Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
Hemorragiadigestivaalta
Fechadelaltimarevisin:26/08/2014
ndicedecontenidos
1. Ques?
2. Cmosepresenta?
3. Culessuetiologa?
4. Cmosediagnostica?
5. Quhacer?
6. Cmotratarla?
7. Situacionesespeciales
8. Algoritmodemanejo
9. Bibliografa
10. Msenlared
11. Autores
Ques?
Sedefinelahemorragiadigestivaalta(HDA)comotodaaquellaprdidadesangresecundariaacualquier
lesinoriginadaentreelesfnteresofgicosuperioryelngulodeTreitz.
Pesealosavancesteraputicos,sigueconstituyendounadelascomplicacionesmsgravesdelaparato
digestivo.Dadasupotencialgravedad,laHDAaguda,requiereentodosloscasosdevaloracinhospitalaria.
Conunaincidenciade48a160casosporcada100.000adultos/aoenEstadosUnidos,suponeunelevado
costesanitario.Lamortalidadglobalalcanzael14%(BarkunA,2010).
Cmosepresenta?
Lahemorragiadeltubodigestivopuedemanifestarsecomo(LaineL,2012):
Hematemesis.Definidacomoelvmitoconsangrerojao"enpososdecaf".Elprimerosugiereun
sangradoencursodeimportanteintensidadyelsegundotraduceunprocesomslimitado.
Melena.Secaracterizaporhecesmalolientesydecolornegruzco,deaspectosimilaralalquitrn.La
mayoraseoriginaproximalalngulodeTreitz,perotambinpodranoriginarseenintestinodelgadoo
colonderecho.
Hematoquecia.Evacuacindehecesdecolorrojobrillanteomarronceasporelrectomsfrecuente
enlashemorragiasdigestivasbajas,aunquetambinpuedenocurrirconsangradosmasivosaltos,
debidoauntrnsitointestinalacelerado.Habitualmente,seasocianconmayorrepercusinclnica.Es
importantediscernirlahematoqueciadelarectorragia,puesstaimplicaunsangradofresco,rojoy
brillante,tpicadelesionesentractodigestivobajo.
Hemorragiagastrointestinaldeorigenoculto.Frecuentementesetratadeunhallazgocasualenel
contextodeundficitdehierro,determinacindesangreocultaenheces,obien,enpacientesque
desarrollansndromeanmico(mareo,sncope,anginadepechoodisnea).
Culessuetiologa?
Tabla1.FrecuenciadecausasdeHDAenenfermoshospitalizados.
(LaineL,2012)
Causadehemorragia
lcerasppticas
3167
Varices
639
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
1/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
DesgarrosdeMalloryWeiss
28
Erosionesgastroduodenales
218
Esofagitiserosiva
113
Neoplasias
28
Ectasiasvasculares
06
Causanoespecificada
514
LalcerappticaeslacausamsfrecuentedeHDAyexplicahastael50%deloscasos.Unaproporcin
cadavezmayorsederivadelconsumodeantiinflamatoriosnoesteroideos(AINES),entantoqueha
disminuidolaprevalenciadeHelicobacterpylori(ArroyoMT,2004).
Esfrecuentequelagastropataerosivaohemorrgica(ensumayorpartecausadaporAINESoalcohol)yla
esofagitiserosivaproduzcanHDAleves.
OtrascausasmenosfrecuentesdeHDAincluyenhemobilia,pseudoaneurismapancreticoyfstula
aortoentrica.
Muchomenosfrecuentessonlashemorragiasdebidasaenfermedadessistmicascomopanarteritisnodosa,
prpuradeShnleinHenochyotrasvasculitis,pseudoxantomaelstico,SndromedeEhlerDanlos,sarcoma
deKaposieinfeccinporcitomegalovirusgastrointestinal.
Cmosediagnostica?
Laendoscopiadigestivaaltaeslaexploracindeeleccinparadeterminarlaetiologaeintensidaddela
hemorragia.Suobjetivoesdiagnstico,pronsticoyteraputico.
