Você está na página 1de 8

1/4/2016

GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata

Estudiodeunalinfadenopata
Fechadelaltimarevisin:16/12/2011

ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Culessonlascausasmsfrecuentesde
linfadenopatas?
3. Clavesdiagnsticas
4. Laboratorioypruebascomplementarias
5. Algoritmodemanejo
6. Bibliografa
7. Msenlared
8. Autores

Dequhablamos?
Hablamosdelinfadenopatacuandoexisteunaanormalidadeneltamao,consistenciaonmerodelosndulos
linfticos,causadaporlainvasinopropagacindeclulasinflamatoriasoneoplsicasdentrodelndulo.
Losndulosoganglioslinfticossonlosrganosconmscapacidaddereaccindelsistemainmune.
Laslinfadenopataspuedenser:
Localizadas(el75%deltotal):sloafectacindeunreaanatmica.
Generalizadas(el25%restante):2omsreasnocontiguasafectadas.

Culessonlascausasmsfrecuentesdelinfadenopatas?
A)Infecciosa:eslacausamsfrecuente.
Tabla1.Causainfecciosa

Etiologa

Clnica

Diagnstico

Bacteriana
Infeccin
estreptoccica
(infeccin
amigdalarms
frecuente)

Fiebre,escalofros, Cultivoexudado
odinofagia,
farngeo,clnica
exudados
amigdalares,
adenopatas
submandibularesy
laterocervicales

Infeccin
estafiloccica
(infeccin
cutnea)

Vesculas,eritema, Cultivoexudadocutneo,
costraamarillenta, clnica
adenopatasenla
regindedrenaje
delainfeccin

Tuberculosis
pulmonar
(Mycobacterium
tuberculosis)

Fiebre,escalofros,
PPD,cultivodeesputo,
sudoracin
radiografadetrax
nocturna,
hemoptisis,
exposicin...

Fiebretifoidea
Fiebre,escalofros,
Hemocultivo
(Salmonellatyphi) diarrea
sanguinolenta,
hipertrofia
ganglionarmltiple
Sfilis(Treponema
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/

Rashindoloro,

1)Inmunofluorescencia
1/8

1/4/2016

GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata

pallydum)

Linfogranuloma
venreo
(Chlamydia
trachomatis)

Enfermedaddel
araazodegato
(Bartonella
henselae)

Brucelosis
(Brucella)

ulceraciones,
directa
adenopataindolora 2)Pruebasserolgicas,
inguinalenla1y
VDRLyRPR
mltiplesenla2

Promiscuidad
sexual,
linfadenopata
dolorosa

Inmunofluorescencia
directa,cultivode
exudados

Antecedentede
Historiaclnica+biopsia
araazoo
ganglionar
mordeduradegato,
linfadenitisregional

Alimentoslcteos
contaminados,
fiebre,malestar
general,
adenopatasen
distintas
localizaciones...

Hemocultivos,serologa

Otras:Yersinia,Pasteurella,Francisellaturalensis
Vrica
Adenovirus,
rinovirus,
Influenza,
parainfluenza

Mononucleosis
infecciosa(VEB)

Citomegalovirus

VIH

Infeccindevas
respiratoriasaltas.
Adenopatas
mviles,blandasy
pocodolorosas

Historiaclnica

Fiebre,faringitis,
escalofros,
malestargeneral,
esplenomegalia...

