Table of Contents

NHNG G TI THY VIT NAM

LI GII THIU
PHN MT MC TIU SI GN
CHNG I. HIP NH PARIS: 13 NM U TRANH
CHNG II. CHIN DCH H CH MINH
PHN HAI QU BONG BNG M
CHNG I. MIN NAM, MT VIT NAM KHC
CHNG II. CHNG HOI TH CA M
PHN BA SI GN GII PHNG
CHNG I. HA HP DN TC
CHNG II. CHNG C NGI THNG K THUA
CHNG III. NGI CNG GIO V CCH MNG
CHNG IV. MT X HI PHI GII C
CHNG V. T CHIN U BNG BIN SANG QUN L X HI
CHNG VI. NHANH CHNG THNG NHT
CHNG VII. TR THC SI GN V NHNG NGI CCH MNG
PHN BN MIN BC, HU PHNG LN
CHNG I. CHIN TRANH MIN BC
CHNG II. CHIN TRANH C CH NG
CHNG III. NHNG NM TI...
Ch Thch:

NHNG G TI THY VIT NAM

Tc gi: Alain Wasmes
Nguyn tc: La Peau Du Pachyderme
Ngi dch: Nguyn Huy Cu
Nh xut bn Cng an Nhn dn
Ngun: Vn.militaryhistory
|nh m|y: ptlinh, chuongxedap
Bin tp: Nhm VC
To ba & Ebook: inno14
Chia s ebook : http://downloadsach.com/
Follow us on Facebook : https://www.facebook.com/caphebuoitoi

Nay tuy chu chu voi

Nhng mai voi s b li rut ra
H Ch Minh

LI GII THIU
Ngy 30-4-1975, trn t th ca ngi chin thng, qu}n i nhn dn Vit Nam ~ tin vo
gii phng S{i Gn. quc M ~ trc tip b |nh bi trn chin trng Vit Nam.
Alain Wasmes, vi t c|ch l{ phng vin c bit ca b|o Nh}n o ng Cng sn Ph|p ~
c mt Vit Nam trong nhng nm cui ca cuc chin tranh. Tc gi ~ ch , quan s|t,
tip xc vi nhiu i tng ngi Vit (t l~nh o cao nht ca ng n nhng ngi
d}n bnh thng), vit cun sch ny. ng thut li nhng iu mt thy tai nghe v
nhng ngy gii phng Si Gn v n lc ca min Bc gii phng min Nam. C th ni
cun s|ch ~ ph|c ln mt bc tranh ton cnh v cuc chin tranh ca nhn dn Vit Nam,
th hin tm huyt v s trn trng ca tc gi i vi t nc v{ con ngi }y. ng ~
tr li nhng cu hi ch yu: Ai ~ vi phm v vi phm nh th no hip nh Paris! Ti
sao ch Si Gn li sp mt c|ch nhanh chng nh vy.
Cun s|ch c dch t nguyn bn ting Php La peau du Pachyderme - (Vit Nam tm da
voi) ca Nh xut bn Edt Socialis, Paris, 1976. Nhng tin cho bn c Vit Nam v
cng ph hp vi ni dung cun sch, chng ti xin mn php c i thnh Nhng g ti
thy Vit Nam.
Nhn dp k nim 30 nm gii phng Min Nam (30-4-1975 - 30-4-2005) Nh xut bn
Cng an xin trn trng gii thiu vi bn c.
Nh xut bn Cng an Nhn dn

PHN MT
MC TIU SI GN
CHNG I. HIP NH PARIS: 13 NM U TRANH
Thng ri!
T B Ni v, i din vi khch sn Thng Nht, ni ca mt s phng vin Chu u
thng tr H Ni, mt bng ngi bt thnh lnh xut hin v lao ra ngoi ph...
Thng ri! Thng ri! Qun ta ton thng ri!, anh ta ht ln, tay vung vy mt trng pho
ang n vang.
Lc l{ khong 11 gi, ngy th t, 30 th|ng T nm 1975.
Anh ta va nghe {i ph|t thanh S{i Gn loan tin: Tng Dng Vn Minh, tng thng Vit
Nam Cng ha mi ln nm quyn c bn tm ting, ~ ku gi qu}n i ca ng ta lm
mt vic - mt vic m t nay ngi ta khng th gi g kh|c hn l{ mt s u hng v
iu kin: tr|nh mu v ch, ti yu cu binh s Vit Nam Cng ha hy h v kh,
chm dt xung t v yn ti ch...
T khi chnh quyn Nguyn Vn Thiu sp ng{y 21 th|ng T, H Ni c mt khong
thi gian m{ c|c c quan, trng hc u rt vng ngi... {i S{i Gn gn nh c nghe
tp th. Mi ni mt t, ngi ta tm tm li nghe {i, ri tranh ci, ri bnh lun... Tuy cn
cha bit r nhng g xy ra trong y, S{i Gn, nhng t nhiu ng{y nay ngi ta ~ sn
sng ch n s kin: trong nhng phng bin tp H Ni, nhng nh bo Vit Nam ang
trau chut cc bi ca h v Si Gn, v lch s thnh ph; cng nh th, ngi ta ~ t
sng tc mt bi ht v vic gii phng Si Gn, thnh ph mang tn H Ch Minh. C|c c s
in n ca nh{ nc cng chun b sn nhng tm bn v min Nam v s tung ra bn khi
c thng bo chnh thc thnh ph c gii phng.
D lun cng chng H Ni mun rng khi thng bo tin chin thng y, nh{ nc s
dng chic ci ca thnh ph - chic ci ~ r ln nhng hi gh rn khi B.52 |nh ph| H{
Ni nhng ngy thng Chp nm 1972 - loan tin.
Mi 17 gi ng{y 30 th|ng T, s kin Si gn gii phng mi c nh{ nc chnh thc
thng b|o. Song c|i {i truyn ming ph|t i tin tc v nhng s kin ln li lm vic mt
cch tuyt vi, n cn nhanh hn c {i nh{ nc. V th l t bui tra, |m ng - |m
ng ca nhng ngy hi ln - ~ tt c xung ng. u gi chiu, nhng tm pan
khng l v thnh ph S{i Gn ~ c dng ln trung tm thnh ph, gn h Hon

Kim... Trong cc ca hiu nh ph H{ng M~, ni thng lm nhng chic n lng ngy
tt, c|c ngi th ang hi h sn xut c, l{m n }u ngi ta tranh nhau mua n y v
ch mt lt sau, ph x| ~ rc mu c: trn xe p, trn ca s, trong tay |m ng ang
hoan h trn ngp ng ph... Ngy hi hnh thnh ngay ti ch, t ng, bc pht v dn
gi. Theo cch ca c, mt b c ngi nh nhn bnh lun s kin: C l mt ln na,
ngi ta li phi tht lng buc bng, nhng s l ln cui cng.... Ri b tm tt cm
ngh chung ca mi ngi nh sau: Bit bao nm chp nhn hy sinh nhng ri cui cng
nhng hy sinh y cng t ngt c n |p v{ bin minh mt cch trn vn
Gia lc ngi ta khng thc s ch i th lch s ~ tin ln vi nhng bc i ca i
hi by dm. Trong ring t vi nhau, mt s ngi c trch nhim ca Vit Nam ~ th l
rng, i khi h cng khng hy vng thy c }u l{ thi hn cui cng kt thc cuc i
cch mng ca h. H ~ gi{ i trong ni nim hy vng v{ h ~ sa son chuyn giao
gnh nng ca s nghip y cho th h tip theo... Sau Hip nh Paris, mt ngi trong s
h ~ phng o|n: C l s phi mt thp k na... Con ngi st thp y, trong mt dng
dp mnh khnh, cha bao gi cm thy xc ng nh trong ng{y hm nay:
Ti cht nh li nhng ngy bn h Lman[1] ... chng ti khng bao gi ngh l{ s c
mt ngy ting sng li im. Hm nay cng th, chng ti cng khng th nhn ra rng t
nay ngi ta c th t do i v{o S{i gn....
Trong nhng ph xung quanh h Hon Kim ph H{ng {o v{ nhng ph nh ca khu
ngi Hoa c, l{ s mng vui n tt .... Si gn gii phng cng c ngha l{ min Bc
gii phng.
Si Gn, hi cui ca cuc chin din ra vo bui tra. Ti dinh c lp, ta nh khng
khip nm gia thnh ph c ly lm dinh tng thng, tng Minh b|o ng ang i i
din ca chnh ph cch mng lm thi min Nam Vit Nam y tho lun v nghi l
chuyn giao chnh quyn.... Thay mt cho c|c c cu ca chnh quyn b nhn, tt c cc
thnh vin ca chnh ph u ~ c mt. Chnh quyn ca h ~ khng sng ni c ba
ngy... Ngi trong khong bn chc chic ph ti m vng, h ch i khi cnh ca phng
c m... V thc n ba chiu, dinh ngi ta d nh: gan b xo vi nhn sm, min
cua b, c ng nu vi mm u n{nh... Nhng ba tic y s khng c. Chiu nay, tng
Minh v cc thnh vin ca chnh ph cht yu ca ng s {nh bng lng vi c|c mn
hp n vi cm, ba n thng thng ca cc lc lng gii phng... Trong phng im ng
mt cch nng n. T ngo{i ng, bn kia khu vn ca dinh, vng n mt m hn n
nhng m thanh ca st thp mi lc mt n ln v lt vo nhng cn phng c che rm
ca dinh: ting long xong xch st xe tng ca Qu}n i nhn dn, ca Qun gii phng
min Nam. Cng dinh c ng kn. Minh v{ chnh ph ca ng hy vng nhng chic tng
y s dng li trc ci biu tng mng manh , v{ mt ph|i o{n i din cho Chnh
ph cch mng lm thi min Nam Vit Nam s ti, vi th|i trn trng, tip nhn vic
chuyn giao chnh quyn mt c|ch ng th thc v hp hin. l{ c gng cui cng
gi ly mt mnh t quyn lc ca ch c i mt vi nhng ngi cch mng.

Sut c mt tun sau khi Thiu sp , o{n ngoi giao Ph|p ~ ng rng gi ca h ~ n,
v{ c Washington ng h, h ~ nui mt hy vng: cu ly cho khi m mt hn o
nh quyn lc m{ hai mi nm trc }y khi ch ngha thc dn Php tht bi, h ~ x}y
dng ln c li cho nc M. T bt chp Hip nh Genve, ba triu lnh M ~ k tip
nhau vo Nam Vit Nam; trong s h 55000 ngi ~ tm thy ci cht; 150 t la, tc
l gp nm mi ln ngn sch ca nc Vit Nam Dn ch Cng ha, ba ln ngn sch ca
nc Ph|p ~ c chi tiu t nm 1965 gi v{ |p t bng sc mnh ci ch y cho
nhn dn Vit Nam. Th m t vi gi nay vin th|i th M, i s Graham Martin ~ ln
trc thng b chy. V gia nhng ngi ang t hp trong cn phng trang trng ny ca
dinh c lp, ni m{ di chn h l mt tm thm lng ly c thm ch Th, v{ nhng
ngi chin thng ang tin vo mt thnh ph l lng b ng, gi chng cn c ci g khc
l chic cng st ny...
Trn chic xe dn u, trung i trng tng Bi c Mai ca Qu}n i nhn dn Vit Nam,
vi mt tm bn du lch s lc trong tay, ang va tin va m c|c ng~ t, ng~ ba.
Ngi ta mch anh rng theo con ng ngn nht, t Bin Ha tr i, anh phi m c
by ng~ t th mi ti trc dinh c lp. n v v{ xe ~ mt mi. Trong v{i ng{y, xe ~ b
y n tt cng kh nng ca n, chy nhng chng di ti 180 kilmt trong mt ngy
m, vi nhng trn |nh l t dc ng, nhng i khi rt c lit. Chic xe ~ phi ba ln
thay xch, mt xch thay ~ phi cng bng sc ngi vt o li sui v{o }y. Hm
nay, h ~ trong Si gn. H vn ng ng{ng cha th nhn thc c l h ~ i ti on
cht ca cuc hnh trnh, cuc hnh trnh tri di qua nhng gian kh hy sinh. Nhng mt
nim phn khch ~ tr{n ngp trong h v{ xa i tt c. H lao ln ht tc , i s}u v{o
nhng i l trng rng, i vi h n c v rng mnh mang v khin h bi ri... Nhng
ngy tip theo, khi giao thng tr li nhp bnh thng, th vic hon ton m tt ca h
v nhng con ng ngc chiu ~ g}y nn nhng v n tc m t trc n gi Si Gn
cha tng thy... Trn h ph, ~ c nhng |m ngi a ra vy cho h... ng trong thp
xe, thng s Bi c Mai c gng chm ch khng ngh n chuyn g khc ngoi vic
m c|c ng~ t. n ng th by, ta nh{ mang tn dinh c lp ng l{ y tht, cun
mnh trong khu vn cht hp... Cnh cng vn ng im m. Lnh cho Bi c Mai ~ r
rng. Anh lao vo cng st... Theo sau anh, mt, hai ri mi chic tng tin su vo khu
vn, nng ph|o cha thng vo dinh. Mt s chin s nhy xung, tiu lin lm lm trong
tay. H nhy ln cc bc thm, bao vy cc gian phng, kim sot cc hnh lang...
Trong gian i snh, tng Minh ng dy khi tp s quan bc vo. ng mun chi tr
b{n giao chnh quyn....
ng khng th bn giao cho chng ti nhng quyn hnh m ng khng c: ch c ca
c|c ng ~ sp . Chnh quyn ~ ho{n to{n v{o tay c|ch mng. Cc ng ch c vic u
h{ng thi, mt cch lch s nhng dt khot, mt s quan c|ch mng ~ ngt li ng. Vin
s quan n{y thuc Cc chnh tr B Tng t lnh Qu}n i nhn dn Vit Nam v nhim v
ca anh l tip nhn s u hng ca mt k bi trn. Trong dp n{y, anh cng nh c|c ng
i i cng, ~ din mt b qun phc mi, mt s l{m m l{m d|ng trc lch s... H
bit rng lc ny S{i Gn ang c mt h{ng trm phng vin phng T}y, v{ h mun
rng ng knh ca nhng ngi ny s ghi li ci gi khc m khng ai ng n li din ra

nh th: n kt thc ba mi nm chin tranh, ba mi nm chin u ginh t do ca

mt dn tc. Cng lc ny, trn nc ca ta l}u {i, mt l c ln hai m{u xanh, vi ngi
sao v{ng c ko ln, l c t 1960 n nay tng trng cho cuc u tranh ca nhn dn
min Nam Vit Nam. C l c c t liu k l n{y, t liu c d{nh cho c|c {i truyn
hnh khp nm chu, l nh vo s ng tc ca mt nh{ th, t S ch huy tin phng ca
chin dch t nay mang tn trong lch s l{ chin dch H Ch Minh. ng ~ c tm ra c
cht thi gian vit my c}u th gi v cho c|c ng ch mnh B chnh tr v Ban chp
h{nh Trung ng ng:
Ti bit lm: m qua anh khng ng
Trn cui cng, sng n sng hm nay.
Anh trng ch tng pht tng giy
Theo nhp bc ca min Nam ang xc ti...[2]
B{i th ngy mng 1 th|ng Nm nm 1975, c vit ti T}n Sn Nht, sn bay qun s
v dn s ln nht Si Gn.
Tc gi ca n l mt ngi ni ting. Lch s ~ gn lin tn ng vi mt cuc {m ph|n,
cuc {m ph|n l ra ~ c th dn chin tranh n mt kt thc khc, nu khng c s m
qung ca ngi M.
ng vy, ng l{ L c Th, ngi ~ i mt vi Henry Kissinger, ngi ~ m nhim
vai tr chnh v pha Vit Nam trong cuc {m ph|n k kt Hip nh Paris vo ngy 27
th|ng Ging nm 1973...
H Ni, thng Chp nm 1975.
Trong cuc u tranh d{i ba mi nm n{y chng ti ~ nhiu ln c gng tm cch kt
thc n bng mt gii ph|p ha bnh, nhng cha bao gi chng ti c th t ti.... S{i gn
~ c gii phng t tm thng nay. Cuc tin qun vo th min Nam ca o{n xe
tng Qu}n i nhn dn Vit Nam ~ phi b{y mt cch tn nhn s pht trin ca cuc
chin tranh ny, mt cuc chin tranh m s can thip t, khng l ca ngi M cng vi
sc mnh cng ngh ca h ~ l{m thay i tt c cc d liu v cuc u tranh dn tc ca
nhn dn Vit Nam, ~ l{m o ln ton b x hi min Nam Vit Nam.Tuy nhin khng
mt ai li c th hnh dung cuc chin tranh s kt thc di mt hnh thc nh th. N
tht s bt ng, ngay c vi c|c nh{ l~nh o Vit Nam. l{ iu m{ ngi i thoi vi
ti, mt nhn vt c trng tr|ch cao, ~ gii thch nh th... ng tip tc ni v{ l{ mt
thuyt trnh bc thy v chin lc ca mt cuc cch mng: Nm 1946, chng ti ~ c
tm mt gii php vi ngi Php. Cuc tm kim ~ tht bi. Nm 1954, cng vy. Chng
ti ngh rng ~ c th tm c mt gii php vi chnh ph Php trong thi k y. Nhng
ngi M ~ nhp cuc... v{ chng ti ~ mt bn nm do d. Phi n nm 1959, chng ti
mi quyt nh l ch cn c mt con ng, l{ phi u tranh v trang, phi u tranh
bng bo lc qun s....

Nm , trong mt cuc hp Ban chp h{nh Trung ng v{o th|ng Nm nm 1959, L

Dun, lc l{ ngi chu trch nhim v cuc u tranh cch mng min Nam, bng mt
bi bin lun si ni y thuyt phc ~ khin Hi ngh chp nhn ng li u tranh bng
bo lc v trang ni trn, bi nu khng th ch su thng na chng ta s chng cn g
ht.... Thc vy, t 1956, nhng cuc {n |p ca Dim ~ g}y ra nhiu tn tht v lc
lng cn b nm vng min Nam sau Hip nh Genve, nhng cn b ch c ch
o duy nht v ng li u tranh chnh tr tin ti tng tuyn c thng nht t
nc. Ban l~nh o ng Cng sn Vit Nam[3] cng cho rng, tnh th gay go ca cuc u
tranh min Nam cn e da ca min Bc lc y ang tin hnh xy dng mt x hi x
hi ch ngha. Bi 10 s o{n qu}n i S{i Gn ~ tuyn b quyt tm ca chng l khng
ch dng li Bn Hi thuc v tuyn 17. Tip tc ch thi c s c ngha l{ chp nhn mt
cch b ng cc lc lng cch mng min Nam Vit Nam b th tiu...
... Nhng bi chng ti phi ng u vi quc M, cho nn chng ti cn phi tm ra
mt con ng c th chin thng h m li khng li ko th gii vo thm ha ca mt
cuc chin tranh ton cu. Chng ti cn phi c mt ng li chnh tr mm do v mt
phng ph|p c|ch mng thch hp ngi M khng th c c quc t ha chin tranh.
Ngi ta khng th xem xt lch s cuc u tranh ca nhn dn Vit Nam mt c|ch t
on, c v thi gian v khng gian, m phi xem xt n trong c mt qu| trnh u tranh
lin tc. c bit l bt u t ngy y, ng{y 3 th|ng Hai nm 1930, trong mt sn vn ng
Hng Kng, theo sng kin ca H Ch Minh lc y l phi vin quc t cng sn, ng
Cng sn Vit Nam ~ c b mt thnh lp. Chnh ng y t ~ l~nh s mnh ch o
cch mng Vit Nam, dn dt cch mng Vit Nam i ht t thng li n{y n thng li
khc, thng li nm 1945, ri thng li nm 1954... u nhng nm 1960, kh nng m
rng phong tro khi ngha chng ch tay sai do M dng ln Nam Vit Nam ~ xut
hin. ng, m nhng t chc ca mnh vn lun lun hot ng b mt min Nam, cho
rng iu cp bch lc ny l phi thnh lp mt Mt trn rng ri tp hp c tt c cc
tng lp x hi v cc thnh phn chnh tr yu nc v dn ch min Nam.
Thng li ca phong tr{o ng Khi n nm 1965 cho php ngh rng trong thi gian u,
trn c s ca lin minh y, mt gii ph|p t tr s c th c t|c ng tt ti tnh hnh
min Nam. Vy l{ ng b min Nam ca ng rt vo b mt v li ch ca Mt trn dn tc
gii phng. Nm 1962, ng Nhn dn Cch mng c thnh lp, thng nht cc t chc
cng sn min Nam. Ban l~nh o cch mng Vit Nam t 1930 n nay gi t|ch l{m i
thch ng vi tnh hnh do s vi phm Hip nh Genve ca M - Dim to nn. Nhng
ng vn gi s thng nht hu c v mt t tng: nhng quyt nh ch yu vn thuc
quyn ch o ca Ban chp h{nh Trung ng v{ B chnh tr ca ng. Trong Mt trn dn
tc gii phng, ng Nhn dn Cch mng l{ ngi i din cho ng v{ c bit nm trng
trch xy dng v pht trin lc lng v trang. Nh vy ng Nhn dn Cch mng ng
mt vai tr rt quan trng trong Mt trn dn tc gii phng, nhng Mt trn c mt c s
qun chng ht sc rng ri cho nn vic thnh lp mt chnh ph lin hip l c kh nng
hin thc.

Cuc chin tranh ca M ri }y t|c ng nh mt lc ly tm vo lin minh y: n s lm

o ln x hi, nghin nt nhng t chc ca Mt trn dn tc gii phng, nhng ng thi
n s lm cho Mt trn c{ng o{n kt cht ch hn xung quanh ht nhn ca n - l{ ng
Cng sn, mt ng kin cng v giu kinh nghim nht, mt ng m vai tr ca n ngy
cng tr nn quyt nh trong l~nh o cng cuc khng chin min Nam. Trong khi
th hu phng ln min Bc, t nm 1960, ~ ng{y c{ng trc tip chi vin mnh m cho
min Nam, bi khng ai khc, ch min Bc mi c th gip cho min Nam ng u c
vi n |nh ca chin tranh x}m lc M. Mc d vy, nhng ngi cch mng Vit Nam
vn c gng i ti mt gii php lin minh, thnh lp chnh ph lin hip. Trong 15 nm,
gii php y vn l{ c|i trc nhng n lc ca h. Tuy nhin nhng n lc y ~ khng i
n }u do s ngoan c ca nhng ngi M, nhng ngi c khng khng ngh ti cng l
h s c th |p t c mun ca mnh.
Chng ta hy tr li nm 1960, nm th{nh lp Mt trn dn tc gii phng... S|ng kin y
to nn mt im chin lc rt quan trng. V mt chin lc, chng ti mun y ti
cng cuc cch mng dn tc dn ch m{ theo ng li ca chng ti th cuc cch mng
ny tt yu s dn ti cch mng x hi ch ngha.
Nhng v ch ngha quc M rt mnh nn ng chng ti d kin s phi y li h
tng bc, |nh h tng phn.
Nhng nh cch mng Vit Nam phn tch mc ch ca quc M min Nam nh sau:
Xy dng min Nam thnh mt b{n p tin cng min Bc x hi ch ngha; bao v}y
ngn chn phong tro gii phng dn tc; lp mt th{nh ly chng ch ngha x~ hi.
Nhng nh{ l~nh o Vit Nam quyt nh c s tha hip v mc ch th ba ca M v
chp nhn ci hng ro chng ch ngha x~ hi min Nam Vit Nam:
Vi chng trnh ca Mt trn dn tc gii phng, chng ti ngh xy dng mt min
Nam Vit Nam ha bnh v trung lp mt con ng dn ch na t sn, na v sn. ng
rt vo b mt v li ch ca Mt trn m mc tiu ca Mt trn l{: |nh ui M. Tip ,
trong bi cnh ca mt min Nam Vit Nam ha bnh v trung lp, cuc u tranh s tip
tc bng nhng phng ph|p ha bnh...
Vy l cn phi t mnh vo mt trin vng lch s |nh gi| vai tr ca Mt trn dn tc
gii phng: v thc t, n |nh du s bt u ca mt cuc u tranh ngoi giao. c bit
chng trnh ca Mt trn da trn c s tng quan lc lng c thit lp trong Chnh
ph lin minh, ~ a ra mt mnh t cho s tha hip. N nhm cung cp cho cc nh
cch mng Vit Nam nhng phng tin tip xc vi ngi M ri sau bt u tin
trnh y ngi M ra ngo{i. l{ mm mng ca ci sau ny l chnh ph cch mng lm
thi... Vy l cuc tin cng ngoi giao bt u t lc v{ t y mt gii php chnh tr l
kh thi.
Nhng b li ko bi chng s cng sn v{ mun chn li s pht trin c li cho phong
tro cch mng th gii, c bit l s pht trin ca phong tro gii phng dn tc, nhng
nh{ l~nh o M mun dy cho Vit Nam mt b{i hc l{m gng.

Th l trong mt b vong lc ngy 22 thng Mt nm 1964 ca tng Maxwell D.Taylor, lc

y l ch tch Hi ng tham mu trng lin qun, gi cho b trng B Quc phng Mac
Namara, ngi ta thy tm tt nhng quan tm ca c|c nh{ l~nh o M lin quan n Vit
Nam nh sau:
Rng ln hn, tht bi ca c|c chng trnh ca chng ta Nam Vit Nam s c nhng
t|c ng nng n i vi d lun ca Min in, Innxia, Malayxia, Nht Bn, {i Loan,
Hn Quc, Philipines, c v s bn vng ln quyt tm v s trung thnh ca Hoa K. Cui
cng, bi }y l{ th nghim u tin ca chng ta v quyt t}m |nh bi nhng ngi cng
sn trong cng thc chin tranh gii phng dn tc ca h, nn khng phi l phi l khi bt
lun nhng tht bi s a n nhng hu qu tai hi i vi hnh nh ca chng ta chu
Phi v M Latinh[4]
Vy l chnh quyn Kennedy ng{y c{ng hng v mt s can thip khng ngng tng ln
Vit Nam.
Ngi i thoi vi ti ni tip: Nm 1965, chng ti ~ ng{y hm trc ca vic gii
phng hon ton min Nam, ngoi tr vi thnh ph. Trong nhng vng gii phng, nng
thn, ngi ta ~ c th thnh lp chnh quyn cch mng; nhng vic qun o t ca
o qun vin chinh M ~ l{m o ln mi cn c ca cng cuc gii phng v{ ~ l{m n
thay i hon ton. Tuy nhin, chin lc ca chng ti vn c gi tr: trc ht vn phi l
ui c M ct khi min Nam Vit Nam. Vi cuc tin cng Tt 1968, chng ti mun
lp min Nam mt chnh ph cch mng c th tin h{nh thng lng vi M. Cuc tin
cng nhm |nh Thiu, lp mt Lin minh gia nhng lc lng trung lp vi nhng
ngi ca chnh ph Thiu m khng c Thiu, tc l lp mt chnh ph lin hip.... ng b
sung thm: Nhng l{ mt mc tiu ti a m{ mun t c n th i hi phi c rt
nhiu c may.... Ri ng ni tip: Kt qu ch yu ca cuc tin cng Tt Mu Th}n, l{
ngi M ~ nhn ra rng h khng bao gi c th t c ti nhng mc tiu qun s
ca h v{ iu ~ dn h ti phi chp nhn m cuc {m ph|n vi chng ti Paris.
Trn chin trng, sau tin cng 1968, cc lc lng cch mng ~ c mt thi k rt kh
khn. H mt t, mt cn b... Chng ti vn gi mt mc tiu s|ch lc l lp mt chnh
ph Lin hip v{ chng ti ~ th{nh lp Chnh ph cch mng lm thi vi cc thnh phn
chnh tr khc nhau min Nam Vit Nam... Chnh ph cch mng lm thi s c mt tc
ng chnh tr rt quan trng i vi c trong ni b min Nam Vit Nam cng nh ngo{i
quc t. Vi vic thnh lp Chnh ph cch mng lm thi, ngy 6 thng Su nm 1960, c|c
lc lng cch mng min Nam ~ c c mt chnh ph i din cho mnh cng nh
chnh quyn S{i Gn i din cho Vit Nam Cng ha, bi v ngi M ~ phi thng
lng vi h Paris. iu ch yu l phi lm th n{o chnh ph c|c nc lc n{y ang
tng v s lng - cng nhn h. Th l mt mt trn khc, mt trn ngoi giao, c thc
s m ra, nhng iu quyt nh nht vn l tnh hnh trn chin trng. Th|ng Ging nm
1967, Hi ngh ton th Ban chp h{nh Trung ng ng Lao ng Vit Nam ~ x|c nh
mi quan h gia u tranh ngoi giao vi cc mt u tranh kh|c nh sau:
u tranh qun s v{ u tranh chnh tr l yu t quyt nh ginh thng li trn chin
trng v{ l{ c s cho thng li ca u tranh ngoi giao. Chng ta ch c th gi{nh c

thng li trn b{n {m ph|n nhng g m{ chng ta gi{nh c trn chin trng. Tuy
nhin, u tranh ngoi giao khng n thun ch l phn nh ca tnh hnh chin trng,
m trong bi cnh quc t hin nay v do tnh cht ca cuc chin tranh, u tranh ngoi
giao cn ng mt vai tr quan trng, tch cc v{ y sng to.
Vy l vi chnh ph Cch mng lm thi, nhng ngi cch mng ~ to ra c nn tng
cho mt gii php chnh tr.
Chng ti ~ a ra mt lot nhng ngh, tm ri mi im, ngh m rng Chnh
ph cch mng lm thi ph hp vi chng trnh ca Mt trn dn tc gii phng. Nu lc
y ngi M chp nhn rt qu}n v{ ngh lp mt chnh ph dn tc lin hip th iu
cng c th chp nhn c vi chng ti. Thm ch nu b i ch lc ca chng ti c
phi c s rt qu}n n{o y min Nam. Nhng vn l phi t ti mt gii php chnh
tr thc s ch khng phi l mt s u hng ca chng ti. Song khi M i chng ti phi
rt qu}n song phng th thc t l h ~ bt chng ti phi u h{ng. Th l mt c hi
~ b b l.
Vi Hip nh Paris, chng ti vn mun tm ra mt gii php chnh tr, trn c s M phi
rt qu}n n phng. B i chnh quy ca chng ti vn li min Nam. V mong mun
ca chng ti vn l mt gii php chnh tr, tip tc cuc u tranh bng con ng chnh
tr, mnh m nu cn thit, nhng ngoi tr chin tranh. Nhng nhng nh{ l~nh o M
vn ngh rng vi s vin tr t ca h, qu}n i v chnh quyn ngy vn mnh
y li nhng ngi cch mng n tht bi... Chin tranh li ti din min Nam.
Th|ng S|u nm 1973, L c Th li gp Kissinger:
Mt ln na, chng ti ~ c gng i ti mt gii php chnh tr v mt ln na nhng nh
cm quyn M li gt b nhng ngh ca chng ti Mt cuc chin tranh mi pht
trin min Nam, i u gia qu}n i cch mng v{ qu}n i Si Gn tip din vi mc
quyt lit nh hi 1972 v{ cng vi nhng tn tht v ngi nh th Cho n thi
im cui cng, nhng ngi cch mng Vit Nam vn c gng t ti mt gii php
chnh tr.
Ng{y 8 th|ng Mi nm 1974 ri ng{y 21 th|ng Ba nm 1975, chng ti ~ yu cu M
chm dt s cam kt ca h vi chnh quyn Si Gn v thay Thiu... Nhng ch n khi
ngi M nhn ra c mc rng ln ca thm ha th|ng T sau khi chng ti ~ tiu
dit c qu}n o{n mt v{ qu}n o{n hai ngy th h mi chp nhn tt c nhng iu
kin m{ trc }y chng ti ~ a ra: mt chnh ph ba thnh phn v thay Thiu bng
Minh. Ch l h bit rng trc }y chng ti mun bn bc vi Minh...
Th|ng Ba nm 1975.
T khi Thiu , Si Gn ch cn l mt sn khu m{ ngi ta din tr ma ri. Ngo{i tin
cnh l{ Hng, mt ng gi m yu, c bm ly c|i v b ngo{i ca mt tng thng. Mi
n ti 27 th|ng T, quc hi Si Gn mi biu quyt trao ton b quyn h{nh cho tng
Minh, mt ngi m t l}u ngi ca cch mng ~ c nhng tip xc.

 H Ni, khi nhn c tin ny, chng ti cng vi phng vin ca AFP ~ gi in cho
Tng bin tp bo Nh}n d}n, c quan ngn lun Trung ng ca ng Cng sn Vit Nam:
- Cc ng s bn bc vi Minh?
- Ngi thn mn, ng tng bin tp |p, lc n{y th ~ qu| mun...
T 17 gi hm trc, t cui cng ca chin dch H Ch Minh ~ c bt u: cc binh
o{n b binh v{ xe tng ~ ln ng bc vo chng cui cng ca cuc hnh qun nhm
mc tiu: Si Gn.
Ng{y 28 th|ng Ging 1973, ngay sau ng{y Hip nh Paris v vic chm dt chin tranh v
lp li ha bnh Vit Nam c k kt, H Ni ~ a ra mt tuyn b trang trng nu
bt tm quan trng ca s kin v{ x|c nh ng li m{ c|c nh{ l~nh o Vit Nam s theo
ui. Bn tuyn b n{y c a ra vi mt hnh thc c bit t thy t trc n nay,
l{ n c Ban chp h{nh Trung ng ng Lao ng Vit Nam, tc ng Cng sn Vit
Nam, v chnh ph Vit Nam dn ch cng ha cng k: l{ mt thng li v i nht v
anh hng nht trong lch s chng ngoi xm ca dn tc ta, bn tuyn b nu. i vi
nhng ngi cch mng Vit Nam, ring chng mt Hip nh ~ cha ng mt iu tr
thnh mc tiu c bn ca cuc khng chin ca h t khi Ch tch H Ch Minh lp nn
nc Vit Nam dn ch cng ha nm 1945. l{: Hp chng quc Hoa K v tt c cc
nc tn trng c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca nc Vit Nam theo
nh Hip nh Genve v Vit Nam nm 1954 ~ cng nhn.
Genve, M ~ khng cng nhn Hip nh k hi y m ch cam kt, theo nh t ng ca
b trng Ngoi giao Foster Dulles a ra l{ tn trng n.
S tn trng ca M sau ~ dn dn c ngha l{: t chi tng tuyn c t do c d
kin tin h{nh v{o nm 1956, bi: ... nhng nhn vt am hiu vn ng Dng ~ d
kin kh nng 80% d}n chng Vit Nam s bu cho nh cng sn H Ch Minh[5] nh tng
thng M Eisenhower lc ~ th nhn trong cun hi k ca ng.
Trong khi nm bom H Ni thng Chp nm 1972, ln cui cng, c|c nh{ l~nh o M ~
th tr li nhng quy nh c bn y. Vy l{ chng mt ca hip nh Paris ring n ~ l{
mt s tha nhn tht bi ca M v nhng vic h ~ c cng tn sc lm Vit Nam. Cn
i vi nhng ngi cch mng th n ~ th hin c tinh thn c bn nht ca hip
nh.
Hn na Hip nh cn d kin M phi cam kt chm dt s can thip ca h Vit Nam,
phi rt qun khi min Nam Vit Nam. Quyn t quyt ca nhn dn min Nam c
khng nh: mt hi ng ha hp v ha gii dn tc, th{nh lp trn c s tha nhn s
tn ti ca ba lc lng chnh tr min Nam, c nhim v bo m s thc hin Hip nh,
thit lp cc quyn t do dn ch gip cho vic tin hnh tng tuyn c. Vic thng nht
t nc c th c d kin s tin hnh mt cch ha bnh, tng bc, bng trng cu
dn nhn dn hai min. Cui cng M cam kt gip Vit Nam h{n gn vt thng chin
tranh v{ ng gp v{o cng cuc ti thit Vit Nam v{ ng Dng.

Nhng quy nh n{y ring n ~ c H Ni |nh gi| rt cao: Thng li n{y... |nh du
mt bc ngot mi ca cch mng Vit Nam, nh tuyn b ca Ban chp hnh Trung
ng ng Lao ng Vit Nam v chnh ph Vit Nam dn ch cng ha... ng v chnh
ph Vit Nam cho rng: Hip nh c k kt ~ to ra mt c s chnh tr v php l bo
m nhng quyn dn tc c bn ca nhn dn ta v quyn t quyt thing ling ca ng
bo min Nam.
Nhng nhng nh{ l~nh o ng v chnh ph Vit Nam cng nhc nh nhn dn v cn b
rng cuc chin u vn tip tc: Thng li ny l mt b{n p nhn dn ta tip tc tin
ln ginh nhng thng li mi, hon thnh cch mng dn tc dn ch trn c nc, tin ti
ha bnh thng nht t quc.
ng thi chnh ph nc Vit Nam dn ch cng ha cng trnh trng cam kt s thc
hin mt cch nghim chnh v cht ch tt c c|c quy nh ca Hip nh Paris v{ i hi
cc bn k kt phi tn trng v thc hin n mt c|ch y . C|c nh{ l~nh o Bc Vit
Nam khng t ru ng mnh bng cc o tng; ni dung li ku gi ca h ngay sau ~
ch r vic thc hin hip nh ny s l{ mt cuc u tranh quan trng v{ ng thi gay
go phc tp.
Nhng lo ngi c bn tuyn b lu ~ ngay lp tc c nhng bi din vn ca tng
thng M Nixon v Nguyn Vn Thiu Si Gn khi h ni v bn Hip nh chng minh.
Hip nh n{y c c s l c s tha thun ngm rng min Nam tn ti hai chnh quyn
v mi bn mt qu}n i. S tham gia vi t c|ch chnh ph i din cho Chnh ph cch
mng lm thi k vo nhng vn bn ca Hip nh v Bn tuyn b cui cng ca Hi
ngh quc t xc nhn n, ~ chnh thc ha Chnh ph cch mng lm thi nh mt trong
hai bn ca Nam Vit Nam v{ nh vy l{ ~ chnh thc cng nhn chnh ph cch mng
trn mt v th ngang bng vi ch S{i Gn. Nhng li dng nhng ch cn c th hiu
mt c|ch nc i trong Hip nh, Nixon v Thiu ~ ph nhn s tn ti ca Chnh ph
cch mng lm thi. Trong bi pht biu truyn hnh c pht hi 22 gi ngy 3 thng
Ging, Nixon tuyn b. Hoa K tip tc cng nhn chnh ph Vit Nam Cng ha nh chnh
ph duy nht ca min Nam...
Cng gi ny ti Si Gn, Thiu cng tuyn b trn truyn hnh: ... S khng c hai chnh
ph cng song song tn ti nh cng sn lun khng nh. Chng ti s khng bao gi tha
nhn v{ cng s khng bao gi chp nhn hai chnh quyn song song. Ch c duy nht mt
chnh ph hp php v hp hin, l{ chnh ph Vit Nam Cng ha v{ Thiu e da:
Chng ti phi tm thi ngng chin u sau tin ti mt ha bnh thc s; khng
phi ch v Hip nh c ch ha bnh m{ chng ta thc s c ha bnh. }y ch l tha
thun ngng bn, khng hn khng km, ch khng phi mt ha bnh thc s.Lnh
ngng bn c d kin c hiu lc t 24 gi G.M.T ngy 27 thng Ging. Ri n s c
thc hin sao? Ngy 24, khi bnh lun trc c|c nh{ l~nh o Quc hi M v Hip nh
Paris, Nixon nhn xt: }y l{ mt ha bnh mng manh.
Thc vy, hn ai ht, Nixon bit n mng manh nh th no...

V{ cng v{o gi n{y, trung i trng tng Bi c Mai chc cn xa mi ngh ti rng sau
hai nm na, anh ta s tin vo gii phng Si Gn.
Anh hy cn hy vng c th thot khi chin tranh.
Khi Hip nh Paris c k kt, c|c c quan thng tn quc t gii thiu n nh mt tha
c. Xem k th thc t l{ nh vy, nhng i vi nhn dn Vit Nam th n li l mt thng
li ln.
Nhng n lc ca h t hn chc nm nay t ti c s ca mt gii php chnh tr ~
c n |p. Nht l vic qun M phi ra i ~ l{m thay i tng quan lc lng gia
i bn min Nam Vit Nam v{ do to ra mt khung cnh thun li cho vic p dng
gii php .
T khi m ra cuc {m ph|n Paris, trong nhng bi vit ca mnh, Kissinger, gi|o s i
hc Harvard ~ nhn mnh rng vn c bn }y c lin quan n iu l ca Mt trn
dn tc gii phng, t nay l Chnh ph cch mng lm thi. V nht l v cc lc lng v
trang ca Mt trn dn tc gii phng v b i min bc vo Nam chin u. Bi ng l{ ~
c, m c mt c|ch ho{n to{n chnh |ng, b i min Bc vo chin u min Nam. Ni
mt c|ch chnh x|c hn th Qu}n i nhn dn Vit Nam ~ chin u min Nam cng
nh ngoi min Bc, h ~ |nh tr cuc chin tranh ph hoi bng khng qun ca
quc M. H tip tc trong nhng iu kin c th ca min Nam v min Bc cng vn
cuc chin u y, cuc chin u m h ~ phi tin hnh t cuc khng chin chng ch
ngha thc dn Php khi m ton Vit Nam l mt chin trng duy nht.
Trong Hi ngh chnh s hip thng thng nht t nc hp v{o th|ng Mi mt nm
1975 Si Gn sau ngy gii phng, tng Tng tham mu trng Qu}n i nhn dn Vit
Nam Vn Tin Dng ~ ph|t biu:
Trn quy m to{n quc, Qu}n i nh}n d}n chng ti lun lun c xy dng bi nhng
lc lng v trang c|ch mng kiu mi, do ng v Ch tch H Ch Minh sng lp, t di
s ch o duy nht ca Hi ng qun s Trung ng v{ B tng t lnh. Trong tnh hnh
khng chin ko di, c chin trng b chia ct, iu kin mi min kh|c i, do dn ti
nhng quyt nh cn thit v hnh thc cng nh v quy ch... thch ng vi iu kin
c th ca mi min, mi chin trng. T khi min Nam c hon ton gii phng, chin
tranh ~ kt thc, nhng iu khc bit ~ khng cn thit na v{ c xa b i....
T 1960, nhng t chc v trang ca Mt trn dn tc gii phng u thuc v mt b ch
huy thng nht, c gim st bi ban l~nh o ng Cng sn Vit Nam. Nhng n nm
1965, vic tuyn m nhng lc lng y ch yu c tin hnh ti ch. C|c c quan tnh
bo M u dt khot v vn n{y: theo nh nhng ti liu ca Lu Nm gc do New York
Times tit l th n nm 1965 s b i min Bc xm nhp vo min Nam l rt t. l{
nhng n v nh c thnh lp ch yu bi nhng ngi min Nam trong s 90.000 tp
kt ra Bc nm 1954 theo thc hin Hip nh Genve. Nhim v ca h l gip cn b cho
phong tr{o ph|t ng qun chng ni dy nng thn. Vo lc M sp a qu}n i vin
chinh vo min Nam th phong tr{o ng khi ni trn ~ gii phng c gn ton b

min Nam, ngoi tr vi thnh ph. Phong tr{o n{y lc ~ thu ht c i b phn dn
chng. Theo th nhn ca h s Lu Nm gc th M a qu}n v{o chnh l{ chng li
phong tro ni dy y ch khng phi |p lis x}m lc ca min Bc.
Vic M a qu}n v{o chin u min Nam, vi s qun sau ny nhanh chng ln ti
500.000 ngi c trang b bng tt c sc mnh ti tn ca Hoa K, ~ l{m thay i
nhng cn c ca tnh hnh. Thi k kh khn nht i vi cch mng Vit Nam bt u.
ng u vi qun M, khi ngha theo c|ch thng thng khng cn ph hp na. Cn
phi a v{o chin u nhng n v b i chnh quy vi lc lng ngy cng quan trng
hn th mi c th chng c v chuyn sang phn cng li i phng. Vy l mt s c|c s
o{n b i chnh quy Qu}n i nhn dn Vit Nam phi nhp cuc. c thnh lp min
Bc, cn c duy nht xy dng mt qu}n i chnh quy, c|c n v n{y bc vo Nam
chin u t nm 1965 vi nhp ng{y c{ng tng v{ vi tm quan trng ngy cng ln
hn. Tho|t thai t mt nc nh km pht trin, h ~ phi chu thit thi v phi vt qua
nhng kh khn gh gm khi ng u vi sc mnh cng ngh to ln ca Hoa K. H s
phi ch ng v gii quyt c ti ch hng lot vn nan gii m mt cuc chin tranh
hin i t ra.
Chnh l{ v{o ng{y 25 th|ng Mi nm 1965, chuyn xe u tin ca Qu}n i nhn dn Vit
Nam vt sui bng o theo dc Trng Sn tin vo Nam chin u[6]. Con ng
ni ting ng mn H Ch Minh, ch va mi thng xe th 9 gi s|ng ng{y 17 th|ng Nm
nm 1966, m|y bay C-130 ca M ~ n ri cht khai quang xung rng Trng Sn
l{m tr tri con ng. T nhng cuc |nh ph| ca M v{o ng mn H Ch Minh
bt u v n s ko d{i 2500 ng{y v{ 2500 m. Bt chp bom ri, h{ng trm nghn con
ngi s c huy ng ra ng bo v tuyn ng huyt mch Trng Sn...
Trn b{n {m ph|n, t nm 1968, ngi M tm c|ch i Qu}n i nhn dn phi rt ra
khi chin trng. i vi cch mng Vit Nam, l{ mt vn sng hay cht: rt qun
khi min Nam c ngha l{ lp li kinh nghim ca nm 1954, l{ t tri ch}n tri tay mc
cho ch S{i Gn {n |p c|ch mng. Vi s kin tr ca mnh, nhng nh{ l~nh o cch
mng Vit Nam ~ buc M phi li bc trn vn c bn : Hip nh Paris khng i
hi bt k mt cuc rt qun no ca qun gii phng.
Hn na, Hip nh cng khng lp ra mt gii tuyn no gia hai vng kim so|t; ngc
li, n tha nhn s tn ti ca nhng vt da b|o: nhng vng ca Chnh ph cch mng
lm thi nm gia th b tr ca qu}n i Si Gn!
Nh vy l ti }y, vic rt qu}n n phng ca M s to nn mt bc ngot trong
tng quan lc lng min Nam.
i li M t c vic vn c Thiu chnh quyn Si Gn. Thc vy, cho n nm
1972, c|c nh{ l~nh o cch mng Vit Nam vn i M phi gt b Thiu... V th vic
M vn gi c Thiu c th coi l{ mt tm thm [7] m nhng ngi cch mng ~
tng cho Nixon v{ nh vy, Nixon c th ni c n mt ha bnh trong danh d.

C|c nh{ l~nh o M v pha h ~ |nh gi| l{ Hip nh Paris c k kt c li cho h.

