1.Introducin.

1.1.Presentacin.
A planificacin da ensinanza debe estar relacionada coas decisins que
o mestre debe tomar antes de inicia-lo desenrolo da mesma, dicir, as
funcins, actividades ou decisins relacionadas c proceso educativo que se
deben determinar antes de poer en prctica as actividades.
Co plantexamento da nosa programacin hai que tratar de demostrar
que calquera cambio que se produza nalgn dos elementos que a compoen
afectar aos demais. Polo tanto o noso proxecto ha de ser aberto e flexible,
susceptible de calquera modificacin que se produza ao longo do proceso de
ensinanza-aprendizaxe.
1.2. Xustificacin.
Os Estudios de Bacharelato comprenden dous cursos que se levarn a
cabo entre os dezaseis e os dezasete anos. A sa finalidade que os
alumnos adquiran os elementos bsicos da cultura, sobre todo nos aspectos
humanstico, artstico, cientfico e tecnolxico. Ademais disto, dselle
importancia orientacin educativa e profesional do alumnado, coa finalidade
de proporcionarlle s xoves unha formacin mis ampla, xeral e verstil que
lles permita incorporarse vida activa como cidadns e traballadores,
acceder a unha formacin posterior.

1.3. A quen vai dirixida.

1.3.1. Coecementos previos.
A ensinanza da historia da arte presenta algns problemas a nivel xeral
como a pouca formacin sobre a materia que hai na nosa sociedade.
A televisin un axuda xa que existen programas divulgativos sobre
algunhas etapas da historia da arte o que unha axuda para os nosos
xovenes, pero o que realmente se promociona nos medios de comunicacin
son programas que requiren pouca formacin cultural.
1.3.2. Contexto sociocultural.
Como a formacin artstica da nosa sociedade tan pobre por iso
ocorren esas cousas, de ns depende a formacin do futuro. Debemos
ensinar a aprecia-la arte de, que os alumnos coezan o esforzo que supn
esculpir, pintar un cadro.... Se algo non se coece non pode valorarse e este
o reto que temos os profesores de msica de secundaria.
Algo positivo que o interese pola arte est en auxe, cada vez temos
mis museos, arquivos, bibliotecas, galeras de arte, isto ata hai pouco non o
tiamos, polo tanto debemos aproveitalo.
Tamn temos a favor que os alumnos nesta etapa sntense moi
interesados polas formas artisticas en calquera das sas opcins (msica,
cine, pintura, etc), polo tanto hai que aproveitar esta vantaxe para canalizalas sas preferencias, facer que a clase sexa dinmica e atractiva.
Tamn temos outro obstculo que o horario establecido para esta
rea. O horario de historia da arte debera ser ampliado, porque moito o
que debemos traballar e con un horario moi reducido. Ademais moitas das
2

actividades que temos que facer esixen bastante organizacin (ver un vdeo,
poer diapositivas, comentarios de lminas, etc), todos estes cambios fannos
perder algn tempo do xa reducido horario. Esperemos que en futuros plans
de estudo se tome a historia da arte con mis seriedade para que no futuro
os alumnos salgan mellor formados e podamos contar cunha sociedade con
maior cultura no eido artstico.
1.3.3. Caractersticas psicolxicas do alumnado.
O alumnado nesta etapa busca a sa propia identidade procurando a
sa inclusin nun grupo social. Como consecuencia de todo isto aparece
nestes xvenes a imitacin dos seus dolos en modas, ropas, accesorios, etc.
Nestas idades todo o que se refire s artes, como por exemplo msica
ocupa un lugar moi importante nas sas vidas e segundo sexan as sas
experiencias as sern os seus gustos musicais, pictricos, arquitectnicos...
Por outra banda, a arte en xeral ten un alto compoente social presente
en tdalas culturas e individuos, por exemplo cada grupo social ten a sa
msica e os seus membros adoptan as regras de conduta que esa msica
supn.
1.4. Fundamentacin legal:
A Educacin Secundaria Obrigatoria constite unha etapa d Educacin
Secundaria, xunto co Bacharelato e a Formacin Profesional de grao medio,
de conformidade Coa regulacin que ou respecto efecta a Lei Orgnica
1/1990, de 3 de outubro, de Ordenacin Xeral do Sistema Educativo.
s ensinanzas mnimas d Educacin Secundaria Obrigatoria foron
aprobadas polo Real Decreto 1631/2006, de 29 de decembro.

