Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
CURSO: 2 ao
Mapa lingstico
Siglo XII AC. Edad de hierro Pueblos de la pensula (Antes de la fundacin de Roma)
NOCIONES PRELIMINARES
1. Alfabeto. El latn se escribe con los mismos caracteres que el espaol.
El alfabeto latino consta de veinticinco letras:
A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, X, Y, Z.
Sin embargo, en la poca de Cicern no existan la j ni la u. La i y la v eran
alternativamente vocales y consonantes (tambin llamadas semiconsonantes o
semivocales); v. gr.: INIVRIA, injuria; VERBVM.
Los caracteres y y z no se encuentran sino en las palabras latinas de origen
griego; v. gr. : pyramis, zephyrus.
Los romanos tenan solamente las maysculas.
2. Vocales. Las vocales son seis : a, e, i, o, u, y. Pueden ser breves o largas.
Las vocales breves se sealan con el signo , las largas con el signo ; v. gr.;
slv
Las vocales comunes, es decir, aquellas que en algunos casos son
indiferentemente largas o breves, se sealan con el signo ; v. gr.: navs, dplex
3. Diptongos. - Los diptongos son: ae, oe, au (eu en pocas palabras)
4. Pronunciacin. El latn se pronuncia como el espaol, salvo las
excepciones siguientes:
C. Suena siempre como K: v. gr.; concilium reunin: konkilium.
G. Suena siempre suave: v. gr.; magis grande, suena maguis; gens familia,
suena guens.
CH. Se pronuncia K; v. gr.: brachium brazo , suena brakium.
QU. Se pronuncia siempre CU; v. gr.: quisquam alguno , suena cuiscuam;
querela queja, suena cuerela; quadro cuadrar, suena cuadro.
J. Se pronuncia i, ia, ie, iu; v. gr.:janua puerta, jecur clera , justus justo,
suenan ianua, iecur, iustus.
LL. Tienen dos sonidos y se pronuncian separadamente; v. gr.: bellum guerra,
suena bel-lum.
PH. Se pronuncia f; v. gr.: philosophia filosofa, suena como en espaol.
6
vil- la,
aes- tas
tem-plum,
im-pro-bus
MORFOLOGA
CAPTULO I
9
En la lengua latina hay cinco declinaciones. Las tres primeras, que son las que
abordaremos en este curso, se componen de sustantivos y de adjetivos; la cuarta y
la quinta no tienen ms que sustantivos.
Las declinaciones se distinguen por medio del genitivo singular, que hace:
-ae, en la primera declinacin
-i, en la segunda
-is, en la tercera
PRIMERA DECLINACIN (tema en a)
La primera declinacin se compone:
1 De sustantivos femeninos o masculinos con tema en a (los masculinos son poco
numerosos);
2 De adjetivos femeninos con tema en a:
Sustantivos femeninos o masculinos
Trmino modelo rosa, -ae (modo en que se encuentra enunciado en el
diccionario)
SINGULAR
Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
ros a
ros a
ros am
ros ae
ros ae
ros a
PLURAL
Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
EJERCICIO I
Declinar los sustantivos siguientes:
11
Terra (f ) la tierra
Vita (f.) la vida
Incola (m.) el habitante
EJERCICIO II
Analizar:
Terram
Incolas
Stellas
Poetam
Violarum
Nautarum
PLURAL
Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
dueos
domin is
con, de, en, por, sin, sobre los- unos seores, amos,
EJERCICIO III
Declinar los sustantivos siguientes:
Populus (m.) el pueblo
Discipulus (m.) el alumno
Amicus (m.) el amigo
Servus (m.) el esclavo
EJERCICIO IV
Analizar:
Popule (m.)
Amice
Servorum
Discipulos
EJERCICIO V
Traducir:
Oh, amigo!
A los esclavos
De los alumnos
Al pueblo
Sin el pueblo
Para el esclavo
Sustantivos neutros
Trmino modelo templum, -i (modo en que se encuentra enunciado en
el diccionario)
SINGULAR PLURAL
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
14. Hay un cierto nmero de trminos con tema en o, cuyos radicales en -er
han perdido la desinencia -us en el nominativo singular, y la desinencia -e en el
vocativo singular.
Sustantivos masculinos
Trmino modelo puer, -i (modo en que se encuentra enunciado en el diccionario)
13
SINGULAR
Nom. Puer ( el,un) nio
Voc. Puer
Acus. Puer um
Gen. Puer i
Dat. Puer o
Abl. Puer o
PLURAL
Nom. Puer i (los, unos) nios
Voc. Puer i
Acus. Puer os
Gen. Puer orum
Dat. Puer is
Abl. Puer is
Se declina como puer: socer (el suegro), gener (el yerno), vir (el varn), y sus
compuestos: triumvir, sevir, decemvir, levir.
