tica e Filosofa do Dereito

Introducin
A materia de tica e Filosofa do Dereito est deseada para dotar o alumnado de instrumentos e ferramentas de anlise que lle permitan abordar dun xeito mis consciente e
racional os distintos niveis de cdigos normativos dos que est entretecida a vida nas sociedades contemporneas, complexas e plurais no moral e no ideolxico. Estas ferramentas
inclen as teses e os conceptos bsicos legados polos principais tericos que reflexionaron sobre o feito moral e sobre as normas xurdicas.
No que ten que ver coa tica, a materia debe contribur ao desenvolvemento da conciencia crtica do alumnado e da sa capacidade para elaborar racional e autonomamente
principios e normas universais.
Polo que se refire filosofa do dereito, con ela tamn se pretende ofrecerlle ao alumnado de bacharelato interesado nas ciencias xurdicas unha primeira aproximacin ao mundo
do dereito, no que atinxe tanto sa caracterizacin, sa estrutura e sa dinmica, como problemtica da sa validez, do seu sentido e da sa xustificacin.
Por ltimo, a materia pretende que o alumnado reflexione sobre os mbitos da xustiza, a democracia e os dereitos humanos, como espazos ideais de contacto entre o xurdico, o
poltico e o moral, que deben funcionar como metas e patrns de todo proxecto prctico.
A materia est estruturada en catro bloques. O primeiro trata os temas clsicos da tica descritiva e a metatica. O segundo, dedicado tica prescritiva, presenta as teoras sobre
o ben moral dos pensadores e das pensadoras mis salientables da historia da filosofa. O terceiro refrese ao tema do dereito, tanto de xeito descritivo, expondo o mis bsico
dunha teora do dereito, como de xeito fundacional, presentando as posturas que se dan sobre a validez e o sentido das normas xurdicas. Por ltimo, o cuarto bloque est dirixido
reflexin sobre a xustiza, a democracia e os dereitos humanos como ideais morais e xurdicos para a cidadana do sculo XXI.
No que respecta s competencias asociadas aos estndares de aprendizaxe, procurouse que o alumnado se embarcase en procesos que permitirn mellorar as sas competencias
clave e, malia estaren presentes as competencias sociais e cvicas, e a de comunicacin lingstica, en case a totalidade dos estndares, por ser a materia que , moitos deses
procesos afondan na sa competencia dixital e no fomento da creatividade e do sentido da iniciativa. A competencia de aprender a aprender unha constante nas materias de
ndole filosfica; a de conciencia e expresins culturais trabllase non s no que respecta ao patrimonio cultural filosfico, senn tamn na comparacin dos sistemas normativos
occidentais cos doutras culturas. Por outra banda, anda que a materia estea bastante arredada dos contidos mis afns s competencias matemticas e cientfico-tecnolxicas,
intentouse promover as actitudes de rigor no uso de conceptos, de respecto polos datos e de solidez argumental, ademais de valorar os intentos metodolxicos das teoras do
dereito, para establecer as bases dunha verdadeira ciencia xurdica.
tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A tica como reflexin filosfica sobre o feito moral

1.
2.
3.
4.

b
d
e
h

5. B1.1. tica e moral.

6. B1.2. Especificidade do feito moral.

7. B1.1. Entender e apreciar a especificidade do mbito 8. EFDB1.1.1. Discirne entre os conceptos de "tica" e 9. CCL
da moral, valorando a reflexin tica sobre ese campo
"moral", e valora a necesidade da reflexin racional 10. CAA
como camio para obter unha visin mis racional
sobre a moralidade como xeito de dar sentido e
dunha serie de experiencias constitutivas da persoa,
entender mellor un mbito ineludible da experiencia de
por srennos obrigadas e por definrmonos ao
todas as persoas.

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
afrontalas.

18.
19.
20.
21.
22.
23.

44.
45.
46.

a
b
d
e
g
h

b
d
e

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

14. EFDB1.1.2. Define "feito moral" e explica con rigor 15.

conceptual as caractersticas que distinguen os feitos 16.
morais doutras facetas da realidade humana, 17.
salientando a construcin da propia persoa en cada un
dos feitos morais dos que somos suxeitos.

CCL
CSC
CSIEE

24. B1.3. Liberdade e racionalidade humana como 27. B1.2. Explicar e apreciar o papel da liberdade e a 28. EFDB1.2.1. Elabora, usando a sa iniciativa 29.
condicins da responsabilidade moral.
racionalidade na constitucin do suxeito como
persoal e empregando ferramentas informticas, unha 30.
responsable moral e autnomo, recoecendo como os
presentacin na que se recollan situacins en que,
25. B1.4. Determinismos.
argumentos
dos
distintos
determinismos
poen
lmites
ben por falta de liberdade, ben por limitacins da
26. B1.5. Autonoma moral segundo Kant:
a esa autonoma, e identificando a defensa que dela
racionalidade, non se lle poida atribur
autoimposicin de normas
fai Kant como condicin bsica do feito moral.
responsabilidade moral ao suxeito.

