Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Guilherme Falleiros
ntroduzo hiptese terica de uma pesquisa pessoal maior sobre o dilogo entre formas polticas amerndias e anarquistas. Apresento o anarquismo de Pierre Joseph-Proudon como dotado de uma certa dialtica contra
a qual (e a favor da qual) pensa-se o que Claude Lvi-Strauss e outros antroplogos aprenderam com povos indgenas da Amrica sobre dualismo e poltica.
da que certos princpios federativos amerndios podero ser trazidos baila,
nos quais a poltica tirada do foco e formas de contra-hierarquia e alternncia
entre polaridades se manifestam no modo de vida, na histria, no mito e mesmo nas relaes de gnero. Esses princpios aparecem em imagens circulares
da vida coletiva, presentes nas reflexes sobre relaes entre hierarquia e reciprocidade de crculos concntricos e metades diametrais na Amrica indgena,
com algo a dizer sobre organizaes concntricas anarquistas. So elementos
constitutivos do federativismo indgena que marcam tanto a divisibilidade pessoal quanto a coletiva. Sugiro ao anarquismo aprender com estes coletivos que
se relacionam atravs de uma errncia do centro, numa alternncia entre perspectivas diferentes sobre a mesma relao, operando uma reciprocidade que vai
alm de simplesmente fazer outra pessoa o que gostaria que fizesse a si mesma.
45
*
*
3
Borba, Joo. 2004. Um relativismo de
base ctica na dialtica de Proudhon. Verve.
5:142-156. Nu-Sol. So Paulo.
4
Proudhon, Pierre-Joseph. 1986. Proudhon.
Coleo Grandes Cientistas Sociais. Resende e
Passetti (orgs.). Editora tica. So Paulo. (p. 42)
1
Bougl, Clestin. 2014 [1911]. A Sociologia
de Proudhon. Editora Imaginrio. So Paulo.
5
Proudhon, Pierre-Joseph. 1986. Proudhon.
Coleo Grandes Cientistas Sociais. Resende e
Passetti (orgs.). Editora tica. So Paulo. (p. 44)
2
Por exemplo: Berthier, Ren. 2014. Do
Federalismo. Editora Imaginrio. So Paulo.
46
7
Proudhon, Pierre-Joseph. 1986. Proudhon.
Coleo Grandes Cientistas Sociais. Resende e
Passetti (orgs.). Editora tica. So Paulo. (p. 50)
valem-se da democracia para governar e a multido tende a apoiar ditaduras. Para Proudhon, a capacidade
poltica das classes trabalhadoras no
est nas revolues. Ela est na habilidade tcnica e produtiva da fora coletiva em mutualidade e tambm na
organizao poltica: o federalismo.
Tratou o federalismo obreiro do sculo XIX como prefigurao do modo
de vida socialista anti-capitalista e
anti-estatal: o federalismo agro-industrial. Tal seria uma maneira produtiva e pacfica de por em prtica o
agonismo caracterstico da guerra.
A noo de federao vem das
de pacto, contrato, tratado, conveno, aliana9. Ela se organiza de
modo que a Liberdade seja maior
que a Autoridade impossvel de ser
eliminada. Pela organizao local de
pequenos coletivos, cujos delegados
seriam porta-vozes, constituem-se federaes a partir da pulverizao dos
cargos e distribuio do poder de execuo. As partes, sejam membros dos
coletivos ou coletivos membros da federao, guardam para si maior liberdade do que concedem, obrigam-se
reciprocamente mas podem romper
o vnculo quando desejarem, minimizando a tendncia centralizao.
Assim, Proudhon assume que a
8
Proudhon, Pierre-Joseph. 1986. Proudhon.
Coleo Grandes Cientistas Sociais. Resende e
Passetti (orgs.). Editora tica. So Paulo. (p. 48)
9
Proudhon, Pierre-Joseph. 2001 [1863].
Do Princpio Federativo. Editora Imaginrio. So
Paulo. (p. 90)
6
Borba, Joo. 2004. Um relativismo de
base ctica na dialtica de Proudhon. Verve.
5:142-156. Nu-Sol. So Paulo. (p. 146).
47
10
Proudhon, Pierre-Joseph. 1986. Proudhon.
Coleo Grandes Cientistas Sociais. Resende e
Passetti (orgs.). Editora tica. So Paulo. (p. 28)
48
13
Clastres, Pierre. 1968. Entre o silncio e
o dilogo in.: Lvi-Strauss. Larc. So Paulo.
14 Perrone-Moiss, Beatriz e Sztutman,
Renato. 2009. Dualismo em perptuo desequilbrio feito poltica: desafios amerndios.
Novos modelos comparativos: antropologia simtrica e sociologia ps-social. 33a. Reunio da
ANPOCS. Caxambu.
16
Perrone-Moiss, Beatriz. 2006. Notas sobre uma certa confederao guianense. Colquio
Guiana Amerndia, Histria e Etnologia. Belm.
NHIIUSP/EREACNRS/MPEG. Outubro/ Novembro.
15
Clastres, Pierre. 2003 [1974]. A sociedade
contra o Estado. Cosac & Naify, So Paulo; e 2004
[1980]. Arqueologia da violncia. Cosac & Naify,
So Paulo.
49
50
21
Lvi-Strauss, Claude. 1991. Histria de
Lince. So Paulo. Companhia das Letras. (p. 54)
51
23
Lvi-Strauss, Claude. 1944. Reciprocity and
Hierarchy, American Anthropologist, vol. 46, no. 2.
52
25
Stolze Lima, Tnia. 2008. Uma histria
do dois, do uno e do terceiro in Caixeta de
Queirs, Ruben e Nobre, Renarde Freire, LviStrauss: Leituras brasileiras. Editora UFMG, Belo
Horizonte. pp. 209-263
24
Graeber, David. 2011 [2004]. Fragmentos
de uma Antropologia Anarquista. Deriva. Porto
Alegre. Morris, Brian. 2005. Anthropology and
Anarchy: their elective affinity. GARP11. Goldsmiths Anthropology Research Papers. London.
26
Dumont, Louis. 1966. Homo hierarchicus:
essai sur le systme des castes. Gallimard. Paris.
53
54
55
57