1

4
5
7/15

Program strunog usavravanja ovlatenih

inenjera arhitekture
Popis predavaa III. teaja ovlatenih
inenjera arhitekture
Upravljanje projektima i dokumentacijom
Prava, dunosti i odgovornosti sudionika u gradnji utvrena Zakonom o gradnji
Trite nekretnina u Hrvatskoj i svijetu

23

Zatita od poara i zatita na radu

Urbanistike mjere zatite od poara

41

Fizika zgrada
Principi akustikih prorauna prema metodologiji normi
(HRN) EN 12354-1-2-23-4-5-6

97

Zatita i obnova kulturnih dobara

Zatita povijesnog identiteta ruralnih prostora

1)

2)

3)

4)

5)

Tema

Predavanje

Upravljanje projektima
i dokumentacijom

Prava, dunosti i odgovornosti

sudionika u gradnji utvrena
Zakonom o gradnji

Ratkajec

Trite nekretnina u Hrvatskoj

i svijetu

kevin

Primjena Zakona o zatiti na

radu u projektiranju

Grao

Urbanistike mjere zatite od

poara

Koprianec
- Matijevac

Principi akustikih prorauna

prema metodologiji normi
(HRN) EN 12354-1-2-23-4-5-6

Keindl

Lokacijska dozvola - zakonski i

struni aspekti u okviru
Zakona o prostornom ureenju

Mrak - Tarita

Mavar

Zatita od poara i
zatita na radu

Fizika zgrada

Prostorno planiranje

Zatita i obnova
kulturnih dobara

Zatita povijesnog identiteta

ruralnih prostora

Predava

Br.
sati

Bodovi iz
regulative
na temi

Ukupno
bodova za
sluae
2

2
2

ime i prezime predavaa

funkcija

tvrtka

tema (predmet)

1)

Gordana Ratkajec,
dipl.ing.gra.

vii graevinski
inspektor

Ministarstvo zatite okolia,

prostornog ureenja i
graditeljstva Uprava za
inspekcijske poslove

1) Upravljanje projektima i
dokumentacijom

2)

Petra kevin,
dipl.ing.arh.

ovlateni arhitekt

Filipovi poslovno
savjetovanje d.o.o., Zagreb

1) Upravljanje projektima i
dokumentacijom

3)

Mr.sc. Ljerka
Koprianec - Matijevac,
dipl.ing.gra.

vii predava

Dravna uprava za zatitu

i spaavanje, Uilite
vatrogastva i zatite i
spaavanja Zagreb

2) Zatita od poara i zatita

na radu

4)

Vesna Grao,
dipl.ing.kemije

Voditelj odsjeka za
nadzor u podruju
zatite na radu

Republika Hrvatska, dravni

inspektorat, podruna jedinica
Zagreb, odsjek za nadzor u
podruju zatite na radu

2) Zatita od poara i zatita

na radu

5)

Mr.sc. Ranko Keindl,

dipl.ing.gra.

ovlateni revident

3K d.o.o., Zagreb

3) Fizika zgrada

6)

Ana Mrak - Tarita,

dipl.ing.arh.

naelnik odjela za
prostorno planiranje

Ministarstvo zatite okolia,

prostornog ureenja i
graditeljstva

4) Prostorno planiranje

7)

Zofia Mavar,
dipl.ing.arh.

naelnik

Ministarstvo kulture, Uprava

za zatitu kulturne batine,
Odjel za nepokretna kulturna
dobra

5) Zatita i obnova kulturnih

dobara

35$9$'81267,,
2'*29251267,68',21,.$8
*5$'1-,

68',21,&,8*5$'1-,
6XGLRQLFLXJUDGQMLMHVX
LQYHVWLWRU

*RUGDQD5DWNDMHFGLSOLQJJUD
YLLJUDLQVSHNWRU
0LQLVWDUVWYR]DWLWHRNROLDSURVWRUQRJ
XUHHQMDLJUDGLWHOMVWYD

68',21,&,8*5$'1-,
2GUHGEH=DNRQDRSURVWRUQRPXUHHQMXL
JUDGQMLNRMLPDVXXUHHQDSUDYDGXQRVWL
LRGJRYRUQRVWLVXGLRQLNDXJUDGQML

,19(67,725
,QYHVWLWRUMHGXDQ0LQLVWDUVWYXRGQRVQR
QDGOHQRPXSUDYQRPWLMHOXJUDHYLQVNRM
LQVSHNFLMLLLQVSHNFLMLUDGDQDMNDVQLMHXURNXRG
RVDPGDQDSULMHSRHWNDJUDHQMDLOLQDVWDYND
L]YRHQMDJUDHYLQVNLKUDGRYDQDNRQSUHNLGD
GXHJRGWULPMHVHFDSLVDQRSULMDYLWLSRHWDN
JUDHQMDRGQRVQRQDVWDYDNUDGRYD
8SULMDYLSRHWNDJUDHQMDLQYHVWLWRUMHGXDQ
QDYHVWLL]YRDDLR]QDNXHODERUDWDLVNROHQMD

SURMHNWDQW
UHYLGHQW
L]YRD
QDG]RUQLLQHQMHU

,19(67,725
,QYHVWLWRUMHSUDYQDLOLIL]LNDRVREDXLMHLPHVH
JUDGLJUDHYLQD
3URMHNWLUDQMH NRQWUROX L QRVWULILNDFLMX SURMHNDWD
JUDHQMH L VWUXQL QDG]RU JUDHQMD LQYHVWLWRU
PRUD SRYMHULWL RVREDPD NRMH LVSXQMDYDMX
XYMHWH ]D REDYOMDQMH WLK GMHODWQRVWL SUHPD
SRVHEQRP ]DNRQX DNR RYLP =DNRQRP QLMH
GUXNLMHRGUHHQR

,19(67,725
,QYHVWLWRUMHGXDQ]DWHKQLNLSUHJOHGGDWLQDXYLG
GRNXPHQWDFLMXNRMXL]YRD PRUDLPDWLQDJUDGLOLWXSUHPD
=DNRQXRSURVWRUQRPXUHHQMXLJUDGQML
JHRGHWVNLVLWXDFLMVNLQDFUWVWYDUQRJVWDQMDVLWXDFLMD]D
L]JUDHQXJUDHYLQXVXNODGDQL]GDQRPDNWXNRMLMHNDRGLR
JHRGHWVNRJHODERUDWDRYMHULRNDWDVWDUVNLXUHG
LVSUDYHRVXNODGQRVWLRGQRVQRGRND]DNYDOLWHWHGLMHOD
JUDHYLQHRGRYODWHQLKWLMHODXVOXDMXNDGDMHRYLPLOL
SRVHEQLP=DNRQRPSRVHEQLPSURSLVRPLOLSURMHNWRP
RGUHHQDREYH]DSURYHGEH]DYUQRJRFMHQMLYDQMD
VXNODGQRVWLRGQRVQRGRND]LYDQMDNYDOLWHWH

10

352-(.7$17
3URMHNWDQWMHIL]LNDRVREDNRMDSUHPDSRVHEQRP
]DNRQXLPDSUDYRXSRUDEHVWUXNRYQRJQD]LYD
RYODWHQLDUKLWHNWLOLRYODWHQLLQHQMHU
3URMHNWDQWMHRGJRYRUDQGDSURMHNWLNRMHL]UDXMH
LVSXQMDYDMXSURSLVDQHXYMHWHDRVRELWRGDMH
SURMHNWLUDQDJUDHYLQD
XVNODHQDVORNDFLMVNRPGR]YRORPGD
LVSXQMDYDELWQH]DKWMHYH]DJUDHYLQXLGDMH
XVNODHQDVRGUHGEDPDRYRJD=DNRQDLSRVHEQLP
SURSLVLPD

,=92$
,]YRDMHRVREDNRMDJUDGLLOLL]YRGLSRMHGLQH
UDGRYHQDJUDHYLQL
*UDGLWLLOLL]YRGLWLSRMHGLQHUDGRYHQD
JUDHYLQLPRHRVREDNRMDLVSXQMDYDXYMHWH
]DREDYOMDQMHGMHODWQRVWLJUDHQMDSUHPD
SRVHEQRP]DNRQX

,=92$
,]YRD MHGXDQ
SRYMHULWLL]YRHQMHJUDHYLQVNLKUDGRYDL
GUXJLKSRVORYDRVREDPDNRMHLVSXQMDYDMX
SURSLVDQHXYMHWH]DL]YRHQMHWLKUDGRYD
RGQRVQRREDYOMDQMHSRVORYD
UDGRYHL]YRGLWLWDNRGDVHLVSXQHELWQL
]DKWMHYLLGUXJLXYMHWL]DJUDHYLQX
XJUDLYDWLJUDHYQHSURL]YRGHLRSUHPXX
VNODGXVRYLP=DNRQRP

352-(.7$17
3URMHNWDQWQHPRHELWL]DSRVOHQLNRVREH
NRMDMHL]YRDQDLVWRMJUDHYLQL
$NRXSURMHNWLUDQMXVXGMHOXMHYLH
SURMHNWDQDWD]DFMHORYLWRVWLPHXVREQX
XVNODHQRVWSURMHNDWDRGJRYRUDQMHJODYQL
SURMHNWDQW
*ODYQRJSURMHNWDQWDRGUHXMHLQYHVWLWRU

,=92$
,]YRD MHGXDQJUDGLWLXVNODGXV
UMHHQMHPRXYMHWLPDJUDHQMD
SRWYUHQLPJODYQLPSURMHNWRPRGQRVQR
JUDHYLQVNRPGR]YRORP

,=92$
,]YRD MHGXDQ
RVLJXUDWLGRND]HRXSRUDEOMLYRVWLXJUDHQLK
JUDHYQLKSURL]YRGDGRND]HRVXNODGQRVWL
XJUDHQHRSUHPHSUHPDSRVHEQRP]DNRQX
LVSUDYHRVXNODGQRVWLRGUHHQLKGLMHORYD
JUDHYLQHELWQLP]DKWMHYLPD]DJUDHYLQXL
RGRYODWHQLKWLMHODL]GDQHGRND]HNYDOLWHWH
SURSLVQR]EULQXWLJUDHYLQVNLRWSDGQDVWDR
WLMHNRPJUDHQMDQDJUDGLOLWX

11

,=92$
,]YRD LPHQXMHLQHQMHUDJUDGLOLWDRGQRVQR
YRGLWHOMDUDGRYDXVYRMVWYXRGJRYRUQHRVREHNRMD
YRGLJUDHQMHRGQRVQRSRMHGLQHUDGRYH
$NRXJUDHQMXVXGMHOXMXGYDLOLYLHL]YRDD
LQYHVWLWRURGUHXMHJODYQRJL]YRDDNRMLMH
RGJRYRUDQ]DPHXVREQRXVNODLYDQMHUDGRYDL
NRMLLPHQXMHJODYQRJLQHQMHUDJUDGLOLWD
*ODYQLL]YRDPRUDL]YRGLWLQDMPDQMHSRORYLFX
UDGRYDSRWUHEQLK]DJUDHQMHWHJUDHYLQH

,=92$
,]YRD QDJUDGLOLWXPRUDLPDWL
UMHHQMHRXYMHWLPDJUDHQMDSRWYUGXJODYQRJ
SURMHNWDRGQRVQRJUDHYLQVNXGR]YROXVLGHMQLP
RGQRVQRJODYQLPSURMHNWRP
L]YHGEHQHSURMHNWHVPLOMHQMHPSURMHNWDQWD
JODYQRJSURMHNWDLRYMHUHQHRGUHYLGHQWD NRMLMHWRX
L]YMHXRREDYOMHQRMNRQWUROLJODYQRJSURMHNWD
]DWUDLR]DGRWDGDL]YHGHQGLRJUDHYLQHL
JUDHYLQVNHLGUXJHUDGRYHNRMLVXXWLMHNXVDVYLP
L]PMHQDPDLGRSXQDPD

,=92$
,]YRD QDJUDGLOLWXPRUDLPDWLL
GRND]HRVXNODGQRVWL]DXJUDHQHJUDHYQHSURL]YRGH
GRND]HRVXNODGQRVWLSUHPDSRVHEQRP]DNRQX]D
XJUDHQXRSUHPX
LVSUDYHRVXNODGQRVWLRGUHHQRJGLMHODJUDHYLQHELWQLP
]DKWMHYLPDSUHPDSRVHEQRP]DNRQXL
GRND]HNYDOLWHWH]DNRMHMHRYLP=DNRQRPSRVHEQLP
SURSLVRPLOLSURMHNWRPRGUHHQDREYH]DSULNXSOMDQMD
WLMHNRPL]YRHQMDJUDHYLQVNLKLGUXJLKUDGRYDNDRL
REYH]DSURYHGEHNRQWUROQLKSRVWXSDND]DGRWDGDL]YHGHQ
GLRJUDHYLQHLJUDHYLQVNHLGUXJHUDGRYHNRMLVXXWLMHNX

,=92$
,]YRD QDJUDGLOLWXPRUDLPDWL
UMHHQMHRXSLVXXVXGVNLUHJLVWDURGQRVQR
REUWQLFX
VXJODVQRVW]DREDYOMDQMHGMHODWQRVWLJUDHQMDL
XJRYRURXGUXLYDQMXL]YRDDSUHPDSRVHEQRP
]DNRQX
DNWRLPHQRYDQMXJODYQRJLQHQMHUDJUDGLOLWD
LQHQMHUDJUDGLOLWDRGQRVQRYRGLWHOMDUDGRYD
DNWRLPHQRYDQMXQDG]RUQRJLQHQMHUDRGQRVQR
JODYQRJDQDG]RUQRJLQHQMHUD

,=92$
,]YRD QDJUDGLOLWXPRUDLPDWLL
L]YMHDUHYLGHQDWD RREDYOMHQRMNRQWUROL
L]YHGEHQRJSURMHNWDDNRMHWRSURSLVDQR
JUDHYLQVNLGQHYQLN
HODERUDWLVNROHQMDJUDHYLQH

1$'=251,,1(1-(5
1DG]RUQLLQHQMHUMHIL]LNDRVREDNRMDSUHPD
SRVHEQRP]DNRQXLPDSUDYRXSRUDEH
VWUXNRYQRJQD]LYDRYODWHQLDUKLWHNWLOL
RYODWHQLLQHQMHU LSURYRGLXLPHLQYHVWLWRUD
VWUXQLQDG]RUJUDHQMDDNR]DWRLVSXQMDYD
XYMHWHJUDHQMDSUHPDSRVHEQRP]DNRQXL
SURSLVLPDGRQHVHQLPQDWHPHOMXWRJ]DNRQD
1DG]RUQLLQHQMHUQHPRHELWL]DSRVOHQLNRVREH
NRMDMHL]YRDQDLVWRMJUDHYLQL

12

1$'=251,,1(1-(5
8SURYHGELVWUXQRJQDG]RUDJUDHQMD
QDG]RUQLLQHQMHUGXDQMH
QDG]LUDWLJUDHQMHWDNRGDEXGHXVNODGXV

UMHHQMHPRXYMHWLPDJUDHQMDSRWYUHQLP
JODYQLPSURMHNWRPRGQRVQRJUDHYLQVNRP
GR]YRORPRYLP=DNRQRPLSRVHEQLPSURSLVLPD
XWYUGLWLMHOLJODYQLSURMHNWXSRJOHGXKRUL]RQWDOQLKL
YHUWLNDOQLKJDEDULWDLQDPMHQHJUDHYLQHL]UDHQXVNODGXV
UMHHQMHPRXYMHWLPDJUDHQMDRGQRVQRORNDFLMVNRP
GR]YRORPXVOXDMXJUDHQMDJUDHYLQD]DNRMHVHL]GDMH
JUDHYLQVNDGR]YRODLRVWDOHJUDHYLQHNRMHVHJUDGH
WHPHOMHPSRWYUHQRJJODYQRJSURMHNWD

1$'=251,,1(1-(5
8SURYHGELVWUXQRJQDG]RUDJUDHQMD
QDG]RUQLLQHQMHUGXDQMH
RGUHGLWLSURYHGEXNRQWUROQLKSRVWXSDNDXSRJOHGX

RFMHQMLYDQMDVXNODGQRVWLRGQRVQRGRND]LYDQMD
NYDOLWHWHRGUHHQLKGLMHORYDJUDHYLQHSXWHP
RYODWHQHRVREHNRMDQLMHVXGMHORYDODXSURYHGEL
SRVWXSNDL]GDYDQMDLVSUDYDLGRND]DNRMHRVLJXUDYD
L]YRD UDGRYDNDGDMHRYLP=DNRQRPSURSLVRP
GRQHVHQLPQDWHPHOMXRYRJD=DNRQDSRVHEQLP
SURSLVRPLOLSURMHNWRPRGUHHQDWDNYDREYH]D
RGUHHQD

1$'=251,,1(1-(5
1DJUDHYLQDPDQDNRMLPDVHL]YRGLYLHYUVWDUDGRYDLOL
UDGRYLYHHJRSVHJDVWUXQLQDG]RUPRUDSURYRGLWLYLH
QDG]RUQLKLQHQMHUDRGJRYDUDMXHVWUXNH
,QYHVWLWRULOLRVREDNRMXRQRGUHGLGXQDMHLPHQRYDWL
JODYQRJDQDG]RUQRJLQHQMHUD
*ODYQLQDG]RUQLLQHQMHURGJRYRUDQMH]DFMHORYLWRVWL
PHXVREQXXVNODHQRVWVWUXQRJQDG]RUDJUDHQMDL
GXDQMHRWRPHVDVWDYLWL]DYUQRL]YMHH
*ODYQLQDG]RUQLLQHQMHUPRHELWLLVWRGREQRLQDG]RUQL
LQHQMHU]DRGUHHQXYUVWXUDGRYD