Cuc chin tranh Vit Nam vi nhng tht bi lin tc M phi gnh chu y ~ t|c ng
n chin lc ton cu ca h. Bng cch lm cho cuc chin tranh Vit Nam tr thnh
mt vn ngoi l, Nixon v Kissinger mun ci tin li sc mnh v chnh sch chnh tr
ca M. H ~ tng s t c mong mun bng chnh s|ch Vit Nam ha chin
tranh: mt chin lc nhm gip M yn theo ui c cuc phiu lu Nam Vit Nam
m ch cn c qu}n i ngy S{i Gn, c tng cng v trang b mt cch mnh m v
c h tr bi chnh sch ngoi giao v sc mnh rn e ca khng qun-hi qun Hoa
K.
Chin lc Vit Nam ha chin tranh y ~ b cuc tin cng nm 1972 ca lc lng cch
mng lm ph sn v M li buc phi a khng qu}n v{o |nh ph| mt cch t cu
vn tht bi. Cuc tin cng nm 1972 ng thi cn lm cho Nh Trng hiu rng h cn
phi rt ra khi chin tranh Vit Nam cng sm cng tt.
Nh bo M Tad Szule ca t New York Times k li rng thng By nm 1972, mt mi v
b Thiu quy ry bi nhng kh khn m{ ng n{y nu ln trong hi cui ca cuc {m
ph|n, Kissinger ~ th l vi nhng bn ng s: Chng ta khng th li b u c bi
cuc chin tranh Vit Nam trong bn nm na!
Vi Hip nh Paris, cng nh sau n{y vi Hip nh Ving Chn chm dt chin tranh
Lo, Washington phi tha nhn mt tnh hnh thc t trn chin trng v gc li sau vic
gii quyt mt c|ch c bn nhng vn chnh tr ca h. iu ch yu i vi Nh Trng
lc ny l lm th n{o rt c qun v nc v{, xoa du d lun Hoa K, ly li c t
do cho t binh chin tranh M. Cn chnh ph Thiu, vi s ti tr quan trng ca M v
mt qu}n i vo mt t th mnh y li cc lc lng ca Chnh ph cch mng
lm thi th Washington, ngi ta |nh gi| l{ Hip nh s khng c t|c ng tiu cc ti
tinh thn chin u ca h.
Tnh ton ny da vo nhiu nhn nh: t 1970, qu}n i Bc Vit Nam ~ phi chin u
trn nhiu mt trn. Nm 1971, h ~ |nh bi cuc phn cng ca qun M v qun Si
Gn ra ng 9 - Nam L{o hng |nh v{o hu phng ca cc lc lng cch mng v ct
ng Dng ra l{m i. Theo c lng ca c quan tnh b|o M th cuc tn cng nm
1972 ca Qu}n i nh}n d}n ~ l{m h tn tht ti h{ng trm ng{n ngi (!) Vy l sc h
~ kit qu, nh c|c chuyn gia Lu Nm gc ~ kt lun. Hn na, vic k kt Hip nh
s c t|c ng tiu cc ti tinh thn chin u ca h - vn theo nh |nh gi| ca cc
chuyn gia y.
Th hai, ngi M trng cy vo sc mnh rn e ca lc lng khng - hi qun hng hu
m h duy tr v{nh ai ng Nam .
V li, nhng cuc oanh tc th|ng Mi hai nm 1972 ca M ~ ph| hy t 70 n 80%
tim lc cng nghip ca Bc Vit Nam. Thm v{o y, nhng ph hoi |nh v{o cng trnh
dn dng li c{ng l{m tng kh khn cho d}n chng ca h. Nh vy, min Bc s phi tp
trung vo cng cuc ti thit v theo cc chuyn gia M th vic s i hi h phi mt

mt thi gian kh| l}u trc khi h c th tip tc cuc chin u min Nam. Qu}n i Si
Gn s c th tranh th c thi gian c li .
Cui cng, c|c nh{ l~nh o M hy vng l s pht trin quan h gia h v Bc Kinh,
Matxcva s ngn cn Trung Quc v Lin X tip tc vin tr qun s cho nhng ngi
cch mng Vit Nam. Kissinger mun chi tr li dng nhng mu thun trong ni b phe
x hi ch ngha nh vy v trong chuyn thm H{ Ni th|ng Hai nm 1973 Kissinger cng
gi c|i tr nhng ng ta ~ vp phi quyt tm gn b khng g lay chuyn ni ca cc
nh{ l~nh o Vit Nam i vi phong tro cng sn quc t.
Nhng trn thc t, t nay trn bn c th gii, cuc chi ~ tr nn phc tp... Hip nh
Paris ~ cho php c|c nh{ c|ch mng Vit Nam rt qu}n c Vit Nam ra khi vn bi phc
tp m h tham gia t 1954.
T nay, qun c y ~ ho{n to{n thuc v h.
Kissinger n H Ni ngy 10 thng Hai... ng li y ba ng{y, cng ngay ti ta nh m
trc v{i hm th|i t Shihanuk ~ ngh khi ng gh qua thm th nc Vit Nam Dn
ch Cng ha. Trong nhng ln gp g vi c vn L c Th, vi th tng Phm Vn
ng v vi b trng Ngoi giao Nguyn Duy Trinh, cuc tho lun chnh thc vn l ni
v vic thi hnh Hip nh, vic hp Hi ngh quc t sp ti cng nhn n v mi quan
h sau chin tranh gia Hoa K v Vit Nam Dn ch Cng ha s th n{o. V{i ng{y trc
khi Kissinger n, trong nhng gii c trch nhim v chnh s|ch i ngoi Bc Vit Nam,
ngi ta trao i vi nhau rng Kissinger ... chc chn n vi mt c c rt trong ti. Vn
l phi bit n c tm thuc c bn trong hay khng...
Khng phi khng c kh nng c c rt, tc mn vin tr gip Bc Vit Nam ti thit
y, li khng phi l mn tin chi tr ph hoi s o{n kt ca H Ni vi phe x hi ch
ngha v{ nht l vi nhng ng minh Lo v Campuchia ca h.
Nu ng vy th Kissinger ch ung cng v ch
Vo thi gian y, nhng nh{ quan s|t nc ngoi sng H Ni c cm tng l mi vic
u c th thu xp n tha. Thng bo chung a ra v chuyn i thm ca Kissinger cn xa
mi c th c gi l hu ngh nhng n vn cn hn l{ mc x giao. V trong thnh ph,
mt s ngi ~ b{n lun v ngun li ln m s gip ca M em li, v{ cng c v
nhng s nguy him ca n na. Song c bit c iu r rng l nhng nh{ l~nh o Bc
Vit Nam thc s mong mun Hip nh c thc hin v h mun chi con b{i chnh tr...
Mi quan tm lc ny ca h tp trung vo nhng vn ni b ca min Bc. Ngy 5 thng
2, tip mt nh bo Chi L, th tng Phm Vn ng ni: T nay, nhn dn ca chng ti
yu cu phi c sng kh| hn.
Thc vy, nhng nm th|ng qua, cuc sng ca nhn dn min Bc l cc k kh khn. T
1965, mc d rt c gng, mc sng vn gim st, do nh hng ca chin tranh v nhng
cuc |nh ph| ca bom n M. C{ng i v{o pha Nam, v{o v tuyn 17, chin tranh cng c

lit, tt c cc thnh ph v{ c|c c s h tng ca kinh t quc d}n u b tn ph... Ngay

H Ni, cc nhu yu phm cn thit nht cho i sng cng b thiu nghim trng. Nh tht
ln: mt kil tht trn th trng t do l{ 8 ng tin Vit Nam trong khi lng mt ngy
ca mt cng nhn vin chc ch c hai ng. Mua theo tem phiu th r hn, nhng mi
thng h ch c hng 500 gam, theo tiu chun cung cp... Nhng trn bom thng Chp
ca M ~ g}y rt nhiu tn tht cho d}n thng: hn 4000 ngi cht H Ni. Mt na
triu mt vung nh ca b tn ph, khin h{ng nghn ngi khng ni v{ 400.000 ngi
trc mt khng c vic lm... V rc ri sau }y chng t tm trng ca nh}n d}n ~ bc
xc nh th n{o: chun b tip Kissinger, nhiu bin php cc k nghim ngt m
bo an ninh ~ c tin h{nh. V kh ca dn qun t v tm thi b thu li; nhiu lnh
c ban b cho dn chng: khng biu tnh phn i, khng t tp khi Kissinger i qua;
c bit l gi tr em: khng chng nm |, hay h o. Mc d vy, Khm Thin,
khu ph b B-52 |nh ph| |c lit nht, t nhin c tin lan truyn l Kissinger s n... th l
bt chp c s can thip ca cng an, dn phng, mt s ngi ~ t tp tay cm gy, cm
|... Ngi ta ~ phi mt nhiu gi mi thuyt phc c h gii tn.
i vi tt c nhng ngi c trch nhim m{ ngi ta gp lc by gi th mi quan tm
h{ng u ca h l cuc sng ca d}n: ni , c|i n, c|i mc... Ngi ta cng ni n vic
thay th cn b, s cn thit phi tin tng vo th h tr, c bit l nhng tr thc tr;
ngi ta cng ni n bnh m|y mc gi|o iu min Bc, m n biu hin nh mt tr
ngi, hay ng hn l{ mi nguy hi mt s ngi c chc trch.
Chng ti cn c ha bnh, chin tranh chng c g li cho chng ti... gii c thm
quyn ngi ta ni nh th... Ha bnh gip chng ti gii quyt c rt nhiu vn .
Khng c s khng hong no pha chng ti. Ngc li, pha chnh quyn Si Gn, ha
bnh s lm nhng cuc khng hong chnh tr, kinh t, x hi ca h thm su sc
thi k y, trong nhng cuc ni chuyn ring vi mt s ngi c chc trch min Bc
Vit Nam, chng ti c bit, mc tiu u tranh min Nam vn lun c pht biu
mt cch kho lo: vn cp bch nht vn l c lp Thiu...
Nguyn Vn Thiu, mt nhn vt kh hiu, kh nm bt, m thm ln ln trong bng ti.
Mt s gii S{i Gn ~ coi Thiu l{ con ngi khng mt. Xut thn trong mt gia nh
lm ngh c Nha Trang, thuc loi thng thng bc trung, Thiu sinh ngy 5-4-1923.
Vic hc ti trung hc khin Thiu }m ra c m|u me l{m chnh tr, v{ ng ta ~ gia nhp
ng i Vit, mt ng dn tc cc oan... Nhng chnh qu}n i Php mi l{ ni ng ta
la chn l{m con ng tin thn trong x hi: Nm1946, lc hai mi hai tui, Thiu vo
qu}n i Php, trong s s quan qu}n ph lc (tc qun ngy ND) m lc y Ph|p ang c
{o to... Song phi nm 1954, di triu Ng nh Dim, Thiu mi bt u thng tin, leo
vn vt trn nhng nc thang ca ci th bc qun s, ni s|ng gi| nht trong x hi Si
Gn. Bi }y l{ ch hp lu ca nhng dng chy quyn lc v tin ca bt ngun t vin
tr M v bun lu cc loi, c bit l{ ma ty... sau n{y v{o th|ng Chn nm 1974, phe i
lp ~ cng b Si Gn mt bn co trng, vch ra su loi cc chuyn b bi v bun lu
ca Thiu v{ gia nh, gm c: hi l trn cc bt ng sn thuc v nh nc; s dng
qu}n i vo vic ring; lp nn ch c quyn v bun bn phn bn thc t l c li

cho mt ngi b con; xy dng bng cng qu mt bnh vin t thuc quyn s hu ca
phu nh}n Thiu v Hip hi ph n do b{ ta nn ra... Bn co trng n{y cng ly c nhng
li buc ti m{ ngi M Mc Coy ~ nu trong cun Chnh sch ma ty ng Nam (The
politics of heroin in South East Asia), vch ti Thiu v{ tng Khim, th tng ca ng ta,
~ kim sot mt phn vic bun ma ty t tam gi|c v{ng Min in. Cui cng, bn co
trng ny t co vic Thiu che ch cho mt ng dy bun bn go do d ca Thiu, tc
m ca c vn ring Nh, kim sot.
Trong cuc o chnh lt Dim thng 11-1963, Thiu c mt trong s nhng ngi mu
phn do tng Dng Vn Minh ch huy. Lc y Thiu ng lon i t v ch huy s o{n 5
tn cng vo ph tng thng; chin cng n{y ~ a Thiu ln cp tng... Trong mt tm
nh chp hi , ngi ta thy Thiu ng lp l na mt hng th hai trong nhm tng
lnh l{m o chnh; ch l bng ti v mt sc mu na n na kia mi l ci khng kh m
ng ta a thch. Trong tt c c|c c o chnh th{nh cng, ngi ta u thy c mt Thiu,
thng Mt nm 1964, Thiu c mt trong nhm tng Khnh lt nhng tng thn Php
Dng Vn Minh m{ ngi M khng a... Nm ri sau, Thiu li gip Nguyn Cao K ht
cng Khnh v tr thnh ch tch nc, mt vai tr m nht th yu, c li cho K, mt con
ngi nnh nt, b lc y l th tng v ch huy khng qun. K ~ nhanh chng l{m
i s M mt mi, kh chu v{ nm 1967, vi s gip ca Th|i th Ellsworth Bunker,
Thiu ~ tr thnh tng thng Vit Nam Cng ha. Nhng phi c bit l sau tin cng Tt
1968, chnh quyn ca Thiu mi thc s c cng c.
chm dt s suy sp ca chnh quyn S{i Gn ngi M ~ x}y dng xung quanh Thiu
ci m sau ny s tr thnh ta nh tr ct ca chin lc Vit Nam ha. Chin lc ny
tng ng vi mt chuyn hng mi ca ch ngha quc M trc nhng tht bi ca
h Vit Nam v s phn i m h gp phi trn khp th gii v ngay c nc M. Tm
tt mt c|ch n gin, chin lc ny l nhm xc tin mt gii php theo kiu Triu Tin
Vit Nam m y chnh sch chin tranh v nhng mc ch ca M s do qun ngy m
nhim. i s Ellswort Bunker ~ tm tt mt cch rt chnh xc chin lc n{y l{ thay
i mu da cho nhng xc cht...
Nhng chin lc i hi phi c mt chnh quyn n nh Si Gn. Thiu ~ gt b
c|c i th, c bit l K v bt ming tt c nhng ai chng i. L ng c vin duy nht,
Thiu ~ t|i c c tng thng nm 1971 trong mt cuc bu c gi mo, mt cuc bu c
m nhng th on ca n trng trn v{ tr trn n ni bo ch th gii phi vch mt
l mt tr h... iu chng my quan trng: Thiu ~ nm chnh quyn v tp trung
trong tay tt c b my sau ny s gip cho M gii c c s cam kt ca mnh. i
vi Nh Trng, Thiu l ci then ca ta nh m M ~ x}y dng Nam Vit Nam. Cn i
vi nhng ngi cch mng Vit Nam th i c M gt b Thiu c ngha l{ tin ti lm
rung chuyn mt cch mnh m ch c t{i S{i Gn...Nhng lc n{y, th min Bc,
ngi ta hy vng c th chm dt chin tranh. Ngy 30 thng Ging, ln u tin sau su
nm, {i ph|t thanh H{ Ni li ph|t i iu ht quen thuc ca mt b{i d}n ca c. l{ c}u
chuyn tnh gia chng trai v c gi, vo la tui ca nhng ngi ng{y nay ang ra
trn:

Yu nhau ci o cho nhau

V nh di cha di m qua cu gi bay...
S khng bao gi c ngng bn Nam Vit Nam...
Ngay hm sau ngy k Hip nh Paris, Nguyn Vn Thiu ~ ct ln ging iu ca ci sau
ny s l chnh sch ca ng ta:
V nhng g l cng vic, l lut php, l s iu h{nh nh{ nc ca chng ti, chng ti
vn l{m ng nh trc, chng c g thay i ht... Nu Vit cng m liu lnh x}m nhp vo
lng xm ca chng ti th cn phi bn b c chng ngay ti ch...
V{ ngay ng{y 28 th|ng Ging, qu}n i S{i Gn ~ tung ra h{ng lot nhng cuc tn cng
ln chim vng gii phng, c bit l{ nh ginh li cng Ca Vit Qung Tr. st ngay
pha Nam v tuyn 17, Qung Tr l{ ni ~ din ra nhiu trn |nh |c lit trong nm 1972.
l{ vng duy nht min Nam m{ qu}n i hai bn vo th i din nhau theo mt
chin tuyn r rt... Bn tiu o{n lnh thy |nh b v{ hai trung o{n thit gip qun Si
Gn c su tu chin ym tr ~ |nh ra Ca Vit v{ ng{y 31 chng ~ b chn li v phi
rt lui. Cng trong thi gian ny, trong vng Si Gn kim sot, nhng cuc {n |p c
y mnh. n ni m t Washington Post, trong s ra ng{y 1 th|ng Ba, ~ phi nhn xt l
chnh quyn S{i Gn ~ ... hn ch nhng quyn t do dn ch cn hn l{ c nhng ngy
trc khi Hip nh c hiu lc.
Mt lot cc sc lnh khng b cn bp nght hn na tt c cc quyn dn ch m l ra n
phi c khi phc li theo nh tinh thn ca Hip nh. Th m vic khi phc li nhng
quyn dn ch y cng nh vic thi hnh lnh ngng chin li l nhng iu kin tin quyt
tin hnh nhng cuc bu c nhm x|c nh tng lai chnh tr ca Nam Vit Nam. Cn
v nhng quy nh khc ca Hip nh th mt lot nhng tuyn b ca Thiu ~ dn dn
|nh du s chm xung ca n:
Nam Vit Nam ch c mt chnh ph duy nht v mt qu}n i duy nht... Ci gi l
chnh ph cch mng lm thi l{ phi vt b (9-3-1973).
Chng li lc lng th ba th Thiu e da, mt s|t: K n{o dng cm dm t tuyn b
l trung lp hay thn cng sn th k s khng sng st ni nm pht... (12-10-1973),
lc lng th ba l gm nhng con ri hng ba, nhng tay chn ca cng sn, nhng con
bun chnh tr c hi (1-11-1974).
Ngy 28-12-1973, Thiu ~ ln |n mi gii php chnh tr:... S khng c tuyn c, khng
c ha bnh, v Hi ngh Celle-Saint-Cloud s khng bao gi t ti mt gii php chnh tr,
v{ ng nhin khi a ra li tuyn b ny, Thiu ~ ht trch nhim cho Vit cng. Qu
yy, hi ngh hai bn Nam Vit Nam hp ti Celle-Saint-Cloud gn Paris ~ khng bao gi i
ti kt qu. Ngy 16 th|ng T 1974, chnh quyn S{i Gn ~ ho~n li v thi hn cuc
hp. V khi nhn ra sai lm ca mnh, chnh quyn S{i Gn ~ mun ni li cuc hp, nhng

chnh ph cch mng lm thi ~ a ra iu kin tin quyt l Thiu phi ra i. Tt c s

ty thuc vo tnh hnh chin trng Nam Vit Nam.
Ba thng sau k kt Hip nh Paris, mt bn tng kt u tin ~ c tin hnh. Ch duy
nht c mt iu khon c thc hin: l{ M rt qun v trao tr t binh chin tranh.
Cn v tt c c|c iu khon kh|c, c bit l nhng iu khon ty thuc vo chnh quyn
Si Gn v nhm tin ti mt gii php chnh tr min Nam th ngi ta khng h thy
nhc nhch na bc. V d v nhng g lin quan n cc t nhn chnh tr: bt chp nhng
li chng v s phn ca h, ng{y 9 th|ng T nm 1974, Thiu ~ vit cho Gio hong Paul
VI lc n{y ang lo lng cho tnh mng ca h:
Nam Vit Nam, khng c t nhn chnh tr. Ch c hai loi t nh}n: 21.000 t thng
phm v 5081 t cng sn...
R rng l t nay M v Thiu ch thc hin nhng iu khon Hip nh no m h quan
tm...
Tuy nhin, bo ch v quc hi Hoa K cng lo ngi v nhng g c v l mt k hoch c
mu tnh trc. Bi nu s c mt ca M min Nam t nay c v kn |o hn, mm
mi hn, nhng khng phi l{ khng c tip tc di hnh thc ca h{ng nghn c vn
mc thng phc v mt h thng di nhng tn gi mi che giu cho mt c cu ch huy
c ca qu}n i vin chinh v nhng chin dch bnh nh.
V mt s vic c ngha hn na, l{ vin tr M cho chnh quyn Si Gn sau k kt
Hip nh li cao hn nhiu so vi nhng nm chin tranh thi k trc: theo nhng s
liu trong mt bo co ca ban qun s thng vin Hoa K th trong 4,069 t la cp cho
ng}n s|ch qu}n i ng Nam nin kha 1973-1974 (nm trc l 2,735 t), th hn 3 t
la ~ c cp cho vic chi ph s dng, bo qun v mua sm v kh Nam Vit
Nam.
Trong nhng iu kin y, ha bnh Nam Vit Nam thc s l mong manh v nhng s
kin sp ti l hon ton c th trng thy trc. Ng{y 20 th|ng Ba nm 1973, tc ba thng
sau Hip nh, t International Herald Tribune ~ c th vit:
v phn mnh, Washington cn hiu rng nhng vi phm lnh ngng bn ca Si Gn l
rt nguy him. Nu qu}n i ca tng thng Thiu vn tm cch ln chim t ca pha bn
kia, oanh tc cc lng xm do Vit cng kim sot, ngay c trong lc c|c phng vin nc
ngo{i ang c mt y, t chi vic tr t do cho nhng ngi b bt, ngn cm vic t do
i li v hot ng chnh tr th chc chn l mi ri pha bn kia, h s phi tr li bng mt
cch m h bit: l{ chin u.
Cui th|ng Ba nm 1973, Trung ng Cc min Nam, ban l~nh o cuc u tranh cch
mng ca ton min, ~ ban ra mt ch th tuyt mt c t|c ng n ton b cc cp b
ng v qun gii phng min Nam. Trung ng Cc i vi ngi M l{ c|i t chc
tr danh v khng th tm bt c - C.O.S.V.N (Central Office for South Vit Nam), S ch

huy ca khng chin min Nam, m M cng ra sc sn ui th h li cng nghi ng rng

khng bit n c thc s tn ti hay khng?
N thc s tn ti... Linh hot cc , th|ng n{o cng thay i ch, n di chuyn trn mt
khu vc ca tnh Ty Ninh cch Si Gn khong trm kilmt, da lng v{o c|c dy ni
ng bc ca Campuchia. Trong nhng nm gian kh ca cuc khng chin chng M cu
nc, c s ng ca thi t Shihanuk lc l{ quc trng Campuchia Nng Pnh,
c|c d~y ni n{y ~ c xy dng thnh nhng vng lui qun chin lc bt kh xm phm
ca Qun gii phng min Nam. Nhng nm 1960, Trung ng Cc do L Dun, sau l Tng
b th ng Cng sn Vit Nam, ch o, tip l{ L c Th, ri v{i nm sau l{ Phm
Hng cng l{ y vin B chnh tr.
Trung ng Cc c th gi thnh B tham mu t|c chin ca cch mng Vit Nam, do bn
thn s pht trin ca chin tranh. N lin h mt thit vi B chnh tr ng H Ni v
vi chnh ph cch mng lm thi min Nam.
Trong ch th ni trn, ch th 03/CT73 k ng{y 30 th|ng Ba nm 1973, tc s|u mi ng{y
sau k Hip nh, Trung ng Cc ~ im li tnh hnh min Nam v nhc li ng li m
nhng ngi cch mng min Nam phi qun trit.
c bn ch th y, ngi ta thy tot ln mt iu l nhng ngi cch mng mong mun
thy Hip nh c thi hnh v s dng n nh mt n by chnh tr.
Trung ng Cc ph phn s khng qu|n trit ng li ang th hin mt s b phn
ng v{ qu}n i, vch ra hai khuynh hng sai lm c th coi l{ hu khuynh. C hai u
~ biu hin trc s vi phm hip nh ca chnh quyn Thiu. Trc nhng chin dch
|nh ph|, ln chim ngy cng m rng ca qu}n i Si Gn, mt s cn b, ngi th coi
l Hip nh ~ b ch vt qua nn mun tr li vi nhng hnh thc u tranh trc }y;
ngi th c khuynh hng th ng, b tay, i ti ch c gi nguyn trng vi nhng
n bt ch ln vo vng chnh ph cch mng kim sot.
Ch th cho rng trong tnh hnh min Nam Vit Nam, ni cng tn ti hai chnh quyn, hai
vng kim so|t, hai qu}n i th ta ch c th gi{nh c thng li khi t ra c s thay i v
tng quan lc lng v qun s vi Si Gn. Mc ch l{ phi t ti s thay i tng
quan bng cch nm c tm quan trng ca Hip nh, ly n lm mt v kh mi
mt n by pht trin tn trong lng ch, lc ny tinh thn ang sa st v{ khao kh|t
ha bnh, mt phong tr{o qun chng cch mng... Nh vy phi u tranh, k c vic lin
h vi nhng t chc kim sot quc t, i phi thi hnh nhng iu khon ca Hip
nh, c bit l v ngng chin s ti ch, v nhng quyn dn ch ca nh}n d}n... u
tranh v trang ch c dng n khi no phi chng li s ln chim ca i phng hay
ginh li t ~ b mt, nhng trong mt quy m c x|c nh r, cn phi hn ch mt
cch thch hp nhng lc lng s dng. Mt cch chung nht, cn phi u tin cho h{nh
ng cch mng ca qun chng, bao gm c vic m rng v cng c vng gii phng.
V ch th kt lun l mi cn b cn phi: nm vng nhng im mu cht v vn dng
nhng nguyn tc v bo lc ca u tranh chnh tr, u tranh v trang v{ u tranh hp

ph|p; u tranh chnh tr l{ c bn v{ u tranh qun s l ch da c hiu lc ca n. Cc

cn b cn phi ch mt c|ch y ti nhng c s php l ca Hip nh nh ch chin
s, v bit da trn nhng c s trong mi lnh vc u tranh c tt hn, ng n
hn, khn kho hn... Ch th ny xc nhn rng c|c nh{ l~nh o cch mng Vit Nam
mong mun thy Hip nh v ha bnh c thc hin. N gip hiu c l h ~ kt hp
nh th no gia Hip nh ny vi tic tip tc cuc u tranh thng ngy ca h.
Mt bng chng th yu na chng t s gn b ca nhng ngi cch mng i vi Hip
nh l h ~ truyn b n mt cch rng ri trn ton min Nam. Rng r sut mt tun l,
{i ph|t thanh H{ Ni, tng cu tng ch mt ~ ph|t i vn bn Hip nh hng v cc
vng kim sot ca chnh quyn Si Gn. Bi h bit rng s khng c chuyn ph bin
chnh thc Hip nh nhng ni y. Bo ch ri s thy y chnh quyn Thiu ~ cm
khng c ng n chuyn nh th n{o... n ni m cc nh bo M khi thm
ng bng Cu Long gn Si Gn - mt vng m nhng vt da b|o an xen v{o nhau
khng mt phn tuyn r rt - h ch x|c nh c l h ~ chuyn t vng Si Gn kim
sot sang vng gii phng l nh vo vic thy c ni mi n nhng vn bn Hip
nh nh cc nng dn.
Thi hnh Hip nh, nhng ngi cch mng c tt c. Cn Thiu, th ng ta s mt tt
c...
Su thng sau ngy k Hip nh, li dng pha cch mng c s ln ln, khng qu|n trit
ng li m{ Trung ng Cc ~ ph ph|n nu trn, qu}n i S{i Gn ~ gi{nh c
nhng thng li cc b, xa i nhng vt da b|o, chim li nhng vng gii phng, nht l
nhng tnh trung Trung B thuc Qu}n khu 5: Bnh nh, Qung Ngi, Qung c, Kon
Tum, Gia Lai. T 28 thng Mt n 15 th|ng Mi hai nm 1973, theo cng b ca Chnh
ph cch mng lm thi th qu}n i S{i Gn ~ m 37 cuc tn cng c s o{n v{ 5250
cuc tn cng c trung o{n |nh v{o vng gii phng. Th l Thiu ngh mnh ~ c th
thnh cng trong vic y li lc lng cch mng v min ni v lp li quyn kim sot
trn vng cn li ca lnh th. Cng thi gian ny, Thiu c gng n nh li ch ca ng
ta, tung ra nhng k hoch pht trin kinh t, loi b khi chnh quyn v x hi nhng ung
nht qu l liu: b m|y cng bc ca ng ta c v nh mnh ln hn bao gi ht...
V th khi n th|ng Nm, L c Th gp li Kissinger bn vic tin ti thi hnh Hip
nh th mt ln na Kissinger ~ gt nhng ngh ca ng Th i. Tuy nhin c v nh
vo thi k y gia Thiu v Nh Trng ~ l ra mt s mu thun. Mc nhng hnh
ng ph hoi Hip nh ca Thiu ~ b|o ng d lun chung v{ do cng g}y cho Nh{
Trng nhiu phin toi. Can d vo nhng mt trn khc trn th gii, Nh Trng mun
Si Gn mt chnh quyn va vng chc va c v mm hn, khng g}y tr ngi n chin
lc ton cu ca M. Thiu ~ bt u lm phin M.
Nhng trong chng mc m Thiu nm b m|y S{i Gn nh hin nay th Thiu l khng th
thay th c...
Thu 1973, trung ng ng Cng sn Vit Nam quyt nh |nh tr li ch, ginh li
nhng vng b mt t sau Hip nh Pari. T sau cuc tin cng 1972, nhng ngi cch

mng Vit Nam ~ tin hnh xy dng li tim lc qun s ca h Nam Vit Nam. Bi
cuc tin cng n{y ~ g}y cho h nhiu tn tht... t nht mt phn d b chin lc ca h
~ phi tung vo mt trn Qung Tr. ngoi Bc, vic tuyn qun c mt lc nh li, nay
c tip tc. Cho n ma thu, mt lc lng quan trng b i chnh quy cng sn sng
chin u min Nam. Kinh nghim au n nm 1954 ~ chng t cho khng chin Vit
Nam rng vic thi hnh mt hip nh khng th trng ch vo thin ch ca k ch... Su
thng sau Hip nh Paris li cng xc nhn iu . Hn na c v nh qu}n i Si Gn,
d tinh thn sa st, nhng khng th tan r ch duy nht vi t|c ng ca cng tc tm l. V
d nh trong cng t|c ch vn, lm cng tc tuyn truyn v vn ng i vi lp s
quan trong h{ng ng ch, c|c ban ch vn Qu}n i nh}n d}n ~ nhm v{o i tng
chnh l cp thiu u, trung u trong qu}n i ngy, bi l{ cp s quan c quan h thng
xuyn v trc tip vi tng lp binh lnh. H ~ x}y dng mt hnh nh mu v vin s quan
y vi nhng c im v tm l v hon cnh x hi nh sau:
Anh ta khong 20-25 tui, v{ nh vy anh ta ~ ln ln trong x hi Si Gn. Anh ta khng
thy r vai tr ca M Vit Nam. Theo anh ta, Thiu l mt ngi mun xy dng Nam
Vit Nam thnh mt nc c lp, mc d anh ta bit Thiu tham nhng, b mua chuc v
ph thuc vo M. Song bi Bc Vit Nam cng lin minh vi Lin X v Trung Quc, nn
anh cho rng Thiu lin minh vi M l chuyn bnh thng. Anh tin chc rng ch cng
sn khng c t do, th m Thiu li l{ ngi bo v t do. i lc anh ght ngi M, nht
l khi thy h i vi con gi Vit Nam bi h kiu cng ngo mn. Vy l anh vn gi c
tinh thn dn tc. Nhng anh li thy t h{o c lm mt s quan qu}n i Si Gn, bi
l mt qu}n i mnh v{ l{ ni m{ anh c c mt s c quyn. Nht l vi gia nh anh:
h c n mc p, c xe hi thuc quyn s dng, c nh ring... Anh bt bnh v chin
tranh vn tip din, song anh khng th lm th n{o kh|c thot ra khi n. Anh s cch
mng, mc d anh khng hiu cch mng. Anh trng thy nhng bt cng ca x hi, c
bit l vic cc cp trn anh lm giu mt cch gh gm, nhng anh khng ni dy chng li
h thng : anh ch c leo ln cao hn kim li c nhiu hn. Mt trong nhng nt
ch o trong tnh c|ch anh, l{ anh tin mi s u do s
Cn vi nhng ngi lnh thng, chin tranh nng ln vai h. Trong mt x hi b |nh
bt mt gc r, h l t nhn ca ng lng, c|i bo m cho h thot khi tht nghip v
nui sng gia nh ng c ca h...
Phn tch s pht trin ca tnh hnh t sau k Hip nh, c|c nh{ l~nh o Vit Nam cng
xc nhn rng: xt trin vng ca cch mng min Nam Vit Nam th mi gii php chnh
tr u i hi trc ht phi b g~y c qu}n i Si gn, cng c ch yu ca chnh
quyn b nhn...
Th|ng Mi nm 1973, cuc ging tr nhng chin dch ln chim ca qu}n i Si Gn
c cc lc lng cch mng tung ra trn mt quy m ln. Ngy 15, Chnh ph cch mng
lm thi v B t lnh qun gii phng ra li ku gi, ni r rng qu}n d}n ta c quyn
chnh |ng c nhng bin php nhm chng li s ph hoi Hip nh ca chnh quyn
Nguyn Vn Thiu, |nh tr li nhng hnh ng chin tranh ca chng bt c }u, bng

nhng hnh thc thch hp v vi nhng lc lng cn thit i chng phi chp hnh
nghim chnh v trit Hip nh...
Th l Nam Vit Nam, khng cn l mt cuc xung t ko di na. M{ l{ khi u ca
mt cuc chin tranh mi, vi nhng hnh thc v nhng mc tiu ca n.
Nu ban l~nh o ng Cng sn Vit Nam v Chnh ph cch mng lm thi gt b kh
nng M a qu}n vin chinh tr li, th h cng khng loi tr gi thit mt s can thip
ca lc lng khng qun m M b tr v{nh ai xung quanh ng Dng nhm mc
ch ni trn. Trong nhng iu kin ang ni tri trn trng quc t v nc M lc
th, theo |nh gi| ca c|c nh{ l~nh o cch mng Vit Nam, s can thip bng khng qun
y s c th din ra trong thi gian ngn nhng s cng ht sc c lit hn... Tuy nhin
khng phi v th m n c th l{m thay i c chiu hng ca s pht trin ca cch
mng Vit Nam... Song tnh n kh nng y, quy m ca n gi|ng tr phi c cn nhc
mt cch k lng. N s c tin hnh bng phng ph|p ln dn, tng v tr mt, v ch
yu nhm v{o ng bng sng Cu Long, kho ngi, kho ca ca Nam Vit Nam.
C|c nh{ l~nh o cch mng cng khng v th m gt b kh nng u tranh trn mt trn
chnh tr. Thng By nm 1971, khi c|n c}n lc lng qun s cui cng ~ nghing hn v
pha cch mng, mt y vin Trung ng ng cn ni ring vi ti: Mun hn ch quy m
ca nhng trn |nh, chng ti cn phi |nh dn dn. Chng ti ang l{m ch tnh hnh
trn hai im: chng ti c th tip tc chin tranh n khi gii phng ton b t nc.
Nhng n mt lc n{o y khi i phng buc phi nhn ngng chin, th chin tranh s
khng cn cn thit na... Bc ngot quyt nh y n vo th|ng T nm 1974, c bit
vi vic qun gii phng |nh chim tri Tng L Chn ca qu}n i Si Gn.
Nm cch Si Gn 80 kilmt v pha Bc, tri Tng L Chn ch l mt cn c c bnh
thng, nhng n li l mt trong nhng cht ch yu ca v{nh ai bo v Si Gn. Qun
i S{i Gn ~ khng chim li c Tng L Ch}n v{ tr a v vic ny, Thiu ~ ho~n
v thi hn Hi ngh Celle - Saint - Cloud.
Tuy bc ngot chung ca cc trn chin u hy cn nm trong phm vi tc chin du kch,
nhng mt hnh thi tc chin kh|c ~ xut hin: l{ c|c trn |nh c|c v tr tng i
kin c trong c bn v tr bao quanh Kontum trn Ty Nguyn v mt s v tr khc
trong tnh Qung Nam min Trung Trung B, v d nh Thng c, m{ qu}n i Si gn
~ khng th chim li c.
Bc ngot trn chin trng y s c{ng c xc nhn trong ma h 1974. Ln u tin
trong ma ma, qu}n i S{i Gn ~ khng th ginh li c t b mt. H ~ phi chu
mt nhiu v tr min Trung v c ng bng sng Cu Long, c bit l b|n o C
Mau. ng bng Cu Long, sau khi k Hip nh, Chnh ph cch mng lm thi ch kim
so|t c 800.000 dn trn 3,5 triu d}n, nhng nay th y cch mng ~ gi{nh c
vi Si Gn mt phn quan trng t ai v{ s dn.
Khi phn tch s pht trin tnh hnh qun s nm 1974, B Tng t lnh Qu}n i nhn
dn ch ti mt chi tit c tm quan trng ln v mt chin lc: c bit l vo cui nm

1974, khi qu}n i Si Gn mt mt v tr th chng nhng chng khng chim li m chng

cn rt thm 3-4 v tr xung quanh, khng ch min ni m c vng ng bng. Nh vy
l{ qu}n i Si Gn khng mun phn tn th b tr lc lng ca chng. Tnh hnh ny ht
sc mu thun vi nhng k hoch ban u ca chng l cng chim c nhiu t cng
tt, gi{nh c ti a sc ngi sc ca. Tuy hin nay Qu}n i nhn dn mi ch s
dng lc lng nh, nhng qu}n i S{i Gn ~ khng th chng c li ni. Ln u tin
Nam Vit Nam, qu}n i ngy Si Gn vo th yu. V{ cng l{ ln u tin i vi nhng
ngi cch mng, h khng cn phi l{ ly yu |nh mnh na.
Mt hin tng quan trng khc na ang ph|t trin S{i Gn trong nm 1974: tip theo
nhng thng li gi{nh c ca qun gii phng, phong tro chng i Thiu ~ ly li
c t tin v m rng t chc. Th{nh phn th ba nh Hip nh d kin ~ xut hin.
Cui nm 1974, hot ng chnh tr b Thiu cm o|n gt gao nay li ni ln th Nam
Vit Nam. V{ trc nhng n tin cng ca phe chng i, v th ca Thiu lung lay d di.
n ni ngi M do d khng bit x s vi ng ta nh th no: nu l{ s chng i
ca mt phe thc s tin b tp hp xung quanh mt s nhn vt nh b{ Ng B| Th{nh
chng hn, t nhiu nm nay bt chp {n |p t y vn kin quyt u tranh th khng
ni, nhng ng ny li bt thnh lnh ni ln phong tro chng i ca mt s mt mi
khng ly g lm sch s lm m H Ni |nh gi| l{ nhng con nga thay th (x~ lun bo
Nhn dn, 14-9).
V d nh trng hp linh mc Thin Cha gio Trn Hu Thanh mt nhn vt chng cng
ni ting; ng ta ~ tin hnh mt phong tro chng Thiu c lit v vn tham nhng.
Hot ng ny ca cha Thanh c v nh li c mt s c quan M dung tng bi d sao
chng na, n cng c t|c dng l ht cng mt thiu s nhng ngi cng gio tin b ~
b mt c quan h vi nhng ngi cng sn. Mc d vy, n cng y Thiu ra xa ci m t
trc n gi vn l tr ct ca ch : Nh th Cng gio...
Cng nh vy, s chng i Thiu cn li ko mt b phn rng ri phong tro Pht t v
c my chc ngh s, m{ trong s ny c nhiu nhng gng mt cn xa mi c th gi l
khng c g |ng ch tr|ch. Nu bo ch b {n |p thng tay th bo ch phe chng i l{ i
tng b khng b mnh nht: nhiu bo b tch thu, trong s c nm b|o b ng ca.
Ln u tin t nhiu nm nay c|c cuc biu tnh din ra trn ng ph, bt chp s {n
p ca cnh st...
H Ni, s pht trin ca tnh hnh c theo di rt st. Trong sut qu trnh khng
chin, nhng ngi cch mng lun lun kin tr ng li y mnh tin cng qun s, kt
hp vi phong tr{o u tranh chnh tr c nng thn v{ th. Nhng cha bao gi tnh
hnh li tin trin thun li nh th. Trong cc thnh ph, khu hiu thng xuyn: nh
Thiu ca Mt trn dn tc gii phng c kh nng tr thnh hin thc. Tuy nhin, do
cc t chc b mt ca cch mng thnh th trc }y b khng b nng n nn lc ny h
thm ch ~ khng cn b l~nh o phong tr{o. Nhng s c mt ca Qun gii phng
cch cc thnh th t 20 n 60 km ~ ng mt vai tr xc tc ht sc quan trng... Song,
nh li tm s ca mt ngi c trch nhim Bc Vit Nam ni vi ti th d tnh hnh

qun s v tnh hnh cc vng gii phng c tt n my, iu vn cn cha , bi

vn cn vn cc thnh ph l ngi nh tr chn ca ch ngha thc d}n. Ngi ta c th
gii phng 90% lnh th nh hi 64-65, nhng c|c th{nh ph vn lun lun b ch nm
gi. Cho nn cng tc thnh th rt quan trng. Mun gii quyt vn Nam Vit Nam,
chng ti cn phi tng bc mt kim so|t c cc thnh ph v{ gi{nh c nhn dn
y v tay cch mng. iu c bit quan trng l phi tranh th c nhiu hn na
nhng tng lp trung gian thnh ph bng mt chnh sch mt trn dn tc chng
quc v{ ng thi chia r v lm suy yu ch Thiu... Trong trin vng y, lc lng
th ba c th ng mt vai tr ch yu, ngi i thoi vi ti nhn mnh:
C s php l ca Hip nh Paris cho php, ngay c di mt ch pht xt, t chc v
tng cng mt phong tr{o i lp hp php. Cho nn lc lng th ba i vi chng ti l
mt ci g rt quan trng. B Ng B Thnh khng phi l thnh vin ca Mt trn dn tc
gii phng nhng b{ rt quan trng i vi chng ti. Phong tr{o th lc n{y c c
thun li do s suy yu ca ch Thiu, mt ch c dng ln lm chin tranh,
nhng nay li phi chuyn sang u tranh chnh tr, trong khi n khng cn sc...
Vy l vo thi k y, cc nh cch mng Vit Nam sn sng chp nhn hon ton vai tr v
v tr m lc lng th ba c th thc hin. Tt nhin, ngi i thoi lu vi ti, trong
khng loi tr c b{n tay CIA. Ngi M by gi c th ~ ngh ti thay Thiu. Nhng r
rng M khng phi l ngi nm phong tro. D nhn cch ca mt vi c nhn trong s
nhng ngi l~nh o phong tro c th n{o i na th ch yu ci thc cht ca phong
tro vn l dn tc. Chng ti khng phi s mt s bng n ln hn ca lc lng th ba.
l{ mt thc t khch quan ca tnh hnh Vit Nam hin nay.
Ng{y 7 v{ 14 th|ng 9, b|o Nh}n d}n, c quan ngn lun ca ng Cng sn Vit Nam, ~
ng hai b{i x~ lun m ni dung ch yu s c nhc li trong tuyn b ngy 8 thng
Mi ca Chnh ph cch mng lm thi. Mt ln na, nhng ngi cch mng Vit Nam li
a ra vi c|c nh{ l~nh o Hoa K nhng phng s|ch tin ti mt gii php chnh tr:
M thay Thiu bng mt chnh quyn d thn M nhng cng quyt i theo chiu hng
thi hnh Hip nh Paris. V{ H Ni v Chnh ph cch mng lm thi ~ tuyn b sn sng
{m ph|n vi M v mt chnh quyn nh th. Nhng Thiu cn phi ra i...
ngh n{y cng s khng c tr li.
Nm 1974 kt thc. S{i Gn, trc phong tro chng i dng cao, Thiu vn c bm ly
ci gh bi nm 1975 s l{ nm bu tng thng...
Vit Nam, ngi ta theo m lch, mi nm mang tn mt trong s mi hai con vt ca s
t vi. Nh phn ln cc x hi truyn thng ng, x~ hi Nam Vit Nam cng m mnh
su sc trong mt truyn thng nghn nm . Ngay bn thn Thiu, d theo Thin Cha
gi|o, ng ta cng rt tin v{o khoa t vi v{ ng ta cng khai ni ln iu .
Cui nm 1974, cng l{ nm Dn (H) kt thc. n gia th|ng Hai dng lch, cng vi Tt
t Mo l bt u ca nm Con mo...

Trong mi hai con vt k tip nhau trong ho{ng i m lch th mo c ting l con vt
hin lnh nht. Tuy nhin vo cui nm Mo, c|c thy chim tinh, cc thy xem tng, xem
t u thng nht tin o|n rng nm Mo l{ mt nm rt kh khn i vi Nam Vit Nam
v cc k nguy him i vi tng thng Nguyn Vn Thiu.
S t vi ca tng thng Thiu hon ton ng vi sao chiu mnh ca nm Chut. ng chng
nhng sinh nm chut, m{ cn ng c thng, c ngy, c gi ca chut, mt iu xa nay
rt him.
Tng thng Thiu c v hnh nh khng coi thng nhng kh khn m{ nhng ngi sao ca
nm }m lch 1975 d{nh cho ng. Nhng khi mt trong s nhng ngi thn hi ng liu s
gii quyt ra sao th ng ~ tr li: ng, Mo rt nguy him cho Chut, nhng khi ~ bit
trc, th n s c c|ch phng...
(in AFP |nh t Si Gn, ngy 9-2-1975)
Thiu sinh nm T tc cm tinh con chut. Sau khi chy khp hang cng: Cng ca Php,
ri ca M, b hun khi Bun Ma Thut, chut Thiu li chy v Hu, ri { Nng, ri Nam
B v chy trn vo np trong cng S{i Gn. Nm nay l{ nm t Mo, tc nm con Mo.
Mo thng bt chut. Thng va ri rt nhiu chut ~ b mo bt. Chut Thiu chc
khng th tho|t c khi nanh vut ca mo. iu ~ c ghi sn sao trn tri:
Chut lun lun cht ming mo
(Bo Nhn dn, 5-4-1975).

