Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Constituiobrasileirade1988Wikipdia,aenciclopdialivre
Constituiobrasileirade1988
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.
AConstituiodaRepblicaFederativadoBrasilde
1988,1promulgadaem5deoutubrode1988,alei
fundamentalesupremadoBrasil,servindodeparmetrode
validadeatodasasdemaisespciesnormativas,situandoseno
topodoordenamentojurdico.2Podeserconsideradaastimaou
aoitavaconstituiodoBrasil(dependendodeseconsiderarou
noaEmendaConstitucionaln1comoumtextoconstitucional3)
easextaoustimaconstituiobrasileiraemumsculode
repblica.2
ConstituiodoBrasil
Foiaconstituiobrasileiraaquemaissofreuemendas:93,
sendo87emendasconstitucionais4e6emendasconstitucionais
dereviso5.
ndice[esconder]
1Caractersticas
2Histria
3Estrutura
3.1TtuloIPrincpiosFundamentais
CpiaoriginalexpostanoMuseu
doSupremoTribunalFederal(STF)
3.2TtuloIIDireitoseGarantiasFundamentais
Ratificado 5de
outubrode1988(26anos)
3.3TtuloIIIOrganizaodoEstado
Local
Braslia
Brasil
Autores
CongressoNacionaldo
Brasil
3.4TtuloIVOrganizaodosPoderes
3.5TtuloVDefesadoEstadoedasInstituies
Democrticas
3.6TtuloVITributaoeOramento
Propsito Constituionacional.
3.7TtuloVIIOrdemEconmicaeFinanceira
3.8TtuloVIIIOrdemSocial
3.9TtuloIXDisposiesConstitucionaisGerais
4PontosemDestaque
4.1EmendasConstitucionais
4.2RemdiosConstitucionais
4.3PolticaUrbanaeTransfernciasdeRecursos
5Celebraesdos25anos
6Constituintes
7Galeriadeimagens
8Vertambm
9Referncias
10Ligaesexternas
Caractersticas
[ editar|editarcdigofonte ]
Formalpossuidispositivosquenosonormasessencialmenteconstitucionais.
Escritaapresentaseemumdocumentosistematizadodentrodecadaparmetro.
Promulgadaelaboradaporumpoderconstitudodemocraticamente.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ch1%20id%3D%22firstHeading%22%20class%3D%22firstHeading%22%20lang%3D%22pt%22%20style%3D%22color%
1/8
17/05/2015
Constituiobrasileirade1988Wikipdia,aenciclopdialivre
Rgidanofacilmentealterada.Exigeumprocessolegislativomaiselaborado,consensuale
soleneparaaelaboraodeemendasconstitucionaisdoqueoprocessocomumexigidopara
todasasdemaisespciesnormativaslegais.Algunsautoresaclassificamcomosuperrgida.
Analticadescreveempormenorestodasasnormasestataisedireitosegarantiasporela
estabelecidas.
Dogmticaconstitudaporumaassembleianacionalconstituinte.
Histria
[ editar|editarcdigofonte ]
Desde1964oBrasilestava
sobumaditaduramilitar,e
RepblicaFederativadoBrasil
Esteartigopartedasrie:
Sessoparlamentarque
estabeleceuaConstituiode1988.
desde1967(particularmentesubjugadosalteraesdecorrentes
dosAtosInstitucionais)sobumaConstituioimpostapelo
governofederal.
Polticaegovernodo
Brasil
Executivo
[Expandir]
Legislativo
[Expandir]
Judicirio
[Expandir]
Federao
Oregimedeexceo,emqueasgarantiasindividuaisesociais
eramrestritas,oumesmoignoradas,ecujafinalidadeeragarantir
Outrasinstituies
osinteressesdaditadura,internalizadosemconceitos
Ordempoltica
comosegurananacional,restriodasgarantiasfundamentais
PortaldoBrasil
etc,fezcrescer,duranteoprocessodeaberturapoltica,oanseio
ver editar
pordotaroBrasildeumanovaConstituio,defensorados
valoresdemocrticos.2Anseioquesetornounecessidadeapso
fimdaditaduramilitarearedemocratizaodoBrasil,apartirde1985.
