ANGELS IN AMERICA

Homo-variaties
op nationale thema's

door
Tony Kushner
c 1995

Deel I: 't Millennium naakt

LAATSTE SPEELVERSIE oktober 2008

vertaling
Carel Alphenaar

RO-theater 1995
ROTTERDAM

PERSONEN:
Roy M. Cohn, een bekende New Yorkse advocaat en makelaar in macht.
Joseph Porter Pitt, griffier van rechter Theodore Wilson van het Federale
Gerechtshof.
Harper Amaty Pitt, Joe's vrouw, heeft straatvrees gepaard aan een lichte
valiumverslaving.
Louis Ironson, tekstverwerker bij het Federale Gerechtshof.
Prior Walter, vaste vriend van Louis. Soms caf-ontwerper, soms cateraar. Leeft
verder van een klein kapitaaltje.
Hannah Porter Pitt, moeder van Joe, woonachtig in Salt Lake City, geniet een
militair pensioen van haar dode man.
Belize, ex-travestiet en ex van Walter. Gediplomeerd verpleger. Heette eerst
Norman Arriaga; de artiestennaam Belize is nooit meer veranderd.
De engel, de vier goddelijke uitstortingen: fluor, fosfor, lumen, en kaars; in Deel I
belichaamt zij: het onafhankelijke van Amerika. Ze heeft prachtige grijsmetallic vleugels.
DUBBELROLLEN IN DEEL I:
Rabbi Isidor Chemelwitz, joods-orthodoxe rabbi, te spelen door de actrice die
Hannah speelt.
Mister Lies, Harper's droomvriend, een tour-operator maar qua taalgebruik en
kleding een jazz-musicus. Draagt een badge met: "IOTO" (Internationale
Orde van Tour-Operators). Wordt gespeeld door de acteur die Belize
speelt.
Man in het park, tweede bedrijf, scne vier, wordt gespeeld door de acteur die
Prior speelt.
De stem is de stem van de engel.
Henry, Roy's dokter, wordt gespeeld door de actrice die Hannah speelt.
Emily, een verpleegster in de bedrijven twee en drie, wordt gespeeld door de
acteur die de engel speelt.
Martin Heller, een bobo op het departement van justitie uit het Reagan-tijdperk,
wordt gespeeld door de actrice die Harper speelt.
Eskimo wordt gespeeld door de acteur die Joe speelt.
De vrouw uit de South Bronx wordt gespeeld door de actrice die de engel
speelt.
Ethel Rosenberg wordt gespeeld door de actrice die Hannah speelt.

Dementi
Het personage Roy M. Cohn is gebaseerd op wijlen Roy M. Cohn (19271986), die behoorlijk echt was. De meeste handelingen van het personage
Roy, zoals de illegale onderonsjes met de rechter in het proces
Ethel Rosenberg, zijn te vinden in de archieven. Maar deze Roy is fictie; ik
bedacht zijn woorden en veroorloofde me vrijheden.
Noot voor de produktie
Het stuk vaart wel bij een kernachtige presentatie met zo min mogelijk
decor en snelle scne-wisselingen. (Geen black-outs!) Acteurs helpen bij
de changementen. Dit past bij meeslepend spel en dus bij het stuk. Er zijn
momenten van illusie - verschijnen en verdwijnen van Mister Lies, van de
geesten, het Boek der hallucinaties en het slot - en daar moet de theatrale
illusie dan ook totaal zijn. Je mag best een draadje zien, wel zo leuk
misschien, maar het moet toch toveren zijn.
Eerste opvoering
in een workshop-produktie van Center Theatre Group/Mark Taper Forum in
mei 1990.
Wereldpremire
door The Eureka Theatre Company in mei 1991 in het Eureka Theatre, San
Francisco, USA.

Dankbetuigingen
Ik heb enige jaren gewerkt aan ANGELS IN AMERICA, waarvan 't
MILLENNIUM NAAKT het eerste deel is en tijdens dat proces hebben velen
zich aan mij verplicht.
Tijdens het schrijven van dit stuk heb ik royale steun gekregen: toelagen
van de National Endowment for the Arts, de Gerbode Foundation en het
fund for New American Plays. Verdere financile en emotionele steun
kwam van mijn ouders, Martha Deutscher en Dot en Jerry Edelstien; Joyce
Keta, een super-agent; en van Gordon Davidson en de staf van het Mark
Taper Forum.
Het stuk profiteerde van het dramaturgisch werk van Roberta Levitow,
Philip Kan Gotanda, Leon Katz, Ellen McLaughlin en Davind Asbjorson.
K.C. Davis leverde dramaturgische bijdragen maar was ook belangrijk door
zijn toewijding en zijn radicaal nichtendom (Radical Queerness). De
briljante geestigheid van Sigrid Wurschmidt, een geweldige actrice en
engel-op-aarde, was een baken in duistere tijden.
Bill Andersen, Andy Holland, Ian Kramer, Peter Minthorn, Sam Sommer en
John Ryan zijn overal in het stuk aanwezig.
Onmisbaar was de begeleiding van Oskar Eustis, met zijn talent, zijn
intelligentie en zijn vriendschap. Hij wekte ANGELS IN AMERICA tot leven
en zonder hem zou het nooit zijn afgekomen.
Kimberly T. Flynn dank ik uit de grond van mijn hart voor zijn intellectuele
ondersteuning, voor zijn politieke adviezen en voor het werk aan mijn
moeilijk opvoedbare inborst.
't Millennium naakt
is voor Mark Bronnenberg, mij ex-lover, mijn vriend tot in de dood, mijn
veilige haven, mijn favoriete homo.

EERSTE BEDRIJF:
SLECHT NIEUWS
Herfst-winter 1985

I-1
Rabbi Isidor Chemelwitz alleen op het toneel met een kleine
doodkist van ongeschaafd vurenhout, met twee houten
pinnen, een aan het hoofdeinde en een aan het voeteneind,
om het deksel op zijn plaats te houden.
RABBI CHEMELWITZ
Dag allemaal, goedemorgen. Ik ben rabbi Isidor Chemelwitz van het Joods
bejaardentehuis in de Bronx. Wij zijn hier vanmorgen bijeen om de laatste eer te
bewijzen aan Sarah Ironson, toegewijd echtgenote van Benjamin Ironson, die
haar voorging, liefhebbende zorgzame moeder van haar zonen Morris, Abraham,
en Samuel en haar dochters Esther en Rachel; beminde grootmoeder van Max,
Mark, Louis, Lisa, Maria...eh... Lesley, Doris, Angela, Luke en Eric.
(bestudeert het papiertje)
Eric? Ook al een joodse naam?
(haalt schouders op)
Eric. Een grote, hechte familie. Wij zijn hier bijeen om de laatste eer te bewijzen
aan een goede rechtschapen vrouw.
(kijkt naar de kist)
Deze vrouw... Ik kende haar niet. Wat kan ik met zekerheid zeggen over haar
hebbelijkheden en verdiensten? Ze was... Kijk, in het Joods bejaardentehuis in
de Bronx zitten behoorlijk wat van die oudjes en ik maak met allemaal een
praatje. Maar met haar laat ik het maar eerlijk zeggen - met haar niet. Zij deed
er liever het zwijgen toe. Dus ik ken haar niet en toch ook weer wel. Zij
vertegenwoordigt...
(raakt de kist aan)
... niet een persoon maar een hele soort: de mensen die de oceaan overstaken.
Die de dorpjes van Rusland en Litouwen voor ons meebrachten naar Amerika en wat hebben we geploeterd voor de familie, voor dat joodse thuis, zodat jullie
niet zouden opgroeien in dit vreemde ondermaanse, in die smeltkroes waar niets
te smelten viel. Want jullie, afstammelingen van deze immigrante, jullie groeien
niet op in Amerika. Jullie en jullie kinderen en kindskinderen met de goyse
namen, jullie wonen niet in Amerika. Amerika bestaat niet. De klei aan je voeten
is de klei van een Litvak shtetl, de lucht in je longen is de lucht van de steppen.
Want zij hier nam de oude wereld mee op haar rug de oceaan over, op een boot,
en ze zette hem neer op Brooklyn of waar ook in dit land. Die aarde stak ze in
jullie botten en jullie geven hem door aan jullie kinderen, die oeroude cultuur, dat
oeroude huis.
6

(korte pauze)
Jullie kunnen die oversteek van haar nooit overdoen, want zulke Grote Reizen
bestaan niet meer, vandaag de dag. En toch, zolang jullie leven, leggen jullie
elke dag die afstand tussen hier en daar af. Elke dag. Snappen jullie? De reis zit
binnenin je.
Dus...
Zij was de laatste der Mohikanen, zij hier. Nog even... en die generatie is dood.

I-2
Roy en Joe in Roys kantoor. Roy aan een imposant bureau
dat leeg is op een immense telefooninstallatie na.
Onafzienbare rijen lamptjes flikkeren aan en uit op het
toestel. Piepers en zoemers zorgen onophoudelijk voor
chaotische achtergrondmuziek bij Roys gesprekken. Joe zit
en wacht. Roy handelt zijn zaken af met een overdaad van
energie en ongeduld en met sensuele overgave: hij
gesticuleert, schreeuwt, palmt in, gebruikt ingehouden
zangtonen en bespeelt apparaat, hoorn en ruggespraaktoets
met verve en vreugde.
ROY
(mept een knop, tot Joe)
Een octopus had ik moeten zijn, zo'n klerebeest, met acht slingerende armen en
duizenden zuignappen. Snap je?
JOE
Nee, ik...
ROY
(wijst op een schaal sandwiches)
Wil je lunchen?
JOE
Nee, laat maar, echt, ik heb net...
ROY
(mept een knop)
Ailene? Roy Cohn. Wat is dat voor begroeting? Zijn wij geen vrienden, Ai... Kijk
eens hier juffrouw Soffer, u hoeft niet meteen... Je bent van je stuk. Je
schreeuwt. Niet schreeuwen, slecht voor je gezondheid. Spatten die adertjes op
je wangen uit elkaar, als je zo schreeuwt. - Nee, grapje, juffrouw Soffer, grapje...
Zestien keer pardon moet genoeg zijn, juffrouw Soffer, u...
(zij kijkt door en Roy legt zijn hand op het mondstuk. Tegen Joe)
Dit gaat nog even door, eet wat.

(weer tegen juffrouw Soffer)

Aha, aha... Nee, zei ik al: was geen vakantie, was wrk, juffrouw Soffer, ik heb
clinten in Hati, juffrouw Soffer, ik... Hoor es Ailene, denk je godverdomme dat
ik de eerste advocaat ben die een zitting vergeet? Maak daar godverdomme
niet zo'n... Wacht even.
(met de ruggespraakknop)
Kutwijf!
JOE
Als het nu niet uitkomt...
ROY
Niet uit komt? Komt geweldig uit.
(knop)
Poppedoos geef me even... Kut, moment...
(knop, knop)
Hallo? Ja. Spijt me dat ik u liet wachten,

meneer eh, ik... O, de rechter is een

vrouw, mevruw Hollins, neem me niet kwalijk. Mooie diepe stem hebt u. Prettige
toeven hier, mevrouw?
(hand op mondstuk, tegen Joe)
Stem als een dokwerker, dat wijf en dr man is net Dolly Parton, verwarrend hoor.
Door Nixon aangesteld. Allemaal drankorgels, die Nixon aanstelde...
(tegen mevrouw Hollins)
Ja, okay, okay, dus hoeveel kaartjes, mijn beste? Zeven. Waarvoor? Cats?,
Forty-Second Street, wat? Nee, La Cage aux Folles is niks voor u, vertrouw op
mij. Niks
geen moeite.. Wacht.
(knop. knop)
Poppedoos, zeven maal Cats of iets anders, als het maar moeilijk in te komen is,
wt maakt me geen ruk uit wat en hun ook niet.
(knop. Tegen Joe)
Gezien? La Cage aux Folles?
JOE
Nee, ik...

ROY
Formidabel. Beste op Broadway. Ever.
(knop)
Wie? Jezus Christus, Harry, nee, Harry. Moet ik godverdomme alles zelf doen?
Arresteren die klootzak en mij nooit meer bellen via deze lijn, ik zei dat je niet...
JOE
(maakt aanstalten)
Roy, eh, zal ik buiten wachten of...
ROY
Zitten jij.
(tegen Harry)
Jij moet wachten. Gewoon wachten. Betaal ik je godverdomme voor, lul.
(knop)
Halvegare mongool.
(ineens filosofisch)
Ik zie het universum, Joe, als zegmaar een buitenaardse zandstorm van megaorkaankracht maar in plaats van zandkorrels: scherven en glassplinters. Heb jij
dat ook wel es? Dat gevoel? Ineens op een dag?
JOE
Ik weet niet, ik...
ROY
En, amuseer je je bij het Gerechtshof? Hoe is je rechter?
JOE
Je krijgt de hartelijke groeten...
ROY
Goeie man. Loyaal. Geen licht maar hij heeft stijl. En een mooie kop
met zilverdraad.
JOE
Hij geeft me een stuk eigen verantwoordelijkheid.

10

ROY
Ja ja, zijn beslissingen neerpennen en tekenen.
JOE
Nou...
ROY
Aardige kerel. En jij bent een hele steun voor hem.
JOE
Dank je wel, Roy, ik...
ROY
(knop)
h? Wie is dit nou weer? Sodekut, wie ben jij? Wacht-(knop)
Harry? Zevenentachtig ruggen, in die buurt. Mag ie me ook voor pijpen. Nee
Harry, pornowinkels. Een keten. Reken maar. De mazen in de wet, Harry, dat zijn
lekkerste gaatjes.
(knop)
Zo Poppedoos, wat? Cats? Gaat over katten. Katten die zingen, vin jij enig. Acht
uur, toneel begint altijd acht uur.
(knop)
Kut-toeristen.
(knop, dan tegen Joe)
Hee, hou het gezellig, Joe, en eet wat in Jezusnaam...
JOE
En, Roy, zou je...
ROY
Wat?
(tegen Harry)
Momentje.
(knop)
Mevrouw Soffer? mevrouw...
(knop)
11

Godverdekut, allejezus,
JOE
waar is... Net was ze

Roy, ik zou het

er nog, Poppedoos,

prettig vinden

kijk es of

als je

(de telefoon maakt drie verschillende piepgeluiden, simultaan)

(Roy met knoppen)

JOE

Jezus, wat een kutinstallatie. Poppedoos?

Ik heb echt liever

Bel de Post, vraag naar

dat je.

Suzy, probeer of...

niet...
(de telefoon begint hard te fluiten)
Keristus!
JOE
Roy.
ROY
(in de hoorn)
Moment.
(knop, tegen Joe)
Wat?
JOE
Zou je alsjeblieft Gods naam niet ijdellijk willen gebruiken?
(pauze)
Ja sorry. Alsjeblieft. Zolang ik hier...
ROY
(lacht)
Okay. Sorry. Kut.
Zeer Amerikaans.
(prikt knop)
Ze kunnen allemaal de klere krijgen, Poppedoos, zeg dat maar. Poppedoos, jij
handelt mevrouw Soffer af. Zeg dat het geld eraan komt. En dat ik die
rechter in z'n hol kruip. Ik bel haar terug. Ja, ik bel haar. Ik weet hoeveel ik
geleend heb. Ze heeft nog vierhonderd keer dat bedrag opgepropt in dr... Ja,
mag je rustig zeggen dat ik dat zei.
12

(knop, telefoon zwijgt)

En nu Joe.
JOE
Sorry Roy maar ik...
ROY
Nee nee nee nee, principes zijn heilig, principes respecteer ik. Ik ben niet
godsdienstig maar ik vind God erg goed en hij mij. Baptist, katholiek?
JOE
Mormoon.
ROY
Mormoon. Kostelijk. Zeker weten. Zeer Amerikaans. En, Joe, wat dacht jij ervan?
JOE
Het is... nou..
ROY
Een rare wereld waarin wij leven.
JOE
Chaotisch.
ROY
Maar een chaos waar God achter staat. Toch?
JOE
En...
ROY
Juist. Mormonen. Ik kende Mormonen, in eh, Nevada.
JOE
Meestal in Utah.

13

ROY
Nee hoor, deze Mormonen niet. Okay. Okay, hoe sta jij tegenover een carrire in
Washington, op Justitie?
JOE
Pardon?
ROY
Hoe sta jij tegenover een carrire in Washington, op Justitie? Ik hoef de telefoon
maar te pakken, even babbelen met Ed, en je kan beginnen.
JOE
Als... wat precies?
ROY
Staf - landelijk - bij een grote jongen - dichtbij de bron - iets met kloten.
JOE
Ed...?
ROY
Ed Meese. De minister justitie.
JOE
O.
ROY
Ik hoef de telefoon maar te pakken...
JOE
Moet ik even over nadenken.
ROY
Tuurlijk.
(pauze)
Washington is geweldig, Joe.

14

JOE
Roy, ik weet niet hoe ik het heb...
ROY
Voor mij betekent het ook wat. Snap je?
(korte pauze)
JOE
Ik eh... Ik kan niet zeggen hoe geweldig ik dit vind. Ik ben gewoon eh, perplex, ik
eh... Bedankt, Roy. Ik moet hier over nadenken. Over praten met mijn vrouw.
ROY
Je vrouw. Ja hoor.
JOE
Maar ik vind het echt geweldig...
ROY
Ja hoor. Praat met je vrouw.

15

I-3
Harper alleen thuis. Ze luistert naar de radio en praat tegen
zichzelf, dat doet ze vaak.
Tegen de zaal.
HARPER
Mensen die eenzaam zijn, die alleen gelaten worden, gaan voor zich uit praten,
gaan piekeren over... die mooie systemen die het begeven, natuurwetten die
ontregeld raken...
Als je naar de ozonlaag kijkt, van boven, vanuit een ruimteschip, zie je een
bleekblauwe stralenkrans, een lieflijk twinkelende aureool die onze atmosfeer
omspant die weer de aarde omspant. Dertig mijl boven ons hoofd, een dun laagje
O3-moleculen, product van fotosynthese, wat de overdreven voorkeur van
planten voor zichtbaar licht verklaart en hun afkeer voor de donkere
stralingsgolven. nat. Gevaar van buiten. Het is een cadeautje van God, de
definitieve kroon op de schepping van de wereld: waakengelen, hand in hand,
vormen een fijnmazig net, een bolvormige blauwgroene schil, een schelp waarin
het leven veilig is. Maar overal dondert alles in mekaar, leugens duiken op,
afweersystemen bezwijken ... Daarom, Joe, daarom mag je me niet alleen laten.
(korte pauze)
Ik z zou graag op reis willen. Laat ik jou met de zorgen achter. Stuur ik kaarten
met vreemde postzegels en mysterieuze berichten. 'Misschien ooit.'
'Nimmermeer.' (mister lies, de touroperator komt op)
O! Ik schrik me dood!
MISTER LIES
Cash, check of credit card?
HARPER
Ik ken u. U komt uit Salt Lake. U hebt ons de vliegtickets verkocht toen we
hierheen vlogen. Wat doet u in Brooklyn?
MISTER LIES
U zei dat u wou reizen.
HARPER
En floep daar bent u. Dat is z aardig.
16

MISTER LIES
Mister Lies. Van de Internationale Orde van Tour-Operators. Wij laten de wereld
wervelen, brengen vaart in de volken, roeren de massa's om tot ze als zwervers
zwalken over deze planeet. Wij zijn de hogepriesters van de straalstroom
zegmaar de razende roelen van de reiswereld. Cash, check of credit card. Wat is
de bestemming?
HARPER
Antarctica misschien. Ik wil het gat in de ozonlaag bekijken. Ik hoorde
op de radio...
MISTER LIES
(produceert een computertje uit zijn tas)
Ik kan een geheel verzorgde reis voor u regelen. Voor meteen?
HARPER
Gauw. Misschien gauw. Ik zit hier niet safe weet u. Het gaat het niet goed met
me. D'r gebeuren dingen...
MISTER LIES
Wat voor dingen?
HARPER
Nou, u bij voorbeeld. Bent er ineens. Of verleden week... Ach, laat maar zitten.
Mensen zijn net planeten, je moet een dikke huid hebben. Soms komt het op me
af, dan is Joe weer weg en dan... Weet u. Soms praten mijn dromen gewoon
terug.
MISTER LIES
De tol van de ontworteling. Reisziekte. Enige dat helpt is: Blijf reizen.
HARPER
Ik twijfel. Ik voel... er gaat wat gebeuren. Het is 1985. Vijftien jaar voor het derde
millennium. Misschien komt Christus terug. Misschien wordt er gezaaid,
misschien geoogst, misschien zijn er al vijgen, misschien nieuw leven, misschien
vers bloed, misschien kameraadschap en liefde, bescherming ook, is het veilig
binnen, misschien houdt de deur het of misschien... misschien breekt de ellende
naar binnen, is het einde nabij en valt de hemel naar beneden met verwoestende
17

stortregens en neerslag van giftig licht of misschien heb ik juist een heerlijk leven,
misschien houdt Joe van me en ben ik gek als ik denk van niet, of misschien ook
niet, misschien is het veel erger dan ik in de gaten heb, misschien... wil ik het
weten, misschien niet. Die spanning, mister Lies, daar ga ik aan onderdoor.
MISTER LIES
U moet er eens uit.
HARPER
(hoort iets)
Dat was de lift. O God, ik moet me nog optutten, ik... U moet weg, u hoort hier
niet... U bent niet eens echt.
MISTER LIES
Bel even als u zover bent...
HARPER
Weg!
(De touroperator verdwijnt bij de opkomst van Joe.)
JOE
Buddy?
Buddy? Sorry, ik ben laat. Ik was eh... buiten. Blokje om.
Ben je boos?
HARPER
Ik was een beetje ongerust.
JOE
Buddy kusje.
(ze geven elkaar een kus)
Niets om ongerust over te zijn.
Okay. Okay, zou jij het leuk vinden als wij gingen verhuizen naar Washington?