1$'=251,,1(1-(5
8SURYHGELVWUXQRJQDG]RUDJUDHQMDQDG]RUQL
LQHQMHUGXDQMH
XWYUGLWLMHOLLVNROHQMHJUDHYLQHREDYLODRVRED
RYODWHQD]DREDYOMDQMHSRVORYDGUDYQHL]PMHUHL
NDWDVWUDQHNUHWQLQDSUHPDSRVHEQRP]DNRQX
XWYUGLWLLVSXQMDYDOLL]YRDXYMHWH]DREDYOMDQMH
GMHODWQRVWLJUDHQMDSURSLVDQHSRVHEQLP]DNRQRP

1$'=251,,1(1-(5
8SURYHGELVWUXQRJQDG]RUDJUDHQMDQDG]RUQL
LQHQMHUGXDQMH
EH]RGODJDQMDXSR]QDWLLQYHVWLWRUDVDVYLP
QHGRVWDFLPDRGQRVQRQHSUDYLOQRVWLPDNRMHXRL
WLMHNRPJUDHQMDDLQYHVWLWRUD LJUDHYLQVNX
LQVSHNFLMXLGUXJHLQVSHNFLMHRSRGX]HWLP
PMHUDPD
VDVWDYLWL]DYUQRL]YMHHRL]YHGELJUDHYLQH

5(9,'(17
5HYLGHQW MHIL]LNDRVREDRYODWHQD]DNRQWUROX
SURMHNDWD
2YODWHQMH]DREDYOMDQMHNRQWUROHSURMHNDWDPRHVH
GDWLRVRELNRMD
LPDSUDYRQDREDYOMDQMHSRVORYDSURMHNWLUDQMDXSRGUXMX
NRQWUROHSURMHNWDNRMD
MHGLSORPLUDQLLQHQMHUVQDMPDQMHGHVHWJRGLQDUDGQRJ
LVNXVWYDXSURMHNWLUDQMXNRMD
MHSURMHNWLUDODXVYRMVWYXRGJRYRUQHRVREHJUDHYLQHRVRELWH
LQHQMHUVNHVORHQRVWLLNRMD
MHQDGUXJLQDLQXQDSULMHGLODWHKQLNXVWUXNXXSRGUXMX
NRQWUROHSURMHNWD

13

5(9,'(17
5HYLGHQW QHPRHREDYLWLNRQWUROXSURMHNWDXLMRMMH
L]UDGLXFLMHORVWLLOLGMHORPLQRVXGMHORYDRLOLDNRMHWDM
SURMHNWXFLMHORVWLLOLGMHORPLQRL]UDHQLOLQRVWULILFLUDQ
XSUDYQRMRVRELXNRMRMMH]DSRVOHQ

68',21,&,8*5$'1-,
2GUHGEH=DNRQDRREYH]QLPRGQRVLPD
NRMLPDVXXUHHQHRGJRYRUQRVWLVXGLRQLND
XJUDGQML]DELWQH]DKWMHYH]DJUDHYLQX

5HYLGHQW MHRGJRYRUDQGDSURMHNWLOLGLRSURMHNWD]D
NRMLMHSURYHRNRQWUROXLGDRSR]LWLYQRL]YMHH
XGRYROMDYD]DKWMHYLPDL]RYRJD=DNRQDSRVHEQLK
]DNRQDLSURSLVDGRQHVHQLKQDWHPHOMX]DNRQD
WHKQLNLKVSHFLILNDFLMDLSUDYLODVWUXNHJOHGH
NRQWUROLUDQRJVYRMVWYD

68',21,&,8*5$'1-,
=DNRQRREYH]QLPRGQRVLPD11
2YLP=DNRQRPXUHXMXVHRVQRYH
REYH]QLKRGQRVDWHXJRYRUQLLL]YDQ
XJRYRUQLREYH]QLRGQRVL
6XGLRQLFLREYH]QLKRGQRVDVXIL]LNHL
SUDYQHRVREHLQRVLWHOMLSUDYDLREYH]D
3UDYQDRVREDVWMHHSUDYQXVSRVREQRVW
GDQRPVYRMHJDQDVWDQNDNRMLVHXWYUXMH
SRVHEQLPSURSLVLPD

68',21,&,8*5$'1-,
2'*29251267=$%,71(=$+7-(9(
=$*5$(9,18
,]YRD RGJRYDUD L ]D QHGRVWDWNH
]HPOMLWDQDNRMHPMHSRGLJQXWDJUDHYLQD
NRML EL VH SRND]DOL ]D YULMHPH RG GHVHW
JRGLQDRGSUHGDMHLSULPLWNDUDGRYD
,VWRYULMHGLL]DSURMHNWDQWDDNRQHGRVWDWDN
JUDHYLQH LOL ]HPOMLWD SRWMHH RG QHNRJ
QHGRVWDWNDXSURMHNWX
,VWRYULMHGLL]DRVREXNRMDREDYOMDQDG]RU
DNRQHGRVWDWDNJUDHYLQHLOL]HPOMLWD
SRWMHHRGQHNRJQHGRVWDWNDXSURYHGEL
QDG]RUD

68',21,&,8*5$'1-,
2'*29251267=$%,71(=$+7-(9(=$
*5$(9,18
,]YRDRGJRYDUD]DQHGRVWDWNHJUDHYLQHNRML
VHWLXLVSXQMDYDQMD]DNRQRPRGUHHQLKELWQLK
]DKWMHYD]DJUDHYLQXDNRVHWLQHGRVWDFL
SRNDX]DYULMHPHRGGHVHWJRGLQDRGSUHGDMHL
SULPLWNDUDGRYD
1DUXLWHOM LOL GUXJL VWMHFDWHOM GXDQ MH R
QHGRVWDFLPD REDYLMHVWLWL L]YRDD SURMHNWDQWD
LOL RVREX NRMD REDYOMD QDG]RU X URNX RG HVW
PMHVHFLRWNDGMHQHGRVWDWDNXWYUGLRLQDHJXEL
SUDYRGDVHQDQMSR]RYH

68',21,&,8*5$'1-,
2'*29251267=$%,71(=$+7-(9(
=$*5$(9,18
6PDQMHQMHLLVNOMXHQMHRGJRYRUQRVWL
,]YRDVHQHRVOREDDRGJRYRUQRVWLDNRMHSUL
L]YRHQMXRGUHHQLKUDGRYDSRVWXSDRSR
]DKWMHYLPDQDUXLWHOMD
$OL DNR MH SULMH L]YUHQMD RGUHHQRJ UDGD SR
]DKWMHYX QDUXLWHOMD XSR]RULR RYRJD QD
RSDVQRVW RG WHWH QMHJRYD RGJRYRUQRVW VH
VPDQMXMH D SUHPD RNROQRVWLPD NRQNUHWQRJ
VOXDMDPRHVHLLVNOMXLWL

14

68',21,&,8*5$'1-,
2'*29251267=$%,71(=$+7-(9(=$
*5$(9,18

.DG VX ]D WHWX RGJRYRUQL L]YRD

SURMHNWDQWLRVREDNRMDREDYOMDQDG]RU
RGJRYRUQRVW VYDNRJ RG QMLK RGUHXMH
VHUD]PMHUQRQMLKRYRMNULYQML

.$=1(1(0-(5(
8 SURYHGEL ND]QHQLK PMHUD SURWLY
VXGLRQLNDXJUDGQMLSULPMHQMXMHVH
35(.5$-1,326783$.
.$=1(1,326783$.
67(*291,326783$.

15

16

17

7(0(

7ULWHQHNUHWQLQDLSURMHNWLUD]YRMD
NRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD

7ULWHQHNUHWQLQD
3URMHNWLUD]YRMDNRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD
6XGLRQLFLSURMHNDWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD
)RQGRYL]DQHNUHWQLQH
.RPHUFLMDOQHQHNUHWQLQH VDMPRYLLNRQIHUHQFLMH

6XGLRQLFLQDWULWXQHNUHWQLQD
5HDO(VWDWH0DUNHW

QHNUHWQLQD SURL]YRG
SURMHNWUD]YRMDNRPHUFLMDOQHQHNUHWQLQH
QHSRVWRMHGYLMHLVWHQHNUHWQLQHLOLGYDLVWD
SURMHNWDUD]YRMDQHNUHWQLQD

6XGLRQLFLQDWULWXQHNUHWQLQD
5HDO(VWDWH0DUNHW

=DNRQRSRVUHGRYDQMXXSURPHWXQHNUHWQLQD
1DURGQHQRYLQHEU
1DODJRGDYDF SURGDYDWHOMNXSDF]DNXSQLN
]DNXSRGDYDFQDMPRGDYDFQDMPRSULPDFLGUXJLPRJXLVXGLRQLFLX
SURPHWXQHNUHWQLQD
7UHDRVRED

3RVUHGRYDQMHXSURPHWXQHNUHWQLQD UDGQMHVXSRVUHGQLNDX
SURPHWXQHNUHWQLQDNRMHVHWLXSRYH]LYDQMDQDORJRGDYFDL
WUHHRVREHWHSUHJRYRUDLSULSUHPD]DVNODSDQMHSUDYQLK
SRVORYDNRMLKMHSUHGPHWRGUHHQDQHNUHWQLQDRVRELWRSUL
NXSQMLSURGDML]DPMHQLQDMPX]DNXSXLGU

3RVUHGQLNDJHQW
1(.5(71,1( VXHVWLFH]HPOMLQHSRYULQH]DMHGQRVDVYLPHWRMH
VD]HPOMLWHPWUDMQRVSRMHQRQDSRYULQLLOLLVSRGQMHVXNODGQR
RGUHGEDPDRSHJSURSLVDRYODVQLWYXLGUXJLPVWYDUQLPSUDYLPD

.RPHUFLMDOQHQHNUHWQLQH
&RPPHUFLDO5HDO(VWDWH
6HNWRUL






6WDQRJUDGQMD
8UHGVNLSURVWRUL2IILFHVSDFH
,QGXVWULMD
7XUL]DP
7UJRYLQD5HWDLO

8GUXHQMHSRVORYDQMDQHNUHWQLQDPDSUL+*.
5HJLVWDUSRVUHGQLNDDJHQDWD

3URMHNWUD]YRMDNRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD
&RPPHUFLDO5HDO(VWDWH'HYHORSPHQW3URMHFW

'HYHORSHU

=DNXSDF 7HQDQW

5HDO(VWDWH&RPSDQ\
.XSDFQHNUHWQLQHSURMHNWD
0DUNHWLQNLSULQFLSSRYH]LYDQMHQDEXVLQHVVWREXVLQHVV WULWX
NRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD

18

5HDO(VWDWH&RPSDQLHV
6DYMHWRYDQMHYH]DQR]DVYHID]HUD]YRMD
SURMHNWDNRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD
86/8*(
SRVUHGRYDQMH
ILQDQFLMVNRVDYMHWRYDQMH
SRUH]QRVDYMHWRYDQMH
SUDYQRVDYMHWRYDQMH
SUDHQMHWUDQVDNFLMD

5HDO(VWDWH&RPSDQLHV
+UYDWVND

5HDO(VWDWH&RPSDQLHV
86/8*(
SURFMHQD
LVWUDLYDQMHWULWD
WHQDQWPL[
PDUNHWLQJRJODDYDQMHL35
SURSHUW\PDQDJHPHQW

5HDO(VWDWH&RPSDQLHV

6YLMHW


&%5LFKDUG (OOLV



-RQHV /DQJ /D6DOOH



'7=



&XVKPDQ :DNHILHOG



&ROOLHUV ,QWHQDWLRQDO

&%5LFKDU (OOLHV
&ROOLHUV,QWHUQDWLRQDO
.LQJ6WXUJH
6SLOOHU)DUPHU
,]YRU (XURPRQH\6HSWHPEHU

)LOLSRYL EXVLQHVVDGYLVRU\

3URMHNWUD]YRMDNRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD
&RPPHUFLDO5HDO(VWDWH'HYHORSPHQW3URMHFW

3URMHNWUD]YRMDNRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD
&RPPHUFLDO5HDO(VWDWH'HYHORSPHQW3URMHFW
3URMHNWUD]YRMDNRPHUFLMDOQHQHNUHWQLQH

)D]HSURMHNWD
 3ULSUHPDSURMHNWD  LGHMDXJRYDUDQMH
LVWUDLYDQMHWULWD
 5D]YRMSURMHNWD GHYHORSPHQW
 .RULWHQMH

2VPLOMDYDQMHSURMHNWD
2GDELU]HPOMLWD
6WXGLMDL]YHGLYRVWL)HDVLELOLW\6WXG\

$QDOL]DWULWD

$QDOL]DORNDFLMH

)LQDQFLMVNDDQDOL]D )LQDQFLDO)HDVLELOLW\$QDO\VLV
3ODQLUDQMHLSURMHNWLUDQMH
)LQDQFLUDQMH
,]JUDGQMD
0DUNHWLQJ 35
8SUDYOMDQMH3URSHUW\0DQDJHPHQW
2GUDYDQMH)DFLOLW\0DQDJHPHQW
3URGDMD

'HYHORSHU 
3URMHFW
0DQDJHPHQW

-DYQRVW
-/6
-56
'UDYD

,]YRU3UHLVHU5LFKDUG%ZLWK$QQH %)UHM3URIHVVLRQDO5HDO(VWDWH'HYHORSPHQW8/,86$

19

3URMHNWUD]YRMDNRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD
&RPPHUFLDO5HDO(VWDWH'HYHORSPHQW3URMHFW

3URMHNWUD]YRMDNRPHUFLMDOQLKQHNUHWQLQD
&RPPHUFLDO5HDO(VWDWH'HYHORSPHQW3URMHFW

2VQRYQHJUXSHVXGLRQLNDSURMHNWD
 'HYHORSHU
 3URMHNWLUDQMHLJUDHQMH
 6DYMHWQLFL 5HDO (VWDWH &RPSDQLHV0DUNHW&RQVXOWDQWV
$SSUDLVHUV$WWRUQH\V7LWOH&RPSDQLHV6XUHW\&RPSDQLHV
%URNHUV/HDVLQJDJHQWV3XEOLF5HODWLRQV$GYHUWLVLQJDJHQFLHV
3URSHUW\0DQDJHPHQW

863-(+352-(.7$
.9$/,7(71$.2081,.$&,-$

 ,]YRULILQDQFLUDQMD /HQGHUV
 -DYQRVW-/6-56GUDYD

6XGLRQLFLXJUDGQML

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD

=DNRQRSURVWRUQRPXUHHQMXLJUDGQML
1DURGQHQRYLQHEU

LQYHVWLWRU
SURMHNWDQW
L]YRD
QDG]RUQLLQHQMHU
UHYLGHQW

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD

2VPLOMDYDQMHSURMHNWD
'HYHORSHU
6WDUW PRUDNRQWUROLUDWLEDUHPMHGQRRGQDYHGHQRJ
]HPOMD
NDSLWDO
]QDQMHLLVNXVWYR
]DNXSDFWHQDQWLOLNXSDF

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD

2GDELU]HPOMLWD

6WXGLMDL]YHGLYRVWL)HDVLELOLW\VWXG\

3RVUHGQLFL]DNXSRSURGDMXQHNUHWQLQD%URNHUV

5HDO(VWDWH&RPSDQ\ 0DUNHW (FRQRPLF

&RQVXOWDQWV

2GYMHWQLN7LWOH&RPSDQLHV SURYMHUDLRVLJXUDQMHYODVQLWYD

,]YRUILQDQFLUDQMD0RUWJDJH%URNHUVDQG%DQNHUV

5HDO(VWDWH&RPSDQ\ 0DUNHW&RQVXOWDQWV LVWUDLYDQMH

$UKLWHNWLLLQHQMHUL

WULWD

20

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD
3URMHNWLUDQMH

3URVWRUQLSODQHULLXUEDQLVWL/DQGSODQQHUV
$UKLWHNWL
,]YRDLUDGRYD*HQHUDOFRQWDFWRUV
1DG]RU
*HRGHWL6XUYH\RUV
*HRPHKDQLND6RLOVHQJLQHHUV
,QHQMHULJUDHYLQH VWDWLDUL6WUXFWXUDOHQJLQHHUV
6DYMHWQLFL]DSLWDQMD]DWLWHRNROLD(QYLURQPHQWDOFRQVXOWDQWV
$UKLWHNWLNUDMREUD]D
3URMHNWDQWLSURPHWD7UDQVSRUWFRQVXOWDQWV

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD
)LQDQFLUDQMH L]YRULILQDQFLUDQMD
85$=/,,7,0)$=$0$352-(.7$5$=/,,7,,=925,),1$1&,5$1-$
=$9,61229567,352-(.7$
352-(.7

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD
)LQDQFLUDQMH
,]YRULILQDQFLUDQMD0RUWJDJH%URNHUVDQG%DQNHUV
&RQVWUXFWLRQ/HQGHUV3HUPDQHQW/HQGHUV
2GYMHWQLFL 7LWOHFRPSDQLHV
3URFMHQLWHOML$SSUDLVHUV

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD
,]JUDGQMD
$UKLWHNWL
,]YRDLUDGRYD*HQHUDOFRQWDFWRUV
,QHQMHUL
.UDMREUD]QLDUKLWHNWL

