Você está na página 1de 13

03/12/2015

Dossier:Mdecine

Lacrisedelapensemdicale
FranoisDagognet
Dansledomainedelaphilosophiedelamdecine,ilyaenFrancedeuxgrands
matres.L'unestGeorgesCanguilhem,auteurdeLeNormaletlePathologique,
l'autreestFranoisDagognet,discipledeBachelard,auteurdeLaRaisonetles
Remdes.Lesdeuxsontmdecinsetphilosophes.FranoisDagognetadeplus
faitdestudesenpsychiatrie.Ilestdocteurslettresetprofesseurdephilosophie
l'UniversitdeLyon.Texted'uneentrevueavecleprofesseurDagognet,
raliseparJacquesDufresnepourlarevueCritre,en1976.
Leremden'estpasunesubstanceternelle.Ils'inscritdansl'histoireetilasa
proprehistoire.Ilestrelatif.Onnepeutmmepasparlerd'objectivitson
sujet.L'exprienceparfaitequipermettraitdedgagercetteobjectivitn'apas
encoretpossibleetneleserasansdoutejamais.Laformulechimiquen'estpas
leremde.Elleenestunedimension.Ilyenaplusieursautres.Dansleprocessus
degurison,laractiondel'organismeaprobablementplusd'importancequele
corpstrangerquilaprovoque.
Voilquelquesunesdesidesquel'onaenttepourtoujoursaprsavoirluLa
RaisonetlesRemdes.Etonsedemandeavecinquitude:estilpossiblequedes
francophonespuissentterminerdestudesdemdecinesansavoirluetreluce
livre?
CRITRE:ProfesseurDagognet,voustes,entreautreschoses,unhistoriende
lamdecine.Selonvous,lacriseactuelledelamdecineestelleunphnomne
nouveau?
FranoisDagognet.Iln'yapaseudecrisesemblabledansl'histoire.La
mdecine,cesderniresannes,atenvahieparunescientificitconsidrable.
Tantetsibienqu'elleaclat.Audixneuvimesicle,leprogrstechniquedela
mdecinetaitrel,maisiln'avaitpaslesdimensionsvritablementgantesqu'il
aaujourd'hui.
Considronsl'enseignementactueldanslesfacultsdemdecine.L'tudiantest
dansl'obligationdesuivreplusieurscheminstotalementdivergents.Ildoit
d'abords'initierl'aspecttechnique,quiestfondamentalementamricain,et
d'ailleursassezmalconu.LesAmricainsontexportlechancredela
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

1/13

03/12/2015

technologietotaleetenvahissante.Euxmmesnedoiventsrementpasl'avoir
contract!Maisenfin,ilsl'ontexport.Ontrouveensecondlieul'aspectclinique,
quiesttoutfaitdiffrent.EnFrance,onarduitceluiciauprofitdel'autre.
C'estmalheureux.Ilyagalementl'aspectsocioliminatoire.Unnombre
considrabled'tudiantss'inscriventenmdecine.Ilfauttoutprixenexpulser
uncertainnombre.Onutilisecettefindesmoyenstrssinguliersettrs
pauvres.Ondonneparexempled'importantesquestionsd'anatomiemmesitout
lemondesaitqu'ellesn'ontrigoureusementaucunintrt,qu'ellesn'ontqu'une
fonctionderejet.
Touscesaxessontdivergents.Ilssechassentlesunslesautres.Lestudiantsen
mdecinesontextrmementmcontentsdelaformationqu'onleurdonne.Ils
sortentauboutdesixans,ayantreuunenseignementmisrable,fragment,
incohrent.C'estpourquoijepensequel'histoiredelamdecinerempliraitune
fonctionimportante:ellepermettraitdemettreunpeuderflexionloiln'yen
aplus.Sivousavezlachancederencontrerunministredelasant,ditesluiqu'
monavislapremirechosepromulguer,c'estlarformedestudesde
mdecine.Ellessonttropfragmentes.Ilfautleurdonnerunecohrence.
CRITRE:Cettecohrencesupposeuneconceptionclairedelasant.Quelleest
votreconceptiondelasant?Estcequevosidessurcepointontchangdepuis
quevousavezcritLaRaisonetlesRemdes?
F.D.:Lesproblmesdelasantontquittledomaineasseztroitoonlesavait
cantonnsouenferms.Onpouvaitjadisfaireabstractiondumilieu,fabriquerun
ghettomdical,soignerponctuellement.Cequimefrappeaujourd'hui,c'est
l'interfrenceentrelasocittoutentireetleproblmedelacroissanceetde
l'panouissementdel'individu.
Jecritiqueraimonlivrepuisquevousm'enavezparl.J'avaissubiun
conditionnementmdical.Parsuite,j'aipeuttreposleproblmemdical
traversuncontextetropstrictementhospitalier.Jereconnaisquec'estuneerreur
d'autantplusquelemaladeimportantaujourd'huiestdemoinsenmoinsle
maladeorganiqueetdeplusenpluslemaladepsychiatrique.Cequejedisest
encoreplusvraidelapsychiatrieencesensqu'ellefaitpartied'uncontexte,d'une
communaut,d'uneville.L'antipsychiatrieaeuraisondemettreenvidenceles
liensentrel'unetl'autre.
CRITRE:Danslemmelivre,vousditesquelemdicamentsedsubstantialise,
qu'ilserelativise.Vouscrivezque,pourfaireuntraitementd'ensemble,ilfaut
unensembledemdicamentsetqueleslmentsdecetensembledoiventvarier
enfonctiondechaqueindividutrait.Onenconclutquelesprogrsdela
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