Engeneral,laendoscopiadeberealizarsedurantelas24htraselingreso,previaestabilizacin
hemodinmicadelpaciente.Laendoscopiamuyprecoz(<12h)podrareducirtiempoycostede
hospitalizacin,ascomolanecesidaddetransfusinenpacientesconsignosdehemorragiagrave.Dado
queestoesinviableenlaprcticaclnicahabitual,serealizadeestaformaenlossiguientessupuestos:a)
aspiradodesangrefrescaporsondanasogstrica,b)inestabilidadhemodinmica,c)Hb<8g/dl,d)recuento
deleucocitos>12.000/ul.(BarkunA,2010).
AcontinuacinseexponelaclasificacindeForrestparalalcerapptica(ForrestJA,1974),queestratifica
elriesgoderesangradoyestableceelmanejoteraputicoenfuncindeloshallazgosendoscpicos.
Tabla2.ClasificacindeForrest.
Forrest
Hemorragiaactiva
Ia(achorro)
Ia(babeante)
>50
35%
11%
IIa(vasovisible)
>40
34%
11%
IIb(coguloadherido)
20%
10%
7%
IIc(manchaopuntodehematina)
10%
6%
3%
5%
0,5%
2%
Hemorragiareciente
Ausenciadesignosdesangrado
III(basedefibrina)
Dadoelriesgodemalignidad,exceptoenpacientesconpresentacinclnicadebajoriesgo(jvenes,ingesta
deAINESymltipleslcerasdeaspectobenigno),serecomiendalarealizacindebiopsiasdelfondoy
bordesdelalceragstricaaunquesuaspectomacroscpicosugierabenignidad(ASGEGUIDELINE,2010).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
2/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
Peseaserelpatrnoro,laendoscopianodeberealizarseenlossiguientessupuestos:
Inestabilidadhemodinmica.Laestabilizacinesprioritariasobrelarealizacindelaendoscopia.
AnginainestableoIAMreciente.
Coma,hastaproteccindelavaareamedianteintubacinorotraqueal.
Negativaalaexploracin.Antesderealizarlaendoscopia,debesolicitarseelconsentimientoinformado
alpacienteoresponsablelegaldelmismo.
LaarteriografaesunatcnicacuyaindicacinestlimitadaaaquellospacientesconHDApersistentede
origennofiliadoporendoscopiaconrepercusinhemodinmicayenlosqueporsugravedad,resulta
imprescindiblelocalizarelorigendelsangrado.Ademsdesuvalordiagnsticopuedetenerutilidad
teraputica,puessepuederealizarembolizacinarterialproximalalalesin(MillwardSF,2008LanasA,
2010LaineL,2012).
Otrosmtodosdiagnsticostilesaunqueempleadosconmenosfrecuenciasonlagammagrafacon
Tecnecio99,laenteroscopia,lacpsulaendoscpicaylaendoscopiaperioperatoria(EmslieJT,1996
GralnekIM,2013).
Quhacer?
ConfirmarlapresenciadeHDA,diferenciandodeotrosprocesoscomoepixtasisuhemoptisis.
DeberealizarseunahistoriaclnicadetalladaalospacientesconHDA,prestandoespecialatencinen
(PalmerED,1969):
Formadepresentacin:hematemesis,melenaohematoquecia.
Tiempodeevolucindelsangrado.
Sntomasprevios:epixtasis,dispepsia,pirosis,dolorabdominal,vmitos,tos,ictericia,distensin
abdominal,etc.
Antecedentespersonales:edadyenfermedadesprevias(diabetes,insuficienciacardiaca,renalo
heptica,IAM,aneurismadeaorta,bypassaortoilaco,etc.).
Antecedentesdetabaquismouotrasdrogasdeabuso.
Antecedentesdeingestadefrmacos,hincapiespecialengastroerosivosyfrmacosquefavorezcan
elsangrado(antiagregantes,AINES,anticoagulantes).
Exploracingeneralcompleta:
Evaluacinhemodinmica,medianteladeterminacindelatensinarterialylafrecuenciacardiaca.
Determinarlasaturacindeoxgeno.
Observacindelasheces(tratandodedeterminarlapresenciadehematoqueciaomelenas)y
realizacindeuntactorectal.
