lAGERlOF

Prezo: 2 kr.

INGO

LA RINGO
)E

LA GENERALO
DE

SELMA LAGERLOF

Tradukis 8tellan

Engholm

lU.
\j
\~

fi

r'\.0)~'1)

STOCKHOLM
!<lI,DONA

soe.

ESPERANTO

FRLAGSFREN.

ESPERANTO

u.p .a,

I.
Mi ja scias, ke en pasinta tempo trovgs multe da
homoj, kiuj ne konis timon. Mi ads pri tre multaj, kiuj ats promeni sur ununokta glacio, kaj
kiuj ne povis imagi pli grandan plezuron 01 veturadon kun trokuremaj evaloj. Ekzistis ke1kaj, kiuj
ne hezitis kartludi kun efsergento Ahlegrd, kvankam oni ja scs, ke li manipulas per Ia kartoj, tie1
ke li iam gajnas. Mi scias ankaii pr.i ke1kaj aidacaj
uloj, kiuj ne timis komenci vojagon vendrede a
sidigi e mangotablo kun te1eroj por dek tri personojo Sed mi vere atus ekscii, u iu e1 tiuj estus
havinta kuragon meti sur sian fingron Ia teruran
rngon, kiun estis posedinta Ia ma1juna generalo
Lwenskld" en Hedeby.
Estis tiu sama ma1juna generalo, kiu hav.igisal
Ia Lwenskldoj nomon, bienon kaj nobe1econ, kaj
tiom longe, kiom iu e1 ili ankoraii logis en Hedeby,
lia portreto pendis meze inter Ia fenestroj en Ia
granda salono en Ia 'supra etago, Estis granda
pentrajo, alta de p1anko gis p1afono, kaj unuamoSture-Tryckeriet,

Stookholm,

") Bonv. rigardi Ia notojn en Ia fino de Ia libro.

1938.

.1

mente oni rcevis Ia impreson, ke estas Karlo Ia

dekdua mem, kiu staras tie en blua jako, grandaj
amgantoj kaj kolosaj refalditaj botoj, firme starantaj sur Ia aktabule ornamita planko, sed kiam
oni iris pli proksimen, oni ja ekvidis, ke estas viro
de tute alia speco.
Estis granda kaj kruda kamparanvizago, kiu levigis super Ia jakokolumo. La viro sur Ia bildo ajnis naskita por sekvi plugilon dum sia tuta vivo.
Sed malgra Ia granda malbeleco li aspektis kieI
prudenta, fidinda kaj bona viro: Se li estus naskita
en nia tempo, li estus almenai skabeno kaj prezdanto de komunuma estraro, eble li apartenus e
aI Ia parlamento. Sed ar li vivis en Ia tempo de Ia
granda herorego, Li ris en militon kiel malria soldato, revenis kieI Ia fama generaIo Lwenskld kaj
ricevis de Ia tato rekompence por siaj meritoj Ia
bienon Hedeby en Ia paroho Bro.
Cetere, ju pli oni rigards Ia portreton, des pli
oni toIeris Ia aspekton. Oni kredis ekkompreni, ke
tiaj estis Ia mlitistoj, kiuj staris sub Ia komando de
rego Karlo kaj plugs por li sulkon tra Polujo kaj
Rusujo. Estis ne nur aventuruloj kaj kortegaj kavaliroj, kiuj sekvs lin, sed estis guste tiaj simplaj
kaj seriozaj viroj kieI tiu sur Ia portreto, kiuj atis
lin kaj trovis, ke li estas rego, por kiu oni povas
vivi kaj morti.
Kiamoni
rgards Ia portreton de Ia maljuna
generalo, u el Ia Lwensk61doj ordinare staris

"b- .-

preta rmarkg, ke tute ne estas vantamo e Ia

generalo, ke li tiom detrs Ia ganton de Ia maldekstra mano, ke estas videbla sur ,1a pentrajo Ia
sigelrngo, kiun li portas sur Ia montrofingro.
Li
ricevis tiun ringon de Ia rego - ekzistis por li nur
unu rego - kaj Ia ringo estis kunprenita sur Ia
bildo por montri, ke Bengt Lwenskld estis fidela
al li. Li ja estis adnta multe da amara plendo
kontra sia reganto, on kurags aserti, ke li per
malprudento kaj adaco metis Ia regnon gis Ia
rando de pereo, sed Ia generalo tamen restis fidela
aI li. ar rego Karlo estis viro, kies egalulon Ia
mondo neniam vidis, kaj spertis tiu, kiu vivis proksime al li, ke ekzistas pl belaj kaj altaj aferoj 01
Ia gIoro kaj prospero de tiu i mondo, por kiuj on
povas bataIi.
Same kiel Bengt Lwenskld
volis kunhavi Ia
regorngon sur Ia portreto, li volis kunporti gin
ankaii en Ia tombon. Ankai en tio ne influis vantamo. Ne estis lia dntenco fanfaroni per tio, ke li
portas sur sia fngro ringon de granda rego, kam
li aperos anta Nia Sinjoro kaj Ia efangeloj, sed
ebIe li esperis, ke Ia ringo servos kieI rekonsigno,
kiam li eniros Ia salonon, ke sdas Karlo Ia dekdua
kun iuj siaj batalantoj, tiel ke li anka post Ia
morto povos resti proksme al tiu viro, kiun li servis kaj adoris dum sa tuta vivo.
La regorngo do rests sur Ia montrofingro de Ia
maldekstra mano, kiam oni metis maIsupren Ia er7

,_

_._~_

kon de Ia generalo en Ia masonitan tomboambron,

, kiun li arangis por si en Ia tombejo de Bro. Multaj
el Ia eestantoj bedaiiris, ke tia juvelo akompanas
mortinton en Ia tombon, ar Ia ringo de Ia generalo
ests preskaii same konata kaj fama kiel li mem.
Oni rakontis, ke estas bom da oro en gi, ke gi sufius por aeti bienon, kaj ke ne ma1pli valeras Ia
ruga karneolo, sur kiu estis gravurita Ia monogramo de Ia rego, Oni opns genera1e, ke tio donas

Sed kvankam multaj estus povintaj deziri, ke i1i

posedu Ia grandan valorajon, ekzistis neniu, kiu
serioze pensis pri alproprgo. La rngo kus en
rabofermita erko, en masonfermita tombokelo,
sub pezaj tonplatcj, neatingebla por e plej kuraga
telisto, kaj oni opiniis, ke tiel estos gis Ia fino de
Ia mondo.

honoron alIa filoj, ke ili ne kontrastaris Ia deziron

de Ia patro sed lasis lin konservi Ia trezoron.
Se Ia ringo de Ia generalo en Ia realo ests tia,
kia gi estas pentrita sur Ia bildo, gi estis malbela
kaj pezforma objekto, kiun nuntempe preskaii neniu
homo volus porti SUl' fingro, sed tio ne malhelpas,
ke oni ege alte taksis gin anta du jarcentoj. Jen,
oni devas konsideri, ke oni tiam devis transdoni al
Ia tato iujn ornamajojn kaj vazojn el valora metalo, kun nur malmultaj esceptoj, kaj ke oro devs
lukti kontra Ia taleroj de Goertz3 kaj tata bankroto, kaj ke por multaj homoj oro ests io, pri kio ili
ads, sed kion ili neniam vidis. 'I'iel Ia homoj ne
povis forgesi Ia oran ringon, kiu senutile estis metata sub erkokovrilon. Oni preskaii opins, ke estas
nejuste, ke gi kuas tie. Oni estus ja povinta vendi
gin en alia Iando por multe da mono kaj doni panon
aI multaj, kiuj havas nur pajlon ,kaj arboelon" por
vivteni sino
8

11.
En Ia jaro 1741 en marto forpasis en fido al Dio
generalmajoro Bengt Lwenskld, kaj kelkajn monatojn poste en Ia sarna jaro okazs, ke mortis pro
disenterio malgranda
filino de kavalerikapitano
Gran Lwenskld, Ia plej aga 'filo de Ia generalo,
kiu nun Iogs en Hedeby. Oni entombigis in en
dimano tuj post Ia diservo, kaj iuj pregejvzitantoj akompanis Ia funebran procesion al Ia tombo de
Lwenskld, kie Ia du grandegaj tomboplatoj staris
levitaj sur Ia randflankoj.
La volbo sub ili ests
ma1fermita de masonisto, por ke oni povu meti Ia
erketon de Ia mortinta infano apud tiun de Ia avo.
Povas esti ke tiu kaj tiu, dum Ia homoj estis
kolektitaj irkaii Ia tombo kaj askultis Ia enterigriton kaj Ia funebran paroladon, pensis pri Ia regoringo kaj bedaiizis, ke gi kuas kata en tombo,
'9

sen utilo kaj gojo por iu ajn. Eble trovgs anka

iu kaj alia, kiu flustris al sia najbaro, ke nun ne
estus tute neeble atingi Ia ringon, ar verajne Ia
tombo estos masonfermata nur Ia sekvontan tagon.
Inter Ia multaj, kiuj okupgs pri tiuj pensoj, estis
anka terkultunsto el Mellomstuga en Olsbyn, kiu
nomgs Brd Brdsson", Li tute ne estis el tiuj, kiuj
faris al si grizajn harojn pro Ia ringo, Kontrae,
Kiam u parolis pri Ia nngo, li diris, ke li havas
tel bonan bienon, ke li ne bezonas envii Ia generalon, se li estus kunpreninta e buelon da oro en Ia
erko.
Staranteen
Ia tombejo li kiel multaj aliaj ekpensis pri Ia rimarkinda afero, ke Ia tombo estas malfermita. Sed li ne ekgojs pro tio. Li maltrankviligis. "La kapitano espereble lasos fermi gin jam
hoda posttagmeze", li pensis. "Estas multaj, kiuj
sopras Ia ringon."
Estis ja afero, kiu tute ne koncernis lin, sed iel
farigirs por li pli kaj pli viva Ia penso, ke povus esti
dangere lasi Ia tombon nefermita dum Ia nokto,
Estis nun en agusto, Ia noktoj ests mallumaj, kaj
se oni ne fermus gin jam en tiu i tago, telsto povus kair en gin kaj preni Ia trezoron.
Kaptis lin tieI granda maltrankvilo, ,ke li ekpensis, ke li iru al Ia kapitano por averti lin, sed li ja
scis, ke homoj konsideras lin naiva, kaj li ne volis
farigi ridobjekto. "Vere vi estas tute prava en tiu
i afero", li pensis, "sed se vi montros vin tro nte-

10

resita, oni priridos vin, La kapitano, kiu estas prudenta homo, eerte jam prizorgis, ke oni fermos Ia
truon."
Tiuj pensoj tiom okupis lin, ke li ne rimarkis, ke
Ia entombiga eeremonio fngls, sed restis e Ia
tombo kaj estus restinta ankora longe, se Ia edzino ne estus veninta kaj ektirinta lian manikon.
"Kio estas?" si diris. "Vi ataras tie i kaj fiksrigardas unu solan punkton kiel kato anta mustruo."
La terkuIturisto ekmovigis, levs Ia okulojn kaj
trovis, ke li kaj Ia edzino estas solaj en Ia tombejo.
"Estas neno", li dirs. "Mi nur staris kaj pripensis ... "
Li volonte estus dirinta al Ia edzino, pri kio li
pensis, sed li ja sciis, ke Si estas multe pli saga 01
li. Si nur opinius, ke I faras aI si neneeesajn zorgojn. Si dirus,ke Ia fermo aii nefermo de Ia tombo
estas afero, kiu koneernas kapitanon Lwenskld
sed nenun alian.
Ili komencs iri hejmen, kaj kiam Brd Brdsson
do estis turninta Ia dorson aI Ia tombejo, Ia penso
pri Ia tombo estus devinta forlas lin, sed tiel ne
okazis. La edzino parolis pri Ia entombigo: pri erko kaj portantoj, pri proeesio kaj funebra parolado,
kaj tiam kaj tiam li aldonis vorton, por ke si ne rimarku, ke li nenion seias kaj nenon ads, sed baIdaii Ia voo de Ia edzno sonis kvaza el fora malproksimo. La eerbo komeneis rnuel Ia antaiiajn

11

pensojn. "Jen, estas dimano hodia", li pensis,

"kaj Ia masonisto eble ne volas fermi Ia volbon en
Ia ripoztago. Sed tiuokaze Ia kapitano ja povus doni
al tombfosisto taleron, por ke I gardu e Ia tombo
i-nokte. Se nur estus tiel bone. ke li trovus tiun
penson!"
Subite li komencis paroli Iaiite aI si. "Mi tamen
estus devinta iri alIa kapitano. Mi estus devinta ne
atenti pri tio, ke homoj ridus pri m."
Li tute forgesis, ke Ia edzino iras e lia flanko,
sed li rekonscgs, kiam si subite haItis kaj fiksrgards lin.
"Estas neno", li diris. "Estis nur tiu sarna afero,
pri kiu roi pensis."
Poste ili darigs sian iron kaj balda estis en
sia domo.
Li esperis, ke tie Ia maltrankvilaj pensoj forIasos
lin, kaj tio verajne estus okazinta, se li estus povinta okupg pri iu laboro, sed nun estis ja dimano.
Kiam Ia familio en Mellomstuga estis manginta
sian tagmangon, ris iu al sia direkto. Li restis
sola en Ia domo, kaj tuj kaptis lin denove tiuj
pensoj.
Post ioma tempo li Ievis sin de Ia benko kaj eliris kaj striglis Ia evaJon kun Ia intenco rajdi aI
Hedeby por paroli kun Ia kapitano. "Alie oni certe
telos Ia ringon en tiu i nokto", li pensis.
Li tamen ne realigis Ia intencon. Li estis tro
timema. Anstataila li iris al najbara bieno por

12

paro li pri sia maltrankvilo kun Ia tiea mastro, scd

li ne trovis lin sola, kaj denove li sentis sin tro tmema por paroli. Li revenis hejmen kaj estis dirinta
nenion.
Li enlitigs tuj post Ia sunsubiro kaj decidis, ke
li dormos gis Ia mateno. Sed li ne sukcesis endormigi. La maltrankvilo revenis. Li nur turnis kaj tordis sin en Ia lito.
Anka Ia edzino kompreneble ne povis dormi, kaj
post ioma tempo si volis eksc, kal li estas tieI
maltrankvila.
"Estas nenio", li respondis en Ia ordinara maniero. "Estas nur iu afero, pri kiu mi pensas."
"Nu, tiel vi diris plurfoje antae hodia", dirs
Ia edzino, "sed nun diru al rn, pri kio vi pensas.
Certe vi ne havas pIi dangerajn aferojn en Ia kapo,
01 ke vi povas rakonti ilin al mi."
Kiam Brd ads Ia edzinon diri tion, li ekpensis,
ke li povos dormi, se li obeos n.
"Mi nur pensas pri tio, u oni fermis Ia tombon
de Ia generalo", li diris, "a u gi restos nefermita
Ia tutan nokton."
La edzino ridis. "Pri tio pensis anka m", i
diris, "kaj mi kredas, ke same faris iuj homoj, kiuj
estis e Ia pregejo hodia. Sed tia afero ja ne devas
forpreni de vi Ia dormon."
Brd ekgojs, kiam li adis, ke Ia edzino tieI facile traktas Ia aferon. Li sentis sin pli trankvila kaj
kredis, ke nun li povos dormi.

13

~.

Sed apenai li reprenis konvenan kusmanieron,

anta 01 revenis Ia maItrankvilo. Li vds, kieI eI
iuj direktoj, eI iuj dometoj venas telranta] ombroj, iuj eliras kun Ia sarna inteneo, iuj direktas
siajn paojn aI Ia tombejo kun Ia nefermita tombo.

Li kIopodis ku senmova, por ke Ia edzino povu

dormi, sed doIoris Ia .kapo, kaj svitis Ia korpo. Li
devis senese turni kaj tordi sino

1,1

La edzino perdia Ia paeieneon, kaj si proponis duone erce :

li

"Kara edzo, vere ajnas al m, ke estus pli bone,

ke vi Irus aI Ia tombejo por rigardi, kieI statas en
Ia tombo, 01 ke vi kuas tie
kaj Jetas vn de flanko al flanko sen dormi e por momento."

Apena si parolis gis fino, anta 01 Ia edzo sal tis

el Ia lito kaj komeneis surmeti Ia vestojn. Stajnis al
li, ke Ia edzino tute pravas. Estis nur duonhora
vojo de Olsbyn aI Ia pregejo de Bro. Post horo li
denove estos hejme, kaj poste li povos dormi Ia
tutan nokton.
Sed apenai li estis ekster Ia pordo, anta 01 Ia
edzino penais, ke estos terure por Ia edzo dri al Ia
tombejo tu te sola, kaj si rapide saItis el Ia lito kaj
surmetis Ia vestojn, ankai si.
Si atingis Ia edzon en Ia deklivo maIsupre de OIsbyn. Brd ekridis, kiam li ads in veni.
"Cu vi venas por gardi, por ke m ne telu Ia ringon de Ia generaIo?" li diris.
14

"KieI vi paroIas!" diris Ia edzino. "Tion mi ja

selas, ke vi ne pensas pri tia afero. Mi eliris nur por
helpi vin, se vi renkontus Ia tombporkinon ai Ia
mortoevalon",
Ili iris rapide. Jam noktigis, kaj ie estis nigra
mallumo krom mallarga Iumstro sur Ia okeidenta
ielo, sed ili tre bone konis Ia vojon. Ili interparolis
kaj estis en bona humoro. Ili ja nur iris al Ia tombejo por rigardi, u Ia tombo estas nefermita, por ke
B.rd ne bezonu eerbumi pri tio en Ia Iito.
"Stajnas al mi tute nekredebIe, ke Ia homoj en
Hedeby povus esti tieI riskemaj, ke ili ne masonfermus Ia Iokon de Ia ringo," diris B.rd.
"Nu, tion n balda ekscios", diris Ia edzino. "u
ne estas Ia tombeja muro, kiu estas tie i apud ni ?"
La edzo haltis. Mirigis lin, ke Ia voo de Ia edzino
sonas tieI gaje. Tamen ne povas esti eble, ke si havas alian inteneon 01 li per tiu i promeno.
"Anta 01 iri en Ia tombejon", dirs Brd, "ni
devus interkonsenti, kon n faru, se Ia tombo restas
nefermita."
"Fermita ai nefermita, mi ne seias, ke ni havas
ion alian por fari 01 iri hejmen por enlitigi."
"Jes, komprenebIe. En tio vi estas tute prava",
diris Brd kaj denove komencis iri.
"Oni ne povas atendi, ke Ia tombejpordo estu nefermita je tiu i horo", li diris tuj poste.
"Certe ne", diris Ia edzino. "Certe ni devas ieI

15

-~

transiri Ia muron, se n volas viziti Ia generalon

kaj esplor, kieI statas por li."
La edzo denove ekmiris. Li ads nelatan sonon
de falantaj stonetoj kaj vidis tuj poste Ia figuron
de Ia edzino suetg kontra Ia hela strio en okcidento. Si estis jam supre sur Ia muro, kaj tio ja ne
estis malfacila afere, ar gi estis nur du futojn alta,
sed estis strange, ke si estas tel fervera, ke si ISUprenr's jam anta li. "Jen! Prenu mian manon, kaj
mi helpos vin supreniri", si diris.
Tuj poste ili havis Ia muron malanta si kaj ris
nun sllente kajs'ingarde inter Ia maIgrandaj tombaltajetoj.
Foje Brd mspais kontra altajeton kaj preska
falis. 8 ajnis aI li, ke li sentas, kvazaii u estus metinta sian piedon anta Ia lian. Li tieI ektimis, ke li
tremis, kaj li diris sufe late, por ke iuj mortintoj
komprenu, kieI bonintenca l' estas:
"Tie i mi ne voIus iri, se mi havus maIbonajn ntencojn."
1

"Jes, certe ne!" diris la edzino. "En tio vi tute

pravas. Sed jen, tie ni certe havas Ia tombon."
Kontraii Ia malheIa nokta ieIo li nekIare dstngis Ia Ievitajn tombopIatojn.
Tuj poste ili ests e Ia tombo, kaj ili trovs gin
nefermita. La truo en Ia tombovoIbo ne estis remasonta,
"Tio i ajnas aI m vere malzorga," diris Ia edzo.
"Estas ja specale arangte por eImeti iujn, kiuj
16

selas pri Ia trezoro kaita tie i malsupre, al plcj

terura tento."
"Certe ili fidas al tio, ke neniu kuragas fari ion
kontra mortinto," diris Ia edzino.
"Ja ne estus tro pIezure maIsupreniri en tian tomboambron," dirs Ia edzo. "Salti malsupren en gin
ebIe ne estus tre malfacile, sed poste oni verajne
devus resti tie kieI vulpo en vulpofosa]o."
"Mi vds antatagmeze, ke oni mets malgrandan
tupetaron en Ia tombon," diris Ia edzino, "sed
certe oni almenaii forprenis gin."
"Vere mi volas esplori tion," diris Ia edzo kaj
paIpe seris vojon alIa tombotruo. "Ne, imagu!" li
diris. "Tio i superas ion mageblan. La tupetaro
ankoraii staras tie i."
"Vere estas malzorge," konsentis Ia edzino. "Sed
tamen ajnas al mi, ke ne estas tiel grave, ke Ia
tupetaro staras tie. ar tu, kiu Iogas tie i en Ia
profundajo, certe povas defendi sian posedajon."
"Se mi nur estus certa pri tio!" diris Ia edzo.
"EbIe mi tamen almena forportu Ia 'stupetaron?"
"Mi opinias, ke ni tuu nenion e Ia tombo," diris
Ia edzino. "Estas pIej bone, ke Ia tombofosisto morga trovu Ia tombon precize tia, kia li forlasis gin."
Ili staris kaj fiksrigardis en Ia nigran truon, nedecidemaj kaj senkonsilaj. Ili ja devus r hejmen
nun, sed retenis ilin io sekreta, o, kion neniu eI ili
kuragis eIparoIi.
2

17

1,1

"Jes, roi ja povus lasi Ia tupetaron start tie, diris

Brd fine," se mi nur scus, ke Ia generalo havas
poteneon forteni telistojn."
"Vi ja povas malsupreniri en Ia tombon, kaj vi
vidos, kom da poteneo li havas," diris Ia edzino.
Estis kvazai Brd nur estus atendinta tiujn vortojn de Ia edzino. Jam en Ia sama momento li estis
e Ia tupetaro kaj mal supre en Ia tombotruo.
Sed apenai li staris sur Ia tonplanko en Ia tom-'
boambro anta 01 li aidis knaradon de Ia tupetaro
kaj rimarkis, ke Ia edzino sekvas lin.
"Ankai vi do venas tien i?" li diris.
"Mi ne kurags lasi vin sola tie i kun Ia mortinto."
"Nu, m ne kredas, ke li estas tre dangera," drls
Ia edzo. "Mi ne sentas iun malvarman manon, kiu
volas premi Ia vivon el mi."
"Nu, vidu, li ne volas fari ion kontrai ni," diris
Ia edzino. "Li ja seias, ke ni ne intencas tel Ia
ringon. Sed kompreneble estus alia afere, se ni
komeneus malfiksi Ia erkokovrilon."
Tuj Ia edzo palpe seris vojon al Ia erko de Ia
general o kaj komeneis palpi laii Ia kovrilo. Li trovis
rabon, kiu havis krueon sur Ia supro.
"io estas tie i kvazai arangta por telstoj,"
li diris kaj samtempe komeneis singarde kaj lerte
malfiksi Ia erkorabojn.
"u vi ne sentas ion?" demandis Ia edzino. "u
vi ne rimarkas, ke movgas sub Ia erkokovrilo?"

18

"Tie i estas trankvile kiel en tombo," diris Ia

edzo.
"Certe li ne kredas, ke ni inteneas forpreni de li
tion, kion li plej alte taksas," dlrs Ia edzino. "Alia
afero estus, se ni deprenus Ia erkokovrilon."
"Jes, sed pri tio vi tamen devas helpi min," diris
Ia edzo.
Ili levis Ia kovrilon, kaj nun ne restis plu ebleeo
bridi Ia sopiron pri Ia trezoro. Il malfiksis Ia ringon de Ia veIkinta mano, remetis Ia kovrilon kaj sen
iu ajn plua vorto telirrs el Ia tombo. Il prenis Ia
manon unu de Ia alia, kiam ili reiris tra Ia tombejo,
kaj nur kiam ili jam transgrmps Ia malaltan gnejsomuron kaj trovgls sur Ia vojo, ili kurags diri ion.
"Nun mi komeneas kredi," diris Ia edzino, "ke li
vols, ke estu tiel, Li ekkomprenis, ke ne estas juste,
ke mortinto konservu tian juvelon, kaj tial li memvole donis gin al ni."
La edzo ekridegis.
"Nu, vere vi kapablas," li diris. "Ne, tion vi ne
povas lg min kredi, ke li memvole lasis nin preni
gin, sed verajne li ne havis poteneon malhelpi nin."
"Jen," diris Ia edzino, "en tiu i nokto vi estis
vere brava. Ne estas multaj, kiuj kuragus iri en Ia
tombon al Ia generalo."
"Mi ne povas senti, ke mi faris ian maljustajon,"
diris Ia edzo. "De vivanto mi neniam prens e taleron, sed u gravas, se oni prenas de mortinto tion,
kion li ne bezonas?"