2/13

03/12/2015

pharmacologiesontrduitsnantparladpersonnalisationdelamdecine.
Pourquecesprogrsnesetransformentpasenantiprogrs,onal'impression
qu'ilauraitfalluquelemdecinaitdeplusenplusdetempsconsacrer
chaquepatient.Ensoutenantunethsesemblable,n'annonciezvouspaslacrise
actuelle?
F.D.:C'estlaschizophrnieetlacassure!Lesmdicamentssontdeplusenplus
subtilsetdemandentdesmaniementsdeplusenplusingnieux,parconsquent
despensesdeplusenpluscomplexes.Or,prcisment,onlesautomatise.Les
mdecinssontassaillis,assigs.Parsuite,ilssontdeplusenplusrapideslo
ilsdevraienttredeplusenplusattentifs.Leurstudeslesprparentdemoinsen
moinsl'intellectualitdelapharmocodynamie.Ilsdeviennentdesprescripteurs
robots.Ilsmultiplientlesdrogues.Ilsneveulentpasfrustrerlespatients,qui
d'ailleurslesrenforcentdanscetteattitude.Ilsprescriventdoncdesmdicaments
aveugles,desthrapeutiquesmalprpares.Iln'yaquelestrsgrandsmdecins
quipeuventproposerunmaladedesremdessimples,voireneluienproposer
aucun.Lepraticienmoyennepeutpasselepermettre.Ilfaitunepolypharmacie
absolumentincohrente,grossireetcontradictoire.C'estcatastrophique.
Dansledomainepsychiatrique,c'estencoreplusgrave.Lapsychiatrieaeula
chanced'avoirsadispositiondesneuroleptiques,desmdicamentsdusystme
nerveux.Seulement,cesmdicamentssonttrsnombreux,trscompliqusilsne
peuventpastreprodiguslesunspourlesautres.Etilsnesontquelacondition
dutraitement.Ilsn'ensontpaslafin.Voiciunagit:ilesttrsbienfaisantde
pouvoirl'apaiser.Alors,ilvatreabattu,prostr.Maisavoirabattulaviolence
n'estquelaconditionsinequanond'unepsychothrapiequ'onvapouvoir
commencer.Or,lemdecins'imaginevolontiersquesatches'arrteunefois
qu'ilaabattulaviolence,cequiestuncontresensphnomnal.L'unestla
conditiondel'autre.Cespharmacieschimiquesimpressionnantesnepeuventpas
gurir,ellesn'enontd'ailleurspaslavocationellesnefontqueprparerle
traitement,lequeldemanderauntempsconsidrable,desrducations,des
rinsertions,dessociothrapies.
CRITRE:Ilsemblequelesproblmesdelasants'expliquentenpartiel'lve
deBachelardcomprendrasrementcequejeveuxdireparlefaitquenous
sommesdansunecivilisationolesfacultsd'analysesedveloppent
dmesurmentparrapportauxfacultsd'intuition,l'imaginationcratrice,la
puissanceformatrice.Enconsquence,lestressontdeplusenplusdiviss,la
schizophrnieestdeplusenplusmanifeste.Leshommesnepeuventplusdeviner
lesbesoinsdeleurcorps.Tantetsibienquel'angoissemonte,quelesgensse
prcipitentchezlemdecin,qu'ilsyportentleurorganismecommeonporteune
voitureaugarage.Lafaonlaplusefficaced'amliorerlasituationneseraitelle
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

