta placówki podpułkownika Marka
Baraniaka. W ciężką saperską robotę, która
trwała od świtu do nocy, zaangażowanych
było dziewięciu żołnierzy zawodowych oraz
czterech pracowników wojska. Ustawiona
we wsi Dziewiętlice konstrukcja to element
drogowego mostu składanego DMS-65
o długości 21 metrów, szerokości prawie
5 metrów i nośności 20 ton. Waga całej kon-
strukcji wynosi ponad 40 ton.
NA RATUNEK
Na widok gotowego mostu energiczna pa-
ni sołtys nie kryła wzruszenia. Pochwałom
żołnierzy za ich szybką i solidną pracę nie
było końca. Przy okazji pani Bochniarz do-
wiedziała się także, że z mostu wybudowa-
nego przez armię czeską wioska nie miałaby
wielkiego pożytku. Konstrukcje pontonowe
stawiane przez naszych południowych so-
juszników miały zaledwie 3,5 tony nośności
i żaden ciągnik ze zbożem, a tym bardziej
kombajn, by po nim nie przejechał. Poinfor-
mowana o tym, pani sołtys nie straciła jed-
A R M I A
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI (2)
nak rezonu. Stwierdziła, że skoro wojsko tak
szybko i solidnie pracuje, to przydałoby się
jeszcze w wielu miejscach drogę naprawić,
bo na cywilne firmy jej zdaniem nie ma co
liczyć. Czy zatem będzie kolejny apel tele-
wizyjny do ministra?
Wspomniana wioska to jedno z bardzo wie-
lu miejsc, w których żołnierze Śląskiego Okrę-
gu Wojskowego i jednostek podległych Do-
wództwu Wojsk Lądowych pomagali w usu-
waniu szkód po powodzi. Warto zaznaczyć, że
na terenach powodziowych byli nie po fakcie,
lecz już od pierwszych chwil zagrożenia.
28 czerwca już od godzin porannych żołnie-
rze 4 Batalionu Ratownictwa Inżynieryjnego
oraz innych jednostek pracowali przy usuwa-
niu zniszczeń na moście drogowym na rzece
Jaszkówce w Jaszkowej Dolnej w gminie
Kłodzko. Saperzy wozem zabezpieczenia
technicznego usuwali zerwaną konstrukcję
mostu, która hamowała przepływ wody.
W tym samym czasie 35 żołnierzy z 2 Bata-
lionu Ratownictwa Inżynieryjnego usuwało
zator powstały pod mostem kolejowym
w miejscowości Lewin Brzeski. W miejscu
tym grube konary drzew niesione przez wodę
osłabiały konstrukcję mostu i tym samym gro-
ziły zerwaniem ważnego połączenia kolejowe-
go relacji Wrocław–Katowice.
Wojsko przygotowywało się do udzielania
pomocy społeczeństwu, nim rzeki wystąpiły
C O M M E N T
HENRYK FERSTER,
Dyrektor Wydziału Bezpie-
czeństwa i Zarządzania
Kryzysowego Urzędu
Wojewódzkiego w Opolu
B ardzo liczył się czas budowy. Są żniwa.
Już zaczyna się koszenie rzepaku. Bez
tego mostu straty byłyby jeszcze większe.
Konstrukcja wykonana przez żołnierzy jest
bardzo solidna i będzie dobrze służyła.
Wstępnie most wypożyczony jest na kilka
miesięcy. W tym okresie ma zostać odbudo-
wany ten, który zniszczyła rzeka.
C O M M E N T
Porucznik JAROSŁAW
KUMALA jest oficerem
sekcji prasowej
dowództwa ŚOW.
W ojsko przystąpiło właśnie do budowy
kolejnego mostu. Grupa żołnierzy Ślą-
skiego Okręgu Wojskowego z 12 Ośrodka
Przechowywania Sprzętu z Niska pod do-
wództwem majora Adama Bednarczyka bu-
duje most na rzece Wisłoka w miejscowo-
ści Kołaczyce w powiecie jasielskim. Prze-
prawa o nośności 40 ton będzie miała sze-
rokość 9 i długość 100 metrów. Zakończe-
nie prac i oddanie mostu są planowane na
koniec października.
z brzegów. Już 25 czerwca zostały powołane
grupy operacyjne w wojewódzkich sztabach
wojskowych w Rzeszowie, Krakowie, Wrocła-
wiu, Opolu i Dowództwie Śląskiego Okręgu
Wojskowego. Te zespoły, złożone z doświad-
czonych oficerów – specjalistów rożnych dzie-
dzin, zajmowały się głównie analizą i oceną za-
grożeń oraz możliwościami udzielenia pomocy
poszkodowanym w powodzi. Nic więc dziwne-
go, że tam, gdzie zaszła taka potrzeba, wojsko
podążało na ratunek szybko i sprawnie.
TAM, GDZIE NAJTRUDNIEJ
Żołnierze do akcji powodziowych lub do
usuwania zniszczeń po przejściu fali powo-
dziowej wyjeżdżali bardzo wiele razy. Zazwy-
czaj podążali w miejsca, gdzie sytuacja była
najtrudniejsza, władze lokalne i samorządy
sobie z nią nie radziły. Tak było też 26 czerw-
ca. Dwudziestu czterech żołnierzy z 3 Batalio-
nu Ratownictwa Inżynieryjnego z Niska, wy-
posażonych w pięć samochodów, trzy łodzie
z silnikami i dwie pompy o wysokiej wydaj-
ności, przystąpiło do akcji porządkowania pod-
topionego kościoła w miejscowości Ropczyce.
Ci sami żołnierze prawdopodobnie wybudują
w tej miejscowości dwa mosty w miejsce ze-
rwanych przez powódź.
Myli się jednak ten kto sądzi, że w czasach
gospodarki rynkowej i cięć budżetowych usługi
wykonywane przez armię są całkowicie gratiso-
we. W przypadku mostu wybudowanego
w Dziewiętlicach burmistrz Paczkowa Bogdan
Wyczałkowski jako zleceniodawca robót bę-
dzie musiał ponieść pewne koszta. Gmina co
prawda nie zapłaci nic za wypożyczenie samej
konstrukcji mostu, ale zapłaci za wykonaną
usługę. Na rachunku wystawionym przez jed-
nostkę wojskową znajdą się między innymi
liczba przejechanych przez sprzęt wojskowy ki-
lometrów, zużytego paliwa oraz diety zatrud-
nionych żołnierzy i pracowników wojska. Bio-
rąc jednak pod uwagę, że całość kosztów zosta-
ła wyliczona na nieco ponad 7 tysięcy złotych,
można śmiało stwierdzić, że tańszego mostu
nikt by w tej gminie nie wybudował. 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 29
 M A R Y N A R K A
H
istoria ta to typowy przykład
bezmyślności turystów spędza-
jących czas nad morzem. Mo-
tolotniarz miał powiadomić or-
ganizatorów lotów o lądowa-
niu. Nie zrobił tego. Tym samym w stan goto-
wości postawił policję, śmigłowiec lotniczego
pogotowia ratunkowego, straż pożarną i śmi-
głowiec ratowniczy Marynarki Wojennej.
Lotnik został szybko zlokalizowany przez
policję dzięki włączonemu telefonowi komór-
kowemu, którego jednak nie odbierał. System
służb trójmiejskich i ratownictwa morskiego
został więc uruchomiony tak zwanym fałszy-
wym alarmem w okresie, kiedy przez Gdynię
przewijało się dziennie około miliona ludzi.
„Gdyby nie lekkomyślność tego człowieka,
służby mogłyby się skoncentrować na wsparciu
organizatora przy dwóch wielkich gdyńskich
imprezach: The Tall Ships’ Races 2009 oraz
Heineken Open’er Festiwal 2009, które równo-
TOMASZ GOS
Bezmyślność nad Bałtykiem
Lekkomyślny motolotniarz nie powiadomił nikogo o lądowaniu.
W stan gotowości postawił służby ratownicze Trójmiasta
i ratownictwo Marynarki Wojennej.
30 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
W O J E N N A
legle odbywały się w mieście”, tłumaczy Beata
Ławrysz, specjalistka Wydziału Poszukiwania
i Ratowania Życia Szefostwa Ratownictwa
Morskiego Marynarki Wojennej.
BEZTROSKA TURYSTY
Tego typu historie zdarzają się częściej. Rok
temu dyżurna służba operacyjna ratownictwa
MW dostała od Morskiego Ratowniczego
Centrum Koordynacyjnego w Gdyni informa-
cję o zaginięciu windsurfingowca w Zatoce
Puckiej, w okolicach Kosy Rewskiej. Śmigło-
wiec Marynarki Wojennej wystartował na po-
szukiwanie mężczyzny. Okazało się, że turysta
był bezpieczny. Zmienił tylko plany związane
z miejscem, w którym miał tego dnia zakoń-
czyć surfowanie. „Osoby, które wypływają
w morze, często nie pamiętają, aby informo-
wać najbliższe otoczenie o tym, co robią
i gdzie się znajdują. A taka informacja pozwo-
liłaby uniknąć nieuzasadnionego użycia sił
i środków ratowniczych. W tym czasie mogły-
by one być użyte do ratowania rzeczywiście
zagrożonych ludzi. Z reguły to rodziny, naj-
bliższe otoczenie lub anonimowi obserwato-
rzy alarmują ratowników, sam zainteresowany
wykazuje bowiem dużą beztroskę”, wyjaśnia
komandor porucznik Piotr Gawron, szef
ośrodka ratownictwa morskiego Centrum
Operacji Morskich.
WEŹ TELEFON
Nie każdy przejaw bezmyślności kończy się
jednak szczęśliwie, tak jak w historiach wcze-
śniej opisanych. Ratownicy z Marynarki Wo-
jennej rocznie biorą udział w około 25 akcjach
ratowania cywilów. Leszek Siudut, specjalista
Wydziału Poszukiwania i Ratowania Życia Sze-
fostwa Ratownictwa Morskiego MW, zwraca
uwagę na to, że amatorzy sportów wodnych po-
winni zabierać ze sobą telefony komórkowe.
„Telefon trzeba włożyć do wodoszczelnego
 A R M I A

etui. Niewielki z tym kłopot, a można urato- W A S Z Y M Z D A N I E M

AMATORZY wać życie i zdrowie”, zaleca Leszek Siudut.
SPORTÓW
WODNYCH Dodaje, że telefon przydaje się też po to, by
powinni
koniecznie
zabierać ze sobą
poinformować rodzinę lub znajomych o tym,
że wszystko jest w porządku, żeby nie wzy- Dokąd Litwini wracają
wali niepotrzebnie pomocy.
telefony Wilno – Litwy dzieło i Stolica
komórkowe.
POWRACAJĄCA FALA – jest i pozostanie takim, co wielka
Ofiarami wielu wypadków nad morzem wola pokoleń i narodu stworzyła.
są dzieci. Pamiętajmy, że warto zainwe-

stować w najskromniejsze nawet środki
bezpieczeństwa, takie jak kamizelka ase-
kuracyjna. Należy ją zakładać dziecku za-
wsze, gdy jest ono w pobliżu wody lub na
łodzi, w kajaku, pontonie albo na jachcie.
Ważne jest, by była odpowiednia do wagi
oraz wzrostu dziecka; taka informacja
znajduje się na kamizelce. „Na Bałtyku
szczególnie niebezpieczna jest tak zwana
fala powracająca. Jest to dość duża masa
wody, która po odbiciu się od brzegu wra-
ca w kierunku morza. Potrafi porwać do-
rosłego człowieka stojącego w wodzie,
nie mówiąc już o dzieciach”, tłumaczy
komandor Wiesław Wilk, szef Ratownic-
twa Morskiego Marynarki Wojennej. 
Zasady bezpiecznego
P
o przeczytaniu „PZ” z 29 czerw-
ca byliśmy niemile zaskoczeni
artykułem Pana autorstwa „Do-
kąd Litwini wracają”. Szczerze mówiąc,
zawarte w nim treści mogą być odebra-
ne na Litwie jako usiłowania „starszego
brata”, żeby pouczać „młodszego”.
Uważam, że próba nie jest zbyt udana,
gdyż w artykule znajduje się sporo nie-
ścisłości oraz nieprawdziwych ocen.
Chciałbym zwrócić Pana uwagę na stwier-
dzenie dotyczące tysięcy ludzi „zabitych
przez Litwinów ze swastyką i piszczelami
na czapkach, uzbrojonych w radzieckie
karabiny”. Czytelnik nieznający bliżej hi-
storii Litwy może odnieść wrażenie, że nie
była ona okupowana przez nazistów, lecz
że sami Litwini organizowali masowe
mordy. Nikt nie neguje faktu, że, niestety,
byli ludzie narodowości litewskiej kolabo-
rujący z hitlerowcami, biorący udział w ak-
cjach mordowania przedstawicieli róż-
nych narodów. Chciałbym jednak zazna-
czyć, że zjawisko kolaboracji występowa-
ło we wszystkich okupowanych przez na-
zistów krajach Europy. Naród litewski
oraz jego przywódcy potępili czyny roda-
ków, których ręce skalała krew niewin-
nych ludzi podczas II wojny światowej.
wała fundamenty naszego miasta jako
swojej stolicy”.
Szanowny Panie Redaktorze, chciałbym
jeszcze przytoczyć słowa innego wybitne-
go przedstawiciela polskiego narodu
– Michała Römera, napisane w odpowie-
dzi na wspomniane przemówienie
Piłsudskiego. Ustosunkowując się do za-
jęcia Wilna, Michał Römer pisał między
innymi: „(...) ironią losów Wilna i Twoich
własnych, Panie, jest ten fakt, że zostało
to wypowiedziane na uroczystości wydar-
cia Wilna Litwie przez Polskę”. Michał
Römer kierował pod adresem Marszałka
ostrzeżenia: „Nie zwyciężysz Panie
i w dziejach Litwy, nie zapiszesz się zgło-
skami imion wielkich bohaterów, o ile...
Wallenrodem jesteś! O ile nim nie jesteś
– dzieło, które tworzysz w Wilnie, nie jest
ani wielkim, ani Twoim. Jest ono dziełem
przemocy i panowania, dziełem elemen-
tarnego nacjonalizmu Polski”. Prorocze
okazały się też słowa: „Wilno – Litwy dzieło
i Stolica – jest i pozostanie takim, co wiel-
ka wola pokoleń i narodu stworzyła: wszel-
kie kombinacje przeciwne runą, wszelkie
usiłowania spekulacyjne sfabrykowania
innej natury Wilna drogą aktu wcielenia,
uchwały «Sejmu» (…) skruszą się jak nie-

windsurfingu Jednocześnie chciałbym zwrócić uwagę

 Uczęszczaj na kurs szko-
leniowy pod okiem wykwali-
fikowanego instruktora.
 Zawsze używaj kamize-
lek asekuracyjnych lub ra-
tunkowych z odpowiednim
atestem.
 Jeśli wpadłeś do wody,
nie zdejmuj odzieży
– im więcej
warstw masz na
sobie, tym mniej
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI, WINDSURFING.COM
odgłosy burzy lub zobaczysz
wyładowania atmosferyczne,
wracaj na ląd – woda jest
bardzo dobrym przewodni-
kiem prądu! Także nagły
i silny deszcz może spowodo-
wać, że pewne akweny staną
się niebezpieczne.
 Zawsze sprawdzaj
prognozy pogody
na portalu
601100100.pl.
Pana Redaktora na to, że wielu Litwinów
ratowało Żydów przed zagładą – ponad
700 zostało uznanych za Sprawiedliwych
wśród Narodów Świata.
Z artykułu wynikałoby też, że zagarnięcie
w przeszłości Wilna na podstawie kryte-
rium etnicznego było uzasadnione. W tym
kontekście pozwolę sobie przywołać prze-
mówienie ówczesnego Naczelnika Pań-
stwa Polskiego, marszałka Józefa
Piłsudskiego, z 22 kwietnia 1922 roku:
„(...) drogie, kochane Wilno, wyniesione
do rządu stolic – otwarcie to powiedzieć
dołężna kamienica spółczesna (...). Wilno
odzyszcze swoje stanowisko, wróci do
związku z Litwą, jako prawowita tejże Stoli-
ca, przez nią stworzona (...)”.
Pan Redaktor mija się z prawdą, twier-
dząc, iż minister spraw zagranicznych
Litwy Vygaudas Ušackas „oczekuje dziś
od rządu w Warszawie uznania, że Pol-
ska okupowała Wilno”. Otóż minister
spraw zagranicznych Litwy nic takiego nie
powiedział, a w odpowiedzi na publiczną
wypowiedź ministra spraw zagranicznych
Polski Radosława Sikorskiego przesłał
tekst wspomnianego przemówienia mar-

grozi ci hipoter-
mia (wychłodzenie
organizmu).
 Naucz się dobrze pływać.
Twoje wysportowanie i ogól-
na tężyzna fizyczna przyda-
dzą się w oczekiwaniu na
przybycie pomocy.
 Poznaj lokalne warunki po-
godowe. Upewnij się, że jest
bezpiecznie. Jeśli usłyszysz
Obserwuj siłę
wiatru, temperaturę
powietrza i ciśnienie.
 Zawsze noś przy sobie
zabezpieczony przed działa-
niem wody telefon w po-
krowcu lub wodoodporny.
Zapisz w nim numer ratun-
kowy 0 601 100 100 i ad-
res portalu 601100100.pl
„Bezpiecznie nad wodą”. 
możemy, nie ręką polską, lecz podczas
wielkich wysiłków narodu litewskiego, gdy
ten znajdował się w otwartej walce z ca-
łym otaczającym światem, nie wyłączając
Polski. Niezwykła wota wielkich bohate-
rów Litwy pogańskiej, którzy wtedy budo-
wali wielkie państwo od morza do morza,
od murów osławionej Moskwy, aż hen po
brzegi szarej Wisły, wola wielkich rycerzy,
wielkich również w historycznych sporach
Witolda i Jagiełły – wzniosła mury, zbudo-
szałka Józefa Piłsudskiego oraz list od-
powiedź Michała Römera.
Ambasador Republiki Litewskiej
w Polsce EGIDIJUS MEILUNAS
OD REDAKCJI:
Gerbiamas pone! Ekscelencija!
Akivaizdžiai. Oczywiście.
Pagarbiai
MAREK SARJUSZ-WOLSKI

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 31

 M S P O
Salon jest wieczny
Już za miesiąc odbędzie się XII edycja Międzynarodowego Salonu
Przemysłu Obronnego w Kielcach – jednej z najważniejszych
i największych wystaw branży wojskowej w Europie.
T
egoroczne targi, zapla-
nowane na 31 sierpnia
– 3 września, zostaną
objęte patronatem
Bogdana Klicha, szefa resortu
obrony narodowej, który według
planów organizatorów oficjalnie je
otworzy i weźmie udział w spe-
cjalnie zorganizowanej konferencji
prasowej. Salon tradycyjnie już
wspierają także resorty spraw we-
wnętrznych i administracji, skarbu
państwa, gospodarki, nauki i szkol-
nictwa wyższego, a także Krajowa
Izba Gospodarcza oraz Polska Izba
Producentów na Rzecz Obronno-
ści Kraju.
NOWOCZESNE
TECHNOLOGIE
Wystawie towarzyszą Między-
narodowe Targi Logistyczne
– LOGISTYKA, podczas których
można obejrzeć najnowsze wzory
umundurowania służb podległych
MSWiA, racje żywnościowe przy-
gotowane na czas kryzysu oraz dłu-
gotrwałych działań w polu walki,
urządzenia do przygotowywania po-
siłków, przechowywania i transpor-
tu żywności, urządzenia i materiały
medyczne, systemy łączności i in-
formatycznego wsparcia dowodze-
32 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
nia, sprzęt zarówno dla Państwowej
Straży Pożarnej, służb Obrony Cy-
wilnej Kraju, jak i specjalistyczny
dla Straży Granicznej i Policji.
Firma Niewiadów wystawi swój
najnowszy poduszkowiec, a ZM
Mesko najnowsze rakiety do samo-
lotów oraz śmigłowców. Nie zabrak-
nie również krajowych propozycji
pojazdów patrolowo-interwencyj-
nych oraz innego sprzętu potrzebne-
go polskim żołnierzom w Afgani-
stanie, między innymi gogli nokto-
wizyjnych, dalmierzy lornetkowych
i lornetek noktowizyjnych, syste-
mów kierowania ogniem z kamera-
mi termowizyjnymi, produkowa-
nych przez Przemysłowe Centrum
Optyki oraz innych najnowszych
systemów termowizyjnych.
Na MSPO swojej szansy na
współpracę z wojskiem szuka rów-
nież mnóstwo mniejszych firm
sprzedających specjalistyczne ma-
teriały, narzędzia, chemię, kable
i urządzenia.
TRADYCJA I PRESTIŻ
Salon jest imprezą o wyjątko-
wym znaczeniu także dlatego, że
daje pełny przegląd ofert świato-
wych koncernów w branży militar-
nej. Wśród wystawców MSPO znaj-
dują się takie korporacje i firmy, jak: BAE
Systems, MBDA, Panasonic, Rafael, Elbit
Systems, Aero, Agusta, Korea Aerospace
Industries czy Patria.
Prezentacje przemysłu obronnego innych
krajów podczas kieleckich targów to już tra-
dycja. Ponad 30 procent wystawców salonu
to firmy i koncerny zagraniczne. „W roku
2008 na targach wystawę narodową mieli
Szwedzi, którzy zaprezentowali między in-
nymi swoje najnowsze systemy rakietowe”,
przypomina prezes zarządu kieleckich tar-
gów Andrzej Mochoń. „Do tej pory na
MSPO oglądaliśmy już wystawy narodowe
Niemiec, Francji, Izraela oraz USA”.
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ
W tym roku wystawę taką zorganizują
państwa z Grupy V4. Węgrzy pokażą mię-
dzy innymi uzbrojenie strzeleckie, kara-
binki snajperskie i pistolety, a także wypo-
sażenie indywidualne żołnierzy. Są oni od
dawna zainteresowani współpracą z Pol-
ską. Zwłaszcza w dziedzinie najnowocze-
śniejszych systemów dowodzenia oraz
łączności cyfrowej.
WYMIANA POGLĄDÓW
Pierwszego dnia targów zaplanowano
I Krajową Debatę „Sposoby finansowania
i konkurencyjność polskiego przemysłu
obronnego”, której organizatorem będzie
Magazyn Wojskowy „Armia” (sala CK2).
Na ten dzień zaplanowano również konfe-
rencję „Koncepcja obrony przeciwlotniczej
i przeciwrakietowej terytorium Polski”,
zorganizowaną przez Bumar i miesięcznik
„Raport WTO” (Centrum Konferencyjne
TK, sala CK1).
Drugiego dnia Międzynarodowego Salo-
nu Przemysłu Obronnego Redakcja Woj-
PONAD skowa („Polska Zbrojna”) zorganizuje
30 PROCENT w Centrum Konferencyjnym TK (sala CK2)
wystawców debatę ,,Możliwości krajowego przemysło-
salonu to firmy
wego potencjału obronnego w aspekcie wy-
i koncerny
zagraniczne. magań pola walki”. W dniu służb podle-
głych MSWiA przewidziano między inny-
mi konferencję naukową „Uwarunkowania
i konsekwencje profesjonalizacji Sił Zbroj-
nych RP”. Jej organizatorem będzie Wyż-
sza Szkoła Ekonomii i Prawa imienia pro-
fesora Edwarda Lipieńskiego w Kielcach
(sala G2+G3).
W ramach targów odbędzie się także uro-
czystość wręczenia Defenderów oraz wy-
różnień i nagród specjalnych. Nagroda ta
przyznawana jest wystawcom najlepszego
sprzętu dla wojska i służb policyjnych za
wyroby wyróżniające się oryginalnością
i nowatorstwem myśli technicznej. Podczas
ubiegłorocznego MSPO wyróżnienie to
otrzymało 11 firm, między innymi
AMZ-Kutno Sp. z o.o.; TELDAT Sp. J. za
wóz dowodzenia Żubr WD, Hertz Systems
Sp. z o.o. za wojskowy odbiornik nawigacji
satelitarnej HGPST Model T. 

