Você está na página 1de 11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

AcrdodoTribunaldaRelaode
vora

AcrdosTRE
Processo:
Relator:
Descritores:

DatadoAcordo:
Votao:
TextoIntegral:
MeioProcessual:
Deciso:
Sumrio:

315/11.2PBPTGA.E1
GILBERTOCUNHA
CIBERCRIME
DIFAMAOCOMPUBLICIDADE
INVESTIGAOCRIMINAL
DADOSDETRFEGO
13112012
UNANIMIDADE
S
RECURSOPENAL
NOPROVIDO
Estandoemcausainvestigaoporcrimededifamaoatravsdainternet,no
admissveloacessoadadosdetrfego,porviadeautorizaojudicial,dadoquetal
ilcitonoconsta,nemdocatlogoprevistonoart.187.doCPP,nemdadefiniode
crimegravedoart.2.,n.1,alneag),daLein.32/2008,de17.07.

DecisoTextoIntegral:
Acordam,emconferncia,naSecoCriminaldoTribunaldaRelaodevora:
RELATRIO.
Decisorecorrida.
Nombitodoprocessosupraidentificadoqueseencontranafasedeinqurito,quecorre
seustermosnosserviosdoMinistrioPblicodaComarcadePortalegreeemquese
investigase,almdomais,aeventualprticadeumcrimededifamaocompublicidade
cometidoatravsdainternet,pp.pelasdisposiesconjugadasdosarts.180e183,n1,
al.a)doCdigoPenal,oMinistrioPblicorequereuaoabrigododispostonosarts.2,
al.c)e18,n1,als.a)eb)ens2e3daLein109/2009de15deSetembro(doravante
designadaporLeidoCibercrime),aoJuizdeInstruoquefossesolicitadoaGoogle
Incasseguintesinformaes:
Oselementosdeidentificaoqueforamindicadosporquemcriouobloguecomo
endereohttp://xxxxxblogspot.py
OendereodoIPdacriaodoblogueecorrespondentegrupodata/hora/fusohorrio
OsendereosdeIPecorrespondentesgruposdata/hora/fusohorriodosacessosao
blogue,ocorridosnosdias24,25e28deFevereirode2012
Oendereodecorreioelectrnicoassociadoaoblogue
OsendereosdeIPecorrespondentesgruposdata/hora/fusohorrio,dosltimosdez
acessoscaixadecorreioelectrnicaqueseencontrarassociadaaoblogue.
Estasinformaesforamreputadasindispensveisparaadescobertadaidentidadedo
autoroudosautoresdaquelecrime,nosevislumbrandooutraformadaobter.
Pordespachoproferidoem27032012,oExmSenhorJuizdeInstruoindeferiuo
requeridopeloMP,poroconsiderarlegalmenteinadmissvel,umavezqueentendeu
queaquelecrimenoestprevistonaLeidoCibercrime,nemtersidocometidopormeio
desistemainformticoetambmnoconstardocatlogoprevistonoart.187doCdigo
deProcessoPenal.
Recurso.
InconformadocomessadecisodelarecorreuoMinistrioPblico,pugnandopelasua
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

1/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

revogaoesubstituioporoutraqueautorizearecolhadosmencionadoselementos,
terminandoasuamotivaocomasseguintes(transcritas)concluses:
1.Pordecisodefls.61e62,proferidapelaMeritssimaJuizdeInstruoCriminaldo
TribunalJudicialdePortalegre,foiindeferidaorequerimentodoMinistrioPblicode
solicitaraoGoogleinformaesrelativasaoregistodedadosdetrfegorelativosao
bloguecomoendereohttp://xxxxxx.blogspot.pt.
2.Nospresentesautosinvestigaseaprticadeumcrimededifamaocompublicidade
previstoepunvelpeloartigo180.,n.1e183.,n.1,al.a),ambosdoCdigoPenal.
3.TornaseimprescindvelparaainvestigaocriminalobterjuntodaGooglea
identificaocompletadequemcriouobloguehttp://xxxxxx.blogspot.pt,bemcomooIP
decriaodoblogueecorrespondentegrupodata/hora/fusohorrioosendereosdeIPe
correspondentesgruposdata/hora/fusohorriodosacessosaoblogue,ocorridosnosdias
24,25e28deFevereirode2012oendereodecorreioelectrnicoassociadoaobloguee
osendereosdeIPecorrespondentesgruposdata/hora/fusohorrio,dosltimosdez
acessoscaixadecorreioelectrnicaqueseencontrarassociadaaoblogue,sendoque
semtaiselementosnoserpossvelavanarcomainvestigaonospresentesautos.
4.EntendeuaMeritssimaJuizdeInstruoCriminalqueestandosujeitaasuaobteno
sregrasdoscrimesdecatlogoprevistosnoartigo187.,n.1doCdigodeProcesso
Penal,nopresentecasoficavedadooacessoataisdadosemrazodosfactosemcausa
nosautosintegraremumcrimededifamaoeomesmonosepoderenquadrarnoartigo
187.,n.1,al.e)doCdigodeProcessoPenal.
5.Salvododevidorespeito,quemuito,nopodemosconcordarcomtalentendimento.
6.Sendoomesmobemjurdicoprotegidotantonainjriacomonadifamao,
entendemosqueolegislador,noartigo187.,n.1,al.e)doCdigodeProcessoPenalse
quisreferiraobemjurdicoprotegidopelocrimedeinjriaenoaocrimedeinjriaemsi
mesmo.
7.Considerardeoutraformaestaravedarainvestigaodestetipodecrimes,quiat
maisgravososnopontodevistadadignidadedavtimaquevoseudireitohonrae
consideraoseratingido,nosabequemoestaatacaretalataquefeitoperante
terceiros,nodirectamente,masdeformaannimaeatravsdainternetqueocrimede
injriapropriamentedito.
8.Aofazerrefernciaaocrimedeinjriasolegisladorquistambmaienglobarocrimede
difamaopoisestetemsubjacenteomesmobemjurdicoahonraeconsideraoque
cadaumdensmereceemrelaoaooutro.
9.AdecisodaMeritssimaJuizdeInstruoCriminalviolou,assim,odispostonoartigo
187.doCdigodeProcessoPenal.
10.Motivopeloqualdevesersubstitudoporoutradecisoquedetermine,atravsdo
endereodecorreioelectrnicolisglobal@google.com,ouatravsdon.deFAX001
6504690622,expressamenteendereadoaGOOGLEINC.,1600AmphitheatreParkway,
MountainView,California,US,sesoliciteasseguintesinformaes:
oselementosdeidentificaoqueforamindicadosporquemcriouobloguecomo
endereohttp://xxxxxx.blogspot.pt
oendereodeIPdacriaodoblogueecorrespondentegrupodata/hora/fusohorrio
osendereosdeIPecorrespondentesgruposdata/hora/fusohorriodosacessosao
blogue,ocorridosnosdias24,25e28deFevereirode2012
oendereodecorreioelectrnicoassociadoaoblogue
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

