Você está na página 1de 9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UM
ESTUDODECASOEMROSRIOMA

PublicadoporACASAem6deAgostode2014

Tamanhodaletra

Designandhandmadeceramicproduction:acasestudyinRosrioMA
Resumo
Tratadaproduoartesanalemcermicaedapossibilidadedeintervenododesigneremseuprocesso.
TemcomoestudodecasoumgrupodeceramistasdacidadedeRosrioMA.
Buscaapreenderarealidadedogrupo,seusistemaprodutivoe,apartirdisso,propemelhorias
preliminaresdecunhoestratgiconodesenvolvimentodeprodutosenoarranjofsico.
PalavrasChave:designproduoartesanalcermica.
Abstract
Handcraftedceramicproductionandthepossibilityofadesignerinterventionintheprocessare
demonstrated.Asacasestudy,ithasbeenchosenagroupofpottersfromthecityofRosarioMA.The
realitiesofthegroup,itsproductionsystemareapprehendedand,fromthatpoint,preliminaryimprovements
ofstrategicnaturerelatedtoproductdevelopmentandphysicalarrangementareproposed.
Keywords:designhandmadeproductionceramic.

Introduo
Esteartigoabordaarelaoentrecermicaedesign,tendoumgrupodeartesosdacidadedeRosrio,
noestadodoMaranho,comoestudodecasoqueenvolveumdossistemasdeproduoartesanal
http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

1/9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

caractersticodaregioepretendepropor,deformapreliminar,melhoriasnesseprocesso.Mais
especificamente,buscaapreenderarealidadedotrabalhodogrupoemquesto,abordandoaspectos
relativosestratgiadenegcios,aodesenvolvimentodeprodutoseaoespaofsico.
AregiodeRosrioconsideradaumdosprincipaispoloscermicosmaranhensesesecaracterizapor
serumalocalidadeondehabundncia,tantodematriaprima(argila),quantodeproduodeartefatos.
Destacamseosprodutosdestinadosconstruocivil(tijolosetelhasemcermicavermelha)nas
empresasdemaiorporteeaspeasutilitriasedecorativasproduzidasporgruposdeartesos.
Osistemaartesanaldeproduoemcermica,envolvendoaelaboraodepeasmo,resumesea
trstcnicasbsicas:amodelao,otorneamentoeomolde(FRIGOLA,2002),sendoquecadaumadelas
implicaetapasespecficasnasquaisosprofissionaisrepetemquasesempreomesmoprocesso,
diferenciandoseentresipelahabilidadedoartesoemcombinarecriarefeitos,almdeseudomnio
plsticodomaterial.
E,dentreastcnicascitadas,ofazercotidianoemRosrioadotouousodotorno.
Ogrupoobjetodoestudodecaso
Nossoestudotemcomofocoumgrupodeumaolariaexistentehmaisde50anos,cujaproduo
inicialmenteseresumiaemfazerpotes,vendidosemgrandequantidade,tantonaprprialocalidade,
quantoemoutrosmunicpios,vistosercomumguardarguapotvelnestetipodevasilhame.Como
tempo,outrosprodutosforamganhandoespaonaproduo,comofiltros,manilhasevasos.
Osavanostecnolgicoseasmudanasnoshbitosdeconsumoexigiramabuscapornovosrumos,o
que,aindahoje,representaumdesafioparaosoleiros,estandoatualmentelimitadosaproduzirfiltros,
vasos,porquinhos,entreoutrositens,paraomercadolocaleregional.
Oprocessoprodutivoseguetcnicasrudimentares.Inicialmenteaargilaretiradadosbarreirosnas
adjacnciasdoRioItapecuru,conhecidacomoCarmo,cedidapelaprefeituradacidade.Apsamassado
comosps,obarrovendidoaosoleirosemblocosoubolas(Figura1AF).
Naolaria,obarroestocado(figura2AC)eachuvaseencarregadeumedecera
matriaprimaempartedoano,enquantonovero,molhadaduasatrsvezesaodia.
Nastarefasdirias,retiramsecomumfiodenylonasimpurezasoumatriasno
argilosasefazseumamassamentomanualdaargilaumedecida,afimdeeliminarbolhasdeare
conseguirumapastamaisconsistenteeuniforme,montandoseento,osimpelosoublocostratados
prontosparaousonotorno(figura3AD).
Amodelagem(figura4AD)feitaemtornomovidopelaforadopdooleiro.O
artesotambmutilizasuasmos,guaealgumasferramentassoutilizadasparaconformarapeaem
umprocessoemprico,comasdimensesestabelecidaspelavisoepequenasrguasimprovisadas.Em
seguida,aspeaspassampelaprsecagem,apoiadasnopisodobarracoeseguemparaoacabamento
finalrealizadocomfacas,escovoepedaosdeplstico.
Aspeas,ento,ficamarmazenadasemoutrobarracoatasecagemfinal,quandovoparaaqueima
emumfornodotipoCaieira(figura5AD).
Osprodutosso,finalmente,destinadoscomercializao,excetuandoseosfiltrosquerecebemnotorno,
umapinturadelinhassimples,comtintaaleo(figura6AC).
Odesenvolvimentodastarefasduranteocicloprodutivonaolaria(figura7)contacomferramentas,
acessrioseequipamentosdiversos,muitasvezescriadosouadaptadospelosartesos,comofiode
nilon,pedaosdeplstico,colher,pedra,etc.
Oespaofsico(figura8)contacomumareadeaproximadamente265memque:oestoque,
http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