CHNG II. CHIN DCH H CH MINH

Thu 1974, B chnh tr ng Cng sn Vit Nam hp, phn tch tnh hnh Nam Vit Nam,
ng Dng v{ th gii. Th gii t bn ch ngha ang b lung lay trong cn khng hong,
v{ tnh hnh n{y ~ gi|ng mt n mnh vo nn kinh t Si Gn, mt nn kinh t sng da
vo vin tr nc ngo{i, lc n{y cng ang gp kh khn trm trng. Khng hong ~ tr
thnh mi lo ch yu ca M. Ti M, xung t gia chnh ph v quc hi ~ ln ti cc
im vi v b bi Watergate, mt v b bi ~ dn n s sp ca Nixon. Nu Kissinger
vn cn c gi nguyn v th tn tng thng Grald Ford, t nay s phi chu s gim
st cht ch ca quc hi, m quc hi th kin quyt t chi mi cuc phiu lu mi Vit
Nam. Chng c l thng Tm va qua, khi Nixon xin quc hi cp mt khon vin tr qun
s cho ch Thiu, quc hi ~ ct gim ti mt na. S ct gim n{y ~ hn ch sc
mnh ha lc ca qu}n i Si Gn v t nay h s phi ng u vi nhng kh khn ln
v vn hu cn.
L{o, hnh hnh cng khng tin trin nh mong i ca M. Khi k Hip nh Ving Chn,
v lnh t gi ca phi trung lp, ho{ng th}n Xuvana Phuma ~ i theo quan im ca
Patht Lo, mt phe m{ ngi l~nh o l{ ngi anh em cng cha khc m vi ng l hong
thn Xuphanuvng. Mt trn yu nc L{o cng khng ngng cng c v m rng cc v tr
ca h trn khp t nc.
Ti Campuchia, M ~ phi ngng cc cuc nm bom. Qu}n i Lon Non phi co vo c th
Phng Pnh.
Cn c v{o tnh hnh bn ngo{i v{ tnh hnh ang c li trn chin trng v{ c|c th min
Nam, B chnh tr |nh gi| thi k ny l rt c li m mt cuc tng tin cng min
Nam. C hai vn quan trng cn x|c nh r quyt nh s la chn.
M c th a qu}n tr li khng? B chnh tr cho rng iu l{ khng th c. Nu
ngi M tr tnh a qu}n t tr li th h ~ khng k Hip nh Paris. Trong bi cnh
ca nm 1974, mt vic l{m nh th l gn nh khng th c i vi M. Nhng cn vic
M nm bom t v chi vin ha lc cho qun ngy bng khng qun th kh nng n{y
khng loi tr. Song vic n{y cng khng th o ngc c tnh th, bi t thi Johnson
v{ Nixon n ~ khng l{m c iu .
Th cn ring mnh qu}n i b nhn, h c th ko d{i c cuc chin u khng? S
pht trin ca tnh hnh chin trng nm 1973 v{ 1974 ~ chng t rng iu l{ khng,
bi khi y Qu}n i nhn dn mi ch s dng mt phn lc lng m qun i S{i Gn ~
khng th chng ni. Hn na qu}n i nhn dn cn c nhng lc lng d b sung
sc hu phng. Nu lc lng n{y c tung vo trn, th cn cn lc lng gia i
bn s thay i mt cch tai hi cho qun ngy. Thm na khng qun Si Gn li khng th
s|nh c vi khng qun M. V li d M c tng cng vin tr qun s v kinh t cho

ch S{i Gn i na th iu cng ch ung cng v ch, bi ci m h thiu, khng phi

l{ v kh, m{ l{ ch, quyt tm chin u.
T tnh hnh trn B Chnh tr cho rng cch mng c th gi{nh c thng li quyt nh
trong mt thi hn ti a l{ mt nm[8]. Vy cn phi chun b lc lng c v ngi v ca
cho mt nm chin u. Th l vo gia 1974, mi mt chun b cho mt cuc tin cng nh
vy c y mnh: Cng cuc ng vin c tin hnh trn mt quy m ln. Mc d ~
phi chu ng rt nhiu mi th thch ca chin tranh, nhn dn min Bc vn sn sng
chp nhn hy sinh, huy ng ti mc ti a sc ngi, sc ca ca mnh chi vin cho tin
tuyn...
Hy th hnh dung, chun b v hu cn cho mt cuc tin cng ln c cuc tin cng
1975 mt nc nng nghip lc hu, ni m{ 80% sn xut u lm bng th cng, th
y con ngi ~ phi n lc gh gm nh th n{o? c mt nim, chng ta hy lm
mt so s|nh: bo m cho cuc tin cng Tt 1968, ngi ta ~ phi chun b 30.000 tn
xng du, sng n cc loi cho cuc tin cng 1972 l 70.000 tn; th nay chun b cho cuc
tin cng 1975 mt khi lng ln l 250.000 tn s c a v{o min Nam, m ch yu
l phi vt rng ni. Ring xe tng, n khng th t h{nh trn 2.000 kilmt theo ng
H Ch Minh, v nh th v{o n chin trng, n s h hi v khng th s dng c. Vy
l phi a vo bng nhiu cch: c chng vn chuyn bng t, c chng li phi tho ri
ra tng b phn ri s phi lp li nhng cn c an to{n v{ c trang thit b tt. Nhiu
trm sa cha, trm nhin liu phi c thit lp sn trn sut dc ng. Cn a
c xng du cn thit cho xe c cc loi, th ngi ta phi t nhng ng dn theo dc
Trng Sn. Cng v{o l{ mt phi lng ln v kh, sng n, lng thc, thuc men
cn thit phi a v{o chin trng min Nam...
n v nh b c thnh lp nm 1959 tip t cho cc chin khu min Nam theo
ng rng Trng Sn, nay sau mi lm nm ~ tr thnh mt o qun thc s, c
trong tay cc binh chng: t cng binh, vn ti c gii, vn ti ng thy, n vn chuyn
v d tr nhin liu v du m, t c|c n v phng khng thng thng n c|c n v
c trang b tn la Sam t i khng... Vic thng tin lin lc, h thng thn kinh ca
ng H Ch Minh, c bo m bi 14.865 kilmt ng d}y in thoi, cnh l{
thng tin v tuyn... Ri cc binh trm, cc trm giao lin, c|c n v b binh lm nhim v
bo v, c|c c s hu cn, cc kho trm phn phi v kh, kh t{i lng thc c|c n v
thanh nin xung phong, v dn cng ha tuyn... tt c cc lc lng v t chc y u
nhm vo bo m giao thng thng sut cho con ng chin lc trong bt k tnh
hung n{o, d do ch |nh ph|, hay do thi tit gy nn... Cuc chin u chng my bay
M |nh ph| trn ng H Ch Minh din ra cng ht sc c lit. Trong thi gian hot
ng y c|c n v phng khng Qu}n i nhn dn Vit Nam ~ |nh tr my bay M
42.138 trn v bn h 160 chic.
V cuc sng trn Trng Sn, mt s bc th sau }y ca sinh vin N, mt trong hng
chc ngn nhng ngi lnh ~ i trn con ng n{y vo Nam chin u s gip chng
ta hiu n c phn no. Anh gi nhng l| th n{y v cho gia nh, cho m v{ ngi v
cha ci H Ni. Ghp nhng l| th li, n s nh mt cun nht k hnh qun ca mt

chin binh trong hng vn nhng chin binh khc. Ngy li ngy, qua nhng ngh, nhng
s vic, nhng kh khn, ngi ta thy y phc ln mt cch chi tit bc tranh ca mt
s tch anh hng thn k, c to nn bi nhng ni nhc nhn, nhng au kh, nhng
pht ng~ lng c ch ng, v c quyt tm ch vn ln thng ng{y vt qua. N.
khng ni v cc trn chin u, nhng l| th ca anh c v nh ngoi l ca cuc chin,
nhng thc ra n vn nm trung tm s kin: l{ s qun mnh, nhng hy sinh lun
lun c nhng ch{ng trai mi t|m i mi v{ h tri tim dn dn c ti luyn
th{nh thp. ... Sng trn i ngi cng vy; Gian nan rn luyn mi th{nh cng..
trong t nm 1942, H Ch Minh ~ vit nh th. V{ }y trn rng ni Trng Sn, ngi ta
phi tri qua nhng g v{ con ngi ~ c ti luyn v{ trng th{nh nh th no...
Nhng ng{y n{y, ng khng b bom ct. Mi ngy chng con c th i c 100 kilmt.
Xe lc t pha, con bun ng n ni thip i lc n{o khng bit v khi tnh dy, ngi con
au m nh b gin () Chng con tt vo rng ngh. 5 gi sng mc vng, |nh mt gic
ri 5 gi chiu li ln ng. Tip l{ mt m na thc na ng, gia nhng trn
bom, ng hn l{ nhng trn ma bom v{ i khi l{ nhng s c dc ng m c yn
tm, con ca m lun lun cn thn v qu yu cuc sng khng n ri b n ch v ngu
ngc hay n thun ch v mun t ra v ta }y )
() Hai em ca con chng th no h m?
Con nh nh{ qu| n ni thm ch con khng d|m ngh v m qu lu. C nhng m, con
m thy cn phng nho nh ca nh ta, thy m, m yu qu, v cc em con. Tnh dy, con
khng chu ni na... Bao gi th ci thm ha ny mi kt thc? Cn phi }y, chnh
trn nhng con ng y nhng vt hn au kh n{y, con ngi ta mi bit v cm nhn
c ht ci thm ha y n su rng bit dng no. Tt hn l{ khng nn ni vn ny
na, vn ~ dn vt chng ta c hi min Nam Bc....
Nhng chng ngh c d{nh lm mt s vic vt: ... Nhng ngy ny con khng c vic
g lm. Con khu li chic qun di, v vu chic qun cc v sa li nhng ch khu li. T
tay con lm ht mi vic, m . C l khng c g tt bng i hc trng i? Bao gi con
tr v, chc chn m s phi ngc nhin v a con ln ca m cho coi...
Nhng khng phi chng ng n{o cng c ngi xe, c nhng chng ngi ta phi i
b: Con vit cho m mt trm dng chn. Mt ngy ngh lc ny l thc s qu, m ,
bi chng ng va ri ht sc cc nhc. Chng con ~ vt qua mt ngn ni cao 1000
mt. Trn nh, c mt tri, ngi ta c th trng thy sut ti Qung Tr () }y, ma
tm t. Tht khng g chn ngn bng ci cnh h{nh qu}n trong ma: ngi t dm ti tn
xng. i khi, leo ln mt sn dc, ngi ta phi dng c n i tay v{ b}y gi con
mi thm tha c|i c}u ngi ta v: Th ra c ng tai... u con nng bng di mt cn
ma nh th|c. Qua lp m}y n{y, ngi ta li chi u vo mt lp m}y kh|c, cao hn, ang
trt nc. Hm qua l mt cuc hnh qun su gi lin trong ma. Ng{y mai v{ mai na
chc cng s th...
Theo dng thi gian, nhng ngy, nhng tun ri nhng th|ng qua i v{ mt con ngi
khc xut hin, mt con ngi c ti luyn thnh thp.

Em yu - anh vit cho ngi v cha ci H Ni - em c th hnh dung c cuc sng

trn rng ni Trng Sn n th no khng? Chc em s ngh n nhng tn cy c th,
nhng nh ni my m che ph... Th ny em , trong mt m ma lnh m t, anh v
cc bn anh trong mt tp lu heo ht gia rng gi, mt tp lu m em ch c tng tng
trong mt cu chuyn k ma ng... Qu}y qun bn mt ngn la nng rc mi ngi mt
chic que ang nng nhng ming tht ln rng... M chy xung cc ngn tay... Bn ngoi,
mt ngn thc rt gn ang gm tht... Anh cam oan vi em rng l{ nhng gi pht
tuyt diu nht trong rng ni i ng{n Trng Sn... Nu c ai bo: Tht khng khip!
l mt cuc sng thi tin s v ci g khn kh kia hn li c v ang kho|i tr|! th em cn
bo ngi h anh: H~y c}m ming i! H~y n vi Trng Sn v em s thy th no l
rng ni v hnh phc c sng y d ch mt pht. D sao n cng cn hn l{ sng
H Ni ri ch tun ra nhng li hunh hoang kho|c l|c!
C mt ngy, anh lnh N. lo ngi cho ngi v cha ci ca mnh: Em hc c tt khng?
Em cn gng lm vic. Nu em cha bit lm bp, thi cm cn sng cn kh th em hy k
n! iu quan trng nht l{ em c hc hnh, c hc thc, hc thc nhng nh~ nhn
khim tn....
Mt ng{y kh|c: Ba tun na, chung nh th ln H Ni s ngn ln nhng hi bo Noel.
c n Noel H Ni th tht tuyt. }y, bn anh cng gng t chc mt c|i g . Ai
khng bit tm thy trong cuc sng mt nim vui nho nh, lnh mnh th k ch l thng
ngc!...
V tht ph ph{ng v{ t ngt, l{ th th|ch... N khng n t mt trn |nh oai hng,
mt vt thng thc s m n t t b n, n mnh trong ci rm rp m t ca rng
gi...
Mt hm, trong mt chng hnh qun di cng vi trung i ca mnh, N. bng qu xung,
b qut bi mt cn st rt |c tnh. Trong c|c l| th ca anh th }y l{ l| th thng thit
nht, bi }y ngi ta thy anh ang vt ln gia s sng v ci cht, v{ ngi ta o c
nhiu hn nhng khc nghit thc t, nhng la chn tn bo xt xa nhng cn thit m
nhng con ngi trai tr ny phi ng u, ngay c bn ngoi bn thn chin tranh. ...
Anh nm trn mt chic ging ghp bng cnh cy, gn ngay bn b mt con sui Nc
reo ngay di lng anh. Th}n mnh anh run ln bn bt v{ ngi anh nng r~y, n ni
ngi chin s giao lin s qu phi li ra xa anh. Trung i trng ca anh th thm ci g
vi trung i ph, nhng anh n{y c v phn i. Anh hiu ngay l h ang ni v anh,
b{n xem c nn li anh khng, bi khng c ngi m th h cng ~ qu| nng ri...
Anh qua mt m khng khip. Anh cm thy qu| c c v{ anh ngh n tt c chng ta
v lc anh y anh ch mun tr v vi gia nh bng bt c gi no, anh mun sng st bng
tt c ngh lc ca mnh v gip cho mnh cht sc lc vt qua... Sng hm sau, anh
thy mnh nm li, c giao cho ngi dn ng, mt ngi dn sng trong vng sn
sc... Trung i ca anh, h ~ lng l ra i, c l ngh rng chc anh s khng sng ni...
Anh khng o|n tr|ch g h ht, N. vit tip, c|c anh ~ gn kit sc. V{ , xung quanh bn
anh ch l ci nng v m t n ngt ngt v trn vai mi ngi l 35-40 ki l mi lc mt

tru nng. C|c anh ~ i 40 ng{y ng, c l hn, v{ trc mt cn 20 ngy na mi ti!
Gi nu thm mt ngi m v{ ba l, sng n ca ngi y phi c|ng trn vai... t mnh
vo hon cnh ca h, anh hiu v anh khng cn gin h na...
N. c cm gi|c mnh nh mt con th b sn ui () Ngi dn ng cho anh l mt
con ngi tt - N. vit tip - v{ anh ta gip anh i nhc nhc tng bc... Sau v{i ng{y i,
chng cn thit phi m t cho em bit trong my ngy y anh i nh th n{o..., th t
nhin anh b ngt i. V{ khi tnh dy, anh thy mnh nm trong mt c|i hang c dng lm
trm qu}n y, ni m{ mt trung i trinh st ~ khing anh ti.
Trong ci trm qun y y, i vi N, l{ mt cuc chin u dai dng chng li t thn. ...
Anh khng c giy m t cho em cuc sng k l y, mt cuc sng m{ ngi ta khng
th phn bit ni ci ranh gii mng manh gia s sng v ci cht, m t sng hay cht
y cng chng cn g}y cho ngi ta mt cm xc no na... Anh nm gia hai bnh nhn
khc. C ba u b st rt. Bn anh nm cht n ni, nu c mt ngi n{o ln cn st
th hai ngi kia cng run l}y Nu c mt ngi st ti 40 th hai ngi kia cng m
hi t m (...) Anh ~ chng kin hai ngi bn y ra i. Mt m, ngi nm bn tri
anh nh ln cn in. Anh ta p t tung... Anh cng b nhn khng t nhng c p ca anh
y nhng v qu| yu nn anh chng c phn ng g ht. Th ri t nhin, anh ta m sng...
anh ta lng bng c|i g trong ming nh ting tr th, ngi anh ta rung ln bn bt, v
ri tt c ngng bt. Anh hiu ngay anh ta ~ cht v anh ra sc gi ngi ti cu... anh gi
ch y t| nhng m ~ khuya, v li chnh ch y t t nhiu ng{y nay cng b m. Th l sut
m y, anh vi ngi bn nm bn phi anh, c hai u run ln v s v thy ngi bn ~
mt ngui dn i. Anh ta cn rt tr, cng tui em, mi mi tm tui u... Nm ng{y
sau l{ n lt ngi bn bn phi ca anh, anh ta t gi~ ci i vi nhng cn co git kinh
khng... Anh th vi em rng trong sut thi gian hp hi, anh ta ch gi tn m nh mt
a tr ln s|u
Ring N., anh vn sng st, bi ngy hm y gia cn m sng, trong giy pht na tnh na
m anh ~ nghe thy ch y t th thm l{ phi t chic ging xui xo i sau khi anh
cht. ng vi t chic ging i, c y t| mau ming xinh p , ti s sng, anh vit.
V mt bui s|ng, iu k diu ~ xy ra: anh ~ qua khi cn nguy...
N. dn dn bnh phc v anh li lao vo cuc chin. Mt hm, anh vit nhng suy ngh ca
mnh v chin tranh: Anh ~ ri b tt c, anh ~ li H Ni tt c nhng g thn yu
nht ca mnh i chin u. V nh n, anh ~ hiu r hn th no l ni au, ni kh, v
qua nhng th thch y, con ngi ta ~ ln ln v{ c ti luyn nh th n{o...
N. cho ngi ta mt hnh nh nh v nhng con ngi m{ ngi ta gi l{ anh b i. H
chng c g ging nh nhng tn cung tn m{ mt s nh bnh lun phng T}y a th
hin. H l nhng chng trai tr, nh N, c t vo nhng iu kin c bit, ~ bit t
vt ln chnh mnh tr nn nhng con ngi tht s. c c iu , h cn phi
c mt nim tin tt thng, tin vo t quc mnh, vo ch huy ca mnh Mt phn ln nhng
thng li ~ c gi{nh nh vy , trong nhng iu kin c tnh cht s thi t c bit

ti trn nhng dy ni him tr ca di Trng Sn chy dc sut bin gii Vit Lo t Bc

ch Nam.
u th|ng ging nm 1975, mt cuc th nghim cui cng c thc hin: Sng sm ngy
2 thng Mt, mt s n v Qu}n i nh}n d}n c khong chc xe tng chi vin ~ tin
cng th x~ Phc Bnh, tnh l ca tnh Phc Long nm cch Si Gn 120 kilmt v pha
Ty Bc. Th x~ Phc Bnh, ni ng s ch huy ca tnh (tiu khu Phc Long) l{ do nm
tiu o{n ng gi v{ c s chi vin chin thut ca khng qun Si Gn. Ngy 6 thng
Mt, th x b mt v{ l{ tnh u tin Nam Vit Nam c hon ton gii phng.
Sau c v mo ta ra vut v ch i nhng phn ng ca Washington. Tng thng
Ford tuyn b lo lng v tnh hnh Nam Vit Nam sau khi Phc Long b mt v s c cuc
trao i v vn ny vi Kissinger v b trng Quc phng James Schlessinger. Nhng
tt c ch c th...
V{ S{i Gn cng khng c chim li Phc Long.
Trn giy t, qu}n i Vit Nam Cng ha tht n tng. c tng cng mnh m nhng
vi v~ v{o trc ngy M k Hip nh Paris, qu}n i ny c trong tay 1500 khu pho,
hn 2000 xe tng v{ thit gip, mt lc lng khng qun 1800 chic m|y bay trong 380
cng kch nm bom kiu F5, A37 v{ hn 700 trc thng; v thy qun h c 1600 tu
xung chin u cc loi. Gn mt phn hai mi d}n s Nam Vit Nam ~ b Si Gn xung
v{o qu}n ng: 710000 lnh v{ 340000 d}n v.
Trn chin trng, qu}n S{i Gn c b tr nh sau:
Ngoi vng Mt chin thut (vng Bc Nam Vit Nam): Qung Tr, Hu, { Nng v Qung
Ng~i c 3 s o{n, c tng cng 1-2 s o{n d b chin lc gm qun d v thy
qun lc chin.
Trn vng Hai chin thut (Ty Nguyn v vng duyn hi Nam Trung b): 2 s o{n, c
tng cng trn mt na s c|c n v bit ng qun.
Ti vng Ba chin thut (S{i Gn v{ ng Nam B): 3 s o{n cng vi 1-2 s o{n d b
chin lc.
vng Bn chin thut (ng bng Cu Long): 3 s o{n.
l{ v lc lng b binh. Cnh phi k thm 6 s o{n khng qu}n, 40000 thy binh,
c|c n v thit gip v pho binh lm nhim v ym tr cho b binh. Nhng v th b tr,
qu}n i Si Gn b cng ko theo chiu d{i ~ t ra yu v mt chin lc, n khng c mt
t chiu s}u n{o. Hn na, t u 1975 lc lng n{y ~ bc l nhiu im yu, bi n b
xi mn t bn trong mt cch nghim trng...

Trong nhng nm 1973, 1974, tp ch quc phng S{i Gn ~ cng b mt lot nhng li
bnh lun nguy kch v tnh trng ca qu}n i y v v bi cnh chnh tr, x hi ca Si
Gn.
C lp ng{y c{ng tng ca ch Si Gn trong khu vc ng Nam ; Khng cn chi vin
ho hc ca M v thiu mt chin lc thay th, l{ nhng chm en m{ c|c hc vin
s quan ca trng Cao ng quc phng nhn mnh. Trong nhng nm chin tranh gn
}y ngi M cn hn l{ mt ng minh... Vai tr ca h l vai tr ca mt ngi cha
u. Tt nhin khng phi l{ v t..., mt s quan kh|c ~ vit th: ngi ny tic rng phn
t th k va qua ~ khng li cho Si Gn mt chuyn lun no v rt kinh nghim
chin lc, ngoi tr mt m nhng sch dch ca nc ngo{i. Mt s quan cao cp khc
cng than phin l{ qu}n i S{i Gn, sau khi ngi M rt lui, ~ chng c c mt l lun
qun s no c tnh cht d}n tc v{ c lp...
Cn tng Si Gn Nguyn Bo Tr, ng ta ~ v ln mt bc tranh kh| r r{ng v{ |ng tht
vng v ci x hi m{ trong qu}n i phi chin u. Phn tch bi cnh x hi Si Gn,
ng vit: Nhng lc lng v nhng xu hng chia r l nhiu v mnh. Nhng mu thun
pha thnh th v nng thn, gia tr thc v{ ngi lao ng, gia c|c xu hng tn gio, cc
vng kh|c nhau... cng nh nhng tranh ginh gia c|c phe ph|i cng nng n, trong khi
nhng c may thng nht li mng manh () Trn c|i nn ca s chia r , nhng
tranh gi{nh, u | gia cc lc lng v{ xu hng khc nhau cng lm cho thng nht
quc gia ~ khng |ng k li cng mng manh v c th dn t nc ti tan r~.
ng thi, tng Nguyn Bo Tr vit tip: x~ hi cn b xi mn bi nhiu nhng bt
cng, bi tham nhng, hi l v nhiu nhng t nn khc. Kinh t th khng kim sot ni,
gia nh th ri lon, mi gi tr tinh thn v k cng x~ hi b o ln... l{ mt x hi
y ry nhng bt bnh v{ khng c tng lai... Thm v{o y l nhng kh khn do chin
tranh gy ra: sn xut b ph hoi, tht nghip tng, i sng kh khn, gi c leo thang vn
vt, an ninh khng c m bo, gia nh b chia r do ming cm, manh |o. Th m cng
lc y nhiu ngi lm giu nh chin tranh, nh nhng ri lon x hi v nhng k v
trch nhim. Tt c nhng c|i to ta hnh nh ca mt x hi b chia r su sc (). Sau
khi nhn mnh nh vy, Bo Tr li vit tip: Nhng nh{ l~nh o u phn ln chu nh
hng ca vn ho| phng T}y v{ M ho, cho nn h tch ri dn chng m dn th h li
gn b vi truyn thng dn tc... do vn chia r gia nh{ nc v cc khi i chng
l khng th gii quyt c. Kt qu l{ i sng x hi v chnh tr min Nam chm m
v{o m ti. Mt b phn dn chng, bt bnh vi chnh ph, i theo cng sn chin u
cho t do, bnh ng. Mt b phn khc th sng mt cch bi quan, th ng, th vi chnh
tr v quan tm duy nht ca h l lm th n{o kim cho c sng hay l{m gi{u....
Bi vit cay ng n{y gip cho ngi ta hiu c phn no nguyn nhn ca s tan v
hong lon din ra sau ny. Vi nhng li ch trch nh th i vi mt x hi m vin
tng Si Gn Nguyn Bo Tr coi nh c tr|ch nhim phi bo v th th hi ng ta sao cn
c th i hi c c|c binh s ca ng ta phi chin u sng cht v n? Di ngi bt ca
ng, mt s quan cao cp qu}n i S{i Gn, ngi ta cn cm thy dng nh c mt s
quyn r n{o y ca pha bn kia ~ cun ht ng; n nh mt s hi tic khin mt s

nhng ngi t b tha ha hn ca ch c ~ n nhn, gn nh c s nh nhm, cuc

tin qun ca nhng ngi cch mng vo Si Gn[9].
H Ni, B Chnh tr quyt nh v thng nht vi Chnh ph cch mng lm thi v thi
gian tin cng: Xun 1975 v giao cho B Tng tham mu chun b k hoch. Mc ch ban
u ca cuc tin cng l tiu dit mt b phn quan trng sinh lc ch v{ l{m thay i
mt c|ch c bn hn na cc din chin trng.
Nm 1975 l{ mt nm c nhiu ngha: v{o nm y, nhn dn Vit Narn s t chc k nim
45 nm ng{y th{nh lp ng, 30 nm ng{y khai sinh ra nc Vit Nam Dn ch Cng ho v
85 nm ng{y sinh ch tch H Ch Minh, qua i nm 1969. V{ ri c|c nh{ l~nh o Vit
Nam cng khng th i hi nhn dn ca mnh phi hy sinh mt cch v tn. Thi c l{
thun li v{ nm 1975 s l{ nm thc hin mt thng li ln, gip cho cuc khng chin
tin ln mt cch quyt nh ti thng li ho{n to{n...
Vy l B tng tham mu, tu thuc vo hai gi thit ~ a ra hai k hoch[10]. Mt k
hoch, ti thiu, l tin ln mt bc mi, c tnh cht quyt nh...
Mt k hoch khc, theo gi thit ti a, l{ nm thi c c li tin ln cng xa cng tt, c
th l ti ch...
B Chnh tr cng yu cu l phi x|c nh hng tin cng ch yu sao cho tho m~n c
c|c iu kin:
1. Nhng trn |nh u tin phi nhm vo nhng mc tiu c tm quan trng h{ng u
nhng khng phi qu mnh.
2. Hiu qu bt ng phi ng mt vai tr chin lc. Nhng trn |nh u tin phi bo
m chc thng.
3. Nhng thng li ban u phi lm rung chuyn th b tr ca qun ngy trn ton min
Nam.
Phn tch th b tr ca ch, B Chnh tr v B tng tham mu ~ quyt nh chn Bun
Ma Thut, mt th x c trung bnh nm trn T}y Nguyn, l{m hng tin cng ch yu.
Qu}n i Si Gn ch i mt cuc tin cng ca i phng vng Mt, Qung Tr, hay
vng Ba Si Gn. Vy l h tp trung lc lng trn hai vng y hn l{ trn T}y Nguyn,
mt vng t d}n v{ a hnh y ni ting l{ kh khn cho c|c cuc hnh qun. Trn vng
rng ln nm trung tm min Nam Vit Nam v chim 30% din tch ton min Nam, c
hai v tr then cht kha cht vng cao Ty Nguyn l th x Plyku v Kontum...
Vic chn Bun Ma Thut, nm trn trc hai con ng quan trng v nm cch bin gii
Campuchia 35 km v pha ng, ~ |p ng nhng yu cu do B Chnh th ra. Ngoi yu
t bt ng do ch khng ch i mt cuc tin cng hng ny, th x Bun Ma Thut trung tm chnh tr quan trng bc nht chim 80% s dn tc thiu s ca Ty Nguyn - li

l mt v tr c tm quan trng thc s v qun s: s o{n 23 ngy ~ ng s ch huy

y. Cui cng th x ny cn nm trn quc l 14, con ng huyt mch ni lin Si Gn
vi Ty Nguyn.
T Bun Ma Thut, c mt lot ng ngang chy xung duyn hi min Trung. Cho nn v
mt qun s, chim c Bun Ma Thut s c ngha l{ c lp c Ty Nguyn vi Si Gn
v min Nam Vit Nam s c th b ct l{m i. Vic gii phng hon ton Ty Nguyn l c
th xy ra, v{ khi ~ chim c vng rng ln bao gm nm cao nguyn cao 1500 mt ny,
ngi ta s c iu kin tin xung vng ng bng duyn hi min Trung... C th }y l{
gi thit ti thiu m B tng tham mu Qu}n i nhn dn Vit Nam ~ ra. V khi m
T}y Nguyn c gii phng, v nu c th l c min Trung Vit Nam, th vng gii phng
ca Chnh ph cch mng lm thi s tr nn cng vng chc v s cng rt nng k i
vi cuc u tranh chnh tr vi chnh quyn Si Gn...
C|c tng lnh mai }y s ch huy c|c s o{n Qu}n i nhn dn trong cuc tin cng u
ang tui bn, nm mi. B tham mu c|c n v cng c tr ha, v{i th|ng trc,
ti ~ c dp n thm mt n v Qu}n i nhn dn ti mt trn Qung Tr, mt tiu
o{n tuyn mt, i din vi qu}n i Si Gn ch c|ch hai trm mt. }y, trong nhng
chin h{o cng nh cc hm ch huy lm bng cc cy g trn p t ca c|c trung i,
khng h c mt cht no ca s bung tung ba bi.
Trn cc vch hm, khng c nhng tm nh sung s~, nhng c mt t b|o tng trn l
nhng bc v, nhng b{i th th hin ch yu nc. gia nhng con ngi rt tr y,
ang tui i hc, ngi ta sng trong mt bu khng kh ca tnh ng ch thn mt,
m m, nh trong mt gia nh... Mt sc mnh lng l nhng ti tr, y sc sng tinh
thn v vt cht. Ngi tr nht 17 tui; tiu o{n trng 26 tui v chnh tr vin 28 tui.
Ti n, ngi ch huy m {n cc chin s ca h|t v{ anh dy h my iu thng thc
v k m.
Ngy bt u lc 5 gi bng tp th dc... Mi ngy dnh mt gi gip dn lm vic ngoi
ng. Thi gi rnh ri anh em hc vn ha, ngi hc cao dy ng i v nhn dn trong
vng.
l{ nhng i th m{ qu}n i S{i Gn c trc mt h. V{ chng li nhng i th y,
h ch c mt th l tng m{ nh t Tin tuyn, mt t bo ca h ~ m t:
H ch bit c ru v gi v h tm c|ch qun i tt c ch bng hai ci mo y. Ri h ra
mt trn. Chm ht.[11]
Ngy 1 thng Ba, nhng trn |nh u tin ca cuc tin cng bt u: c|c n v qun gii
phng ct t cc tuyn ng chin lc dn n cao nguyn v tin hnh mt lot cc
hot ng nghi binh.

Ng{y 4 th|ng Ba, hai con ng chnh 19 v 14 b ct khin Plyku v ch huy Vng hai
qu}n i Si Gn lm vo th c lp. Nhn chung, cao nguyn ~ b ct khi ng bng...
Qu}n i nh}n d}n nghi binh nh tn cng Plyku.
Qu}n S{i Gn ri v{o by v ly b phn ch lc ca s o{n 22 v{ 23 ln tng vin cho
Plyku, ch li Bun Ma Thut hai trung o{n.
Cng thi gian ny, mt s trn |nh quan trng nhng vn c tnh cht nghi binh c
Vit Minh tung ra Qung Tr, pha Bc. B ch huy S{i Gn cha iu ng lc lng d b
chin lc, bi h tin rng hng tin cng ch yu ca i phng s nhm vo mt trn
pha Bc hoc Si Gn.
Nh vy, Vit Minh c th tp trung lc lng v{o |nh Bun Ma Thut. Mt s o{n c
a v{o trn |nh. Kh|c vi li |nh truyn thng trc }y ca Vit Minh l ln lt |nh
chim tng v tr ch, dng ha lc mnh ca ph|o binh ch p v tr, ri s tn cng tiu
dit v tr bng xung phong chnh din... th ln n{y |nh mun Ma Thut, cc cn b ch
huy, pht hin nhng ch yu ca ch, ~ quyt nh v hiu ha ch t bn trong, |nh
thng vo tiu dit s ch huy s o{n 23, trung t}m u no ca chng... My ng{y trc
trn |nh, mt s n v c cng ~ lun su vo Bun Ma Thut, ci trang di nhng ci
v khc nhau...
Vy l t ngy 9 thng Ba, khch sn ln nht thnh ph, khch sn Anh {o ~ n tip
my v kh|ch |ng knh n ngh. H khng phi ai khc m chnh l my chin s quan
trc pho binh, ngy mai h s dng lin lc v tuyn iu chnh ng bn ca pho
130 ly ca qun gii phng bn vo s ch huy s o{n 23, c|c trn a ph|o v{ cn c thit
gip qun ngy.
Cng nh th khong mt trm chin s c cng ~ v{o m sn tt c cc v tr trng yu
trong th x~, nh s ch huy, ta th chnh, dinh tnh trng, kho n... trong khi pho ha
chun b ca qun gii phng thu ht s ch ca ch ra bn ngoi, th bn trong h
chuyn sang tn cng cc mc tiu v{o m mng 10 thng Ba.
Nh vy l ch vi my chc ngi, h ~ l{m t lit s ch huy s o{n 23, l{m ri lon tt
c cc v tr phng th ca i phng. S|ng hm sau, lc lng ch lc ca trn |nh tin
su vo th x~, |nh chim cc v tr lm ch Bun Ma Thut. C|ch |nh n{y s tr thnh
mt c|ch |nh in hnh ca cuc tin cng 1975.
Ch sau khi mt Bun Ma Thut, Si Gn mi v l l{ hng chnh ca cuc tin cng l
nhm vo Qun khu hai, vo Ty Nguyn... H c gng chim li thnh ph. Qu}n tng vin
ca s o{n 23 mt l o{n qu}n d v{ hai l o{n bit ng qu}n c trc thng vn
n cu nguy cho Bun Ma Thut, ~ li ri v{o mt ci by v b tiu dit ngay khi va mi
qun.
Th l Kontum v Plyku b c lp v uy hip.

Ngy 15 thng Ba, qun ngy hai thnh ph ny bt u di tn v hng ng bng ven
bin. Lnh di tn c ch th}n tng thng Thiu ban ra. Lnh ny t bn thn n l logic:
rt qun v ng bng ven bin, Si Gn hy vng l h c th t chc y mt tuyn
phng th tp trung hn, vng chc hn. Nhng ri ro thay, nhng iu kin ca cuc rt
qun, tnh trng hon ton thiu chun b v s suy sp v tinh thn ~ khin cho cuc rt
qun bin thnh mt cuc tho chy hong lon.
T ngy 13 thng Ba, B ch huy chin dch T}y Nguyn ~ d kin trc kh nng rt lui
n{y: rt ch ch duy nht c mt con ng l{ tnh l s 7 ni lin Plyku vi th x
Tuy Ha ca tnh duyn hi Ph Yn, nm cnh Si Gn 570 km v pha Bc. T hng chc
nm nay, con ng n{y ~ h hi nhiu v{ t c dng n... Gi }y, chn trung o{n
qun Si Gn cng hng vn d}n thng ko theo, trong mt tnh trng hong lon cc ,
v{o con ng nh y... B bao v}y v{ truy ui trn mt on ng 100 km gn nh
ton b chn trung o{n ~ b tiu dit, qun gii phng thu c trn ng mt khi
lng ln sng n v{ c|c qun dng, trong c to{n b xe pho...
Cn s o{n 22, trn ng rt chy v hng b bin theo ng 19, chng cng b chn
li v b tiu dit i b phn. S qun cn li chy v n Quy Nhn th c lnh ca Si
Gn t chc mt tuyn phng th y, S ch huy tc chin ca qun gii phng theo di
cc cuc din {m ca ch, ~ nghe c s qun sng st tr li cp trn ca chng: c|c
ng bo chng ti ly g t chc phng th by gi? Chng ti ch cn c c|i ...!
Chin dch T}y Nguyn ~ t c cc mc tiu gn nh to{n b vng cao nguyn c
gii phng. Kh nng thc y qu}n i Si Gn ti tan r~ ~ xut hin.
C l lc n{y tng Gi|p, ngi t chc ~ ra mt trn cng B tham mu t|c chin ca
ng |nh gi| nhng kh nng h{nh ng? Nhng thc ra ch huy ti ch cuc tin cng ~
c giao cho tng Dng Tng tham mu trng, nhn vt s hai ca Qu}n i nhn dn,
u vin B Chnh tr m nhim. Ch o v gim st t trn H Ni l{ do tng Gip cng
vi B tng t lnh, c lin lc mt thit vi B Chnh tr ca ng.
Ti mt trn, tng Dng thc hin nhim v ch huy tc chin ca mnh vi s phi hp
ca Trung ng cc min Nam do Phm Hng ch o, c s gip ca L c Th, ngi
~ tin nnh cuc {m ph|n Paris.
Mi ch trng a ra u c s thng nht vi Chnh ph cch mng lm thi, trong
ngi i din cho ng l kin trc s Hunh Tn Pht Ch tch Hi ng c vn. Quyt
tm tip tc cuc tin cng c x|c nh: mt b phn lc lng c lnh tin ngay v
S{i Gn v{ vng ng bng. Mt b phn khc tin xung gii phng cc tnh ng bng
duyn hi min Trung, trong khi hng Bc, cc chin dch nghi binh c lnh
chuyn ngay sang chin dch tin cng. Chin dch Hu - { Nng sp sa bt u.
Trn cao nguyn qun gii phong trn xung vng ng bng ven bin. Ngy 23 thng Ba,
qun gii phng tin vo An Kh, mt th trn nm gia Pl}yku v{ Quy Nhn. Ng{y 1 th|ng
T, th x~ Quy Nhn, tnh l ca tnh Bnh nh c gii phng, cng lc vi cng Tuy Ho,
th ph ca tnh Ph Yn. Tip qu}n gii phng ln lt tin vo gii phng: L}m ng

vi th ph ca n l Bo Lc, ng{y 2 th|ng T; th{nh ph Nha Trang v{ cn c hu cn ln

Cam Ranh ca tnh Kh|nh Ha, ng{y 3 th|ng T; { Lt v tnh Tuyn c ngy 4 thng
T... To{n b qun khu hai ca ngu qu}n S{i Gn ~ b xa s. Nam Vit Nam b ct l{m i
{ Nng, thnh ph th hai ca min Nam b c lp.
T ngy 19 thng Ba, cuc tin cng ca qun gii phng trn hng Bc ~ bt u gia
lc qu}n S{i Gn ~ quyt nh rt chy. Cuc tin cng c tin h{nh trn ba hng: Bc,
Nam v Ty... Qun Si Gn b dn vo Hu. Con ng duy nht rt chy t Hu v {
Nng l quc l 1 ~ b ct t. Qun ngu Qung Tr v Hu ch cn cch chy ra bin
Thun An. Cuc rt chy, c tin hnh ngy 24 thng Ba, din ra trong hong lon, trong
khi qun gii phng ~ tht cht c vng vy.
Hu, th vn ha ca min Nam, kinh c ca vng triu Nguyn v th phu ca tnh
Tha Thin ~ c gii phng ng{y 26 th|ng T, sau mt trn |nh ln ca Thun An.
Trong ba mi hai gi, gn mi vn qu}n S{i Gn ~ b loi khi vng chin u hoc b
bt lm t binh...
Trong thi gian y qun gii phng t cao nguyn lao xung, tin cng v hng hai tnh
Qung Nam v Qung Ngi, pha Nam { Nng.
Ngy 24 thng Ba, th x Tam K trn quc l 1 c gii phng. Qun ngu Si Gn, b nht
vo ci r { Nng, ~ khng cn con ng rt chy v pha Nam.
V chnh vo ngy y, B t lnh qun gii phng quyt nh thc hnh trn tin cng vo
{ Nng.
Nm trn quc l 1, cch H Ni 700km v Hu 100km, trong mt lng cho trn bin, {
Nng to thnh mt cn c hn hp khng - hi qun cc k quan trng v{ c trang b
rt hin i. S ch huy Qun khu mt ngu ng }y v{ th{nh ph c ba s o{n thuc
loi tinh nhu bo v...
Ng{y 23 th|ng Ba, |m t{n qu}n cao nguyn v Hu ko v{o { Nng. Ni hong lon ca
chng ~ nhanh chng l}y lan sang s ba s o{n c xem nh bo v cn c quan trng
h{ng u ny. Trong thnh ph y p nhng ngi bi nhng ln sng di tn, ch trong
my ngy, s dn t 700.000 ngi ~ tng ln ti 1.200.000 v khp thnh ph ~ din ra
nhng cnh ca ngy tn th... v{ ng l{ ng{y tn th tht: trong hai mi bn gi, khng
ai cn lm ch c chnh quyn na, nhng to|n lnh mang v kh xng ra ph, lao vo
cp bc, hm hip d}n thng... Hng vn ngi, binh s dn u, c xng v{o cn c
chim ly my chic my bay, lc ny ch cn rt him. Cui cng c|c phi cng ~ khng
dm cho my bay h cnh na, bi mun ct cnh, h s phi m mt con ng mu qua
|m ngi ng nghn nght ang t tp, bu bm vo ca, vo cng my bay... bn cng,
cnh tng cng din ra nh vy: bn lnh ~ khng do d bn c v{o {n b{, tr con, y
h xung bin tranh ch trn cc chuyn tu di tn...

V{i ngi Php li { Nng ~ c chng kin cnh hong lon ny. V d nh gi|m c
trung t}m vn ha Ph|p. S|ng th by, 29 thng Ba, khi ng yu cu vin i t| ng qu}n
tri bn cnh xin bo v trung t}m, th vin i t| ~ tr li:
Ti khng th l{m c, ti ch c mt mnh!
Mt s thy tu ngi Vit Nam thuc gi|o o{n Saint-Paul-de Chartres ~ chn ct hng
chc x|c d}n thng b lnh ngu st hi trn ng chng trn chy...
Trong khi , ba s o{n qu}n gii phng lao vo mt cuc hnh qun cp tc bng mi
cch c th c: chy ch}n, i trn xe ly c, i khi ci c nhng chic honda trng
dng: ~ c nhng ngi l|i xe o ba, bn chin s trn mt chic xe 125 phn khi...
Mt s o{n theo ng 1 tin ln Tam K. Mt s o{n kh|c tin vo t Hu v{ s o{n
th ba t Thng c mt th trn min ni, xung t}y { Nng...
Ngy 28 thng Ba, trn |nh { Nng bt u Sau trn Hu, B ch huy ngu S{i Gn ngh
rng h c th c mt, hai thng ngh ngi. Nhng khng ng, ch bn ngy sau, qun gii
phng ~ xung trn... Vo lc 15 gi ng{y 29 th|ng Ba, { Nng ~ b mt v tay qun gii
phng. Qun khu mt ca S{i Gn ~ khng cn tn ti...
Nh vy l ch trong mt thng qun gii phng ~ tiu dit hai qu}n khu ch v{ theo nh
thng co ca B t lnh Qun gii phng ra ngy 6 thng T, h ~ loi khi vng chin
u 27.000 qun ngu, gm s|u s o{n ch lc, trong c mt s o{n tinh nhu l qun
lnh thy |nh b; l o{n 3 qu}n d; 2 lin o{n bit ng qu}n, cng l{ nhng n v ni
ting thin chin; 10 tiu o{n thit gip; 35 tiu o{n ph|o mt t; 5 tiu o{n ph|o cao
x... v{ thu c mt s lng ln v kh v{ qun dng m t New York Times (s ra
ng{y 24 th|ng Ba) |nh gi| l{ ln ti gn mt t la... ng nh b|o Nh}n d}n H Ni
vit: l{ mt thng m n bng hng chc nm (x~ lun s ra ng{y 7 th|ng T).
Ngy 21 thng Ba, Chnh ph cch mng lm thi ~ c mt c gng cui cng tin hnh
mt gii php chnh tr, nhng ln ny tt nhin vi yu cu cao hn: h mun mt chnh
ph theo nhng iu kin ca h.
Vic |nh chim Si Gn bng sc mnh vn cha c quyt nh. Nhng con ng ~
m. S l{ in r nu dng li... V phng din cch mng mt c hi, mt thi c ch xy
ra c mt ln v n s khng tr li... S l mt ti c nu ta b l thi c bi n l thnh
qu ca 20 nm u tranh..., H Ni ngi ta ngh nh th.
M, tng thng Ford nhn c tin { Nng tht th lc ng ang ngh l Paques Palm
Spring, California, ni h{ng ng{y ng chi golf nhiu gi lin...
Cn nam Vit Nam th cuc chi ra sao? Tng tham mu M tng Weyand, ngi va
n Si Gn mt tun l nghin cu tnh hnh, ~ tuyn b trc khi tr v nc: Qu}n
i Vit Nam cng ha hy cn mnh, h c trnh v{ ch chin thng qu}n i Bc
Vit Nam...