A finalidade ds ensinanzas mnimas asegurar unha formacin comn a

tdolos alumnos dentro do sistema educativo espaol e garantir a validez das
ttulos correspondentes, como indica o artigo 6. 2 d Lei Orgnica 2/2006, de
3 de maio, de Educacin. A devandita formacin facilitar a continuidade,
progresin e coherencia da aprendizaxe en caso de mobilidade xeogrfica.
O Estatuto de Autonoma de Galicia, no seu artigo 31, determina que
competencia plena da Comunidade Autnoma galega o regulamento e
administracin do ensino en toda a sa extensin, niveis e graos, modalidades
e especialidades, sen prexuzo do disposto no artigo 27 da Constitucin e nas
leis orgnicas que, conforme ao apartado primeiro do artigo 81 desta, a
desenvolva.
O Decreto 133/2007, do 5 de xullo establece o currculo das ensinanzas
da Educacin Secundaria Obrigatoria na Comunidade Autnoma de Galicia.
1.5. Descripcin e problemtica da rea.
A finalidade fundamental desta materia o desenvolvemento e mellora
das capacidades de expresin e comprensin dos usos e formas da
comunicacin, pois est intimamente relacionada coas demais reas
lingsticas do currculo.
Ao mesmo tempo, bscase o desenvolvemento das capacidades
cognitivas, discursivas, de relacin e de insercin social dos alumnos e
alumnas no seu mbito sociocultural. Para iso pode partirse da reflexin
sistemtica sobre os seguintes puntos:
-Descubrimento e relacin existente entre as diferentes manifestacins
artsticas en tdolos mbitos da nosa sociedade.

O que se pretende que os estudantes sintan interese por recuperar

valores humansticos que en moitas ocasins se viron relegados a un
segundo plano na sociedade actual.
Ao mesmo tempo bscase o desenvolvemento das capacidades
cognitivas, discursivas, de relacin e de insercin social dos alumnos e
alumnas no seu mbito sociocultural.
O

obxectivo

bsico

desta

materia

coecer

as

diferentes

manifestacins artsticas as como saber diferenciar a arte das distintas

etapas da nosa historia.
O coecemento do marco xeogrfico e histrico e dos aspectos mis
relevantes das sociedades grega e romana, dende as que se transmitiron
modos de vida, institucins ou creacins literarias, tcnicas e artsticas,
achegar un instrumento de referencia necesario para entender a
configuracin e o progreso de Europa, os antecedentes histricos da
organizacin social e a delimitacin dos dereitos das persoas.
Destaca-lo mundo do Renacemento e do Barroco, no que habera que
sinalar a coexistencia de das grandes tendenzas, no tocante ao mundo
esttico: o home culto e o artista.
Sinalar tamn que en relacin coa Historia da Arte, temos a teora e a
esttica da arte, que a que trata de explicar conceptos como beleza, canon,
proporcin... e que naceron na segunda metade do sculo XVIII.
Por ltimo referirme relacin da Historia da Arte coas outras facetas do
mundo artstico, tales como a msica e o cinema; por ejemplo pdese
explicar a arte antita a travs de pelculas e documentais.

1.6. Relacin con outras reas.

A Historia da Arte relacinase coas seguintes reas do Currculo: Lingua
Castel e Literatura, e as outras linguas do Estado; Lingua Estranxeira;
filosofa, latn e grego, Xeografa e Historia; Msica; Educacin Plstica e
Visual.
Lingua Castel e Literatura, e as outras linguas do Estado. Grazas
ao achegamento cultura e linguas clsicas e observacin dalgns
aspectos primordiais en canto ao seu funcionamento, pretndese un maior
coecemento da propia lingua. A Historia da Arte pon en relacin as diversas
linguas do Estado espaol e promove o interese por coecelas e o respecto
polos seus falantes, ao mesmo tempo que redunda en beneficio da
aprendizaxe da propia lingua.
Lingua Estranxeira. A observacin e a adquisicin de mecanismos
funcionais da Historia da Arte permiten o acceso por parte do alumno lingua
estranxeira estudada, a travs da busca en bibliografa noutras linguas.
Ciencias Sociais, Xeografa e Historia. A anlise da realidade
histrica, xeogrfica, social, poltica e cultural imprescindible para entender
o mbito no que viviron escritores, pensadores, artistas, as como os medios
que utilizaron e as finalidades s que pretenderon chegar. A observacin de
todos estes aspectos nas pocas en que se produciron e a sa comparacin
cos das sociedades actuais permiten un maior coecemento e comprensin
dos feitos e fenmenos actuais.
Msica; Educacin Plstica e Visual. A travs da lectura de textos
clsicos e a contemplacin de obras pertencentes ao patrimonio cultural da

humanidade, pretndese que o alumnado coeza e aprecie a arte e se

implique persoalmente na sa conservacin.
Latn e grego. A travs do estudio da arte grega e romana, mediante os
epgrafes de certas obras arquitectnicas ou escultricas.

2. OBXECTIVOS.
Os obxetivos xerais do Bacharelato e os obxetivos da rea de historia da
arte aparecen recollidos no decreto 133/2007 do 5 de xullo.
Os obxetivos entndense como as intencins que sustentan o deseo e
a realizacin das actividades necesarias para a consecucin das grandes
finalidades educativas. Son elementos que guan o proceso de ensinanzaaprendizaxe.
Obxetivos xerais de Bacharelato (decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo
que se establecen as ensinanzas correspondentes Educacin Secundaria
Obrigatoria e Bacharelato en Galicia).
Os procesos de ensinanza-aprendizaxe tern como obxetivo contribur a
desenrolar nos alumnos e alumnas as seguintes capacidades
2.1.Obxectivos xerais.
Segundo o noso proxecto curricular, os obxectivos xerais do Bacharelato
son os seguintes:
1) Dominar as linguas galega e castel, desenvolvendo a competencia
lingstica necesaria para comprender e producir mensaxes orais e escritas
axeitadas a diferentes contextos con propiedade, autonoma e creatividade.

