Você está na página 1de 9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

Varicesesofgicas
Fechadelaltimarevisin:13/09/2012

ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Cmoseprevienenlossangrados?
3. Quhacerencadapaciente?
4. Cmoeslahemorragiaporvarices?
5. Culessonlosobjetivosdel
tratamiento?
6. Cmoseprevienenlosepisodiosde
resangrado?
7. Culeseltratamientoderescate?
8. Bibliografa
9. Msenlared
10. Autores

Dequhablamos?
LasVaricesesofgicas(VE)sonlacomplicacinmsgraveyfrecuentedelahipertensinportal.Se
desarrollancuandolahipertensinportalesclnicamentesignificativaesdecir,cuandoelGPVH
(GradientePresinVenosaHeptica)essuperiora10mmHg(GarcaTsaoG,2007).
Sedesarrollanenel25%40%depacientesconcirrosis,conunatasaanualdel510%ysonsu
principalcausademorbimortalidad.Lacomplicacinmstemidaeslahemorragiayaquecada
episodiodesangradoporVEseasociaconunamortalidaddel30%.Unadesuscaractersticases
quesibienenlashemorragiasdigestivasporotrascausas,elceseespontneodelsangradoocurre
enmsdel90%deloscasos,sloel50%delashemorragiasporVEcesanespontneamente.Por
ello,esimportanteestablecereldiagnsticocorrectodehemorragiaporVEyrealizareldiagnstico
diferencialconotrascausasdehemorragiadigestivaenpacientesconenfermedadheptica:
GastropatadelaHipertensinportal,EnfermedaddeMalloryWeiss,lcerappticaoectasia
vasculargstrica(DeFranchisR,2010).
Comoconsecuencia,todoslospacientesdiagnosticadosdecirrosisdebensometerseauna
endoscopiaparadespistajey,enelcasodequesedemuestrenVE,evaluarsuriegohemorrgico
(AlbillosA,2010).

Cmoseprevienenlossangrados?
PrevencindelprimerepisodiodeHemorragiaporVE
Enpacientesquenohanpresentadoningnepisodiodesangrado,laaccininicialesevaluarel
riesgoyconellodecidircualeslaactitudpreventivamsadecuada.
Evaluarriesgodesangrado
Lostratamientosempleadosnoestnexentosdeefectossecundarios,poresodebemostratarde
identificaraquellospacientesconaltoriesgodesangradoparaindicarprofilaxisprimariayas
evitarlaenaquellospacientes(6075%)quenovanapresentarsangrado(GraceND,1992).
Tabla1.Evaluacindelriesgodesangrado.

