Você está na página 1de 13

QUINTO MDULO / PHISQR T'AQA

En el presente mdulo aprender las relaciones de parentesco en la


cosmovisin Aymara. Tambin las ocupaciones, oficios y profesiones. Adems, la
conjugacin de verbos en el tiempo presente pasado plural.

5.1 Utankirinaka / La familia


Masculino

Femenino

1.

Achachila / Abuelo

Awicha / Abuela

2.

Jach'a tata / Anciano

Jach'a mama / Anciana

3.

Tata / Seor, padre

Mama / Seora, Madre

4.

Awkch'i / Suegro

Taykch'i / Suegra

5.

Jilata / Hermano

jax / Hermana

6.

Yuqa / Hijo

Phuchha / Hija

7.

Yuqalla / Chico

Imilla / Chica

8.

Tullqa / Yerno

Yuxch'a / Nuera

9.

Allchhi / Nieto/a/

(Escuchar )

Qillqaataki
1. Tatajan sutipax _______________
2. Mamajan sutipax ______________
3. Jilajan sutipax ________________
4. Achachilajan sutipax ___________
5. Awichajax--------------- maraniwa
6. Achachilapax---------------------jakasi
7. Imillampi yuqallampix-----------------sarapxi
8. Tullqapax----------------------- utjasi
9. Yuxch'apax------------------- wawaniwa
10. Phuchapax ------------------ utaniwa
ltima modificacin: lunes, 14 de diciembre de 2015, 09:05

5.2 Jachin sutinakapa / Las partes del cuerpo humano

1. Kunas jumar ustam?


R. Kallachiw usutu
2. Kawkhas ustam?
R. _______________
3. Kunas jupar usu?
R. _______________

(Escuchar )
ltima modificacin: jueves, 10 de
diciembre de 2015, 15:01

5.3 Lurawinaka / Profesiones


Lurawinaka yatipxaani /
Conozcamos las profesiones
1.

Atamiri / Programador/a

2.

Arxatiri / Abogado/a

3.

Auto apnaqiri / Chofer

4.

Yatichiri / Profesor/a

5.

Qullirir yanapiri / Enfermero/a

6.

Laka ch'ak qulliri / Dentista

7.

Qulliri / Medico

8.

Alakipa /Vendedora

9.

Minan irnaqiri / Minero

Jiskt'atarjam jaysaataki / Responder a las preguntas

A. Tatamax kun luririsa? /T padre que hace?/


B. Tatajax qulliriwa / Mi padre es mdico/
A. Jilapax kun luririsa? /Su hermano que hace?/
B. _________________
A. Kullakamax kuns luraski? /Tu hermana que est
haciendo?/
B. _________________
A. _________________?
B. Phuchhajax laka ch'ak qulliriwa
A. Tullqapax auto apnaqiriti?
B. _________________
A. _________________?
B. Yuxch'ajax qullirir yanapiriwa
A. _________________?
B. Awichasax alakipawa

ltima modificacin: jueves, 10 de diciembre de 2015, 15:20

5.4 Conjugar los verbos en tiempo presente/pasado


1 Pgina 2

Conjugar el verbo alaa en tiempo presente-pasado


plural; en sus tres formas
Nanakax alapxtti?

1. Forma
interrogativa
(Jiskht'iri)

2. Forma
afirmativa
(Iyaw siri)
3. Forma

Jumanakax alapxtati?
Jupanakax alapxiti?
Jiwasanakax alapxtanti?
Nanakax alapxtwa
Jumanakax alapxtawa
Jupanakax alapxiwa
Jiwasanakax alapxtanwa
Nanakax janiw alapktti
Jumanakax janiw alapktati

negativa
(Janiw siri)

Jupanakax janiw alapkiti


Jiwasanakax janiw alapktanti

5.4 Conjugar los verbos en tiempo presente/pasado


2 Pgina 2

Qillqaataki / Escribamos
1.

Jumax yatichiritati? / T eres el/la profesor/a?


