1

22. Terry Eagleton

1943: Eagleton nace en Salford, Manchester. Seu pai un humilde obreiro catlico irlands.
Aos oitos anos acta como aclito nun convento carmelita1. Educado no colexio catlico de La
Salle en Salford. Con 18 anos estuda lingua inglesa en Cambridge. Aos 23 anos fai o seu doutorado
en Cambridge supervisado por Raymond Williams.
Raymond Williams (1921-1988) un crtico de arte marxista pertencente nova esquerda.
Raymond Williams (Llanfihangel Crucorney, Gales, 31 de agosto de 1921 - Saffron Walden, Essex,
Inglaterra, 26 de enero de 1988), intelectual gals, perteneciente, junto con otros, al denominado
Crculo de Birmingham (marxistas britnicos, de las dcadas del '50 y '60). Dichos intelectuales
comienzan perteneciendo al partido comunista, del cual se alejan por diferencias con el sector
ortodoxo. Dicho grupo se aboca, sobre todo, al desarrollo de una historia de tipo cultural.
Tras estudiar en el Trinity College en Cambridge fue profesor de arte dramtico en la Universidad
de Cambridge (19741983). Especialmente influyente es su libro Culture and Society 17801950,
publicado en 1958.
La originalidad de este autor consiste en que abord sus investigaciones desde una perspectiva
"marxista culturalista", siendo muy consciente de las implicaciones de la cultura en los procesos
histricos y el cambio social. Williams se conform como un marxista de la subjetividad cuyo
inters fue introducir en el pensamiento de dicha lnea la centralidad de la conciencia, de la accin
orientada por los valores, en oposicin al marxismo de la objetividad, que atribua el cambio social
a una serie de fuerzas ajenas a la voluntad consciente de los hombres.
nesta poca na que escrebe o seu doutorado cando comeza a facerse de esquerdas. Publica textos
sobre unha igrexa da nova esquerda.
Nos 60s participa dun grupo de esquerdas catlico, escribindo artigos nos que mestura teoloxa e
marxismo e un libro Towards a New Left Theology.
Eagleton ao comezo defende unha ideoloxa marxista mis ortodoxa, pero tras romper co seu
mentor Williams vira cara un esquerda crtica na lia de Althusser. Althusser un pensador
francs que distingue dous Marx: un primeiro Marx humanista e hegeliano do concepto de
1La Orden de los Hermanos de la Bienaventurada Virgen Mara del Monte Carmelo (tambin llamada Orden de los
Carmelitas) es una congregacin religiosa catlica y surgi alrededor del Siglo XII, cuando un grupo de ermitaos,
inspirados en el profeta Elas, se retiraron a vivir en el Monte Carmelo, considerado el jardn de Palestina; de hecho
"Karm-El" significa "la via de Dios" en las lenguas semticas de la zona. El lema de su escudo es: ZELO ZELATUS
SUM PRO DOMINO DEO EXERCITUUM (Me consume el celo por el Seor, Dios de los Ejrcitos).
En medio de las celdas construyeron una iglesia, que dedicaron a su patrona, la Virgen Mara, a quien veneran como
Nuestra Seora del Monte Carmelo. Tomaron as el nombre de "Orden de los Hermanos de la Bienaventurada Virgen
Mara del Monte Carmelo" (en latn Ordo fratrum Beatissim Virginis Mari de Monte Carmelo).
El patriarca de Jerusaln, Alberto, les entreg en el ao 1209 una regla, que sintetiza el ideal del Carmelo: vida
contemplativa, meditacin de la Sagrada Escritura y trabajo.

2
alienacin nos Manuscritos do 44 e un segundo Marx cientfico e estruturalista dos escritos de
economa poltica (O capital).
En 1969 Eagleton trasldase Universidade de Oxford onde traballa como profesor de ingls en
diferentes colleges. Organiza un seminario sobre teora literaria marxista.
Implcase en organizacins polticas troskistas. Os troskismo discutiu con Stalin acerca da
imposibilidade de facer a revolucin nun s pas e a necesidade de estendela a tdolos pases.
En 1992 ocupa unha ctedra de literatura na Universidade de Oxford. The Crisis of Contemporary
Culture o ttulo da sa conferencia inaugural.
No 2001 deixa Oxford e ocupa unha ctedra de teora da cultura na Universidade de Manchester.