Riesgohemorrgicoelevado

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

1/9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

VEtamaogrande(>5mm)
VEconsignosrojosenlaendoscopia
VEenpacientesconinsuficienciahepticaavanzada,segnclasificacinChildPugh(EstadioB/C)
Localizacinvarices,gstricasfundusmsriesgodesangrado
Comorbilidadesdelpaciente
Riesgosangradobajo
VEpequeas(<5mm)
VEsinsignosrojosenlaendoscopia
VEenpacientesenestadioAdeChildPugh
LatasaanualdeprogresindeVEpequeasagrandesesaproximadamentedel5al30%,porlo
quedeberealizarseseguimientoendoscpicoanualencirrosisdescompensadasycada2aosen
cirrosiscompensada.
LospacientesconVEconelevadoriegodesangradohanderecibirprofilaxisprimaria.EnVEcon
bajoriesgodesangradoseindicaprofilaxisprimaria,peronosehademostradounareduccin
significativadelriesgodesangrado.
Medidasdisponiblesparaprofilaxisprimaria
Tratamientofarmacolgico:
Betabloqueantesnoselectivos:bloqueanelefectovasodilatadordearteriolas
mesentricasyproducenvasoconstriccinesplcnica,reduciendoelflujoportaly
varicoso(WongF,2010).Enpacientesconcirrosisdescompensadasedeberetrasarel
iniciodeBetabloqueantesporquehayevidenciasquesugierenunincrementodela
mortalidad(SerstT,2010).
Seutilizan:
propranolol:dosisinicial1020mgcada12h.Posteriormenteajustarladosis
hastadisminuirlafrecuenciacardiacabasalun25%ohasta55latidosporminuto
(SchepkeM,2008).
Nadolol:ladosisdeinicioes40mg/da.Tienemayorvidamediayrequiereajuste
eninsuficienciarenal(LoGH,2010).
Carvedilol:sudosises12,5mgcada24horas.Sinembargo,sonnecesarios
msestudiospararecomendarsuempleodeformasistemtica(TripathiD,2009
ReibergerT,2010).
Betabloqueantesselectivos:reducenlapresinportalperosuefectoesmenosintenso.
Noserecomiendasuuso.NosesugiereelusodeNitratos,inclusoenpacientesqueno
toleranlosbetabloqueantes,nitampocoseaconsejasuusoasociadoscon
betabloqueantes(GarcaPagnJC,2009KumarA,2009).
Tratamientoendoscpico:
LEB(Ligaduraendoscpicaconbandas):consisteenlacolocacindebandaselsticas
alrededordelasvarices,enlos5cmdistalesdelesfago(ASGETechnology
Committee,2008).Eseltratamientoendoscpicodeeleccinyseindicacuandoexiste
intoleranciaocontraindicacinparaelusodebetabloqueantes(GluudLL,2007).La
complicacinmsgraveeselsangradoporescara,quepuedesermortal.
Escleroterapia:noserecomiendasuusoenprofilaxisprimaria.

Quhacerencadapaciente?

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

2/9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

Figura1.Quhacerencadapaciente?

Cmoeslahemorragiaporvarices?
Segnlapresentacinclnicasedefinendiferentestiposdesangrado(GarcaTsaoG,2010):
Sangradoclnicamentesignificativo:sedefinecomoaquelepisodioquerequierela
trasfusinde2omsunidadesdesangredurantelasprimeras24horasdeingreso
hospitalariojuntoconPAS<100mmHgyFC>100lpm.
Fallodeltratamiento:esaquelepisodioqueocurredurantelosprimeros5dasdeingresoy
quecursacon:
Hematemesisfrescaoaspiradoensondanasogstricademsde100ml,2horas
despusdeliniciodefrmacosvasoactivosoderealizarterapiaendoscpica.
Desarrollashockhipovolmico.
Cadaencifrasdehemoglobinasuperioroiguala3grs.en24hodel9%del
hematocrito.
Resangradoprecoz:sisedesarrolladespuslosprimeros5dasdeingresoydentrodelas
primeras6semanasdespustraslahemostasiainicial.
Resangradotardo:ocurremsalldelas6semanastraslahemostasiainicial.

Culessonlosobjetivosdeltratamiento?
Losobjetivosdeltratamientoson:
1.Mantenerelsoporte:
Proteccinvaarea:sielniveldeconcienciaesbajosevalorarintubacinorotraquealpara
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

