Você está na página 1de 8

18/08/2016

DescobrimentosportuguesesWikipdia,aenciclopdialivre

Descobrimentosportugueses
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

Osdescobrimentosportuguesesforamoconjuntodeconquistasrealizadaspelosportuguesesem
viagenseexploraesmartimasentre1415e1543quecomearamcomaconquistadeCeutaemfrica.
Osdescobrimentosresultaramnaexpansoportuguesaederamumcontributoessencialparadelinearo
mapadomundo,impulsionadospelaReconquistaepelaprocuradealternativassrotasdocomrciono
Mediterrneo.ComestasdescobertasosportuguesesiniciaramaEradosDescobrimentoseuropeusque
duroudosculoXVataoXVIIeforamresponsveisporimportantesavanosdatecnologiaecincia
nutica,cartografiaeastronomia,desenvolvendoosprimeirosnavioscapazesdenavegaremsegurana
emmarabertonoAtlntico.
EmboracomantecedentesnoreinadodeD.Dinis(1279)enasexpediessIlhasCanriasdotempode
D.AfonsoIV,apartirdaconquistadeCeutaem1415,quePortugaliniciaoprojectonacionalde
navegaesocenicassistemticas[1]queficouconhecidocomo"descobrimentosportugueses".

PlanisfriodeCantino(1502),amaisantigacarta
nuticaportuguesaconhecida,mostrandoo
resultadodasviagensdeVascodaGamandia,
ColomboAmricaCentral,GasparCorteReal
TerraNovaePedrolvaresCabralaoBrasil,com
meridianodeTordesillasassinalado.Biblioteca
estenseuniversitriadeModena.

TerminadaaReconquista,oespritodeconquistaeCristianizaodospovosmuulmanossubsistia.Os
portuguesesdirigiramseentoparaoNortedefrica,deondetinhamvindoosmourosquesehaviam
estabelecidonaPennsulaIbrica.AvanandoprogressivamentepeloAtlnticoaolongodascostasdo
continenteafricano,passaramoCabodaBoaEsperanaeentraramnoOceanondicomovidospela
procuraderotasalternativasaocomrcioMediterrnico.Chegaramndiaem1498,simultaneamenteexploraramoAtlnticoSuleaportaramnascostasdo
Brasilem1500,navegandonoextremodasiachegaramChinaem1513eaoJapoem1543.
Asexpediesprolongaramseporvriosreinados,desdeotempodasexploraesnacostaafricanaeamericanaimpulsionadaspeloregenteD.Pedro,
duquedeCoimbraeoInfanteD.Henrique,filhosdeD.JooI,emaisoseusobrinhoD.InfanteD.Fernando,duquedeViseu,ataoprojetodadescoberta
deumcaminhomartimoparaandianoreinadodeD.JooII,culminandocomodoD.ManuelIaalturaemqueimprioultramarinoportugusfica
consolidado.

ndice
1 Antecedentes
1.1 Motivaes
2 PrimeirasexpediesnoAtlntico
2.1 AilhadaMadeira
2.2 OsAores
2.3 Acostaoestedefrica
3 AligaodoAtlnticocomondico
4 TratadodeTordesilhaseodomniodoAtlnticoSul
5 Achegadandia
6 ChegadaaoBrasil
6.1 ExploraessecretaseDuartePachecoPereira
6.2 OLivrodeMarinhariadeJoodeLisboa
7 ChegadasMolucas,ChinaeaoJapo
8 Descobrimentoseexploraesportuguesas
9 Estadosatuais
10 Cincianuticaportuguesa
11 Vertambm
12 Ligaesexternas
13 Referncias
14 Bibliografia

Antecedentes
ComaReconquistaconcluda,DinisIdePortugalinteressousepelocomrcioexterno,organizandoaexportaoparapaseseuropeus.Em1293instituiua
chamadaBolsadosMercadores,umfundodeseguromartimoparaoscomerciantesportuguesesqueviviamnoCondadodaFlandres,quepagavam
determinadasquantiasemfunodatonelagem,querevertiamemseubenefciosenecessrio.VinhoefrutossecosdoAlgarveeramvendidosnaFlandrese
naInglaterra,saldasregiesdeLisboa,SetbaleAveiroeramexportaesrentveisparaoNortedaEuropa,almdecouroeKermes,umcoranteescarlate.
Osportuguesesimportavamarmadurasearmas,roupasfinasediversosprodutosfabricadosdaFlandresedaItlia[2].
Em1317D.DinisfezumacordocomonavegadoremercadorgenovsManuelPessanha(EmanuelePessagno),nomeandooprimeiroalmirantedafrotareal
comprivilgioscomerciaiscomseupas,emtrocadevintenaviosesuastripulaes,comoobjetivodedefenderascostasdopascontraataquesdepirataria
(muulmana),lanandoasbasesdaMarinhaPortuguesaeparaoestabelecimentodeumacomunidademercantegenovesaemPortugal[3].Obrigadosa
reduzirsuasatividadesnoMarNegro,osmercadoresdaRepblicadeGnovatinhamsevoltadoparaocomrcionorteAfricanodetrigo,azeite(tambm
fontedeenergia)eouronavegandoataosportosdeBruges(Flandres)eInglaterra.GenoveseseflorentinosestabeleceramseentoemPortugal,que
lucroucomainiciativaeexperinciafinanceiradestesrivaisdaRepblicadeVeneza.
NasegundametadedosculoXIV,surtosdepestebubnicalevaramaumgravedespovoamento:aeconomiaeraextremamentelocalizadaempoucas
cidadeseamigraodocampolevouaoabandonodaagriculturaeaoaumentododesempregonaspovoaes.Somarofereciaalternativas,comamaioria
dapopulaofixadanaszonascosteirasdepescaecomrcio.[4]

https://pt.wikipedia.org/wiki/Descobrimentos_portugueses

1/8

18/08/2016

DescobrimentosportuguesesWikipdia,aenciclopdialivre

Entre1325e1357D.AfonsoIVdePortugalconcedeuofinanciamentopblicoparalevantarumafrotacomerciale
ordenouasprimeirasexploraesmartimas,comapoiodegenoveses,sobocomandodeManuelPessanha.Em1341
asilhasCanrias,jconhecidasdosgenoveses,foramoficialmentedescobertassobopatrocniodoreiPortugus[5].
Asuaexploraofoiconcedidaem1338amercadoresestrangeiros,masem1344Casteladisputouas,concedendoas
aocastelhanoD.LusdelaCerda.Noanoseguinte,AfonsoIVenviouumacartaaoPapaClementeVIreferindose
sviagensdosportuguesessCanriaseprotestandocontraessaconcesso.Nasreivindicaesdeposse,
sucessivamenterenovadaspelosdoispovos,prevaleceu,nofinal,avontadedoreideCastelasobreestasilhas.
Em1353foiassinadoumtratadocomercialcomaInglaterraparaqueospescadoresportuguesespudessempescarnas
costasinglesas,abrindoassimcaminhoparaofuturoTratadodeWindsorem1386.Em1380foicriadaaCompanhia
dasNaus,umabolsadesegurosmartimose,em1387hnotciadoestabelecimentodemercadoresdoAlgarveem
Bruges.Em1395,D.JooIemitiuumaleipararegularocomrciodosmercadoresestrangeiros.
CartaRgiadoReiD.Dinis,datada
de1deFevereirode1317,nomeando
ogenovsManuelPessanhacomo
primeiroAlmirantedoReino.