19

Ili sentis sin fieraj kaj kontentaj. Mrgs ilin, ke

neniu alia trovis Ia saman penson. Brd diris, ke li
veturos aI Norvegujo por vendi Ia ringon, tuj kiam
estos ebleco. Ili kredis, ke ili ricevos multe da mono
por gi, kaj ke ili neniam plu bezonos est maltrankvilaj pro manko de tiu varo.
"Sed," diris Ia edzino kaj abrupte halts, "kion mi
vidas? u jam tagtgas ? Aspektas
tieI hele en
oriento."
"Ne, ankora ne povas esti Ia suno, ku venas,"
diris Ia edzo. "Devas esti fajrakcidento.
ajnas, ke
estas en Ia direkto de Olsbyn. Espereble ne estas ... "
Interrompis lin latakro de Ia edzino.
"Brulas e ni," si kriis. "Estas MelIomstuga, kiu
bruIas. La generalo ekbrulgis gin." - - En Ia lunda mateno venis Ia tombofosisto tre rapide aI Hedeby, kiu ja kuas tute proksime aI Ia
pregejo, por sciigi, ke li kaj Ia masonisto, kiu masonfermos Ia tombon, kredis rimarki, ke Ia kovrilo
kuas oblikve sur Ia erko de Ia generalo, kaj ke
estas tuitaj Ia ildoj kaj steIoj, kiuj ornamas gin.
Oni senprokraste faris esploron. Oni tuj rimarkis,
ke estas granda malordo en Ia tomboambro, kaj ke
Ia raboj de Ia erko estas malfiks'itaj. Levante Ia
kovrilon oni e Ia unua rgardo vidis, ke Ia regoringo ne plu estas en sia Ioko sur Ia maldekstra
montrofingro de Ia generalo.

20

IIT.
Mi pensas pri rego Karlo Ia dekdua, kaj m provas kompreni, kiel on amis kaj timis lin.
ear mi scias, ke foje okazis en iu el Ia Iastaj jaroj
de lia vivo, ke li venis en Ia pregejon de KarIstad
meze en diservo.
Li venis aI Ia urbo rajdante, sola kaj ne atendi ta,
kaj ar li sciis, ke estas diservo, li lasis Ia evalon
ekster Ia pregeja pordo kaj eniris Ia grandan vojon
tra Ia vestiblo kieI iu alia.
Veninte interne de Ia pordo, li tamen tuj vidis, ke
Ia pastro jam staras sur Ia katedro, kaj por ne geni
lin ti restis, kie li estis. Li e ne seris Iokon en
benko, sed starigs sin kun Ia dorso kontra pordofosto kaj askults,
Sed kvankam li venis tieI nerimarkite, kaj kvankam li restis tiel trankvila en Ia krepusketo sub Ia
galerio, tamen estis u en Ia plej malantaiia benko,
kiu rekonis lin. EbIe estis maljuna soldato, perdinta
brakon au kruron dum Ia militjaroj kaj sendita hejmen anta Poltava, aI kiu ajns, ke Ia viro kun Ia
suprenkombitaj haroj kaj Ia kurba nazo devas esti
Ia rego. Kaj en Ia sarna momento, kiam li rekonis
lin, li ekstaris.
La najbaroj en Ia benko ebIe miris, kial li tel
faris, kaj tiam li flustris aI ili, ke Ia rego estas en
Ia pregejo. Kaj neeviteble oni ekstaris Iaii Ia tuta

21

(,

benko, kiel oni kutimis far, kiam Ia vortoj de Dio

mem estis Iegataj de altaro ai katedro.
Poste Ia novajo dsvastgs de benko aI benko,
kaj iu homo, juna Ikaj maIjuna, ria kaj malria,
malfortulo kiel sanulo, iuj ekstaris.
Okazis tio, kiel dirite, en unu el Ia lastaj jaroj de
Ia vivo de rego Karlo, kiam suferoj kaj kontraiaJoj
jam komencigs, kaj eble -twvigis en Ia pregejo e
ne unu homo, kiu ne perdis pro Ia agado de Ia rego
karajn parencojn a posedajon. Kaj se okaze Iu ne
havis kaizon plendi propraflanke, li ja bezonis nur
pensi pri tio, ke Ia laudo kuas malriigita, ke provincoj estas perditaj, kaj ke Ia tuta lando estas irkaiita de malamkoj.
Sed tamen, tamen. Oni bezonis nur ad flustron,
ke tu viro, kiun oni multfoje malbenis, staras tie
en Ia domo de Dio, por ke oni tuj starigu.
Kaj staranta oni restis. Neniu pensis, ke oni sidigu. Oni ne povis. La rego staris malantaie e Ia
pordo, kaj dum li staras, iuj devas star. Se iu estus eksidinta, li estus farinta ai Ia rego malhono-

ron,
Eble estos longa prediko, sed tion oni devos toleni.
Oni ne volas perfidi tun homon, kiu staras e Ia
pordo.
Li cetere estis soldata rego kaj kutimigts al tio,
ke liaj soldatoj volonte renkontas morton por li.
Sed tie i en Ia pregejo li estis irkaiita de simpIaj
urbano] kaj metiistoj, de ordinaraj svedaj viroj kaj

22

virinoj, kiuj neniam atentis pri komanda vorlo. Sed

ests bezonata nur lia apero inter ili, por ke ili estu
sub lia potenco. Ili estus sekvintaj lin kien ajn Iai
lia volo, ili estus donintaj al li, k;ion ajn li dezirus,
i1i kredis aI li, ili adoris lin, En Ia tuta pregejo ili
dankis Dion pro tiu mirakIofara viro, kiu estas
rego de Svedujo.
KieI drte.. mi provas pense vivigi tion aI mi por
kompreni, ke Ia amo al rego Karlo povs plenigi Ia
tutan animon de homo, ke gi povis tieI fiksigi en
maIpetoIa kaj severa maIjuna koro, ke iuj homoj
atendis, ke gi restos ankai post Ia morto.
Vere, post Ia trovo, ke Ia ringo de Ia generalo
estas telita, oni en Ia parofo Bro pIej mirs pro tio,
ke iu kuragis fari tiun agon. Oni opiniis, ke amintajn vrrrojn, enterigitajn kun Ia fianga ringo sur
Ia fingro, Ia telisto] estus povintaj prirabi sen dangero. Ai se patrino kuus en Ia mortodormo kun
harbukIo de sia infano inter siaj manoj, oni povus
sen timo tiri gin de si, ai se patro estus metita en
erkon kun biblio kieI kapkuseno, oni povus verajne rabi gin de li sen puno por Ia krimulo. Sed
estis nekomprenebla afero, ke homo, estu kiu ajn,
kurags rabi de Ia fingro de Ia mortnta generalo el
Hedeby 'Ia ringon de Karlo Ia dekdua.
Kompreneble oni faris esplorojn, sed ili ne rezultigis trovon de Ia krimulo. La telsto venis kaj foriris en Ia maIlumo de Ia nokto sen lasi postsignon,
kiu povus gvidi Ia serantojn.

23

Kaj denove oni miris. Oni ja ads pri mortintoj,

kiuj nokton post nokto reapenis por montri farintojn de multe malpli grandaj krimoj.
Sed kiam oni fine eksciis, ke Ia general o tute ne
Iasis Ia rngon aI gia sorto, sed batalis por reakiri
gin per Ia sarna severa malndulgo, kiun li estus
montrinta, se Ia ringo estus telta de li, dum li vivis, tiam neniu homo e miretis. Neniu montris nekredemon, ar guste tion oni atendis.

IV.
Riam Ia rngo de Ia generalo restis malaperinta
jam dum pluraj jaroj, okazis iun tagon, ke Ia preposto en Bro estis vokata al malria terkulturisto,
Brd Brdsson en Olsbystern, kiu kuis kaj atendis sian forpason.kaj nepre volis paroli kun Ia preposto anta sia morto. La preposto estis maljuna
homo, kaj kiam li adis, ke temas pri vizito e malsanulo, kiu Iogas mejlomalproksme"
en senvoja
arbaro, li proponis, ke Ia subpastro veturu anstatai
li. Sed Ia filino de Ia mortanto, kiu venis kun Ia
peto, tiam diris decide, ke devas veni ai Ia preposto
a nenu, La patro diris, ke li havas ion por rakonti,
kion nur Ia preposto povas ekscii sed cetere nenu
en Ia mondo.
24

Kiam Ia preposto aiidis tion, li komencis seri nter siaj memoroj. Brd Brdsson estis iam afabla
homo. Verdire li estis iom naiva, sed pro tio li ja
ne bezonis senti timon sur sia mortlito. La preposto
e vo1us diri, ke li, la homa rigardmaniero, apartenas al tiuj, kiuj havas maluldon e Nia Sinjoro.
Dum Ia 1astaj sep jaroj lin persekutis iuj mageblaj
suferoj kaj malfelioj. La domo brulis, Ia brutojn
mortigis ma1sano ai sovaga] bestoj, frosto ruinigis
Ia kampojn, kaj li farigis malria kie1 Ijob. Fine Ia
edzino tieI senesperigts pro Ia malfelioj, ke si iris
en Ia lagon, kaj Brd mem translogtgis al arbara somerpatejo, kiu ests lia sola restanta
posedajo.
Post tiu tempo nek li nek liaj infanoj vizitis Ia pregejon. Oni multfoje parolis pri ili en Ia preposta
domo kaj demandis sin, u ili ankorai restas en Ia
parolio.
"Se mi bone konas vian patron, li ne faris pli
grandajn krimojn, 01 ke li povas konfesi ilin al Ia
subpastro,"diris
Ia preposto kaj. rgards Ia filinon
de Brd kun afabla rideto.
Si ests dekkvarjara knabino sed granda kaj forta
proporcie aI sia ago. La vzago estis larga, kaj Ia
trajtoj estis krudaj. Si aspektis iom naiva, si kieI Ia
patro, sed nfanaj senkulpeco kaj sincero lumis en
ia vizago.
"Via preposta mosto tamen ne havas timon pro
Forta Bengt, tiel ke vi ne kuragas veni al ni pro li 7"
si demandis.
25

"Kion vi diras, infano?" demandis Ia preposto.

Kiu estas tiu Forta Bengt, pri kiu vi paroIas?"
"Ho, estas ja li, kiu arangas iujn malprosperojn
por ni."
"TieI," diris Ia preposto, "estas do u, kiu nomigas Forta Bengt."
"eu via preposta mosto ne scias, ke estas li, kiu
bruligis Mellomstuga?"
"Ne, pri tio mi nenam ads," diris Ia preposto.
Sed en Ia sama momento li Ievis sn eI sia sego
kaj elprenis Ia ritlibron kaj maIgrandan komunian
kalikon eI ligno, kiun li ordinare kunportis, kiam
oni vokis Iin aI mortantoj.
"Estis li, kiu pelis patrinon en Ia lagon," daiirigis Ia knabino.
"Tio estas vere terura," diris Ia preposto. "eu li
ankora vivas, tiu Forta Bengt? Ou vi vidis lin?"
"Ne, mi ne vidis lin," diris Ia infano, "sed kompreneble li vivas. Estis pro li, ke ni devis foriri kaj
Iogi en arbaro kaj senhoma montaro. Tie ni restis
en trankvilo gis en Ia pasinta semajno, kiam patro
hakvundis piedon."
"Kaj vi volas diri, ke tion kazs Farta Bengt?"
demandis Ia preposto per sia pIej trankvila voo, sed
samtempe li malfermis Ia pordon kaj kriis aI sia
serviste, ke li selu Ia evaIon.
"Patro diris, ke Forta Bengt soris Ia hakilon,
alie li neniam estus vundinta sino Kaj Ia vundo ne
estis dangera, sed hoda patro vidis, ke komencigis
26

gangreno en Ia
morti, ar Forta
min tien i aI Ia
posto mem venu

piedo. Li diris, ke nun li devas

Bengt faris .finon aI li, kaj li sendis
preposta domo kaj petis, ke Ia prekaj tieI balda kieI ebIe."

"Mi anka venos," diris Ia preposto. Dum Ia

knabino parolis, li surmetis rajdomanteIon kaj apelon. "Sed mi ne povas kompreni," li daiirgis, "kiaI
tiu Forta Bengt estis tieI malbona kontra via
patro. Verajne Brd iam faris on kontra li?"
"Jes, petro ne neas tion," diris Ia infano, "sed li
neniam diris, kio estas, nek ai mi nek al mia frato.
Sed m kredas, ke tion li nun velas rakont al via
preposta mosto."
"Nu, se estas tiel, m ne povas iri tro rapde." Li
nun estis surmetinta Ia rajdogantojn kaj iris kun Ia
knabino eI Ia ambro por sidigi sur Ia evalon.
Dum Ia tuta rajdo aI Ia Ioko Ia pastro diris apenau unu vorton. Li nur sidis kaj pensis pri Ia
strangajo, kiun rakontis Ia infano. Li renkonts nur
unu viron, kiuj homoj kutime nomis Forta Bengt.
Sed estus ja eble, ke Ia infano parolis ne pri li sed
pri tute alia persono.
Kiam li enrajdis en Ia somerpatejon, venis renkonte aI li juna viro. Estis Ia filo de Brd Brdsson,
Ingilber't. Li estis kelkajn jarojn pli aga .01Ia fratino, altkreska kiel si kaj kun similaj vizagotrajtoj,
sed li havis pli profundkuajn okulojn kaj ne aspektis tel sincera kaj bonanima kieI si.
27

''Tio i estis longa vojago por via mosto," li diris,

dum li helpis lin deiri de Ia evalo.
"Nu jes," dirs Ia maljuna viro, "sed\ iris pli rapide, 01.mi kredis."
"Verdire estas mi, kiu estus devinta venigi vian

moton," diris Ingilbert, "sed de hiera vespere mi

faris ekskurson por fisi. Mi ne sciis, anta 01 mi
jus revenis, ke estigis gangreno en Ia pie do de patro, kaj ke on vokis vian moton."
"Marta kondutis same bone kiel viro," diris Ia
preposto. "Cio ris bone. Sed kiel Brd nun fartas?"
"Li estas sufie mal sana sed havas kIaran konscion. Li ekgojs, kiam mi diris, ke Ia preposto venas
e Ia rando de Ia arbaro."
La preposto nun eniris al Brd, kaj Ia gefratoj
sdgs sur Ia Iargajn tonplatojn ekster Ia domo kaj
atendis. Ili sentis sin solenanimaj kaj parolis pri Ia
patro, kiu nun mortos. Ili diris, ke li am estis
bona al ili. Sed li neniam estis felia post tiu tago,
kiam brulis Mellomstuga, kaj tiaI eble estas plej
bone, ke li povos foriri eI Ia vivo.
Jen Ia fratino okaze diris, ke ajne io pezas sur
Ia konscienco de Ia patro.
"De li!" diris Ia frato. "Kion li povus penti? Mi
neniam vidis lin Ievi sian manon kontrai homo a
besto."
"Sed tamen estis io, kion li volis rakonti aI Ia
preposto kaj nur al li."
28

"u li diris tion ?" demandis Ingilbert.

"eu li
diris, ke li volas rakonti ion al Ia preposto anta sia
morto? Mi kredis, ke li volis wenigi lin nur por ricevi Ia komunion."
"Kiam li sendis rnin hodiai, li dris, ke mi petu Ia
preposton veni. La preposto estas Ia sola homo en
Ia mondo al kiu li povas konfesi sian grandan kaj
pezan pekon."
Ingilbert sidis pripensante dum momento. "Tio
vere sonas strange," li diris. "u ne povas esti fantazio, kiun li kreis aI si tie i en Ia soIeco? Certe
estas io simila al liaj rakontoj pri Forta Bengt. Mi
kredas ke ankai tio estas nur fantazioj."
"Custe pri Forta Bengt li volis paroli kun Ia
preposto," diris Ia knaono.
"Tiuokaze vi povas esti certa, ke io estas nur
mensogo," diris Ingilbert.
Li samtempe Ievis sn kaj iris aI pordeto en Ia
muro de Ia kabano, kiu estis malfermita por ke iom
da Iumo kaj aero penetru en Ia senfenestran Iogejon. La lito de Ia malsanulo staris tieI proksime,
ke io, kion li diris, estis adebla por IngHbert, kaj
Ia filo aiskultis Ia vortojn de Ia patro sen iu ajn
konscienca rproo. Eble li e neniam aidis, ke estas maljuste sekrete askult konfeson. Ciuokaze li
estis konvinkita, ke Ia patro ne havas dangerajn
sekretojn por malka.
Starinte iom da tempo apud Ia pordeto li reiris
al Ia fratino.
29

"Kion mi diris?" li komencis. "Patro guste rakontas al Ia preposto, ke estis patrino kaj li, kiuj
telis Ia regorngon de Ia maljuna general o Lwenskld."
"Ho, Dio kompatu!" diris Ia fratino. "u ni ne
rakontu aI Ia preposto, ke estas mensogo, ke estas
nur fantazioj, per kiuj li kulpigas sin?"
"Ni povas fari nenion nun," diris Ingilbert. "Nun
li devas diri, kion li volas. Ni parolos kun Ia preposto poste."
Li denove teliris al Ia pordeto por askulti. Ne
daris longe, anta 01 li ree venis aI Ia fratino.
"Nun li diras, ke Ia saman nokton, kiam li kaj Ia
patrino estis en Ia tombo, brulis Mellomstuga. Li
diras, ke li kredas, ke estas Ia generalo, kiu bruligis
Ia domon."
"Oni ja adas, ke estas nur fantazioj," diris Ia
fratino. "AI ni li ja diris cent fojojn same certe
kel unu, ke Forta Bengt bruligis Mellomstuga."
Anta 01 si finparolis, staris Ingilbert denove sub
Ia pordeto. Li staris tie kaj aiiskults longe, kaj
kiam li revenis al Ia fratino, lia vizago estis preska
griza.
"Li diras, ke estis Ia generalo, kiu sendis aI li
iujn liajn malfeliojn por devigi lin redoni Ia ringon. Li diras, ke patrino ektimis kaj volis, ke ili
iru al Ia kapitano en Redeby kaj donu al li Ia rngon, kaj patro pli 01 volonte estus obeinta in, sed
li timis, ke ili amba estus pendgotaj, se i1i konfe30

sus, ke ili tels de mortinto. Sed tiam patrino no

povs elteni plu, kaj si foriris kaj dronigis sin."
Nun anka Ia vizago de Ia fratino grtzgs pro
teruro.
"Sed", si diris, "patro iam diris, ke estis ... "
"Jes ja. Li guste nun deklaris al Ia preposto, ke
li ne kurags aI iu ajn homo rakonti, kiu sendis Ia
malfelion al li. Nur al ni infanoj, kiuj nenion komprenis, li diris, ke estas iu nomata Forta Bengt, kiu
persekutas lin. Li diris, ke Ia kamparanoj am kutimis nomi Ia generalon Forta Bengt."
Marta Brdsdotter tute kunpremigis,
"Sed do estas ja vere," si flustris tiel mallate,
kvaza estus ia Iasta spiro.
si rigardis al uj direktoj. La patejo ests e Ia
bordo de arbara lageto, kaj rka tiu levgs malhelaj, arbarkovritaj montodorsoj. Estis videbla neniu homa logejo, ekzistis neniu, aI kiu si povus
rifugi. Tie i regis Ia granda, senhelpa soleco.
Kaj ajnis aI si, ke en Ia malhelo sub Ia arboj
embuskas Ia mortinto por sendi al ili malfeliojn.
si estis tia infano, ke si ne povis bone kompreni
Ia honton kaj Ia malhonoron, kiujn Ia gepatroj havigis al si, sed si komprenis tion, ke reaperanto, nepacigebla, iopova estajo eI Ia lando de Ia mortintoj
persekutas ilin iujn. Si atendis, ke si en kiu ajn
momento ekvidos lin, kaj si tiel ektimis, ke ia] dentoj klakis.

31

Sri pensis, ke Ia patro nun dum sep jaroj iris kun

Ia sama timego en Ia animo. Si estas nun dekkvarjara, kaj si estis nur sepjara, kiam brulis Mellomstuga. La patro sciis Ia tutan tempon, ke Ia mortinto persekutas lin. Estas bone por li, ke li mortos.
Ingi1bert denove estis for por aiskult kaj nun
revenis al si.
"Tion vi tamen ne kredas, Ingilbert?" si diris kel
lasta provo fugi de Ia timego.
Sed tiam si vidis, ke Ia manoj de Ingbert tremas,
kaj ke Ia okuloj fiksrigardas pro teruro. Li estis
same timregata kel si.
"Kion mi kredu?" flustris Ingilbert. "Patro diras,
ke li plurfoje provis vojagi al Norvegujo por vendi
Ia rngon, sed li neniam sukcess foriri. Unu fojon
li malsanigts, alian fojon Ia evalo rompis kruron,
guste kiam li volis forveturi de Ia hejmo."
"Kion diras Ia preposto ?" demandis Ia knabino,
"Li demandis patron, kal li konservis Ia ringon
dum iuj jaroj, kvankam estis tel dangere pose di
gin. Sed patro respondis, ke li kredis, ke Ia kapitano ordonos pendigi lin, se li konfesos sian krimon.
Li ne havis elirejon, li devis konservi gin. Sed nun
li scias, ke li mortos. kaj nun li valas doni Ia ringon
al Ia preposto, por ke oni metu gin en Ia tombon
al Ia generalo kaj ni infanoj lberigu el Ia malbeno
kaj povu translogigi al Ia Iogata regiono."
"Mi gojas, ke Ia pastro estas tie i," diris Ia knabino. "Mi ne scias kion fari, kiam li estos for. Mi

tiel timas. sajnas al mi, ke Ia generalo staras tie

sub Ia branoj. Imagu, li iris i tie iun tagon por
observi nin! Kaj patro eble vidis ln."

32

"Mi kredas, ke patro vidis lin," diris Ingilbert.

Li denove iris al Ia dometo por askulti, Revenante li havis alian esprimon en Ia okuloj.
"tMi vidis Ia rngon," li diris. "Patro donis gin
al Ia preposto. ai brilis kiel fajroflamo.
ai ests
ruga kaj flava, Gi lumis. La preposto rgards gin
kaj diris, ke li rekonas, ke gi estas Ia rngo de Ia
generalo. Iru a Ia pordeto kaj vi povos vidi gin!"
"Prefere roi prenus vipuron per Ia mano 01 rigardus tiun rngon," diris Ia knabino. "Vi certe ne
povas opirrii, ke gi aspektas bela?"
Ingilbert rigardis flanken. "Mi ja seias, Ire gi detruis nn," li diris, "sed mi tamen ats gin."
auste kiam li diris tion, Ia voo de Ia preposto
sonis forta kaj lauta, aiidebla por Ia gefratoj. ais
nun li lasis Ia malsanulon paroli. Nun estis lia vieo.
La preposto kompreneble ne povis konsenti pri
tiu sovaga parolo pri persekuto de mortinto. Li
provis montri al Ia kamparano, ke estas puno de
Dia, kiu trafis lin pro tio, ke li entreprenis Ia teruran agon tel de mortinto. La preposto tute ne
volis konsenti, ke Ia generalo havis poteneon arangi
fajrakeidenton
a sendi malsanojn al homoj kaj
brutoj. Ne, Ia malfelioj, kiujn Brd renkonts, estis maniero de Dio veki e li penton kaj gi lin re33

doni Ia teltan, dum li ankorai vivas, por ke lia

peko estu pardonata kaj li havu beatan forpason.
La maljuna Brd kuis trankvila kaj aiskultis
sen kontraidiro Ia parolon de Ia preposto. Sed verajne li ne konvnkigs.
Li spertis tro multe da
teruro por povi kredi, ke io tio venas de Dio.
Sed Ia junaj, kiuj sids tremantaj pro fantomtimo
kaj teruro pro reaperantoj, ili revvigis.
"u vi adas ?" dris Ingilbert kaj forte premis
Ia brakon de Ia fratino. "u vi adas, ke Ia preposto diras, ke ne estis Ia generalo ?"
"Jes," diris Ia fratino. i sidis kun Ia manoj interplektitaj kaj ensuis profunden en sian animon
iun vorton de Ia preposto.
Ingilbert levis sino Li faris fortan enspiron kaj
rektigis Ia korpon. Li Iberigis de sia tmo, Li aspektis kiel alia homo. Rapide li iris al Ia pordo de
Ia kabano kaj eniris.
"Kio estas?" demandis Ia preposto.
"Mi volas paroli kelkajn vortojn kun patro."
"Foriru! Nun estas mi, kiu parolas kun via patro," diris Ia preposto severe.
Li denove turnis sin al Brd Brdsson, parolante
jen potence, jen milde kaj kompate.
Ingilbert sidigis sur Ia tonplaton kun Ia manoj
anta Ia vizago, Sed granda maltrankvilo ekregis
lin. Li denove iris en Ia dometon kaj estis denove
malakceptata.