Pruebascomplementarias:
Determinacionesanalticas,incluyendohemograma,bioqumica,pruebasdefuncinhepticay
coagulacin.Enpacientesconfactoresderiesgocardiovascular,patologacoronariaoquepresenten
angorodisnea,seaadiranmarcadoresdedaomiocrdico.
Aspiradogstricomediantesondanasogstrica(con/sinlavado):usocontrovertido,pueslosestudios
nohandemostradobeneficiosclnicos,encuantoaaumentodesupervivencia,duracindela
hospitalizacin,onecesidaddetransfusiones(PallinDJ,2011CuellarRE,1990).Tienecomoobjetivo
confirmarlaHDAsiloshallazgosmuestransangrefresca,secorrelacionaraconlesionesdealto
riesgoyportantosebeneficiaranderealizacindeendoscopiaurgente.Puedefacilitareldiagnstico
endoscpico,aldisminuirlacantidaddesangreretenidaenelestmago(AljebreenAM,2004Huang
ES,2011).Nodebeusarsesiexistesospechadevaricesesofgicas.Suusodebeserindividualizado,
noconsiderarsecomoprcticaderutina.
Otraspruebascomplementariascomoradiografasdetraxyabdomen,ECG,etc.sevalorarnde
formaindividualizadaosesolicitarncomoprotocoloprevioaciruga.
Realizacindeendoscopiaprecoz(dentrodelas24horas).
Cmotratarla?
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
3/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
Manejoinicial:
Larestauracindelavolemiadebeserelobjetivoinmediatoentodahemorragia,paraloquedeben
insertarsedoscatteresvenososdecalibregrueso(gauge1416).Seguidamenteseinfundenlquidos
isotnicostanrpidocomoelsistemacardiopulmonardelpacientelopermita.
Sehadecruzaryreservarsangreporsifueseprecisotransfundirhemoderivadosenalgnmomentodela
hospitalizacin.Laadministracindeoxgenosuplementariopuedeserbeneficiosoenpacientescon
oxigenacininsuficiente.
Esesenciallamonitorizacinfrecuentedelossignosvitales,elvolumenurinario(diuresishoraria)yelECG.
DebevalorarseelingresoenUCIdelospacientesconhemorragiagraveomasiva(LanasA,2010LorenL,
2012).
Transfusin:
Latransfusinsanguneasehausadofrecuentemente,casicomolaprimeraopcinteraputicaenlaanemia
depacientesconhemorragiadigestiva.Diversosestudiosapoyanqueunaestrategiamsrestrictivafrentea
lapreexistente,mejoranlasupervivenciaydisminuyenlasrecidivashemorrgicas(WangJ,2013Al
JaghbeerM,2013).Porellolasguasinternacionalesrecomiendantransfundiren(LanasA,2010LaineL,
2012):
Pacientesconsangradoagudosincomorbilidades(incluidalaenfermedadcoronariaestable),para
mantenerhemoglobinas>7g/dl(DugganJM,2009VillanuevaC,2013).
Pacientesconenfermedadcoronariainestableoquetenganriesgoincrementadodedesarrollar
complicaciones(entreellospacientesdeedadavanzada),serecomiendamantenercifrasdeHb>9g/dl
(DugganJM,2009VillanuevaC,2013).
Pacientesconsignosdehipovolemiapuedenrequerirtransfusindehemoderivadosaunquela
hemoglobinaseanormal.
PacientesconsospechadeHDAporvarices,evitartransfusionesenexceso,puespuedenempeorarla
hemorragia.NodebenrealizarsetransfusionessipresentanHb>10g/dl(KravetzD,1989Villanueva
C,2013).
Serecomiendasuspendereltratamientoantiagregantey/oanticoagulante(siemprequelapatologa
quecondicionlaindicacinlopermita).
Serecomiendacorregirlacoagulacinalargadaconanticoagulantesorales,porencimadelosniveles
terapeticos,mediantelautilizacindeantivitaminaK,plasmafrescocongeladoocomplejo
protrombtico.Nohayevidenciaconcluyenteacercadelautilidaddecorregirlaanticoagulacinen
pacientesconcocienteinternacionalnormalizado(INR)enelrangoteraputico(1,53),yaquees
posiblerealizarunaendoscopiateraputicacuandoelINRestendichorango(sinqueaumenteel
riesgoderecidiva,cirugaomortalidad)(WolfAT,2007).