HunanimidadedoshistoriadoresemconsideraraconquistadeCeutacomooinciodaexpansoportuguesa,
tipicamentereferidacomoosDescobrimentos.Foiumapraaconquistadacomrelativafacilidade,porumaexpedio
organizadaporD.JooI,em1415.AaventuraultramarinaganhariagrandeimpulsoatravsdaacodoInfanteD.
Henrique,reconhecidointernacionalmentecomooseugrandeimpulsionador,econtinuadapeloseusobrinhoe
protegidoInfanteD.Fernando,duquedeBejaeViseu.

Motivaes
AtaosculoXIX,consideravasecomonicaaqueamotivaoreinoportugusparaasconquistasafricanasemMarrocos
tinhasidodeordemreligiosaeespritodecruzada.OcronistaGomesEanesdeZurarareferesenessesentidoqueosInfantes
tinhamassuasrazes,osletradosassuas,masadecisocabiaaoreiD.JooI.Dizassim:Eunooteriaporvitria,nemo
fariaemboaverdade,aindaquesoubessecobrartodoomundopormeu,senosentissequeemalgumamaneiraeraservio
deDeus[6].Omotivoreligioso,sobrepondoseatodososoutros,foicomotalapontado,entreoutros,porJoodeBarros,
LusdeCames,GilVicente.
SemfalarmosnopapeldosreisportuguesesnaReconquistadaPennsulaIbricaeindependentementedenosapercebermos
todoumpensamentodeacordocomumapocaquemantinhaosvaloresdaCavalariamedieval,quejvinhadetrs,aprovar
estoconsentimentoebnodopapadodadoaopedidoD.DinisparacombateroscorsriosmouroseaodeD.Duarte,em
1436,nasintervenesdeocupaodeterritriosarraceno,infielempio,juntodoNortedefrica.Daassucessivasbulas
daCruzadaqueselheseguirameforamdirigidasaoReinodePortugaleportuguesatemplriaOrdemdeCristo[7].Istopara
consentireagradecertodaaintervenonessesentidodaconquistadeosterritrios"nulliusdiocesis"(semdiocese
apostlica)paraaumentaronmerodecristoseoseuprestgio.Entreoutras,temosabulaApostoliceSedisemitidaem23
deMaiode1320peloPapaJooXXIIaEtsissuscepti,em1442aDumdiversas,em18deJunhode1452logodepoisa
RomanusPontifexem8deJaneirode14551454,enviadaspeloPapaNicolauVemaistardesurgeabulaInterctera,em4
deMaiode1493,peloPapaCalistoIII.

RepresentaodoPresteJoo
notrono,mapadafrica
orientalnoQueenMary's
Atlas,DiogoHomem,1558,
MuseuBritnico

MashaviatambmoutrasrazesparaaconquistadeCeuta,maisdeumsculodepoisresumidaspelocarmelitaFrei
AmadorArrais,ligandoasacodeD.AfonsoIVnaBatalhadoSaladoElReiDomJoooprimeiro,comeoua
conquistadefrica,tomdoSepta,BaluartedaCristandade,&ChavedetodaHespanha,Portadocomrciodo
poenteparalevante."
OsmuulmanosdominavamoestreitodeGibraltareerampoderososemGranada.Pelasuaposiogeogrfica,Ceuta
eraumabasenavalquepodiaservirdeapoionavegaoentreapennsulaitlicaePortugal,permitindotambm
reprimiroutolherapiratariadosmourosnascostasdoAtlntico.
Asimportantesrotascomerciaisda
sedaedasespeciarias,bloqueadas
pelosOtomanosem1453coma
quedadeConstantinoplamotivarama
procuradeumcaminhomartimo
peloAtlntico,contornandoafrica

NosculoXX,houvehistoriadoresquejulgaramopassadocomaspreocupaesdopresente,considerandoa
primaziadointeresseeconmico:procuraracessodirectoafontesdefornecimentodetrigo,deourooudeescravos
nonortedefrica.Mashouvetambmhistoriadores,comoDavidLopes,rebatendoessatese:"AindaqueCeuta
tivesseimportnciacomocentrodecomrcio,asuaconquistaporcristosdesviariadelaotrficomuulmano"[8],

AsconquistasdeMarrocos,porm,soboimpulsodoInfanteD.Henrique,vieramadarlugaraosdescobrimentos.
SegundoGomesEanesdeZurara,naCrnicadodescobrimentoeconquistadaGuin(CaptuloVII),asexpedies
organizadaspeloInfantetinhamcincomotivaes:
(1)conheceraterraalmdasCanriasedocaboBojador
(2)trazeraoreinomercadorias
(3)saberatondechegavaopoderdosmuulmanos
(4)encontraraliadosqueopudessemajudarnumaguerraqueduravahtrintaeumanos
(5)etrazerparaafdeCristotodasasalmasquesequisessemsalvar.
Se,comoInfante,aoavanarpelacostadefricanadirecodosul,parecehaversobretudoaintenodeenvolverpelaretaguardaograndepoderio
islmico,adversriodaCristandade(umaestratgiamilitarediplomticatributriadoespritodasCruzadas),acrescenteintervenodos"cavaleiros
mercadores"(MagalhesGodinho)nosreinadosdeD.AfonsoVeD.JooII,acabarporlevaraexpansoportuguesaataoOrienteembuscadas
especiarias.Em1453,comatomadadeConstantinoplapelosOtomanos,astrocascomerciaisnoMediterrneodeVenezaedeGnovaficarammuito
reduzidas.Oproveitodeumarotacomercialalternativamostravaserecompensador.Portugalirialigardirectamenteasregiesprodutorasdasespeciarias
aosseusmercadosnaEuropa.Quandosefirmaoprojectodadescobertadocaminhomartimoparaandia,aexpansoportuguesasemesqueceravertente
religiosaesttambmjdominadapelointeressecomercial.