Frmulaleucocitaria+
Hemograma,
Monospot/PaulBunnell
(ac.heterfilos),
serologaVEB

Hepatitis,
neumonitiso
asintomtico
(sndrome
mononuclesico)

AcCMVltex,PCRCMV

Enfermedad
RNAVIH
Influenzalike,
gangliosms
comnmente
afectados:
occipitales,
cervicalesyaxilares

Hepatitis
infecciosa(VHA,B, Fiebre,escalofros, Serologahepatitis,tests
nuseas,vmitos, defuncinheptica
C,D,E)
ictericia...
Rubola
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/

Rash,fiebre,

Serologarubola
2/8

1/4/2016

GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata

escalofros,
adenopatas
retroauriculares,
cervicalesy
occipitales
Otrasviriasis:virusherpessimple,virusvaricelazster
Fngica:coccidioidomicosis,histoplasmosis...
Parasitaria:toxoplasmosis,tripanosomiasis,microfilariasis...
B)Malignidad:laprobabilidaddemalignidadaumentaconlaedad.Laprevalenciademalignidadesde1,1%entre
lasadenopatasinexplicables.Lasadenopatasqueduranmenosde2semanasomsde1aosincrecertienen
muypocasprobabilidadesdesermaligna.Lalocalizacinsupraclaviculartienemayorriesgodemalignidad(90%en
>40aosy25%en<40aos).
Soncausasdeadenopatamaligna:
Tabla2.Malignidad

Etiologa

Clnica

Diagnstico

Hematolgica
Linfomas
Fiebre,escalofros,
Biopsiadelndulo
(Hodgkinyno sudoracinnocturna,
Hodgkin)
prdidadepesoo
asintomtico.
Hodgkin:adenopatas
perifricasenunterritorio
ganglionar,
supraclavicular,axilaro
inguinal.SignodeHoster
(110%)ganglios
dolorososconlaingesta
dealcohol.
NoHodgkin:adenopatas
endistintosterritorios
Leucemias
(aguda
linfoblstica,
agudano
linfoblstica,
linftica
crnica,
mieloide
crnica)

Discrasiassanguneas,
hepatoesplenomegalia...

Frmulaleucocitaria,
biopsiademdulasea.
LMC:cromosoma
Filadelfia

Metastsica
Melanoma

Sarcomade
Kaposi

Mama,
pulmn,
prstata...

Lesincutnea

Biopsiadelalesin

Lesincutnea
caractersticaoninguna

Biopsiadelalesin

Varasegnla
localizacindeltumor
primario

Biopsiaganglionar,
estudios
complementarios

Otras:histiocitosismaligna...
C)Inmunolgica:
Tabla3.Enfermedadinmunolgica

Etiologa

Clnica

Diagnstico

Lupuseritematoso
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/

3/8

1/4/2016

GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata

Artritis,nefritis,
prdidadepeso,
rash,anemia...

Clnica,AcANA,
VSG,frmula
leucocitariay
hemograma

Artritissimtrica,
rigidezmatutina,
fiebre,astenia...

Clnica,RX,FR,
VSG,frmula
leucocitariay
hemograma

Cambioscutneos,
debilidadmuscular
proximal...

EMG,CPKsrica,
biopsiademsculo

Sindromede
Sjgren

Queratoconjutivitis,
enfermedadrenal,
vasculitis...

TestdeSchirmer,
biopsiadelabio,
VSG

Linfadenopata
angioinmunoblstica
(reaccina
frmacos)

Normalmente
linfadenopatas
asintomticasy
generalizadas

Antecedentedetoma
deciertosfrmacos
(*)oadministracin
dealgunavacuna

Artritisreumatoide

Dermatomiositis

Otras:cirrosisbiliarprimaria,enfermedaddeStill.

(*)Frmacosmshabituales:alopurinol,atenolol,captopril,
carbamazepina,hidralazina,fenitona,primidona,salesdeoro,
penicilinas,pirimetamina,quinidina,cotrimoxazol,
cefalosporinas,isoniazida,sulfamidas.
D)Otrasetiologas:
Tabla4.Otrasetiologas

Etiologa

Clnica

Diagnstico

Sarcoidosis

Eritemanodoso,malestargeneral,
fiebre,adenopata
hiliar/paratraqueal,perifricas
(axilar,cervical,inguinal)

Amiloidosis

Adenopatasen60%deamiloidosis Estudioanatomopatolgicodetejidoafectado
1,afectacinrenal,heptica,
cutnea...