CD
CSIEE

47.
48.

B1.6. Caractersticas das normas morais.

B1.7. Normas morais e outros cdigos normativos.

34. EFDB1.2.2. Investiga, en colaboracin grupal, 35.

procurando e seleccionando informacin en internet, 36.
acerca de cales son os argumentos empregados polas 37.
escolas deterministas, e razoa sobre a incidencia
deses argumentos en conceptos morais asociados ao
de responsabilidade, como os de mrito e culpa.

CD
CAA
CCL

41. EFDB1.2.3. Identifica nalgn texto de Kant a sa 42.

concepcin sobre a persoa como suxeito autnomo 43.
capaz de ditar as sas propias normas morais,
apreciando o valor mximo e innegociable que teen
as persoas segundo esta tese.

CCL
CSC

49. B1.3. Recoecer a especificidade das normas 50. EFDB1.3.1. Enumera e explica con rigor 51.
morais, distingundoas doutros cdigos normativos
conceptual os caracteres que fan que unha norma
que tamn regulan a conduta humana.
poida ser considerada como norma moral.

CCL

55. EFDB1.3.2. Elabora un cadro comparativo de 56.

distintos tipos de cdigos normativos que regulan a 57.
conduta humana, inclundo o moral, reflexionando
sobre a claridade ou a vaguidade dos lmites entre os
diferentes cdigos.
58.
59.
60.
61.
62.
63.

a
b
d
e
g
h

64. B1.8. Historicidade e variedade social dos cdigos 67. B1.4. Manexar e analizar informacin, procedente 68. EFDB1.4.1. Recoece e valora criticamente o
morais.
de distintos mbitos, referida s producins morais
carcter histrico-cultural dos cdigos morais, pondo
humanas (normas e valores), pondo de relevo os
exemplos deste carcter buscados e seleccionados en
65. B1.9. Riscos do etnocentrismo na fundamentacin
aspectos que teen relacin cos contextos histricos e
internet, e identificando os procesos de reproducin e
intersubxectivista das normas morais.
culturais nos que xorden e operan, e valorando
transmisin deses cdigos nos distintos contextos
66. B1.10. Perda de validez e sentido das normas
criticamente os riscos enfrontados do etnocentrismo e
histricos e culturais onde xurdiron e operan.
morais nas posicins relativistas.
o relativismo.
75. EFDB1.4.2. Recoece os caracteres do
etnocentrismo, identificando lexitimacins histricas de
imposicins etnocntricas de normas e valores morais,

CAA
CSIEE

69.
70.
71.

CCEC
CD
CSC

76.
77.

CCL
CSC

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

e amosando especial coidado por evitar esa actitude

cando se axuzan valores e normas de culturas alleas.
81. EFDB1.4.3. Argumenta, en colaboracin grupal,
sobre os riscos de entender que a validez e o sentido
das normas morais depende por completo do contexto
social en que esas normas xurdiron e operan, para o
que propn exemplos obtidos en internet e valora a
posibilidade de progreso moral nos cdigos, perfilando
un camio que nos puidera apartar vez dos riscos do
etnocentrismo e do relativismo extremo.
86.
87.
88.
89.

b
e
g
h

82.
83.
84.
85.

CAA
CD
CSC
CCL

90. B1.11. Lmites da fundamentacin subxectivista 93. B1.5. Comparar as fortalezas e as debilidades 94. EFDB1.5.1. Explica e valora a necesidade de que a 95.
das normas morais.
respectivas das posicins subxectivistas e
norma sexa interior ao suxeito para que poida ser 96.
obxectivistas ao respecto da fundamentacin das
considerada como moral, expondo ao mesmo tempo o
91. B1.12. Fundamentacin obxectivista das normas
normas morais.
problema da existencia doutros suxeitos igualmente
morais. Problema da realidade dos valores.
lexitimados para emitir normas propias, e valorando
92. B1.13. Falacia naturalista.
criticamente o perspectivismo moral ao que nos
conducira unha postura estritamente subxectivista.

CCL
CSC

100. EFDB1.5.2. Valora criticamente o intento de

fundamentar a validez das normas morais na
realidade obxectiva, en forma de entidades ou
calidades morais, localizando en internet e describindo
algn exemplo dese tipo de fundamentacin, e
reflexionando sobre a dificultade de establecer
criterios para aceptar tanto a realidade desas
entidades ou calidades morais como a validez dos
coecementos que puidsemos ter delas.

