Elektromika Prakticzna 05 2015

16,00 z
(w tym 8% VAT)
PRICE: 8 EUR Nakad 27000 egz.
OD WYDAWCY
Wasno intelektualna
Prenumerata naprawd warto
16 kwietnia biecego roku kolejny raz wspieralimy konkurs o nazwie Elektronik Roku corocznie organizowany przez Zesp Szk
Technicznych w Ostrowie Wlkp. Mwic krtko wspaniaa impreza, kapitalne, pomysowe, czsto wykonane metod makgajwerowsk urzdzenia. Przykady tego, co moe zdziaa prawdziwy
entuzjazm. Moim zdaniem szkole i jej sponsorom naley si ogromne uznanie za to, e wspieraj pomysy modziey. W sytuacji, w ktrej bardzo czsto syszy si, e wszystko ju dawno zostao wymylone i teraz, aby powstao co
wartociowego potrzebne jest ogromne laboratorium, uczniowie technikum buduj
takie urzdzenia, e naprawd szczka opada. Ale przy okazji tej imprezy kolejny
raz nasza mnie pewna refleksja.
Niektre z przedstawionych pomysw, oprcz tego, e naprawd s genialne
(niektre prezentowalimy na amach EP, np. breloczek z akcelerometrem sygnalizujcy upuszczenie przedmiotu, do ktrego jest przyczepiony), maj wymiar komercyjny i mona by byo na ich sprzeday po prostu zarobi.
Osoby, ktre kiedykolwiek rozpoczynay wasny biznes dobrze wiedz, e dobry
pomys i funkcjonujcy prototyp, to troszk za mao do uruchomienia produkcji potrzebne s jeszcze pienidze. Gorzej, e jeli nasz produkt odniesie sukces,
to znajd si te naladowcy, wic w jaki sposb trzeba zabezpieczy nasz wasno intelektualn. I tu przydaoby si opatentowa nasz pomys. Niestety, sam
proces patentowania przebiega tak, e tylko nieliczni mog sobie na niego pozwoli.
Po pierwsze, musimy opisa nasz patent. Opis to zadanie dla fachowca, najczciej nie dla inyniera projektanta, poniewa musi by tak skonstruowany,
aby patent zosta przyznany i by trudny do zamania. A to ju zadanie dla dobrego
rzecznika patentowego wsppracujcego z autorem patentu lub z firm, w ktrej
jest zatrudniony. Rzecznik najczciej nie rozumie, na czym polega patent, a to zrozumienie jest kluczem do napisania dobrego wniosku, wic trzeba powici czas
i nauczy go, na czym polega wynalazek. Z kolei rzecznik musi wytumaczy wnioskodawcy, co mona opatentowa, a co nie. Zdarza si, e np. z 10 elementw, ktre
przedsibiorca chciaby chroni mona opatentowa 1. Jeli napisze si zgoszenie
na te pozostae 9, to urzd odrzuci zgoszenie. Napisanie wniosku patentowego zajmuje do dwch tygodni, a koszt takiej usugi, to od 2 do okoo 7 tysicy zotych.
Kiedy opis jest ju gotowy, trzeba zoy wniosek do Urzdu Patentowego, opaci rzecznikowi penomocnictwo (min. 600 z) i uici opaty skarbowe. Np. za zgoszenie jednego lub dwch wynalazkw 550 z, za kad stron ponad 20 stron
opisu, zastrzee i rysunkw 25 z.
Wniosek o przyznanie patentu trafia do UP i wtedy rusza machina administracyjna. Najpierw UP sprawdza wniosek formalnie (czy s wszystkie zaczniki, rysunki, czy opaty s wniesione itp.) i merytoryczne (czy nikt nie zgosi ju czego
takiego). Po 18 miesicach urzd upublicznia informacje o wynalazku. Teraz inni
gracze na rynku maj p roku, podczas ktrego mog wnosi swoje zastrzeenia
(np. jeli uywaj takiej technologii, maj na ni patent itp.). Jeli nie wpynie adna
uwaga, po 6 miesicach urzd zaczyna jeszcze raz bada wniosek, ale dokadniej.
Gdy wszystko jest w porzdku, przyznaje patent. Caa procedura zajmuje minimum
5 lat!
Sam patent to nie wszystko. Trzeba jeszcze zapaci za utrzymanie ochrony.
Pierwsze trzy lata kosztuj 480 z. Za kady kolejny pacimy wicej, np. za czwarty rok musimy zapaci 250 z, za dwudziesty 1550. W sumie 20 lat ochrony
w Polsce kosztuje 14 630 z.
Patent krajowy obowizuje tylko na terytorium Polski. Zatem adna firma nie
moe w Polsce produkowa ani sprzedawa identycznego produktu. Ale poza granicami nie ma adnych przeszkd.
I jak na poniesienie takich kosztw (wszak to dopiero wierzchoek gry) moe
pozwoli sobie ucze technikum? Jedyna nadzieja jest taka, e pomysami zainteresuje si te biznes, bo naprawd warto. Ot choby na przykad kranem, z ktrego
wypywa woda o kolorze zalenym od temperatury. Czy nie jest to genialne?! A pki
co dowiedziaem si, e niektre z prezentowanych pomysw w cudowny sposb
ju zmieniy swoich twrcw Szkoda, naprawd szkoda.
Opracowano na podstawie http://wyborcza.biz/biznes Ile kosztuje patent i dlaczego tak drogo
ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015
Miesicznik Elektronika Praktyczna

(12 numerw w roku) jest wydawany
przez AVT-Korporacja Sp. z o.o. we wsppracy
z wieloma redakcjami zagranicznymi.
wydawnictwo
Wydawca:
AVT-Korporacja Sp. z o.o.
03-197 Warszawa, ul. Leszczynowa 11
tel.: 22 257 84 99, faks: 22 257 84 00
Adres redakcji:
tel.: 22 257 84 49, 22 257 84 63
faks: 22 257 84 67
e-mail: redakcja@ep.com.pl
www.ep.com.pl
Redaktor Naczelny:
Wiesaw Marciniak
Redaktor Programowy,
Przewodniczcy Rady Programowej:
Piotr Zbysiski
Zastpca Redaktora Naczelnego,
Redaktor Prowadzcy:
Jacek Bogusz, tel. 22 257 84 49
Redaktor Dziau Projektw:
Damian Sosnowski, tel. 22 257 84 58
Szef Pracowni Konstrukcyjnej:
Grzegorz Becker, tel. 22 257 84 58
Menader magazynu
Andrzej Tumaski , tel. 22 257 84 63
e-mail: andrzej.tumanski@ep.com.pl
Marketing i Reklama:
Katarzyna Gugaa, tel. 22 257 84 64
Boena Krzykawska, tel. 22 257 84 42
Katarzyna Winiewska, tel. 22 257 84 65
Grzegorz Krzykawski, tel. 22 257 84 60
Andrzej Tumaski, tel. 22 257 84 63
Sekretarz Redakcji:
Grzegorz Krzykawski, tel. 22 257 84 60
DTP i okadka:
Dariusz Welik
Redaktor strony internetowej www.ep.com.pl
Mateusz Woniak
Stali Wsppracownicy:
Arkadiusz Antoniak, Rafa Baranowski, Lucjan Bryndza,
Marcin Chruciel, Jarosaw Doliski, Andrzej Gawryluk,
Krzysztof Grski, Tomasz Gumny, Tomasz Jaboski,
Micha Kurzela, Szymon Panecki, Krzysztof Paprocki,
Krzysztof Pawsiuk, Sawomir Skrzyski, Jerzy Szczesiul,
Ryszard Szymaniak, Adam Tatu, Marcin Wizania,
Tomasz Wostowski, Robert Wogajew
Uwaga! Kontakt z wymienionymi osobami jest moliwy
via e-mail, wedug schematu: imi.nazwisko@ep.com.pl
Prenumerata w Wydawnictwie AVT
www.avt.pl/prenumerata lub tel: 22257 84 22
e-mail: prenumerata@avt.pl
www.sklep.avt.pl, tel: (22) 257 84 66
Prenumerata w RUCH S.A.
www.prenumerata.ruch.com.pl
lub tel: 801 800 803, 22 717 59 59
e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
Wydawnictwo
AVT-Korporacja Sp. z o.o.
naley do Izby Wydawcw Prasy
Copyright AVT-Korporacja Sp. z o.o.

Projekty publikowane w Elektronice Praktycznej mog
by wykorzystywane wycznie do wasnych potrzeb.
Korzystanie z tych projektw do innych celw, zwaszcza
do dziaalnoci zarobkowej, wymaga zgody redakcji
Elektroniki Praktycznej. Przedruk oraz umieszczanie
na stronach internetowych caoci lub fragmentw
publikacji zamieszczanych w Elektronice Praktycznej
jest dozwolone wycznie po uzyskaniu zgody redakcji.
Redakcja nie odpowiada za tre reklam i ogosze
zamieszczanych w Elektronice Praktycznej.
Nr 5 (269)
Maj 2015
Trjdrona, cyfrowa,
stereofoniczna zwrotnica
gonikowa
Dobre elementy bierne
do zwrotnic gonikowych
s koszmarnie drogie. Wykonanie
i strojenie zespou wymaga wielu
prb A moe inaczej, a moe
po prostu wyklika aplikacj
w Sigma Studio?
Sterownik z serwerem Web

Nie lada gratka dla mionikw
automatyki domowej projekt
sterownika atwego w budowie,
ale o zaawansowanych
moliwociach. Stan 4 wyj
i 4 wej mona kontrolowa
poprzez sie Ethernet. Sterownik
moe wywietla strony
HTML przygotowane przez
uytkownika i wysya e-maile
z powiadomieniami.
iControlSensor
Na amach EP opisalimy
system typu inteligentny dom
Projekty
DSP1701_3WCRSV trjdrona, cyfrowa, stereofoniczna zwrotnica gonikowa . ........................ 20
ARS3-ER sterownik z serwerem Web (1).
Moliwo zaczania 4 wyj oraz kontroli/wizualizacji poziomu na 4 wejciach .......................... 24
Miernik napicia i prdu z USB ....................................................................................................... 29
iControlSensor. Czujnik do pomiaru temperatury dla iControl........................................................ 33
Miniprojekty
Iluminofonia LED RGB . .................................................................................................................. 40
Optoelektroniczny czujnik zblieniowy ........................................................................................... 42
Sterownik wentylatora z czujnikiem wilgotnoci powietrza ........................................................... 43
Projekty czytelnikw
Impulsowa adowarka akumulatorw oowiowych ........................................................................ 46
Wybr konstruktora
TEMAT NUMERU
Moduy interfejsw bezprzewodowych sieci lokalnych i osobistych ...............................................
52
Prezentacje
TEMAT NUMERU
Sieci bezprzewodowe w przemyle ................................................................................................
59
Podzespoy
TEMAT NUMERU
Nowoczesne technologie cznoci dla IoT . ...................................................................................
60
TEMAT NUMERU
Zestaw startowy dla mikrokontrolera CC2650................................................................................
63
TEMAT NUMERU 66
IoT wedug u-bloxa ........................................................................................................................
MSP432 mikrokontroler do nowoczesnych aplikacji .................................................................... 68
Nowe, graficzne mikrokontrolery w rodzinie STM32F4 ............................................................... 70
PIC16F176x wicej ni mikrokontroler ......................................................................................... 74
Sprzt
Novitec APM3 wskanik napicia akumulatora samochodowego do gniazda zapalniczki . ......... 73
Oscyloskop Rigol MSO2102A ......................................................................................................... 78
Analizowanie protokow szeregowych oscyloskopami Rohde&Schwarz (3). CAN, LIN.................. 83
o nazwie iControl. W biecym
Kursy
numerze opublikujemy opis
Poczenie DS18B20 z STM32. Projekt dla rodowiska CooCox ...................................................... 90

TEMAT NUMERU
Internet Rzeczy w przykadach (5). Sterownik inteligentnej skrzynki na listy ..................................
99
Projektowanie urzdze z moduami GSM ................................................................................... 104
Programowanie aplikacji mobilnych (4). Komunikacja Bluetooth ................................................. 108
przeznaczonego dla niego

moduu iControlSensor sucego
do pomiaru temperatury.
Miernik napicia i prdu

USB
Coraz wicej urzdze
elektronicznych jest zasilanych
z USB. Budowa zcza interfejsu
uniemoliwia wykonanie
pomiaru z uyciem normalnego
multimetru. Prezentujemy
urzdzenie, ktre zmierzy
i wywietli pobierany prd
i napicie USB, bez zaburzania
komunikacji.
4
Automatyka i mechatronika
MyRIO platforma edukacyjna od National Instruments (1) ........................................................ 118
Czujniki ultradwikowe w automatyce przemysowej ................................................................. 122
Od wydawcy .................................................................................................................................... 3
Nie przeocz. Podzespoy ................................................................................................................... 6
Nie przeocz. Koktajl niusw ........................................................................................................... 12
Niezbdnik elektronika ................................................................................................................... 51
Info . ............................................................................................................................................ 113
Kramik i rynek .............................................................................................................................. 130
Oferta. ......................................................................................................................................... 132
Prenumerata ................................................................................................................................ 133
Zapowiedzi nastpnego numeru .................................................................................................. 134
Redakcyjny serwer FTP, a na nim materiay dodatkowe oraz poprzednie czci do artykuw.
Dane wymagane do logowania na serwerze FTP Elektroniki Praktycznej:
host: ftp://ep.com.pl
uytkownik: 11877, haso: ragjkdt9
Uwaga: na serwerze FTP s dostpne materiay poczwszy od numeru 12/1998 do wydania

biecego. Dostp do poszczeglnych materiaw dla Czytelnikw EP po podaniu unikatowego
hasa opublikowanego w EP.
STM32F7:
Cortex-M7 w rodzinie STM32
Podstawowe cechy mikrokontrolerw STM32F7:

rdze Cortex-M7
taktowanie do 200 MHz
prdko wykonywania programu do 428 DMIPS
do 1 MB Flash
zintegrowana pami TC-RAM
zintegrowany kontroler pamici zewntrznych (magistrala 16 lub 32 bity):
SRAM, PSRAM, SDRAM/LPSDR SDRAM, NOR/NAND
do 168 linii GPIO (w tym do 166 z tolerancj 5 V)
nowy system magistral (AXI/AHB)
www.st.com
NIE PRZEOCZ Podzespoy
nowe
Z kilkuset nowoci wybralimy te, ktrych nie wolno przeoczy.
Biece nowoci mona ledzi na www.elektronikaB2B.pl
funkcji programowych. Zapewniaj energooszczdn prac, o czym
wiadczy pobr mocy mniejszy o 95% moc od ukadw Cortex M0
i mniejszy o 90% od ukadw Cortex M4. Aktualnie BHI160 jest najbardziej energooszczdnym czujnikiem inercyjnym w peni kompatybilnym z systemem Android Lollipop, umoliwiajcym realizacj
kompletnego ukadu 9-osiowego przy wykorzystaniu zewntrznego
magnetometru. Jego pobr prdu w trybie aktywnym nie przekracza
1,55 mA.
Sensory s oferowane w obudowach LGA o wymiarach BHI160
3 mm3 mm0,95 mm, BHA250 2,2 mm2,2 mm0,95 mm,
ktrych objto odpowiada podobnym czujnikom inercyjnym bez
wbudowanego procesora DSP.
http://goo.gl/XNBz3r
Najmniejsze ukady FPGA
Miniaturowe czujniki inercyjne zintegrowane z DSP

Ukad BHI160 to 6-osiowy, natomiast BHA250 to 3-osiowy czujnik inercyjny zintegrowany z 32-bitowym procesorem DSP Fuser Core. Mog
one znale zastosowanie np. w smartfonach (systemy nawigacji inercyjnej, rozpoznawanie gestw), grach elektronicznych, inteligentnych
zegarkach, akcesoriach sportowych lub wywietlaczach nagownych.
Ukad BHI160 zawiera yroskop i czujnik przypieszenia, a BHA250
sam czujnik przypieszenia. Zaletami tych ukadw s niewielkie
wymiary, may pobr energii oraz wbudowany DSP odciajcy system nadrzdny od zada zwizanych z obliczeniami nawigacyjnymi.
Ukady BHI160 i BHA250 zawieraj kompletny stos protokow dla
systemu Android Lollipop. Umoliwiaj atwe rozszerzenie funkcjonalnoci za pomoc zewntrznych sensorw i dodawania kolejnych
REKLAMA
Lattice Semiconductor wprowadza

do sprzeday seri ukadw FPGA
typu iCE40 Ultra w obudowach
WLCSP BGA o wymiarach zaledwie 1,4 mm1,4 mm0,45 mm
z 16 wyprowadzeniami w rastrze
0,35 mm. W porwnaniu z najbliszymi
odpowiednikami
ukady te zajmuj blisko 70% mniej
Porwnanie parametrw ukadw FPGA UltraLite / Ultra

Parametr
Bloki LUT
Nieulotna pami
konfiguracyjna
Pobr prdu
w stanie statycznym
EBR RAM (Kb)
PLL
I 2C
SPI
Oscylator 10 kHz
Oscylator 48 MHz
Wyjcie o wydajnoci prdowej
24 mA
Wyjcia czone
o wydajnoci
prdowej 100 mA
+ 400 mA
Wyjcie o wydajnoci prdowej
500 mA
Bloki mnonika
16 16 Multiply
i 32-bitowego
akumulatora
PWM
iCE40 UltraLite
UL640
UL1K
640
1248
iCE40 Ultra
iCE5LP1K iCE5LP2K iCE5LP4K
1100
2048
3520
tak
tak
tak
tak
tak
35 mA
35 mA
71 mA
71 mA
71 mA
56
1
2
1
1
56
1
2
1
1
64
1
1
1
1
1
80
1
2
2
1
1
80
1
2
2
1
1
tak
tak
tak
tak
nie
Jedna platforma
nieskonczone
mozliwosci
Kompleksowe srodowisko
do projektowania systemw
kontrolno-pomiarowych i testujacych
NI LabVIEW to kompleksowe srodowisko
projektowe, oferujace
bezkonkurencyjna
integracje z szeroka gama platform sprzetowych
oraz umozliwiajace
spenienie
wymagan kazdej aplikacji kontrolnej i pomiarowej. LabVIEW stanowi kwintesencje
graficznego podejscia
do projektowania systemw, opartego na otwartej platformie

programowej oraz rekonfigurowalnym sprzecie,
pozwalajacego
znaczaco
przyspieszyc realizacje projektw inz ynierskich
>> Odwiedz poland.ni.com/labview

Zarejestruj sie,
aby wziac
bezpatny udzia w wydarzeniu Dzien
Programistw LabVIEW: poland.ni.com/wydarzenia
800 889 897

National Instruments Poland Sp. z o.o. ul. Grjecka 5, 02-025 Warszawa Tel: +48 22 328 90 10 Fax: +48 22 331 96 40 Strona internetowa: http://poland.ni.com
Adres e-mail: ni.poland@ni.com KRS 86646, Sad Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydzia Gospodarczy Krajowego Rejestru Sadowego
Kapita zakadowy: 100,000.00 PLN NIP 527-22-69-641
2015 National Instruments Corporation. Wszystkie prawa zastrzezone. LabVIEW, National Instruments, NI, ni.com
to zarejestrowane znaki handlowe National Instruments.
Inne wymienione produkty i firmy to zarejestrowane znaki handlowe i nazwy firmowe odpowiednich firm. 21320
Oprogramowanie
LabVIEW pomaga
tworzyc aplikacje w
sposb podobny do tego,
jak myslimy
graficznie.
NIE PRZEOCZ
powierzchni. Ponadto, pobieraj o 30% mniej mocy,
co jest ich kolejnym wanym atutem w przypadku
zastosowania w urzdzeniach zasilanych z baterii.
Oprcz wersji WLCSP, s oferowane rwnie w nieco wikszych obudowach ucBGA o powierzchni
2,5 mm2,5 mm z 36 wyprowadzeniami. Dla nowych ukadw producent oferuje kilka projektw referencyjnych
pozwalajcych skrci czas wprowadzania nowych produktw na rynek. S to m.in. krokomierz, emulator kodu kreskowego, nadajnik/odbiornik podczerwieni do zdalnego sterowania, sterownik diody LED
RGB oraz ekspandery I2C i SPI.
http://goo.gl/B8IZqY
tranzystorami MOSFET o wydajnoci prdowej

40 A lub wicej. Akceptuje napicie wejciowe z zakresu 4,7525 V i umoliwia generowanie napicia
z zakresu 0,6...5,5 V. Moe znale zastosowanie
w ukadach zasilania najnowszych, 64-bitowych
mikroprocesorw ARM lub ukadw DSP, FPGA
i ASIC. Ukad jest atwy do skonfigurowania za pomoc dostarczanego przez firm Exar oprogramowaniu PowerArchitect. Jego programowanie odbywa si przez interfejs szeregowy I2C/SMBus, ktry moe
by rwnie uyty do monitorowania i dynamicznej kontroli systemu zasilania. Dodatkowo, XR77128 zawiera 5 konfigurowalnych linii
GPIO mogcych pracowa jako wyjcia statusu, alarmowe lub ustalajce sekwencj wczania napi zasilajcych. Ukad jest oferowany
w obudowie TQFN zajmujcej powierzchni 7 mm7 mm.
http://goo.gl/71XkmM
4-wyjciowy kontroler DC-DC step-down dla DrMOS

XR77128 to kontroler przetwornicy DC-DC step-down do wielowyjciowych systemw zasilania. Umoliwia sterowanie czterema zewntrznymi, niezalenymi stopniami mocy z moduami DrMOS lub
REKLAMA
Nowy modem radiowy

Firma RF Solutions wprowadzia do oferty kolejny modem radiowy dostarczany w postaci moduu do zamontowania na pytce drukowanej. Kappa
pracuje w pamie 868 MHz z modulacj FM.
Charakteryzuje si bardzo atw aplikacj wymaga
jedynie doprowadzenia zasilania, doczenia anteny i sygnau danych za pomoc UART. Zapewnia maksymaln szybko transmisji 56 kbps. Moc nadajnika wynosi +13 dBm, a czuo
odbiornika 121 dBm, co pozwala na uzyskanie zasigu do 500 m.
Po nadaniu moduowi indywidualnego adresu moe on pracowa
w sieci. Obok standardowych funkcji modemowych, Kappa oferuje
unikalny tryb pracy Acknowledge Secure Mode ograniczajcy ryzyko
utraty przesyanych informacji. W tym trybie przy braku potwierdzenia odebrania pakietu jest on automatycznie retransmitowany (do 10
razy) przed wznowieniem normalnej transmisji. Radiomodemy Kappa
s dostarczane w postaci moduw o wymiarach 31,5 mm11 mm
do montau SMT i przewlekanego (KAPPA-M868 i KAPPA-M868-SO).
http://goo.gl/QaLwOy
Miniaturowy, barometryczny czujnik cinienia

Ukad DPS310 to barometryczny czujnik cinienia
MEMS opracowany przez Infineon Technologies
AG, charakteryzujcy si miniaturowymi wymiarami i bardzo maym poborem mocy. Zapewnia
przy tym du rozdzielczo odpowiadajc rnicy wysokoci rwnej 5 cm! Moe znale zastosowanie w urzdzeniach przenonych do monitorowania pogody,
rozpoznawania gestw lub nawigacji wewntrz pomieszcze. W odrnieniu od wielu podobnych, piezoelektrycznych czujnikw cinienia, DPS310 korzysta z technologii pojemnociowej zapewniajcej
du precyzj pomiaru nawet przy szybkich zmianach temperatury
Committed to excellence
otoczenia. Jest to ogromn zalet, jeli wzi pod uwag warunki wystpujce wewntrz urzdze bateryjnych, gdzie temperatura moe
szybko wzrosn z uwagi na ma przestrze i obecno rde ciepa.
Ukad jest oferowany w obudowie LGA-8 o wymiarach
2,5 mm2,0 mm1,0 mm. W stanie aktywnym pobiera prd o nateniu 3 mA, natomiast w trybie standby 1 mA. Wbudowana pami
FIFO przechowuje wyniki ostatnich 32 pomiarw i pozwala na dodatkowe obnienie poboru mocy, wyduajc czas, przez ktry host
moe pozostawa w stanie upienia pomidzy kolejnymi odczytami.
Zakres pomiarowy DPS310 rozciga si od 300 do 1200 hPa, a dopuszczalny zakres temperatury pracy od 40 do +85C. Do transmisji
danych przewidziano interfejs I2C/SPI. Ukad zawiera wewntrzn
pami wspczynnikw kalibracyjnych do precyzyjnej kompensacji
cinienia i temperatury.
http://goo.gl/aOfVnw
Sensors
Wireless
Microcontrollers
Power
Management
Discover the Internet of Things
Design SMART Products

RUTRONIK SMART offers you a new range of bundled hardware,
software and services. RUTRONIK SMART brings together entire
solutions to build applications for:
Healthcare
Comfort
Lifestyle
Safety
Learn more: www.rutronik.com/smart
Mikroprocesory aplikacyjne ApP Lite z kontrolerem

Bluetooth i yroskopem
Get in touch:
smart@rutronik.com o r call +49 (0) 7231 801-1320
REKLAMA
Toshiba powiksza rodzin mikroprocesorw aplikacyjnych ApP Lite o dwa nowe ukady o oznaczeniach TZ1031MBG i TZ1011MBG stanowice
rozszerzenie serii TZ1000. Zostay one zaprojektowane do zastosowania m.in. w aplikacjach IoT
oraz akcesoriach sportowych przymocowywanych
do ciaa uytkownika. Wsplne elementy obu ukadw to jednostka obliczeniowa ARM Cortex-M4F
z procesorem DSP, 8 Mb pamici NOR Flash, jednostka oblicze zmiennoprzecinkowych, 24-bitowy przetwornik A/C delta-sigma z trjwejciowym
multiplekserem oraz kontroler Bluetooth Low Energy z obwodem
w.cz. Ukad TZ1031MBG ma wbudowany yroskop, a TZ1011MBG
www.rutronik.com
NIE PRZEOCZ
yroskop i magnetometr. Oba ukady charakteryzuj si bardzo du
skal integracji pozwalajc na realizacj miniaturowych urzdze
przenonych praktycznie bez potrzeby stosowania komponentw zewntrznych. Wbudowany kontroler Bluetooth zapewnia transmisj
danych pomiarowych do urzdze zewntrznych, np. smartfonw czy
tabletw. Ukady TZ1031MBG i TZ1011MBG s wytwarzane w obudowach do montau SMD o wymiarach 9,8 mm8,5 mm1,6 mm.
Rozpoczcie produkcji masowej zaplanowano na czerwiec b.r.
http://goo.gl/qAjqmW
http://goo.gl/UM7NAf
Moduy przetwornic DC/DC dla lotnictwa o mocy

do 600 W
Firma Vicor powiksza ofert moduowych przetwornic DC/DC DCM
o nowe typy o mocy do 600 W, produkowane w obudowach 4623 o wymiarach 47,4 mm22,8 mm7,3 mm.
Przetwornice DCM290Pxxxx600A40
charakteryzuj si rekordowo du
gstoci mocy, sigajc 76 W/cm3. S przeznaczone dla przemysu, lotnictwa, motoryzacji i systemw telekomunikacyjnych. Dostpne s wersje o napiciu wejciowym 24, 28, 48, 270, 290
i 300 V DC oraz o napiciu wyjciowym 5, 12, 15,
24, 28, 36 i 48 V DC. Producent zaleca ich czenie
z regulatorami Vicor FPA (factorised power) i/lub ZVS (zero-voltage
switching), z ktrymi pozwalaj na wykonanie kompletnego, skalowalnego systemu zasilania o duej sprawnoci (do 93%) i gstoci
mocy dwukrotnie wikszej od konwencjonalnych, moduowych przetwornic DC/DC. Moduy mog by czone rwnolegle maksymalnie
6 sztuk. Dostpne s te modele w nieco mniejszych obudowach 3623
(36 mm23 mm), ktrych moc znamionowa wynosi 320 W.
http://goo.gl/tRdclF
100-woltowy kontroler DC-DC LT3748

Kontroler typu LT3748 do przetwornicy flyback jest
oferowany rwnie w wersji do aplikacji militarnych pracujcych w zakresie temperatury zcza
55+150C. Ukad wyrnia si szerokim zakresem napicia wejciowego wynoszcym 5100 V.
Uatwia wykonywanie izolowanych przetwornic
DC/DC eliminujc konieczno stosowania izolatorw optycznych,
trzeciego uzwojenia transformatora i transformatora sygnaowego
w torze sprzenia zwrotnego. Warto napicia wyjciowego jest
okrelana za pomoc pomiaru napicia na uzwojeniu pierwotnym.
Napicie wyjciowe jest ustalane dzielnikiem rezystorowym i przekadni transformatora. Dokadno stabilizacji wynosi 5% w caym
dopuszczalnym zakresie zmian napicia wejciowego, prdu obcienia i temperatury. W karcie katalogowej wyszczeglniono typy
powszechnie dostpnych na rynku transformatorw nadajcych si
do wsppracy z kontrolerem w rnego rodzaju aplikacjach. Ukad
LT3748 zawiera programowalny ukad mikkiego startu, zabezpieczenie podnapiciowe i ogranicznik prdu wyjciowego. Jest oferowany
w obudowie MSOP-16.
http://goo.gl/PhMGxF
20-woltowy MOSFET o powierzchni 1 mm2

Si8410DB to miniaturowy n-kanaowy tranzystor MOSFET do urzdze o najwikszej gstoci upakowania podzespow, produkowany
w obudowie MICRO FOOT o powierzchni zaledwie
1 mm2 i gruboci 0,54 mm. Moe by stosowany
jako przecznik zasilania lub szybki przecznik o maych stratach w przetwornicach DC/DC.
Charakteryzuje si napiciem przebicia rwnym
REKLAMA
10
Podzespoy
20 V i dopuszczalnym prdem drenu 5,7 A przy zapewnieniu skutecznego chodzenia. Jego rezystancja RDS(on) wynosi 37 mV przy napiciu
sterowania bramki 4,5 V oraz 41, 47 i 68 mV przy napiciu sterujcym, odpowiednio: 2,5 V, 1,8 V i 1,5 V. W porwnaniu z najbliszym
odpowiednikiem w obudowie CSP 1 mm2, podane wartoci RDS(on)
s mniejsze o od 30 do 50%. Maa rezystancja RDS(on) uzyskiwana ju
przy napiciu sterujcym 1,5 V oraz w dopuszczalnym zakresie napicia VGS do 8 V, rwnoczenie zapewnia duy margines bezpieczestwa i elastyczno w ukadach sterowania.
http://goo.gl/yNi0CH
Pami SSD 64 GB z samoczynnym kasowaniem

zawartoci
Firma Microsemi zaprezentowaa 64-gigabajtow pami SSD MSM064 do aplikacji embedded,
w ktrych ochrona danych jest spraw najwyszej
wagi. Ukad ten oferowany w obudowie BGA o powierzchni 32 mm28 mm zawiera mechanizm blokady oprogramowanie firmware zabezpieczajcy
przed moliwoci podmiany. Zawarto pamici jest przechowywana w postaci zaszyfrowanej. Obsug kluczy zajmuje si opracowany
przez Microsemi mikroprocesor Armor III. W aplikacjach szczeglnie
wraliwych klucz szyfrujcy moe by skasowany w czasie krtszym
ni 30 ms. Po aktywowaniu drugiego poziomu zabezpiecze kasowana jest caa matryca w czasie krtszym ni 10 s, nieodwracalnie niszczc przechowywan informacj. Waniejsze parametry:
pojemno 64 GB,
technologia SLC NAND Flash,
interfejs SATA,
szybko odczytu/zapisu 65 MB/s,
szyfrowanie: sprztowe AES-256 w trybie XTS,
opcjonalna autoryzacja sprztowa,
funkcja kasowania klucza w czasie poniej 30 ms,
funkcja sprztowego kasowania caej pamici w czasie poniej
10 s,
zdolno do pracy w cikich warunkach przemysowych.
http://goo.gl/ASjO4e
Oznaczenie
Rozdzielczo
MCP47FEB01
MCP47FEB02
MCP47FEB11
MCP47FEB12
MCP47FEB22
8 bitw
8 bitw
10 bitw
10 bitw
12 bitw
Liczba
kanaw
1
2
1
2
2
DNL
(LSB)
0,25
0,25
0,5
0,5
1,0
rdo
odniesienia
Wewn.,
zewn.,
VDD
z wbudowanego (1,22 V) lub z zewntrznego rda napicia referencyjnego. Maj tryb shutdown pozwalajcy na ograniczenie do minimum poboru mocy. Pobr prdu wynosi typowo 650 nA w trybie
Power Down, maksymalnie 1,9 mA przy zapisie do wewntrznej pamici EEPROM, a w trybie normalnej pracy maksymalnie 180/380 A,
odpowiednio dla wersji 1- i 2-kanaowej.
http://goo.gl/3afqFR
REKLAMA
8-, 10 i 12-bitowe przetworniki C/A z pamici

nieulotn i interfejsem I2C
Do oferty firmy Microchip dodano now rodzin
przetwornikw C/A typu MCP47FEBxx wyposaonych w pami EEPROM i interfejs I2C. S one
wytwarzane w wariantach 1- i 2-kanaowych o rozdzielczoci 8, 10 i 12 bitw i oferowane w obudowie
TSSOP-8. Przetworniki s przeznaczone na rynek
konsumencki i do urzdze przemysowych. Przykady zastosowa
to mikrofony, odtwarzacze MP3, mierniki poziomu glukozy, ukady
napdowe i kalibratory czujnikw. Wewntrzna pami nieulotna
umieszczona w tych ukadach umoliwia przywrcenie ostatniej
wartoci napicia wyjciowego po wczeniu zasilania, a take automatycznie przywraca ustawienia napicia referencyjnego, wzmocnienia i trybu Power Down. Przetworniki MCP47FEBxx mog korzysta
11
NIE PRZEOCZ
koktajl
Kalendarium wydarze na pocztku 2015 roku

2-4.06. Utrecht (Holandia), Electronics & Automation wystawa
Wydarzenia krajowe
26-28.05. Pozna, Expopower Midzynarodowe Targi Energetyki

i Greenpower Midzynarodowe Targi Energii Odnawialnej
9-12.06. Pozna, Subcontracting Targi Kooperacji Przemysowej
24-26.06. Wrocaw X Krajowe Warsztaty EMC, Politechnika
Wrocawska
i targi elektroniki przemysowej

2-5.06. Baku (Azerbejdan), Caspian Power targi systemw
zasilania i energii odnawialnej
8-11.06. Moskwa (Rosja), Elektro targi elektrotechniki i energetyki
22-25.06. Monachium (Niemcy), Laser World of Photonics targi
Imprezy zagraniczne
5-7.05. Norymberga (Niemcy), SMT Hybrid Packaging targi

technologii dla przemysu elektronicznego
20-22.05. Tokio, Techno-Frontier 2015 innowacje w elektronice
i mechatronice
12-15.05. Budapeszt (Wgry), MACH-TECH targi urzdze
przemysowych i automatyki
12-14.05. Parma (Wochy), SPS IPC Drives Italia targi
komponentw automatyki
19-21.05. Norymberga (Niemcy), PCIM Europe targi systemw
zasilania, energoelektroniki, energii odnawialnej oraz Sensor+Test
targi technologii pomiarowych, sensoryki i testowania
20-22.05. Wilno (Litwa), Balttechnika targi przemysowe,
automatyki i energetyki oraz energii odnawialnej
technologii i systemw optycznych

26-28.06. Friedrichshafen (Niemcy), Ham Radio wystawa
powicona radiokomunikacji
Warsztaty, szkolenia, seminaria

7.05. Wrocaw, Mikrokontroler STM32F0 + GSM, Masters
13-15.05. Biaka Tatrzaska, XII Oglnopolska Konferencja
Techniczna nt. pomiarw w energetyce, Sonel
27.05. Katowice, Mikrokontroler STM32F0 + GSM, Masters
20.05. Dborzyce, Signij o robotyk, Wobit
19-20.06. Wocawek, Elektryczno statyczna szkolenie dla
Koordynatorw ESD, Renex
REKLAMA
Masters rozwija ofert produktw dla owietlenia

LED
Masters zosta partnerem firmy Phihong producenta zasilaczy
do szerokiego spektrum zastosowa, w tym take systemw owietlenia LED. Produkty tej firmy obecne s w wielu branach: od telekomunikacji, centrw danych, elektroniki uytkowej, po systemy
bezpieczestwa, urzdzenia medyczne i przemysowe, a take wspomniane owietlenie ledowe. Jakoci produktw Phihong zaufali czoowi producenci OEM tacy jak Cisco, Motorola, Sony, Panasonic, Acer,
HP, Toshiba i wielu innych. Zasilacze do owietlenia LED do zastosowa wewntrz i na zewntrz budynkw cechuj si wysok niezawodnoci, wszechstronnymi zabezpieczeniami i szerokim zakresem
napicia wejciowego. Drug umow dystrybucyjn Masters podpisa
z Panjit Lighting producentem lamp, wietlwek oraz nawietlaczy
opartych na technologii LED.
12
Koktajl niusw
Atmel inwestuje w produkty dla sieci Sigfox

Pakietowa sie transmisji danych Sigfox w ostatnim okresie bardzo dynamicznie zyskuje na popularnoci i to nie tylko w Europie. Do obecnie pokrytych zasigiem krajw (Francja, Hiszpania, Holandia) doczaj kolejne, w tym Polska, gdzie dziaa ju pierwsza stacja bazowa
w Warszawie. Sigfox pracuje w pamie ISM 868 MHz w Europie,
co zapewnia duy zasig, a protok zapewnia niski pobr mocy.
Dodatkowo wyrnikiem s bardzo niskie koszty (zarwno urzdzenia jak i transmisji danych), dostp do danych od strony sieci internetowej, brak koniecznoci stosowania kart SIM, bo kady modu
ma unikalny numer ID oraz moliwo wysania do 140 wiadomoci
na dob. Do komunikacji w takiej sieci firma Atmel opracowaa specjalizowany ukad ATA 8250 rozwizanie SoC, integrujce zarwno
cz radiow jak i mikrokontroler. Mikrokontroler zajmuje si obsug stosu, ktry zapewnia poprawn komunikacj z sieci. Dziki temu
uytkownik takiego ukadu przy wykorzystaniu interfejsu SPI wydaje
jedynie komendy wysyki danych. Ukad ten zosta precertyfikowany,
w zwizku z tym koszt certyfikacji caego urzdzenia jest niewielki.
25-lecie Merserwisu
Firma Merserwis w 2015 roku obchodzi jubileusz 25-lecia swojej dziaalnoci. Zaoyli j wsplnicy Jan Salata i Andrzej Kuczmaski w drodze przeksztace prywatyzacyjnych dziaajcego wtedy w Warszawie
serwisu Meraserw-1, nalecego do Centrali Techniczno-Handlowej
Merazet z Poznania. Merserwis pocztkowo zajmowa si wycznie

serwisem aparatury, ale po roku zacz rwnoleg sprzeda urzdze
pomiarowych i narzdzi. Obecnie Merserwis jest znaczcym dystrybutorem aparatury kontrolno-pomiarowej w Polsce, skupiajcym si
gwnie na aparaturze dla energetyki.
Samsung otworzy
now lini
produkcyjn we
Wronkach
Samsung otworzy now
lini produkcyjn w fabryce we Wronkach.
Inwestycja
o
wartoci okoo 80 mln z
ma na celu zwikszenie w latach 2014-2016 mocy produkcyjnych
oraz rozszerzenie asortymentu produkowanych pralek i lodwek
REKLAMA
13
NIE PRZEOCZ
o 9 nowych modeli. Firma przeprowadzia gruntown modernizacj
linii do produkcji lodwek, zainstalowaa nowe urzdzenia oraz rozbudowaa infrastruktur magazynow. Cakowita warto inwestycji
Samsunga w latach 2014-2016 wyniesie 387 mln z.
Rynek pprzewodnikw przychody kwartalne w latach 20132014 w mln dolarw, rdo: DMASS
Silny czwarty kwarta 2014 r. na rynku

pprzewodnikw w Europie
XXII Gieda Wynalazkw

W dniach 17-18 lutego 2015 r. w warszawskim Centrum Nauki
Kopernik, odbywaa si XXII Gieda Wynalazkw. Jest to dwudniowe
wydarzenie o charakterze wielobranowym, gdzie zaprezentowano
152 rozwizania (wynalazkw, prototypw, modeli) z akademickich
orodkw naukowych, instytutw badawczych, przemysu jak rwnie
twrcw indywidualnych. Innowacyjne projekty byy nagradzane medalami, dyplomami i statuetkami. Z obszaru bliskiego elektronice nagrodzono inteligentny wielofunkcyjny sterownik energetyczny z komunikacj IEC 61850 opracowany w ITR oraz urzdzenie do wspomagania
resuscytacji kreniowooddechowej PIAPLife z PIAP.
Semicon dystrybutorem Beau Tech

Semicon podpisa umow dystrybucyjn z amerykask firm
Beau Tech, popularnym producentem narzdzi do napraw PCB.
Szczeglnie interesujce s wytrzymae cienkie sondy do usuwania
zwar, czy te mechanicznego sprawdzenia poprawnoci lutowania
elementw. Oferowane s one tak w wersji prostej jak i z zagitym
ostrzem, w rednicach 1, 10 oraz 25 mils. Ponadto w ofercie mona znale przydatne narzdzia jak stalowe szczoteczki do usuwania
topnika, chwytaki do lutowania, czy te przyrzd do czyszczenia kocwek przewodw.
Elmak Elektronika rozbudowaa park maszynowy

Rzeszowski dostawca usug EMS rozbudowa swj park maszynowy,
a posiadana linia produkcyjna wzbogacia si o automat pick & place
Yamaha I-Pulse M20. Urzdzenie zalicza si do nowej generacji uniwersalnych automatw o wysokiej precyzji montau zarwno elementw
SMT jak i THT. Zosta on wyposaony w 6-krotn gowic montaow
zapewniajc szybko do 23000 cph i ma duy obszar roboczy do 740
510 mm. Automat obsuguje komponenty o wielkoci od 01005
do 120 90 mm i peni rwnie rol LED-Placera, umoliwiajc monta diod LED na PCB o dugoci do 1480 mm. Jak informuje dyrektor
Grzegorz muda, dziki tej inwestycji firma znaczco zwikszya swoje
zdolnoci produkcyjne przy jednoczesnym podniesieniu jakoci procesu montau powierzchniowego. Dokonujc wyboru, zarzd przedsibiorstwa kierowa si gwnie parametrami technicznymi umoliwiajcymi zastosowanie najnowoczeniejszych, najbardziej wydajnych
technologii produkcyjnych, ktre zagwarantuj tym samym najwysz
jako wytwarzanych przez Elmak ukadw elektronicznych.
14
Wedug raportu Distributors and Manufacturers Association of

Semiconductor Specialists europejski sektor dystrybucji pprzewodnikw charakteryzowa si w czwartym kwartale 2014 r. niezwyk si
i pod koniec roku zanotowa bardzo dobre tempo wzrostu. Sprzeda
pprzewodnikw wzrosa w tym czasie o 10,3% do 1,57 mld euro.
Peny rok zamkn si sprzeda o wartoci 6,34 mld euro wzrost
o 7,7% w porwnaniu do roku 2013 i jednoczenie blisko rekordu
z roku 2011. W raporcie DMASS uwzgldniono sprzeda pprzewodnikw z wyczeniem elementw przeznaczonych dla rynku PC.
Patrzc z perspektywy regionalnej, najwikszy wzrost sprzeday,
przekraczajcy wyliczon przez DMASS redni, wystpi w Europie
Wschodniej, Austrii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Izraelu. Niewielki
spadek za zanotowano w Belgii, Norwegii, Szwecji i w Rosji, gdzie
jest to skutek zastosowanych przez UE sankcji. Szczegowe wyniki
wiodcych w czwartym kwartale regionw przedstawiaj si nastpujco: Niemcy wzrost o 8,5% do 474 mln euro, Europa Wschodnia
wzrost o 23,7% do 192 mln euro, kraje nordyckie wzrost o 6,8%
do 161 mln euro, Wochy wzrost o 6,7% do 139 mln euro, Wielka
Brytania i Irlandia wzrost o 12,3% do 135 mln euro oraz Francja
wzrost o 6,5% do 122 mln euro. W ujciu rocznym najwikszym
rynkiem pozostaj Niemcy z ponad 2 mld euro.
Jeli chodzi o kategorie produktw, to osabieniu sprzeday ulegy
pamici o 0,4% do 484 mln euro, elementy logiki programowalnej
o 3,1% do 484 mln euro oraz pozostae elementy logiczne o 5,9%
do 303 mln euro. Po stronie wzrostowej znalazy si elementy dyskretne wzrost o 17,2% do 363 mln euro, podzespoy zasilajce wzrost
o 10,5% do 639 mln euro, czujniki wzrost o 9,7% do 137 mln euro,
optoelektronika wzrost o 13,4% do 644 mln euro czy elementy analogowe wzrost o 9,9% do 1,8 mld euro oraz przetworniki obrazu
MOS Micro wzrost o 8,5% do 1,3 mld euro.
NXP i Freescale
NXP i Freescale zawary porozumienie, na mocy ktrego pocz
si w jedno przedsibiorstwo. W efekcie powstanie branowy potentat wyceniany na ponad 40 mld dolarw. Z wyjtkiem wielkoci,
Koktajl niusw
po poczeniu NXP-Freescale bdzie mia niewiele atutw, by zapewni sobie przetrwanie w skonsolidowanej brany chipw. Rick
Clemmer, prezes NXP i prawdopodobnie take w niedalekiej przyszoci prezes poczonego przedsibiorstwa, podkrela, e nowy
podmiot bdzie liderem w brany pprzewodnikw dla motoryzacji.
Problem tylko w tym, e sektor ten to jednak relatywnie niewielka
cz rynku elektroniki.
Zgodnie z warunkami umowy akcjonariusze Freescale otrzymaj
6,25 dol. oraz 0,3521 akcji zwykych NXP na kad posiadan akcj
Freescale. Liczby te oznaczaj, e cakowita warto Freescale oceniana jest na okoo 11,8 mld dolarw, a wyczajc zaduenie okoo
16,7 mld dolarw.
Zakadajc, e zamknicie transakcji nastpi do koca biecego
roku, kierownictwo NXP jest przekonane, e uzyska oszczdnoci
w wysokoci 200 mln dolarw w 2016 r. i otworzy drog do osignicia rocznych redukcji kosztw rzdu 500 mln. Nie ma jednak jeszcze
przygotowanych celw pozwalajcych na przyspieszenie wzrostu
oraz zwikszenie przychodw i zyskw. Poczona firma bdzie mie
ponad 10 mld dolarw rocznych przychodw, stajc si najwikszym
dziewitym co do wielkoci producentem pprzewodnikw.
Bliscy konkurenci STMicroelectronics i Renesas maj przychody
okoo 7,3 mld dolarw kady, Texas Instruments i Toshiby znaczco
wicej. Nawet po poczeniu nowe NXP bdzie miao tylko 13-procentowy udzia w rynku.
Jako cz umowy, NXP sprzeda swj dzia wydajnych ukadw
w.cz., bo pokrywayby si z podobnymi, silniejszymi kompetencjami
Freescale oraz aby unikn problemw prawnych. Prezes NXP powiedzia, e nie przewiduje zamknicia adnych zakadw. Wedug zamierze zwolnienia bd ograniczone, szczeglnie wrd inynierw.
Jednak kierownictwo musi jeszcze wypracowa wiele szczegw biznesowych, np. z dublowaniem si linii mikrokontrolerw ARM Cortex-M.
Kierownictwo NXP twierdzi rwnie, e firma bdzie liderem

w zakresie mikrokontrolerw oglnego przeznaczenia. Analitycy VDC
Research Group nie cakiem si z tym zgadzaj, przedstawiajc rynkowy udzia nowego NXP na poziomie 17% w porwnaniu z 25-procentowym udziaem Renesasa, lidera na tym rynku.
Co wicej, sektor ukadw MCU jest bardzo rozdrobniony i mocno konkurencyjny, a wikszo graczy bazuje na ukadach ARM
Cortex-M, co utrudnia zrnicowanie. Podobnie jak rozdrobniony biznes MCU, firmy NXP i Freescale szeroko obejmuj rynek ukadw
wbudowanych. Czyli wyglda na to, e poza lepsz pozycj w motoryzacji, fuzja nie daje nic, co zapewnioby przedsibiorstwu ostrzejszy
lub nowy punkt startowy.
Potencja spadkowy przeprowadzonej transakcji specjalici widz
take, jeli nowa firma nie utrzyma wczeniejszej koncentracji dziaa
firmy Freescale w zakresie innowacji softwareowych. Jednym z wikszych problemw przemysu pprzewodnikowego w ogle, jest zapewnienie oprogramowania dla wytwarzanych chipw.
Umowa NXP i Freescale wyglda na maestwo z rozsdku lub
te fuzj taktyczn wikszy przetrwa, gdy przemys pprzewodnikowy zwalnia tempo wzrostu do wartoci jednocyfrowych. Due
obcienie Freescale dugami jest wad. Ze wzgldu na dugi firma
ta bya postrzegana jako cel przejcia ju od jakiego czasu. Rick
Clemmer nie chcia komentowa innych moliwych kombinacji i innych potencjalnych nabywcw Freescale.
Silicon Labs przejmuje firm Bluegiga

Firma Silicon Labs, dostawca mikrokontrolerw, ukadw komunikacji bezprzewodowej oraz rozwiza dla Internetu Rzeczy (IoT),
przejmuje fisk spk Bluegiga Technologies Oy z siedzib w Espoo
dostawc rozwiza do komunikacji radiowej krtkiego zasigu
(Bluetooth, Wi-Fi) oraz oprogramowania. To strategiczne przejcie
REKLAMA
15
NIE PRZEOCZ
Zbliaj si targi Expopower

znacznie rozszerza w tym zakresie ofert rozwiza sprztowych
i programowych Silicon Labs. Zgodnie z porozumieniem inwestorzy
Bluegiga otrzymali w gotwce okoo 61 mln dolarw.
Po przejciu, Silicon Labs bdzie kontynuowa dziaalno
w Espoo jako centrum doskonalenia technologicznego w zakresie
sprztu bezprzewodowego i oprogramowania. Firma bdzie kontynuowa rozwj, sprzeda i zapewnianie wsparcia technicznego dla
oprogramowania i wszystkich oferowanych moduw Bluetooth i WiFi dla klientw na caym wiecie.
W dniach 26-28 maja w Poznaniu odbd si kolejne Midzynarodowe

Targi Energetyki Expopower. Tegoroczna edycja bdzie odbywa si
w nowej formule, w ramach ktrej prezentowana bdzie oferta z zakresu szeroko rozumianego dostarczania energii zarwno ze rde
rozproszonych, jak i konwencjonalnych.
Organizator pooy szczeglny akcent na potencja edukacyjno-biznesowy imprezy, czego efektem s trzy nowe wydarzenia. Pierwsze
to konferencja Energia.21, na ktrej spotkaj si praktycy, eksperci
i naukowcy. W tym gronie na targach Expopower odbdzie si dyskusja o tym, jak dziki wsppracy nauki i biznesu tworzy oraz wdraa
innowacyjne rozwizania. To nowe forum wymiany myli uzupeni
ofert wydarze branowych, w ktrej cigle jest jeszcze mao interdyscyplinarnego spojrzenia na przyszo energetyki z punktu widzenia oczekiwa klientw.
Drugim debiutem na tegorocznych Expopower bdzie przestrze specjalna Salon pojazdw elektrycznych oraz infrastruktury adowania E-Mobility. Wydarzenie ma szans sta si impulsem
Semicon inwestuje w park maszynowy SMT

W lutym 2015 Semicon zakoczy instalacj dwch maszyn: drukarki
szablonowej ERSA oraz AOI firmy Marantz MEK rozbudowujc posiadan lini montaow SMT. Jednym z dwch nowych urzdze jest drukarka szablonowa ERSA Versaprint S1. Jest to pierwsza tego typu maszyna
w Polsce, w ktrej szczeglnie interesujca jest funkcja 100-procentowej
inspekcji naoonej pasty bd kleju za pomoc skanera liniowego (tzw.
system LIST). Drukarka ma obszar zadruku pytki do 550 mm500 mm
i dokadno 12,5 mm (dla 6 Sigma). Urzdzenie jest wyposaone w automatyczn kontrol iloci pasty do zadruku, system analizy SPC (Statistics
Process Control, system wspomagajcy zachowanie stabilnoci procesu),
inspekcj okien szablonu oraz system automatycznego czyszczenia
szablonu po procesie zadruku kadej pytki.
Drugie usprawnienie linii produkcyjnej stanowi japoskie urzdzenie do kontroli optycznej Marantz MEK 22X. Wielosensorowa
inspekcja optyczna do kontroli pytek o wymiarach 460 mm360 mm
jest oparta w tym modelu na 8 kamerach bocznych, o rozdzielczoci
10 mm w technologii Tilt&amp Shift oraz kamerze gwnej z obiektywem telecentrycznym o rozdzielczoci 18,6 mm. Urzdzenie wyposaone jest w ruchom o Z, system Meniscus Profiler z systemem 3-ktowego owietlenia (biae/czerwone oraz liniowe typu DOAL), kart
CameraLink i multiplekser sygnaowy.
16
Koktajl niusw
do ksztatowania si i rozwoju oferty nowych usug z korzyci dla
odbiorcw energii.
Trzecim, nowym miejscem spotka wiata biznesu, nauki, polityki, mediw i rodowisk opiniotwrczych na targach bdzie Salon
innowacji w energetyce InnoPower. Wydarzenie to przeznaczone jest
dla podmiotw majcych ofert naukowo-badawcz (RD3) skierowan do energetyki, m.in. do polskich szk wyszych, konsorcjw
naukowo-przemysowych, instytutw badawczo-rozwojowych, administracji samorzdowej i rzdowej oraz podmiotw europejskich.
Edukacyjn misj Salonu InnoPower uzupeni warsztaty w zakresie pozyskiwania rodkw na RD3 i program Horyzont 2020, a take poruszajce tematy zarzdzania wasnoci intelektualn w konsorcjach, tworzenia konsorcjw i innych podmiotw wspierajcych
RD3. W ramach programu na targach Expopower odbd si take
wydarzenia rok rocznie cieszce si duym zainteresowaniem, jak
np. Konferencja Naukowo-Techniczna Stowarzyszenia Elektrykw
Polskich z cyklu Instalacje elektryczne niskiego, redniego i wysokiego napicia. Tegoroczna edycja powicona bdzie elektroenergetycznym stacjom i rozdzielnicom redniego napicia.
Relpol podsumowa 2014 rok

Skonsolidowane przychody Relpolu w 2014 roku wyniosy 109 mln
z, a zysk netto blisko 6 mln z. Oznacza to wzrost odpowiednio
o 3,8% i 32%. Wzrost przychodw zanotowano na wszystkich gwnych rynkach handlowych grupy kapitaowej, z wyjtkiem Rosji.
Z powodu dekoniunktury w Rosji, sprzeda w tym kraju wyniosa
w ubiegym roku 18 mln z i bya mniejsza o 4,4 mln z ni w 2013 r.,
ale transakcje z odbiorcami w Rosji dokonywane s w dolarach, dziki
czemu spka nie traci na spadku wartoci rubla. Firma zrealizowaa
zaplanowany program inwestycyjny w linie produkcyjne, wprowadzia na rynek nowe i zmodyfikowane wyroby, pozyskaa nowych
klientw i zwikszya kapitay wasne. Prawie 68% sprzeday w grupie stanowi eksport, przychody krajowe to 35 mln z. Firma przygotowuje si do kolejnych inwestycji zwizanych z podnoszeniem mocy
i odnowieniem parku maszynowego oraz z modernizacj produktw.
Jest to wieloletni plan inwestycyjny, ktry powinien zaowocowa obnieniem kosztw produkcji. Zarzd jest optymistycznie nastawiony
i twierdzi, e ten rok bdzie lepszy od poprzedniego i nie wyklucza
przej.
Circuit Studio ju dostpne

Na mocy nawizanego porozumienia z firm Altium w listopadzie
2014 roku Farnell element14 sta si wycznym dystrybutorem oprogramowania Circuit Studio, ktry jest rozprowadzany za porednictwem portalu element14 Design Center i proponowany inynierom-projektantom ukadw elektronicznych.
REKLAMA
17
NIE PRZEOCZ
Circuit Studio to oprogramowanie EDA o duej funkcjonalnoci i moliwociach przeznaczone do tworzenia skomplikowanych
i profesjonalnych projektw. Program pozwala na rysowanie schematu i PCB z wbudowanym autorouterem i funkcj native 3D. Cao
wspieraj rozbudowane biblioteki komponentw zawierajce ponad
350 tys. elementw. Ze strony dystrybutora mona pobra 14-dniow wersj prbn lub kupi komercyjn licencj. Ceny ksztatuj
si na poziomie 11 tys. z za stanowisko oraz ok. 1900 z za roczny
maintenance.
wiodc tematyk byy aplikacje IoT. Warto odnotowa, e tym razem

na targach pojawio si znacznie wicej firm z Polski. Do Antmicro
i Elpromy, ktre byy take rok wczeniej, doczyy EBS, Gryftec,
TME i Wilk Elektronik.
Eltron rozszerza
dziaalno
o usugi
konsultingowe
Innowacyjny tumik mikrofalowy z Gdyni

na targach w Barcelonie
Gdyska spka TeleMobile dziaajca w Pomorskim Parku NaukowoTechnologicznym w Gdyni opracowaa urzdzenie o nazwie mobilny
tumik mikrofalowy (RFswitchATT.mobile ), pozwalajcy na dokadne testowanie zasigu i jakoci sieci bezprzewodowych we wszystkich systemach i terminalach. Rozwizanie zostao zaprezentowane
podczas Mobile World Congress w Barcelonie.
Urzdzenie to niszowy produkt, ktry moe by wykorzystany
do pomiarw i symulacji, dziki ktrym mona optymalizowa dan
sie radiow oraz polepsza jako i dostpno usug radiowych.
Obecnie takie pomiary s sterowane rcznie i wymagaj obsugi
manualnej np. przy ustawieniu wartoci tumienia, duej trwaj
i s obarczone bdami.
Tumik mikrofalowy, podczony odpowiednio w tor antenowy
pomidzy anten odbiorcz, a urzdzeniem do zapisu sygnau, pozwala na badanie, mierzenie jakoci sygnau i dostpnoci usug telefonii bezprzewodowej (komrkowej). Na podstawie wynikw, symulacji tumienia toru radiowego, mona podejmowa decyzje optymalizujce dan sie radiow. Na podstawie danych z tumika mona np.
zdecydowa o wzmocnieniu jakiego sygnau, zmianie czstotliwoci
czy reorientacji anten.
Embedded World 2015 pod znakiem IoT

Targi Embedded World to najwaniejsza w Europie impreza powicona szeroko rozumianym mikrokontrolerom, ukadom programowalnym, oprogramowaniu i narzdziom projektowym. To lutowe
wydarzenie skupia niecay tysic wystawcw i ponad 25 tysicy
odwiedzajcych, co zapewnia tej imprezie duy rozmach i pozwala traktowa je jako wiodce wydarzenie, pod ktre ustala si daty
premier nowych produktw i technologii. W tym roku zdecydowanie
18
Firma Eltron rozszerzya dziaalno

usugow o kompleksowe doradztwo i pomoc w zakresie bezpieczestwa maszyn przemysowych. Oprcz samych komponentw
do budowy systemw bezpieczestwa, Eltron oferuje profesjonalne
doradztwo w zakresie oceny ryzyka, walidacji i weryfikacji nowo zainstalowanych systemw. Usugi obejmuj take wykonanie pomiarw i dobranie odpowiednich systemw bezpieczestwa na podstawie ocen ryzyka. Podczas instalacji firma suy penym wsparciem
technicznym dobranych komponentw niezbdne kalkulacje wspczynnikw niezawodnoci oraz szkolenia z zakresu bezpieczestwa
przy budowie i uytkowaniu maszyn, oceny i metod redukcji ryzyka,
wymaga bezpieczestwa ukadw sterowania.
Suby utrzymania ruchu interesuj si seminariami

19 lutego w Radomiu odbyo si ju 23. Seminarium Techniczne organizowane przez wortal branowy Energoelektronika.pl. Spotkanie
przeznaczone byo gwnie dla Sub Utrzymania Ruchu, dziaw
zakupowych, przedstawicieli biur projektowych oraz automatykw
i elektrykw. Radomskie spotkanie obfitowao w mnstwo nowych
rozwiza, produktw oraz technologii. Nie zabrako rwnie specjalistw merytorycznych, ktrzy poruszyli aspekty dotyczce zmian
norm jak i tematy zwizane z: systemami chodzenia przyrzdw
elektronicznych w warunkach przemysowych, zasad stosowania
stacjonarnych detekcji gazw, badaniami na zgodno z normami
zharmonizowanymi w zakresie EMC i LVD oraz dozorem i eksploatacj urzdze dla grup G1 (elektryczna), G2 (cieplna), G3 (gazowa).
Informacje o kolejnych edycjach mona znale na www.seminarium.
energoelektronika.pl.
PROJEKTY
DSP1701_3WCRSV trjdrona,
cyfrowa, stereofoniczna
zwrotnica gonikowa
AVT
5501
Dobre elementy bierne zwrotnic gonikowych s koszmarnie drogie,

natomiast dobr i strojenie zespou filtrw wymaga wielu prb.
Dlaczego wic nie skorzysta ze zdobyczy nowoczesnej techniki
i nie uy procesora DSP? Dlaczego mudnie stroi filtry zamiast
przej w domen cyfrow i nie sprawdzi efektw poprzez
aplikacji wykonanej za pomoc Sigma Studio? Prezentowany
projekt urzdzenia uywa ukadu ADAU1701 do realizacji 3-dronej
zwrotnicy stereofonicznej przeznaczonej do wbudowania w aktywny
zestaw gonikowy.
Rekomendacje: zwrotnica moe przyda si w wielu
zastosowaniach, nie tylko do budowy zestawu gonikowego. Jest te
dobrym przykadem zastosowania popularnego, atwego w uyciu
procesora DSP do wykonania zespou filtrw aktywnych.
Schemat ideowy pytki zwrotnicy pokazano na rysunku 1. Jej sercem jest procesor
ADAU1701 (U1) z rodziny SigmaDSP oferowanej przez Analog Devices. Rol procesora jest:
Konwersja wejciowego sygnau stereofonicznego (48 kHz/16 bitw) doprowadzonego do zcza IN.
20
Podzia na trzy pasma LOW/MID/HIGH za

pomoc zwrotnicy LR24.
Realizacja minimalnych opnie torw
LOW/MID, aby wyrwna fazy akustyczne
(zalene od konstrukcji zestawu)
Wsplna regulacja gonoci wszystkich
szeciu kanaw wyjciowych.
W ofercie AVT*
AVT-5501 A
Podstawowe informacje:
Zasilanie 7 V AC/0,2 A.
Procesor DSP ADAU1701 z rodziny Sigma
DSP.
Konwersja wejciowego sygnau stereofonicznego (48 kHz/16 bitw) doprowadzonego
do zcza IN.
Podzia na trzy pasma LOW/MID/HIGH.
atwe korygowanie charakterystyki czstotliwociowej.
Realizacja minimalnych opnie torw
LOW/MID, aby wyrwna fazy akustyczne.
Wsplna regulacja gonoci wszystkich
szeciu kanaw wyjciowych.
Dodatkowe materiay na FTP:
ftp://ep.com.pl, user: 11877, pass: ragjkdt9
wzory pytek PCB
Projekty pokrewne na FTP:
(wymienione artykuy s w caoci dostpne na FTP)
AVT-5404 Dwudrona zwrotnica aktywna

(EP 7/2013)
AVT-2854 Opniacz doczenia gonikw
(EdW 2/2008)
AVT-1296 Wzmacniacz do aktywnej kolumny
(EP 1/2001)
AVT-293 Wzmacniacz do kolumny aktywnej
(EP 8/1996)
* Uwaga:
Zestawy AVT mog wystpowa w nastpujcych wersjach:
AVT xxxx UK to zaprogramowany ukad. Tylko i wycznie. Bez elementw
dodatkowych.
AVT xxxx A
pytka drukowana PCB (lub pytki drukowane, jeli w opisie
wyranie zaznaczono), bez elementw dodatkowych.
AVT xxxx A+ pytka drukowana i zaprogramowany ukad (czyli poczenie
wersji A i wersji UK) bez elementw dodatkowych.
AVT xxxx B
pytka drukowana (lub pytki) oraz komplet elementw wymieniony w zaczniku pdf
AVT xxxx C
to nic innego jak zmontowany zestaw B, czyli elementy wlutowane w PCB. Naley mie na uwadze, e o ile nie zaznaczono
wyranie w opisie, zestaw ten nie ma obudowy ani elementw
dodatkowych, ktre nie zostay wymienione w zaczniku pdf
AVT xxxx CD oprogramowanie (nieczsto spotykana wersja, lecz jeli wystpuje,
to niezbdne oprogramowanie mona cign, klikajc w link
umieszczony w opisie kitu)
Nie kady zestaw AVT wystpuje we wszystkich wersjach! Kada wersja ma
zaczony ten sam plik pdf! Podczas skadania zamwienia upewnij si, ktr
wersj zamawiasz! (UK, A, A+, B lub C). http://sklep.avt.pl
DSP1701_3WCRSV trjdrona, cyfrowa, stereofoniczna zwrotnica gonikowa

Schemat aplikacji zwrotnicy pokazano
na rysunku 2. Ze wzgldu na dostpne tylko cztery wbudowane w ADAU1701 kanay C/A w aplikacji zastosowano zewntrzny
przetwornik C/A. Wybraem popularny, atwo

dostpny, szeciokanaowy WM8766 (U6) firmy Wolfson. Jest to typowy przetwornik 192
kS/24 bity stosowany w odtwarzaczach DVD
i amplitunerach kina domowego. Schemat

blokowy ukadu WM8766 zamieszczono na rysunku 3. Wewntrzne przetworniki ADAU1701
w celu minimalizacji zakce i poboru prdu
Rysunek 1. Schemat ideowy pytki zwrotnicy DSP1701_3WCRSV

