BOSNA I HERCEGOVINA

FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE

FEDERALNI ZAVOD ZA ZAPOLJAVANJE
SARAJEVO

BOSNIA AND HERZEGOVINA

FEDERATION OF BOSNIA AND HERZEGOVINA
FEDERAL EMPLOYMENT INSTITUTE
SARAJEVO

ANALIZA TRITA RADA I ZAPOLJAVANJA

U FEDERACIJI BOSNE I HERCEGOVINE
U 2012. GODINI SA PROCJENAMA ZA 2013. GODINU

Sarajevo, 2013. godine

SADRAJ
1.

SOCIOEKONOMSKA ANALIZA ............................................................................................... 3

1.1
Najvaniji makroekonomski indikatori ............................................................................... 3
1.2
Ekonomski kontekst .............................................................................................................. 5
1.3
Socijalni kontekst ................................................................................................................... 5
1.4
Tranzicijski kontekst ............................................................................................................. 6
1.5
Trite rada ............................................................................................................................ 6
1.5.1
Struktura trita rada..................................................................................................... 6
1.5.2
Siva ekonomija i rad na crno .................................................................................... 7
1.5.3
Proces privatizacije ........................................................................................................ 8
1.6
Trendovi na tritu rada ....................................................................................................... 8
1.6.1
Zaposlenost u BiH ......................................................................................................... 8
1.6.2
Zaposlenost u Federaciji BiH........................................................................................ 9
1.6.3
Nezaposlenost u BiH.................................................................................................... 10
1.6.4
Nezaposlenost u Federaciji BiH .................................................................................. 10
1.6.4.1
Nezaposlenost po kantonima .................................................................................... 11
1.6.4.2
Uee ena u nezaposlenosti .................................................................................. 12
1.6.4.3
Kvalifikaciona struktura nezaposlenih ..................................................................... 12
1.6.4.4
Starosna struktura nezaposlenih .............................................................................. 13
1.6.4.5
Promjene u evidenciji nezaposlenih ......................................................................... 13
1.6.4.6
Tranja radne snage................................................................................................. 13
1.6.4.7
Posredovanje u zapoljavanju osoba sa evidencije nezaposlenih............................ 13
1.6.4.8
Pasivna politika zapoljavanja ................................................................................ 13
1.6.4.9
Aktivna politika zapoljavanja ................................................................................. 14
2.
ANKETA POSLODAVACA ....................................................................................................... 15
2.1
Svrha i cilj............................................................................................................................. 15
2.2
Okvir ..................................................................................................................................... 15
2.3
Zadaci ................................................................................................................................... 15
2.4
Anketa ................................................................................................................................... 16
2.5
Metodologija......................................................................................................................... 16
2.6
Realizacija ............................................................................................................................ 16
2.7
Uzorak................................................................................................................................... 16
2.8
Rezultati anketiranja ........................................................................................................... 17
2.9
Opi prikaz anketiranja ...................................................................................................... 17
2.10
Struktura poslodavaca ........................................................................................................ 18
2.10.1 Poslodavci prema vrsti organizacije ..................................................................................... 18
2.10.2 Poslodavci prema obliku vlasnitva...................................................................................... 18
2.11
Pregled poslodavaca prema broju zaposlenika i vrsti ugovora o radu ........................... 19
2.12
Pregled zaposlenosti prema podruju djelatnosti ............................................................. 19
2.13
Trendovi poslovanja ............................................................................................................ 20
2.13.1 Obim poslovanja ................................................................................................................... 20
2.13.2 Finansijski efekti .................................................................................................................. 20
2.14
Promjene u broju zaposlenih u 2012. godini ..................................................................... 21
2.15
Naini traenja novih zaposlenika...................................................................................... 21
2.16
Razlozi trenutnog nedostatka odreenih zaposlenika ...................................................... 22
2.17
Razlozi nezadovoljstva kvalitetom kvalifikacija, strunog znanja i vjetina kandidata ..... 22
2.18
Iskazane potrebe za radnicima ........................................................................................... 23
2.19
Iskazane potrebe prema strunoj spremi .......................................................................... 23
2.20
Potrebe poslodavaca prema podrujima djelatnosti ........................................................ 23
2.21
Procjene o potrebama zapoljavanja prema najbrojnijim zanimanjima ....................... 24
2.22
Potrebe za dodatnim osposobljavanjem zaposlenika ....................................................... 25
2.23
Oekivani viak zaposlenika ............................................................................................... 25
2.24
Naini rjeavanja vika zaposlenika .................................................................................. 25
2.25
Oekivani viak prema najbrojnijim zanimanjima .......................................................... 26
2.26
Vrste saradnje ostvarene sa kantonalnim slubama za zapoljavanje ........................... 26
2.27
Razlozi nezadovoljstva uslugama kantonalne slube za zapoljavanje .......................... 27
3.
OPA ZAPAANJA I PREPORUKE ....................................................................................... 28

1. SOCIOEKONOMSKA ANALIZA
1.1 Najvaniji makroekonomski indikatori
Bosna i Hercegovina (BiH) se poetkom 2012. godine suoila sa novim izazovima i
neizvjesnou uslijed nastanka novog talasa krize u eurozoni, to je znatno usporilo
najvanije ekonomske aktivnosti i ukazalo na ponovni ulazak najveih evropskih
ekonomija u recesiju. Kompozitni indeks poslovne aktivnosti (PMI) za eurozonu, koji
ukazuje na kretanje bruto domaeg proizvoda (BDP), pao je na tromjeseni minimum od
49,1 za prozvodni i usluni sektor. Sve vrijednosti ispod granice od 50 ukazuju da je
ekonomija u recesiji. Industrijska proizvodnja smanjena je za 1,8% u odnosu na prethodnu
godinu, dok je stopa nezaposlenosti u eurozoni dostigla rekordnu visinu od 10,8%.
Prve negativne efekte (novog talasa) finansijske krize bh. ekonomija osjetila je ve krajem
2011. godine. To se najvie odnosilo na nie vrijednosti izvoza, kreditne aktivnosti bh.
banaka i industrijsku proizvodnju, a u prvom kvartalu 2012. godine bh. ekonomija ponovo
stagnira nakon dvije godine blagog ekonomskog oporavka.
Poslovna klima u BiH, prema rezultatima godinjeg istraivanja Svjetske banke Lakoa
poslovanja 2012, blago je poboljana, naroito u segmentu izdavanja graevinskih
odobrenja, mada jo uvijek znatno zaostaje u odnosu na prosjek drava lanica
Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD). 1 BiH se nalazi na 126. mjestu
najbolje rangiranih ekonomija za otpoinjanje poslovanja, to znai da je nazadovala za
jedno mjesto u odnosu na prolu godinu. I dalje je najloije rangirana ekonomija u regiji, u
kojoj je najbolje rangirana Makedonija, na 23. mjestu, dok je Slovenija na 35. mjestu. U
prethodnoj godini poduzete su neke mjere kojima se olakava zapoinjanje posla (Startup) i izdavanje dozvola za gradnju, te je pripremljena i Strategija za razvoj malih i
srednjih poduzea (2012 2015), ali jo uvijek nisu pokrenuti glavni reformski procesi.
Kalkulacije Svjetskog ekonomskog foruma pokazuju da je BiH posljednjih godina
zabiljeila manja poboljanja indeksa globalne konkurentnosti. U periodu 2011 2012.
bila je pozicionirana na 100. mjestu od 142 zemlje, a u periodu 2010 2012. nalazila se na
102. mjestu od 139 zemalja. Pristup finansijskim sredstvima, visoke poreske stope i
izdvajanja po osnovu doprinosa, te neefikasna dravna birokratija, ocijenjeni su kao
najproblematiniji faktori za poslovanje.
Indikatori Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD), koji pokrivaju etiri glavne
kategorije trine ekonomije (trite i trgovina, poduzea, finansijske institucije i
infrastruktura), ukazuju na to da je BiH u 2012. godini zabiljeila blagi napredak u
segmentu konkurentnosti u odnosu na prethodnu godinu, jer su unaprijeene odreene
zakonske i institucionalne pretpostavke za laki pristup tom tritu. BiH mora nastaviti
pribliavanje evropskim integracijama, pa se jo puno toga mora reformirati u zemlji kako
bi se mogla suoiti sa svim izazovima, stav je EBRD-a. U poreenju sa drugim zemljama u
regiji, BiH zaostaje kada su u pitanju pokazatelji o poslovnom okruenju, na to ukazuju i
podaci Svjetske banke. Javni rashodi su takoer visoki u odnosu na druge zemlje, te je
jedan od najveih izazova upravo reforma i uspostavljanje efikasnije administracije, kao i
privlaenje stranih investicija, s obzirom na njihovo znatno smanjenje. Zavretak procesa
privatizacije i dalje je jedan od prioriteta, posebno u Federaciji BiH. Neophodno je to prije
okonati ovaj proces, naroito u aluminijskom sektoru, graevinarstvu,
telekomunikacijama i sektoru trgovine.
Objavljeni podaci predstavljaju ocjene poslovnih propisa i njihove primjene, a odnose se na otpoinjanje
poslovne aktivnosti, pribavljanje dozvola, poslovnu politiku zapoljavanja, registraciju vlasnitva, dostupnost
kredita, zatitu investitora, plaanje poreza, trgovinu sa inostranstvom, potovanje ugovorenih obaveza i
prestanak poslovanja.

Trenutno se u BiH implementira vie od stotinu projekata koje finansira EBRD u ukupnoj
vrijednosti od 1,5 milijardi eura, usmjernih na infrastrukturni razvoj, podrku malom i
srednjem poduzetnitvu i jaanje finansijskog sektora. EBRD je postao najvei
institucionalni investitor u BiH, jer je samo tokom 2012. godine u BiH investirano 125
miliona eura, od toga 80 miliona u infrastrukturu, 23 miliona u industriju, trgovinu i
poljoprivredu i 22 miliona u finansijski sektor. 2
Direktna strana ulaganja u BiH u 2012. godini iznosila su svega 430,4 miliona KM, to je
za 0,5% vie nego u prethodnoj godini. Najvee pojedinano ulaganje je ostvarila
kompanija Bira Europe d.d. Litvanija kupovinom Alumine iz Karakaja (253,1
miliona KM) i Mehanike iz Zvornika (63,5 miliona KM), koja se bavi proizvodnjom i
preradom aluminija. Tu su i ulaganja u kompaniju Droga Kolinska (13,4 miliona KM), te
u NLB (10,8 miliona KM). Najvea pojedinana povlaenja kapitala su zabiljeena od
Hypo Alpe Adria Bank, u vrijednosti 45,5 miliona KM, te kompanije Tipo Odak u
iznosu 3,9 miliona KM. U odnosu na porijeklo investicija, najznaajnija ulaganja u prvih
devet mjeseci 2012. godine ostvarile su Litvanija (316,6 miliona KM ili 82,6%), Hrvatska
(31,4 miliona KM ili 8,4%), Srbija (25,5 miliona KM ili 6,6%), Saudijska Arabija (18,5
miliona KM ili 4,8%), Njemaka (16,1 miliona KM ili 4,2%), Turska (13,6 miliona KM ili
3,6%) te vicarska (5,3 miliona KM ili 1,4%). Istovremeno, najvea povlaenja kapitala iz
BiH odnosila su se na austrijske (40,7 miliona KM), holandske (3,9 miliona KM) i
slovenake investitore (2,4 miliona KM).
Openito, kontinuitet opadanja stranih ulaganja u BiH moe se objasniti loim uticajem
globalne ekonomske krize, to je rezultiralo suzdravanjem investitora od novih ulaganja.
Ukupan vanjski dug BiH krajem treeg kvartala 2012. godine iznosio je 6,8 milijardi KM,
to je 23% procijenjenog BDP za 2012. godinu. U poreenju sa istim periodom 2011.
godine, vanjska zaduenost je poveana za 6,7%. Oko 1,8 milijardi KM se odnosi na stari
dug prema kreditorima, a 5 milijardi KM na novi dug. Najvei dio vanjskog duga se
odnosi na obaveze prema Svjetskoj banci (36%), Evropskoj investicijskoj banci (13,6%),
Parikom klubu kreditora (11,8%), Meunarodnom monetarnom fondu (11,7%), Evropskoj
banci za rekonstrukciju i razvoj (8,4%), Londonskom klubu kreditora (7,5%), Evropskoj
komisiji (1%) te ostalima (9,8%). Na servisiranje obaveza po osnovu vanjskog duga,
zakljuno sa drugim kvartalom 2012. godine, utroeno je oko 227 miliona KM, to je za
7,6% vie nego u istom periodu prethodne godine. Od tog iznosa, oko 153 miliona KM se
odnosi na otplatu glavnice, a ostatak iznosa na kamate, provizije i ostale trokove.
Uprava za indirektno oporezivanje BiH je u martu 2012. godine na jedinstveni raun
prikupila bruto prihode u iznosu od 475 miliona KM, to je 6 miliona KM vie u odnosu na
mart 2011. godine.
U 2012. godini, prema procjeni Evropske banke za rekonstrukciju i razvoj, BiH je ostvarila
nominalni bruto domai proizvod u iznosu od 29,4 milijarde KM. Nominalna stopa rasta je
bila 2,6%, a realna 0,2%, dok je BDP per capita iznosio 7.660 KM.
Prema raspoloivim podacima Agencije za statistiku BiH, u 2012. godini u BiH je
nastavljen trend slabljenja industrijske proizvodnje u poreenju sa prethodnom godinom.
BiH je u periodu januar - septembar 2012. godine zabiljeila pad fizikog obima
industrijske proizvodnje od 5,6% u odnosu na isti period prethodne godine. Smanjenje
industrijske proizvodnje predstavlja nastavak negativnog trenda koji je nastupio poetkom
godine i koji je uzrokovan padom privredne aktivnosti u zemljama Evropske unije (EU) i
regionu CEFTA.