,QYHVWRUV LQVXUDQFHFRPSDQLHVSHQVLRQIXQGVDVVHWPDQDJHPHQW
FRPSDQLHVEDQNV5(,7
V DQGSULYDWHLQYHVWRUVDQGRWKHU

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD
0DUNHWLQJ 35
5HDO(VDWDWH &RPSDQ\
35DJHQFLMH
0DUNHWLQNHDJHQFLMH

2VLJXUDQMH6XUHW\FRPSDQLHV

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD
3RVORYDQMH

3URGDMD ]DNXS

3URSHUW\PDQDJHUV
.RULVQLFL(QGXVHUV
=DNXSFL7HQDQWV

3RVUHGQLFL]D
QHNUHWQLQH5HDO(VWDWH
&RPSDQLHV%URNHUV
3URFMHQLWHOML$SSUDLVHU

2GUDYDQMH
)DFLOLW\PDQDJHPHQW
XNOMXHQLXSURMHNWRGID]HSURMHNWLUDQMD

*UDILNLGL]DMQHUL

&LMHOLSURMHNW
'HYHORSHU
2GYMHWQLFL

21

6XGLRQLFLSURMHNWDUD]YRMDNRPHUFLMDOQLK
QHNUHWQLQD
,]OD]DNGHYHORSHUD L]SURMHNWDSURGDMD
SURMHNWD

)RQGRYL]DQHNUHWQLQH
.DUDNWHULVWLNH
VSHFLMDOL]DFLMDSRVHNWRULPD]HPOMRSLVQRPSRORDMXYLVLQLSRMHGLQDQRJ

 3URGDMDNUDMQMHPNRULVQLNX
 )RQG]DQHNUHWQLQH5HDO(VWDWH)XQG
5(,7LOLVO
 'XJRURQRXSUDYOMDQMHQHNUHWQLQRP

XODJDQMDLVO

NXSQMDJRWRYRJSURMHNWDNDGDSURMHNW
RVWYDUXMHSULQRVNDGDVXXJRYRUHQL]DNXSFL
YODVQLNQHNUHWQLQH NRULVQLNQHNUHWQLQH 
XSUDYOMDQMHQHNUHWQLQRP

)RQGRYL]DQHNUHWQLQH

)RQGRYL]DQHNUHWQLQH
+UYDWVND

=DNRQRLQYHVWLFLMVNLPIRQGRYLPD
1DURGQHQRYLQHEU

]DWYRUHQLLQYHVWLFLMVNLIRQGVMDYQRP
SRQXGRP]DXODJDQMHXQHNUHWQLQH
5(,75HDO(VDWDWH )XQG

7(55$),50$ GG=$7925(1,,19(67,&,-6.,)21'=$
1(.5(71,1(38/$
7(55$0(',7(55$1($ GG=$7925(1,,19(67,&,-6.,)21'=$
1(.5(71,1(38/$
-$'5$1.$3,7$/ GG=$7925(1,,19(67,&,-6.,)21'6-$9120
3218'20=$8/$*$1-(81(.5(71,1(=$*5(%
),0$35235,86 GG=$7925(1, ,19(67,&,-6., )21'$6-$9120
3218'20=$8/$*$1-(81(.5(71,1(9$5$',1

)RQGRYL]DQHNUHWQLQH

)RQGRYL]DQHNUHWQLQH
(XURSD

(XURSD

 /DQG6HFXULWLHV  PLOLMDUGL(85D

 /LEHUW\,QWHUQDWLRQDO*URXS  PLOLMDUGL(85D

%ULWLVK /DQG
RVQRYDQJRGLQH

SRUWIROLR  PLOLMDUGL(85D

 *HFLQD  PLOLMDUGL(85D

 5DGDPFR (XURSH  PLOLMDUGL(85D

2IILFHDQGUHWDLOLQWKH8.DQG5HSXEOLFRI,UHODQG
,]YRU(XURSH5HDO(VWDWH<HDUERRN

,]YRU(XURSH5HDO(VWDWH<HDUERRN

22

)RQGRYL]DQHNUHWQLQH

.RPHUFLMDOQHQHNUHWQLQH
6DMPRYLLNRQIHUHQFLMH
6YLMHW

6YLMHW

*(5HDO(VWDWH
JRGLQDQDWULWX

SRUWIROLR PLOLMDUGL

0,3,0 &DQQHV)UDQFXVNDRXMDN
ZZZPLSLPFRP

(XURSD

(;325($/0QFKHQ1MHPDNDOLVWRSDG
ZZZH[SRUHDOQHW

+UYDWVND

,]YRUZZZJHUHDOHVWDWHFRP

*RGLQMDPHXQDURGQDNRQIHUHQFLMDRKUYDWVNRPWULWXQHNUHWQLQD
=DJUHE+UYDWVNDRXMDNWUDYDQM
ZZZILOLSRYLFDGYLVRU\FRP

23

24

25

Uvod
Urbanizam je djelatnost vezana za planiranje, projektiranje, izgradnju i ureenje naselja u
tehnikom, estetskom, ekonomskom, drutvenom i pravnom smislu te ga moemo shvaati kao
multidisciplinarnu jedinstvenu djelatnost. Arhitektura je matino podruje iz kojeg se urbanizam
razvio, ali i druge znanosti i grane tehnike bave se, s razliitih stajalita, problemima naselja:
urbana sociologija, urbana ekonomija, graevinarstvo i komunalna tehnika, hortikultura i dr. U
proirenom znaenju, urbanizam je prouavanje razvitka gradova i njihove fizike i socijalne
strukture, a u najuem znaenju, djelatnost koja se bavi izradom urbanistikih planova.
Urbanistiki plan ima temeljnu zadau odrediti nain upotrebe i izgraenosti zemljita,
raspored gustoa stanovanja i radnih mjesta, uskladiti interese korisnika zemljita i urediti
promet u gradu. Pratea mu je zadaa utvrditi osnovni raspored komunalne infrastrukture,
osigurati zatitu okolia i uvjete ivota u gradu, zatitu spomenikih cjelina i spomenika te
prostornim rjeenjem osigurati mogunost zatite od elementarnih nepogoda i ratnih razaranja.
Urbanistiki plan je i pravni akt, pa su njegovi ciljevi, sadraj, uvjeti izrade i dr. regulirani
posebnim dravnim zakonom.
Prostorno planiranje je djelatnost koja se bavi prostornim ureenjem ukupnog podruja. To
podruje moe sadravati naselja i gradove, ali promatrane ili kao toke bez dimenzija, ili
(ovisno o mjerilu) kao povrine promatrane ukupno s dimenzijama i oblicima, bez ulaenja u
njihovu unutranju strukturu. Prostorno planiranje moe se baviti i podrujem na kojem uope
nema naselja, ali i na kojem se predviaju izgraditi ili se nalaze: veliki prometni objekti, velike
infrastrukture, industrijalizacija prostora, turizam, poljoprivreda, ili zatiene prirodne ili
povijesne cjeline. Prostorno se planiranje razvilo iz urbanizma poetkom 20. stoljea, kada se
uvidjelo kako je nemogue raditi generalni urbanistiki plan iole veih gradova, a da se ne
promotre problemi okolice grada, tj. regije koja ga okruuje.

26

Prostorni plan je, kao i urbanistiki plan, pravni dokument, pa su njegove vrste, ciljevi, sadraji,
uvjeti izrade i dr. regulirani posebnim dravnim zakonom i propisima.
Zakonom o zatiti od poara odreeno je da mjesno nadlena policijska uprava, odnosno
Ministarstvo unutarnjih poslova (strune osobe iz domene zatite od poara) sudjeluju u
postupku izrade i donoenja dokumenata prostornog ureenja po posebnom zakonu glede
zatite od poara, odnosno posebnih uvjeta gradnje iz podruja zatite od poara.
Zgrada je graditeljsko djelo (graevina) sagraeno na odreenom prostoru, a namijenjeno
uglavnom za boravak, rad i odmor ljudi, pripada podruju visokogradnje, a ima podzemne i
nadzemne etae. Zgrada je funkcionalno i konstrukcijski sloena struktura, a osnovni dijelovi
zgrade su temelji, zidovi (nosivi i pregradni) ili stupovi sa zidovima ispune, stropovi i krov.
Zgrade mogu biti stambene, javne i industrijske te kao takve predstavljaju dio urbanistike
cjeline. Urbanistiko rjeenje nekog naselja itekako moe utjecati na sigurnost zgrada od
poara, ali i sigurnost itavog naselja. U prolosti mnoge su zgrade, pa i itava naselja, stradali
u poaru zbog nepovoljnog urbanistikog rjeenja, najee zbog uskih ulica koje su omoguile
brzo irenje poara s jedne zgrade na drugu.
Danas suvremene urbanistike spoznaje tee ostvarivanju urbanistikih rjeenja koja su
pogodna i s gledita zatite od poara.
Graevina je tvorevina nastala gradnjom, povezana s tlom, a sastoji se od graevnog dijela i
ugraene opreme koji zajedno ine tehniko tehnoloku cjelinu. Pod pojmom "graevina"
razumijevaju se: stambene, poslovne, upravne, sudske, kolske i druge zgrade, bolnice,
kazalita, koncertne dvorane, hoteli, marine, elektrane, dalekovodi, trafostanice, naftovodi,
plinovodi, mostovi, tuneli, ceste i druge prometne povrine, eljeznike pruge, putniki, teretni i
ranirni kolodvori, aerodromi, luke, rafinerije nafte, brodogradilita, stadioni, igralita, portske
dvorane i druge.
Objekt je, u prijanjem zakonodavstvu, naziv za graevinu.
Povijesna "iskrica"
64. god.n.e. Rim je zahvatio veliki poar koji ga je potpuno unitio. Poar je zapoeo u
gradskom centru i zahvatio trgovine pune zapaljivih tvari (bave ulja, masti itd.) i potpomognut
vjetrom proirio se vrlo brzo i na ostale dijelove grada. Grad je izgorio u potpunosti.
Prema legendi, za ovaj katastrofalni poar Rima osumnjien je tadanji rimski car Neron (vladao
od 37.-68. godine).
Nakon poara dolo je do velike rekonstrukcije grada koja je povjerena graditeljima (arhitektima)
Severu i Celeru. Oni su donijeli graevinsko urbanistike propise koji su predstavljali prve
poznate poarno preventivne norme:
x
x

kod gradnje se treba koristiti materijal otporan na vatru

moraju se graditi iroke ulice,

27

x
x
x
x
x

moraju se graditi otvorena dvorita,

zabranjuju se zajedniki pregradni zidovi
trebaju se graditi masivni vanjski zidovi
grad se treba to bolje opskrbiti vodom,
ograniava se visina zgrada.

Neron je na taj nain prvi car kojega je zabiljeila povijest, da je proveo graevinskourbanistike poarno-preventivne mjere.
Rimska vojna uprava uvodila je izvjebane vatrogasne postrojbe i u gradovima provincija te
provodila propise o zatiti od poara na iskustvima Rima.
Propau rimskog carstva prestala je postojati i dobro organizirana vatrogasna sluba kakvu je
imao antikni Rim.
Urbanistike mjere zatite od poara
Lokacija objekta
Pri odreivanju lokacije za nove graevine, s gledita zatite od poara, treba voditi rauna o
itavom nizu imbenika te je to vrlo sloen problem. Posebno se mora voditi rauna o tome
kako i u kojoj mjeri e nova graevina ugroavati svoju okolinu i, obratno, u kojoj e mjeri
okolina, tj. susjedne graevine, prometnice i drugo utjecati na stupanj opasnosti od poara i
eksplozija na buduoj, novoj graevini.
Kod odreivanja lokacije neke graevine treba razlikovati probleme vezane uz makrolokaciju te
mikrolokaciju.
Pod makrolokacijom smatra se odreivanje mjesta za izgradnju neke nove graevine, odnosno
njezin smjetaj na irem podruju, dok nam mikrolokacija govori o smjetaju graevine u uem
smislu, tj. raspored graevina na graevinskom zemljitu ili unutar ve postojeeg npr.
turistikog ili stambenog naselja, tvornikog kompleksa i tome slino.
Problem odreivanja lokacije moe biti sloen i zbog toga to nisu samo imbenici zatite od
poara ti od kojih ovaj problem ovisi, ve se pri odabiru lokacije treba uzeti u obzir prirodne
uvjete na kojem e se graevina izvesti, ranije izgraene graevine u blizini odabranog mjesta,
vrsta tehnolokog procesa, ukoliko se radi o industrijskoj graevini, funkcionalnost budue
graevine i drugo.
Jedan od najznaajnijih imbenika pri prostornom planiranju je namjena budue graevine, jer
razliiti problemi se javljaju kod stambenih graevina, u odnosu na javne ili industrijske
graevine tj. treba voditi rauna o zoniranju.
Vei grad globalno se moe podijeliti na zonu stanovanja, industrijsku zonu, poslovno i
trgovako sredite i zeleni pojas s raslinjem i parkovima (slika 1.).

28

Slika 1. Razmjetaj zona

a) nepovoljan poloaj, b) povoljan poloaj, c) idealan poloaj
Zbog poveanih opasnosti, koje se javljaju u industrijskim graevinama, cijelu industrijsku zonu
trebalo bi udaljiti barem 1 kilometar od stambene zone ili zone namijenjene razonodi,, rekreaciji,
odnosno prostora gdje se okuplja vei broj ljudi. Ukoliko je mogue, izmeu industrijske i ostalih
zona, trebalo bi ostaviti zeleni pojas.
Stvarna udaljenost industrijskih od stambenih zona ovisi djelomino od rue vjetrova, ali i o vrsti
zagaenja koje industrija stvara.
Graevine u kojima se proizvode ili uvaju opasne tvari ne smiju se izvoditi u blizini drugih
objekata nego se mogu graditi samo na mjestu koje je odreeno prostornim planom ili drugim
dokumentom prostornog ureenja. U gradnji takvih graevina valja se pridravati posebnih
uvjeta graenja iz podruja zatite od poara i eksplozija. Graevine sa spomenutim
namjenama moraju se graditi izvan naselja, glavnih prometnica i drugih vitalnih objekata.
U arhitektonsko urbanistikim rjeenjima, osim razmaka izmeu pojedinih zona, pri rjeavanju
problema mikrolokacije, treba voditi rauna i o meusobnim udaljenostima pojedinih graevina i
pri tome potivati osnovna pravila zatite od poara. Za odreivanje optimalnog razmaka
izmeu graevina vana je namjena graevine, ali i njezina visina. Dovoljan meusobni razmak
izmeu graevina smanjit e ili ak potpuno onemoguiti prijenos poara s graevine na
graevinu.
Naravno, osim zoniranja, treba voditi rauna i o smjeru dominantnog vjetra, odnosno o
klimatskim uvjetima.

29

Za odreena podruja utvruju se dominantni vjetrovi jer o njima u velikoj mjeri ovisi razvoj
poara, a pogotovo prijenos poara. estina i brzina vjetrova prikazuje se ruom vjetrova
(slika 2). Industrijske zone se lociraju tako da dominantni vjetrovi puu od stambene zone
prema industrijskoj. Razlog tome je mogunost prijenosa poara, ali i zagaenje okoline.
Klimatski uvjeti, osim za prijenos poara s graevine na graevinu, od posebnog su znaaja za
umske poare. Kod umskih poara, tj. poara otvorenog prostora osim vjetrova promatraju se
maksimalne i srednje temperature.

Slika 2.
Rua vjetrova
Konfiguracija terena, odnosno prirodni uvjeti su imbenici koje takoer treba koristiti prilikom
odreivanja lokacije nove graevine.
Nepovoljna konfiguracija (brdoviti teren) moe oteavati pristup vatrogasnim vozilima i tehnici
do pojedinih graevina, ali isto tako konfiguracija terena je bitna i s aspekta opskrbe vodom za
gaenje.
Konfiguracija terena moe se iskoristiti kao zapreka irenju ili prijenosu poara, to se posebno
odnosi na umske poare.
Kod rjeavanja problema makrolokacije treba voditi rauna i o lokaciji vatrogasnih postrojbi.
Vrijeme dolaska vatrogasnih postrojbi na mjesto intervencije ovisi o udaljenosti izmeu sjedita
vatrogasne postrojbe i mjesta intervencije.

30

Vatrogasne postrojbe trebale bi biti locirane tako da, na podruju koje pokrivaju, stignu na
intervenciju u vremenu do 15 minuta od primanja dojave.
Prostori koji su vie ugroeni od poara trebaju imati u neposrednoj blizini vatrogasnu postrojbu.
Nadalje, vatrogasne postrojbe trebaju biti uz glavne prometnice, tako da imaju otvoren put u
svim pravcima, bez velikih guvi u prometu, zakrenosti i prepreka (eljeznika pruga, niski
podvonjaci i slino) te trebaju imati dobru opskrbu vodom.
imbenik kojeg treba posebno uvaavati pri prostornom planiranju je i prometna povezanost.
Naime, pokrivenost odreenog prostora prometnicama utjee na vrijeme dolaska vatrogasne
postrojbe i drugih slubi na mjesto intervencije.
Osim cestovnog prometa za transport ljudstva, vatrogasne opreme i sredstava za gaenje
koristi se i eljezniki promet. Za poare na otvorenom veoma je znaajan razmjetaj zranih
luka i heliodroma, a u rijenom i pomorskom prometu razmjetaj pristanita za amce i brodove
koji mogu sluiti za transport, ali i za gaenje poara.
Rjeavanjem prometne povezanosti u okviru mikrolokacije posebno se razmatraju vatrogasni
prilazi i povrine za operativni rad koji zajedno ine vatrogasne pristupe (slika 3). Oblik i
broj vatrogasnih pristupa ovisi o namjeni graevine te o njezinoj visini.