101.
102.
103.
104.

CD
CSC
CAA
CMCCT

108. EFDB1.5.3. Le textos de Hume e/ou outros/as 109. CAA

autores/as nos que se expoa a falacia naturalista, e 110. CCL
desea desde a sa iniciativa argumentos a favor e en 111. CSIEE
contra desa tese.
Bloque 2. A tica prescritiva. O problema do ben moral.
112. b
113. d
114. e

115. B2.1. tica prescritiva e morais de segundo nivel.

116. B2.1. Explicar a dimensin prescritiva da tica 117. EFDB2.1.1. Expn a dimensin prescritiva da tica 118. CCL
como base para as morais de segundo nivel, e
e a sa utilidade para fundamentar cdigos morais 119. CAA
apreciar a aposta pola racionalidade destes cdigos
racionalmente baseados, disertando por escrito sobre
morais
as consecuencias que para a racionalidade supn a
variedade destes cdigos.

120. b
121. e

123. B2.2. Pequenos fragmentos de textos referidos ao 124. B2.2. Analizar textos filosficos pertencentes s 125. EFDB2.2.1. Utiliza o rigor e a precisin conceptual 126. CCL
ben moral de autores como Platn, Aristteles,
principais teoras ticas, as como calquera outro que
e terminolxica para analizar criticamente textos 127. CSC
Epicuro, autores estoicos, Tom de Aquino, Kant ou
presente un claro contido moral caracterizando as
filosficos de autores que se ocuparon de definir o ben

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos
122. h

128.
129.
130.
131.
132.
133.

b
d
e
g
h
m

Contidos
Stuart Mill, entre outros.

Criterios de avaliacin
sas interpretacins do ben moral.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

moral, como Platn, Aristteles, Epicuro, autores

estoicos, Tom de Aquino, Kant ou Stuart Mill e outros,
e identifica neles os trazos mis salientables das sas
teoras ticas.

134. B2.3. O ben moral como felicidade e virtude na 136. B2.3. Examinar o desenvolvemento da idea de ben 137. EFDB2.3.1. Utiliza ferramentas informticas para 138. CD
Antigidade e no Medievo: Platn, Aristteles,
moral como felicidade, desde a conexin entre
elaborar unha lia de tempo que recolla os principais 139. CAA
epicuresmo, estoicismo e Tom de Aquino.
felicidade e virtude na Grecia clsica e no cristianismo
autores da Antigidade e do Medievo que relacionaron 140. CSIEE
medieval, ata o xiro cara ao consecuencialismo que lle
ben moral e felicidade, sinalando en cada un deles os
135. B2.4. O utilitarismo, entre o ben moral como
dan os autores utilitaristas ingleses no sculo XIX.
trazos mis caractersticos da sa reflexin.
felicidade e o consecuencialismo contemporneo.
144. EFDB2.3.2. Identifica os trazos bsicos do 145. CCL
utilitarismo, amosando tanto o que o une tradicin
clsica das ticas da felicidade como o que o separa
delas, por esquecerse da virtude do axente e pr nas
consecuencias medibles todo o peso do xuzo moral.

146. b
147. e
148. h

149. B2.5. tica formal kantiana. O ben moral como 150. B2.4. Distinguir as principais caractersticas da 151. EFDB2.4.1. Comenta e explica as tres 152. CCL
deber
tica formal kantiana e apreciar nela tanto o rigor
formulacins do imperativo categrico kantiano, pondo 153. CSC
analtico que o leva defensa do actuar s por deber,
de relevo como cada unha delas (universalidade,
como o innegable valor que lle d Kant persoa como
persoa como ben en si e autonoma da vontade)
suxeito autnomo do moral.
contribe pura formalidade, e valorando a esixencia
de rigor analtico que termina por plasmarse no amor
ao deber como norma bsica e mxima de accin.

154.
155.
156.
157.
158.
159.
160.

161. B2.6. Deontoloxa, consecuencialismo e ticas da 164. B2.5. Identificar as grandes correntes na reflexin 165. EFDB2.5.1. Elabora, con axuda de ferramentas 166. CD
virtude na reflexin tica contempornea.
tica contempornea, incorporando na paisaxe de
informticas, un mapa conceptual explicativo das 167. CAA
teoras ticas as reflexins sobre a virtude de
diferenzas entre as tres grandes correntes ticas 168. CSIEE
162. B2.7. ticas da virtude nas tradicins non
tradicins non occidentais, e transferir anlise tica
actuais (a deontoloxa, o consecuencialismo e as
occidentais.
de problemticas actuais os conceptos e os principios
ticas da virtude), imaxinando situacins onde se
163. B2.8. O material e o formal-procedemental como
ticos
adquiridos.
manifesten as diferenzas entre as anlises.
bases da anlise tica.

b
d
e
g
h
m
n

172. EFDB2.5.2. Procura informacin sobre o

tratamento da virtude en distintas tradicins non
occidentais, e compn un pequeno relato en que o/a
protagonista se enfronte a unha situacin onde ten
que escoller entre cumprir cunha virtude e alcanzar
outros fins.