Izvor: Ministarstvo vanjskih poslova BiH

Zabiljeeno je smanjenje obima proizvodnje u preraivakoj industriji od 5,4% u odnosu

na isti period prethodne godine, te u sektorima koji su determinirani domaom tranjom,
kao to su rudarstvo i proizvodnja elektrine energije, a koji su slabim rezultatima dodatno
oslabili industrijsku proizvodnju u BiH. U rudarstvu je registrirano smanjenje proizvodnje
od 4,6%, dok je usljed nepovoljne hidroloke situacije dolo do drastinijeg pada u
proizvodnji elektrine energije (6,7%), to se naroito odnosilo na hidroelektrane.
1.2 Ekonomski kontekst
Prvi kvartal 2012. godine obiljeio je definitivni rasplet politike krize na dravnom nivou
i konano uspostavljanje Vijea ministara BiH, koje je zvanino imenovano 16 mjeseci
nakon odravanja opih izbora u BiH. Usvojena su dva vrlo znaajna zakona za dalji
napredak BiH ka evropskim integracijama Zakon o popisu stanovnitva i Zakon o
dravnoj pomoi, ime je na odreen nain, barem kratkotrajno, prekinuta politika
letargija u BiH i unesena doza optimizma u prevazilaenju viemjesene politike
neizvjesnosti. Bh. politiki lideri ipak nisu uspjeli postii kompromis o nainu provedbe
presude Evropskog suda za ljudska prava u sluaju Sejdi Finci, te konano poslati
jasan znak opredijeljenosti BiH ka pristupanju evropskim integracijama, ime je i dalje
onemogueno podnoenje kredibilne kandidature za lanstvo u EU.
Bh. javnost je u protekloj godini takoer zabrinjavalo neusvajanje Budeta institucija BiH
za 2012. godinu, imajui u vidu da je BiH ve due vrijeme funkcionirala na principu
privremenog finansiranja, odailjui tako negativan signal neizvjesnosti i rizika
meunarodnim finansijskim institucijama i investitorima. Tek su usvajanjem globalnog
fiskalnog okvira za period 2012 2014. stvoreni potrebni uvjeti za donoenje Budeta u
maju 2012. godine.
S obzirom na to da je u tom periodu bilo onemogueno normalno funkcioniranje institucija
BiH, pokrenuti su pregovori sa relevantim meunarodnim kreditnim institucijama, prije
svega Meunarodnim monetarnim fondom (MMF). Kanjenje usvajanja dravnog budeta,
najprije za 2011. godinu, a zatim i 2012. godinu, dovelo je privremeno i do neoekivanog
smanjenja kreditnog rejtinga od vodee svjetske kreditne rejting agencije Moody's, sa B2
na B3, ime je BiH stavljena samo na korak od kreditnog nivoa C visoko spekulativnog
nivoa, u kojem se od evropskih zemalja nalazi samo Grka. Posljedice snienog kreditnog
rejtinga BiH i kanjenje u podnoenju aplikacije za lanstvo u EU predstavljat e dodatni
negativni pritisak na bh. ekonomiju, kroz slabiji priliv direktnih stranih investicija i skuplje
izvore finansiranja.
1.3 Socijalni kontekst
Prema popisu stanovnitva iz 1991. godine 3, BiH je imala 4.377.033 stanovnika, a
procjenjuje se da je u njoj u 2010. godini ivjelo 3.843.126 stanovnika. 4
Pored velikog broja poginulih i nestalih u vrijeme ratnih dejstava, procjenjuje se da je u
poslijeratnom periodu BiH napustilo vie od 100.000 ljudi, uglavnom mlae dobi. Time je,
uz pogoranje ope demografske situacije, ozbiljno naruena socijalna kohezija i stabilnost.
Rezultati ispitivanja i mjerenja ivotnog standarda u BiH, provedenih u saradnji Svjetske
banke, Razvojnog programa Ujedinjenih naroda, Britanskog ureda za meunarodni razvoj i
Agencije i zavoda za statistiku u BiH, pokazali su da je 19% stanovnitva ivjelo ispod
granice siromatva, odnosno 30% tek neto iznad te granice.
Podaci iz popisa odnose se na stalno stanovnitvo BiH. Stalno stanovnitvo jednog mjesta ine sva lica koja
u tom mjestu stalno stanuju, tj. imaju prebivalite bez obzira na to da li su se u trenutku popisa nalazila u
mjestu prebivalita ili su bila privremeno odsutna, bilo u zemlji ili u inostranstvu.
4
Izvor: Agencija za statistiku BiH
3

Siromatvo je iroko rasprostranjeno, jer je obuhvatilo prilino heterogenu strukturu

stanovnitva, a tom riziku su posebno izloena djeca, raseljene osobe, povratnici, osobe sa
invaliditetom, nezaposleni, penzioneri, kao i osobe bez kvalifikacija.
1.4 Tranzicijski kontekst
U BiH se kontinuirano provode brojne reforme radi izgradnje trino orijentiranog
ekonomskog prostora. Rezultati dosadanjih strukturnih i institucionalnih reformi pokazuju
da su do sada najuspjenije reforme u finansijskom sektoru, te sektorima trgovine i fiskalne
politike.
Reforma finansijskog sektora bila je prvenstveno usmjerena na ukidanje zavoda za platni
promet i uspostavljanje modernog platnog sistema i nezavisnog bankarskog sektora, kao i
u osiguravanje potrebnih uvjeta za ulazak stranog kapitala u taj sektor.
Reformu politika u sektoru trgovine pratilo je usvajanje vjerovatno najliberalnijeg
trgovakog poretka u regiji i pregovaranje o bilateralnim trgovakim sporazumima sa svim
dravama u jugoistonoj Evropi.
U sektoru javnog finansiranja uveden je princip trezorskog poslovanja, to je doprinijelo
uvoenju i jaanju discipline u javnoj potronji.
Znatan napredak ostvaren je i u sektoru poreske politike i poreske administracije, to je
ukljuilo reformu poreskog sistema, usklaivanje stopa i uspostavljanje Uprave za
indirektno oporezivanje na dravnom nivou, kada je realizirano spajanje dijela entitetskih
poreskih i carinskih uprava, te je usvojen pravni okvir za uspostavljanje unificiranog
sistema za indirektno oporezivanje i uvoenje poreza na dodanu vrijednost. Rezultati
dosadanje implementacije tog sistema se pokazuju i u poveanju efikasnosti prikupljanja
poreza, poboljanju poreske discipline, te smanjenju obima sive ekonomije.
Reforma fiskalnog sektora, ukljuujui jaanje poslovnog okruenja, posebno je znaajna
za proces tranzicije u cjelini, kao i za dostizanje i ispunjavanje potrebnih kriterija za
integraciju BiH u EU i poveanje njene meunarodne konkurentnosti.
1.5 Trite rada
Trite rada kao nerazdvojni element trine privrede, isto kao i trite robe i kapitala, u
osnovi predstavlja razmjenu rada izmeu zainteresiranih subjekata na odreenom prostoru
ili nivou, a gdje se susreu ponuda i potranja radne snage, odnosno ponuda i potranja
rada.
Specifinosti trita definiraju rad kao jednu od osnovnih ljudskih vrijednosti, zbog ega je
potrebno da trite bude regulirano i organizirano, ali i da ima odreeni stupanj slobode.
Trite rada u BiH i dalje karakteriu niska stopa aktivnosti, visoka stopa nezaposlenosti posebno meu mladima, i visok nivo neformalnog zapoljavanja (rad na crno).
Finansijska kriza je pogorala uvjete na tritu rada u zemlji i dalje poveala razlike meu
razliitim grupama, posebno meu mukarcima i enama.
1.5.1 Struktura trita rada
Prema podacima Ankete o radnoj snazi 2012 5, od ukupno 3.038.000 stanovnika Bosne i
Hercegovine, od ega je 1.553.000 ena ili 51,1%, radno sposobnog stanovnitva 6 u BiH je
5

Metodoloke postavke Ankete o radnoj snazi 2012 zasnovane su na preporukama i definicijama

Meunarodne organizacije rada i zahtjevima Statistikog ureda Evropske unije, ime je osigurana
meunarodna usporedivost podataka u domenu statistike rada.
6
Radno sposobno stanovnitvo su sve osobe od 15 i vie godina, podijeljeno u dvije osnovne
kategorije: radnu snagu ekonomski aktivno stanovnitvo i ekonomski neaktivno stanovnitvo.