18

I-4
Louis en Prior in rouwkleren op een bank bij de aula. De
rouwdienst voor Sarah Ironson is net afgelopen en Louis wil
opstappen naar de begraafplaats.
LOUIS
Een toespraak, in het Jiddisch.
Die rabbi...
PRIOR
Echt een vondst. Je moet z'n nummer vragen, straks. Ik wil hem ook op mijn
begrafenis.
LOUIS
Ik ga d'r maar even naartoe. Als de kist eenmaal gezakt is, gaat iedereen er
rotzooi op gooien.
PRIOR
Begrafenisfolklore. Mag je niet missen.
LOUIS
Een oud joods gebruik, om je liefde uit te drukken. Vangen, oma, weer een
schep! Ben je te laat, loop je 't risico dat het graf vol is. Ze was behoorlijk maf. Ze
zat al tien jaar in dat tehuis tegen zichzelf te praten. Ik heb 'r nooit opgezocht. Ze
lijkt teveel op mijn moeder.
PRIOR
(omhelst hem)
Arme Louis. Erg voor je dat je oma dood is.
LOUIS
Wat een klein kistje, he?
Sorry, ik heb je aan niemand voorgesteld... Met de familie in de buurt ben ik
ineens een stiekeme nicht.

19

PRIOR
Zeg maar gerust macho.
(imiteert)
'Zo, nicht Doris, je kent me niet meer, he? Ik ben Lou, zoon van Rachel.' Lou, niet
Louis, sodat se de nichten-S niet horen.
LOUIS
Ik heb geen...
PRIOR
Voor mij mag je 't wegmoffelen. O ja, schat, die nicht van je, die Doris, is een pot.
LOUIS
Nee. Echt?
PRIOR
Jij ziet niets. 't Is dat ik je al vier jaar pijp, anders zou ik zweren dat je hetero was.
LOUIS
Wat en rotbui heb jij. Is de kat nog steeds weg?
(korte pauze)
PRIOR
Nog geen pluisje te zien. Jouw fout.
LOUIS
Nee maar.
PRIOR
Louis, ik zei toch, zo'n naam s belangrijk. Een beest Lassie noemen, dat is
vragen om weglopen. 't Is trouwens een hondennaam.
LOUIS
Ik wou ook een hond. Geen kat die m'n boeken onderpist.
PRIOR
Het was een poes.

20

LOUIS
Katten zijn stomme, hypernerveuze roofdieren. Bij de Babylonirs werden ze
ingemetseld. Honden hebben hersens.
PRIOR
Katten hebben intutie.
LOUIS
Een pientere hond heeft altijd nog het verstand van een tamelijk slome baby van
twee.
PRIOR
Katten weten het als er wat aan de hand is.
LOUIS
Ja, als de etensbak leeg blijft.
PRIOR
Ze weten het. Daarom is Lassie weggelopen. Ze wist het.
LOUIS
Wat wist ze?
(pauze)
PRIOR
En ik maar rammelen met het etensbakje, op m'n slippers, in m'n duster, met m'n
krulspelden in, en schreeuwen: 'Lassie come home! Lassie come home!' Voor de
kat z'n kut. Le chat, elle ne reviendra jamais, jamais...
(trekt jasje uit, rolt zijn mouw op, laat Louis een donkerpaarse plek zien op de
onderkant van zijn arm, bij de schouder)
Kijk.
LOUIS
Gewoon een bloeduitstorting.
PRIOR
Niet in de ogen van een vooraanstaand specialist.

21

LOUIS
Wat?
(pauze)
Vertel.
PRIOR
Kaposi sarcoom, schat. Kijk maar. De bordeauxrode kus van de engels des
doods.
LOUIS
(pakt heel omzichtig Priors arm)
O nee...
PRIOR
Ze hebben me ingehaald in het gastronomisch wijngenootschap. Le beaujolais
nouveau est arriv.
LOUIS
Hou op.
PRIOR
Dgoustez nos vins!
LOUIS
Ophouden jij!
PRIOR
Vind je niet dat ik er goed mee omga?
Ik ga dood.
LOUIS
Man, je lult.
PRIOR
Laat mijn arm los.
LOUIS
Nee.
22

PRIOR
Laat los.
LOUIS
(pakt Prior, omhelst hem heftig)
Nee.
PRIOR
Hoe moet ik je sparen, lieverd. De wetenschap kent geen genade. Kaposi. Toing!
Knal voor je kop.
LOUIS
Klootzak.
(laat hem los)
Klootzak klootzak klootzak.
PRIOR
Zo ken ik je weer. Dat bezonnene.
Ga je mee kijken of Lassie home is?
Louis?
LOUIS
Sinds wanneer weet je 't?
PRIOR
Ik wist niet hoe ik moest beginnen.
LOUIS
Waarom?
PRIOR
Ik was bang, Lou.
LOUIS
Waarvoor?
PRIOR
Dat je bij me weggaat.
23

LOUIS
O.
(korte pauze)
PRIOR
Slecht getimed, met die begrafenis en zo maar ik dacht: we zijn nu toch met de
dood bezig.
LOUIS
Ik moet m'n oma begraven.
PRIOR
Lou?
(pauze)
Daarna kom je thuis?
LOUIS
Daarna kom ik thuis.

24

I5
[ Aanpassing; voordien was dit een dubbelscene met Joe en Harper.
Pagina 25-33: aangepaste paginanummers]

[Vroegere pag 28]

Louis op de kerkhof met rabbi Isido Chemelwitz en het kleine kistje.

LOUIS
(wijst naar de kist)
Waarom zitten er maar twee van die houten pinnen in het deksel?
RABBI CHEMELWITZ
Kan ze er makkelijker uit als ze wil.
LOUIS
Laat ze dr maar binnenblijven.
Voor mij is ze al jaren dood. Toen ze me belden dat ze gestorven was, kwam het
als een verrassing. Ik had haar al verlaten, ik heb haar nooit bezocht.
RABBI CHEMELWITZ
'Sharfer vi di tson fun a shlang iz an umdankbar kind!'
LOUIS

[vroegere p.29]

Ik spreek geen Jiddisch.

RABBI CHEMELWITZ
'Scherper dan de tand van een slang is een ondankbaar kind.' Shakespeare.
'Kenig Lear.'
LOUIS
Rabbi, wat zegt de Heilige Schrift over iemand die zijn geliefde in de steek laat
als de nood het hoogst is?
RABBI CHEMELWITZ
Waarom zou iemand dat doen?
LOUIS
Omdat hij moet.
Omdat hij iemand is misschien, die denkt dat het leven wint met strijd. Iemand
25

met een neo-Hegeliaans positivistisch idee over een doorlopend historisch

vooruitgangsproces naar geluk of perfectie zegmaar, iemand die zich enorm
sterk voelt door de verbondenheid met die krachten en steeds hoger streeft...
Iemand misschien die geen ruimte heeft voor eh... ziekte, in zijn idee van hoe de
dingen moeten gaan. Zweren, ziekte, kots... is ie misschien doodsbenauwd voor.
Misschien... is ie niet geschikt voor omgang met de dood.
RABBI CHEMELWITZ
De Heilige Schrift heeft niets te melden over zo iemand.
LOUIS
Rabbi, ik ben bang voor de misdaden die ik misschien bega.
RABBI CHEMELWITZ
Meneertje nou! Ik ben een zieke ouwe rabbi die nog dat hele end met de auto
naar de Bronx moet. Als u wilt biechten, zoek dan een priester.
LOUIS
Maar ik ben niet katholiek, ik ben jood.
RABBI CHEMELWITZ
Pech gehad, bubula. Katholieken geloven in vergeving, joden in schuld.
(klopt teder op de kist)
LOUIS
Die pinnen zitten toch wel goed vast?
RABBI CHEMELWITZ
Geen zorgen, meneertje. Na zo'n leven blijf je wel binnen. Daar is ze beter af.

26

[Vroegere p.25]

Joe en Harper thuis

HARPER
Washington?
JOE
Het is een geweldige eer, buddy en...
HARPER
Ik moet erover nadenken.
JOE
Natuurlijk.
HARPER
Zeg nee.
JOE
Je moest erover nadenken?
HARPER
Ik wil niet naar Washington.
JOE
Ik wel.
HARPER
Een groot kerkhof. Enorme witte grafzerken en overal mausoleums.
JOE
We kunnen in Georgetown gaan wonen.
HARPER
Hier zijn we gelukkig.

27

JOE

[vroegere p.26]

Is niet helemaal waar, buddy, we...

HARPER
Best gelukkig. Schijngelukkig. Is beter dan niets.
JOE
Hoog tijd dat het roer omgaat, Harper.
HARPER
Roer om. Hoezo?
JOE
Vier jaar ben ik nu griffier. Tegen een jaarsalaris van negenentwintigduizend
dollar. Een lachertje. Toen ik afstudeerde hoorde ik bij de vier besten, nu zit ik
lager dan mijn hele jaargang. En ik... Ik heb 't zat. Ik wil ergens naar toe waar het
gebeurt.
HARPER
In Washington gebeurt het sowieso niet. De kerk telt niet meer mee. Worden we
yuppen. Ik heb hier nog zoveel te doen.
JOE
Zoals?
HARPER
Ik heb ook m'n dingen...
JOE
Wat voor dingen?
HARPER
Ik moet de slaapkamer afschilderen.
JOE
Ben je al een jaar mee bezig.

28

HARPER

[Vroegere p. 27]

Weet ik wel, ik... Hij is alleen nog niet klaar omdat ik geen gelegenheid krijg hem
af te maken.
JOE
Ja zeg. Waar slaat dat nou op? Je zwemt in je tijd. Je kan 'm toch afmaken als ik
naar kantoor ben?
HARPER
Ik ga daar niet alleen naar binnen. Bang.
JOE
Bang waarvoor?
HARPER
Ik hoorde dr iets. Krassen met een ijzeren ding tegen de muur. Een man met
een mes. Wie weet.
JOE
In de slaapkamer is niemand, Harper.
HARPER
Nu niet, nee.
JOE
Vanochtend ook niet.
HARPER
Hoe weet jij dat? Jij was naar kantoor. Dit huis is zo unheimisch. Weet je nog
Rosemary's baby?
JOE
Rosemary's baby?
HARPER
Net zo'n flat. Was toch ook in Brooklyn?

29

JOE

[Vroegere p.28]

Nee, in...
HARPER
Net zo'n flat. Absoluut.
JOE
Dan gaan we verhuizen!
HARPER
Georgetown is nog veel erger. De exorcist, dat was in Georgetown.
JOE
De duivel schuilt in alle hoeken, he, buddy?
HARPER
In alle hoeken.
JOE
Hoeveel pillen vandaag, buddy?
HARPER
Geen een. Een. Drie. Drie maar.
JOE

[vroegere p.30]

Ik weet wel dat het eng voor je is. Maar denk je eens in wat het voor mij betekent.
Probeer het.
HARPER
Ja.
JOE
Ja. Probeer het eens echt.
Ik geloof dat er ontwikkelingen gaande zijn die de wereld zullen veranderen.
HARPER
Maar ik wil niet...

30

JOE
Moment. Ten goede. Veranderen ten goede. Amerika herontdekt zich. Zijn
verheven positie onder de naties. En de mensen schamen zich er niet meer voor,
zoals vroeger. Heel belangrijk is dat. De waarheid telt weer.
De wet stelt weer iets voor. Het werk van President Reagan, Harper. Hij zegt 'De
waarheid bestaat en dient met trots gesproken.' En het land doet mee. Wij
worden beter. Steeds beter. Ik moet daarbij zijn, ik moet mee in de lift. Want zes
jaar geleden ging het omlaag met de wereld, afschuwelijk, hopeloos,
onoplosbare problemen, misdaad, verwarring, honger en...
HARPER
Maar het blijft nog steeds hetzelfde. Erger dan vroeger. Ze zeggen dat de
ozonlaag...
JOE

[vroegere p.31]

Harper...
HARPER
En vandaag zag ik hier uit het raam een schizofrene verkeersagent die stond te...
JOE
Stil nou! Ik wou net afronden.
HARPER
Ik ook.
JOE
Je bent niet eens begonnen...
HARPER
Ik wou afronden met: de wereld lijkt wel...
JOE
Ja: ljkt wel, want jij komt niet buiten, en emotioneel zit je in de knoop.
HARPER
Ik kom heus wel buiten.

31

JOE
Helemaal niet. Je zit maar thuis te tobben over allerlei warrige...
HARPER
Ik kom buiten. Jij weet niet wat ik doe.
JOE
Je zit niet de hele dag binnen?
HARPER
Nee.
JOE
Nou ja... Dat doe je wel.
HARPER

[vroegere p.32]

Dat denk jij.

JOE
Waar ga je dan naar toe?
HARPER
Waar ga jij naar toe? Als je gaat lopen.
(pauze. Dan, kwaad)
En emotioneel zit ik niet in de knoop.
JOE
Sorry.
HARPER
En als ik emotioneel in de knoop zit, komt het omdat ik met jou ben. Of...
JOE
Buddy, sorry, ik was niet van plan...
HARPER
En als je vindt dat ik zo in de knoop zit, had je niet met me moeten trouwen. Jij
met je leugens en je gedraai.
32

JOE
Ik wil met jou getrouwd zijn, Harper.
HARPER
Helemaal niet. Nooit moeten doen.
(pauze)
Hoi buddy. Hoi Buddy.
JOE
Kusje buddy.
(ze kussen elkaar)
HARPER
Ik hoorde op de radio hoe je moet pijpen.
JOE

[vroegere p.33]

Wat?
HARPER
Proberen?
JOE
Je moet echt niet luisteren naar die onzin.
HARPER
Mormonen kunnen ook pijpen.
JOE
Harper.
HARPER
(neemt zijn toon over)
Joe.
Het was een joods dametje met Duits accent.
Dit is een goed moment voor mij. Om een kindje te maken.
Toen hadden ze een programma over gaten in de ozonlaag. Over Antarctica. Je
huid verbrandt, vogels worden blind, ijsbergen smelten. We leven in de eindtijd.
I-6
33

In de heren wc van het kantoorgebouw van het federale hof

van beroep in Brooklyn; de plek voor natuurlijke en juridische
personen; Louis staat te huilen boven de wastafel, Joe komt
binnen.
JOE
O, eh... Mgge.
LOUIS
Goedemorgen, griffier.
JOE
(ziet Louis huilen)
Sorry, ik... Ik weet niet wie u bent.
LOUIS
Laat maar. Tekstverwerker. Laagste van het laagste.
JOE
(steekt hand uit)
Joe Pitt. Ik werk met rechter Wilson....
LOUIS
Ja, dat weet ik. Griffier Pitt.
JOE
Was u eh... Gaat het?
LOUIS
Ja, hoor. Dank u. Aardige man.
JOE
Niet zo aardig.
LOUIS
Wat?
JOE
34

Niet zo aardig. Laat maar. Weet u zeker dat u...

LOUIS
Stront aan de knikker. Gewoon... stront aan de knikker.
JOE
Wat schort eraan?
LOUIS
Ladder in mijn kous.
JOE
Pardon?
LOUIS
Laat maar. Hee, bedankt voor de belangstelling.
JOE
Ach...
LOUIS
Nee, echt heel aardig.
(hij begint weer te huilen)
Sorry, sorry. Vriend ziek.
JOE
O, spijt me.
LOUIS
Ja, ja. Nou. Lief.
Drie van uw collega's wierpen vr u een blik op dit hoopje ellende. U bent de
eerste die wat zegt. De anderen deden de deur open, zagen mij en weg waren
ze. Ik hoop dat ze verschrikkelijk moesten pissen.
JOE
(reikt hem een stukje wc-papier aan)
Wilden u vast niet storen.
LOUIS
35

Bah. Harteloze macho Reagan-reten.

JOE
Pas op, dat is niet eerlijk.
LOUIS
Wat niet? Harteloos? Macho? Reagan? Reet?
JOE
Ik heb op Reagan gestemd.
LOUIS
Echt?
JOE
Twee keer.
LOUIS
Twee keer? Nou, nou. Een republikeinse nicht.
JOE
Pardon?
LOUIS
Laat maar.
JOE
Ik ben geen
Laat maar.
LOUIS
Republikein? Geen republikein? Of...
JOE
Wat?

LOUIS
36

Wat?
JOE
Geen nicht. Ik ben geen nicht.
LOUIS
O. Sorry.
(snuit luid zijn neus)
Ik wou alleen...
JOE
Ja?
LOUIS
Nou, soms hoor je aan iemands stem... U klinkt als een...
JOE
Helemaal niet. Als wat?
LOUIS
Als een republikein.
(Korte pauze. Joe weet dat hij in de maling genomen wordt; Louis weet dat hij dat
weet. Joe besluit niet te bescheten te doen.)
JOE
Ik? Klink ik als een...
LOUIS
Wat? Als een...? Republikein of...? En ik?
JOE
U? Wat?
LOUIS
Klink ik als een...?
JOE
37

Als een...?
Ik eh... ben even de kluts kwijt.
LOUIS
Ja.
Ik heet Louis. Maar mijn vrienden zeggen allemaal Louise. Ik zit in de
tekstverwerking. Bedankt voor 't stukje wc-papier.
(Louis steekt zijn hand uit, Joe wil hem pakken, Louis maakt een schijnbeweging,
geeft Joe een snelle kus op de wang en gaat af.)

38

I-7
Dubbele droomscne. Prior droomt dat hij aan een
fantastische make-up tafel zit en zich opmaakt. Harper, die
af en toe tript door pilgebruik, heeft een hallucinatie waarin
Prior verschijnt. Het kan ook zijn dat Harper voorkomt in de
droom van Prior.
Verbijsterend is het.
PRIOR
'Ready for my close up.'
Je wilt een leven leiden met lgance en gratie. En bloeien, niet zo vaak, maar
wel heel geraffineerd en met superieure timing. Als een zeldzame plant, een
Zebra-orchidee... Je wilt... Maar je krijgt toch nooit wat je wilt? Nee toch? Nee
hoor. Je wordt genaaid. Voorbij. Voor je dertigste de pijp uit. Je... Je gloriejaren
worden je afgepikt waar je bij staat.
Kut. Kut.
(blijft er bijna in, herneemt zich, bekijkt zijn make-up in de spiegel)
Gewoon een lijk. Een lijkette. Lief nichtekind, je mag nog zo gewiekst zijn met
spons en dons, dt krijg je niet meer opgelapt.
(Harper komt op)
HARPER
Ben jij... Wie ben jij?
PRIOR
Wie ben jij?
HARPER
Wat doe jij in mijn hallucinatie?
PRIOR
Ik in jouw hallucinatie? Jij zit in mijn droom.
HARPER
Jesus, jij bent helemaal opgemaakt.