[Expandir]
[Expandir]
[Expandir]
Independentementedascontrovrsiasdecunhopoltico,a
ConstituioFederalde1988asseguroudiversasgarantias
constitucionais,comoobjetivodedarmaiorefetividadeaos
direitosfundamentais,permitindoaparticipaodoPoder
Judiciriosemprequehouverlesoouameaadelesoa
direitos.Parademonstraramudanaqueestavahavendono
sistemagovernamentalbrasileiro,quesaradeumregime
autoritriorecentemente,aconstituiode1988qualificou
comocrimesinafianveisatorturaeasaesarmadascontra
oestadodemocrticoeaordemconstitucional,criandoassim
dispositivosconstitucionaisparabloqueargolpesdequalquer
natureza.Comanovaconstituio,odireitomaiordeum
ConstituioFederaleBandeirado
cidadoqueviveemumademocraciarepresentativafoi
Brasil
conquistado:foideterminadaaeleiodiretaparaoscargos
dePresidentedaRepblica,GovernadordoEstadoedoDistritoFederal,Prefeito,DeputadoFederal,
EstadualeDistrital,SenadoreVereador.2AnovaConstituiotambmpreviumaiorresponsabilidade
fiscal.Pelaprimeiravez,umaConstituiobrasileiradefineafunosocialdapropriedade
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ch1%20id%3D%22firstHeading%22%20class%3D%22firstHeading%22%20lang%3D%22pt%22%20style%3D%22color%
2/8
17/05/2015
Constituiobrasileirade1988Wikipdia,aenciclopdialivre
privadaurbana,prevendoaexistnciadeinstrumentosurbansticosque,interferindonodireitode
propriedade(queapartirdeagoranomaisseriaconsideradoinviolvel),teriamporobjetivoromper
comalgicadaespeculaoimobiliria.Adefinioeregulamentaodetaisinstrumentos,porm,
deuseapenascomaoutorgadoEstatutodaCidadeem2001.6
Estrutura
[ editar|editarcdigofonte ]
AConstituiode1988estdivididaemnovettulos.Astemticasde
cadattuloso:2
TtuloIPrincpiosFundamentais [ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:PrincpiosFundamentaisnaConstituiodo
Brasil
Doartigo1ao4temososfundamentossobosquaisconstituisea
RepblicaFederativadoBrasil.
Constituiesbrasileiras
TtuloIIDireitoseGarantiasFundamentais
[ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:DireitoseGarantiasFundamentaisna
ConstituiodoBrasil
Doartigo5ao17soelencadosumasriededireitosegarantias,
reunidosemcincogruposbsicos:7
Constituiode1824
Constituiode1891
Constituiode1934
Constituiode1937
Constituiode1946
Constituiode1967
Constituiode1988
CaptuloI:DireitoseDeveresIndividuaiseColetivos
CaptuloII:DireitosSociais
CaptuloIII:Nacionalidade
CaptuloIV:DireitosPolticos
CaptuloV:PartidosPolticos.
Asgarantiasaliinseridas(muitasdelasinexistentesemConstituiesanteriores)representaramum
marconahistriabrasileira.
TtuloIIIOrganizaodoEstado [ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:OrganizaodoEstadonaConstituiodoBrasil
Doartigo18ao43definidaaorganizaopolticoadministrativa(ouseja,dasatribuiesdecada
entedafederao(Unio,Estados,DistritoFederaleMunicpios)almdisso,tratamdassituaes
excepcionaisdeintervenonosentesfederativos,versamsobreadministraopblicaeservidores
pblicosmilitaresecivis,etambmdasregiesdopasesuaintegraogeogrfica,econmicae
social.
TtuloIVOrganizaodosPoderes [ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:OrganizaodosPoderesnaConstituiodoBrasil
Doartigo44ao135definidaaorganizaoeasatribuiesdecadapoder(PoderExecutivo,Poder
LegislativoePoderJudicirio),bemcomodeseusagentesenvolvidos.Tambmdefinemosprocessos
legislativos,inclusiveosqueemendamaConstituio.
TtuloVDefesadoEstadoedasInstituiesDemocrticas [ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:DefesadoEstadoedasInstituiesnaConstituiodoBrasil
Doartigo136ao144sodefinidasasquestesrelativasSeguranaNacional,regulamentandoa
intervenodoGovernoFederalatravsdedecretosdeEstadodeDefesa,EstadodeStio,
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ch1%20id%3D%22firstHeading%22%20class%3D%22firstHeading%22%20lang%3D%22pt%22%20style%3D%22color%
3/8
17/05/2015
Constituiobrasileirade1988Wikipdia,aenciclopdialivre
intervenodasForasArmadasedaSeguranaPblica.
TtuloVITributaoeOramento [ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:TributaoeOramentonaConstituiodoBrasil
Doartigo145ao169soestabelecidasaslimitaestributrias
dopoderpblico(Unio,Estados,DistritoFederale
Municpios),organizandoosistematributrioedetalhandoos
tiposdetributoseaquemcabecobrlos.Tratamaindada
repartiodasreceitasedasnormasparaaelaborao
dooramentopblico.
