Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata
Estudiodeunalinfadenopata
Fechadelaltimarevisin:16/12/2011
ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Culessonlascausasmsfrecuentesde
linfadenopatas?
3. Clavesdiagnsticas
4. Laboratorioypruebascomplementarias
5. Algoritmodemanejo
6. Bibliografa
7. Msenlared
8. Autores
Dequhablamos?
Hablamosdelinfadenopatacuandoexisteunaanormalidadeneltamao,consistenciaonmerodelosndulos
linfticos,causadaporlainvasinopropagacindeclulasinflamatoriasoneoplsicasdentrodelndulo.
Losndulosoganglioslinfticossonlosrganosconmscapacidaddereaccindelsistemainmune.
Laslinfadenopataspuedenser:
Localizadas(el75%deltotal):sloafectacindeunreaanatmica.
Generalizadas(el25%restante):2omsreasnocontiguasafectadas.
Culessonlascausasmsfrecuentesdelinfadenopatas?
A)Infecciosa:eslacausamsfrecuente.
Tabla1.Causainfecciosa
Etiologa
Clnica
Diagnstico
Bacteriana
Infeccin
estreptoccica
(infeccin
amigdalarms
frecuente)
Fiebre,escalofros, Cultivoexudado
odinofagia,
farngeo,clnica
exudados
amigdalares,
adenopatas
submandibularesy
laterocervicales
Infeccin
estafiloccica
(infeccin
cutnea)
Vesculas,eritema, Cultivoexudadocutneo,
costraamarillenta, clnica
adenopatasenla
regindedrenaje
delainfeccin
Tuberculosis
pulmonar
(Mycobacterium
tuberculosis)
Fiebre,escalofros,
PPD,cultivodeesputo,
sudoracin
radiografadetrax
nocturna,
hemoptisis,
exposicin...
Fiebretifoidea
Fiebre,escalofros,
Hemocultivo
(Salmonellatyphi) diarrea
sanguinolenta,
hipertrofia
ganglionarmltiple
Sfilis(Treponema
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/
Rashindoloro,
1)Inmunofluorescencia
1/8
1/4/2016
GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata
pallydum)
Linfogranuloma
venreo
(Chlamydia
trachomatis)
Enfermedaddel
araazodegato
(Bartonella
henselae)
Brucelosis
(Brucella)
ulceraciones,
directa
adenopataindolora 2)Pruebasserolgicas,
inguinalenla1y
VDRLyRPR
mltiplesenla2
Promiscuidad
sexual,
linfadenopata
dolorosa
Inmunofluorescencia
directa,cultivode
exudados
Antecedentede
Historiaclnica+biopsia
araazoo
ganglionar
mordeduradegato,
linfadenitisregional
Alimentoslcteos
contaminados,
fiebre,malestar
general,
adenopatasen
distintas
localizaciones...
Hemocultivos,serologa
Otras:Yersinia,Pasteurella,Francisellaturalensis
Vrica
Adenovirus,
rinovirus,
Influenza,
parainfluenza
Mononucleosis
infecciosa(VEB)
Citomegalovirus
VIH
Infeccindevas
respiratoriasaltas.
Adenopatas
mviles,blandasy
pocodolorosas
Historiaclnica
Fiebre,faringitis,
escalofros,
malestargeneral,
esplenomegalia...
Frmulaleucocitaria+
Hemograma,
Monospot/PaulBunnell
(ac.heterfilos),
serologaVEB
Hepatitis,
neumonitiso
asintomtico
(sndrome
mononuclesico)
AcCMVltex,PCRCMV
Enfermedad
RNAVIH
Influenzalike,
gangliosms
comnmente
afectados:
occipitales,
cervicalesyaxilares
Hepatitis
infecciosa(VHA,B, Fiebre,escalofros, Serologahepatitis,tests
nuseas,vmitos, defuncinheptica
C,D,E)
ictericia...
