1

Anoreksja i bulimia
A n o r e k s j a - niezdolno utrzymywania wagi na poziomie minimalnej wagi waciwej dla
danego wieku i wzrostu, przeywanie intensywnego lku przed staniem si osob grub,
zaburzenia spostrzegana wasnego ciaa, brak miesiczki (przez 3 kolejne cykle). Anoreksja
moe mie dwie formy restrykcyjn i bulimiczn. Zmiany somatyczne w skrajnych
wypadkach s przyczyn mierci.
B u l i m i a - charakteryzuje si wystpowaniem epizodw gwatownego objadania si, ktremu
towarzyszy poczucie utraty kontroli i poczucie winy oraz zachowa kompensacyjnych typu
wymiotowanie, naduywanie rodkw przeczyszczajcych, godzenie si lub uprawianie
intensywnych wicze fizycznych. Samoocena, poczucie wasnej wartoci zalene s od wagi
i ksztatu ciaa
Poszukujc przyczyn anoreksji i bulimii naley spojrze na problem w ujciu nie tylko
biologicznym, ale przede wszystkim spoeczno-kulturowym, psychologicznym i rodzinnym.
I. Przyczyny spoeczne i kulturow e
We wspczesnym wiecie zachodnim nadwaga wyranie czona jest z brzydot.
XV-wieczne boginie pikna uwiecznione np. przez Giorgione pica Venus czy Tycjana
dzi zostayby uznane za osoby otye, cho i tak byy szczuplejsze anieli bohaterki mistrza
Rubensa. Jeszcze na pocztku XX-wieku w kulturze zachodniej otyo uwaano za oznak
zdrowia i dostatku. Wystarczy spojrze na malarstwo tamtych czasw;obfite ksztaty Renoira,
tancerki Degasa, ktrym obca bya smuko. Jak bardzo zmieni si kanon kobiecej urody od
tamtych czasw?.
Wspczesny idea kobiety kreowany gwnie przez media-to niewiasta szczupa, zadbana,
odnoszca sukcesy. Jak si wydaje styl ten zosta
zapocztkowany przez angielsk modelk Twiggi i sta si rdem frustracji wielu
modszych i starszych pa. W prasie kobiecej zawsze mona znale cudown diet, ktra
wpynie na sylwetk, ale i odmieni na lepsze cae ycie czytelniczek., bo po jej zastosowaniu
osignie si sylwetk Cindy Crawford. (...)Kobiety i mczyni o piknej powierzchownoci
s przedmiotem pochlebnych ocen otoczenia, s lepiej traktowani, maj wiksze szanse na
znalezienie dobrze patnej pracy.

Zdarza si rwnie, e uroda staje si nieodzownym atrybutem kobiety. Panie pikne,

szczupe uwaane s za bardziej kobiece, natomiast grube, jedzce bez zahamowa za
nieatrakcyjne. Dowodem na to jest cay przemys odchudzajcy. Plakaty propaguj
dietetyczn ywno, pokazuj miar krawieck obejmujc 55-centymetrow tali. Ju
dzieci wzrastaj patrzc jak ich mamy pilnuj wagi, ogldaj reklamy telewizyjne
dietetycznego poywienia, obserwuj szczupe tancerki, gimnastyczki, modelki. Idea, e
szczupe jest lepsze, zyskaa w dzisiejszej kulturze tak moc, e wywiera wpyw ju we
wczesnym dziecistwie. W grupie przedszkolnej przeprowadzono eksperyment, polegajcy
na tym,