TtuloVIIOrdemEconmicaeFinanceira
[ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:OrdemEconmicaeFinanceirana
ConstituiodoBrasil
UlyssesGuimaressegurandouma
cpiadaConstituiode1988.
Doartigo170ao192soreguladasaatividadeeconmicae
financeira,bemcomoasnormasdepolticaurbana,agrcola,fundiriaereformaagrria,versando
aindasobreosistemafinanceironacional.
TtuloVIIIOrdemSocial [ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:OrdemSocialnaConstituiodoBrasil
Doartigo193ao232sotratadosostemasrelacionadosaobomconvvioedesenvolvimentosocialdo
cidado,comodeveresdoEstado,asaber:Sade(SeguridadeSocialeSistemanicode
Sade)Educao,CulturaeDesportoCinciaeTecnologiaComunicaoSocialMeio
AmbienteFamlia(incluindonestaacepocrianas,adolescenteseidosos)epopulaesindgenas.
TtuloIXDisposiesConstitucionaisGerais [ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:DisposiesGeraisnaConstituiodoBrasil
Doartigo234ao250(oartigo233foirevogado)sotratadasasdisposiesesparsasversandosobre
temticasvariadasequenoforaminseridasemoutrosttulosemgeralportrataremdeassuntos
muitoespecficos.
PontosemDestaque
EmendasConstitucionais
[ editar|editarcdigofonte ]
[ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:Listadeemendasconstitucionaisconstituiobrasileirade1988
Oartigo60daConstituioestabeleceasregrasparaoprocessodecriaoeaprovaodeEmendas
Constitucionais.UmaemendapodeserpropostapeloCongressoNacional(umterodaCmarados
DeputadosoudoSenadoFederal),peloPresidentedaRepblicaoupormaisdametadedas
AssembleiasLegislativasdosgovernosestaduais.Umaemendaaprovadasomentesetrsquintos
daCmaradosDeputadosedoSenadoFederalaprovaremaproposta,emdoisturnosdevotao.
Asemendasconstitucionaisdevemserelaboradasrespeitandocertaslimitaes,definidaspeloartigo
60.Hlimitaesmateriais,conhecidascomoclusulasptreas(4),limitaescircunstanciais(1),
limitaesformaisouprocedimentais(incisosI,II,III,3).Haindaumaformadefinidade
deliberao(2)epromulgao(3).
Implicitamente,considerasequeoart.60daConstituioinaltervel,poisalteraesnesteartigo
permitiriamumarevisocompletadaConstituio.Noscasosnoabordadospeloart.60,possvel
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ch1%20id%3D%22firstHeading%22%20class%3D%22firstHeading%22%20lang%3D%22pt%22%20style%3D%22color%
4/8
17/05/2015
Constituiobrasileirade1988Wikipdia,aenciclopdialivre
proporemendas.Osrgoscompetentesparasubmeteremendasso:aCmaradosDeputados,o
SenadoFederal,oPresidentedaRepblicaedemaisdametadedasAssembleiasLegislativasdas
unidadesdaFederao,manifestandose,cadaumadelas,pelamaioriarelativadeseusmembros.
Osdireitosfundamentais,previstosnosincisosdoartigo5,tambmnocomportamEmendasque
lhesdiminuamocontedooumbitodeaplicao.
Aemendaconstitucionaldereviso,conformeoart3daADCT(AtodasDisposiesConstitucionais
Transitrias),almdepossuirimplicitamenteasmesmaslimitaesmateriaisecircunstanciais,eos
mesmossujeitoslegitimadosqueoprocedimentocomumdeemendaconstitucional,tambmpossua
limitaotemporalapenasumarevisoconstitucionalfoiprevista,5anosapsapromulgao,sendo
realizadaem1993.Noentanto,aocontrriodasemendascomuns,elatinhaumprocedimentode
deliberaoparlamentarmaissimplesparareformarotextoconstitucionalpelamaioriaabsolutados
parlamentares,emsessounicameralepromulgaodadapelaMesadoCongressoNacional.