3/9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

evitarbroncoaspiracin(KochDG,2007).Porotraparte,elsondajenasogstricocontrolala
actividaddelahemorragiayvacaelestmago,facilitandoeldiagnsticoyeltratamiento
endoscpico.
Soportehemodinmico.Incluye:
Reposicindelavolemia:canalizar2vasperifricasdegrancalibre,infundir
expansoresplasmticosparamantenerlastensionesarterialessistlicasenelentorno
de90100yladiuresissobre50ml/hora.
Correccindelaanemia:individualizarrequerimientostransfusionales(ColomoA,
2008).Elobjetivoesmantenerlahemoglobinacercanaa8g.
Manejodelacoagulopata:mantenerrecuentodeplaquetasporencimade50.000
mientraslahemorragiaestactiva.NoemplearINRaisladamente,paraindicarempleo
PFC.Enestudio,usorFVIIa(factorVIIhumanorecombinanteactivado).
2.Prevencindecomplicaciones:
Prevencindeinfeccionesbacterianas:lasinfeccionesbacterianasmsfrecuentesen
pacientescirrticosconhemorragiaporVEson:Peritonitisbacterianaespontnea(50%),
Infeccindeltractourinario(25%)yNeumona(25%).Suaparicinseasociaalfracaso
teraputicodelahemorragiaporVEenlos5primerosdasycondicionaunamayormortalidad
enlasprimeras6semanas.Laprofilaxisantibiticadisminuyesignificativamentetantoelriesgo
dedesarrollarinfeccinbacterianacomolamortalidad(ChavezTapiaNC,2011).Elmayor
beneficiodelaprofilaxisantibiticaseobtieneenpacientesconmayorgradodeinsuficiencia
heptica,peroestindicadoentodoslospacientescirrticosconhemorragiaporVE(SaabS,
2009).
Sedebeadministrarpreferiblementeantesdelaendoscopia,aunquesueficaciaest
demostradaaunqueseadministredespusdelaendoscopia.Deeleccin,quinolonas,
generalmentenorfloxacino400mgvaoralcada12horasdurante57das.Sepuedeusar
ciprofloxacinoendovenososilavaoralnoestdisponible.Enpacientesconinsuficiencia
hepticaavanzadaogravementedescompensados(ascitis,encefalopata,bilirrubina>3,
desnutricinsevera),seprefiereelempleodeCeftriaxona1grendovenosodurante7das.
Tambinseindicaencasodecentrosconelevadaprevalenciaderesistenciaaquinolonas.
Prevencindeencefalopataheptica:seempleanlactulosayantibiticosnoabsorbibles(si
bieneshabitualenlaprcticaclnica,nosebasaenevidenciascontrastadas).Espreciso
buscarfactorespotencialmentereversiblescomofrmacos,hipopotasemiaoalcalosis
metablicaquecontribuyanaldesarrollodeencefalopataheptica(ArtzSA,1966).
Prevencininsuficienciarenal:lainsuficienciarenalapareceenun10%depacientescirrticos
conhemorragiaporVEypuedeproducirsetantopornecrosistubularagudacomopor
sndromehepatorrenal(SalernoF,2007).Enmsdelamitaddeloscasosesprogresivayse
correlacionaconlagravedaddelahemorragiaylafuncinhepticabasal.Esaconsejable
realizaradecuadaexpansindevolumenyprofilaxisdeinfeccinbacteriana,ascomoevitar
diurticos,frmacosnefrotxicosyparacentesisdegranvolumenpeseareposicinde
albmina.
3.Tratamientohemostsicoprimario:
Incluirlacombinacindefrmacosvasoactivos(Somatostatina)yterapiaendoscpica(LEB).Su
eficaciahemostsicaesdel90%(BaaresR,2002).
Frmacosvasoactivos:producenvasoconstriccinesplcnica.Sedebendeiniciardeforma
precozantelasospechadehemorragiaporVEyantesderealizarlaendoscopia.Sise
confirmaelsangradoporVEsehandemanteneralmenos48horas,ygeneralmente5das,
puestoqueeselperodoconmayorriesgodenuevossangrados.Losutilizadosson:
Somatostatina:eselfrmacodeeleccin(VillanuevaC,1999).Seadministrande1a3
bolosde250mcgenlasprimeras3horas,seguidosdeperfusinendovenosacontinua
de250mcg/h(3mg/12h)durante5das500mcg/h(6mg/12h),5das,enpacientesque
sangranactivamenteenlaendoscopia.Comotratamientoaisladosueficacia
hemostticaesdel6080%.Noestcontraindicadaenpresenciadeenfermedad
cardiovascular.
Terlipresina:noestrecomendadosuusoporquepodratenerefectoshemodinmicos
mssostenidos.Encasodeemplearlaseadministranbolosde2mgcada4h,hasta
lograrunperiodode24horaslibresdehemorragia,bajandoadosisde1mgcada4h,
durante5das.Sueficaciahemostticacomotratamientoaisladoesdel80%.Est
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