Na zawodowego
PRAWNICY ODPOWIADAJĄ, W JAKI SPOSÓB I NA JAKICH
ZASADACH ŻOŁNIERZ NADTERMINOWY MOŻE ZOSTAĆ
ŻOŁNIERZEM ZAWODOWYM.
 Czy można ubiegać się o zakończenie
służby nadterminowej i przyjęcie do służby
zawodowej? Mam podpisany dwuletni kon-
trakt na służbę nadterminową, zajmuję
stanowisko kierowcy-operatora stacji do-
wodzenia. Czy jeśli przejdę do służby zawo-
dowej, będę szeregowym zawodowym, czy
starszym szeregowym zawodowym?
 Zgodnie z obowiązującymi przepisami do
zawodowej służby wojskowej w korpusie sze-
regowych zawodowych może być powołany
między innymi żołnierz nadterminowej zasad-
niczej służby, z ukończonym co najmniej gim-
nazjum i przygotowaniem zawodowym, jeżeli
ma kwalifikacje przydatne w korpusie osobo-
wym, w którym ma pełnić zawodową służbę.
Żołnierz odbywający nadterminową zasadni-
czą służbę mający stopień starszego szere-
gowego może zostać powołany do zawodo-
wej służby na stanowisko zaszeregowane do
stopnia etatowego starszego szeregowego
i pełnić tę służbę w tym stopniu.
Natomiast żołnierz odbywający nadtermino-
wą zasadniczą służbę wojskową mający sto-
pień szeregowego może zostać powołany do
zawodowej służby na stanowisko służbowe
zaszeregowane do stopnia etatowego szere-
gowego i pełnić tę służbę w tym stopniu,
bądź na stanowisko służbowe zaszeregowa-
ne do stopnia etatowego starszego szerego-
wego i zostać mianowany na ten stopień.
 Według ustawy, która ma wejść w życie z 2009 r. nr 26,
1 stycznia 2010 roku, nie będzie służby nad- poz. 157).
terminowej. Z tego co wiem, każdy nadtermi-
nowy automatycznie (po wyrażeniu zgody) sta-
nie się żołnierzem zawodowym. Na jakiej za-
sadzie będzie to się odbywało? Co z egzami-
nami z wuefu, co z komisją lekarską?
 Uchwalona 24 kwietnia 2009 roku usta-
wa o zmianie ustawy o służbie wojskowej
A R M I A
żołnierzy zawodowych oraz niektó-
rych innych ustaw nie likwiduje nad-
terminowej zasadniczej służby woj-
skowej.
W przepisach tego aktu prawnego
przewidziano, że podoficerowie
i szeregowi, którzy 31 grudnia 2009
roku będą odbywali nadterminową
zasadniczą służbę, spełniający wy-
magania określone w ustawie
z 11 września 2003 roku o służbie
żołnierzy zawodowych (Dziennik
Ustaw z 2008 r. nr 141, poz. 892,
nr 206, poz. 1288 i nr 208,
poz. 1308 oraz z 2009 r. nr 26,
poz. 157) do powołania do zawodo-
wej służby w korpusie podoficerów
zawodowych albo w korpusie szere-
gowych zawodowych, mają się stać
od 1 stycznia 2010 roku żołnierza-
ŹRÓDŁO PRAWA: mi zawodowymi pełniącymi czynną
 artykuł 10 służbę jako służbę kontraktową; od-
punkt 3 litera b powiednio w korpusie podoficerów
ustawy zawodowych, albo w korpusie szere-
z 11 września
2003 roku o służ- gowych zawodowych, pod warun-
bie wojskowej kiem zawarcia w terminie do
żołnierzy zawodo- 31 stycznia 2010 roku kontraktu na
wych (Dziennik
pełnienie służby kontraktowej.
Ustaw z 2008 r.
nr 141, poz. 892, Oznacza to między innymi, że wspo-
nr 206, mniani żołnierze będą skierowani
poz. 1288 do wojskowych komisji lekarskich
i nr 208,
w celu ustalenia zdolności fizycznej
poz. 1308 oraz
i psychicznej do pełnienia zawodo-
wej służby. Ponadto z wojskowej pra-
cowni psychologicznej muszą mieć
orzeczenie o braku przeciwwskazań
do pełnienia zawodowej służby. Mu-
szą też mieć ukończoną szkołę śred-
nią (w przypadku podoficerów) lub
co najmniej gimnazjum i posiadać
przygotowanie zawodowe, kwalifika-
cje albo umiejętności przydatne
w danym korpusie osobowym
(w przypadku szeregowych).
Żołnierze ci będą mogli być wyzna-
czeni na stanowiska służbowe za-
szeregowane do stopnia etatowego
równego lub bezpośrednio wyższego
od posiadanego stopnia wojskowe-
go w danym korpusie kadry zawodo-
wej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej.
W przypadku natomiast, gdy wspo-
mniani żołnierze nadterminowej za-
sadniczej służby wojskowej nie za-
wrą takiego kontraktu, będą odby-
wać nadal nadterminową zasadni-
czą służbę wojskową na dotychcza-
sowych zasadach do upływu okresu,
na jaki się zgłosili do tej służby,
z uwzględnieniem przepisów jej do-
tyczących obowiązujących 31 grud-
nia 2009 roku.
NOWOŚCI PRAWNE
W „Dzienniku Ustaw” nr 94 z 2009
roku ukazało się rozporządzenie mi-
nistra obrony z 9 czerwca 2009 ro-
ku w sprawie szczegółowych warun-
ków i trybu korzystania przez żołnie-
rzy zwolnionych z czynnej służby woj-
skowej, a także małżonków oraz
dzieci pozostających na utrzymaniu
żołnierzy, którzy zaginęli lub ponieśli
śmierć w związku z wykonywaniem
zadań służbowych, z pomocy w pod-
noszeniu kwalifikacji, przekwalifiko-
waniu, doradztwie zawodowym lub
pośrednictwie pracy (poz. 778).
Powyższy akt prawny wszedł w życie
3 lipca 2009 roku. 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 33
 W O J S K A L Ą D O W E

A
A VIP go
ORT
ESK skazane ejsca
i
do w niem m
zada dynku.
w bu

Z początkiem stycznia 2010 roku pod-

oddziały 17 WBZ rozpoczną dyżur
bojowy jako Grupa Bojowa Unii Euro-
pejskiej. Wraz z Niemcami, Słowa-
kami, Litwinami i Łotyszami będą
w gotowości do szybkiego prze-
mieszczenia w rejon ogarnięty kon- Pluton rozpoznawczy, ochrony i sekcja strzelców
fliktem. W Kotlinie Kłodzkiej żołnie-
rze uczyli się, jak postępować z im-
wyborowych z 1 Batalionu Manewrowego
17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej

Ostry
prowizowanymi ładunkami wybucho-
wymi, a także ochrony i eskortowania
VIP-ów w razie zagrożenia. Podobne szkolili się pod okiem byłych żołnierzy GROM-u.
zajęcia, tyle że w terenie miejskim, od-
były się na poligonie w wędrzyńskim
Centralnym Ośrodku Zurbanizowanym
„Nowy Mur”. 

MAGDALENA GOLISZEK

SPROSTOWANIE: Autorką tekstu i zdjęć

w numerze 27 „PZ” na stronach 34–35
była Magdalena Goliszek,, a nie, jak błęd-
nie napisaliśmy, Szczepan Głuszczak.
Głuszczak

34 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009

 A R M I A

STRZELEC
WYBOROWY
wyposażony
w 7,62 mm
TRG SAKO
ubezpiecza
wejście
do budynku.

FOT. MAGDALENA GOLISZEK (5)

dyżur POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
Obrona Akademii Obrony
D
ostało się ostatnio
Akademii Obrony Na-
rodowej, oj, dostało.
A wszystko zaczęło
się od zmiany komen-
danta-rektora. Taka zmiana to nic no-
wego. Kolejni ministrowie korzystali
ze swoich uprawnień i, inaczej niż
w cywilnych Alma Mater, wojskowy
rektor był wyznaczany albo odwoły-
wany, a nie wybierany.
Tym razem jednak w AON zmiana
na tym ważnym stanowisku wywołała
większe niż zazwyczaj emocje. Senat
akademii wydał stosowną uchwałę
o aktualnej sytuacji uczelni, przy oka-
zji sugerując, że lepiej byłoby mieć
rektora wybranego.
I się zaczęło. Rozgorzała dyskusja,
posypały się gromy na profesorskie
głowy. Kilka tygodni temu także na ła-
mach „Polski Zbrojnej” dostało się
AON-owi. Otóż jeden bardzo znany
i ceniony profesor zapewne w dobrych
intencjach podjął próbę pokazania
miejsca w szyku wojskowemu senato-
wi z Rembertowa.
Okazało się, że organizowane tam
konferencje zaczynają przypominać
akademie pierwszomajowe, a poziom
przygotowywanych dysertacji się obni-
żył. Nie wiem jak Pan Profesor War-
szawskiego Uniwersytetu to zbadał.
Gratuluję naukowej odwagi, bo trzeba
jej mieć naprawdę dużo, żeby będąc
profesorem jednej uczelni, w kilku
zdaniach sprowadzić do zera inną.
Miałem przyjemność prowadzić zaję-
cia dydaktyczne w AON, uczestniczyć
w kilku konferencjach. Sam kiedyś
przez parę miesięcy pobierałem tu
nauki. Poznałem uczelnię dość
36 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
W samo sedno
Akademię Obrony Narodowej trzeba wesprzeć,
bo jest wojsku potrzebna jak powietrze.
dobrze. Wcześniej pracowałem
w trzech polskich szkołach wyższych,
występowałem w kilku zagranicznych.
Prawda o AON jest taka sama jak
o wielu innych uczelniach. Szkoła ta
jest bardzo zróżnicowana, ma ludzi
przeciętnych, dobrych i swoje nauko-
we gwiazdy. Ma też swoje problemy
i może w czymś tam faktycznie po-
zostaje w tyle.
Uchwała senatu pewnie nie była naj-
szczęśliwszym pomysłem, ale w końcu
to senat wyższej uczelni, a nie sztab
brygady. Gdyby mnie ktoś wcześniej
zapytał, to też bym odradzał pchanie
się w uchwalanie poparcia dla indywi-
dualnych „wyborczych” ambicji jedne-
go profesora. Teraz jednak trzeba real-
nie wesprzeć uczelnię potrzebną woj-
sku jak powietrze. Nowy rektor ma
wielką motywację, szereg pomysłów
i według mnie może liczyć na wspar-
cie podwładnych. Ale sam głową muru
nie przebije. AON to nie cywilny uni-
wersytet. Nie tylko oso-
ba rektora zależy od de-
cyzji ministra. O pomo-
cy AON-wi mówi się od
lat. Gdy patrzyłem, jak
podchorążowie szkoły
oficerskiej we Wro-
cławiu kończyli
studia magi-
sterskie na cywilnych uczelniach, i to w ramach
podpisanej umowy, a AON w tym czasie „robił
bokami” ze względu na brak studentów, nie
mogłem zrozumieć, na czym ta pomoc polega.
Uczelni w obecnym kształcie trudno będzie
przetrwać. Nowa ustawa, zgodnie z którą oficer
będzie promowany już po licencjacie, też dole-
wa oliwy do ognia. Kogo będzie kształciła Aka-
demia Obrony Narodowej? Na cywilnych stu-
dentów przy zbliżającym się niżu demograficz-
nym nie ma co liczyć. A ile można prowadzić
kursów? I czy będzie na nie duże zapotrzebo-
wanie w mniejszej armii? Wydaje mi się, że
sensowne byłoby stworzenie na bazie uczelni
Akademii Bezpieczeństwa Narodowego dla
dwóch resortów – MON i MSWiA.
Po pierwsze, zacierają się bardzo pojęcia
„bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne”.
Po drugie, policja, straż graniczna, straż po-
żarna nie mają podobnej uczelni jak AON, a ich
potrzeby wcale nie są mniejsze niż w wojsku.
Po trzecie, Akademia Bezpieczeństwa Naro-
dowego dawałaby szansę na wykorzystanie du-
żego potencjału Rembertowa i pozostawienia
uczelni w obecnym, a może nawet rozwinię-
tym kształcie. 
FOT. WWW.SXC.HU
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO

A jeśli ktoś nie

MAREK SARJUSZ-WOLSKI, TOMASZ SZULEJKO KORESPONDENCJA Z BIAŁORUSI

chce się ścigać?

FOT. STUDIO IWONA/ISW

Defilada to nie jest byle co. Parada nie służy

roztrząsaniu wątpliwości. Musi sprawiać wrażenie
nieodwracalności.
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 37
 B I A Ł O R U Ś
A jeśli ktoś nie chce się ścig
C
entralna defilada jest
matką parad, capstrzy-
ków, koncertów, wień-
ców, pokazów i kier-
maszów, odbywających
się jak Białoruś długa i szeroka. Od
kiedy przed trzynastu laty Aleksandr
Łukaszenka ustanowił 3 lipca Świę-
tem Niepodległości, „narodnoje gu-
lianije” poprzedzają wielkie porządki.
Choć kraj i bez nich jest enklawą czy-
stości między bałaganiarskim Zacho-
dem a brudną Rosją. Jest to schlud-
ność siermiężna, od razu widać, że
niebogata, lecz dla przybysza zaska-
kująca nie tylko w miastach, lecz tak-
że sowchozach i pasiołkach, pocią-
gach i toaletach.
DUMA MIASTA BOHATERA
Defilada zatem także musi być czy-
sta. Ideowo. Trudno doprecyzować
meritum absolutu, który dziś będą
prezentować zwarte szyki białoru-
skich sił zbrojnych (3 tysiące żołnie-
rzy, 140 pojazdów wojskowych,
38 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
10 śmigłowców oraz 20 samolotów
bojowych), ćwiczące krok od czterech
miesięcy. To rodzaj odideologizowa-
nego socjalizmu. Można próbować
poskładać go z detali.
Pierwszym są kombatanci. Tu niko-
go nie dziwi widok starca w polowym
mundurze czerwonej piechoty lub sta-
ruszki brzęczącej rzędami pozłacanych
medali, przypiętych do bistorowej su-
kienki. W sklepach są specjalne stoi-
ska dla kombatantów, a oni sami trak-
towani są jak żyjący święci państwowi,
ikony tworzące napięcie między tam-
tymi czasy a teraźniejszością. I od nich
wzięło się święto. W 1944 roku, w wy-
niku trwającej 68 dni operacji „Bagra-
tion”, Armia Czerwona wyzwoliła
3 lipca stolicę Białoruskiej Socjali-
stycznej Republiki Radzieckiej. Woj-
ska trzech frontów białoruskich wy-
parły hitlerowców z Mińska po trzech
latach złej wojny, która kosztowała ży-
cie co trzeciego Białorusina.
Drugim mitem jest zatem wojna.
Przypomina się ją na każdym kroku. Do
kin wchodzą nowe filmy. Na bilbordy trafiają no-
Kształtujące się we plansze. Na budynkach instalowane są nowe
białoruskie elity neony z hasłami („Mińsk – miasto bohater”).
zapewne nie
zadowolą się Prasa bez końca publikuje wspomnienia i sylwet-
w przyszłości ki bohaterów. Wciąż też odkopywane są groby.
uproszczoną Mit ów eksploatowany jest w najprostszy sposób.
wersją polityki Państwo białoruskie gwarantuje mieszkańcom
historycznej,
datowaną (tragicznie doświadczonym wojną) pokój i sepa-
od 3 lipca rację od światowego zamieszania. Jak długo lu-
1944 roku. dzie pomną ofiarę krwi, która nie ominęła żadnej
rodziny, tak długo będą doceniać swe opiekuń-
cze państwo i jego mądre zwierzchnictwo.
Władza i państwo to monolit. Władza ocze-
kuje, że obywatele będą z niej dumni. A jeśli już
nie z niej samej, to przynajmniej z jej osiągnięć.
I nie spotyka jej zawód. Tegoroczne obchody
wyzwolenia Białorusi, mimo trudnej sytuacji
ekonomicznej, były wyjątkowo okazałe. 250 ty-
sięcy mińszczan szczerze, z dumą i radością
oklaskiwało widowisko będące demonstracją
siły sześćdziesięciotysięcznej armii białoru-
skiej, wyposażonej i zorganizowanej na wzór
wschodniego sąsiada. A przecież za rakietami
Toczek, które bardziej niż na paradę nadają się
do muzeum, i nowoczesnymi zestawami S-300
jechały na platformach makiety osiedli z fabryk

Uwaga!
Posiedzieć
przy żubrze
Podróż do Mińska,
Baranowicz lub Lidy
wymaga starannych
przygotowań.
J azda pociągiem z Warszawy
do Mińska zajmuje dziesięć
godzin. Zbliżenia nie ułatwiają
skomplikowana procedura wi-
zowa, szczelna granica Unii Eu-
ropejskiej czy konieczność wy-
miany podwozi wagonów ze
względu na szerszy rozstaw
szyn. Trudno kupić w polskich
kantorach białoruskie ruble.
Wspólna historia, trudna i po-
gmatwana, przechodzi na
wskroś przez wsie, rodziny,
miasta i koszary. Podobnie jak
teraźniejszość… O czym za-
świadczyć może taki dialog:
„Wiecie, że nasza Puszcza
Białowieska jest na czwartym
FOT. STUDIO IWONA/ISW
miejscu w rywalizacji na nowe
gać?
siedem cudów świata?”
„Nasza też!”
„To może chodzi o naszą wspól-
ną puszczę?”
domów („Masowe budownictwo mieszkań
– priorytetowym zadaniem państwa!”), meble,
transformatory, opony Belshina, tkaniny Kam-
bol, lodówki Atlant, odkurzacze Horyzont, ob-
rabiarki Krasnyj Boriec (reklamowane jako
„podstawa gospodarczego bezpieczeństwa pań-
stwa”), no i traktory Bielarus, kombajny Gom-
sielmasz, spychacze Amkodor, autobusy MAZ
i na samym końcu wielkogabarytowe wywrotki
Biełaz. Właśnie zamykające paradę takie mon-
strum ważące 90 ton zebrało od publiczności
największe oklaski. A oferta przemysłu sugero-
wała samowystarczalność kraju.
To flirt z najbardziej ludzką potrzebą równa-
nia się z innymi. A jeśli sam nie możesz po-
chwalić się lepszym samochodem i domem za
miastem, to oklaskujesz spikera, obwieszczają-
cego rozmodlonym głosem, że białoruskie to-
wary znane i cenione są na całym świecie,
a niewiele krajów potrafi wygrać z białoruskimi
sportowcami. Lecz próżno czekać na wspo-
mnienie socjalizmu, komunizmu, internacjona-
lizmu i bratniej reszty. Z tamtego okresu został
jedynie sztafaż, który nam będzie się kojarzył
z mieszanką agitacji czasów Bieruta i propa-
gandy sukcesów Gierka.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Niezawodny element
bezpieczeństwa
Generał pułkownik LEONID MALCEW,
minister obrony Republiki Białorusi, specjalnie
dla „Polski Zbrojnej” mówi o polityce swojego
kraju względem sąsiadów, białoruskich siłach
zbrojnych oraz cywilnej kontroli nad armią.
K
ażde państwo, również nasze, buduje formacji bezpieczeństwa wojskowego, stosow-
swoją armię w sposób adekwatny do nej do militarnego zagrożenia państwa. Jest to
sytuacji wewnętrznej oraz panującej podstawa naszej doktryny wojennej. Staje się to
w jego otoczeniu. Stosujemy rozwią- prawem i dotyczy każdego obywatela Białorusi.
zania odpowiadające naszym interesom, wa- Nasza doktryna jest jawna i ogólnodostępna.
runkom ekonomicznym oraz naszej narodowej Nie mamy tajemnic. Jej obronny charakter za-
mentalności, która z punktu widzenia sił zbroj- kłada, że nikogo nie postrzegamy jako ewentu-
nych jest niezwykle istotna. Oczekuje się od nas alnego przeciwnika. Przewiduje także minimali-
często, że zrobimy to, co inni uważają za dobre zowanie i eliminowanie źródeł zagrożenia mili-
i prawidłowe. tarnego. Budujemy jedynie systemy obronne.
Często taki sposób myślenia przeszkadza nam Stworzyliśmy wojska obrony terytorialnej, któ-
we wzajemnym zrozumieniu. Sposób konstruo- rych nie było w czasach Związku Radzieckiego.
wania sił zbrojnych jest bowiem wewnętrzną Przeznaczone są one do obrony i ochrony lud-
sprawą kraju. Każde państwo buduje armię do- ności oraz obiektów istotnych z punktu widze-
stosowaną do własnych potrzeb, wynikających
z priorytetów bezpieczeństwa i uwarunkowań
ekonomicznych. Dlatego wskazywanie nam
z zewnątrz, co jest dla nas właściwe, uwa-
żam za niezręczne.
BEZ TAJEMNIC
Białoruś, która prowadzi pokojową poli-
tykę, jest pewnym i niezawodnym ele-
mentem współczesnego bezpieczeń-
stwa europejskiego. Odrzucamy wojnę
jako instrument polityki zagranicznej.
Żadne państwo nie jest dla nas poten-
cjalnym przeciwnikiem. Białoruś myśli
o bezpieczeństwie kategoriami obrony
narodowych interesów w warun-
kach możliwej trans-
FOT. STUDIO IWONA/ISW
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 39
 B I A Ł O R U Ś
Nowa państwowa ideologia jest tylko zbudo- Nikogo nie dziwi widok człowieka w mundurze
czerwonej piechoty lub obwieszonego medalami.
wana z sowieckich dekoracji. Można nawet za-
ryzykować twierdzenie, że jest uczciwsza. Nie
każe ludziom wierzyć w imaginację jedynego
słusznego światopoglądu. Nie szuka istoty
wszechrzeczy. Nie uzurpuje sobie mistycznego
oddania. Nie ma w niej dawnego fanatyzmu. Po
prostu jest. Zna się oczywiście na wszystkim
i wszystko potrafi.
Nie musisz wierzyć w „baćkę”, ale możesz
spokojnie żyć, jeśli ostentacyjnie nie będziesz
przeciw niemu gardłował. A on da ci bezpie-
czeństwo socjalne, jakiego próżno szukać
w Polsce. Jeśli więc nie jesteś gotów do global-
nej konkurencji, jeśli pragniesz pokoju i rów-
nowagi, jeśli chcesz żyć powolutku i potrafisz
czerpać radość ze wspólnych osiągnięć, Biało-
ruś może się okazać twoim rajem.