Rubola
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/
Rash,fiebre,
Serologarubola
2/8
1/4/2016
GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata
escalofros,
adenopatas
retroauriculares,
cervicalesy
occipitales
Otrasviriasis:virusherpessimple,virusvaricelazster
Fngica:coccidioidomicosis,histoplasmosis...
Parasitaria:toxoplasmosis,tripanosomiasis,microfilariasis...
B)Malignidad:laprobabilidaddemalignidadaumentaconlaedad.Laprevalenciademalignidadesde1,1%entre
lasadenopatasinexplicables.Lasadenopatasqueduranmenosde2semanasomsde1aosincrecertienen
muypocasprobabilidadesdesermaligna.Lalocalizacinsupraclaviculartienemayorriesgodemalignidad(90%en
>40aosy25%en<40aos).
Soncausasdeadenopatamaligna:
Tabla2.Malignidad
Etiologa
Clnica
Diagnstico
Hematolgica
Linfomas
Fiebre,escalofros,
Biopsiadelndulo
(Hodgkinyno sudoracinnocturna,
Hodgkin)
prdidadepesoo
asintomtico.
Hodgkin:adenopatas
perifricasenunterritorio
ganglionar,
supraclavicular,axilaro
inguinal.SignodeHoster
(110%)ganglios
dolorososconlaingesta
dealcohol.
NoHodgkin:adenopatas
endistintosterritorios
Leucemias
(aguda
linfoblstica,
agudano
linfoblstica,
linftica
crnica,
mieloide
crnica)
Discrasiassanguneas,
hepatoesplenomegalia...
Frmulaleucocitaria,
biopsiademdulasea.
LMC:cromosoma
Filadelfia
Metastsica
Melanoma
Sarcomade
Kaposi
Mama,
pulmn,
prstata...
Lesincutnea
Biopsiadelalesin
Lesincutnea
caractersticaoninguna
Biopsiadelalesin
Varasegnla
localizacindeltumor
primario
Biopsiaganglionar,
estudios
complementarios
Otras:histiocitosismaligna...
C)Inmunolgica:
Tabla3.Enfermedadinmunolgica
Etiologa
Clnica
Diagnstico
Lupuseritematoso
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/
3/8
1/4/2016
GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata
Artritis,nefritis,
prdidadepeso,
rash,anemia...
Clnica,AcANA,
VSG,frmula
leucocitariay
hemograma
Artritissimtrica,
rigidezmatutina,
fiebre,astenia...
Clnica,RX,FR,
VSG,frmula
leucocitariay
hemograma
Cambioscutneos,
debilidadmuscular
proximal...
EMG,CPKsrica,
biopsiademsculo
Sindromede
Sjgren
Queratoconjutivitis,
enfermedadrenal,
vasculitis...
TestdeSchirmer,
biopsiadelabio,
VSG
Linfadenopata
angioinmunoblstica
(reaccina
frmacos)
Normalmente
linfadenopatas
asintomticasy
generalizadas
Antecedentedetoma
deciertosfrmacos
(*)oadministracin
dealgunavacuna
Artritisreumatoide
Dermatomiositis
Otras:cirrosisbiliarprimaria,enfermedaddeStill.
(*)Frmacosmshabituales:alopurinol,atenolol,captopril,
carbamazepina,hidralazina,fenitona,primidona,salesdeoro,
penicilinas,pirimetamina,quinidina,cotrimoxazol,
cefalosporinas,isoniazida,sulfamidas.
D)Otrasetiologas:
Tabla4.Otrasetiologas
Etiologa
Clnica
Diagnstico
Sarcoidosis
Eritemanodoso,malestargeneral,
fiebre,adenopata
hiliar/paratraqueal,perifricas
(axilar,cervical,inguinal)
Amiloidosis
Adenopatasen60%deamiloidosis Estudioanatomopatolgicodetejidoafectado
1,afectacinrenal,heptica,
cutnea...