34

Kiam io estis finita, Ingilbert akompanis Ia preposton por montri Ia vojon tra Ia arbaro. Komence o Irs bone, sed post kelka tempo ili
venis al muskomaro kun vojo farita el arbotrunkoj. La preposto ne povis memori, ke li trapasis tan lokon irante al la kabano, kaj li demandis,
u Ingilbert eraras pri Ia vojo, sed tiu respondis, ke
estas granda mallongigo de vojo, se ili povas trapasi
tiun muskomaron.
La preposto severe rigardis Ingilbert. Li kredis
esti rimarkinta, ke li same kiel Ia patro estas regata
de oramo. Ingilbert ja fojon post fojo venis en Ia
domon kvazai por malhelpi, ke Ia patro fordonos Ia
rngon.
"Estas mallarga kaj dangera vojo, Ingilbert," li
diris. "Mi timas, ke Ia evalo falos sur Ia glitigaj
trunkoj."
"Mi kondukos Ia evalon, kaj via mosto ne bezonas timi," diris Ingilbert, kaj en Ia sama momento li
kaptis Ia bridon de Ia evalo.
Kiam i1i estis meze en Ia maro kun nur senfunda
limtereno iuflanke, li tamen komencis ig Ia evalon iri malantaien. S'ajnis, kvazai li volas devigi gin
forlasi Ia mallargan trunkvojon.
La evalo obstnstarigis, kaj Ia preposto, kiu malfacile restis sur Ia selo, kriis al Ia kondukanto, .ke
li nepre lasu Ia bridon.
Sed Ingilbert ajnis nenion adi, kaj Ia preposto
vidis, kiel li kun malhela vizago kaj kunmorditaj

35

dentoj luktas kontra Ia evalo por peli gin en Ia

maron. Certa morto atendis kaj Ia beston kaj Ia
rajdanton.
Tiam Ia preposto metis Ia manon en Ia poon kaj
eltiris malgrandan saketon el kaproledo. Tiun li
Jetis rekte en Ia vzagon de Ingilbert.
Tiu lasis Ia bridon por kapti Ia saketon, kaj Ia
evalo Ibergs. Timigite gi ekflugis antaen sur Ia
vojeto. Ingilbert restis surloke kaj ne provis sekvi.

v.
Oni ne povas mir pri tio, ke Ia preposto post tia
travivajo estis iom malklara en Ia kapo, kaj ke daris gis Ia vespergo, anta 01 li sukcesis trovi vojon
al Ia logata regiono. Ankai ne estas mirinde, ke li
venis el Ia arbaro ne sur Ia Olsby-vojo, kiu estis
plej bona kaj plej mallonga, sed estis irinta tro
sude, tiel ke li elvenis tuj supre de Hedeby.
Dum li rkarajdis en Ia profundo de Ia arbaro,
li pensis, ke Ia unua, kion l:i devos fari post reveno
al Ia hejmo, estas venigi Ia prokuroron por peti lin
iri en Ia arbaron kaj repreni de Ingilbert Ia rngon.
Sed kiam nun okazis tiel, ke li preterrajdis Hedeby,
li havis malgrandan diskuton kun si mem, u li ne
devas eniri ten kaj rakonti al kapitano Lwenskld,

36

kiu homo kuragis iri en Ia tombon kaj tel Ia regoringon,

ajnas, ke Ia preposto ne estus devinta longe pripensi tieI kIaran aferon, sed li hezitis, ar li sclis,
ke Ia estinta rilato inter Ia 'kapitano kaj ties patro
ne estis tute bona. La kapitano estis homo de paco
same multe kieI Ia patro estis homo de bataIo. Li
rapidis eksigi el militservo tuj post Ia packontrakto
kun Ia rusoj, kaj poste li dedis iujn siajn fortojn
al restargo de Ia bonstato en Ia lando, kiu estis tute
ruinigita dum Ia militjaroj. Li estis kontra solregado kaj militgloro, li kutimis paroii maIbone e
pri Karlo XII kaj pri muItaj aliaj aferoj, kiujn Ia
maljunulo alte taksis. Krome Ia filo estis fervora
partoprenanto en Ia parlamenta milito, sed iam
kiel ano de Ia pacpartio. Jes, ests sufie da aferoj
por disputo inter li kaj Ia patro.
"Kiam Ia rngo de Ia generalo estis telita anta
sep jaroj, Ia preposto kaj multaj kun li trovis, ke Ia
kapitano tro malmulte klopodis por rericevi gin.
Kaj io tio efikis, ke li nun pensis: "Ne utilas, ke
m faros aI mi Ia penon eniri e Hedeby. AI Ia
kapitano estas egale, u Ia patro, u Ingilbert portas
Ia regorngon sur sia fingro. Estas pli bone, ke mi
tuj rakontos pri Ia telo al prokuroro Carelius."
Sed guste kiam Ia preposto tiel konslgs kun si,
li ekvidis, ke Ia barlpordo e Ia enirejo al Hedeby
malrapide malfermgas kaj restas tute malfermita.
Aspektis sufie strange, sed ekzistas ja multaj
37

barilpordoj, kiuj tiamaniere malfermigas per si

mem, se ili ne estas bone fermitaj, kaj Ia preposto
ne cerbumis plu pri Ia afero. Li tamen konsideris
gin kel signon, ke li enrajdu.
La kaptano bone akceptis lin, preskaii pli bone,
01 estis lia kutimo.
"Estas prudente, ke vi eniris, amiko," li diris.
Mi vere sopiris renkont vin kaj plurfoje hoda intencis iri al via domo por paroli kun vi pri sufie
stranga cirkonstanco."
"Tiam vi estus farinta vanan promenon," diris
Ia preposto. "Jam frue antatagmeze mi forveturis, vokita al Olsbystern, kaj guste nun revenis.
Estis aventura tago por mi, maljuna homo."
"Same mi povas diri, kvankam m apena Ievis
min el mia sego. Mi povas aserti, ke, kvankam mi
balda estos kvndekjara homo kaj multe travivis
tieI dum Ia severaj militjaroj kieI poste, neniam
okazis al mi io tieI miriga kieI tio, kionmi hodia
travivis."
"Car tieI estas," diris Ia preposto, "mi volas Iasi
Ia vorton al vi. Anka mi havas vere apartan historion por rakonti al vi, amko. Tamen mi ne voIas aserti, ke gi estas Ia pIej stranga el io, kio al mi
okazis."
"Nu ja", diris Ia kapitano, "povas ankaii esti, ke
vi trovos nenion strangan en mia historio. Quste
pri tio mi volis demandi. - Vii komprenebIe ads
pri GathenhieIm?"
38

"Pri Ia terura marrabisto kaj freneza kaperisto,

kiun rego Karlo faris admiralo? Kiu ne ads pri
li ?"
"Dum Ia tagmango okazis," darigis Ia kapitano,
"ke ni komencis paroli pri Ia maInova milita tempo.
Miaj filoj kaj ilia guvernisto komencis eldemandi
min, kia o estis tiutempe, ar tiajn aferojn Ia junaj homoj volas ja iam askult, Rimarku, ke pri Ia
Iaborplenaj kaj severaj jaroj, kiujn ni svedoj devis
trapasi post Ia morto de rego Karlo, kiam ni pro
milito kaj monmanko postrestis en o, pri ili neniam i1i demandas sed nur pri Ia detruaj militjaroj.
Je Dio, u oni ne povus kredi, ke ili rigardas kieI
nenion rekonstrui bruIdetruitajn urbojn, starigi uzinojn kaj fabrikojn, kampigi arbarterenon kaj novkulturi teron. Mi kredas, ke miaj filoj hontas pro
mi kaj miaj samtempuloj, ar ni esis militiri kaj
dezertigi fremdajn Iandojn. S<ajneili kredas, ke ni
estis malpli tagaj homoj 01 niaj patroj, kaj ke la
malnova sveda forto forlasis nin."
"Vi estas tute prava," diris Ia preposto. "Tiu
amo de Ia junularo al militaj aferoj estas tre bedarnda."
"Nu, mi plenumis ilian deziron," diris Ia kapitano.
"Car Hi atis ad pri granda militheroo, mi rakontis al ili pri Gat'henhieIm kaj lia krueIa konduto
kontraii komercistoj kaj pacaj vojagantoj, pensante
ke mi per tio vekos e ili teruron kaj abomenon. Kaj
kiam tio ankaii sukcesis, mi petis ilin pripensi, ke
39

tiu GathenhieIm estis vera filo de Ia milita tempo,

kaj demandis, u ili deziras, ke Ia tero estu logata
de tiaj inferestajoj.
Sed antai 01 miaj filoj trovis tempon respondi al
tio, ilia Iguvernisto ekparolis kaj petis mn permesi
al li rakonti historion pri Gathenhielm.
Kaj ar li
drds, ke tiu aventuro nur konfirmas tion, kion mi
antaie diris pri Ia teruraj sovageco kaj furiozo de
Gathenhielm, mi donis mian konsenton.
Li tiam komencis dirante, ke kiam Gathenhielm
estis mortinta, ankorai juna, kaj lia korpo metita
en Ia pregejon de OnsaIa en marmoran sarkofagon,
kiun li rabis de Ia dana rego, komencgis en Ia pregejo tia fantomagado, ke Ia parolianoj de Onsala ne
povs tion elteni. Ili ne trovs alian rimedon 01 levi
Ia kadavron el Ia erko kaj enterigd gin sur dezerta
insuleto malproksime de Ia marbordo. Post tio farigis paco en Ia pregejo, sed :akontis fiistoj, kiuj
dum siaj vojago] proksimgs a:l Ia nova ripozejo de
Gathenhielm, ke de tie oni am adas tumulton kaj
bruon, kaj ke amo iurnomente prucaa alten super Ia kompatindan
insuleton.
La fistoj kredis
kompreni, ke estas iuj maristoj kaj komercistoj,
kiujn Gathenhielm lasis jeti en Ia maron de prenitaj
ipoj, kiuj eliris el sia malseka tombo por lin tel
turmenti kaj malbontrakti,
kaj ili zorge evitis veturi en tiu direkto. Sed en iu malluma nokto unu el
ili tamen okaze venis tro proksimen al Ia dangera
loko. Li sentis, ke I'i estas entirata en akvokirlon,
40

amo vips lian vzagon, kaj tondra voo kriis al

li: 'Iru al Gata en Onsala kaj diru al mia edzino, kc
i sendu al mi sep faskojn da aveIaj vergoj kaj du
juniperbastonojn.'
"
La preposto gis nun restis trankvila kaj pacience
aiskultis Ia rakonton, sed kiam li nun rimarkis, ke
lia najbaro rakontas nur ordinaran fantomrakonton, li apenai povs haltigi movon de malpacienco.
La kapitano tamen ne atentis pri tio.
"Vi komprenas, ke restis nur plenumi tiun ordonono Kaj Ia edzino de Gathenhielm obeis. La plej
elastajnkaj
nerompeblajn avelvergojn kaj Ia plej
dikajn junperbastonojn
oni preparis, kaj servis to el
Onsala forremis kun ili sur Ia maron."
Nun Ia preposto vere faris tiel rmarkeblan provon interrompi, ke Ia kapitano atentis lian malpaciencon.
"Mi scias, kion vi pensas," li drs, "mi mem
havis Ia samajn pensojn, kiam m dum Ia tagmango aiskultis Ia historion, sed mi nun tamen
petas, ke vi aiskultu gis Ia fino. Mi do volas diri,
ke tiu serviste el Onsala certe estis brava viro kaj
tre fidela al sia mastro, alie li apena estus kuraginta plenumi sian komision. Kiiam li estis proksime
al Ia tomboloko, Ia ondoj transsalts
gin, kvaza
estus plena tormo, kaj tumulto kaj batalkrioj ests
vaste aiideblaj. Sed Ia servisto tamen remis tiel
proksimen, 'kiel li povis, 'kaj li sukcesis jeti Ia juniperbastonojn kaj Ia vergofaskojn sur Ia insuleton.

41

Poste li per rapidaj rembatoj malproksmgs sin de

Ia terura loko."
"Amiko, ... " komencis Ia preposto, sed Ia kapitano estis persista.
"Tre longe li tamen ne remis, anta 01 li haltigis
Ia remilojn por observi, u nun io rimarkinda okazos. Kaj li ne bezonis vane atendi. ar subite Ia
amo aItigis elalten super Ia insuleton, Ia tumulto
farigis kieI bruo de militbatalo, kaj teruraj gemkrioj dissonis sur Ia maron. Tio daris dum kelka
tempo, sed Ia intenso iom post iom malfortigs, kaj
fine Ia ondoj tute esis atak Ia tombon de Gathenhielm. Balda gi kuis same kvieta kaj trankvila
kieI iu alia insuleto. La servsto tiam ekmovis Ia
remilojn por iri hejmen, sed en Ia sarna momento
kriis aI li tondra kaj triumfa voo: 'Iru aI Gata en
Onsala kaj diru aI mia edzino, ke Lasse Gathenhielm venkas siajn malamikojn kaj kieI viva kaj
kieI mortinta!' "
La preposto sidis kaj askults kun klinita kapo.
Kiam Ia hristorio nun finigis, li Ievis Ia vzagon kaj
demande rigardis Ia kapitanon.
"Kiam Ia guvernisto rakontis tion lastan," diris
Ia kapitano, "m povis bone rimarki, ke miaj filoj
kompatis tiun friponon Gathenhielm kaj ats adi
pri lia arogo. TiaI mi rimarkigis, ke tiu historio
ajnas aI mi bone kunmetita, sed ke gi apena povas
enteni iom da vero. 'ar,' mi diris, 'se kruda marrabisto kiel Gathenhie'lm estus posedinta tian forton
42
I11I

defendi sin anka post Ia morto, kiel ,Qn do klarigu,

ke toleris mia patro, kiu estis grandbravulo simila
aI GathenhieIm sed krome bona kaj honesta homo,
ke teilsto penetras en lian tombon kaj rabas de
li lian plej karan posedajon, kaj li ne havis forton
malhelpi tion a poste ieI ajn vengi alIa kulpulo?' "
e tiuj vorloj Ia preposto Ievis sin kun neordinara vigIo. "Tio estas guste mia penso," li dirs.
"Jes, sed jen kio okazis!" dairtgis Ia kapitano. Mi
apena estis finparolinta, kiam roi ads fortan gemon malantaii mia sego. Kaj tiu gemo tiel smls
al Ia laca gemspiro, kiun mia beata patro kutimis
eligd, kiam lin turmentis Ia maIsanetoj de maljunago, ke ajnis aI mi, ke li estas malanta mi, kaj
mi saltevigts. Vere mi tiam nenion vidis, sed tiel
konvinkita mi estis, ke mi aiidis lin, ke mi ne plu
volis preni lokon e Ia tablo, sedsidis tie i en soIeco
kaj prpensis Ia aferon gis nun. Kaj mi tre deziris
aidi viajn pensojn, amiko, pri tiu demando. u
estis mia patro, kiun mi aiidis fari gemspiron
pro Ia malaperinta trezoro? Se mi povus kredi, ke
li ankora sentas sopiron pri g.i, tiam m prefere
irus de domo al domo por espIori, 01 ke li ankora
e por momento sentu Ia kruelan doloron, pri kiu
atests tiu gemo."
"Estas Ia dua fojo hoda, kiam mi devas respondi Ia demandon, u Ia mortinta generalo malgojaspro
sia perdinta ringo, kaj volas gin reakiri," diris Ia preposto. "Kun via permeso, amiko,
43

mi nun unue rakontos

interparoIos pri gi."

mian historion,

kaj poste ni

Poste Ia preposto rakontis sian historion, kaj li

nun rimarkis, ke li antaie senkaize timis, ke Ia
kapitano ne sufie fervore interesigos pri Ia afero
de Ia patro. La preposto ne konsiderds, ke ankai
en Ia pIej pacama homo trovgas iom de Ia karaktero de Ia Lodbrok-filoj," Certe estas tieI, ke Ia pIej
multaj porkidoj gruntas, kiam ili ekscas, kieI suferis Ia maIjuna vrporko, Nun li vidis, kieI velas
ia vejnoj en Ia frunto de Ia kapitano, kaj kel Ia manoj pugnigas, tel ke Ia artikoj blankgas, Terura
koIero ekregis lin.
Kompreneble Ia preposto prezents Ia aferon lai
sia kapo. Li rakontis, kieI Ia kolero de Dio trafis
Ia ma:Ibonfarantojn, kaj nenieI volis konsenti, ke Ia
mortinto estis aganta.
Sed Ia kapitano interpretis ion, kion li ads, en
a:lia maniero. Li komprenis nun, ke lia patro ne
estas havinta pacon en sia tombo pro tio ke Ia ringo
estas prenita de lia montrofingro. Li sentis penton
kaj konsciencan riproon pro tio, ke 'li gis nun tro
facile traktis Ia aferon. Li sentis, kvazai estus pika, doIora vundo en lia koro.
La preposto, kiu rdmarks Iian grandan ekscitigon, preskai timis rakonti, ke oni forprenis de li
Ia rngon, sed tion li aiskultis kun certa severa
kontento.
44

"Estas bone, ke unu el Ia telsta kanajIaro restas, kaj ke li estas same aa kieI Ia aliaj," diris kapitano LwenskId. "La generalo frapis Ia gepatrojn kaj forte frapis. Nun estes mia vico."
La preposto rimarkis senkompatan maImoIecon
en ~a voo. Li pli kaj pli maltrankvtlgs.
Li tms,
ke Ia kapitano strangolos per propraj manoj Ingilbert ai mortvipos ln.
"Mti konsideris kiel mian devon transdoni Ia komunikon de Ia mortinto al vi," diris Ia preposto,
"sed mi esperas, ke vi ne entreprenos tro rapdajn
agojn. Mi intencas nun informi Ia prokuroron pri
Ia telo farita kontrai m."
"Pri tio faru, kel vi velas," diris Ia kapitano.
"Mi voIas diri nur tion,ke
estos nenecesa peno,
ar tiun i aferon mi mem prizorgos."
Post tio Ia preposto komprenis, ke restas nenio
por fari en Hedeby. Li forrajdis de tie kiel ebIe
pIej baldaii por havd tempon sendi informon al Ia
prokuroro anta Ia vespero.
Sed kapitano LwenskId kunvokis iujn siajn
homojn, rakontis tion, kio okazis,kaj demandis, u
Ia venontan matenon i1i velas akompani lin por kapti Ia stelinton. Neniu rifuzis fari al li kaj Ia mortinta generalo tiun servon, kaj Ia reston de Ia vespero on uzis por kolekti diversajn armilojn, malnovajn muskedojn, mallongajn ursoIancojn, Iongajn
spadojn, bastonojn kaj faIilojn.
45

VI.
Estis ne rnalpli 01 dekkvin viroj, kiuj akompanis
Ia kapitanon, kiam li je Ia kvara horo Ia sekvantan
matenon eliris por telistaso.
Kaj ili estis en plej
bona batalhumoro. Ill havis justan aferon kaj povis
krom tio fidi aI Ia generalo. Oar Ia mortinto gvdis
la aferon gis tiu punkto, li eerte ankai dairigos gis
felia fino.
La vera sovagejo 'komencigis nur unu mejlon de
Hedeby. Komenee dum Ia maro ili transiris vastan
valfundon, kiu estis parte kulturta kaj plena de
maIgrandaj fojnodometoj. Tie kaj tie sur Ia altajoj kus sufie grandaj vilagoj. Unu el tiuj ests
Olsbyn, kie Brd Brdsson iam havis sian bienon,
antai 01 Ia general o bruldetrus gin.
~alantai
tio kus Ia grandarbaro kieI densa
feIo sternita sur Ia tero, kun arbo apud arbo sen
interrompo. Sed tamen ankorai ne finigis tute Ia
homa poteneo. En Ia arbaro trovgs maldarga] vojetoj, kiuj kondukis aI somerpatejoj kaj karbigIokoj.

La ka:pitano kaj Iiaj viroj rieevis kvazai alian

tengon, alian aspekton, kiam lli eniris Ia grandarbaron. Ili iris te antaie, asante grandbestojn, kaj
nun Ia asista humoro revekgis en ili. Lli komeneis
sendi akrajn rigardojn en Ia densejojn,kaj
ili iris
en tute alia maniero, pli malpeze, tele,
46

"Ni interkonsentu pri unu afero, knaboj," diris

Ia kapitano. "Neniu el vi rajtas malfeliigi sin pro
tiu telisto, sed vi Iasu lin aI mio Nur gardu, ke li
ne forkuru!"
Oni eerte ne estus obeinta tiun ordonon. uj
tiuj, ku] 'Ia antaian tagon tute paee metisfojnon
sur sekigstablojn, brulis pro deziro doni aI Inglbert, tiu telisto, veran memorajon.
Ili tamen ests venintaj nur tien, kie Ia grandpnoj, kiuj restis de Ia pratempo, estis biel densaj, ke
ili sternis super ili senfinan tegmenton kaj Ia tuta
subarbaro esis 'kaj nur musko kovris 'Ia teron, kiam
ili vidis tri virojn veni, ku] portas nter si brankardon eI branoj, sur kiu kuas kvara persono.
La kapitano kaj lia grupo rapidis renkonte al ili,
kaj Ia portanto] haltis, kiam ili ekvds tiom da homoj. Ili ests metintaj kelkajn filikfoliojn sur Ia
vzagon de Ia kuanto, kaj neniu povis vidi, kiu li
estas, sed tamen ajns al Ia viroj el Hedeby, ke ili
tion seias, kaj ili sentis frostotremon sur Ia dorsoj.
Hi ne vidis Ia analjunan generalon apud Ia brankardo. Tute ne, E ne ombreton de li. Sed tamen
ili seiis, ke li estas tie. Li venis kun Ia mortJinto
malsupren el Ia arbaro. Li staris tie kaj montris al
li per sia fingro.
La tri viroj, lduj portis Ia brankardon, estis konataj kaj bonaj homoj. Estis Erik Ivarsson, kiu havis grandan bienon en Olsbyn, kaj lia frato, Ivar
Ivarsson, kiu ne edzigs sed restis e sia frato en

47

Ia gepatra domo. Ambai tiuj estis sufie maljunaj,

sed Ia tria en Ia grupo estis juna viro. iuj konis
ankai lin. Li nomgs Paul Elasson kaj estis adoptita de Ia fratoj Ivarsson.
La kapitano iris al Ia fratoj Ivarsson, kaj iH metis Ia brankardon sur Ia teron por saluti kaj manpremi. La kapitano kvazai ne vdis Ia etenditajn
manojn. Li ne povis fortiri Ia rigardojn de Ia filikfolioj, kiuj kovris Ia vzagon de tiu, kiu kuis sur
Ia brankardo.
"u estas Inglbert Brdsson, kiu kuas tie i?"
li demandis per stranga, malmola voo. Sonis preskai, kvazai li parolus kontraivole.
"Jes," diris Erik Ivarsson, "sed kiel vi scs tion?
u vi rekonis liajn vestojn?"
"Ne", ddrls Ia kaptano, "mi ne rekonis liajn vestojn. Mi ne vidis lin dum kvin jaroj."
Kaj liaj propraj homoj kaj Ia fremdaj viroj Jetis
mirajn rigardojn sur Ia kapitanon. S'ajnis al iuj,
ke estas io neordinara kaj terura e li en tiu i mateno. Li ne estas kiel kutime. Li ne estas gentila
kaj afabla kiel ordinare.
Li komencs eldemandi Ia fratojn Ivarsson. Kion
ili havas por fari en Ia frua mateno, kaj kie ili trovis Ingilbert? La fratoj Ivarsson estis grandbienuloj, kaj ili ne atis esti tiamaniere eldemandataj,
sed Ia efajn aferojn 'li tamen sukcesis eltiri el ili.
La antaan tagon i1i iris viziti Ia homojn en sia
48

somerpatejo, kiu kuas unu mejlon malproksime

en Ia arbaro, kunportante al ili farunon kaj viandon, kaj ili restis tie dum Ia nokto. Frue matene ili
reiris hejmen, kaj tiam Ivar Ivarsson ns iom anta Ia aliaj. Ivar Ivarsson iam estis soldato. Li
konis Ia artonfari
longajn paojn, ne estis facile
sampa kun li.
Kiam Ivar Ivarsson estis sufie longe antai Ia
aliaj, li vidis v.iron, kiu venas kontra li sur Ia vojeto. La arbaro estis sufie maldensa tie. Neniuj
arbetoj, nur grandaj trunkoj, kaj li vidis Ia viron
de malproksime. Sed li ne povis tuj rekoni Iin. NeIbulnubetoj vebis inter Ia arboj, kaj kiam Ia sunlumo penetris en ilin, ili 'farigis 'kiel flava fumo. Li
povs vidi tra ili, sed ne tute klare.
Ivar Ivarsson rimarkis, ke Ia venanto, ekvidante
lin tra Ia nebulo, haltas kaj en plej granda timo
etendas forige antai si Ia manojn. Jes, kiam Ivar
Ivarsson ris ankorai kelkajn paojn, li falis sur
Ia genuojn kaj kriis, ke 'li ne venu pli proksimen.
Aspektis ja, kvazai li ne estus tute prudenta, kaj
Ivar Ivarsson volis alkuri por trankviligi lin, sed
tiam Ia alia levis sn kaj fugis en Ia arbaron. Li
tamen kuris nur kelkajn paojn. Preskai tuj li
falis kaj restis kuanta sen movo. Kiam Ivar Ivarsson venis al li, li jam estis morta.
Ivar Ivarsson nun rekonis, ke Ia viro estas Ingilbert Brdsson, filo de tiu Brd Brdsson, kiu antaie
lo,gis en Olsbyn sed transloggts en somerpatejon

49

I
1111

IIII

'7
post Ia forbrulo de Ia domo kaj Ia sndrongo de Ia
edzino. Li ne povis kompreni, ke Ingilbert falis senviva, sen ke iu homo tus lin, kaj li provas revivigi
lin per skuado, sed li ne sukeesis. Kiam Ia aliaj alvenis, ili tuj vidis, ke li estas morta. Sed ar Ia famimo Brdsson estis najbara al tli en OIsbyn, ili ne
volis Iasi Ingilbert en Ia arbaro sed plektis brankardon kaj kunportis lin.
La kapitano askults tion kun malhela mieno.
Li trovis tion tre kredinda. Ingilbert ]rusis kvaza
ekiipita por longa vojago kun tornistro sur Ia dorso
kaj uoj sur Ia piedoj. La ursolaneo, kiu kuis sur
Ia brankardo, estis verajne ankaii lia. Li eerte
volis iri al fremda lando por vendi Ia ringon, sed
kiam li en la nebuloj de Ia arbaro renkontis Ivar
Ivarsson, li kredis vidi Ia fantomon de Ia generalo.
Jes ja. TieI okazis. Ivar Ivarsson estis vestita en
malnova soldatjako, kaj Ia randajoj de Ia apelo
estis suprenfalditaj
la Ia karlana" maniero. La
distaneo, Ia nebulo kaj maIbona konseieneo kIarigis
Ia eraron.
Sed Ia malkontento de Ia kapitano tamen dars,
Li kresloigs en si koleron kaj sangosoifon. Li estis
volinta mortprem Ingilbert Brdsson inter siaj fortaj brakoj. Li bezonis eliron por sia vengemo sed
ne trovis.
Tamen li komprenis mem, ke li estas neprudenta,
kaj li tiom bricliis sin, ke li rakontis aI Ia fratoj
Ivarsson, kal li kaj liaj viroj en tiu mateno iris en