RXtrax,biopsiadeparnquimapulmonar/ganglio
hiliar,ECAsuero,Caenorina

Otras:enfermedaddeKawasaki,enfermedaddeKikuchi,glaucomalinfomatoide,enfermedaddeCastleman,
histiocitosisbenigna.

Clavesdiagnsticas
Enlamayoradelospacientes,eldiagnsticopuedehacerseconunahistoriaclnicayunaexploracinfsica
detalladas.
Diagnsticodiferencialconotrascausasdemasasubcutnea
1. Glndulassalivales:partida,submaxilar,slosepalpancuandoseinflamanomalignizan.
2. Quistesytumoresbenignos:sebceos,epidermoides,dermoides.Quistebranquialcongnito.Conducto
tirogloso.Ganglin,lipoma,tumoresglmicos.
3. Masasmalignas:liposarcoma,leiomiosarcoma,fibrosarcoma,sarcomasinovial,sarcomadeKaposi.
4. Otros:tiroides,laringocele,aneurismas,costillacervical.
Historiaclnica
1. Edad:sielpacienteesmayorde50aos,slosernbenignasenun40%.Enlospacientesmenoresde30
sernbenignasenun80%.
2. Sexo:enlasmujerespredominanlasinflamatorias,colagensicaseinmunolgicasyenloshombres,
predominanlasneoplsicas(linfomas).
3. Antecedentesfamiliares:cncer(melanoma,sndromedelnevusdisplsicofamiliar).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/

4/8

1/4/2016

GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata

4. Antecedentespersonalesdeexposicin:
a. Animales,mordedurasdeinsectos(tularemia,enfermedadporaraazodegato,enfermedadde
Lyme),ingestadelechenopasteurizada(brucellosis)odecarnepocococinada(toxoplasmosis).
b. Contactosconenfermosdetuberculosis,contactossexuales(ETS:VIH,VHCVHB,les,herpes).
c. Tabaco,alcohol.
d. ADVP.
e. Radiaciones.
f. Ocupacionales:slice,berilio.
g. Viajes(histoplasmosis,leishmaniasis,carbunco,tripanosomiasis,fiebretifoidea)
h. Frmacos:alopurinol,atenolol,captopril,carbamazepina,cefalosporinas,hidralazina,penicilina,
quinidina,sulfamidas,sulindal,oadministracinrecientedeunavacuna.
5. Cronologa:tiempodeevolucindelaadenopata.
6. Sntomasysignoslocalizados:lesionescutneas.
7. Sntomasgeneralizados:fiebre,prdidadepeso,sudoracinnocturna.
8. Sntomasasociados:
a. Mononucleosis:fiebreastenia,odinofagia.
b. LinfomadeHodgkin:fiebre,prdidadepeso,sudoracinnocturna.
c. LES,AR,dermatomiositis:artralgias,debilidadmuscular,rash.
Exploracinfsica
A. General
Auscultacincardaca.
Auscultacinpulmonar.
Abdomen:esplenomegalia.
ORL:odosyorofaringe.
Mamas.
Piel.
B. Sistemalinfticosuperficial
1. Tamao.Normal:menorde1cmdedimetro,salvoepitrocleares,menorde0,5cmeinguinalesmenor
de1,5.Elriesgodemalignidadaumentaconeltamaodelganglio.
2. Consistencia:
a. Blandos:infecciosasoinflamatorias.
b. Firmesyadheridos:linfoma.
c. Duros:metastsicos.
3. Dolor:nodiferenciaunaadenopatadeunabenigna.Seproduceporqueaumentanrpidamentede
tamao.Causas:
a. Inflamatorias.
b. Hemorragiaenelcentrohemorrgico.
4. Adhesin:
a. Benignas:tuberculosis,sarcoidosis.
b. Malignas:metastsicas,linfomas.
5. Localizacin:
a. Supraclaviculares.Lasmssugestivasdemalignidad.
Derecha:mediastino,pulmn,esfago.
Izquierda(gangliodeVirchow):trax,testculos,ovarios,prstata,estmago,rin,
pncreas).
b. Inguinales.Infrecuentementeeslaprimeramanifestacindelinfomas.Pocosugestivasde
malignidad.Seexploran:
Gangliosdelgrupooblicuo(situadosalolargodelligamentodePoupart).
Gangliosdelgrupolongitudinal(situadosalolargodelosvasossanguneos).
Lascausasmsfrecuentesson:ETSycarcinomadeclulasespinosasdelavaginayotros
tumoresmalignosdelapelvis.
c. Cervicales.Seexploran:gangliossubmentonianos,submaxilares,yugulares(alolargodelos
bordesanterioryposteriordelesternocleidomastoideo),supraclaviculares,suboccipitalesyprey
postauriculares.Lascausasmsfrecuentesson:infeccionesdevasrespiratoriasaltas,
toxoplasma,mononucleosisinfecciosa,Kikuchi,mycobacteriaatpica,sarcoidosis,enfermedadde
Kawasakiycarcinomasdecabezaycuello.
d. Axilares.Seexploran:gangliosaxilarescentrales(enlamitaddelaparedtorcicadelaaxila),
laterales(prximosalapartesuperiordelhmero)ysubescapulares(bajoelbordeanteriordel
msculodorsalancho).Lascausasmsfrecuentesson:toxoplasma,tuberculosis,mononucleosis
infecciosa,carcinomastorcicos,linfomasHodgkinynoHodgkin(nometastatizanah
inicialmente,peropuedenserlaprimeralocalizacindescubierta),melanomaycncerdemama.
e. Occipitales.Lascausasmsfrecuentessonlastiasyladermatitisseborreica.
f. Epitrocleares.Lascausasmsfrecuentesson:infeccionespigenas,sarcoidosis,turalemia,
linfomaysfilissecundaria.
C. Sistemalinfticoprofundo
Losganglioshiliares,mediastnicos,retroperitonealesyplvicosseestudianmedianteRxdetrax,TAC,
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/