21
PROJEKTY
Rysunek 2. Aplikacja zwrotnicy
Rysunek 3. Schemat blokowy ukadu

WM8766
Rysunek 4. Schemat montaowy zwrotnicy DSP1701_3WCRSV
22
s wyczone programowo. Komunikacja pomidzy procesorem sygnaowym a WM wykorzystuje 3-kanaowy interfejs I2S (MLCK/LRCK/
BCLK SD02).
Ze generowanie sygnau zegara taktujcego procesor ADAU odpowiada oscylator z rezonatorem kwarcowym XT o czstotliwoci
12,288 MHz. Sinusoidalny sygna oscylatora
jest buforowany i formowany poprzez bramk Schmitta U5 i uywany jako sygna MCLK
dla filtrw cyfrowych i interfejsu WM8766.
Ukad przetwornika C/A uzupeniaj elementy bierne tworzce sze filtrw dolnoprzepustowych usuwajcych z sygnau wyjciowego niepodane skadowe bdce wynikiem
przetwarzania C/A.
Ukad zwrotnicy jest zasilany z transformatora 7 V/0,2 A poprzez mostek prostowniczy i dwa niskoszumne stabilizatory
ADP3339. Ukad U8 dostarcza napicie +5 V
do zasilania obwodw analogowych przetwornikca C/A (wysze napicie polepsza stosunek sygna/szum przetwornika C/A w porwnaniu do moliwego zasilania z 3,3 V).
Kolejny stabilizator U9 zasila procesor
DSP. Zasilanie przetwornika C/A jest dodatkowo filtrowane poprzez dawik L2, rezystor
R26 i kondensatory CE6, CE8, C16 oraz C18.
Napicie 1,8 V zasilajce rdze DSP jest uzyskiwane w typowym ukadzie stabilizatora
opartym z tranzystorem Q1. Odpowiednie
potencjay zasilania s filtrowane za pomoc
kondensatorw.
Pami U3 typu 24LC256 przechowuje
aplikacj oraz parametry ADAU. Zwora WP
zabezpiecza pami przed przypadkowym zapisem powinna by zdjta podczas normalnej pracy i zwarta przy programowaniu pamici EEPROM. Aplikacj uzupeniaj ukady: U2 (ADM811) sucy do generowania
Wykaz elementw
Rezystory: (SMD 0805, 1%)
R1: 18,2 kV
R2, R3: 8,06 kV
R4: 1 kV
R5R7: 2,2 kV
R8: 10 kV
R9: 20 kV
R10, R11, R15, R16, R19, R20, R23, R24:
470 V
R12, R13: 100 V
R14, R17, R18, R21, R22, R25: 18 kV
R26: 33 V
Kondensatory: (SMD 0805)
C1C4, C9, C10, C14C20, C30: 0,1 mF
C5, C6: 22 pF
C7, C21C26: 3,3 nF
C8: 56 nF
C11C13, C27C29: 10 mF
CE1, CE2, CE11CE16: 10 mF (elektrolit.)
CE3CE10, CE17: 10 mF (SMD A)
CE18, CE19: 470 mF/16 V (elektrolit. LOW
ESR)
Pprzewodniki:
D1D4: SUF4007 (MELF)
Q1: BC807-40 (SOT-23)
U1: ADAU1701 (VQFP48)
U2: ADM811 (SOT-143)
U3: 24LC256 (SO-8)
U4: MAX810LD (SOT-23)
U5: 74V1G14 (SC70-5)
U6: WM8766 (SSOP28)
U7: ADP3339-33 (SOT-223)
U8: ADP3339-50 (SOT-223)
Inne:
IN: zcze ARK 5 mm
L1, L2: 1 mH (SMD 0805)
M0M2: zwora (SMD 0805)
OUTB, OUTH, OUTM: zcze ARK3 5 mm
PWR: zcze ARK2 5 mm
USBI: zcze IDC10
VOL: zcze kompletne SIP3 +potencjometr
22 kV/A
WP: zwora SIP2
XT: rezonator kwarcowy 12,288 MHz
(HC49S)
DSP1701_3WCRSV trjdrona, cyfrowa, stereofoniczna zwrotnica gonikowa
Rysunek 6. Konfiguracja systemu zwrotnicy
Rysunek 5. Konfiguracja EEPROM

(24FC256)
sygnau zerowania oraz U4 (MAX810) odpowiedzialny za wygenerowanie sygnau zapisu
zwrotnego parametrw (ADAU1701 WB)
podczas wyczenia zasilania.
Pytka jest wyposaona w trzy zwory
M0M2 umoliwiajce eksperymenty z rnymi mnonikami PLL i rozdzielczociami
uatwiajc prac z innymi czstotliwociami
i rozdzielczociami prbkowania A/C. Do zcza VOL naley doczy potencjometr liniowy o rezystancji 1047 kV, sucy do jednoczesnego regulowania gonoci wszystkich
kanaw. Zcze USBi suy do przyczenia
programatora.
Schemat aplikacyjny zwrotnicy jest
oczywisty i nie wymaga duszego opisu.
Do zcza PWR naley doprowadzi napicie
z transformatora 7 V/0,2 A, do IN stereofoniczny sygna wejciowy, a do zcz OUTB,
OUTM i OUTH odpowiednie, pasmowe kocwki mocy. Do zcza VOL potencjometr

22 kV do regulowania gonoci. Domylne
pooenie zwr to M0 GND, M1 i M2 V33
ustawiajce przetwarzanie 48 kHz/16 bit.
Monta i uruchomienie
Modu zwrotnicy zmontowano na niewielkiej, dwustronnej pytce drukowanej. Jej
schemat montaowy pokazano na rysunku 4. Monta jest typowy i nie wymaga opisu.
Uruchomienie moduu sprowadza si
do pomiaru napi zasilajcych i obecnoci
zegara MCLK. Poprawnie zlutowany i skonfigurowany modu gotowy jest do oprogramowania przy pomocy Sigma Studio. W materiaach dodatkowych udostpniony jest
przykadowy projekt moliwy do modyfikacji i dostosowaniu do wasnych potrzeb.
Po uruchomieniu SigmaStudio i odczytaniu przykadowego projektu jest konieczna konfiguracja sprztowa ADAU1701.
W nowszych wersjach oprogramowania
musimy take ustali organizacj pamici EEPROM. W tym celu klikamy prawym
przyciskiem myszy na ikon IC2 i wybieramy opcj Waciwoci. Ustawiamy parametry zgodnie z organizacj zastosowanej pamici konfiguracj dla popularnego ukadu
24FC256 zamieszczono na rysunku 5.
Po podczeniu programatora USBi ustalamy konfiguracj wewntrzn ADAU1701
zgodnie z rysunkiem 6. (naley pamita
o zwarciu zwory WP). Zgodnie z projektem
wyczamy i wyciszamy przetworniki C/A,
aktywujemy interfejsy szeregowe, konfigurujemy interfejs I2S, wyprowadzony na GPIO
(nki 6, 7, 8, 10, 11) oraz aktywujemy wewntrzny przetwornik C/A na wyprowadzeniu MP2 (regulacja gonoci). Po zapisaniu
konfiguracji ADAU przeczamy si na okno
aplikacji konfigurujc zwrotnice zgodnie
z wasnymi potrzebami. Konfiguracj pokazano na rysunku 7.
Jeeli zwrotnica jest wczona w tor audio, moliwe jest bezporednie odsuchanie
efektw zmian konfiguracji. W wypadku, gdy
posiadamy system pomiarowy jest moliwe
skorygowanie przebiegu charakterystyki czstotliwociowej przy wykorzystaniu danych
pomiarowych i bloku MLSSA. W wypadku
zastosowania DSP banalnie proste jest usuwanie wszelkich ostrych nierwnomiernoci, takich jak zanik, szpilka na charakterystyce czstotliwociowej i inne. Wystarczy
tylko doda odpowiedni czon filtru z biblioteki gotowych moduw Sigma Studio w wypadku typowych filtrw opartych z elementw R, L, C, korygowanie charakterystyki nie
jest ju tak trywialne. Po zaprogramowaniu
modu mona poda testom w aplikacji.
Po upywie kilku miesicy od pierwszego artykuu opublikowanego w Elektronice
Praktycznej o rodzinie Sigma DSP, a moe
i nawet dziki tym artykuom, znaczcemu
obnieniu ulega cena programatora USBi
firma Analog Devices obniya jego cen
z pocztkowych 190 USD do 80 USD, co jest
atwiejsze do zaakceptowania i umoliwia
zastosowanie tych bardzo ciekawych nie
tylko przez profesjonalistw, ale rwnie
przez hobbystw realizujcych jednostkowe projekty wykonane dla wasnych
potrzeb.
Adam Tatu, EP
Rysunek 7. Konfiguracja sprztowa ADAU1701

Rysunek 8. Konfiguracja zwrotnicy modelu
23
PROJEKTY
ARS3-ER sterownik
z serwerem Web (1)
AVT
5505
Moliwo zaczania 4 wyj oraz kontroli/

wizualizacji poziomu na 4 wejciach
Prezentowany w artykule serwer Web jest atwy w budowie,
ale ma zaawansowane funkcje. Stan 4 wyj i 4 wej mona
kontrolowa poprzez sie Ethernet, ktra moe by dostpna np.
za porednictwem routera rwnie z zewntrz tj. za pomoc
Internetu. Sterownik moe wywietla strony HTML przygotowane
przez uytkownika i wysya e-maile z powiadomieniami. atwy
w obsudze moe by atwo przystosowany do wymaga sieci,
w ktrej bdzie pracowa i aplikacji, ktrej bdzie elementem.
Rekomendacje: serwer przyda si w aplikacjach zwizanych
z automatyk domow lub przemysow.
Sterownik powsta jako rozwinicie wczeniejszej konstrukcji zestawu AVT5450.
Tamto urzdzenie doskonale sprawdzao si
w nieskomplikowanych zastosowaniach wymagajcych jedynie zdalnego wczenia lub
wyczenia jakiego urzdzenia. Ze wzgldu
na prostot obsugi, mia jednak ograniczone
moliwoci konfiguracyjne, co utrudnia jego
uycie w bardziej wyrafinowany sposb.
Strony HTML wywietlane na przegldarce
maj uproszczony wygld bez moliwoci
24
zmian np. doczenia elementw graficznych. Ostatecznie powstao cakiem nowe

urzdzenie, ktre nazwaem ARS3-ER.
Budowa
Schemat ideowy sterownika pokazano na rysunku 1. Jego sercem jest mikrokontroler
STM32F107VCT w obudowie ze 100 wyprowadzeniami. Wyposaono go w wewntrzn
pami programu Flash mieszczc 256 kB
oraz pami RAM o pojemnoci 64 kB.
Mikrokontroler ma wbudowany interfejs

MAC (Media Access Controller) umoliwiajcy doczenie do sieci Ethernet. Do doczenia do sieci potrzebne s jeszcze dwa
elementy: ukad penicy funkcje interfejsu
PHY (Physical Interface Device) i transformator z gniazdem do fizycznego przyczenia
sterownika do sieci. W opisywanym urzdzeniu w roli interfejsu PHY zastosowano
ukad DP83848VV. Zastosowano rwnie
gniazdo RJ45 z wbudowanym transformatorem separujcym.
Na schemacie mikrokontroler U1 pokazano jako osobne bloki portw i segmenty
pozostaych wyprowadze funkcjonalnych.
Ukad U2 jest interfejsem PHY. czy si
z kontrolerem liniami portw programowo skonfigurowanymi do wsppracy tych
dwu elementw. Z kolei do U2 jest doczony sprzg magnetyczny J1, do ktrego
bezporednio przycza si wtyczk kabla
sieciowego. Warto wspomnie, e U2 (interfejs PHY) ma kilka wyprowadze wstpnie
ustawiajcych tryb jego pracy. Stan tych
ARS3-ER sterownik z serwerem Web
Rysunek 1. Schemat ideowy sterownika z serwerem Web

25
PROJEKTY
W ofercie AVT*
AVT-5505 A
AVT-5505 B
AVT-5505 C
4 niezalenie sterowane przekaniki ze stykami przeczanymi.
4 wejcia sygnaw cyfrowych o napiciu
03,3 V.
Moliwo wysyania powiadomie e-mailem
o wystpienia zdarzenia alarmu lub zmiany dynamicznego adresu IP.
Sterowanie ustawieniem wyj i odczytem
wej z poziomu przegldarki internetowej.
Praca z predefiniowanymi lub przygotowanymi przez uytkownika stronami HTML.
Moliwo ustawienia takich parametrw,
jak: praca z adresem statycznym lub
przydzielanym dynamicznie, zmiana adresu
statycznego, zmiana adresu MAC.
Zasilanie z portu USB lub z zasilacza
zewntrznego +5 V/200 mA przekaniki
wyczone, 400 mA przekaniki zaczone.
Ustawianie parametrw serwisowych programem narzdziowym SerwUs.
wzory pytek PCB
AVT-5450 Miniaturowy serwer http

(EP 5/2014)
AVT-5375 Serwer WWW (EP 12/2012)
AVT-5366 Sterownik uniwersalny zgodny
z Arduino (EP 10/2012)
AVT-5340 Konwerter Ethernet/UART
(EP 4/2012)
AVT-1668 AVTduino Ethernet modu
Ethernet dla Arduino (EP 3/2012)
AVT-5250 Karta przekanikw z interfejsem
Ethernet (EP 8/2010)
AVT-5200 Uniwersalny sterownik ethernetowy
(EP 9/2009)
* Uwaga:
dodatkowych.
AVT xxxx A
AVT xxxx B
AVT xxxx C
wyprowadze badany jest podczas restartu

ukadu U2.
Jeli:
wyprowadzenie 26 (AN_EN /LED_ACT/
COL) jest wewntrznie podcigane
do poziomu wysokiego,
wyprowadzenia 27 i 28 (AN_1 /LED_
SPEED), (AN_0 /LED_LINK) s poprzez
diody LED podcigane do poziomu
wysokiego,
to przy ustawieniu interfejs PHY bdzie
pracowa w trybie negocjacji. Oznacza
to, e bdzie moliwa praca w trybach
half i full duplex, zarwno z wolniejszymi urzdzeniami 10BASE-T jak i szybszymi 100BASE-TX.
Jeli:
wyprowadzenie 39 (MII_MODE /RX_DV)
zostanie podcignite do poziomu wysokiego opornikiem R11,
wyprowadzenie 6 (SNI_MODE /TXD_3)
jest wewntrznie wyzerowane (zwarte
z mas),
to przy takim ustawieniu wyprowadze
ukad U2 (interfejsu PHY) czy si z U1
(mikrokontrolerem) w trybie RMII (tryb
zredukowanej linii pocze). Dane
26
Rysunek 2. Schemat montaowy sterownika z serwerem Web

transmitowane s dwiema liniami TXD
i dwiema RXD. W tym trybie zegar taktujcy U2 ma czstotliwo 50 MHz i jest
podawany z portu PA1 mikrokontrolera.
Gniazdo Mini-USB J2 i interfejs USB U3
peni podwjn rol. Umoliwiaj komunikacj programu serwisowego SerwUs ze sterownikiem i zmian jego ustawie. Za porednictwem J2 mona take zasili sterownik z portu USB. Alternatywnym sposobem
zasilania urzdzenia jest podanie napicia
+5 V na gniazdo J4. Zasilanie moe by podczone jednoczenie do obydwu gniazd, poniewa gniazda zabezpieczone s diodami.
Wyjciowymi ukadami wykonawczymi
s 4 przekaniki K1-4, sterowane poprzez tranzystory liniami kontrolera PE2-5. Styki przekanikw wyprowadzone s na gniazda zaciskowe
do przykrcania zewntrznych przewodw.
Na grzebie zcza J6 wyprowadzone zostay bezporednio 4 linie portw kontrolera
PA4-7. Do linii mona doprowadzi sygnay
o poziomach logicznych 03,3 V, ktrych
stan jest czytany i wywietlany na przegldarce internetowej. Naley unika podawania na nie napicia przekraczajcego podany
zakres, co moe grozi uszkodzeniem kontrolera, poniewa wejcia nie s zabezpieczone.
W pamici EEPROM (U4) przechowywane s parametry konfiguracyjne urzdzenia
rwnie po odczeniu zasilania. Kwarc Q2
i bateria BT1 s jedynymi elementami zewntrznymi bloku zegara czasu rzeczywistego wbudowanego w mikrokontroler. Dziki
baterii zegar pracuje rwnie po wyczeniu
zasilania. Poniewa informacje o czasie pobierane z zegara wykorzystywane s przez
system powiadomie, bateryjne podtrzymanie RTC jest niezbdne dla prawidowego
funkcjonowania urzdzenia.
Zapis programu do pamici Flash mikrokontrolera mona wykona za pomoc interfejsu JTAG wyprowadzonego na gniazdo J5
bd poprzez port USB. O wyborze decyduje
ustawienie zwory JP1 podczas restartu, ktry
mona wymusi naciskajc przycisk S1.
Monta
Schemat montaowy sterownika pokazano
na rysunku 2. Zmontowanie samej pytki z elementami nie jest skomplikowane.
Standardowo, przed rozpoczciem montau
warto dokadnie obejrze pytk drukowan,
Wykaz elementw
Rezystory: (SMD 0805)
R1R4: 49,9 V
R5: 4,87 kV
R6, R7, R10, R11: 2,2 kV
R8, R9: 220 V
R12, R13: 100 kV
R14, R15, R20R23: 3 kV
R16: 10 kV
R17: 1 kV
R18, R19: 27 V
R24R27: 1 kV
Kondensatory: (SMD 0805)
C1C10, C17, C19, C23: 100 nF
C11C14: 15 pF
C15, C16: 10 mF/16 V (SMD B)
C18: 10 mF/16 V (SMD B)
C20: 10 nF
C21, C22: 47 pF
Pprzewodniki:
D1D2: LL4148 (mini MELF)
D3D6: MBR0530T1G (SOD123)
LED1LED5: dioda LED SMD, 0805
T1T4: BC847 (SOT23)
U1: STM32F10XVXT6 (TQFP100)
U2: DP83848 (LQFP48)
U3: FT230XS (SSOP16)
U4: 24LC256SN (SO8)
U5: LM1117-3.3 (SOT223)
Inne:
BT1: bateria litowa z podstawk
J1: gniazdo RJ45 z transformatorem
J2: gniazdo mini USB
J3: zcze ARK
J4: zcze zasilania DG301-5.0
J5: zcze PAK100/2500-20 3M (TM) Pak 100
4-Wall Header
J6: zcze FE06-1
JP1: zwora
K1K4: przekanik np. FD41-5 (cewka
na 5 V)
L1, L2: 1 mH (SMD 0805)
Q1: rezonator kwarcowy 25 MHz (HC49S)
Q2: rezonator kwarcowy 32,768 kHz
S1: przycisk OMRON B3F-10XX
ARS3-ER sterownik z serwerem Web
Rysunek 3. Nowy, wirtualny port COM

co zwiksza szanse zauwaenia ewentualnych przetrawionych cieek czy zwar.
Nastpnie, jako pierwszy naley wlutowa
mikrokontroler U1. Przy ukadzie ze 100 wyprowadzeniami lepiej nie mie ogranicze
dostpu stwarzanych przez wczeniej zamontowane inne komponenty. Przy montau
elementu o tak gstym rastrze wyprowadze
jest wskazane uycie dobrych narzdzi, topnika w pynie i maa ilo lutowia na kocu grota. Nie bez znaczenia jest rwnie
dowiadczenie. Po wlutowaniu elementu
warto sprawdzi omomierzem czy nie wystpuj zwarcia, choby linii zasilania 3,3 V
do masy. atwiej je bdzie znale i usun, ni w wypadku stwierdzenia tego faktu
po wlutowaniu wszystkich elementw.
Dla uatwienia montau mona na pocztku wlutowa take pozostae ukady scalone, a dopiero w dalszej kolejnoci kondensatory, oporniki i tranzystory SMD. Na samym kocu montujemy wiksze gabarytowo
zcza, gniazdo baterii oraz przekaniki.
Programowanie pamici FLASH

kontrolera STM32
Zapis programu w postaci pliku HEX lub pliku binarnego BIN mona wykona dwoma
typowymi dla STM32 sposobami: poprzez
port JTAG lub korzystajc ze zcza USB.
Zcze JTAG J5 przystosowane jest
do podczenia programatora typu ST-Link
lub ktrego z jego klonw np. ZL30PRGv2.
Po woeniu programatora do gniazda J5
naley poczy go z portem USB komputera, na ktrym jest uruchomiony program
narzdziowy STM32 ST-LINK Utility. Przed
zasileniem pytki sterownika zwora JPI musi
by rozwarta. Nastpnie, za pomoc polece programu STM32 ST-LINK Utility naley
wczyta plik HEX i zapisa jego zawarto
do pamici Flash mikrokontrolera U1.
Dla skorzystaniu z drugiego sposobu
programowania poprzez zcze J2 (mini-USB) na pytce bdzie potrzebny specjalny
program narzdziowy uruchamiany na komputerze. Moe to by firmowy Flash loader
demonstrator lub ktry z jego odpowiednikw np. FlyMCU. Po poczeniu kablem portu USB komputera z gniazdem J2 pytki sterownika naley na komputerze uruchomi
program Flash loader demonstrator. W tym
momencie pytka jest ju zasilana poprzez
port USB. Nastpnie naley zaoy zwor
Rysunek 4. Zakadka Ustawienia programu

na zcze JP1 i nacisn przycisk Reset sterownika. Od tego momentu znajduje si
w trybie programowania. Korzystajc z opcji
Flash loader demonstrator-a naley wczyta
plik HEX i zaprogramowa kontroler na pytce. Na koniec trzeba usun zwor z JP1 i nacisn przycisk Reset na pytce.
Uruchamianie: sterowniki
konwertera USB
Po zapisie programu do pamici Flash mikrokontrolera sterownik prawdopodobnie
nie bdzie pracowa... Naley jeszcze do pamici EEPROM zapisa ustawienia standardowe. Potrzebny do tego bdzie program narzdziowy SerwUs przystosowany do wsppracy z ARS3-ER. Program komunikuje si
ze sterownikiem poprzez port USB i gniazdo
J2 (mini-USB).
Zanim jednak przejdziemy do zapisu ustawie standardowych naley si
przekona czy system w komputerze widzi konwerter USB na pytce sterownika.
W Windows7 naley w tym celu otworzy zakadk Control Panel Hardware and Sound
Device Manager (w innych wersjach systemu kolejno otwierania zakadek moe si
rni) i sprawdzi czy w Ports (COM & LPT)
po doczeniu sterownika zosta dodany
nowy, wirtualny port COM, tak jak pokazano na rysunku 3. Oczywicie, w zalenoci
od liczby zainstalowanych sterownikw jego
numer moe by inny na kadym ze wsppracujcych komputerw. Jeeli port nie zosta automatycznie dodany, moe to wynika
z bdu montau, uszkodzenia konwertera
U3 lub niesprawnego kabla USB. Jednak
bardziej prawdopodobn przyczyn moe
by brak w systemie sterownikw do obsugi ukadu U3 (FT230X). W tym drugim
wypadku odszukujemy w Internecie stron
producenta, czyli http://www.ftdichip.com,

wybieramy element FT230X i VCP_Drivers.
Nastpnie, zalenie od zainstalowanej wersji
systemu, wybieramy plik .exe, ktry automatycznie zainstaluje sterowniki w systemie.
Po tej operacji podczenie do komputera
pytki sterownika ARS3-ER powinno powodowa dodanie informacji o nowym porcie,
jak pokazano na rysunku 3.
Uruchamianie: program SerwUs

i ustawienia standardowe
Kiedy sterowniki konwertera USB wykryj
doczenie do komputera pytki sterownika
i zostanie automatycznie dodany port wirtualny, mona przej do dalszych etapw
przystosowania sterownika ARS3-ER do pracy w sieci. Posuy do tego wspomniany
wczeniej program narzdziowy SerwUs.
Po jego uruchomieniu otrzymamy dostp
do 3 zakadek, z ktrych pierwsz pokazano
na rysunku 4.
Najpierw naley ustanowi poczenie pomidzy programem a sterownikiem.
Nacinicie
przycisku
Automatyczne
REKLAMA
27
PROJEKTY
wykrywanie podczonego urzdzenia inicjuje proces szukania ARS3-ER doczonego
do dowolnego portu USB. Poniewa bezporednio po wczeniu zasilania sterownik
jest zajty pewnymi czynnociami zwizanymi z ustanawianiem poczenia sieciowego,
wyszukiwanie najlepiej rozpocz po 10 sekundach od zaczenia zasilania sterownika.
Jeeli wszystko przebiegnie pomylnie
na sterowniku przez moment zawieci si
dioda LED5 a w oknie Logu programu SerwUs
wywietli si cz informacji pokazanych
na rys. 4. Teraz naley klikn klawisz programu z czerwonym napisem USTAWIENIA
STANDARDOWE. Rozpocznie si proces wymazywania w EEPROM-ie starych zapisw
i zastpowanie ich nowymi pozwalajcymi
na standardowe funkcjonowanie ARS3-ER.
Po chwili ponownie zapali si dioda LED5,
a po jej zganiciu na ekranie powinien pojawi si napis informujcy o sukcesie przywracania ustawie standardowych. W kolejnym kroku mona jeszcze otworzy zakadk
COM i RTC dla zmiany szybkoci transmisji
poprzez port szeregowy (USB) oraz ustawi
aktualny czas i dat na zegarze czasu rzeczywistego RTC. eby po odczeniu zasilania
ustawienia nie zostay utracone, w gniedzie
BT1 naley umieci bateri litow 3 V.
Doczanie sterownika do sieci

Ethernet
W domowym zastosowaniach najczciej
sie jest organizowana w oparciu o ktry
z tanich routerw. Zazwyczaj dziaaj one
bardzo podobnie, wic dalszy opis powinien odpowiada wikszoci przypadkw.
Komunikacja w mniejszej lub wikszej sieci
odbywa si z wykorzystaniem tzw. adresw
IP. Kade urzdzenie doczone do wza sieci tworzonego przez ruter musi by identyfikowany przez unikatowy, 4-bajtowy adres
IP (w wersji v.4). Przy adresowaniu dynamicznym adres kademu urzdzeniu jest
przydzielany przez router w miar doczania do sieci kolejnych urzdze. Czas utrzymywania adresw przydzielonych urzdzeniom mona zmieni w ustawieniach
routera. Urzdzenie moe te wystpowa
w sieci pod niezmiennym adresem statycznym. Wwczas jego numer powinien mieci
si w zakresie wymaganym przez dan sie.
Rysunek 5. Predefiniowana strona sterownika

Oczywicie, ten adres musi by unikatowy
i w tym wle nie moe posugiwa si nim
adne inne urzdzenie.
Sterownik ARS3-ER moe pracowa
z adresem statycznym lub dynamicznym.
Po zaznaczeniu w programie SerwUs opcji
Wybr statycznego IP sterownik bdzie odpowiada na adres wpisany rcznie. Mona
go ustawi w dowolnym zakresie akceptowanym przez sie.
Przydzielajc dynamiczny adres IP
router identyfikuje urzdzenia za pomoc
numeru MAC, ktry powinien by unikatowy w danym wle sieci. Jest on 6-bajtowy
i w sterowniku moe by ustawiony za pomoc programu SerwUs.
Ostatnia opcja, ktra wymaga ustawienia przed doczeniem sterownika do sieci Ethernet znajduje si na zakadce Pliki
HTML programu SerwUs. Poniewa jeszcze nie dysponujemy wasn wersj stron
HTML, do wywietlania naley wybra opcj
stron predefiniowanych.
Pierwsze uruchomienie ARS3-ER

Po zakoczeniu wstpnych ustawie mona podczy sterownik do rutera. Po podczeniu zasilania i odczekaniu ok. 10 s
mona jeszcze raz uruchomi w programie
SerwUs wyszukiwanie sterownika. Powinny
wywietli si wszystkie wprowadzone
ustawienia, a w okienku logu na pierwszej
zakadce powinna by wywietlona informacja o adresie IP, na ktry bdzie reagowa

sterownik. Po uruchomieniu przegldarki
internetowej i wpisaniu na pasku tego adresu, powinna wywietli si strona pokazana
na rysunku 5.
Na wywietlanej, predefiniowanej stronie sterownika ARS3-ER jest kilka linkw
do podstron pozwalajcych przetestowa
jego dziaanie:
test wej pokazuje poziom logiczny (0
lub 1) wej IN1IN4 automatycznie
odwieany co okoo 2 sekundy. Zwarcie
do masy dowolnego z wej powoduje
zmian wywietlanej informacji.
test wyj pozwala na sterowanie wczeniem kadego z przekanikw PK1
PK4.
test hasa to przykad strony zabezpieczonej hasem. W ustawieniach predefiniowanych haso to 123456.
Zakadka Zcza prezentuje podrczny opis gniazd i zcz dostpnych na pytce
sterownika.
W kolejnej czci artykuu opisz sposb
tworzenia wasnych stron sterujcych wyjciami i odczytem wej w oparciu o technik tagw. Zostanie take przedstawiony
sposb uruchomienia powiadomie e-mail
o zdarzeniach.
Ryszard Szymaniak, EP
REKLAMA
http://ep.com.pl
28
PROJEKTY
AVT
5502
Miernik napicia i prdu z USB

Coraz wicej urzdze elektronicznych jest zasilanych z interfejsu
USB urzdzenia (zwykle komputera) hosta. W zwizku z tym,
e jest to interfejs przeznaczony do uytku masowego, to musi
mie bezpieczne zcza, uniemoliwiajce zwarcie pomidzy liniami
interfejsu lub lini zasilajc, a mas. Dlatego te doczenie
woltomierza i amperomierza do zcza jest bardzo trudne
pomiar bez uycia specjalnych adapterw jest wrcz niemoliwy.
Prezentowane urzdzenie jest w stanie w wygodnej formie poda
warto poboru prdu i napicia dostpnego na linii zasilajcej bez
zakcania transmisji danych.
Rekomendacje: przyrzd przyda si w warsztacie konstruktora
elektronika.
Schemat ideowy miernika pokazano na rysunku 1. Najistotniejszym elementem ukadu jest blok przetwarzania analogowo cyfrowego. Rol przetwornika peni ukad
MCP3425. Zawiera on w swojej strukturze:
Przetwornik A/C o rozdzielczoci 16
bitw.
Wzmacniacz rnicowy o programowalnym wzmocnieniu z wejciem
rnicowym.
Wysokostabilne rdo napicia odniesienia 2,048 V.
Interfejs I2C.
Przetwornik jest oferowany w niewielkiej, 6-nkowej obudowie do montau powierzchniowego SOT23-6. Dodatkowo, zachcajca jest rwnie jego cena detaliczna:
okoo 8 zotych w sprzeday wysykowej. Ma
on jednak dosy istotn wad: szybko prbkowania przy najwyszej rozdzielczoci to nie
wicej ni 15 prbek na sekund. Jednak w tej
aplikacji nie stanowi to istotnego problemu.
Uycie
zewntrznego
przetwornika
A/C byo konieczne z racji zbyt niskiej rozdzielczoci (tylko 10 bitw) wbudowanego
w uyty mikrokontroler. Osigana rozdzielczo wykonywanych pomiarw byaby
na poziomie:
Dla napicia: 5,5 V/210 = 5,37 mV.

Dla prdu: 2,5 A/210 = 2,44 mA.
Z kolei, zakodowanie informacji o zmierzonej wielkoci na 16 bitach zapewnia
rozdzielczo:
Dla napicia: 5,5 V/216 = 83,9 mV.
Dla prdu: 2,5 A/216 = 38,2 mA.
Jest to cakowicie wystarczajce na potrzeby tego urzdzenia. Rezystor R17 jest
bocznikiem do pomiaru pobieranego prdu.
Dla uatwienia, prd jest mierzony od strony masy (metoda low side). Wprawdzie
MCP3425 dysponuje wejciem rnicowym,
ktre umoliwioby pomiar midzy zaciskami
rezystora rwnie od strony zasilania (metoda
high side), lecz taki pomiar mgby by obarczony bdem wynikajcym ze skoczonej
wartoci wspczynnika CMRR, wic zdecydowano si na doczenie wejcia do masy
ukadu i wykonywanie pomiarw wzgldem
masy. Poniewa uzyskanie penej rozdzielczoci pomiaru prdu wymagaoby odoenia
na boczniku penego napicia odniesienia (tj.
2,048 V), do celu pomiaru prdu wbudowany
wzmacniacz jest przeczany na wzmocnienie 8 V/V, dziki czemu maksymalny spadek
na boczniku nie przekracza wartoci 256 mV
przy prdzie 2,5 A. Napicie ze zcza USB
W ofercie AVT*
AVT-5502 A
AVT-5502 B
AVT-5502 C
AVT-5502 UK
Pytka drukowana o wymiarach 110
mm45 mm.
Rodzaj wywietlacza LED: 4 cyfry.
Zakres napicia mierzonego: 05,5 V
(z rozdzielczoci 1 mV).
Zakres prdu mierzonego: 02,5 A (z rozdzielczoci 1 mA).
Czstotliwo odwieania: 1 Hz.
Urednianie wyniku pomiaru z 5 prbek
pobranych w odstpie 100 ms.
Rezystancja bocznika: 0,1 V.
Kalibrowanie za pomoc potencjometrw
nastawnych.
Interfejs UART zgodny z poziomami TTL.
wzory pytek PCB
AVT-5425 MKP modu kontrolno-pomiarowy

z interfejsem USB (EP 12/2013)
AVT-5233 3-kanaowy woltomierz z USB
(EP 5/2010)
* Uwaga:
dodatkowych.
AVT xxxx A
AVT xxxx B
AVT xxxx C
REKLAMA
29
PROJEKTY
Rysunek 1. Schemat ideowy miernika parametrw napicia/prdu USB
30
Miernik napicia i prdu z USB

Tabela 1. Opis funkcji zworek
Zaoona
JP1
Zdjta
Zaoona
JP2
Zdjta
Wywietla warto napicia

Wywietla warto prdu
Napicie zmierzone na obcieniu
Napicie skorygowane o spadek na boczniku
Rysunek 2. Przykad komunikatw odebranych z UART
Rysunek 3. Schemat montaowy miernika

parametrw napicia/prdu USB
jest mierzone przy wzmocnieniu 1 V/V za pomoc dzielnika rezystorowego R15/R16. Przy
okazji, mierzone napicie jest wykorzystane
do zasilenia ukadu miernika.
Do przeczania wejcia przetwornika A/C wykorzystano klucz analogowy
NC7SB3157. Ma on dwa wejcia przeczane
pomidzy jednym wyjciem, cyfrowe wejcie sterujce i wyprowadzenia zasilania.
O aktualnie mierzonej wartoci (prd/napicie) decyduje mikrokontroler ustawiajc odpowiedni poziom logiczny na linii S.
Poniewa komunikacja midzy mikrokontrolerem a przetwornikiem odbywa si
za porednictwem interfejsu I2C, konieczne
byo dodanie rezystorw R13 i R14, ktrych
zadaniem jest zapewnienie wysokiego poziomu logicznego dla wyj typu otwarty
kolektor.
Wybrany przez uytkownika pomiar jest
prezentowany na 4-cyfrowym wywietlaczu
LED. Jego cyfry s sterowane multipleksowo, co redukuje liczb wymaganych linii
mikrokontrolera.
Do kalibrowania funkcji pomiaru napicia i prdu su potencjometry montaowe, odpowiednio PR1 i PR2. Ustawienie
w rodkowym pooeniu nie zmienia wyniku, przekrcenie w skrajn pozycj zmienia
go o okoo 5%, zalenie od kierunku obrotu. Kalibracja odbywa si programowo,
to znaczy mikrokontroler dokonuje pomiaru napicia ze lizgacza, po czym mnoy
wynik pobrany z zewntrznego A/C przez
obliczony wspczynnik kalibracyjny. Takie
rozwizanie zmniejsza do minimum liczb
podzespow biernych w torze analogowym, ktre mogyby by rdem zakce
w szczeglnoci potencjometry, w ktrych niepewny kontakt lizgacza ze ciek rezystancyjn mgby zaburza prac
przetwornika.
Nad prac caego ukadu czuwa mikrokontroler ATmega8. Jest taktowany za
pomoc wewntrznego oscylatora RC o czstotliwoci 8 MHz. Zcze J1 suy do zaprogramowania go, J2 to wyjcie sprztowego
UART, a funkcje zworek JP1 i JP2 opisano
w tabeli 1. Su ustawieniu parametru,
ktry ma by pokazany na wywietlaczu.
O ile dziaanie JP1 nie wymaga komentarza,
o tyle przy JP2 jest on wskazany.
Pomiar prdu jest wykonywany poprzez pomiar spadku napicia na rezystorze
0,1 V. Powoduje to, i napicie pochodzce ze rda (komputera lub zasilacza) nie
jest identyczne z tym, ktrym jest zasilany
mierzony odbiornik. Poniewa ukad mierzy prd i napicie, jest w stanie obliczy
warto spadku napicia na tym rezystorze
i doda do zmierzonego na zaciskach obcienia wanie na tym polega owa korekta.
Miernik ma interfejs UART. Umoliwia
on jednostronn komunikacj z komputerem cyklicznie, co 1 sekund, wysyane
Wykaz elementw
Rezystory: (SMD 1206)
R1R4, R13, R14: 4,7 kV
R5R12: 180 V
R15: 56 kV
R16: 33 kV
R17: 0,1 V/1 W
RN1, RN2: drabinki 410 kV (SIL5)
PR1, PR2: 10 kV (potencjometry montaowe, lece)
Kondensatory:
C1, C2, C4: 100 nF (SMD 1206)
C3: 22 mF/16 V (SMD B)
Pprzewodniki:
LED1: AF5643 (wywietlacz)
T1T4: BC857
US1: ATmega8 (TQFP32)
US2: MCP3425
US3: NC7SB3157
Inne:
J1: goldpin ktowy 5-pin/2,54 mm
J2: goldpin ktowy 3-pin/2,54 mm
J3: gniazdo USB do druku eskie
J4: gniazdo USB do druku mskie
JP1, JP2: goldpin ktowy
2-pin/2,54mm+zworki
s wyniki pomiarw. Najpierw jest wysyane napicie w woltach (nieskorygowane, tj. zmierzone na obcieniu), potem
znak tabulacji, warto prdu w amperach
i znak nowej linii. Skadnia wysyanych
komunikatw jest niezmienna i niezalena
od ustawie zworek konfigurujcych prac
wbudowanego wywietlacza. Uycie znaku
tabulacji do rozdzielenia wartoci liczbowych uatwia pniejsze przeniesienie np.
do arkusza kalkulacyjnego, gdy umoliwia
to automatyczne rozdzielenie pomiarw
na dwie kolumny przy imporcie danych.
Parametry
transmisji
zestawione
to 9600, n, 8, 1, a przykad odebranych komunikatw na rysunku 2. Poniewa wspczesne komputery nie s ju wyposaane
w port RS232, mona z powodzeniem uy
moduu konwertera USB/UART, akceptujcego poziomy napicia ukadw TTL. Pin
RXD w zczu J2 nie jest w tej wersji oprogramowania wykorzystywany i moe by
niepodczony.
REKLAMA
31
PROJEKTY
Tabela 4. Kody bdw sygnalizowanych przez ukad
Numer kodu
0
1
Znaczenie
Brak odpowiedniego adresu
ukadu MCP3425
Bd komunikacji I2C podczas
wykonywania pomiarw
LED. Jest to prosty test uatwiajcy wykrycie niepoprawnie dziaajcego wywietlacza. Ponadto, jest wysyany komunikat powitalny poprzez UART. Zasilanie pochodzi
z wtyku J3, nie jest potrzebny dodatkowy
zasilacz.
Po wykonaniu testu wywietlacza, ukad
przechodzi do cyklicznego wykonywania pomiarw i wysyania ich poprzez UART.
Dla dociekliwych
Rysunek 4. Bajt adresu ukadu MCP3425
Budowa i uruchomienie
Ukad zosta zmontowany na dwustronnej pytce drukowanej o wymiarach 108
mm45 mm, ktrej schemat montaowy
pokazano na rysunku 3. Monta jest typowy
i nie wymaga szczegowego opisu. Jedyna
uwaga jest taka, e rezystor R17 naley
wlutowa pozostawiajc niewielki dystans
od powierzchni laminatu, co uatwi jego
chodzenie przy pomiarze prdu o duym
nateniu.
Przed przystpieniem do programowania mikrokontrolera, naley zmieni ustawienia bitw konfigurujcych w taki sposb,
aby mikrokontroler by taktowany sygnaem
zegarowym pochodzcym z wbudowanego
generatora RC o czstotliwoci 8 MHz (domylna, fabryczna warto to 1 MHz).
Poprawnie zmontowany i zaprogramowany ukad jest gotowy do pracy. Po wczeniu zasilania, mikrokontroler na 3 sekundy
zawieca wszystkie segmenty wywietlacza
Fotografia 5. Wywietlacz pokazujcy kod bdu
Podczas testowania prototypu okazao si,

e adres ukadu MCP3425, ktrym ten jest
identyfikowany na linii I2C, wymaga ustalenia. Odpowiedni fragment tej zamieszczono
na rysunku 4.
Teoretycznie, kupiony w hurtowni ukad
powinien mie adres 1101000. Tymczasem,
ukad zastosowany w prototypie ma adres
1101010. Aby ta niedogodno nie stwarzaa problemw w uruchamianiu urzdzenia,
podczas wykonywania testu wywietlacza
mikrokontroler prbuje skomunikowa si
z przetwornikiem A/C przy uyciu rnych
adresw, od 1101000 do 1101111. Adres,
ktrego uycie poskutkuje prawidow odpowiedzi zostaje zapamitany i wykorzystywany w dalszym dziaaniu. Fakt ten powinni
mie na uwadze ci, ktrzy bd chcieli wykorzysta omwiony przetwornik w swoich
ukadach.
Ponadto, ukad potrafi sygnalizowa zaistniae bdy. Funkcja ta moe by pomocna przy lokalizacji usterek. Sygnalizacja
polega na wywietleniu na wywietlaczu
Err(cyfra) (fotografia 5) i wstrzymaniu
dalszego dziaania w pustej, nieskoczonej ptli. Kody bdw umieszczono
w tabeli 4.
Micha Kurzela, EP
REKLAMA
32
PROJEKTY
iControlSensor
Czujnik do pomiaru temperatury dla iControl
Na amach Elektroniki Praktycznej (cz 1 EP 1/2015,

cz 2 EP 2/2015) przedstawiem projekt systemu typu
inteligentny dom, ktry w roli medium transmisyjnego uywa
sieci energetycznej (technologia Power Line Communication).
W artykule opisano podstawowe elementy systemu nazwanego
iControl, tj. urzdzenia sterujcego iControlMaster oraz urzdzenia
wykonawczego iControlSwitch penicego rol wycznika jedno- lub
dwubiegunowego. Kolejnym rodzajem moduu, jaki obsugiwany
jest przez nasz system inteligentnego budynku jest modu
iControlSensor przeznaczony do pomiaru temperatury.
Rekomendacje: czujnik temperatury do systemu iControl. Moe
przyda si do pomiaru lub sterowania ogrzewaniem.
Schemat czujnika temperatury do systemu
iControl pokazano na rysunku 1. Sercem
urzdzenia jest mikrokontroler ATmega8
odpowiedzialny za realizacj caej zaoonej
funkcjonalnoci. Mikrokontroler za pomoc wbudowanego, sprztowego interfejsu
TWI steruje prac modemu CY8CPLC10.
Dane s transmitowane oraz analizowane z uyciem przerwania zewntrznego
INT1. Ponadto wykorzystano programow
implementacj obsugi interfejsu 1-Wire
(wyprowadzenie PD2 mikrokontrolera), dziki czemu zrealizowano wspprac sterownika ze scalonym termometrem typu DS18S20
zapewniajc dokadny pomiar temperatury
otoczenia. Cz analogowa iControlSensor jest w zasadzie taka sama, jak w module iControlSwitch, wic nie bd powiela
szczegowego opisu zastosowanych rozwiza sprztowych odsyajc dociekliwych
Czytelnikw do artykuu wspomnianego we
wstpie. Jedyne, co naley podkreli to fakt,
Maksymalnie 64 moduw wykonawczych
(typu Slave) w ramach jednej sieci systemu
iControl.
Maksymalnie 16 moduw sterujcych (typu
Master) wyposaonych w interfejs uytkownika z wywietlaczem TFT.
Adresy logiczne moduw wykonawczych
nadawane s automatycznie przez moduy
sterujce podczas konfigurowania sieci,
za adresy logiczne moduw sterujcych
nadawane s przez uytkownika za pomoc
interfejsu uytkownika GUI.
Kady modu sterujcy moe zapamita
i zaadresowa 64 moduy wykonawcze.
Wszystkie moduy wykonawcze zapamitane
przez dany modu sterujcy mog zosta
poczone w maksymalnie 8 grup, dowolnie
podczas konfiguracji sieci, reprezentujcych
pomieszczenia, nad ktrymi modu ten ma
kontrol (np. pokoje).
Kilka moduw sterujcych moe mie kontrol nad jednym moduem wykonawczym.
W ramach graficznego interfejsu uytkownika moduu sterujcego kady modu wykonawczy jest identyfikowany przez unikaln
nazw.
Kada z 8 moliwych grup, w ktre mog
by czone moduy wykonawcze moe
mie nadan nazw, aktywowana lub
wyczona.
Przewidziano 5 rodzajw moduw wykonawczych: wycznik 1-biegunowy, wycznik
2-biegunowy, ciemniacz, sensor temperatury, sterownik owietlenia RGB LED.
System iControl sygnalizuje doczenie nowych, jeszcze nieskonfigurowanych moduw
wykonawczych oraz wystpienie bdw
transmisji.
System iControl umoliwia usuwanie moduw wykonawczych z sieci, a co za tym
idzie rekonfiguracj sieci.
wzory pytek PCB
AVT-5490 iControl system automatyki

domowej (1, 2) (EP 1-2/2015)
AVT-5313 IntelliDom System sterowania
inteligentnego budynku
z interfejsem ZigBee
(EP 10-11/2011)
AVT-5126 IDom System automatyki
domowej (EP 3/2008)
* Uwaga:
dodatkowych.
AVT xxxx A
AVT xxxx B
AVT xxxx C
i rozbudowana aplikacja toru analogowego

wynika wycznie z chci sprostania wymogom norm CENELEC EN50065-1:2001 oraz
FCC part 15 (w jej konstrukcji posuono
si zreszt schematem aplikacyjnym firmy
Cypress nota aplikacyjna CY3274).
Z uwagi na fakt, e modu iControlSensor zadowala si znacznie mniejszym zapotrzebowaniem na energi, ni wspomniany modu iControlSwitch, w jego zasilaczu
zastosowano typowy transformator do druku
33
PROJEKTY
Ustawienie waniejszych fusebitw:
CKSEL3...0: 0100
SUT1...0: 10
CKOPT: 1
EESAVE: 0
(15 V/2,6 VA) oraz dwa stabilizatory liniowe

(78M12 i 78M05) zapewniajc odpowiednie
napicie zasilajce.
Przejdmy do szczegw implementacyjnych programu obsugi aplikacji, ktre
nie zostay opisane w poprzednim artykule.
Wszystkie moduy systemu iControl wykorzystuj wbudowany w modem CY8CPLC10
mechanizm detekcji zajtoci magistrali danych (Band In Use), wic wysanie pojedynczego pakietu danych, w zalenoci od parametrw transmisji i stanu teje magistrali,
Wykaz elementw
Rezystory: (obudowy SMD 0805)
R1: 20 kV
R2, R3, R25: 4,7 kV
R4: 2,1 kV/1%
R5R7, R16, R17, R19, R20: 10 kV
R8: 7,5 kV/1%
R9: 36,5 V/1%
R10, R13: 37,4 kV/1%
R11: 3,.83 kV/1%
R12: 41,2 V/1%
R14, R26, R27: 1 kV/1%
R15: 4,99 V/1%
R18: 4,02 kV/1%
R21: 22,1 V/1%
R22: 2 kV/1%
R23, R24: 20 kV
Kondensatory: (SMD 0805):
C1, C28: 330 nF
C2, C5, C9, C17C20, C29: 100 nF
C3, C4: 22 pF
C6, C10, C25: 10 nF
C7, C11, C12, C22, C23: 1 mF
C8, C13C16: 1000 pF/1%
C21: 10 mF (SMD 1206)
C24: 1,5 nF
C26: 150 nF/300 V (polipropylenowy klasy
X1, r=15 mm)
C27: 100 mF/16 V (r=2,5 mm)
C30: 100 mF/25 V (r=2,5 mm)
Pprzewodniki:
U1: ATmega8 (TQFP32)
U2: CY8CPLC10 (SSOP28)
U3U5: LMH6639MF (SOT23-6)
U6: 78M12 (DPAK)
U7: 78M05 (DPAK)
U8: DS18S20 (TO-92)
T1: BC817 (SOT23)
T2: FCX591A (SOT89)
T3: FCX491A (SOT89)
D1: SMAJ12CA (DO-214AC)
D2: BAT54S (SOT23)
STATUS: zielona dioda LED (SMD 0805)
BIU: czerwona dioda LED (SMD 0805)
B1: mostek prostowniczy 1A/50 V (raster
5 mm)
Inne:
TR1: transformator izolacyjny SMD Murata
78250MC
TR2: transformator do druku HAHN BV EI
304 2043 (15 V/2,6 VA)
L1: dawik SMD 1 mH (1812)
Q1: rezonator kwarcowy CFPX217 (SMD
32768 Hz)
V1: warystor V250LA4P
34
Rysunek 1. Schemat ideowy moduu iControlSensor


moe zajc nawet 1,5 sekundy. Dlatego rozwizanie przesyania danych w postaci inicjacji transmisji danych i oczekiwania na rezultat jej wykonania byoby nieefektywne.
Z punktu widzenia programu sterujcego

wstrzymywaoby obsug innych, wanych
procesw. W zwizku z tym w aplikacji programu obsugi urzdze systemu iControl
zaimplementowano specjalny mechanizm

wysyania, synchronizacji i kontroli pakietw danych. Po pierwsze, zastosowano
specjalny bufor koowy pakietw transmisji
Rysunek 1. c.d.
35
PROJEKTY
Rysunek 2. Schemat montaowy moduu

iControlSensor
(z odpowiednimi wskanikami miejsca zapisu i odczytu), ktrego elementem jest struktura danych opisujca kompletn ramk
transmisji, a ktrej konstrukcj (wraz z odpowiednimi zmiennymi) pokazano na listingu 1. Dodatkowo, przewidziano 2 funkcje obsugi przerwa ISR: od Timera1 (dokadnie,
od porwnania wartoci Timera1 z wartoci rejestru ORC1A), wywoywan cyklicznie co 100 milisekundy, ktrej zadaniem jest
sprawdzanie czy s jakiekolwiek dane przeznaczone do wysania, inicjacja procesu wysania danych, jego nadzr i obsuga bufora
koowego oraz funkcj obsugi przerwania
zewntrznego INT1, ktrej zadaniem jest zarwno odbir zwykych danych przesyanych przez modu sterujcy iControlMaster
oraz odbir statusw biecej i zainicjowanej we wczeniej wspomnianej procedurze obsugi przerwania, transmisji danych.
W tym, drugim przypadku, funkcja obsugi
przerwania zewntrznego INT1 sprawdza
status wysyania biecej transmisji danych
i w zalenoci od jego stanu modyfikuje bieca struktur danych dajc asumpt do ponowienia teje transmisji (w przypadku jej
niepowodzenia i nie przekroczenia maksymalnej liczby retransmisji) lub te koczc
jej przebieg poprzez ustawienie odpowiednich flag w strukturze danych (przeprowadzenia transmisji zakoczonego powodzeniem lub niepowodzeniem) jak i flag dla
ptli gwnej aplikacji, dziki czemu program gwny informowany jest na bieco
o aktualnym stanie systemu. W ten prosty
sposb unika si niepodanego wstrzymywania pracy aplikacji w przypadku problemw z komunikacj po magistrali PLC.
W celu zrealizowania powyszej funkcjonalnoci, po pierwsze, przewidziano prost
funkcj narzdziow, ktrej zadaniem jest
dodanie do nadawczego bufora koowego,
danych przeznaczonych do wysania, a ktr pokazano na listingu 2.
Kolejnym krokiem jest implementacja funkcji, ktrej cykliczne wywoywanie
(co 100 ms) zapewnia sprawdzanie czy s jakiekolwiek dane przeznaczone do wysania,
inicjacja procesu wysania danych, jego nadzr i obsuga bufora koowego, a ktr to pokazano na listingu 3.
Jak wida, przedstawiona implementacja
wspomnianej funkcji zapewnia wykonanie 3
prb wysyania kompletnej wiadomoci PLC,
przy czym dla kadej z wymienionych prb
zmieniana jest warto progu dla mechanizmu BIU, ktry to dla kolejnych transmisji
przyjmuje nastpujce ustawienia:
prba pierwsza: 96 dBmVrms,
prba druga: 99 dBmVrms,
prba trzecia: wyczenie mechanizmu
BIU.
Po trzech, nieudanych prbach wysania pakietu PLC, aplikacja gwna otrzymuje
Listing 1. Realizacja bufora koowego i deklaracje zmiennych odpowiedzialnych za proces wysyania danych PLC
//Definicja typu bufora koowego danych przeznaczonych do wysania
typedef struct
{
volatile uint8_t Status; //Status transmisji biecego pakietu danych
volatile uint8_t Trials; //Liczba prb retransmisji
volatile uint8_t Command; //Rozkaz sterujcy towarzyszcy przesyanym danym
volatile uint8_t Data[10]; //Tablica danych przeznaczonych do transmisji
volatile uint8_t Bytes; //Liczba danych przeznaczonych do transmisji
volatile uint8_t DAtype; //Rodzaj adresu urzdzenia docelowego: Logiczny/Grupowy
}txBufferType;
//Definicja statusw procesu wysyania
#define BUF_EMPTY 0
#define BUF_READY_TO_SEND 1
#define BUF_WAITING_FOR_STATUS 2
#define BUF_SENT 3
#define BUF_FAILED 4
//Definicje rozmiaru bufora nadawczego
#define TX_BUF_SIZE 16 //Rozmiar bufora nadawczego
#define TX_BUF_MASK (TX_BUF_SIZE - 1) //Maska bufora nadawczego
//Deklaracje zmiennych odpowiedzialnych za obsug bufora
//nadawczego jak i samego procesu nadawania
txBufferType txBuffer[TX_BUF_SIZE]; //Nadawczy bufor koowy
static volatile uint8_t txBufferWriteTo; //Wskanik biecego miejsca w buforze przeznaczonego do zapisu
static volatile uint8_t txBufferReadFrom; //Wskanik biecego miejsca w buforze przeznaczonego do odczytu
static volatile uint8_t txMessages; //Aktualna liczba wiadomoci przeznaczonych do wysania
Listing 2. Funkcja odpowiedzialna za dodanie danych do nadawczego bufora koowego
//Funkcja dodaje do biecego miejsca zapisu bufora nadawczego now
//struktur danych przeznaczonych do wysania
void addToTransmitBuffer(uint8_t Command, volatile uint8_t *Data, uint8_t Bytes, uint8_t DAtype)
{
register uint8_t i = 0, writePointer = txBufferWriteTo;
ATOMIC_BLOCK(ATOMIC_RESTORESTATE)
{
txBuffer[writePointer].Status = BUF_READY_TO_SEND;
txBuffer[writePointer].Trials = 0;
txBuffer[writePointer].Command = Command;
txBuffer[writePointer].Bytes = Bytes;
while(Bytes--) {txBuffer[writePointer].Data[i]= Data[i]; i++;}
txBuffer[writePointer].DAtype = DAtype;
txBufferWriteTo = (writePointer+1) & TX_BUF_MASK; //Nowy adres miejsca zapisu
txMessages++;
}
}
36

informacj o bdzie transmisji danych,
co pozwala podj odpowiednie akcje.
Ostatni funkcj, niezbdn z punktu widzenia zastosowanego mechanizmu transmisji,
jest funkcja obsugi przerwania zewntrznego INT1, ktrej zadaniem jest odbir zwykych danych przesyanych przez modu
sterujcy iControlMaster oraz odbir statusw biecej i zainicjowanej we wczeniej
wspomnianej funkcji obsugi przerwania
(list. 3), transmisji danych. Funkcji pokazano
na listingu 4. Funkcj inicjalizacji moduu
iControlSensor zawiera odpowiednie procedury konfigurujce obsug przerwa odpowiedzialnych za realizacj procesu wysyania danych pokazano j na listingu 5.
Monta
Fotografia 3. Widok obwodu drukowanego moduu iControlSensor od strony BOTTOM.
Schemat montaowy moduu iControlSensor

pokazano na rysunku 2. Sposb wykonania
obwodu drukowanego umoliwia zamontowanie gotowego urzdzenia w typowej puszcze elektroinstalacyjnej o rednicy 60 mm
i gbokoci 40 mm. Z uwagi na spor liczb
Listing 3. Funkcja odpowiedzialna za inicjowanie i nadzr procesu wysyania danych PLC

ISR(TIMER1_COMPA_vect)
{
//Lokalne bufory zmiennych globalnych typu volatile - optymalizacja funkcji ISR
uint8_t Bytes, Command, Trials, DAtype, readPointer = txBufferReadFrom;
if(txMessages) //Sprawdzenie czy s jakie dane do wysania
{
Bytes = txBuffer[readPointer].Bytes;
Command = txBuffer[readPointer].Command;
Trials = txBuffer[readPointer].Trials;
DAtype = txBuffer[readPointer].DAtype;
//W zalenoci od statusu biecej operacji, podejmujemy rne akcje
switch(txBuffer[readPointer].Status)
{
case BUF_READY_TO_SEND:
//W zalenoci od liczby wykonanych prb, podejmujemy rne akcje
switch(Trials)
{
//Inicjowanie transmisji
case 0:
//Aby nie czyta rejestru PLC_MODE_REG by
//uaktywnia BIU to wczytujemy do niego parametry startowe
writePLCregister(PLC_MODE_REG, TX_ENABLE|RX_ENABLE|RX_OVERRIDE|ENABLE_BIU|CHECK_DA|VERIFY_
PACKET_CRC8);
//Ustawienie poziomu sygnau dla mechanizmu CSMA
writePLCregister(THRESHOLD_NOISE_REG, BIU_TRESHOLD_96DBUV);
//Ustawiamy typ adresu przeznaczenia. Typ adresu nadajnika - zawsze logiczny
setPLCtxAddrType(TX_SA_TYPE_LOGICAL, DAtype);
//Ustawiamy adres DA: grupowy Masterw lub LA powizanego Mastera
if(DAtype==TX_DA_TYPE_GROUP) setPLCtxDA(TX_DA_TYPE_GROUP, &(uint8_t) {MASTER_GROUP_ADDR});
else setPLCtxDA(TX_DA_TYPE_LOGICAL, (uint8_t *) &Node.bindMasterLA);
writePLCregister(TX_COMMAND_ID_REG, Command);
writePLCregisters(TX_DATA_REG, (uint8_t *) txBuffer[readPointer].Data, Bytes);
//Inicjacja procesu transmisji, w tym specyfikacja liczby
//bajtw przeznaczonych do wysania
writePLCregister(TX_MESSAGE_LENGTH_REG, Bytes|SEND_MESSAGE);
break;
//Zwikszenie wartoci BIU i restart transmisji
case 1:
break;
//Wyczenie BIU dla Trials = 2 i restart transmisji
case 2:
writePLCregister(PLC_MODE_REG, TX_ENABLE|RX_ENABLE|RX_OVERRIDE|DISABLE_BIU|CHECK_DA|VERIFY_
PACKET_CRC8);
break;
}
txBuffer[readPointer].Status = BUF_WAITING_FOR_STATUS; //Nie robimy nic
break;
//Nie robimy nic, gdy czekamy na rezultat biecej transmisji
case BUF_WAITING_FOR_STATUS: break;
case BUF_FAILED:
case BUF_SENT:
//Usunicie elementu z bufora - zarwno w przypadku pomylnego jak i niepomylnego wysania
txBuffer[readPointer].Status = BUF_EMPTY;
//Przesunicie ogona bufora, bo zdjlimy jeden element
txBufferReadFrom = (readPointer+1) & TX_BUF_MASK;
txMessages--; //Zmniejszenie liczby wiadomoci przeznaczonych do wysania
break;
}
}
}
37
PROJEKTY
elementw i ma powierzchni, zastosowano do gsty monta elementw SMD
po obu stronach laminatu. Na pytce urzdzenia poprowadzono obszerne pola masy
po obu stronach obwodu drukowanego oraz
zastosowano szereg przelotek pomidzy nimi
w celu zmniejszenia pojemnoci pasoytniczych. Z uwagi na zastosowanie niewielkich
elementw SMD, monta tego typu ukadu
najlepiej jest przeprowadzi z uyciem stacji
lutowniczej wyposaonej w grot o niewielkiej rednicy, odpowiedniej jakoci topnikw lutowniczych oraz dysponujc sporym
dowiadczeniem w tej kwestii. Jak zwykle,
monta taki zaczynamy od przylutowania
wszystkich pprzewodnikw w obudowach
SMD (po obu stronach laminatu), nastpnie
lutujemy rezystory, kondensatory, elementy
indukcyjne, a na samym kocu wszystkie

elementy przeznaczone do montau przewlekanego. Wygld obwodu drukowanego
moduu od strony BOTTOM pokazano na fotografii 3. W ukadzie prototypowym, w odrnieniu od projektu docelowego, zastosowano rezonator kwarcowy przeznaczony
do montau przewlekanego.
Co wane, poprawnie zmontowany
ukad nie wymaga adnych regulacji i powinien dziaa tu po wczeniu zasilania.
Tak jak w poprzednim module typu Slave,
na pytce drukowanej moduu iControlSensor przewidziano specjaln zwork oznaczon UNBIND. Suy ona do wyzerowania
stanu moduu wykonawczego do stanu wyjciowego (modu nieskonfigurowany), przy
czym stan jej sprawdzany jest wycznie
podczas wczania urzdzenia, za potwierdzeniem zadziaania tego mechanizmu jest

zawiecenie diody STATUS przez 0,5 sekundy. Funkcji tej mona uy na przykad
w przypadku, gdybymy odczyli zalogowany wczeniej i skonfigurowany modu
wykonawczy od sieci (z nadanym adresem
LA) i chcieli go uy w innej sieci. W takim
przypadku, jako e modu ten miaby ju
nadany adres LA, nie zgosiby si automatycznie w nowej sieci i jedynym sposobem
zmuszenia go do tej czynnoci byoby
sprztowe, lokalne zresetowanie jego stanu.
Niemniej jednak, nie polecam tego scenariusza postpowania, gdy konfiguracja czy
rekonfiguracja sieci powinna by procesem
przemylanym i wykonywanym z poziomu
moduw sterujcych.
Listing 4. Funkcja ISR INT1 wspodpowiedzialnej za obsug procesu wysyania danych PLC
ISR(INT1_vect)
{
//Odebrane dane (co najwyej 1 bajt, gdy nie ma rozkazw,
//ktrym towarzyszyo by wicej danych)
uint8_t packetData;
uint8_t receivedCmnd, packetLength, whatHappened, readPointer = txBufferReadFrom, saveNodeSettings = 0;
//W pierwszej kolejnoci sprawdzamy czy INT1 zostao wywoane
//statusem wysyania danych czy nadchodzc wiadomoci
whatHappened = readPLCintRegister() & ~(STATUS_VALUE_CHANGE|STATUS_RX_PACKET_DROPPED);
if(whatHappened & STATUS_RX_DATA_AVAIBLE) //Odebrano now wiadomosc
{
//Odczytujemy ca, przesan wiadomo by ustali jej typ: rodzaj
//rozkazu, towarzyszce dane i ich ilo
readPLCrxPacket(&receivedCmnd, &packetData, &packetLength);
//Teraz w zalenoci od rodzaju teje wiadomoci, podejmujemy
//okrelone kroki, sygnalizujc co trzeba programowi gwnemu
switch(receivedCmnd)
{
case CMD_SELECT_NODE: Node.State = NODE_SELECTED; break;
case CMD_UNSELECT_NODE: Node.State = NODE_AVAILABLE; break;
case CMD_SET_LOGICAL_ADDR:
//Wyczamy diod STATUS
STATUS_LED_OFF;
//Aktualizacja parametrw Node, zapisanie ich do EEPROM
//jak i aktualizacja adresu LA ukadu Slave
Node.State = NODE_ACTIVE;
Node.LA = packetData;
//Ustalenie LA Mastera, ktry nadaje nam nasz wasny adres LA
Node.bindMasterLA = getPLCrxSA();
//Ustawienie adresu logicznego moduu Slave
setPLCnodeLA(Node.LA);
saveNodeSettings = 1;
break;
case CMD_UNBIND_NODE:
//Aktualizacja parametrw Node, zapisanie ich do EEPROM
//oraz aktualizacja adresu LA ukadu Slave
Node.State = NODE_AVAILABLE;
Node.LA = UNCONFIGURED_SLAVE_ADDR;
Node.bindMasterLA = MASTER_GROUP_ADDR;
//Ustawienie adresu logicznego na warto nieskonfigurowanego
//ukadu Slave (LA=0x00)
setPLCnodeLA(UNCONFIGURED_SLAVE_ADDR);
break;
case CMD_MAKE_SHARED_NODE:
//Aktualizacja parametrw Node i zapisanie ich do EEPROMa
Node.State = NODE_ACTIVE_SHARED;
break;
case CMD_GET_NODE_STATUS:
//Master zada przesania stanu Node, wic dokonamy
//tego w ptli gwnej
sendNodeStatus = 1;
break;
}
//Jeli dano aktualizacji danych Node w EEPROMie to zapisujemy je
if(saveNodeSettings) eeprom_write_block(&Node, &NodeEE, sizeof(Node));
}
else //Odebrano status wysyania wiadomosci
{
//Wysanie udane
if(whatHappened & STATUS_TX_DATA_SENT) txBuffer[readPointer].Status = BUF_SENT;
//Magistrala zajta - podejmujemy kolejn prb, jeli nie przekroczono liczby prb
else if(whatHappened & STATUS_BUSY)
{
if(++txBuffer[readPointer].Trials>2) txBuffer[readPointer].Status = BUF_FAILED;
else txBuffer[readPointer].Status = BUF_READY_TO_SEND;
}
//STATUS_TX_NO_ACK, STATUS_TX_NO_RESP -> Nieudane wysanie
else txBuffer[readPointer].Status = BUF_FAILED;
}
}
38

Na pytkach obu ukadw zbudowano kompletne ukady zasilajce zasilane
napiciem sieciowym 230 V AC i dlatego
istnieje niebezpieczestwo poraenie elektrycznego, co stanowi zagroenie dla ycia
i zdrowia. W zwizku z tym, monta ukadw w tym zakresie powierzy naley osobie posiadajcej uprawnienia elektryczne
w zakresie eksploatacji urzdze o napiciu do 1 kV. Miejsca na obwodach pytek
drukowanych, gdzie wystpuje wysokie napicie grone dla ycia i zdrowia oznaczone
zostay odpowiednimi opisami.
Robert Wogajew, EP
Listing 5. Funkcja odpowiedzialna za inicjalizacj moduu iControlSensor

void initPLCdevice(void)
{
//Konfiguracja interfejsu I2C (TWI)
i2cInit();
//Uruchomienie i podstawowa konfiguracja modemu PLC
writePLCregister(PLC_MODE_REG, TX_ENABLE|RX_ENABLE|RX_OVERRIDE|ENABLE_BIU|CHECK_DA|VERIFY_PACKET_CRC8);
//Ustawienie poziomu sygnau dla mechanizmu CSMA zapewniajcego
//wielodostp do medium transmisyjnego
//Konfiguracja parametrw transmisji
writePLCregister(MODEM_CONFIG_REG, MODEM_BPS_2400|MODEM_FSK_BAND_DEV_3KHZ);
//Uruchomienie przerwa dla wybranych zdarze (aktywny poziom niski
//na wyprowadzeniu HOST_INT)
writePLCregister(INTERRUPT_ENABLE_REG, INT_POLARITY_LOW|INT_UNABLE_TO_TX|INT_TX_DATA_SENT|INT_TX_NO_ACK|INT_TX_NO_
RESP|INT_RX_DATA_AVAILABLE);
//Ustawienie trybu potwierdzania pakietw danych oraz liczby
//prb transmisji = 3 (domylne logiczne typy adresw SA i DA)
writePLCregister(TX_CONFIG_REG, TX_SERVICE_ACKNOWLEDGED|0x03);
//Ustawienie wzmocnienia dla moduu nadajnika PLC
writePLCregister(TX_GAIN_REG, TX_GAIN_LEVEL_1550MV);
//Ustawienie czuoci dla moduu odbiornika PLC
writePLCregister(RX_GAIN_REG, RX_GAIN_LEVEL_250UV);
//Przyporzdkowanie Slavea do grupy SLAVE_GROUP_ADDR (0x10)
setPLCnodeGA(SLAVE_GROUP_ADDR);
//Konfigurowanie i zaczenie przerwania INT1 odpowiedzialnego za
//ustawianie flagi zmiany stanu rejestru INTERRUPT_STATUS_REG PLC
HOST_INT_PORT |= (1<<HOST_INT_NR); //Podcignicie INT1 do VCC
MCUCR |= (1<<ISC11); //Zbocze opadajce na INT1 inicjuje przerwanie
GICR |= (1<<INT1); //Zezwolenie na przerwanie INT1
//Konfigurowanie przerwania CompareA Timera1 wyznaczajcego czas
//obsugi wysyania wiadomoci - 100ms
OCR1A = 782; //Przerwanie co 100ms dla oscylatora 8MHz
TCCR1B |= (1<<WGM12)|(1<<CS12)|(1<<CS10); //Uruchomienie Timer1: Tryb CTC, Preskaler = 1024
TIMSK |= (1<< OCIE1A); //Zezwolenie na przerwanie od porwnania - CompareA Timera1
}
REKLAMA
POLECANY PRODUKT
Moduy u-blox OLP425/OLS425

bezprzewodowy zestaw czujnikw
Bluetooth Low Energy (v4.0) z czujnikami temperatury i przyspieszenia,
przeznaczony do aplikacji zasilanych bateryjnie.
Nowy produkt szwajcarskiego producenta moduw do komunikacji
bezprzewodowej i nawigacji, firmy u-blox, jest przeznaczony do zastosowa,
ktre wymagaj wgrania wasnej aplikacji lub usug/atrybutw wykorzystujcych
zaimplementowany stos Bluetooth. Modu OLP425 nie potrzebuje dodatkowych
komponentw, a moliwo fabrycznego wyposaenia go w czujnik temperatury,
3-osiowy akcelerometr i diody LED czyni integracj bardzo atw w wielu
aplikacjach. Dodatkowo, producent udostpnia kody rdowe z ich przykadowym
wykorzystaniem, oraz przykadow aplikacj odczytujc wskazania (dostpna dla
systemu iOS).
Podstawowe parametry:
Bluetooth v4.0 Bluetooth low energy (Bluetooth Smart).
u-blox Low Energy Serial Port Service (w moduach OLS425) aplikacja
emulujca profil portu szeregowego (SPP) znanego z Bluetooth 2.x
procesor do obsugi aplikacji uytkownika.
interfejsy GPIO/SPI/I2C/UART.
opcjonalne czujniki (temperatury, przyspieszenia),diody LED, bateria.
czno z Apple iOS i Google Android.
Microdis Electronics Sp. z o.o.