2/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

osendereosdeIPecorrespondentesgruposdata/hora/fusohorrio,dosltimosdez
acessoscaixadecorreioelectrnicaqueseencontrarassociadaaoblogue.
OExmJuizaquolimitouseamandarsubirosautosrecursriosaestetribunal.
Supridasasinsuficinciasrelacionadascomainstruodorecurso,aExmSenhora
ProcuradoraGeralAdjunta,sufragandoaposioadoptadanoacrdodestaRelao
proferidoem05062012,nombitodoproc.12/12.1YREVR,relatadopelaExmSenhora
DesembargadoraFernandaPalma,disponvelemwww.dgsi.ptemitiuparecernosentido
deserlegalmenteinadmissveladilignciadeobtenodeprovarequeridapeloMP,
devendoconsequentementesernegadoprovimentoaorecurso.
Cumpridoodispostonon2doart.417doCPP,nofoiapresentadaresposta.
Efectuadooexamepreliminarecolhidososvistostevelugaraconferncia.
Cumpredecidir.
FUNDAMENTAO.
Objectodorecurso.Questoaexaminar.
Comosabidoeconstituijurisprudnciaunnimeoobjectodorecursodelimitado
pelasconclusesqueorecorrenteextraidacorrespondentemotivao(art.412,n1,do
CPP),peloquesintetizandoasconclusesformuladaspelorecorrenteaquestoquedelas
emergeaexaminarequeaquireclamamsoluo,consisteemsabersenocasoemanlise
estoounoreunidososrequisitosdeadmissibilidadeparaobtenoejunoaosautos
deinquritoosdadospretendidospeloMinistrio`Pblicocomvistainvestigaoda
prticadeumcrimededifamao.
Paraanlisedestaquestoimporta,antesdomais,quesetenhapresenteorequerimento
formuladopeloMinistrioPblicoeodespachodoJuizdeInstruoquesobreelerecaiu.
oseguinteorequerimentodoMP:
Investigase,nomais,nospresentesautosaprticadeumcrimededifamaocom
publicidade,previstoepunidopeloartigo180.e183,n.1,al.a)doCdigoPenal,
praticadoatravsdainternet,ouseja,atravsdesistemainformtico.
Nostermosdodispostonoartigo2,al.c),daLein109/2009,de15/09(Leido
Cibercrime),sodadosdetrfego"osdadosinformticosrelacionadoscomuma
comunicaoefectuadapormeiodeumsistemainformtico,geradosporestesistema
comoelementodeumacadeiadecomunicao,indicandoaorigemdacomunicao,o
destino,otrajecto,ahora,adata,otamanho,aduraoouotipodeserviosubjacente".
EntendesequeainformaoreferenteaidentificaodequaloIP(InternetProtocol)do
computadorqueestevenaorigemdedeterminadacomunicaoefectuadapormeiodeum
sistemainformticoseenquadranestaqualificaodedadodetrfego,sendo
competnciadoJICsolicitartalinformaosempresasfornecedorasdeserviosde
comunicao,nostermosdodispostonoartigo18.,ns1,al.a)eb),2e3,daLeido
Cibercrime.
Atendendoaque,nopresentecaso,apenascomoconhecimentodosIPsreferentess
comunicaesaacessosidentificadosnodecursodainvestigaocomorelevantesparaa
indiciaodoscrimesdenunciadossepoderavanarnadescobertadaidentidadedo
autorouautoresdosfactosemaveriguao,entendesequeaobtenodestainformao
juntodaoperadoraindispensvelparaadescobertadaverdadematerial,nose
vislumbrandooutraformadeobtertalprova.
donossoconhecimentofuncional,porprocessosdesemelhantenatureza,queaGoogle
noexigeemissodeCartaRogatria,respondendoassolicitaesporemail.
TambmdonossoconhecimentofuncionalqueaGoogleaceitapedidosemportugus,
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