Bibliografa:
O DESEO DUN CRCULO MARXISTA . Introducin ao pensamento de Terry Eagleton . Karl
Hauser . Estaleiro editora, Compostela, 2013. 6

Hai moitos textos que falan de esttica en Eagleton, anda que case todos o fan dende o punto de
vista dun crtico literario.

1. Criticismo e ideoloxa (1975).

Hai que comezar advertindo que estamos ante un crtico literario, polo que a arte que mis atencin
vai recibir a literatura.
CI comeza considerando os factores ideolxicos que teen dado forma crtica literaria. Despois
propn un mtodo crtico marxista capaz de tratar tanto modos de producin xeral (econmica)
como literaria, as como un abano de compoentes ideolxicas (xeral, autorial e esttica). Ofrece
unha ciencia do texto que integra unha aproximacin semitica linguaxe e unha concepcin
materialista da historia.
Finaliza coa descricin das relacins texto ideoloxa e o problema do valor esttico.
A tarefa da crtica literaria analizar as complexas articulacins histricas das estruturas que
producen o texto. Eagleton propn unha esttica materialista mediante a insistencia na realidade
da arte como prctica material. Afirma que posbel trazar de xeito esquemtico os
constituntes principais dunha teora marxista da literatura.
En primeiro termo, hai un Modo Xeral de Producin (MXP): a unidade de certas formas e
relacins sociais de producin material, cada formacin social caracterizada por unha
combinacin de tales modos de producin, un deles dominante.

3
En segundo termo, hai un Modo Literario de Producin (MLP), que unha subestrutura (CI, 45)
do MXP. Esta a principal novidade con respecto a outras anlises marxistas. Hai unha unidade de
certas forzas e relacins sociais de producin literaria en cada formacin social. Efectivamente,
haber un nmero de distintos modos de producin literaria, un deles normalmente dominante,
[] mutuamente articulados en distintas relacins de homoloxa, conflito e contradicin [] xa
que o dominio dun MLP concreto forzar os outros modos en posicins de subordinacin e
exclusin parcial.
Cada MLP est constitudo por estruturas de producin, distribucin, intercambio e consumo.
As forzas e relacins do MXP determinan as da producin literaria e as modelan a posibilidade de
distintos xneros literarios (CI, 61).
Como resultado, un xnero particular pode ser producido s en certa etapa de desenvolvemento.
En definitiva: que formas artsticas terminan por se desenvolveren estar ditado pola ideoloxa
esttica que est en funcin da ideoloxa xeral e que sa vez est en funcin dun modo de
producin determinado.
[...] as prcticas literarias son o produto tpico dunha conxuntura complexa de MLP (modo
literario de producin) IX (ideoloxa xeral) e IE (ideoloxa esttica), con algn destes elementos
asumindo predominancia (CI, 62).
O texto unha estrutura multiplemente articulada, determinada s en ltimo termo polo momento
da sa Ideoloxa Xeral contempornea (CI, 62-63).
As significacins que se inscriben na ficcin xa son representacins da realidade e non a realidade
mesma. O texto un tecido de significados, percepcins e respostas nas que incide en primeiro
termo esa producin imaxinaria do real que a ideoloxa.
Eagleton cre que o material (do texto) ideolxico en vez de histrico (CI, 80). O texto carece
dun referente real concreto.
A ideoloxa pre-existe ao texto e presntase de varias maneiras smbolo aceptado e convencin,
cdigos que regulan os xeitos nos que estamos habituados a percibir (CI, 81) as como de xeitos
mis formalizados: formulas estticas, polticas, ticas e outras [] permean a linguaxe
ordinaria. A ideoloxa case sempre aparece no texto como vida en vez de como categora, como
o material inmediato da experiencia en vez de como un sistema de conceptos.
O lectura do texto permite descubrir a sa ideoloxa, percibir o contorno normalmente escondido da
ideoloxa da que emerxe ese texto.
A relacin non de reflexo senn de ocultacin. As, a ideoloxa non algo que o texto diga
abertamente senn que a ideoloxa est mis ben no que o texto deixa de dicir ou non pode dicir.