2) Expresarse con fluidez e correccin nunha lingua extranxeira.

3)

Analizar

valorar

criticamente

as

realidades

do

mundo

contemporneo e os antecedentes e factores que inflen nel.

4) Comprender os elementos fundamentais da investigacin e do
mtodo cientfico, uitilizndoos con rigor, no estudio das diferentes disciplinas
e en situacins relacionadas coa experiencia coti, persoal ou social.
5) Posibilitar e consolidar unha madurez persoal, social e moral que
permita actuar responsable e autonomamente, valorando o esforzo e a
capacidade de iniciativa.
6) Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do
contorno social dos alumnos e alumnas.
7) Dominar os coecementos cientficos e tecnolxicos fundamentais e
as habilidades propias da modalidade escollida, as como as sas aplicacins
e incidencias no medio fsico, natural e social.
8) Desenvolver a sensibilidade artstica e literaria como fonte de
formacin e enriquecemento cultural.
9) Desenvolver hbitos da vida saudable, comprendendo e valorando
a incidencia que teen diversos actos e decisins persoais na saude
individual e colectiva.
10) Utilizar a educacin fsica e o deporte para favorecer o
desenvolvemento persoal.
11) Analizar os mecanismos bsicos que rexen o funcionamento do
medio fsico e natural, estudiando as repercusins que sobre el teen as

actividades humanas e participar de forma solidaria no desenvolvemento,

defensa, conservacin e mellora do medio socionatural.
12) Coecer e valorar o patrimonio cultural, natural e histrico,
contribundo sa conservacin e mellora.
13) Entender a diversidade lingstica e cultural como un dereito e un
valor dos pobos e dos individuos.
2.2.Obxectivos de Historia da Arte 2 de Bacharelato.
Os obxectivos de referencia da rea de historia da arte de 2 de
Bacharelato son os seguintes:
1) Comprender e valorar as diferenzas na concepcin da arte no
tempo e no espacio, mediante a observacin e o estudo de obras diversas,
valorando en cada caso as sas funcins, as como a interrelacin dos
mltiples factores que explican a sa evolucin ao longo da historia.
2) Entender as obras de arte como resultado da creatividade artstica e
da capacidade tcnica por unha banda e, por outra, como obxecto de
observacin e de gozo esttico.
3) Estudar as obras de arte mediante a aplicacin dun mtodo de
anlise e interpretacin dos diferentes compoentes da linguaxe artstica con
sensibilidade e creatividade, para afondar con rigor no seu coecemento.
4) Recoecer e caracterizar, situndoas no tempo e no espazo, as
manifestacins artsticas mis destacadas dos principais estilos e artistas da
arte occidental, con especial atencin a Galicia, valorando a sa influencia ou
pervivencia en etapas posteriores.

5) Contribur de forma activa conservacin do patrimonio cultural,

valorndoo como fonte de riqueza e legado que debe transmitirse s
xeracins futuras, rexeitando aqueles comportamentos que o deterioren.
6) Establecer valoracins propias e crticas sobre diferentes obras da
arte occidental, ou doutras culturas, empregando con rigor e precisin a
terminoloxa especfica precisa, desenvolvendo desta forma o gusto persoal e
a capacidade de gozo esttico.
7) Realizar actividades de investigacin en que sexa necesario
analizar, interpretar e contrastar informacin obtida de diferentes fontes,
como medio para afondar no coecemento dos distintos aspectos da historia
da arte.
2.3.Correspondencia entre os obxetivos xerais e os obxetivos da
materia.
1)

Analizar

valorar

criticamente

as

realidades

do

mundo

contemporneo e os antecedentes e factores que inflen nel. (Obx.mat. 1, 2,

4, e 6).
2) Comprender os elementos fundamentais da investigacin e do
mtodo cientfico, uitilizndoos con rigor, no estudio das diferentes disciplinas
e en situacins relacionadas coa experiencia coti, persoal ou social.
(Obx.mat. 3 e 7).
3) Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do
contorno social dos alumnos e alumnas. (Obx.mat. 5).
4) Desenvolver a sensibilidade artstica e literaria como fonte de
formacin e enriquecemento cultural. (Obx.mat. 1 e 2).

10

5) Coecer e valorar o patrimonio cultural, natural e histrico,

contribundo sa conservacin e mellora. (Obx.mat. 5).
3.CONTIDOS.
Para alcanzar estes obxectivos faise necesario traballar os contidos
seguintes.
3.1.Contidos de Historia da Arte:
1. Aproximacin e historia da arte e as linguaxes artsticas:
- A arte como expresin humana.
- A linguaxe das artes visuais e a sa terminoloxa.
- Percepcin e anlise da obra de arte.
- Pervivenza e conservacin do patrimonio artstico.
2. Arte clsica: Grecia.
- Creta e Micenas.
- A Ilada e a Odisea como elementos para o estudo da construccin
ciclpea de Micenas.
- O Tesouro de Atreo. As artes plsticas en Micenas.
- O pazo de Knosos e a restauracin de Evans.
- Caractersticas da arte cretense.
- A arquitectura grega. As ordes. O templo e o teatro. A Acrpole de
Atenas.
- A evolucin da escultura grega.
- Vitrubio.
11

- Platn e as sas teoras respecto da arte.