15. Hay un cierto nmero de sustantivos en -er que carecen de la -e- en los
casos oblicuos.
Sustantivos masculinos
Trmino modelo liber, -bri (modo en que se encuentra enunciado en el
diccionario)
SINGULAR
PLURAL
EJERCICIO VI
Declinar como liber:
Ager (el campo)
Magister (el maestro)
EJERCICIO VII
Analizar:
documenta magistrorum
donis agris
apros agrorum
EJERCICIO VIII
Traducir;
Oh suegro!- A los varones- Del campo- Con el maestro- Del varn- De los
suegros- A los maestros-Oh campos!- Para los yernos- Sin los yernos- Del jabalEn los campos
14
EJERCICIO IX
Declinar los sustantivos siguientes:
Donum el regalo
Bellum la guerra
EJERCICIO X
Analizar:
Doni
Documentis
Documentum la prueba
Bellorum
O bella!
EJERCICIO XI
Traducir :
En los documentos
Los regalos
PLURAL
Nom. Host es (los, unos) enemigos
Voc. Host es
Acus. Host es
Gen. Host ium
15
Dat. Host i
Abl. Host e
Dat.
Abl.
Host ibus
Host ibus
PLURAL
Nom. Cubil ia (los, unos) lechos
Voc.
Cubil ia
Acus. Cubil ia
Gen. Cubil ium
Dat. Cubil ibus
Abl. Cubil ibus
PLURAL
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
PLURAL
Corpor a
Corpor a
Corpor a
Corpor um
Corpor ibus
Corpor ibus
16
2. IMPARISILBICOS (I)
19. Los sustantivos imparisilbicos hacen generalmente el genitivo plural en um.
SINGULAR
Sustantivos Masculinos y femeninos
Nom. Victor el vencedor
Voc. Victor
Acus. Victor em
Gen. Victor is
Dat. Victor i
Abl. Victor e
De la primera y la segunda
De tres
17
Sing
.
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Masc.
Bon us
Bon e
Bon um
Bon i
Bon o
Bon o
Pl.
Masc.
Fem.
Bon i
Bon ae
Bon i
Bon ae
Bon os
Bon as
Bonorum Bonarum
Bon is
Bon is
Bon is
Bon is
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Fem.
Bon a
Bon a
Bon am
Bon ae
Bon ae
Bon a
Neut.
Bon um
Bon um
Bon um
Bon i
Bon o
Bon o
Neut.
Bon a
Bon a
Bon a
Bonorum
Bon is
Bon is
Masc.
Liber
Liber
Liber um
Liber i
Liber o
Liber o
Fem.
Neut.
Liber a
Liber um
Liber a
Liber um
Liber am
Liber um
Liber ae
Liber i
Liber ae
Liber o
Liber a
Liber o
Masc.
Liber i
Liber i
Liber os
Liber orum
Liber is
Liber is
Fem.
Neut.
Liber ae
Liber
Liber ae
Liber
Liber as
Liber
Liber arum Liber orum
Liber is
Liber is
Liber is
Liber is
EJERCICIO XII
Declinar los adjetivos siguientes:
iucundus -a -um: agradable novus -a -um: nueva
miser -a -um: miserable
S
i
n
g.
P
l.
N.
acre
acre
acre
acris
acri
acri
De la tercera
De dos
M. y F.
N.
Util is
Util e
Util is
Util e
Util em Util e
Util is
Util is
Util i
Util i
Util i
Util i
M. y F.
Prudens
Prudens
Prudentem
Prudentis
Prudenti
Prudenti
N.
Prudens
Prudens
Prudens
Prudentis
Prudenti
Prudenti
F.
N.
acres acria
acres acria
acres acria
M. y F.
N.
Util es Util ia
Util es Util ia
Util es
Util ia
M. y F.
Prudentes
Prudentes
Prudentes
N.
Prudentia
Prudentia
Prudentia
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
De tres
M.
F.
acer acris
acer acris
acrem acrem
acris acris
acri
acri
acri
acri,e
Nom.
Voc.
Acus.
M.
acres
acres
acres
18
Gen.
Dat.
Abl.
Prudentium
Prudentibus
Prudentibus
Prudentium
Prudentibus
Prudentibus
EJERCICIO XII
Declinar los adjetivos siguientes:
Celeber -bris -bre: clebre, concurrido
fortis -e: valiente
Adjetivos numerales.
