PROJEKT

FIZIKE
APARATET OPTIKE
MIKROSKOPI ,
LENTET E KONTAKTIT,
TELESKOPI

PUNOI: #MesueseAurela

Projekt Fizike

Aparatet Optike

#MesueseAurela

Mikroskopi
(nga greq. ,micron = i vogl + , skopin = vshtroj)
sht nj paisje optike e cila zmadhon objektet tejet t vogla dhe q nuk mund t shihen nga
syri i njeriut. Shkenca q merret me hulumtimin e objekteve t imta quhet mikroskop, dhe
emrtimi mikroskopik do t thot tejet i vogl, shum i imt ose q krkon nj mikroskop pr
tu shqyrtuar.

Konsiderohet se mikroskopin e par, e zbuluan vllezrit holandez Zaharjas dhe Hanes

Jansenne nga fundi i shekullit XVI, por ata nuk ia dhan emrin mikroskop. Kt e bri
disa koh m von italiani Xhovani Faber n vitin 1625. Persosjes s mtejme i ndihmoi
holandezi Antonius Van Levenhuk(1632-1723). Duke u marr me gdhendjen e
thjerrzave ai konstruktoi nj numr t konsiderueshm mikroskopsh. N kt mnyr
ai pr her t par vshtroi mikroorganizmat, bakteriet, kpurdhat n ambiente t
ndryshme si uji i shiut, pshtyma, jashtqitja etj. Njkohsisht ai vrejti edhe rruzat e
kuqe t gjakut, qelizat dhe spermatozoidet.
Mikroorganizmat e zbuluar Levenhuku i vizatoi
me kujdes dhe ia dergoi Akademis Mbreterore
n Londr. Mikroskopi i cili prdoret sot u paraqit
nga fundi i shekullit XIX me prsosjen graduale
t sistemit t tij mekanik dhe optik.
Ekzistojn dy lloje te mikroskopave me fush te
ndriuar dhe elektronik. Sot, per nevojat
hulumtuese ne mikrobiologji shfrytzohen gjashte tipe te mikroskopave pes prej t
cilve jan me fush t ndriuar. Zmadhimi i figurave behet nepermjet sistemit te
thjerrezave optike dhe rrezeve t drites, ndersa i gjashti eshte miroskop elektronik i cili
ne vend te drites natyrore shfrytezon tufe elektronesh me gjatesi valesh te shkurta. Prej
ketyre mikroskopave permendim :
1. Mikroskopi me fush t errt t t parit
2.
3.
4.
5.

Mikroskopi ultra violet

Mikroskopi floreshent
Mikroskopi n faz kontraste
Mikroskopi elektronik

6. Mikroskopi me fushe te ndricuar

Projekt Fizike

Aparatet Optike

#MesueseAurela

Evolucioni
Me kalimin e kohes, mikroskopet u permiresuan, me qellim qe te perdoreshin per
studimet e organizmave te gjalla. Nje stacion i rendesishem ne historine e mikroskopit,
ishte kur Holandezi Svamerdam vereu ne mikroskopin e vet rruazat e kuqe te gjakut.
Ndersa ne 1677, nje kerkues nga Danimarka, Antoni Van Levenhuk, gjeti
spermatozoidet ne sperme. Me kalimin e shekujve, perdorimi i mikroskopit perhapej
dhe prparohej me ritme te shpejta ne mbare boten, derisa me ne fund u arrit kulmi i
zbulimit, mikroskopi elektronik. Mikroskopi i pare u ndertua ne vitin 1932 nga
inxhinieri Gjerman, Ernest Ruska, dhe zmadhimi i tij ishte 400 here me i madh ne
krahasim me ata te mparshmit.
Shpikja
e
mikroskopit
konsiderohet si nje nder
zbulimet me te rendesishme
qe jane bere ndonjehere.
Perdorimi i tij ka luajtur rol
maksimal ne fushen e
mjekesise, dhe jo vetem
Njeriu i pare i cili krijoi bazen
e mikroskopit ishte okulisti
Holandez Zaharias Jansen, i
cili ne 1590 mendoi se
perderisa nje xham zmadhues
mund te zmadhoje ne nje
shkalle te caktuar nje objekt, dy xhama se bashku do ta zmadhojne akoma me shume.
Keshtu, mori dy xhama zmadhues dhe i vendosi ne dy pjeset anesore te nje soline (tubi),
shume shpejt vertetoi se rezultatet ishin mjaft te kenaqshme dhe se zmadhimi ishte me i
madh. Ky fakt perberi dhe shpikjen e mikroskopit te pare. Me kalimin e kohes,
mikroskopet u permiresuan, me qellim qe te perdoreshin per studimet e organizmave te
gjalla. Nje stacion i rendesishem ne historine e mikroskopit, ishte kur Holandezi
Svamerdam vereu ne mikroskopin e vet rruazat e kuqe te gjakut. Ndersa ne 1677, nje
kerkues nga Danimarka, Antoni Van Levenhuk, gjeti spermatozoidet ne sperme. Me
kalimin e shekujve, perdorimi i mikroskopit perhapej dhe prparohej me ritme te
shpejta ne mbare boten, derisa me ne fund u arrit kulmi i zbulimit, mikroskopi
elektronik. Mikroskopi i pare u ndertua ne vitin 1932 nga inxhinieri Gjerman, Ernest
Ruska, dhe zmadhimi i tij ishte 400 here me i madh ne krahasim me ata te
mparshmit.