3/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

masquedeveserfeitoempapeltimbradodoTribunal,assinadoecarimbadopeloJIC,o
qualnoiniciodotextosedeveapresentarquantoasuaqualidade,elencandoocrimeem
investigao,penaemabstractoeanecessidadedeobtenodoselementosparaa
continuaodainvestigaonombitodoprocessocrime.
Assim,umavezqueaGooglenoexigeaemissodeCartaRogatriaerespondepor
email,masapenasmediantedespachodeJuiz,promoveseque,atravsdoendereode
correioelectrnicolisglobal@google.com,ouatravsdon.deFAX0016504690622,
expressamenteendereadoa"GOOGLEINC.,1600AmphitheatreParkway,Mountain
View,Califrnia,US",sesoliciteasseguintesinformaes:
oselementosdeidentificaoqueforamindicadosporquemcriouobloguecomo
endereohttp://xxxxxx.blogspot.pt
oendereodeIPdacriaodoblogueecorrespondentegrupodata/hora/fusohorrio
osendereosdeIPecorrespondentesgruposdata/hora/fusohorriodosacessosao
blogue,ocorridosnosdias24,25e28deFevereirode2012
oendereodecorreioeletrnicoassociadoaoblogue
osendereosdeIPecorrespondentesgruposdata/hora/fusohorrio,dosltimosdez
acessosacaixadecorreioelectrnicaqueseencontrarassociadaaoblogue.
OdespachorecorridoproferidopeloJIquerecaiusobreorequerimentodoMPdo
seguinteteor:
ADignaMagistradadoMinistrioPblicorequerquesejamsolicitadasaoGoogle,
informaesrelativasaoregistodedadosdetrfegoporformaapermitiroavanoda
investigaodaprticadeumcrimededifamaocompublicidadep.ep.peloart.180.
e183.n.1al.a)doCdigoPenal,atravsdainternet.
Segundodispeoart.18.n.1e3daLein.109/2009de15/09(LeidoCibercrime),
apenasadmissvelarecolhaeregistodedadosdetrfego,emprocessosemqueestejam
emcausacrimesprevistosemtaldiplomalegaloucrimescometidospormeiodeum
sistemainformticoouemrelaoaosquaissejanecessrioprocederrecolhadeprova
emsuporteelectrnico,quandotaiscrimesseencontremprevistonoart.187.doCdigo
deProcessoPenal.
Ora,ocrimequeseencontraeminvestigaonospresentesautosnoseenquadranos
crimesprevistosnaLeidoCibercrime,razopelaqual,tem,necessariamente,deconstar
docatlogoprevistonoart.187.doCdigodeProcessoPenalcfr.art.18.n.1al.b)
daLeidoCibercrimeparaquesejaadmissvelomeiodeobtenodeprovarequerido.
Sucedepormqueocrimesobinvestigaonesteprocessonoseencontraprevistono
mencionadopreceitolegal,aindaque,algoincompreensivelmente.
Contudo,entendoqueaplicloaocrimededifamaoquandoapenasestprevistopara
ocrimedeinjria(quiporsermaisfcilpreversituaesqueconsubstanciemaprtica
detalcrimeatravsdotelefoneoudeoutrosmeiosdecomunicao),seriaefectuaruma
aplicaoanalgicaproibida.
Salvoodevidorespeitoporopiniocontrria,entendoquenosepodeconsiderara
menoacrimesdeinjrianoart.187.n.1al.e)doCdigodeProcessoPenal,como
refernciaatodososcrimescontraahonra,tantomais,quetodososrestantescrimes
previstosnestaalneasereportamatiposlegaiscujanomenclaturacoincidecomadestes.
Assimsendo,indefiroorequeridoporinadmissibilidadelegal.
Notifiqueeaps,remetaosautosaosServiosdoMinistrioPblico.
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