Slika 3. Vatrogasni pristupi

31

Vatrogasni prilazi su povrine koje se direktno nastavljaju na javne prometne povrine, a

omoguavaju kretanje vatrogasnih vozila do povrine za operativni rad.
Povrine za operativni rad ili manevriranje su vrste povrine koje su direktno ili preko
vatrogasnih prilaza povezane s javnim prometnim povrinama. One slue za postavljanje
vatrogasnih vozila prilikom poduzimanja akcije spaavanja i gaenja.
Vatrogasni pristupi su vrste povrine koje svojim parametrima (irina, radijus, nosivost, i
drugo) omoguuju pristup vatrogasnoj tehnici ugroenoj graevini i stavljanje u radni poloaj s
mogunou dohvata otvora na fasadnim zidovima radi spaavanja osoba i gaenja poara.
Za stambene graevine visine do etiri kata vatrogasni pristupi moraju biti osigurani najmanje s
jedne, due strane graevine, na kojoj su otvori.
Vatrogasni pristupi moraju biti osigurani najmanje s dvije, due strane graevine na kojima su
otvori, kad je graevina namijenjena za odravanje javnih skupova, odgoju i obrazovanju, kod
bolnica, hotela i slinih graevina te za stambene graevine vie od etiri kata i sve ostale
graevine u kojima se okuplja, radi ili boravi vie od 100 osoba.
Nosivost vatrogasnih pristupa treba biti takva da podnesu osovinski pritisak od 100 kN.
Vatrogasni pristupi moraju biti stalno prohodni u punoj irini.
Opskrba vodom za uspjeno gaenje poara na odreenoj graevini ili prostoru jedan je od
vrlo bitnih imbenika makrolokacije. Izvori vode mogu biti prirodni i izgraeni. Kada se za
gaenje poara koristi prirodni izvor vode, tada se do njega mora osigurati prilazni put i povrina
za vatrogasna vozila i pumpe.
Najbolji je nain opskrbe vodom za gaenje preko hidrantske mree na odreenoj lokaciji.
Hidrantska mrea za gaenje poara je skup cjevovoda, ureaja i opreme kojima se voda od
sigurnog izvora dovodi do tienih prostora i graevina, a moe biti izvedena kao vanjska
hidrantska mrea za gaenje poara.
Vanjska hidrantska mrea za gaenje poara se izvodi izvan graevine koja se titi, a zavrava
nadzemnim ili podzemnim hidrantom. Njome se voda od izvora za opskrbu dovodi cjevovodima
do hidrantskih prikljuaka koji se neposredno uporabljuju za gaenje poara, ili se na njih
prikljuuju vatrogasna vozila s ugraenim pumpama, ili prijenosne vatrogasne pumpe.
Udaljenost bilo koje vanjske toke graevine ili neke toke tienog prostora i najblieg hidranta
ne smije biti vea od 80 m, niti manja od 5 m. Udaljenost izmeu dva susjedna hidranta smije
iznositi najvie 150 m, ako posebnim propisom nije drugaije odreeno. Iznimno, u naseljima sa
samostojeim obiteljskim kuama udaljenost izmeu dva susjedna hidranta smije iznositi
najvie 300m.
Za zatitu graevine i/ili prostora vanjskom hidrantskom mreom za gaenje poara,
potrebno je osigurati najmanje protonu koliinu vode navedenu u tablici 1. pri tlaku koji ne
smije biti manji od 0.25 MPa na izlazu iz bilo kojeg podzemnog ili nadzemnog hidranta vanjske
hidrantske mree.

32

Potrebna koliina vode u l/min, ovisno o povrini objekta koji se titi u m2

Specifino
poarno
optereenje
u MJ/m2, do

do
100

101 do 301 do 501 do 1001 do 3001 do 5001 do vie od

300
500
1000
3000
5000
10000
10000

200

600

600

600

600

600

600

600

900

500

600

600

600

600

900

1200

1200

1500

1000

600

600

600

900

1200

1200

1500

1800

2000

600

600

900

1200

1500

1800

2100

>2000

600

900

1200

1800

1800

2100

* potrebno je proraunati potrebne koliine vode za svaki pojedini objekt

Tablica 1.
Za zatitu naseljenih mjesta vanjskom hidrantskom mreom za gaenje poara, potrebno je
osigurati najmanje protonu koliinu vode od 600 l/min, pri tlaku od 0.25 MPa.
Na cjevovod vanjske hidrantske mree za gaenje poara postavljaju se u pravilu nadzemni
hidranti, a samo iznimno, u opravdanim sluajevima kada bi oni ometali promet, postavljaju se
podzemni hidranti.
U okviru prostornog planiranja razmatra se i voenje vanih energenata kao to su: plinovodi,
naftovodi, dalekovodi i postrojenja koja idu uz njih. Uz to vrlo je bitno planirati i mreu
telekomunikacije to je pokazao i tragian ishod velikog poara na Kornatu 30. kolovoza 2007.
godine.
Naftovodi i plinovodi su opasni glede nastanka poara i/ili eksplozije i njihovog irenja te
mogunosti prijenosa poara na okolne graevine ili raslinje, kao i prekid prometa i drugih
aktivnosti. Dalekovodi (visoki napon) mogu pak biti uzronik nastanka poara.
Telekomunikacije su bitne zbog komuniciranja s vatrogasnim postrojbama i drugim slubama
koje trebaju djelovati u sluaju poara velikih razmjera ili pak s traginim posljedicama. Bolja
pokrivenost nekog podruja telefonskom mreom i drugim vezama smanjuje vrijeme dojave
poara, vrijeme uzbunjivanja, ali i pozivanja pomoi ukoliko neto krene po zlu.
U naseljenim sredinama izvoenjem podzemnih energetskih kablova dobiva se na sigurnosti, a
osim toga podzemne ice nee smetati vatrogasnoj tehnici pri postavljanju u poloaj za
operativni rad (zglobne platforme ili auto ljestve).

33

Slika 4. Prepreka na vatrogasnom prilazu zbog energetskog kabla

Neki problemi mikrolokacije mogu se rijeiti odabirom odreenih tipova gradnje koji kao takvi
mogu biti vie ili manje pogodni za irenje poara unutar same graevine te njegov prijenos s
graevine na graevinu. Isto tako, odreeni tip gradnje moe olakati ili pak oteati pristup
vatrogasnim vozilima do graevine za sluaj spaavanja osoba ugroenih poarom ili za
gaenje poara.

34

Postoje razni tipovi gradnje.

a) Zatvoreni blok
Takav tip gradnje ima najnepovoljniji pristup za vatrogasna vozila i opremu, posebno u starijim
gradskim jezgrama gdje su ulice vrlo esto jako uske i neprimjerene za vatrogasnu tehniku.
Osim toga poar se moe vrlo brzo proiriti i vodoravno i okomito unutar same graevine, a
zbog naslanjanja graevine na graevinu prijeti i vrlo velika opasnost od prijenosa poara s
graevine na graevinu, tj. iz jedne ulice na drugu.
Zatvoreni blok u suvremenoj gradnji ne predstavlja vie tako veliki problem, prvenstveno zbog
koritenja negorivih materijala i vatrootpornih konstrukcija te podjelom graevina na poarne
sektore. Kod takvih graevina potrebno je izvesti kolni prolaz kroz graevinu najmanje dimenzije
3 x 4 m, a koji se koristi kao vatrogasni prilaz.
b) Poluotvoreni blok
Neto je povoljniji tip od zatvorenog glede vatrogasnog pristupa, ali postoji velika opasnost od
prijenosa poara. Kod zatvorenog i poluotvorenog bloka povrine unutar bloka treba oprezno
koristiti za operativni rad, a nikako se ne smiju koristiti za mjesto okupljanja evakuiranih osoba.

35

c) Gradnja u nizu
Najee se radi o stambenom nizu. Pristup za vatrogasna vozila i opremu s jedne strane niza
ne zadovoljava u potpunosti. Bolje je kada je pristup omoguen s obje strane. Zbog
sprjeavanja vodoravnog irenja poara izmeu graevinskih jedinica izrauju se protupoarni
zidovi.
d) Stambeno poslovne graevine velike povrine
To su graevine u kojima prijeti vrlo velika opasnost od vodoravnog i okomitog irenja poara
pa je potrebno obratiti posebnu pozornost na preventivne mjere zatite te osiguranje kvalitetnih
vatrogasnih pristupa sa svih strana.

e) Terasasta gradnja
Primjenjuje se kod strmih terena. Pristup za vatrogasna vozila i opremu je nepovoljan.
Pravilnom gradnjom osiguravaju se preventivne mjere od prijenosa poara s graevine na
graevinu te osiguravaju povrine za operativni rad vatrogasnih vozila.
f) Stambeni i poslovni tornjevi
Kod takvog tipa gradnje vatrogasni pristupi se moraju osigurati sa sve etiri strane. Postoji
velika opasnost od okomitog irenja poara, to se moe sprijeiti visokim parapetima ili jo
bolje vodoravnim istakama (balkoni, loe).
Poseban problem vezan uz makrolokaciju i mikrolokaciju moe se pojaviti kad su u pitanju ve
izgraeni objekti. Naime, nije rijetkost, posebno kod industrijskih graevina, da se pojedini
pogoni nalaze u graevinama koje nisu graene za dananje uvjete.

36

esto se deava da graevina nema zadovoljavajuu vatrootpornost s obzirom na visinu

poarnog optereenja koje se nalazi u graevini, a koje je izazvano novim tehnolokim
procesom ili skladitenjem velikih koliina roba. U takvim se sluajevima pitanje ugroenosti
susjednih objekata ne moe rjeavati odgovarajuim meusobnim razmicanjem graevina, ve
se trebaju traiti druga rjeenja. Vrlo esto se izmeu graevine s poveanim poarnim
optereenjem i susjednih graevina izvode slobodno stojei protupoarni zidovi.
Openito treba istai da se odabir lokacije neke graevine ne moe gledati iskljuivo s gledita
zatite od poara, nego se pri odabiru uvijek moraju imati u vidu urbanistika rjeenja za
pojedini prostor. Ili bolje reeno, pri donoenju urbanistikih planova treba strogo voditi rauna i
o problemima zatite od poara.
Arhitektonsko graevinske mjere zatite od poara
Problemi zatite od poara vrlo esto se rjeavaju i arhitektonsko graevinskim mjerama.
Jedan od bitnih imbenika je odabir graevinske konstrukcije. Naime, vrsta graevinske
konstrukcije, materijal iz kojeg je izgraena i njene dimenzije, imbenici su koji odreuju
vatrootpornost konstrukcije. Odabir graevinske konstrukcije s odgovarajuom vatrootpornou
obavlja se prema funkcionalnoj namjeni graevine te vrijednosti sadraja.
Za pojedine graevinske konstrukcije, kojima se treba poveati vatrootpornost, odabire se vrsta
zatite i nain njena provoenja. Poveanjem vatrootpornosti pojedinih graevinskih
konstrukcija moe se poveati vatrootpornost itave graevine.
U graevinama se mogu uporabiti, odnosno ugraditi samo graevni materijali i proizvodi te
oprema koji trebaju biti imati ispravu o kakvoi. Posebna pozornost se daje graevnim
materijalima koji se koriste za finalnu obradu vodoravnih i okomitih povrina na evakuacijskim
putovima i izlazima. Poarne karakteristike ugraenih materijala od presudnog su znaaja za
brzinu irenja poara unutar graevine i za stvaranje otrovnih produkata izgaranja. Ugraeni
materijali mogu bitno utjecati na visinu imobilnog poarnog optereenja, a time i ukupnog
poarnog optereenja u graevini.
Odabir instalacija i sustava je imbenik koji itekako doprinosi sigurnosti graevine u poaru.
Postoje razne instalacije koje, svaka na svoj nain, doprinose poveanoj sigurnosti.
Vodovodna instalacija
S aspekta zatite od poara zanimljiva je unutarnja hidrantska mrea za gaenje poara.
Unutarnja hidrantska mrea za gaenje poara je hidrantska mrea za gaenje poara izvedena
u objektu koji se titi, a zavrava bubnjem s namotanim cijevima stalnog presjeka i mlaznicom ili
vatrogasnom cijevi sa spojnicom i mlaznicom. U pravilu mora biti izgraena kao mokra
hidrantska mrea.

37

Iznimno, zbog opasnosti od smrzavanja, posebnosti tehnolokog procesa ili graevine (visoke
graevine), hidrantska mrea za gaenje poara ili njezini pojedini dijelovi mogu, po odobrenju
tijela nadlenog za zatitu od poara, biti izgraeni kao suha hidrantska mrea.
U graevini koja se titi unutarnjom hidrantskom mreom za gaenje poara postavljaju se na
cjevovod zidni hidranti. Zidni hidranti moraju biti izvedeni tako da omogue sigurno i efikasno
rukovanje i uporabu.
Na najnepovoljnijem mjestu svakog poarnog sektora unutarnja hidrantska mrea za
gaenje poara mora imati protonu koliinu vode najmanje jednaku koliini navedenoj u tablici
2., a najnii tlak na mlaznici, kod minimalne protone koliine, ne smije biti manji od 0,25 MPa.

Specifino poarno
optereenje u MJ/m2, do

300

400

500

600

700

800

1000

2000 >2000

Najmanja protona
koliina vode kroz
mlaznicu/mlaznice l/min

25

30

40

50

60

100

150

300

450

Tablica 2.
Unutarnja hidrantska mrea za gaenje poara mora biti izvedena na takav nain da se ostvari
potpuno prekrivanje prostora koji se titi najmanje s jednim mlazom vode s tim da se na duinu
cijevi s mlaznicom moe dodati duina mlaza od najvie 5 m.
U sluaju da se potrebna protona koliina vode u poarnom sektoru koji se titi ostvaruje s dva
ili vie hidranata, potrebno je cjelokupnu tienu povrinu prekriti s onoliko hidranata koliko je
potrebno da se ostvari potrebna protona koliina vode.
Zatita poarnog sektora koji obuhvaa dva ili vie katova mora se izvesti na takav nain da se
svaki kat titi s najmanje jednim zasebnim hidrantom.
Hidrantski ormarii se razmjetaju u prolaze, stubine prostore, putove za evakuaciju, u
neposrednoj blizini ulaznih vrata prostorija koje mogu biti ugroene poarom, tako da ne
ometaju evakuaciju.
Vatrodojavni sustavi
Instaliranjem vatrodojavnih sustava moe se poar otkriti u najranijoj fazi, odrediti mjesto
njegovog nastanka i alarmirati odgovorne osobe. Maksimalno smanjenje vremena od nastanka

38

poara do alarmiranja vatrogasne postrojbe postie se instaliranjem vatrodojavnog sustava s

automatskim prosljeivanjem alarma na vatrogasnu postrojbu.
Polustabilni i stabilni sustavi za gaenje poara
Instaliraju se kada se eli smanjiti vrijeme od nastanka poara, odnosno njegove dojave do
poetka gaenja poara. Automatski stabilni sustavi za gaenje maksimalno smanjuju to
vrijeme.
Ventilacijski sustavi
U graevinama u kojima postoji opasnost od eksplozije ili guenja instaliraju se ventilacijski
sustavi koji osiguravaju izmjenu zraka. Izmjenom zraka u prostorijama sprjeava se stvaranje
eksplozivne smjese para, plinova ili praine sa zrakom. Ventilacijski kanali su vrlo pogodni za
irenje vatre i dima pa se kao mjera zatite u njih ugrauju automatske vatrootporne zaklopke.
Isto vrijedi za klimatizaciju i centralno grijanje na topli zrak.
Sustavi za odvod dima i topline nastalih u poaru
Tamo gdje postoji poveana opasnost od dima i topline nastale u poaru instaliraju se na krovu
graevine sustavi za odvod dima i topline. Takvi sustavi se aktiviraju runo ili automatski nakon
to je izbio poar.
Elektrina instalacija
U prostorijama gdje bi elektrina struja mogla biti uzrok nastanka eksplozije, elektrina
instalacija se predvia u protueksplozijskoj izvedbi (Ex izvedba).
Gromobranska instalacija
Instalira se na graevine kako bi se sprijeile tetne posljedice izbijanja atmosferskog
elektriciteta.
Za sve ugraene instalacije i sustave, izvoa radova je duan pribaviti od ovlatene pravne
osobe uvjerenje o ispravnom djelovanju instalacija i sustava.
Posebnu pozornost kod projektiranja graevine treba obratiti na formiranje prostorija,
poarnih sektora, dimnih sektora, putova za evakuaciju i izlaza.
Svi navedeni imbenici zatite od poara uzimaju se u obzir pri projektiranju novogradnje te kod
rekonstrukcija ili adaptacija graevina.

39

Literatura:
[1]

Simovi, V., Leksikon graevinarstva, MASMEDIA, Zagreb, 2002.

[2]

Zakon o zatiti od poara, Narodne novine br. 58/93. i 33/05.

[3]

Fiter, Stj., Koprianec-Matijevac, Lj., Zatita od poara u graditeljstvu, Ministarstvo

unutarnjih poslova - Policijska akademija, Zagreb, 2001.

[4]

Egan, M.D., Concepts in Building Firesafety, John Wiley & Sons, New York, 1977.

[5]

Ivi, R., Zatita od poara pri projektovanju i izvoenju zgrada, Beograd, 1966.

[6]

Kosti, V., Preventivna zatita od poara, Beograd, 1968.

[7]

Pravilnik o uvjetima za vatrogasne pristupe, Narodne novine, broj 35/94., 55/94. i 142/03.

[8]

Pravilnik o hidrantskoj mrei za gaenje poara, Narodne novine, broj 8/06.

mr. sc. Ljerka Koprianec-Matijevac, dipl. ing

Dravna uprava za zatitu i spaavanje
Uilite vatrogastva i zatite i spaavanja
Vatrogasna kola
Zagreb, Ksaverska cesta 107

40

41

42

43

UVOD U PRORAUNE ZRANE ZVUNE IZOLACIJE IZMEU

PROSTORIJA TEMELJENE NA NORMI HRN EN 12354-1
Sadraj, obujam i metodologija obrade akustikih prorauna propisana novim europskim
normama razlikuju se od metodologija, a posebno sadraja i obujma obrade koje se sada
primjenjuju u akustikim elaboratima zgrada, a koji su, samo sadrajem, poblie precizirani
jedino u Pravilniku o cijenama Hrvatske komore arhitekata i inenjera.
Problematika zvune izolacije u zgradarstvu kompleksno je rijeena kroz 6 europskih normi (od
kojih je jedna jo u pripremi), prihvaenih i u Hrvatskoj. Budui jo ne postoji pravilnik koji bi
uinio njihovu primjenu obveznom i propisao normativne vrijednosti (npr. minimalno potrebna
zvuna priguenja i/ili razlike zvunih razina izmeu relevantnih prostorija u zgradama, odnosno
prema vanjskom prostoru), njihova primjena jo nije obvezna.