4/9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

contraindicadaenpresenciadeenfermedadcardiovascular.Susefectossecundarios
msfrecuentesson:cefalea,dolorabdominal,eisquemiaarterial.
Octetrido:norecomendadosuusoyaquesuefectoreductordelapresinportales
transitorio.
Vasopresina+Nitroglicerina:seadministran0,4unidadesenboloseguidasde0,4a1
unidad/minuto.Lograhemostasiainicialenel6080%delospacientes.Suusoes
escasodebidoalamortalidadasociadaasuspropiedadesvasoconstrictoras
esplcnicasadicionales:isquemiaintestinal,cerebralomiocrdica.
Terapiaendoscpica:sedeberealizarunaendoscopiadiagnsticaenlasprimeras12horas
deingresoysiemprequeseaposibleLEBdurantelamisma.Conelloselograuncontrol
eficazdelahemorragiaenel8090%deloscasos.Estilenpacientesconvaricesesofgicas
ygastroesofgicas,peronoparavaricesgstricasaisladas.Dehechoempeoralagastropata
delahipertensinportal.
LEB(Ligaduraconbandaselsticas):consisteenlacolocacinbandaselsticas
alrededordelasvaricesenlos5cmdistalesdelesfago(ASGETechnology
Committee,2008).Conlatcnicadedisparomltipleesposiblecolocarde3a10
bandasporsesinensentidoascendente.Elporcentajedecomplicacioneslocalesy
sistmicasessignificativamentemenorqueconlaEscleroterapia.
Escleroterapia:consisteenlainyeccinintravaricosaoparavaricosadeunasustancia
esclerosante.Controlael90%delossangradosperonoserecomiendacomo
procedimientoendoscpicodeeleccin.Comocomplicacionespresenta:dolortorcico,
ulceras,estenosis,mediastinitisoperforacin.Porotroladonoprevienelagastropata
delaHTPortal.SumayorutilidadescuandolahemorragiaporVEestanimportante
quedificultalavisualizacinparalacolocacindebandas.Enestecasoseusa
escleroterapiaenelmomentoagudo,seguidodeLEBen2semanas.

Tabla2.FactoresderiesgoderecurrenciadeHemorragiaporVE.

Precoz
Sangradoinicialsevero(hipotensin,anemiasevera)
Severidaddelainsuficienciaheptica
Sangradoactivoenlaendoscopia
TamaoVEgrande
SignosrojosocoagulodeplaquetasenlaVE
Insuficienciarenal
Ascitis
Edad>60aos
GPVH>20
Tardo
Hepatoma
AlcoholismoActivo
Insuficienciahepticasevera
TamaograndeVE
Ascitis

Cmoseprevienenlosepisodiosderesangrado?
LossupervivientesdeunepisodiodesangradoactivoporVE,tienenunriesgodel70%derecidiva
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

5/9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

hemorrgicaduranteelprimerao.Elriesgoesmselevadodurantelasprimeras4872horasy
muyaltodurantelasprimeras6semanastraselsangrado.
ElriesgoderesangradoesmayorenpacientesconGPVHsuperiora20mmHgopuntuaciones
ChildPugh/Meldmselevadas.
Paralaprevencinderesangradoseltratamientodeeleccineslacombinacindebetabloqueantes
noSelectivosylaLEB(GonzlezR,2008).Estauninparecemejorquecadaunodelos
tratamientosporseparado(RavipatiM,2009)aunquenosedemostrarondiferenciasenla
mortalidad.
Eltratamientoconbetabloqueantesseiniciainmediatamentedespusdelasuspensindelos
frmacosvasoactivosaunque,siexistieseintoleranciaocontraindicacinparalosmismos,seusar
LEBexclusivamente.
Contratamientoexclusivofarmacolgicolatasaderesangradoescercanaal40%.ConLEBaislada
esdel50%.Enestecasoserecomiendan1o2sesionesalmeshastaerradicacindeVEy
despuscontrolesendoscpicoscada6meses.