21. En latn, hay tres clases de adjetivos numerales, los cardinales, los ordinales
y los distributivos.
22. Los tres primeros adjetivos cardinales se declinan, siendo indeclinables los
dems, hasta cien inclusivamente.
Nom.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
M.
nus
num
unus
un
n
F.
N.
na num
nam num
unus unus
un un
n n
M.
F.
duo
du
dus [duo] dus
durum durum
dubus
dubus
dubus
dubus
N.
duo
duo
durum
dubus
dubus
M. y F.
trs
trs
trium
tribus
tribus
N.
tria
tria
trium
tribus
tribus
nus significa tambin solo, nico. En este sentido tiene un vocativo une, una,
unum; y un plural, uni, una, una, que se declina como boni, bonae, bona; v. gr.:
unus homo, un solo hombre; uni athenienses, solos los atenienses. Se usa tambin
con los sustantivos plurales que carecen de singular: v. gr.: unae litterae, una carta;
una castra, un campamento.
Como duo se declina ambo, ambos.
23. Grados de significacin. Son tres, en latn como en espaol: el positivo,
el comparativo y el superlativo.
Comparativo
24. El comparativo se forma, aadiendo al caso cuyo genitivo termina en i o
-is: or para el masculino y el femenino, us para el neutro; v. gr.: clarus ilustre,
(gen.) clari; comp. clarior; Flix, (gen.) felicis, (dat.) felici; comp., felicior.
Masculino, femenino
Neutro
19
S
I
N
G
U
L
A
R
P
L
U
R
A
L
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Clarior ms ilustre
Clarior
Clariorem
Clarioris
Clariori
Clariore
Clarius ms ilustre
Clarius
Clarius
Clarioris
Clariori
Clariore
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Clariores ms ilustres
Clariores
Clariores
Clariorum
Clarioribus
Clarioribus
Clariora ms ilustres
Clariora
Clariora
Clariorum
Clarioribus
Clarioribus
Superlativo.
25. El superlativo se forma, aadiendo al caso cuyo genitivo termina en i:
-ssimus para el masculino clarissimus felicissimus
-ssima para el femenino
clarissima, felicissima
-ssimum para el neutro
clarissimum, felicissimum
Los superlativos se declinan como bonus, bona, bonum.
26. Los adjetivos en -er forman el superlativo, aadiendo al nominativo: rimus,
rima, rimum; v. gr.: pulcherrimus, pulcherrima, pulcherrimum.
27. Seis adjetivos terminados en ilis forman el superlativo en limus, a, um:
Positivo
Comparativo
Superlativo
Facilis fcil
facilior
facillimus, a, um
Difficilis difcil
difficilior
difficillimus, a, um
Similis semejante
similior
simillimus, a, um
Dissimilis desemejante
dissimilior
dissimillimus , a, um
Gracilis delgado
gracilior
gracillimus, a, um
Humilis humilde
humilior
humillimus, a, um
28. Los adjetivos en dicus, ficus, volus, forman el comparativo en -entior, y el
superlativo en entissimus, a, um:
Positivo
Comparativo
Superlativo
Maledicus maldiciente
maledicentior
maledicentissimus, a, um
20
Beneficus benfico
Benevolus benvolo
beneficentior
benevolentior
beneficentissimus, a, um
benevolentissimus, a, um
29. Los adjetivos en ius, eus, uus, que carecen de las desinencias del
comparativo y del superlativo, las suplen, anteponiendo al positivo el adverbio
magis para el comparativo ; y el adverbio maxime para el superlativo, v. gr.: magis
idoneus, ms idneo; maxime, idoneus, muy idneo.
30. Algunos adjetivos tienen un comparativo y un superlativo muy irregulares:
Positivo
Comparativo
Superlativo
Bonus bueno
Malus malo
Magnus grande
Parvus pequeo
Multi muchos
melior
pejor
major
minor
plures
optimus
pessimus
maximus
minimus
plurimi
21
CAPTULO II
Del pronombre
I. Pronombres personales
31. Estos pronombres son:
N
caso
1 PRIMERA PERSONA
SINGULAR
2 SEGUNDA
PERSONA
S
I
N
G.
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Ego yo
---Me me, a m
Mei de m
Mihi (mi) a, para m
Me con, etc. m
Tu t
----Te
Tui
Tibi
Te
P
L
U
R
A
L
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Vos vosotros, as
Vos
Vos
Vestrum Vestri
Vobis
Vobis
3 TERCERA
PERSONA
M.