R. Jsa, nayax yatichiritwa / S, yo soy el/la profesor/a
R. Janiw nayax yatichiriktti / No, yo no soy el/la profesor/a

2. Jilapax alakipati?
/ Su hermano es vendedor?
R. _______________________
R. _______________________
3. Yukamax qulliriti?
/ T hijo es doctor?
R. _______________________
R. _______________________
4. Kullakasax qullirir yanapiriti?
Nuestra hermana es enfermera?
R. _______________________
R. _______________________
5. Tatapax laka ch'ak qulliriti?
/ Su pap es dentista?
R. _______________________
R. _______________________

6. Tullqajax auto apnaqiriti?


/ Mi yerno es chofer?
R. _______________________
R. _______________________
7. Phuchhapax arxatiriti?
/ Su hija es abogada?
R. _______________________
R. _______________________
8. Mamamax atamiriti?
/ Mi mam es programadora?
R. _______________________
R. _______________________

Jiskt'anaka qillqaani / Formular las preguntas

1. Kunas tataman sutipaxa? / Cul es el nombre de tu pap?


R. Tatajan sutipax Felipewa / El nombre de mi pap es Felipe.
2. __________________?

6. __________________?

R. Nayax 45 maranitwa

R. Jupax San Pedron utjasi

3. __________________?

7. __________________?

R. Mamapax arxatiriwa

R. Achachilajax Cochabambankiriwa

4. __________________?

8. __________________?

R. Jilasax Villa Victorian utjasti

R. Nayax Alcaldian trabajta

5. __________________?
R. Jsa, yuqajax laka ch'ak qulliriwa

Tarea 5A: Empareje con las respuestas correctas


Descargue el archivo TAREA 5A.pdf y empareje con las respuestas correctas.
Fecha de entrega: lunes, 21 de diciembre de 2015, 00:00

Tarea 5B: Empareje con las respuestas correctas


Descargue el archivo TAREA 5B.pdf y empareje con las respuestas correctas.
Fecha de entrega: martes, 22 de diciembre de 2015, 00:00

CHAT 5: Profesiones y ocupaciones


Describa al menos 15 profesiones u ocupaciones de su entorno familiar.

QUINTO MDULO / PHISQR T'AQA

TAREA 5A: Empareje los nombres de estas listas segn el gnero que corresponda.

N.

MASCULINO

FEMENINO

1.

Tullqa / Yerno

Imilla / Chica

2.

Awch'i / Suegro

... Awicha / Abuela

3.

Tata / Seor, Padre

11

... Tawaqu / Jovencita

4.

Achachila / Abuelo

... Phuchha / Hija

5.

Yuqa / Hijo

10

... Tayka /Madre

6.

Jilata / Hermano

... Yuxch'a / Nuera

7.

Yuqalla / Chico

... Taykch'i / Suegra

8.

Jacha tata / Anciano

... Mama / Seora, Madre

9.

Warmi / Esposa

12

... Ichumama / Madrina

10.

Awki / Padre

... Chacha / Esposo

11.

Wayna /Joven

... Jacha mama / Anciana

12.

Ichutata /Padrino

... Kullaka / Hermana

QUINTO MDULO / PHISQR T'AQA

TAREA 5B: Empareje las preguntas con las respuestas que correspondan.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

... Tatamax qulliriti?


/ T papa es doctor?
... Kunas sutimaxa?
/ Cmo te llamas?
... Kawkhans utjasta?
/ Dnde es tu casa?
... Jilamax auto apnaqiriti?
/ Tu hermano es chofer?
... Jumax kun luriritasa?
/ A qu te dedicas?
... Ichumamax kawkhankisa?
/ Tu madrina donde esta?
... Yuxchama kuns luri?
/ Que hace tu nuera?
... Awichamax alakipati?
/ Tu abuela es vendedora?
... Yuqaman kunas sutipax?
/ Tu hijo como se llama?
... Phuchhamax arxatiriti?
/ Tu hija es abogada?
... Tullqamax kawkhatasa?
/ Tu yerno donde esta?
... Jilamax auto apnaqiriti?
/ Tu hermano es chofer?
... Mamapax yatichiriti?
/ T madre es profesora?
... Jumax kawkins trabajta?
/ Dnde trabajas?
... Awkchimax kun luririsa?
/ Tu suegro que es?