44

Radi se o normama:
HRN EN 12354-1:2001
Graevna akustika - Procjena akustikih svojstava graevina iz svojstava elemenata - 1. dio:
Zrana zvuna izolacija izmeu prostorija (EN 12354-1:2000)
Building Acoustics - Estimation of acoustic performance of buildings from the performance of
elements -- Part 1: Airborne sound insulation between rooms (EN 12354-1:2000)
HRN EN 12354-2:2001
Graevna akustika - Procjena akustikih svojstava graevina iz akustikih svojstava
elemenata - 2. dio: Udarna zvuna izolacija izmeu prostorija (EN 12354-2:2000)
Building acoustics - Estimation of acoustic performanca of buildings from the performance of
elements -- Part 2: Impact sound insulation between rooms (EN 12354-2:2000)
HRN EN 12354-3:2001
Graevna akustika - Procjena akustikih svojstava graevina iz svojstava elemenata - 3. dio:
Zrana zvuna izolacija od vanjskog zvuka (EN 12354-3:2000)
Building Acoustics - Estimation of acoustic performance of buildings from the performance of
elements -- Part 1: Airborne sound insulation against outdoor sound (EN 12354-3:2000)
Graevna akustika - Procjena akustikih svojstava graevina iz svojstava elemenata - 4. dio:
Prijenos zvuka iznutra prema van (EN 12354-4:2000)
Building acoustics - Estimation of acoustics performance of buildings from the performance of
elements - Part 4: Transmission of indoor sound to the outside (EN 12354-4:2000)

45

HRN EN 12354-6:2005
Akustika u zgradarstvu - Procjena akustikih svojstava zgrada iz svojstava elemenata - 6. dio:
Zvuna apsorpcija u zatvorenim prostorima (EN 12354-6:2003)
Building acoustics - Estimation of acoustic performance of buildings from performance of
elements - Part 6: Sound absorption in enclosed spaces (EN 12354-6:2003)

pr EN 12354-5
Graevna akustika - Procjena akustikih svojstava graevina iz svojstava elemenata - 5. dio:
Razina zvuka koju proizvodi servisna oprema (pr EN 12354-5:2004.12.27.) Naziv i
terminologija ove norme je u slobodnom prijevodu autora i suradnika, to je sluaj i sa
prethodnim normama (uz izuzee slubeno prevedenih naziva tih normi), pa ih je potrebno
prihvaati samo kolokvijalno, jer to nije predmet ovog uvodnog rada.

PREGLED SADRAJA NOVIH NORMI

Norma HRN EN 12354 1 sadri podloge proraunskih postupaka i modele prorauna za
podruje visokogradnje, prvenstveno za stambene zgrade, ali se moe primjeniti i na druge,
vrste zgrada, sline konstrukcije.
To je najkompleksnija norma koja obrauje priguenje zranog zvuka izmeu prostorija unutar
zgrada.
Uvod u ove proraune je tema ovog izlaganja.
Norma HRN EN 12354 2 utvruje raunske modele za odreivanje priguenja od udarnog
zvuka izmeu prostorija u zgradama, kako na temelju mjernih podataka za oznaavanje
neposrednog i bonog prijenos zvuka udara, tako i za teorijski izvedene postupke. Detaljizirani
modeli prorauna obrauju bone prijenose zvuka i priguenja u frekvencijskim spektrima, to
se dosad u nas, u zgradarstvu, nije obraivalo.
Zbog slinosti predmeta obrade ova se norma sadrajem i nainom obrade podudara, iako u
skraenom obujmu, sa normom HRN EN 12354-1.

46

Norma HRN EN 12354 3 utvruje postupak prorauna za odreivanje zvunog priguenja i

razlike razina zvunog tlaka proelja, ili drugih vanjskih ploha zgrade. Podloge za proraune su
indeksi zvune izolacije razliitih elemenata proelja. Prorauni se provode po frekvencijskim
podrujima, ili kao jednobrojni podaci. Prorauni prikazuju i prozirne elemente, te norma
zamjenjuje dosad najee primjenjivane Smjernice VDI 2719.
Norma HRN EN 12354 4 opisuje model za proraun razine zvuka koji nastaje uslijed emisije
zvune snage od vanjskih povrina zgrade uslijed izvora zvuka u zgradi.
Pritom prorauni razine zvuka u zgradi iz poznatih izvora zvuka nije obuhvaen ovom normom.
Isto vrijedi i za prorauni irenja zvuka u otvorenom prostoru, za to su dati samo informativni
obrasci za jednostavne sluajeve. Norma podsjea na Smjernice VDI kojima se rjeavala ova
problemetika, samo su podaci obraeni u frekvencijskim podrujima.
Norma pr EN 12354 5, opisuje razine zvuka koje proizvodi servisna oprema u zgradama, i
potpuna je novost za rjeavanje problema u zgradarstvu.
Norma jo nije usvojena.
Norma HRN EN 12354 6 opisuje model prorauna za odreivanje ukupne apsorpcijsker
povrine i vremena reverberacije u zatvorenim prostorijama zgrada. Ovom normom opisani
prorauni nisu prihvatljivi za vrlo velike prostorije, za velike prostorije nepravilnih oblika kao to
su koncertne i kazaline dvorane, ali i tvornike hale.

DOSADANJA PRAKSA: KRITERIJI I METODE PRORAUNA ZVUNE

IZOLACIJE
U nas nepostojei tehniki propis zamjenjuje preuzeta norma HRN U.J6.201/1989. kojom su
ve dvadesetak godina propisane minimalno potrebne vrijednosti indeksa zvune izolacije od
zranog zvuka relevantnih, razdjelnih graevnih dijelova za 7 vrsti zgrada, sve iskazano
jednobrojnim podacima.
Iznimku u zahtjevima citirane norme predstavlja nekoliko izdvojenih i nepreciznih zahtjeva za
potivanjem minimalnih razlika zvunih razina, i to:
-

izmeu kolskih hodnika, uiona i kabineta ( Dw = 37 dB, prema toki

F.3);
izmeu ekaonica i ambulanta bez odvojenih predprostora ( Dw = 44
dB, prema toki E.6 i druge);

47

izmeu hodnika i hotelskih soba koje nemaju zvuno odijeljeno

predsoblje ( dodatna vrata izmeu predprostora i sobe) unutar
hotelske jedinice ( Dw = 46dB, toka D.3)i
sa najstroim zahtjevom izmeu stubita stambenih zgrada i
boravinih prostorija stanova bez zvuno odijeljenog predsoblja ( Dw
= 52 dB, toka A.2 ).

Iz prethodnog je izlaganja vidljivo da su indeksi zvune izolacije ( R i / ili R ) - razliito definirani

- glavna vrijednost za odreivanje priguenja zvuka izmeu prostorija u zgradama, ali se
pojavljuju i zahtjevi koji upuuju na normiranje razlika zvunih razina.
Metodologija prorauna indeksa zvune izolacije normom nije odreena, pa se kao priznata
tehnika pravila do danas koriste izrazi iz dostupne strane literature temeljeni na tzv. zakonu
mase , kao i statistika obrada procjene indeksa zvune izolacije obuhvaena u njemakoj
normi DIN 4109, odnosno njenim prilozima ( Beiblat 1 i 2 zum DIN 4109 ), sve takoer iskazano
kroz jednobrojne podatke.
Prilozi normi DIN 4109 su - i ostat e bez obzira na promjenu metodologija - vrijedan i koristan
prirunik pri projektiranju zgrada, jer zadovoljavaju projektantsku praksu za razinu definiranja
projektnog zadatka i prethodno odreivanja sastava pojedinih graevnih dijelova.
Sve dosadanje metode prorauna ( indeksa ) zvune izolacije u odreenoj mjeri uvaavaju
utjecaje bonih dijelova ( konstrukcija ), pri zvunoj izolaciji promatranog razdjelnog graevnog
dijela.
Najuopenije je ogranienje da pojedini proraunski ( literaturni ) izrazi vrijede ako masa po
povrini bonih dijelova iznosi oko 300 kg / m2.
U citiranom Prilogu 1 DIN 4109 preciznije su obraene korekcije procijenjenih vrijednosti
indeksa zvune izolacije s obzirom na masu po povrini bonih dijelova ukljuivo i utjecaj
akustikih predstjenki i to posebno za masivne graevine, a posebno za okvirne graevine. Uz
to, obraeno je i uzduno irenje zvuka kroz ( bone ) graevne dijelove, to je predmet
prorauna prema ( novim ) europskim normama.
Manjkavost statistike metodologije prorauna zvune izolacije prema DIN 4109, prilozi 1. i 2. je
tzv. jednobrojno tretiranje akustikih znaajki zgrada, to ne zadovoljava za zahtjevnije
graevine.

48

PREDMET I CILJ PRORAUNA PREMA NORMI HRN EN 12354-1

Norma HRN EN 12354-1 obrauje priguenje zvuka (zvunu izolaciju) pri njegovom prolazu
izmeu prostorija zgrade, opisan sa vie veliina koje su u odreenom odnosu. Analitiki
prorauni tih veliina cilj su prorauna opisanih predmetnom normom. Te su veliine:
Graevni indeks zvune izolacije, R
poznat u odreenim oblicima u dosadanjoj praksi, a definiran je izrazom:
R = L1 L2 + 10 lg Ss/A
-

[ dB ]

L1 [ dB ] oznaava srednju vrijednost razine zvunog tlaka u

emisionoj prostoriji, a
L2 [ dB ] u prijemnoj prostoriji;
A [ m2 ] oznaava apsorpcijsku povrinu prijemne prostorije, a
Ss [ m2 ] povrinu razdjelno graevnog dijela izmeu emisione i
prijemne prostorije.

Standardna razlika zvunih razina, Dn

opisuje se kao razlika prostorno i vremenski uprosjeene razine zvunog tlaka u odnosu na
vrijeme odjeka u prijemnoj prostoriji
DnT = L1 L2 + 10 lg T/To

[ dB ]

Pritom T [ s ] oznaava vrijeme odjeka u prijemnoj prostoriji, a To [ s ] referentno vrijeme

odjeka koje je za stanove odreeno sa 0,5 s.
Standardna razlika zvunih razina iskazana pomou graevnog indeksa zvune izolacije [R] i
uvrtenje izraza T = 0,16 V/A ( vidi EN 12354 6 ) glasi:
DnT = R + 10 lg 0,16 V/ToSs = R + 10 lg 0,32 V/Ss
budui je prema definiciji To = 1/2 s.

49

Normirana razlika zvunih razina , Dn

Opisuje se kao razliku prostorno i vremenski uprosjeenih razina zvunih tlakova (koji su
emitirani iz jednog ili vie izvora zvuka) u predajnoj i prijemnoj prostoriji u odnosu na
apsorpcijsku povrinu u prijemnoj prostoriji,
Dn = L1 L2 - 10 lg A/Ao

[ dB ]

Pritom je A [ m2 ] apsorpcijska povrina prijemne prostorije, a Ao [ m2 ] referentna apsorpcijska

povrina koja je za stanove odreena sa 10 m2.
Izraz za normiranu razliku zvunih razina iskazanu pomou graevnog indeksa zvune izolacije
glasi:
Dn = R + 10 lg Ao/Ss = R + 10 lg 10/Ss ,
budui je prema definiciji Ao = 10 m2.
Proraun graevnog indeksa zvune izolacije (priguenja) i normirane, odnosno standardne
razlike zvunih razina izmeu promatrane prijemne i predajne prostorije glavni je cilj
akustinog elaborata.
Pritom je metodologija propisana normom HRN EN 12354-1, a kriteriji su (e biti) odreeni
nacionalnim tehnikim propisom.

PUTEVI PRIJENOSA ZVUKA

Da bi se izraunao graevni indeks zvune izolacije i razlika zvunih razina norma HRN EN
12354-1 odreuje model za putove prijenosa zvuka, kao i mehanizme prolaza kroz svaki od tih
putova.
Prijenos zvuka iz predajne (emisijske) u prijamnu (imisijsku) prostoriju, moe biti neposredan i
posredan, pa su i glavni putovi kojima se taj zvuk prenosi neposredni (direktni) ili posredni
(sporedni).
Proraunski model norme pretpostavlja prijenos zvuka iskljuivo iz dvaju susjednih prostorija,
to pretpostavlja zajedniki RAZDIJELNI GRAEVNI DIO (konstrukciju).

50

NEPOSREDNI PRIJENOS. je prijenos zvuka koji se vri direktno kroz razdjelni graevni dio
(zid, meukatnu plou i dr.). Taj se prijenos oituje kao:
-

strukturalni zvuk koji prolazi kroz pregradu pobuen zranim zvukom

koji padne na nju;
direktni prijenos zranog zvuka kroz proreze, proboje, ventilacijske
reetke i sline male otvore na razdjelnom graevnom dijelu.

POSREDNI PRIJENOS obuhvaa ostale putove prijenose zvuka, i to:

-

strukturalni zvuk koji prolazi kroz bone graevne dijelove pobuen

zranim zvukom koji pada na te pregrade. Ovaj se dio posrednog
prijenosa naziva BONIM prijenosom;
prijenos zranog zvuka sporednim putovima, kao to su meuprostori
izmeu sputenih stropova, hodnici uz prostorije, ventilacijski kanali i
dr.

Putovi prijenosa zvuka jednog jednostavnog graevnog sklopa shematski su prikazani na slici
1.
Zvuni valovi koji padaju direktno na razdijelnu (glavnu) pregradu pobuuju u njoj strukturalni
zvuk ijaq glavnina prolazi kroz nju (oznaeno sa Dd), a dio se iri i kroz bone zidove (desni i
lijevi, oznaeno sa Df1 i Df2), te podnu i stropnu konstrukciju (oznaeno sa Df3 i Df4). U
prijamnoj se prostoriji taj zvuk opet oituje kao zrani zvuk.
Zvuni valovi koji padaju na bone dijelove u predajnoj prostoriji (u prikazanom primjeru, kao
najei sluaj, to su boni zidovi, strop i pod - oznaeni sa F1, F2, F3, F4) takoer pobuuju u
njima strukturalni zvuk koji se iri kroz bone dijelove i oituju se kao boni izvori zvuka u
prijemnoj prostoriji (oznaeni sa Ff1, Ff2, Ff3, Ff4), ali se dio toga strukturalnog zvuka
prethodno odvaja u glavnu razdjelnu pregradu i kroz nju prolazi ka prijemnoj prostoriji
(oznaeno sa Fd1, Fd2, Fd3 i Fd4).

51
Slika 1.
26

400

20

800

F1

f1

DF1

Ff1

PRIJEMNA
PROSTORIJA

Fd1

PREDAJNA
PROSTORIJA
500

Dd
e
Fd2

Df2

Ff 2

F2

10

f2

HODNIK

Ff 3

F3

DF3

Dd

f4

Ff4

Fd3

300

f3

Df4

Fd4
F4

Ukupan prijenos zvuka, preko svih opisanih puteva prijenosa, moe se iskazati izrazom:
n

' = d + 6 f + 6 e + 6 s
f=1

e=1

s=1

52

Navedeni simboli pritom znae:

' = odnos ukupne imisije zvune snage u prijemnoj prostoriji i zvune snage emitirane kroz
sve razdjelne graevne dijelove i sustave promatranog sklopa: glavnu pregradu, male otvore na
toj pregradi (ako postoje), sve bone graevne dijelove i sve sustave sporednih putova
prijenosa zvuke (ako postoje);

d = odnos emitirane zvune snage svih

razdjelnih elemenata (dijelova) promatranog sklopa,

prema zvunoj snazi koja otpada na razdjelne graevne dijelove na putovima prijenosa zvuka
na slici 1 oznaenih sa Dd i Fd, to se odnosi na irenje strukturalnog zvuka kroz glavnu
razdjelnu pregradu, kako od direktne emisije, tako i dijela emisije iz bonih dijelova (boni
zidovi, pod, strop) prema toj pregradi

d je komponenta ukupnog priguenja graevnog sklopa

Pojednostavljeno reeno,
uzrokovanog priguenjem strukturalnog zvuka glavne pregrade;

f = odnos zvune snage jednog od bonih elemenata (dijelova) promatranog sklopa

emitirane u prijemnu prostoriju, prema ukupnoj zvunoj snazi koja otpada na sve razdjelne
dijelova na putovima prijenosa zvuka na slici 1 oznaenih sa Ff i Df, to se odnosi na direktna
irenja strukturalnog zvuka kroz sve bone dijelove, uz posredne doprinose komponenti
strukturalnog zvuka iz glavne pregrade;
n = broj bonih graevnih dijelova promatranog sklopa, kojih je obino 4 ali kad su predajna i
prijemna prostorija meusobno u izmaknutom poloaju, ili ako imaju poligonalne tlocrte, taj broj
moe biti drugaiji. U prikazanom su primjeru to desni boni zid, Ff1, lijevi boni zid Ff2 strop
Ff3 i pod Ff4);

e = odnos u prijemnu prostoriju neposrednim prijenosom

emitirane zvune snage kroz jedan

od malih otvora u glavnoj razdijelnoj pregradi, prema ukupnoj zvunoj snazi koja pada na sve
otvore (elemente) te pregrade;
m = broj malih graevnih dijelova (ventilacijskih i sl. otvora, aluzina) u glavnoj razdjelnoj
pregradi;

Pojednostavljeno reeno, zbroj "m" vrijednosti " e" je komponenta ukupnog priguenja
(najee, tonije: oslabljenja) graevnog sklopa uzrokovana priguenjem (oslabljenjem

53

zvune izolacije) na malim otvorima i slinim elementima u glavnoj pregradi. Vrijednost "m" ne
odnosi na otvore u bonim dijelovima (npr. vrata prema hodniku), koji imaju drugaiji tretman;

s = odnos emitirane zvune snage u prijemnu prostoriju kroz jedan od sustava sporednog,
posrednog prijenosa zvuka, prema ukupnoj zvunoj snazi
posrednog prijenosa u promatranom graevnom sklopu;

koja otpada na sve sustave

k = broj sustava sporednog, posrednog prijenosa zvuka unutar promatranog graevnog sklopa;