bilo 2.566.000, od ega je 1.328.000 ena ili 51,8%, to je u odnosu na 2011. godinu blago
poveanje, za 5.000 ili 0,1%.
Radnu snagu 7 ili ekonomski aktivno stanovnitvo inilo je 1.131.000 osoba, od ega je
433.000 ena ili 38,2%, to je priblino jednako broju ena u prethodnoj godini. Od toga je
zaposleno 814.000, dok je status nezaposlenih imalo 317.000 osoba. Neaktivno
stanovnitvo je inilo 1.436.000 osoba, od ega je 896.000 ena ili 62,4%.
Stopa aktivnosti u BiH iznosila je 44%.
Stopa zaposlenosti iznosila je 31,7%, dok je u 2011. godini bila 31,9%. Stope aktivnosti i
zaposlenosti su bile najvie u starosnoj grupi 25 do 49 godina (71,6% i 52,2%). Najvie
stanovnika BiH je zaposleno u uslunim djelatnostima (49,1%), a najmanje u poljoprivredi
(20,6%).
Stopa nezaposlenosti poveala se za 0,4%, te je u 2012. godini iznosila 28,0%, odnosno
30,7% za ene. Svega 17,6% nezaposlenih osoba nalazilo je posao u periodu do 12
mjeseci, a ak 82,4% nezaposlenih tek nakon pet godina traenja, to je prije svega
posljedica strukturne nezaposlenosti u BiH.
Stopa nezaposlenosti je najzastupljenija kod mlae populacije, i to u dobi od 15 do 24
godine, ak 63,1%, dok je za ene iznosila 64%.
Prema obrazovnoj strukturi radno sposobnog stanovnitva, najvie je osoba sa zavrenom
srednjom kolom (47,2%), a najmanje sa viim i visokim obrazovanjem, te sa magisterijem
i doktoratom (8,5%).
Najvie je ena sa zavrenom osnovnom kolom i niim obrazovanjem (52,4%).
1.5.2 Siva ekonomija i rad na crno
Neformalno zapoljavanje predstavlja jedan od najveih izazova u BiH. Istraivanja
pokazuju da se za oko 34% zaposlenih osoba u BiH ne plaa penzijsko i/ili zdravstveno
osiguranje, to ukazuje na razmjere neformalnog zapoljavanja. 8 Najvie sluajeva
neformalnog zapoljavanja u BiH se javlja kod dobi 15 - 24 i procjenjuje se da je za 30%
vee nego kod starijih dobnih grupa i kod zaposlenika koji imaju primarno ili osnovno
obrazovanje, posebno u sektorima kao to su poljoprivreda, graevinarstvo, proizvodna
industrija i usluge (veleprodaja i maloprodaja).
Neformalno zapoljavanje odlikuju: visok nivo neizvjesnosti, prekovremeni rad, niska
primanja, nedostatak socijalne zatite i devalorizacija ljudskog potencijala. Neformalno
zapoljavanje zaista spreava razvoj ljudskog potencijala mladih, s obzirom na to da se
prvo zaposlenje na crno pretvara u manje prilika za bolje poslove u budunosti, a
poveanje perspektive rada na crno obeshrabruje mlade da dalje ulau u obrazovanje
(posebno je nizak nivo ponovnog ukljuenja u obrazovni sistem osoba iz neformalnog
sektora).
Neformalno zapoljavanje je osnovni faktor koji utie na zapoljivost, jer mladi smatraju
da njihove kvalifikacije stagniraju ili se umanjuju, te da oni trajno gube vezu sa formalnim
tritem rada i da nemaju perspektivu za pronalaenje pristojnog zaposlenja.
U BiH ne postoje ni strategija ni plan kojim bi se poduzele mjere u oblasti neformalnog
zapoljavanja.

Radnu snagu ili aktivno stanovnitvo ine zaposlene i nezaposlene osobe.

Prema procjeni Agencije za rad i zapoljavanje Bosne i Hercegovine, u BiH je trenutno zaposleno oko
200.000 ljudi koji rade na crno, odnosno poslodavci tim osobama ne uplauju obavezne doprinose.
7
8

1.5.3 Proces privatizacije

Privatizacija u BiH prua niz mogunosti za domae i strane fizike i pravne osobe za
sudjelovanje u kupovini dravnog kapitala ukljuujui poduzea, banke i nekretnine s
postojeim stanarskim pravom.
Strateka poduzea odabrana za prodaju putem javnih nadmetanja nude brojne
mogunosti privatizacije u cijeloj BiH. Procjenjuje se da je 60% malih i 30% velikih
poduzea u privatnom vlasnitvu ili su u postupku prodaje.
Mada je ubrzan proces privatizacije za poduzea od strateke vanosti s ciljem poveanja
ekonomskog rasta i obima stranih ulaganja, ipak odreen broj stratekih poduzea, koja
ukljuuju velika poduzea, telekomunikacije i sektor elektroprivrede, komunalnih usluga
itd., jo nije privatiziran te predstavlja mogunost izbora za potencijalne strane i lokalne
ulagae.
1.6 Trendovi na tritu rada
1.6.1 Zaposlenost u BiH
Od 1987. godine, kad je BiH imala 1.076.000 zaposlenih, prisutna je tendencija laganog
smanjenja njihovog broja, pa je 1991. godine registrirano svega 976.000 osoba u radnom
odnosu. 9
Nakon zavretka ratnih dejstava u BiH znatno je smanjen broj zaposlenih, naroito u
zvaninom sektoru. Krajem 2012. godine radilo je 435.356 osoba, to je oko 50% ukupne
registrirane zaposlenosti iz 1991. godine.
Broj zaposlenih je povean za 5.391 ili 1,2% u odnosu na isti period 2011. godine.
Prema podacima Ankete o radnoj snazi 2012, u BiH je bilo zaposleno 814.000 osoba, od
ega 300.000 ena ili 36,8%, i to:

591.000 zaposlenika, od ega je 217.000 ena ili 36,7%

185.000 samozaposlenih, od ega je 56.000 ena ili 30,2%

38.000 pomauih lanova, od ega je 27.000 ena ili 70,7%.

Bez obzira na metodologiju raunanja zaposlenosti u BiH, stanje je daleko ispod prosjeka
EU, u kojoj je prosjena stopa zaposlenosti stanovnitva krajem 2012. godine iznosila
68,5% (EU 27). Pojedine drave koje su lanice EU (eka, Danska, Kipar, Luksemburg,
Holandija, Austrija, Finska, Velika Britanija, Island, vedska i Njemaka) premaile su taj
prosjek, dok je u Grkoj, paniji i Hrvatskoj zabiljeena nia stopa zaposlenosti od 60%. 10
Prosjena stopa zaposlenosti ena u EU (62,4%) manja je za 12,2% u odnosu na mukarce
(74,6%), dok je stopa zaposlenosti starijeg stanovnitva iznosila oko 43%, a u nekim
dravama i do 50%.
Stopa zaposlenosti u BiH (31,7%) znatno je nia u odnosu na navedeni prosjek u EU, kao i
drava u okruenju (Hrvatska 55,3%, Makedonija 48,2% i dr.). 11
U Federaciji BiH stopa zaposlenosti je iznosila 30%, u Republici Srpskoj (RS) 44,1%, a u
Brko distriktu BiH 33,4%. 12

Izvor: Svjetska banka (2005.): Ekonomski memorandum za Bosnu i Hercegovinu, Sarajevo.

Izvor: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
11
Izvor: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
12
Izvor: www.bhas.ba
10

Podruja djelatnosti
(SKD)
Poljoprivreda, lov i umarstvo
Ribarstvo
Rudarstvo i vaenje ruda
Preraivaka industrija
Snabdijevanje elektrinom energijom,
plinom i vodom
Graevinarstvo
Trgovina na veliko i malo, popravak mot.
vozila i motocikla te predmeta za vlastitu
upotrebu
Ugostiteljstvo
Prevoz, skladitenje i veze
Finansijsko posredovanje
Poslovanje nekretninama, iznajmljivanje i
poslovne usluge
Javna uprava i odbrana, obavezno socijalno
osiguranje
Obrazovanje
Zdravstvena i socijalna zatita
Ostale javne drutvene, socijalne i vlastite
uslune djelatnosti
Djelatnosti domainstava
Eksteritorijalne organizacije i tijela
Ukupno

Indeksi
XII 2012.
XII 2012. I XII 2012.
XI 2012.
XII 2011. I XII 2011.
ene
ukupno ene ukupno ene ukupno ene
3.361
99,8 100,1
99,9 100,4
99,5 100,1
89
99,3 99,9
96,7 93,6
95,8 106,0
1.975
99,5 101,4 103,4 115,9 103,1 112,9
45.268
99,1 99,0
98,2 97,7
99,5 99,1

Broj zaposlenih
31.12.2012.
ukupno
16.144
425
19.773
130.421
23.547

4.961

99,8 99,7

101,2 101,2

100,5 101,2

33.583

3.273

98,2 100,3

90,2 84,6

91,5 88,8

124.996

60.845

99,9 100,4

98,0 98,5

97,7 97,5

26.626
48.510
16.647

12.847
10.730
10.569

100,4 100,2
99,7 99,7
99,2 99,3

93,5 91,9
98,8 99,6
105,1 104,9

95,6 95,3
98,0 99,7
102,7 102,6

30.244

10.342

99,9 100,0

107,6 109,6

106,9 108,7

73.868

27.392

100,1 100,0

102,4 101,9

101,4 101,2

62.536
48.844

41.047
34.247

101,8 101,7
99,9 99,9

104,2 104,3
102,4 102,0

101,9 102,3
102,4 102,0

26.159

12.430

99,7 99,8

102,3 101,5

101,4 101,6

0
0
685.117

280.883

Tabela 1: Registrirana zaposlenost u BiH po podrujima djelatnosti 13

Rast zaposlenosti je zabiljeen u sljedeim podrujima: poslovanje nekretninama

iznajmljivanje i poslovne usluge (6,9%), rudarstvo i vaenje ruda (3,1%), finansijsko
poslovanje (2,7%), zdravstvena i socijalna zatita (2,4%), obrazovanje (1,9%) itd.
Najvei pad broja zaposlenih registriran je u graevinarstvu (8,5%), ribarstvu (6,3%) te
ugostiteljstvu (4,3%).
1.6.2 Zaposlenost u Federaciji BiH
U Federaciji BiH u 2012. godini prosjeno je bilo zaposleno 437.362 radnika, to je u
odnosu na prosjek 2011. godine (440.747) manje za 3.385 radnika, odnosno 0,4%. 14
Podaci o broju zaposlenih odnose se na zaposlene koji imaju zasnovan radni odnos bez
obzira na vrstu radnog odnosa i duinu radnog vremena. U taj broj uraunati su zaposleni u
privredi i vanprivredi. Broj zaposlenih u 1991. godini na podruju koje je sada Federacija
BiH bio je 631.020, tako da je nivo zaposlenosti u 2012. godini (437.362) dostigao 69,3%
nivoa iz 1991. godine.
Prosjena stopa zaposlenosti 15 radno sposobnog stanovnitva u Federaciji BiH u 2012.
godini iznosila je 31,7%. 16

13

Izvor: www.bhas.ba
Podaci Federalnog zavoda za statistiku
15
Stopa zaposlenosti je procenat uea zaposlenih u ukupnom broju radno sposobnog stanovnitva (u dobi
15-65 godina).
16
Izvor: Federalni zavod za statistiku.
14

Najvee poveanje broja zaposlenih evidentirano je kod sljedeih djelatnosti:

administrativne i pomone uslune djelatnosti (7,7%), poslovanje nekretninama (4,8%) te
u obrazovanju (2,5%).
S druge strane, smanjenje zaposlenosti je najvie prisutno kod sljedeih djelatnosti:
nerasporeeno po djelatnostima KD (23,1%), graevinarstvo (5,8%) te u uslunim
djelatnostima (4,2%).
1.6.3 Nezaposlenost u BiH
Prema slubenim podacima EURSTAT-a, prosjena stopa nezaposlenosti u 27 drava
lanica EU (EU 27) u decembru 2012. godine iznosila je 10,7%. Najnia stopa
nezaposlenosti zabiljeena je u Norvekoj (3,6%), a najvia u paniji (26,2%).
Registrirana nezaposlenost u BiH krajem 2012. godine obuhvatala je 550.574 osobe, a
prosjena stopa registrirane nezaposlenosti iznosila je 44,4%.
Anketna stopa nezaposlenosti je nasuprot zvaninoj stopi znatno nia (28,0%), i to: 29,4%
u Federaciji BiH, 25,6% u RS i 32,5% u Brko distriktu BiH. 17
Zabiljeeno je poveanje broja nezaposlenih osoba u odnosu na isti period 2011. godine, za
12.668 ili 2,5%.
Ako se usporede podaci o nezaposlenima, najvie je osoba srednje strune spreme III i IV
stepena (335.161 ili 60,8%), od ega je 160.879 ili 57,9% ena, te nekvalifikovanih
(160.390 ili 29,1%), odnosno 83.830 ili 33,1% ena.
Najmanji udio u ukupnoj nezaposlenosti je osoba sa visokim i viim obrazovanjem,
ukljuujui magistre i doktore nauka, 41.968 ili 7,6%, od ega je 26.976 ili 9,7% ena, uz
napomenu da ova kategorija posljednjih godina biljei trend rasta.
Udio ena u ukupnoj nezaposlenosti bio je 277.312 ili 50,3%.
Bez obzira na metodologiju raunanja nezaposlenosti u BiH, stopa je daleko via od
prosjeka EU, pa i drugih znaajnih ekonomskih asocijacija u svijetu. Stalni rast
nezaposlenosti prisutan u posljednjih dvadesetak godina vjerovatno je najsloeniji
ekonomski, socijalni i razvojni problem sa kojim se BiH suoava.
1.6.4 Nezaposlenost u Federaciji BiH
Prosjean broj nezaposlenih u 2012. godini bio je 377.957 i u odnosu na prosjek 2011.
godine (367.515) vei je za 10.442, odnosno 2,8%. Takoer, zabiljeeno je poveanje
nezaposlenosti u ljetnom periodu zbog prijava osoba po zavretku kolovanja. Prosjena
stopa nezaposlenosti 18 u Federaciji BiH u 2012. godini iznosila je 46,3% i ima tendenciju
rasta (0,90%) u odnosu na prethodnu godinu.
U strukturnim obiljejima nezaposlenosti u Federaciji BiH nema bitnijih promjena u
odnosu na prethodne godine. To se i dalje ogleda u:

velikom broju strunih osoba koje se nalaze na evidenciji nezaposlenih (249.786),

od kojih 106.775 (42,7%) prvi put trae zaposlenje i
velikom broju nestrunih osoba koje se nalaze na evidenciji nezaposlenih
(128.171).