PrimeirasexpediesnoAtlntico
AconquistadeCeutaem1415geralmentereferidacomooinciodos"descobrimentosPortugueses".NelaparticiparamosinfantesD.Duarte,D.Pedroeo
InfanteD.HenriquequeapartirdeentodirigeasprimeirasexpediesnoAtlntico,comoinvestimentodoReinodePortugalatravsdatemplriaOrdem
deCristoedoseuprpriopatrimniopessoal.Asprimeirasnavegaesestoassociadassuafiguraapartirdabaseque,saindodoportodeCastroMarim
quetinhasidoaprimeirasededareferidaordemmilitaredaqualeleeraogromestre,estabeleceuemLagosenaSagres,ondefoiacompanhadoporum
https://pt.wikipedia.org/wiki/Descobrimentos_portugueses

2/8

18/08/2016

DescobrimentosportuguesesWikipdia,aenciclopdialivre

grupodecartgrafos,astrnomosepilotos.Almdosinteressesmateriais,oprncipeambicionavaaoestabelecerumaaliana
comoPresteJoo,umprncipecristoquegovernavaasterrasdaEtipia.Graasaessaaliana,pensavaserecomearas
Cruzadas,masnumaescalaplanetria,alcanaroParaso(oden)doqualessereiafricanoeraoguardio,eexpulsaros
muulmanosdaTerraSantaparaalcanaraIdadedoOuroeJerusalmCeleste.Apsaconquistaosinfantesforamarmados
cavaleirospelorei.
Portrsdestemovimento,comodirigentegovernativo,estavaoseuirmoInfanteD.Pedro,1.duquedeCoimbraassim
comoumgrupovastodereligiososcristoejudeus,mercadoresearmadoresprofissionais,interessadoseparticipantesnas
navegaes,responsveisporumasrieimportantedeiniciativasaqueonavegadoraderiu.Entreelesoseuaventureiro
sobrinhonavegador,InfanteD.Fernando,duquedeBeja,paideD.ManuelI,quedeutodaacontinuidadeaessesintentos.

AilhadaMadeira

OInfanteD.Henrique,o
Navegador,personificaa

Em1418,aindanoreinadodeD.JooI,esobcomandodoInfanteD.Henriquedseo
gestadosdescobrimentos[9]
redescobrimentodailhadePortoSantoporJooGonalvesZarcoemaistardedailhada
MadeiraporTristoVazTeixeira.Tratasedeumredescobrimentopoisjhaviaconhecimento
daexistnciadessasilhasnosculoXIV,segundorevelaacartografiadamesmapoca,principalmenteemmapasitalianose
catales.Tratavasedeilhasdesabitadasque,peloseuclima,ofereciampossibilidadesdepovoamentoaosPortuguesese
reuniamcondiesparaaexploraoagrcola.

Asrotashenriquinas
(c.14301460):ventos
(verde),correntes(azul)e
rotas(vermelho).Quanto
maisparaSul,maioravolta
necessriapararegressar

OsarquiplagosdaMadeiraedasCanriasdespertaram,desdecedo,ointeressetantodosPortuguesescomodos
Castelhanosporseremvizinhosdacostaafricana,representavamfortespotencialidadeseconmicaseestratgicas.Adisputa
destesterritriosdeuorigemaoprimeiroconflitoibricomotivadoporrazesexpansionistasquesterminoucoma
assinaturadoTratadodasAlcovasToledoem1479.

OsAores

Em1427,doseosprimeiroscontactoscomoarquiplagodosAoresporDiogodeSilves.Aindanesseanodescobertoo
grupoorientaldosAores,SoMigueleSantaMaria.SegueseodescobrimentodogrupocentralTerceira,Graciosa,So
Jorge,PicoeFaial).Em1452ogrupoocidental(FloreseCorvo)descobertoporDiogodeTeive.

Acostaoestedefrica
Em1434GilEanescontornouoCaboBojador,dissipandooterrorqueestepromontrioinspirava.Noanoseguinte,
navegandocomAfonsoGonalvesBaldaiadescobriramAngradeRuivoseesteltimochegouaoRiodeOuro,noSaara
Ocidental.Entretanto,apsaderrotaportuguesadeTngerem1437,osportuguesesadiaramoprojectodeconquistaroNorte
defrica[10].
JnaregnciadeD.AfonsoV,em1441AntoGonalvesfoiincumbidodedescobriroRiodoOuro.Fezosprimeiros
cativosafricanos:umhomemdecorpardaaqueosportugueseschamavamdeazenegueseumamouranegra.Nomesmo
ano,NunoTristochegouaoCaboBranco.JuntamentecomAntoGonalvesfizeramincursesaoreferidoRiodoOuro,de
ondefoiobtidoouroempealgunsescravos,aprimeiragrandecaptura.Apartirdeentoficougeneralizadaaconvicode
queessareadacostaafricanapoderia,independentementedenovosavanos,sustentarumaactividadecomercialcapazde
respondersnecessidadesdenumerrioque,emPortugal,comoemtodaaEuropa,sefaziasentir.Em1456,DiogoGomes
descobreCaboVerdeesegueseopovoamentodasilhasaindanosculoXV[11].
Em1455emitidaabulaRomanusPontifexdoPapaNicolauVconfirmandoasexploraesportuguesasedeclarandoque
todasasterrasemaresdescobertosasuldoBojadoredocabosopertenadosreisdePortugal,quepodercobrarimpostos
sobreanavegaoecomrcio.NoanoseguintechegavaaBristoloprimeirocarregamentodeacarprovindodailhada
Madeira.

Mapadacostaoesteafricana
representandoafeitoriada
"Amina",sc.XVI

Em1460,ProdeSintraatingeaSerraLeoa.NesseanofaleceuoInfanteD.Henrique.Apsasuamorte,amissoatribudatemporariamenteaoseu
sobrinho,oInfanteD.Fernando(filhodeD.Duarte),jaquireferido.
Em1469,AfonsoV,ReidePortugaldadasaspoucasreceitasdaexplorao,concedeuomonopliodocomrcionoGolfodaGuinaomercadordeLisboa
FernoGomes,contraumarendaanualde200.000ris[12].SegundoJoodeBarros,ficavaaquelehonradocidadodeLisboacomaobrigaode
continuarasexploraes,poisoexclusivoeragarantidocomcondioqueemcadaumdestescincoanosfosseobrigadoadescobrirpelacostaemdiante
cemlguas,demaneiraqueaocabodoseuarrendamentodessequinhentaslguasdescobertas[13].Esteavano,doqualnohgrandespormenores,teria
comeadoapartirdaSerraLeoa,ondehaviamjchegadoPedrodeSintraeSoeirodaCosta.
ComacolaboraodenavegadorescomoJoodeSantarm,PedroEscobar,LopoGonalves,FernodoPePedrodeSintra,FernoGomesflomesmo
paraalmdocontratado.Comoseupatrocnio,osportugueseschegaramaoCabodeSantaCatarina,jnoHemisfrioSul.JoodeSantarmeProEscobar
exploraramacostasetentrionaldoGolfodaGuin,atingindoaminhadeourodeSama(actualmenteSamaBay),acostadaMina,adeBenin,ado
CalabareadoGaboeasilhasdeSoTomePrncipeedeAnoBom[14].QuandoasexpedieschegaramaElminanaCostadoOuro,em1471[15],
encontraramumflorescentecomrciodeouro.
SeguiramseoutrosnavegadorescomoSoeirodaCosta(quedeunomeaorioSoeiro),FernodoP(quedescobriuailhaFormosa(emfrica),queficou
conhecidaposteriormentepeloseunome),JooVazCorteReal,queem1472descobriuaTerraNova,eem1473LopoGonalves(cujonomesetransmitiu
aoCaboLopoGonalves,hojeconhecidoporCaboLopez)ultrapassouoEquador.
Em1474,D.AfonsoVentregouaoseufilho,oprncipeD.Joo,futuroD.JooII,comapenasdezanoveanos,aorganizaodasexploraesporterras
africanas.Maistarde,em1481,oreiconfirmouamissodoprncipeemnovodiploma:sabemoscertoqueeled,persi,eperseusoficiais,muiboa
ordemnavegaodestestrautoseosgovernamuibem..
Assimquelhefoientregueapolticadeexpansoultramarina,D.JooorganizouaprimeiraviagemdeDiogoCo.Estefezoreconhecimentodetodaa
costaatregiodoPadrodeSantoAgostinho.Em1485,DiogoColevouacaboumasegundaviagematSerraParda.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Descobrimentos_portugueses