2/9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

beneficiamentodamatriaprimaemodelagemocupamumareade142m(EeF)aqueimaabrangeum
espaode77m(B,CeD)oestoqueeavendadeprodutosfinalizadosestoalocadosemumcmodode
46m(A),quetambmfuncionacomodepsitodemateriaisdiversos.
Nolocalacimacitado,otrabalhoacontecedeformahierarquizadaeocontroledo
artesosobretodooprocessoprodutivocaracterizaosistemaartesanal,comoocasodogrupoem
estudoque,noentanto,associaessecontroledivisodotrabalho.
Astarefassodivididassegundoashabilidadeseotempodevivnciaemolaria,oquenogruposetraduz
nasfunesdeaprendiz,ajudanteeoleiro.
Oinicianteaprendiz,emmuitoscasos,comeaoofciomuitojovem(entreoitoedozeanos)etemcomo
tarefas:limparobarro,juntarargilaexcedente(raspa)dotorneamento,ajudaraenfornaredesenfornaras
peas,entrediversasoutras.Quandopromovidoaajudante,temcomoprincipaltarefalimpareamassar
obarroedarpolimentonaspeasmodeladas.Jooleirodominatodooprocessoesabefazerpeascom
precisonotorno,trabalhoconsideradodifcil,segundodepoimentodosprpriosartesos,quenecessita
dededicaoepacincia.
OmercadodeprodutoscermicosemRosrioeSoLusMA
Realizamosvisitasaolarias,lojas,centrosdeartesanatoefeirascomoobjetivodecompreenderaspectos
domercadodeartefatosemcermicacomo:atipologiadosprodutosvendidos,operfildosconsumidores
dessesprodutos,opontodevenda(PDV),ospreospraticados,asembalagens,entreoutros.O
procedimentometodolgicobaseousenaobservaodireta(assistemtica/sistemtica)comregistro
fotogrficoecadernodecampo,complementadosporentrevistassemiestruturadasparaorientaracoleta
dedadosjuntoaostrabalhadoreseclientesescolhidosaleatoriamentenoslocaisdevenda.
Combasenosdadoscoletados,concluiusequeemRosrio,osprodutosmaiscomunssoosfiltros,
vasos,cofrinhos,astigelas,objetosparadecorao,panelasepotescompoucoaceitaoentreos
prprioshabitantes.AmaioriadosconsumidoresformadadecomerciantesdeoutrascidadescomoViana
e,especialmente,SoLus,ouseja,omercadoapresentasesemgrandesperspectivasparavendalocal,
poisosmoradorespoucoexigentesdeRosrioprocuramprodutosdebaixocusto.Oscompradoresvindos
deoutrascidadestambmconsideramovaloreconmiconomomentodaaquisiodaspeas,porm
selecionamaquelascommaiorqualidade.Htambmoutrogrupodeconsumidoresmaisfrequentes:as
pessoasqueestodepassagempelacidade,muitosindoparaBarreirinhas,regiodosLenis
Maranhenses.
JemSoLus,capitaldoestado,osprodutoscermicos(vasosdiversos,casasdepassarinho,luminrias,
objetosparadecorao,potes,garrafas,tigelas,souvenires,bolasparajardim,etc)tmgrandes
perspectivascomerciaisdevidoaocrescimentodopaisagismoeavalorizao(status)dousodepeas
comvalorsociocultural,existindo,portanto,umamaiordiversidadedopblicoconsumidor,divididoem:um
grupofcildecontentarquecompraemfeirasemercadospopularesosadvindosdoturismoquesoum
poucomaisexigenteseosmoradoreslocaisquesepreocupamcomaaparnciaeostatusdeseus
espaos(trabalho/moradia/lazer),sendobastantecriteriososaobuscarlojasespecializadasem
ambientao,comosuportededesignersearquitetos,emalgunscasos.
Acomercializaodosprodutosemcermica:caminhospossveis
Apsconhecerotrabalhodogrupo,efetuarlevantamentos,analisarosdados
coletados,registrareavaliarosartefatos,refletimossobreassolicitaesenecessidadesquenosforam
http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