Siexistetrombocitopenia<50.000/ul,serealizartransfusindeplaquetas,quetambinpodra
considerarseenpacientescontratamientoantiagregante(ASGE,2009).
Tratamientofarmacolgico:
Procinticos:laadministracindeeritromicinaymetoclopramidaantesdelaendoscopiacomporta
unadisminucindelanecesidadderepetirla,puespuedemejorarlavisualizacinalfacilitarel
vaciamientogstrico.Sinembargo,noexisteevidenciadequeestamedidareduzcalaestancia
hospitalaria,elnmerodeunidadesdesangretransfundidasolanecesidaddeciruga.Esporello,por
loquenoserecomiendasuusosistemtico,aunquepuedesertilenpacientesseleccionados
(pacientesconhemorragiaactivaoaspiradogstricopositivo)(FrossardJL,2002BarkunA,2010).
Anticidos:eltratamientoprevioalagastroscopiaconperfusindeinhibidoresdelabombade
protones(IBP)adosisaltasreducedeformasignificativalaincidenciadeestigmasendoscpicosde
altoriesgoylanecesidaddeaplicarteraputicaendoscpica.Estamedida,sinembargo,nodebe
retrasarlagastroscopia(SreedharanA,2009).Serecomiendaelempleo
deomeprazolopantoprazolporvaendovenosaconbombadeperfusincontinuaadosisde8
mg/hora,durante72horas(aproximadamente5ampollasde40mgapasaren24horas)precedidode
unbolode80mg(LauJY,2007).CuandonoseaposibleusarlaperfusindeIBP,sepuedenusarlos
bolosintravenososcada12horas.Posteriormente,unIBPadosisestndarcada24hessuficiente
paralacicatrizacindelalcera.Serecomiendasuadministracindurantecuatrosemanasparala
lceraduodenalyochoparalalceragstrica(BarkunA,2010).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
4/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
Dieta:
Enpacientesconlcerappticaconsignosdesangradoreciente,oenaquellosenlosquesehayaaplicado
tratamientoendoscpicolocal,seindicardietaabsolutaalmenosdurantelasprimeras24horas.La
alimentacinnoaumentaelriesgoderecidivahemorrgica,peroseconsideraprudentemantenerdieta
lquidaporsifueranecesariorealizarnuevaendoscopiaociruga(LaineL,1992).
Manejotraseltratamientoendoscpico:
Debemonitorizarselapersistenciadelsangradomedianteobservacindelashecesydeterminaciones
analticas.
Lospacientesenlosquefracasaeltratamientoendoscpicoinicialdebenserconsultadosconelcirujanode
maneraprecoz.Comoalternativaalaciruga,yespecialmenteenpacientesconaltoriesgoquirrgico,puede
valorarselaembolizacinarterialmediantearteriografa.Ambastcnicassonvlidas,handeseleccionarse
enfuncindeladisponibilidadyexperienciadelcentro.Hayqueevitarexponeralpacienteatrasladoso
retrasosdeltratamientoquepuedanconllevarriesgosinnecesarios(LanasA,2010LaineL,2012).
Alospacientesentratamientocondosisbajadecidoacetilsaliclico(AAS)conindicacindeprofilaxis
cardiovascular,primariaosecundaria,quepresentanunaHDAgeneralmenteselessuspendeelAAS.Sin
embargo,lainterrupcinprolongadadeAASaumentaelriesgodetrombosis,quesueleaparecerapartirdel
7a10da,porestemotivodebereinstaurarseAAStanprontocomoseconsiderequeelriesgodesufrirun
episodiotrombticosupereelriesgodehemorragia.SereintroducircombinadoconIBP(BurgerW,2005
BarkunA,2010SungJJY,2010).
Valoracinpronstica:
Lospacientesingresadosporotrapatologa,quepresentanHDA,tienenmsriesgodemuerte,queloscasos
quesepresentandemaneraambulatoria.Sonpredictoresdepeorpronsticolainestabilidadhemodinmica
ylapresenciadegrancomorbilidad(MarmoR,2014).