PORA NA DYKTATORA Na wyciągnięcie ręki są święte symbole.

A jednak lipiec to dla Białorusinów niebez-
pieczna pora. Proste prawdy rozszczepiają się
w słońcu jak białe światło w pryzmacie. Mit
niepokonanego Związku Radzieckiego wyraża-
ły nawet pododdziały ubrane w historyczne
mundury Armii Czerwonej oraz wozy bojowe
FOT. STUDIO IWONA/ISW (3)

z epoki. Rewelacyjnie proste hasło „My pa-

biedili” (zwyciężyliśmy) po kilku kieliszkach
może zmienić się pytanie: czyli właściwie kto?
Związku już nie ma, a na ostatnim spotkaniu
Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbioro-
wym w Moskwie prezydent Białorusi się nie
pojawił i nie podpisał z braćmi Rosjanami, Or-
mianami, Tadżykami i Kirgizami porozumienia czasu, kiedy ubzdurał sobie zająć tron z Rosją. Jesteśmy bratnimi narodami.
o stworzeniu wspólnych sił szybkiego reagowa- Nowa państwowa kremlowski po Borysie Jelcynie. Te- Jesteśmy jednym narodem!”. Prze-
nia. „Baćka” się wściekł z powodu embarga ideologia jest raz także zagroził wprowadzeniem cież „My pabiedili!”. Czysty pragma-
tylko zbudowana
Kremla na białoruskie mleko i jego przetwory. kontroli na granicy z Rosją (dziś jest tyzm pozbawiony bywa logiki. Waż-
z sowieckich
Rosjanie też się wściekli, zagrozili nową wojną dekoracji. bardziej otwarta niż grupy Schengen), na jest skuteczność. Ale jak długo?
gazową i zaczęli przebąkiwać, że już chyba po- Można nawet by przed defiladą wykrzyczeć, że tyl- Białoruscy oficerowie alergicznie
ra na zmianę dyktatora. zaryzykować ko wariaci mogą roić o poróżnieniu reagują na porównywanie ich do ar-
twierdzenie, że
Ale takich awanturek było już bez liku. Mińska z Moskwą. ,,Chciałbym, by mii rosyjskiej. „Przecież my nie ma-
jest uczciwsza.
Łukaszenka po prostu rozśmiesza Rosjan od Rosjanie i przywódcy Rosji usłyszeli: my z nimi nic wspólnego”, kwitują
Białoruś nie handluje przyjaźnią szybko, pytani choćby o krój mundu-
68 lat później…
Latem 1941 roku w okolicach Białegostoku czerwonoarmiści próbowali wyrwać się
z niemieckiego okrążenia. Zamierzali przedrzeć się do Brześcia. Nie dali rady.

N a cmentarzu w Hajnówce
21 czerwca 2009 roku odsło-
nięto pierwszy po dziesięcioleciach
pomnik żołnierzy Armii Czerwonej
na polskiej
ziemi. Ce-
remonia
towarzyszyła pogrzebowi szesna- będzie miał dla niego wymiar
stu żołnierzy ekshumowanych niezwykle osobisty.
w pobliskiej wsi Wojszki. W uro- Na obelisku jednej z żołnierskich
ny światowej. „To wspaniałe uczu-
cie po tak wielu latach odnaleźć
bliski grób. Jeśli badanie doku-
czystości wziął udział stojący na mogił cmentarza w Hajnówce mentów rozwieje wątpliwości co
czele oficjalnej białoruskiej dele- widnieje nazwisko: major Nikołaj do inicjału imienia ojca, będzie
gacji sekretarz stanu w minister- Anisimow. Wiele faktów wskazu- prawdziwa radość”, zwierza się
stwie obrony Republiki Białorusi je, że spoczywa tam dziadek ge- generał Anisimow.
do spraw polityki wojskowej nerała Aleksandra Anisimowa, Pomoc w dotarciu do archiwal-
generał major Aleksander który wiosną 1941 roku służył nych dokumentów zaoferowali
Anisimow. Nie
Anisimow w Armii Czerwonej na sekretarz Rady Pamięci Ochrony
spodziewał się, że Sekretarz stanu Białostocczyźnie. Je- Walk i Męczeństwa Andrzej
w ministerstwie
przyjazd do Polski go losy nie były zna- Przewoźnik oraz burmistrz Haj-
obrony Republiki
Białorusi do spraw ne rodzinie od pa- nówki Anatol Ochryciuk. Sprawą
polityki wojskowej miętnego lata 1941 obiecali zająć się również przed-
generał major roku, kiedy to starły stawiciele ambasady Federacji
Aleksander Anisimow.
się dwie potęgi II woj- Rosyjskiej w Polsce. 

40 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009


FOT. TOAMASZ SZULEJKO
rów i kształt czapek. Owszem, jeżdżą tam na
poligony, bo Białoruś jest zbyt mała, by ze
wszystkiego można było strzelać. Owszem, jeż-
dżą na rocznice promocji w szkołach oficer-
skich, rozsianych po całej Rosji i Ukrainie, oraz
na koleżeńskie zjazdy i święta jednostek woj-
skowych, rozsianych… Ale żeby przynajmniej
zechcieli im pokazać czołg T-90! Można zapo-
mnieć i obejrzeć go na fotografiach.
ZOBOWIĄZANIE, HONOR,
OJCZYZNA
Telewizja państwowa skupiła się na przypo-
mnieniu czynu zbrojnego Armii Czerwonej
oraz radzieckiej partyzantki. Przywołała czas
wojennej traumy Mińska, totalnie zniszczonego
w wyniku działań wojennych. Przypominano
o tradycji wspólnego śpiewania hymnu narodo-
wego o godzinie 22.51. Można było dowiedzieć
się, że białoruski hymn śpiewany jest sponta-
nicznie nawet w Stanach Zjednoczonych.
Od chwili odnowienia niezależności pań-
stwowej, 25 sierpnia 1991 roku, do dziś wyro-
sło już pierwsze pokolenie poborowych armii
białoruskiej. „Chcę, by naród białoruski wie-
dział, że nasza armia jest dobrze uzbrojona
i przygotowana do obrony swego kraju. Nasi
synowie, którzy spłacają żołnierski dług ojczyź-
nie, są elitą społeczeństwa. Powinniśmy zrobić
wszystko, by mieli najnowocześniejsze uzbroje-
nie, zabezpieczenie socjalne i co najważniej-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
nia bezpieczeństwa państwa. Siły te nie są fi-
zycznie przygotowane do prowadzenia działań
zaczepnych.
Siły zbrojne Republiki Białorusi są podstawą na-
rodowego systemu bezpieczeństwa. Mają gwa-
rantować militarne bezpieczeństwo państwa
we wszystkich warunkach polityczno-wojsko-
wych, bez względu na sytuację strategiczną.
I tak jak w każdym państwie, są instrumentem
naszej polityki. Siły zbrojne nie są jednak narzę-
dziem prowadzenia wojny. Ich zadaniem jest
niedopuszczenie do niej i przeciwdziałanie pró-
bom wywołania konfliktu zbrojnego. Głównym
kierunkiem działania armii jest stałe monitoro-
wanie sytuacji pod kątem zagrożeń militarnych
w taki sposób, by nie dopuścić do ich prze-
kształcenia się w stan realnego zagrożenia na-
szego państwa wojną.
GŁĘBOKA REFORMA
Republika Białorusi nadal będzie umacniać
wojskową organizację państwa i sił zbrojnych,
prowadzić pokojową politykę międzynarodową,
rozwijać wojskowo-techniczną współpracę ze
swym strategicznym partnerem Federacją Ro-
syjską, państwami-stro-
nami OBWE oraz Wspól-
Odrzucamy wojnę
noty Niepodległych
Państw. Współpracujemy
także z NATO. Od 1995
jako instrument
roku uczestniczymy w pro- polityki zagranicznej.
gramie Partnerstwo dla
Pokoju. Wychodzimy
Nasz kraj był częścią
Związku Radzieckiego. Po
z założenia, że żadne
jego rozpadzie Białoruski państwo nie jest dla
Okręg Wojskowy oraz woj-
ska obrony powietrznej nas obecnie
i przeciwlotniczej tworzyły
podstawę sił zbrojnych
potencjalnym
niezależnego państwa. przeciwnikiem
Nie mieliśmy wielu nie-
zbędnych systemów i komponentów. W latach
2001–2005 przeprowadziliśmy głęboką refor-
mę armii. W rezultacie powstały zupełnie nowe
siły zbrojne.
Stworzyliśmy nowy system dowodzenia wojska-
mi i optymalną strukturę sił zbrojnych. Powstały
mobilne komponenty wojsk lądowych, wojska
obrony terytorialnej i wojska specjalne. Brako-
wało nam systemu szkolnictwa wojskowego,
pozwalającego na samodzielne przygotowanie
kadr. Funkcjonowała jedynie szkoła obrony
przeciwlotniczej. Pozostałych specjalistów szko-
liliśmy na terytorium dawnego Związku Radzie-
ckiego. Problem ten jednak udało się rozwią-
zać. Kształcenie prowadzone jest w Akademii
Wojskowej Republiki Białorusi w Mińsku oraz
w siedmiu fakultetach i czterech katedrach woj-
skowych wyższych uczelni cywilnych. Tam przy-
gotowujemy specjalistów kierunków technicz-
nych, psychologów, prawników i lekarzy.
Akademia Wojskowa rozpoczęła już kształcenie
w specjalnościach, w których do tej pory nie
mieliśmy żadnych dokonań. Przykładem jest
szkolenie lotników. Osiągnęliśmy już w tej dzie-
dzinie poziom wyższy od tego, który był w daw-
nym Związku Radzieckim. Od czterech lat szko-
limy pilotów III klasy.
Zasadnicza służba wojskowa, oparta na pobo-
rze powszechnym, oraz szkolenie rezerwistów
pozostają głównymi sposobami pozyskiwania
i przygotowania kadry zawodowej Armii Białoru-
skiej. Nie zamierzamy odchodzić od powszech-
nej zasadniczej służby wojskowej. Nie oznacza
to jednak, że jesteśmy przeciwni armii profesjo-
nalnej. Mamy program pozyskiwania żołnierzy
służby kontraktowej i zawodowej. Na stanowi-
skach wymagających specjalnych umiejętności
służą żołnierze zawodowi.
Sektor obronny gospodarki zapewnia produkcję
na potrzeby sił zbrojnych oraz modernizację
uzbrojenia i techniki wojskowej na poziomie
standardów światowych, wykorzystując poten-
cjał naukowo-techniczny i przemysłowy Białoru-
si. Przykładem ilustrującym taki stan rzeczy są
sektory lotniczy, obrony przeciwlotniczej, rozpo-
znania i walki radioelektronicznej, systemów
przeciwpancernych oraz inżynieryjnych. Od
1992 roku do dziś
białoruska armia
otrzymała ponad
50 różnych wzorów
nowego uzbrojenia.
Wielokrotnie słyszy-
my opinie, że bazuje-
my na sprzęcie
i technice tylko ra-
dzieckiej lub rosyj-
skiej produkcji. Ale
nasze systemy kiero-
wania i dowodzenia
wojskami są w pełni
dostosowane do do-
wolnych rozwiązań
oraz konfiguracji. Na
przykład system naprowadzania lotnictwa
,,Sprut” obsługuje wszelkie typy samolotów.
Mamy duże możliwości w prowadzeniu tech-
nicznej współpracy wojskowej.
JASNY PRZEKAZ OBYWATELSKI
Ważną sferą naszej polityki obronnej jest sze-
roko rozumiana praca ideologiczna, oparta na
współczesnych modelach komunikacji spo-
łecznej. Proszę nie obawiać się pojęcia „ideo-
logia”. System poglądów związanych z bezpie-
czeństwem państwa nie może być jedynie
zbiorem zasad zadeklarowanych na papierze
i dotyczyć elit. Musi być jasnym przekazem dla
wszystkich obywateli.
W naszej armii, opartej na służbie z poboru po-
wszechnego, rozwiązaliśmy problemy dyscypli-
narne. Nic nie ukrywamy. Piętnujemy sytuacje,
w których nie są przestrzegane normy i zasady.
Statystyki wykroczeń i przestępstw radykalnie
zmniejszyły się w ostatnich latach. 70 procent
jednostek wojskowych w ogóle nie odnotowuje
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 41
 B I A Ł O R U Ś
sze, by matki żołnierzy były przekonane o ich
satysfakcjonującej służbie”, deklarował umun-
durowany Łukaszenka podczas defilady, na
którą opancerzonym mercedesem przyjechał
w towarzystwie pięcioletniego syna. Defilujące


pododdziały (ze 120 Gwardyjską Samodzielną
Brygadą Zmechanizowaną, w której swego cza-
su służył), a także czołgi, bojowe wozy piecho-
ty, haubice, rakiety i samoloty MiG-29 oraz
Su-27 miały być potwierdzeniem słów lidera.
Wychowywani są dla armii i służby („Biało-
ruska armia – prawdziwa siła potrafiąca bronić
pokojowego trudu swych obywateli”). Nie ma,
jak w Rosji, łapanek poborowych. Tylko jeden 250 TYSIĘCY
na dziesięciu zakwalifikowanych przez komisję MIŃSZCZAN
szczerze, z dumą
lekarską założy mundur. Dowódcy mają prawo i radością
wyboru kandydatów na szeregowych. Matki, oklaskiwało
zrzeszone w oficjalnych komitetach, są jakby widowisko
związkiem zawodowym żołnierzy; mogą od- będące demon-
stracją siły
wiedzać jednostki, wyjaśniać skargi i interwe- sześćdziesięcio-
niować. Ogromną popularnością cieszą się let- tysięcznej armii
nie obozy wojskowe organizowane w kosza- białoruskiej.
rach. Przez trzy tygodnie, pod komendą emery-
towanych oficerów, chłopcy i dziewczęta odby-
wają podstawowe szkolenie piechoty zmotory-
zowanej. Chociaż nikt nie pyta, oficerowie sami
FOT. STUDIO IWONA/ISW (3)

podkreślają, że nie ma to nic wspólnego z mili-

taryzacją. Jest to wyłącznie „wychowanie pa-
triotyczne wynikające z zaangażowania Repub-
liki Białorusi w budowanie światowego ładu
pokojowego”.
Wszystko by się zgadzało, gdyby nie dro-
biazg: elitą białoruskiej armii są wojska we-
wnętrzne, spadek po dyktaturze proletariatu.
Nawet ratownicy (a więc także sanitariusze
i strażacy) z Ministerstwa Sytuacji Nadzwy-
czajnych maszerowali, ściskając dumnie auto-
maty. Jeśli na marginesie znajdą się ludzie
chcący zakłócić spokojny rytm białoruskiej dro-
gi, to oczywiście armia musi być przygotowana
także na rozprawę z wrogiem wewnętrznym.
Nikt jej z tego obowiązku nie zwolni.
Największym prob-
lemem armii było
szkolnictwo wojsko- Nie musisz wierzyć
we. Budowano je
z niczego. Po rozpa-
w „baćkę”, ale możesz
dzie Związku Radzie- spokojnie żyć, jeśli
ckiego trzeba szkolić
oficerów wszystkich ostentacyjnie nie
rodzajów wojsk
i służb w jedynej
będziesz przeciw
uczelni w Mińsku. niemu gardłował
To Akademia Woj-
skowa, kształcąca na
poziomie taktycznym, operacyjno-taktycz-
nym oraz strategicznym. Są również fakulte-
ty wojskowe w uczelniach cywilnych.
W Borysowie jest 72 Połączone Centrum Na-
uczania i Przygotowania Chorążych oraz Młod-
szych Specjalistów. W kompleksie koszarowym
na terenie dawnego miasteczka wojskowego
usytuowano jednostkę, przygotowującą średni
i niższy personel dowódczy oraz techniczny.
Zajmuje się ona również szkoleniem i doskona-
leniem żołnierzy rezerwy. Kursy kandydatów na
chorążych prowadzone są na osiemnastu róż-
nych kierunkach. Pozostali żołnierze przygoto-
wywani są w 85 specjalnościach. Powszechnie
korzystają z trenażerów oraz symulatorów biało-
ruskiej produkcji. Ale tylko na pojedynczych
stanowiskach. O sieciocentryczności nasi go-
spodarze nie wspominają.
Przed budynkiem
dowództwa popiersie
Władimira Ilicza
Uljanowa, pomalowane
srebrną farbą. Stoi z przy-
zwyczajenia. Komendant
opowiada anegdotę o mło-
dej dziewczynie, którą za-
pytano, kogo rzeźba prze-
stawia. Popatrzyła nie-
pewnie i zaryzykowała:
„Gorbaczow?”. Kiedyś
były tu wielkie koszary
82 Gwardyjskiej Dywizji Strzelców. W obie
strony przeszła długą drogę (szlak bojowy
wiódł przez Żagań). Po wyzwoleniu Pragi (od
Amerykanów?) wracała do Mińska na piecho-
tę. Dlaczego? Może z powodu stada zdobycz-
nych krów, które strzelcy gnali na wschód?
Prośba o pokazanie Izby Pamięci wprawia
gospodarzy w zakłopotanie. Nie, nie dlatego,
by zamierzali cokolwiek ukrywać. Zwyczajnie
o niej zapomnieli, czego dowodzi długie poszu-
kiwanie klucza i kurz na eksponatach. Także na
talerzach, proporcach i medalach, przywiezio-
nych do Borysowa przez żołnierzy ludowego
Wojska Polskiego. Wśród nich Rada Młodzie-
żowa ZSMP – WOSL Dęblin i… „Wot smatri-
tie! Jest i polskij Lenin!”. A więc nikt już nie
traktuje kierownika bolszewickiej rewolucji
z należnym mu patosem. Rzeczywiście, Lenin
na talerzu z polskim napisem: „W setną roczni-
cę urodzin”. Rok 1970. Niech leży i daje świa-
dectwo. Od pragmatycznych oficerów średnie-
go pokolenia nie usłyszymy już przecież zarzu-
tów o zdradę przyjaźni, wiarołomstwo brater-
skiej krwi wspólnie przelanej i tożsamych idea-
łów. To wersja weteranów.
SOWIECKI TUPIK
22 marca 1943 roku w Chatyniu spalono
żywcem 149 mieszkańców. Od 1969 roku miej-
sce to jest monumentalnym pomnikiem ludo-
bójstwa, ważnym dla pamięci i edukacji histo-
rycznej. Symbolizuje ponad 5 tysięcy wsi spa-
cyfikowanych podczas II wojny światowej przez
hitlerowców. Dlaczego akurat Chatyń wybrano
na mauzoleum? Nazwa łudząco przypomina in-
ną zbrodnię. Tę zakłamywaną przez lata komu-
nistycznej propagandy.
Gospodarze przemilczają udział w zbrodni
batalionu Schutzpolizei, złożonego z żołnierzy
radzieckich. Wzięci do niewoli przez Niemców