173.
174.
175.
176.

CCL
CD
CCEC
CSIEE

180. EFDB2.5.3. Argumenta, en colaboracin grupal, 181. CCL

sobre problemticas ticas contemporneas, 182. CAA
identificando as posicins que sobre eses problemas 183. CSC
manteen as teoras ticas, e incorporando na sa
anlise moral tanto o plano material como o formalprocedemental das normas, transferindo a situacins
concretas os conceptos e os principios ticos

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

adquiridos.
184.
185.
186.
187.
188.
189.

a
b
d
e
g
h

190. B2.9. O ben comn como maior ben na tradicin 193. B2.6. Explicar o papel central da idea de ben 194. EFDB2.6.1.Analiza textos de Aristteles e de Stuart 195. CCL
das ticas da felicidade.
comn nas ticas da felicidade, e relacionar o principio
Mill onde se poa de relevo o carcter supremo do 196. CSC
e a lei universal do dereito de Kant coa sa tica do
ben comn.
191. B2.10. Principio e lei universal do dereito en Kant.
deber, valorando como en ambos os casos as ticas
192. B2.11. Trnsito das normas morais derivadas das
prescritivas apuntan necesidade dunha norma 200. EFDB2.6.2. Explica o principio universal do dereito 201. CCL
ticas prescritivas s normas xurdicas.
xurdica externa que conxugue a convivencia social
e a lei universal do dereito, expondo como se formula
coa realizacin das normas ticas.
con eles a reconciliacin entre o respecto mximo ao
individuo como libre e ben supremo e a harmonizacin
necesaria entre distintas vontades autnomas
obrigadas a convivir.
205. EFDB2.6.3. Participa nun foro nalgunha plataforma
informtica onde se debata se a tica precisa do
dereito para a sa realizacin plena, ou se poderiamos
vivir s con normas morais, argumentando a sa
posicin con rigor terminolxico e conceptual,
amosando respecto cara ao resto de participantes e
tolerancia cara s sas preferencias e os seus puntos
de vista, e tendo como gua de debate a racionalidade,
a orde e a solidez dos argumentos empregados.

206.
207.
208.
209.
210.
211.

CCL
CSC
CAA
CSIEE
CD
CMCCT

Bloque 3. O dereito
212.
213.
214.
215.

a
b
e
n

216. B3.1. Caractersticas esenciais distintivas das 219. B3.1. Identificar as caractersticas esenciais que 220. EFDB3.1.1. Distingue as caractersticas propias
normas xurdicas.
distinguen as normas xurdicas doutros sistemas
das normas xurdicas, pondo exemplos propios de
normativos, e comprender a problemtica relacin que
como outros cdigos normativos non renen todos
217. B3.2. Comparativa das normas xurdicas fronte s
ten o dereito coas normas morais, que se plasma nos
eses trazos.
normas morais. Semellanza, diferenzas e relacin
casos de conflito entre legalidade e moralidade.
dialctica.
226. EFDB3.1.2. Explica e caracteriza con precisin a
218. B3.3. Conflito entre legalidade e moralidade.
nocin de dereito e a sa conexin cos principios
bsicos da moralidade, salientando as posibles
semellanzas, diferenzas e relacins dialcticas entre
as normas morais e as legais.

221. CCL
222. CSIEE

227. CCL
228. CSC

232. EFDB3.1.3. Procura informacin sobre a traxedia 233. CCL

de Antgona e, tomndoa como referencia, analiza 234. CSC
outros casos, reais ou ficticios (literarios ou 235. CCEC
cinematogrficos) de dilemas e conflitos entre
moralidade e legalidade.
236. a
237. b
238. d

244. B3.4. Nocin e caractersticas do ordenamento 247. B3.2. Define o ordenamento xurdico en relacin 248. EFDB3.2.1. Expn con rigor conceptual a nocin 249. CCL
xurdico.
coa comunidade poltica, e valora a pretensin de que
de ordenamento xurdico, referndoo comunidade 250. CSC
o ordenamento sexa completo e consistente,
poltica en que impera e indicando que caractersticas 251. CMCCT
245. B3.5. Lagoas xurdicas e solucins a estas.
reflexionando sobre os problemas xerados pola
presenta a sa estruturacin das normas, con aprecio