5
7
4
8
1
14
10
9
2
15
6
13
11
12
3

... Nayax arxatiritwa


/ Yo soy Abogado/a
... Yuxchajax atamiriwa
/ Mi nuera es programadora
... Janiw, jilajax atamiriwa
/ No, mi hermano es programador
... Jisa, awichajax alakipawa
/ S, mi abuela es vendedora
... Jsa, tatajax qulliriwa
/ S, mi papa es doctor
... Nayax alcaldian trabajta
/ Yo trabajo en la alcaldia
... Jisa, Phuchajax arxatiriwa
/ S, mi hija es Abogada
... Yuqajan sutipax Carlosawa
/ Mi hijo se llama Carlos
... Sutijax Pablowa
/ Me llamo Pablo
... Awkchijax qulliriwa
/ Mi abuelo es medico
... Ichumajax Oruronkiwa
/ Mi madrina est en Oruro
... Janiw, mamajax yatichirikiti
/ No, mi mama no es profesora
... Tullqajax Santa Cruzatawa
Mi yerno esta en Santa Cruz
... Janiw jilajax auto apnakirikiti.
/ No, mi hermano no es Chofer
... Nayax Sopocachin utjasta
Yo vivo en Sopocachi

CHAT 5: Profesiones y ocupaciones


Describa al menos 15 profesiones u ocupaciones de su entorno familiar.
1. Tatajax chachan awkipawa / Mi pap es dentista
2. Mamajax qullirir qullirirwa / Mi mama es enfermera
3. Chachajax arxatiri / Mi esposo es abogado
4. Ichu Tatajax alakipa / Mi suegra es vendedora
5. Ichu mamajax irnaqiriwa / Mi suegro es minero
6. Yuqajax Auto apnaqiri / Mi hijo es chofer
7. Phuchhajax Arxatiri / Mi hija es abogada
8. Phuchhajax Qulliriwa / Mi hija es doctora
9. Kullakajax yanapiri / Mi hermana es enfermera
10. Jilatajax Atamiri / Mi hermano es programador
11. Jilatajax alakipa / Mi hermano es vendedor
12. Kullakajax yanapiri / Mi hermana es enfermera
13. Ichu wawa jax yatiqiri mecnica / Mi nieto es estudiante de mecnica
14. Ichu yuqajax yatiqiri / Mi nieta es estudiante de ingeniera
15. Ichu phuchhajax yatiqiri aviacin / Mi nieto es estudiante de aviacin.

Comenzado el
Estado
Finalizado en
Tiempo empleado
Puntos
Calificacin

martes, 22 de diciembre de 2015, 15:11


Terminado
martes, 22 de diciembre de 2015, 15:16
4 minutos 26 segundos
13.00/13.00
100.00 de un total de 100.00

Pregunta 1
Correcta
Punta 1.00 sobre 1.00
Sealar con bandera la pregunta

Texto de la pregunta

Jaysawipamp waythapiani / Empareje con las


respuestas correctas
Taykchipax kawkinkirisa?.
Achachilpar kunas usu?.
Tullqasax kawkinkirisa?.
Phuchhajax kun luririsa?.
Tatapax laka chak qulliriti?.
Jumax yatichiritati?.

Respuesta 1
Respuesta 2
Respuesta 3
Respuesta 4
Respuesta 5
Respuesta 6

Taykchipax Sorata markankiriw a.


Achachilapar jikhaniw usu.
Tullqasax Tarija markankiriw a.
Phuchhamax yatichiriw a.
Jisa, tatapax laka chak qulliriw a.
jisa, nayax yatichiritw a.