3/9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

apresentadassobaformadeumacomplexarealidadepautadanabuscaestratgicapormelhorias.
SegundoBaxter(1998),aprimeiraperguntaasefazernodesenvolvimentodeumaestratgia:onde
estamos?.Portanto,emrelaoaomercado,necessrioentenderoatualposicionamentodosprodutos
dogrupoe,paratanto,realizamosummapeamento(figura9),considerandoacermicaemRosrioeSo
Lus,categorizandoasegundooconsumo(elitizado/popular)esuaesttica/acabamento
(requintado/rstico).
NoquadranteA,produtosmaisrequintadoseelitizadosestovendaemlojas
voltadasaodesigndeinteriores/decoraoquecontemplamprodutosnacionaiseimportados,associados
aoprestgiodemarcas/fabricantesoupeloacabamentodealtaqualidade(diferenciado),visandoum
pblicodepoderaquisitivosuperior.
NosetorB,entendidocomorequintadoepopular,localizamselojasdeartesanatocomprodutosdeboa
qualidade,acabamentoprimorosoequeintencionamretrataraculturadolugarondeforamproduzidos,
destinadosaumconsumidorformado,emsuamaioria,porturistaderendavarivel.
NoquadranteC,rsticoeelitizado,encontramseaslojasdepaisagismoe
jardinagemondeosprodutosvendidossosimples,dequalidadeebuscamcaracterizargruposelocaisde
produo,tendocomoprincipaisclientesosmoradoresdeSoLus,compoderaquisitivodiverso.
NosetorD,produtosrsticosepopulares,consideramosamaioriadasolarias
artesanaisdeRosrio,poisseusartefatostemumasimplicidadeespecficaeinteressante,pormmuitas
vezesapresentamsecomproblemasdecorrentesdoprocessoprodutivo,comoamanipulao,o
armazenamentoeosdetalhesdoacabamento.Nessesentido,seuvalordetrocareduzidoentreo
pblicoalvoquevariademoradoreslocaisapequenosegrandesrevendedores,cujopoderaquisitivo
oscilaconformeseuperfil.
Assim,compreendemosqueosprodutosdogrupoemestudoselocalizamno
quadranteD,apresentandopotencialparaampliaodemercadoemdoiscaminhospossveis:insero
noquadranteC(rstico/elitizadolojasdejardinagem/paisagismo)oudirecionloaoB
(requintado/popularlojasdeartesanato).
AopopelosetorCpodeenvolveraproduodepeasparajardins,taiscomo
vasosdeestilosetamanhosvariados,etambmluminriasdediferentestipos(arandelas,balizadores,
pendentes,etc).JaopopeloquadranteBrequeraproduodepeasquereceberotratamentode
superfcie(pinturaafrio/vitrificao/detalhesemmateriaisdiferentes)executadoporoutrosprofissionais
mandalas,vasos,garrafas,pratos,coposetigelas,somandosenovaspossibilidadesproduohabitual
dosartesos.
Diantedaspossibilidadesapresentadas,considerandoarealidadeeconmica,estruturaleculturaldo
grupo,bemcomoocrescimentododesigndeinterioresedopaisagismo,optamospordesenvolver
sugestespreliminaresdeprodutosparajardins,nosreportandoaoartesanatocontemporneocomvasto
campodeintervenoparaodesign.
Dessaforma,visamosatendersnovasnecessidadesfuncionais,estticasesimblicasrelativassreas
externasdeespaosprivadosepblicos,poisjardins,varandas,fachadas,muros,playgroundsegaragens
temsedestacadonosimveiseconstrues,despertandovaloressubjetivosquerepresentamvivncias,
ideologiasereconhecimentosocioeconmicoeculturaldosindivduos.Emsuma,significaproduzirvasos
paraplantas,peasdecorativas,objetosldicos,luminriasemuitosoutros.
Faceaocenrioidentificado,osnovosprodutospodemapresentarosseguintes
atributos:
1.Tamanhogrande,mdiooucompacto
http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