42 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009


czerwonoarmiści przeszli na ich stronę. Dowo-
dzeni byli przez byłego porucznika Armii Czer-
wonej Grigorija Wasiurę. Ale to burzy jasność
przekazu. Podział na czarne i białe jest łatwiej-
szy do nauczenia i przyswojenia. Oficjalne sta-
nowisko władz opiera się bowiem (być może
podświadomie) na podtrzymywaniu radzieckiej
symboliki i retoryki. „Baćka” nie mógł wymy-
ślić nic innego, bo niczego oryginalnego nie
znał. Jeżeli jednak zdefiniował sobie, że dla
własnej siły konieczna jest jedność moralno-
-polityczna narodu, to jasne, że nie ma miejsca
na niuanse.
A jednak jego najbliższe pragmatyczno-tech-
nokratyczne otoczenie zaczyna boleśnie odczu-
wać ów „tupik”, czyli ślepą uliczkę. Kształtują-
ce się białoruskie elity zapewne nie zadowolą
się w przyszłości uproszczoną wersją polityki
historycznej, datowaną od 3 lipca 1944 roku.
Poszukają korzeni w czasach Księstwa Poło-
ckiego i Turowskiego. Przywołają, będący te-
matem tabu w Białoruskiej Socjalistycznej Re-
publice Radzieckiej, czas Wielkiego Księstwa
Litewskiego.
Bo na dnie szuflad czeka, jakże różna od
przaśno-sowchozowej, historia Białorusi. Na wy-
ciągnięcie ręki są świeże symbole, choćby te wy-
wodzące się z proklamowanej w 1918 roku Bia-
łoruskiej Republiki Ludowej. Można nawet zo-
stawić neony „Kwitnij Białorusio!”. Jednak od-
wołania do różnych tradycji zaowocują rozbież-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Suworowcy
Aleksander Suworow był twórcą
rosyjskiej sztuki wojennej opartej
na masie i przestrzeni.
D efiladę z okazji Dnia Niepodległości
otwierali wychowankowie Mińskiej Su-
worowskiej Szkoły Wojskowej. Jej patro-
nem jest feldmarszałek Aleksander
Suworow. Ten sam, który stłumił po-
wstanie kościuszkowskie.
Są przyszłością białoruskiej armii. Su-
worowcy uczą się w państwowym
ośrodku dydaktyczno-wychowawczym
w Mińsku. Szkoła jest ogólnokształcącą
placówką oświatową, przygotowującą swych
absolwentów do studiów wyższych w aka-
demii wojskowej oraz uczelniach o profilu
wojskowym lub związanym ze służbą cywil-
ną w administracji państwowej. Suworow-
cami zostają dwunastoletni chłopcy, obywa-
tele Republiki Białorusi. Po spełnieniu kryte-
riów zdrowotnych i psychologicznych do
szkoły mogą być przyjęci bez egzaminów sy-
nowie żołnierzy zawodowych oraz funkcjo-
nariuszy innych służb państwowych.
Początki placówki sięgają 1952 roku. Na
mocy decyzji rady ministrów Związku Ra-
przestępstw. Gotowość do obrony państwa
sprawdzamy podczas regularnie prowadzo-
nych kompleksowych ćwiczeń operacyjnych,
operacyjno-taktycznych oraz dowódczo-szta-
bowych, w które angażujemy rezerwistów.
Dawniej główny cel polegał na szkoleniu
wojsk i sztabów. Obecnie skupiamy się na
ocenie prawidłowości kierunków rozwoju sił
zbrojnych. Służy to również racjonalizacji
kosztów szkolenia.
W 2005 roku zatwierdzony został plan budowy
i rozwoju sił zbrojnych na lata 2006–2015
oraz odpowiadający mu państwowy program
uzbrojenia. Określiły one parametry technicz-
ne sprzętu i struktury organizacyjno-funkcjo-
nalne wojsk. Wskazały kierunki rozwoju rozpo-
znania wojskowego oraz walki radioelektro-
nicznej i obrony przeciwlotniczej. Plany zawie-
rały konkretne rozwiązania do 2010 roku, dla-
tego wymagały dalszych działań. Rada Bezpie-
czeństwa Republiki Białorusi 15 grudnia 2008
roku zatwierdziła nową koncepcję budowy
i rozwoju sił zbrojnych do 2020 roku oraz no-
wy, poprawiony plan obrony państwa.
WOLA PARLAMENTU
Często słyszę, że jeżeli jest cywilny minister,
to jest cywilny nadzór nad siłami zbrojnymi.
Jeżeli ministrem jest żołnierz, to brakuje de-
mokratycznych instrumentów kontroli. Uwa-
żam, że nie ma znaczenia, czy minister jest
dzieckiego utworzono szkołę, która we
wrześniu 1953 roku przyjęła pierwszych
kandydatów. Do dziś mury Mińskiej Suwo-
rowskiej Szkoły Wojskowej opuściło 11 ty-
sięcy wychowanków. Ponad 30 z nich
osiągnęło najwyższe stanowiska służbowe
w białoruskiej armii. Należy do nich obecny
minister obrony generał pułkownik Leonid
Malcew.
Od 2002 roku nauka w szkole trwa pięć
lat. Przygotowuje suworowców do podej-
mowania świadomych i w pełni dojrzałych
decyzji o dalszym przebiegu drogi zawodo-
wej. Kadra szkoły skupia się na kształtowa-
niu w chłopcach cech osobowościowych,
umożliwiających dalszą naukę w uczel-
niach wojskowych.
Program nauczania jest taki jak w białoru-
skich cywilnych szkołach ogólnokształcą-
cych. Dodatkowo suworowcy przyswajają
wiedzę z zakresu szkolenia taktycznego,
ogniowego, historii wojskowości, etyki, re-
toryki, a nawet tańca. 
cywilem, czy wojskowym. Problem polega na
skuteczności nadzoru innych organów kon-
trolnych państwa nad wojskiem. Minister jest
elementem systemu kierowania siłami zbroj-
nymi. To rozwiązanie nie zależy od rodzaju
ubioru. Zależy ono od prawa.
My wypełniamy wolę parlamentu. Głównodowo-
dzącym siłami zbrojnymi jest prezydent republi-
ki. Istnieją także liczne organizacje społeczne:
Komitet Matek Żołnierzy, Związek Oficerów i in-
ne. Uczestniczą w całokształcie życia wojska.
Rozwinięty jest system zebrań oficerskich. Każ-
dy oficer jest członkiem zebrania. Jeśli ono wy-
klucza żołnierza ze swych szeregów, minister
podpisuje decyzję o zwolnieniu ze służby woj-
skowej. Wykluczenie następuje z przyczyn natu-
ry moralnej i etycznej oraz w wyniku jaskrawego
naruszenia kodeksu honorowego.
Z ministrem obrony współpracuje rada konsul-
tacyjna złożona z żołnierzy zajmujących stano-
wiska służbowe od dowódcy plutonu wzwyż. Ra-
da opiniuje projekty dokumentów opracowywa-
nych w ministerstwie. Ma prawo wnieść każdą
uwagę i propozycję oraz rekomendować własne
rozwiązania.
Dążymy do tego, by nasza granica z NATO, która
wydłużyła się o Polskę, Litwę i Łotwę była grani-
cą pokoju. Powinna być granicą przyjaźni. Roz-
wijamy stosunki z naszymi sąsiadami i buduje-
my wzajemne zaufanie. Mamy problemy, które
powinniśmy rozwiązywać wspólnie. 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 43
 B I A Ł O R U Ś
nościami w oficjalnych nurtach myśli. A tego boi
się dzierżyciel, bo wie, że oznacza to początek
końca kołchozowego samodzierżawia. Z każ-
dym rokiem odchodzi na wieczną wartę batalion
czerwonoarmistów. Ponad pięciuset kombatan-
tów nie pojawia się na kolejnych defiladach. Czy
mit założycielski bez nich przetrwa?
CYRK PAZDRAWLJAJET
Z PRAZDNIKOM
Chlubą stolicy jest nowoczesny gmach bi-
blioteki narodowej. Reprezentacyjny, w pełni
skomputeryzowany budynek ze szkła i alumi-
nium. Znakiem czasu jest dowcip, który moż-
na o tym majstersztyku usłyszeć. Otóż, roz-
glądając się na boki, ściszonym głosem ktoś
pyta, czy znana jest mi docelowa funkcja
owego cuda. „Ma tam być mauzoleum nasze-
go ojca duchowego i przewodnika!”.
Administracja Aleksandra Łukaszenki
próbuje tymczasem zachować status quo. Ła-
godząc represje, liczy na zachodnie kredyty
i inwestycje. To rodzi pytanie o granice ela-
styczności i gotowości otwarcia na mińskie
oczekiwania. Zachodnim dyplomatom utrud-
nia mentalnie pracę retoryka białoruskich
władz, tworząca atmosferę moralnego zwycię-
stwa w relacjach z Zachodem.
W dwumilionowej stolicy liczba uczestników
obchodów święta nie zachwyciła jednak orga-
nizatorów. Tłum widzów rozproszył się na
monstrualnie szerokich ulicach miasta, przy-
strojonego czerwonymi i zielonymi barwami.
Sądząc po dużej liczbie funkcjonariuszy KGB,
spodziewano się bardziej spontanicznego udzia-
łu. Upał mógł jednak skłonić wielu mińszczan
do wyjazdu. Zaczynają doceniać zalety długich
weekendów. Wsiadają do samochodów i jadą
do podmiejskich dacz. Ubożsi podróżują „elek-
triczką” do rodziny na
wsi. Jeśli prawdziwa
(a nie sposób jej po- Z każdym rokiem
twierdzić) jest infor-
macja, że fabryka
odchodzi na wieczną
traktorów pracuje tyl-
ko trzy dni w tygo-
wartę batalion
dniu, to trudno się czerwonoarmistów.
dziwić. Od kiedy po-
stradzieckie republiki Czy mit założycielski
wzbogaciły się na ro-
pie naftowej i gazie,
bez nich przetrwa?
kupują japońskie,
a nie białoruskie wyroby. Sytuacja przemysłu
maszynowego znacznie się skomplikowała.
Dominuje wszechobecny rosyjski kapitał.
Ceny rosną. Dewaluacja oznacza, że do kiosku
idzie się ze zwitkiem banknotów. Ale wciąż na
pierwsze mieszkanie można dostać kredyt hi-
poteczny na jeden procent. Żyrantem jest pań-
stwo. Kolejną kwaterę możesz kupić za pożycz-
kę komercyjną na 20 procent, ale pierwsze ci
się należy. Tak jak stała cena paliw na stacjach
benzynowych. Jak dostatek parków w centrum
Mińska, których nie wolno rozgrabić pazernym
deweloperom (a cena gruntu jest wciąż jeszcze
umowna). Jak dwupasmowe szosy, łączące naj-
ważniejsze miasta. Tak jak należą ci się gazetki
ścienne i gabloty z dumnymi nagłówkami:
„Sławni synowie ojczyzny”.
A w zamian każda witryna sklepowa, każde
okno wystawowe przystrojone jest czerwono-zie-
loną wstęgą. I w końcu musi
przecież pojawić się pytanie,
kto jest komu bardziej potrzeb-
ny. Naród „Baćce” czy „Bać-
ka” narodowi? Bo zanim rzuci
się szyderstwem, warto pochy-
lić się nad historią ziemi, którą
rozjeżdżały wszystkie możliwe
armie. Rolą mieszkańców było
dostarczanie rekruta, furażu
i prowiantu, a potem syzyfowa
odbudowa spalonych domostw.
Kto wy? „My tutejsi”, odpo-
wiadali, myśląc tylko o przetrwaniu.
Że brakuje ambicji i nuty brawury? Przecież
świat poprzemysłowy, żyjący w zawrotnym
tempie, nie znalazł odpowiedzi na pytanie: a je-
śli ktoś nie chce się ścigać? Białoruski respons
może złościć lub śmieszyć, jak hasło „Cyrk
pazdrawljajet z prazdnikom”, lecz zważyć war-
to, że w dużej mierze jest to odpowiedź auten-
tyczna. Prawdziwy dramat Białorusinów za-
cznie się, gdy koła ekstensywnej gospodarki
rozjadą się bezpowrotnie i wtargnie tu brutalny
kapitalizm. Na to nie będą gotowi. 

15 rekordów i bohater
W Baranowiczach stacjonuje jedna z najlepszych jednostek
bojowych białoruskich sił powietrznych.
N a pewno jest 61 Baza Lotni-
ctwa Myśliwskiego wizytówką
lotnictwa wojskowego. Przede
wszystkim ze względu na sprzęt.
Dysponuje ona myśliwcami fron-
towymi MiG-29 BM oraz ciężkimi
myśliwcami przewagi powietrz-
nej Su-27 BM. Właśnie
jeden z tych ostat-
nich przyleci za
miesiąc do Rado-
mia, gdzie zapre-
zentuje się na
Air Show.
Dowódca bazy,
pułkownik pilot
FOT. STUDIO IWONA/ISW (3)
Jurij Aleksiejewicz Worobiow, jętych w siłach powietrznych Fede-
twierdzi, że jeśli ma się na imię racji Rosyjskiej. Białoruscy lotnicy
Jurij i jest się synem Aleksego, uczestniczą we wspólnych ćwicze-
dowali ciężkim myśliwcem Su-27
na drodze publicznej.
W historii bazy lotnictwa taktycz-
tak jak Gagarin, to trzeba być lot- niach z Rosjanami. nego jest jednak szczególna data.
nikiem. Jednak największą wartością jed- 23 maja nie organizuje się lotów.
Na lotnisku stosowane są białoru- nostki są ludzie. Piloci samolotów Samoloty zawsze stoją w hanga-
skie systemy zautomatyzowanego odrzutowych szczycą się ustano- rach. Tego dnia w 1989 roku
naprowadzania samolo- wieniem piętnastu rekordów w katastrofie lotniczej tragicznie
tów Niemen i Sprut. świata. W marcu 2005 roku zginęło czterech żołnierzy z Bara-
Sposób wojskowi lotnicy: nowicz. Już w niepodległej Biało-
eksploata- Dowódca bazy, Wiaczesław Brow- rusi 23 maja 1996 roku poległ pi-
pułkownik pilot
cji maszyn Jurij Aleksiejewicz czenko, Aleksander lot samolotu myśliwskiego pod-
oraz szko- Worobiow Boczkariew i Jurij pułkownik Władimir Nikołajewicz
lenia lotni- Kowaliow, poprawili Karwat. Jego maszyna uległa
czego jest oparty na dotychczasowe osiągnięcia awarii nad miastem. Nieszczelne
rozwiązaniach przy- w prędkości wznoszenia na wy- przewody były przyczyną pożaru.
sokość: 3 tysiące, 6 tysięcy, 9 ty- Pilotowi udało się skierować sa-
sięcy i 12 tysięcy metrów, oraz molot w rejon oddalony od sku-

w lotach na czas na dystansach: pisk ludności. Za swój czyn jako

100, 500 i 1000 kilometrów. Re-
kordy ustanowili na modernizo-
wanych samolotach MiG-29. Bia-
łoruscy piloci z bazy w Baranowi-
czach jako pierwsi na świecie lą-
pierwszy w historii żołnierz został
pośmiertnie uhonorowany tytu-
łem Bohatera Białorusi. Sala tra-
dycji bazy lotniczej pełna jest pa-
miątek po oficerze. 

44 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Na Wsch dzie  bez zmian?

ży upatrywać w splocie idealistycznych i reali-
stycznych tendencji.
Idealiści zakładali, że Białoruś (podobnie jak
Ukraina, Mołdawia czy sama Rosja) nie różni
się specjalnie od Polski, Czech czy Węgier. Po-
jęcie Europy Środkowej było dla nich tożsame
z Europą Wschodnią – oczekiwano, że w obu
regionach transformacja do demokracji
Rosja
nie jest w stanie przebiegnie bez większych wstrząsów.
w pełni kontrolować Dopiero ostatnie lata (w tym najbar-
swoich sąsiadów, ale dziej polityczny chaos na Ukrainie,
jednocześnie wciąż może niweczący wszelkie zdobycze po-
zapobiec zbytniemu
ich zbliżeniu marańczowej rewolucji) ukazały
z Zachodem. trwałość różnic między oboma regio-
nami „młodszej Europy”.
FOT. STUDIO IWONA/ISW

Realiści z kolei widzieli małe znaczenie

Białorusi – nie miała własnych zasobów energe-
tycznych, rurociągami przez jej terytorium prze-
biega zaledwie 20 procent rosyjskiego gazu dla
Europy. Warto dodać, że Zbigniew Brzeziński
nigdy nie określił białoruskiej niepodległości ja-
MARCIN KACZMARSKI ko niezbędnego warunku dla zapobieżenia od-

Wyjątek czy reguła?

budowie imperialnej Rosji.
Białoruś tymczasem niewiele różni się od po-
zostałych państw poradzieckich, z ich półauto-
rytarnymi systemami politycznymi (nawet naj-
Białoruś jest często określana jako ostatnia dyktatura Europy. bardziej zaawansowana demokracja gruzińska
pozostawia wiele do życzenia), uwłaszczaniem
Tylko czy na pewno tak bardzo różni się od innych państw poradzieckich?

Z
punktu widzenia Rosji jest wyło-
mem w jednolitym na pierwszy rzut
oka pasie krajów „pogranicza” czy
też „Międzymorza”, który wyłonił
się po upadku ZSRR i przyjąwszy prozachodnią
orientację strategiczną, odsunął Moskwę od Eu-
ropy. Dla Polski jest miejscem życia kilkuset-
tysięcznej Polonii, ale i ośrodkiem potencjalnej i otwierające się w związku z tym możliwości
koncentracji uzbrojenia produkcji i kierowania
rosyjskiego. Zachód widzi w niej pewnego ro-
dzaju „skansen” – autorytarny kraj o półsocjali- sowe, jak Bank Światowy czy Międzynarodowy
stycznej gospodarce.
Co powie nam więcej o dzisiejszej Białorusi
– dyplomatyczny kontredans z Unią Europejską,
mający przerwać izolację Mińska na Zachodzie,
czy czekające nas jesienią manewry „Zapad-
2009”, podczas których sojusznicze wojska ro-
syjsko-białoruskie będą ćwiczyły reakcję na
konflikt regionalny?
Wizerunek Białorusi na Zachodzie zdecydo-
wanie poprawił się w ciągu ostatnich kilkunastu
miesięcy, czego symbolem stało się włączenie
tego kraju do programu Partnerstwa Wschod-
niego. Nie bez znaczenia była tu postawa
Alaksandra Łukaszenki, który, nie obawiając
się już „kolorowej rewolucji” (jak miało to miej- wiedniego zrozumienia dla zachodnich inte-
sce jeszcze przy okazji wyborów prezydenckich
w 2006 roku), wykonał kilka „liberalizujących”
gestów – zwolnił więźniów politycznych,
zezwolił na wydawanie dwóch opozycyjnych
gazet.
Kluczowe dla państw europejskich były jed-
nak dwa inne czynniki, ważniejsze niż przy-
szłość demokracji na Białorusi: przygotowywa-
nie się reżimu do transformacji gospodarczej
zaistnienia na dziewiczym wręcz rynku (nie-
przypadkowo międzynarodowe instytucje finan-
Fundusz Walutowy, przedstawiają Białoruś jako
prymusa w otwieraniu gospodarki dla inwesto-
rów) oraz próba podjęcia geopolitycznej rywali-
zacji z Rosją.
I chociaż można by się zżymać na hipokry-
zję Zachodu, to w pewnym sensie można mó-
wić o normalizacji w relacjach z Białorusią
– polityka wobec Mińska zaczyna przypomi-
nać tę prowadzoną wobec innych krajów po-
radzieckich: czy to Kaukazu Południowego,
czy Azji Centralnej. Opiera się ona na fak-
tycznym przymykaniu oczu na niedoskonało-
ści transformacji demokratycznej, pod warun-
kiem wykazania przez lokalne władze odpo-
resów. Przyczyn tego, że przyjęcie takiej po-
stawy zajęło Zachodowi kilkanaście lat, nale-
państwa, dominacją nomenklatury i wszech-
obecnością różnego rodzaju ministerstw siło-
wych. Różnica polegała na tym, że w większo-
ści krajów Wspólnoty Niepodległych Państw
eksperyment transformacji do modelu zachod-
niego się nie powiódł, podczas gdy Mińsk nigdy
się nań nie zdecydował.
Również przyszłość Białorusi zapewne bę-
dzie taka jak innych spadkobierców Związku
Sowieckiego. Kraje te pozostaną obiektem ro-
syjsko-zachodniej rywalizacji, w której żadna ze
stron nie będzie w stanie zyskać decydującej
przewagi. Rosja nie jest w stanie w pełni kontro-
lować swoich sąsiadów, ale jednocześnie wciąż
może zapobiec zbytniemu ich zbliżeniu z Za-
chodem. Taka sytuacja oznacza, że dla osób po-
kroju Alaksandra Łukaszenki pole manewru
będzie się powiększać, przedłużając szanse
utrzymania się u władzy. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 45

 B I A Ł O R U Ś
IMPONUJĄCY pod
względem ilościowym
jest arsenał białoruskich

wojsk lądowych.
Mają one prawie
1600 czołgów.
FOT. STUDIO IWONA/ISW (2)
TADEUSZ WRÓBEL
Siły ukierunkowane
Siły zbrojne Białorusi mają zapewnić
państwu bezpieczeństwo zarówno samodzielnie,
jak i w układzie sojuszniczym.
K
iedy doszło do rozpadu ZSRR, na
terenie Białorusi stacjonowały
setki tysięcy żołnierzy Armii Ra-
dzieckiej. Znajdowała się tam też
broń atomowa. Białoruś wspólnie z Ukrainą
i Kazachstanem podpisały w maju 1992 roku
tak zwany protokół lizboński do traktatu o nie-
proliferacji broni nuklearnej, w którym zobo-
wiązały się do zniszczenia głowic bądź ich
przekazania Rosji. Problemem były też gigan-
tyczne siły konwencjonalne, zbyt duże jak na
potrzeby obronne kraju i jego możliwości eko-
nomiczne. Zaczął się żmudny proces redukcji
liczebności wojsk i uzbrojenia. W 1997 roku
Białoruś miała 83 tysiące żołnierzy. W 2001
roku pojawił się plan zmniejszenia ich liczby
do 60 tysięcy. W dalszej perspektywie perso-
nel resortu obrony miał składać się z 50 tysię-
cy wojskowych i 15 tysięcy cywilów.
Według „The Military Balance 2009” białoru-
skie siły zbrojne są znacznie liczniejsze. W woj-
skach lądowych ma służyć 29 600 żołnierzy,
w wojskach lotniczych i obrony powietrznej
18 170, a 25 170 w jednostkach podporządkowa-
nych centralnie.
46 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
Źródła białoruskie podają, że struktura tego
rodzaju sił zbrojnych jest bardziej skomplikowa-
na. Obok wojsk lądowych oraz wojsk lotniczych
i obrony powietrznej są jeszcze wojska specjalne
i logistyczne. Określenie „wojska specjalne” jest
nieco mylące, gdyż na Białorusi określa się tak
jednostki rozpoznawcze, radioelektroniczne, sa-
perskie, łączności, obrony przeciwchemicznej,
geograficzno-topograficzne i zabezpieczenia
technicznego.
BRYGADOWE ZAMIESZANIE
Po restrukturyzacji w 2001 roku korpusy
w wojskach lądowych zastąpiono dwoma do-
wództwami operacyjnymi – 28 Korpus Armijny
z Grodna stał się Zachodnim Dowództwem
Operacyjnym, a 65 KA z Borysowa został prze-
kształcony w Północno-Zachodnie Dowództwo
Operacyjne. Większość źródeł podaje, że biało-
ruskie wojska lądowe mają trzy aktywne i dwie
mobilizowane brygady. W niektórych publika-
cjach pojawia się jednak jeszcze trzecia bryga-
da mobilizowana. Funkcjonują one jako bazy
przechowywania uzbrojenia i sprzętu wojsko-
wego. Dwie z aktywnych brygad zmechanizo-
wanych są podporządkowane Zachodniemu
Dowództwu Operacyjnemu – 6 BZ stacjonuje
w Grodnie, a 11 BZ w Słonimiu. Ma ono
w swych strukturach jeszcze 50 Bazę Przecho-
wywania Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego.
Trzecia aktywna brygada, 120 BZ, znajduje się
w Mińsku.
Dowództwo Północno-Zachodnie ma też
dwie bazy przechowywania uzbrojenia i sprzętu
wojskowego – 19. i 37. W niedawnych publika-
cjach białoruskich pojawiły się natomiast
19 i 37 BZ. Każde z dowództw operacyjnych ma
też brygadę artylerii i brygadę przeciwlotniczą,
jak też pułki saperów, łączności oraz radioelek-
tryczny. Ponadto pod Dowództwo Północno-
-Zachodnie podlega jeszcze pułk artylerii rakie-
towej. Podobnie jednostki niższych szczebli
– bataliony i kompanie, oraz centra i poligony.
Specyfiką białoruskich rozwiązań organiza-
cyjnych jest duża liczba jednostek podporząd-
kowanych centralnie, zarówno dowództwom ro-
dzajów sił zbrojnych, jak i sztabowi generalne-
mu i ministrowi. Należą do nich 5 Brygada Spe-
cjalnego Przeznaczenia, czyli Specnazu
w Marina Gorka, czy dwie brygady mobilne,
powstałe na bazie odziedziczonych po ZSRR
jednostkach powietrznodesantowych. 38 Bry-
gada stacjonuje w Brześciu, a 103. w Witebsku.
Do tego dochodzą jednostki artylerii, radioelek-
troniczne, rakietowe, łączności, inżynieryjne
czy transportowe.