3/13

03/12/2015

pas,paradoxalement,deplongerlesgensdanslaposie,dansunenvironnement
favorisantledveloppementdesfacultsd'intuition?QuandIllichrve
d'autonomiebiologique,c'estcelaqu'ilpense,mesembletil...
F.D.:Cettequestionesttrsimportante.Jevaisrpondreplusieurschoses.Vous
parlezd'Illich.J'ailusonlivresurl'cole.Ilm'adu.Moyennantquoi,jen'aipas
lulaNmsismdicale.J'ailuenrevanchelecompterenduduMondeetilyaun
pointsurlequeljesuisentirementd'accord.Illich,sanslesavoir,aurait
dveloppunthmemcluhanien:latechnologie,qu'onsoitenrgimecapitaliste
ouenrgimesocialiste,estunmdiumsifortquelemessagenecomptepaselle
aunpouvoird'entranementirrsistible.
Vousparlezaussiducorps.J'aieulafacultdephilosophielaconfirmationde
cequevousditessurcesujet.Lecorpsesteffectivementuneespcedereplidans
lequelsecachentlesindividusvivantdansunesocitinsupportable.Les
tudiantsdephilosophiesontlittralementhappspartoutcequitoucheaucorps,
bienqu'ilssoienthabitusauxsystmesabstraitsetauxconsidrationsthoriques.
Lecorpsestdevenuunpointdefixation.Ilyaunmalaise.L'individuestoblig
deserfugierdansleslabyrinthesobscursdelacorporit,qu'ilbranditcomme
mcanismededfensedansunesocitquilemconnat.Jedissouventaux
tudiants:cetintrtquevousportezauvcumontrebienquecevcuestbroy
ailleurs.Puisquevousvousyrfugiez!Danscesconditions,iln'yaqu'unpas
fairepourqu'ilssomatisentleurvie,pourqu'ilsl'hystrisent.C'estcequiexplique
pourquoid'ailleurslaplupartdesmaladesquivontchezlemdecinaujourd'hui
sontdessociopathes.90ou95%,ilsnerelventpasvritablementd'une
mdecineorganiquestrictosensu.Lesmdecinslereconnaissenteuxmmes.Ils
sont,malheureusementd'ailleurs,dansl'obligationdetenirunefonction
apostolique,parcequelesreligionsjouentdemoinsenmoinsleurrleetqu'onne
trouvepasd'quivalent.Etvoilleparadoxe!Onamcanislemdecinetilse
trouvevouunetchedeplusenplussacerdotale.Lemdecinestluiausside
plusenplusschizophrnis.Onluiaapprisdestechniquestrsprcisesetil
rencontresurtoutdesmaladespourlesquelsellesnepeuventpasjouer.Alors,il
fuitluiaussi.Aulieudeserfugierdanssoncorps,ilserfugiedansdesactivits
deluxe,quel'argentfouette.Maisc'estd'abordunefuite,unefuiteenarrire.
Tantetsibienque,d'unboutl'autredelachane,lesmaladesetlesmdecins,
entransdanslammeavalanche,sefuientlesunslesautres,chasssparune
socitquilesabmeetqu'ilsnecomprennentpas.
VousavezparlaussideBachelard.Contrairementcequecertainscritiquesont
affirm,ilyachezluilesdeuxcourants.Jeprcisequejesuisaussipourune
mdecinesavante,arme,etquisesertdesesarmeslorsquecelaconvient.Sion
estenprsenced'uncancerdontl'volutionesttrsbiencaractrise,iln'estpas
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

4/13

03/12/2015

questiondechasserlechirurgien.Onesttropcontentdeletrouverl.Ilyadonc
pourBachelardlatechnologied'unctet,del'autre,cetteposielaquelleson
nomestplusfrquemmentassoci.Danscequ'onaconsidrchezBachelard
commeundivorce,moijevoisaucontraireunesynthse.Bachelardtientles
deuxboutsdelachane.Lecorpsestdouble.Iladesactivitspotiques.Ila
besoind'entrerencontactavecleslments.Bachelardmontretrsbienque,
quandonestdansunimmeubleprivdecaveetdegrenier,ilseproduitmme
sil'analysesurcepointestcontestableunefrustration,unedpossession,une
horizontalisation.IlyachezBachelardunephilosophiedelanaturequiesttrs
importanteet,del'autrect,unereconnaissancedespouvoirsrationnelsdela
technologie.Onn'apasledroitdeprfrerunaspectl'autre,dereconnatrel'un
audtrimentdel'autre.
CRITRE:DansLaRaisonetlesRemdes,vousavezfaitallusioncequ'on
appellel'iatrogense.cepropos,vousfaitesmentiond'uncertainSemmelweiss.
EstcequeceSemmelweissseraitl'undespremiersavoirparldel'iatrogense
d'unefaonunpeusystmatique?
F.D.:Semmelweissestunmdecinautrichien.Ilyauntrsbeaulivrecritsur
luiquejevousrecommande.IlatcritparCline.
CRITRE:FerdinandCline?
F.D.:Cline,avantdes'appelerCline,s'appelaitledocteurDestouches.Danssa
thsedemdecine,ledocteurDestouchesachoisideparlerdecemdecinfou,
perscut,banni,quis'appelaitSemmelweiss.L'ouvragea90pages.C'estun
brlot,unincendie.LedocteurSemmelweissatchassparsespairs.Ilat
obligdes'enfuir,enHongrie,jecrois,oilestmortdansunhpital
psychiatrique.C'estl'undespremiershrosdelamdecinenouvelle.Ilat
condamnaudbutduXIXesicle.Soncrime:ilamontr,proposdes
infections,quelemdecintaitl'agentdelamaladie,quec'taitluiquila
transmettait.Quandlesmdecinssontmisencauseparl'undesleurs,c'estun
crime,unparricide.L'histoireamontrquecequeSemmelweissavaitvules
trajectoiresdelacontagiontaitincontestable,maislecorpsmdicalnes'estpas
inclin.Semmelweissestungrandsaintdansl'iconographiemdicale
fondamentale.Ilestunmartyrdelamdecine.Martyrisparlesmdecins.Des
martyrs,voussavez,ilsenontuncertainnombre.
CRITRE:Pourriezvousdonnerd'autresexemples?
F.D.:Voussavezqu'ilyaeudanscettefacultdeLyonuntrsgrandchirurgien,
RenLeriche.
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