Retroalimentacin
Respuesta correcta
La respuesta correcta es: Taykchipax kawkinkirisa?.
Taykchipax Sorata markankiriwa., Achachilpar kunas usu?.
Achachilapar jikhaniw usu., Tullqasax kawkinkirisa?.
Tullqasax Tarija markankiriwa., Phuchhajax kun luririsa?.
Phuchhamax yatichiriwa., Tatapax laka chak qulliriti?.
Jisa, tatapax laka chak qulliriwa., Jumax yatichiritati?.
jisa, nayax yatichiritwa.

Pregunta 2
Correcta
Punta 12.00 sobre 12.00
Sealar con bandera la pregunta

Texto de la pregunta

Aka aruskiptawi phuqhachtaani.


A. Aski Respuesta
B. Aski Respuesta

urupan

A. Kunans Respuesta

jilata.

yanapt'irisma

B. Terminal Respuesta
A. Respuesta

kullaka.

urupanay

thaqaskta

Terminalax

B. Walikiwa Respuesta

?
, kawkhasa?

Perez Velasco ukhat alayankiwa.


jumax

kawkinkiritasa?

A. Nayax Oruro markankiritwa, Respuesta


B.Respuesta

Nayax

A. Respuesta
B. Respuesta

Oruro markankiritwa.

Waliki

unt'asianip.

Jisa

A. Ukhamax Respuesta

unt'asianiwa.
jikisikama

B. Jikisikamaya Respuesta
Retroalimentacin

jumasti

jilata

kullaka.
.

http://eliasreynaldo.blogspot.com/2009/12/la-familia-en-ingles-espanol-y-aymara.html

LA FAMILIA (EN INGLS, ESPAOL Y AYMARA)


Por: Elias Reynaldo Ajata Rivera
Parents (Padres) Awkinaka
Father (Padre) Awki
Dad, Daddy (P, pap) Tatayitu
Husband (Esposo, marido) Chacha
Wife (Esposa, mujer) Warmi
Only child (Hijo nico) Sapa yuqa, Sapa wawa
Firstborn (Primognito/a) Jilri

Mother (Madre) Tayka


Mom, Mum, Mummy (M,
mami) Mamayita
Daughter (Hija) Phuchha
Son (Hijo) Yuqa
Brother (Hermano) Jila
Sister (Hermana) Kullaka

The baby of the family (El benjamn de la familia, el hijo o hija menor) Sullka
Twins (Gemelos) Millisunaka
Father-in-law (Suegro) Chachan awkipa (para la esposa respecto de su esposo), warmin
awkipa (para el esposo respecto de su esposa)
Mother-in-law (Suegra) Chachan Taykapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin
taykapa (para el esposo respecto de su esposa)
Daughter-in-law (Nuera) Yuxch'a
Son-in-law (Yerno) Tullqa
Brother-in-law (Cuado) Chachan jilapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin
jilapa (para el esposo respecto de su esposa)
Sister-in-law (Cuada) Chachan kullakapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin
kullakapa (para el esposo respecto de su esposa)
Girlfriend (Novia, enamorada) Munata
Boyfriend (Novio, enamorado) munata
Godfather (Padrino) Ichu Tata
Godmother (Madrina) Ichu mama
Godson (Ahijado) Ichu wawa, ichu yuqa
Goddaughter (Ahijada) Ichu wawa, ichu phuchha
Grandparents (Abuelos) Jach'a awkinaka
Grandfather (Abuelo) Jach'a tata
Grandmother (Abuela) Jach'a mama
Grandson (Nieto) Allchhi
Granddaughter (Nieta) Allchhi
Grandchildren (Nietos) Allchhinaka
Great-grandfather (Bisabuelo) Jach'a tatan tatapa, Jach'a maman tatapa
Great-grandmother (Bisabuela) Jach'a tatan mamapa, jach'a maman mamapa

Great-great-grandparents (Tatarabuelos) Nayra awkinaka


Great-great-grandfather (Tatarabuelo) Nayra awki, nayra achachila. laqa achachila.
Great-great-grandmother (Tatarabuela) Nayra Tayka, nayra awicha, laqa awicha.
Uncle (To) Tiyu
Aunt (Ta) Tiya
Adopted (Adoptado) Uywata
Orphan (Hurfano/a) Wajcha
Relative (Pariente) Wila masi
Ancestors , Forebears , Forefathers (Antepasados) Nayra awkinaka.