Culeseltratamientoderescate?
Enun1020%deloscasoseltratamientoendoscpiconolograelcontroldelahemorragia,osta
recidivaprecozmente.
Silarecidivaesleveysetratadepacientesconfuncinhepticanomuydeteriorada(ChildAoB),
sedebeintensificartratamientomdicoyrepetirlaendoscopiateraputica(realizandoLEBsiel
fracasofuetrasescleroterapiaointentandoescleroterapiasilarecidivafuetrasLEB)(TejedorBravo
M,2010).
Encasocontrario(recidivagrave,malafuncinheptica)odefracasotrasintensificartratamiento
mdicoyrepetirlaendoscopia,lasopcionesson:
Taponamientoesofgico:(ChojkierM,1980)seutilizaelBalnSengstakenBlakemore,porun
perodomximode48horas,considerndolocomoterapiapuentehastacolocarDPPI
(Derivacinpercutneaportosistmicaintraheptica)oPFTE(Prtesisrecubiertasde
politetrafluoroetilenoautoexpandibles).Elbalndetaponamientoesuneficazmododelograr
hemostasiaacortoplazoperodebidoalasposiblescomplicaciones,comolaperforacin
esofgica,yelaltoriesgoderesangradoaldesinflarelbaln,suusosereservapara
estabilizacinhemodinmicatemporaldelpacientehastaquesepuedarealizaruntratamiento
msdefinitivo.
DerivacinPercutneaPortosistmicaIntraheptica(DDPI,TIPS):opcinderescateenlos
pacientesenlosquerecidivalahemorragiaporVEapesardeunacorrectaprofilaxis
secundaria(BoyerTD,2009).Seconsigueelcontrolhemostticoenel95%deloscasos.
Adems,alcanzaunamenortasadefallosqueeltratamientofarmacolgicoyqueel
endoscpico.Porelloseconsiderauntratamientoadecuadoantesangradosincoerciblescon
medidashabitualesyestindicadoenpacientesconmalafuncinheptica,nocandidatosa
ciruga.Dehecho,enpacientesconaltoriesgodefracasoaltratamientoendoscpicoy
farmacolgico,estadiosB,Clainsercinprecoz(primeras2448hrs)deunaDPPIes
probablementelamejoropcin(GarcaPaganJC,2010).
Sinembargo,aumentalatasadeencefalopataheptica,motivoporelquenopuede
recomendarsecomotratamientodeeleccinenprofilaxissecundaria.Adems,presentauna
elevadatasadedisfuncinalaoportrombosis.Ladisfuncinsemanifiestaaldetectarseuna
GPVHsuperiora12mmHgobienlarecurrenciadelascomplicacionesderivadasdela
hipertensinportalquemotivaronsucolocacin.Porltimonomejoralatasade
supervivencia.
PrtesisRecubiertasdePolitetrafluoroetilenoautoexpandibles(PFTE):prtesisquedisminuye
larecurrenciadecomplicacionesclnicas(BureauC,2007).Sepuedenmantenervariosdasy
presentamenosefectosadversos.Porelcontrarionocontrolaelsangradoporvarices
gstricas.
METALSTENT:Stentmetlicoqueseexpande.Tieneresultadossatisfactoriosen
hemorragiasporVErefractarias(WrightG,2010).
Tcnicasquirrgicas:elpacienteidealparatratamientoquirrgicoesaquelalquelefallel
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

6/9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

tratamientoendoscpico,nohatenidocomplicacionesderivadasdelsangradoodela
endoscopiaymantieneunafuncinhepticapreservada.
Latcnicaquirrgicadeeleccindependedelaexperienciadelcentroydeladisponibilidad.
Existendosgrandesgrupos:
Conshuntoderivacin(MonescilloA,2004).Asuvezsedividenen:
Noselectivas:aquellasquedescomprimenelrbolportalensutotalidady
desvantodoelflujolejosdelsistemaportal,comoelshuntportocava.Se
prefierenenpacientesconascitismarcada.
Selectivas:aquellasquecompartimentanelrbolportal,comoelShunt
esplenorrenal.
Sinshunt:clsicamentedenominadaTranseccinesofgica(BurroughsAK,1989).En
ellaseseccionaelesfagodistaly,acontinuacin,segrapadenuevodespusdeque
lasvaricessehanligado.