4/9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

2.Conterdiversidadedemateriaisnasuaestruturaeacabamentoutilizaode
peas/acessriosprexistentesnomercadooureusodemateriais/componentesdescartadosdeoutros
produtos
3.Enfoquesocioculturalfortalecidoporsuaespecificidadeprodutivabaseadana
tradiodofazermanuallocal
4.Soluesestticoformaisinovadorasdecorrentesdaintervenodedesigners,
pormeiodeparceriascominstituiespblicas,privadasouorganizaesnogovernamentais.
Umcaminhoestratgico
Oque,comoeondesefaz,quaisasprefernciasdoconsumidor,astecnologias,alogstica,a
responsabilidadesocial,ouseja,osdesafiosdotrabalho,domercado,datecnologiaedomeioambiente
soquestesintrnsecasadministraodaproduo,fundamentalparaaexistnciadequalquer
organizao(SLACK,2002).
Antesdeseradotadaqualquerestratgiaempresarial,deveseatentars
particularidadesdosistemaartesanalque,emsuaessncia,indicaodomniodoartesosobreasdiversas
fasesdoprocessoprodutivodaaquisiodamatriaprimaatavenda,ouseja,umaverdadeira
conjunodetarefas,diferentementedasgrandesorganizaesquedestinamprofissionaispara
desempenharfunesespecficas.
Outropontoseriapromoverocrescimentoeasustentabilidadedaorganizaoque,segundoSlack(2002),
anveloperacional,estligadoaosseguintesobjetivosdedesempenho:a)executarsuasatribuies
adequadamente,obtendoqualidadeediminuindooretrabalho,odesperdciodetempoedemateriaisb)
fazercomrapidezenotempoprevistoparaatenderaosprazosdeentrega,garantindoaconfiabilidade
c)adaptarsescircunstanciaspara,quandonecessrio,variarprodutosouprestaratendimento
personalizado,adquirindoflexibilidaded)produzirmediantecustosapropriadosaomercadoque
viabilizemoretornofinanceirooulucro.
Osucessodecorrentedasmedidasacimafavoreceriaosconsumidores,os
fornecedores,asociedadee,especialmente,osartesos,compagamentojustoporseusprodutos,
condiesdetrabalhoadequadas,estimulandoointeresseeapermanncianesseofcio.
TaisconsideraesresultaramnaintervenoemdesignjuntoaogrupodeoleirosdacidadedeRosrio
MA,noqualossujeitosdesenvolvemdiferentestarefas,havendoumadivisodotrabalhooperacional,nem
sempreeficiente.
Quantoorganizaoeaoplanejamento,constatousequeinexistequalificaoparafunesde
desenvolvimentodeprodutos,rotinasadministrativaecontbilfinanceira,marketing,vendaserecursos
humanos,agravadopelofatodeotrabalhocotidianofluirempiricamentesemcontroledequalidade,do
volumedeproduo,doestoque,doscustoseasuspensodoregistrodasvendas.Almdisso,as
atividadessointerrompidasparaatenderoutrasdemandaseocontatocomoconsumidorinformal,sem
espaoadequadoparaestefim.Todaessacarncianagestodoempreendimentocomprometesuas
expectativasfuturas.
Nopropsitodeiniciaroprocessodemudananogrupo,propusemos,emcurtoprazointroduzirmelhorias
notratamentoecomposiodamatriaprima,assimcomonoacabamentodosprodutos,organizaro
espao(trabalho/armazenamento/vendas),melhoraroacessoreadeexposiodaspeas,reformularo
atendimentoaocliente,destinandoumlocalapropriadoparasuaacomodao,oferecendopequenos
benefcioscomocaf,guaelanchestpicosdaregioservidosemutilitriosdecermicaproduzidospelo
grupo.
http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