Cn Washington th lc n{y, thay cho gip qun s trc tip, ngi ta chi tr |nh
v mm: u th|ng T, lu Nm Gc vu khng rng { Nng sau gii phng ~ xy ra
nhng v tm m|u.
Ng{y 7 th|ng T, cng vi mt nhm nh{ b|o phng T}y[12], chng ti h cnh xung sn
bay { Nng. Hai tun l sau...
Nhn chng th nht chng ti n gp l mt nhn vt c tnh cch... Cha Charmot, thuc
Hi truyn gi|o nc ngoi Paris, 53 tui. cha, ngi ta thy c hai c im tr|i ngc
nhau: Cha va l mt cu F.F.I (Lc lng khng chin Ph|p trong nc), li va l mt
d}n k cu ng Dng. Thc vy cha ~ 28 nm Vit Nam, trong c ti 20 nm
{ Nng. Chng ti gp cha ngoi ph, |o chng th}m la xa trong gi, ber i lch,
ang p xe nhanh nhn, v t do...
B i gii phng, h l nhng ngi ng n mt cch mu mc, cha ni, th m cc ng
bit y, trc }y ti }u phi l{ ngi bn pha h, ti cn mun ch quc gia tn ti
na kia. Ch, ti phi ni l my anh gii phng ny, h buc chng ta phi khm phc y.
Ngc li, ti ~ nhn thy c|i |m qu}n i Si Gn: tht kinh khng, chng cp ph, hm
hip... Chng ta l mt ci t ng s nhng ch}n ~ b mi c rung c. Ch nhong
mt c|i l{ n ~ sp...
Ph lnh s Php, ng Xavier Dillman, li ti ch cng cng nhn nhng v n sng ba
bi y khng phi do pha cch mng g}y ra. Cn tr li phng vn ca nhm truyn hnh
Ph|p, ng |p: D}n chng tht kinh v nhng v cp bc ca qu}n i Si Gn. V th
by, ngy 29 khi tin v{o { Nng, b i cch mng ~ thc s c n tip nh nhng
ngi i gii phng, c bit l vi nhng ngi pht t...
Tt c nhng nhn chng m chng ti hi lc cn ni thm rng, trong cn hong lon
chung y, mt b phn d}n chng ~ tham gia v{o vic gii phng thnh ph. Nhng ngi
Php ca ta lnh s u ni h c chng kin rt nhiu thanh nin, mang theo nhng l
c Pht, ~ ra n b i gii phng v dn ng cho h. Mt trong nhng ngi Php cn
ghi nhn mt chuyn k khi trong nhng s kin ng c tn mt trng thy. Nht k
ca ng vit, ngy 28 thng Ba, ta lnh s M ~ b qu}n i S{i Gn cp ph|... ~ xy ra
mt vic m t n ni ln rt nhiu iu: Mt ng gi c s|u mi tui tro ln nc to nh
lnh s... ng ta git ly l c M v thong th x n ra lm nhiu mnh... Lnh trng qua li
bn di, tay l m m nhng cp c ngng ln nhn... iu g s xy ra? Khng,
chng c g ht... H th i tip...
Nhng hnh nh ca nhng |m ng khip s n ko trn ng s 1, trn chy hoc ch
c ri xa { Nng, c ph|t i ph|t li trn c|c {i khp th gii, bng nhin li tr v
trong k c. Th th ti sao li c s trn chy tuyt vng ? Khi c chng ti nu ln
cu hi, mt s nh tu hnh Vit Nam, nhng ngi ~ gip d}n di tn, gii thch rng tnh
trng hong lon l{ do bu khng kh ang bao trm lc by gi: l{ mt s hong
lon v thc, n nm trong su thm, v th ri bt ng trong mt lc, n ph ph{ng chp
ly ngi ta, nhng con ngi t trc n gi vn t ra bnh tnh. Nhng c th cng cn
do tt c nhng g m cc nh chc trch vn tuyn truyn v cng sn.

ng, y l mt trong nhng cha kha hiu nguyn nhn ca tnh trng hong lon
. V{ ri ngi va gii thch vi chng ti, mt b{ x cu gi|m c ca mt trng trung
hc n, ~ th nhn rng b{ cng thuc loi phn ng y! B ni mt cch t do, thoi
mi:
Trc khi qun gii phng v{o { Nng, do s tuyn truyn ca S{i Gn, chng ti ~ rt
s. Chng ti ch i nhng tri tp trung, nhng s trng pht tp th, v. v... Nhng chng
c g ~ xy ra. Ngc li b i gii phng h li rt thn thin, rt |ng yu....
B gii thch thm vi chng ti: ... Nu s ng d}n chng ~ b chy, l{ h s nhng
cuc nm bom tr a
Lc chng ti v{o { Nng, tnh hnh rt yn tnh. Gn nh mt s thanh bnh. Nhng cnh
a ngc na th|ng trc }y ~ hu nh ri v{o qun l~ng.
Ch mt hai ng{y sau khi { Nng gii phng, trt t ~ tr li. N ng tr thc s m khng
phi bng khip s, bng khng b...
Trong trn { Nng, qu}n i Si Gn ch cht ba mi lm ngi... V Ch Cng ngng li
mt l|t
63 tui, B th khu u khu V - mt vng rng ln trong khng chin bao gm ton b min
trung v nam Trung B t { Nng n Phan Thit gm c cao nguyn - ng gn nh tr
thnh mt nhn vt huyn thoi. Mt trong s nhng gng mt k cu ca cuc u tranh
cch mng min Nam Vit Nam, m{ i vi ng s nghip ny bt u t nhng nm
1930... Ti c gp ng vi tun sau khi min Nam hon ton gii phng. ng tip tc k
v cuc tng tin cng { Nng: l{ mt trn |nh chp nhong. Chng ti khng theo
nguyn tc ly nng thn bao vy thnh th. Chng ti coi thnh th l{ u no. Chim c
u n~o c ngha l{ l{m tan r~ ch v{ g}y c t|c ng i vi nng thn. Nhng, ng ni
thm, cn b qun s ca chng ti cng phi thuyt phc c cc cn b chnh tr nm ti
a phng... Chng ti ~ gt b nhng g l gi|o iu Chng ti ly |nh chim thnh ph
l mc ch trc tip
Cng nh vy, bn thn vic ch o chin dch cng khng theo nhng mu mc thng
thng: Theo nguyn tc ca chin tranh, mun |nh chim mt thnh ph ngi ta phi
tn cng chnh din, |nh chim tng v tr mt, tng tuyn mt... Th nhng chng ti ~
|nh thng v{o trung t}m u n~o ch. Theo c|ch |nh thng thng, th |nh {
Nng, ngi ta phi s dng ti 5 s o{n v{ c nguy c th{nh ph s b chu nhng hu
hoi ln. V{ cng c mt nguyn tc thng thng khc na, l{ tiu dit sinh lc ch ri
sau mi tn cng vo thnh ph. Nu theo nguyn tc y th c l by gi ti vn ang cn
phi chin u... Nhng chng ti ~ ch tiu dit mt s sinh lc ch, ri tung mt n
|nh thng vo khu ch huy, dit trung t}m u n~o v{ nh vy lm tan r th b tr ca
ch...
Nhng li ni y ca V Ch Cng ~ minh ha cho nhng tin b k diu m{ Qu}n i nhn
d}n ~ t c trong lnh vc lm ch chin tranh hin i. i vi nhng nh cch mng

Vit Nam, chin tranh du kch ch l mt giai on ca chin tranh nhn dn. N cn thit
phi c pht trin ln thnh nhng hnh thc ca chin tranh hin i. Nh cng cuc
xy dng kinh t ca min Bc x hi ch ngha, t nm 1954, h ~ c iu kin tng
bc hin i ha qu}n i. Vic lm ny chng nhng l cn thit |p ng nhu cu tc
chin chng li mt qu}n i c trnh cng ngh rt cao nh qu}n i M v{ qu}n i Si
Gn m n cn tu thuc vo nhng hu qu m cuc chin tranh ca M ~ g}y ra i vi
nhng c cu x hi nng thn Nam Vit Nam.
Tin kinh in ca chin tranh nhn dn mun rng Qu}n vi dn phi nh c| vi
nc thc t t nrn 1966 ~ b th thch khi m M ngu cho tin hnh nhng chng
trnh bnh nh nhm t|t nc, l{m gim s dn nng thn... Vy l bt u t , din
ra Nam Vit Nam mt hin tng th ha nhanh chng, ho{n to{n bp bnh, nguy
him ngay c i vi bn th}n c|c c cu ca x hi min Nam:
Nm 1960, Nam Vit Nam c 85% dn s nng thn, sng thnh th ch c 15%.
Nm 1972, t l ~ thay i: nng thn gim xung 57%, cn thnh th, tng ln
43%[13].
S th ha khng ng u. V d nh Trung Vit Nam, ni chu nh hng nhiu ca
cch mng t thi khng chin chng Php th vng ny t b t|c ng:
Qung Nam, trong s d}n c tnh l{ 1.051.824 ngi th|ng 12 nm 1973 th c 8,73% l{
s ngi th ha.
Qung Ngi, trong s 837.803 ngi th c 8,37% th ha.
Bnh nh, mt tnh giu v nng nghip min Trung, th trong 3.428.852 dn, c
25,02% th ha.
Tt nhin cn phi c s d dt n{o khi s dng nhng s liu trn, bi t nm 1972,
hin tng nhng ngi di tn do chin tranh g}y ra ~ tng ln mt cch mnh m. Nhng
n cng gip hiu c rng ti sao min Trung Trung B, mt trong nhng vng bnh
nh c lit nht, nhng hot ng cch mng truyn thng: chin tranh du kch, u tranh
ca qun chng, vn c gi vng...
Ngo{i ra, ph v nhng k hoch ca M, vic s dng nhng n v ch lc quan trng
ngy cng tr nn cn thit: s tham gia ca nhng n v ny va ph thuc v{o trnh
hin i ha m{ qu}n i chnh quy t c.
Cuc tin cng chin lc Tt 1968 c th coi nh mt bc ngot. N |nh du s kt thc
ca mt thi k, thi k ca nhng cuc ni dy ca qun chng nm 1965, nhng cuc ni
dy ~ hu nh gii phng ton b min Nam, v{ ng thi n cng m ra mt thi k cui,
thi k m ngay trong cuc tin cng chin lc y, Qun gii phng min Nam ~ s dng
lc lng c trung o{n tin cng cc mc tiu nh S{i Gn, Hu v mt s th x, th
trn khc... Lc y ngi ta ~ ngh rng n tin cng qun s ny c th lm dy ln v h

tr cho mt cuc ni dy ca qun chng trn cc thnh ph ln v to ra mt bc ngot

v chnh tr min Nam. Nhng mc tiu y c th l qu to bo, nhng d sao, khi gi|ng
mt n nng vo cng cuc bnh nh ca M, n ~ l{m cho ngi M phi chp nhn
{m ph|n.
Cuc tin cng chin lc nm 1972 li |nh du mt bc tin mi ca Qu}n i nhn
d}n trn con ng hin i ha v lm ch chin tranh hin i khi h s dng t 3 n 5
s o{n tin cng trn ba mt trn chnh, to thnh mt th tin cng tng hp.
Trong cuc tin cng ny, thc cht ca n c t ch yu v mt qun s: n nhm tiu
dit sinh lc ch mt cch ti a, gi{nh li nhng t tm thi b mt v{ ng li vng chc
y. So vi thi k u ca cuc khng chin chng M th n }y c mt s chuyn
i mi. T nay, tuy vn khng coi nh nhng mt kh|c, nhng vai tr quyt nh l thuc
v qu}n i chnh quy. Trong thut ng ca qu}n i, cng c mt s thay i: ch cuc
tin cng 1972, h dng ch tin cng chin lc ch khng gi l{ tng tin cng v ni
dy ng lot nh trong nhng cuc tin cng 1968 v sau ny, cuc tin cng 1975[14].
Cuc tin cng 1972, trc khi M phi k Hip nh ~ xa s gii tuyn 17, ph hu ton
b th b tr bn ngoi ca qu}n i Si Gn v thit lp vng ca chnh ph cch mng lm
thi. Bng |nh bi chnh s|ch Vit Nam ha, n ~ thc y ngi M n ch phi rt
lui nhanh... Nhng n cng l{m bc l nhng im yu ca Qu}n i nhn dn, nht l
nhng mt cn yu km trong vic lm ch v hip ng cc binh chng, nh gia b binh,
xe tng, ph|o phng khng v{ hu cn vi nhau...
Sau 1972, nhng nh{ l~nh o Vit Nam ~ ra sc sa cha, khc phc nhng mt yu ny.
t lu sau cuc tin cng, trong mt cuc ni chuyn vi cn b binh chng xe tng thit
gi|p, tng Gi|p lu rng gia Qu}n i nhn dn v qun ngy Si Gn vn lun lun c
mt s chnh lch v trang b k thut... v{ ng nhn mnh ta phi y nhanh tin trnh
chuyn bin Qu}n i nhn dn thnh mt qu}n i chnh quy hin i.
Trong ba nm, qu}n i nh}n d}n ~ tin ti c kh nng phi hp h{nh ng ca 5 qun
o{n tin cng ch, trn mt mt trn di 1000 kilmt...
Nm 1975, nu vai tr ca qu}n i chnh quy l quyt nh th ln ny cng tc vn ng
qun chng v{ cng t|c ch vn li c nhn mnh. Mt s s quan ca c quan ch huy ~
gii thch cho ti v khi nim ni dy m{ ngi ta cn phi hiu: i vi chng ti, hnh
thc cao nht ca ni dy l khi ngha gi{nh chnh quyn. Nhng chng ti cng cn coi
ni dy l{ tt c nhng s tham gia ca nh}n d}n i vi hot ng qun s: tip t, sn
sc thng bnh binh, ti thng, lin lc dn ng, vn chuyn chin li phm... tt c
nhng c|i u nm trong khi nim y.
Trn thc t, trong Xun 1975, nhng hnh thc ni dy ~ din ra khng ng u gia
thnh ph ny vi thnh ph kh|c. Nhng { Nng th n thc s quan trng, nh nhiu
ngi ~ c chng kin. Mt gi|o s dy ton { Nng k li rng: Vi mt nhm gio
s v{ hc sinh, chng ti ngh cn phi h{nh ng... Mt s hc sinh, mang theo sng n
m qun ngy vt khp ni, ~ n gp ngi ca gii phng... Sau ngy gii phng, chng

ti ~ tp hp s nhng hc sinh sinh vin v vi 3000 ngi trong s h, chng ti ~

thnh lp Lc lng thanh nin gii phng, mt th d}n binh hp tc vi qu}n i v
chnh quyn qun qun...
Ngay trc khi Hu c gii phng, trong nhng ngy t 17 n 29 thng Ba, B Chnh tr
ng ~ c nh a cuc tin cng v hng Si Gn, nhm ngay lp tc li dng nhng
kt qu t c trong chin dch Ty Nguyn v tin xa hn na so vi nhng mc tiu
ban u.
Nhng phi trong nhng ngy t 20 n 30 thng Ba, khi m qun ngy Si Gn khng phi
l ch rt qu}n m{ chng ~ thc s lm vo mt cuc tho chy hong lon th B Chnh tr
mi h quyt tm cui cng l tin hnh mt cuc tin cng ln |nh thng vo Si Gn.
Tuy nhin, mt gii php chnh tr lc y l vn c kh nng. Nhng khng phi vi nhng
iu kin nh s|u th|ng trc }y na: mt chnh ph vi lc lng th ba khng phi l
ci mc cui cng ca nhng ngi cch mng Vit Nam. Ngi ta }u phi hy sinh ch v
c|i . Nhng ngi cch mng ~ tuyn b mc ch ca h l, bng chim ly chnh quyn
S{i Gn, ho{n thnh cuc cch mng dn tc dn ch Vit Nam. Mt chnh ph lin
hp Si Gn c th m ra mt giai on qu| ; giai on ny di hay ngn l tu thuc
v{o tng quan lc lng lm cho cuc i u gia cch mng v phn cch mng chuyn
t mt trn qun s sang mt trn chnh tr... Nhng c theo { tin qun thng li ny ca
qun cch mng, th giai on qu| s rt ngn, hung chi l by gi khi m t nay,
lc lng th ba ~ tr th{nh c may cui cng ca ch ngha quc...
C th cho php ngh rng vic Giscard dEstaing[15] hi thc cc nh ngoi giao Php c
gng tin ti dng c Si Gn chnh quyn Dng Vn Minh l{ khng phi xut pht t
nhng l do nh}n o, cng nh khng phi v quyn li ca nc Php, m ci chnh l v
mun c gi li Si Gn mt cn c chng li cch mng v cu khi thm ha mt mnh
quyn lc...
lm tht bi mi mu toan kiu y, nhng ngi cch mng Vit Nam khng nhng phi
p tan qu}n i Si Gn, m phi tiu dit n, tc i ca phe phn cch mng ci cng c
qun s ca n. Th m{ lc n{y, qu}n i S{i Gn ang tan r~ tng mng... Vy i vi Lc
lng th ba, liu h c phi l{ ~ ht hy vng ng mt vai tr n{o na khng?
H Ni, trong nhng cu chuyn ring, nhng ngi trch nhim ca Vit Nam vn tip
tc ngh rng c th xy ra nhng s kin khin thnh phn th ba s c th c giao mt
vai tr quan trng hn, v d nh mt cuc o chnh tin b Si Gn c s tham gia ca
giai cp t sn dn tc chng hn. Lc y chng ti s phi tnh n h, bi h ~ gi{nh
c nhng quyn nht nh.... Nhng Lc lng th ba y, ni m{ ngoi tr mt thiu
s tin b cn th y ry nhng phn t c quyn li chng i nhau kch lit, th chc
chn h s t ra bt lc trong vic m ng vai tr .
th Bc Vit Nam, s cng thng ca nhng nm 1973 v{ 1974 ~ bin mt, tnh hnh
Nam Vit Nam ~ tr th{nh t}m im trong mi cu chuyn. Ngoi ph, nhng |m ngi
t tp hng gi lin trc nhng tm pan ln, trn v mt bn chin s th hin cuc

tin qun oai hng v thn tc ca Qun gii phng min Nam. Nhng chin thng u tin
c n tip mt cch khng cht hoi nghi v nim tin n{y ~ nhanh chng bin thnh
mt s hn hoan ln ln tng gi tng pht...
Ng{y 6 th|ng T l{ ng{y th|ng tuyn c ca nc Vit Nam dn ch cng ha: l{ mt
ngy hi thc s, mt cuc bu c m nhn dn c dp by t s tin tng tuyt i ca h
i vi c|c nh{ l~nh o ng v{ Nh{ nc, c bit l vi tng b th L Dun v th tng
Phm Vn ng. Mi khi cc ng xut hin }u th lp tc y vang ln mt cch say
sa nhng li hoan h vang di. Ngi ta c cm tng cha bao gi nh lc n{y, s gn
b gia l~nh o vi nhn dn li cao n th. Nhng chin thng lin tip min Nam ~
n |p xng |ng cho nhng hy sinh m nhn dn c nc phi chu ng.
Nhiu cnh cm ng ~ din ra trong nhng cuc gp g thn mt ring t. Ngay c nhng
cn b gi dn, giu kinh nghim, thn kinh vng nh thp cng khng nn ni xc ng v
h ~ bung mnh cho s phn khi cung nhit ca tui thanh nin. c bit l cc cn
b min Nam, nhng ngi do chp hnh Hip nh Genve nm 1954, phi ri gia nh,
qu hng ~ tm thi tp kt ra Bc. Theo ng quy nh ca Hip nh th h ch tp kt
tm thi trong hai nm... Th m{ n lc ny h ~ ngoi Bc c hai mi nm! Gi
}y i vi h, gic m m{ h ~ dn quen ch dnh mt gc nh trong tm tr gia s chu
ng v nim hy vng ca h, nay ~ tr thnh hin thc... Nhiu ngi t 30 nm nay ~
khng nhn c mt cht tin tc no ca gia nh, v con...
T u nm 1975, vic ly qu}n ~ vt qua tt c nhng g ~ l{m t trc n y.
400.000 thanh nin, ri cng trng, nh my, hp t|c x~, nh{ trng, ~ ln ng ra mt
trn. Cui th|ng Ba, u th|ng T, tc ly qu}n tng ln dn dp... Tt c c|c phng tin
vn ti ca c|c cng trng, nh my, bn cng, ngay c n nhng xe ch kh|ch cng c
trng dng ch qun. Do vy vic sn xut ca tt c cc ngnh kinh t u gim mnh
trong th|ng T, th|ng Nm.
Nhng trong khi c|c chuyn gia M ca lu Nm gc tnh to|n rng Si Gn s c khong
hai, ba th|ng chnh n li lc lng th v pha Qu}n i nhn dn, h ch mt c
khong hai chc ng{y chun b hu cn cho cuc tin cng ln v{o S{i Gn, Chin dch
H Ch Minh. Bi nu mun th t gia th|ng Nm, ma ma ti, ng s s tr thnh
nhng on bn ly.
Vy cn phi kt thc sm.
Qun ngy Si Gn c gng xy dng mt tuyn phng th Phan Rang, tnh l ca tnh
duyn hi Ninh Thun, nm cch Si Gn 260 cy s v pha ng Bc. Trn gi y l
mt l o{n d, mt s n v qun bit ng v{ c s ym tr ca mt lc lng khng
qun mnh. Cng trong thi gian ny, h ra sc tng cng phng th Si Gn, cht gi cc
ng ng tin qun ca i phng. Lc lng ca qun ngy lc by gi c khong
200.000 ngi, my trm m|y bay v{ trc thng, cng mt nghn xe tng thit gip:
- Trn hng ng: S o{n 18 c nhim v gi cht Xu}n Lc, nm cch Si Gn 60km,
trn quc l 1 dn n ven bin v{ ng 15.

- Hng Bc: S o{n 5 ng Th Du Mt, cng vi l 322 thit gip.

- Hng Ty Bc: S o{n 25, ch huy s G Du H, trn con ng t S{i Gn i T}y
Ninh.
- Hng Ty Nam : Trn quc l 4 i v pha ng bng Cu Long c b phn cn li ca s
o{n 22 c lp li sau tht bi trn cao nguyn, c b sung s qun mi tuyn m
thm.
Trong vng ng bng Cu Long, qun ngy S{i Gn c ba s o{n ng M Tho, Vnh
Long v Bc Liu. Nm trung tm ton b i hnh trn l{ T}n Sn Nht, cn c khng
qun ln ca qu}n i Si Gn vi lc lng l{ s o{n 5 khng qu}n.
Trong khi v pha cch mng, h c ti 5 qu}n o{n, tc 20 s o{n, chim gn ton b
khi ch lc tc chin ca Qu}n i nh}n d}n, ang ng{y m cp tc tin v S{i Gn, va i
va tc chin dc ng. H tin bng tt c cc ng ng: ng s 1 t hng ven bin
ti; ng s 14 t cao nguyn v; ng s 13, t min t th|nh da lng v{o bin
gii Campuchia ko xung; ng s 4 t ng bng ko ln... Trong khi theo ng mn
H Ch Minh, mt s s o{n tinh khi, nguyn vn vn ang t min Bc tin vo...
Cng lc ny H Ni, ngi ta chm ch theo di nhng phn ng ca Washington...
Chng ti phi thn trng, kho lo vi ngi M nh chng ti vn thng l{m..., th
Bc Vit Nam, ngi ta ni th.
V Washington phn ng th n{o? Washington ~ th nhn s bt lc ca h. iu n{y ~
c din t r rng khi ph tng thng Hoa K, Nelson Rockefeller trong tr li mt cuc
phng vn hi u th|ng T v tnh hnh Nam Vit Nam ng ~ tuyn b. ~ thc s qu
mun lm bt c mt iu g. V{ khi ni v s phn nhng ngi di tn rt chy trong
cn hong lon, ng ~ ni thm khng cht ngng mm: Nhiu ngi trong s h s
cht... Nhng chng ti, chng ti s tip tc sng...
Ng{y 10 th|ng T, tng thng Ford c mt bi din vn m{ trong khi t|i khng nh M
vn ng h Thiu, bi din vn li ging nh mt bin bn ghi nhn s tht bi v
chnh sch ca M Nam Vit Nam. Ngi M trao li ng Thiu vo bn tay ca Cha lng
l{nh l{ li bnh lun ca mt ngi c trch nhim Bc Vit Nam...
Chng ta hy th hnh dung v ban l~nh o cch mng Vit Nam trong nhng ngy by
gi...
Mt trn |nh quyt nh ~ c bo hiu, mt trn |nh m{ c|i ch ca nhng nm
thng gay go gian kh ~ a h t nhng nh t ca thc dn Php ln ti v tr ng u
ca mt Nh{ nc c thit lp trn mt na t quc. Trong khi i xa, Ch tch H Ch
Minh ~ li mt Di chc m{ to{n ng, to{n d}n coi nh mt li cam kt l phi tip tc
cuc chin u: D kh khn gian kh n my, nhn dn ta nht nh s hon ton thng
li. quc M nht nh phi ct khi nc ta. T quc ta nht nh s thng nht.

Ng{y 21 th|ng T, v{i gi trc khi Thiu b , ng l{ ban chp h{nh Trung ng v{ B
Chnh tr c mt cuc hp... Nhng l{m g? d mt cuc hi tho v nhng thnh tu
v nhng tin b t c trong lnh vc vt l hin i.
Ban chp h{nh trung ng ng ~ thc hin nh vy y mt trong nhng quyt ngh ca
Hi ngh ton th ln th 23 ni v s cn thit phi n}ng cao trnh hiu bit chung v
khoa hc cho tt c cc cn b l~nh o ng v{ Nh{ nc.
Ng{y 9 th|ng T, nhiu trn |nh |c lit din ra hai cht Phan Rang v{ Xu}n Lc.
Ng{y 16 th|ng T, Phan Rang b mt. Hai tng Si Gn, Nguyn Vnh Nghi, t lnh Qun
o{n 3 S{i Gn v{ Phm Ngc Sang, ch huy s o{n 6 khng qu}n ngy b bt.
Trn Xun Lc ko di t ng{y 9 n 21 th|ng T v{ din ra ht sc c lit. bo v cho
cuc rt lui, qun ngy S{i Gn ~ dng n bom CBU-55, mt loi bom ni ting c tc
dng lm ngt ngi ngay tc khc trong phm vi b|n knh 200 mt. Di hng Ty Nam,
S{i Gn ~ b ct t vi ng bng Cu Long.
Ng{y 17 th|ng T, Campuchia, lc lng v trang nh}n d}n gii phng (tc qu}n Khme
. N.D) tin vo Pnng Pnh. Cc quan chc ca chnh quyn Lon Non, nhng ai khng kp
chy trn ~ u hng.
Ngy 21, Thiu t chc v giao quyn cho ph tng thng, ng gi Trn Vn Hng, ngi
~ b nhng s kin vt qua... Chin tranh ~ kt thc, H Ni ngi ta ni vi ti nh
vy, ngi M ~ theo nhng iu kin ca chng ti. Vn by gi l phi tm ra nhng
th thc kt thc n. Chng ti cn phi khn kho... Phi gii phng Si Gn vi t tn
tht nht v to nhng iu kin thun li nht cho ng{y mai. Nhng quyn ch ng tnh
hnh ~ ho{n to{n thuc v chng ti... Hoc l h thnh lp mt chnh ph theo nhng iu
kin ca chng ti v{ s l mt s u hng trong danh d, hoc l{...
Trn chin trng, bng bao trm mt s yn tnh l lng... Si Gn, nhng ci bng ca
c|c v b trng, ca tng thng Vit Nam cng ha ang ma may trn mt sn khu t
nay tr nn v ngha.
S yn tnh tng ng vi mt cuc bi binh b trn ca c|c binh o{n t|c chin ca
qu}n i cch mng Vit Nam. Trn c|c cn c xut pht, b i ng nghe cc chnh tr
vin gii thch cho h v tm quan trng ca trn quyt chin v ban ra nhng qun lnh:
Khng c c bt k h{nh ng cng bc n{o i vi d}n chng, khng c ngc ~i
dn chng. Hy t ra c k lut, c o c v tn ty, xng |ng l{ nhng chin s ca mt
qu}n i cch mng...
Ng{y 27, Dng Vn Minh c quc hi Si Gn, mt quc hi cn cha c bng mt
hi ng thnh ph trao ton quyn h{nh ng. Nhng ~ qu| mun.
Ngy 26, Chnh ph cch mng lm thi a ra mt li ku gi chnh thc, c gi tr thc s
nh mt ti hu th: Li ku gi i rt ngay mi s can thip qun s ca M v lp nn

mt chnh ph c th|i thi h{nh nghim chnh Hip nh Paris, theo ng nh quy nh
~ c tm tt trong chng mt. Li ku gi kt lun:
ng bo v chin s th}n mn.
Chng ta ang ng trc nhng gi pht quan trng nht, v i nht trong cng cuc gii
phng hon ton min Nam ca t nc chng ta. Chnh ph cch mng lm thi ca cng
ha min Nam Vit Nam ku gi cc tng lp nhn dn Si Gn - Ch Ln - Gia nh v cc
a phng kh|c cn nm di quyn kim sot ca chnh quyn Si Gn hy ni dy, t
tay nm ly vn mnh mnh, chin u di mi hnh thc, st cnh cng qun gii phng
p tan b my chin tranh, cng c {n |p v{ cng bc chnh quyn ngy S{i Gn,
thc hin quyn t quyt thing ling ca dn tc...
Quyt tm tin cng l khng th o ngc c.
Ng{y 26 th|ng T, qua {i v tuvn, mt bc in mt m~ c gi ti hai ph|i o{n ca
Chnh ph cch mng lm thi v Chnh ph Vit Nam dn ch cng ha ng ti tri
David, b cch ly trong cn c T}n Sn Nht v c lnh Si Gn canh gi cn mt.
Cn bao nhiu thi gian cc anh chun b phng th?, B ch huy chin dch H Ch
Minh hi h...
C tin cng i, ng lo cho chng ti. Chng ti sn sng hy sinh cho s nghip gii phng
hon ton T quc, hai trm th{nh vin ca hai ph|i ~ nht tr tr li nh vy v trong ba
mi s|u gi sau h ~ b mt {o cng s chin u[16].
Chin dch H Ch Minh bt u vo lc 17 gi ng{y 26 th|ng T.
T nhiu ng{y trc, mt s n v c cng ~ lun vo m qun sn nhng mc tiu
him yu nm s}u trong lng ch. c bit l cc cy cu.
Ngy 24, h nhn c lnh |nh chim nhng cy cu bc trn nhng con sng chy ct
ngang c|c ng tin qun v Si Gn v{ |nh xong phi bm tr li y. Thc hin
nhim v trn, mt i i c cng |nh trn ng 13 b ch phn kch ~ gn nh b hy
sinh ti ngi cui cng. Nhng n v vn gi vng cu bo m cho xe tng Qu}n gii
phng vt qua. Nhng ni chung, vic gii phng S{i Gn ~ tit kim c sinh mng con
ngi ti mc tn tht t nht.
Cuc tin cng ca Qun gii phng v{o S{i Gn c tin h{nh trn nm hng:
- Hng Bc: Mt qu}n o{n tiu dit cc v tr phng ng ca qun ngy Si Gn Ph Li
v tn cng Th Du Mt ri tin theo ng 13...
- Hng ng: Mt qu}n o{n kh|c |nh chim tng kho Long Bnh v loi khi vng chin
u mt n v thit gi|p; sau tin v Th c, chim trung tm hun luyn Th c sau
mt trn kch chin ri tip tc tin v Si Gn. Mt b phn ca qu}n o{n c ng v pha
Vng T{u, ct t ng rt lui ra hng bin ca qun ngy...

- Hng ng Bc: Qu}n o{n th ba tn cng cn c ln Bin Ho ri tin thng theo xa l

S{i Gn, ni c|c cu ~ c c cng chim gi trc...
- Hng Ty Bc: Qu}n o{n th t chim C Chi, |nh tan s o{n 25 ngy ri vt qua
cu Bng, cu S|ng tin cng v{o cn c T}n Sn Nht...
- Hng T}y v{ T}y Nam: Binh o{n th nm chim Long An, c Ho, Phc Lm... v thm
nhp vo Si Gn...
Mt cnh ca binh o{n n{y chim Tn An, Bn Lc v{ n lt n cng thc v Si Gn...
Trong thi gian trn, ng{y 28 th|ng T, Hoa K cho tin hnh di tn s nhn vin ca h,
nhng c vn loi, hy cn mc kt trong thnh ph v cng vi h l{ |m tay ch}n.
Chin dch c mnh danh l{ Talonvise ~ huy ng c mt hm i thc s v khng
qun v hi qun ngo{i khi Vit Nam v trn bu tri Si Gn. Mc d s my bay M
u nm trong tm bn ca qun gii phng, nhng m|y bay trc thng ca h ~ khng
gp mt cn tr no khi h cnh xung nc nh{ lm nhim v a ngi di tn...
B|m v{o ui |o ng ch ln lt tu tho|t c c|c v tai to mt ln nh: cu th tng
b nhn Nguyn B Cn, tng tham mu trng Cao Vn Vin, ri c|c tng Nguyn Cao K,
cu th tng, ngi tn Hitler lm thy v lun lun ra v yng hng ng ngo, Nguyn
Vn Minh, ch huy bit khu th , L Nguyn Khang, ph tng tham mu trng qu}n i
S{i Gn... i vi h, v hi kch ~ kt thc!
Cn Thiu, ng ta ~ chy sang {i Loan t ngy 26, c mang theo s vng trong kho ca
ngn kh nh{ nc...
Trong khi my ng trm chnh ca c|c bng ng S{i Gn, trong hai mi nm nay c M
gii thiu nh nhng Ngi hng ca th gii t do ang bin mt trn sn khu th
ngo{i ng ph, binh lnh ca h nho nho vt b qun phc, sng ng ln trn vo
|m ng...
Th l ht. Ci gi l Vit Nam cng ha ~ khng cn tn ti na. N ~ t tan bin...
11 gi 30 ng{y 30 th|ng T, tt c cc cnh qun ca Qu}n i nh}n d}n ~ tin vo hp
im ti Si Gn gii phng...
Ng{y 1 v{ 2 th|ng Nm, c|c s o{n ca qu}n i Si Gn ng bng Cu Long ~ h v
kh u hng.
Ng{y 2 th|ng Nm, n lt Cn o, nh t kht ting tn bo vi nhng chung cp
cng c gii phng.
Cn ngoi qun o Trng Sa th trn mt s o, l c ca Qun gii phng ~ php phi
bay t na cui thng Ba.

T ngy bt u cuc tin cng vo Bun Ma Thut cho n ngy chic xe tng u tin ca
trung i Bi c Mai hc cnh cng st ca dinh c Lp th 50 ng{y ~ tri qua...
V thi gian ~ qua l}u k t ng{y 22 th|ng Mi hai nm 1944, khi m{ mt con ngi
mnh d, chic m pht i u, khu sng ngn dt d}y lng, ng ni chuyn vi mt
ph}n i nh 34 ngi trong c 3 ngi l n[17] ch c trang b s s{i v{i khu sng
trng v gio mc... Trong mt khu rng su ti vng ni Cao Bng, Qu}n i nhn dn
Vit Nam ~ ra i nh th y... Lc n mi ch l{ i Vit Nam tuyn truyn gii
phng qu}n, v{ ngi ng ni chuyn hy cn cha i v{o lch s vi ci tn ngn gn:
Gi|p m{ i vi c|i ph}n i nh b 34 ngi c nam ln n[18] y, anh c gi thn
mt l{ ng ch Vn.
Ngi ta kh hnh dung ra i tng V Nguyn Gip by gi, nh l lun v chin tranh
cch mng Vit Nam, vi ng ch Vn cng vi mun vn nhng bn rn m anh phi
quan tm hi . ~ c lc anh phi gii thch cho ba c g|i trong ph}n i, nhng c gi
dn tc min ni, rng: bnh tt khng phi do ma qu l{m, l{ mt hin tng sinh l m
ngi ta rt c th cha khi bng nhng cy thuc... V{ ngi dy cho cc c ting kinh
cng chnh l{ anh.
Vo hi y, c|c ph}n i nh b c th chng |ng k g i vi c|c i th m nhn dn
Vit Nam sau ny phi ng u. Th nhng...
Cng cn phi c mt s hiu bit v nm vng him thv v s pht trin ca lch s mt
con ngi, m tn tui gn vi s kin, sau khi ri nc ra i, ~ tr thnh mt i biu d
i hi Tours nm 1920 th{nh lp ng Cng sn Php, mt con ngi c c lm phi
vin ng phng b ca Quc t Cng sn, lnh t ca chin khu Vit Bc v mt nm sau,
nm 1945, ~ tr thnh Ch tch ca nc Vit Nam Dn ch Cng ha: l{ H Ch Minh...
Vi nhng k tm thng n{o , nhng k ~ ch giu nhng n lc v t chc u tranh
v trang ca ng Cng sn Vit Nam lc y cn qu mng manh, nh b, B|c H, trong
i hi Hai ca ng nm 1951, ~ tung ra li thch thc:
Ng{y nay ch}u chu | voi,
Nhng mai voi s b li rut ra...

PHN HAI
QU BONG BNG M
CHNG I. MIN NAM, MT VIT NAM KHC
C mt min Nam Vit Nam khng? C mt thc t no khc mt c|ch c bn vi min Bc
khin Nam Vit Nam c th bin minh cho s phn ring r ca n khng?
Khi t H Ni i v hng Nam theo quc l 1 v vt sng Bn Hi, lp tc cu hi trn
hin ra v n nhanh chng tr th{nh v ngha. Sng Bn Hi ~ c th ha v tuyn 17. Ci
gii tuyn tm thi c |p t mt c|ch v o|n bi Hip nh Genve nm 1954 y l ra
khng bao gi c i v{o lch s, nu nh dng sng Bn Hi hin ha khng b ngi M
ging xung mt nh|t chm ph ph{ng...
Bi bn n{y cng nh bn kia v tuyn 17, din mo vt cht v{ con ngi ca Vit Nam vn
l s tip ni khng mt cch bit: t Ngh An, tnh pha Nam ca min Bc n Qung Tr,
Tha Thin, Qung Nam, Qung Ngi... my tnh pha Bc ca min Nam, }u }u cng vn
l mt th t ngho nn, kh canh tc. }y di t ko di thnh mt nt mnh trong
hnh cong cong ch S ca t nc Vit Nam m{ nh ngi ta thng v, n ging nh mt
chic n g|nh hai u g|nh hai thng thc: ng bng sng Hng min Bc v{ ng bng
sng Cu Long min Nam. Nm kt gia mt bn l{ d~y Trng Sn mt bn l bin
ng, l{ min Trung ca Vit Nam, hay cn gi l{ Trung B...
Hai bn b sng Bn Hi, ngi ta vn gp cng mt kiu ngi nh th: cn c trong lao
ng, chu ng c kh khn nhng cng ci, bt khut... H gn b vi mnh t cn ci
ca mnh, mnh t m nhng khi vui a, ngi ta gi n l{ c| g: c mt giai thoi k
rng, dn }y mi khi phi lu lc i l{m n xa nhng vng t mu m hn, h thng
mang theo mt con c g n ba n, h chm n v{o nc mm!
Vng t khc kh n{y ~ sn sinh ra nhng gng mt ln ca Vit Nam, gic cng c m{
vn h{o cng c. T bui u cng cuc xm chim thuc a ca Php Vit Nam th ni
}y ~ tr thnh mt cn c khng chin ca nhn dn Vit Nam.
Chnh ti }y H Ch Minh ~ ra i nm 1890, Ngh An, mt tnh nm qu trn pha Bc
mt cht ca min Trung. Lc by gi ng mi ch l Nguyn Tt Thnh, con mt quan li
nh c tinh thn yu nc...
Pha Nam Bn Hi l Qung Tr. Thm Qung Tr t ngy sau khi k kt Hip nh Paris, qua
nhng xm lng mi c gii phng, ngi ta c th cm nhn c nng dn }y ~
gn b vi mnh t ca h bit nhng no, mt th gn b cng y ht nh nhng ngi

trn pha Bc: si ch ca khng chin ~ n vi h qua s gn b y; h ~ phi au

kh, phi chin u cng v n. Nhng }y ch l mt cu chuyn, v d nh ca Cu, v
cng ca rt nhiu ngi khc, v ca mt xm lng c tn l Cam Chnh...
Cam Chnh nm pha Ty tnh Qung Tr, ni m{ t }y nhng trin ni Trng Sn bt
u chy thoai thoi dn v pha ng. Ng{y nay n ch cn l mt khu i b cht khai
quang ca M co trc nhn, nhng v{o nhng nm 1960, y vn cn l rng rm rt
thun tin cho nhng cuc di chuyn b mt.
T nhiu i trc, c nhng lp ngi mun thot khi s ngho i ca vng ng bng
ven bin qu| ng d}n ~ trn chy ln }y ph rng lp p. t ai thuc v tt c,
ngoi tr mt n in ln thuc v b{ Nhu, em d}u v{ ng thi l mt ci bng ca tng
thng Ng nh Dim...
T ng{y ngi Php quay tr li chim ng Dng nm 1946, Cam Chnh ~ tr thnh
mt th i bn doanh khng chin ca vng n{y. N cng thuc v c|i h{nh lang m mu
m{ qu}n i vin chinh Php mnh danh l{ d~y ph khng vui[19]...
Cu by gi l Ch tch U ban cch mng a phng. Tui tr ca anh ~ tng b xt xa
dn vt bi nhng k nim ca nm i nm 1945, m{ nhng cu chuyn ca lp ngi gi
~ in du vo tm hn ca nhng thanh nin c nhit huyt. Cng vic ni ng rung ~
nho nn nh th ni m nh ca nhng k nim ca mt thi c cc ~ qua v{ bin n
thnh mt th t mn mu m nui dng cho khng chin.
Nm 1954, Cu mi mi tui. Gii tuyn trong khi chia ct Qung Tr cng ~ chia ct
nhiu gia nh... Phn ln tnh nm pha Nam; nhng cn b cch mng phi di mt vng
trc }y thuc quyn kim sot ca h tp kt ra Bc theo quy nh ca Hip nh
Genve. H li nm vng pha sau mt i hu v nhng cn b c trch nhim
chun b cho cuc tng tuyn c c d kin tin h{nh v{o nm 1956. Dim ln nm
chnh quyn Si Gn v{ qu}n i ca ng ta tin vo Qung Tr.
i vi nhng ngi khng chin, l{ thi k m h thi hnh mt chnh sch nhm duy tr
vng t nhy cm ny mt tnh hnh bnh thng, khng cng thng trong khi ch i
c|c iu khon ca Hip nh c p dng... Nhng i vi Dim v cc chuyn gia Anh,
M v chng ph cch mng th l{ mt dp h th nghim nhng g m h ~ th{nh
cng M~ Lai: l{ t|ch nhng ngi cch mng ra khi dn... T th|ng Nm nm 1957
n 1959, d}n chng ~ b gom li trong hai mi p chin lc. Nhng ngi hot ng
cch mng b truy ui: nhng bui hp t cng, tip theo l bt b, tra tn cc hnh din
ra khp ni trong to{n tnh, hng nghn cn b v nhng ngi c cm tnh vi khng
chin b tn st.
T nm 1960, ti Nam B, d}n chng vng ng bng Cu Long ni dy, v phong tro
ng khi dn dn lan ln nhng vng pha Bc: nm 1961, l{ n lt khu Nm. vng
Cam Chnh, nhng ngi khng chin ~ chng li nhng cuc {n |p ca M - Dim. V
Cu nh li mt ng{y th|ng Nm nm 1963, ba tn |c n trong c tn qun trng v
hai th h ca hn ~ b cch mng trng tr. Bn ngy ~ bt u t hp li gia lng v

hi tn nhng tn Vit cng khng b... D}n chng ~ y sut 15 ngy, chu i chu
kht di s canh gc ca binh lnh ch. Mt ngi gi v hai tr em b cht, nhng d}n
lng khng mt ai cung khai.
Nh tt c cc thanh nin khc, Cu b xung v{o d}n v, mt th d b cho qu}n i Si
Gn. Mt hm, trong khi anh ang l{m rung, mt ngi ~ n gn anh, mt cn b cch
mng. Ngi cn b n{y ~ ni vi anh v s phn khn kh, nhc nh~ ang ch i anh,
l{ mai }y anh s b bt vo lnh v anh s phi bn vo nhng ngi anh em, nhng ng
bo ca anh. Sut hai nm 1963, 1964 c cch hai, ba ng{y ngi cn b li n gp Cu v
theo li ch bo ca ngi cn b y, Cu ~ tuyn truyn, vn ng s thanh nin gn gi,
thn thit vi anh, nhm trc ht vo nhng ngi c n m|u, tc l nhng ngi m
gia nh h c ngi thn b ch bt b, git hi. Khi h ~ c gic ng, Cu li chuyn
qua nhng ngi khc... C nh vy, ngy ny qua thng khc, ngoi tr nhng tn ch huy,
con ci bn chc dch, Cu ~ li ko c gn ht s ba chc thanh nin trong trung i
dn v nm trong tay 25 khu sng. Ti n, trong khi cng gc, h li bn bc vi nhau v
tng lai v{ gi }y, quyt tm ca h ~ vng v h ~ sn s{ng h{nh ng...
Ng{y 12 th|ng S|u nm 1964, Cu c triu tp v{o c: T bn ng{y nay, chng ti ~
c b|o trc v cuc ni dy sp n ra, nhng ng{y gi chnh x|c cn cha c n
nh B}y gi Cu c bit l n s bt u vo 18 gi ngay ngy hm nay... Tin tc ln
lt c bo v c|c c s m{ thn xm n{o cng c.
n gi ~ nh, khp vng bng vang dy nhng hi trng, m, v c nhng ting khua
ting g ca bt c th g m{ ngi dn c: thng st, xoong ni, ching trng... Ting m
b|o ng vang ln. Cu v cc bn anh mt mt chy i n bt bn hng l v{ mt mt
gi b con ni dy. S nhn vin ngy quyn c a v{o rng v{ sau mi lm, hai mi
ngy gio dc, chng li c tr v vi gia nh... Mt cuc mt tinh c triu tp Cu
ng ln ni, anh ku gi b con hy ph p chin lc... T lc bt u ni dy cho n lc
ny, tt c ch mt hai mi pht: 75% d}n chng ~ i theo c|ch mng.
Ngy hm sau, cc lp km gai ~ b nh sch. Mt U ban cch mng c thnh lp vi s
tham gia ca mt s cn b ngo{i rng, mt s khc vn hot ng b mt. Cn b v nhn
dn tin hnh cc bin php phng th chng gic v bo v xm lng: t chc c|c i
dn qun, t v, lm cng s chin u... V{ ngi ta cng khng qun vic dy bnh dn
hc v, xa nn m ch...
Theo phng thc y, phong tro ni dy ginh chnh quyn v tay nh}n d}n ~ din ra
trong ton tnh v ko di ti tn th|ng 7 nm 1965, tc l{ n khi M qun vin chinh
vo min Nam Vit Nam. Hai s o{n qu}n M, gm ton nhng n v sng s nh qu}n
d v thy qun lc chin, s vo tc chin Qung Tr... Sc mnh ca chng qu ln, cch
mng cn phi c mt bc li, b li t v tr v rng.
Qun M cn qut khu vc, dng xe i ph tri lng mc buc dn phi tr li vng
chng kim sot. T thng By nm 1965 n th|ng Mi mt nm 1966, Cu v{ ng i
ca mnh ~ dng c|ch |nh du kch tin hnh mt cuc chin u ht sc gay go c lit
chng li ch. Nhng n th|ng Mi mt, i b phn d}n chng ~ b dn vo mt tri

tp trung di 2000m, rng 500m, vy quanh ngoi l mt con ho, hai lp ro tre g, ba
hng ro km gai v{ hai b~i mn. ra vo tri c tm cng m y mi ngy dn chng
ch c th ra ngo{i l{m ng vo lc su gi sng v tr v lc 6 gi ti v mi ln ra vo h
u b lc sot k cng. Tri c chia th{nh xm, th{nh l{ng v{ x~ C|ch y khong mt
kilmt c hai tiu o{n ngy ng qu}n. Ngay trong tri, ngoi bn cng an mt v, cn c
ba mi s|u i bnh nh thay nhau l{m cng t|c t|c ng tm l, phng theo cch lm
d}n vn ca Vit cng: i bnh nh cng thc hin ba cng[20], cng n, cng , cng
lm vi dn m chng chia thnh ba hng: bn , nhng phn t trung lp v{ nhng
ngi th}n S{i Gn...
i vi Cu, nhim v ca anh l gi lin h vi qun chng: Ti sng ngoi rng, nhng
ti tip xc vi b con khi h i l{m ng; i khi, khong mi ln mi thng, ti thm
nhp ban m v{o tri hp bn vi c s, gp g mt s b{ con.... Mi ln v{o nh th,
Cu u c du kch i cng, khong hai ba mi ngi tu theo, bo m an ton. Khi c
tn hiu ca c s, nh nm c bt la chng hn, Cu cng ng i li lun qua cc lp
h{ng r{o vo tri, c khi ch cch bn gc chng vi ba mt.
Mi u, chng ti ch hp nh nhng gia nh tht tin cy, nhng sau n{y, v tn p
trng qu s h~i, m n c chy ln n ng, chng ti ~ hp ngay nh hn, c ln
hp ti ba, bn chc ngi! Ngy hm sau, dn ch bo l Vit cng h vo p v buc chng
ti phi cho h hp...
Tt nm 1968, d}n trong tri ni dy, vn theo cch thc ca nm 1964, nhng ln ny, c
s h tr ca mt i i b i ch lc. Tri b ph|, nhng d}n chng vn phi ti ch,
bi cc li ra vo vn b qun M v qun ngy ng nguyn cc v tr c ca chng kim
sot. Trong 6 thng, bn cch mng v pha M c nh vy trong tnh trng rnh rp ln
nhau. V mt ng{y th|ng S|u nm 1968, v{o 5 gi s|ng qu}n ngy chia lm nhiu cnh tin
hnh bao vy tri chng ti. Chng ti chng c c na gi, nhng ri trc thng M ko
ti qun xung. Khng th chng c c na, chng ti, cn b, du kch, nhng ngi
~ b l mt {nh phi rt lui...
Tri c ti lp vi nhng phng ph|p ho{n ho hn. N mang du n ca mt cng
cuc bnh nh: y mnh tuyn truyn, tng cng {n |p nhng i i vi n l cp cho
dn nhng khon vay mn, trong c c nhng cng c c gii sn xut nng nghip.
Nhng phn bit c vn c duy tr, dn chng vn c chia th{nh nhng ngi trung
th{nh v{ nhng tn cng sn {n |p nng n hn, bt git t {y nhiu hn... V{ ng
nhin vic gi lin h vi qun chng ca cch mng c{ng kh khn hn. D}n chng ch c
th ra ngoi tri t 7 gi n 17 gi... Lc lng cch mng b tn tht ln v chnh sch
bnh nh ca ch da trn Cuc cch mng xanh ~ thu c nhng kt qu nht nh...
Chng ti ni vi ng bo: chng ta hy kin tr! Cch mng d c nhng lc kh khn
nhng cui cng s thng...
Nm 1972, cuc tin cng chin lc ca Qu}n i nh}n d}n ~ em li t do cho tri: a s
nhn dn vn li khng chy theo ch v h c th tr v l{ng c l{m n...