Bibliografa
AlbillosA,PeasB,ZamoraJ.Roleofendoscopyinprimaryprophylaxisforesophageal
varicealbleeding.ClinLiverDis.201014(2):23150.PubMedPMID:20682232
ArtzSA,PaesIC,FaloonWW.Hypokalemiainducedhepaticcomaincirrhosisocurrence
despisteneomycintherapy.Gastroenterology196651:104653.
ASGETechnologyCommittee,LiuJ,PetersenBT,TierneyWM,ChuttaniR,DisarioJA,etal.
Endoscopicbandingdevices.GastrointestEndosc.2008Aug68(2):21721.PubMedPMID:
18656592
BaaresR,AlbillosA,RincnD,AlonsoS,GonzlezM,RuizdelArbolL,etal.Endoscopic
treatmentversusendoscopicpluspharmacologictreatmentforacutevaricealbleeding:a
metaanalysis.Hepatology200235:60915.
BoyerTD,HaskalZJAmericanAssociationfortheStudyofLiverDiseases.TheRoleof
TransjugularIntrahepaticPortosystemicShunt(TIPS)intheManagementofPortal
Hypertension:update2009.Hepatology.201051(1):306.PubMedPMID:19902484.Texto
completo
BureauC,PaganJC,LayrarguesGP,MetivierS,BellotP,PerreaultP,etal.Patencyofstents
coveredwithpolytetrafluoroethyleneinpatientstreatedbytransjugularintrahepatic
portosystemicshunts:longtermresultsofarandomizedmulticentrestudy.LiverInt.
200727(6):7427.PubMedPMID:17617116
BurroughsAK,HamiltonG,PhillipsA,MezzanotteG,McIntyreN,HobbsKE.Acomparisonof
sclerotherapywithstapletransectionofTheesophagusfortheemergencycontrolofbleeding
fromesophagealvarices.NEngJMed1989321:85762.
ChavezTapiaNC,BarrientosGutierrezT,TellezAvilaF,SoaresWeiserK,MendezSanchez
N,GluudC,UribeM.Metaanalysis:antibioticprophylaxisforcirrhoticpatientswithupper
gastrointestinalbleedinganupdatedCochranereview.AlimentPharmacolTher.
201134(5):50918.PubMedPMID:21707680.Textocompleto
ChojkierM,ConnHO,Esophagealtamponadeinthetreatmentofbleedingvarices.Adecade
progressreport.DigDisSci198025:26772.
ColomoA,HernndezGeaV,MuizDazE,MadozP,AracilC,AlvarezUrturi,C,etal.
Transfusionstrategiesinpatientswithcirrhosisandacutegastrointestinalbleeding.
Hepatology.200848Suppl1:413A.
deFranchisRBavenoVFaculty.Revisingconsensusinportalhypertension:reportofthe
BavenoVconsensusworkshoponmethodologyofdiagnosisandtherapyinportal
hypertension.JHepatol.201053(4):7628.PubMedPMID:20638742
GarciaTsaoG,BoschJ.Managementofvaricesandvaricealhemorrhageincirrhosis.NEngl
JMed.2010362(9):82332.PubMedPMID:20200386
GarcaPagnJC,CacaK,BureauC,LalemanW,AppenrodtB,LucaA,etal.EarlyTIPS
(TransjugularIntrahepaticPortosystemicShunt)CooperativeStudyGroup.EarlyuseofTIPS
inpatientswithcirrhosisandvaricealbleeding.NEnglJMed.2010362(25):23709.PubMed
PMID:20573925.Textocompleto
GarcaPagnJC,VillanuevaC,AlbillosA,BaaresR,MorillasR,AbraldesJG,BoschJ
SpanishVaricealBleedingStudyGroup.Nadololplusisosorbidemononitratealoneor
associatedwithbandligationinthepreventionofrecurrentbleeding:amulticentrerandomised
controlledtrial.Gut.200958(8):114450.PubMedPMID:19218249
GarciaTsaoG,SanyalAJ,GraceND,CareyWPracticeGuidelinesCommitteeofthe
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

