Você está na página 1de 9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

PublicadoenLetrasLibres(http://www.letraslibres.com)

EntrevistaaMaurizioViroli

EntrevistaaMaurizioViroli
500aosdeElprncipe.Laherenciade
Maquiavelo
PorDanielGascn

[1]

MaurizioViroli(Forl,1952),profesorenPrincetonyenlaUniversidaddeLugano,haescrito
sobreelrepublicanismoyelconstitucionalismo,lasrelacionesentrepolticayreligin,las
ideasdeJeanJacquesRousseau,lapolticaitalianayelnacionalismo.Hacolaboradocon
pensadorescomoNorbertoBobbioyMarthaNussbaum,yhareflexionadosobrelaevolucin
dellenguajepoltico.TodosesostemasconfluyenenlavidaylaobradeNicols
Maquiavelo,queesunodelosasuntosqueMaurizioVirolihainvestigadoconms
intensidad.Virolihaescritounabiografaapasionante,LasonrisadeMaquiavelo,yleha
dedicadonumerososensayos,entrelosqueseencuentranMachiavellisgod,lamonografa
MachiavelliolaintroduccindeElprncipeparaOxfordUniversityPress,dondehaestudiado
larelacindeMaquiaveloconlafilosofarenacentistaitaliana,susconcepcionesdela
libertad,elimperiodelaleyyelcivismo,lafuncindelareliginolaideadelpatriotismo.
Esteotoo,cuandoeltratadocumplequinientosaos,publicaunensayosobrelaobra
maestradelflorentino:RedeemingTheprince:ThemeaningofMachiavellismasterpiece.

Octubre2013|Tags: Entrevista[2] estilo[3] bufn[4] principios[5] monarquas[6]


falso[7] levedad[8]

http://www.letraslibres.com/print/106437

1/9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

Ilustracin:VicenteMart
Subttulo:
500aosdeElprncipe.LaherenciadeMaquiavelo
DanielGascn[9]
Revista:
Ibargengoitiavivo[10]
Imagen:

http://www.letraslibres.com/print/106437

2/9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

MaurizioViroli(Forl,1952),profesorenPrincetonyenlaUniversidaddeLugano,haescrito
sobreelrepublicanismoyelconstitucionalismo,lasrelacionesentrepolticayreligin,las
ideasdeJeanJacquesRousseau,lapolticaitalianayelnacionalismo.Hacolaboradocon
pensadorescomoNorbertoBobbioyMarthaNussbaum,yhareflexionadosobrelaevolucin
dellenguajepoltico.TodosesostemasconfluyenenlavidaylaobradeNicols
Maquiavelo,queesunodelosasuntosqueMaurizioVirolihainvestigadoconms
intensidad.Virolihaescritounabiografaapasionante,LasonrisadeMaquiavelo,yleha
dedicadonumerososensayos,entrelosqueseencuentranMachiavellisgod,lamonografa
MachiavelliolaintroduccindeElprncipeparaOxfordUniversityPress,dondehaestudiado
larelacindeMaquiaveloconlafilosofarenacentistaitaliana,susconcepcionesdela
libertad,elimperiodelaleyyelcivismo,lafuncindelareliginolaideadelpatriotismo.
Esteotoo,cuandoeltratadocumplequinientosaos,publicaunensayosobrelaobra
maestradelflorentino:RedeemingTheprince:ThemeaningofMachiavellismasterpiece.