- Policleto e o canon.
- Consideracin social do artista.
3. A arte clsica. Roma.
- A arquitectura. Caractersticas xerais. A cidade romana.
- A escultura. O relevo histrico.
- A arte na hispania romana. O patrimonio histrico-artstico romano en
Gallaecia.
-Plinio o Vello.
4. Arte Paleocristi e bizantina.
- Aportacins da primeira arte cristi. A baslica. A nova iconografa.
- Arte bizantina. A poca de Justiniano. Santa Sofa de Constantinopla
e San Vital de Ravena.
5. Arte prerromnica.
- O contexto Europeo. Caractersticas xerais da arte visigoda,
asturiana e mozrabe.
6. Arte Islmica.
- Orixes e caractersticas da arte islmica.
- A mezquita e o pazo na arte hispano-musulmn.
7.Arte Romnica. Primeiro estilo artstico europeo.
-Caractersticas xerais da arquitectura. O mosteiro. A igrexa.

12

-A escultura. A portada e o claustro.

-A pintura mural.
-A arte romnica do Camio de Santiago.
8.Arte Gtica como expresin da cultura urbana.
-Caractersticas xerais da arquitectura. As catedrais. Lonxas e
concellos.
- Arte Gtica espaola.
- Escultura: a portada e o claustro.
- Pintura:Giotto e Van Eyck.
9. Arte do Renacemento.
- Arte italiano do Quattrocento.
- A arquitectura: Brunelleschi e Alberti.
- Escultura: Ghiberti e Donatello.
- Pintura: Massacio, Fra Angelico, Piero Della Francesca e Botticelli.
- Arte italiana do Cinquecento.
- Arquitectura: Bramante, Miguel Angel e Palladio.
- Escultura: Miguel Angel.
10. Arte Barroca.
- Arquitectura e urbanismo. Caractersticas xerais. Bernini e Borromini.
- O pazo.
- Arquitectura Barroca en Espaa. A igrexa, o pazo e a praza maior.

13

- Escultura: Bernini.
- Imaxinara espaola: Salzillo.
- Pintura: italiana, flamenca e holandesa.
- Pintura espaola.
11. Artes europeas de finais do sculo XVIII e principios do sculo
XIX.
- Neoclasicismo. Caractersticas xerais. Arquitectura e urbanismo.
Escultura: Cnova.
- Pintura: David e Goya.
- Romanticismo. Caractersticas xerais. Pintura: Delacroix.
- O primeiro Romanticismo na Alemaa de 1800.
- A chegada do Modernismo en Londres e Pars.
12. Cara unha arquitectura moderna. Urbanismo e arquitectura na
segunda metade do sculo XIX.
- Grandes transformacins urbanas.
- Arquitectura dos novos materiais. A escola de Chicago.
- O Modernismo.
- As artes figurativas: pintura e escultura.
- Pintura Realista: Courbet.
- Pintura Impresionista. O Neoimpresionismo.
- Escultura: Rodin.

14

13. As vangardas histricas. As artes plsticas na primeira metade

do sculo XX.
- Fauvismo e Expresionismo. Cubismo e Futurismo.
- Os inicios da abstracin: Dad e Surrealismo. Dal.
- Picaso.
14. Arquitectura e urbanismo do sculo XX. O movemento
moderno. O Funcionalismo, a Bauhaus e Le Corbusier.
- O organicismo: Wright.
- A arquitectura postmoderna: ltimas tendenzas.
- Arte e sociedade.
15. Da abstraccin s ltimas tendenzas: as artes plsticas na
segunda metade do sculo XX.
- O Expresionismo abstracto e o Informalismo.
- A abstraccin pictrica e o Minimal Art.
- A nova figuracin. O Pop Art, o Hiperrealismo.
- A esttica das vangardas.
16. A arte e a cultura visual de masas. Arte e sociedade de
consumo.
- A fotografa.
- O cinema.
- O cartel e o deseo grfico. O comic.
- As novas tecnoloxas.
15

4.CONTRIBUCIN

DESTA

MATERIA

AO

LOGRO

DAS

COMPETENCIAS BSICAS.
As

achegas

desta

materia

competencia

en comunicacin

lingstica son importantes. A travs da lectura comprensiva de textos

variados, da busca e tratamento da informacin obtida, as como da sntese
para a expresin oral e escrita, contribe adquisicin da competencia en
comunicacin lingstica.
A lectura comprensiva dunha realidade certamente afastada do mbito
do alumnado, a comprensin duns conceptos totalmente novos e a
necesidade ineludible de aprender a expresalos dunha forma ordenada ten
un valor moi estimable. Pero se por algo destaca esta materia no terreo da
lingua por ser un instrumento inmellorable para a adquisicin dun
vocabulario pasivo e activo baseado nos termos que se expliquen ao longo
do curso, includo os seus compoentes e as regras de combinacin. A
introducin breve ao estudio diacrnico das linguas, includo entre os
obxectivos, contribuir a unha percepcin mis matizada do que un sistema
lingstico.
A

competencia

matemtica

tamn

se

estimula

mediante

desenvolvemento de capacidades xerais como relacionar, inducir e deducir.