Suchy Dwr 17, 52-271 Wrocaw
tel. 713 010 400, faks 713 010 404
e-mail: wroclaw@microdis.net, www.microdis.net
39
MINIPROJEKTY
AVT
1853
Iluminofonia LED RGB

Kluczem do udanej imprezy jest nie tylko dobra muzyka, ale take
dobre owietlenie. Przedstawiony w tym artykule ukad sterownika
LED RGB speni oczekiwania nawet najbardziej wybrednych
imprezowiczw.
Schemat ideowy nowoczesnej iluminofonii z diod RGB pokazano na rysunku 1.
Skada si ona z mikrokontrolera, wzmacniacza operacyjnego oraz tranzystorw
mocy. Mikrokontroler (ATmega8) jest taktowany za pomoc wewntrznego generatora RC pracujcego z czstotliwoci 8
MHz. Analogowy sygna ze wzmacniacza
audio jest mierzony za pomoc przetwornika A/C i jest dostarczany na wejcie PC0.
Oprogramowanie wybiera z sygnau
audio skadowe lece w nastpujcych
zakresach czstotliwoci:
Wysokie: 1314 kHz.
rednie 67 kHz.
Niskie 500 Hz2 kHz.
Sposb funkcjonowania filtra programowego pokazano na rysunku 2.
Nastpnie, program oblicza warto natenia wiata dla kadego kanau i proporcjonalnie do wyniku steruje diod LED.
Tor wzmacniacza audio jest typow
aplikacj ukadu LM358 zasilanego napiciem jednopowkowym. Sygna wejciowy jest podawany za pomoc kondensatora
C1 na wejcie wzmacniacza operacyjnego.
40
Napicie polaryzujce wejcie jest wyznaczone przez dzielnik zbudowany z rezystorw R9, R10, R13, R14. Jest ono nieco
wysze, ni poowa napicia zasilajcego.
Do zcza JP1 naley doczy mikrofon
elektretowy. Elementami wykonawczymi
s tranzystory T1T3 (BUZ11) o duej
obcialnoci prdowej. Rezystory R1R3
(10 kV) ustalaj potencja masy na bramkach tranzystorw. Rezystory R4R6
(330 V) ograniczaj prd w wypadku przypadkowego zwarcia. Tranzystory T1T3
nie wymagaj radiatorw.
Na pytce znajduje si wejcie Cinch
dla bezporedniego doprowadzenia sygnau AUDIO o poziomie 0,7 V (typowe wyjcie suchawkowe). rdo dwiku mona
wybra przecznikiem S1.
Program realizuje 7 funkcji, ktrych
wyboru dokonuje si przyciskiem S2:
Kolor czerwony.
Kolor niebieski.
Kolor zielony.
Kolor biay.
Iluminofonia.
Zmiana losowo koloru w rytm basu.
W ofercie AVT*
AVT-1853 A
AVT-1853 B
AVT-1853 C
AVT-1853 UK
Wykaz elementw:
R1R3, R17: 330 V
R4R7, R18: 10 kV
R8: 2,2 kV
R9: 1 MV
R10, R14, R15: 33 kV
R11: 220 kV
R12: 22 kV
R13: 390 kV
R16: 100 kV
C1, C6: 1 mF (MKT)
C2, C4: 10 pF
C3: 10 mF/25 V
C5: 1 nF
C7, C8: 100 nF
C9, C10: 100 mF/25 V
C11: 100 nF (SMD 1206)
Q1, Q2, Q3: tranzystory mocy np. BUZ11 lub
o wikszej obcialnoci prdowej
IC1: ATmega8
IC2: LM358
IC3: LM78M05
wzory pytek PCB
AVT-1847 Miniaturowy sterownik tamy LED

(EP 2/2015)
AVT-5487 PWMLEDz: 10-kanaowy sterownik
tam LED z interfejsem Modbus
lub SPPoB (EP 1/2015)
AVT-1800 LED Dimmer regulator
owietlenia LED (EP 5/2014)
AVT-5400 DMX Dimmer & Relay regulator
owietlenia i wycznik
z interfejsem DMX (EP 6/2013)
* Uwaga:
dodatkowych.
AVT xxxx A
AVT xxxx B
AVT xxxx C
MINIPROJEKTY
Rysunek 1. Schemat ideowy iluminofonii RGB

41
MINIPROJEKTY
Rysunek 2. Podzia sygnau na pasma akustyczne

Wyczenie.
Schemat montaowy urzdzenia pokazano na rysunku 3. Monta jest typowy.
Rozpoczynamy go od wlutowania stabilizatora IC3, nastpnie kondensatorw C7, C8,
C9, C10 i zcze ARK2. Nastpnym krokiem jest doprowadzenie napicia staego
+12 V do zcza ARK2 i pomiar napicie
zasilajcego mikrokontroler. Jeli jest ono
poprawne (+5 V na nkach 7 i 8 podstawki), to kolejnym krokiem powinno by
wlutowanie rezystorw R9, R10, R13, R14.
Teraz mierzymy napicie wzgldem masy
na nkach 4 i 8 ukadu IC2 powinno
ono wynosi +5 V. Po pomiarze moemy
przystpi do montau reszty elementw.
Na samym kocu naley umieci ukady

scalone w podstawkach. Mikrofon mona
przylutowa bezporednio do pytki lub
na przewodach zakoczonych zczem
goldpin.
Prawidowo zmontowane urzdzenie
(z uyciem zaprogramowanego mikrokontrolera) nie wymaga uruchamiania i dziaa od razu po wczeniu zasilania i doprowadzeniu sygnau audio. Ustawienie
fusebitw
mikrokontrolera
pokazano
na rysunku 4.
Rysunek 3. Schemat montaowy iluminofonii RGB
Adrian Wypenda
Adrian359@poczta.onet.pl
Rysunek 4. Ustawienie fusebitw mikrokontrolera ATmega8
AVT
1852
Optoelektroniczny czujnik zblieniowy

Dla wielu urzdze moliwo detekcji odlegoci, jaka dzieli je
od przeszkody jest cenn informacj. Metody wykrywania tyche
rwnie s rozmaite: dotykowe, ultradwikowe lub bardziej
zoone, jak analiza obrazu z kamery. Ten projekt opisuje jeszcze
inn metod.
Jako zjawisko wykorzystane do oceny dystansu od przeszkody zostao wykorzystane
odbicie fali wietlnej: im bliej si ona znajduje, tym wiksza cz wyemitowanego
wiata odbija si z powrotem do elementu
42
nadawczego. Jako nadajnik i odbiornik zosta

wykorzystany gotowy modu CNY70 produkcji Vishay. W niewielkiej obudowie znajduje
si dioda wiecca w podczerwieni i fototranzystor wraz z filtrem tumicym wiato
widzialne. Prd tego fototranzystora ronie,

gdy odlego od przesony maleje. Zadaniem
pozostaych elementw jest wykrycie, czy w
prd przekroczy ustalony potencjometrem.
Schemat ukadu widnieje na rysunku 1.
Dioda moduu CNY70 jest zasilana przez rezystor 220 V, co w ukadzie modelowym powoduje przepyw przez ni prdu ok. 18 mA.
Fototranzystor, z kolei, zosta wczony
w ukadzie wsplnego emitera z opornikiem
R2 doprowadzajcym zasilanie do kolektora. Komparator US2 porwnuje potencja
MINIPROJEKTY
Rysunek 1. Schemat ideowy czujnika zblieniowego
W ofercie AVT*
AVT-1852 A
AVT-1852 B
AVT-1852 C
Wykaz elementw:
R1: 220 V (SMD 1206)
R2: 18 kV (SMD 1206)
R3, R5: 4,7 kV (SMD 1206)
R4: 2,2 MV (SMD 1206)
P1: 10 kV (pot. montaowy, lecy)
C1: 100 nF (SMD 1206)
C2: 22 mF/16 V (SMD B)
US1: CNY70
US2: LM311
J1: goldpin 3-pin, ktowy, raster 2,54 mm
wzory pytek PCB
AVT-1711 Wcznik zblieniowy (EP 10/2012)

AVT-1690 Wcznik zblieniowy (EP 8/2012)
Rysunek 2. Schemat montaowy czujnika zblieniowego

kolektora z potencjaem lizgacza potencjometru P1. Jeli przeszkoda znajduje si daleko,
wwczas napicie na wejciu odwracajcym
jest nisze ni na nieodwracajcym i wyjcie
znajduje si w stanie wysokim. W przeciwnym wypadku, napicie UCE fototranzystora
spada poniej ustalonej granicy, tranzystor
wyjciowy komparatora wchodzi w stan nasycenia i na wyjciu pojawia si logiczne 0.
Rol rezystora R4 jest wprowadzenie
do ukadu niewielkiej histerezy, aby nie wystpiy oscylacje w momencie, gdy komparator znajduje si na granicy przeczenia.
Z kolei, R3 chroni wejcie odwracajce przed
przepywem zbyt duego prdu.
Ukad zosta zmontowany na jednostronnej pytce drukowanej o wymiarach

12 mm55 mm, ktrej schemat montaowy
pokazano na rysunku 2.
Monta naley przeprowadzi w typowej kolejnoci, z jednym zastrzeeniem:
ukad CNY70 naley przylutowa z zachowaniem moliwie dugich wyprowadze, by
jego grna krawd znajdowaa si wyej ni
pokrto P1. Napisy nadrukowane na obudowie tego ukadu powinny by skierowane
w stron tego wanie potencjometru.
Ukad powinien by zasilany napiciem
+5 V, stabilizowanym i dobrze odfiltrowanym. Pobr prdu wynosi ok. 20 mA. Poziom
* Uwaga:
dodatkowych.
AVT xxxx A
AVT xxxx B
AVT xxxx C
wysoki jest rwny napiciu zasilania, za niski ok. 150 mV.

Jedyn czynnoci uruchomieniow jest
prawidowe ustawienie P1, aby wyjcie zmieniao swj stan w danej odlegoci. Przy testach z uyciem biaej kartki papieru ksero,
uzyskany zakres zawiera si w przedziale
od ok. 10 mm do zera. Naley mie na uwadze, i rne materiay w rnym stopniu odbijaj promieniowanie podczerwone.
Micha Kurzela, EP
Sterownik wentylatora z czujnikiem wilgotnoci

powietrza
Czujnik wilgotnoci
nieprzerwanie mierzy
poziom wilgotnoci wzgldnej
w pomieszczeniu i steruje
prac wentylatora wycigu.
Dokonuje si to samoczynnie,
bez ingerencji uytkownika,
gwarantujc optymalne
warunki wilgotnoci powietrza
i utrzymanie higieny
pomieszczenia.
AVT
1855
Pary wodna powstaje podczas wykonywania takich czynnoci, jak: kpiel, gotowanie,
pranie, zmywanie itp. Wilgotnoci wzgldna w pomieszczeniu wzrasta i efektem tego
s pogarszajce si warunki higieniczne. Aby
unikn takich problemw naley zadba
o odpowiedni wentylacj.
43
MINIPROJEKTY
W ofercie AVT*
AVT-1855 A
AVT-1855 B
AVT-1855 C
AVT-1855 UK
Wykaz elementw:
R1, R2: 330 V
R3: 10 kV
R4, R5: 4,7 kV
PR1: 10 kV
C1: 1000 mF
C2: 100 mF
C3, C4: 100 nF/63 V
D1: 1N4148
LD1: LED 3 mm, zielona
LD2: LED 3 mm, czerwona
M1: mostek prostowniczy DF08
T1: BC547
US1: 7805
US2: ATtiny13
F1: bezpiecznik 100 mA
K1: przekanik HF115F_005-2ZS
TR1: transformator V30AJ-10AEP7 6V/1,2VA
X1X3: zcze ARK2/7,5 mm
X4: zcze 403-04TR
X5: zcze ARK2/5 mm
wzory pytek PCB
X1-
M1
X4
PR1
2
C4
R4
R3
R2
R1
1
2
X5
1
44
S+
Prezentowany modu wsppracuje

ze standardowym wentylatorem azienkowym, ktry nie jest wyposaony w ukady
elektroniczne sterujce jego prac. Zalet zastosowania oddzielnego czujnika wilgotnoci
jest moliwo umieszczenia go dokadnie
w tym miejscu, gdzie jest wymagana szybka reakcja urzdzenia na wzrost wilgotnoci
powietrza. Czsto zdarza si, e wentylator
z wbudowanym czujnikiem pno reaguje na wzrost wilgotnoci w pomieszczeniu.
Przyczyn tego jest fakt, e takie wentylatory
najczciej montuje si w znacznej odlegoci od wanny czy kabiny prysznicowej. Moe
si te zdarzy, e dotarcie wilgotnego powietrza do wentylatora jest blokowane przez
chodne powietrze znajdujce si w kanale
wentylacyjnym.
Schemat ideowy sterownika pokazano
na rysunku 1. Aby zapewni pen separacj
galwaniczn od sieci elektrycznej w urzdzeniu zastosowano transformator zasilajcy o maej mocy TR1. Stabilizator US1 dostarcza napicie +5 V, a kondensatory C1
C4 zapewniaj odpowiednie jego filtrowanie. Prac moduu steruje mikrokontroler
ATtiny13. Poprzez zcze X4 do sterownika
jest doczony czujnik temperatury i wilgotnoci powietrza DHT11, ktry z mikrokontrolerem komunikuje si za pomoc interfejsu jednoprzewodowego. Potencjometr PR1
suy do ustawiania progu zaczenia przekanika K1. Diody LED zastosowane w sterowniku wiec w dwch kolorach: zielonym
LD1 i czerwonym LD2. Kolor zielony oznacza doczenie moduu do sieci, natomiast
kolor czerwony (zaczany z niewielk czstotliwoci, co okoo 2 sek.) odbir danych
Rysunek 1. Schemat ideowy sterownika wentylatora

-
* Uwaga:
dodatkowych.
AVT xxxx A
AVT xxxx B
AVT xxxx C
Rysunek 2. Schemat montaowy sterownika wentylatora

z czujnika i poprawn prac sterownika. Gdy
kolor czerwony zaczany jest z wiksz czstotliwoci oznacza to problem komunikacji
mikrokontrolera z czujnikiem. W przypadku
zaczenia przekanika wieci dioda czerwona wygaszana, co okoo 2 sek. na 0,5 sek.
oznajmiajc cigy odbir danych z czujnika
wilgotnoci.
Rysunek 3. Doczenie sterownika do sieci energetycznej

MINIPROJEKTY
Ukad naley zmontowa na jednostronnej pytce drukowanej zgodnie z rysunkiem 2. Monta rozpoczynamy od wlutowania w pytk rezystorw i innych niewielkich
elementw, a koczymy montujc kondensatory elektrolityczne, przekanik, zcza rubowe i transformator.
Urzdzenie
zmontowane
bezbdnie,
z uyciem zaprogramowanego mikrokontrolera i ze sprawnych elementw bdzie dziaao
od razu po wczeniu napicia zasilajcego.
Na rysunku 3 znajduje si przykad, jak poprawnie doczy ukad do sieci elektrycznej
(zcze X1) oraz odbiornik np. wentylator kanaowy (zcze X2). Rysunek 4 przedstawia
doczenie do moduu sterownika elementw
wykonawczych zasilanych np. przez zasilacz,
transformator czy z akumulatora. Styki przekanika wyprowadzone na zcza X2 i X3 s od siebie galwanicznie odizolowane. Czujnik mona
bezporednio umieci przy obudowie lutujc
jego wyprowadzenia do zcza X3 lub na 3-yowym przewodzie zakoczonym wtyczk pasujc do wspomnianego zcza.
W wypadku wzrostu poziomu wilgotnoci wentylator wcza si po osigniciu
zaprogramowanej wartoci granicznej, ktr ustawia si potencjometrem PR1 i dziaa
tak dugo, a wilgotno w pomieszczeniu
spadnie o ok. 3 %. Proces kontroli wilgotnoci przebiega automatycznie w czasie
Rysunek 4. Doczenie sterownika do rnych napi

rzeczywistym bez udziau czowieka. Gdyby
wentylator nie byby wstanie usun wilgoci
z nadzorowanego pomieszczenia i nie wyczy si automatycznie, mona go wyczy
przyciskiem ze stykami zwiernymi doczonym do zcza X5.
Pytka mieci si w obudowie Z-107, ktra jest przewidziana do montau na szynie

TH35. Obudowa ma szeroko 53 mm (3S).
Mavin
mavin@op.pl
REKLAMA
45
PROJEKT CZYTELNIKA
Dzia Projekty Czytelnikw zawiera opisy projektw nadesanych do redakcji EP przez Czytelnikw. Redakcja nie bierze odpowiedzialnoci za prawidowe dziaanie
opisywanych ukadw, gdy nie testujemy ich laboratoryjnie, chocia sprawdzamy poprawno konstrukcji.
Prosimy o nadsyanie wasnych projektw z modelami (do zwrotu). Do artykuu naley doczy podpisane owiadczenie, e artyku jest wasnym opracowaniem autora
i nie by dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikacj w tym dziale wynosi 250, z (brutto) za 1 stron w EP. Przysyanych tekstw nie zwracamy. Redakcja
zastrzega sobie prawo do dokonywania skrtw.
Impulsowa adowarka 222

akumulatorw oowiowych
Projekt
W sprzeday mona znale

wiele adowarek akumulatorw,
ale kada bazuje na typowym
transformatorze sieciowym
z rdzeniem elaznym. Wymiary
i ciar takich urzdze
o wydajnoci prdowej
przekraczajcej 4 A s duo
wiksze, ni ich odpowiednikw
impulsowych, pracujcych
z wiksz czstotliwoci,
zbudowanych przy uyciu
transformatora z rdzeniem
ferrytowym. Urzdzenie,
ktre opisuj mieci si
w obudowie KM56 o wymiarach
114 mm87 mm51 mm,
co pozwala na przewoenie
takiej adowarki w schowku
samochodowym, aby bya
osigalna zawsze wtedy, gdy jest
potrzebna.
adowarka jest przeznaczona do szybkiego
naadowania akumulatora. Natenie prdu
adowania mona ustawia za pomoc potencjometru. Dlatego, gdy zacznie on spada,
mona podwysza prd, aby dziki temu
szybciej naadowa akumulator (np. w 4 godziny). Dziki moliwoci regulowania prdu mona okoo dwukrotnie szybciej naadowa akumulator w porwnaniu z adowark
bez takiej regulacji. Maksymalny prd adowania wynosi okoo 8 A i zosta osignity
bez koniecznoci stosowania radiatorw.
Zamiast nich zosta uyty wydajny wentylator firmy Sunon (model ME50151V1-A99
o wymiarach 50 mm50 mm15 mm).
Urzdzenie moe oddawa do obcienia
prd o wikszym nateniu, jeeli uyjemy
transformatora z rdzeniem o wikszym przekroju oraz umiecimy diody i tranzystory
na radiatorach.
Zasada dziaania
Schemat ideowy kontrolera adowarki pokazano na rysunku 1, natomiast pytki
46
transformatora Tr2 na rysunku 2. Kontroler

bazuje na ukadzie scalonym sterownika
SG2525 (lub SG3525), ktry jest wykorzystany do wytworzenia przebiegu prostoktnego podawanego na transformator sterujcy tranzystorami kluczujcymi przebieg
napicia na transformatorze gwnym Tr2.
Dodatkowo, ukad SG spenia funkcj regulatora napicia poprzez regulacj wspczynnika wypenienia impulsw podawanych na tranzystory a take ogranicza prd
do wartoci ustalonej za pomoc rezystora
R12.
Po wczeniu ukadu, prd poprzez bezpieczniki F1 i F2, a nastpnie mostek prostowniczy Br1 aduje kondensatory C2 i C3,
z ktrych napicie poprzez rezystory R1 i R2
aduje kondensator C4. Komparator z histerez wykonany na ukadzie U3a porwnuje
napicie na kondensatorze C4 z napiciem
na diodzie Zenera D2. Gdy napicie na C4
przekroczy warto, na wyjciu wzmacniacza operacyjnego oraz bramce tranzystora T1
pojawi si jego napicie zasilania. Tranzystor
ten rozaduje kondensator C4 poprzez rezystor R20 ograniczajcy prd przewodzony
przez T1, adujc tym samym kondensator
C6. Napicie z kondensatora C6 jest podawane na stabilizator napicia U2, a nastpnie

na ukad SG2525. Gdy przekroczy ono 8 V,
ukad wcza si i zaczyna si adowa kondensator C5 z wewntrznego rda prdowego, ktrego wyjciem jest nka 8. Suy
on do ustawienia czasu narastania szerokoci
impulsw (soft start) od momentu przekroczenia przez napicie zasilajce 8 V wczenia zasilania. SG2525 zaczyna generowa
impulsy sterujce. Transformator gwny Tr2
wytwarza na uzwojeniu pomocniczym przebieg prostowany poprzez diody D3D6 i podawany na kondensator C6 zasilajcy ukad
w czasie normalnej pracy. Jeeli napicie
na kondensatorze C6 po wstpnym uruchomieniu generatora SG2525 adunkiem z C4
bdzie podtrzymane zasilaniem z uzwojenia
pomocniczego transformatora Tr2, ukad zacznie pracowa normalnie i generowa przebieg prostoktny. Gdyby ukad si nie wczy po pierwszym naadowaniu kondensatora C4 np. z powodu zwarcia wyjcia adowarki lub zbyt duego obcienia, napicie
na C4 obniajce swoj warto z powodu
przewodzenia tranzystora T1 zmieni poziom
na wyjciu komparatora U3A na niski przy
Impulsowa adowarka akumulatorw oowiowych

jego wartoci wyznaczonej tym razem przez
rwnanie , tranzystor T1 przestanie przewodzi i cykl adowania C4 przez rezystory R1,
i R2 si powtrzy. Czstotliwo oscylatora
SG jest ustawiona za pomoc rezystora R15
i kondensatora C1 i wynosi okoo 33 kHz.

Zwikszajc rezystancj i pojemno zmniejszamy czstotliwo.
Rezystor R10 suy do ustawiania odstpu pomidzy dodatnimi i ujemnymi
powkami prostokta (martwa strefa). Jego

warto powinna mieci si w granicach
0150 V. Wyjciem przebiegu s nki 11
i 14. Poprzez rezystory R8 i R9 ograniczajce
prd obcienia SG2525, przebieg wyjciowy
Wykaz elementw
Pytka kontrolera
Rezystory:
R1, R2: 27 kV/1 W
R3, R5: 8,2 kV
R4, R15: 4,7 kV
R6, R7: 22 kV
R8, R9: 19 V
R10: 47 V
R11: 5 kV (potencjometr liniowy)
R12: 1,8 V/2 W
R13: 10 V/7 W
R14: 10 kV
R16R20: 10 V
Kondensatory:
C1: 4,7 nF
C2, C3: 100 m/200 V
C4: 1 mF/25 V
C5: 4,7 mF
C6: 100 mF/25 V
C7: 2,2 nF
C8: 100 nF
Pprzewodniki:
DZ1: dioda Zenera 24 V/0,4 W
DZ1: dioda Zenera 5,1 V/0,4 W
Br1: min 4A np. GBS4G DIO
T1: MOSFET-N min. ID=2 A (np. IRFZ
24NPBF)
T2T5: MOSFET-N min. ID=10 A/400 V (np.
IRF740 PBF)
U1: SG2525 (lub SG3525)
U2: LM7810
U3: LM358
Inne:
Tr1: E20/16/10, WE-1952V (opis w tekcie)
F1, F2: FST 1 A
J1J3: zcze DG126-5.0-2P14
Pytka Tr2
Kondensatory:
C9: 470 mF/25 V
Pprzewodniki:
D3D6: 1N4148
D7D10: prd przewodzenia min. 8 A (np.
MBR1660)
Inne:
L1: 45 mH, 41 zw. na tym rdzeniu zewntrzna 25 mm (opis w tekcie)
Tr2: E32/16/9, WE-1802H (opis w tekcie)
J4J6: zcze DG126-5.0-2P14
REKLAMA
Rysunek 1. Schemat ideowy pytki kontrolera

47
PROJEKT CZYTELNIKA
jest podawany na transformator Tr1 sterujcy przez rezystory R16R18 (ksztatujce
impuls bramkowy) na bramki tranzystorw
kluczujcych MOSFET T2T5, ktre poprzez rezystor R13 zabezpieczajcy je przed
rnymi niespodziankami oraz dawik L1
ograniczajcy szybko narastania prdu
przez nie pyncego (w razie zwarcia wyjcia, przecienia lub uruchamiania) zasilaj
transformator gwny Tr2.
Zadaniem transformatora Tr1 jest odizolowanie poszczeglnych rde tranzystorw (bo ich potencjay s rne) oraz
zapewnienie takich samych ksztatw przebiegw na odpowiednich parach bramek
tranzystorw znajdujcych si po przektnej i zaczanych na zmian, w zalenoci
od polaryzacji przebiegu sterujcego, aby
na transformatorze Tr2 wystpowa przemienny przebieg prostoktny. Potencjometr
R11 i rezystor R3 su do regulowania
napicia na nce 9 ukadu SG2525, czyli
zmiany wspczynnika wypenienia impulsw podawanych na bramki tranzystorw T2T5, tym samym rwnie napicia
na wyjciu i prdu adowania akumulatora.
Nka 10 suy do skracania czasu trwania
powek prostokta wczajcych tranzystory w momencie przekroczenia ustawionej
maksymalnej wartoci prdu obcienia.
Do tego celu su rezystory R14, R12 oraz
kondensator C7. Na kondensator C7 poprzez
rezystor R14 jest podawany spadek napicia
z rezystora R12. Gdy napicie na kondensatorze C7 przekroczy 0,8 V, ukad SG odcina
impuls wyjciowy i teraz kondensator C7 zaczyna si rozadowywa przez rezystory R12
i R14. Czas rozadowania jest wyznaczany
przez sta czasow obwodu R12-R14-C7.
Zaley od niego, po jakim czasie generowanie impulsw sterujcych zostanie zatrzymane, a pniej wznowione. Od opornoci
rezystora R12 (zwikszanie/zmniejsza prd)
zaley maksymalny prd wyjciowy ukadu
i dla rezystancji 1,8 V wynosi on okoo 8 A.
Rysunek 2. Schemat ideowy pytki transformatora Tr2
Rysunek 3. Rozmieszczenie elementw

na pytce transformatora Tr2
Rysunek 4. Widok cieek od strony miedzi na pytce transformatora Tr2
Monta i uruchomienie
Modelowa adowarka zostaa wykonana
na dwch samodzielnie wykonanych pytkach drukowanych, z ktrych pytka kontrolera jest na laminacie dwustronnym,
a transformatora gwnego Tr2 z ukadem
prostowniczym i kondensatorem wyjciowym na jednostronnym. Jeli kto skorzysta
z wzorw pytek zamieszczonych na rysunkach 36, to monta elementw powinien
rozpocz od wlutowania przelotek, zworek oznaczonych na pytkach zielon lini
jednej na pytce transformatora Tr2, dwch
na pytce kontrolera SG. Nastpnie lutujemy
pozostae elementy rozpoczynajc od elementw najmniejszych i tak, aby np. wlutowane tranzystory nie przeszkadzay przy
wlutowywaniu transformatora Tr1 lub Tr2.
Pamitajmy te o obustronnym lutowaniu
48
Rysunek 5. Rozmieszczenie elementw i widok cieek od strony elementw (niebieskie) i miedzi (czerwone) na pytce kontrolera
Rysunek 6. Widok cieek pytki kontrolera od strony miedzi

Impulsowa adowarka akumulatorw oowiowych

kocwek elementw, co bdzie wymagao
nieco wprawy. W niektrych elementach by
moe trzeba bdzie wygi nieco nki, gdy
mog one zachodzi na inne, lecz zmniejszenie wymiarw urzdzenia wynagrodzi nam
ten trud.
Tranzystory
kluczujce
T2T5
to MOSFET-N o napiciu UDS co najmniej
400 V oraz ID minimum 10 A, w obudowach
co najmniej TO-220, jeeli nie umieszczamy
ich na radiatorach. Tranzystor T1 moe by
dowolnym MOSFET-N o minimalnym prdzie ID 2 A i odpowiednim rozmieszczeniu
wyprowadze. Diody prostownicze to diody Schottky lub inne odpowiednio szybkie
(250 ns lub mniej) i prdzie przewodzenia
minimum 8 A, w obudowie umoliwiajcej odprowadzenie ciepa. Diody krzemowe
maj wikszy spadek napicia i w razie ich
uycia naley sprawdzi czy nie bd one
wymagay niewielkich radiatorw przy prdach rzdu 6 A lub wicej. Mona to zrobi
termometrem (temperatura obudowy nie
powinna przekroczy okoo C) lub metod
uproszczon nagrzewajc ukad przy podanym prdzie maksymalnym, na ktry
dmucha niezbyt silnie wentylator ktry ma
pracowa w adowarce i po minucie odczy zasilanie, nastpnie szybko dotkn
diod np. wacikiem zanurzonym w kropli
wody, woda moe szybko odparowa lecz
nie powinien by syszalny syk i efekt wrzenia wody na diodach. Jeeli woda nie wrze,
procedur powtarzamy z tym, e tym razem sprawdzamy po czasie 5 minut. Jeeli
jest syszalny syk i woda wrze, oznacza to,
e prd jest zbyt duy i naley da radiatory
na diody lub ograniczy prd.
Jako dawik L1 zastosowano dawik z zasilacza komputerowego na tym rdzeniu
o rednicy zewntrznej 25 mm i 41 zwojach,
ale mona uy innego dawika na rdzeniu
z elaza spiekanego o indukcyjnoci okoo
45 mH. Transformatory sterujcy Tr1 i gwny Tr2 s nawinite na karkasach firmy
Weisser.
Transformator Tr1 jest nawinity na karkasie WE-1952V i ma rdze E20/10/6 z materiau 3C90, ale mona wykorzysta inny materia i inne karkasy o podobnych waciwociach np. 3F3. Uzwojenia wtrne, to cztery
oddzielne uzwojenia liczce po 30 zw. DNE
0,3 mm. Uzwojenie pierwotne ma 35 zw.
DNE 0,4 i nawijamy je na wierzchu. Zwoje
naley nawija starannie, jeden przy drugim,
w razie potrzeby dociskajc je do siebie niezbyt twardym materiaem np. plastikowym
rubokrtem. Wszystkie uzwojenia nawijamy w tym samym kierunku, zdrapujc lakier
na kocach noem, okrcajc o kolejne wyprowadzenia karkasu i lutujc, poczynajc
od tej samej strony karkasu, zarwno po jednej, jak i po drugiej stronie rdzenia (po jednej
stronie rdzenia wyprowadzone s uzwojenia
dla jednej pary tranzystorw 4 kocwki,
a po drugiej dla drugiej pary znajdujcej si

po przektnej mostka rwnie 4 kocwki).
Na kocu karkasu, po jednej i po drugiej stronie rdzenia znajduj si po jednej kocwce
strony pierwotnej pozostae dwa wyprowadzenia karkasu. Uzwojenia powinny by
odizolowane od siebie cienkim materiaem
izolacyjnym np. tereszpan 0,15 mm lub podobnym. W ukadzie modelowym uyto dodatkowo transformatora izolujcego stron
pierwotn od wtrnej, poniewa transformator Tr2 zosta nawinity zanim powsta
obwd startowy i nie chciaem go zmarnowa, lecz tu opisuj wersj, w ktrej rol
separacyjn spenia uzwojenie pomocnicze
nawinite na transformatorze gwnym. Nie
zmienia to dziaania ukadu. a jedynie eliminuje jeden transformator z ukadu.
Transformator Tr2 jest nawinity na karkasie WE-1802H i rdzeniu E32/16/9 z materiau 3C90 (moe by inny o podobnych
waciwociach materia np. 3F3). Zasady
nawijania s takie same, jak dla Tr1, ale
w tym wypadku naley wiksz uwag przyoy do izolacji strony wtrnej od pierwotnej waciwym materiaem izolacyjnym typu
tereszpan, aby zmniejszy ryzyko przedostania si napicia przekraczajcego 300 V
na stron wtrn transformatora. Uzwojenia
wtrne to 15 zwojw 2DNE 1,2 mm poczone rwnolegle dla napicia wyjciowego. Uzwojenie pomocnicze zasilajce ukad
20 zwojw DNE 0,4 mm. Uzwojenie pierwotne 235 zwojw DNE 0,4 mm. Uzwojenia
wtrne i pierwotne mona nawin wieloma drutami odizolowanymi od siebie tzw.
lic, aby zminimalizowa efekt wypierania
prdu z wntrza przewodnika. Mona taki
drut naby np. na Allegro. Do tego celu mona zastosowa DNE o takiej liczbie zwojw
i przekroju, aby sumaryczny przekrj wynosi dla uzwojenia wtrnego okoo 2 mm2 przy
8 A, np. 7DNE 0,6 mm lub lic 28DNE
0,3 mm itp. Nawinicie nie jest duym problemem gdy uzwojenia wtrne nie zawieraj
wiele zwojw. Na uzwojenie pierwotne mona uy np. 2DNE 0,3 mm, jeeli komu
zaley na wyciniciu z transformatora jak
najwicej i ma odpowiednie moliwoci.
adowark mona przebudowa przystosowujc j do wikszego prdu obcienia.
Mona to zrobi zmieniajc transformator
na wikszy, nawinity grubszym drutem
oraz uywajc odpowiednich diod na radiatorach. Trzeba wtedy zwikszy moc rezystora R13 do okoo 30 W lub np. da trzy
szeregowo poczone 3,3 V/10 W oraz zwikszy pojemno kondensatorw filtrujcych
do 220 mF. Przy zastosowaniu mocniejszych
tranzystorw wytrzymujcych w impulsie
prd np. 50 A mona zmniejszy warto rezystora R13 np do 6,8 V, jego moc do 20 W,
zmniejszajc tym samym straty i zwikszajc sprawno adowarki. Mona te zmieni
U2 na 7812, co da krtszy czas narastania
napicia na bramkach tranzystorw w razie

uycia tranzystorw o znacznych pojemnociach bramka-rdo.
Liczb zwojw transformatora Tr2 zmienia si odwrotnie proporcjonalnie do przekroju rdzenia (wikszy rdze np. E42,
mniej zwojw na Volt). Dla rdzenia E42
i karkasu WE-2154-1S bdzie to odpowiednio na uzwojenie pierwotne 115 zwojw,
na wtrne 8 zwojw, a na pomocnicze 10
zwojw. Uzwojenie pierwotne bdzie nawinite trzema drutami DNE 0,4 mm, wtrne
34 drutami o tej samej rednicy, a uzwojenie pomocnicze 1DNE 0,4 mm, co da
wydajno prdow adowarki ponad 17 A.
Urzdzenia o takiej mocy powinny by wyposaone w szeregowo poczony z zasilaniem
230 VAC dawik, np. taki, jak do niedawna
by stosowany w zasilaczach komputerowych (tzw. filtr PFC sucy do wygadzania szpilek prdu adujcych kondensatory
filtrujce). Rdzenie po nawiniciu powinny
by cinite paskiem blachy skrconym
rubami lub zlutowanym, lecz oklejenie ich
kilkoma warstwami biurowej tamy klejcej
te daje zadowalajce rezultaty.
Podczas uruchamiania ukadu naley
pamita, e na jego elementach wystpuje
napicie niebezpieczne dla ycia, a przerbki i modyfikacje wykonywa tylko przy wyczonym zasilaniu.
Uruchomienie ukadu rozpoczynamy
od poczenia pytek przewodami, wczamy szeregowo z zasilaniem z sieci do zcza
230 V J1 pytki kontrolera arwk o mocy
okoo 60 W/230 V. Wczamy zasilanie 230 V,
arwka powinna bysn i zgasn. Jeeli
si wieci, to gdzie jest bd w montau,
bdny obwd drukowany, zimne luty lub
uszkodzony element. Nastpnie przekrcamy suwak potencjometru R11 w stron zasilania, podczamy na chwil (eby nie spali
arwki 12 V) do wyjcia ukadu (J1 pytki
z Tr2) arwk 1224 V/2050 W. arwka
ta powinna zawieci jasno, a arwka 230 V
powinna zacz si lekko arzy. Jeeli tak
nie jest szukamy bdw w ukadzie czyli:
Wyczamy zasilanie 230 V, odczamy arwk 12 V, doczamy dodatkowo zasilacz
zewntrzny o napiciu okoo 15 V do zcza
J2 pytki kontrolera, wczamy zasilanie 15 V,
wczamy 230 V przez wspomnian szeregowo arwk 60 W, ustawiamy suwak potencjometru R11 w stron zasilania. Do wyjcia
ukadu doczamy arwk 24 V arwka
ta powinna si zawieci, a arwka szeregowa w obwodzie 230 V powinna zacz si arzy. Oznacza to, e ukad startowy nie dziaa. Jeeli arwka 24 V si nie wieci, oznacza to niesprawno ukadu gwnego, czyli
powizanego z SG2525, czego przyczyn
moe by bdnie nawinity Tr1, zimne luty,
bd w montau lub uszkodzone elementy i/
lub ukadu startowego te same przyczyny
z wyjtkiem bdu w Tr1. Podczas szukania
49
PROJEKT CZYTELNIKA
bdu moe by pomocny oscyloskop lub
miernik indukcyjnoci. Zwykle przyczyn
niesprawnoci jest transformator Tr1.
Na bramkach tranzystorw przewodzcych po przektnej sygnay z Tr1 powinny
mie taki sam ksztat, a na nieprzewodzcych mie faz odwrcon. Jeeli tak nie jest,
trzeba zamieni z sob kocwki transformatora podczone do tranzystora, w ktrym ten
ksztat nie zgadza si z pozostaymi. W razie
problemw prosz pisa na mojego e-maila.
Jeeli arwka wieci, to sprawdzamy ukad
startowy, czyli: wyczamy zasilanie 230 V,
odczamy zasilanie 15 V i arwk 24 V
od ukadu, wczamy zasilanie 230 V, sprawdzamy woltomierzem napicie na kocwce 1 ukadu U3 (za pomoc dolutowanych
przewodw), powinno ono zmienia warto
co kilka sekund z zera na okoo 22 V i szybko
spada. Nastpnie sprawdzamy czy na nkach 13 i 15 ukadu U1 dzieje si to samo
z tym, e napicie bdzie si zmienia
od zera do okoo 19 V. Jeeli napicie na U1
w ogle nie wystpuje, to gdzie jest bd
w montau. Bdnie wykonana pytka drukowana, zimne luty lub uszkodzony element.
Pytki po sprawdzeniu dziaania skrcamy dwiema rubami M340 mm z naoonymi tulejkami dystansowymi np.
TDYS3.6/35 o rednicy wewntrznej wikszej od 3 mm i dugoci okoo 35 mm (fotografia 7). W obudowie trzeba wywierci lub
wyci otwory wentylacyjne, aby powietrze
przepywao z lewego tylnego boku obudowy do prawego przedniego boku obudowy,
zasysane od spodu i wydmuchiwane nacitymi otworami w bocznej ciance obudowy.
Po przyczeniu wszystkich przewodw
i usuniciu w obudowie wystpw przeszkadzajcych w umieszczeniu pytek i wentylatora wkadamy ukad do obudowy.
Otwory w pytkach s tak wykonane,
aby obok pytki z Tr2 zmieci wentylator o gruboci 15 mm, a z lewej strony amperomierz o wymiarach 51 mm51 mm
wskazujcy prd adowania. Obwody adowarki zamontowane w obudowie pokazano
na fotografii 8.
Fotografia 7. Widok zmontowanych i skrconych pytek adowarki

rozadowanym do 12 V na 0,1 C przez duszy czas moe doprowadzi do utrzymywania si na nim po naadowaniu znacznego
prdu i w konsekwencji doprowadzi
w duszym czasie do uszkodzenia akumulatora. Dlatego najpewniej koniec adowania
okrela napicie akumulatora rwne 15 V
przy 20C, a w zimie przy -10C to napicie powinno wynosi okoo 15,8 V przy
kocowym prdzie adowania wynoszcym
0,02 C. Na przykad, dla akumulatora 45 Ah,
ten prd wyniesie okoo 0,9 A. Najlepiej
sprawdza prd adowania co jaki czas,
np. co godzin, doczajc miernik uniwersalny do akumulatora w czasie adowania
i ustawiajc napicie akumulatora pokrtem adowarki na 15 V, spoglda przy tym

na amperomierz czy prd jest ju dostatecznie may. Przypieszone adowanie
akumulatora mona zrealizowa pilnujc,
aby prd adowania utrzymywa si na odpowiedniej wartoci np. 0,15 C i co jaki
czas (co p godziny) mierzy czy przy ustawieniu 15 V na akumulatorze (latem) spad
on ju do 0,02 C (zim przy 15,8 V). Jeeli
kto zamierza umieci adowark w wikszej obudowie, mona wstawi w urzdzenie
woltomierz.
ukasz Karowicz
lkarlowicz@interia.pl
Metody adowania
Obsuga urzdzenia sprowadza si w najprostszym wypadku do ustawienia na rozadowanym akumulatorze podanego prdu
adowania np. 0,1 C, gdzie C to pojemno
akumulatora w Ah i czekanie, a prd ten
spadnie do wartoci maej w porwnaniu
z pocztkowym prdem adowania, czyli
np. 20% pocztkowego prdu adowania,
gdy zwykle nie bdzie nam zaleao na penym naadowaniu akumulatora, a tylko
doadowaniu, aby uruchomi samochd
np. zim. Stopie rozadowania akumulatora to sprawa dyskusyjna, gdy raz moe
by on rozadowany do 10 V, innym razem
do 12 V i ustawienie prdu na akumulatorze
50
Fotografia 8. Widok urzdzenia zamontowanego w obudowie

May wywietlacz
ZAWARTO DODATKOWEJ
PYTY OLED
DVD
PODZESPOY
niezbdnik
1. Altium Designer 14/15 Utils
Zestawy dodatkowych narzdzi edycyjnych dla

edytora PCB z pakietu Altium Designer w wersjach 14 i 15, ktre zostay przygotowane przez
australijsk firm Desktop EDA, od lat wspierajc
swoimi opracowaniami pakiet EDA produkowany
przez firm Altium.
EP 4/2015
1. Altera Quartus II 14.1.0.186
rodowisko projektowe dla
uytkownikw ukadw FPGA
i CPLD firmy Altera.
4. TI_Energia_IDE
Wersje instalacyjne (dla
Windows, MacOS i dwch wersji
Linuksa- 32 i 64) rodowiska
programistycznego Energia.
2. ARM MDK dla STM32F0/

STM32L0
Kompletna, bez ogranicze
funkcjonalnych wersja pakietu
ARM-MDK z popularnym IDE
o nazwie uVision obsugujca
mikrokontrolery z rodzin STM32L0
i STM32F0.
EP 12/2014
1. AD14_OfflineSetup14_3_13
Najnowsza - przed pojawieniem
si szeroko zapowiadanej v15 wersja Altium Designer.
2. Design Spark Mechanical 2.0
3. Infineon DAvE 4
Oficjalna wersja nowej generacji
(4.x) pakietu programistycznego
DAvE firmy Infineon.
3. Filter Wiz Lite 1.26
4. Infineon XMC Peripheral

Libs 1.0.0.
Pakiet bibliotek zawierajcych
procedury obsugi peryferii
wbudowanych w mikrokontrolery
z rodzin: XMC4500, XMC4400,
XMC4200, XMC4100, XMC1300,
XMC1200 oraz XMC1100.
Dwie wersje (dla Windows 32 i 64) najnowszego

pakietu narzdziowego DesignSpark, tym razem
w wersji dla mechanikw.
Narzdzie przygotowane przez firm Schematica

umoliwiajce wiadome, interaktywne projektowanie analogowych filtrw aktywnych. Wspomaga
obliczenia filtrw Butterwortha, Czebyszewa
(take odwrconego), eliptycznych, Bessela,
w praktycznie wszystkich topologiach: Sallen-Key,
Multiple Feedback, Fliege, State-Variable (KHN),
Akerberg-Mossberg, SAB, Boctor.
4. NE555 Calculator
Dwa interaktywne kalkulatory umoliwiajce

dobr wartoci elementw RC wok timera 555,
dla rnych konfiguracji jego pracy.
5. Renesas E2 Studio upgrade
Upgrade rodowiska programistycznego E2 firmy

Renesas do wersji 3.1.3.06.
6. Resistor Colour Calculator
Prosty w obsudze transkoder kodw paskowych (rne systemu kodowania) na wartoci

rezystancji.
7. Segger JFlashLite
Wana nowo: okienkowa, stacjonarna wersja

programu obsugujcego programator-debugger
Segger J-Link EDU. Dziki temu programowi mona bez koniecznoci uruchamiania IDE zaprogramowa pami Flash dowolnego mikrokontrolera obsugiwanego przez J-Link.
8. STMicroelectronics
SPC5-STUDIO 3.0
Najnowsza wersja zintegrowanego rodowiska

programistycznego dla mikrokontrolerw SPC56
produkowanych przez STMicroelectronics.
9. STMicroelectronics TwisterSIM
Nowe, bezpatne narzdzie z oferty

STMicroelectronics: dynamiczny symulator zalenoci elektro-termicznych zachodzcych w scalonych przetwornicach AC/DC z rodziny VIPower.
Poza symulacj dziaania przetwornicy, program
TwisterSIM uatwia take dobr typu ukadu
do wymogw aplikacji, optymalizuje take wartoci elementw tworzcych jego otoczenie.
10. Xilinx Vivado 2014.4.1.0220_1
Upgrade do najnowszej w chwili przygotowywania materiaw wersji pakietu Vivado firmy

Xilinx, ktry jest wyspecjalizowan platform
projektow dla ukadw SoC i FPGA produkowanych przez firm Xilinx.
EP 3/2015
1. Analog Devices Elves
Programowy asystent konfiguracji/
parametryzacji bibliotek programowych dla mikrokontrolerw
ADuCM7000.
2. Analog Devices PLATool
Pakiet konfigurujcy matryc
logiki programowalnej PLA,
zintegrowanej w mikrokontrolerach ADuCM7000.
3. Analog Devices WASP
Oprogramowanie do badania
wydajnoci toru analogowego
ADuC702x.
4. ARM DS5 Ultimate Eval
Wersja ewaluacyjna rodowiska
programistycznego firmy ARM.
5. Cypress PSoC Creator
Pakiet PSoC Creator firmy
Cypress wyposaony w biblioteki
Component Pack 1.
6. Freescale Kinetis Design
Studio 2.0
Bezpatne rodowisko programistyczne KDS firmy Freescale
(Windows i Linux).
7. Freescale USBDM
Oprogramowanie narzdziowe
dla programatora USBDM (KINETIS, ColdFire oraz HS(S)08).
8. SiliconLabs Simplicity Studio
Kompletne, bezpatne rodowisko
programistyczne firmy Silicon Labs
dla mikrokontrolerw z rdzeniem
8051 oraz: EFM32 Gecko, EFM32
Giant Gecko, EFM32 Leopard Gecko, EFM32 Tiny Gecko, EFM32
Wonder Gecko oraz EFM32 Zero
Gecko (Windows 7, Linux, iOS).
EP 2/2015
1. Altera Quartus II 14.1
Pakiet Quartus II firmy Altera
(bezpatny Webpack) z kompletem
bibliotek do syntezy logicznej.
2. Cadsoft Eagle
Oprogramowanie do projektowanie pytek drukowanych.
3. DesignSparkPCB
Bezpatny pakiet projektowy
udostpniony przez firm RS
Components.
4. Freescale Freemaster
Graficzny pakiet konfiguracyjno-debugujcy do analizy pracy
mikrokontrolerw Kinetis.
5. Microchip MCC MPLAB
X Plugin
Plugin o nazwie Code Configurator dla pakietu MPlab X firmy
Microchip.
6. Microchip MPlab X 2.30
IDE MPlab X firmy Microchip.
7. MultiSIM BLUE
Bezpatna wersja pakietu MultiSIM firmy National Instruments.
EP 1/2015
1. Lattice_Diamond_x86_x64
Wersja instalacyjna rodowiska
projektowego Diamond firmy
Lattice (Windows 32- i 64-bit).
2. PSoC Designer 5.4 CP 1
Pakietu projektowy firmy Cypress.
3. SiLabs_SimplicityStudio
Zintegrowane rodowiska programistyczne dla ARM-w od Silicon
Laboratories.
2. Analog Devices SigmaStudio

Oprogramowanie narzdziowe
do projektowania torw audio
realizowanych na procesorach
SigmaDSP.
3. Cypress_EZ-USB FX3 SDK
v1.3.1 for Windows
Pakiet SDK dla aplikacji USB realizowanych na mikrokontrolerach
FX3 firmy Cypress Semiconductor.
4. Cypress_PSoC Programmer
3.21
Program obsugujcy programator
ISP mikrokontrolerw PSoC firmy
Cypress Semiconductor.
5. Cypress_PSoC_Creator_3
Najnowsza wersja oprogramowania narzdziowego
do implementacji projektw
w konfigurowalnych mikrokontrolerach PSoC firmy Cypress
Semiconductor.
6. Cypress_Sense and Control
Dashboard v2.0.39
Oprogramowanie do monitorowania
i analizy dziaania sensorw zblieniowych mikrokontrolerw PSoC.
7. e2 studio 3.1.0.24
Kompletne rodowisko
programistyczne przeznaczone dla
32-bitowych mikrokontrolerw
RX100.
8. Infineon_DAVE v3.1.10
Pakiet programistyczny firmy
Infineon przeznaczony dla mikrokontrolerw z rodziny XMC.
Program narzdziowy do konfigurowania blokw PLA w mikrokontrolerach ADuCM320.

4. Microchip MCG3130 Software
Package
Pakiet oprogramowania
i sterownikw do obsugi interfejsu gestw 3D firmy Microchip
ukadu MCG3130.
5. Microchip MPLAB HARMONY
Wtyczka dla rodowiska MPLAB
speniajca rol aplikacyjnego
frameworka, ktry uatwia
i przyspiesza pisanie programw
dla PIC32.
6. Microchip MPLAB X IDE v2.20
Najnowsza wersja popularnego
rodowiska programistycznego
firmy Microchip.
7. SliconLabs Simplicity Studio
Cortex-Mx IDE
Najnowsza wersja bezpatnego
firmy Silicon Labs.
EP 9/2014
1. 3D Tool V11
Bezpatna wersja pakietu
do wizualizacji, konwersji i analizy
modeli 3D.
2. Blender 2.71 Win64
Najnowsza wersja ewaluacyjna
pakietu do projektowania i modelowania 3D o nazwie Blender.
3. BRL-CAD 7.24.0
Najnowsza wersja open-sourceowego narzdzia
do modelowania 3D, szczeglnie
przydatna do projektowania
obudw urzdze elektronicznych
oraz obudw podzespow
elektronicznych.
4. Xilinx Vivado SDK 2014.2.0612
Najnowsza wersja pakietu
do projektowania w FPGA i SoC
o nazwie Vivado firmy Xilinx.
9. TI_CodeComposer 6
rodowisko projektowe dla mikrokontrolerw i mikroprocesorw
(take DSP) produkowanych
przez TI.
EP 8/2014
1. Altera_Quartus_II_14.0.0.200
Najnowsza, bezpatna wersja pakietu projektowego dla ukadw
PLD firmy Altera, obsugujca
m.in. CPLD z rodziny MAX10.
EP 11/2014
1. Atmel Studio 6.2 (build 1153)
rodowisko programistyczne dla
mikrokontrolerw firmy Atmel.
2. LTSpiceIV_07_2014
Najnowsza wersja popularnego
symulatora ukadw analogowych
LTSpice IV.
2. Crossworks for ARM

mikrokontrolerw z rdzeniami
Cortex-M.
3. MDK ARM 5.11a

Najnowsza wersja bazowego
pakietu instalacyjnego rodowiska
ARM-MDK (z popularnym IDE
uVision), ktre jest zorientowane
na mikrokontrolery wyposaone
w rdzenie firmy ARM.
3. MDK-ARM Version 5.12

Najnowsza edycja pakietu MDK-ARM (Keil/ARM) z popularnym
IDE o nazwie uVision.
4. NXP Flashmagic Tool
Najnowsza wersja programu
sterujcego prac programatorw
ISP dla mikrokontrolerw
firmy NXP.
5. STLink 3.4.0
sterujcego prac programatora
ST-Link i pochodnych (opracowanie STMicroelectronics dla STM32
i STM8).
6. STM32F429Discovery .NET
Micro Framework
Pakiet bibliotek umoliwiajcych
implementacj rodowiska .NET
w mikrokontrolerach STM32.
7. STM32 CubeMX
narzdziowego do graficznej
konfiguracji peryferiw w mikrokontrolerach STM32.
8. ST STVP 32
Zestaw programw narzdziowych STVP i STVD, tworzcych
mikrokontrolerw ST7.
9. Xilinx Vivado SDK Win 2014.3
1004 1
Vivado.
EP 10/2014
1. Actel LIBERO IDE
Bezpatne rodowisko dla programistw korzystajcych z ukadu
FPGA firmy Actel.
2. Actel LIBERO Vault
Opcjonalne rozszerzenie rodowiska LIBERO firmy Actel.
3. Analog Devices PLAtoolM3
v1.2
4. Renesas e2Studio 3.0.0.22

Najnowsza wersja zintegrowanego rodowiska programistycznego firmy Renesas, ktre bazuje
na GCC i Eclipse.
5. TI_Code Composer Studio 6
Najnowsza wersja pakietu programistycznego Code Composer
firmy Texas Instruments.
EP 7/2014
1. AnyCAD Viewer 3.0
Najnowsza wersja bezpatnej
przegldarki plikw modeli
3D pochodzcych z rnych
programw CAD.
2. AnyExchange3D 5
Najnowsza wersja konwertera
modeli 3D.
dla iOS, Linuksa i Windows.

8. RF AppCAD 3.0.2
Uniwersalny kalkulator
wspomagajcy obliczenia torw
radiowych i torw transmisyjnych
dla zakresw RF.
9. STMicroelectronics STM32MAT-Target
Pakiet oprogramowania
umoliwiajcego przygotowanie
aplikacji w MAtlabie na mikrokontrolery STM32.
10. STMicroelectronics STM
Studio 3.3
Nowa wersja pakietu STM Studio,
ktry suy do wspomagania
diagnostyki dziaania aplikacji
na mikrokontrolerach STM8
i STM32.
EP 5/2014
1. ABViewer 9
Pakiet oprogramowania CAD
umoliwiajcego podgld i podstawow edycj modeli 3D, w tym
zapisanych w formacie STEP.
2. AVX SpiCap 3
Opracowane i udostpnione
przez firm AVX oprogramowanie
do symulowania kondensatorw
ceramicznych.
3. CADstarExpress 14
do projektowania PCB firmy
Zuken (w wersji bezpatnej),
z dokumentacj i programami
pomocniczymi.
12. TI Code Composer Studio

Version 6.0.0.00190
Najnowsza wersja Code Composera firmy Texas Instruments.
4. CrossWorks ARM
Najnowsza wersja pakietu programistycznego dla konstruktorw
korzystajcych z mikrokontrolerw
wyposaonych w rdzenie ARM
Cortex-M, Cortex-A oraz ARM7/9/11.
13. TI PLCLite Industrial Power-Line Communication Modem

Pakiet bezpatnych bibliotek
obsugujcych protokoy transmisji
danych za pomoc modemw
PLC (z medium w postaci linii
energetycznych).
EP 6/2014
1. Exar CAD Components
Pakiet bibliotek komponentw
(jest ich blisko 600!) dla
programw CAD w formacie BXL,
przygotowanych i udostpnionych
przez firm Exar.
2. Front Designer 4.3.1
Program narzdziowy do projektowania paneli czoowych
urzdze elektronicznych, ktry
jest wyposaony w modu wsppracy z obrabiarkami CNC, dziki
czemu wykonanie tego istotnego
fragmentu obudowy mona
zautomatyzowa i przyspieszy.
3. Murata NTC Voltage Simulator
Prosty w obsudze symulator termistorw produkowanych przez
firm Murata, ktry umoliwia
nie tylko przeanalizowanie ich
dziaania, ale take dobranie
waciwego elementu do wymogw aplikacji.
4. Murata EMI Filter Selector-Simulator
Narzdzie wspomagajce dobr
i analiz filtrw EMI do wymogw aplikacji.
5. Murata Medium Voltage
Capacitors Selector
Narzdzie wspomagajce dobr
kondensatorw rednionapiciowych z oferty firmy Murata
do specyfiki aplikacji. Umoliwia
ono wiadome wybranie typu
kondensatora z bogatej oferty
producenta.
6. Murata Power Inductor Selector
Kolejna na naszej pycie bezpatne
narzdzie udostpnione przez
firm Murata: selektor wspomagajcy dobr typu dawika
do wymogw aplikacji, przy
czym suy ono przede wszystkim
do dobierania dawikw mocy.
7. NXP LPCOpen 1.03/2.01
Najnowsze wersje oprogramowania LPCopen dla mikrokontrolerw LPC firmy NXP. Na pycie
publikujemy wszystkie obecnie
dostpne warianty i wersje tego
pakietu.
4. AtmelStudio 6.2
pakietu przeznaczonego
do realizacji projektw na mikrokontrolerach firmy Atmel.
8. NXP LPCxpresso 7.1.1.125

Najnowsze wersje rodowiska
IDE LPCxpresso (LPCware dla
mikrokontrolerw LPC firmy NXP)
dla Windows i Linuksa.
5. Eagle 6.6.0
do projektowania obwodw
drukowanych.
9. SiLabs Simplicity Studio

Najnowsza wersja zintegrowanego rodowiska programistycznego
dla konstruktorw korzystajcych
z mikrokontrolerw z rdzeniami
Cortex-M produkowanymi przez
firm SiliconLabs.
10. Murata SimSurfing 3.4.1
Udostpniony bezpatnie
przez firm Murata symulator
podzespow analogowych
(z baz modeli pochodzcych
oczywicie z oferty firmy Murata)
w tym: kondensatory rnego
typu, cewki i dawiki, filtry EMI,
7. Microchip MPLAB X IDE v2.10

IDE firmy Microchip w wersjach
11. Xilinx Vivado SDK

2014.1_0405_1
Najnowsza, bezpatna wersja pakietu projektowego dla ukadw
FPGA firmy Xilinx.
11. ST SPC56 Studio 3.0

dla mikrokontrolerw SPC56
(rdze PowerPC) firmy STMicroelectronics.
3. ARM-MDK 5.10 dla XMC1000

Bezpatna wersja pakietu MDK
z IDE uVision, przeznaczona
wycznie do obsugi mikrokontrolerw XMC100 firmy Infineon
(rdze Cortex-M0).
6. Infineon DAvE 3.1.10

