ANNALES

U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K O D O W S K A
L UB L IN POL ON IA
VOL. XLV, 2

SECTIO H

2011

Katedra Bankowoci, Wydzia Zarzdzania, Informatyki i Finansw,

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocawiu

DARIUSZ GARCZYSKI

Bazylea III i jej konsekwencje dla sektora bankowego w Polsce

Basel III and its consequences for Polish banking sector

Wstp

W lipcu 2010 roku Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego ogosi projekt kolejnego zespou regulacji dotyczcych wymogw kapitaowych i zarzdzania ryzykiem
w bankach dziaajcych transgranicznie, nazywanych potocznie Bazyle III. Regulacje te, w zamyle autorw, maj na celu zwikszenie bezpieczestwa bankw, gdy
poprzedni zbir regulacji, tzw. Bazylea II, nie speni pokadanych w nim nadziei,
przede wszystkim nie zapobieg wiatowemu kryzysowi finansowemu. Nowe regulacje podwyszaj wymogi kapitaowe dla bankw oraz wprowadzaj nowe wymogi
regulacyjne pynnoci i dwigni.
Bazylea III proponuje kilka nowych standardw kapitau, pynnoci i dwigni,
co ma zapewni lepsze zarzdzanie bankiem oraz zwikszy nadzr nad sektorem
bankowym. Wprowadzane wymogi kapitaowe i nowe bufory kapitaowe sprawi, e
banki bd musiay utrzymywa wicej kapitaw lepszej jakoci ni ma to miejsce
obecnie.
Zasady Bazylei III zostay ostatecznie ogoszone 20 grudnia 2010 roku po
uzgodnieniu i zatwierdzeniu przez przywdcw grupy G20 na szczycie w Seulu
w listopadzie ub. roku. Podwyszanie wymogw kapitaowych i tworzenie buforw
bdzie nastpowao stopniowo, a ostateczne wprowadzenie regulacji Bazylei III ma
nastpi w 2019 roku.

102

DARIUSZ GARCZYSKI

1. Przyczyny i cele wprowadzenia regulacji Bazylei III

wiatowy kryzys finansowy z lat 2008-2009 obnay saboci globalnego systemu finansowego. Gwnym celem Komitetu Bazylejskiego, lecym u podstaw prac
nad nowymi regulacjami, stao si przygotowanie sektora bankowego do nastpnego
kryzysu1. Stwierdzono bowiem, e kombinacja globalizacji i bardzo szybkiego rozwoju innowacji finansowych powinna skutkowa utrzymywaniem wyszych buforw
kapitaowych i pynnoci w celu ochrony sektora bankowego przed nieoczekiwanymi
ryzykami. Jednake, jak wskazuje obecna sytuacja, zagroenia dla sektora bankowego wci istniej.
Jako najpowaniejsze rda kryzysu Komitet Bazylejski wskazuje:
a) wystpienie kilku czynnikw, takich jak nadmiar globalnej pynnoci, zbyt
wysoka dwignia finansowa, zbyt may kapita niedostatecznej jakoci i niedostateczne bufory pynnoci;
b) proces procyklicznego delewarowania oraz wzajemne powizania midzy
kluczowymi instytucjami finansowymi, ktre uwaane byy za zbyt due
by upa;
c) bdy w zarzdzaniu ryzykiem bankowym;
d) niedocignicia adu korporacyjnego i przejrzystoci rynkowej i jakoci nadzoru;
Nowe standardy kapitaowe wprowadzone przez Bazyle III maj na celu z jednej
strony usunicie lub zminimalizowanie wpywu wymienionych wyej czynnikw,
z drugiej, maj zapewni2:
a) znaczco zwikszy jako kapitaw bankw;
b) znacznie zwikszy wymagany poziom kapitaw bankw;
c) zredukowa ryzyko systemowe;
d) zapewni wystarczajcy czas na dostosowanie si bankw do nowych wymaga.
Autorzy trzeciej Bazylei podkrelaj znaczenie twardego kapitau akcyjnego (tzw.
common equity) dla funduszy wasnych banku. Oparcie kapitau banku na common
equity pozwoli skorzysta z niego do odpisywania strat. Wzmocnienie roli twardego
kapitau akcyjnego ma suy te waciwej gospodarce rachunkowej banku i zaprzestaniu praktyk kreatywnego ksigowania z wykorzystaniem transakcji opartych na
dugu. Bazylea III, kadc szczeglny nacisk na common equity, wskazuje na jego
rol jako kapitau wysokiej jakoci.