AConstituiobrasileirajsofreu90reformasemseutextooriginal,sendo84emendas
constitucionaistendoaltimasidopromulgadanodia2dedezembrode2014,e6emendasdereviso
constitucional.AnicaRevisoConstitucionalgeralprevistapelaLeiFundamentalbrasileiraaconteceu
em5deoutubrode1993,nopodendomaissofreremendasdereviso.Mesmoassim,houve
tentativas,comoaPropostadeEmendaConstituio(PEC)157,dodeputadoLuizCarlosSantos,
quepreviaaconvocaodeumaAssembleiadeRevisoConstitucionalapartirdejaneirode2007.8
RemdiosConstitucionais
[ editar|editarcdigofonte ]
AConstituiode1988incluiudentreoutrosdireitos,aesegarantias,osdenominados"Remdios
Constitucionais".9PorRemdiosConstitucionaisentendemseasgarantiasconstitucionais,ouseja,
instrumentosjurdicosparatornarefetivooexercciodosdireitosconstitucionais.10
OsRemdiosConstitucionais(listadosabaixo)soprevistosnoartigo5enoartigo129IncisoIII,da
Constituiode1988:
HabeasDataartigo5,IncisoLXXIIsuafinalidadegarantiraoparticularoacessos
informaesquedizemaoseurespeitoconstantesdoregistrodebancodedadosdeentidades
governamentaisoudecarterpblicooucorreodestesdados,quandooparticularnopreferir
fazerporprocessosigiloso,administrativooujudicial.
AoPopularartigo5,IncisoLXXIIIeLein.4.171/65)objetivaanularatolesivoaopatrimnio
pblicoepunirseusresponsveis.
AoCivilpblicaartigo129,IncisoIIIobjetivarepararatolesivoaosinteressesdescritosno
artigo1(todososincisos),daLein7.347.
HabeasCorpusartigo5,IncisoLXVIIIinstrumentotradicionalssimodegarantiadedireito,
asseguraareparaoouprevenododireitodeirevir,constrangidoporilegalidadeouporabuso
depoder.
MandadodeSeguranaartigo5,IncisoLXIXusadodemodoindividual,temporfimproteger
direitolquidoecerto,noamparadoporhabeascorpusouhabeasdata.
MandadodeSeguranaColetivoartigo5,IncisoLXXusadodemodocoletivo,tempor
finalidadeprotegerodireitodepartidospolticos,organismossindicais,entidadesdeclassee
associaolegalmenteconstitudasemdefesadosinteressesdeseusmembrosouassociados.
MandadodeInjunoartigo5,IncisoLXXIusadoparaviabilizaroexercciodeumdireito
constitucionalmenteprevistoequedependederegulamentao.
PolticaUrbanaeTransfernciasdeRecursos
[ editar|editarcdigofonte ]
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ch1%20id%3D%22firstHeading%22%20class%3D%22firstHeading%22%20lang%3D%22pt%22%20style%3D%22color%
5/8
17/05/2015
Constituiobrasileirade1988Wikipdia,aenciclopdialivre
Entreoutroselementosinovadores,estaConstituiodestacasedasdemaisnamedidaemquepela
primeiravezestabeleceumcaptulosobrepolticaurbana,expressonoartigo182enoartigo183.At
ento,nenhumaoutraConstituiodefiniaomunicpiocomoentefederativo:apartirdesta,omunicpio
passavaefetivamenteaconstituirumadasesferasdepodereaelaeradadaumaautonomiae
atribuiesinditasatento.
Comisso,aConstituiode1988favoreceuosEstadoseMunicpios,transferindolhesamaiorparte
dosrecursos,pormsemacorrespondentetransfernciadeencargoseresponsabilidades.OGoverno
Federalcontinuoucomosmesmoscustosecomfontedereceitabastantediminudas.Metade
doimpostoderenda(IR)edoimpostosobreprodutosindustrializados(IPI)osprincipaisdaUnio
foiautomaticamentedistribudaaosestadosemunicpios.Almdisso,cincooutrostributosforam
transferidosparaabasedeclculodoImpostosobreCirculaodeMercadoriaseServios(ICMS).Ao
mesmotempo,osconstituintesampliaramasfunesdoGovernoFederal.
Assim,aCartade88promoveudesequilbriosgravesnocampofiscal,quetmrepercutidonos
recursosparaprogramassociaisaoinduziraUnioabuscarreceitasnopartilhveiscomosEstados
eMunicpios,contribuindoparaoagravamentodaineficinciaedanoequidadedosistema
tributrioedopredomniodeimpostosindiretosecontribuies.Consequentementehouveuma
crescentecargasobretributostaiscomooimpostosobreoperaesfinanceiras(IOF),contribuiode
fimsocial(FINSOCIAL),contribuiosocialsobreolucrolquido(CSLL),entreoutros.