3/8

18/08/2016

DescobrimentosportuguesesWikipdia,aenciclopdialivre

HnotciasdecarregamentosdeacardaMadeiraserementreguesemRouen(1473)eDieppe(1479).
Em1479,buscandoprotegeroinvestimentoresultantedasdescobertas,PortugalnegocioucomCastelaoTratadodasAlcovasToledo,estabelecendoapaz
econcertandoapolticaexternaAtlnticadosdoisreinosrivais:PortugalobtinhaoreconhecimentodoseudomniosobreailhadaMadeira,oArquiplago
dosAores,odeCaboVerdeeacostadaGuin,enquantoqueCastelarecebiaasilhasCanrias,renunciandoanavegaraoSuldocaboBojador,ouseja,do
Paralelo27noqualseencontravam.OtratadodividiaasterrasdescobertaseadescobrirporumparalelonaalturadasCanrias,dividindoomundoemdois
hemisfrios:anorte,paraaCoroadeCastelaeasul,paraaCoroadePortugal.Preservavamse,dessemodo,osinteressesdeambasasCoroas,definindose,
apartirdeento,osdoisciclosdaexpanso:ochamadociclooriental,peloqualaCoroaportuguesagarantiaoseuprogressoparaosuleoOriente,
contornandoacostaafricana(ochamado"priploafricano")eoquesedenominouposteriormentedecicloocidental,peloqualCastelaseaventurouno
oceanoAtlntico,paraoesteataoNovoMundo.
Em1482dseaconstruodaFortalezadeSoJorgedaMinae,noanoseguinte,DiogoCochegaaorioZaire.AFortalezadeSoJorgedaMinaea
cidadeforamconstrudosem1482emredordaindstriadoouro[16].Comoslucrosdestecomrcio,FernoGomesauxiliouomonarcanaconquistade
Arzila,AlccerCeguereTnger.Almdaaquisiodoouroemalagueta,ocomrcioescravagistaofereciaboasperspectivasdelucro[17].

AligaodoAtlnticocomondico
Em1487,D.JooIIenviaAfonsodePaivaeProdaCovilhembuscadoPresteJooedeinformaessobreanavegaoecomrcionoOceanondico.
Nessemesmoano,BartolomeuDias,comandandoumaexpediocomtrsCaravelas,atingeoCabodaBoaEsperana.Estabeleciaseassimaligao
nuticaentreoAtlnticoeoOceanondico.
OprojectoparaocaminhomartimoparaandiafoidelineadoporD.JooIIcomomedidadereduodoscustosnastrocascomerciaiscomasiae
tentativademonopolizarocomrciodasespeciarias.Ajuntarcadavezmaisslidapresenamartimaportuguesa,D.Jooalmejavaodomniodasrotas
comerciaiseexpansodoreinodePortugalquejsetransformavaemImprioPorm,oempreendimentonoseriarealizadoduranteoseureinado.Seriao
seusucessor,D.ManuelIqueiriadesignarVascodaGamaparaestaexpedio,emboramantendooplanooriginal.
Porm,esteempreendimentonoerabemvistopelasaltasclasses.NasCortesdeMontemoroNovode1495erabempatenteaopiniocontrriaquanto
viagemqueD.JooIItoesforadamentehaviapreparado.ContentavamsecomocomrciodaGuinedoNortedefricaetemiasepelamanutenodos
eventuaisterritriosalmmar,pelocustoimplicadonaexpedioemanutenodasrotasmartimasquedaadviessem.Estaposiopersonificadana
personagemdoVelhodoResteloqueaparece,n'OsLusadasdeLusVazdeCames,aoporseaoembarquedaarmada.
Em1492,AbraoZacutoexpulsodaEspanhaporserjudeu,vindoviverparaPortugal,trazendoconsigoastbuasastronmicasqueajudariamos
navegadoresportuguesesnomar.

TratadodeTordesilhaseodomniodoAtlnticoSul
FacechegadadeCristvoColomboAmricanomesmoano1492,segueseapromulgaodetrs
bulaspapaisasBulasAlexandrinasqueconcediamaEspanhaodomniodessasterras.Cientesda
descobertadeColombo,oscosmgrafosportuguesesargumentaramqueadescobertaseencontravaem
terrasportuguesas.
D.JooIIconsegueumarenegociao,massentreosdoisEstados,semaintervenodoPapa,
propondoestabelecerumparalelodasIlhasCanrias.Oscastelhanosrecusaramapropostainicial,mas
prestaramseadiscutirocaso.ReuniramseentoosdiplomatasemTordesillas.
MeridianodeTordesilhas(rosa)de1494eoseu
antimeridiano(verde)estabelecidopeloTratadode
Saragoaem1529.

Comoresultadodasnegociaes,foiassinadoem7deJunhode1494oTratadodeTordesilhasentre
PortugaleCastela.EstetratadoestabeleciaadivisodoMundoemduasreasdeexplorao:a
portuguesaeacastelhana,cabendoaPortugalasterras"descobertasepordescobrir"situadasantesda
linhaimaginriaquedemarcava370lguas(1.770km)aoestedasilhasdeCaboVerde,eEspanhaas
terrasqueficassemalmdessalinha.[18]

Emprincpio,otratadoresolviaosconflitosqueseguiramdescobertadoNovoMundoporCristvoColomboegarantiaaPortugalodomniodasguas
doAtlnticoSul,essencialparaamanobranuticaentoconhecidacomovoltadomar,empregadaparaevitarascorrentesmartimasqueempurravampara
norteasembarcaesquenavegassemjuntocostasudoesteafricana,permitindoaultrapassagemdocabodaBoaEsperana.

Achegadandia
NosanosqueseseguiramassinaturadoTratadodeTordesilhas(1494)Portugalprosseguiunoseuprojectode
alcanarandia,oquefoifinalmentealcanadopelafrotadeVascodaGama,nasuaprimeiraviagemde14971499.
MantendooplanodeD.JooII,oreiD.ManuelImandouaparelharasnauseescolheuVascodaGama,cavaleiroda
suacasa,paracapitodestaarmada.Segundooplanooriginal,D.JooIIteriadesignadoseupai,EstvodaGama,
parachefiaraarmadamasaestaalturajambostinhamfalecido.
A8deJunhode1497iniciouseaexpediosemiplanetriaqueterminariadoisanosdepoiscomaentradadanau
BrriopelorioTejoadentro,trazendoaboanova.NestediapartedoResteloaarmadachefiadaporVascodaGama.
Tratavasedeumaexpediocomportandotrsembarcaes.apartirdaviagemdeVascodaGamaquese
introduzemasnaus.A20deMaiode1498VascodaGamachegaaCalecute.Estabeleciaseassimocaminho
martimoparaandia.

