Planeti sht nj trup qiellor, q vet nuk ndrion, ka

nj mase t mjaftueshme pr vetrndes pr t

mposhtur forcat e trupave t ngurt .
Planett e sistemit tone diellor te radhitura sipas largsis
nga dielli jane: Merkuri , Aferdita , Toka , Marsi , Jupiteri ,
Saturni , Urani , Neptuni .

MERKURI
Mrkuri sht planeti m i afrt me Diellin dhe gjithashtu
planeti m i vogl n Sistemin Diellor,Mrkuri kryen orbitn
rreth Diellit nj her n 87.969 dit . Teknikisht mrkuri
sht nj objekt shum i shndritshm, por ai shte i vshtir
t shihet sepse dielli e pengon shum dritn e tij t duket
qart. Meq Mrkuri zhduket n shklqimin e diellit nuk ka
eklips diellor, Mrkuri mund t shihet vetm n mngjes ose
n muzgun e mbrmjes. Mrkuri sht nj nga katr
planett e ngurt t Sistemit Diellor ashtu si Toka. Esht
planeti m i vogl i Sistemit Diellor me nj rreze ekuatoriale
2439.7 km. Mrkuri prbhet kryesisht nga 70% metale dhe
30% materiale silikate. Teleskopt n Tok e tregojn n
trajtn e nj gjysmhne t vogl e t shndritshme.

AFERDITA

Aferdita sht planeti i 2-te m afr Diellit dhe i 5-ti pr madhsin e tij.
Distanca : 108.200.000 km nga Dielli
Distanca : 41.842.944 km nga Toka
Diametri : 12.103,6 km
Masa : 4.869e24 kg
Rrotullimi Rreth vetes : 24 Ore
Rrotullimi Rreth Diellit : 225 dit t Planetit Toke
Temperatura : +400 C deri +480 C
Afrdita sht quajtur kshtu pr faktin se ka nj ndriim t veante dhe disa ngjyra tepr
t veanta.
Pas Diellit dhe Hns, Afrdita sht objekti m i ndritshm n hapsire nga kndvshtrimi
i toks. Anija-Satelit e pare q vizitoi Afrdita ishte Mariner 2 n 1962. Nj vit n Afrdit
sht 225 Dite ndaj 365 ditve t Planetit Tone. Nse n Toke do peshonit 68 kg, n Afrdit
do peshonit 61 kg, gjat rrotullimit dhe afrimit afr Toks n orbite, Afrdita shfaq t
njjtn pjes t sajn n kndvshtrimin nga Toka. Afrdita sht e prbre kryesisht nga
dioksidi i karbonit, dhe ka disa shtresa resh kilometra t trasha t prbra nga acidi
sulfurik. Aferdita nuk ka fushe magnetike pr shkak t rrotullimit t saj t ngadalte.
Aferdita nuk ka Hna ose objekte tjera shkmbore, q rrotullohen rreth saj. Aferdita
zakonisht sht e dukshme si objekt dhe pa prdorur teleskop.Dhe nga nj her referohet
si Ylli mngjesit gjithashtu dhe si ylli Pasdites.

TOKA
Toka sht planeti i tret i sistemit ton diellor. Toka sht rreth 4.55
miliard vjet e vjetr, dhe i vetmi planet n sistemin ton diellor ku sht
zhvilluar jeta. Toka ka vetm nj satelit natyror: Hnn. Toka sht afr
40.000km rreth ekuatorit. Supozohet q, krijimi i Toks erdhi si rezultat i
ngjarjeve q pasuan Big Bang-un (Shprthimin e Madh). Sipas ksaj
hipoteze, nj yll strmadh, shprtheu dhe u nda n nj pafundsi copash t
cilat m pas krijuan galaktikat, dhe sistemet diellore. N kt form u
krijua dhe sistemi yn diellor, nga nj grumbullim pluhuri e copash, t cilat
duke u sjell rrotull vets krijuan Diellin dhe planett e sistemit t tij. do
vit toka goditet nga mijra meteor me madhsi relativisht t vogl te cilt
duke kaluar npr atmosfer digjen. I pari q e vrtetoi se toka sht e
rrumbullaket ishte Fernando Magelani i cili udhtoi me anije rreth toks.
Toka e ka prafrsisht formn e topit apo sfers. Si pasoj e rrotullimit t
toks rreth boshtit t vet Toka n dy polet e saj sht e shtypur dhe ka
marr formn e nj elipsoidi .