1
N. Wellink, Basel III and Beyond, wystpienie na FSI and EMEAP Working Group on Banking Supervision w Kuala Lumpur, 17.01.2011
2
J. Caruana, Basel III: towards a safer financial system, wystpienie na Santander International Banking Conference, Madryt, 15.09.2010

BAZYLEA III I JEJ KONSEKWENCJE DLA SEKTORA BANKOWEGO W POLSCE

103

2. Podstawowe zaoenia Bazylei III

Zasadnicze propozycje Komitetu Bazylejskiego zawarte w Bazylei III obejmuj3:

a) podwyszenie poziomu wskanika kapitaowego kategorii I ochronny bufor
kapitaowy (ang. capital conservation buffer)
b) antycykliczne bufory kapitaowe (ang. countercyclical capital buffer)
c) zwikszenie wymogw kapitaowych dla bankw kluczowych (ang. systemic
important banks).
Wskanik kapitaowy kategorii I w drugiej Bazylei ustanowiony by na poziomie
4%, a podstawowym minimum byo 2%. Proponowane zaoenia podwyszaj te
puapy odpowiednio do 6% i 4,5%, przy czym osignicie docelowych poziomw
ma nastpi dopiero w styczniu 2015 roku.
Nowy ochronny bufor kapitaowy ma na celu absorpcj strat w czasie ewentualnego zaamania sytuacji na rynkach finansowych. Wedug nowych standardw
akcje zwyke bd musiay mie wikszy udzia w funduszach wasnych, wzronie
on z obecnych 2 do 4,5% , a ponadto zostan uzupenione przez dodatkowy ochronny
bufor kapitaowy w wysokoci 2,5%, skadajcy si z kapitau wysokiej jakoci, ktry
w peni bdzie mg przyjmowa ewentualne straty. Razem daje to wzrost wymogu
kapitaowego banku dla kategorii I z obecnych 2 do 7%, co musi by zrealizowane
do 2019 r. Szerszy wymg kapitaowy dla caoci kapitau kategorii I zostaje ustalony
na 8,5% (zasadniczy kapita kategorii I minimum 7% i minimalny dodatkowy kapita
kategorii I 1,5%.). Banki, ktre nie bd utrzymywa ochronnego buforu kapitaowego,
maj liczy si z restrykcjami przy wypacaniu dywidend, wykupywaniu akcji oraz
przyznawaniu rnych bonusw.
Drugim buforem rekomendowanym przez Bazyle III jest tzw. antycykliczny
bufor kapitaowy, ktry stanowi rozszerzenie bufora ochronnego. Jego poziom waha
si od 0 do 2,5% aktyww waonych ryzykiem. Wielko tego buforu zalee bdzie
od warunkw ekonomicznych w danym pastwie, a jego wyznaczenie ma pozosta
w gestii krajowych instytucji nadzoru finansowego.
Banki, uznane za systemowo kluczowe, musz liczy si ze zwikszeniem wymogw kapitaowych. Co prawda, nie ogoszono jeszcze, jakie banki i instytucje
finansowe obejmowa bdzie termin systemic important banks, ale instytucje uznane
za takie bd musiay wzi pod uwag zwikszenie rezerw celowych. W zaoeniu
autorw trzeciej Bazylei, banki strategiczne powinny legitymowa si wiksz ni
przecitna absorpcj strat.
Jak wspomniano wczeniej, wprowadzanie nowych regulacji ma nastpowa
stopniowo (patrz tabela 1.). W zamyle Komitetu Bazylejskiego ma to zapewni
bankom wystarczajc ilo czasu na pynne dostosowanie si do nowych wymaga.
3
Group of Governors and Heads of Supervision announces higher global minimum capital standards,
press release, 12.08.2010

8,0%

8,0%

8,625%

8,0%

brak ustalonej daty wprowadzenia

rdo: opracowanie wasne na podstawie: Basel III FAQ, Moodys, www.moodyskmv.com, maj 2011