5/9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

Emmdioprazo,fazsenecessrioinvestirnareformadoespaodeexposioevendadosprodutos,
promovercursosdecapacitaodestinadosasistematizarascompras,aproduo,comercializaoeo
atendimento,contratarnovosoleirosparaqueocoordenadoroulderpossa,deformamaiseficaz,
acompanharecontrolarostrabalhos,almdeatenderefetivamenteosclientes,identificandonovas
oportunidadesdemercadoe,tambm,desenvolverumaidentidadevisualparaogrupo(marca/cartode
visitas/embalagens).
Aperspectivaemlongoprazopodepriorizarumareformanaestruturafsicados
espaosdeproduovisando,inclusive,permitirvisitasculturaisquedivulguemofazerartesanal,bem
comoabelapaisagemlocalapreciadajuntoaorio,avendaporcatlogo,aconsolidaodamarca,a
criaodeumsistemadetransporteedistribuiodosprodutos.
Tratase,pois,deplanejamentoeinovaobaseadosemumaestratgiabemdefinidaquepermite
aproveitarasoportunidadesealcanarosobjetivos.Nogrupoemquesto,apesardosmuitosobstculos
enfrentados,abuscapornovosprodutosemercadosumcomeoplenamentevivel.
Novosprodutos:alternativasiniciais
Asinformaesapuradasataquinoslevoucriaodemodelospadroparaos
artefatoscermicos,servindoderefernciatcnicoprodutivaemsuaexecuovisandoamelhoriatantoda
superfcie,quantodosaspectosestticoformaisqueiropromoveumarenovaonaimagemdaspeas
confeccionadas.Assim,foramdesenvolvidasquatroalternativas(figuras10a14):vasos,luminriaseuma
mesadeapoio,parajardins,produzidosemsrieeconformeoprocessoprodutivoartesanaldogrupo,nos
quaisseropossivelmentetestadosnovosmateriaisassociadosargila,comooresduodevidro.
Sugestespreliminaresdemelhoriasnoarranjofsico
Emsetratandodaorganizaodoespaodetrabalho,armazenamentoevendadaspeasforam
pensadasproposiespreliminares,poisnovaspesquisasetestesdevemaprofundarotema.
Otermoarranjofsico,baseadoemSlack(2002)eCaracas(2008),referese
disposiodoselementosquemelhorconjuguemasinstalaes,asmquinaseequipamentos,os
materiais,aadministrao,opessoaldaproduo,amovimentaodepessoasederecursosmateriais,
ouseja,envolveamelhorcombinaodetudoqueconcorreparaaproduoouservio,dentrodeum
espaodisponvel.
Comosomuitasasaesnecessrias,abordaremosalgunsaspectosmais
emergenciais,apreendidosatravsdaobservaoassistemticaesistemticarealizadasnosquarentadias
depermanncianaolaria,etambm,nasconversasinformaisquetratamdaimplantaodeumambiente
maisfavorvelaotrabalhopautadono(a):ordem,limpeza,diminuiodasperdasedanosde
materiais/produtos,motivao,autoestimaesatisfaodosartesos,melhorcomunicao,coordenaoe
superviso.Outropontorelevanteseriaa
criaodeumespaoquemelhorrecebaosclientesevisitantes,causandoumimpactopositivocoma
diminuiodaconfusovisual,almdevalorizarosprodutos,expostosdemaneiraadequada.
Apsolevantamentoeanlisedasdimensesdosespaos,produtos,fluxose
necessidades,verificamospossveismudanasestruturaiseorganizacionais.
Nolocaldestinadoaobeneficiamentodamatriaprimaeexecuodaspeas,obarroarmazenadoficano
cho,prximoaorio.Nogalpo,alimpezaeapreparaodoimpelorealizadaembancos(figura15)e,
logoesquerda,aconteceotorneamentoeamodelagem.
http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