Pojednostavljeno reeno, zbroj "k" vrijednosti " s" je komponenta ukupnog priguenja
(najee, tonije: oslabljenja) graevnog sklopa uzrokovana priguenjem (oslabljenjem
zvune izolacije) kroz sporedne sustave, kao bone hodnike, meuprostore izmeu sputenih
stropova i nosivih meukatnih ploa, ventilacijske kanale i sline elemente.
Zadaa uinkovitog projektiranja akustike zatite je iskljuenje utjecaja oslabljenja zvunog
priguenja sklopova uslijed sporednih putova irenja zvuka, u kojem je sluaju vrijednost "k"
jednaka nitici.
Isto tako potrebno je izbjegavati ugradnju malih otvora ili slinih oslabljenja zvune izolaciju u
relevantne pregrade, ve treba bilo koju instalacijsku ili slinu vezu posredno provoditi, u kojem
je sluaju i vrijednost "m" jednaka nitici.
n

' = d +6 f
f=1

54

NAIN PRORAUNA GRAEVNOG INDEKSA ZVUNE IZOLACIJE

Negativni, deseterostruki dekadski logaritam ukupne zvune snage koja se iz predajne prenesu
u prijemnu prostoriju definiran je normom HRN EN 12354-1 kao GRAEVNI INDEKS
ZVUNE IZOLACIJE, PREMA SLIJEDEEM IZRAZU:

n
R' = -10 lg

'=

-10 log [

d + 6 f + 6 e + 6 s ]
f=1

e=1

(dB)

s=1

Budui se utjecaji neposrednog prijenosa zranog zvuka kroz male otvore na razdjelnoj pregradi
(na slici 1 oznaen sa "e") i posrednog prijenosa kroz sporedne putove (na slici 1 oznaene sa
"s"), ukoliko postoje, posebno razmatraju i naknadno superponiraju direktnom i bonom
prijenosu, iz gornjeg se izraza mogu iskljuiti posljednja 2 lanka, pa tada izraz za graevni
indeks zvune izolacije dobiva oblik:
Norma HRN EN 12354-1 sadri proraunski model koji obuhvaa samo priguenje od zranog
zvuka koje se oituje kao neposredno irenje strukturalnog zvuka kroz glavnu pregradu, te kroz
"n" bonih putova (najee 4) izmeu predajne i prijemne prostorije, kako je navedeno u
gornjem izrazu, pa e (takav) graevni indeks zvune izolacije glasiti:
n
R' = -10 lg

'=

-10 log [

d + 6 f ]

(dB)

f=1
Indeks zvune izolacije iskazan lako mjerljivim veliina vrijednostima zvunog tlaka u predajnoj i
prijemnoj prostoriji u prethodnom poglavlju glasi: R = L1 L2 + 10 lg Ss/A (dB)
Radi se o istoj veliini koja moe, ovisno o nainima proraunavanja, kao i o nainu, uvjeima i
mjestima mjerenja, poprimati razliite vrijednosti.

55

Pojmovno je slian je i graevni indeks zvune izolacije dobiven kao jednobrojni podatak iz
norme DIN 4109, Bbl.1 (R' oznaka sa apostrofom), ali se sve vrijednosti razlikuju, uz postupke
ispravka i ujednaavanja.
Zato je vano znati o kojem i kako definiranom i izraunatom graevnom indeksu zvune
izolacije je rije.
Uz jedinu bitnu napomenu da se takav indeks lui od indeksa zvune izolacije koji je tehnoloka
znaajka pojedinog graevnog dijela, bez utjecaja bonih prijenosa u uvjetima gradnje, te bez
sporednih puteva prijenosa zvuka.
Meutim, takav se indeks zvune izolacije (R - oznaka bez apostrofa) primarno proraunava da
bi pomou njega mogao izraunati itav sklop.

Stoga se proraun zvunog priguenja izmeu prostorija moe podijeliti u 2 faze:

1. Proraun indeksa zvune izolacije razdjelnog graevnog dijela u tercnom i/ili oktavnom
zvunom spektru temeljem jedne od metodologija iz zvune priznate strune literature, od kojih
se jedna i navodi u informativnom prilogu B u normi HRN EN 12354 1 i 2.
Metodologije prorauna indeksa zvune izolacije pritom tee dobivanju rezultata identinih ili to
bliih rezultatima ( normiranih ) mjerenja koja pruaju najtonije podatke.
Analitiki prorauni indeksa zvune izolacije nehomogenih graevnih dijelova koji uz masivne
slojeve imaju i akustike predstijenke ili sline obloge, odnosno dvoslojnih ili vieslojnih
masivnih graevnih dijelova sadre dodatne korekcije ( ispravke ).
2. Proraun sklopa graevine koga ini promatrani razdjelni graevni dio sa pripadnim bonim
dijelovima ( pod / strop i boni zidovi ), eventualno uz utjecaj sporednih putova prijenosa zvuka i
utjecaj malih otvora.
Ovaj se proraun temelji na analizi opisanih putova irenja zvuka izmeu predajne i prijemne
prostorije kako su odreeni proraunskim modelom danim u normi HRN EN 12354 1 .

56

PRORAUN INDEKSA ZVUNE IZOLACIJE HOMOGENIH GRAEVNIH

DIJELOVA
Osim dimenzija prostorija i smjera irenja zvuka polazni je podatak za akustiki proraun
sklopa zgrade je indeks zvune izolacije ( R ) graevnih dijelova koji ih omeuju.
Za razmatrani primjer navedene su oktavne vrijednosti indeksa R [ dB ] u oktavnom i/ili tercnom
spektru, prema podacima iz baze raunalnog programa.
Indeks zvune izolacije ( konvencioanalne oznake R, bez apostrofa ) definiran je kao
deseterostruki, dekadski logaritam odnosa zvune snage koja pada na promatranu pregradu,
koja se ispituje ( W1 ) prema zvunoj snazi koja proe kroz tu pregradu:

R = 10 lg W1/W2 [ dB ]

Gornja se definicija temelji na mjerenju prema normi EN ISO 140 3.

Za ee primjenjivanje kombinacija sastava osnovnih graevnih dijelova, podaci o indeksu (
mjeri ) zvune izolacije zabiljeeni su u literaturi, prilozima normi i bazama raunalnih programa.
Ovaj se temeljni podatak moe i analitiki izraunati relativno kompliciranim postupcima.
Jedna od metoda navedena je u informativnom Prilogu B norme HRN EN 123541.

57

Temeljni izraz iskazan je za 3 frekventna podruja s obzirom na graninu frekvenciju

koincidencije ( fc ).
R = -10 lg

2 U o co
2S f m ,
2 U o co
2S f m ,
2 U o co
2S f m ,

S fc V 2
2SK tot

- za f > fc

2
2 SV

2K

- za f fc

tot

2  2V 1  

I 1

 I2 

I1  I 2

2
f

c
tot

V2
K tot

- za f < fc

Navedene oznake oznaavaju:

m
f
fc
tot

f
I1

stupanj prijenosa;
- masa po povrini, u kg/m2;
frekvencija, u Hz;
granina frekvencija koincidencije ( =co2/ (1,8 cL t ), u Hz;
faktor ukupnih gubitaka ( za uvjete na ispitnom postolju vidi
Prilog C );
stupanj emisije za slobodne transverzalne valove;
stupanj emisije za prisilni prijenos;
duine rubova ( pravokutnih ) graevnih konstrukcija, u m.

Postoji vie raunalnih programa (podprograma) kojima se izraunavaju indeksi zvune

izolacije u frekvencijskim spektrima i/ili kao jednobrojne veliine.
Dok je ranije izraun indeksa zvune izolacije bio glavni i krajnji cilj akustikih prorauna isti
postaje samo pomona (meu) vrijednost pri proraunu zvunih sklopova, kako je vidljivo i iz
ovog izlaganja.

58

ISPRAVAK INDEKSA ZVUNE IZOLACIJE USLIJED UGRADNJE

PREDSTIJENKI (R)
Prethodni primjeri odnosili su se na zvuno homogene ( monolitne ) graevne dijelove, kao npr.
betonske zidove, ili zidovi iz pune opeke ili slinih blokova, obukane ili neobukane.
Kod zidova od uplje opeke i sl. konstrukcija sa upljinama njihovo je uee ogranieno na 15
posto obujma, uz uvjet zrakonepropusnosti graevnog dijela.
Da bi se poboljao indeks zvune izolacije, ali i utjecalo na promjenu prigunog spektra,
homogeni se graevni dijelovi dograuju (elastinim predstijenkama od gips-kartonskih ploe,
"plivajuim" estrisima, sputenim stropovima, ali i dvostrukim ili viestrukim zidovima i
oblogama).
Za direktni prijenos zvuka kroz tako konstruirane, vieslojne, nehomogene graevne dijelove
mogue je vriti mjerenja na ispitnom postolju kao i kod homogenih konstrukcija (prema normi
EN ISO 140 - 3).
Kao normiranu osnovnu konstrukciju treba odabrati homogeni, obukani element mase po
povrini 250 50 kg/m2. Kod osnovnih elemenata sa veom masom dobiveni e prirasti
ispravaka biti manji, zbog utjecaja rubnih uvjeta.
Ako su vieslojni graevni dijelovi ugraeni u sklop kao boni dijelovi za bone prijenose zvuka
tako sastavljenih konstrukcija ne postoji normirani mjerni postupak, pa niti mogunost preciznog
odreivanja bonog utjecaja.
U tablici 1 preneseni su iz informativnog priloga D norme HRN EN 123541 podaci o
vrijednostima ispravka indeksa zvune izolacije ( R ) u oktavnom spektru, za najee naine
oblaganja predstijenkama nekoliko vrsti referentnih osnovnih graevnih dijelova.

59

Tablica D.1 - Indeks ispravka izolacije od zranog zvuka

na razliitim osnovnim dijelovima

R za razliite predstijenke

R ( dB ) u oktavnim podrujima ( Hz )

Opis predstijenki

63

125

250

500

1k

2k

Rw
( dB )

Referentni zid 100 mm gipsana opeka, 80 kg/m2 :

12,5 mm gips - kartonska ploa,
obukano; 44 mm zrani prostor s
25 mm mineralne vune, bez vijaka

14

23

24

19

18

12,5 mm gips - kartonska ploa,

obukan; 73 mm zrani prostor s 50
mm mineralne vune, vijci

15

23

25

21

21

12,5 mm gips - kartonska ploa,

obukan; 60 mm zrani prostor s 50
mm mineralne vune, metalne vodilice,
bez zidne veze

15

24

25

20

21

Referentni zid 175 mm poro beton, 135 kg/m : 2

12,5 mm gips - kartonska ploa,
obukan; 40 mm mineralne vune,
metalne vodilice

12

14

15

17

17

15

35 mm poro beton, 40 mm
mineralne vune, bez konstrukcije
postolja

11

14

16

14

13

14

30

41

42

23

2
Referentni zid 100 mm vapneno silikatna opeka, 180 kg/m
:

2 x 12,5 mm gips - kartonska ploa,

20 mm elijasti beton, bez
konstrukcije postolja

19

Referentni zid 300 mm uplja opeka, obukan 240 kg/m2 :

15 mm cementni mort, 30 mm
mineralne vune, bez konstrukcije
postolja

-4

11

15

15 mm cementni mort, 50 mm
mineralne vune, bez konstrukcije
postolja

-5

10

14

Iz primjera u posljednja dva retka tablice, kod frekvencije od 125 Hz, vidljiv je negativni doprinos
obloga kamenom vunom (lijepljenom na osnovni zid i tanko oslojenom - obukanom) jer se
smanjuje indeks zvune izolacije. Ovo pokazuje da kontaktne obloge tipa ETICS nisu
primjerene za rjeavanje problema poveanja indeksa zvune izolacije na niskim frekvencijama,
a dprinos na srednjim i viim frekvencijama dvostruko manji nego kod predstijenka sa
potkonstrukcijama koje su odmaknute od osnovnog zida.

60

INDEKS SUELJNOG PRIGUENJA K i,j

Svi graevni dijelovi koji ine promatrani sklop meusobno se sueljuju, odnosno povezani su
na odreeni nain koji bitno utjee na prijenose zvuka.
Dobiva se iz po smjeru uprosjeenih razlika zvunog tlaka na mjestu sueljavanja, normiranjem
na duinu sueljnog mjesta i ekvivalentne apsorpcijske duine oba graevna dijela, prema
izrazu:
K i,j = (Dv i,j + Dv j,i ) / 2 + 10 lg l i,j /

ai.aj

Dv i,j = razlika zvunih razina izmeu graevnih dijelova "j" i "i" kada je pobuen dio "i" (dB);
Dv j,i = razlika zvunih razina izmeu graevnih dijelova "j" i "i" kada je pobuen dio "j" (dB);
l i,j = zajednika duljina mjesta sueljavanja dijelova "j" i "i" (m)
ai = ekvivalentna apsorpcijska duina graevnog dijela "i" (m)
aj = ekvivalentna apsorpcijska duina graevnog dijela "j" (m)
U Prilogu E normi HRN EN 12354-1 navedeni su razni tipovi spojeva sa pripadnim vrijednostima
K i,j. Pri akustikom projektiranju potrebno je znati prepoznati sopeve graebnih dijelova,
tehnoloki i statiki, te odabrati ispravne tipove spoja

61

Na slici 2. prikazani su najee vrste spojeva, kako su sistematizirani u raunalnom programu

BASTIAN ( u prikazanom primjeru 1. )

62

NORMIRANA RAZLIKA BONIH RAZINA ZVUKA D n,F

Normirana razlika bonih razina zvuka definirana je kao razlika prostorno i vremenski
uprosjeenih razina zvunih tlakova koji su emitirani iz jedne od dvaju prostorija, iz jednog
izvora. normirana na ekvivalentnu referentnu apsorpcijsku povrinu u prijamnoj prostoriji koja
iznosi Ao = 10 m2.
D n,f = L1 L2 -- 10 lg A/Ao
-

[ dB ]

L1 [ dB ] oznaava srednju vrijednost razine zvunog tlaka u

emisionoj prostoriji, a
L2 [ dB ] oznaava srednju vrijednost razine zvunog tlaka prijemnoj
prostoriji uslijed zvuka koji je prenesen promatranim, bonim
graevnim dijelom;
A [ m2 ] oznaava ekvivalentnu apsorpcijsku povrinu prijemne
prostorije

Normirana razlika bonih razina mjeri se - prema tipu prijenosa (hodnici, sputeni stropovi i dr.) prema vie normi, a u Prilogu F norme HRN EN 12354-1 obraene su i neke metode prorauna.

NORMIRANA RAZLIKA ZVUNOG TLAKA ZA SPOREDNI PRIJENOS

ZRANOG ZVUKA, D n,S
Normirana razlika razina zvunog tlaka pri sporednim prijenosom zranog zvuka definirana je
kao razlika prostorno i vremenski uprosjeenih razina zvunih tlakova u predajnoj i prijemnoj
prostoriji normirana na ekvivalentnu referentnu apsorpcijsku povrinu u prijamnoj prostoriji koja
iznosi Ao = 10 m2.
D n,S = L1 L2 -- 10 lg A/Ao

[ dB ]

Ova se veliina odreuje mjernim postupkom koji je usporediv sa normom EN 20140-10

63

NORMIRANA RAZLIKA ZVUNIH RAZINA MALIH GRAEVNIH DIJELOVA,

D n,e
Normirana razlika bonih razina zvuka definirana je kao razlika prostorno i vremenski
uprosjeenih razina zvunih tlakova koji su emitirani iz jedne od dvaju prostorija, iz jednog
izvora. PRI EMU SE ZVUK PRENOSI SAMO KROZ JEDNAN MALI GREVNI DIO (npr.
ventilacijsku reetku) normirana na ekvivalentnu referentnu apsorpcijsku povrinu u prijamnoj
prostoriji koja iznosi Ao = 10 m2.
D n,e = L1 L2 -- 10 lg A/Ao

[ dB ]

A [ m2 ] oznaava ekvivalentnu apsorpcijsku povrinu malog graevnog dijela.

Ova se veliina odreuje prema normi EN ISO 20140-10

SPEKTRALNA ANALIZA ZVUKA

Zvuk koji razabire ljudsko uho ovisno o porijeklu nastanka, redovito je mjeavina tonova
razliitih frekvencija, od dubokih do visokih, gdje obino pojedine grupe frekvencija
prevladavaju, pa se moe govoriti tipovima zvuka ili buke s obzirom na spektar tonova preteno
zastupljenih frekvencija.
Radi uinkovite zvune izolacije graevni dijelovi moraju priguavati tonove ( buku ) razliitih
frekvencija zbog toga su razdjelni graevni dijelovi redovito kompleksnog sastava, unutar
kojega svaki od elemenata priguuje tonove iz odreenog dijela spektra.
Norma HRN EN 12354 1 obrauje u detaljiziranom modelu prorauna zvune izolacije i
standardne razlike zvunih razina u tercnom i oktavnom spektru.
Da bi se ostvario taj zahtjev potrebno je posjedovati podatak o napadnoj buci, vanjskoj ili
unutarnjoj, u odgovarajuem spektru, te uz to za promatranu razdijelnu konstrukciju ( vanjsku ili
unutarnju ), kao i za sve, bone konstrukcije, uz podatke o geometriji prostorije potrebno je
poznavati zvuno priguenje u traenom spektru. Dok je u prethodnoj metodologiji odreivanje
jednobrojnog indeksa zvune izolacije bilo glavni i jedini cilj akustikog elaborata u prikazanoj
metodologiji temeljem novih HRN EN normi, postaje samo prethodni, pomoni raun.

64

Podaci o zvunoj izolaciji pojedinih najee primjenjivanih tipova graevinskih dijelova redovno
su prilog raunalnim programima, neki se navode i u prilozima normi, u literaturi, a dobivaju se
mjerenjima ili se proraunavaju posebnim programima temeljem metodologije iz literature.
Norma HRN EN 12354 1 u informativnom prilogu B prikazana je jedna od metodologija
prorauna indeksa zvune izolacije u oktavnim frekvencijskim podrujima za zvuno homogene,
monolitne konstrukcije.