F.
N.
Ille, illa, illud
-------Illum, illam, illud
Illius illius illius
Illi
illi illi
Illo, illa, illo
Illi
illae
illa
Illos
Illorum
Illis
Illis
illas
illa
illarum, illorum
Illis
Illis
Illis
Illis
caso
S
I
N
G.
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
P
L
U
R
A
L
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
1 PRIMERA PERSONA
SINGULAR
M.
F.
N.
meus
mea
meum mi, mo
mi
meum meam meum
me
me
me
me
me me
me
me
me
M.
me
F.
mea
N.
mea mis, mos
mes
merum
mes
mes
meam
merum
mes
mes
mea
merum
mes
mes
Se declinan como meus los dems posesivos: tuus tua tuum( tu, tuyo), suus sua
suum (su, suyo), noster nostra nostrum (nuestro), vester vestra vestrum
(vuestro).
III. Pronombre reflexivo.
33. El pronombre reflexivo carece de nominativo y de vocativo. Consta de una
sola forma para el singular, el plural y los gneros.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Se
Sui de s
Sibi
Se
Caso
Nom.
Acus.
Gen.
Dat.
1 persona
M.
F.
Is
ea
eum eam
eius
eius
ei
ei
N.
id Este, esta, esto.
id
eius
ei
2 persona
M.
F.
hic
haec
hunc,
hanc
huius
huius
huic
huic
N.
hoc. Este, esta, esto.
hoc
huius
huic
23
Abl.
Nom.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl
N
S
I
N
G
U
L
A
R
P
L
U
R
A
Caso
N
S
I
N
G
U
L
A
R
P
L
U
R
A
Caso
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl
eo
ea
eo
i
eae
eos
eas
eorum earum
is o es is o es
is o es is o es
Ese
M.
iste
iste
istum
istus
ist
ist
ist
ist
ists
istrum
ists
ists
ea
ea
eorum
is o es
is o es
esa
eso
F.
N.
ista
istud
ista
istud
istam istud
istus istus
ist
ist
ist
ist
ist
ista
ist
ista
ists
ista
istrum istrum
ists
ists
ists
ists
hoc
hac
hi
hae
hos
has
horum harum
his
his
his
his
hoc
haec
haec
horum
his
his
Nom.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Nom.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl
dem
eosdem
erumdem
esdem
esdem
ips
ipss
ipsrum
ipss
ipss
edem
easdem
erumdem
esdem
esdem
edem
edem
erumdem
esdem
esdem(1)
ips
ipss
ipsrum
ipss
ipss
ipsa
ipsa
ipsrum
ipss
ipss
Caso
Aquel de los dos, cul de los dos, uno de los
dos
F.
N.
M.
F.
N.
24
G
U
L
A
R
Nom.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Quis qu
Quem
Cuius
Cui
Qu
qu
quam
cuius
cui
qu
quid quod
quid quod
cuius
cui
qu
Uter
Utrum
utrus
utr
Utr
utra
utram
utrus
utr
utr
P
L
U
R
A
Nom.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl
Qu
Qus
Qurum
Quibus
Quibus
qu
qus
qurum
quibus
quibus
qu
qu
qurum
quibus
quibus
Utr
utr
Utrs
utrs
Utrrum utrrum
Utrs
utrs
Utrs
utrs
utrum
utrum
utrus
utr
utr
utra
utra
utrrum
utrs
utrs
26
C A P T U L O III
Del verbo
39. Voces. Existen en latn tres voces: la voz activa, que ser la nica que
veremos en este curso, la voz pasiva y la voz deponente.
40. Modos. Hay tres modos personales: el indicativo, el subjuntivo y el
imperativ ; y cuatro modos impersonales : el infinitivo, el participio, el gerundio y
el supino.
41. Tiempos. El verbo latino tiene seis tiempos: el presente, el imperfecto, el
pretrito perfecto, el pluscuamperfecto, el futuro y el futuro anterior.
Estos tiempos existen solamente, en el indicativo, de una manera completa.
El subjuntivo carece de forma especial para el futuro.
El imperativo no posee ms que un solo tiempo.
A diferencia del espaol, en el latn no vamos a encontrar enunciado el verbo en
el diccionario bajo su forma infinitiva, sino que el mismo se enuncia en primera
persona singular del presente del modo indicativo, v. gr.: laudo, alabo.