4/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

Examinemosentoaquestoatrsenunciada.
Nombitodoprocessoidentificado,emfasedeinqurito,emqueseinvestiga,almdo
mais,eparaoqueaquirelevaaprticadeumcrimededifamaocompublicidade,
cometidoatravsdainternet,oMPrequereuaoJIquefosseprovidenciadonosentido
daobtenodoselementossupramencionados.
Esteindeferiuessapretensocomofundamentonasuainadmissibilidadelegal,portal
crimenofazerpartedoelencotaxativodecrimesconstantedasalneasdon1do
art.187doCPP,aplicvelexviart.18,n1,al.b),daLein109/2009,de15deSetembro
(LeidoCibercrime).
InconformadorecorreuoMP,pedindoarevogaodessadecisoesubstituiopor
outraquedefiraaqueleseurequerimento,sustentandoqueapesardereconhecerqueo
crimededifamaonoconstaexpressamentedoelencodaquelenormativo,doqualfaz
parteocrimedeinjria[al.e)],esendotantoestecomoaquelecrimescontraahonra,
deverentendersequeolegisladorquistambmenglobarnaquelecatlogoocrimede
difamao,poisqueambostmsubjacenteaprotecoetuteladomesmobemjurdico
ahonraeconsiderao.
Vejamos.
Oartigo189,n.1,doCdigodeProcessoPenal,estendeodispostonosarts187e188
(escutastelefnicas)"sconversaesoucomunicaesporqualquermeiotcnico
diferentedotelefone,designadamentecorreioelectrnicoououtrasformasdetrans
misso
dedadosporviatelemtica,mesmoqueseencontremguardadasemsuportedigital,e
intercepodascomunicaesentrepresentes.
On.2,estipulaque"aobtenoejunoaosautosdedadossobrealocalizaocelular
ouderegistosdarealizaodeconversaesoucomunicaesspodemserordenadasou
autorizadas,emqualquerfasedoprocesso,pordespachodojuiz,quantoacrimes
previstosnon1doart.187"eemrelaospessoasreferidasnon4domesmoartigo.
Anecessidadedeclarificaolegislativaquantoalgumasdvidasecrticasquese
geraramdesdeaReformade2007aon1doart.189doCPP,nochegouatravsde
qualquernovaalteraoaessecdigo,massimatravsdaaprovaodaLeido
CibercrimeLein109/2009,de15deSetembro.
Nestecontexto,importatrazercolaoaLein109/2009,de15deSetembro,queaprova
aLeidoCibercrime,transpondoparaaordemjurdicainternaaDecisoQuadron.
2005/222/JAI,doConselho,de24deFevereiro,relativaaataquescontrasistemasde
informao,eadaptaodireitointernoConvenosobreCibercrimedoConselhoda
Europa,cujoobjecto,conformeestipulaoart.1 o,estabelecer"asdisposiespenais
materiaiseprocessuais,bemcomoasdisposiesrelativascooperaointernacional
emmatriapenal,relativasaodomniodocibercrimeedarecolhadeprovaemsuporte
electrnico,transpondoparaaordemjurdicainternaaDecisoQuadron.
2005/222/JAI,doConselho,de24deFevereiro,relativaaataquescontrasistemasde
informao,eadaptandoodireitointernoConvenosobreCibercrimedoConselho
daEuropa.
Noseuart.18estabelecido:
1admissvelorecursointercepodecomunicaesemprocessosrelativosa
crimes:
a)Previstosnapresenteleiou
b)Cometidospormeiodeumsistemainformticoouemrelaoaosquaisseja
necessrioprocederrecolhadeprovaemsuporteelectrnico,quandotaiscrimesse
encontremprevistosnoartigo187.doCdigodeProcessoPenal.
2Aintercepoeoregistodetransmissesdedadosinformticosspodemser
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