Antesydespusdelaendoscopiasedeberealizarunavaloracinpronstica.Sehandiseadovarias
escalasconestefin,comolasdeRockall(RockallTA,1996)yladeBlatchford(BlatchfordO,2000).La
escaladeBlatchford(tabla3)utilizadatosclnicosydelaboratorio,mientrasquelaescaladeRockall(tabla4)
incluyetambinvariablesendoscpicas.
Tabla3.EscaladeBlatchford.
Parmetros
Puntos
A.Urea(mmol/l)
>25
1025
810
6.58
<6.5
B.Hemoglobina(g/dl)
<10envaronesymujeres
1012envarones
1012enmujeres
12envaronesymujeres
C.PAS(mmHg)
<90
9099
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
5/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
100109
110
D.Otrassituaciones
Insuficienciacardiaca
Insuficienciaheptica
Presentacinconsncope
Presentacinconmelenas
Pulso110(lat/min)
Puntuacintotal:A+B+C+D
Conversindelascifrasdeurea:
1mg/dl=0.357mmol/l
Tabla4.EscaladeRockall.
Parmetros
Puntos
A.Edad(aos)
>80
6079
<60
B.Shock
PAS<100mmHg,pulso>100lat/min
PAS100mmHg,pulso>100lat/min
PAS100mmHg,pulso<100lat/min
C.Comorbilidad
Insuficienciarenal,insuficienciaheptica,malignidaddiseminada
Insuficienciacardiaca,cardiopataisqumicaocualquiercomorbilidadmayor
Ausenciadecomorbilidadmayor
D.Diagnsticoendoscpico
Cncer
Restodediagnsticos
Ausenciadelesin,ausenciadeEESR,sndromedeMalloryWeiss
E.EESR
Sangreeneltractogastrointestinalalto,coguloadherido,vasovisibleosangradoactivo
BasenegraoEESRausentes
EESR:estigmasdesangradoreciente.
Puntuacintotal:A+B+C+D+E
Categorasderiesgo:5altointermedio(34)ybajo(02)
UnapuntuacindeceroenlaescaladeBlatchfordpermiteidentificarunpequeosubgrupodepacientesde
muybajoriesgoquepodranserdadosdealtainclusosinnecesidadderealizargastroscopiaurgente.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
6/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
Traslaendoscopialospacientesdebajoriesgoderecidivahemorrgica(lceradebaselimpiaoconpunto
dehematina),podranserdadosdealta.
Esnecesarioingresaralospacientesdealtoriesgoderecidivahemorrgica.Traslarealizacindeterapia
endoscpicalospacientesdebernpermanecerhospitalizadosdurantealmenos72horas,puesesel
perododemayorriesgoderecidiva(LanasA,2010LorenL,2012).
Situacionesespeciales
InfeccinporH.Pylori(GuaFisterra)
HDAporvaricesesofgicas(GuaFisterra)
Frmacosgastrolesivos(GuaFisterra)
HDAydolorabdominal.EnpacientesquepresentenHDA,acompaadadedolorabdominalintenso
consignosdeperitonismo(defensavoluntariaosignoderebote)existealtasospechadeperforacin,
porloqueesprecisorealizarestudiosradiolgicospreviosalaendoscopia(GunshefskiL,1990).
Fstulaaortoentrica.ConstituyeunacausararadeHDA,perosuexistenciacondicionaaltoriesgode
mortalidadsindiagnsticonitratamiento(cercanoa100%).Setratadeunacomunicacinentreel
tractodigestivoylaaorta.Lamayoradelospacientestienenunahemorragiagatillo,posteriormente
podraexistirunsangradomasivo.Otrossntomaspuedenserdolorabdominalodeespalda,fiebre,
sepsis.Requiereunaaltasospechaclnica(AntinoriCH,1996).Lacausaprimariamscomnocurre
comocomplicacindeunaneurismaartico(SaersSJ,2005),ylacausasecundariamscomn,
comocomplicacininfecciosadeprtesisdeaortaabdominal,otrasmsrarasseranlceras
penetrantes,tumoresinvasivos,traumas,radioterapiayperforacinporunobjetoextrao(Kuestner
LM,1995BergqvistD,1996).ParasudiagnsticoseprecisadeunTCconcontraste.Sutratamiento
esquirrgicoentodosloscasos(CendanJC,2004).