7/9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

AmericanAssociationfortheStudyofLiverDiseasesPracticeParametersCommitteeofthe
AmericanCollegeofGastroenterology.Preventionandmanagementofgastroesophageal
varicesandvaricealhemorrhageincirrhosis.Hepatology.200746(3):92238.PubMedPMID:
17879356.Textocompleto
GluudLL,KlingenbergS,NikolovaD,GluudC.Bandingligationversusbetablockersas
primaryprophylaxisinesophagealvarices:systematicreviewofrandomizedtrials.AmJ
Gastroenterol.2007102(12):28428quiz2841,2849.PubMedPMID:18042114
GonzalezR,ZamoraJ,GomezCamareroJ,MolineroLM,BaaresR,AlbillosA.Meta
analysis:Combinationendoscopicanddrugtherapytopreventvaricealrebleedingincirrhosis.
AnnInternMed.2008149(2):10922.PubMedPMID:18626050
GraceND,Preventionofinitialvaricealhemorrhage.GastroenterolClinNorthAm1992
21:14961.
GroszmannRJ,GarcaTsaoG,BoschJ,GraceND,BurroughsAK,PlanasR,etal.Beta
blockerstopreventgastroesophagealvaricesinpatientswithcirrhosis.NEngJMed2005
353:225461.
HashimotoN,AkahoskiT,YoshidaD,KinjoN,KonishiK,UeharaH,etal.Theefficacyof
balloonoccludedretrogradetransvenousobliterationonsmallintestinalvaricealbleeding.
Surgery2010148:14550.
ImperialeTF,KleinRW,ChalasaniN.Costeffectivenessanalysisofvaricealligationvs.beta
blockersforprimarypreventionofvaricealbleeding.Hepatology.200745(4):8708.PubMed
PMID:17393528.Textocompleto
KochDG,ArguedasMR,FallonMB.Riskofaspirationpneumoniainsuspectedvariceal
hemorrhage:thevalueofprophylacticendotrachealintubationpriortoendoscopy.DigDisSci.
200752(9):22258.PubMedPMID:17385037
KumarA,JhaSK,SharmaP,DubeyS,TyagiP,SharmaBC,etal.Additionofpropranololand
isosorbidemononitratetoendoscopicvaricealligationdoesnotreducevaricealrebleeding
incidence.Gastroenterology.2009137(3):892901,901.e1.PubMedPMID:19481079
LoGH,ChenWC,WangHM,LeeCC.Controlledtrialofligationplusnadololversusnadolol
aloneforthepreventionoffirstvaricealbleeding.Hepatology.201052(1):2307.PubMed
PMID:20578138.Textocompleto
MonescilloA,MartnezLagaresF,RuizdelrbolL,SierraA,GuevaraC,JimnezE,et
al.InfluenceofportalhypertensinanditsearlydescompressionbyTIPSplacementonthe
outcomeofvaricealbleeding.Hepatology200440:793801.
TejedorBravoM,AlbillosMartnezA.Avanceeneltratamientodelacirrosisheptica.
Medicine.201010(69):470815.
RavipatiM,KatragaddaS,SwaminathanPD,MolnarJ,ZarlingE.Pharmacotherapyplus
endoscopicinterventionismoreeffectivethanpharmacotherapyorendoscopyaloneinthe
secondarypreventionofesophagealvaricealbleeding:ametaanalysisofrandomized,
controlledtrials.GastrointestEndosc.200970(4):658664.e5.PubMedPMID:19643407
ReibergerT,UlbrichG,FerlitschA,etal.Carvedilolforprophylaxisofvaricealbleedingin
cirrhoticpatientswithhemodynamicnonresponsetopropranolol.Hepatology.201052:329A.
SaabS,HernandezJC,ChiAC,TongMJ.Oralantibioticprophylaxisreducesspontaneous
bacterialperitonitisoccurrenceandimprovesshorttermsurvivalincirrhosis:ametaanalysis.
AmJGastroenterol.2009104(4):9931001quiz1002.PubMedPMID:19277033
SalernoF,GerbesA,GinsP,WongF,ArroyoV.Diagnosis,Preventionandtreatmentof
hepatorenalsyndromeincirrhosis.Gut200756:13108.
SchepkeM,WiestR,FlackeS,HellerJ,StoffelWagnerB,HeroldT,etal.Irbesartanpluslow
dosepropranololversuslowdosepropranololaloneincirrhosis:aplacebocontrolled,double
blindstudy.AmJGastroenterol.2008103(5):11528.PubMedPMID:18422814
SerstT,MelotC,FrancozC,DurandF,RautouPE,VallaD,MoreauR,LebrecD.Deleterious
effectsofbetablockersonsurvivalinpatientswithcirrhosisandrefractoryascites.Hepatology.
201052(3):101722.PubMedPMID:20583214.Textocompleto
TripathiD,FergusonJW,KocharN,LeitheadJA,TherapondosG,McAvoyNC,etal.
Randomizedcontrolledtrialofcarvedilolversusvaricealbandligationforthepreventionofthe
firstvaricealbleed.Hepatology.200950(3):82533.PubMedPMID:19610055.Texto
completo
VillanuevaC,AracilC,ColomoA,HernndezGeaV,LpezBalaguerJM,AlvarezUrturiC,et
al.Acutehemodynamicresponsetobetablockersandpredictionoflongtermoutcomein
primaryprophylaxisofvaricealbleeding.Gastroenterology.2009137(1):11928.PubMed
PMID:19344721
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