Antycykliczny bufor ochronny

8,0%

Min. kapita ogem plus kap.

bufor ochronny
8,0%

8,0%

8,0%

Min. kapita ogem

6,0%

5,5%

4,5%

Min. kapita kategorii I

6,0%

5,125%

4,5%

4,5%

2016

4,0%

4,5%

rwnolege traktowanie

2015

3,5%

4,0%

2014

Min. wskanik kapitaowy

plus kap. bufor ochronny

3,5%

2013

0,625%

monitoring nadzorczy

2012

Kapitaowy bufor ochronny

Min. wskanik kapitaowy

akcji zwykych

Wskanik dwigni

2011

Tabela 1. Harmonogram wprowadzania rekomendacji Bazylea III

9,25%

8,0%

6,0%

5,75%

1,25%

4,5%

2017

2019

9,875%

8,0%

6,0%

6,375%

1,875%

4,5%

10,5%

8,0%

6,0%

7,0%

2,5%

4,5%

migracja do Filara I

2018

104
DARIUSZ GARCZYSKI

BAZYLEA III I JEJ KONSEKWENCJE DLA SEKTORA BANKOWEGO W POLSCE

105

3. Konsekwencje zapisw Bazylei III

dla polskiego sektora bankowego

Regulacje Bazylei III dotkn wszystkich bankw, aczkolwiek wielko tego

wpywu zalee bdzie od wielkoci banku i jego specjalizacji. Zastanowi si
jednak naley, czy rozwizania proponowane przez Komitet Bazylejski, w zamyle,
jako globalny sposb na zapewnienie stabilnoci sektora bankowego, adekwatne s
do sytuacji krajowych systemw bankowych.
Wymagania kapitaowe, ktre uzgodniono w niedziel w Bazylei, daj bankom
okres dojcia do koca 2018 r. i to nie s rujnujce dla nich zmiany. Tym bardziej, e
nasze banki s z tego punktu widzenia w znakomitej sytuacji. Praktycznie nie mamy
kapitau zej jakoci, wszystko jest to kapita I kategorii powiedzia Prezes NBP
Marek Belka w wywiadzie dla ISB4. Prezes Belka stwierdza, e zarwno spki-matki,
jaki spki-crki nie powinny mie wikszych problemw z dostosowaniem si do
nowych wymogw kapitaowych. Szef banku centralnego podkreli jednoczenie, e
na razie nie mwi si o naoeniu na banki wymaga dotyczcych pynnoci. Chodzi o to, aby banki, ktre maj zobowizania krtkoterminowe, miay take atwo
zbywalne aktywa. Tutaj nie wprowadzono adnych miar czy wskanikw, ale jest
okres obserwacji i pewnie od 2015 r. bdzie to wprowadzane. Na razie nie wiadomo,
jak wskaniki pynnociowe bd ustalone powiedzia Belka.
Znaleziono wic w Bazylei kompromis, ktry pozwala wzmocni swoj pozycj
kapitaow, wzmocni struktur bilansu, ale te nie natychmiast. Ja bym si wic
nie martwi ani o nasze, ani o funkcjonujce w naszym kraju banku zagraniczne
podsumowa Prezes NBP.
Przekonanie Prezesa NBP o braku zagroe w zwizku z wprowadzeniem rekomendacji Komitetu Bazylejskiego jest nieco tonowane przez analitykw sektora
bankowego. Jak wynika z raportu Barclays Capital5 a siedem europejskich bankw
majcych spki w Polsce ma za mae kapitay wasne w stosunku do nowych wymaga Bazylei III (patrz wykres 1.).
Zwikszenie wymaga co do kapitaw I kategorii oraz wprowadzenie nowych
buforw kapitaowych ochronnego i antycyklicznego, spowoduje wg. specjalistw
Barclays Capital konieczno zwikszenia kapitaw europejskich bankw o 824
mld euro w cigu najbliszych 3 lat. Jeli chodzi o polski sektor bankowy, to wedug
raportu, najbardziej zagroony jest los Banku Millenium i BRE. Oba te banki nale
bowiem do podmiotw majcych spore problemy finansowe. Portugalski Millenium
BCP i niemiecki Commerzbank usilnie poszukuj moliwoci podniesienia poziomu
kapitaw wasnych, a jednym ze sposobw ma by sprzeda polskich aktyww.
4
Belka uspokaja: Bazylea III nie sprawi kopotw polskim bankom i ich spkom-matkom, artyku
z dn. 15.09.2010, GazetaPrawna.pl, wydanie internetowe.
5
M. Olczak, Nowe wymogi kapitaowe uderz w banki. Millenium i BRE na sprzeda?, Dziennik
Gazeta Prawna 08.10.2010.