4
As, o texto podera dividirse en niveis de significado manifestos e latentes, un dito e un nondito, unha dimensin consciente e unha inconsciente.
Nesta obra explcase que a ideoloxa funciona para esconder e mitificar a verdadeira natureza das
relacins de producin; por tanto, un texto s pode dirixirse realidade indirectamente.
O obxectivo dunha crtica literaria marxista e estruturalista , as, procurar activamente as fendas e
descontinuidades no texto que revelan a ideoloxa subxacente.
O propsito subliar a funcin da ideoloxa na naturalizacin e lexitimacin do que en realidade
unha construcin social humana. A ideoloxa opera para disimular e naturalizarse a si mesma,
disolvndose na espontaneidade do vivido.
Os non-ditos afloran, como se fose, en certos momentos sintomticos de contradicin dentro
do texto que alertan ao crtico da problemtica ideolxica en que o texto se inscribe. A tarefa dunha
crtica ideolxica, como a anlise dos soos, as examinar os mecanismos de distorsin que
producen ese discurso desgarrado (CI, 91).
As contradicins dentro do texto non son, por tanto, o reflexo do que Eagleton, en referencia
evidente a Lukcs, chama contradicins histricas reais (CI, 95). Sen dbida, as contradicins
textuais resultan precisamente da ausencia de tal reflexo do efecto de contorsin da ideoloxa
interposta entre obra literaria e historia (CI, 95).
Tampouco reflicten contradicins ideolxicas: non pode haber contradicin na ideoloxa porque a
sa funcin precisamente erradicar ou agachar a contradicin.
A contradicin s pode xurdir entre a ideoloxa e o que busca ocultar o feito de que toda relacin
de producin histrica, que non eterna senn que est sometida a cambio. As, ao pr en
primeiro plano tales disonancias o texto literario fornece algunha das mellores explicacins sobre os
mecanismos da ideoloxa: desvela os lmites e ausencias que marcan a sa relacin coa historia.
A funcin da crtica as rexeitar a presenza espontnea da obra negar a naturalidade para
facer aparecer os seus determinantes reais.
O propsito subxacente unha crtica do organicismo social e esttico co que certos escritores,
especialmente no XIX, procuran esconder ou resolver o conflito histrico. O organicismo unha
maneira de concibir a literatura na que se consideran que as obras anteriores son simplemente
prolegmenos das obras presentes que as superan. O organicismo ideoloxicamente afn ao
idealismo romntico e ao humanismo liberal que consideran a cultura anterior e os problemas
histricos anteriores como superados.
Eagleton dira que en realidade non hai progreso, senn que se agachan os conflitos anteriores que
estn por debaixo latentes.

5
Eagleton emprega un modelo de ideoloxa moi dinmico, estreitamente conectado ao poder e
dominacin de clase por medio da concepcin de hexemona de Antonio Gramsci, quen tamn
insiste en que a cultura, ben como a poltica e a economa, teen un papel crucial hora de
conseguir e preservar a dominacin de clase.

2. A cuestin do valor esttico.

Cando unha obra literaria valiosa? Que criterio nos permite xulgar?
Lukcs, por exemplo, define valor literario como unha tensin superada entre, por unha banda, a
riqueza e multiplicidade e, pola outra, a unidade que organiza a multiplicidade nun todo coherente,
considerando por enriba doutros o concepto de unidade.
O captulo final de Criticismo e ideoloxa trata esta cuestin. Normalmente o marco esttico un
cann aceptado de textos literarios valorados. Trtase de fundamentar o valor destes textos en
termos materiais.
- respectar o canon. Significativamente, Eagleton non defende a posicin de desestimar a nocin
dun canon estabelecido, argumentando que non se gaa nada con esa forma de ultra-esquerdismo
literario que desestima avaliacins recibidas simplemente porque son produto dunha crtica
burguesa.
- non un nihilista esttico. Tamn explcito no seu desdn pola tendencia supostamente antielitista detrs de gran parte do (entn embrionario) movemento dos estudos culturais, fortemente
relativista, asegurando que semellara absurdo para unha crtica marxista calar sobre a distincin
cualitativa entre, por exemplo, Pushkin e Coventry Patmore [poeta ingls do s. XIX bastante
irrelevante] (CI, 162).
- antielitista. Porn, ao mesmo tempo, mordaz con respecto ao concepto de literatura no sentido
dun canon concreto de obras que s unha casta limitada de individuos podera verdadeiramente
apreciar, co argumento de que nestas circunstancias a crtica convrtese nun dilogo entre dous
suxeitos altamente valorizados que se apoian mutuamente: o texto valioso e o lector valioso (CI,
164) e que Eagleton rexeita.
Na busca dunha explicacin materialista como fundamento do valor literario Eagleton comeza
criticando as achegas anteriores de Lenin e Trotsky.
Argumenta que mentres Trotsky ten o mrito de non caer no reducionismo histrico -os gustos
estticos son froito unilateral dunha poca histrica-, contradise cando tenta entender se Dante foi
un grande escritor ou non e incapaz de negar que isto fora causado polas circunstancias histricas
do escritor italiano.