2
e kademu dziecku wrczono dwie lalki o identycznej twarzy, wosach i ubraniu, a rnice
si jedynie tusz i poproszono o wskazanie, ktra si bardziej podoba. Dzieci cznie z tymi
okrglutkimi w przytaczajcej wikszoci wybray szczup lalk (I.Namysowska,
E,Paszkiewicz, A.Siewierska 2000)
W naszej kulturze wyznacznikiem wysokiego statusu spoecznego staa si wanie
szczupo i dieta(...)Co dziwne D.Garner przytacza dane dotyczce rednie masy ciaa Miss
America oraz redniej masy ciaa osoby dorosej w spoeczestwie amerykaskim. Okazuje
si, e od koca lat 50 tych obserwuje si stopniowy spadek wagi kobiet wybieranych jako
Miss America. W tym samym czasie rednia masa ciaa w spoeczestwie ronie.
Im wicej waymy, tym chudszy staje si idea urody, dochodzc do niebezpiecznych granic.
Niektrzy lekarze twierdz, e w II poowie XX wieku doszo do rozczepienia ideau urody i
ideau zdrowia ( bd podnoci). Jakie s tego konsekwencje? Z bada przeprowadzonych w
krajach zachodnich wynika, e 90 proc. kobiet nie akceptuje swojego wygldu. Uwaaj si
za zbyt grube i stosuj godwki i rozmaite diety. Wiele bada potwierdza, e kobiety s
poddane kulturowej presji posiadania szczupej sylwetki, co prowadzi czsto do anoreksji i
bulimii. Ciekawych danych dostarcza eksperyment T.j Wade i H.Abetza(1997)
Autorzy badali hipotez tzw. efektw kontrastowych w ksztatowaniu obrazu ciaa. Efekt
kontrastowy polega na tym, e chcc okreli swoje zdolnoci i cechy, porwnujemy si z
innymi ludmi. Chodzi tu o porwnania z caoci pola percepcyjnego, czyli wszystkimi
dostpnymi dla nas wizerunkami. Jeeli pole percepcyjne zakcone jest przez bodce
ekstremalne, wtedy sdy porwnawcze zostan zaburzone. Eksperyment Wadea i Abetza
wykaza, e kobiety, ktrym pokazywano wizerunki atrakcyjnych mczyzn i kobiet mniej
akceptoway swoje ciao i przeyway wobec siebie negatywne uczucia, ni kobiety
ogldajce wizerunki mniej atrakcyjnych osb. By moe pod wpywem silnej ekspozycji
nierealistycznego, medialnego ideau urody dochodzi do zaburze w ocenie wasnego ciaa, a
co za tym idzie take osoby. Spada samoocena, a w rezultacie podejmowane s godwki.
(Cezary echowski, 2001)
Staranie o szczup sylwetk jest wiec dla kobiety rodkiem do umocnienia, rozwinicia
swojej osobowoci. Poniewa waga narzucona przez kanony piknoci jest dla wikszoci
pa nisza od naturalnej", majcej tendencje do stabilizacji, mnstwo kobiet osiga ja i
utrzymuje za cen staych ogranicze jedzenia. Ograniczenia te, zwaszcza dla osb, ktre z
przyczyn genetycznych czy tez metabolicznych maj skonno do tycia, s szczeglnie
trudne i stresujce.
W rzeczywistoci dopiero zaburzone relacje rodzinne w powizaniu z pewnymi cechami
osobowoci mog czyni dziewczta bardziej podatne i zalene od wzorw kulturowych i
oczekiwa spoecznych
.
Przyczyny biopsychologiczneAle jak lepy pd do szczuplej sylwetki rodzi zaburzenia przebiegajce podobnie jak
anoreksja - bulimi? Nie ma, co do tego zgody; liczne teorie usiuj wyjani problem.
Omwi tutaj tylko niektre.
U niektrych osb pragnienie szczupej sylwetki prowadzi do chronicznych ogranicze w
jedzeniu, powodujc tym samym chwiejno emocjonaln, silny pocig do pokarmw
superkalorycznych, ataki bulimiczne i inne objawy arocznoci. Dotyczy to jednostek
delikatnych i melancholicznych, majcych obnione poczucie wasnej wartoci, szczeglnie
podatnych na presj spoeczn, ktre prbuj si dowartociowa stosujc diet.

3
Dla innych badaczy wszake bulimia jest rodkiem przemiany psychicznej w obliczu
budzcej lk sytuacji lub koniecznoci stawienia czoa przykremu, przygnbiajcemu
przeyciu. Objadanie si byoby tylko sposobem opanowania stresu pozwalajcym odroczy
zmierzenie si z problemem, na pozr nie do pokonania. Czowiek taki, nie czujc si
zdolnym do stawienia czoa konfliktowi czy nieprzyjemnej sytuacji uczuciowej, odsuwa je na
bok, ucieka w bulimie i poczucie winy, ktre jej towarzyszy; s to rwnie doznania bolesne,
ale bardziej znane i jakby oswojone.
(...)Wedug psychologw amerykaskich, Todda Heathertona i Roya Baumeistera (1991),
zasadniczy motyw zaburze ywieniowych tkwi w prbie ucieczki od wasnej rzeczywistoci
- od krytycznej samowiedzy, zbyt wygrowanych standardw, ktre bezskutecznie prbowao
si osign, od przewidywanych negatywnych ocen innych, w rezultacie za od gbokiej
depresji, ktra w kocu przychodzi. Osobnik taki, odczuwajc ycie bardzo bolenie, prbuje
mu si, cho na krtko wymkn, koncentrujc uwag na chwili obecnej. To zawenie
poznawcze", powrt do funkcjonowania umysowego na niskim poziomie wiadomoci rodzi
schematyzm mylenia, irracjonalne pogldy, a take rnego rodzaju zahamowania.(Gerard
Apfeldorfer 1999)
(...)Wikszo autorw opisujcych bulimi i anoreksj podkrela fakt, i w obu przypadkach
wystpienie zaburze jest zazwyczaj poprzedzone stosowaniem intensywnej diety. Wiele
bada wskazuje na to,e intensywna dieta nakada si na jakie wczeniejsze predyspozycje
natury biologicznej, prawdopodobnie dysfunkcj ukadu serotonicznego. Pojawiaj si, zatem
zaburzenia odywiania, depresja, lk, natrctwa, zaostrzaj si cechy osobowoci. Nie jest do
koca jasna przyczyna podatnoci na zachorowanie, ale nie bez znaczenia,
wydaj si czynniki genetyczne, czynniki dziaajce w okresie ciy i w okresie
okooporodowym, rozwj wczesnodziecicy oraz dowiadczenia emocjonalne. Zaburzenia
odywiania, bowiem najczciej wystpuj u osb z nisk samoocen i z tendencj do
perfekcjonizmu.(Cezary echowski 2001)