VANOST ODREIVANJA SMJERA IRENJA ZVUKA

Iz predhodno izloenog je vidljivo da metodologije prorauna graevnih indeksa zvune
izolacije, prema HRN EN 12354 1 lue predajnu i prijemnu prostoriju, pa nije svejedno s koje
se strane promatrane pregrade nalazi majoritetni izvor zvuka, odnosno koji je smjer irenja
zvuka, prvenstveno zbog razliitih ekvivalentnih apsorpcijskih povrina uvjetovanih razliitom
obradom, odnosno veliinom ( obujmom ) prostorija.
Za proraune vrednovanog indeksa zvune izolacije prema DIN 4109, kao i za proraune prema
tzv. zakonu mase ovi podaci nisu bili relevantni.
Kod pojednostavljenih se prorauna apsorpcijska povrina iskazuje kao funkcija obujma ili
povrine poda prijemne prostorije, pa veliina prostorije ostaje glavni faktor pri odreivanju
smjera irenja zvuka, ako taj smjer nije evidentan ili prethodno odreen, kako je vidljivo iz
sljedeeg primjera.
Smjer irenja zvuka kroz razdijelnu pregradu naelno je odreen namjenom prostorija, kada je
ta namjena stalnog karaktera. Primjerice, kod pregrade izmeu bune proizvodne hale i
pogonskih ureda smjer irenja zvuka je evidentan i nepromjenljiv.
Naprotiv, kod zida izmeu dvaju boravinih prostorija 2 razliita stana nije evidentan smjer
irenja zvuka, jer se u bilo kojoj od tih prostorija moe spavati pri doputenoj, unutarnjoj razini
buke od Leg.dop= 25 dB(A), a da se istovremeno u drugoj sobi slua npr. radio u kunoj jaini od
npr. 65 dB(A).
Ukoliko se takve dvije prostorije razlikuju veliinom i obradom unutarnjih ploha razlika zvunih
razina e biti razliita za razliite smjerove irenja zvuka.
PRIMJER 1 pokazuje proizvoljno pretpostavljen dio zgrade koji sadri jednostavni raunski
sklop, pregradni betonski zid izmeu dvaju prostorija, sa bonim zidovima od laganog betona.
Pretpostavljene su dvije susjedne prostorije raznih povrina razdjeljene sueljnim zidom od AB
(gustoe 2.200 kg/m3) i debljine 26 cm sa zidom prema hodniku predvienim iz laganog betona

65

(gustoe 1.200 kg/m3) debljine 10 cm, sa vratima prema spojnom hodniku na meusobnoj
udaljenosti veoj od 1,00 m, te vanjskim zidom od laganog betona debljine 20 cm, izvana sa
toplinskom branom (ETICS), iznutra soboslikarski obraenom, to je pri akustikim proraunima
zanemareno.
Odozdo je pretpostavljena puna AB ploa ( 2300 kg/m3 ) debljine 22 cm sa plivajuim
estrihom na akustiko prigunom sloju (MK), a odozgo ista ploa, kao ravni krov, sa
sputenim stropom (RK).
Naznaene su i dimenzije svih navedenih graevnih dijelova, koje su takoer polazni podatak
za proraune koji slijede.
Primjer je koncipiran na nain da je sastav bonih dijelova identian na svakom boku, prije i
poslije razdijelne pregrade, ali su njihove duljine razliite (jer je jedna prostorija dvostruko dulja
od druge),
zbog ega e i zvune znaajke promatranog sklopa biti razliite pri promjeni smjerova irenja
zvuka.
Prilikom prethodnih prorauna u oba su primjera bone konstrukcije bile identine, odnosno
iskljuen je njihov utjecaj na rezultate, pregrade nisu sadravale otvore, a sporedni putovi
prijenosa zvuka kroz boni hodnik nisu utjecali na rezultat.
Priloen je dio ispisnih listova prorauna na raunalnom programu BASTIAN. Aksonometrijska
skica potvruje vanost smjera irenja zvuka i geometrijskih veliina.

66

U PRIMJERU 1.1 izvor zvuka je u manjoj prostoriji to se vidi i iz poloaja oznake na

aksonometrijskom prikazu sklopa. Raunalnim je programom izraunata vrijednost sa: D n,T =
59,9 dB

67

68

69

U PRIMJERU 1.2 izvor zvuka je u veoj prostoriji to se vidi i iz promijenjenog poloaja oznake
na aksonometrijskom prikazu sklopa. Raunalnim je programom izraunata vrijednost sa: D n,T
= 56,9 dB

70

71

72

PRIMJERI IZ PROJEKTANTSKE PRAKSE

Variranje smjera irenja zvuka uvjetuje organizacija koritenja pojedinih prostorijama i time
vezane promjene razina zvuka i njegovih spektralnih znaajki, to se pokazuje na slijedeem
PRIMJERU 2 iz akustikog elaborata za REKONSTRUKCIJU, DOGRADNU I NADOGRADNJU
POSLOVNE GRAEVINE, TE PRENAMJENE ZA POTREBE MUZIKE AKADEMIJE u
Zagrebu, Prilaz G.Deelia 3, odnosno Trg marala Tita 12.
Izvadak iz akustikog elaborata sadri proraun graevnog indeksa zvune izolacije razdjelnog
sklopa i standardne razlike zvunih razina izmeu prostorije za dirigiranje na treem katu
(soba 339) i i uionice za pjevanje (soba 310).
Na priloenom preglednom listu za graevni dio PA 41c naveden je sastav vieslojnog,
nehomogenog zida, te maksimalna buka od djelatnosti (sviranje i pjevanje) za svaku od
prostorija, kao i
Za svaku od ovih dvaju prostorija (kao i za sve ostale mnogobrojne prostorije na 7 katove ove
zgrade) projektnim je zadatkom odreena buka od djelatnosti - dakle vjebi sa odreenim
instrumentima u oktavnom spektru - te najvie doputena razine buke za sluaj kada se u
dotinim prostorijama ne svira nego npr. pie ili ita, odreena za obe prostorije NR-25
krivuljom koje samo u manjem dijelu - zamjenjuju doputene razine koje jednobrojnim
podacima odreuje Pravilnik o najviim doputenim razinama buke u sredinama u kojoj ljudi
rade i borave (N.N. 145/04).
Napadne, odnosno najvie doputene razine buke upisane su u oktavnom spektru u gornjim
dijelovima tablica, na preglednom listu.
Provedena su 2 prorauna, za smjer irenja zvuka od prostorije 310 prema prostoriji 339,
oznake prorauna PA 41c-310/339, te za smjer iz prostorije 339 prema prostoriji 310, oznake
prorauna PA 41c-339/310.
Na ispisu raunalnog programa moe uoiti razlika u rezultatima vrijednosti standardne razlike
razina koja je kod smjera iz manje prema veoj prostoriji iznosi 74 dB, a pri smjeru iz vee
prema manjoj prostoriji 70 dB.
Budui su ovdje poznate maksimalne i minimalne doputene razine, za svaki se od 2 smjera
irenja zvuka, na priloenoj se tablici preglednog lista moe pratiti promjena zvunih priguenja
u pojedinim frekventnim podrujima.
Vidljivo je da je na frekvenciji od 500 Hz, kada je majoritetan smjer iz prostorije 310 prema
prostoriji 339, a kada je u njoj predvien tihi rad, predviena zvuna izolacija ne zadovoljava

73

(ovu e razliku u konkretnom sluaju pokriti utjecaj masivne AB jezgre, koji po prethodnom
modelu nije mogao biti uzet u proraun).
Na preglednom je listu naveden i procijenjeni indeks zvune izolacije prema DIN 4109, Prilog 1,
uz velike aproksimacije, jer za graevni dio kompleksnog sastava kako je opisan nema u normi
nema direktnih podataka. Bez obzira na navedeno vidljiva je podudarnost procjene i prorauna.
Slijedei ispisi dani su u kompletu da bi se uoila kompleksnost prorauna (radi se samo o
jednom graevnom dijelu), iako ispisi sadre i elemente prorauna koji nisu obrazlagani.
Proizlazi da kod zgrada gdje je potrebna zahtjevna akustika analiza, to je sluaj kod
Glazbene akademije, treba vriti kontrolne zvunih priguenja proraune za oba smjera
irenja zvuka.

Op.autora: Budui da citirane norme nisu slubeno prevedene osim naslova terminologiju navedenu u ovom
izlaganju treba prihvaati samo kolokvijalno, budui je prethodni tekst, nerevidiran i nelektoriran, samo podsjetnik za
izlaganje.
Prikazani primjeri izraeni su na raunalnom programu BASTIAN iji je autor ovlateni korisnik.

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

Primjer 2.2

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

7(+1,.29(/(8,/,7(8=$*5(%8
3URJUDPVWUXQRJXVDYUDYDQMD

32/$=,7$=$3528$9$1-(,
=$7,78585$/1,+1$6(/-$
SUYLGLR

3UHGDYDPU =2),$0$9$5LQJDUK
=DJUHEVWXGHQL

5$6352675$1-(12671$6(/-$,67$1291,792

585$/1$1$6(/-$
5XUDOQDPDWULFD VNORSUD]OLLWLKHOHPHQDWD
SODQDLVWUXNWXUHQDLMLUD]YRMXWMHXUD]OLLWLIDNWRUL

IL]LRJUDIVNL XYMHWLNRQILJXUDFLMDWODYUVWHLSORGQRVW]HPOMLWDYRGHQL

WRNRYLXPVNLDUHDOLLGU

100

HNRQRPVNLXYMHWLUD]YRMDJUDUQRJJRVSRGDUVWYDLSURL]YRGQLKVQDJD
QDLQLVUHGVWYDSULYUHLYDQMDDJUDUQLUHLPUDVSRGMHOHYHOLLQH
DUHDODLIXQNFLMH]HPOMLWDUD]YRMRUXDVXVWDYDSROMRSULYUHGHWHKQLND
]HPOMRUDGQMHLVO

VRFLMDOQLXYMHWLSROLWLNLUHLP]DNRQVNDUHJXODWLYDYHOLLQDL
RUJDQL]DFLMDVHRVNHSRURGLFHGUXWYHQLXWMHFDMLLNXOWXURORNL
LPEHQLFLNXOWXUQRQDVOMHHLVYHNROLNDWUDGLFLMD

0(72'2/2*,-$2%5$'(585$/1,+1$6(/-$

3RYLMHVQRUXULVWL NDVWXGLMD
 ,GHQWLILNDFLMDWUDGLFLMVNLKHOHPHQDWDSULNXSOMDQMHL
VLQWHWL]LUDQMHSRGDWDNDRPDWHULMDOQLPWUDJRYLPDSURORVWL
 8VSRUHGEDSRGDWDNDVDVWDQMHPQDWHUHQX UHNRJQRVFLUDQMH

)D]D,35(32=1$9$1-(RGUHLYDQMHSRGUXMDSURXDYDQMD
,675$ ,9$1-$
%LEOLRJUDILMD
.DUWRJUDILMD
$UKLYLLGU

329,-(612585,67,.$678',-$
*HRSROLWLNLSRORDM

585,67,.$678',-$
(NRQRPVNLXYMHWL
2VQRYQHNDUDNWHULVWLNH
7LSLNDUDNWHUVWUXNWXUH
(OHPHQWLVWUXNWXUH
LRUJDQL]DFLMD

6RFLMDOQLXYMHWL

%$=$32'$7$.$
7HKQLNDGRNXPHQWDFLMD
3URVWRUQRSODQVNDGRNXPHQWDFLMD
LGU



5XULVWL NDVWXGLMD
 'RSXQDSRGDWDNDLXVSRUHGQHDQDOL]HVDVYUKRPLVSLWLYDQMD
X]URQLKYH]DL]DNRQLWRVWLUD]YRMQDVHOMDSURVWRUQD
RUJDQL]DFLMDLNRPSR]LFLMDWLSRORJLMDHOHPHQDWDUXUDOQH
VWUXNWXUHJUDHYLQVNLREOLFLLGU
 8VSRUHGEDSRGDWDNDVDVWDQMHPQDWHUHQX



5D]YRMVWDPEHQRJREMHNWDPDWHULMDOLQDLQJUDGQMHXQXWDUQMD
RUJDQL]DFLMDLGU

5(.2*126&,5$1-(7(5( 1$

329,-(612585,67,.$678',-$
VLQWHWL]LUDQMHSRGDWDNDRPDWHULMDOQLPWUDJRYLPDSURORVWL

(OHPHQWLVWUXNWXUHQDVHOMDXSXXMXQDYULMHPHLQDLQQDVWDQNDWHQDID]H
UD]YRMDQDVHOMDDQMLKRYRMHRLWDYDQMHXSODQXQDVHOMDNDUWRJUDIVNH
DQDOL]HSULPDUQL]DGDWDNSULYULMHGQRVQRMNODVLILNDFLML
3ULWRPYDOMDX]HWLXRE]LUSRYLMHVQHGRJDDMHLVSHFLILQRVWLLUHJDSRGUXMD
NRMHXYHOLNHXWMHXQDQDVWDQDNLREOLNRYDQMHQDVHOMDLVPMHURYHUD]YRMD
x

JHRSROLWLNLSRORDM

NRQWLQXLWHWQDVHOMDYDQMD

IXQNFLMXSURVWRUDQDVHOMD

95(0(16.(2'5('1,&(
QDMUDQLMLPDWHULMDOQLGRND]LSUYLVSRPHQNRQVWLWXWLYQRJGLMHOD QDVHOMDLOL
QDVHOMDJRGLQDSODQVNRJXWHPHOMHQMDSUHPMHWDQMDSROLWLNLL
JRVSRGDUVNLVWDWXVLXUHHQMHHOHPHQWDUQHQHSRJRGHLUDWQLVXNRELLGU

3UHWSRYLMHVQRGRED
$QWLNRGRED
5DQLVUHGQMLYLMHN
6UHGQMLYLMHN
7XUVNRGRED
$XVWURXJDUVNRUD]GREOMH
5D]GREOMH 
5D]GREOMHL]D
5D]GREOMHL]D'RPRYLQVNRJDUDWD

101

35(7329,-(612'2%$

$17,.25$='2%/-(

3ULURGQLLVWUDWHNLLPEHQLFLRGOXXMXLVXIDNWRULXL]ERUXORNDFLMDL
REOLNRYDQMXQDVHRELQDXQDMUDQLMDSRYLMHVQDUD]GREOMDSULURGQR]DWLHQL
X]GLJQXWLSRORDMLXEOL]LQLL]YRUDLOLQDVWUPLPREDODPDYRGRWRNDVLJXUQLP
RGSRSODYD

*HRSROLWLNLLOLVWUDWHNLSRORDMXWMHHQDNRQWLQXLWHWUD]YRMDYH
QDVWDQMHQLKORNDFLMDLOLRVQLYDQMHQRYLKQDVHOMD

5$1,65('1-,9,-(.

1DNRQUDVSDGD5LPVNRJ&DUVWYD YHOLNHVHREHQDURGDWUDHQMH
VLJXUQLKLSRJRGQLKSURVWRUD]DQDVWDQMLYDQMHUD]GREOMHSUHGIHXGDOQRJ
XUHHQMD

65('1-,9,-(.

6PLULYDQMHPLJUDFLRQLKNUHWDQMDLVWDELOL]DFLMDLYRWDVWYDUDQMHLMDDQMH
GUDYDLUD]YLMDQMHQRYLKHNRQRPVNRVRFLMDOQLKRGQRVDIHXGDOQLRGQRVL
QDOD]LRGUD]XUD]YRMXQDVHREHQLK REOLND
1DRUJDQL]DFLMXVHODLPDXWMHFDMQRYLUHLPWURSROMQH URWDFLMHREUDGH
]HPOMHWRSRJRGXMHUD]YRMX]ELMHQRJWLSDQDVHOMDRNRNRMHJDVH
NRQFHQWULUDMXLLUHREUDGLYHSRYULQH

75232/-1,3/2'25('
6XVWDYSRLYDQDUD]PUYOMHQRPSRVMHGXYLHYODVQLNDQLNDGDQDMHGQRP
8NXSQDVHVHRVNDREUDGLYDSRYULQDGLMHOLQDYLHGLMHORYDVYDNLMH
SUHGYLHQ]DRGUHHQHNXOWXUHR]LPHLMDUHGRNVXRVWDOLSUHSXWDQL
XJDUXVYDNLMHGLRUD]GLMHOMHQQDSUDYLOQHGRVWDGXJHLXVNHHVWLFHLVWRJD
VPMHUDSUXDQMDUDVSRUHGNRULWHQMD]HPOMLWDVHL]PMHQMXMHX
WURJRGLQMHPFLNOXVX6YDNHVHJRGLQHVPMHQMXMHMHGDQXVMHYQSUMHGQH
JRGLQHSHQLFDGUXJH]REDWUHHVHJRGLQHSUHSXWDXJDUX3RVMHGMH
UDWUNDQLMHUVYDNRJRVSRGDUVWYRVHOMDNLPDRGUHHQEURMHVWLFDQD
VYDNRPHGLMHOXRGQRVQRMHGQXHVWLFXXVYDNRPGLMHOX

102

7856.2'2%$RGGR
8UD]YLMHQLMRMVHID]LIHXGDOL]PDLVW]HPOMLQLSRVMHGLULNUHQMHP
XPDDUDWUNDQHVHSDUFHOHRNXSOMDMXXMHGQXFMHOLQXLUHGRYLWRVHYHXX]
SULSDGDMXHJRVSRGDUVWYRSRVHEQLPSXWRP2NXQLFHVHSRLQMX]ELMDWLX]GX
VHRVNRJDSXWDWHWDNRQDVWDMHQRYLWLSQL]LQVNRJDQDVHOMDUDKOHJUDHYQH
VWUXNWXUHSRQHNDGGXLQHQHNROLNRNLORPHWDUD2GUDQLMLKVHQDVHOMDUD]OLNXMH
UDVSRUHGRP]HPOMLQLKHVWLFDUHJXOLUDQLPXUEDULPD
2GVUHGQMHJDYLMHNDQRYDVHODQDVWDMXQDUXERYLPDVWDULKPQRJREOLHSORGQRM
]HPOMLNDQDOLPDLEUDQDPDNRMHRPRJXXMXUDVSRGMHOXYRGHQDYRGQMDYDQMH
SROMDLOLRODNDYDMXLVXLYDQMHPRYDUQLKQL]LQD