39

PRIOR
Jij ook.
HARPER
Maar jij bent een man.
PRIOR
(doet of hij instort, of een shock heeft, mimet dat hij zijn strot afsnijdt met zijn
lipstick en sterft, zo tragisch mogelijk. Dan)
De benen verraden het altijd.
HARPER
Dit klopt niet hoor. Ik ken jou nergens van. Jij bent niet... Ben jij mijn... zeg maar
mijn tovervriendje?
PRIOR
Nee. Ben jij niet een beetje te oud voor tovervriendjes?
HARPER
Ik zit emotioneel in de knoop. Ik heb teveel pillen geslikt. Waarom heb jij je
opgemaakt?
PRIOR

Ik was inderdaad mijn gelaat aan 't renoveren - voel ik me wat beter. Ik

had de nieuwe herfstkleuren achterovergedrukt op de Clinique-stand bij Macy's.

(laat het haar zien)
HARPER
Gestolen?
PRIOR
Ik was rut. Emotionele noodweer.
HARPER
Joe zal kwaad zijn. 'k Had hem beloofd: geen pillen meer.
PRIOR
Die pillen van jou, he?

40

HARPER
Valium. Ik gebruik valium. Bergen valium.
PRIOR
And you're dancing as fast as you can!
HARPER
Ik ben niet verslaafd. Verslaving, geloof ik niet in... Drinken doe ik dus nooit. En
nooit zal je mij drugs zien innemen.
[CUT: PRIOR
O, je spuit alleen maar. END CUT]
HARPER
Alleen valium.
PRIOR
Alleen valium. Elke dag een vuistvol valium.
HARPER
Erg, he? Mormonen mogen eigenlijk nergens aan verslaafd zijn. Ik ben
mormoon.
PRIOR
Ik ben homo.
HARPER
Onze kerk gelooft niet in homo's.
PRIOR
Onze kerk gelooft niet in mormonen.
HARPER
Wat voor kerk heb jij dan...
(lacht)
O, ik snap het.
Een ding begrijp ik niet. Als ik jou nooit eerder gezien heb en volgens mij is dat
zo, kan jij niet in mijn hallucinatie voorkomen want ik weet uit ervaring dat de
41

geest, niet in staat is iets te produceren dat er niet al in zit uit de bestaande
wereld. Fantasie is niet scheppend, ja toch? Fantasie kan alleen brokstukken van
het echte leven recyclen en omsmeden tot hallucinaties. Slaat dit ergens op?
PRIOR
In jouw geval wel.
HARPER
En maar denken dat je ontsnapt bent aan de ondragelijke sleur en eh...
onechtheid van het leven, terwijl je precies dezelfde sleur en valsheid
voorgeschoteld krijgt, onder het mom van nieuw en echt. De mens ziet alleen wat
hij kent. Deprimerend, he?
PRIOR
Dat er grenzen zijn aan de verbeelding?
HARPER
Ja.
PRIOR
Dat weet je al na je tweede schoolfeest: Er Is Niets Nieuws Onder De Zon.
HARPER
Deze wereld. Zo beperkt. Afschuwelijk, afschuwelijk. Ja... Van alle hallucinaties
die ik gehad heb, is dit wel de meest deprimerende.
PRIOR
Pardon. We doen wat we kunnen.
HARPER
Laat maar zitten. Van een terminale patint verwacht ik niet dat ie mij een beetje
gaat zitten opvrolijken.
PRIOR
Hoe weet jij in allejezusnaam...

HARPER
42

Verbaas je niet. We leven in de eindtijd. Dingen worden geopenbaard: ook dat jij
zo ziek bent. Zie jij niets aan mij?
PRIOR
Ja
HARPER
Wat?
PRIOR
Je bent superongelukkig.
HARPER
Ja, dat is makkelijk. Valiumverslaafd, dus ongelukkig. Nee,
dat telt niet. Tuurlijk ben ik... Nee, iets anders. Wat je niet verwacht.
PRIOR
Wat je niet verwacht.
HARPER
Ja.
PRIOR
Je man is homo.
(pauze)
HARPER
Ja zeg!
(pause, dan, heel overwogen)
Meen je dat?
PRIOR
(haalt zijn schouders op)
De eindtijd, he?

43

HARPER
Die openbaringen van jou. Nee, jij voelt dit nog niet zo goed... Joe is een
doodnormale man. Hij is...
O God, o God. Hij... Gaan homo's eh... vaak uit wandelen?
PRIOR
Nou en of we dat doen. Met een paarse pruik en een boa. Toen ik net naar je
keek, kreeg ik...
HARPER
Een soort flits van herkenning.
PRIOR
Ja.
HARPER
Alsof je me ontzettend goed kende.
PRIOR
Ja.
HARPER
Ja. Nu moet ik weg, terug, ik eh... Er is iets uit mekaar gevallen. God, wat voel ik
me somber...
PRIOR

Sorry, he. Ik zeg altijd: laat je niet naaien maar je wordt genaaid

waar je bij staat.

HARPER
Ik zie nog iets bij jou...
PRIOR
O?
HARPER
Diep binnenin je zit een stukje van jezelf. Dat is helemaal vrij van ziekte. Kan ik
zien.

44

PRIOR
Is dat... Dat is niet waar.
HARPER
De eindtijd, he?
Naar huis...
(Harper verdwijnt).
PRIOR
Dat loopt maar in en uit.
(tegen zijn spiegelbeeld)
Ik geloof niet dat er iets is dat helemaal vrij is van ziekte. Dat gore bloed wordt
maar door mijn lichaam geperst. Ik voel me smerig.
(Begint zijn make-up met zijn handen af te vegen, smeert het overal in het rond.
Een grote grijze veer dwarrelt neer van boven. Prior stopt met afvegen en kijkt
naar de veer. Gaat er heen en raapt hem op.)
EEN STEM
(een onwaarschijnlijk mooie stem)
Kijk omhoog!
PRIOR
(kijkt omhoog, ziet niemand)
Hallo?
EEN STEM
Kijk omhoog!
PRIOR
Wie is dat?
EEN STEM
Bereid je voor!
PRIOR
Ik zie niks...
(dramatische lichtverandering, van boven)
45

EEN STEM
Kijk omhoog
bereid je voor
de oneindige afdaling
Een zucht in de lucht
zeilt omlaag
Ere zij...
(stilte)
PRIOR
Hallo? Einde boodschap? Halloooo!
Kut nog aan toe...?
(herneemt zich)
Arme ik. Arme, arme ik. Waarom ik? Waarom? Arme, arme ik?
Ik voel me niet lekker. Echt niet.

46

I-8
Dubbele scne: Harper en Joe thuis; Prior en Louis in bed.
HARPER
Waar was je nou?
JOE
Buiten.
HARPER
Waar?
JOE
Buiten. Nadenken.
HARPER
't Is laat.
JOE
Ik had een boel om over na te denken.
HARPER
Het eten is verbrand.
JOE
Sorry.
HARPER
Niet mijn eten. Mijn eten was lekker. Jouw eten. Ik heb het teruggezet en toen de
oven zo hoog mogelijk gedraaid en gewacht tot het zwart werd. Het is nog heet.
Gloeiend. Belangstelling?
JOE
Waar is dat voor nodig?
HARPER
Nergens voor. Echt iets voor de geestelijk gestoorde seksueel verkommerde
pillenverslindende huisvrouw.
47

JOE
Ja ja.
HARPER
Zodoende. Wat moest ik anders?
JOE
Hoeveel pillen?
HARPER
Een vuistje. Niet van onderwerp veranderen.
JOE
Ik praat niet met je als je...
HARPER

Nee. Nee. Doe nou niet. Ik eh... Ik ben okay. Pillen, daar gaat het niet

om. Is niet ons probleem. Ik wil weten waar je was! Ik wil weten wat er
allemaal gebeurt!
JOE
Gebeurt waarmee? Met die baan?
HARPER
Het gaat niet over die baan.
JOE
Ik moet erover nadenken. Heb ik al gezegd.
HARPER
Het gaat niet over die baan!
JOE
Ik heb Cohn nog gebeld. Hij zei dat ik er gauw bij moest zijn...
HARPER
Het gaat niet over die...

48

JOE
Maar met jou is geen verstandig woord te wisselen. Iets dat zo...
HARPER
Stil jij!
JOE
Anders?
HARPER
Niet van onderwerp veranderen.
JOE
Wat was het onderwerp dan? Heb je me iets te vragen? Vraag. Nu.
HARPER
Ik... Kan ik niet. Ik ben bang van jou.
JOE
Ik ben moe. Ik ga naar bed.
HARPER
Vertel het me... Laat me niet vragen. Toe.
JOE
Dit is absurd, ik ga niet...
HARPER
Als je 's avonds het huis binnenstapt, is je gezicht altijd weer anders dan ik dacht.
Tot mijn grote verbazing ontdek ik elke keer iets hards, iets gemeens. Het is niet
meer vertrouwd - zelfs niet je gewicht, 's nachts in bed en hoe je ademt in je
slaap. Je jaagt me de stuipen op het lijf.
JOE
Ik weet wie het zegt.

49

HARPER
Ja. Ik ben de vijand. Makkelijk hoor. Vaste prik.
Jij denkt dat je de enige bent die seks haat. Nou, ik ook hoor. Geen zin in, met
jou. Dan haat ik het ook. Als ik er weer aan denk hoe je op me ligt te
rampetampen tot ik totaal beurs ben en in stukken uit elkaar val. Gewoon een
marteling. Stom van me om met jou te trouwen. Ik wist dat jij...
(ze houdt zicht in)
Het is zondig en we gaan er aan kapot.
JOE
Ik zie het meteen als je pillen hebt genomen. Dan ben je zweterig, heb je een
rooie kop en ik moet eerlijk zeggen: dan heb ik niet zoveel zin...
HARPER
Omdat...
JOE
Zo ben je niet aantrekkelijk. Zo niet.
HARPER
Ik moet je iets vragen.
JOE
Nou, vraag dan! Vraag dan! Wat ben je in 's hemelsnaam...
HARPER
Ben jij homo?
PAUZE
Nou? Als je d'r weer tussenuit knijpt, zet ik je eten weer terug, draai ik die oven
op zijn hoogst, net zo lang tot het hele gebouw blauw staat en iedereen dr in
blijft. Ik zweer dat ik het doe. Geef antwoord op mijn vraag.
JOE
En wat als ik nou es...
(korte pauze)
HARPER
Zeg het dan, ja? Dan zien we wel.
50

JOE
Nee. Ik ben het niet.
Wat voor verschil zou het maken.
LOUIS
Joden hebben niets duidelijks op papier over het hiernamaals - zelfs niet over het
bestaan ervan. Ik ben er niet zo mee bezig. Ik zie het als een eeuwige
regenachtige dinsdagmiddag in maart. Dode blaren.
PRIOR
Eeeugh. Enorm Grieks/Romeins.
LOUIS
Wat voor ons telt is niet het oordeel, maar het proces van oordelen. Daarom zou
ik nooit advocaat kunnen zijn. Bij de rechtbank draait alles om het oordeel.
PRIOR
Jij zou nooit een goeie advocaat zijn. Je bent te oversekst. Jij denkt maar aan
n ding.
LOUIS
Niet aan n ding. Juist aan teveel dingen. Ik probeer je iets duidelijk te maken.
PRIOR
Namelijk:
LOUIS
Ik denk aan de rechter die tussen de boekenwanden van zijn of haar kamer, wikt
en weegt, het bewijs taxeert en beschikken moet over de categorien: goed en
kwaad, onschuldig en schuldig. De rechter in de raadskamer. Niet de rechter van
de zitting met zijn hamer. Het omgaan met de wet, niet de executie.
PRIOR
Maar schat, wat probeer je uit te leggen...

51

LOUIS
Het zijn de vragen en contouren van een leven - een leven, verzameld,
gerangschikt en gewogen in al zijn complexiteit - waar het uiteindelijk om gaat en
niet: dat je die complexiteit teniet doet door een stempeltje te geven van zalig of
verdoemd, na een vluchtige blik op de weegschaal...
PRIOR
Erg leuk, enorm zen, lekkere... sussende flauwekul. Wij die gaan sterven, danken
u.
LOUIS
Je gaat niet sterven.
PRIOR
Het gaat niet goed hoor... twee nieuwe plekken. M'n been doet pijn. Protene in
m'n urine, zegt de dokter. Zegt me niks. Maar het hoort er niet in, die protene.
M'n reet is aan flarden vanwege de diarree en gisteren heb ik bloed gescheten.
LOUIS
Hou op. Ik kan er niet tegen.
PRIOR
Jij slaat zo op tilt, ik moet jou nog troosten. Wel makkelijker...
LOUIS
O, dank je wel.
PRIOR
Als het serieus wordt, zeg ik het.
LOUIS
Bloed schijten is serieus.
PRIOR
Dus vertel ik het ook.
LOUIS
Dus moet ik het verwerken.
52

PRIOR
Vertel nog eens wat over het rechtswezen.
LOUIS
Ik zit het te verwerken.
PRIOR
Nou Louis, je bent de steunzool van de maand.
(Louis barst in snikken uit)
Ik neem het terug. Je bent niet de steunzool van de maand.
Zo werkt het niet...
Vertel nog eens wat over de gerechtigheid.
LOUIS
Je gaat niet sterven.
PRIOR
Gerechtigheid...
LOUIS
... komt geen end aan. Van gekmakende proporties. Gerechtigheid is God. Prior?
PRIOR
Ja?
LOUIS
Je houdt van me.
PRIOR
Ja.
LOUIS
Als ik er nu tussenuitknijp?
Zou je me dan eeuwig haten?
PRIOR
(kust Louis op zijn voorhoofd)
Ja.
53

JOE
Ik vind dat we moeten bidden. God om hulp vragen. Hem samen vragen...
HARPER
God, die praat niet tegen mij. Daar moet ik mensen voor oproepen.
JOE
Je moet blijven vragen.
HARPER
Ik ben de vraag vergeten.
O ja. God, is mijn man...?
JOE
Hou op. Hou op. Ik waarschuw je.
Maakt het verschil? Als ik in aanleg een slechte, smerige eigenschap zou
hebben? Als ik die maar te vuur en te zwaard bestrijd! Wat wil je nou? Wat wil je
van me, Harper? Nog meer? In Godsnaam, wat nog meer? Wat blijft er over? Ik
ben een lege huls. Wat valt er te bestrijden?
Als mijn gedrag maar deugt. Netjes is. Correct. En alleen in de ogen van God.
HARPER
Nee, nee, dat niet, dat is Mormonenpraat, walgelijk. Joe, zeg het me, zeg...
JOE
Het enige wat ik kan zeggen is dat ik een brave man ben die hard werkt om iets
te bereiken en jij wil dat kapot maken. Je wil mij kapot maken maar zover laat ik
het niet komen.
(pauze)
HARPER
Ik krijg een kind.
JOE
Leugenaar.

54

HARPER
Jij bent de leugenaar.
Een baby met aangeboren pillenverslaving. Een baby die niet droomt maar die
hallucineert, die ons aanstaart met grote karbonkels en geen idee heeft wie we
zijn.
(pauze)
JOE
Ben je echt...
HARPER
Nee. Ja. Nee. Ja. Raak me niet aan.
Nu hebben we allebei een geheim.
PRIOR
Een van mijn voorouders was zeekapitein, verdiende zijn geld met het transport
van levertraan naar Europa en op de terugreis nam ie immigranten mee, vooral
Ierse, dicht op elkaar gepakt, zoveel dollar de man. Zijn laatste schip - La Grande
Geste - kwam in een storm terecht, voor de kust van Nova Scotia. Het zonk en hij
zonk mee. Toch zag de bemanning kans zeventig vrouwen en kinderen te
proppen in de enige sloep die ze hadden. Het weer werd nog zwaarder en de
sloep was te vol, dus pikten ze er mensen uit die in zee werden gedumpt. Tot de
belading goed was. Ze keken gewoon of de rand van de sloep ergens de
waterlijn raakte - en wie daar zat gooiden ze overboord. Zeventig mensen in een
gammel bootje, stel je voor. Toen ze aankwamen in Hallifax waren ze nog met
negen.
LOUIS
Jezus.
PRIOR
Ik denk weer zo vaak aan dat verhaal. Mensen in een boot, in doodsnood en
maar wachten tot zo'n keiharde krachtpatser zonder blikken of blozen dr een
uitpikt... Geen waarschuwing, niks, je kan nog net een hap lucht nemen voor je in
de ijskoude kolkende golven geslingerd wordt.
Geef mij jouw wereldbeeld maar, schat. Nu mijn tijd afloopt, voel ik me
aangetrokken tot alles waar rek in zit, alles wat geen eind heeft... maar ik denk
niemand dr erg mee zit.
55

LOUIS
Wat bedoel je?
PRIOR
Geen oordeel, hoor, geen vingertje.
LOUIS
Slaat dat op mij?
PRIOR
Nee hoor. Ik bedoelde met dat 'niemand' meer 'men'.
LOUIS
Word beter, word beter, word beter.
Word alsjeblieft niet zieker.

56

I-9
Roy en Henry, zijn dokter, in Henrys praktijk.
HENRY
Niemand weet hoe het komt. Niemand die het kan genezen. De beste theorie is
dat een retrovirus de schuldige is, het HIV-virus. De aanwezigheid daarvan
leiden we af uit het opduiken van onmachtige afweercellen in reactie op
binnenkomst van het virus in de bloedbaan door een sneetje of een opening. De
afweercellen zijn niet in staat het lichaam ertegen te beschermen. Waarom weten
we niet. Het afweersysteem scheidt ermee uit. Soms valt het lichaam zichzelf
aan. Het heeft, zegmaar, geen verweer tegen de hele santenkraam van infecties
door bacterin die normaal onschuldig zijn. Dat is slecht nieuws.
(pauze)
ROY
Heel interessant, dokter Snuggles, maar waarom mag ik dit godverdomme
allemaal aanhoren?
(pauze)
HENRY
Nou, ik heb net een van de drie laesies weggehaald en biopsie zal waarschijnlijk
uitwijzen dat het een laesie is van Kaposi sarcoom. En ik constateer
onmiskenbaar opgezwollen klieren in nek, oksels en liezen. Lymfadenopathie,
ook een signaal. En je hebt orale candidiasis en misschien ook nog een
schimmeltje onder de nagels van twee vingers aan je rechterhand. Nou,
daarom...
ROY
Deze ziekte...
HENRY
Dit syndroom.
ROY
Ja goed. Treft vooral homoseksuelen en drugverslaafden.
HENRY
Meestal ja. Hemofiliepatinten zijn ook een risicogroep.
57

ROY
Homoseksuelen en drugverslaafden. Dus waarom suggereer jij dan dat ik...
(pauze)
Wat suggereer jij, Henry?
HENRY
Ik Roy? Ik suggereer...
ROY
Ik ben geen drugverslaafde.
HENRY
Zeg Roy, kom!
ROY
Wat nou: zeg Roy, kom! Denk je dat ik een junk ben, Henry? Sporen op mijn lijf?
HENRY
Doe niet zo kinderachig.
ROY
Zeg het maar.
HENRY
Wat?
ROY
Zeg maar 'Roy Cohn, je bent een...'
HENRY
Roy.
ROY
'Je bent een...' Vooruit. Niet 'Roy Cohn je bent een drugfanaat.'
'Roy Marcus Cohn, je bent een...'
Vooruit, Henry, het begint met een H.

