Anadolu'Da Anlatılan Masallarda, Âdet Ve Inanmalar Üzerine Halkbilimsel Bir Inceleme

ANADOLUDA ANLATILAN MASALLARDA,
DET VE NANMALAR ZERNE

HALKBLMSEL BR NCELEME
Rifat EVCM
Yksek Lisans Tezi
Danman: Yard. Do. Dr. brahim ZKAN
ubat, 2015
Afyonkarahisar
T.C.
AFYON KOCATEPE NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
TRK DL VE EDEBYATI ANABLM DALI
YKSEK LSANS TEZ
ANADOLUDA ANLATILAN MASALLARDA, DET VE

NANMALAR ZERNE HALKBLMSEL BR NCELEME
Hazrlayan
Rifat EVCM
Danman
Yard. Do. Dr. brahim ZKAN
AFYONKARAHSAR, 2015
YEMN METN
Yksek Lisans tezi olarak sunduum Anadoluda Anlatlan Masallarda, det
ve nanmalar zerine Halkbilimsel Bir nceleme adl almann, tarafmdan
bilimsel ahlak ve geleneklere aykr decek bir yardma bavurmakszn yazldn
ve yararlandm eserlerin Kaynakada gsterilen eserlerden olutuunu, bunlara
atf yaplarak yararlanm olduumu belirtir ve bunu onurumla dorularm.
09/02/2015
Rifat EVCM
ii
ZET
ANADOLUDA ANLATILAN MASALLARDA, DET VE NANMALAR
ZERNE HALKBLMSEL BR NCELEME
Rifat EVCM
SOSYAL BLMLER ENSTTS
TRK DL VE EDEBYATI ANABLM DALI
ubat, 2015
Danman: Yard. Do. Dr. brahim ZKAN
Anlatmaya dayal trlerden biri olan masallar, ait olduu milletlerin kltrel
deerlerini iinde barndrmakta ve bu deerler, masal anlatclar vastasyla
nesilden nesile aktarlp gnmze kadar gelmitir. Masallar, bir milletin hayata
bakn, inanlarn, det, gelenek ve greneklerini kendine has zelliklerle
yanstmaktadr.
Bu almamzda, somut olmayan deerlerimizden det ve inanmalar
incelenmektedir. Anadoluda anlatlmakta olan binlerce masaldan alt yz tanesi
yirmi farkl akademik kaynaktan yararlanlarak incelenmitir.
Anadoluda anlatlan masallarda Trk kltrne ait det ve inanmalar
ulalmtr.
Bu tespitlerimiz arasnda gnmzde uygulanan ve uygulanmayan
masallara has det ve inanmalar tespit edilmitir.

Kltrel deerlerimizin korunmas ve yaatlmas amacyla masallardaki
kltrel deerlerimizi fark edip onlar gn na karmak masallarn nemini bir
kat daha artrr.
Anahtar Kelimeler: Masal, Kltr, det, nanma
iii
ABSTRACT
ANATOLA, DESCRBED TALES AND BELEFS ON THE FOLKLORSTC
A REVEW
Rifat EVCM
THE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES
DEPARTMENT OF TURKISH LANGUAGE AND LITERATURE
February, 2015
Advisor: Asst. Prof. Dr. Ibrahim Ozkan
The fairy tales which are based on telling are one of the species that host the
cultural values of the nation where it belongs and are transferred from generation to
generation through the storytellers that has come up untill today. They show a
nation's outlook on life, their beliefs, customs, traditions and reflect them with its
unique features.
In this study traditions and beliefs are being examined from our intangible
values. From thousands of fairy tales which were being told in Anatolia, six hundred
of them were examined utilizing from twenty different academic resources.
There has been reached on beliefs and traditions of Turkish culture in fairy
tales which have been told in Anatolia. Among our determination currently practiced
and not applicable unique to them traditions and beliefs were determined.
The protection of our cultural values and in order to keep them alive we must
recognize all our values in fairy tales and bringing them to the light of day will
increase the importance of tales one more time.
Keywords: fairy tale, culture, tradition, belief.
iv
NSZ
Masallar, yzyllar boyu milletimizin hafzasnda yaam ve dilden dile

aktarlmtr. Masallar, anlatldklar toplumlarn kltrel deerlerini yanstrlar. Bu
deerler, nesilden nesile aktarlarak gnmz kadar gelmitir. Masallarda, yaayan
deerlerimizle birlikte uygulamadan kalkm olan deerlerimizi de grmek
mmkndr. Gnmzde masallar szl kltr ortamndan teknolojinin de etkisiyle
elektronik ortama aktarlmaktadr. Gnmzde masal dinleyen ocuklar azalmakta
ve bununla birlikte masal anlatclar da azalmaktadr.
UNESCO tarafndan 2003 ylnda imzalanan ve 27 Mart 2006 tarihinde de
Trkiye tarafndan kabul edilen, Somut Olmayan Kltrel Mirasn Korunmas
Szlemesinde; kltrel miraslarn bir paras olarak tanmlanan uygulamalar ve
anlatmlar kapsamnda masallar da deerlendirilmektedir. Somut olmayan kltrel
mirasn aktarlmasnda tayc ilevi gren dille birlikte szl geleneklerden ve
anlatmlardan olan masaln nemi artmaktadr. Somut Olmayan Kltrel Mirasn
Korunmas szlemesiyle somut olmayan kltrel mirasn yaayabilirliini gvence
altna alma amalanmaktadr. Byk bir titizlikle hazrladmz tezimizin bu amaca
hizmet edecei kanaatindeyiz.
Masallar zerine yaplan almalar Batda iki yz yl nce balamtr.
Bizde ise Osmanlnn son zamanlarnda balam ve giderek hzlanmtr. lk yaplan
almalar derleme ve yazya geirme eklinde olmutur. Daha sonra bilimsel
metotlarla incelemeler yaplmtr.
Anadoluda bilimsel anlamda masal derlemeleri, Saim Sakaolunun 1971de
hazrlad Gmhane Masallar Metin Toplama ve Tahlil adl doktora tezi ile hz
kazanmtr. Saim Sakaolunun bu almasndan sonra pek ok doktora ve yksek
lisans almas yaplmtr. Bu almalarla Anadolunun farkl yerlerinde anlatlan
masallar derlenip yazya geirilmitir.
Biz bu almamzda Anadoludan derlenen masallar zerinde det ve
inanmalar inceledik. Anadoluda anlatlan masallarda kltrel deerlerimizi tespit
etmeye altk. almamzn ana kaynan Anadoludan derlenen masallarla ilgili
doktora ve yksek lisans tezleri oluturmaktadr.
v
almamz nsz, Ksaltmalar ve Sonu ksmlar dnda be blmden

olumaktadr.
Giri blmnde almamzn amac ve bu amaca ulamak iin izlenen yol
zerinde durulmutur.
Birinci Blmde, nce masaln tanm alannda uzman kiilerin grlerine
yer verilerek yapld. Ardndan masallarn kaynaklar, genel zellikleri ve tasnifleri
zerinde duruldu.
kinci Blmde, masal zerine yaplan almalar zerinde duruldu. nce
masalla ilgili doktora tezleri ve yksek lisans tezlerinin listesi verildi. YKn Tez
Tarama Merkezi kullanlarak masallar zerine yaplan akademik almalarn
knyeleri verilmitir. Daha sonra ise masallar zerine yazlm olan kitaplar, dergiler,
makaleler ve teblilerin listesi verildi. Kitaplarn listesi verilmeyip tantm yapld.
nc Blmde, tezimizin kayna olan masallarn ilevlerinden bahsedildi.
Masallarn ilevleri yedi alt balk altnda bahsedildi. Bu balklarda; masal ve kltr,
masal ve toplum, masal ve ocuk, masal ve dil, masal ve eitim, masal ve edebiyat,
masal ve teknoloji konularna deinildi.
Drdnc Blmde, kltrn tanmn yaptktan sonra masallarda geen
kltrel unsurlar; gelenek, rf, det ve inanma zerinde duruldu. Bu unsurlar farkl
alardan incelendi.
Beinci Blmde, incelediimiz masallarda geen det ve inanmalar tespit
edildi.
Bu almaya beni ynlendiren ve tezimin her safhasnda yardmlarn
esirgemeyen danman hocam Yrd. Do. Dr. brahim ZKANa bu mnasebetle
teekkrlerimi arz ederim.
Bu almamn ve eitim hayatmn her safhasnda benden madd ve manev
hibir desteklerini esirgemeyen aileme teekkr ederim.
Rifat Evcim
vi
NDEKLER
Sayfa
YEMN METN ................................................................................................... i

TEZ JRS VE ENSTT MDRL ONAYI...................................... ii
ZET .................................................................................................................... iii
ABSTRACT .......................................................................................................... iv
NSZ .................................................................................................................. v
NDEKLER .................................................................................................... vii
KISALTMALAR DZN ................................................................................... xiv
GR .................................................................................................................... 1
BRNC BLM
MASAL HAKKINDA GENEL BLGLER
1. MASALIN TANIMI..........................................................................................6
2. MASALIN KAYNAKLARI.............................................................................9
3. MASALLARIN GENEL ZELLKLER.....................................................16
4. MASALLARIN EKL ZELLKLER.......................................................17
5. MUHTEVA ZELLKLER...........................................................................18
6. MASALLARIN TASNF................................................................................19
6.1. ATT AARNENN TASNF ....................................................................20
6.2. STTH THOMPSONUN TASNF............................................................21
6.3. EBERHARD-BORATAVIN TASNF......................................................23
vii
KNC BLM
LKEMZDE MASAL ZERNE YAPILAN ALIMALAR
1. TEZLER.............................................................................................................25
1.1. DOKTORA TEZLER.................................................................................26
1.2. YKSEK LSANS TEZLER.....................................................................28
2. KTAPLAR.......................................................................................................36
3. DERGLER.......................................................................................................38
4. MAKALE VE TEBLLER...........................................................................38
NC BLM
MASALLARIN NEM VE LEVLER
1. MASAL VE KLTR......................................................................................42
2. MASAL VE TOPLUM......................................................................................46
3. MASAL VE OCUK........................................................................................47
4. MASAL VE DL................................................................................................50
5. MASAL VE ETM........................................................................................51
6. MASAL VE EDEBYAT..................................................................................54
7. MASAL VE TEKNOLOJ...............................................................................56
DRDNC BLM
TEMEL KAVRAMLAR
1. KLTR............................................................................................................58
2. GELENEK ........................................................................................................60
3. RF....................................................................................................................61
viii
4. DET.................................................................................................................62
5. NAN/NANMA.............................................................................................63
BENC BLM
DET VE NANMALAR
1. DOUM VE OCUKLA LGL DET VE NANMALAR......................66
1.1. OCUU OLMAYAN ALELER..............................................................66
1.2. OCUKSUZ ALELERN EVLATLIK ALMASI.....................................68
1.3. KISIRLII GDERME LE LGL NANILAR......................................69
1.4. DOUM NCESI LE LGL NANILAR.............................................70
1.5.HAMLELN
ANLAILMASIYLA
LGL
DET
VE
NANILAR................................................................................................71
1.6. DOUM ESNASINDA YAPILAN UYGULAMALAR............................71
1.7. OCUA AD SEM VE AD VERME....................................................72
1.8. HOCAYA VERME......................................................................................73
1.9. BYK OLUN HER E LK OLARAK, KN SE SON
OLARAK KOULMASI.............................................................................75
2. EVELENLECEK KIZI BELRLEME..........................................................76
2.1 BEK KERTMES......................................................................................76
2.2. OK ATMA...................................................................................................76
2.3. DENEK OYNAMA..................................................................................77
2.4. NAN ATMA/EVLLK STEN BR ARETLE BELL ETME......77
3. YZK TAKMA.................................................................................................77
4. DN NCES DETLER.........................................................................78
5.KIZLA
EVLENEBLMEK
BELRL
ARTLARIN
YERNE
GETRLMES..................................................................................................78
ix
6. KIZ KAIRMA................................................................................................80
7. SZ KESM.....................................................................................................80
8. EVLENMEK N ANNE VE BABANIN RIZASINI ALMA.....................81
8.1. DNR GTME-KIZ STEME...................................................................81
9. DN MERASM VE SONRASI...............................................................84
9.1. SADI BELRLEME................................................................................84
9.2. KIRK GN KIRK GECE DN YAPMA..............................................84
9.3. DNDE DAVUL-ZURNA ALDIRMAK...........................................87
9.4. DNDE OYUN, YARI YAPMA.........................................................89
9.5. DN SONRASI DETLER...................................................................89
9.6. TELLAL BAIRTMA.................................................................................90
9.7. GELNN ST SIRA GTME...................................................................91
10. NAMUS.............................................................................................................92
11. LM...............................................................................................................94
11.1. LME HAZIRLIK..................................................................................94
11.2. LM-HELALLEME.............................................................................95
11.3. LMN DUYURULMASI....................................................................96
11.4. LYE SAYGI ........................................................................................96
11.5. LNN YIKANMASI VE KEFENLENMES......................................97
11.6. TABUT.......................................................................................................97
11.7. LM SONRASI DETLER...................................................................98
11.8. AIT YAKMA...........................................................................................98
11.9. L LE LGILI NANILAR..................................................................99
11.10. CENAZE EV (L EV) ......................................................................100
11.11.MEZAR-YATIR-TRBE
VE
ZYARET
YERLER
LE
LGL
NANILAR............................................................................................100
12. DER DET VE NANILAR..................................................................101
12.1. KURBAN/ADAK......................................................................................101
12.2. BY, SHR, FAL VE KADER.............................................................102
12.3. HZ. HIZIR-LYAS....................................................................................107
12.4. TABAT ILE LGL NANILAR..........................................................110
12.5. GNLERLE LGL NANILAR...........................................................110
12.6. RYA LE LGILI NANILAR.............................................................111
12.7. PADAH/PAA SEME........................................................................114
12.8. AVA IKMA............................................................................................115
12.9. KAHVE ME..........................................................................................118
12.10. MSAFIRPERVERLIK...........................................................................120
12.11. YARDIMSEVERLK-HAYIR-KRAM.................................................124
12.12. HAMAMA GTME.................................................................................126
12.13. DUA.........................................................................................................128
12.14. BEDDUA.................................................................................................131
12.15.HALI/KLM/CULFA
DOKUMAK/GERGEF
LEMEK/TENTE
RMEK/OYA YAPMAK/P ERMEK...............................................133

12.16. HAYVANLARA OBAN TUTULMASI..............................................136
12.17. UUR-BEREKET...................................................................................137
12.18. HACCA GTME......................................................................................137
12.19. HALAY EKME/HORON TEPME.......................................................139
12.20. OYUNLAR .............................................................................................139
12.20.1. Gre ..........................................................................................139
12.20.2. Cirit Oynama.............................................................................139
xi
12.20.3. Kl Oyunu...............................................................................140
12.21. SELAMLAMA......................................................................................141
12.22. KT YOLA DEN KIZLARIN CEZALANDIRILMASI................145
12.23. KINA YAKMA........................................................................................145
12.24.KOCASINA
HANET
EDEN
KADINLARI N
CEZALANDIRI LMASI ....................... ............. ................ 146

12.25. ALLAHIN NE KARIMAMA..........................................................146
12.26. DKLEN KANIN KARILIINDA MAL ALMA.....................147
12.27. BAYRAM ZYARETLER......................................................................147
12.28. EL PME..................................................................................................147
12.29. ATELE LGL NANILAR.................................................................148
12.30.ANNE
BABASI
LEN
OCUKLARIN
AMCASININ
EVNDE
KALMASI.................................................................................................149
12.31. MEVLT OKUTMA.................................................................................149
12.32. P ATMA-NASP BALAMA..........................................................150
12.33. NAZAR-NAZARLIK-MAALLAH........................................................150
12.34. OK ELLE KARI IKMA.............................................................151
12.35. SOFRA GELENEK VE GRENEKLERI...151
12.36. ZEL GNLERN GELDNE ARET OLAN DURUMLAR.....152
12.37. GYM DZEN.......................................................................................153
12.38. MUSKA-KURAN OKUMA ..................................................................153
12.39. KURUN DKMEK................................................................................154
12.40. YAKINLARI ZYARET ETME..............................................................154
12.41. ASKERE GTME.....................................................................................154
12.42. BLMECE VE SORU SORMA................................................................156
12.43. KAN KARDEL.................................................................................157
xii
12.44. KARDELK OLMA...............................................................................157

12.45. SU.............................................................................................................157
12.46. HASTA ZYARET.................................................................................158
12.47. SNNET MERASM.............................................................................158
12.48. FA KAYNAKLARI.............................................................................158
12.49. ALE HAYATI........................................................................................160
12.50. BYKLERE SAYGI............................................................................161
SONU...................................................................................................................163
KAYNAKA.........................................................................................................168
xiii
KISALTMALAR DZN
TDK
: Trk Dil Kurumu
AF
: Akretim Fakltesi
Haz.
: Hazrlayan
C.
: Cilt
vd.
: Ve Dierleri
S.
: Say
s.
: Sayfa
ev.
: eviren
akt.
: Aktaran
TKAE
: Trk Kltrn Aratrma Enstits
THBMER
: Trk Halk Bilimi Aratrma ve Uygulama Merkez
xiv
GR
Aratrmann konusunu, Anadoluda anlatlan masal metinlerinin, iinde
barndrdklar
det
ve
inanma
unsurlar
bakmndan
deerlendirilmesi
oluturmaktadr. Yzyllar boyu Anadoluda anlatla gelen masallar, gemiten

gelecee kpr kurmaktadr. Anadoluda anlatlan masallarda gemi yzyllarn
det ve inanlarn yanstlmaktadr. Farkl corafyalarda hkm srm olan
Trkler, gemi yzyllarn yaamlarna dair birok kltrel deeri szl yaratmalar
vastasyla az ya da ok aktarmlardr. Masallar, en eski ve birok konuda bilgi
veren bir tr olarak karmza kmaktadr. Anadolunun farkl blgelerinde anlatlan
ayn masallar bile zamanla farkllaarak bulunduu yerin kltrel zelliklerine
brnmlerdir. Bu balamda almamzn konusu, Anadoluda anlatlan masallarda
det ve inanmalar tespit etmek ve deerlendirmektir.
Masallarla ilgili olarak nemli almalar olan Esma imek, Yukarukurova
Masallarnda Motif ve Tip Aratrmas adl doktora tezinde kendisi yle bir tanm
yapar: Genellikle zel kiiler tarafndan, kendine mahsus (olaanst)
zaman,
mekn ve ahs kadrosu ierisinde, yaanlan hayat ile hayal edilen hayatn sistemli
bir ekilde ifade edildii; klie szlerle balayp, yine klie szlerle biten hayal
mahsul szl anlatm trdr (imek, 2001: 3).
Masallarn ilk defa nerede nasl ortaya ktyla ilgili olarak ok farkl
grler ileri srlmtr. Gnay (1975), Grimm kardelerin grnden hareketle
dier aratrmaclarn yeni teoriler gelitirdiini belirtir. Birok anlatma tryle yakn
ilikisi olan masaln kaynaklar ile ilgili olarak farkl grler ortaya konulsa da
masal incelemelerinin ounda karmza aada vermi olduumuz okul kar.
Drdnc okul daha sonradan eklenmitir
A.Tarih ncesi Gr (Mitoloji Okulu)
B.Tarihi Gr (Hindoloji Okulu)
C.Etnografik Gr (Antropoloji Okulu) (Sakaolu, 1999: 5-6).
D. Psikolojik Gr (Grel ve dierleri, 2007: 48-49)
Bu gr/okul adlar kiilere gre farkllk gsterebilir. rnein, Umay

Gnay almasnda yle adlandrmaktadr: Mitolojik Gr, Hindoloji Gr,
Antropolojik Gr (Gnay, 1975: 17-18).
Masallarn tasnifiyle ilgili olarak gnmzde Stith Thompsonnun yapm
olduu sralama kullanlmakla birlikte fkralarn bu sralandrmaya dhil edilmesi
konusu
tartmaldr
(Ouz
ve
ark.
2011:
68).
Trkiyede
masallarn
snflandrlmasyla ilgili ilk almay Wolfram Eberhard ve Pertev Naili Boratav

tarafndan Trk Masal Tipleri Katalou (Typen Trkischer Volksmrchen; TTV)
yaplmtr (Eberhard-Boratavdan akt. Ouz ve vd. 2011: 68).
Masal zerine Anadoluda yaplan ilk almalar; 20. yzyln ilk eyreinde
zzet Ulvi, Trklk uurunu uyandrmak iin derleme ve yapma masallarn
yaynlamas ve Ziya Gkalpin, manzum ve mensur kark olarak yazya geirdii
masallar eitli dergilerde yaynlamasyla balar. Daha sonra Pertev Naili Boratav ve
Wolfram Eberhardn ortak almas olan Typen Trkischer Volksmarchen Tip
Katalou ile devam eder. Typen Trkischer Volksmarchen Tip Katalou ile masal
almalar uluslararas nitelik kazanmaya balamtr. Daha sonra Mehmet Turul,
Saim
Sakaolu,
Bilge
Seyidolu
ve
Umay
Gnay
masal
almalarn
srdrmlerdir (Ouz vd. 2011:154). almamzn devamnda masallarla ilgili

hazrlanm olan doktora ve yksek lisans tezleri, kitaplar, makaleler ve tebliler yer
almaktadr.
Masallar; gelenekler, inanlar, ilkel hayatmzdan kalma zellik deitirmi
kavramlar ve bunlarn oluturduu malzemeler, birer motif olarak yeni grevlerle
masallara ekil ve zellik kazandrmlardr. Her masal kltr birikimimizin
ekillendirdii dnce aacnn bir yapradr, onu besleyen kkler gemiin,
gemi nesillerimizin tarih ak iinde hayata bak tarzdr (ztrk, 1985: 127).
Masal ve Masal Anlatanlar adl makalede ocuk eitiminde masaln nemi
yle aklanmaktadr: Masallarla eitim son derece etkili bir yoldur. ocuk belirli
bir yaa gelmeden ocua istenilen ekli verebilmek ok kolaydr. ocuu karmza
alp nasihat ederek unu yap, bunu yapma diye emir vermeye kalkarsak ocuk bunu
kabul etmeyebilir veya sylenenler ocuun bir kulandan girip br kulandan
kar. (Seyidolu, 1977: 48).
Masallar ana dilin reniminde grev stlenebilir. ocuklarn, hayatlarnda

ilk defa dinleyebilecei ve okuyabilecei metinler olarak karmza kmaktadr.
Masallarn dili ve masallarda anlatlan farkl zellikteki kahramanlar, olaylar
ocuun ilgisini eker. Bu konuda Boratavn dnceleri; masallar ocua anadilini,
bir ii elindeki alet gibi nasl kullanldn reten, ona bu dilin, kullanm
kolayln, zenginlii, ilk gsteren, kiiye kendi dilini konumayanlardan
uzaklatrc, onu konuanlara yaknlatrc duyguyu ninnilerin, tekerlemelerin,
trklerin yan banda, ama herhlde onlardan daha geni lde ilk alayandr.
(1998: 14-15).
ocuk Eitimi ve Masallar adl makalede ocuklarn, masallar dinleyerek
byd, masallarla mill kimlik kazand, onlarla sevmeyi ve sevilmeyi rendii
belirtilir: Binlerce ocuk, masallar dinleyerek bymekte,
iyiye doruya
ynelmekte, kendisine masal anlatan bykleriyle arasnda sevgi ba gelimekte ve

bu sayede ocuklar sevmeyi ve sevilmeyi renmektedirler. Szl gelenekte yaayan
masallar ve kitaplara aktarlm masallar muhteva ynnden tahlil edildiinde
masallarn, sylendii ve sylenmekte olduu gibi, soyut ve hayattan kopuk
olmadklar kolayca anlalr (Gnay, 1979: 17).
Nobel Edebiyat dl sahibi Kolombiyal nl yazar Gabriel Garcia
Marquez, kendisiyle yaplan bir syleide; ocukken teyzelerinden pek ok masal ve
olaanst olay dinlediini belirtmi ve sk sk slubunun, teyzelerinin anlattklaryla
biimlendiini vurgulamtr. Yazarlarn masallardan yararlanmalar konusunda
Pertev Naili Boratav, masallar yalnz bir hareket noktas, bir atlama tahtas olarak
alnmaldr. Masaln geleneklerine slup, dil, konu balarna esir kalmadan, onu
taklit etmeden, tam bir zgrlkle ve masal duyguda da dncede de aarak
amza getirerek yepyeni yaplar yaratma yolunu ada yazarn halk masalndan
en nemli yararlanma yntemi saydn sylemitir. Reat Nuri Gntekinin
Kzlck Dallar roman bu nitelikte bir romandr. Bu r ilk aanlar arasnda
Refik Halit Karatay da gsterilebilir. Onun Ay Peinde ve Memleket Hikyeleri
adlar altnda toplanm hikyeleri iin de bu tip anlatya rnek vardr. Cahit Stk
Taranc Abbas yksn yine ayn adl Abbas iirini bir masaldan esinlenerek
yazmtr (Yavuz, 2002: 169).
Gnmzde masal anlatan ve dinleyenlerin says hzla azalmaktadr. Masal

anlatclarnn
yerini
televizyon
ve
bilgisayar
almaktadr.
Televizyon
ve
bilgisayarlarda yabanc toplumlarn deerlerini yanstan filmleri ocuklarn

seyretmesi artk olaan hale gelmitir. Glten G. Kkbasmac, televizyon ve
bilgisayar bamls ocuklar kendi masallarn dinleyip okuyamamaktadr. Kendi
toplumunun deerlerini ve lksn yanstan masal kahramanlaryla hayal
dnyasnda seyahat edemeden byyen bir ocuk, toplumuna yabanclaacaktr.
Dnya masallar arasnda benzerlikler her zaman vardr. Ama masallar yalnz
ekil ve konudan ibaret deildir. Masaln dili, kahramanlar, masallarda yer verilen
inan, det ve gelenekler masallarn mill ynn oluturur. Masal anlatclar
masallar nesilden nesile aktarrken ortak kltrn unsurlarn, milletinin dilinin
incelikleriyle, masala katarlar (Kkbasmac, 2014).
Gelenek, gemiin gerek ve salam yanlarn iererek onu srekli olarak
gelecee doru tamaktr. Dinsel adan gelenek, toplumda, bysel ve dinsel birok
trelerin srp gitmesini salar. Trk Dil Kurumunun yaymlam olduu
Toplumbilim Terimleri Szlnde gelenek terimi bir toplumda, bir toplulukta
eskiden kalm olmalar dolaysyla saygn tutulup kuaktan kuaa iletilen tinsel
ekin elerinin her biri eklinde tanmlanr (Hanerliolu, 2005: 200).
rfler ise; bireyle birey, bireyle aile, bireyle komular ve akrabalar, bireyle
halk ve ulus arasndaki ilikileri, davranlar, tutum ve tavrlar dzenleyen ve
belirleyen ilevleri vardr. Toplumun her yesini bask altnda tutan rfler, zorlayc,
yaptrc ya da yasaklayc yaptrmlaryla bireyin sosyal hayatta ilikisini dzenler
(rnek, 2000: 123-124).
det, allm birtakm davranlarn giderek kalplamas ve bu kalp
davranlar, rfteki yaplma ve kanma zorluu yerine, dette yaplmal ya da
yaplmamal niteliine brnmektedir (rnek, 2000: 124).
nan; bir dnceye gnlden bal bulunma, tanrya bir dine inanma, iman,
birine duyulan gven, inanma duygusu, inanlan gr retidir. nan; nanma,
inanlan ey. nanma; inanmak ii. nanmak; bir eyi doru olarak benimsemek,
birini doru szl olarak bilmek, gvenmektir. (TDK, 1998: 1080).
almamzn son blmnde; Anadolunun farkl blgelerinden derlenen

yirmi bir masal almasndan yararlandk. Masallar seerken, tmnn ayn
blgeden derlenmi masallar olmamasna dikkat ettik. Anadolunun tamamn
yanstacan dndmz iin masal metinlerini her blgeden ve farkl illerde
anlatlan ortalama iki- masal almasndan yararlandk. Masallarda geen det ve
inanmalarn tamamn doktora ve yksek lisans tezlerinden yararlanarak tespit ettik.
det ve inanmalara kaynak olarak kullandmz tezlerin her birinden ortalama otuz
masal inceledik. Tespitlerimizi alnt eklinde tezimizde gsterdik. Gerekli
grdmz yerlerde alntnn bana aklama ekledik. Yaptmz alntnn daha
anlalr olmas iin, parantez iinde masaln anlatld ehrin ismini ve incelenen
tezin sayfa numarasn verdik. rnek verecek olursak; alt yaptmz masal metninin sonuna (Amasya, 257) eklinde inot koyduk. Bu alntnn, Kaynaka ksmnda
gstermi olduumuz; Gdenin, Amasya Masallar (Aratrma-nceleme- Metin)
(Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi) adl almann 257. sayfasndan yapldn
gsterir. Beinci blmdeki, masal metinlerinden yaaplan btn alntlar ayn ytem
uygulanarak yaplmtr. det ve inanmalar tespit ettiimiz tezlerin tamamn
Kaynakada gsterdik.
BRNC BLM
MASAL HAKKINDA GENEL BLGLER
1. MASALIN TANIMI
nceleri szl edebiyat rnyken ve ocuk-yetikin fark etmeksizin belli bir
dinleyici kitlesine sahip olan masallar, zamanla yazya geirilerek yazl edebiyatn
iinde yer alm ve ocuk edebiyatnn gelimesiyle birlikte ocuk edebiyatnda da
yerini almtr.
Bugne kadar akademisyenler tarafndan yaplan aratrmalarn geneline
bakacak olursak, masallarn bulunduklar toplumun kltrel deerlerini yansttn
syleyebiliriz. Masallar ayn zamanda kltrn tayclarndandr. Toplumun
kltrel deerlerini nesilden nesile aktararak eitsel ilevi yerine getirmektedirler.
Masallarda ideal insan tipini szl kltr vastasyla nesilden nesile aktarmaktadr.
Masallar anlatldklar blgenin; dilinin, dininin, det ve inanmalarn yanstan
rnlerdir.
Masal almalarnn, lkemizde ortalama 100 yllk bir gemii vardr. 20.
yzyln balarndan artarak gnmzde de devam eden masal almalar, masaln
tanmn da eitlendirmitir. Kkeni olduka eski olan masal szcnn ne anlama
geldiini belirlemek iin baz akademisyenlerin grlerine yer vereceiz. Masal
kavramnn erevesini belli bal akademisyenlerin tanmlarndan yaralanarak
belirlemeye alacaz.
Trk Dil Kurumunun Trke Szlnde, masal, Genellikle halkn
yaratt, azdan aza, kuaktan kuaa srp gelen ounlukla insanlarn veya
tanrlarn bandan geen olaan d olaylar anlatan hikye olarak tanmlanmakta
ve Arapa mesel kelimesinden geldii aklanmaktadr (TDK, 1998: 1510).
Ferit Develliolunun Osmalca-Trke Lgatinde Terbiye ve ahlaka
faydal, yararl olan hikye eklinde masal tanmlanmaktadr (Develliolu, 2001:
625).
emseddin Sami, Kamus-i Trkinin mesel maddesinde, Adb ve ahlak ve
nasyihe mteallik kk hikye. Masal bundan galattr. eklinde masaln tanm
yaplmaktadr (Sami, 1995; 1288).
Trk Ansiklopedisinde; Masal, olaylarn getii yeri ve zaman belli

olmayan, peri, cin, dev, ejderha, cadkar, arap, padiah, vezir gibi kahramanlar
belirli kiileri temsil eden hikye eklinde tanm yaplrken zaman ve mekn
mefhumunun ksmen de olsa belli olan masallara da rastlanld belirtiliyor (Trk
Ansiklopedisi, 1976: 317).
Pertev Naili Boratav; Masal, nesirle sylenmi, dinlik ve byklk
inanlardan ve trelerden bamsz, tamamiyle hayal rn, gerekle ilgisiz ve
anlattklarna inandrmak iddias olmayan ksa bir anlat dr (Boratav, 1969: 80).
Umay Gnay, Trk Dnyas El Kitabnn masal maddesinde masaln tanm
yle yapmaktadr; Asrlarn birikmi irfann ve belirli bir hayat dzenini, yaamak
zorunda olduklarmzla yaamak istediklerimizi bir arada kendisine has bir
atmosferde ve slpla, kendi mantk silsilesi iinde geleneksel motiferle anlatan
masallar, szl anlatm trlerinin en ilgi ekici olandr (Gnay 1992a: 321).
Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, masal maddesinde, Masal kelimesi ile
halk arasnda, yzyllardan beri anlatlmakta olan ve iinde olaanst kiilerin,
olaanst olaylarn bulunduu, bir varm, bir yokmu gibi klie bir anlatmla
balayan, belli bir uzunluu olan, sonunda yedi, iti, muratlarna erdiler yahut
onlar erdi muratlarna, biz kalm kerevetine, gkten elma dt, biri anlatana,
biri dinleyene, biri de bana gibi belirli szlerle sona eren, zaman ve mekn
kavramlaryla kaytl olmayan bir szl anlatm tr olduu anlatlmaktadr (Trk
dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, 1986: 149-153).
Sakaolu, Olaanst karakterlerin ve yaratklarn gerekst dnyasna
hret ve talih kazanan sradan kahramanlar ve olaanstlkleri iine alan
nesirlerdir. demekte ve masal kelimesinin 130 yllk bir gemii olabileceini
belirtmektedir. Daha nceleri masal kelimesi yerine kssa, dstn, hikye, vb.
kelimeler kullanlyordu.
Kelimenin zamanla masal ekline dnecek olan
mesel ekli, 19. yzyln balarndan itibaren grlmeye balanr; bylece

mesele de eski anlamlarna ek olarak yeni bir anlam yklenmi olur (Sakaolu,
2003: 3).
kr Elin, Halk Edebiyatna Giri adl eserinde masal iin: Bilinmeyen bir
yerde, bilinmeyen ahslara ve varlklara ait hadiselerin maceras, hikyesidir
eklinde tanmlamakta ve masallarda kullanlan gemi zamann fonksiyonu zerinde

durmaktadr. te, byle bir zaman iinde, kkl gelenee bal, kolektif karakter
tayan, hayal-gerek, mcerret-mahhas, madd-manev bir takm konu, macera,
vaka, problem, motif ve unsurlar, nesir dili ile vakit geirmek, insanlar
elendirirken terbiye etmek dncesinden hareketle, husus bir slupla anlatlr veya
yazlr. (Elin, 1998: 369) diyerek masal kavramnn erevesini belirlemeye alr.
Kabaklya gre, szl nesir halk verimlerinin en gzel edeb eidi olan
masal, gnlk hayatn snrl, kuru gereiyle yetinemeyen halk muhayyilesinin
tabiat ve gerek d bir lemde yaatt kahramanlarn hikyesidir. (Kabakl,
2004:111).
Trk dnyasnda masal karl olarak kullanlan kavramlar, Trkiye ve
Balkanlarda, mesel, masal, hekt, hikye; Kuzey ve Gney Azerbaycan ile
Kafkaslarn byk bir ksmnda nal; Hazar Denizinin dousundaki Trk
lkelerinde (Trkmenistan, zbekistan, Kazakistan, Krgzistan, Uygur zerk
Cumhuriyeti) ise ertek, ertegidir (Sakaolu ve Karadavut, 2013: 3).
Dilek; masal, insann gerekle gerekstn harmanlayp, olmasn hayal
ettii dnyada, gemite belirsiz bir zamanda, sradan insanlarn ou kez gerekst
glerle donanp olaan veya olaanst varlk ve olaylarla mcadelesinin anlatld
hikyeler eklinde tanmlarken masalarda geen hayvanlarn konumalarna ve
insanlar gibi davranmalarna da dikkat eker (Dilek, 2007: 17).
Trkan, insanlar, hayvanlar, olaand yaratklar kahraman edinen, iinde
pek ok dnyay bir arada bulunduran (farkl dnyalar yer alt- yeryz gkyz)
olmaz olduran, hatta bu yolda ly dirilten, hayal snrlarn zorlayan genelde
nesirle ifade edilen (arada mani, trk, bilmece, atasz gibi dier szl trleri, yeri
geldike uygun dtke anlatcnn yeteneine gre kullanan) merak, fantastii
daima bnyesinde barndran tre masal denir. (Trkan, 2008:10) eklinde tanmlar.
Alptekin, Taeli Masallar adl eserinde masal iin; Nesirle sylenmi,
dinleyicileri inandrmak gibi bir iddias bulunmayan, hayal urunu olan nesir
eklindeki anlatmalardr. tanmn yapar (Alptekin, 2002: XI).
Yine masalla ilgili olarak nemli almalar olan Esma imek,
Yukarukurova Masallarnda Motif ve Tip Aratrmas adl doktora tezinde masala
8
dair yaplan eitli tanmlar verdikten sonra kendisi de yle bir tanm yapar:
Genellikle zel kiiler tarafndan, kendine mahsus (olaanst) zaman, mekn ve
ahs kadrosu ierisinde, yaanlan hayat ile hayal edilen hayatn sistemli bir ekilde
ifade edildii; klie szlerle balayp, yine klie szlerle biten hayal mahsul szl
anlatm tr dr (imek, 2001: 3).
Doan, masaln tanmn yle yapar; Fevkalde olay, macera ve
kahramanlara yer verilen, hayali, szle nakledilen ve daha ok ocuklara anlatlan
hikye (Doan, 2003: 882).
Yukardaki tanmlardan anlalaca gibi kayna yzyllar ncesine dayanan
ve iinde doduu kltrn izlerini tayan masallar szl gelenekten beslenen;
halkn hafzasnda yaayan, canl rnlerdir diyebiliriz. Masallar; zaman ve mekn
belli olmayan, kahramanlar; olaan st gleri olan insan, hayvan veya tabiatst
varlklar gibi unsurlar iinde barndrr. Masallarda sosyal hayatn izlerine
rastlanabilir. Masallarn banda, ortalarnda ve sonlarnda kalplam szcklerin
(formel) ve motiflerin sklkla kullanld szl anlatm trdr diyebiliriz.
2. MASALIN KAYNAKLARI
Szl edebiyat rn olan masallarn ilk defa nerede ve nasl anlatld
konusunda kesin bir bilgiye sahip deiliz. Yzyllar boyunca dilden dile anlatlarak
gnmze kadar gelen masallar zamanla yazya geirilmitir.
Masaln muhtevas, ekli, kayna ve yayl ile ilgili teorilerin ilk temsilcisi
Alman Wilhelm Grimm dir. 1856 ylnda Wilhelm Grimm, kardeiyle beraber
hazrladklar Kinder und Hausmarchen (ocuk ve Ev Masallar) adl Almanca
kitabn n sznde masallarnn kayna konusunda iki gr ileri srmtr. HintAvrupa dil dairesine giren milletlerin masallar, tespit edilemeyen bir tarih
dnemden kalmtr. Masallar, eski mitlerin paralanm ekilleri olup iinden
ktklar mitlerin kesin olarak aklanmasyla anlalabilir. Grimmin grlerinden
hareketle masallarn kayna konusunda iki yeni gr gelitirilmitir. Mitolojik
gr ve Hindoloji gr olmak zere iki gr vardr (Arc, 2012: 6). Bu
grlerle ilgili aklamalar aada vereceiz.
Masal aratrmaclarn zerinde durduklar konulardan biri de masallarn

kaynaklardr. Masallarn ilk defa nerede, ne zaman ve nasl ortaya kt konusunda
farkl fikirler ileri srlmtr. Masaln kayna ile ilgili ilk grlerden biri
Wilhelm Grimme aittir. Ona gre masallar, Hint-Avrupa milletlerine ait
mitolojilerin zamanla zayflamasyla ortaya kmtr (Seyidolu, 1987: 125).
Masaln ilk nerede doduunu tespit etmeye alan aratrmaclarn, en eski
yazl kaynaklardan masal hakknda bilgi almaya altklarn syleyebiliriz. Umay
Gnay Elaz Masallar adl eserinde, Stith Thompsonun 1946 ylnda kaleme
alnan The Folktale adl eserinden yararlanarak hazrlad Eski Kaynaklarda
Masal adl blmnde, masalln kaynaklarn olduka eski dnemlere ait olduu ve
masal aratrmalarna yardmc olan kaynaklarn dnemlerine gre be grupta ele
alndn belirtir. Bu kaynaklar aadaki gibi gsterebiliriz:
1) Eski Msr: lk byk medeniyetlerden birini kurmu olan Eski
Msrllardan kalan, ounlukla din adamlar tarafndan yazlan papirslerde Msrn
tarihi, corafyas, sosyo-kltrel yaps hakknda olduu kadar Msr dndaki halk
geleneklerine de k tutan masallara rastlamak mmkndr.
2) Babil ve Asur: Bu dneme ait belgeler be bin yl ncesine kadar iner.
Btn dnya masallarnda bulunan motiflerin bir ksmn ieren Glgam ve
Etana efsaneleri bunlarn en nemlilerindendir.
3) Eski Yunan: Bu dneme ait edeb belgeler arasnda halktan derlenmi
masal metnine rastlanmasa da, eitli masal temlerinin dini kitaplara, destan iirlere,
hatta dramlara konu edildii grlr. Bu dnemde yaayan Ezop tarafndan edeb
ereveye sokulan hayvan masallarnn Ortaadan itibaren tekrar szl gelenee
gemesi ilgi ekici olarak grlr.
4) Latin: Bugnk masal unsurlarnn ounu ieren Cupid ve Psyche
adl hikyeleri iinde bulunduran Metamorphoses, Apuleius tarafndan bu dnemde
yazlmtr.
5) Hindistan: Byk bir ksm Aryan kabilesinden olan Hindistan halknn
Homerden asrlarca ncesine giden bir yazl edebiyata ve pek az deien bir dini
gelenee sahip olduu sylenir.
10
Batda masal zerine ilk sistemli almalar 19. yyda balamtr. Masaln
kaynaklar ile ilgili ilk ciddi fikir olarak W. Grimmin Kinder und Hausmarchen adl
eserinin nsznde masallarn menei konusunda iki gr ortaya atlmtr. W.
Girmmin grleri, Hint-Avrupa Gr ve Paralanan Mitler Grdr. Bu
gr masallarn kaynayla ilgili ortaya atlan grlerde de etkili olmutur. W.
Grimm masallarn kayna konusunda u iki gr ileri srer:
1) Hint-Avrupa Teorisi: Hint-Avrupa dil dairesine giren milletlerin masallar,
bilinmeyen bir zamandan Hint-Avrupa medeniyetinin mirasdr.
2) Paralanan Mitler Teorisi: Masallar, eski mitlerin paralanm halleridir.
Bunlar ancak iinden ktklar mitlerin kesin olarak izah edilmesiyle anlalr
(Gnay, 1975: 17).
Grimm kardelerden sonra masallar ve masallarn kaynaklar birok
aratrmacnn ilgisini ekmi bu ilgi gnmzde de devam etmektedir. Bu ilgi geni
bir masal arivinin olumasn salamtr.
Gnay (1975), Grimm kardelerin bu iki grnden hareketle dier
aratrmaclarn yeni teoriler gelitirdiini belirtir. Bu teorilerin nemli olan
aada aktarlacak okullardr. Birok anlatma tryle yakn ilikisi olan masaln
kaynaklar konusu ile ilgili olarak farkl grler ortaya konulsa da masal
incelemelerinin ounda karmza aada vermi olduumuz okul kar. Bu
dnemler Gedeon Huetin sralamasna gre u ekildedir:
A.Tarih ncesi Gr (Mitoloji Okulu)
B.Tarihi Gr (Hindoloji Okulu)
C.Etnografik Gr (Antropoloji Okulu) (Sakaolu, 1999: 5-6).
D. Psikolojik Gr (Grel ve dierleri, 2007: 48-49).
Psikolojik Gr, sonradan eklenmitir.