ChegadaaoBrasil

ViagemdeVascodaGama(apreto)e
asviagensanterioresdeProda
Covilh(laranja)eAfonsodePaiva
(azul),comocaminhopercorrido
antesdesesepararemaverde.

Em1499,apsoretornodeVascodaGama,PedrolvaresCabralfoinomeadocapitomordaarmadaquesedirigiriandia.Asuamissoeraade
estabelecerrelaesdiplomticasecomerciaiscomoSamorim,promovendoaimagemdePortugaleinstalandoumentrepostocomercialoufeitoria,
retornandocomomximodemercadorias.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Descobrimentos_portugueses

4/8

18/08/2016

DescobrimentosportuguesesWikipdia,aenciclopdialivre

AsuafoiamaisbemequipadaarmadadosculoXV,integradapordeznausetrscaravelas,transportandode1.200
a1.500homens,entrefuncionrios,soldadosereligiosos.Eraintegradapornavegadoresexperientes,como
BartolomeuDiaseNicolauCoelho,tendopartidodeLisboaa9demarode1500,apsmissasolenenaermidado
Restelo,qualcompareceuoReietodaaCorte.

RotaseguidaporPedrolvares
Cabralem1500(emvermelho)ea
rotaderetorno(emazul).

MasPedrolvaresCabral,poralturasdeCaboVerde,desviasedarota.Tendoseafastadodacostaafricana,a22de
abrilde1500,apsquarentaetrsdiasdeviagem,avistouoMontePascoalnolitoralsuldaBahia.Nodiaseguinte,
houveocontatoinicialcomosindgenas.A24deabril,seguiuaolongodolitoralparaonorteembuscadeabrigo,
fundeandonaatualbaadeSantaCruzCabrlia,nosarredoresdePortoSeguro,ondepermaneceuat2demaio.

Cabraltomouposse,emnomedaCoroaportuguesa,danovaterra,aqualdenominoude
"IlhadeVeraCruz"(maistardeTerradeSantaCruzefinalmenteBrasilface
abundanteexistnciademadeirapaubrasil),eenviouumadasembarcaesmenores
comanotcia,inclusiveaCartadePeroVazdeCaminha,devoltaaoreino.RetomouentoarotadeVascodaGamarumos
ndias.
AocruzarocabodaBoaEsperana,perderamsequatrodosnavios,entreosquaisodeBartolomeuDias,navegadorqueo
descobriraem1488.DiogoDiascontavaentreosnavegadoresexperientesdafrotadePedrolvaresCabralnasegundaarmada
ndia.citadonaCartadoAchamentodoBrasildeCaminhacomohomemgraciosoedeprazer.A10deAgostode1500,
apsterdobradoocabodaBoaEsperana,separousedorestodaexpediodevidoaosventos,edescobriuumailhaaquedeu
onomedeSoLoureno,maistardedesignadaMadagscar.Suaembarcaoseperdeuduranteatormenta,eacabousendoo
primeirocapitoportugusaviajarpelomarVermelho.Incapazdeprosseguirrumondia,retornouaPortugal,ondechegou
comapenassetehomens.
AarmadadePedrolvaresCabralchegaaCalecuteem1501,ondeocorremconfrontoscomoSamorim,comoqualacabapor
romperrelaes.Assim,dirigeseparaSuleestabeleceumafeitoriaemCochim.

ExploraessecretaseDuartePachecoPereira

CartaaElReiD.Manuel
escritaporPeroVazde
Caminhadescrevendoas
terrasbrasileirasachadas
naexpediodePedro
lvaresCabral.

AexpediodePedrolvaresCabralviriaaabrirumapolmicahistoriogrficaacercado"acaso"ouda"intencionalidade"da
descoberta.NotesequeumadastestemunhasqueassinaramoTratadodeTordesilhasporPortugalfoiDuartePachecoPereira,umdosnomesligadosaum
supostodescobrimentodoBrasilprCabralino.Emboranoexistamevidnciasconcretasasustentarqualquerdashipteses,certoqueporestadatajse
tinha,naEuropa,oconhecimentodaexistnciadeterrasalestedalinhadoTratadodeTordesilhas.

OLivrodeMarinhariadeJoodeLisboa
AcercadaimportnciadestelivrodemarinhariadizFranciscoAdolfodeVarnhagen[19]
ConsignemospormdepassagemquecomoMagalhesiaopilotoportuguezJoodeLisboa,quejnoBrazil
haviaestadoantes,equeescreveuumlivrosobremarinharia,cujoaparecimentoseriatalvezdetrascendente
importanciaparaahistoriageographica.
OLivrodeMarinhariadeJoodeLisboa(c.14701525)tem1514comonicadatainscritapeloautor[20],e
apresentaumnotvelgloboterrestre,emrepresentaopolar,cujaexecuocolocaemcausatodooconhecimento
martimopocadasuamorte.Nessemapa,paraalmdecontornosmuitoprecisosdetodaaAmrica,
nomeadamentedoEstreitodeMagalhes,incluemsemenesexplcitasaoJapoeNovaGuin.Acresceummapa
daAmricaCentralePeruquetornaevidenteapresenadecastelosportuguesesnareadeinflunciainca,territrios
quedepoisseriamocupadospelosespanhis,deacordocomadivisodeTordesilhas.[21]

ChegadasMolucas,ChinaeaoJapo

GlobodeJoodeLisboaexcertodo
LivrodeMarinharia(assinado1514)

Em1510AfonsodeAlbuquerqueconquistouGoa,nandiaepoucodepois,
em1511,Malaca,naMalsia.Simultaneamenteinvestiuesforos
diplomticoscomosmercadoresdosudesteasitico,comooschineses,naesperanadequeestesfizessemecodas
boasrelaescomosportugueses.ConhecendoasambiessiamesassobreMalaca,imediatamenteenviouDuarte
FernandesemmissodiplomticaaoReinodoSio(actualTailndia),ondefoioprimeiroeuropeuachegarviajando
numjuncochinsqueretornavaChina,estabelecendorelaesamigveisentreosreinosdePortugaledoSio[22].

CarracaPortuguesaemNagasaki,
cidadefundadapelosportuguesesno
Japoem1570.Paineljaponsdo
perodoNanban,sculoXVII

AindaemNovembrodesseano,aotomarconhecimentodalocalizaosecretadaschamadas"IlhasdasEspeciarias",
ordenouapartidadosprimeirosnaviosportuguesesparaosudesteasitico,comandadopeloseuhomensdeconfiana
AntniodeAbreueporFranciscoSerro,guiadosporpilotosmalaios.Estessoosprimeiroseuropeusachegars
IlhasBandanasMolucas.AnaudeSerroencalhouprximoaCerameosultodeTernate,AbuLais,entrevendo
umaoportunidadedealiarsecomumapoderosanaoestrangeira,trouxeostripulantesparaTernateem1512.A
partirdeentoosportuguesesforamautorizadosaerguerumafortificaofeitorianailha,napassagemparao
oceanoPacfico:oFortedeSoJooBaptistadeTernate.