62
6 S 206
Grodno Lida
Ross
BR 116
11 MS 61
Słonim
Domanowo
ŚM 181
302
Zaśimowici Bereza
MS 927
115
Brześć
38
50
111
Imponujący pod względem liczbowym jest
arsenał białoruskich wojsk lądowych. Mają one
prawie 1600 czołgów. Dominują wśród nich
T-72. Nowocześniejszych T-80 jest zaledwie
kilkadziesiąt. Białorusini mają też 2500 bojo-
wych wozów piechoty i transporterów koło-
wych. Jak podaje „The Military Balance 2009”,
najpopularniejszymi pojazdami są BWP-2, któ-
rych jest 1164. Równie imponująco przedsta-
wia się park artyleryjski, w którym znajdują się
armaty, haubice i armato-haubice kalibrów 122,
152 i 203 milimetry. Białoruś ma też wyrzutnie
rakietowe Uragan i Smiersz. Natomiast nie ist-
nieje lotnictwo wojsk lądowych, a śmigłowce
znajdują się wyłącznie w siłach powietrznych.
STRAŻNICY NIEBA
Jak na kraj tej wielkości, Białoruś ma bar-
dzo rozbudowany system obrony powietrznej.
Centralne stanowisko dowodzenia znajduje się
pod Mińskiem. Podobnie jak w wojskach lą-
dowych, terytorium kraju podzielono na dwie
części. Za każdą odpowiada dowództwo ope-
racyjno-taktyczne – Zachodnie w Baranowi-
czach i Północno-Zachodnie w Maczuliszcze.
Największy potencjał bojowy ma pierwsze
z nich. Według większości źródeł, Zachodnie-
mu Dowództwu Operacyjno-Taktycznemu
podporządkowano cztery brygady rakietowe
wojsk przeciwlotniczych – 115., 120., 147.
i 302. W niektórych materiałach sprzed kilku
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Połock
37
Witebsk
19
Zasłonowo
120
Borysow 740
15 Marina
Mińsk Gorka
Maczuliszcze 336
M 50
5 51
Osipowiczi
Baranowicze 56 Bobrujsk
Słuck
120
Dyslokacja wybranych jednostek białoruskich
Brygada zmechanizowana
Brygada mobilna
Brygada zmechanizowana (mobilizowana)
Brygadasił specjalnych
Brygada artylerii
Brygada przeciwlotnicza
(kolor błękitny – WLOP, zielony – WL)
Brygada artylerii rakietowej
miesięcy pojawia się jeszcze 56 Brygada ze
Słucka. Drugie z dowództw ma tylko dwie ta-
kie jednostki – 15. i 29.
Podobny problem jest z pułkami rakietowymi.
Można znaleźć informacje, że każde z dowództw
ma ich dwa. Major Mariusz Zbytniewski w ar-
tykule poświęconym rozwojowi systemu obrony
powietrznej Białorusi, który został opublikowa-
ny w lutowym numerze „Przeglądu Sił Powietrz-
nych”, wymienia tylko dwa – 377. w Połocku
i 1146. w Orszy. Jednak już na mapce pojawiła
się trzecia jednostka, 127 Pułk Rakietowy w Li-
dzie. W materiałach białoruskich zaś zawarto in-
formację o 825 Pułku.
Elementem systemu obrony są jednostki ra-
diotechniczne. Najczęściej wymieniane są
8. i 67., ale w publikacjach białoruskich pojawia
się jeszcze 153. Istnieje też 49 Pułk Radiotech-
niczny. Białoruś ma znane w Polsce zestawy ra-
kietowe Wołchow, Newa i Wega. Najnowszym
nabytkiem jest system S-300, przekazany Biało-
rusinom przez Rosję. Oba kraje zapowiedziały
stworzenie wspólnego systemu obrony powietrz-
nej. Białoruś liczy, że ze względu na swoje stra-
tegiczne położenie jako pierwsza spośród sojusz-
ników Moskwy otrzyma najnowsze systemy
S-400. Poza rakietami białoruskiego nieba bro-
nią myśliwce MiG-29 i Su-27 (niekiedy wymie-
niane są też starsze MiG-23).
Każde z dowództw ma jedną bazę lotnictwa
myśliwskiego. Natomiast w siłach powietrz-
Mierzyce
29
103 Borowka
231
147
MS Baza lotnictwa myśliwskiego
BR Baza lotnictwa
bombowo-rozpoznawczego
S Baza lotnictwa szturmowego
GRAFIKA. PAWEŁ KĘPKA
M Baza lotnictwa mieszana
ŚM Baza śmigłowców bojowych
nych są cztery bazy lotnicze – lotnictwa sztur-
mowego, bombowo-rozpoznawczego, śmi-
głowców bojowych i mieszana. „The Military
Balance 2009” podaje, że Białoruś ma 175 sa-
molotów bojowych, w tym 23 egzemplarze
Su-27, 41 egzemplarzy MiG-29 i 34 egzem-
plarze Su-24. Jednak najwięcej jest szturmo-
wych Su-25. Do tego dochodzi ponad
200 śmigłowców.
KIERUNEK NA ZACHÓD
Według militarnej strategii Białorusi, siły
zbrojne są podstawowym elementem systemu,
który ma zapewnić państwu niepodległość. Po-
twierdza to strategiczny sojusz z Federacją Ro-
syjską. Oba państwa chcą wspólnie działać na
rzecz równowagi militarnej i stabilności geostra-
tegicznej w regionie. Przewidywane jest użycie
wojsk do działań mających uchronić suweren-
ność państwa, jego integralność terytorialną
i nienaruszalność granic. Mają to robić wspólnie
z siłami zbrojnymi Rosji.
Jednym z zadań białoruskiej armii jest też „li-
kwidowanie nielegalnych zbrojnych grup po-
wstałych na terytorium Republiki Białorusi”.
O tym, kogo w Mińsku postrzega się jako poten-
cjalnego przeciwnika, świadczy dyslokacja
wojsk. Najsilniejsze zgrupowanie jest na kierun-
ku zachodnim, czyli polskim, znaczne siły są też
rozmieszczone na północnym zachodzie.
Wschód zaś stanowi ich zaplecze. 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 47

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Czarne i białe
R
zecz działa się
w Cambridge Massa-
chussets. Gdy pewien
amerykański profesor
(Henry Louis Gates)
ze słynnej uczelni Harvarda chciał
wejść do swojego domu, zaciął się
zamek drzwi frontowych. Usiłował
więc pokonać tylne. Sąsiedzi, widząc
człowieka szarpiącego się z drzwia-
mi, zawiadomili policję. Na miejsce
zdarzenia przybył sierżant (James
Crowley) i aresztował profesora, mi-
mo iż ten okazał dokument do-
wodzący, że wdarł się do
własnego domu.
Policja postąpiła głu-
pio, powiedział prezydent
(Barack Obama) na kon-
ferencji prasowej. I dodał:
„Niezależnie od tego incy-
dentu hiszpańskojęzyczni
Amerykanie i Latynosi są
zatrzymywani znacznie
częściej niż reszta miesz-
kańców USA. Jest to
fakt. To sygnał, przykład
tego, że rasa pozostaje
znaczącym czynnikiem
w tym społeczeństwie”.
Związek zawodowy po-
licjantów natychmiast za-
żądał przeprosin. Prezy-
dent co prawda tego nie
uczynił, ale zaprosił sier-
żanta (i profesora) na piwo
do swojego domu.
Uściślijmy kwestię kolorów,
która w tym wypadku ma istotne
48 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Zacieranie granic między porządkiem a chaosem,
prawem a bezprawiem, dobrem a złem to droga donikąd.
znaczenie polityczne. Wybitny profe-
sor jest czarny, prezydent, po raz
pierwszy w historii, też jest czarny.
Dom jest biały. Kolor skóry policjanta
najwyraźniej też jest biały, skoro pro-
fesor oskarżył go o rasizm.
Czy Barack Obama między inny-
mi dlatego zwyciężył w wyborach, że
jest czarny? Oczywiście (uzasadnie-
nia nie będzie, zajęłoby zbyt dużo
miejsca). Czyli kolor
skóry
jest jego atutem, ale też piętą achillesową, bo
znalazł się pod silną obserwacją, czy aby jego
wnętrze nie jest nadmiernie czarne. Pospiesz-
ny komentarz do sprawy profesora Gatesa dla
wielu Amerykanów musiał zabrzmieć jak
dzwonek alarmowy. Wrażliwość TAK, nad-
mierna NIE.
Prezydent jest młody, ale szybko się uczy,
niechby i przy piwie z profesorem i poli-
cjantem. Białe jest białe, a czarne jest czar-
ne, choć prezydent jest czarny.
Tak było, jest i bę-
dzie, i nie o to cho-
dzi, aby z ludzi zro-
bić bawarkę. Rzecz
w tym, aby kolor skóry nie
był ujemnym bądź dodatnim
kwantyfikatorem, obojętne, z któ-
rej strony się spojrzy.
Anegdota jest krótka,
a sprawa długa.
I znów chylę czoła przed amerykańską
demokracją. Prezydent może jest prędki
i przewrażliwiony (a kto nie jest?), ale też
z refleksem i odważny. Związki zawodo-
we pilnują godności swej profesji, pu-
bliczność (i prasa) patrzy wszystkim na
ręce i bardziej broni prawa (niechby i ma-
chinalnie stosowanego) niż swych poli-
tycznych ulubieńców. Bo przecież wciąż
trzeba pamiętać, że białe jest białe, a czar-
ne jest czarne. Zacieranie granic między
porządkiem a chaosem, prawem a bezpra-
wiem, dobrem a złem (skąd my to znamy)
to przecież droga donikąd. 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C na to  NATO
nie o konsekwencje porażki NATO w Afga-
nistanie generał przedstawia złowrogi scena-
riusz: kraj pogrążyłby się w chaosie wojny
domowej, a islamski radykalizm rozlałby się
także i na sąsiedni Pakistan. Dlatego też
uważa, że najważniejszym celem wojsko-
wym powinno być zniszczenie komórek
Al-Kaidy, które McChrystal uznał za
główną przyczynę destabilizacji, za-
Straty równo w Afganistanie, jak i Pakista-
Amerykanów
w ciągu pierwszych nie. W jego odczuciu, nie należy
pięciu miesięcy tego niszczyć talibów, lecz uczynić ich
roku wyniosły ruch „nieistotnym” zarówno poli-
65 zabitych. tycznie, jak i wojskowo.

Z TROSKĄ O CYWILÓW
Amerykanin stoi na stanowisku, że pod-
stawowym celem NATO w Afganistanie po-
winno być przede wszystkim minimalizowa-
nie strat wśród cywilów. „Kluczem do koń-

FOT. US DOD
cowego sukcesu jest sposób prowadzenia
operacji. Ma to znaczenie priorytetowe. To-
czymy walkę o zaufanie Afgańczyków. Sta-
ROBERT CZULDA ramy się minimalizować liczbę ofiar, nawet

Nowe rozdanie
jeśli utrudnia to nam działanie. Jest to nie-
zbędne dla naszej wiarygodności w Afgani-
stanie. Sukcesy w tym kraju mierzyć należy
nie liczbą zabitych przeciwników, lecz liczbą
ocalonych cywilów. Musimy zrozumieć,
Wojnę w Afganistanie wciąż można wygrać, że z każdym zabitym cywilem tracimy
Afgańczyków”.
jednak wymaga to przyjęcia nowej strategii. Ważnym elementem zwiększonej wrażli-

G
wości na los cywilów miałoby być szybsze
enerał McChrystal, dowódca sił stwierdził szczerze. „Musimy być jednak przepraszanie za spowodowane straty. Do tej
ISAF, który zastąpił niespodzie- cierpliwi”. pory siły ISAF, przede wszystkim Ameryka-
wanie zdymisjonowanego w maju Prognozy McChrystala zdają się już po- nie, bardzo opornie wyrażały skruchę za ata-
generała Davida McKiernana, twierdzać – straty Amerykanów w ciągu ki, w których ginęli cywile. W jednym z ta-
zachowuje konieczny optymizm, chociaż jed- pierwszych pięciu miesięcy tego roku wy- kich incydentów, w połowie kwietnia, atak
nocześnie przestrzega: sukces nie przyjdzie niosły 65 zabitych. W tym samym okresie powietrzny sojuszu zabił sześciu Afgańczy-
łatwo. Generał, który jest spe- roku ubiegłego poległo 36 ich ków, w tym dwoje dzieci. Czternaście osób
cjalistą w operacjach sił spe- Nie należy żołnierzy. Amerykańscy eks- zostało rannych. NATO co prawda potwier-
cjalnych, określił obecny stan perci przewidują, że w następ- dziło zdarzenie, jednak utrzymuje, iż ofiara-
w południowym Afganistanie
niszczyć talibów, nych miesiącach nawet mi byli jedynie członkowie walczących z si-
jako impas. Jego zdaniem, lecz uczynić ich o 50 procent może wzrosnąć łami sojuszu bojówek.
kluczowe dla powodzenia ruch „nieistotnym” liczba ataków bombowych na Nowa strategia NATO mogłaby przynieść
całej operacji będą następne siły NATO. W tym roku zano- wielką korzyść, jaką jest uzyskanie jakże
18–24 miesiące, kiedy to siły
zarówno towano wzrost już o 80 pro- ważnej przychylności Afgańczyków. Bez po-
ISAF zostaną wzmocnione politycznie, cent. To duży problem, bo parcia mieszkańców siły sojuszu będą skaza-
dodatkowymi żołnierzami. jak i wojskowo w ten sposób w zeszłym roku ne na porażkę.
zabito aż 172 żołnierzy Maolawi Hezatullah, szef jednej z afgań-
WIDMO STRAT NATO. Gwałtowny wybuch przemocy może skich prowincji, ostrzegł jednak NATO, aby
McChrystal potwierdził to, czego wielu nastąpić w sierpniu, kiedy to Afgańczycy w przyszłości baczniej wybierało cele ata-
się obawia – straty sił ISAF w Afganistanie wybiorą prezydenta. Wzrost o 90 procent ków. „Przeprosiny za błąd to słuszny krok,
będą coraz większe, a walki częstsze i cięż- liczby zabitych przeciwników jest w tym ale Afgańczycy muszą przede wszystkim
sze. „Sukces nie przyjdzie ani łatwo, ani kontekście mało pocieszający. uwierzyć, że takie błędy już się nie powtó-
szybko. Liczba ofiar prawdopodobnie będzie Według McChrystala, jest to konieczna rzą. Jeśli będzie inaczej, to żadne przeprosi-
wzrastać, a my będziemy popełniać błędy”, cena za zwycięstwo. W odpowiedzi na pyta- ny nie będą wystarczające”. 

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 49

 M I L I T A R I A
P
o latach prób armia amerykańska
wprowadzi wreszcie zmodernizo-
waną wersję wielkokalibrowego
karabinu maszynowego Browning
M2HB kalibru 12,7 milimetra
(0,5 cala). Browning M2, zwany przez żołnie-
rzy Ma Deuce, to najbardziej wszechstronnie
wykorzystywana broń na świecie. Został skon-
struowany w latach dwudziestych ubiegłego
wieku, jego produkcja seryjna rozpoczęła się
w 1932 roku i trwa do dziś!
W 2008 roku firma General Dynamics podpi-
sała kontrakt na budowę lekkiego karabinu ma-
szynowego kalibru 12,7 milimetrów LW50MG.
Jest to zmodernizowana wersja M2, która wraz
z trójnożną podstawą waży 29 kilogramów, czy-
li o połowę mniej niż M2. LW50MG ma celow-
nik optyczny M-145, który w połączeniu z mniej-
szą o 60 procent siłą odrzutu (względem M2)
sprawi, że nowy karabin będzie bronią precyzyj-
ną. Mniejsza siła odrzutu powoduje, że trójnóg,
na którym zamocowany jest karabin, nie musi
być specjalnie wzmacniany, choćby workami
z piaskiem, jak jest w przypadku M2. Konstruk-
PAWEŁ HENSKI
Lżej, celniej i dalej
Armia amerykańska zamawia uzbrojenie
pozwalające na skuteczniejsze niszczenie celów.
STRZELBA M26 MASS
(Modular Accessory Shotgun System).
Można ją podczepić pod lufę karabinków
M16 i M4 lub po zamocowaniu rękojeści
używać jej oddzielnie.
MRM
można
wystrzelić
tradycyjnie,
a jego lot
jest płaski.
Gdy celu nie
widać, pociski
MRM mogą być
wystrzeliwane
po torze
balistycznym.

50 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
cja LW50MG jest również znacznie prostsza. Na
broń składa się 128 części ruchomych, podczas
gdy M2 ma ich 256.
W nowym karabinie uproszczono wymianę
lufy. Mocowana jest ona na zasadzie bagnetu
(a nie gwintu, jak w M2), można ją wymieniać
bez potrzeby otwierania komory zamka.
AMUNICJA BEZŁUSKOWA
Modernizacji wymagają także lekkie karabiny
maszynowe (LMG). Obecnie wojska amerykań-
skie używają trzech typów tego typu karabinów:
M60 (kalibru 7,62 milimetra), M240 (kalibru
7,62 milimetra) oraz M249 (kalibru 5,56 mili-
metra). Wprowadzony do służby w 1957 roku
M60 wychodzi z użycia. M240 i M249 to produ-
kowane na licencji karabiny FN MAG i FN
Minimi belgijskiej firmy FN Herstal. M240 nie
należy do najlżejszych – waży prawie 15 kilogra-
mów (z amunicją). M249 jest lżejszy o około
5 kilogramów.
W 2004 roku ruszył wspólny dla wszystkich
rodzajów sił zbrojnych program obniżenia wagi
broni i amunicji oraz uproszczenia jej obsługi


i podniesienia niezawodności (Lightweight
Small Arms Technologies – LSAT). Jego głów-
nym wykonawcą jest amerykańska firma AAI
Corporation. Ma ona opracować lżejszą wersję
karabinu M249 i plan wdrożenia pocisków bez-
łuskowych kalibru 5,56 milimetra, podawanych
na polimerowej taśmie. Karabin ma mieć szyb-
kostrzelność minimum 600 strzałów na minutę.
Budowa pocisków bezłuskowych opiera się na
technologii opracowanej przez niemiecką firmę
Heckler&Koch dla amunicji do prototypowego
karabinka G11. Składają się one z naboju i spłon-
ki umieszczonej w stałej obudowie, która cała
stanowi materiał wybuchowy, heksogenowo-
-oktogenowy. Gdy iglica uderzy w spłonkę, obu-
dowa spala się (wybucha) i wyrzuca nabój z lufy.
W ten sposób wyeliminowano problem pozby-
wania się łusek z komory, co uprościło jej budo-
wę. Brak łusek oznacza też obniżenie wagi poci-
sków prawie o połowę. Sam pocisk bezłuskowy
jest również krótszy od tradycyjnego o 1,7 centy-
metra. Zmodernizowany lekki karabin maszyno-
wy waży bez amunicji 4,5 kilograma (M249
– 8 kilogramów), a 600 pocisków zataśmowa-
POCISKI składają się
z naboju i spłonki umieszczonej
w stałej obudowie, która cała
stanowi materiał wybuchowy,
heksogenowo-oktogenowy.
Gdy iglica uderzy w spłonkę,
obudowa spala się (wybucha)
i wyrzuca nabój z lufy.

nych 4,5 kilograma (tradycyjne pociski – 9,5 ki-
lograma). Testy potwierdziły, że prędkość wylo-
towa nabojów z pocisków bezłuskowych jest taka
sama jak tradycyjnych. Nie zmieniła się też cel-
ność nowej broni.
Niedługo jednostki piechoty, sił specjalnych
oraz żandarmerii dostaną strzelbę M26 MASS
(Modular Accessory Shotgun System) firmy
Vertu Corporation. Można ją podczepić pod lufę
karabinków M16 i M4, można również, po za-
mocowaniu rękojeści, używać jej oddzielnie. Za-
silana jest magazynkiem mieszczącym pięć na-
boi śrutowych kalibru 12 milimetrów (średnica
18,53 milimetra), skutecznych na dystansie do
około 50 metrów. M26 może również strzelać
nabojami z kulami gumowymi oraz specjalnymi
do „wysadzania” zamków w drzwiach zamknię-
tych na klucz. Strzelba waży 1,5 kilograma,
a wiec tyle, ile załadowany granatnik M203 pod-
czepiany do karabinków M4. Armia amerykań-
ska jest zainteresowana kupnem co najmniej
35 tysięcy egzemplarzy M26.
BŁĄD 10 METRÓW
Na początku czerwca armia amerykańska
przetestowała kierowane sygnałem z GPS poci-
ski moździerzowe 120GM DAGGER. Pasują
one do moździerzy kalibru 120 milimetrów, uży-
wanych w batalionach. Pocisk opracowały firmy
Israel Military Industries oraz Raytheon. Tor lotu
120GM jest korygowany za pomocą systemu
GPS oraz inercyjnego systemu nawigacyjnego,
co pozwala na uzyskanie rozrzutu poniżej 10 me-
trów. Podczas demonstracji na poligonie pociski
W 2004 roku ruszył wspólny dla wszystkich rodzajów
sił zbrojnych program obniżenia wagi broni i amunicji
oraz uproszczenia jej obsługi i podniesienia
niezawodności.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
były kierowane na cele znajdujące się na mini- Wtedy po osiągnięciu jego najwyższego punktu
malnych i maksymalnych dystansach w górzy- odnajdują cel, który został oświetlony laserem,
stym terenie, oraz z zimnej lub rozgrzanej lufy na przykład przez operatorów z ziemi, może
moździerza. Siedem na osiem wystrzelonych również sam „rozpoznać” sygnaturę celu
spadło bliżej niż 10 metrów od celu – jest to wy- w podczerwieni. Włącza się wówczas silnik ra-
nik nieosiągalny dla pocisków tradycyjnych. kietowy, a pocisk z dużą prędkością uderza
w cel. Jego lot jest korygowany przez mikrosil-
GDZIE WSKAŻE LASER niki pulsacyjne i lotki. Można go naprowadzać
W 2008 roku firmy Raytheon oraz General również w trybie offsetowym. Celu nie pod-
Dynamics Ordnance and Tactical Systems zdo- świetla się bezpośrednio laserem, lecz wskazuje
były wart 232 miliony dolarów kontrakt na roz- miejsce obok niego (żeby nie uruchomić syste-
wój nabojów czołgowych średniego zasięgu typu mów ostrzegawczych czołgu przeciwnika).
XM1111 Mid-Range Munition (MRM). To MRM zacznie naprowadzać się tam, gdzie
amunicja do działa firmy Rheinmetall kalibru wskaże laser, ale w ostatniej chwili sterowanie
120 milimetrów, oręża czołgów typu Abrams przejmie kamera podczerwona, która naprowa-
oraz Leopard. Ma mieć zdolność niszczenia ce- dzi pocisk na cel właściwy. Armia amerykańska
lów znajdujących się na dystansach rzędu 5–12 przewiduje zamówienie seryjnych pocisków
kilometrów. Jej parametry pasują do koncepcji XM1111 MRM w 2012 roku. 
amerykańskiego systemu bojowego przyszłości
(Future Combat System – FCS). Projekt MRM
przyniósł dwa pociski: z głowicą kinetyczną
MRM-KE (KE – Kinetic Energy) oraz z kumu-
lacyjną MRM-CE (CE – Chemical Energy).
Mają one dwufunkcyjną głowicę naprowadza-
jącą, która zawiera czujnik działający w podczer-
wieni (kamerę) oraz czujnik półaktywnego na-
prowadzania laserem. Gdy cel znajduje się w za-
sięgu wzroku (przyrządów celowniczych),
MRM można wystrzelić tradycyjnie,
a jego lot jest płaski. Natomiast
gdy celu nie widać, poci-
ski MRM mogą być
wystrzeliwane po
torze balistycznym.
FOT. US ARMY
 LW50MG
to zmodernizowana wersja
M2, która wraz z trójnożną
podstawą waży
29 kilogramów, czyli
o połowę mniej niż M2.
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 51
 B E Z G R A N I C