Ademais a comprensin e valoracin de problemas e logros da civilizacin
grecorromana esixirn

o emprego

e a comprensin

dos aspectos

cuantitativos de informacins sobre os feitos da sa realidade xeogrfica,

histrica, social, cultural e econmica. Os traballos que se elaboren
necesitarn, en ocasins, o uso significativo de nocins de estatstica bsica,
grficos, tboas e escalas,
16

A percepcin do mbito propio como o nico posible limita a

capacidade do alumnado de facerse preguntas que poidan levalo a unha
relacin co mbito mis produtiva e gratificante. O contacto con culturas
dotadas doutras inquietudes, doutros valores e doutras relixins far que
relativicen as sas propias certezas e sexan capaces de analizalas
criticamente.

Mxime

nestas

que,

en

tantos

aspectos

xeogrficos,

econmicos, artsticos e organizativos, seguen estando presentes no mundo

actual, servindo de nexo entre a maior parte dos pases do mundo que nos
rodea.
O coecemento de como se serviron do mbito, de aproveitaron os
recursos naturais, de como como os transformaron, posibilitar unha maior
facilidade para o coecemento e a interaccin co mundo fsico.
A competencia na expresin cultural e artstica fomntase mediante
o coecemento dos fundamentos da literatura clsica, da arquitectura, da
escultura e da arte en xeral que debe dar un suave sustento terico ao que
o inicio do aprecio e do desfrute da arte como produto da creacin humana e
como testemuo da historia. O coecemento dos restos arqueolxicos do
mbito debe axudar a aprender a valorar as obras do pasado e a apreciar os
esforzos pola sa conservacin.
Contribe

adquisicin

da

competencia

social

cidad

coecemento das institucins e do modo de vida dos gregos e dos romanos

como referente histrico de organizacin social, de participacin dos
cidadns na vida pblica e de delimitacin dos dereitos e deberes dos
individuos e das colectividades, no mbito e no mbito dunha Europa diversa
unida en moitos aspectos pola cultura grecolatina. Paralelamente, o
17

coecemento das desigualdades existentes nesa sociedade favorece unha

reaccin crtica ante a discriminacin pola pertenza a un grupo social ou
tnico determinado, ou pola diferenza de sexos. Implcase as o alumnado
nunha actitude de valoracin positiva da participacin cidad, da negociacin
e da aplicacin de normas iguais para todos como instrumentos vlidos na
resolucin de conflitos. Doutra parte, se o traballo cooperativo, implsase o
respecto pola diferenza de criterios e pola liberdade de expresin.
O uso crtico da rede como fonte de informacin, o emprego de
aplicacins informticas para a elaboracin de documentos de aula, servirn
para completar a contribucin da cultura clsica adquisicin da
competencia no tratamento da informacin e competencia dixital.
As actividades relativas recollida, seleccin e anlise da informacin, a
aplicacin de tcnicas de sntese, a identificacin de palabras clave e a
distincin entre ideas principais e secundarias achegan instrumentos bsicos
para a adquisicin desta competencia, tan relacionada con destrezas para a
continua formacin persoal.
Contribe ao desenvolvemento da competencia de autonoma e
iniciativa persoal na medida en que se utilizan procedementos que esixen
planificar, seleccionar, avaliar distintas posibilidades e tomar decisins. O
traballo cooperativo e a posta en comn dos resultados implican valorar as
achegas doutros compaeiros, aceptar posibles erros, comprender a forma
de corrixilos e non se render ante un resultado inadecuado. En definitiva,
achega posibilidades de mellora e fomenta o afn de superacin.

18

5.METODOLOXIA.
Desenrolaranse e fomentaranse na aula os seguintes principios
metodolxicos:
1. Aprendizaxe a partir dos coecementos e experiencias previas do
alumnado.
2. Adquisicin e utilizacin de tcnicas e procedementos de indagacin
e investigacin que lle permitan obter novos coecementos.
3. Propiciar a interaccin alumno-profesor (valoracin do traballo de
cada alumno, a participacin do alumnado na dinmica da aula, na eleccin
de opcins metodolxicas, no coecemento e anlise do seu proceso de
ensinanza e aprendizaxe e en cantos feitos ocorran na aula; coecendo os
seus dereitos e asumindo as sas responsabilidades) e alumno-alumno (que
permita o contraste e modificacin de puntos de vista e a axuda mutua, o
desenrolo das capacidades de dilogo, a resolucin de conflictos e as
responsabilidades como membro dun grupo).
4. Fomenta-la autonoma do alumnado na toma de decisins e na sa
participacin no proceso de ensinanza e aprendizaxe, mediante a informacin
continuada sobre o momento do mesmo en que se atopa clarificando os
obxetivos por conseguir e, propiciando a construccin de estratexias de
aprendizaxe que favorezan a implicacin do alumno (aprendizaxe por
descubrimento, planificacin de contidos de dificultade gradual que non xeren
desalento, fomento da autosuperacin e a autodisciplina, adquisicin dunha
maior autonoma de xuzo, orientacin e preparacin para os mbitos das