RXtrax,biopsiadeparnquimapulmonar/ganglio
hiliar,ECAsuero,Caenorina
Otras:enfermedaddeKawasaki,enfermedaddeKikuchi,glaucomalinfomatoide,enfermedaddeCastleman,
histiocitosisbenigna.
Clavesdiagnsticas
Enlamayoradelospacientes,eldiagnsticopuedehacerseconunahistoriaclnicayunaexploracinfsica
detalladas.
Diagnsticodiferencialconotrascausasdemasasubcutnea
1. Glndulassalivales:partida,submaxilar,slosepalpancuandoseinflamanomalignizan.
2. Quistesytumoresbenignos:sebceos,epidermoides,dermoides.Quistebranquialcongnito.Conducto
tirogloso.Ganglin,lipoma,tumoresglmicos.
3. Masasmalignas:liposarcoma,leiomiosarcoma,fibrosarcoma,sarcomasinovial,sarcomadeKaposi.
4. Otros:tiroides,laringocele,aneurismas,costillacervical.
Historiaclnica
1. Edad:sielpacienteesmayorde50aos,slosernbenignasenun40%.Enlospacientesmenoresde30
sernbenignasenun80%.
2. Sexo:enlasmujerespredominanlasinflamatorias,colagensicaseinmunolgicasyenloshombres,
predominanlasneoplsicas(linfomas).
3. Antecedentesfamiliares:cncer(melanoma,sndromedelnevusdisplsicofamiliar).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/
4/8
1/4/2016
GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata
4. Antecedentespersonalesdeexposicin:
a. Animales,mordedurasdeinsectos(tularemia,enfermedadporaraazodegato,enfermedadde
Lyme),ingestadelechenopasteurizada(brucellosis)odecarnepocococinada(toxoplasmosis).
b. Contactosconenfermosdetuberculosis,contactossexuales(ETS:VIH,VHCVHB,les,herpes).
c. Tabaco,alcohol.
d. ADVP.
e. Radiaciones.
f. Ocupacionales:slice,berilio.
g. Viajes(histoplasmosis,leishmaniasis,carbunco,tripanosomiasis,fiebretifoidea)
h. Frmacos:alopurinol,atenolol,captopril,carbamazepina,cefalosporinas,hidralazina,penicilina,
quinidina,sulfamidas,sulindal,oadministracinrecientedeunavacuna.
5. Cronologa:tiempodeevolucindelaadenopata.
6. Sntomasysignoslocalizados:lesionescutneas.
7. Sntomasgeneralizados:fiebre,prdidadepeso,sudoracinnocturna.
8. Sntomasasociados:
a. Mononucleosis:fiebreastenia,odinofagia.
b. LinfomadeHodgkin:fiebre,prdidadepeso,sudoracinnocturna.
c. LES,AR,dermatomiositis:artralgias,debilidadmuscular,rash.
Exploracinfsica
A. General
Auscultacincardaca.
Auscultacinpulmonar.
Abdomen:esplenomegalia.
ORL:odosyorofaringe.
Mamas.
Piel.
B. Sistemalinfticosuperficial
1. Tamao.Normal:menorde1cmdedimetro,salvoepitrocleares,menorde0,5cmeinguinalesmenor
de1,5.Elriesgodemalignidadaumentaconeltamaodelganglio.
2. Consistencia:
a. Blandos:infecciosasoinflamatorias.
b. Firmesyadheridos:linfoma.
c. Duros:metastsicos.
3. Dolor:nodiferenciaunaadenopatadeunabenigna.Seproduceporqueaumentanrpidamentede
tamao.Causas:
a. Inflamatorias.
b. Hemorragiaenelcentrohemorrgico.
4. Adhesin:
a. Benignas:tuberculosis,sarcoidosis.
b. Malignas:metastsicas,linfomas.
5. Localizacin:
a. Supraclaviculares.Lasmssugestivasdemalignidad.
Derecha:mediastino,pulmn,esfago.