--:11

Ia arbaron. Kaj li aldonis, ke li volas espIori, u

Ia mortinto havas Ia ringon en sia posedo.
Li estis en tia humoro, ke li deziris, ke Ia viroj el
Olsby diru ne, por ke li havu okazon batale gajni
sian rajton. Sed ili trovis lian postulon tute komprenebla kaj iris iom flanken, dum keIkaj eI Ia viroj .
de Ia kapitano traseris Ia poojn de Ia mortnto,
lajn uojn, Ian tornistron, iun kudron en liaj
vestoj.
La kapitano en Ia komeneo sekvis Ia esploron kun
plej granda atento, sed foje li okaze rigardis al Ia
bienuloj, kaj ajns al li tiam, ke ili interangas
mokajn rigardojn, kvazaii ili estus eertaj, ke li
nendon trevos.
Kaj tel okazis. Oni devis fini Ia seradon ne trovinte Ia ringon. Sed kiam Ia afero tieI fnigis, Ia
suspekto de Ia kapitano tute kompreneble turnis sin
kontraii Ia bienuloj. Kaj same okazs e liaj viroj.
Kien malaperis Ia ringo? Ingilbert komprenebIe
kunportis gin, kiam li fugis. Kie gi nun estas?
Anka nun neniu vidis Ia generalon, sed oni sentis lin. Li stans meze en Ia grupo kaj montris al
Ia tri viroj el OIsby. Ili havas gin.
'Estis pli 01 supozebIe, ke ili esploris Ia poSojn de
Ia mortinto kaj trovis Ia ringon.
Estis ankaii supozebIe, ke Ia rakonto, kiun iLi JUs
prezentis, ne estis vera, sed ke io okazis tute alie.
Tiuj
viroj, kiuj estis el Ia sama vilag kieI patro
kaj filo Brdsson,
eble seiis, ke tiuj posedis Ia

50

51

ringon. Ili eble seiis, ke Brd mortis, kaj ili komprenis kiam ili renkontis Ian filon en Ia arbaro, ke
li dntencas fugi kun Ia ringo, kaj ili atakis kaj mortigis lin por povi alproprig al si Ia trezoron.
Oni ne vidis sur li vundon krom frapvundo sur Ia
frunto. La fratoj Ivarsson estis dirintaj, ke li puis
Ia kapon kontrai tonon, kiam li Ialis, sed u tiu
frapvundo ne povus esti kaizita de Ia dka tuberbastono, kiun Paul Eliasson tenas en Ia mano?
La kapitano staris kaj rigards al Ia tero. En lia
interno estis Iukto. Li iam ads nur ibonon pri Ia
tri vro], kaj li malatis kredi, ke ili murdis kaj

tels.
iuj liaj viroj estis sin kolektntaj irkai li. KeIkaj el ili jam svingis Ia armilojn. Neniu kredis, ke
oni forlasos Ia lokon sen batalo.
'lliam Erik Ivarsson pais antaien al Ia kapitano.
"Ni fratoj kaj ankai Paul Eliasson, kiu estas nia
adoptito kaj balda farigos mia bofilo, komprenas
ja, kion vi kaj viaj viroj pensas pri ni. Ni nun opinias, ke ni ne disiru, sen ke vi estos esplorinta ankai niajn poojn kaj vestojn."
e tiu propono Ia mallumo iom forglitis de Ia
animo de Ia kapitano. Li kontraidiris. Kaj Ia fratoj Ivarsson kaj ilia adoptito estas tiaj viroj, ke
suspekto ne povas tu dlin,
Sed Ia bienuloj volis fini Ia aferon. Ili komeneis
mem turni Ia internon de siaj pooj eksteren kaj de-

preni Ia uojn, kaj tiam Ia kapitano faris mansignon al siaj viroj, ke ild lasu ilin faru Iai sia volo.
Ringon oni ne malkovris, sed en betulela to rnistro, kiun Ivar Ivarsson portis sur Ia dorso, oni
trovis malgrandan saketon el kaproledo.
"u tiu i saketo estas via?" demands Ia kapitano esplorinte Ia saketon kaj trovinte, ke ~i estas
malplena.
Se Ivar Ivarsson nun estus jesinta, Ia afere eble
estus per tio finita, sed anstataie li kun plej granda
trankvilo konfesis:
"Ne, gi kuis sur Ia vojeto ne malproksime de Ia
loko, kie falis Ingilbert. Mi prenis gin kaj jebis gin
en Ia tornistron, ar gi aspektis sendifekta kaj neuzita."
"Sed guste en tia saketo kuis Ia rngo, kiam Ia
preposto jetis gin al Ingilbert," dirs Ia kapitano,
kaj nun Ia mallumo estis reveninta kaj al Ia voo
kaj al Ia vizago, "Kaj ajne nenio alia restas, 01 ke
vi fratoj Ivarsson akompanos min al Ia prokuroro,
se vi ne preferas memvole doni al mi Ia ringon."
Nun finigis Ia pacieneo de Ia vdroj el Olsby.
"Vi ne havas rajton meti nin en arestejon," diris
Erik Ivarsson. Li kaptis samtempe Ia lancon, kiu
kus apud Ingilbert, por fari al si vojon, kaj liaj
frato kaj bofiilo aligis al li.
Dum Ia unua konsterno Ia viroj el Hedeby retiris
sin krom Ia kapitano, kiu ridis pro kontento, ke li

53
52

povas elveri sian koleron per agoj. Li tiris sian

sabron kaj dehakis Ia laneon.
Sed tio estis Ia sola grandfaro dum tiu milito.
La propraj viroj de Ia kapitano tiris lin malantaien
kaj prenis Ia armilon de li.
Estis tiel, ke ankai prokuroro Carelius trovis
konvene iri supren al Ia grandarbaro en tiu mateno.
Precize en Ia gusta momento li apers sur Ia vojeto,
akompanata de u poliehelpanto.
Okazis novaj esploroj kaj nova demandado, sed
finigis tamen tiel, ke Erik Ivarsson, lia frato Ivar
kaj la adoptito Paul estis metataj en arestejon pro
suspekto pri murdo kaj telo.

ViII.

Ni ne povas kontraidiri tion, ke e nd en Vermlando Ia arbaroj estis en tiu tempo grandaj kaj Ia
kampoj malgrandaj, Ia kortoj estis grandaj sed Ia
domoj malvastaj, Ia vojoj estis mallargaj sed Ia
deklivoj krutaj, Ia pordoj malaltaj sed Ia sojloj
altaj, Ia pregejo] malmultimpresaj sed Ia diservoj
longaj, Ia vivotagoj malmultaj, sed Ia zorgoj nekalkulebIaj. Sed tamen Ia vermlandanoj ne estis gemuloj kaj teduloj pro tio.
La frosto ja forprenis Ia grenon, Ia sovaga] bestoj ja detruis inter Ia brutoj kaj dspepso inter Ia
54

infanoj, sed eerte ili kiel ebIe plej longe konservis

bonan humoron. Kiamaniere ili estus alie eltenintaj?
Sed tio eble dependis de tio, ke en iuj domoj
trovdgs konsolanto. Ekzistis iu, ku venis al riulo
same kiel al malriulo, u, kiu ne perfidis kaj ne
lacgs.
Sed tute ne kredu, ke tiu konsolanto estis io solena kaj grandpompa, kiel Ia vorto de Dioai konseienea paeo a amofelio! A,nkai ne kredu, ke gi
estis do malalta kaj dangera kiel drinkado a kubjetado! Estisnur io tute senkulpa kaj iutaga, estis nur Ia fajro, kiu flams en senporda forno dum
Ia vintraj vesperoj.
Dio mia, kiel gi beligs kaj hejmigis e plej etan
kabanon! Kaj kiel g'i babls kaj ercs kun Ia homoj en Ia domo dum Ia tuta vespero! ai krakis kaj
kla:ketadis kvazai gi ridus al lli. ai krais kaj siblis,
kaj tam sonis, kvazai gi volus imiti iun, kiu estas
grumblema kaj kolera.Foje gi tute ne sciis, kiamaniere fini iun tuberorian tpon, Tiam gi plendgs
Ia tutan ambron per fumo kaj haladzo, kvazai gi
volus komprenigi al Ia homoj, ke gi rieevis tro malbonan nutrajon. Foje gi transformigis en amaseton
daardajo, guste kiiam Ia homoj estis en plej bona
laborhumoro, tel ke oni devis meti Ia manojn sur Ia
genuojn kaj ridegi, gis gi denove akris forton. Plej
petola gi farigis, kiam Ia mastrino venis kun Ia trpiedaj kuirpotoj kaj postulis, ke gi kuiru Ia mang55

ajon, Iun maloftan fojon gi estis konsenta kaj serverna kaj faris sian taskon rapide kaj 'bone, sed plej
ofte gi gracia kaj petola dancis dum horoj irka Ia
kaopoto sen boligi gin.
Kiel eklumig'is en Ia okuloj de Ia mastro, kiam l,i
malseka kaj malvarma venis el Ia malseka nego
ekstere kaj Ia fajro akceptis lin kun varmo kaj
hejmeco! Kiel trankvilige estis pensi pri Ia gardanta lumo, kiu elfluis en Ia malluman vintronokton
kaj servis kiel gvdstelo por malriaj vojirantoj kaj
kiel terursigno por lupoj kaj linkoj!
Sed Ia fajro povis fari pli 01 varmigi kaj lumi kaj
kuiri mangajon, gi sciis plenumi pli nimarkindajn
aferojn 01 fajreri, kraki, krai kaj krei haladzon.
ai komprenis veki kaj viglig Ia ludemon en Ia Ihoma
animo.
ar kio estas Ia homa animo se ne ludanta flamo,
anka gi? ai flagras en kaj super kaj rka Ia
homo, kiel Ia flamo flagras en kaj super kaj irkaii
Ia kruda ligno. Kiam nun tiuj, lciuj trovgs irkaii
Ia fajro en vintra vespero, jam dum iom da tempo
sidis kaj rigardis en gin, gi komencis paroli al iu
aparte en sia propra lingvo. "Frato animo," diris
Ia fajroflamo, "u vi ne estas flamo kiel mi? Kial
vi estas tiel malgaja kaj peza?" - "Fratino flamo,"
respondis Ia homanimo, "mi hakis lignon, kaj mi
przorgds hejman mastrumon dum Ia tuta tago. Mi
havas forton nur por sidi trankvila kaj rigardi vin."
- "Tion m bone scias," diris Ia fajro. "Nun estas
56

Ia vespera tempo. Faru nun kiel mi, flagru kaj lumu! Ludu kaj varmigu!"
Kaj Ia animoj obeis al Ia fajro kaj komencis ludi.
Ili rakontis fabelojn, ili divenis enigmojn, ili frotis
kordojn de violonoj, ili tranis girlandojn kaj rozojn
sur laboniloj kaj veturiloj. Ili faris ludojn kaj kantis, i1i faris punpagajn ludojn kaj memorigis al si
malnovajn proverbojn. Kaj dume Ia glaca malvarmo fordegelis el Ia membroj, Ia grumblemo el Ia
menso. Ili revivigis kaj estis gajaj. La fajro kaj
Ia ludo apud Ia fajro redonis al i1i Ia dezron vivi
Ia malrian kaj penigan vivon.
Rio anta io konvenis e Ia fajro, tio estis ja tamen rakontoj pri iuspecaj heroajoj kaj aventuroj.
Tiaj aferoj donis plezuron al maljunaj kaj junaj,
kaj tiaj aferoj neniam finigis. ar, dank' al Dio, da
heroajoj kaj aventuroj iam ekzistis sufie en Ia
mondo.
Sed neniam ili estis tiel multaj kiel en Ia tempo
de rego Karlo. Li estis heroo inter herooj, kaj trovig;is historioj abunde por rakonti pri li kaj liaj viroj.
Ili ne pereis kun li kaj lia regado, ili pluvivis post
lia morto, ili estis lia plej bona postlasajo.
Plej oni atis rakontd pri Ia rego mem, sed duavice oni ats paroli pri Ia generalo en Hedelby, kiun
oni estis vidinta, kaj kun kiu oni estis parolinta kaj
povds priskribi de kapo gis piedoj.
La generalo estis tiel forta, ke li povis fleksi feron, kiel aliaj fleksas rabotajon. Li iam eksciis, ke

57

en Smedsby en Svartsj logis forgisto, kiu faris Ia

plej bonajn hufoferojn en Ia regiono. La generalo
rajdis ai Mickel en Smedsby kaj petis lin, ke li garnu Ia hufojn de lia evalo. Riam Ia forgisto nun
venis el Ia forgejo kun preta hufafero, Ia generalo
demandis, u li rajtas rigardi gin. La hufofero estis
kaj fortika kaj bone farita, sed Ia generalo ekridis,
kiam li vidis gin. "u vi volas nomi tion fero?" li
diris, kaj post tio li dsflekss Ia hufoferon kaj rompis gin. La forgisto ektimis, li kredis, ke li faros
malbonan laboron. "Certe estis rompa]o en Ia fero,"
li drs kaj rapidis alporti alan hufoferon. Sed okazis same aI gi kiel ai Ia unua, nur kun tiu diferenco, ke tu
ests kunpremata kiel tondilo, gis
anka gi rompgs. Sed tiam Mickel komencis suspekti. "Au vi estas rego Karlo mem, a vi estas
Forta Bengt el Hedeby," li drs alia generalo. "Ne
malbone divenite, Mickel," drs Ia generalo, kaj
poste li plene pagis ai Mickel kaj por kvar novaj
hufoferoj kaj por Ia du, kiujn li disrompis.
Multaj aliaj historioj ekasts pr Ia generalo, kaj
oni rakontis kaj rakontis ilin, kaj en Ia tu ta distrikto ne ekzistis e unu homo, kiu ne sciis pri li kaj
respektis kaj admiris lin. Kaj anka pr lia ringo
oni scs kaj pn tio, ke li kunprenis gin en Ia tombon, sed Ia avaro de homoj estis tel granda, ke on
tels gin de li.

On do povas kompreni, ke pli 01 io alia interesis

kaj sovolgs kaj ekscitis Ia homojn tio, ke Ia ringo

58

estas retrovita kaj denove perdi ta, kaj ke Ingilbert

estas trovita morta en Ia arbaro, kaj ke oni nun
suspektas, ke Ia viroj el Olsby telis Ia rngon, kaj
ke tiuj sldas en arestejo. Kiam Ia pregejvizitantoj
venis hejmen en Ia dmana posttagmezo, oni apenau povds bridi sin, gis ili deprenis Ia dimanovestojn kaj mangs pecon da mangajo, anta 01 oni
devgis ilin rakonti pri io atestita kaj io konfesita
kaj pri Ia verdikto, kiun oni kreds verajna por Ia
akuzitoj.
Oni parolis pri nenio alia. iun vesperon estis
jugokunsido antaii Ia fajro kaj en grandaj kaj en
malgrandaj domo], e granduloj kaj farmistoj.
Estis hezdtiga kaj stranga afero, kaj malfacile
traktebIa. Ne estis facile eldri decidan verdikton,
ar estis malfacile apreska
ne eble kredi, ke Ia
fratoj Ivarsson kaj ilia adoptto estus mortfrapintaj
homon por akiri ringon, gi estu kiom ajn valora.
Unue estis Erik Ivarsson. Li estis ria 'viro kun
grandaj terposedajoj kaj multaj domoj. Se li havis
mankon, ests tiu, ke li estis fiera kaj tro atentis
pni sia honoro. Sed guste pro tio estis malfacile
pensi, ke li pro iu ajn trezoro en Ia mondo povus
fari malhonoran agon.
Ankora malpli oni povis suspekti lian fraton
Ivar. Li estis verdire malria, sed li Iogs e sia
frato kaj ricevis de li ion, kion li povus deziri. Li
estis tel bonkora, ke li fordonis ion, kio apartenis

59

aI li. KieI tia viro povus ekhavi Ia ideon murdi kaj

teli ?
Rilate aI Paul E1iasson, oni seiis, ke li estas aIte
atata de Ia fratoj Ivarsson kaj edzigos kun Marit
Eriksdotter, kiu estas sola heredanto de Ia patro.
Cetere li estis tiu, kiun oni pIej faeile povussuspekti, ar li naskigis ruso, kaj pri Ia rusoj oni scds,
ke iIi ne konsideras telon peko. Ivar Ivarsson havis lin kun si, kiam li revenis eI Ia rusa militkaptiteeo. Li estis trijara tiam, sen gepatroj, kaj estus
mortinta pro maIsato en sia propra Iando. Nun li
tamen estis edukita aI justamo kaj honesto kaj
iam kondutis bone. Marit Eriksdotter kaj li kreskis kune, iIi iam amis unu Ia alian, kaj ajnis nekredebIe, ke viro kun feho kaj riajo en atendo riskus tion telante rngon.
Sed aliflanke oni devis pensi pri Ia generaIo, Ia
generalo, pri kiu oni aidis tiom da fabeIoj de Ia
frua infanago, Ia generaIo, kiun oni kons same bone
kiel sian propran patron, Ia generaIo, kiu estis granda kaj forta kaj fidinda, Ia generaIo, kiu estis morta, kaj de kiu oni telis Ia pIej karan, kion li posedis.
La generaIo seiis, .ke Ingilbert Brdsson kunportis Ia ringon dum Ia fugo, ar alie IngiIbert estus
povnta trankvile iri sian vojon kaj ne estus mortigita. La general o anka devis seii, ke Ia viroj eI
Olsby prenis Ia rngon, alie ili ne estus renkontintaj
Ia kapitanon sur sia vojo, ili ne estus arestitaj, ili
ne estus tenitaj en mallberejo,

Estis tre malfaeile trovi Ia juston en tia afere,

sed aI Ia generalo oni fidis pli 01 al rego Karlo mem,
kaj en la pIej multaj [ugokunsdoj, kiuj okazis en
Ia maIgrandaj domoj, Ia verdikto estis kondamna.
Certe vekis grandan mron, ke Ia ver a tribunaIo,
kiu kunsidis en Ia jugejo e Ia deklivoj de Broby,
post Ia pIej severa ekzameno de Ia akuzitoj, sed
povinte nek pruvi Ia kuIpon nek igi ilin konfesi,
konsideris neeese maIkondamni Ia virojn akuzitajn
pri murdo kaj telo.
Oni tamen ne liberigis lin, ar Ia verdikto de
Ia distrikta tribunalo estis ekzamenota de Ia apelacia tribunalo, kaj Ia apelaeia tribunaIo opiniis, ke
Ia viroj eI OIsby estas kulpaj, kaj ke oni devas
pendig ilin.
Sed anka tiu verdikto ne estis efektvgata, ar
Ia verddkton de Ia apeIaeia tribunal o Ia rego devis
unue konfirmi.
Sed kiam estis eldirita kaj anoneita Ia rega verdikto, tiam Ia pragejvizitantoj
por unu fojo memvoIe rezignis Ia tagmangon, gis ili estis rakontintaj
~ian enhavon por Ia hejmanoj.
ar Ia enhavo de Ia v:erdikto estis mallonge tio,
ke ajnas plene evidente, ke unu ella akuzitoj murdis kaj telis, sed neniu volas konfesi sian kuIpon,
kaj pro tio Ia jugo de Dio deeidu inter ili. Dum Ia
venonta jugokunsido iLi en eesto de jugisto, skabenoj kaj publiko jetu kubojn. Tiu, kiu ricevos Ia
pIej malmultajn punktojn, estos rigardata kiel kul-

60

61

pa kaj pro sia krimo perdos Ia vivon per pendigo,

sed Ia du aliajn oni sen ia puno lberigu, kaj iLi reiru aI sia iutaga vivo.
Estis saga verdikto, justa verdikto. Ciuj homoj
tie
en VermIando estis kontentaj pri g,i. u ne
ests beIe farite de Ia maIjuna rego, ke li ne ajnigis, ke li vidas pli kIare 01 iu ajn en tiu maIkIara
afero, sed apelacs aI Ia ioscia? Nun oni povis
fine esti certa, ke aperos Ia vero.

Krome estis io tute unika en tu proceso. Gi ne

estis farata de homo kontra homo, sed mortinto
estis akuzanto en Ia afero, mortinto, kiu repostuIas
sian posedajon. En aliaj kazoj oni povds heziti fari
apeIacion al Ia jetkuboj, sed ne en tiu
La mortinta general o certe sciis, kiu fortenis de li lian posedajon. Tio estis Ia pIej bona en Ia regoverdkto,
ke gi donis okazon al Ia generaIo maIkondamrui a
kondamni.
,

Oni preska povus kredi, ke rego Fredriko Iasis

Ia decidon aI Ia generaIo. .Li eble konis lin en Ia
maInova milita tempo kaj scis, ke li estas homo
fidinda. EbIe esos tieI, ke guste tio estas Ia intenco.
Ne estis facile dir.
iuokaze iuj volis kunesti en Ia jugejo Ia tagon
de Ia dia verdikto. iu, kiu ne estis tro maIjuna por
iri a tro juna por rampi, Irs tien. Simile rmarkinda afero ne okazis dum muItaj jaroj. Oni ne povis kontentig ekscii iom post iom kaj de aliaj, kiel
io finig,is. Ne, tie
oni devis mem eesti.

62

Vere Ia domoj kuis maIdense, kaj ordinare oni

ja povis voja,gi tutajn mejIojn sen renkonti homon,
sed kiam iuj en Ia jugodistrikto kolektgs en unu
Ioko, i1i preska surprags pro sia granda nombro.
Ili staris dense kunpremitaj en muItaj vicoj irka
Ia trbunala domo. Aspektis kvazaii abela svarmo,
kiu en som era tago pendas ngra kaj peza anta
abeIujo. Ili smilis al svarmantaj abeIoj anka tiurilate, ke dli ne estis en sia ordinara humoro. Ili ne
estis silentaj kaj solenaj, kel ili estis en Ia pregejo,
kaj anka ne gajaj kaj nekoIeremaj kieI dum foiroj,
sed i1i estis sovaga] kaj incitigemaj, i1i estis posedataj de maIamo kaj vengemo,
u iu miras pri tio? Ili kun Ia patrina lakto ekhavis Ia teruron pro krimuIoj. Oni dormigis ilin per
IuIkantoj pri eksterlegaj vaguIoj. ILi rigardis ujn
telstojn kaj murdistojn kiel malicestajojn,
kieI
monstro-idojn angttajn kontraii homidoj, i1i ne konsideris ilin homoj. Tute ne trovigs e Hi Ia penso,
ke estas bezonate montri kompaton al tiaj.
lli sciis, ke tia terura estajo ricevos sian kondamnon en tiu i tago, kaj Ihi gojis pro tio. "Nun eliros,
dank' al Dio, unu tia sangosofa satano eI Ia vivo,"
ili pensis. Almenaii tiu ne havos pIu okazon fari
malbonon al n."
La dioverdikto ne okazis en Ia jugeja saIono, kio
ja estis bona, sed ekstere. Tamen estiis malhelpo, ke
roto da soIdatoj formis gardovicon rka Ia loko
anta Ia jugejo, kaj oni tiaI ne povis iri kontentige
63

La jugisto kaj Ia skabenoj estis lasataj tra Ia

gardovico kaj iris a rajdis al Ia jugejo. Kam iu
el ili farigis videbla, Ia amaso tuj vig~tgis. Oni ne
flustris kaj mallate parolis, kel oni alitempe estus
farinta. Tute ne. Oni kris salutojn kaj rimarkigojn per lauta voo. Nenio ests farebla por malhelpi

tion. La atendantoj estis tiel multaj, ke ne estis

facile ion fari kontra ili. Anka Ia sinjoroj, kiuj
alvenis, estis enlasataj en Ia jugejon. Estis Lwenskld el Hedeby kaj Ia preposto el Bro, Ia uzinposedanto el Ekeby kaj Ia kapitano el Helgester kaj
kompreneble multaj aliaj. Kaj al iuj tiuj oni anoneis, kiel bone estas por ili, kiuj ne bezonas stari
ekstere luktante por loko, kaj multajn aliajn aferojn krome.
Kiam oni ne havis alian al kiu jeti mokvortojn,
ond direktis ilin al juna knabino, kiu tenis sin kiel
eble plej proksime al Ia gardovico. g'i estis malgranda kaj neforta, kaj jen kaj jen Ia viroj provis
premi sin antaiien por preni ian lokon, sed tiam Ia
proksime starantaj kriis al ili, ke si estas flldno de
Erik Ivarsson en Olsbyn, kaj post tiu informo oni
ne plu genis sino
Sed anstataiie oni suruts in per pikvortoj. Oni
demands in, kion si preferas, u ke oni pendigu Ia
patron, u Ia fianon. Kaj oni demandis, kial filino
de telsto havu Ia plej bonan lokon.
Miris tiuj, kiuj havis sian hejmon malproksime
en Ia arbaroj, ke si havas kuragon resti, sed tiam
oni komenois rakont, Tiu knabino ne estas tmema, si eestis iun jugokunsidon, kaj neniam si
ploris sed estis trankvila. si kapklinis kaj ridetis
al Ia akuzitoj, kvaza si estus certa, ke Ia venontan
tagon oni liberigos ilin. Kaj Ia akuzitoj ricevis novan kuragon, kiam ili vidis sino I!i penais, ke alme-

64

r,

proksimen, kaj oni verdire jetis multajn insultvortojn al Ia soldatoj, ar ili baras Ia vojon. Tion ond
alitempe ne estus farinta, sed hodiai oni estis kuraga kaj entruda.
La homoj estis devintaj iri de Ia hejmo frue por
akiri lokon proksime al Ia gardovico, kaj tial ilIi
devis stari kaj atendi tie dum multaj longaj horoj.
Kaj malmulte trovgs, kio dume povis doni plezuron al Ia okuloj. La jugoservisto venis el Ia jugejo
kaj metis grandan tamburon en Ia mezon de Ia loko.
Tio tamen estis gojiga, ar oni ja komprenis, ke tiuj,
kiuj sidas tie interne, intencas komenc Ia aferon
anta Ia vespero. La jugoservisto elportis ankaii
segon kaj tablon, kaj inkujon kaj plumon por Ia
skribisto. Fine li venis kun malgranda kaliko, en
kiu tintis du kuboj. Li fojon post fojo jetis ilin
sur Ia tamburledon.
Li volis esplori, u ili estas
veraj kaj falas jen tiel jen tiel, kiel kuboj devas.
Poste li denove rapds internen, kaj tio ne estis
mrnda, ar tuj kiam li montrigts, Ia homoj kriis
al li malicajojn kaj spritajojn.
Tion ili neestus
farinta alitempe, sed en biu tago ne estis prudento
e ili.