6
Lenin foi incapaz mesmo de tratar o tema, xa que era simplemente incapaz de gozar de arte que
atopaba teoricamente rexeitbel. Ambos, a pesar das sas diferenzas, son igualmente evasivos a
respecto do fundamento do valor esttico: finalmente volven caer no concepto romntico da
grandeza individual e non fornecen unha explicacin crtica propiamente materialista.
Eagleton, utilizando a Brecht, considera que para que as obras literarias tean valor esttico
necesario que sexan capaces de facernos pensar ou permitirnos tirar algo delas.
O exemplo especfico ao que volve Eagleton a Divina Comedia de Dante, para ampliar o traballo
de Trostky.
Discutindo a Dickens asegura que os mellores logros do realismo do XIX conseguiunos a
burguesa por causa da complexa relacin desta clase coa ideoloxa dominante (CI, 125-6).
Esta idea xeneralzase ao argumentar que o valor esttico dunha obra literaria depende da sa
habilidade para revelar as contradicins da ideoloxa na que xorde.
Os autores importantes que estaba a considerar encontrbanse todos contraditoriamente
inseridos nunha ideoloxa burguesa hexemnica que xa esquecera a sa fase progresista ou
rompedora inicial coa aristocracia (CI, 180). Os seus textos eran valiosos porque neles a formacin
hexemnica xorde dunha particular posicin conflitiva de disensin dentro dela, e [] a
problemtica resultante pon en evidencia parcialmente certas lias de ruptura (CI, 181).

3. A esttica como ideoloxa (1990).

O texto faille xustiza ao seu ttulo. Vai estudar a esttica en canto que instrumento ideolxico,
analizando cando nace algo as como a esttica moderna e intentando precisar que papel concreto
xoga.
A esttica nace como un discurso do corpo en Baumgarten. A esttica nace como algo que ten que
ver coa percepcin, coa sensacin humana, en contraste cun pensamento de tipo mis conceptual.
Inicialmente non se reduce a pensar a arte. Non se trata da distincin entre arte e vida senn a
distincin entre algo material e algo inmaterial. A arte pnsase como algo material e o pensamento
como algo inmaterial. A obra de arte un obxecto producido e o pensamento algo non producido
ou que non ten que ver coa producin. O dominio da arte diferente do dominio da esttica. O
dominio dos afectos e o corpo e as sensacins non ten nada que ver coa filosofa, que despois de
Descartes debe ocuparse dos conceptos, das teoras.
Este deixar de lado a parte sentimental creou un problema a nivel poltico. A poltica pasou a
pensarse como algo que non pode ou non debe ter que ver co nivel dos sentidos e co corpo e que se
debe ocupar simplemente de teoras a un nivel de abstraccin superior. Mais o problema que unha