Khi ngi ta hi Cu, hay c g|i mi su tui 15 ln b ch bt th c 15 ln, bt chp mi

tra tn nhc hnh u khng h ming na li cung khai, v l do ti sao h li ng ln
chin u th cu hi y ~ lm h ht sc ngc nhin, ngc nhin n ni khng bit tr li
ra sao? Bi i vi h, iu rt t nhin, n c nh t n, n n...
Cu tr li y chnh li do mt b gi by mi t tui cho bit. C sinh ra ti mt lng qu
Qung Tr, lc v{o nm 1973 h~y cn nm trong vng kim sot ca chnh quyn ngy.
Nhng c ~ b l{ng ra vng gii phng: Ti i ch mang theo mt ci xng ct v{o n
g|nh y nu l c cht th ngi ta ~ c sn c|i chn ti... }y, ngi ta c t
do, khng b ai |nh p. Nhng ti khng phi nh ti. Ti mun tr li mt ng{y n{o
v ni chn nhau ct rn ca ti v ca c|c con ti, ni c m m ca ng b, b m ti....
B c c by ngi con trai, tt c u i theo kh|ng chin, trong c nm ngi ~ hy
sinh...
Cuc khng chin ~ mnh ln nh th y, da vo nhng c cu ca x hi Vit Nam
truyn thng trong nhng tr ct l{ gia nh, t ai v{ ng b{ t tin. Trong nhng tnh
min Trung, ni m{ nh hng cch mng t nht cng ~ c t thi chng thc dn Php
x}m lng t th k trc, ngi ta c thc chung l{ hng v khng chin, cho nn tt c
nhng g i ngc vi tr{o lu y, hay hp tc vi ch u c ngha l{ mt phm gi, l t
loi mnh ra khi cng ng gc gc, l mt tm th cn cc v{ s ng nht ca mnh
i vi cng ng.
Cuc chin tranh ca M s c l{m o ln v ph v nhng c cu truyn thng y....
Si Gn mi gii phng c vi ngy. By gi ln u tin t hai mi nm nay, ngi ta
~ c th i t H Ni vo Si Gn bng ng s 1 chy dc theo duyn hi Vit Nam.
c xy dng t u th k 19 di vng triu Nguyn, con ng c|i quan c xa
n{y ~ nh mt gch ni chy sut chiu d{i t nc v biu trng cho mt nn thng
nht c ti lp sau hai th k ni chin lin min.
Sut dc theo con ng, l{ mt x hi b |nh bt mt gc r m{ ngi ta s khm
ph...
Khi vt qua sng Thch H~n, ng tuyn ca mt trn Qung Tr nm 1972, ngi ta
chng kin trc mt nhng tn ph ca nhng trn chin nm v{ ca nhng g l vng
t ca chnh quyn S{i Gn cho n th|ng Ba nm 1975. n La Vang chng hn, dc
ng l nhng p T}n sinh: nhng cn nh{ ti tn lp tn xung quanh ro km gai, mt
chic chi canh tip ni xa tt tn chn tri l mt vng t trng, trn tri, chc chc li
mc ln nhng tri lnh, nhng n binh...
Tht l mt c sc. Bi trn qu~ng ng 600 kilmt ca min Bc va i qua, ngi ta
khng h thy mt cht g ging th... Ngay c trn vng pha bc ca Qung Tr, quang cnh
rung ng v nhng hot ng ca con ngi y ~ y li xa nhng tn ph ca cuc
chin tranh...

Ch khi n cch Hu khong mi lm kilmt, ngi ta mi li thy nhng ng rung

c b{n tay con ngi chm sc: hai bn ng l nhng cnh rung la v{ng chn ~ n
thu hoch. Ngi ta tin vo Hu gn nh khng c mt s chuyn tip
C Hu... ti c nn ni ni tht vng ca mnh khng? N khng ging nh nhng g m
H Ni cc chin s k cu ca Hu ~ m t vi ti v n vi mt ni nim hoi vng ca
ni bun xa qu; h ~ ri Hu nm 1954, ng rng ch hai nm sau s tr li, th m h ~
phi ch trong mng tng ci ngy ny sut hai mi nm... V p kn |o ca nhng
vm cy r bng xung sng Hng th mng, ni u |i cho nhng cuc hn h i la ca
tha xa xa, nay ~ nhng ch cho mt th ta h nh mt con knh ln, i b tr tri,
trn sng chy dc ngang nhng con thuyn my. By gi trn to thnh c ca c Hu,
l c ca Vit Nam dn ch cng ho v Chnh ph cch mng lm thi ang php phi bay.
V cc chin s qu}n gii phng, c ngi nghch ngm ci ln nhng khu thn cng c
bng ng, ang canh g|c nhng gian phng trng rng v nhng con ch | ca hong
cung, nhng di tch cn li ca cc kho bu ca Vng triu Nguyn m{ nm n{y qua nm
kh|c, n ~ b nhng bn tay ca lnh M v{ c|c tng ngy S{i Gn v vt. Trn s}n ho{ng
cung, mt s chin s ang tp xp th{nh h{ng s|u v{ i u, lm mt s ng t|c i ng
m{ trc }y v bn chinh chin h cha c iu kin bit ti.
Trong thnh ph, cc ca hiu ~ m li, k c nhng phng lm thm m... tt c ~ c v
nh tr li bnh thng nhng tip tc cuc hnh trnh, ci t bnh thng n{y li
khng cn hp vi nhng g ngi ta trng thy na: li vn ci cnh t b b hoang, tr
tri, trng rng, ch tr tri di trn hng cy s l{ cn c qun s khng l Ph B{i, ni
hng nghn tn qun c M ang tng ngy han g. Thc vy, chng c g c th gi l{ bnh
thng c c|i vng khng ngi m{ rung ng li him hn nhng du vt c ca
qu}n i Si Gn. Trn nhng trin ni chy ngang ca o Hi Vn him tr bao quanh
thnh ph, ngi ta xung { Nng. }y, trn nhng trng t hp nh ra bin mc
ln chi cht nhng cn c qun s ca M, hnh thnh mt h thng khng l m{ dng nh
n mun chng t rng mnh l bt kh xm phm.
Chng ti n { Nng ng v{o nm sinh ln th 2599 ca Pht. Ph x rp c x, trong
nhng l c ui nheo ca Pht cn nhiu hn c nhng l c ca Chnh ph cch mng lm
thi. cc gc ph, |m ng t hp tp np trc cc ban th Pht c trang tr c nh
p mt. H tp trung ch , m mnh vo ting m ting kinh m{ }m hng ca n vang
vng khp ph. Trn cc sn cha, mt s ngi kh k cc ca hi bo tr hng o sinh
cng tp hp c kh nhiu thanh nin, phn ln trn tui hai mi v{o nhng tr chi
tr con v{ hi ng ngn. Nhng quang cnh trn ~ l{m cho nhng cn b min Bc i cng
chng ti v cng sng st, bi ~ l}u nay ngoi y, ngi ta t i cha, nht l trong s
thanh nin. Nhng min Nam th t nm 1963, o Pht ~ c s hi phc li khi cc Pht
t bc vo cuc chin tranh chng anh em nh{ Ng nh Dim v cnh tranh vi nh{ nc
Thin Cha gio m Dim mun thit lp nn. Theo cch ca h, nhng ngi Pht gi|o ~
chng t tinh thn phn khng dn tc: h mun chng t rng Vit Nam, mt t nc gn
cht vi m m t tin, s phn ng nh mt phn ng loi b sinh hc s cy php m{
Dim ang th lm, tc l bin Nam Vit Nam thnh mt quc gia di quyn Thin Cha

gi|o. V{ trc cuc chin tranh sp m rng v s x}m lng t ca M, Pht gio s tr
nn va l mt th|i phn khng, va l mt ni nng ta v mt o l v tinh thn.
Nhng ngi cch mng Vit Nam x|c nh hin tng nh th n{o? Vi t c|ch ca
ngi mc xt, ti khng tn thnh ni dung ca n, nhng ti tn trng nhng tng ca
nhng ngi Pht gi|o v{ cng tn trng c nhng hot ng ca h, mt chin s tr ca
mt mng li b mt c ~ tr li ti nh th.
Vng khng chin c nhng quang cnh ring ca n: nhiu cy ci rm rp, nhiu tng
rng ph trn sn i hoc b kp trong nhng thung lng. Trn 600 kilmt t { Nng
n Nha Trang, thnh ph th t ca min Nam, quc l 1 chy ngang qua cc tnh Qung
Nam, Qung Ng~i, Bnh nh.
Di ng bng duyn hi kh hp, pha t}y l{ d~y Trng Sn vi vng cao nguyn ca Ty
Nguyn, to thnh mt mng xanh ln chn ngang qua chn tri, n hin trong my, m nh
v huyn b.
Ty Nguyn bao ph gn 30% din tch t ai ca min Nam Vit Nam. Mt triu ngi
sng y. i vi d}n ng bng, nht l dn Si Gn, th nhng ngi dn sng Ty
Nguyn b gi mt cch khinh mit l{ d}n Mi[21], m t tin ca h ~ b y ln sng
vng cao. 80% trong s h l nhng ngi dn min ni, gm khong 3 thnh phn dn tc
thiu s sng thnh nhng b tc an xen nhau, s dng nhng k thut c xa v{ tm nhn
x hi khng vt qu khun kh ca bun.
C phi }y l{ mt nt bo hiu khng? Bi khi qua Qung Ng~i ngi ta thy c mt s
khc l. Cng nh c|c ni kh|c, Qung Ng~i nh{ n{o cng treo c, nhng khng phi l
nhng l c mi, m phn ln c }y u c k, phai mu, c v nh n ~ b ct giu t
lu v by gi mi c moi ra t nhng ni ct giu b mt. mt s l{ng, ngi dn cn
a b{y ban th t tin ra trc nh, ngay bn mt ng, ban th n{o cng c nh H Ch
tch.
}y ngi ta thy li t nc Vit Nam: nhng hot ng bnh thng ca ngi dn,
chn tr}u, t|t nc, cy cuc rung vn; nhng ngi nh gin d n s m{ ngi dn
khng bao gi chu ri b. cch nhau vi chc bc ch}n, nh{ n{o cng n mnh sau
nhng hng tre, hng chui, to nn mt v va kn |o va m cng. Vi v thanh bnh, n
khc hn vi nhng cn nh{ chut trong cc tri dn dn m sp ti }y ngi ta s thy
c bit nhiu Bnh nh, ni m{ y c|ch S{i Gn 780 kilmt, ng bng m rng ra,
hnh thnh mt va la ca min Trung. l{ mt trong nhng vng ngi dn phi chu
nhiu au kh nht trong cuc bnh nh ca M ngy. Sut trn chng ng qua }y,
ngi ta thy ni tip nhau khng ngng nhng tri, p T}n sinh gi }y hoang vng. Ri
n bt, cn c vi nhng ro km gai, nay cng trng tr trng hoc mc cho ma dp gi
vi v ri rc khp ni l{ nhng b qun phc ngy ci vt b li trong cuc tho chy.
}y l{ con ng Qun gii phng ~ tr{n qua trn ng truy kch ch. Vt tch cn lu
li rt nhiu. Nhng iu k l l tt c cc xm lng, cc thnh ph chng ti i qua u cn
nguyn vn: Tam K, mt th x nh c nhiu cha m{ ngi ta ni n nm ng gia Vit

Nam, cch H Ni v{ S{i Gn u cng mt on; Qung Ngi, th ph ca tnh, cch Si Gn

905 kilmt; ri Tuy Ho, ni m{ hi u th|ng T, qu}n i S{i Gn ~ t cao nguyn
hong lon tho chy v }y
By gi khng cn vt tch g ca cn hong lon hi y, cuc sng ~ tr li. Trn ph ln,
nm, s|u ngi lnh ngy c, vn cn bn qun phc, ang tr chuyn g vi my
thanh nin, chng c ai canh gi h. Mt du hiu c bit: ma m{ng ~ c cy hi.
Trc khi n Nha Trang nm trn b bin c|ch S{i Gn 480 kilmt, ngi ta phi vt
qua o C. Thin nhin trc chc rt p. Nhng gi }y ngi ta ch thy y nhng
cy kh mang mt mu trng bch bc, mt th c cy cn ci, du hiu ca mt trong
nhiu vng b cht khai quang git hi... Mt phn by din tch ca min Nam ~ b cc cht
dit c v khai quang ca ngi M t{n ph| nh th y. Mt bo co lm theo yu cu ca
quc hi M nm 1974 ~ tit l: t 1961 n 1971, qu}n i M ~ xung min Nam
Vit Nam hn 45000 tn cht dit c, tc l gn ba kilgam mt u ngi dn }y.
Theo mi by nh khoa hc ~ b|o c|o th c|c cht c y s c th li cc di ho ti
hng th k.
Nha Trang 27000 dn, mt thnh ph bin ng thi l mt ni ngh mt ni ting. Trng
ra bin, mt s bit th ca cc nh gio b i di tn nay ~ tr th{nh ni ng qu}n ca
Qu}n i nh}n d}n, nhng h c mt y rt lng l, kn |o. Th{nh ph rt yn tnh: trn
bi bin, mt s ngi ang bi li, chi a; hc vin ca trng k thut qun s ~ dn
dp, tho g nhng bom mn c{i t, vng v~i trong chin tranh.
Nh trong tt c cc thnh ph min Nam, mt ngi c chc tr|ch ~ ni vi chng ti
vn ln nht l gii quyt nn tht nghip. Bi ngoi tnh cht l mt ni ngh mt, Nha
Trang trc ht cn sng nh vo s c mt ca cn c qun s, vi mt trng h s quan,
mt trung tm ngh ngi ca qu}n i M v{ qu}n i Si Gn. V th, tuy Nha Trang th
hin l mt khu th pht trin hn tt c cc thnh ph dc quc l 1 trn ng v{o n
}y, th ngi ta vn bt gp y nhng triu chng ca mt thnh ph gi to ph
thuc vo s hin din ca qu}n i: mt mng li bun bn nh pht trin qu mc so
vi ngy nay, khi m cc hng d kim c ng{y trc ~ bin mt. V{ nh tt c cc
thnh ph khc min Nam, Nha Trang cng c mt dn s qu phnh to, gm phn ln cc
th d}n m{ thc cht h l nhng nng dn b mt gc.
Tam K, Qung Ngi, Phan Rang v tip l{ Phan Thit, nm trn quc l 1 cch Si Gn
248 klmt... tt c c|c ni n{y u c chung mt c im: l{ c|c th{nh th mt ph,
m va vt qua n xong l{ ngi ta lp tc thy ngay rung. Cng ngh ca thnh ph ch
c nhng ca hiu sa cha c kh bc thp m s lng ca n th tng ng vi nhng
im sa cha xe p ngoi Bc.
iu p vo mt ngi ta l tt c cc thnh ph ~ i qua hai tun sau ngy gii phng
l{ ngi ta khng nhn thy bt k mt triu chng no ca tnh trng vng mt chnh
quyn. S ngng tr tm thi ch l mt thi im ngn lp li trt t: trong tt c cc
thnh ph, ni m{ v{o cui thng Ba tnh trng v chnh ph cn ng tr th by gi mi

hot ng u c tip tc tr li, ng s xe c bt u chy, c|nh ng, nng dn ra

gt la chn v cc rung mui gn Cam Ranh, dim d}n ~ tip tc lm mui.
Sau Cam Ranh, cch Si Gn 462 kilmt, chng ti s phi gp li quang cnh th thm
nhc nhi ca cc khu dn dn.
Ton b con ng s 1 hnh nh ~ chy qua nh vy, mt cuc i khun kh, m c
tng chng mt theo nhp ca chin tranh, cuc i y ~ ngng t li dc theo con l
huyt mch sng bng tin cu tr, v{ t di s kim sot ca mt qu}n i m phm vi
kim sot ca n ~ khng vt qu ranh gii ca bn thn con l y.
Cam Ranh. T xa ngi ta ~ bao qu|t c chu vi rng ln ca c|i cn c hu cn chnh
ca cuc chin tranh ca M ng Dng. lp nn cn c hn hp khng -hi qun
n{y, ngi M ~ phi b v{o y 133 triu la. Th m{ n ~ ri mt cch nguyn vn
vo tay cc lc lng gii phng, vi c|c kho y p nhng hng qun s l tng nht tr
gi| h{ng trm triu la.
C bao nhiu nhng cn c ngi ta gp trn ng, tri di trn nhiu kilmt, m t
ngo{i ng nhn v{o, n g}y cho ngi ta mt cm gic l phi chng mt na din tch
t ca min Nam ~ bin thnh nhng khu vc qun s?
Khi i v{o tnh Long Khnh, cch Si Gn khong mt trm kilmt, ngi ta li thy nhng
tri, hoc mi lm gn }y, hoc c v{ nhng khu dn d}n cng chng kh| hn g nhng ci
ngi ta va gp trc, v d nh khu H Nai, c d{nh ring n nhng gio dn t
min Bc di c v{o nm 1954. Chng c c|i g c xy dng mt cch tnh c ht: tt c
nhng tri, nhng khu dn dn y u to trn ng s 1 mt tm l chn rng ln che
ch cho mt bc Si Gn.
Trn sut on ng n{y, ngi ta pht hin ra c mt x hi b nh mt gc, sng tm b
qua thi. Tip ni cc tri l mt chui di nhng cn c n bt v kt thc l tng kho
s Long Bnh, nm gia Bin Ha v Si Gn, to thnh mt ng chn tri m y chp
chn nh trong mt o gic nhng mi tn, nhng chi gc, nhng hng ro km gai,
nhng bn bi ging nh nhng bi tha ma, la lit nhng xe c v nhng dng qun s
ang g dn g mn.
C|ch }y 1000 kilmt, xa tt c|i th gii b chn thng n{y, nhng c|nh ng min Bc
mi to cho ngi ta mt cm gic thanh thn, cn bng lm sao?
Nhng pha bn kia nhng quang cnh in r n{y th }u l{ min Nam Vit Nam?
Cn phi theo l 4 t Si Gn chy bng qua ng bng Cu Long, ngi ta mi bit c
th no l mt min Nam ch thc.
Nhng c|nh ng la }y, ng bng Cu Long n{y, khng l{m cho ngi nng dn
phi lo lng, bn chn nh ngi nng dn min Bc, ni m{ thm ch t ai m{u m
nh ng bng sng Hng, ngi nng dn y cng vn phi lo toan nhiu b trc mt

thin nhin hung d, khc nghit i vi con ngi. cn cha ni n di t cn ci

mt mu xm xt ca min Trung, nht l{ on gia Hu v{ { Nng.
ng bng Cu Long rt c thin nhin u ~i: n khng phi lo s trc ci tnh kh
tht thng ca sng ngi, do ngun nc ca n ~ c Bin H ca Campuchia iu
chnh.
Tr|i ngc vi ng bng sng Hng Bc Vit Nam, vic iu ha thy li khng t ra
vi ngi dn }y, nh mt vn sng cn. ngoi Bc, mun bo v ngi v rung,
ngi ta t thi phi p v{ l{m nhiu cng trnh thy li kh|c iu ha con nc. H
thng iu c xy dng nh vy ng bng sng Hng ~ d{i gp i Vn l trng
thnh ca Trung Quc, min Nam vic lm cp b|ch khng h tn ti.
min Nam, ngay trong ma ma l, nhng cn ma nh th|c cng khng th lm
gim i con ngi ci cm gi|c l{ t ai }y ~ u ~i cho nhng rung la, nhng
vn cy tri trng mi th ca ngi nng d}n nh th no.
Vy i sng ca ngi nng d}n ng bng Cu Long ra sao?
Mt phng vin bo Nhn dn, ng Phan Quang, chuyn gia v nhng vn nng nghip,
~ l{m mt cuc kho st ti ch v tnh hnh mt huyn m ng xt thy l{ tiu biu cho
t nc v{ con ngi ng bng Cu Long: l{ Cai Ly thuc tnh M Tho nm pha
nam Si Gn 90 kilmt.
Theo truyn thng, M Tho l mt tnh hon ton theo cch mng. Nhng phi n u
1975, gn mt na s x ca n mi c gii phng. Huyn Cai Ly c 172.000 d}n v{ t
ai c 59.000 hc ta, trong na s dn lm rung. Pha bc huyn l{ ng Thp Mi,
ni rt t ngi , tr trc }y nhng ngi khng chin. T mi nm nay, nng d}n Cai
Ly ~ l{m quen vi vic chn ging v dng phn ha hc bn t. Ton huyn c 60
m|y c{y, nhng ch l{m cha n 20% din tch t; my cy vn cha l{m bin mt hn
con tru truyn thng.
Thm vo s m|y trn l{ 210 m|y bm nc v gn 11.000 m|y c{y y tay m{ ngi dn
thng gi l{ m|y ui tm.
Tng sn lng go ton huyn nm 1974 l{ 127.000 tn. Tr s thc go gia nh tiu th
v{ d{nh ra cho chn nui, nh vy ton huyn d ra 73.000 tn bn. Theo Phan Quang,
th l{ tng i cao.
Theo iu tra lm 4 x~, t ai c phn b nh sau: 10,4% gia nh khng c t; 18%
c t 1 n 3 cng[22]; 58,8%, 4 n 10 cng; v 10,2% trn 10 cng. Vy }y cng l{ mt
ni nng d}n c i sng d chu, tuy rng nhng cch bit x hi cha phi ~ m nht. V
ly Cai Ly xem xt nh mt huyn trung bnh, ngi ta ~ c th c c mt hnh nh
chung v ng bng Cu Long. Tuy nhin, nng dn }y vn cn gp nhng kh khn ln,
ly mt v d nh v{o lc c|ch mng tin hnh vic i tin, x Tn Hi, trung bnh mi
gia nh ch c 47.000 ng tin c S{i Gn i[23].

 mt x bn cnh, 12% s gia nh khng c tin i; 38% c di 10.000 ng v ch c

10% c trn 50.000 ng.
Tnh hnh minh ha cho mt trong nhng ni kh c hu ca nng d}n ng bng Nam
B: l{ n. H n nhng ngi bun b|n c tin mua xng, ph}n bn lm rung,
hay i vay n cc nh ch c. Tt c c|c nng d}n u n, h phi bn c la non trc
khi c thu hoch, c th li m li con, n nn thm chng cht cho n v thu hoch
sau. ~ th li lm pht lin min, khin mn n ca h ~ nng cng thm nng, v cng
l mt trong nhng nguyn nh}n ~ y h ra khi ng rung i kim n ngoi thnh
ph.
Nhng so vi nng dn min Bc nm 1954, hay ngay c vi nng dn min Trung trong
thi im hin nay th h vn c khng t nhng iu kin may mn hn.
a s h thuc tng lp trung nng v rt gn b vi sn xut t hu.
Phan Quang ~ c nhn xt l h, ngi ta nhn thy c mt s cng li n{o y i vi
t chc hp tc ha nng nghip ra sau ngy gii phng: ngay c mt x~ anh hng
trong khng chin nh T}n Hi, mt x b ch tn ph nng n, nhng t tng tr c
thnh lp sau gii phng gip nng d}n bc u i v{o con ng l{m n tp th cng
ch mi thu ht c 7% nng dn ca x tham gia. huyn, t l n{y l{ 1,6%. Cng nh
vy, huyn ch c 17% nng dn gia nhp Hi lin hip nng d}n, theo nh b|o Nh}n d}n
~ a tin[24].
Mt v d kh|c nh Rch Gi, mt tnh nm cc t}y ng bng Cu Long trng ra vnh
Thi Lan, cch Si Gn 300 kilmt. Trong chin tranh, Rch Gi l mt ni tng i t b
ng chm. C 496.000 dn, Rch Gi| ~ tho|t khi nhng chin dch cn qut ln ca Mngy, nhng chin dch c{n qut ~ t{n ph| nng n min Trung Vit Nam v vng Si Gn.
n ni m y, ngi ta hu nh khng trng thy qun M.
Nng nghip v{ ng nghip l nn tng cho nhng hot ng kinh t ca tnh. Ngay thnh
ph Rch Gi|, ni c 70.000 d}n sinh sng, cng bo m cho mt s tip ni r rt gia hai
phn ca tnh, mt phn gn b vi cng nui sng 30.000 dn, cn phn kia v nng
thn, mt nng thn phn chia thnh nhiu mnh c trung bnh ca cc h gia nh.
Mt nn cng nghip phi thai nhng nm gn }y ~ c gn kt vo nhng hot ng
ca bin, hng v k ngh l{m ng lnh hay ch bin hi sn. Vi nhng nh mt xay xt
v nhng xng sa cha, tnh ~ c khong 93 c s cng nghip. Nhng nhng hot
ng y cn qu mi khin n c th l{m thay i nhng c cu truyn thng ca tnh:
nng nghip vn l nn tng ch yu khng ring vi i sng kinh t v x hi, m cn c
vi thc cch mng ~ nui dng chin tranh du kch trong vng.
Tnh hnh nng thn cn xa mi c th gi c l{ n gin: ba cuc ci cch v rung t vn u l ca khng chin trong nhng nm 1950 sau ~ b Dim xa b - trong hai mi
nm ~ l{m o ln c nhng s hu rung t, tuy nhin mt chng mc n{o n cng
~ to ra mt s ng u nht nh, lm san bng bi nhng s cch bit. Song khng phi

i vi nhng ngi cc giu, nhng i in ch: trc gii phng, mt ngh s ng thi
cng l{ mt tn bo cha con trong vng trong tay hn ~ c 2000 hecta t, tc l bng c
mt x~. Nhng ni chung, i vi ng bng, ngi nng dn }y vn c mt din tch t
ln sinh sng d chu, v nu ngoi Bc th h ~ c th c lit vo loi kh| gi.
i trong tnh, mt cnh tr|i ngc p vo mt ngi ta, l{ s tr|i ngc gia c|ch n
xunh xong ca ngi nng dn quen sng vi np c v{ c|ch l{m n th}m canh t by
gi: bn cnh nhng ngi nh{ tranh, ngi ta thy c nhng m|y c{y Ford hay Fiat.
Nhng cnh , gia c|nh ng, li l nhng ngi m s ca ng b t tin c xy ct
cng phu v{ trc khi x}y n ~ c ng thy a l ngm t rt k lng.
Chng ta ly v d mt huyn: Ging Ring, cch Rch Gi khong bn chc kilmt. Vi
1600 hc ta t canh tc, nng dn }y c 124 m|y c{y v{ m|y c{y y tay, tt c u l
ca t nh}n. Vy }y l{ mt huyn m{ nng d}n c t, c phng tin trong tay: sau gii
phng, trong 15809 h nng dn, chnh quyn cch mng thng k ch c 1335 h ngho
cn c gip lng thc.
Tuy nhin nhng iu kin c u ~i y cng khng ngn cn nhn dn }y tip thu
nhng nh hng ca cch mng: Tnh trung bnh c hai trm gi| th c mt ngi tham
gia du kch.
Nhng nh vy, liu sau gii phng ngi ta c th tnh n vic hp tc ha nng nghip
ng bng Cu Long c khng?
Hp tc ha nng nghip }y cng s khng thnh vn ln, mt cn b cch mng tin
tng ni vi ti, bi nu }y b{ con c nhng iu kin sinh sng d chu hn th h
cng cha phi l ti mc giu c. Tr khu vc Si Gn, cn th c|c ni kh|c ng bng,
i sng ca nng dn vn ch yu l da vo mt nn kinh t t cp t tc. Nhng chng
ti vn cn phi thn trng, i dn tng bc, v khng c chuyn l tin hnh ci cch
rung t nh ngoi Bc hi 1954.
Vy l{ ngi ta d kin, mun pht trin phong tro hp tc ha nng nghip ng bng
Nam B, ngi ta cn phi xut pht t nhng c|i c v{ cha c ca nn nng nghip
y: c s ca vn s khng phi l phn chia li rung t m ci chnh l cch s dng
nhng phng tin sn xut mi (nh s dng tp th m|y c{y v{ m|y c{y y tay hay
cung cp xng du...) V{ cng nh vy cch s dng t ai hp l hn, x}y dng nhng
cng trnh thu li ln gii quyt vn thau chua ra mn, cho t c nng phn rt
cao }y, ri xy dng trn nhng vng t mi do khai hoang hay ci to m ly to ra
nhng c s ln, hin i v khai th|c, chn nui; mt s nhng t hp cng trnh nh th
cng s c lp nn nhng n in ln c tch thu hoc trng mua.
Vic ci to nn nng nghip y l c kh nng thc hin c ngay: theo ghi nhn ca
Phan Quang th Cai Ly, 42% h nng dn vn cha nui ln, iu khc hn vi iu
ngoi Bc l nng dn }u cng kt hp trng trt vi chn nui; vic dng phn chung
phn thc vt b coi nh; kh nng th}m canh t cng rt thp, nu so h s ngoi Bc l
1,75 th }y mi ch c 1,2. Nhng trong khun kh chung ca nhng hp t|c x~ tng lai

ca Nam B th }y, din tch t phn trm d{nh cho c|c h gia nh s phi ln hn so
vi min Bc v min Trung.
Su thng sau gii phng, mt bin ph|p c bn u tin c thc hin: Nh{ nc gi c
quyn v mua bn go, c|, xng du. Rch Gi, ging nh nhng g vn din ra Nam B,
mi mt thng gia - ch yu l Hoa kiu - ~ ph}n chia nhau c|c th trng nng sn, h
mua go v bn ra phn bn v cc nng c. gii quyt nhng nhu cu tng ln do vic
th}m canh t, nng d}n ~ phi n vay n h v h ~ mua li ca nng dn go, c theo
gi r. Vic nm gi c quyn ca nh{ nc ~ gi|ng mt n v{o th on bun bn ny,
nhng trong khi cm nhng ngi trung gian bun bn li sn phm, n cng l{m cho vic
lu thng ca th trng ni a min Nam mt thi gian u b ri lon. Cn v nhng mn
n vay trc }y th chnh quyn s xem xt tng trng hp c th. Trong khi ch i
xem xt, vic tr l~i ~ c lnh ngng li.
Nh vy l mc d nng d}n ng bng Cu Long c nhng nt c th ring, nhng iu
cng khng to thnh mt s ngn c|ch khp kn h vi phong tro cch mng. nh
hng truyn thng ca khng chin, vic xy dng nhng cng trnh ln v thy li v
khai hoang, s gip i vi nng dn ca nh{ nc, nhng tin b trong phong tro
tng tr hp tc... Tt c cho php ngi ta d tnh n nhng g s l{m m mang phn
cn li ca min Nam. Thc vy, sau khi ~ bit Si Gn, nhng quang cnh din ra dc con
l 4 ~ gip ngi ta nhn li c hnh nh ca t nc Vit Nam.

CHNG II. CHNG HOI TH CA M

Tnh ton sai hay sai lm chin lc ca Thiu? Bng lng vi cch gii thch nh vy v s
tan v |ng kinh ngc ca qu}n i Si Gn l khng . Cng nh so s|nh ng{y 30 th|ng
T nm 1975 Si Gn vi ng{y 6 th|ng S|u nm 1944[25] Php l li mt ln na lm
sai lch i vn Vit Nam: bi Vit Nam, khng phi l s ng gia hai quc gia
ca hai dn tc kh|c nhau. Nguyn nh}n c bn ca s sp y n tng ca Vit Nam
Cng ha nm ng ch ci gi l quc gia n{y cha bao gi c c mt t cht g ca
ni dung dn tc; tt c n u gi to v{ in m du n ca Washington.
Tnh c th ca con ngi min Nam k tha nhiu nht mt trng thi tinh thn n{o y,
n va mang du n di sn ca mt tnh cch c t nhng lp ngi i m nc hng ba
trm nm nay gi ~ phai nht i, li va mang nng nh hng ca qu trnh thc dn ha
ca Php v mi }y, l{ cuc chin tranh x}m lc ca M.
Nm 1698, trong qu| trnh m rng v phng Nam, nhng ngi di c Vit Nam ~ chim
Si Gn. Tham gia cuc Nam tin n{y c loi ngi: h l nhng ngi lnh i tin
phong m mang b ci ca ch, l nhng ti nhn b lu {y xa x v mun sau y l
nhng lp dn ngho b cun ht bi min t mu m, tt ti v{ lng ca min
Nam[26]. Lp dn ngho ny sng ngo{i vng cng ta ca php nc, ho trn vi cc
dn tc bn a Chmpa v{ Khme v{ hnh th{nh mt tnh cch ngang tng phng khong,
n vt ra khi nhng tri buc nghim ngt ca l gio phong kin.
t ng bng Nam B mu m v d lm, n khc hn vi t ngoi Bc, ni mun cy
c mt hecta t, ngi ta phi mt cng tt 10 tn nc bng tay.
min Bc, mi khi nhc n qu hng, nhng chin s c|ch mng qu min Nam thng
khng giu ni t ho khi k: trong , khi n{o mun n, ngi ta ch vic t ni cm
ln bp, ri chy ra sng ra a v{ th l long mt c|i ~ c c| C|i tnh c|ch[27] c
bit y, tm li, n cng ta ta nh tnh c|ch ca dn min Nam nc Php, khi h ni n
nhng khc bit gia qu h vi qu ca nhng dn min Bc nc Php.
Trc khi b ngi Ph|p n x}m lc, Vit Nam l mt vng quc c lp, v danh ngha
l{ ch hu ca Trung Quc, c 12 triu d}n. Nc Vit Nam chy di 2000 kilmt bn b
bin Trung Hoa, bt u t bin gii Trung Hoa v{ ko n tn vnh Thi Lan. V danh
ngha, Napolon III ca Ph|p a qu}n v{o Vit Nam l{ bo v v{ i quyn cho nhng
hi o{n cng gi|o c vo truyn gio Vit Nam. Nhng v thc cht l ng mun
chim ly mt cn c tin vo th trng Trung Hoa, mt th trng y hp dn m lc
c|c cng quc phng T}y ang thm mun.
Khi |nh v{o Vit Nam nm 1858, ngi Ph|p thy mnh phi i mt vi mt dn tc c
s o{n kt cht ch nht m{ ngi ta c th tng tng c, t min ni Thng du
Bc Vit Nam cho n bin gii gip Campuchia c v phng din dn tc cng nh v

phng din chnh tr, x hi nh i u Gosselin trong qu}n i vin chinh Php hi y ~
nhn nh.
Nhng triu nh Vit Nam, y ry nhng mu thun su sc, ~ ch tin h{nh c mt
cuc khng chin yu t chng li s x}m lc ca Php. T th k 17, nhng cuc khi
ngha ca nng dn chng phong kin ~ n ra khp ni, trong khi th cuc ni chin
Trnh - Nguyn tranh ginh chnh quyn trung ng ~ ht t n{y n t khc din ra
lin min.
Ln u tin, t nc ~ c Nguyn Hu, ngi anh hng ca nhn dn, thng nht li.
ng u qun khi ngha nng d}n T}y Sn, ng ~ |nh bi qun Trnh cng ng minh
ca h l nh Thanh v nh Nguyn c s gip ca qun Xim, nay l Thi Lan.
Nh vy Nguyn Hu ~ cu nc nh thot khi ha ngoi xm. ng tr th{nh ho{ng
tin hnh nhiu ci cch x hi quan trng, nhng ng ~ mt sm nm 1792. ch li ri
vo tay Nguyn nh, mt cha Nguyn min Nam. Nguyn nh ~ ho{n th{nh cuc chinh
phc, ln ngi ho{ng , ly tn l{ Gia Long. t nc li tr li thng nht, kinh c
di v Hu, nm min Trung Vit Nam.
Th ri chnh cng cuc x}m lc thuc a ca Ph|p ~ dn n s tan r ca Vit Nam.
Cng cuc n{y c tin hnh tng bc: nm 1862, ngi Php thit lp th ch thuc a
Nam B, tc Nam K ca Vit Nam.
Vic chim H Ni l xy ra sau n{y, v{o nm 1873.
Qu trnh thn tnh Vit Nam ~ din ra vi nhng cuc giao tranh c lit gia qu}n i
Php vi chin tranh du kch ca nng dn Vit Nam. Mt khc, cuc x}m lc ca Ph|p ~
lm cho triu nh Vit Nam bng n. Nhng Vn th}n to thnh b my ca triu nh
~ chng li nhng c quyn ca Php v h ~ ni dy, ko theo ng vua tr Hm Nghi.
Cuc ni dy ny b dp tt nm 1888 v vua Hm Nghi b i {y, Ph|p lp ln mt ng vua
mi. ng ny qu yu v{ n c, ~ chp nhn ng vai b nhn v{ vng triu Nguyn ~
vnh vin mt uy tn trc con mt ca dn chng Vit Nam.
Cuc chinh phc ca thc d}n Ph|p c coi nh ho{n th{nh v{o nm 1886. Nc Vit
Nam b phn chia thnh nhiu mnh. Nam K bin thnh mt thuc a theo ch trc tr
v b chia ct mt cch nhn to vi phn cn li ca Vit Nam. Nam K c nhng vng t
vo loi tt nht nc v vic tp trung rung t }y cng c y cao hn so vi
ngoi Bc do cng cuc khai ha thc dn s bin Nam K thnh mt vng chuyn canh la
em li cho n s phn vinh. Nhng cng v vy m{ n ~ sn sinh ra mt tng lp i in
ch min Nam: nm 1930, min Nam s in ch ln n{y ~ nm gi 65% rung t
(ngoi Bc, t l s ti sn ln ch chim 20%). Trong khi 80% s c|c gia nh nng d}n
kh|c u tr th{nh t| in, nhng nng d}n khng mt tc t cm di, hnh th{nh mt
giai cp v sn cng kh nng thn.
Bc K th chuyn hn v vic bun b|n trao i vi Trung Hoa qua cng Hi Phng, trong
khi khai thc m cng to thnh mt nn cng nghip n{o y. Bn cnh nhng ngi nng

dn b tc ot mi th, bt u xut hin mt giai cp mi, giai cp cng nhn, trc

tip i u vi sc mnh thc dn. Cn giai cp t sn Vit Nam th kim li bng t tc v
cho vay nng li.
T nm 1860, cng i vi qu}n i vin chinh Ph|p n Nam K l{ loi cc nh bun v
dn lm mi gii. H s nhanh chng lin kt vi dn Hoa kiu Ch Ln n }y t hai
th k trc l{m n v{ S{i Gn nhanh chng mang du n ring, n thu ht v pha trn
nhng tn bun lu v nhng tay phiu lu l{m n trn c|i vn ling ca nhng b n v
quyn r ca chu ... Thnh ph s ln ln nh kiu mt ung th: cng ging nh Vit
Nam, n s pht trin mt cch dn dn, theo nhng lut l ring c x|c nh bi mt
quy tc v{ng: l{ ng tin....
C{ng hn th na v t nm 1880, S{i Gn li c trang tr thm mt Hi ng thuc a,
mt th ngh vin mini m y ch c nhng cng dn Php v nhng d}n An-nam vo
l{ng t}y mi c quyn bu v{ t c|ch c bu. Nu c mt s ngi Vit Nam no
c mt }y th s c mt y ch l hu danh v thc, nhng mt tng lp khc s xut
hin thay th cho nhng nh{ nho c: l{ nhng thn ho mi. H ch yu gm nhng
in ch ln v nhng vin chc ngi bn x ca chnh quyn thuc a. Trong tng lp
y xut hin mt s tr thc c {o luyn trong c|c trng i hc Ph|p hay ng
Dng. Mt v{i ngi trong s h c tinh thn yu nc thc s v h ~ u tranh cho gii
phng Vit Nam, nhng thiu s tip sc ca dn chng, h ~ tht bi.
Si Gn, mt s ng c thnh lp, rp theo khun mu ca Mu quc, nhng ch
l mt tr chi chnh tr, hon ton ct t vi qun chng: giai cp t sn Nam K i
quyn chnh tr nh kiu |m nh}n vin ca mt nc cng ha x hi cp tin Php, bp
bnh v{ y mu toan, trong s th ca qun chng nng dn, v chnh s nhn vin ny
m ngi M s thy h c mt nm 1954. Thc ra duy nht ch c nhng ngi cng sn l
h bit mang n cho vn dn tc ca Vit Nam mt gii ph|p, l{ kt hp gia vn
dn tc vi vn rung t.
Nhng t nay i vi ngi Vit Nam, nhim v ginh li c lp dn tc li ng thi bao
gm c nhim v thng nht t nc, tc l phi a Nam K tr v vi T quc. Nhim
v n{y ~ c cch mng th|ng T|m nm 1945 ho{n th{nh. Ch trong vng hai tun l,
tng khi ngha ~ n ra khp t Bc ch Nam, ginh chnh quyn trong c nc, v mt
nc Vit Nam dn ch cng ha ~ ra i, vi mt chnh ph duy nht cho ton quc.
Th|ng Ging nm 1946, tng tuyn c trong c nc ~ x|c nhn chnh ph mi, mt chnh
ph lin hip vi nhiu thnh phn ng phi. Chnh vi chnh ph n{y m{ nc Ph|p ~
tin h{nh {m ph|n th|ng Ba nm 1946. Hip nh s b c k kt nhng ri n ~ b
ph hoi bi bn tay ca gii t bn thuc a v nhng ngi ca phi De Gaulle: nhng
ngi n{y ~ khi s cuc chin tranh ti chim ng Dng bng vic thnh lp mt x
Nam K t tr, sn phm ca cao u Php ng Dng, c dArgenlieu. Sn phm
n{y ~ t n thi ra.
Vi cuc chin tranh n{y, nc Php c c Vit Nam l mt chin trng. Bi nhn dn Vit
Nam ~ tin hnh khng chin trn c nc. Ngay chin dch in Bin Ph, n khng phi

l mt trn |nh ring l trn mt lng cho ca x Thi, m n c s phi hp ca nhiu

phng hng chin lc trn phm vi ton quc. Trong khi th v pha Ph|p, cho n
gi pht cui cng, tng Navarre vn cn coi chin dch Atlante |nh ra vng t do ca
khng chin Trung Trung B l ch yu!
Vi Hip nh Genve nm 1954, ngi ta c ng rng nguyn tc thng nht Vit Nam cui
cng ~ c chp nhn. Tng tuyn c c d kin s tin hnh vo thng By nm
1956, s ti lp li s thng nht t nc ca Vit Nam. Bn thn cc cuc {m ph|n cng
x|c nh rng khng mt bin gii no c th lp ra gia hai min ca Vit Nam, tr phi l
mt ranh gii ho{n to{n do con ngi ch quan vch ra, bi v trong tranh chp ban u ~
x|c nh n, ngi Ph|p ~ i ly v tuyn 18, cn khng chin Vit Nam th i ly v
tuyn 13, mt ranh gii tng ng vi vng kim sot ca h.
Th nhng l{ khng tnh n nhng ca ngi M.
T khi t New York Times tit l nhng H s mt ca Lu Nm gc v{o th|ng S|u nm
1971, th cui cng ngi ta ~ bit ch x|c rng Vit Nam cng ha ch yu l mt sn
phm ca Hoa K. Tp h s mt y ca quc M ~ gip ngi ta sng t nhng
nguyn nhn dn ngi M dn s}u v{o b~i ly Vit Nam.
Lo ngi trc thng li nm 1949 ca cch mng Trung Quc, U ban An ninh quc gia M,
cp c thm quyn cao nht ca B Quc phng M trong c tng thng tham gia, ~
quyt nh tng cng vin tr qun s cho Php Dng Dng. iu nm trong ci
lgc ca cuc i thp t chinh chng cng ca chin tranh lnh. i vi Hoa K, l{ mt
bc ngot ca h trong th|i i vi Vit Nam. Hoa K ~ mc tay v{o gung my v n
s cun ht h i. Lc chnh s|ch ca h ~ c ch o bi mt cch lp lun m sau
ny s tr nn ni ting, l{ thuyt min tr danh: ngi M cho rng nn an ninh
ca Hoa K s tu thuc v{o cuc chi ng Dng, ni m{ mt chin thng ca cng
sn s uy hip c|c nc lng ging v{ nh vy s ph v mt s cn bng chin lc ng
Nam . Vy l t nm 1950, U ban An ninh quc gia M ~ x|c nh rng, v li ch an ninh
ca mnh, iu quan trng i vi Hoa K l phi tin hnh tt c cc bin php c th c
ngn chn mt thng li ca cng sn ng Dng.
hp php ha s can thip sau ny ca h, M ~ cng nhn chnh ph b nhn Bo i.
Ngi Ph|p ~ mc v cu hong ny t Hng Kng, ni ng ta ~ chy sang t tc sau khi
ng ta c cng nhn l{ cng d}n Vnh Thy v{ gi chn c vn trong chnh ph ca Vit
Nam dn ch cng ha. Hng Kng, Bo i, tc Vnh Thy, sng mt cuc sng xa hoa
hng lc, n ni c H phi vit th nhc nh ng rng ng khng nn qun mnh l{
cng dn ca mt nc c lp. Ngi Php hy vng rng vi v ho quang ca mt cu
hong, thc ra ngi Ph|p cng khng d|m qung co cho ci danh v ny mt cch gh
gm lm, Bo i s gip h chi khm li phong tro cch mng. Nhng toan tnh n{y
ca Ph|p ~ b s pht trin ca cuc khng chin vt qua, bi lc y nhiu vng, ngi
nng d}n ~ c cch mng chia t.
Hip nh Genve c k vo thng By. Nhng M ~ t chi k vo bn tuyn b cui
cng, m h ch tuyn b ming l khng ph hoi n bng v lc hoc bng e da.

Thc t th t thng Tm, trong nhng cuc hp ca U ban An ninh quc gia, gii c thm
quyn ca M ~ coi Hip nh Genve l mt thm ha v{ quyt nh tin hnh mt
chng trnh vin tr trc tip v qun s v kinh t cho nc Vit Nam t do. Ng{y 26
th|ng Mi nm 1955, Ng nh Dim sau khi gt Bo i ~ lp ra Vit Nam Cng ha.
Ngi Php t nay b ht cng khi Vit Nam; trong cuc chy tip sc, h ~ phi giao li
gy cho ngi M...
Chnh sch ca M ~ i ngc hn mi quy nh ca Hip nh Genve, nhng nhng nh
l~nh o M ~ nht quyt khng thm m xa n n na, nht l trnh tng tuyn c t
do nm 1956, bi khng nghi ng g na, tng tuyn c s c th dn n mt s thng
nht ca Vit Nam di quyn H Ch Minh, nh b trng Quc phng Dulles ~ vit cho
W.Bedell Smith ngi ~ thay th ng ta ti hi ngh Genve.
Nm 1956, U ban An ninh quc gia ~ x|c nh nhng mc tiu ca M Vit Nam nh
sau:
Gip nc Vit Nam t do xy dng mt chnh quyn mnh, vng bn v hp hin lm
cho h c th ph ra mt s tng phn tr|i ngc ngy cng hp dn so vi nhng iu
kin ca vng cng sn hin nay. Tin hnh vic lm suy yu cng sn min Bc v min
Nam Vit Nam chun b cho vic thng nht mt cch ha bnh mt nc Vit Nam t do
v{ c lp di quyn ca mt ch chng cng (H s mt Lu Nm gc, trang 51).
Ngi ta thy ngay l t u qu| trnh x}m lc, hnh nh m{ ngi M tng tng ra v
mt Nam Vit Nam t tr mi tr|i ngc lm sao vi nhng thc t ca Vit Nam m cc
nh{ l~nh o M d tnh s tin hnh thng nht, nu nh s thng nht t ra thch hp
vi M. Vy l trong thi k u, c|c nh{ l~nh o M s c lp nn mt chnh ph mnh v
vng bn nh h m tng... Nhng h ~ vp phi thc t ca mt Nam Vit Nam m
ngi Ph|p ~ li: l{ mt chnh th theo kiu trm s da vo tng lp i in ch
v nhng tay u c chnh tr, chia r th{nh nm phe by ph|i th ch ln nhau. M bt
buc phi nng nh nhng tr h y ca S{i Gn tn trng bn thn ci nn tng ca
hnh nh m chnh h ~ tng tng ra cho s can thip ca h: l{ s vin tr ca h
cho mt nc ng minh c ch quyn. Cho n lc m h duy nht ch cn c mt la
chn, l{ can thip thng hay l{ chnh quyn Vit Nam cng ha sp , theo nh
cng thc m ng R.W.Komer, mt cu tr l ca tng thng Johnson ~ a ra. Bi ng
nh vy, trong hai nm sau khi Dim , su chnh ph S{i Gn ~ k tip nhau b lt nho
qua cc cuc o chnh ca c|c tng lnh, trong khi th nng thn, nhn dn min
Nam vn lin tip ni dy.
Cng chnh ng R.W.Komer, trong khi ph}n tch s can thip ca M Vit Nam, ~ th
nhn mt cch trng trn nh sau:
Sau khi chnh ph v{ Qu}n i Vit Nam Cng ha tht bi mt cch thm hi trc nhng
cuc ni dy ca d}n chng, chng ta ~ bc vo cu nguy cho h v c gng thay th h
trong cng vic () bng cch mnh dn h sang bn v t tay mnh ginh ly chin
thng cho h.

