Você está na página 1de 6

Ajurisdiovoluntriacontinuafirme,forteevitaminadano

novoCdigodeProcessoCivil
PorElpdioDonizetti*
OCdigode1973,emseuart.1o,admiteexpressamenteduasespciesde
jurisdio:contenciosaevoluntria.[1]OnovoCPCnorepeteessa
dicotomia,tantoque,noart.16estabelecequeajurisdiocivilexercida
pelosjuzesepelostribunaisemtodooterritrionacional,conformeas
disposiesdesteCdigo.
Umaleituraapressadadessedispositivopoderialevarointrpreteapensar
queoCPCde2015aboliuessapeculiarmodalidadedafunojurisdicional.
Masnobemassim.Comalgumasmodificaes,osprocedimentos
especiaisdejurisdiovoluntriacontinuamreguladosnonovoCdigo.
IntegramoCaptuloXVdoTtuloIII(DosProcedimentosEspeciais)do
LivroIdaParteEspecial(DoProcessodeConhecimentoeDo
CumprimentodeSentena).Osprocedimentosdejurisdiovoluntria
encontramsedisciplinadosnosarts.719a770.Hpedidosqueprocessar
seosegundoumprocedimentocomumoupadro(art.725)emuitos
outrosparaosquaishprocedimentostpicosounominados(apartirdo
art.726).Oprocedimentoespecialreferenteespecializaodahipoteca
legalfoiexcludodoCdigo,demodoqueoaplicadordoDireitodeve
observarasregrasdispostasnoCdigoCivilde2002(arts.1.489e
seguintes)enaLeideRegistrosPublicos(Lein.6.015/73).Anotificaoe
interpelaomudoudestatus.Eraprocedimentocautelarepassoua
figurarnoroldosprocedimentosdejurisdiovoluntria.Tambmparao
divrcioeaseparaoconsensuais,bemcomoparaaextinoconsensual
deunioestveleaalteraodoregimedebensdomatrimnio,h

previsodeprocedimentodejurisdiovoluntria.NoCPC/73apenasa
separaoconsensualeracontemplada.Finalmente,aratificaodos
protestosmartimosedosprocessostestemunhveisformadosabordo
passaramafigurarnoroldosprocedimentosespeciaisdejurisdio
voluntriaprevistosnonovoCPC.
Osimplesregramento,comconsidervelampliao,dashiptesesdetais
procedimentosnonovoCdigomostraqueajurisdiovoluntriacontinua
firmeeforte,comoumcarvalhoouumamacieira.Anoreferncia,noart.
16,dicotomiaquedeutantocombustvelaosprocessualistas,tema
finalidadedemostrarquetantoosprocedimentosdejurisdiocontenciosa
quantoosdejurisdiovoluntriasojurisdicionais.Masosimples
qualificativodejurisdionoseriasuficienteparaindicaranatureza
deles?Sim.MasnomundodoDireitoqualquerquestinculapodedar
margemainterminveisdiscusses.porissoqueidentificamosduas
correntescomrelaoaotema,issoporqueestouadesprezaracorrente
intermediria.
Acorrenteditaclssicaouadministrativista,capitaneadaporChiovenda,
sustentaqueachamadajurisdiovoluntrianoconstitui,naverdade,
jurisdio,tratandosedeatividadeeminentementeadministrativa.No
Brasil,omaiordefensordessaorientaofoiFredericoMarques,para
quemajurisdiovoluntriamaterialmenteadministrativae
subjetivamentejudiciria[2].Emsntese,nessaatividadeoEstadojuzose
limitaaintegraroufiscalizaramanifestaodevontadedosparticulares,
agindocomoadministradorpblicodeinteressesprivados.Noh
composiodelide.Esenohlide,nohporquefalaremjurisdio
nemempartes,maseminteressados.
Sustentamtambmquefaltajurisdiovoluntriaacaractersticada
substitutividade,hajavistaqueoPoderJudicirionosubstituiavontade
daspartes,massejuntaaosinteressadosparaintegrar,dareficciaacerto
negciojurdico.Porfim,concluemque,senohlide,nemjurisdio,as
decisesnoformamcoisajulgadamaterial.Paracorroboraressepontode
vista,invocamoart.1.111doCPC/73,segundooqualasentenapoder
sermodificada,semprejuzodosefeitosjproduzidos,seocorrerem
circunstnciassupervenientes.