19

ensinanzas universitarias e da formacin profesional especfica de grao

superior).
5. Adaptacin s caractersticas da cada alumno, favorecendo a sa
capacidade para aprender por si mesmo (establecemento de distintos ritmos
para diversos grupos de alumnos, priorizar contidos, uso de materiais
didcticos diferentes e de uso mltiple, proposicin de actividades diversas,
segundo a sa dificultade ou presentacin de actividades que poidan ser
acometidas a distintos niveis de profundidade, segundo as caractersticas dos
alumnos) e traballar en equipo a busca selectiva de informacin (uso de
estratexias de investigacin propias do mtodo cientfico, uso de bibliografa
e tecnoloxa da informacin e a comunicacin) e, finalmente, a transferencia
do aprendidio ao mundo real.
6. Fomentar o alcance e significacin que teen a Xeografa, a Historia
e a Arte no mbito profesional.
7. Presentacin dos contidos cunha estructuracin clara das sas
relacins, platexando a interrrelacin entre distintos contidos dunha materia e
de distintas materias, deseando actividades conxuntas no mbito da etapa
(fomento da interdisciplinariedade e do uso das Tecnoloxas da Informacin e
da Comunicacin).
8. Potenciacin de actividades que estimulen o interese e o hbito da
expresin oral e a comunicacin (exposicin oral de traballos realizados,
desenrolo dun guin previamente elaborado ou expresin de opinins
persoais adaptando o discurso oral intencin comunicativa).

20

9. Fomento das actividades complementarias e extraescolares que

favorezan o desenrolo dos contidos educativos propios da etapa.
10. Coherencia coa metodoloxa xa iniciada na etapa educativa
precedente.
5.1.Organizacin do tempo e do espacio.
5.2.Principios metodolxicos.
5.3.Mtodos didcticos.
5.4.Modelos de aprendizaxe.
5.5. Profesorado.
5.6.Contextos de aprendizaxe.
a)Motivacin.
b)Condicionantes do estudio.

5.7.Educacion en valores:
Nos ltimos anos a sociedade sesibilizouse nalgns aspectos que
inciden directamente na marcha do sistema. Algns tratronse sempre nos
currculos, outros foron elaborados como complemento ao programa.
Son temas de gran importancia e deben tratarse por coherencia
conxunta o separadamente co currculo. Poden ser tratados por tdalas reas
e forma parte do proxecto curricular dos centros.
Unha das achegas do actual sistema educativo foi atender ao
desenvolvemento integral dos alumnos. Este carcter integral do currculo

21

implica que se han de incorporar nas diferentes reas elementos educativos

bsicos contidos nas ensinanzas transversais.
O seu tratamento variado, poden traballarse con actividades
secuenciadas dentro do programa de cada rea ou dentro do programa de
actividades complementarias.
A continuacin e de forma moi breve, presntase como se incorporaron
as ensinanzas transversais na materia de Historia da Arte.
a)Educacion ambiental.
Invitamos aos rapaces a valorar o silencio e a descubrir a beleza dos
sons e das cores da natureza.
b)Educacin para a sade.
Que descubran

e usen correctamente as nocins espaciais e

temporais.
C)Educacin para a igualdade entre sexos.
- Recoecer en lminas de historia da arte dos diferentes periodos
situacins nas que se produza calquera tipo de discriminacin por razn de
sexo.
- Alcanzar o compromiso de evitar, en calquera situacin comunicativa,
formas, termos e expresins que denoten discriminacin.
- Rexeitamento ante calquera situacin, da vida coti e de relacin
social, de discriminacin por razn de sexo.
d)Educacin para a paz e a tolerancia.

22

- Analizar e recoecer nas lminas de historia da arte as achegas de

personaxes de calquera mbito do mundo no fomento da paz, as relacins
entre os diversos pobos e a convivencia.
- Aplicar as normas que rexen o intercambio comunicativo, sabendo
respectar e aceptar as achegas dos demais.
- Apreciar e valorar a diversidade cultural de Espaa e Europa como
mostra da diversidade e riqueza culturais.
e)Educacion para o ocio.
Contemplado non por tdolos autores, parece ser que imos pouco a
pouco cara unha cultura do ocio. O tempo libre pode ser moito e saber
usalo pode ser importante.
O traballo constante individual e colectivo, o movemento, a msica, a
danza, o teatro, a pintura, poden ser actividades que favorezan a educacin
para o tempo libre.
f)Educacin do consumidor.
Creas hbitos de utilizacin ldica de calqueira obxecto, includos
materiais reutilizables, dndolles unha finalidade esttica, dicir, presentando
a creatividade como contrapunto ao mero consumismo.
g)Educacin moral e cvica.
- Utiliza-la linguaxe artstica como instrumento para relacionarse cos
demais e chegar a acordos.
- Reflexionar sobre o uso da arte como medio para transmitir ideas,
pensamentos e opinins, respectando os xuzos e opinins alleos.