Bu gr/okul adlar kiilere gre farkllk gsterebilir. rnein, Umay
Gnay almasnda yle adlandrmaktadr: Mitolojik Gr, Hindoloji Gr,
Antropolojik Gr (Gnay, 1975: 17-18).
11
Seyidolunun Erzurum Halk Masallar zerinde Aratrmalar adl eserinde

bu gr/okul adlar; Mitoloji Okulu, Hindoloji Okulu ve Antropoloji Okulu olarak
verilmektedir. Sakaolu da, Masal Aratrmalar adl almasnda gr kelimesi
yanl olmasa da school kelimesi Batl kaynaklar tarafndan ne karldndan
bunu okul olarak ele almann uygun olacan belirtir (Sakaolu, 1999: 5).
Tarih ncesi gr savunanlar, Hint-Avrupa halklarnn mitolojilerini
inceleyip masaln mitolojiden ktn ileri srerler. Masal ve mitolojinin
farkllklar olsa da benzerlikleri bakmndan Aryan kabilesinin zengin bir mitoloji
hazinesine sahip olduunu savunurlar (Gnay, 1975: 17).
Tarih ncesi Gr, (Mitoloji Okulu), Gne mitolojistleri ad da verilen
Max Mller tarafndan ortaya atlmtr. Mitolojik grn temsilcileri dier
temsilcileri; Angelo de Gubertnatis, John Fiske ve Sir George Coxdur. Bu gre
gre masallar ve mitler, Hint-Avrupa medeniyetinin mirasdr (Gnay, 1975: 17).
Masallarn kkeni, Hint vedalarna baldr. Hint-Avrupa dillerinin
Sanskrite ile olan akrabalklarnn tespit edilmesi, tarih ncesi grnn ortaya
kmasnda etkili olmutur. Bu grn temsilcilerinden Max Mller, masalla
mitoloji arasndaki benzerlikten dolay masallarn, mitolojiden ktn ileri srm,
kaynak olarak da Hindistan gstermitir (Sakaolu, 1999: 5).
Sir George Cox, bu gr gelitirerek masalla mitoloji karakterleri
bakmndan farkllk gsterse de elementleri birbirine ok yakn olduunu ve HintAvrupa dil ailesine dhil olan milletlerin masallarndaki benzerlik Aryan kabilesinin
dalmadan nce zengin bir mitoloji hazinesine sahip olduunu belirtir (Gnay,
1975: 17). Tarih ncesi grn temsilcileri tarafndan, masallarda gnee, gnein
domasna, bulutlara ve yamurlara ilikin mitler bulunduu belirtilmektedir (Tezel,
1987: 135).
Trk aratrmaclardan irin, Masal Atlas adl eserinin balang ksmnda
Tarih ncesi gre kar kar. irin, masaln insan ile yat olduunu, bu yzden de
her yerde domu olabileceini belirterek masaln corafya ile snrlandrlmasna
kar akar (irin, 1998: 15).
Hindoloji Grnde de Hindistan, masallarn kayna olarak kabul
edilmektedir. Ancak masallar, tarih devirlerde ortaya kp ekillenmiler ve
12
yaylmlardr. Theodor Benfey, masallarn kaynann Veda yerine Trkede

Kelile ve Dimne olarak bilinen
Paatantra (Be Kitap) olduu ifade etmitir
(Sakaolu, 1999: 7). Bu grn temsilcileri Theodor Benfey, Deslougehamps

(Gnaydan akt. Sakaolu, 1999), Sylvester Sacy, Emmanuel Qosquindir (Sakaolu,
1999).
Bu grn temsilcilerinden Theodor Benfey, Aesop (Ezop) masallarnn
dnda batya gemi olan btn masallar Hindistana mal etmitir. Benfey,
masallarn batya geiinin yolla olduunu ileri srmtr:
1. 10. yzyldan nce masallarn bir ksm, szl gelenek yoluyla yaylanlar.
2. 10. yzyldan sonra, yazl kaynak yoluyla Bizans, talya ve spanyaya
geenler.
3. in ve Tibet yoluyla Moollara, oradan da Avrupaya geenler. Budizme
ait malzemeler, ranllarn Tutinmesi ile Arap ve Yahudi yazmalar Avrupay
etkilemitir (Seyidolu, 1975: XXXI).
Antropolojik (Etnografik) gr etnograflar tarafndan ortaya atlmtr. Bu
gre gre de masallar, iindeki ilkel dncelerden dolay ok eski zamanlarda
teekkl etmitir. Bu gr Edward Taylor ileri srlm ve Andrew Lang
tarafndan sistemli hale getirilmitir. Antropolojik gre gre, masallar ilkel hayatn
birer kalntlardr (Yardmc, 2012: 22).
Bu gre gre masallar, farkl corafyalarda birbirine benzer ekillerde
ortaya kmtr. Kltrlerin birbirlerine benzer ekillerde gelimeleriyle farkl
uluslarda benzer masallar olumutur (Gnay, 1975: 18).
James Frazer ve Mac Culloch, Avrupa ve Asya masallarndaki masal motieri
ile ilkel toplumlardaki motier arasnda benzer bir yapnn olduunu srmlerdir.
Topladklar malzemelerin, Amerikan Kzlderilileri, Avustralya ve Gney Amerika
kabileleri arasnda byk bir benzerlik olduunu grmlerdir.
Arnold Von Gennep de kabileler zerinde yapt incelemelerde hayvan
masallarna nem verildiini grmtr. Bu kabilelerde, merasim srasnda mutlaka
mitler ve efsaneler okunmaktadr. James Frazer ve Mac Cullocha gre masallar
meydana getiren unsur bu mitler ve efsanelerdir (Seyidolu, 1975: XXXIII).
13
Antropolojik (Etnografik) gre gre, farkl kltr seviyesindeki insanlarn

ortak inan ve detlere sahip olduunu, kltrn paralel olarak gelimesi sonunda
benzer masallarn ortaya ktn savunur. 30 yl akn bir sredir masal incelemesi
alannda almalar yapan Sakaolu, masallarn kaynaklar ile ilgili olarak unlar
syler; hibir corafyay, kltr ve dini temel olarak ele almamak gerekir.
Masallarn bir btn olarak deil de tek tek incelenmesi halinde belki bazlarn
belirli corafyaya, kltre veya dine balanabilir. Masallarda grlen deime, ne
kadar byk boyutta olursa olsun her masalda aslndan gelen bir iz, bir kalnt
mutlaka bulunabilir (Sakaolu, 1999: 9).
Psikoloji Okulunun temsilcisi, Alman halkbilimci Von der Leyendir.
Masallarn kayna zerine yukarda anlatlan grlerden farkl olarak masallardaki
baz olaylarn kaynan ok eski ryalara balamtr (Grel vd., 2007: 48-49).
Batda, masallarn 19. yzylda nem kazanmasyla birlikte eski Yunan
kltr de n plana kmaya balamtr. Yunan mitolojilerinin masallara kaynaklk
ettiini dnen Batl aratrmaclara gre, 6. yzylda Aisoposun daha sonra da La
Fontainein ortaya koyduu eserler Batda masal trnn ilk rneklerinden saylr.
Yukarda bahsettiimiz Batl aratrmaclara gre, Trk masallarnn yeri tam
olarak belirlenememektedir. Trk masallarnn kaynan kltrel iliki kurduu
toplumlardan aldn ve kendi iinde gelitiini syleyebiliriz. Edebiyatmzda en
eski masal rneklerini Uygurlar metinlerinde rastlanmaktadr.
Sakaoluna (1999) gre, Altn Yaruk, Prens Kalyanamkara ve Papamkara
Hikyesi, Kuani m Pusar, Turkische Turfantexte, Uigurica, Trke Mani el
yazmalar gibi Trklerin slamiyeti kabul etmeden evvel bal olduklar inan ve
dinlerle ilgili olarak baka dillerden evrilen kitaplarda masal zellikleri olduu ve
bunun masal aratrmalar tarihimizi o dnemlerin daha tesine gtrmemizi
salayacan belirtir.
Kalyanamkara ve Papamkara bu trn ilk eserleridir. Daha sonra ran
edebiyatndan tercmeler yaplmtr. Bunun dnda eyhinin Harnmesi ve
Mevlanann Mesnevisinde hayvan masallarna yer verilmitir. 19.yzylda
edebiyatmzda Dou ve Bat edebiyatndan masal tercmelerine yer verilmitir.
14
Gnmzde ocuk edebiyat iin en nemli dz yaz tr haline gelmitir. Bunun

sonucunda da baz yazarlar tarafndan yapma masallara retilmektedir.
Masallarn kaynaklarn yukarda verdiimiz aklamalarn nda ele alacak
olursak, masallarn tek kaynaktan farkl corafyalara yayldn yaylrken de
iinden getii toplumlarn dilinden, dini inanlarndan kltrel elerinden
etkilenerek farkllatn syleyebiliriz.
Trk masal tarihini belirlemeye alan Boratav; masaln kayna zerine
toplu bir alma olmasa da, masaln ve onunla yakn ilikileri olan trlerin (fkra,
latife, tekerleme, efsane) eski alardan gnmze kadar Trk kltrndeki yerini,
yazar belli olan yaratmalarn bu halk edebiyat trlerinden nasl yararlandklarn
belirterek, Trk masal zerine en eski bilgileri 13. yzylda Anadoluun byk air
Mevlana Celaleddinin eserinde bulunduunu syler (Boratav, 1992: 398).
Mevlanann Mesnevisinin karlatrmal halk edebiyat incelemelerinde
birinci derecede nemli bir kaynak olduunu belirten Boratav, Az Gittik Uz Gittik
adl eserinde Trk Masal zerine adl blm, Trk masal hakknda aratrma
yapan herkesin faydalanabilecei kaynaklar derli toplu hale getirmesi asndan
nemlidir. Trk Masal zerine bal altnda ad geen baz yazarlar ve eserler
unlardr:
-Mesnev, Fh-mfh, Mevlana Celaleddin, 13. yzyl,
-Mesnev, k Pasa, 13. yzyl,
-Divan, Yunus Emre, 13. yzyl,
-Dstn- Ahmed Harmi,14. yzyl,
-Danimendnme, Ali, 14. yzyl,
-Battlnme,14. yzyl,
-Kalla ve Dimna, Hoca Mesud, 14. yzyl,
-Harnme, Seyh, 14. yzyl,
-Vilyetnme, Hac Bektas- Veli, 15. yzyl,
-Cmspnme, Abd, 15. yzyl,
15
-Pendnme, Gvh, 16. yzyl,

-Latif, Lmi elebi ve olu Abdullah, 16. yzyl,
-Muhayyelt, Aziz Efendi, 1796,
-Siyer-i Servnz, T. Abd, 1873/74.
Sakaolu, masallarn kayna ile ilgili olarak trl deime ve farkllama

kavramlarndan bahseder:
1) Olumlu Gelime: lk defa anlatlmaya balanlan ve hibir zaman
mkemmel olmayan masaln hem ortaya kt blgede hem de yayld blgelerde
geliip gzellemesidir. Bu, masaln birinci deimesidir.
2) Yaylan Gelime: Masallar, yayldklar corafyalarda, kltr ve dinlerin
etkisiyle asl ekillerinden bir eyler kaybederek gelimeye devam eder. Masal, ilk
anlatld yerde bile saf ekliyle anlatlmamaktadr. Kii ve yer adlar, unvanlar,
hayvanlar, yiyecekler ve daha pek ok ey deimektedir. Ama bu o masaln
zayflad veya kld anlamna gelmemelidir. Masaln bu tr gelimesi de
yaylan gelime olarak adlandrlr.
3) Tersine Gelime: Artk pek ok lkede anlatlmaya devam eden ve
anayurduna dnen masaln ilk hali ile mevcut hali arasnda nemli farkllamalar
grlr. Aslndan ok ey kaybeden masaln bu tr gelimesine de tersine gelime
denilmektedir (Sakaolu,1999: 9).
3. MASALLARIN GENEL ZELLKLER

Hayata dair pek ok gelime ve deime, sze dair olan her eyi yazya ve
grsel olana tamaktadr. Masallarn ekil ve muhteva bakmndan birok zellii
bulunmaktadr.
Masallarn zelliklerini Esma imekin Yukar ukurova Masallarnda
Motif ve Tip Aratrmalar adl yaymlanm doktora tezinden istifade ederek u
ekilde belirtebiliriz:
16
4. MASALLARIN EKL ZELLKLER

1. Genellikle nesir eklinde olan masallar yannda zaman zaman nesir ve
manzum kark olduu masallara da rastlanmaktadr. Manzum ekle getirilen
masallar da vardr (Ziya Gkalpin Kzl Elmas gibi).
2. Masallarn belirli yerlerinde kalplam szler (formel) bulunur.
Masallarn banda giri formelleri (Bir varm bir yokmu, Evvel zaman iinde
kalbur saman iinde, Vaktin birinde.., Bir gn vb.) masallarn ortasnda; olayn
getii yeri kahraman deitirmek, masala heyecan katmak, geileri hzlandrmak
iin olmaz m, kmaz m!, biz gelelim, . dursun, olsun gibi ara formeller
bulunur. Masaln sonun da ise Muratlarna ermiler., szn ksas gibi biti
formelleri bulunur.
3. Halk edebiyat rn olan masallarda doal olarak dil sadedir. Dilin
sadelii, masallarn geni kitlelere ulamasnda nemli bir faktrdr.
4. Masallar sanatsal gayeyle anlatlmaz. Masallarda kalplam birtakm
benzetmelere ve tasvirlere yer verilir. zellikle gzel-irkin, iyi-kt tasvirleri
kalplam benzetmelerle verilir. Tasvirlerden hareketle masaln gidiat ile ilgili
baz karmlarda bulunulabilir.
5. Zaman zaman birka masal metni birletirilerek bir masalm gibi
anlatlabilir.
6. Masallar; destanlar ve halk hikyeleri kadar olmasa da fkra ve efsaneye
gre daha uzun metinlerdir. Hatta baz masallarn anlatm birka gece srebilir.
7. Masallarn iinde halk edebiyatnn dier rnlerine de rastlanabilir
(tekerleme, bilmece, atasz, deyim, ninni, dua, beddua).
8. Masallar, szl halk edebiyat rn olup dilden dile aktarlarak gnmze
kadar gelmitir.
9. Masallarda birka tip birletirilerek tek masalm gibi anlatlanlar vardr.
17
5. MUHTEVA ZELLKLER
1. Hayal mahsul karamanlar, yerler ve olaylarla doludur. Buna ramen
dinleyici zerinde olduka inandrc etkiler yapabilir.
a) Olaanst kahramanlara; dev, peri, peri kz, cin, hayvan, hayvan
ekline girmi insanlar, ok kk insanlar vs.
b) Olaanst meknlar; Kafda, yer alt dnyas, kular lkesi,
krler lkesi vs.
c) Olaanst olaylar; kr olan kahramann gzlerinin almas,
hayvanlarla konuma, ta kesilme, cinsiyet deitirme, gz ap kapayncaya
kadar istenilen yere gitme, cinlerle, devlerle konuma vs.
2. Masallarda genel olarak zaman ve mekn belli deildir; fakat baz masal
anlatclar masaln meknn kendi yaad yer olarak deitirir. Az da olsa mekn
bilinen masallara da rastlanmaktadr
3. Masallarn sonunda iyiler mutlaka mkfatlandrlr, ktler cezalandrlr.
Hibir iyiliin boa kmayacann, ktln ise mutlaka geri dnp, ktlk
edeni bulacann mesaj verilerek erdemli olmann gerei anlatlm olunur.
4. Masallarda masal anlatcsnn hayatyla ilgili izlere, masal anlatcsnn;
kltrnden, yaad yerin geleneklerinden, greneklerinden izlere rastlamak
mmkndr.
5. Kkl bir gemie sahip olan masallarda yer yer Trk mitolojisinin, eski
inanmalarn izleri grlr.
6. Masal meknnda kahramanlarn ettii dua ve beddualarn gerekletii
grlr (Ta kesilme, cinsiyet deitirme vs.)
7. Masal kahramanlar, insan dndaki varlklarla konuabilirler (ku, tilki,
cin, dev, peri)
8. Her masaln eitsel bir ilevi vardr. zellikle hayvan masallarnda bu
ilev daha iyi grlr.
9. Masallarda dine byk nem verilir. Dualara, namaz klmaya, camiye ve
Hicaza gitmeye sk rastlanlr. Kader inanc hkimdir.
18
10. Herkes masal anlatamaz. Halk Hikyeleri genellikle erkekler tarafndan

anlatlyorsa masallar da genellikle kadnlar tarafndan anlatlr. Masal anlatan bu
kadnlara masal anas , masalc, hikyeci gibi adlar verilir. Her masal anas,
masal ninesi anlatt masala kendi blgesinin kltrel deerlerini de masalnda
yanstr.
11. Masallarda sembol olan baz tipler vardr. Bu sembolik tiplerden bazlar
unlardr:
Kelolan; kurnazl,
Kse; ikiyzll,
vey anne; ktl ve zulm,
vey kz karde; kskanl,
Kk karde; zek ve ans
Yal Adam; kerameti ve yardmseverlii sembolize eder (imek, 2001: 36).
6. MASALLARIN TASNF
Masal tipinin kelime anlamyla ilgili olarak Alptekin ; Tip kelimesinin asl
Latince typus eklindedir ve tip, bamsz olarak var olabilen geleneksel bir masal
olduu syler. Tip tam bir masal olarak karmza kabilir. Fakat az da olsa bir
masal birden fazla tipin birlemesiyle de meydana gelebilir. Bu da masal anlatann
bir masal, birka masalla birletirerek anlatmasndan ileri gelmektedir. Bir masal
baka bir masalla birlikte anlatlsa bile masal tip zelliini kaybetmez. Tip anlamnn
olabilmesi iin baka masala ve masallara ihtiya gstermez. Tip ierisinde birden
fazla motif bulunabilir, fakat asl halk masallarnda birden fazla motif mutlaka
bulunur. Hayvan masallar ise genellikle tek motiftir eklinde aklama yapar
(Alptekin, 2002: 53).
Masallarn tasnifiyle ilgili almalar J. G. Von Hahn ile balar. Anti Aarne,
daha kapsaml bir sralama yaparak bu alanda alma yapanlarn kullanabilecei bir
katalog hazrlar. Anti Aarne, Kaarle Krohnun derledii masallar tasnif ederek 1910
ylnda Masal Tipleri Dizini adl masal tipleri katalogunda yaymlar.
19
Tarihi-
Corafi Fin metodunu takip ederek Stith Thompson, Antti Aarnenin masal tasnifini
gelitirir.
Gnmzde Stith Thompsonnun yapm olduu sralama kullanlmakla
birlikte fkralarn bu sralandrmaya dhil edilmesi konusu tartmaldr (Ouz ve ark.
2011: 68).
Trkiyede masallarn snflandrlmasyla ilgili ilk alma Wolfram
Eberhard ve Pertev Naili Boratav tarafndan Trk Masal Tipleri Katalou (Tiypen
Trkischer Volksmrchen; TTV) yaplmtr (Eberhard-Boratavdan akt. Ouz vd.
2011: 68).
6.1. ANTTI AARNENN TASNF

Antti Aarne, masallar ana balk halinde snflandrm ve sonra bunlar
daha alt blmlere ayrmtr. Bu snflama aadaki gibidir (Alptekin, 2002: 53).
I. Hayvan Masallar ................................................................... (1-299)

1-99: Vahi Hayvanlar
100-149: Vahi Evcil Hayvanlar
150-199: Vahi Hayvanlar ve nsan
200-219: Evcil Hayvanlar
220-249: Kular
250-274: Balklar
275-299: teki Hayvanlar
II. Asl Halk Masallar ......................................................... (300-1199)

A. Sihirli Masallar
300-399: Tabiatst Rakip
400-459: Tabiatst veya Sihirli Zevce veya Dier lgili Kimseler
20
460-499: Tabiatst Vazife

500-599: Tabiatst Yardmc
600-649: Tabiatst Eya
650-699: Tabiatst Muktedir Olma veya Bilme Hali.
700-749: Dier Tabiatst Haller.
B. Efsane Tarzndaki Masallar ............................................. (750-849)

C. Ksa Hikaye Tarzndaki Masallar ..................................... (850-999)
D. Aptal Dev Masallar .......................................................... (1000-1199)
III. Fkralar ........................................................................... (1200-1999)

1200-1349: Edepsizlik
1350-1439: Evli Kimselerin Latifeleri
1440-1524: Kahraman Olan Bir Kadnn Latifeleri
1525-1874: Kahraman Olan Bir Erkein Latifeleri
1525-1639: Kurnaz Adam
1640-1675: Tesadf Suretiyle Mutluluk
1675-1724: Aptal
1725-1874: Papazlarn Latifeleri
1875-1999: Yalan Masallar
6.2. STTH THOMPSONUN TASNF

Aarnenin tip katalogunu koruyarak genileten Stith Thompson, tip
katalogunu hazrlarken Eberhard-Boratavn hazrlad Trk Masal Tipleri
Katalou (Typen Trkischer Volksmrchen; TTV) ile Trkiye dndaki Trklerin
masallarn da incelemitir. Stith Thompson, Aarnenin 1999 tiplik katalounu 2499
21
tip numarasna kararak, masallar yeniden be ana balkta tasnif etmitir.

Thompsonun masallar tiplerine gre tasnif eden bu almann genel snflandrma
sistematii son haliyle aadaki gibidir:
I. Hayvan Masallar ................................................................... (1-299)

1-99: Vahi Hayvanlar
100-149: Vahi ve Evcil Hayvanlar
150-199: nsan ve Vahi Hayvanlar
200-219: Evcil Hayvanlar Tilkinin
220-249: Kular
250-274: Balklar
275-299: teki Hayvanlar ve Nesneler
II. Asl Halk Masallar ........................................................ (300-1199)
A. Sihir Masallar .................................................................. (300-749)

300-399: Tabiatst (mucizevi) Dmanlar
400-459: Tabiatst veya Bylenmi Koca, Hanm ve Dier
Akrabalar
460-499: Tabiatst Grevler
500-559: Tabiatst Yardmclar
560-649: Sihirli Eyalar
650-699: Tabiatst G veya Bilgi
700-749: Dier Tabiatst Masallar
B. Dini Masallar....(750-849)
C. Ksa Hikye Tarzndaki Masallar(850-999)
22
D. Aptal Dev Masallar.(1000-1199)
III. Fkralar ...................................................................... (1200-1999)

1200-1349: Mankafa Fkralar
1350-1439: Evli iftlere Dair Fkralar
1440-1524: Bir Kadn veya Kza Dair Fkralar
1525-1874: Bir Adam veya Erkek ocua Dair Fkralar
1525-1639: Kurnaz Adam
1640-1674: ansl Tesader
1675-1724: Aptal Adam
1725-1849: Papaz ve Dini Tarikatlara Dair akalar
1850-1874: Dier Halk Gruplarna Dair Anekdotlar
1875-1999: Yalan Masallar
IV. Zincirlemeli Masallar(2000-2399)

2000-2199 Zincirlemeli (cumulative) Masallar
2200-2249 Yakalamacal (catch) Masallar
2300-2399 Dier
V. Snflamaya Girmeyen Masallar.(2400-2499)

2400-2499 Snflamaya Girmeyen Masallar (Thompsondan akt. obanolu,
2008:118-119).
6.3. EBERHARD-BORATAVIN TASNF

Trkiyede Wolfrom Eberhard ile Pretev Naili Boratav 2500 masal metnini
inceleyerek 378 tip tespit etmilerdir. Bugn bu tip says 500 amtr. Masallarn,
23
Eberhard-Boratavn Trk Masal Tipleri Kataloguundaki 23 bala gre dalm

ise yledir: (Alptekin, 2002: 57).
A. Hayvan masallar ...................................................................... 1-22
B. Hayvan ve insan masallar......................................................... 22-33
C. Hayvan veya bir ruh bir insana yardm eder ............................ 34-82
. Tabiatst bir ruh veya hayvanla evlenme ............................... 83-109
D. yi ruhla ve evliyalarla yaama .................................................110-122
E. Kaderin hakimiyeti ....................................................................123-142
F. Rya ...........................................................................................143-145
G. Kt ruhlarla yaama ................................................................146-168
H. Sihirbazlar..................................................................................169-184
I. Bir kz sevgili bulur ....................................................................185-196
. Bir erkek sevgili bulur ................................................................197-222
J. Fakir kz zenginle evlenir ............................................................223-238
K. Kskanlk ve iftira .....................................................................239-255
L. Hor grlen hoca kahramandr ...................................................256-258
M. Zina ve batan karma ..............................................................259-280
N. Acayip icraat ve olaylar .............................................................281-289
O. Acayip davalar ...........................................................................289-301
. Realist masallar .........................................................................302-310
P. Acayip tesader ........................................................................311-316
R. Komik hikayeler ........................................................................317-332
S. Aptal ve tembel erkekler ve kadnlar .........................................323-338
. Hrsz ve dedektif .......................................................................339-349
T. Akll, hilekr veya cimri erkek ve kadnlar ...............................350-378
24
KNC BLM
LKEMZDE MASAL ZERNE YAPILAN ALIMALAR
lkemizde masal almalarnn ortalama yz yllk bir gemiinin olduunu
grmekteyiz. Derlemelerle balayan masal almalar akademik almalarla devam
etmektedir. lk almalar, yabanc kltrlerin etkisi altnda yaplmtr. Balangta
dernekler masal almalarna katk salamtr. lk masal derlemeleri dergilerde
yaymlanmtr.
20. yzyln ilk eyreinde zzet Ulvi Trklk uurunu uyandrmak iin
derleme ve yapma masallarn Trk Yurdu dergisinde yaymlar. K. D. Hanmn 317
sayfalk Trk Masallar kitabnda 13 masala yer verilir. Ama K. D. Hanm hakknda
fazla bilgi yoktur. Ahmedolu Kumun Yrk Masal ile devam eden almalar halk
bilimi zerine dikkat ekmitir (Sakaolu, 1999: 34-36).
Ziya Gkalpin, manzum mensur kark olarak yazya geirdii masallar
Kk Mecmua adl dergide yaymlanr. Gkalp bu dergide, fikirlerini ve masal
derlemelerini kaleme alr (Gnay, 1975: 14). Kk Mecmuada yaymlanan bu
masallar daha sonra Gkalp tarafndan Altn Ik adl eserde toplanr.
Trk masallar zerine yaplan almalarn banda Pertev Naili Boratav ve
Wolfram Eberhardn ortak almas olan Typen Trkisher Volksmarchen Tip
katalou gelmektedir. Bu eserle masal almalar uluslar aras nitelik kazanmaya
balamtr. Daha sonra Mehmet Turul, Saim Sakaolu, Bilge Seyidolu ve Umay
Gnay masal almalarn srdrmlerdir (Ouz vd.,2011: 154).
Masallar zerine yaplan akademik almalar son 1990lardan itibaren hz
kazanmtr. zellikle yksek lisans ve doktora almalarnn saysnn arttnn
grmekteyiz. Ayrca bilimsel toplantlar yaplmaya balam, aratrma merkezleri
kurulmu ve masal kitaplar yaymlanmaya balamtr.
1. TEZLER
Masallarla ilgili doktora ve yksek lisans tezlerini yazarn soyadn baz alarak
alfabetik sraya gre aada ayr ayr verdik.
25
1.1. DOKTORA TEZLER

Akay, Recep (1998), Trk ve Alman Masallarnda ocuk Figrleri,
(ukurova niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Aksan, Tlay (1993), Popler Kltr Yaylm Alanlar: Masaln majinasyon
Yaratma ve Sosyal Bilimlerin Gelimesine Katks, (stanbul niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits).
Alptekin, Ali Berat, (1982), Taeli Platosu Masallarnda Motif ve Tip
Aratrmas, (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Aslan, Namk (1994), Yozgat Masallarnda Motif ve Tip Aratrmas
(nceleme-Metinler), (Erciyes niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Bakrc, Nedim (2004), Trk Dnyas Corafyasnda Tespit Edilmi Hayvan
Masallar zerinde Bir nceleme, (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Baydemir, Hseyin (2004), zbek Halk Masallar (nceleme-Metin), (Atatrk
niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
etinkaya, Zeynep (2007), Masallarn Trke retimindeki Yeri ve nemi,
(Dokuz Eyll niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits).
Dildzgn, Selahattin (1994), Yazn Eitiminde ocuk ve Genlik Yazn,
(stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Dilek, brahim (2003), Altay Masallar, (Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Emirolu, Seyit (1996), Meram lesi (Konya) Masallar zerine Bir
nceleme, (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Gltekin, M. (2010), Tataristan Masallar zerinde Bir Aratrma, (Ege
pkrmaz, Ylgn, lkay (2002), Hint Masallarndaki Motifler, (Ankara
Kanca, Elif (2009), Masaln Toplumsal levi: Bir Gstergebilimsel Sembolik
Analizi, (Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits).
26
Kara, Ruhi (1996), Erzincan Masallar (Metinler ve ncelemeler) (2.Cilt),

(Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Karakuzu Berrin (1997), Kadnhan Halk Anlatmlar zerine Bir Aratrma,
(Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Kln, Aziz (2001), Yakaafar Kasabas Anlat Trleri zerine Bir nceleme
(Hikye, Masal, Fkra), (anakkale Onsekiz Mart niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Kksel, Behiye (1995), Gaziantep Masallar zerine Bir _nceleme, (Seluk
Kktrk, ahin (1996), Azerbaycan ve Trkiye`den Derlenmi Masallarn
Karlatrma Denemesi, (Ondokuz Mays niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Oru, erif (1997), Eine vergleic hende untersuchung ber die Deutschen und
Trkischen volksmarchen, (Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits Doktora
Tezi).
cal, Ahmet (1999), Karakuyu Ky (Boazlyan-Yozgat) evresi Masallar
(2 cilt), (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
nay, Ylmaz (1995), Van Masallar zerine Bir Aratrma, (Yznc Yl
niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits Doktora Tezi).
zelik, Mehmet (1993), Afyonkarahisar Masallar zerine Bir Aratrma (2
cilt), (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
imek, Esma (1990), Yukarukurova Masallarnda Motif ve Tip
Aratrmas (2 cilt), (Frat niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Trkan, Kadriye (2008), Trk Dnyas Masal Geleneinde amanistik
Unsurlar, (Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Ukun, Kocaaslan, Rabia, (2003), Gagauz Masallarnn Tip ve Motif Yaps
Bakmndan ncelenmesi, (Ege niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Yavuz, Muhsine (1996), Masallarn Eitim levleri ve Dil retimindeki
Yeri, (Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
27
Zeyrek, Deniz (1990), An Analysis of The Textual Pattern of the Turkish

Folktale, (Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
1.2. YKSEK LSANS TEZLER

Akar, zlem (2006), Trk Masallarnda Kadn Figr zerine Bir nceleme,
(Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Aka, Deniz (2001), Trkiye`de Yasayan Yabanclarn ocuklarnn Yabanc
Dil Eitiminde Masaln Etkisinin Aratrlmas, (Ankara niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits).
Akgn, Ylmaz (2000), Trabzon Masallar zerine Bir Aratrma, (Yznc
Yl niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Alay, Okan (2005), Bingl Masallar (nceleme-Metin), (Frat niversitesi,
Sosyal Bilimler Enstits).
Alkan, Osman (2002), Aksaray linde Anlatlan Masallarn ocuk Eitimi
Asndan ncelenmesi, (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Altay, Karaduman idem (2005), Grimm Masallarnn Gstergebilimsel
Adan ncelenmesi, (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Arc, Ali Fuat (2001), lkretim nc Snf Trke Ders Kitaplarndaki
Masallarn renci Eitimine Katklar, (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Arslan, Akif, (2004), lkretim kinci Kademe Trke Ders Kitaplarndaki
Masallarn Eitimdeki Yeri, (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Arslan, Neriman, (2004), Mythologie and Deutsche volksmarchen im
verglerch mit Turkischenn volks marchen, (Uluda niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Ayyldz, Ferit, (2001), spir ve Pazaryolu Yresi Masallar (Metin ve
ncelemeler) (2 cilt), (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Bakrc, Nedim, (2000), Nigde Masallar, (Nide niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits).
28
Bayraktar, aziye, (1997), Krm-Tatar Halk Masallar Akll Kirpinen

Ayneci Tilki, (Sakarya niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Bayraktar, Zlfikar, (2003), Trkmen Masallar zerine Bir nceleme, (Ege
Bedir, Selma, (2000), Uygur ekleri, (Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Berki, Meltem, (2003), Hakkari Masallar zerine Bir Arastrma, (Yznc
Yl niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Birdal, Alikadir, (2004), Kuzey Azerbaycan Masallar zerine Bir nceleme,
(Kafkas niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Bozlak, mm Glsm (2007), Erdemli Masallar, (Seluk niversitesi,
Can Emmez, Berivan (2008), Szl Gelenekten Modern Masala: ocuk
Edebiyatnda Masal zerine Halk Bilimsel Bir nceleme, (Ankara niversitesi
Canpolat, imek, Aysu (2005), zbek Halk Masallar ile lgili Olarak Metin,
Aktarma ve nceleme, (Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Ceylan, Murat, (2001), zbek Halk Masallar (Transkripsiyon, Aktarma,
Gramer, ndex), (Sakarya niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
alayan, Deniz, (2006), Trk Masallarnda Hayvan Motifleri, (Hacettepe
akmak, nci (2001), Dsel mgeler ve Masallar, (Hacettepe niversitesi,
elik, Begm (1998), zbek Halk Masallar (Metin-gramer-indeks),
(ukurova niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
elik, Suzan, (2000), Trk Masallarnda lm ve Yas, (Frat niversitesi,
orbac, idem, (2000), Trk Masallarnda Yardmc htiyar Motifi, (Frat
29
Da, Sathiye (2008), Safranbolu Masallar, (Seluk niversitesi, Sosyal

Bilimler Enstits).
Dalgar, Esra (2010), Bucak Masallar zerine Bir nceleme, (Sleyman
Demirel niversitesi, , Sosyal Bilimler Enstits).
Dalkara, Derya (1997), Krgzca On ki Masal (Metin-eviri-Szlk),
(Marmara niversitesi, Trkiyat Aratrmalar Enstits).
Demir, Glter, (2006), Konya li Cihanbeyli lesinde Anlatlan Masallarn
ocuk Eitimi Asndan ncelenmesi, (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Demirba, Seher, (2006), Stler Masallar zerine Bir nceleme,
(Sleyman Demirel niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Deniz, Rasim, (1992), Kayseri Masallar, (Erciyes niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits) .
Derman, Serdar, (2002), Anadil (Trke) retiminde Masal Metinlerinin
Kullanlmas, (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Dinel, Glseren (1998),
Thema
Maerchenim literatrdidaktischen
Deutschunterricht / (stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).

Doan, Abdullah, (2006), Adyaman Yresi Masallar zerine Bir _nceleme,
(Cumhuriyet niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits,).
Doramacolu, Hseyin, (2002), Kilis Masallar Derleme ve Tahlil
almas, (Gaziantep niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Dolu, Arzu (1997), Diyarbakr ve Yresi Masallarnda Motif ncelenmesi,
(Dicle niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Eren, Metin (2001), Bitlis Masallar zerine Bir Aratrma, (Yznc Yl
Ergin, Selma (1997), zbek Halk Masallar (Bir Bar Eken/Transkripsiyonnceleme), (Trakya niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
30
Ergun, Metin (1988), Trkmen ve Anadolu Halk Masallarnn Yap ve Motif

Asndan Mukayesesi zerine Bir Aratrma, (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Ergun, Pervin, (1993), Halk Anlatmalarnda Hzr, (Seluk niversitesi,
Ertizman, Ylmaz; Aye, Arzu, (2003), Trk Masallar ile lgili Kitaplarn
Halkbilimi Aratrma Yntemleri Asndan Deerlendirilmesi (1928-2002),
(stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Eser, Eda (2000), Trk Masallarnda ocuk Motifi, (Frat niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits).
Gezer, Alpay (2007), Soyut Kavramlarn retiminde Hayvan Masallarnn
Yeri ve nemi, (Marmara niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits).
Ger, ahin (2003), Bartn Folkloru (Kozcaz ve Kyleri), (Nide
Gde, Halil Altay (1997), Yalva Masallar zerine Bir nceleme, (Sleyman
Demirel niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Gkimen, Ahmet (2000), Trkmen Masallar zerine Motif ncelemesi,
Gne, Mehmet, Halim (2005), Elaz Masallarnda slam ncesi ve slam
Sonras Dini Motiflerin Tespit ve Tahlili, (Frat niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Grer, Nimet (1997) zbek Halk Masallar (Metnin eviri Yazs, Dil
ncelemesi, Szlk), (Afyon Kocatepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Gven, Meri (1995), Binbir Gece Masallar zerinde Motif Aratrmas Metin, nceleme, (Balkesir niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Hafzolu, Elif Berrak (2005), Azerbaycan Masallar zerine Bir Aratrma
(Masallarn Propp Metoduyla ncelenmesi), (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
31
Kara, znur (2007), Tarsus Masallar, (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler

Enstits).
Karasu, Cihat (2002), Bolu Masallar zerine Bir Aratrma, (Yznc Yl
Ketre, Melek (1998), Adana Masallar Aratrmas, (ukurova niversitesi,
Kra, Ekrem (1996), Divrii Masallar (nceleme-Metin), (Cumhuriyet
Kocasava, Yldz (1990), Uygur Halk Masallar (Gramer-Metin-TercmeSzlk), (stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Korkmaz, Yaln (2005), Besni Masallarnn Szl Kompozisyon Teorisine
Gre ncelenmesi, (Gaziantep niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Koan, Abdulkadir (1991), Achim von Arnim ve mer Seyfeddinin
Hikyelerinde Masal ve Efsane Unsurlar, (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Kse, Alper (2004), Mus _li Malazgirt _lesinde Anlatlan Masallarn ocuk
Egitimine Katks, (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Kumartalolu, Sat (2006), Balkesir Masallarnda Motif ve Tip Arastrmas,
(Balkesir niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Mijgar, Gl (1990), Childrens Picture Book and Fairy Tales in Turkey a
Study in Political Socialization, (Bilkent niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Milci, Ebru etin, (2006), Bakurt Masallar ve Bakurt Trkesindeki
Szck Gruplar (nceleme-Transkripsiyonlu Metin-eviri-Metin- Dizin), (Marmara
niversitesi, Trkiyat Aratrmalar Enstits).
Murad, Najdat (2005), Irak Trkmen Masallarnda Motif ve Tip ncelemesi,
(Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Okur, Alparslan (2003), Hayvan Masallarnn Anadili retiminde Dil, slup
ve Eitim Ynnden Yeri ve nemi, (Dokuz Eyll niversitesi, Eitim Bilimleri
Enstits).
32
Oran, Suzan (2011), Trk Masallarnda Renk mgesi, (Hacettepe

niversitesi Sosyal Bilimler Enstits).
Orhun, Oya (2004), Masaln ada Toplumda Yaylsnn ncelenmesi
zerine Bir Deney, (Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Ourakova,
Lazzat
(2001),
Anadoludaki
Kelolan
Masallar
ile
Kazakistandaki Taza Bala Masallarnn Mukayesesi, (Gazi niversitesi, Sosyal

Bilimler Enstits).
ler, Evrim (2003), Trkiye Masallarnda Toplumsal Cinsiyet ve Mekan
likisi, (Bilkent niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
ncl, Nilfer (1989), llstrasyon Yntemleri ve ocuk Masal Kitaplarnda
Biimsel zmler (Bir Masal Kitab rnei), (Hacettepe niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits).
nder, Filiz (1982), Ankaradaki zel lkokullara Devam Eden Sekiz Yas
ocuklarnn Masallar ve Gereki yklerle lgili Beenilerinin ncelenmesi,
(Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
zcan, Akgl (1991), Eine Vergleichende Studie Der Ausgewaehlten
Original Trkischen Kelolan Masallar Von T. Alangu Mit Den Neuen Deutschen
Versionen Kelolan in Der Bundesrepublik und Kelolan ile Silvia von Y.
Feyziolu, (Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
zdemir, Emine (2004), Masallarn Trke Eitimdeki slevi ve Trke Ders
Kitaplarndaki Yerinin ncelenmesi, (Mustafa Kemal niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Pepesyler, Ferda (2001), Binbir Gece Masallar Esat Efendi Nshas
(Dilbilgisi zellikleri-Metin-Dizin), (Mersin niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Sagp Atl, (2011), Kastamonu Masallar nceleme-Metin, (Sleyman
Sallaba, Bakan Semra (2006), Kelile ve Dimnede Yer Alan Masallarn Dini
ve Ahlak Eitime Katklar, (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
33
Sariek, Fevzi (1997), Arapgir Masallar (ncelemeler ve Metinler),

Sarkaya, Burcu (2004), Trk Masallarnda Aile Yaps (Bac Bac Can
Bac Masal Esasnda), (Sakarya niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Sen, Sevim (2008), Anadolu Masallarnda Kadnn Yeri, (Frat niversitesi
Sever, Mustafa, (1995), Erciyes Yresi Masallarnda Tipler, (Gazi
Sezer, zlem (2004), Masallarda Toplumsal Cinsiyetin lenii, (Ankara
Sodzawiczny, Magdalena (2003), Trkiye Masallarnda amanizm eleri,
(Bilkent niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Soysal, Canan (2002), Trk ve Alman Masallarndan rnek Metinlerde Motif
Karlatrmas, (Anadolu niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Smbll, Yusuf Ziya, (2000), Trkmen Halk Masallar zerine Motif
ncelemesi (Byl Masallar), (Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Srmeli, Kader (2004), Trkiyede 7-12 Yas Seviyesi Masal Kitaplar
llstrasyonlarna Eletirel Bir Bak ve neriler, (Ondokuz Mays niversitesi,
amlolu, E. S. (2013), Krm Tatar Masallar zerine Bir nceleme, (Ege
imek, aziye (1995), Aya Halk Masallarnn Tip ve Motif Katalogu,
(Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Tahir, Salih (2005), Tasavvuf ve Masallar Anonim Dnya Masallarnda ve
Tasavvufta Kullanlan mgeler Arasndaki Paralelliklerin Kiisel Geliim, Aray ve
Ask Olgular erevesinde ncelenmesi, (Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits).
Tanrkulu, Tijen, (2002), Masaln Yabanc Dil Eitimindeki Yeri ve
neminin Aratrlmas, (Gazi niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits).
34
Tayyar, Trkan, (1988), Almanyada ve Trkiyede Sanat Masallar (Model

Metinlerle Karlatrma), (Anadolu niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Tekin, Grkem (2001), 8-10 Yas Grubundaki ocuklarn Mziksel
Beenilerini Gelitirmede Masal ve yklerden Yararlanma Yntemleri, (Marmara
niversitesi, Fen Bilimleri Enstits).
Terzi, Yusuf (1994), Trk ve Alman Masallarnda Sosyal Sorunlar ve zm
Yollar, (Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Tun, Talha (2008) Manisa Masallar zerine Bir nceleme, (Sleyman
Ulu, Emin (1990), Tokat evresinde Cin Fkralar ve Masallar (ncelemeMetin) / (Cumhuriyet niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Uysal, Zeynep (1994), Olaanst Masaldan ada Anlatya Muhayyelat-
Aziz Efendi, (Boazii niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Yaldz, Tuba (2006), Masallarn ocuk Eitimi Asndan ncelenmesi
(Sarayn rnei), (Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Yaar, Seyfullah (2002), Ar Masallar zerine Bir Aratrma, (Yznc Yl
Yavuz, akir (2006), Mu Masallar zerine Bir Aratrma, (Yznc Yl
Yenen, Yldz (2007), Cahit Uuk'un Masallarnda Dil ve ocuk Eitimi,
(nn niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
Yldrm, Nilfer (2004), Anadolu Masallarnda amanizm zleri, (Frat
Ylmaz, Mehmet (1994), Krgz Halk Masallar (Motif ndex ve Tercme),
Yrekli, Kevser (1997), Akll Kirpinen Ayneci Tilki (Akll Kirpi ile Hileci
Tilki) Transkripsiyon, Tercme, Metnin Grameri, Szlk, (Sakarya niversitesi,
35
Zengin, Serpil (2002), Kumuk Halk Masallar (Kumuk Halk Yomaklar),

(Sakarya niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).
2. KTAPLAR
Trk masallaryla ilgili ilk kitap, M. Diegonnun 1781 ylnda yaynlanan ve
iinde be masal bulunan eserdir. Bu be masaln (Halil, irvanl Tccar, Dervi)
Trk masaldr. Rus Trkolog F. Wilhelm Radlof ise 10 ciltlik eserinde Proben der
Volkslitaratur der Trkischen Stanmme adl eserinde Trk masallarna bolca yer
vermitir. Macar bilgin Ignacz Kuno da toplad masallar 1905 ylnda stanbul
Halk Masallar ad ile yaymlamtr. Ahmet Mithat Efendi, Kssadan Hisse adl
eserinde masallara da yer vermitir ve halk bilimi rnlerinin yaylmasna katk
salamtr. Ziya Gkalp, masallar ileyip nce Kk Mecmuada yaymlam daha
sonra Altn Ik adl eserinde toplayarak Trk Edebiyatna kazandrmtr (Yardmc,
2012).
Pertev Naili Boratav ve W. Eberhard, masallarn derlenip incelenmesinde
akademik anlamda nemli bir yeri olan TTV olarak tannan (Typen Trkischer
Volksmrchen) katalounu hazrlar. Bu katalogda 378 masal tipi yer alr. Boratav
masalla ilgili derlemelerini; Zaman Zaman inde ve Az Gittik Uz Gittik adl iki
kitapta toplar. Boratavdan sonra Saim Sakaolu, Bilge Seyyidolu ve Umay
Gnayn doktora tezi olarak hazrladklar derleme masal almalar gnmzdeki
masal almalarnn temelinin oluturmutur. Saim Sakaolunun, Gmhane
Masallar-Metin Toplama ve Tahlil (1973) adl almas Gmhaneden derlenen
70 masal metni ve incelemesinden olumaktadr. Bilge Seyidolu, Erzurum Halk
Masallar zerine Aratrmalar (1975) adl eserde ise Erzurum masallarn genel
zellikleri ve derlenen 72 masaln motifleri Stith Thompsonun motif metoduna gre
tespit edilmitir. Umay Gnayn hazrlad Elaz Masallar: Metin-nceleme
almasnda da Elazdan derlenen 72 masaln Vladimir Propp tarafndan
hazrlanan yapsalc ynteme gre incelemesi yaplmtr. (Ouz, 2011).
Saim Sakaolunun, Masal Aratrmalar (1999) adl kitabnda masal,
masallarn kaynaklar, masallarn snflandrlmas, masal motifleri, masallar zerine
yaplan almalar, formeller ve masal metinleri yer almaktadr.
36
Ali
Berat
Alptekin
almasn,
Taeli
Masallar
(1982)
adyla
yaymlanmtr. Taeli Platosundan derledii 70 masal metnini incelemitir.

Masallar; tip, tasnif ve motif asndan incelenmitir (Alptekin, 2002). Ayrca
Alptekinin Hayvan Masallar (1991) adl bir dier almas da vardr (Sakaolu,
1999:53).
Alptekinin bir dier eseri; 46 masaln Kazak Trkesi ve Trkiye
Trkesiyle verilmi ekillerinin yer ald, Kazak Masallarndan Semeler, adl eser
yaymlanmtr. almasnda masallar ve Kazakistan masallar hakknda bilgiler
vermektedir, Kazak masallar, motif sralar ve yaplar asndan incelemi, son
blmde metinler verilmitir (Alptekin, 2003).
Yukarukurova Masallarnda Motif ve Tip Aratrmas,
Esma imek
tarafndan 1990da hazrlanan doktora tezi, Ali Berat Alptekinin danmanlnda

hazrlanarak 2001de yaymlanmtr kitapta 70 masal metni bulunmaktadr.
Metinlerin tamam, Osmaniye, Kadirli, Ceyhan ve Kozandan derlenmitir.
M. cal Ouzun editrlnde hazrlanan Trk Halk Edebiyatnn El Kitab
adl almada ise Mehmet Aann Masal Kitaplar adl blmle kitabn IV.
Blmnde yer alan; Anonim Halk Edebiyat balnda yer alan ve Mehmet Aa,
Metin Ekici ve A. Mge Ylmaz tarafndan hazrlanan Masal balkl blmde;
masallarn snflandrlmas, masallarn konu, yap ve ilev zellikleri, masallarda
geen sz kalplar zerinde durulmutur (Ouz, 2011).
Abdurrahman Gzel ve Ali Torunun birlikte hazrlad, Trk Halk Edebiyat
El Kitab, (Gzel ve Ali Torun, 2010) halk edebiyat iin bir dier nemli bir
kaynaktr. Nesir blmnde masal konusuna yer verilmi ve masaln tanm,
zellikleri, masal tercmeleri anlatlm masal zerine yaplan almalardan sz
edilmitir.
Mustafa Arslann hazrlam olduu Denizli Yresinden Derlenmi Masallar
nceleme Metinler adl eserde de masal, masallarn snflandrlmas, masallarn yap
zellikleri ve derlenen masallarla ilgili bilgiler yer almaktadr (Arslan, 2008:).
37
3. DERGLER
Trkiyede yaymlanan dergilerin iinde masal metni olan ve masal konulu
inceleme-aratrma dergileri unlardr; Alanya Folkloru, Akpnar, Azerbaycan,
Burak, ar, evren, Dil ve Tarih Corafya Dergisi, Edebiyat Fakltesi
Aratrma Dergisi, Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Dergisi, Emel, Erciyes,
Fikirler, Folklor, Folklor Postas, Folklora Doru, Folklor Edebiyat, Gaziantep
Kltr, Gediz, Gney, Gneysu, Halay, Halk Bilgisi Haberleri, Halk Bilgisi
Mecmuas, Halk Bilimi, Halk Kltr, Harran, Hisar, el Kltr, nan,
Karacada, Karaelmas, Karda Edebiyatlar, Karseli, Kaynak, Ky Postas,
Kuzey Kafkasya, Kk Menderes, Mengceli, Milli Folklor, Milli Kltr,
Milliyet Sanat Dergisi, Mula, Pazar Postas, Pnar, Sivas Folkloru, Trk
Akdeniz, Trk Dili, Trk Dnyas Aratrmalar, Trk Dnyas Dil ve Edebiyat
Dergisi,
Trk
Folklor
Aratrmalar,
Trk
Folkloru,
Trk
Folkloru
Aratrmalar, Trk Folklorundan Derlemeler, Trk Kltr, Trkoloji

Dergisi, Trk Yurdu, lk, n, Varlk, Yamur, Yeditepe, Yeni Dergi, Yeni
Erciyes, Ziraat Dnyas (Sakaolu, 2002).
4. MAKALE VE TEBLLER
Yaymlanan
makalelerin
byk
bir
ksm;
Trkiye
Makaleler
Bibliyografyas, Trk Folklor ve Etnografya Bibliyografyas gibi eserlerde

yaymlanmtr. Bunun dnda bibliyografyas yaymlanan dergiler bazlar
unlardr:
Bayaz, Ahmet, (1972), Trk Dili Dizini I, II, III, Ankara.
Toygar,
Kmil,
(1984),
ar
Folklor
ve
Halk
zsan,
(1986),
Edebiyat
Bibliyografyas, Ankara.
Baraz,
Turhan-Sema
Tetik-Nazmiye
Trk
Folklor
Aratrmalar Dergisi/Konu-Yazar Kaynakas, Eskiehir.

Onaran, Mustafa Can, (1986), Trk Kltr Dergisi Folklor ve Halk
Edebiyat Bibliyografyas, Erzurum.
38
Trkiyede Halk Edebiyat ve Folklor ile ilgili ilk seminer, 1973 ylnda
Ankarada yaplan I. Uluslar aras Trk Folklor Semineridir. Kltr Bakanl
Halk Kltrlerini Aratrma ve Gelitirme Genel Mdrl olmak zere, eitli
niversitelerde, illerde ve ilelerde dzenlenen kongre ve seminerlerde konuyla ilgili
tebliler sunulmutur (imek, 2001).
Kongre ve seminerlerde Saim Sakaolu, Umay Gnay, Bilge Seyidolu, Ali
Berat Alptekin, Esma imek, Ali Duymaz, ahin Kktrk, Mehmet zelik,
Nuri Taner gibi aratrmaclar tarafndan birok tebli sunulmutur.
Son yllarda masallarla ilgili olarak yaymlanan makalelerden bazlar
unlardr:
Alptekin, Ali Berat, (1999), Hayvan Masallarnn Formel Yaps
Alptekin, Ali Berat, (1999), Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetinde
Anlatlan Hayvan Masallar zerine Bir Aratrma
Ayaydn, Gnil zlem, (2002), Masalla lme Meydan Okuyan nsan:
Alkestis, Dumrul, nana ve Savistri Anlatlarnn Karlatrmal ncelemesi
Karakse, Saadet, (2003), Masallarn Metafizii zerine
Korkmaz, G. Ezgi, (2002), Masal ve Tekerleme zerine Bir nceleme:
Zaman Zaman inde
Sever, Mustafa, (2003), Masallarda D Can (Cann Beden Dnda
Saklanmas)
enocak, Ebru, (2002), Mazgirtli Bir Masal Anlatcs: Sleyman Gl
imek, Esma, (2002), Malatyal Bir Masal Anas: Suzan Geni
inde masal metni barndran, masal aratrmalarnda kaynak olarak

kullanlabilecek dier eserler aada sralanmtr (Gde, 2011);
Bahtevar Hanm, Trk Masallar, stanbul (1930).
Bahtiyar Babacan, Kelolan Masallar I / Ali Cengiz Oyunu, stanbul
(1985).
39
Eflatun Cem Gney, En Gzel Trk Masallar (1948).

-------------------------, Bir Varm Bir Yokmu (1956).
-------------------------, Evvel Zaman inde (1957).
-------------------------, Gkten Elma Dt (1960).
-------------------------, Az Gittim Uz Gittim (1961).
-------------------------, Masallar, Ankara (1982).
Erman Artun, Tekirda Folklor Aratrmalar, stanbul (1978).
Hamit Zbeyr Koay, Dokuz tkn, Ankara (1929).
Hasan Latif Saryce, Anadolu Masallar I, stanbul (1983).
Hasan Latif Saryce, Anadolu Masallar II, stanbul (1983).
Kerim Aydn Erdem, Kelolan ile Anas, Ankara (1977).
M. cal Ouz-Emine Aydoan, 2003-2004 Yllarnda orumdan
Derlenen Masallar, Ankara (2004).
Mehmet Tekin-Blent Nakip, Edip Kzltulunun Derledii Hatay
Masallar, Antakya (1994).
Mehmet Turul, Malatyadan Derlenen Masallar, Ankara (1946).
Metin Karada- Mehmet Akkaya, Kazda Masallar, Ankara (1997).
Muhsine Helimolu Yavuz, Cigaramn stnde Bir Topal Karnca,
Ankara (1992).
Muhsine Helimolu Yavuz, ahmaran, Ankara (1994).
Naki Tezel, Kelolan Masallar, stanbul (1936).
--------------, stanbul Masallar, stanbul (1938).
Numan Kartal, Kelolan Dalar Padiah, stanbul (1981).
Numan Kartal, Kelolan Geldi, stanbul (1984).
Nuri Taner, Yalova Masallar, stanbul (1995).
Pertev Naili Boratav, Az Gittik Uz Gittik, Ankara (1969).
40
-------------------------, Zaman Zaman inde, stanbul (1959).