7
poltica que non sabe nada do que sucede a nivel do corpo unha poltica baleira, unha poltica
incapaz hora de axudar vida, porque non sabe nada da vida.
Na Alema hai unha parcelacin medieval en feudos do Estado xunto con un dominio por parte da
aristocracia. A invocacin esttica na Alemaa no sculo XVIII (Lessing, Schiller, etc.) unha
invocacin elevada pola burguesa contra a aristocracia feudal que ten dividido o territorio en
estados particularistas, provincianos e absolutistas. Os junkers son a nobreza terrateniente prusiana.
O campo atrasado, as cidades dominadas polos gremios, illadas. Os novos estratos profesionais e
intelectuais que an nacendo queran ter un liderado poltico e cultural e deixar de lado a
aristocracia. Kant adula anda ao rei de Prusia.
Esta nova clase burguesa non pode permitirse non falar do corpo, dos sentimentos, do sensbel, do
subxectivo, do gusto; non era suficiente con condenalo como algo puramente irracional e que non
interesa. A razn que est nacendo ten que incorporar isto sa teora. Baumgarten intentara atopar
un novo equilibrio entre razn e sentimentos na sa obra Esttica (1750). Sita a esttica entre
razn e sentidos, participando ao mesmo tempo do racional e do sensbel.
A esttica confusa, non distinta, porque non permite realizar as distincins que se poden facer
entre os conceptos da razn. Mais a esttica clara, non escura. A esttica demostra que no
mundo da experiencia sensbel posbel establecer tamn unha orde e unha lxica que non son a
lxica conceptual e racional.
Pero en realidade o que se pretende crear un discurso capaz de controlar o mbito do sensbel, de
saber acerca de aquilo que est mis al da razn. A esttica nace como prtese da razn (69),
unha extensin da Ilustracin a aquelas zonas en principio descoecidas.
Trtase de elevar o material dignidade da razn, ciencia.
A beleza dos obxectos belos pensada como algo que os converte en algo diferente de meras
cousas sensbeis. A beleza das cousas acrcase a algo da orde do racional.
Eagleton fala do intento de A crise das ciencias europeas (1936) de Husserl por sacar ao escuro da
sa escuridade, da sa opacidade, que a razn o atravese todo. A razn debe ser capaz de aclarar o
mundo da vida, a subxectividade. Isto mesmo o que se propoen os estetas, formalizar a nosa
experiencia sobre o mundo da vida. Eagleton considera que Husserl cando fala de recuperar o
mundo da vida un esteta. Non se trata de renderse fluxo subxectivo e incomprensbel da
experiencia heracliteano. Trtase dun intento por formalizar a estrutura que o noso mundo da vida.
Husserl por momentos afirma que sera posbel organizar este mundo da vida nun todo pleno, mais
outros sosteen que imposbel captar sen mis a totalidade.
Despois de Baumgarten, Schiller. Schiller un representante de como a razn non pode ser
absolutista e ditada dende arriba, senn que ten atender s reivindicacins dunha humanidade libre,

8
igual e autnoma, que en realidade a clase burguesa. Trtase de producir un suxeito humano novo,
un suxeito que descubra a lei nas profundidades da sa propia identidade libre e non tea que acodir
a algn opresivo poder externo. Este suxeito aprpiase da lei como principio mesmo da sa
autonoma e transforma a lei en algo que ten que ver co seu corazn, coa sa interioridade.
Rousseau afirma que a verdadeira lei aquela que est gravada nos corazns dos cidadns.
O absolutismo basebase nun aparato coercitivo mis bruto. A coercin burguesa basase no feito
de que os hbitos, as afinidades, os sentimentos e os afectos convrtense en algo esttico: dicir,
algo que debe estar sometido a determinados valores, preceptos ou leis (estticas). Dito con
Foucault: o poder inscrbese agora nas minucias da experiencia subxectiva (74). A lei convrtese
en costume, en hbito, convrtese en algo que est na propia natureza humana, de maneira que
calquera transgresin pasa a ser vista non s como unha transgresin da lei, senn como unha
transgresin da propia natureza humana, unha autoviolacin (74).
O novo suxeito imponse a si mesmo de maneira autorreferencial unha lei sobre a sa experiencia
inmediata. E esta lei est determinada pola esttica imperante na poca.
Kant esquecera na sa esttica o corpo. Para Kant a beleza algo que se xoga a nivel do
entendemento e a imaxinacin. Hegel propn unha razn que xa incle o afectivo. A razn
hegeliana vn dicir que as inclinacins corporais en realidade coinciden con certos preceptos
racionais universais. A razn en Hegel Razn con maisculas, dicir, non mero instrumento de
coecemento ou contemplacin, senn a necesidade ou astucia coa que funciona a historia. Esta
razn elabora os seus propios fins misteriosos a travs da actividade material e tendente
autorrealizacin dos seres humanos no marco da eticidade. Hegel estetiza a razn porque a vincula
aos afectos e aos desexos do corpo. Non esquece o corpo nin postula que se trata de algo a superar
como faca o deber kantiano, senn que a razn de Hegel unha forza activa e cun p na vida
material.
A esttica de Hegel un intento por harmonizar o particular e o xeral, o individual e o colectivo. A
esttica da poca propn unha educacin racional do desexo non a sa supresin como en Kant-.
En Hegel coecemento, moral e pracer estn emparellados.
A lei tica acaba por converterse en costume, unha segunda natureza. A educacin ten que crear
esta segunda natureza, elevar os apetitos e desexos a ser algo espiritual. O suxeito vive agora o seu
ser de maneira espontnea, de acordo cunha lei que agora est por completo de acordo coa sa
natureza espontnea, sen forzamento.
O suxeito vive a sa existencia de maneira esttica. A orde social asegurada por un conxunto de
costumes compartidos, e estes costumes ou modulacins dos afectos son os que ten que modelar a
esttica.