23

- Alcanzar un compromiso persoal para a conservacin do patrimonio

artstico, lingstico e cultural.
5.8.Tratamento das Tecnoloxas da informacin e comunicacin
(TICs).
- Coecer e utilizar os novos avances tecnolxicos na busca de
informacin sobre temas relacionados coa Historia da Arte.
- Valorar a importancia das novas tecnoloxas como instrumentos tiles
para a obtencin de informacin e para a realizacin e presentacin de
traballos (ordenador, bases de datos, Internet, ...).
5.9.Fomento da lectura.

5.10.Funcionalidade dos contidos.

5.11.Tratamento dos Contidos.

5.11.1.Fundamentos da programacin.
O tratamento dos contidos da P.D. fundamntanse en:
- As caractersticas do alumnado, dende o punto de vista
psicoevolutivo e en relacin coa psicoloxa da arte.
- A evolucin psquica da sa propia idade.
- O modelo constructivista e a aprendizaxe cooperativa.
- O tratamento en espiral dos contidos, de forma que a unha visin
mis xeral seguir unha profundizacin progresiva.

24

- A interdisciplinariedade, considerando a relacin con outras materias.

- A globalizacin, considerando os seus coecementos, os adquiridos
nas ensinanzas de rxime xeral...
- Os coecementos previos adquiridos no centro.
- A carga horaria.
5.11.2.Principios psicopedagxicos.
A elaboracin da P.D. supn unha decisin sobre os procesos de
ensinanza-aprendizaxe (qu, cmo e cando ensinar) e de avaliacin (qu,
cmo e cando avaliar). Para esta elaboracin hai que ter en conta catro
bases

ou

puntos

de

vista,

denominados

fontes

do

curriculo,

complementarias entre si, si ben, algunha pode ter mis relevancia ao tratar
un aspecto concreto. As catro fontes principais son a epistemolxica, a
pedagxica, a sociolxica e a psicolxica.
1. A epistemolxica depende da disciplina ou materia e ten que ser
elaborada por especialistas nesta; diferencia os contidos esenciais dos
secundarios, asi como a estructura e relacin entre eles. Basase nunha
anlise da estructura dos contidos de tipo cientfico e cultural das
asignaturas, xa que cada unha delas pose unha estructura lxica interna
que determina a relacin entre os seus contidos. A fonte epistemolxica:
- Proporciona a informacin necesaria, con vistas a favorecer unha
ensinanza aberta.
- Proporciona criterios para a seleccin de contidos e para a sa
secuencia.

25

- Distingue os coecementos principais dos secundarios, buscando a

sa relacin e estructurando a sa progresin, coa finalidade de poder
establecer unha secuencia de actividades lxica, que da lugar a unha
aprendizaxe significativa.
2. A pedagxica aquela que nos proporciona informacin sobre as
experiencias que foron positivas, asi como das negativas. Basase na
prctica, polo que proporciona o elemento de revisin necesario na
consideracin dun currculo flexible e aberto. Pero ademais, incle un
importante aspecto xeral, referido historia da educacin, s tcnicas e
sistemas pedagxicos mis favorables, mtodos de avaliacin, etc.
3. A fonte sociolxica discrimina aqueles contidos que o alumnado
precisa para a sa integracin social. Dende este punto de vista, esta fonte
orintanos no sentido que a aprendizaxe sexa positiva para cada discente e
para a sociedade. Desta forma, o alumnado desenrola unha actitude
tolerante, crtica e creativa, acorde coas necesidades artsticas e persoais do
ser humn como membro dunha colectividade.
4. A fonte psicolxica refrese ao desenrolo mental e psicoevolutivo do
ser humn, de forma que se poida relacionar o proceso de ensinanzaaprendizaxe coas caractersticas do alumnado en funcin da sa idade.
5.12. Atencin diversidade.
Aos alumnos que presentan problemas de aprendizaxe se lles
intentar motivar e interesar pola materia a traballar aumentando a atencin
orientadora. Dita labor ter en conta o tempo e ritmo de aprendizaxe do
alumno e consistir principalmente en aplicar unha metodoloxa mis

26

persoalizada que consiga reforzar as tcnicas de aprendizaxe e mellorar os

procedementos, hbitos e actitudes do alumno con dificultades na
aprendizaxe. Para esta tarefa contarase coa axuda do Departametno de
Orientacin.
Excepcionalmente

podemos

atopar

alumnos

con

deficiencias

sensoriais, psquicas e fsicas. No primeiro caso, habera que contar na clase

coa axuda dun intrprete si se tratase de deficiencias auditivas e de soporte
tcnico axeitado se son visuais. En relacin s psquicas, ao alumno se lle
realizar unha adaptacin curricular contando co apoio do Departamento de
Orientacin.

6.ALUMNADO CON NECESIDADES ESPECFICAS DE APOIO

EDUCATIVO.
Os alumnos con necesidades educativas especiais sern escolarizados
en funcin das sas caractersticas, integrndoos en grupos ordinarios, en
aulas especializadas en centros ordinarios, en centros de educacin especial
ou en escolarizacin combinada.
6.1.Alunnado con integracin tarda ao sistema educativo espaol.
Neste caso hai que ter en conta por exemplo as diversidades dende o
punto de vista da inmigracin, feito cada vez mis evidente na nosa
sociedade.
6.2.Alumnado con altas capacidades intelectuais.
A estes alumnos facilitarselles traballos alternativos (ampliacin), xa
que a estes alumnos lles ser mis fcil alcanzar os obxetivos propostos.