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos
239.
240.
241.
242.
243.

e
g
l
m
n

Contidos
246. B3.6. Ramas do dereito

Criterios de avaliacin
presenza de lagoas ou baleiros xurdicos, e
recoecendo as ramas do dereito includas no
ordenamento.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

racionalidade intrnseca no feito de que os

ordenamentos aspiren a ser ordenados, completos e
consistentes.
255. EFDB3.2.2. Investiga casos de lagoas xurdicas, 256. CD
usando distintas fontes, e utiliza a sa iniciativa 257. CSIEE
persoal para imaxinar unha situacin de lagoa xurdica 258. CCL
e expor argumentadamente o problema que supn
para o ordenamento e suxerir unha posible solucin.
262. EFDB3.2.3. Utiliza, en colaboracin grupal, a
tcnica de brainstorming para recoller un abano moi
variado de normas, e logo procura e selecciona
informacin de distintas fontes e xera, coa axuda de
medios informticos, un mapa conceptual das ramas
do dereito, define o obxecto propio de cada unha
delas e sinala en que rama se situara cada unha das
normas antes recollidas.

263.
264.
265.
266.

CAA
CD
CSC
CCL

267.
268.
269.
270.

a
b
e
g

271. B3.7. Suxeitos e obxectos para o dereito

274. B3.3. Coecer e utilizar con rigor os conceptos 275. EFDB3.3.1.
Realiza,
usando
ferramentas 276. CAA
bsicos do dereito (persoa, suxeito activo, suxeito
informticas, un glosario cos conceptos bsicos do 277. CD
272. B3.8. Obriga xurdica e dereitos subxectivos.
pasivo, ben, propiedade, obriga, prestacin, dereito
dereito que incla termos como persoa, suxeito activo, 278. CCL
Dereitos reais e dereitos persoais.
real, dereito persoal, accin xurdica, delito, sancin,
suxeito pasivo, ben, propiedade, obriga, prestacin,
273. B3.9. Feito xurdico, accin xurdica, delito e
suposto xurdico, carcter coercitivo do dereito, etc.).
dereito real, dereito persoal, accin xurdica, delito,
sancin. Carcter coercitivo do dereito.
sancin, suposto xurdico, carcter coercitivo do
dereito, etc., e fai un uso rigoroso deses termos en
proferencias tanto orais como escritas.

279.
280.
281.
282.
283.

b
d
e
g
m

284. B3.10. Xeracin de normas. rganos xurdicos e 286. B3.4. Recoecer o carcter dinmico do dereito, 287. EFDB3.4.1.Presenta nunha composicin escrita 288. CCL
competencias.
tanto na sa vertente de xeracin de novas normas
distintos procedementos de creacin de normas por 289. CSC
por parte de rganos xurdicos competentes, como na
parte de rganos xurdicos competentes que se dan
285. B3.11. Aplicacin do dereito. Procedemento
vertente da aplicacin das normas vixentes nos
no
ordenamento
espaol,
reflexionando
xudicial.
procedementos xudiciais, e usar con precisin e
argumentadamente sobre o motivo que pon en
fluidez o lxico propio destes dous procesos xurdicos.
marcha o proceso, os posibles problemas de
competencias entre rganos que poden aparecer, e os
problemas de coherencia e xerarqua entre normas
derivados do encaixe da nova norma co ordenamento
vixente.
293. EFDB3.4.2. En colaboracin grupal, procura e
selecciona informacin en distintas fontes sobre o
procedemento xudicial, e usa esa informacin para
realizar unha presentacin en soporte informtico dun
caso penal hipottico, que incla unha lia do tempo
desde a comisin do delito ata a resolucin do caso na
xustiza penal, describindo con precisin o papel que

294.
295.
296.
297.
298.

CD
CSC
CCL
CSIEE
CCEC

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

xogan os axentes xurdicos en cada momento do

procedemento.
299.
300.
301.
302.
303.
304.
305.