PARTES DEL CUERPO HUMANO


JAQI JANCHI CHIQANAKA - Por: Elias Reynaldo Ajata Rivera
Estas son las partes del cuerpo humano en aymara:
Akrinakaw jaqi janchi chiqanakaxa:
Nayra = Ojo
Jinchu = Oreja
Laka = Boca
Laxra = Lengua
Nayra phichhu = Cejas, pestaas
Nasa = Nariz
Ispillu = Labios
Ampara = mano
Para = Frente
ikuta = Cabello
Ankha =Quijada
Laka aka = Paladar
Kunka = Cuello
Kallachi = Hombro
Jikhani = Espalda
uu = Seno, teta
Chhiqanqara = Axila, sobaco
Mujlli = Codo
Lukana = Dedo
Chilla = Cintura
Thixni = Cadera
Kururu = Ombligo
Puraka = Abdomen
Kayu = Pie
Chara = Pierna
Lankhu chara = Muslo
Chakha = Hueso
Laka chakha = Diente
Aqu = Muela
Mallka = Esfago

Lixwi = Cerebro
Tullu = Trquea
Chuyma = Pulmn
Lluqu = Corazn
Kiwcha = Hgado
Mulla = Vescula biliar
Phathanka = Estmago
Jiphilla = Tripa
Lankhunta = Intestino grueso
Juchus Jiphilla = Intestino delgado
Chankhara = Pncreas
Phichhilu, Allu = Pene
Quruta = Testculo
Chupila, china = Vagina
Puraka = tero
Yakallachi = Vejiga
Jamaa = Ano, trasero, nalga
Qunquri = Rodilla
Kilikili = Vrtebra
Jaraphi = Costilla
Maymuru, maymura = Rin
Tuxlu = Crneo
Taqataqa = Omoplato
Sillu = Ua
Pikura = Hueso de las extremidades
Anku = Nervio
Tusu = Tobillo

Las principales partes del cuerpo humano en aymara, son:


Jaq'i Kurpu Cuerpo Humano
Jaq'i Kurpu

Cuerpo Humano

Ampara

Mano

Laka phispi

Labios

Anku

Nervio, tendn

Lanku Chara

Muslo

Ati

Cerviz

Lanku Jipilla

Intestino grueso

Chaka

Hueso

Lik'i

Grasa

Chara

Pierna

Lixwi

Sesos

Chara kuchu

Ingle

Lluq'u

Corazn

Chhuxu

Orina

Luk'ana

Dedo

Tiranqaya

Quijada

Malqa

Garganta

Ch'ina

Sentadera

Mayruru

Rin

Chuyma

Pulmn

Nasa

Nariz

Inakha

Cara

Nayra

Ojo

Janchi

Piel

uu

Seno

Jarapi

Costillas

uu p'iqi

Pezn

Jikhana

Espalda

Para

Frente

Jinchu

Oreja

Phat'anka

Estomago

Jipilla

Tripa

Pichu

Pecho

Jiwata

Muerto

P'iqhi

Cabeza

Jumpi

Sudor

Puraka

Barriga

Kayu

Pie

Q'unqura

Rodilla

Kayu najna

Empeine

Sillu

Ua

Kunka

Cuello

Taluna

Taln

Kururu

Ombligo

Thusa

Saliva

Laka

Boca

T'usu

Pantorrilla

Laka chaka

Diente

Wila

Sangre

Você também pode gostar