'\

(Tllistelu HeikkiUin talosta)

894.541
L758b
BAT
1

Blon.a

Hel singfor so
akcia societo

r,

Ot av a

,~NN.A

BIBLlOTEKO

. JOHANNES

AfALI

PRI

ESP~RA_~_T~_. N:~ l.

LINNANKOSKI

LA 0011

HEIKKIL

PERMESITE

TRADUKIS

VILHO

SETALA

ELDONA

AKOIA

HELSINGFORSO,

SOCIETO

OT AV A

FINNLANDO

,I

facilanimaj
turoj

sed arrne kaj rnajstre

solidi~as

kaj edziginte

persono; verko tradukita

Gravan

lokon

pentritaj

evoluas

Eropajn
okupas

konsiderata

punkto.

Aliaj

de kampara

menciindaj

verkoj

vld-

estas Simsono

kaj

Delilos kaj La filino de Jefto, amba en 1911 aperintaj

dramaj

poezioj.

Linnankoski

estis energia,

altigi sin rnern kaj aliajn

agema karaktero.
moral e kaj kulture.

devenas Ia Iorta volerno, e tendencemo

laboro,

~ia potenca

patoso,

ai alta] naciaj kaj homaj celoj.

kaj ardiganta

deviganta

Li cels
De tio

de lia tuta vivo

ai ago], celanta

Linnankoski

estis ardanta

idealisto, kiu subigis sian arton ai homindaj

celadoj.

Sed samfoje

sentema,

pura kaj feina, kio mirinde kontrastas

li estis poeto kun io delikata

forta] ideoj kaj sentigas

strangan

viro kaj donas

songernon

arman

virinecon

kaj

kun Iiaj

en Ia vireca

ai Ia plej multaj

el

*) Prononcu . hejkila, kun akcento sur Ia unua silabo.

Aliaj nomoj en i tiu Iibro estas pronocataj: Paavola pa.vota,
Vliportti - valiporti, kun akcento sur Ia unua
silabo. La sono ii estas inter a kaj e.

en lia karaktero

talenton.

eble

klare el Ia verko i tie prezentata

publiko.

el Ia produkto

du rakonto]

je beletristika

lian dramistan

Ia inte\:nacia

lingvojn.

vivo; Ia laste nomita

kiel kulminacio

i tiu antagonismo

iot,~io rebrilas

morala

Batalo pri Ia domo Heikkila,)*) (1905) kaj La fuganto],

estas

klarigas

amaj aven-

gis firma

en multajn

en lia produkto

(I9f18) amba priskriboj

liaj verkoj.

f1otisto, kiu post multe da

estas finna tipo Don.Juana,

ai

Gi estas unu el Ia plej reprezentaj

de Linnankoski

kaj samfoje

plej brilaj perloj de filma literaturo.

unu el Ia

:<
~
~

=-:d

-=

::&S

c:>

c:>
~

<
~

J.
I estis kiel fermlta

horlogo -

Ia

domo.
Ne laajne, ar giaj por dego]
estis malfermitaj
por iuj, por
iu vizitanto trovigts amika vorto
kaj iu mizerulo sciis, ke e Ia mastrino de Heikkil li ricevos Ia ple]
abundan

donon

ka]

tiun

el varma

mano.
Sed esence gi estis kiel srankhoriJgo,
kiu certe montras siajn cifertabulon
kaj
montrilojn
kaj batas Ia horon adate
de iu, sed zorge kaas sian internan konstruon,
Ekzistas homoj, kiuj ne malkasas ai Ia proksimulo
e antaarnbran anguleton el sia interna estalo.
Sed
e el la movoj de Ia interna] radoj de tia], sajne komplete
fermitaj horlogo] elsteligas am iu sono gis Ia oreloj de
F1ankuloj.
EI Heikkil dum jaroj estis adata neniu klara ekkrako
de rado, nur ias peca susuro, kiu iel ondetadis irka Ia

\
tt
tuta domo kaj kasiris kiel mistera resono funde e iuj
ago] tie, sed kies vera esenco restis neklara por iuj.
La fokuso de Ia enigmo estis Ia mastrino.
Si estis longa virino kun energia] 'trajtoj. kaj sia tuta
estalo prezentis ion slncere bonan kaj nekaitan anta
iu. Sed nur !is difinita limo - kiu ~in transpiis,
pentis.
Kelkiuj tion provis.
Kelkaj siaj kunuloj el infaneco ne povis dum Ia unuaj
tempoj de la edzineco sin deteni de seivolaj demando]
konfideneiaj, u si estis felia kaj tian ceteron,
Sed
tiam Ia antae tiom milda kaj amika Anjo de Heikkila
rigidi!is kiel stono kaj \~tis, nenion dirante, tian rigardon
ai Ia demandinto, ke i\ tiu sentis sin parolinta nedece,
kaj kvaza petante pardonon komencis paroli pri alio.
Fadenkolportistoj kaj simiJaj vizitantoj anka provis
sian sancon - nerekte, nature. Sed apena iIi pintigls
Ia buon, kiam ili vidis Ia rnastrinon anta si tiel mal.
varme trapenetranta, ke iJi nesciis, per kiaj langoturnoj
sin elovi tra Ia por do.
Plej mirinde estis, ke e Ia serviste] nenion sei is,
k vaza e ili, transirinte Ia sojlon de Heikkil, juris
iaman silenton. u iJi estis malpermesataj paroli? Ne
- ili ladire nur nenion seiis. La mastro estas tia, kia
li estas, kiel iu vidas, kaj egalulon ai Ia mastrino oni
vane serus en sep komunumoj, kiel iu vidas, Jen io.
u iIi sentis Ia samon, kiel aliaj, Ia silentan pretendemon
de Ia malvarme diskreta digneco de Ia mastrino, alliganta
Ia langajn tendenojn? A kio !i estis, kiu envolvis ion
pri Ia domo kun nepenetrebla krepusko?

Klare estis tamen, ke sur Ia fundo fluis profunda akvo,

ke inter !iaj muroj batalis tortego] - pri tio oni vidis
kelkajn. estu nemultajn, saumelsprucojn, kiuj siaternpe
kazls sufie da pridiskuto.
La mastrino estis Ia solfilino en Ia domo kaj edzini~is
tre [una. Tiam, tuj post Ia festo, okazis en si unua
sangi!o, okulvidebla por iu - Ia gaja, sincera knabino
i!is subite serioza kaj kaema. Tio estis des pli stranga,
ar Ia gajeco kaj malkasemo estis familiaj eco], Ia virinoj de
HeikkiJ estis de antikvaj tempoj ankora kun sesdek kaj
sepdek jaroj egale ga]a], kiella plej multaj e dekses jaroj.
La aero estis plena je supozoj. u siaj gepatroj devlgis
sin ai kontravola edzinigo? Pri tio neniu havis scieton,
kaj gi estis e nekomprenebla, ar anka Ia juna mastro
estis el familio distingita kaj konsiderata kiel ria,
kvankam kun iom malsimila karaktero 01 Ia Heikkil'a.
u si eble havis junamiton, kiu ankora ne forigis el Ia
menso? Anka tio estis neebla, ar tiaj aferoj ne restas
sekretaj. eu Ia interrilatoj de Ia juna paro estis malbonaj?
Pri tio ekzistis neniaj pruvo] - Ia solajo, pri kiu oui
seiis, estis Ia stranga sangigo en Ia mastrino, kiu kvaza
envualis en griza nubo ion e si.
Unu fojon tamen ekbrilis lumeto de!ojo-e
naski!o de
infano. Ci estis knabo, kaj gi kvaza disutis varman sunlumon en Ia vivon de Ia mastrino. Sed tio daris nur mal.
longan antatagmezon - poste io refalis en Ia grizajon.
Poste okazis sangetoj en Ia domo. La maljuna mastro
mortis, kaj kelkajn semajnojn poste anka lia edzino tio ladire anka estis familia eco, neniu el Ia virinoj
lc HeikkiJ iam longe vivis post sia edzo,

12

1:4

Kaj nun oni vidis Ia mirindajon, ke e Ia juna mastro,

kaptinta Ia bridojn de Ia domo, okazis sangigo.
Nenia
laboregisto li iam estis, nur dum Ia ple] urga tempo li
ekpartoprenis en Ia eksteraj laboroj, sed alie li plejparte
pasigls sian tempon e Iignajistaj kaj tiaspecaj enambraj
laboroj.
Nun fariginte mastro, li lasis iujn klopodojn
ai Ia servistoj, fanfaronante
nur pri tio, kion ion li
intencis fari, kiujn novkampojn
plugsarki kaj novajn
konstruajojn
starigi - li intencis per unu f<?joreordigi
Heikkil'n la nova krcdo. Fakte li komencis reordigien proksima gaste]o, forsarkante stopilojn ella bierbotela]
buo] kaj konstruante
vaporantajn
glasojn el tiam
novega modtrinkajo,
rumo.
La vojagoj

ai Ia urbo anka

plioftigis,

kaj Ia viro,

antae deckonduta,
nebabilerna, \n.u.ne revenis nur mal.
fruvespere,
veturante
kun senb,\ia
rapidego,
draste
kriegante e Ia vojkurba]o] kaj en Ia vilagoj kaj aere
svingante
ledrimenan
skurgon.
Bildo de sia patro,
kvankarn multe pli maldecaf ekdiris Ia homoj Ia kapon
balancante,
ar vivega] ~valoj estis dum generacioj Ia
cmblemoj de Ia familio, kaj Ia rimena skurgo transiris
jam kiel hereda sceptro tra du generacioj - kiel memorajo pri iama efo de Ia familio, ekscesa foiristo. Kaj tute
same kiel nune Ia filo, siatempe Ia avo-apudjugisto=)
kriegis kaj ensorbis brandon kvaza putra ligno, kvankam
li neniam fordrinkis Ia piedojn de sub si nek ian dignecan
tenigon de apudjugisto.
En Ia filo subite ekkreskis iuj
distingiloj de Ia familio, krom Ia fiera sinteno, kiu donis
neflekseblecon ai Ia spino de Ia antaa] reprezentantoj.
*) vidu vortklarigojn

en Ia fino!

Kelkaj kredis sin nun kompreni Ia pli fruan sangon

e Ia mastrino - si kredeble havls ian antasentan
timon
pri i tia estonto. Tamen ne mankis anka tiuj, la kies
opinio Ia mastro komencis drinki pro tio, ke Ia mastrino
estis tia.
La mastrino mem igis dum tiuj tempoj ankora pli
kaema, Oni apena ricevis respondon de si, kaj en
siaj granda], bluaj okuloj estis videbla dolora, ernbarasa
esprimo, kvaza si demandis de Ia tuta mondo, kion si
nun devas fari.
Tiam sekvis unu Ia alian duo da okazo], kiuj havis
decidan efikon je Ia sekvinta vivo en Heikkil.
La mastro revenis unu vesperon en ekstre ekscesa
humoro hejmen.
Nova skurgo ornamita per ruga tenilsnuro svlngadis jam de malproksime,
kaj li enveturis
en Ia korton tiom furioze, ke unu fosto de l'por dego
renversigis kun bruo, kaj Ia evalo pro tio timiginta
galopis kelkfoje irka Ia korta plano.
La ebriulo pro
tio furiozigis kaj direktis Ia evalon rekte ai stala muro,
kontra kiu gi sin [etis, tiel ke Ia genuoj kaj timonoj
ekklakis.
Nun komencigis Ia puno. .La skurgo pladls
kaj Ia tremanta besto saltadis devigate de gi alten kontra Ia muro, tiel ke splitoj disirita] per Ia hufoj f1ugis
iuflanken.
Sammomente
Ia mastrino estis vidata sur Ia perono.
Lasu Ia senkulpan
beston en pacok tremetanta
voo
audigis kaj si elpas kontra Ia mastron.
La ai parolito ekrigar dis k vaza ruzebati to trans sia
Sultro, desaltis de Ia aro, lasis Ia evalon tie kaj rapidis
kun sanceligantaj
paso] kontra Ia mastrinon.