b
d
e
g
h
m
n

306. B3.12. Diferenzas entre o dereito de casos e o 312. B3.5. Expor as diferenzas entre as tradicins 313. EFDB3.5.1. Define xurisprudencia e distingue, a
dereito de cdigo.
xurdicas do dereito de casos anglosaxn e o dereito
partir do papel xogado por esta figura, as tradicins do
de cdigo continental, valorando os fitos histricos que
dereito de casos ("common law") e o dereito de cdigo
307. B3.13. Caractersticas do dereito de casos
para este ltimo supuxeron a elaboracin dunha
("civil law"), sinalando vantaxes e inconvenientes que
anglosaxn.
compilacin e codificacin do dereito romano
atope en cada tradicin.
308. B3.14. O dereito romano nas compilacins e na
emprendida polo emperador Xustiniano e o cdigo civil
codificacin de Xustiniano como base do dereito de
napolenico, as como recoecer e valorar outras 319. EFDB3.5.2. Identifica as caractersticas do dereito
cdigos.
tradicins xurdicas de corte non occidental.
anglosaxn de casos, usando a sa iniciativa para as
309. B3.15. O cdigo civil napolenico como modelo
exemplificar con referentes literarios ou da cultura
das codificacins noutros pases.
popular audiovisual.
310. B3.16. Dereito de casos anglosaxn.
311. B3.17. Tradicins xurdicas non occidentais.
325. EFDB3.5.3. Procura e selecciona informacin en
internet, e realiza, en colaboracin grupal, unha wiki
na que os contidos destaquen o mantemento nos
cdigos civs actuais de categoras, institucins,
conceptos e normas do dereito romano tal e como foi
compilado polo emperador Xustiniano.

314. CCL
315. CSC

320. CCEC
321. CSIEE

326. CD
327. CAA
328. CSC

332. EFDB3.5.4. Elabora un pequeno traballo de 333. CAA

investigacin sobre a orixe e o sentido do cdigo civil 334. CCL
napolenico no contexto da Revolucin Francesa, e a
sa enorme influencia na lexislacin doutros moitos
pases que manteen un dereito de cdigo.
338. EFDB3.5.5. Utiliza a sa iniciativa para atopar
informacin sobre algunha tradicin xurdica de corte
non occidental, como as do oriente asitico, a hind, a
musulm, etc., e diserta argumentadamente sobre os
seus trazos esenciais, analizndoa nos seus logros e
nas sas carencias, e comparndoa co dereito de
cdigos continental e o dereito de casos anglosaxn.

339.
340.
341.
342.

CD
CSIEE
CCEC
CSC

343. d
344. h

345. B3.18. A lexitimacin do dereito nas cosmovisins 346. B3.6. Describir o papel xogado polos discursos 347. EFDB3.6.1. Le algn texto de carcter mtico- 348. CCL
mtico-relixiosas.
lexitimadores do dereito, e recoecer algunha das
relixioso no que se faga referencia orixe e ao valor 349. CSC
primeiras xustificacins, producidas en sociedades
dos cdigos xurdicos, e analzao e comntao luz do 350. CCEC
onde imperaban as cosmovisins mtico-relixiosas
fragmento do Eutifrn platnico, onde se discute a
fundamentacin relixiosa da xustiza.

351.
352.
353.
354.

355. B3.19. Primeiros intentos de fundamentar 356. B3.7. Explicar e valorar o papel dos pensadores 357. EFDB3.7.1. Procura e selecciona informacin 358. CD
filosoficamente o dereito. Debate entre nomos e
sofistas ao debater sobre o criterio de validez das
sobre a figura e o pensamento de autores sofistas 359. CSC
physis na sofstica grega.
normas da pole, diferencindoas claramente das leis
como Protgoras, Critias, Antifonte, Gorgias, Hipias, 360. CCL
naturais, e recoecer algunha das posturas mis
Trasmaco, Calicles e outros, e, en colaboracin
salientables neste debate.
grupal, realiza un cadro esquemtico coas posturas

b
d
e
h

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

mis salientables de cada un ao respecto da validez

da norma social ou nomos.
361.
362.
363.
364.
365.

b
d
e
g
h

366. B3.20. Iusnaturalismo

370. B3.8. Recoecer os fitos mis importantes do 371. EFDB3.8.1. Define a posicin iusnaturalista e 372. CCL
iusnaturalismo, desde as posturas de Platn, o
analiza textos clsicos de Platn, Cicern e autores 373. CSC
367. B3.21. Posturas de Platn, o estoicismo e Cicern
estoicismo e Cicern na antigidade clsica, pasando
estoicos onde se evidencie a existencia desa lei
ao respecto da lei natural.
pola
reflexin
sobre
a
lei
natural
en
Tom
de
Aquino,
e
natural que pode ser coecida polos seres humanos.
368. B3.22. A lei natural na escolstica de Tom de
identificar as caractersticas do iusnaturalismo na
Aquino.
modernidade, comparando o iusnaturalismo en 377. EFDB3.8.2. Expn a posicin da lei natural no 378. CCL
369. B3.23. O iusnaturalismo na modernidade en
filosofa poltica co que se d en filosofa do dereito.
contexto da teora da lei de Tom de Aquino,
filosofa do dereito e en filosofa poltica.
identificando os mbitos da accin humana nos que se
manifesta, e argumentando a posicin subsidiaria en
que queda a lexislacin positiva sobre eses mbitos.
382. EFDB3.8.3. Procura informacin en internet sobre
o xurdimento do iusnaturalismo na modernidade nas
obras de Grocio, Pufendorf ou Tomasio, e elabora un
mapa conceptual onde se recollan tanto as
caractersticas dese movemento que o diferencian do
iusnaturalismo clsico, como as relacins de
semellanza e distincin que gardan as escolas
iusnaturalistas en filosofa do dereito e filosofa
poltica.