Em1513,partindodeMalaca(actualMalsia)JorgelvaresatingeoSuldaChina.Aestavisitaseguiuseo
estabelecimentodealgumasfeitoriasportuguesasnaprovnciadeCanto,ondemaistardeseviriaaestabelecero
entrepostodeMacau.Deacordocomosregistosdisponveis,foioprimeiroeuropeuaalcanarevisitaroterritrioqueactualmenteHongKong.
Em1543,FranciscoZeimoto,AntnioMotaeAntnioPeixotosoosprimeirosportuguesesaatingiroJapo.TeroaportadoaoJapoa23deSetembro,
tendosidoesteprimeirocontactodeeuropeuscomoJapo,relatadopelocronistaFernoMendesPinto.Segundoeste,ailhadeTanegashimateriasidoo
primeirolugarvisitadopelosportugueses,queespantaramosautctonesnoscomorelatodeterrasecostumesquetinhamvistocomocomanovidadedas
armasdefogo,vistoqueoconhecimentodapirobalsticaaindanotinhachegadoaoJapo.Achegadadosportuguesesdeuorigemaoperododecomrcio
Nanban(osportugueseseramdesignadosporNanbanjin,denominaoquesignificabrbarosdosul),duranteoqualumaintensainteraocomos
podereseuropeusocorreutantoanveleconmicocomoreligioso.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Descobrimentos_portugueses

5/8

18/08/2016

DescobrimentosportuguesesWikipdia,aenciclopdialivre

Asnovasrotascomerciais
estabelecidaspelososdescobrimentos,
ligandoLisboaaNagasaki(1580
1640)earotarivalespanhola,o
galeodeManila,iniciadaem1565
(branco)

Descobrimentoseexploraesportuguesas

Descobrimentos,viagenseexploraesportuguesas:dataseprimeiroslocaisdechegadade14151543,principaisrotasnoOceanondico(azul),territriosportuguesesno
reinadodeD.JooIII(verde)

Estadosatuais
OsdescobrimentosPortuguesesmarcaramaprimeirapresenadoseuropeus,chegandopelosOceanos,entreosprimrdiosdoSculoXVeaprimeira
metadedoSculoXVI,emmuitosdosactuaispases.Osportuguesesforamospioneirosnospases:
AmricadoNorteCanad(TerraNovaeLabrador)
AmricadoSulBrasil
OceaniaAustrlia,PapuaNovaGuin,Vanuatu
frica(litoralatlnticoeilhas)Marrocos(eSaaraOcidental),Mauritnia,Senegal,Gmbia,CaboVerde,GuinBissau,Guin,SerraLeoa,Libria,
CostadoMarfim,Gana,Benim,Nigria,Camares,GuinEquatorial,Gabo,SoTomePrncipe,Angola,Nambia,fricadoSul.
frica(Litoralndicoeilhas)Moambique,Madagascar,Tanznia,Maurcia,Comores,Qunia,Somlia
siaImem(Kamaran,Socotra),Om,Bahrein,Iro(Ormuz),ndia(Goa,DamoeDiu,DadreNagarAveli,Calicute,etc.),SriLanka(antigo
Ceilo),Maldivas,Tailndia(Sio),Malsia,Indonsia,TimorLeste,IlhaFormosa(Taiwan),China,Japo.
IlhasdiversaspertencentesapaseseuropeusCanrias(ESP)AoreseMadeira(POR)Ascenso,SantaHelena(territrio)eTristodaCunha(RU)
AsFilipinas,aspossessesMarianasSetentrionais(EUA)eaPolinsiaFrancesa(FRA)foramdescobertasporumportugusaserviodaEspanha,Ferno
deMagalhes,duranteasuaviagemdecircumnavegao.

Cincianuticaportuguesa
Assucessivasnavegaeseaexperinciaacumuladadospilotoslevaramaumaevoluobastanterpidadacincianuticaportuguesa,tendoainvestigao
criadoumaelitedeastrnomos,navegadores,matemticosecartgrafos,entreosquaissedestacaramPedroNunescomosestudossobreaformade
determinaraslatitudespormeiodosastroseD.JoodeCastro.
Navios
AtaosculoXVosportuguesespraticavamanavegaodecabotagemutilizandoabarcaeobarinel,embarcaespequenasefrgeisdeummastrocom
velaquadrangularfixa,usadasnasprimeirasviagenssilhasCanrias,MadeiraeAores,enolitoralafricanoatArguim,naactualMauritnia.Masque
noconseguiamdarrespostasdificuldadesnoavanoparaSul,comoosbaixios,osventosforteseascorrentesmartimasdesfavorveis,sendosubstitudas
pelascaravelas.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Descobrimentos_portugueses

6/8

18/08/2016

DescobrimentosportuguesesWikipdia,aenciclopdialivre

Acaravelafoionavioquemarcouosdescobrimentosportugueses,resultandodoaperfeicoamentodeembarcaesjusadas
nafainadapesca.Eraegiledenavegaomaisfcil,comumatonelagementre50a160toneladase1a3mastroscom
velaslatinastriangularesquepermitiambolinar.Apoucacapacidadedecargaetripulaoeramosseusprincipais
inconvenientes,masquenoobstaramaoseusucesso.EntreascaravelasfamosasestoaBrrioeaCaravelaAnunciao.
Comapassagemdasnavegaescosteirassocenicastambmasnaussedesenvolveramde
formaassinalvelemPortugal."Nau"eraosinnimoarcaicodenaviodegrandeporte,
destinadoessencialmenteatransportarmercadorias.Devidopiratariaqueassolavaacosta,
passaramaserutilizadasnamarinhadeguerra.Foramintroduzidasasbocasdefogo,que
levaramclassificaodasnaussegundoopoderdeartilharia.medidaquesefoi
desenvolvendoocomrciomartimo,foramsendomodificadasassuascaractersticas.A
capacidadeaumentoudasduzentastoneladasnosculoXVatsquinhentas.Asnauseram
imponentesetinham,emgeral,duascobertas,castelosdeproaedepopa,doisaquatro
mastrosevelassobrepostas.NacarreiradandianosculoXVIforamtambmusadasas
carracas,nausdevelasredondasebordaaltacomtrsmastrosqueatingiam2000toneladas.
Navegaoastronmica

ACaravelaVeraCruznos
150AnosdaA.N.L.