Najnowsza wersja rodowiska
programistycznego firmy Infineon
przeznaczonego do realizacji
projektw na mikrokontrolerach
z rdzeniami Cortex-M firmy Atmel.
termistory, pozystory itp. cznie

w bibliotekach zawarto ponad
15000 typw elementw.
5. Infineon DAvE 3.1.10

DAvE firmy Infineon.
6. SiliconLabs Smiplicity Studio
Najnowsza wersja rodowiska
projektowego firmy Silicon Labs.
7. ST Current Sensing OpAmp
Calculator
Prosty w obsudze kalkulator pozwalajcy zautomatyzowa dobr
elementw dla wzmacniaczy.
8. ST L6562A PFC Calculator
Kalkulator automatyzujcy
obliczanie wartoci elementw
w aplikacji kontrolera PFC L6252.
9. ST SPC56 Studio IDE
Nowa wersja IDE o nazwie SPC56
Studio, ktre bazuje na Eclipse
i jest przeznaczone dla programistw tworzcych aplikacje dla
mikrokontrolerw SPC56 (rdze
PowerPC).
10. T-FLEX CAD Student Edition
Studencka wersja pakietu
T-Flex CAD.
EP 4/2014
1. Altium Designer Free Viewer
Najnowsza opublikowana przez
firm Altium wersja bezpatnej
przegldarki plikw projektowych,
obsugiwanych przez pakiet
Altium Designer.
2. CrossWorks MSP430 v2.2.1
Najnowsza wersja zintegrowanego rodowiska programistycznego
CrossWorks (kompilator C + IDE)
dla mikrokontrolerw MSP430
(Windows, Linux i MacOS).
3. Freescale CodeWarrior 10.5
rodowisko programistyczne
zintegrowane z kompilatorem
jzyka C dla mikrokontrolerw
firmy Freescale oraz updatey
z pakietami bibliotek dla nowych
wersji mikrokontrolerw.
4. Fritzing v0.8.7b
programu narzdziowego Frizting
wspomagajcego konstruktorw
urzdze bazujcych na pytkach
z systemu Arduino.
5. GerberLogix Free Viewer
Udostpniona przez firm
EasyLogic bezpatna przegldarka
plikw Gerber oraz NC Drill.
6. PCB Investigator, wersja
ewaluacyjna
Ewaluacyjna wersja pakietu
do analizy technologicznej
i koncepcyjnej projektw PCB.
7. RFCafe Calculator Workbook
Arkusz XLS zawierajcy ponad 20
kalkulatorw wspomagajcych
obliczenia dla torw radiowych,
torw dystrybucji szybkich
sygnaw analogowych i cyfrowych, technice radarowej,
mikrofalowej itp.
8. Segger emIDE v 2.16
Instalacyjna oraz rdowa wersja
IDE udostpnione bezpatnie
przez firm Segger.
51
T E M AT N U M E R U
LOKALNE SIECI RADIOWE
WYBR KONSTRUKTORA
Moduy interfejsw
bezprzewodowych sieci
lokalnych i osobistych
Na konferencji w 2010 roku Steve Jobs roku powiedzia: jeli
widzicie rysik, to spartaczyli robot. Gdyby wci y, pewnie
teraz powiedziaby co w stylu: jeli widzicie kable, to spartaczyli
robot. Najnowszy MacBook jest idealnym przykadem aktualnego
trendu do zmniejszania liczby kabli poczeniowych. Nie oznacza
to bynajmniej, e zapanowaa moda na urzdzenia pracujce
samodzielnie, bez potrzeby czenia si z innymi. Wrcz przeciwnie
trudno sobie wyobrazi nowoczesny sprzt pozbawiony moliwoci
komunikacji bezprzewodowej. Jak tak komunikacj zrealizowa
i jakie interfejsy wybra? Tego dowiecie si z niniejszego artykuu.
Jeszcze kilka lat temu, chcc zaimplementowa obsug sieci bezprzewodowej w urzdzeniu elektronicznym, konstruktor mia
dosy atwy wybr. Do komunikacji na due
odlegoci (WAN) wybiera modem sieci
komrkowej, do czenia si z sieci lokaln (LAN), siga po modu Wi-Fi, a na potrzeby sieci osobistej (PAN) uywa moduu Bluetooth. Oczywicie zawsze istniaa
moliwo realizacji jakiej indywidualnej
metody bezprzewodowego transferu danych
jak np. w radiomodemach, oraz zawsze konieczne byo wybranie generacji standardu,
ale bya to decyzja wzgldnie prosta, wynikajca z atwych kalkulacji. Nieco pniej
spopularyzowaa si jeszcze sie ZigBee, ale
jej specyfika oraz multum rnych odmian
sprawiay, e wybr ktrej wersji ZigBee by
determinowany z gry, ze wzgldu na przeznaczenie produktu. Ponadto, ZigBee wywodzi si z rynku automatyki, a wic w aplikacjach typowo konsumenckich raczej nie
znajdywao zastosowania.
Czasy si jednak zmieniy, a oczekiwania
klientw odnonie do bezprzewodowoci
otrzymywanych produktw sprawiy, e powstay nowe standardy oraz zupenie nowe
wersje ju istniejcych. Umoliwi to rwnie postp technologiczny, ktry pozwoli
na realizacj bardziej energooszczdnych lub
nawet bardziej zasoboernych standardw.
W kocu narodzia si technologia Internetu
Rzeczy (IoT Internet of Things), o ktrym
cho duo si mwi, to wbrew pozorom,
pewnie dopiero za jaki czas rozwinie si
na powanie i zdominuje nasze otoczenie.
Obecnie konstruktor ma do wyboru
nie tylko kilka generacji Wi-Fi (rwnolegle
52
uywanych), kilka generacji sieci komrkowych rnicych si nie tylko przepustowoci, ale i poborem mocy oraz kilka generacji Bluetootha, z ktrych nie wszystkie
s ze sob kompatybilne. Do dyspozycji s te
inne standardy otwarte, takie jak interesujcy 6loWPAN oraz wasnociowe protokoy,
takie jak MiWi, LoRa, JenNet, kilka przemysowych (np. Wireless M-Bus), a na horyzoncie jest ju ZigBee 3.0. Do tego RFID coraz
czciej zastpowane jest implementacjami
NFC, ktre take umoliwia dwukierunkow
komunikacj bezprzewodow.
IEEE
Organizacja IEEE jest zapewne znana, choby
ze syszenia, kademu inynierowi elektronikowi. To ona opracowuje kolejne standardy w elektronice i elektryce, ktre nastpnie
s respektowane i implementowane przez
producentw na caym wiecie. Oczywicie
dotyczy to take technologii komunikacji bezprzewodowej. Poszczeglne standardy IEEE
s oznaczane liczbami i a niektre z nich
dodatkowo literami. Najnowsze (dostpne
na rynku) Wi-Fi to IEEE 802.11ac, natomiast
Bluetooth to IEEE 802.15.1. Problem w tym,
e wiele z pozostaych, wczeniej wymienionych sieci PAN, pomimo rnic midzy
nimi jest zgodnych z IEEE 802.15.4, a czasem rwnoczenie i z IEEE 802.15.5 i okazuje si, e niemaa cz inynierw nie wie
do koca dlaczego tak jest. Rozwikanie tych

zalenoci pozwala dobrze zrozumie rnice pomidzy poszczeglnymi standardami.
IEEE to Instytut Inynierw Elektrykw
i Elektronikw (Institute of Electrical and
Electronics Engineers). Organizacja ta obejmuje liczne komitety, przy czym komitet
IEEE 802 odpowiada za sieci komunikacyjne, przesyajce pakiety o rnych wielkociach. Dzieli si on na grupy robocze, zajmujce si rnymi rodzajami komunikacji.
Przykadowo: IEEE 802.3 to grupa pracujca
nad Ethernetem, IEEE 802.11 pracuje nad
bezprzewodowymi sieciami LAN (w tym
Wi-Fi), a IEEE 802.15 nad bezprzewodowymi sieciami personalnymi. Grupy dziel
si nastpnie na zespoy do konkretnych
zada. I tak np. zesp IEEE 802.15.1 pracuje nad Bluetoothem, IEEE 802.15.2 nad
umoliwieniem wspistnienia sieci WLAN
i WPAN (Wireless PAN), IEEE 802.15.3 nad
sieciami WPAN o duych przepustowociach, IEEE 802.15.4 nad sieciami WPAN
o maych przepustowociach (np. ZigBee),
IEEE 802.15.5 nad komunikacj w sieciach
o topologii kraty (realizowan np. rwnie
przez ZigBee), a IEEE 802.15.6 pracuje nad
sieciami ograniczonymi do jednego czowieka (BAN Body Area Network).
Co jaki zespoy czas wydaj standardy w postaci dokumentw, takich jak np.
IEEE Standard 802.15.1-2005, w ktrym zawarto opis interfejsu Bluetooth v1.2. Czasem
jeden standard nie opisuje caego interfejsu
komunikacyjnego i dopiero na jego bazie
lub na bazie kilku standardw, tworzy si
kompletny interfejs, czego przykadem jest
ZigBee. W warstwie fizycznej korzysta ono
z osigni zespou IEEE 802.15.4, a dodatkowo implementuje obsug sieci o topologii
krat, zgodnie z wytycznymi IEEE 802.15.5.
Warto przy tym zaznaczy, e wytyczne
te mog by rwnie dobrze zastosowane
do warstwy fizycznej sieci opisanych przez
IEEE 802.15.3.
Zalet takiej organizacji prac jest utrzymywanie kompatybilnoci wstecznej wielu
standardw, ale czasem zdarzaj si wyjtki,
wynikajce przede wszystkim z koniecznoci zerwania z zaszociami technologicznymi, ktre uniemoliwiay wprowadzenie
Moduy interfejsw bezprzewodowych sieci lokalnych i osobistych

postpu. Tak np. jest z interfejsem Bluetooth
Smart, znanym elektronikom przede wszystkim jako Bluetooth Low Energy, albo BLE.
Bluetooth
W momencie powstania, Bluetooth by ciekawym pomysem, ktry teoretycznie mia
zrewolucjonizowa sposb czenia ze sob
nieduych urzdze elektronicznych. Duy
zasig, may pobr mocy i specjalny protok, zaprojektowany specjalnie na potrzeby
nowego interfejsu miay gwarantowa sukces.
Rzeczywisto okazaa si jednak nieco inna.
Zasig wcale nie by taki duy, jak reklamowano, a uzyskiwane transfery uytecznych
danych nawet na wczesne czasy byy dosy

skromne. Co najgorsze, pobr mocy urzdze
korzystajcych z Bluetootha wcale nie pozwala na cige utrzymywanie wczonego
interfejsu, jeli rdem zasilania byy baterie.
Po rednio uytecznym interfejsie Bluetooth
1.2, ktry zastpi starsze, ale bardzo stosowane wersje, pojawi si Bluetooth 2.0+EDR,
ktry dziki opcjonalnej funkcji Enchanced
Data Rate podwysza teoretyczn szybko
transmisji do 3 Mb/s. W praktyce pozwalao
to obniy zuycie energii, gdy skracao czas
potrzebny na przesanie danych. W kocu
wersja 2.1+EDR usprawnia proces parowania i wykrywania urzdze, a wraz z postpem technologicznym w dziedzinie komunikacji radiowej, Bluetooth faktycznie zacz
by uyteczny.
Pojawienie si smartfonw, wyposaonych w interfejs Wi-Fi podsuno zespoowi IEEE 802.15.1 pomys, aby wykorzysta
dostpno dwch rodzajw interfejsw

bezprzewodowych w urzdzeniu. Powsta
wic Bluetooth 3.0+HS, ktry oprcz zmian
zwizanych z kontrol retransmisji i mocy
nadawczej oraz zasilania, pozwoli na opcjonalne uycie warstwy fizycznej Wi-Fi
do przesania wikszych iloci danych,
po uprzednim wynegocjowaniu poczenia poprzez Bluetooth. Teoretycznie zwikszao to maksymaln szybko transmisji
do 24 Mb/s.
Gdy szybko transmisji przestaa teoretycznie by problemem, zesp
IEEE 802.15.1 wzi si za zmniejszenie
poboru energii. W tym celu signito po kolejne skandynawskie rozwizanie (pierwsza
wersja Bluetootha zostaa opracowana przez
szwedzkiego Ericssona) Wibree, zaprezentowane w 2006 roku przez Noki czyli
w czasach jej wietnoci. Wibree miao wiele
zalet, w porwnaniu do Bluetootha, co byo
REKLAMA
53
WYBR KONSTRUKTORA
szczeglnie zauwaalne w prostych aplikacjach, gdzie nie byy potrzebne due przepustowoci, ale dugotrwaa praca na zasilaniu
bateryjnym. Niestety, Wibree byo zupenie niekompatybilne z Bluetoothem, poza
tym, e pracowao w tym samym zakresie
czstotliwoci. zesp IEEE mimo to zdecydowa si przyj rozwizanie i Wibree
zostao przemianowane na Bluetooth Low
Energy (Bluetooth LE) oraz wczone do nowej wersji standardu Bluetooth 4.0+LE. Tak,
jak i w przypadku poprzednich standardw,
w ktrych nazwie pojawia si znak plusa, obsug transmisji w trybie Low Energy
uznano za opcjonaln, co pozwolio twrcom ukadw scalonych na stosowanie oznaczenia Bluetooth 4.0 nawet, jeli nie wspieray one w peni nowego standardu.
W ostatnim czasie wprowadzono jeszcze
dwie aktualizacje: Bluetooth 4.1 i Bluetooth
4.2, z czego pierwsza obejmuje gwnie
zmiany programowe, a druga zostaa zaprojektowana z myl o Internecie Przedmiotw,
i m.in. wprowadza dodatkowe mechanizmy
sprztowe, zwikszajce prywatno transmisji oraz dodatkowe profile komunikacji,
uatwiajce transmisj pakietw IPv6 przez
cze Bluetooth.
Bluetooth Smart
Cofnijmy si jednak do Bluetootha 4.0+LE,
ktry obecnie dominuje w nowych moduach radiowych BT. Po pierwsze, oficjalnie standard ten nosi ju inn nazw.
54
Zrezygnowano z sufiksu +LE i przyjto,

e Bluetooth 4.0 obejmuje dwa rne, niekompatybilne ze sob standardy, ktrych
implementacja decyduje o tym, jakiego oznaczenia moe uywa producent urzdzenia.
Bluetooth Low Energy zosta nazwany mianem Bluetooth Smart, a dawniej stosowany
protok nazwano mianem Bluetooth Classic
i to tych dwch nazw powinni obecnie uywa producenci sprztu, implementujcy
obsug Bluetootha w swoich urzdzeniach.
Zaproponowano te dodatkow, trzeci nazw: Bluetooth Smart Ready, ktra obejmuje sprzt wspierajcy zarwno klasyczny
Bluetooth, jak i Bluetooth Low Energy, a wic
najbardziej uniwersalny. Niemniej, w katalogach dostawcw moduw radiowych wci
czsto pojawiaj si stare oznaczenia, a swko Ready sugeruje, jakoby Bluetooth Smart
by lepszy od Bluetooth Smart Ready (podobnie jak w przypadku wywietlaczy Full HD
i HD Ready) i zapewne z czasem klasyczny
BT zostanie wyparty tym, wywodzcym si
z Wibree.
To nie do koca dobrze, gdy pod pewnymi wzgldami klasyczny Bluetooth jest
lepszy od nowego. Oferuje wiksz szybko
transmisji, nieco wikszy zasig i obsuguje
moliwo sensownego przesyu audio czy
te innych strumieni danych. Tymczasem
Bluetooth Smart wyrnia si przede wszystkim maym poborem mocy i idealnie sprawdza si tam, gdzie potrzebny jest przesy
krtkich komunikatw, raz na jaki czas.
W praktyce wic producenci podchodz
do tej kwestii implementujc pen obsug
Bluetootha Smart Ready w urzdzeniach takich jak komputery i smartfony, podczas gdy
czujniki i proste elementy wykonawcze pracujc jedynie w trybie Bluetooth Classic lub
Bluetooth Smart.
Rnice
pomidzy
poszczeglnymi
protokoami BT da si wyrazi liczbowo.
Bluetooth Classic pozwala osign zasig
rzdu 10 m, dla wikszoci nadajnikw
i do 300 m dla urzdze najwyszej mocy,
przy uyciu odpowiednich anten. BT Smart
teoretycznie przy najwikszej mocy pozwala na transfer na odlegoci do 250 m,
ale w wikszoci implementacji rwnie jest
ograniczony do 10 m. Kluczowy jest natomiast pobr mocy. Przyjmuje si, e w popularnych aplikacjach, prd pobierany przez
ukady klasycznego Bluetootha w trakcie
pracy wynosi do okoo 30 mA, cho bardzo
zaley od zaimplementowanego profilu komunikacji. Natomiast w przypadku interfejsu Bluetooth Smart, prd ten nie przekracza

15 mA, niezalenie od tego, czy prowadzony
jest odbir czy wysyka danych. Co wicej,
czas potrzebny na ustanowienie poczenia
w przypadku Bluetooth Classic dochodzi nawet do 6 sekund, podczas gdy dla Bluetooth
Smart jest on tysickro mniejszy i w praktyce nie przekracza 6 ms. To jeden z kluczowych elementw decydujcych o energooszczdnoci. Nawet jeli zaoy identyczny pobr prdu, przesanie maego pakietu
danych zajmie Bluetoothowi Smart kilka
milisekund, co przekada si na redni pobr prdu rzdu jedynie 1 A dla typowych
zastosowa. Trzeba te wzi pod uwag,
e krtki czas potrzebny na wzbudzenie
interfejsu i przesanie danych pozwala rwnie znaczco zmniejszy czas aktywnej
pracy gwnego mikrokontrolera urzdzenia
elektronicznego, tym bardziej ograniczajc
zuycie mocy przez cae urzdzenie.
Dopiero przy wikszych ilociach danych klasyczny Bluetooth zyskuje przewag dziki znacznie wikszej przepustowoci, ktra w praktyce umoliwia na transfer
(w trybie EDR) do 2 Mb/s uytecznych danych, a w przypadku Bluetootha Smart bdzie to jedynie okoo 100 kb/s.
Warto te zaznaczy, e o ile Bluetooth
Smart korzysta z wielu mechanizmw, takich jak np. adaptacyjne zmienianie czstotliwoci (AFH Adaptive Frequency
Tabela 1. Porwnanie cech interfejsw Bluetooth Classic i Bluetooth Smart

Przepustowo uytecznych danych w praktyce
Niezawodno
Zasig dla maksymalnych mocy
Moliwo pracy wielu urzdze w bliskim otoczeniu
Praca w rozlegych sieciach
Opnienia w transmisji po nawizaniu poczenia
Czas nawizywania poczenia
redni pobr mocy
Koszt implementacji
Hopping) czy L2CAP (Logical Link Control

and Adaptation Protocol), w standardowej
postaci nie wspiera wygodnego w wielu
zastosowaniach profilu portu szeregowego
(SPP Serial Port Profile). Niemniej producenci moduw Bluetooth staraj si uatwi
prac konstruktorom i nierzadko samodzielnie, dodatkowo implementuj wsparcie dla
SPP. BT Smart nie zawiera te takich profili
jak HSP (Headset), OBEX (Object Exchange),
A2DP (Audio Distribution), VDP (Video
Distribution) i FTP (File Transfer Protocol).
Rnice pomidzy protokoami Bluetooth
Smart i Bluetooth Classic zostay przedstawione w tabeli 1.
Wymiana
danych
w
Bluetooth
Smart standardowo opiera si o profil
GATT (General Attribute Profile), ktry
Bluetooth Classic
do 2 Mb/s
Bardzo dua
do 100300 m
Bardzo dobra
Saba
Bardzo krtkie
Dugi
May
May
Bluetooth Smart
okoo 100 kb/s
Bardzo dua
do 50250 m
Bardzo dobra
Dobra
Bardzo krtkie
Bardzo krtki
Ekstremalnie may
Bardzo may
pozwala w prosty sposb przekazywa pomidzy urzdzeniami wartoci atrybutw

(Characteristics) i ich opisy (Descriptors) oraz
zestawy atrybutw (Services). Aby uproci
dania, typowym atrybutom, wraz z opisami i usugami, nadano stae identyfikatory,
ktre pozwalaj w bardzo prosty sposb pobiera potrzebne dane z urzdze Bluetooth
Smart. Oczywicie, moliwe jest te skanowanie w poszukiwaniu innych dostpnych
atrybutw, czy caych zestaww atrybutw,
by pozna ich identyfikatory i nastpnie
w atwy sposb da podania ich wartoci,
czy opisw.
ZigBee
Kolejnym standardem, w ktrym ostatnio
rwnie zachodz zmiany jest ZigBee. I tak
REKLAMA
55
WYBR KONSTRUKTORA
jak Bluetooth zyska na popularnoci kilka

lat temu, tak ZigBee zaczyna zyskiwa teraz.
Wynika to z faktu, e wychodzi poza wiat
automatyki przemysowej, wkraczajc najpierw do automatyki domowej i dobrze wpisuje si w trend IoT.
Gwnymi zaletami ZigBee s: niewielki
pobr mocy, obsuga sieci o topologii kraty
oraz fakt, e standard ten przyjo cakiem
wiele wanych firm na rynku. Na przestrzeni
lat, oprcz kolejnych wersji protokou ZigBee
(ZigBee 2004, ZigBee 2006 i ZigBee Pro), powstay te liczne profile aplikacji, podobnie
jak w przypadku Bluetootha. Nale do nich
m.in. ZigBee Home Automation, ZigBee
Smart Energy, ZigBee Remote Control, ZigBee
IP, ZigBee Retails Services, ZigBee Green
Power czy ZigBee Light Link. Wystpuj one
w rnych, nie zawsze ze sob kompatybilnych wersjach, a niektre z nich bardzo znaczco si rni. Przykadowo ZigBee Smart
Energy 2.0 opiera si ju o protok IP, co uatwia przesy danych pomidzy sieci ZigBee
a Internetem.
ZigBee znajduje zastosowanie aktualnie
przede wszystkim w automatyce budynkowej, cho samo stowarzyszenie ZigBee
Alliance, zajmujce si rozwojem ZigBee,
dzieli t automatyk na kilka dziaw.
Oddzielny profil jest stosowany do komunikacji w ramach systemw owietlenia,
oddzielny do zarzdzania i liczenia energii,
a jeszcze inny do sterowania domowymi
urzdzeniami multimedialnymi. Poniewa
tworzy to pewien zamt, ZigBee Alliance
w ostatnio zdecydowao si zunifikowa
wszystkie te obszary zastosowa tworzc
now wersj standardu ZigBee 3.0.
56
6LoWPAN
ZigBee 3.0
Nowy standard nie jest jeszcze gotowy, wic
tym bardziej nie ma co szuka na rynku moduw zaprojektowanych specjalnie do ZigBee
3.0. Niemniej jest to standard wstecznie kompatybilny korzysta z czstotliwoci 2,4 GHz
i protokou ZigBee Pro do transmisji danych.
Nowoci w ZigBee 3.0 jest unifikacja dotychczasowych profili aplikacji w ramach
samego standardu. Zdefiniowano ponad 130
rnych urzdze, poczwszy od systemw
automatyki domowej, owietlenia, zarzdzania energi, inteligentnych urzdze, przez
systemy bezpieczestwa i czujniki, a koczc na urzdzeniach medycznych. Co wane, dotychczasowe urzdzenia, zgodne z najnowszymi profilami ZigBee bd poprawnie
obsugiwane w sieciach ZigBee 3.0.
Teoretycznie, wprowadzenie ZigBee 3.0
ma pozwoli twrcom wszelkiego rodzaju
aplikacji na szybkie korzystanie z funkcji
urzdze ZigBee innych producentw, gdy
w zalenoci od typu i funkcji penionej
przez dany sprzt, bdzie on udostpnia
konkretne, z gry zdefiniowane przez standard parametry. Wszystkie urzdzenia, ktre
bd pozwala na wczanie czego, bd
przyjmoway identyczn komend, niezalenie od tego, czym steruj itd. Ma to zdecydowanie zwikszy moliwoci wzajemnej
wsppracy urzdze, czyli uatwi tworzenie aplikacji pasujcych do trendu IoT.
Tworzc urzdzenie, ktre producent chce

reklamowa, jako wpisujce si w trend
Internet of Things, naley pamita, e nie
wystarczy, by komunikowao si ono jedynie
ze swoim otoczeniem, ale te e powinno
by podczone do globalnej sieci. Nie kady
ze standardw komunikacji bezprzewodowej
nadaje si do tego tak samo dobrze. Kluczowe
jest wsparcie dla protokou IP, ktry obowizuje w Internecie. Co wicej, klasyczne IPv4
moe nie wystarczy dostpna w nim pula
adresowa jest zbyt maa, by pokry zapotrzebowanie na wszystkie nowe urzdzenia,
jakie zaczynaj powstawa w ostatnim czasie. Dlatego jeli chcie rozwiza problem
przyszociowo konieczne jest signicie
po IPv6. Szczliwie, istnieje standard, ktry
zosta pomylany wanie po to, by umoliwi obsug sieci opartych o IPv6, ale pracujcych jako bezprzewodowe sieci personalne
(WPAN). 6LoWPAN, bo o nim mowa, zyskuje ostatnio na popularnoci z powyszego
wzgldu i cho jest znacznie mniej rozpowszechniony ni ZigBee, zosta ju zauwaony przez producentw moduw M2M.
Specyficzna nazwa standardu wywodzi si
z angielskiego okrelenia IPv6 over Lowpower Personal Area Networks. W przeciwiestwie do ZigBee i Bluetootha, 6LoWPAN
koncentruje si na warstwie adaptujcej pakiety IPv6 (a wic zarazem i IPv4) do przesyu przez sie WPAN maej mocy (zgodn
ze standardami IEEE 802.15.4). Jej przygotowanie oznacza nie tylko pokonanie problemu
zwizane z innymi minimalnymi wielkociami maksymalnych ramek (MTU), ale te
rozwizanie kwestii routingu w sieci WPAN
i pomidzy sieci WPAN a innymi sieciami

IP, wykrywanie urzdze itp. Przykadowo
IPv6 wymaga by MTU byo nie mniejsze ni
1280 bajtw, podczas gdy w IEEE 802.15.4
standardowa wielko pakietu wynosi 127
oktetw. Natomiast adresy w IPv6 s 128-bitowe, podczas gdy IEEE 802.15.4 pozwala na uywanie rozszerzonych adresw
64-bitowych lub skrconych, unikalnych

w ramach jednej sieci WPAN, 16-bitowych.
Naturalnie w przypadku innych standardw IEEE 802.15.4, w ktrych nastpuje
konieczno transmisji pakietw protokou IP (np. ZigBee IP) rwnie konieczne byo rozwizanie wielu identycznych
problemw, ale fakt, e 6LoWPAN zostao
zaprojektowane wanie z myl o ich pokonaniu, udao si to lepiej zrealizowa.

W efekcie, 6LoWPAN cechuje si mniejsz
iloci nadmiarowych danych ni ZigBee,
w przypadku transmisji pakietw IP. Co wicej, znacznie mniejsze s te wymagania
odnonie iloci pamici na kod stosu realizujcy tak transmisj. W przypadku ZigBee
REKLAMA
Firma Freescale przygotowaa dla Czytelnikw Elektroniki Praktycznej specjaln

ofert 5 pytek RioTboard o wartoci 74 dolarw kada
5 zestaww RIoTboard do rozdania

dla twrcw aplikacji IoT!
Zestawy te oparte s na procesorze Freescale i.MX 6Solo, wykonanym w architekturze ARM Cortex-A9. Zostay one przystosowane do wydajnej obsugi systemu Android, przy czym mog te
pracowa pod kontrol Linuksa.
Platforma RIoTboard to bardzo dobrze wyposaony mikrokomputer jednopytkowy zawierajcy kart sieciow Ethernet
10 M/100M/Gb, interfejsy USB: 12.0 OTG High Speed oraz
4USB 2.0 High Speed 2.0, zcza dla monitorw LVDS oraz
HDMI i rwnolege RGB (dla wywietlacza), interfejsy do doczenia kart pamici micro TF i SD, wejcia dla suchawek
i mikrofonu, interfejs dla kamery, porty szeregowe, a take
uruchomieniowe zcze konfiguracyjne i zcze JTAG. Wszystko
to w poczeniu z niskim zuyciem energii sprawia, e jest to idealne rozwizanie do projektw z dziedziny IoT.
Ograniczenie kosztw systemu, wielkoci pytki drukowanej,
liczby podzespow niezbdnych do zamwienia i zoonoci
opracowywanej aplikacji oraz niewielkie zuycie energii to najwaniejsze cechy platformy Freescale, ktra obejmuje nie tylko
procesor Freescale i.MX 6Solo (majcy rdze taktowany przebieELEKTRONIKA
PRAKTYCZNA
5/2015
giem o czstotliwoci
1 GHz),
ale take mikrokontroler Freescale
Kinetis K20, zintegrowany ukad zarzdzania

zasilaniem Freescale MMPF0100, 1 GB
32-bitowej pamici DDR3 800 MHz oraz
kart eMMC 4 GB.
Aby mie szans na otrzymanie pytki wystarczy wypeni formularz umieszczony pod adresem
http://contact.freescale.com/LP=674. Wyniki konkursu podamy
na stronie internetowej pod koniec czerwca.
57
WYBR KONSTRUKTORA
peny stos zajmuje okoo 90 kB, podczas gdy

w 6LoWPAN wszystko mieci si w 30 kB.
Mae wymagania sprztowe 6LoWPAN
spowodoway, e standardem zainteresowao si kilkadziesit firm, ktre na czele
z Google, Samsungiem, ARMem, Freescale
i Silicon Labs, rozpoczo prace nad protokoem Thread bardziej rozbudowan wersj
6LoWPAN. Thread opisuje wysze warstwy
sieciowe; obejmuje routing i transmisj UDP,
ale w przeciwiestwie do ZigBee, nie definiuje niczego w warstwie aplikacji. Ma umoliwi wykonywanie prostych, bezpiecznych
i niezawodnych instalacji domowych sieci
bezprzewodowych, dziaajcych w topologii kraty. Typowe zastosowania maj obj
sterowanie urzdzeniami domowymi, kontrol dostpu, regulacj temperatury i wilgotnoci w budynkach, zarzdzanie energi,
owietleniem oraz bezpieczestwem. Dane
pozyskiwane przez elementy sieci Thread
bd mogy by bezporednio przekazywane
do sieci Wi-Fi, za pomoc odpowiednich, ale
prostych w budowie routerw. Powstajce
aplikacje maj koncentrowa si na wykorzystaniu chmur obliczeniowych do skadowania danych oraz urzdze przenonych
do sterowania instalacjami WPAN. Prace nad
protokoem Thread maj by zakoczone
w tym roku.
58
MiWi
Kolejn alternatyw dla ZigBee jest opracowany przez firm Microchip, wasnociowy
standard MiWi. On take pracuje na sieciach WPAN maej mocy, zgodnie z wytycznymi IEEE 802.15.4. Powsta na potrzeby prostych aplikacji, w ktrych dostpna
pami programu jest bardzo ograniczona.
Rozmiar stosu MiWi wynosi jedynie od 3 kB
do 17 kB, co czyni go jeszcze mniejszym ni
6LoWPAN. Oczywicie nie obejmuje on obsugi pakietw IP, ale producent wyszed
z zaoenia, e opracowany standard bdzie
stosowany w specyficznych sytuacjach,
tam gdzie uycie alternatywnych rozwiza byoby niemoliwe lub zbyt kosztowne.
Co wicej powstaway dwie wersje standardu: MiWi P2P, ktry obsuguje proste sieci
peer-to-peer o topologii gwiazdy (najmniejszy stos) i MiWi PRO, obsugujcy topologi

kraty do 8000 wzw.
Nie naley si jednak spodziewa,
e MiWi, cho w niektrych przypadkach
na pewno bdzie wypada atrakcyjnie w porwnaniu do rozwiza alternatywnych,
bardzo si spopularyzuje. Wynika to z faktu,
e stos MiWi, cho jest darmowy i jest dostpny (w wersjach na procesory 8-bitowe,
16-bitowe i 32-bitowe) do pobrania ze stron
internetowych Microchipa, w ramach bibliotek Microchip Application Libraries, cechuje
si bardzo specyficzn licencj. Zezwala ona
na uytek stosu tylko i wycznie do zastosowania w mikrokontrolerach Microchip PIC.
Marcin Karbowniczek, EP
Projektanci sieci przemysowych chtnie sigaj

po rozwizania bezprzewodowe, poniewa
taka infrastruktura daje przedsibiorstwu duo
wicej korzyci, ni tylko pozbycie si kabli.
Bezprzewodowa czno umoliwia niezawodn
transmisj danych w poczeniu z szybk
instalacj. Zastosowanie technologii bezprzewodowej
zapewnia swobod projektowania systemw
automatyki, przy jednoczesnym obnieniu kosztw
wdroenia.
Trzeba jednak pamita, e zaprojektowanie i wdroenie
sieci bezprzewodowej przeznaczonej do pracy w przemyle
wymaga dobrego zrozumienia wymaga tego rodowiska.
Wydajno cznoci bezprzewodowej zaley od wielu czynnikw, takich jak przeszkody, zakcenia elektromagnetyczne
czy opady atmosferyczne.
Na rynku wystpuje kilka standardw sieci bezprzewodowych. Rone organizacje prbuj forsowa swoje standardy
sieci bezprzewodowych, jednak najpopularniejsze s standardy otwarte takie jak Wi-Fi, Zigbee oraz Bluetooth. Standard
802.11 jest stosowany gwnie w infrastrukturze sieci LAN lub
do przesyania duej iloci informacji pomidzy dwoma systemami. Najnowsza wersja IEEE 802.11ac umoliwia transmisj
danych z prdkoci do 1 Gigabita na sekund oraz daje due
moliwoci w zakresie topologii sieci. Wikszo punktw
dostpowych umoliwia dodatkowo prac w trybach: WDS,
most, repeater lub klient. Wi-Fi natomiast nie jest optymalnym wyborem dla aplikacji wbudowanych, z uwagi na duy
pobr energii oraz wymagan wielko kodu.
Sieci Zigbee i Bluetooth dedykowane s do bezporedniej
obsugi urzdze wykonawczych, rozszerzajc moliwoci
sieci przemysowych. Bluetooth przeznaczony jest do maych
sieci z maksymalnie siedmioma urzdzeniami i prdkociami
do1 Mb/s. Zalet transmisji Bluetooth jest dua niezawodno
uzyskana dziki technologii FHSS (Frequency Hopping Spread
Spectrum). Transmisja odbywa si w caym zakresie pasma
2,4 GHz. Kanay, ktre s wykorzystywane przez inne sieci,
s automatycznie wykrywane i usuwane z sekwencji skokw,
dziki czemu transmisja danych jest bardziej niezawodna.
Ze wzgldu na rodzaje zastosowa istnieje wiele profili sieci
Bluetooth. W automatyce najczciej stosowane s PAN (ang.
Personal Area Networking) i SPP (ang. Serial Port Profile).
W zalenoci od zastosowanej anteny, urzdzenie z interfejsem Bluetooth mona oddali od komputera na odlego
do 100 m.
Bezprzewodow sieci przemysow o bardzo duym potencjale jest ZigBee, ktra zostaa stworzona specjalnie dla
aplikacji przemysowych. Zasig sieci jest ograniczony do 100
m. Wszystkie odmiany ZigBee uywaj technologii DSSS
(Direct-Sequence Spread Spectrum). ZigBee jest technologi

PAN (Personal Area Network), ktra automatycznie ustanawia poczenie z najbliszym wzem. Taka sie moe zosta
skonfigurowana w topologii gwiazdy, drzewa lub sieci kratowej. Podstawow jej zalet jest bardzo mae zapotrzebowanie
na energi i prostota, ktra znacznie obnia koszty wdroenia.
Stojc przed wyborem Wi-Fi, Bluetooth czy Zigbee naley si kierowa wielkoci aplikacji, stopniem rozproszenia,
zapotrzebowaniem na energi oraz iloci i rodzajem przesyanych danych. W niektrych zastosowaniach wszystkie
interfejsy mog ze sob koegzystowa np. poprzez bramki
Bluetooth/Ethernet. Sie kablowa i Wi-Fi mog tworzy szkielet sieci, a Bluetooth i Zigbee najlepiej sprawdz si w komunikacji z czujnikami. W ten sposb rne standardy mog si
wzajemnie uzupenia, poniewa kady z nich adresowany
jest do specyficznych wymaga przemysu.
Cezary Kalista
Antaira Technologies Sp. z o.o.
www.antaira.pl
REKLAMA
Kiedy liczy si szybko...
Przemysowy punkt dostpowy do 300 Mbps!

Obsuga standardw IEEE 802.11 a/b/g/n
Praca jako AP, Client, Bridge, Router i
Repeater Mode
Obsuga protokou Spanning Tree (STP)
Zgodny z IEEE 802.1q VLAN Tagging
Funkcja Watchdog i Auto Reboot
Redundantne zasilanie 12-48 VDC
Gwarancja 5 lat
TEL.: +48 22 862 88 81 | E-MAIL: info@antaira.pl
Formerly Aaxeon Technologies

www.antaira.pl
59
Sieci bezprzewodowe
w przemyle
PREZENTACJE
PODZESPOY
Nowoczesne technologie
cznoci dla IoT
Wspczenie trudno wyobrazi sobie brak jakiejkolwiek komunikacji
i cznoci pomidzy urzdzeniami. Jej wykorzystanie codziennie
uatwia nam ycie i prac od stacji radiowych i telefonii
GSM, przez bezprzewodowe sieci Wi-Fi, Zigbee oraz czno
Bluetooth bliskiego zasigu. Wraz z upowszechnieniem si dostpu
do Internetu otwara si moliwo zastosowania cznoci
bezprzewodowej dla nowego rodzaju usug oraz aplikacji. Powstay
takie terminologie, jak M2M (Machine to Machine) zdalna
komunikacja pomidzy urzdzeniami oraz IoT sie aplikacji
i urzdze komunikujcych si z Internetem.
Gdy rynek zdalnych aplikacji gwatownie
ronie, technologia rwnie musi i z postpem zapewniajc uzyskanie wikszego zasigu i prdkoci transmisji, przy jednoczesnym
obnieniu zuycia energii. Postp technologiczny umoliwia tworzenie innowacyjnych
standardw dla nowych, wyrafinowanych
aplikacji uatwiajcych nam ycie i prac.
Zadanie stawiane obecnie przed inynierami to dostarczenie atwej w obsudze oraz
solidnej infrastruktury cznoci, zdolnej
do dziaania w skali lokalnej i oglnokrajowej. Wymagaj oni zatem rozwiza, ktre
s atwe do uycia, aby w krtkim czasie
wprowadzi gotowy produkt na rynek.
Firma Gartner przewiduje,

e do 2020 roku na wiecie
bdzie blisko 25 miliardw
poczonych rzeczy (IoT,
M2M)
60
LoRa
Technologia LoRa (Long Range Radio) przy
maej przepustowoci danych umoliwia aplikacjom IoT oraz M2M komunikacj bezprzewodow na dystans ponad 15 kilometrw,
przy ywotnoci baterii mogcej przekroczy
10 lat. LoRa umoliwia poczenie milionw
bezprzewodowych wzw z kompatybilnymi
bramkami i ma kilka kluczowych zalet w porwnaniu do innych rozwiza bezprzewodowych. Na przykad, wykorzystuje ona modulacj z rozpraszaniem widma, ze zdolnoci
do demodulacji sygnau lecego o 20 dB poniej poziomu szumu. W porwnaniu do sieci
komrkowych 3G i 4G, technologia LoRa jest
te lepiej skalowalna i bardziej opacalna dla
aplikacji wbudowanych. Ma przy tym znacznie
wikszy zasig ni pozostae, popularne protokoy bezprzewodowe, co pozwala urzdzeniom
na dziaanie bez wzmacniaczy, zmniejszajc
cakowity koszt aplikacji.
Modu RN2483 firmy Microchip (fotografia 1) to pierwszy z serii bezprzewodowych
Dodatkowe informacje:
Gamma Sp. z o. o.
ul. Kacza 6 lok. A, 01-013 Warszawa
tel. +48 22 862 75 00, faks +48 22 862 75 01
e-mail: info@gamma.pl, www.gamma.pl
moduw
komunikacyjnych
pracujcych
w technologii LoRa. Jest przystosowany do pracy w pamie 433 MHz/868 MHz i zgodny z europejsk dyrektyw dla moduw radiowych
R&TTE, co przyspiesza czas przygotowania
i wdroenia projektu oraz ma znaczcy wpywa na obnienie jego kosztu. Dodatkow zalet
nowego moduu firmy Microchip s jego miniaturowe wymiary 17,8 mm26,3 mm3 mm.
Dostpno 14 wyprowadze GPIO zapewnia
elastyczno czeniow i moliwo kontrolowania duej liczby czujnikw oraz innych
ukadw zewntrznych.
Modu RN2483 jest dostarczony ze stosem
protokou LoRaWAN, wic mona go atwo poczy z istniejc, szybko rozwijajc si infrastruktur LoRa Alliance zarwno w zarzdzanych prywatnie sieciach lokalnych (LAN), jak
Fotografia 1. Modu RN2483 pierwszy

z serii bezprzewodowych moduw komunikacyjnych LoRa firmy Microchip
Nowoczesne technologie cznoci dla IoT

i publicznych sieciach telekomunikacyjnych,
w celu utworzenia rozlegych sieci WAN maej mocy (LPWAN) o zasigu oglnokrajowym.
Integracja stosu LoRaWAN umoliwia rwnie
poczenie z dowolnym mikrokontrolerem, ktry ma interfejs UART, w tym setek mikrokontrolerw PIC firmy Microchip. Dodatkowo, modu
RN2483 jest wyposaony w nieskomplikowany
interfejs komend ASCII firmy Microchip dla atwej konfiguracji i kontroli.
Dziki skalowalnoci, solidnej komunikacji, mobilnoci i zdolnoci do pracy w trudnych
warunkach zewntrznych, modu RN2483 doskonale nadaje si do stosowania w szerokiej
gamie bezprzewodowych aplikacji monitorowania i kontroli niewymagajcych duej prdkoci transmisji. Przykadowymi aplikacjami
mog by m.in. aplikacje inteligentnego miasta
(czujniki owietlenia ulicznego, czujniki ruchu), energii (inteligentny pomiar poboru prdu/wody/gazu) oraz przemysowe/komercyjne/
domowe aplikacje m.in. HVAC, inteligentne
urzdzenia, systemy ochrony i owietlenie.
Bluetooth 4.1
Projektanci wbudowanych, niedrogich aplikacji konsumenckich szukaj rozwiza pod
klucz, ktre umoliwi im atwe dodanie niskonapiciowej i atwej w obsudze cznoci
Bluetooth LE, kompatybilnej z setkami smartfonw, tabletw i komputerw PC. Przykadami
takich rozwiza s m.in. urzdzenia gospodarstwa domowego, urzdzenia medyczne, podrczne, elektroniczne urzdzenia codziennego
uytku, zabawki, przywieszki do kluczy, piloty
zdalnego sterowania, czujniki pulsu i zblieniowe, a nawet aplikacje przemysowe.
Inteligentny modu Bluetooth LE typu
RN4020 firmy Microchip (fotografia 2) zawiera wszystkie moliwoci sprztowe, programowe oraz certyfikacyjne, aby bezproblemowo speni wymagania End Product Listing
(EPL) w ramach testowania zgodnoci QDID
Bluetooth. Modu RN4020 ma wbudowan anten. Stopie nadajnika pracuje z moc 7 dBm,
natomiast odbiornik ma czuo -92,5 dBm,
co umoliwia prac z zasigiem przekraczajcym 100 metrw. A to wszystko w kompaktowej obudowie o wymiarach zaledwie
11,5 mm19,5 mm2,5 mm.
Konstrukcja moduu RN4020 opiera si
na rozlegym dowiadczeniu firmy Microchip
w projektowaniu urzdze Bluetooth. Modu
ma midzynarodowe certyfikaty, w tym
Bluetooth Special Interest Group (SIG).
REKLAMA
61
PODZESPOY
Fotografia 2. Inteligentny modu Bluetooth LE typu RN4020 firmy Microchip

Wbudowany stos Bluetooth Low Energy
(BTLE) oraz energooszczdne profile SIG skracaj czas wprowadzania produktw Bluetooth
na rynek przy jednoczesnym zapewnieniu
kompatybilnoci, eliminujc wysokie koszty
certyfikacji oraz zmniejszaj ryzyko rozwoju
projektu. Modu ma wstpnie zaadowane profile Microchip Low-energy Data Profile (MLDP)
pozwalajce projektantom w atwo przesya
dane dowolnego typu czem BTLE.
Poniewa modu RN4020 ma zintegrowane stosy komunikacyjne, moe wsppracowa
z dowolnym mikrokontrolerem z interfejsem
UART, w tym z setkami mikrokontrolerw
PIC. Modu moe rwnie dziaa samodzielnie bez dodatkowego mikrokontrolera.
Samodzielna praca moduu jest moliwa dziki unikalnej funkcji przetwarzania skryptw,
ktra umoliwia konfigurowanie moduu za
pomoc prostych komend ASCII, bez uycia
specjalnych narzdzi oraz kompilowania kodu.
Moduy pracujce w pamie

868 MHz
Firma Digi International ju od 1985 roku zajmuje si projektowaniem oraz produkcj wysokiej klasy urzdze sieciowych oraz systemw
wbudowanych, poczwszy od popularnych
moduw RF serii XBee, przez moduy SoM/
SoC, po przemysowej klasy routery i bramy
bezprzewodowe. Modu XBee 868LP firmy Digi
Int. (fotografia 3) to pierwszy, wielokanaowy,
bezprzewodowy modu pracujcy w pamie
868 MHz z zastosowaniem technologii Listen
Before Talk (LBT) oraz Adaptive Frequency
Agility (AFA), ktra wyszukuje wolny kana
komunikacyjny dziki nasuchiwaniu pasma
radiowego przed rozpoczciem transmisji,
co zmniejsza poziom zakce o poprawia
zasig.
Modu wykorzystuje niskonapiciowy

mikrokontroler EFM32G230 z rdzeniem ARM
Cortex-M3 oraz ukad transceivera RF typu
ADF7023 firmy Analog Devices. Umoliwia
osignicie do 4 kilometrw zasigu przy zastosowaniu dodatkowej anteny zewntrznej,
bd do 1 kilometra przy zastosowaniu anteny
zintegrowanej na pytce drukowanej. Wersja
programowalna moduu oddaje do dyspozycji
aplikacji 32 kB pamici Flash, 2 kB pamici
RAM oraz rdze taktowany czstotliwoci
do 50 MHz. Ponadto, modu moe pracowa
w topologiach: DigiMesh, Repeater, Point-topoint, Point-to-multipoint oraz Peer-to-peer.
Dziki wsplnemu footprintowi rodziny XBee,
moduy mog by z atwoci zamiennikiem
dla aplikacji pracujcych wczeniej na bazie
komunikacji Wi-Fi lub ZigBee. Moduy XBee
868LP, tak jak inne z rodziny Xbee, s wstpnie
skonfigurowane i gotowe do dziaania niemal
natychmiast po wyjciu z pudeka.
Idealnym zastosowaniem moduw XBee
s m.in. inteligentne aplikacje licznikw Smart
Grid, Smart Home, ktre w poczeniu z odpowiednimi bramkami firmy Digi daj m.in.
moliwo zdalnego zbierania danych oraz sterowania urzdzeniami oddalonymi o setki kilometrw. Przykadem takiej aplikacji moe by
chociaby scentralizowany system sterowania
owietleniem ulicznym, ktre jest precyzyjnie
zsynchronizowane z porami dnia przynoszc
znaczne korzyci w postaci chociaby oszczdnoci energii elektrycznej. Dodatkow zalet takiego systemu jest moliwo automatycznego
raportowania wszelkich awarii.
Innym przykadem jest system zdalnego
monitorowania zasobw np. paliw, smarw
czy olejw motoryzacyjnych, znajdujcych
si w zbiornikach na stacjach benzynowych, stacjach kontroli pojazdw, serwisach.
Zastosowanie czujnikw ultradwikowych
rozmieszczonych w kadym zbiorniku, w poczeniu z moduami XBee pozwala na monitorowanie w czasie rzeczywistym poziomu pynw
w zbiornikach. Moduy XBee zapewniaj bezpieczn i niezawodn czno bezprzewodow, a pomiary dokonane przez czujniki s wysyane z moduw XBee do bram ConnectPort,
ktre przekazuj zebrane informacje do platformy Digi Device Cloud za porednictwem
cznoci kablowej, komrkowej, lub nawet
satelitarnej. Daje to nieocenione korzyci dla
firm i przedsibiorstw pynce m.in. z moliwoci zarzdzania zaopatrzeniem i wytyczaniem odpowiednich zoptymalizowanych tras
zaopatrzenia.
Sigfox
Fotografia 3. Modu bezprzewodowy

XBee 868LP firmy Digi International
62
Pokrycie zasigiem wielkich obszarw w niskonapiciowych aplikacjach Internet of

Things o maej przepustowoci, nie moe by
osignite za pomoc standardw GPRS lub
LTE. Dlatego te ta luka zostaa wypeniona
przez Sigfox rozwizanie cznoci bezprzewodowej dziaajcej na terenie Europy
Fotografia 4. Ukad AX-Sigfox firmy Axem

dla sieci Sigfox
w nielicencjonowanym pamie czstotliwoci 868 MHz. Wykorzystanie wskiego pasma
(Ultra Narrow Band) pozwala na budowanie
sieci energooszczdnych o maej szybkoci i zasigu krajowym. Francuska firma Sigfox pomysodawca rozwizania jest jednoczenie
operatorem sieci dla aplikacji IoT dysponujcym wedle danych na koniec 2014 roku blisko
1300 antenami.
Szwajcarska firma Axsem, wyspecjalizowany producent mikrokontrolerw RF, opracowaa ukad AX-Sigfox (fotografia 4) umoliwiajcy transmisj danych w sieci Sigfox przez dowoln aplikacj, przy wykorzystaniu zaledwie
2,6 cm2 powierzchni na pytce drukowanej
(20 mm13 mm). Ukad moe rwnie pracowa autonomicznie kontrolujc niewielkie sieci sensorw. AX-Sigfox jest zaprogramowany
do natychmiastowego dziaania, a dodatkowo
moe obsuy program uytkownika.
AX-Sigfox jest ukadem RF typu SoC bazujcym na mikrokontrolerze AX8052 o bardzo maym poborze mocy oraz transceiverze AX5043
w obudowie o wymiarach 7 mm5 mm. Ukad
moe by sterowany za pomoc interfejsu polece Sigfox AT, ktry jest dostpny za porednictwem portu UART. Dla uytkownikw, ktrzy
nie chc drugiego mikrokontrolera w swoim
systemie, Axsem oferuje dostp do biblioteki
Sigfox poprzez interfejs API.
Ponadto, mikrokontroler ma 64 kB pamici Flash, z czego ponad 32 kB s dostpne dla
aplikacji niestandardowej, ktra moe zosta
opracowana za pomoc zintegrowanego rodowiska programistycznego AXCode::Blocks
IDE firmy Axsem. Mikrokontroler jest wyposaony w wiele blokw funkcjonalnych, takich
jak m.in. interfejsy SPI Master, UART, GPIO,
zegar RTC, przetworniki A/C i C/A oraz czujnik
temperatury, ktre s dostpne dla programu
uytkownika.
Cz AX-Sigfox odpowiedzialna za transmisj radiow korzysta z ukadu AX5043 majcego najniszy pobr mocy w swojej klasie.
AX5043 moe sprztowo modulowa i demodulowa protok Sigfox, co skutkuje odcieniem mikrokontrolera gwnego. Moc nadajnika wynoszca +14 dBm moe by osignita przy poborze prdu zaledwie 45 mA.
Odbiornik wymaga do zasilania jedynie 10 mA
przy napiciu zasilajcym z zakresu 1,83,6 V.
Wydajno pozostaje taka sama, niezalenie
od napicia zasilania.
W artykule prezentujemy interesujcy mikrokontroler CC2650 o jego

zestaw startowy. Mikrokontroler jest przeznaczony do tworzenia
urzdze komunikujcych si drog radiow. W zwizku z tym
jest zoptymalizowany pod ktem wydajnoci i oszczdzania energii
oraz ma wbudowany transciver radiowy pracujcy w pamie ISM
2,4 GHz. Transceiver RF jest kompatybilny ze standardami Bluetooth
Low Energy 4.1 oraz IEEE 802.15.4 PHY i MAC (protok ZigBee).
W 2006 roku firma Texas Instruments kupia producenta ukadw radiowych norwesk firm Chipcon. W wyniku tej transakcji
do oferty Texasa wprowadzono dobrze znane konstruktorom transceivery z serii CC1x
pracujce w pamie ISM z czstotliwoci
non 433 lub 868 MHz, jednak firma TI
na tym nie zaprzestaa. Oprcz wspomnianych ukadw, nadal s prowadzone prace
owocujce wprowadzeniem do oferty firmy
mikrokontrolerw z wbudowanym ukadem
Fotografia 1. Zestaw startowy CC2650DK
radiowym (CC430: ISM<1 GHz, RF430:

NFC/RFID, CC1x: ISM<1 GHz, CC2xx: ISM
2,4 GHz, CC3x: Wi-Fi). Jednym z nowych
produktw jest wielozadaniowy mikrokontroler CC2650, ktry moe min.: pracowa
w sieciach Bluetooth Smart, ZigBee oraz
6LoWPAN. Aby uatwi zapoznanie si
z moliwociami mikrokontrolera CC2650
oraz zastosowanie go we wasnej aplikacji,
firma Texas Instruments wyprodukowaa zestaw startowy CC2650DK.
Fotografia 3. Pyta gwna SRF06EB

z zamontowanym moduem rozszerze
CC2650EM
CC2650DK
Zestaw startowy CC2650DK skada si
z dwch pyt gwnych SmartRF06
Evaluation Board (SRF06EB) oraz dwch
moduw rozszerze CC2650 Evaluation
Module (CC2650EM). Zawarto zestawu pokazano na fotografii 1. Dodatkowo do zestawu zostay doczane dwa przewody mikro
USB oraz instrukcja uytkownika.
Na pycie gwnej SRF06EB zamontowano monochromatyczny wywietlacz LCD
DOGM128E-6 o rozdzielczoci 12864 pikseli, gniazdo dla kart microSD, trjosiowy akcelerometr BMA250, analogowy czujnik wiata
SFH5711, zestaw piciu przyciskw (klawiatura uytkownika), cztery diody LED (diody
uytkownika). Pyta gwna zostaa wyposaona w przycisk zerowania, podzespoy
emulatora XDS100v3, zcza do podczenia
moduu rozszerze, koszyczki do montau
baterii. Rozmieszczenie elementw na pycie
SRF06EB pokazano na rysunku 2.
Rysunek 2. Pyta gwna SRF06EB

63
Zestaw startowy
dla mikrokontrolera
CC2650
PODZESPOY
PODZESPOY
Fotografia 4. Aplikacja startowa. Konfiguracja CC2650DK a) nadajnik i odbiornik b) nadajnik c) odbiornik
Tabela 1. Parametry mikrokontrolera CC2650

Procesor aplikacyjny (uytkownika)
Rdze
ARM Cortex M3
maksymalna czstotliwo zegara CPU: 48 MHz
Napicie zasilajce
2,13,6 V lub 1,8 V
Linie IO / obudowa
31 multipleksowanych IO /48QFN o wymiarach 7 mm7 mm
Pami
SRAM 20 kB
FLASH 128 kB
CACHE 8 KB
ROM bootloader, sterowniki urzdze peryferyjnych
System zegarowy
816-bitowe albo 432-bitowe liczniki z funkcj PWM
Komunikacja szeregowa
UART, 2SSI, 1I2C
Pobr prdu
61 mA/MHz (tryb aktywny)

1 mA (tryb upienia) z obsug RTC i odwieaniem RAM
0,1 mA (tryb wyczenia)
Inne
I2S, Watchdog, AES128, generator liczb losowych TRNG, 32 kanay uDMA, RTC, kontroler napicia zasilania oraz
temperatury, obsuga do 8 przyciskw pojemnociowych
Rdze
ARM Cortex-M0
Pami
SRAM 4 kB
ROM kontroler BLE, IEEE 802.15.4 MAC
Pasmo pracy moduu radiowego
2,4 GHz
Moc nadajnika radiowego
Programowalna do +5 dBm
Czuo odbiornika radiowego
97 dBm dla Bluetooth Low Energy

100 dBm dla 802.15.4
Wspierane standardy
Bluetooth Low Energy, IEEE 802.15.4
Pobr prdu
5,9 mA (tryb aktywny) odbir

6,1 mA (tryb aktywny) nadawanie z moc 0 dBm
9,1 mA (tryb aktywny) nadawanie z moc +5 dBm
Procesor RF
Procesor kontrolera czujnikw

Rdze
Prawdopodobnie zmodyfikowana wersja MSP430
Pami
SRAM 2 kB
Modu analogowy
12-bitowy przetwornik A/C, 8 kanaw pomiarowych, wydajno do 200 kS/s, wbudowany generator napicia
referencyjnego, komparator analogowy
Interfejsy
SPI, I2C komunikacja z czujnikami
Inne
Programowalne rdo prdowe (constant current source), wykrywanie zdarze czasowych ( time to digital converter), konfigurowanie za pomoc aplikacji Sensor Controller Studio
64
Zestaw startowy dla mikrokontrolera CC2650

radiowy (Bluetooth Low Power BLE lub
IEEE 802.15.4) i kana transmisji radiowej.
W nadajniku okrelamy moc emisji, liczb
pakietw oraz czstotliwo ich przesyania.
Po uruchomieniu nadajnika w odbiorniku
mona monitorowa liczb utraconych pakietw oraz pakietw zawierajcych bdy.
Kolejne kroki podczas konfigurowania toru
testowego pokazano na fotografii 4.
Mikrokontroler CC2650
Rysunek 5. Schemat blokowy mikrokontrolera CC2650

Na pycie rozszerze CC2650EM, poza
mikrokontrolerem CC2650 w obudowie
zajmujcej powierzchni 7 mm7 mm, zamontowano anten SMD oraz zcze SMA
do przyczenia anteny zewntrznej (uycie
anten konfigurujemy za pomoc rezystorw
R10 i R11). Wygld pyty gwnej SRF06EB
z zamontowanym moduem rozszerze
CC2650EM pokazano na fotografii 3.
Zestaw startowy moe by zasilany
z portu USB komputera PC albo z baterii/zewntrznego zasilania. rdo zasilania konfigurujemy przecznikiem SOURCE (pozycje
USB oraz BAT). Przy zasilaniu z portu USB
do mikrokontrolera CC2650 jest dostarczane
napicie o 3,3 V. W przypadku uycia baterii/zewntrznego zasilania napicie zasilania

mikrokontrolera CC2650 jest stabilizowane
do wartoci 2,1 V. Aby omin stabilizator
napicia oraz zasili CC2650 bezporednio
z baterii/zewntrznego zasilania w zczu regulator bypass montujemy zwork.
Mikrokontroler CC2650 ma fabrycznie
zapisan w pamici aplikacj testow suc do pomiaru jakoci i zasigu sygnau
radiowego. Jest ona uruchamiana natychmiast po zaczeniu zasilania. Wwczas
jeden kompletw (SFR06EB+CC2650EM)
naley skonfigurowa w roli nadajnika, natomiast drugi odbiornika. Wybieramy protok
Sercem zestawu jest mikrokontroler CC2650

z rdzeniem ARM Cortex-M3. Wyposaono
go w szereg moduw peryferyjnych (UART,
AES, Watchdog i inne). Mikrokontroler
ma wbudowany tor radiowy wyposaony
w rdze ARM Cortex-M0 i zgodny ze standardami Bluetooth Low Energy oraz IEEE
802.15.4. Budowa toru radiowego uatwia
implementowanie standardw sieciowych
Bluetooth Smart, ZigBee i 6LoWPAN, ZigBee
RF4CE. Dodatkowo, w mikrokontrolerze
CC2650 zaimplementowano energooszczdny kontroler czujnikw (prawdopodobnie
wykorzystano przy tym rdze mikrokontrolera MSP430). Wsppracuje on z gwnym
rdzeniem mikrokontrolera CC2650 i jest
wykorzystywany w trybach oszczdzania
energii. Schemat blokowy CC2650 pokazano na rysunku 5. Parametry mikrokontrolera
umieszczono w tabeli 1.
Mikrokontroler CC2650 jest programowany za pomoc Code Composer Studio
(od wersji 6.1) i/lub kompilatora IAR
Embedded Workbench for ARM (od wersji
7.30.3). Parametry pracy moduu radiowego
moemy konfigurowa za pomoc aplikacji
SmartRF Studio (od wersji 7.0). Do konfigurowania kontrolera czujnikw przygotowano
aplikacj Sensor Controller Studio.
Podsumowanie
Zestaw startowy CC2650DK jest oferowany
w cenie 299 USD. Nie jest to niska cena, ale
w zamian otrzymujemy kompletny zestaw rozwojowy do pracy z wieloma standardami transmisji bezprzewodowej. Dodatkowym atutem
przemawiajcym za zestawem CC2650DK jest
fakt, e pyta gwna SFR06EB jest kompatybilna z moduem rozszerze dla mikrokontrolera
CC2538 (ZigBee) oraz ukadu CC2592 (range extender wzmacniacz sygnau 2,4 GHz). Nazwa
moduu rozszerze to CC2538-CC2592EM.
ukasz Krysiewicz, EP
REKLAMA
http://sklep.avt.pl
65
PODZESPOY
IoT wedug u-bloxa

Internet Rzeczy (Internet
of Things) idea wiata,
w ktrym otaczajce nas
urzdzenia komunikuj
si midzy sob, wysyaj
informacje i umoliwiaj
zdaln konfiguracj. wiata,
w ktrym uytkownik ma
moliwo odczytu i analizy
danych z coraz wikszej
iloci czujnikw, w celach
poprawy wydajnoci lub czysto
statystycznych.
Wedug rnych rde liczba urzdze wyposaonych w moliwo komunikacji ronie

w bardzo szybkim tempie, a do roku 2020 moe
wynosi kilkadziesit miliardw po kilka przypadajcych na kadego czowieka na Ziemi,
wic najlepiej, aby mogy si one ze sob czy
w sposb nieskomplikowany, niepotrzebujcy
duo energii, jednak dobr sposobu komunikacji zaley od wymaga aplikacji:
Nieograniczony odlegoci nadajniki
wyposaone w GSM, UMTS, LTE czce si bezporednio z Internetem,
kosztem opat za transmisj danych
i wikszego zapotrzebowania na energi.
Ostatnie 100 metrw urzdzenia dziaajce wg standardw IEEE z grupy oznaczonej numerem 802 (Bluetooth, Wi-Fi
itp.) darmowy transfer, czsto z bardzo
maym zuyciem energii.
Oferta u-bloxa, renomowanego szwajcarskiego producenta moduw do aplikacji przemysowych, obejmuje oba wypadki.
Od wielu lat odbiorniki satelitarne GNSS
(MAX, NEO, LEA, AMY) i produkty do komunikacji komrkowej (GSM:
LEON, SARA; UMTS: LISA, SARA;
LTE: TOBY) ciesz si zaufaniem klientw
na caym wiecie, a po wykupieniu znanej
szwedzkiej firmy Connect Blue, oferta poszerzya si o moduy do obsugi ostatnich
metrw.
Sinozby
Standard Bluetooth sta si wszechobecny.
Zgodnie z zaoeniami swoich twrcw,
poczy ze sob wiele urzdze. Obecnie
jest dostpny w wikszoci komputerw przenonych, wszystkich telefonach
Fotografia 1. Modu OLP425 BLE z czujnikami i przykadowa aplikacja
66
i tabletach. Z tego wzgldu coraz wicej

urzdze peryferyjnych jest rwnie wyposaonych w modu Bluetooth. Standard,
ktry pocztkowo by rozwijany tylko
w kierunku jak najwyszej prdkoci
transmisji danych, obecnie jest podzielony na dwa Bluetooth Classic (ver.2.x,
ver.3.x) oraz Bluetooth Low Energy (BLE,
ver.4.x, Bluetooth Smart). W wersji klasycznej nadal gwnym zaoeniem aplikacyjnym jest przesyanie duych iloci
informacji (pliki, audio itp.) i kontrola tych
transmisji, nawet kosztem poboru mocy
i czasu nawizania poczenia (moduy
Bluetooth Classic z oferty u-blox wymieniono w tabeli 1). W BLE najistotniejszy
jest niski pobr mocy, a w rzeczywistoci
dugi czas dziaania, osignity za pomoc
bardzo krtkiego czasu potrzebnego do nawizania poczenia (rzdu milisekund),
zaoenia wysyania krtkich pakietw
i trybowi upienia, w ktrym modu ma
przebywa przez wikszo czasu. Przy
takim zastosowaniu urzdzenia Bluetooth
Smart mog dziaa latami zasilane tylko
z baterii zegarkowej i do takich aplikacji
u-blox przygotowa pokazany na fotografii 1 modu OLP425. Jest to niezaleny
modu, ktry nie potrzebuje dodatkowych
komponentw, a moliwo fabrycznego
wyposaenia go w uchwyt baterii, czujnik
temperatury, akcelerometr i diody LED (zielon i czerwon) czyni integracj bardzo
atw. Producent dodatkowo udostpnia
kody rdowe oraz przykadow aplikacj
odczytujc wskazania (dostpna na system
iOS). Bliniaczy modu OLS425 pozwala
IoT wedug u-bloxa

Tabela 1. Moduy Bluetooth Classic w ofercie u-blox
Wersja Bluetooth
Profile
Zasig
Interfejs
Maksymalna prdko
transmisji
Wyprowadzenia I/O
Przepustowo
Maksymalna liczba
urzdze slave
Fotografia 2. Modu ODIN-W262, ze zintegrowan anten

na emulowanie poczenia SPP, znanego
z klasycznej wersji Bluetooth, uywajc
standardu BLE.
Wireless LAN
Kolejn nowoci w ofercie u-blox
s moduy Wi-Fi. Przeznaczone na rynek automotive: EMMY (Wi-Fi, DualMode Bluetooth oraz NFC), ELLA (Wi-Fi
i Bluetooth v3.0+HS) oraz przeznaczone na rynek przemysowy ODIN (Wi-Fi
oraz Dual-Mode Bluetooth). Z tej oferty,
poza ODIN-W26, wszystkie moduy WiFi potrzebuj zewntrznego Hosta odpowiedzialnego za ich dziaanie, przechowujcego stos TCP/IP oraz sterowniki
Wi-Fi potrzebne do prawidowej pracy.
Odpowiednie jego zintegrowanie wymaga
duego dowiadczenia, wiele pracy
OBS418
2.1
SPP, DUN
Antena wewn.: 75 m
Antena zewn.: 150 m
UART
460,8 kb/s
OBS419
2.1+EDR
SPP, DUN, PAN
Antena wewn.: 75 m
Antena zewn.: 150 m
UART
1,25 Mb/s
OBS421
Dual Mode
SPP, DUN, PAN, GATT
Antena wewn.: 300 m
Antena zewn.: 300 m
UART
1,5 Mb/s
9 cyfrowych
350 kb/s
1
9 cyfrowych
950 kb/s
3
9 cyfrowych
1,3 Mb/s
7
a przede wszystkim generuje ogromne

koszty zwizane z badaniami i certyfikacj kocowego urzdzenia.
Majc to na uwadze u-blox przygotowa bardzo ciekawy produkt: ODIN-W26
(fotografia 2), ktry jest moduem niezalenym, zawierajcym ju Hosta, oferowanym w dwch wersjach: z anten lub
dwoma zczami U.FL.
Mikrokontroler Cortex-M4, na ktrym ODIN jest oparty, pozwala na wykorzystanie czci zasobw na aplikacj
uytkownika, a wic bez dodatkowych
kosztw mona stworzy bram internetow. Dodatkow zalet jest nadzr nad
wieloma rwnolegymi poczeniami (WiFi i Bluetooth), tak aby si nie zakcay.
Stosowanie tego moduu przede wszystkim nie wymaga ponownego przeprowadzania drogich i kopotliwych testw RF.
Do aplikacji montowanych w pojazdach u-blox przygotowa rwnie projekt referencyjny, prostej w integracji
i obsudze bramy internetowej opartej

na moduach TOBY (LTE) oraz ELLA (WiFi/Bluetooth). Poczenie tych dwch produktw pozwala na atwe sterowanie komunikacj za pomoc komend AT z procesora, na ktrym jest aplikacja uytkownika. Sterownik Wi-Fi, jak i stos TCP/IP, ktre zawieraby Host, znajduj si w TOBY.
Opcjonalnie mona podczy odbiornik
GNSS, rwnie sterowany poprzez modu
LTE. Projekt referencyjny bramy internetowej LTE/Wi-Fi, z moduem GNSS pokazano na rysunku 3.
Internet of Things
Czy konieczne jest wysyanie duych iloci danych, czy tylko maych pakietw?
Stacjonarnie czy te mobilnie? Rozwizania
do tych wszystkich aplikacji znajduj si
w portfolio szwajcarskiego producenta moduw, u-bloxa. Pomoc w ich doborze i lokalne wsparcie oferuje dystrybutor w Europie
Wschodniej Microdis Electronics.
Mariusz Ciesielski
Product Manager
Microdis Electronics
Rysunek 3. Projekt referencyjny bramy internetowej LTE/Wi-Fi, z moduem GNSS

67
PODZESPOY
MSP432 mikrokontroler
do nowoczesnych aplikacji
Pod koniec marca firma Texas Instruments wprowadzia do oferty
interesujcy mikrokontroler. Jest on 32-bitowym nastpc 16-bitowego
MSP430 i dlatego nadano mu nazw MSP432. Co ciekawe, pomimo
i MSP430 ma rdze natywny opracowany przez Texas Instruments,
to jego nastpc wyposaono w rdze firmy ARM Cortex-M4F.
nowe wymagania odnonie do mocy obliczeniowej i zdolnoci czeniowych procesora
z otoczeniem.
Schemat blokowy mikrokontrolera MSP432
pokazano na rysunku 1. Jego rdze Cortex-M4F
jest taktowany przebiegiem o czstotliwoci
48 MHz. Oprcz dostpnej standardowo w tej
architekturze jednostki wspomagajcej obliczenia zmiennopozycyjne, producent zadba o wyposaenie mikrokontrolera, ktre podwysza
jego walory uytkowe:
32-bitowa, sprztowa jednostka mnoca,
za ktrej pomoc mona uzyska 32- lub
64-bitowy wynik ze znakiem lub bez niego.
Funkcja dodawania lub odejmowania realizowana po wykonaniu mnoenia.
32-bitowa, sprztowa jednostka wykonujca operacj dzielenia.
Wsparcie dla arytmetyki nasyceniowej.
Rozszerzenie DSP za pomoc: 16/32-bitowego ukadu MAC; jednocyklowego, podwjnego, 16-bitowego ukadu MAC (multiply and accumulate); 8/16-bitowy SIMD
(single instruction, multiple data upraszczajc, moliwo jednoczesnego wykonywania kilku instrukcji).
Osoby uywajce mikrokontrolera MSP430
na pewno rozpoznaj niektre bloki funkcjonalne dostpne w MSP432, poniewa przeniesiono je z tego mikrokontrolera (rysunek 2)
wczajc w to bibliotek sterownikw urzdze I/O, zegar
czasu rzeczywistego, timer/
generator przebiegu PWM, timer Watchdog, interfejs JTAG,
jednostk szyfrujc zgodnie
z algorytmem AES-256, interfejsy: UART, SPI, I2C; szereg
moduw analogowych, takich
jak komparator, rdo napicia odniesienia, czujnik temperatury oraz wyprowadzenia
I/O z funkcjonalnoci interfejsu dotykowego.
Nowy mikrokontroler pobiera bardzo may prd zaledwie 95 A/MHz w trybie aktywnym oraz 850 nA w trybie
Rysunek 1. Schemat blokowy mikrokontrolera MSP432
Opracowanie przez firm Texas Instruments
mikrokontrolera MSP432 mona podsumowa
sowami idzie nowe. Projektanci firmy przewiduj, e ze wzgldu na wymagania nowoczesnych aplikacji, w niedalekiej przyszoci
uytkownicy MSP430 bd musieli zastosowa
procesor o bardziej przyszociowej, wydajnej,
energooszczdnej architekturze.
Kada osoba zajmujca si ukadami
energooszczdnymi nadzorowanymi przez
mikrokontroler wie, e kluczowe znaczenie
dla niej ma prdko wykonywania operacji,
poniewa dziki temu procesor moe bardzo
krtko po wyjciu z upienia przebywa w trybie aktywnym (przed ponownym upieniem),
przez co maleje redni pobr energii. Nie dziwi wic fakt, e w celu opracowania energooszczdnego mikrokontrolera projektanci firmy
TI zdecydowali si na zastosowanie rdzenia
Cortex-M4F, ktry jeszcze zosta dodatkowo
przez nich tuningowany. Jest to na pewno
znacznie lepszy wybr, ni rdze Cortex-M0
(a nawet Cortex-M0+) opracowany przez firm ARM w 2008 r. z myl o urzdzeniach,
w ktrych dotychczas byy stosowane mikrokontrolery 8- i 16-bitowe. Oczywicie, ten
rdze jest funkcjonalny i z powodzeniem moe
by stosowany w rnych aplikacjach, ale nie
wolno zapomina, e nadciga era technologii
Internet of Things, ktra wprowadza zupenie
68
Arytmetyka nasyceniowa (saturated

arithmetic) to sposb przeprowadzania oblicze
na cakowitych liczbach binarnych, w ktrej reakcj
na przekroczenie zakresu liczb jest przypisanie
wynikowi grnej lub dolnej granicy zakresu.
Arytmetyka ta znajduje zastosowanie m.in. w DSP
(m.in. przetwarzanie dwiku i obrazu), upraszcza
programy i przypiesza wiele algorytmw. Dla
porwnania arytmetyka powszechnie stosowana
w komputerach to tzw. arytmetyka modularna
(ang. wraparound), tj. z wyniku brana jest zawsze
okrelona liczba najmodszych bitw, za fakt
przekroczenia zakresu jest np. sygnalizowany
przez procesor poprzez ustawienie okrelonych
bitw w rejestrze flag wykrywanie tej sytuacji
i korygowanie wynikw spoczywa na programie.
Obliczenia z nasyceniem s dostpne
w popularnych procesorach majcych rozszerzenia
MMX i SSE.
upienia. Aby osign tak dobry wynik, firma