5/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

autorizadosduranteoinqurito,sehouverrazesparacrerqueadiligncia
indispensvelparaadescobertadaverdadeouqueaprovaseria,deoutraforma,
impossveloumuitodifcildeobter,pordespachofundamentadodojuizdeinstruoe
medianterequerimentodoMinistrioPblico.
3Aintercepopodedestinarseaoregistodedadosrelativosaocontedodas
comunicaesouvisarapenasarecolhaeregistodedadosdetrfego,devendoo
despachoreferidononmeroanteriorespecificarorespectivombito,deacordocomas
necessidadesconcretasdainvestigao.
4Emtudooquenoforcontrariadopelopresenteartigo,intercepoeregistode
transmissesdedadosinformticosaplicveloregimedaintercepoegravaode
conversaesoucomunicaestelefnicasconstantedosartigos187.,188.e190.do
CdigodeProcessoPenal.
Porseulado,rezaoart.2,alneasa),b)ec)que:
Paraefeitosdapresentelei,considerase:
a)Sistemainformtico,qualquerdispositivoouconjuntodedispositivosinterligados
ouassociados,emqueumoumaisdeentreelesdesenvolve,emexecuodeum
programa,otratamentoautomatizadodedadosinformticos,bemcomoaredeque
suportaacomunicaoentreeleseoconjuntodedadosinformticosarmazenados,
tratados,recuperadosoutransmitidosporaqueleouaquelesdispositivos,tendoemvista
oseufuncionamento,utilizao,protecoemanuteno
b)Dadosinformticos,qualquerrepresentaodefactos,informaesouconceitos
sobumaformasusceptveldeprocessamentonumsistemainformtico,incluindoos
programasaptosafazeremumsistemainformticoexecutarumafuno
c)Dadosdetrfego,osdadosinformticosrelacionadoscomumacomunicao
efectuadapormeiodeumsistemainformtico,geradosporestesistemacomoelemento
deumacadeiadecomunicao,indicandoaorigemdacomunicao,odestino,o
trajecto,ahora,adata,otamanho,aduraoouotipodoserviosubjacente().
e)Intercepo,oactodestinadoacaptarinformaescontidasnumsistema
informtico,atravsdedispositivoselectromagnticos,acsticos,mecnicosououtros.
Sabidoquearealizaodeintercepodecomunicaeselectrnicaseaobtenode
dadosdetrfego,soferramentasprocessuaisessenciaisemprocessoscrimeemquese
investiguemcrimescometidosporviadasredesdecomunicaes,veioaindaolegislador
atravsdaLein32/2008,de17deJulhoobrigarosoperadoresdecomunicaesa
guardaremosdadosdetrfegodosseusclientes,tendoemvistaasuaeventual
necessidadeeminvestigaocriminal.
ALein.32/2008de17deJulho,veiotransporparaaordemjurdicainternaaDirectiva
n.2006/24/CE,doParlamentoEuropeuedoConselho,de15deMaro,relativa
conservaodedadosgeradosoutratadosnocontextodaofertadeserviosde
comunicaeselectrnicaspublicamentedisponveisouderedespblicasde
comunicaes.
On1doart1dispequeestaleiregulaaconservaoeatransmissodosdadosde
trfegoedelocalizaorelativosapessoassingulareseapessoascolectivas,bemcomo
dosdadosconexosnecessriosparaidentificaroassinanteououtilizadorregistado,
parafinsdeinvestigao,detecoerepressodecrimesgravesporpartedas
autoridadescompetentes,transpondoparaaordemjurdicainternaaDirectivan.
2006/24/CE,doParlamentoEuropeuedoConselho,de15deMaro,relativa
conservaodedadosgeradosoutratadosnocontextodaofertadeserviosde
comunicaeselectrnicaspublicamentedisponveisouderedespblicasde
comunicaes,equealteraaDirectivan.2002/58/CE,doParlamentoEuropeuedo
Conselho,de12deJunho,relativaaotratamentodedadospessoaiseprotecoda
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

6/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

privacidadenosectordascomunicaeselectrnicas.
Paraoqueaquirelevaestabeleceoart.2:
1Paraefeitosdapresentelei,entendesepor:
a)Dados,osdadosdetrfegoeosdadosdelocalizao,bemcomoosdadosconexos
necessriosparaidentificaroassinanteououtilizador
g)Crimegrave,crimesdeterrorismo,criminalidadeviolenta,criminalidadealtamente
organizada,sequestro,raptoetomadaderefns,crimescontraaidentidadeculturale
integridadepessoal,contraaseguranadoEstado,falsificaodemoedaouttulos
equiparadosamoedaecrimesabrangidosporconvenosobreseguranada
navegaoareaoumartima.
Dispeoart.3que:
1Aconservaoeatransmissodosdadostmporfinalidadeexclusivaainvestigao,
detecoerepressodecrimesgravesporpartedasautoridadescompetentes.
2Atransmissodosdadossautoridadescompetentesspodeserordenadaou
autorizadapordespachofundamentadodojuiz,nostermosdoartigo9.().
Esteporseuturnopreceituanons1,2e4que:
1Atransmissodosdadosreferentesscategoriasprevistasnoartigo4.spodeser
autorizada,pordespachofundamentadodojuizdeinstruo,sehouverrazesparacrer
queadilignciaindispensvelparaadescobertadaverdadeouqueaprovaseria,de
outraforma,impossveloumuitodifcildeobternombitodainvestigao,detecoe
repressodecrimesgraves.
2AautorizaoprevistanonmeroanteriorspodeserrequeridapeloMinistrio
Pblicooupelaautoridadedepolciacriminalcompetente.
4Adecisojudicialdetransmitirosdadosdeverespeitarosprincpiosdaadequao,
necessidadeeproporcionalidade,designadamentenoquesereferedefiniodas
categoriasdedadosatransmitiredasautoridadescompetentescomacessoaosdadose
protecodosegredoprofissional,nostermoslegalmenteprevistos.
EstaLeiaoestabelecernaal.a)don1doart.2quedadossoosdadosdetrfegoeos
dadosdelocalizao,bemcomoosdadosconexosnecessriosidentificaodo
assinanteoudoutilizador,veiosubmeteraumemesmoregimetantoosdadosde
identificaodoutilizador(tradicionalmentedesignadosdedadosdebase),comoos
dadosdetrfegopropriamenteditoseosdadosdelocalizao.
Peranteestequadronormativo,analisemosaquestoanteriormenteenunciadaque
constituioobjectodorecurso.
Liminarmentehquedizerquenovemsuscitadaqualquerreservasobrea
indispensabilidadedoselementospretendidos,comvistainvestigaonavertentedo
apuramentodaidentificaodoautordocrimeemquesto.
Tambmnooferecequalquerdvidadequeocrimeeminvestigaodifamaono
integraoelencodoscrimesprevistos,(nosentidodetipificados)nacitadaLeido
Cibercrime.
SendoosbloguespginasdaInternetcujasactualizaes(chamadasposts)so
organizadascronologicamente(comoumhistricooudirio),ondeocriadordoblogue
escrevecomtotalliberdadee,muitasvezes,convidaosinternautasaenviarpormeios
electrnicoscomentriosaosseusescritos,deconsiderarqueocrimededifamaoque
aquiestemcausatersidocometidopormeiodesistemainformticodeacordocoma
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