http://www.letraslibres.com/print/106437

3/9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

MaurizioViroli(Forl,1952),profesorenPrincetonyenlaUniversidaddeLugano,haescrito
sobreelrepublicanismoyelconstitucionalismo,lasrelacionesentrepolticayreligin,las
ideasdeJeanJacquesRousseau,lapolticaitalianayelnacionalismo.Hacolaboradocon
pensadorescomoNorbertoBobbioyMarthaNussbaum,yhareflexionadosobrelaevolucin
dellenguajepoltico.TodosesostemasconfluyenenlavidaylaobradeNicols
Maquiavelo,queesunodelosasuntosqueMaurizioVirolihainvestigadoconms
intensidad.Virolihaescritounabiografaapasionante,LasonrisadeMaquiavelo,yleha
dedicadonumerososensayos,entrelosqueseencuentranMachiavellisgod,lamonografa
MachiavelliolaintroduccindeElprncipeparaOxfordUniversityPress,dondehaestudiado
larelacindeMaquiaveloconlafilosofarenacentistaitaliana,susconcepcionesdela
libertad,elimperiodelaleyyelcivismo,lafuncindelareliginolaideadelpatriotismo.
Esteotoo,cuandoeltratadocumplequinientosaos,publicaunensayosobrelaobra
maestradelflorentino:RedeemingTheprince:ThemeaningofMachiavellismasterpiece.

MaquiaveloyElprncipehantenidomalareputacindurantesiglos.Usted,tantoensu
biografaLasonrisadeMaquiavelocomoenotrasdesusobras,haintentadocorregir
loqueconsideraunmalentendido.
Elprncipehasidogravementemalinterpretado.Elprimermalentendidoeslaideadeque
Maquiavelocompusosupequeaobraentornoa1513paraconseguiruntrabajoenel
rgimendelosMedici,quesehabainstaladoafinalesde1512.Esoessencillamentefalso
porqueMaquiavelonoescribienElprncipeargumentosofrasesquebuscabancomplacer
alosMedici.lqueraquelosMedicihicieranalgoimportanteporItalia.Queraquehiciesen
loqueleparecanecesarioyurgenteparaItalia.Pordecirlodeformasencilla,Elprncipede
Maquiavelonoeslaobradeunaduladorsinodeunhombrequeamabasupasmsquesu
almayqueraqueestefueralibre.Poresaraznbuscabaenelcontextopolticodesu
tiempoagentespolticosquepudiesenalcanzarloquenecesitabaItalia.Elsegundo
malentendidoimportanteentornoaElprncipeesqueMaquiaveloteorizlasupuesta
autonomadelapolticaconrespectoalaticaesdecir,quelapolticatienesuspropias
leyes,suspropiosprincipios,yquelasaccionesdelosprncipesnosepuedenjuzgarapartir
decriteriosordinariosdemoralidad,compasin,integridadyconocimiento.Laraznporla
cualestaideanotieneningunabaseeneltextoesqueMaquiaveloafirmalanecesidadde
losgobernantesdeviolarlosprincipiosmoralesypracticarelmalcuandoseanecesarioen
unaseriedecaptulos15,16,17y18quetratandeltemasiguiente:cmosejuzgaalos
sereshumanos,cmoselesalabaoselescondena.Ahorabien,enesoscaptulos
Maquiavelohabladeprncipes,peroloquediceesvlidoparatodoslossereshumanos.En
otraspalabras,nosealaprincipiosparajuzgarlasaccionesdeprncipesyprincipiospara
juzgarlasaccionesdelossereshumanoscorrientes.Losprincipiossonlosmismos.
Maquiavelosimplementeobservaquehaycircunstanciasexcepcionalesenlasquelos
prncipespuedenverseobligadosasertraicioneros,crueles,infieles.Pero,yestoesalgo
fascinante,ahorasabemosquemientrasMaquiavelocomponaElprncipeestaba,casicon
totalseguridad,escribiendolaclebrecomediaLamandrgora.Setratadeun
descubrimientoreciente.Yesextremadamenteimportanteporque,siobservamosestasdos
obrasElprncipeyLamandrgora,quehabladeciudadanosnormales,nodeprncipes,
vemosqueMaquiavelollegaalasmismasconclusionesconrespectoalaticayel
comportamientohumano.EnMaquiavelonoaparecelaideadequelapolticatiene
autonomarespectoalatica.
Elprncipeesunlibroesencialenlateorapolticamoderna,perousteddiceque
http://www.letraslibres.com/print/106437