L mt trong nhng chuyn gia ch yu ca cuc chin tranh M Vit Nam, Komer hn
bit rt r nhng g ng ta ni. Sau mt thp k vin tr qun s v kinh t lp ra v duy
tr mt chnh quyn bn x, nhng ngi M c thm quyn Vit Nam ~ a ra ph|n xt
ging nh mt s v mng v tnh ch thc ca chnh quyn S{i Gn: H{ Ni c mt chnh
ph, mt chng trnh h{nh ng v mt k lut. Cn chnh quyn S{i Gn, h ch l mt
s bt chc nc ci nht nho. Ni thng tut ra th Vit Nam Cng ha l mt x s c
qu}n i y nhng khng c chnh ph. l{ li bnh lun cay ng ca th trng ngoi
giao George Ball khi ng ta khuyn Johnson hy rt qun khi Vit Nam.
Tnh hnh xu n mc m, theo Komer tit l, Nh trng tr tnh khng hn khng km l{
M s phi qua mt chnh quyn S{i Gn trc tip nm ly vic iu hnh cc tnh, nh
trong i chin th gii th hai...
Vy l{ cho n 1967, ngy Thiu ln nm chnh quyn, ngi M vn loay hoay cha tm ra
c mt mnh qun lt che y cho cuc chin tranh x}m lc Vit Nam m h tin
hnh v li ch ca h.
Mc d vy, tuy rng cho n 1967, cc chnh ph S{i Gn u t ra bt lc trc vai tr m
Nh trng giao cho, Nh trng vn khng h d xn trong vic cung cp phng tin cho h.
Ngi ta kh c th tnh c chnh xc nhng n lc ca M trong chin tranh Vit Nam,
cng nh khng th |nh gi| c l cuc chin tranh n{y ~ b dn ti s i bi n mc
n{o. Ring nm 1965, ng L Ch}u, mt nh kinh t hc Vit Nam ~ a mt con tnh nh
sau:
Theo mt chuyn gia, ng vit, th nm 1965, mi mt Vit cng b git l{ ngi M phi
chi v{o y mt mn tin kinh khng l{ 500.000 la. Th m{ l{m ra c 9.000 la
th ngi Vit Cng y s phi lm vic rng r~ trong ba mi nm, ngha l sut c cuc
i anh ta. Trong nhng iu kin y, mt ngi Vit Nam b cht... l{ tng ng vi 55
ln gi tr ca tt c nhng g anh ta ~ l{m ra trong sut cuc i[28].
Chnh l vo sau cuc Tng tin cng Tt 1968 lm ph sn vnh vin nhng hy vng ginh
thng li qun s ca M Nam Vit Nam, ngi M ~ y nhanh vic xy dng xung
quanh Thiu ci m sau ny s tr th{nh chnh s|ch Vit Nam ha chin tranh ca h. H
~ lun lun m tng v mt Nam Vit Nam theo hnh mu ca h, v{ theo quan im ny
th vic lp nn Vit Nam Cng ha cng b nm 1967 ~ tr thnh mt tc phm bc
thy: n ly li nhng nguyn tc ca nn dn ch M, nhng nguyn tc quy nh tnh c
lp v cc quyn lp php, hnh php v t ph|p nhm phng nga s xut hin ca mt
chnh quyn c ti, v bo m cc quyn c bn ca cc cng dn, trong khi vn khng
nh vic t cng sn ra ngoi vng php lut l{ mt nguyn tc hp hin. Trn thc t,
thc cht ca chnh quyn l qun s. Trong c|c nc cng ha gi to y, qu}n i, mt
cch t nhin ~ tr thnh gii x hi duy nht c mt b dy v nu n th c ngi nh
s sp ...
tn trng d ch l mt t mt ngoi ca mt quc gia c lp v{ bin minh cho s can
thip ca mnh, ngi M ~ i n ch pht trin qu}n i ti mt kch c qu kh b
p cho s l l{ v{ nhng bt n ca c|c c quan d}n s: qu}n i ng vai tr l{ tr ct

ch yu ca c ch . V vn n{y th ngay di thi Dim, ngi ta ~ thy ci gng

ca n cc ta n binh d chin c t chc nm 1962 trong lnh vc t ph|p. V
nguyn tc th ta n binh ch xt x nhng v vic thun ty qun s. Nhng trn thc t
th mt lot sc lut ~ a c nhng v vic c tnh cht chnh s vo phm vi thm quyn
ca n. V v thi hn ng vin v{o qu}n ng ca cng dn di t mi by n ba mi
tm, ri bn mi ba tui, cho nn hu ht mi ngi u thuc quyn xt x ca cc ta
n binh y. Th tc xt x cng rt nhanh gn: ch trong vi pht l{ nm s quan ca ta n
binh ~ c th a ra mt phn quyt v s phn ca mt b co m ch n gin c qua
mt h s, v{ cng chng cn c ai ci cho b co ht. D ~ hai ln b ta |n ti cao ca Vit
Nam cng ha xt l{ bt hp hin nhng ri cc ta n binh y vn c gi nguyn, thm
ch n cn xt x c cc ngh s Quc hi bt chp quyn bt kh xm phm ca nhng
ngi y. S d n vn tn ti bi v n l mt phn ca b m|y {n |p s, l cnh tay ca
mt ch tay sai m{ c|i u nm Washington.
Ch cn nghe li ni sau }y ca tng thng M Johnson l{ ngi ta thy r ngay c|c a v
ch, t ca M v cc chnh quyn tay sai Si Gn. Trong mt cuc gp th|ng Hai nm
1960 Honolulu. ng thy M Johnson ~ qu tr|ch hai hc tr nh ca mnh, l tng
thng Thiu v th tng K i din cho Vit Nam Cng ha, nh sau: c|c anh h~y nh
rng chng ti s tin hnh st hch cc anh, v cc cu hi u ng l{ nhng g m cc
anh ~ l{m. mc 5: C|c anh ~ x}y dng nn dn ch cc vng nng thn nh th no?
Nhng vic g c|c anh ~ l{m c? Bao gi v }u? H~y cho ng{y th|ng, thi hn v
nhng con s? mc 2: l{ gia tng sn lng v hiu qu ca b my sn xut ci thin
tnh hnh ti chnh... th nhng c|i c phi vn ch l nhng cu ch nghe tht ku hay l
c|c anh ~ bt tay vo vic?[29].
Hi ngh Honolulu y nhn mnh v ci m Johnson gi l{ cuc chin tranh kh|c: l{ s
cn thit phi to cho ch Si Gn - mt ch m{ cha c ai xng vi ci tn b nhn
hn n - mt nn tng kinh t v x hi. Thc ra, mi quan t}m ngay t u ~ c cc
chuyn gia h{ng u v chng chin tranh du kch a ra: i t| Lansdale, ngi M trm
lng trong tiu thuyt cng tn ca Graham Green v nhng ngi Anh ca ngi Robert
Thomson trong Ph|i o{n c vn Anh (British Advisory Mission), nhng ngi ~ tng
hot ng Malaysia, ~ lu v tnh cht c bn ca vn ngay t nhng thi k u
ca ch Dim. Nhng chnh s tht bi ca nhng chin dch ln cng nh ca chin
lc tm v{ dit trong chin tranh lm hao mn ca M ~ dn nhng ngi c trch
nhim M n mt cch nhn bt nng vi hn v{ ng thi cng tnh to, thm him hn.
th k 15, nh chin lc thin ti Vit Nam, Nguyn Tr~i, sau khi |nh bi qun xm
lc phng Bc, ~ |nh gi| rng, nu qu}n x}m lc |nh dn d theo cch tm n l|
th chng s nguy him hn l{ nu chng x n {o {o nh la nh gi[30]. Bt u t
1967, con tm M s thay th cho gi bo...
Chnh i s M Cabot Lodge S{i Gn nm 1966, l{ ngi ~ tm tt r r{ng hn ai ht
c|ch nhn ca cng cuc bnh nh:

Chin thng s n, ng i s ni, vo ci ngy m khi thc dy bui sng, anh Vit Cng
tr ni: Hm nay ti khng i }u na, bi khi nhn xung quanh mnh, anh ta cht hiu ra
nhng may mn m{ t nc ti p ca anh ta c c; anh ~ thy s gip ca
ngi M mang li cho dn lng mt mi nh lp tn nn ximng, mt hng dn vin nng
nghip, mt thy gio, mt y t vi cc th thuc men. V{ anh ta ni: Ti s khng i na,
bi pha bn kia, cuc sng y mi tt p l{m sao?...
ng l{ mt ci mu tuyt vi ca thi khinh mn ca c|c nh{ l~nh o M i vi ngi
Vit Nam...
Chnh sch y c a ra c bn l{ nhm vo nng dn, nhng ngi m M mun
tc i s ng h ca h i vi khng chin. N cng to ra c mt vi kt qu: trong
lnh vc nng nghip, vic c gii ha v p dng nhng k thut tin tin v khai th|c t
pht trin nng thn, nht l vng ng bng; s m lc s dng trong nng nghip
Nam Vit Nam tng ln c 876% trong nhng nm gia 1968 v{ 1971. Nm 1970,
Thiu ban hnh mt cuc ci c|ch in a ta ta nh c|ch l{m trc }y ca Dim v chia
t cho nhng ai cy rung trong khi n b mt cch bo b cho nhng in ch ln b
ng chm. Theo s liu ca S{i Gn, 1.300.000 hc ta t ~ c chia cho 800.000 gia
nh. Nhng trn thc t th phn ln s t c chia mt cch ho phng y ch l nhng
mnh giy, bi v s t ny cn nm trong... vng gii phng!
Vy chnh sch y ca M ~ thu c kt qu nh th no? V liu ch Thiu c t
c c|i b d{y v x hi v kinh t nh M mong mun khng?
Cho n nm 1971, ngha l{ cho n khi M ~ dn dn rt bt qun v nc, nhn bn
ngoi Nam Vit Nam c th g}y cho ngi ta mt o tng. Nht l S{i Gn, ni m{ mt
s phn vinh gi to t|c ng nh qua mt lng knh v{ l{m mo m i c|i nhn ca nhng
ai quan st n mt cch vi v. S c mt ca binh s M mi nm ~ bm v{o kinh t Nam
Vit Nam t 400 n 500 triu la, ko theo s pht trin trong lnh vc bun bn v dch
v nhng li lm thit cho cng nghip v nng nghip. Nm 1971, lc lng lao ng c
phn b nh sau: nng nghip 4.722.000 ngi, cng nghip, 376.000; v dch v,
2.062.000.
Dch v l khu vc c tr lng cao, trong khi th th trng tiu th li c to ra
mt cch nhn to do c ti tr trong nhp khu. Cho nn thc t l, vin tr kinh t M
phi b p cho khon thm ht ny trong cn cn thanh ton mi nm l{ khong 700
triu la. Kinh t ca ch Si Gn pht trin mt cch phi l: trong khi Nam Vit Nam
ngng xut khu go, mt i mt th mnh ca mnh, v phi nhp 450.000 tn nm 1973
th ch s tiu dng ca ngi lao ng Si Gn li chuyn t 103 nm 1964 sang 698 nm
1971.
Tivi, xe m|y, t lnh v nhiu tin nghi khc trn ngp th trng ~ y li vo bng
ti nhng gi|o iu m|c xt, t Chnh lun , mt t bo thn chnh quyn v C.I.A Si Gn,
bng mt ging c thng ~ reo ln nh th. Nhng thc t th s phn vinh bn ngo{i
ngi ta thng thy nhng khu vc thnh th, nht l Si Gn, v ch cn hi chm ch
quan st mt t, ngi ta cng c th nhanh chng pht hin ra nhng hn ch... Nm 1970,

Nam Vit Nam, vi 118 la bnh qu}n mt u ngi, c lit vo din nhng nc
ngho nht, cn cha k gia thnh th v nng thn c mt s cch bit ln: 169
la/nm/u ngi cho Si Gn v vng xung quanh v{ 51 la cho T}y Nguyn. T 1972
tr i, di ba t|c ng: M rt qu}n i vin chinh, Thiu tip tc cuc chin tranh v
khng hong th gii, mt s suy tho|i ~ gi|ng mt n v{o nn kinh t yu t ca Si Gn
v lm t lit 50% nn cng nghip cn li ca n. S ngi tht nghip thnh th ~ ln
ti gn 2 triu lc .
Hu qu ca s suy thoi y li cng trm trng hn na khi n t|c ng vo nhng ch
mt cn bng v c cu chiu s}u, c bit l s thiu vng ca nhng nn tng sn xut.
mc d M ~ chi mt khon tin khng l l 150 t la - gp 90 ln tng sn lng quc
gia cha tr chi ph ca Nam Vit Nam cho chin tranh, nhng t 1963 n 1971, h ch
u t cho sn xut c hn mt triu la. Thm v{o l{ nhu cu qun dch, c mi su
ngi dn l mt ngi lnh, s tha ma ca b my hnh chnh ngn mt 19% s nhn
cng, v s tht li ca sn xut nng nghip... Nn kinh t y cng cn phi chu ng c
nhiu t nn kh|c, nh nn tham nhng, hi l v bun lu u c th mi cp ca Nh
nc... Mt quan chc cao cp Si Gn c ln ~ phi tht ra: Nu ngi ta chng tham
nhng th s khng cn b m|y nh{ nc na!
c ng u vi tnh hnh , chnh quyn S{i Gn ~ phi chp nhn nhng bin php
nh gim mc tiu th ca d}n chng, tng lm ph|t v{ tng thu: nm 1974, nu than ci
c thay th cho du ha trong un nu th du ha ~ qu| t n ni mt phn ln ngh
ch{i li ~ khng th hot ng c na, trong khi th gi| xng th{nh ph Honda,
tc Si Gn, ~ ln ti mc k lc th gii.
Gi tt c cc mt h{ng tiu dng u tng, trong go tng hn 41% trong mt nm. Tnh
hnh khin i sng ca cc tng lp nhn dn gp nhiu kh khn, tr tng lp c thu
nhp tng i cao. Ly v d nh gia nh mt k s trng nh{ m|y in Th c, mt
gia nh c may mn him c l thuc din nhng gia nh d chu v{ v d n{y cng gip
ngi ta hiu c mc tiu th thc t trong iu kin gi c sinh hot lc by gi min
Nam. Vin k s trng ny kim c 80.000 ng mt th|ng. Ba a con - }y l{ mt s
con c bit thp i vi Vit Nam - u i hc. 50.000 ng c chi dng cho n ung,
20.000 ng cho vn tr... nhng ng ta cn c xe hi v{ nh{ theo chc v c cp.
Li ly mt v d khc mt ngi lao ng thuc loi bc trung, mt ngi c coi l
may mn v anh ta ~ c vic lm: mt kp trng mt xng ha xa. Anh ta mi thng
kim c 20.000 ng, k c tin thng, tin nh, v ch phi nui hai a con i hc - li
l mt trng hp na c bit him. Anh ta phi chi 13.000 ng ong 70 kil go cn
dng cho mt th|ng; 700 n 800 ng cho thc n mi ngy, ri cn mi khon chi
dng kh|c cha k, r r{ng l{ lng anh ta nhn c khng th sng. V vy anh ta
buc phi lm thm mt cng vic g tay tr|i ngha l{ anh ta phi liu m xoay x. i vi
cc tng lp dn chng khc, khng vic lm, khng mt ngun thu nhp tr phi l phm
ti, ngi ta c th d d{ng hnh dung ra c tnh cnh khn kh ca h...

Kinh t Si Gn c bit biu l mt im yu, ng thi l mt thit thi rt c bn: l{

s ph thuc v{o nc ngoi, ch yu l M. Nm 1974, trong 867 triu la nhp khu mc thp nht t 1965 - th 70% l{ nhp cc sn phm thit yu, nh lng thc, phn
bn, nguyn liu, thuc men, mt s trang thit b, trong khi th xut khu ch c 75 triu
la vi mt hng ch lc l{ tm ng lnh.
Tnh cht ca nn kinh t y cng vi tnh trng mt an ninh min Nam ~ khng my hp
dn i vi c|c nh{ u t nc ngo{i. Hn na khi s u t y n th n li khng ph
hp vi nhng vin cnh m{ c|c nh{ l~nh o M d tnh trong nm 1965 v{ 1966. Trn
thc t, s can thip ca M vo Vit Nam ~ c nhng kt qu hon ton khc:
Hoa K ~ c th thy Vit Nam cu tr li cho chin tranh gii phng dn tc, gi|o s
Samuel Huntington, mt trong nhng nh tr thc lm lc ~ l{m cng t|c lp chng trnh
cho cuc chin tranh Vit Nam ~ vit trong cun sch ca ng, Nhng nn tng ca s
thch nghi (The Basic of accomodation): C}u tr li thc s khng nm ch c trong
vic tm kim mt chin thng qun s theo kiu quy c, cng nh trong nhng hc
thuyt b him hay l cc cng trnh cm ci nghin cu v chin tranh chng cch mng.
M n nm ch phi thc hin mt s th ha cng bc, mt s th ha nhanh
chng a t nc vt qu| giai on thun li cho mt cuc cch mng nng thn.
Thc vy, cuc chin tranh x}m lc ca M ~ g}y ra mt s xo trn x hi: l{ s di
tn ca hng triu dn nng thn v thnh th hay cc tri dn dn. Cc con s a ra v
nhng ngi ny c s thay i khc nhau: trong khi cc ti liu ca chnh quyn S{i Gn c
ghi l c ba triu ngi thuc chng trnh cu tr nhng ngi lnh nn nm 1975, v{
hn 800.000 hy cn sng trong cc tri th c quan A.I.D. (C quan ph|t trin quc t) ca
M a ra con s l c 7.310.000 di tn trong nhng nm gia 1964 v 1972. V pha mnh,
mt b|o c|o iu tra ca Ngn hng Th gii l{m nm 1974 li ch r l{ c gn 5,8 triu
ngi lnh nn theo con s chnh thc c thng k t nm 1964, v{ thm v{o l{ cn
1,5 triu ngi di tn nhng cha ng k.
Cui cng, bo co ca mt u ban iu tra ca Thng vin M cho bit: Hn mt na s
dn ca Nam Vit Nam - khong 10 triu ngi ~ b cng bc di c, thng l nhiu ln,
nh nhng ngi lnh nn nm 1965. Nhng o ln do chin tranh g}y ra ~ l{m tan n|t
kt cu x hi ca i sng Vit Nam. Tht kh m{ |nh gi| c nhng hu qu nghim
trng m chin tranh ~ g}y ra i vi t nc v{ con ngi Vit Nam. Ngoi nhng tn
tht v sinh mng, v nhng ngi b tn tt do chin tranh, cn phi k n nhng thit
hi t|c ng n sc mnh v s vn hnh ca nhng thit ch x hi. Trong khi Nam Vit
Nam l mt t nc dn phn ln sng nng thn th ngy nay 65% dn ca n ~ th
ha v Nam Vit Nam ~ tr thnh mt nc thiu ht v nng nghip, bn bo co nhn
mnh.
Nhng nguyn nhn ca s di di xut hin nh mt kt qu tt yu ca vic M trt
7.800.000 tn bom xung ng Dng, tc l gp hn hai ln tng s bom m tt c cc
nc tham chin nm trn tt c cc chin trng trong Chin tranh th gii th hai.
Nhng n cng cn l{ kt qu ca mt chnh sch c tnh ton ca M, chnh s|ch bnh

nh nhm dn mt cch c h thng dn chng vo nhng vng Si Gn kim sot, gi l

nhng vng an ninh. Cuc chin tranh kh|c n{y - tc cuc chin tranh m{ Johnson t
tn cho bnh nh ~ c mt thi k hong kim trong nhng nm 1969- 1971. Nhm mc
ch tin h{nh chnh s|ch bnh nh, mt t chc mang tn Cords[31] ra i, tp hp tt
c c|c c quan d}n s v qun s vo mc ch trn v{ c t di quyn ch huy ti cao
ca t lnh qu}n i vin chinh M v tng thng Thiu. Nhn vin ca n mi u l ly
ngi ca C.I.A v{ sau l{ ngi ca c|c c quan d}n s v qun s khc. Vo thi k hong
kim ca Cords, theo li chng ca cu i s William Colby, l gim dc C.I.A (1971), th
ngn sch chi cho cng tc bnh nh vt t 600 triu n 1,5 t la gia nhng nm
1966 v{ 1969. Ngi M c 7700 gi vai c vn v{ tng cng 900.000 nhn vin ngy,
trong mi qun v tnh c: 500.000 dn v a phng; 50.000 c|n b ph|t trin cch
mng (ta thng gi bn t}m l chin - N.D); 80.000 cnh st v 300.000 nhn vin dn
s. Tip sc cho bnh nh l{ chng trnh Phng ho{ng, nhm tiu dit h tng c s
ca Vit Cng.
Nh vy chnh s|ch bnh nh ng l{ mt chnh s|ch c tnh ton k lng v tin
hnh mt cch c h thng. V khi xem xt nhng h qu ca n ngi ta thy r l nhng
di di ca dn chng mang nng tnh cht l mt s b i {y hn l{ mt vic di c bnh
thng ra thnh ph.
Nm 1960, 85% s dn min Nam cn sng nng thn. H sng trong cng ng thu
ban u ca h l lng x, c quan h x hi v s hu tp th t ai v{ gn b trong cng
vic. Trn nhng t c coi l{ t cng, h qun t vi nhau trong mt th gii thu nh
ca c|c gia nh, th cng t tin v cc v thnh hong lng. T bo ca x hi y l gia
nh, hai ba th h cng sng di mt mi nh v tn trng quyn ti cao ca cha ng.
Trong m hnh truyn thng y, quan nim v mt i sng ring t, ca c nhn khng c
c my ch. C nhn ch l mt giao im gia hai tng th l{ l{ng x~ v{ gia nh, v{ c|nh
x s cng nh th}n th ca n nm di s iu hnh ca cc nguyn tc o l v cc
phong tc tp qun khc ca cng ng lng x.
Khi ngi M bt u can thip, m hnh gia nh - lng x y tn ti trn khp nng thn
min Nam Vit Nam. C l su nng hn l{ min Trung, bi v Nam K, d sao cng cuc
thc dn ha ca Php t nhiu cng ~ l{m xi mn n.
n khi ngi M ra i, h ~ li mt x hi b |nh bt mt gc r... Dn s Nam Vit
Nam ~ tng 68% trong mi nm, t 1960 n 1970. T l tng d}n s trung bnh hng
nm l{ 7,5% i vi thnh th v{ 1,3% i vi nng thn.
Tt c cc thnh ph min Nam u bit n hin tng n{y. { Nng ~ tng t 106.000
ngi nm 1960 ln 412.000 nm 1970.
th ha? Khng mt th no ca min Nam c c|c c s tip nhn s dn khng
l ny. Hin tng th ha ~ khng tu}n theo nhng quy tc ca pht trin kinh t, m
n ~ tu}n theo nhng quy tc ca cuc chin tranh ca M. i vi hng triu ngi di c,
l{ th gii ca nhng tri qu cnh, nhng xm ngho hay kh| hn l{ nhng p Tn
sinh, mt th tri tp trung. Hng triu ngi d}n di c n{y ~ to nn trong cc thnh ph

mt giai tng v sn lp di b v, lc lng, ko theo h l ln sng ca nhng nn nhn

ca cuc chin tranh ca M: 880.000 tr m ci, 650.000 {n b{ ga v{ khong 181.000
ngi tn tt trong 100.000 l{ tr em.
Trong nhng hon cnh y, cu trc ca gia nh b ph v, phc v cho 550.000 binh s
M c mt min Nam trong thi k cao im ca s can thip ca h mt i ng ng
o cc c gi lm ngh m|t xa ~ xut hin... i l{m im, mt c gi c th kim c
nhiu tin: h c th kim c 300.000 ng mt thng, tc gp bn ln lng mt k s...
Na triu ph n min Nam ~ phi i kim tin bng ci ngh nh th. T in tn , mt
t b|o S{i Gn, ~ ng mt bi phng s ni v t nn ny thnh ph Quy Nhn, th ph
ca tnh Bnh nh thuc min Trung, thnh ph ng hng th 5 ca Nam Vit Nam: T
1965 n 1967, dn s Quy Nhn t 60.000 d}n, ~ c a ln 165.000 ri 280.000
trong nm 1973. Th l mc ai ny l{m, ngi ta c ginh ly mt mnh t cm lu hoc
xy nh, t nhng ngi d}n r|ch ri, nhng thng ph binh cho n cc v tai to mt
ln. Nh lp tn, lp l v xen gia hai tp lu dng ln vi v l nhng ngi bit th bng
b tng cao ngt nghu my tng quay mt ra bin. Khng h x t hoi, khng ni rc
cng cng, tt c u trt xung sng, xung bin. Trong nhng nm 1965-1972, Quy Nhn
tr thnh mt thnh ph ngoi quc M hay Nam Hn. C 10.000 d}n l{ c 1000 xnakba
vi nhng ci tn chng c g l Vit Nam: O.K.Bar, Texas, Grazy Girl Bar, Sunlight, Johnson
Bar, Happy Bar, Hawaii Blue. N nh mt thi nam chm khng l thu ht c mt {n mt
ng nhng gi bn hoa, nhng tay ma c, nhng d}n u gu. G|i im th rt sn, nhng
nhu cu v mn h{ng n{y cao n ni m nhng t b t ng phi t chc c mt ng
dy tuyn m quy m ln t nhng ni kh|c. S{i Gn chng ng qung co trn bo...
bn {n em ca chng len li khp hang cng ng xm nhng khu ng d}n tuyn
nhng c gi tr vi nhng li ha hn ng mt. B thc y bi s ngho kh hoc n
gin l b bt cc gia ng gia ph, nhng c gi ny b a v Quy Nhn v{ h b bn
ch cha bt buc phi tip khch. Giy t ca h th bn ch nm, c|i n, chng cung cp
v tip tay cho chng th ~ c cnh st. Mi nh cha u c lnh bn rn ri ng gc v
c t di s bo h ca mt nhn vt cao cp c quyn c chc. C gi bt hnh ch
cn bit ni li t bit vi tui nin thiu ca mnh.
Vi vic ra i ca ngi M, s bng hoi ny ngy cng tr nn su sc, bi nu s phn
vinh gi to c che y c nhng vt thng, th vi tnh trng khng hong, nhng vt
thng y s mng m; nhiu nhu cu c ny sinh v khng cn cch no khc, n ch c
th c tha mn bi git ngi, trm cp, hay i n xin... nhng mt mng sng Si
Gn lc y th c ngha l g. Nhiu gia nh tan r~: ai cng phi t xoay x lo ly thn...
C mt x hi ~ tr thnh gn nh b tm thn phn lit...
Chnh trong tnh hnh y m mt th h con ngi ln ln v{ bc vo tui trng thnh.
Nm 1975, trong 20 triu dn th c gn na l{ di mi lm tui, nhng 3,3 triu
tui gia mi lm n hai mi, nhng ngi nm 1960 tui hai mi th nay ~
gia ba mi v{ ba mi lm, nh vy l h ch c 847.000. i vi h, gnh nng ca
nhng truyn thng khng t|c ng nhiu lm, cuc sng thng ngy ca h ~ cn k vi
ci cht, m h th h mun sng...

Vy h s ch n gii phng ra sao?

PHN BA
SI GN GII PHNG
CHNG I. HA HP DN TC
Ngay t u, gii phng ~ c n ch{o vi mt s nht tr cao trong dn chng.
l{ iu m nhiu ngi c chng kin ~ x|c nhn. V d nh li k sau }y ca mt
b|c s t}m thn ngi B ~ sng v lm vic l}u nm ti Si Gn. Theo ng k th t trc
ngy gii phng, mt khng kh nng n y ry nhng ng vc bao trm ni bnh vin ng
lm, nhng con ngi ng gp, ng tip xc. Khng mt ai dm bc l t}m t tnh cm ca
mnh, cng nh khng d|m t}m s vi ai, s nh chng may ngi bn y li l mt tn
ch im i t co. Th ri t ngt c|i ng{y 30 th|ng T: ... Trc khi Qun gii phng tin
vo th gii phng ~ c mt. Ch va mi c tin nhng ngi M cui cng v nhng k
chy theo h ~ cun gi ra i th lp tc bu khng kh nng n nghi k ~ hu nh tan
bin, c|c ng s ca ti bt u chuyn tr si ni v bt tay vo may c.... ni ng ,
mt qun trung tm ni th{nh, trong khi }u ngo{i xa cn thnh thong vang ln nhng
ting n ca rc kt, ngi d}n ~ ra ngo{i ng v gi nhau i... S cng thng hon
ton bin mt.
Thm ch nu trong chuyn tr i lc cn m nhng lo u toan tnh v tng lai th
khng kh chung vn tot ln mt nim vui, mt s th gi~n thoi mi, n ta nh mt s
bng n: trong ci thnh ph m ni lo u c tch t dn n cc im trong nhng ngy
cui cng ca ch c, th bt thnh lnh l{ s gii thot. Bi chng c g ~ din ra nh
nhng li h da ca Washington v chnh quyn c. Nhng ngi Si Gn, ht sc ngc
nhin khi h khm ph ra th n{o l{ anh B i ca Qu}n i nhn dn: k lut, nhng rt
r bn ln, cc anh trong dng dp cng nh trong b qun phc gin d, chng c g ging
vi nhng tn lnh ca qu}n i S{i Gn c vi b dng yng hng ng ngo v b qun o
b cht ngi ca bn chng.
Vi i a s dn chng, qun gii phng v c ngha trc ht l chin tranh ~ chm dt
v{ iu vi h mi l ci ch yu. Cn nhng vn , nhng cu hi, iu s n sau.
Tn cng nm trong mt phng vo loi ti tn ca Gia nh, mt tnh lin st Si Gn,
ti ~ gp hai ngi lnh ca qu}n i S{i Gn c. C hai u cn tr, mt ngi lm k
thut vin trong b i khng qu}n, cn ngi kia lm nhn vin tc nghip ra a trong b
i hi qun. H chn hai qun chng n{y trnh khi phi vo b binh, mt ni ng
ngha vi vic phi ra trn v cht chc. Ti cm thy d chu hn trc, ngi th nht
tr li ti, bi trc ht l khng cn chin tranh na, v ti khng cn phi s nhng hu

qu c th xy ra. Nhng anh ta cng rt lo lng cho tng lai, nht l{ cng n vic lm.
Trc }y mi thng anh kim c 21.000 ng tm nui ngi b tht nghip v
hai em trai.
Cn ngi th hai th anh ta ngh hnh phc hin thi ca anh l khng phi mang b o
lnh na. Nhng i vi gii phng, anh cm thy n cng chng c ngha g lm, bi trc
sau c bao gi ngi ta c c lp }u v{ anh t ra bi quan i vi tng lai.
Ti khch sn Caravelle, kh|ch sn sang nht Si Gn - thuc v Ta gim mc - quang
cnh khng c g thay i. Nhng ch nhng v tai to mt ln, nhng tay nh giu c b
v{ c|c s quan M ng{y trc, th by gi l nhng ngi bng bin v, khch mi ca
Chnh ph cch mng, h ang n}ng cc mng l hi Chin thng ng{y 15 th|ng Nm.
Ngi bi bn khng giu ni nim tm s vi ti:
Chin tranh kt thc qu l tt... trc }y ti th|ng th|ng kim c ba chc ngn, gia
nh ti c mi hai ngi. T khi ngi M ti, cuc sng tht khng sao chu ni: ci g
cng t, t khng khip. V v hai con gi ln ca ti phi l{m kim ph thm. Khi m
au, thuc men qu| t th {nh phi nh tri m chu vy. Ng{y n{o ti cng i l{m, l{m
sut nm sut thng th m vn khng sng. Thm na li cn phi ng thu. Ti mun
c|c con ti c i hc v{ ti ~ phi m hi si nc mt l{m c vic . V{ khi
mi tm tui, chng buc phi vo lnh v chng cn cch no khc, bi nu khng th
chng s b bt. Lc n{y cha bit mai kia s tt, xu ra sao, nhng tin th gi ti bt cn
min sao gia nh ti c c|i n, c|c con ti c hc hnh v m au c chm sc t
t: i vi ti th ~ l{ qu|
Nhng li ni y biu hin mt hin tng l lng, tuy din ra ngn ngi tht y nhng
ng l{ n ~ xy ra trong nhng ng{y u gii phng: l{ s thay i t ngt trong
nhng quan h vi ng tin. ci thnh ph m{ ngi ta lun lun tn th con b v{ng
ny, ch trong mt bui s|ng, ngi d}n nh c sng trong mt n sng: cha c }u
nh }y, ngay c H Ni, ng la li mt gi| n th: ngy 29 thng 4, n ch c i
vi gi 6000-7000 ng, th m cc nh bun cn do d khi phi b ra 4000 ng i
ly n. i vi nhiu ngi, cch mng hin ra mt chic a thn: n ch cn h mt ci th
l mi kh khn u bin mt!
Mt trong nhng biu hin ca s nht tr rng ri m nhng ngi gii phng gp c,
l{ ngay ng{y hm sau, ng o thanh nin ~ tham gia v{o nhng hot ng gi gn trt
t v n nh i sng bnh thng. Trn tt c cc thnh ph, th trn dc ng s 1,
thanh nin, t v ng ra bo m an ninh, hng ngn thanh nin Hu, { Nng tham gia
cc hot ng cu tr cng cng v ngay c S{i Gn cng th. Ht nhn ca h l cc sinh
vin Vn khoa... ng l{ mt hin tng c tnh cht ng o, hng lot, m{ ngi ta
khng th gii thch ni nu nh g|n cho n mt th c hi ch ngha t cu. Vy ch
c thc t ~ tng cho tng lp thanh nin nhng g? H ~ sng trong nhng c cu x hi
b o ln, trng thnh ln ngoi khun kh truyn thng, ct t vi mi gi tr tinh thn
ca x hi Vit Nam, v ct t ngay c vi khun kh gia nh h.

Nh{ vn V Anh, tng th k Hi cc ngh s yu nc, ~ m t nhng thay i ca mt gia

nh trong phng ng nh sau: nm 1965, ging nh nhiu gia nh Vit Nam kh|c, ngi
b trong gia nh l{m vic trong mt gara t, ngi m c mt sp bn vi ngoi ch; h
u l nhng ngi lao ng trung thc. H c ba trai v{ ba g|i c gio dc t t. t lu
sau khi ngi M ti, c g|i t i l{m im v{ c ta ~ li ko theo hai ngi ch, c hai u
~ c chng: h thu mt cn nh{ l{m n vi lnh M, mua nhng hng min thu ca
ti ny cho chng con, anh em. Th l c gia nh sng trong cnh nhn ri. Sau 1972 ngi
M ra i, gia nh h chng cn ngun li g sinh sng: mt c ch i bun lu ma ty
phi vo t, cn c kia sng nh v chng vi mt tay nh bun gi vo loi kh gi...
Tt c |m con c|i nh{ n{y ~ tim nhim nhng thi quen kh b, th m{ cng n vic lm
li khng c...
Nhng gia nh y, V Anh kt lun, ~ tan v. Cho n trc khi ngi M ra i h cn c
th ly la che y nhng thi nt ca n cn by gi, cch duy nht hn gn li gia
nh, ly li np sng gia gio v khi phc li phm c|ch, th iu li cn tu thuc
v{o iu kin l phi c mt i sng va phi v mt ngun thu nhp ti thiu. Nhng qua
nhng g thy c phng ny th c l s tan r~ vn tip tc.
Trong vic T}y ho| c|ch sng ca h, mt cch sng i vi h mi ch gii hn trong s
nng cn, hi ht trn nhng kha cnh b ni, c phi l , tui tr y mi tm thy
nhng gi| tr thay th. S ngi nghin Nam Vit Nam sau }y c l s minh chng
nhiu hn cho s thiu ht s}u sc ca h i vi trnh T}y ho|.
Theo thng k ca cnh st Si Gn th s con nghin y l 130.000 ngi, trong c t
30.000 n 50.000 ngi l{ t ca hrin. Nm 1970, 2% hc sinh sinh vin nghin ma
ty. Nhng nm 1971-1972, con s y ln ti 30%, su thng cui nm 1972 l{ 48 n 50%,
v{ s|u th|ng u nn 1973 l{ 70%, b|o i dn tc s ra ngy 16-6-1973 ~ tit l nh
th. Tht vy, l{ mt lp tui tr ang b ri lon su sc. Mi mi lin h v vn ha b
ct t, tui tr y vt v tri ni trong mt th gii bnh hon m tt c mi vin cnh
pha trc n ch l{ v{o lnh t mi by tui tr i.
Cn v nhng vt dng tiu th hin nay, ti hi vn ny vi mt sinh vin khoa vn. S|u
th|ng trc }y, anh tham gia mt mng li khng chin; anh c s khi khng cn c
hng th nhng g ca nn vn minh Hona? Nhng th y, anh tr li ti, khng phi
l ct yu lm. V{ nh ng bit y, rai l{m Cng ha dn ch c cht lng rt tt.
Cn txng th c th ca Lin X, v xe my, ca Tip. Khi ti nhc li vi mt thanh nin
Si Gn cu tr li th mi u anh ta ph ln ci: Chng ti kh thch nghi lm,
nhng ri sau anh ta nghim trang ni: Khi chng ti trng thy nhng anh b i mc
qun phc xanh b nh, ht sc chng chc, lim khit, chng ti t nh l{ mnh cng c
th thy li nim t h{o l{ ngi Vit Nam v chng ti s tu tnh li.
i vi phn ln nhng thanh nin y, cch mng ti nh m trc mt h mt chn tri
mi; v li h }u phi l mt vng t cha c khai ph: s 20.000 sinh vin vn khoa
S{i Gn trc }y ~ tng c nhng cuc u tranh si ni chng li chnh quyn c i khi
c quy m rt ln. Ti ~ c dp c d mt cuc hp ca y ban cch mng thanh nin

Hai B{ Trng, qun trung tm ca Si Gn: ht nhn ca U ban l mt mng li thanh

nin hot ng b mt; trc ngy gii phng, nhng thanh nin ny vi hai mi ngi ~
ch i trong mt gian phng t hai tun trc ci ngy trng i y V{ s|ng hm sau,
ngi ca h ~ ln ti hng nghn.
Ti hm y, khong nm chc thanh nin nam n ~ hi hp im li tnh hnh theo
nhim v ch yu ca h l Hi cu t x hi trong mt qun c 300.000 dn. Nht l trong
bui sng hm y, h ~ ph|t go cho nhng gia nh ngho nht vi tiu chun mi u
ngi mt kil. Nhiu thanh nin ~ ti xin gia nhp hi; h vit vo giy l do ti sao xin
gia nhp v giy c chuyn ti bn ca Minh, ngi ph trch. Minh phn tch ni dung
v tt c cng tho lun. Phn ln nhng thanh nin c mt l hc sinh trung hc hoc sinh
vin, nhng cng c c nhng th my, th dt... v h ang tht nghip: nhiu ngi biu
l s ri lon hoang mang trc }y ca h: Mc ch cuc i ti c th l{ c|i g?, mt
ngi trong h nu cu hi. H k li c sc gy ra khi pht hin thy nhng ni thng kh,
bn cng xung quanh h v t h bc v{o u tranh. Cuc tho lun hi b mc kt vo
ch ngha hnh thc, pht biu theo kiu ku gi chung chung: Chng ta cn phi c thc
hn na, lm vic tt hn v{ n lc nhiu hn phc v nh}n d}n. Mt ngi ~ ng
ln can thip: C|c ng ch, cuc hp yu cu chng ta ni ln nhng cm ngh ch}n thc
ca mnh, chng ta cn pht biu mt cch thng thn, trung thc tt c nhng g ta ngh,
cho d n c tri vi ng li by gi. Mt tay v trch nhim chng? Khng ngi y l
mt ngi ~ tng hot ng t s|u nm nay trong mt mng li cch mng b mt. Minh
ng dy pht trin va ni v cui cng anh b sung thm: thanh nin chng ta cn phi
ch n nhng kh khn hn na, bi: Nhng kh khn y l{ bnh thng, chng l kt
qu ca ch c".
Minh, hai mi lm tui, nhng nom anh rt tr, o|n gi{ i na th ngi ta cng ch c
th bo mi su l cng. Anh chng c v g c bit: Mt hc sinh trung hc ngoan ngon,
chu kh, ngi manh mnh v bn ln kiu mt anh con trai mi ln. Anh chng t gia
th h anh v lp cha anh ca anh khng c mt ci h ngn c|ch: cha anh l{m rung mt
vng gn Cn Th trong ch}u th Cu Long v{ ~ tng tham gia cuc kh|ng chin chn
nm. Trong chng M, ng cng gia nh v thnh ph Cn Th v{ tr thnh mt ngi
th trong mt xng l{m nc |.
Qu l rt kh khn khi yu cu Minh k li chuyn ca anh, nhng cui cng anh ~ k,
song vi mt ging kh khan nh trong mt bo co ca cnh st. Mt cuc i kh l lng:
nm 1968, mi tm tui anh tham gia khng chin v hot ng b mt Cn Th trong
mt t bit ng chuyn tr kh nhng tn ch im. Th|ng Ba nm 1968, anh b bt. B tra
kho lin trong mt thng, anh khng h h rng, cui cng ch phi th.
Anh c iu v Si Gn, c nhim v hot ng trong sinh vin. Nm 1970, anh c gi
v c hc chnh tr trong mt nm. Anh li quay v Si Gn, tr thnh mt l~nh o ch cht
ca phong tr{o sinh vin, c bit trong cuc u tranh ca sinh vin vn khoa chng bu
c gian ln ca Thiu nm 1971.

u nm 1971, do b ch {n |p mnh, anh li tr li chin khu, tham gia cc trn |nh ln

nm 1972 vi cng v chnh tr vin i i. Sau Hip nh Paris, anh c lnh quay v
Si Gn vi cn cc gi v tip tc hot ng b mt trong thnh ph.
Nm 1974, anh li c gi v c hc thm mt lp chnh tr trong by thng. Tip quay
v S{i Gn s|u th|ng trc khi gii phng; l~nh o phong tro thanh nin. Ln ny, giy t
khng c, anh ch c th i li trong thnh ph ban m. u th|ng T, anh nhn c lnh
chun b cho cuc ni dy ca qun chng Ph Nhun, mt qun ln ca S{i Gn ng ti
500.000 dn. Anh t chc i hot ng b mt: anh ch tp hp c hai mi chin s, bi
t nm 1968, ch |nh ph| c s cch mng rt c lit.
Ngy 30 th|ng T, dn u i, anh chim tr s chnh quyn qun, n cnh s|t... Qu}n i
Si Gn xin hng khp ni; anh t chc mt cuc biu tnh trn ng ph thu ht v{i trm
ngi tham gia...
Tt c nh th y, Minh k li khng mt cht khoe khoang, c nh th anh khai l lch,
nh k li mt cu chuyn bnh thng. Anh ~ qun khng ni l{ nm 1970 anh ~ nhiu
ln b ch bt.
- Anh l{ ng vin cng sn, phi khng anh Minh?
- D...
i vi nhiu ngi, gii phng ~ nh mt s gii tho|t theo ngha hi sinh. Nhiu cnh
tng k l ~ din ra...
Tn Cng, mt phng ca Gia nh, mt trong nhng ni ni ting xu nht trong ci
chnh quc rng ln gm Ch Ln, S{i Gn v{ Gia nh. c thnh lp xung quanh mt
cn c M, Tn Cng ~ sng nh c|i cn c y: n trm hng nhng PX, nhng kho hu
cn ca qu}n i M, l{m im... l{ mt phng ca nhng ngi i l|nh nn hoc
nhng k trn lnh, nhng tn mt gc loi m php mu thnh th xut hin hn l{
thc t n c. Nh giu th xy nh ngoi mt ph, cn khi i v{o nhng ng, nhng con
hm, th ngi ta c cm tng nh dn su vo mt m cung ca nhng tr k l... Sau khi
ngi M ra i, nhng t nn khng h gim, tri li n cng trm trng hn: trm cp, git
ngi, cp ca, im, ngi ta xa lnh nhau, nghi k ln nhau.
Cha linh hn thc s ca ngi ngho, cha Minh - ng cng tn l{ Minh - ph trch x o
m trn c khu vc Tn Cng. Theo m t ca cha, ngi ta c th hiu c th no l Tn
Cng trc }y: }y, ngi ta khng chuyn tr g vi nhau, cng chng c s tng tr
hay hc hnh g ht... l{ nhng k khng c ai a thnh ph Si Gn ny. Th m khi
gii phng v, khng kh cht thay i hn: cng tc v sinh ng ph trc }y chng ai
ng ngng ti, nhng nay: Ba, bn ngy sau gii phng, hng ng li ku gi ca chnh
quyn mi, nhiu ngi ni kh|c ~ ko n cng b con dn ph v sinh dn dp;
ng s| i li phong quang, d chu hn ln.