106

DARIUSZ GARCZYSKI

Zasady si zmieniy, banki przestay spenia wymagania

wspczynnik wypacalnoci liczony
dawnym sposobem jako suma
funduszy wasnych i podstawowych
wymagana warto

wspczynnik
wypacalnoci liczony
nowym sposobem:
same fundusze wasne
Deutsche
Societe
BCP
Bank
Generale
Santander
EFG
Commerzbank

AIB
MC
rdo: Barclays Capital

Wykres 1. Zmiana zasad wyliczania wspczynnika wypacalnoci w Bazylei III

rdo: M. Olczak, Nowe wymogi kapitaowe uderz w banki. Millenium i BRE na sprzeda?, Dziennik Gazeta
Prawna 08.10.2010.

Ekspertyza wykonana przez Deloitte6 wykazuje, i grupa 20 najwikszych

polskich bankw cznie spenia nowe wymogi. Jednak analiza poszczeglnych
instytucji wykazuje, i bd one zobowizane do podniesienia poziomu funduszy
wasnych rednio o ok. 1,3 proc. przy najwikszym niedoborze w wysokoci 16 procent. Przyjmujc jednak scenariusz maksimum dla bufora antycyklicznego, kapitay
wasne potrzebne do jego zaspokojenia mog osign od 1 do 7,2 procent obecnej
sumy funduszy wasnych, co oznaczaoby niedobr w wysokoci ok. 6 mld z. Tego
typu niedobr funduszy wasnych w skali wiatowej nie moe nie mie wpywu na
kondycj gospodarki.
Wedug ocen analitykw sektora wprowadzenie wyszego wspczynnika wypacalnoci wymusi znaczce podniesienie funduszy wasnych bankw, a poniewa
pozyskanie takich funduszy jest znaczco drosze ni funduszy wasnych kategorii II,
spowoduje to znaczce zwikszenie kosztw pozyskania kapitau bankowego. Banki
mog przenie t zwyk kosztw na kredytobiorcw, co zmniejszy dostpno
kredytw w caej gospodarce.
6

W. Sikorzewski, Zaoenia, konsekwencje i mankamenty, BANK, luty 2011.

BAZYLEA III I JEJ KONSEKWENCJE DLA SEKTORA BANKOWEGO W POLSCE

107

Zakoczenie

Gwne zaoenia nowych rekomendacji Komitetu Bazylejskiego, zwane Bazyle

III, maj na celu zwikszenie stabilnoci sektora bankowego w czasie moliwych
zawirowa na rynkach finansowych. Podstawowe zmiany w stosunku do obecnie
obowizujcych rekomendacji Bazylei II dotycz zwikszenia ilociowego i jakociowego kapitaw banku oraz wprowadzenia nowych zabezpiecze stabilnoci banku
w postaci buforw ochronnego i antycyklicznego.
Cz polskich bankw ma w chwili obecnej potencjalny problem z osigniciem
wymaganych poziomw kapitaowych, jednake stosunkowo dugi czas wprowadzania nowych rekomendacji pozwoli im prawdopodobnie speni nowe wymagania.

Basel III and its consequences for Polish banking sector

Main guidelines of the Basel Committee new recommendations, called Basel III, aim at increasing the stability of the bank sector during possible turbulence on financial markets. Main changes in
comparison to the Basel II recommendations being in effect, consist in quantitative and quality bank
capital increasing and introducing new safety barriers of the bank stability in a form of conservation
and antycyclical buffers.
Part of Polish banks have potential problems with reaching required capital levels at the moment,
however, relatively long time of implementing new recommendations will let them probably meet new
requirements.