WĘGRY

Nowe skrzydło

FOT. USAF
W BAZIE LOTNICZEJ PAPA 27 lipca formalnie zaczęło funkcjonować natowskie Skrzydło Lotnictwa Transportowego (Haevy Airlift Wing). Powstało ono w ra-
mach programu Strategic Airlift Capability, w którym uczestniczy dziesięć państw sojuszu: Bułgaria, Estonia, Litwa, Holandia, Norwegia, Polska, Rumunia,
Słowenia, USA i Węgry, a spoza NATO Finlandia i Szwecja. Dla jednostki kupiono trzy amerykańskie transportowce Boeing C-17 Globemaster. Pierwszy z sa-
molotów producent przekazał w połowie lipca. Pełną gotowość operacyjną skrzydło osiągnie w 2011 roku. (w) 

Pomruki z Moskwy Manewry antyterrorystyczne

GRUZJA. Unia Europejska chce Nie ustają rosyjskie pogróżki CHINY. Na poligonie Taonan, etap – konsultacje polityczno-
przedłużyć termin obecności misji wobec Gruzji. Podczas gdy wice- w prowincji Jilin na północnym -wojskowe – odbył się w Chaba-
obserwacyjnej w Gruzji, która zo- prezydent USA Joe Biden był wschodzie Chin, 22–26 lipca od- rowsku. Szef Sztabu Generalnego
stała tam wysłana we wrześniu w Tbilisi, wiceminister spraw za- były się chińsko-rosyjskie ma- Sił Zbrojnych Federacji Rosyj-
ubiegłego roku, po wojnie rosyj- granicznych Rosji Grigorij newry wojskowe pod kryptoni- skiej generał Nikołaj Makarow
sko-gruzińskiej. Wstępnie zgodzi- Karasin oznajmił, że jego kraj mem „Misja Pokojowa 2009”. spotkał się z chińskim mini-
li się na nią ambasadorowie będzie przeciwdziałać ponowne- Około trzech tysięcy żołnierzy strem obrony Liang Guanglie
państw członkowskich, ale mu uzbrojeniu się Gruzji. z obu państw ćwiczyło z użyciem i wiceprzewodniczącym Cen-
muszą to zaakceptować Gruzini Ostrzegł, że Moskwa po- trzystu pojazdów i kilkudziesięciu tralnej Komisji Wojskowej Guo
jeszcze ministrowie po wypowiedzi dejmuje w tym kierun- samolotów bojowych oraz śmi- Boxiongiem. Rozmawiał też
spraw zagranicznych Karasina oświadczyli, ku konkretne kroki. głowców. Trenowano działania z szefem sztabu chińskiej armii
że ich kraj ma
27 krajów. W misji „suwerenne prawo Karasin zagroził też antyterrorystyczne. Ich pierwszy generałem Chen Bingde. (W) 
UE nie będzie obser- do samoobrony”. retorsjami wobec
watorów amerykań-
skich, o co zabiegali Gru-
państw, które będą do-
starczać Tbilisi broń Mocodawca zbrodni
zini. Pojawiła się informacja, i sprzęt wojskowy zaprojekto- PAKISTAN. Przedstawiciele tyka. Według gazety „Dawn”, po-
że Waszyngton nie wyraził takie- wane lub wyprodukowane władz pakistańskich potwierdzili, wiedział, że to Aziz zasugerował
go zainteresowania, a Bruksela nie w Związku Sowieckim lub Rosji. że Shah Abdul Aziz, były parla- talibskiemu komendantowi
zamierza zapraszać USA. Wsparcie w modernizacji gruziń- mentarzysta, przed miesiącem Tarikowi Afridowi, żeby porwać
Według dziennika „New York skiej armii zadeklarował nato- został aresztowany z powodu po- polskiego inżyniera i postawić żą-
Times”, który powołał się na miast Joe Biden. dejrzeń o związek z zabójstwem dania polityczne. Potem występo-
Petera Semneby’ego, specjalne- Także rzecznik Departamentu polskiego inżyniera Piotra wał jako pośrednik porywaczy,
go przedstawiciela UE na Połu- Stanu Philip J. Crowley potwier- Stańczaka. Wcześniej podano, że którzy przez wiele miesięcy wię-
dniowy Kaukaz, w ramach wspól- dził kontynuację współpracy woj- w ręce służb bezpieczeństwa zili Polaka. Aziz polecił im, by za-
noty trwają „nieoficjalne rozmo- skowej z południowokaukaskim wpadł talib Atta Ullah Khan, bili zakładnika, gdyby ich żądania
wy” o zaproszeniu Amerykanów. krajem. (WRT)  którego zeznania obciążyły poli- nie zostały spełnione. (WW) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009


Sporna flota
UKRAINA. Podczas obchodów
święta rosyjskiej marynarki wo-
jennej 26 lipca w Sewastopolu jej
dowódca admirał Władimir
Wysocki powiedział, że Flota
Czarnomorska powinna pozostać
w tej bazie po 2017 roku. Wtedy
to kończy się umowa jej dzierżawy.
Zdaniem Rosjan, Ukraińcy starają
się sprowokować konflikt ze sta-
cjonującymi na Krymie ich żołnie-
rzami; jako przykład podali zatrzy-
manie w ubiegłym tygodniu przez
milicję kolumny ponad 20 koło-
wych transporterów, które przygo-
towywały się do defilady z okazji
niedzielnego święta. Milicjanci
stwierdzili, że wjechały one do
miasta bez odpowiednich zezwo-
leń i wypisali ich kierowcom man-
daty. W lipcu miały miejsce jesz-
cze dwa podobne incydenty. Ro-
syjskie agencje podały, że z Ukra-
iny musiał wyjechać dyplomata
Władimir Łysenko, zajmujący
się sprawami Floty Czarnomor-
skiej. Poproproszono go, by uczy-
nił to dobrowolnie, bez ogłaszania
go persona non grata. (WR)  nić obie izby Kongresu USA. Po-
Ofensywa na północy
Niemcy rozpoczęli operację, której celem
jest oczyszczenie rejonu Kunduzu z talibów.
AFGANISTAN. Trzystu żołnie-
rzy niemieckich, wyposażonych
w pojazdy pancerne, oraz ośmiu-
set afgańskich wojskowych i stu
policjantów rozpoczęło w ubie-
głym tygodniu ofensywę przeciw-
ko talibom w rejonie Kunduzu na
północy Afganistanu. Objęła ona
obszar w promieniu 30 kilome-
trów wokół miasta. Dziennik
„Frankfurter Allgemeine Zeitung”
podał, że po raz pierwszy w histo-
rii w walkach użyto bojowych wo-
zów piechoty Marder, które wpro-
wadzono do Bundeswehry w la-
tach 70. Generalny inspektor Bun-
deswehry generał Wolfgang
Schneiderhan stwierdził, że ce-
lem ofensywy jest opanowanie
sytuacji przed sierpniowymi wy-
borami prezydenckimi. Minister
obrony Franz Josef Jung zaś
przyznał, że okolice Kunduzu sta-
ły się bardzo niebezpieczne.
Wzrosła tam liczba zasadzek
i ataków ze strony talibów. We-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Wielki budżet
USA. Pomimo kryzysu gospo-
darczego senat przyjął 23 lipca
ustawę, w której zakłada się, że
budżet Pentagonu wyniesie
w nowym roku fiskalnym, za-
czynającym się od października,
680 miliardów dolarów. Na
sprzęt wojskowy i koszty utrzy-
mania personelu przeznaczono
551 miliardów, resztę pieniędzy
– na wojny w Iraku i Afganista-
nie. Aby ustawa weszła w życie,
jej wspólną wersję muszą uzgod-
dług Niemców, są oni wspierani
z Pakistanu.
Niewykluczone, że jesienią na
północy Afganistanu Niemców
wesprą żołnierze z Mongolii.
Agencja Reutera, powołując się
na mongolskich oficerów, poin-
formowała, że władze w Ułan Ba-
tor planują wysłać do tego kraju
około 150 żołnierzy. Większość
z nich (130) trafi już w sierpniu
do Kabulu, gdzie wzmocnią
ochronę Bazy Eggers. We wrze-
śniu do Afganistanu przybędzie
kolejnych 23 żołnierzy, którzy
zajmą się szkoleniem tamtejszych
wojskowych. Na północ być może
wysłana zostanie trzecia grupa
mongolskich żołnierzy. (W)  roku. W budowie są dwie takie
FOT. MO NIEMIEC
FOT. US DOD
tem swój podpis pod nią musi
złożyć prezydent.
Część funduszy zostanie wy-
dana na dodatkowych żołnierzy.
Sekretarz obrony USA Robert
Gates ogłosił tymczasowe zwięk-
szenie liczebności wojsk lądo-
wych o 22 tysiące w ciągu trzech
lat. Tym samym będzie w nich
służyć 569 tysięcy osób. Przed
trzema laty Gates postanowił
zwiększyć liczbę tych wojsk
o 65 tysięcy, a Korpusu Piechoty
Morskiej o 27 tysięcy.  tów podwodnych strategicznej ra-
Pierwszy
atomowy
FOT. BHARAT-RAKSHAK
INDIE. W obecności premiera
Manmohana Singla 26 lipca
w Visakhapatnan zwodowano
pierwszy zbudowany w Indiach
okręt podwodny o napędzie ato-
mowym. INS „Arihant” jest jed-
nostką o wyporności 6 tysięcy
ton. Okręt będzie uzbrojony w po-
ciski balistyczne bądź manewrują-
ce. Zbudowany przy pomocy Ro-
sjan, wejdzie do służby w 2015
jednostki, a w planach jeszcze
trzy. Tym samym Indie weszły do
elitarnego grona budowniczych
okrętów podwodnych o napędzie
atomowym. Należą do niego Chi-
ny, Francja, Rosja, Wielka Bryta-
nia i USA. (W)  datowane na 1939 rok.
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
R Y K O S Z E T E M
Ostatni weterani
WIELKA BRYTANIA. 25 lipca
zmarł Harry Patch, ostatni żyjący
brytyjski weteran I wojny świato-
wej, który walczył w okopach na
froncie zachodnim. Niedawno
ukończył 111 lat. Patch brał udział
w krwawej bitwie pod Passchen-
daele, znanej także jako III bitwa
pod Ypres. W walkach od 31 lipca
do 7 listopada 1917 roku zginęło
70 tysięcy żołnierzy brytyjskich.
Patch został wówczas poważnie
ranny. Kilka dni wcześniej zmarł
dwa lata starszy od niego Henry
Allingham, który w I wojnie świato-
wej służył w Królewskiej Marynar-
ce Wojennej i lotnictwie. Obecnie
żyje jeszcze trzech weteranów: je-
den jest marynarzem, dwaj pozo-
stali byli w wojskach lądowych, ale
nie walczyli na froncie. (W)
Dymisja po teście
ROSJA. Konsekwencją kolejnej
nieudanej próby wystrzelenia
15 lipca przeznaczonej dla okrę-
kiety balistycznej „Buława” była re-
zygnacja odpowiedzialnego za ten
projekt Jurija Sołomonowa, zara-
zem szefa moskiewskiego Instytu-
tu Technologii Termicznej. Jego dy-
misja została przyjęta.
„Buława” przeznaczona jest dla
nowych rosyjskich atomowych
okrętów podwodnych typu Boriej.
Każdy ma być uzbrojony w szesna-
ście rakiet. Z dotychczasowych je-
denastu testów pocisku przepro-
wadzonych od 2004 roku tylko
cztery były udane.
Tajemnicza mogiła
BIAŁORUŚ. Polscy dyplomaci na
Białorusi wyjaśniają sprawę szcząt-
ków ludzkich, które odnaleziono
w Głębokiem. Według „Gazety Wy-
borczej”, mogą one należeć do Po-
laków zamordowanych przez NKWD
we wrześniu 1939 roku, tuż po
wkroczeniu do Polski armii sowiec-
kiej. Na terenie soboru Narodzenia
Najświętszej Bogurodzicy odkryto
szczątki mężczyzn, kobiet i dzieci.
Radio Svoboda twierdzi, że pocho-
wano tam ponad dwadzieścia osób,
przy których znaleziono przedmioty

53

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Banalizacja dramatu
D
ramat wywołali ci, któ-
rzy podjęli decyzję
o wybuchu powstania.
Wkrótce kolejna rocz-
nica i smutek, że bę-
dzie jej towarzyszyć uproszczona „li-
turgia”, a zabraknie miejsca na odczy-
tanie i egzegezę słów „Pisma”. Ina-
czej mówiąc, rocznica ta będzie ni-
czym festyn z okazji na przykład świę-
tego Floriana, czyli Dnia Strażaka.
Przypomnijmy, że przywódcy po-
wstania popełnili wszystkie możliwe
błędy i kierowali się wyjątkowo naiw-
nym myśleniem życzeniowym.
Po pierwsze, zignorowali informa-
cje wywiadu AK o sytuacji militarnej
wokół Warszawy.
Po drugie, wykazali się błędną kal-
kulacją polityczną, licząc na pomoc
aliantów zachodnich i Stalina.
Po trzecie, powstańcy byli katastro-
falnie wyposażeni. Broń miała być
zdobyta na wrogu, niemal gołymi ręka-
mi. Jeśli się szykowało do takiej bitwy,
broń należało gromadzić wcześniej.
Po czwarte, brakowało jakiejkol-
wiek znajomości strategii operacyjnej,
strategii partyzantki miejskiej. Walka
miała być toczona żywiołowo.
Po piąte, zawiodły wyobraźnia i po-
czucie odpowiedzialności. Nie zasta-
nawiano się, co będzie, jeśli powstanie
upadnie. Przypomnijmy też rozstrzy-
gający „argument” tych, którzy parli
do powstania: „przynajmniej wszyscy
pomrzemy na miejscu”. No i pomarli.
Lecz gdzie w tym wszystkim Polska?
Nic dziwnego, o czym się nie przy-
pomina, że generał
Anders na
wieść o wy-
54 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
Powiększenie
Historycy nie mają wątpliwości – powstanie warszawskie
było największym jednorazowym dramatem w dziejach
nowożytnych Polski.
buchu powstania mówił o sądzie
wojskowym dla jego inicjatorów.
Doświadczony generał wiedział,
czym to się musi skończyć w takich
okolicznościach.
A przecież, jak podkreślają niektó-
rzy historycy, była to największa bi-
twa stoczona przez polskiego żołnie-
rza (choć słowo „żołnierz” nie jest tu
całkiem na miejscu) w czasie II wojny,
w miejscu i momencie wybranym
przez jego dowódców.
A dzisiaj jesteśmy świadkami infan-
tylizacji pamięci o powstaniu warszaw-
skim. Z głębszą refleksją mieliśmy od
początku problem. Rzeczywiście,
trudno było o krytykę w obliczu tak
niezwykłego heroizmu powstańców
i tak niewypowiedzianego cierpienia
miasta. Trudno było o rzeczowe podej-
ście do sprawy powstania, gdy nie po-
zostawiała na nim suchej nitki zwal-
czająca Armię Krajową komunistycz-
na propaganda.
W rezultacie, w okresie PRL-u
w podejściu do powstania ograniczano
się do jego bezspornego heroiczno-
-martyrologicznego wymiaru. Można
było sądzić, że w czasach wolnej Polski
możliwe będzie przebicie się przez he-
roizm powstańców i męczeństwo lud-
ności Warszawy, i spojrzenie na to wy-
darzenie także w kategoriach strate-
gicznych, w tym odnoszących się do
polityki. Powstanie powinno było być
bolesną lekcją politycznego
realizmu, który
nigdy
nie był mocną stroną polskiej myśli politycznej.
Tak się nie stało. Pamięć o powstańczym zrywie
zmienia się na naszych oczach w rodzaj banalne-
go festynu czy wręcz jakichś niesmacznych in-
scenizacji. Widzimy przebierańców pokonują-
cych fragmenty niby-kanałów, jakieś koncerty,
w których rock i rap ma „przybliżyć” młodzieży
tamte emocje, jakieś komiksy mające zastąpić
lekturę książek historycznych lub poezji
Baczyńskiego, wreszcie uliczny bieg, też trochę
„heroiczny”. Wkrótce zapewne będą breloczki
(może już są?) i miniaturki ruin Starego Miasta.
Owa infantylizacja i banalizacja pamięci o po-
wstaniu ma nierzadko najwyższy patronat. Nie-
mający precedensu w naszej historii dramat sto-
licy i bohaterstwo jej mieszkańców zasługują na
lepszą pamięć. W podejściu do powstania po-
trzebujemy mniej świeckiej, koturnowej liturgii.
Festyny i oficjalne akademie nie powinny zastą-
pić milczenia i zadumy, niezbędnych po to, aby-
śmy mogli dogłębnie uświadomić sobie ten dra-
mat, jego źródła, a także lekcje, które z niego
płyną. Zapłaciliśmy za to doświadczenie zbyt
wysoką cenę, aby teraz tak je banalizować. 
PAMIĘĆ O POWSTANIU
ZMIENIA SIĘ W RODZAJ
BANALNEGO FESTYNU
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTYAARON WELMAN
zajmuje się alternatywną
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

sztuką wojenną

Rycerz FOT. ADAM ROLIK

kontra samuraj
Czy można sobie wyobrazić coś bardziej porywającego
niż pojedynek między samurajem a rycerzem?

Z
magania rycerzy i walki samura-
jów od lat poruszają wyobraźnię
czytelników i widzów. Z pewnoś-
cią niejedna osoba zadawała sobie
pytanie: co by było, gdyby przedstawiciele
obu tych kultur spotkali się na ubitej ziemi?
Dyskusja wrze, zwłaszcza na forach interne-
towych, pomiędzy członkami bractw rycer-
skich i klubów szermierki a osobami trenują-
cymi walkę japońskim mieczem. Mniej chęt-
nie problem roztrząsają historycy – zazwy-
czaj twierdzą ostrożnie, że na tak postawione
pytanie nie da się jednoznacznie odpowie-
dzieć. Sprawą zainteresował się także John
Clements, lider Stowarzyszenia na rzecz
Sztuk Walki Renesansu. Jednak pomimo do-
kładnej analizy parametrów broni i potencjal-
nej skuteczności typowych technik walki nie
udało mu się dojść do konstruktywnych wnio-
sków. Badania podsumował lakoniczną kon-
kluzją, której jednak nie można odmówić racji
– w takiej potyczce wygrałby najlepszy.
Trudności w przewidywaniu wyniku hipote-
tycznego starcia napotykamy już na samym po-
czątku – do pojedynku chcielibyśmy zaprosić za-
równo archetypicznego rycerza, jak i idealnego
samuraja. Trudno jednak określić, jak taki ideał

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 55

 Z A B A W Y Z B R O N I Ą

muraja
żenie sa
Wyobra e zachodniej
rz
w kultu a z grubsza
d
odpowia owi z okresu
ik
wojown i obraz
k
edo – ta w naszej
utrwaliły ości filmy
świadom lewizyjne.
te
i seriale