-------------------------, Masallar I: Uar Leyli, stanbul (2001).
Rza Akdemir, ocuklarmza Masallar, Ankara (1985).
Saim Sakaolu, Kbrs Trk Masallar, Ankara (1983).
Sait Sanda, Trk Masallar, stanbul (1984).
Suat Salih Asral, ztrk Masallar, Mersin (1935).
erif Oktrk, Anadolu Masallar, stanbul (1982).
Uurol Barlas, Safranbolu Masallar, Karabk (1975).
lk nal, Ardanu-Ahska Masallar ve Halk Hikyeleri, Ankara (2004).
lk nal, Kartallar Padiah (Ardanu Halk Masallar) I, Ankara
(2001).
Tahir Alangu, Kelolan Masallar, stanbul (1967).
Yusuf Ziya Demirciolu, Yrklerde ve Kyllerde Hikyeler Masallar,
stanbul (1934).
Zekeriya Karadavut, Krgz Masallar, Konya (2006).
Ziya Gkalp, Altn Ik, Ankara 1976. Ziya Gkalp, Kzlelma, Ankara
(1976).
Ziya Gkalp, ocuklara Seme Masallar, stanbul (1997).
41
NC BLM
MASALLARIN NEM VE LEVLER
Masallar anlatldklar blgenin kltrel deerlerini dil zelliklerini det ve
inanmalarn iinde bardrr. Gnmzde masallarn en byk dinleyici kitlesi ocuklardr.Masallar vastasyla ocuklara, deerlerimiz, dililmiz, detve inanmalarmz anlatlr. Bu balamda masallarn ilevi nem kazanmaktadr. Kltrel kimliimizin korunmas ve ocuklara anlatlarak gelecek nesillere ulatrlmasnda masallar
bir vasta olarak deerlendirilebilir. Bu blmde masallarn ilevlerini yedi alt bala ayrarak ve alannda uzman kiilerin grlerine yer vererek anlatmaya altk.
1. MASAL VE KLTR
Masallar; tarih, corafya, filoloji, etimoloji, arkeoloji, antropoloji, halk bilimi
vb. bilimler asndan incelendikleri zaman ait olduu milletin gemii ile ilgili ok
farkl bilgiler sunmaktatr. Anadolu Trk masallarndan olan Zmrd Anka
masalnda, yeralt dnyasndan bahsedilmektedir. Bu konuda Ali Duymaz yle
demektedir: eitli adlarla ve zellikleriyle anlan bu olaanst ku ve iinde
yer ald masallar; ncelikle Hint ve ran mitolojisi ile Trk mitolojisinin karlkl
etkileimi ile teekkl etmi, daha sonra Arap kaynaklarnn da tesirine girmitir.
Zmrdanka Kuu, Anadolu Trk masallarnda gak deyince et, guk deyince su
verilen ku yine de doymaz, yolun sonlarna doru kahraman bacandan kestii bir
para eti kua vererek durumu idare eder. Bin bir Gece Masallarnda ise yaban eei
kavurmas, kaynak suyu eklinde ortaya kmaktadr (Duymaz 1998: 94-95).
Masallar sylendikleri dile gre mill karakter kazanr. Trk masallar hem
Trkenin inceliklerini ve zenginliklerini hem de Trk kltrnn unsurlarn iinde
barndrr. Gkalp, Trk masal almalarnn balad ilk zamanlarda, Halk
masallar bir milletin en zengin hazinelerinden biridir. Milletin eski seciyesi, eski
mefkresi masallarda mahfuzdur. diyerek masaln kltr taycl ynne dikkat
ekmitir. Masallarn bu zellii ortak kltr mirasmz gelecee tamada byk
paynn olduunu gsterir (Kkbasmac, 2014).
Masaln hem biim hem de ierik bakmndan baz deiimlere urayarak
aslnda toplumun ihtiyalarna ya da beenisine, yaam tarzna gre yeniden
ekillendiini sylemek de mmkndr. Masallarda geen olaylarn toplumsal
42
gereklerden kaynakland gz nnde bulundurulduunda da bu son derece doal

grnmektedir (blak, 2008: 46).
Masallar, hoa vakit geirmeye vesile olma dnda birok ileve sahip
olduunu yukarda belirtmitik. Bu ilevlerden bir millet iin en nemli olan kltr
taycl ilevidir. Binbir Gece Masallarnn Yeniden Yaynlanmas Dolaysyla
adl almasnda eref Boyraz masallarn, gemiin deer yarglarnn ve kltrel
unsurlarnn nemli bir taycs olduunu ifade ettikten sonra szlerine yle devam
eder: Ignacz Kunos, masallar her milletin ayine-i devran olarak grmekte ve bu
ayineye bakacak olursak hem eskilerin ibadetlerini hem kadim vakitlerimizin
ahlakn da grm oluruz demektedir. Kunosun bu szleri de, masallarn, gemiin
dnce sistemini, etik kurallarn, deer yarglarn ve dier kltrel unsurlarn
gelecee tadn vurgulamaktadr. Masallarn bu kltr taycl sayesinde
kltrde srekliliin salanmasna katda bulunmaktadr. Kltrel srekliliin
kesintiye uramasnn insan asndan douraca sonular dnecek olursak
masallarn deerini daha iyi anlam oluruz (Boyraz 2002: 249).
Kltr tayclyla ilgili olarak Nilgn blak da V. Proppun Masal
zmleme Metodu adl makalesinde u ifadelere yer verir: eitli zellikleriyle
her yatan insann ilgisini eken masallarn, insann ve toplumun anlalmasn
salamada nemli bir yere sahiptir. Masal anlatcs, gnmz hikye ve romannda
olduu gibi, masaln kiilerini bir dnce ve duygu kalb olmaktan kararak, belirli
bir zamana ve yere bal olmasa da az ok kltr birlii oluturmu bir lke zerinde
yaayan, bir dnya grne sahip insan tiplerini yanstr. Bu bakmdan masalc,
sadece kiileri canlandrp konuturmakla kalmaz, kendi toplumunun dilini
konuturur, bu toplumun sevin ve dertlerini eitli ekillerde dile getirir (Probbdan
akt. blak 2005: 127).
Milletlerlerarasnda kltr alverii her zaman her alanda olmaktadr.
Kunos, stanbul Trk Halk Masallar (Trkische Volksmrchen aus Stambul) adl
1905te yaymlad Almanca kitabnda Trk masallarnn baka halklarn
masallarna benzediklerine ve Trk ile Avrupa halklar arasnda ok nemli bir masal
alverii olduuna dikkat eker. Kunos, Trk masallarnn Avrupa ve Ortadou
masallar arasnda bir kpr oluturduklarn belirtmektedir (Szlagydan akt. Nazl:
43
2011). Masallar kltrel deerlerin dier toplumlar tarafndan tannmas ve yaylmas

ilevini de grmektedir.
Geni kltrel yap iinde; gei dnemleri (doum, evlenme, lm), halk
hekimlii, misafirlik, harman, hamam detleri, deirmencilik, yaylaclk, obanlk,
avclk, spor msabakalar (gre, cirit, at yar, ok atma), hal dokuma, mlekilik,
semercilik, keecilik, adr yapm, ekmek yapma, vb. gibi konular yer almaktadr.
Asl halk masallarnda ilenen baka bir konu da doan ocua ad verilmesidir
(Sakaolu, 2013: 108).
Anadoluda doan ocua ad, ya aile bykleri, ya anne baba ya da hoca
tarafndan verilir. Bu gelenek de okuyucuya veya dinleyiciye masallarda hatrlatlr.
Destanlarda ise kahramanlk yapan bir yiide adn genellikle dervi verir. Ayn
ekilde masallarda da derviin kahramana ad vermesi sz konusudur (Bakrc 2006:
341).
Erkekler iin yaplan snnet trenleri de masallarmzda ilenen konular
arasndadr (Sakaolu 2002: 311).
Evlenme ana gelen delikanllara kz bulma ve onlar evlendirme anne
babann en nemli grevlerinden biridir. Evlenmeyle beraber balk paras
geleneine de yer verilir. Balk parasnn dnda det olduu zere kz tarafnn
olan tarafnda eyiz istemesi de sz konusudur (Sakaolu 2002: 276-277).
Masallarda lm detleri de ilenerek okuyucuya bilgi vermektedir. Eski
Trk geleneinden biri olan lmden sonra yas tutma masallarda yer alr (Bakrc
2006: 274).
Trk kltrnde misafirlik ve misafirperverlik nemli bir konudur. Trk
masallarnda misafirlik ve misafire nasl davranlmas gerektii anlatlmaktadr
(Bakrc 2006: 244-245).
Trk kltrnde yaplan bir kusurun affedilmesi iin kl altndan defa
gemek gerekir. Bu uygulama masalarda da anlatlmaktadr (Alptekin 2002: 277).
Trk masallarnda dinle ilgili konular da yer almaktadr.
Masallarda gzel dostluklarn kurulduunu gryoruz. Kltrmzde de
dostluun deerinin ayr bir nemi vardr. Dostluk ve arkadaln nemli olduunu
44
ocuk, byklerinden grerek renir ve hayatnda uygular. Dost, her eyden nce
candr; dost iin can verilir. kara dayal dostluk olmayaca gibi arkadalk da
olmaz. Hele hele dostuna ihanet eden asla balanmaz (Bakrc 2010: 478-480).
Halk masallar kltrel unsurlar bakmndan olduka zengindir. Halk masallarn
okuyan veya dinleyenler, unutulmu veya unutulmaya yz tutmu gelenekleri ve
inanmalar renir.
Abdest alma, namaz klma, ezan okuma, camiye gitme, hacca gitme, Kuran
ve mevlit okuma gibi konular masallarmzda ska ilenmitir. slmn artlarndan
biri olan hacca gitme masallarda ilenmitir (Sakaolu 2002: 445).
Gelenekler, inanlar, ilkel hayatmzdan kalma zellik deitirmi kavramlar
ve bunlarn oluturduu malzemeler, birer motif olarak yeni grevlerle masallara
ekil ve zellik kazandrmlardr. Her masal kltr birikimimizin ekillendirdii
dnce aacnn bir yapradr, onu besleyen kkler gemiin, gemi nesillerimizin
tarih ak iinde hayata bak tarzdr (ztrk, 1985: 127).
Anadolu Trk masallarnn oluum srecine baktmz zaman Orta Asyada
edindiimiz tecrbelerle, rendiimiz tecrbeler ve iletiim kurduumuz kltrlerle
sentezleyerek yeniden var olmas sonucu ortaya km, devam etmi ve bugnlere
ulamtr. Masallar milletlerin gemiten gnmze kadar geen servenini dnden
bugne tamada kpr grevi stlenmitir. Bir masaln birok varyantnn olmas
iinde bulunduu toplumun deer yarglarn iinde barndrmasyla izah edilebilir.
Her anlat yeni bir yaratma olduuna gre masallarn da anlatld her yrede orann
kltrel deerlerini iine alp ekillenerek yeni bir anlat haline gelmektedir. Ancak
masallarn szl rnlerden yazl metinlere geirerek ebedilemesi, son yzyl
iinde
deerli
aratrmaclarmz
sayesinde
yaplan
almalarla
gerekletirebilmitir.
Gnmzde annelerin i yaamnda daha etkin hle gelmesiyle birlikte
geleneksel olarak allm kltrel aktarm biimleri de deimitir. Bu durum
annelerin; byklerden, doal ve geleneksel kltr aktarm ortamlarnda rendikleri
szl kltr, iinde bulunduklar yaam koullar nedeniyle kendi ocuklarna
aktarmakta zorlanmalarna neden olmutur. Neredeyse sadece hafta sonlaryla snrl
45
olan anne ve ocuk birliktelii kltr aktarmn imknsz hle getirmitir. Szl
kltrn aktarm meselesi anne zerinden yrtlyor gibi grnse de phesiz bu
sadece bir anne-ocuk sorunu deildir. Temelde bir kltr aktarm sorunu olarak ele
alnmaldr. nk aile yaplar son yllarda kentleme sreciyle birlikte hzl bir
deiim geirerek geni aileden ekirdek aile yapsna dnmtr, dede-torun,
babaanne-torun ilikisini kstl zamanlara sktrm ve bylece masal ninesi
ocuklarn zihninden silinmi veya dedesinden kurtulu sava hikyeleri
dinleyebilen ocuklarn says gitgide azalmtr (Ouz 2008: 8-10).
2. MASAL VE TOPLUM
Elde ettiimiz bulgular nda, masallarn; det, gelenek ve inanmalarn
nesilden nesile aktarlmasna ynelik birok iletiyi bnyelerinde barndrdn
rahatlkla sylenebiliriz.
Masallar toplumsal deerlerin ocua aktarlmasnda kullanlabilir. Ancak
aktardklar toplumsal deerlerin zellikleri asndan gereklerle masallarda
anlatlanlar arasnda baz farkllklarn olduu sylenebilir.
Masallarn bir hayal rn olmas, anlattklarna inandrma gibi bir endienin
olmamas, tabiatst olay ve canllara yer vermesi, masallarda anlatlan olaylarn
belirli bir zamana ve mekna bal kalmamas gibi zellikleri onu tamamyla
gereklikten uzak gstermektedir. Ama masaln kurgusunu insann hayal dnyas
oluturur. Onun iin masallarda geen olaylar ve kahramanlarn nitelii ne kadar
olaanst grnrse grnsn, onun temelinde insan akl ve insan hayatnn
gerekleri bulunmaktadr. Bu nedenle masallardaki asl kahraman kadrosu
insanlardan oluur. Hatta fabllardaki hayvan kahramanlar bile belli insan zellikler
tar. Dolaysyla merkezinde insan olan bir hayal rnnn, insann yaam
gereine uygun birok unsuru bnyesinde barndrmas da kanlmaz olacaktr
(Kra, 1997: 45).
Masalda mantk st zellikte grlen birok motif ve tiplerle yaanan
olaylar, gerek hayatta yer alan toplum ii ekimelerin, kiisel mcadelelerin mantk
st llerle tenkit edilip deerlendirilmesinden baka bir ey deildir. nsann d
ile gerei, hayalle hakikati, soyutla somutu, kurallamla deikeni, kiisel ile
46
evrenseli, kavramlar halinde bu gerei yeterince ak grmemiz mmkn deildir.

Masal, iinde bulunduu ann dnda, kendisinden nce yaam kiileri
konuturacak, kendinden sonra gelenlere bu mant anlatacaktr. Masaln mant
gndelik ve geici olaylarn arasna skp kalacak zellikte deildir. Yaatt hayat
anlay ile tarih izgisi zerinde yer alacak nesillere hitap edecek hrriyete sahiptir
(ztrk, 1985: 132).
nsanlar, hayat ve gnlk hatta karlatklar sorunlarla ilgili zm
nerilerini, beklentilerini, hayallerini masal olaylarna ve masal kahramanlarna
ykleyerek gstermek istemi, bu yolla yzyllar boyu gelecek kuaklar uyarmaya,
eitmeye, yaamn zorluklar karsnda tecrbeli klmaya almtr. Bunun nedeni,
masal kahramanlarnn sorunlaryla yaamn gerekleri arasnda bir paralellik
kurulabilmesi ve masallar yoluyla bunlarn ait olduklar toplumun yaam gereinin
tespit edilebilmesiyle ilgilidir (Yavuz, 1997: 15). Bu ynyle masaln bir dier nemi
de insann ve toplum hayatnn anlalmasn salamada yardmc olmas diyebiliriz.
3. MASAL VE OCUK
Halk
kltrnde
masallar,
bo
zamanlar
deerlendirmek
amacyla
anlatlmalarnn yan sra iyilik, gzellik, doruluk gibi birtakm deer yarglarnn
kazandrlmasnda kiilere, zellikle de ocuklara ynelik verdii etkileyici
mesajlarla nemli bir ileve sahiptir. Bu rnlerde bir toplumun gelenek ve
grenekleri, ahlak deer yarglar, yaama bak, beklentileri konusunda izler
bulmak da mmkndr. Bu nedenle masaln anonim halk edebiyat rnleri arasnda
ayr bir yeri bulunmaktadr (blak, 2008: 49).
Baz masal aratrclar masallarn eitici ilevleri hakknda grlerini dile
getirmilerdir. Sakaolu, Masallarn insan Kltr Bakmndan nemi (2002: 1115) bal altnda ilk olarak ocuklar iin Masala yer verir. Sakaolu, burada
eitimci ve dnrlerden Ziya Gkalpin, Sabri Esat Siyavugilin ve Enver Naci
Gkenin ocuk eitiminde masaldan yararlanma ile ilgili dncelerini sraladktan
sonra kendi grlerine yer verir. Buradan anlalyor ki, gnmzde masal ocuun
hayal dnyasnn gelimesinde, toplumsal deerleri renmede ve eitiminde nemli
yeri olduunu hkim dnce olmutur. Bununla beraber baz masallarn ocuklar
47
zerinde olumsuz etki yapaca unutulmamaldr. Byle durumlarda ocuklara ahlk

ve eitici deeri olan masallar okutmakta fayda vardr (2002: 13).
Seyidolu, Masal ve Masal Anlatanlar adl makalesinde ocuk eitiminde
masaln nemini yle aklamaktadr: Masallarla eitim son derece etkili bir yoldur.
ocuk belirli bir yaa gelmeden ocua istenilen ekli verebilmek ok kolaydr.
ocuu karmza alp nasihat ederek unu yap, bunu yapma diye emir vermeye
kalkarsak ocuk bunu kabul etmeyebilir veya sylenenler ocuun bir kulandan
girip br kulandan kar (1977: 48).
Eitimcilerin
ocuun
dnyasn
zenginletirebilmek
iin,
ocuklara
masallarn retilmesi gerektii dncesini tarlar. Bu dnce devam etmekle

birlikte masaln ocuklarda hayal ve duygu gcn arttrd, zenginletirdii, ana
dilin korunmas ve gelitirilmesinde byk katks olduundan sz edilmektedir
(Sakaolu, 2013:106). Buradan hareketle masallar ocuklarn hayal dnyalarnn
ekillenmesinde nemli rol oynuyor diyebiliriz.
Toplumumuzda aile kurumunun yaatlmasna katk salayacan dndmz masallar genel manada bireylerin mutlu olmas evlilik ve beraberinde ocuk
sahibi olmasyla mmkndr. ncelediimiz masallarda aile kavram Trk
hayatndaki genel kabullere paralel olarak anlatlmaktadr. Gnaya gre Kadn erkek
beraberlii ocuklarla birlikte en mutlu ve salkl ekilde aile kurumunda
yaanmaktadr (Gnay, 1992b:624-625).
Masallar ocua gerek dnyayla ilgili fikir verir. Masallarn mutlu sonla
bitmesini ocuklar iin hayat dersi olduunu iyi olann eninde sonunda kazanmasyla
ktlk yaparak baarl olmann mmkn olamayacann anlatlmaktadr. Zor
koullar ve kt kalpli insanlarla karlaan iyi yrekli ve korkusuz kahramanlar her
eyin stesinden gelmesiyle cesaretin nemi vurgulanmaktadr. ocuklar bu sayede
cesaret ve zgven bata olmak zere birtakm gzel davranlar masal araclyla
kazanmaktadrlar. Bu arada konuyla ilgili olarak fabldan bahsetmek istiyoruz.
Sonunda bir ahlk dersi vermek amacyla kaleme alnan, konusu bitkiler, hayvanlar
veya cansz varlklar arasnda getii dnlen ve genellikle manzum olan edeb
yazlara denir. Kiilerin veya toplumun aksayan ynleri fabl araclyla dzeltilmeye
allr. Hayat varlklar ve olaylar geree ne kadar yakn olursa fabl o derecede
48
etkili ve baarl olur. Fabllarda ocuklar iyilik ve ktln mcadelesini ve bu

mcadelede iyiliin kazanacan grr. Hemen hemen btn masallarda meziyetler
gzelde, iyide ve glde; kusurlar ise irkinde, ktde ve zayfta toplanr (Tezel,
1997: 5).
Seluk Kantarcolu, ocuklarn eitimiyle ilgili olarak, masallar meziyetleri;
gzelde, iyide ve glde, kusurlar; irkinde, ktde, zayfta yaatan, eski
kltrlerin, dinlerin, trenlerin balangcn, iyilik-ktlk, adalet-zulm, dorulukhakszlk, alakgnlllk, kibirlilik gibi zt durumlarn temsilcilerini, insanlarn
ulamas
hedeflere
varma
isteinden
doan
hayallerin
masallarda
bulunabileceini ifade ediyor (Kantarcolu, 1999: 12-13).

nal, ocuklarn masallardan renebilecei davran ve tutumlarn alt
maddede toplamaktadr. Bunlar:
1- Bir ocuk masal byk bir merakla dinlerken, ocuun bile farknda
olmadan rendii ilk ey dinlemeyi renmektir.
2- Masal kahramanlar iyiler ve ktler eklinde ikiye ayrlrken dinleyici
masaln ak iinde yine farknda olmadan kendini iyilerin yannda bulur ve
kendisinin de iyi olmas gerektii sezdirilir.
3- Masallarn pek ounda iyilerle ktlerin mcadele etmesi ktlerle
mcadele edilmesi gerektii dinleyicilere telkin edilir.
4- Masallarda hayali varlklarn ve hayali olaylarn olmas ocuklarn hayal
kurma yeteneklerinin gelimesini salar. Hayal kurmak kefetmenin ilk admdr.
5- Masal serveni, her aamada ocuk tarafndan merakla izlenir ve bu merak
yine fark ettirmeden merak etmeyi retir.
6- Masallar her zaman mutlu sonla biter. Masa kahramanlar nlerine kan
btn engelleri tm zorluklara ramen kahraman, zorluklar aarak amacna ular.
ocuklar da yaamlar boyunca btn engelleri aarak mutlu sona ulamaldr. Bu
retim farknda olmadan sezdirilerek ocua verilir. ocuk kendi hayatnn
karhamn olarak kendini masal kahraman ile zdeim kurar. Bylece ocua kendi
ayaklar zerinde durmas gerektii, karlaabilecei engellere kar koyabilmeyi ve
direnlerini yitirmemeleri gerektii retilir (nal, 2006: 184).
49
4. MASAL VE DL
Boratavn bu konudaki dnceleri, masallar ocua anadilini, bir ii
elindeki alet gibi nasl kullanldn reten, ona bu dilin, kullanm kolayln,
zenginliini, ilk gsteren, kiiye kendi dilini konumayanlardan uzaklatrc, onu
konuanlara yaknlatrc duyguyu ninnilerin, tekerlemeleri, trklerin yan banda,
ama herhlde onlardan daha geni lde ilk alayandr (1998: 14-15).
Masallar, ocukta ana dilin kavranmasnda, gelimesinde byk bir hizmeti
vardr. Ayn zamanda eitli yararlar salayan bir sanat ve terbiye aracdr. Okul
ncesi andaki ocuklarn balca fikir ve duygu gdasn masallar oluturur.
Masallarn bu tr katks ocuklarn kendi dilinin kelimelerini ve bu kelimelerin
kullanl ekillerini kolaylkla kavramasn salamaktadr. Masal anlatlrken ama
masaln ocuu bilgilendirmek deil, onun hoa zaman geirmesini salayarak,
hayal ve dnme gcn arttrmak iin anlatlmal veya okunmaldr. Bylece
ocuk ile kitap arasnda oluan olumlu ba ile ocuk kitap okumaya da ilgi
duyacaktr. Masallardaki, zengin bir i ahenge sahip olan, tekerlemelerin de ocua
dili sevdirmenin yan sra, sylemekte zorland szckleri bile dzgn
syleyebilme yetenei kazandrr. Masallar dinleyen ocuklar kendi hayatlar ile
hayallerinde canlandrdklar hayat birletirirler. Bylece ocuklar, alkanln,
doruluun, kahramanln dln; ktln, tembelliin, ihanetin cezasn ilk
olarak masallarda renirler. Masallarn ou, ocuklar iyilie, dorulua,
alkanla tevik ederken; ktlklerden, ahlakszlklardan ve tembelliklerden de
alkoyar. Ayrca ocuklarda estetik dnceyi gelitirir. Buraya kadar verilen
bilgilerle asl halk masallarnn, az da olsa hayvan masallarnn, ocuk eitimindeki
nemi anlatlmtr (Sakaolu, 2013:107).
Masallarn syleyiindeki kolaylk ve elendirici olmas ocuun dil
geliiminde nemli bir etkendir. Trke derslerinin elenceli gemesi ancak bu tr
materyallerle salanmaktadr. Masal tekerlemeleri dil retimini keyifli hle
getirmekte,
ocuklarn dinleme
becerilerinin
oynamaktadr (Arc, 2012: 4).
50
gelimesinde nemli
bir
rol
Masallarn iinde doduklar toplumun kltrn tarken bu grevi dilin en

gzel canl rneklerini vererek yapar. Halit Karatay bunu yle ifade ediyor: Erdemli
olma, dorunun ve gzelin stnl onaylanrken ocuk da farknda olmadan iyiye,
gzele ve doruya ynlendirilir. Masallardaki bu zenginlik ocuklarn ilgisini eker
ve onlarda dil retiminin temel becerileri olan anlama ve anlatma becerilerinin
edinimine de nemli oranda katk salar. Okulncesi dnemde masallar araclyla
ocua, dinleme-anlama ve konuma-anlatma becerileri edindirilir; olaylar ve
evreyi alglama ve kendini ifade etmek iin ocuun kelime hazinesi gelitirilir
(Karatay 2007: 472).
Gemite szl gnmzde ise hem szl hem yazl kaynaklar yoluyla
aktarlan masallar, anlatclarnn dilinde farkl bir biim kazanr. Dier bir deyile;
bir masal, her anlatcnn dilinde yeniden oluturulur, anlatld blgenin ve
anlatcnn eitli zelliklerini ieriine alr. Bylece masallardan yola karak
anlatcnn evreyle ilikisini, deer yarglarn, din inancn, hayata bakn, ayrca
anlatld blgenin coraf zelliklerini, burada yaayan insanlarn geim
kaynaklarn vb. unsurlar tespit etmek mmkn hale gelir (imek, 2002: 109).
Masallar; dil ve halk edebiyat asndan zengin kaynaklardr. Masal anlatcsndan; ataszlerini, deyimleri, tekerlemeleri, bilmecelerimmkndr. Masallar ayn
zamanda anlatldklar blgede kullanlan farkl kelimeleri tesbit etmemizi salar.
5. MASAL VE ETM
Gnay, ocuk Eitimi ve Masallar adl makalesinde ocuklarn, masallar
dinleyerek bydn, masallarla mill kimlik kazandn, onlarla sevmeyi ve
sevilmeyi rendiini ve belirtir: Binlerce ocuk, masallar dinleyerek bymekte,
iyiye doruya ynelmekte, kendisine masal anlatan bykleriyle arasnda sevgi ba
gelimekte ve bu sayede ocuklar sevmeyi ve sevilmeyi renmektedirler. Szl
gelenekte yaayan masallar ve kitaplara aktarlm masallar muhteva ynnden tahlil
edildiinde masallarn, sylendii ve sylenmekte olduu gibi, mcerret ve hayattan
kopuk olmadklar kolayca anlalr... (1979: 17).
51
Esma imek, Masallarn nsan Eitimi Bakmndan nemi adl

makalesinde ise, masallar be balkta inceleyip yorumlamtr. Bu balklar
yledir:
Masallarn;
1. ocuk Eitimi Bakmndan nemi
2. Sosyal Hayatn ilenii Bakmndan nemi
3. Problemin Annda zm Bakmndan nemi
4. Halk Hekimlii Bakmndan nemi
5. Din inanlarn Masallara Etkisi (imekten akt. AF, 2013:106).
Masallar, dinleyene ve anlatana ayr bir tat vermesinin yannda eitli dersler
de verir. zellikle hayvan masallarnda ilk anda glme ve elenme esas gibi grnse
de asl ama eitimdir. Bu tr masallarda sadece ocuklarn deil, her yatan insann
alaca dersler vardr. nsan hayatnda nemli deerler vardr: Doruluk, drstlk,
erdemli olma, emanete ihanet etmeme, byklerin szn dinleme, vb. Bu deerler
ocua alanrken mutlaka kssadan hisse olan masallardan yararlanlr (AF,
2013:107).
Masallar; ocuklar sadece uyutmak, elendirmek ve onlarn gzel zaman
geirmelerini salamak iin anlatlmamaktadr. Ayn zamanda onu dinleyenlerin
eitiminde ve iinde bulunduu toplumun kltrel deerlerini kazanmasnda da
nemli bir yere sahiptir,
Pnar Selek, masallarn tek zellii gereklerimizi, kltrmz yanstmas
olmadn ve masallar ayn zamanda bir ara olduu grndedir. Masallar;
geleneklerin devam, kuaktan kuaa aktarm, gelitirilmesi ve yenilenmesi iin bir
tr toplumsal eitim aracdr (Selek, 2014).
ocuun yetitirilmesinde ilk grev aileye der. Daha sonra okul ve evre
gelir. Milli ve kresel deerlerin ilenmi olduu masallar, Trke dersinin genel
amalar ierisinde yer alan Trk ve dnya kltrne ait eserler araclyla milli ve
evrensel deerleri tanma (MEB 2006: 4) amacnn gerekletirilmesinde uygun
birer materyal olarak karmza kmaktadr.
52
Masal kahramanlar zaman zaman hakszla urarlar. Hakszla kar her

zaman geerli olan yntemlerle rakipleriyle mcadele ederler. Bu mcadele srasnda
masal kahramannn en byk silah akldr (Bakrc 2010: 457-458).
Eitimin bir kltrleme faaliyeti olduu dnlecek olursa; masallarn bu
kltrleme faaliyetinde nemli rol aldn syleyebiliriz. Buradan hareketle
masallarn kltr aktarm ve devamll asndan nemli bir yere sahip olduu
grmek mmkndr. Ziya Gkalpa gre eitim kltrn bir tecellisidir. Eitici,
eline verilen ocuklar iinde yaayacaklar evrenin kltrne gre yetitirmek
mecburiyetindedir. Gkalpn masallar ile ilgili dnceleri dikkat ekicidir. Gkalp,
Kk Mecmua adl dergide yaymlanan bir makalesinde masallar ile ilgili olarak;
masallarn bir milletin en zengin hazinelerinden biri olduundan bahseder ve
milletlerin eski seciyelerinin, eski mefkrelerinin masallarda sakl olduunu belirtir.
Yine ayn makalede Gkalp Avrupa ile bir kyaslamaya giderek Avrupadaki tm
milletlerin milli seciye ve eski mefkrelerini anlayabilmek iin, memleketlerinde
naklolunan tm masallar derlediklerinden bahseder. Avrupallarn bu derlemeleri
yapmalarnn altnda yatan nedenin ocuk terbiyesi olduunu syler. Kk
ocuklarn dikkatini alakasn eken bu masallarn ocuklarn kahramanlklar
renmesinde ve hayal dnyalarnn zenginlemesinde nemli bir yeri olduunu
belirtir (Gkalpten akt. Tzel, 2009: 31).
Halk anlatlarnn yeni nesillere aktarlmasnda kesinti vardr. Bunun nedeni
rgn eitim szl gelenekle ocuun arasna girmi ve alan boluu da
dolduramamtr. Her medeniyet kendi insann yetitirir ve kendi insann
yetitirirken
kendi
medeniyetinin
kltrel
kodlarn
aktarr.
Bu
kodlarn
aktarlmasnn nemli yolu da edeb metinlerden geer. Edeb metinler bir milletin
kltrel deerlerinin kuaklar arasnda aktarlmasn salayan en nemli aratr.
Kreselleen dnyada karlalan tek tipleme olgusuyla ba etmenin yolu,
kltrlerin
korunmas
ve
gen
kuaklara
aktarlmasndan
gemektedir
(Kkbasmac, 2014).
Masallarn ocuk eitiminde, okuma, dinleme eitimlerini gelitirdii; onlar
iyiye, gzele, doru davranlara, hogrye ynlendirdii dnlmektedir.
Masallarn eitimdeki asl fonksiyonu ocuklara sunulan iyi rneklerle ocuklarn
53
ruh dnyalarn gelitirmek, onlar inandklar yolda yryebilecek, nlerine kacak

engelleri yenerek ahsiyetli birer insan yapmaktr (Arc, 2012: 3).
Masal kahramanlarnn ocuklar iin model olacan dnrsek masal
kahramanlarnn masallarda karlatklar engeller ve bu engelleri ama yollar ile
ilgili yaplan bir almay burada vermek istiyoruz. Masal kahramanlarnn
karlatklar engeller; aresizlik, entrika, korku, lm, ayrlk, ka, utangalk ve
utanma, kt ilikiler, ocuksuzluk, fakirlik, kaybolma ve evsizliktir. Masal
kahramanlarnn engelleri; sabrederek, akl kullanarak, araclar yardmyla, tle,
ders vererek, fedakrlk yaparak, bulunduklar ortamdan uzaklaarak vb. yollarla
amaktadrlar. Burada nemli olan amaca ulamak iin uygun olan yntemlerin
kullanlmas gerektii anlatlmaktadr (nal, 2006: 185-196).
6. MASAL VE EDEBYAT
Szl kltr rnlerinin en nemlilerinden olan masallar, elenmek ve hoa
vakit geirmek iin anlatlan anlatmaya dayal trlerden biridir. Her ne kadar
elenmek ve vakit geirmek iin anlatlyorsa da masal dinleyenler iin birok
eitici ve retici iletileri de vardr.
Masallarn kltr ve dil edinimindeki katks zerine Muhsine Helimolu
Yavuzun u ifadesi masallarn dil konusundaki nemini anlatan bir baka ifadedir:
Bir insan anadilini; anlatm ikilemeler, benzetmeler, uyaklar, deyimler, ataszleri
vb. gibi konuma dilinin btn incelikleriyle zenginletirilmi masallardan daha iyi,
szl veya yazl hangi edebiyat rn retebilir ki? (Yavuz 2009: 158).
Masaln yaratlma nedeni; stn fikrin, idealin hi deilse hayal leminde
gereklemesini salamak; gszlmz sebebiyle doru olduunu bildiimiz
halde gerekletiremediimiz baz ideal fikirlerin tahakkukuna yardm etmek
eklinde ifade edilebilir (Sakaolu, 1999: 159-160). Bu nedenle masallar, insanlarn
manevi gelimelerinde geirdikleri aamalar ortaya koyarak onlarn manev
ynlerini aklamada aratrmaclara yardm etmektedir (Gnay, 1975: 2-3).
1982 Nobel Edebiyat dl sahibi Kolombiyal nl yazar Gabriel Garcia
Marquez, kendisiyle yaplan bir syleide; ocukken teyzelerinden pek ok masal ve
54
olaanst olay dinlediini belirtmi ve sk sk slubunun, teyzelerinin anlattklaryla

biimlendiini vurgulamtr. Latife Tekinin dil anlatm zellii Sevgili Arsz
lm adl eseri yine bu balamda deerlendirilebilir. ada yazarlarn masallardan
yararlanmalar konusunda Pertev Naili Boratav, Masallar yalnz bir hareket noktas,
bir atlama tahtas olarak alp, onun geleneklerine slup, dil, konu balarna esir
kalmadan, onu taklit etmeden, tam bir zgrlkle ve masal duyguda da dncede
de aarak amza getirerek yepyeni yaplar yaratma yolunu ada yazarn halk
masalndan en nemli yararlanma yntemi saydn sylemitir. Reat Nuri
Gntekinin Kzlck Dallar roman bu nitelikte bir romandr. Bu r ilk aanlar
arasnda Refik Halit Karatay da gsterilebilir. Onun Ay Peinde ve Memleket
Hikyeleri adlar altnda toplanm hikyeleri iinde bu tip anlatya rnek vardr.
Cahit Stk Taranc Abbas yksn yine ayn adl Abbas iirini bir masaldan
esinlenerek yazmtr (Yavuz, 2002: 169).
Zengin masal kaynann yararlanan dier yazarlar ise; Cahit Stk Taranc,
Eflatun Cem Gney, Aziz Nesin, Yaar Kemal, Sait Faik, Behet Necatigildir
(Yavuz, 2002: 170).
Masaln mant gndelik ve geici olaylarn emberine skp kalacak
zellikte deildir. Masal, yaatt hayal dnyas ile gelecek kuaklara seslenir
(Artun, 2011: 134).
Masal, douta bir kiinin mal iken, anlatc ve evre deitirdike, anlatan
unutulup anonim bir hal almtr. Bu edebi tr, herkesin, mal olmutur. Masal
yaratan kiinin etkileri kaybolunca, onun yerine toplumun duygular, dnceleri, ruh
hali btn masal sarmtr (Tezel,1990: 7-8).
Masallarda bulunan baz motif ve tablo sahneleri kaba bulanlarn karsna
kanlar, masallardaki bu sembolik motif, sahne ve tablolarn arkasnda gizlenen
insan tutkularn sezmekle itham etmilerdir. Gothe, Masal bilgeliktir, bunu
tanmak istemiyorsak, sebebini, masaln mantk st oluunda deil, hislerimizin
krlemi olmasnda aramalyz. der. Gothenin masalda grd bu mantk st
derinlii, ondan sonra gelien btn romantik devri, dolaysyla da on dokuzuncu ve
yirminci yzyln edebiyatn etkisi altnda brakmtr. Von der Legen, yirminci
yzyl edebiyatnda, srrealist ve semboliklerle birlikte, Trkiyede bilhassa ar
55
materyalistler de masaln baz motiflerini, hayal zenginliini kuran malzemeyi ele

alarak kendi grlerine gre kullanmlardr (ztrk, 1985: 126).
7. MASAL VE TEKNOLOJ
Nilgn blak, Teknoloji anda Masal Kltrel Mirasnn Korunmas adl
makalesinde masaln nemi, masal trnn gnmzde karlat sorunlar ve bu
sorunlara kar alnacak nlemleri sraladktan sonra makalesinin sonu blmnde
konuyla ilgili olarak baz yarglara ulamaktadr. Bunlar: Gnmz sosyokltrel
hayatnda, teknolojik gelimelere bal olarak baz deiimlerin meydana gelmesi,
masal anlatcsn, masal anlatma geleneini ve masal dinleyicisini olumsuz ynde
etkiledii gibi masaln biim ve ierik bakmndan da birtakm deiiklikler
gstermesine neden olmutur. Gnmzde szl gelenekte hl yaatlmaya allan
bu trn korunmas ve gelecek kuaklara aktarlmas, ayrca kendisinden
toplumumuz asndan gerektii ekillerde faydalanlabilmesi iin; bu konuda
aratrmalarda bulunan, kltrel deerlerimizden sorumlu yetkili kiilere, tabii ki
halkmz ve gnmz genliine byk grevler dmektedir. Bu grevin yerine
getirilmesi srasnda teknolojik gelimelerin bizlere sunduu frsatlardan ihtiyalar
dorultusunda mutlaka yararlanlmaldr. Sz konusu rnlerin kltrmzde
korunmas, yaatlmas ve gelecek kuaklara aktarlmas almalarnn ok dar bir
evreyle snrl kalamamas ve amacna ulamas iin teknolojik imknlardan
yararlanlmaldr (blak, 2008: 49).
Glten G. Kkbasmac, televizyon ve bilgisayar bamls ocuklar kendi
masallarn dinleyip okuyamamaktadr. Kendi toplumunun deerlerini ve lksn
yanstan masal kahramanlaryla hayal dnyasnda seyahat edemeden byyen bir
ocuk toplumuna yabanclaacaktr. Dnya masallar arasnda benzerlikler her zaman
vardr. Ama masallar yalnz ekil ve konudan ibaret deildir. Masaln dili,
kahramanlar, masallarda yer verilen inan, det ve gelenekler masallarn mill
ynn oluturur. Masal anlatclar masallar nesilden nesile aktarrken ortak
kltrn unsurlarn, milletinin dilinin incelikleriyle, masala katarlar (Kkbasmac,
2014).
56
Masaln gnmzd eskisine nazaran daha az anlatlp dinlendii

bilinmektedir. Masallarn gnmzde de anlatlp dinlenebilmesi iin eref
Boyrazn Szl Anlatlarn Sreklilii zerine Dnceler
adl almasndan
yararlanlabilecei kanaatindeyiz. Szl anlatlarda srekliliin nasl saland, bu

rnlerin asln kaybetmeden, zamana ve tketim talebine gre deiim ve geliimini
sembollerle ayrntl olarak anlatlyor. Szl kltr ortamnda ortaya kan rnlerin
sreklilii tartlmaz ve bu sreklilii salamak ancak rn dnemin hayat
artlarna uygun hale getirmekle mmkn olur (Boyraz, 2008: 105-118).
ncelediimiz masal metinlerinden ve masal zerine yaplan almalardan

hareketle, masallar kltr hayatmzn vazgeilmzidir diyebiliriz. Ancak gnmzde
szl anlatlarn srekliliinin salanmas konusunda sorunlar vardr. Masal anlatcs
ve dinleyicisi azalmtr. Gnmz kltr ortamna gre yeni anlatmalarn olumas
gerektii kanaatindeyiz. Ayrca masal anlatcs olarak sadece anneler ve nineler grlmemelidir. Teknolojik ara gerelerden de yararlanlmaldr. Anadolu masallarn
anlatan masal kitaplar eitlendirilerek yaygnlatrlmaldr. Masal kahramanlar
oyuncaklar vastasyla grsel hale getirilmelidir. Masallar, sadece kulaa deil daha
fazla duyu organna hitap edecek ekilde canlandrlmasnn yararlolaca kanaatindeyiz. Bylece toplumun deer yarglaryla bark bir nesil oluturulabilir.
57
DRDNC BLM
TEMEL KAVRAMLAR
1. KLTR
Kltrn etimolojik adan kkeni, Latincede tarm anlamna gelen
Cultura kelimesinden geldii grlmektedir. Bat dillerinde sonradan Culture
olarak kullanlan bu kelimenin zamanmza kadar gelen Osmanlca karl hars
kelimesidir. Kltr bir tanm iinde ortaya konamayacak kadar geni boyutlara sahip
bir terimdir. Kltr terimi zerinde herkesin birleebilecei bir tanm ortaya
koyabilmek olduka zordur (een, 1994: 9-10).
Tarih, toplumsal gelime sreci iinde yaratlan btn madd ve manev
deerler ile bunlar yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanlan, insann doal ve
toplumsal evresine egemenliinin lsn gsteren aralarn btn, harstr. Bir
topluma veya halk topluluuna zg dnce ve sanat eserlerinin btndr.
Muhakeme, zevk ve eletirme yeteneklerinin renim ve yaantlar yoluyla
gelitirilmi olan biimi ve bireyin kazand bilgidir (TDK, 1998: 1436).
Arapada kullanlan ve Trkede de rastladmz hars szc topran
ilenmesi anlamna gelir. Yine Trkede kullanlan ekin szc de kltr
szcyle eanlamldr. Topra ileme, kltr olabilecei gibi, yemek hazrlama,
oyun da kltrdr. Bu durumda, kltr szc, zaman iinde geliimlerin
deiimlerin nda ylesine zengin anlamlara brnmtr ki bu da artc
deildir. nk retim insanlk tarihinde sadece tarmsal dzlemde deil,
dncelerin evrimi, teknik ve teknolojinin geliimi dzeyinde de gerekleen bir
olgudur. Bu tr deiimlerin hayat tarzlarndan dnme biimlerine ve inanlara
dek etkili olmamas olanakszdr. Tarihsel bilgiler kltrn tm toplumlarda mutlaka
bir birikime dayandn gstermektedir. Bu birikim, kltr tarihilerine gre ileme,
zanaat, dntrme (maddeyi baka bir nesneye dntrme) ve nihayet yaam
alann yani mekn deitirme eylemleriyle oluur. Btn bu eylemlerin farkl
corafi alanlarda farkl topluluklar tarafndan oluturulmas aslnda dnya kltrnn
zn oluturmaktadr. Topluluklarn er ya da ge karlkl ilikileri ve karlkl
etkileimi kanlmazdr (Glmez, 2013: 3).
58
Kltr kavramnn bakmak, yetitirmek anlamna geldii kabul edilmektedir.