Rjeavanje problema nezaposlenosti znatno je tee u slabije razvijenim podrujima

(regijama i kantonima) jer nedostaju mehanizmi vee podrke njihovom razvoju.
17

Izvor: Agencija za rad i zapoljavanje BiH

Stopa nezaposlenosti je procenat uea nezaposlenih u ukupnom broju (zbiru) zaposlenih i nezaposlenih
osoba

18

10

1.6.4.1 Nezaposlenost po kantonima

Nezaposlenost po kantonima je sljedea:

U Unsko-sanskom kantonu je evidentirano poveanje broja nezaposlenih za 4,7%,

a izdvajaju se opine Buim i Cazin sa poveanjem za 18,1% i 5,01% u odnosu na
2011. godinu.

U Posavskom kantonu je zabiljeeno manje nezaposlenih za 2,1% u odnosu na

2011. godinu. Poveanje broja nezaposlenih za 0,7% evidentirano je u opini
Domaljevac, a smanjenje za 3,09% u opini Oraje.

U Tuzlanskom kantonu je vei broj nezaposlenih za 3,3%. Najvee poveanje

broja nezaposlenih zabiljeeno je u Srebreniku (za 5,3%) i Tuzli (za 5,3%).

U Zeniko-dobojskom kantonu zabiljeen je vei broj nezaposlenih u odnosu na

prosjek iz 2011. godine za 1,6%. Najvei porast nezaposlenosti evidentiran je u
opinama Olovo (za 5,8%) i epe (za 4,5%). U opini Zenica broj nezaposlenih
je manji za 0,5%.

U Bosansko-podrinjskom kantonu smanjen je broj nezaposlenih za 10,5% u

odnosu na 2011. godinu. Najvee smanjenje nezaposlenih je u opini Gorade
(11,5%), dok je povean broj nezaposlenih u opini Pale za 3,8%.

U Srednjobosanskom kantonu je zabiljeeno poveanje nezaposlenosti za 3,01%.

U opini Jajce broj nezaposlenih manji je za 0,6% i opini Dobretii za 0,4%, a
povean je broj nezaposlenih u opini Kreevo za 9,4%.

U Hercegovako-neretvanskom kantonu zabiljeeno je poveanje broja

nezaposlenih za 2,9%. U opini Ravno evidentirano je smanjenje broja
nezaposlenih za 5,8%, dok je u opinama Prozor/Rama i Jablanica povean broj
nezaposlenih za 7,2% i 7,3%.

U Zapadnohercegovakom kantonu je zabiljeeno poveanje nezaposlenosti za

4,4%. U opini Ljubuki broj nezaposlenih povean je za 7,07%.

U Kantonu Sarajevo je evidentirano poveanje broja nezaposlenih za 3,2%,

posebno u opinama Novo Sarajevo (za 4,8%) i Ilida (za 3,8%).

U Kantonu 10 evidentirano je poveanje broja nezaposlenih za 1,03%, posebno u

opinama Grahovo (za 12,7%) i Drvar (za 8,3%).
Kanton

Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovakoneretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
Federacija BiH

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

34.591
5.894
82.182
65.469
4.619
37.849

40.922
6.832
90.840
68.202
4.317
41.221

36.277
5.436
85.711
61.529
4.164
36.482

38.849
5.686
89.250
65.689
4.231
37.390

40.954
5.645
92.037
67.153
4.254
38.237

42.726
5.544
95.194
66.931
3.855
39.030

44.734
5.602
98.289
69.212
3.637
40.356

Indeks Indeks
2012
2012
2006
2011
112,22 104,70
91,91 101,05
113,75 103,25
98,06 103,41
74,16
94,35
99,69 103,40

26.284 30.838 29.403 29.596 29.822 29.885 31.363

109,54

104,95

7.738 9.738 8.702 9.146 9.222 9.280 9.741

58.020 65.344 62.475 66.299 68.907 69.842 73.018
6.739 9.316 8.464 8.441 8.698 8.803 8.900

112,52
106,51
108,74

104,97
104,55
101,10

338.271 367.570 338.643 354.577 364.929 371.090 384.852

106,20

103,71

Tabela 2: Registrirana nezaposlenost po kantonima, stanje 31.12.2012. godine

11

1.6.4.2 Uee ena u nezaposlenosti

Broj nezaposlenih ena u Federaciji BiH u 2012. godini bio je 194.501, to je vie za 5.710
ili 3,02% u odnosu na prethodnu godinu.
Posmatrano po kantonima, evidentirano je poveanje broja nezaposlenih ena u svim
kantonima osim u Bosansko-podrinjskom, gdje je broj nezaposlenih ena manji za 10,3%.
Najvee poveanje broja nezaposlenih ena zabiljeeno je u Zapadnohercegovakom (za
5,2%), Unsko-sanskom (za 4,5%) i Tuzlanskom kantonu (za 3,7%).
Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
Federacija BiH

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

15.136
2.315
33.876
29.158
2.279
15.395
12.380
4.069
39.419
3.613

18.148
2.553
44.210
32.466
2.247
17.263
14.450
4.756
39.763
4.106

18.121
2.137
44.201
31.184
2.245
16.132
14.261
4.602
38.663
3.905

18.909
2.265
45.387
32.620
2.257
16.697
14.707
4.923
40.257
3.970

19.706
2.273
46.713
32.829
2.250
17.078
15.253
5.010
41.673
4.165

20.465
2.365
48.451
33.073
2.084
17.449
15.521
5.086
42.020
5.267

157.639 179.962 175.451 181.992 186.950 191.781

21.425
2.452
50.031
34.042
1.948
18.086
16.230
5.404
43.681
4.343

Indeks
2012
2006
121,33
96,76
133,67
104,59
78,42
107,94
117,86
118,51
106,55
113,87

Indeks
2012
2011
104,69
103,68
103,26
102,93
93,47
103,65
104,57
106,25
103,95
82,46

197.642 114,54 103,06

Tabela 3: Registrirana nezaposlenost po kantonima ene

1.6.4.3 Kvalifikaciona struktura nezaposlenih

Broj strunih osoba koje trae zaposlenje u Federaciji BiH u 2012. godini, u odnosu na
2011. godinu, vei je za 4,6%.
U svim stepenima strunosti vei je broj osoba koje trae zaposlenje. Povean je broj
nezaposlenih sa visokom strunom spremom (VSS) za 24,1%, sa viom (VS) za 6,4% i sa
srednjom strunom spremom (SSS) za 5,1%.
Broj nestrunih osoba koje trae zaposlenje u Federaciji BiH u 2012. godini, u odnosu na
2011. godinu, manji je za 0,4%.
Struna sprema
Strune osobe
KV
VKV
SSS
VS
VSS
Nestrune osobe
NKV
PKV
NSS

2006

2007

2008

2009

2010

2011

355.102
225.649
130.928
2.856
80.163
4.889
6.813
129.453
116.863
11.460
1.131

367.570
224.635
128.477
2.717
80.692
4.917
7.832
142.935
129.408
12.442
1.085

338.643
207.901
115.984
2.253
76.565
4.373
8.726
130.742
118.665
11.119
958

354.577
224.684
123.622
2.253
82.382
4.420
12.007
129.893
117.834
11.151
908

367.180
237.254
127.821
2.356
87.113
4.687
15.277
129.926
117.955
11.135
836

371.090
242.990
127.467
2.232
89.947
4.934
18.410
128.100
118.798
8.530
772

2012
384.852
256.701
131.207
2.173
95.486
5.201
22.634
128.151
118.903
8.481
767

Indeks Indeks
2012
2012
2006
2011
106,20 103,70
111,37 105,64
98,44 102,93
77,11
97,36
115,85 106,16
105,22 105,41
322,01 122,94
97,18 100,04
99,78 100,09
72,69
99,43
73,82
99,35

Tabela 4: Kvalifikaciona struktura registrirane nezaposlenosti

Broj osoba koje prvi put trae zaposlenje u Federaciji BiH u 2012. godini vei je za 0,7%
u odnosu na 2011. godinu.

12

Prosjean broj strunih osoba koje prvi put trae zaposlenje u 2012. godini, u odnosu na
2011. godinu, vei je za 2,6%. Posmatrano po strunoj spremi, kod strunih osoba koje
prvi put trae zaposlenje, u odnosu na prethodnu godinu, porast je evidentiran kod VSS za
23,9%, a smanjenje kod VKV za 8,3%.
1.6.4.4 Starosna struktura nezaposlenih
Krajem 2012. godine najbrojnije meu registriranim nezaposlenima bile su osobe dobi
izmeu 30 i 49 godina (181.299 ili 47,1%), zatim mladi do 30 godina (131.110 ili 34,07%)
te stariji od 50 godina (72.443 ili 18,8%).
1.6.4.5 Promjene u evidenciji nezaposlenih
U skladu sa Zakonom o posredovanju u zapoljavanju i socijalnoj sigurnosti nezaposlenih
osoba i Pravilnikom o evidencijama u oblasti zapoljavanja, sa evidencije kantonalnih
slubi za zapoljavanje, po raznim osnovama, u 2012. godini u Federaciji BiH brisano je
86.113 osoba. U odnosu na 2011. godinu to je manje za 7,02%. U istom periodu
prijavljeno je 99.875 osoba, to je u odnosu na prethodnu godinu vie za 0,1%.
1.6.4.6 Tranja radne snage
Prosjena mjesena tranja radne snage registrirana u kantonalnim slubama za
zapoljavanje u 2012. godini iznosila je 1.491, to je vie za 8,9% u odnosu na 2011.
godinu. Od toga je registrirano 463 tranje na neodreeno vrijeme, to je vie za 2,1%, a
1.028 tranji na odreeno vrijeme, to je vie za 12,2%.
Prosjena mjesena zadovoljena tranja radne snage 19 registrirana u kantonalnim slubama
za zapoljavanje u 2012. godini iznosila je 2.502, to je vie za 3,5% nego u 2011. godini.
Od toga je registrirano 686 tranji na neodreeno vrijeme, to je manje za 10,8% u odnosu
na prethodnu godinu, te 1.816 tranji na odreeno vrijeme (vie za 10,3%).
Zapoljavanje osoba sa evidencije premauje registriranu tranju jer poslodavci nemaju
zakonsku obavezu da slubama za zapoljavanje prijavljuju slobodna radna mjesta, te se
ukupna tranja radne snage na tritu rada u Federaciji BiH ne registrira u kantonalnim
slubama za zapoljavanje.
1.6.4.7 Posredovanje u zapoljavanju osoba sa evidencije nezaposlenih
U 2012. godini kantonalne slube za zapoljavanje su posredovale u zapoljavanju za
51.766 osoba sa evidencije nezaposlenih.
Posmatrano po kantonima, broj posredovanja bio je sljedei: 590 u Posavskom, 743 u
Bosansko-podrinjskom, 974 u Zapadnohercegovakom, 1.006 u Kantonu 10, 4.450 u
Hercegovako-neretvanskom, 5.009 u Srednjobosanskom, 5.015 u Unsko-sanskom, 9.868
u Zeniko-dobojskom, 11.745 u Kantonu Sarajevo i 12.366 u Tuzlanskom.
1.6.4.8 Pasivna politika zapoljavanja
U izvjetajnom periodu znatna finansijska sredstva Federalnog zavoda za zapoljavanje
usmjerena su kantonalnim slubama za zapoljavanje radi obezbjeenja sredstava za
materijalnu i socijalnu sigurnost nezaposlenih osoba (novana naknada, zdravstveno
osiguranje i penzijsko-invalidsko osiguranje nezaposlenih osoba) jer sredstva ostvarena
uplatom doprinosa za osiguranje za sluaj nezaposlenosti koja su na raspolaganju
kantonalnim slubama za zapoljavanje nisu bila dovoljna za ostvarivanje materijalne i
19