Rycerz kontra samuraj

miałby wyglądać. Najczęściej wyobra-
żamy sobie rycerza średniowiecznego
jako zakutego w zbroję płytową wo-
jownika z mieczem półtoraręcznym lub
kopią w ręce, mimo że takie uzbrojenie
nie było wcale najpopularniejsze
w tamtym okresie. W grę wchodzi
również XII–XIII-wieczny rycerz
w kolczudze i hełmie garnczkowym,
broniący się tarczą.
Podobnie było na Wyspach Japoń-
skich. W erze muromachi (XIV–XVI
wiek) do użycia wszedł jednosieczny
miecz zwany kataną, udoskonalona
wersja wcześniejszego tachi. W okre-
sie edo (1603–1868) katana była ofi-
cjalnie podstawową bronią japońskie-
go wojownika. Poza mieczami jedno-
siecznymi samurajowie posługiwali się
włóczniami, byli także świetnymi łucz-
nikami. Natomiast jeśli chodzi o zbro-
ję, najbardziej popularna była
w XVI wieku. Wpływy europejskie
oraz przemiany wewnętrzne spowodo-
wały, że powstał typ pancerza zwany
tosei-gusoku (nowa zbroja), zbudowa-
ny z metalowych płytek, z hełmem ty-
pu kabuto. Wyobrażenie samuraja
w kulturze zachodniej odpowiada
z grubsza wojownikowi z okresu edo
– taki obraz utrwaliły w naszej świado-
mości filmy i seriale telewizyjne.
POGROMCY MITÓW
Najpierw jednak trzeba rozprawić
się z mitami, które narosły wokół tych
wojowników. Fascynacja Dalekim
Wschodem doprowadziła do przesad- MUSASHI
nej idealizacji samurajów. Uważa się MIYAMOTO
każdego z nich za osobę szlachetną, – samurajski
honorową, elegancką, świetne znającą odpowiednik
taktykę, filozofię i poezję, o nadludz- Zawiszy
Czarnego, swój
kiej zręczności. Kontrowersje wzbu- pierwszy
dza również katana. Entuzjaści prze- pojedynek wygrał du na to, że średniowieczna kultura wojskowa
ceniają jej możliwości, uważając, że w wieku 13 lat.
Stoczył w sumie
jest lekka i potrafi przeciąć najgrubszą 60 udokumento- nięta niż jej azjatycki odpowiednik”, stwierdza
zbroję. Przeciwnicy mówią co innego wanych walk,
– katana to delikatna broń i nie nadaje uczestniczył
się do parowania ciosów, gdyż łatwo w wielu wojnach, daje Przemysław Górniak. „Od około siód-
nigdy nie został
wtedy o wyszczerbienie bądź pęknię- pokonany przez
cie ostrza. Przemysław Górniak, żadnego
znawca tematyki rycerskiej i samuraj- szermierza.
skiej, który trenował kenjutsu, bezwzględnie
walczy z takimi stereotypami: „Na co komu
miecz, którym nie można się bronić? Klasycz-
ne kenjutsu zakłada dużo kata – ćwiczeń z pa-
rowaniem i zasłonami bronią. Uszlachetnianie
samurajów również jest śmieszne. Musashi
Miyamoto, taki japoński Zawisza Czarny,
mistrz miecza, swój pierwszy pojedynek wy-
grał przez zatłuczenie oponenta kijem”.
Rycerzy z kolei się dyskredytuje. Coraz częś-
ciej przedstawia się ich jako tępych rębajłów,
których technika walki mieczem ograniczała
się do brutalnego okładania przeciwnika kawał-
kiem żelastwa. W rzeczywistości istniały śred-
niowieczne sztuki walki bronią, o czym mówią
choćby traktaty Johannesa Liechtenauera czy
Petera von Danziga. „Nie ma żadnego dowo-
była mniej wysublimowana czy gorzej rozwi-
John Clements. „W kwestii sztuki wojennej
rycerze byli ówczesnymi komandosami”, do-
mego roku życia zajmowali się głównie do-
skonaleniem w sztuce kończenia żywotów.
Uczyli się walczyć konno i pieszo, używać

56 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009


różnych rodzajów broni, wpajano im zasady
taktyki czy obrony fortyfikacji, ale także stara-
no się nauczyć ich dworskich rytuałów, odpo-
wiedniego zachowania wobec dam, a nawet za-
poznawano z poezją”, podkreśla.
Pamiętajmy jednak, że japońska szermierka
rozwijała się aż do XIX wieku, a w przypadku
europejskich sztuk walki ta ciągłość nie została
zachowana. Przewaga rycerza nad samurajem
wynika natomiast z tego, iż wojownik europej-
ski mierzył się na polach bitew z różnymi luda-
mi, co mogło wyrobić w nim elastyczność tak-
tyki – Japończycy zaś walczyli głównie między
sobą w niekończących się wojnach domowych.
Uważa się też, że samurajowie mogli być lepiej
psychicznie przygotowani do trudów wojny
dzięki medytacjom. W Europie podobnym
wsparciem dla chrześcijańskich rycerzy były
natomiast modlitwa i hartowanie ciała.
NA UBITEJ ZIEMI
Scenariuszy takiego pojedynku można by
wyobrazić sobie wiele, ograniczmy się jednak
do dwóch wariantów. W obu walczyłby samu-
raj z epoki edo, wyposażony w katanę i tosei-
gusoku z hełmem kabuto i maską menpo. Naj-
H O R Y Z O N T Y
KATANA PÓŁTORAK
Miecz półtoraręczny (półtorak) to

oręż, którym można było się posłu-
giwać zarówno jedną ręką, jak
i oburącz. Pojawił się w XIII wieku,
jednak najczęściej był używany
w XIV stuleciu. To najbardziej
wszechstronny typ miecza, zbiór
technik z jego wykorzystaniem
sukcesywnie powiększał się wraz
z powstawaniem coraz to lepszych
pancerzy.
pierw starłby się z europejskim rycerzem sei-gusoku składał się z metalowych płytek,
z przełomu XII i XIII wieku, uzbrojonym zaś europejska zbroja w tym okresie była wy-
w kolczugę, hełm garnczkowy, tarczę oraz konywana z hartowanej stali, dzięki czemu zy-
miecz jednoręczny. W drugim pojedynku zmie- skiwała na lekkości. „Problem tkwi też w bro-
rzyłby się z wojownikiem z przełomu XV i XVI ni obu wojowników”, komentuje Górniak.
wieku w pełnej zbroi płytowej i z półtorakiem. „Miecz służy do rąbania, katana do cięć. Zbroi
płytowej nie da się przeciąć. Można oczywi-
MIECZ I KATANA ście uderzać w obszary osłonięte kolczugą, ale
Najmniej przewidywalna okazuje się potycz- są one trudno dostępne – na wysokości pach
ka pomiędzy samurajem a wojownikiem w kol- lub wewnętrznej stronie ud”. Ekspert zauwa-
czudze wzmocnionej płatami wykonanymi ze żył również, że zbroja samurajska nie jest
skóry z nabitymi pod przystosowana do ochrony
spodem metalowymi Przewaga rycerza przed mieczem europejskim.
płytkami. Można się do- „Sztych miecza ma szansę
myślać, jak wielką za-
nad samurajem przebić pancerz lub chociaż
gadkę dla samurajów sta- wynika z tego, iż połamać kości”.
nowiłaby tarcza. „Ken- wojownik europejski Poza tym mempo (maska
jutsu składa się z wielu mierzył się na polach ochronna) było zakładane bez-
kontr, nie posiada jednak pośrednio na twarz, podczas
żadnej prawdziwej obro- bitew z różnymi gdy hełmy europejskie posia-
ny przed tarczą. Uzdol- ludami, co mogło dały zasłony oddalone od twa-
niony wojownik mógłby wyrobić w nim rzy i zakrywające w zasadzie
improwizować, jednak wszystko prócz oczu. Uderze-
niezaznajomiony elastyczność taktyki nie mieczem w twarz samura-
z ogromną skutecznością ja miałoby opłakane skutki.
i uniwersalnością tarczy miałby z nią ciężką „Może miecze nie były takie ostre jak kata-
przeprawę. Katana to potężny miecz używany ny, ale sama ich masa była druzgocząca”,
do silnych technik, jednak myśl, że mogłaby po podsumowuje Górniak. Nie odpowiada jed-
prostu przerąbać się przez tarczę to czysty ab- nak wprost, kto by wygrał. „Kluczową rolę
surd”, kwituje John Clements. Atutem samu- odgrywają zawsze umiejętności”.
raja byłaby za to długość broni, ale z pewnością Bardziej jednoznacznie wyglądałoby nato-
nie szybkość wojownika, gdyż typowa japońska miast starcie oddziału ciężkozbrojnych rycerzy
zbroja ważyła od 25 do 30 kilogramów. Podob- uzbrojonych w kopie z konnymi samurajami,
ną wagę miała zbroja rycerza, trzeba jednak pa- walczącymi także łukami i włóczniami. Ciężka
miętać, że Europejczyk był z reguły roślejszy kawaleria z Europy była średniowiecznym czoł-
i silniejszy od Japończyka. W pierwszym sce- giem, a samuraje do walki z takim wrogiem nie
nariuszu wszystko zależałoby więc od umiejęt- byli przygotowani. Łuki nie powstrzymałyby
ności obu wojowników. opancerzonych rycerzy – do walki z nimi służy-
Najcięższą przeprawę samuraj miałby z ry- ły kusze. Japończycy raczej nie mieliby w takiej
cerzem w pełnej zbroi płytowej. Choć obaj no- potyczce większych szans. 
sili ciężki pancerz, pod względem jakości
i wykonania istniały zasadnicze różnice. To- Współpraca PRZEMYSŁAW GÓRNIAK
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 57

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Prawdziwa rycerskość nie polega
na pogoni za sukcesem i majątkiem.
Don Kichot
S
łyszeli o nim wszyscy. Łatwo go roz-
poznajemy: żylasty drągal na chu-
dym koniu, w pancerzu i z kopią
w dłoni, a za nim na ośle Sancho
Pansa, przysadzisty i okrąglawy słu-
ga z sakwami. Miguel de Cervantes Saavedra
(1547–1616) napisał o nich dwuczęściową księ-
gę, która w popularności na skalę światową ustę-
puje tylko Biblii.
Zaczyna się jako zabawna satyra na modne
wówczas w Hiszpanii romanse rycerskie, któ-
rych półbaśniowa akcja rozgrywała się w śre-
dniowieczu. Don Quijote (w oryginalnej kasty-
lijskiej pisowni), szlachcic zagrodowy z Man-
czy (region w środkowej Hiszpanii), stary ka-
waler, tak się w tych romansach zaczytał, że po-
stanowił sam zostać błędnym rycerzem. Ponie-
waż zaś prawdziwy rycerz musi mieć damę ser-
ca, wymyśla sobie Dulcyneę z Tobolo, nadając
to imię młodej i nieświadomej niczego wie-
śniaczce z okolicy. Na próżno Sancho Pansa
i sąsiedzi usiłują go odwieść od tego szalonego
pomysłu. Don Kichot najpierw każe się paso-
wać na rycerza. Potem na swojej szkapie, którą
nazywa uroczyście Rosynantem, rusza w po-
szukiwaniu przygód. Jedną z pierwszych jest
sławna walka z wiatrakami, które uznał za po-
tworne olbrzymy.
Niezrażony „rycerz” jedzie dalej, natchniony
myślą o naprawie świata. Czytelnik przekonuje
się niebawem, że „szaleństwo” jest postawą
świadomie przyjmowaną. Don Kichot okazuje
się człowiekiem rozumnym, dobrym i odważ-
nym. Jest zdania, że prawdziwe szlachectwo
polega na cnocie. Don Kichot chwali błędne
rycerstwo – by je przeciwstawić współczesnej
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni Polskiej
Radia Wolna Europa. Skazany w 1983 roku
zaocznie na śmierć przez Sąd Wojskowy
w Warszawie. W 1991 roku założył Klub
Atlantycki, postulujący wejście Polski do NATO,
i został jego pierwszym prezesem.
58 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
Rycerskie sprawy
(30)
niesprawiedliwości i obojętności na
ludzką krzywdę (Cervantes nie mógł
bezpośrednio krytykować ówczesnych
stosunków społeczno-ekonomicznych
w Hiszpanii: zabraniała mu tego cen-
zura). Dzisiejszy wiek, przyznaje Don
Kichot, jest „zły dla błędnych ryce-
rzy”. Błędni rycerze w jego oczach re-
prezentują zasady, które mogą pomóc
Królestwu Hiszpanii i światu w unika-
niu niebezpieczeństw oraz stawianiu
czoła wrogom.
Wielką zaletą błędnych rycerzy jest
bezinteresowność. Narażają się dla za-
sady, bez względu na okoliczności. Są
w istocie podobni do żołnierzy, którzy
wypełniają swoje obowiązki, chociaż
otrzymywany żołd jest niewspółmier-
ny do codziennych trudów.
Historia Don Kichota to jeden
z wielkich mitów kultury europejskiej,
obok opowieści o Fauście, Don Juanie
i Robinsonie. Księga Cervantesa jest
jak bogaty skarbiec literacki, pełna
barwnych opowieści, zabawnych scen
i opisów, uderzających przenikliwością
psychologiczną i bogactwem obyczajo-
wym. Łączy kpinę i szyderstwo ze zro-
zumieniem i podziwem dla marzeń,
które nie tylko ozdabiają życie, ale tak-
że nadają mu smak i sens. Wczytując
się w opowieść o przemyślnym
szlachcicu Don Kichocie z Manczy,
dochodzimy do wniosku, że etos ry-
cerski jest tu ukazywany w swojej
najgłębszej istocie. Okazuje się,
że prawdziwa rycerskość w ogóle
nie zależy od przynależności do
określonej warstwy społecznej,
majątku i obyczajów. To prawda,
że zdaje się graniczyć z szaleń-
stwem – bo nie polega na pogoni za
sukcesem i majątkiem. 
Wielką zaletą
błędnych rycerzy jest
bezinteresowność

ROBERT CZULDA
Brytyjskie Archiwum X
Jedna z najbardziej poruszających wyobraźnię tajemnic
z okresu zimnej wojny dotyczy niezidentyfikowanych obiektów latających.
N
iemal dwadzieścia lat po
zakończeniu zimnej wojny
brytyjskie Archiwum Na-
rodowe w Londynie ujaw-
niło kilkaset dokumentów dotyczą-
cych obserwacji UFO (czyli nieziden-
tyfikowanych obiektów latających, co
nie jest tożsame z kosmitami). Decy-
zja ta jest efektem presji społecznej,
jako że pytania dotyczące UFO stano-
wią najczęstszy powód prośby o do-
stęp do rządowych dokumentów. Jak
wynika z ujawnionych akt, od 1950
roku – czyli od rozpoczęcia obserwa-
cji tego fenomenu – ministerstwo
obrony dostało aż 10 tysięcy donie-
sień o tajemniczych obiektach latają-
cych. Pięciu procent z nich nie udało
się nigdy wyjaśnić.
„Niezależnie co ludzie myślą
o UFO, dokumenty te stanowią fascy-
nującą lekturę na temat prowadzonych
przez ministerstwo obrony śledztw
i badań nad tym fenomenem przez
ostatnie 60 lat”, wyjaśnił Nick Pope,
H O R Y Z O N T Y
były szef biura do spraw UFO przy
ministerstwie obrony, zwanego bry-
tyjskim Archiwum X. Wszystkie
zgłoszone incydenty były badane pod
kątem możliwego przekroczenia bry-
tyjskiej obrony powietrznej przez sa-
moloty nieprzyjaciela i zagrożenia dla
bezpieczeństwa narodowego. „Mini-
PO II WOJNIE
sterstwo obrony nie zajmuje się jed- ŚWIATOWEJ
nak kwestiami ewentualnego istnienia niezidentyfikowany około pół minuty, wykonywał gwałtowne ma-
innych form życia”, stwierdza rzecz- obiekt
zauważono
nik prasowy. po raz pierwszy
w Szwecji.
PILOCI RAPORTUJĄ Następnie
Obserwacje dokonane przez cywi- podobne
lów wynikają często z braku wiedzy doniesienia
zanotowano
lub zbyt bogatej wyobraźni, ale nie- w Norwegii,
zwykłe obiekty dostrzegają na niebie Finlandii
również piloci wojskowi. Pierwszy i Niemczech.
znaczący incydent w Wielkiej Bryta-
nii odnotowano w 1950 roku, kiedy
podchodzący do lądowania pilot od-
rzutowego Meteora zauważył nad so-
bą owalny obiekt. Tajemniczego in-
truza dostrzegły trzy stacje radarowe.
Jak stwierdził w przesłuchaniu jeden z opera-
torów, „obiekt był szeroki i zostawiał większe
ślady na radarze niż zwykły samolot”. Według
raportu końcowego specjalnej grupy śledczej,
pilot dostrzegł jedynie „balon meteorologicz-
ny, którego prędkość źle ocenił”. Radary z ko-
lei miały odebrać zwykłe zakłócenia.
Drugi incydent dotyczył bazy RAF w Farn-
borough. W 1950 roku jeden z oficerów zgło-
sił, że widzi latający dysk, a dwóch innych sły-
szało dziwny huk, przypominający pracę die-
sla. Według oficera, obiekt był widoczny przez
newry i przemieszczał się z dużą prędkością.
Także tym razem zignorowano incydent. We-
dług raportu, pilot „stał się ofiarą złudzenia
optycznego lub też dostrzegł zwykły samolot,
źle rozpoznając jego kształt i prędkość”. Co
ciekawe, ten sam pilot zauważył identyczny
obiekt kilka tygodni później – tym razem jed-
nak wspólnie z kilkoma innymi żołnierzami.
Fala dziwnych obserwacji zaniepokoiła woj-
skowych. Aby to wyjaśnić, powołano specjal-
ną grupę dochodzeniową, w której skład we-
szli oficerowie sił powietrznych i wywiadu.
Zespół badawczy dostał wsparcie wybitnych
naukowców, w tym samego sir Henry’ego
Tizarda, niekwestionowanego autorytetu, oj-
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 59
 N I E T Y L K O
ca brytyjskiego radaru, specjalisty od rakiet
balistycznych i obrony przeciwrakietowej.
Członkowie grupy sprawdzali miejsca zda-
rzeń, przesłuchiwali świadków, w tym wielu
pilotów. W czerwcu 1951 roku przedstawili
końcowy raport, w którym stwierdzili – latają-
ce spodki nie istnieją. Raport
został utajniony i nikt go nie
otrzymał – także premier Popularna
Winston Churchill włącz-
nie. Gdy nad Waszyngtonem
w społeczeństwie
wykryto UFO, zaciekawiony teza, że UFO to
niecodziennym zjawiskiem
Churchill napisał do mini- statki kosmitów,
stra spraw lotniczych: „O co
chodzi w całej tej sprawie
była podzielana
z latającymi spodkami? Co także przez
to wszystko oznacza? Jaka
jest prawda? Poproszę o ra- niektórych
port na ten temat”. wojskowych
SPRAWA WYWIADU
Po spisaniu raportu grupa dochodzeniowa
została rozwiązana. Nadal jednak nad brytyj-
skim niebem pojawiały się tajemnicze obiekty,
pobudzające społeczną wyobraźnię i zwiększa-
jące niepokój wojskowych. O ile cywile widzie-
60 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
W O J S K O
mat zostały surowo zakazane. W razie niedo-
chowania tajemnicy piloci musieliby liczyć się
z całkowitym zakazem lotów.
Sprawa intrygowała również polityków. Na
wszelkie zapytania wojsko odpowiadało
– sprawa jest tajna. Ujawniono jedynie, że
90 procent incydentów wyjaśniono. W więk-
szości przypadków chodziło o samoloty, balo-
ny, latawce, gwiazdy, odbicia słoneczne lub
zwykłe oszustwa. Pozostałych „z powodu zbyt
małej liczby danych” nie wyjaśniono.
Ostatni komunikat rząd wydał w 1979 roku,
gdy temat UFO pojawił się w Izbie Lordów.
OD LAT PIĘĆ-
DZIESIĄTYCH W odpowiedzi na zarzuty lorda Clancarty’ego,
XX wieku oskarżającego władzę o tuszowanie niewygod-
niezidentyfikowa- nych faktów, poirytowany przedstawiciel rzą-
nymi obiektami du ripostował, iż „na niebie jest wiele dziw-
latającymi
interesują się nych i niewytłumaczonych zjawisk. Nie ma
brytyjskie siły jednak żadnego powodu wierzyć, że rząd
powietrzne. ukrywa swoje związki z kosmitami”. W in-
nym komunikacie napisano otwarcie: „Rząd
Jej Królewskiej Mości nigdy nie kontaktował
się z kosmitami”.
UFO JAK POCISK
Nie wszystkie incydenty udało się wyjaśnić.
Jeden z najbardziej tajemniczych wydarzył się
w 1956 roku, kiedy to wojsko dostało szereg
zgłoszeń na temat dziwnych obiektów porusza-
jących się po niebie. Kilka z nich (od 12 do 15,
według danych wywiadu USA) zostało wykry-
tych na radarach, a ich prędkość miała sięgać
ponad sześciu tysięcy kilometrów na godzinę.
„Zdaniem operatorów, nie może być mowy
o kłopotach ze sprzętem”, brzmiał raport. Do
akcji wysłano eskadrę myśliwców, jednak po
trwającej siedem godzin próbie przechwycenia
li w nich przybyszy z innych planet, o tyle ofi- samoloty musiały zrezygnować.
cerowie obawiali się, że to Sowieci przeprowa- W tym samym roku doszło do innego nie-
dzają testy najnowszych samolotów. Kluczo- zwykłego incydentu. Tuż po kryzysie sueskim
wym wydarzeniem był incydent nad bazą RAF i sowieckiej interwencji na Węgrzech całe bry-
w Topcliffe. Wtedy to pilot odrzutowca zgłosił tyjskie lotnictwo pozostawało w stałym pogoto-
do bazy, że zauważył kręcący się wokół własnej wiu bojowym. Pewnego dnia pilot myśliwca
osi obiekt, który następ- dostał rozkaz zestrzelenia tajemniczego obiek-
nie „odleciał z błyska-
wiczną prędkością”.
tu, który na radarze miał wielkość bombowca
B-52. Gdy dotarł na miejsce i rozpoczął proce-
Wkrótce po tym nie-
wyjaśnionym zdarzeniu
durę zestrzelenia, tajemniczy obiekt odleciał.
Po powrocie do bazy pilot został przesłuchany,
RAF zdecydował się a jego zeznania pozostawały utajnione, aż do
wprowadzić nieprzerwa-
ny monitoring dziwnych
2008 roku.
Jedno z ostatnich niewyjaśnionych do tej
obiektów, które nie zo-
stały zidentyfikowane ja-
pory zjawisk odnotowano w 1991 roku. Wte-
dy to samolot pasażerski linii Alitalia niemal
ko samoloty. Zadanie po- wpadł na niezidentyfikowany obiekt. Gdy pi-
wierzono sekcji tech-
nicznej wywiadu sił po-
lot powiadomił lotnisko o pojawieniu się „be-
żowego obiektu w kształcie pocisku”, operator
wietrznych (AI3).
W grudniu 1953 roku
potwierdził wykrycie go na swoim radarze.
Wojsko przeprowadziło szczegółowe śledz-
dowództwo wydało roz- two, podejrzewając, że to jakaś zbłąkana ra-
kaz wszystkim bazom RAF, aby niezwłocznie kieta. Sprawa jednak nigdy się nie wyjaśniła,
informować o kolejnych tajemniczych incy- podobnie jak w przypadku dwóch podobnych
dentach. Wyraźnie zaznaczono, że każdy taki incydentów z samolotami pasażerskimi, do
raport otrzymuje automatycznie klauzulę peł- których doszło w ciągu kolejnych kilku mie-
nej tajności. Jakiekolwiek rozmowy na ten te- sięcy. 
 H O R Y Z O N T Y

N I E T Y L K O
O D Ś W I Ę T A

Z głębokim żalem i smutkiem przyjęliśmy Panu Pułkownikowi Tomaszowi SKRZAT

wiadomość o śmierci oraz RODZINIE
Redaktora Brunona MIECUGOWA szczere wyrazy żalu i współczucia
wieloletniego kierownika literackiego z powodu śmierci
To, co ofiarowuje
Zespołu Estradowego OJCA
Śląskiego Okręgu Wojskowego. nam Chrystus,
Odszedł od nas człowiek wielkiego serca, składają przyjaciele jest czymś więcej
współtwórca naszych sukcesów artystycznych. (rodziny płk W. Nyszk i kpt. E. Zawadzkiej). niż przymierzem.
Wyrazy szczerego współczucia
RODZINIE i BLISKIM
Jest przyjaźnią.