14

Certe mi, diablo prenu, instruos anka Ia hominojn

dancl] li kriais alproksimi~inte
kaj ekbatis per Ia
skuro sur Ia sultron de Ia mastrino.
Dua frapego trafis
Ia viza~on - e Ia orelo komeneis elgutadl ru~ajo.
Tiam atake enkuris sur Ia korton duo da viroj el
vila~a vojo e Ia korta barilo - ili estis fojnistoj el
najbarajo,
revenantaj
de herbejo, kiuj okaze eestis kaj
ne povis sin deteni vidante Ia abomenan scenon.
')Lasu! Mi ankora ne bezonas fremdulan helpon _
i e s helponls
audigis Ia voo de Ia mastrino
tiel
malvarme retenanta,
ke Ia viroj nepre haltis.
La brutulo okulumis Ia rigardanto]n. Nur bonvenon
ai revena regalado - certe sufias el i tio anka por
Ia najbaro] li ironie kriis. La batoj de I'vipo rekomeneis
pladi,
Sed Ia mastrino staris kvaza kolono sur si loko, sen
moveti~o, sen tremeto sur Ia vizago.
Tio estis tiom
stranga, ke Ia fojnistoj ne povis daurigi sian vojon nek
alveni por helpo kontra Ia malperrneso.
.)Morgau pli, se estos bezonel, Ia skurginto
ek diris,
ankorau foje frapis kaj poste kun unu mano impone en Ia
poso, per Ia alia moke Ia vipon alia vilaga vojo svingante,
pas ai Ia tuparo kaj tie ankora preterpase disfrapegis
teren Ia tintantajn
vitrojn de unu el Ia perona] fenestroj.
Sed Ia mastrino staradis ankora senmova meze en
Ia korto, kvazau ne klare perceptante,
kio jus okazis.
Kaj restis ankora staradi, kiam Ia falistoj Ioren ekiris
Ia kapon balancantaj
kaj mallaute interparolantaj.
Pasis duo da tagoj - el Heikkil estis adata neniu
ekknaro de muso, io sajne repacigis.

I:,

Sed Ia trian tagon okazis io neatendita.

Oni jus finis Ia matenmangon
kaj iuj fojnistoj kusegis
en Ia korto Ia postmangan ripozon - anka Ia mastro
estis aperinta
en Ia aron, kaj diradis maldelikatajn
spritajojn de ebriulo.
La mastrino sola okupi~is; si estis
mezuranta grenon en Ia provizejo por edzino de iu fojnisto.
Tiam Ia provizeja pordo malfermigas kaj Ia mastrino
paas ai Ia fojnistaro - kvaza si havas ion por diri.
.)Novmoda
greno nun sajnas kreski en Ia kampoj de
Heikkill audigas trane tremanta
voo, kaj si levas
altaeren grandetan ladan ujon, kiun si portis kase, Sed
ar Ia grenujoj faritaj de Ia maljuna mastro ne ekzistas
por tia, gi ne estas konservata,
nek estante nek estonte]
Kaj anta 01 iu e perceptis, pri kio estas Ia demando,
si jam metis Ia ujon sur hakStipon sta~antan anta Ia
hejtlignejo kaj ekkaptis Ia apude kusantan hakilon Ia hakilo levigas kaj mallevlgas kaj ruga rumo sprucas
irkau Ia korto.
Diablok Ia mastro eksaltis staronta kun nlgra vizago
kaj kuras Ia pugnou etendita ai Ia mastrino.
tiuj estas kiel batitaj de fui mo. La eta filo de Ia domo,
kiu ludante kuradis en Ia korto kaj nun okaze estis
proksime ai Ia patrino, tirnlgite aligas sian ludilon - Ia
ru~asnuran skurgon de patro - sur Ia teron kaj pior ante
kuras ai Ia viroj.
La virino vidas i ion, ekkaptas Ia skurgon en Ia
manon kaj prenas minacan tenigon.
Restu forl si
krias kun fajrerantaj
okuloj ai Ia alproksirniganta
viro.
Ekplaudo de skurgo!
La viro malbenas, levas unu
manon por sirmi sian vizagon kaj ree atakas,

17

1li

Restu for, diboulo je rumo kaj skurgo!.> estas ree

adata, kaj Ia vipo alkroigas per furiozo de vivaj kaj
morl:i fortego] ai Ia sultroj de l'viro, ke tiu retirigas
kun ekbleko.
Li staras momenton k vaza senkonscia,
ekrigardt'f ai Ia ree levita skurgo, poste kun embaraso
ai Ia fotrristaro, el kiu parto starigis, kaj ekiras fine
konfuzita Ia kapon pendanta kaj Ia manojn sennervaj
e Ia f1ankoj, sin trenante ai Ia domo.
Sed Ia mastrino repaas ai Ia sti po kaj dispecigas Ia
skurgon kun rimeno je ege malgranda]
peceto] per Ia
hakilo - kvaza en iu colo degi vivus semo de mal.
felio, kiun si devas. pereigi.
La fojnistaro fiksrigardas konsternita.
-Ka] nun alia herbejoh adgas firma,ordonanta
voo.
>Vi certe havis sufiajn ripoztempojn
dum i tiuj jaroj ..,
Kelkiuj rigar das mirigitaj ai Ia gracia, ankora preso
kau knabineca mastrino, kiu nun staras anta ili kun
sinteno de komandanto
kaj esprimo
de ordonanto
en Ia rigardo - aliaj ekridetas.
Unu taglaboristo _
kreskanta knabo, kiu kusas plu sur Ia herbo, esprimas
sian koncepton
pri Ia montrlgo
de nova ordonanto,
sennerve sin kurbige rulante, fermetante unu okulon
kaj per Ia alia okulumante kun senhonta grimaco sur Ia
grasa vizago.
Momenteto por ekbeno - Ia mastrino staras anta Ia
knabo, lin starige ektiras kaj skuas je Ia brusto tiel ke
Ia kapo kvaza pilko ruligas.
>u vi ne komprenas - ai Ia herbe]ol Kaj si forjetas
Ia knabon per tia fortego, ke li brupasas per longa]
kurpao] malproksimen sur Ia korto,

la homoj rigardas stultesprime.

Kaj estas mi, kiu de hodia ordonos en Ia domo por ke nun iu tion sclulLa homoj restas konsternita], sed komencas sin prepari
por ekiro.
.
Dum du tagoj oni adis nenion pri tleikkil.
La
mastron neniu vidis e ekaperi - li honte kaj agrene
sin fermis en Ia ambro.
Sed Ia nokton post dua tago ree okazis io.
La servistinoj
dormantaj
en Ia ambrego ekvekigis
te . tio, ke Ia pordo de I' interambro
subite mal.
fermigis kaj tra Ia ambregon kvaza pala fantomo
rapide kuris ai Ia antaambro.
La vekigintoj sin [etis kun dormemaj okuloj alia kort
f1ankaj fenestroj .
Ekstere estis vidataj aro sur Ia korto anta stalo kaj
evalo ligita je rlngo e gia por do, sur gin Ia mastro estis
metanta Ia [ungilaron.
.>Cu t i a maniereh audigis de Ia perono - el Ia posta
fenestro estis forigita unu vitro pro Ia varma vetero,
tiel ke iu vorto estis adata en Ia ambrego.
Kaj iIi
vidis Ia mastrinon en subvesta]o] rapidantan
preskakure ai Ia [unganto.
De Ia stalo audigis maldelikata malbeno, sed Ia viro
restis momenton stari sendecida.
La mastrino jam alprokslmgis kun rapidaj, decidaj
pao] - kiel sajnis, rekte alia kapo de I'evalo, ignorante
Ia mastron .
Tiam Ia rigardantoj vidls lin eksalti kvazau embuskinta
rabbesto kontra Ia venantinon.
2 - S.'.lo

pri I. domo Helkkilii.

18

,)Vi diablido] - Ia pinto de l'dekstra

kontra Ia genuon,

1\-1

pedo ekflugls

EI Ia korto ai:digis sufokita ekkro.

Oni vidis Ia
mastrinon halti momente kaj levi Ia maldekstran
piedon
tiel ke nur Ia pledflngro] tuetis Ia teron, doloron sur Ia
vilago, Ia brakojn streante, Ia manojn pugnigante,
La rigardantojn
kapts antasentomiksita
timo.
lIi vidis Ia mastrinon
tion ripeti ankorai: kelkfo]e,
poste Ia piedo kvazai: prove rektigis gis Ia tero - si
obstine eklrls ai sia ceio.
La observantoj tra Ia Ienestro] ekgemis pro malstreigo.
Sed Ia viro, kiu tutan tempon staris senmove, kvaza
vekigis, grlnce kunfrotis Ia dentojn kaj sin ekjetis post
si, kaptante per unu mano je Ia sultro de l'irantino.
Tiam si returnigis kun minaca fiamo en Ia okuloj ili sin idis unu kontra Ia alia kiel du fajrerantaj
pinto
f1amoj.
Momento de furioza interbatigo,
poste sono
de sirata tolo kaj ekapero de sia nudiginta sultro en Ia
somernokta lumeto - Ia brakoj irkaprenis Ia taliojn.
Turnigo, ruligo kaj tordigo, poste amba renversigls.
De nun oni povls distingi nur neklaran tumulton, movo
igojn de kruroj kaj brako], ekaperon de blonda hato
kaj transrullgon
de Ia batalantoj
unu super Ia alia, gis
si subite sin dislris kaj starigis - kun talio duone nuda,
siri ta maniko pendanta e Ia f1anko.
La viro rapide postrampis
kaj etendis sian manon
IUs, kiam si estis liberlgonta, etendis kaj kaptis Ia piedon
- kaj si falis senstree kun Ia buo sur Ia teron.
Sed samamomente
si ekrimarkis ion en Ia herbo anta
si, faris malesperan geston kaj ekkaptls gin.

Momenton

- Ia virino furioze returnigis kontra sian

kaj Ia observantoj vidis sin momente levigi
per Ia genuo] sur Ia nukon de l'viro, per unu mano subo
premanta lian kapon kaj per Ia alia, armita per irkavolvita jungilrimeno kun ringo en Ia libera fino, batanta
Iapove rapide.
,)CU vi komprenas - i tio devas - klarigi! Vi ne piedbatos nek siros nek diboos - ne, kvankam
rompigus! Kaj Ia evalon movos - neniu - seu mia
permeso - vi jam eltrinkis Ia vianl audigis spireganta
voo inter Ia bato].
Sammomente Ia virino renversigis sur Ia herbon,
Ree
ruligo kaj batalo - Ia rigar danto] vidis, kiel Ia viro
penis kapti Ia rimenon en iu tumigo.
Sed Ia virino
streigis per ortego] de malespero, kaj post momento
oni ree vidis sin sur Iiaj sultroj, batantan e pli fervore

kontraulon

01 [us.
,)Tio d e v a s igi - klara! - Nun estas demando pri
Ia dom o - patro diris - tiam. Jes, nun estas - u
vi a das n une
s tas
de m a n do pri Ia
dom o! - Gi ne estas per rumo - nek per skurgo konstruita - nek malkonstruota!
- Heikkil estas m i a
- kaj mi gin te nos - u vi komprenas?
La viro baraktis kaj streigis.
Vane! Post momento
li komencis vice malbeni, vice hurli kaj lamenti, kaj
fine petegi indulgon.
Sed longe li devis petegi, gis si fine,
laca kaj splreganta, lasis.
I lru en vian ambron
kaj restu tie - Ia mango estes
portata anta vin! Kaj se tio ne kontentgas, reiru tien,
de kie vi venis,

2\

20
Kaj Ia rigardanto]

vidis, klel Ia viro treni!is

gemante, sennerva
Ia ambron.
Post kelka

kiel malseka

tempo

tra Ia ambrego

anka

larnastrlno

en sian ambron

retiri!is en siajn litojn

sia foriro ili komencis
Tiam

ifono,

si subite

reaperis

kaj

en

eniris kaj rapidis

kaj sajnigis
flustradi.

internen

kaj malaperis

Ia servlstino]

dormadon.
tute

vi vidis,

Ne .

kio okazis

nenon

ni scias, iu embarase

Vl mensogash

ektintis

kapojn

en Ia fenestro.

adata

aludeto

salajro
stranga

ei tiun nokton

La mastro
siumita

kvaza

de tumulto

gisradika

kvaza

malaperis

preter

kreskis

pli a!a.
okazis

sango.
neekzistanta,
honta

kaj

kiel

stalojn

Sed des pli estis vidata

emis

ekrideti

kiel peno
kaj sek-

kiam li okaze renkontis

demandis

pri iliaj

Ia mastrino
dum

laboroj

de Ia ordonoj
Ia ekridetojn.

estis

kaj

Ia unuaj
donis

prudento

honoron

de Heikkil

pli Ia interrilatoj
disponanto,
almenai

ilin

videble

iom

Povis

ofte ne seiis, u iIi estis frenezajoj

Ia ordonojn,

kaj tia staleco,

sed

povs kelkfoje

kia

ia seka

kaj

esti treege

sekretiga

venenaj.

ar neniu sciis, kion !i kais.

kiu

k. t. p.
ankora

eu ekzistis

nur

nova

dom.