Voltaire kltr kavramn, zihinsel adan insan zeksnn oluumu, geliimi
anlamnda kullanlmtr. Kltr, zaman iinde sosyal bilimlerde, insan ve toplumla
ilgili bir kavram olarak eitli anlamlar yklenerek tanmlana gelmitir. Bu
tanmlarda kltr, ya bireysel adan ya da bir insan grubuyla ilgili bir kavram olarak
ele alnmtr. Burada kltr kavram, daha ok bir insan grubuyla ilgili bir fenomen
olarak ele alnp tanmlanyor. Bireysel ve sosyal bir fenomen olarak kltrle ilgili
tanmlardan bazlar syle sralanabilir:
-Bireyin iinde yaad toplumdan edindii sosyal miras
-Bireyin dnme, hissetme ve inanma biimi
-Bir toplumun yaama biimi
-Problemlerin zm biimi
-renilen davranlar btn
-Davranlar dzenleyen normatif bir sistem
-Doada var olana karlk insanlarn oluturduu her ey
-Bir egemenlik ve meruiyet arac vb. (iman, 2007: 1).
Bir insan topluluunun bireylerinin dnce, inan ve yaama biimleri,
yaptklar alet ve davran biimlerine kltr denir. Prof. Robert Redfield, kltr
rgtlenmi ve biimsellemi geleneksel dncelerin tmdr, der. Geleneksel
dnce biimleri, bir insan topluluunun uygulad kurallarn, inanlarnn ve
ltlerinin tmdr (Braidwood, 2008: 44).
Kltr, insan topluluklarnn hayat tarzlarn ve bu topluluklarn kimlik ve
zelliklerini anlatan bir kavramdr. Kltr renilebilir, sembollerle anlatlr, model
olan ilemler kullanlr ve bunlar maddi malzemeyle bir araya gelir. Ortak bir anlama
sistemi, sembol sistemi (dil) kltrn eklini muhafaza eder (Sezen, 2000: 147).
Bir toplumu dier toplumlardan ayran yaam biimine kltr denir. Mmtaz
Turhan, kltrn bir cemiyet mensuplarnn ounda mterek olduunu ve onu
dier cemiyetlerden ayrt eden husus bir hayat tarz temin ettiini ifade eder.
Kkbasmac, sreklilii ve korunmasyla ilgili olarak unlar dile getiriyor:
59
Toplumun toplum olma zelliini korumas, toplumlarn kendi kltrlerini yeni

nesillere aktarmasna baldr. Kltrn bir toplumu dierinden farkl klma ilevi
sebebiyle, kreselleen dnyada kltrel mirasn korunmas ve gelecek kuaklara
aktarlmas tm dnya iin nemli bir mesele haline gelmitir. Kltrel mirasn
korunmasyla ilgili olarak en nemli kresel gelime, 2003 UNESCO Somut
Olmayan Kltrel Mirasn Korunmas Szlemesi ile karlarz. Sz konusu
szleme 17 Ekim 2003 tarihinde UNESCO, 27 Mart 2006 tarihinde de Trkiye
tarafndan kabul edilmitir. Somut olmayan kltrel mirasn korunmasna ynelik
ikinci szleme ise 20 Ekim 2005 tarihinde kabul edilen Kltrel Anlatmlarn
eitliliinin Korunmas ve Gelitirilmesi Szlemesidir (Kkbasmac, 2014).
2. GELENEK
Bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalm olmalar dolaysyla saygn
tutulup kuaktan kuaa iletilen, yaptrm gc olan kltrel kalntlar, alkanlklar,
bilgi, tre ve davranlardr (TDK, 1998: 831).
nsan insan yapan en amaz zelliklerden biridir. nsana kuakta kuaa
geen ve yeniden denenen, atalardan kalma tecrbeler, bilgiler, yetenekler ve
grlerle yaar. Kltrde, fert hayat sresini aan bir varla sahip ve toplum
dzeninin temeli olan bir hayat ekli yaratr. rf ve detler, hukuk ekilleriyle din
inanlar, ibadet tarzlar, semboller, sanat eserleriyle edebiyatlar, ahlaki kanaatlerle
ilmi yarglar bir topluluun, bir milletin, bir memleketin gelenekleri arasnda yer alr
(Trk Ansiklopedisi, 1969: 225).
Gelenekler bir kuaktan bir kuaa geirilebilen bilgi, tasarm, bo inan,
yaant biimi; daha geni anlamyla maddi olmayan kltrdr. Ancak belirli maddi
kltr elerini ayr tutmak gerekir; nk bunlar ya manevi kltr eleriyle
balantldr ya da onlarla simgesellemitir.
Gelenei dar anlamda anlatacak
olursak, kuaklar boyunca bir toplumun rnein kutsal ya da politik ileri gibi nemli
konulardaki grlerdir. Gelenekler szl ve yazl olmak zere ikiye ayrlrlar. Ayn
detler gibi, ama detlerden daha gl olarak toplumsal yaamn dzenlenmesinde
ve denetlenmesinde nemli rol oynarlar. Nitelikleri bakmndan genellikle tutucu
olan gelenekler aile, hukuk, din ve politika gibi toplumsal kurumlar zerinde
60
etkilidirler. Bireyin bal bulunduu grubun ya da toplumun geleneklerine kar

kmas, bu kar kn derecesine gre bireyin topluluka aforozundan bireye
saldrya, bireyin hor grlmesinden alaya alnmasna kadar genileyen tepki
trlerinde biimlenir. Geleneklerin tpk rfler gibi yasalarla belirlenmi trleri
vardr. Yasa, geleneklere ve onlara aykr davranlar iin verilecek olan cezalar bir
lye sokmaya alr. Gelenekler, yasalara gre ok daha geni bir alan ynetirler
(rnek, 2000: 124).
Gelenek: bir toplumun yelerini birbirine balayan, gemiten gelerek
kklemi alkanlk, Tanrbilim ve toplumbilim terimidir. Fransz dnr Bossvet,
gelenee saygsndan bu terimi byk harfle yazard. Gemiin gerek ve salam
yanlarn iererek onu srekli olarak gelecee doru amaktr. Dinsel adan gelenek,
toplumda, bysel ve dinsel birok trelerin srp gitmesini salar. Bundan tr
gelenekilik bir eit tutuculuktur. Trk Dil Kurumunun yaymlam olduu
Toplumbilim Terimleri Szl nde gelenek terimi Dr. zer Ozankaya tarafndan
bu bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalm olmalar dolaysyla saygn tutulup
kuaktan kuaa iletilen tinsel ekin elerinin her biri olarak tanmlanmtr
(Hanerliolu, 2005: 200).
3. RF
rf szc Arapa kkenlidir. det, hkm; gelenek anlamndadr.
(Develliolu, 2001: 850). Yasalarla belirlenmemi olan, halkn kendiliinden uyduu
gelenek, det (Trke Szlk, 1998: 1141).
rf ve det, yazl olmayan hukuk kurallardr. Hkimler, hukuksal
anlamazlklar zmek iin ncelikle yazl hukuk kurallarna bavurur. Bir
anlamazl zme balayan hukuk kurallarnda boluk varsa sorunu rf ve dete
gre karara balar. rf ve det hukuk kurallar etki alanlarna gre ikiye ayrlr:
1. Gelenek, rf ve det kurallar lkenin her yerinde uygulanr.
2. zel rf ve det kurallar ise, belirli bir blge ya da belirli bir meslek grubu
iinde geerlidir (Byk Larousse, 1991: 9047).
61
Bir gelenein rf ve det kural haline gelebilmesi iin artn salanmas

gerekir. Bunlar; sreklilik, genel inan ve hukuksal yaptrmdr. Sreklilik, rf ve
detin maddi, nesnel esini oluturur ve greceli bir kavramdr. rf ve detin ruhsal
ve znel esini oluturan genel inan, bir gelenein balayc bir hukuk kural
olduu konusunda toplum bireylerinde genel bir kannn belirmi olmasdr. (Ana
Britannica, 1989: 306).
rflerin bireyle birey, bireyle aile, bireyle komular ve akrabalar, bireyle halk
ve ulus arasndaki ilikileri, davranlar, tutum ve tavrlar dzenleyen ve belirleyen
ilevleri vardr. Toplumun her yesini bask altnda tutan rfler, zorlayc, yaptrc
ya da yasaklayc yaptrmlaryla bireyin sosyal hayatta ilikisini dzenler. eitli
rfler; cins, ya, snf ve mesleklere gre belirlenmi ve bunlar arasnda balanty
koruma, kollama, pekitirme, denetleme ilevleri grrler. rflere kar kan bireyin
i dnyasnda yaratlan knt ve eziklik duygusu yasal cezadan daha ardr.
Yasalar; ayklanm, dzenlenmi, ilerlii ve uygunluu denenmi rflerden
meydana gelir. Bir toplumda yeni bir yasa hazrlanrken, o toplumun baland rf
ve detler gz nnde bulundurulur ve halkn bu konudaki eilimlerine,
alkanlklarna, uygulamalarna dikkat edilir (rnek, 2000: 123-124).
rfler en kat sosyal normlardan biri olmasna ramen bazen etkinlikleri
kalkabilir. Krsal kesimde rflerin etkinlii fazlayken ehirlerde bu etkinlik azalabilir
ya da ortadan kalkabilir diyebiliriz. Bu farkll sosyoekonomik gelimilik fark ve
farkl kltrlerin etkisiyle aklayabiliriz.
4. DET
det szc Arapa kkenlidir. detin szlkteki karlklar aadaki
anlamlar kapsamaktadr:
Bir kimsenin yapmaya alm olduu ey, topluluk iinde eskiden beri
uyulan kural, tre (TDK, 1998: 25).
Grenek, usul, tabiat, alkanlk (Develliolu, 2001:10).
Karahanl andan itibaren Trkler arasnda det karl olarak, ngdi,
ngd deyimi de, kullanlyordu. Szn kk ve anlam hakknda, bir bilgimiz
62
yoktur. Belki de, manasn eski veya slmiyetten nceki anlaytan, alyordu (gel,
2001:485).
det: Her zaman yaplan, allan ey. Toplumda teden beri uyula gelen
kural. Yazl olmayan ve gelenekte nesilden nesile geen, halk ahlak ve hukukudur
(Tulac, 1980: 19).
det, allm birtakm davranlarn giderek kalplamas ve bu kalp
davranlar, alkanlklar, rfteki yaplma ve kanma zorluu yerine, dette
yaplmal ya da yaplmamal niteliine brnmektedir (rnek, 2000: 124).
Balangc pek belli olmayan bir zamandan beri ilenmi, tekrar edilmi
hareket ve ilem ekillerine verilen ad. Hukukta hemen her zaman det rf
kelimesiyle birlikte kullanlr. u halde rf ve det, bir halk veya zmre arasnda
gelenee dayanarak tekrarlanan ilem demektir. rf ve det, din inanlarndan, milli
greneklerden, tarih olaylarndan, ksacas geleneklerden kt gibi, iklim ve
evrenin icaplarndan ileri gelmi de olabilir veya etkisi altnda kalnan komu ve
yabanc milletlerden geip sinmi de bulunabilir. Herhalde kayna ne olursa olsun
halk, onlar ruhuna ve ihtiyacna, bilinsiz olarak, uygun ve tekrarlanmaya deer
bulmutur (Trk Ansiklopedisi, 1946:133).
5. NAN/NANMA
nan, inan, inanma ve inanmak szcklerinin tanmlar birbirine yakn
olduu iin hepsini birlikte vermeyi uygun bulduk. nan; bir dnceye gnlden
bal bulunma, tanrya bir dine inanma, iman, birine duyulan gven, inanma
duygusu, inanlan gr retidir. nan; nanma, inanlan ey. nanma; inanmak ii.
nanmak; bir eyi doru olarak benimsemek, birini doru szl olarak bilmek,
gvenmek, bir eyin varln, doruluunu kabul etmek, sevecek, gvenecek ve
balanacak en yksek varlk olarak bilmek, iman etmek (TDK, 1998: 1080).
nan bir eyi gvenle doru sayma tutumudur. Buna gre yeterince gerekesi
bulunmayan, kesin olmayan bir eyi doru sayma, akl yoluyla genel geer bir
dorulama yapmadan bakasnn tankl zerine kurulmu kantlar, bir kuku
olmakszn onaylamadr (Akarsudan akt Artun, 2011:2). nan, topluluklara millet
63
olma zellii kazandran ve kltr kavramn meydana getiren nemli bir unsurdur
(Doandan akt Artun, 2011:2).
Trkler; kendi tarihleri boyunca birbirinden ok dinin veya inan sisteminin
etkisi altnda kalmtr. slamiyetten nce Orta Asyadaki en eski Trk
topluluklarnn inan sistemleri atalar klt, tabiat kltleri ve Gk Tanr klt olmak
zere l bir din anlayndan olumaktadr (Turandan akt Artun, 2011:3).
Belks Temren, Din Antropolojisi Asndan nan ve Din Olgusuna likin
Bir Deerlendirme adl makalesinde "inan nedir?" Sorusuna yle yant veriyor.
Kelimenin yaln anlamyla inan bir sonu belirtmektedir, dnsel yargdr. Bir
eylerden emin olmay bir eylere gven duymay iermektedir (Temren, 1998: 302).
E. From, inanla ilgili olarak u aklamay yapmtr: Bir eye inanmann
getirdii bir gvendir. nan, dnce ile duygunun ibirlii altnda gelien kiisel
deney sonucu ortaya kar. Yoksa belirli bir davran biimini, onu koyandan dolay
dorudan kabullenmek deildir. Otoriter dinlerdeki sululuk duygusu ve ac ekme
yerine, burada baskn olan duygu sevintir (Fromdan akt. Temren, 1998:308).
Konuyla ilgili olarak gelenek ve edebiyat arasndaki ba ve yapay gelenein

kabul edilmesinde edebiyat rnlerinin nemini de deinmekte yararl olaca
dndmz iin aadaki aklamaya yer verdik.
Edebiyatn etkisiyle geni okuyucu kitleleri tekrar edilen yenilikleri bir
mddet sonra gelenek olarak benimser. Yaplan tekrarlarla edebi metinler, halk
nemli ahlaki deer ve karakter zellikleri benimsemeye ya da bu zellikleri
reddetmeye tevik eder. cat edilmi gelenein srekli tekrarlarla kabullenilebilmesi
iin yazl rnlerin yardmna ihtiya vardr. Bu noktada yine en byk ilevi
edebiyat rnleri grmektedir (Sanl, 2011: 153).
Toplum hafzas olan gelenein deitirilip yerine baka gelenekler
konulmas srecine edebiyat da itirak eder. Kendilerine dayanacaklar bir gemi
kurmak isteyenler, Eric Hobsbawmn ifadesiyle gelenek icat ederler. Bu noktada
grenek (rf) ve gelenek arasnda sk bir ba vardr ve grenein deimesiyle
gelenek de kanlmaz bir ekilde deiir (Hobsbawmdan akt. Sanl, 2011: 153).
64
BENC BLM
DET VE NANMALAR
ncelediimiz masal metinlerinde det ve inanmalar, masaln bir paras
olarak ortaya kmaktadr. Masal metinlerinde karlalan detlerin bir ksmnn
bugn pratikte uygulamas yoktur. Bir ksm ise ya baz deiikliklere uramtr ya
da olduu gibi devam etmektedir. Baz det ve inanmalar da gerekte olmayan,
masallara zg geleneklerdir. Masallar birbirinden ayran en nemli unsurlar,
masallardaki det ve inanma unsurlardr. detler genellikle; doum, dn, lm
gibi hayatn eitli safhalar ile ilgilidir. detlerin dnda masallarnda iki trl
inanma vardr. Birincisi, sadece masallarda karlatmz, gerek hayatta olmayan
inanmalardr. kinci tr inanmalar ise gerek hayatta var olup kk deiiklikle
yaayan inanmalardr.
Masallarn kayna olarak belirli bir corafya, belirli bir kltr ya da din
temel olarak gsterilememekle birlikte bu rnler tek tek ele alnd takdirde
yaatld kltre gre ekil ald grlmektedir. Masallar, iinden kt toplumun
rf ve detlerini, inan biimlerini, yaama bakn, hayattan beklentilerini
yanstmaktadr (blak, 2008: 41).
Bir milletin hayat felsefesi, inanlar, ananeleri gibi ruhunun akislerini
bulabileceimiz tutum ve davranlar, o milletin kltrn meydana getirdiine gre
halk inanlar ve detleri de kltrn kaynana inmede nemli unsurlar
iermektedir. Bu unsurlar kuaktan kuaa aktarlmaktadr (Uslu, 2004: 91).
Toplumlar, zellikle yeni bir din benimsediinde, eski dinlerinin getirisi olan
det ve inanlarndan tamamen kurtulamam, bazlarn benimsedikleri yeni dinin
gereklerine gre deitirerek uygulamaya devam etmitir. Bununla birlikte slmiyet
ncesi Trk inan sistemine ait ya da o dnemden izler tayan det ve inanlar,
slmiyet inancna uygun olmasa da geerliliini devam ettirmitir. Eski kltrnn
getirisi olan bu det ve inanlar, yaanlan an artlarna da uyum salayarak yeni
ekil ve uygulamalarla devam ettirilmektedir (Atl, 2011: 391).
Masaln anlatld blgede yer alan det, inan, gelenek ve grenekler
zamanla masaln bir paras hline gelerek onu oraya has klmaktadr. Anlatlan
65
masaln hangi blgeye ait olduu hatta gemite farkl corafyalarda anlatlmsa
anlatld corafyann kltrlerin izlerini tamaktadr.
1. DOUM VE OCUKLA LGL DET VE NANMALAR

1.1. OCUU OLMAYAN ALELER
Masallarda ocuu olmayan aileler mutsuz olarak anlatlmaktadr. Anlatlan
masallara gre, bir ailenin mutlu olabilmesi iin mutlaka ocuk sahibi olmas gerekir.
Aileler ocuk sahibi olmak iin eitli yollara bavururlar. ocuksuz aileler mutlaka
ocuk sahibi olurlar. Ailelerin bazen evlatlk ald da grlmektedir.
ocuu olmayan kadn ocuunun olmadn komularna anlatr. Komular
da bu kadnla alay ederler.
Bir gn kouya gitmi, konuurlarken demi ki:
Benim ocuum olmuyor, ne edeyim?
Oradaki kadnlar da bunu boa almlar, demiler ki (Elaz, 282).
ocuu olmayan kadn gn getike huysuzlar. Yavrusu olan her canly
kskanmaya balar.
Kar koca genliklerinde ok iyi geinirlermi. Tek istedikleri sevimli bir ocua
sahip olmakm. Yllarca ocuk zlemi ile yaamlar. Adam bu durumu kader diye
kabullense de hanm bir trl kabullenememi ve git gide huysuzlanmaya balam.
Yavrusu olan her canly kskanm (Samsun, 135).
Fakir adam, ocuu olmas iin Allaha yalvarr ve adamn bir ylan evlad
olur.
ok fakir bir kar koca varm, bunlarn hi ocuklar yokmu. Bu adam bir
gn Allaha yalvarr:
Ya Rabbi, bana bir olu ver de ylan olsun (Gmhane-Bayburt, 318).
Padiahn hanm ocuu olmad iin intihar etmek isterken bir kpek grr.
Kpek padiahn hanmn intihar etmekten vazgeirir.
66
Memleketin birinde bir padiahla kars varm. Bunlarn hi ocuklar

olmazm. Padiahn kars buna ok zlrm. Sonunda cann kymaya karar
vermi (Gmhane-Bayburt, 324).
Padiahn ocuu olmaz. Padiah bir gn krda namaz klarken karsna
dervi kar. Padiah derviin sylediklerini yapar ve olu olur.
Namaz klarken padiahn nne bir dervi km. Derviin boynunda bir daarck
varm. Daarcn iinden karm bir tek elma. Padiaha demi ki:
Olum, bu elmann kabuunu soy,
yedir(Balkesir, 276).
tayna
yedir.
ini
hanm sultana
Gndelioluu Allahtan ocuk ister ve onun bu duas kabul olur. Ama dua
ederken btn malm yok et dedii iin zamanla fakirleir.
Lakin bunlar ynetecek ocuklar yokmu. Onun iin Allaha ok
yalvarrm. Yalvarrken de:
Allahm bana bir zrriyet ver. Btn malm yok et! dermi
(Kahramanmara, 415).
ocuu olmayan padiah, ocuk sahibi olabilmek iin Fato Anaya danr.
Fato Ana; padiahn nce hayr hasenat ileri yapmasn tavsiye eder daha sonra da
adamotunun kkn kurutup havanda dverek kei style imesini syler. Padiah
sylenenleri yapar ve ocuu olur.
Zamann berhinde bir padiah varm. Bu padiahn bir kusuru varm. O da hi
ocuu olmuyormu. Nedmi, nedememi, buna bir are bulamam. Herkes
padiahn derdiyle dertleniyor, ona are bulmaya urayormu. Bir gn padiahn
adamlarndan biri:
Padiahm Fato adnda yal bir kadn varm. Sorduk, sorudurduk. Sizin derdinize
are ondaym. demi (Kahramanmara, 483).
Kadn, ocuunun olmas iin dua eder. Kadnn bir kz ocuu olur ama kz
grn itibaryla keiye benzer. Gerekte kz ok gzeldir, gzelliini gizler. Kzn
gerek halini dere kenarnda bir bey olu grr.
Bir kadn varm. Bu kadnn hi ocuu olmam. Bir gn Allaha dua etmi:
Allahm ban bir ocuk ver. ster insan olsun ister hayvan. Kadnn duas kabul
olmu. Gn dolunca bir ocuk dourmu. Bu ocuk kei gibiymi (Nide, 305).
ocuu olmayan kadn, kocasnn kardeinin ocuklarn kskanr ve onlara
kar dmanlk besler.
67
Evveli iki olan karde varm. Birisi zenginmi; ama oluu ocuu
olmam. Birisinin de be alt kadar ocuu olmu; ama fakirmi. ocuklar kirlice
ullucaym. Kurban yapamazm (Mula, 394).
Deirmenci, ocuu olmad iin Yrk olu da kimsesiz olduu iin

ocuu alp bytr.
Zaten ocuu olmayan deirmenci onu evlat edinip bytm. Ayrlmak
istememi. Padiah deirmenciyi dinlememi ve ocuu alp gtrm (Mula, 272).
ocuu olmayan kar koca bir kedi bulup kediyi severler. Kediye Hasan
ismini verirler.
Bir varm bir yokmu vakti zamannda oluk ocuu olmayan bir kar koca
bir kedi edinmiler. Kedinin adn da Hasan koymular (Manisa, 142).
Kadnn duas kabul oluyor. Ylan bir ocuklar oluyor. Ylan ocuk 19 yana
gelip evlendii gn kendini eine gsterir.
bir kyde bir erkekle bir kadn yaarm. Belli bir yaa gelmiler, ocuklar
olmam. ocuklar olmad iin gerekten zlyorlarm. Bu zntleri yznden
her namazdan sonra dua ediyorlarm Bir ocuklar olmas iin. Hatta kadn bir gn
yle dua ediyor;
Yrabbi, bana oldu olmad, bir ocuk ver, ylan dahi olsa, ocuk ver diye, dua eder
(Manisa, 182).
ocuu olmayan kadn, dua eder, Allahtan bir ocuk ister. Kadnn kargadan
bir ocuu olur.
Evvel zamanda bir kadnn ocuu olmaz. Allaha yalvarr:
Bana gurttan, gutan bir ocuk ver.
Ola ola, bir gara gargas olur gadnn (Mersin-Anamur, 47-48).
1.2. OCUKSUZ ALELERN EVLATLIK ALMASI

Id ile Bd ocuklar olmad iin zlyorlar. Bir gn yanlarna Kelolan
geliyor ve Id ile Bd Kelolan evlatlk olarak alyorlar.
68
Dertsiz kul olmaz. Drdrsz, onca yl ayn yasta ba koymular fakat evlatlar
olmam.
O gnlerde Kelolan evini ocan brakm ora senin bura benim geziyormu. Id ile
Bd nn konumalarn duyunca karlarna dikilmi. Verin elinizi peyim ana
baba. Demi (Samsun, 139-140).
ocuu olmayan bir doktor evinin bahenine gelen Gl evlatlk alr.

Yavrum men otuz gr yasndayam; ne ayilemin cocuu var, ne menim
cocuum var. Art bunan soyra sen menim cocuumsan; men senin babanam, bu da
senin annendi. Sen hec gorma, sana hec toz gonmayaca (Idr, 346).
ocuksuz aile Nohut Mehmeti evlatlk alrlar ve Mehmeti ok severler.
bir kyn gzel bir yerinde mutlu mesut yaayan bir aile varm; yalnz bu
ailenin ocuklar olmazm ve bir gn Nohut Mehmet isminde kck, cce, kk
m kk bir ocuu evlat edinmiler (Mula, 219).
1.3. KISIRLII GIDERME LE LGL NANILAR

ocuu olmayan kadn, komularna ocuu olmas iin akl danr.
Komularnn sylediklerini yapar ve alt ocuu olur. ocuklarn biri yarm doar.
Benim ocuum olmuyor, ne edeyim?
Eve git, bir skrye bulgur doldur, zerine de alt soan koy, yalnz bir tekini
yarya bl de koy. Bir fukara gelince ver, ocuun olur (Elaz, 282).
Pir, ocuu olmayan padiaha bir elma verir ve padiah elmay yedikten
dokuz ay sonra padiahn ei bir erkek ocuk dnyaya getirir.
Sen benim padiah olduumu anladn, derdimi de anlarsn.
Senin derdin ocuksuzluk.
Bu adam kartp bunlara bir elma verir. Bunu yiyince bir olan ocuunuz olacak.
Sakn ben gelmemi adn koymaynz(Gmhane-Bayburt, 397).
ocuu olmayan padiaha bir koca kar elma verir. Elmann kabuunu atna
iini de eine vermesini syler. Padiah, kadnn sylediklerini yapar ve baba olur.
Ayn zamanda elma kabuunu yiyen at da gzel bir tay dourur.
69
Bu patahn he bir zaman, ne yaprsa yapsn ocuu olmurmu. Kendisi

patah olduu iin normalinde de mesela birden o evliliyh yapmd. ki veya ,
veyahut drt, be evliliyh yapmd. Ama ocuu olmurdu (Idr, 454).
ocuu olmayan bir kadna, komusu bir tavsiyede bulunur kadn tavsiyeyi
dinler ve uygular. Kadnn ok gzel bir kz olur.
bir evlat sahibi olamadn. Eer izin verirsen ben de sana bir tavsiyede
bulunacam. Krk trl baharat kartrp bir bebek yap, seccadenin yanna koy ve
krk gn krk gece bu bebee can vermesi iin Tanrya dua et (Afyonkarahisar, 411).
ocuu olmayan kadna ingene yardm eder. Bir tabak mercimei bacadan
aa dker ve yere den mercimekler ocuk olur. Kadn yanllkla ocuklar tek
tek ldrr bir tanesi sa kalr.
ingenenin biri kadnn yanna gelmi; Bir derdin var bacm senin. Niye
alyorsun? demi. Kadn; Niye alamayaym? oluk ocuk yok. Kocam her
aksam eve gelip, ocuun olmuyor senin, bu byle gitmez. Eninde sonunda seni
kovarm. diyor. demi (Adyaman, 262).
Paa ve vezirin ocuu olmaz. Bir gn yola karlar bir al aacnn altnda
dinlenirken bir ihtiyar paayla vezire birer elma verir ve ikisinin de birer olu olur.
Paa; Herkesin oluu ocuu var, akraba ziyaretine gidiyor. Bizimse yanna
gidecek kimsemiz olmad iin gezmeye ktk. demi. htiyar; Size bir elma
vereceim. Bu elmay ikiye blp eslerinizle birlikte yerseniz ocuunuz olur.
Elmann kabuklarn atlarnza verirseniz, atlarn da birer tay olur (Adyaman,
274).
1.4. DOUM NCESI LE LGL NANILAR

Padiahn olu, gzel kzn verdii gl koklaynca kz padiahn olundan
hamile kalr.
Sarayda padiahn olu, cad karnn elindeki gllerden birisini alp
koklaynca br tarafta glleri veren kz, padiahn olundan hamile kalr
(Kastamonu, 382).
70
5.1.5. Hamileliin Anlalmasyla lgili det ve nanlar

Kk kz evlendikten sonra olann annesine portakal getirin bana diyince
olann annesi gelininin hamile olduu iin aerdiini dnr ve gelinin isteini
yerine getirir.
Bu kz sabah olunca hizmetilere demi ki:
Bana portakal getirin.
Evdekiler de gelinimiz a eriyor, torunumuz olacak diye sevinmiler. Bu kza bir
sandk portakal getirmiler (Elaz, 288).
1.6. DOUM ESNASINDA YAPILAN UYGULAMALAR

Peri kz doum yapaca zaman yaklar. Peri kznn kocas hemen bir ebe
bulur. Doumu ebe yapar.
Olann bir gittiinde peri kz demi ki:
Ben yarn akam doum yapacam, bana bir ebe kadn bul da getir.
Bunlar ocuu almlar, sevinmiler gvenmiler. gbeini kesmiler (Elaz,
289).
Olan, Anka kuunun sylediklerini yapar. Bir olu olur. Olunun adna da
Rstem koyar. Olann ad Zaldr.
Aradan biraz zaman geince kars hamile kalr. Tam doum yapaca sra bir
trl kadn, doumu gerekletiremez. Olan getirmedik doktor, byc
brakmaz. Fakat bir trl kadna doum yaptramazlar. Olan aresiz kalr ve
hemen tyleri yakar. Olann yanna hemen bir ku gelir ve olana:
Ne oldu, skntn ne?
Karm bir trl doum yapamyor. Eer doum yapamazsa hem karm hem de
ocuum lecek. Sen bilirsin bana yardm et. der.
Ku hemen olana birka tane ila ismi syleyip:
Bu ilalar yaplacak ve sol gsnn altndan ameliyatla ocuk alnacak Der
(Kastamonu, 329).
Kadn kocasyla lde yolculuk yaparken ok susar ve ukur bir yerden su

iir, hamile kalr. Doan ocuk da devin ocuudur.
71
Kadn, ukurun basna gitmi. Su varm. ukurun kenarnda da bir dev izi
varm. Suyu imi. Tekrar yola kmlar. gn, be gn, on gn derken kadn
hamile olmu. Dokuz ay on gn sonra kadnn bir ocuu dnyaya gelmi
(Adyaman, 190).
1.7. OCUA AD SEM VE AD VERME

Anadoluda anlatlan masallarda, ad seimi ve ad vermeye byk nem
veriliyor. Ad seimi ve ad verme iini genellikle bilge ihtiyarlar, olaanst canllar
yapar. Baz masallarda bu ii anne yapar. Ad seiminde, masalda anlatlmak istenen
konu ile ilgi bir isim seilmekte bazen de ocuun zellikleriyle ilgili isim
verilmektedir.
obann ocuu olur. ocuklarn adn obann ei srasyla; Neydim,
Noldum, Nolacam adlarn koyar.
Bir zaman sonra bunlarn bir oullar olur. Kz da der ki:
Eer gcenmezsen bu olumun ismini de ben koyaym.
Neden gceneyim, nasl biliyorsan yle yap.
Kz ocuun adn Neydim. Koyar (Elaz, 281).
Pirin verdii elmay yiyerek ocuk sahibi olan padiah, ocuun adn
koymas iin piri bekler bekler gelmez. Pirden midi kestii anda pir gelir ve
ocuun adn koyar gider.
Dokuz ay, dokuz saat tamam olunca padiahn bir olu olur. Bunlar birgn dururlar,
be gn dururlar, olmuyor; pir gelmiyor ocuun adn koymaya. Tam ocuun
adn koyacaklar srada bir pir gelip diyor ki:
ocuun ad Melikah olsun(Gmhane-Bayburt, 397).
Padiah ocuuna ad koymak ister ama dervi, ben gelmeden ocua ad

koymayn dedii iin ocua ad koyamazlar. En sonunda dervi gelir ve ocua ah
smail adn koyar. Dervi ocuun binecei ata da Gemertay adn koyar.
Almlar bunu evlerine. O gn de daysn, amcasn toplamlar bunun, Adn
koyalm demiler. Adn koyalm deyince de dervi o gn gelmemi. Bunlar
niyetlenememiler. Hadi o gn yine geri kalm. O gn geri kalnca da ertesi gn
yine toplanmlar bunlar. O gn kap alm, dervi km gelmi. Olann ad Sah
smail demi (Balkesir, 276-277).
72
Padiahn olu uzun sre aslann yannda kalr. ocua aslan bakar. ocuun
gerek annesi olunu almaya gelince aslan, ocua sihirli bir haner verir.
Al bu haner de sende dursun. Bu haner burdan kmadka sana lm
yok. demi. Senin adn Hanerba. demi.
ocuk aslanla vedalam, gelmi memleketine (Kahramanmara, 363).
Padiahn hasta kz glde ykanr iyileir ve bir obanla evlenir. ocuu
olur.
Kz hamile kalm. obana:
ocuklarmn isimlerini ben koyacam. demi. Kzn obandan olu olmu.
Byn adn Ne idim, ortancann adn Ne oldum, kn adn da Ne olacam
koymu
Annesi koydu bu isimleri demi (Amasya, 217).
Uzun zaman ocuk sahibi olamayan kadn uzun uralarla bir bebek sahibi
olur. Bebein ismini koyarken de bebein zelliklerine uygun bir isim seer.
Bebek dedik ya, bu bebek yle sradan bir bebek deilmi. Ceylan gzl, gonca
azl ufack burunlu, salar parl parl dnya gzeli bir kzm bu. stelik mis gibi de
kokarm.
Kadn bebee gzel kokusu ve trl bahardan yapt iin Miski Bahar adn verir
(Afyonkarahisar, 412).
Paa ve vezir ocuklarna isim vermek iin tren yapar.
ocuklar bym. simsiz olduklar iin arkadalar, bebek diyerek onlarla dalga
geiyormu. evredeki herkes de artk paa ile veziri sktrm. Basklara
dayanamayan paa, isim takma treni iin hazrlklara balam. Develer kesilmi,
yemekler hazrlanm, dn dernek kurulmu. htiyar kapdan ieri girmi; Ben
size, Ben gelmeden isim takmayacaksnz. demedim mi? demi. Paa, ihtiyarn
elini ayan pm ve durumu anlatm. htiyar, vezirin oluna, Cefa; paann
oluna, Sefa ismini vermi. Ortadan kaybolmu (Adyaman, 274).
1.8. HOCAYA VERME

ocuklarn hocaya verilerek, istenilen terbiyeyi almas, dinini renmesi,
zamann deerlendirmesi amalanr.
Kzn annesi lnce kz hocaya veriyorlar.
73
Bir gn, adamn gars lyor. Gars lnce, gz hocaya yolluyorlar. Gz

esgi yazy reniyor. Tutuyor, hoca bunu okuduyor (Yukarukurova, 613).
Dervi denizde bulduu ocuklar bytr ve okutur. Daha sonra dervi
ocuklarn eline bir kitap verir. Dervi ocuklara, ne zaman banz sksa bu kitab
okuyun der.
ocuklar er yana girince dervi, onlar okutmaya balar. Bunlar on sene
okutur (Kastamonu, 374).
Padiah, olunun alamasna dayanamaz ve ocuun gn bo gemesin diye
ocuu hocaya verir.
Ulan kar, bunu biz bu dnyada geiremeyeceiz, bu ocuk alayacak. Bunu
yeraltnda bir hocaya verelim, ocuun boa gemesin gn (Balkesir, 276).
vey kz Senem, uzak bir kyde dev ruhlu ocua hocalk yapar.
Ah benim bahtsz kzm! Eline bir denek al. ocuk saldrdka vurur vurur Elif,
be, te, se! dersin. Sakinleince iyice okumasn retir gelirsin. demi. Anasnn
dediklerini yapp ocua okumasn rettikten sonra Senem tekrar evine dnm
Kelolan hocaya gitmekten vazgeer, daha sonra ehre gider ve orada
kimsenin ba edemedii bir hrsz olur.
Bir varm bir yokmu. Hi rahat durmayan, evresine zarar veren babasz bir ocuk
varm. Annesi ocuu ehre, hocaya gndermi. ocuun kafas kel olduu iin
Kelolan derlermi adna. Kelolan, hocaya giderken tavuk gtrm (Adyaman,
217) .
kz kardein anneleri lr. Kzlarn babalar ocuklarnn okumas iin
hocaya verir. Baba kadn hocayla evlenir ve kzlara eziyet eder.
Bir varm bir yokmu, evvel zaman iinde kz karde varm. Bu kardein
anneleri lm. Babalar onlar okumalar iin hocann yanna yollam. Hocalar
kadnm. ocuklar hocaya gidip gelirken kadn onlara der:
Babanza syleyin benimle evlensin. Ben o zaman sizi daha ok severim; sizi hi
dvmem (Bingl, 227) .
Sefa ile Cefa kz klna girip yal bir kadnn evine misafir olurlar. Yal
kadn kendi kzlaryla birlikte Sefa ile Cefay Kuran kursuna gnderir.
74
Erkek olduklarn bilmedii iin kyn dier kzlaryla birlikte Kuran

kursuna gndermi. Meer Sefaya resmini veren kz da hocaya gidiyormu. be
gn sonra arkada olmular (Adyaman, 275) .
ksz ocuk hocann talebesi olur. ksz ocuk byynce hoca ocuu dul
bir kadnla evlendirir.
Ben bir hocann nnde talebeydim. Hoca, rencilerin hepsini evlendirdi.
Bana da dul bir kadn buldu ve beni evlendirdi (Adyaman, 221) .
1.9. BYK OLUN HER E LK OLARAK, KN SE SON

OLARAK KOULMASI
ncelen masallarn tamamnda eitli sorunlar karsnda en byk oul
baarsz olur, en kk oul ise her zaman en baarl ve en akll olandr.
Yedi karde, ie gittikleri zaman evlerine birinin girdiini dnrler. Eve
kimin girdiini bir trl bulamazlar ve evde srayla nbet tutmaya karar verirler. lk
nbeti byk karde tutar, uyuya kalr. Sonra en kk karde nbet tutar ve evlerine
kimin girdiini bulur.
Birimiz evde kalsn beklesin.
Byk karde evde kalm dierleri ie gitmi ama beklerken uyuya kalm.
Akam kardeleri gelmi aabey olan biteni kardelerine anlatm. En kk karde

demi ki:
Yarn ben kalaym ama parmamn birini kesin ki acdan uyuyamayaym
(Mersin-Anamur, 57).
Bir adamn zm bahesi her gn bir dev gelir ve zmleri yer. Devden
korunmak iin nce devin byk olu bir gece nbet tutar ama devin geldiine
haberi olmaz, ertesi gece ortanca olan nbet tutar devin geldiine haberi olmaz.
nc gece en kk oul nbet tutar ve dev baheye gelince devi okla yaralar.
zm bahasnn her gn cnnsn bir ey yerimi. Bir gn en byk karda bahay
beklemeye geder. Bahadaki zmler toplanr habar olmaz.
Gck karde bekler. Aamdan sonra bir dev gelir, toplamaya balar zmleri. Bir
ok salar devi yaralar (Mersin-Anamur, 49).
75
Bir baba, gln koparan devden kurtulmak iin areler arar ve oullar, ilk
nce byk olan, devle mcadele eder mcadelede kk olan baarl olur.
Devden kurtulmak iin areler dnrken sonunda karde her yl sra ile gl
beklemeye karar verirler.
Byk olan klcn kuanarak gln yannda gizlenip devi beklemeye balar. Gl
ald gece dev homurdana homurdana gelip gl koparp gider. Olan devi
grnce korkar kaar.
Kk olan gl beklerken dev yeri g sallayarak gelir. Tam gl koparaca

srada olan frlayarak klc devin vcuduna saplar (Afyonkarahisar, 402).
2. EVLENILECEK KIZI BELRLEME

2.1. BEK KERTMES
Hazal, amcasnn olu ile beik kertmesi olduu halde olann babas lnce,
Hazaln babas, kzn vermek istemez. Bir cad kadnn yanna giden olan, cadnn
yapt sihir sayesinde Hazal karr. Hazal, by yapp kadnlarn ehrine gider ve
o ehrin padiah olur.
Zamann birinde iki karde varm. Birinin olu, birinin kz olmu.
Bunlardan biri dierine; Benim olum, senin de kzn var. Gel bunlarn szn
keselim. demi. Dieri de; Tamam. demi (Adyaman, 244-245).
2.2. OK ATMA
Padiahn oullar evlenecekleri kz semek iin ok atarlar. Ama en kk
olun oku bir maymunun eline geer. Maymun daha sonra postunu karr. Maymun
Glnar adnda ok gzel bir peri kzdr.
Dnm nerede, nasl bulabilir evlatlarnn ksmetini. Sonunda karar vermi,
n de artm yanna. Birer ok ile yay uzatm onlara:
- Atn bu oklar. Okunuz kimin avlusuna derse, size o adamn kzn alacam
demi (Konya-Seydiehir, 198-199).
Evin kk olu akreple evlenir. Gerdek gecesi akrep bir peri kz oluverir.
Bir beyin olu varm, olanlar evlenmek iin ok atarlarm. Ok nereye giderse
oradaki kzla evlenirlermi.
76
Babalar oullarna Haydi yavrularm ok atlacak. demi. Birinin okuna bir kz

km. tekine de bir kz km. En kk olann avna da bir akrep km
(Nide, 261).
Padiahn att okun ikisi iki ayr saraya der. Byk ve ortanca olanlar
sarayda padiahn kzlaryla evlenirler. nc ok dere kenarnda kurbaann stne
der ve kurbaayla evlenir.
Padiah hanm lnce oullarna:
Oullarm anneniz ld. Sizin de evlenme vaktiniz geldi. Ben ok atyorum.
Ksmetinizi orada arayn! der.
Allahn izniyle kzlarla evlenirler (Afyonkaarahisar, 420).
2.3. DENEK OYNAMA

Bey, olanlarn kiminle evleneceine karar vermek iin beyin oullar rast
gele denek atar. Ama en kk olun denei terslie der.
Ben olanlar nianlayacam. yi ya sabah ky meydanna karz
olanlar birer denek alr; o denekleri birercik atar kimin evinin stne denk
gelirse o kzlarla olanlar nianlarz(Manisa, 166).
2.4. NAN ATMA/EVLLK STEN BR ARETLE BELL ETME

Padiahlarn kzlar, kiminle evlenmek istediini olanlarn stne mendil
atarak belli eder.
Birinci gn byk kz, veziri azamn byk oluna balkondan mendilin
i(niann) atar. kinci gn de ortanca kz, eyhlislamn oluna niann atar
(Kastamonu, 307).
3. YZK TAKMA
Padiahn olu ile Tylce, dnde buluurlar. ok iyi anlarlar ve
birbirlerinin parmaklarna yzk takarlar.
77
Orada birbirlerinin parmaklarna birer yzk takarlar. Dnn sonuna

doru Tylce yine kimseye grnmeden eve gelip nikabna girer (GmhaneBayburt, 395).
4. DN NCES DETLER
Mehmet stanbulda evlenmek iin kz arar, kendine en uygun padiahn
kznn olduunu dnr. Elindeki sihirli fincann yardmyla padiahn kzyla
evlenir.
Mehmet evlenmeyi kafasna koyar. Anam yalnz braktm. Evleneyim ona bir gelin
gtreyim. Orada kyl kzlaryla evlenmeyeyim. Burada grgl grenekli bir
hatun bulaym. der. Fakat stanbulun asayiine bakar, drst karakterli kz
bulmasna imkan yok. En iyisi ben meyhanelere gideyim (Nide, 243).
Vezir paann isteini yerine getirir ve paa evlenir.

Evleneceim ama sizden bir ricam var. Benim dnmde bir ko hediye
edeceksiniz. Koun etinden kebaplk, postundan yayg ayracaksnz, kou da
karmda diri isterim. Sana da krk gn msaade veriyorum. Yoksa kelleni
aldrrm. demi (Mula, 370).
5. KIZLA EVLENEBILMEK N BELRL ARTLARIN YERNE

GETRLMES
Kz taraf bazen erkek tarafndan elde edilmesi zor olan bir eyler ister.
Bunun amac erkek tarafn evlikten vazgeirmektir. Bu durum masallarda genellikle
art olarak karmza kar. Erkek taraf bu artlar ne kadar ar olursa olsun kz
tarafnn isteklerini yerine getirir.
Fakir olan padiahn kzyla evlenmek ister. Padiah artlarnn olduunu

syler ve anlatr. Fakir olan padiahn ertlarn karncalarn yardmyla yerine
getirir ve padiahn kzyla evlenir.
Efendim, seni bir odaya hapsedeck. Bu odada, buday, dme, un, pirin,
mercimek, falye, nohut, hepsi birbirine garm. Sen, sabaha gadar, bunar ayr
ayr seecn (Yukarukurova, 536-537).
78
Fakir olann annesi padiahn kzn ister. Padiah da kz vereceini syler

ama nce artlarnn yerine getirilmesini ister.
Senin evinnen menim evime bir amarat yapdracasan. i al deneceyh, gl
deneceyh, yeddi desde toy geleceyh, davul alaca. Bir desde elpise geleceyh; ne
iyne deyip tikilecehy ne makas deyip piileceyh. Bu ne deyirse, deyir:
Basdune! (Idr, 458-459).
Paa kzn vermek iin art koyar. Dev yavrusu bu art yerine
getirerek paann kzyla evlenir.
Kadn; Allahn emriyle kzn oluma istiyorum. demi. Pasa; Kzm
oluna veririm. Ancak artm var. artlarm yerine getirirsen kz senindir. Yerine
getiremezsen kelleni alrm. demi (Adyaman, 191).
Molla dul kadnla evlenmek ister ve kadna evlilik teklifi yapar. Dul kadn
artm var bunlar gerekletirirsen evlenirim der. Molla kadnn artlarn yerine
getirir ve kadnla evlenir.
Kadn bakar, kurtuluu yok, dnr ve kendi kendine Ben buna art vereyim
ama yle zor artlar olsun ki bu adam yerine getiremesin. Ben de bundan
kurtulaym, der.
Kadn, mollaya:
Seninle evlenirim ama artm var (Bingl, 234).
Avc Mehmet annesini padiahn kzn istemeye gnderir. Padiah saraynn

nn kapatan dan yok edilmesini ve kendi saray gibi byk bir saray daha ister.
Avc Mehmet sihirli boncukla padiahn isteklerini yerine getirir.
Allahn emri, peygamberin kavli kznz oluma istiyorum.
Padiah duyduklar karsnda arr. Ben kzm veririm, ama baz artlarm var.
Olunuz bu artlarm yerine getirirse kzm onundur (Afyonkarahisar, 386).
len padiahn kk olu yakn bir lkenin padiahnn kzn almak ister.
Padiah kzn vermek iin nce art koyar. Kk oul sihirli kllar yardmyla
padiahn artlarn yerine getirir ve kzlar alr.
Ertesi gn yakn lkenin padiah tellal bartr.
Kim on metrelik aydan atyla karda duran kzmn yanna atlarsa, kz
onundur (Afyonkarahisar, 583).
79
Kelolan padiahn kzna k olur, padiahn kz da Kelolana ada tavan

yakalayp getirmesi artyla kendisiyle evleneceini syler.
Hem Kelolan yle hemen beni alamaz. Benimle evlenebilmesi iin ada tavan
yakalayp, bana getirmesi lazm. demi. Eer ada tavan yakalayp gelirse, belki o
zaman Kelolanla grrm. Yoksa baka trl onunla grmem demi
(Amasya, 254).
Kelolan padiahn kzn almak ister padiah da kzn vermek iin art
koyar.
Birka gn sonra padiah, herkesi dvmek iin meydana arm. En
gl silahorunu karm. Kim onu yenerse kz onunla evlenecekmi (Amasya,
260).
6. KIZ KAIRMA
Gzel kz ay karr, kz aydan hamile kalr. Kz ailesi kzlarn aydan
ayrmak isterler ama kz aydan ve ocuklarndan vazgeemez.
Btn kyn, kentin delikanllar bu kza sevdalym; ama bir gn bir
dadan bir ay gelip bu gzeller gzeli kz karp, bir maaraya kapatm ve o kzla
evlenmi (Mula, 221).
Sefann sevdii kz paann olu isteyince Sefa kz karr.
Siz kap gidin, ben sonra size yetiirim. demi. Kzn yerine Cefaya kna
yakmlar. Sefa da kz alp kam. Gelini bir ata bindirip hizmetisi ile birlikte
gndermiler (Adyaman, 275).
7. SZ KESM
ki karde, ocuklar iin sz keser. Buna ramen ocuklarn birbiriyle
evlenecei srada kzn babas sorun karr Ama evlenmelerine engel olamaz
Zamann birinde iki karde varm. Birinin olu, birinin kz olmu.
Bunlardan biri dierine; Benim olum, senin de kzn var. Gel bunlarn szn
keselim. demi. Dieri de; Tamam. demi (Adyaman, 244-245).
80
8. EVLENMEK N ANNE VE BABANIN RIZASINI ALMA

8.1. DNR GTME-KIZ STEME
ncelediimiz metinlerde, damat adaynn beendii kzla evlenebilmesi iin
anne ve babasnn onayn alr. Aile bykleri uygun grlen kz ister. Damat aday,
baz metinlerde kz istemeye aile bykleriyle beraber giderken baz metinlerde ise
sadece aile byklerinin gider. Kz taraf kz evlilie olumlu bakyorsa bunu belli
eder. Ama kz tarafnn kz vermeye niyeti yoksa olan tarafna eitli artlar ileri
srer. Masallar kahramanlar gerekletirilmesi zor bu artlar yerine getirir ve
istedii kzla evlenir.
Padiahn olunun gnl bir kadna der ve bu kadn istetiyor.
Nene bunu nerde buldun?
Benim kzmdr, Allah verdi, hi kapya kartmadm.
Geliyorlar bu kadn istiyorlar, taksiler geliyor, bu gelini gtryorlar, dn
ediyorlar, muratlarna geiyorlar (Elaz, 291).
Kelolan tilkiyle arkada olur ve tilki, padiahn kzn Kelolana ister.

Padiah da kzn Kelolana verir.
Tilki devresi gn gidiyor, padiahn kzn istiyor:
Padiahm, Allahn emriyle senin kzn benim aama ver (Elaz, 279).
Mehmet Emmi, olu eek spasna bir beyin kzn istemek iin dnr gider.
Zabnan, eek spas nahara getmi. Mehmet Emmi de d getmi. O
zamanda da her gz olan evin gapsnda, bir dnr da olurumu. Gz isdemeye
gedenner, varrlar, o dan sdne otururlarm (Yukarukurova, 602).
Fakir bir ailenin olu zengin bir ailenin kzn ister ama kz vermezler.
Sonunda gidip kz isterler; ama dedikleri gibi olur. Bunlar hor grp kz
vermezler. Bunlar da boyunlar bkk eve gelirler (Isparta-Stler, 171).
Padiah bir beyin ortanca kzna dnrc gnderir. Kzla evlenir.
81
ortanca kza dnr gnderip ortanca kz da alr. O da ok zaman

durduktan sonra bakar ki, hal, kilim falan yapmyor (Kastamonu, 373).
Kelolan (Osman) padiahn kzn istetmek iin annesini dnrle gnderir.
Gnlerden bir gn olan memleketine gelir ve annesinden padiahn kara kz iin
sultana dnrle gitmesini isteyince annesi:
Olum sen bir Kelolansn, ben bir Kelolan annesiyim. Padiah bize kzn verir
mi? (Kastamonu, 277).
Padiah olu iin Trkmen kzn ister. Trkmen Beyi de kzn padiahn
oluna verir.
Ee, Trkmen, ad neyse Ahmet, Mehmet, benim olan senin kzn istiyormu.
Allahn emriyle senin kzna dnr syleyeceim demi. Tamam padiahm. Sen
bir koca padiahsn, ben bir Trkmenim. Benim kzm alyorsun da daha ben ne
istiyorum demi (Balkesir, 278).
vezir oullar iin padiahn kzna talip olurlar ama korkularndan bu

isteklerini farkl bir yolla gsterme yoluna bavururlar.
Akam olunca diyorlar ki vezirler:
Gelin aaam padiah grmye gedek, padiaha dnrlk edek.
Nasl edek?
Byk vezir diyor ki:
Ben byk gekin bir karpz alym, sen de orta yollu bir garpz al. diyor ikinci
vezire.
Gcck vezire diyorlar ki:
Sen de eyi yetmi tam yenecek gcck bir garpz al. diyorlar.
imdi bunun birer garpz alyor. Akam olunca padiah grmye geliyorlar
Fakir kadn padiahn kzn istemeye gider. Kz babasna ver baba der.
Padiah da kzn fakir kadnn oluna verir.
Padiah kadna sorar:
Niye geldin sen yav?
Padiahm ne hlimi syleyeyim. Kzna dnrle geldim(Nide, 267).
vey annenin eziyet ettii gede kz en sonunda beyolu ile evlenir.
Bu kz da dnde gren ir Beyolu kz ok beenir, evine kadar takip eder. Ertesi
gn annesini dnrc gnderir. vey anne gede kzn bir Beyolu ile evlenmesini
istemedii iin Benim yle bir kzm yok diyerek kadn geri evirir.
82

Beyolu, kzn analn krk katrn kuyruuna balayarak, katrlar dalara salar.
Krk gn krk gece dn ederek kz alr (Afyonkarahisar, 393).
Padiah hastalannca kzlarnn evlendirilmesi iin vasiyet eder ve padiahn

kk olu babasnn vasiyetini yerine getirir.
Padiah hasta yatanda demi ki:
Oullarm, ben lyorum. Kim nden dnr gelirse kzlar onlara verin.
Padiahn can dudaktan kverince devlerin padiah gelir
Byk bacnza dnrcym. (Afyonkarahisar, 582).
Vezir yedi kzl babadan en kk kz ister.