5/13

03/12/2015

CRITRE:Celuiquiacrit:lasant,c'estl'harmoniedanslefonctionnement
silencieuxdesorganes?
F.D.:Celuilmme!Ilacritunlivresurlaphilosophiedelachirurgie.Ilest
probablementleplusgrandchirurgiendel'EuropecontinentaleduXXesicle.
Savezvousqu'ilarencontrbeaucoupdedifficultsdanssonenseignement?
Lorsqu'ilestallParis,ilatisol.Leschirurgiensn'ontcessdecontesterses
thses.Ilsl'ontfinalementmisaupurgatoire.Jecroisqu'ilnepouvaitplusoprer
Paris.Sesthsespourtantdemeurenttoujourstrsimportantespourla
comprhensiondusystmeneurovgtatifetdelagensedesmaladies.Il
montraitquelachirurgien'estpasunesolution,qu'ellen'estqu'unpisaller
terminaletquelemalchirurgicaln'estquel'aboutissementd'unlongprocessus
qu'ilfautprvenir.Lesidesdecegenreavaientledond'irriterlecorpsmdical.
EtLeriche,quinefutvidemmentnicondamn,nibrl,acependantttenu
l'cart,detellesortequesonoeuvren'apaseutoutel'audiencequ'ellemritait.Ce
n'estpasunmartyr.Disonsquec'estunbienheureux.
Lesprogrsdelamdecineonttrssouventtprovoquspardesmarginaux,par
desnonmdecins.L'histoiredelamdecinesurcepointestcatgorique,quecela
plaiseounonauxmdecins.Sijesoutenaiscettethsedevantdesmdecins,ils
exigeraientsrementdespreuves.Etilsauraientraison.Endpitdeleur
formationtoutfaitcasse,cesontquandmmedeshommesquionttraversles
mondesdelasouffrance.Ilsontgarddel'humanit,maissurtoutunbon
ralisme.Ilsaimentcequiestclair,biendfini.D'autantquelesmalades,
souvent,mentent,fabulent.
Ilsmeprendraientsrementpourunmalade.Maisjemaintiensmaposition,
mmesijen'aipasletempsd'apporterdespreuves.
CRITRE:Commentdfinirleprogrsenmdecine?Quelestlesensde
l'histoiredelamdecine?
F.D.:Ilyaunprogrsdelamdecine,maisceprogrsaunecaractristique
paradoxale:pluslamdecineprogresse,plusellesesupprimeellemme.Unbon
remdesupprimelemal.Parconsquent,ilsombre.Voiciunehistoirecaricature
delamdecinedestempsmodernes.AuXVIeetauXVIlesicle,legrand
mdecin,c'estlechirurgien.Qu'onsongeauxoprationsdelapierreetla
mdecinemilitaire.AuXIXesicle,grcePasteuretClaudeBernard,la
mdecines'estdavantagemdicalise,sil'onpeutdire.Elleestdevenueplus
raffine.Onpeutdsormaiscouterlecoeursansdevoirouvrirlapoitrine...
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