58

HENRY
Zeg, ik ga niet...
ROY
Met een H, Henry, en het is niet 'hemofiel'. Vooruit...
HENRY
Waar ben jij mee bezig, Roy?
ROY
Nee, zeg het. Ik meen het. Zeg: 'Roy Cohn, je bent een homoseksueel.'
(pauze)
Dat is dan voor mij het startschot voor de campagne tot vernietiging van je
reputatie, je praktijk en je carrire in New York State.
Die mogelijkheid heb ik, dat weet je.
HENRY
Roy, je bent patint van me sinds '58. Los van die facelifts heb ik je behandeld
voor de hele scala van syfilis...
ROY
Van een hoer in Dallas.
HENRY
Van syfilis tot venerische wratten. Rectaal. Een hoer in Dallas okay - maar een
vrouw was het niet.
(pauze)
ROY
Dus zeg het maar.
HENRY
Roy Cohn, je bent...
Je bent met mannen naar bed geweest, Roy, en niet zo zuinig ook, en n
daarvan - maar misschien wel meer - heeft jou behoorlijk ziek gemaakt. Je hebt
AIDS.

59

ROY
AIDS.
Jouw probleem, Henry is, dat woorden voor jou zo belangrijk zijn. Labels. Jij
denkt: er staat wat er staat. AIDS. Homoseksueel. Homofiel. Lesbisch. Jij denkt
dat zulke termen duidelijk maken met wie je naar bed gaat. Maar dat is niet zo,
hoor.
HENRY
O.
ROY
Nee hoor. Labels vertellen je maar een ding, een enkel ding, namelijk:
waar zit meneer zus-en-me-zo in de voedselketen? Waar zit ie in de pik-orde?
Niks ideologie of seksuele voorkeur, iets veel eenvoudiger: vitamine R. De R
van relaties. Niet: wie neuk ik of wie neukt mij, nee: wie pakt de telefoon op als ik
bel? Van wie heb ik wat te goed? Dt staat op het label. Iemand die dit niet
begrijpt, zegt: homoseksueel is wat Cohn is - want hij doet het met mannen.
Quatsch. Een homoseksueel is niet een man die het doet met mannen. Een
homoseksueel is iemand die er in vijftien jaar nog niet in slaagt zo'n lullig antidiscriminatiewetje door de gemeenteraad te jagen.
Een homoseksueel is een man die niemand kent. Die zelf onbekend is. Iemand
zonder een zweem vitamine R. Ben ik zo iemand, Henry?
HENRY
Nee.
ROY
Nee. Heel veel vitamine R! Heel veel! Ik pak de telefoon hier, ik druk vijftien
cijfers in. Wie heb ik binnen vijf minuten aan de lijn, Henry?
HENRY
De president.
ROY
Hoger, Henry. Zijn vrouw.
HENRY
Indrukwekkend.
60

ROY
Niks indrukwekkend. Als je het maar begrijpt. Dit is geen
grootspraak. Of huichelarij. Dit is de realiteit. Ik doe het met kerels. Maar in
tegenstelling tot de meeste anderen die dat doen, introduceer ik de knul die ik
neuk aan het Witte Huis en President Reagan lacht ons toe en geeft hem een
handje. Want wat ik ben hangt voor honderd procent af van wie ik ben. Roy Cohn
is geen homoseksueel. Roy Cohn is een hetero die rond neukt met jongens.
HENRY
Okay, Roy.
ROY
En de diagnose, Henry?
HENRY
Je hebt AIDS, Roy.
ROY
Nee, Henry, nee. AIDS is voor homoseksuelen. Ik heb leverkanker.
(pauze)
HENRY
Jezus nog aan toe, Roy, wat je ook hebt, het is hartstikke menens en ik kan niks
voor je doen. Ze hebben een nieuw middel, het heet AZT en de wachtlijst is twee
jaar en zelfs ik kan je daar niet op krijgen. Pak jij dus de telefoon, Roy, toets die
vijftien cijfers en zeg tegen de First Lady dat je 't nodig hebt voor de
experimentele behandeling van leverkanker of bedenk maar iets leuks - maar wat
er voor jou in de pan zit, Roy, is slecht nieuws.

Einde van het eerste bedrijf.

61

TWEEDE BEDRIJF:
IN VITRO
Herfst-winter 1985

62

II - 1
Prior alleen op de grond in zijn slaapkamer; het is veel erger
met hem.
PRIOR
Louis, Louis, word wakker, toe, o, god.
(Louis stormt binnen)
Het gaat helemaal fout met me, ben ik bang, ik krijg geen lucht...
LOUIS
(holt al weg)
Ik bel een ambulance.
PRIOR
Nee, wacht, ik...
LOUIS
Wachten? Ben je godverdomme gek? Jezus, je staat in brand, je hoofd staat in
brand.
PRIOR
Een pijn, een pijn...
LOUIS
Ik bel de ambulance.
PRIOR
Ik wil niet naar het ziekenhuis, ik wil niet naar het ziekenhuis, laat me hier liggen,
gewoon...
LOUIS
Nee, nee, god, Prior, ga staan...
PRIOR
Niet mijn been aanraken!
LOUIS
We moeten... God, dit kan toch niet.
63

PRIOR
Het gaat wel over, laat mij hier even liggen, Lou echt, als ik maar even geslapen
heb...
(Louis af)
Louis?
Nee! Nee! Niet bellen, dan doe je me weg, kom ik niet meer terug, toe, toe,
Louis, ik smeek je, schat, toe...
(gilt)
Louis!
LOUIS
(achter, hysterisch)
Hou godverdomme je bek!
PRIOR
(probeert op te staan)
Aaaah. Ik moet... naar de WC. Wacht. Wacht, even... O. O, god.
(schijt zich onder)
LOUIS
(komt binnen)
Prior? Ze komen, in een paar...
O mijn god.
PRIOR
Sorry, sorry.
LOUIS
Wat heb je...? Wat?
PRIOR
Een ongeluk.
LOUIS
(gaat naar hem toe)
Bloed.

64

PRIOR
Misschien, maar niet aankomen... Mijn... Ik...
(gaat onderuit)
LOUIS
(kalm)
O help. O help. O god o god o god help mij ik kan het niet ik kan het niet ik kan
het niet.

65

II - 2
Harper zit thuis, s avonds, alleen, met het licht uit. We
kunnen haar nauwelijks zien. Joe komt binnen maar hij doet
het licht niet aan.
JOE
Waarom zit je in het donker? Doe het licht aan.
HARPER
Nee. Weer die geluiden in de slaapkamer. Ik weet zeker dat er iemand was.
JOE
Nee hoor, niemand.
HARPER
Misschien zelfs in bed, onder de dekens met een mes.
O, o. Joe. Ik, eh... Ik geloof dat ik ga. Wat ik zeggen wil: ik ben bang dat het weer
fout gaat. Eh... Voel je?
JOE
Niet doen. Hier blijven. We komen er wel uit. Zal ik voor bidden. Mijn fout
allemaal, maar ik kan er iets aan doen. Jij moet ook je best doen...
(doet het licht aan. Zij doet het weer uit)
HARPER
Als je bidt, waar vraag je dan om?
JOE
Ik vraag God of ie me in stukjes uit elkaar laat vallen, dan kunnen we opnieuw
beginnen.
HARPER
Kom, zeg. Daar ga je niet om bidden.

66

JOE
Toen ik een kleine jongen was, had ik een boek met Bijbelverhalen. Dr
was een plaatje waar ik elke dag wel twintig keer naar moest kijken: het gevecht
van Jacob met de engel. Het verhaal weet ik niet meer - waarom ze vochten en
zo - alleen het plaatje. Jacob is jong en heel sterk. De engel is... een prachtige
man, met gouden haar en vleugels natuurlijk. Ik droom er nog over. Vaak. Ik ben
eh... Ik ben het dan zelf. In dat gevecht. Wreed is het,
oneerlijk. De engel is bovenmenselijk maar hij zal zich niet es een beetje
inhouden. Dus wat valt er winnen als mens? Wat is dat voor een gevecht? Niet
eerlijk. Verlies je, wordt je ziel in het stof gesmeten en wordt je hart weggerukt
van God. Maar je kan alleen maar verliezen.
HARPER
Van de hele totale wereld ben jij de enige persoon, echt de enige, waar ik van
hou of van gehouden heb. Ik hou verschrikkelijk veel van je. Verschrikkelijk. Ik
kan er niet omheen. Het is zo onontkoombaar. Ik kan me alles verbeelden maar
dit kan ik niet wegdromen.
JOE
Ben je... Krijg je echt een kind?
HARPER
Ik ben over tijd. Ik weet niet. Zal wel niets aan de hand zijn. Misschien teveel
pillen geslikt en daarom niet ongesteld. Misschien ga ik een pil baren. Hoe leit dit
pilleke hier in de kou! Ik vind dat jij maar naar Washington moet. Alleen.
Verandering, je zei 't al.
JOE
Ik laat je niet alleen, Harper.
HARPER
Jij mij misschien niet. Maar ik jou wel.

67

II - 3
Louis en een verpleegster, Emily, zitten in Priors kamer in
het ziekenhuis, op dezelfde avond als in scne 1, maar veel
later.
EMILY
Gaat al beter met hem.
LOUIS
Nee hoor.
EMILY
Nee. Misschien niet. Ik geef hem iets om te slapen.
LOUIS
Diep slapen?
EMILY
Dit schiet hem in een baan om Jupiter.
LOUIS
Niet gek.
EMILY
Overal is beter dan hier. Ben jij z'n... eh?
LOUIS
Ja. Ik ben z'n... eh.
EMILY
Voor jou ook een hel.
LOUIS
Precies. Een hel. Het Hiernamaals. Niks regenachtige middag in maart, hoor,
Prior. Veel afwisselender. Dode blaren, maar crispy. Scherpe, droge lucht. Zo'n
languissante, herfstige sterfsfeer en ineens sta je te grienen.

68

EMILY
Ja, we zullen nog staan te grienen om deze hier.
Leuke jongen. Knap ook.
LOUIS
Zo niet.
Ja, knap. Was knap. Nou ja.
EMILY
Gekke naam. Prior Walter. 't Klinkt als 'de Walter voor deze'.
LOUIS
Kwam ook een hele stoet Walters voor deze. Het is een hele oude familie en ze
heten allemaal Prior. De Walters zijn nog met de Mayflower naar Amerika
gekomen. Ze gaan terug tot Willem de Veroveraar. Volgens hem staat er een
Prior geborduurd op het Tapijt van Bayeux.
EMILY
Chic.
LOUIS
Ja, oud. Heel oud. In sommige kringen is dat synoniem voor chic.
EMILY
In mijn kringen niet. Hoe heet dat Tapijt ook weer?
LOUIS
Het Tapijt van Bayeux. Geborduurd door koningin Mathilde.
EMILY
Moet ik mijn moeder vertellen. Ook een borduurster. Ik word dr gek van.
LOUIS
Ach, al die creatieve therapie.
EMILY
Misschien iets voor jou.

69

LOUIS
En Mathilde maar borduren als Willem aan het veroveren was. Dat was niet
loyaal meer. Dat was pure devotie. Wachten en borduren, jaar in jaar uit. En zu
ie terugkomen als gebroken man, de oorlog verloren, ze zou nog meer van hem
gehouden hebben. Hoe verminkt ook en vies en onder de zweren, ze zou nog
steeds van hem houden. Gesterkt door haar medelijden, door haar aandeel in de
pijn, zou ze nog meer van hem houden, en nog meer, en nooit, nooit nooit zou ze
bidden: Lieve heer, laat hem alsjeblieft doodgaan als ie niet gezond en
onbeschadigd terugkomt en een normaal leven kan leiden... Als hij was
doodgegaan, had ze haar hart met hem mee begraven.
Wat is er godverdomme toch mis met mij?
(korte pauze)
Slaapt ie de hele nacht aan een ruk door?
EMILY
Reken maar.
LOUIS
Ik ga.
EMILY
't Is twee uur. Waar kun je nog heen om deze...
LOUIS
Ik weet hoe laat het is. Lopen. Nachtlucht, goed voor de... Het park.
EMILY
Voorzichtig, he?
LOUIS
Ja hoor. Very AYOR.
Als ie wakker wordt en jij bent er nog, zeg je hem dan gedag? Zeg maar dat ik
weg moest.

70

II - 4
Dubbelscne: Joe en Roy in een chique normale bar; Louis
en een man in de ramble in Central Park. Joe en Roy zitten
aan de bar, de zaak is overdadig verlicht. Joe heeft een bord
eten voor zijn neus maar neemt geen hap. Roy buigt af en
toe naar voren en prikt met zijn vork kleine hapjes van Joes
bord. Roy zit zwaar te hijsen, Joe drinkt geen druppel. Louis
en de man maken oogcontact en zijn afwisselend eager en
onverschillig.
JOE
Die pillen, daar is ze mee begonnen bij die miskraam of... nee, die nam ze
daarvoor ook. Als kind heeft ze het verschrikkelijk gehad, echt verschrikkelijk.
Veel drankmisbruik en geweld in dat gezin. Ze praat er nooit over, praten doet ze
alleen over... de hemel die omlaag stort, mannen met messen onder de divan.
Monsters. Mormonen. Iedereen denkt: Mormonen komen niet uit zulke milieus,
zulke dingen verwacht je niet bij ons, maar wij ook, hoor. Wij ook. Iedereen doet
vreselijk zijn best om te leven volgens Gods richtsnoer en dat is erg...
ROY
Snoerend.
JOE
Wat val ik je hiermee lastig...
ROY
Nee joh! Stort je uit. Nog een... wat had je, soda?
JOE
Met zo'n intens verlangen om goed te zijn, is het vreselijk als het niet lukt.
Ik vind het benauwend dat die kant van haar waar ik echt van hou, waar ik vanaf
het begin door was aangetrokken, misschien het meest afgewend is van het licht
en van Gods liefde. En ik hou hem in stand omdat ik niet zonder kan.
ROY
Waarom niet?

71

JOE
Ik weet het niet. Weet niet hoe goed we onszelf kennen. Ik weet wel dat ik met
haar getrouwd ben omdat ze... omdat ik het enig vond dat ze alles verkeerd
deed, altijd deed ze iets fout, altijd liep ze net even uit de pas.
In Salt Lake City s dat iets. Ik bleef altijd in het gareel, aan de buitenkant. Maar
van binnen: moeilijk hoor. Doen alsof.
ROY
Doen alsof?
JOE
Ja ja.
ROY
Doen alsof wat?
JOE
O. Nou... Of je blij bent en sterk. Zij die God liefhebben met open hart, zonder
voorbehoud of strijd, zijn blij. Gods ongecompliceerde liefde blijkt dan uit de
kracht en de blijheid die ze uitstralen. Dat noemen wij de heiligen.
ROY
Maar jij had strijd. Voorbehoud...
JOE
Ik wou een van de uitverkorenen zijn, een van de Gezegenden. Je voelt: daar
moet je bij zijn - maar ook: dat je zelf gekozen hebt voor die smetten op je
blazoen, wat natuurlijk niet waar is. Harper's ellende, echte ellende hoor, daar
heeft zij niet voor gekozen. Maar we zitten er wel mee.
ROY
Daar heb jij dr niet mee opgezadeld.
JOE
Nee.
ROY
Je doet net of het wel zo is.
72

JOE
Ik ben verantwoordelijk voor haar.
ROY
Want zij is jouw vrouw.
JOE
Precies. En ik hou van haar.
ROY
Whatever. 't Is jouw vrouw. Dus zijn er verplichtingen. Naar haar toe. Maar
ook naar jezelf toe.
JOE
Washington overleeft ze niet.
ROY
Laat dr dan hier.
JOE
Overleeft ze niet. Als ik dr hier laat.
ROY
Neem je dr mee naar Washington.
JOE
Kan toch niet, Roy, ze heeft me nodig.
ROY
Kijk es Joe. Je zit hier naast de beste echtscheidingsadvocaat van het land.
(korte pauze)
JOE
Kan Washington niet wachten?

73

ROY
Jij doet wat jij nodig vindt, Joe. Wat jij nodig vindt. Jij. Laat haar leven zijn loop
hebben. Beter voor jullie allebei. Dat tenminste iemand krijgt wat ie wil.
MAN
Wat wil je?
LOUIS
Neuk me, doe me pijn, laat me bloeden.
MAN
Wil ik ook.
LOUIS
Ja?
MAN
Ik wil je pijn doen.
LOUIS
Neuk me.
MAN
Ja?
LOUIS
Hard.
MAN
Ja? Weer stout geweest?
(pauze)
LOUIS
(lacht, zachtjes)
Stout. Heel stout.
MAN
74

Straf verdiend, jochie?

LOUIS
Straf. Ja.
MAN
Ja hoe-nog-meer?
(korte pauze)
LOUIS
Wat?
MAN
Ja, hoe-nog-meer, jochie?
LOUIS
O. Ja meneer.
MAN
Neem me mee naar huis.
LOUIS
Nee, dat gaat niet.
MAN
Waarom niet?
LOUIS
Ik woon niet alleen, meneer.
MAN
Weet jouw vriend dat je...?
LOUIS
Nee.
Mijn vriend weet het niet, meneer.
MAN
Jouw vriend weten dat jij...
75

LOUIS
Ander onderwerp, okay? Kunnen we naar jou?
MAN
Ik woon bij mijn ouders.
LOUIS
0.
[Nieuw: scene Louis Man speelt aan 1 stuk door. Pagina 76 80: aangepaste paginanummers]

MAN

[Voegere p.77]

Hier?
LOUIS
Heb je een condoom?
MAN
Condooms gebruik ik nooit.
LOUIS
Beter van wel.
(haalt er een uit zijn jaszak)
Hier.
MAN
Gebruik ik nooit.
LOUIS
Vergeet het maar, dan.
(maakt aanstalten om weg te gaan)
MAN
Nee wacht.
Doe maar om me heen. Jochie.
LOUIS
Vergeet het maar, ik moet weg. Naar huis. Ik lijk wel gek.

76

MAN

[Voegere p.78]

Hee, kom nou, hij komt er niks van te weten.

LOUIS
't Is koud. Te koud.
MAN
Nooit te koud. Ik maak je wel heet. Ja?
(ze beginnen te neuken)
Ontspan je.
LOUIS
(lachje)
Geen denken aan.
MAN
Hij eh...
LOUIS
Wat?
MAN
Ik denk dat ie gescheurd is. 't Condoom. Moet ik stoppen?
(korte pauze)

LOUIS
Doorgaan.
Besmetten.
Kan me geen reet schelen.
(Pauze. De man trekt terug)
MAN
Ik ga maar weer es.

77

LOUIS

[Voegere p.79]

Ja ja.
De groeten aan pap en mam.
(de man geeft hem een dreun)
Au!
(ze kijken elkaar even aan)
Grapje.
(de man gaat af)
ROY

[Voegere p.76]

Iedereen die het maakt in de wereld, maakt het omdat er een machtige, oudere
man achter hem staat. Het talent om een goede zoon te zijn, daar gaat het om in
mijn visie. Jij hebt daar een tik van, Joe. Een goeie zoon kan door een vader
gepushte worden, verder dan hij zelf ooit zou komen. Ik heb wat vaders gehad.
Alles heb ik aan ze te danken, aan mannen met enorme, enorme macht. Het
meest aan Joe McCarthy. Hij had me hoog zitten omdat ik een goeie advocaat
was maar hij hield van me omdat ik een goede zoon was. Een buitengewoon
moeilijke man, op z'n hoede, achterdochtig. Ik vermocht iets teders in hem te
wekken. Hij ging voor me door het vuur. En ik voor hem. Vind je dat raar?
JOE
Ik had het niet zo makkelijk met mijn vader.
ROY
Ja, soms gaat het zo. Dan moet je andere vaders zoeken. Surrogaat-vaders,
zegmaar. De vader-zoon relatie is cruciaal in het leven. Vrouwen zijn er voor het
baarwerk maar de vader is de continuteit. Een goeie zoon biedt de vader zijn
leven aan als een werktuig dat de droom van de vader in vervulling laat gaan.
Leeft je vader nog?
JOE
Eh, dood.
ROY
Wat was ie? Moeilijke man?
JOE
Militair. Kon erg onrechtvaardig zijn. Koud ook.
78

ROY

[Voegere p.77]

Maar hij hield van je.