Khng kh y thy c khp ni. ng Chung thuc tng lp tiu t sn Ch Ln.

thu c mt cn nh{ ht sc xunh xong }y vi gi| 6000 ng mt th|ng, ng ~
phi lt tay mt triu ng tin hoa hng. ng lm qun l cho mt khch sn nhng ~ t|m
thng nay ng tht nghip. Trong x~ hi ca ch c, ng ni, ng mt t g cng phi
chi tin, t hc h{nh n chy khi i qu}n dch. Con ng ~ qua tui mi su, ch vi
thng na thi l phi v{o lnh. ng Chung di c t H Ni v{o nm 1954: Lc y ti cn
rt tr, nhng t cuc i ~ dy ti rt nhiu. Gic m ca ng l{ c thy li H Ni
v gi cc con ng hc hnh y. Ti cn anh em ngoi y, c|c ch|u con anh em ti u
hc h{nh nn ngi c, a th b|c s. Con g|i ln ti c ngh may, n s ct qun |o gip
ti sinh sng.
Chng ti n thm mt ngi anh em ca ng, cng chy t Bc v{o, trc gii phng l
mt h s trong qu}n i S{i Gn. ng ta i vng, ch ngi v c mt nh{. Nh{ cng ch
mt gian con con, ging nh H{ Ni, khc mt im l{ c c|i tivi. Ngi v hi ti v tnh
hnh H Ni: c xng dng, c th may, c ngi b|n rong khng? Ngi ta c th nui g
vt c khng? Nh ca mnh, mnh vn c th c ch? Thu m c phi ng
khng?... Quan tm lc ny ca ch l{ c|i n c|i ung h{ng ng{y, nhng ch ta cng hi c
phi sau 1954, ngoi y ngi ta cng tr th nhng ai trc ~ l{m vic cho chnh
quyn Ph|p?... Ch lo ngi bi trong thnh ph ang loan truyn c|i tin c s phn bit
gia dn Bc v{ d}n Nam.
Ch cng t hi ti sao t nay li c hai chnh ph?
Khng ring ngi d}n thng, ngay trong gii chnh quyn c, mt s ngi cng c cm
gi|c c gii tho|t. Tng Dng Vn Minh chng hn, l tng thng vo nhng gi pht
cui ca Vit Nam Cng ha. ng ~ tuyn b: C| nh}n ti, ti rt sung sng khi bc vo
tui s|u mi, ti li c tr thnh cng dn ca mt nc Vit Nam c lp. Cn chun
tng Nguyn Thnh Sang, cu t lnh s o{n 22 v{ ph tng thanh tra qu}n i Si Gn,
trc U ban qun qun cch mng, ~ kt thc li ni ca mnh rng: Ti phn khi c
thy nc nh{ c lp, t do v thng nht. V{ mt tng Si Gn khc, L Trung Trc, ~
tha nhn trc U ban qun qun: C|c ng thng l rt bnh thng. Bi cc ng c tt c
v pha cc ng: s cng bng v sc mnh.
ng nhin gii phng khng c hoan nghnh nhiu cng l{ nhng gii y: mt s
khng sao chp nhn ni s sp th gii ca h v h ~ t vn. C ngi cn nui tic
n n ni ph|t in ln, nh mt vin quan li c ca H Ni ng{y trc. ng ta ~ x}y
dng c c mt c ngi s bng c|ch x}y cabin nh cho M thu, ri ~ b c mt
ng tin ra c c giy xut cnh ng trc ngy gii phng. Ti 29 th|ng T, ng ta
c c n nhng lc y th ~ qu| mun. Thn kinh ng ta suy sp nhng ng{y sau ... v{
ci cht ca ng cng ng l{ s kt thc hnh nh ca mt x hi c.
Nhng ni chung, nhng ngy sau gii phng, S{i Gn nh m mnh trong mt khng kh
h hi, thoi mi. Thnh ph nh t bc l mnh ra, ngc nhin, nhng cng bi ri cho
tng lai. i vi nhng ngi hiu bit, cch mng mi ch nhng bc u. Cn vi
mt s ngi khc, h cho rng c l ri tt c s li tip tc nh trc: h ngh h c th

kham ni, chu ng ni nhng anh, nhng ch b i, h s tm cch x tr, hy vng

l s c th l{m n nh c.

CHNG II. CHNG C NGI THNG K THUA

Vn trc mt i vi nhng ngi cch mng l hon thnh vic on tuyt vi x hi
c. l{ nhim v c giao cho b my chnh quyn mi c thnh lp: U ban qun
qun, mt b my nm gi trong tay mi quyn hnh v hnh chnh v trt t tr an. Nhim
v ch yu ca n l{ p tan mi }m mu v{ h{nh ng phn cch mng, ng thi thit lp
nhng c s ban u cho tng lai.
Vn cp b|ch u tin ca U ban l nhanh chng lp li trt t tr an, bi qu}n i ngy
S{i Gn ~ t tan v{o trong nh}n d}n. Tuy i b phn bn chng ~ thc s tan r,
nhng cn mt b phn nh khc vn cn }m mu chng ph li ch mi. i vi chnh
quyn cch mng, h cn phi truy lng v qut sch nhng g l{ t{n d ca b m|y cng
bc khng l ca ch c, c bit nhng t chc cnh st mt v, n ph v hon ton
cng c bo lc phn cch mng y.
Ngay t nhng ng{y u tin, U ban qun qun ~ ra li ku gi tt c c|c nh}n vin, c|c s
quan v{ binh s ch c ra trnh din chnh quyn mi tin h{nh ng k. Thc ra vic
lm ny l nhm nm c nhng ai chp nhn nhng i thay ca thi th mi hn l{
nm c tn tui h. Bi nu ch th th khng cn thit: ton b trung t}m ng
kim ca B ch huy Vin tr qun s M Vit Nam (Militairy Assistance Command of
Vietnam), trung t}m u no chin tranh ca M c, ~ ri nguyn vn vo tay gii phng.
Trn mt trong nm m|y tnh ca trung t}m ng kim M, ton b qu}n i Si Gn, t
tng ch huy cho n anh binh nh, u c chng trnh ha trong nhng phch c l
vi ton b nhng chi tit v lai lch v chnh tr cn thit ca h. Thm ch c vi lp sp
tuyn, cng c y tt c nh th.
Nhiu binh lnh, s quan, nh}n vin chnh quyn c ~ ra trnh din theo li ku gi, nhng
h{ng nm nghn ngi kh|c ang cn ln hi do d. V{i nghn ngi c tnh nm im, thm
ch mt s tn cn tnh chuyn chy ra chin khu. Trong s ra ngy 18 th|ng Mi mt
nm 1975, x~ lun b|o Qu}n i nh}n d}n ~ a ra mt tng kt u tin v Lc lng t
v th{nh ph H Ch Minh - tn t t nay cho thnh ph S{i Gn: By }m mu chy trn
bng ng bin ~ b ph v, hn 200 tn phn lon b bt gi; hng trm tn ang ln
trn b truy lng; ta thu c nhiu v kh c|c loi. X~ lun cng cho bit trong ng bng
Cu Long v{ xung quanh S{i Gn h{ng nghn k ch ~ b bt gi vi h{ng nghn v kh
thu c. Vn theo b|o Qu}n i nhn dn s ra thng trc th trong thng Tm v thng
Chn, ring trong tnh Ph Yn cch Si Gn 630 kilmt v pha Bc, s ngi trong qun
i ngy c ra trnh din cch mng l{: 3269 ngi, trong c 4 i u, 51 trung u, 9
thiu u v 73 chun u. Trong khi th mt nhm phn ng i lt tn gi|o ~ b bt
gi khi chng sp sa g}y ri lon trt t cng cng o C trn quc l 1. Cch mng
~ thu c nhiu bng chng c th nh in {i, giy t, s s|ch. Ngo{i ra trong to{n
tnh, ta cn thu c hn 9000 v kh c|c loi v 360 tn n dc v{ qun dng.

Cng vi nhng t nn x hi ca ch c, c|ch mng cn phi c bit ng u vi nn

cp; li dng nhng ln xn lc giao thi, khi lc lng trt t tr an ca cch mng cn
thiu, n ~ bng ln dch pht. Bn cp c hai loi: loi nhng thanh nin lm li, cp
ca git ngi theo c|ch l{m n l, chng ging nh nhng tn cao bi phi Honda trn
ng ph thc hin phi v; cn loi th hai th t chc th{nh bng ng hn hoi v
thng thng c quan h cht ch vi ngi ca chnh quyn c. Mt s nhm mafia ~
phn chia nhau nhng khu vc ca Si Gn to thnh nhng l~nh a ring thc s, thm
ch cn c ni cn tr thnh nhng vng cm ngay c vi cnh s|t S{i Gn, nh mt vi
khu vc ca Ch Ln. Mi mt ng trm c b u bao cho mt hoc nhiu s quan cao
cp v{ c ngi bo tr nu khng phi l th tng Khim, hay |m tay ch}n ca tng
thng Thiu, th c khi l... chnh bn thn tng thng Thiu. cn cha k mt vi nhn
vt |ng knh ngi nc ngoi khc.
i vi nn cp bng pht y, chnh quyn cch mng ~ thng tay trn |p: i vi nhng
tn b bt qu tang khi ang thc hin hnh vi ti c nhng nhm tun tra c quyn bn
h chng ngay ti ch. Mt vi tn tn c, nguy him nht b a ra xt x, li kt n t hnh
v{ a ra bn cng khai l{m gng. Nhng gii quyt mt c|ch c bn t nn trn th
cn phi c mt h{nh ng rng ln hn, s}u sc hn.
Chnh quyn qun qun tn ti trong mi thng, ri c thay th bng mt chnh quyn
dn s. Trong khi n c t chc ra nh mt b my chin tranh chng li nhng c
cu ca chnh quyn S{i Gn c, th cng l{ iu b ch khi chng ta xem xt xem n ~ thc
hin vai tr nh th no?
Mt cch hin nhin, chnh quyn mi c lp ra khng phi bng bo lc v bng {n |p
c ti, m qung. Vy i vi qu}n i v nhn vin ch c, ng li chnh sch ca
cch mng i vi h ra sao?
Sau gii phng t lu, mt l~nh o ca Vit Nam ~ gii thch vi ti: V vn ny, bn
cht ca n l mt vn c tnh giai cp. Chng ti cn phi tr|nh khng to ra mm
mng ca mt cuc phn lon c t chc; chng ti c phng tin lm vic .
Nhng vn l phi lm th n{o kh nng y khng th xy ra. Cng c trong tay nhng
cng c bo lc chng n{o, ngi ta li cng phi mm do p tan mi chng i giai
cp chng ny. Chng ti cn phi tr|nh chnh s|ch tr th, bng mi gi|.
Quyt tm y ~ c th hin bng nhng bin ph|p i vi nhng nhn vin ca ch
S{i Gn c, l{ ng li m Chnh ph cch mng lm thi gi l{ ng li ha gii dn
tc. Tt c nhng nhn vin v binh lnh ca ch c u phi theo hc nhng lp gi|o
dc v ci to. Vn nh}n vin thng v binh lnh th lp hc y ch ko di c ba ngy v
c t chc ngay ti phng, x~ ni h c tr. Chng trnh hc ch nhm gip h nhn
nhn li qu kh, thy c s can thip v{ h{nh ng ca M Vit Nam v nht l thy
c tng lai, ph|t hin ra mt th gii theo nh c|ch ni ca mt gio vin tr theo hc
mt lp Hu. Sau lp hc, h c cp mt chng ch c gi tr nh mt tm cn cc v
theo sc lnh ca Chnh ph cch mng lm thi, th n cho php h chnh thc c

hng nhng quyn v{ ngha v ca cng d}n nh tt c c|c cng d}n kh|c, trong c
quyn tham gia bu c.
i vi nhng s quan cao cp, nhng vin chc bc cao, nhng cn b l~nh o nhng
ng phi phn ng c, chnh s|ch nhn mnh v{o kh}u ci to: lp hc vi thi hn ko
di hn c tin hnh ti nhng trung t}m c bit trn c s mt chng trnh gi|o dc
gm mi im: nhng ti li ca ch c, nhng ti c ca M, nhng ti li ca tp
o{n l~nh o ngy quyn, nhng nguyn nhn ca s tht bi hon ton ca ngi M v
ch c, truyn thng anh hng ca dn tc Vit Nam, chnh sch ca Chnh ph cch
mng, gi tr ca lao ng, nhng nguyn tc ca chnh quyn mi v cui cng l nhng
trch nhim ca h...
Sc lnh ngy 28 thng Mt d kin mt s trng hp: nhng ngi lm cng tc khoa
hc, k thut nh b|c s, k s, cng nh}n v{ nh}n vin k thut, gi|o s, gi|o vin, k c
nhng ngi ph tr|ch v{ gi|m c nhng c quan thuc gio dc, y t nhng ngnh khoa
hc, k thut, ch nhim khoa nhng trng cao ng, trung hc hay chuyn nghip... s
c s dng li trong chuyn mn ca mnh nhng phi qua mt thi gian th thch t
s|u th|ng n mt nm, v{ ht thi gian , h s c c quan nhn xt, |nh gi| kt qu,
th|i , t c|ch. Trong trng hp tt, h s c khi phc li hon ton mi quyn cng
dn. Kh nng n{y cng c xt i vi nhng ngi c ngi nh tham gia khng chin
bo l~nh. Trong trng hp ny, nhng ngi y phi chu s gim st trong mt thi gian
t s|u th|ng n mt nm.
Chnh sch khoan hng ca cch mng c p dng vi i a s nhng ngi lm lc. Sc
lnh phn bit rt r rng, k lng a s nhng binh lnh, nhng h s b bt buc phi
i l{m bia n v{ a s nhng ngi th, nhng vin chc m{ h ch l{ nhng ngi
lm thu sng bng ng lng vi mt thiu s nhng k tham gia mt cch c tnh
v{o ng li, chnh sch ca ch c.
C mt trng hp khng th c hng lng dung th, l{ nhng tn c n nguy
him nht.
Hn c mt s o c, chnh s|ch ha hp, ho gii n{y cn xut pht t mt |nh gi|
thc t tnh hnh: nhn mt cch tng th, th qu}n i, nhng t chc bn qun s, hng
ng nh}n vin ca ch c, tt c nhng lc lng ny c khong mt triu ri ngi
trong phn ln l ch ca mt gia nh c trung bnh nm, s|u ngi. Mt chnh sch
tr a i vi h c ngha l{ y mt lc ton b nm, s|u triu ngi khc vo mt s
chng i sau ny c th xy ra.
V li cn nhng kha cnh khc na. Trong s phn ha trong gia nh l{ mt thc t:
ngay mt s nhng ngi c trch nhim cao Bc Vit Nam cng c nhng ngi thn
trong gia nh hay trong h tham gia qu}n i hay chnh quyn Si Gn. Khng him trng
hp mt gia nh, ngi anh c con l{ s quan trong Qu}n i nhn dn, trong khi em ca
anh ta th li l{ s quan ca qu}n i ngy. Cng nh vy, cn phi trnh lm kt t nhng
cht men chng i ang tn ti: v d nh nhng gio dn min Nam; h trc }y ~
hnh thnh mt thnh phn cu to nn ci ct tr ca ch c, c cu trc, c t

chc theo th bc hn hoi, v gn nh h l mt gii x hi duy nht c trang b v

truyn b mt hc thuyt chng cng mt cch c h thng. Chnh trong s h m Dim ~
tuyn m c nhng k cung tn nht ca ch S{i Gn, c bit l trong s nhng gio
dn ngoi Bc, b cc cha c phn ng xi gic, thc y chy v{o Nam nm 1954. Ngi
cng gio chim 10% trong dn s min Nam; t khi c Hip nh Paris, to thnh
Vaticng ~ c mt th|i thc t hn i vi Vit Nam Dn ch cng ha; h ~ cng nhn
Vit Nam Dn ch cng ha trn thc t. Khi gii phng tin vo Si Gn, cng gio Nam
Vit Nam, bit rng khng th trng ch g na v{o bn ngo{i, ~ chp nhn gia nhp vo
ch mi: vy l{ ngi ta thy tng gim mc S{i Gn, cha Bnh, ~ ng li vi nhng
ngi anh em cng sn mi ngi i din c|c cng o{n gii phng ti ni chuyn ti
mt chng vin v vn quan nim m|c xt i vi lao ng, v{ trong mt bui thuyt
gio nhn dp Noel. Cha ~ ku gi cng ng cng gio hy tham gia vo cng cuc xy
dng mt x hi mi, c khuynh hng tin b.
Mi thng sau gii phng, v{o m 13 n 15 th|ng Hai nm 1976, mt cuc ng
quyt lit ~ xy ra gia lc lng an ninh cch mng vi mt nhm by tn phn ng np
trong mt nh th mt qun pha Bc Si Gn. Cm u bn ny l mt s quan d v{ mt
linh mc chng cng c thm nin, Nguyn Quang Minh. S vic ~ phi b{y ra |nh s|ng:
l mt mng li thc s ca bn c }m mu lt . iu khng nh mi lo ngi ca
cch mng l nhn thy mt s gii trong cng gio, kh nng h s l{ c s tim tng cho
mt h{nh ng chng ph cch mng: t th|ng nm, mt vi nhn chng cho bit h ~
nhn thy trong mt s gio khu nhng hin tng |ng lo ngi. Tuy nhin, nhng ngi
cch mng vn khng nh chnh s|ch trc sau nh mt ca h vn l{ theo ui hai mc
tiu: tn trng quyn t do tn ngng ca nhng ngi cng gio, v quyt t}m a nhng
ngi cng gi|o, cng nh nhng cng ng thiu s khc, gia nhp v{o i sng dn tc.

CHNG III. NGI CNG GIO V CCH MNG

V{o th|ng Mi mt 1975, tc by thng sau gii phng, ti c dp c n thm H Nai,
mt gio khu ko di trn hai chc kilmt dc quc l 1 mn ty bc Si Gn.
Lc ny, H Nai thuc mt khu vc hnh chnh rng hn, nhng trn 200.000 d}n ca n
th c n 150.000 l gio dn.
Vic M qun vo t ~ l{m o ln c cuc sng ca nhng con ngi t 1954 vn
sng bng rung t. Tng kho s Long Bnh xy dng gn y ~ thu ht xung quanh n
tt c nhng hot ng ca H Nai, theo nh mt hin tng tr thnh ph bin ca ton
min Nam: hot ng dch v phc v cho ngi M nhiu ln, t nn im cng ng
thi tng ln ko theo n l{ mt cuc sng vt cht d chu hn, nhng li chng c mt c
s thc t no ht v kinh t. Sau khi lnh M ra i, s d chu nhng ch cho s tr tr v
kinh t, x hi, nn trm cp gia tng v{ c tnh trng im v nghin ma ty cng th:
trong gio phn 60.000 dn ca mnh, mt linh mc tnh c 20.000 ngi xi ma ty. Khi
vo gii phng, chnh quyn cch mng ~ phi tha k mt di sn l{... 20.000 ngi tht
nghip. Mt phn nm ca c mt s dn b bng hoi v t tng v{ o l.
Trong tnh hnh y, vic lc lng gii phng tin v{o ~ din ra nh th no? Chng ti
n H Nai theo xa l Bin Ha, bng qua cn c Long Bnh gi }y tr nn hoang vng. Xa
xa, trm ln cnh vt l nhng nc nh th, nom c v nh chng ang np li gn nhau. i
vi ti ch c mt bn ng l linh mc Minh.
Trc khi lc lng gii phng n, phn ln gio dn }y do b tuyn truyn ~ hiu rt
sai v Qu}n i nhn dn. Ni chung l h s..., cha Minh ni.
Chng ti gp cha Trn Xun Tho, cha x ca gio khu H Nai. Cha Tho, ba mi s|u tui,
tui trung bnh ca cc con chin ca cha v{ cha chm sc vic o cho 5.000 h dn.
Trong m 27 rng 28 th|ng T, cha ni, khi nhng n v u tin ca Qu}n i nhn dn
xut hin, dn chng b chy c. Nhiu ngi tm ch n np. Nhng s|ng hm sau, khi thy
nhng anh b i chng l{m iu g gh gm, h mi bt u m ra v ni chuyn vi cc
anh.
- Nghe ni H Nai c mt |m d}n v rt hung c, ni ting v s cung tn ca n, c phi
vy khng cha?
- Nh tt c c|c ni, H Nai cng c nhng i dn v, nhng phn ln h ch hu danh v
thc. V h cng khng chin u chng li qun cch mng, cha Tho tr li ri ni tip:
}y, mi vic din ra tt p. Khng ai b bt b, khng nh no b khm xt. V t lc
c tip xc vi nhng ngi cch mng, d}n chng ~ bt u thay i th|i i vi h,
knh trng h. Mt s thay i gn nh ho{n to{n, m{ chnh ti c chng kin. Nhng
cch mng c tm cch trng pht nhng ngi ~ chy trn khi min Bc nm 1954

khng? V im ny, cha Tho t ra dt kho|t: Tuy c nhiu ngi min Bc trong qun
i cch mng, nhng h c x mt cch rt c thin cm. V ri qu}n i ~ tin v Si
Gn, }y ch cn c nhng cn b ca U ban cch mng, m h u l nhng ngi a
phng.
Mi u, nhng ngi ca chnh quyn mi cng c v nghim khc v{ xa c|ch. H p
dng cha tt nhng ch th chung, cha Tho nhn xt. Nhng sau , trc nhng li ku
ca phn nn ca dn chng, cn b ca U ban cch mng ~ c nhng thay i, sa cha:
ng l{ kh|c hn vi chnh quyn c. Nhng ngi c th h ch lm vic bng cng bc,
bng v lc. Cn tri li nhng ngi mi, h li da vo thuyt phc v ha hp vi dn
chng, tn trng nguyn vng ca dn chng. Quan h gia chnh quyn v dn ngy cng
tr nn tt p. Mi u l nghi k, sau dn dn cn b h t ph bnh, su thng li thay
i ngi mt ln nn by gi c nhiu tin b lm, mi ngi tin tng ln nhau hn.
Theo cha Tho th s thay i ca ngi dn l ngm ngm c t trc na kia, ngay t
thi cn ch c: Chnh quyn min Nam lc y ~ li dng ci s cng sn ca gio dn.
Nhng dn dn, gio dn ni chung, do nhng nhu cu bc bch ca cuc sng, ~ khng
cn my quan t}m n vn na, nh hng ca Vaticng II cng nh th|i ci m
hn ca Nh th ~ c nhng t|c ng nht nh n c|c tu s tr. V vy khi m cc quan
chc ca ch c yu cu nhng ngi }y h~y chy v ng bng tip tc chin u
th h ~ khng nghe v{ vn c li. Nhng, cha Tho ni thm, ci chnh li l do s tuyn
truyn ca Si Gn:
Do b tuyn truyn, dn chng H Nai ~ rt s cch mng. H ngh s b trng tr, git hi,
ngi Bc s phn loi h ra lm nhiu hng phn bit i x, nht l s dn Bc di c
nm 1954. Nhng v s tuyn truyn y qu la bp, di tr| nn }m ra n li phn tc
dng: by gi dn ch ai tin vo nhng g S{i Gn ni lc na... ng c bit th no
khng? Khi Bun Ma Thut tht th, }y ngi ta ~ loan truyn vi nhau rng y cc
c cha ~ b Vit cng x tht ra lm nhiu mnh!
Cha Tho cng l{ mt d}n di c t min Bc vo. Cha qu Thi Bnh, mt tnh giu la
ca ng bng sng Hng. Nm 1954, cha mi mi lm tui v{ ang theo hc mt trng
dng nh. Cha vo Nam cng trng: Do ngi ta ni vi chng ti rng c M ng
trinh ~ v{o Nam, rng ngoi Bc t nay cng sn s cm o Trc khi tr thnh cha x
gio phn H{ Ni, theo s phong chc ca B trn, cha Tho c c v ph trch gio
khu mang tn T}n Hip, trong c mt nh t chnh tr. y, ti ~ c nhiu dp tip xc
vi nhng cn b cch mng b giam gi. Qua h, ti ~ kh|m ph| c nhiu gi tr ca
cuc chin u ca h v{ c| nh}n ti, ti ~ kh|m ph| ra rng trong th gii ngy nay, ch
ngha x hi chng nhng khng lm hi cho nh th m tri li, n cn gp phn lm cho
Nh th pht trin nhiu hn theo chiu hng tt p. Phn ln cc linh mc H Nai
u c cm tnh vi cch mng, cha Tho cng nhn. H cha bao gi nghe thy c iu
ting g t pha c|c tu s H Nai i vi nhng ngi cch mng:
Hn ch duy nht l chuyn rc l bn ngoi nh th. Theo ti th khng phi l hn
ch. Nhng k ku ca v chuyn y th chng qua l h khng li dng c vic rc l

by ra nhng tr chng cng mt cch o tng ca h. S tht l t khi cch mng v, ti

thy chng c g xo trn ht, vic o vn c c tip tc nh trc. Khng ai c th ni
ngc li iu ti ni, ti khng nh rng vic t do tn ngng l{ ho{n to{n.
Cha Tho khng giu gim nhng tnh cm tin b ca cha. Nhng cn nhng cha khc th
sao? Cha Nguyn c S, thuc dng tu Dminicanh ca Philippines, mt ngi ni ting
chng cng cng khai thuc gio khu Ngc ng gi{u c, trc }y rt gn b vi vin tnh
trng s ti, ~ cng nhn vi ti: H Nai, cha h xy ra mt v bt b n{o v{ iu
~ l{m nhiu ngi yn tm. Bn thn ti, ti chng c g phi lo lng, nhiu ngi khc
cng th. By thng nay, phi cng nhn l{ ~ c mt s tin b x hi no y, ph hp
vi nhng im chnh ca Thng co ca Gi|o ho{ng Paul VI. Cn v t do tn ngng th
}y, cha c vn g v phng din n{y cho n nay. Tuy nhin v nhng d lun x
x{o, th cha cng c nghe ni v nhng kh khn do c|c c|n b a phng v cha vn
dng tt ng li chnh sch ca chnh ph cch mng nn ~ xy ra.
Trong by cn b ca U ban cch mng H Nai ti c gp mt cn b ngi cng gio.
Anh cng t Bc di c v{o nm 1954. Nhiu ngi bit trc }y anh ~ c lin h vi
khng chin: nm 1968 ri nm 1972, anh vn c khng khng c{y cy tha rung ca anh,
nm cch quc l 1 ba kilmt, thuc vng Vit cng kim so|t. V{ chnh y, anh ~
c hiu th no l khng chin. Su cn b khc cng trong U ban vi anh th h u l
nhng ngi ~ hot ng b mt t mi nm trc.
Chng ti khng tm hiu xem trc }y h l{ ngi nh th n{o, anh gii thch vi ti v
nhng ngi cng gi|o l{ binh s trong qu}n i ngy c, ng li chung ca chng ti l
ha gii dn tc. Nhng lp hc ci to m ra l{ cho mi ngi trong x~ cng c
mi n d, ch ko di c hai, ba ngy thi. V li, chng ti khng gi n l{ lp hc ci
to, m{ gi l{ lp hc chnh tr. Pha chng ti khng c chnh s|ch tr th. Chng c l
chng c mt linh mc no b bt. Bi nu c th h l nhng ngi phi nhm v{o trc
ht.
Chnh sch khng tr th ny, t ba trc, ti ~ c dp kim chng n ti tnh Rch Gi.
Nm 1954, khong 40.000 gi|o d}n di c t min Bc v{o ~ n Tn Hip, mt qun
thuc tnh va ni. Dim ly li t ca nng d}n c cch mng chia cho trc }y t hi
khng Php v cp cho dn mi n. Do c t chc v c k lut xut x t ngun gc nng
dn min Bc, v mt khc t s c kt cng ng ca nhng gio dn c tnh chin u, h
~ l{m cho t ai sinh li. Nhng c tnh y li khng b nh hng bi nhng t nn do
ngi M mang n, do qun M khng c mt Rch Gi. Chng cng mt cch cung tn,
sut trong hai mi nm, h ~ tr thnh ngn gio st trong cuc chin chng cch mng
trong tnh, t chc ra nhng i dn v v mt trung o{n chnh quy c bit nguy him
v tn c. H ~ lp thnh mt con p cn ngn chn mi nh hng ca khng chin.
Nhiu cn b chin s c|ch mng ~ b nhng n v ca h bt b, dng cc hnh tra tn v
git hi. Lc b i tin vo gii phng, nhng n v ca h l nhng n v duy nht trong
qu}n i S{i Gn ~ chin u n cng, mt cch tuyt vng chng li.

Chng ti khng h c mt phn bit i x n{o i vi h, mt cn b ca U ban cch

mng qun ~ khng nh vi ti nh th. Sau gii phng, chng ti ~ bt gi cc ban ch
huy tiu o{n ca h. Mi mt tn trong s s quan y u xng |ng phi x ti cht v
nhng g chng ~ g}y ra trc . Nhng chng ti ngh rng chng c th ci to c.
S|u nghn binh lnh cng gi|o ~ c ci to v{ ba trm gn }y ~ c tr v.
Tuy rng t ai hin c ca h l{ do cp ot nm 1954 ca nhng ngi dn gc }y,
nhng chng ti khng ly li nhng rung t y. Chng ti s phi i tm nhng t khc
chia cho nhng ngi trc }y b mt t, ngi tip chuyn ti ni tip. 49 linh mc
v 166 thy tu vn c i li t do. Thnh thong chng ti li mi h n tho lun v
chnh sch ca chng ti, v{ chng ti ~ thu c mt s kt qu. Tuy nhin vn c s
phn bit i vi s s quan tuyn u bi h l nhng s qun chnh tr thc th ca nhng
n v cng gio v s phn ca h l s phn ca nhng s quan qu}n i ngy. Cc nh th
u m ca; khi qua th trn Kim Tn, mt gio phn cng gio, khng ai c th pht hin
trong th trn ny mt khng kh khc bit no vi khng kh ca cc th trn khc trong
tnh; cuc sng vn nhn nhp nh bnh thng; ngi ta khng thy s c mt ca qun
i, duy thnh thong bt gp mt tp d}n qu}n i tun tiu nh tt c c|c ni kh|c. Trn
dc ng, ti gp mt s ngi thuc din phi ci to tay cm v n lp hc. H i
thnh nhm nh, iu b thoi mi, va i va ci a vui v. Khng c ai - cm sng hay
khng cm sng - lm nhim v canh g|c i cng h.
H Nai, s c mt ca qu}n i chng t }y l{ mt vng cha c an to{n cng khng
l{m cho ngi ta phi ch lm n s c mt y.
Chng ti gp mt trng hp chng t s khoan dung lng ca chnh quyn cch
mng i vi nhng vin chc ca chnh quyn ngy c: l{ trng hp ca vin ph ch
tch ca mt u ban x. Nh ca ng ta khang trang rng ri, kiu cch t pha tp hn c|ch
lm truyn thng ca cc nh kh gi x qu Vit Nam. C l bo m cho tng lai
ca ng trn trn th n{y cng nh th gii bn kia, trn ba mng tng trang trng
nht trong gian phng gia ca ng, mt bn th ng k mt t knh trong by la lit nhng
tranh nh v tng thnh ca c cha Jesu v{ c M ng trinh, cn bn tng kia 1
mt ban th t tin s v bn tng th ba l treo hai tm nh: mt bc mi tinh l
nh Ch tch H Ch Minh v bc th hai c k hn l{ nh ca Gio hong La M.
Trng qua cng bit nh ng thuc loi c mu mt: mt chic my ko mi cng ko nm
b v mt gc sn khng b tch thu. Tri li, ng cn c ph}n hai hc ta t mt khu
vc mi khai trng.
Ti c i x nh mi ngi, ng ni, ngha l{ nh nhng ai trc y c hoc khng
hp tc vi chnh quyn c. ng ch phi d mt lp hc hai ngy v by gi ng l hi
vin ca hi nng dn.
Cn b chnh quyn H Nai cng x|c nhn vi ti nhng ci thin dn dn trong quan h
gia h v{ nh}n d}n a phng. Mt vic gip h nhiu trong vn n{y, l{ vic vo
thm h hng trong Nam ca nhng ngi ngoi Bc: Vic v{o thm n{y ~ ni vi b
con gio dn }y cn nhiu hn c nhng li gii thch ca chng ti. Bi cn c g hng

hn hn, thuyt phc hn l{ nhng li m gio dn H Nai c nghe t chnh ming

nhng h hng ca h t ngoi Bc vo k rng ngoi kia quyn t do tn ngng c
hon ton tn trng.
Ngoi Bc by gi c khong gia mt triu v mt triu hai trm nghn gi|o d}n. Nm
1954, h c mt triu, gn t|m trm nghn ngi ~ b chy vo Nam; nhng con s ~
ni ln thc t ca vic t do tn ngng. Tuy nhin trong hi u khng chin chng Php,
vn cng gio Vit Nam cng c chuyn: l{ th|i ca cng ng cng gio thiu
s ny - trong mt t nc c mt nn tng Khng gio t l}u i - i vi cuc u tranh
gii phng dn tc. Bi nh th, th lc nm trong tay mt s hu rung t ln nht
ngoi Bc, li l ch da cho chnh sch thc dn v khng chp nhn ch mi: nm
1951, gim mc o{n Vit Nam ~ kt ti cng sn v ku gi gio dn khng tham gia
khng chin; nm 1955, gi|o o{n Truyn b| c tin ~ gi th cm c|c gi|o Vit Nam
khng c tham gia phong tr{o yu nc nu khng s b rt php thng cng. Ta thnh
Vaticng nm tt c sc mnh ca mnh vo bn cn chng cch mng Vit Nam: ch c
t{i Ng nh Dim ly h t tng chnh thng ca n l Thin cha gio; v tng gim mc
New York Spellman ban phc l{nh cho qu}n i vin chinh M. Cn phi vin Ta thnh
Bc Vit Nam t 1954 n 1960, cha John Dooley, ngi x Ailen th th|i ca cha li
nghing v mt hot ng t}m l hn l{ thc hin mt nhim v thuc Ta thnh.
Trong nhng iu kin y, quan h gia Nh th v{ nh{ nc Bc Vit Nam qu l{ cn hn
c gp ghnh gian trun. Mc d vy, quyn t do tn ngng c ghi trong Hin php Vit
Nam Dn ch Cng ha nm 1960 vn c tn trng: gio hi Bc Vit Nam sng theo
nguyn tc tt o, p i. H vn c hng hoa li trn nhng t nc dnh cho h
quyn thu hoa li, v tin du n: nhng khon quyn cng vo Nh th, qu tng bng
hin vt, tin cng cho nhng chu l c t: mt chu l ln cho |m ci l gi 100
ng - lng th|ng trung bnh min Bc lc y l t 40 n 60 ng. Khong mt chc
gim mc c Vaticng tha nhn t 1954 v mt trm linh mc vn cai qun bnh
thng cng vic cc x o.
T sau Hip nh Paris ngi ta nhn thy c mt s pht trin r rt trong gio hi Bc
Vit Nam. N c to ra, mt mt do s thc y ca qun chng gio dn, nhng ngi
trc nhng tin b ca phong tro hp tc ha nng nghip v s tham gia ca h vo s
nghip chng M cu nc m nhng tri bom ca qu}n x}m lc ~ chng cha mt ai, ~
hiu ra rng quyn li ca h l gn lin vi quyn li ca quc gia dn tc. Mt kh|c, l{
do th|i thc t hn ca Vaticng i vi Vit Nam dn ch cng ha: nh sau khi b
trng Xun Thy, trng ph|i o{n Bc Vit Nam Hi ngh Paris c Vaticng chnh
thc n tip, th ph gim mc H Ni Trnh Vn Cn ~ ln u tin c tham d hi
ngh tn gi|o Vaticng 1974. V{ ng{y 11 th|ng Mi hai nm 1974, tng gim mc H Ni,
c cha Trnh Nh Khu, by mi t tui, ~ tuyn b vi ch tch Mt trn T quc thnh
ph rng:
Chng ti yu t quc chng ti, chng ti tn trng chnh ph, chng ti thng xuyn
nhc nh gio dn phi vng li chnh ph, bi chnh ph cm quyn l{ gi gn an ninh
cho quc gia... v quyn y ~ c Cha tri ban cho. V chnh v vy m vng li chnh

ph tc l{ tu}n theo Cha. y th m{ nm 1954, chnh c cha ~ t co chnh quyn

cch mng l{ cng trnh ca ma qu... Nm 1975, gi|o hi Bc Vit Nam ngh xin m li
c|c trng chng vin v{ ngh ~ c chp nhn vi iu kin l{ nh{ nc vn c
quyn kim so|t i vi nhng ngi vo hc. Mt du hiu khc chng t th|i mi ca
Vaticng i vi cch mng Vit Nam: ngy 16 thng Mt nm 1975, ta th|nh La M~ ~ rt
php thng cng ca Ng nh Thc, cu tng gim mc Hu, anh rut ca Ng nh Dim.
Vy l nhng vn ln v cng gi|o, c bit l{ th|i ca Nh th i vi vn dn tc
ang trn ng c dn dn gii quyt. Nhng s tranh chp chnh tr c to ra
nhng ngi cng gio bi mt gii tng l qu c h, lc hu, trong c mt s ngi
sng min Bc ~... khng ngn ngi n ch{o nhng cuc nm bom M nh l{ mt s
bo hiu ca ngy gii phng sp ti, l{ kh| nng n. Ly v d nh trng hp mt anh b
i tr m ti gp, ln trong |m ng c|c tn ang d mt bui l sng ch nht ti mt
nh th Si Gn. L mt chin s u t ~ tng lp nhiu chin cng v c tinh thn yu
nc ~ c th th|ch, anh ta ~ nhiu ln c chi b ngh xt kt np ng. Nhng
c mi ln nh th th anh li c tnh phm phi mt li, khng nng lm song cng
vic xt kt np anh phi gc li. Bi sao? Bi v anh cho rng: Ch ngha x~ hi khng th
dung ha c vi c tin ca ti!

CHNG IV. MT X HI PHI GII C

Ngy 10 thng Chn 1975, chnh quyn cch mng a ra cng khai ng li chnh sch
m cch mng s noi theo khi phc v pht trin nn cng nghip v{ thng nghip
ca t nc.
V{o u ma h, Hi ngh ton th Ban chp h{nh trung ng ng ln th 24 hp ti {
Lt, khu ngh mt ni ting nht min Nam. Chng trnh ngh s l: nhng vn v
thng nht t nc. Ph}n tch c s kinh t h tng min Nam, Ban chp hnh Trung
ng ng |nh gi| l{ phi duy tr y mt giai on qu| trc khi tin hnh x hi
ha t liu sn xut: nhng hnh thc t hu v ti sn vn c duy tr trong cng nghip,
thng nghip v nng nghip. Vy l{ trong giai on chuyn tip ny s song song tn ti
nm hnh thc s hu chnh: s hu nh{ nc, s hu hp tc x, s hu lin doanh Nh
nc vi t nh}n, s hu t bn t nh}n v{ s hu c th.
Nhng ph}n tch c a ra vi Chnh ph cch mng lm thi ny l da v{o c s ca
ng li c cng b ngy 10 thng Chn: khu vc quc doanh c coi l khu vc ch
o pht trin sn xut m rng lu thng ph}n phi v n nh th trng. Nhng vi
c|c nh{ t sn dn tc Nh{ nc cng ku gi h u t, v{o nhng khu vc c li cho
quc gia v{ d}n sinh. Nh{ nc cam kt s h tr cho h c bit v nhng g lin quan n
nguyn liu v bo m cho h mt li nhun phi chng, vi iu kin l nhng quyn
li c bn ca ngi lao ng phi c tn trng. ng thi, nh{ nc cng bo m vi
c|c nh{ khoa hc v k thut cc cn b chuyn mn v sn xut v qun l ca ch c,
nhng ngi c th ng gp v{o vic khi phc v pht trin kinh t quc gia, rng h s
c giao Nhng cng vic quan trng vi ng lng thch hp ty theo trnh v hiu
qu cng tc ca h. Vic bun b|n chnh |ng s c bo h, nhng vi nhiu ngi
thuc ngnh ny th vic khuyn khch v{ gip h chuyn sang sn xut l{ iu cn thit
bi bun b|n ~ tr nn qu tha trong nhng thnh ph min Nam...
bo m cho chnh sch y v lm trong sch nhng c cu kinh t min Nam, trc ht
cn phi b gy nhng mch chy ca quyn lc kinh t ca ch c. Trong m 9 th|ng
Mi mt, cng an ~ tin hnh mt chin dch truy qut ln v mt s v bt gi nhm vo
bn u s trong gii mi bn m phn ng l{ Hoa kiu. Nhng c|c nh{ chc tr|ch cng
ch tr|nh khng xy ra mi biu hin c tnh cht bi ngoi.
Ngi ta khng bit thc s ni th no v ch ngha t bn min Nam tuy rng n cng
tn ti trn mt vi kha cnh. Vic cng nghip ha ca min Nam ch yu da vo cc di
sn t thi thc d}n li m{ n lc ny n vn l khu vc quan trng nht, vn ling vn
nm trong tay ngi Php, v mt phn khc da vo cng nghip ch yu l v thc phm
ca ngi Hoa lp ra v{o nm 1960. Trong v{i nm cui ca cuc chin tranh, mt vi
ngnh cng nghip kh|c cng c hnh thnh do s lin doanh ca ngi Vit vi vn ca
ngi Hoa hoc Th|i, nhng trn ba khu cng nghip ca min Nam th duy nht trn thc
t mi ch c mt c hnh th{nh, l{ khu cng nghip Bin Ha, cch Si Gn 30

kilmt, ni ~ mc ln khong nm chc nh{ m|y trong mt s cha hot ng v

khong vi ba chc nh{ m|y kh|c ang x}y dng dang d. Trong hai khu cng nghip khc,
{ Nng v M Tho, th ngi ta mi ch thy nhng tm bng cm trn nhng bi t
hoang ch tn cng trnh d nh xy ct.
Nh ngi ta ~ thy, giai cp t sn Vit Nam c hnh thnh ch yu t nhng ngi
sng bng t tc rung t, li va ng thi l nhng thn ho do cng cuc thc dn ha
ca Php dng nn. N hon ton thiu tnh nng ng, mt tnh cch m ch ngha t bn
lc ban u i hi. Sinh ra do s x}m lc nc ngoi v v vy mt c quyn dn tc, v b
giam hm bi tr chi ca mt quyn lc c tnh hnh thc, kht khao thm mun ng bc
Php ri ng la M, v bn cht n l mt k l{m n theo kiu cho vay nng li, mang
tnh u c trc li hn l{ s|ng to trn tt c c|c lnh vc. Ngoi tr mt s tr thc, Nam
Vit Nam khng c hn hoi mt gii tr thc, mt tng lp tr thc c kh nng to ra mt
suy ngh c lp, nhng b li, n li c mt s ln nhng nh k thut thuc nhiu b mn,
c bit l v lut.
Quyn lc thc t v kinh t l thuc v ngi Hoa. Khi ngi Php ti min Nam Vit Nam
nm 1859, h ~ thy ngi Hoa lp nn Ch Ln, mt hng v va la giu c nht ca
x s {ng trong l{ ng bng Cu Long. Mt khc, h s xy dng Si Gn trn con sng
cng tn, nm trn trc ng hng ra pha bin.
Vy l Ch Ln ng nhin tr th{nh trung t}m trao i bun bn gia Php v Vit Nam.
T th k 17, trong khi cuc ni chin Trnh Nguyn ang t{n ph| t nc th nhng nh
bun Trung Hoa bt u n cm r min Nam. Mi u l Bin Ha, ri nm 1777 l{ S{i
Gn. Ty theo nhu cu ca cng vic, h h tr ln nhau ri cui cng h gip Nguyn nh
chim li c vng quc. T i n{y qua i khc, tng si mt, h ~ an dt nn mt
mng li c quyn bun bn, da vo mng li ca c|c gia nh l{m n trn tt c cc
khu vc ca ch}u , iu m cc th h ngi Hoa ~ l{m t hai ng{n nm nay.
Lc , h ng mt vai tr trung gian gia cc ngun li kinh t a phng vi nhu cu
ca triu nh v{ c|c nh{ bun phng T}y, kim li rt nhiu theo t l phn trm trn
nhng v chuyn nhng qua li y. Vic l{m n bun b|n ~ tr th{nh lnh vc ring ca
h, bi triu nh phong kin v cc quan li Vit Nam t ra khng c thin hng v vic
, v li, nh hng ca nn vn ha Trung Hoa cng gip h t nhiu trong cng vic lm
n Vit Nam.
Cng cuc thc dn ha li cng c thm vai tr bun bn ca h, trong khi sc nng x hi
ca h li mnh thm cng vi s gia tng ca nhng cuc di c ca ngi Trung Hoa
cui th k 19. S u vit v kinh t ca h qua nhiu thi k ~ ng{y c{ng tr nn kh chu
ng i vi chnh quyn Vit Nam: nm 1956, b gy th c quyn ca ngi Hoa,
Ng nh Dim ~ buc h phi nhp quc tch Vit Nam v cm h khng c l{m mi
mt ngh ch yu. Nhng sc nng ca h trong x hi min Nam ~ tr nn qu ln, nn
cc bin ph|p ~ t ra khng hu hiu.
Mt mt, nhng tng lp trn ca S{i Gn u khng c kh nng thay th h, mt khc
trong th mt n nh ca ch , nht l sau khi Dim , ngi Hoa li l nhng ngi

duy nht yn gi c tnh n nh, c tinh thn c kt cng ng v v cng vic th h

lun lun l nhng ngi sn sng c mt.
Khi thay th ngi Ph|p, ngi M ~ {o to nhng ngi mi ca h, trong c c
nhng ngi xut thn t tng lp di. Nhng h nhng ngi ny xut hin th lp tc
nhng nh{ l{m n ngi Hoa cha tay ra n}ng . Th l nhng tn th lnh c nh y,
nhng k tham lam, vi v, nhng k m{ i vi chng quyn lc c ngha trc ht l lm
giu cho nhanh, mau chng tr thnh tay chn ca h. Vi ti x s kho lo, gii l{m n
ngi Hoa min Nam ~ xy dng c c mt mng li quc t, lin kt gia h vi {i
Loan, Bng Cc, Singapore, Dakorta, Mani... Nhng mng li vng chc da trn c s
nhng c cu gia nh c, s o{n kt gia c|c bng ng a phng, b mt ca nhng v
chuyn nhng bng ming... v nhiu th k kinh nghim... l{ sc mnh trong vic lm
n ca gii t sn mi bn ngi Hoa.
Sau chin dch truy qut m 9 th|ng Mi mt nm 1975, da trn nhng ti liu thu bt
c, b|o Tia s|ng ~ nu ra v{i trng hp gip ngi ta hiu c b my quan liu v
qun phit S{i Gn trc }y ~ phi hp h{nh ng nh th no vi quyn lc kinh t
ca gii t sn mi bn min Nam. Nh Vua Thp L}m Hu H... H khi u s nghip
lm giu ca mnh bng vic bun la go vi nng dn tnh Long Xuyn, bng cch p dng
nhng phng ph|p cho vay nng li c truyn. Nhng chnh l{ vi chin tranh ca M m
H pht ln l{m n to: hn c M d{nh cho c quyn mua nhng qun c b loi.
Trong tr chi ca hn, hn ~ kim c sn my con ch b{i. Nm 1966, H b truy t
v hot ng bun lu. gii quyt v ny, H ch cn hp t|c vi my tay tai to mt ln
ca ch Si Gn: vi tng Kin Nhiu, trng th{nh - ngi ~ gip hn mua
c nhng l t xy nh cho M thu, vi tng Mai Hu Xun Th c, c
quyn xy nh kho. V v vic ~ c gii quyt m. Cn v vic mua nhng qun c b
thi loi, hoc khai l thi loi, c 100 tn li thu hi c 15.000-20.000 la, th b|o Tia
sng cho bit l H ~ c s hp t|c l{m n vi v ca cu b trng ngoi giao ca Thiu Trn Vn Lm, v th tng Trn Thin Khim, tng tham mu trng qu}n i Cao Vn
Vin v ph thm vo na l tng gi|m c V k hoch v b trng b cng chnh Hunh
Vn Dim.
Lm Hu H cho ch v Hng Kng v Singapore mt phn ca lng ng quan trng ca
s v dn M li vi danh ngha lm qu xy dng v tr gi ti 200 triu la. V{o hi
cui chin tranh. H ~ kim sot ti hn 18 ng{nh nhp khu quan trng.
Tng t nh trn, mt s nhng vua kh|c cng x}y dng nn c nghip ca mnh: sau
hai ngy kim k, ti sn ca Vua la go l{ 400 triu la. Nhng vua st vn cng
khng thiu. H lm giu theo mt chu trnh kh| c |o. Theo b|o Tia s|ng , mc ngoc
vi gi|m c ca c|c c quan ph trch v qun c ph thi Trn Hong Trung, mt
Hoa kiu l L Sn ~ th{nh lp nh my Sadakim Bin Ha, mt xng c c t
nhng qun c ph thi thnh nhng kim loi ri quay li cung cp cho qu}n i...
Trong chin dch truy qut gii mi bn lm giu bt chnh, chnh quyn cch mng ht sc
quan t}m n khng n b chch hng, nht l{ khng n b hiu lm l mang tnh

cht chng ngi Hoa. l{ mt chnh s|ch ho{n to{n ng n v khi thc hin n
khng phi l{ khng t kh khn...
Ch Ln c 500.000 ngi Hoa sinh sng. Tiu S{i Gn ngi Hoa n{y h c t chc
thnh by hi ln, trong nhng hi mnh nht l Hi nhng ngi Qung ng, gi{u
v{ ng nht, ri Hi nhng ngi Phc Kin v{ Triu Ch}u... Nhng hi n{y c c cu
t chc cht ch, c mc ch tng tr ln nhau, v d nh h c nh{ thng ring do cng
ng ca h ti tr; quan h gia h vi {i Loan cn hn c mc mt thit...
B|o ng Si Gn t Si Gn gii phng, ~ nhiu ln ch r rng i tng ca chin dch
truy qut ni trn l{: Nhng ch doanh nghip c ln, chng ~ c}u kt vi quc M v
b nhn tay sai l{m gi{u trn xng m|u nh}n d}n v{ b}y gi chng li tip tc u c,
nm gi c quyn v{ lng on th trng. Vy ph}n bit c bn }y l{ th|i v
nhng phng thc kinh doanh ca bn t sn mi bn ch khng phi quc tch ca
chng.
Trong cuc hp bo sng hm sau chin dch bt gi, ngi pht ngn ca y ban qun
qun ~ nhn mnh rng c|ch mng ht sc ch ch trng pht nhng k no c ti v
ty theo mc nghim trng ca ti li ca chng. V{, cng vn t Gii phng a tin,
ngi pht ngn li mt ln na khng nh rng tt c nhng ngi hu sn kh|c u
khng nht thit phi lin quan n nhng bin php ny; nhng ngi bun bn nh, ngay
c khi h c u c tch tr, th h cng trc ht c coi l nhng ngi lao ng. K c
nhng ngi bun b|n tng i giu, h c bn cng vn gi c tnh cht ngi lao
ng v{ h khng c g phi lo lng, chnh quyn cch mng ch khuyn h nn c x mt
c|ch kh|c, v{ ni r l{ khng c vn tch thu, bt gi hng ha, ca ci vn ling ca
nhng ngi bun bn nh.
Nhng chin dch va ni gip cho chnh quyn nm c nhng kho tch tr ln hng ha
ca bn trm s gian thng nhng mt h{ng t nhin bin mt khi th trng, ko theo
mt s tng vt gi c v lm dy ln nhng li x x{o n i rng hng b v vt v{ gi ra
H Ni. Trong kho ca Vua dt La Ngha, ngi ta khm ph ra bn triu mt vi, la v
lp tc sau v thu gi ny gi vi h ngay xung 30 n 50% trn th trng... Cng nh
vy, trong kho ca cng ty Siu Phong, ngi ta thy tch tr c man n{o l{ thuc l Bastos,
v gi mi bao trc }y ang t 20 bng leo thang ln 160, ri 400 ng th nay tt xung
cn 130 ng. Nhiu kho dc v mt s mt h{ng kh|c cng c tm thy, gi c th
trng cng lp tc ln, xung tng t...
Vy l c c mt k hoch c gii t sn mi bn xp t kho lo chng li chnh
quyn mi. Mt s bin ph|p c thc hin ~ nhanh chng l{m n nh vic cung cp cho
dn chng v rt c lng dn, k c ngi Hoa bi h cng a s l nhng ngi lao
ng. Tuy nhin trong vic i tin th s th li khng hon to{n nh th.
Trc }y, do nhng mt cn bng ca h t 1972 ch ngy Si Gn ch c hai c|ch
ng u vi suy thoi kinh t: l{ tng thu v lm pht... T l lm pht l t 50 n
60% nm 1974, v{ nu khng c M vin tr, th n c th ln ti t 100 n 200%.