Tiel sajnis
iom kutimi!is
okupigdoj

ai
kaj

Sed esence li estis

pasl tago],

dum kiuj

alifoje li e1busigis -

vortludojn,

ridetado,

Ia bruto

plue lia vera neste,

Ia buon,

stranga]n

sarkasmojn

post

e sama tablo.

tago],

si

unu

estis

ie, en iu loko.
kiam

sarkiloj,

sin en Ia antaa]

stonkolono.

laborilojn

Baldai poste vid-

antaa?

La ambro

kun Ia servistoj

kiel senepitafa

bieno, petis

provis

kaj mastrino.

pensiumita

Ia mastro

ne sole ap-

Ia stalo reparata

de i1i1 Au u estis
Ia alia

aI Ia

oni rakonts

da temo por diskutado

sed nun li jam movis

man!is

enhavis

modernaj

de Ia mastro

de

taglaborlsto]

de proksima

renovigata,

Cio tio donis multe

penetrata

En Ia najbararo

kaj esploris iun angulon.

i!is sur Ia kampoj

star-

bona, Ia

aparteni

kaj draelojn,

li' ne unu fojon malfermis

La viroj
funde

estis

Ia

antao,

bariloj

salajruloj

de Ia mastrno

sia nova situado.

en Ia korto.

frostigis

sur Ia kampoj

iaj interrilatoj

jaroj de paco,

de Heikkil

rapidetanta

Ia laboristojn,

kaj energia

si en tiu nokto
dek jarojn

sekvis multa]

avo en sia ambro,

retema

severa

ke en Ia aferoj

tiu fojnrikoltado

vidi Ia brutejojn,

fosataj,

sed Ia man!o

ke si iun tagon aperis en Ia kontoro

,)Mi vidis

Si duobligis
rilate Ia

klopodado

ke

sed ankai on alian.

ejo estis fundamente

kaj kvaza

eiu povis rimarki,

dum

respondis.

drenoj

kalkuli

lombon,

voo .

ic.

laboron

estis severa,
tiel

komencis

aperis

duoblan

kaj Ia tuta

aplombo,

severa

tiuj muroj, mi molgos iun aparte

sajnis,

pli longa

bona,

anoj de Hekkil.
Kaj Ia klopodoj

mezplanke.

stari momenteton,

ai Ia servistaro

La disciplino

vesti ta meze

rimenole

Si restis ankora
tut-kapon

voo

estis sarkataj,

Sed post

Kaj mi diras, ke se pri i tio estos

ekster

el vi per Ia sama
-

i tie? audi!is

takto

Novkampoj
igataj.

baldai

haltis

pri nova
kaj postulis

jam

sur Ia planko.
eu

La signo]
laboristaron

pri kiuj
a sa!ajoj,
Super

sajnis

oni plej
sed kiu]

io tio kusis

preska

timiga,

2,~
22

Sed per kia soro Ia mastrino povis tiel subigi Ia

malicaniman viron, e haltigi Iian drinkemon, ar fakte
oni neniam plu vidis lin bria a diboanta [e drinkadvoja~oj1 Tio estis inter Ia sekreto] de Heikkil, kiujn
oni povis suspekt sed ne klarigi. Kelkaj pretendis certa,
ke Ia mastro kelkiam odoris brande. Kion tio signifis1
Mem li ne sin provizls per trinkajoj.
eu ilin kunportis
Ia mastrino, kiu nun sola veturis alia urbo por komisioj,
kaj donis doze1 Sed neniu vidis sin en brandvendejo nek
tiajn ajojn inter siaj alportitajoj.
Estu kiel ajn, iuokaze Ia konduto de Ia mastrino
sugestiis respekton - ke si ne permesis Ia domon perei
kaj igis Ia diboulon almena sendangera nenionfaranto
- ankora pli pro Ia mstera aplombo, per kiu si tion
ion plenumis.
La penso] de Ia homoj ofte okupigis pri si. lli vidis
sin la Ia tempo plirondig] kaj plibeligi, sed Ia firmaj
trajtoj de Ia vizago ne moligis. Rilate infanoj Ia filo
restis solulo - u iuj amaj rilatoj inter Ia geedzo]
esis? Kion Ia forta, ne alproksirnigebla virino plc]
profundo pensis kaj sentis? eu si sopiris ion, u si suferis1
eu si scntis sian vivon, spite ia prospero, soleca? Au
u si estis ege kontenta kun sia sendependa situado de
regantino?
Tiuj estis demandoj, aI kiuj neniu kura~is
e aludi - ne [e Ia nomo de arnikeco, ne kondolenco
nek iu alia sento.
Sed Ia jaroj pasis kaj Ia homoj kutimi~is ai Ia situado,
fine lasante ian senutilan divenadon.
lIi nur vidis, ke
Ia direktilon de Helkkil tenadis sama forta mano kaj ke
Ia domo pli kaj pli prosperis, E Ia mastro sajnis kontenta

[e sia loto - kun Ia malakra rigardo, sekretiga rideto

kaj pikantaj sarkasmoj, pro kiuj neniu plu ofendi~is,
ar oni sciis ilin lia sola distrajo.
Sed unu printempon ree okazis io, kio momente turnis
Ia atentou de Ia homoj ai Heikkil.
La filo atingis dum tiu jaro Ia konfirmadan a~on, e
li jam absolvis Ia kurson kaj nur atendis Ia konfirmacion,
kiu lau difino estis okazonta dum pentekosto.
Por tio oni devls fari ai li kelkajn aetajdojn.
plej maloportune Ia mastrino ricevis okupi~on, kiun
povis konfidi ai aliaj, tiel ke si ne povis veturi alia
Tiam Ia mastro sin proponis akompani Ia filon

Sed
si ne
urbo.
- li

havis Iiberan ternponLa propono sajnis stranga, sed Ia mastrino havis nenion
motivitan por kontraudiri, ar Ia mastro jam dum Ia
pasinta vintro kelkfoje plenumis komisiojn en Ia urbo.
Efektive nur kiel veturiganto de tabulsargo kun aliaj
viroj, sed li sin kondutis iel senriproe, ke iuj kredis
lin forgesintan Ia malnovajn artifikojn kaj komencantan
rebonigi Ia famon de siaj jaroj de vireco.
La patro kaj filo ekiris.
La tempo pasis gis tagmango - Ia komisiitoj ne revenis. La horlogo batis du, tri, kvar - Ia servistinoj
ekrimarkis sur Ia mastrinaj vango] rugajn makulojn,
sed vidis sin tiom kvieta, kvaza pri nenio aparta estis
Ia demando. Ce iIi mem k.omencis Ia doloro suprenigi
ai Ia gorgo.
j~ Cirkau Ia kvina horo audigis sur Ia landvojo krakanta
bruego de aro. Jam tranis akra krego - granda kaj
potenca kiel pro gojego, kaj gin daurigis alia, inane alta

25
kaj kvaza hezitanta.
Unu el Ia sidantoj en Ia aro
svingis ru!asnuran
skur!on, Ia alia sidis anta~enkurba,
apogante per unu mano ai bariero de I'sidejo kaj tien
kaj reen sanceli!ante
la Ia skuoj de Ia aro.
la krakado alproksimi!is.
Ektiro [e Ia brido kaj
ekplado de I'vipo - kaj iJi veturls plengalope preter
Heikkil kaj kriegais !uste e Ia domo.

I'

la servistinoj staris Ia koron .en gor!o sur Ia korto _

unu el i1i kuris senspire en Ia ambregon.
>leU vi vidis, mastrino
- Ia mastro kaj ... ')
Ka] plu ... 7.)
,

la knabino ru~egi~is gis Ia orelo] kaj retiri!is

kvaza trovita e msago.

konfuzita

De sur Ia altajo de Heikkil estis videble, kiel Ia kom.

siitoj veturis lakurbe trans ponton gis Ia gaste]o eA Ia
fino de Ia vilago. la servistinoj atendis iumomente ke
Ia mastrino elirus kaj sin direktus ai Ia gastejo.
Sed
nenio a~di!is.
Anstatae si post tempeto aperis sur Ia
perono kaj demandis, u jam finigis laboro en Ia domo,
ar iIi tiel malvigligis.
Mem si sajnis tute kiel antae
kaj parolis per Ia kutima kvieta voo, e Ia ru!aj makuloj
sur Ia vangoj malaperis.
Sed Ia servistinoj
parolis
ma"a~te kaj iradis piedpinte - ili ne povis ne fari
tion.
Cirka~ Ia naa horo ree a~di~is krakado de aro.
.)Hm Hrmj knaboj - deklivo kaj jungita hominoh
kriais Ia mastro enveturante
tra Ia pordego.
lIi haltis meze de Ia korto. la filo unue penis suben.
plSi, sed eksanceli!is
kaj falis kaj restis tie la~longe
kusanta.

La mastro grunte ekridis, ree kriais, vipis Ia evalon

per Ia skur!o kaj ankora foje veturis ronde en Ia
korto.
Li k vaza

kreskis

de antae,

sajnis

ferega kaj ap-

lomba, parade irkaurigardante.

La mastrino aperis sur Ia perono kaj haltis tie por
momento.
La servistinoj malaperis iu la sia direkto,
apena kuragante rigardeti de post Ia fostoj.
EI Ia buo de l'elarigenta mastro audigis grakaanta
mokrido, kiam li rimarkis Ia mastrinon sur Ia perono.
.)eio estas restarigita,
hihk li akrekriis kvaza per
altegsona sonorilo, signife svngante Ia skurgon en aero,
Ka] kun alkreskok - li montris Ia filon kuantan sur
Ia herbo, eksplode ridante per diabla rido, fulguranta Ia
mjelon.
La mastrino alproksimigis - Ia rigardantoj emis fermi
Ia okulojn.
Sed si iris kvazai en siaj okupoj, kvaza
ne rlrnarknte Ia mastron, kiu dare staris aplomba,
Ia krurojn disetendite. Ia skurgon en unu mano, pugnlgita
, en Ia poso, brilantan triumfesprimon sur Ia ruga vizago kvaza li nenion vidis nek adis, nur guis Ia potencan
ekstazon de l'momento.
Ektiro - Ia skurgo eksvingis en Ia mano de I'masfrino.
, E n I a a m b r o n! sammomente
ektintis
tlel
severe humilige, ke e Ia sidantoj en Ia ambrego ek
tremis.
La viro perdinta

sian sceptron

ne tuj perceptante kio okazis.

En vian ambronle reaudigis
doloro kaj ekbolis bobeloj

fiksrigardis
-

de indigno.

senkonscia,

en Ia voo tremis

20

27

Kaj Ia observantoj vidis, kiel Ia viro jus tiom aplomba

kunfalis kvaza fojnstako en torenta pluvo kaj Ia nukon
kurba, kvaza baton timanta, ekiris, neniun vorton dirinte, ai Ia ambrego.
La rnastrino sekvis e liaj kalkanoj, - amba malaperis
en Ia ambron.
De tie komencis adi~i plendpepado kaj
pladado, hurlado kaj vekriado kaj iam senesa plad.
ado, tiel ke agacis Ia hato de I'estantoj en Ia ambrego.
Post tempeto Ia mastrino aperis en Ia ambrego.
,)Maljungu Ia evalon kaj iru por na~igi ~in!,) si diris
scvere, rnetante Ia skur~on el sia mano en Ia fajron sub
Ia ferpoto.
Mem si ree eliris - prenis Ia knabon kuantan sur
Ia herbo en Ia brakojn kaj por tis lin kvaza infaneton
en sian propran ambron.
Sekvintan
matenon aperis kaj patrino kaj filo festvestitaj en Ia ambregon.
La servistaro vidis, kiel ili
pasis la vojeto sur Ia kamprando ai Ia bordo. remis per
boateto trans Ia riveron - iom pli subc, en rivera kurbajo,
travidetigis Ia pastrejo inter betuloj.
Poste io revenis ai Ia antaa] orbito].
Neniun mirigis, ke Ia mastro ree dum longa tempo
restadis en sia ambro, nek tio, kc li sajnis pli kaduka 01
antae, e preska forgesis siajn sarkasmojn.
Pri Ia filo oni sciis rakonti en Ia somero, ke li i~is
solida kiel plenkreskinto.
Kaj en Ia postsomero li tute
malaperis el Ia domo. La mastrino mem lin akompanis
veturiganta
kaj restis tri tagojn survoje.
L jam havis okazon por ion vidi, kio hejme
vidinda* adi~is mallonga klarigo.

estis

Ankorafoje

Heikkil

adigis

pri si -

surprizante

i-fo]e, kiel ofte antae.