Projekt Fizike

Aparatet Optike

#MesueseAurela

LENTET E KONTAKTIT
T ashpra ose t forta, transparente ose me ngjyr, me numr a pa numr, si do q t
jen, lentet e kontaktit jan sot t prdorshme thuajse nga miliona njerz n bot.
Jan nj alternativ e prdorur nga shum persona, t cilt kan eliminuar syzet, n t
shumtn e rasteve kjo pr arsye estetike, por lentet shkaktojn problem serioze jo vetm
pr shikimin ton, por edhe pr shndetin n prgjithsi. Lentet e kontaktit shrbejn
pr t korigjuar pjesn m t madhe t defekteve n shikim, madje jan n gjendje q t
rregullojn defekte, t cilat zor se mund ti rregullojn syzet. Megjithat przgjedhja e
lenteve duhet t jet shum e kujdesshme dhe pr t marr nj vendim, lente apo syze,
duhet t kemi parasysh dy faktor: at praktik dhe estetik. Jan t padukshme, nuk bien,
nuk thyhen, nuk lagen kur bie shi dhe nuk krisen. Por do medalje ka dy an, kshtu q
ve anve pozitive, lentet paraqesin edhe rrezik. Kjo ndodh n rastet kur ato nuk
prdoren mir, kur neglizhohet n higjienn
e tyre, gj e cila mund t shkaktoj problem
m t avancuara, duke prekur n trsi
shndetin ton. Kush mban lente, mund t
prballet me disa probleme Shndeti, jo
vetm t syve. Njerzit q kan kaluar nj
smundje t rnd n fmijrin e hershme,
apo ata t cilt kan tiparet shum t elta
nuk mund t mbajn lente. Nj pjes e konsiderueshme e atyre q prdorin lentet e
kontaktit n prmirsimin e shikimit , kan edhe alergji nga to. N kt rast, sht m se
e domosdoshme konsulta me mjekun okulist, i cili duhet t prcaktoj fillimisht natyrn
e syrit. Kjo nnkupton aftsin e syrit pr t prodhuar lnd t lngshme, pasi n
munges t tyre, syri irritohet nga prdorimi i lenteve. Ja pse kjo metod e korigjimit t
problemeve n shikim nuk prdoret asnjher tek t moshuarit, t cilt vuajn nga
lubrifikimi okular.

Projekt Fizike

Aparatet Optike

#MesueseAurela

TELESKOPI
Fjala "teleskop" vjen nga greq. - tele = larg, dhe -skopin = me shiku, me pa;
pra teleskop = tejqyr). Ai sht vegla m e rndsishme e shkensit astronomit. Me fjal
t thjeshta teleskopi, mbledh dhe fokuson rrezatimin elektromagnetik t trupave
qiellor. Teleskopt rritin madhsin e dukshme t trupave qiellor, s bashku me
ndriimin e tyre. Galileo Galilei ishte i pari q prdori nj teleskop pr qllime shkensi.
Teleskopt i ndajm n dy grupe: Teleskopt me prthyerje dhe teleskopt me
pasqyrim. Teleskopt me prthyerje prbhen nga dy thjerra permbeldhse ose nj
thjerr permbledhse dhe nj shprhapse. Nj teleskop i till u krijua dhe u perdor nga
Galileo Galilei. Teleskopt me pasqyrim prbhen nga nj pasqyr konkave q mbledh
n vatr rrezet e drits q vijn nga objekti i largt, pastaj rrezet pasqyrohen nga nj
pasqyr e drejt pr tek okulari q sht nj
qelq zmadhues i cili prthyen rrezet pr tek
syri i vzhguesit.Nj teleskop i till shume
funksjonal dhe me rendesi u krijua nga Isak
Njuton, fizikan dhe astronom i shquar i shek.
XVIII.
Radioteleskopi sht nj aparat mats q
prdoret n radioastronomi, me ndihmn e
t cilit mund t vzhgohen trupa qiellor, q
rrezatojn val elektromagnetike n zonn spektrale t radiovalve. Radioteleskopt
zakonisht jan antena t lugta e t drejtueshme q mund t prdoren vemas apo n
grupe.
Ne dallim me teleskopin e "rendomte", i cili prodhon imazhe te dukshme drite, nje radio
teleskop "shikon" vale radiore (rrezatuese) te leshuara nga burime radiore.
Radioteleskopi me i njohur, qe eshte edhe me i madhi , gjendet ne Arecibo, ne Porto
Riko, me gjeresi prej 305 metrash. Radioteleskopi me i madh evropian, qe eshte edhe me
i madhi i ndertuar nga nje antene e vetme e drejtueshme, gjendet neEfelsber,
te Gjermanise, dhe ka nje diameter prej 100 metrash.