Olan babasna haber gnderir. Vezir heybeler dolusu altnla eliler
gndererek Allahn emri peygamberin kavli kz isterler.
Krk gn krk gece dn yaparlar (Afyonkarahisar, 680).
Kehriban, padiahn olunu kandrp kz kardei ehribanla evlendirir.
Baba, ben bu kz alacam, k oldum. demi. Padiah olunun lafn ikiler mi?
Hemen kz istemeye gitmiler.
Padiahm benden kz isteyecek de ben de vermeyeceim! Ne hacet demi
(Amasya, 257).
nc arkada amcasnn kzna talip olur dnr gnderir ama evlenemez.
Amcamn kz vard. Ben ona ktm, dnr gnderdim ama onun baka
sevdii varm, benimle evlenmedi (Amasya, 220).
Padiahn olu Yrk kzn ok beenir ve annesini babasn Yrk kzn
istemeye gnderir.
O kz grm ve ok beenmi. Saraya gelince annesine durumu anlatm. Padiah,
hemen bir heyet gndermi. Heyet, Yrk aasna:
Biz padiahn adamlaryz, senin kzn Allahn emri ile padiahn oluna istemeye
geldik. demiler (Amasya, 262).
Bey vey kadndan vey kzn ister ama kadn kendi kzn verir.
Bey gelmi Allahn emriyle istemi. Kadn; Beni bir kzm var demi.
Gzel kz gstermi kendi kzn gelin edecek. Saklam kendi kzn. Tamam
demiler. Dn ediliyor kz alp gidiyorlar (Manisa, 149).
83
9. DN MERASM
Padiah gelin alaynn nasl olacan olann babasna sylyor. Olann
babas padiahn isteklerini yerine getirir.
Artk, ne zaman gelelim, gelin almaya diye. Padiah, diyor ki;
Krk gelin krk tane diyor, at olacak. Krk tane gelin alcs olacak. Krk tane at,
birbirine benzeyecek diyor. Gelin almaya gelirken, dn alayna, yle
geleceksin diyor (Manisa, 184).
9.1. SADI BELRLEME

Sefa ile Cefa kklkten beri beraberler karde gibidirler. Paa, Cefann
sad olmasna kar kar ama Cefa, Sefann sad olur.
Sra sad belirlemeye gelmi. Cefa; Kardeimin sadc ben olurum.
demi. Paa; Sen kardeisin, sen sad olamazsn. demi. Cefa; Yoo, kardeimin
sadc ben olacam! demi (Adyaman, 276).
9.1. KIRK GN KIRK GECE DN YAPMA

Trk kltrnde zellikle de mitolojide karmza kan krk motifi
masallarda dnn sresini anlatmada sk sk kullanlmaktadr. Baz masallarda da
dnler gn srmektedir.
Padiahn hanm iyileince padiah ocuklarn evlendirir.

Gne olan bir padiah kz ile, Ay kz da bir bey olu ile evlenmi. Krk gn
krk gece dn yapmlar (Samsun, 130).
Kelolan, Trkmen kzn padiahn zalim olunun elinden kurtarp kendisi
evlenir.
Gkten inenlerle yerde kouturanlar bulumu. Kucaklap alamlar. Kzn
babas Trkmen beyine haber salmlar. Ellerindeki zmrt yakutlarla bir saray
84
kurdurup krk gn krk gece dn enlik yapmlar. Trkmen kzyla Kelolan

evlenmiler (Samsun, 141).
Padiah kzn olana verir ve krk gn krk gece dn yaparlar.

Baba, baka arzum yok. Hepsi yerine geldi, beni artk verebilirsin.
Krk gn krk gece toy dn ederler, bunlar ieri atarlar (GmhaneBayburt, 317).
Padiahn isteklerini yerine getiren fakir olan padiahn kzyla evlenir.
Benim gzm, sana helal olsun,
Bunar, grk gn grk gece dn yapyorlar, btn dnya lem toplanyor, yedi
bucakdan adam geliyor. Yediriyor, iiriyor, olan da sarayna alyor
(Yukarukurova, 538).
Aann olu derede bulduu terliin sahibini arar ve en sonunda bulur.
Aann olu terliin sahibi kzla evlenir.
Olan da kzn istediini yerine getirip kadn cezalandrmaktan vazgeer.
Kz alp babasnn yanna gtrr. Krk gn krk gece dn yaparak evlenirler
(Kastamonu, 285).
Kelolan padiahn hasta kzn iyiletirir. Padiah da kzn Kelolana verir.
Kelolan, padiahm demi. Ne tacnz isterim, ne de muhafznz olmay. Eer
izniniz olursa Allahn emri ile kznz istiyorum. Padiah, kelolanla kzna dillere
destan bir dn yaptrr. Krk gn krk gece dn yaplr (Konya-Cihanbeyli,
161).
Padiah en byk kz ve ortanca kz iin krk gn krk gece dn yapar.
Neyse, gnlerden bir gn padiah, byk kz ile ortanca kzn o zamann
ileri gelen kimseleriyle evlendirir. Onlara krk gn krk gece dn yapar (KonyaSeydiehir, 148).
Askerdeyken grd kza k olan adam, askerlii bitince kz arar bulur ve
kza evlenme teklifi yapar. Kz da teklifi kabul edip evlenirler.
Bunu duyan kz dayanamayp srtm ve olana inanm. Olan gidip kz
babasndan istemi. Krk gn, krk gece dn yapmlar. lene kadar mutluluk
iinde yaamlar (Konya-Seydiehir, 159).
Gzel Ahmet, cinler padiahnn olu kendisinden daha gzel ve yiit olduu
iin onu ldrp Hzmal Gzeli ile evlenir.
85
O olannan cenk etmi. Onu yenmi. Hzmal Gzelinin yanna gelmi.

Cinler padiahnn oolunu ldrdn sylemi. Gzel Ehmetnen Hzmal Gzeli
krk gn krk gece dn etmiler (Kahramanmara, 415).
Kelolan, evlenmekten korkan kz evlenmeye ikna eder ve kzla evlenir.
Aa: Tamam, yeter ki siz evlenin. demi. Bunlar krk gn krk gece bir
dn yapmlar. Kelolan, tembel olan zenginlie kavuumu. Kz da evlenme
korkusu gemi ve mutlu olmu (Mula, 269).
En kk karde kuyunun iindeki devi ldrp hazineyi alyor.
Aabeylerinin yapt ktlk de yanlarna kr kalkyor.
Hyanet abilerini Anka Kuu alp savuruyor. Babas da bir seviniyor bir
seviniyor. Hazineyi alyor kyn en gzel kzyla evlenip krk gn krk gece dn
yapyor (Manisa, 161).
Bey vey kz Umman ile evlenir.
Bey buna krk gn krk gece dn yapm. Onlar evlenmi geiniyorlarm.
Ben dn yanlarndan geldim size selamlar var (Manisa, 150).
Avc Mehmet padiahn kzn vermek iin koyduu artlar yerine getirerek
padiahn kzyla evlenir.
Ben de bu kadar byk bir ii bir gecede baaran delikanlya kzm veriyorum.
Kadn hemen sarayna giderek oluna haber verir. Krk gn krk gece dn yaparak
padiahn kz ile Avc Mehmet evlenir (Afyonkarahisar, 387).
Kz dev karsyla mcadele eder ve padiahn kzn iyiletirir kz padiahn

oluyla evlenir.
Doktorlar are bulamad, onun derdinin devas yedi yldr kaynayan gmlek ile dev
karsnn beyni demi. Kz:
Hemen onlar ben de var. diye barm. Hemen olann yanna gitmiler. Devin
beynini yanklarna srp, gmlei de stne giydirmiler. ocuk iyilemi
Krk gn, krk gece dn yapmlar (Amasya, 208).
yi kalpli kz sabrederek delikanl ile evlenir.

Madem krk gn beni bekleyen sensin, benimle evlenir misin? demi. Arap kadn
da kabul etmi. Krk gn, krk gece dn dernek olmu.
86
Delikanl ve gzeller gzeli kz, krk gn, krk gece dn yapmlar. mrleri
boyunca mutlu, mesut yaamlar (Amasya, 239).
Hsn Yusuf denize balk tutmaya gider ve denizde bir sandk bulur,
sandktan kan kzla evlenir.
Ne inim, ne cinim, seni beni yaratan Allahn kuluyum. demi. Yusuf onun
sandktan gelen kz olduunu anlam. Hemen krk gn, krk gece dn yapmlar.
Mutlu, mesut yaamlar (Amasya, 246).
Kehriban, kz kardei ehriban padiahn oluyla evlendirir.
Kz vermiler, krk gn, krk gece dn yapmlar. ehriban, gelinliini giymi,
km yola, fakat kz daha kimse grmemi. Prensle kz yalnz kalmlar. Prens,
kzn duvan bir am ki, bir de ne grsn yal, aznda dii olmayan, banda
sa olmayan bir kadn (Amasya, 257).
9.3. DNDE DAVUL-ZURNA ALDIRMAK

Dnde davul aldrma deti gnmzde de uygulanmaktadr.
ah smail, kendine dman olan babasn ldrp tahta kar. kzla
evlenip de dn yapamayan ah smail tahta knca ei iin davul aldrr.
gn gece ne de davul aldryor. Geinip dururlarm (Balkesir,
290).
Ahmet Aa, padiahn kzn saraydan davullu zurnal alr.
Padiah adam beenip kzn vermeye sz verir. Padiahn sarayndan ayrlrlar.
Biraz hazrlk yapp, gelirler. Padiahn kzn, cmbr cemaat davullu zurnal alrlar.
Yola derler. Tilki: Ben nden gideyim de evde hazrlk yapaym. diye
yanlarndan ayrlr (Isparta-Stler, 176).
Olan, iki kz ile birlikte evlenir.

Padiah baksa ki, damad olacak olann yannda iki kz. Padiah bunlara,
davullu zurnal krk gn krk gece dn yapar, bunlar evlendirir (Isparta-Stler,
202).
Deirmene un tmeye gelen adam, budaylar nrken yatar, tam
uyuyaca srada davul sesleri duyar. ki kar uzunluunda ccelerin dnleri
vardr.
87
Pencereden baknca uzaklardan davullu zurnal byk bir topluluun

deirmene doru geldiini grr (Kastamonu, 393).
Padiah, Hanerbann eini bir kadn araclyla karr ve dn yapar.
Dn kurulsun. Davullar, zurmalar alnsn. enlikler kurulsun. demi. Ortalkta
bir bayram havas esmeye balam. Kadn:
Eer padiah yanma gelirse, zehir ier lrm. demi (Kahramanmara, 371).
Kelolan padiahn isteklerini yerine getiriyor ve padiahn kzyla evleniyor.

Padiahn btn isteklerini yapmlar. Sabah olunca padiah kalkm. Bakm ki
karsda bir konak parlyor. Sormu, soruturmu. Kelolann evi demiler.
Kelolan, davulla, zurnayla kz istemeye gitmi. Padiah, yine de kzn
Kelolana vermi (Adyaman, 238).
Haram Hamza Yemene gidip Helal Hamzann sevdii kz ve kzn

kardeini devin elinden kurtarp getirir.
Devin kafasn koparp krk paraya blm ve kz kurtarm. Kz ve kzn
kardeini alm memlekete dnm. Kzn kardeleri kz, Helal Hamzaya vermeyi
kabul etmiler. Krk davul ve krk zurna ile yedi gn yedi gece dn yaparak
evlendirmiler (Adyaman, 213).
Cad kzn evlendirmek iin masal kahraman kzdan bir davul ister ve
maceral bir yolculuktan sonra kz davulu cadnn kzndan alp cadya verir.
Git davul getir, kzmn dnn yapacam. demi. Kz; Allahm
nereden bulacam davulu? Kimseyi tanmam. Kimden isteyeceim davulu? demi.
Alam, alam.... Kocas gelmi; Niye alyorsun? (Adyaman, 193).
Paa kzn dev yavrusuna verdiine zanneder ama dev yavrusu aslnda ok
yakkl bir delikanldr, kendini herkesten gizler.
Paa, kzn vermi. Yedi davul, yedi zurna ile dn yapp evlendirmiler.
Gelin eve gelmi (Adyaman, 192).
Ylan olanla kz evlenirler, evlendikleri gece ylan olan kabuunu karr
kz da giydii kirpiden elbiseyi karrlar. Kzla olan birbirlerini severler, tekrar
dn yaparlar, mutlu olurlar.
Adam da gelir pencereden bakar ki ne baksn! Yatakta bir delikanl var ki, ay der ki
benim, gne der ben.
ok sevinirler, kaplar yakarlar.
Sabah kz ve ylan kalkarlar ki kaplar yok.
88
Tekrar krk gn ve krk gece ift davul zurnal dn kurarlar. Kz ve delikanl mutlu
olurlar (Bingl, 195).
Kelin yapt iler karsnda paa iki kzn kele vererek Keli dllendirir.
Paa kalkm dier iki kzn da, yedi davul yedi zurna ile Kele vermi. Kel,
hayatnn kalan ksmn bolluk ve mutluluk iinde geirmi (Adyaman, 235).
Paa kzlarn evlendirmek ister. Kzlarna birer elma verip bu elmalar atnca
kime denk gelirse onunla evleneceklerini syler. Kzlar elmalar atarlar ve paa
kzlarn evlendirir.
Paa, vezirin olunun ve kizirin olunun dnn yedi davul yedi zurna ile
yapm (Adyaman, 234).
9.4. DNDE OYUN, YARI YAPMA

Dnde yaplan yar damadn kaybetmesi durumunda damat kzla
evlenemez. Ama masallarda damat genellikle yarlar kazanr.
En kk karde dne gelirken yanna ok takmlaryla gider. Dnde,
kendisini kuyuda brakan byk abisiyle ortanca abisini yaralayarak intikam alr.
O gn, dn iin Padiah' in elma bahesinde elence olarak cenk yaplacaktr.
Olan hemen o tel sa birbirine atar ve ortaya tam tekmil bir atla birlikte ok
takmlar kar. Ata atlayp o da cenge katlr. Burada okun biriyle aabeylerinden
birinin kolunu bir dier okla da dier aabeyinin ayan yaralar (Manisa, 159).
Hzr dn odasndaki genlere kazanamayacaklar bir iddiada bulunur.

Genlerin hepsi o iddiay kaybeder. ddia kaybedildii iin de gelini de kaybederler.
Hzr ve kk karde yola koyulmular. Az giderler uz giderler kye varrlar. Orada
dn odasna girerler.
te orada genler toplanmlar, te ben bir sandk zm olsa yerim. Ben unu
ederim ben unu yerim. Diye iddialamlar. Bu dervi baba demi ki (Nide,
278).
9.5. DN SONRASI DETLER

Gelin kocasnn ylan olduunu dn sonras eve gelen misafirlerden gizler.
89
Gelini kocasyla beraber ziyarete gelmiler, herkes anneleri, babalar,

komular. Her gelen diyormu ki; Senin kocan nerde? Senin kocan nerde? Kz
insanlara syleyemiyor (Manisa, 185).
9.6. TELLAL BAIRTMA

yi bir haberi herkese duyurmak, eer bir zorlukla karlalmsa o zorlua
are bulmak amacyla tellal barttrlr. Gnmzde bu det cami hoparlrleri
araclyla uygulanmaktadr.
Padiah, kzlarn evlendirmek ister. Kzlarnn taliplilerini bulmak iin tellal
bartr.
Tez uzaklara tellal artlsn, ulaklan gnderilsin. Yedi dvele haber edin,
kzlarma talip olmak isteyenler, saraymn balkonunun nnden gesin.diye emir
verir (Kastamonu, 307).
Padiah, olunun evlenecei kz bulmas iin tellal bartr. Ama gelen
kzlar padiahn olu beenmez.
imdi padiah bir tellal bartyor: Hep zenginlerin kzlar ellerine birer gl
alsn, gl bahesine gelsin. Benim olan hangisini beenirse eksin diyor
(Balkesir, 279).
Padiah kzn evlendirebilmek iin tellal bartr, btn kyly toplar.
Bu filan gzyn talihine, bu filan gzyn talihine. diyorlar ki padiahn gzlarnn
vakti gecik.
Gzlar satmann aresi? Ne ediyim ben? diyor.
Ne edek, sabahdan bir dellal ardak, birer gu koyurak. Kular kimin gapsna,
omuzuna gonarsa, o gz ona verek. diyor (Kahramanmara, 397).
Beyolu gede kz tekrar grmek iin tellal bartr ve kz grr.

Beyolu annesine evde bir elence dzenleterek tellal bartr:
Beyimizin evinde falan gn elence vardr. Btn gen kzlar katlacaklar.
Katlmayan kzlar kendi cezalarn kendileri seecekler (Afyonkarahisar, 391).
90
Da adam padiahn kzn almak iin gree katlr birinci olur ve padiahn
kzyla nianlanr.
Kznn gelinlik ana geldiini gren padiah tellal bartr:
Falan gn sarayn bahesinde gre tertiplenmitir. Kim birinci olursa
padiahn kzn alacaktr (Afyonkarahisar, 406-407).
9.7. GELNN ST SIRA GTME

Padiahn kz evlendikten sonra annesinin babasnn yanna gitmek ister ve
padiahn damad eiyle birlikte saraya giderler.
Beni buralara getireli ok oldu, annemin babamn yanna gtr de onlar
bir greyim (Gmhane-Bayburt, 324).
Padiahn kz ylan olanla evlendikten bir sre sonra babasn grmeye
gider.
Kz babasna grmeye gider. Baclar da gelirler, bakarlar ki kz iki canl
(Gmhane-Bayburt, 320).
Olan padiahn kzyla evlendikten bir sre sonra eiyle birlikte babasnn
evine gider.
Krk gn krk gece toy dn ederler, bunlar ieri atarlar. Bir mddet burada
kaldktan sonra olan padiaha der ki:
Padiahm sa olsun, ben babama gideceim bana msaade (Gmhane-
Bayburt, 317).
ah smail evlendikten bir sre sonra ah smailin annesi olunun ve
gelinlerinin yanna gider.
Aman adam, ben gelinleri grmeye gideceim. Sen bir Trkmen kzn
getirivermedin olguma benim. Olan bak tane kz getirmi diyorlar. Ben grmeye
gideceim diyor. Hadi gidiyor nine, deneini kaka kaka varyor (Balkesir, 285).
Emi ile Memi uzaa gelin giden kzlarna ziyaret ederler. Bir sre kzlarnn
yannda kaldktan sonra geri dnerler.
91
Bunlarn kzlar evlenip uzaa gelin gitmi. Bir gn ebeyle dede kzlarn
ziyarete gitmek isterler. Yanlarna hediye olarak pekmez, ekmek bir de gmlek alp
derler yola (Konya-Seydiehir, 161).
Kz evlenen ailenin, aradan belli bir sre getikten sonra kzn evine
gitmesidir. Masalda paann olunun istedii kzn teyzesi, gelinin st sra gider.
Aradan gnler gemi, aylar gemi gz almaya gelmiler. Gzn anas,
bacsnn yanna gitmi; Bacm, gzmn st sra git. demi. Bacs; Tamam.
demi. Aksam eve gitmi, tuzlu ekmek yapm (Adyaman, 228).
Senem, aa ile evlenir. Aa, Senemi baba evini ziyarete gnderir.
Aa, kz eve gtrm. Kz ile evlenmi. Zaman bu durur mu? Senemin iki ocuu
olmu. Aa; Senin annen baban, ailen yok mu? demi. Senem; Var. demi.
Ailesinin nerede oturduunu, kim olduunu sylemi. Aa; zlemedin mi aileni?
demi. Senem; zledim. demi. Aa, iki azabna emretmi. Senemi bir ata
bindirmiler. ocuklarn da kendi atlarna bindirerek Yola kmlar (Adyaman,
279).
10. NAMUS
Bir adam hacca giderken eini evde brakr. Einin yalnz kalmamas iin de
yanna bir kz almasn ister.
Dnyada namahrem bu kadnn yzn grmemiti. Bir gn bu adam:
Kadn, ben hacca gidiyorum, seni namahrem grmesin, yanna bir kz al. Ben
gelene kadar kzla otur. dedi (Elaz, 290).
Padiahn kz evlenmeden hamile kalnca padiah kzn ldrtmek ister.
Padiahn kz son anda stanbuldan Erzuruma kaar.
Biz sana haberi nerden verelim, kzdan verelim. Kzn gnbegn art etei uzalr, n
etei ksalr. Kz hamile kald. Padiaha derler ki:
Padiahm, senin kk kzda bu hal var.
Sorup sual etmeden hemen kellesinin kesilmesini celltlara emreder (Gmhane-
Bayburt, 290).
Cmert, kyn ihtiyac olan suyu kavak aacnn dibinden karr ve su
akmaya balar. Kyller bunun karlnda Cmerti evlendirmek isterler.
92
Siz btn kzlar getirdiniz ama ben geinebileceim kz aryorum. Hangisi

ehl-i namus ise beni onunla evlendirin.deyince kyler de bir hocann kzn
alverirler (Kastamonu, 287).
Yasemin elebi, karsnn kendisini aldattn grnce, aldatt erkekle
birlikte karsn ldrr; ibret olsun diye kellelerini dolaba koyar.
Bu da oyna. Ben her gn aksam ise gidiyorum, benim kar da armudun
dalnn dibine gidiyor. Odun engelli bir Arap geliyor. Arapla yatyor kalkyor.
kisini de vurdum, kelleleri burada demi (Balkesir, 234).
Masalda padiahn oluyla nianl olan kz, kendisine gvenmeyince, dn
gecesi kendisinin yerine Tereci Kzn sokar. Gerek ortaya knca da padiahn
olu, kz krk katrla cezalandrr.
Ne istiyorsun sen? Krk katr m, krk satr m istiyorsun?
Satr olsa lrm. Katr olsun diyor. Kz balyorlar da krk katra
salveriyorlar, param para oluyor kz (Balkesir, 253).
Adam, karsnn kendisini aldattn zanneder ve karsn tam ldrecei
srada gerei renir. Kadn kocasn aldatmamtr.
- Vay canna! demi. Ben gideli karm eve koca getirmi. diyerek srtndaki
ifteyi eline alm ve:
- Bu iftenin bir gzne birini, dier gzne de birini skaym da namusumu
kurtaraym. Demi (Konya-Seydiehir, 175) .
Kocas hacca giden kadna kii sarkntlk yapar, kadn benim kocam var
diyerek n de kr eder.
O gidiyor bir zaman sonra biraderi kardeinin hanmna sarkntlk yapacak
olmu. O da teslim olmam (Manisa, 235).
Yeni geline taciz eden hoca hadm edilerek cezalandrlr.
Bir gn bu hoca kyn yeni gelinlerinden birini taciz etmi. Gelin ok
arm ve kendi kendine; Hoca nasl byle bir ey yapar ? (Bingl, 232).
Yeil gzl sarn adam tccarn karsyla beraber olur ve tccar bu durumu
renince yeil gzl sarn adam ldrr.
93
Ben yavaa yeil gzl sarnn evine girdim, onu yatakta uyurken buldum.
Kamam karp yeil gzl sarn yatakta ldrdm (Bingl, 238).
11. LM
11.1. LME HAZIRLIK
lm deindeki adak oluna vasiyette bulunur ama olu babasnn
vasiyetini uygulamaz.
Adamn biri lm deinde yatarken, oluna vasiyette bulunuyor:
Sakn kse deirmenciden un tme.
Olur baba.
Aradan zaman geiyor adam vefat ediyor (Mersin-Anamur, 46).
Bir adam hastalanp leceini anlaynca, erkek evlatlarna, kz kardelerini ilk

gelen taliplerine vermesini vasiyet eder. Adamn oullar da babalarnn vasiyetini
yerine getirirler.
Bir gn ocuklarn babalar ok hastalanr. lmeden nce oullarna:
Baclarnz ilk gelen taliplerine verin! (Isparta-Stler, 205).
Keklik tilkinin eline dnce tilkiyi kandrmak iin, sanki lmnn
yaklatn anlam gibi davranr ve tilkiyi kandrr.
Nasibin nne geilmez. Yalnz senden son bir dileim var. der.
Tilki: Buyur! der. Bir ahadet getir de dinsiz imansz gitmeyeyim. der.
Tilki buna inanr, baslar ahadet getirmeye. La ilhe deyip azgn anca, keklik pr
uar (Isparta-Stler, 172).
Padiah leceini anlaynca oullarna vasiyet eder, oullar da vasiyete

uyarlar.
Bir gn padiah haste olur. Hisseder ki artk lme yahn olmu. Kendi kendini ble
kontrol eder. Oullarn aaddrr. Olum gidin, Gck kardanz da getirin. Ben
size vasiyet edicim. Benden sooraki yapacanz iler, hareketleri size sylicim.
Olum! Benim vahtm yaklat, licim. der. Ben ldikten soora cenaze merasimi,
taziyem falan bittikten soora byk kardaz yerime padiah olacaktr.
94
Babalarn defnederler, taziyesini yaparlar ondan sonra, gn bittikten sonra byk

olan padiah olur, tahta oturur (Kahramanmara, 492-493).
Olan, leceini anlaynca iki rekt namaz klmak ister.

Olan:
Ee bac beni nasl olsa yeyicin. Bana izin ver. u dama hm. ki heyket
namaz glm. Ondan sona ye beni. demi (Kahramanmara, 383).
htiyar adam leceini anlaynca oullarna bir nasihat eder ama oullar bu
nasihati dinlemez ve devin eline der.
htiyar koca yataa dm. Yataa dnce oullarn bana arm babalar.
Size bir vasiyetim var. demi.
Evlerin yanda drt taraf da ile evriliymi.
Falan daa gedin, u daa getmeyin. demi, adam.
Bunlar syledikten sonra lm (Kahramanmara, 408).
Kadn leceini anlaynca kocasna bir daha evlenmek isterse evlenecei

zaman neye gre belirleyeceini sylyor. Kadnn kocas da kabul ediyor. Ama
adam, hocann verdii bir fikir ile daha erken evleniyor.
Ama bir gn kadn hastalanm. Hastal her geen gn artm. Kadn yataa
dnce leceini anlam. Kocasna bir sz verdirmi. Kadn:
Kznn boyu ekmek tablasnn boyuna yetimeyince evlenmeyeceksin! demi
leceini anlayan adam mirasn ocuklarna paylatrr.

Evveli adamn ocuu varm. Adam leceini hissettiinde ocuklarn arm
yanna.
Adam: Ben leceim, salmda size mirasm paylatraym da yle leyim
demi ocuklarna. Adam byk olana altndaki postunu vermi. Ortanca olana bir
avu kmr vermi. Kk olana da bir avu toprak vermi. Adam daha sonra
lm (Mula, 313-314).
11.2. LM-HELALLEME
Dede, torunun bulunmasn olundan ister. Torunun bulunmad takdirde
hakkn helal etmeyeceini syler. Bunun zerine ocuun babas olunu aramaya
koyulur.
95
ocuu bulmazsan sana hakkm helal etmem. der.

Olan, babas byle syleyince arp kalr. Vezirini de yanna alp ocuu
attklar daa kar (Kastamonu, 328).
Beyolu hastalannca btn kyl Beyolu ile helalleir.
Byle yaparm, giyinir kuanrm. Beyolu da bir hasta olmu, bir hasta
olmu. Koca kyl gitmi, helallemi gari lecek diye (Balkesir, 304).
Cimri ve kt adam yapt ktln farkna varnca ktlk yapt
adamdan helallik ister. Adam da hakkn helal eder.
Dilenci ieri alnm, krallara layk bir ekilde arlanm. Adam yapt hatay
anlayarak;
-Hakknz hell edin efendim, demi. krler olsun ki, henz yasyorken sizinle
karslatm. Yoksa bu hakk nasl deyebilirdim (Konya-Seydiehir, 152).
11.3. LMN DUYURULMASI

Kk karde padiahtan, padiahlar padiahn isteyince, padiah bu sze
ok kzar ve kk kardein idam edilmesini ister. Kk kardei asacaklar iin de
salsn verdirirler.
Kn aslmas iin gtrrlerken camilerden sal sesleri gelir. Kk olan der
ki :
Arkadalar hepimiz Mslmanz; bugn Cuma, namazm klaym da yle katledin
beni.
Cellatlar buna msaade verirler. Abdest alp camiye girer (Gmhane-Bayburt,
351-352).
11.4. LYE SAYGI

Padiah ldkten sonra, padiahn ocuklar gn babalarnn mezarn
bekliyorlar. Baka ile megul olmuyorlar.
imdi gtryorlar padiah, koyuyorlar mezara. Aradan iki gn geiyor.
ki gn getikten keri bir de bakyorlar ki, birisi, bir adam inmi, gencin birisi
sallanp geliyor (Balkesir, 338).
96
11.5. LNN YIKANMASI VE KEFENLENMESI

Gzel kz lnce, kz ykayp defnetmek isterler.
Kyde l yyen yal bir garck varm, aa kendince demi ki:
Onu araym da u ly ykatp mezara gmdreyim.
Yal gar gelmi, ly yrken parmandaki yzk dikkatini ekmi (Mersin-
Anamur, 58).
Avc, ylanlar padiahnn verdii srr sylerse leceini bilir. Avcnn kars
avcnn leceini bile bile bu srr renmeyi ok ister. Avc da madem az sonra
leceim hazrlm imdiden yapaym diye karar verir.
Suyu koyar, tabutu da hazrlar, kefeni bitirir. O zaman avc karsnn elinden
kurtulu olmadn anlar. Baslar anlatmaya:
Kar, byle byle oldu. Bir ylan bir sr verdi. Olaca gelecei bilmem; kurdu kuu
anlamam bundandr.der. O zaman bir ylan gelir, avcy sokar. Avc ruhunu teslim
eder. Avcnn eceli o gneymi (Isparta-Stler, 185).
Dervi, leceini anlaynca ocuklarna ne yapmalar gerektiini anlatr.

Dervi ondan sonra hastalannca:
Ben leceim. Beni ykayn, ldkten sonra gmn. der. Dervi, bunu
dedikten birka gn sonra lr. ocuklar bunu gmerler (Kastamonu, 374).
Padiah lnce padiahn ocuklar babalarnn cenazesini hemen defnetmeye

koyulurlar bu srada padiahn kzlarn istemeye dnrcler gelir.
Cenaze gasile karken perilerin padiah gelmi:
Ortanca bacnza talibim.
Byk kardeler, Babamzn cenazesi gasile kyor, imdi dnrclk sras
m diyerek gelenleri kovarlar (Afyonkarahisar, 582).
11.6. TABUT
Yan Karde tabut yapmak iin ormandan aa keser.
Yan Garda alayarak demi ki:
97
Benim senin gibi bir olum vard, ld. Bu aalar keserek ona tabut
yapyorum. demi (Kahramanmara, 413).
11.7. LM SONRASI DETLER

Padiah lmek zereyken oluna vasiyette bulunur. Padiah lnce, padiahn
olu babasnn vasiyetini yerine getirmeye balar ama son zamanlarda vasiyeti yerine
getirmez. Bunun zerine padiahn olu ryasnda uyarrlar. Bunun zerine babasnn
vasiyetini tamamlamaya gayret eder.
Olum ben hastalandm, lrsem filan kabristann gnde ekmek hakk vardr.
Her gn o ekmei gtr, delikten brak.
Babas ldkten sonra, olu vasiyetini tutarak her gn ekmek alr, kabristann
deliinden ieri brakr(Gmhane-Bayburt, 332).
Sarho adam hocann yolunu keser ve hocay, evinde zorla alkoyar. Hoca bir
gecede sarho adamn anne ve babas iin bir hatm indirir. Hoca sabahleyin serbest
kalr.
Dilenciye yiyecek veren kadn ile kadnn kocas, yiyecek konusunda tartr.
Adam ok cimri olduu iin dilenciye yiyecek vermek istemez karsyla tartr ve
kriz geirir. Adam lr ve adm ykayp kefenleyip mezara koyarlar. Adam ahrette,
dilenciye verilen yiyecek kurtarr. Daha sonra adam karsna hak verir.
bunu soyullar. Getirip yyllar, ele kefene saranda gene eyilir, Ba kefene
sarllar seni. Deyir: Aya yd, drt? Deyir: d! Deyir: Goy sarsnnar!
Gtrller tam mezara goyacalar esnada anm tekrar eyliyir, deyir: Ba mezarn
basna geldiyh, seni mezara goyacalar, ge inadnnan vazgec! Deyir: Aya d,
drt? Deyir: d! Deyir: Goy goysunnar! Adam goyullar mezara. Millet
ekilir, anm bilir grz gecirip. Getmir!. Bar ses geldi, mezar esir. Adam
barara deyir: Biy aman avrat! deyir, Senin ayana gurban! Deyir: Noyuldu
kii? Deyir: Sen o aya dilenciye vermeseyidin, maa bir oddu krs frlatdlar;
aya geldi, nde durdu, o engelledi (Idr, 470).
11.8. AIT YAKMA

Kz padiahn oluna kama plann nasl yapacaklarn anlatr.
ben muska yazyorum deyip ieri girersin. Herkese bir at yazarsn,
herkes gidince bir tek ben kalrm. O zaman da beraber kaarz (Kastamonu, 357).
98
Hanerbann ldn dnen Deryalarsa ile Yldzsaat yakarlar.

Ama Hanerba daha sonra dirilir.
Deryalarsa ile Yldzsa:
Ulan ne avrad. Biz gnden evvel senin banda at komayp aliik
Ay, kz karp kzn ocuu olduu iin kz aydan ayrlmak istemez.
Sonra ay kocasnn bana gitmi ve ona atlar yakmaya balam nk; o onun
kocas, helali olmu, ondan ocuklar olmu ve ondan artk ayrlmak
istememekteymi. At yakm:
Ay beyim, ay beyim,
Taaklar tl beyim,
Ballar mumsuz getiren,
ilekleri hamsz getiren,
Ay beyim, ay beyim
Ben sensiz neyleyim (Mula, 221).
11.9. L LE LGL NANILAR

Bir kz susad iin bir kapdan ieri girer ve dar kamaz. erde bir
lnn olduunu grnce lnn banda Kuran- Kerim okumaya balar.
Aklna hemen kuun dedikleri gelir.
Baban seni l diriye verecek.
Bir Kuran- Kerim alp lnn banda okumaya balar. Tam krk gn lnn
banda okur.
O srada l canlanr (Afyonkarahisar, 543).
vey annesi tarafndan zehirlenen kz bulan bey olu, kz ld diye kz

gmmek iin hazrlk yaparlarken kz dirilir.
Sal gelince asa baksalar ki dnya gzeli bir kz. Teneire koyup ykarlarken
nasl olmusa zehir kzn azndan dverir (Afyonkarahisar, 518).
99
11.10. CENAZE EV ( L EV)

Kz cenaze evine gelir ve cenazenin banda krk gn beklemesi sylenir.
Ama kz otuz dokuz gn bekler. Krknc gn cenaze dirilir ve banda bekleyen
Arap kadnla evlenir.
Gz evin byk bir odasna gtrrler, odann ortasnda st rtl bir
cenaze yatr. Gza derler ki:
Sen grk gn grk gece hi uyumadan bekleyeceksin bu mehdi (MersinAnamur, 53).
Kelolann annesi oluna hi al gel der ve ne alacan unutmamak iin hi
hi diyerek gider. Yolda bandan geen olaylar neticesinde nerde ne diyeceini
renir.
Kelolan Biri kt, bir daha ksn diyerek giderken cenaze kan bir eve varnca,
ayn sz tekrarlarken cenazeyi gtrenlerden biri Kelolann ensesine bir tokat
vurur.
Ayp deil mi, senin yaptn? Cenaze kan yerde byle mi denir?
Ya ne diyeyim amca?
Allah rahmet eylesin diyeceksin.
Kelolan Allah rahmet eylesin szn tekrar ederek gider (Afyonkarahisar,
648).
11. 11. MEZAR- YATIR-TRBE VE ZYARET YERLERI LE LGL

NANILAR
Senem vey annesinin onu uzak bir kye gnderecei iin yola kmadan
evvel z annesinin mezarn ziyaret eder.
Senem adamlarla giderken:
Aalar durun hele. Birazck anamn mezarna bir varp ziyaret edeyim. Ondan sonra
gtrn beni. demi. Senem anasnn mezarna sarlp alam. Alarken gzleri
birden dalm. Anas:
Ah benim bahtsz kzm! Alama, git. Kadn bir o yana, bir bu yana salla. Srtna
vur. ocuk doar. ocuk dev ruhlu. Sana sarlmadan ka, gel. demi
Olan, dedenin verdii eei topraa gmer. Oradan gelip geenler de bu
mezar trbe zannedip ziyaret etmeye balarlar.
100
Mezarn kenarn bir gzel rer trbe gibi yapar orada kalmaya baslar. Oradan
geenlerin, trbeye koyduklaryla geinir gider. Byle byle gnler, aylar geer. Bu
arada, mezara dua edip geen ailelerden birinin ocuu hastaym. O iyilemi.
Birinin bir murad varm. O muradna ermi (Isparta-Stler, 322).
Kz lnce mezarna trbe yaparlar. Kza k olan padiahn olu bu trbeyi

ziyaret eder.
Kz, lmeden nce babasna:
Ben lnce falan tepeye bana bir trbe yaptrver. Onun kapaklar alp rtlsn.
Kapana da, Muradna nail olamayan dilber yaz. der. htiyar adam kzn
dediklerini kz ldkten sonra hemen yapar (Kastamonu, 382).
Adam einin kendisini aldattn dnr gece karnn nereye gittiini merak
eder ve takip eder.
Kadn, kocasnn uyuduundan emin olduktan sonra yataktan kalkm, yavaa dar
km. ksz renci de takip etmi. Kadn, mezarla gitmi. Cinleri ve perileri
etrafna toplam ve atein evresinde elenmiler. Sonra yeni gmlen cenazeyi
karp cierlerini i i yemi, cenazeyi tekrar gmm (Adyaman, 220).
12. DER DET VE NANILAR

12.1. KURBAN/ADAK
Kelolan kuyunun iindeki devin sorduu soruyu bilerek deve kurban
olmaktan kurtulur.
Zira kervanclar bu kuyudan su almak istedikleri zaman her seferinde Dev'e
bir insan kurban vermeleri detmi (Konya-Cihanbeyli, 236).
Kz cann kurtarmak iin karnndaki ocuunu gvercinlere vermeyi kabul
eder. gvercinler de hem kz hem de kzn kocasnn cann kurtarrlar.
Bu olan, baya bym, okula gediyormu. O, iki gvercin, ocuu yoldan
alm
getmi.
(Gz
adadyd
ya
onu?).
akam
olmu
ocuk
gelmemi
Kyl adam ok fakir olduu iin ocuklarna bakamayacak haldedir. Aadan
biraz buday alabilmek iin oullarndan Kelolan aann ayann dibinde kesmek
ister aa, ocuun kesilmesine kar kar. Aa kyl adama buday verir.
101
Oullarmdan birinin kulandan tutup Mehmet Aann ayaklarnn

dibinde kurban ederim, o da san ve hreti iin, bana birka lek buday verir. Hi
olmazsa ailemi yaza kadar geindiririm. demi (Adyaman, 240).
12.2. BY, SHR, FAL VE KADER

Kelolan, annesine, i aramak iin padiahn saraynn bulunduu ehre
gideceim, der. Kelolann annesi, Kelolana iki tane sihirli kl verir. Kelolan ba
sknca bu kllar kullanr.
Yalnz u iki kl i cebinde sakla, ban derde girdii zaman, onlar
birbirine srt, dilein yerine gelir. Uyarsnda bulunmu. (Malatya, 59)
Gzel kz, sarayn yasak katna kar, aann oluna yaplan byy farknda
olmadan bozar ve aann oluyla evlenir.
Aann olunda meer by varm ku lnce by bozulmu. Aann
oluyla kz evlenmiler krk gn krk gece dn yapmlar (Mersin-Anamur, 42).
Oduncu peri padiahnn olunu kurtarr. Bu iyiliin karl olarak
oduncuya sihirli yzk ile ayna verilir.
Oduncu gnlerce hcrede yatm. Bir gn koynundan aynay karm can
skntsndan onunla oynamak istemi. Aynaya dokunmasyla birlikte bir arap
belirmi. emret! demi, ne emredersin? . Oduncu aynann sihirli olduunu
anlam (Samsun, 145).
Padiah, kznn aln yazsn merak edip baktrr. Kznn aln yazsn
beenmez ve deitirmek iin abalar ama fayda etmez. Kzn aln yazs gerekleir.
Bu padiahn bir tek kz varm. Bu padiah, benim kzmn yazs nasl diye
baktrr. Cenab Allah onu ok fakir birisine yazm, derler. O padiah gazap ediyor:
Ya Rabbllemin, ben bir padiah olaym da benim evldm bir fakire dsn.
Diyor (Elaz, 281).
Padiah yeni ocuun bebein falna bakar, ve geleceini iyi grmez.

ocuun falnda grdklerini deitirmeye alr ama deitiremez. Daha sonra
padiah, Allahn yazsnn deitirilemeyeceini dnr.
Bu ocuk doar, Bu pariah remil atar, bakar; bu ocuu evlendii gece kurt
yiyecek (Elaz, 277).
102
Padiahn olu, len babasnn mezarnn deliinden ieri girer ve orada

hocann olduunu grr. Bu hocalarn grevi insanlarn kaderlerini belirlemektir.
Olan kendi kaderinde nelerin yazl olduunu hocalardan renir ama kaderini
beenmez. Yazlan kaderini deitirmek iin ok urar ama bir ey oeitiremez.
Hocalar srayla vazifelerinin ne olduunu sylerler:
Ben, bugn vadesi dolanlarn defterini silerim.
Benim vazifem de doanlar yazmaktr.
Ben de filann kzn filann oluna yazarm (Gmhane-Bayburt, 332).
Fakir baba olunun verdii kamyla maaraya gider. Olunun anlatt

ekilde
kamy
vurur.
Krk
katr
altn
ile
krk
katr
zmrd
Araptan ister ve Arap da adamn istediklerini verir.

Baba, u gamy al. Benim kdm, o gayalk var ya?
Heee,
Oriye var, Gulhvallahu, bir de Elham oku, Y Arap de, daa vur. Bir
Arap kar; Eek spasnn selm var, grk gatr yk altn, grk gatr yk de
zmrd istiyor de (Yukarukurova, 604-605).
Padiah, dada bir yal adama rastlar. Yal adam insanlarn kaderini tayin
etmektedir.
Ava gediin, orda bir sakall ihdiyar adama raslyor. Iydiyarn elinde bir divit, bir
galem, bir de defter, oturmu yaz yazyor. Padiah, ihdiyara diyor ki:
Ne yazyon? diyor.
Doacak olanlar, doacak gzlara yazyom, diyor (Yukarukurova, 628).
Sultan Sleyman, padiahn kzyla fakir bir kadnn olunun ilerde evlenerek
kaderlerini birletirir.
Eski zamanlardan birinde kaderi ksmeti datma ii Sultan Sleymana verilmi.
Sultan Sleyman doacak olan bu erkek ocukla, doan kz ocuunun kaderini
birletirerek:
Bu ocuklar on sekiz yana geldii zaman evlenecekler. der (Kastamonu, 325).
ah smailin kard kzlardan Glperi fala bakar. Falda kan grnd

iin ah smail babasnn sarayna gitmekten vazgeer.
Mezarla geliyorlar. Glperi falcym. Biri muharebeci, biri falc, biri yemekiymi
kzlarn. Simdi bu bir fala bakyor Glperi. Ah smail, babann sarayna gtrme
bizi. Kan grnyor, iyi olmaz. Kira tutsun baban bize diyor (Balkesir, 284).
103
Gzel kz canavar sevdiini ve evlenmek istediini syleyince canavar

birden prense dnverir. Kt perinin yapt by bozulur.
Kt bir peri bana by yapmt. Beni yzne baklamayacak kadar irkin
bir yarata dntrmt. Bana benimle evlenmek istediini sylemeseydin,
hayatmn sonuna kadar yle kalacaktm (Konya-Cihanbeyli, 255).
Mneccimler, engi ahn Kahraman adl olunun btn dnyay ele
geireceini nceden grp haber verirler.
Ptn minecimler dedi ki; Gehreman cahan tutaca, dnyay alaca. O
geder vdler (Idr, 463).
Padiah kk kzna, Kelolan ile evlendii iin kzar. Padiahn kz da
kaderine raz olduu iin durumundan ikayet etmez.
Yetmeyesice, yana doymuyosca, senin ablalarn gm gm glyor. Byk,
byk vezirin olunda. Ortanc ortanc vezirin olunda. Sen burda gaz damnda
bekle Kelolan. Ne zanettiysen.
Ana benim talihim yle imi. diyor. Ben gaderime razym, nideyim falan. diyor
Kadn hoca, vey evladndan kurtulmann yollarn arar. Fal bakar falda bir
kadnn doum yapamadn ve vey kznn yardm edebileceini syleyerek kzn
kendinden uzak bir yere gndermeyi planlar.
Ne yapsam da Senemi bamdan atsam! diye dnmeye balam Kadn
rembilde, uzaklarda bir kadnn doum yapamadn grm. Hemen haber salm:
Bizim kz ok iyi bir ebedir. Olsa olsa bu kz o kadn dourtur. demi
Yal kadn, iki ocuun yolculuk yaparken tehlikelere kar kendilerini
koruyabilmeleri iin ocuklara sihirli tarak, sabun ve kirman verir. ocuklar
tehlikeden kurtulur.
Baz tehlikelerden korunabilmeniz iinde size baz eyler vereceim. Bunlar tarak,
sabun, kirman. Sizi arkanzdan kovalayan bir tehlike olduu zaman bu tara
arkanza atacaksnz ve byk allk, geni bir orman olacak. O tehlike ormandan
geinceye kadar siz yol katedersiniz. Yine arkanzda bir tehlike varsa korunmak iin
sabunu arkanza atn ve sabun deniz olur. O oradan geene kadar siz yine yol
katedersiniz. Yine tehlikeli bir durum varsa kirman da dar bir yola denk geldiiniz
zaman atn. Kirman deirmen olur yolu kapatr ve tehlike hayvan olur, insan olur her
ne ise oradan geemez. demi (Mula, 248-249).
104
ehzade aacn dibinde oturan derviin kimin kimle evleneceini belirlediini

renir. ehzade hemen kendisinin kimle evleneceini merak eder dervie sorar ama
ald cevap ehzadenin houna gitmez. Ama kaderden kaamaz.
Olum selmn kalben aldm. ok megulm. Yaz yazyorum.
Ne yazs yazyorsun?
Ben filann kzn filann oluna, filann olunu filann kzna yazarm. Vazifem bu
benim.
Madem yle ise bana kimin kzn yazdn?
Sana da Nidenin
yazdm(Nide, 281).
Gmler
kasabasndan
oban
brahimin
kzn
Baba hacdan gelirken bir Araptan sihirli kutu alr. Kk kzna verir.
"Bu kutuyu amadan kzna ver. Kk kz ise kutuyu, alr almaz odasna
kapanm ve pencerenin kenarnda am. Kutudan altn bir saks iinde ei benzeri
grlmeyen bin bir eit mcevherle bezenmi iek km. Yalnz iek akam
ezanndan sonra peri padiahnn oluna dnyormu. Kk kz odasndan hi
kmayp tm zamann peri padiahnn oluyla geiriyormu (Manisa, 176-178).
Mehmet gzel kzn verdii sihirli yz kullanr ve Mehmetin dilekleri

yerine gelir.
Mehmet, bir dilei olmadn syleyince, kz ona bir yzk verir ve: " Eer
bir dilein olursa, iki rekat namaz kl, sonra da yz yala. Karna derviler kar.
Dileini onlara sylersin" der (Manisa, 162).
Koca kar sihirli kp sayesinde Gagagub Padiahnn kayp kzn bulur.
"Ben senin kzn ksa zaman iinde bulup sana getireceim." der.
Kocakarnn da bir kp vardr. Bu kp de sihirlidir. Kpn iine girip rgala kpm
rgala deyince bir anda Mehmet' in kyne gelir (Manisa, 163).
En kk karde, kuyudaki kzn verdii sihirli sa tellerini ba sknca
kullanr.
Kz yukarya kmadan nce, olana U tel sa verir. "Ne zaman ban
skrsa bu sa tellerini birbirine bala." der ve iple yukarya kar (Manisa, 157).
Padiah, kznn kaderinde olan ocuu ldrmek ister ama baarl olamaz ve
kaderin deitirilemeyeceini anlar.
105
Ne yazlyd mehtupta. dimi. Vekil; Ahsam gelirse ahsam, sabah gelirse sabah
nikhn gyn. yazlyd, ben de nikhn gydm ahamdan gzn goynuna goydum.
dimi. Padah; Tebdil tahdir olmaz, tahdir tebdil olmaz.demi (Adyaman, 285).
htiyar, tekrar dua okur ve kz tahta parasna dnr.

htiyar ortadaki bir tahta parasna okumu. Tahta paras, dnya gzeli bir kz
olmu. Kz, olann yanna gelmi; htiyar ldr sana varaym. htiyar ldr sana
varaym. htiyar ldr sana varaym. demi. htiyar, her seferinde; Aman olum
bu kz dinleme! Bu bir sihirden baka bir ey deil (Adyaman, 174).
Kelolan padiahn kzn kurtard iin padiah dile benden ne dilersen

diyince Kelolan, padiahtan sihirli mendili istiyor.
Kzm kurtardn. Dile benden ne dilersen Kelolan? demi. Kelolan:
Mendilinizi isterim padiahm. demi.
Mendil sihirliymi. Kz:
Bu mendile al dersen, trl yemekler kar. Sonra mendili katla cebine koy, sakn
kaybetme. demi (Amasya, 255) .
Fakir ailenin kzna periler sihir yapar.