La domon vizitis morto.
La kristnasko
estis estita kaj e Ia ple] proksima
najbaro, Ia vilaga forgisto, estis okazanta laborfesto pri
lignajoj.
Kiel darigon Ia gejunuloj arangis ian dancon
de Johano, ai kiu tirigis anka Ia servistaro de Heikkil
gis Ia lasta estulo.
Tim, dum tumulto de polko, Ia pordo de I' dancejo
estas tiregata malferme kaj e Ia sojlo aperas Ia mastro
de Heikkil - duonvestita,
kun rondaj okuloj, teruro
sur Ia vizago.
La anaro de Hcikkil

tuj venu hejrnenh

Alion li ne

perfortis diri, sed malaperis sammomente.

iuj komprenis, ke io aparta estis okazinta a okazonta
_ Ia dancantoj komencis are trenigi ai Heikkil.
La mastro kondukis Ia alvenantojn rekte en Ia ambron
de l'mastrino.
Tie kusis Ia regantino de Ia domo noktvestita
en sia
lito, sur unu flanko, Ia vizagon ai Ia ambro, sed pala
kaj amba manojn sub Ia brusto, kvaza premente ai si
Ia subkorajon.
Nun Ia mastro rakontis - kun tremanta
voo kaj
okuloj rondajpro teruro - kiel li vekigis en sia ambro
pro Iata plendado kaj lamentado,
kredante unue gin
adi el ekstere kaj supozante, ke movigis Ia laborfestantoj.
sed fine li ektrovis, ke gi devenis el Ia mastrina ambro,
rapidegis tien tra Ia ambregon,
vidis sin ankorafoje premegi
sin sub Ia koro kaj ek voi poste
resti silenta.
Li, Ia mastro, timigis tiom, ke li ne


29

2B

kura~is e tuseti
dancejo.

per fingro. sed rekte rapidis ai Ia

Timigita li fakte estis, tremante je iu ostotubero

La sama terura sento okupis anka Ia rigardantojn.
Ciu komprenis. ke Ia mastrino ricevis subitan atakon,
- tiaj okazoj estis jam antae viditaj - kaj ke tio
okazis anta momento. ar Ia korpo estis ankora varma.
La flankuloj fori~is kun profunda malstrei~o en Ia
menso kaj Ia servistinoj de Ia domo komencis lavi Ia
mortinton.
La mastro eestis Ia tutan tempon, levante
kaj helpante, subtenante Ia kapon dum Ia hararo estls
kombata k. t. p. - dare pala kaj tremanta, sed helpema
kaj komplezema.
La servistinoj vere miris, kiel anka
li unu fojon povis esti lauhome.

Preska neniam estis e mortinto tiom da vizitantoj

kiel nun en Heikkil - por citi nur Ia parokestron kaj
policestron. La mortinformo surprizis tiel subite kaj Ia
mastrino de Heikkil estis nekutima fenomeno _ diskreta
kaj stranga, sed estmata de iu.
lIi staris kvaza
anta silueto], vidis malklarajn. preterrapidantajn
frag.
mentojn, nur suspektis trajtojn de Ia tutajo kaj post
ili ion profundan kaj neklarigitan, kiu iam klari~os.
Sed nun estis io slosita per Ia nerompebla sigelo Hadesa,
Sajnis. kvaza Ia homoj ne volis nevidinte kredi, ke e
Ia morto povis malvigligi per ordinaraj rimedoj tian
homon de propra potenco.
Sed malvigligita si estls, ripozanta bele kaj pace sur
sia breto - Ia malgranda sulkigo de Ia brove]o, _
fingrosigno de Ia agonio. videbla inter Ia okulo], anka
~i nur pliigis sian severan dignecon.

la

enterlgo estis luksa kaj impona, klel decis ai Ia

digno de tia domo kaj tia mortinto.

Kaj nun estis vidata tiu strangaio, ke Ia mastro restis
tutan tempon sobra. rakontante
tiam kaj iam per
tremetanta voo, kiel li veki~is pro plendado, lamentado
k. t. p. La homoj preska forgesis sian antaan antipation kaj sentis ion kvaza kompaton aI Ia viro. [e
kiu Ia okazo sajne faris tiom profunda!, impreson. La
mastrino konkludeble. iIi opiniis, donis per sia morto
pli daran instruon aI li 01 iam dum Ia tagoj de sia vivo.
La filo ne estis videbla e Ia enterigo - lia restade]o
estis konata de neniu.
Sed apena pasis Ia enterigo,

kiam ree stranga]o]

komencis audi~i el Heikkil.

Kvaza malnovaj sekretaj Ior to] ' ree elsori~is.
Ree svngis Ia skur~o en Ia korto de Heikkil. ree adi~is kriaoj kaj Ia evalo galopis saumanta.
La mastro estis kvaza demonhavanta - kvaza Ia
antaa] drinkuloj. foiristoj kaj dibouloj estus komencintaj fantomi en lia figuro.
Li povis antatagmeze
drinki en Ia urbo, tagmeze en iu gaste]o, vespere en
alia kaj nokte en tria, Hejme li ekvizitis nur tiam kaj
iam por san~i evalon kaj inciti Ia servistojn per iaj
diablajoj. kiajn nur Ia cerbo de drinkulo povas elpensi.
Au li ekgalopis en Ia korton kun veturilo plena de
dibouloj kaj instalis furiozan orgion.
Tiam li povis
ordoni Ia Iignokruojn sur Ia tablon kaj plenigi ilin ~is
Ia randoj per rumo. Ternpeto, kaj lin kaptis Ia ideo,
ke iIi devis man~i. Senceremonie safon el stalo, en Ia
meznokto ~in tuta en ferpotegon kaj tia sur Ia tablon,

.10

e kiu Ia heroo] man!egis.

Sed meze de io li povis
ekkriegi kiel freneza, stari~i de Ia tablo kun rondaj
okuloj kaj plaidigi per skur~o irkai si, murmuri
nekompreneblajn
vortojn, sin [eti eksteren kaj veturi
galope, kriegante kaj hurlante, foren.
Li ne nur. drinkis, sed anka alie dibois la povo.
En gaste]o] li svingis per Ia skur~o dispecige fenestrojn,
glasojn kaj porcelanaiojn
de tabloj sur plankon. Cio
vldigls, ke li nun decidis havigi rekompencon
por Ia
unu kaj duono da jardekoj, dum kiuj li Iastis, kaj pereigi
Heikkil'n ~is Ia subangulaj sokleroj.

11.

Sed u tiel devis Heikkil, Ia pupilo de Ia mastrino.

mortinto, perei?
La Ia opinio de kelkiuj, tie estis io
alia ekster Ia diboado de drinkemulo.
La mal nova
nebulo de mistikeco ankora ne disblovigis de lrka
Heikkil, sed Ia kerno estis ,Iau ilia opinio klara _ gi
konjekteble estis batalo pri Ia domo, dio.scias kiel severa
kaj persista. io komplete vidata, Ia paslnta]o de I' duo
de jardekoj prezentigis batalo inter antagonistaj
fortoj
pri Ia superregado de Ia domo - anka Ia nunajo estis
nur daurigo ai tio.

a marta luna]o paadis sur brilanta printempa

negkrusto kaj
kae enrigardis tra Ia enestro de
malgranda soleca dometo.
La loganto de Ia dometo ankora ne estis kusanta, kvankam
Ia lampo jam anta longe estis
estingita, sed li sidis plenvestita
e Ia
Ienestro, apogante Ia kapon ai Ia brako.
Saluton, Matio de Vliporttil Ia luno
ekdiris familiare.
Pro kio vi nun tiel
okupita maldormas ... 1)
Sed.'a viro nek ads nek vidis on, nur sidadis enpensiginta - dum Ia luno medite rigardis lian kapon, kiu
jam estis senhara en Ia centro, kaj Iian malgrasan,
sekigintan vizagon, sur kiu vidigis Ia hardaj Iingropalp-

u unu jam tute forigis el Ia tumultkampn

kaj lasis
Ia alian kiel venkinton?
u Ia forte de pereigo i tie
diris Ia lastan vorton?
Tiel sajnis ..

ajo] de vivo.
Li sidis tiamaniere
longe, kvankam
meznokto jam
alproksimigis.
Li havis Ia intencon eliri, sed tamen
restis sidi kaj medi ti, ar li planis tian, kian !i neniam

La homoj rigardadis i tiun teruron de pereigo kun

malvarmaj tremo] en Ia mjelo.
Ci efektive ne mirigis
ilin, kontrae ajnls preska nature, ke Ia drinkegulao
nun dibois kun Ia pereiga skurgo en Ia mano _ nun,
kiam Ia malhei paio forestis.

33

3",

antae faris, sed kio kvaza sin apogis alia antapaslnta

vivovojo.
l.a
bildo],
kvaza
propra

tiu vojo nun preteri ris anta li diverskoloraj

kelkaj pli klara], aliaj malklaraj, preterrapidantaj
altkumulusoj,
sed iu estis guto el Ia suko de lia
vivo.

La unua estis ido de printempobela, felia printempo.

Li estis tiam dekokjara kaj servis to en Paavola.
Kaj
tiun printempon elbur~onigis por li amo tiel granda kaj
potenca, ke li apena mem kredis ~in vera kaj kvaza
instinkte antasentis,
'ke gi devis disrompigi.
Car Ia
felio, kiu ridetis ai li, estis tro grande por esti dara.
Sed Ia printempo estis klara kiel argento kaj Ia somero
varma
kiel oro, kaj sorpo-eternulo
kreskanta sur
kampa altajeto
inter Ia du domoj adis tiusomere
flustrajojn, kiuj igis ~ian maljunan koron pulsadi.
Kiom dola estas amo, kiam gi estas sekreta - kiam
oni nur telire kuragas gin alproksirnigl kaj nur subdire
pri gi paroli ka] kiel sola konfidato estas maljuna arbo,
kiu ne denuncas.
Atune tio okazis - tio kion li instinkte timis kaj
kio kuls kiel malhela makulo anka sur Ia fundo de Ia
knabina rigardo, k vankam nek unu nek alia iam kuragis parol pri gi.
La gepatroj
kaj gi estis
mastron de H
havi tiom da

de Ia knabino ricevis scieton pri Ia afero,

rapide klarigata.
CU s e r v i s t o kiel
e i k k i I a? lIi kredis Ia filinon de Heikkil
konscio pri sia digneco kaj estimo ai siaj

,epatroj

kaj familio.

eu si, Ia sola infano, ne komprenis,

ke estls demando

pri Ia heredita domo?

La knabino ploris kaj petegs, kaj li mem estis kvaza
freneza.
Sed iIi komprenis, ke iIi devis f1eksigi, ar iIi
ne konis e unu ekzemplon, ke estus donita mastreca
rajtigo aI amo en tiaj okazoj.
Krome, i tiu estis Ia
sola fojo, kiam Ia knabino agrenis siajn gepatrojn, ka] ..
tio multe doloris ilin amba.

--Kiel klare
Ia maljuna

li rememoris ilian lastan renkontigon sub

sorpo - rememoris, kaj tarncn io tiuvespera

estis kvaza obtuza susuro.

Lia gor~o kunprlmigis,
kiam li pensis, ke gi estes
Ia lasta fojo. Kaj Ia sorto de Ia knabino - aI sia edzig.
proklamo restis nur kelke da tago] ... 1
.
Sed kiel vi povos v i v i kun Ii? li demandis kun
doloro.
Tion mi ankora

ne scias -

tion mi efektive ne selas,

Ia knabino lamentis kun premego ai Iiaj manoj.

Sed gi ne estis por li Ia efa demando - estis alio,
kio Iin turmentis ankora pli forte ka] pri kio li devis
ricevi klarecon.
Ka] niaj interrilatoj

... ? li fine povis

elpremegi,

su devas i o esi [e i tio? Mi .

Li ne povis plion diri, sed restis pala kaj senspira
rigardi Ia vizagon de Ia knabino.
Kaj li vidis kiel Ia knabino tremis kaj batalis kun forta
emocio, dum espero ka] malespero furiozis en lia brusto.
*Devas~ Ia knabino fine diris per tremantaj
Iipoj.
Cio devas esi i tie, k vaza nenio iam estis - ar
3 -

Batalo prl Ia domo Helkkllli

35

34

mi ne volas fari ion nedecan, u per penso], u per verto],

u per faroj . .. Kaj neniam vi rajtas rememorlg min
pri tio. kio estis ... ')

bruon de muzikilo kaj tintadon de homaj vooj.