JOE
Weet ik niet.
ROY
Hij hield van je, Joe, weet k zeker. Soms moet de liefde van een vader hard,
heel hard zijn, zeg gerust onrechtvaardig of koud. Om zijn zoon te harden in een
wereld als de onze. Onze wereld is niet mooi.
[Vanaf hier weer zelfde paginas]

ROY
Hoe lang kennen wij elkaar nu?
JOE
Sinds 1980.
ROY
Klopt. Hele tijd. Ik voel me verwant met jou, Joe. En, ben ik een goeie adviseur?
JOE
Ongelooflijk, zo'n vriend als jij bent, Roy, ik...
ROY
Ik voel me familie. Familia, zoals m'n Italiaanse vrienden zeggen. Belangrijk voor
mij dat ik jou help zoals ik zelf geholpen ben.
JOE
Bijna alles heb ik aan jou te danken, Roy.
ROY
Ik ben stervende, Joe. Kanker.
JOE
O god.

79

ROY
Nee, even wachten.
Bijna niemand die dit weet en ik vertel het je alleen om... Ik ben niet bang voor de
dood. Wat kan de dood mij brengen dat ik niet al heb meegemaakt? Ik heb
geleefd. Leven, dat is het allerergste. Moet je horen, ik ben ook filosoof.
Joe. Dit moet je doen. Moet, moet, moet. Liefde: een val. Verantwoordelijkheid:
een val. Ik zal je iets zeggen, als een vader tot een zoon: het leven is een grote
verschrikking. Niemand ontkomt eraan, niemand. Red jezelf. Hoe ze aan je
trekken, wat ze van je nodig hebben, hoe ze dreigen. Nooit bang zijn. De mensen
zijn zo bang. Niet bang zijn voor een leven in de snijdend koude wind, naakt,
alleen... Probeer tenminste uit te vinden: wat je in huis hebt. Laat niets je de weg
versperren.

80

II - 5
Prior en Belize in Priors ziekenhuiskamer, enige dagen na
zijn opname. Prior is nog behoorlijk ziek, maar hij gaat
vooruit. Belize is net binnen.
PRIOR
Lady knots.
BELIZE
Mijn reetje.
PRIOR
Stella.
BELIZE
Stella voor ster: Es kijken.
(bekijkt Prior onderzoekend)
Wat zie jij dr beroerd uit, nee echt, vreselijk, comme la merde!
PRIOR
Merci.
BELIZE
(haalt kleine plastic flesjes uit zijn tas en geeft ze aan Prior)
Maar we geven het niet op, hindekind. Taraa! Van de medicijnvrouw.
PRIOR
(doet een flesje open, ruikt er aan)
Get! Wat is dat voor rommel?
BELIZE
Geen idee. Gaan we die blaren van jou eens lekker mee inwrijven. Kijken wat er
gebeurt.
PRIOR
Komt niet uit de beschaafde wereld, he, die flesjes...

81

BELIZE
Voodoo-pasta. Van het kruidenvrouwtje om de hoek.
PRIOR
En dat zegt een gediplomeerd verpleegster!
BELIZE
(ruikt)
Bijenwas en goedkope luchtjes. Versneden met ruksap. Aangemaakt met goede
vibes en liefde door zo'n overgewipt heksje uit Cuba.
PRIOR
Weg met die rotzooi. Ik heb geen afweer.
BELIZE
Ik ben verpleegkundige. Ik heb kunde.
PRIOR
Het stinkt. Nog wat van Louis gehoord?
(pauze. Belize masseert hem voorzichtig)
Weg is ie.
BELIZE
Komt wel terug. Hij is het type dat het meisje laat wachten.
PRIOR
Nou al...
(pauze)
BELIZE
(wil Priors geheugen laten werken)
Hoe lang?
PRIOR
Weet ik niet meer.
BELIZE
Hoe lang ben je hier?
82

PRIOR
(ineens behoorlijk opgewonden)
Weet ik veel. Interesseert me geen reet. Ik wil Louis. Ik wil mijn vriend,
godverdomme. Godverdeklote, waar is ie? Ik ga dood. Ik ga dood. Waar is
Louis?
BELIZE
Ssss, ssss...
PRIOR
Idiote pillen zijn dit. Trippen voor beginners.
BELIZE
Bewaar je een paar voor mij?
PRIOR
Beter van niet, hoor. Niks kerstballengevoel met arrensleden en zo. Het is puur
chemisch gif, hindekind.
Niet alleen dat je in de war raakt. Ik hoor dingen. Stemmen.
BELIZE
Stemmen.
PRIOR
Een stem.
BELIZE
En wat zegt ie?
(pauze)
PRIOR
Mag ik niet verder vertellen.
BELIZE
Wel aan dokter zeggen. Anders doe ik het.

83

PRIOR
Nee, niet doen. Niet doen, hoor. Juist zo heerlijk, die stem. Is me redding. Aan
niemand hier een kik dr over, hoor.
Weet je wat er gebeurt? Als ik die stem hoor, krijg ik een stijve.
BELIZE
Tut, tut.
PRIOR
Comme a.
(geeft grootte aan met zijn arm)
En je weet: bij mij gaat dat niet van een twee drie.
BELIZE
Ik krijg nog een lamme kaak als ik eraan denk.
PRIOR
Wou jij me mijn laatste pleziertje afnemen...? Mijn libido uitleveren aan de
commando's van Florence Nightingale?
BELIZE
Geen haar op m'n hoofd, ma bb.
PRIOR
Andere pillen: uit met de pret.
BELIZE
Jij en je stijve kunnen op mij rekenen.
PRIOR
Je t'adore, ma belle ngre.
BELIZE
Dat gerl van ons is eigenlijk z fout, weet je. Had afgelopen moeten zijn toen
we stopten met de travestieshows.

84

PRIOR
Ik ben ziek. Laat mij politiek fout zijn als ik dr lol in heb. Alsof ik Lou hoor.
(korte pauze)
Ja, doet me toch goed dat ie een beetje aangeslagen is. Als Louis lijdt, prachtig
is dat. Heilige verontwaardiging over niks. Dan is het huis te klein. Was altijd een
schitterende vertoning. Maar moeder zei al: als staan te bibberen bij iets kleins
BELIZE
... slaan ze krijsend op de vlucht als er iets groots langskomt.
PRIOR
Moeder zei het al.
BELIZE
En soms komt komt er iets groots langs.
PRIOR
Maar ik luisterde niet.
BELIZE
Nee.
( la Hepburn)
Mannen zijn beesten.
PRIOR
(ook la Hepburn)
Het laagste van het laagste.
BELIZE
Ik moet weg. Ik ben niet zo rijk dat ik mijn eenzame bestaantje geheel kan
besteden aan de zorg voor blanke meisjes.
PRIOR
Een echte Christelijke martelares.
BELIZE
Schat, ik sta voor je klaar, wat er ook gebeurt.

85

PRIOR
Je t'aime.
BELIZE
Je t'aime. Hou je verstand erbij, meid, ik heb al genoeg maffe nichten aan m'n kar
hangen. Bij dementie haak ik af.
PRIOR
Beloof ik.
BELIZE
(raakt hem aan, teder)
Mmm.
PRIOR
Mmm. Zeg dat wel.
BELIZE
Waarom hebben ze jou uitgekozen?
En meer eten hoor meid, je ziet er niet uit.
(af)
PRIOR
(na drie tellen)
Hij is weg.
Ben je dr nog...
STEM
Ik kan niet blijven. Ik kom terug.
PRIOR
Ben jij zo'n ik-kom-je-halen-stem.
STEM
Nee. Ik ben geen nachtvogel. Ik ben een gezant...

86

PRIOR
Je hebt een prachtige stem, klinkt als... als een altviool, als een volmaakt zuivere
snaar, vol harmonie, waarachtig... Blijf bij me.
STEM
Nu niet. Ik kom gauw terug, dan maak ik me aan je bekend. Vol glorie mijn
aanzicht en mijn boodschap. Bereid je voor.
PRIOR
Waarop? Ik wil niet...
STEM
Nee, niet de dood.
Op het grote werk, op het wonder dat wij bereiden, een scheef gebouw zetten wij
in het lood, een grove Leugen doen wij teniet, een grove fout herstellen wij met
regel, zwaard en bezem der Waarheid!
PRIOR
Waar heb je het over. Ik...
STEM
Ik ben onderweg. Als ik zichtbaar ben, begint ons Werk:
Bereid je voor op het scheuren van de lucht,
de adem, het opstijgen,
ere zij...

87

II - 6
Martin, Roy en Joe in een chic restaurant op Manhattan.
MARTIN
Revolutie in Washington, Joe. We hebben een nieuw programma en eindelijk
een echte leider. Zij hebben de Senaat terug maar wij hebben de rechterlijke
macht. Tegen de jaren negentig is de Opperste Gerechtshof een exclusief
republikeinse aangelegenheid en de federale hoven... Republikeinse rechters
wat de klok slaat. Als landmijnen, overal, overal liggen ze verspreid. Positieve
discriminatie? Voor de rechter. Boem! Landmijn. Ongeveer alles zetten wij naar
onze hand: abortus, defensie, Midden Amerika, het gezin, het
investeringsklimaat. Wij houden de sleutel van het Witte Huis tot 2000. En
daarna. De oval office als vaste stek? Niet uitgesloten. In '92 winnen we de
Senaat terug en over tien jaar geeft het zuiden ons het Huis van Afgevaardigden.
Een definitief halt aan vrijdenkerij. Het einde van socialistische oprispingen, van
een ipso facto onkerkelijk humanisme. Opstanding van een ultieme Amerikaanse
modelpoliticus. Gemodelleerd naar Ronald Wilson Reagan.
JOE
Klinkt fantastisch, meneer Heller.
MARTIN
Martin. De springplank is justitie. Helemaal sinds Ed Meese daar zit. Die houdt
zich niet bezig met juridische wissewasjes. Dat is een echte smeris. Een Teddy
Roosevelt.
JOE
Zou ik ook graag eens ontmoeten.
MARTIN
Ben je te laat, Joe, die is al zestig jaar dood!
(pijnlijk. Joe zegt niks)
Teddy Roosevelt. Jij zei, die wil ik ook graag eens eh... Grapje. Doet me denken
aan dat verhaal over...

88

ROY
(met een boosaardige grijns)
Hou jij eens even je bek, Martin.
(tegen Joe)
Gezien? Meneer Heller hier is een van de groten, Joseph, hij is gezeten aan den
rechterhand van de man die gezeten is aan de rechterhand van De Man. En toch
kan ik zeggen 'hou jij eens even je bek'. Dat pikt ie. Loyaliteit. Hee... Martin?
MARTIN
Ja, Roy?
ROY
Krab eens op m'n rug.
MARTIN
Roy...
ROY
Nee, nee, ik meen het, zo'n rottige plek. Tegenwoordig overal, die... Even
krabben, schat, heb je dat voor me over?
(Martin krabt Roys rug. Beiden kijken Joe aan. Tegen Joe)
Hoe dacht je dat een handjevol bolsjewieken Sint Petersburg in n middag
veranderd hadden in Leningrad? Kameraden! Die gaan voor elkaar. Marx en
Engels. Lenin en Trotsky. Stalin en Roosevelt. Kameraden, Martin, of niet?
MARTIN
Deze man, Joe, is de Heilige van Rechts.
JOE
Weet ik, meneer Heller ik...
ROY
Zie jij het ook, Martin? Hij is echt iets bijzonders, wat?
MARTIN
Hij krijgt er een kleur van, Roy.

89

ROY
Stevig, netjes, knap! En hij telt voor tien want zijn hart is zuiver! En hij is een
Royboy, voor de volle honderd procent een Royboy.
MARTIN
We zitten in de lift, Joe. In de lift.
JOE
Meneer Heller, ik...
MARTIN
(stopt met krabben)
Wij branden van verlangen om het antwoord te horen.
(korte pauze)
JOE
O. Eh, ik...
ROY
Joe is een getrouwd man, Martin.
MARTIN
Aha.
ROY
Met een vrouw. Zij heeft geen zin in Washington en dus mag Joe niet verhuizen.
En houdt ons aan het lijntje. Dat soort geintjes hebben we vaker gezien. Mannen
met vrouwen.
MARTIN
Ja nou. Hou op.
JOE
Ik kan hier echt niet over debatteren in een...
MARTIN
Dan debatteer je niet. Gewoon ja zeggen, Joe.

90

ROY
Nu.
MARTIN
Zeg ja.
ROY
Nu.
Nu. Ik hou m'n adem in tot je ja zegt. Nou, laat me niet paars worden... Nu!
Godverdomme!
MARTIN
Roy, rustig, we gaan niet...
ROY
Ach, kut.
(haalt een brief uit zijn jaszak en geeft die aan Joe)
Lezen. Vandaag binnengekomen.
JOE
(leest de eerste alinea, kijkt op)
Roy. Dit is... Roy, dit is verschrikkelijk.
ROY
Moet je mij vertellen.
Een brief van de New York State Orde van advocaten, Martin. Ze zijn bezig met
een actie om mij uit de balie te zetten.
MARTIN
Nee, he.
JOE
Waarom?
ROY
Waarom,
Martin?

91

MARTIN
Wraak.
ROY
Dat stomme bestel. Met hun kleine regeltjes. Want die regeltjes lap ik aan m'n
laars. Omdat ik de Wet niet zie als een dooie arbitraire verzameling van
ouderwetsige geboden van gij-zult en gij-zult-niet, omdat de Wet in mijn ogen
een rekbaar, ademend, zwetend... organisch ding, omdat, omdat...
MARTIN
Omdat hij een half miljoen geleend heeft van een klant.
ROY
Ja, nou, dat is zo.
MARTIN
En hij is het vergeten terug te geven.
JOE
Roy, dat is... Heb je geld geleend van een clint?
ROY
Ik schaam me enorm.
(korte pauze)
JOE
(zeer sympathiek)
Roy, je weet hoe ik je bewonder. Ja, je methodes zijn natuurlijk wel eens een
beetje onorthodox maar ik weet zeker dat jij, op dat moment, vond dat het zo
moest. En ik heb alle vertrouwen dat...
ROY
Kan het iets minder klef?
Ik ga ontkennen dat het een lening was. Ze heeft niks zwart op wit. Kan geen
reet bewijzen.
(korte pauze. Martin bestudeert het menu)

92

JOE
Roy, ik vind het echt geweldig dat je zo openhartig bent en ik zal doen wat ik kan
om je te helpen.
ROY
(steekt een hand uit, dan, voorzichtig)
Ik zal je zeggen wat je kunt doen.
Ik zal worden berecht, Joe, door een jury maar niet een jury van mijn gelijken.
Het royementscomit dat zijn sjiekige heertjes, intellectuele masturbatieadvocaten, golftypes. Ik ben een gevaar voor ze. Voor die mannen ben ik... Wat?
Martin? Een enge joodse griezel toch?
MARTIN
Nou, nou, zo ver zou ik niet...
ROY
Maar ik wel hoor.
Heel sjieke advocaten, hoor, van het royementscomit, sjieke advocaten, met
sjieke klanten in het bedrijfsleven. Ingewikkelde zaken. Antitrust procedures.
Deregulatie. Milieu. Zulke complexe affaires hebben de medewerking van Justitie
net zo hard nodig, als bloemen de zon. Toch een juiste taxatie, vind je niet,
Martin?
MARTIN
Ik ben hier niet, Roy. Dit gaat allemaal langs mij heen.
ROY
Natuurlijk gaat dat langs jou heen.
Zonder het zonnelicht, Joe, gaan al die grote zaken met die sjieke advocaten die
voor ze optreden, kwjnen en naar de knoppen.
Een hooggeplaatste vriend op Justitie kan, zegmaar, de zon uitschakelen. Kan
op mijn instigatie een schaduw werpen. Zo dat ze staan te bibberen in de kou als ze hun hand overspelen. Dat houdt ze onder de duim.
(pauze)
JOE
Roy. Ik begrijp het niet.

93

ROY
Wel.
(pauze)
JOE
Je vraagt me toch niet...
ROY
Ssst. Voorzichtig.
JOE
(na drie tellen)
Zelfs als ik ja zeg tegen die baan, zou het oneerlijk zijn me daarmee te
bemoeien. Met die hearings. Dat is on-ethisch. Nee. Kan ik niet.
ROY
On-ethisch.
Wil jij ons even excuseren, Martin
MARTIN
Jou excuseren?
ROY
Ga een blokje om, Martin. Even serieus.
(Martin af)
On-ethisch. Wil jij mij voor de neus van mijn vriend te kakken zetten?
JOE
Nou, het is on-ethisch, ik kan niet...
ROY
Jochie, jij bent me dr een. Waar denk je godverdomme dat je hier bent? Op
zondagsschool?
JOE
Nee, Roy, dit is...

94

ROY
Dit is... Dit zijn kolkende maagsappen, fermenten en zuren, binnenin het
darmstelsel zitten we, knijpende armen en bloedrood vlees... Ja, het stinkt hier.
Politiek, Joe, een spel van in leven blijven. En jij denkt dat je... Wat? Daarboven
staat? Wat staat er boven het leven? De dood! In de wolken! Je loopt
godverdomme op de aarde rond! Schiet wortel, blijf een tijdje.
Ik ben ziek. Dat ruiken ze. Deze keer willen ze bloed zien. Ik moet ogen hebben
op Justitie. Jij moet mij coveren op Justitie.
JOE
Maar kan die meneer Heller niet...
ROY
Word wijs, Joe. We gaan de regering daar niet in mengen.
JOE
Maar ik zou toch ook een stukje regering zijn? Net als hij?
ROY
Niet net als hij. Martin hoort bij Ed. En Ed hoort bij Reagan. Dus Martin hoort bij
Reagan.
En jij hoort bij mij.
(korte pauze. Hij laat de brief zien)
Dit gaat niet door. Begrijp je?
(scheurt de brief in stukjes)
Ik blijf advocaat, Joe, Ik blijf advocaat, Joe, ik blijf godverdomme kut nog aan toe
bij de balie ingeschreven als advocaat, net als mijn vader, tot mijn laatste
ellendige dag op deze aarde, Joseph, tot mijn sterfdag.
(Martin weer op)
Hee, Martin is terug.
MARTIN
Dus we zijn het eens?
ROY
Joe?
(korte pauze)

95

JOE
Ik zal erover denken.
(tegen Roy)
Dat zal ik doen.
ROY
Huh.
MARTIN
De mens lijdt dikwijls 't meest door 't lijden dat hij vooraf vreest.
ROY
Amen.
MARTIN
Maar meestal is het lijden zo draagbaar als een dossier.

96

II - 7
Buiten, op de granieten stoep van het gerechtsgebouw van
Brooklyn. Koud en zonnig. Een karretje met hotdogs. Louis,
in een shabby overjas, zit op een tree peinzend een hotdog
te eten. Joe op met drie hotdogs en een blikje cola.
JOE
Mag ik?
LOUIS
Ga je gang. Raar fris zonnetje.
JOE
(gaat zitten)
Toch maar van genieten.
Hoe is het met je vriend?
LOUIS
Mijn...? O. Erger. Mijn vriend. Erger.
JOE
Sorry.
LOUIS
't Is wat, he? Bedankt voor de belangstelling. Aardig. Jij bent aardig. Ik kan nog
niet geloven dat je op Reagan gestemd hebt.
JOE
Ik hoop dat ie beter wordt.
LOUIS
Reagan?
JOE
Je vriend.
LOUIS
Vast niet. Reagan ook niet.
97

JOE
Zullen we de politiek dr buiten laten?
LOUIS
(wijst op Joes lunch)
Neem jij drie hotdogs?
JOE
Ach... Ik had honger.
LOUIS
Heel slecht voor je hoor. Zit vol rattenstront en vliegenpootjes en houtwol en
troep.
JOE
Huh.
LOUIS
En... eh... Irridium, dacht ik. Iets toxisch'.
JOE
Wat eet jij dan?
LOUIS
Ja, eh, die vorm, he, kan ik ook niks aan doen. Daarbij komt: ik zit middenin een
zelfmoordpoging, wat is jouw excuus?
JOE
Ik heb geen excuus. Ik heb alleen Pepto-Bismol.
(Joe haalt een fles pepto-bismol te voorschijn en schudt die. Louis huivert
hoorbaar)
Ja, weet ik wel, maar ik spoel het weg met cola.
(doet dit. Louis miemt dat hij Joes schoot onderkotst. Joe duwt zijn hoofd weg)
Ben je altijd zo?
LOUIS
Ik zit enorm in de rats over z'n kinderen.