9
Unha vez que a burguesa desmantelou o aparato poltico aristcrata do absolutismo aparece o
problema de como organizar a vida social. A nivel econmico, os individuos son illados e loitan
entre si, son particularidades libres. A nivel poltico, son meros suxeitos abstractos de dereitos.
Segundo Eagleton, a nivel esttico (sentimentos, afectos, hbitos) posbel conseguir unha
unificacin.
A esttica unha educacin do gusto, mais principalmente dos sentimentos.
Os vnculos establecidos polos sentidos (a compaixn) son os mis fortes que pode haber. A forma
corporativa de goberno que debe asegurar a poltica consguese a travs da unidade no que se refire
corporalidade.
necesario todo un programa de educacin da virtude, do decoro moral, unha pedagoxa. A esttica
crea un determinado estilo de subxectividade.
A virtude do cidadn reside nun afecto apaixonado polos seus concidadns. Por exemplo, a piedade,
a empata. O esttico crea lazo social. Nesta poca de nacemento da burguesa o sentimento mis
importante c coecemento, por iso a esttica xoga un papel tan importante.
A esttica consegue que a subordinacin sexa vivida como un autogoberno: eu consigo modelar os
meus sentimentos. Pero en realidade o que se agacha por detrs : un outro estame dicindo como
teo que vivir.
A esttica promove a reconciliacin universal: unha humanidade formada por individuos trenzados
entre si nunha unidade ntima.
Rousseau insiste en que a razn non suficiente para construr a sociedade. A educacin da
sensibilidade convrtese entn na base esttica dunha nova forma de ser en comunidade.
No fondo a defensa do gusto e do sentimento estn dirixidas contra a autocracia. A esttica permite
controlar anda mis as sensibilidades vivas dos suxeitos.
dicir:
- nun sentido, faise que o individuo confunda autonoma con opresin.
- noutro sentido, hai realmente unha liberacin con respecto a un momento anterior opresivo, onde a
razn o era todo e os sentimentos non contaban para nada.
"Lo esttico es, por tanto, desde el principio un concepto contradictorio y ambivalente. Por un lado,
se configura como una fuerza genuinamente emancipatoria, como una comunidad de sujetos unidos
ahora ms por un impulso material y un sentimiento de camaradera que por una ley heternoma,
sujetos capaces de salvaguardar individualmente su particularidad nica mientras todos se unen al
mismo tiempo en la armona social [...] Por otro lado, lo esttico significa lo que Max Horkheimer
llam una especie de "represin interna" en la que el poder social se introduce ms profundamente

10
en los mismos cuerpos de aquellos a los que sojuzga, operando as como una modalidad sumamente
efectiva de hegemona poltica" (La esttica como ideologa, 82-83).