Li
steliris alia maljuna sorpo kaj atendis dum horoj. Kiun1
Li deziris e diafane vidi blankan vualon en Ia mallumo

Li sentis ion nigrigi en siaj okuloj. Li esperis on, li mem

ne sciis kion, sed tamen ion allan, 01 kion Ia knabino diris.
IIi starigis - kvaza nek unu nek alia havis ion plu
por diri.

kaj adi flustrajojn ...

eu li estis freneza1 Li honte forsteligis.

Tiam Ia knabino ekkaptis amba liajn manojn.

)D e v a s esti tiels, si diris per tremetanta
voo. Sed
se mi ankora iam estos libera agi la mia volo, vi scias
mian inklinon...
Ne, nun mi devas ekiri] si aldonls
malpaciencige,
premegis lia]n manojn kaj retirigis.
Sed si alturnigis ankorafoje kaj Jfbrolis kvaza delire:
Ka] se iam venos Ia tago, ke Imi ne sola havas Ia fortojn,
sed bezonus helpon, vi scias, ke mi ne havis iun alian
amikon, nek havos - kaj se v i bezonus ... > Ia knabino
torente ekploris kaj arde lin premis kontra si.
Momenteto ekbrilo de plenluno de sub nubeto
kaj subita superfluo de gia pala lumo sur Ia kampo,
eksusuro de vento en Ia sekiginta foliaro de I'sorpo kaj
palpebrumo de larrna] okuloj - Ia knabino sin disiris
kaj forkuris.
Li staris longan tempon narkotita,
ne povante sin
movi. En i io estis io mistere solena - kvaza io
nun rompigis inter ili, tranita de Ia pala; radioj de luno,
sed k vaza tamen restis iu fibro, kiun oni ne povis
klarigi per vortoj.
La edziga festo - li preska frenezgls.
Estis apena
duona mejlo inter Ia domoj. Li adis tumulton de festeno,

Kiel stranga ajo estas Ia homa animo!

Kvaza io
peza kaj premanta estis sublte for visita. nun kiam io
estis nerevokebla. Li estis libera-kvazau
nenio iam estis .
Li memoris kvaza hieraan tagon Ia tempon, kiam
lin kaptis neklarigebla
lervoro je vivado kaj laborado.
Li kiel servisto - iIi hontu!
Propra terpeceto - gi
estis facile akirita.
Propra dome to - gi starigis kvaza
sorite,
Por kio? Li mem ne tion sciis, seu li ne povis ne observi
unu viron.
Renkontante
li esploris lian bonvoleman
vizagon. lian malfortikan staturon kaj senenergian sino
tenadon - kaj en Ia sama momento li sentis kvaza
lia propra staturo rektigis kaj plilongigis kaj neklarigebla
forto streis liajn tendenojn.
Li observis liajn klopodojn
kaj agojn, kaj kiam li rimarkis neniajn ajn klopodojn,
li ne povis ne rideti triumfante
kaj ne streigi ankora
pli fortege _ kvazau li sekrete konkuradis kun tiu viro.
Post paso de jaroj li ne plu povis nei ai si. ke inter
iIi ekzistis klara interrilato.
Se tiu viro estus rampinta
sur Ia pregejtegmentan
egon. li mem estus grimpinta
gis Ia pinto de sonorila turo. Vi havas domon, mi do.
meton - montru nun arnba sian mastran kapablon.
En Ia. najbararo komencis iradi stranga] flustradoj stranga], sed tamen kvaza malfremdaj kaj atenditaj

.10

37

por li. Kaj kiam li foje per propraj okuloj vidis, ke Ia

famo estis vera, li sentis eksciton de subita emocio en sia
brusto, kaj kiam Ia juna mastro' de HeikkiJ galopveturis
kriaante preter lin, li sin turnis kaj komencis meze sur
Ia vo]o svingi Ia apelon kun vervo,
Sammomente
li
hontis kaj premis Ia apon sur kapon, sed sentis, kvaza
iliaj sortoj nun estis kunligitaj per nerompeblaj ligiloj.
Tio okazis sekvintan someron - unu belan tagon de
fojnrikolto, kiam Ia fojnistaro revenis de herbejo.
La viro estis ebria kaj ekscese furiozis, batante
edzinon fojon post fojo.

sian

Tion vidante li fine komprenis kio estis lia vera rilato

ai tiu viro - profunda, neestingebla
malamo!
Ka] li
sentis klaran ebriecon de gojego povante foje sin jeti
kontra lin, bati kaj tordi lin la plao.
Sed Ia virino intervenis.
,)Mi ankora ne bezonas fremdulan helpon _
fiksante Ia rigardon ai li: i e s helpon]

aparte

Li reSanceligis kvaza svenige batita.

Kaj en til'
momento li sentis, ke li ja vere havis nenian interrilaton
kun Ia viro, nur kun Ia virino.
Sed Ia virino repuis lin malvarme kvaza fremdan
trudemulon.
u li estis fremdulo, a iu alia _ iu.
okaze Ia skurgbato] de Ia viro estis pli satataj 01 lia helpo.
Au u Ia virino tion diris nur pro Ia flankuloj?
Li atendis Ia bruston.

malpacienca,

kun pasia necerteco siranta

Tiam oni rakontis, kiel Ia virino subigis Ia drinkemulon

per skurgo, kiel si lin fermis en Ia ambron kaj neebligis

ian diboadon - e oni lustrls, ke si mem sekrete havigls

aI li alkoholajojn, ar Ia viro ne povis tute malhavi ilin.
lin okupis terura sento - tamen do fr-emdulo&, kva.
za nenio iam estis! Se tiu virino estus vera, si lasus Ia
diboulon drinki slnmortige, ju pli frue des pli bone mem ti povus e miksi venenon en Iiajn brandajojn.
Sed si malhelpis kaj prizorgis kvaza infaneton - certe
tiu viro estis aI si kara.
Por kio li laboregis kaj streadis dum tiuj jaroj1 Kaj
kiu aludis ai ia ebleco en estonto, sed nun malhelpis e
Ia naturan evoluadon de Ia okazajoj, kiuj sajnis kvaza
rapidi por rekompenci Ia okazintan maljustajon1
En
li ekflagrls arda fiamo de amareco kaj vengo - li volas
montri ai Ia tuta mondo, ke io okazis, kaj aI Ia solulino,
kiu povas tion kompreni, ke li ne forgesis Ia maljunan
sorpon sur Ia kampa altajeto nek unu palpebrumon en
Ia pala lumo de luno.

---

lIi estis vivitaj demandoj - aI si, Ia virinol

Kion si tiam pensis, kiam si adis, ke li lasis sian dom.
eton kun Ia fruktoporta kulturo kaj malaperis sensigne?
Li sciis, ke oni parolas pri tio kaj divenadas Ia kazon.
Neniu sciis - si sola komprenis.
Kion si tiam pensis u si sentis pikon en Ia brusto?
eu si adis, kio poste okazis1 eu oni rakontis aI si
pri foireja.Matio,
Ia fama evalisto, kiu iris de urbo
a\,"urbo, aetis, vendis kaj intersangis1
eu si adis, ke li
havis bonancon de pendigindulo, ke li akiris centojn guste
ar li metis ion'" sur unu karton kaj estis tute indlferenta, u li gajnos au malgajnos1
Kion si tiam pensis1

39

38
Unu fojon iujare li ris mem kiel vivanta demando
preter si. Veturis Ia foiran antatagon
kun tintantaj
sonoriJoj tra Ia vila~on - kun tri vivega] evaloj antae
jungitaj, du poste kurantaj, mem kvaza princo en Ia
mezo, grandsinjore vestita, fiera kaj memcerta.
Kaj li
haltis intence sur Ia landvojo e Heikkil, ordonis el
apuda dometo kafregalajon sur Ia aron kaj pagls per
bankbiJeto ne akceptante repagon. Li ne [etis e rigardon
ai HeikkiJ, sed sentis en sia f1anko siajn rigardojn tra
Ia fenestro ai landvojo. - Kion si tiam pensis] Cu si
rapidis en sian ambron, a u si komencis mallau~ai
Ia servistinojn ke iIi rigardaas iujn migrantojn?
Kun Ia foireja publiko li ree sendis salutojn kaj
demandojn - certe ili alvenis, ar ili ris kiel anekdotoj
de buo ai buo. Kiel li regalis per karuselo iujn, kiuj
okaze estis proksime. Kiel li nvitis tutan placangulafon
da popolo en restoracion, precipe i'4n hejmregionanojn,
trinkigis kaj mangigis ilin Ia ies plao. Kaj certe si
anka adis tion, kiel li mem enveturegis tra Ia efpordo
de Societejo kun evalo kaj aro, tiel ke radreloj frapis
fajrerojn sur Ia stonaj stupoj - veturis rekte en Ia fest.
salonon ka] pagts centmarkojn
por tiu distrajo.
Kion
si pensis pri tio?
Ka; u 'Ia virino ads k e I i n e d r i n k i s e
g u te to n? Certe si tion adisl Kion si pensis pri tio?
Senbrida:foirulo
ka] tamen ne drinkas, kvankam
e
iaspeca] sekigita; fiso; de senakva kontinento drinkas _
u tio kazls ai si iajn meditojn ... ?
Kaj u si ads Ia frapadon de kartoj?
Pri evaloj,
horl~oj, jakoj kaj apoj, lati ies plao - e kun almoz.

ulo en Ia landvoja drenaio. Cu si komprenis, ke homoj

ne tiel vetas por sin distri, kaj u si komprenis, p r i
k i o li ludis1
Pripensu se li i~us sparema, kolektus monon ka] aetus
kampardomon
- Ia najbardomon
de Heikkil, tiun kie
li antaue estis s e r v i s t 01 Kion si tiam dirus1
La homo estas arlekeno!
Kion strangan li havis
komunan ~un Ia mastrino de Heikkil?
Kia fenikso si
sin kredis1
Virino, kiu siatempe havis harplektajon
kel iuj knabino], ka] robon kiel iuj aliaj, kaj sidadis
unu printempon sub arbo kaj revis pri amo kiel iuj alia].
Edzinigis poste kun drinkulo, kiun si nun regalis per
brando ka] skurgo.
Kaj pro sia harligajo

kaj robo li streigis ka] bruis -

iu havas Ia ekscesoin de junecol

Li adas ree evalblekadon
kaj arkrakadon,
pluvtrapadon kaj venthurladon en senluma atuna nokto iIi portas lln antaen, iam antaen, de foiro aI foiro, de
urbo aI urbo, jaron post jaro ...
eu li ne hontis - kiam li fine revenis aI Ia hejma
vllago, trofrue maljuniginta
ka] velkinta, kun forta
dolorado en manoj kaj piedoj1
Kial1 eu tial, ke li ne revenis per evalo ka] kun
tintantaj sonoriloj - u li do eliris per evalo] eu tial,
ke li nun estis malforta ka] malsanema - iu alia spertinta
liajn vojagojn kuus kun humo sur Ia vizago!
eu anka Ia mastrino de Heikkil ne hontis?
La
mastrino de Heikkil - kiu si estis?
Ha, nun li tion

41

40
memoris - certe li iam konis tian knabinon!
Sed kio
hontinda estis en tio, li ja ne revenis por peti penslon
pro tiu konateco.

turmentis ilin amba, unun per videbla, alian per nevidebla skurgo.
Si amis neniun kaj si envolvis kaj sin kaj
Ia tutan domon per tia mstero, ke oni povis pensi pri

Li estis mortinta por Ia mondo kaj Ia mondo por li - se

li povos remeti Ia sovagigintajn
kampojn de Vliportti
en fruktoportan
staton, li estos kontenta pri sia vivo.

tio kion a]n.

La Ia tempo tiuj pensoj densigis kaj fermentis.
Li
ne plu volis senti Ia nevideblajn
skurgobatojn
de ta
virino.
Li bezonis nur iri ai si kaj diri Ia tut-veron -

Kiu povas esplori Ia senfundajn

koro?

tiam li estos libera

profundajojn

de homa

Li dum jaroj e ne memoris pri Heikkil, sed nun

reveninte hejmen Ia filino de Heikkil kaj Ia maljuna
sorpo ree komencis aperi sur Ia fono de lia vivo kvaza
altaj arboj kontra vspera rugigo.
eu estis Ia malnova amo, kiu ree komencis siri lian
bruston?
Ne, ai li estis indiferente, kies Ia virino estls.
Sed si turmentis lin per nura sia ekzistado. Se si kun sia
domo deglitus la deklivo sirnile ai li, se si devus senti
malrion kaj mizeron, io estus ekvilibre.
Sed si iradis
floranta en Ia korto de sa pli kaj pli prosperanta domo _
kvaza si dum tuta lia foresto sekrete vetkuris kun li
kaj nun mokis pri lia fina humiligo.
Kelkiam li tamen sentis, kvaza inter iIi tamen estis
io - tutan tempon, splte io. Kvaza finfine estis en
Heikkil io, kion Ia vivo havis por li. Li foje jam pasis
duonon de Ia vojo tien kaj estis felia - poste io glitis
la deklivo.
Sed kies estis Ia kulpo? La virino efektivigis sian volon
en io - kial si ne tiam faris tion? Kaj u si mem estis
felia? Ne, kaj almena du aliajn si malfeliigis.
Nun
li komprenis anka Ia sorton de tiu alia - Ia virino

por eterne.