98

JOE
Wie z'n kinderen?
LOUIS
Van Reagan. Bij voorbeeld Miss Ron Reagan Jr, de crypto-hetero.
JOE
Ron Reagan Jr is... Je moet niet zulke dingen zeggen over mensen. Wat weet jij
daarvan? Van zo iemand. Wat hij is. Weet jij veel.
LOUIS
(imiteert May West)
Lieve schat, mij heeft ie nog nooit gepijpt maar...
JOE
Zeg, als we grof gaan worden...
LOUIS
Nee, nee, serieus. Hoe zou het zijn om een zoon te zijn van de Zeitgeist? De
familie Reagan is niet echt een gezin, hoor. Ik lees People: familiebanden
kennen ze niet, liefde ook niet, ze communiceren alleen met elkaar via agents.
Dus hoe zou het zijn om een kind van Reagan te zijn? Weetgrage jongens willen
weten.
JOE
Je moet niet alles geloven wat ze...
LOUIS
(kijkt de andere kant op)
We.. weten toch allemaal hoe dat is. Tegenwoordig. Iedereen z'n eilandje.
Niemand verantwoordelijk. Allemaal donderen we in de kloof die gaapt tussen
wat we verschuldigd zijn aan onszelf en aan de liefde.
JOE
Jij, eh... Je mag dan van alles zeggen en doen - het maakt jou niks uit. Jij... doet
het gewoon.

99

LOUIS
Wat doe ik gewoon?
JOE
Het. Alles. Alles wat je wilt doen.
LOUIS
Moet ik hier iets uit opmaken?
(korte pauze, seksueel. Ze kijken elkaar aan. Joe kijkt weg)
JOE
Nee, het valt me alleen op dat je...
LOUIS
Impulsief.
JOE
Ja, dat moet toch beangstigend zijn. Jij...
LOUIS
(haalt zijn schouders op)
We leven in een vrij land. Noem het onverantwoordelijk.
JOE
Heel beangstigend toch?
LOUIS
Vrijheid?. Jazeker! Harteloosheid ook.
JOE
Zeg hee, jij bent niet harteloos.
LOUIS
Weet jij veel.
Eet op die lul.
(slaat Joe op zijn knie, maakt aanstalten)

100

JOE
Eh...
(Louis draait zich om, kijkt naar hem. Joe zoekt naar iets om te zeggen)
Gisteren was het zondag maar ik was de laatste dagen een beetje wazig en
dacht dat het maandag was. Dus ik hiernaartoe voor m'n werk. In het hele
gebouw, niemand te bekennen. Eerst begreep ik er niks van. Ik werd even
vreselijk... bang en... het flitste door me heen: dat hele gerechtsgebouw, verlaten,
leeg, buiten gebruik. Voor eeuwig. Al die mensen die er hoorden, zijn weg, kijken
er niet meer naar om.
LOUIS
(kijkt naar het gebouw)
Macaber.
JOE
Ja k. Maar: ik wilde schreeuwen. Niet omdat het zo macaber was. Die leegte
werkte bevrijdend.
En... Ja. Een... schreeuw van geluk.
Ik dacht: wat zou het geweldig zijn... als alles waar je zoveel aan te danken hebt
- juristerij, liefde - ineens verdwenen zou zijn. Ineens vrij!
Dat is... wreed en harteloos. Inderdaad. Verschrikkelijk, en...
Geweldig. Je ouwe huid afgooien, stukje voor stukje en dan gewoon weglopen,
onbelast, de morgen tegemoet.
(korte pauze. Joe kijkt naar het gebouw)
Ik kan daar niet naar binnen, vandaag.
LOUIS
Dan ga je niet.
JOE
(heeft Louis amper gehoord)
Ik kan daar niet naar binnen, ik moet...
(zoekt naar iets. Neemt een slok pepto bismol)
Ik ben mezelf niet meer. Ik moet... Het moet anders. Ik moet gewoon...

101

LOUIS
(hoeft geen schouderklopje te zijn. Hij wil niet alleen zijn)
Zoek je gezelschap? Zo maar?
(pauze. Joe kijkt naar Louis en zijn blik schiet weer weg, bang. Louis haalt zijn
schouders op)
Soms moet je die wet gewoon eens aan je laars lappen, ook al vind je het
doodeng. Voel je?
(weer een korte pauze)
JOE
Ja.
(weer een korte pauze)
LOUIS
Ik ben dr uitgetrokken. Ik ben weg bij mijn...
Ik heb niet veel slaap gehad.
JOE
Ik ook niet.
(Louis naar hem toe, likt zijn servet en veegt Joes mond af)
LOUIS
Een gele snor.
(wijst naar het gebouw)
Misschien komt het hof niet bijeen. Nooit meer. Misschien zijn we vrij. Kunnen we
doen waar we zin in hebben.
Kinderen van de nieuwe morgen. Met een criminele inslag, egostisch, gierig,
liefdeloos, blind. Kinderen van Reagan.
Jij bent bang. Ik ook. Dat is je gerajen in een vrij land.
God sta ons bij.

102

II - 8
Joe aan een munttelefoon, belt Hannah thuis in Salt Lake
City. Het is diep in de nacht.
JOE
Mam?
HANNAH
Joe?
JOE
Hai.
HANNAH
Je belt uit een cel. Het is... Wat is het, vier uur in de morgen? Wat is er gebeurd?
JOE
Niets hoor, ik...
HANNAH
Iets met Harper? Is Harper... Joe? Joe?
JOE
Ja, hai. Nee, Harper is okay. Nou ja, okay... Niet echt. Hoe is 't met jou, mam?
HANNAH
Wat is er gebeurd?
JOE
Ik wou gewoon even met je praten. Ik eh... wou iets met je doornemen.
HANNAH
Joe, je hebt toch niet... Heb je gedronken, Joe?
JOE
In een keer goed. Ik ben dronken.

103

HANNAH
Niets voor jou.
JOE
Nee. Hoewel, wie bepaalt dat?
HANNAH
Waarom hang jij om vier uur 's nachts op straat? In zo'n onmogelijke stad. Heel
gevaarlijk.
JOE
Niet echt op straat, mam. Ik sta bij het botenhuis in het park.
HANNAH
Welk park?
JOE
Central Park.
HANNAH
Central Park! Goeie hemel. Wat doe jij in vredesnaam in Central Park midden in
de nacht? Ben je...
Joe, je gaat nu meteen naar huis. Bel me zodra je thuis bent.
(korte pauze)
Joe?
JOE
Ik kom hier om te kijken, mam. Soms. Alleen kijken.
HANNAH
Kijken waarnaar? Wat valt er te kijken om vier uur in de...
JOE
Mam, hield pappa van mij?
HANNAH
Wat?

104

JOE
Nou?
HANNAH
Ga naar huis en bel van daar.
JOE
Geef antwoord.
HANNAH
Kom nou zeg. Dit wordt wel erg klef. Ik vind dit geen gesprek.
JOE
Ja, maar het ergste komt nog.
(pauze)
HANNAH
Joe?
JOE
Mam. Mamma. Ik ben homoseksueel, mamma.
Goh, wat komt dat er stom uit.
(pauze)
Hallo? Hallo?
Ik ben homo.
(pauze)
Hee, mamma. Zeg es wat.
HANNAH
Je bent oud en wijs genoeg om door te hebben dat je vader niet van je hield.
Hoef je niet zo gek over te doen.
JOE
Wat?
HANNAH
Doe niet zo gek. Je doet gek.

105

JOE
Ik ben...
Wat?
HANNAH
En nou ga je naar huis, naar je vrouw. Ik moet slapen. We vergeten dit hele
telefoongesprek.
JOE
Mam.
HANNAH
Ik ben uitgepraat. Voor nu. Dit...
(ineens heel boos)
Drinken is zonde! Een zonde! Zo heb ik je niet opgevoed.
(hangt op)

106

II - 9
Dubbele scne. Harper en Joe thuis. Louis en Prior in Priors
ziekenhuiskamer. Joe en Louis zijn net binnen. Het moet
snel en intens, overlappen is juist goed. De aanloop is een
beetje verwarrend, het resultaat niet.
HARPER
O God. Daar is ie. Het uur der waarheid.
JOE
Harper.
LOUIS
Ik ga bij je weg.
PRIOR
Ik dacht het niet.
JOE
Harper. Even luisteren. Ik hou nog steeds heel veel van je. Je blijft mijn buddy. Ik
ga niet bij je weg.
HARPER
[CUT: Hier klopt iets niet. END CUT] Ik ga bij je weg.
LOUIS
Ik ga bij je weg.
Ik ben eigenlijk al weg.
JOE
Even luisteren. Blijf. Wat is dit vreselijk moeilijk. We moeten praten.
HARPER
We praten al. Niet dan? En hou nou es je mond. Okay?
PRIOR
Klootzak. Wegsluipen als ik voor pampus lig. Laag gewoon. Als ik de kracht had,
sloeg ik je verrot.
107

JOE
Heb je weer pillen gebruikt? Hoeveel?
HARPER
Geen pillen. Slecht voor de...
(tikt op haar maag)
JOE
Je bent niet zwanger. Ik heb je gynaecoloog gebeld.
HARPER
Ik heb een nieuwe gynaecoloog.
PRIOR
Je hebt het recht niet om dat te doen.
LOUIS
Doe niet zo gek.
PRIOR
Het recht niet. Het is strafbaar.
JOE
Laat maar. Luister es. Jij wou de waarheid weten. Hier komt de waarheid.
Ik wist het al toen trouwden, eigenlijk al sinds ik weet hoe het werkt maar... ik
weet niet, ik dacht, als je dr hard voor werkt, kom je dr wel van af... maar het
gaat niet...
PRIOR
Strafbaar.
LOUIS
Dan zou dr een wet moeten zijn.
PRIOR
Die wet die is er. Wacht maar.

108

JOE
Ik heb het niet in de hand. Ik ga wandelen. Wil je weten waar? Ik... ik ga naar het
park, loop de 53ste Straat op en neer. Ook andere plekken... En telkens zweer ik
dat ik het nooit meer doe maar ik doe het toch.
LOUIS
Ik heb iets van privacy nodig.
PRIOR
Dat is nieuw.
LOUIS
Alles is nieuw, Prior.
JOE
Doe ik of ik van ijs ben, in het vriesvak, stijf bevroren. Komt er iemand langs die
ik leuk vind en klik! Ik smelt. En ik ben verkocht.
PRIOR
Dit huis te klein voor drie? Met Louis en Prior is het gezellig, maar met Louis en
Prior en Prior's ziekte niet.
LOUIS
Zoiets ja.
Jij hebt niet te oordelen over mij. Strafbaar? Zulke dingen gebeuren nou eenmaal
bij mensen die niet meer... die hun beperkingen...
PRIOR
Stilte!
Ik laat de zaal ontruimen!
LOUIS
Laten we het nou over praktische dingen hebben. De planning. Je hoeft maar
een kik te geven en ik kom. Hele nachten blijf ik bij je... als ik, als ik...
PRIOR
Is de jury tot een uitspraak gekomen?

109

LOUIS
Ik doe wat ik kan.
PRIOR
Aandoenlijk. Wat maakt het uit?
JOE
Mijn leven was n grote aanloop tot dit moment en ik kan mijn hele leven toch
niet uitvlakken? Ik denk dat ik echt geloofde, toen ik je pas kende, dat ik jou
tenminste kon redden. En misschien ook mezelf. Maar...
Seksueel heb ik niks met je, Harper. Nooit gehad ook, geloof ik.
(korte pauze)
HARPER
Je moet maar weg.
JOE
Waarheen?
HARPER
Naar Washington. Waar je wilt.
JOE
Wat krijgen we nou?
HARPER
Zonder mij.
Zonder mij, Joe. Dat is toch wat je wilt horen?
(korte pauze)
JOE
Ja.
LOUIS
Je kan van iemand houden en toch tekortschieten. Je kan van iemand houden en
niet in staat zijn...

110

PRIOR
Je kan van iemand houden. Theoretisch kan dat, ja. Je in de zin van men. Maar
jij niet, Louis, jij niet. Jij hoort niet bij dat: men.
HARPER
Jij was erop uit om me te redden maar je bent nooit verder gekomen dan liegen.
Ik begrijp het echt niet.
PRIOR
Theoretisch kan men van iemand houden - het zijn er vast een heleboel die dat
doen - maar nu weten wij: jij niet.
LOUIS
Wel.
PRIOR
Je krijgt het niet eens over je lippen.
LOUIS
Ik hou van je, Prior.
PRIOR
Ik herhaal: wat maakt het uit?
HARPER
Dit is te eng, ik wil dat he ophoudt. Even terug...
PRIOR
Wij zijn tot een uitspraak gekomen, edelachtbare. Deze man heeft een
hartafwijking. Hij wil wel liefde geven maar zijn liefde is waardeloos.
JOE
Harper...
HARPER
Mister Lies, ik wil hier weg. Ver weg. Meteen. Voor ie weer wat zegt. Toe
alsjeblieft...

111

JOE
Zo lang ik je ken, Harper, ben jij bang voor mannen onder het bed, mannen
onder de divan, mannen met messen.
PRIOR
(uitgeput, bijna smekend, probeert hem te bereiken)
Ik ben aan het doodgaan! Stomme kloot! Weet je wat dat is! Liefde! Weet jij wat
liefde is? Viereneenhalf jaar hebben wij samengeleefd, beest, gek.
LOUIS
Ik moet toch ook door?
JOE
Wie zijn dat, die mannen? Nooit begrepen. Nu weet ik het.
HARPER
Wat?
JOE
Ik ben het.
HARPER
Ja?
PRIOR
Mijn kamer uit!
JOE
Ik ben de man met de messen.
HARPER
Jij?
PRIOR
Als ik mijn bed uit kon komen, zou ik je je nek breken. Ga weg. Ga weg of ik ga
gillen.

112

HARPER
O god...
JOE
Vergeef me...
HARPER
Jij bent het.
LOUIS
Niet gillen.
PRIOR
Weg.
HARPER
Nu herken ik je.
LOUIS
Niet doen.
JOE
O jee, ik... O!
(doet zijn hand voor zijn mond, kokhalst. Als hij zijn hand weghaalt zit die onder
het bloed)
Bloed.
(Prior gilt)
HARPER
Mister Lies.
MISTER LIES
(verschijnt in een Antarctische expeditie outfit)
Present.
HARPER
Ik wil weg. Ik wil hem niet meer zien.

113

MISTER LIES
Waarheen?
HARPER
Maakt niet uit. Ver weg.
MISTER LIES
Absolutamento.
(Harper en Mister Lies verdwijnen. Joe kijkt op en ziet dat ze weg is)
PRIOR
(doet zijn ogen dicht)
Als ik m'n ogen opendoe, ben je weg.
(Louis af)
JOE
Harper?
PRIOR
(doet zijn ogen open)
Huh. Heeft gewerkt.
JOE
(roept)
Harper?
PRIOR
Alles doet pijn. Was ik maar dood.

(einde van het tweede bedrijf)

114

DERDE BEDRIJF:
NIET HONDERD PROCENT BEWUST
Februari 1986

115

III-1
Dubbele scne: Louis en Belize in een coffeeshop. Prior op
de klinische afdeling van het ziekenhuis met Emily, de
verpleegster; zij heeft hem een pentamidine infuus gegeven.
LOUIS
Waarom is democratie gelukt in Amerika? Ik bedoel natuurlijk relatief, niet
letterlijk, niet speciaal nu, maar: hoe komt het dat zo'n radicaal denkbeeld als
democratie zich kon verspreiden en ontwikkelen? Hoe komt het dat de macht,
ooit gekoesterd door de opstellers van de grondwet aan de top van de piramide,
onstuitbaar naar omlaag droop, ondanks de enorme inspanningen van rechts om
die ontwikkeling te stuiten? Dat is de ellende in dit land als je links bent. Links
struikelt hier altijd weer over die fossiele fetisjen. Neem bij voorbeeld vrijheid, om
meteen maar het ergste te noemen. Ze hebben zelfs geen vermoeden van wat
het inhoudt: vrijheid, mensenrechten. Ze zien enkel burgerlijke, bezitsafhankelijke
rechten-van-de-mens-rechten maar niets van vrijmaking, van democratie, van
wat dat inhoudt, van wat je kunt met zo'n idee, wat zo'n idee handen en voeten
geeft. Bij hun is het puur liberalisme - van de ergste soort ook nog: repressieve
tolerantie en volgens mij laat AIDS zien waar de grens van die tolerantie ligt. Aan
tolerantie heb je niets, als het menens wordt. Dan is tolerantie een dun laagje op
een intense, hartstochtelijke haat.
BELIZE
Uh huh.
LOUIS
Zo is het toch?
BELIZE
Uh huh. Ja.
LOUIS
Tolerantie is niks, macht, daar gaat het over. En assimilatie m'n reet. Maar wat
er, even los hiervan, aan de hand is met Amerika, volgens mij dan, is dat wij
verschillen van welk land ook op aarde, in die zin, dat wij hier mensen hebben
van elk ras, wij kunnen niet... Wat ons uiteindelijk kenmerkt is niet het ras maar
de politiek. Anders dan in bijna alle Europese landen, waar je het niet weg te
cijferen gegeven hebt van een raciaal of etnisch monopolie, zegmaar een
116

eenheidsworst, zoals alle Hollanders, ik bedoel Hollandse mensen, nou ja,

Hollands zijn maar de joden van Europa nooit Europeanen waren: dat is daar
een klein probleem. Voor de eenheidsworst. Maar in Amerika heb je zoveel van
die kleine probleempjes. Voor je 't weet heb je dr een berg van. De
eenheidsworst ontbreekt. Ja, ik weet wel, wij hebben hier de eenheidsworst van
blank Amerika. De blanke Amerikaanse hetero-man.
BELIZE
Hij mag er wezen, hoor, ook tussen de eenheidsworsten.
LOUIS
Eh, nee, maar als je die rassentoestanden een beetje onder controle
hebt, ik wil het niet bagatelliseren, hoor, ik bedoel dat land van ons is echt
ongelooflijk racistisch, het is, het is hier net als, ja, de Engelsen. Dan denk ik aan
al die roze types met blauwe ogen. En het gekke is, weet je, want zo joods zie ik
er niet uit of... misschien ook wel, nou ja, wie niet in New York, misschien een
paar niet, maar de meesten wel maar dus, maar in Engeland, in Londen, als ik
een caf binnenloop, voel ik me Sid de Jid, weet je, zegmaar net Woody Allen in
'Annie Hall', met pijpenkrullen en een gabardine regenjas, meer dan ever ooit.
Begrijp je, niet dat ze actief zitten te walgen, het zijn geen Duitsers, die zijn in
mijn ogen nog steeds vreselijk antisemitisch en racistisch ook, ik bedoel zwarte
racisten, die doen of er niks aan de hand is maar, maar goed, in Londen, daar
heb je... en op een gegeven moment was ik in gesprek met een zo'n zwarte nicht
uit Jamaica met een stem als een kerkorgel maar die zei dat zijn familie al in
Londen woonde sinds de Burgeroorlog - de Amerikaanse - maar die zei ook dat
de Engelsen geen kans voorbij lieten gaan om hem onder zijn neus te wrijven dat
ie niet roze was en geen blauwe ogen had en ik zei dat heb ik ook, 't zijn hier
echte antisemieten toen zei hij ja maar de Engelse joden hebben de hele
confectie in de tang en zwarten krijgen daar geen poot aan de grond. En er
kwam even een vreselijk pijnlijke stilte van eh... Zaten we dus in dat caf, een
nichtenzaak maar een echt bruin caf, weet je, met balken en pleisterwerk en
van die kleine kleffe sandwiches ei/vis van de vorige dag... wel zo Engels, zo
antiek en ik voelde iets van hier is niet uit te komen want op zo'n moment zit je
allebei zo tot over je oren in het verhaal, alle hoop lost op in het patina van zo'n
tent, daar gaat het alleen om van welk ras je bent, en geen kans dat het ooit
verandert... Wat de Brit bezighoudt is: waar gaat het naar toe met die rassen en
de politiek maakt hem niks uit, terwijl in Amerika...