 Forma elipsoide e toks sht marr nga dy polet e saj Veriu dhe Jugu
sepse forca e gravitetit q e kishte zbuluar shkenctari anglez Isaac
Newton ushtrohen n t dy polet pra forca gravitacionale e veriut
kundrvepron me forcn e gravitetit t jugut ose anasjelltas pr kt
arsye toka nuk ka form plotesisht rrethore por elipsoide. Madhsia e
toks sht rreth 510 km. 360 km (71%) prej tyre jan t mbuluara me
uj kurse 150 km (29%) jan t mbuluara me tok. Rrethi i ekuatorit t
toks sht pak m i madh se 40.000 km. Rrezja ekuatoriale sht 6.378
km kurse ajo polare 6.357 km.
Lvizjet e Toks dhe rrjedhojat e tyre
Toka rrotullohet rreth boshtit t vet dhe rreth diellit. Rrotullimi rreth
boshtit t vet q sjell ndryshimin e dits dhe t nats quhet Rotacion.
Rrotullimi rreth Diellit quhet Revolucioni si pasoj kemi ndrrimin e
stinve t vitit. Rruga te ciln e prshkon toka quhet Orbit.

Toka mbshtillet prej atmosfers, e cila kufizohet n pjesn e poshtme

nga siprfaqja oqeanike dhe kontinentale. Shtresa e siprme e ngurte e
toks quhet litosfer me nj trashsi deri 200 km. Pjesa me e
rndsishme e saj sht korja e Toks, trashsia e t cils shkon nga 3060 km.

 Pas ktij kufiri fillon shtresa e dyt e toks q quhet mantel.

Manteli ndahet n mantel t siprm dhe mantel t poshtm.
. Pjesa m e siprme e mantelit t siprm, e cila sht n
kontakt t drejtprdrejt me litosfern quhet astenosfer .
Pjesa qendrore e toks sht brthama e toks, e cila,
gjithashtu ndahet n dy pjes, brtham e jashtme, dhe
brthama e brendshme. Ndrtimi i brendshm i Toks:
1&2: Brthama e Toks
3: Mbshtjellsi i brthams s Poshtm
4: Mbshtjellsi i brthams s Siprm
5: Korja e Toks
6: Siprfaqja e Toks

MARSI

Marsi eshte planeti i 4 nga Dielli dhe i 7 per madhesi

Distanca: 227,940,000 km (1.52 AU) Nga Dielli
Distanca: 58.000.000 Km deri ne 402.000.000 km nga Toka
Diametri: 6,794 km
Masa: 6.4219e23 kg
Rrotullimi Rreth Vetes: 24 ore 39 minuta
Rrotullimi Rreth Diellit: 687 Dite Ne Toke
Tempratura: 87 C Max 5 C Minimumi, por eshte e luhatshme gjat stineve
Nese ne Toke peshon 45 Kg ne Mars peshon 17.1 kg
Marsi ka 2 Hena ose sic quhen ndryshe Satelite te vegjel, qe rrotullohen rreth tij. Anija e
pare qe vizitoi Marsin ishte Mariner 4 ne vitin 1965. Orbita e Marsit eshte e eliptike dhe e
dukshme. Rezultat i kesaj eshte nje variacion i temperatures rreth 30 C.Kjo ka nje ndikim te
madh ne klimen ne Mars. Pjesa me e madhe e siperfaqes se Marsit eshte shume e vjeter
dhe me kratere(rrezultat i perplasjeve te asteroideve), Berthama permban nje pjese
relativisht te madhe te squfurit perve hekurit. Siperfaqja e Marsit eshte shume me e
ftohte se sa ajo e Tokes per shkak te distances me te larget me Diellin kundrejt asajt
distance qe ka Toka.
Marsi ka nje atmosfere shume te holle e perbere kryesisht nga sasia e vogel e mbetur te
dioksidit te karbonit (95,3%), azot (2,7%), argon (1,6%),, gjurmet e oksigjenit (0,15%), dhe
ujit (0,03%).

JUPITERI
Jupiteri sht planeti i 5-t nga Dielli dhe m i madhi nga t gjith tjert
n galaktikn "Rruga e Qumshtit". Jupiteri sht m shum s dy her
m i madh s sa planett e tjer, dhe 318 her m i madh se sa Toka.
Jupiteri ka 63 Hna ose si quhen ndryshe Satelit, q rrotullohen rreth
tij. Jupiteri sht rreth 90 % hidrogjen dhe helium 10 % (nga numri i
atomeve, % nga 75/25 n mas) m gjurmt e metan, uj, amoniak dhe
shkmb. Jupiteri rrezaton m shum energji n hapsir s sa merr nga
Dielli. Thelbi i Jupiterit sht i nxeht : Brthama sht ndoshta rreth
19.727 C. Jupiteri ka nj fush t madhe magnetik, shum her m t
fort s sa e Toks. .Jupiteri ka unaza por shum t zbehta dhe t
vogla.Jupiteri ka 63 satelit t njohur : Ka 4 Hna t mdha .