Celebraesdos25anos
[ editar|editarcdigofonte ]
Nodia5deoutubrode2013aConstituiocompletou25anosdevignciaeadatafoicelebradaem
vriasentidadesemovimentossociais,entreosquais:foioatodoConselhoFederaldaOAB,em
Braslia,quereuniujuristas,lideranasdemovimentosorganizadosepolticosqueparticiparamda
AssembleiaConstituinte,entreeles,osexpresidentesLulaeJosSarney11.Nanoitedamesmadata
oprogramaReprterSenadodaTVSenadoexibiuumespecialdeumahorae10minutossobreos
acontecimentos,sugestespopularesediscussesdaconstituinteeseusdesdobramentosnos25
anosdevignciadaCartaConstitucional12.
Em29deoutubrode2013foirealizadaumasessoespecialnoCongressoNacionalbrasileiroalusiva
aos25anosdaCartaPolticacomaparticipaodeatorespolticosesociaisdapocadaconstituinte
efoientregueaMedalhaUlyssesGuimaresparavriaspersonalidades,entreeles,Bernardo
Cabralqueforarelatornaassembleiaqueconstruiuotextoconstitucionalde198813.
Comopartedascomemoraes,oGovernoFederallanouumaversodaConstituioemtexto,
udioelinguagemdesinais,atendendoassimaumademandadeacessibilidadeamilhesde
brasileiroscomdeficinciasensorial.14
Constituintes
[ editar|editarcdigofonte ]
Verartigoprincipal:AssembleiaNacionalConstituintede1987
AAssembleiaConstituintequepromulgouaConstituioeracompostapor559congressistas,
sendoUlyssesGuimares(PMDBSP)opresidentedaAssembleia.
Galeriadeimagens
[ editar|editarcdigofonte ]
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ch1%20id%3D%22firstHeading%22%20class%3D%22firstHeading%22%20lang%3D%22pt%22%20style%3D%22color%
6/8
17/05/2015
Constituiobrasileirade1988Wikipdia,aenciclopdialivre
Exemplarda
MensagemdoMinistrio
Constituiobrasileirade daEducao
1988distribudo
comunidadeeducacional
peloMinistrioda
apresentadoa
Educao
ConstituiodoBrasilde
Compondodecorao
Exposiodeexemplar
cvica.
impressopeloSenado
FederaldoBrasil
1988.
Exemplardistrudo
Emexposioem
peloBancodoNordeste.
umabibliotecamunicipal
Vertambm
[ editar|editarcdigofonte ]
Listadeemendasconstitucionaisconstituiobrasileira
OWikisourcecontmfontesprimrias
relacionadascomConstituiode
1988daRepblicaFederativado
Brasil
de1988
AssembleiaNacionalConstituinte(19871988)
HistriadoBrasil
Referncias
1. http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/constituicao/constituicaocompilado.htm
2. a b c d eThaisPacievitch(18deagostode2008).Constituiode1988
Visitadoem05desetembrode2012.
3. ContextohistricoepolticodaConstituiode1988
(emportugus)InfoEscola.
4. http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/constituicao/Emendas/Emc/quadro_emc.htm
5. http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/constituicao/Emendas/ECR/quadro_ecr.htm
6. Rolnik,2002
7. SILVA,JosAfonso"Cursodedireitoconstitucionalpositivo"18Edio,Malheiros,1995,p.181.
8. CmaradosDeputados(04/09/2003).PEC157/2003
9. AloisioCostaSiqueira(01/11/2003).RemdiosConstitucionais
10. Civilex.RemdiosConstitucionais
11. ABcelebraos25anosdaConstituiodefendendoreformapoltica[1]
Acessoem06/10/2013
.ConselhoFederaldaOAB.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ch1%20id%3D%22firstHeading%22%20class%3D%22firstHeading%22%20lang%3D%22pt%22%20style%3D%22color%
7/8
17/05/2015
Constituiobrasileirade1988Wikipdia,aenciclopdialivre
12. ATVSenadonos25anosdaConstituioFederalde1988[2]
.senado.leg.br.Acessoem06/10/2013
13. http://g1.globo.com/politica/noticia/2013/10/lulacomparasarneyulyssesemsessaopelos25anosda
constituicao.html
14. ConstituiodaRepblicaFederativadoBrasilmultiacessvel
Ligaesexternas
.Visitadoem9/6/2014.
[ editar|editarcdigofonte ]
data:text/htmlcharset=utf8,%3Ch1%20id%3D%22firstHeading%22%20class%3D%22firstHeading%22%20lang%3D%22pt%22%20style%3D%22color%
8/8