6/9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

Entreosproblemasidentificados,oespaodecirculaoinadequado,ofluxodepessoasinterrompea
atividade,oambienteestconstantementesujo,commuitosrestosdeargila,quecomprometema
qualidadedoprodutoeasferramentassocolocadasjuntasemumascaixa,dificultandoalocalizao
dasmesmas.
Paraesteespao,sugerimosbancadasdemadeira(composteriorestudoergonmico),colocadasaolado
esquerdoparaobeneficiamentoeamodelagemmanualsemtorno(figura16).Emfrenteaelasficariam
doistanquesdetijoloparaarmazenaraargilaefacilitaroacessomatriaprimae,noladodireito,ostrs
tornosposicionados,comespaomaislivreparaacirculaodepessoasemercadorias.Prximos
escadasdeacessoreadesecagem,estariamasprateleiras,sendoumaparaguardaramatriaprima
jtratada,ensacadaeprontaparauso(impelo),eoutraparaguardarcaixascomferramentasseparadas
porfunesdeuso.
Nosetordeestoqueesecagem(figura17),aorganizao,acirculaoeaformadedisposiodaspeas
comprometemaqualidadedosprodutosque,sobrepostoseemcontatodiretocomopiso,ficam
suscetveisaoacmulodesujeira,aumasecagemirregulareaquebrasoudeformaesdevido
circulaodaspessoasquetropeamneles.
Apropostareorganizar(figura18),dividindooespaocomprateleirasemduas
partes:umaparaaprimeirasecagemeoutraparaasecagemfinal,apsotratamentodesuperfciedos
produtos.Assim,osproblemassoamenizadoseoespaopassaacomportarummaiornmerodepeas.
Apsasecagemeaqueima,osprodutossoarmazenadosemumasala,aguardandoavenda.Nointerior
desta(figura19),osprodutoseoutrosartigos(jornais/papeles/madeira)estoalocados
desordenadamentepelopiso,comprometendoacirculao,avisualizaoeavalorizaodosartefatos,
evidenciadopelapresenadoclienteequilibrandosesobretbuasdemadeira.
Assim,optousepormveissimples,executveiscommateriaisemodeobralocais,ocupandoamesma
reaconstruda,oquemelhorariaoacesso,acirculao,aexposioe,consequentemente,avendados
produtos(figura20).
Atendimentoprofissionaleconfortotambmpodemsermelhorados,poismuitos
clientespermanecemnaolariaaguardandootransporteeafaltadeespaoprprio(figura21)compromete
aimagemdogrupo.Portanto,acriaodeumlocal(figura22)ondeclientespudessemsentareat
usufruirdabelapaisagemjuntoaoriopermitiriaaexposiodepeaseavendadealimentosregionais,
oportunizandoageraoderendassecundrias.
Comrelaoreaexterna(figura23)deacessoolaria,prevalecemvalas,sujeiraevegetao
descuidada.Estafalhaseriaresolvidacomaconstruodeumcaminhopreservandoavegetaonativae
criandoumjardim(figura24)complantastpicas,mescladasspeascermicasdogrupoquedestacaria
oespaonapaisagem,almdeatribuirumaidentidadeaolocal.
Enfim,apartirdoespaoexistente(figura25),foielaboradoumleiautecontendoasmodificaessugeridas
(figuras26e27)que,emboraultrapasseaatualrealidadeeconmicadogrupo,implicaumaabordagem
maisprofundaaotratardepontoscitadospelosartesos,buscandodespertaraconscinciadoseu
potencialculturalprodutivoemercadolgico.
Concluso
Aexperinciaeoconhecimentoadquiridosjuntoaogrupocontriburamparaa
construodeolharesdiversossobreosistemaartesanaldeprodutoscermicosemRosrioMA,
abordandoseuprocessoprodutivo,ashierarquias,relaesdetrabalho,dificuldades,osanseios,desejos,
emuitosoutrosaspectosquedespertaramideiaseexpectativas.
http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