5/8

1/4/2016

GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata

RMN,queserealizanparaeldiagnsticodeextensindeprocesosneoplsicos.

Laboratorioypruebascomplementarias
Silahistoriaclnicaylaexploracinfsicapermitenllegaraundiagnsticoclaro,noesnecesariorealizarpruebas
complementariasysedebecomenzareltratamientoespecfico.Enadenopataslocalizadasyuncuadroclnico
benigno,esprudenteunperiododeobservacinde34semanas.
Lasadenopatasgeneralizadassedebenestudiarsiempre.Elriesgodeenfermedadmalignaesmayoren
presenciadeadenopatasgeneralizadassinetiologaclara.
Elestudioinicialdebeincluir:
HemogramaconVSGypruebasdecoagulacin.
BioqumicaconLDH,.rico,bilirrubina,fosfatasaalcalina,creatininaeiones.
IntradermorreaccindeMantoux.
Rxdetrax.
Segnhistoriaclnica,valorar:serologaVEB,CMV,VIH,VHB,VHS,toxoplasma,les,B.henselae,Brucella
Estudiosadicionales
Labiopsiaganglionareselmtodomspreciso.Debemosconsiderarunabiopsiatempranaparadescartar
malignidadantelossiguientessignosdealarma:
Tamao>23cm.
Consistenciadura.
Adhesinaplanosprofundos.
Localizacinsupraclavicular.
Signososntomassistmicos:
Disminucindepeso>10%.
Sudoracinnocturna.
Artralgias.
Hepatoesplenomegalia.
Fiebre>7das.
Puedeestarindicadalabiopsiadeformadiferidacuandolaadenopatapresenta:
Aumentodetamaotras23semanas.
Nodisminuyedetamaotras46semanas.
Otraspruebasquesepuedenrealizarenestafasedeestudio,anivelhospitalario,sonlaPAAF(lacualesfrecuente
queserealiceantesquelabiopsiaporsuaccesibilidadyrpidosresultados),elTAC,laRMN,lagammagrafa