117

BELIZE
Terwijl in Amerika ras geen zak uitmaakt.
LOUIS
Nee, nee, nee, dat heb... Dat heb je mij niet horen zeggen.
BELIZE
Ik...
LOUIS
Het is... Kijk, ras, ja, maar ten slotte is ras hier een politieke issue. Toch?
Racisten gebruiken ras hier gewoon als instrument in een politieke strijd. Het
gaat niet om ras an sich. Net als bij new age mensen, die komen met hun
flauwekul van: ben je verlicht, ben je gecentreerd, hoe zitten je chakra's of zeg
maar iets - gewoon een compensatie voor het verlangen naar een geestelijk
verleden in een land zonder inlandse geesten... behalve van de Indianen en die
hebben we om zeep geholpen dus hier heb je geen goden meer, geen geesten
geen spoken, geen engelen in Amerika, geen verleden van de geest, ook niet
van het ras, alleen het politieke verleden, en de kneepjes en trucjes om boven
water te blijven in de eeuwige politieke deining, het eeuwige geven en nemen
van politieke macht aan het volk...
BELIZE
Alle macht aan het volk. Amen!
(kijkt op zijn horloge)
Jezus! Kijk eens op mijn klokje, ik had al...
LOUIS
Denk jij... Klinkt dit nou eh... racistisch of naef of iets in die geest?
BELIZE
Nou, het is niet niks. Hoor es, ik bedenk me net dat ik een afspraak heb...
LOUIS
Wat? Want ik heb er geen zin in om, zegmaar, te spreken vanuit standpunten of
vooringenomenheden en...

118

BELIZE
Ik zit hier en ik denk, hij zal toch een keer buiten adem raken, dus liet ik je lekker
doorratelen al heb je zeven of acht dingen gezegd die echt niet kunnen...
LOUIS
Wat dan?
BELIZE
Maar ik ken je, Louis, dus weet ik dat het schuldgevoel achter je blanke babbel
nog boller staat dan je aambeien...
LOUIS
Ik heb geen aambeien.
BELIZE
Ik heb anders vernomen. Mag ik doorgaan?
LOUIS
Ja, maar ik heb geen aambeien.
BELIZE
Dus als ik eindelijk es...
LOUIS
Prior heeft het verteld. Wat een klootzak, hij had nooit...
BELIZE
We zouden het niet over Prior hebben, was de afspraak.
LOUIS
Jij kwam ermee.
BELIZE
Ik kwam met aambeien.
LOUIS
Dus indirect wel. Passief-agressief.

119

BELIZE
Nog eens wat anders dan mij aan m'n kop zeuren met theorien dat Amerika
geen rassenproblemen kent.
LOUIS
Ach kom, dat heb ik nooit gezegd.
BELIZE
Niet precies zo maar...
LOUIS
Mijn punt was...
BELIZE
... het kwam in de buurt en had je het nog botter gezegd, was ik meteen naar
buiten gelopen...
LOUIS
Nu zit je 't expres te verdraaien! Ik...
BELIZE
Laat me uitpraten! Ik heb nog geen...
LOUIS
Laat mij eerst...
BELIZE

LOUIS

Nee! Wat? Praten? Je praat

Van mij had je

al non-stop sinds ik hier

op elk moment

ben: blablablabla blablabla,

mogen invallen,

en maar lullen, en maar

hoor, in plaats van

rukken en trekken aan die

eenheidsworst van je, echt
hoor meid, het is een
verpletterende prestatie maar ik doe toch liever iets leukers dan hier zitten
luisteren naar die racistische klets, alleen omdat ik het zielig voor je vind dat...

120

LOUIS
Ik ben geen racist.
BELIZE
Zeg, kom...
LOUIS
En misschien ben ik een racist maar...
BELIZE
Ik heb hier geen trek in! Geen lol aan om op jou in te hakken; je bent zo fout, net
darts mikken in een gelatinepudding. Nooit es lekker raak. Plop, dr in en weg zijn
ze.
LOUIS
Als je wat wilt zeggen over onderdrukkingsmechanismes, ben je niet in twee
woorden klaar en...
BELIZE
O, is dat zo? Nou, wij zwarte travestieten hebben een geweldige inside
information over onderdrukkingsmechanismes...
LOUIS
Ex zwarte travestiet.
BELIZE
Tegenwoordig ex-ex.
LOUIS
Ben je weer begonnen?
BELIZE
Nee... Maar misschien. Ga ik jou niet aan je neus hangen. Misschien.
LOUIS
Het is zo seksistisch.

121

BELIZE
Vroeg ik je wat?
LOUIS
Reken maar. Homo's moeten net zo omgaan met travestie als zwarte vrouwen
met zwarte blueszangeressen.
BELIZE
Wat gaan we dr hard tegenaan, vanavond...
LOUIS
Ja, allemaal overgenomen vormen van onderdrukking, toch, het masochisme, de
stereotiepen, de...
BELIZE
Louis, ben je bewust bezig je bij mij gehaat te maken?
LOUIS
Nee, ik...
BELIZE
Ben je bewust bezig je voor mij te profileren als arrogante politiek-seksistische,
stalinistische, houwdegen-racistische, vlaggenwapperende zak?
(pauze)
LOUIS
Weet je wat ik denk?
BELIZE
Nou?
LOUIS
Dat jij mij haat omdat ik jood ben.
BELIZE
Ik ga.

122

LOUIS
Echt.
BELIZE
Je zegt maar wat, alleen...
Louis, goed te weten dat je niet veranderd bent, nog altijd ereburger van Twilight
Zone en na je maffe blanke babbel over rassenonverschilligheid heb je het
godvergeten lef mij zonder blikken of blozen een antisemiet te noemen. Nu moet
ik echt...
LOUIS
Jij noemde mij jodepoot.
BELIZE
Dat was een grapje.
LOUIS
Zo grappig was dat niet. 't Was vijandig.
BELIZE
Het was drie jaar geleden.
LOUIS
En?
BELIZE
Je zei net over jezelf: Sid de Jid.
LOUIS
Dat is niet hetzelfde.
BELIZE
Sid de Jid niet hetzelfde als jodepoot.
LOUIS
Nee.

123

BELIZE
Dat moet je me ooit nog eens uitleggen maar nou... jij haat mij want jij haat
zwarten.
LOUIS
Helemaal niet. Maar ik weet wel dat de meeste zwarten antisemitisch zijn.
BELIZE
'De meeste zwarten.' Dat is racistisch, Louis, volgens mij zijn de meeste joden...
LOUIS
Louis Farrakhan, een pure antisemiet.
BELIZE
Wat doet Ed Koch voor de zwarten?
LOUIS
Jesse Jackson, ook.
BELIZE
Louis, jij hebt op Jesse Jackson gestemd. Cheques gestuurd naar de Rainbow
Coalition.
LOUIS
Dat is nou weer mijn ambivalentie. Die cheques werden geweigerd.
BELIZE
Ongedekte cheques sturen uit ambivalentie. Het toppunt van ambivalentie ben jij.
LOUIS
Wat wil je daarmee zeggen?
BELIZE
Wat ongedekt inhoudt, begrijpt het achtereind van een koe. Ambivalentie mag je
zelf bedenken.
LOUIS
Ik was nooit ambivalent over Prior. Ik hou van 'm. Echt. Ik hou van 'm.
124

BELIZE
Niemand beweert het tegendeel.
EMILY
(verwijdert het infuus Priors arm)
Dosis nummer...
(bekijkt de kaart)
Vier.
PRIOR
Medisch wonder. Lazarus ademt weer.
LOUIS
Is ie... Hoe erg is het nu?
BELIZE
Wil je de hele waslijst?
EMILY
Hemd uit. Even checken...
(Prior doet zijn hemd uit. Ze onderzoekt zijn kaposi plekken. Onderwijl)
BELIZE
Qua gewicht, qua poepen, qua moreel?
EMILY
Niet meer dan zes. Keurig. Broek.
(Proir laat zijn broek zakken. Hij staat naakt. Zij onderzoekt)
BELIZE
Komt bij: hij denkt dat hij gek wordt.
EMILY
Ziet er goed uit. Wat verder?

125

PRIOR: Enkels pijnlijk, opgezwollen, maar het been gaat beter. Misselijkheid bijna weg
met die kleine oranje pilletjes. Ontlasting vloeibaar maar geen bloed meer, zolang
het duurt, de oogarts zegt alles is okay, zolang het duurt, de tandarts zegt
'Getver!', als ie m'n schimmelende tong ziet en tegenwoordig draagt ie kleine
condoompjes over duim en wijsvinger. En een masker. Mij een biet. De huidarts
is in Hawa en m'n moeder... laat maar zitten. Doet zij ook. Mijn klieren zijn net
walnoten, gewicht is al twee weken stabiel, paar dagen terug een vriend van me
gestorven aan vogeltuberculose, vogeltuberculose, lijkt me heel bedreigend en
ik ben vandaag niet naar de begrafenis gegaan want hij was Ier n katholiek en
die hebben de kist meestal open en ik ben bang voor... weet ik het, vogel-TB of
hem of... Dus volgens mij gaat het heel goed. Behalve dan dat ik gek word.
EMILY : We hebben de hele toxoplasmoseset gedaan en er is geen indicatie...
PRIOR : Weet ik, weet ik, maar ik heb het gevoel dat er iets vreselijks op komst is: een
buitenaardse raket die op de aarde stort en ik ben het doel en... Gek, onder mijn
vrienden sta ik algemeen bekend als een koele evenwichtige nicht. En ik ben in
de war.
EMILY: Dr is echt niks om je zorgen over te maken.
Ik geloof dat shochen bamromin hamtzeh menucho nechono al kanfey haschino.
PRIOR: Wat?
EMILY: Alles is okay. Bemaalos kdoshim uthorim kezohar horokeea mazhirim
PRIOR: Ik begrijp niet wat je
EMILY: Es nishmas Prior sheholoch leolomoh, baavur shenodvoo zdokoh bad hazkoras
nishmosoh.
PRIOR: Waarom doe je dat! Ophouden! Ophouden!
EMILY: Waarmee ophouden?
PRIOR: Je sprak je net niet Hebreeuws of zoiets?
EMILY: (lacht) Hebreeuws? Als ik wat ben, is het Belgisch. Nee. Ik sprak geen Hebreeuws.
PRIOR: O nee, o god, alsjeblieft, ik geloof echt dat ik
EMILY: Zeg, ik vind het heel vervelend maar ik heb een wachtkamer vol eh Jij boft, je kan nog
jaren mee, vast. Je bent behoorlijk gezond voor iemand zonder afweersysteem. Krijg je wel
bezoek? Vereenzamen is niet goed. Therapeut nodig?
PRIOR: Nee, ik heb geen mensen nodig, ik ga gewoon...

126

EMILY : Toch over denken. En gek ben je niet, hoor. Je staat onder flinke stress.
Verbaast me allemaal niks...
(schrijft op zijn kaart).

(Plotseling een overweldigende zee van licht, een donderend akkoord van een
enorm koor en een groot boek met stalen bladzijden, rustend op een druipende
rode zuil, rijst omhoog uit de vloer. Het boek gaat open en we zien op de bladzij
een grote aflef1 die vanzelf ontbrandt. Onmiddellijk slaat het boek weer dicht,
verdwijnt het onder de vloer en het licht wordt weer als voorheen. Emily heeft
niets van dit alles gemerkt en schrijft rustig door. Prior staat perplex.
LOUIS
Help me.
BELIZE
Pardon?
LOUIS
Jij bent verpleegster, geef me iets, ik... Ik weet het niet meer, ik... Vorige week op
kantoor heb ik de kopieermachinein de puree gedraaid en toen... Toen glee ik uit
op de metrotrap, bril kapot, een snee in m'n voorhoofd, hier, kijk, ik zie bijna niks
en mijn voorhoofd... net het Teken van Kan, ja, idioot, maar het gaat niet dicht
en elke morgen als ik het zie, heb ik Bijbelse associaties, Teken van Kan, Judas
Iscariot met zijn zilverlingen en zijn neus, mensen die het liefste wat ze hebben
verraden en dus ook hun diepste zelf, ik zie mij als een kouwe kikker, zonder
gevoel - en ik mis hem elke nacht, ik mis hem zo, maar dan... die wonden, die
stank en... waar het toe leidt... misschien ben ik... misschien ben ik ook ziek,
misschien ik ook. Ik weet het niet.
Belize. Zeg hem dat ik van hem hou. Wil je dat doen?
BELIZE
Ik heb er lang over nagedacht maar wat houden van? Ik weet het niet.
Rechtvaardigheid: makkelijk zat. Democratie: makkelijk zat. Daar heb je geen
ambivalentie. Maar liefde is vreselijk moeilijk. En het loopt slecht met je af als je
haar wetten niet serieus neemt.
LOUIS
Ik ga hieraan kapot.

127

BELIZE
Hij gaat hieraan onderdoor. En jij zou wel willen.
Kom Louis, niet zo down. Kijk eens naar die zware lucht buiten.
LOUIS
Paars.
BELIZE
Paars? God, wat ben jij voor een nicht? Dat is geen paars, Marie, die kleur daar
Is (theatraal)mauve. Ik heb de hele dag al zo'n kerstgevoel. Duurt niet lang meer
en de hele puinhoop verdwijnt onder een dikke laag engelenhaar. Je kunt het
ruiken. Kan jij het ruiken?
LOUIS
Wat ruiken?
BELIZE
Mild, meegaand, verzoenend, vol dankbaarheid.
LOUIS
Nee...
BELIZE
Dan niet. Louis, ik kan je niet helpen. Je kan me wat.
AF.
LOUIS
(neemt zijn hoofd in de handen, onwillekeurig raakt hij de snee in zijn voorhoofd
aan)
Kut!
(gaat langzaam staan, kijkt in de richting waar Belize is verdwenen)
Ruiken? Wat?
(kijkt om zich heen om zich ervan te vergewissen dat niemand kijkt, dan haalt hij
diep adem. Is verrast)
Pfffff. Sneeuw.

128

III-2
Harper in een koele sneeuwwereld met boven zich een
helderblauwe lucht, fijntjes dwarrelen de vlokken omlaag. Ze
heeft vele lagen kleding aan, meer om de warmte dan om de
combi. Zachtjes ruist de zee.
HARPER
Sneeuw! IJs! IJsbergen! Waar ben ik? Ik...
Ik voel me echt stukken beter, stukken... beter. Ik heb ijskristallen in mijn longen:
lekker scherp. De sneeuw smelt als kouwe perzik in de sapcentrifuge. En ik proef
ook... bloed in de wind, gek, smaakt naar ijzer.
MISTER LIES
Ozon.
HARPER
Ozon! Wouw! Waar ben ik?
MISTER LIES
In het Rijk van Sneeuw en IJs, op het laagste punt van de wereld.
HARPER
KIJKT OM ZICH HEEN, REALISEERT ZICH:
Antarctica. Dit is Antarctica!
MISTER LIES
Asiel voor ontredderden. Verdriet bestaat hier niet. Tranen bevriezen.
HARPER
Antarctica, Antarctica, jongen, jongen, moet je toch eens kijken, ik... Wouw, ik
moet echt door het lint gegaan zijn, he?
MISTER LIES
Blijkbaar...

129

HARPER
Geweldig. Hier wil ik altijd blijven. Kamp opslaan. Iets bouwen. Een stad, een
enorme stad met vestingmuren, van donker hout met groene daken, hoge
poorten van gepunte stammen en vreugdevuren op elke straathoek. Bouwen bij
een rivier. Waar zijn de wouden?
MISTER LIES
Hier is geen hout. Te koud. IJs, geen bomen.
HARPER
Stomme details. Details, daar baal ik van! Ik zal bomen planten en laten groeien.
Laat mij teren op rendiervet, dat smelt ik boven de vreugdevuren en drink ik uit
lange spiralende geitenhoorns. Dit wordt groots. Ik bouw hier een nieuwe wereld.
Zodat ik nooit meer naar huis hoef gaan.
MISTER LIES
Zolang het duurt. IJs kan smelten...
HARPER
Nee. Voor altijd. Ik krijg hier alles wat ik wil... misschien ook gezelschap, iemand
die... naar mij hunkert.
Misschien een eskimo. Die vist in het ijs, voor 't eten. En mij helpt een nestje
bouwen voor de baby.
MISTER LIES
In Antarctica heb je geen eskimo's. En je krijgt geen kind. Misschien ben je
schijnzwanger.
HARPER
Alles hier is toch schijn. Maar als de sneeuw koud voelt, ben ik zwanger. Okay?
Hier kan ik zwanger zijn. En baby's baren zoveel ik wil.
MISTER LIES
Dit is een vluchtoord, Dat er niks is, is juist het goeie. Een vriesvak voor emoties.
Lekker van niets weten en je aan niets storen, daar kwam je toch voor? Een
beetje zuinig zijn op het tere ecosysteem van je waanzin.

130

HARPER
Je bedoelt: geen eskimo's in Antarctica?
MISTER LIES
Correcto. No eskimo qui. Hallucinaties hebben ook hun regels.
(Eskimo op)
HARPER
En hij dan?
MISTER LIES
Een eskimo.
HARPER
Een Antarctische eskimo. Een echte poolvisser.
MISTER LIES
Hier klopt iets niet.
(Eskimo knikt)
HARPER
Ik begin het hier leuk te vinden. Mijn eigen kleurenbijlage! O! O!
(grijpt naar haar maag)
Ik geloof... Ik geloof dat ik 'er voelde trappen. Misschien baar ik een baby met
een dikke witte vacht, krijgt ze het nooit koud. En mijn borsten spuiten hete
chocolademelk, lekker warm voor dr. En als het echt koud wordt, heeft zij een
plooi, daar kruip ik in. Als een buideldier. Een geheel, dat worden wij, een geheel.

131

III -3
Een braak stuk land in de South Bronx. Een dakloze vrouw
staat bij een olievat waarin een vuur brandt. Het sneeuwt.
Overal rommel. Hannah komt op. Ze sleept twee zware
koffers mee.
HANNAH
Hallo! Hallo mevrouw! Kunt u me zeggen waar ik hier ben? Is dit Brooklyn? Ik
zoek Pineapple Street. Gaat daar een bus heen, of een trein of...?
Ik ben verdwaald. Ik kom net aan uit Salt Lake City.
Utah? Ik heb de bus genomen die ze me gezegd hadden en hier uitgestapt... Ja,
het eindpunt, ik moest wel, maar ik heb de bestuurder echt gevraagd of dit
Brooklyn was en hij knikte van ja, maar eh... iemand uit zo'n ver land, he, die
mensen denken dat ze bij alles horen te knikken ook al begrijpen ze dr geen
snars van maar als je 't me eerlijk vraagt denk ik dat ie geen woord Engels
machtig was, dus niet echt de ideale employee voor het openbaar vervoer. Waar
Engels toch de voertaal is, meestal. [CUT: Spreekt u Engels? END CUT]
(de vrouw knikt)
Mijn zoon zou mij afhalen aan 't vliegveld. Maar hij kwam niet en langer dan drie
uur en drie kwartier wacht ik voor niemand. Misschien had ik moeten wachten,
denk ik nu, ik... [CUT: Is dit...
VROUW
Bronx.
HANNAH
Dit: de Bronx? Hoe verzeil ik in hemelsnaam in de Bronx als die chauffeur
zegt...
VROUW
(tegen zichzelf)Uit de buurt jij, weerzinwekkende vette hoer, jij krijgt geen
soep meer, slurp slurp slurp beest dat je bent, en eh... ja, straks ga je het
allemaal weer uitpissen en waar doe je dat? Achter welke bosjes? Koud
als de klere hier en ik...O ja, omdat het een tunnel had moeten zijn!
Heb jij de voorspellingen van Nostradamus gelezen?
HANNAH
Van wie?
132

VROUW
Een knaap waar ik wel eens mee uitging, Nostradamus. Profeet, paria, ogen
als... dolken, hij...
HANNAH
Stil. Toe. Even ophouden met dat gekwek, even bij de les blijven en mij
vertellen hoe ik naar Brooklyn kom. Want u weet het wel! En u gaat het
zeggen ook! Want verder is er hier niemand en ik ben nat, koud en kwaad!
Erg naar dat u psychotisch bent maar zet u dr even overheen. END CUT]
Even diep ademhalen. [CUT: Daar gaan we!
(Hannah en de vrouw ademen in)
Okay. Nu uitademen.
(ze doen het)
Okay. Hoe kom ik in Brooklyn?
VROUW
Weet ik niet. Nooit geweest. Sorry. Wil je soep? END CUT]
HANNAH
[CUT: In END CUT] Manhattan [CUT: Misschien weet u... U weet natuurlijk
niet END CUT] het bezoekerscentrum van de Mormonen... In Manhattan!!!
[CUT: VROUW
Vijfenzestigste hoek Broadway.
HANNAH
Hoe weet u...
VROUW
Kom ik vaak. Gratis film. Niets te beleven maar je mag de hele dag blijven.
HANNAH
Nou... Hoe moet ik dan...
VROUW
Neem de D-trein. Volgende blok rechtsaf.