Algoritmodemanejo
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
7/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
ManejodelaHDA
Bibliografa
AlJaghbeerM,YendeS.Bloodtransfusionforuppergastrointestinalbleeding:islessmoreagain?Crit
Care.201317(5):325.PubMedPMID:24063362.Textocompleto
AljebreenAM,FalloneCA,BarkunAN.Nasogastricaspiratepredictshighriskendoscopiclesionsin
patientswithacuteupperGIbleeding.GastrointestEndosc.200459(2):1728.PubMedPMID:
14745388
AntinoriCH,AndrewCT,SantaspirtJS,VillanuevaDT,KuchlerJA,deLeonML,CodyWC,DiPaolaDJ,
ManueleVJ.Themanyfacesofaortoentericfistulas.AmSurg.199662(5):3449.PubMedPMID:
8615559
ArroyoMT,ForneM,deArgilaCM,FeuF,ArenasJ,delaVegaJ,etal.Theprevalenceofpepticulcer
notrelatedtoHelicobacterpyloriornonsteroidalantiinflammatorydruguseisnegligibleinsouthern
Europe.Helicobacter.20049(3):24954.PubMedPMID:15165261
ASGEStandardsofPracticeCommittee,AndersonMA,BenMenachemT,GanSI,AppalaneniV,
BanerjeeS,etal.Managementofantithromboticagentsforendoscopicprocedures.Gastrointest
Endosc.200970(6):106070.PubMedPMID:19889407
ASGEStandardsofPracticeCommittee,BanerjeeS,CashBD,DominitzJA,BaronTH,AndersonMA,
etal.Theroleofendoscopyinthemanagementofpatientswithpepticulcerdisease.Gastrointest
Endosc.201071(4):6638.PubMedPMID:20363407
BarkunAN,BardouM,KuipersEJ,SungJ,HuntRH,MartelM,etal.InternationalConsensusUpper
GastrointestinalBleedingConferenceGroup.Internationalconsensusrecommendationsonthe
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
8/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
managementofpatientswithnonvaricealuppergastrointestinalbleeding.AnnInternMed.
2010152(2):10113.PubMedPMID:20083829.Textocompleto
BarkunAN,BardouM,MartelM,GralnekIM,SungJJ.ProkineticsinacuteupperGIbleeding:ameta
analysis.GastrointestEndosc.201072(6):113845.PubMedPMID:20970794.Textocompleto
BergqvistD,BjrkmanH,BolinT,DalmanP,ElfstrmJ,ForsbergO,etal.Secondaryaortoenteric
fistulaechangesfrom1973to1993.EurJVascEndovascSurg.199611(4):4258.PubMedPMID:
8846176
BlatchfordO,MurrayWR,BlatchfordM.Ariskscoretopredictneedfortreatmentforupper
gastrointestinalhaemorrhage.Lancet.2000356(9238):131821.PubMedPMID:11073021
BurgerW,ChemnitiusJM,KneisslGD,RckerG.Lowdoseaspirinforsecondarycardiovascular
preventioncardiovascularrisksafteritsperioperativewithdrawalversusbleedingriskswithits
continuationreviewandmetaanalysis.JInternMed.2005257(5):399414.PubMedPMID:
15836656.Textocompleto
CendanJC,ThomasJB4th,SeegerJM.Twentyonecasesofaortoentericfistula:lessonsforthe
generalsurgeon.AmSurg.200470(7):5837.PubMedPMID:15279179
CuellarRE,GavalerJS,AlexanderJA,BrouilletteDE,ChienMC,YooYK,etal.Gastrointestinaltract
hemorrhage.Thevalueofanasogastricaspirate.ArchInternMed.1990150(7):13814.PubMed
PMID:2196022
DugganJM.Gastrointestinalhemorrhage:shouldwetransfuseless?DigDisSci.200954(8):16626.