Ukupna registrirana zadovoljena tranja za radnom snagom ostvarena na osnovu objavljenih oglasa,
prijava dostavljenih slubama za zapoljavanje i drugih oblika zapoljavanja koje su poslodavci dali na uvid
slubama za zapoljavanje ili su slube u radu i obradi odreenih podataka dole do saznanja o tome

13

socijalne sigurnosti nezaposlenih osoba i pokrivanje administrativnih trokova. Budui da

kantonalne slube za zapoljavanje nisu mogle uredno izmiriti svoje primarne zakonske
obaveze po osnovu materijalne i socijalne sigurnosti nezaposlenih osoba, koje su za
novanu naknadu iznosile 43.904.289,04 KM, za zdravstveno osiguranje 21.617.682,21
KM i za penzijsko-invalidsko osiguranje 1.969.906,84 KM, Federalni zavod za
zapoljavanje je, u skladu sa raspoloivim planiranim finansijskim sredstvima, nakon
odobrenja Federalnog ministarstva rada i socijalne politike, izvrio uplatu nedostajuih
sredstava kantonalnim slubama za zapoljavanje u iznosu od 19.734.692,49 KM.
1.6.4.9 Aktivna politika zapoljavanja
I pored obaveza u 2012. godini koje se tiu materijalne i socijalne sigurnosti nezaposlenih
osoba, tzv. pasivnih mjera, Federalni zavod za zapoljavanje je dao doprinos ublaavanju
posljedica globalne ekonomske krize na tritu rada. Osigurana su sredstva za realizaciju
mjera aktivne politike zapoljavanja zapoetih u 2011. godini te su, srazmjerno
raspoloivim finansijskim sredstvima, stvorene pretpostavke za implementaciju u 2012.
godini novih mjera sufinansiranja zapoljavanja, samozapoljavanja ili obuke znatnog
broja nezaposlenih osoba kroz:

Program sufinansiranja zapoljavanja Prilika za sve (1.647 osoba)

Program sufinansiranja zapoljavanja povratnika (213 osoba)
Program jaanja konkurentnosti na tritu rada prvo radno iskustvo (1.000 osoba)
Program sufinansiranja samozapoljavanja mladih osoba Omladinsko
poduzetnitvo (145 osoba)
Pilot projekat Sistem integriranih centara za inkubirani razvoj i konsalting
Projekat podrke mreama socijalne sigurnosti i zapoljavanja SSNESP (2.074
osobe)
Program dugoronih plasmana za podsticaj zapoljavanja posredstvom Razvojne
banke Federacije BiH (zapoljavanje 242 osobe i zadravanje u radnom odnosu
2.278 osoba)
Projekat Struno osposobljavanje kandidata za zanimanje kova, CNC operater i
mehatroniar (100 osoba)
Projekat Struno osposobljavanje i zapoljavanje ivaa autopresvlaka (600
osoba)
Projekat Struno osposobljavanje i zapoljavanje kandidata za zanimanje
metalostrugar i CNC operater (50 osoba)
Podrku provoenju programa pripreme za trite rada (pisanje biografije i
popratnog pisma, razgovor sa poslodavcem, aktivno traenje posla, obuke iz
informatike i stranih jezika) kroz centre za informiranje, savjetovanje i obuku i
klubove za traenje posla (vie od 5.000 osoba)
Podrku organiziranju sajmova za zapoljavanje.

Navedenim mjerama i programima, koji su bili gender senzitivni i fokusirani na teko

zapoljive kategorije nezaposlenih osoba (dugorono nezaposleni, osobe sa invaliditetom,
stariji od 40 godina, demobilisani borci i dr.), kao i na one kojima prijeti gubitak
zaposlenja, obuhvaeno je vie od 8.000 osoba.
Zbog smanjenog obima proizvodnje i ostalih indikatora ekonomskih aktivnosti, privreda
nije mogla iskazati veu tranju za radnom snagom, a veliki broj subjekata se suoava sa
moguim zatvaranjem, to je rezultiralo velikim brojem prijava na evidenciju nezaposlenih
osoba po prestanku radnog odnosa, ali i nakon zavretka kolovanja. Naime, u 2012.
godini na evidenciju nezaposlenih po prestanku radnog odnosa prijavile su se 58.154
osobe. Takoer, u istom periodu je sa evidencije zaposleno 51.766 osoba. Ukupno se na
14

evidenciju nezaposlenih prijavilo 99.875 osoba, dok je 86.113 osoba brisano sa evidencije
nezaposlenih po raznim osnovama.
S obzirom na trend iz 2012. godine, oekuje se da e i u 2013. godini biti potrebno
obezbijediti znatna finansijska sredstva za materijalnu i socijalnu sigurnost, ali, da bi se
zadrala razvojna funkcija javnih slubi za zapoljavanje u Federaciji BiH kao znaajnog
faktora na tritu rada, dio sredstava e se usmjeriti na realizaciju mjera aktivne politike
zapoljavanja teko zapoljivih kategorija nezaposlenih osoba.
2. ANKETA POSLODAVACA
Anketa poslodavaca 2012, sa procjenama za 2013. godinu, predstavlja nastavak aktivnosti
zapoetih 2004. godine, iz kojih je u 2005. godini proizalo prvo sistematino anketiranje
poslodavaca na podruju Federacije BiH. Nakon toga, anketiranje je provedeno 2006.,
2007., 2009., 2010. i 2011. godine, to je rezultiralo izradom odgovarajuih kvalitativnih
analiza o tritu rada.
Dobiveni pokazatelji su usporeeni sa ranijim rezultatima, u mjeri u kojoj je to bilo
mogue zbog razlike u strukturi uzorka te izmjene odreenih pitanja u upitniku.
2.1

Svrha i cilj

Federalni zavod za zapoljavanje i kantonalne slube za zapoljavanje su se opredijelili za

anketiranje poslodavaca na godinjem nivou s obzirom na postojeu dinamiku i kretanja na
tritu rada u Federaciji BiH.
Primarni cilj anketiranja poslodavaca je sticanje realnog uvida u stanje na tritu rada, to
se postie prikupljanjem relevantnih podataka i informacija.
Miljenja, ocjene i sugestije poslodavaca bitno utiu na formiranje objektivnih stavova,
izvoenje neophodnih zakljuaka i davanje preporuka, ime se potvruje vjerodostojnost
cjelokupne analize.
Anketa je posebno znaajna za kantonalne slube za zapoljavanje jer se njome ostvaruje i
afirmira neposredna saradnja sa poslodavcima, a time jaa i njihova primarna funkcija, tj.
posredovanje u zapoljavanju nezaposlenih osoba i onih koje nastoje promijeniti
zaposlenje.
2.2

Okvir

Za izradu ove analize koritena je anketa koju je pripremila radna grupa za ispitivanje
trita rada u Federaciji BiH. Radnu grupu su inili predstavnici Federalnog zavoda za
zapoljavanje i kantonalnih slubi za zapoljavanje, koji su educirani u okviru realizacije
Programa Evropske unije za srednje i struno obrazovanje u Bosni i Hercegovini (EU
VET) i Programa stipendiranja Danskog ministarstva vanjskih poslova (DANIDA) za
izgradnju kapaciteta u institucijama trita rada.
2.3

Zadaci

Shodno postavljenim ciljevima, utvreni su konkretni zadaci:

Izrada baze podataka o poslodavcima koji su zainteresirani za iru saradnju sa

javnim slubama za zapoljavanje u Federaciji BiH, po uzoru na Klub 100 u
Danskoj

Izrada baze podataka o potrebama i vikovima radne snage u smislu identifikacije

potrebnih vjetina i strunih kvalifikacija

15

Izrada baze podataka o potrebama strune pripreme novozaposlenih i/ili

zaposlenika, te o spremnosti poslodavaca za zapoljavanje osoba iz odreenih
specifinih grupa

Ocjena miljenja poslodavaca o uspostavljanju i/ili proirenju saradnje sa javnim

slubama za zapoljavanje u Federaciji BiH

Usvajanje odgovarajuih zakljuaka i preporuka za unapreenje aktivnih mjera u

oblasti zapoljavanja.

2.4

Anketa

U anketi su koritena pitanja zatvorenog tipa sa ponuenim modalitetima odgovora, osim

uvodnih informativnih pitanja, uz napomenu da je poslodavcima ostavljena mogunost da
ponude i vlastite odgovore na skoro svako pitanje.
Pitanja su razvrstana u tri tematske cjeline:

2.5

Opi podaci

Zapoljavanje, procjene o potrebama, viku i obuci zaposlenika

Saradnja sa javnim slubama za zapoljavanje.

Metodologija

U skladu sa dosadanjim iskustvom, za potrebe provoenja Ankete poslodavaca 2012

angairane su nezaposlene osobe sa fakultetskom diplomom, koje su neposredno anketirale
poslodavce. 20 Nezaposleni anketari su za svaku ispunjenu anketu dobili odgovarajuu
novanu naknadu od Federalnog zavoda za zapoljavanje. Kantonalne slube za
zapoljavanje su provele potrebnu selekciju i obuku anketara, nakon ega se pristupilo
realizaciji planiranih aktivnosti.
Rezultati su dati u formi gotovih izvjetaja u tabelarnom obliku, kao i grafikona, tako da
mogu posluiti potencijalnim korisnicima i za druge, razliite, namjene poput analize
funkcioniranja pojedinanih dijelova trita rada na odreenom podruju i/ili oblasti.
Mada nisu metodoloki usklaeni, dobiveni rezultati su usporedivi sa podacima drugih
izvora, kao to su statistiki izvjetaji, studije i dr.
2.6

Realizacija

Anketiranje poslodavaca je provedeno u periodu od 15. decembra 2012. godine do 15.

februara 2013. godine, na podruju devet (9) kantona u Federaciji BiH. 21
Rezultat ispitivanja trita rada je ocjena stanja na tritu rada, sa odgovarajuim
preporukama.
2.7

Uzorak

Uzorak je inilo 2.850 poslodavaca iz Federacije BiH koji imaju najmanje 10 zaposlenika.
Poslodavci su u momentu anketiranja zapoljavali 151.947 radnika, to je 34,7% prosjene
zaposlenosti u Federaciji BiH u 2012. godini.