H,poroutrolado,umacorrentequeatribuijurisdiovoluntriaa
naturezadeatividadejurisdicional.Essaorientaocontacomaadesode
CalmondePassos,OvdioBaptistaeLeonardoGreco.Segundoessa
correntedenominadajurisdicionalista,noseafiguracorretaa
afirmaodequenohlidenajurisdiovoluntria.Comefeito,ofatode,
emumprimeiromomento,inexistirconflitodeinteresses,noretirados
procedimentosdejurisdiovoluntriaapotencialidadedesecriarem
litgiosnocursodademanda.Emoutraspalavras,alidenopressuposta,
novemnarradadesdelogonainicial,masnadaimpedequeaspartesse
controvertam.Issopodeocorrernobojodeumaaodealienaojudicial
decoisacomum,porexemplo,emqueosinteressadospodemdissentira
respeitodopreodacoisaoudoquinhoatribudoacadaum.
Osdefensoresdacorrentejurisdicionalistatambmadvertem,deforma
absolutamentecorreta,quenosepodefalareminexistnciadepartesnos
procedimentosdejurisdiovoluntria.Abemdaverdade,nosentido
materialdovocbulo,partenoh,porquantonoexisteconflitode
interesses,aomenosemumprimeiromomento.Entretanto,considerando
aacepoprocessualdotermo,nohcomonegaraexistnciadesujeitos
parciaisnarelaojurdicoprocessual.
Reforandoatesedequeajurisdiovoluntriatemnaturezadefuno
jurisdicional,LeonardoGrecoesclarecequeelanoseresumeasolucionar
litgios,mastambmatutelarinteressesdosparticulares,aindaqueno
hajalitgio,desdequetaltarefasejaexercidaporrgosinvestidosdas
garantiasnecessriasparaexercerreferidatutelacomimpessoalidadee
independncia.[3]Nesseponto,comrazooeminentejurista.quea
funojurisdicional,pordefinio,afunodedizerodireitoporterceiro
imparcial,oqueabrangeatuteladeinteressesparticularessemqualquer
cargadelitigiosidade.
Emsuma,paraacorrentejurisdicionalista,ajurisdiovoluntriareveste
sedefeiojurisdicional,pois:(a)aexistnciadelidenofator
determinantedasuanatureza(b)existempartes,nosentidoprocessualdo
termo(c)oEstadoagecomoterceiroimparcial(d)hcoisajulgada.

OnovoCPCtrilhouocaminhodacorrentejurisdicionalistaevitaminou
(bombou!)osprocedimentosdejurisdiovoluntriacomaimutabilidade
dacoisajulgada.Anorepetiodotextodoart.1.111doCPC/73
proposital.Asentenanopodersermodificada,oque,obviamente,no
impedeaproposituradenovademanda,combaseemoutrofundamento.A
correnteadministrativistaestmortaecomcalvirgemfoisepultada.
Tambmajurisdiovoluntriajurisdiotalcomoapenicilina,grande
descoberta!comaptidoparaformarcoisajulgadamateriale,portanto,
passveldeaorescisria.
Masaindahgenteestupefata.NumsimpsionoSTJ,umrenomado
professordeProcesso,sempreantenadoslieschiovendianas,tentou
menocautear.Secertoqueasentenaproferidaemprocedimentode
jurisdiovoluntriaproduzcoisajulgada,tiranteahiptesederesciso,
umavezinterditadaumapessoa,elajamaispoderrecobraracapacidade
deregerosseusbensepraticaratosdavidacivil,afirmouoboxeador,como
aresdequemhaviadesferidoogolpecerteiro.Nosatisfeito,
complementou:contudo,oart.756donovoCPCpermiteolevantamento
totalouparcialdainterdio,oquesignificaque,noobstanteolegislador
noterreproduzidoocontedodoart.1.111doCPC/73,sepermitea
modificaodasentena,oqueindicaquecoisajulgadanohouve.
Ora,meucaroprofessorrespondieu,opedidodelevantamento
correspondeaumaverdadeirarevisodoquerestoudecididonasentena
deinterdio.Naaoemquesebuscalevantarainterdio,acausade
pedirdistintadaindicadanaaooriginria.E,emsendoassim,noh
biceaojulgamentodeoutracausa.Imaginemosaseguintesituao:o
MinistrioPblicorequereuainterdiodeCaioaofundamentodeque,
emrazodeserportadordedoenamentalgrave,notinhaamnima
condiodeadministrarseusbensepraticarqualqueratodavidacivil.Na
sentena,combasenaprovapericialetambmnaentrevistalevadaaefeito
naformadoart.751doCPC/2015,ojuizdecretouacompletainterdio,
delesubtraindoapossibilidadepraticar,porsis,qualqueratodavidacivil.
Entretanto,comoresultadodotratamentoaqueforasubmetido,o
interditandorecuperouparcialmenteodiscernimento.Emrazodisso,o
prprioMinistrioPblicorequereuolevantamentoparcialdainterdio,o
quefoiacatadopelojuiz,que,nasentena,limitouainterdioaalguns