.RUMHQLWHSURPMHQHXSUDYQRHNRQRPVNLPRGQRVLPD7XUVNRIHXGDOQR
XUHHQMHR]QDXMHGUDYQRYODVQLWYR]HPOMHWLPDUVNL VLVWHP6HODX
VNORSXXSUDYQHMHGLQLFHLPDMXVDPRXSUDYQDRYODWHQMDLQHQDG]LUHLK
QHSRVUHGQRGUDYQDYODVW2QDVDPRSUHPDGUDYLLPDMXRGUHHQH
NROHNWLYQHGXQRVWL)HXGDOFLGDVDXYDMXVYRMDGREUD]DSRWRPVWYR
HVWRLKSUHWYDUDMXXYMHUVNH]DGXELQHVRGUHHQRPQDPMHQRPW]Y
YDNXIH-DDMXQDWXUDOQDSULYUHGDSDWULMDUKDOQLRGQRVLL]DGUXQLQDLQ
LYRWD6HOMDNRMHJRVSRGDUVWYRSRWSXQR]DWYRUHQDMHGLQLFDVYUORPDOLP
SRVMHGRPLRVNXGQLPLQYHQWDURPDVHORLQLVNXS]DGUXQLK
GRPDLQVWDYD6HOMDNSRWSXQRVORERGQRYRGLVYRMHJRVSRGDUVWYREULJXR
]HPOMLLUDWDUVNRMSURL]YRGQML8VHRVNRPJRVSRGDUVWYXSUHYODGDYD
VWRDUVWYRDSROMRGMHOVWYRVHVODELMHUD]YLMDQHJRWRWRRPRJXXMH
HNRQRPVNRSROLWLNLVXVWDY-DDREUWQLNLVWDOH LWUJRYLQD

129,9,-(.NUDMVWGR

5$='2%/-( 

'UXWYHQRSROLWLNRRNUXHQMHUHIHXGDOL]DFLMDUXUDOQHUHIRUPHDJUDUQL
QDSUHGDNPDVRYQDNRORQL]DFLMDL]PMHQHVRFLMDOQHVWUXNWXUHQRYL
VRFLMDOQRHNRQRPVNLRGQRVL1DM]QDDMQLMHSURPMHQHXUEDULMDOQH UHJXODFLMH
XNLGDQMHNPHWVWYDVWYDUDQMHNDSLWDOLVWLNRJVXVWDYDLUDDQMHLQGXVWULMVNH
FLYLOL]DFLMH
3UHGPHWQLSURFHVLLVQMLPDGROHSURPMHQHQDOD]HRGUD]XVWUXNWXUL
QDVHOMDQRYLHOHPHQWLLREOLFL

1RYRXVWURMVWYR]QDDMQHSURPMHQHX]JUDQLQDSRGUXMDXVWURMVWYR
]HPOMLQRJYODVQLWYDQRYHDJUDUQHUHIRUPHLQRYHNRORQL]DFLMHRVQRYDVX
]DLUHQMHSRVWRMHLKQDVHOMDLRVQLYDQMHQRYLK3ODQVNHRVQRYHQDVHOMDL
XQLIRUPLUDQMHJUDGQMHSRQDFUWLPD0LQLVWDUVWYD]DDJUDUQXUHIRUPX

.217,18,7(75$=92-$1$6(/-$.52=329,-(67
SULPMHUSRGUXMD&UHV/RLQM

5$='2%/-(,=$
2ELOMHDYDMXGHVWUXNFLMDL]DWLUDQMHWUDGLFLMVNLKREOLNDXUEDQL]DFLMD
SRVWRMHLKUXUDOQLKQDVHOMDLOLSUHREUDDMSRGXWMHFDMHPXUEDQLKFHQWDUD
GHSRSXODFLMDLSURSDGDQMHVHOD

103

585,67,.$678',-$

027,95$=92-$,)81.&,-$1$6(/-$

'RSXQDSRGDWDNDLXVSRUHGQHDQDOL]HVDVYUKRPLVSLWLYDQMDX]URQLKYH]DL
]DNRQLWRVWL

x
x
x
x
x
x
x
x

35267251,5$=92-6(/$
x

1$,672-/2.$&,-,

81(3265('12-%/,=,1,,=9251(

1$1292-8'$/-(12-/2.$&,-,

VWUDWHNRVUHGLWH
XSUDYQR
WUJRYDNR
SULYUHGQR
LQGXVWULMVNR
XVOXQR
WXULVWLNR
NXOWQR

LOLQHNRGUXJRVUHGLWH

)81.&,-(1$6(/-$SRGUXMH.DUORYDNHXSDQLMH
35267251,2%/,.,9(/,,1$1$6(/-$
x

PDOHQDVHRELQHVNURPQHQHUD]YLMHQHVWUXNWXUH

SURVWRUQRUD]YLMHQDQDVHOMD MHGQRURGQHLOLVORHQHVWUXNWXUH

L]GXHQDQDVHOMD

104

SURVWRUQRUD]YLMHQDQDVHOMD MHGQRURGQHLOLVORHQHVWUXNWXUH

PUHDVWDQDVHOMD

UDWUNDQRQDVHOMH

7,36758.785(
x

]ELMHQRQDVHOMH

QDVHOMHUDKOHVWUXNWXUH

105

.$5$.7(56758.785(

1$6(/-$1$67$/$63217$12

1$67$/$63217$123/$1,5$1$

32/835$9,/1$35$9,/1$

3/$1,5$1$32/835$9,/1$6758.785$

26129$35267251(.2032=,&,-( FHQWUDOQLPRWLY
VWMHFLWHGXKRYQRJGUXWYHQRJSULYUHGQRJLNXOWXUQRJLYRWD
x

3/2'127/289$/$

3/$1,5$1$35$9,/1$6758.785$

92'$L]YRUORNYDEXQDUYRGRWRNLGU

106

x*5$(9,1$,/,6./23*5$(9,1$
L]YRUQDSRYLMHVQDMH]JUDVWDULJUDGGYRUDF
XWYUHQMHNUPDSXWQDSRVWDMDLGU

0$/,%8.29(&
L

6/$1-(
L

.5,,7(38729$





387 .2081,.$&,-$69$1-6.,069,-(720

107

(/(0(17,6758.785(1$6(/-$

3$5&(/$SRVMHG
9(/,,1$

585$/1$0$75,&$
x PUHDXOLFD
x WUJRYL
x SDUFHODFLMD
xJUDHYLQH

2%/,.
25*$1,=$&,-$
IL]LRJUDILMD WHUHQDVWXSDQMUD]YRMD]DMHGQLFH
GUXWYHQRHNRQRPVNLRGQRVLUHJXODFLMVNL
SRGXKYDWL

MDYQHVWDPEHQH
SULYUHGQH

2.81,&$XQXWDUQMH]HPOMLWH

9(/,,1$,2%/,.
IL]LRJUDILMD WHUHQDVWXSDQMUD]YRMD]DMHGQLFHGUXWYHQRHNRQRPVNLRGQRVL
UHJXODFLMVNLSRGXKYDWLSRVHEQLSURSLVLLGU
'RGRQRHQMDXUEDUDRNXQLFDVHREOLNXMHPDQMHYLHVORERGQRSRG
XWMHFDMHPYMHNRYQHWUDGLFLMHDGRWDGDQMLDJUDUQLUHLPLLSURPMHQHX
UD]YRMXQDVHOMDQLVXELWQRXWMHFDOLQDQMH]LQXRUJDQL]DFLMX

',-(/29,2.81,&(
x

.812'925,7(NXLWH

*2632'$56.2'925,7(

.81,957SRYUWQMDN
YRQMDN

25*$1,=$&,-$2.81,&(
SULPMHULL]0HGLWHUDQVNRJSRGUXMD
WUDGLFLMDRGQRVQRQDLQLYRWD
]DMHGQLFHWLSJRVSRGDUVWYDGLMHORP
HWQLNRSRGULMHWORGUDYQD
LQWHUYHQFLMDXUEDULNRPDVDFLMH
SRVHEQLSURSLVLQSUSURWXSRDUQL

3ULPMHULL]6ODYRQLMH

108

3ULPMHULL]3RVDYLQH

*5$(91,2%/,&,
SULURGQLXYMHWLGRVWXSQRVW
PDWHULMDODHNRQRPVNR
VRFLMDOQLXYMHWLFLYLOL]DFLMVNL
QDSUHGDNUD]YRMWHKQLNH
JUDGQMHSRVHEQLSURSLVLL
DGPLQLVWUDWLYQHPMHUH

*5$(91,2%/,&, PHGLWHUDQVNRSRGUXMH

*5$(91,2%/,&, PHGLWHUDQVNRSRGUXMH

*5$(91,2%/,&, 3RNXSOMHL3RVDYLQD

*5$(91,2%/,&, ,VWRQD6ODYRQLMD

109

261291,0$7(5,-$/,1$,1*5$'1-(
SULURGQLXYMHWLSURSLVLUD]YRMWHKQLNHLWHKQRORJLMHJUDHQMD

.$0(1]RQH0HGLWHUDQDL'LQDUH

=(0/-$SDQRQVNRSRGUXMH

'592]RQHGRGLUDGLQDUVNRJLSDQRQVNRJWHSDQRQVNRSRGUXMH

23(.$SDQRQVNRSRGUXMH

x
x

0-(29,7,0$7(5,-$/,GLQDUVNRSDQRQVNRLSRGUXMDX]RQLGRGLUD

87-(&$-,*5$'$GHWDOML

110

5$=12/,.267,,'(17,7(7.5$-2/,.$
QDSULPMHUX.DUORYDNHXSDQLMH
87-(&$-,*5$'$
REOLNRYDQMHPDWHULMDOLGHWDOML

7(+1,.29(/(8,/,7(8=$*5(%8
3URJUDPVWUXQRJXVDYUDYDQMD

32/$=,7$=$=$7,78585$/1,+
1$6(/-$
GUXJLGLR

,QYHQWDUL]DFLMDNXOWXUQRJDSRWHQFLMDOD
2GUHLYDQMHSRGUXMDSURXDYDQMD

3UHGDYDPU =2),$0$9$5LQDUK

=DJUHEWUDYDQM

.8/7851,327(1&,-$/

.8/7851,327(1&,-$/

SULPMHUSRGUXMD.DUORYDNHXSDQLMH

5(.2*126&,5$1-(
67$1-(289$1267,

8*52(1267
2&-(1$67$1-$
9$/25,=$&,-$
,]ERULNODVLILNDFLMD

5(,0=$7,7(

675$7(*,-$=$7,7(

RSHPMHUHXYMHWLSUHSRUXNH
GRSXVWLYL]DKYDWL

111

67$1-(289$1267,
DQDOL]DSRGUXMDQDVHOMDLQMLKRYDQHSRVUHGQRJDRNUXHQMD
3RGMHOD]DGDWDNDXUDGQRPWLPX

75$',&,-6.2*5$',7(/-6792

5D]YRMQDVHOMD.UDSMH QDMVWDULMLGRVWXSQLNDUWRJUDIVNLSULND]L

3ULPMHU.5$3-(
VHORJUDGLWHOMVNHEDWLQH

.DUWDL]JRGLQH

.DUWDL]JRGLQH

112

7UDGLFLMVNLREOLFLJUDGQMH

.UDSMH XVSRUHGQDDQDOL]DVWDQMD
VSRHWNDLNUDMDVWROMHD

7,32/2*,-$67$0%(1,+2%-(.$7$
REOLNRYDQMHIXQNFLMDPDWHULMDOQDLQJUDGQMHLGU

.XDVDVUHGLQNRP

.XDVX]GXQLP]DWYRUHQLP
KRGQLNRPXSUL]HPOMX

113

.XDVYDQMVNLPVWXELWHP

2&-(1$67$1-$289$1267,329,-(61(6758.785(
SRGUXMHNUDMROLNSRYLMHVQDQDVHOMDSRMHGLQDQLHOHPHQWL

8=52&,8*52(1267,
x XUEDQL]DFLMD
x SURPHW

x GREURRXYDQD

x LQGXVWULMD

x XYHRMPMHULRXYDQD

x WXUL]DP

x GHYDVWLUDQD

x VRFLMDOQDVWUXNWXUD

x PMHRYLWDVGRPLQDFLMRPSRYLMHVQLKHOHPHQDWD

x GHSRSXODFLMD

x PMHRYLWDVGRPLQDFLMRPVXYUHPHQLKHOHPHQDWD

x HNRQRPVNLLPEHQLFL

x VXYUHPHQD

x LQIUDVWUXNWXUDLWHKQLNDVWUXNWXUD
x GUXJR

'(6758.&,-$585$/1(6758.785(QDMHLSULPMHUL

*8%,7$.585$/12*,'(17,7(7$,'2,9/-$-$
75$',&,-6.2*$0%,-(17$

114

95,-('1261$./$6,),.$&,-$1$6(/-$
.5,7(5,-,=$2&-(1895,-('1267,1$6(/-$
x
x
x
x
x
x

VWDURVW
YRGHDXORJDXSURVWRUX
RXYDQRVWREOLNDSODQVNHNRPSR]LFLMHLRUJDQL]DFLMH
VWXSDQM]DVWXSOMHQRVWLWUDGLFLMVNRJJUDGLWHOMVWYD
VSHFLILQRVWJUDHYQLKREOLNDLGHWDOMD
]DVWXSOMHQRVWGUXJLKNXOWXUQR SRYLMHVQLKYULMHGQRVWL
RVWDODQHSRNUHWQDSRNUHWQDLQHPDWHULMDOQDNXOWXUQDGREUD
LYULMHGQRVWLNUDMROLND
WXULVWLNDSULYODQRVW

,'(17,),.$&,-$,=$7,7$585$/1,+1$6(/-$
QDSULPMHUXSRGUXMD*UDGD,YDQL*UDGD

95('129$1-(*5$',7(/-6.(%$7,1(

95,-('1261$./$6,),.$&,-$1$6(/-$ 32'58-$,9$1,*5$'$

'(7$/-1,-$2%5$'$2'$%5$12*$585$/12*1$6(/-$

115

$1$/,=$5$=92-$1$6(/-$

$1$/,=$6758.785(1$6(/-$

9$/25,=$&,-$6758.785(1$6(/-$7(0(/-(1$1$
6867$98$5+,7(.7216.2.5$-2%5$=1,+-(',1,&$
.5,7(5,-,=$9$/25,=$&,-8

60-(51,&(=$=$7,78,85((1-(3526725$

0-(5(=$=$7,781$6(/-$

116

/,7(5$785$
$GDPHN-$JUDUQLRGQRVLX+UYDWVNRMRGVUHGLQH;9GRNUDMD
;9,,VWROMHD=DJUHE
%HODM92EOLNRYDQMHVHRVNLKQDVHOMDRNR/XGEUHJD/XGEUHJ
PRQRJUDILMD
%RJGDQRZVNL- 0HWRGDMHGQRVWHN LZQWU] DUFKLWHNWRQLF]QR
NUDMREUD]RZ\FK -$5.:$.ZVWXGLDFK LSURMHNWRZDQLX.UDNRZ
&]DUQHFNL:3ODQRZDQLH PLDVW LRVLHGOLWRP,VWU
:DUV]DZD
'HORUW5L:DOWHU)3RYLMHVWHXURSVNRJRNROLDVWU
=DJUHE
)HOK|,$] XUEHUV ELUWRNYLV]RQ\RN 0DJ\DURUV]DJRX 0DULD7HUH]LD
.RUDERQ ,.|WHW 'XQDXWXO%XGDSHVW 8UEDULMDOQL SRVMHGQLNLRGQRVLX
0DDUVNRMXGRED0DULMH7HUH]LMH=DGXQDYOMH,NQML]GDQMH$NDGHPLMH
%XGDSHVW
)UHXGHQUHLFK$.DNRQDURGJUDGL=DJUHE
*UXSDDXWRUD.RQ]HUYDWRUVNDSRGORJD]DSURVWRUQLSODQXUHHQMD
*UDGD,YDQL*UDGD=DJUHE

.RML%6HRVNDNXDLUXUL]DP%HRJUDG

.RVDQRYL0(YROXFLMDQDVHOMDRGQDMUDQLMHJQDVHOMDYDQMDGR
VXYUHPHQLKXUEDQLKIRUPL2VLMHN
0DYDU=.UDSMH  VHORLJUDGLWHOMVNDEDWLQD%LOWHQ3DUNDSULURGH
/RQMVNR3ROMHEUVWU-DVHQRYDF
0DYDU=LVXUDGQLFLLOLSL NRQ]HUYDWRUVNDVWXGLMD=DJUHE
0DYDU=LVXUDGQLFL.DWDORJUXUDOQLKQDVHOMD/RQMVNRJD3ROMD
=DJUHE
3LQWHURYL'(WQRJUDIVNHNDUDNWHULVWLNHKUYDWVNLKVHODX%DUDQML
2VMHNL]ERUQLNEU,9VWU2VLMHN
6WUDWHJLMDSURVWRUQRJXUHHQMH5HSXEOLNH+UYDWVNH0LQLVWDUVWYR
SURVWRUQRJXUHHQMDJUDGLWHOMVWYDLVWDQRYDQMD=DJUHE
7XVXQ0.DWDORJGRNXPHQWLUDQRVWLUXUDOQLKQDVHOMD/XGEUHNH
3RGUDYLQH =DJUHE
'UXJR
6WXGLMVNLPDWHULMDOL2GMHOD]DSURVWRUQRSODQVNHPMHUH]DWLWH0LQLVWDUVWYD
NXOWXUH5+ 

117

118

119

120

121

122

123