Peri kz, kzlarnn koluna bir pazubent balam
Bu pazubent durduka kznz yaasn, alrsanz lsn. diyerek kaybolmu. Sonra
bir peri kz, daha gelmi.
Kznz gld zaman yanaklarnda gller alsn. demi ve kaybolmu. Bir
baka peri kz daha gelmi.
Kznzn yrd yerlerde imenler asn. demi ve gitmi. Peinden bir peri
kz daha gelmi.
Alad zaman gzlerinden inci dklsn, ykand su altn olsun. Demi ve
kaybolmu (Amasya, 268) .
Avc Mehmet ylanlar sultannn kznn yardmyla sihirli boncuu alr ve

evine gider.
Avc Mehmet, sen kzm kurtardn. Ben de bu iyiliin altnda kalmak istemem, dile
benden dnyaln vereyim.
Saln dilerim efendim!
Benim salmn sana ne faydas var? Dilediini syle yerine getireyim.
Dilinin altndaki mavi boncuu isterim.
Bak Avc Mehmet! Bu boncuk sihirli bir boncuktur. Bu boncuu yaladn an

karna bir Arap kar ve her istediini yapar. nallah onu hayrl iler iin
kullanrsn (Afyonkarahisar, 385).
106
ocuk hrsz, Pamuk Anann ocuklarn almaya gelir. Pamuk Ana

ocuklarnn kendilerini koruyabilmeleri iin ocuklarna sihirli eyalar verir.
bir daln iei gibi olan ocuklarn sevip okadktan sonra sandndan bir
sabun, bir tarak ve bir bak kararak ocuklarna verir.
Bu adam sizi gtrecek, bunlar sihirlidir. Tehlikeye dnce defa fler yere
atarsnz. Onlar sizi korur (Afyonkarahisar, 418).
ok susayan kk kz bir kapdan ieri girer dar kamaz, kzn annesi

babas da kzlarn oradan karamaz.
Ev de krk odal bir evmi. Kz Ne yapaym tecellim, kaderim byleymi
diyerek btn kaplar tek tek aar. Krknc kapy anca kefen iindi bir lye
rastlar (Afyonkarahisar, 543).
nsanlarn kaderine bakan adamn kzn, dev bulutu srkleyip devin evine
brakr ve kz devin kars olur.
Bir zaman, insanlarn kaderine bakan biri varm. Dnyada var you kzym. Bu
adam bir gn; Herkesin kaderine bakyorum, bir de kzmn kaderine bakaym.
Kzmn kaderini de reneyim. demi. Kzn kaderine bakm; Kzmn kaderi
gkyzndeki bir bulutta. demi (Adyaman, 232).
12.3. HZ. HIZIR-HZ. LYAS

ocuu olmayan yal adam hurma aacna kar, oradan gkkuana biner
ve Tanr dandaki gizemli gln suyundan ier ve yal adam genleerek Hzr
olur.
Gkkua: Ey, gen adam! Artk lmszle eritin. Yeryzne Hzr Baba
olarak ineceksin. Her yl adna hdrellez gnleri dzenlenecek. O gn insanlar
senden dilekte bulunacaklar. Onlar duy. Dileklerini gerekletir! demi ve
gkyznde kaybolmu (Samsun, 137).
Kzl sakall ihtiyar adam, padiahn hanmn iyiletirir ve giderken de hayr

dua eder. padiahn oullar bu adamn Hzr olduunu anlarlar.
Sizden yle memleket isterim ki; ovalar tarlalar baak baak ekin olsun.
Ambarlar bereket dolsun. Syledikleri biter bitmez atna binmi ve gitmi. Gne ve
Ay bu ihtiyar adamn Hzr Baba olduunu anlamlar (Samsun, 130).
107
Kelolan karnn doyurmak iin padiahn arad Hz. Hzr bulup

geleceini syler ama bulamaz. Padiah da kandrld iin Kelolan nasl
ldreceini planlarken o esnada Hz. Hzr Kelolann imdadna yetiir.
Padiahm, Hzr ben bulacam. demi. Bu Kelolann da baz artlar
varm, onlar da padiaha sylemi (Gmhane-Bayburt, 328).
hrsz Allahn ucunu bulmak iin yola kar. Hz. Hzr, hrszn yanna
gelir ve herkes bir dilek dilesin der. Hrszlarn dilekleri hemen kabul olur. Daha
sonra Hz. Hzr, bu hrszn yanna gelir. Hrszlarn iyi niyetli olup olmadna
bakar ve kt niyetli olan hrszlarn ellerinden mallarn alr.
Neyise, Allah bunarn dileklerini gabul ediyor. Bir yal adam gnderip (Hz. Hzr)
bunarn isteklerini yapdryor.
Aradan biraz zaman geiyor. Bunarn dilni yerine getiren adam diyor kine:
Varm hele, verdiklerim nasl duruyor? diyor (Yukarukurova, 623).
Kk karde, hizmetilerine syleyerek evine ald iki garip kiiyi merak

eder, onlar grmek iin onlarn yanna gelir.
Kk olan da unlara bir Ho geldiniz diyeyim. Her geleni Hzr
bilmeli, nedir ne deildir? diye yanlarna gelir (Isparta-Stler, 192).
fakir karde Hz. Hzr aramaya koyulurlar ve bulurlar. Hz. Hzr bu

olann dileklerini yerine getirir ve olanlar fakirlikten kurtarr.
Bir gn Hzr aramak iin yola karlar. yol azna durup yoldan gelene
geene bakarlar. Hzrn parmanda kemik yokmu. Oradan bilecekler (IspartaStler, 226).
fakir kardeten en by Hzrdan derebeylik istemi, ortanca olan

iftlik istemi, en kk karde helal st emmi kz ister. de isteklerine kavuur.
imdi bir karde varm. ok fakir ama kalenderlermi. Bunlar demi ki:
Beraber gidelim Allahmz bulalm, mal isteyelim. karde yola dmler.
Gide gide nlerine Hz. Hzr km. Hzr kardelerine demi ki:
Nereye gidersiniz, nereden gelirsiniz evlatlar?
108
Ben size mal vereyim (Nide, 277).
Abi kardeinin hanmnn sznden dolay eytan ararken karsna Hzr

kar. Hzr, abiye yardm eder.
Deirmeni atverecek olmu; ama dede yine km nne. Dede Hzrm.
Dede: Ne yaptn? Ne oldu? demi (Mula, 398).
Padiah Hzr grr. Hzrn kendi kznn gezeki bir olanla evleneceini
renince buna engel olmaya alr ama baaramaz.
Bir gn Padiah yolda giderken, yol kenarnda oturmu bir adam grr. Adam yaz
yazyordur. Bu kul, Hzr'dr. Padiah bu adamn yanna gider.
Sen byle ne yazyorsun?" Falann olunu, falann kzna yazyorum" der Hzr.
Peki, benim kzm kime yazdn?" diye sorar Padiah. Hzr: Falan yerde bir
gezeki var, onun oluna yazdm" der (Manisa, 191).
Kelolan aresiz bir durumda Allaha dua seslenirken Hzr gelir ve

Kelolan dertten kurtarr. Bir de Kelolann dileini kabul eder.
Ya Rabbi, ben ne yapaym imdi! Kelolan, tan stnde dnrken yal bir
adam gelmi ve yannda durmu; Yavrum, nedir derdin? Niye dalmsn byle?
demi. Kelolan, adama dnp; Ya kardeim yoluna git, benim derdim bamdan
akn bir de seninle uraamam! demi. Yal adam; Yavrum syle nedir derdin?
Kelolan; Elinden geliyorsa, bana hi kimsede olmayan bir g ver. Bir de ben
kime kzarsam onun dileri tir tir titresin. demi. Meer bu adam Hzrm. Hzr,
ellerini ap Allaha; Ya Rabbi, bu kulunun dileini kabul et! demi. Ve adam
kaybolmu (Adyaman, 240-241).
arkada pnarn banda grdkleri ihtiyara isteklerini sylerler ve

arkadan istei gerekleir. Ama zenginleince kibirlenen arkada fakir olur. Kad
olan arkada da kad olduu iin kibirlenir o da kadl kaybeder nc arkada
eskisi gibi alak gnll olduu iin daha da zengin olur.
htiyar, onlarn bu szlerinden sonra aya kalkp, cebindeki kesesinden para karp
zengin olmak isteyene vermi. Bir kalem karp kad olmak isteyene vermi. Helal
st emmi bir kadnla evlenmek isteyene ise demi ki:
Sen evine git. O kadn ki diliyorsan er ge nasibin olur. Hi tasalanma!
htiyar, bu szlerinden sonra ortalktan kaybolmu. Onun kayboluunu gren
arkada bu duruma ok arm:
Bu ihtiyar, Hzrd!diyerek gezmekten vazgemiler ve evlerine geri dnmler
(Bingl, 198).
Garip vey evlattr. Nasip de garibin kardeidir. Garip ile Nasip dere
kenarnda oyun oynarken karlarna birden Hzr kar ve Nasipten bir ey
109
yapmasn ister Nasip yapmaz. Hzr Garipten bir ey ister Garip yapar. Garip
iyiliinin karln alr.
Ol gel beni sen tepeye kar, demi.
Garip gitmi, sakall dedenin elini tutarak onu tepeye karm. Meer bu ihtiyar kii
Hzr imi. Hzr dede bu iyiliinden dolay Garip'e sihirli bir kz vermi. yle bir
kz ki dilediin zaman boynuzlarndan st-eker aktrm. Bu dede hediyesini
verdikten sonra birden her taraf toz duman olmu ve ihtiyar bir anda kaybolup gitmi
(Bingl, 202).
12.4. TABAT LE LGL NANILAR

eytann verdii sihirli deirmeni (kahve deirmeni) kadn denize dryor.
Denizlerin suyunun tuzlu olmasnn sebebi olarak eytann verdii deirmenin,
denizin dibinde dnp tuz retmesi olduu anlatlyor.
Deirmen dnm dnm tuz, dnm dnm tuz Gemi tepesine dek dolmu.
Kadn deirmeni durdurmay bilmiyormu. Herkes batm, boulmu lm.
Deirmen halen denizin dibinde dnermi. Bu deniz ann tuzluymu. Deirmen
halen daha tuz karrm denizin dibinde (Mula, 398-399).
Kt kalpli adamn evi depremde yerle bir olur.

Aradan aylar, yllar gemi. ve birgn bir deprem olmu, kt kalpli adamn saray
yklm. Zamannda ok kalp krp insanlar kk grdkleri iin imdi de onlar
muhta bir ekilde hangi eve gitseler her evin kaps suratlarna kapanm (Mula,
289).
Senem da banda susaynca su arar. Dut aacn grnce dut aacnn
olduu yerlerde suyun bulunacan dnr ve suyu bulur.
ok susam. Bakm ki karsda dut aalar var; Dut aacnn olduu yerde
mutlaka su olur. Bari gidip biraz su ieyim. demi. Dut aacnn yanna gitmi.
Kanasya su imi. Bu aa, azaplarn da yanna alarak ava km. Dut aacnn
yanna gelmi. Su imi (Adyaman, 279).
12.5. GNLERLE LGL NANILAR

Cuma gn camiye cumalk getirmeyi unutan kz hocasndan dayak yer.
Kyn ocuklar da, Cuma namazlarnda;Cumalk getirirlermi. Bir gn,
gzn bir tanesi, Cumalk getirmeyi unutmu (Yukarukurova, 587).
Padiahla vezir bir zamanlar mezzinlik yapm olan amarcnn hikyesini
dinler.
110
Bu camide mezzinlik yapyordum. Bendeki ses hi kimsede yoktu. Bir Cuma

sabah tevcid vermek iin minareye knca, minarenin tepesinde kocaman bir ku
grdm (Afyonkaarahisar, 567).
Bir zamanlar padiahn olu olan eskici yanna gelenlere bandan geen bir
olay anlatr.
Bir Hdrellez gn vezir, vzera alem yapp elendik. Sohbet ederken sz
dnd dolat (Afyonkaarahisar, 565).
Padiahn hanm hastalanr, hastaln aresini bulamazlar. Padiahn oullar
Gne ile Ay annelerini Hdrellez gn ifa bulabileceine inanrlar.
Bir gn Gne ve Ay annelerinin yanna gelerek kendisini Delikli Knal Kaya
denen yere gtrmek istediklerini sylemiler. Bugn hdrellez demiler, orann
havas da suyu da hastalna belki ifa olur (Samsun, 129).
12.6. RYA LE LGL NANILAR

Zengin ailenin kz bir rya grr. Kzn babas bu ryay beenmez ve
kznn ldrlmesini ister. Ama rya gerekleir.
Kzlar bir gn ryasnda annesinin eline su dktn, babasnn da havlu verdiini
grm. Sabah kalkm annesine mutlu bir ekilde ryasn anlatm. Annesi de
kznn grd bu ryay babasna anlatm. Babas bu ryaya ok
kzm(Mersin-Anamur, 42).
Yahudi grd ryadan dolay adamn tuttuu bal almak ister ama
baarl olamaz.
Yahudinin birisi de ryasnda grr ki, Adamn biri bir balk tutacak, o bala ka
kuru isterse ver. O balkta i var. Yahudi erkenden kalkp kyda dolamaya
balad. Bakt ki adamn birinde balk, hemen yanna yanat (Gmhane-
Bayburt, 288).
Mehmet Aa, ryasnda grd aksakall adamn sorduu cevaba; genlikte
gelsin diye cevap verir.
Bir gece ryasna ak sakall iki adam gelip: Mehmet Bey, sana bir bela
gelecek. Genlikte mi gelsin, yoksa kocalkta m gelsin?diye sorunca
(Kastamonu, 318).
111
Bir gn bir dede ryasnda, ldn zannettii torunun yaadn grr.

Aratrp bakarlar, ocuk yayor.
Aradan yedi sene getikten sonra dedesi ocuu ryasnda yayor bir
vaziyette grr.
Sabahleyin olann ararak: Olum, git bu ocuu bul. Daa attnz bu
ocuk yayor (Kastamonu, 328).
Gndeliolu, Allah bana bir evlat verirse btn malm balayacan
syler ama ocuu olunca bu vaadini unutur. Bunun zerine Gndeliolu, ryasnda
melekler tarafndan ikaz edilir.
Gndeliolu uyumu. Ryasna melekler girmi.
Sen evlat istemitin. Evladn oldu. imdi dileini yerine getir. demiler, gitmiler.
Gndeliolu sabahleyin kalkm, dnm. Amma bir trl aklna getirememi.
Yine akam olunca yatm. kinci ryasnda da ayn ey olmu.
Adakta bulunmutun, yerine getir. demiler, gitmiler.
Bir korkuyla uyanm (Kahramanmara, 416).
Babann kk kz han yaptrp gelen geen orada ryaya yatar. Sabahleyin

grdkleri ryay han sahibine anlatrlar.
Gelen geenler orada konaklayp yerler ierler, banyolarn yaparlar o gece
ryaya yatarlarm. Sabah olunca da ryalarn hann sahibine anlatrlarm
(Manisa, 177).
Lanetli Adam, grd ryadan ok etkilenir ve imana gelir.
Allah, Cebraile; Bu adama syle imana gelsin. demi. Cebrail, adamn ryasnda;
Allaha iman et! demi. Adam sasrm. Dier aksam yine Cebrail gelmi;
Allaha iman et! demi. Adam, korkmaya balam. Cebrail nc gece yine
gelmi; Allaha iman et! demi (Adyaman, 261).
Kelolan Arapla kavgaya tutuur ama bir trl yenemez. Akam olunca
ayrlrlar. Kelolan ryasnda Hzr grr.
Akam Hzr, Kelolann ryasna girmi; Korkma Kelolan, sen yarn onu
yenersin. demi. Sabah bunlar tekrar kavgaya tutumu. Dnmler dolamlar.
Kelolan, Arap yenmeyi baarm (Adyaman, 243).
112
stanbulda bir Yahudi grd rya dorultusunda hareket eder. Ama

Anadolulu Mehmet Yahudiden uyank kar. Yahudinin ryasnda grd fincan
Yahudiye vermez.
Yahudinin birisi ryasnda bir yeil baln karnnda fincan olduunu grr. Fincanla
suyu attka padiahn sikkesi gibi altn atarm. Yahudi bunu ryasnda grnce
btn balklarla kontrat yapar. ki yl balklarn tuttuu bal alr (Nide, 242).
Bu dnyada rzknn olmadna inanan fakir adam bir gece bir rya grr ve
grd ryay padiaha anlatr.
Ben bir gece rya grdm. Aksakall bir dede bana bu eme senin emen dieri de
kar kahvenin emesi, dedi. Benim ememden damla damla su akyordu.
Dierinden rl rl su akyordu. O gnden beri bol kazancm olmaz ama kimseye
de muhta olmam. demi (Amasya, 224).
Fakir ailenin kz padiahn olunun ryasna girer ve padiahn olu kz

arayp bulur ve evlenir.
Ben bir kz grdm ryamda, yrd yerde imler bitiyor, gld zaman
yznde gller ayor, alad zaman gzlerinden inciler dklyor. Ben bu kza
k oldum, bana onu bulun (Amasya, 269).
Padiahn krknc olu krk kz kardein en kn ejderhann elinden
kurtarp kzla evlenir.
Ejderhann sarayna vardklarnda ejderha da uyuyormu. Ryasnda da
padiahn kzn gryormu. Bunlarn grltsnden uyanp padiahn kzn
karsnda grnce aknlktan baylp der (Afyonkaarahisar, 578).
Rya gren kadn kocasnn da yardmyla ah hanm olur ve insanlara zulm
etmeye balar daha sonra eski haline dner yaptklarndan piman olur ama
elindekilerle yetinmesini renmitir artk.
Kar koca akam olmu yataa girip uyumu. Kadn ryasnda suyu berrak bir
denizden kocaman bir balk grm. Baln srtnda eitli rzklar varm. Balk,
kadna bu rzklar verirken birden uyanm. Kadn uyand gibi kocasn kaldrm.
Ali, ben bir rya grdm (Bingl, 182).
Aa ryasnda obann olunun kendi kzyla evleneceini grr ve byle bir

olayn gereklemesine engel olur. Ama aa baarl olamaz.
Bir gn bu aa bir rya grm. Ryasnda da kylerinden birinde bir obann
olunu grm. O obann olu kendi kzyla evlenecekmi. Aa bu ryadan sonra
113
ok korkmaya balam. Nasl olur da kzm o obann oluna veririm, diye

hayflanyormu (Bingl, 206).
12.7. PADAH/PAA SEME

Seyda gittii ehirde ku uurulup padiah seileceini renir.
Bu seherin pediah olmu. Bugn pediah seeceyhler, o da devlet kuunnan.
Kimin bana gonsa onu petiah seeceyhler. Bir eherin kenarna p orada
herkes seyrine getmeye alr (Idr, 343).
Gndeliolunun ocuklarnn bulduu sandktan kan nur yzl kadn

ocuklara bir yol arif eder. ocuklar o yoldan giderler ve bir kye varrlar. Kyde de
padiah seimi iin ku uurulmaktadr.
Orda padiah seilimi. Millet meydana toplanrm. Bir kuu salvermiler. Ku
kimin bana konarsa, onu padiah seerlermi. Ku sarayn hamamn yakan
klhann bana konmu. O isli pisli klhan olduundan onu topluma katmazlarm.
kere denemiler, nde de ona konmu (Kahramanmara, 419).
Padiah ocuuna bir soru sorar. Padiah en kk olunu verdii cevab

beenir ve onu padiah yapar.
Padiahlk deitirme gn geldii iin oullarn toplam. Oullarna sormu:
Olum beni ne kadar seviyorsun?demi.
En byk olu: Altn gibi seviyorum babacm.demi.
Ortanca olu: Gm gibi seviyorum babacm.demi.
Kk olu: Tuz kadar seviyorum babacm.demi (Mula, 360).
Kyn paas lnce, kyller kyn paasn semek iin kyller sefer
ku uururlar, er seferinde ku garip bir adamn bana konmu. Bu adam kyn
paas olur.
O kyde bir ku varm. Kyller bu kuu havaya salp uururlarm. Bu ku uup
kimin bana konduysa o kii kyn aas olurmu. ocuklarn babas kyn bir
sokanda tek bana oturuyormu. Bu ku uup adamn bana konmu.
ku uup yine bu adamn bana konmu. Bunu gren kyller mecburen bu
adam Paa yapmlar (Bingl, 211).
114
12.8. AVA IKMA

Padiahn olunun yaralad kartal Kelolan alp tedavi eder.
O gnlerde Kelolan evini ocan brakm ora senin bura benim
geziyormu. Id ile Bdnn konumalarn duyunca karlarna dikilmi. Verin
elinizi peyim ana baba. demi (Samsun, 140).
Yedi avc arkada birlikte ava karlar.
Yrin ava gedek, Avc Ali, demiler, bunun odasnda toplanmlar. Avc
Ali:
Yrin olunca, ava getmiler, her biri goyua dalmlar (Yukarukurova,
514).
Avclar yaral tilkiyle arkada olmak ister ama tilkiyi yaralayan bir insan
olduu iin tilki bu teklifi kabul etmez.
Yaral dikli orada dururken, gardan da drt tane, omuzu silahl avc
geliyormu. Bunar, bakyorlar ki; bir yaral dikli! Buna sesleniyorlar:
Oooo, dilki garda, ne geziyon, gel de arkada olak (Yukarukurova,
513).
Padiahn kk olu ava gider, avdayken karsna Anka kuu kar.
imdi, bu arada gene olan, yayn, okunu eline alyor, ava kyor. Avn
yaparken yoruluyor, bir aacn dibine oturup bekliyor (Yukarukurova, 5554).
Ahmet Aa evlendikten sonra ava kar.
Dururken adamn can sklr. Silahlardan birini alp, ava kar. Bir gn
geer, gn, be gn geer (Isparta-Stler, 176).
ocuk bir gn avc beye ava gitmek istediini syler. Avc beyle ava giden
ocuk bir keklik vurur.
Beni ava gtr.der. Avc, olana bir tfek bir de at alr. Ertesi gn ava giderler.
Bir emenin yanna varrlar. O emenin yannda avclar hep tahsm oldular.
Kim nce avn yaparsa buraya gelsin. dediler (Kastamonu, 376).
Avclar hasta kzn bulunduu gln kysna gelirler.
115
iki Krt avc da aralarnda avlanmakla urarken dalgn dalgn suyun

kenarna kadar gelirler. Yorgun avclar glden su imek iin eilince (Kastamonu,
322).
Padiahn olu byynce arkadalar ile ava kar.
Olanlar yetimi. Simdi bunlar arkada olmu, olanlar. Her gn bir
tfek, her gn ava giderlermi. Eee aalarn, zenginlerin ocuklar gari,
padiahlarn ocuklar (Balkesir, 277).
Padiah ava kar, yolda ihtiyar bir iftiyle karlar.
Bir gn padiahlar padiah av iin ehirden uzaklam. Yolda giderken pek
ok insann alt bir tarla grm (Konya-Cihanbeyli, 117).
Rzgarolu, her zaman ormana ava gider.
Rzgarolu ormanda avlanrken ormann derinliklerinden bir ses duyar:
Genlikte zenginlik, ihtiyarlkta fakirlik mi istersin? Yoksa genlikte fakirlik,
ihtiyarlkta zenginlik mi? Rzgrolu ava merakl olduundan hemen btn gnleri
ormanda av peinde geermi. Ceylan gibi gzel atna biner, yay gibi hzla giden iki
kpeini yanna alr, her attn vuran tfeini de omzuna asarak sabahlar ava
karm (Konya-Cihanbeyli, 124).
Avc ava gider ama avcnn tembel kars avcnn vurduklarn piirmeye
enir. Bir gn bir dilenci ocakta pimek zere olan rdei alnca tembel kadn
akllanr ve tembellii brakr ev ilerini yapmaya balar.
Avc ava gitmi, bir rdek vurmu. Eve gelmi, rdei temizlemi, atee
koymu. Tekrar ava gitmek zere hazrlanm, karsna:
Atee rdei koydum, yanmasn bak demi (Konya-Cihanbeyli, 1198).
Hanerba ii yokken ava gider avlanr.
Hanerba ava gidip, avdan gelirmi. imdiki gibi byle eskiden i yokmu.
Bir gn gelmi ki, hanm bohasna bir ey sokuyor (Kahramanmara, 368).
Padiahn olu Hanerba, ava gidip gelmeye balar. Padiah, olunu
ldrmek ister ama bu istei gereklemez.
Bir gn be gn derken bu olan ava gidip avdan gelmeye balam. Padiah
olunun bu durumunu beenmemi. Adamlarn toplam bana. Benim bu olan
ldrmenin bir aresi? demi.
116
Vezir: Aman bre padiahm ondan kolay ne var? demi. Bizim olanlara sylerik,
o ava giderken arkadan vururlar (Kahramanmara, 363).
Olan kardeler ava gider.

Bir gn kz kardeleri evde kalm ve olan kardeler ava gitmiler. Onlar
ava gittiklerinde evde ate snm ve kz kardeleri de ate aramaya gitmi.(Mula,
323)
Anne st emmeyen kzla evlenen adam karsn ve kzn maaraya
hapsedip oluyla beraber ava gider.
Olunu da yanna alp ava gitmi. Bir yl sonra maarann yanna gelmi,
karsna seslenmi (Adyaman, 177).
Paa ava gider. Kaf Dann arkasndaki bir maarann nnde devi ldrp
maaradan kan gzel kzla evlenir
Sabah olunca ava kmak iin halk ehir meydanna ardm. Herkes
hazrln yapp meydana geldi. Ben; Siz birlikte avlann ben baka bir yne gidip
avlanacam. dedim. Halk ava giderken, ben, maarann nne gittim (Adyaman,
247).
Sandkta nar tanesi adl kz kar. Kzn annesi babas ld iin amcasnn
yannda kalr ama amcasnn ei Nar Tanesinin gzelliini kskanr ve evden attrr.
Nar Tanesini paann olu avlanrken bulur.
Bir gn, paann olu ava km. Avlanrken, sand grm. Sand am.
Bakm ki iinde, ay ve gne gibi parlak bir kz var (Adyaman, 264).
Aa lde avlanrken bir kadn grr kadnn kimsesi olmadn anlaynca
kadn yanna alr, kadn aann hizmetisi olur.
Bu arada o evrede bir aa otururmu. Bu aa ava gitmeyi severmi. Bir gn
yine adamlarn alm ava km. Kpekleri brakm (Adyaman, 206).
Dev ava kar ve dev kars girmemesi gereken iki odann kapsn aar.
Sabah olmu dev ava km. Kadn anahtarlar alm kaplar am. Birinci
kapy am (Adyaman, 232).
117
Ava kan aa gzel bir kz grr ve kz eve gtrp kzla evlenir, ocuu
olur.
Kz braktklar dan civarnda da bir aa varm. Bu aa, azaplarn da
yanna alarak ava km. Dut aacnn yanna gelmi. Su imi (Adyaman, 279).
Paann kk olu bir kurbaa ile evlenir. Daha sonra ava gider. Kurbaa
evde kimse yokken ok gzel bir kza dnr.
Olan, av meraklsym. Gndz ava gitmi gelmi ki bir nceki gn eve
getirdii keklik kzarm hazr olarak tabakta bekliyor (Adyaman, 292).
Padiahn olu evlendikten sonra ava kar ve avda onu haramiler yakalar.
Bir zaman sonra, padiahn olu avlanmaya km. Gittii yerde haramilere
yakalanm (Amasya, 262).
Avc Mehmet bir gn ava kar yanllkla bir ylan vurur ve can sklr.
Ylanlar Avc Mehmetin arkadalar klna girerek ava gtrrler. Avda ylanlar
sultannn kzyla tanr.
Ylanlar, arkadalar klnda Avc Mehmetin evine gelirler:
Haydi bugn ava gidelim!
Avc Mehmet Kusura bakmayn canm bir yere gitmek istemiyor dediyse de
arkadalar srar edince onlarla ava diye yola kar (Afyonkaarahisar, 384).
12.9. KAHVE ME
Padiah oban Hasan huzuruna getirtir ve ikisi birlikte kahve ierlerken
konuurlar.
oban Hasan nlerine katar Padiahn huzuruna getirirler. Padiah der ki:
Getirin bir sandalye otursun.
Padiah bu sefer derki:
Hasanla bana birer kahve yapn.
Kahveyi yapar getirirler (Elaz, 292).
Padiahla vezir dervi klnda kendi memleketlerini gezerler. Bir adam,

padiahla veziri tanr ve ikisini evine kahve imeye davet eder.
118
Bunlar dervi klnda gezerlerken ocuk bunlar grp tanr. Yanlarna

yanaarak evine gtrmek istediini syler. Buyurun bizim fakirhanemize gidelim de
bir ac kahvemizi iin. Siz galiba yabancsnz (Gmhane-Bayburt, 349).
Padiahn kz evlenir ve gittii evde padiahn kzna her gn kahve iirirler.
Burada bu kza her akam bir kahve piirip iirirlermi. Kz da kahveyi iince
uyuyakalrm (Gmhane-Bayburt, 324).
Padiah, Ahmet Aay saraynda arlar, kahve ikram eder. Ahmet Aa
kahveyi su gibi iince padiah yadrgar.
Padiah, Kzm bir kahve yap. der. Padiahn kz kahveyi piirip gelir. Adam
mrnde hi kahve imemi ki. Alr kahveyi su ier gibi bir diker, az yanar.
Padiah yine fsldar:
Tilki Efendi, bu adam mrnde hi kahve imedi mi? Su ier gibi iti gitti
(Isparta-Stler, 175).
Padiah kzyla birlikte kahve ier.

Altn tepside fincan ile kahve gelsin. der. Ayn dakikada emrettii gibi
kahve gelir. Kahveyi filan itikten sonra kz (Kastamonu, 279).
Devle savaan alt karde, kendilerine yardm eden ah smaili evlerine
kahve imeye davet ederler.
Kardeim, biz bunu evimize gtrsek de bir fincan kahve iirsek. O kadar hakk
geti diyor. Eh kim syleyecek, herkes korkuyor kuvvetli diye ondan. Simdi kk
karde diyor ki:
Aman birader, nesini korkuyorsun? Kkler her zaman eytan olur, kocamanlar
ne zaman olsa avanak olur. imdi bu varyor:
Aabey, ok memnun olduk diyor. Onlar yle gari gidiyor. lle bizim eve kadar
gidelim, bizim bir fincan kahvemizi i diyor (Balkesir, 280-281).
Senemin ilk kocas askerden dnnce Senemi aramak iin yollara der.
Konup gerek de, kahve ttn ierek de.. Az gitmi uz gitmi, dere tepe dz
gitmi. Bir arpa boyu yol gitmi. Sonunda Gs Kilitli Beyin konann kapsna
varm (Kahramanmara, 472).
Anadolulu Mehmet kahve tiryakisidir.
Mehmet kahve tiryakisiymi. Raftaki fincan alp gelenlere verir.
Aln ite fincan. Yemin ettim katiyen bal vermem.
119
Bal sen ye. Fincan ver yeter (Nide, 243).
Krk kardein en k Mehmet Aann kim olduunu renmek iin

misafir ederler misafire kahve ikram edilir.
Aa, bugn bizim misafirimiz ol, bir ac kahvemizi i.
Peki geliyorum. Fakat benim biraz iim var, hepiniz arkanz dnn, yoksa
hepinizin kafasn alrm (Afyonkarahisar, 673).
Fakir ifti bir kylnn evinde misafir olur ve ev sahibi iftiye kahve ikram
eder.
Yorulmu olan adam kabul ederek kylnn misafiri olur. Akam yemeinden
sonra kahve ierken ev sahibi, Arkada sen (Afyonkarahisar, 645).
Yal kadn iinde kaygnn derdin olmad ev arar ve gzel bir ev bulur ama
o evde de kaygnn olduunu renir.
Kadn aa iner, kapy ap yal kadn buyur eder. Kadn eve girince saa
bakar her ey gzel, sola bakar her ey gzel. Kz kahve yapar, beraber ierlerken
kadn konumaya balar (Afyonkarahisar, 626-627).
Kel, kaplan st bulmak iin ok aba sarf ederken vezirin olu ile kizirin
olu Kel kadar abalamazlar.
Bakm ki vezirin olu ve kizirin olu glgede oturmu, ellerinde kahveleriyle keyif
atyor. Yanlarna gitmi; Ne aryorsunuz burada? demi (Adyaman, 235).
Kz cadnn kzna misafir olur.
Cadnn kz; Uzak yoldan geldin. Yorgunsundur. eri gel biraz soluklan. ay
kahve i, davulu vereyim. demi (Adyaman, 194).
12.10. MISAFRPERVERLK
Gece yars yamurda slanm ve a bir adam bir evin kapsn alar ve
yardm ister. Ev sahibi de kapsn aar, a adam yedirir iirir.
Gecenin birinde yamur yayor, kar yayor, ok tipi var. Bir atl kapya geldi,
hizmetiye: Allah rzas iin, Allah akna, bu hayvan da ben de acmzdan ldk.
Beni ieriye aln. dedi.
Getir, misafir odasna koy, yemek ver. Atna da arpa ver (Elaz, 290-291).
120
Padiah dervi kyafeti giyerek dolarken fakir bir aileye misafir olmak ister
ve aile de dervii evlerinde misafir ederler.
Olum, bu gece sen beni misafir etmez misin?
Derviim, benim yerim yok, bir tek gz odam var, ocuklarm var, sen smazsn.
Peki olum, benim ekmeim am yanmda, yalnz bu akam sizde yataym.
Olum, bu dervii gtrr evde misafir etsinler (Elaz, 281).
Tilkinin yardmyla ylandan kurtulan adam, ylan evinde misafir edip tavuk
ikram etmek ister.
Yok dikli garda, ben senin hakkn deyemem. Gel, bizde ok tavk var, bir
gece de bende misafir ol (Yukarukurova, 512).
Padiahn kk olu, ackr bir ninenin evine misafir olur. Nine de misafirini
yedirir iirir.
sadan, soldan gezinirken, ackyor. Bakyor ki, orada bir ev var! Vara
vara varyor ki, bir kocakarnn evi. Garnene, yemek falan veriyor, su da getiriyor
Hamile kadn bir evin kapsnn yannda ev sahibinden yardm ister, kzn
kalacak yeri yoktur. Ev sahibi hamile kadn evlerinde misafir eder.
Gz:
Abla, buraya yolum dd. Yusuf-u Kenannzn hayrna, beni evinize aln,
demi.
Bunu evlerine almlar, ayr bir oda vermiler. (Yukarukurova, 597).
Hz. Hzr, eskiden yardm ettii fakir olan denemek iin klk deitirerek
misafir olmak ister. Kk olan da Hz. Hzr evine misafir olarak kabul eder.
Tanr misafiri kabul eder misin? Aralarnda konuurlar. Olann misafir almaya pek
gnl yoktur. Ama kadn:
Kabul edelim. Yamur da yasta yolda kalm bir yolcu, yazktr! der. Sonunda
misafiri Ederiz ederiz gel! diye arrlar (Isparta-Stler, 227).
Kel Osman, yannda bir kedi ve kpekle bir kye varr. Kyller Kel Osman
ky odasnda arlarlar.
Ey kyller! Biz arkadaz, kye misafir geldik. Ekmek getirin, su getirin,
odun getirin.diye barr. Kyller birer kucak odun, ellerinde birer kap yemek ve
koltuklarnn altnda da birer kazkla gelirler (Kastamonu, 280).
121
ah smail, alt kardee yardm eder. Onlar devin elinden kurtarr. Bunun
zerine alt karde ah smaili evlerinde arlarlar.
Hemen yemek hazrla sen, misafir getiriyoruz diyor kardeine. Alt karde, bir de o
smail gidiyor.
Hemen yemek hazrla sen diyor. Hemen yemek hazrlyor. Odann birine
oturtuyorlar. Onu da yediriyorlar, iiriyorlar, kahvesini iiyor, yiyorlar, iiyorlar.
imdi bunlar bir daha dnyor alt karde (Balkesir, 281).
siz gsz adam misafir olduu ev sahibi tarafndan kollanr. Ama sadece
misafirken kollanr.
Bu adam issiz gsz dolar, gittii yerde bi eve misafir olur, yer, ier yatarm.
Hayatn byle devam ettirirmi. Bir gn yine bi eve gitmi. alm kapy. _erden:
- Kim o? diye ses gelmi.
- Tanr misafiri.demi adam (Konya-Seydiehir, 163).
Kadn, dilencinin karnn doyurur, dilenci de hayr dua eder ve kadnn mr

seksen sene uzar.
dilenci seslenmi:
Ev sahibi, ev sahibi Ne olur ben ok acktm. Bana bir para ekmek
verir misin? demi. Bir para ekmek deil de ne kadar fakir de olsa ona kendince
bir sofra hazrlam. Yemei yedirmi adama ve uurlam (Mula, 240).
Vezir bir kylnn evine misafir olur. Kyl misafiri arlar.

Vezir orada bir konuk artk. Selamnaleykm, aleykmselam. Demiler.
Yemiler, imiler hep beraber. Misafire; senin odan burada diye odasn
gstermiler (Mula, 372).
Hrszlar klk deitirip gaz satcs olurlar. Hrszlar, kendi srlarn bilen
kyly bulup ldrmek isterler ama baarl olamazlar.
Gaz satyorum ben ky ky dolayorum diye misafir olmular bizim adama.
Neyse adam buyur etmi onlar sonra adamlar alm kahveye gtrm (Manisa,
210-211).
En kk karde yal bir kadna misafir olur. Yal kadn ocua ikramda
bulunur sonra da ocuk yal kadnn yaad yerdekilerin su sorununu zer.
122
Git gide bir ihtiyar kadnn evine gelir kapy alar, kap alr. "Tanr
misafiriyim teyze. Bana bir tas su verir misin? "diye sorar. Yal kadn hemen gider
bir tas su getirir (Manisa, 157).
Eve konuk almay seven hem gnl hem de kendi zengin padiah misafirleri
iin, her seferinde 40 eit yemek sofras hazrlatyor.
Padiahn, hem kendi, hem de gnl ok zenginmi. Eve konuk almay da onlar
arlamay da pek severmi.
Padiah bir gn asna emir vermi.

Bugn ok sevdiim, ok kymetli arkadalarm gelecek, akama sofray donat, en
gzel yemekleri yap. demi. A:
Tamam, padiahm demi. Hemen ie koyulmu (Amasya, 229).
Pamuk Anann evine gece ge saatte misafir gelir ve Pamuk Ana misafirini
ieri alr.
Kimsin, gecenin bu saatinde ne istiyorsun?
Tanr misafiri! Yardm edin, karnm ok a, sokaklarda dm, bana bir dilim
ekmek verin!
Tanr misafiri gelir de geri evrilir mi? Kadn aaya inerek kapy aar
Fakir ifti sene iftlikte altktan sonra kyne dnerken yolda bir kyl
onu evinde arlar.
Ev sahibine selam verip giderken, ev sahibi arr.
Uzaktan gelmisiniz, yorgunsunuzdur. Bu gece misafirim olun.
Yorulmu olan adam kabul ederek kylnn misafiri olur (Afyonkarahisar,
645).
Kelolan Cambaz Kardeleri evinde misafir eder.
Sabahleyin evden karken karsna Akama misafirlerim var. yi bir sofra
hazrla diye sk sk tenbih etmi (Afyonkarahisar, 652).
Krk kardein en k kendi otlaklarna gelen Mehmet Aann kim
olduunu renmek iin misafir ederler.
123

Sonunda adam misafir edip kim olduunu renmeye karar verirler. Kk
kardei tekrar gnderirler (Afyonkarahisar, 673).
Tccar, mal sahibi adam evine davet ederek bandan geenleri anlatr.
bama neler geldi bir bilsen... deyip mal sahibini evine davet eder; adam gitmek
istemese de onu zorlayarak evine gtrp misafir eder. Tccar, adama izzet-i ikram
sunduktan sonra odaya karsn da arr. Kars gelip oturur. Tccar, misafirine
(Bingl, 236)
Kimsesiz gen gurbette bakkala misafir olur.
Bakkal; Misafirim ol. demi. Genci alp evine gtrm. Aradan gn
getikten sonra; Olum, gndr misafirimsin. Misafirlik gndr(Adyaman,
214).
12.11. YARDIMSEVERLK-HAYIR-KRAM
Akndan hasta olan kz babasna, kendi adna hayrat yaptrr.
Gz:
Baba, - demi- benim derdim; sen bir hayrt yapdr. Benim hayrtma, o
hamam alsn, demi.
Tamam, demi babas.
Bu
bir
hamam
yapdrm.
Hamam,
gzn
hayrtna
alrm
Herkesin yardmsever olduu lkede cimri bir adam vardr ve onu hi kimse
sevmez.
lkenin birinde herkes gler yzl, merhametli, konuksever ve iyi kalpliymi.
Karncay bile incitmekten korkarlarm. Kazandklarnn bir ksmn fakir olanlara
hediye ederler, onlarn skntlarn azaltmaya alrlarm. (Konya-Seydiehir,
150)
Bir kadn, dilenciye yiyecek verir. Ama kadnn kocas ok cimri olduu iin
ilk nce eine ok kzar ama sonradan a olana yardm etmek gerektiini anlar.
Yoldan bi dilenci gecir. Dilenci deyir: Ya Allah rzasna Deyir:
124
Men acam! Tutur, ayan birini goyur eyhmeyin arasna, verir buna (Idr,
470).
yi kalpli adam, komusunun zor gnnde komuna yardm eder.
Sen beni tanmadn halde sarayna aldn, yedirdin, giydirdin hatta hediyeler verdin.
Ben ne kadar kt kalpli bir adammm, asl yce olan senmisin. Bu felaket benim
aklm bama getirdi. Senden ok utanyorum. Ne olur beni affet.demi (Mula,
290).
Kelolan cinlerden sihirli siniyi alnca eve gider ve siniyi annesine verir.
Sinide eit eit yemekleri gren Kelolann annesi hemen komularn arr
yemeklerden komularna ikram bulunur.
Annesi siniyi grnce: Komularmz da aralm olum. Onlar da
doysunlar. Onlar da bu yemeklerden yesinler demi (Mula, 321).
yilik ve ktlk almak iin yollara derler. yilik erzan ktlkle
paylarken ktlk erzan paylamaz.
Demiler byle oturup duracamza almaya gidelim demiler. Ktlk biraz
erzak alm yanna. yilik de alm biraz erzak. Yayan gidiliyor tabi o sra. Dere tepe
giderken giderken tabi bir ara da karnlar ackm.
Ktlk demi ki; Ya yilik senin ekmei yiyelim ya demi. O da tabi hep iyilik
yapma peinde;
yi ya yiyelim buyur demi.
Yiyorlar tabi hepsi yenmiyor bir miktar yiyorlar. Gene yola devam. Gene yol gidince
gene karnlar ackyor. Ktlk gene demi; Senin kalan ekmei yiyelim.
O da demi; Tabi yiyelim komu (Manisa, 151).
Kelolan yolda a bir adamla karlar ve a adamn karnn doyurur.

Yolda biriyle karlam; Karnn a m? demi. Adam; A olsa da neyin
var ki Kelolan! demi. Kelolan; Nelerim var nelerim, gel de gstereyim!
demi. Kelolan; Al sofram al, trl trl mamller sal!(Adyaman, 237).
Kelolann annesi Kelolan tuz almaya yollar. Kelolan yolda Ylan Kzn
ocuklar tarafndan talandn grnce Ylan Kz kurtarr.
Az gitmi uz gitmi. Bir bakm ki yol kenarnda ocuklar ylan kz
talyorlarm. Ylan kzn her taraf kan olmu. Hemen ocuklara barm. Kz
kurtarm. Ylan kz, Kelolana teekkr etmi (Amasya, 255).
125
Padiah fakir adam iinde bulunduu sefaletten kurtarmak iin her yolu
deniyor ama ie yaramyor.
Padiah, adamn hline zlm vezirine nasl yardm edelim, diye sormu.
Veziri de:
Padiahm bir tepsi baklava yaptralm, her kesein altna bir altn koyalm. demi
(Amasya, 223).
Aa ve yardmcs gezmeye karlar. Bir konaa misafir olurlar ve konak
sahibi aay ve aann yardmcsn ok iyi arlar.
Giderken nlerine byk bir konak kar, kapsn alarlar. Misafir kabul ediyor
musunuz? diyerek ieriye girerler. Ev sahibi: Tabi hay hay buyurun der. Adam
bunlar bahedeki masaya alr. Karsna da hanm, misafirlere ayran getir, diye
barr. Kadn ayranlar getirir (Amasaya, 228).
12.12. HAMAMA GTME

Evin hanm hizmetiyi evden uzaklatrmak iin hamam tasn hamamda
unutmuuz diye bir bahane bulur ve hizmetiyi evden uzaklatrr.
Hanm da:
Hamam tasn hamamda unutmuuz, haydi kzm al da gel. Diye onu evden
uzaklatrr (Bayburt-Gmhane, 325).
Kz, padiah gzelletirmek ister. Kz padiahn hamamda ykanarak
gzelleeceini dnmektedir.
Bir hamam gzdrn bakm,
Bunar, bir hamam gzdryorlar:
gelsin bakm, padiah, diyor.
Gz, imdi padiah hamama alyor:
Sen de benim gibi gzel olacaksn (Yukarukurova, 566).
Padiahn kzlar evlendikten sonra bir araya gelip hamama giderler.

Sonra hamama girince cariyelerinin yardmlaryla soyunduktan sonra
petamallarn giyerler. Hamamn ortasndaki gbek tana yakn tane kurnaya
otururlar. Aradan ok gemeden kz karde sohbet etmeye balarlar (Kastamonu,
309).
126
Fakir adamn hamile kars douma yakn bir zaman hamama gider.
Bu fakir adamn kars hamile kalnca douma yakn bir gn hamama
gider. Kadn hamama gittii zaman da ierde bir cad kar varm. Fakir adamn
hamile kars hamamda bir kz ocuu dourmu (Kastamonu, 381).
Bir kadn bir gn evinde yabanca bir kzn olduunu grr. Kz ne
yapacaklarn bilemezler. Kz hamama gtrmeye karar verirler.
Bunu hamama gtrelim. ki kz hamama gitmiler.
Ben ne yapacaksam sen de yapacaksn demi kz. kisi beraber hamama
giriyorlar. Ykanyorlar, paklanyorlar; giyiniyorlar, kuanyorlar (Balkesir, 303).
Fakir kadnn kz hamama gitmek ister ama annesi izin vermez. Fakir kadnn
hizmetilik yapt evin hanm bu olay duyunca kzla kadnn hamama gitmesine
yardmc olur.
Ben yollarm sizi hamama demi kadn. Evin hanm bunlara bir boha
hamam takm klayvermi. Bir de araba tutuvermi. Anasn, kzn bindirmi,
hamama yollam. Bunlar hamam varm, kara kadn hamamdaym. O kadnn kz
da girmi hamama (Balkesir, 326).
Kenan Vezirin evine gelen misafirler hamamdan geldiklerini syler.
Biz kahve iiyoruz. Hamamdan geldik. Biz bir kahvemizi ielim demi
(Balkesir, 326).
h saraya gelince padiah h nce hama gtrlmesini sonra da hn
giydirilip karnnn doyurulmasn emreder.
O adam evvela bir hamama gtrn, st-ban giydirin, karnn da
doyurun, getirin huzuruma! diyor. yle yaparm herkese (Balkesir, 363).
Hasta padiah iyileirken hamama gtrl. Padiah iyi olur.
O gn padiah yatar, ertesi gn hamama gtrrler. Padiah eskisinden iyi
olur (Gmhane-Bayburt, 287).
127
Lokman, ahmeran grdn herkesten gizler ama padiah ahmeran

greni bulmak iin herkesin hamama girmesini emreder ve lokmann ahmeran
grd hamamda belli olur.
Herkes, hamama girecek, diye.
Tabii, mecbur Lokman da girmi hamama. Bu, hamama girip de srtn
soyunca, bir bakmlar ki; Lokmann btn vcudu pul pul! Bunun ahmaran
grdn annamlar (Yukarukurova, 520).
Kz hamamdan bir yolunu bulup kaar.
Kz, kadnn arkasndan yola dm. Buras benim, uras senin derken
kendisini hamamda bulmu. mam da hamama gitmi. mam gelince byc kadn
hamamdan km (Adyaman, 270).
Bey Kelolann parasn vermez. Kelolan da beyin cann yakarak beyi
yaralar. Can yanan bey doktor arr. Doktor da beyin hamamda iyileeceini
syler.
Hamamdan dnen cariyeler ve hizmetiler konan kapsna gelince beyin iniltilerini
duyarlar.
Bu yaralar burada iyilemez.