7/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

definiodadapelaal.a)doart.2damencionadaLeidoCibercrime.
Aquichegados,importatambmdesdejesclarecer,quecomexcepodoselementos,de
identificaoindicadossobrequemcriouoblogueaquiemcausae,bemassim,o
endereodocorreioelectrnicoassociadoaessemesmoblogue,osoutroselementos
pretendidospeloMP,constituemdadosdetrfego,enquantoaquelessodadosrelativos
conexorede,vulgarmentedesignadospordadosdebase.
Enquantoaquelessocomummenteentendidoscomoosdadosfuncionaisnecessriosao
estabelecimentodeumaligaooucomunicao,estesosdadosgeradospelautilizao
darede(p.ex.localizaodoutilizador,localizaododestinatrio,duraoda
utilizao,dataehora,frequncia),constituemoselementosnecessriosaoacesso
rede,soprvioseinstrumentosdequalquercomunicao.
Assim,enquantoaidentificaocompleta,moradaeendereodecorreioelectrnicodo
titulardedeterminadoblogue,bemcomooIPdecriaodesseblogueeoIPondefoi
efectuadodeterminadopost,constituemdadosdebase,diversamente,como
assinaladonodoutoacrdodoTribunalConstitucionaln486/2009,de28/09/2009,
relatadoporJooCuraMariano,citadonoacrdodaRelaodeGuimares,12042010,
proc.1341/08.4TAVCT,relatadopeloExmSenhorDesembargadorAnselmoLopes,os
chamadoselementosdetrfego(elementosfuncionaisdacomunicao),comoos
elementosditosdecontedo,tmjaverdirectamentecomacomunicao,quersobrea
respectivaidentificabilidade,querrelativamenteaocontedopropriamenteditoda
mensagemoudacomunicao.Oselementosoudadosfuncionais(detrfego),
necessriosouproduzidospeloestabelecimentodaligaodaqualumacomunicao
concreta,comdeterminadocontedo,operadaoutransmitida,soadireco,odestino
(adressage)eavia,otrajecto(routage).(...).Esteselementosfuncionalmentenecessrios
aoestabelecimentoedirecodacomunicaoidentificam,oupermitemidentificara
comunicao:quandoconservados,possibilitamaidentificaodascomunicaesentre
oeminenteeodestinatrio,adata,otempo,eafrequnciadasligaesefectuadas.
Constituem,pois,elementosjinerentesprpriacomunicao,namedidaemque
permitemidentificar,emtemporealouaposteriori,osutilizadores,orelacionamento
directoentreunseoutrosatravsdarede,alocalizao,afrequncia,adata,horaea
duraodacomunicao,devemparticipardasgarantiasaqueestsubmetidaautilizao
doservio,especialmentetudoquantorespeiteaosigilodascomunicaes.
Postosestesconsiderandos,alturadeindagarmos,selegalmenteadmissvelpor
interpretaoextensivaouanalgica,considerarincludonocatlogodoscrimes
elencadosnon1doart.187doCPP,ocrimededifamao,porequiparaoaocrimede
injria,queconstadaal.e).
Nooferececontestaoquesoamboscrimescontraahonra,tutelandoambososmesmo
bensjurdicosahonraeconsiderao.
Todavia,salvoodevidorespeitoporopiniodiferente,issonosuficiente,parasepoder
concluirqueolegisladoraoincluirexpressamentenaquelecatlogoocrimedeinjria,
dissemenosdoquepretendia,devendoporissoanormaserinterpretadaextensivamente,
incluindosenaqueleroltambmocrimededifamao.
Talinterpretaolimitaseaacrescentaraopreceitoumtipolegaldecrime,assimilandoo
aoutroquedeleconstaexpressamenteemvirtudedaquelasemelhana.
Comomuitobemsublinhadonoacrdode09052012,daRelaodeGuimares,
relatadopeloSenhorDesembargadorRicardoCostaeSilva,disponvelemwww.dgsi.pt
anormadoart.187doCPPaoregularummeiodeproduodeprovaque,emsi
mesmo,constituiuminstrumentodeenfraquecimentodaprotecodenormas
constitucionaisfazendocontrapontocomocomplexosistemadasproibiesdeprova
,anossosolhosultrapassaanaturezademeradisposiodeordemprocessual,para
assumirumavertenteobjectiva,queaconvertenumanormaprocessualpenal
material.Seanormaprocessualcontmdispositivoque,dealgumaforma,limita
direitosfundamentaisdocidado,materialmenteassegurados,jnosepodedefinila
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