SATURNI
Ai sht planeti i gjasht pr nga largsia nga Dielli. Saturni sht planeti
i dyt pr nga madhsia n Sistemin Diellor pas Jupiterit. Saturni ka 61
satelit natyror dhe m i madhi sht Titani, Rreth Saturnit ka nj
numr t madh unazash, t prbra nga akulli dhe sasi m t vogla
shkmbinjsh dhe pluhur. Saturni sht rreth 1.4 miliarde kilometra larg
nga Dielli. Ktij planeti i duhen 29.5 vjet t Toks pr t kryer nj
rrotullim t plot rreth Diellit. Saturni sht nj sferoid i shtypur n pole,
q do t thot se polet i ka t rrafshuara dhe se sht m i fryr rreth
ekuatorit. Saturni sht planeti i vetm i Sistemit Diellor q ka dendsi
m t vogl se uji. Saturni ka nj atmosfer t gazt, kshtu q dendsia
specifike e planetit sht 0.69 g/cm
Pjesa e jashtme e Saturnit sht e prbr 96.7% nga hidrogjeni, 3% nga
heliumi, 0.2% nga metani dhe 0.02% amoniak. Gjithashtu ka sasi t vogla
t acetilenit, etanit dhe fosfins. Atmosfera e Saturnit sht e njohur pr
formimin e reve n form ovale. Fusha magnetike e Saturnit sht unike
sepse sht trsisht simetrike, ndryshe nga planetet e tjer . Saturni ka
t paktn 60 hna,

URANI
Urani sht planeti i 7-t nga dielli dhe i 3-ti m i madh m diametr. Urani
sht i prbr kryesisht nga shkmb me vetm 15 % hidrogjen dhe pak
helium. Dukt se Urani nuk ka nj baz shkmbor si Jupiteri dhe Saturni,
por m tepr materiali i tij sht pak i shprndar uniformisht.Atmosfera tek
Urani sht e prbr m rreth 83 % hidrogjen, 15 % helium dhe lng
natyror 2 %. Urani ka grupe t reve t cilat ecin m nj shpejtsi ekstreme.
Por ata jan shum t zbehta. Ngjyra blu tek Urani sht rezultat i
absorbimit t drits kuq nga metani n atmosfern e lart. Unazat e Uranit
jan t prbra nga grimca mjaft t mdha, q shkojn deri n 10 metra n
diametr prve pluhurit t imt. Urani ka 11 unaza t njohura, t gjith
shum t zbehta

NEPTUNI
Neptuni sht planeti i tet n sistemin diellor. Ai sht
planeti i katrt m i madh nga diametri dhe i treti m i madh
nga masa,i prbr kryesisht nga hidrogjen dhe helium, s
bashku me gjurm te hidrokarbureve dhe azotit, prmban
nj proporcion t lart t "shrbimeve" t tilla si uji,
amoniak dhe metan. Pr shkak t saj distanc t madhe nga
Dielli, atmosfera e jashtme Neptun sht nj nga m t
ftoht vende n Sistemin Diellor, me temperatura n ret e
tij n krye t afrohet -218 C (55 K). Temperaturat n qendr
t planetit, megjithat, jan rreth 5400 K (5000 C).

A sht Plutoni
planet?

N 2003, nj astronom pa nj objekt pak m larg se Plutoni.

Astronomi mendoi se zbuloi nj planet tjetr t cilin e quajti Iris
dhe ishte m i madh se Plutoni. Zbulimi i Irisit shkaktoi tek
astronom debatin se far e bnte nj planet, t ishte nj planet.
Nj grup astronomsh q emrtonin objektet n hapsir
vendosn q Plutoni nuk do t ishte m nj planet pr shkak t
prmass dhe vendnodhjes n hapsire. Kshtu Plutoni dhe
planete si ai u quajtn planete xhuxh. Plutoni njihet gjithashtu si
nj plutoid. Nj plutoid sht nj planet xhuxh q sht m larg
n hapsir se Neptuni. Tri plutoidet e njohur jan Plutoni, Irisi
dhe Mahkimahki. Planeti sht nj trup qiellor q i plotson tri
kushte: sht sferik, orbiton rreth diellit dhe ushtron dominim
gravitacional n rrethin e vet. Plutoni nuk e plotson kriterin e
fundit, meqense n afrsi t tij ndodhen objekte t madhsis s
njejt.