OBSERVACIN. Antes de principiar las conjugaciones regulares, es
indispensable estudiar el verbo irregular sum fui__ [inf. pres. esse] (tal como
aparece enunciado en el diccionario), ser
27
29
30
31
C API T U LO V
Del adverbio
40. Hay tres clases
de adverbios: 1 de
modo: 2 de tiempo;
3 de lugar.
1 ADVERBIOS DE
MODO
41. Terminan
generalmente en -e, en
-o, en -um; y la mayor
parte de ellos, se
derivan de adjetivos
de la primera clase.
Los hay tambin
que terminan en -ter.
La generalidad de
estos adverbios, se
derivan de adjetivos
de la segunda clase.
Adjetivo
Doctus
Verus
Perfectus
Perpetuus
Certus
Primus
Solus
Utilis
Felix
Acer
docto
verdadero
perfecto
perpetuo
cierto
primero
solo
til
feliz
vivo
32
Prudens
Constans
prudente
constante
Prudenter prudentemente
Constanter constantemente
al instante
en parte
Raptim
Sensim
apresuradamente
poco a poco
Non no
Profecto seguramente
Minime de ningn modo
33
3 ADVERBIOS DE TIEMPO
44. Principales adverbios:
Nunc ahora
Nuper recin
Mox pronto
Jam ya
Tum, Tunc entonces
Cras maana
Hodie hoy
Heri ayer
Nondum no todava
doctamente
prudentemente
valientemente
ms doctamente
34
Prudentius
Fortius
ms prudentemente
ms valientemente
Doctissime
Prudentissime
Fortissime
Facillime
Bene
Melius
Optime
diutius
saepius
diutissime
saepissime
CAPTULO V
De la conjuncin e interjeccin
49. Las conjunciones se dividen en conjunciones de coordinacin y de
subordinacin.
l DE COORDINACIN
Et, ac, atque, que
Aut, vel, ve
Nec, neque, neve, neu
At, sed, autem, vero
Nam, enim, etenim
y
o, o bien
ni, y no
pero, ms
pues que
35
por lo cual
2 DE SUBORDINACIN
Si
si (condicional)
An, utrum
si (interrogativo)
Sin
si, por el contrario
Quin, quominus
que...no
Quia, quod, quoniam
porque
Si minus, sin aliter
sino
Nisi
ni a menos que
Sive, seu
sea que
Ut, sicut, velut, ceu
como
Quasi, perinde ac
si como si
Quamvis, licet, etsi
aunque
Ut, quo (delante de un comparativo) a fin de que
Ne (ut non)
por temor de que
Dum
mientras que
Quum, quandoquidem
puesto que
Quum, quando
cuando
Donec
hasta que
Dum, quoad
en tanto que
Ubi, simul ac
desde que
Antequam, priusquam
antes que
Postquam
despus que
Adeo ut
a tal punto que
Utpote, cuatenus
en tanto que
De la interjeccin.
129. Las principales interjecciones son:
De dolor Hei! Heu!
De alegra O! Evax!
De amenaza Hei ! Vae!
36
Ejercitacin
1) Analizar y traducir
37
2) Analizar y traducir:
2.4- Troia suos deos viro troiano commendat (Adapt. Verg. Aen. II, 293).
2.5- Pulchra Regina incedit et subito troianos videt (Adapt. Verg. Aen. I,
496-497).
2.8- Italiam socii laeti salutant (Adapt. Verg. Aen. III, 522-524).
2.9- Neptunus fugam troianis dat (Adapt. Verg. Aen. VII, 23-24).
40
41
42
silvium creat.
43
Proca delega el reino a su hijo Numitor. Pero el otro hijo, Amulio, expulsa a su
hermano y se apodera del reino. Mata a los hijos de su hermano y hace a su sobrina
Rea Silvia sacerdotisa de la diosa Vesta para quitarle, como vestal, otra posibilidad
de descendencia. Pero Rea Silvia tiene dos hijos gemelos: Rmulo y Remo, cuyo
padre era el dios Marte.
Sed nec dei nec viri aut Ream Silviam aut filios a saevitia regia
vindicant.
commendat.
44
ad villam ducit.
Tunc Gemini et agricolae non solum laborabant sed etiam iocos laeti celebrabant.
46
47
48
49
BIBLIOGRAFA CONSULTADA
Abeille, Luciano, Gramtica latina, Bs. As., Moetzel y CIA., 1914.
Royo, Marta, Latn I y II- lengua y civilizacin, Bs. As. Colihue, 1998.
Vox, Diccionario ilustrado latino- espaol, espaol- latino, Bs. As., Bibliograft,
1995.
50