8/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

comonormapuramenteprocessual,mascomonormaprocessualcomcontedomaterial
ounormamista.Poroutrolado,asrazesqueterolevadoolegisladoraincluirocrime
deinjriaatravsdotelefonenocatlogodoart.187.,doCPPpodemintuirseapartir
doalinhamentodestecrimecomosdemaisque,comele,integramaal.e)don.1,do
referidoartigoquesetratadecrimesque,secometidosatravsdotelefone,causamuma
perturbaodirectaequepodesermuitoviolentanavidadavtima,contraaqual
serpraticamenteimpossvelreagirsemumainterveno,tambmdirecta,nas
comunicaes.
Jnototalmenteassimcomocrimededifamao,quecometidoperanteterceirose
que,mesmosecometidopelotelefone,supemeiosdeinvestigaoquepodemsermuito
diferentes.Equejnosuscitaanecessidadedequebradosigilodascomunicaes,
nempelasuagravidadeobjectiva,nempelagravidadedasrepercussesdoseumeio
tpicodeexecuosobreavidadosofendidos.
Compreendesemuitomelhorque,quandoAusaotelefoneparainsultarB,sepostergue
osigilodascomunicaes,paraprotecodeB,doqueomesmosucedaquandoA
comunicacomC,parafalarsobreB,imputadofactosaesteouformulandosobreo
mesmojuzosofensivosdasuahonraeconsiderao.
PauloPintodeAlbuquerqueexpressaaopiniodequeocatlogolegaldoart.187.
nopodeseraplicadoanalogicamenteaocrimededifamaosobpenadefraude
lei..
Naverdade,comungamosdoentendimentoexpressoporPauloPintodeAlbuquerque,
ComentrioaoCdigodeProcessoPenal,4EdioActualizada,Universidade
CatlicaEditora,[Lisboa2011],pag.525dequeocatlogolegaldoart.187doCPPno
podeseraplicadoanalogicamenteaocrimededifamaosobpenadefraudelei.
Trataseefectivamenteumcatlogofechadodecrimesemque,comosublinhadono
parecerdoMPemitidonombitodoprocessoemquefoiproferidooacrdodesta
Relao,de05062012,proc.12/12.1YREVR,relatadopelaExmSenhora
DesembargadoraMariaFernandaPalma,disponvelemwww.dgsi.ptadmissvela
intercepotelefnicacomomeiodeobtenodeprova,tendoporfonteodispostono
art.34,n.4daConstituiodaRepblica,queprobeaingernciadasautoridades
pblicasnastelecomunicaes,salvooscasosprevistosnaleiemmatriadeprocesso
criminal.
Comefeito,conformerefereoProf.CostaAndrade,"SobreasProibiesdeProvaem
ProcessoPenal",CoimbraEditora,pgs.289eseg.,"Asescutastelefnicashodeestar
preordenadasperseguiodeumdoschamadoscrimesdocatlogo,isto,umadas
infracesprevistasno100a)daStPOalemounon.1doartigo187.donossoCPP.
Tratasedeumaenumeraotaxativaefechadaatravsdaqualtantoolegisladoralemo
comooportugusprocuraramplasmaredarexpressopositivadaaojuzode
proporcionalidade."
Assim,salvoodevidorespeito,aal.e)don.1doart.187doCPPnoconsentea
interpretaoextensivadefendidapelorecorrente,porformaaincluirnasuaprevisoo
crimededifamao,porqueaissoobstaoprincpiodalegalidade.
Naverdade,comodoentendimentogeral,ainterpretaoextensiva"podeser
amplamenteutilizadanoDireitoProcessualPenal,exceptoquantosnormasrestritivasde
direitossubjectivos,ouquetenhamnaturezaexcepcional.
Assim,colidindoaintercepodecomunicaescomainviolabilidadedosmeiosde
comunicaoprivadaconsagradanoart.34,n.1,daConstituiodaRepblica,s
sendoamesmapermitida,nostermosdon.4dacitadanormaconstitucional,noscasos
expressamenteprevistosnaleideprocessocriminal,enoconstandoocrimede
difamaodoelencodoscrimesqueadmitemarecolhadeprovaatravsdaintercepode
comunicaes,estatudonon.1doart.187doCPP,afigurasenosnoseradmissvel,
atravsdeumainterpretaoextensiva,alargarsetalelenco,porformaaincluirseno
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