4. A estetizacin do poltico e a politizacin do esttico.

Pero despois desta fase inicial a esttica transfrmase noutra cousa. En vez de referirse a algo que
ten que ver principalmente coa sensibilidade, agora o termo esttica pasa a referirse exclusivamente
arte.
Como mnimo xa en tempos de Benjamin o termo aluda esencialmente arte a determinadas
formas culturais antes que experiencia dos sentidos, ao imaxinario antes que ao emprico, ao
ilusorio antes que ao real.
Clarexar esta variacin demanda unha explicacin do contexto poltico e socioeconmico en que o
discurso da esttica se desenvolve, tal e como demostra Eagleton, quen rastrexa as implicacins
ideolxicas do concepto durante a poca moderna:
Baumgarten. Connotacins crtico-materialistas na formulacin orixinal de Baumgarten, ao
introducir os sentidos como un problema que debe ser pensado, malia finalmente ter recorrido a
unha parte intelectual ou racional que os domina.
Shaftesbury e Burke, significado baseado na clase social como unha esttica da sensibilidade, un
estilo moral aristocrtico.
Na Alemaa, por medio do idealismo, recoecuselle, con diferentes graos de precaucin, como un
modo de coecemento lextimo, cada vez mis conectado co sensual, co heternomo, co ficticio,
para rematar, como unha especie de couto protexido, onde van parar todas aquelas cousas
imprecisas [] baixo o epgrafe do irracional [] (onde) poden ser controladas (a esttica
concbese, en calquera caso, como unha vlvula de escape ou seguranza para os impulsos
irracionais).
En Inglaterra, os romnticos ingleses consideraran o smbolo como a panacea para todos os
problemas, parten dunha concepcin conservadora que lles permita desviar os problemas reais e
ofrecer resolucin simblica a problemas sociais reais (LT,21).
O smbolo ou artefacto literario era unha ferramenta ideolxica para promover a unidade enganosa
de diversos intereses e clases e preservar a ficcin da sociedade orgnica -harmnica, unida,
xusta- en beneficio das elites dominantes: unha especie de oxal as clases baixas esqueceran as
sas queixas e se adheriran ao ben comn, poderase evitar moita tediosa confusin. (LT, 22).
A esttica incrstase na ideoloxa, nos axentes que producen imaxes despoxadas de autonoma e
subordinadas ao ditado do poder, ofrece unha xenerosa imaxe utpica da reconciliacin entre
homes e mulleres, agora divididos.

11
A esttica tamn aquilo que bloquea e mitifica o movemento poltico real cara [unha]
comunidade histrica (IA, 9).
A esttica na actualidade conserva intacta en exclusiva a sa vixencia social, a sa presenza
constante na discusin pblica, [] a sa posicin de privilexio nos debates de actualidade e a
fidelidade duns estudosos que a reclaman como necesaria e anda imprescindbel.
Hai unhas dcadas moitas cuestins claves aparecan como inescusabelmente polticas, implicadas
en decisins colectivas que atravesaban as loitas sociais e os conflitos locais e mundiais, cuestins
relacionadas coa historia e coa economa poltica, tense desprazado paulatinamente desde o terreo
do entendemento cara ao da sensibilidade, desde o terreo da discusin cara ao do gusto inapelbel e
xordo?.
A resposta de Terry Eagleton que a esttica a ideoloxa dunha poca que presume de non ter
ningunha, o substituto da poltica para unhas sociedades desencantadas da poltica e que aspiran a
poder pasar sen ela, o ltimo bastin onde se acubilla a ilusin dunha dominacin que, sendo mis
completa e asfixiante ca nunca, ten a mesma necesidade que sempre de ocultar a si mesma e aos
demais o seu carcter de dominacin.
A Ilustracin ten esperanza nun progreso moral da humanidade, dicir, nunha conciliacin entre as
leis da natureza reflectidas na tcnica e as aspiracins da liberdade reflectidas na moralidade; mais
tamn a raz de todos os intentos de xustificacin das atrocidades da historia precisamente a prol
dun suposto progreso cuxa esixencia de sacrificios insacibel, ou dunha satisfaccin esttica que
non parece menos tembel, pois nela a beleza non xa mis que o impdico veo do horror. A razn
ilustrada encargoulle arte o labor de gardar o segredo da imaxinacin humana, cuxos mecanismos
pasan inadvertidos conciencia.
Mais non s as derivacins filosficas da Ilustracin son responsbeis destas perigosas tendencias.
Para Eagleton, a propia teora marxista tamn ten sido decisiva na estetizacin da poltica (ou
despolitizacin da esttica), algo que deosta e ten pesado con certa forza na desviacin
ideolxica da esttica na posmodernidade.
Aproveitando que a esttica ao mesmo tempo teora da sensibilidade e teora da arte,
Eagleton reclama os dereitos dunha esttica materialista que en realidade unha tica que
reivindica o valor da corporeidade. necesaria unha repolitizacin da esttica para crticos de
esquerda demasiado exquisitos.