NosculoXIIIerajconhecidaanavegaoastronmicaatravsdaposiosolar.Paraa
navegaoastronmicaosportugueses,comooutroseuropeus,recorriamainstrumentosde
navegaorabes,comooastrolbioeoquadrante,quealigeiraramesimplificaram.
Inventaramoutros,comoabalestilha,paraobternomaraalturadosoleoutrosastros,como
oCruzeirodoSuldescobertoapsachegadaaohemisfrioSulporJoodeSantarmePro
Escobarem1471,queiniciaramanavegaoguiadaporestaconstelao.Masosresultadosvariavamconformelongodo
ano,oqueobrigavaacorreces.ParaissoosportuguesesutilizaramtabelasdeinclinaodoSol,asTbuasastronmicas,
preciososinstrumentosdenavegaoemaltomar,queconheceramumanotveldifusonosculoXV.Quandose
introduziramnanuticaasobservaesastronmicasquearevolucionaram,emparticularaobservaodealturameridiana
doSolparacomoconhecimentodadeclinaosolar,sepodercalcularalatitudedolugar,recorreusestbuasAlmanach
Perpetuum,doastrnomoAbraoZacuto,publicadasemLeiriaem1496,queforamutilizadas,juntamentecomoseu
astrolbiomelhorado,porVascodaGamaePedrolvaresCabral.
Armadaportuguesade1507,
LivrodeLisuartedeAbreu

Tcnicasdenavegao

Mapamostrandoalocalizaodas
principaiscorrenteseventos
ocenicosgiratrios

Tbuaastronmicado
AlmanachPerpetuumde
AbraoZacuto,1496.

Almdaexploraodolitoralforamfeitastambmviagensparaomarlargoembusca
deinformaesmeteorolgicaseoceanogrficas(foinestestrajectosquese
descobriramosarquiplagosdaMadeiraedosAores,oMardosSargaos).O
conhecimentodoregimedeventosecorrentesdoAtlnticoeadeterminaodalatitudeporobservaes
astronmicasabordo,permitiuadescobertadamelhorrotaocenicaderegressodefrica:cruzandooAtlntico
CentralatlatitudedosAores,aproveitandoosventosecorrentespermanentesfavorveis,quegiramnosentido
dosponteirosdorelgionohemisfrionortedevidocirculaoatmosfricaeaoefeitodeCoriolis,facilitandoo
rumodirectoparaLisboaepossibilitandoassimqueosportuguesesseaventurassemcadavezparamaislongeda
costa,manobraqueficouconhecidacomo"voltadaMina",ou"Voltadomar".
Cartografia

PensasequeJehudaCresques,filhodocartgrafocataloAbraoCresquestersidoum
dosnotveiscartgrafosaoserviodoInfanteD.Henrique.Contudoamaisantigacartademarearportuguesaassinadaum
portulanodePedroReinelde1485representandoaEuropaOcidentalepartedefrica,quereflecteasexploraesefectuadas
pelonavegadorDiogoCoaolongodacostaafricana.Reinelfoitambmautordaprimeiracartanuticaconhecidacomuma
indicaodelatitudesem1504bemcomodaprimeirarepresentaodarosadosventos.
Comoseufilho,JorgeReineleocartgrafoLopoHomem,participounaelaboraodoatlasconhecidoporAtlasdeLopo
HomemReinsouAtlasdeMiller'',de1519.Foramconsideradosdosmelhorescartgrafosdoseutempo,apontodoimperador
CarlosVosdesejaratrabalharparasi.Em1517oreiD.ManuelIdePortugalpassouaLopoHomem,cartgrafoecosmgrafo
portugus,umalvarquelhedavaoprivilgiodefazereemendartodasasagulhas(bssolas)dosnavios.
Naterceirafasedaantigacartografianuticaportuguesa,caracterizadapeloabandonodainflunciadePtolemeuna
representaodoOrienteeporumamelhorprecisonarepresentaodasterrasecontinentes,destacaseFernoVazDourado
(Goa~1520~1580),cujaobraapresentaextraordinriaqualidadeebeleza,conferindolheareputaodeumdosmelhores
cartgrafosdeseutempo.Muitasdesuascartassodegrandeescala.

AmaisantigaRosados
ventoscomFlordelisda
cartademareardePedro
Reinelde1504

Vertambm
CinciaNuticaPortuguesa
Cronologiadosdescobrimentosportugueses
DescobertadoBrasil
Descobertadocaminhomartimoparaandia
NavegadoresdePortugal
EradosDescobrimentos
PadrodosDescobrimentos
Espadapretadebordo
PadroReal

Ligaesexternas
AExpansoportuguesanosculoXV,porJooSilvadeSousa,OPortaldaHistria,20102012(http://www.arqnet.pt/portal/artigos/jss_expansao.htm
l)
https://pt.wikipedia.org/wiki/Descobrimentos_portugueses

7/8

18/08/2016

DescobrimentosportuguesesWikipdia,aenciclopdialivre

NavegaesPortuguesas,InstitutoCamesEstadoPortugus(http://cvc.institutocamoes.pt/conhecer/basestematicas/navegacoesportuguesas4832
4.html)
Carreiradandia,stioderelatosetestemunhosdahistriadosDescobrimentos,apardealgumaspginasdachamada
(http://carreiradaindia.net)Literaturadeviagens
VdeoemportugussobreodescobrimentoportugusdoBrasil.ExigeRealPlayer(http://www.gastronomias.com/lusofonia/descobrimentos.html)

Referncias
1.B.W.Diffie,FoundationsofthePortugueseEmpire,14151580,Minneapolis,
UniversityofMinnesotaPress
2.A.R.deOliveiraMarques,VitorAndre,"DailyLifeinPortugalintheLate
MiddleAges"(http://books.google.com/books?id=aq08DHChiGwC&lpg=PP1
&pg=PP1#v=onepage&q=&f=false),p.9,UnivofWisconsinPress,1971,
ISBN0299055841
3.Diffie,Bailey(1977),FoundationsofthePortugueseEmpire,14151580(htt
p://books.google.com/books?id=vtZtMBLJ7GgC),p.210,Universityof
MinnesotaPress.ISBN0816607826
4.M.D.D.Newitt,"AhistoryofPortugueseoverseasexpansion,14001668"(ht
tp://books.google.com/books?id=vpteLQcx6J4C&lpg=PP1&pg=PP1#v=onepag
e&q=&f=false),p.9,Routledge,2005,ISBN0415239796
5.Butel,Paul,"TheAtlantic"(http://books.google.com/books?id=GL83BE8oVcw
C&lpg=PP1&pg=PP1#v=onepage&q=&f=false),p.36,Seasinhistory,
Routledge,1999ISBN0415106907
6.GomesEanesdeZurara,CrnicadaGuin,Cap.IX
7.OrdemdeCristofoiconcedidooudaobrigaodeestabelecerodireito
espiritualcristosobretodasasterrasencontradaspeloReinodePortugal
tornandoaIgrejadeSantaMariadoOlivalemTomaracatedralesmatrizou
diocesedetodasasigrejasmatrizesdosterritriosencontradosnasia,na
fricaenaAmrica.
8.DavidLopes,HistriadeArzila,Coimbra,ImprensadaUniversidade,1925,p.
XXIX.
9.AimagemquetradicionalmenterepresentaoPrncipeaquiapresentada,retirada
dosPainisdeSoVicentedeFora,disputada,vejasePeterRussellem
"PrinceHenrytheNavigator:alife",de2000
10.ComaderrotaportuguesadeTngerem1437,osportuguesesadiaramo
projectodeconquistarMarrocos.JnoreinodeD.AfonsoVconquistaramse
AlccerCeguer1458,Arzila(1471)eTnger,depoisdoshabitantesterem
fugidodevidoquedadeArzilaem1471.EntretantoNortedefrica
conquistaramseSafim(1508),Mazago(1513)eAzamor(1513),noreinado
deD.ManuelInoentantoodesastredeMamora(1514,emqueosportugueses
tentavamconstruirumafortaleza,quandoforamderrotadossofrendograndes
baixas,fezcomqueD.ManuelIperdesseinteressepeloprojectomarroquino.
Avidadosportuguesesnestascidadesfortificadasfoisempredifcildevidoaos
constantesataquesdosmouros.Osalimentos,aguaeoutrosbensnecessrios
avidaquotidianavinhamdePortugaloudeCastelapormaroueram
compradosaosmourosqueemtempodepazsedispunhamacomerciarcomos
portugueses.
11.OpovoamentodeCaboVerdeprolongouseataosculoXIX.Opovoamento
foirealizadocomnegrostrazidosdaGuin,ealisedesenvolveuaculturado
algodo.
12.Thorn,Rob.DiscoveriesAfterPrinceHenry(http://www.thornr.demon.co.u
k/kchrist/discpde.html).Consultadoem20061224.
13.Barros,Joo,Dcadasdasia
14.Aspenltimasseriamaproveitadasparaaproduodoacar,utilizandose,
paraisso,amodeobradosescravostrazidosdeAngola.