Algoritmodemanejo

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/

6/8

1/4/2016

GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata

Algoritmodemanejodeunaadenopata

Bibliografa
BazemoreAW,SmuckerDR.Lymphadenopathyandmalignancy.AmFamPhysician.200266(11):210310.
PubMedPMID:12484692Textocompleto
BlancoRodrguezAM,CalvoGarcaE,MolinerPradaC.Adenopatas.SesionesclnicasC@PSemfyc
1998.
CastroMartnJ.Enfermedadesquecursanconadenopatas.FMC.FormMedContinAtenPrim.
19996(6):381.
DulinMF,KennardTP,LeachL,WilliamsR.Managementofcervicallymphadenitisinchildren.AmFam
Physician.200878(9):10978.PubMedPMID:19007057Textocompleto
FerrerR.Lymphadenopathy:differentialdiagnosisandevaluation.AmFamPhysician.199858(6):131320.
PubMedPMID:9803196
GarcaAguadoJ.Estudiodelpacienteconadenopatasperifricas.En:CursodeActualizacinenPediatra.
Madrid:Exlibrisediciones2010.p.3142.ISBN13:9788492848034.
HenryPH,LongoDL.Aumentodetamaodelosganglioslinfticosydelbazo:linfadenopatay
esplenomegalia.En:BraunwaldE,editor.Harrison.PrincipiosdeMedicinaInterna.15.ed.Madrid:McGraw
Hill2001.p.42431.ISBN13:9788448606657.
HernndezEncinasMA,DezEstradaE.Adenopatas.Form.ActPediatrAtenPrim.20081(1):226.Texto
completo
IribarrenJR,AguirreH.Adenopatas.LibroelectrnicodetemasdeUrgencias.ServicioNavarrodeSalud
2008.ISBN13:9788469069585.
MonserratE,etal.Enfermedadesganglionares.En:FarrerasRozman.MedicinaInterna.14.ed.Madrid:
ElsevierEspaaS.A.2000.p.19581991.ISBN13:9788481743579.
RedondoSnchezJ.Actitudanteunalinfadenopatalocalizada.Pruebasdiagnsticas.JANO.2009(1752):31
3.Textocompleto
TerolMJ.Manejoclnicoydiagnsticodiferencialdelaadenopatanicaomltiple.Medicine.
19977(61):28435.
Vikramjt.S.Kanwar.Lymphadenopathy:differentialdiagnosesandworkup[Internet].EmedicinePediatrics.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/

7/8

1/4/2016

GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata

Mar2010.[acceso14/11/2011].Disponibleen:http://emedicine.medscape.com/article/956340overview.

Msenlared
LavillaRoyoFJ.Protocolodiagnsticodelosedemas.Medicine201110(79):53795382.Entrar
RocksonSG,CookeJP.DiseasesoftheLymphaticCirculation.En:VascularMedicine.ACompanionto
Braunwald'sHeartDisease.2006.p.843858.Entrar
RocksonSG.Diagnosisandmanagementoflymphaticvasculardisease.JAmCollCardiol.2008Sep
252(10):799806.PubMedPMID:18755341.
RocksonSG.Currentconceptsandfuturedirectionsinthediagnosisandmanagementoflymphaticvascular
disease.VascMed.2010Jun15(3):22331.PubMedPMID:20483987.
SymvoulakisEK,AnyfantakisDI,LionisC.Primarylowerlimblymphedema:afocusonitsfunctional,socialand
emotionalimpact.IntJMedSci.20107:353357.Textocompleto

Autores
MaradelRosarioNavas
Almodvar

M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

LauraRieraTboas

M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(2)

(1)C.S.dePorrio.Pontevedra,Espaa.
(2)P.A.C.deCangas.Pontevedra,Espaa.

Elsevier2016

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/

8/8

Você também pode gostar