La vortoj estis preta] kun akrigitaj

pintoj kaj veneno

fandita ai Ia bazoj. Nun tio devis okazi!

Sed li ne iris e duonan vojon kiam li returnigis
honta kaj konfuzita.
Kion li vere intencis?

Kion do li povis havi por diri ai

Ia virino?
Fine - nun li tion elpensis!
Li estis ebria kaj pals memkonscia ai Heikkil.
Ne
plu hontis nek malhavis vorto]n, kontrae li havis unu
kazon plie - pro kiu li vere abstinis pri tio, kio nun
trairis Iiajn vejnojn kiel varma fajro? Nun li komprenis,
kial Ia mastro de Heikkil volis drinki, kial iuj homoj
drinkis - kaj tiel faros anka li de nun, drinkos tiel ke
Ia pugnoj kotigas!
Sed jam sur Ia vojo proksime ai Heikkil renkontiris
mastrino.
Tio estis surprizo.

Ia

Sed bone, li pensis, konfidenciaion

mi ja havas por vil

I\i interproksimigis
- li sentis sanceligon.
Penls sin
hardi, sed io premis Ia gorgon tiel, ke li certe ne e

42
vorton povos eldiri, Kaj kiam li nun post jaroj vidis Ia
virinon tlel bela kaj digna, li subite tiris Ia apelon
profunden sur Ia okulojn kaj intencis tirigi kvaza
nenion rimarkante pretere,
Sed Ia virino haltis - liaj propraj piedo] alnajligis
ai Ia vojo kvaza retenata] de nevidebla forto.
La virino rigardis kvaza ne kredante siajn okulojn.
)Matiol audigis tremanta pro emocio voo. Kaj en
tiu unu vorto vibris io, kio l li estis kara kaj bela:
printempo, sunlumo kaj sorpo, somernokta duonlumo
kaj stranga brilo de luno. Li volis sin idi teren anta
si kaj petegl por ankorafoje adi tiun unikan vorton,
eu anka vi devas igi diboulo - kiel iuj aliaj .. ?
Si iam iris sian vojon, li staris hontanta sur Ia landvojo.
Kio mirinda estis en Ia virino? Kaj kion si vere inteneis? Kial si diris Ia unu vorton tiel, ke en gi vibris Ia
tuta estinto, sed Ia finon, kvaza si neniam Iin konis?
Li komprenis, ke nun estis dirita Ia lasta vorto, sed
kc Ia dirinto ne estis li sed si.
Kaj kial li sentis tiel senfinan humiligon pro ke si
vidis lin ebria kaj ankora pli fulgurantan pikadon pro
ke li estis komparata kun aliajr - kvaza li vere estis
pli bona 01 Ia aliaj, li kiu jam pentis, ke li ne estls kiel
i1i? Li volis drinki, e por inciti, sed tio estis tute neebla
post Ia renkontigo. Li ne povis tion klarigi, sed li sentis
malamon kontra Ia virino - guste pro Ia neklargebla
perforto, kiun si praktikadis kontra iuj aliaj.
Li estis staranta
sur sarko de sia terpomkampo,
kiam audigis de Ia landvojo furioza krakado de aro.

43
Kiu estis? Li sentis saman pasian senpaciencon de atendado kian foje antae.
Jam svingis skurgo kaj audigis kriao. Estis do I i kaj Ia filo kune. L a f i 10 kune!
Lin okupis tiel subita vengotriumfo ke Iiaj genuo]
cktremis, La mastro de Heikkil do tamen estis viro - .
li vengis por iIi amba.
Li sciis, ke tio esos balda, ke skurgo jam balda
dances sur Ia dorso de I'mastro. Sed gi estis tamen maltima
protesto kontra Ia mistera perforto.
La morto de I'mastrino! Gi estis surprizo al, li kiel ai
aliaj, ar gi venis tiel neatendlta kaj falis nematuran
grenon . eu li esperis gin? Ne. eu li volus gin malhelpi?
Ne. Liaj penso] pri Ia okazinta]o estis strange konfuzaj,
sed en Ia unua momento li ne povis ne senti tremon de
emocio pripensante, ke inter iIi e s tis io - kontaktoj
kaj rilato], amo kaj malamo, kaj ke i io nun estis nura
rememoro.
Sed kio gi tamen fine estis? Kion li vere sciis pri Ia
virino, ekster Ia tiama printempo kaj somero - nenion!
Kion si ple] profunde pensis kaj sentis, vivis kaj suferis,
esperis kaj senlluzligis - tio estis definitive ai li kiel
fermita libro. Kaj u si pli seiis pri li - pri io, kio
trairis kiel ruga nuro tra lia vivo - u si e unu fojon
efektive pensis pri li? eu estis memafere inter iIi io
alia krom eta senkulpa memora]o el [uneco, kiun unu
tuj orgesis, alia pli longe konservis, e suferis pro gi?
Kiel stranga estas Ia vivo! eu ne Ia homoj iras kvaza
en nebulo, barak tante, batalante kaj pendente unu

45

44

je Ia alia, tamen nenion sciante pri Ia interna homo de Ia

alia, e tiuj kiuj sin kredas pleje proksimaj.
Kiam Ia sono de entombigaj sonorllo] trombonis ~is
lia dometo, ai li sajnis, ke ~i rakontis pri io tre mal.
proksima - dum Ia infaneco adita fabelo, kiu~ iam
profunde impresis lin, sed nun envuallgs en Ia nebulon
de Iorgeso por eterne.
Ree rapidegas bildo] anta li - Ia mastro de Heikkil
kun siaj kundrinkantoj.
Ili vekis anka Ia alion, kiu jam estingi~is.
La virino definitive estis pereiga najlo en Ia boato
de lia vivo! Kial si fleksi~is sub Ia devgo de siaj gepatroj
kaj u Ia devigo vere estis tiom premanta? Kial si
post tio i~is harda, fiera kaj nekomprenebla? eu si ne
en tiu momento parolis, preska [urls ion? eu ne anka
ion pri tio, ke se vi iam bezonos . '?') eu li bezonis _
tion certe Ia mastrino de Heikkil plej bone sciis. Kaj
Ia helpo? Impertinenta demando sur landvojo kun Ia
titolo diboulol
AI li sajnis nun kvaza nekoruptebla verdikto de Ia
providenco, ke si tiel subite estis deSirata el inter sia]
idoloj: rieco kaj prospero. Kaj Ia mastro de Heikkil
estis kvaza ven~ilo en Ia mano de l'eterna [usteco,
kiu volis en momento detrui kion krudeco kaj senkoreco
kolektis dum [aro].
La penso estis anka alie, pro speciala kazo, kvazai:i
serpenta veneno por lia malfervori~inta sango. La nuna
vintro estis ai li iamaniere pli severa 01 Ia alla]. Li kutime
kulturis terpomojn en sia kampo, kiujn li poste vendis

dum Ia tuta vintro, kaj ekster tio li faris korbojn el

radikoj. Sed nun Ia terpomoj estis jam venditaj ~is
vintromesoi da preta] korbajoj estis sufie, sed li ne
estis ema ilin ekkapti - Ia mizero entrudi~is tra Ia pordoj
kaj fenestroj.
Tiam Ia diboado de mastro Heikkil kvaza briligis
ai li Ia pensou, ke li suferis pro maljusto kaj ke Ia vivo
efektive estis sensenca movi~o kaj klopodo, kolektado
ka] detruado. Kial Ia riuloj vivis malmodere, kial li
devis mortmalsati?
eu li ne havis egalan rajton pri
~ivado kiel i1i? eu sola Ia mastro de Heikkil estis rajtigita
ai egaliga divido?
Jam multfoje liaj penso] ekskursis alia kampa altajeto
inter Heikkil ka] Paavola. Tie estis terpeceto de komuna
grundo de l'vilago, kie iu havis sian kampeton por
lupolo ka] e Ia deklivo sian terkelon por terpomoj.
Kial li ne iris tien kaj ekprenis sakon au duon da ter.
pomoj el iu kelo - tian kvanton neniu e rimarkus.
Forportus ilin unue ai sia hejmo kaj poste iom post
iom ai Ia urbo, kiel dum aliaj fruprintempoj siajn
proprajn, dum Ia aliaj ne havus Ia plej malproksiman
suspekton ...

ei.vespere li fine decidis iri, ar estis bonege portant

ne~krusto kaj Ia luno prilumis Ia vojon. Li jam pret
provizis Ia sakojn kaj sledeto atendis anta Ia pordo.
Sed estinginte Ia lumon li havls tiom strangan senton,
kvaza estus necese ankorafo]e pripensi eu Irl eu n
iri, ar li neniam tusis proprajon de alia kal ee en Ia eeval
negoco] neniam malfieri~is ai vera trompo. Ka' tlel I

46

eksidls sur Ia benko e Ia fenestro kaj komencis ,kvazau

fari kalkulon pri Ia pasinta vivo.
li nun alvenis ai Ia finsumoj de sia kalkulo - kun
emociita menso, sento de .senpoveco ka] amareco en Ia
brusto.
La afero estis klara, sed li sidis plu kvaza
sennervigata de neklarigebla malenergieco.
Tiam audi!as de Ia landvo]o lauta klakado de Ia
timono], ka] kriegaoi - Ii selas senvde kiu !i estas.
La klakado iam resonas en Ia angulo] de lia dometo,
meze sur Ia vo]o galopas evalo ka] f1anke gia granda
fantomeca ombro. Rapido - Rapido - hei diablo,
Rapidok Ia grupo ventiras preter lian fenestron.
lia koro komencas bategi, tio io sajnas tiom stranga,
li sias, ke Ia virevalo de mastro Heikkil nomgas
Rapido, sed nun li ne memoras tion - kvaza Ia viro
veturus preter lian dometon aparte por krii: Kon vi
plu meditas, u vi ne vidas, kiel mi agas, - rapido,
rapido, rapidok
Li risorte ekstarigas ka] elrapidas el sia dometo,

* * *
Unue kelkiom la Ia landvojo, poste trans barilon ai Ia
kampo - li komencas grimpl la longa, malkruta deklivo
ai Ia terkela altajeto,
La luno brilas draste kaj lia silueto iras preska anta
li. eu estis lia] genuo], tiu] kiuj aspektls tiom kurba]
kaj velkigintai. eu tiel malforta li iam estis? Kaj u
li ankora meditis kaj pripenss, u estas iuste preni
kelkajn sakoln da terpomoj por sia vvteno. La sango

torente ekfluas en Ia kapon - nun venu e iu] mastroj

de Ia vilago renkonte kaj ili demandu kien li paas, li
respondos slncere. ai viaj terpome]o] - respondes ka]
plengos siain sakojn e se tiu] staros apude!
Li atingas Ia supron de Ia deklivo ka] sin direktas alia
terkelo], kiuj siluetigas kvaza ege granda] blankaj
formke]o] [e Ia deklivo] de l'altajeto.
Tie en Ia piei malantaa
mi komencos, li pensas,
ka] poste transiros ..
Tiam iu ekbate tuas lian kapon, tiel ke Ia apelo
ruligas sur Ia negon. Li ektremas ka] levas Ia rigardon anta li staras maljuna sorpo, granda ka] impona, iu
suben kurbiginta braneto ankora balancadas kviete e
lia kapo.
U staras momenton kvaza senkonscia ka] tra lia
rnenso rapidas kiel grenfulmo] printempo, sunbrilo ka]
dellkata] flustra]o]. Sed poste en lia brusto ekregas tia
amareco, ke li malbenas Ia sorpon, unu virinon ka] sin
mem.
La negkrusto ree kraketadas ka] Ia silueto Iras anta li.
Kio nun? Kvaza apud lia silueto aperis alia. U unue
kredas gin ombro de sako, sed balda rimarkas ke gi
movigas aparte ka] plilongigas ka] ke gi estas sllueto
de homo - kvaza iu rapide sekvus lin, Ia pao] nur ne
estas adata].
Li returnas sin malkviete,
Tu] post lia sledeto staras virino, knabino, kiun li
konus el inter mllo]. Si estas tute sama kiel Ia tiaman
atunan vesperon ka] same se vere pala kiel en tiu momento en Ia lunbrilo - staras senmova, Ia mano]n pendanta] e Ia lanko], ka] fikse rigardas lin aI Ia okuloj.