15.Semedo,J.deMatos.OContratodeFernoGomes(http://www.marinha.pt/e
xtra/revista/ra_fev1999/pag21.html).Consultadoem24122006.
16.CastelodeElmina(http://www.ghanatourism.gov.gh/regions/highlight_detail.
asp?id=&rdid=116#).GovernodeGana.Consultadoem24122006.
17.Nesseperododeexploraomercantildacostaocidentalafricana,precedido
peloantigotrfegodeescravoscapturadosnasCanrias(porCastelhanos,
Franceses,ItalianosequiPortugueses),cadavezmaisdifcilaos
Portugueses.IgualmentedifcileraadquirirmourosemMarrocos.Trocavamse
escravosporpanoseoutrosartigos.Semlutas,eramosprpriosmercadores
mourosouosprpriosnegrosquealivendiamescravosaosPortugueses
que,porseuturno,osvendiamaoutroseuropeus.Comasvisitasanuais
GuineMinaparacarregarescravoseouro,trocadosportecidoetrigo,
adquiridosnaMadeiraounoestrangeiro,subiaovalordamoedaportuguesa.
EmLagospassouafuncionarumdepsitodeescravoseprodutosdaGuine
Mina,conhecidocomoCasadaGuine,depoisdasuatransfernciapara
Lisboa,em1482,porCasadaGuinedaMina.Estaseriaainstituio
predecessoradaCasadandia.Em1486fundadaumafeitorianaNigria.
18.Textualmente:"()quesetraceeassinalepeloditomarOceanoumaraiaou
linhadirectadeploaploconvmasaber,doplorticoaoploAntrtico,
quedenorteasul,aqualraiaoulinhaesinalsetenhadedareddireita,
comodito,atrezentasesetentalguasdasilhasdeCaboVerdeemdireco
partedopoente,porgrausouporoutramaneira,quemelhoremais
rapidamentesepossaefectuarcontantoquenosejadadomais.Equetudoo
queataquitenhaachadoedescoberto,edaquiemdianteseacharedescobrir
peloditosenhorreidePortugaleporseusnavios,tantoilhascomoterra
firmedesdeaditaraiaelinhadadanaformasupracitadaindopeladitaparte
dolevantedentrodaditaraiaparaapartedolevanteoudonorteoudosul
dele,contantoquenosejaatravessandoaditaraia,quetudoseja,efiquee
pertenaaoditosenhorreidePortugaleaosseussucessores,parasempre.E
quetodoomais,assimilhascomoterrafirme,conhecidaseporconhecer,
descobertasepordescobrir,queestoouforemencontradospelosditos
senhoresreierainhadeCastela,deAragoetc.,eporseusnavios,desdea
ditaraiadadanaformasupraindicadaindopeladitapartedepoente,depois
depassadaaditaraiaemdirecoaopoenteouaonortesuldela,quetudo
sejaefique,epertena,aosditossenhoresreierainhadeCastela,deLeo
etc.eaosseussucessores,parasempre."
19.FranciscoAdolfodeVarnhagen(1854).HistriaGeraldoBrazil(http://www.b
rasiliana.usp.br/bbd/handle/1918/01818710#page/7/mode/1up)1[S.l.:s.n.]
p.31.
20.LusdeAlbuquerque(1982).O"TratadodaAgulhadeMarear"deJoode
Lisboa.Reconstituiodoseutexto,seguidadeanotaesemfrancs.(http://b
ooks.google.pt/books?id=jYkjFf5FJxEC)Univ.Coimbra[S.l.]
21.ArmandoCortesoAvelinoTeixeiradaMota(1960).PortugalliaeMonumenta
Cartographica.(https://openlibrary.org/books/OL15020828M/Portugaliae_mon
umenta_cartographica)ImprensaNacionaldaCasadaMoeda[S.l.]
22.DonaldFrederickLach,EdwinJ.VanKley,"AsiainthemakingofEurope",
p.520521,UniversityofChicagoPress,1994,ISBN9780226467313

Bibliografia
Silva,LibrioManuel(2010),ANauCatrinetaeaHistriaTrgicoMartima:LiesdeLiderana,ISBN9789896150907,CentroAtlntico,
Portugal.
Russell,PeterEdward.PrinceHenry"theNavigator":alife,YaleUniversityPress.ISBN0300082339
B.W.Diffie,FoundationsofthePortugueseEmpire,14151580,Minneapolis,UniversityofMinnesotaPress
Collins,RobertO.Burns,JamesM.."PartII,Chapter12:ThearrivalofEuropeansinsubSaharanAfrica".AHistoryofSubSaharanfrica.
CambridgeUniversityPress.ISBN0521867460
Koch,PeterO."FollowingtheDreamofPrinceHenry".TotheEndsoftheEarth:TheAgeoftheEuropeanExplorers.McFarland&Company.ISBN
0786415657
ArthurPercival,Newton(1970)[1932]."VascodaGamaandTheIndies".TheGreatAgeofDiscovery.AyerPublishingISBN0833725238.
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Descobrimentos_portugueses&oldid=46171667"
Categorias: EstadosextintosdaEuropa Descobrimentosportugueses ImprioPortugus SculoXVemPortugal SculoXVIemPortugal
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)21h17minde14dejulhode2016.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestar
sujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,consulteasCondiesdeUso.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Descobrimentos_portugueses

8/8

Você também pode gostar