6/13

03/12/2015

Unvieillardmourait,parexemple,d'unecongestionpulmonaire,d'unecoronarite,
d'unprolapsusquelconque.Aujourd'hui,lamdecinepeutgurirlaplupartdeces
maladiesd'unseulcoup.Alors,querestetil?LegrandmdecinduXXesicle,
c'estlepsychiatre.Lesenfantsmouraient,ilsnemeurentplus.Onsupprimeles
maladiesdesadulteslamdecineadesctstriomphantsquejeneveuxpasnier
parfoismal,parfoisbrutalement.Ilrestelereste,c'estdirelesproblmes
psychiatriques,quisontfondamentaux.C'estpourquoijereprochelamdecine
denepasorienterdavantagelestudiantsverslacomprhensiondelavie
extrieure,denepasleurenseignerunesociologiesanitairefondamentale,dene
paslesinitiersuffisammentcettepsychiatriequiseraleurfonctionapostolique
principale!
Lapeste,letyphus,lasyphilis,toutescesgrandespidmiesn'existentplus.La
pneumonie,latuberculoseontprisunaspecttrslimit.Jel'aidit:quandla
mdecineprogresse,ellesupprimelesmaladies.Remontentalorslasurfaceles
problmesfondamentauxlislapersonnalitetsescrises,qu'onnepeutplus
soignerparlesmthodesliminatrices.Unenvrose,anes'enlvepascomme
uncorpsaupied.
CRITRE:Estcequelesmthodesliminatricesgrceauxquellesonatriomph
desmaladiesorganiquesnepourraientpastreconsidrescommepartiellement
responsablesdesnvroses?
F.D.:J'aiexagrunpeu.Aufuretmesurequ'onliminelesinfections,ilyena
d'autresquiapparaissent.Apartirdumomentoiln'yapluslesmaladies
microbiennes,ilyalesmaladiesvirales,parexemple.Etleproblmerebondit.
Toutcequej'aiditdoittrearrondi,lim.
CRITRE:Penser,c'estexagrer,disaitOrtegayGasset.
F.D.:Danscecas,jedoispenser,carj'exagrebeaucoup,Vousmedemandiezsi
l'liminationdecertainesmaladiesorganiquespourraittrel'undesfacteursdela
psychopathologiemontante.Celameparatincontestable.D'autantqueles
socitsindustrielleschassentlesvieillards.Danslespayscapitalistes,etsans
douteaussidanslesPayssocialistes,quejeconnaismoins,levieillardestrejet,
missurlatouche,dumomentqu'ilnetravailleplus.Etcommeenplusilnous
prsentel'imageinacceptabledeladcroissanceetdeladgradation,ilnousfaut
absolumentlesupprimerc'estlunproblmenormepourlessocits.Ces
vieillards,ilssontdeplusenplusnombreux,enraisondel'efficacitdessoins
organiques.Onestlenprsenced'unverrou,d'undramedelacivilisation.La
socitellemmeestpsychiatrique.Elleliminesansraison.Ellepoursuit,elle
perscute,ellespare,ellerejette.Lemdecinserabienobligd'avoirlesouci
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

7/13

03/12/2015

desensembles,desproblmesarchitecturaux,desproblmesdedittique,pour
unesocitquin'apluslesproblmestrssimplesdel'infectionrsoudre,mais
quidoitfairefaceauxproblmesparoxystiquesetinsolublesdelapersonnalit.
CRITRE:Quelledmarchefaudraitilsuivrepourfairevaloircesnouvelles
priorits?
F.D.:Bienquejesoispsychiatre,donctrsporttenircomptedesproblmes
individuels,jecroislacapacittransformatricedel'ordinateurdansledomaine
mdical.Jevaisvousdonnerunexemple.EnFrance,Lyon,lascuritsocialea
lafonctionsuivante:ellemetsurordinateurtouslestraitementsdonnsparles
mdecinsdanslargion.Ellerenvoieauxmdecins,auboutdetroissixmois,
l'imagedestraitementsstandardsqu'ilsdonnent.Chacunsevoitdansuneglace.
Ellepeutaussileurcommuniquerl'imagedetouteslesimagesdesautres
mdecins,detellemanirequ'ilssontamenssaisirl'cartquilessparedece
quefontlesautres.Jenedispasquelamoyenneglobaleestlanormesuivre,
maisjetrouvetrsimportantqu'onrpercutesurlemdecinl'imagede
l'ensemble.Plusonmultiplielesexpriencesdecegenre,plusonprend
consciencedecertainespratiquesnfastes.
CRITRE:Si,tantministredelasant,vousavieztablirdesPriorits,
commentprocderiezvous?
F.D.:Malheureusement,jenesuispasministre,maissijel'tais,j'enseraisravi.
Jepourraisvousdmontrerquelasantdpendfondamentalementd'une
politique,delgislations.Lesgardiensdelasant,cesontd'abordleministrede
lasantetsescollguesdutravail,desloisirs,del'environnement,etc.Jesuis
doncprtreconnatrel'importancedesmesuressociales.Celadit,j'aitoujours
remarququechaquefoisquelesministresontvoulurpartirdescrdits,ilsont
faitdeschosestranges.ilfaudraitunromancierrusseoupirandellienpouren
rendrecompte.C'taitpirequ'avant.Jenemetspasencauselabonnevolontdes
hommespolitiques,maispluttlediabolismetechnocratique.Parexemple,on
dpensedessommescolossalespourfabriquerdesprisonsmodles,deshpitaux
psychiatriquesdeluxe,desmaisonsderetraite,quisetransformentvitecaril
fautrcuprerlesfondsinvestisenhtelsd'unstandingdsertique.Or,j'estime
que,tousgards,c'estluntrsmauvaisinvestissement.
Jeprfreraisunepsychiatriepluscommunautaire.Quenospauvres
psychologues,quinesontpastousfous,puissenttreorientsversdesfonctions
decontrleetd'aidedomicile!Qu'ilyaitdesorganisationsdanslequartier,
danslemilieureldevie.Evidemment,lesdificessontplusvisiblesqueles
secourspsychologiques.Trssouventonvoitlesdeuxextrmes,enFranceen
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