Izquierda(gangliodeVirchow):trax,testculos,ovarios,prstata,estmago,rin,
pncreas).
b. Inguinales.Infrecuentementeeslaprimeramanifestacindelinfomas.Pocosugestivasde
malignidad.Seexploran:
Gangliosdelgrupooblicuo(situadosalolargodelligamentodePoupart).
Gangliosdelgrupolongitudinal(situadosalolargodelosvasossanguneos).
Lascausasmsfrecuentesson:ETSycarcinomadeclulasespinosasdelavaginayotros
tumoresmalignosdelapelvis.
c. Cervicales.Seexploran:gangliossubmentonianos,submaxilares,yugulares(alolargodelos
bordesanterioryposteriordelesternocleidomastoideo),supraclaviculares,suboccipitalesyprey
postauriculares.Lascausasmsfrecuentesson:infeccionesdevasrespiratoriasaltas,
toxoplasma,mononucleosisinfecciosa,Kikuchi,mycobacteriaatpica,sarcoidosis,enfermedadde
Kawasakiycarcinomasdecabezaycuello.
d. Axilares.Seexploran:gangliosaxilarescentrales(enlamitaddelaparedtorcicadelaaxila),
laterales(prximosalapartesuperiordelhmero)ysubescapulares(bajoelbordeanteriordel
msculodorsalancho).Lascausasmsfrecuentesson:toxoplasma,tuberculosis,mononucleosis
infecciosa,carcinomastorcicos,linfomasHodgkinynoHodgkin(nometastatizanah
inicialmente,peropuedenserlaprimeralocalizacindescubierta),melanomaycncerdemama.
e. Occipitales.Lascausasmsfrecuentessonlastiasyladermatitisseborreica.
f. Epitrocleares.Lascausasmsfrecuentesson:infeccionespigenas,sarcoidosis,turalemia,
linfomaysfilissecundaria.
C. Sistemalinfticoprofundo
Losganglioshiliares,mediastnicos,retroperitonealesyplvicosseestudianmedianteRxdetrax,TAC,
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/
5/8
1/4/2016
GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata
RMN,queserealizanparaeldiagnsticodeextensindeprocesosneoplsicos.
Laboratorioypruebascomplementarias
Silahistoriaclnicaylaexploracinfsicapermitenllegaraundiagnsticoclaro,noesnecesariorealizarpruebas
complementariasysedebecomenzareltratamientoespecfico.Enadenopataslocalizadasyuncuadroclnico
benigno,esprudenteunperiododeobservacinde34semanas.
Lasadenopatasgeneralizadassedebenestudiarsiempre.Elriesgodeenfermedadmalignaesmayoren
presenciadeadenopatasgeneralizadassinetiologaclara.
Elestudioinicialdebeincluir:
HemogramaconVSGypruebasdecoagulacin.
BioqumicaconLDH,.rico,bilirrubina,fosfatasaalcalina,creatininaeiones.
IntradermorreaccindeMantoux.
Rxdetrax.
Segnhistoriaclnica,valorar:serologaVEB,CMV,VIH,VHB,VHS,toxoplasma,les,B.henselae,Brucella
Estudiosadicionales
Labiopsiaganglionareselmtodomspreciso.Debemosconsiderarunabiopsiatempranaparadescartar
malignidadantelossiguientessignosdealarma:
Tamao>23cm.
Consistenciadura.
Adhesinaplanosprofundos.
Localizacinsupraclavicular.
Signososntomassistmicos:
Disminucindepeso>10%.
Sudoracinnocturna.
Artralgias.
Hepatoesplenomegalia.
Fiebre>7das.
Puedeestarindicadalabiopsiadeformadiferidacuandolaadenopatapresenta:
Aumentodetamaotras23semanas.
Nodisminuyedetamaotras46semanas.