PubMedPMID:19034655
EmslieJT,ZarnegarK,SiegelME,BeartRWJr.Technetium99mlabeledredbloodcellscansinthe
investigationofgastrointestinalbleeding.DisColonRectum.199639(7):7504.PubMedPMID:
8674366
ForrestJA,FinlaysonND,ShearmanDJ.Endoscopyingastrointestinalbleeding.Lancet.
19742(7877):3947.PubMedPMID:4136718
FrossardJL,SpahrL,QueneauPE,GiostraE,BurckhardtB,OryG,etal.Erythromycinintravenous
bolusinfusioninacuteuppergastrointestinalbleeding:arandomized,controlled,doubleblindtrial.
Gastroenterology.2002123(1):1723.PubMedPMID:12105828.Textocompleto
GralnekIM,ChingJY,MazaI,WuJC,RainerTH,IsraelitS,etal.Capsuleendoscopyinacuteupper
gastrointestinalhemorrhage:aprospectivecohortstudy.Endoscopy.201345(1):129.PubMedPMID:
23254402
GunshefskiL,FlancbaumL,BrolinRE,FrankelA.Changingpatternsinperforatedpepticulcerdisease.
AmSurg.199056(4):2704.PubMedPMID:1973032
HuangES,KarsanS,KanwalF,SinghI,MakhaniM,SpiegelBM.Impactofnasogastriclavageon
outcomesinacuteGIbleeding.GastrointestEndosc.201174(5):97180.PubMedPMID:21737077
KravetzD,BoschJ,ArderiuM,PilarPizcuetaM,RodsJ.Hemodynamiceffectsofbloodvolume
restitutionfollowingahemorrhageinratswithportalhypertensionduetocirrhosisoftheliver:influence
oftheextentofportalsystemicshunting.Hepatology.19899(6):80814.PubMedPMID:2714733
KuestnerLM,ReillyLM,JichaDL,EhrenfeldWK,GoldstoneJ,StoneyRJ.Secondaryaortoenteric
fistula:contemporaryoutcomewithuseofextraanatomicbypassandinfectedgraftexcision.JVasc
Surg.199521(2):18495.PubMedPMID:7853593.Textocompleto
LaineL,CohenH,BrodheadJ,CantorD,GarciaF,MosqueraM.Prospectiveevaluationofimmediate
versusdelayedrefeedingandprognosticvalueofendoscopyinpatientswithuppergastrointestinal
hemorrhage.Gastroenterology.1992102(1):3146.PubMedPMID:1727765
LaineL,Hemorragiadeltubodigestivo.En:LongoDL,KasperDL,JamesonJL,FauciAS,HauserSL,
LoscalzoJ,editores.Harrison.PrincipiosdeMedicinaInterna[Internet].18Ed.Barcelona:McGrawHill
Interamericana2012.[acceso21/07/2014].Disponibleen:http://www.harrisonmedicina.com
LaineL,JensenDM.Managementofpatientswithulcerbleeding.AmJGastroenterol.
2012107(3):34560.PubMedPMID:22310222
LanasA,CalvetX,FeuF,PonceJ,GisbertJP,BarkunAenrepresentacindelConsensosobre
HemorragiaDigestivaporlceraPptica.Primerconsensoespaolsobreelmanejodelahemorragia
digestivaporlcerapptica.MedClin(Barc).2010135(13):60816.Textocompleto
LauJY,LeungWK,WuJC,ChanFK,WongVW,ChiuPW,LeeVW,LeeKK,CheungFK,SiuP,Ng
EK,SungJJ.Omeprazolebeforeendoscopyinpatientswithgastrointestinalbleeding.NEnglJMed.