387.
388.
389.
390.
391.
392.

d
e
g
h
l
m

393. B3.24. Positivismo xurdico ou iuspositivismo

396. B3.9. Definir o positivismo xurdico ou 397. EFDB3.9.1. Diserta sobre os problemas que
iuspositivismo, comprendendo como e por que quen
formulan as fundamentacins iusnaturalistas do
394. B3.25. Obra de Kelsen. Intento dunha teora pura
defende esta corrente, en especial o pensador
dereito, relacionndoos cos que se lles presentaban
do dereito.
HansKelsen,
presenta
unha
separacin
radical
entre
s posicins obxectivistas en tica, e expn con rigor
395. B3.26. Lmites do iuspositivismo
moral e dereito como necesaria para a formulacin
as teses bsicas do iuspositivismo.
dunha teora pura do dereito, estimando o intento de
facer do dereito un mbito de estudo estritamente 403. EFDB3.9.2. Procura e selecciona informacin en
cientfico, pero sendo conscientes dos lmites desta
distintas fontes sobre o libro "Teora pura do dereito",
posicin e avaliando criticamente un dereito que se
de Hans Kelsen, e elabora, en colaboracin grupal, un
pretenda completamente amoral.
esquema dos temas mis importantes tratados nel,
facendo especial incidencia na separacin entre
dereito e moral, a concepcin do dereito como unha
rbore xerrquica baseada na norma fundante, ou o
carcter coercitivo das normas, que apuntan ao
exercicio do poder, e valorando o intento de "purificar"
o coecemento xurdico para o converter nun discurso
estritamente cientfico.

383.
384.
385.
386.

CD
CCL
CSC
CAA

398. CCL
399. CSC

404.
405.
406.
407.

CD
CCL
CAA
CMCCT

411. EFDB3.9.3. Participa nun debate en grupo sobre 412. CCL

os riscos contrarios de naturalizar ou positivizar 413. CSC
completamente o dereito, expondo de xeito 414. CSIEE
argumentado as sas propias conclusins sobre as

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

limitacins de ambos os enfoques, e amosando

respecto e tolerancia polas razns achegadas por
outras persoas que poidan disentir.
Bloque 4. A xustiza, a democracia e os dereitos humanos como puntos de encontro da tica, a filosofa do dereito e a filosofa poltica
415.
416.
417.
418.
419.

a
b
c
d
e

420. B4.1. A xustiza como ponte entre o dereito e a 422. B4.1. Recoecer a dimensin intersubxectiva da 423. EFDB4.1.1. Identifica no concepto de xustiza a 424. CSC
moral.
xustiza como elemento que lle permite funcionar como
referencia intersubxectividade e aos criterios para 425. CCL
nexo entre a moral e o dereito, comprendendo o seu
repartir bens, dereitos, obrigas e cargas entre os
421. B4.2. A xustiza como finalidade do dereito.
papel como finalidade dos ordenamentos xurdicos.
membros dun grupo, e explica como estes trazos
permiten que sirva coma ponte entre o mbito da
moral e o do dereito, podendo ser tomada como a
finalidade ltima dos ordenamentos xurdicos.

426.
427.
428.
429.
430.
431.
432.
433.

a
b
c
d
e
g
m
n

434. B4.3. Xustiza distributiva e os outros tipos de 437. B4.2. Definir os tipos de xustiza e distinguir os 438. EFDB4.2.1. Explica o concepto de xustiza
xustiza.
criterios que poden orientar a xustiza distributiva,
distributiva, comparndoa cos outros tipos de xustiza.
valorando a teora da xustiza como imparcialidade de
435. B4.4. Criterios para a xustiza distributiva:
John Rawls ao respecto, e distinguindo as teses 443. EFDB4.2.2. Usando a tcnica de brainstorming en
necesidade, mrito e igualdade.
bsicas desta teora
colaboracin grupal, identifica as vantaxes e os
436. B4.5. A xustiza como imparcialidade de Rawls:
inconvenientes que presenta cada un dos principais
situacin orixinaria e principios da xustiza.
criterios de aplicacin da xustiza distributiva
(necesidade, igualdade e mrito), argumenta de xeito
rotatorio a favor de cada un dos criterios e extrae as
sas propias conclusins.
451. EFDB4.2.3. Realiza, en colaboracin grupal e
usando a sa creatividade, unha presentacin
audiovisual onde se presenten as teses bsicas da
teora da xustiza de John Rawls, a da posicin orixinal
e os dous principios da xustiza, como criterios para
comprobar a xustiza de determinadas situacins ou
accins.