Otraspruebasquesepuedenrealizarenestafasedeestudio,anivelhospitalario,sonlaPAAF(lacualesfrecuente
queserealiceantesquelabiopsiaporsuaccesibilidadyrpidosresultados),elTAC,laRMN,lagammagrafa
Algoritmodemanejo
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/
6/8
1/4/2016
GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata
Algoritmodemanejodeunaadenopata
Bibliografa
BazemoreAW,SmuckerDR.Lymphadenopathyandmalignancy.AmFamPhysician.200266(11):210310.
PubMedPMID:12484692Textocompleto
BlancoRodrguezAM,CalvoGarcaE,MolinerPradaC.Adenopatas.SesionesclnicasC@PSemfyc
1998.
CastroMartnJ.Enfermedadesquecursanconadenopatas.FMC.FormMedContinAtenPrim.
19996(6):381.
DulinMF,KennardTP,LeachL,WilliamsR.Managementofcervicallymphadenitisinchildren.AmFam
Physician.200878(9):10978.PubMedPMID:19007057Textocompleto
FerrerR.Lymphadenopathy:differentialdiagnosisandevaluation.AmFamPhysician.199858(6):131320.
PubMedPMID:9803196
GarcaAguadoJ.Estudiodelpacienteconadenopatasperifricas.En:CursodeActualizacinenPediatra.
Madrid:Exlibrisediciones2010.p.3142.ISBN13:9788492848034.
HenryPH,LongoDL.Aumentodetamaodelosganglioslinfticosydelbazo:linfadenopatay
esplenomegalia.En:BraunwaldE,editor.Harrison.PrincipiosdeMedicinaInterna.15.ed.Madrid:McGraw
Hill2001.p.42431.ISBN13:9788448606657.
HernndezEncinasMA,DezEstradaE.Adenopatas.Form.ActPediatrAtenPrim.20081(1):226.Texto
completo
IribarrenJR,AguirreH.Adenopatas.LibroelectrnicodetemasdeUrgencias.ServicioNavarrodeSalud
2008.ISBN13:9788469069585.
MonserratE,etal.Enfermedadesganglionares.En:FarrerasRozman.MedicinaInterna.14.ed.Madrid:
ElsevierEspaaS.A.2000.p.19581991.ISBN13:9788481743579.
RedondoSnchezJ.Actitudanteunalinfadenopatalocalizada.Pruebasdiagnsticas.JANO.2009(1752):31
3.Textocompleto
TerolMJ.Manejoclnicoydiagnsticodiferencialdelaadenopatanicaomltiple.Medicine.
19977(61):28435.
Vikramjt.S.Kanwar.Lymphadenopathy:differentialdiagnosesandworkup[Internet].EmedicinePediatrics.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/
7/8
1/4/2016
GuaclnicadeEstudiodeunalinfadenopata
Mar2010.[acceso14/11/2011].Disponibleen:http://emedicine.medscape.com/article/956340overview.
Msenlared
LavillaRoyoFJ.Protocolodiagnsticodelosedemas.Medicine201110(79):53795382.Entrar
RocksonSG,CookeJP.DiseasesoftheLymphaticCirculation.En:VascularMedicine.ACompanionto
Braunwald'sHeartDisease.2006.p.843858.Entrar
RocksonSG.Diagnosisandmanagementoflymphaticvasculardisease.JAmCollCardiol.2008Sep
252(10):799806.PubMedPMID:18755341.
RocksonSG.Currentconceptsandfuturedirectionsinthediagnosisandmanagementoflymphaticvascular
disease.VascMed.2010Jun15(3):22331.PubMedPMID:20483987.
SymvoulakisEK,AnyfantakisDI,LionisC.Primarylowerlimblymphedema:afocusonitsfunctional,socialand
emotionalimpact.IntJMedSci.20107:353357.Textocompleto
Autores
MaradelRosarioNavas
Almodvar
M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)
LauraRieraTboas
M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(2)
(1)C.S.dePorrio.Pontevedra,Espaa.
(2)P.A.C.deCangas.Pontevedra,Espaa.
Elsevier2016
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/estudiolinfadenopatia/
8/8