TI uya procesu wytwrczego CMOS 90 nm
umoliwiajcego wykonanie struktur pprzewodnikowych ukadw scalonych o niewielkim prdzie upywu i funkcjonujcych w rozszerzonym zakresie napicia 1,623,7 V (typowo w podobnych mikrokontrolerach ten zakres
rozciga si od 1,8 do 3,5 V). Rozszerzenie
zakresu wpywa korzystnie na pobr prdu,
a dodatkowo ukad moe by zasilany z baterii
o wyszym napiciu.
W ukadzie dokonano rwnie szeregu
zabiegw majcych na celu zapewnienie
jak najmniejszego poboru energii. Niektre
z nich s oczywiste, inne wymagay pomysowoci i zastosowania pewnych specyficznych
rozwiza.
Aby obniy pobr mocy podczas operacji wykonywanych na pamici RAM, naley
odda uytkownikowi do dyspozycji tyle pamici operacyjnej wewntrz ukadu scalonego,
ile wymaga aplikacja, poniewa zastosowanie
pamici zewntrznej zwykle podwysza zuycie energii. Dlatego firma zaimplementowaa
obszern pami RAM, aktualnie mieszczc
64 kB, ktra w kolejnych mikrokontrolerach
bdzie rozbudowana do 256 kB. Dodatkowo,
pami RAM wykonano w taki sposb, e niepotrzebne w trybie upienia banki pamici
MSP432 mikrokontroler do nowoczesnych aplikacji
Rysunek 2. Wsplne bloki funkcjonalne MSP430 i MSP432

MSP432
MCU
Pobr prdu
Active
LPMO
95 A/MHz 65 A/MHz
(DC/DC),
(DC/DC),
166 A/
100 A/
MHz (LDO) MHz (LDO)
Low Frequency LPMO
LPM3
70 A
850 nA
LPM3.5 (wy- LPM 4.5 (wyczenie, z RTC) czenie, bez RTC)

<670 nA
<100 nA
Rysunek 3. Energooszczdne tryby pracy MSP432

mona odczy od zasilania, co obnia pobr
o 30 nA na pojedynczy bank. Dla przykadu,
mog w ten sposb by wyczone obszary pamici RAM normalnie uywane do przechowywania zmiennych tymczasowych lub jako bufory transmisyjne. Na energooszczdno pamici
RAM wpywa te zastosowanie 8-kanaowego
kontrolera DMA, ktry po pierwsze odcia
CPU, a po drugie eliminujc konieczno jego
wczania, ogranicza pobierany prd.
Pami Flash ukadu MSP432 zorganizowano w dwa niezalene banki, co pozwala na rwnoczesne wykonywanie operacji odczytu jednego banku i kasowania zawartoci innego. Jest
to szczeglnie uyteczne podczas aktualizowania firmware urzdzenia lub akwizycji danych.
Dziki tej funkcjonalnoci rwnie osignito
zmniejszenie poboru energii poprzez skrcenie
czasu wykonywania aktualizacji Flash.
Zamiast przechowywa sterowniki urzdze lub biblioteki kodu w pamici Flash,
producent zapisa je w pamici ROM. Oprcz
zmniejszenia w ten sposb wielkoci struktury ukadu (komrki pamici ROM s znacznie
mniejsze ni pamici Flash), osignito dalsze zmniejszenie poboru energii a o 35%
w porwnaniu do ukadu, ktry zawieraby
DriverLib w pamici Flash. Dodatkowo, pami
ROM ma czas dostpu blisko 2-krotnie krtszy
od Flash, co przypiesza wykonywanie programu i uatwia realizowanie operacji czasu
rzeczywistego.
W strukturze MSP432 zaimplementowano
dwa stabilizatory: liniowy LDO oraz przetwornic DC/DC. Gdy jest uywany LDO, to mikrokontroler szybciej wychodzi z trybu upienia.
Gdy jest uywana przetwornica DC/DC, to czas

przejcia do trybu aktywnego wydua si, jednak przetwornica ma wiksz sprawno, sigajc nawet 95%. Oba rda zasilania maj
swoje wady i zalety, wic producent odda
do rk uytkownika moliwo decydowania
o wyborze zasilacza i przeczania si pomidzy nimi, zalenie np. od trybu pracy i wymaga aplikacji.
14-bitowy przetwornik A/C pobiera jedynie 375 A prdu jednoczenie prbkujc 32
kanay wejciowe z prdkoci do 1 MS/s. Jest
to okoo piciokrotnie szybciej od najszybszego MSP430, przy jednoczesnym zachowaniu
jego energooszczdnoci. Jednoczesne prbkowanie wej pozwala na skrcenie czasu pracy mikrokontrolera i dalsze obnienie poboru
energii. Jakby tego byo mao, CPU mikrokontrolera MSP432 pobiera z predykcj do 8 instrukcji z pamici programu w tym samym
czasie, co zmniejsza liczb cykli odczytu pamici Flash, podwyszajc prdko wykonywania aplikacji oraz obniajc pobieran moc.
Zmieniono te podejcie do trybw pracy energooszczdnej teraz procesor nie tylko moe
przebywa w ktrym z 5 trybw, ale rwnie
dynamicznie zmienia je w trakcie pracy aplikacji (rysunek 3).
Firma TI nie ograniczya swoich dziaa
jedynie do ograniczenia poboru mocy przez
nowy mikrokontroler. Jako cz oprogramowania narzdziowego jest dostarczany program
EnergyTrace+, ktry mierzy i wywietla profil
energetyczny aplikacji oraz pomaga zoptymalizowa oprogramowanie uytkownika pod
ktem zuycia energii. Ciekawostk stanowi
metoda zastosowana do pomiaru poboru prdu. Zwykle mierzy si go metod techniczn

za pomoc pomiaru spadku napicia na rezystorze pomiarowym. Tu jest inaczej kontrolowana przez oprogramowanie przetwornica
DC/DC wytwarza zasilanie dla ukadu. Czas
trwania impulsw jej przebiegu PWM jest zaleny od poboru energii przez mikrokontroler,
wic pomiar poboru prdu jest wykonywany
poprzez pomiar czasu trwania impulsu i odpowiedni konwersj wyniku.
Narzdzia dla mikrokontrolera MSP432
s dostpne w chmurze TIs Cloud IDE, ktra zawiera midzy innymi rodowisko Code
Composer Studio (CCS) Cloud IDE V1.0 oraz
program narzdziowy Resource Explorer.
rodowisko CCS Cloud IDE jest uruchamiane w przegldarce, a przez to pod kontrol
dowolnego systemu operacyjnego. Za jego pomoc mona tworzy, edytowa i kompilowa
projekty on-line. rodowisko IDE pracujce
w chmurze jest uzupenieniem tradycyjnego
Code Composer Studio i jest ukonem firmy TI
w stron nowoczesnych technologii i innego
stylu pracy programistw, ni byo to przed
laty. Resource Explorer to oprogramowanie suce do wywietlania oraz dostpu do zasobw
internetowych, bez koniecznoci ich pobierania na dysk lokalny komputera PC.
Prbki ukadw MSP432P401RIPZ s dostpne za pomoc strony internetowej firmy
TI oraz u jej dystrybutorw. Kolejne ukady mikrokontrolerw bd produkowane z rnym
wyposaeniem, w obudowach o rnej wielkoci, z pamici Flash mieszczc do 256 kB.
Konstruktorzy i programici mog do pracy
wykorzysta MSP-EXP432P401R LaunchPad
(fotografia 4) dostpn w cenie ok. 13 USD lub
pytk MSP-TS432PZ100 w cenie ok. 89 USD.
Mimo i w wielu materiaach reklamowych firma TI porwnuje MSP432 ze starszym
MSP430, to produkcja procesorw 16-bitowych nadal bdzie kontynuowana, a rol nowego procesora nie jest jej zastpienie, a jedynie uatrakcyjnienie oferty firmy. Zgodnie
z zapowiedziami TI, rozwj MSP430 nadal
bdzie kontynuowany, rwnolegle do rozwoju
MSP432.
Jacek Bogusz, EP
Fotografia 4. MSP-EXP432P401R LaunchPad
69
PODZESPOY
Nowe, graficzne
mikrokontrolery w rodzinie
STM32F4
Mikrokontrolery z rodziny STM32F4 ze wzgldu na zastosowany
w nich szybki i bardzo mocny sprztowo rdze s stosowane
w aplikacjach wymagajcych duej wydajnoci. Jednym
z docelowych obszarw aplikacyjnych tych mikrokontrolerw
s interfejsy graficzne, z myl o ktrych producent wprowadzi
specjalnie wyposaone mikrokontrolery.
Fotografia 1. Zestaw DISCOVERY z mikrokontrolerem STM32F429 wyposaono

w kolorowy wywietlacz LCD z touch-panelem
70
Pierwszym w rodzinie STM32 mikrokontrolerem graficznym by STM32F429,

ktry szybko zdoby popularno, gwnie
dziki zestawowi startowemu DISCOVERY
(fotografia 1) wyposaonemu w kolorowy
wywietlacz LCD-TFT 2,4 o przektnej cala
(240320 px) z naklejonym touch-panelem.
Mikrokontroler zastosowany w zestawie
wsppracuje z zewntrzn pamici SDRAM
(fotografia 2), ktra suy m.in. do przechowywania wywietlanych obrazw. Zastosowanie
zewntrznej pamici SDRAM uzupenia wewntrzn pami Flash o pojemnoci 2 MB
oraz wewntrzn pami SRAM o pojemnoci
256 kB, a maksymalna czstotliwo taktowania CPU wynosi 180 MHz.
Du wydajno w aplikacjach graficznych mikrokontrolerey STM32F429/439
Dodatkowe materiay i informacje o zestawie
STM32F429I-DISCO s dostpne pod adresem
http://www.st.com/stm32f4-discovery
Fotografia 2. Mikrokontroler w zestawie

wsppracuje z zewntrzn pamici
SDRAM, ktra spenia rol pamici obrazu
osigaj dziki wbudowanemu koprocesorowi graficznemu Chrom-Art (DMA2D), ktry
od strony konstrukcyjnej jest wyspecjalizowanym kanaem DMA. Koprocesor samodzielnie realizuje wiele podstawowych funkcji wspomagajcych wywietlanie obrazw,
w tym: wypenianie zadanych obszarw
Nowe, graficzne mikrokontrolery w rodzinie STM32F4
Rysunek 3. Ilustracja lokalizujca nowe typy mikrokontrolerw w dotychczasowym portfolio STM32F4

Graficzne mikrokontrolery STM32:
STM32F427/437: 180 MHz CPU/225 DMIPS,
do 2 MB dwubankowej pamici Flash, interfejs
SDRAM, wbudowany Chrom-ART Accelerator,
do 2 MB dwubankowej pamici Flash, interfejs
SDRAM, wbudowane: Chrom-ART Accelerator
oraz kontroler LCD-TFT,
do 2 MB dwubankowej pamici Flash, interfejsy
SDRAM i QSPI, wbudowane: Chrom-ART
Accelerator, kontroler LCD-TFT oraz interfejs
komunikacyjny MPI-DSI.
kolorem zdefiniowanym przez uytkownika, kopiowanie i przenoszenie fragmentw

obrazu, konwersja formatw z baz w CLUT
(Colour Look-Up table) definiowan przez
uytkownika, nakadanie obrazw z opcjonalnym definiowaniem przeroczystoci
itp. Nie jest to wic od strony funkcjonalnej
karta graficzna w rozumieniu PC, ale doskonae narzdzie wspomagajce realizacj
typowych interfejsw graficznych w rnego
rodzaju panelach HMI.
Atutem mikrokontrolerw STM32F429
/439 w aplikacjach graficznych jest wspominana wczeniej, wbudowana pami
Flash o duej pojemnoci, ktra pozwala
na przechowywanie w niej wielu obrazw
QVGA. Przecitnie do przechowania grafiki
o wymiarach 320240 pikseli w formacie
RGB256c potrzebna jest pami o pojemnoci ok. 75 kB. Taki sam obraz w formacie
RBG16b potrzebuje ok. 150 kB. W przypadku koniecznoci obrbki wywietlanych
obrazw pomocna moe okaza si zewntrzna pami SDRAM, ktra jest obsugiwana przez wbudowany w mikrokontrolery
kontroler FMC (Flexible Memory Controller).
Koprocesor DMS2D ma do niej dostp, podobnie jak do pozostaych obszarw pamici.
Poniewa graficzna propozycja producenta zostaa ciepo przyjta przez rynek,
Rysunek 4. Schemat blokowy ilustrujcy budow interfejsu MIPI DSI

pojawiy si kolejne mutacje mikrokontrolerw przeznaczonych dla takich aplikacji:
nowe mikrokontrolery s oznaczone symbolami STM32F469 i STM32F479. Ich lokalizacj w rodzinie STM32F4 pokazano
na rysunku 3.
Podstawowe elementy wyposaenia tych
mikrokontrolerw s identyczne ze starszymi ukadami graficznymi, wyposaono je
natomiast w nowatorski w wiecie mikrokontrolerw interfejs graficzny MIPI DSI
(Mobile Industry Processor Interface Display
Serial Interface), coraz czciej stosowany
w urzdzeniach mobilnych. Schemat blokowy tego interfejsu pokazano na rysunku 4.
Jego zalet jest moliwo szeregowego transportu duej iloci danych w krtkim czasie z wykorzystaniem w warstwie
fizycznej interfejsu rnicowego, ktry
minimalizuje poziom emitowanych zakce EMC i jednoczenie jest odporny
na zakcenia zewntrzne. Konstruktorzy

mikrokontrolerw STM32F469/479 wyposayli interfejs DSI w konfigurowalny interfejs z jedn lub dwoma liniami danych
oraz jedn lini taktujca (synchronizujc).
W ten sposb do mikrokontrolera mona doczy wywietlacz LCD wywietlajcy obraz
w standardzie do 720p, odwieany z czstotliwoci do 30 Hz, z wykorzystaniem zaledwie 6 linii GPIO mikrokontrolera.
Na rysunku 5 pokazano trzy moliwe
w mikrokontrolerach STM32F469/479 konfiguracje interfejsw sucych do komunikacji
mikrokontrolera z wywietlaczem LCD. Jak
wida, najprostsze jest uycie interfejsu MIPI
DSI, co nie tylko minimalizuje liczb pinw
wykorzystanych do transmisji danych i poziom zakce i zmniejsza liczb elementw
niezbdnych do realizacji aplikacji to wszystko przy zachowaniu moliwoci wywietlania
obrazw wideo bez utraty jakoci.
71
PODZESPOY
Prezentowane w artykule mikrokontrolery s obecnie dostpne w ograniczonej
liczbie modeli, ale producent deklaruje szybkie poszerzenie oferty, jej docelowy ksztat
przedstawiono na rysunku 6. Jak wida,
gama planowanych modeli jest do szeroka
i cieszy fakt, e firma STMicroelectronics

ma na uwadze tanie aplikacje realizowane
na 2-warstwowych pytkach drukowanych,
gdzie mona stosowa obudowy LQFP.
Sporo wskazuje na to, e na kolejne nowoci w rodzinie STM32 nie bdziemy dugo
czeka, do czego producent tych mikrokontrolerw zdy nas przyzwyczai. Za miesic przedstawimy kolejne nowe mikrokontrolery z rodziny STM32F4 - STM32F446.
Piotr Zbysiski, EP
Rysunek 5. Mikrokontrolery STM32F469/479 mog obsugiwa wywietlacze LCD za pomoc trzech kanaw komunikacyjnych,
w tym szeregowy MIPI DSI
Rysunek 6. Planowane przez producenta portfolio rodziny STM32F469/479
72
DL A PR AKTYK A
Novitec
APM3
wskanik napicia akumulatora
samochodowego do gniazda
zapalniczki
Rozadowany akumulator potrafi skomplikowa ycie kierowcy.

Co ciekawe, im nowszy samochd, tym bardziej nie moe
obej si bez energii elektrycznej. Rozadowany akumulator
to strata czasu i nerww czy mona temu jako zapobiec?
W czasach, gdy na naszych drogach krloway maluchy wiele
osb samodzielnie konstruowao rne woltomierze i wskaniki,
uzupeniajc rozwizania fabryczne, ktre sygnalizoway awari.
Niekoniecznie jednak trzeba takie urzdzenie budowa wasnorcznie
mona posuy si gotowym, przemylanym rozwizaniem.
Firma Conrad oferuje urzdzenie, ktre moe
by ciekawym uzupenieniem samochodu
i przyda si zwaszcza do starszych modeli aut, ktrych jeszcze wiele porusza si
po drogach, ale nie tylko. Owo urzdzenie
to doczany do zapalniczki samochodowej
woltomierz z wywietlaczem LED i diodowym wskanikiem poprawnoci dziaania
alternatora oraz obwodu adowania akumulatora. Na wstpie jednak warto zaznaczy,
e jest to urzdzenie do samochodw z instalacj o napiciu +12 V.
Funkcja woltomierza jest ciekawa, jednak napicie wystpujce w instalacji tak
naprawd powie co jedynie fachowcom.
Dlatego do funkcji woltomierza producent
doda rodzaj komparatora, ktry za pomoc
dwch czerwonych diod wieccych sygnalizuje sprawno obwodw adowania akumulatora w pojedzie.
Woltomierz umieszcza si w samochodzie, najlepiej w okolicach deski rozdzielczej,
jak pokazano na fotografii 1. Po doczeniu
do gniazda zapalniczki na czytelnym wywietlaczu LED jest podawana warto napicia w instalacji samochodu. Rozdzielczo
wskaza wynosi 0,1 V. Gdy silnik nie pracuje
i nie dziaa alternator, to dioda LED po lewej
stronie pola wywietlacza (oznaczona ALT)
Podstawowe parametry:
Novitec APM3 (numer produktu 000841790).
Zasilanie: z instalacji samochodowej za pomoc
gniazda zapalniczki.
Zakres napicia zasilajcego: 719,9 V.
Wbudowany zasilacz +5 V/0,4 A.
W komplecie kable poczeniowe micro USB,
mini USB, iPhone.
Sygnalizowanie poprawnoci napicia
na akumulatorze (dioda wieci si na czerwono,
jeli napicie niepoprawne tj. <11,6 V przez 45
sekund lub <10,6 V).
Sygnalizowanie poprawnoci dziaania
alternatora (dioda nie wieci si, jeli napicie
w zakresie 11,614,6 V).
Wskazywanie napicia w instalacji pojazdu
za pomoc 3-cyfrowego wywietlacza LED
z dokadnoci do 0,1 V.
Wymiary 80 mm60 mm25 mm.
wieci si na czerwono. Gdy uruchomimy

silnik i napicie w instalacji bdzie miecio
si w zakresie 11,614,6 V, to dioda ALT nie
wieci si. Jeli napicie w instalacji przekroczy ten zakres, to dioda zawieci si sygnalizujc niesprawno alternatora lub regulatora
napicia. Diod LED umieszczon po prawej stronie wywietlacza oznaczono BAT.
Sygnalizuje ona rozadowanie akumulatora.
Rwnie i ni steruje komparator, ktry zawieca diod LED, gdy napicie na akumulatorze ma warto 11,6 V i utrzymuje si przez
ponad 45 sekund. Dioda zawieca si na stae
bez odmierzania czasu, gdy napicie na akumulatorze wynosi 10,6 V lub mniej. Oznacza
to, e akumulator wymaga adowania lub jest
uszkodzony i prawdopodobnie nie bdzie
w stanie zasili rozrusznika samochodu.
Wspczenie w samochodach nierzadko
wspomagamy si urzdzeniami do nawigacji
lub uywamy aplikacji na smartfonach lub
tabletach. Dlatego nie dziwi fakt, e oprcz
moliwoci wskazywania napicia, producent pomysowo wyposay woltomierz
w moliwo zasilania urzdzenia zewntrznego napiciem +5 V. Obcialno wyjcia
napiciowego nie jest dua, poniewa wynosi
0,4 A, ale wystarczajca do zasilania typowego smartfona, chocia moe nie wystarczy
dla tabletu. W komplecie znajdziemy kable
przejciwki pomidzy gniazdem woltomierza, a micro USB, mini USB oraz wtykiem
iPhone-a. Co moe by wane, wyjcie zasilacza to typowe gniazdo USB-A (fotografia 2),
co pozwala na uycie rwnie innych kabli,
nie tylko tych dostarczonych w komplecie.
Pomimo nieskomplikowanej funkcjonalnoci urzdzenie pomoe w unikniciu
problemw zwaszcza w starszych samochodach. Na pewno moe przyda si uytkownikom samochodw z silnikiem Diesla,
poniewa w nich s szczeglne wymagania odnonie do sprawnoci akumulatora.
Fotografia 1. Wskanik napicia akumulatora Navitec APM3 zainstalowany

w samochodzie
Wskanik napicia akumulatora do gniazda
zapalniczki firmy Novitec typu APM3 (numer
produktu 000841790) jest dostpny w sklepie
internetowym firmy Conrad pod adresem
http://www.conrad.pl.
Urzdzenie moe by rwnie nieskomplikowanym i wzgldnie tanim sposobem

na stwierdzenie koniecznoci naprawy samochodu czy te wymiany akumulatora. Autor
artykuu wspomina przy okazji jego pisania
regularne kopoty, ktre mia z samochodem
pewnej marki. Tam, z dokadnoci do wskaza licznika przebiegu, psu si przeciony
rozrusznik oraz kiepski alternator. O ile opisywane urzdzenie nie wskae uszkodzenia
rozrusznika, o tyle by moe byoby w stanie wskaza, e co dzieje si z alternatorem
i pozwolioby na wczeniejsz wizyt w warsztacie, zamiast kopotliwego szukania chtnych do popchnicia pojazdu.
Pamitajmy jednak, e zwykle gniazda
zapalniczki nie s odcinane po przekrceniu kluczyka, wic pozostawienie doczonego woltomierza na duszy w samochodzie (na wasne potrzeby pobiera on prd
do 100 mA) spowoduje rozadowanie akumulatora, przed czym to mia chroni
Jacek Bogusz, EP
Fotografia 2. Gniado wyjciowe zasilacza

+5 V/0,4 A
73
PODZESPOY
PIC16F176x
wicej ni mikrokontroler
Wynalazek mikroprocesora
na pocztku lat 70-tych
XX wieku, to chyba jedno
najwaniejszych wydarze
w historii ludzkoci. Ju wtedy
moliwo uycia komputera
w formie ukadu scalonego
dawaa olbrzymie moliwoci.
Oczywicie, z dzisiejszego
punktu widzenia taki 4-bitowy
Intel 4004, Intel 8008, czy
nawet Intel 8080 nadawaby
si co najwyej do sterowania
przysowiowym okapem
kuchennym. Ale wczeni
konstruktorzy mieli odmienne
zdanie i dawali tym ukadom
o wiele waniejsze zadania.
Gwna zalet mikroprocesorw
bya ich uniwersalno
mona je stosowa w rnych
aplikacjach tylko zmieniajc
program sterujcy. Po wielu
latach bardzo intensywnego
rozwoju mikroprocesorw
mamy do dyspozycji ukady
o moliwociach, o ktrych
kiedy si nikomu nie nio.
Za pomoc mikroprocesora i odpowiedniego oprogramowania moemy precyzyjnie
sterowa silnikami elektrycznymi, procesami przemysowymi, silnikami spalinowymi
itd. Aby uatwi realizowanie takich zada
przez mikroprocesor, do rdzenia s doczane specjalizowane ukady peryferyjne.
Wydawaoby si, e w tym bogactwie wyboru wszystko jest dostpne, jednak okazuje si, e pomysowo producentw
ukadw nie ma granic. Microchip jedna
z najbardziej innowacyjnych firm, dobrze
znana z produkcji wielu ukadw w tym
mikrokontrolerw od jakiego czasu forsuje pomys czenia stosunkowo prostego,
ale sprawdzonego 8-bitowego rdzenia z nietypowymi i bardzo ciekawymi blokami
funkcjonalnymi. Jednym z takich rozwiza s nowe ukady z rodziny PIC16F176x.
O wyjtkowoci tego ukadu nie decyduje
ani rdze o duej wydajnoci, ani typowe
74
zasoby, takie jak wielko pamici programu, czy pamici RAM. Zamiast tego producent wyposay mikrokontroler w spory zestaw ukadw peryferyjnych, w tym w kilka
bardzo nietypowych.
Zalenie od typu mikrokontrolera z rodziny PIV16F176x pami programu moe
mie wielko do 14 kB, a pami danych
do 1 kB. Ukad jest wyposaony w standardowe cyfrowe bloki funkcjonalne:
Porty wejcia/wyjcia.
Modu CCP (Capture Compare PWM).
Zaawansowany modu UART (EUART)
z detekcj prdkoci transmisji i wybudzaniu z upienia po wykryciu bitu
startu.
Interfejsy komunikacyjne I2C i SPI.
Oprcz nich, mikrokontroler ma typowe
bloki analogowe:
10-bitowy przetwornik A/C o maksymalnie 12 kanaach pomiarowych,
z moliwoci konwersji w stanie upienia mikrokontrolera.
Programowany ukad napicia odniesienia:1,024 V; 2,048 V i 4,094 V.
Dwa wzmacniacze operacyjne.
Cztery komparatory analogowe.
Dwa przetworniki C/A pracujce z rozdzielczoci 5-bitow.
Dwa przetworniki A/C z rozdzielczoci
10-bitow.
Schemat
blokowy
mikrokontrolera
PIC16F1769 zamieszczono na rysunku 1.
Takie same lub podobne peryferia nie

s niczym nadzwyczajnym i mona je
znale w mikrokontrolerach wielu producentw. O wyjtkowoci PIC16F176x
decyduj takie bloki funkcjonalne, jak:
Ramp Generator, Slope Compensation,
Zero Cross Detect, Data Signal Modulator
i Complementary Output Generator trudno znale je u konkurencji. W ukadach
o wikszej liczbie wyprowadze (na przykad PIC16F1769) najwaniejsze ukady
peryferyjne s powielone, aby mona byo
zestawi dwa niezalene tory zamknitej
ptli kontrolnej do sterowania ukadami zasilaczy impulsowych.
COG Complementary Output

Generator
Gwnym zadaniem COG jest konwersja
standardowego sygnau PWM na podwjny sygna komplementarny PWM, ktry
nastpnie jest wykorzystywany do sterowania np. mostkami typu H (rysunek 2).
Samo wytwarzanie sygnau komplementarnego nie jest czym nadzwyczajnym
modu COG potrafi o wiele wicej. Mona
zdefiniowa dwa oddzielne zdarzenie wejciowe (input event). Stany na wejciach
zdarze s konwertowane na standardowy przebieg PWM lub komplementarny
przebieg PWM. Czstotliwo tego przebiegu jest okrelana przez narastajce
zbocze na jednym z wej input event,
PIC16F176x wicej ni mikrokontroler
Rysunek 1. Ukady peryferyjne mikrokontrolera PIC16F1769

a wspczynnik wypenienia przez zbocze
opadajce na drugim z wej. Oczywicie
moliwe jest dodawanie programowanego
opnienia Dead band delay zapobiegajcego krtkotrwaemu wczaniu si kluczy
w obu gaziach mostka w czasie przeczania kierunku przewodzenia. Mona te
regulowa przesunicie fazowe przebiegw PWM.
Modu COG jest bardzo rozbudowany i ma kilka trybw pracy. Dokadne
dane mona znale w dokumentacji
mikrokontrolera.
PRG Programmable Ramp

Generator
Bardzo rozbudowanym moduem jest programowany generator PRG przebiegu narastajcego (pioksztatnego, lub trjktnego)
z kompensacj czasu narastania. PRG moe
pracowa jednym z trzech trybw:
Z opadajcym napiciem.
Z narastajcym napiciem.
Zmiennym, z opadajcym i narastajcym napiciem.
Wewntrzny kondensator generatora
jest adowany lub rozadowywany zalenie od stanu wej Set_rising i Set_falling. W trybie z napiciem narastajcym,
wewntrzny kondensator jest doczony
z jednej strony do rda napiciowego,
a z drugiej strony do wewntrznego rda prdowego. rdo prdowe aduje
kondensator z programowan prdkoci.
Napicie na kondensatorze jest dodawane
do napicia rda napiciowego wytwarzajc liniowe narastanie napicia z zadan

(programowan) prdkoci narastania. Gdy
zostanie uaktywnione wejcie Set_falling,
kondensator jest rozadowywany. Kolejny
cykl adowania rozpoczyna si, gdy wejcie
Set_rising stanie si aktywne.
rda sygnaw Set_falling i Set_rising
s programowane i mog by nimi wyjcia
sygnaw PWM z wewntrznych moduw
PWM, sygnay synchronizacji lub wygnay
wyjciowe moduw CCP.
Majc do dyspozycji modu COG i modu PRG mona zbudowa tor ptli sterowania zasilaczem impulsowym ze stabilizacj
napicia wyjciowego i zabezpieczeniem prdowym, ktrej schemat blokowy pokazano na rysunku 3.

Warto ustawionego prdu i napicia jest podawana na wejcie odwracajce wbudowanego w mikrokontroler
wzmacniacza operacyjnego. Wejcie nieodwracajce tego wzmacniacza jest poczone
z wyjciem przetwornika C/A (napicie referencyjne). Sygna bdu steruje prac generatora PRG. Napicie pioksztatne z wyjcia PRG jest porwnywane w komparatorze
z chwilow wartoci pobieranego prdu.
Sygna z wyjcia komparatora zmienia
wspczynnik wypenienia przebiegu PWM
generatora COG sterujcego tranzystorem
kluczem przetwornicy impulsowej.
Mikrokontrolery z rodziny PIC16F176x,
na przykad PIC16F1769, maj zasoby
umoliwiajce zbudowanie dwch niezalenych torw Closed Loop Control.
Rysunek 2. COG sterujcy mostkiem H
75
PODZESPOY
DSM Data Signal Modulator
Rysunek 3. Schemat blokowy implementacji zasilacza impulsowego
Rysunek 4. Uproszczony schemat blokowy moduu DSM
Kolejny nietypowy modu peryferyjny

to Data Signal Modulator DSM. Umoliwia
on miksowanie dwch sygnaw cyfrowych.
Przez analogi do modulacji fal radiowych,
jeden z sygnaw o wikszej czstotliwoci
jest nazywany sygnaem nonej (carrier signal), a drugi sygnaem modulujcym (modulator signal). rdem nonej moe by
wybierany programowo sygna wyjciowy
PWM, wyjcie z moduu CCP lub wyjcie
wbudowanego ukadu CLC (Configurable
Logic Cell). Podobnie jest w przypadku
sygnaw modulujcych. rdem sygnau
modulujcego s rwnie wybierane programowo sygnay PWM, CCP i CCP oraz sygna
z wyjcia komparatora.
Dostpne s modulacje typu FSK
(Frequency Shift Keying), PSK (Phase Shift
Keying) i OOK (On-Off Keying). Dodatkowo
modu moe wykonywa synchronizacj
nonej (Carrier Synchronization). Moliwe
jest te programowe wybranie polaryzacji
nonej i polaryzacji zmodulowanego sygnau wyjciowego. Uproszczony schemat
blokowy moduu DSM pokazano na rysunku 4.
Moduu DSM mona uy do zbudowania specjalizowanej przetwornicy zasilajcej diody LED o duej mocy. Uproszczony
schemat takiego ukadu zasilania pokazano
na rysunku 5. Sygna PWM o rozdzielczoci 10-bitowej jest podawany na wejcie
COG. Sygna wyjciowy z moduu COG
jest modulowany przez sygna PWM o rozdzielczoci 16-bitowej. Sygna modulujcy
okrela, z jak jasnoci bdzie wiecia
dioda LED zasilana z wyjcia zasilacza.
Przebiegi sygnau nonej i sygnau modulujcego pokazano na rysunku 6. Uycie PWM
o rozdzielczoci 16-bitowej umoliwia pynn regulacj wiecenia zasilanej diody LED.
CLC Configurable Logic Cell
Rysunek 5. Zasilacz diod LED duej mocy
76
Modu CLC programowalnym moduem logicznym. Kada komrka logiczna ma do 32

wej. Tymi wejciami mog by: wyprowadzenia mikrokontrolera, wewntrzne wygnay zegarowe, sygnay ukadw peryferyjnych
i bity rejestrw SFR. Dostpne s funkcje
logiczne: AND, NAND, AND-OR, AND-ORINVERT, OR-XOR, OR-XNOR, przerzutnik
RS, przerzutnik D z wejciami ustawiania
i zerowania, przerzutnik typu zatrzask z wejciami ustawiania i zerowania, przerzutnik
JK z wejciem zerujcym.
Programowanie obwodw logicznych
jest wykonywane poprzez zapisywanie odpowiednich rejestrw konfiguracyjnych
mikrokontrolera. Rczne konfigurowanie
takiej logiki jest bardzo mudne i trudno
si tak konfiguracj zmienia lub poprawia
bdy. eby modu CLC mg by w peni
wykorzystany, Microchip dostarcza wtyczk (plug-in) o nazwie Code Configurator
PIC16F176x wicej ni mikrokontroler

konfigurowanie rwnie innych blokw
funkcjonalnych na przykad: COG, komparatorw i wzmacniaczy operacyjnych wbudowanych w mikrokontroler, ukadu CCP,
przetwornika C/A i innych. Na rysunku 7
pokazano otwarte okna
Code
Configuratora
z podczas wykonywania konfiguracji moduu CLC.
O zaletach logiki
programowanej
nie
trzeba
przekonywa.
Stosowanie
ukadw
kombinacyjnych i przerzutnikw
pozwala,
jeeli to konieczne,
na
wykonywanie
operacji
logicznych
o wiele szybciej, ni
mgby to wykona
mikrokontroler.
Rysunek 6. Modulacja sygnau sterujcego przetwornic
przeznaczon do MPLAB X midzy innymi

o moliwoci przystpnego konfigurowania ukadw programowalnych wbudowanych w mikrokontrolery PIC. Oprcz CLC,
wtyczka Code Configurator umoliwia
ZCD Zero Cross Detector

Modu ZCD wykrywa przejcie przez potencja zerowy napicia przemiennego.
Napicie wyzwalajce detektor przejcia jest
rwne 0,75 V. Jest ono podawane na wejcie
mikrokontrolera przez rezystor szeregowy.
Uproszczony schemat moduu ZCD pokazano na rysunku 8. Wykrycie przejcia przez
zero ustawia flag przerwania ZCDIF i jeeli
przerwanie jest odblokowane, to zostanie
zgoszone i obsuone. Detekcja przejcia
przez zero moe by na przykad wykorzystana do sterowania moc przez ukady tyrystorowe, ale rwnie do mierzenia okresu
przebiegu prdu przemiennego.
Podsumowanie
Przedstawiem tu z koniecznoci bardzo
oglny opis kilku wyjtkowych blokw
funkcjonalnych mikrokontrolerw z rodziny PIC16F176x. Dziki nim pozornie
niepasujcy do wspczesnych urzdze
Rysunek 7. Okna programu Code Configurator

mikrokontroler staje si ukadem, ktry
moe wykonywa niektre zadania przeznaczone dla bardzo wydajnych mikrokontrolerw z procesorami DSP lub dla specjalizowanych ukadw scalonych. Nie jest
to te ukad niszowy przeznaczony tylko
do budowy i sterowania impulsowych ukadw zasilania. Wyposaenie w spor liczb
klasycznych ukadw peryferyjnych oraz
pami programu o pojemnoci do 8 kB pozwalaj na uycie w klasycznych ukadach
sterowania.
Microchip tradycyjnie wspiera swoje
produkty poprzez dostarczanie bezpatnych
programw narzdziowych. Do dyspozycji uytkownika oddano bezpatny pakiet
IDE MPLAB X, plug-in Code Configurator
i bezpatny kompilator jzyka C MPLAB
XC8 (z ograniczeniami optymalizacji kodu).
To wszystko wskazuje, e PIC16F176x jest
skazany na sukces.
Rysunek 8. Uproszczony schemat moduu ZCD
Tomasz Jaboski, EP
77
SPRZT
NDN-ZBIGNIEW DANILUK
ul. Janowskiego 15, 02-784 Warszawa
tel/fax: 22 641 61 96, 22 644 42 50, 22 641 15 47
e-mail: ndn@ndn.com.pl, http://ndn.com.pl/
Oscyloskop Rigol MSO2102A

Oscyloskopy sygnaw mieszanych (MSO
Mixed Signal Oscilloscope), to wydzielona
podgrupa oscyloskopw cyfrowych przeznaczonych
do jednoczesnych pomiarw sygnaw cyfrowych
i analogowych. Przyrzdy tej klasy oferuj wszyscy
liczcy si producenci aparatury pomiarowej.
W artykule przedstawiamy oscyloskop MSO2102A
produkowany przez Rigola.
MSO1000 i MSO4000. Jak mona si domyli, oscyloskopy MSO2000

zajmuj rodkow pk oferty. Biorc pod uwag relacj cen do moliwoci mona je jednak zakwalifikowa do wyrobw niskobudetowych, co zreszt podkrela sam producent w materiaach reklamowych. W rodzinie MSO2000 s oferowane modele o 3-decybelowym
pamie rwnym 70, 100, 200 i 300 MHz. Ponadto, oscyloskopy z liter
S w oznaczeniu maj wbudowany generator arbitralny. Moliwoci
oscyloskopw MSO2000 przedstawiono w artykule na przykadzie
modelu MSO2102A.
Rigol od wielu lat zajmuje wan pozycj na licie liczcych si dostawcw sprztu pomiarowego. Jest to firma chiska, ale zarzdzana
i funkcjonujca w prawdziwie amerykaskim stylu. Polityka strategiczna Rigola okazuje si na tyle skuteczna, e wyroby tej marki
od wielu lat zajmuj wzgldnie bezpieczn pozycj wrd konkurentw w swojej klasie.
Utrzymanie pozycji na rynku wymaga jednak bezustannej pracy, ulepszania istniejcych ju wyrobw i wprowadzania nowych.
Efektem takich dziaa jest m.in. rodzina oscyloskopw przeznaczonych do jednoczesnego badania sygnaw analogowych oraz cyfrowych. Przyrzdy takie okrelane s jako Mixed Signal Oscilloscope,
a powstay od tej nazwy akronim Rigol wykorzysta do oznaczenia
serii. Znalazy si w niej m.in. takie oscyloskopy, jak: MSO2072A,
MSO2072A-S, MSO2102A, MSO2102A-S, MSO2202A, MSO2202A-S,
MSO2302A, MSO2302A-S. Oprcz nich s te przyrzdy z rodzin
Charakterystyka oglna oscyloskopu MSO2102A
78
Cyfra 1 w oznaczeniu oscyloskopu MSO2102A oznacza, e przyrzd

ten ma 3-decybelowe pasmo pomiarowe rwne 100 MHz. Kanay analogowe mog pracowa w standardowej konfiguracji z wejciem o impedancji 1 MV/16 pF lub z wejciem 50-omowym. Wejcie niskoomowe jest przydatne przy bezporednim doczaniu rda sygnau
o impedancji wyjciowej 50 V za pomoc kabla koncentrycznego.
Uytkownik ma do dyspozycji dwa kanay analogowe, a po doczeniu specjalnego adaptera take 16 kanaw cyfrowych. Kanay analogowe s prbkowane z maksymaln szybkoci 2 GSa/s, cyfrowe natomiast z prdkoci 1 GSa/s. Duy nacisk pooono na minimalizacj
szumw. Cel ten zosta osignity z niezym skutkiem, o czym wiadczy najniszy zakres pomiarowy 500 mV/dz (z sond 1:1). Oscyloskop
jest jednak sprzedawany z sondami 10:1, bez moliwoci przeczania
stopnia podziau. Dla nich najmniejszy zakres pomiarowy jest rwny

5 mV/dz. Dla porwnania w popularnych oscyloskopach cyfrowych
parametr ten nie jest na og niszy ni 20 mV/V (dla sond 10:1).
Szumy zmierzone oscyloskopem MSO2102A przy zwartym wejciu
przedstawiono na (rysunku 1).
Technologia Ultra Vision
Rysunek 1. Szumy kanau pomiarowego oscyloskopu MSO2102A
Rysunek 2. Anomalia przebiegu widoczne dziki duej szybkoci

przechwytywania przebiegw
Rysunek 3. Menu funkcji rejestrujcej przebiegi
Fotografia 4. Elementy sterujce pyty czoowej oscyloskopu

wykorzystywane do rejestracji i odtwarzania przebiegw
Przebiegi wywietlane na ekranie oscyloskopu MSO2102A s tworzone przez specjalnie zaprojektowany chipset wykorzystujcy opracowan i opatentowan przez Rigola technologi Ultra Vision. czy
ona rozwizania sprztowe i programowe realizowane przez ukad.
Zadania przerzucone z procesora oscyloskopu na chipset Ultra Vision
obejmuj m.in. inteligentne metody wyzwalania, selekcj prbek
poczon z bardzo efektywnym zapisywaniem danych w duym
banku pamici doczonym bezporednio do ukadu, generowanie
podstawy czasu, obsug rekordu akwizycji i pamici wywietlania,
a take realizacj testw Pass/Fail. Poszczeglne zadania s wykonywane przez wydzielone bloki funkcjonalne. Ukad ten wsppracuje
z zewntrznymi przetwornikami analogowo-cyfrowymi, pamiciami,
wywietlaczem i oczywicie gwnym procesorem oscyloskopu. Aby
do maksimum wykorzysta dostpn pami, pozyskane w wyniku
akwizycji dane podlegaj kompresji, co mona obrazowo porwna
z dziaaniem znanych programw archiwizujcych. Pami jest zapisywana tylko danymi istotnymi dla wywietlanego oscylogramu.
Dziki zastosowaniu technologii Ultra Vision moliwe stao si
uzyskanie duych szybkoci przechwytywania przebiegw dochodzce do 50000 wfms/s. Na oscylogramie przedstawionym na rysunku 2
mona zaobserwowa wyrane anomalie przebiegu ujawnione dziki
duej szybkoci przechwytywania. Co wicej, przebiegi te mog by
rejestrowane w specjalnej pamici w celu poddawania ich dalszej
analizie. Taki tryb pracy jest wykorzystywany na przykad do poszukiwania anomalii badanych sygnaw. Rejestracja rozpoczyna si
po naciniciu przycisku Utility i uruchomieniu polecenia Record
(jednorazowe zapenienie caej dostpnej pamici) lub Open (cige
rejestrowanie z nakadaniem nowszych ramek na starsze). Sterowanie
rejestracj odbywa si przez polecenia menu ekranowego (rysunek 3)
lub za pomoc przyciskw umieszczonych na pycie czoowej oscyloskopu (fotografia 4). Po zarejestrowaniu przebiegw mona dokona automatycznej analizy zapisanych danych. W tym celu wybiera
si ramk zawierajc poprawny fragment przebiegu i definiuje si j
jako ramk wzorcow. Teraz, po naciniciu przycisku Start oscyloskop dokonuje porwnania kadej zapisanej ramki z ramk wzorcow i dla kadej takiej pary oblicza procentow rozbieno. Wynik tej
operacji jest przedstawiany pod wykresem w formie graficznej jako
pasek z palet kolorw okrelajcych stopie dopasowania badanej
ramki do wzorca. W ten sposb mona szybko zorientowa si czy
w danym sygnale wystpuj zakcenia, czy s czste i jak s due (rysunek 5). Jako element wzorcowy moe by te uyta wirtualna ramk
bdca urednieniem wszystkich zarejestrowanych. Tym samym analiza dokonuje porwnania odchyek poszczeglnych ramek od przebiegu urednionego. Na zupenie innej zasadzie przebiega ocena
Rysunek 5. Wynik analizy zarejestrowanego przebiegu
79
SPRZT
porwnywania, gdy zostanie zastosowany test Pass/Fail. Elementem
wzorcowym jest w tym przypadku maska okrelajca pole, w ktrym
powinien mieci przebieg badany (rysunek 6).
Kolejn korzyci wynikajc z zastosowania technologii Ultra
Vision jest wywietlanie oscylogramw z 256-poziomow gradacj odcieni kolorw. Na rysunku 7 przedstawiono oscylogram generowanego
cyfrowo szumu o teoretycznym rozkadzie amplitud jak na rysunku 8a.
Jasno wywietlania poszczeglnych fragmentw oscylogramu jest proporcjonalna do czstoci wystpowania poszczeglnych amplitud w badanym sygnale. Niestety, w oscyloskopach Rigola nie ma funkcji wykrelajcej histogram amplitud, ktry pozwoliby weryfikowa zgodno takiego szumu z zaoeniami teoretycznymi. Obserwujc rozwj tej firmy
mona jednak przypuszcza, e w kolejnych modelach, albo wersjach
oprogramowania funkcja taka pojawi si. Przykadow weryfikacj przeprowadzono korzystajc z innego, zewntrznego narzdzia (rysunek 8b).
Rysunek 6. Analiza z uyciem testu Pass/Fail
Mieszanka sygnaw
Oscyloskop MSO2102A ma dwa analogowe kanay pomiarowe.
Podczas badania sygnaw cyfrowych zwykle zachodzi potrzeba obserwacji wikszej liczby przebiegw. Rozbudowa oscyloskopu o kilka,
a nawet kilkanacie dodatkowych kanaw ze wzgldw ekonomicznych nie wchodzi oczywicie w gr, tym bardziej, e w przypadku
sygnaw cyfrowych nie zawsze konieczne s pomiary ich parametrw analogowych (czasw narastania/opadania, ewentualnych
oscylacji, poziomw napiciowych itp.). W tym przypadku istotne
s przede wszystkim zalenoci czasowe i relacje logiczne midzy
poszczeglnymi sygnaami. Aby speni te wymagania w oscyloskopach MSO s instalowane wydzielone gniazda dla sond cyfrowych.
W oscyloskopie MSO2102A gniazdo takie znajduje si pod wywietlaczem. Mona do niego doczy dwie 8-kanaowe sondy logiczne
(fotografia 9), co stwarza moliwo obserwacji do 16 przebiegw cyfrowych (rysunek 10). Wewntrzny analizator stanw logicznych jest
uruchamiany po naciniciu przycisku LA, znajdujcego si w grnej
czci pyty czoowej oscyloskopu. Przyrzd ten pracuje niezalenie
od analogowych kanaw pomiarowych oscyloskopu, co oznacza,
e obydwa rodzaje przebiegw mog by obserwowane jednoczenie.
Jeli sonda kanau analogowego zostanie doczona do sygnau cyfrowego, na ekranie moliwe bdzie obserwowanie rzeczywistego ksztatu sygnau cyfrowego (rysunek 11).
Sygnay przechwytywane przez sond cyfrow mog by wykorzystywane do ustalania warunku wyzwalania. S to zarwno typowe zdarzenia, takie jak okrelone zbocze, szeroko impulsu itp., ale mog by
te formuowane sekwencje wzorcowe zdefiniowane jako kombinacja
stanw na poszczeglnych liniach cyfrowych. Troch niezrozumiaa
jest przy tym zastosowana przez Rigola konwencja przyjmujca, e najmniej znaczce sygnay zajmuj pozycje z lewej strony wzorca (rys. 11).
Analizowanie protokow
Mimo, i do analizowania protokow nie s wymagane kanay cyfrowe, trudno sobie wyobrazi, aby oscyloskop MSO nie mia
Rysunek 7. Oscylogram tworzony z 256-stopniow gradacj

odcieni
zaimplementowanych odpowiednich narzdzi do tego sucych.
Niestety producenci, jakby zmwieni, nadal zachowuj solidarne
stanowisko dotyczce udostpniania odpowiednich funkcji uytkownikom, wic stanowi one opcjonalne rozszerzenie oprogramowania
firmowego. Rigol daje uytkownikom darmow analiz interfejsu rwnolegego. Pozostae, takie jak: RS232/UART, I2C, SPI, CAN s dodatkowo patne.
Z analiz protokow zwizane s dwa zagadnienia: dekodowanie
danych przesyanych badanymi interfejsami oraz wyzwalanie zdarzeniami charakterystycznymi dla tych interfejsw. Moliwo takiego
wyzwalania jest oczywicie bardzo przydatna i w wielu przypadkach
znacznie uatwia prac. Czasami uchwycenie jakiej specyficznej sytuacji nie jest w ogle moliwe bez wybrania odpowiednio dobranego
warunku wyzwolenia. W wielu przypadkach wystarcz jednak typowe tryby wyzwalania, jak zboczem czy szerokoci impulsu. Na rysunku 12 przedstawiono zdekodowany pakiet danych przesyanych
interfejsem SPI. Przyjto, e moment wyzwolenia powinien wystpi na opadajcym zboczu sygnau CS. Do ustawienia tego warunku
mona zastosowa klasyczny tryb wyzwalania zboczem (Edge) lub
Rysunek 8. Rozkad amplitudy badanego szumu: a) teoretyczny, b) zmierzony
80
Fotografia 9. 8-kanaowa sonda logiczna
Rysunek 10. Przebiegi cyfrowe wywietlane na ekranie oscyloskopu MSO2102A
Rysunek 11. Jednoczesne wywietlanie sygnaw cyfrowych

i analogowych na ekranie oscyloskopu MSO2102A
wyzwalanie typu SPI z opcj wybierajc zdarzenie CS. Zasada
ta dotyczy rwnie innych protokow, przy czym dla trybw wyzwalania takich jak RS232, I2C, SPI, CAN, a nawet USB pojawiaj si charakterystyczne dla nich zdarzenia, np. wykrycie bitu startu, wystpienie bdu, rozpoznanie adresu urzdzenia, wystpienie konkretnej
danej, wykrycie okrelonego typu ramki itp. Naley jednak pamita
o tym, e po pierwsze do wyzwalania moe by uyty tylko aktywny
kana, po drugie w oscyloskopie musi by zainstalowana odpowiednia opcja wyzwalania.
Pomiary
Oscyloskop MSO2102A ma cakiem spore moliwoci pomiarw parametrw badanych sygnaw. Generalnie wykorzystywane s do tego
trzy grupy narzdzi:
Pomiary automatyczne (tzw. One-key). S to pomiary inicjowane
przyciskami rozmieszczonymi wzdu lewej krawdzi wywietlacza.
W ten sposb mona mierzy 29 parametrw zwizanych z czasem
lub amplitud sygnau. S te dwie opcje czce amplitud i czas,
Rysunek 12. Zdekodowany pakiet danych przesyanych interfejsem SPI

uywane do obliczania powierzchni wybranych fragmentw wykresu.
Ponadto moe by wczany na stae specjalny licznik (tzw. Frequency
Counter) wykorzystywany do precyzyjnego pomiaru czstotliwoci
przebiegu z wybranego kanau analogowego lub cyfrowego.
Wyniki pomiarw automatycznych s umieszczane tradycyjnie
pod oscylogramami, a po wybraniu opcji All w tabelce przykrywajcej oscylogram. Uzupenieniem pomiarw automatycznych s statystyki i historia.
Pomiary kursorowe. Ten rodzaj pomiaru jest dostpny w kadym
oscyloskopie cyfrowym. W modelu MSO2102A kursory mog by
przypisywane do wszystkich dostpnych kanaw analogowych i cyfrowych, a take do wirtualnych kanaw matematycznych. W oprogramowaniu oscyloskopu przewidziano take obsug kursorw przy
pracy w trybie X-Y (rysunek 13). Po wybraniu opcji Manual kursory
s ustawiane w dowolnym pooeniu za pomoc pokrta uniwersalnego, ale wybierajc tryb Trace mona je dowizywa do przebiegw.
Operacje matematyczne to kolejne, specyficzne narzdzie pomiarowe. Na przykad po doczeniu do jednego kanau sondy napiciowej a do drugiego sondy prdowej i zastosowaniu operacji mnoenia
dokonywany jest de facto pomiar mocy. Na ekranie jest wykrelany
wykres mocy chwilowej w funkcji czasu (nawiasem mwic, w wersji
oprogramowania 00.03.00.SP1 niezbyt poprawnie), ale po wczeniu
automatycznego pomiaru np. wartoci skutecznej z kanau matematycznego uzyskujemy skuteczn moc zmierzon. Kolejne rozszerzenie
moliwoci pomiarowych uzyskuje si po zastosowaniu zaawansowanych operacji matematycznych, takich jak cakowanie, rniczkowanie, logarytmowanie, pierwiastkowanie, funkcje trygonometryczne
i wykadnicze.
Do tej grupy oblicze zaliczane s ponadto operacje logiczne
i funkcja FFT.
Wyzwalanie
Tryby wyzwalania i akwizycji to czynniki w znacznym stopniu decydujce o przydatnoci oscyloskopu do okrelonych zada. Zdajc
sobie z tego spraw konstruktorzy Rigola znacznie powikszyli liczb
trybw wyzwalania w oscyloskopie MSO2102A. Mona wrcz zastanawia si czy oby na pewno w przyrzdach tej klasy s one potrzebne i czy bd umiejtnie wykorzystywane. Podobnie, jak w przypadku
opcji dekodowania protokow, cz trybw wyzwalania jest dostpna dopiero po wykupieniu opcji rozszerzajcych oprogramowanie.
Zakadajc, e w oscyloskopie jest zainstalowany cay pakiet rozszerze uytkownik ma do dyspozycji 12 trybw wyzwalania plus ewentualne opcje zwizane z analiz protokow.
rdem wyzwalania s sygnay ze wszystkich fizycznych kanaw
pomiarowych oscyloskopu, a take z gniazda wyzwalania zewntrznego. Cz trybw wyzwalania jest powszechnie stosowana nawet
w prostszych modelach oscyloskopw, ale s te takie, ktre mona
byo spotyka tylko w modelach najbardziej zaawansowanych. Mamy
zatem tryby wyzwalania: zboczem, impulsem (szerokoci impulsu),
81
SPRZT
zakceniem typu Runt, Windows, Nth Edge, nachyleniem zbocza,
wideo (HDTV), wzorcem (Pattern), Delay, Time Out, Duration
Trigger, Setup/Hold oraz tryby zwizane z analiz protokow.
Akwizycja
Mona zadawa sobie pytanie, w jakim stopniu wybr trybu akwizycji ma wpyw na wygld oscylogramu. Wszak sygna oryginalny pozostaje niezmienny, niezalenie od nastaw. Przebiegi s jednak tworzone
na ekranie w oparciu o dane zapisywane w rekordzie akwizycji, a pniej w pamici wywietlania. Operacja ta jest jednak zalena od wybranego trybu akwizycji, wic jaki wpyw na pewno istnieje. Czym
zatem naley kierowa si przy wyborze trybu akwizycji?
Tryb Normal jest najczciej wykorzystywany podczas pomiarw oscyloskopowych. Prbki sygnau s pobierane do rekordu akwizycji z szybkoci zalen od aktualnej podstawy czasu i dugoci rekordu. Fragmenty sygnau pomidzy prbkami s odrzucane.
W trybie Peak Detect ukad akwizycji pracuje z maksymaln dla
oscyloskopu szybkoci, ale dla kadego interwau prbkowania (obliczanego jak dla trybu Normal) wyznaczana jest minimalna i maksymalna warto uzyskana z ukadu akwizycji. Oscylogram jest rysowany przez czenie tych wartoci dla kadej prbki. Oscylogram jest
wic bardziej rozmazany, ale uwzgldnia krtkotrwae piki sygnau,
ktre w trybie Normal znalazyby si midzy prbkami, tym samym
nie byyby uwzgldniane.
Average jest trybem wykorzystywanym najczciej do eliminacji szumu wystpujcego w sygnale. Oscylogram jest rysowany
na podstawie urednionych prbek z wielu cykli akwizycji. Liczba
urednie jest parametrem dla tego trybu akwizycji i mieci si w zakresie od 2 do 8192 (jako wielokrotno 2). Im wiksza bdzie liczba
urednie, tym duszy bdzie czas stabilizowania si wykresu.
High Resolution to rwnie tryb uredniajcy, a wic wygadzajcy przebieg. Jest uywany przede wszystkim wtedy, gdy szybko
prbkowania jest wiksza od szybkoci zapisu prbek w rekordzie
akwizycji. W odrnieniu od trybu Average uredniane s wszystkie prbki mieszczce si pomidzy momentami prbkowania wynikajcymi z podstawy czasu i dugoci rekordu.
W oscyloskopie MSO2102A ukad akwizycji prbkuje z maksymaln szybkoci 2 GSa/s dla kanaw analogowych i 1 GSa/s dla
kanaw cyfrowych.
Rysunek 13. Pomiary kursorowe w trybie X-Y
Inne cechy oscyloskopu

Aktualnie mona wyrni pewn grup cech wystpujcych
we wszystkich wspczesnych oscyloskopach cyfrowych, a wic
i w MSO2102A. S to m.in.:
Moliwo zapisywania przebiegw i nastaw oraz zrzutw ekranowych w pamiciach Flash (wewntrznej i zewntrznej).
Test Pass/Fail.
Tworzenie przebiegw referencyjnych.
Zdalne sterowanie za porednictwem interfejsw USB, LAN
i GPIB.
Podsumowujc, oscyloskop MSO2102A mona zaliczy do przyrzdw redniej klasy, ktry speni oczekiwania duej czci uytkownikw, szczeglnie zajmujcych si technik cyfrow. Jest on dobrym
przykadem realizacji polityki rozwojowej producenta, zakadajcej
uwzgldnianie w wyrobach aktualnie obowizujcych trendw. W testowanej wersji oprogramowania nie uniknito wprawdzie drobnych
bdw, ale to akurat zdarza si nawet najbardziej renomowanym
markom. Historia pokazuje, e Rigol do szybko reaguje na takie
przypadki, co pozwala mie nadziej, e w kolejnych seriach bdy
zostan wyeliminowane.
Niewtpliw zalet oscyloskopu MSO2102A jest duy ekran o dobrej rozdzielczoci, a naturalno i bardziej analogowy wygld oscylogramw uzyskano dziki wielostopniowej gbi odcieni kolorw.
Jarosaw Doliski, EP
REKLAMA
82
SPRZT
Analizowanie protokow
szeregowych oscyloskopami
Rohde&Schwarz (3)
CAN, LIN
Badanie protokow komunikacyjnych jest ju obowizkow funkcj

oscyloskopw cyfrowych co najmniej redniej klasy. Nadal jednak
jest ona udostpniana najczciej jako opcjonalne rozszerzenie
oprogramowania firmowego. Zwykle w cenie oscyloskopu mieci si
tylko kilka najbardziej popularnych protokow, np. SPI i UART.
W cyklu artykuw przedstawiono rozwizania dotyczce analizy
protokow zastosowane w oscyloskopach Rohde&Schwarz. W tej
czci omwiono badanie interfejsw CAN i LIN.
Omawiane w poprzedniej czci artykuu

interfejsy SPI i I2C pracuj wedug modelu
komunikacji Master Slave. W tak zorganizowanym systemie jakkolwiek transmisj
midzy dowolnymi urzdzeniami zawsze
inicjuje urzdzenie nadrzdne Master,
natomiast urzdzenia podrzdne (Slave)
odpowiadaj tylko na pytania i nie mog
porozumiewa si midzy sob bez porednictwa urzdzenia Master. W wielu aplikacjach przedstawione rozwizania s jednak
nie do przyjcia. Przykadem jest elektronika
motoryzacyjna, w ktrej komunikacja musi
by w wielu przypadkach natychmiastowa,
bez metody pyta i odpowiedzi.
Midzy innymi, na potrzeby motoryzacji
w latach osiemdziesitych XX wieku opracowano specjalny interfejs komunikacyjny
CAN, ktry (co prawda po kilku ulepszeniach i modyfikacjach) jest z powodzeniem
stosowany do dzi. Obecnie zakres zastosowa wykroczy poza motoryzacj do automatyki przemysowej. Na dokadny opis
warstwy fizycznej i protokou nie ma miejsca
w tym artykule, odsyamy do bogatej dokumentacji dostpnej z wielu rde. Poniej
przedstawiono jedynie najwaniejsze zagadnienia niezbdne do zapoznania si z pomiarami wykonywanymi oscyloskopami
Rohde&Schwarz.
Protok CAN
Rysunek 1. Oscylogramy napi na magistrali CAN, a) zalenoci napiciowe, b) zalenoci czasowe

Zasadnicz rnic midzy interfejsem CAN

a omawianymi wczeniej SPI i I2C jest przyjcie odmiennego modelu komunikacji, tzw.
Multi-master. Wszystkie wzy mog w nim
komunikowa si ze sob wzajemnie bez
stosowania dodatkowych linii sterujcych,
tylko korzystajc z podstawowego medium,
jakim jest dwuprzewodowa skrtka. Jest
ona terminowana na obu kocach rezystorami ok. 120 V dla zminimalizowania odbi
sygnau. Wzy s czone w konfiguracji
liniowej, gwiadzistej lub piercieniowej.
Sygna logiczny jest tworzony rnicowo
przez odjcie napicia CANL od CANH
(CANL i CANH to nazwy linii interfejsu
CAN). Przykadowe relacje midzy napiciami na liniach CANH i CANL przedstawiono
na rysunku 1a, relacje czasowe s natomiast
83
SPRZT
widoczne na rysunku 1b. Analizator protokow odczytuje stan magistrali na podstawie tylko jednej linii. Sygna z linii CANL
jest interpretowany wprost, z linii CANH natomiast po zanegowaniu. Oba sygnay s jednak potrzebne do realizacji transmisji rnicowej umoliwiajcej przesyanie danych
na due odlegoci. Przy prdkoci transmisji
5 kb/s moliwe jest uzyskanie zasigu nawet
do 10 km.
Zaoenia dotyczce sieci komunikacyjnej z zastosowaniem interfejsu CAN narzuciy budow ramki transmisyjnej. Z uwagi
na moliwo zgaszania jednoczesnego
dostpu do medium przez kilka wzw
warstwa fizyczna i protok komunikacyjny
musi uwzgldnia rozstrzyganie konfliktw, sygnalizacj bdw, przesyanie potwierdze itp. Dobry analizator protokou
powinien uwzgldnia wszystkie zdarzenia wystpujce na magistrali, niezalenie
od wersji badanego interfejsu pamitamy,
e ulega on modyfikacjom.
Ramk protokou CAN przedstawiono
na rysunku 2. Skada si ona z kilku p
penicych okrelone role w interpretacji zdarze wystpujcych na magistrali.
W wyniku prac nad interfejsem powstay dwie funkcjonujce dzi wersje protokou: CAN 2.0A (tzw. standard rys. 2b)
i CAN 2.0B (extended rys. 2a). Zasadnicz
rnic z punktu widzenia protokou
s inne dugoci bloku identyfikacyjnego, zwanego tez polem arbitraowym. Dla
uytkownika bardziej istotna jest wiksza
prdko transmisji w interfejsie CAN 2.0B
dochodzca do 1 Mb/s, podczas gdy w wersji CAN 2.0A mona uzyska tylko 125 kb/s.
W protokole przewidziano transmisj czterech rodzajw ramek, s to: ramka danych, ramka zdalnego wywoania, ramka
bdw i ramka przepenienia. Transmisja
jest w zasadzie asynchroniczna, w interfejsie nie ma linii zegarowej. Lokalne zegary
po stronie odbiorczej s synchronizowane
z nadawczymi zawsze na pocztku ramki.
Transmisj inicjuje dowolny wze, a ewentualne konflikty s rozstrzygane poprzez
przemylany system arbitraowy. Wykrycie
ewentualnych bdw przez dowolny wze
skutkuje natychmiastowym generowaniem
ramki bdw, co jest informacj do nadawcy, e powinien powtrzy ostatni transmisj. Bdy mog wynika nie tylko z konfliktw na magistrali, ale te ze zwykych
przekama sygnau elektrycznego. Dlatego
w kadej transmisji jest obliczana 15-bitowa suma kontrola (CRC), ktr teoretycznie mona by byo wykorzysta do korekcji
pewnych bdw, jednak suy ona tylko
do informowania o bdach. Co ciekawe,
wze nadajcy moe sam wykrywa swoje
bdy dziki rwnoczesnemu nasuchowi
magistrali podczas nadawania. Ramki nie
mog by nadawane bezporednio jedna
84
Rysunek 2. Ramka protokou CAN a) wersja z 29-bitowym identyfikatorem, b) wersja

z 11-bitowym identyfikatorem
Rysunek 3. Zakadka konfiguracyjna dla protokou CAN
Rysunek 4. Zakadka wyboru zdarze wyzwalajcych dla protokou CAN

Analizowanie protokow szeregowych oscyloskopami Rohde&Schwarz CAN, LIN

po drugiej. Minimalny odstp midzy kolejno nadawanymi ramkami powinien by
nie mniejszy ni 3 bity. Koncepcja protokou CAN zakada, e o wszystkim co dzieje
si na magistrali wiedz wszystkie wzy.