5. A traxedia: un ben poltico.

Todo o anterior vese exemplificado no gusto de Eagleton pola traxedia. Anda que sexa un texto de
crtica literaria, Doce violencia (2002) considera a validez e uso actual do xnero trxico.

12
DV afonda no feito polo seu mestre Williams e quere contrarrestar a desatencin polo xnero desde
ringleiras tanto conservadoras como posmodernistas de crtica literaria.
Raymond Williams, quen dirixira a sa tese doutoral, subliara a presenza da autntica traxedia na
vida coti. Williams afirma que a vida coti trxica: un ser humano forzado a calar por unha
xornada de traballo incesante, a terrbel perda de comunicacin entre a xente, a accin da guerra e a
revolucin social, un desastre mineiro, unha familia queimada na sa casa, unha carreira profesional
rota, un accidente na estrada.
Williams discute que non se considere como traxedia a fonda crise social, a guerra e a revolucin. A
idea de traxedia excle especialmente toda unha experiencia social que trxica.
A comprensin da revolucin nunha perspectiva trxica permitira unha resolucin autenticamente
poltica. Williams ten clara a necesidade da mudanza revolucionaria nas relacins sociais e con esta
visin do trxico procura moverse aln do que percibe como punto cego no pensamento sobre a
revolucin poltica.
Eagleton define traxedia usando a Hegel.
Hegel defende a Ilustracin como unha loita entre a razn e a noite do mundo, a lava catica de
odio e irracionalidade dentro de ns que nos pode destrur mais que tamn orixe de enerxa
revolucionaria.
A nosa historia xira en torno s tentativas por converter a negatividade destrutiva da noite do
mundo en pensamento produtivo e construcin social.
As crticas traxedia como forma artstica proveen de esquerda e dereita:
- de dereita, a traxedia xa non posbel e isto unha mgoa. Os crticos conservadores xulgan,
como Nietzsche, que a traxedia morreu porque xa non acreditamos no destino nin nos deuses. Unha
apreciacin axeitada da escuridade do corazn humano ten cedido ruinosamente casualidade,
continxencia, democracia, racionalidade, ao desencanto relixioso, e a un progresismo
inmaduro.
- esquerda gstalle mis un enfoque anti-trxico: a traxedia xa non posbel, mais mellor as;
dicir, a traxedia morreu mais iso est ben: a traxedia ofreca unha comprensin do mundo
metafsica; un argumento trxico expresa o fondo crime de toda individualidade auto-asertiva.
dicir, o individuo non ten tanto valor. A verdade, pola contra, reside no aberto, no carnavalesco,
na postmodernidade a subxectividade non o primeiro.
Eagleton rexeita mbolos dous modos, teoricamente antitticos, de entender o concepto de traxedia
para poder facer dela unha preocupacin contempornea relevante. Afirma que hai outras maneiras
de entendela como algo moito mis prximo s preocupacins radicais contemporneas.

13
Eagleton propn a sa nova teora de traxedia, empregando unha serie de conceptos habitualmente
evitados pola esquerda por causa do medo metafsica, constitundo con eles o argumento de que a
traxedia non morreu no XX, senn que mudou en modernismo.
A pesar das posbeis connotacins negativas, a esquerda non debera apurarse tanto a ceder o
concepto de sacrificio trxico aos seus opoentes, pois se unha situacin desesperada abondo,
debe ser quebrada para ser reparada (SV, 275).
Eagleton ve na traxedia unha expiacin das culpas da comunidade. A figura do pharmakos
[medicamento] est no centro dun nmero de grandes historias trxicas: Edipo, Xess, rei Lear...
Na maiora das traxedias clsicas hai un elemento expiatorio que un individuo sen sociedade,
forzado a vagabundear no exilio. O feito trxico do capitalismo que neste sistema somos maiora
os que somos corpos expiatorios.
O moderno protagonista trxico, atrapado entre o desexo e a noite do mundo, loita como un
asceta, un cristo a sufrir polos pecados do noso mundo globalizado. Isto o que vira a ser unha
traxedia moderna: a estraa dozura dun espectculo esttico co sufrimento no seu corazn.