4/9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

muchasvecessehaledomal.
AmenudoseleeElprncipedeMaquiavelocomountextocientfico,enelqueMaquiavelo
observalavidapolticadesdeunpuntodevistadistanciado,froeimparcial,elespritudel
cientfico,ydondeintentaaislarleyespolticasempricas.Esainterpretacinesun
anacronismoevidente.MaquiavelocompusoElprncipesiguiendolasreglasdelartedela
retricaquehabanestablecidolostericosromanosdelaelocuencia.Empleametforas,
imgenesyterminaellibroconunaexhortacinquepidelaliberacindeItaliadeldominio
extranjero.Laexhortacinesuninstrumentoretricotpicolasoracionespolticasdeben
terminarconunaexhortacinyesoesloquehaceElprncipe.Noesuntextocientfico,sino
laobradeunhombrequenosoloescribaparadescribiryexplicarlavidapoltica,sinopara
impulsaraalguienaactuar.Unpolitlogo,pordefinicin,debeserimparcial,manteneruna
distancia.Maquiavelonoeraas:suestiloesapasionado,buscageneraruncompromiso.A
veces,suprosatieneuntonoproftico.NodeberamosolvidarqueMaquiaveloterminaEl
prncipeconunosversosdePetrarca.Creaenelvalorprofticodelapoesa.Uncientfico
noescribeas.Siunodemiscompaerosterminaraunensayodecienciapolticaconun
poema,letomaranporloco.
MaquiavelotrabajparaelgobiernodeFlorencia.Realizimportantesmisiones
diplomticas.Conelcambiodergimen,fueacusadodeconspiracin,encarceladoy
torturado.EnqumedidaesimportantesutrayectoriapersonalparacomprenderEl
prncipe?
MaquiavelollenElprncipedelaexperienciapolticaydiplomticaquehabaacumulado
entre1498y1512.Esoseveenellibrodevariasmaneras.Porejemplo,enalgunos
captulos,especialmentecuandodescribelaexperienciadeCsarBorgia,duquede
Valentinois,encontramoslasmismasconsideracionesquehabadesarrolladoen1502,
cuandolaRepblicadeFlorencialoenvienunamisinanteBorgia.Enotraspalabras,
Maquiaveloeraunescritorpolticoqueanalizabasupropiaexperienciapolticayque
reflexionabaapartirdeella.Adems,siqueremosentenderElprncipe,debemospensar
quineraMaquiaveloen1513y1514.Unhombrederrotado,herido,desconsolado.Esoes
esencialparacomprenderElprncipe.Entrenoviembreydiciembrede1512,Maquiavelo
perdisutrabajo,suposicinsocial,suprestigioysobretodolaposibilidaddepracticarsu
verdaderavocacin:laactividadpoltica.Esehombre,recluidoenlasoledaddesucasade
campoenSantAndreainPercussina,escribeElprncipe.Eselibroloobligabaaintentarser
otravezlmismo,unapersonadedicadaalasgrandesideasdelapoltica.Enresumen,
diraquelaexperienciapersonaldeMaquiaveloesimportanteparaentenderElprncipeen
dosdirecciones.Enprimerlugar,porelvalorquetienesuexperienciaprofesionalcomo
funcionarioactivoydealtagraduacin.Y,porotraparte,eraunhombrequeintentaba
redimirseescribiendoElprncipe,untextoquetratadelaredencindeItalia.
HadichoqueElprncipeestescritocontradostradiciones,lapolticadelosMediciy
latradicinciceroniana.
MaquiavelocriticabalaformadehacerpolticadelosMediciylafilosofapolticahumanista
basadaenCicern.EnelcasodelosMedici,criticabalapolticadelamiguismoydel
patronazgo,ascomolaprcticaderepartirfavores:dardineroalosamigos,ayudarlescon
donativos,echarlesunamanocuandotenanproblemasconlaleyyconcederdistinciones
pblicasacambiodelealtades.MaquiavelosabaqueatravsdeesosmtodoslosMedici
habanconseguidogobernarFlorenciadurantesesentaaos,entre1434y1494.Qu
habaportantodemaloenesapoltica?ElobjetivodeMaquiaveloalescribirElprncipeera
http://www.letraslibres.com/print/106437