65

na ekzistas unu, kiu estas konvinkita pri ilia senkulpeco, Unu ekzistas, kiu ne povas kredi, ke aa
ororingo povas tenti ilin fari krimon.
Bela, milda kaj pacienca si sidis en Ia jugejo. Si
neniam ncts un, ne, si faris al si amikojn el Ia
jugisto, Ia skabenoj kaj ankai Ia prokuroro. Tion
i1i ja ne volis mem konsenti, sed oni asertis, ke Ia
distrikta tribunal o ne estus malkondamninta
Ia
akuzitojn, se si ne estus eestiinta en Ia jugokunsido. Tiel neeble estis -kredi, ke iu, kiun Marit Eriksdotter atas, faris krimon.
Kaj nun si eestis ankai tie i, por ke Ia arestitoj vddu in, S1 staris tie por don al ili forton kaj
konsolon, Si volis preg por ili dum Ia pruvofaro,
konfidi ilin al Ia graco de Dio.
Oni ja nenion sciis. Oni ja diras, ke Ia pomo ne
falas malproksime de Ia arbo, sed vere si aspek1:Jis
bona kaj senkulpa. Kaj certe si havis amoplenan
koron, povante resti kie si staras.
Certe si adis ion, kion oni kriisal
si, sed si
nek respondis nek ploris nek provas fugi. Si sciis,
ke Ia malfeliaj kaptitoj gojos, kiam i1i vidos sino
Si estis ja Ia sola, Ia sola en Ia tuta amaso, kiu havis por ili homan koron.
iuokaze si ne staris tie tute vane. lu kaj iu el
tiuj, kiuj havis proprajn filinojn, same mildajn kaj
senkulpajn kiel si, pensis en sa koro, ke ili ne atus
vidi ilin tie, kie si nun staras.
66

Vere oni aiids iun kaj alian voon, kiu defendis in

a almenai provs silentigi spritulojn kaj krulojn,
Ne nur pro Ia fino de Ia longa atendo sed ankaii
pro Marit Eriksdotter oni gojis, kiam malfermigs
Ia pordoj de Ia jugejo kaj Ia afero komencgs.
En
solena procesio venis unue Ia jugoservisto, Ia prokuroro kaj Ia kaptitoj, kiiuj estis liberaj sen katenoj
kaj ligoj, kvankam iu estis gardata de du soldatoj.
Poste oni vidis Ia sakristianon, Ia preposton, Ia skabenojn, Ia skribiston kaj Ia jugiston. Post tiuj iris
Ia sinjoroj kaj keIkaj bienuloj, kiuj havs tiel grandan reputacion, ke oni permesis al ili esti interne
de Ia gardovico.
La prokuroro kaj Ia kaptitoj starigis sin lai Ia
maldekstra flanko de Ia jugejo, Ia jugisto kaj Ia
skalbenoj iris dekstren, Ia sinjoroj restis en Ia mezo.
La skribisto prenis lokon e Ia tablo kun siaj paperruloj. La granda tam'buro ankora staris sola meze
sur Ia loko. Nenio kais gin.
Kiam Ia procesio montrigs, farigis tuj nterpremo kaj kurado en Ia popolamaso. Pluraj grandaj
kaj fortaj viroj provis fari vojon por si al Ia unua
vico. Antai io ili provis forpeli Marit Eriksdotter.
Sed en sia timo ke si venos al kaita loko si klinis
sin, kaj, malgrandakaj
maldika kiel si ests, rampis inter Ia kruroj de du soldatoj kaj internen de
Ia gardovco,
Tia estis tute kontrai bona ardo, kaj Ia prokuroro mansignis al Ia jugo servis to, ke li forigu sino
67

L jugoservisto tuj drs al si, metis san manon' .sur

ian ultron kvaza por aresti in kaj kondukis in
supren al Ia jugejo. Sed kiam ili estis venintaj en
Ia homgrupon, kiu estis tie, li lasis sino Li kons n
sufie por scii, ke si ne proves forkuri, se si nur
povas stari proksime al Ia arestitoj, kaj se Ia prokuroro dezirus admoni sin, si estus facile trovebla.
Sed cetere, ku havis nun tempon pensi pri Marit
Eriksdotter.
La preposto kaj Ia sakristiano estis
pantaj antaen kaj stars nun meze sur Ia loko.
Amba prenis Ia apelojn de Ia kapoj, kaj Ia sakristiano komencis kanti psalmon. Kaj kiam tiuj, kiuj
staris ekster Ia gardovco, adis Ia psalmon, ili komencis kvaza kompreni, ke okazos io granda kaj
solena.i la plej solena, kion ili gis nun partoprenis:
apelacio al Ia iopova, iosca dajo por ekscii gian
volon.
Ankora ,pli solenaj farigis Ia homoj, kiam Ia preposto parolis. Li pregis al Kristo, Ia filo de Dio, kiu
iam mem staris anta Ia tribunalo de Pilato, ke lli
kompatu tiujn i akuzitojn, por ke ili ne ricevu
maljustan verdikton. Li pregs al li kompati anka
Ia jugantojn, por ke ili ne devu verdikbi al Ia morto
senkulpan homon.
Fine li pregis al li, ke li kompatu Ia publikon, por
ke gi ne devu atesti grandan maljuston kiel iam Ia
judoj e Golgota.
iuj askults al Ia preposto kun nudaj kapoj. Ili
ne pensis plu siajn etajn terajn pensojn. Di venis en
68

alian humoron. Sajnis al ili, ke li alvokas Dion mem,

ili sentis lian eeston.
Estis bela atuna tago kun blua ielo, blankaj
. nubetoj kaj Ia arboj plenaj de flavaj folioj. Aroj
da migro'birdoj fojon post fojo flugis suden super
iliaj kapoj. Estis neordinare vidi tiel multajn en
unu tago. Ili opiniis, ke tio devas ion signifi. u
estas signo de Dio, ke li aprobas ilian faron?
Kiam Ia preposto firris, Ia jugisto pais antaen
kaj laitlegs Ia regoverdikton.
i estis longa kun
multaj turno], kiujn estis malfacile sekvi. Sed ili
komprenis, ke Ia tera potenco kvaza formetis siajn
sceptron kaj glavon, siajn sagon kaj soion kaj petas
gvidon de Dio. Kaj ili pregs, ili pregs iuj, ke
Dio helpu kaj gvidu.
Poste Ia prokuroro prenis Ia kubojn kaj petis al
Ia jugisto kaj pluraj aliaj el Ia eestantoj, ke ili
jetu ilin por vidi, ke i1i estas veraj. Kaj Ia homoj
adis kun stranga tremtimo Ia falon de Ia kuboj
kontra Ia tamburan ledon. Tiuj malgrandaj objektoj, kiuj estis malfelio al multaj homoj - u ili
nun estos rigardataj kiel indaj interpreti Ia volon
de Dio?
Kam Ia kuboj estis provitaj, on alkondukis Ia
tri arestitojn.
Oni unue donis Ia kalikon al Erik
Ivarsson, kiu estis Ia plej aga, Sed samtempe klarigs al li Ia prokuroro, ke tio i ankora ne estas Ia
fina decido. Nun ili jetos nur por decidi Ia vicon.
Tiu unua rondo finigis tiel, ke Paul Eliasson faris
-69

Ia plej maImultajn punktojn, kaj Ivar Ivarsson Ia

pIej multajn. Do estis li, kiu devis komenc,
La tri akuzitoj portis Ia samajn vestojn, kiujn dli
surhavis kiam ili renkontis Ia kapitanon dum Ia
maIsupreniro de Ia somerpatejo, kaj tiuj estis nun
kaj iritaj kaj malpuraj. Kaj same malbonspertaj
kieI Ia vestoj ajns la] portantoj.
Sed aI iuj
ajnis, ke Ivar Ivarsson estas plej bone elteninta eI
Ia tri. Verajne dependis de tio, ke li iam estis soldato kaj hardigis en multe da sufero dum milito
kaj kaptiteeo. Li ankora tenis sn rekta, kaj li
havis kuragan kaj sentiman aspekton.
Kiam Ivar Ivarsson iris aI Ia tamburo kaj akeeptis Ia kalikon kun Ia kuboj de Ia prokuroro, tu volis
montri aI li, kieI li tenu Ia kalkon, kaj lciel li jetu.
Sed tiam aperis ridetosur
Ia lipoj de Ia maljunulo.
"Ne estas Ia unua fojo, kiam mi jetas kubojn,
prokuroro," li diria per tieI alta voo, ke iuj adls
lin. "Forta Bengt el Hedeby kaj mi faris aI ni plezuron per tio muItajn vesperojn malproksime en Ia
stepoIandoj. Sed neniam mi povis kredi, ke m ankorafoje Iudos kun li."
La prokuroro volis rapdig lin, sed Ia homoj atis
ad lin. Kuraga estas viro, kiu povas serei anta
tia decido.
Li Interplekts amba manojn rkai Ia kalikon,
kaj oni vidis, ke li pregas. Pregnte patronian, li
kriis per lauta voo: "Kaj nun m pregas aI vi, Sinjoro Kristo, kiu seias, ke mi estas senkulpa, ke vi

70

donu al mi malmultajn punktojn, ar mi havas nek

infanon nek amatinon, kiuj ploros pri mi."
Tion dirinte li jetis Ia kubojn sur Ia tamburledon,
tieI ke gi tondris.
Kaj iuj, kiuj staris ekstere, deziris en tiu momento, ke Ivar Ivarsson estu malkondamnata.
Di
ats lin, ar li estisbrava kaj bona. Di ne komprenis, ke ili iam ajn povis rigardi lin krimulo.
Estis preska netolereble stari malproksime kaj
ne scii, kieI falis Ia kuboj. La jugisto kaj Ia prokuroro klinis sin antaiien por rgardi, Ia skabenoj kaj
Ia eestantaj altranguloj proksmigis sin kaj vidis Ia
rezuIton. iuj ajnis surprizlgi, keIkaj kapklinis al
Ivar Ivarsson, du premis lian manon, sed Ia amaso
nenion ekseiis. Oni grumblis kaj pIendis.
Tiam Ia jugisto signis aI Ia prokuroro, kaj tiu
pas supren sur Ia tupon anta Ia jugejo, por ke
oni pli bone adu kaj vdu lin.
"Ivar Ivarsson sole sesojn rieevis, kio estas Ia
plej alta jeto."
Oni komprenis, ke Ivar Ivarsson estas malkondamnita, kaj oni gojis pro tio. Estis pluraj, kiuj
komeneis krii: "Bondeziron, Ivar I varsson !"
Sed nun okazis io, kio pIenigis iujn per konsterno. Paul Eliasson eksplodis en latajn gojokriojn,
tiris Ia trikitan apon de Ia kapo kaj Jetis gin en Ia
aeron. Tio venis tiel neatendite, ke Ia gardistoj ne
povis haltigi ln. Sed oni miris pri Paul Eliasson.
Estis ja vere, ke Ivar Ivarsson estis kiel patro por
71

li, sed nun temis pri Ia vivo. u li vere povas goji

pri tio, ke alia estas malkondamnita?
Poste oni tuj restarigis Ia antaan ordon. La atoritataj personoj iris dekstren, arestitoj kaj gardistoj maIdekstren, aliaj rigardantoj retiris sin supren al Ia jugejo, kaj Ia tamburo staris sola en Ia
mezo, videbIa aI iuj direktoj. Estis nun Erik Ivarsson, kiu trapasos Ia mortoprovon.
Venis antaiien rompita kaj maIjuna viro kun
anceliga kaj nefirma iro. Oni apena rekonis lin.
u tiu povas esti Erik Ivarsson, kiu iam aperis
Iar,ga kaj respektiga? Liaj rigardoj estis mutaj, kaj
muItaj kredis, ke li apena pIene konscias pri tio,
kion li faras. Sed tenante Ia kalikon kun Ia kuboj
en sia mano li provis rektigi Ia dorson kaj di ri keIkajn vortojn. "Mi dankas Dion, ke mia frato nun
estas malkorrdamnta",
li diris, "ar kvankam mi
en tiu i afere estas same senkulpa kiel li, li tamen
estis Ia plej bona el ni. Kaj mi pregas al Nia Sinjoro Jesuo Kristo, ke li lasu min fari maIbonan jeton, por ke mia filino povu edzinigi kun tiu, kiun
si amas, kaj vivi kun li felia gis Ia fino de siaj
tagoj."
Estis tieI kun Erik Ivarsson kiel kun multaj maljunaj, ke lia iama forto ajnis koncentrita en Ia
voo, Kion li diris, adis iuj, kaj gi vekis grandan
emociono Estis tre neordinare de Erik Ivarsson rekoni, ke iu estas pli bona 01 li, kaj dezir al si Ia
morton por fari alian fela, Ekzistis neniu en Ia

72

tuta homamaso, kiu povis pIu pensi pri li kiel pri

murdinto kaj telinto. Oni staris kun larmoj en Ia
okuloj kaj pregs al Dio, ke li donu al li altan Jeton.
Li apena skuis Ia kubojn en Ia kaliko, sed nur
turnis gin kaj lasis ilin fali. Liaj okuloj estis tro
maljunaj por distingi Ia punktojn sur Ia kuboj, kaj
li e ne turnis Ia rigardojn tien sed staris rigardante en Ia spaccn.
Sed Ia jugisto kaj Ia aliaj rapidis tien. Kaj nun
oni vidis Ia saman esprimon de surprizo en iliaj
vzago]

kiel Ia antaan

fojon.

Estis kvaza Ia amaso ekster Ia gardovico komprenus, kio okazis, longe anta 01 Ia prokuroro
anoncis Ia rezulton. Estis virino, kiu elkriis: "Dio
benu vin, Erik Ivarsson!" kaj post si audigis multvoa krio: "Dankon kaj adon al Dio, ke li vin
heIpis, Erik Ivarsson!"
La trikapo de Paul Eliasson flugis supren kiel Ia
antaan fojon, kaj oni denove miris. u li ne komprenas, kion tio signifas por li?
Erik Ivarsson staris inerta kaj indiferenta, neniu
gojo estis videbla en Ia vizago. Oni pensis, ke li
eble atendas, ke Ia prokuroro anoncos Ia rezulton,
sed anka post tio kaj eksciinte, ke li sole sesojn
ricevis, li kieI Ia frato, li restis indiferenta. Li volis
reiri al sia antaa loko, sed estis tiam tieI senforta,
ke Ia jugoservisto devis meti san brakon irkaii lin
por apog lin.
73

Nun estis Ia vico de Paul :IDliasson iri al Ia tamburo kaj fari Ia fortunan jeton, kaj oni turnis siajn
rigardojn al li. Jam antai Ia pruvofaro iuj opiniis,
ke li devas esti Ia vera kulpulo, kaj nun li ja estis
jam kondamnita, por tel dir, ar pli multaj punktoj
01 tiuj de Ia fratoj Ivarsson ne estis eblaj per unu
jeto.
Oni ne estis malkontenta pri tiu rezulto antae,
sed nun oni vidis, ke Marit EriksdoUer telre starigis sin apud Paul Eliasson.
Li ne irkaibrakis in, kaj ili ne kisis ai karesis
unu Ia alian, si nur staris tre, tre premita ai li, kaj
li estis metinta Ia brakon irkai ian talion. Neniu
povis certe dri, u Il longe staris tieI, ar iuj
atentis ja pri Ia kubjetado,
iuokaze ili staris unu apud Ia aa, en nekomprenebla maniero kunigitaj malgra gardistoj kaj
timigaj aitoritataj personoj, malgra Ia mil rigardantoj, malgra Ia terura Iudo pri vivo kaj morto,
en kiu ili estis enmiksitaj.
Estis amo, kaj io super iu tera amo, kio kunigis
ilin. Ili estus povintaj stari tieI antai Ia domkorta
barilpordo en frua somermateno, antaie dancintaj
Ia tutan nokton kaj unuafoje interparolantaj
pr
tio, ke ili volas farigi geedzoj. Ili estus povintaj
stari tiel post Ia unua komunio, kiam li sentis un
pekon forprenita el Ia animo. Idi estus povintaj
stari tel, se ili ambai estus trapasintaj Ia teruron
de Ia morto kaj venintaj al Ia alia flanko kaj post

74

rankontigo trovintaj,

ke ili apartenos unu

811

Ia alia

eterne.
Si rigardis lin kun plenkora amo, kaj estis io en
ilia animo, kio diris al Ia homoj, ke guste por Paul
Eliasson ili devas havi kompaton. Li estas juna
arbo, aI kiu ne estas permesite rest gis florado kaj
fruktigo, li estas sekalkampo detruota per tretado,
anta 01 gi ion donis de sia rio.
Li trankvile prenis Ia brakon de Ia talio de Marit
kaj sekvis Ia prokuroron al Ia tamburo. Maltrankvilo ne estis rimarkebla e li, kiam li tenis Ia kalikon en sia mano. Li ne parolis aI Ia homoj kieI Ia
aliaj, sed li turnis sin aI tMarit.
"N e timu!" li diris. "Dio scias, ke rni estas same
senkulpa kiel Ia aliaj."
Poste li skuis Ia kubojn petole kaj Iasis ilin turbi
en Ia kaliko, gis Hi atingis gian randon kaj falis sur
Ia tambunledon.
Li staris senmova kaj sekvis ilin per Ia rigardo,
sed kiam fine ambai kus kviete, Ia publiko ne bezonis atendi Ia prokuroran anoncon de Ia rezulto.
Paul Eliasson kriis mem per Iaita voo:
"Mi sole sesojn ricevis, Marit! Mi sole sesojn
ricevis, mi kiel Ia aliaj."
Li ne povis kompreni ion alian, 01 ke li per tio
estas malkondamnita, kaj li ne povis pro gojo resti
trankvila. Li saltis alten, jetis Ia trikapon supren,
irkaibrakis kaj kisis Ia gardosoldaton, kiu staris
apud li.

75

Tiam iuj pensis: "Oni vidas, ke li estas ruso.

Se li estus svedo, li ne tiel gojkrius antatempe."
La jugsto, Ia prokuroro, Ia skabenoj kaj Ia sinjoroj senurge kaj trankvile ris aI Ia tamburo kaj
rigardis Ia kubojn. Sed tiun i fojon ili ne aspektis
gojaj. Ili skuis Ia kapojn, kaj neniu bondeziris aI
Paul Eliasson pro Ia rezulto.
La prokuroro por Ia tria fojo Irls aI Ia tuparo
de Ia jugejo kaj anoncis:
"Paul Eliasson sole sesojn ricevis, kio estas Ia
plej alta jeto."
Estigis forta ekscito en Ia homamaso sed ne gojokriado. Neniu pensis, ke povus esti fuso, tio estus
ne ebla. Sed iuj sentis maltrankvilon, ar Ia doverdikto ne donis klarecon.
u estis tieI, ke iuj tri akuzitoj estis same senkulpaj, a tiel, ke same kulpaj?
On vidis, ke kapitano Lwenskld rapde iras ai
Ia jugisto. Li volis diri, ke nenio estas decidita, sed
Ia jugisto sufie abrupte forturnis sin de li.
La jugisto kaj Ia skabenoj ris en Ia jugejon por
lnterkonsiligi, kaj dume neniu kumgis movi sin a
paroli, apena flustri. Anka Paul Eliasson restis
trankvila. Slajne li nun komprenis, ke oni povas nterpreti Ia dioverdikton en pli 01 unu maniero.
Post mallonga interkonailgo aperis Ia tribunalo
denove, kaj Ia jugisto anoncis, ke Ia distrkta tribunalo emas interpreti la rezulton tel, ke oni devas
malkondamni iujn tri akuzitojn.

16

. Paul Eliasson liberigis sin de siaj gardantoj kaj

denove jetis sian apon alten dum plej forta gojkriado, sed estis iom tro frue, ar Ia jugisto darigs:
"Sed tiu interpreto de Ia distrikta tribunalo estos
per kuriero submetata al Ia rego, en tiu i tago
sendota al StokhoImo, kaj restos Ia akuzitoj en
arestejo, gis estos veninta de Ia registaro konfrmo
pri Ia verdikto de Ia distrikta tribunalo."

VJII.
En atuna tago proksimume tridek jarojn post Ia
rimarkinda kubjetado e Ia jugejo de Broby Marit
Eriksdotter
sdis sur Ia tuparo de Ia malgranda
surfosta dome to e Storgrden en Olsbyn, kie si
logis, kaj trikis paron da infangantoj. Si volis triki
ilin kun bela desegnajo kun strioj kaj kvaranguloj,
por ke Ia infano, por kiu si intencis ilin, havu gojon
de ili, sed si ne povis memori iun desegnajon.
Longe sidnte kaj desegninte per trikilo sur Ia
stupo si eniris en Ia dometon kaj malfermis sian
vestokeston por seri iun vestopecon, lai ku si povos triki. Sur Ia fundo si trovis pintan trikapon,
kiu estis arte trikita kun multaj diversaj fonoj kaj
strioj, kaj hezitinte unue kelkajn momentojn si
kunprenis gin eksteren.
77

Kiam Marit nun turnis kaj tordis Ia apon por

eltrovi Ia teknikon, si rimarkis, ke tineoj estas farintaj truojn en gi. "Nu, Dio mia, ja ne estas rnirinde," si pensis. "Pasis almenai tridek jaroj, de
kiam goiests iutage uzata. Estas bone, ke mi okaze
elprenis gin el Ia vestokesto kaj eltrovis, en kia
stato gi estas."
La apo havis grandan, rugan kvaston en multaj
koloroj, kaj en tiu Ia tineoj ajne sentis sin plej
hejme, ar kiam Marit skus Ia apon, Ia fadenoj
flugis al iuj direktoj. E Ia kvasto mem malfiksigis kaj falis sur iajn genuojn. Si prenis gin por
esplori, u gi estas tiom detruita, ke oni ne povas
refiksi gin, kaj tam ajnis aI si, ke io brila:s inter
Ia fadenoj. Si vigIe disigs ilin, kaj trovis tiam, ke
en Ia kvasto estas kudrofiksita per dika Ianfadeno
granda sigelringo eI oro kun ruga tono.
La kvasto kaj Ia apo falis el iaj manoj. S/i neniam antaie vidis Ia ringon, sed si ne bezons rigardi Ia regan monogramon sur Ia tono a leg Ia enskribon sur Ia interna flanko de Ia rngo por seii,
ku rngo gi estas, kaj aI kiu gi apartenas. Si apogs sin kontrai Ia tuparbarton, fermis Ia okulojn
kaj sidis senmova kaj pala kieI mortanto. Sajnis aI
si, ke Ia koro volas rompg
Pro tiu ringo ia patro, Erik Ivarsson, ia onklo,
Ivar Ivarsson, kaj ia fiano, Paul Eliasson, perdis
Ia vvon, kaj jen si trovas gin kudrofiksita en Ia
kvasto sur Ia apo de Paul!