48

49

Heikkil estas detruata -

nun mi bezonas helponls

En Ia voo vibras doloro kaj embaraso. Momentosi turnis sian dorson kaj paas foren. Sed la lia dorso
ne pendas harplekta]o, sed Ia hararo estas suprentorde
kombita kaj de sub Ia tor da]o ekvidigas en Ia lunbrilo
malhela, brilanta rondajo - kvaza kapo de granda
harpinglo. Ankora momento - Ia virino malaperis.
li staras tempeton kvaza alnajlita ai sia loko dum Ia
brusto forte frapbruas.
Kio tio efektive estis, u li
maldormas a songas?
li rkarlgardas, io estas kiel antae.
La terkelo]
silueti~as sur Ia altajeto kaj Ia luno rebrilas sur Ia ne~.
krusto, ne e duona ombro ie - nur Ia maljuna sorpo
staras malanta li granda kaj impona kaj kvaza rektig.
etendante Ia branojn.
Tiam li komprenas, ke estis lia malnova turrnentisto,
kiu "ree sin metis anta li. La virinaole Li"ekdezirls
elradikigi ~in. Kion diablan mi havas kun Ia aferoj
de Heikkil - ~i estu detruata, tio estas [uste, mi havas
aferon ai Ia terkelojl Kaj li ekiras hardlte de maltimo
ai sia ceio ..
Sed kie iIi nun estas - Ia terkeloj1
Li haltas kaj lukargardas kaj ekrimarkas, ke li
staras tute sube je Ia rando de I'deklivo, de kie li jam
supreniris.
La piedoj ektremas kaj Ia brusto ree frapbruas - ne,
lo ne estas nun kiel devusl Kaj li eksidas senforta sur
Ia sledeto kaj glitas la Ia deklivo ai Ia landvojo.
Sekvintan nokton li kuis hejme - ernoclita kaj atendanta.

eu estis io sub tio a u ~i estis nur haluclnalo]

Se
tie io estls, i tiun nokton li certe havos klarigon pri ~i,
ar Ia mortintoj ne duone finas siajn aferojn - tio estas
konata.
Kelkfoje sajnislpreskau nature, ke li kredis sin vidi
tiafon. La streeco de lia propra menso, Ia furioza traveturo de Ia mastro en Ia lunbrilo kun siaj stranga] kriadoj
kaj Ia maljuna arbo kun io kio apertenis ai ~i.
Sed estis io fremda kaj f1anka - Ia hartordaio kaj Ia
harpinglo. li neniam vidis sian hararon alimaniere krom
plektite, kaj li memoris tute cede, ke ~i anka tiun
atunan lunbrilnokton estis plektita.
La nokto pasls, Nenio estis vldata e adata, nek
mal dorme nek son~e. li furiozi~is pensante kia timulo
li estis kaj ke Ia sorpo kaj Ia filino de Heikkil ankora
staris anta li - Ia dua ankora dum mortinta.
Ou
bonegaj noktoj perdi~is, dum kiuj li povis viziti almena
tri kvar terkelojn.
eu oni kredas ke li estas timigebla
per tiaj artifikoj1 Ne, pro-dio, li ne estas timigeblal
La trian nok ton li ree estis iranta alia provizeja altajeto.
Sed i.foje li iras iom alian direkton kaj evitas Ia sorpon.
li iras malrapide, iam kaj tiam ekrigardante malantaen
_ nenio estas vidata a adata, Nun li komprenas kian
parton Ia maljuna sorpo havis en Ia halucino de I'pasinta
nokto.

li

jam alvenas ai Ia terkela altajeto kaj komencas

vigie formeti Ia tegbretojn de I'plej f1anka terkelo. Neniu
malhelpas, nek vivanto nek mortinto.
Jarn vldigas Ia
pajlo kaj li sin kurbigas por ~in formeti - ankorafo]e
iuflanke irkaurigardinte.
4 -

801110 prl I. domo Heikkilii

50

51

Tiam apud lia propra siludo ree aperis alia. li' tuj
rekonas ~in kaj subite returnlgas,
Post kelkaj pao] staras Ia virino - sama kiella unuan
fojon, Ia viza~on nur ankora pli pala ka] Ia rigardon
ankora pli penetranta.
Helkkil estas detruata - mi b e z o n e g a s helponls
Tio vibras kvaza de sub tero, pregante, sed tamen
minace, \ i, Unu trapenetranta
okulumo ankora, kaj si
jam paas Ioren, Ree kun suprentordita hararo kaj sama
grandkapa pnglo en Ia torda]o. Sed kiam si paas, Ia
pinglo eli~as el Ia hararo [e unu colo kaj ree enpremgas,
Kiam tio okazas duafo]e, tra lia menso sin [etas kvaza
blindiga ekbrilo - kvaza gi ne estus pinglo, sed io
pli granda kaj fortika. li streas konsternita Ia vidpovon,
Ia objekto tute enpremlgas en Ia hararon - Ia vizio
malaperis.
la viro falas sennerva sur Ia randon de l'terkela aperturo kaj tremas tra Ia korpo.
Daras longe anta Ia
fortoj tiom revenas, ke li povas remeti Ia bretojn kaj
ektreni~i ai Ia hejmo.

* * *
Frue sekvintan matenon aperis en Ia kuirejon de Ia
parokestro strangaspekta,
tutemociita viro.
Li diris
ke li havis urgan aferon kaj petis tujan adiencon e Ia
parokestro, La servstino] emis demandi prl Ia speco
de Ia afero, sed Ia viro aspekts tiom stranga, ke i1i nur
iris anonci ke en Ia kulre]o estis tia kaj tia adiencpetanto.
La parokestro ankora ne ests vesti ta, sed tamen
ordonis enlasi Ia viron en Ia kancelarlon,

Te Ia viro komencis rakonti - malkviete kun spasrnanta vizago kaj vibranta voo - klel li en du noktoj
vidis fantomon, Ia fantomon de l'mastrine.rnortinto
de
Heikkil. li iris en lunbrilo ekstere, tle gi lin renkontis
kaj diris tion kaj tion. Kaj tio okazis en du noktoj ...
la parokestro longe rigardis Ia strangan mienon kaj
ifonan vestajon de Ia viro. li konis lin - li adis ion
kaj tion pri Iiaj vojago] kaj veturadoj. Ankau Ia rakonto
sajnis tre mankhava. - Kiel li movigis ekstere en
tia tempo, kaj ke tio efektive okazs?
Tiam Ia viro embarasigis kaj pli kaj pli miksis Ia rakonton.
li nur movigis - [e aferoj, kaj tiam li gin
vidis, kaj tio estas vera,
Klara dubo speguligis en Ia okulo de l'parokestro:
Hm . . ni homoj estas tre multspecaj estas,
kton-dlri, tia], kiuj havas apartan emon vidi strangajn
songo]n kaj tiaspecajn.
Anka i tie oni rakontis ion
kaj alian, kaj iIi funde tamen estis nenio,
Ne, neniam antae li ion vidis a adls,
Hm, ja, ja. - Sed u vi drinkadas 1>}
Ankau tion ne. Li nur unu fojon en sia vivo estis
ebrla, kaj de tio jam pasis longa tempo.
)}CU ne ... 1 Ja, ja, tre eble ...
Sed u estis, kion-diri,
Ia mastrlno.mortinto
via konato kaj u vi eble dum Ia
lastaj tempo] tiel- dire aparte pensis pri Ia aferoj de
Heikkil1)}
Jes, konato

de infaneco, kaj cede

li multe

pensis

pri Ia aferoj de Heikkil.

~Nu vidu, [en estas iol la parokestro klopis Ia parion
de sia f1artabakujo, ekprenis fingropinajon kaj komencis

5.

52
rakonti okazlntajon,
Ci okazis ai li mem, estis pri unu
lia lerneja karnarado, kiu antanelonge estis mortinta _
anka ~i tre stranga rakonto.
Sed i tio ne estas tias peca, persistis Ia viro. La
hartorde]o kaj pinglo - si ne uzis tian dum knabino.s
Sed vi [a, kara amiko, mem ne estas certa pri tio
u ~i estls pinglo a io - tiu punkto en via rakonto estas
Ia plej konfuza,
Ne, konfuza ~i ne estas, mi certe tion scias .. sed
mi mem ne kuragas gin kredi. liaj lipoj fari~is tute
palaj kaj Ia voo vibris kvaza en spasmoj de frostego,
Ci estis - jes, gi certe estis .. fera bolto.
Fera bolto 7
Je-esl
Sed kion vi per tio efektive ... 1 u vi pensas ke,
klon.dlri .. 7 la parokesto interrompis
sian frazon.
Pri tio guste mi volis adi vian opinion, sinjor'
parokestro - u eble .. eble tie estis io terura7
la parokestro silentis dum momento kaj en Iiaj okuloj
speguligis emocio.
Hm, ja, ja - efektive Ia aferoj de Heikkil estis tre
stranga], li fine di ris. Pri tiuj oni sciis malmulton kaj
Ia morto de Ia mastrino okazis tiel subite,
Kaj se mi
nun tute sincere eldiras el Ia koro, anka mi, tiel-diri,
havis tiatempe samspecan suspekton.
Sed pro tio mi
iris mem ' por vidi Ia mortinton - kaj vidu, si kuSis
kvieta kaj trankvila kaj nenia signo pri perforta morto
estls videbla.
Kaj nun mi kredas, mia amiko, ke ar
vi estis infaneca amiko de Ia mortinto kaj vin turmentis
samaj sekretaj pensoj e pli forte, do, tiel-dire, iIi bildigis

ai viaj okuloj samspecajn viziojn.

Ticl mi vere kredas
kaj iru nun hejmen pacigita kaj kredu kion mi vidis per
propraj okuloj. - la parokestro starigis el sia lulsego.
Sed Ia viro staris plu kvaza stoniginta sur sia loko.
Sur lia vizago speguligis forta embaraso ka] sur Ia frunto
perlis svito de doI oro.
la parokestro intencis etendi Ia manon adiae sed
restis miranta Ia internan premigon de Ia viro.
Ne tiel mi povas toriri, Ia viro parolis kun malkvieta,
petega voo. Se io restos tiel, mi ncnie havos pacon.
Kaj nenion mi iam suspektis, tute nenion, sed mi ankora
ne elparolis ion, kio apartenas aI i tiu historio,
Kaj li komencis ree rakonti, de Ia komenco.
Pri Ia
sorpo sur Ia, kampaltajeto
kaj kio okazis sub gi. Pri Ia
sceno en Ia korto de Heikkil, kiam li intencis kuri por
helpi. Pri io, kio movgls kaj furiozis cn lia koro dum
i tiuj dudek jaroj. Kielli nun laste sentis klaran plezuron
pri ke Heikkil estas detruata, preska esperis ke li mem
havu parton en Ia ruiniga laboro.
Kiel Ia virino foje
savis lin je drinkuligo - tiel li nun komprenis Ia aferon,
post kio okazis lastan nokton. Kiel li ekiris ai sia nokta
ekskurso kaj kiel si ree staris anta li kaj malhelpis ke li
farigu stelisto kaj aulo.
Nun mi denuncis mim, li
finis kvietiginta:
Kaj iru nun, sinjoro parokestro, aI Ia
policestro, por ke mi havu la mia larajo. Sed pro Dione
lasu Ia alian ateron, ar tlel vere kiel mi mem~bezo~is
kaj ricevis sian helpon, mi kredas ke anka sia:helpkrio
estas vera vero.
la parokestro staris dum longa tempo profunde
ciita.

emo-

55

54
Nun mi vidas Ia fingron de Ia Ciopovantol li diris
per tremanta voo. Iru, vi multspertinto,
alia servistejo
kaj ordonu jungi evalon - ni iros ai Ia policestro.
La tombo estis malferrnata ankora Ia saman tagon.
En Ia okcipito de Ia mortinto, sub Ia hartorda]o,
trovigis fortika, sescola ferbolto.
~i estis enbatita rekte en Ia cerbon kaj tiel profunde
en Ia okcipltan foson, ke nur Ia kapo estis per peno
trovata.