Na podruju Hercegovako-neretvanskog i Posavskog kantona anketiranje su proveli zaposlenici

kantonalnih slubi za zapoljavanje.
21
Mada je prvobitno bilo planirano, anketiranje nije provedeno na podruju Zapadnohercegovakog kantona.
20

16

Primijenjen je stratificirani proporcionalni uzorak, a stratumi su podijeljeni na temelju

broja zaposlenika na: male, srednje i velike poslodavce.
Stratumi:
Mali poslodavci Srednji poslodavci Veliki poslodavci
1-50
51-250
251 i vie
Broj zaposlenika:
Tabela 5: Poslodavci prema stratumima

Rezultati anketiranja e posluiti za usmjeravanje i prilagoavanje najvanijih aktivnosti

javnih slubi za zapoljavanje u Federaciji BiH u skladu sa iskazanim potrebama
poslodavaca, kao i za realizaciju odgovarajuih mjera i programa aktivne politike
zapoljavanja.
2.8

Rezultati anketiranja

Obradom prikupljenih podataka dobiveni su odreeni pokazatelji koji predstavljaju

ilustraciju stanja, kao i oekivanih promjena meu pravnim subjektima na podruju
Federacije BiH u 2013. godini.
Rezultati koji sadre manje znaajne podatke u vezi sa pojedinanim kvalifikacijama,
vjetinama i sl., nisu prikazani u izvjetajnim tabelama, ve su obraeni i odloeni u bazu
podataka, kao i osobni podaci o poslodavcima (naziv, adresa i dr.) zbog zatite njihovog
identiteta.
2.9

Opi prikaz anketiranja

Anketom poslodavaca 2012 u Federaciji BiH obuhvaeno je 2.636 pravnih subjekata ili
92,43% uzorka, to je poveanje za 3,4% u odnosu na prethodnu godinu, odnosno za 8,8%
u odnosu na 2010. godinu.
Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
Federacija BiH

Broj anketiranih
poslodavaca
u 2010.
386
75
444
378
44
240
376
149
388
27
2.507

Broj anketiranih
poslodavaca
u 2011.
399
79
430
386
40
293
373
177
398
96
2.671

Broj anketiranih
poslodavaca
u 2012.
400
102
437
405
41
372
387
0
400
92
2.636

Tabela 6: Anketa poslodavaca 2012

U tabeli 6 dat je pregled pravnih subjekata obuhvaenih Anketom poslodavaca 2012,

odnosno anketiranjem u 2010. i 2011. godini. Na podruju Unsko-sanskog, Posavskog,
Zeniko-dobojskog, Srednjobosanskog, Hercegovako-neretvanskog i Kantona Sarajevo
zabiljeeno je blago poveanje broja anketiranih poslodavaca u odnosu na prethodne
godine. U preostalim kantonima je obuhvaeno neto manje poslodavaca, odnosno
anketiran je priblino jednak broja poslodavaca.
Najvie poslodavaca je obuhvaeno u Tuzlanskom (16,5%), Zeniko-dobojskom (15,3%),
te Unsko-sanskom i Kantonu Sarajevo (15,1%), a najmanje na podruju Bosanskopodrinjskog kantona (1,5%), to je gotovo proporcionalno veliini kantona, odnosno broju
stanovnika tih kantona i registriranih pravnih subjekata.

17

Najvei odziv u odnosu na planirani broj anketa zabiljeen je u Unsko-sanskom i Kantonu

Sarajevo (100%). Najnii odziv je zabiljeen na podruju Kantona 10, svega 61,3%.
2.10

Struktura poslodavaca

2.10.1 Poslodavci prema vrsti organizacije

Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
Federacija BiH - 2012
%
Federacija BiH - 2011
%
Federacija BiH - 2010
%

A
B
20
0
3
0
32
0
19
0
3
0
15
2
2
1
0
0
21
0
0
0
115
3
4,3 0,1
133
4
4,9 0,1
125
0
4,9
0

C
D
231 15
61
4
224 19
215 25
15
9
195 25
221 29
0
0
205 28
43
6
1.410 160
53,5 6,0
1.422 192
53,3 7,2
1.412 170
56,6 6,7

E
70
13
100
88
7
93
80
0
80
33
564
21,4
587
22,0
512
20,4

F
9
5
15
18
2
13
11
0
8
3
84
3,1
74
2,7
61
2.4

G
15
9
25
11
3
18
8
0
8
6
103
3,9
97
3,6
81
3,2

H
6
0
6
2
0
0
1
0
10
0
25
0,9
26
0,9
25
1,0

I
25
4
10
19
1
7
29
0
27
0
122
4,6
103
3,8
98
3,9

2
4
2
0
2
0
1
1
2
2
6
0
1
0
0
0
3
1
1
1
3
0
0
0
0 12
1
0
1
0
7 30
9
0,2 1,1 0,3
8 16
6
0,3 0,6 0,2
13
0
0
0,5
0
0

Tabela 7: Poslodavci prema vrsti organizacije

A Drutvo sa neogranienom solidarnom odgovornou
B Komanditno drutvo
C Drutvo sa ogranienom odgovornou (d.o.o.)
D Dioniarsko drutvo (d.d.)
E Javna ustanova (JU)
F Javno poduzee (JP)

G Organ uprave
H Udruenje graana (NVO)
I Obrt (SZR, STR, SUR, SPP)
J Zadruga
K Privatna zdravstvena ustanova
L Vjerska organizacija

Najvei broj pravnih subjekata obuhvaen anketom su drutva sa ogranienom

odgovornou (53,5%), to je blago poveanje u odnosu na prethodnu godinu. Na drugom
mjestu po brojnosti su zastupljene javne ustanove (21,4%), a na treem dioniarska drutva
(6,0%), to je neto manje u odnosu na prethodne ankete.
2.10.2 Poslodavci prema obliku vlasnitva
Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%
F BiH - 2011
%
F BiH - 2010

Dravno
127
30
191
146
18
146
105
0
117
50
930
35,5
907
33,9
824
32,8

Privatno
264
72
228
249
21
215
261
0
269
42
1.621
61,9
1.681
62,8
1.595
63,7

Mjeovito

Zadruno
6
0
10
10
1
10
15
0
7
3
62
2,3
75
2,8
69
2,7

1
0
3
0
1
0
2
0
0
0
7
0,2
10
0,3
17
0,6

Tabela 8: Poslodavci prema obliku vlasnitva

18

Prema obliku vlasnitva anketom je obuhvaeno najvie privatnih pravnih subjekata

(61,9%), to je neznatno smanjenje (1,9%) u odnosu na prethodnu godinu, odnosno za
2,8% u odnosu na 2010. godinu. Slijede dravni subjekti (35,4%), to je blago poveanje
za 1,5% u odnosu na prologodinje istraivanje, odnosno za 2,6% u odnosu na period
prije dvije godine.
Najmanji je udio anketiranih zadrugara (0,2%), to je takoer smanjenje u odnosu na
prethodne godine.
2.11

Pregled poslodavaca prema broju zaposlenika i vrsti ugovora o radu

Kanton

Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH 2012
%
F BiH 2011
%

Volonteri Pripravnici
186
36
609
214
14
247
202
0
173
0
1.681
1,1
2.601
1,3

91
39
149
207
29
198
218
0
182
0
1.118
0,7
1.705
0,9

Ugovor o
Ugovor o radu
radu na
Ugovor o Povremeni
na neodreeno
odreeno
djelu
poslovi
vrijeme
vrijeme
1.285
26
28
11.504
491
67
136
2.722
5.860
408
146
32.805
4158
102
175
24.685
1.368
19
77
2.074
2.259
109
113
16.834
2.429
215
139
15.992
0
0
0
0
3.728
387
162
18.587
0
0
0
0
21.578
1.391
976
125.203
0,6
0,6
82,4
14,2
28.685
2.389
1.168
151.075
15,2
1,2
0,6
80,5

Tabela 9: Pregled poslodavaca prema broju zaposlenika i vrsti ugovora o radu

Poslodavci su naveli da zapoljavaju 151.974 radnika, to je 34,7% prosjene iskazane

zaposlenosti u Federaciji BiH u 2012. godini, od ega je 77,394 ena ili 83,4%.
Najvie je radnika zaposleno na neodreeno vrijeme (82,4%), to je za 0,1% manje u
odnosu na prethodnu godinu, dok je na odreeno vrijeme, kroz ugovor o radu, zaposleno
14,2%. Najmanje je radnika na povremenim poslovima, svega 0,6%.
2.12

Pregled zaposlenosti prema podruju djelatnosti

Kanton
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O P Q
686
0 112 1.729 823 571 2.235 178 447 315
87 1.370 1.986 1.983 598 0 0
USK
25
0
18
885
45
7
878
7
30
0
24 487
623
323
9 0 0
PK
30
0 423 3.152 700 508 3.551
12 600
72 251 1.555 2.804 1.888 949 0 0
TK
1.373
0 3.255 1.035 965 1.090 2.642 173 856 352 578 1.047 3.985 2.169 533 0 0
ZDK
116
0
0 1.970
89 199
48
0 110
35
0 168
142
291
31 0 0
BPK
1.093
0 606 6.535
0 779 1.261 157 551
64
0 2.438 2.880 2.210 1.248 0 0
SBK
306 43
50 3.667 1.066 920 2.203 417 2.863 287 332 1.444 2.819 2.420 395 13 0
HNK
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0 0 0
ZHK
1.327
0
0 3.864 784 1.236 4.011 1.002 762 1.855 380 378 4.881 1.494 1.245 0 0
KS
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0 0 0
K 10
UKUPNO 4.956 43 4.464 32.156 4.472 5.310 16.829 1.946 6.219 3.210 1.652 8.887 20.120 12.778 5.008 13 0
3,2 0,03 2,9 21,2 2,9 3,5 11,1 1,2 4,1 2,1 1,0 5,8 13,2
8,4 3,3 0,0 0,0
%
Tabela 10: Pregled zaposlenosti prema podruju djelatnosti
A Poljoprivreda, lov i umarstvo
B Ribarstvo
C Rudarstvo

J Finansijsko posredovanje
K Poslovanje nekretninama, iznajmljivanje i poslovne usluge
L Javna uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje

19

D Preraivaka industrija
E Snab. elektrinom energijom, gasom i vodom
F Graevinarstvo
G Trgovina
H Ugostiteljstvo
I Saobraaj, skladitenje i veze

2.13

M Obrazovanje
N Zdravstvena i socijalna zatita
O Ostale javne, drutvene, socijalne i osobne uslune djelatn.
P Privatna domainstva sa zaposlenim osobama
Q Eksteritorijalne organizacije i tijela
J Finansijsko posredovanje

Trendovi poslovanja

2.13.1 Obim poslovanja

Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%
F BiH - 2011
%
F BiH - 2010
%

Obim poslovanja
Opadanje
Rast
Stagnacija
83
141
152
26
26
44
76
160
168
68
162
157
11
17
7
86
121
160
84
128
176
0
0
0
91
127
174
0
2
1
525
884
1.049
21,3
35,9
42,6
482
1.103
1.025
18,4
42,2
39,2
541
839
1.049
22,2
34,5
43,1

Tabela 11: Pokazatelji obima poslovanja

U 2012. godini je dolo do pada poslovanja za 6,1% u odnosu na prolu godinu. Najvei
broj poslodavaca (42,6%) naveo je stagnaciju u poslovanju, to je u odnosu na isti period
2011. godine poveanje za 2,2%.
Istovremeno, znatno je povean broj poslodavaca (8,1%) koji su naveli pad poslovanja.
2.13.2 Finansijski efekti
Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%
F BiH - 2011
%
F BiH - 2010
%