Nerede iyileir?
Hamamda
Beyi hamama gtrrler, gbek tana yatrrlar. Cariyeleri ve hizmetileri dar
karttran doktor (Afyonkarahisar, 682-683).
12.13. DUA
Herhangi bir skntyla karlald zaman veya gereklemesi istenen bir
dilek iin Allaha dua edilir. ncelediimiz masallarda yaplan dualar Allah
tarafndan kabul edilmitir. Allahtan istenen, dilenen eyler elde edilmi ve
gereklemitir.
Hoca, Allaha dua eder. Aatan yaplm kz heykelinin canlanmasn ister.

Allah da hocann duasn kabul eder.
128
Hoca, abdest alyor, ynn gblaya dnyor, yalvarrkan, yavlarrkan,

Allah, bunun dilani gabul ediyor, bu cannanyor (Yukarukurova, 542).
Fakir adam Allaha dua eder. Fakir adamn karsna aksakall bir ihtiyar
kar
Bir gn adam: Ey Cenab Allahm, ben yine fakirletim. Her gn bir karaylana st
dker, bir altn alr, geinip giderdim. Ben yine st dkeyim. Bana altn ver. diye
yalvarr. O esnada eskiden karlat, aksakall ihtiyar, karsna karak:
E insanolu, ben de kuyruk yaras, sende yrek acs, evlat acs, olduktan sonra
vermiim, vermemiim bir kymeti yok.diye kr (Isparta-Stler, 182).
Peri kz dua eder, padiahn olu de duaya amin der ve dualar hemen kabul
olur.
Ya ben onlar bamdan attydm amma sen min de, ben de dua edeyim o
zaman gelir. der. Arap, dua edip olan da min deyince kselerin hepsi birden gelir
(Kastamonu, 305).
ah smail sevdii kz bulmak iin yola kyor. ah smailin annesi babas
oullarna engel olmak iin Allaha dua eder ve dualar hemen kabul olur.
Anas babas avu ayor:
Ya Rabbim, u ocuuma yol verme. Bir duvarsa iki duvar, iki kat olsun, gitmesin
diyor. Gemertay, Ali efendimizin o at, bir hcum ediyor, duvar iki blyor.
Gemertay blyor hadi. Hadi ana, baba, Allaha smarladk diyor. Gidiyor. Anas
babas arkasndan alayarak kalyor (Balkesir, 279).
mam dua eder ve tahtadan yaplm kz heykeli canlanr.

Adamlarn meslei var. Ben imamm elimden bi is gelmez. Ne yapsam? diye
dnrken. Aklna dua etmek gelmi. Am ellerini:
- Yarabbi! Bu kza can ver de rezil olmayaym arkadalarma.demi. Kz bir den
canlam (Konya-Seydiehir, 204).
Yusuf alayan bir kz grr. Kza neden aladn sorunca kz: dev benden
ku ty yatak istiyor ben ku tyn nereden bulaym der. Yusuf hemen dua eder.
Yusufun duas kabul olur.
Yusuf du evirir, kz amin der. Yusuf du evirir, o amin der. Her gelen
ku yelek brakr. Yarasa da gelir rpnverir (Nide, 269).
ocuk, kardeinin canlanmas iin dua eder ve ocuun duas kabul olur.
129
skelet halinde, kafay kafa yerine, kollar, bacaklar her eyi yerli yerince dizmi.
stne zeytinya bir aktm ve Allaha kardeini canlandrmas iin dua etmi.
Allahm kardeimi ne olur canladr deyince kardei hop demi kalkm (Mula,
250-251).
Isranck (kz) ile maak (erkek) kardetir. Maack geyiin ayak izinden su
iince geyie dnr. Isranck da kardei iin dua eder ve duas kabul olur.
Allahm, ne olur geyik olan kardeimi insana evir. Beni btn
ktlklerden korusun, bana sahip ksn. Allah duasn kabul etmi. Geyik insana
dnm (Mula, 257).
Cad, kza simsiyah bez verir, bunu bembeyaz olana kadar yka, der. Kzn
kocas dua okuyarak bezi bembeyaz eder.
Sabun yok! Nasl temizleyeceim bu bezi? demi. Kocas bezi alm, bir dua
okumu, suya atm. ki defa suya koyup karm. St gibi olmu. (Adyaman, 193)
Paa, oluna atlarn Harrana gtrmesini syler. Paann olu yolda bir
ihtiyarla karlar.
Bir maarann azna gitmiler. htiyar, maarann nnde dua okumu, maarann
kaps alm. Paann olu, altn ve elmaslar grnce kendisini kaybetmi.
Ceplerini, ayakkablarnn iini, apkasnn altn altnla doldurmu (Adyaman,
174).
ocuu olmas iin dua eden kadn ylan bir evlad olur. Kadn ylan besleyip
bytr.
Bir varm bir yokmu, bir memlekette bir kadnla kocas yaarm. Onlarn hi
ocuklar olmuyormu.
Bir gn kadn dua etmi:
Ya Rabbi, bana bir ocuk ver, istersen ylan olsun, razym.
Bu duasndan uzun bir sre sonra kadn hamile olur (Bingl, 193).
Masal kahraman olan gelin bedduayla kr ettii insanlarn gzlerini dua

ederek aar.
Gelinin az dualym. Hastalar dua ile iyi edermi. Gelin burada hastalar
iyi ede dursun, biz gelelim kocasna (Amasya, 274).
ocuu olmayan kadn ocakta nohut piirirken dua eder ve btn nohutlar
ocuk olup canlanr.
Ah bir ocuumuz olsa da babasna yemek gtrse diye dua eder dururmu.
130
Bir gn kadn, nohut biirirken yine dua eder:

Allahm bana bir ocuk ver de kocamn dilinden kurtulaym
Kadn byle der demez ocaktaki nohutlarn hepsi ocuk olmasn m? Kadncaz
neye uradn arm (Afyonkarahisar, 641).
Yal kadn olunu evlendirir. Yedi sene torun bekler gelinin ocuu olmaz
ve Allaha dua eder.
Kadn her gn ikindi namazn kldktan sonra Allaha yalvarrm:
Allahm benim oluma bir evlat ver de kaygsz bir evde gmlek bieyim. dermi
Allahtan ne diledin de olmad. Allah kadnn duasn kabul eder ve gelinine bir
ocuk verir (Afyonkarahisar, 626).
12.14. BEDDUA
Hrsz Ahmet, padiahn kzndan intikamn almak iin kz arar arar ve en
sonunda kz bulur. Kz da Ahmete beddua eder.
Ocan batsn, beni burada da m buldun.
Sen benim otuz dokuz arkadam kesmitin, ben seni brakr mym?
(Gmhane-Bayburt, 367).
Peri kz ku olur ve kendisiyle evlenmeyen padiahn oluna beddua eder.
bir aaca her gn bir ku gelir. Bastm dal kurusun padiahn olu
muradna ermesin! der der, uup gidermi (Isparta-Stler, 211).
Kse, art niyetli padiaha beddua eder ve Ksenin bedduas hemen kabul
olur.
Gbeine kadar inallah ta olursun. deyince padiah olduu yerde gbeine kadar
ta olur. Padiah ta olunca Kseye:
Aman Kse ben ettim sen etme, beni ne olursun kurtar. deyince Kse bu sefer de,
Hrtlana kadar ta ol. der (Kastamonu, 306).
Periler, kr ata beddua eder ve beddualar hemen kabul olur. Ama atn sahibi
ocuk cebinden kitab karp okur. Perilerin bedduasn etkisiz hale getirir.
Perilerin dnya gzeli bu ata, dizlerine kadar ta olas der. At orada dizlerine kadar
ta olur. kinci defa nara atnca;, ezenguya kadar ta olur. Ondan sonra ocuk arr.
Hemen cebindeki kitab karp okumaya balar. Kitab okurken atn dizlerindeki
talar ezilir (Kastamonu, 378).
131
Mehmet, kendisine yardm etmeyen Behlle beddua eder. bunun zerine

Behll gelir ve Mehmete yardm eder.
Ede evin ylsn menim barmadan garnm yrtld. Hes donup dala da
bamrsan, arya. Dedi: Nedi?
Dedi: Seni ardm. Ele eeyh batp, onu gel galdra (Idr, 356).
Padiah ve padiahn ei kelolan hor grrler. Kelolan da padiaha beddua
eder. kelolann bedduas kabul olur.
Bir gn olan diyor ki:
Ey gurban olduum Allah. diyor, Padiaha bir dert ver de derman bende
bulunsun. diyor. Aradan gn begn gemeden haste oluyor. Padiah hasde
olunca ne gader dokdor, are getirdilerse, derdine derman bulunamyor
Olan, bacsna beddua eder. olann bacs lr.
Ede, onlar beni ldrmeye geli. Elimi dut. demi.
Olan:
Ellerin krlsn. demi.
Enikler kz paralamlar (Kahramanmara, 383).
Padiahn olu eme banda su dolduran kadnlarn testilerini krar ve

kadnlardan biri beddua eder. Padiahn olu bu bedduann srrn arar ve bulur.
Yine byle bir gn eme banda yal bir kadnn testisini ta atp krnca
kadn ilenmi; "nallah yumurtann errine urarsn'" (Manisa, 170).
Kocas hacca giden kadn kendisine sarkntlk yapanlara gzn kr olsun
der ve kadnn bedduas kabul olur.
Benim bir biraderim vard. Hacya gitti. Ben de ailesine sarkntlk yapacak
oldum. O da teslim olmad. Beddua etti gzm kr oldu demi (Manisa, 236).
yi niyetli gelin kime iyilik yapsa yanl anlalr. Gelin kendisine dmanlk
edenlere beddua eder ve bedduas geer.
Adam, yle a gzlym ki gelini para karlnda haramilere satm. Krk
haramiler de geline trl ikenceler etmiler. Kz, ellerinden kurtulmu. Dmanlk
edenlere beddua etmi (Amasya, 274).
132
En byk erkek karde kendi kz kardeinin evlenmeden hamile kaldn

zannederek ldrlmesini ister kz da abisine beddua eder ve bedduas kabul olur.
Kz yolda giderken byk aabeyi iin:
Aabey, Allah eline ylan kemii batra, kimsenin eliyle kmaya da benim
elimle ka, diye beddua etmi (Bingl, 220).
Fatmack vey anne eziyeti eker ama sonunda mutlu olur.
Testiyi ne yaptn?
Kz kzarr, bozarr, alar. vey anne testinin krldn grnce Fatmack
bir gzel derek evden kovar.
Defol git, yzn eytan grsn diye beddua eder (Afyonkarahisar, 637).
Aye, yal nineye beddua eder. Fatma, inein etini yer, Fatmann vey
annesi Zehir zkkm olsun! diyerek beddua eder.
Aye; Allah senin de Fatmann da belasn versin! demi.
vey annesi; Al, zehir zkkm olsun! demi (Adyaman, 295).

Kz, kendisini dada tek bana brakp giden abisine beddua eder. Kzn
bedduas kabul olur.
Abisinin kendisini brakp eve gittiini anlam; Kardeimsin, sana ne diyeyim?
Evin diyarna varasn,
Ayana aa paras gire,
Ne sar, ne de krmz ola
Elim deene kadar,
Ne de dar ka. demi (Adyaman, 302-303).
12.15. HALI/KLM/CULFA DOKUMAK/GERGEF LEMEK/ TENTE

RMEK/OYA YAPMAK/P ERMEK
Evde tek bana kalan kz, ulfa dokur.
Gz evde tek olunca gz almaya gndermezlermi anas, bubas almaya
gidermi, gz da evde ulfalk dokurmu. Bir gn gz ulfalk dokurken bir gu gelir
stne gonar (Mersin-Anamur, 53).
133
Fakir kadnn ocuklar zengin olmak iin yola kar. Yolda grdkleri bir
kadn, ocuklara zengin olmann yolunu anlatr.
Biraz daha gitmiler, bir kadn culfa dokuyormu, bunlara sormu:
Yiitler, nereye gidiyorsunuz.
Devi vurup zengin olmaya gidiyoruz.
Ben byle edene kadar siz tezghn direzini koparrsanz zengin olursunuz, yoksa
olamazsnz.
Tezgh bir ekmi, direzi olduu gibi omzuna alm.

Olum, getir ver.
Yok, ben bunu anneme gtrrm, bana tuman dokur giyinirim (Elaz, 283-
284).
Aye inei gderken tente rer.
Gene bir gn teyzesi Ayenin eline bir yumak verip:
Tenteneyi r, inei gt gel. demi.
Aye inei alm gitmi bir goyaa gelmi. nei yaylmaya brakm, kendisi de
oturmu tenteneyi rmeye balam (Mersin-Anamur, 52).
Padiah, hal kilim dokuyarak geimini salayan halkna, dokuma iini

yasakladn syler. Ama bu yasak uyulmaz.
Bu memleketin idaresi hal kilim zerine imi. Hal kilim dokur, satp idare
ederlermi (Gmhane-Bayburt, 347).
Elma bahesinden elma alan devi padiahn kk olu yakalamak iin

peinden gider. Devin evindeki kz gergef ilemektedir.
Devi ldrdkten sonra, evini gezmeye balyor. nce birinci odaya varyor.
Bakyor ki orada, gzn birisi gergef iliyor! Olan:
Bu, benim byk kardeimin nasibine, diyor.
Ondan sonra, ikinci odaya geliyor. Orada da daha gzel bir gz! O da, gergef
iliyormu. (ukurova, 551).
Beyin kz padiahla evlenmek ister. Padiah kzla evlenirse kz padiaha hal

kilim dokuma hayali kurar.
Padiah bir gece yarsnda yine gezmeye kar. O beyin penceresinin nnden
geerken beyin byk kz:
Ah bu padiah beni alsa da, ona makas vurulmadk elbise yapardm. der.
134
Ortanca kz:
Ah beni alsa da, ben ona hal, kilim dokurdum. der (Kastamonu, 373).
Tccarla evlenen kz annesiyle birlikte tccarn sataca ynleri eirip, ipleri

de dokumak iin abalarlar.
Ana ile kz eve vardklarnda birde bakmlar krk tane oda. Odalarn kimi
pamuk dolu, kimi rlm ip dolu, kimi dokuma malzemesi dolu. Onlar eirecekler,
bkecekler, anlayacanz is ok (Konya-Cihanbeyli, 109).
Kralie bir k gn evinin penceresinin kenarnda nak iler.
Bir kralie, saraynn pencerelerinden birinin arkasnda bir yandan nak
iliyor, bir yandan da hayal kuruyormu. Derken birden parmana ine batm ve
gergefin stne damla kan akm (Konya-Cihanbeyli, 133).
Hanerbann girdii saraylardaki kzlar gergef iliyor olur.
Hanerba omuzunu bir koymu, sarayn bir tarafn ykm. eri girmi ki bir gz
gergef iiliyor.
Gz:
Aman demi siz buraya nasl geldiz? Bura devlerin saray. imdi devler gelirse sizi
yer. demi.
Tabi Hanerba varm getmi Topal devin dedii saray bulmu. Gene sarayn bir
tarafn ykm, ieri girmi ki bir gz gergef iliyor (Kahramanmara, 364-366).
Padiah, elma bahesine giren devden kurtulmak iin padiahn oullar

srayla devin geldii kuyuya giriyor. Padiahn en kk olu devin geldii kuyuya
girdiinde bir hizmeti kz kk olana yardm eder.
Kk aaya iniyor. niyor bakyor ki; devin hizmetisi kz dergah dokuyor.
Yani nak iliyor. (Dergah: gergef)
Yiit ben bu halimle buraya ok zor geldim. Sen nasl gelebildin? diyor kz
Kylnn kars evde oya iler.
Orada otururlarken evde de adamn kars oya yapyormu. Gaz bitmi
lambann da ack alvereyim uradaki tulumlardan demi (Manisa, 211).
Padiahn kz gergef iler.
135
Padahn gz pencerenin nnde gergef iliyomu (Adyaman, 284).

Padiahn olu nce hal dokuduunu syleyen kz sonra da cacm
dokuduunu syleyen kz alyor. Kzlar sylediklerini yapamadklar zaman kzlar
ahrn yanndaki bir aaca balyor.
Padiahn olu beni alsayd, ona gnde hal yapardm, demi.
Onun bu szn iiten padiahn olu eve gidip annesine o kz kendisine
istemelerini sylemi.
Padiahn olu beni alsayd, ona gnde bir cacm yapardm, demi.
Padiahn olu, kzn bu szn iitince onu da istemi (Cacm: nce dokunmu
renkli, nakl kilim.) (Bingl, 224).
Krk erkek kardein en k kuyuya inince krk kz kardein en byn

gergef ilerken buluyor. Olan kzn kardelerini kendi olan kardelerine ister.
Kk karde de arkasndan kuyuya iner. Bir de ne grsn? Dnya gzeli bir
kz, gergef ileyip duruyor (Afyonkarahisar, 577).
12.16. HAYVANLARA OBAN TUTULMASI

Yrk ile Trk i aramaya karlar. Bir papazn yannda i bulurlar.
aramaya gidiyorlar. Giderken bir papazn yanna yemeki giriyorlar.
Papazn da bir kz varm. Biri kz gdecekmi, biri ahrda gbrelerini
atacakm. Bir gn simdi Trk alyor bunu, gtryor (Balkesir, 272).
lmn olmad bir ky bulduunu dnen kar koca o kye yerlemek
isterler ama kyller adama obanlk yapmas artyla adamn kyde kalmasna izin
verirler.
Kar koca gidip kyllere kendilerine bir ev vermelerini istemi. Kyller de adamn
kendilerine obanlk yapmas artyla kabul etmi. Bunun zerine kar koca bu kye
yerlemi. Adam da kyllerin hayvanlarn gtmeye balam.. Kars ev ileriyle
urarken kocas da obanlk yapm (Bingl, 247).
136
12.17. UUR-BEREKET
Padiahn olunun bandaki beyaz san uursuzluk getireceini dnen
kyller ocuu alp bir kayann kovuuna koyarlar. Zmrd Anka kuu bu ocuu
alp besler, bytr.
O zaman da ocuk doduunda banda beyaz bir sa, olursa bir keramet
getirir diye onu uursuzluk sayarlarm. Padiahn birisinin de banda beyaz sa
olan bir ocuu olur (Kastamonu, 328).
Doum yapan kadnn aabeyleri kz kardelerini ve ocuunu korumak iin
her gn evin nnde nbet tutarlar.
Gn gelmi, baclar doum yapm. Bu olanlar baclarn nbet nbet
beklerlermi. Doan ocuk, erkek ocukmu. Bulunduklar lkede erkek ocuklarn
uursuzluk sayarlarm (Kahramanmara, 486).
oban,
karsnn
kpek
yavrusu
dourduunu
zannederek
karsn
cezalandrr. Oralarda yaayan insanlar da obann karsnn uursuz olduuna inanr.

oban da karsna kzar ve onu evin nnde kazd ukura beline kadar gmer,
nne bir tas koyup ona yemeini tastan it gibi yalatarak verir. Gelen gidenler de bu
kadn uursuz bilerek ona tekme vururlar, onu azarlarm (Bingl, 227).
12.18. HACCA GTME

Fakir adam Hacca gitmek iin dua eder. adamn duas kabul olur ve adam
Hacca gider.
Allahm, bana bir zenginlik ver da ben de u Hacca gedip geleyim, derimi.
Gnlerden bir gn Allah, adamn dusn gabul etmi, gkten bir tavk gndermi, bu
tavk altn yumurtlarm (Yukarukurova, 682).
Adam hacca gidince adamn kzlarn dev kandrp evine gtrr. En byk
kz ile ortanca kz dev ldrr. Kk kz ise uyankl sayesinde devden
kurtulmay baarr.
Bu adam hacca niyetlenmi. Kzlarna:
Eer kim beni hacdan gelene kadar beklerse, btn hediyeleri ona
vereceim. demi (Mula, 241).
137
Byk birader hacca gider. Byk birader eini evde brakr. Kadn zor gnler
geirir.
ki birader varm. Byk demi kk biraderine;
Ben demi hacya gidiyorum, sen buralar idare et gari. demi biraderine
(Manisa, 235).
Baba hacca gider, iki kznn istediini alm ama kk kzn istediini ok
arar bulamaz. Bir Arap babaya yardm eder. Kk kzna sihirli bir kutu alr.
Bir ailenin kz varm. Babalar hacca gitmeye niyet etmi. Kzlarna:
Hacdan ne istersiniz, ne getireyim size" demi. Bunun zerine byk kz hal
heybe, ortanca kz hac rts, en k de:
"Baba ben bir kutu istiyorum" demi. Babalar hacca gemiyle gidecekmi (Manisa,
176).
Lanetli Adam iman edince namaz klmaya balar ve hacca gider.
Cebrail nc gece yine gelmi; Allaha iman et! demi. Uyanm ve
Allaha iman etmi. Namaz klmaya balam, zektn vermi, hacca gitmi; artk
ibadetten baka isle megul olmam (Adyaman, 261).
Yal kar koca hacca gidince kzlarnn bandan geenler anlatlyor.
Bir varm, bir yokmu zamann birinde yal kar koca varm. Bir de kzlar
varm. Bunlar hacca gitmeye karar vermiler (Amasya, 271).
Beraber yaayan iki erkek kardeten evli olan hacca gider. Hacca giderken de
eini kardeine emanet eder.
Evli olan bir gn kardeine; Benim yasm artk ilerledi. Ben hacca gideceim. Evim
ve esim sana emanet. demi. Bu zamanda hacca gidenler ay be ay bir yl
yolculuk yaparlarm. Hacca gidenlerin kimi giderken, kimi de gelirken lrm
(Adyaman, 206).
Hac Ali ile Hac Fatma oullaryla hacca gitmeyi karar verirler, kzlarn da
kyn hocasna brakrlar.
Bir varm bir yokmu, vakti zamannda Hac Ali ile Hac Fatma adnda ihtiyar bir
kar koca varm. Bunlarn bir olu ile bir kzlar varm. Hacca gitmeye karar
vermiler. Hacca giderken de erkek ocuu gtrmeye, ancak kz evde brakmaya
karar vermiler (Adyaman, 278).
Arap kzyla evlenen adam hacca gitmek zere evden karken adam dirilten
kzla karlar.
138
Adam hali vakti yerinde zengin birisi imi. Hacca gitmek zere yola karken
karsnn, komularnn istediklerini sorar, onlarla helalar (Afyonkarahisar, 544).
12.19. HALAY EKME/HORON TEPME

Padiahn kzyla deli kz ayn odada kalnca birlikte horon tepmeye balarlar.
Kapy aarlar, kz ieri girer. Orada akllanan kzla horon atmaya balarlar.
Dardakiler de kza kefen hazrlarlar, kzn ldrleceini sanrlar. Bir de odaya
bakarlar ki odada iki kz horon atyor (Gmhane-Bayburt, 325).
Dul kadn mollayla evlenmek iin hutbede halay ekmeyi anlatma art koyar.
Molla da hutbede halayn nasl ekildiini anlatr.
Sizlere yazklar olsun ki daha siz halay ekmeyi de bilmiyorsunuz.
Dnlerde aklnz kaybediyorsunuz, couyorsunuz, kuduruyorsunuz. Ama olmaz ki.
Yava yava oynayn, usul bozmayn yav!(Bingl, 234).
12. 20. OYUNLAR

12. 20. 1. Gre
ah Mehmet greip de stnlk salayamad adamlarla arkada olur,
onlarla beraber yaarlar
adam da deirmencilik yapt iin bu kadar glym. O kadar glym ki
deirmen tan tek bana kaldrabiliyormu. ah Mehmet, bu adamla gremek iin
adamn kyne gider. kisi gnlerce greirler ama bir trl yeniemezler
(Kastamonu, 298).
12. 20. 2. Cirit Oynama

Ylan olan evlendikten sonra padiahn isteiyle ciride biner.
Sabahleyin ciride binilecek, damadma da syle; o da binsin. Kz kocasnn
yanna gider, durumu anlatr (Gmhane-Bayburt, 320).
Padiahn kk olu klk deitirip aabeylerinin dnne gider.
Aabeyleri dnde cirit oynarken kk karde de oyuna girer ve abisini oyunda
139
drp ortadan kaybolur. Kk karda aabeylerinin kendine yapt ihanetin

bedelini, cirit oyununda detmek ister.
Olan elindeki gllar birbirine srveriyor, bir Dorat geliyor, elbisesiyle falan.
Olan, ata biniyor, padiahn sarayna varyor. Bakyor ki; byk gardeiynen gck
gardei cirit oyununu girmi, kendi de giriyor. Bunar cirit oynarken olan, byk
gardeini atdan dryor (Yukarukurova, 557).
Padiahn byk ve ortanca kzlarnn kocalar cirit oynamaya gidince, byk

ve ortanca kz kk kz kardelerinin yannda, kocalar cirit oynamaya gittii iin
vnrler, kk kardelerini kskandrmaya alrlar.
tekilerin oynadndan daha iyi cirit oynar ve geri dner. Onun kim olduunu
kimseler bilemez. Ertesi gn yine cirit oynamaya giderler. nsan klna giren at
onlarn yanna gitmeden nce kzn yanna gelip ona kl verir (Konya-
Seydiehir, 149).
Padiahn kk olu dnde, kendisine ihanet eden aabeylerini ldrr.

imdi dn kuruluyor. Ciritler balyor. Padiahn oullar ata biniyorlar.
Usta:
Olum ben dne gidiyorum. diyor. Cirit oyunu var. diyor. Sen
dkkanmzdan ayrlma, dkkanmza mukaat ol. diyor.
Olur usta. diyor. Usta gider gitmez, oul bir yere varyor. Bir dolab ayor,
bakyor ki; altn eyer altn kl. Olan kl kuanyor, ata biniyor, dn alanna
gidiyor (Kahramanmara, 358).
Kk karde devi yenip baarl olduu iin aabeyleri tarafndan kskanlr.

Kk karde, aabeylerinin, sevdii kz alp karmas zerine aabeylerini ldrr
ve sevdii kza kavuur.
Olan ev sahibinden ald bir atla cirit oyununa katlr. fkesini
yenemeyerek aabeylerini ldrr. Kln
deitirince herkes onu tanr
12. 20. 3. Kl Oyunu

Damat geline, beni nerde grdn beendin, der. Gelin de damad kalme (Kl
oyunu, klla oynanan mahalli halk oyunu) oynarken beendiini syler.
Gelin:
140
Sen kalme oynarken ben seni beendim. O zamandan beri gnlm sendeydi hep,
demi.
Sen bir daha kalme oyna, o ok houma gitmiti. Ondan sonra yemeimizi yeriz,
demi (Bingl, 249).
12.21. SELAMLAMA
Aklsz adam yolda giderken bir kertenkele grp ona selam verir ve onunla
konumaya balar.
Yolda giderken kayalklarn stnde bir kertenkele grp ona selam vermi.
Kertenkelenin ba sallamasn selam alyor sanp onunla konumaya balam
(Adana-Feke, 270).
Avc Mehmet, bir gn avlanlaya gider. Yolda dalar tartan adam grr ve
selam verir.
Selamn aleykm dalar tartan.
Ve aleykm selam Avc Hasann olu Avc Mehmet.
Yahu sen beni ne tanyorsun? (Gmhane-Bayburt, 293).
Ylan, adam sokmak ister adam ise susuz olduunu ispatlamak iin ata
danmak iin atn yanna gider ve ata selam verir. At da dile gelir be adamn
selamn alr.
Bak, orda bir at grnyor, gedek, o ata danak, diyor.
Haydi,
Varyorlar ki, bir tay! O da guru bir kemik kalm.
Selamnaleykm,
Aleykmselm (Yukarukurova, 508).
Avc komusunu bir dertten kurtarmak iin komusunun yanna gelir.

Bunu avc duyar, akam komusuna varr.
Selamnaleykm
Aleykmselm.
Ne oldu komu?(Isparta-Stler,184).
Padiahn olu peri kznn selamn Arapa iletir.
141
Kzn sana selam var, en byk sofran alveresin. dediin zaman o sana
alverir. der (Kastamonu, 304).
ah smail kime selam vereceini bilemez. Orta yere selem verir. ah
smailin selamn Trk alr.
Bir selam akaym orta yerde, selamm hangi alrsa onu kurtaraym demi.
Orta yere varm, bir selam ekmi. Dev alr m, Trk alyor (Balkesir, 280).
Seyda bir ehre gelir ve orada grd bir ihtiyara selam verir.
Bir de idiyar var, elinde meciyh asya asya gedir. Selamn eleykm
idiyar dede. Eleykm selam yavrum. diyar dede bu seher halk nere gedir?
(Meciyh: baston, asa) (Idr, 343).
Behll zm satan Mehmete selam verir
Adamn biri eeyin sde, terde zm satrd. Behll getdi salam, elekme
salam. Dedi Garda ykn nedi? Dedi Ykm zmd. (Ter: heybe) (Idr, 356).
Kelolan aslan st aramak iin yollara der. Yolda grd bir ihtiyar
kylye selam verir.
Gediyor imdi. Dan yanna varyor ki dan dibinde bir ihtiyar d sryor.
Selamun aleykm babam, golay gelsin. diyor.
Sa olasn, Allah raz olsun.
Senden de. Diyor (Kahramanmara, 400).
Vezirler akamleyin padiaha misafirlie giderler.
Akam olunca padiah grmye geliyorlar .
Neyse:
Selamn aleykm.
Aleykm selam.
Ho be, glm sarm. Bunlar gonutuktan sonra gedecekler (Kahramanmara,
364).
Padiahn olu Hanerba, pnarn banda grd iki kiiyle selamlar ve
onlarla kan kardei olur. Daha sonra birlikte devin sarayna giderler.
142
teden bir adam gene gelmi:

Selamn aleykm.
Aleykm selam.
Sormu:
Hey arkada! smin ne?
Hanerba. Seninki?
Benimki Deryalarsa.
Seninki?
Benimki Yldzsa (Kahramanmara, 364).
Uzun boylu arkl adam, padiahla grmeye gelir ve selam verir.

Adam padiahn huzuruna gelmi:
Selmnaleykm.
Aleykmselm,
Kuu ortaya koymular. Adam padiaha dnerek demi ki:
Bunu bilemeyecek ne var. Bu bir bit(Nide, 257).
ehzadenin selmn dervi iinden alr. ehzade derviin zerine yrr.

Dervi durumunu aklaynca ehzadenin fkesi geer.
htiyar, ehzadenin geldiinin bile farknda olmaz. ehzade, ihtiyara
Selamnaleykm dervi baba der. Adam ban sallar. Sesli selm vermez. Buna
padiahn olu ierler. Ulan bu ne biim adam. Selmm almad. Ben bir ehzade
olaym da selmm almasn. diyerek klcn eker ihtiyarn zerine varr (Nide,
281).
p atan adam, padiahn nc sefer verdii selam alr.
Padiah adama selam verirmi, adam selam almazm. Tekrar selam
verirmi yine selamn almazm. nc kez de selam vermi ve adam dnp bakp:
Aleykmselm.demi(Mula, 269).
karde yolda Yrk grrler ve ona selam verirler.
Bunlar yolda giderken nlerinden bir Yrk gelmi. Adama selam vermiler.
Nereye gittiini sormular. Bir devesi varm kaybolmu. Adam onu aryormu.
(Mula, 314)
Kylnn kz vezirin yanna gelir ve vezire selam verir.
Kz varm misafirin yanna: Selamnaleykm, aleykmselam. Kza
anlatmaya balam kendini: (Mula, 373).
143
Padiah yolda Hzr grr, Hzra selam verir.

Bir gn Padiah yolda giderken, yol kenarnda oturmu bir adam grr. Adam yaz
yazyordur. Bu kul, Hzr'dr. Padiah bu adamn yanna gider.
"Selamn Aleykm"
Aleykm Selam" (Manisa, 191).
Olan, Peri Kznn selamn Arapa iletir.

Peri kznn ad ahmaymun Kadnm. Olan der; Beni ahmaymun
Kadn yollad, ahmaymun Kadnn selam var (Manisa, 167).
ahmaymun, babalarnn mirasn paylaamayan olana selam verir ve
olanlarn miras paylama sorununu zer.
Giderken olan babas lm kavga ediyorlarm mirasn banda. Sen onu
alacaksn ben bunu alacam! diye. Bir asa varm demir asa, bir psteki varm.
Bir de srmedanlk varm. Hinci onlara selam vermi;
Noluyonuz Selamun Aleykm
Aleykm selam. Babamz ld mirasn leemiyoruz demi olanlar buna
(Manisa, 168).
Kelolan, ylanlarn padiahna selem verir. Ylanlarn padiah Kelolana
cnckl sofray (sihirli) verir.
Ylan; Bismillah de ge. demi. Gitmiler. Kelolan bakm ki alt taraf
ylan, st insan olan biri namaz klyor. Adam namazn klm. Kelolan, selam
vermi (Adyaman, 236).
Kelolan kz grr ve onlarla merhabalar.
Kelolan zerindeki kilimi atp; Buradaym! demi. Merhabalamlar.
Kzlar; Biz derilerimizi giyip buradan uup gideceiz (Adyaman, 244).
Kadn kocasna selam verir.
Bir akam yine adam dar km. Kars da hemen kocasnn elbiselerini
giyip kocasnn yanna gitmi. Ona;
Selam aleykm, demi, Hayrola niye burada duruyorsun? (Bingl, 268).
Bir gn bu arkada, yolun kenarnda otururken yoldan bir yolcu gelip gemi. Bu
yolcu onlara selam vermi. Yolcu onlar geip gitmi, bu arkada tartp biri;
Bana selam verdi demi, bir dieri;Hayr bana selam verdi, demi. Bu
arkada yolcunun peine dp adama yetimiler. Adama sormular:
Ya adam sen kime selam verdin?
144
O demi:
Kim ki karsndan ok korkuyor, ben ona selam verdim.
O yolcu onlar dinledikten sonra demi:

Yok bana lazm deil, byle karsndan korkanlara selam vermek! (Bingl, 271).
12. 22. KT YOLA DEN KIZLARIN CEZALANDIRILMASI

Kz kardein imanlamas zerine, erkek kardeler, kzn hamile kaldn
dp kz ldrmeye karar verirler.
Byk abisinin kars, kocasna; Kardein hamile kt. Ya ldrrsn ya da
yannda durmam. demi. Kocas; Etme eyleme kadn! Kardeim yle ey yapmaz.
demi. Kadn; aresi yok. Gtrp ldreceksin. demi. Adam, are bulamaynca,
kz kardeinin gzlerini balayarak bir dan basna gtrm (Adyaman, 302).
12.23. KINA YAKMA

Kirpi, tilkinin knal ellerinden pme bahanesiyle tilkinin elini srr.
Ver u knal ellerini bir peyim de ondan sonra ayrlalm. der. Tilki
byklene byklene varr kirpinin yanna. pmesi iin elini uzatr
(Isparta-
Stler, 169).
Fakir olan istedii kz Hz. Hzr sayesinde son anda dn meydanndan
karr.
Bunlar zm yiyip su ierken gelini getirip bir halnn zerine oturturlar.
Geline kna vurmaya balarlar (Isparta-Stler, 226).
ah smailin geldii kyde dn vardr. O gn kna yaklacaktr.
Burada davullar tyor, ama dn m var kynzde?diye sormu Sah smail,
nineye. Ya olum, bir Trkmen geldi. Trkmenin bir kz da nianland. Krk bir
gn gn aldlar. Bugn kna gecesi. Onun da yle oluyor demi. (Balkesir, 283)
Cad, sandktaki kz, evlenecek kzna kna yakmas iin eve arr.
Yal kadn kapy am ki, kapda bir kadn; Hayrdr. demi. Cad; Hayrn
grmediim bir kzm var. Knasn yapp evlendireceiz. Senin kzn olmadan
ellerine kna srmyor. demi. Yasl kadn kza dnerek; Kzm, git kzn yannda
145
otur. Bu da bir hayrdr. Knay yaksnlar, sen de kalk eve gel. demi (Adyaman,
270).
Sefann k olduu kz bakasna verip evlendirmek isterler. Kz da
knasnn yaklmadan evvel bir eyler yaplmasn ister. Sefa kz karr.
Kz da Sefay tanm. Sefa, Cefann yanna gelip durumu anlatm. Kz;
Yarn knam yakp beni gtrecekler. Ne yapacaksanz yapn. demi (Adyaman,
275).
Paann oluyla evlenecek olan Fatmaya kna yakarlar.
Aradan be ay gemi, paann evinde dn dernek kurulmu. Pasa
be kiiyi de obann evine gndermi. Knay yakmlar. Gelini perdenin arkasna
koymular (Adyaman, 297).
12.24.KOCASINA HANET EDEN KADINLARIN CEZALANDIRILMASI

Bey, karsnn kendisini bir geyikle aldattn dnp geyii kesmeye karar
veriyor ama sonradan geyiin, beyin karsnn erkek kardei olduu anlalnca
geyii kesmekten vazgeiyor.
Bak ite senin karnn dostu var her gn biriyle pencereden konuuyor.diyorlar.
Bey bir yandan inanmam ama bir yandan da iine kurt dm. Takip ediyor
bakyor geyik olduunu reniyor. Yakalyor geyii. Diyor; Ben bunu keseceim!
Kz da alyor;
lle kesme diye yalvaryor (Manisa, 206).
Kelolann evlendii kz baka birini sevmektedir. Bunu renen padiah

kzn ldrp dier kzn Kelolana vermi.
Kelolan; Kona, kz, kzn sevdiini buraya getirin. demi. Getirmiler.
Kelolan, padiah arm. Padiah, kz ldrtm. Dier kzn da Kelolana
vermi (Adyaman, 239).
12.25. ALLAHIN INE KARIMAMA

Gen, kadn pazarnda bir kzn kolundan tutar ve evlenme teklifi yapar. Kz
bir artla kabul eder ama Gen daha sonra merakna yenilerek kzn koyduu kural
iner. Kz bunun zerine Genten boanr.
146
Gen, birinin kolundan tutmu; Allahn emriyle seni istiyorum. Benimle evlenir
misin? demi. Kz; Kabul ederim, ancak bir artm var. demi. Gen; Syle.
demi. Kz; Ne olursa olsun, Allahn isine karmayacaksn. demi. Gen; Peki.
Demi (Adyaman, 214).
12.26. DKLEN KANIN KARILIINDA MAL ALMA

ehzade obann kzn ldrp kzn kan parasn da odasna brakr.
Sen bir at al. zerine bir heybe at. Bu heybenin gzne o kzn kan
deerinde hazineden para doldur. Git sor ren. Kz bir tarafta ldr. Heybeyi de
yanna brak. Kan paras olsun. Seni aramazlar (Nide, 282).
Azap, bostann sahibine, dedesini ldrdn syler. Bostan sahibi de
Azaba, len dede iin bir kese altnla bir eek verir.
Bir salata iin dedemi ldrdn. Seni mahkemeye vereceim. demi. Bostann
sahibi korkmu; Etme eyleme! Beni mahkemeye verme, dedenin kan iin ne
istersen veririm. demi. Azap; Bir kese altn ile birlikte eeini vereceksin. demi
(Adyaman, 181).
12.27. BAYRAM ZYARETLER

Paa ve vezir bayram gn akraba ziyareti yapanlar grnce onlara imrenir.
ocuu olmad iin akraba ziyaretine gidemez.
Bir bayram gn herkes akrabasn ziyarete giderken huzursuz olan paa; Herkesin
oluu ocuu var, akraba ziyaretine gidiyor. Biz de kp dolaalm. demi.
Yal bir dede km; Burada ne geziyorsunuz. demi. Paa; Herkesin oluu
ocuu var, akraba ziyaretine gidiyor. Bizimse yanna gidecek kimsemiz olmad
iin gezmeye ktk. demi (Adyaman, 274).
12.28. EL PME
Kelolan, Id ile Bdnn yanna gelip onlarn elini per ve Id ile Bdnn
evlad olur.
O gnlerde Kelolan evini ocan brakm ora senin bura benim
geziyormu. Id ile Bd nn konumalarn duyunca karlarna dikilmi. Verin
elinizi peyim ana baba. demi (Samsun, 140).
147
Dere kenarnda abdest alan adamn yanna aksakall bir ihtiyar gelir. Adam,
ihtiyarn elini per.
htiyarn elini pyor. Aksakall adam bir anda kayboluyor. Adam aryor
tabi (Samsun, 152).
Padiahn kz cinsiyet deitirip olan olur.
Olan bir kzla evlenip
babasnn yanna gelir ve babasnn elini per.

Olan eski lkesine gelince ailesinin yanna giderek annesinin babasnn elini
per ve bandan geenleri tek tek anlatr (Kastamonu, 317).
Kel, vezirin ve kizirin oluyla mcadele eder en sonunda mcadeleyi kazanr.
Keli yanl tanyan kaynbabas dorular renir.
Bakmlar ki Kel, bildikleri Kel deil. Vezirin olundan da kizirin olundan da daha
iyiymi. Kimse tanyamam. Sadece paann dier damatlar tanm. Kel,
kaynbabasnn elini pm; Kapy kapatn, size bir mesele anlatacam. Demi
(Adyaman, 235).
12. 29. ATELE LGL NANILAR

Peri kznn ebesi, baheye varp bir ate yakar, atein stne de kutudaki
tozdan atarsa peri kz hemen oraya gelir.
Annem, ne zaman baheye varp ate yakar; bir kutunun iinden atee bir toz
atarsa o peri kz, hemen baheye gelir (Isparta-Stler, 287).
Anadoluda, canl olan herhangi bir ey atee atlmaz ve canllarn atete
yanmasna engel olunur. Kelolan da atete yanan ylan grnce ylan yanmaktan
kurtarr.
Ate, ylann her tarafn sarnca ylan tamamen atein ortasnda kalr.
Kelolan da hayvan gderken kulland deneiyle ylan atein iinden kurtarr
(Kastamonu, 262).
Kz kardeler evde tek balarna kaldklar zaman ateleri sner ve kzlardan

biri ate aramaya kar, sonra da dev kzn peine taklr.
148
Onlar ava gittiklerinde evde ate snm ve kz kardeleri de ate aramaya

gitmi. Vard ev devin eviymi. Devin evine vardnda kz devin karsna: Bana
bir ate verir misin? demi. Devin kars kza atei vermi ve: (Mula, 323).
Kz, kardelerinin sylediklerini bir gn yerine getirmez ve atesiz kalrlar.
Kz ate aramaya kar ve peine dev taklr. Devden kurtulamaz. Kz kardeleri
devin elinden kurtarrlar.
Kardeleri; Gkten her gn iki zm tanesi der. Birini yersin, dierini de
ocaa atarsn ki kedi geldiinde ocaktaki zm yesin. Eer zm vermezsen, kedi
atee ier ve atei sndrr. Buralarda ate bulamayz. demiler (Adyaman, 300).
12. 30. ANNE BABASI LEN OCUKLARIN AMCASININ EVNDE

KALMASI
Kz amcasnn yannda kalrken, kzn amcasnn ei kz sevmez ve
kocasndan kz ldrmesini ister. Kzn amcas kz ldrmeyi kyamaz.
Kzn anne babas lm. Kz da amcasnn yanna gitmi. Amcasnn kars;
Bu kz gtrp ldreceksin. demi. Kzn amcas; Anas yok, babas yok. Yazk
bu ksze. demi (Adyaman, 264).
12. 31. MEVLT OKUTMA

Masal kahramanlar, byk bir mutlulua kavuacaklarn anladklar zaman
veya kavutuklarnda mevlit okuturlar.
Padiah kzn evlendirmeden nce mevlit okutur.
Herkes toplanr. Olan ortada yok. Bir akll adam varm demi ki.
Padiahm bir mevlid okut kimse evde kalmasn. Herkes gelsin eer olan
gelmezse ve kim yiyecek gtrrse olan onun evindedir(Mersin-Anamur, 50).
Bey Byrek, dn yapaca iin mevlit okutur.
Kzn babas evre padiahlar da olmak zere btn lkeye; Bey Byrek mevlit
okutuyor, herkes davetlidir! diye haber salar. Bey Byrek, Padiah olan kendi
149
babasn da davet eder. Mevlit gn herkesin nne altn anak ve gm kask

konulur (Isparta-Stler, 299).
Baba aldrd sihirli tabakayla eeini hancdan geri alnca ok mutlu olur
ve mevlit okutur.
Artk paramz da ok amz da ok. demi. Mevlt yapmlar hemen.
Mevlt yaptn m sorun yok gari (Manisa, 165).
12. 32. P ATMA-NASP BALAMA

Padiah kznn Yrk oluyla evlenmesine kar kar. Ama p atld iin
kznn Yrk oluyla evlenmesine engel olamaz.
Allahtan af dilemi. Kaderin nne geilemeyeceini anlam. Bu sefer damadna
deil de torununa kendi srtndaki abasn bundan sonra padiahlk sana devroldu
diye giydirmi. Kzn ne kadar urasa da Yrk olundan ayramam (Mula,
273).
Adam padiahn kzn Yrk oluyla p atar.
Adam: Ben p atyorum.demi.
Padiah: Benim kz kime attn? diye sormu.
Adam: Falan dan bandaki bir Yrk adrnda oturan Yrkn oluna attm.
demi.
Padiah telalanm: Yapma, etme! diye geri almasn istemi.
Adam: ok ge artk. attm bile ben. demi. p atlnca bu iin olaca
kesinlemi (Mula, 270).
12. 33. NAZAR-NAZARLIK-MAALLAH

Demirci ustas (Krkyalan) yolda bulduu at alp kye dner. Kyller at
ok beenir ve ata bakarlarken demirci ustas kylleri, ata nazar dedireceksiniz,
diye uyarr.
At gren kyller hemen atn etrafna toplanm. ok beenmiler, nereden ve ne
kadara aldn sormular. Krkyalan soru yamuruna tutmular. Krkyalan: ekilin
eytan yzller ata nazar dedireceksiniz deyince, at stnden Krkyalan atvermi
(Samsun, 176).
Senemin ilk kocas Senemi ararken erilik yapar.
150
Gs Kilitli Beyin konann kapsna varm. eri geldi! Nazarlk, inci

boncuk var! diye barm. Pencereden kocasn gren Senem dar kmam.
Ama Gs Kilitli Bey illa: Senem gel bir eyler been! demi (Kahramanmara,
472).
Cariyeler peri padiahnn oluna maallah yapar.
Biri de diyor ki:
Peri padiahnn oluna maallah yapyorum,
Bylece
dkkan
varm,
guyumcu
dkkanmaallah
yapyor
12. 34. OK ELLE KARI IKMA

Aa Isranck (kz) Maacktan (erkek) ister. Maack kz kardeini aaya
kuma olarak vermek istemez.
Kardeinden Allahn emriyle Maacktan Isranck tekrar istemi. Olan gl
kuvvetli olmu, daha da bymler.
Maack:
Sen ge bunlar! Ben senin hanmnn stne kardeimi kuma olarak vermem.
demi (Mula, 258).
12. 35. SOFRA GELENEK VE GRENEKLER

Ahmet, vezirle padiah evinde en iyi ekilde arlamak iin, padiahn ve
vezirin kzlarndan, babalarnn en sevdii yemeklerin ne olduunu renir ve o
yemeklerden yaptrr.
Eve gelince kzlar arr. Padiahn kzna:
Senin baban ne yemeini ok sever?
Benim babam baklavay ok sever.
Ya senin baban neyi ok severdi?

Kadayf.
Sen de onu yap (Gmhane-Bayburt, 350).
Padiahn olu acknca sofrasn aar. Tama yemek yiyecei srada yanna a
bir kpek gelir. Olan, yemeinin bir ksmn kpee verir.
151
Bu orada, olan ackyor. Acknca, garsnda heman bir kpek hsl oluyor.
Olan, gzarm tavn birini, kpein nne brakyor. Birini de kendisi yiyor.
Yiyep idikten sonra, olan sufrasn topluyor, gedecek galan (Yukarukurova, 570).
Padiahn olu, yol kenarnda oturup yemek yerken yanna gelen dervii
sofraya davet eder.
Olan yemeini yerken yanna bir tane dervi gelir.
Bereketli olsun olum.
Ho geldin, safa geldin. Dervi Baba. der. Derviin de bir tane asas varm.
Buyurun yemek yiyin.
Sa olasn, benim karnm tok. der (Kastamonu, 354-355).
Ne yerse yesin doymak bilmeyen dev en sonunda yemekten neden

doymadn reniyor ve yemekten doyuyor.
Dev: Ben bununla doymam. demi.
nsanlar: Bismillahirahmanirahim dersen doyarsn. demiler. Diyeceksin,
demeyeceim diye inatlamaya balamlar. Ben bismillahirahmanirahim
demeyeceim. demi dev.
nsanlar: Hah imdi ye yemeini. demiler.
Dev yemeini yemi. O gn dev doymu. Dev besmelesiz yemek yenmeyeceini
anlam. O gnden sonra insanlar rahata kavumu. Dev de srekli besmeleyle
yemek yemeye balam (Mula, 449).
12. 36. ZEL GNLERN GELDNE ARET OLAN DURUMLAR

Drt sar anlaamaz hkimin yanna gider. Hkim de sardr. Hkim,
sarlarn anlattklarn
yanl
anlar.
Ramazann
son gnlerine
yaklam
olduklarndan sarlarn anlattklarn, hilali grdm, eklinde anlar.