* * *
La antaambraro
de Ia jugejo tumultis
plena je
popolo - ne iuj e trovis spacon interne, sed parto
atendadis en Ia korto.
La iugo certe estis sciata jam
antae, sed Ia sorto de Ia domo Heikkil estis tiel proksima ai iu, ke iIi sentis, kvaza i1i kolektigis por adi
Ia verdikton en sia propra afero.
Tremo de emocio trakuris Ia amassn kiam Ia mastro
de Heikkil fere vesti ta pais sur Ia peronon,
La kurba,
velkiginta korpo tremadis, Ia kapo estis kvaza enfos.
iginta inter Ia ultro], sur Ia cindre grza vizago vidigis
longa nerazita barb-stoplo,
malakra rigar do en okuloj
sanganta],
Li ne diris e unu vorton kaj ajne ne rimarkis Ia
popolon irkae - Ia rigardantoj staris same silentaj,
ne povantaj eligi flustrajon.
La malliberigito levigis sur Ia aron, Tiam sin aljets
el Ia aro maljuneta virino kaj rapidis ai Ia aro. Si ek.
kaptis amba manojn
de Ia malliberulo, Ia mentono

spasmis kaj Ia llpo] movigis, sed si nenion povis dlri, nur

torente ekploris late,
En Ia okuloj de Ia malliberigito
vidi~is ekbrilo kvaza li konis sin, sed tuj poste li turnis
Ia kapon alien - Ia aro komencis ruligi.
La homoj kolektigis irka Ia plorantino kun silenta
kondolenco sur Ia viza~o - si estis fratino de Ia kaptito,
solulo restante el Ia familio.
La pordo de Ia atestantejo ree malfermigis kaj alia viro
pals sur Ia peronon. Anka li nenion diris, sed li slncere
alrigardis Ia popolamason kaj sur lia malgrasa vizago speguligis kvieta, preska triumfa paco - kiel e homo, kiu
longe vaginte kaj tute senesperlglnte subite ree sin sentas
neatendite Iigita aI Ia profundaj korradikoj de sia vivo.
La viro pais malsupren de Ia perono kaj sin levissurIa malliberulan aron.
_Kio nun l Kion li .. 1 Ia homoj demandadis.
Sed Ia viro ridetis plu sian kvietan rldeton, rigardante
kvaza Ia malproksiman eteron, dum Ia aro malrapide
forruligis.
La venantoj el interne sciis rakonti kio okazis en Ia
jugejo. La viro persiste petis aI si punon pro stelintenco
_ kiu estis tute sama kiel stelo, la lia klarigo, ar gia
interrompo ne okazis pro lia propra volo, La proceso
devis esti pritraktata, ar gi prezentigis Iigita kun Ia efa
proceso, ka] Ia pollcestro devis plenumi sian devon de
akuzanto.
Tion farante li anka endonis pro Ia parokestro skribalon,
en kiu i tiu aligis aI Ia peto de Matio
de Vliportti, certigante kiel animpastisto, 'ke tio estis
necesa por lia interna homo. - La tribunalo verdiktis
ai li du semajnojn.

57

56

La homoj skuis ai si Ia kapen. Ill bone komprenis ke

Ia okazo devis imponi ai li profunde ka] naski unuflanke
senton de kontentigo pro Ia parto "kiun li havis en Ia
lTIalkovro de i tiu mistero. Sed Ia peto pri puno kaj
evidenta gojo dum Ia eklro por gin suferi restis ai iIi
nesolvebla enigmo.
La homamaso disiris kun melankolia sed malpeziginta
lTIenso. Kvaza oni liberigis de malbona inkubo kaj
kVazau Ia domo Heikkil, kiu dum du jardekoj estis
envualigata de mistera] tondronuboj, ree staris en klara
taglumo.

* * *
Kiam Ia bovinoj de Heikkil en tiu printempo estis
ellasataj ai pate]o, pais Matio de Vliportti - a
la maljuna Matio, kiel li nun estis nomata - kun
mangaitornistro sursultre post iIi.
Tuj reveninte el Ia malliberejo li irls por paroli kun
Ia juna mastro, kiu fine ricevis informon pri Ia hejmaj
okazintaioj, rehejmenigis kaj ekkaptis Ia bridojn de Ia
domo. ti tiu akceptis Iin por lia restanta vivdaro kiel
ordinaran bovaran kaj bovejan serviston.
Kaj kiam li nun pais kriante erca]n komandvortojn
kaj vigie svingante Ia vipon post Ia bovaro, li ne povs
ne rerigardi ai Ia korto kun goja ektremo, Tie Ia mastro
staris Ia manojn en poo] kaj ridis junan vivecan ridon,
rigardantc kiel Ia junbovinoj kuregis tiel ke gruzo disjetlgis kaj polvo fumigis alten en Ia aero sur Ia mallarga
kortvojo.

li konis ilin amba. Ia bluan okulbriloJl kaj tintantan

ridon! li iam vidis kaj adls, preska prosedis ilin foje,
kaj li sentis kvaza li nun subite ilin retrovis - tiujn,
kiu] rests malaperintaj de tiam, kiam li mem pais kun
Ia ago de Ia mastro.
Kiam li nun alvenis aI Ia aperturo de I'kortvojo kaj
turnigis ai landvojo, li ree devis ekokulumi aI Ia korto
por konvinkigi, ke iIi amba restis tie konservataj.
Sed
Ia mastro jam pais foren. Kaj li vidis viglajn, energialn
paSojn, vidis junecan staturon kiu superfluis je agemo,
sed en kiu tamen estis io certa, ordonanta kaj supero
regata. Tiam klarigis ai li per unu fulmobato, ke revenis
ankau tria forestinto - tiu, kiu kreis kaj altigis Ia dmon
Heikkil.
li konceptis, ke sur Ia kampoj ree movigis
sarna for ta spirito kaj ke Ia estonto de Ia domo estis
garantiita.
,
~Hej, he.hej! li kriis aI Ia brutaro, triumfe svingante
Ia vipon _ kvaza li mem nun akiris Ia celon de tiu
vo]o, kiu iam en lia juneco meze interrompi~is.

f,!l

Vortklarigoj.
Sekvantaj
klarigon.

vortoj

uzita]

en Ia traduko

eble postulas

a p u d j u ~ i s t o.
Finnlandan
tribunalon
kamparan
formas [uriste edukita ju~isto kaj dek-kelke da apudju~istoj el Ia plej distinglta] kamparanoj kiel konsll.
antojo Se Ia lastaj estas samopiniaj, iIi povas kasacii
Ia verdikton de Ia ju~isto.
b o b e I o = globeto
akvo (Rhodes).

da gaso, ekz. da vaporo el bolanta

a m b r e g o.
Kampara
domo Finnlanda
konsistas
kutime el ambrego, granda ambro kun kur- kaj
bakforno, manga tablo kaj litoj de Ia serviste], en tiu
estas farataj iuj lignala] kaj teksaja] laboroj; plue
el du-tri a pli da ambroj, malgranda
kuirejo,
antaambro
kaj tegita, a bretmura a malfermita,
verandosimila
perono.
e ~ o = renkontlinio de du ebenoj: supra e~o de tegmento
(matem. terminaro, Bricard).
g r e n fui mo = malproksima, sentondra fulmo. Kaze
de Ia forte lumaj noktoj, malproksima]
fulmoj ne
estas vidata] (en Ia nordaj landoj) dum somero.

Nur en agusto kiam Ia noktoj jam estas mallumaj sed

Ia varmeco de Ia vetero ankora favoras Ia naski~ol\
de fulmonuboj, Ia fenomeno ofte tre brila de forta;
rapide slnsekva] fulmoj e Ia horizonto, nesekvataj de
tondrado,
aperas kun imponeco.
Kaze de tio, ke
~i estas plej ofta kaj plej brila dum Ia grenrikolto, Ia
popolo gin nornas grenfulmoj.
Alia no mo estas
ajro] de Kaleve. kun mitologia deveno.
k u m u I uso = blanka, dika, k~tonsimila nubo (Verax).
I a b o r f e s to, talkoot estas ofta kutimo e finnoj,
speciale dum Ia plej urga tempo de rikolto.
La tuta
najbararo
invitite de Ia labordonanta
kamparano
kunvenas por laborhelpi Iin, Ia festiganton, ricevante
regaladon
kaj dancon kiel solajn rekompencojn.
Laborfesto pri ligna]oj do celas tian festan laboradon
por kolekti au haki Iignajojn.
o k c i P i to = posta, malsupra parto de Ia kapo (Verax).
s t a k o = kunrastltalo
de fojno (Rhodes).
s t o P I o = trunketo de greno au fojno, restante post
falado (Boirac).
t r a p i. Finna lngvo estas tre ria je vorto] por Ia
natursonoj.
Car Ia efa eco de tiuj estas ilia tuja
komprenebleco,
sajnas ke oni povas uzi similajn
almena kiel okazaj vortoj kiam oni tradukas finnan
Iiteraturon.
La praktiko poste montru, u iIi povas
resti kiel efektivaj Esperantaj vorto]. Ni donu kelkajn
ekzemplojn:
pluvo de granda] guto] t r a p as sur
Ia fenestrovitroj; tre malgranda rivereto I i r I a s dum
sia fluo; soleca ak voguto falanta sur lageton en resonanta
kavo p u I p as.
Esperanto
havas iam de antae

tIO

LlBRO POR CIUJ ESPERANTISTOJ t

kelkajn iimile pentrantajn vortojn: v e n t h u r I a d o,

a r k r a k a d o k. t. p.
s I e d o, s I e d e t o. Esperanto havis diversajn nomojn
por radveturiloj (biciklo, aro, kabrioleto, kaleo,
vago no) , nagveturiloj (barko, boato, kanoto, sipo)
kaj aerveturiloj (aerostato, aeroplano] sed neniun
nomon por glitveturiloj, krom tiu peza verto. Jam
pli frue estis uzata por Ia boatforma glitveturllo de
laponoj gia finna nomo (preska internacia en Ia Nordo)
pu I k o. Nun. mi proponas aI glitveturilo (por sargo)
Ia nomon s I e d f) (angle s I e d g e
s I e g. svede
sI de = s I e de, germane S c h I i t t e n
s I i t n).
EI tio ni havos Ia profiton, ke ni povos uzi s I e d e t o
por esprimi sled-similan ajon, uzatan por transporto
kaj trenatan de homo; ar gi n e estas veturilo, sed
de tute simila konstruo kiel Ia glitveturilo s I e d o,
Ia vorto sledeto estas multe pli bona 01 Ia peza
g I i t v e t u r i I e t o, kiu eble estus uzebla por sama
celo, - Alia maniero por solvi Ia demandon estus
por espriml Ia ideon sledeto akcept Ia finnan, en Ia
Nordo internacian, vorton k e I k k a (svede k I k e.
prononc. e I k e), sed tiu bedarinde koincidas kun
Ia fundamenta vorto kelka, se oni ne prenus gin en
Ia sveda formo e I k o.

.;;~

VILHO SETL

ESPERANT A LEGOLIBRO
Lernilo por kursoj kaj memlernado,

por komencantoj

kaj

Esperanta.

por progresintoj.

pa~oj sur
Zamenhof.

Teksto

nur

bona papero grand-oktava ; bildo de

112
d:ro

Nova eldono zorge korektita

Prezo 5: -

finnaj markoi,

Recenzo de sro Bruno Riefling, ia prezidinto de Norvega Esperantista

Ligo, en nLa Espero":

,Jen Ia plej bona (post Ia Fundamenta krestomatio) legolibro aperinta en Esperanto, bonstila, komence facila, ria je bonaj ekzernploi
pri Ia gramatiko, kun multe da vortludoj kaj
poemeto], interesenhava,
parte origina Ia. parte
kolektita el Zamenhofaj verkoj kaj el I. B. E.
a aliaj verko], kun multaj artikoloj pri Ia hstorio de Esperanto, pri gia literaturo, pri Zamenhof, propagando kaj fine Ia dek devoj de
bona esperantisto ...

La Iibro devas fari~i iesajo."

ELOONA AKCIA SOCIETO

KUSTANNUSOSAKEYHTI
Mendoj estu adresataj
Uudenmaankatu

OTAVA
,

ai Esperantooo6cejo
10, Helsingforso.

i u FINN A ESPERANTISTO
devas anigi al

E~'ERANTOA~OtIO ~8flNNtANDO
Ciu esperantisto,

kiun Finnlando interesas,

aboni gian organon

fSPfRAHIA

devas

flHHLAHOO

Monata, nur Esperanta teksto, ilustrara.

Jarabono 10 finnaj markoj.

lnformoj en

Esp epan to-O:ficej

Uudenmaank,

10, Helsingtorso.