Finansijski efekti
Opadanje
Rast
Stagnacija
94
111
140
29
18
33
83
119
157
72
125
140
14
10
8
97
100
155
100
107
177
0
0
0
95
116
184
0
0
0
584
706
994
25,5
30,9
43,5
459
733
974
21,1
33,8
44,9
589
652
992
26,3
29,2
44,4

Tabela 12: Pokazatelji finansijskih efekata

20

Kao i prethodne godine, najvie poslodavaca navelo je stagnaciju finansijskih efekata

(43,5%), to je neznatno smanjenje (1,4%) u odnosu na 2011. godinu.
Istovremeno, znatno je povean je broj onih koji navode opadanje finansijskih efekata
(4,4%).
2.14

Promjene u broju zaposlenih u 2012. godini

Kanton

Novozaposleni Otputeni Penzionisani Ostali

Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%
F BiH - 2011
%

753
227
2.289
1.916
582
852
1.220
1.515
11
9.365
57,0
12.160
62,5

290
135
622
899
142
474
493
902
4
3.961
24,1
4.054
20,8

94
95
21
65
530
439
353
231
30
39
93
65
254
31
249
490
0
3
1.624 1.458
9,9
8,8
1.623 1.607
8,3
8,2

Tabela 13: Promjene u broju zaposlenih u 2012. godini

U 2012. godini na podruju Federacije BiH zabiljeeno je 16.408 promjena u broju

zaposlenih radnika, a 5.845 se odnosilo na ene.
ak 3.714 odnosno 63,54% je bilo novozaposlenih ena. Novozaposlenih mukaraca je
bilo 5.651 odnosno 53,5%.
Smanjen je broj otputenih radnika u odnosu na prethodnu godinu na 3.961 osobu, 2.707
mukaraca (25,63%) i 1.254 ene (21,45%).
2.15

Naini traenja novih zaposlenika

Kanton

Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%

182
45
169
217
29
166
233
0
154
52
1.247
29,7

161
53
200
176
21
153
204
0
151
42
1.161
27,7

133
41
193
159
20
170
172
0
229
50
1.167
27,8

41
8
76
83
8
54
56
0
81
13
420
10,0

4
0
5
15
1
4
5
0
21
2
57
1,3

4
0
22
8
0
4
6
0
26
6
76
1,8

G
12
4
28
7
1
2
0
0
3
2
59
1,4

Tabela 14: Naini traenja novih zaposlenika

A Posredovanjem biroa za zapoljavanje
B Linim kontaktima
C Oglaavanjem u medijima (internet, novine, radio...)
D Uvidom u vlastitu bazu podataka o biografijama

E Posredstvom privatnih agencija za

zapoljavanje
F Posredstvom obrazovnih institucija
G Ostalo

21

Najzastupljeniji nain traenja novih zaposlenika jeste posredovanjem biroa za

zapoljavanje, iji udio iznosi 29,7%, slijedi oglaavanje u medijima (27,8%) te linim
kontaktima (27,7%).
2.16

Razlozi trenutnog nedostatka odreenih zaposlenika

Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%

A
75
21
65
63
9
48
40
0
55
11
387
20,6

B
C
69 18
11
2
44
6
46
9
9
2
36
6
34
3
0
0
40
7
10
4
299 57
15,9 3,0

D
32
8
35
41
6
23
28
0
23
4
200
10,6

E
F G
H
I
J K
39 12 11 28 17 15 22
25
4
3
8
1
2
8
52 10 11 32
4
9 16
61
6
8 23
2
7 13
16
0
0
8
1
1
1
71 10
8 19
4
6 10
36
6
4 20
6
6
6
0
0
0
0
0
0
0
36 11
9 20
8 10 15
23
1
2
5
2
1
3
359 60 56 163 45 57 94
19,1 3,2 2,9 8,7 2,4 3,0 5,0

L
22
8
16
13
1
10
6
0
15
3
94
5,0

Tabela 15: Najznaajniji razlozi nedostatka odreenih zaposlenika

A Poticajna sredstva
B Poreska politika
C Neinformiranost
D Neadekvatan obrazovni sistem
E Kvalifikacije
F Ope karakteristike

G Visina plae, radno vrijeme

H Nedovoljno radnog iskustva
I Mobilnost
J Nedostatak inform. obrazovanja
K Nepoznavanje stranih jezika
L Nemotiviranost

Najvei broj poslodavaca (20,6%) kao razlog trenutnog nedostatka zaposlenika odreenog
profila zanimanja navodi poticajna sredstva, kvalifikacije (19,1%), te poresku politiku
(10,6%).
Visina plae i radno vrijeme (2,9%), te neinformiranost (3,0%) navedeni su kao najmanje
znaajni problemi kod zapoljavanja novih radnika.
2.17

Razlozi nezadovoljstva kvalitetom kvalifikacija, strunog znanja i vjetina

kandidata
Kanton

Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%
F BiH - 2011
%

A
33
3
28
44
9
29
25
0
20
14
205
14,4
266
19,6

B
66
10
93
98
12
49
62
0
88
14
492
34,7
440
32,4

C
27
0
20
31
4
19
19
0
26
6
152
10,7
182
13,4

D
23
0
19
27
2
18
14
0
19
5
127
8,9
104
7,6

38
4
34
33
2
29
18
0
25
7
190
13,4
166
12,2

34
6
27
38
6
19
15
0
35
7
187
13,2
182
13,4

G
1
2
8
49
0
1
1
0
0
0
62
4,3
15
1,1

Tabela 16: Razlozi nezadovoljstva kvalitetom kvalifikacija, strunog znanja i vjetina kandidata

22

A Steena kvalifikacija
B Praktino iskustvo
C Ope znanje
D Poduzetnike vjetine

E Posebne vjetine
F Socijalne i organizacijske vjetine
G Ostalo

Najizraenije nezadovoljstvo poslodavaca odnosi se na nedostatak praktinog iskustva

kandidata (34,7%), to je poveanje za 2,3% u odnosu na prolu godinu, kao i na njihovu
steenu kvalifikaciju (14,4%), to je manje za 5,2% u odnosu na 2011. godinu.
Poduzetnike vjetine poslodavcima su najmanje bitne (7,6%).
2.18

Iskazane potrebe za radnicima

Poslodavci su na osnovu vlastitih procjena iskazali potrebu za zapoljavanjem 5.999 novih

radnika u 2013. godini.
2.19

Iskazane potrebe prema strunoj spremi

Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%
F BiH - 2011
%

NK PKV KV VKV NSS SSS VS-1 VS-2 VSS-1 VSS-2 VSS-3

63
0
22
0
0 462
19
0
128
8
10
25
0
64
1
0 219
1
2
11
13
6
90
1 359
77
0 720
5
2
334
4
0
40
5 186
6
1 654
18
0
237
0
0
16
0
71
0
0
57
0
0
18
0
0
154
0 636
0
0
51
7
4
142
29
0
84
5 199
15
5
28
1
2
121
8
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
29
0 116
34 10 194
0
0
161
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
8
0
0
501
11 1.653 133 16 2.385
51
10 1.160
62
17
8,3 0,1 27,5
2,2 0,2 39,7
0,8
0,1
19,3
1,0
0,2
365
8 1.617
78 23 1.447 111
5 1.164
31
1
7,5 0,1 33,3
1,6 0,4 29,8
2,2
0,1
24,0
0,6
0,0
Tabela 17: Iskazane potrebe prema strunoj spremi

Najvie potreba za novim zapoljavanjem se odnosi na radnike sa srednjom strunom

spremom IV stepena (SSS), i to 39,7%, to je u odnosu na 2011. godinu poveanje za
9,9%. Istovremeno, zabiljeeno je smanjenje tranje za radnicima srednje strune spreme
III stepena (KV), za 5,8%.
Poveana je potreba za nekvalificiranim radnicima (NK) za 0,8%.
Zabiljeeno je smanjenje potreba za zapoljavanjem visokoobrazovanih radnika za 4,1%.
2.20

Potrebe poslodavaca prema podrujima djelatnosti

Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10

A B C
21 0 3
106 0 0
0 0 0
8 0 0
2 0 0
55 0 29
7 2 0
0 0 0
2 0 0
0 0 0

D
113
55
330
520
95
620
163
0
145
0

E F
11 82
2 21
54 37
7 144
5
2
0 78
13 58
0
0
0 52
0
0

G
224
111
151
125
10
34
63
0
88
0

H
41
1
3
10
0
11
58
0
40
0

I
28
5
13
33
0
26
9
0
13
0

J
10
0
2
17
4
1
6
0
45
0

K
12
9
43
21
0
0
4
0
37
0

L M
76 23
11
8
56 45
31 156
3
3
22 52
19 35
0
0
2 61
0
4

N
43
7
34
50
0
33
7
0
11
0

O P Q
24 0 0
0 0 0
44 0 0
25 0 0
0 0 0
58 0 0
25 0 0
0 0 0
48 0 0
0 0 0

23

F BiH - 2012
%
F BiH - 2011
%
F BiH - 2010
%

201
3,3
132
4,0
604
11,1

2
0,0
2
0,0
129
2,3

32
0,3
136
4,1
123
2,2

2.043
34,3
961
29,1
1.556
28,6

92
1,5
47
1,4
76
1,4

474
7,9
354
10,7
821
15,1

806
13,5
597
18,1
852
15,6

164
2,7
132
4,0
177
3,2

127
2,1
97
2,9
81
1,4

85
1,4
49
1,4
46
0,8

126
2,1
39
1,1
66
1,2

220
3,6
118
3,5
160
2,9

387
6,5
348
10,5
463
8,5

185
3,1
186
5,6
133
2,4

224 0 0
3,7 0,0 0,0
99 0 0
3,0 0,0 0,0
145 0 0
2,6 0,0 0,0

Tabela 18: Potrebe poslodavaca prema podrujima djelatnosti

A Poljoprivreda, lov i umarstvo
B Ribolov
C Rudarstvo
D Preraivaka industrija
E Snabdijevanje elektrinom energijom, gasom
i vodom

J Finansijsko poslovanje
K Poslovanje nekretninama, iznajmljivanje i poslovne
usluge
L Javna uprava i odbrana, obavezno socijalno
osiguranje
M Obrazovanje
N Zdravstvena i socijalna zatita
O Ostale javne, drutvene, socijalne i osobne uslune
djelatnosti
P Privatna domainstva sa zaposlenim osobama
Q Eksteritorijalne organizacije i tijela

F Graevinarstvo
G Trgovina
H Ugostiteljstvo
I Saobraaj, skladitenje i veze

Prema vrsti pretene djelatnosti najvie potreba je iskazano u preraivakoj industriji

34,3%, to je poveanje za 5,2% u odnosu na prethodnu godinu, odnosno za 5,7% u
odnosu na 2010. godinu. Slijede, neto smanjene potrebe u trgovini (13,5%),
graevinarstvu (7,9%) i obrazovanju (6,5%%).
U odnosu na prethodnu godinu, pad tranje za radnicima zabiljeen je u oblastima
poljoprivrede, lova i umarstva, rudarstvu, ugostiteljstvu i drugim djelatnostima.
2.21

Procjene o potrebama zapoljavanja prema najbrojnijim zanimanjima

U odnosu na 2012. godinu, prodava e u 2013. godini biti najtraenije zanimanje, slijede
radnik za jednostavne poslove drugdje nerazvrstan, obuar, stolar i iva.
Kao i prethodnih godina, prisutan je trend tranje radnika sa srednjom kolskom spremom
III i IV stepena, naroito strunih zanimanja (KV).
Zanimanje
1. Prodava
2. iva
3. Stolar
4. Tesar
5. Radnik za jed. posl.
drug. nerazvrstan
6. Zidar

F BiH Zanimanje
2011
407 1. iva
2. Radnici za razne
358
poslove.
166 3. Prodava
164 4. Zavariva

F BiH Zanimanje
2012
635 1. Prodava
2. Radnik za jed. posl.
248
drug. nerazvrstan
195 3. Obuar
137 4. Stolar

F BiH 2013
336
243
212
207

151

5. Bravar

126

5. iva

159

133

6. Ekonomista
7. Radnici za jed. posl. u
proiz. i srod.
zanimanjima
8. Stolar
9. Radnik za jed. posl. drug.
nerazvrstan
10. Medicinska sestra

120

6. Konobar

157

112

7. Zanimanja zav. gra.

radova i srod. zanimanja

150

110

8. Ekonomista

137

103

9. Kroja

136

85

10. Zavariva

132

7. Ekonomista

111

8. Tekstilni tehniar

109

9. Utovariva otpada

100

10. Mainski tehniar

93

Tabela 19: Iskazane potrebe prema zanimanjima u 2011., 2012. i 2013. godini

24

2.22

Potrebe za dodatnim osposobljavanjem zaposlenika

Kanton

Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%

56
15
78
81
1
26
44
0
47
7
355
27,5

51
13
62
77
9
50
59
0
91
25
437
33,8

59
7
51
61
6
40
31
0
69
18
342
26,4

0
10
78
40
13
5
0
0
5
6
157
12,1

Tabela 20: Potrebe za dodatnim osposobljavanjem zaposlenika

A Ua strukovna i tehnika znanja
B Dodatne vjetine (IT, strani jezici i sl.)