7/9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

Diantedosfatos,asdiversassvivnciassignificavamumaenriquecedoratrocade
saberes:oacadmico(sistematizadoporsucessivosestudos)eoemprico(transmitidoeperpetuadode
geraoaoutra).
Ento,comointerviremprocessoserealidadestocomplexos,propondooqueseriavivel,possvelou
ideal?
Grandesmudanasenvolvemtempoemaioresinvestimentos,maspartemdafirmepercepodeque
novoscomportamentossovitais.Nocasodosartesos,emumbreveespaodetempo,observamosa
vontadedemelhorarosprodutos,refinarosacabamentos,aprimorarsuashabilidades,talcomoas
reflexesiniciaissobreagestodosnegcios,enfim,avalorizaodeumtrabalhoancestral.
Dessaforma,odesigneoplanejamentopodemserverdadeirasferramentasparaoaprimoramentodos
produtos,aorganizaodaproduo,culminadonocrescimentoefortalecimentodegruposartesanais
unidosemproldeumaatividadeespecfica.
Oestudoaquiapresentadorequerpesquisaseintervenesadicionaisquedeveroserdesenvolvidaspara
aprofundarocontedoapreendido,verificandonovosaspectos,visandobeneficiar,noapenasogrupoem
questo,mastodoopolocermicoartesanaldacidadedeRosrioMA.
Referncias
ASSOCIAOBRASILEIRADENORMASTCNICAS.AnurioBrasileirode
Cermica.SoPaulo,2002.
BAXTER,M.Projetodeproduto.SoPaulo:EdgardBlcher,1998.
BUSTAMANTE,G.MBRESSIANI,J.C.Aindstriacermicabrasileira.Revista
CermicaIndustrial,v.5,n.3,p.3136,mai/jun,2000.
CAVALCANTI,V.P.ANDRADE,A.M.,etal.Sustainabledesignincommunities
producingcraftwork:anexperienceinCabodeSantoAgostinho.In:ISSD,Curitiba,4a6set.2007.Anaisdo
IInternationalSymposiumonSustainableDesign.Curitiba:UFPR,2007.p.0115.
CARACAS,L.B.ApostilaproduzidaparaocursodepsgraduaoemergonomiadaUFMA.SoLus:
UFMA,2008.
CHAVARRIA,J.Acermica.Lisboa:Estampa,1997.
CORRA,R.O.Designeartesanato:umareflexosobreasintervenesrealizadasnaCostado
DescobrimentoBA.2003.115f.Dissertao(MestradoemTecnologia)ProgramadePsgraduaoem
Tecnologia,CentroFederaldeEducaoTecnolgicadoParan,Curitiba,2003.
FRIGOLA,D.R.I.Cermica.Lisboa:EditorialEstampa,2002.
LOYO,M.S.UmestudodasolariasartesanaisdacidadedeRosrio.1998.70f.
Monografia(GraduaoemArtesPlasticas)UniversidadeFederaldoMaranho,SoLus,1988.
MANZINI,E.VELOZZI,C.Odesenvolvimentodeprodutossustentveis.SoPaulo:UniversidadedeSo
Paulo,2005.p.147169.
MOTTA,J.F.M.etal.Asmatriasprimasplsticasparaacermicatradicional:argilasecaulins.Cermica
Industrial,n.1,v.7,p.3340,jan/fev2002.
NAVARRO,M.P.Acermica.TraduoporRuiPiresCabral.Lisboa:Estampa,1997.
NORTON,F.H.Introduotecnologiacermica.TraduoporJeffersonVieirade
Souza.SoPaulo:EdgardBlcher,1973.324p.
PARIS,L.C.Necessidadeimportanciadelacermicacomomanifestacinhumana.Lugo:DoCastro,1996.
QUELUZ,M.L.P.Designecultura.Curitiba:Sol,2005.
SLACK,N.CHAMBERS,S.JHONSTON,R.Administraodaproduo.2ed.SoPaulo:Atlas,2002.
http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

8/9

28/08/2016

DESIGNEPRODUOARTESANALEMCERMICA:UMESTUDODECASOEMROSRIOMA

Compartilhe:
NamesmaNewsletter(#75):

http://www.acasa.org.br/casamundo/texto/491

9/9

Você também pode gostar