78

KieI gi vens tien? Kiam gi venis tien? eu Paul

scis, ke gi estas tie?
Ne! si tuj diris aI si, ke ne estas eble, ke li tion
seiis.
Si memoris, kieI li svingis tiun apon kaj Jetis
gin alten, kiam li kredis, ke kaj li kaj Ia fratoj
Ivarsson estas malkondamnitaj.
Si vidis ion, kvazai gi estus okazinta hierai.
La grandan homamason, kiu komenee estis malama
kaj malamika kontrai si kaj iaj proksimuloj sed
fine komeneis kredi, ke ili estas senkulpaj. Si memoris Ia belegan, profunde bluan aitunielon, Ia
migrobirdojn, kiuj erarintaj vagflugis super Ia jugeja Ioko. Paul vidis ilin, kaj en Ia momento, kiam
si klinis sin aI li, li fIustris al si, ke baldai lia animo vagflugos en Ia alto kieI erarinta birdeto. Kaj
li demand'is in, u li povos veni kaj Iogi sub Ia
tegmentoranda defluiIo en Olsgrden,
Ne, Paul ne povis seii, ke telajo estas kaita en
Ia apo, kiun li jetis supren kontrai Ia belegan atunielon.
Estis alia tago. Sia koro kunpremigis iufoje,
kiam s'i pensis pri gi, sed nun si tamen devis tion
fari. Venis decido el Stokholmo, ke Ia dioverdikto
estu tiel interpretata,
ke iuj tri akuzitoj estas
same kulpaj kaj estu mortigataj per pendigo.
si eestis, kiam oni plenum'is Ia kondamnon, por
ke seiu Ia viroj, kiujn si amas, ke trovgas iu homo,
kiu kredas al i1i kaj malgojas pro ili. Sed si apenai
79

estus bezoninta iri al Ia pendigloko pro tio. Sangigis Ia pensmaniero de iuj homoj. iuj, kiuj staris
irkai si ekster Ia gardovico, estis bonaj al si. La
homoj estis pripensintaj kaj ekzamenintaj kaj venis
al Ia konkludo, ke on estus devinta interpreti Ia
dioverdikton tiel, ke iuj tri akuzitoj estas senkulpaj. La maljuna generalo Iasis iujn tri fari Ia plej
altan jeton. Tio ne povis signifi ion alian. Neniu el
ili estis preninta Ia ringon.
Fargts generala gemado, kiam oni elkondukis Ia
tri virojn. Virinoj ploris, Ia viroj staris kun pugnitaj manoj kaj kunmorditaj dentoj. Oni diris, ke Ia
paroo Bro estos dezertigita kiel Jerusalem, ar oni
tie i prenas Ia vivon de senkulpaj viroj. Homoj
kriis konsolvortojn ai Ia kondamnitoj kaj insultis
Ia ekzekutistojn. Kaj multaj malbenoj estis dirataj
pri kapitano Lwenskld. Oni diris, ke li estas vizitinta Stokholmon, kaj ke estas lia kulpo, ke Ia
dioverdikto estas interpretita malfavore aI Ia akuzitoj.
Tamen estis tio, ke iuj partoprenis iajn kredon
kaj fidon, kio helpis in tra Ia malfacila tago. Kaj
ne nur tra tiu sed tra iuj gisnunaj tagoj. Si ne
estus elteninta Ia vivon, se tiuj homoj, kiujn si renkontis, estus kredintaj n filino de murdinto.
Paul Elasson estis Ia unua, kiu suriris Ia malgrandan tabulplankon sub Ia pendigilo. Li unue
ekgenuis kaj pregs al Dio, poste li turnis sin al Ia
pastro, kiu staris apud li, kaj petis lin pri io. Poste

80

Marit vidis, ke Ia pastro prenas Ia apon de lia kapo. Kiam io estis finita, Ia pastro donis Ia apon
al Marit kun saluto de Paul. Li sendis gin kiel signon, ke li pensis pri si en sia Ias ta momento.
u si iam povus kredi, ke Paul estus sendinta al
si Ia apon, se li estus sciinta, ke Ia telajo estas
kaita en gi? Ne, se io estas certa en Ia mondo, estas tio, ke li ne sciis, ke en Ia apo estas kaita Ia
ringo, kiu sidis sur fingro de mortinto.
Marit Eriksdotter rapide klinis sin antaien, tenis
Ia apon anta siaj okuloj kaj ekzamenis gin. "De
kie Paul povs ricevi tiun apon?" si pensis. "Nek
mi nek iu alia en Ia domo trikis gin al li? Eble li
aetis gin en Ia foiro a interange ricevis gin de
iu alia."
Si ankoraifoje turnis Ia apon irkaien kaj rigardis Ia desegnajon, "Tiu i apo certe estis iam
bela kaj brila," si pensis. "Paul ats kolorojn. Li
neniam estis kontenta, kiam ni tekss por li grizajn
vestojn. Li vols havi koloron sur Ia drapo. Li preferis rugajn trkapojn kun grandaj kvastoj. Tiun
li certe ats." - -

Si forme tis Ia apon kaj denove klinis sin malantaien kontra Ia barilon por rigardi en Ia pasntecon.
Si estis en Ia arbaro tiun matenon, kiam Ingilbert
morts pro timo. Si vidis, kiel Paul kun ia] patro
kaj onklo staris klinita super Ia mortinto. La du
6

81

maljunaj decidis, ke oni portu Ingilbert al Ia logata

regiono kaj ris por haki branojn por brankardo.
Sed Paul momente restis por rigardi Ia apon de
Ingilbert. Li tieI ekdeziris gin, ar gi estis trikita
per ruga], bluaj kaj b1ankaj fadenoj en multaj desegnajoj, kaj nerimarkite angs gin kontra sia
propra. Li ne intencis ion malbonan per tio. Eble
li intencis konservi gin nur por mallonga tempo.
Lia propra apo, kiun li Iasis aI Ingilbert, certe estis
same bona sed ne tieI multkolora kaj arte trikita.
Sed Ingilbert estis enkudrinta Ia ringon en Ia
apo anta sia foriro. Eble li kredis, ke oni persekutos lin, kaj tal volis ka gin. Kaj post kiam li
falis, neniu ekhavis Ia ideon seri Ia ringon en Ia
apo, Paul Eliasson malpli 01 iu alia.
Tiel io okazis! ~Hestus povinta juri pri tio, sed
oni neniam povas esti tute certa.
,Si metis Ia ringon en sian keston, kaj kun Ia apo
en Ia mano i iris aI Ia bovinstalo por paroli kun Ia
servistino.
"Venu eksteren, Mrta," si krris al Ia interno de
Ia malluma stalo, "kaj helpu min pri desegnajo,
kiun mi ne komprenas l"
Riam montris sin Ia servistino, si donis aI si Ia
apon. "Mi scias, ke vi estas Ierta en trkado, Mrta," i diris. Mi volas kopii tiujn fonojn, sed mi ne
eltrovas Ia teknikon. Jen rigardu ilin! Tiun
arton vi konas pli bone 01 mi."

82

La servstno prens Ia apon kaj jetis sur gin

rigardon. Si ajnis surprizita.
Si iris eI Ia ombro
apud Ia muro kaj denove rigardis gin.
"De kie vi ricevis tiun i?" si diris,
"Gi kuis en mia kesto dum multaj jaroj," diris
Marit. "KiaI vi tieI demandas?"
"ar mi trikis i tiun apon al mia frato Ingilbert
Ia Iastan someron, kiam li vivis," diris Ia servstno.
"Mi ne vidis gin post Ia mateno, kiam li iris de Ia
hejmo. KieI gi nun povas esti i tie?"
"Eble li perdis ,gin, kiam li falis," diris Marit.
"Eble iu eI niaj servistoj trovis gin en Ia arbaro
kaj portis gin tien i. - Sed se tiel maIgajaj memoroj apartenas aI gi, vi eble ne volas kop por mi
Ia desegnajon ?"
"Se vi pruntos gin aI m, vi havos Ia trkajon
morga," diris Ia servistino.
Si prenis Ia apon kaj reiris al Ia stalo, sed Marit
ads, ke estas pIoro en Ia voo.
"Ne, mi ne permesas, se tio turmentas vin,"
diris.
"Nenio turmentas min, se mi povas fari gin al vi,
Marit."
Verdire estis Marit, kiu pensis pri Mrta Brdsdotter, tiu sidanta sola en Ia arbaro post Ia morto
de Ia patro kaj de Ia frato, kaj proponis aI si farigi
stalservistino en Storgrden en Olsbyn. Mrta neniam forgess montri sian dankemon pro tio, ke i
povs veni inter homojn.

83

Marit reiris al Ia tuparo anta Ia fostodometo,

prenis Ia trkajon.jtamen
ne havs trankvilon Iabori
sed klinis Ia kapon kontra Ia barilon kiel antae
kaj provis eIpensi, kion nun fari.
Se iu en Olsbygrden estus scianta, kiel aspektas
tiaj virinoj, kiuj lasis Ia vivon malanta si por logi
en monallinejo, li estus dirinta, ke Marit similas al
tia. La vizago estis flaveblanka kaj tute sen sulkoj.
Por fremdulo estus preska ne eble diri, u si estas
juna a maljuna. Estis io paca kaj kvieta e si,
kiel e iu, kiu rezignis deziri on por si mem. Oni
neniam vidis in tre goja sed anka ne tre maIgoja.
Post Ia malfacila frapo Marit bone sentis, ke Ia
vivo estas por si finita. si heredis Storgrden de
sia patro, sed si ja komprenis, ke por konservi gin,
si devos edznigi, por ke Ia bieno havu mastron. Por
evit tion si translasis Ia tutan bienon al unu el siaj
nevoj sen alia pago, 01 ke si havu logejon kaj vivtenon en Ia bieno dum sia tuta Tivo.
si estis kontenta pr tio kaj neniam pentis.
si ne bezonis tm, ke Ia tempo farigos tro longa pro
manko de laboro. Homoj r.icevis konfidon al iaj
prudento kaj boneco, kaj kiam iu estis malsana, oni
kutime tuj venigs sino Anka infanoj tre atls sino
sia fostodometo ofte estis plena de etuIoj. Ili sciis,
ke si iam havas tempon helpi ilin en iliaj malgrandaj zorgoj.
Kiam Marit nun sidis tie kaj pripensis, kion si
faru kun Ia ringo, estgts en si granda koIero. si
84

pripensis, kieI facile oni estus povinta trovi gin.

Kial Ia generalo ne arangis tiel, ke oni trovis gin?
Li sciis Ia tutan tempon, kie gi estas, tion si povis
nun kompreni. KiaI li ne tieI arangis, ke oni esploris Ia apon de Ingilbert? Anstatae li lasis tri senkulpajn suferi morton pro Ia ringo. Por tio li havis
potencon, sed ne por aperigi Ia ringon.
Marit unuamomente pensis, ke si iru aI Ia preposto kun sia historio kaj donu al li Ia ringon, sed
ne, si ne volis.
Estis tiel, ke oni kondutis kun granda estimo al
Marit, kie ajn si montris sin, en Ia pregejo au festeno. Tiu maIestimo, kiu ordinare sekvas filinon
de krmulo, ne premis sino La homoj estis certe
konvinkitaj ke maljusto estas farita, kaj ili volis
rebonigi. Anka el Ia sinjorfamilioj oni kutimis iri
al Marit, kiam oni vidis n sur Ia loko anta Ia
pregejo, kaj nterang keIkajn vortojn kun si. E
Ia famlio en Hedeby - vere ne Ia kapitano sed lia
edzino kaj lia bofilino faris keIkajn provojn
proksmig al Marit. Sed kontra i1i si iam restis
rifuza. Post Ia proceso si diris e ne unu vorton
al iu eI tiu domo.
eu si nun aperu kaj konfesu, ke certamaniere Ia
Hedebyanoj pravis? Montrgs, ke Ia rngo estis
en Ia posedo de Ia viroj el Olsby. Eble oni e diros,
ke ili sciis pri gia loko, ke ili eltenis malliberejon
kaj jugesploron en espero, ke ili Iberigos kaj povos
vendi gin.
85

iuokaze Marit komprenis, ke tio estus rigardata

kiel justigo al Ia kapitano kaj anka al lia patro, se
si transdonus Ia ringon kaj rakontus, kie si trovis
gin. Sed Marit volis fari nenion, kio estus bona kaj
avantaga por Ia Lwenskldoj.
Kapitano Lwenskld estis nun okdekjara, ria
kaj potenca, estimata kaj honorata. La rego faris
lin barono, kaj neniam traJfis lin malfelio. Li havs
bonegajn filojn, kaj ankaii ili estis bonhavaj kaj
bone edzgintaj.

volis demandi vin, u vi volas ripari Ia apon aI

Adrian, anta 01 li iros hejmen."
"Jes," diris Marit, "jes, tion mi volas."
Si prenis Ia disirltan apon kaj Ievis sin por iri
en Ia fostodometon.
"Tio i devas esti signo de Dio," si pensis.
"Ludu tie i sur Ia korto dum tempeto!" si diris
aI Ia knaboj. "Tio i estes baldaii Iarta."
Si fermis Ia pordon de Ia fostodomo malantaii si
kaj sidis sola interne, dum si flikis Ia truojn en Ia
apo de Adrian LwenS'kld.

Tiu homo prenis de Marit ion, ion, ion, Si sids sola, sen bieno, sen edzo, sen infanoj, io pro lia
agado. Si dum multaj jaroj atendis, ke atingos lin
ia puno, sed nenio venis.
Marit vekigis el siaj profundaj pensoj. Si ads,
ke maIgrandaj irrfanpiedoj rapide kuras tra Ia korto, kaj si komprenis, ke koncernas sino
Estis du knaboj dek- a dekunujaraj.
Unu, Nils,
estis filo en Ia bieno, Ia alian si ne kons. Precze,
ili venis por peti servon de si.
"Mart," diris Nils, "tiu i estas Adrian eI Hedeby. Ni estis sur Ia vojo kaj Iudis per ruldisko, sed
ni malpacigts, kaj mi disiris Ia apon de Adrian."
Marit sdis kaj rigardis Adran. Bela knabo kun
io milda kaj afabla e si. Si metis Ia manon al Ia
koro. Si iam sentis doloron kaj angoron, kiam si
vidis iun el Ia famlo Lwenskld.
"Ni denove estas amikoj nun," diris Nils, "kaj mi
86

IX.
Ree forpasis kelkaj jaroj, kaj Ia ringo en nenia
maniero memorigis pri si. Sed jen okazis, ke fralino Malvina Spaak venis al Hedeby kiel mastrumistino, en 1788. Si estis malria pastrofilino el
Srmland, nerriam antae mets sian piedon trans la
limon de Vermlando kaj neniel antaukonis Ia crkonstancojn en tu loko, kie si servos.
Jam en Iasama tago, kiam si alvenis, si estis vokata al baronino Lwenskld por akcepti sufie kuriozan konfidon.
"Mi konsideras plej korekte," diris Ia mastrino,
"tuj rakonti al vi, ke oni ne povas nei, ke fantomas
87

tie i en Hedeby. Ne malofte okazas, ke oni sur

tuparoj kaj en koridoroj, jes, foje e en Ia ambroj,
renkontas altan, fortikan viron, kiu estas vestita en
blua uniformjako kaj altaj refalditaj botoj, proksimume kiel malnovtempa karlano. Li staras anta
oni tu te subite, kiam oni malfermas pordon a venas al interetaga tupara platajo, kaj anta 01 oni
havas tempon demandi sin, kiu li estas, li malaperas. Li faras nenion malbonan, jes, ni preska kredas ke li volas bonon al ni, kaj mi petas vin ne tm,
kiam vi renkontos lin."
Frailino Spaak estis dudekunujara en tiu tempo,
malpeza kaj vgla, nekredeble lerta en okupoj kaj
laboroj de iuj specoj, entreprenema kaj decidema,
kaj Ia mastrumado funkciis kiel horlogo, kien ajn si
venis. Sed si ege tms fantomojn, kaj si tute ne
estus akceptinta ofcon en Hedeby, se si estus tion
sciinta antae. Sed nun si estis tie, kaj malria
knabino ne povas facilanime forlasi bonan oficon.
Tial si genufleksis anta Ia baronino, dankis pro Ia
averto kaj asertis, ke si ne intencas lasi timigi sino
"N tute ne komprenas Ia kazon de lia irado tie
i," dargs Ia mastrino. "Miaj filinoj opinias, ke
li similas al Ia avo de mia edzo, generalo Lwenskld, kiun vi vidas sur tiu pentrajo, kaj ili kutimas
nomi lin Ia G e n e r alo.
Sed vi komprenas, ke
per tio neniu volas diri, ke estas Ia generalo mem ladre li estis tute bonega homo - kiu reaperas.
La vero estas, ke ni nenion komprenas el io i. Kaj

88

roi esperas, ke vi estas sufie prudenta por ne askulti, se Ia geservistoj volas doni al vi klarigojn."
Fraiilino Spaak ankoraroje genuflekss kaj asertis, ke si nenam permesas al geservistoj om ajn
klai pri Ia gesinjoroj, kaj per tio Ia adenco estis
finita.
La fraiilino verdire ests nur malria mastrumistno, sed ar si devenis de homoj kun rango, si
rajtis mangi e Ia tablo de Ia gesinjoroj same kel
Ia biena administranto kaj Ia guvernstno. Si cetere estis beIeta kaj armeta kun malgranda kaj grada korpo, helaj haroj kaj flororugaj vangoj kaj ne
estis malornamo por tablo de Ia gesinjoroj.
iuj
trovis in plenkore afabIa homo, kiu selas est utila
multrilate, kaj oni tuj tre ekats sino
S1 balda rimarkis, ke Ia fantomaperado menciita
de Ia baronino estas ordinara paroItemo dum Ia
mango]. Jen unu el Ia junaj fralnoj, jen Ia guvernistino deklars ; "Hodiai estas mi, kiu vi dia Ia
GeneraIon," kvaza tio estus afere valora kaj motivo por fanfarono.
Pasis nenu tago, sen ke iu demandis in, u si
ankora ne renkontis Ia reaperanton, kaj kiam si ankora devis nei, si rimarkis, ke tio kazis al si certan malestmon. Estis kvaza si estus estinta malpli bona 01 Ia guvernistino kaj Ia administranto,
kiuj amba vldis Ia GeneraIon senfine da fojoj.
Fakte fralno Spaak neniam antae renkontis
tian sengenan kondutmanieron
rilate al fantomo,

89

kaj si subsentis de Ia unua momento, ke finigos per

teruro. Si diris al si, ke se vere estas estajo el Ia
alia mondo, kiu montras sin, gi certe estas iu malfeliulo, kiu bezonas helpon de Ia vivantoj por trovi
ripozon en sia tombo. Si apartenis al Ia decidemaj
homoj, kaj se si estus povinta decidi, oni estus farinta seriozajn esplorojn por klarigi Ia aferon anstata uzi gin kiel paroltemon e Ia mangotablo.
Sed Ia fralno komprenis, kion postulas ia pozicio, kaj neniam transiris iajn lipojn e unu vorto
de rnallado pri Ia konduto de Ia gesinjoroj. S1aparte si evitis partopreni laercadon pr Ia reaperanto kaj konservis por si siajn malbonajn antaiisentojn.
F'ralno Spaak estis tutan monaton en Hedeby,
anta 01 si vidis Ia fantomon. Sed iun antatagmezon, kiam si venis el Ia subtegmentejo, kie si kalkuIis vestojn por lavado, si neatendite renkontis sur Ia
tuparo viron, kiu rapide pais flanken por lasi in
preterpasi. Estis plena taglumo, kaj si tute ne penss pri fantomapero.
~i nur demandis sn, kon
fremda sinjoro havas por prizorgi en Ia subtegmentejo, kaj si turnis sin por demandi, kion li deziras.
Sed sur Ia tuta tuparo estis videbla neniu homo.
La fralno rapide rekuris supren, rigards en Ia
subtegmentejo,
esplo ris malhelajn
angulojn kaj
ambretojn, tute preta kapti telston. Sed kiaro
neniu homa estajo farigis videbla, si subite komprens Ia aferon.

90

"Kia stultulino

mi estas!"

si eksplodis.

"Kom-

preneble tiu estis Ia Generalo."

J es ja, jes ja! La viro estis ja vestita per blua
jako same kiel Ia maljuna generalo sur Ia portreto
kaj per Ia samaj kolosaj refalditaj botoj. La vzagon
si ne povis tute rekoni, estis en Ia trajtoj io griza,
nebula.
Fraiilino Spaak restis sufie longe en lasubtegmentejo por trankvilg. La dentoj klakis, Ia kruroj
fleksigis sub si. Se si ne estus devinta pensi pri Ia
tagmango, si neniam estus reveninta malsupren. Si
tuj decidiskonservi
en si, kion si vidis, kaj ne lasi
Ia aliajn serei kun si.
Tamen ia] pensoj ne povis forlasi Ia Generalon,
kaj certe io estis videbla e si, ar on apena eksdis e Ia mangotablo, kiam turnis sin al si Ia filo en
Ia domo, deknajarulo, kiu jus venis hejroen el Upsala pro Ia kristnaskaj ferioj.
"Hodiau vi vds Ia Generalon, fralino Spaak," li
drs, kaj e tiu ataka alparolo, si ne trovis tempon
por nei.
Tuf fralino Spaak trovis sin efpersono e Ia
tablo. iuj turnis sin al si kun demandoj, kiujn si
tamen respondis kiel eble plej roallonge. Malfelie
si ne povis ne, ke si iom ektimis, kaj tiam oni nepriskribeble amuzigs, Timi Ia Generalon! Ne, ion
tian on ne povas e mag.
Jam antae fralno Spaak rimarkis, ke Ia barono
kaj Ia baronino neniam partoprenis Ia ercadon pri

91

Ia Generalo. Ili nur Iasis Ia aliajn okupig pri tio

sen geni ilin. Nun si observis, ke Ia juna studento
prenas Ia aferon multe pli serioze 01 Ia eeteraj gejunuIoj.
'''Miaparte,'' li diris, "mi envias iujn, kiuj ekvidas
Ia Generalon. Mi volus help lin, sed por mi li neniam montris sin."
Li dirs tion kun vera sopiro kaj kun tieI bela esprimo, ke fralno Spaak en si pregs al Dio, ke lia
deziro estu balda plenumota. La juna barono eerte
kompatos Ia malfelan reaperanton kaj redonos lin
al Ia tombo kaj Ia ripozo.
Dum la sekvanta tempo ajne fralino Spaak pli
01 iu alia estis ceIo por Ia atento de Ia reaperanto.
Si vidis lin tieI. ofte, ke si preskaii kutimigs aI li.
Estis subta, momenta apero jen sur tuparo, jen
en vestiblo, jen en malhela angulo de Ia kuirejo.
Neniam oni trovis e plej etan kazon de Ia fantomapero. Fralino Spaak iom demandis sin, u
povas trovig en Ia domo io, .kon li seras. Sed ar
li malapers en Ia sarna sekundo, kiam rigardo eI
homa okulo tus lin, si ne povis seii pri liaj inteneoj.
Malgra Ia asertoj de Ia baronino fralino Spaak
rimarkis, Ire iuj junaj en Hedeby estas plene konvinkitaj, ke estas Ia maljuna generalo Lwenskld,
kiu reaperas. "Li ne sentas sin hejme en sia tombo," diris Ia junaj fralinoj, "kaj interesas lin ri-

92

gardi, kion ni faras tie i en Hedeby. Oni ne povas

rifuzi al li tiun rnalgrandan plezuron."
F'railino Spaak, kiu devis iri en Ia provizejon por
kaite de Ia moko de Ia servistinoj tremi kaj dentoklaki, iufoje kiam si vidis Ia Generalon, estus preferinta, ke li ne tiom nteresgus pri Hedeby. Sed
Si komprenis, ke Ia ceteraj familianoj e malgojus
pri tio.
Oni sidis ekzemple en longa vespero kun sia manIaboro. Oni pins a kudrs, Ia libroj foje finigis
kaj an1kau Ia paroltemoj.
Tiam subte unu el Ia
fraiilinoj ekkriis. Si vidis vizagon, ne, verdire du brilajn dentovicojn, tute e Ia fenestra vtro. Oni rapde
lumigis lanternon, oni malfermis Ia pordon de Ia
vestiblo, iuj virinoj kun Ia baronino unua eIkuris
por trovi Ia pacogenanton.
Sed kompreneble oni
nenion trovis. Oni reiris internen, rabs Ia fenestropordojn, skuis Ia ultrojn kaj diris, ke certe estis
Ia Generalo kaj neniu alia. Sed dume oni plenvekigis. Oni trovis ion pri kio miri, Ia spinilradoj turnigis kun nova forto, Ia babilo vigligis.
La tuta familio estis konvinkita, ke Ia GeneraIo
tuj okupas Ia mangosalonon, kiam on forlasis gin
vespere, kaj ke oni certe estus trovinta lin tie, se oni
estus havinta kuragon eniri Ia ambron. Kaj ili ne
malats, ke li estas tie. Fralino Spaak kreds, ke
plaas al ili Ia penso, 'ke Ia senpaca prapatro povas
eniri en varman kaj bonan ambron.
Inter Ia apartajoj de Ia Generalo estis anka tiu,
93

ke li volis trovi Ia salonon purigita kaj ordigita,

kiam li eniris tien. iun vesperon vids fralino
Spaak, kiel Ia baronino kaj Ia fraiilnoj kolektas
siajn laborajojn kaj kunportas ilin, anka pnlojn
kaj kudrokadrojn oni portis en alian ambron. Oni
ne lasis e fadeneton sur Ia planko.
Fralno Spaak, kiu kuis en ambreto apud Ia
salono, vekigs en iu nokto pro tio, ke iu obje'kto
kun forta bruo frapigas kontra Ia muron, kie staras
a Iito, kaj poste ruligas aI Ia mezo de Ia pIanko.
Apena si om trankviligfs, kiam sekvis nova bruo
kaj nova ruligo, kaj tio ripetigis ankora du fojojn.
"Homiadio, kion li nun entreprenas en Ia salono?" si gemspiris, ar si ja komprenis, kiu kazis
Ia bruon. Vere ne estis agrabla najbarajo. si kus
kaj malvarmvts
Ia tutan nokton, timante ke Ia
GeneraIo envenos por fantompremi sino

si

kunprenis kaj Ia kuiristinon kaj Ia tabIoservistinon, kiam si matene ris en Ia salonon por rigardi, kio okazis. Sed nenio ests detruita, malordon
oni ne vids krom tio, ke kvar pomoj kuas meze
sur Ia planko. Ho, ho, oni sidis ja e Ia fajro Ia pasntan vesperon kaj rnangts pomojn, kaj kvar pomoj
estis forgesitaj sur Ia fornorando. Sed tio ne plas
al Ia GeneraIo. Fralino Spaak devis pag sian malzorgon per sendorma nokto.
Aliflanke fralno Spaak neniam povis forges, ke
si unu fojon ricevis veran pruvon pri amikeco.
94