Szczeglnym rodzajem ramki protokou
CAN jest tzw. ramka zdalna, w ktrej nie
wystpuje w ogle pole danych.
Rysunek 5. Przykadowe wyzwolenie na pocztku ramki
Konieczne jest jeszcze wyjanienie

troch odmiennego nazewnictwa bitw
od oglnie stosowanego. Ze wzgldu na rnicow transmisj sygnau cyfrowego, w interfejsie CAN, zasadniczo nie stosuje si
okrele niski poziom lub wysoki poziom, a zamiast nich wprowadzono pojcie
bitu dominujcego i recesywnego. Sygnay
cyfrowe s generowane przez wyjcia typu
Open Drain, w jakie s wyposaone drivery
linii. Stan niski jest utosamiany z napiciem wystpujcym na wyjciu, w ktrym
zosta uaktywniony tranzystor wyjciowy
jest to stan dominujcy, poniewa wystarczy, aby tylko jedno wyjcie zostao uaktywnione, by linia znalaza si w tym stanie.
Przy wyczonych wyjciach linia pozostaje
w stanie recesywnym (odpowiednikiem stanu wysokiego). Zauwamy, e z elektrycznego punktu widzenia nie ma konfliktu,
jeli wyjcia kilku wzw jednoczenie zostan wysterowane, natomiast przyjta metoda generacji stanw logicznych na liniach
interfejsu CAN jest wykorzystywana do rozstrzygania przypadkw prby jednoczesnego dostpu do linii przez kilka wzw.
Szczegw naley szuka w specyfikacji
interfejsu CAN.
Rysunek 6. Przykadowe wyzwolenie na rnych typach ramek, a) ramka danych, b) ramka zdalna, c) ramka bdu, d) ramka przepenienia
85
SPRZT
Pomiary interfejsu CAN
Zakadk konfiguracyjn protokou CAN
przedstawiono na rysunku 3. Do odczytania
informacji przesyanych interfejsem CAN wystarczy analiza jednej z jego linii: CAN_L lub
CAN_H. Do interpretacji danych cyfrowych
na podstawie linii CAN_H konieczna bdzie
inwersja poziomw. W tym przypadku wysze napicie bdzie odpowiadao stanowi logicznemu 0, nisze natomiast bdzie odpowiadao 1. Oczywicie analizator wykonuje
tak operacj automatycznie podczas pracy,
jednak bardziej oczywista dla uytkownika
bdzie czciej stosowana konwencja, w ktrej
wysze napicie odpowiada 1, nisze 0.
Z tego wzgldu do analizy wygodniej jest bra
lini CAN_L. Zawsze bardzo istotne jest prawidowe ustawienie napicia progowego (pole
Threshold). Naley pamita, e po kadej
zmianie linii CAN_L na CAN_H lub odwrotnie, konieczna bdzie korekcja napicia progowego. Wyboru napicia progowego mona
dokona na podstawie okrelenia technologii
wykonania interfejsu. Po naciniciu przycisku
Technology zmieniana jest nastawa z rcznej
na jedn z kilku predefiniowanych (rys. 3).
Kolejnym parametrem decydujcym o prawidowym przebiegu analizy protokou jest
zastosowana w badanym ukadzie prdko
transmisji. Parametr ten moe by wpisywany

na skutek rnych znieksztace sygnau w zarcznie w polu Bit rate lub wybierany z listy.
stosowanym medium korzystne moe okaza
Jak ju byo powiedziane, transmisja realisi przesunicie punktu prbkowania. Naley
zowana interfejsem CAN jest asynchroniczna,
wwczas zmieni parametr Sample Point,
ale synchronizowana na pocztku kadej ramktrego domyln wartoci jest 50%.
ki. Bardzo grone s dugie sekwencje jednaPo skonfigurowaniu protokou mona ju
kowych bitw, gdy nie wystpuj wwczas
przystpi do pomiarw. Ich przebieg zaley
momenty znamienne i moe wwczas dochow duym stopniu od doboru trybu wyzwaladzi do rozsynchronizowania si odbiornika,
nia (rysunek 4). Podczas analizowania pracy
wic w protokole
CAN uwzgldniono
zabezpieczenie majce wykluczy podobne przypadki. Jeli
w transmisji pojawia
si pi jednakowych
impulsw, to generowany jest dodatkowy
impuls o przeciwnym znaku. Moe
to prowadzi do wyduania poszczeglnych pl ramki, np.
danej do 9 bitw.
Teoretycznie, stany impulsw s odczytywane w poo- Rysunek 7. Oscylogram uzyskany po wyzwoleniu na ramce
wie ich szerokoci, o identyfikatorze 01A54321h zawierajcej dan 24h wystpujc
ale czasami, np. na drugim bajcie pola danych
Rysunek 8. Wyzwalanie na bdach, a) CRC, b) ramki, c) kodowania, d) braku potwierdzenia
86
Rysunek 9. Magistrala LIN
Rysunek 9. Magistrala LIN
Rysunek 10. Ramka protokou LIN

interfejsu CAN ma to szczeglne znaczenie,
gdy rozrnianych jest tu wiele rnych
charakterystycznych zdarze. Pierwszym,
najprostszym zdarzeniem wyzwalajcym jest
identyfikacja pocztku ramki. Na ekranie moment ten jest zaznaczany znakiem zielonego
otwierajcego nawiasu prostoktnego (rysunek 5). Analogicznie koniec ramki jest oznaczany nawiasem zamykajcym. Przydatno
tego rodzaju wyzwalania ogranicza si praktycznie do przypadkw, w ktrych transmisje
s inicjowane sporadycznie, przy cigym ruchu na magistrali obraz nie bdzie stabilny.
Nieco skuteczniejsze jest wyzwalanie
na okrelonym typie ramki. Jeli podejrzewamy, e w ukadzie s generowane bdy, najlepsz metod analizy bdzie zastosowanie wyzwalania po wykryciu ramki bdu. Przyczyn
generowania bdw jest kilka, na przykad
brak dodatkowego bitu o przeciwnym stanie po przesaniu piciu bitw jednakowych.
O bdach bdzie jeszcze mowa w dalszej
czci artykuu. Na rysunku 6 przedstawiono
przykady ramek rnego typu, z jakimi mona
si spotka badajc interfejs CAN.
Do poszukiwania konkretnych danych najlepiej nadaj si opcje: Identifier i Identifer
+ Data. Pierwsza z nich powoduje wyzwolenie oscyloskopu po zlokalizowaniu ramki
o okrelonym identyfikatorze. Prbujc rcznie
rozszyfrowa dane w polu ID trzeba pamita,
e identyfikator 29-bitowy jest rozdzielony
w rodku bitami SRR i IDE oraz, e w przypadku wystpowania co najmniej 5-bitowych
cigw jednakowych bitw pole to moe by
wyduone o dodatkowo generowane impulsy synchronizujce. Na rys. 7 przedstawiono
wynik poszukiwania ramki o identyfikatorze

01A54321h zawierajcej dan 24h wystpujc na drugim bajcie pola danych. Opcje wyzwalania zostay dobrane zgodnie z rys. 4.
Wracamy jeszcze do bdw. Pomiar analizatorem protokow moe by wyzwolony
okrelonym rodzajem bdu, nie tylko przesaniem samej ramki bdu. Stwarza to moliwo zawania podejrze dotyczcych rda bdw w nieprawidowo funkcjonujcym
urzdzeniu. Po wybraniu opcji Type=Error
condition naley zaznaczy, ktre z czterech
rodzajw bdw maj by rozpatrywane.
S to: bd sumy kontrolnej (CRC), bd formatu ramki (Form) wystpujcy po stwierdzeniu
niepoprawnego stanu znanych bitw, bd
kodowania (Bit stuffing) generowany po wystpieniu w interfejsie wicej ni piciu kolejnych
jednakowych bitw i bd potwierdzenia (Ack)
generowany, gdy odbiornik nie wystawi bitu
dominujcego (0) oznaczajcego potwierdzenie odczytania ramki. Kady z tych bdw
przedstawiono na rysunku 8. Zdarza si, e jeden bd moe generowa kolejne. Na rys. 8c
zosta wykryty bd kodowania. Po piciu nastpujcych po sobie bitach dominujcych nie
zosta wstawiony bit recesywny, co natychmiast zostao wykryte i zasygnalizowane jako
bd Bit stuffing.
Protok LIN
Jak moglimy si przekona, interfejs CAN
jest bardzo dobrym rozwizaniem do realizacji wzgldnie szybkiej transmisji danych
pomidzy rwnoprawnymi wzami. Tak
rozbudowany protok nie jest jednak zawsze konieczny, na przykad odczytywanie
stanu czujnikw rozmieszczonych w samochodzie przez komputer pokadowy mona

zrealizowa znacznie prociej. Do takich
potrzeb opracowano interfejs LIN (Local
Interconnect Network), stanowicy uzupenienie CAN-a. Daje si go zrealizowa znacznie prostszymi rodkami, wystarczy do tego
celu nawet tani mikrokontroler dysponujcy
interfejsem UART. W specyfikacji LIN mona doszuka si podobiestw z poznanymi
ju protokoami UART i I2C, jednak istotn
rnic stanowi wykorzystanie tylko jednej linii transmisyjnej. Do wad naley zaliczy do niewielk prdko transmisji,
dochodzc zaledwie do 20 kb/s. Przy tak
maych prdkociach nie ma jednak problemw z zachowaniem synchronizacji, nawet
przy zastosowaniu prostych oscylatorw.
Do ich budowy nie s nawet konieczne rezonatory kwarcowe, wystarcz ceramiczne.
Transmisja jest asynchroniczna synchronizowana na ramkach.
Protok LIN, podobnie jak SPI czy I2C,
wymaga podziau kompetencji wrd doczonych urzdze. W tzw. klastrze dopuszcza si wystpowanie co najwyej 16 wzw, tworzy go wic jeden Master (obowizkowo) oraz do 15 Slavew. Po wyposaeniu
Slavea w zwielokrotniony interfejs fizyczny
moe on jednak pracowa w kilku klastrach.
Master realizuje zarwno swoje zadania (master task), jak i zadania Slavea (slave task).
Magistrala LIN ma budow jak na rysunku 9.
Ramka protokou LIN skada si z nagwka bdcego zadaniem Mastera i odpowiedzi generowanej przez Slavea (rysunek 10). Z kolei w nagwku wyrnia si komunikaty (pola) Synch Break, Sync Field
i Ident Field. Komunikat Synch Field
zawiera sekwencj synchronizujc informujc urzdzenia o prdkoci transmisji.
Poprzedza go przerwa synchronizujca trwajca co najmniej 13 bitw. Komunikat Ident
Field zawiera identyfikator wiadomoci,
po ktrym doczone do magistrali urzdzenia rozpoznaj czy przesyane po nagwku
dane s adresowane do nich czy do innych
urzdze. W poprawnie zaprojektowanej
magistrali LIN nie wystpuj konflikty, poniewa wszystkie wzy Slave tylko odpowiadaj na zapytania Mastera. Nie przewidziano arbitrau na przykad w przypadkach
jednoczesnej odpowiedzi kilku Slavew.
Jeli tak si stanie, musi by sygnalizowany
bd. Do wykrywania bdw wykorzystywana jest m.in. suma kontrolna przesyana
w kadym polu danych. Ponadto kady nadajnik na bieco sprawdza czy stan linii
odpowiada wysyanej informacji i reaguje
natychmiast, jeli wykryje niezgodno.
Wszystkie komunikaty oprcz synchronizujcych maj budow przypominajca
ramk protokou UART. Skadaj si z bitu
startu, 8 bitw informacyjnych i bitu stopu. Dane s przesyane od najmodszego
87
SPRZT
do najstarszego bitu. Jak wida, nie ma
tu wyrnionego bitu parzystoci, ale w polu
identyfikacyjnym przekazujcym informacj
o nadawcy, odbiorcy (jednym lub wielu),
celu ramki i dugoci pola danych, dwa ostatnie bity peni tak funkcj. Na sam tre
pozostaje 6 bitw. Znajc ju cel transmisji
okrelany przez Mastera w identyfikatorze,
odpowiednie urzdzenia Slave przesyaj
odpowied skadajc si z pola danych (1,
2, 4 lub 8 bajtw) i sumy kontrolnej.
Specyfikacja LIN zakada ponadto moliwo usypiania urzdze doczonych
do magistrali. Jest to realizowane przez przesanie ramki usypiajcej. Wyczenie wyj
wszystkich urzdze doczonych do magistrali powoduje, e na linii panuje stan
recesywny. Urzdzenia budz si po wystawieniu stanu dominujcego (o czasie trwania odpowiadajcym 8 bitom) przez dowolny wze doczony do magistrali. Sygna
budzenia musi wyprzedza najblisz ramk
o czas odpowiadajcy 4...64 bitw.
Pomiary interfejsu LIN

Jak zwykle pomiary rozpoczynamy od ustawienia parametrw badanego interfejsu,
w tym przypadku LIN. Po naciniciu
przycisku PROTOCOL na ekranie zostaje wywietlona zakadka przedstawiona
na rysunku 11. W polu Bit rate naley
wprowadzi prdko transmisji badanego
interfejsu. Moe to by dowolna warto
wpisana rcznie lub jedna z opcji widocznych na licie rozwijanej. Oprogramowanie
analizatora protokow uwzgldnia kilka
wersji specyfikacji LIN, ktr mona wybra
z listy LIN standard. W wikszoci pomiarw mona skorzysta z automatycznego
rozpoznawania standardu (opcja Auto).
Pozostaje jeszcze wybranie wersji napiciowej czci elektrycznej interfejsu. Tu rwnie mona skorzysta z predefiniowanych
standardw dostpnych przez list rozwijan, ale prg logiki jest te ustawiany rcznie, gdyby mierzone byy nietypowe rozwizania sprztowe. Po tych czynnociach
analizator jest ju gotowy do pracy.
Pomiary najczciej polegaj na sprawdzeniu czy w badanym systemie wystpuj
okrelone zdarzenia. Tak jak w poprzednich
przykadach, i teraz najlepiej jest korzysta
z odpowiednio dobranych zdarze wyzwalajcych. Pozwol one jednoznacznie i stabilnie uchwyci interesujcy nas stan interfejsu. Moe te okaza si, e po ustawieniu
ukadu wyzwalania w tryb Normal oscyloskop nie bdzie wyzwalany, a jest to te
jest informacja, mwica o tym, e okrelone zdarzenie nie wystpuje w badanym
ukadzie. Powinno nas to szczeglnie zadowoli, gdy poszukiwane bd bdy.
Opcje wyzwalania s dostpne po naciniciu przycisku TRIGGER (rysunek 12).
Teraz trzeba si zdecydowa, ktra z opcji
88
Rysunek 11. Zakadka konfiguracyjna dla protokou LIN

listy rozwijanej Type bdzie najlepsza
w konkretnym przypadku. Pamitamy
o ustawieniu trybu wyzwalania Normal,
ktry w wikszoci przypadkw bdzie bardziej odpowiedni ni Auto. Po wybraniu
zdarzenia wyzwalajcego Start of frame
(Sync) prawdopodobnie obraz nie bdzie
w peni stabilny, gdy bd na nim wywietlane pocztki coraz to innych ramek. Opcja
ta jest przydatna, gdy na magistrali LIN nie
ma zbyt duego ruchu.
Znacznie efektywniejsze bdzie wyzwalanie na ramce o okrelonym identyfikatorze

(Identifier). Nie musi to by zreszt konkretna warto, mona zastosowa rwnie
ktr z relacji: rny, mniejszy, wikszy,
z zakresu, spoza zakresu. Po zdekodowaniu
komunikatu identyfikacyjnego speniajcego
wybrany warunek oscylogram zostaje stabilnie wywietlony na ekranie (rysunek 13).
Jeli w rekordzie wywietlania oscyloskopu znajdzie si kilka ramek o tym samym
Rysunek 12. Zakadka wyboru zdarze wyzwalajcych dla protokou LIN

Rysunek 13. Wyzwolenie po zlokalizowaniu ramki o identyfikatorze 3Dh

identyfikatorze przyjtym do wyzwolenia,
wyzwolenie nastpi na pierwszej takiej ramce. Opcja Identifier OR pozwala natomiast
monitorowa do czterech ramek o zdefiniowanych przez uytkownika identyfikatorach.
Wyzwolenie nastpi na pierwszej ramce
speniajcej jeden z tych warunkw, wic
cyfry wywietlane przy opcjach na zakadce wyzwalania (rys. 12) nie maj znaczenia praktycznego. Kad z czterech pozycji
mona za to zaznacza lub odznacza, przez
co wybierane s tylko te identyfikatory, ktre
maj by monitorowane.
Kolejne
zdarzenie
wyzwalajce
to Identifier + Data. Ten tryb wyzwalania
poznalimy ju podczas badania protokou
CAN. Wyzwolenie nastpuje po wykryciu
ramki o podanym identyfikatorze (lub zakresie identyfikatorw) oraz zdefiniowanej
danej wystpujcej na konkretnej pozycji
pola danych. Przy wprowadzaniu wzorcw
identyfikatorw i danych mona korzysta
ze znaku X zastpujcego dowoln cyfr
heksadecymaln na danej pozycji, wic identyfikator 3X moe oznacza np. 3D, 3C
itp. Jeli bajty z pola danych bd traktowane
Rysunek 15. Ramka Wakeup

Rysunek 14. Wyzwolenie po zlokalizowaniu ramki o identyfikatorze 33h zawierajcej dan 01h na 3 bajcie pola danych
jako liczba, to opcj transfer (Big endian

lub Little endian) mona okrela czy wzorzec jest wprowadzany od mniej znaczcej
danej czy od bardziej znaczcej. Na przykad
zaznaczenie opcji Little endian i wprowadzenie wzorca dla poszukiwanych danych
53 B3 oznacza de facto poszukiwania cigu
kolejno nadawanych danych: B3 53, czyli bajt B3 pojawi si na magistrali przed 53.
Na rysunku 14 przedstawiono efekt wyzwolenia po wprowadzeniu warunku: ID = 33h,
dana = XX XX 01 (Big endian).
Pozostay do rozpatrzenia jeszcze dwa
zdarzenia, ktre mog by wykorzystane
do wyzwolenia oscyloskopu. Pierwszym
z nich jest ramka budzenia urzdze doczonych do magistrali LIN (Wakeup). Jak
wiemy, jest to impuls ze stanem dominujcym o czasie trwania speniajcym podany
wczeniej warunek. Na rysunku 15 widoczne s takie ramki nadawane pomidzy paczkami transmisji. W dolnej czci ekranu ramk t powikszono funkcj Zoom.
Ostatnia opcja wyzwalania pozwala lokalizowa bdy wystpujce na magistrali LIN. S to: bd sumy kontrolnej, bd
parzystoci w polu identyfikatora i bd synchronizacji. Przykad sygnalizacji takich bdw przedstawiono na rysunku 16. Na wykresie analizatora bdne pola s zaznaczane kolorem czerwonym. Naley zauway,
e mimo braku arbitrau w interfejsie LIN,
zastosowane w nim mechanizmy kontroli
poprawnoci transmisji s bardzo skuteczne.
Przedstawione w trzech czciach artykuu pomiary najbardziej popularnych
szeregowych interfejsw komunikacyjnych
UART/RS232, SPI, I2C, CAN i LIN wykonywane za pomoc oscyloskopw firmy
Rohde&Schwarz potwierdziy wysok ich
przydatno do podobnych zada. Algorytmy
pomiarowe dziaaj bezbdnie, na uwag
zasuguje intuicyjna obsuga analizatora protokow umoliwiajca jego obsug nawet
uytkownikom o maym dowiadczeniu.
W artykule opisano kilka przykadowych
protokow analizowanych oscyloskopami
R&S. Moliwoci tych przyrzdw s jednak
znacznie szersze. Wykupujc odpowiednie
opcje mona bada rwnie takie protokoy
jak: FlexRay, MIL-1553, ARINC 429.
Jarosaw Doliski, EP
Rysunek 16. Wyzwolenie po zlokalizowaniu ramek, w ktrych

wykryto bdy a) parzystoci w polu ID b) sumy kontrolnej
89
Krok po kroku Kursy EP
Poczenie DS18B20 z STM32.

Projekt dla rodowiska
CooCox
Do wykonania oprogramowania dla kontrolera potrzebne jest rodowisko pozwalajce na przetworzenie plikw rdowych w binarny kod wynikowy nadajcy
si do zapisania do pamici Flash. Pene rodowisko
programistyczne to: edytor kodu rdowego, oprogramowanie do zarzdzania plikami projektu, kompilator,
debuger, obsuga programatora do zapisu do pamici
Flash kontrolera. Takim bezpatnym IDE (Integrated
Development Enviroment) jest CooCox. Projekt procedur obsugujcych magistral 1-Wire bdzie wykonany
z jego uyciem, jednak pliki mog by atwo przystosowane dla dowolnego, innego kompilatora jzyka C dla
STM32.
Jako baza sprztowa do eksperymentu posuy Panel
Edukacyjny AVT5465 z kontrolerem STM32F103RC.
Procedury magistrali 1-Wire dadz si uruchomi take
na dowolnym innym kontrolerze z rodziny STM32.
90
Co to jest CooCox?
CooCox jest przeznaczony dla kontrolerw ARM z rdzeniem Cortex M0/M0+/M3/M4. Obsugiwane s ukady
takich firm jak Atmel, Energy Micro, Feescale, Holtek,
Nuvoton, NXP, Spansion, ST, TI, Toshiba. CooCox bazuje
na platformie Eclipse napisanej w Javie. W istocie jest
nakadk na Eclipse z obsug wtyczek do kompilatora,
debugera itd. Integruje wszystkie skadniki tworzc gotowe narzdzie o do intuicyjnym dziaaniu. Dodatkowo
oferuje zestaw gotowych szablonw do budowy nowych
projektw dla rnych typw kontrolerw a take dostp
do bazy przykadowych projektw. Dziki temu mona
szybko opanowa podstawy jego obsugi.
Instalacja CooCoxa
CooCox pracuje z systemem operacyjnym Windows.

Zosta przetestowany ze starym Windows XP jak
Poprzednie czci kursu i dodatkowe materiay dostpne s na FTP:

Artyku stanowi uzupenienie kursu STM-y nie tylko dla pocztkujcych.

Pokazane zostan przykady procedur pozwalajcych kontrolerowi STM32
obsuy magistral 1-Wire i podczony termometr np. popularny DS18B20.
Drugim celem bdzie przyblienie darmowego rodowiska programistycznego
CooCox. Za jego pomoc i korzystajc z opisywanych procedur bdzie mona
szybko napisa wasny program dla STM32.

i z nowszym Windows 7. Instalacja pakietu przebiega

w kilku prostych krokach i zazwyczaj jest bezproblemowa. Opisz kolejne etapy zwracajc uwag na kluczowe
momenty.
1. Instalowanie pakietu kompilatora GNU Tools for
ARM.
CooCox z definicji nie jest wyposaony w kompilator
natomiast bezproblemowo moe wsppracowa z pakietem kompilatorw GNU Tools for ARM. Pakiet naley
zainstalowa w pierwszej kolejnoci. Pod adresem https://
launchpad.net/gcc-arm-embedded/+download znajduje
si strona projektu GNU GCC. Naley cign plik oznaczony Windows installer. Plik way ponad 90 MB
i automatycznie zainstaluje w systemie pakiet kompilatora. W momencie pisania tekstu bya to wersja gcc-armnone-eabi-4_9-2015q1-20150306-win32.exe.
Po uruchomieniu plik bdzie instalowa oprogramowanie. Najbezpieczniej zgodzi si na domylne lokalizacje proponowane przez instalator. Uwaga! Wrd dostpnych powinna by zaznaczona opcja Add path to enviroment variable. Pozwala to na automatyczne dodanie
do zmiennej rodowiskowej path systemu Windows
cieki dostpu do plikw kompilatora.
2. Instalowanie CooCox CoIDE lub CoCenter.
W nastpnej kolejnoci naley ze strony CooCox cign
IDE, czyli rodowisko programistyczne. Aby to zrobi naley najpierw si zarejestrowa na stronie http://www1.
coocox.org/CooCox_CoIDE.htm. Jak na razie jest to jedyne
ograniczenie w dostpie.
Samo rodowisko mona zainstalowa na dwa sposoby poprzez plik programu CoCenter automatycznie instalujcego rne dodatkowe programy z grupy CooCox
lub bezporednio. Jeeli kogo nie interesuje oprogramowanie dodatkowe lub napotkamy trudnoci przy pracy
z CoCenter, mona pobra plik CoIde korzystajc na stronie http://www1.coocox.org/CooCox_CoIDE.htm z opcji
Download the latest CoIDE directly. Plik ma wielko ponad 450 MB.
3. cieka dostpu do pakietu kompilatora.
Po zainstalowaniupakietu programistycznego CoIde mona go uruchomi i ustawi ciek dostpu do kompilatora GNU GCC. Zalenie od ustawie systemu operacyjnego
Windows CooCox CoIde moe da si uruchomi bezporednio z zainstalowanego podczas instalacji na pulpicie
skrtu, czasami trzeba to bdzie zrobi z uprawnieniami
administratora. Sam proces uruchamiania trwa dosy
dugo, niekiedy pojawiaj si ostrzeenia o problemach
ktrymi zazwyczaj mona si nie przejmowa. Naley
wybra z menu opcj: Project->Select Toolchain Path
i poda ciek dostpu do podkatalogu /bin kompilatora GNU GCC. Przykadowo moe ona wyglda tak: C:\
Program Files\GNU Tools ARM Embedded\4.8 2014q3\bin.
Od tego momentu CooCox CoIDE nadaje si do pracy.
Nowy projekt
Pracujc z pakietem CooCox CoIDE utworzenie nowego

projektu jest proste i intuicyjne. Poka w punktach jak
to si robi.
1. Wybr z menu opcji Project>New Project otwiera okno, w ktrym naley poda katalog docelowy
do zapamitywania plikw nowego projektu. Jeeli
pozostanie zaznaczona opcja Use default path,
pliki zostan zapisane

w standardowym podkatalogu programu C:\
CooCox\CoIDE\workspace. Jeeli opcja nie
zostanie
zaznaczona,
mona wybra dowoln
lokalizacj. Dodatkowo,
trzeba poda nazw wybran dla nowego projektu, tak jak na rysunku 1.
Rysunek 1. Podanie nazwy pro2. Nastpnie naley okre- jektu
li czy projekt ma dotyczy pytki ewaluacyjnej
np. typu Discovery czy
bdzie tworzony dla samego kontrolera, tak jak
na rysunku 2.
3. Jeeli (jak w przykadzie)
projekt dotyczy kontrolera, naley wskaza na licie jego typ, co pokazano na rysunku 3.
4. Korzystajc z menu View Rysunek 2. Wybr pytki ewalu Repository mona ot- acyjnej
worzy list plikw zwizanych z bibliotek standardow dla danego typu
kontrolera. Zaznaczone
pliki zostan automatycznie dodane do projektu.
W najprostszym przypadku, gdy oprogramowanie
bdzie tylko korzystao
tylko z portw GPIO, naley wybra nastpujce
pozycje:
C Library,
Rysunek 3. Wybr typu mikrokon CMSIS core,
trolera
CMSIS Boot,
RCC,
GPIO,
MISC.
Do projektu automatycznie zostan dodane pliki nagwkowe i pliki biblioteki midzy innymi konfigurujce
sygnay zegarowe kontrolera, pozwalajce na sterowanie
wyprowadzeniami GPIO, konieczne do obsugi samej biblioteki standardowej itd. Pulpit CooCox CoIDE bdzie
wyglda podobnie do pokazanego na rysunku 4. W katalogu projektu zostan automatycznie utworzone podkatalogi z dodanymi plikami. Struktura podkatalogw
bdzie identyczna jak w umieszczonym z lewej stronie
pulpitu oknie Project. Kliknicie na nazw pliku w tym
okienku powoduje jego otwarcie do edycji w centralnej
czci pulpitu. Do struktury plikw dodany zosta take
plik ze szkieletem procedury main().
Wybr programatora
Wybr z menu View Configuration Debugger pozwala na wybranie z listy Adapter posiadanego programator. Jeeli to bdzie np. ST-Link bdzie suy zarwno do programowania jak i do debugowania. W opcji
Download mona zmieni ustawienia zwizane ze sposobem zapisu do pamici FLASH kontrolera.
91
Rysunek 4. Wygld pulpitu CooCox CoIDE
Wane pliki projektu
Dodawanie do projektu
wasnych plikw uytkownika
Uytkownik moe dodawa do projektu wasne podkatalogi grupujce dodatkowe pliki z wasnymi procedurami. Dla utrzymania porzdku drzewo katalogw
w okienku Project na pulpicie powinno odzwierciedla
Rysunek 5. Oznaczenie wyprowadze DS18B20 (obudowa TO-92)
92
rzeczywist struktur dodawanych podkatalogw w katalogu projektu. Kliknicie prawym przyciskiem myszy
w obrbie okienka Project wywietla menu pozwalajce dodawa podkatalogi, wcza do nich istniejce pliki,
usuwa itp.
Zaoenia do projektu
testujcego procedury 1-Wire
Kiedy wiadomo ju jak zainstalowa CooCox CoIDE,

pora na stworzenie projektu do testu procedur magistrali 1-Wire przyczonej do kontrolera STM32. Poniewa
jako pytka testowa posuy Panel Edukacyjny kontrolerem docelowym projektu bdzie STM32F103RC.
W przypadku tworzenia projektu dla innej pytki naley zadeklarowa waciwy typ kontrolera. W opisywanych dalej procedurach magistrala 1-Wire obsugiwana
jest przez port PB5. Numer portu moe by w zasadzie
dowolny, trzeba jedynie w pliku nagwkowym zadeklarowa inny wybrany port. Kontroler poprzez magistral bdzie si komunikowa z czujnikiem DS18B20
lub DS18S20. Oznaczenie kocwek tego elementu
w obudowie TO-92 pokazane zostao na rysunku 5.
Z pozostaych dwu wyprowadze termometru jedno
naley podczy do masy a drugie oznaczone Vdd
do napicia +3,3 V. Schemat poczenia elementu
DS18B20 z Panelem Edukacyjnym pokazano na rysunku 6. Dodatkowym elementem jest rezystor 1,5 kV
podcigajcy magistral do napicia zasilania +3,3 V.
Poczenie kocwki Vdd do napicia zasilajcego nie
jest niezbdne, jednak poprawia zasig i stabilno pracy szczeglnie, jeli do magistrali miao by by doczonych wicej czujnikw ni jeden. Jeeli wyprowadzenie
Vdd nie bdzie podczone do zasilania, musi zosta
zwarte do masy.
W przygotowanym projekcie o nazwie Termometr_
LCD zaoono, e kontroler bdzie czyta temperatur
z jednego czujnika doczonego do magistrali. Jednak
bardzo atwo projekt mona przystosowa do obsugi
Rysunek 6. Schemat poczenia DS18B20 z Panelem

Edukacyjnym

Pewne ustawienia w konkretnych plikach projektu maj

szczeglne znaczenie dla kompilacji i utworzenia pliku
wynikowego.
cmsis_boot/stm32f10x.h w pliku tym znajduje si
deklaracja wartoci staej HSE_VALUE. W deklaracji przypisuje si warto w hercach czstotliwoci
zewntrznego rezonatora kwarcowego. Powinna ona
odpowiada rzeczywicie zastosowanemu rezonatorowi. eby unikn zmieniania pliku stm32f10x.h
mona zadeklarowa warto staej HSE_VALUE
w oddzielnym pliku nagwkowym utworzonym
przez uytkownika dla np. wasnych globalnych definicji programu. Deklaracja moe wyglda nastpujco: #define HSE_VALUE ((uint32_t)8000000) /*!<
Value of the External oscillator in Hz */.
cmsis_boot/stm32f10x_conf.h plik zawiera list
plikw nagwkowych, ktre powinny by doczone
do programu podczas kompilacji. Wstpnie wszystkie pliki s opatrzone komentarzem Naley usun
komentarz z nazw doczanych plikw np.
#include stm32f10x_gpio.h
#include stm32f10x_rcc.h
#include misc.h
cmsis_boot/system_stm32f10x.c w tym pliku mona wybra czstotliwo gwnego zegara systemowego. Dokonuje si tego przez usunicie komentarza
z wybranej deklaracji np.
/* #define SYSCLK_FREQ_HSE
HSE_VALUE */
/* #define SYSCLK_FREQ_24MHz 24000000 */
#define SYSCLK_FREQ_72MHz 72000000
Listing 1. Deklaracje portu mikrokontrolera, do ktrego bdzie doczona magistrala 1-Wire

#define LINIE_1Wn
2
typedef enum
{
LINIA_1_WIRE_WY = 0,
LINIA_1_WIRE_WE = 1
}Linie_1W_TypeDef;
//LINIA_1_WIRE_WY linia wyjciowa
#define LINIA_1_WIRE_WY_PORT
#define LINIA_1_WIRE_WY_PORT_NUM
#define LINIA_1_WIRE_WY_CLK
#define LINIA_1_WIRE_WY_PIN
#define LINIA_1_WIRE_WY_PIN_SOURC
//LINIA_1_WIRE_WE linia wejciowa
#define LINIA_1_WIRE_WE_PORT
#define LINIA_1_WIRE_WE_PORT_NUM
#define LINIA_1_WIRE_WE_CLK
#define LINIA_1_WIRE_WE_PIN
#define LINIA_1_WIRE_WE_PIN_SOURC
sterujca magistral 1-Wire

GPIOB
GPIO_PortSourceGPIOB
RCC_APB2Periph_GPIOB
GPIO_Pin_5
GPIO_PinSource5
czytajca z magistral1 1-Wire
GPIOB
GPIO_PortSourceGPIOB
RCC_APB2Periph_GPIOB
GPIO_Pin_5
GPIO_PinSource5
Listing 2. Procedury wykorzystywane do obsugi transmisji 1-Wire

const uint32_t GPIO_LINIA_1W_CLK[LINIE_1Wn]={
LINIA_1_WIRE_WY_CLK, LINIA_1_WIRE_WE_CLK};
const uint16_t GPIO_LINIA_1W_PIN[LINIE_1Wn]={
LINIA_1_WIRE_WY_PIN, LINIA_1_WIRE_WE_PIN};
GPIO_TypeDef* GPIO_LINIA_1W_PORT[LINIE_1Wn]={
LINIA_1_WIRE_WY_PORT, LINIA_1_WIRE_WE_PORT};

//------------------------------------------------------------//procedura inicjacji linii 1-Wire

void GPIO_Linie_1W_Konfig(Linie_1W_TypeDef Linia, GPIOMode_TypeDef tryb_pracy)
{
GPIO_InitTypeDef GPIO_InitStructure;
/* Enable the GPIO_Linie_1W Clock */
RCC_APB2PeriphClockCmd(GPIO_LINIA_1W_CLK[Linia], ENABLE);
/* Configure the GPIO_Linie_1W pin*/
GPIO_InitStructure.GPIO_Pin = GPIO_LINIA_1W_PIN[Linia];
GPIO_InitStructure.GPIO_Mode =tryb_pracy;
GPIO_InitStructure.GPIO_Speed = GPIO_Speed_2MHz;
GPIO_Init(GPIO_LINIA_1W_PORT[Linia], &GPIO_InitStructure);
}
//--------------------------------------//ustawienie stanu wysokiego na linii 1-Wire
void GPIO_Linie_1W_High(Linie_1W_TypeDef Linia)
{
GPIO_LINIA_1W_PORT[Linia]->BSRR =GPIO_LINIA_1W_PIN[Linia];
}
//--------------------------------------//ustawienie stanu niskiego na linii 1-Wire
void GPIO_Linie_1W_Low(Linie_1W_TypeDef Linia)
{
GPIO_LINIA_1W_PORT[Linia]->BRR =GPIO_LINIA_1W_PIN[Linia];
}
//---------------------------------------//procedura odczytu stanu linii 1-Wire
uint32_t GPIO_Linie_1W_Odczyt(Linie_1W_TypeDef Linia)
{
return GPIO_ReadInputDataBit(GPIO_LINIA_1W_PORT[Linia], GPIO_LINIA_1W_PIN[Linia]);
}
//-------------------------------//procedura inicjacji linii portw
void GPIO_1W_Inicjacja(void)
{
//GPIO_Linie_1W_Konfig(Linie_1W_TypeDef Linia, GPIOMode_TypeDef tryb_pracy)
GPIO_Linie_1W_Konfig(LINIA_1_WIRE_WY, GPIO_Mode_Out_OD);
GPIO_Linie_1W_High(LINIA_1_WIRE_WY);
}
jednoczenie wielu ukadw DS18B20. Po odczycie danych z czujnika podlegaj one konwersji na standardow
posta temperatury w C i s wywietlane na wywietlaczu LCD Panelu. Dodatkowo wiecenie diod LED sygnalizuje fakt odczytu danych z czujnika a po prawidowej
konwersji sukces zakoczenia operacji. Kolejne odczyty
temperatury odbywaj si w niekoczcej ptli o czasie
trwania cyklu ok. 2 sekund.
Struktura plikw procedur

obsugi magistrali 1-Wire
Pliki procedur zgrupowane zostay w dwu podkatalogach: Procedury 1Wire dla plikw rdowych
i procedury_1Wire dla plikw nagwkowych. Dziki
temu powinno by uatwione przenoszenie plikw
do innych projektw, w ktrych bd wykorzystywane.
Poniej pokazano struktur katalogw procedur:
/inc/procedury_1Wire
Definicje_1Wire.h
GPIO_1W_procedury.h
Procedury_1W.h
/Procedury 1Wire
GPIO_1W_procedury.c
Procedury_1W.c
Deklaracje portu sterujcego

magistral 1-Wire
W pliku Definicje_1Wire.h znajduj si deklaracje portu

mikrokontrolera, do ktrego bdzie doczona magistrala
1-Wire pokazano je na listingu 1.
Formalnie zadeklarowane zostay dwie linie: wyjciowa i wejciowa. Jednak obie wskazuj na ten sam port
PB5. Dwa oznaczenia pomagaj atwiej pokaza sytuacje,
w ktrych port odczytuje dane z magistrali lub je wysya.
93
GPIO_Linie_1W_Low(LINIA_1_WIRE_WY); //start impulsu RESET

Delay_us(480); //pauza 480us
GPIO_Linie_1W_High(LINIA_1_WIRE_WY);
presence =GPIO_Linie_1W_Odczyt(LINIA_1_WIRE_WE); //test impulsu Presence
if (presence ==0)
{
Delay_us(480);
return(OW_PRESENCE);
}
presence =GPIO_Linie_1W_Odczyt(LINIA_1_WIRE_WE); //2 test impulsu Presence
Delay_us(480);
if (presence ==0) return(OW_PRESENCE); else return(OW_NOPRESENCE);
94

}
//--------------------------------------------------//Zapisanie bitu na magistral 1-Wire
void OW_write_bit(unsigned char bitval)
//we:
warto bitu 0 lub 1
{
if (bitval == 1) //zapisanie 1 na 1wire
{
GPIO_Linie_1W_Low(LINIA_1_WIRE_WY); //impuls bitu
Delay_us(6); //pauza 6us dla bitu 1
GPIO_Linie_1W_High(LINIA_1_WIRE_WY); //koniec impulsu
}
else //zapisanie 0 na 1wire
{
Delay_us(70); //pauza 70us dla bitu 0
}
}
//--------------------------------------------------//Odczyt bitu z magistrali 1-Wire
unsigned char OW_read_bit(void)
//wy: warto bitu 0 lub 1
{
unsigned char val;
Delay_us(9);
val=GPIO_Linie_1W_Odczyt(LINIA_1_WIRE_WE); //odczyt stanu magistrali 1-Wire
val &= 0x01; //zerowanie bitw z wyjtkiem b.0
return (val);
}
//--------------------------------------------------//Zapis bajtu na magistral 1-Wire
void OW_write_byte(unsigned char val)
//we: bajt 0-255
{
u8 a;
u8 temp;
for(a=0;a<8;a++) //ptla dla zapisu 8 bitw
{
temp = val >> a; //kolejny bit bajtu
temp &=0x01;
OW_write_bit(temp); //zapis bitu na 1wire
}
}
//--------------------------------------------------//Odczyt bajtu z magistrali 1-Wire
unsigned char OW_read_byte(void)
//wy: odczytany bajt 0-255
{
unsigned char i;
unsigned char value=0;
for (i=0;i<8;i++) //ptla dla odczytu 8 bitw
{
if(OW_read_bit()) value |= (0x01<<i); //jeeli odczytany bit to 1 ustawianie bitu
w bajcie
}
return(value);
}
Listing 3. Podstawowe procedury obsugi transmisji 1-Wire

//procedura inicjacji obsugi magistrali 1-Wire
void Inicjacja_1_Wire(void)
{
GPIO_1W_Inicjacja();
}
//--------------------------------------------------//Generowanie impulsu Reset na magistrali 1-Wire
uint8_t OW_reset(void)
//wy: OW_PRESENCE -odebrane potwierdzenie PRESENCE,
//
OW_NOPRESENCE -brak potwierdzenia PRESENCE
{
uint8_t presence;

Listing 4. Zoone procedury magistrali 1-Wire

//--------------------------------------------------//Wysanie 8 bajtowego kodu ROM na magistral 1-Wire
void Send_rom(uint8_t* adr)
//we:
wskanik do buforu z kodem ROM
{
uint8_t a;
for(a=0;a<8;a++) //ptla 8 bajtw (ID ROM)
OW_write_byte(adr[a]); //wysany kolejny bajt (ID ROM)
}
//--------------------------------------------------//inicjacja wyszukania i odczytu pierwszego ROM elementu doczonego do magistrali
uint8_t OW_search_first(uint8_t *ROM)
//wy:
status wyszukania
{
OW_LastDiscrepancy = 0; //zerowanie zmiennych
OW_LastDevice = 0; // -//OW_LastFamilyDiscrepancy = 0; // -//return OW_search_next(ROM); //pierwszy odczyt
}
//--------------------------------------------------uint8_t OW_search_next(uint8_t *ROM)
{
uint8_t
bit_test, search_direction;
uint8_t bit_number = 1;
uint8_t last_zero = 0;
uint8_t rom_byte_number = 0;
uint8_t rom_byte_mask = 1;
uint8_t lastcrc8 = 0;
uint8_t crcaccum = 0;
int8_t next_result = OW_NOMODULES;
// if the last call was not the last one
if(!OW_LastDevice) {
if(OW_reset() == OW_NOPRESENCE) {
OW_LastDiscrepancy = 0;
OW_LastFamilyDiscrepancy = 0;
return OW_NOPRESENCE;
}
OW_write_byte(OW_SEARCH_ROM);
Delay_us(100);
do {
bit_test = OW_read_bit() << 1;
bit_test |= OW_read_bit();
if(bit_test == 3) {
return(OW_BADWIRE);
} else {
if(bit_test > 0) {
search_direction = !(bit_test & 0x01); // bit write value for search
} else {
// if this discrepancy is before the Last Discrepancy
//on a previous OWNext then pick the same as last time
if(bit_number < OW_LastDiscrepancy) {
search_direction = ((*(ROM+rom_byte_number) & rom_byte_mask) > 0);
} else {
// if equal to last pick 1, if not then pick 0
search_direction = (bit_number == OW_LastDiscrepancy);
}
// if 0 was picked then record its position in LastZero
if (search_direction == 0) {
last_zero = bit_number;
// check for Last discrepancy in family
if (last_zero < 9) {
OW_LastFamilyDiscrepancy = last_zero;
}
}
}
// set or clear the bit in the ROM byte rom_byte_number
// with mask rom_byte_mask
if(search_direction == 1) {
*(ROM+rom_byte_number) |= rom_byte_mask;
} else {
*(ROM+rom_byte_number) &= ~rom_byte_mask;
}
// serial number search direction write bit
OW_write_bit(search_direction);
// increment the byte counter bit_number and shift the mask rom_byte_mask
bit_number++;
rom_byte_mask <<= 1;
// if the mask is 0 then go to new ROM byte rom_byte_number
// and reset mask
if(rom_byte_mask == 0) {
OW_crc(*(ROM+rom_byte_number), &crcaccum); // accumulate the CRC
lastcrc8 = crcaccum;
rom_byte_number++;
rom_byte_mask = 1;
}
}
} while(rom_byte_number < 8); // loop until through all ROM bytes 0-7
// if the search was successful then
if(!(bit_number < 65) || lastcrc8) {
95
Inicjacja portu sterujcego

magistral 1-Wire
Elementarne procedury
magistrali 1-Wire
W pliku Procedury_1W.c znajduj si zasadnicze procedury komunikacji z termometrem DS18B20 poprzez magistral 1-Wire. Mona je podzieli na procedury elementarne i zoone. Pierwsze bezporednio wsppracuj
z procedurami sterujcymi portem PB.5. S to:
Inicjacja_1_Wire inicjowanie 1-Wire, czyli tylko inicjowanie trybu pracy portu.
96
Zoone procedury obsugi

magistrali 1-Wire
Procedury zoone odwoujc si do procedur elementarnych obsuguj komunikacj z elementem doczonym

do magistrali. S to:
Send_rom wysyanie 8 bajtw adresu wybranego
czujnika (termometru).
OW_search_first przy pracy z wieloma czujnikami
(termometrami) doczonymi do magistrali inicjacja
identyfikacji adresw kolejnych czujnikw.

Na pocztku zanim cokolwiek zaczniemy wysya lub

odczytywa z magistrali naley zainicjowa port sterujcy, przykadowo PB.5. Port jest ustawiany w trybie
wyjcia z otwartym drenem. Jego obcieniem jest doczany na zewntrz opornik 1,5 kV (rys. 6). W tym trybie jest moliwe manipulowanie poziomem napicia
wyjciowego portu oraz odczytanie poziomu na porcie.
Odpowiednie procedury znajduj si w pliku GPIO_1W_
procedury.c. Oprcz inicjacji portu w pliku umieszczone
zostay procedury ustawiania portu w stanie wysokim,
niskim oraz odczytu stanu portu. Na listingu 2 zamieszczono wszystkie z wymienionych procedur. Na samym
pocztku znajduj si tabele ze staymi pozwalajce
w procedurach posugiwa si zadeklarowanymi w pliku
Definicje_1Wire.h nazwami symbolicznymi: LINIA_1_
WIRE_WY i LINIA_1_WIRE_WE.
OW_reset procedura generowanie impulsu RESET

i odbioru potwierdzenia PRESENCE z czujnika
DS18B20.
OW_write_bit zapisanie pojedynczego bitu na magistral 1-Wire.
OW_read_bit odczytanie pojedynczego bitu z magistrali 1-Wire.
OW_write_byte wysanie zmiennej 1-bajtowej
na magistral.
OW_read_byte odczytanie z magistrali zmiennej
1-bajtowej.
Procedury do prawidowego dziaania wymagaj odmierzania odcinkw czasu rzdu mikrosekund. Realizuje
to zewntrzna procedura Delay_us(), ktra odmierza czas
za pomoc ptli programowej, co zapewnia wystarczajc precyzj. Wymienione procedury zaprezentowano
na listingu 3.
Listing 4. c.d.
if(lastcrc8) {
next_result = OW_BADCRC;
} else {
// search successful so set LastDiscrepancy,LastDevice,next_result
OW_LastDiscrepancy = last_zero;
OW_LastDevice = (OW_LastDiscrepancy == 0);
next_result = OW_FOUND;
}
}
}
// if no device found then reset counters so next next will be
// like a first
//if(next_result != OW_FOUND || ROM[0] == 0) {
if(next_result != OW_FOUND || *(ROM) == 0) {
OW_LastDiscrepancy = 0;
OW_LastDevice = 0;
OW_LastFamilyDiscrepancy = 0;
}
if(next_result == OW_FOUND && *(ROM) == 0x00) {
next_result = OW_BADWIRE;
}
return next_result;
}
//--------------------------------------------------//CRC tabela
uint8_t dscrc_table[] = {
0, 94, 188, 226, 97, 63, 221, 131, 194, 156, 126, 32, 163, 253, 31, 65,
157, 195, 33, 127, 252, 162, 64, 30, 95, 1, 227, 189, 62, 96, 130, 220,
35, 125, 159, 193, 66, 28, 254, 160, 225, 191, 93, 3, 128, 222, 60, 98,
190, 224, 2, 92, 223, 129, 99, 61, 124, 34, 192, 158, 29, 67, 161, 255,
70, 24, 250, 164, 39, 121, 155, 197, 132, 218, 56, 102, 229, 187, 89, 7,
219, 133,103, 57, 186, 228, 6, 88, 25, 71, 165, 251, 120, 38, 196, 154,
101, 59, 217, 135, 4, 90, 184, 230, 167, 249, 27, 69, 198, 152, 122, 36,
248, 166, 68, 26, 153, 199, 37, 123, 58, 100, 134, 216, 91, 5, 231, 185,
140, 210, 48, 110, 237, 179, 81, 15, 78, 16, 242, 172, 47, 113,147, 205,
17, 79, 173, 243, 112, 46, 204, 146, 211,141, 111, 49, 178, 236, 14, 80,
175, 241, 19, 77, 206, 144, 114, 44, 109, 51, 209, 143, 12, 82,176, 238,
50, 108, 142, 208, 83, 13, 239, 177, 240, 174, 76, 18, 145, 207, 45, 115,
202, 148, 118, 40, 171, 245, 23, 73, 8, 86, 180, 234, 105, 55, 213, 139,
87, 9, 235, 181, 54, 104, 138, 212, 149, 203, 41, 119, 244, 170, 72, 22,
233, 183, 85, 11, 136, 214, 52, 106, 43, 117, 151, 201, 74, 20, 246, 168,
116, 42, 200, 150, 21, 75, 169, 247, 182, 232, 10, 84, 215, 137, 107, 53};
//--------------------------------------------------void OW_crc(uint8_t x, uint8_t *crc)
{
*crc = (uint8_t)dscrc_table[(*crc) ^ x];
}

Listing 5. Procedury odczytu i konwersji temperatury z czujnikw DS18B20

//procedura rejestracji podczonego termometru: czujnika DS18B20
char Rejestracja_termometru(void)
{
uint8_t presence;
presence =OW_search_first(&ROM[0]);
if (presence ==OW_FOUND) return TRUE; else return FALSE;
}
//--------------------------------------------------//procedura pomiaru temperatury przez doczony czujnik
//adres czujnika w tabeli ROM[]
uint8_t Procedura_pomiaru_temperatury(float *p_temperatura_term)
//wy: TRUE -sukces, FALSE -bd
{
#define TYP_DS18B20 0x28
#define TYP_DS18S20 0x10
char typ_termometru;
uint8_t status;
uint8_t scratchpad_tab[9], y, crc;
typ_termometru =ROM[0]; //najmodsze 8 bitw adresu ROM
status =OW_reset();
if (status ==OW_NOPRESENCE) return FALSE; //bd zarejestrowany czjnik nie daje si odczyta
OW_write_byte(OW_SKIP_ROM); //Skip ROM command
OW_write_byte(OW_CONVERT_T); //Convert T command
GPIO_Linie_1W_Konfig(LINIA_1_WIRE_WY, GPIO_Mode_Out_PP); //mocne podcignicie 1-Wire do Vdd
Delay_ms(1000); //czas konwersji 1s
GPIO_Linie_1W_Konfig(LINIA_1_WIRE_WY, GPIO_Mode_Out_OD); //powrt do trybu pracy wyprowadzenia
jako otwarty dren
status =OW_reset();
if (status ==OW_NOPRESENCE) return FALSE; //bd zarejestrowany czujnik nie daje si odczyta
//odczyt danych temperatury z czujnika
OW_write_byte(OW_MATCH_ROM); //Match ROM command
Send_rom(&ROM[0]); //64-bit ROM code
OW_write_byte(OW_READ_SCRATCHPAD); //Read Scratchpad command
//Read Scratchpad 9 data bytes
crc =0;
for (y=0; y<9; y++)
{
scratchpad_tab[y] =OW_read_byte();
if (y<8)
{
OW_crc(scratchpad_tab[y], &crc);
}
}
if (crc ==scratchpad_tab[8] & crc !=0)
{
//sumy kontrolne zgodne
if (typ_termometru ==TYP_DS18B20)
{
*p_temperatura_term =
Konwersja_rejestry_temperatura_DS18B20(scratchpad_tab[1], scratchpad_tab[0]);
}
if (typ_termometru ==TYP_DS18S20)
{
*p_temperatura_term =
Konwersja_rejestry_temperatura_DS18S20(scratchpad_tab[1], scratchpad_tab[0]);
}
if ((typ_termometru !=TYP_DS18B20) && (typ_termometru !=TYP_DS18S20))
{
//nie obsugiwany typ termometru, sygnalizacja bdu
return FALSE;
}
}
else
{
//bd sumy kontrolnej
return FALSE;
}
return TRUE;
}
//--------------------------------------------------//konwersja odczytanych rejestrw na warto zmierzonej temperatury dla termometru DS18B20
float Konwersja_rejestry_temperatura_DS18B20(char rejestr_MSB, char rejestr_LSB)
{
#define STALA_TEMPERATURY_12B 0.0625
float stala, obliczona_temperatura;
int wartosc_int;
wartosc_int =rejestr_MSB <<8;
wartosc_int =wartosc_int | rejestr_LSB;
if ((rejestr_MSB &0x80) !=0)
{
stala =-STALA_TEMPERATURY_12B;
wartosc_int =(~wartosc_int) & 0xFFFF;
wartosc_int++;
}
else stala =STALA_TEMPERATURY_12B;
obliczona_temperatura =wartosc_int;
obliczona_temperatura =obliczona_temperatura * stala;
97
wartosc_int =rejestr_MSB <<8;

wartosc_int =wartosc_int | rejestr_LSB;
if ((rejestr_MSB &0x80) !=0)
{
stala =-STALA_TEMPERATURY_9B;
wartosc_int =(~wartosc_int) & 0xFFFF;
wartosc_int++;
}
else stala =STALA_TEMPERATURY_9B;
obliczona_temperatura =wartosc_int;
obliczona_temperatura =obliczona_temperatura * stala;
return obliczona_temperatura;
OW_search_next przy pracy z wieloma czujnikami

(termometrami) doczonymi do magistrali procedura identyfikacji kolejnego czujnika.
OW_crc procedura obliczania sumy kontrolnej odebranych danych z magistrali 1-Wire.
Wymienione procedury pokazano na listingu 4.
Procedury odczytu i konwersji

temperatury z czujnikw
DS18B20
REKLAMA
98
Konwersja_rejestry_temperatura_DS18B20 konwersja danych odczytanych z czujnika DS18B20

na stopnie Celsiusa.
Konwersja_rejestry_temperatura_DS18S20 konwersja danych odczytanych z czujnika DS18S20
na stopnie Celsiusa.
Wymienione procedury przestawiono na listingu 5.
Wszystko razem
W gwnej procedurze main() najpierw powinna nastpi inicjacja procedur 1-Wire przez wywoanie
Inicjacja_1_Wire(). Nastpnie powinien zosta odczytany
numer doczonego do magistrali termometru i zapisany
w statycznej tabeli ROM[] poprzez wywoanie procedury Rejestracja_termometru(). Potem w ptli wywoywana
jest procedura odczytu temperatury z doczonego termometru przez
status =Procedura_pomiaru_temperatury
(&temperatura_term);
Jeeli status = TRUE, przesana w zmiennej typu
float temperatura_term moe zosta wywietlona na wywietlaczu panelu LCD, po czym sytuacja si powtarza.
Ryszard Szymaniak, EP
Opisane dalej procedury nie s waciwie zwizane z obsug magistrali 1-Wire. Przeznaczone s do obsugi konkretnych czujnikw -termometrw poprzez odwoanie
do procedur magistrali:
Rejestrowanie_termometru rejestrowanie czujnika DS18B20 doczonego do magistrali. Waciwie
zadaniem procedury jest odczytanie numeru czujnika i zapamitanie go w statycznej tabeli ROM[].
Mona j atwo dostosowa do odczytu
numerw wielu doczonych do magistrali czujnikw
i zapamitania ich numerw w dwu wymiarowej
tabeli ROM[].
Procedura_pomiaru_temperatury waciwa procedura inicjacji i odczytu zmierzonej przez czujnik
temperatury.
Listing 5. c.d.
return obliczona_temperatura;
}
//--------------------------------------------------//konwersja odczytanych rejestrw na warto zmierzonej temperatury dla termometru DS18S20 i DS1820
float Konwersja_rejestry_temperatura_DS18S20(char rejestr_MSB, char rejestr_LSB)
{
#define STALA_TEMPERATURY_9B
0.5
float stala, obliczona_temperatura;
int wartosc_int;
Sterownik inteligentnej skrzynki na listy

Prezentujemy projekt sterownika inteligentnej skrzynki na listy. Po wrzuceniu
listu do skrzynki sterownik powiadomi jej waciciela wysyajc wiadomo
e-mail. Do budowy urzdzenia wykorzystamy modu startowy CC3200
LaunchPad.
Skrzynka na listy jest w kadym domu, firmie, instytucji publicznej. Dynamiczny rozwj technologii Internet
Rzeczy sprawia, e coraz czciej zamiast skrzynek
tradycyjnych montowane s skrzynki inteligentne.
Inteligentne skrzynki na listy powiadamiaj uytkownika o nowej korespondencji wrzuconej do skrzynki.
Uytkownik nie musi niepotrzebnie sprawdza zawartoci skrzynki na listy. Otwiera skrzynk tylko, gdy jest
w niej nowy listy.
R111 oraz wykonujemy punkt lutowniczy w miejscu

rezystora R110 (rysunek 3). Po dokonaniu zmian, do zcza J18 doczamy anten zewntrzn Wi-Fi. Nastpnie
do wejcia P08 mikrokontrolera CC3200 doprowadzamy
Internet Rzeczy
w przykadach (5)

Budowa
Podstawowym
elementem
sterownika
inteligentnej skrzynki na listy jest modu startowy CC3200
LaunchPad. Za wykrywanie listw w skrzynce jest odpowiedzialna bariera optyczna IR. Zbudowano j z podczerwonej diody nadawczej L-934SF4BT (3 mm, 880 nm,
7 mW ) oraz z fototranzystora QSE113 (50, 880 nm).
Sterownik jest zasilany z dwch akumulatorkw AA
(NiMH o napiciu 1,2 V i pojemnoci 2500 mAh kady).
Akumulatorki s adowane za pomoc niewielkiego fotoogniwa. Modu CC3200 LaunchPad oraz akumulatorki zostay umieszczone w obudowie Z-44 o wymiarach
150 mm80 mm33 mm. Na obudowie zamontowano
fotoogniwo (3 V/80 mA) oraz zewntrzn anten Wi-Fi
(TRF1002 pracujc w pamie 2,4 GHz, o zysku energetycznym 5 dBi). Elementy bariery optycznej zostay
wyprowadzone na zewntrz sterownika (docelowo monta w skrzynce na listy).Wygld urzdzenia pokazano
na fotografii 1.
Diod nadawcz IR wczono w kierunku przewodzenia. Dioda jest cay czas wczona. Prd przewodzenia diody ogranicza zamontowany potencjometr.
Kolektor fototranzystora IR doczono do napicia zasilania, a emiter do masy. Prd emitera ogranicza zamontowany rezystor o wartoci 10 kV. Do emitera jest doczone wejcie mikrokontrolera CC3200 (wyprowadzenie
P08). Akumulatorki poczono szeregowo, dziki utworzono ogniwo zasilajce o napiciu 2,4 V i pojemnoci
2500 mAh. Na wyjciu ogniwa zasilajcego zamontowano dwa kondensatory o pojemnoci 470 mF. Maj one za
zadanie buforowanie spadkw napicia zasilania. Panel
soneczny zosta podczony bezporednio do ogniwa
zasilania. Schemat ideowy dodatkowych obwodw pokazano na rysunku 2.
Budow sterownika rozpoczynamy od zmian w module CC3200 LaunchPad. Aby zmniejszy pobr prdu
moduu, odlutowujemy diody D1 oraz D4. eby aktywowa zewntrzn anten Wi-Fi usuwamy rezystor
Fotografia 1. Sterownik inteligentnej skrzynki na listy
Rysunek 2. Schemat elektryczny urzdzenia: a) modu zasilania,

b) bariera optyczna
99
Hibernacja
W sterowniku skrzynki na listy zosta oprogramowany

tryb hibernacji mikrokontrolera CC3200. W trybie hibernacji pobr prdu mikrokontrolera wynosi jedynie
okoo 4 mA. Wyczony jest rdze procesora, nie dziaaj
moduy urzdze peryferyjnych, nie jest odwieana pami RAM (za wyjtkiem dwch rejestrw 32-bitowych).
Aktywny jest jedynie 48-bitowy licznik Slow Clock Couter
taktowany za pomoc rezonatora zegarkowego o czstotliwoci 32768 Hz oraz wybrane wejcia mikrokontrolera
sygna z fototranzystora IR. Usuwamy zwork z zcza

J13 i do wyprowadze Vcc oraz GND zcza J20 doprowadzamy zasilanie urzdzenia.
W obudowie urzdzenia montujemy modu CC3200
LaunchPad, akumulatorki i kondensatory buforujce.
Na obudowie montujemy mini panel soneczny i anten
Wi-Fi. Elementy bariery optycznej montujemy wewntrz
skrzynki na listy. Diod nadawcz IR oraz fototranzystor
IR montujemy na spodzie skrzynki na listy na jej przeciwlegych cianach. Elementy bariery optycznej musz
by skierowane ku sobie (dioda nadawcza w kierunku
fototranzystora). Wwczas fototranzystor jest otwarty,

a na wejciu P08 mikrokontrolera CC3200 wystpuje
poziom wysoki. Gdy do skrzynki zostanie wrzucony list,
bariera optyczna zostanie przerwana, fototranzystor zatkany, a na wejcie P08 mikrokontrolera CC3200 zostanie wyzerowane. Opisan zasad dziaania zilustrowano
na rysunku 4.
Do poprawnej pracy urzdzenie pomiarowe z moduem

CC3200 LauchPad wymaga dostpu do sieci Wi-Fi (2,4 GHz,
standard IEEE 802.11 b/g/n). Naley zapewni widoczno
skrzynki i Access Point. Punktem dostpu do sieci moe by router,
komputer PC, telefon komrkowy. Parametry transmisji (nazwa
SSID dla Access Point, szyfrowanie transmisji, ew. haso dostpu
do Access Point) wpisuje si w plikach konfiguracyjnych projektu.
Rysunek 3. Podczenie zewntrznej anteny Wi-Fi. Zmiany w module CC3200 LaunchPad
100

Rysunek 4. Skrzynka na listy przekrj boczny a) brak listu w skrzynce b) list w skrzynce c) stan wejcia P08
Rysunek 6. Konfiguracja konta pocztowego Gmail

barier optyczn IR. Mikrokontroler CC3200 obudzi si
z upienia i rozpocznie wysanie wiadomoci e-mail.
Cykl pracy urzdzenia powtrzy si. Sposb dziaania
sterownika zilustrowano na rysunku 5.
Przy braku poczenia z Access Point bd bdu podczas wysyania wiadomoci e-mail mikrokontroler bezwarunkowo przechodzi w tryb hibernacji. Nad cigoci
pracy mikrokontroler CC3200 czuwa ukad Watchdog.
Domylnie timer Watchdog jest wyczony. Po zainicjowaniu czas pracy ukadu Watchdog wynosi 50 sekund.
E-Mail
Rysunek 5. Uproszczony schemat pracy sterownika

(2, 4, 11, 13, 17, 24) tzw. wejcia HibWakeUp. Ze stanu

hibernacji mikrokontroler moe by wyprowadzony
przez licznik oraz przez zmian poziomu na wejciu
HibWakeUp. Po wyjciu z trybu hibernacji mikrokontroler jest ponownie uruchamiany. Kod programu jest uruchamiany od pocztku (jak po zerowaniu).
W oprogramowaniu sterownika skrzynki na listy mikrokontroler CC3200 jest wyprowadzany ze stanu hibernacji za pomoc zmiany poziomu na wejciu HibWakeUp
licznik Slow Clock Couter jest nieuywany. Uyte
wejcia numer 17 (P08), do ktrego jest doprowadzony
fototranzystor IR. Zmiana poziomu logicznego na wejciu z wysokiego (aktywna bariera optyczna, brak listu
w skrzynce) na niski (przerwana bariera optyczna, list
w skrzynce) sprawia, e mikrokontroler CC3200 przechodzi do trybu aktywnego.
Funkcjonalno
Zadaniem sterownika inteligentnej skrzynki na listy jest

informowanie uytkownika o nowych listach w skrzynce. Sterownik informuje uytkownika przesyajc wiadomo e-mail.
Po wczeniu zasilania urzdzenia konfigurowane
s parametry pracy moduw peryferyjnych mikrokontrolera CC3200 (inicjalizowanie UART i Watchdog, konfigurowanie trybu hibernacji). Nastpnie mikrokontroler
jest wprowadzany w tryb hibernacji. Wrzucenie listu
do skrzynki (rwnowane przerwaniu bariery optycznej
IR) powoduje przejcie mikrokontrolera do trybu aktywnego. Inicjowane s parametry pracy moduw peryferyjnych mikrokontrolera. Nastpnie jest uruchamiana cz
programu odpowiedzialna za przesanie wiadomoci e-mail. Sterownik czy z punktem dostpu do sieci Access
Point, loguje si do serwera poczty SMTP (tu wykorzystaem gmail) i przesya do uytkownika wiadomo e-mail. Na zakoczenie mikrokontroler CC3200 ponownie
jest wprowadzany w tryb hibernacji. Jeli uytkownik
wyjmie list ze skrzynki, to bariera optyczna IR zostanie
zaczona. Wrzucenie nowego listu do skrzynki przerwie
Wiadomoci e-mail do uytkownika s wysyane przy

wykorzystaniu serwera pocztowego Gmail za pomoc
protokou SMTP. Mikrokontroler CC3200 czy si z serwerem Gmail, loguje si do konta uytkownika poczty
i korzystajc z protokou SMTP przesya wiadomo dla
uytkownika skrzynki na listy. W ustawieniach projektu
naley poda adres oraz haso konta e-mail w serwisie
Gmail (plik configure.h). Dodatkowo, w ustawieniach
konta naley wczy dostp dla mniej bezpiecznych
aplikacji. Opcj, ktr naley skonfigurowa pokazano
na rysunku 6.
Oprogramowanie
Oprogramowania sterownika inteligentnej skrzynki na listy wykonano w rodowisku CCSv6. Utworzony zosta
projekt o nazwie iot_postbox. W projekcie uyto systemu
czasu rzeczywistego freeRTOS, frameworka SimpleLink,
driverw dla CC3200, biblioteki libmail do obsugi klienta
SMTP (biblioteka w folderze SDK w lokalizacji /netapps/
smtp/client). Dodatkowo, wykorzystano przygotowane
przez Texas Instruments interfejsy do obsugi urzdze
peryferyjnych i sieci (uart, udma, wdt, network). Projekt
zosta skonfigurowany zgodnie z opisem publikowanym
w poprzednich czciach kursu. Pliki rdowe projektu
dostpne s w materiaach dodatkowych doczonych
do artykuu. W katalogu source zostay umieszczone pliki z konfiguracj linii wejcia-wyjcia mikrokontrolera
CC3200. Konfiguracja linii wejcia-wyjcia zostaa wygenerowana przy uyciu oprogramowania Pin Mux Tool.
W katalogach hardware i system zostay umieszczone
pliki rdowe oprogramowania. W katalogu hardware
pliki do obsugi moduw sprztowych mikrokontrolera CC3200 (UART, Watchdog). W katalogu system pliki
do obsugi logiki pracy urzdzenia (konfiguracja, obsuga
sieci, wysyanie wiadomoci e-mail, obsuga trybu hibernacji itp.).
W oprogramowaniu uruchomiony zostay system
czasu rzeczywistego freeRTOS. Utworzony zosta wtek o nazwie system (plik system.c). W wtku wywoywane s procedury EmailSendTask oraz HibernateEnter.
W procedurze EmailSendTask jest zestawiane poczenie
z Access Point oraz jest uruchamiana obsuga wysyania
wiadomoci e-mail. Konfigurowane s parametry serwera poczty (numer portu SMTP, adres IP serwera, metoda
101
long SetSourceEmail()
{
SlNetAppSourceEmail_t sourceEmailId;
memcpy(sourceEmailId.Username,GMAIL_USER_NAME,strlen(GMAIL_USER_NAME)+1);
return (sl_NetAppEmailSet(SL_NET_APP_EMAIL_ID,NETAPP_SOURCE_EMAIL, \
strlen(GMAIL_USER_NAME)+1, (unsigned char*)&sourceEmailId));
}
Listing 1. Procedury do obsugi e-mail

Long SetAdvancedEmailParameters(unsigned long destinationIp)
{
SlNetAppEmailOpt_t
eMailParameters;
// Set Email Server Parameters
eMailParameters.Family = AF_INET;
eMailParameters.Port
= GMAIL_HOST_PORT;
eMailParameters.Ip
= destinationIp;
eMailParameters.SecurityMethod = SL_SO_SEC_METHOD_SSLV3;
eMailParameters.SecurityCypher = SL_SEC_MASK_SSL_RSA_WITH_RC4_128_MD5;
return (sl_NetAppEmailSet(SL_NET_APP_EMAIL_ID, NETAPP_ADVANCED_OPT, \
sizeof(SlNetAppEmailOpt_t),(unsigned char*)&eMailParameters));
}
long SetSourceEmailPassword()
{
SlNetAppSourcePassword_t sourceEmailPwd;
memcpy(sourceEmailPwd.Password,GMAIL_USER_PASS,strlen(GMAIL_USER_PASS)+1);
return (sl_NetAppEmailSet(SL_NET_APP_EMAIL_ID,NETAPP_PASSWORD, \
strlen(GMAIL_USER_PASS)+1, (unsigned char*)&sourceEmailPwd));
long SetDestinationEmail()
{
SlNetAppDestination_t destEmailAdd;
memcpy(destEmailAdd.Email,RCPT_RFC,strlen(RCPT_RFC)+1);
return (sl_NetAppEmailSet(SL_NET_APP_EMAIL_ID,NETAPP_DEST_EMAIL, \
strlen(RCPT_RFC)+1, (unsigned char *)&destEmailAdd));
}
long
{
SetEmailSubject()
SlNetAppEmailSubject_t emailSubject;
memcpy(emailSubject.Value,EMAIL_SUB,strlen(EMAIL_SUB)+1);
return (sl_NetAppEmailSet(SL_NET_APP_EMAIL_ID,NETAPP_SUBJECT, \
strlen(EMAIL_SUB)+1, (unsigned char *)&emailSubject));
long SetEmailMessage(char * message)

{
char const value[] = Hi\r\n \
From this site your postbox\r\n \
\r\n \
New letter is Avaliable !;
if(strlen(value)>63)
return -1;
memcpy(message,value,strlen(value));
*(message + strlen(value)) = 0;
return 1;
}
Uruchomienie
Projekt urzdzenia pomiarowego dostpny jest w materiaach dodatkowych doczonych do artykuu (folder
iot_potboxs). Kopiujemy katalog z projektem do lokalizacji c:/ti/ep/. Nastpnie uruchamiamy oprogramowanie
Code Composer Studio i importujemy projekt (Project
Podczas pracy sterownik inteligentnej szafy na ubrania
wysya komunikaty serwisowe (procedura DBG_PRINT).
Komunikaty s wysyane za pomoc UART. Aby odebra
informacje wysyane przez sterownik naley doczy modu
LaunchPad do portu USB komputera PC, a zworki JP6 i JP7
ustawi w pozycji Flash. Wwczas w systemie operacyjnym
Windows pod nazw CC3200LP Dual Port zostanie aktywowany
port COM do obsugi moduu LaunchPad. Parametry transmisji
UART to: 115200, n, 8, 1.
102
Import CCS Projects). W kolejnym kroku zmieniamy

ustawienia oprogramowania. W pliku konfiguracyjnym
configure.h ustawiamy nazw SSID dla Access Point,
haso dostpu do Access Point oraz algorytm szyfrowania transmisji danych. Podajemy nazw i haso do konta
Gmail, jeli nie mamy konta pocztowego Gmail, to naley
je zaoy. Podajemy adres odbiorcy wiadomoci. eby
aktywowa ukad Watchdog w opcjach projektu w zakadce Predefined Symbols z pola Undefine NAME usuwamy wpis WATCHDOG_ON a nastpnie do pola Pre-define
NAME dodajemy wpis WATCHDOG_ON. Po dokonaniu
zmian kompilujemy projekt (Project Build All). W wyniku kompilacji jest tworzony plik binarny o nazwie
iot_postbox.bin. Oprogramowanie wgrywamy korzystajc
z aplikacji CCS UniFlash (opis w poprzednich czciach
kursu). Podczas programowania w zczu J13 naley zamontowa zwork.
Nastpnie w skrzynce na listy montujemy elementy
bariery optycznej. Moc diody nadawczej IR regulujemy
za pomoc potencjometru. Im wiksza moc diody nadawczej, a co za tym idzie zasig dziaania bariery optycznej, tym wikszy pobr prdu (dla 100 V zasig dziaania
bariery optycznej to okoo 4 centymetrw, pobr prdu
to okoo 7 mA). eby zmniejszy pobr prdu urzdzenia elementy bariery optycznej naley umieci moliwie jak najbliej siebie oraz za pomoc potencjometru

kodowania transmisji, algorytm kodowania transmisji).