9/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

mesmoaquelecrime.
SebemqueoMPnorequerimentoquedirigiuaoJI,queatrstranscrevemos,peaque
sejamsolicitadosdadosdebaseedadosdetrfego,parecenosqueoquenarealidade
pretendesaberaidentidadedosautoresdasmensagenspostadas,nomencionado
blogue(meiocomunicacionalelectrnico)alegadamenteconsubstanciadorasdocrimede
difamao,nasuaessnciaaquelerequerimento,querirparaalmdosdadosdebase,pois
quecomeles,escomeles,efectivamente,nolograrchegaraosautoresdocrime.Quer,
narealidade,queoJIsolicitearecolhaeoacessoadadosdetrfegotambmchamados
dadosfuncionais.Estes,comojdissemos,comportamumacomunicaoconcreta,com
umadireco,umdestino(adressage)eumavia,otrajecto(routage)epossibilitam,
mormente,aidentificaodascomunicaesentreoeminenteeodestinatrio,adata,o
tempo,eafrequnciadasligaesefectuadas.Comporta,porisso,aidentificaode
quemfezacomunicao,sendoinquestionavelmentedadosdetrfegoacujoacessos
possvel,nostermoslegaiscitados,atravsdeautorizaodoJI.
Porm,nopodendo,pelosmotivosexpostos,ocrimededifamao,integrarocatlogo
taxativoefechadodon1doart.187doCPP,aplicvelporremissodoart.18,n1,al.b)
daLeidoCibercrime,oacessoearecolhaaospretendidosdadosdetrfego,legalmente
inadmissvel.
Conviraindarealarqueoart.18temoseucampodeaplicaointercepodedados
decontedoe/oudetrfego,massemprenoquerespeitaadilignciadeintercepoda
comunicaoemtemporeal,ouseja,emtransmisso,oquenoocasoemapreo,no
tendoaplicaoessanorma,enquantoainjunoprevistanoart.14respeitaaoacesso
masdedadosarmazenados.
Alis,aLeidoCibercrimeassenta,nonumaestruturaotripartidadedadoscomo
tradicionalmente,emdadosdebase,dadosdetrfegoedecontedo,massimnuma
separaodosmomentosemquesedaintromissonosdadosinformticos.
Aindaassim,convirexaminaragoraaquestonaperspectivaisoladadopedidodoMP
noqueconcerneaosdadosdebaseelementosdeidentificaosobrequemcriouo
blogueeoendereodecorreioelectrnicoassociadoaoblogue.
Vejamos.
Dispeoart.11,n1,al.b)damencionadaLeidoCibercrimequecomexcepodo
dispostonosarts.18e19,asdisposiesprocessuaisprevistasnessecaptuloaplicamse
aprocessosrelativosacrimescometidospormeiodesistemainformtico.
Comojdissemosanteriormenteestaquiemcausaumcrimededifamaocometidopor
meiodesistemainformtico,entendidoeste,naacepodaal.a)doart.2dacitadaLeido
Cibercrime.
Nostermosdodispostonoart.14,n1e3dessediploma,quandonodecursodoprocesso
setomenecessriodescobertadaverdadeobterdadosinformticosespecficose
determinados,armazenadosnumdeterminadosistemainformtico,aautoridadejudiciria
competenteordenaaquemtenhaadisponibilidadeoucontrolodessesdadosqueos
comuniqueaoprocesso,sobpenadepuniopordesobedincia,permitindoassimque
essaordemsejadadapeloMinistrioPblico,nafaseinqurito,excluindose,non.4,
dessainformao,querosdadosdecontedo,querosdadosdetrfego,quandorefereque
podeserordenadoafornecedoresdeservios"quecomuniquemaoprocessodados
relativosaosseusclientesouassinantes,nelesseincluindoqualquerinformaodiferente
dosdadosrelativosaotrfegoouaocontedo.
Ouseja,relativamenteaosmencionadosdadosdebaseatrsreferidos,oMPnestafase
deinquritopode/deve,seentendernecessriosparaainvestigaoemcurso,sem
intervenodoJI,solicitlosdirectamenteentidadeporelereferida,eseporventura
estaseescusaraforneceressesdadosescudandosenoestatudonoart.182doCPP,que
deverentosersuscitadonostermosdoart.135domesmocdigooincidentede
levantamentodosigiloinvocado.
http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

10/11

6/27/2016

AcrdodoTribunaldaRelaodevora

Parafinalizarmos,acresceaindadizer,quenombitodacitadaLein32/2008,de17de
Julho,apesardosdadosdebaseseinseriremnacategoriaabstractadosdadosdetrfego,
poisnelaestconsagradoquecabemnacategoriadedadosnecessriosparaencontrare
identificarafontedeumacomunicaoonomeeendereodoassinanteoudoutilizador
registado,bemcomoonomeeendereodoassinanteoudoutilizadorregistado,aquemo
endereodoprotocoloIP,ocdigodeidentificaodeutilizadorouonmerodetelefone
queestavaatribudonomomentodacomunicao,ocertoquenosendoocrimede
difamao,crimegravenostermosdefinidosnaal.g)doart.2daLein32/2008,de17
deJulho,tambmnoseriaadmissvelasolicitaofeitapeloJI,arequerimentodaquele,
paratransmissonombitodainvestigaodaquelecrime,dequalquerumdosdadosda
pretensoformuladapeloMPnoseurequerimento.
Nestaconformidadeesemmaisdesenvolvidasconsideraespordesnecessrias,impsse
negarprovimentoaorecurso,mantendoseodespachorecorrido.
DECISO.
Nestestermosecomtaisfundamentos,negamosprovimentoaorecurso,mantendoem
consequnciaadecisorecorrida.
Semcustas.
(Elaboradoerevistointegralmentepelorelator).
vora,13deNovembrode2012.
GILBERTOCUNHA
JOOMARTINHODESOUSACARDOSO

http://www.dgsi.pt/jtre.nsf/134973db04f39bf2802579bf005f080b/d147ed8908009d4980257de10056f9c9?OpenDocument

11/11

Você também pode gostar