457.
458.
459.
460.
461.
462.
463.
464.
465.

a
b
c
d
e
g
h
m
n

466. B4.6. Democracia: carcter especfico da sa 469. B4.3. Describir e valorar o carcter especfico da 470. EFDB4.3.1. Explica como a democracia a forma
lexitimidade.
lexitimidade democrtica, usar con rigor o lxico
de goberno que mis se adeca ao ideal de xustiza,
xurdico-poltico asociado a este concepto, e distinguir
comprendendo e valorando o carcter especfico da
467. B4.7. Lxico xurdico-poltico asociado ao concepto
na liberdade, a igualdade, a solidariedade e o
lexitimidade democrtica fronte a outras modalidades
de democracia.
pluralismo poltico os valores irrenunciables que
de lexitimacin.
468. B4.8. Valores democrticos: liberdade, igualdade,
inspiran
os
sistemas
democrticos.
solidariedade e pluralismo poltico.
476. EFDB4.3.2. Procura e selecciona informacin en
internet e realiza, en colaboracin grupal, unha wiki
sobre a democracia, onde se recollan, polo menos, os
seguintes tems: as formas de goberno alternativas, as
regras bsicas do xogo democrtico, as sas
dimensins social e liberal, os seus tipos con respecto
distribucin territorial da soberana, a

439. CCL
444.
445.
446.
447.

CCL
CAA
CSC
CSIEE

452.
453.
454.
455.
456.

CSC
CSIEE
CD
CAA
CCEC

471. CCL
472. CSC

477.
478.
479.
480.
481.

CD
CCL
CSC
CAA
CSIEE

tica e Filosofa do Dereito. 2 de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

representatividade, os tipos de eleccin, os poderes,

etc.
485. EFDB4.3.3. Identifica e define con rigor os valores
esenciais dos sistemas democrticos (liberdade,
igualdade, solidariedade e pluralismo poltico) e, en
colaboracin grupal, elabora a presentacin dunha
distopa onde un deses valores desaparecera.
490.
491.
492.
493.
494.
495.
496.

a
b
c
d
e
g
h

497. B4.9. Problema para os dereitos humanos de que o 500. B4.4. Recoecer os problemas que para a 501. EFDB4.4.1. Explica as limitacins aos ideais de
dereito se identifique co Estado. O dereito universal
realizacin dos ideais de xustiza, democracia e
democracia, xustiza e dereitos humanos derivadas do
como problema e como necesidade.
dereitos humanos supn o feito de que haxa tantos
feito de que os ordenamentos xurdicos sexan
ordenamentos xurdicos como estados, valorar os
estatais, reflexiona sobre a problemtica do dereito
498. B4.10. A Declaracin Universal dos Dereitos
movementos a favor dunha internacionalizacin cada
internacional, e formula as sas propias conclusins
Humanos como norma fundante dos ordenamentos
vez maior dos dereitos, e usar a Declaracin Universal
ao respecto dos medios para facer real unha xustiza
xurdicos orientados xustiza global.
dos
Dereitos
Humanos
como
base
xurdica
de
todos
global, valorando a contribucin das institucins
499. B4.11. Situacin dos dereitos humanos no mundo
os dereitos internacionais, e ideal desde onde analizar
internacionais nese sentido.
do sculo XXI.
tica e xuridicamente os acontecementos mis
salientables da actualidade.
507. EFDB4.4.2. Analiza os artigos da Declaracin e
valraos como posible norma fundante (no sentido de
Kelsen) dos ordenamentos xurdicos xustos.
513. EFDB4.4.3. Selecciona e integra fontes de
informacin diferentes, e transfire conceptos
desenvolvidos ao longo do proceso de aprendizaxe a
situacins e acontecementos salientables da
actualidade (discriminacin, tortura, terrorismo,
fundamentalismo, ausencia de liberdades, etc.),
examinndoos luz da Declaracin Universal dos
Dereitos Humanos e argumentando sobre eles,
amosando tolerancia e respecto cara s opinin das
demais persoas, pero guindose polo rigor, a
coherencia e a solidez dos argumentos empregados.

486.
487.
488.
489.

CCL
CSC
CSIEE
CCEC

502. CCL
503. CSC

508. CCL
509. CSC
514.
515.
516.
517.

CD
CCL
CSC
CMCCT

10