2007356(16):163140.PubMedPMID:17442905.Textocompleto
MarmoR,KochM,CipollettaL,BiancoMA,GrossiE,RotondanoGPNED1andPNED2
Investigators.PredictingmortalityinpatientswithinhospitalnonvaricealupperGIbleeding:a
prospective,multicenterdatabasestudy.GastrointestEndosc.201479(5):741749.e1.PubMedPMID:
24219820
MillwardSF.ACRAppropriatenessCriteriaontreatmentofacutenonvaricealgastrointestinaltract
bleeding.JAmCollRadiol.20085(4):5504.PubMedPMID:18359441
PallinDJ,SaltzmanJR.IsnasogastrictubelavageinpatientswithacuteupperGIbleedingindicatedor
antiquated?GastrointestEndosc.201174(5):9814.PubMedPMID:22032314.Textocompleto
PalmerED.Thevigorousdiagnosticapproachtouppergastrointestinaltracthemorrhage.A23year
prospectivestudyof1,4000patients.JAMA.1969207(8):147780.PubMedPMID:5304356
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
9/10
1/4/2016
GuaclnicadeHemorragiadigestivaalta
RockallTA,LoganRF,DevlinHB,NorthfieldTC.Selectionofpatientsforearlydischargeoroutpatient
careafteracuteuppergastrointestinalhaemorrhage.NationalAuditofAcuteUpperGastrointestinal
Haemorrhage.Lancet.1996347(9009):113840.PubMedPMID:8609747
SaersSJ,ScheltingaMR.Primaryaortoentericfistula.BrJSurg.200592(2):14352.PubMedPMID:
15685700
SreedharanA,MartinJ,LeontiadisGI,FormanD,HowdenCW,MoayyediP.DoesProtonPump
Inhibitor(PPI)TreatmentInitiatedBeforeEndoscopyWorkinUnselectedUpperGastrointestinal
Bleeding?ACochraneSystematicReviewUpdate.Gastroenterology.2009136(Suppl1):A44.
SungJJ,LauJY,ChingJY,WuJC,LeeYT,ChiuPW,etal.Continuationoflowdoseaspirintherapyin
pepticulcerbleeding:arandomizedtrial.AnnInternMed.2010152(1):19.PubMedPMID:19949136.
Textocompleto
VillanuevaC,ColomoA,BoschA,ConcepcinM,HernandezGeaV,AracilC,etal.Transfusion
strategiesforacuteuppergastrointestinalbleeding.NEnglJMed.2013368(1):1121.PubMedPMID:
23281973.Textocompleto
WangJ,BaoYX,BaiM,ZhangYG,XuWD,QiXS.Restrictivevsliberaltransfusionforupper
gastrointestinalbleeding:ametaanalysisofrandomizedcontrolledtrials.WorldJGastroenterol.
201319(40):691927.PubMedPMID:24187470.Textocompleto
WolfAT,WasanSK,SaltzmanJR.Impactofanticoagulationonrebleedingfollowingendoscopic
therapyfornonvaricealuppergastrointestinalhemorrhage.AmJGastroenterol.2007102(2):2906.
PubMedPMID:17100959
Msenlared
BarkunAN,BardouM,KuipersEJ,SungJ,HuntRH,MartelM,etal.InternationalConsensusUpper
GastrointestinalBleedingConferenceGroup.Internationalconsensusrecommendationsonthe
managementofpatientswithnonvaricealuppergastrointestinalbleeding.AnnInternMed.
2010152(2):10113.PubMedPMID:20083829.Textocompleto
LaineL,JensenDM.Managementofpatientswithulcerbleeding.AmJGastroenterol.
2012107(3):34560.PubMedPMID:22310222
NationalInstituteforHealthandClinicalExcellence(NICE).Acuteuppergastrointestinalbleeding:
management.London(UK):NationalInstituteforHealthandClinicalExcellence(NICE)2012Jun.23
p.(http://www.nice.org.uk/guidance/CG141).
Autores
MarangelesValcrcelGarca MdicoEspecialistaenMedicinaInterna
LucaAlvelaSurez
MdicoEspecialistaenMedicinaInterna
MaraMatesanzFernndez
MdicoEspecialistaenMedicinaInterna
IriaIiguezVzquez
MdicoEspecialistaenMedicinaInterna
DavidRubalBran
MdicoEspecialistaenMedicinaInterna
MaraTeresaRigueiroVeloso
MdicoEspecialistaenMedicinaInterna
ServiciodeMedicinaInterna.HospitalLucusAugusti.ServicioGalegodeSade.Lugo.Espaa.
Elsevier2016
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemorragiadigestivaaltahda/
10/10