8/9

1/4/2016

GuaclnicadeVaricesesofgicas

VillanuevaC,OrtizJ,SbatM,GallegoA,TorrasX,SorianoG,etal.Somatostatinaloneor
combinedwithemergencysclerotherapyinThetreatmentofacuteesophagealvariceal
bleeding:aprospectiverandomizedtrial.Hepatology199930:3849.
WongF,SalernoF.Betablockersincirrhosis:friendandfoe?Hepatology.201052(3):8113.
PubMedPMID:20812354.Textocompleto
WrightG,LewisH,HoganB,BurroughsA,PatchD,O'BeirneJ.Aselfexpandingmetalstent
forcomplicatedvaricealhemorrhage:experienceatasinglecenter.GastrointestEndosc.
201071(1):718.PubMedPMID:19879564
ZipprichA,GarcaTsaoG,SeufferleinT,etal.Thepresenceofesophagealvarices(EV),but
nottreatementwithbetablockers,isassociatedwithapoorersurvivalinpatientswithcirrhosis
andascites.Hepatology201154:461A.

Msenlared
VaricesesofgicasenMedline
AugustinSetal.Prognosticevaluationofpatientswithacutevaricealbleeding.DisMarkers.
201131(3):15564.PubMedPMID:22045401
Giordanoetal.Esophagealvarices.JAAPA.2011Jul24(7):534.PubMedPMID:21748960
OpioCKetal.Managingvarices:drugs,bands,andshunts.GastroenterolClinNorthAm.2011
Sep40(3):56179.PubMedPMID:21893274

Autores
MaraJosRivasBande

EspecialistaenMedinaInterna

DavidRubalBran

ResidentedeMedicinaInterna

MaraJosLpezDaz

EspecialistaenMedinaInterna

PabloVenturaValcarcel

ResidentedeMedicinaInterna

JuanCarlosPieiro
Fernndez

ResidentedeMedicinaInterna

ServiciodeMedinaInterna.HospitaluniversitarioLucusAugusti.Lugo,Espaa.

Elsevier2016

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/varicesesofagicas/

9/9

Você também pode gostar