U
składają dręką współczesnego czło-
Wyrazy szczerego współczucia
dowództwo Śląskiego Okręgu Wojskowego, wieka jest poczucie obcości
i głębokiego żalu
koleżanki i koledzy w swoim środowisku. Coraz
Pani Betinie DUBIEL
ze „Śląskiej Estrady Wojskowej”. trudniej znaleźć wspólny język,
oraz Jej RODZINIE
z powodu śmierci nić porozumienia z drugim czło-
TATY wiekiem. Ludzie obarczeni tro-
skami, kłopotami zamykają się
Panu st. chor. Dariuszowi MARZEJON składają w czterech ścianach swego do-
oraz Jego RODZINIE szef, kadra zawodowa i pracownicy wojska mu. Tę sytuację zobrazował reży-
wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu Oddziału Wychowawczego ser włoski Federico Fellini w jed-
z powodu śmierci Dowództwa Wojsk Lądowych. nym z epizodów filmu „Osiem
BRATA i pół”. W luksusowym samocho-
dzie siedzi samotny człowiek,
składają odgrodzony od świata grubą szy-
kadra i pracownicy bą. Wokół niego jest mnóstwo
Panu Kapitanowi Edwardowi
Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Gdyni. ludzi, ale każdy z nich zamknię-
MAKOWSKIEMU
oraz Jego RODZINIE i NAJBLIŻSZYM ty w swoim aucie. Człowiek ten
wyrazy szczerego żalu chce porozumieć się z innymi,
i głębokiego współczucia potrzebuje ich pomocy. Wali pię-
Drogiemu Koledze kpt. Dariuszowi GIEMZIE z powodu śmierci ściami i łokciami o szyby, ale
najszczersze kondolencje MATKI nikt go nie słyszy i nie widzi.
i wyrazy głębokiego współczucia Współczesny człowiek jest bar-
z powodu śmierci składają dziej samotny niż kiedykolwiek.
OJCA dowódca oraz kadra Samotność jest chorobą, która
1 Batalionu Logistycznego w Bydgoszczy. drąży i obezwładnia wielu ludzi,
składają wysysa żywotne siły i napawa
szef, kadra zawodowa oraz pracownicy niepokojem. Jest jednak Ktoś,
Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego kto powiedział: „Nie zostawię
we Wrocławiu. was sierotami”; Ktoś, kto zaofia-
Z wielkim żalem
przyjęliśmy wiadomość rował swoją przyjaźń i umiłował
o tragicznej śmierci bezgranicznie. Zamieszkał w na-
por. Beaty BARTKOWICZ szych świątyniach i gromadzi
Panu ppłk. Arturowi BLICHARSKIEMU Pogrążonym w smutku w nich swych przyjaciół: „Jam
oraz Jego RODZINIE RODZINIE i NAJBLIŻSZYM jest chleb życia. Kto do mnie
wyrazy głębokiego współczucia i żalu wyrazy szczerego, głębokiego żalu przychodzi, nie będzie łaknął”.
z powodu śmierci i współczucia To, co ofiarowuje nam Jezus
MATKI Chrystus, jest czymś więcej niż
składają przymierzem – jest przyjaźnią.
składają dowódca, żołnierze i pracownicy wojska On nie jest Bogiem światłości
dowództwo, kadra i pracownicy wojska 10 Warszawskiego Pułku Samochodowego niedostępnej. On zrezygnował
7 Brygady Obrony Wybrzeża w Słupsku. im. mjr. Stefana Starzyńskiego. z majestatu, wszedł między lu-
dzi i zawarł z nim proste, ludzkie
znajomości i przyjaźnie. 

ksiądz major PIOTR WSZELAKI

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 61

 Z A B A W Y
DO GOSTYNIA przybyło

ponad 30 historycznych
pojazdów wojskowych
przywiezionych przez właścicieli
i rekonstruktorów z całej Polski.
TOMASZ SZULEJKO
Polskie Detling
W XIX-wiecznej posiadłości Podrzecze
w Piaskach pod Gostyniem kolejny raz spotkali się
przedstawiciele różnych formacji wojskowych.
T
o już drugi zlot grup rekon-
strukcji historycznej i hi-
storycznych pojazdów woj-
skowych ,,Strefa Militarna
2009”. Do Wielkopolski przybyło po-
nad 450 uczestników z prawie 40 ze-
społów. Podczas militarnego weeken-
du od 17 do 19 lipca organizatorom
udało się zaprosić do udziału w zlocie
stowarzyszenia wcielające się w for-
macje polskie, niemieckie, radzieckie,
amerykańskie i brytyjskie.
,,Nasze spotkania nie są największy-
mi w kraju, ale skupiają pasjonatów mi-
litariów dbających o historyczną wier-
ność szczegółom”, zachwala współor-
ganizator zlotu Michał Różyński. Re-
konstruktorzy historii uczestniczący
w gostyńskich spotkaniach przywiązują
62 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
Z B R O N I Ą
bowiem szczególną wagę do meryto-
rycznej zgodności detali umundurowa-
nia i wyposażenia z odtwarzanymi pier-
wowzorami.
OTWARTA FORMUŁA
Wyjątkowość imprezy polega na
umożliwieniu wszystkim uczestnikom
współdecydowania o jej ostatecznym
kształcie. Każda grupa rekonstrukcyjna
może zaprezentować autorski scenariusz
przedstawianych wydarzeń. W tym ro-
ku, w związku z okrągłymi rocznicami,
nacisk położono na przedstawienie for-
macji z okresu powstania wielkopol-
skiego i kampanii wrześniowej.
W spotkaniu wzięli udział wojowie
reprezentujący wczesne średniowiecze
i niewiasty z Drużyny Księgi i Łuku
Jaźwiec. Stowarzyszenie Rekonstrukcji Histo-
rycznych Wojsk II Rzeczypospolitej ,,Odwach”
wystąpiło w barwach 10 Pułku Dragonów dywi-
zji generała Stanisława Maczka. Pojawili się
polscy żołnierze z września 1939 roku z grupy
,,Cytadela”, 15 Pułku Ułanów Poznańskich oraz
formacja Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
w postaci 1 Samodzielnej Kompanii Commando.
Obecni byli czerwonoarmiści, żołnierze niemiec-
cy oraz amerykańscy spadochroniarze 101 Dy-
NAJWIĘCEJ wizji z okresu II wojny światowej, a także współ-
GRUP cześni żołnierze z ,,Pustynnej burzy”.
odtwarzało Do Gostynia przybyło też ponad 30 historycz-
barwy formacji
z okresu nych pojazdów wojskowych przywiezionych
II wojny przez właścicieli i rekonstruktorów z całej Polski.
światowej. Prawdziwą gratkę stanowiła armata samobieżna
Sexton z lat 1943–1945 z kolekcji Muzeum Woj-
ska Polskiego. Z kolei kustosz Muzeum Broni
Pancernej poznańskiego Centrum Szkolenia
Wojsk Lądowych kapitan Tomasz Ogrodniczuk
przywiózł prawdziwy unikat. To jedyne w Pol-
sce w pełni sprawne średnie działo samobieżne
SU-100 używane na froncie wschodnim podczas
II wojny światowej. Adam Rudnicki zademon-
strował półgąsienicowy ciągnik Citroën Kegres-
 H O R Y Z O N T Y

MIŁOŚNICY militariów i historii wojsko-

wości to potencjalni kandydaci do profe-
sjonalnej armii.

FOT. TOMASZ SZULEJKO (5)

Militarna odyseja
W Detling co roku odbywa się zlot
miłośników militariów z całego świata.

W tej angielskiej miej-

scowości leżącej mię-
dzy Dover a Londynem, na
starym lotnisku RAF-u,
gdzie stoją jeszcze baraki
pamiętające Dywizjon 303,
organizowany jest co roku
zlot miłośników militariów
i pasjonatów historii z całe-
go świata „Military Odys-
sey”. Teren lotniska na te
kilka dni dzielony jest na
dwie strefy: dla obozowisk
grup historycznych i dla kra-
powiązane z wojskiem
– mundury, książki,
broń oryginalną i re-
mów z militariami. W pierw- pliki, a na-
szej spotkamy zarówno in- wet pojazdy
diańskich wojowników, jak wojskowe
i rycerzy w zbroi czy żołnierzy i czołgi. Naj-
z czasów wojny secesyjnej bliższy zlot
oraz I i II wojen światowych. w Detling odbę-
Na stoiskach natomiast moż- dzie się 29–31 sierp-
na kupić wszystko, co jest nia 2009 roku. 

se. Pojazd był używany w Wojsku Polskim w la-
tach 1923–1939 w liczbie około 40 sztuk.
Jednak największym zainteresowaniem cie-
szyły się polskie czołgi z okresu międzywojen-
nego. Repliki tankietek gąsiennicowych TK-3
oraz TKS zostały wykorzystane w inscenizacji
przedstawiającej epizod kampanii wrześniowej
1939 roku. Towarzyszył im samochód pancerny
wzór 34, odtworzony przez Jacka Czaczyka
i Romana Hamelkę z Suchego Lasu koło Po-
znania. ,,Podczas zlotów pojazdów militarnych
można podziwiać sprzęt rosyjski, amerykański
albo niemiecki. Polskiego brakuje. Dlatego po-
stanowiliśmy odbudować polski pojazd pancerny
z okresu II Rzeczypospolitej”, zwierza się
Roman Hamelka. Praca nad konstrukcją zajęła
ponad tysiąc godzin. Oryginalna była tylko jedna
lampa. Przydało się każde zdjęcie i rysunek. Sa-
mych nitów wykonano aż 400.
OD REKONSTRUKCJI
DO ARMII
Polskie pojazdy pancerne były w czasie zlotu
w dobrych rękach. W Podrzeczu pojawili się
współcześni polscy żołnierze. Załogi czołgów
stanowili podchorążowie kierunku pancernego
studium oficerskiego Wyższej Szkoły Oficer-
skiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu. Kandyda-
ci na oficerów nie kryli satysfakcji z możliwości
jazdy na tankietkach. Dla kaprali podchorążych:
Andrzeja Gorczycy, Michała Karolewskiego
oraz Michała Lenarta, uczestnictwo w rekon-
strukcji wydarzeń wojny obronnej to kolejna mo-
tywacja do zawodowej służby. „Poczuliśmy at-
mosferę walki polskich pancerniaków z 1939 ro-
ku. Przywracając pamięć, spłacamy dług wobec
bohaterskich żołnierzy września”, mówił kapral
podchorąży Karolewski.
Wśród entuzjastów ze Stowarzyszenia Grupa
Rekonstrukcji Historycznej w barwach 7 Dywi-
zjonu Artylerii Konnej Wielkopolskiej pojawił
się porucznik Marcin Mrugalski. Uhonorowa-
ny niedawno Gwiazdą Afganistanu oficer 7 Dy-
wizjonu Artylerii Konnej Wielkopolskiej
17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej
twierdzi, że kultywowanie tradycji własnego
pododdziału jest jego obowiązkiem.
Pod Gostyniem artylerzyści zaprezentowali
tak zwaną armatę prawosławną. Szóstka koni
ciągnących działo wzór 02/26 była atrakcją zlo-
tu. Natomiast współczesny dywizjon artylerii sa-
mobieżnej używa armatohaubic Dana kalibru
152 milimetry. Pojawili się również ze stanowi-
skiem promocyjnym żołnierze 10 Brygady Ka-
walerii Pancernej ze Świętoszowa. ,,Możliwość
prezentacji jednostki tysiącom uczestników oraz
obserwatorów imprezy jest okazją do zaintereso-
wania młodzieży zawodową służbą wojskową”,
twierdzi szef sekcji wychowawczej brygady ma-
jor Mirosław Mika.
Pomimo załamania pogody ,,Strefa Militarna”
przyciągnęła kilka tysięcy widzów. „Chcieliby-
śmy organizować w Polsce zlot wielu epok histo-
rycznych, wzorowany na dorocznym zjeździe re-
konstruktorów oraz kolekcjonerów militariów
z Europy Zachodniej w angielskim Detling”,
marzy Michał Różyński.
Dzięki gościnności Gostynia i Piasków udało
się zorganizować przedsięwzięcie, które może
na stałe wejść do kalendarza spotkań z historią.
Taki zlot jest też znakomitą lekcją oraz okazją
do kontaktu z wojskiem. Zawieszenie poboru
spowodowało bowiem, że potrzebny jest
pomysł na utrzymanie więzi armii ze społe-
czeństwem. 

POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 63

 M O D A N A M U N D U R

64 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009



KSIĄŻKA
Bez nawiasu
Jedenaście znakomitych wywiadów
ze specjalistami od historii PRL.
W czasie niemieckiej okupacji War-
szawy Władysław Bieńkowski,
ówczesny ideolog i organizator Pol-
skiej Partii Robotniczej i Krajowej Ra-
dy Narodowej, jechał na plac Naruto-
wicza, kiedy nagle zobaczył na murze
napis „PPR ch…e”. Kiedy spotkał
Władysława Gomułkę, pochwalił mu
się, jakie wspaniałe hasło zobaczył.
Ten, oburzony, odpowiedział: „Czyś ty
zwariował?!”. Bieńkowski na to, że na
murach ciągle pojawia się napis:
„PPR – Płatne Pachołki Rosji”, i to
jest oburzające: „Niech nas obrażają.
Niech piszą, że jesteśmy ch…e, ale
polskie!”. Ta anegdota znakomicie
ilustruje dwie sprawy.
Po pierwsze, tłumaczy konsekwentne
stanowisko Władysława Gomułki w la-
tach czterdziestych co do stosunkowo
niezależnego funkcjonowania pań-
stwa, bez zbytniej ingerencji Moskwy,
za co odsunięto go od władzy i areszto-
wano. Oczywiście nie była to cena naj-
wyższa, bowiem Stalin niepokornych
współpracowników zazwyczaj trakto-
wał znacznie surowiej.
Po drugie, komuniści zarówno przed
wojną, jak i podczas okupacji nie cie-
szyli się zbyt dużym poparciem społe-
czeństwa. Zdawali sobie sprawę z tego,
że stanowią mniejszość. Uważali, że są
awangardą postępu, a społeczeństwo
musi do marksizmu dojrzeć. Co więcej,
Gomułka we wspomnieniach pisał, że
poparcie społeczne komuniście nie
H O R Y Z O N T Y
przystoi, bo nie sztuką jest rządzić, gdy
się je ma.
Jak zatem doszło do tego, że tak słaba
partia zdominowała polską scenę poli-
tyczną w latach czterdziestych i rządziła
Polską przez kilka dekad? „Opieka”
Związku Radzieckiego nad słabym,
zniszczonym przez wojnę, opuszczonym
przez państwa zachodnie krajem nie
jest jedynym i wystarczającym wytłuma-
czeniem. Na to i wiele innych pytań do-
tyczących naszej historii w latach
1944–1990 odpowiada Andrzejowi
Brzezieckiemu, redaktorowi naczelne-
mu pisma „Nowa Europa Wschodnia”,
jedenastu historyków: Antoni Dudek,
Jerzy Eisler, Andrzej Friszke, Jerzy
Holzer, Jan Kofman, Paweł Machcewicz,
Piotr Osęka, Andrzej Paczkowski,
Dariusz Stola, Wiesław Władyka
i Marcin Zaremba.
Andrzej Brzeziecki uważa, że obecnie
wielu Polaków historię PRL bierze nieja-
ko w nawias i stara się od niej odciąć.
Przecież nie trzeba od razu chwalić czy
akceptować ówczesny system, ale na
pewno warto poznać ten burzliwy etap
w naszych dziejach. Jak powiedział Jan
Kofman, „Historycy nie tyle powinni je-
dynie potępiać PRL, ile obiektywnie ją
badać”. My również powinniśmy w taki
sposób, bez uprzedzeń i sentymentów,
zmierzyć się z naszą historią. (AWIS) 
Andrzej Brzeziecki,
„Lekcje historii PRL”, WAB 2009
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

W jeden dzień
P okonanie 210-kilome-
trowej trasy z sumą
przewyższeń wynoszącą
nej i szef szkolenia tej for-
macji, okazał się znakomi-
tym taktykiem i świetnym
około 1800 metrów to rowerzystą. Nie zawiedli
znakomita okazja do eks- także pozostali (wszyscy
tremalnych doświadczeń. trzej medycy) – organizator
Także dla żołnierzy. rajdu kapitan Narcyz
W siódmej edycji rajdu Sadłoń przyjechał w czo-
„W jeden dzień dookoła
Tatr” żołnierzy było wpraw-
dzie tylko czterech, ale wy-
łówce, również kapitan
Ryszard Zoń i kapral Piotr
Chmaj doskonale poradzili
padli świetnie. Zwycięzca
ostatnich rajdów Wojciech
sobie z górami. Najlepszy
dotychczasowy „damski”
Wasilewski przyjechał
w najlepszym swoim cza-
czas uzyskała Izabela
Włosek reprezentująca
sie, ale „dopiero” na
czwartej pozycji. Zwyciężył
Dariusz Goławski, przed
środowisko speleologicz-
ne. W przyszłym roku rajd
odbędzie się w pierwszą
Szymonem Koziatkiem sobotę lipca. 
i Andrzejem Sochą. Puł-
kownik Koziatek, repre- Szczegóły na stronie:
zentant kawalerii powietrz- www.tatryrajd.pl
FOT. PIOTR BERNABIUK
Festyn w Świętoszowie
Z okazji swojego święta
10 Brygada Kawalerii
Pancernej w Świętoszowie
strzelnice laserowe. Cieka-
wy będzie także tydzień
poprzedzający główne ob-
zaprasza 8 sierpnia na fe- chody – między innymi
styn. Wśród atrakcji prze- 5 sierpnia grupy rekon-
widziano defiladę podod- strukcji historycznej zapre-
działów brygady i grup re- zentują swój sprzęt, umun-
konstrukcji historycznej, durowanie i uzbrojenie,
prezentację nowoczesne- a od 3 do 9 sierpnia bę-
go sprzętu brygady, pokaz dzie można zwiedzać wy-
sztuk walki. Staną też obo- stawę modeli sprzętu pan-
zy: militarny i rycerski, cernego oraz wyposażenia
ogródki ASG, wojskowe 10 Brygady. (AD) 
POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009 65

F E L I E T O N
FOT. MACIEJ DROZDOWSKI
MAREK
PRZYBYLIK
wiceprezes
SASWUW
im. P.O.
Wakacyjny Richelieu
R
zeczywistość otacza
nas coraz ciaśniej,
nawet gdy odlecimy
daleko poza zasięg
krajowych
mediów. Wracającym na
ojczyzny łono warto opi-
sać wywiad, który wstrzą-
snął krajową sceną poli-
tyczną, a potem ją zmie-
szał. Prezydencki minister
spróbował ocieplić wizeru-
nek swego pryncypała i na
łamach „Dziennika” opo-
wiedział dziennikarzowi
Mazurkowi, co myśli
o swym szefie i dlaczego.
Mówił z troską i przyjaźnią,
bo jest prawdziwym przyja-
cielem prezydenta do tego
stopnia, że może mówić do
Lecha: Lechu.
Powiedział więc prezy-
dencki przyjaciel w randze
ministra, że prezydent jest
autentyczny, czasem za bar-
dzo. Jest za szczery i zbyt prosto-
linijny. Przyjaciel ma o to do nie-
go pretensje. Ma też pretensje o to,
że pan prezydent nie ma wytyczo-
nych konkretnych celów działania
i sposobów ich realizacji, ustalo-
nego kalendarza zajęć, a jeśli ma,
to się go nie trzyma. Biada, że nie
ma planowania, nic nie jest święte,
wszystko jest rozedrgane i nigdy
nie wiadomo, co człowieka czeka,
a wszystko można z dnia na dzień,
z godziny na godzinę zmienić. To
powoduje tylko chaos i nerwowość
– boleje przyjaciel prezydenta,
66 POLSKA ZBROJNA NR 31 | 2 SIERPNIA 2009
Bez kamuflażu
Boże chroń mnie od przyjaciół,
z wrogami sam sobie poradzę.
który został wynajęty po to, by
chaos i nerwowość opanować,
wprowadzić w życie kancelarii
prezydenckiej
wytyczanie celów i planowanie
sposobów, jak je osiągnąć.
Prezydent ma wielką niechęć do
oficjalnych ceremonii. Cóż mogę
zrobić, zastanawia się minister-
-przyjaciel, skoro prezydent, za-
miast przyjmować ambasadorów in-
nych państw, co ma wpisane w umo-
wie o pracę, bezpośrednie spotkania
z mieszkańcami wsi i miast woli od
sztywnych uroczystości. To nie tyle
przeraża, ile utrudnia pracę – z tro-
ską konstatuje prezydencki przyja-
ciel. Przyznaje jednak, że Lech
Kaczyński to człowiek wielkodusz-
ny w stopniu rzadko spotykanym. Po prostu
dobry człowiek. Choć ma inną niż jego pre-
zydenta-przyjaciela wizję mo-
tywowania pracowników. On
woli ludzi nagradzać i chwa-
lić, a stosowane przez pre-
zydenta kary i pretensje,
choć potrzebne, nie mogą
być jedynym sposobem
pracy z ludźmi.
Gdy jedni wylegiwali
się na ciepłych plażach,
my tu, w domu, takie
właśnie wieści łykaliśmy,
czytając, co minister-
-przyjaciel o swym
prezydencie-przyjacielu
opowiedział dziennika-
rzowi, dając dowód nie-
zwykłej wprost lojalno-
ści. Oczywiście to
streszczenie wywiadu
jest i tendencyjne, i su-
biektywne, ale wykazu-
je, jak wielkiego serca jest
prezydent, którego przyjaciel pomawia o nad-
mierną skłonność do karcenia pracowników.
Pan prezydent bowiem zaraz po przeczytaniu
wywiadu, nie czekając na diagnozę lekarską,
pochylił się z troską nad stanem zdrowia swe-
go przyjaciela-ministra i wysłał go na urlop.
Sam natomiast rozpoczął studiowanie do-
robku myśli kardynała Richelieu, który peł-
nił podobną jak jego urlopowany przyjaciel-
-minister funkcję na dworze Ludwika XII.
Choć było to blisko czterysta lat temu i do
tego we Francji, zostawił po sobie opinię
doskonałego królewskiego urzędnika oraz
aktualną do dziś sentencję: Boże chroń
mnie od przyjaciół, z wrogami sam sobie
poradzę. 