5/9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

motivar,educareinspiraraunredentordeItalia,unpolticocapazdehacergrandescosas,
nounlderhbilyastutoquesupieracrearunarplicadeunrgimencaprichosocomoel
quelosMedicihabanestablecidoenFlorencia.Laformadepracticarlapolticadelos
Medicieracaprichosa,mezquinaeindigna,yresultabatotalmenteincapazdeafrontarlos
problemasdeItalia.OcurrealgoparecidoconlaotratradicinquecriticaMaquiavelo,la
tradicinhumanistayparticularmentelaciceroniana.Elargumentoesbienconocido.Segn
QuentinSkinner,Elprncipecriticaelprincipiohumanistaquedicelosiguiente:siunprncipe
quierepreservarsuEstadoylagloria,nodebeviolarlosprincipiosdelahonestidad.En
concreto,lahumanidad,lajusticia,laliberalidadylaclemencia.Maquiaveloescribeque,si
unprncipesigueentodaslascircunstanciaselprincipiodelahonestidadnoconservarsu
Estadoniobtendrlagloria:alcontrario,perdersuEstadoyserolvidadooculpadopor
susacciones.Creoqueescierto,perohayquetenerencuentaundatoimportante:
Maquiavelonotenaasualcanceloslibrosdeesoshumanistas.Sencillamente,nopoda
haberlosledo.Portanto,loqueestabacriticandoeraellenguajeciceronianoyhumanista
quecirculabaafinalesdelsigloXVycomienzosdelsigloXVIenFlorencia.Sabemosqueen
lasreunionespblicas,enconsejosdeliberativosdelarepblicadeFlorencia,los
ciudadanosymagistradosusabanamenudoargumentosciceronianos.Eseltipode
lenguajequecriticabaMaquiavelopretendarevisareselenguajeparaformaroeducaraun
polticocapazderealizaresaarduatareadelaunificacinitaliana.Nohayqueolvidarqueel
granhroedeElprncipeesMoiss:unlderquecometiactoscruelesafindealcanzarel
objetivoderedimiralosjudosdelaesclavitudenEgiptoyllevarloshacialatierraprometida.
OtrodelosaspectoscontrovertidoseslarazndeEstado.
S,peroMaquiavelonuncautilizalaexpresinrazndeEstado.Estesintagmaapareci
porprimeravezenlateorapolticaenunaobradeGuicciardini,Dilogosobreelgobierno
deFlorencia,compuestaentre1521y1524.CuandoMaquiavelodicequeesposiblequeel
gobernante,ellderoelfundadornecesiteviolarlosprincipiosdeintegridad,humanidad,
liberalidadyclemencia,nohablademaneraabstractanoestablecelateoradelaraznde
Estado.Simplemente,escribequelaprctica,laexperienciapolticaconcreta,muestraque
haycircunstanciasenlasqueelprncipedebeactuarinmoralmente.Ladiferenciaentre
MaquiaveloylateoradelarazndeEstadoquehizoclebreGiovanniBoteroensulibro
DellaragiondiStato,publicadoenVeneciaen1589,esque,segnlateora,unpolticotiene
derechoausarcualquiermedioparaconservarelEstadoyaumentarsupoder.Para
Maquiavelo,elprncipenotieneesederechoselepudeexcusarsirealmenteseveobligado
arecurriramediosinmorales.Pordecirlodelaformamssencillaposible,lateoradela
razndeEstadojustificatodaslasaccionesdelosprncipes,siempreycuandoestos
actenparaprotegerelpoderdelEstado.ElargumentodeMaquiaveloesmuchoms
restrictivo,yseprestamuchomenosadaralosprncipesunajustificacinparadesviarsede
principiosmorales.
Paramuchos,Maquiavelo,comoHobbes,seraunodelospadresdelpensamiento
polticorealista.
TodoelmundodicequeMaquiaveloesunpensadorpolticorealista.Yodiraquesu
realismoeramuyespecial.Erarealistaenelsentidodequesabaqueparaserefectivoen
polticadebestenerencuentalarealidadpoltica,lasfuerzasdisponibles,lanaturalezayla
fuerzadetusenemigos,lacalidadycantidaddetusrecursos.Tambinloeraporque
comprendaloimportantequeeselejrcitoenlapoltica.Pero,sinosfijamos,legustaba
imaginarrealidadesqueeranmuydiferentesalarealidaddesupoca.Elejemplomsclaro
eslaexhortacinalfinaldeElprncipe,dondeseanimaaliberarItaliadelosbrbaros.En
http://www.letraslibres.com/print/106437