8/13

03/12/2015

toutcas:desmaisonspourpersonnesgesquisontd'undnuementeffroyable
et,parailleurs,dessupercliniquesd'unecapacitd'accueilextraordinaire,pour
unemdecinedesuperpointe.Onestmcontentauxdeuxextrmes.Aussibien
danslesuperhtelquedansl'abrilamentableoonvavgter.Toutesles
politiquessontreprendre.Lesinvestissementssontmalfaitsparcequ'ilssont
inspirspardesconomistes,desarchitectesetdesconstructeursquineprennent
pasassezencomptelesproblmesdesant.
CRITRE:VousavezaussicritdansLaRaisonetlesRemdes:"Laclrit
aveclaquellelesmdicamentssechassentetseremplacentlesunslesautres
tientdelafrnsie".
F.D.:C'estsouventunproblmedontlegouvernementportelaresponsabilit.Par
exemple,ilbloqueleprixdel'aspirine,quiestunegrandesourcedeprofits.Que
faitlelaboratoiredanscesconditions?Ilprendlammeaspirine,ill'enrobedans
xouyproduitsplusoumoinssuperftatoirescemomentl,ilchappela
lgislation.Cequ'ilvendait10francs,ilpeutlevendre40francs.Ondevraitdire
auxmarchandsd'aspirine:vendez20francs,maisfaitesdelavritablerecherche.
Lesgrandslaboratoiressonttrsforts.Ilsontdesspcialistes,desbrevetsetdu
maquillage.Ilsnousfontprendredesvessiespourdeslanternes.Maismoiquand
j'achtedesmdicamentsjesuisunmdecinquin'aqu'unmaladeetcemalade
c'estmoijeregardetoujourslacomposition.Jesuisfrappd'abordparlefait
quelesmdicamentsfondamentauxn'ontpasbeaucoupvarietparlaprolixit
envahissantedesspcialitsetdesboteslesplusdiverses.C'estuneidefollede
penserquelesmdicamentschangentbeaucoup.L'organismenechangepas.Les
dilatateursrestentdesdilatateurs,lessdatifsrestentdessdatifs.Cen'estpasdu
toutpargotdutraditionalisme,maispargotdelavritquejereconnaisque
lesmdicamentsanciensrestentmajeursetquelesfollesfabricationsactuelles
n'apportentquedesamliorationssouventfictives.
CRITRE:Vousavezaussiparldelafonctionsymboliquedulit.
F.D.:Sil'histoiredelamdecinetaitmieuxenseigne,onsauraitqu'ilyaune
chosequiestcapitale:lagymnastique.Iln'yapassilongtemps,celuiquiavaiteu
uninfarctusnedevaitplusbougerpendantdesmoisilrestaitboucl,verrouill,
pinglsursonlit.Ilparatqu'ilfautaucontraireprocderrapidementune
rducationgymnique.Lemaladeadjtendances'affaisserdanssonlit,s'y
blottiretnourrissonner.Ilretrouvelesfantasmesdel'enfantquiestaucreuxde
sonlit,danslechaud.L'oublidumonde.C'estunemaladiequiestjointesa
maladie.Ilfautaucontraireramenerlemaladeunevieactive,rgularise.
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