Oni estis havinta festenon en Hedeby, grandan

tagmangon kun muItaj gastoj. F'raiilino Spaak febre okupis sin pri rostajoj sur rostostangoj, pri velovanoj'" kaj pasteoj en Ia forno kaj pri buljonkaldronoj kaj sacopotoj super Ia fajro sur Ia fajroplato. Kaj tio ne sufiis. si devis anka esti en Ia saIono kaj kontroli Ia pretigon de Ia tabloj, transpreni
Ia argentajn mangilojn, kiujn Ia baronino mem kalkulis kaj donis al si, atenti ke vino kaj bero venas
el Ia keIo kaj ke Ia kandeloj sidas rekte en Ia lucernojo Kiam oni krome pripensas, ke Ia kuirejo en
Hedeby trovgs en fIankdomo, kaj ke oni devis trakuri Iakorton
por atingi gin, kaj ke tie
je tiu
granda okazo estis plenplene da fremdaj kaj krome
nespertaj servistinoj, tiam oni bone komprenas, ke
devis esti taga homo, kiu gvidis Ia tuton.
Sed o funkciis, kiel gi devis. N e ests fingromarkoj sur Ia gIasoj, ne estis malfreodoraj nternajoj en Ia pasteoj, Ia biero amis, Ia buljono estis
konvene spicita kaj Ia kafo konvene forta. La fralino montrs, por kio si tagas, kaj Ia baronino mem
komplimentis in kaj diris, ke ne povus esti pli bone.
Sed poste venis Ia terura bato. Kam fralino
Spaak transdons Ia argenton ai Ia baronino, mankis
du kuleroj, unu mangokulero kaj unu tekulero.
Farigis granda ekscito. Tiutempe ne povis okazi
en domo io pli terura 01 tio, ke mankas iu eI Ia argentaj objektoj. Estigis en Hedeby febra maltrankvilo. Oni faris nenion krom seri. Oni memors, ke

95

u frlponno-t vizitis Ia kuirejon en Ia festena tago,

kaj oni. ests preta veturi maIproksimen al Ia finnaj
regonoj'" en Ia nordo por trovi sino Oni farigis
suspekta kaj maIjustema. La mastrino suspektis Ia
mastrumistinon, Ia mastrumistino Ia servistnojn,
Ia servistinoj unu Ia alian kaj iujn. Jen tiu jen
alia montris sin kun plororugaj okuloj, ar si kreds,
ke Ia aliaj kredas, ke si proprigis al si Ia du kuIerojn.
TieI statis dum du tagoj, nenon oni trovis, kaj
fralino Spaak estis proksime al maIespero. Si estis
en Ia porkejo kaj esploris Ia trogon de Ia porkoj por
rigardi, u Ia kuIeroj venis tien. Si steIe ris en Ia
subtegmentan vestoambron de Ia servistinoj kaj
sekrete trasers iliajn malgrandajn kestojn. io
ests vana, kaj nun si ne komprenis, kie si pIue seru. 8'i rimarkis, ke Ia baronino .kaj iuj aliaj suspektas in, kiu estas fremda. Oni maIdungos n,
tion si sentis, ,se si mem ne petos pri maldungo.
La fralno staris klinita super Ia kuireja forno
kaj tiel ploris, ke Ia larmoj si'bIe falis sur Ia varmegan platon, kiam si el sentis, ke si devas turni sino
SI tion faris, kaj jen, tie staras Ia GeneraIo apud Ia
muro kaj montras al breto, ,kiu pendas aIte kaj tieI
nekonvene, ke oni preska neniam metas on tien.
La GeneraIo kiel kutime maIaperis en Ia sarna
momento, kiam li farigis videbla, sed fralno Spaak
obeis lian sugeston. i prenis Ia .portebIan tupetaron el Ia provizejo, portis gin al Ia breto, etendis

96

Ia manon supren kaj kaptis maInovan kaj maIpuran

lavifonon. Sed en Ia ifono kus Ia du argentaj
kuleroj.
KieI ili venis tien? Certe okazis sen ies volo kaj
seio. Dum Ia nekredebIa urge de granda festeno io
povas okazi. Oni forjetis Ia ifonon, ar gi kus, kie
gi ne kuu, kaj Ia kuleroj akompanis gin, sen ke oni
tion rimarkis.
Sed nun ili estis retrovitaj, kaj fralino Spaak
enportis ilin kun feliobrilo aI Ia baronino kaj farigis denove Ia neeesa heIpantino kaj zorgantino de
iuj en Ia domo.
Nenio maIbona, kiu ne aIportas bonon. Kiam Ia
juna barono Adrian venis hejmen en Ia printempo,
li eksciis, ke Ia GeneraIo montris aI fralno Spaak
neordinaran favoron, kaj li tuj komencis atenti n
en tute speciaIa maniero. TieI ofte, kiel li povis, li
vizitis in en Ia apudsaIona ambreto a en Ia kuirejo, Jen li venis sub Ia preteksto, ke li bezonas novan fadenon por sia fvergo, jen li diris, ke Iogis
lin Ia bona adoro de frebakitaj buIkoj. e tiuj
okazoj li iam turnis Ia interparoIon al supernaturajo]. Li petis Ia fralnon rakonti pri Ia fantomaperoj en Ia kasteIoj en Srmland, kieI Julita kaj
Eriksberg, kaj volis sci, kion si kredas pri tio.
Sed plej ofte li deziris paroli pri Ia GeneraIo.
Li diris, ke li ne povas paroli kun aliaj pri tiu afero,
ar ili iam traktas gin erce, Li siaparte sentas
kompaton al Ia malfelia reaperanto
kaj volas
7

97

helpi- al li trovi ripozon. Se li nur seius, kel fari

tion!
Fraiilno Spaak tam diris, ke ia humila opinio
estas, ke en Ia domo trovlgas io, kion li seras.
La juna barono iom palga, Li esplore rigardis
Ia fraiilnon.
"Ma foi13, fralno Spaak," li dris, "estas kurioza
ideo. Sed mi eertigas al vi, ke ni e por momento ne
hezitus doni al Ia Generalo tion, kion li deziras, se
ni posedus ion ,tian en Hedeby."
Fralno Spaak ja tre bone komprenis, ke Ia juna
barono vizitas in sole pro Ia fantomapero, sed li estis tiel afabla junulo kaj bela. Jes, laii Ia opinio de
Ia fralno, pli 01 bela. Li portis Ia kapon iom klnita antaiien, li havis esprimon de pensado, multaj
e opiniis, ke li estas tro serioza, Sed estis nur pro
tio, ke ili ne konis lin. Foje li jetis Ia kapon supren,
ser eis kaj faris petolajojn pli 01 iu alia. Sed kion
ajn li faris, estis nepriskribebla armo en liaj gestoj, en lia voo, en lia rideto.
Iun someran dimanon fralino Spaak estis vizitinta Ia pregejon kaj iris hejmen sur malgranda
mallongvojo, kiu iris tra Ia kampoj de Ia preposta
bieno. Kelkaj el Ia pregejvztntoj prenis Ia saman vojon, kaj Ia fralno, kiu devis rapidi, preterpass virinon, kiu iris malpli rapide 01 si. Tuj poste
Ia fraiilino venis al barltupetarovkiu
estis sufie
malfaeila, kaj servem a kiel iam si pensis pri Ia
irantino kaj halts por heIpi in transgrmpi Ia

98

stangobarilon. Si etendis al si Ia manon kaj tiam

rimarkis, ke Ia virino ne estas tiel maljuna, kiel si
unue kredis. Si havas neordinare glatan kaj blankan
vzagohaton, kaj Ia fraiilino pensis, ke tre povas
esti, ke si ne havas pli 01 kvindek jarojn. Kvankam
si evidente estas nur ordinara kamparanino, i havas e si apartan dignon, kvaza si estus ion travivinta, kio altigis in super ian klason.
Kiam Ia virino estis hel pita transgrimpi, Ia frailino kaj si iris unu apud Ia alia sur Ia mallarga vojeto.
"Certe estas vi, kiu prizorgas Ia mastrumon en
Hedeby," drs Ia kamparanino.
"Jes, estas mi," respondis fralno Spaak.
"eu vi sentas vin hejme tie?"
"Kial oni ne sentu sin hejme en tiel bona loko?"
diris Ia fraiilino iom retene.
"Oni diras ja, ke estas fantomapero tie."
"On ne devas kredi, kion homoj babilas," diris
Ia fralino en admona tono.
"Jes, oni ne devas, jes, tion mi ja scas," diris
Ia alia.
Estis silente dum iom da tempo. Estis rimarkeble, ke tiu virino ion selas, kaj fakte Ia fralno
brulis pro deziro eldemandi sino Sed ja ne estis korekte, ne deee.
Estis Ia virino, kiu rekomeneis Ia interparolon.
"Sajnas al mi, ke vi aspektas bona," si diris, "kaj
tial m volas doni al vi bonan konsilon. Ne restu

99

tro longe en Hedeby, ar estas ne faeile kontrastari tiun, kiu iras tie. Li persistos, gis li rieevos
kion li volas havi."
Fralno Spaak inteneis unue iom superule danki
pro Ia averto, sed Ia lastaj vortoj vekis an seivolon.
"Kion li volas havi? u vi seias, kion li volas
havi T"
"u ton vi ne scias ?" dirs Ia kamparanino. "Nu,
tiuokaze m nenion plu diru. Eble estas por vi plej
bone nenion sc."
Post tio si etendis Ia manon al fraiilino Spaak,
foriris sur alia vojeto kaj balda malaperis.
Fralno Spaak bone evitis rakonti pri tiu interparolo por Ia tuta familio e Ia mangotablo, sed en
Ia vespero, kiam barono Adrian vizitis in en Ia laktoambro, si komunikis al li, kion diris al si Ia
fremda virino. Li vere tre surprzgs.
"Certe estis Marit Eriksdotter el Olsbyn," li diris. "u vi seias, ke tio estas Ia unua fojo dum
tridek jaroj, kiam si diras afablan vorton al u el
Hedeby. AI roi si iam riparis apon, kiun knabo el
Olsby dlsiris, sed si aspektis, kvaza si volus eltiri
miajn okulojn."
"Sed u si seias, kion seras Ia Generalo?"
"i seias tion pli bone 01 iu alia, fralino Spaak.
Kaj anka mi selas tion. Mia patro rakontis Ia hstorion por roi. Sed Ia gepatroj ne volis, ke oni rakontu gin al Ia fratnoj. Il ektimus pro fantomoj
100

kaj eble ne povus resti tie i. Mi ankaii ne rajtas

rakonti tion por vi."
"Do gardu nn !" diris Ia fralino. "Se Ia barono
malpermesis ... "
"Mi bedaiiras," drs barono Adrian, "roi kredas,
ke vi povus helpi mn."
"Ho, se nur estus tiel!"
"ar, mi ripetas ton," diris barono Adrian, "m
volas helpi al Ia malfela reaperanto trovi ripozon.
Mi ne timas lin. Mi sekvos lin, tuj kiam li vokos
mino Kial li montras sin al iuj aliaj sed neniam al
mi?"

X.
Adran Lwenskld dormis en subtegmenta gabloambro>, kiam vekis lin nelata bruo. Li malfermis
Ia okulojn, kaj ar Ia fenestropordoj ne estis fermitaj kaj ekstere regis hela somera nokto, li klare
vidis, ke Ia pordo malfermigas, Li kredis, ke malfermis gin trablovo, sed jen vidis, ke Ia pordokadron plenigas malhela figuro, kiu esplore klinas sin
internen al Ia ambro.
AJdrian sufie klare distingis maljunan viron,
vesttan en malnovtempa kavaleria uniformo. Jako
el alkoledo estis videbla sub Ia iom malbutonita

101

\\
ekstera jako, Ia botoj estis pli aItaj 01 gis Ia genuoj,
Ia longan spadon li tenis levita, kvazaii por ke gi ne
tintu.

antaen en Ia subtegmentejon sed Ia tutan tempon

iris kankre, kvazaii por kontroli, ke Ia junulo sekvas

"Vere estas Ia GeneraIo," pensis Ia juna barono.

"Bone. Tie i li renkontas homon, kiu ne tmas ln."

Kiam Adrian estis trapasonta Ia sojlon por forlasi

Ia ambron kaj iri en Ia subtegmentejon, trakuris
lin denove terurtremo.
10 diris al li, ke li devas
fermi Ia pordon kaj rapide reiri en sian liton. Li komeneis senti, ke li mistaksis sian forton. Li ne estis
el tiuj, kiuj sen difektigo povas rigardi en Ia sekre-

Ciuj alaj, kiuj vidis Ia GeneraIon, diris, ke li tuj

maIaperis, kiam oni fiksis sur lin Ia rigardojn. Sed
tieI ne okazis tiun i fojon. La GeneraIo longe restis
en Ia pordo, post kiam Adrian ekvidis lin. Post minuto, kvaza kontrolinte ke Adran eItenas vidi
lin, li Ievis unu manon kaj signis, ke li venu.
Adrian tuj sidigis sin en Ia lito. "Nun a nenam,"
li pensis. "Fine li petas mian helpon, kaj mi anka
akompanos In."
Verdire li dum multaj jaroj atendis tiun momenLi preparis sin por gi, fortigis sian kuragon
por gi. Li iam seiis, ke tion i li deves iam trapasi.
Li ne volis atendigi Ia GeneraIon sed sekvis lin
tu te tia, kia li venis eI Ia lito. Li nur aItiris litotukon kaj volvis gin irka sino
ton,

Nur kiam li staris meze en Ia ambro, li ekpensis,

ke tamen povas esti dangere tieI transdoni sin aI
estajo el Ia alia mondo, kaj li retiris sino Sed tiam
li vidis, ke Ia GeneraIo etendas kontra lin amba
manojn, kvaza pregante en malespero.
"Kiel stulta mi estas," li pensis. "u mi timas,
jam anta 01 mi forIasis Ia ambron?"
Li proksimigis
102

sin aI Ia pordo, Ia GeneraIo pais

lin.

tojn de Ia alia mondo.

Tamen restis e li ankora iom da kurago, Li
rezonis kun si kaj diris, ke Ia Generalo certe ne voIas logi lin en dangerojn. Li intencas nur montri al
li, kie estas Ia ringo. Se li eltenos ankora nur kelkajn minutojn, li atingos tion, kion li dum longaj
jaroj aspiris, kaj resendos Ia lacan mgranton al Ia
eterna ripozo.
La Generalo estis haltinta meze sur Ia subtegmenteja planko por atendi lin. Estis iom pli mallume tie, sed Adrian tamen vidis klare Ia malhelan
figuron kun Ia prege etenditaj manoj. Li kuragtgs
sin, transpasis Ia sojlon, kaj Ia ira komenclgs denove.
La reaperanto tiris sin al Ia tuparo, kaj kiam li
vidis, ke Adrian sekvas, li komencis pai malsupren.
Ankora li iris kankre, haltis sur iu tupo kaj
kvaza kuntrenis Ia hezitantan junulon per Ia forto
de sia volo.
103

Estis malrapida ira kun multaj interrompoj, sed

Adrian tamen darigis. Li provis doni al si kuragon
memorigante al si, ke multfoje li fanfaronis anta
Ia fratinoj kaj diris, ke vokita de Ia Generalo li
sekvos lin kiam ajn. Li ankaii memoris, kel li de
sia nfanago ardis pro deziro esplori Ia nekonatajon
kaj penetri en tion, kio estas fermta por Ia homoj.
Kaj jen venis nun Ia granda momento, nun li sekvas
reaperanton en on necertan. u lia aa malkurago
malhelpos al li fine ekscii ion?
Tiamaniere li devigs sin persisti, sed li evitis
veni tute proksimen al Ia reaperanto. iam disigis
ilin distanco de kelkaj ulnoj. Kiam Adrian staris
meze sur Ia tuparo, Ia Generalo trovigs e gia
mal supro. Kiam Adrian staris sur Ia plej malsupra
tupo, Ia Generalo estis en Ia vestblo,
Sed tie Adran halts denove. Dekstre, tute apud
Ia tuparo, estis Ia pordo de Ia dormoambro de Ia
gepatroj. Li metis Ia manon sur Ia seruron sed ne
por malfermi, nur por ame karesi gin. Ho, se Ia
gepatroj scius, ke li staras tie i ekstere kun tia
kunulo! Li sopiris jeti sin en Ia brakojn de sia
patrino. Sajnis al li, ke li tute transdonos sin al Ia
potenco de Ia Generalo, kiam li Iasos tiun pord-ansono
Kiam li ankoraii staris tie kun Ia mano sur Ia seruro, li vds, ke unu eI Ia vestiblopordoj malferm-

104

igas, kaj Ia Generalo transiras

Ia sojlon por iri eks-

teren.
Estis sufie malhele kaj en Ia subtegmentejo kaj
sur Ia tuparo, sed tra Ia pordo enfluis nun pli forta
lumo, kaj en tiu lumo Adrian vidis por Ia unua fojo .
Ia vizagotrajtojn de Ia Generalo.
Estis vzago de maljuna viro, kieI li atendis. Li
bone rekonis gin de Ia portreto en Ia salono. Sed sur
Ia trajtoj ne kus Ia trankvilo de Ia morto. Ili esprimis sovagan deziregon, sur Ia buo vebs terura
rideto de triumfo 'kaj certeco pri venko.
Sed tio, vidi terajn pasiojn spegulitaj e mortinto,
estis tro terura. Tre, tre malproksime de homaj dezlro] kaj pasioj estas niaj mortintoj, ni volas pensL
Ni volas mag, ke ili estas vaste disigitaj de io tera, ligitaj nur alieIaj ajo], Tiu estajo, kiu gluigs
al teraj aferoj, ajns al Adrian kieI forloganto, kiel
malbona spirito, kiu velas tiri lin en pereon.
Teruro superregis lin. En nebridebla angoro li
ektire malfermis Ia pordon al Ia dormoambro de Ia
gepatroj, ensaItis kaj kriis:
"Patro! Patrino! La GeneraIo!"
Kaj en Ia sama momento li senkonscia falis sur Ia
plankon.

*
La plumo falas el mia mano. u ne estas sensence provi skribi tion? AI mi oni rakontis Ia historion en la krepusko e Ia fajro. Mi ankora adas

105

Ia konvinkan voon. Mi sentas Ia gustan timtremon

pro fantomoj kuri la Ia dorso, tiun timtremon, kiu
devenas ne nur eI teruro sed anka eI streita
atendo.
KieI streite ni askults guste tiun i historion,
ar gi ajns Ievi randon de Ia vuaIo anta Ia nesciebIa! Kian strangan animagordon gi postlasis,
kvaza pordo estus malfermita, kvaza nun fine io
aperus eI Ia granda maIhelo!
Kiom estas vera en gi? Unu rakontistino heredis
de alia, unu aldonis, alia forprenis. Sed u gi tamen
ne enhavas kerneton de vero? u gi ne faras mpreson esti priskribo de io, kio vere okazis?
La reaperanto, kiu rkars en Hedeby, kiu estis videbla e meze en Ia tago, kiu intervenis en Ia
mastrumado,
kiu rehavigs
perditajn
objektojn,
kiu li estis, kio li estis?
u ne estas io neordinare klara kaj solida en lia
apero? u li ne diferencas per certa aparteco de Ia
multegaj grandbienaj fantomoj? Ou ne ajnas, kvaza fralno Spaak vere estus adinta, ke li jetas
pomojn kontra Ia muron de Ia salono, kaj kvaza
Adrian estus sekvinta lin tra Ia subtegmentejo kaj
maIsupren sur Ia tuparo ?
Sed en tiu okazo, en tiu okazo ... eble povas diveni Ia enigmon u eI tiuj, kiuj jam nun vidas tiun
realon, kiu kuas malanta Ia realo, en kiu ni nun
vivas.

106

XI.
La juna barono Adrian kus en Ia granda lito de
Ia gepatroj, pala kaj senmova. Metante Ia fngron
sur Ia manradikon, oni sents, ke Ia sango ankora
fluas sed preska nerimarkeble. Li ne rericevis Ia
konscion post Ia profunda sveno, sed Ia vivo ne
estnggs.
Kuracisto ne trovgs en Ia paroho Bro, sed irkai
Ia kvara horo matene servisto rajdis aI KarIstad por
provi venigi iun. Estis sesmejla vojago, kaj se Ia
kuracisto estus hejme kaj volus forveturi de Ia
urbo, oni povus atendi lin plej frue post dekdu horoj. Sed oni devis esti preparita por tio, ke povus
dari anka unu a du tagojn.
Baronino Lwenskld sidis e unu flanko de Ia
lito kaj ne forturnis Ia okulojn de Ia vzag de Ia
filo. si ajnis kredi, ke Ia malforta vivofajrero ne
estnggos, se si restos tie senese maldormante
kaj gardante.
La barono foje sids e Ia alia flanko de Ia lito,
sed li ne povis resti trankvila. Li prenis unu eI Ia
senfortaj manoj inter Ia siajn kaj kontrolis Ia pulson, li iris al Ia fenestro kaj rgardis al Ia vojo, li
fars promenon tra Ia ambroj por rigardi Ia salonhorlogon. Dume li respondis per kaposkuo al Ia
atendoplenaj demandoj, kiuj estis videblaj en Ia
okuloj de Ia filinoj kaj de Ia guvernistino, kaj poste
reiris en Ia maIsanulambron.

107

Cetere neniu estis Ias ata tien krom frailino Spaak.

Nek Ia filinoj, nek iu el Ia servistinoj, nur Ia frailino. Si.havs Ia gustan irmanieron, Ia gustan voon,
i konvenis en malsanula ambro.
Frailino Spaak vekgis meze en Ia nokto pro Ia
krio de Adrian. Kiam i tuj poste ads Ia pezan
falon, i saltis el Ia lito. si surjetis Ia vestojn, si ne
seiis kiel, sed unu el iaj saga] reguloj estis, ke oni
neniam elkuru neves ti ta, ar tiam oni neniun utilon
povas fari. En Ia salo no i renkontis Ia baroninon,
kiu venis por voki helpon, kaj poste si kaj Ia gepatroj levis Adrian kaj metis lin en Ia grandan duoblan
liton. Komenee ili kredis iuj, ke li jam estas morta,
sed poste frailino Spaak rimarkis malgrandan pulsomovon en Ia manradiko.

La frailino envenis kun taso da kafo kaj afable

insiste devigis in eltrinki gin.
La baronino havis Ia senton, ke Ia frailino Ia
tutan tempon estas e si en Ia ambro, sed Ia frailino estis anka en Ia kuirejo kaj kontrols, ke Ia
homoj rieevas sian mangajon kiel ordinare. Si nenion forgesis. Si. estis pala kiel mortinto, sed si prizorgis siajn taskojn. La matena mangalo de Ia gesinjoroj venis sur Ia tablon en gusta tempo, kaj la
patoknabo rieevis sian mangajprovizon,
kiam li
forkondukis -Ia bovinojn.
En Ia kuirejo Ia servistinoj demandis, kio okazis
al Ia juna barono kaj Ia frailino respondis, ke oni
seias nur, ke li enkuris al Ia gepatroj kaj kriis on
pri Ia Generalo. Poste li svenis, kaj nun ne estis

l1i faris kelkajn el Ia ordinaraj revivigaj provoj,

sed Ia rnalgranda vivdfajrero estis ekstreme malforta, kaj dum o, kion ili faris, gi ajnis nur malfortig]. Baldai ili senkuragigs kaj kurags nenion
entrepreni. Restis por i1i nur atendi.

eble revivigi lin.

La baronino ats havi frailinon Spaak en Ia

ambro, ar si estis tute trankvila kaj plene konvinkita, ke Adrian baldai revekigos,
Si. lasis Ia
frailinon zorgi pri si, lasis in kombi Ia harojn kaj
surmeti Ia suojn. e Ia surmeto de Ia robo si devis
levi sin, sed si lasis al Ia frailino butoni kaj gustigi gin ka] ne prenis Ia rigardojn de Ia vizago de
Ia filo.

"Nu, verajne li perdis Ia paeieneon kun ili. l1i ja

nur ridis pri li. Li eerte volis havi sian ringon."

108

"Estas eerte, ke Ia Generalo montris sin por li,"

diris Ia kuireja servis tino.
"u ne estas strange, ke li tiel malmilde traktas
unu el siaj propraj?" demandis Ia tabloservistino.

"Vi tamen ne kredas, ke Ia ringo trovigas

deby?" diris Ia tabloservistino.
"Li povus
Ia domon super nia kapo por rerieevi gin."
"Certe gi trovgas tie i en iu angulo,"
kuireja servistino, "alie li ne am irkaiirus

en Hebruligi
diris Ia
tie i."