6/9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

1513,laideadeliberaryunificarItalianoeranadarealista.Tampocoloeranresucitarla
virtudmilitarromanayregenerarlavirtudcvicaenItalia,ambasaccionesqueMaquiavelo
considerabaposibles.Portanto,sieraunrealistaeraunrealistaconmuchaimaginacin.Un
hombrealquelegustabatenerideasgrandiosas,yhacerlasrealidad.
EnLasonrisadeMaquiavelo,describealautordeElprncipecomounhombre
aficionadoalaamistadylasbromas,alaescrituradecomediasyversosburlescos.
Almismotiempo,tenaunavisinbastantesperadelanaturalezahumana.Deca,
porejemplo,queloshombressondesagradecidos,simuladoresymentirososque
rehyenelpeligroysoncodiciosos.
Maquiaveloeraunhombrecapazdecombinarlalevedadylagravedad.Sabadivertirse,le
gustabalatransgresin,disfrutabaescribiendocomedias.Perotambinpodasermuyserio,
extremadamentegrave.Cuandohablabadepecadosveniales,deasuntoscotidianos,de
debilidadeshumanascomoloscelos,unamorexcesivoporlasmujeres,laavariciaola
vanidad,estaballenodehumoryesprituldico.SusamigoslollamabanilMachia,una
apcopequehacareferenciaasuingenio.Pero,cuandoprestabaatencinacuestiones
polticasserias,quetenanqueverconlalibertadyladignidaddesupas,eraserio.Ami
juicio,unadelascosasquelehacengrandeessucapacidaddeserambascosas:elautor
deElprncipe,DiscursossobrelaprimeradcadadeTitoLivioyDelartedelaguerra,pero
tambinelautordeLamandrgoraydecartasesplndidas,dondesemostrabatotalmente
amistosoydispuestoadivertirse.Eraunequilibromuydifcilyenesesentidopodemosvera
Maquiavelocomounautnticoprofesordeunavaliosaleccindevidaquenosotros,en
nuestrapoca,parecemoshaberperdido.Enlaactualidad,tendemosaserdemasiado
juguetones,arernosdetodo,delalibertadylaopresin,elEstado,laley.Eseeselestilo
delbufn,noeldelciudadano.Elestilodelciudadanoessaberrerseensumomentoy
saberserseriocuandoestnenjuegoimportanteselementospolticos.
Elprncipeesunmanualdeconsejosparaunamonarqua,peroustedaseguraque
paraMaquiavelolaformaidealdegobiernoeralarepblica,yconcedaungranvalor
alimperiodelaley.
AunquealgunosinvestigadoresenlosltimosaoshandichoqueMaquiavelohaba
abandonadosusprincipiosrepublicanos,creoquesiguisiendorepublicanotodalavida.
Esoparalsignificabaestarcomprometidoconlosprincipiosdelbiencomn,elimperiode
laleyylaparticipacinactivadelosciudadanosenladeliberacinpoltica.Eseeselncleo
desurepublicanismo.Otroaspectoimportanteeralaconexinentrelibertadpoltica,virtud
cvicayreligin.ParaMaquiaveloeraimposiblequeunpuebloalcanzaralalibertadsisus
ciudadanosnopracticabanlavirtudcvica:esdecir,oponersealacorrupcin,serviralbien
comn,resistirlosintentosdeciudadanospoderososporestablecerlatiranaycumplirsus
deberescvicos,empezandoporelpagodeimpuestosysiguiendoporelserviciomilitar.
Maquiaveloesmuyclaroalrespecto:siquieresserlibre,necesitastenerloquehoy
llamaramosunareligincvica.Eslonicoquedaalpueblolamotivacinnecesariapara
serbuenosciudadanos.Todoslosejemplosdebuenosciudadanosqueconoci,las
ciudadeslibresdeAlemaniaolosromanosdelaAntigedad,eranreligiosos.Porsupuesto,
paraMaquiaveloesetipodereliginnopodaserenmodoalgunolareligincatlica
romana.lpensabaqueelcatolicismoeraunafuerzacorruptora.Erarepublicanoporque
pensabaqueungobiernorepublicanotenamscapacidaddesostenerlavirtudcvicaque
losprincipadosolasmonarquas.Lasrepblicaseranmejoresparagarantizarlalibertad,la
dignidadylaprosperidad.Hayquetenerencuentaquelasrepblicasnecesitabanser
fundadasoreformadasporungranlderpoltico.LateoraqueMaquiaveloproponeenEl
http://www.letraslibres.com/print/106437