Rodzina, a zaburzenia zachowa ywieniowych

To matka karmi swoje dziecko, wic jeli dzieje si co zego, to jej wina. Wiele teorii
psychoanalitycznych opiera si na idei zej matki. Matka anorektyczki czy bulimiczki jest
wic opisywana jako osoba nieczua, ktra kieruj si tylko obowizkiem, le znosi fizyczn
blisko dziecka, unika okazywania uczu. Zaniepokojona myl, e jest niedobr matk,
bardzo chce si poprawi, lecz jej starania przewanie przybieraj bdn form. S to
kobiety sabe, bojaliwe, niedowartociowane, ze skonnociami depresyjnymi. Dziecko jest
tutaj chtnie wykorzystywane jako wsparcie samopoczucia, element narcystyczny. Uroda
crki i jej sukcesy szkole podnosz warto matki. Zwykle w pierwszym okresie latorol
spenia oczekiwania; problemy pojawiaj si w okresie dojrzewania dziecka, gdy prbuje si
uniezaleni. W 75% przypadkw nie dalej ni na rok przed rozwojem anoreksji u crki
matka wpada w depresj, z ktrej czsto ucieka w alkoholizm.
(...)Niektrzy badacze prbowali wyodrbni typowe rodziny dzieci anorektycznych i
bulimicznych. Na podstawie tych bada udao si mniej wicej ukaza obraz rodziny
anorektycznej i bulimicznej.
Rodziny anorektykw miay by rygorystyczne, moralizatorskie bardziej wymagajce.
Sukces szkolny by tu bezwzgldnie oczekiwany. Rodzice modych bulimikw wydaj si

4
agodniejsi, sabiej uksztatowani, nawet skonni do depresji. Zdarza si przecie, e w
ramach tej samej rodziny spotykamy czsto braci i siostry cierpice na odmienne zaburzenia
sposobu odywiania, to kae wtpi w zasadno powyszej typologii (I.Namysowska
,E,Paszkiewicz, A.Siewierska 2000)
(...)Philipe Jeammet w 1980 roku zwrci uwag na czst u ojcw anorektyczek skonno
do zaburze psychicznych, jak depresja, tendencja do zamykania si w sobie, a take epizody
psychotyczne w
Modoci.(M.M Jablow 2001) W stosunku do crki czowiek w jest bardzo krytyczny,
stawia jej wygrowane wymagania spoeczne i zawodowe. W sferze uczuciowej niekiedy
trzyma si z boku albo nie akceptuje roli ojca i zachowuje si jak druga matka; zdarza si, e
nie traktuje dziewczyny jak crki i prbuje j uwie.
Rni badacze od poowy lat osiemdziesitych zwracaj uwag na czsto stosunkw
kazirodczych w tych rodzinach. Jaka rodzina, zatem byaby podoem anoreksij i bulimii?
Rodzina, ktr charakteryzuj skomplikowane relacje wewntrzne midzy poszczeglnymi
osobami i pokoleniami, ich przesadna blisko i intensywno wzajemnych zachowa,
nadopiekuczo jednych wzgldem drugich, rygoryzm, brak umiejtnoci przystosowania
si, zarwno w obrbie wntrza rodzina, jak w stosunku do wiata zewntrznego: niezdolno
stawiania czoa kryzysom i unikanie konfliktw otwartych, ktre przez t pozostaj nie
rozwizane. W tej rodzinie nie dochodzi do gosu adna krytyka, a myl o konflikcie midzy
czonkami tej rodziny jest nie do pomylenia. Rodzice czsto nie umiejc rozwiza wasnych
problemw maeskich, przeksztacaj je w problem oglnorodzinny, wpltujc w niego
dzieci.
(..)Cech wspln tych rodzin wydaje si niedostatek zdolnoci empatycznych jednego lub
obojga z rodzicw.(G.Apfeldorfer 1999)
BIBLIOGRAFIA
Namysowska I., Paszkiewicz E., Siewierska A.,2000Gdy odchudzanie jest chorob
Anoreksja i bulimia
Wydawnictwo W.A.B,Warszawa
Apfeldorfer G., 1999 Anoreksja, otyo, bulimia
Wydawnictwo ksinica, Katowice
Jablow M., Anoreksja, bulimia, otyo2001
Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne
e c h o w s k i C . P o d r z d a m i o d k a 2 0 0 1 M a g a z yn P s y c h o l o g i c z n y
C h a r a k t e r y N r.4