9/13

03/12/2015

Lagymnastique,larducation,cesontldeschosestrsimportantesqueles
grecs,J.J.Rousseau,levraiIllich,avaientprconises.LediscoursdeRousseau
surleprogrsdelamdecineestunechosetonnante.Laquestionquiyestpose
estlasuivante:estcequelesartsetlessciencesontservileprogrsde
l'humanit?Rousseaumontreunechoseeffarante:l'alimentationetlavillesont
absolumentpolluesl'uneetl'autre.Ilajoutequelesmdecinssontdefaux
facteursetoprateursdeprogrsetqu'iln'yaqu'unechosequiestfondamentale:
lanature...etselivrerdesactivitscommelesgrecs,nospres.Lamaladieest
unergression.Ilfautempcherlemaladedergresser.Jel'aidjdit,ilmeurt
moinsdanssonlitquedesonlit.
CRITRE:Lethmedelargressionmefaitpenserauproblmedurapport
entrelemalmoraletlemalphysique.Vousavezdjabordceproblme.
F.D.:Ilestbiencertainqu'ilyadesrelationsfondamentalesetcachesentrele
malmoraletlemalphysique.Levocabulairenenoustrompejamais.La
philologieatoujoursraisonlesmotsparlent,avantnousetmieuxquenous.Si
doncilsplaidentenfaveurd'uneanalogie,jenevoispaspourquoiiln'yauraitpas
effectivementuneanalogie,sculaireetenracine.
Oui,ilyauneanalogie.Qu'estcequelemalmoralfondamentalement?Peuttre
unretraitdumonde,unemconnaissancedumonde.Iln'estpasexcluquelemal
physiquesoitcolorparlesmmespoisons.Qu'estcequifavoriselebienmoral?
Srementdesfacteursfondamentauxquipermettentaussilasantetla
croissance.Jecroisauparalllisme.Maisilfautfaireattention.Ilnefautpas
revenirunemdecinemoyengeuse.J'aimebeaucouplescorticodes,les
oestrognes,lesantithyrodiens...Jetrouveseulementquecesontdesinstruments
dangereux.
CRITRE:Maisrevenons,sivouslevoulezbien,auproblmedel'enseignement
delamdecine,dontvousavezdjparlquelquesreprises.
F.D.:Ondonneauxtudiantsunluxededtails.Quandilsaurontterminleurs
tudes,cesdtailsserontdjnulsetnonavenus.Ilfautallgerlesprogrammes
pourpermettreauxtudiantsderflchir.
CRITRE:Etl'enseignementdessciences?
F.D.:Jecroiseffectivementqu'ilestlemoinsindiqu.Saufpourceuxquivontse
spcialiser.Maisalorsilfautlesfairetudierdanslesfacultsdesciences.Ilya
enFranceuntrsgrandmdecin,leprofesseurDebr(lepredeMichel)J'enai
faitmonennemiintrieur.Unjour,ilestrevenudesEtatsUnisblouiparla
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

10/13

03/12/2015

mdecinedepointe.Ilavoulumodifierlesprogrammesfranais.Etilarussi.
Moyennantquoi,l'tudiantserenddansleshpitauxen3eanneseulement.Pour
moi,c'estunmal.D'ailleurs,j'avaisl'poquecritunarticledanslarevueEsprit
pourprotestercontrecettetransformation.Jecroisquel'tudiantdoittreplong
immdiatementdansl'hpital,peuttremmeavantsapremireanne,entant
questagiairebienentendu.Parcequelelangageducorpsdoittreappriset
surtoutlasmiologie,lasymptmatologie.
J'aiapprisrcemmentd'ungrandmdecindeschosesquimelaissent
insomniaque.Lestudiantsenmdecinevontrecevoirunenseignementde
biochimie,dephysiquemdicaled'anatomie,decytologie,d'embryologie...la
listen'estpasclosesansvoirunmalade!Arrivelatroisimeanne,ilsne
peuventsupporterlecontactaveclamdecine.Onlesaconditionnsune
espcedescolastique,trsintressante,jenelecontestepas.Alors,quevontfaire
lestudiantsenmdecine,lesmeilleurs?Commeilsn'ontpasprislecheminde
l'hpital,del'hommesouffrant,quiadessymptmes,ilssonttrsenclins
s'enfermerdansleurscolastiqueetydemeurer.Qu'estcequ'ilsdeviendront?
Professeursdefacultpeuttre,ouadministrateurs.Demoinsenmoins,ils
serontdesmdecinsd'unepetiteville,quiapprennentliredescorps,
comprendreletableauclinique,dbrouilleruncheveau,voirunepathogne.
Parcequeceregistre,celivre,onneleurapasouvertasseztt.
CRITRE:Vousnousramenezunvieuxproblme.Lamdecineestelleune
scienceouunart?Lediagnosticdoitiltretablid'unemanireanalytiqueou
paruneapprocheintuitiveetsynthtique?LesmdecinsdeBalzac,auregardsr
etpntrant,sontilsencorencessaires?Fautilencoreproposercommemodle
deshommescommeleprofesseurPotain?
F.D.:LesdonscommeceuxdudocteurPotainnesontplusncessaires.Les
lectrocardiogrammespermettent,jecrois,deremplacerleshsitationsd'une
auscultationmaladroiteetdifficile.Jenesuispascontrelamdecinescientifique.
Maisjepenseaussiqu'ilnefautpasrduirelamdecineauxtechniquesquiont
faitsonsuccs.Beaucoupdeproblmessontrgls,maisd'autresapparaissentet
c'estceuxlqu'ilfautprendreencompte.Lemdecinprophtique,messianique,
danslestylebalzacien,n'existeplus.Iln'yad'ailleursplusdegrandsmdecins.il
n,yaplusquedesquipes.Lebrio,l'illumination,c'esttermin.Ilyades
techniquestrsefficacesettrssresquipermettentdecirconscrirefacilementun
problme.
CRITRE:Quelssontlesnouveauxproblmesqu'ilfautprendreencompte?
F.D.:Lamaladieestuninstantsurunecourbe,unetrajectoire.L'instrumentme
http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