Frailino Spaak tiun tagon faris eseepton de sia

109

bela regulo neniam askult al tio, kion Ia geservistoj diras pri Ia gesinjoroj.
"Pri kiu rngo vi parolas ?" si demandis.
"Ou vi ne seias, ke Ia Generalo iras tie
kaj seras sian sigelringon?" diris Ia kuireja servistino,
kiu ekgojs pro Ia demando.

si kaj Ia tabloservistino rapidis rakonti aI fraiIino Spaak Ia historion pri Ia telo en Ia tombo kaj
pri Ia dioverdikto, kaj kiam Ia frailino estis tion
ekseiinta, si ne por momento dubis, ke Ia ringo iamaniere venis al Hedeby kaj trovgas kata tie.
Frailino Spaak komeneis tremi, proksimume tieI,
kieI si tremis, kiam si unuafoje renkontis Ia Generalon sur Ia subtegmenteja tuparo. Estis guste tio,
kion si dum Ia tuta tempo timis. S'i seiis nun, kieI
kruela kaj senkompata tiu reaperanto povas estio
Estis tute klare al si, ke barono Adrian mortos, se
li ne rerieevos sian rngon.
Sed Ia fralno

apenai venis aI tiu konkludo, ankion

oni devas fari. Se la terura ringo trovgas en Hedeby, estas ja eble seri kaj retrovi gin.
si iris en Ia grandan logodomon, rigardis en Ia
malsanulambron, kie io estis kieI antaie, suprenkuris Ia subtegmentejan tuparon kaj ordigis Ia liton en Ia ambro de Adrian, por ke gi estu preta, se
li fargus pli bonfarta kaj oni povus porti lin tien.
Poste si eniris al Ia frailinoj kaj Ia guvernistino,
kiuj sidis tute timigitaj kaj ne havis forton ion ajn
ta 01 Si, kiu estis deeidema homo, komprens,

110

entrepreni. EI tio, kion si ekseiis, si rakontis al l

tiom, ke ili komprenu pri kio temas, kaj demandis,
u ili ne valas helpi al si seri Ia rngon.
Jes, al tio ili tuj konsentis. La frailinoj kaj Ia
guvernistino prenis sur sin ser en Ia domo, en
ambroj kaj subtegmentejaj
vestejoj.
Frailino
Spaak mem iris aI Ia kuireja flankdomo kaj igis
iujn servistinojn de Ia domo ekmovig.
"La Generalo montras sin same ofte en Ia kuirejo
kel en Ia granda domo," si penss. "10 diras aI mi,
ke Ia ringo estas tie ."
Oni renversis ion, kio estis en Ia kuirejo kaj Ia
provizejo, en Ia bakejo kaj Ia bierfarejo. Oni seris
en murfendoj kaj fornoj, elveris Ia kestojn de Ia
spicorankoj kaj palpis e en Ia mustruoj.
Dume si ne forgesis tiam kaj tiam kuri tra Ia
korto kaj rigardi en Ia dormoambron. Dum unu eI
siaj vizitoj tie si trovis, ke 'Ia baronino ploras. "Li
fartas malpl bone," si diris. "Mi kredas, ke li estas
mortanta."
Frailino Spaak klinis sin antaien, prenis Ia senfortan manon de Adrian en Ia sian kaj palpis Ia pulsono "Tute ne, baronino," si diris, "ne malpli bone,
prefere iom pli bone."
si sukcess trankvjligi Ia mastrinon, sed mem si
sentis grandan malesperon. Jen, se Ia juna barono
ne vivos, gis si trovos Ia ringon!

En sia angoro si momente forgesis atenti pri si.

Kiam si remets Ia manon de Adrian, si donis al gi
LU

malgrandan kareson. M estis apenaii konscia pri tio,

sed Ia baronino rimarkis Ia okazon.
"Mon deu'"," si pensis, "kompatinda infano, u
estas tiel? Eble m devus diri al si . .. Sed ne gravas, ar li ne restos en Ia vivo. La Generalo koleras
al fi, kaj devas morti tiu, al kiu Ia Generalo koleras."
Kiam Ia frailino revenis en Ia kuirejon, si demandis Ia servstnojn, u ne ekzistas en Ia regiono
u homo, kiun oni kutimas venigi e tiaj akcidentoj.
u oni nepre devas atendi, gis venos Ia kuracisto?
Nu, en aliaj domoj oni venigas Marit Eriksdotter
el Olsbyn, kiam iu difektis sino M povas haltigi
sangofluon kaj gustigi elartkigojn, kaj si certe povus veki baronon Adrian el Ia mortodormo, sed tien
al Hedeby si verajne ne volus veni.
Dum interparolis Ia tabloservistino kaj fralino
Spaak, Ia kuireja servistino staris pIej supre sur Ia
portebIa tupetaro kaj rigardis sur Ia altan breton,
kie oni iam retrovis Ia perditajn argentokulerojn.
"Ho," si eIkrs, "jen roi trovas ion, kion mi longe
seris. Tie i kuas ja Ia malnova pintoapo de barono Adrian."
Frailino Spaak indigngis. Kia ordo do estis en
Hedeby, anta 01 si alvenis! Kiel venis tien
Ia
apo de barono Adrian?
"Tio ne estas mirinda," diris Ia kuireja servistino.
"Li elkreskis gin, kaj li donis gin al m, por ke mi
faru eI gi du pototuketojn. Vere bone, ke roi retrovis gin."

La frailino prenis Ia apon de si. "Estus domage

distondi gin," si diris. "Oni povas doni gin aI iu
maIria."
Tuj poste si iris kun Ia apo sur Ia korton kaj komencis vipi eI gi Ia poIvon. Dum si estis faranta
tion, Ia barono venis eI Ia granda domo.
"ajnas al ni, ke Adrian fartas maIpli bone," li
diris.
"u ne trovigas proksime iu, kiu komprenas kuracan arton?" demandis ajne sen iu ajn subintenco
Ia frailino. "La servistinoj mencs virinon, kiu
nomigas iMarit Eriksdotter."
La barono rigidigis.
"KomprenebIe mi ne hezitus venigi mian pIej
grandan maIamikon, kiam temas pri Ia vivo de
Adrian," li diris. "Sed ne havus sencon. Marit
Eriksdotter ne venos aI Hedeby."
La frailino ne kuragts kontraidiri post tiu seigo, i dargs Ia seradon tra Ia tuta kuireja domo, zorgis por Ia tagmango kaj igis anka Ia baroninon mang keIkajn pecojn. La ringo ne ests
trovita, kaj fojon post fojo ripetis aI si frailino
Spaak: "Ni devas trovi Ia ringon. La Generalo lasos
Adrian morti, se ni ne retrovos al li Ia ringon."
Posttagmeze fralno rSpaak iris al Olsbyn. i
iris laii propra decido. La pulsobatoj sentgs pli
malfortaj kaj venis kun pli kaj pli longaj intertempoj por iu nova fojo, kiam si estis e Ia malsanulo.
M ne havis trankvilon por atendi Ia kuraciston eI

112

!
1

1
~

113

Karlstad. Estis pli 01 kredeble, ke Marit rifuzos, sed

Ia fralino ne volis lasi iun ajn eblecon neprovta.
Marit Eriksdotter sidis en Ia kutima loko sur Ia
tuparo ekster Ia fostodomo, kiam fralno Spaak
venis. ~i ne havs laboron inter Ia manoj, sed sidis
klinita malantaen kun fermitaj okuIoj. Sed si ne
dormis, -si malfermis Ia okulojn, kiam venis Ia fralino, kaj si tuj rekonis sino
"Aha,"
min?"

si diris, "u oni en Hedeby nun vokas

"Ou vi jam aidis, kiel malbone

diris fralno Spaak.

statas

e ni ?"

"Jes, mi ads ton," diris Marit, "kaj mi ne voIas iri."

La fralino ne respondis per e unu vorto. Peza
malespero komencis premi sino io estas kontra
si, kaj tio i estas Ia plej malfacila eI io. Si povs
vidi kaj adi, ke Marit gojas. Si sidis tie sur Ia
tuparo kaj gojis pro Ia malfelio, gojis pro tio, ke
mortos Adrian Lwenskld.
is nun Ia fralino sukcesis konservi sian kuragon. Si ne kriis a lamentis, kiam si vidis Adrian
kuantasur
Ia planko. Si havs nur Ia penson helpi
lin kaj Ia aliajn. Sed Ia rezisto de Marit rompis ian
forton. Si komencis plori, forte kaj senese.
Si
ancelige iris aI griza domomuro, klinis Ia frunton
kontra gin kaj larmis kaj plorgemetis.
IMarit klinis sin iom antaen, Dum sufie longa

114

tempo si ne forprenis Ia rigardojn de Ia kompatinda knabino. "Aha, u estas tieI?" si pensis.

Sed samtempe, kiam Marit sidis kaj rigardis Ia
fralnon, kiu ploris Ia larmojn de amo pro amato,
okazis io anka en ia propra animo.
Si eksciis anta kelkaj horoj, ke Ia Generalo
montris sin al Adrian kaj preskaii timomortigis lin,
kaj si diris al si, ke fine estas veninta Ia horo de
vengo, Tion si atendis dum multa] jaroj sed iam
vane. La kapitano iris en sian tombon, kaj puno
ne estis lin trafinta.
Vere Ia Generalo iradis en
Hedeby, de kiam si sendis tien Ia ringon, sed ajnis,
ke li ne volas persekuti siajn proprajn per Ia ordnara kruelo.
Sed nun Ia malfelio atngs ilin, kaj tuj ili venas
al si por peti pri helpo! Kial ili ne iras same bone
al Ia mortintoj en Ia pendigIoko?
-Estis guo por si diri: "Mi ne iros." Estis ia maniero vengi,
Sed kiam Marit vidis Ia junulinon plori, kun Ia
kapo kontraii Ia muro, vekgs en si memoro. "TieI
anka m staris kaj ploris, kun Ia kapo kontra Ia
malmola muro. Mi havs neniun homon, kontra
kiu apog mn."
Kaj en Ia sama momento Ia fonto de Ia junaga
amo revivgis en Marit kaj plenigis n per sia varma fluo. Si sids surprizita kaj diris al si: "Tel m
sentis en tiu tempo. TieI ests iun ami. TieI dole
kaj forte sentigis."

115

Si vidis anta si Ia junan, gajan, fortan, belan

Paul Eliasson. Si memoris lan rigardon, lian voon,
iun geston de li. Sia tuta koro plenigis de li.

Sed kiam si rekonis Ia virnon, kiu rigardas ian

filon, si tuj falis sur Ia genuojn anta si kaj metis
sian vzagon kontra Ia randon de ia jupo.

iMarit kredis, ke si amis lin Ia tutan tempon, kaj

tion Si. eerte faris. Sed kieI malvarmigis Ia sentoj
dum Ia longaj jaroj! Nun en tiu i momento aia
animo denove brulis kun plena fIamo.

"Marit, Marit!" si diris. "Ne pensu pri io malbona, kion faris aI vi Ia Lwenskldoj! Helpu lin,
Marit! Helpu lin!"

Sed en Ia sarna momento, kiam vekgs en si Ia

amo, si anka memoris Ia teruran doloron, kiun
sentas homo perdante Ia amaton.
iMarit rigardis al frailino Spaak, kiu ankorai staris plorante. Nun Marit seiis, kiel si sentas. Anta
kelkaj momentoj in kovris Ia malvarmeeo de Ia
multaj jaroj. Tiam si estis forgesinta, kieI sentgas
Ia fajro, nun si memoris tion. Si ne volis kaz, ke
u suferos, kion si mem suferis, kaj si Ievis sin kaj
iris al Ia fraiilino,
"Venu!

Mi iros kun vi,"

si

diris abrupte,

Fralino Spaak do revenis al Hedeby kune kun

Marit Eriksdotter. Dum Ia tuta vojo Marit ne diris
e unu vorton. La fralno poste komprenis, ke si
pripensis, kiamaniere si trovu Ia ringon.
La fralno ris kun Marit rekte al Ia granda pordo kaj konduks n en Ia dormoambron. 'I'e io
estis kieI antaiie. Adran kus bela kaj pala, sed
senmova kiel mortinto, kaj Ia baronino sds kaj
gardis lin sen movi sino Nur kiam Marit Eriksdotter aperis e Ia lito, si Ievis Ia okulojn.

116

La kamparanino retiris sin, sed Ia kompatinda

patrino sekvis in surgenue.
"Vi ne seias, kiel mi timis, de kiam Ia generalo
komeneis reaperi tie
Mi timis kaj atendis Ia tutan tempon. Mi seiis, ke nun turnos sin lia kolero
kontra nn."
.

Marit staris senmova.

Si fermis Ia okulojn
kaj ajnis mediti. Fraiilino Spaak estis certa, ke
plaas al si askult, kiam Ia baronino parolas pri
sia sufero.
"lMi volis iri al vi, Marit, kaj genui antai vi, kiel
mi nun faras, kaj peti vian pardonon al Ia Lwenskldoj. Sed mi ne kuragis. Mi kredis, ke vi ne
povas pardoni."
"Ne petu min, baronino," diris Marit, "ar estas
tieI: mi ne povas pardoni."
"Sed nun vi tamen estas tie i."
"lMi venis pro Ia fraiilino, ar si petis min."
Post tio Marit ris al Ia alia flanko de Ia larga
lito. Si metis sian manon sur Ia bruston de Ia malsanulo kaj murmuris kelkajn vortojn. Samtempe si
sulkigis Ia frunton, turnis Ia okulojn kaj kunpremis

117

r'

Ia buon. 8'ajnis aI fraiilino Spaak, ke si kondutas,

kiel faras saga] virinoj.
"Li eerte vivos," drs Marit, "sed memoru, baronino, ke estas nur pro Ia fralno, ke m helpas
lin."
"Jes, Marit," respondis Ia baronino, "ton mi neniam forgesos."
Sajms al Ia frailino, ke Ia mastrino estus volinta
ion aldoni, sed si interrompis sin kaj forte kunprems Ia lipojn.
"Kaj nun vi lasas min fari, kiel mi volas, baronino."
"Vi povas fari kaj arang, kiel vi volas, Marit.
La barono ne estas hejme. Mi petis lin rajdi por
renkonti Ia kuraciston kaj rapidigi lin."
Frailino Spaak estis atendinta, ke Marit Eriksdotter faros iun provon veki Ia junan baronon el
lia senkonseieeo, sed tiu espero montrgls vana, ar
si ne entreprenis ion tian.
Anstataie Marit ordonis, ke oni kolektu ujn
vestojn de Adrian, kaj nun uzatajn kaj tiajn, kiujn
li uzis dum pasintaj jaroj kaj kiuj eble ankorai
restas. Si volis vidi ion, kion li ports sur sa korpo, trumpojn kaj emizojn, gantojn kaj apojn.
En tiu tago oni faris nenion krom seri en Hedeby. Kvankam frailino Spaak gemetis, ke Marit estas nem o krom ordinara saga virino kun kutimaj
sorajoj, si tamen rapidis seri en komodoj kaj subtegmentejoj, en kestoj kaj rankoj por trovi ion,

118

kio apartenis al Ia malsanulo. La junaj filinoj, kiuj

sufie bone seiis, kiujn vestojn Adrian uzis, helpis
in, kaj balda si venis al Marit kun granda vestovolvajo,
iMarit sternis Ia vestojn sur Ia kuireja tablo kaj
zorge ekzamenis iun pecpn. Paron da malnovaj
uoj si metis flanken, same paron da malgrandaj
gantoj kaj emizon. Dume si murmuria unutone kaj
senese: "Unu paro por Ia piedoj, unu paro por Ia
manoj, unu por Ia korpo kaj unu por Ia kapo."
"Mi devas havi ion por Ia kapo," si subi te diris
per sa ordinara voo, "mi devas havi ion, kio estas
varma kaj mola."
La frailino montris al si Ia apelojn kaj Ia kaskedojn, kiujn si trovis.
"Ne, devas esti io varma kaj mola," diris Marit.
"u barono Adrian ne havis pintan trikapon kiel
aliaj knaboj?"
La lfrailino estis preta diri, ke si ne vids tan,
sed Ia kuireja servistino antaiivenis sino
"Mi ja trovis lian malnovan trikapon antatagmeze tie sur Ia breto, sed Ia fralino prenis gin de
mi."
Tiamaniere Ia fralno devis doni Ia apon, kiun
si intencis neniam fordoni sed volis konservi kiel
karan memorajon gis sia lasta tago.
Rieevinte Ia apon Marit komencs denove murmuri ian sorajon, sed nun estis alia sono en Ia
voo. Estis kvazai kato, kiu pnas pro kontento.

119

"Nun estas bezonata nenio pli," diris Marit, kiam

si jam longe murmuris super Ia apo kaj turnis kaj
tordis gin. "Sed ion tion oni devas meti en Ia
tombon de Ia generalo."
Sed kiam fralno Spaak tion ads, si tute perdis
Ia esperon. "eu vi do povas kredi, ke Ia barono lasos malfermi Ia tombon, por enmeti maInovan senvalorajon ?" si diris al Marit.
Marit rigardis in kaj iom ridetis. Si prenis Ia
manon de frailno Spaak kaj tiris in aI fenestro,
tieI ke ili stars kun Ia dorsoj al iuj aliaj, kiuj estis
en Ia kuirejo. Poste si tenis Ia apon antaii Ia okuIoj de Ia fralno kaj per Ia fingroj disigis Ia fadenojn en Ia granda kvasto.
Neniun vorton si diris, kaj neniun vorton diris
fralno Spaak, sed Ia frailino estis mortpaIa kam
returnis sin, kaj Ia manoj tremis,
Marit faris volvajon eI Ia kolektitaj objektoj kaj
donis gin aI Ia fralno.
"Nun mi faris Ia mian," si diris, "nun vi aliaj devas prizorg, ke tio i venos en Ia tombon."
Post tio si foriris.
Fralino Spaak iris en Ia tombejon iom post Ia
deka vespere. S'i kunprenis Ia volvajon de Marit,
sed eetere estis nur seneeIa vago. KieI si enigu Ia
objektojn en Ia tombon de Ia generaIo, tion si tute
ne seiis.
Barono Lwenskld revenis kune kun Ia kuraeisto
tuj post Ia foriro de Marit, kaj Ia fralno esperis,

si

120

ke Ia kuraeisto povos reveki Adrian sen pIua agado

de si por Ia afero. Sed Ia kuraeisto tuj deklaris, ke
li povas nenon fari. Li diris, ke aI Ia juna viro restas nur kelkaj horoj por vivi.
Tiam fraiilino Spaak prenis Ia volvajon sub Ia
brakon kaj foriris. Si sciis, ke estas absoIute neebIe
persvadi baronon Lwenskld levg Ia tomboplaton
kaj malfermigi Ia masonfermitan
tombon nur por
enmeti kelkajn maInovajn vestopeeojn de Adran.
Se si estus dirinta aI li, kio vere trovgas en Ia
volvajo, li tuj estus reportinta gin aI Ia vera posedanto, pri tio si estis certa, sed per tio si estus farinta perfidon kontra Marit Eriksdotter.
Si ne dubis, ke estas Marit, kiu iam venigis
ringon aI Hedeby. Barono Adrian iam rakontis
tio, ke Marit riparis lian apon. Ne, Ia fralino
kurags sciig al Ia barono Ia faktan interrilaton
Ia afero.

Ia
pri
ne
de

Poste ajnis strange e al fralino Spaak mem,

ke si ne sentis tmon en tiu vespero. Sed si transgrmps Ia malaltan tombejan muron kaj iris aI Ia
tombo de Ia famlio Lwenskld pensante sole pri
tio, kiamaniere si enigu Ia ringon.
Si sidigis sur Ia tomboplaton kaj interpIektis Ia
fingrojn por preg. "Se Dio ne helpos min nun," si
pensis, "Ia tombo estos malfermata ne por Ia rngo
sed por iu, kiun mi eterne prploros."
Meze dum Ia prego Ia fraiilno rimarkis

maIgran-

121

dan movon en Ia herbo, kiu kovris Ia malaltan tomboaltajeton, sur kiu ripozis Ia plato. MaIgranda kapo montrgs kaj ree malapers, kiam Ia frailino
subite ekmovlgs. ar Ia fraiIino same multe timis
musojn, kieI musoj sino Sed tio donis al Ia frailino
subitan impuIson. Si rapide iris al granda siringa
arbeto, derompis Iongan, sekan branon kaj enigis
gin en Ia mustruon.
Si unue kondukis gin rekte maIsupren, sed tiam
si tuj trovis reziston. Poste si provis konduki gin
oblikve maIsupren, kaj tiam gi penetris malproksimen en Ia direkto al Ia tombo. Si miris, ke gi tiom
profunden penetris. La tuta vergo malaperis. Si
rapide suprentiris gin kaj mezuris gin per sia brako.
ai estis tri ulnojn longa, kaj gi ests en Ia tero la
Ia tuta longo. La vergo nepre penetris gis en Ia
tomboambro.
Neniam en Ia tuta vivo de fralno Spaak ia kapo ests tieI orda kaj klara kieI nun. Si komprenis
ke Ia musoj faris aI si vojon en Ia tombon. EbIe
estas iu ventoltruo en Ia muro, a dsfalis iu brko.
Si kugs sin sur Ia teron, foriris pecon da herbajo, forigis iom de Ia mola tero kaj enmetis Ia brakon. Si povs sen maIhelpo enig gin profunden sed
ne gis Ia muro. La brako ne sufiis.
Nun si rapide malligs Ia volvajon kaj eIprenis Ia
apon. Si metis gin sur Ia ekstremon de Ia vergo
kaj provis maIrapide pu gin en Ia truon. Baldaii

122

gi maIaperis. Same maIrapide kaj singarde si konduks Ia vergou pli kaj pli profunden. Kiam preska
Ia tuta vergo maIaperis en Ia tero, si subite eksents,
ke rapida ektiro forigas gin eI aia mano. ai profundigis en Ia truon kaj maIaperis.
Povus ja esti, ke gi falis nur pro sia propra pezo,
sed si estis tute certa, ke gi estis tirata for de si.
Kaj nun si fine ektimis. Si prenis ion alian, kio
estis en Ia volvajo, kaj mets gin en Ia truon, remetis teron kaj herbajon kieI eble plej bone kaj forkuris. Si ne iris e unu paon sed kuris Ia tutan
vojon aI Hedeby.
Kiam si venis en Ia korton, staris kaj Ia barono
kaj Ia baronino sur Ia perono. I1i vigIe iris kontrai
sino
"Kie vi ests ?" ili demandis sino "Ni ataras
vin."

te

i kaj atendas

"u barono Adrian mortis?" demandis frailino

Spaak.
"Ne, li ne mortis," diris Ia barono, "sed diru unue,
frailino Spaak, kie vi estis!"
La fralino apena povis paroli pro spirmanko,
sed si rakontis pri Ia komisio, kiun Marit dons aI
si, kaj diris, ke
sukcesis konduki tra Ia mustruo
almenaii unu el Ia objektoj en Ia tombovolbon.
"Tio i estas tre stranga, frailino Spaak," diris
Ia barono, ar Adrian vere fartas pli bone. Anta
iom da tempo li revekigis, kaj liaj unuaj vortoj es-

si

123

tis: 'N uni

gon.' "

a g e n e r a I o r i e e v i 'S I a r i n-

"La koro ree batas kiel ordinare," diris Ia baronino, "kaj li nepre velas paroli kun vi. Li diras, ke
estas vi, kiu savis lin."
Ili lasls frailinon Spaak iri sola aI Adrian. Li sidis en Ia lito kaj etends Ia brakojn, kiam li vidis
sino

Kaj frailino Spaak genufleksis antai Ia juna barono por esprimi sian dankon pro Ia konfido. Si
deziris diri al li, ke si ne intencas resti en Hedeby
por akeepti lian fianinon. Sed si sukcess bridi sino
Malria knabino ne povas faeilanime forlasi bonan
oficon,

"IMi scas, mi jam selas!" li krs. "La generalo

rieevis Ia ringon, kaj tio estas via merito."
Frailino Spaak ridis kaj ploris, kuante inter liaj
brakoj, kaj li kisis ian frunton.
"Mi dankas vin pro mia vivo," li diris. "Sen vi
mi estus en tiu i momento senviva, Oni neniam
povas sufie danki pro io tia."
La ekstazo, per kiu Ia junulo salutis in, eble
kazs, ke Ia kompatinda fralno Spaak iom tro
longe restis inter liaj brakoj. Li rapide aldons:
"Estas
iu alia."

ne nur mi, kiu dankas

vin, estas anka

Li montris ai si medalionon, kiun li ports e Ia

kolo, Frailino Spaak neklare distingis portreton
de junulino.
"Vi estas Ia unua krom Ia gepatroj, kiu ekseias
tion," li dris. "Kiam si post kelkaj semajnoj venos
al Hedeby, si dankos vin ankorai pl bone, 01 povas
mi."

124

125

"

NOTOJ.
1. Eiparolu: Lvenld. - Car iuj nomoj en Ia llibro
estas sufe smplaj, mi ne donas Ia elparolon por
Ia aliaj.
estas proks. germana O, franca eu, Ia
angla vokalo en w o r d. Y estas proks. germana ,
franca u. A estas fermita o,
malfermita e.
2. Kameolo - ruga valortono.
3. Taieroj de Goertz. - G. estis konsilisto de Karlo
XII. Por solvi Ia financajn problemojn de Ia Iando,
li eldonis krizmonon, kio kazs inflacion.
4. Arboelo. - En Ia pasinto oni en tempoj de malsato ofte uzs por panfarado Ia molan substancon
inter Ia ligno kaj Ia kruda selo de pinoj.
5. Brdsaon, - Son estas filo; ia nomo do signifas
"filo de Brd". Por virinoj estis en pasinta tempo
general a Ia patra antainomo plus dotter, filino,
ekz. Brdsdotter, Eriksdotter.
6. Tomlboporkino, mortevao estajoj en Ia iama
popolkredo.
7. Sveda mejlo estas 10 km.
8. Lodbrok-filoj - Lodbrok estis vikinga rego. Dum
militiro al Anglujo li ests kaptata kaj jetata en
fosajon kun serpentoj. Mortante li diris, aludante
ai siaj filoj: "Gruntus Ia porkidoj, se ili scus, kieI
suferas Ia maljuna virporko."
9. Karlanoj oni nomis Ia militistojn de Karlo XII.
10. Volovano - pufkuketo, fr. vol-au-vent,
11. Friponino. - Lavorta traduko, havas tie
sencon
de rasmikso nter ciganoj kaj svedoj.
12. Finnaj regionoj. - Finnaj koloniistoj kulturs unue
Ia nordan parton de Vermlando.
13. Ma foi - franca esprimo: je mia kredo.
14. Gablo - mallongflanko de domo.
15. Mon dieu - franca esprimo: mia Dio.

Mi konservis, kun du esceptoj, Ia orlglnalan skrlbmanieron de iuj propraj nomoj, anka ne donis akuzativan finajon. Por ne tro iiangi Ia origlnaIan frazkonstruon mi permesis al mi uzi en u Ioko k e k i a m kieI
enkondukon de propozicio, kvankam k e komprenebIe
apartenas ai alia prop., kaj en du, tri Iokoj mi uzis Ia
nebelan se n k e - esprimmanieroj komprenebIe evitindaj.
S. E.

*
126

127