Jest ustawiany adres oraz haso konta Gmail uywanego do wysyania wiadomoci. Wprowadzane s adres
odbiorcy, tytu oraz tre wiadomoci e-mail. Kod rdowy procedur do obsugi e-mail pokazano na listingu 1. W procedurze HibernateEnter jest wczany tryb
upienia.
W programie mona aktywowa obsug timera
Watchdog. Czas pracy Watchdoga wynosi 50 sekund.
Przy zawieszeniu si programu ukad Watchdog wykona restart mikrokontrolera CC3200.
(zwikszajc rezystancj) zmniejszy moc diody nadawczej. Zaprogramowany modu CC3200 LaunchPad
umieszczamy w obudowie. Usuwamy zwork z zcza
J13. Montujemy panel soneczny. Przyczamy elementy
bariery optycznej IR i wczamy zasilanie. Na zakoczenie montujemy sterownik na ogrodzeniu. Przykad instalacji sterownika pokazano na fotografii 7.
Podsumowanie
W kolejnym, ostatnim odcinku kursu zaprezentujemy

projekt serwera http. Zadaniem serwera bdzie sterowanie automatyk domu. Do budowy serwera wykorzystamy modu startowy CC3200 LaunchPad. Dziaanie
urzdzenia zostanie zoptymalizowane pod ktem poboru
mocy.
REKLAMA

ukasz Krysiewicz, EP
Fotografia 7. Sterownik inteligentnej skrzynki na listy

podczas pracy
103
Rozpoczynamy cykl artykuw stanowicy wprowadzenie do zastosowania

moduw komunikacyjnych GSM w urzdzeniach mikroprocesorowych.
W kolejnych czciach zostan omwione zasady projektowania sprztu,
korzystanie z polece AT moduw oraz zasady konstrukcji oprogramowania
mikrokontrolera zapewniajcego wspprac z moduem.
Moduy GSM su do komunikacji urzdze przez
sie telefonii komrkowej. Umoliwiaj nawizywanie i odbieranie pocze gosowych, nadawanie i odbir wiadomoci SMS, przesyanie danych pomidzy
modemami oraz komunikacj przez sie Internet, np.
nadawanie poczty elektronicznej oraz komunikacj
z serwerami w celu wymiany danych (w tym ciganie
plikw i stron www). Nadaj si wic one do rnych
zastosowa poczwszy od prostych sterownikw
bram lub owietlenia sterowanych dzwonieniem, poprzez alarmy, sterowniki/monitory obiektw z komunikacj SMS a do sterownikw z cig komunikacj
z obiektem przez Internet.
Typowe moduy GSM zapewniaj pen funkcjonalno telefonu komrkowego inicjowanie i odbieranie pocze gosowych, nadawanie i odbir wiadomoci SMS oraz transmisj danych. S przeznaczone
do wbudowania w urzdzenie mikroprocesorowe,
wic nie maj interfejsu klawiatury ani wywietlacza,
a zamiast tego s wyposaone w interfejs komunikacyjny umoliwiajcy wspprac z mikrokontrolerem lub
komputerem zwykle jest to interfejs UART, niekiedy
rwnie USB.
Modu Quectel M95
Wyprowadzenia moduu
Przed rozpoczciem projektowania warto zapozna si

ze schematem logicznym moduu i jego wyprowadzeniami. Quectel M95 przypomina tu inne typowe moduy GSM. Wszystkie wyprowadzenia mona podzieli
na kilka grup:
104

Do celw demonstracyjnych wybrano tani i popularny

modu Quectel M95. Dokumentacja techniczna moduu jest dostpna na witrynie internetowej producenta
www.quectel.com.
Dwa podstawowe dokumenty to Quectel_M95_
Hardware_Design, opisujcy ukad od strony elektrycznej oraz Quectel_M95_AT_Commands_Manual,
zawierajcy opis polece moduu. Ponadto, producent
publikuje seri not aplikacyjnych dotyczcych projektowania sprztu i uycia polece.
Modu ma wymiary 19,9 mm23,6 mm2,65 mm
i jest przeznaczony do montau powierzchniowego.
Obudowa moduu M95 umoliwia zastosowanie go
w konstrukcjach amatorskich i w urzdzeniach maoseryjnych. Moe by atwo przylutowana do pytki
drukowanej, rwnie w warunkach amatorskich, bez
uycia specjalistycznego sprztu.
zasilanie i antena,
interfejs karty SIM,
interfejs audio mikrofon i gonik,
interfejs UART,
linie sterowania i stanu moduu,
interfejs diagnostyczny.
Rozmieszczenie wyprowadze pokazano na rysunku 1. Do doprowadzenia gwnego napicia zasilajcego su linie VBAT. Ze wzgldu na znaczny
impulsowy pobr prdu modu posiada po kilka linii
zasilania VBAT i masy GND. Musz one by poczone
na pytce drukowanej urzdzenia. Linia VRTC suy
do podczenia opcjonalnej baterii lub kondensatora
supercap, ktry suy do podtrzymania zasilania wewntrznego zegara czasu rzeczywistego w czasie, gdy
gwne napicie zasilania jest nieobecne.
Linia RF_ANT suy do przyczenia anteny. Jeeli
uywamy zewntrznej anteny GSM, jej gniazdo naley
umieci jak najbliej moduu M95, w odlegoci nieprzekraczajcej kilku mm.
Linie o nazwach rozpoczynajcych si od SIM
su do doczenia karty SIM. Linie SIM_VDD i SIM_
GND powinny by doczone wycznie do karty SIM
zapewniaj one zasilanie karty przez modu M95.
Modu umoliwi wspprac z dwiema kartami SIM.
W takim przypadku wyprowadzenia 16, 17 i 18 su jako SIM2_DATA, SIM2_CLK i SIM2_VDD. Linie
sygnaowe czce modu z kart SIM powinny by
wyposaone w rezystory szeregowe 2247 V, i kondensatory 33 pF poczone z mas, a jeeli przewidujemy wymian karty SIM przez uytkownika, naley
rwnie uy ukadu zabezpieczenia ESD. Zasilanie
kadej karty SIM powinno by zblokowane do masy
SIM_GND kondensatorem 100 nF.
Linie AGND, MICxx, SPK1x i LOUDSPKx umoliwiaj doczenie dwch mikrofonw, suchawki i gonika. W zastosowaniach korzystajcych z toru audio
istnieje moliwo przeczania pomidzy dwoma
zestawami zoonymi z mikrofonu i suchawki lub
gonika.
Linie interfejsu UART RXD, TXD, RTS, CTS,
DTR, DCD i RI su do komunikacji szeregowej.
Warto zauway, e wikszo producentw oznacza
linie moduw GSM zgodnie z konwencj przyjt dla
urzdzenia DCE. Oznacza to, e linia RXD jest wyjciem danych, a linia TXD wejciem. Dokumentacja
moduu M95 wykazuje pewn niekonsekwencj linia
RXD jest wejciem danych, a linia TXD wyjciem (jak
dla urzdzenia DTE), jednak pozostae linie interfejsu
Projektowanie urzdze
z moduami GSM

maj oznaczenia jak w urzdzeniu DCE linie RTS

i DTR s wejciami, a linie CTS, DCD i RI wyjciami.
Linia RTS pracuje jako RTR (Ready To Receive)
sygna gotowoci urzdzenia nadrzdnego. Modu nie
transmituje danych przez interfejs UART, jeeli to linia
jest w stanie nieaktywnym (na poziomie wysokim).
Linia RI suy do sygnalizowania wszelkich zdarze asynchronicznych przez modu GSM. Jest ona
uaktywniana m.in. przy rozmowie przychodzcej
i przy nadejciu SMS.
W praktyce linie DTR, DCD i RI na og nie s uywane. Do poczenia z mikrokontrolerem sterujcym
uywa si linii TXD i RXD oraz RTS i CTS. Uycie linii
RTS jest potrzebne, gdy oprogramowanie mikrokontrolera nie gwarantuje cigej gotowoci do odbioru
danych z moduu. Jeeli nie uywamy linii RTS, powinna ona zosta na stae zwarta do masy, sygnalizujc
w ten sposb gotowo mikrokontrolera do komunikacji z moduem.
Linia CTS informuje mikrokontroler o gotowoci
moduu M95 do odbioru danych. Jej stan powinien by
testowany przed wysaniem kadego bajtu, gdy modu moe nie by gotowy na przejcie danych podczas
wykonywania niektrych polece.
Modu M95 jest wyposaony w 4 linie suce
do wczania/wyczania moduu i sygnalizacji jego
stanu.
Wejcie PWRKEY suy do wczania i wyczania
moduu. Jest to wejcie przystosowane do sterowania
z wyjcia typu otwarty dren lub przez tranzystor
npn - jego stanem aktywnym jest zwarcie do masy.
W celu wczenia moduu naley uaktywni wejcie
na czas 2 sekund. W stanie wczenia modu reaguje
na uaktywnienie wejcia programowo uaktywnienie
wejcia na czas od 0,61 sekundy powinno spowodowa wyczenie moduu, po uprzednim wylogowaniu
go z sieci GSM.
Wejcie EMERG_OFF umoliwia sprztowe wymuszenie wyczenia moduu. Podobnie jak PWRKEY jest
ono przystosowane do sterowania z wyjcia typu otwarty dren. W celu wyczenia moduu naley uaktywni wejcie EMERG_OFF na czas nie krtszy ni
20 ms. Firma Quectel, podobnie jak inni producenci
moduw GSM, przyznaje, e modu moe si zawiesi
podczas pracy i w zwizku z tym urzdzenie powinno
by wyposaone w moliwo awaryjnego, sprztowego zerowania moduu.
Wyjcia STATUS i NETLIGHT su do sterowania
diodami LED sygnalizujcymi stan moduu. Ich ograniczona obcialno prdowa nie umoliwia bezporedniego podczenia diod mog one natomiast sterowa
tranzystorami npn sucymi do sterowania diod.
Wyjcie STATUS sygnalizuje stan modemu. Poziom
wysoki oznacza stan wczenia moduu, a poziom niski stan wyczenia. Przy wczaniu i wyczaniu
moduu przez wejcie PWRKEY naley sprawdza stan
wyjcia STATUS.
Wyjcie NETLIGHT suy do sygnalizacji stanu poczenia z sieci GSM. Jego charakterystyka elektryczna jest taka sama, jak wyjcia STATUS. Stan poczenia jest sygnalizowany przez odstp pomidzy rozbyskami diody, ktry wynosi:
800 ms, jeli modu nie jest zalogowany w sieci
GSM,
Rysunek 1. Rozmieszczenie wyprowadze moduu Quectel M95

2 s, jeli modu jest zalogowany i aktualnie nie
transmituje danych,
600 ms podczas transmisji danych.
Wyjcie VDD_EXT udostpnia stabilizowane wewntrz moduu napicie 2,8 V, ktre moe by uyte do zasilania ukadw poczonych z moduem.
Maksymalny pobr prdu przez ukady zewntrzne zasilane z tego wyjcia moe wynosi do 20 mA. Wyjcie
to jest aktywne tylko wtedy, gdy modem jest wczony.
Jego uycie zostanie opisane w dalszej czci tekstu.
Linie DBG_RXD i DBG_TXD su do celw diagnostycznych i nie s wykorzystywane w prostych ukadach z moduem M95.
Projektowanie urzdze
z moduami GSM
Zasilanie moduu
Modu GSM narzuca szczeglne wymagania na ukad
zasilania. Cigy pobr prdu przez modu nie przekracza kilkudziesiciu mA, jednak podczas komunikacji z sieci GSM redni pobr prdu ronie
do 400..600 mA, przy czym ma on charakter impulsowy ukad nadajnika radiowego pobiera prd krtkimi
impulsami o nateniu dochodzcym nawet do 2 A.
Jednoczenie producent okrela maksymalny dopuszczalny chwilowy spadek napicia zasilania podczas
pracy moduu dla M95 wynosi on 400 mV.
Dla wikszoci moduw, w tym dla M95, dopuszczalny zakres napi zasilania wynosi 3,34.0 V.
Czstym bdem projektowym, zwykle skutkujcym
bdn prac urzdze, jest zasilanie moduw GSM
z napicia 3,3 V, z ktrego zasilane s rwnie inne
czci urzdzenia. Nie naley tego robi z dwch powodw modu powoduje zaburzenia i wahania napicia zasilajcego, co moe mie negatywny wpyw
105
Zasilanie mikrokontrolera
Poniewa w urzdzeniu musimy mie zasilacz dostarczajcy napicia ok. 4 V dla moduu, do zasilania
mikrokontrolera moemy uy stabilizatora LDO, zasilanego napiciem zasilania moduu i wytwarzajcego
napicie 3,3 V dla mikrokontrolera. Mona tu uy np.
ukadu LM1108SF-3.3 lub LM1117-3.3.
Sterowanie wczaniem i wyczaniem

moduu przez mikrokontroler
Poniewa linie PWRKEY i EMERG_OFF s aktywowane przez zwarcie do masy, mog one by sterowany
bezporednio z wyj portu GPIO mikrokontrolera
pracujcych w trybie z otwartym drenem. Projektujc
oprogramowanie naley zwrci uwag na to, by podczas inicjowania zagwarantowa waciwe wysterowanie linii naley tu kolejno:
ustawi wysoki poziom linii portu w rejestrze
wyjciowym,
wczy tryb OD dla linii portu,
ustawi lini jako wyjcie.
Poczenie interfejsu UART

Naley zwrci uwag na to, e ukady logiczne moduu pracuj w standardzie napiciowym CMOS 2,8 V.
Projektujc poczenie moduu z otoczeniem naley zapewni waciwe poziomy logiczne na wejciach interfejsu UART moduu. Wejcia moduw GSM s zwykle
bardzo podatne na zjawisko latchup. Nie wolno wic
sterowa wej moduu bezporednio z wyj ukadw
logicznych, w tym mikrokontrolerw, zasilanych napiciem wyszym od 3,0 V. Nastpny problem, to wraliwo na stan wysoki na wejciach logicznych w czasie,
gdy modu nie jest wczony nie wolno wymusza wysokiego poziomu logicznego na wejciach, gdy modu nie
jest aktywny, gdy rwnie grozi to zjawiskiem latchup
powodujcym czsto uszkodzenie ukadw moduu.
Zabezpieczenie moduu przed uszkodzeniem
na skutek podania na wejcia interfejsu UART napicia
przekraczajcego napicie zasilania mona rozwiza
na dwa sposoby.
Pierwsza moliwo to zastosowanie do buforowania sygnaw wejciowych dla moduu GSM ukadu

Rysunek 2. Schemat ideowy przykadowej aplikacji moduu Quectel M95
106
na dziaanie innych ukadw elektronicznych, a niska

warto napicia zasilania praktycznie uniemoliwia
zapewnienie poprawnego zasilania moduu, co powoduje jego niestabiln prac i zawieszanie.
Chcc zapewni poprawn prac moduu naley
zasila go napiciem o wartoci zblionej do grnej
granicy dopuszczalnego zakresu zalecane wartoci
to 3,94,2 V. Taki wybr napicia zasilania zapewnia
poprawne dziaanie moduu podczas nadawania oraz
umoliwia uproszczenie ukadw zasilajcych dziki
zmniejszeniu wymaga dotyczcych odpowiedzi impulsowej stabilizatora napicia.
Urzdzenia z moduami GSM s zwykle zasilane z zasilaczy sieciowych, dostarczajcych napicia
512 V. W wypadku zasilacza +5 V moemy uy
stabilizatora liniowego LDO lub stabilizatora impulsowego. Przy wyszych napiciach zasilania konieczne jest zastosowanie stabilizatora impulsowego, gdy
stabilizator liniowy musiaby wytraca zbyt du moc
w postaci ciepa.
Zastosowany ukad stabilizatora liniowego powinien charakteryzowa si dobr odpowiedzi impulsow. Mona tu np. uy ukadu Sipex SPX3819 w wersji
z regulowanym napiciem wyjciowym. Do konstrukcji
stabilizatora impulsowego mona uy np. ukadu serii Microchip MCP163xx. Zastosowany ukad powinien
umoliwia prac cig z nateniem prdu 600 mA.
logicznego zasilanego z wyjcia VDD_EXT moduu. Do tego celu najlepiej

zastosowa ukad z rodziny tolerujcej podwyszone napicia na wejciach,
np. 74LVC2G17. W ten sposb jednoczenie zabezpieczymy modu przed
podaniem na wejcie napicia w stanie wyczenia jak i zapewnimy translacj poziomw logicznych pomidzy mikrokontrolerem zasilanym dowolnym napiciem z zakresu 35 V i moduem.
W praktyce nie ma powodu, by w urzdzeniu uywa mikrokontrolera
zasilanego napiciem innym ni 3,3 V. W takim przypadku rwnie musimy
zadba o waciwe wysterowanie wej RXD i RTS, tak, aby nie uszkodzi
moduu. Proste zabezpieczenie moduu polega na:
Ustawieniu wyj mikrokontrolera sterujcych liniami RXD i RTS moduu w tryb OD.
Podcigniciu tych wyj do wyjcia zasilania VDD_EXT rezystorami
rzdu 3.3..4.7 kV.
Dodatkowym zabezpieczeniu wej rezystorami szeregowymi 23,3 kV.
Poziomy wejciowe mikrokontrolera zasilanego napiciem 3,3 V
s zgodne z poziomami wyjciowymi moduu pracujcymi w standardzie
logicznym 2,8 V, wic nie jest tu potrzebna translacja poziomw. Dla zabezpieczenia przed skutkami ewentualnych bdw w oprogramowaniu mona
uy rezystorw szeregowych 23,3 kV.
Ponadto, w celu stumienia ewentualnych zaburze pochodzcych
z bloku radiowego naley wszystkie uywane linie interfejsu UART zablokowa do masy kondensatorami ceramicznymi 3339 pF.
Ze wzgldu na czstotliwoci pracy bloku radiowego oraz impulsowy charakter nadawania moduy GSM wymagaj starannego podejcia do filtrowania zasilania. O ile producent nie zaleci inaczej, do wejcia zasilania moduu powinny by kolejno doczone nastpujce kondensatory:
NP0 8,2 pF do filtrowania zaburze z bloku radiowego dziaajcego
w pasmie 18002100 MHz.
NP0 39 pF do filtrowania zaburze z bloku radiowego w pasmie
900 MHz.
X7R 100 nF do filtrowania zasilania caego ukadu.
Tantalowy 330 mF do kompensowania szybkich skokw napicia.
Aluminiowy low ESR min. 1500 mF (lub min. 2 szt 1000 mF) do magazynowania energii potrzebnej podczas nadawania (chwilowy pobr prdu
moe wtedy dochodzi do 2 A).
Kondensatory aluminiowe powinny by wysokiej jakoci, o podwyszonej temperaturze roboczej. Kondensatory te nagrzewaj si podczas pracy
moduu, co moe powodowa ich szybk degradacj wskutek wysychania
elektrolitu.
Wszystkie kondensatory powinny by umieszczone jak najbliej wejcia
zasilania moduu, a cieki obwodu drukowanego suce do doprowadzenia masy i zasilania powinny by jak najszersze.
Sygnalizacja stanu
Jeeli w urzdzeniu znajduje si mikrokontroler, mona go rwnie uy
do sterowania diod LED sucych do sygnalizacji stanu, eliminujc w ten
sposb konieczno stosowania tranzystorw wzmacniajcych. Diody mog
by sterowane z wyj PWM mikrokontrolera, co umoliwia uzyskanie dodatkowej funkcjonalnoci sygnalizacji, wykraczajcej poza moliwoci samego moduu M95.
Przykadowy schemat urzdzenia z moduem M95 zaprojektowanego
z uwzgldnieniem powyszych uwag przedstawiono na rysunku 2.
Podsumowanie
W kolejnym odcinku serii zostan przedstawione podstawowe polecenia AT

moduu Quectel M95.
REKLAMA

Filtrowanie zasilania moduu
Grzegorz Mazur
Bibliografia
Quectel M95 Hardware Design v1.3, Quectel 2013
Quectel M95 AT Commands Manual v1.3, Quectel 2013
107
Komunikacja Bluetooth
W dotychczasowych czciach kursu programowania aplikacji mobilnych
pokazalimy, jak skorzysta z niektrych moduw dostpnych w telefonie lub
tablecie oraz jak wysya proste zapytania przez Internet. Jednake sensowne
wykorzystanie zasobw sprztowych wymaga bardziej dynamicznej komunikacji,
ktrej samymi daniami HTTP, inicjowanymi z systemu mobilnego, nie da
si zrealizowa. Dlatego teraz zademonstrujemy sposb uycia interfejsu
komunikacyjnego Bluetooth.
Bdziemy bazowa na projekcie sterowania bram, takim jak wykonalimy w trzeciej czci kursu, czyli podzielonym na dwie czci: pilot zdalnego sterowania
i napd, ale zastpujemy poprzednie funkcje nowymi,
wic tworzymy pliki kodu aplikacji od nowa.
Standardowy Bluetooth
108
Polecenia wtyczki Bluetooth

Serial
Zainstalowany plugin tworzy obiekt bluetoothSerial,

ktry zawiera 19 metod. Mona je podzieli na dwie
kategorie: metody odpowiadajce za zestawianie pocze i ustawienia interfejsu oraz funkcje do przesyania
i odbierania danych w oparciu o istniejce poczenie.
Pierwsza grupa obejmuje nastpujce funkcje:
enable(sukces, poraka) funkcja ta dziaa tylko w systemie Android i pozwala na wywietlenie
uytkownikowi komunikatu, by wczy interfejs
Bluetooth w urzdzeniu mobilnym. Jeli to zrobi,
wywoywana jest funkcja, ktrej nazwa jest podana
jako parametr sukces, a jeli nie funkcja, ktrej nazwa jest podana jako drugi parametr;
isEnabled(sukces, poraka) funkcja sprawdzajca, czy interfejs Bluetooth jest wczony;

Moduu Bluetooth telefonu uyjemy do czenia

si z bram, tak by mc sterowa jej prac bezprzewodowo, bez Wi-Fi czy sieci komrkowej. Niestety,
ze wzgldu na ograniczenia najbardziej popularnego, sprawdzonego i wygodnego pluginu do Cordovy
obsugujcego Bluetooth, bdziemy zmuszeni czy
si z niezalenym moduem Bluetooth napdu bramy.
Uywana przez nas wtyczka nie pozwala na komunikacj pomidzy dwoma urzdzeniami mobilnymi. Nie
zmniejsza to jednak wartoci dydaktycznej przykadu pokaemy jak wysya dane oraz jak je odbiera,
a take jak w ogle zarzdza ca komunikacj. Trzeba
mie przy tym na uwadze, e istniej te due rnice
w implementacji Bluetooth pomidzy poszczeglnymi
mobilnymi systemami operacyjnymi i wtyczka dziaa
nieco inaczej na kadym z systemw. Jest kompatybilna z Androidem i Windows Phone, gdzie korzysta
z typowego Bluetootha. W systemie iOS dziaa tylko
z urzdzeniami z moduami RedBearLab BLE, Adafruit
Bluefruit LE, Laird BL600 i BlueGiga, czyli z iPhone 4S, iPhone 5, iPod 5 i iPadami 3 lub nowszymi
umoliwia na nich prac jedynie w trybie Bluetooth
Low Energy. Poniewa (tak jak i wikszo czytelnikw) przykady kompilujemy pod Androida, to na nim
si skoncentrujemy.
Wymieniona wtyczka to com.megster.cordova.
bluetoothserial, ktra w naszym przypadku pobraa
si w wersji 0.4.2. Instalujemy j tak jak inne pluginy,
w projekcie pilota bramy. Bdziemy za jej pomoc zamieni dotychczas uywan komunikacj ethernetow
na dania Bluetooth.
Zaczniemy od wyjanienia, jak dziaa Bluetooth
z punktu widzenia programisty, bez wnikania w szczegy warstwy fizycznej.
Bluetooth jest interfejsem szeregowym, a komunikacja pomidzy urzdzeniami odbywa si po formalnym nawizaniu poczenia. Urzdzenia rozpoznaj si
po identyfikatorach, bdcych najczciej numerami

MAC. Oprcz nic, urzdzenia mog mie swoje nazwy,
dziki ktrym uytkownik moe atwo rozpozna, z ktrym sprztem chce si komunikowa. Aby rozpocz
komunikacj, trzeba nawiza poczenie z urzdzeniem o okrelonym identyfikatorze. Jeli identyfikator
jest nieznany, przeprowadza si procedur wykrywania,
ktra pozwala na uzyskanie listy pobliskich urzdze
z wczonymi interfejsami Bluetooth. Mona z niej wybra podany sprzt i sprbowa nawiza poczenie.
Czasem jednak konieczne bdzie tzw. parowanie, czyli
autoryzowanie urzdze, by mogy si ze sob komunikowa. Najczciej parowanie odbywa si poprzez
wprowadzenie 4-cyfrowego kodu PIN, podanego przez
jedno z urzdze (lub zapisanego w instrukcji tego
urzdzenia). Parowanie pozwala zapisa dany sprzt
Bluetooth w pamici, co umoliwia automatyczne czenie si np. telefonu z wybranym urzdzeniem. Warto
te wspomnie o klasach urzdze Bluetooth, ktre
w oglny sposb okrelaj przeznaczenie danego sprztu. Nie chodzi jednak o klasy interfejsu radiowego, ktre
zwizane s z moc nadawcz. Klasy urzdze (Class of
Device) s tworzone poprzez sum bitow wartoci odpowiadajcych poszczeglnym funkcjom i cechom, opisujcym dane urzdzenie. Opis klas urzdze Bluetooth
zawarto w tabelach 1, 2 i 3.
Programowanie aplikacji
mobilnych (4)
Tabela 1. Bity 1323 24-bitowego numeru CoD, opisujcego klas urzdzenia Bluetooth. Najstarsze bity
okrelaj typu usug realizowanych przez urzdzenie
23
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
22
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
21
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
20
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
Bity
18
19
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
17
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
Tabela 2. Bity 812 24-bitowego numeru CoD

Bluetooth, okrelajce gwny typ urzdzenia

12
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
11
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
Bity
10
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
1
Gwna klasa urzdzenia

9
0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
8
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
1
Pozostae
Komputery
Telefony
Urzdzenia sieciowe
Urzdzenia audio/wideo
Urzdzenia peryferyjne
Urzdzenia do obrazowania
Urzdzenia noszone
Zabawki
Urzdzenia medyczne
Nieskategoryzowane
discoverUnpaired(sukces, poraka) kolejna funkcja wspierana tylko przez system Android. Pozwala
na wykrycie w otoczeniu niesparowanych urzdze
Bluetooth. Jeli operacja si powiedzie, do funkcji
o nazwie podanej jako pierwszy parametr przekazywany jest obiekt zawierajcy list znalezionych
urzdze. Obiekt zwiera ich klasy, identyfikatory,
adresy (w przypadku Androida identyczne z identyfikatorami) i nazwy;
list(sukces, poraka) funkcja przeznaczona
do wykrywania pobliskich, sparowanych urzdze Bluetooth, cho w systemie iOS wywietlane s wszystkie okoliczne, a nie tylko sparowane.
W Androidzie przekazuje funkcji sukces obiekt
identycznie skonstruowany, jak w przypadku
funkcji discoverUnpaired(). W iOSie obiekt nie
zawiera klasy ani adresu, tylko id, uuid (identyczne z id i bdce zarazem adresem), nazw,
a niekiedy take informacj o mocy sygnau.
W Windows Phone podawane s identyfikatory,
bdce adresami MAC z dodatkowymi nawiasami
oraz nazwy;
connect(adres_lub_identyfikator, sukces, poraka) funkcja ta suy do nawizywania poczenia
z urzdzeniem o znanym adresie lub identyfikatorze. W przypadku iOSa, jeli nie poda si adnego identyfikatora, nawizywane jest poczenie
z pierwszym znalezionym sprztem. Funkcje sukcesu i poraki nie przyjmuj adnych parametrw.
Ostatnia z nich wywoywana jest nie tylko gdy wystpi bd, ale rwnie w momencie zakoczenia
poczenia poleceniem disconnect();
16
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
15
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
14
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
13
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Gwna klasa oferowanych

usug
Ograniczony tryb wykrywania
Zarezerwowane
Zarezerwowane
Pozycjonowanie
Usugi sieciowe
Usugi wyjcia
Usugi wejcia
Przesyanie obiektw
Audio
Telefonia
Informacje
connectInsecure(adres_lub_identyfikator, sukces,
poraka) funkcja dziaajca jedynie na Androidzie
i pozwalajca na podczenie niektrych starszych
urzdze Bluetooth. Takie poczenie jest niezabezpieczone i jest podatne na rnego rodzaju ataki,
w zwizku z czym zaleca si stosowanie zwykej
metody connect(), o ile tylko to moliwe;
isConnected(sukces, poraka) prosta funkcja, pozwalajca sprawdzi, czy telefon jest aktualnie podczony do jakiego urzdzenia Bluetooth;
disconnect(sukces, poraka) funkcja umoliwiajca przerwanie aktywnego poczenia. Przyjmuje
opcjonalne parametry. Funkcja poraki jest wywoywana tylko, gdy wystpi bd (np. gdy interfejs
Bluetooth jest wyczony), a samo zakoczenie poczenia powoduje wywoanie funkcji podanej jako
ostatni parametr w momencie wywoywania funkcji
connect() lub connectInsecure();
readRSSI(sukces, poraka) funkcja umoliwiajca odczyt aktualnej mocy sygnau pochodzcego
z podczonego urzdzenia Bluetooth. W przypadku sukcesu, przekazuje stosown warto jako parametr. Funkcja eksperymentalna;
showBluetoothSettings(sukces, poraka) funkcja
otwierajca okno ustawie Bluetooth, przyjmujca
opcjonalnie dwa parametry. Metoda ta nie dziaa
w systemie iOS.
Przykadowa procedura nawizania poczenia,
moe obejmowa nastpujce funkcje, wywoywane
po sobie, z tym, e poprzez przekazywanie nazw jako
parametru sukces:
sprawdzenie, czy Bluetooth jest wczony:
isEnabled(),
poproszenie uytkownika o wczenie interfejsu:
enable(),
wykrycie dostpnych, sparowanych urzdze: list(),
nawizanie poczenia: connect(),
przesyanie danych z regularnym sprawdzaniem
funkcj isConnected() czy poczenie jest wci
utrzymane,
rozczenie poczenia: disconnect().
Transmisj danych z uyciem omawianego pluginu
moe by prowadzony na kilka rnych sposobw. Oto
przydatne funkcje:
available(sukces, poraka) funkcja sprawdza, ile
danych znajduje si w buforze odczytu interfejsu
Bluetooth urzdzenia mobilnego. Uzyskana warto
jest przekazywana jako parametr funkcji sukces;
109
Bity
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
1
1
0
0
1
1
0
1
0
1
0
1
0
1
X
X
X
X
X
X
X
X
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
0
1
1
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
0
1
0
1
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
X
X
X
X
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
X
X
X
1
X
X
1
X
X
1
X
X
1
X
X
X
Podklasa urzdzenia Bluetooth

3
2
Klasa gwna: komputer
0
0
Nieskategoryzowane
0
1
Komputer biurkowy
1
0
Serwer
1
1
Laptop
0
0
May komputer przenony
0
1
Komputer wielkoci doni
1
0
Komputer wielkoci zegarka
1
1
Tablet
Klasa gwna: telefon
0
0
Nieskategoryzowane
0
1
Komrkowy
1
0
Bezprzewodowy
1
1
Smartfon
0
0
Modem przewodowy
0
1
ISDN
Klasa gwna: urzdzenie sieciowe
X
X
W peni dostpne
X
X
Obcione w od 1% do 17%
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Aktualnie niedostpne
Klasa gwna: urzdzenie audio/wideo
0
0
Nieskategoryzowane
0
1
Zestaw suchawkowy z mikrofonem
1
0
Zestaw gonomwicy
1
1
Zarezerwowane
0
0
Mikrofon
0
1
Gonik
1
0
Suchawki
1
1
Przenone audio
0
0
Audio samochodowe
0
1
Dekoder TV
1
0
Sprzt Hi-Fi audio
1
1
Magnetowid
0
0
Aparat fotograficzny
0
1
Kamera
1
0
Wywietlacz wideo
1
1
Wywietlacz wideo z gonikiem
0
0
Urzdzenie do wideokonferencji
0
1
Zarezerwowane
1
0
Gra wideo
Klasa gwna: urzdzenie peryferyjne
X
X
Ani klawiatura ani inne urzdzenie wskazujce
X
X
Klawiatura
X
X
Urzdzenie wskazujce
X
X
Urzdzenie wskazujce z klawiatur
0
0
Nieskategoryzowane
0
1
Dojstik
1
0
Pad do gier
1
1
Pilot zdalnego sterowania
0
0
Urzdzenie dotykowe
0
1
Tablet graficzny
1
0
Czytnik kart (np. SIM)
1
1
Cyfrowe piro
0
0
Rczny skaner kodw
0
1
Urzdzenie do detekcji gestw (np. rdka)
Klasa gwna: urzdzenie do obrazowania
0
0
Wywietlacz
0
0
Aparat fotograficzny
0
0
Skaner
0
0
Drukarka
Klasa gwna: urzdzenie noszone
0
1
Zegarek
4

110
Tabela 3. Bity 27 24-bitowego numeru CoD Bluetooth, okrelajce podklasy dla poszczeglnych klas
gwnych urzdzenia. Wartoci X oznaczaj moliwo przeprowadzenia sumowania bitowego w ramach danej podklasy, celem wskazania wielofunkcyjnoci danego urzdzenia. Pozostae konfiguracje
bitowe s zarezerwowane. Bity #0 i #1 przyjmuj warto 0.

Tabela 3. c.d.
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Bity
0
0
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
0
0
Podklasa urzdzenia Bluetooth
0
Pager
1
Kurtka
0
Hem
1
Okulary
Klasa gwna: zabawka
0
1
Robot
1
0
Pojazd
1
1
Lalka
0
0
Kontroler
0
1
Gra
Klasa gwna: urzdzenie medyczne
0
0
Niezdefiniowane
0
1
Miernik cinienia
1
0
Termometr
1
1
Waga
0
0
Miernik poziomu glukozy
0
1
Miernik stenia CO2 we krwi
1
0
Cinieniomierz lub pulsomierz
1
1
Urzdzenie do prezentacji informacji o zdrowiu
0
0
Krokomierz
0
1
Analizator skadu ciaa
1
0
Pikflometr
1
1
Urzdzenie do kontroli przyjmowania lekw
0
0
Proteza kolana
0
1
Proteza kostki
1
0
Urzdzenie oglnomedyczne
1
1
Urzdzenie usprawniajce poruszanie si
read(sukces, poraka) metoda pobiera z buforu

odczytu wszystkie dostpne dane i przekazuje je
jako parametr funkcji sukces. Jeli w buforze nie
byo adnych danych, wci wywoywana jest funkcja sukces tyle, e jej parametrem bdzie pusty cig
znakw;
readUntil(ogranicznik, sukces, poraka) funkcja
uatwiajca odczyt cigw znakw, zakoczonych
okrelonym ogranicznikiem. Pozwala np. na adowanie danych linia po linii (ogranicznik \n), ktre
s przekazywane jako parametr funkcji sukces. Jeli
bufor jest pusty, lub nie zawiera znaku ogranicznika, funkcja sukces wywoywana jest z pustym cigiem znakw;
subscribe(ogranicznik, sukces, poraka) metoda
uatwiajca cykliczne odczytywanie cigw znakw
z interfejsu Bluetooth. Stale monitoruje zawarto
bufora i wywouje funkcj sukces, gdy tylko w buforze pojawi si okrelony ogranicznik. Przekazywane
parametry s identyczne, jak w readUntil(). Funkcja
dziaa w ptli, a do momentu wywoania polecenia
unsubscribe();
unscubscribe(sukces, poraka) metoda przerywajca dziaanie funkcji subscribe();
subscribeRawData(sukces, poraka) metoda analogiczna do funkcji subscribe(), ale przeznaczona
do danych binarnych. Jest wywoywana, gdy do bufora Bluetooth trafi jakiekolwiek dane. Odczytane
dane s przekazywane do funkcji sukces w postaci
obiektu klasy ArrayBuffer;
unsubscribeRawData(sukces, poraka) metoda
przerywajca dziaanie funkcji subscribeRawData();
clear(sukces, poraka) metoda ta czyci bufor interfejsu Bluetooth;
write(dane, sukces, poraka) jedyna funkcja suca do przesyu, a nie odbioru danych. Pozwala
na wysanie przez szeregowy interfejs Bluetooth pakiety danych, ktrym moe by cig znakw, tablica
liczb cakowitych (rwnie podana w postaci wartoci szesnastkowych) lub obiekt klasy ArrayBuffer.
Wymiana danych, po pomylnym nawizaniu poczenia, moe polega np. na wywoaniu funkcji subscribe(), ktrej drugim parametrem bdzie funkcja obejmujca wywoanie metody write(). Dziki temu urzdzenie
mobilne bdzie mogo stale monitorowa dane nadchodzce przez Bluetooth i odpowiada na nadchodzce
dania.
Bluetooth w przykadzie
W naszym przypadku uyjemy interfejsu Bluetooth

do otwierania i zamykania bramy poprzez przesyanie
jednoliterowych komend z pilota do napdu. Na program skada si bdzie funkcja inicjalizacji poczenia Bluetooth, uruchamiana przy wczeniu pilota oraz
przypisane do przyciskw polecenia do przesyania informacji interfejsem Bluetooth.
Inicjalizacj poczenia naley rozpocz od wykrycia niesparowanego urzdzenia poleceniem bluetoothSerial.discoverUnpaired(). Jeli polecenie uda si
pomylnie wykona, przechodzimy przez list znalezionych urzdze, w poszukiwaniu tego jednego, ktre
chcemy obsugiwa, a adres tego jednego urzdzenia,
zapisujemy listing 1.
We fragmencie programu na list. 1, do iteracyjnego przegldania listy znalezionych urzdze uywamy
funkcji forEach. Kluczowe jest natomiast dokonanie
poczenia z uyciem polecenia bluetoothSerial.connect(), dziki ktremu wszystkie przesyane nastpnie dane Bluetoothem bd kierowane odpowiedniego
urzdzenia.
Naley przy tym zaznaczy, e skanowanie otoczenia i nawizywanie poczenia Bluetooth trwa troch
111
Listing 2. Kod JavaScript

var app = {
initialize: function() {
this.bindEvents();
},
bindEvents: function() {
document.addEventListener(deviceready, this.onDeviceReady, false);
},
onDeviceReady: function() {
app.receivedEvent(deviceready);
app.bt1();
$(#openButton).click(function(){
bluetoothSerial.write(o, function(){alert(otwarto);}, function(){alert(wystpi bd);});
});
$(#closeButton).click(function(){
bluetoothSerial.write(z, function(){alert(zamknito);}, function(){alert(wystpi bd);});
});
},
Listing 1. Wykrycie niesparowanych urzdze

devices.forEach(function(device)
{
if (device.name==Brama)
{
app.btaddr=device.address;
bluetoothSerial.connect(app.btaddr, function(){alert(poczono);}, function(){alert(zakoczono
poczenie);});
}
})
receivedEvent: function(id) {
var parentElement = document.getElementById(id);
var listeningElement = parentElement.querySelector(.listening);
var receivedElement = parentElement.querySelector(.received);
listeningElement.setAttribute(style, display:none;);
receivedElement.setAttribute(style, display:block;);
console.log(Received Event: + id);
},
btaddr:null,
bt1 : function(){
bluetoothSerial.discoverUnpaired(function(devices) {
devices.forEach(function(device) {
alert(device.address);
if (device.name==Brama){
app.btaddr=device.address;
bluetoothSerial.connect(app.btaddr, function(){alert(poczono);}, function()
{alert(zakoczono poczenie);});
}
})
}, function(){
alert(error);
});
},
};
app.initialize();
czasu i trzeba poczeka kilka-kilkanacie sekund, zanim operacja si powiedzie. Oczywicie, cao dzieje
si w tle, dziki czemu reszta aplikacji dziaa w midzyczasie normalnie.
Wysyanie polecenia otwarcia lub zamknicia
bramy przypiszemy do dwch nowych przyciskw.
Nacinicie ich bdzie powodowao przesanie przez
Bluetooth, poleceniem bluetoothSerial.write() pojedynczych znakw, ktre napd bdzie interpretowa jako
komendy otwarcia lub zamknicia bramy.
112
$(#openButton).click(function(){
bluetoothSerial.write(o, function()
{alert(otwarto);}, function()
{alert(wystpi bd);});
});
Cay dodatkowy kod JavaScript, potrzebny do realizacji funkcji otwierania i zamykania bramy Bluetoothem
zosta zebrany na listingu 2, a na listingu 3 umieszczono potrzebny dodatkowy kod HTML.

Listing 3. Kod HTML (tylko fragment BODY)

<body>
<div class=app>
<h1>Apache Cordova</h1>
<div id=deviceready class=blink>
<p class=event listening>Connecting to Device</p>
<p class=event received>Device is Ready</p>
</div>
</div>
<script type=text/javascript src=cordova.js></script>
<script type=text/javascript src=js/jquery-2.1.3.min.js></script>
<script type=text/javascript src=js/index.js></script>
<div style=display:table;width:100%;height:100px;background-color:green;font-size:xx-large;textalign:center>
<div id=openButton style=display:table-cell; vertical-align: middle;>OTWRZ</div>
</div>
<div id=closeButton style=display:table;width:100%;height:100px;background-color:red;font-size:xxlarge;text-align:center>
<div style=display:table-cell; vertical-align: middle;>ZAMKNIJ</div>
</div>
</body>
INFO
Zdaniem
eksperta:
Globalne wsparcie dla producentw i dostawcw
przemysu motoryzacyjnego
Wraz z utworzeniem nowego dziau Automotive
Business Unit firma Rutronik obiecuje wsparcie
globalne ukierunkowane na producentw
i dostawcw. Uwe Rahn, Starszy Meneder
i Kierownik dziau Automotive Business Unit,
opowiada o szczegach.
Czego mog oczekiwa klienci od nowego dziau Automotive
Business Unit?
Klienci otrzymaj na jednakowych zasadach wsparcie techniczne
i handlowe udzielane przez zesp o dugoletnim dowiadczeniu w segmencie motoryzacyjnym. Bdziemy pozostawa w cisej wsppracy
z wybranymi producentami. Co wicej, udzielamy wsparcia naszym
klientom z Europy przy wejciu na rynki Ameryki i Azji.
Dokadnie jakie usugi wchodz w skad takiego wsparcia?
Zastosowanie na masow skal elektroniki w samochodach ze wzgldu na coraz wiksze osieciowanie, zwracanie coraz wikszej uwagi na systemy komfortu, infotainment i wspomagania, jak rwnie technologia
e-mobility sprawiy, e niezbdne staj si elementy, ktrych pierwotnym
przeznaczeniem nie byo zastosowanie w motoryzacji. czno internetowa w pojedzie oraz mniej lub bardziej bezporedniej komunikacji,
m.in. z wykorzystaniem bezpiecznych systemw, stawiaj przed kadym
projektantem ogromne wyzwania. Dziki naszemu dowiadczeniu zarwno w obszarze motoryzacji, jak i elektroniki oraz dziki cisej wsppracy
z producentami moemy suy pomoc, aby nasi klienci mogli powici ca uwag ich aplikacjami.
Kluczowe w naszej globalnej dziaalnoci s centralne technologie informacyjne dostpne na caym wiecie. Istotnym elementem jest tutaj nasza umiejtno centralnej obsugi wszystkich powiadomie PCN i EOL
w jednej bazie danych, dziki ktrej wszyscy klienci i usugodawcy na caym wiecie maj dostp do danych o jakoci, do ktrej s przyzwyczajeni. Te systemy IT s stopniowo rozszerzane, np. o informacje dotyczce
norm i certyfikacji, jak chociaby AECQ-100 lub -200, PPAP czy APQP
(Advanced Product Quality Planning), dokumenty do FMEA, czyli analiz
skutkw, a nawet opisy procesw zgodnych z VDA.
Wsparcie procesowe jest kolejnym wanym aspektem. Profil wymaga wielu dostawcw drugiego poziomu jest jeszcze bardziej surowy.
Takim dostawcom moemy suy pomoc podczas opracowywania
i wdraania procesw w sposb analogiczny do pomocy udzielanej dostawcom pierwszego poziomu.
Trzecim bardzo istotnym elementem jest wsparcie oferowane naszym
midzynarodowym klientom na rynkach pnocnoamerykaskim i azjatyckim. W tym celu Business Unit bdzie dostosowany do warunkw
globalnych, wraz z regionalnymi filiami RUTRONIK oraz naszymi producentami na miejscu.
Z jakimi producentami wsppracujecie w nowym dziale Business
Unit?
Obecn sie bdziemy rozbudowywa w kolejnych latach jednak
wci waniejsza dla nas bdzie jako ni ilo. Wybrani partnerzy
musz spenia pewne kryteria, ktre naszym zdaniem s absolutnie konieczne dla naszych klientw. W szczeglnoci chodzi tu o odpowiednie
innowacyjne portfolio produktw motoryzacyjnych oraz oglnowiatowy
zasig.
113
INFO
Jak wyglda wsppraca z tymi partnerami?
Czonkowie naszego dziau utrzymuj cisy kontakt z osobami wyznaczonymi przez producenta do kontaktu. Ju we wczesnym etapie
odbywaj oni specjalne szkolenia dotyczce najnowszych pochodnych.
My natomiast informujemy producentw o aktualnym zapotrzebowaniu
naszych klientw. Mona powiedzie, e trzymamy rk na pulsie rynku. Ju od kilku lat organizujemy Tech Days. Celem tego wydarzenia jest
ukierunkowana wymiana wiedzy midzy wybranym krgiem klientw
a naszymi specjalnymi producentami. Po Tech Days zazwyczaj odbywaj
si dostosowane do potrzeb klientw warsztaty Expert Design Workshop
z producentem, ktre dotycz konkretnej aplikacji klienckiej i architektury
jej systemu.
Na jakich produktach koncentruje si aktualnie dzia?
Oprcz tworzonych obecnie specjalnie do zastosowa motoryzacyjnych nowych pprzewodnikw z zakresu mikrokontrolerw i MOSFET
koncentrujemy si na przykad na wielowarstwowych kondensatorach
ceramicznych MLCC, ktre mog by wykorzystywane w zastosowaniach
na rzecz bezpieczestwa. Firma AVX stworzya wasn seri Automotive
Plus zgodn z norm AEC-Q200. Te kondensatory MLCC odznaczaj si
wysok niezawodnoci i odpornoci na oddziaywanie mechaniczne
i termiczne. Niektre produkty mona zastosowa nawet w temperaturach
do 250C. Nowe kondensatory charakteryzuj si bardzo wysok obcialnoci prdow oraz wysok opornoci izolacji, a take niskim wskanikiem ESR/ESL. Zostay one stworzone do najbardziej wyszukanych zastosowa, jak na przykad przeczniki wysokoprdowe, technologia lotnicza
i kosmiczna czy auta hybrydowe.
Kolejnym przykadem z zakresu produktw elektromechanicznych
s nowe kontakty zaciskowe znajdujce si w ofercie JAE. Dziki nim
mona szybko, atwo i tanio poczy kady rodzaj przewodu z pytk obwodu drukowanego, co sprawia, e poczenie to bardzo trudno rozdzieli. Co wicej, charakteryzuje si ono wysokim stopniem bezpieczestwa
elektrycznego i mechanicznego. W zastosowaniach motoryzacyjnych takie
poczenie jest oddawane do uytku, a nastpnie wprowadzana jest osonka. Pominicie tego pozwala na ogromne oszczdnoci w zakresie kosztw
i miejsca.
Przy jakich zastosowaniach zapotrzebowanie na pomoc jest Pana
zdaniem najwiksze?
Nale do nich z pewnoci najnowsze trendy, takie jak: e-mobility,
komunikacja car-to-car czy osieciowanie w pojedzie, w tym systemy
infotainment i wspomagania jazdy, tak zwane systemy ADAS, czy autonomiczna jazda na rnych poziomach zaawansowania, od jazdy tylko
przez kierowc po jazd wspomagan, czciowo wspomagan, wysoce
i cakowicie automatyczn. Ponadto ogromnym obszarem wymagajcym
konsultacji i porad s coraz wysze wymogi bezpieczestwa zgodnie z ISO
26262, np. w zakresie aplikacji pokadowych przy rnych zakresach napi od 12, 24 czy 24 V do nawet 450 V w systemach hybrydowych.
Rwnie owietlenie LED stanowi jeden z istotnych tematw.
Obecne nowoczesne zastosowania owietlenia LED do jazdy dziennej
charakteryzuj si poborem mocy w granicach ok. 15 W i to przy jednoczesnej duo lepszej widocznoci dla innych uczestnikw ruchu. Jest
to rwnoznaczne z oszczdnoci rzdu 0,2 l benzyny na 100 km, co przekada si na okoo o 4 g mniejsz emisj CO2 na kady przejechany kilometr.
Kolejny etap rozwoju w tym obszarze bdzie realizowany od 2017 r.
z zastosowaniem diod OLED. O ile zastosowanie technologii OLED nie
byo do tej pory moliwe w kadym z obszarw, np. w wywietlaczach
o wysokiej rozdzielczoci, w przyszoci bdzie ona wykorzystywana
w autach nawet jako wiata tylne czy kierunkowskazy. Przyczyn takiego zastosowania jest fakt, e w przypadku tych diod potrzeba niewiele
miejsca, a na dodatek mona je zaprojektowa tak, aby stanowiy wypuke lub wklse rdo wiata. Diody OLED bd rwnie unowoczenia
wntrza pojazdw. Obecnie trwa praca nad rozwizaniami ambientowymi
w zakresie przestrzeni na nogi, panelu sufitowego, deski rozdzielczej czy
owietlenia drzwi w rnorodnych wersjach.
Ostatecznie caa koncepcja designerska dotyczca aut znajduje si
obecnie w przeomowej fazie, jak w adnej innej dziedzinie. Chodzi tutaj
o przejcie od mechaniki do elektroniki. Dlatego te poziom niepewnoci i w zwizku z tym rwnie zapotrzebowania na doradztwo jest bardzo
wysoki. Jednoczenie europejscy sprzedawcy dowiadczaj coraz wikszej
presji konkurencyjnej ze strony nowych sprzedawcw, szczeglnie tych
z krajw BRICS: Brazylii, Rosji, Indii, Chin i RPA. Uwaamy, e mamy
waciw pozycj, by zaoferowa naszym klientom wsparcie, ktrego
potrzebuj.
Co w tym zakresie wyrnia Automotive Business Unit?
Przede wszystkim nasze wieloletnie dowiadczenie. Udzia sektora
motoryzacyjnego w Rutronik wynosi ponad 45%, w zwizku z czym jest
to dla nas od dawna najwaniejszy sektor. Oznacza to, e: wiemy, czego
potrzebuj nasi klienci, mwimy ich jzykiem, znamy procesy, wymogi
i zasady. Ponadto od wielu lat utrzymujemy cise kontakty z istotnymi
producentami w tym innowacyjnym segmencie.
Dotyczy to jednak rwnie waszej dotychczasowej oferty. Skd
wic nagle oddzielny dzia Business Unit?
Chcemy poczy szczeglne wsparcie, know-how i synergie z producentami i ich produktami oraz udostpni je globalnie naszym klientom.
Mgby Pan przedstawi w kilku zdaniach Business Unit?
Tak, z przyjemnoci. Nasz zesp skada si z dowiadczonych specjalnych FAE dedykowanych do zastosowa motoryzacyjnych, ktrych
wspieraj nasi koledzy z dziau sprzeday zewntrznej, wewntrznej oraz
administracji. Ponadto specjalici motoryzacyjni peni funkcj cznika
dla pracownikw z dziau produktw, jak na przykad zasilanie elektryczne, mikrokontrolery, produkty pasywne i elektromechaniczne. Globalnym
dziaem zarzdzam ja z siedziby w Ispringen. Natomiast mj partner biznesowy, Lutz Henkel, wspiera nowy rynek pnocnoamerykaski w dziale. Obaj mamy za sob ponad 25-letnie dowiadczenie na rnych stanowiskach u dostawcw pierwszego poziomu i dystrybutorw. Nasi koledzy
w oddziaach na caym wiecie na miejscu udzielaj wsparcia klientom
w cisym porozumieniu z nami.
Seminarium Designing with Freescale kolejny raz

w Polsce
ktrego zostan zaprezentowane najnowsze produkty firmy oraz jej

partnerw. Jak w ubiegych latach, jest to spotkanie nie tyle majce
charakter marketingowy, ile techniczny. Jak moglimy si przekona
przy okazji poprzednich edycji, produkty s prezentowane przez
Firma Freescale organizuje jednodniowe seminarium przeznaczone dla projektantw i programistw systemw embedded, podczas
114
INFO
inynierw i dla inynierw. Dlatego te, jeli Ci maj jakie pytania,
problemy techniczne, szukaj nowych i nowoczesnych rozwiza,
to jest waciwe miejsce.
Seminarium Designing with Freescale odbdzie si 18 czerwca w Warszawie, w hotelu Novotel przy ul. Marszakowskiej 94/98.
Rejestracja uczestnikw i wydawanie materiaw dydaktycznych rozpoczyna si o godzinie 8:00, natomiast wykady o godz. 9:00.
Seminarium jest bezpatne jedynym warunkiem uczestnictwa
jest wczeniejsze zarejestrowanie si za pomoc strony internetowej
http://goo.gl/vuOcpI.
komunikacji przemysowej do szeroko pojtej automatyki przemysowej, elektroenergetyki oraz dziedzin pokrewnych. Gocinnie zostan
take zaprezentowane rozwizania firmy Mean Well. Dodatkowo podczas spotkania uczestnicy bd mieli moliwo zapoznania si realnymi przykadami omawianych rozwiza z uwzgldnieniem praktycznych aspektw konfiguracji prowadzonych w formie warsztatw.
Seminarium odbdzie si 26 maja w Katowicach.
Pod linkiem: http://goo.gl/LL5xhw mona zapozna si z agend
oraz szczegami dotyczcymi imprezy.
Otwarcie nowej siedziby Phoenix Contact

W marcu miao miejsce radosne wydarzenie otwarcie nowej siedziby
Phoenix Contact. Bya to uroczysto szczeglna bo dedykowana pracownikom i ich rodzinom. Z jedynej okazji poznania nowego miejsca
pracy zlokalizowanego we Wrocawskim Parku Biznesu skorzystao ponad 100 czonkw rodzin.
Prezes Phoenix Contact Maciej Merek powita wszystkich goci dzikujc za wsparcie i zaangaowanie w codziennej prac ale rwnie podczas przygotowa jak i samej przeprowadzki. Dziki sprawnemu przeprowadzeniu tego procesu by on waciwie niezauwaalny dla klientw.
Phoenix Contact na pocztku tego roku przenis siedzib do nowego biura o powierzchni ponad 2500 m kwadratowych. W nowoczenie
urzdzonych wntrzach znajduj si biura, sale szkoleniowe i show
room produktowy.
Dodatkowo dzie rodzinny by te niepowtarzaln okazj do zwiedzenia magazynu, ktry normalnie jest niedostpny dla osb postronnych. Na powierzchni ponad 1000 m kwadratowych przygotowano nowoczesny i ergonomiczny magazyn na ponad 12 000 lokalizacji.
Podczas caego dnia dla goci zorganizowano szereg atrakcji, podczas
ktrych kady mg znale co dla siebie. Szczeglnym powodzeniem
cieszyy si warsztaty z automatyki oraz prezentacje chemiczne.
Na koniec wydarzenia przygotowano dodatkow atrakcj. Przed naszym nowym biurem zamieszka krasnal, jednoznacznie kojarzcy si
z wrocawskimi klimatami. Bo w kocu Phoenix Contact sta si firm
z siedzib we Wrocawiu!
MOXA Solution Day Katowice 2015

Elmark Automatyka serdecznie zaprasza na kolejne spotkanie z firm
Moxa, na ktrym zostan zaprezentowane najnowsze rozwizania
Firma Farnell element14 podpisuje pierwsz umow

na dystrybucj zestawu startowego ARM mbed IoT
do rozwiza z brany Internetu rzeczy
Firma Farnell element14 podpisaa umow z firm ARM, dziki ktrej
bdzie pierwszym dystrybutorem zaprezentowanego niedawno zestawu startowego ARM mbed IoT Ethernet Edition for IBM Internet of
REKLAMA
115
INFO
Things Foundation, umoliwiajc tym samym entuzjastom rozwiza

technologicznych z caego wiata eksperymentowanie i tworzenie innowacji z dziedziny Internetu rzeczy (IoT). Nowy zestaw rozwojowy,
dostpny w ofercie firmy element14 w cenie 79 GBP, pozwala osobom posiadajcym mae dowiadczenie w projektowaniu rozwiza
wbudowanych oraz aplikacji sieciowych, jak i osobom bez adnego
dowiadczenia, rozpocz prac w zaledwie kilka minut.
Umowa wzmacnia zobowizanie firmy Farnell element14 do dostarczania podzespow elektronicznych i zestaww rozwojowych
wspierajcych innowacje projektowe z dziedziny Internetu rzeczy.
Globalne zainteresowanie bran Internetu rzeczy jest due, a ostatnie badania przeprowadzone przez firm element14 na ponad 3500
dorosych osobach wskazuj, e 43% pytanych chciaoby mc podczy do Internetu wiksz liczb urzdze. W Chinach i Indiach
wynik ten wynis 71%.
David Shen, Dyrektor techniczny w firmie Premier Farnell, mwi:
Nowy zestaw rozwojowy ARM mbed IoT to idealny ekosystem
do opracowywania rozwiza z dziedziny Internetu rzeczy. To niesamowite gotowe rozwizanie pozwala inynierom, bez wzgldu
na poziom ich umiejtnoci, w zaledwie kilka minut podczy ich
urzdzenia do chmury i rozpocz zdalne odczyty z czujnikw z zestawu. Ta umowa to kolejny przykad naszych stara w celu stworzenia na rynku nowych moliwoci w zakresie innowacji, a take udostpniania odpowiednich narzdzi i wiedzy inynierom i entuzjastom
z caego wiata.
116
Dziki umowie zawartej z firm Farnell element14 Zestaw startowy ARM mbed IoT bdzie atwo
dostpny dla deweloperw niemal w kadym zaktku
globu i to w atrakcyjnej cenie, mwi Zach Shelby,
wiceprezes ds. marketingu biznesowego IoT w ARM.
Gwn ide mbed jest obnienie barier w zakresie
innowacji z dziedziny Internetu rzeczy poprzez umoliwienie kademu tworzenia wasnych rozwiza. Ten
zestaw pozwala zrealizowa te ambicje.
Nowy zestaw rozwojowy, ktry przeprowadza
uytkownikw przez proces projektowania urzdze
z dziedziny Internetu rzeczy gotowych do wykorzystania w chmurze, dostpny jest z pytk rozwojow obsugujc technologi ARM mbed z wbudowanym mikrokontrolerem FRDM-K64F Kinetis firmy Freescale,
wyposaonym w procesor ARM Cortex-M4 o taktowaniu 120 MHz. Poczenie Ethernet czy zestaw z usug chmurow
Bluemix firmy IBM, ktra dziaa jako przewodnik objaniajcy korzystanie z pytki.
Zestaw zawiera take pytk rozszerzajc moliwoci dot. czujnikw, wyposaon w graficzny wywietlacz LCD o rozdzielczoci 12832
piksele, 256 kB RAM, 1 MB pamici Flash, gonik, piciostykowy joystick, czujnik temperatury, akcelerometr, potencjometry oraz PWM (modulator szerokoci impulsw) do odbierania sygnaw cyfrowych.
Zestaw rozwojowy ARM mbed IoT oferowany jest przez firm Farnell
element14 in Europie, MCM i Newark element14 w Ameryce Pnocnej
oraz element14 w rejonie APAC. Noty katalogowe i aplikacyjne, a take szeroki wybr powizanych akcesoriw znale mona na stronach
produktw. W przypadku pyta mona skorzysta z centrum pomocy
technicznej, dostpnego w dni robocze przez ca dob.
Spoeczno Farnell element14 Community to bogate rdo zasobw dla uytkownikw nowego zestawu rozwojowego, ktrzy mog
kontaktowa si z ponad 300 000 inynierw dzielcych si dowiadczeniami, wiedz i poradami na temat projektowania aplikacji i systemw
na potrzeby Internetu rzeczy. Wicej informacji znale mona na stronie
element14 Design Center.
Sukces polskich zespow w midzynarodowym

konkursie Xplore New Automation Award
Pod koniec marca w siedzibie Phoenix Contact w Bad Pyrmont byo
bardzo toczno. Panowaa radosna i pena ekscytacji atmosfera. 33
INFO
zespoy z 14 krajw zostao zaproszonych do Niemiec, aby zaprezentowa swoje projekty zrealizowane w ramach konkursu XPLORE New
Automation Award organizowanego przez Phoenix Contact. Konkurs
ma na celu umoliwienie modym ludziom realizacj ich innowacyjnych pomysw oraz da moliwo rozwijania pasji do technologii.
Modzi automatycy z caego wiata mieli moliwo realizacji swoich
projektw w 7 kategoriach. W tej edycji konkursu pord 100 wybranych pfinalistw a 13 zespow pochodzio z Polski. Wszystkie
projekty zostay zrealizowane dziki wsparciu finansowemu Phoenix
Contact.
Jury wybrao 33 finalistw, ktrzy przyjechali do Niemiec zaprezentowa swoje zrealizowane projekty. 3 zespoy z Polski znalazy
si w tym gronie zesp z Politechniki Warszawskiej z projektem
Automatic train, zesp z Technikum im. Cegielskiego w Poznaniu
z projektem Smart mirrows oraz studenci z Uniwersytetu Warmii
i Mazur z Muppet theater.
Po prezentacjach projektw i dugich obradach jury nadszed czas
na ogoszenie zwycizcw. Podczas uroczystej ceremonii wrczenie
nagrd dwa zespoy z Polski stany na podium:
Zesp z Uniwersytetu Warmii i Mazur zaj III miejsce w kategorii Rekreacja.
II miejsce zaj zesp z Technikum im Cegielskiego w kategorii
Modzi inynierowie.
Zwyciskie zespoy ze wszystkich kategorii otrzymaj nagrody
z rk niemieckiego ministra gospodarki i technologii w Hanowerze
podczas midzynarodowych targw Hanover Fair. Wszystkie wane
informacje dotyczce konkursu i zwycizcw mona znale na stronie gwnej Xplore konkursu http://www.xplore.org.
Wywaanie dynamiczne VibroDAQ portable