11/13

03/12/2015

ditqu'ilyaeuuninfarctusilmeditmmeoilsetrouve.Illesituesurla
courbe.Maiscen'estlqu'uncommencement.Pourpouvoiraiderlepatient,il
fautquelesachecommentilavcu,quelatsonrgime.Ilfautqueje
parviennepousersonmodedevie.C'esticiqueladivinationredevient
ncessaire.
L'exercicedelamdecinerequiertencore,etplusquejamaispeuttre,beaucoup
derflexion,beaucoupdesubtilit.Lesmdecins,ilsonttu!Onaditqueles
saignesdeBroussaixavaientplusnuil'EuropequelesguerresdeNapolon!
MmeLyon,lesmdecinsonttu,avecdesantibiotiques,danslecasdes
fivrestyphodes,dontilsn'avaientpascomprislemcanisme.Ilsontpensqu'il
fallaitprocderladestructiondumicrobeparlesantibiotiques.Or,ils'agissait
d'unmicrobequialapropritdetuer,enlibrantdestoxines,lorsqu'ilestlui
mmedtruit.Touslesmcanismesn'ontpaslemmemoded'actionettousles
microbesnesontpassemblables.Danslestudesdemdecine,ilfaudraitfaire
sentirlesdiffrencespluttquedebrandirdesprceptesuniversels.
CRITRE:Maisqu'advientildumdecindecampagneoudelapetitevillequi,
d'unepart,nedisposepasdel'quipementrequispourfairedelamdecinede
pointeetqui,d'autrepart,estincapable,causedesaformationscientifique,de
pratiquerunemdecinetraditionnelle?
F.D.:Voilunebellequestion!Jevaisvousdireunechoseaffreuse.Ceseraune
foliedeplus.Ilyademoinsenmoinsdemdecins.Oubienvousavezle
superspcialiste.Lui,ilnevouscoutepas.Ilvousbranchesursesappareils,
vousfaitpartdudiagnosticetvousrenvoie.Cen'estpasunvraimdecin.Mais
celuiquiestaufonddesonvillagen'estplusmdecinluinonplus.Iln'apasles
instrumentsdepointeetonneluiapasappris,commeunpauvre,seservirdes
vieuxinstrumentsd'auscultation.Ilestuneespcedesoldatquionapprendle
maniementdesarmesatomiquesetqu'onenvoieensuiteengarnisondansun
village.Toutlemondenepeutpastregnralpourappuyersurlebouton.Or,
danslesfacultsdemdecine,ondonnetoutlemondeuneformationde
gnral.
Lemdecinordinairenepeutpasraliserunlectrocardiogrammesurleterrain
immdiatement.D'ailleurs,sauraitillelire?Ilfaudraitluiapprendrecette
mdecinerobustedestempsanciens,quiesttrssolide.LeLannecparexemple!
QuiparledeLannec?Ondevraitmmeluiapprendreprparerluimme
certainsmdicaments,fairesespropresdosages,demmequecertaines
analysescytologiquessimples,touteschosesaveclesquellesonpeutfaireune
excellentemdecine.
CRITRE: Etladontologie?

http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

12/13

03/12/2015

CRITRE:Etladontologie?
F.D.:Ladontologieest,elleaussi,sacrifiedanslesfacultsdemdecine.C'est
pourtantunedisciplinetrsbelleettrsimportante.Lesmdecinssontsouvent
prisonniersd'exigencescontradictoires.L'avortementn'estpasleseulcas.Je
trouvetrsgravequelesfacultsdemdecinen'accordentpascetenseignement
sasolennitetsagravit.Lemdecinvarencontrerdesproblmesdifficiles
rsoudreparcequ'ilsseront,aupointdevuedesvaleurs,antinomiques.Ilsera
dboussol.Onluidonnecertesdesmoyensd'viterlesrigueursdelaloi,maisce
n'estlquedel'astuce.
L'enseignementabeaucoupdefonctions.Ilyenaunequiestd'apprendre
rflchir.Toutcequiamnerflchir,surtoutl'intrieurd'uneprofession,est
fondamentaletbienfaisant.Jepensed'ailleursqueladontologieraviraitles
tudiants.Jelesconnaisbien.Ilssontmcontentsdeleurstudes,lafois
amricainesetfranaises.Ladontologiedcongestionneraitleurstudes.Eh
bien,malgrtoutcela,l'enseignementdeladontologieestdonndansunrecoin,
lafind'uneanneuniversitaireetdemaniredrisoire.N'estcepasun
scandale?
Vousmedemandiezquelstaientmessujetsdemcontentement,mespriorits?
Ladontologie.Voilunechosequiestpourmoisacre.Seulementdans
l'enseignement,quederformess'imposent!Dansl'industriepharmaceutique,
c'estunervolutionqu'ilfaudrait.

http://agora.qc.ca/documents/medecinela_crise_de_la_pensee_medicale_par_francois_dagognet

13/13

Você também pode gostar