7/9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

prncipelateoradelfundador,delredentorpuedeparecercontradictoriaconlaidea
republicanaexpuestaenDiscursossobrelaprimeradcadadeTitoLivio,peroenrealidad
losdoslibrossecomplementanentres.
UnodelosejesdeElprncipeeslacuestindelasarmas.Porqueratanimportante
paraMaquiaveloqueunaciudadtuvieraunamiliciapropia?
Maquiavelohabavistoen1512yluegoveraen1527,pocoantesdemorir,quesinotienes
unejrcito,tepuedeinvadirunapotenciaenemiga.Y,porsupuesto,esoesunaprdidade
libertadydignidad.ParaMaquiavelo,estaeraunaclaraleccindelahistoria.Lasiguiente
cuestinquediscutees:qutipodeejrcitoesunbuenejrcito?Yresponde:unbuen
ejrcitoesunocompuestoporciudadanos.Esoimplicaqueunejrcitomercenarionoes
adecuadoparadefenderlalibertadyladignidad.Maquiavelotambinsealaqueunbuen
ejrcitodebeestarintegradoporsoldadosycapitanestemerososdeDios,porquesoloeso
hacequeeljuramentoseasignificativo.Sino,eljuramentoanteDiosesirrelevante,y
quieneslohacennopuedenserbuenossoldados.Lossoldadosdebenobedecerlasleyes
delarepblicayrespetarlasnormasdelaguerra.Unejrcitociudadanodebesercapazde
lucharconvalenta,perotambinhaderesultarfiabledesdeunpuntodevistapoltico.A
Maquiavelolepreocupabalafiabilidaddelejrcitoentodoslosaspectos.
SelehareprochadoaMaquiaveloqueprestarapocaatencinalosaspectos
econmicosyquesubestimaselaimportanciadelastransformacionestecnolgicas.
Escierto.Maquiaveloeratotalmenteineptoparahablardenegocios.Diceabiertamenteen
unacartaqueeraincapazdehablardelabanca,losbeneficiosylasprdidas.Tambin
tendaainfravalorarlaimportanciadelosfactoreseconmicos.Porejemplo,sealaqueel
dineronoesunasuntoesencialdelaguerra:esunaideabastantediscutible.Otra
consideracinquepresentaesquesiereslibreesprobablequeprosperes.Tambin
sabemosqueensupropiavidafracascomohombredenegocios.Todaslasactividades
econmicasqueintentfueronundesastre.Eraunhombrequegastabaeldineroquetena.
Nohaydudadeque,siqueremosuntericopolticoqueseaconscientedelaimportanciade
laeconomayqueexpliquecmofunciona,debemosbuscarenotraparte.AMaquiavelole
interesalapolticaconmaysculas.Laactividadempresarialylascuestioneseconmicas
erandeimportanciasecundariaparal.
AdmirabaaalgunosfundadoresdereligionescomoMoiss,perofuemuycrticocon
muchosaspectosdelcristianismo.
MaquiavelolanzacontralaIglesiacatlica,contraRomayelaltoclero,dosserias
acusaciones.Enprimerlugar,quelaIglesiacatlicaromanahabadivididoItalia.Maquiavelo
creaqueItaliaseguadivididaporquelaIglesiahabasidohostilalaunificacin.Adems,
considerabaqueporculpadelaIglesia,Italiasehabaquedadodbilysinreligin.La
Iglesia,queeralamayorfuerzareligiosadelapoca,habaconvertidoalositalianosen
gentenoreligiosa,gentesinfe,pocofiable,desagradable,incapaz...Esosignificadbil.
OtraacusacinseencuentraenelsegundolibrodelosDiscursossobrelaprimeradcada
deTitoLivio,dondeMaquiavelodicequelareligincatlicaprivaalossereshumanosdela
fortalezanecesariapararesistirfrentealaopresin.Esaeralaconclusinquesacaba
MaquiavelodesuanlisisdelasituacinreligiosadeItaliaydelmundomoderno.Esperaba
quesurgiesealguienquedevolvieralareliginasusprincipiosfundadores.Loquesegnl
estabamalnoeraelcristianismoens,sinolainterpretacinquelaIglesiacatlicahaba
impuestodurantesiglos.Maquiaveloesperaba,creoyo,verunareformareligiosa.
http://www.letraslibres.com/print/106437