atosdavidacivil,como,porexemplo,casarealienarbensimveis.
Constatasequeasegundademanda(arevisionaldainterdio)distinta
daprimeira,porquediferentessoascausasdepedir.Dessaforma,nose
podecogitardebiceaquesejulguearevisional,exatamenteporque
constituioutracausa.Poroutrolado,nosepodejustificarapossibilidade
delevantamentocompletoouparcialdainterdioaoargumentodequena
aodeinterdionohformaodecoisajulgada.Osefeitosdacoisa
julgadaoudocasojulgado,comopreferemalgunsencontramse
presentes.Oqueocorrequeascausassubjacentesaodeinterdioe
respectivarevisionalsodistintas.Ofenmenoprocessualidnticoao
quesepassacomasaesdetratocontinuadoousucessivo(sentenas
determinativas).Nesta,oart.505,I,CPC/2016,emvezdenegar,confirma
aocorrnciadecoisajulgada.Noquetangeinterdio,comoderestoem
todososprocedimentosdejurisdiovoluntria,hformaodecoisa
julgadamaterial,admitindose,entretanto,areviso,presenteoutro
fundamentoftico,portanto,outracausa.
Agoraaminhavezdenocautear.EofaocomumpesopesadodoDireito
Processualbrasileiro.SegundoofestejadobaianoFredieDidier,seat
mesmodecisesquenoexaminamomritosetornamindiscutveis(art.
486,1),muitomaisrazohaveriaparaquedecisesdemrito
proferidasemsededejurisdiovoluntriatambmsetornassem
indiscutveispelacoisajulgadamaterial[4].Parareforar,vaiumgolpede
prpriopunho:seatatutelaprovisoriamenteconcedidanostermosdo
art.304,CPC/2015,temaptidoparaestabilizarse(efeitoquedecerta
formaseassemelhaaodacoisajulgada),oquedirdeumadeciso
proferidaapsanliseexauriente?
Essamaisumaplulacujoassuntocertamentesersinnimodepolmica
nadoutrina,assimcomotantosoutrosqueestoabordadospelonovo
CPC.
*ElpdioDonizettijurista,professoreadvogado.MembrodaComissode
JuristasdoSenadoFederalresponsvelpelaelaboraodoanteprojetodo
NovoCdigodeProcessoCivil.MestreemDireitoProcessualCivilpela
PUC/MG.DoutoremCinciasJurdicaseSociaispelaUniversidadDel
MuseoSocialArgentino.PsDoutoremDireitopelaUniversitdegliStudi

diMessina.FundadordoInstitutoElpdioDonizetti
(http://www.portalied.com.br)edoEscritrioElpdioDonizettiAdvogados
(http://www.elpidiodonizetti.com).Entreoutras,autordasseguintes
obrasjurdicas:ONovoCdigodeProcessoCivilComparado,ONovo
CdigodeProcessoCivilComentado,CursoDidticodeDireitoCivil,em
coautoriacomoprof.FelipeQuintella,eCursoDidticodeDireito
ProcessualCivil.

[1]Art.1daLei5.869/97(CPC/73):Ajurisdiocivil,contenciosae
voluntria,exercidapelosjuzesemtodoterritrionacional,conformeas
disposiesqueesteCdigoestabelece.
[2] GRECO,Leonardo.Jurisdiovoluntriamoderna.SoPaulo:
Dialtica,2003.P.16.
[3] GRECO,Leonardo.Op.Cit.,p.18.
[4]DIDIER,Fredie.CursodeDireitoProcessualCivil.Vol.1.Salvador:
Juspodvm,2015,p.193.

Você também pode gostar