C Socijalne i poslovne vjetine (t. rad, vjetine ophoenja sa

klijentima, komunikacija i sl.)
D Ostalo

Poslodavci su u skladu sa svojim planovima uvoenja promjena u tehnologiji i organizaciji

rada naveli potrebe za dodatnim osposobljavanjem zaposlenika.
Na prvom mjestu su dodatne vjetine (IT, strani jezici i sl.), i to 33,8%, zatim slijede ua
strukovna i tehnika znanja (27,5%), te socijalne i poslovne vjetina (26,4%)
2.23

Oekivani viak zaposlenika

U skladu sa svojim procjenama poslovanja za naredni period, poslodavci su naveli kako

oekuju viak zaposlenih, koji iskazan u apsolutnim vrijednostima u odnosu na ukupnu
zaposlenost iznosi 1.998 osoba.
Oekivani viak je povean u odnosu na prethodnu godinu za 2,56%.
2.24

Naini rjeavanja vika zaposlenika

Kanton
Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%

A
83
17
90
92
8
176
35
0
87
16
604
30,23

B
79
19
127
115
6
103
69
0
100
12
630
31,53

27
3
30
36
3
26
16
0
35
3
179
8,96

23
6
22
34
2
19
5
0
24
4
139
6,96

E
61
12
41
53
12
38
100
0
25
11
353
17,67

F
11
4
54
14
1
3
1
0
4
1
93
4,65

Tabela 21: Naini rjeavanja vika zaposlenika

A Otputanje
B Raspored na drugo mjesto kod istog poslodavca ili u drugu
organizacionu jednicu
C Obukom, dokvalifikacijom, prekvalifikacijom

D Skraivanjem radnog vremena

E Saradnja sa kantonalnom slubom za
zapoljavanje
F Ostalo

25

Raspored na drugo mjesto kod istog poslodavca naveden je kao najprihvatljiviji nain
rjeavanja vika zaposlenika (31,53%), to je poveanje za 8,46% u odnosu na prethodnu
godinu, te saradnja sa kantonalnom slubom za zapoljavanje, za koju se opredijelilo
17,67% poslodavaca.
2.25

Oekivani viak prema najbrojnijim zanimanjima

U odnosu na 2012. godinu, radnici za koje nije specificirano zanimanje su u najveem

broju tehnoloki viak, te umarski i rudarski tehniari, to je posebno zabrinjavajue jer je
rije o preteno privrednim zanimanjima.
Pojava vika zaposlenika strunih zanimanja, kao to su bravari, prodavai, stolari i dr.,
ponovo ukazuje na neusklaenost potreba trita rada i srednjokolskog (strunog)
obrazovanja, naroito zbog injenice da su upravo struna zanimanja ve godinama
najtraenija roba na tritu rada, dok zaposleni radnici sa strunim zanimanjima esto ne
zadovoljavaju zahtjeve koje pred njih postavljaju poslodavci.
F BiH
2011.

Zanimanje
1. Nastavnici u
srednjokolskom
obrazovanju
2. Nastavnici u
osnovnokolskom
obrazovanju
3. Nastavnici u
osnovnokolskom i
predkolskom
obrazovanju
4. Ostali radnici za
jednostavne poslove
5. Monter alatnih
maina
6. Radnik za
jednostavne poslove
na proizvodnoj liniji

F BiH
2012.

Zanimanje

128

1. Radnici za koje nije

specificirano
zanimanje

98

309 2. umarski radnik

50

2. umarski tehniar

55

145 3. Rudarski radnik

50

3. Nastavnici u
osnovnokolskom
obrazovanju

40

66 4. Bravar

26

4. Prodava

38

57 5. Prodava

22

5. Ekonomista

27

22

6. Radnik za jednostavne
poslove drugdje

26

20

7. Razredni uitelj

24

20

8. Ekonomski tehniar
9. Radnik na
jednostavnim
drvopreraivakim
poslovima
10. Radnici na odlaganju
otpada i ostali radnici
za jednostavne poslove

24

356

1. Radnici za jednostavne
radove u rudarstvu i
graevinarstvu

6. Nastavnici u
osnovnokolskom
obrazovanju
7. Nastavnici u
50
srednjokolskom
obrazovanju
48 8. Stolar
53

7. umarski radnik
8. Prodava

FBiH
2013.

Zanimanje

9. Graevinska i srodna
zanimanja

40 9. Rukovodioci/menaderi

10.umarski tehniar

38

19

10. Radnik za jednostavne

poslove na proizvodnoj liniji

19

23

22

Tabela 22: Najbrojnija zanimanja prema oekivanom viku

2.26

Vrste saradnje ostvarene sa kantonalnim slubama za zapoljavanje

Kanton

Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski

A
32
18
57
63
4
54

B
53
23
91
112
12
76

C
36
11
57
77
8
26

D
48
10
98
167
19
56

E
2
2
12
16
2
12

F
4
0
3
13
0
1

G
1
2
20
13
0
19

H
20
0
10
16
1
8

J
7
0
12
13
1
15

K
0
0
0
1
0
1

2
3
22
12
2
5

26

Kanton

Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
F BiH - 2012
%

88 155
45
86
13
2
0
0
0
0
0
0
34
27
31 108
9
3
27
26
14
15
0
0
377 575 305 607
68
26
17,1 26,08 13,83 27,53 3,08 1,18

2
10
15
1
0
0
0
0
0
0
7
3
0
0
0
0
1
2
0
0
64
69
65
3
46
2,9 3,13 2,95 0,14 2,09

Tabela 23: Vrste saradnje ostvarene sa kantonalnim slubama za zapoljavanje

A Oglaavanje slobodnih radnih mjesta
B Informiranje o ponudi radne snage
C Posredovanje u zapoljavanju potrebnog profila radne
snage
D Uee u programima sufinansiranja
E Dodatne obuke, dokvalifikacije, prekvalifikacije
F Selekcija radne snage

G Uee na sajmu zapoljavanja

H Pravna pomo
I Rjeavanje problema vika zaposlenih
J Meunarodna saradnja
K Ostalo

Uee u programima sufinansiranja zapoljavanja navedeno je kao najei oblik saradnje

ostvarene sa kantonalnim slubama za zapoljavanje (27,53%), to je u poreenju sa
prethodnom godinom manje za 1,5%. Interes poslodavaca za informiranje o ponudi radne
snage zabiljeilo je znaajan udio saradnje (26,08%), to je neznatno poveanje u odnosu na
2011. godinu.
Istovremeno, povean je nivo saradnje u oblasti obuke, dokvalifikacije i prekvalifikacije na
68 (3,08%).
2.27

Razlozi nezadovoljstva uslugama kantonalne slube za zapoljavanje

Kanton

Unsko-sanski
Posavski
Tuzlanski
Zeniko-dobojski
Bosansko-podrinjski
Srednjobosanski
Hercegovako-neretvanski
Zapadnohercegovaki
Sarajevo
Kanton 10
2012 - F BiH
%
2011 - FBiH
%

43
29
24
24
7
4
3
3
30
18
14
14
27
20
9
9
3
1
1
1
15
9
5
5
23
2
0
0
0
0
0
0
33
9
13
13
3
2
3
3
184
94
72
72
21,5 10,9
8,4
8,4
208 154 131 164
22,81 16,89 14,36 17,98

28
4
20
15
3
9
6
0
8
1
94
10,9
57
6,25

14
1
5
5
0
3
0
0
2
1
31
3,6
49
5,37

16
4
11
5
0
2
1
0
3
1
43
5,0
24
2,63

10
1
8
3
0
3
1
0
3
1
30
3,5
35
3,84

I
15
1
11
5
0
1
0
0
3
2
38
4,4
30
3,29

11
2
20
6
0
5
3
0
4
1
52
6,0
7
0,77

7
0
39
96
4
0
0
0
0
0
146
17,0
53
5,81

Tabela 24: Razlozi nezadovoljstva uslugama kantonalne slube za zapoljavanje

A Informiranje o uslugama
B Aurnost
C Oglaavanje slobodnih radnih mjesta
D Obezbjeenje traenog profila radne snage
E Ponuda programa politike zapoljavanja

F Obuka, dokvalifikacije, prekvalifikacija

G Uee na sajmu zapoljavanja
H Pravna pomo
I Rjeavanje problema vika zaposlenih
J Meunarodna saradnja
K Ostalo

Informiranje o uslugama (21,5%) ponovo je navedeno kao najei razlog nezadovoljstva

poslodavaca, to je manje za 1,3% u odnosu na prethodnu godinu.
Posebno je naglaeno pitanje aurnosti kantonalnih slubi za zapoljavanje (10,9%), to je
povealo nezadovoljstvo poslodavaca za 1,8%, te obezbjeenje traenog profila radne
snage (1,58%).
27

3. OPA ZAPAANJA I PREPORUKE

Rezultati analize trita rada i zapoljavanja u Federaciji Bosne i Hercegovine u 2012.
godini ukazuju na to da je privreda posrnula za 0,5% u odnosu na prolu godinu.
Porasla je stopa registrirane nezaposlenosti na 44,4%, a istovremeno je porasla tranja
za radnom snagom za 19,15%.
Manje je poslodavaca (6,1%) iskazalo poveanje obima poslovanja u odnosu na
prethodnu godinu. S obzirom na rezultate analize, u 2013. godini se moe oekivati
nastavak takve tendencije, naroito zbog optimistinih prognoza relevantnih institucija u
pogledu pozitivnog kretanja makroekonomskih pokazatelja.
Najvei izazovi nadlenih institucija odnosit e se i dalje na suzbijanje sive ekonomije i
rada na crno, te na privlaenje domaih, a naroito stranih investicija.
Rezultate analize potrebno je iskoristiti za:

planiranje odgovarajuih strategija i mjera javnih slubi za zapoljavanje u

Federaciji BiH, kao i za preventivno djelovanje na tritu rada u smislu
blagovremenog prepoznavanja potreba za radnicima i/ili vika zaposlenika;

unapreenje saradnje javnih slubi za zapoljavanje u Federaciji BiH sa

poslodavcima, pripremu nezaposlenih osoba za trite rada, strunu obuku i
prekvalifikaciju, te provedbu programa poticanja zapoljavanja, a sve u svrhu
ispunjenja zahtjeva za obezbjeenje kvalitetnije radne snage;

upoznavanje nadlenih obrazovnih institucija sa rezultatima koji se odnose na

potrebe poslodavaca za radnom snagom, prema strunoj spremi i kvalifikacijama,
kako bi se upisna politika u srednje i visoke kole u narednom periodu prilagodila
potrebama trita rada.

28