133

HANNAH
Dank u.
VROUW
O ja. Na 2.000 is iedereen gek. END CUT]

134

III - 4
Joe en Roy. Roy heeft zich enorm uitgesloofd oom er een
beetje behoorlijk uit te zien. Dat is niet erg gelukt want hij is
er slecht aan toe.
JOE
Ik kan niet. Het antwoord is nee. Sorry.
ROY
O, verontschuldigingen...
Ik geloof niet dat iemand hier vraagt om verontschuldigingen.
(pauze)
JOE
Sorry, Roy.
ROY
Nog meer verontschuldigingen.
JOE
Mijn vrouw is zoek, Roy. Mijn moeder komt uit Salt Lake om... om te helpen
zoeken, denk ik. Op dit moment had ik op het vliegveld moeten zijn, haar afhalen
maar... Ik heb net twee dagen ziekenhuis achter de rug, Roy, met een bloedende
maagzweer, ik gaf bloed op.
ROY
Bloed, huh? Luister es, ik ben erg druk...
JOE
Het is maar een baantje.
ROY
Een baantje? Een baantje? Washington? Domme mormoonse boer uit Utah!
JOE
Roy...

135

ROY
Washington! Toen Washington wenkte, was ik jonger dan jij. En denk jij dat ik
toen zei: 'godverdekut, ik kannie, ik sta met m'n handen in m'n schaamhaar
vanwege een emotionele bloedneus!' Als Washington wenkt, lekkere geile
schattekop van me, dan ga je mee, of je blijft eeuwig trutten in de marge want de
trein dendert het station uit en jij straat aan de kant, trutmie. Opgesodemieterd.
JOE
Laat mij even...
ROY
Uitleggen? Eendagsvliegje toch. Je bent ook om op te vreten. Leg es uit. Leg es
uit.
JOE
Ik ben enorm op je gesteld. Roy.
Wat ik allemaal wil, ik wil... wat jij in mij ziet. Ik wil deel hebben aan die wereld,
aan jouw wereld, Roy, dat zou ik willen kunnen, heb ik geprobeerd, echt, maar...
ik kan dit niet. Niet omdat ik niet in je geloof, ik geloof juist enorm in je, in waar jij
voor staat, zo totaal, die discipline, die integriteit. Alles zou ik ervoor over hebben
om je te beschermen maar... Er zijn wetten die kan ik niet aan m'n laars lappen.
Zit te diep. Heb ik geen vat op. Ik heb al zoveel schade aangericht.
Misschien had je gelijk, misschien ben ik dood.
ROY
Nee joh, je bent niet dood. Je bent een trut.
Je bent op me gesteld. Dat is roerend. Ik ben ontroerd. Heerlijk als iemand op je
gesteld is. Ik heb je gewaarschuwd voor haar, toch, Joe? Maar je hebt niet naar
me geluisterd, waarom niet? Jij zegt Roy is wel slim, Roy is wel een vriend maar
eh... hij is niet aardig en jij wilt aardig gevonden worden. Klopt toch? Een lieve
aardige man!
(kleine pauze)
Weet jij wat ik als mijn grootste heldenfeit beschouw, Joe, waar ik op terugkijk,
waar ik het trotst op ben? En ik heb een paar Presidenten gemaakt en gebroken
en burgemeesters en godverdomme meer rechters dan wie ook in New York City
en een paar miljoentjes gescoord, lekker zwart - en wat denk jij nou dat voor mij
het grootste wapenfeit is?
Wel eens van Ethel Rosenberg gehoord? Huh, Joe, huh?
136

JOE
Eh, ja... dacht ik, eh... Ja.
ROY
Ja. Ja. Je hebt van Ethel Rosenberg gehoord? Ja? Je weet dus dat deze dame
onze atoomgeheimen verraden heeft aan de commies? Heb je gelezen in de
geschiedenisboekjes?
Als ik me dr niet mee bemoeid had, Joe, liep Ethel Rosenberg hier nog rond, had
ze misschien wel een column in een damesblad. Maar nee. Want gedurende dat
hele proces ging er geen dag voorbij of ik had de rechter aan de telefoon...
JOE
Roy...
ROY
Elke dag deed ik wat niemand beter kan: telefoneren, zo leverde dit nebbische
Jiddische advocaatje zijn bijdrage aan Amerika, aan de geschiedenis. Die lieve
onopvallende vrouw, twee koters, o, o, o, [CUT: die ons allemaal denken deed
aan onze kleine joodse memmes END CUT] - bijna had ze het er levend van
afgebracht maar ik heb gepleit tot ik erbij neerviel om haar in de elektrische stoel
te krijgen. Ik. Ik gedaan. Liefst had ik zelf nog de schakelaar omgedraaid, als ik
de kans gehad had. En waarom? Omdat ik een pestpokkenhekel heb aan
verraders. Omdat ik een pestpokkenhekel heb aan communisten. Conform de
wet? Zal me aan me reet roesten. Ben ik aardig? Lik mn reet. In het land hoor je
vreselijke dingen over me. Lik mn reet. Je kan kiezen: aardig
zijn, of resultaat boeken. Slachtoffer zijn of de wet voorschrijven. Kies. Je vrouw,
die kiest. Over een week is ze thuis. Die zorgt dat ze krijgt wat zij wil. Ik had haar
godverdomme naar Washington moeten sturen.
JOE
Ik geloof je niet.
ROY
Dominee.

137

JOE
Jij bent absoluut niet serieus.
Roy, jij was assistent-aanklager in de zaak Rosenberg. Als partij contact zoeken
met de rechter tijdens het proces zou... een laakbare handeling zijn, minstens.
Misschien wel een samenzwering en... als de zaak uitmondt in een executie is
dat...
ROY
Wat? Moord?
JOE
Je bent niet goed, Roy, dat is het.
ROY
Hoe bedoel je: niet goed. Wie is er niet goed?
(pauze)
JOE
Je zei...
ROY
Niet waar. Ik zei wat?
JOE
Roy, je hebt kanker.
ROY
Nee, heb ik niet.
(pauze)
JOE
Je zei tegen me dat je stervende was.
ROY
Wat zit je nou godverdomme te lullen? Heb ik nooit gezegd, Joe. Ik ben in prima
conditie. Mij mankeert niks, godverdomme.
(glimlacht)
Krijg ik een hand?
138

(Joe aarzelt, steekt zijn hand uit naar Roy. Roy trekt Joe naar zich toe en
omklemt hem stevig. Dan, meer tegen zichzelf dan tegen Joe)
Heel goed dat je me kwetst want ik hou van je, baby Joe. Daarom pak ik je zo
hard aan.
(laat Joe los die een paar stappen naar achteren doet)
Verloren zoon. De wereld veegt zijn reet met je af.
JOE
Is al gebeurd, Roy.
ROY
En nou opgesodemieterd.
(geeft Joe een dus, hard. Joe wil weggaan, Roy houdt hem tegen, draait hem
terug en strijkt zijn revers glad. Teder)
Je kan me hier altijd vinden. Ik wacht op jou...
(trekt Joe onverhoeds weer dicht tegen zich aan. Blaft hem toe)
Wat wil jij eigenlijk van mij, wat is dit allemaal, wat wil jij, leugenachtige
ondankbare kleine...
(Joe overweegt Roy een pak op zijn donder te geven. Hij pakt Roy bij zijn
kamerjas, sleept hem door de kamer. Joe houdt Roy op armlengte, met zijn
andere arm haalt hij uit voor een klap. Roy lacht zachtjes)
Laat je eens gaan, Joseph.
(Joe laat hem los)
Wetten zat. Breek er een.
(Joe aarzelt, laat het maar zitten en loopt weg. Als Joe weg is, krimpt Roy in
elkaar van de pijn die hij in de voorgaande scne heeft weten te maskeren).
Christus nog aan toe...
Andy! Andy! Hier komen! Andy!
(de deur gaat open en het is niet Andy die in de deuropening staat maar een
klein Joods vrouwtje, gekleed in een eenvoudige mantel en houd uit de jaren
vijftig. Het wordt donder in de kamer)
Allejezus wie bent u? De nieuwe verpleegster?
(ze zegt niks en staart Roy aan. Een pauze. Roy neemt haar zorgvuldig op, staat
op, gaat naar haar toe. Loopt weer naar zijn stoel, gaat moeizaam zitten)
Kut. Ethel.

139

ETHEL ROSENBERG
(een vriendelijk optreden, maar haar stam is ijskoud)
Je ziet er niet best uit, Roy.
ROY
Nou Ethel, ik voel me ook niet best.
ETHEL ROSENBERG
En behoorlijk afgevallen. Staat je wel goed. Je was enorm zwaar, toen. Zaftig mit
hoipen.
ROY
Na 1960 ben ik nooit meer zo dik geweest. We waren allemaal dikker voor we op
het uiterlijk gingen letten. Nou ben ik gewoon een skelet. Men gaapt mij aan.
ETHEL ROSENBERG
Het water staat je echt aan de lippen, he, Roy?
(Roy knikt)
Dit is nog maar het begin van de pret.
ROY
Wat is er, Ethel, halloween? Probeer je me op stang te jagen?
(Ethel zegt niks)
Je verdoet je tijd, hoor. Qua engheid laat ik jou mijlen achter me! So beat it,
Ethel! Boe! Beter dood dan rood! Die willen mij aan het schrikken maken! Ha ha!
Van Gods troon in de hemel afgedaald naar de buik van de hel. Jullie kunnen
allemaal de pot op want ik ben niet bang. Voor jullie niet, voor de dood niet, voor
niemand niet.
ETHEL ROSENBERG
Ik zie je gauw, Roy. De groeten van Julius.
ROY
Geef dit aan Julius!
(maakt fuck you gebaar naar haar, gaat staan, gaat op haar af, wil de deur voor
haar neus dichtslaan. Halverwege zakt hij in elkaar. Hij ademt zwaar en heeft
hevige pijn)

140

ETHEL ROSENBERG
Je bent zwaar ziek, Roy.
ROY
O god... Andy!
ETHEL ROSENBERG
Mmmm. Die hoort je niet, denk ik. We moeten een ambulance bellen.
(loopt naar de telefoon)
Hee! Knopjes! Zo gaat dat tegenwoordig.
Wat draai ik, Roy?
(stilte)
ROY
(kijkt haar aan, dan)
911.
ETHEL ROSENBERG
(toetst nummer)
Dat zingt!
(imiteert tonen)
La la la...
Huh.
Ja, kunt u alstublieft een ambulance sturen naar het huis van de heer Roy Cohn,
de beroemde advocaat?
Wat is het adres, Roy?
ROY
(niet meteen)
244 East 87th.
ETHEL ROSENBERG
244 East 87th street. Geen flatnummer, nee, hij heeft het hele gebouw.
Mijn naam?
(niet meteen)
Ethel Greenglass Rosenberg.
(glimlachje, dan spellend)
R-o-s-e-n-b-e-r-g.
141

Nee, geen familie. Een oude vriend.

(ze hangt op)
Over een minuut, zeiden ze.
ROY
O, ik heb alle tijd.
ETHEL ROSENBERG
Je bent onsterfelijk.
ROY
Ik ben onsterfelijk. Ethel.
(gaat met veel moeite staan)
Ik heb mijn plaats bevochten in de geschiedenis. Nooit zal ik sterven.
ETHEL ROSENBERG
(na een klein lachje)
De geschiedenis staat op springen. 't Millennium naakt.

142

III - 5
Priors slaapkamer. Louis verschijnt. Hij ziet er verrukkelijk
uit.
PRIOR
Lou.
LOUIS
Dans met mij.
PRIOR
Kan niet. Mijn been. Doet 's avonds zo'n pijn.
Ben jij... een spook, Lou?
LOUIS
Nee. Een projectie. Verloren en verlaten. Zit de hele dag op kouwe parkbanken.
Te verlangen om bij jou te zijn. Dans met mij, schat...
(Prior gaat staan. Zijn been doet geen pijn meer. De muziek gaat over in Moon
river (de instrumentale versie van de film. Ze dansen)
(Het licht wordt weer normaal. Louis verdwijnt. Prior danst alleen.
Plotseling is de ruimte gevuld met het geruis van vleugels)

143

III - 6
Dubbelscne. Prior alleen in zijn flat. Louis alleen in het park.
Men hoort weer het geruis van vleugels.
PRIOR
Nee, niet binnenkomen, niet binnenkomen... Louis!
Nee. Prior Walter is de naam, ik ben... telg uit een oud geslacht, ik ben... in de
steek gelaten, ik... Nee, mijn naam is... is... Prior en ik woon... hier en nu en... in
het donker, in het donker, de Registrerende Engel... zijn honderd ogen gaan
open... Hij kraakt de rug van het Boek des Levens en... Zachtjes... Zachtjes...
Ik praat wartaal, ik...
Weg met die waanzin, ssst, ssst...
LOUIS
(in het park op een bank. Joe komt er aan en blijft op een afstand staan. Ze
kijken even naar elkaar, dan wendt Louis zich af)
Ken je het verhaal van Lazarus?
JOE
Lazarus?
LOUIS
Lazarus. Ik weet niet meer precies hoe het ging.
JOE
Nee, ik ook... Nou, hij was dood, Lazarus, en Jezus blies hem weer leven in.
Haalde hem terug uit de dood.2
LOUIS
Kom je vaker hier?
JOE
Nee. Ja. Ja.
LOUIS
Terug uit de dood. Geloof jij dat het echt gebeurd is?

144

JOE
Ik weet helemaal niet meer wat ik geloof.
LOUIS
Wel toevallig, he? Dat wij elkaar treffen.
JOE
Ik ben je gevolgd.
Van werk. Ik... ben je gevolgd, hierheen.
(pauze)
LOUIS
Jij bent me gevolgd.
(korte pauze)
Je had me die dag in de herentoiletten gezien en je dacht: lieve jongen wel, met
een hart, huilt om z'n vriend die in de rotzooi zit.
JOE
Ja.
LOUIS
Je dacht, misschien huil ik ooit om jou.
JOE
Ja.
LOUIS
Ik hield je voor de gek. Krokodillentranen. Hier heb ik niks...
(wijst op zijn hart, haalt zijn schouder op. Joe steekt aarzelend zijn hand uit om
Louis gezicht aan te raken. Louis deinst achteruit)
Wat krijgen we nou? Wil je dat laten.
JOE
Sorry. Sorry hoor.
LOUIS
Ik eh... Niet dat... Ik denk, als je me aanraakt, dat je hand eraf valt of zoiets. Dr
zijn erger dingen gebeurd met mensen die me hebben aangeraakt.
145

JOE
Toe.
O, god...
Mag ik...
Ik... wil... je aanraken. Mag ik je even aanraken... Eh, hier?
(legt zijn hand op Louis wang en houdt hem daar)
Hiervoor ga ik naar de hel.
LOUIS
Goeie ruil. Kan nooit erger zijn dan New York City?
(legt zijn hand op Joes hand. Neemt Joes hand van zijn wang, houdt die even
vast en kust hem)
Kom mee.
JOE
Waarheen?
LOUIS
Naar huis. Met mij.
JOE
Kan toch niet. Ik bedoel, ik ken je niet eens.
LOUIS
Geldt ook voor mij.
JOE
En wat je van me weet, staat je niet aan.
LOUIS
Die Republikeinse toestanden?
JOE
Is toch geen basis voor een begin?
LOUIS
Niet aanstaan is zwak uitgedrukt. Ik haat dat.

146

JOE
Waarom zouden wij in godsnaam...
(Louis loopt naar Joe en zoent hem)
LOUIS
Onmogelijke combi. Ik weet het niet. Ik heb het nog nooit gedaan met een
afvallige.
Ik heb er geloof ik geen zin in om vannacht alleen te blijven.
JOE
Ik ben een vreselijk mens, Louis.
LOUIS
Lou.
JOE
Nee echt waar. Ik geloof niet dat ik iemands liefde waard ben.
LOUIS
Kijk es aan. Dan hebben we dat alvast gemeen.
(Louis staat op, loopt weg. Draait zich om, kijkt naar Joe. Joe volgt. Ze gaan af).
PRIOR
Dat geluid, dat geluid, het heeft iets... Iets van vogels, zoiets, van een enorm
grote vogel. Ik ben bang, ik... Niet, niet bang zijn, vinger op de wonde, vinger op
de... wonde, mijn bloed is zuiver, mijn hersens doen het, ik ben stressbestendig,
ik ben nicht en dus gewend aan stress, aan rotzooi, ik ben taai en sterk en... O.
O
Jezus. Ik...
(kijkt naar zijn kruis, wordt overspoeld door een immens seksueel gevoel)
Oooo... Ik ben geil, ik ben... zo... o, Jeeezus, wat gebeurt er hier allemaal, ik...
heb zeker koorts, ik...
(Het bedlampje begint heftig te flikkeren en het bed rolt naar voren en naar
achteren. Uit het plafond van de slaapkamer horen we een ultralaag kraken en
kreunen, als de spanten van en schip onder enorme pressie. Er komt een wolk
van kalk naar beneden)
O!
147

In vredesnaam, in vredesnaam! Dr komt iets aan, ik ben bang, ik heb hier

helemaal geen zin in, dr komt iets aan en ik... O!
(triomfantelijke klaroenstoten als van herauten. Het licht wordt verblindend koud
vaalblauw, vervolgens rijk warm goud, dan een heet groen als gal en ten slotte
een spectaculair koninklijk purper. Dan een stilte waarin Prior zegt, in een zucht
vol ontzag)
Godallemachtig...
Enorm Steven Spielberg.
(geluid als van een neerstortende meteoor, omlaag suizend van heel, heel ver
boven de aarde, die met een ongelooflijke snelheid in de richting van de
slaapkamer raast. Het lijkt of het licht uit de kamer gezogen wordt als het
projectiel nadert. Als de kamer donker is horen we een enorme dreun alsof er
iets
enorms op de aarde te pletter valt. Het hele gebouw staat te schudden. Een stuk
van het slaapkamerplafond, inclusief tengels, stukken kalk en elektriciteitsbuizen,
dondert op de grond. Dan, in een regen van onaards wit licht, daalt, met grote
gespreide fluorescerende zilverwitte vleugels, de engel neer in de kamer en
zweeft boven het bed)
ENGEL
Wij groeten u, profeet.
Het Grote Werk begint.
De gezant is gearriveerd.
(black out)

EINDE VAN DEEL EEN

eerste letter van het Hebreeuwse alfabet

[bij de spelonk waar Lazarus was begraven, riep Jezus met luider stem:]

Lazarus, kom naar buiten! De gestorvene kwam naar buiten, de voeten en de

handen gebonden met grafdoeken, en er was een zweetdoek om zijn gelaat

148

gebonden. Jezus zeide tot hen: Maakt hem los en laat hem heengaan. [Johannes
11:43, 44]

149