Vakitlerden de ramazanm. Bunlar orda da anlaamaynca bir hkimin yanna
gitmek iin drt kii yola karlar. Ramazann da yirmi beiymi. Hkim de sar
mym? Balarndan geenleri herkes tek tek olduu gibi anlatr. Hkim:
Demek siz erkek hilali grdnz. Bir de kadn, tamam o zaman toplar atn, yarn
bayram. der (Kastamonu, 404).
152
12. 37. GYM DZEN

Bey olunun aydan bulduu nc karpuz sihirlidir. Karpuzun iinden ok
gzel bir kz kar. Bey olu, kz orada giydirir. Kz daha sonra ayn kenarndaki
kavan tepesine kar.
Bir varm, bir yokmu Bir bey olu varm. aydan karpuz akm. Tutmu biri
kara km, tutmu biri sar km, tutmu biri dnya gzeli gibi km. O srada
bunu alr, bir mintav giydirir. Bir i donu verir, kafasna bir earp verir, suya salar
(Nide, 294).
12. 38. MUSKA-KURAN OKUMA

ncelediimiz masallarda, her trl musibetlerden korunmak iin masal
kahramanlar muska takar veya Kuran okuturlar. Bu uygulamalarn bazen ie
yaramad grlyor.
Molla hastalara muska yazar.
Evvel zaman iinde fakir bir Molla varm. Molla, hastalara czi para
karl muska yazp, dua okuyarak maietini kazanrm (Kastamonu, 337).
Padiahn olu, hamamn yannda kzlara muska yazar. Kzlar da hasta
olmamak iin muska takarlar.
Tamam, o zaman. Ben babamdan izin isteyip kzlar hamama gtreyim. Sen de
bunu bana giy, hamamn yanna gelince bana bir sark sarp beni padiah yollad,
kzlar hasta olur diye ben muska yazyorum deyip ieri girersin (Kastamonu, 357).
Gzel kz ldrmek iin muska yaparlar.

Cad karyla kz bu olanlar duyunca kz ldrp kurtulmak iin plan
yaparlar. Hemen kza bir muska yapp kz ldrrler (Kastamonu, 382).
ocuu olmayan adam, ocuunun olmas iin muska takar ve ocuu olur.
Bir varm, bir yokmu, evvel zaman iinde kalbur saman iinde, bir adam varm.
Bu adamn ocuklar olmuyormu. Bir gn ryasnda duvar yarlm oradan bir hoca
grnm. Hoca adam: "u muskay tak, ok gzel bir ocuun olacak" demi
(Manisa, 229).
Gelin, kendi annesinin bana da banda herhangi bir ktlk gelmesin diye
Kuran okutur.
153
Gelin kendi anas daa gideceinde hazrlklar yapar, konu komuyu arr
anasnn bana bir ey gelmesin diye Kuran okutur. Anasn da bana gnderir.
Adam, kendi anasn koyduu yere varnca (Mersin-Anamur, 46).
12. 39. KURUN DKMEK

Yeni doan bebein karn kilitlidir. Kurun dktrp kilidi aarlar.
Eee, gzm! Kitlise, bizim olan yedi senedir gayp. Eh biz de bunu gtrek,
gurun dkdrek, kilidini zdrek. diiler. Gz ile anas gidik ocuun kilidini
zdriler (Kahramanmara, 446).
12. 40. YAKINLARI ZYARET ETME

Kar Ana, kzna ziyarete gider, giderken de bir kp ya gtrr.
Kye yaklanca, kadn, kp kendisi srtlanm. Kznn evine ulam.
Evde biraz dinlendikten sonra kzna: Kzm, u kpn iindeki ya
boalttktan sonra bir kaymak piir ki, sca scana karnm doyuraym. demi
(Malatya, 56).
Kelolan bir gn ei ile birlikte einin kyne giderek annesinin evine ziyaret
eder.
Anann evinden gelelim, o zaman syleyiveririm. O zamana kadar tabutumu
falan yaparsn. der. Neyse, misafirlie varp bir, iki gece kaldktan sonra evlerine
geri dnerler (Kastamonu, 263).
12. 41. ASKERE GTME

Klenin olu byynce askere gider.
Bu ocuk da gel zaman git zaman byr. Askerliini yapar. Sr sahibi tabi
ocuk askerden dnnce annesi der (Elaz, 277).
154
Muhtar, Mehmet Aay jandarmann eline verir. Mehmet Aa Badatta

askerlik yapar.
Eskiden mnl mnsz esger toplarlarm. Bir gn candarma gelip muhtara:
Eksere kim mnasipse katver nmze. der. Muhtar da Mehmet Aay arp
eline de bir lira para verdikten sonra candarmaya katverir (Kastamonu, 319).
Bir kadnn olu askere gider.

Karnn birisinin olu da askerdeymi. ok harbe gidiyormu. Anne, hi
ocuu, merak, tasas olmayan bir kadndan bir gmlek diktir de yolla, giyeceim.
Hi merak, tasas olmadk bir kadndan demi (Balkesir, 233).
Ylan olan damat, dn gecesi ylan urbasn stnden karr; kz da dn
urbasn karr, damatla gelin birlikte olurlar. Olan sonra askere gider. Olan
askerdeyken karsna mektuplar gnderir.
Bunlar geinirken geinirken askere gitmi. Askerden mektup yolluyormu.
Onun hizmetisi de mektubu tersine yazyormu (Balkesir, 414).
Kzlarn babasn askere arrlar. Baba askere gitmek istemez ve kara kara
dnrken byk kzn askere gndermeye karar verir. Byk kz babasnn yerine
askerlik yapar memleketine gelir.
Kzlarn babas askerliini hala yapmam olduundan bir gn askerlik
haberi gelmi adama. Adam kara kara dnmeye balam (Konya-Seydiehir,
156).
Dev ruhlu ocuk babasnn yerine askere gider, ocuk askerdeyken ocuun
ei doum yapar.
Mutlu mutlu yaarken bir gn olann babasn askere armlar. Olan:
Baba
senin
yerine
ben
gideyim.
demi.
Olan
askere
gitmi
Evin beyi eksere gider. Beyin nianls bey askerdeyken beyin kendisiyle
evlenmeyeceini dnp beyden ayrlr.
Bey, bir zaman gelmi askere gitmi. Bey askerden gelmi (Manisa, 230).
155
12. 42. BLMECE VE SORU SORMA

Da banda kalan kadna iki delikanl bir soru sorar, kadn istenilen cevab
verir ve kadnn hayat kurtulur. Da bana daha sonra gelen kadna da ayn soru
sorulur. Kadn istenilen cevab veremez ve kadn orada kurtlar kular yer.
Adam baka yoldan sapm eve getmi. Gadncaz orda alayp szlarke, iki
delikanl gelmi:
Deyze yaz m seven, k m seven?
Olum yazda Allahn, kta Allahn ikisinide severim.
Deyze yaz m seversin, k m seversin?

Yazda ksn, kta ksn.
Delikanllar ekmi getmi. Gary da orda gurtlar, gular paralam (Mersin-
Anamur, 45-46).
ki padiah sava yapar. Kar tarafn padiah, dier padiaha bir soru sorar.
Padiah eer soruyu bilirse sava yapmayacam der. Padiah da kznn sevdii
olan sayesinde kar tarafn padiahnn sorduu sorular bilir.
Kar tarafn padiah, kzn babasna tay gnderir. Bak sana tay
gnderiyorum. Bu taylarn hangisi aylk, hangisi alt aylk, hangisi bir yasnda?
Bilirsen bil. Bilemezsen savaa devam edeceim. diye haber salar (Isparta-
Stler, 199).
Kelolan iei koparaca srada Kelolann karsna dev kar. Dev bu
iei koparabilmen iin benim soracam soruyu bilmelisi gerektiini syler.
Kelolan soruyu bilir ve iei alr.
Dev, kelolana derki:
Dnyann en byk hazinesi nedir? Diye sormu. Kelolan biraz dndkten
sonra:
Buldum der. Bunu bilemeyecek ne var demi. Dnyann en byk hazinesi bilgi
bilgi demi (Konya-Cihanbeyli, 160-161).
Dev Kelolana bir soru sorar ve Kelolann verdii cevab ok beenen

dev, Kelolana hemen yanndaki, aatan kopard tane byk nar verir.
Narlarn ii mcevher doludur.
Eyyyy, demolu! Syle bakalm, su grdklerinden hangisi daha gzel?
Kelolan korkudan tir tir titremee baslar. Ne cevap vereceini arr ama biraz
sonra akl basna gelir ve biraz dndkten sonra:
156
Gnl neyi severse gzel odur sultanm, der (Konya-Cihanbeyli, 235).
12. 43. KAN KARDEL

yabanc kii pnarn banda kan kardei olur ve daha sonra birlikte
hareket ederler.
Sen kimin arkadasn?
Hanerbann.
Senin ismin ne?
Benim ismim Deryalarsa. demi.
Bunlar barmaklarn kanatm. Birbirinin barman kann yalamlar. Kankarda
olmular.
Hey arkada! smin ne?

Hanerba. Seninki?
Benimki Deryalarsa.
Seninki?
Benimki Yldzsa.
Bunlar gene birbirinin barman kanatmlar, yalamlar, olmular kangarda
12. 44. KARDELK OLMA

Padiahn kzn beenen dier padiahn olu, annesi tarafndan kadn
elbisesi giydirip kzla buluturulur. kisi kardelik olurlar.
Oyun balad zaman padiahn olu Tylceye yaklap der ki:
Gel elimden tut da beraber kardelik olalm (Gmhane-Bayburt, 395).
12. 45. SU
Hz. Ali suya sorar: Ejderha beni ldrmek istiyor ldrsn m der. Su da
ldrsn der. nk ben insanolunun ihtiyacn karlyorum ama onlar benim
stme tkryorlar der.
157
Gene de elini, yzn yyanda menim zme tprller. -Ba suya

tprmeyh demeyh gnad- nsannar elini, zn yadlar zaman menim zme
tprller Onun ucun insan nankrd. (Idr, 439).
12. 46. HASTA ZYARET

Nine, hasta olan Beyolunu ziyaret etmek ister. Kz da orba piirir. Nine,
orbay alp Beyolunu hasta ziyarete gider.
Kzm, padiahn olu bugnlk yarnlk hasta. Ben bugn hastalna gideceim.
Beni yanna koymazlar, ama yine de gideceim demi.
Nine, bir orba piir de gtr. Ben sana bir orba piirivereyim de, orbay gtr de
isin demi (Balkesir, 230).
Beyolu hastalannca, nine Beyoluna hasta ziyaretine gider.

Nine, sana ben bir orba piirivereyim de, gtr de Beyoluna yesin. Hem
helalleirsin demi.
Ay kzm, koca Beyolu bizim orbay yer mi? demi.
Yer, yer nine demi (Balkesir, 304).
12. 47. SNNET MERASM

Padiah, olunun snnet zaman geldii iin snnet merasimi yapmaya karar
verir.
Aradan zaman geip ocuun snnet zaman gelince hazrlklar yaplr ve her
yerden davetliler gelir.
Padiah: ocuu hazrlayn (Kastamonu, 315).
12. 48. FA KAYNAKLARI

Yz yaralarla dolu olan Aye, yal kadna yardm eder. Yal kadn da
dereden akan ak suyu Ayenin yzne srer. Ayenin yaralar iyileir ve Aye
gzelleir.
158
Sular gelmi gemi, ak su akarken Aye, yal gary kaldrm. Yal gar,
Ayenin sandan tutmu ak suya daldrm, Ayenin yznde ki yaralardan iz
kalmam, dnyalar gzeli bir kz olmu (Mersin-Anamur, 52).
Fakir adam, aynn ve tilkinin srlarn renir. Koyunun gzlerini karp kr
olan padiahn gzne takar ve padiah grmeye balar.
O lkenin padiahnn gzleri krm. evre lkelerden ne kadar doktor gelmise de
padiah tedavi edememiler.
.
Fakir adam koyunu padiaha gtrm. Daha sonra koyunun gzlerini padiahn gz
ukurlarna takmlar ve padiahn gzleri grr olmu (Adana-Feke, 269).
Olan, annesinin gzlerinin almas iin ne yapmas gerektiini devden

renir ve uygular. Olann annesinin gzleri alr.
O kuyudan aa ineceksin. Biraz indikten sonra nne dolap gibi bir ey kacak.
O dolabn kapan anca iki gzle iki sabun bulacaksn. O sabunlar gzleri
alacaksn. nce sabunlar annenin gzlerine sreceksin, sonra da annenin gzlerine
takacaksn. O zaman gzler eskisinden daha iyi olacak (Gmhane-Bayburt,
360).
Kyl adam, deirmende tilkiyle aynn konumalarna ahit olur.
Duyduklarn uygular ve padiah iyi olur.
Filanca memleketin padiahn bir dert tutmu ki sormayn, neredeyse lecek.
Halbuki padiahn srsnde uyuz bir ko vardr, onu kesseler de kann padiahn
yaralarna srseler derhal iyi olacak. Bunu beceremiyorlar (Gmhane-Bayburt,
286).
Padiahn, kr olan gzlerini, krk devin ortasndaki aacn yaprann
aacana inanlmaktadr.
Grk devin ortasnda bir aa var, onun yapra gurutulup, gzne
srlrse. Gzn alr, diyorlar (Yukarukurova, 569).
Padiah hasta kzn iyiletiremez ve kzn daa brakr. Kz, dada bulunan
bir gln iine girince birden iyileir.
Fakat ocuk her yerinden ban karmaya balar. Ne yaptlarsa kz bir trl iyi
edemezler.
.
Kurt, ocuun bulunduu aacn yanndaki gln iine girerek yunar. ocuk, kurdun
hastalnn getiini ve yeniden ty geldiini grr. Cpcbr hasta kurt tlenerek
159
glden kp gider. ocuk kurt gidince hemen aatan iner soyunup dknr ve
gln iine girerek yunmaya balar. Yunduka ocuun da hastal geer
(Kastamonu, 322).
12. 49. ALE HAYATI

Masallarda, gei dnemlerinden olan evlilie byk nem verildiini gryoruz. Masal kahramanlar evlenebilmek iin belli artlar yereine getirmek zorundadr. Masal kahramanlar iin evlilik ekilen ile sonunda verilen dl gibidir.
Masallarda evlilik birliine ulamann bir mkafat karakteri tamas masal
kahramanlarnn g grevlerle, zorlu mcadelelerle denendikten ve kiiliklerini
ispatladktan sonra evlenme hakkna ulaabilmelerinden kaynaklanmaktadr. Baz
masallar, kahramanlarn evlenmeleri ile balar, ancak bu tr masallarda da eler
birbirlerinden ayrlarak tekrar kavuabilmek iin eitli denemelerden. sabr ve
alakgnlllk snavlanndan geirilirler (Gnay, 1992b: 619).
Gelin kaynana ve oul, yemeklerini beraber yemedikleri iin gelinin yz

glmez. Kaynana gelini a brakr. Olan, durumu anlayamaz. Arkadana danr.
Olann arkada der ki; yemeinizi beraber yiyin o zaman gelinin yz gler diye
tavsiyede bulunur.
Sen akamdan sonra gider dersin ki, ana bu misafir gelmez getir bu yemei
yiyelim. Aileni de beraber al yiyin, hele bak glyor mu glmyor mu? (Elaz,
294).
Padiah, kznn ve olunun evlenip yuva kurmalarndan dolay ok mutlu
olur.
Krk gn krk gece dn yapmlar. Padiah ve dnya Gzeli ocuklarnn
mutlu ve huzurlu yuvalarnn olmasna ok sevinmiler (Samsun, 130).
Kz, almak iin padiahn yanna gidiyor. Hizmetkr oluyor. Kz biraz
altktan sonra ailesinin yanna gitmek ister. Kzn bu istei padiahn houna gider
ve kz ailesinin yanna gnderir.
Bir gn, kz: Benim vaktim tamam oldu, babam beni bekler, beni yolcu et
gideyim. Diyor. Padiahn da houna gidiyor, buna bir heybe altn, bir torba da
yiyecek, elbise veriyor bindiriyor ata (Elaz, 295).
160
Uzun sre ailesinden uzakta kalan kk kz ailesini grmek istediini Oflalaya syler ve Oflala da kk kzn isteini yerine getirir.
Kz Oflalaya:
Ben babam, ablalarm zledim, beni onlara gtr. Babasn, ablalarn ok zlemi. nce bir hasret gidermiler, sonra kz, ablalarna bandan geenleri anlatm
(Amasya, 206).
Genliine Mi Kocalna M adl masalda Mehmet Aa, ei ve ocuklarnn vermi olduu hayatta kalma ve bir araya gelme mcadelesi aile hayatna verilen
nemi anlatmada gzel bir rnek olarak kabul edilebilir.
Ey Mehmet Aa! Allah bizi genligine mi ekeceksin, kocalna m ekeceksin diye
snad. Allah bizim evimizi ykt, yakt. Malmz mlkmz kurt akal yedi, ton
ton datt. Yirmi drt sene sonra bizi burada buluturdu. Sonra ben kendi rzamla
gitmedim, beni deveciler zorla ite kaka att gitti. Ben senin hanmnm. Bu askerler
de bizim ocuklarmz diyor (Balkesir, 226).
Eini kaybeden baba, ocuklarn dnerek ikinci evliliini yapar.

ocuklarn annesi lnce adamcaz ocuklarla kalakalm. Baba bin bir zorlukla
ocuklarn bytmeye alm; onlara hem babalk hem annelik yapm. Ancak bir
trl baarl olamam, sonunda canndan bezmi. Her geen gn sabr tkenen
adam, ocuklarna bir anne gerektiini dnerek evlenmeye karar vermi (Bingl,
191).
12. 50. BYKLERE SAYGI
Hacca giden adamn kzlarn byk ve ortanca kz babalarnn szn tutmaz.
Kk kz devle mcadele eder ve ablalarn kurtarr.
Kzlar tabi babasnn sznden kmazlarm. Babas hacca gitmi. Onlar da evde
bekliyorlarm. Bir gn komu kyden birisi gelmi (Mula, 242).
Tilkiyle yal kadn Ankaraya giderler. Yal kadn, yolda giderken tilkinin
geride kaldn grnce tilkiye, geride kalmamasn syler. Tilki de bye
hrmetten dolay geriden geldiini syler.
.. anakar diyor ki:
Olu, gel nm sra git, geride kalma.
161
Ana ben sana hrmetten arkadan geliyorum, nasl nne deyim, sen yr
ben seni takip ediyorum (Elaz, 285).
Baba, kzndan birini Oflalaya vermek zorunda kalr. Byk ve ortanca

kz Oflalaya gitmek istemez. Kk kz babasn zor durumdan kurtarr ve mkafatlandrrlr.
Kzlarn karsna alm, bandan geenleri bir bir anlatm. Byk kz, raz olmam bu duruma. Ortanca da hi yanamam. Kk kz:
Babacm sen ne dersen ben yaparm. demi (Amasya, 205).
Dal kzn babasna olan saygs ve terbiyesinden dolay Fidan ve Yaprak huzursuz olur. nk; Fidan ve Yaprak babalarna, Dal kz kadar sayg gstermeyi akl
edememilerdir.
Babacm, mademki bana da bir ey almay arzu ediyorsunuz, o halde sizden bir
gm tas rica ediyorum. Armaannza da imdiden teekkr ederim. Yaprakla
Fidan, Daln yapt gibi babalarna teekkr etmeyi dnemedikleri iin
utanmlar (Konya-Cihanbeyli, 155).
Srekli grlt yapan ve evresindeki insanlara rahatszlk veren ocuk dersini alr ve grlt yapmaktan vazgeer.
Evin nnden geerken biri pencereyi at ve grltc ocuun basna bir kova
souk su dkt. Grltc titremekten hi ses karamaz oldu. Sonra doruca evine
gidip olanlar dnd. evresine ne kadar saygszca davrandn anlad. O gn bu
gndr grltc ocuk bir daha hi grlt yapmad (Konya-Cihanbeyli, 178).
Gne ve Ay kz, ihtiyar adama sayg gsterip hrmet ederler. htiyar adam,
kzlarn bu gzel davranlarndan dolay kzlara hediye verir.
Gne ve Ay ihtiyar adam karlayp hrmetle buyur etmiler. Ona hizmette kusur
etmemiler. Genlerin bu saygl ve sevecen davranlar ihtiyar adamn pek houna
gitmi. Hepsinin halini hatrn sormu (Samsun, 129).
162
SONU
Anadoluda
Anlatlan
Masallarda,
det
ve
nanmalar
zerine
Halkbilimsel Bir nceleme adl bu almann amac, masallarn, halk kltryle

etkileimini tespit etmek ve det ve inanmalarn masallardaki roln belirlemektir.
almann genelinden elde edilen verilerden hareketle Anadoluda anlatlan
masallara yansyan gnlk hayatla ilgili unsurlar hakknda aada ifade edilen
sonulara ulalmtr:
Masal anlatclar, eskiden masal analar iken gnmzde masal analar
kaybolmu yerine halktan kiiler gemitir. Masal anlatclar yzyllar boyu sre
gelen masal anlatma geleneini devam ettirirken eskiye ait gelenekleri, grenekleri,
detleri ve inanmalar gnmze tarlar. Bununla birlikte masala yerel zellikleri de
katarak anlatrlar. ncelediimiz masallarda, gnlk hayatla ilgili konumalar,
yaplan iler ve uygulamalar Anadolu insann genel inanlaryla birlikte yerel
inanlarn da tespit ettik.
Anadoluda anlatlan masallar, insanlarn birebir ilikilerinde uymas gereken
kurallar dorudan veyahut dolayl olarak bizlere sylemektedir. Bu kurallarn
temelinde mutlu bireyler ve huzurlu bir toplum olma anlaynn olduunu grdk.
Masal kahramanlarnn karlatklar ktlklere kar koymalar, sabrl, fedakar,
alkan, drst, namuslu olmalar bize rnek birer insan olarak verilmektedir. yilik
yapanlarn dllendirilmesi, mutlu olmas; ktlk yapanlarn cezalandrlmas, ayn
anlayn sonucudur.
almann temelinde, insan hayatnn gei dnemleri dediimiz doum,
evlilik ve lm ile ilgili det ve inanmalar tespit ettik. Bunlarn yannda dier halk
inanlarn da tespit ettik. Bu adan incelediimiz masallarn det ve inanmalar
asndan son derece zengin bir yapya sahip olduunu grdk.
Masallarda, mutlu bir yuvann n koulu ocuk sahibi olmaktr. Bunun iin
masal kahramanlar ocuk sahibi olmak isterler. Ksr olanlar ksrl gidermek iin
eitli yollara bavururlar.
Masal kahramanlar yine ocuk sahibi olamazlarsa
evlatlk alma yolunu seerler. ocuksuz aileler mutsuzdur. ocuk aile iin mutluluk
kaynadr. ocuk sahibi olan aileler ocuklarna isim ararlar. Aileler, ocuklarna
163
uygun bir isim vermeye ok nem verirler. simler rast gele seilmez. ocuk sahibi
aileler sorumluluk sahibidirler. ocuklarnn bakmn, terbiyesi, eitimiyle
ilgilenirler. ocuklar belli bir yaa gelince hocaya verilerek, dinini renmesi bilgi
sahibi olmas amalanr. ok ocuklu ailelerde en kk ocuk kardelerine gre her
zaman daha akll ve bilgilidir. Byk karde ise karlat sorunlarla mcadelede
genellikle baarsz olur. Bu anlayta eski Trk kltrnn izleri sezilmektedir.
Masallarda aile, yuva kurma, evlenmeye de byk yer verilmitir. Masallara
gre evlenme zaman gelen genlerin evlenmesi gerekir. Evlilik aile kurmann
temelini temel unsurudur. Toplumun srekliliini salayabilmesi iin evlilik arttr.
ncelediimiz masallarda evlenme zaman gelip de evlenemeyenler ya da evlenecei
insan bulamayanlar huzursuz olarak gsterilmitir. Anne babalar iin de
ocuklarnn evlenmesi onlar iin de byk mutluluk kaynadr. Mutlu bir ailenin
kurulabilmesi iin evlenilecek kiinin seimine byk zen gsterilmitir. Onun iin
evlenilecek erkeklerin belli artlar yerine getirilmesi istenir. Kz seiminde ise en
nemli kriter ailesine sadk olmasdr. E seiminde bazen aile bykleri aray
iinde olurken bazen de evlenecek kii kendisi arar ve evlenecei kiiyi bulur.
Masallarda kz karma olayna sadece Mula ve Adyaman masallarnda
rastlanmtr. iftler iin evlilik konusunun almasndan, dn sonras detlere
kadar evlenme etrafnda birok uygulamalar gelitirilmitir. Bu uygulamalar
incelediimiz masallarda tespit ettik. Bunlar yle sralayabiliriz:
Kz karma, beik kertmesi, evlilik bahsinin almas, dnrcl,
grclk usulyle kz isteme, sz kesimi, iftlerin nianlanmas, iftlerin dn
trenleri, dnde davul-zurna aldrma, dnde oyun, yar yapma, gelini olann
evine getirme, gveyin yardmcs olan sadlk ii, gelinin st sra gitme ve
evlenen kzn baba evini ziyaret etmesini tespit ettik.
ncelediimiz masallarda gei dnemlerinin ncs olarak lm
evresinde gelien det ve tren gibi uygulamalar tespit ettik. Bu uygulamalarda
gemi dnemlerin izleri, blgesel farkllklar olabilmektedir. Bu uygulamalar
toplumun hayata bak asna ve kltrlerine gre de farkllamtr. Bu ynyle
lm evresinde yaplan uygulamalar da eitlenmitir. almada bu sre gzler
nne serilerek masallara nasl yansd tespit edilmitir. ncelediimiz masallardan
164
u verileri elde edilmitir. Bu uygulamalar lme hazrlk, lm-helalleme, lye

sayg, lmn duyurulmas, lnn ykanmas ve kefenlenmesi, tabut ve rts,
lm sonras detler, at yakma, l ile ilgili inanlar, cenaze evi, mezar- yatrtrbe ve ziyaret yerleri ile ilgili inanlardr.
Gei dnemleri dnda tespit ettiimiz dier inanlar da yledir;
kurban/adak, by, sihir, fal ve kader, Hz. Hzr-lyas, tabiat ile ilgili inanlar,
gnlerle ilgili inanlar, rya ile ilgili inanlar, padiah/paa seme, ava kma,
kahve ime, misafirperverlik, yardmseverlik-hayr-ikram, hamama gitme, dua,
beddua, hal/kilim/culfa dokumak/gergef ilemek/tente rmek/oya yapmak/ip
eirmek, hayvanlara oban tutulmas, uur-bereket, hacca gitme, halay ekme/horon
tepme, gre, cirit oynama, kl oyunu, selamlama, kt yola den kzlarn
cezalandrlmas, kna yakma, kocasna ihanet eden kadnlarn cezalandrlmas,
Allahn iine karmama, dklen kann karlnda mal alma, bayram ziyaretleri, el
pme, ateli ilgili inanlar, anne babas len ocuklarn amcasnn evinde kalmas,
mevlit okutma, p atma-nasip balama, nazar-nazarlk-maallah, ok elilie kar
kma, sofra gelenek ve grenekleri, zel gnlerin geldiine iaret olan durumlar,
muska-Kuran okuma, kurun dkmek, yaknlar ziyaret etme, askere gitme, bilmece
ve soru sorma, kan kardelii, kardelik olma, su, hasta ziyareti, snnet merasimi,
ifa kaynaklar, aile hayat, byklere saygdr.
Bugne kadar yaplan masal aratrmalarna bakldnda masallarda det ve
inanmalarla ilgili yeterli incelemenin yaplmad grlr.
nsana ait; sevgi,
sayg, sadakat, hogr, cmertlik,
yardmseverlik,
fedakrlk, kin, nefret, kskanlk, intikam gibi btn duygu ve hasletleri masallarda
grmek mmkndr.
Masallarda insan yaamnn btn evrelerini ve bu evrelere ait uygulamalar
grmek mmkndr. Masallarda insana ait baz zellikler veya gei dnemleri
zerinde dikkat ekmek amacyla daha fazla durulmutur diyebiliriz. Hayvan
masallarnda det ve inanmalara asl masallarda olduu kadar fazla rastlamadk.
Evlilik bahsinde kz karma olayna nadiren rastlanr. Beik kertmesini de
sadece Adyaman masalnda rastladk. Evlenecek adaylarn ilk grmeleri, iftlerin
evlilik karar almalar, dnrclk, sz kesme, nianlanma, dn, dn sonras ana
165
baba ziyaretleri gibi det, gelenek ve grenekleri anlatlan masal metinlerindeki

uygulama ile gnmz det, gelenek ve grenekleri arasnda fazla bir farkllk
grlmemitir.
Anadoluda anlatlan masallarda aile ile ilgili olarak boanma tesbit
edilmemitir. Eler sadece geici olarak birbirinden ayrlyor. Elerin, tekrar bir araya
gelmek iin stn aba gsterdiklerini tespit ettik.
lm gei dneminde ise masallarda anlatlanlar ile gnmzdeki
uygulamalar arasnda baz farkllklarn olduu grlmtr. Bu farklln sebebi
insanlarn yaam artlar ve olaylara bak alarnn farkllndan ve masal trnn
zelliklerinden kaynaklanmaktadr.
Kan kardelii ve kardelik geleneini de iki farkl masalda rastladk.
Bu det ve inanlar eski koullarla gnmz koullar erevesinde yeniden
sentezlenerek bireysel ve toplumsal ilevlerini yerine getirmeye devam edecektir.
Masallarn eskiden olduu gibi anlatlmad ve dinleyicisinin olmad
kanaatindeyiz. Derlenen masallar incelediimizde masal anlatma geleneinin
zellikle Bat blgelerinde olduka zayflam olduunu grdk. Anlatlan masallarn
bazlarnda masal anlatma geleneine bal olarak giri ve biti formellerinin
sylenmediini fark ettik. Ayrca anlatlan Bat blgelerinde anlatlan masallarn
daha ksa olduu dikkatimizi ekti. Masal anlatcs masal ksa tutmakta veya
masaln en ilgin yerini anlatp brakmaktadr. Btn bunlar masallar iin olumsuz
bir durumun olduunu gstermektedir.
Masaln esas dinleyici kitlesini oluturan ocuklar, anne babalarndan veya
nine ve dedelerinden masal dinlemek yerine elektronik ortamda hazrlanan filmleri
izlemektedir. Bu filmlerde yabanc kltrlere ait masallar, hikyeler anlatlmakta ve
gnmz ocuklar iinde yaadklar toplumun kltrne yabanclamaktadr.
Bu soruna zm olarak yerli elektronik ortamda yer almaya balamtr ama
yeterli olmad kanaatindeyiz. Televizyon ve internet ortamnda Anadoluda
anlatlan masallarn filmlerine daha fazla yer verilmelidir.
almamz byk bir titizlilikle hazrlanm ve metin haline getirilmitir.
Sonu olarak; masallarn toplumun hayat tarzn, det ve inanmalarn yanstt
166
kanaatindeyiz. almamz bu ynyle gerek gei dnemlerini aratranlar iin

gerekse de masallardaki gei dnemlerini merak edenler iin nemli bir kaynak
olduu ayrca toplumumuzun hayat tarzn, det ve inanmalarn aratranlarn da
yararlanabilecei bir kaynak olduu kanaatindeyiz.
167
KAYNAKA
Akyol E. (2010). Mula Masallar Metin-nceleme (Yaymlanmam Yksek
Lisans Tezi), Gazi niversitesi, Ankara.
Alay, O. (2005). Bingl Masallar (nceleme-Metin) (Yaymlanmam
Yksek Lisans Tezi), Frat niversitesi, Elaz.
Alptekin, A. B. (2002). Taeli Masallar, Ankara: Aka Yaynlar.
Alptekin, Ali Berat. (2003). Kazak Masallarndan Semeler, Aka
Yaynlar, Ankara.
Ana Britannica (1989). C. 17, stanbul: Ana Yaynclk.
Arc, A. F. (2012). Masaln Sesi (2. Bask), Ankara: Pegem Akademi
Yaynlar.
Arslan, Mustafa. (2008). Denizli Yresinden Derlenmi Masallar nceleme
Metinler, Denizli: Zirve Yaynlar.
Artun,
E.
(2011).
Anonim
Trk
Halk
Edebiyat
Nesri
(Edebiyat
Tarihi/Metinler), (5. Bask), Adana: Karahan Kitapevi.

Atl,
S.
(2011).
Kastamonu
(Yaymlanmam
Yksek
Masallar
Lisans
(Aratrma-nceleme-Metin)
Tezi),
Sleyman
Demirel
niversitesi, Isparta.
Atl, S. (2011). Kastamonu Masallarnda nan ve detler, Celal Bayar
niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:9, Say:2, Ekim 2011, Aydn.
Aydn, H. (2012). Idr Masallar (nceleme-Metin) (Yaymlanmam Yksek
Lisans Tezi), Ahi Evran niversitesi, Krehir.
Bakrc, N. (2000). Nide Masallar Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi),
Nide niversitesi, Nide.
Bakrc, N. (2006). Nide Masallar. Konya: Nide Yksek retim Vakf
Bakrc, N. (2010). Trk Dnyas Corafyasnda Tespit Edilmi Hayvan
Masallar zerinde Bir nceleme. Elz: Manas Yaynlar.
168
Boratav, P. N. (1969). 100 Soruda Trk Halk Edebiyat, stanbul: Gerek

Yaynevi.
Boratav, P. N. (1992). Az Gittik Uz Gittik. stanbul: Adam Yaynlar.
Boratav, P. N. (1998). Zaman Zaman inde. stanbul: Adam Yaynlar.
Boyraz, . (2002). Binbir Gece Masallarnn Yeniden Yaynlanmas
Dolaysyla, Folklor/Edebiyat, Say: 31: 248-252.
Boyraz, . (2008). Szde Anlatlanlarn Sreklilii zerine Dnceler,
Folklor/Edebiyat, Say: 54, s. 105-118.
Braidwood, J. Robert, (2008). Tarih ncesi nsanlar. stanbul: Arkeoloji ve
Sanat Yaynlar.
Byk Larousse (1991). C. 17, stanbul: Geliim Yaynlar.
een, A. (1994). Kltr ve Politika, stanbul: Hil Yaynlar.
blak, N. (2005). V. Proppun Masal zmleme Yntemi, Trk Dili
Dergisi, Say: 638.
blak, N. (2008). Teknoloji anda Masal Kltrel Mirasnn Korunmas,
Trklk Bilimi Aratrmalar Dergisi, Say: 23.
obanolu, . (2008). Halkbilimi Kuramlar ve Aratrma Yntemleri
Tarihine Giri (4. Bask) , Ankara: Aka Yaynlar.
Demir, G. (2006). Konya li Cihanbeyli lesinde Anlatlan Masallarn
ocuk Eitimi Asndan ncelenmesi (Yaymlanmam Yksek
Lisans Tezi), Seluk niversitesi, Konya.
Demirba,
S.
(2006).
(Yaymlanmam
Stler
Yksek
Masallar
Lisans
zerine
Tezi),
Bir
nceleme
Sleyman
Demirel
Develliolu, F. (2001). Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat, (18. Bask)
Ankara: Aydn Kitabevi.
Dilek, . (2007). Altay Masallar, Ankara: Alp Yaynevi.
Doan, A. (2006). Adyaman Yresi Masallar zerine Bir nceleme
(Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Cumhuriyet niversitesi,
Sivas.
Doan, D. M. (2003). Doan Byk Trke Szlk, Ankara: Vadi Yaynlar.
169
Duymaz, A. (1998). Anadolu ve Balkan Trklerinin Halk Anlatmalarnda

Mitolojik Bir Ku: Zmrd Anka, Balkesir niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits Dergisi 1, Balkesir.
Elin, . (1998). Halk Edebiyatna Giri (5. Bask), Ankara: Aka Yaynlar.
Erahin, . (2011). Kahramanmara Masallar zerine Tip ve Motif
Aratrmas (Yaynlanmam Doktora Tezi), Atatrk niversitesi,
Erzurum.
Gde,
B.
(2011).
Amasya
(Yaymlanmam
Masallar
Yksek
Lisans
(Aratrma-ncelemeTezi),
Sleyman
Metin)
Demirel
Glmez, B. (2013). Kltr Tarihi (2. Bask), Eskiehir: Akretim Fakltesi
Yaynlar.
Gnay, U. (1975). Elaz Masallar (nceleme) (Doktora Tezi). Erzurum:
Atatrk niversitesi.
Gnay, U. (1979). ocuk Eitimi ve Masallar, Divan, 1 (8), Haziran:17-18.
Gnay, U. (1992a). Masal, Trk Dnyas El Kitab, 3. C., Ankara: TKAE
Yaynlar.
Gnay, U. (1992b). Sosyo Kltrel Deime Srecinde Trk Ailesi,
09.02.2015,http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/umay_gunay_turk_masallarin
da aile.pdf
Grel, Z., Temizyrek,
F. ve ahbaz, N. K. (2007). ocuk Edebiyat.
Ankara: nc Kitap Yaynlar.

Gzel, A. ve Torun, A. (2010). Trk Halk Edebiyat El Kitab, Ankara: Aka
Yaynlar.
Hanerliolu, O. (2005). Felsefe Ansiklopedisi C. 6, (4. Bask), stanbul:
Remzi Kitabevi.
Kabakl, A. (2004). Trk Edebiyat 1. C. (12. Bask), stanbul: Trk Edebiyat
Vakf Yaynlar.
Kantarcolu, S. (1991).
Eitimde Masaln Yeri, stanbul: Milli Eitim
Bakanl Yaynlar.
Karaka, A. (2005). Feke Halk Kltr ve Aratrmas (Yaymlanmam
Yksek Lisans Tezi), ukurova niversitesi, Adana.
170
Karatay, H. (2007). Dil Edinimi ve Deer retimi Srecinde Masaln

nemi ve levi, Trk Eitim Bilimleri Dergisi, Cilt: 5, 3:463-475.
Kayaba, O. A. (2008). Anamur Folkloru (Yaymlanmam Yksek Lisans
Tezi), Seluk niversitesi, Konya.
Kra, E. (1997). Masallarda Rasyonalite Problemi, Mill Folklor, C. 5, S.
36.
Kumartalolu, S. (2006). Balkesir Masallarnda Motif ve Tip Aratrmas
(Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Balkesir niversitesi,
Balkesir.
Kkbasmac, G. G. (2014). Kltrel Sreklilik, Masal ve Genler,
10.02.2014,
http://kastamonubeyazhaber.com/kulturel-sureklilik-
masal-ve-gencler.html
MEB (2006). lkretim Trke Dersi retim Program ve Klavuzu (6,7,8,
Snflar) Ankara: MEB Yaynlar.
Nazl, A. (2011). Binbir gece Masallarnn Anadolu Trk Masallarna
Etkileri zerine Bir Aratrma (Yaymlanmam Doktora Tezi),
Seluk niversitesi, Konya
Ouz, M. . (2008). Trkiyenin Somut Olmayan Kltrel Miras, Ankara:
Kltr Bakanl Yaynlar.
Ouz, M.., Ekici, M., Aa, M. (2011). Trk Halk Edebiyat El Kitab, (8.
Bask) Ankara: Grafiker Yaynlar.
gel, B. (2001). Trk Kltrnn Gelime alar, (4. Bask), stanbul: Trk
Dnyas Aratrma Vakf.
nal, M. N. (2006). Mitten Meddaha Trk Halk Anlatlar Uluslar aras
Sempozyum
Bildirileri
Masallardaki
Engeller
zerine
Bir
Aratrma, Ankara: Gazi niversitesi THBMER Yayn.

rnek, S. V. (2000). Trk Halkbilimi, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar.
zelik, M. (1993). Afyonkarahisar Masallar zerine Bir Aratrma
(Doktora Tezi) Seluk niversitesi, Konya.
ztrk, A. (1985). Trk Anonim Edebiyat. stanbul: Bayrak YaymclkMatbaaclk Kolektif irketi.
Sakaolu, S. (1999). Masal Aratrmalar, Ankara, Aka Yaynlar.
171
Sakaolu, S. (2002). Gmhane ve Bayburt Masallar, Ankara: Aka

Yaynlar.
Sakaolu, S. (2003). Masal Aratrmalar, (2. Bask), Ankara: Aka
Yaynlar.
Sakaolu, S. ve Karadavut Z. (2013). Halk Masallar (2. Bask), Eskiehir:
Akretim Fakltesi Yaynlar.
Sanl, Y. T. (2011). Edebiyat; Toplum Hafzasnn, Gelenein Kaybnda,
nasnda Ne Kadar Etkilidir, ankr Kara Tekin niversitesi, sosyal
Bilimler Enstits Dergisi 2 (2): s. 151-164.
Sayar, E. (2009). Samsun ili ve lelerinde Anlatlan Masallarn ocuk
Eitimi Asndan ncelenmesi (Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi),
Seluk niversitesi, Konya.
Selek,
P.
(2014).
Masallardaki
Cadlar,
10.02.2014,
http://www.pinarselek.com/public/page_item.aspx?id=1340
Seyidolu, B. (1975). Erzurum Halk Masallar zerinde Aratrmalar.
Ankara: Baylan Matbaas.
Seyidolu, B. (1977). Masal ve Masal Anlatanlar Yamur, 1 (6), Eyll: 48.
Seyidolu, B. (1986). Masal, Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi C.VI,
stanbul: Yay Yaynlar.
Seyidolu, B. (1987). Masallarn Kaynaklar. ocuk Edebiyat Yll,
stanbul: Gkyz Yaynlar.
Sezen, Y. (2000). slamn Sosyolojik Yorumu. stanbul: Birleik Yaynclk.
emseddin S. (1995). Kamus-i Trki, stanbul: ar Yaynlar.
imek, E. (1990). Yukarukurova Masallarnda Motif ve Tip Aratrmas.
(Doktora Tezi). Frat niversitesi, Elaz.
imek, E. (2001). Yukarukurova Masallarnda Motif ve Tip Aratrmas.
(Doktora Tezi). Frat niversitesi, Elaz.
irin, M. R. (1998). Masal Atlas, stanbul: z Yaynclk.
iman, M. (2007). rgtler ve Kltrler (2. Bask), Ankara: Pegem A
Yaynclk.
172
Temren, B. (1998). Din Antropolojisi Asndan nan ve Din Olgusuna

likin Bir Deerlendirme Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya
Fakltesi Dergisi, C. 38 Say: 1.2, s. 301-311.
Tezel N. (1990). Trk Masallar 1, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar.
Tezel, N. (1987). Trk Masallar. ocuk Edebiyat Yll. stanbul: Gkyz
Yaynlar.
Tezel. N. (1997). Trk Masallar 2, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar.
Tulac, P. (1980). Okyanus Ansiklopedik Szlk, (4. Bask) C. 1, stanbul:
Pars Yaynlar.
Tun, T. (2008). Manisa Masallar zerine Bir nceleme (Yaymlanmam
Yksek Lisans Tezi), Sleyman Demirel niversitesi, Isparta.
Trk Ansiklopedisi, C. 1 (1946). Ankara: Maarif Basmevi.
Trk Ansiklopedisi, C. 17 (1969). Ankara: Milli Eitim Basmevi.
Trk Ansiklopedisi, C. 23 (1976). Ankara: Milli Eitim Basmevi.
Trk Dil Kurumu, (1998). Trke Szlk C. 1-2, (Haz.: Parlatr, ., Gzaydn,
N., Zlfikar, H.) C. 2, (9. Bask) Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar.
Trkan, K. (2008). Trk Dnyas Masal Geleneinde amanistik Unsurlar.
Ankara: Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. (Doktora
Tezi).
Tzel, S. (2009). Animasyon Film ve Trk Masal Kahramanlarnn
zelliinin
ocuk
Eitimi
Asndan
Karlatrlmas
(Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), anakkale On Sekiz Mart

niversitesi, anakkale.
Uslu, . (2004).
Darende ve evresinde Halk nanlar, Mill Folklor
Dergisi, S. 61
Uzun, R. (2009). Konya ili Seydiehir lesi ve evresinde Anlatlan
Masallarn ocuk Eitimine Katks (Yaymlanmam Yksek Lisans
Tezi), Seluk niversitesi, Konya.
Yardmc, M. (2012). Malatya Masallar. stanbul: Malatya Kitapl
Yaynlar.
Yavuz, M. H. (1997). Masallar ve Eitimsel levleri. Ankara: rn
Yaynlar.
173
Yavuz, M. H. (2002). Masallar ve Eitimsel levleri. Ankara: Kltr

Bakanl Yaynlar.
Yavuz, M. H. (2009). Masallar ve Eitimsel levleri. stanbul: Cumhuriyet
Kitaplar.
174

Anadolu&#39;Da Anlatılan Masallarda, Âdet Ve Inanmalar Üzerine Halkbilimsel Bir Inceleme

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Anadolu&#39;Da Anlatılan Masallarda, Âdet Ve Inanmalar Üzerine Halkbilimsel Bir Inceleme

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

ANADOLUDA ANLATILAN MASALLARDA,

DET VE NANMALAR ZERNE

ANADOLUDA ANLATILAN MASALLARDA, DET VE

Bu tespitlerimiz arasnda gnmzde uygulanan ve uygulanmayan

masallara has det ve inanmalar tespit edilmitir.

Masallar, yzyllar boyu milletimizin hafzasnda yaam ve dilden dile

almamz nsz, Ksaltmalar ve Sonu ksmlar dnda be blmden

YEMN METN ................................................................................................... i

RMEK/OYA YAPMAK/P ERMEK...............................................133

CEZALANDIRI LMASI ....................... ............. ................ 146

12.44. KARDELK OLMA...............................................................................157

: Trk Dil Kurumu

: Trk Kltrn Aratrma Enstits

: Trk Halk Bilimi Aratrma ve Uygulama Merkez

oluturmaktadr. Yzyllar boyu Anadoluda anlatla gelen masallar, gemiten

Bu gr/okul adlar kiilere gre farkllk gsterebilir. rnein, Umay

snflandrlmasyla ilgili ilk almay Wolfram Eberhard ve Pertev Naili Boratav

srdrmlerdir (Ouz vd. 2011:154). almamzn devamnda masallarla ilgili

Masallar ana dilin reniminde grev stlenebilir. ocuklarn, hayatlarnda

ynelmekte, kendisine masal anlatan bykleriyle arasnda sevgi ba gelimekte ve

Gnmzde masal anlatan ve dinleyenlerin says hzla azalmaktadr. Masal

bilgisayarlarda yabanc toplumlarn deerlerini yanstan filmleri ocuklarn

almamzn son blmnde; Anadolunun farkl blgelerinden derlenen

Trk Ansiklopedisinde; Masal, olaylarn getii yeri ve zaman belli

Kelimenin zamanla masal ekline dnecek olan

mesel ekli, 19. yzyln balarndan itibaren grlmeye balanr; bylece

eklinde tanmlamakta ve masallarda kullanlan gemi zamann fonksiyonu zerinde

Masal aratrmaclarn zerinde durduklar konulardan biri de masallarn

Psikolojik Gr, sonradan eklenmitir.

Seyidolunun Erzurum Halk Masallar zerinde Aratrmalar adl eserinde

yaylmlardr. Theodor Benfey, masallarn kaynann Veda yerine Trkede

Paatantra (Be Kitap) olduu ifade etmitir

(Sakaolu, 1999: 7). Bu grn temsilcileri Theodor Benfey, Deslougehamps

Antropolojik (Etnografik) gre gre, farkl kltr seviyesindeki insanlarn

Gnmzde ocuk edebiyat iin en nemli dz yaz tr haline gelmitir. Bunun

-Pendnme, Gvh, 16. yzyl,

Sakaolu, masallarn kayna ile ilgili olarak trl deime ve farkllama

3. MASALLARIN GENEL ZELLKLER

4. MASALLARIN EKL ZELLKLER

10. Herkes masal anlatamaz. Halk Hikyeleri genellikle erkekler tarafndan

6.1. ANTTI AARNENN TASNF

I. Hayvan Masallar ................................................................... (1-299)

II. Asl Halk Masallar ......................................................... (300-1199)

460-499: Tabiatst Vazife

B. Efsane Tarzndaki Masallar ............................................. (750-849)

III. Fkralar ........................................................................... (1200-1999)

6.2. STTH THOMPSONUN TASNF

tip numarasna kararak, masallar yeniden be ana balkta tasnif etmitir.

I. Hayvan Masallar ................................................................... (1-299)

II. Asl Halk Masallar ........................................................ (300-1199)

A. Sihir Masallar .................................................................. (300-749)

D. Aptal Dev Masallar.(1000-1199)

III. Fkralar ...................................................................... (1200-1999)

IV. Zincirlemeli Masallar(2000-2399)

V. Snflamaya Girmeyen Masallar.(2400-2499)

6.3. EBERHARD-BORATAVIN TASNF

Eberhard-Boratavn Trk Masal Tipleri Kataloguundaki 23 bala gre dalm

1.1. DOKTORA TEZLER

Kara, Ruhi (1996), Erzincan Masallar (Metinler ve ncelemeler) (2.Cilt),

Zeyrek, Deniz (1990), An Analysis of The Textual Pattern of the Turkish

1.2. YKSEK LSANS TEZLER

Bayraktar, aziye, (1997), Krm-Tatar Halk Masallar Akll Kirpinen

Da, Sathiye (2008), Safranbolu Masallar, (Seluk niversitesi, Sosyal

Deutschunterricht / (stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits).

Anadolu'Da Anlatılan Masallarda, Âdet Ve Inanmalar Üzerine Halkbilimsel Bir Inceleme

Anadolu'Da Anlatılan Masallarda, Âdet Ve Inanmalar Üzerine Halkbilimsel Bir Inceleme