VibroDAQ portable to innowacyjny system do pomiaru drga i wywaania elementw wirujcych w oyskach wasnych oraz na specjalizowanych stanowiskach. Dziki zastosowaniu dotykowego wywietlacza LCD, oraz wbudowanego rda zasilania, uzyskano du
ergonomi pracy z urzdzeniem. VibroDAQ portable posiada zarwno
moliwo pracy samodzielnej jak i z komputerem PC. Przyrzd pozwala na wywaanie jedno i dwupaszczyznowych detali, dodatkowo
ma specjalizowane algorytmy wywaania dla ciernic szlifierskich
oraz innych typw detali (np. wentylatory).
Pomiary wywaania mog by sprawdzone pod katem zgodnoci
z norm ISO1940.
Urzdzenie ma unikaln funkcjonalno pozwalajca na rczn

edycj danych pomiarowych, co daje moliwo indywidualnego
podejcia do skomplikowanych przypadkw wywaania elementw wirujcych. System wyposaono w dwa interfejsy pozwalajce
na podczenie do komputera PC: USB 2.0 (high speed, full speed),
oraz RS232.
VibroDAQ portable to nowoczesne i bardzo skuteczne narzdzie
diagnostyczne, przeznaczone do wywaania w jednej lub w dwch
paszczyznach dowolnych detali wirujcych, zarwno w oyskach
wasnych jak i na stanowiskach pomiarowych, a take do pomiarw
i analizy drga. Zasadnicz cech przyrzdu jest jego pena mobilno.
Jest to urzdzenie przenone, wyposaone w dotykowy wywietlacz
LCD oraz wbudowane akumulatory. Niewielkie wymiary sprawiaj,
e VibroDAQ portable sprawdza si szczeglnie dobrze podczas prac
serwisowych, na obiektach, na ktrych istnieje konieczno przemieszczania si wraz z przyrzdem, lub wykonywane s np. prace
na wysokociach. Zgodnie z aktualnymi trendami w zakresie nowoczesnych urzdze pomiarowych VibroDAQ portable moe rwnie
wsppracowa z komputerem. Komunikacja pomidzy VibroDAQ
portable, a PC odbywa si poprzez interfejs USB.
W przypadku pracy samodzielnej oprogramowanie wbudowane
w przyrzd zapewnia pen niezaleno systemu VibroDAQ portable. W tym przypadku przyrzd pracuje pod kontrol wasnego,
autorskiego systemu operacyjnego, a uytkownik ma do dyspozycji
kompletny wachlarz funkcji realizowanych przez przyrzd, czyli:
wywaanie jednopaszczyznowe, wywaanie dwupaszczyznowe,
wywaanie tarcz ciernych wyposaonych w gowic wywaajc
(jedno i dwupaszczyznowe), wywaanie wentylatorw z moliwoci wektorowego rozkadu masy korekcyjnej na skadowe (jedno i dwupaszczyznowe), a take analiz
drga FFT zarwno w trybie synchronicznym jak
i asynchronicznym.
Niezwykle pomocn funkcj jest moliwo obserwacji widma drga, czyli ich amplitudy w funkcji
czstotliwoci. Umiejtne wykorzystanie tej funkcji pozwala na wywaenie detalu, gdy wibracje generowane
przez diagnozowany element obrotowy s zakcane
przez drgania innych elementw pracujcych na podobnej czstotliwoci. VibroDAQ portable pozwala
rwnie na obserwacj amplitudy drga w funkcji
czasu.
W przypadku pracy samodzielnej interfejsem sucym do komunikacji z uytkownikiem jest wywietlacz
LCD, a szczegowe dane pomiarowe uzyskane podczas kolejnych cykli wywaania lub pomiarw drga
rejestrowane s w pamici wewntrznej urzdzenia.
W przypadku pracy z komputerem sterowanie
przyrzdem odbywa si poprzez dedykowan aplikacj
pracujc pod kontrol Windows. Jak ju wspomniano komunikacja z komputerem odbywa si poprzez
interfejs USB. Oprogramowanie zainstalowane na PC
pozwala zarwno na wywaanie detali, pomiary i analiz drga, jak i na analiz danych, ktre zostay zarejestrowane przez przyrzd podczas pracy samodzielnej. Korzystanie
z VibroDAQ portable w trybie z komputerem moe okaza si wygodne np. w przypadku pracy stacjonarnej, kiedy wywaanie realizowane jest w jednym miejscu np. na dedykowanym stanowisku
pomiarowym. W takiej sytuacji interfejsem sucym do komunikacji
z uytkownikiem jest ekran monitora, ktry ze wzgldu na rozmiary
i czytelno wpywa pozytywnie na komfort pracy. Podobnie sprawa
przedstawia si w przypadku koniecznoci szczegowej analizy danych przechowywanych w pamici urzdzenia np. analiza FFT zarejestrowanych danych.
Wicej informacji na stronie internetowej producenta pod adresem http://goo.gl/ONan74
117
AUTOMATYKA I MECHATRONIKA
MyRIO platforma
edukacyjna od National
Instruments (1)
Firma National Instruments zaproponowaa kolejny system
przeznaczony dla studentw. Tym razem jest on oparty
to technologi wykorzystan w popularnej platformie CompactRIO.
Pozwala ona na przewiczenie zagadnie zwizanych z automatyk,
robotyk, systemami kontrolno-pomiarowymi szczeglnie
z wbudowanym systemami czasu rzeczywistego.
MyRIO jest wzgldnie niedrog platform
przeznaczon do wykonywania wbudowanych systemw sterujcych. Przeznaczona
gwnie dla uczelni i studentw pozwala inynierom oraz studentom na budow zaawansowanych systemw. Daje moliwo korzystania z wydajnego dwurdzeniowego procesora Cortex-A9, systemu czasu rzeczywistego,
i technologii FPGA(Field Programmable Gate
Array programowalna struktura logiczna),
pozwalajcej zbudowa brakujce elementy cyfrowego systemu przetwarzania danych.
Oprcz tego udostpnia szereg wej i wyj
analogowych i cyfrowych, rwnie niezbdne interfejsy komunikacyjne. Pozwala budowa systemy kontrolowane zdalnie za pomocz komputera i aplikacji w LabView,
jak rwnie tabletu czy smartfona
wyposaonego w interfejs Wi-Fi. No
i chyba najwiksza zaleta, o ktrej
nie wspomniaem, to moliwo
konfigurowania wszystkich elementw systemu za pomoc LabView,
ktre jest dostarczone na licencji studenckiej wraz z urzdzeniem.
oprogramowaniem oraz kilkoma akcesoriami, takimi jak: zcze rubowe do przyczenia sygnaw z gniazda MSP, zcze ktowe wraz z pyt prototypow pozwalajc
na zbudowanie elementw dodatkowych
np. wzmacniacza wejciowego lub ukadu
zasilania czujnikw. W pudeku znajdziemy
rwnie przewody USB i audio, rubokrt
oraz zasilacz sieciowy. Na fotografii 1 pokazano sterownik myRIO i pytk prototypow.
Architektura systemu myRIO

Schemat blokowy systemu pokazano na rysunku 2. Serce myRIO stanowi ukad SoC
firmy Xilinx typu Zynq-7010. Na jego pokadzie znajduje si dwurdzeniowy procesor
W zestawie
Zestaw zawiera modu myRIO
1900 wraz z niezbdnym do pracy
CortexA9 wspierajcy obliczenia na liczbach zmiennoprzecinkowych o pojedynczej i podwjnej precyzji oraz na wektorach
dziki instrukcjom NEON. Maksymalna, dopuszczalna czstotliwo taktowania ukadu
wynosi 667 MHz. Mikroprocesor ma pami
wewntrzn Cache L1 o pojemnoci po 32 kB
na instrukcje i dane, Cache L2 512 kB, wewntrzn pami programu 256 kB oraz
interfejsy do zewntrznych pamici DDR3,
DDR2 i innych. Wyposaono go w liczne interfejsy komunikacyjne: 2UART, 2CAN,
2I2C, 2SPI, 432-bitowe GPIO, 8 kanaw DMA. Ale moim zdaniem najwiksz zalet jest umieszczenie w tej samej strukturze
ukadu FPGA z rodziny Artix 7 zawierajcego midzy innymi 28 tys. programowalnych
komrek logicznych, 80 programowalnych
blokw DSP o organizacji 1825, a to tylko
wybrane cechy tego ukadu.
Na pycie sterownika umieszczono pami Flash o pojemnoci 256 MB zawierajc system operacyjny czasu rzeczywistego (NI Linux Real-Time). Cz tej pamici
moe by przeznaczona na dane i aplikacje
uytkownika. Pami DDR3 o pojemnoci
512 MB stanowi pami operacyjn. Interfejs
Wi-Fi suy do konfigurowania i programowania sterownika. Oprcz niego myRIO ma
dwa interfejsy USB Host i Device.
Uytkownikowi oddano do dyspozycji interfejsy UART, I2C i SPI, ktre wyprowadzone na piny portw MXP, 8 sygnaw
PWM, 32 linie cyfrowego wejcia wyjcia
i dodatkowe 8 linii w standardzie TTL 5 V,
wejcia i wyjcia analogowe oraz napicia
niezbdne do zasilania dodatkowych ukadw wejciowych, jeden przycisk i cztery
diody do dowolnego wykorzystania.
Zalety wynikajce z architektury
Fotografia 1. Sterownik myRIO z pytk prototypow
118
Architektura myRIO ma wiele zalet, najwiksz z nich jest poczenie dwurdzeniowego

procesora i systemu operacyjnego czasu rzeczywistego ze struktur FPGA. Takie rozwizanie pozwala na efektywne wykorzystanie
zasobw procesora i przerzucenie mudnych i czasochonnych oblicze na algorytmy zrealizowane sprztowo w strukturze
FPGA. Najlepszym przykadem jest tutaj
realizacja filtrw cyfrowych, ktre s nieodcznym elementem systemu pomiarowego.
MyRIO platforma edukacyjna od National Instruments

W kadym systemie pomiarowym wystpuj
przynajmniej filtry antyaliasingowe, na wejciach przetwornikw. Realizacja takich filtrw w sposb cyfrowy wie si z szeregiem
operacji mnoenia i sumowania dla kadej
prbki sygnau mierzonego i to wielokrotnie.
Zakadajc, e mierzony sygna jest prbkowany z czstotliwoci 100 kHz atwo sobie
wyobrazi, jak duo oblicze trzeba wykona i to w cile okrelonym czasie, poniewa bufory danych maj zwykle ograniczon
pojemno, a nowe dane cigle napywaj.
Angaowanie do tego procesu CPU nie jest
zbyt efektywne, poniewa w tym czasie moe
on wykonywa bardziej zoone algorytmy.
Kolejnym przykadem moe by wyznaczenie
szybkiej transformaty Fouriera FFT lub wyszukiwanie okrelonych wzorcw w szybkozmiennym sygnale cyfrowym w przypadku,
gdy sygna mierzony ma czstotliwo np.
o poow nisz ni czstotliwo pracy CPU,
moe ono nie nada z jego ledzeniem,
a ju na pewno nie bdzie w stanie robi nic
wicej. I tutaj idealnym rozwizaniem jest
przerzucenie tego zadania na sprztowo zrealizowany w FPGA algorytm, ktry w efekcie
tylko poinformuje mikroprocesor, gdy wykryty zostanie okrelony wzorzec sygnau.
Kolejn zalet jest integracja w jednym
ukadzie systemu zdolnego przetwarza
dane, z przetwornikami A/C i C/A, jak rwnie szeregu wej i wyj cyfrowych oraz
interfejsw komunikacyjnych. Pozwala to za
pomoc niewielu zewntrznych elementw
budowa kompletne systemy. Watro tutaj
wspomnie, e na zczach dostpne s napicia niezbdne do zasilania dodatkowych
ukadw wejciowych, rwnie wzmacniaczy wymagajcych napicia symetrycznego
15 V.
Nie bez znaczenia jest wyposaenie sterownika w interfejs Wi-Fi. Dziki niemu moliwe jest swobodne programowanie systemu
bez koniecznoci przyczania go do komputera i zdalne sterowanie budowanych aplikacji, co moe by szczeglnie wane dla kontrolowanych robotw czy innych urzdze
poruszajcych si samodzielnie. Tutaj moe
te si przyda wbudowany w ukad akcelerometru, pozwalajcy wyznaczy orientacj
w przestrzeni.
System operacyjny
MyRIO pracuje pod kontrol systemu operacyjnego czasu rzeczywistego, NI Linux RealTime majcego mechanizmy umoliwiajce
wyrnienie deterministycznych zada.
Dziki systemowi priorytetw zapewnia
on wielowtkowo przy zachowaniu determinizmu, pozwala na wyznaczenie wtku
Rysunek 2 Schemat blokowy sterownika myRIO

o najwyszy priorytecie, co gwarantuje wykonanie go w pierwszej kolejnoci. Zazwyczaj

powinien by tylko jeden taki wtek, mimo
i wielordzeniowe procesory umoliwiaj rwnolege wykonywanie kilku wtkw.
Planujc aplikacj czasu rzeczywistego naley zwrci uwag na inne czynniki, takie jak
wspdzielone zasoby systemu np. pami,
sterowniki, porty wejcia wyjcia i interfejsy
komunikacyjne. Nieuwzgldnienie wszystkich czynnikw moe doprowadzi do sytuacji, w ktrej zadanie o wyszym priorytecie
bdzie czekao na zwolnienie zasobw przez
zadanie o niszym priorytecie. NI Linux
Real-Time ma wbudowany mechanizm, ktry dobrze radzi sobie z takimi sytuacjami, ale
dobr praktyk jest ich unikanie.
Konfigurowanie systemu jest moliwe za pomoc programu Measurement &
Automation Explorer lub przegldarki internetowej. Sterownik moe pracowa niezalenie lub pod kontrol aplikacji przygotowanej
w LabView.
Komunikacja z otoczeniem
Oprcz interfejsw dostpnych w portach
MPX i przeznaczonych gwnie do przesyania danych pomidzy elementami systemu
pomiarowego, myRIO wyposaono rwnie
w dwa porty USB oraz wspomniany modu
Wi-Fi.
Interfejs USB device umoliwia doczenie sterownika do komputera. To za jego pomoc jest moliwy dostp do systemu, konfigurowanie, wgrywanie aplikacji, praca pod
kontrol LabView i konfigurowanie wbudowanego bloku FPGA. Interfejs USB host pozwala na doczenie urzdzenia typu device,
np. kamery do akwizycji obrazu lub pamici
masowej sucej do gromadzenia danych
pomiarowych. Interfejs Wi-Fi doceni wszyscy budujcy samobiene roboty lub pojazdy,
ktre nie mog by ograniczone przewodem
czcym je z jednostk sterujc. Ponadto,
Rysunek 3. Struktura wej analogowych
119
tak jak przez USB, jest moliwe wgrywanie i uruchamianie aplikacji pod kontrol
LabView oraz konfigurowanie sterownika,
co znacznie poprawia komfort pracy. Modu
moe rwnie peni rol Routera.
+3.3V
DIO10 / PWM2
DIO9 / PWM1
DIO8 / PWM0
DIO7 / SPI.MOSI
DIO6 / SPI.MISO
DIO5 / SPI.CLK
DIO4
DIO3
DIO2
DIO1
DIO0
AI3
AI2
AI1
AI0
+5V
33
31
29
27
25
23
21
19
17
15
13
11
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
DIO14 / I2C.SCL
DGND
DGND
DIO13
DGND
DIO12 / ENC.B
DGND
DIO11 / ENC.A
DGND
UART.TX
DGND
UART.RX
DGND
AGND
AO1
AO0
Tor pomiarowy jest klasycznym rozwizaniem, w ktrym jeden przetwornik prbkuje sygna w wielu kanaach jego struktur
przedstawiono na rysunku 3. Zastosowany
przetwornik prbkuje sygna wejciowy z rozdzielczoci 12 bitw i maksymaln czstotliwoci wynoszc 500 kS/s.
Ukady wejciowe doprowadzajce sygnay z portw MPX akceptuj napicia z przedziau 05 V, co daje rozdzielczo napiciow wynoszc 1,221 mV. Minimalne pasmo
przenoszenia dla tych wej wynosi 300 kHz.
Sygnay wejciowe z portu MSP trafiaj na wzmacniacze rnicowe akceptujce napicia wejciowe o wartoci 10 V.
Rozdzielczo, z ktr moemy mierzy te napicia wynosi 4,883 mV. Typowo pasmo przenoszenia wynosi 50 kHz.
Dopuszczalny zakres napicia dla wej
audio wynosi 2,5 V przy rozdzielczo napiciowej 1,221 mV, natomiast pasmo przenoszenia zawiera si w przedziale 2 Hz20 kHz.
Rozmieszczenie sygnaw w portach MPX
DIO15 / I2C.SDA
Analogowe ukady wejciowe
Fotografia 5. Porty MPX A i MPX B

MSP udostpnia wyjcia bipolarne o napiciu
10 V i rozdzielczoci 4,883 mV.
Wyjcia audio zapewniaj pasmo przenoszenia do 50 kHz. Impedancj wyjciow stanowi szeregowe poczenie rezystora 100 V
z kondensatorem 22 mF.
Analogowe ukady wyjciowe
Porty MPX
Budow analogowego toru wyjciowego

ilustruje rysunek 4. Tor jest utworzony z 8
przetwornikw C/A o rozdzielczoci 12 bitw i szybkoci konwersji 345 kS/s. Kady
przetwornik wsppracuje z wzmacniaczem
wyjciowym zwikszajcym jego wydajno
prdow. Sygnay wyjciowe doprowadzone
do portw MXP mog przyjmowa wartoci
z przedziau 05 V z krokiem 1,221 mV. Port
Uytkownikowi oddano do dyspozycji dwa

porty rozszerze MPX A i MPX B. Ich sygnay
zostay wyprowadzone na 2-rzdowe zcze
o rastrze 2,54 mm i 34 wyprowadzeniach.
Rozmieszczenie sygnaw jest identyczne
na obu zczach. Tabela na rysunku 5 przedstawiona numery wyprowadze z przypisanymi sygnaami portu MPX. Kady port udostpnia: 4 wejcia analogowe, 2 wyjcia analogowe, interfejs UART, do 16 linii cyfrowego
wejcia wyjcia, 3 sygnay PWM, interfejs SPI,
interfejs I2C, wejcia enkodera, napicia zasilajce 3,3 V i 5 V.
Port MSP
Rysunek 4. Struktura wyj analogowych
120
Port MSP zosta wyprowadzony na 1-rzdowe

zcze o rastrze 3,8 mm. W zestawie znajdziemy pasujce do niego zcze z zaciskami rubowymi. Dostpne sygnay analogowe mog
przyjmowa wartoci z przedziau 10 V.
Oprcz sygnaw analogowych i cyfrowych,
dostpne s rwnie napicia zasilajce
+15 V, 15 V i +5 V. Wydajno prdowa
rde napicia jest niedua, ale z pewnoci
wystarczy do zasilenia dodatkowego obwodu
wejciowego zbudowanego z kilku wzmacniaczy operacyjnych bez koniecznoci martwienia si o zasilacz, co jest wan zalet.
Tabela na rysunku 6 opisuje szczegowe rozmieszczenie sygnaw w zczu MSP. W porcie MSP C s dostpne: napicia zasilajce
15 V (max 32 mA) oraz 5 V, 2 wyjcia analogowe 10 V, 2 wejcia analogowe sygnau
rnicowego 10 V, 8 wej wyj cyfrowych,
2 wyjcia PWM, 2 wejcia enkoderw. Obok

zcza MSP C jest dostpne rwnie wejcie
i wyjcie sygnau audio.
Programowanie
Jak wszystkie produkty National Instruments,
rwnie myRIO jest programowany za pomoc
rodowiska LabView. Pozwala ono na wykorzystanie zalet graficznego jzyka programowania
do przygotowania aplikacji dla systemu czasu rzeczywistego i konfigurowania struktury
FPGA, bez koniecznoci zgbiania szczegw
konstrukcyjnych urzdzenia. Nie wymaga przy
tym posiadania specjalistycznej wiedzy i znajomoci specjalistycznych jzykw opisu sprztu, takich jak VHDL czy Verilog. Dziki temu
ta technologia jest dostpna praktycznie dla
kadego. Programy przygotowane w LabView
s przetwarzana na jzyk C, a nastpnie wywoywane s narzdzia Xilinx, ktre generuj
pliki wynikowe wgrywane pniej do myRIO. Wszystko to dzieje si automatycznie
z punktu widzenia programisty jest wystarczajce uruchomienie pojedynczego programu.
Oczywicie, myRIO mona te programowa za
pomoc jzyka C/C++ przy wykorzystaniu rodowiska opartego na popularnym Eclipse. Opis
sposobu konfiguracji tego rodowiska mona
znale na stronie National Instruments.
Wraz ze sterownikiem jest dostarczane
oprogramowanie LabView na licencji studenckiej, pozwalajcej na korzystanie z niego w celach edukacyjnych. Oprcz podstawowej wersji
LabView przeznaczonej dla myRIO, moemy
zainstalowa kilka przydatnych moduw.
Moduy niezbdne do obsugi wszystkich
elementw architektury myRIO to:
Real Time Module pozwala przygotowa aplikacj czasu rzeczywistego wbudowan w system wykonawczy.
FPGA Module modu graficznego programowania struktur FPGA, program
MyRIO platforma edukacyjna od National Instruments
+15V
-15V
AGND
AO0
AO1
AGND
AI0+
AI0-
AI1+
AI1-
DIO0/ENC0.A
DIO1
DIO2/ENC0.B
DIO3/PWM0
DIO4/ENC1.A
DIO5
DIO6/ENC1.B
DIO7/PWM1
DGND
5V
Rozmieszczenie sygnaw w porcie MSP
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Fotografia 6. Widok ukadu od strony zcza MSP

przygotowany w nim jest kompilowany
i wgrywany do struktury FPGA.
Dodatkowe moduy dostpne na licencji
studenckiej wraz z LabView myRIO:
Vision Development Module zesp
funkcji wspomagajcych przetwarzanie
obrazu.
LabVIEW Control Design and Simulation
Module zbir funkcji do budowy projektowania i symulowania pracy regulatorw.
LabVIEW MathScript RT Module pozwala korzysta w LabView z plikw Matlaba,
pod rygorem systemu czasu rzeczywistego.
LabVIEW Robotnic Module zbir funkcji
wspomagajcych projektowanie ukadw
sterowania robotami.
Pierwszy Program
Prac z myRIO moemy zacz bardzo szybko.
Po zainstalowaniu oprogramowania i doczeniu ukadu do portu USB komputera na ekranie zostanie wywietlone okno monitora (rysunek 7), z ktrego moemy przej wprost
do konfigurowania naszego ukadu wybierajc
z menu Configure NI myRIO. Nastpnie, wybierajc Launch the I/O Monitor za pomoc myszki
moemy testowa wszystkie wyjcia, odczyta
wartoci napicia na wejciach analogowych
czy wygenerowa przykadowy przebieg.
Moliwe jest rwnie przesanie danych poprzez dostpne interfejsy.
Rysunek 8. Aplikacja testowa

Wybierajc Launch the Getting Started

Wizard przejdziemy do panelu testowego pokazanego na rysunku 8. Moemy obserwowa
na nim wskazania akcelerometru i sterowa diodami. Przechodzc do LabView naley wybra
Create Project myRIO myRIO Project i przechodzc kolejne etapy wygenerowa przykadowy projekt pobierajcy dane z akcelerometru
i wywietlajcy je na wykresie. Panel czoowy
aplikacji pokazano na rysunku 9. Wystarczy
wcisn Run, poczeka a zakoczy si proces
kompilacji, Wygenerowany kod zostanie przesany i uruchomiony w myRIO. Na jego podstawie mona zacz tworzy wasne projekty.
Podsumowanie
MyRIO jest dobr platform treningow, pozwalajc przewiczenie wielu zagadnie z dziedziny automatyki, robotyki i przetwarzania sygnaw, jednoczenie pokazujc aspekty zwizane
z przygotowaniem systemw czasu rzeczywistego. Studenci zapoznawszy si z platform
nie bd mieli kopotw podczas pracy z systemem CompactRIO. Programowanie w LabView
pozwala na budowanie systemw sterujcych,
nie wymagajc przy tym od studentw znajomoci mikrokontrolerw lub innych jzykw
programowania. Dziki temu mona skupi si
na faktycznych zagadnieniach zwizanych z tematyk przedmiotu. Mimo e jest to ukad przeznaczony do nauki, jego moliwoci s bardzo
Rysunek 7. Okno monitora myRIO

due. Praktycznie w wikszoci wypadkw rozdzielczo przetwornikw jest wystarczajca,
wydajno procesora czsto nie bdzie w peni
wykorzystana, nawet przy zoonych aplikacjach. Takie zasoby w poczeniu moduem
FPGA daj duo swobody i pozwalaj na postawienie przed studentami znacznie trudniejszych zada.
Firma National Instruments proponuje rwnie zestawy montaowe pozwalajce
na zapoznanie si z rnymi zagadnieniami.
Na stronie internetowej znajdziemy przykady
wicze laboratoryjnych wraz z instrukcjami.
Oprcz zastosowa czysto akademickich, dla
programisty LabView jest to doskonay przyrzd
warsztatowy, pozwalajcy na wykonaniu dosownie na poczekaniu brakujcego elementy
systemu pomiarowego. Moe suy jako oscyloskop, rejestrator i analizator poziomw logicznych, a nawet zastpi mikroprocesor sterujcy.
Algorytmy sterujce mona wygodnie przetestowa z poziomu LabView obserwujc przebiegi w rnych czciach ukadu. Po upewnieniu si, e wszystko bdzie dziaao poprawnie,
algorytm moe by przeniesiony na docelowy
mikroprocesor.
W kolejnym artykule opisz sposb wykonania uniwersalnego przyrzdu warsztatowego
wykorzystujc przy tym zasoby dostpne w myRIO, a nastpnie system pomiarowy sterowany
za pomoc przegldarki internetowej.
Wiesaw Szaj
wszaj@prz.edu.pl
Rysunek 9. Panel czoowy automatycznie generowanego projektu
121
Fotografia 1. Czujnik firmy Pepperl+Fuchs, zastosowany do detekcji obecnoci pytek drukowanych w trakcie montau komponentw
Czujniki ultradwikowe
w automatyce przemysowej
W kolejnej czci cyklu artykuw o czujnikach stosowanych
w automatyce, omawiamy sensory ultradwikowe. Cho nie
s tak popularne, jak modele indukcyjne, ani ostatnio chtnie
stosowane czujniki fotoelektryczne, cechuj si pewnymi zaletami,
ktre sprawiaj, e mona je nazwa najbardziej uniwersalnymi
i niezawodnymi. W artykule przybliamy sposb ich dziaania,
pokazujemy, kiedy warto je stosowa i jak wykorzysta ich
moliwoci.
Jak to si stao, e pomimo wspomnianej
we wstpie uniwersalnoci i niezawodnoci czujnikw ultradwikowych, nie
spopularyzoway si one w przemyle tak
bardzo, jak inne technologie zblieniowe?
Wynika to z pewnych zaszoci historycznych i ogranicze technologicznych, ktre dawno ju nie stoj na przeszkodzie.
Czujniki ultradwikowe pojawiy si
na rynku okoo 30 lat temu, czyli pniej
ni np. sensory indukcyjne czy nawet optyczne. Aktualnie za niezbyt du popularno ultradwikw odpowiadaj przede
wszystkim przyzwyczajenia inynierw
automatykw, ktrzy w gruncie rzeczy znani s z tego, e niechtnie zmieniaj dawne
zwyczaje, a po nowe technologie sigaj
dopiero wtedy, gdy zostan one na wskro
sprawdzone.
122
Zasada dziaania
Trudno zwizana z zastosowaniem technologii ultradwikowej wynika z faktu,
e o ile w przypadku innych rodzajw
czujnikw zblieniowych, wystarczy tylko
wykrywanie wysokiego lub niskiego stanu
(np. napicia) na przetworniku, to w omawianych sensorach czsto konieczne jest
prowadzenie bardziej zoonych pomiarw.
Emiter nadaje fale ultradwikow o czstotliwoci od kilkudziesiciu kilohercw
do kilkuset kilohercw, ktra skierowana jest
w stron wykrywanych obiektw. Gdy natrafi na przeszkod, odbija si i wraca do sensora (rysunek 3). Specyfika rozchodzenia
si fal ultradwikowych sprawia, e sygna
bardzo czsto dociera do detektora nawet,
jeli w zasigu pracy czujnika nie znajduje
si wykrywany obiekt. Wynika to z faktu,
Fotografia 2. Czujniki firmy PIL

e fala moe odbi si od innych obiektw
np. od obudowy maszyn i mogaby powodowa faszywe odczyty. Z tego wzgldu,
kluczowe dla sensorw ultradwikowych
jest liczenie czasu, ktry mija od wysania
sygnau do jego powrotu. Czas ten zaleny
jest od szybkoci rozchodzenia si danej fali
w orodku, jakim zazwyczaj jest powietrze
o temperaturze pokojowej, pod cinieniem
atmosferycznym i od odlegoci, jaka dzieli nadajnik od napotkanej przeszkody. Jeli
Czujniki ultradwikowe w automatyce przemysowej
Rysunek 3. Zasada dziaania czujnika

ultradwikowego
sygna wrci do detektora po czasie krtszym ni okrelony, oznacza to, e w zasigu

sensora znalaz si obiekt. Jeli po duszym,
naley przyj, e odbicie nastpio od ktrego z elementw obudowy maszyn znajdujcych si w pomieszczeniu, lub po prostu
od ciany.
Pomiar tego czasu dawniej nastrcza
trudnoci, gdy wymagao to znacznie
Fotografia 4. Czujniki i sondy ultradwikowe firmy SICK

bardziej zoonych konstrukcji, ni np.
w czujnikach indukcyjnych. Jednake oparcie zasady dziaania sensorw o takie pomiary spowodowao, e bez wikszych modyfikacji mog one pracowa nie tylko jako
czujniki zblieniowe, ale te jako analogowe
mierniki odlegoci (fotografie 46).
Same generatory najczciej s wykonane z piezoelektrykw i te same elementy
ceramiczne mog take posuy do odbioru
fal ultradwikowych tj. do zamiany ich
na sygna elektrycznych.
Fotografia 5. Ultradwikowe mierniki

poziomu dziaaj na tej samej zasadzie,
co czujniki zblieniowe wykonane w identycznej technologii
Zalety czujnikw
ultradwikowych
Czujniki ultradwikowe maj wiele zalet
w porwnaniu do innych technologii. W odrnieniu od sensorw pojemnociowych
Fotografia 6. Czujniki ultradwikowe mog by zastosowane np. do monitorowania

pozycji nad ziemi elementw maszyn rolniczych
czy optycznych, mog dziaa w praktycznie

dowolnych warunkach, gdy s bardzo odporne na zabrudzenia. Nie przeszkadza im
nawet gruby kurz i gsty py. Co wicej, emisja ultradwikw, czyli wibracji o wysokich
czstotliwociach, powoduje automatyczne
samooczyszczanie si sensorw, co nie ma
miejsca w adnych innych rodzajach czujnikw. A natura propagacji fal ultradwikowych sprawia, e nie s one pochaniane ani
tumione przez py w powietrzu, ktry sparaliowaby dziaanie sensorw optycznych.
Omawiane sensory mog nawet pracowa bdc zanurzonymi w pynach w tym
w nieprzeroczystych cieczach, o ile tylko maj odpowiednio szczelne obudowy.
Niemniej wikszo producentw komponentw automatyki koncentruje si jedynie
na czujnikach przystosowanych do pracy
w otoczeniu gazw (powietrza) i nie nadaj
si one do aplikacji podwodnych.
Problemem moe by te praca w orodkach, w ktrych wystpuj czste zmiany
cinienia. Nie powinno si te stosowa tego
typu sensorw w otoczeniu atmosfery zagroonej wybuchem.
Sensory ultradwikowe nie maj natomiast ogranicze odnonie rodzaju obiektw, ktre wykrywaj. W przeciwiestwie
do czujnikw indukcyjnych, mog wykrywa obiekty metalowe, a w przeciwiestwie
do sensorw optycznych, nie stanowi dla
nich problemu obiekty przezroczyste (np.
szklane). Naturalnie, ultradwiki pozwalaj te na wykrywanie metali, plastiku,
czy drewna. Co wicej, poprawnie pracuj
z wykrywaniem nie tylko cia staych, ale te
pynw i materiaw o konsystencji proszku
(fotografia 7). Jedynie przedmioty wykonane
z silnie porowatych lub gbczastych materiaw mog powodowa ograniczenie zasigu
pracy czujnikw.
Fotografia 7. Dobrze ustawiony czujnik

ultradwikowy pozwala na detekcj
poziomu pynw w butelkach
123
Fotografia 8. Rodzina czujnikw ultradwikowych firmy Pepperl+Fuchs
Fotografia 9. Czujniki firmy Banner
Fotografia 12. Czujniki ultradwikowe

dugiego zasigu firmy Carlo Gavazzi
Odmiany sensorw
Fotografia 10. Czujnik ultradwikowy

SICK z wyprowadzeniem fali pod ktem
90 wzgldem osi obudowy
Fotografia 11. Firma Baumer wykonuje

rne rodzaje czujnikw w identycznych
obudowach. Na zdjciu czujnik ultradwikowy serii U500, o wymiarach
identycznych, jak czujniki fotoelektryczne
serii O500
124
Tak, jak i w przypadku innych rodzajw czujnikw zblieniowych, tak i modele ultradwikowe mona dosta w rnych wersjach (fotografie 8, 9, 10, 11), o odmiennym zasigu pracy. Wynosi on od kilkudziesiciu centymetrw
do kilku metrw i jest zaleny przede wszystkim od uytej czstotliwoci ultradwiku. Im
wysza czstotliwo, tym silniejsze jest tumienie emitowanego sygnau i przez to obszar
roboczy czujnika maleje. Przy ponad 800 kHz
bdzie on wynosi nawet jedynie kilkanacie
centymetrw (a sam sygna ultradwikowy
bdzie dociera okoo dwa razy dalej. Wraz
ze zmniejszeniem czstotliwoci np. do 50
60 kHz, wzrasta zasig do wspomnianych
wczeniej kilku metrw (fotografia 12).
Pewne rnice obejmuj take ksztat obszaru propagacji fali. Jest on zaleny od sposobu zamontowania generatora sygnau
ultradwikowego w obudowie czujnika.

Typowa charakterystyka przestrzenna emitowanego sygnau zostaa przedstawiona
na rysunku 13. W zdecydowanej wikszoci
przypadkw, podane jest, aby emitowany
sygna rozchodzi si jak najwszym obszarem. Ma to znaczenie szczeglnie tam, gdzie
dostpna przestrze instalacji jest ograniczona. Szeroko emitowany sygna bdzie odbija
si od przeszkd znajdujcych si w otoczeniu i w praktyce uniemoliwi zastosowanie
czujnika do detekcji obiektw.
Obszary zastosowa
Czujniki
ultradwikowe
produkowane
s w rnych wykonaniach, ktre pozwalaj
je stosowa w poszczeglnych dziedzinach
przemysu. W przemyle spoywczym, czy
wszdzie tam, gdzie czujnik bdzie naraony
na dziaanie agresywnych chemicznie substancji, warto sign po modele z obudowami
ze stali nierdzewnej (fotografia 14). Co ciekawe, poniewa frontu czujnika nie da si ukry
za stalow obudow, producenci stosuj warstwy ochronne z obojtnych chemicznie materiaw, takich jak np. PTFE (tzw. teflon) i FEP
(tetrafluoroetylen), ktrymi szczelnie pokrywaj generator sygnau ultradwikowego.
Ograniczenia
Cho maj mnstwo zalet, czujniki ultradwikowe pod pewnymi wzgldami
Rysunek 13. Wpyw temperatury i wilgotnoci powietrza na zasig i ksztat pola detekcji
Fotografia 16. Czujnik ultradwikowy

z zestawu Lego Mindstorms
Fotografia 14. Czujniki ultradwikowe w obudowach ze stali nierdzewnej mog by

z powodzeniem stosowane w przemyle spoywczym
Rysunek 15. Zastosowaniedwch oddzielnych elementw piezoelektrycznych, jako

generatorw i odbiornikw ultradwikw, w celu redukcji martwej strefy czujnika
wypadaj gorzej ni np. modele indukcyjne
albo fotoelektryczne. Przykadowo s mniej
precyzyjne. Dua szeroko obszaru, w ktrym emitowane s ultradwiki sprawia,
e mae obiekty mog nie by poprawnie wykrywane. Jeli detekowany przedmiot odbije
tylko niewielk cz wyemitowanego sygnau, fale docierajce do czujnika mog nie
by wystarczajco silne, by pobudzi piezoelektryk. A poniewa trzeba pamita, e fale
te s tumione w powietrzu, w praktyce nieduy rozmiar obiektw skraca uyteczny zakres detekcji za pomoc tego typu sensorw.
Powysze ograniczenie ma znaczenie przede wszystkim wtedy, gdy ten sam
piezoelektryk jest uywany jako generator
i jako odbiornik. Zreszt taka konstrukcja,
cho z inynierskiego punktu widzenia jest
bardzo elegancka, niesie ze sob take inne
problemy. Powoduje powstanie tzw. strefy
martwej, zaraz za czoem czujnika, w ktrej
detekcja nie jest moliwa. Wynika to z faktu,
e generator nie moe drga nieskoczenie
krtko i w momencie, gdy jest wprawiony
w wibracje za pomoc sygnau elektrycznego, nie moe suy jako odbiornik. Czas ten
przekada si na konkretn odlego, jak
przy znanej prdkoci rozchodzenia si fal,
moe pokona wyemitowany sygna ultradwikowy. Jeli dugo t podzieli przez
dwa, otrzymamy rozmiar strefy martwej.
W przypadku, gdy w strefie tej znajdzie si
jaki obiekt, ktry odbije ultradwiki, nie
do, e przesoni on obiekty za sob, to nie

zostanie w ogle wykryty, gdy fala dotrze
do odbiornika jeszcze w momencie, gdy pracuje on w trybie generatora i nie zostanie
zdetekowana.
Rozwizaniem tego problemu jest zastosowanie oddzielnych piezoelektrykw do generowania ultradwikw i do odbierania
ich (rysunek 15). Czujniki tak zbudowane
w praktyce nie maj strefy martwej, a wic
te nie maj dolnego ograniczenia obszaru
pracy. Warto przy tym zauway, e strefa
martwa pojawia si te czsto w przypadku
sensorw optycznych.
Problem temperatury
Inn trudnoci, ktra wpywa na wskazania sensorw ultradwikowych jest zmiana
temperatury. Zaley od niej szybko rozchodzenia si fal ultradwikowych i przez
to detekcja bywa utrudniona (rysunek 13).

Jej wpyw ma szczeglne znaczenie dopiero w przypadku czujnikw z wyjciem analogowym, dla ktrych wane jest nie tylko
poinformowanie o natrafieniu na obiekt,
ale te o odlegoci od niego oraz w sytuacji, gdy korzystamy z niektrych bardziej
zaawansowanych funkcji czujnikw ultradwikowych. Te najczciej dziaaj wanie w oparciu o odlego, w ktrej znajduje
si detekowany obiekt. Dlatego producenci
czujnikw umieszczaj w nich termometry,
ktre pozwalaj na monitorowanie temperatury i kompensacj uzyskanych wynikw.
Niemniej pozostaje problem niejednorodnoci orodka, w ktrym propaguje fala ultradwikowa, dlatego nawet bardzo zaawansowane ukady kompensacyjne nie zawsze dobrze radz sobie z problemem temperatury.
Podobna trudno wynika z rnic
w wilgotnoci i cinieniu otoczenia. Im
s one wiksze, tym fala propaguje szybciej,
dlatego instaluje si rwnie obwody kompensacyjne, redukujce wpyw zmian wilgotnoci i cinienia. Te wartoci jest atwiej
monitorowa ni temperatur, a ich wpyw
na uzyskane rezultaty, w rzeczywistych warunkach najczciej nie jest tak duy.
Zaawansowane funkcje
Bardziej skomplikowana zasada dziaania,
ni w przypadku innych czujnikw zblieniowych, pozwala na atwe wprowadzanie dodatkowych zaawansowanych funkcji do sensorw ultradwikowych. Skoro bardzo
prosto mona wyposay czujnik w interfejs
analogowy (np. 010 V albo 420 mA) i podawa odlego od wykrywanego obiektu,
niewielkim wysikiem mona te przenie
funkcj oceny odlegoci do wntrza sensora,
a na wyprowadzeniu pozostawi np. wyjcie
Rysunek 17. Okno aktywne obszaru pracy czujnika
125
tranzystorowe lub przekanikowe. Z tego
wzgldu wielu producentw ma w swojej
ofercie czujniki z regulowanym oknem wykrywania, tj. pozwalajce na ustawienie obszaru minimalnej i maksymalnej odlegoci
w jakim ma si znale wykrywany obiekt,
aby zosta uznany za wykryty (rysunek 17).
Co wicej, nie stanowi wikszego problemu
umieszczenie w czujniku dodatkowego wyjcia, ktre zmieniaoby swj stan, gdy obiekt
w ogle znajdzie si w zasigu czujnika, ale
gdy jest poza wyznaczonym obszarem pracy.
Urzdzenia takie pozwalaj na zgrubn ocen poprawnoci uoenia obiektu np. na tamie produkcyjnej, a nawet na likwidowanie
wpywu mniejszych obiektw (np. fragmentw maszyny, uchwytw), ktre znajduj si
przed lub za wykrywanymi przedmiotami
i mogyby powodowa dodatkowe odbicia
fali, zakcajce prac czujnika (rysunek 18).
Zaprogramowanie okna aktywnego obszaru pracy sensora realizowane jest najczciej za porednictwem potencjometrw
lub przyciskw. Pierwsze z nich uywane
s do rcznej regulacji maksymalnej i minimalnej odlegoci obiektw od sensora.
Drugie natomiast stosowane s do tzw. nauczenia czujnika, poprzez umieszczenie
obiektu najpierw w mniej z dwch granicznych odlegoci i naciniciu odpowiedniego przycisku na obudowie sensora, a pniej na powtrzeniu tej czynnoci dla odlegoci maksymalnej. Zmierzone odlegoci
s zapamitywane w pamici komponentu
i uywane w czasie pracy. W przypadku najmniejszych sensorw, gdzie zastosowanie
przyciskw do uczenia byoby niewygodne,
programowanie odbywa si elektrycznie, poprzez podanie konkretnych napi do wej
uczcych lub z uyciem tzw. przystawki
uczcej, czyli programatora.
Ta druga metoda jest o tyle korzystniejsza, e umoliwia dokadne wprowadzenie
wyliczonych wczeniej odlegoci, z dokadnoci do milimetra. Czsto pozwala te
na wprowadzenie dodatkowych parametrw,
takich jak histereza, wspczynnik kompensacji temperaturowej czy tryb pracy wyj.
W najbardziej zaawansowanych czujnikach
da si te ustawi liczb emitowanych impulsw i szeroko fali ultradwikowej (rysunek 19), co przekada si na czuo sensora. Niestety, ze wzgldu na konieczno
podczania zewntrznego programatora,
metoda ta jest znacznie mniej wygodna, gdy
chce si j uy ju w trakcie dziaania instalacji czujnikowej.
jak czujniki fotoelektryczne dyfuzyjne, tj.

emituj sygna, ktry jeli zostanie odbity
od obiektu i dotrze do odbiornika, umieszczonego w tej samej obudowie co nadajnik,
to uznawane jest to za wykrycie obecnoci
w zasigu dziaania. Mona jednak umieci
za obszarem dziaania pytk odbijajc ultradwiki w kierunku detektora i wykrywa
obecno obiektw poprzez porwnywanie
czasu powrotu sygnau z czasem potrzebnym fali na trafienie do detektora, po odbiciu od wspomnianej pytki. Jest to podobna
sytuacja, jak w przypadku czujnikw fotoelektrycznych refleksyjnych.

W kocu, da si te stworzy bramki ultradwikowe, w ktrych odbiornik i nadajnik znajduj si po przeciwlegych stronach
tamy produkcyjnej (rysunek 20).
Sposb instalowania sensorw

Z racji niemaego zasigu fal ultradwikowych, a przede wszystkim ze wzgldu na ich
dosy du szeroko obszaru pracy, instalacja kilku czujnikw tego typu na jednej linii
Rysunek 18. Poprawne okrelenie okna aktywnego obszaru pracy czujnika pozwala
na zniwelowanie wpywu obiektw, nieco przysaniajcych (fala zaznaczona na czerwono) obszar detekcji
Tryby pracy
Ze wzgldu na podobiestwa pomidzy
falami dwikowymi i elektromagnetycznymi, moliwe tryby pracy czujnikw ultradwikowych s podobne do tych, znanych z sensorw optycznych. Klasyczne
modele ultradwikowe dziaaj podobnie
126
Rysunek 19. Rne ustawienia ksztatu emitowanej fali ultradwikowej czujnika, moliwe do wprowadzenia w zaawansowanych czujnikach
Rysunek 22. Problem z odbiciami ultradwikw od powierzchni, ktre nie

s prostopade do kta padania fali
Fotografia 20. Bariera ultradwikowa; czujniki ultradwikowe stosowane do szybkich

pomiarw niewielkich obiektw musz pracowa z sygnaami duych czstotliwoci,
a wic te przy maych zasigach
Fotografia 23. Precyzyjny czujnik ultradwikowy firmy Microsonic
Rysunek 21. Monta kilku czujnikw w jednym otoczeniu wymaga zachowania okrelonych odstpw pomidzy nimi, zalenych od zasigw i ksztatu fali
produkcyjnej wie si w pewnymi ograniczeniami. Trzeba dopilnowa, by fale emitowane

z jednego sensora nie zakcay pracy innych
czujnikw. Przede wszystkim konieczne jest
oddalenie od siebie ssiadujcych sensorw.
Za bezpieczne uznaje si najczciej umieszczenie ich odlegych od siebie o przynajmniej
poow zasigu ich pracy, cho warto przy tym
zwrci uwag na szeroko emitowanej fali,
by sprawdzi, czy da si je ulokowa bliej
od siebie, czy te konieczne jest ich wiksze
oddalenie (rysunek 21). Naley te wzi pod
uwag fakt, e fale odbite od obiektw znajdujcych si pod nietypowym ktem wzgldem sensora, bd propagowa w innych kierunkach i mog dociera dalej ni fale odbite
od powierzchni prostopadych do kierunku
emisji ultradwikw (rysunek 22).
Nieco atwiej jest z odlegoci czujnikw pracujcych naprzeciwko siebie. O ile
tylko ich zasig zosta poprawnie podany
przez producenta, a warunki rodowiskowe
127
Fotografia 25. Czujnik ultradwikowych

do zastosowa w elektronice
Fotografia 24. Czujnik ultradwikowy firmy Leuze

w zakadzie przemysowym odpowiadaj
referencyjnym, wystarczy umieci czujniki
nie bliej ni w odlegoci 4-krotnie wikszej
ni ich zasigi (przynajmniej dwukrotnie
wikszej ni suma ich zasigw).
Zastosowania
Bardzo dua odporno czujnikw ultradwikowych na trudne warunki rodowiskowe, duy zasig oraz uniwersalno
128
sprawiaj, e komponenty te dobrze si

sprawdzaj w rnorodnych zastosowaniach
(fotografia 23). Oprcz wymienionych w artykule przykadw, gdzie sensory dziaaj
na linii produkcyjnej, czstymi sytuacjami
jest uycie omawianych czujnikw w pojazdach (np. tzw. czujniki parkowania), czy
do mierzenia poziomw materiaw sypkich
a nawet cieczy. Podobne sensory stosuje si
te np. w windach do monitorowania pozycji
Fotografia 26. Czujnik firmy Keyence

kabiny w szybie, ale w praktyce liczba ciekawych zastosowa jest tak dua, e ogranicza
j tylko wyobrania konstruktorw.
WWW.ULUBIONYKIOSK.PL
Tu przejrzysz, poczytasz sobie i kupisz Twoje ulubione
czasopisma biece i archiwalne wydania
a
k
i
n
Z
w
R
i
o
O
alb
R AT
E
M
ENU
R
P
LA
%
0
3
W - icej!
Prenumerata dowolnego czasopisma AVT

uprawnia do minimum 30% zniki
w www.ulubionykiosk.pl
(z wyczeniem przedsprzeday, prenumeraty
i dystrybucji bonw).
Wpisuj numer prenumeraty w pole Numer Twojej
prenumeraty, a bdziesz paci tylko 70% ceny
(albo i jeszcze mniej).
Masz pytania?
Mailuj prenumerata@avt.pl lub dzwo 22 257 84 22
Ogoszenia i reklamy hurtowni, sklepw, importerw, producentw,

dealerw, itp. s patne. Cena podstawowego moduu (35 x 20 mm) wynosi 66 z + VAT. Koszt minimalnej ramki dla ogosze o wielkoci 3
moduw wynosi 198 z + VAT. Moduy mona czy zarwno w pionie
jak i w poziomie. Maksymalna szeroko ogoszenia to 5 moduw, wysoko 12 moduw. Rabaty stosujemy wycznie dla reklam powyej 8
moduw: 4-6 emisji 10%, 7-11 emisji 15% i od 12 emisji 25%.
Oferta specjalna:
publikacja fragmentw cennika w ramce o wielkoci: 8 moduw w pionie cena 264 z + VAT, 9 moduw w poziomie 305 z + VAT
rabat specjalny dla firm poszukujcych pracownikw wynosi 25% (wycznie dla duych reklam).
Wszelkich informacji udziela Grzegorz Krzykawski, tel. 22 257 84 60, e-mail: grzegorz.krzykawski@ep.com.pl.
Reklamy do tej rubryki mog by przygotowane przez Zamawiajcego w postaci wydruku z drukarki laserowej lub pliku
w formacie CDR, AI, EPS (tekst zmieniony na krzywe), PSD, PDF z prbnym wydrukiem albo pliku w dowolnym edytorze tekstu
(take z wydrukiem), jeli krj czcionek nie jest rzecz duej wagi. Mae reklamy mog by przygotowane w redakcji (gratis)
na podstawie odrcznego szkicu lub maszynopisu. Opracowania te nie bd jednak wwczas uzgadniane z Zamawiajcym
przed oddaniem do druku.
Redakcja nie odpowiada za tre reklam i ogosze zamieszczonych w Elektronice Praktycznej
Niniejsze ogoszenia s informacj handlow i nie stanowi oferty w myl art. 66, 1 Kodeksu Cywilnego. Ceny mog ulec zmianie.
Nie przegap!
interesujcych materiaw w siostrzanym czasopimie

W kwietniowym wydaniu
6]NRD.RQVWUXNWRUyZ8NDGZ\NRU]\VWXMF\GLRG\/('
Elektroniki dla Wszystkich

midzy innymi:
Generator Van de Graaffa

Do wytwarzania bardzo wysokich napi wcale
nie trzeba wykorzystywa ukadw elektronicznych. Od dawna znane s prostsze sposoby.
Bardzo mody Autor prezentuje zmotoryzowany
generator, wyposaony w regulator prdkoci.
Wykrywacz duchw
To nie tylko wykrywacz, ale i narzdzie komunikacji z duchami. I to Ty masz si tym wszystkim
zajmowa... Jednak bez obaw! W EdW nie promujemy spirytyzmu przeczytaj artyku!
Izolacja galwaniczna co to i po co?
W trzecim odcinku omawiamy dwa problemy,
bardzo wane dla kadego praktykujcego elektronika. Jeden dotyczy zasilaczy beztransformatorowych, a drugi pojawia si przy wsppracy
urzdze I klasy ochronnoci.
Reflektorek jak arwka
Do Forum Czytelnikw trafi opis eksperymentw z owietleniem rowerowym. Autor
pokazuje histori swoich kolejnych ukadw
sterujcych diodami LED i zachca do wyprbowania innych rozwiza.
Generatory nie tylko kwarcowe...
A moe masz pomys na ciekawy artyku lub projekt?
W kolejnej czci artykuu zapoznajemy si
Skonstruowae urzdzenie,
z precyzyjnymi zegarami atomowymi i... jestektre jest godne zaprezentowania szerszej publicznoci?
my zaskoczeniu bardzo prost zasad dziaaMoesz napisa artyku edukacyjny?
nia, a take zaskakujco niskimi cenami wzorChcesz podzieli si dowiadczeniem?
cw rubidowych.
W takim razie zapraszamy do wsppracy na amach
Ponadto w numerze
Elektroniki dla Wszystkich. Kontakt: edw@elportal.pl
n Sterownik owietlenia LED sterowany dowolnym pilotem
n Regulowany zasilacz uniwersalny 1,213,5V/1A
EdW moesz zamwi
n Koder Morsea wsppracujcy z klawiatur AT
na stronie Ulubionego Kiosku: www.ulubionykiosk.pl
n Nadajnik maej mocy na 4. kana CB
n Warsztatowe patenty Drukarka UV i pytki
telefonicznie 22 257 84 50, fax: 22 257 84 55,
n Zagubione e-maile i malware
listownie lub za pomoc e-maila: handlowy@avt.pl.
n Jak owietli ogrd?
Do kupienia take w Empikach
n Szkoa Konstruktorw Zaproponuj ukad
i wszystkich wikszych kioskach z pras.
elektroniczny, wykorzystujcy diody LED
Na wszelkie pytania czeka take Dzia Prenumeraty
n Szkoa Konstruktorw Zaproponuj sposb
tel. 22 257 84 22, prenumerata@avt.pl
realizacji pyty czoowej
04
1
3
www.elportal.pl
9 771425 16915
43
6
INDEKS 333 62X
ISSN 1425-1698
4 .:,(&,( &(1$] (w tym 5% VAT) 1$.$'HJ]
www.elportal.pl
Reflektorek jak arwka

Do Forum Czytelnikw trafi opis eksperymentw z owietleniem rowerowym. Autor pokazuje histori swoich kolejnych ukadw sterujcych diodami LED i zachca do
wyprbowania innych rozwiza.
Generatory nie tylko kwarcowe...

W kolejnej czci artykuu zapoznajemy si z precyzyjnymi zegarami atomowymi i... jestemy zaskoczeniu
bardzo prost zasad dziaania, a take zaskakujco
niskimi cenami wzorcw rubidowych.
Niniejsze ogoszenia s informacj handlow i nie stanowi oferty w myl art. 66, 1 Kodeksu Cywilnego. Ceny mog ulec zmianie.
Najpopularniejsze Kity AVT
Pena oferta oraz prezentacje techniczne kitw i moduw s dostpne na stronie: sklep.avt.pl
132

Niniejsze ogoszenie jest informacj handlow i nie stanowi oferty w myl art. 66, 1 Kodeksu Cywilnego. Ceny mog ulec zmianie.
Prenumerata
za darmo
lub pdarmo
Jeli jeszcze nie prenumerujesz Elektroniki Praktycznej, to sprbuj za darmo! Warunkiem otrzymania
3-miesicznej bezpatnej prenumeraty prbnej od czerwca jest wniesienie, jako swego rodzaju kaucji,
opaty za nastpne 9 miesicy (144,00 z). Jeli nie uda si nam przekona Ci do prenumeraty i zrezygnujesz
z niej przed 16 sierpnia 2015 otrzymasz zwrot caej swojej wpaty.
Nie musisz prbowa, bo jeste zdecydowany na prenumerat? Wybierz relatywnie najtasz opcj startow,
czyli prenumerat 2-letni, ktrej cen obniylimy o warto a 8 numerw!
Jeli ju prenumerujesz EP, pamitaj o przedueniu prenumeraty. W ten sposb uzyskasz prawo do jeszcze
atrakcyjniejszych zniek nawet do 50% ceny czasopisma!
Szczegy na www.ep.com.pl/oferta-prenumeraty.
Prenumerata Elektroniki Praktycznej to rwnie:
80% zniki na rwnoleg prenumerat e-wyda (co oznacza
dostp do najnowszych wyda jeszcze przed ukazaniem si
pisma w kiosku!)
co miesic DVD Niezbdnik Elektronika, a na nim
m.in. narzdzia programowe, karty katalogowe i noty
aplikacyjne (tylko dla Prenumeratorw)
co miesic moliwo zamwienia dostpnych wyda
archiwalnych gratis lub za symboliczn zotwk
do 30% zniki w sklepie www.sklep.avt.pl
co najmniej 30% zniki na www.UlubionyKiosk.pl (patrz str. 125)
Zdarza Ci si biega do kiosku po EP?

Zmie bieg zdarze i zamw prenumerat.
Bdzie taniej, atwiej i z prezentem
Zamw prenumerat EP w maju i wybierz prezent:
koszulk z logo EP
lub
album zespou Bracia Zmieni zdarze bieg
Informacj, ktry prezent wybierasz, wpisz jako uwag przy skadaniu zamwienia lub przeka
nam przed kocem maja mailem (prenumerata@avt.pl), telefonicznie (22 257 84 22)
lub listownie (Wydawnictwo AVT, Dzia Prenumeraty, ul. Leszczynowa 11, 03-197 Warszawa)
A wic zamw prenumerat!
Cop
yrig
ht
AV
T
NIEZBDNIK ELEKTRONIKA
4.2015
23.0
ymi
wan
lizo
tua
ak
mi
za
ba
wersji przeznaczonej tylko d

ao
la Pr
enu
me
rat
or
w
10
n c
gral
inte
wi
no
sta
NARZDZIA DLA ELEKTRONIKA

iz
m
Ele
ktr
on
iki
1. Altium Designer 14/15 Utils

6. Resistor Colour Calculator
2. Design Spark Mechanical 2.0 7. Segger JflashLite
3. Filter Wiz Lite 1.26
8. STMicroelectronics SPC5-STUDIO 3.0
4. NE555 Calculator
9. STMicroelectronics TwisterSIM
TwisterSIM
Vivado 2014.4.1.0220_1
5. Renesas E2 Studio upgrade
10. Xilinx Vivado
ji
ne
cz
ty
ak
Pr
na oddzielnie Pyta sprawdzo

dawa
na p
prze
rog
y s
ram
e b
am
mo
i an
nie
ty w
iru
so
w
zeo
ne
5/15
(koszt sms wg Twojej taryfy)
Nin
iej
sz
ap
yt
OM
-R
VD
r. Wszystkie prawa zastr
.
Sp
ja
.o.
zo
wypeniajc formularz w Internecie

(na stronie www.avt.pl) tu mona zapaci kart
lub dokona szybkiego przelewu
wysyajc na numer 663 889 884 sms o treci PREN
oddzwonimy i przyjmiemy zamwienie
aD
Ko
rp
or
ac
Moesz to zrobi na kilka sposobw:

dokonujc wpaty na nasze konto: AVT-Korporacja
sp. z o.o., ul. Leszczynowa 11, 03-197 Warszawa,
BNP Paribas Bank Polska SA,
97 1600 1068 0003 0103 0305 5153
zamawiajc za pomoc telefonu, e-maila, faksu lub
listu.
NIEZBDNIK ELEKTRONIKA
to pyta DVD, ktr co miesic dostaj TYLKO PRENUMERATORZY EP.

Niezbdnik elektronika to narzdzia programowe, karty katalogowe, noty aplikacyjne...
Niezbdnik elektronika to krek, ktry trzeba mie.
Nie pozwl, by taki rarytas przechodzi Ci koo nosa: zaprenumeruj Elektronik Praktyczn!
Wolisz rozoy patno na raty? Zgo stae zlecenie bankowe na www.avt.pl/szb lub za teczk na www.ulubionykiosk.pl/teczka
Dzia Prenumeraty Wydawnictwa AVT, ul. Leszczynowa 11, 03-197 Warszawa,

tel.: 22 257 84 22, faks: 22 257 84 00, e-mail: prenumerata@avt.pl
WYKAZ FIRM OGASZAJCYCH

SI W TYM NUMERZE
ELEKTRONIKI PRAKTYCZNEJ
AKSOTRONIK ..........................130
ANTAIRA TECHNOLOGIES ..........59
Elektronika Praktyczna 5/2015

Kolejne gigabajty narzdzi niezbdnych
do pracy konstruktora, czyli
NIEZBDNIK ELEKTRONIKA na DVD.
Tylko dla prenumeratorw EP.
ARMEL ....................................130
BORNICO ....................................6
COMPUTER CONTROLS..............15
CONRAD ELECTRONIC .................2
CONTRANS TI ............................55
DELTA ....................................130
ELMARK AUTOMATYKA ..............8
ELMAX....................................130
ELPIN ......................................131
FARNELL ELEMENT14 ..............136
FERYSTER ..................................11
FIRMA PIEKARZ .................11, 131
FREESCALE ................................19
Relayz: 8-kanaowy modu przekanikw

z interfejsem SPPoB
W kolejnej EP opiszemy projekt sterownika z wyjciami przekanikowymi,

ktry moe mie szerokie zastosowanie w maej automatyce domowej
dziki interfejsowi RS-485 i zaimplementowanemu, opisywanemu w EP,
protokoowi SPPoB.
GAMMA .............................11, 61
KRADEX ..................................131
MICRODIS ...........................39, 53
NATIONAL INSTRUMENTS ...........7
NDN .......................................135
NETRONIX.................................11
PYFFEL ....................................130
QWERTY ...................................12
RENEX ......................................11
RK-SYSTEM ...............................10
RUTRONIK ...................................9
SEMICON ................................115
ST MICROELECTRONICS .................
...........................5, 27, 29, 31, 47
TELMATIK ...............................131
TESPOL .....................................13
Reklamy stron internetowych na str. 11
134
Miernik pojemnoci akumulatorw
Za miesic przydatny projekt wakacyjny! Urzdzenie, ktre pozwala

na zmierzenie m.in. pojemnoci akumulatora i oszacowanie jego zuycia.
Modne ostatnio power-banki kusz tysicami miliamperogodzin, warto
sprawdzi czy te niewielkie urzdzenia rzeczywicie potrafi odda tyle
energii.
Kontroler owietlenia RGB z Bluetooth
Urzdzenie, ktrego cay interfejs uytkownika zaimplementowano

w aplikacji dla systemu Android! Komunikacja odbywa si przez
Bluetooth, modu sterujcy oparto na mikrokontrolerze ARM Cortex M3.
Musisz to przeczyta!
DMX-owy sterownik lampy RGB
W czerwcowej EP lampa RGB do aranacji sceny. Wyposaono j w 60

diod LED o wiatoci nawet 100000 mcd kontrolowanych za pomoc
interfejsu DMX.
Odbiornik nasuchowy na pasmo 80 m
Wakacje, to dobry moment do rozpoczcia przygody z krtkofalarstwem.

Dla pocztkujcego radioamatora najciekawszym wycinkiem
osiemdziesitki jest zakres czstotliwoci 3,7003,750MHz, w ktrym
najczciej pracuj polscy radioamatorzy. Na taki ograniczony wycinek
jest przeznaczony odbiornik, ktry zostanie opisany w kolejnej EP.
DS1054Z: 50MHz, 4 kanay

1 GSa/s, 12 Mpkt, USB, 7"
Pole widzenia / minimalna 21 x 16 / 0,15m

odlego ostroci
(standard)
Czuo termiczna
<65mK przy 30C
Ekran
Zakres pomiaru
temperatury
Dokadno
Pomiar punktowy
Analiza izotermiczna
Sygnalizacja
przekroczenia
temperatury granicznej
Korekcja emisyjnoci
Korekcja temperatury
Typ pamici
Komentarz gosowy
Celownik
Typ baterii
Czas pracy baterii
Odporno na udary
Odporno na wibracje
Wymiary
Waga
Mocowanie statywu
Wejcie zasilacza DC
Wyjcie audio
Wyjcie video
USB
Integralny, 3,5, kolor

LCD
-20C do +120C / 0C do
+350C (przeczany), do
1200C (opcja)
2C lub 2% odczytu
Do 4 punktw
Detekcja temperatury
grnej i dolnej / interwa
Alarm dwikowy i
wizualny (kolor)
Regulowana od 0.01
do 1.0
Automatyczna
Wbudowana pami
flash do 1500 obrazw
40-sekundowe nagranie
gosowe
Laser czerwony, klasa 2,
1mW/635nm
Wymienialny akumulator
litowo-jonowy
okoo 3 godzin
25G IEC68-2-29
2G IEC68-2-6
330mm x 95mm x 86mm
650g
1/4 20
Tak
Tak
PAL / NTSC
Transfer obrazw do
komputera PC
Cenaz
4000at
+v
Charakterystyka
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
JAKO
I PRECYZJA
Pasmo: 50 MHz
4 kanay
Maks. czsto prbkowania do 1 GSa/s
Pami akwizycji do 12 Mpkt / opcjonalnie do 24 Mpkt
Innowacyjna technologia UltraVision`
Odwieanie z czstotliwoci do 30 000 przebiegw na sekund
Nagrywanie do 60 000 ramek przebiegw w czasie rzeczywistym (opcja)
Niski poziom szumu, zakres dynamiki: 1 mV/dz do 10V/dz
Opcjonalne wyzwalanie i dekodowanie magistral szeregowych (RS232, I2C, SPI)
Wiele poziomw jasnoci wywietlanych przebiegw
Interfejsy komunikacyjne: USB Host i Device, LAN (LXI), AUX, USB-GPIB (opcja)
Kompaktowe wymiary, may ciar, atwa obsuga
7-calowy ekran TFT (800x480) WVGA
1300 z + vat
LF-8800
Profesjonalny zestaw lutujco-rozlutowujcy duej mocy
REWELACJA!
LF-2000 (U)
Grot zintegrowany z grzak

Zasilanie lutownicy 32V AC
Masa lutownicy 72g
Moc 100W
Grot 44-5143112 - 1D
z
1000 t
+va
LF-853D
LF-2000
LF-3500
Profesjonalna stacja lutujco- Profesjonalna stacja lutownicza Profesjonalna stacja lutownicza

rozlutowywujca
380 z
+vat
z
1300 t
+va
220 z
+vat
450 z
+vat
LF-389D
LF-855D
Profesjonalna stacja lutujco- Profesjonalna stacja lutownicza

rozlutowywujca do SMD/BGA
120 z
+vat
770 z
+vat
8096
Profesjonalny lampa
12W, 3 dioptrie + lupka
60 z
+vat
*OPCJE*
Groty:
44-5143115 - 0,2
44-5143113 - 2D
44-5143114 - 3D
TWZ120
02-784 Warszawa, ul. Janowskiego 15 tel./fax (22) 641-15-47, 644-42-50
http://www.ndn.com.pl e-mail: ndn@ndn.com.pl
Szczegowe informacje w Internecie na stronie www.ndn.com.pl
8-14m
Rewelacja cenowa
Zakres przetwarzania
Rozdzielczo IR
TI160
Niechodzona matryca
mikrobolometryczna FPA
160 x 120 pikseli
Typ detektora

Elektromika Prakticzna 05 2015

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Elektromika Prakticzna 05 2015

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

16,00 z

PRICE: 8 EUR Nakad 27000 egz.

Prenumerata naprawd warto

Opracowano na podstawie http://wyborcza.biz/biznes Ile kosztuje patent i dlaczego tak drogo

ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015

Miesicznik Elektronika Praktyczna

Copyright AVT-Korporacja Sp. z o.o.

Sterownik z serwerem Web

o nazwie iControl. W biecym

numerze opublikujemy opis

Poczenie DS18B20 z STM32. Projekt dla rodowiska CooCox ...................................................... 90

przeznaczonego dla niego

Miernik napicia i prdu

Uwaga: na serwerze FTP s dostpne materiay poczwszy od numeru 12/1998 do wydania

Podstawowe cechy mikrokontrolerw STM32F7:

NIE PRZEOCZ Podzespoy

Najmniejsze ukady FPGA

Miniaturowe czujniki inercyjne zintegrowane z DSP

Lattice Semiconductor wprowadza

Porwnanie parametrw ukadw FPGA UltraLite / Ultra

ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015

NI LabVIEW to kompleksowe srodowisko

do projektowania systemw, opartego na otwartej platformie

przyspieszyc realizacje projektw inz ynierskich

>> Odwiedz poland.ni.com/labview

800 889 897

tranzystorami MOSFET o wydajnoci prdowej

4-wyjciowy kontroler DC-DC step-down dla DrMOS

Nowy modem radiowy

Miniaturowy, barometryczny czujnik cinienia

ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015

Discover the Internet of Things

Design SMART Products

Learn more: www.rutronik.com/smart

Mikroprocesory aplikacyjne ApP Lite z kontrolerem

ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015

Moduy przetwornic DC/DC dla lotnictwa o mocy

100-woltowy kontroler DC-DC LT3748

20-woltowy MOSFET o powierzchni 1 mm2

ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015

Pami SSD 64 GB z samoczynnym kasowaniem

8-, 10 i 12-bitowe przetworniki C/A z pamici

Kalendarium wydarze na pocztku 2015 roku

26-28.05. Pozna, Expopower Midzynarodowe Targi Energetyki

i targi elektroniki przemysowej

5-7.05. Norymberga (Niemcy), SMT Hybrid Packaging targi

technologii i systemw optycznych

Warsztaty, szkolenia, seminaria

Masters rozwija ofert produktw dla owietlenia

ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015

Atmel inwestuje w produkty dla sieci Sigfox

Merazet z Poznania. Merserwis pocztkowo zajmowa si wycznie

ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015

Silny czwarty kwarta 2014 r. na rynku

XXII Gieda Wynalazkw

Semicon dystrybutorem Beau Tech

Elmak Elektronika rozbudowaa park maszynowy

Wedug raportu Distributors and Manufacturers Association of

Kierownictwo NXP twierdzi rwnie, e firma bdzie liderem

Silicon Labs przejmuje firm Bluegiga

ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 5/2015

Zbliaj si targi Expopower

W dniach 26-28 maja w Poznaniu odbd si kolejne Midzynarodowe

Semicon inwestuje w park maszynowy SMT