8/9

6/26/2015

EntrevistaaMaurizioViroli

IsaiahBerlinescribique,alestablecerunaseparacinentremoralypoltica,
Maquiavelocreunadoblevaysentlasbasesdeunliberalismoquequiznole
habragustado.Habrasido,sinpretenderlo,unodelosfundadoresdelpluralismo...
Conozcoesaidea,expuestaenunensayoimportantsimo,LaoriginalidaddeMaquiavelo,
peronomeconvence,porqueMaquiavelonoerapagano.Noproponaunavisinpaganade
lamoralidad.NohaynadaenlostextosdeMaquiaveloqueapoyeesaidea.Maquiavelo
buscabaelrenacimientodeuncristianismocvicoyrepublicanoquehabaexistidoen
Florenciayquesebasabaenelsiguienteprincipio:siquieresserunbuencristiano,debes
serunbuenciudadano,alguiendispuestoaserviralbiencomn.Comoelobjetivode
Maquiaveloeraayudaradarformaabuenosciudadanos,ycomosabaqueafindecrear
buenosciudadanospuedesutilizarlareligincristianabieninterpretada,nonecesitabasoar
conlaresurreccindelpaganismo.Eltipodecristiandadrepublicanaincorporabaalgunas
dimensionesdelasreligionespaganas.Peroeracristiana,nopagana.
Enmuchascosas,nuestromundoparecedistintoaldeMaquiavelo.Elnivelde
agresividadpolticahadisminuidoengrandespartesdelplaneta.Lasdemocracias
modernas,frgileseimperfectas,permitenquelaparticipacinpolticadelos
ciudadanos,latransparenciayelimperiodelaleyseanmuchomayoresqueensus
tiempos.EnqusentidonossiguensirviendolasreflexionesdeElprncipe?
Nossiguensirviendo,yesperemosquelosiganhaciendo,porqueesunlibroquehabladela
redencinpoltica:delasaccionespolticasparareformarunordenpolticoexistente,
necesariasparaliberaraunpueblodelaopresinolacorrupcin,paraquelosseres
humanosvivanunavidadigna.Esunlibrosobrelagranpoltica,sobreelredentor.La
verdaddellibroseencuentraenelltimocaptulo.Hanpasadoquinientosaos,peroese
tratadohabladeunaaspiracinduraderaypersistentedelossereshumanos:laaspiracin
departiciparenlaredencinpoltica.Lderestotalitarioshantomadoelpoderpresentndose
comoredentores,perolaideadeMaquiavelonotienenadaqueverconeltotalitarismo.
Aunquelaredencinpolticaseproducemuypocasveces,esunaaspiracinquetodava
existe.QuenosdejasedeinteresarElprncipesignificaraqueesaaspiracinyanoest
presenteennuestroescenariomoraleintelectual.Seraundatriste,peroestoyconvencido
dequeellibrodeMaquiavelopermanecervivomuchotiempo.~
Irarriba[11]

http://www.letraslibres.com/print/106437

9/9

Você também pode gostar