27

6.3.ANEAE:discapacitados e trastornos graves de conducta.

En canto materia de Historia da Arte, para aqueles alumnos que
presenten algunha minusvalidez ou distorsin na

sa aprendizaxe,

estableceranse lias paralelas de actuacin (con exercicios especficos,

apoios no estudio, etc.) co fin de cimentar e os obxectivos mnimos.
Intentarase variar, sempre que sexa posible, os recursos e materiais
didcticos para intentar facelos mis atractiva a materia. Farase un
seguimento personalizado destes alumnos aos que se lles subministrarn os
exercicios suplementarios necesarios

7.AVALIACIN.
7.1.Criterios de avaliacin.
1. Comparar e analizar os cambios producidos na concepcin da arte
e as sas funcins en distintos momentos histricos e en diversas culturas.
2. Relacionar as manifestacins artsticas co seu contexto histrico e
cultural e valorar a diversidade de correntes e modelos estticos que poden
desenrolarse na misma poca.
3. Analizar, situar no tempo e no espacio e interpretar a partires de
diversas metodoloxas, obras de arte representativas na evolucin da cultura
occidental.
4. Utilizar, con precisin e rigor, a terminoloxa especfica das artes
visuais.

28

5. Interpretar os principais cdigos iconogrficos da cultura visual de

Occidente.
6. Valorar obras de arte significativas do noso patrimonio cultural no
seu contexto orixinal, en museos e exposicins, con especial atencin ao
entorno do alumnado.
7. Realizar actividades de documentacin e indagacin a partires de
fontes de informacin diversas (textos, imaxes, plantas, alzados, planos...),
sobre determinados aspectos da creacin artstica.
8. Utilizar un mtodo de comentario que integre a valoracin obxectiva
da obra de arte a creatividade persoal do alumno, e expresalo coa debida
claridade e correccin formal.
9. Explicar a presenza da arte na vida coti e nos medios de
comunicacin social.
10. Recoecer e valorar a diversidade e riqueza do noso patrimonio
artstico mediante a anlise dalgns dos restos arqueolxicos e obras de arte
mis significativas da nosa rexin.
6.2.Procedementos de avaliacin.
Os procedementos de avaliacin para a avaliacn contnua sern os
seguintes:
1. Observacin do traballo diario dos alumnos.
2. Preguntas individuais.
3. Valoracin dun proxecto de investigacin, ben sexa concebido e
concludo para a sa exposicin oral ou escrita.

29

4. Lectura e recensin dalgunha obra de caracter xeral relacionada

coa asignatura.
5. Planificacin e participacin en debates, establecemento de
hipteses...
6. Realizacin de xogos de roles e de simulacin.
7. Probas escritas:
-Probas obxectivas: estas probas ofrecen alternativas de
resposta limitadas, entre as que s unha delas a verdadeira.
-Probas abertas sobre datos: este tipo de probas constan dunha
informacin sobre un caso ou feito xeralmente descoecido polo alumno, ou
polo menos nos traballados xeralmente na aula, en torno aos que se
plantexan preguntas abertas.
-Temas a desenrolar: consisten xeralmente nunha preguntas
obre un tema bastante amplo, para a sa resposta o alumno ten que usar os
coecementos previamente adquiridos.
-Anlise, interpretacin e comentarios de obras de arte.
7.3.Temporalizacin.
A calificacin da avaliacin obterase a travs das probas realizadas
polos alumnos as como na participacin na dinmica do grupo e a travs do
traballo individual durante o perodo a avaliar.
A calificacin das diversas probas efectuadas supor polo menos, un
80% da calificacin global da avaliacin, as a valoracin do traballo diario e a
participacin na clase contara un mximo dun 20%.

30

O caracter continuo da avaliacin determina a non eliminacin de

materia ao longo de todo o curso e fai innecesario probas especficas de
recuperacin. En cada avaliacin preguntaranse os contidos mnimos
correspondentes aos perodos de avaliacin anteriores o que supor o 50% e
tern o mesmo valor que os especficos dese perodo. Tanto a materia nova
como a acumulada, obxecto de avaliacin continua, deber alcanzar un nivel
de coecemento dun 30% do total de cada avaliacin para poder aprobala.
As sucesivas avaliacins, que conlevan coecementos anteriores, sern
instrumentos suficientes para valorar o seu progreso, por iso teranse en conta
hora de determinar a nota final os resultados , porcentualmente de todas as
avaliacins.

8.ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.

As actividades a realizar ao longo do curso dependern das ofertas
culturais de entidades pblicas e privadas, ser consideracin do
departamento e doutros rganos do centro a eleccin de fecha mis oportuna
para a realizacin.
Durante o curso proporselle aos alumnos a realizacin dalgunhas
visitas puntuais:
-Cidade de Santiago de Compostela.
-Visita a diversos museos da cidade, entre eles os citados a
continuacin: (CEGAC, Cidade da Cultura, Museo das peregrinacins, etc.).

31

32

33