Cui nm 1974, c|c chuyn gia M c tnh tng s tin min Nam ~ ln ti 485 t ng,
377 t ang lu h{nh hoc ct gi; th m vo nhng ngy cui ca ch ngy nhiu
khon tin ln ~ c rt khi cc ngn hng. Vy l khi lng tin khng l m gii t
sn mi bn kim so|t ~ tr thnh mt tr ngi ln, thm ch nguy him cho chnh sch
kinh t mi m nhng ngi cch mng c nh thc thi. H cn phi lm du s lm pht
y bng pht hnh tin giy v{ tc khi tay bn mi bn ci cng vic gy sc p v kinh t
ca chng. l{ mt vic lm ht sc cn thit lm trong sch nhng c s ca mt s
pht trin kinh t cn bn mi. Nhng l{m vic ny, nhng ngi cch mng ~ ng chm
n c|i m{ cho n gi n vn l{ cht xi mng ca x hi y: l{ tin.
Ngy 21 thng Chn 1975, Chnh ph cch mng lm thi ~ ban h{nh mt sc lnh: a ra
lu h{nh mt ng tin mi Nam Vit Nam; ng tin ny c mnh gi khc vi ng tin
min Bc v c tnh n nhng khc bit gia th trng hai min. ng tin c S{i Gn bt
buc phi i.
T l i l{ 1 n v tin mi n 500 n v tin c. Trong thi gian u, mi h gia nh c
th i n s tin 100.000 ng tin c, tc tng ng vi mt mn tin tnh theo
nguyn tc l{ cho nhu cu trong mt th|ng ri, c|c c s kinh doanh th c th i ti
500.000 ng. S d c a v{o vn tit kim v chuyn i cng vi s li sang tin
mi v ty theo nhu cu c rt ra s dng dn dn. Chin dch i tin ny phi c
tin hnh nhanh chng trong mi hai gi.
Cng vi vic ny, gi c ca mt s mt hng thit yu cng c hn nh trnh mi
u c v{ nhm n nh th trng. thnh cng m mn, chin dch chng nhng i hi
phi nhanh chng m{ cn c bit phi tuyt i gi b mt trong khu chun b. Th nhng
yu cu ny li c kh khn i vi tnh hnh lc by gi: ngay mt lc phi c hng vn cn
b i tin trn ton min, bi c|c b{n i tin phi trin khai trn rt nhiu ni, n tn
c|c phng cc x. Cn b li cha c kinh nghim. Trong s nhng cn b mi - nhng cn
b ca s o{n 304, tn m{ d}n S{i Gn t cho nhng ngi tham gia cch mng trong
dp 30 th|ng T, cng c nhng ngi c quan h vi gii l{m |p phe c. c kp thi bo
trc bn ny ~ tm c|ch i ph v{ do , 10 n 15% s tin i ~ vut khi s kim
sot ca chnh quyn cch mng. Nhng thng li vn l ch yu: quyn lc kinh t ca gii
mi bn min Nam ~ b ging mt n nng.
Tuy nhin, mt lot nhng sai lm phm phi cng gy nn mt s bt bnh n{o trong
dn chng: gi c quy nh khng ph hp vi gi tr thc ca h{ng ~ l{m cho th trng
mt cn bng; mc trn ca s tin c i cn qu thp v{ g}y kh khn cho d}n chng,
nht l nhng b con ch c t tin. Ngn hng li ng ca khin khng mt hot ng ti
chnh n{o c thc hin... Mt s bt n n{o ~ xut hin, m rng v lm ly lan Si
Gn nhng ting x xm v nhng tri ci to, s phn ca nhng s quan ngy c v{ tnh
hiu lc ca ng tin mi...
C{ng hn th na, vic nh{ nc nm gi c quyn mua bn go cng vi gi c khng
ph hp, trong thi gian u ~ l{m ri lon s phn phi: mt phng vin bo Si Gn gii
phng ~ b|o hiu rng trong th|ng Mi, tnh trng u c go vn tip tc vng ng

bng Cu Long m{ nguyn nh}n chnh l{ do trnh cn qu yu ca nhng cn b ph

trch vic mua bn.
C|n b ca chng ta ph trch vic mua go (ca nng dn) li khng c chuyn mn, h
cn cha bit phn bit tng loi go, ngi phng vin vit nhiu cn b ~ b ngi
b|n |nh la. Bn u c ~ b|n cho h c thc lp, thc t trn ln vi thc tt, hoc lm
m bao b c tng c}n. S thiu kh nng y i khi cn ko theo c th|i hp hi,
hng hch ca mt s cn b:
Ti ~ c chng kin mt ph n - phng vin k tip - t mt ca hng mua bn (ca
Nh{ nc) va bc ra va khc. Ti hi ch, ch |p: Con ti m, ti mang bn hai thng
thc, v{ ti ~ phi i hai ngy mi b|n c. Gi ti khng bit con ti ang ra sao. Gi|
bit th ny, ch ni tip, th ti ~ b|n qu|ch cho bn u c vi bt k gi| n{o cho xong.
Phng vin a tip mt v d kh|c: B{ T}m ch Bng, Tn Hip, mang i b|n 30 thng
thc cho trm h{ng nh{ nc. Sau khi b{ ~ phi i hai ngy th n lc y, anh cn b mi
tr li b l trm ~ ht tin mua thc. B{ ngh cho b bn chu vy, nhng anh c|n b
nht nh khng nghe. Th l{ b{ {nh phi mang v, m thc tt c ~ b mc mm. cn
cha k b li phi mt thm 8 ng na chuyn ch.
Nhng trong thi gian y, mc d trnh c s bt cp, cc y ban cch mng cng ~
ho{n th{nh c mt khi lng ln cng vic c li cho nh}n d}n, c bit trong nhng
cng vic c nhiu kh khn nht. S rt th v khi xem xt nhng kt qu t c qun
6, mt qun nm ty Nam Si Gn, qun ny ta nh mt cy cu nh i ra nhng vng
qu ln cn, bc ngang qua hai con sng, Rch Bnh Tin v{ VanCo (LiOm) ni m{ y
mc lp xp st mt nc nhng cn nh{ ti tn ca nhng ngi d}n i lnh nn t nhng
vng c bn th ca (free fire Zones) lin ngay s|t y. l{ mt trong nhng qun
ng d}n nht vi 225.000 d}n; nm 1973, n ch mi c 187.000 d}n. Trc gii phng,
ngi ta thng k c }y 23.000 ngi b tht nghip, v thm vo con s ny l
25.000 binh s v{ nh}n vin ngy quyn c n tr ng.
Trong su thng, chnh quyn mi ca qun ~ ph|t khng gn 1000 tn go cho 129.000
gia nh; iu b|o hiu cho bit tnh trng ngho kh ~ tng ln }y, bi chnh quyn
ch pht go cu t cho nhng gia nh tht tng thiu.
Cng trong thi k ny, khong bn chc ca hng bn mt s mt h{ng nh go, xng du,
xi mng, than ci... ~ c m. Tnh o{n kt tng tr pht trin nh y ban cch mng
~ thng k c gn 70.000 ngi tham gia khng lng v{o c|c cng t|c v sinh cng
cng. Nm mi kilmt ng s v tm kilmt cng r~nh c sa cha v no vt.
C|c c s y t ~ tim chng cho 400.000 ngi, v{ c bit, nhiu trng hp ~ nhanh
chng c m gii quyt vic hc h{nh cho c|c ch|u: 38 trng t c quc hu ha
cng vi 8 trng cng vn c.
Nu vic gia nhp vo nhng hi qun chng c khuyn khch ch khng bt buc, th
vic gia nhp nhng t chc cch mng vn i hi phi qua tuyn chn: nh hi Thanh

nin c 50.542 hi vin, th hi Thanh nin c|ch mng, phi qua mt thi gian th thch,
mi ch c 169 hi vin v{ 7.809 ang c th thch. T chc ph n cng vy, hi Ph
n yu nc c 31.659 hi vin, nhng trong duy nht mi c 5.151 hi vin chnh
thc. Nhng hi ni trn c giao nhim v v gi gn trt t, v sinh phng bnh qun
chng, vn ng xy dng nhng c cu sn xut mi; ngoi ra hi cng cn c giao
nhim v tham gia vo vic tuyn truyn gio dc chnh tr, xa nn m ch: 20.000 ngi
thot nn m ch ~ c thng k ti qun 6, nhiu lp hc bui ti c m cho nhng
ngi cha bit ch, c s tham gia ca nhng ngi dy khng lng, trong khi nhiu
nhng bui hc kh|c cng c t chc cc t dn ph - n v h{nh chnh c s gm
khong hai chc h d}n: t{i a ra hc l nhng vn lin quan n thng nht nc
nh, nhng vng kinh t mi, chnh sch kinh t cch mng, u tranh chng bn mi bn
gian thng... Trong nhng bui hc y, mi ngi c lm r v ngun gc cuc chin
tranh Vit Nam, nhng truyn thng u tranh anh hng ca dn tc c khi gi li v
cng c lc ngi ta a ra tho lun c nhng vn thng ngy ca cuc sng cng nh
nhng bin ph|p gii quyt n. Cn b, chin s trong v{ ngo{i qu}n i cng bt buc
phi tham d cc bui hc ti .
Cng nh tt c c|c ni kh|c vn ni cm ca qun 6 l nn tht nghip: trong 607 c
s sn xut cc loi thng k c qun, k c th cng, th ~ c 92 c s phi ngh vic,
lm 2869 cng nhn v nhn vin khng c vic l{m; 515 c s ~ hot ng tr li, s
dng 7694 lao ng, trong c gn 3.000 ngi gia nhp cng o{n mc d vic khng
bt buc.
gii ta thnh ph ng thi cng lp li s cn bng kinh t chnh quyn cch mng
khuyn khch ngi d}n quay tr v vi rung t. Trong s|u th|ng, qun 6, 2672 gia
nh (khong 12.000 ngi) ~ i c|c vng kinh t mi. Trong c 1.505 gia nh binh
s ngy c, 4500 ngi m phn ln i vi h th khng phi l mt s tr v m{ ng hn
l mt s chuyn i trong c|ch sinh sng l{m n.
to thun li cho phong tr{o i kinh t mi, chnh quyn v{ c|c o{n th trong qun ~
gip cho 380 gia nh mt s tin quyn gp c l{ 5.300.000 ng (tin c); mn tin
quyn gp n{y cng ni ln s pht trin ca tinh thn o{n kt tng tr ca b con dn
ph ng thi cng biu th s hng ng ca h i vi nhng ch trng chnh s|ch ca
chnh quyn cch mng.
Si Gn, vi 11 qun, tri rng trn mt din tch 69 kilmt vung. Ging nh mt khi u,
n pht trin qu nhanh. Nhn t trn tng cao ca khch sn Caravelle, mt trong nhng
khch sn ln nht thnh ph. Si Gn vn c mt c|i g quyn r con mt ngi ta: t
}y ngi ta c th bao qu|t c c mt doi t cao nm trn mt khuu sng Si Gn,
mc ln thnh ph c x}y t thi Ph|p tho|ng ~ng, trt t, sch s. Nhng trn ng
ph, ngi ta ~ nhanh chng nhn ra nhng t b{o l{nh ~ b nhng t b{o c ln t.
Bn ngoi nhng khu ph T}y c xy dng mt cch c t chc xung quanh Nh th
ln, S{i Gn ~ bung ra vi mt quy hoch th hn lon, ba bi, chng c mt kiu cch
g c v thiu hn v duyn d|ng, in m du n ca nhng ngi nh cho thu m ni bt

y l nhng ta nh ca cc ngn hng ca hng du Shell - nay l tr s ca Tng cng ty

xng du nh{ nc - trng th l nh nhng ci kt st.
i theo nhng i l, nh Trn Hng o chng hn, lun lch trong nhng dng xe m
Honda nhiu hn xe p, ngi ta bng ri v{o Ch Ln... C mt th gii khc. Ch Ln
sng v m, cht nch nhng ngi, n chi, nhu nht mt c|ch say sa cung nhit. Ri
ban ng{y, no n, i mt khp h, n chm vo mt gic ng, na tnh, na thc...
K c trong ngoi thnh ph, Si Gn chim mt tng din tch 830 km 2 . Bn ngoi thnh
ph chnh l cc huyn Th c, G Vp, Hc Mn, Tn Bnh, Bnh Chnh, Nh B.
Do vai tr th ca mnh, Si Gn lun lun c mt sc hp dn h{ng u. Nm 1960, S{i
Gn chim 66,7% dn s thnh th min Nam, nhng chnh l{ do chin tranh m dn s ca
n tng ln mt cch gh gm. Mt mt, s c mt ca o qun vin chinh M ~ to cho
Si Gn mt b mt ging nh mt t knh ca s xa hoa v{ ng thi d}m i try, nu
mnh trong mt s yn bnh tng i; nhng mt kh|c cng do chin tranh v cng cuc
bnh nh ~ l{m trng vng v{ xua ui i khi nhng vng qu quanh Si Gn, nhng
dng ngi lnh nn chy v thnh ph. T 1960 n 1970, dn s S{i Gn ~ tng ln
68%: dn s ca n c tnh khong 3.300.000 ngi, trong ch c mt phn ba sng
ngoi thnh. T 1972, nhp tng ca thnh ph li mnh ln v{ n khi gii phng, Si
Gn ~ c ti 4,5 triu dn.
Mc d ng vai tr trung t}m chnh tr v qun s, Si Gn vn in du mt s ni tri ca
tnh cht nng thn min Nam: khu vc th ha mi ch chim 26% tng din tch ca
n; v ngay c trong phm vi thnh ph chnh, t l mi ch ln ti 70,5%.[32]. T 1970,
d}n c{ng dn vo ni thnh: trong khi cc qun ven , mt dn l khong 3 ngi
mt hecta, th trong ni thnh, mt ca n l{ 658 ngi mt hcta. Nhng ni ng
dn nht li l nhng khu xm liu, nm trung tm thnh ph, ven theo cc con rch.
Mt phng vin b|o Tia s|ng ~ m t mt khu xm liu nh sau:
Khng th gi l{ mt ngi nh{ c, m{ ng hn l{ mt chic hp rch nt, v vu
chng cht bng nhng mnh tn g, nhng thanh g mc, nhng v bao xi mng. Chic hp
y cha c mt gia nh: mt b m gi{, hai ngi ln v su a tr con. (...) Xung quanh
, tt c vn l cnh ngho tng y. Nhng nh{ gi{u nht th h c thm mt vi tm vn
lt sn v trn vch treo my tm nh ct t ha b|o. Ngi ta khng th phn bit c
}u l{ bp, l bung n, bung tm... Tt c ch n ung, git gi, tm ra, ngh ngi u vn
vn c chc thc vung y. nu nng, ngi ta ko ra chic l t st, nhm vo l vi
que ci ri bc ni ln. Ri n ung cng dn ra cnh y, b|t a khi ra th b tm lum
vo cng mt x nc, n khi i ng th dp tt c vo mt gc ly ch nm. Cn mun
tm ra hay tiu tin, ngi ta cng chng cn mt ch n{o kh|c. Do iu kin sinh sng y,
tt c bn tr u gy g, gh l, m yu: a ln nht by tui nhng nom ch|u, ngi ta
c th ng kho n mi ch ln bn. Ngi phng vin cho bit tip khu nh{ chut ny
~ tn ti t 30 nm nay.... Vic th ha ca min Nam ~ khng cn bit n gii hn
no na.

Cng vi qu trnh ca cuc chin, mt x hi thnh th n b|m ~ th chn cho mt x hi

kinh t nng nghip nh vy t. Trong thi k qun M cn ng, S{i Gn c th gy cho
ngi ta o tng: nhng cn ma la ca chin tranh x}m lc v{o ~ che y nhng
vt thng do n g}y ra: ly v d ch ring cho vic git i qun o ca o qun vin chinh
M, Hoa K ~ phi chi ra 120 triu la, tc ngang vi tng thu v xut khu ca Vit Nam
dn ch cng ha trong mt nm. Nhng t 1972, nhng vt thng y h ming v Si
Gn ri v{o suy tho|i mt c|ch v phng cu cha.
Nh vy l vi nhng ngi cch mng, nhim v ca h l phi cha lnh vt thng v{
dng x hi y ng ln. Trc ht l gip n khi phc li kh nng nng nghip: trong
chin tranh, 600.000 hc ta t canh t|c ~ b b hoang; by gi phi khi phc n li, c
bit l bng khai hoang ng bng v cao nguyn, phi a s t canh tc hin c l
3.100.000 hecta ln thm t 3 n 5 triu hcta na. Nhm mc tiu y vic u tin l phi
phn phi li lao ng. L{m nh th, ngi ta ng thi gii quyt c vn tht nghip
cc thnh ph. Bng khai hoang, phc ha, ngi ta chng nhng gii quyt c vn
lng thc cho c nc, m cn bo m cho rt nhiu ngi c cng n vic lm, nht l
trong cng mt lc, nh{ nc ang c ch trng gi~n bt dn thnh ph. Bi cc thnh
ph lc ny, nht l Si Gn, rt ng ngi ang tnh trng d tha: nhng ngi bun
bn nh, nhng ngi lm cng, nhng nhn vin ca mt s dch v nay khng cn thit
na. l{ mc ch ca k hoch nhng vng kinh t mi
Mc tiu ca k hoch l{ cho n ht nm 1976, 1.500.000 ngi s ri Si Gn, tc
100.000 mt thng. Lm th n{o a c d}n i l{m kinh t mi? Khng h dng
cng bc, chnh quyn cch mng ~ vn ng h trn c s nu r mc ch ngha ca
vic l{m, khi gi s gn b ca h i vi t ai v{ ng thi c nhng bin php vt cht
bo m v khuyn khch vic i ca h. v{nh ai S{i Gn, mi gia nh c cp 500
mt vung t l{m nh{, l{m vn v 1500 mt vung na khai ph|, canh t|c. t,
theo nguyn tc, vn thuc v s hu ca nh{ nc nhng ngi d}n c hng hoa li.
Nguyn tc n{y cng c p dng nhng vng kinh t mi, nhng y, ngi dn
c chia nhiu hn: 1000 mt vung l{m nh{ l{m vn v 5000 mt vung khai
ph, canh tc.
Khi i h c nh{ nc gip: tin th 60 n 80 ng (tc 30 n 40.000 ng tin c),
cn vt cht th xe chuyn ch, mt s xng, cuc, ru, ca, h|i cho mi gia nh, 13 kil
go, 500 gam mui v mt s thuc men cho mi u ngi trong mt thng... Tm li l
mt s vt cht cn thit trc mt v ph hp vi nhng kh nng cung cp cn rt hn
ch ca nh{ nc lc by gi.
vng kinh t mi, 5.000 dn lp thnh mt n v hnh chnh. mi n v hnh chnh,
ngi ta xy dng mt trng hc, mt trm x, mt nh h sinh, c quan h{nh chnh, mt
ci ch, mt ca hng quc doanh. Cui cng, tng dng cp tnh, nh{ nc cho m
mt chi nhnh ngn hng tn dng.
T lc bt u ri khi S{i Gn, ngi ta li thy li nc Vit Nam, mt t nc trc ht
v{ c bn l nng nghip. Quc l 13 i v hng ty bc, leo ln trung nguyn dn tng

chng, l ra mt quang cnh vng v, t ai cn rt sn s dng. }y, rung la

nc nhng ch cho vic canh tc trn cn, nhng vn hng c}y n tr|i, ri nhng n
in cao su bt ngn ca vng t , nhng tr|i ngc vi ng bng Cu Long, quang
cnh ca n cn y ry nhng vt so ca chin tranh.
Qua v{nh ai bn ngo{i S{i Gn, ni cung cp c|i n cho th{nh ph, tri rng ra ng chy
ln An Lc, Lc Ninh v bin gii Campuchia l nhng cng t cy ci b rng l| m{ ngi
ta thy rt r nt ni bt ca n l nhng |m lau c kh, v nhng thn cy b bc phch
bi cc cht c ha hc. Khu vc b tri l ny rng ti h{ng trm kilmt v{ ko d{i ti
tn bin gii Campuchia. Ngay nhng n in ln trng cao su cng khng c min tr
trnh khi s phn y. Nhng trn nm bom ca khng qun M v ca qu}n i Si Gn
~ t{n ph| nng n c|c n in cao su xa tng l nim kiu hnh ca hng Michaelin. By
gi n ~ c quc hu ha, nhng nh{ nc mi ch quc hu ha nhng hcta no b
tn ph. khu nh qun tr c ca hng Qun Li, xng s ch nha cao su nay ch cn
li mt ng nt st thp han g b c cy ln dn ln mn.
Mt s tc ngi min ni, S-tring hay Chu Ro, nay tr v dn dn ni t c l{m n
sinh sng. Chnh quyn tnh c tnh trong 10.000 kilmt vung }y th c gn 40% b
bom n v cht c ha hc M tn ph, khong 20.000 hecta cao su b hu hoi.
ng s 13 vo chin trng xa An Lc, ko di trn vi chc kilmt, ni m{ nm
1972 di bom n c lit ca M, ~ din ra trong ba thng nhng trn giao tranh m
mu gia qun gii phng v qun ngy S{i Gn. }y l{ mt trong nhng cuc chin gay go
c lit nht trong chin tranh gii phng. C hai bn u b tn tht nng n. Chin trng
c ngi gi l{ ci xay tht n{y gi hy cn mang du tch c ca n: nhng con ng,
nhng g t b bom v{ n pho chm ngang chm dc, nhng xc xe bc thp, nhng
mng dy thp gai nm phi mnh trong nng gi, tt c nhng ci y ~ to nn mt cnh
hoang vng trn hng chc kilmt. Th trn An Lc ch cn li mt ngi nh{ ng vng cn
tt c ~ gn nh bin mt, b nut chng bi c cy chen ln.
Tuy nhin, d}n ~ ln hi quay tr li, sng trong nhng tp nh tm b; ngi ~ ng
hn nm 1972, do h{ng nghn ngi t Campuchia lnh nn chy v. Chnh quyn ~ c
gng lp mt s c s bun bn v phc v x hi |p ng nhng nhu cu thit yu
trc mt. Nhng cn nhng n in hay t ai b tn ph th tt c u phi khi phc
li. Trong bn thng 30.000 dn t vng S{i Gn ln ~ ln u tin n vng t cn l
nc l c|i i vi h ny.
V d nh gia nh Vong Hng K, tt c chn ngi, hai v chng v by a con, ln b t
mi s|u n mi hai tui: Sng Si Gn rt kh khn, ng ta ni, gia nh ti khng c
vic g lm. Nghe li khuyn ca cc anh cn b ti ngh rng sng }y sn t th ny, gia
nh ti c th d d{ng hn l{m n sinh sng. Tt c ca ci ng ta mang theo ch cha
y mt chic rng v{ hai bao ti ln. C g S{i Gn ti u bn tt tt v ti chng tic
g ht. By gi v bn tr, ti c th hy vng hn. Cn trc kia, ti chng bit ly g m
hy vng

Gia nh ng ln n ni th t ai ~ c b i dn mn v nh ca th cc anh y ~ l{m

cho sn. Nu ti ln nhanh hn na th c phi ti ~ chn c mt cn nh{ tt hn
khng? ng ta c tic r m~i. Xung quanh ng, d}n n cng khng phi l nhng ngi
xa l. Ging nh ng, h u t huyn G Vp ln, c anh trng xm cng th. Hng K
ngc nhin khi khng thy }y c cng an. C l h }u c trn huyn?, ng ta ngh.
Nh tt c mi ngi, ng ta cng c nh{ nc tr cp: Ai l{m c bao nhiu t, Nh
nc u cp cho ht, khng hn ch. t }y mi u ln nhn nhng mnh n pho,
nhng b}y gi th nhiu ri. Ti ~ gieo th vi ming, nu tt, ti s lm nhiu hn.
Hng K l mt vin cai c trong qu}n i Ph|p. Ch c ai nhc vi ti bt c iu g v
chuyn y ht, ng ni.

CHNG V. T CHIN U BNG BIN SANG

QUN L X HI
Ng{y 4 th|ng Mi, ban qun qun thnh ph H Ch Minh ~ a ra cng khai li t ph
bnh v nhng sai lm m{ ban ~ phm phi trong p dng chnh sch gi c:
Trong th{nh ph, vic quy nh nhng gi chun hng dn vic bun b|n ~ khng
chnh x|c v{ cha cn c vo thc t c th, cho nn n ~ g}y ra mt s kh khn v{ thit
hi cho nhn dn. U ban qun qun thnh ph xin nhn trch nhim trc chnh ph v
nhn dn v nhng khuyt im ca vic l{m n{y.
V{ ban ~ quyt nh a gi| c mt s mt h{ng, nh go, xng, ph}n bn, bt ngt, nc
mm... tr v vi gi vn lu h{nh trc thi gian phong ta gi. Quyt nh ny l khi
im cho mt chin dch mnh m chng li nhng bt cp ca mt s cn b, v thm ch
nh mt tr thc tin b ~ gi, l chng li mt th mc cm chin thng n{o y.
Chng ta l{m vic cho ai v chu trch nhim vi ai?, b|o ng ca thnh ph, t Si Gn
gii phng s ra ng{y 10 th|ng Mi nu ln cu hi v{ b|o ng ~ ph ph|n nhng cn
b, s ngi ~ t|ch ng v{ nh{ nc mt bn, nhn dn mt bn v{ h ~ c th|i c
o|n trong thi h{nh chnh s|ch ca nh{ nc: Ngay c bnh ngon, nhng nu ta c nht
vo ming ngi ta bt phi n th ngi ta cng chng thy ngon, t b|o vit v nhn
mnh rng iu ch yu l phi bit gii thch v to c nim tin trong qun chng...
Trong bi x lun s b|o cng ng{y, di tiu y t ca dn ch khng phi k p bc
d}n, t bo cc lc t c|o mt s t cn b tuy h{ng ng{y tip xc vi d}n, nhng h li
t tch mnh khi d}n, ng trn d}n, coi thng v khng bit n li ch ca d}n. T
bo tip tc ph phn nhng hin tng quan liu giy t, nhng s chm tr, th|i ca
quyn, thi v trch nhim v bt chp lut l ang ho{nh h{nh mt s ni, trong c
c mt s trng hp tham nhng, mu li c| nh}n, li dng chc quyn ca mt s
cn b. Trong trng hp y nu cn thit th phi kin quyt loi b nhng phn t xu.
Tt c mi mun v{ th|i p buc, cng bc d}n u cn phi c phn x mt cch
nghim khc v loi tr khi b my chnh quyn, t bo kt lun v{ ngh, khuyn khch
nhn dn h~y ph bnh v{ gi|o dc cn b ca chng ta.
Ng{y 11, b|o ng li tr v vn trn. Bo hoan nghnh n lc ca chung cc cn b t
trc n gi m{ trong i a s l tt, nhng b|o tip tc ph ph|n mt s t c|n b,
khi nm chnh quyn trong tay, h ~ xa ri qun chng. Khi cuc sng bng bin kt thc,
h ~ mt dn i s thng cm vi nhng kh khn ca nhn dn vn ang h{ng ng{y vt
ln vi cuc sng c ming cm manh |o. H dng nhng bc tng ca bn giy t
mnh ngn c|ch vi nhn dn v t thi v tr|ch nhim v t quan liu c o|n dn dn
sinh si, ny n. ng dy h phi phc v nh}n d}n, nhng h li mun nhn dn phi
phc v h, ch i h v nnh nt mi khi dn c vic g phi tip xc vi c quan nh{

nc. c c mt giy thng h{nh, ngi d}n ~ phi chy i chy li sut c mt tun;
lnh c mt mn tin, ngi d}n ~ phi ch i c ngy c bui g ht ca n{y n
ca khc, b e da bi th nguyn tc, tri buc bi th giy t (). c gp
mt v ch tch hoc mt ng trng phng n{o ngi d}n ~ phi chu chc hng gi
thm ch hng bui. Cho php mt ngi bnh vo nm bnh vin, ng quan trc phng
ngo{i g}y cho anh khng t kh khn v{ n khi anh c v{o kh|m th quan b|c s li ch
khm cho anh mt c|ch qua loa i kh|i. mua v{i lt xng, v{i mt vi ? Th anh c vic
chy hng chc cc th phng ban, mt ng{y, v{i ng{y, v{ i khi chng c kt qu g
ht. Trc tnh hnh , nu nhn dn c s bt bnh, th l{ mt s bt bnh chnh
|ng, b{i b|o nhn xt.
V bi x lun vit tip: o c cch mng khng ch i hi cn b khng c quan liu,
c o|n i vi nh}n d}n, m{ cn i hi h phi thu hiu hn na nhng vui, bun ca
d}n, quan t}m hn na n hnh phc v nhng ni kh ca d}n t tm ra bin php
gii quyt. Nu trng thy c nhng ng bo ca mnh cn phi ng va h, nhng tr em
phi bi r|c, m{ ngi cn b no khng thy au n suy ngh, nu c chng kin
nhng dng ngi phi xp h{ng d{i trc nhng ca hng mua bn, hay nhng |m
ngi phi chu chc trc cc cng s xin mt t giy m{ ngi cn b no khng thy
bn khon phin mun, th iu c ngha l{ ngi cn b , mi tnh cm cch mng
~ b t lit, v anh ta bt u suy thoi v t c|ch c|ch mng.
R rng s thng thn v nhng li ph bnh y ~ khng hp vi khu v ca mt s cn
b. Mt s ngi ~ tr|ch l{ b{i b|o ni qu| nng li v{ l{m mt mt c|n b. Chng ti
chia s s lo lng y, bo Si Gn gii phng ra ng{y 12 th|ng Mi lin |p, nhng c cn
phi xem b|o }u th nh}n d}n mi bit cn b c khuyt im (...) Cn b v{ ng vin u
l nhng con ngi, vi nhng u im v khuyt im ca n. Song kh|c vi nhng
ngi bnh thng khc, h l nhng con ngi tha nhn v sa cha sai lm. c bit
lc n{y, khi ng ta cm quyn, th chng ta cng cn phi thc r v nhng nguy him c
th e da ng ta; nguy him }y khng phi l hng triu qu}n th, cng khng phi l
bom nguyn t, m n l ci cn nghn ln nguy him hn: l{ t quan liu.
Khng nn ngi qun chng ph bnh. Nhng ph bnh y l b ch, bi bo khng nh v
cho rng nhim v ca bo l phi cng khai ph bnh nhng khuyt im ca cn b, ng
vin mt cch mnh m hn na l{m cho ng, chnh quyn thnh ph v cn b
chng ta lun lun trung thc v pht trin vng mnh. Bi iu duy nht m nhn dn
ch i, l{ trng thy s khc bit gia th|i ca cn b cch mng vi th|i ca cc
ng quan trong b my thng tr c.
lm ch da cho lp lun ca mnh, bi bo nhc li mt bi vit t 1947 ca Ch tch H
Ch Minh: Ph bnh, l{ mt liu thuc.
C ngi ni: nu chng ta t ph bnh nhng khuyt im ca chng ta, nhng khuyt
im ca ng Cng sn, ca ng v{ Nh{ nc th k th s li dng nhng c|i tn
cng li chng ta. Lp lun y l mt sai lm ln; khuyt im cng ging nh c|c cn bnh:
ph bnh l liu thuc cha tr n. Nu s ph bnh th kh|c n{o nh c bnh m giu, m

khng dm ung thuc, do bnh ngy cng nng thm v nu khng cht th cng kh
khi lnh bnh.
Ngi Vit Nam c c}u: L| l{nh m l| r|ch. i vi nhng ngi cch mng h phi m
ng ly trng trch v nhng ni vui, bun ca nhn dn h, cha tr dn dn nhng
chn thng tinh thn do hai mi nm b chia ct, ba mi nm chin tranh g}y ra. i
vi h, khng c ai l{ ngi thng v{ cng khng c ai l{ k bi...
Si Gn xm x nhng d lun. N lan truyn khp ni: giai cp t sn lo lng v ch ngha
x hi n t min Bc, h hnh dung n nghim khc, mt mu xm xt Ngay c nhng
ngi ngho cng khng tr|nh khi tim nhim mt s thi quen. Cuc sng ngho kh
trn nhng mnh vn ca s giu c M cng ko theo khng t nhng ham mun ring...
Nm 1954, min Bc, trong mt t nc b chin tranh tn ph thiu thn mi th,
Ch tch H Ch Minh cn c th ni: Khi ngi ta ch c mt qu to cho tt c, th ngi ta
phi ly n nu mt ni nc mi ngi cng n. min Nam, kho xoay x, mi
ngi cng c th kim c mt qu to ring. D rng n ~ b h...
V vy, c cho rng khng phm sai lm khuyt im, nhng ngi cch mng cng kh c
th ngn cn ni mt s v mng xut hin cng vi nhng kh khn u tin. X hi thnh
th min Nam, mt i mt c|ch t ngt nhng hng ha tha thi ca M, ~ phn ng nh
kiu mt con nghin i thuc... Trong bi cnh y nhng lng tng vng v, thm ch sai
lm khuyt im ca cn b ch c{ng t|c ng nh mt yu t tiu cc, nht l khi h li l
nhng ngi b l tng ha, bi ngi cch mng no m chng mang theo h mt o
nh hu hnh, m o nh ny th lm sao n c th chng li ni sc nng ca c|i thng
ngy...
Nhng nhng cn b y, h l ai?
Chng ti i ngang qua tnh Rch Gi. V c l nhn t chic xe Jeep, quang cnh thin
nhin ho phng ny ca mt vng t ng bng Cu Long ~ li cun Khi, mt cn b
l~nh o tnh, khin anh th l tm s vi ti:
Thc ra, ci kh ln nht ca chng ti lc ny l vn thiu hiu bit ca cn b. Tt c
h u l nng dn v gn nh khng bit ch. Theo dng nm th|ng ca chin tranh, h
hc lm chin tranh, nhng gi }y, c|i chng dng g c cho h na, ngi ta i hi
h nhng ci khc kia; th m vit mt bo co, h ~ phi tot c m hi ra vit
c hai trang giy ri li phi xa i vit li. L ra ch mt hai chc pht, th ng
ny h ~ phi b ra c gi c bui |nh vt vi n. Vy l chng ti cn phi lm vic,
lm vic v lm vic na v phi thc thu m hc. Lp hc c m khp ni v{ c|n
b ca chng ti u bt buc phi n lp.
Mt ti, ti c mt s cn b l~nh o tnh k cho ti nghe v h:
Ti sinh nm 1930 ti rng U Minh v ti sng y n ngy ton thng, ng K, ngi
ph tr|ch ng b, k v{ d nhin ti tham gia hai cuc khng chin cng y. U Minh,
rng ca tr{m, c, s, vt v{ m ly, vng rng ni ting trong chin tranh ng Dng,

trc }y mi lm nm n ging tri bt ngn trn mt chu vi h{ng trm kilmt ti tn

mt phn ca t mi C{ Mau cc nam Vit Nam. Nhng nay, b cht tri l, xe i, bom 7
tn ca M hu hoi, chu vi ca n rt li ch cn khong su chc kilmt. Vi cy ci rm
rp, rt kh vo, t nm 1945, U Minh ~ tr thnh mt trong nhng cn c vng chc ca
cch mng Nam B, trc tip l{ ng bng Cu Long, c trong khng chin chng Php ri
chng M. T ni }y, qu}n du kch tin ra |nh k th v{ cng ti }y, nhng cn b b
truy lng, nhng t chc b tan v ko vo n nu, xy dng cng c ri li tip tc cuc
chin u.
Gia ng bng Cu Long v{ Trng Sn vic giao thng lin lc rt b hn ch: d~y Trng
Sn, con ng chi vin t min Bc vo, khng chy ti ng bng Cu Long. Qun ngy
Si Gn ~ ging ngang gia U Minh vi Trng Sn; c|n b {o to t ngoi Bc v{o i
khi phi dng n tu ngm vt bin ti U Minh v{ cng v vy vic tip t cho U Minh
ch yu l phi da vo ngun ti ch vi s gip ca nhn dn. C hai thi k gay go
nht i vi U Minh. Thi k th nht l{ hai nm 1957-1958 di thi Dim: b ch {n |p,
trong 500 ng vin th ch cn 27 ng vin sng st. Thi k th hai l{ v{o nm 1969,
1970, thi k M - ngy y mnh chng trnh bnh nh. Nhng ngi ~ sng, chu
ng gian kh, chin u y v t y bc ra chin u, ~ nhc li U Minh vi mt
tnh cm tru mn, th}n thng...
Khi ti mi ln nm, qu}n Ph|p ~ n U Minh..., mt cn b tr tui ba mi k,
cha m ti phi cng ti chy vo rng s}u... t y th en m{ nc li quch... dy
leo chng cht, c dy thn ln ti 80 ph}n ng knh, chn ht c tm mt ch cch mt
mt l{ ~ chng trng thy g, t bn su ti ba mt. Rng rt sn ong tha h ly mt m
n, nhng kin vng, mui, vt th nhiu v k, cn st rt th khi phi ni, l{ c|i n m
ng tri bt tr...
Th ri nm 1975: i vi nhng ngi chin u bng bin n{y, l{ nhng trn |nh
cui cng ca chin tranh gii phng v rt t ngt, khng mt cht ngng ngh, gn nh
ch hm sau ca ngy gii phng, h ~ phi ng ra gnh vc mt nhim v mi, l{ x}y
dng li t nc.
Kiu Th Ch}n, nm mi lm tui, vn gc nng d}n. B{ ~ hin c tui thanh xun ca
mnh cho u tranh cch mng vi nhim v giao lin ca mt tnh min Nam. By gi b
c giao l{m gi|m c x nghip s 1 thuc cng ty quc doanh ng lnh v ch bin hi
sn. Thc ra, t nm 1972, trong tnh cng ~ c mt s x nghip quy m kh|c nhau, c
xy dng, mt v{i c|i ang x}y dng dang d, trong tt c s th c s|u x nghip hot
ng vi vn nc ngoi ch yu l vn ca Thi. Mt th|ng trc gii phng, ch ca cc
x nghip b i di tn v{ c|c nh{ m|y u ng ca. Sau gii phng, cc x nghip c quc
hu ha v t chc thnh mt cng ty, tp hp khong nm trm lao ng. Vic khi phc
li nh my qu khng n gin: c xy dng mt tnh gm ton nng dn v dn chi,
c|c nh{ m|y thng s dng nhn cng n v thu theo cng nht. Th lm thng phn ln
u Si Gn v khi nh{ m|y ng ca, h ~ tr v nh. By gi phi gi h quay tr li,
nhng thm ch nhng ngi gi l{ th n{y cng khng phi l dn chuyn nghip, h
cng mi ch bc vo ngh, cn trc kia h hoc l thy th, hoc l k to|n hay th k

vn phng... ch c mt s rt t l{ cng nh}n c kh, cn c|n b hay nhn vin k thut th

h l{ ngi Th|i v{ ~ b v nc. Vic thiu mt tng lp v sn chnh gc l mt tr ngi
u tin; ngay c t chc cng o{n, d l{ b nhn thi trc ngy ng{y trc }y cng
khng c. Trong su x nghip, ring nay ch cn x nghip s 1 ang hot ng vi 400 cng
nhn v nhn vin.
Sau gii phng, b Chn k, ng phn cng ti v l~nh o x nghip n{y... B{ ti Rch Gi
ng{y 1 th|ng Mi, tc su thng sau gii phng. ng nhin, b{ }u c bit g v k
thut. gip b{, trn ~ c v mt cn b k thut, trc }y ~ hc cao ng Lin X v
ngh c. Anh cn b ny ti }y ng{y 30 th|ng T, ng v{o ng{y gii phng...
Trong nhng iu kin y, ngi ta c th hnh dung c c bit bao vn v con ngi,
v chnh tr phi gii quyt. Cng nh}n }y cn b nh hng bi nhng tuyn truyn ca
bn b nhn, b{ gi|m c mi ni, cn phi gy cho h mt tinh thn, mt thc mi.
Cng tc gio dc, vn ng ca chng ti i vi h l da vo nguyn tc: gip cho h
hiu c rng t nay h l nhng ch nhn mi ca cc cng c lao ng v ca chnh s
phn h.
Th hin vic lm c th, ban l~nh o nh my ch trng tin tng cng nhn v s
dng nhng kinh nghim ca h: nhng ai trc }y l{m cng t|c ch huy, iu hnh th
nay vn gi nguyn v tr c, bt mt s ngi mi, nhng ngi khc th xp sp h vo
nhng cng vic ph hp vi kh nng... Mt cng nh}n nay c giao ph trch v k
thut trong nh{ m|y t}m s: Ti cm thy nh mnh l{ mt anh hc tr, trc kia ti ch
l mt ngi th bnh thng nhng v ngi k s c ~ ra i, m{ cng vic th i hi vn
c phi chy u u.
Vi tt c nhng kh khn v vt liu, nh thiu cht t, thiu b phn thay th... cn thm
vo nhng kh khn v lng bng c s chnh lch n{o y vi lng S{i Gn. Nhng v
thiu vn lu ng nn x nghip cng chng th gii quyt vn ny mt cch tha |ng.
Mt ph gi|m c nh my vn c gi nguyn v tr c cho bit ng{y trc ng ta lnh
c 45.000 ng tin c mt th|ng, vi s lng y, gia nh ti by ming n chng bit
sng nh th n{o. C|i g cng t, t hn b}y gi.... Th m hin nay, theo lng tm thi,
ng ch cn c lnh mt khon lng tng ng yi 20.000 ng tin c th th{nh
thc m ni, ng th nhn, qu l{ khng , c n 20 h{ng th|ng l{ gia nh ti ~ cn tin
ri.
Nhng lng th|ng ca nhng ngi l~nh o mi th sao? K s Nguyn Ngc Sn tt
nghip Lin X tr li ti: Nh tt c cc cn b cch mng khc, hin thi ti khng c
lng. C|i n th ~ c nh{ m|y bao, cn mi th|ng c ph cp 280 ng (14.000 tin
c), tc l{ mua x phng v... mt bao thuc l.
Nhng vn ni trn th chng ring g x nghip 1 cng ty ng lnh v ch bin hi sn
Rch Gi mi c, m{ l{ nhng vn c t ra i vi ton min Nam sau gii phng,
trn tt c c|c lnh vc, kinh t cng nh qun l x hi.

nh hng ca khng chin, ni chung t|c ng mnh nng thn ~ b |nh bt mt gc

r do nhng th on |nh ph| ng{y c{ng |c lit ca k th trong qu trnh pht trin ca
chin tranh ging nh n ~ b |nh bt mt gc r c|c c cu x hi kh|c. c bit l
vng v{nh ai nng thn ca Si Gn, ni m{ s dn b nhng chin dch cn qut ln v
chnh s|ch bnh nh ca M lm gim mnh. Thit hi ca nhng mng li khng chin b
mt l rt ln: ring vi chng trnh Phng ho{ng, gi|m c C.I.A. William Colby ~
a ra con s l{ 67.000 Vit cng, phn ln l cc cn b chin s hot ng b mt xut
sc nht, b git hi hoc bt gi.
V d chng ta h~y xem xt tnh hnh ng b G Vp, mt huyn na thnh th, na thn
qu ca tnh Gia nh bc Si Gn. Vo lc gii phng, G Vp c tm x vi 250.000 dn,
th ng b ch c 140 ng vin v cnh l{ 75 o{n vin thanh nin; lc lng t v c
30 i vin. Nm 1959, ng b t chc c 200 ng vin, nhng ti th|ng Mi nm y,
lc lng n{y ~ gn nh khng cn li mt ngi n{o, ng b dn dn t chc li lc
lng; nm 1961, trong tnh ~ din ra mt cuc ni dy cc b v s ng vin ca ng
b li tng ln ti 200. Nhng n nm 1968, s ng vin li gim xung cn trn 60, v s
t v ch cn li by i vin.
Vi con s trn gip cho ngi ta c mt nim v thc t cuc u tranh b mt ca lc
lng khng chin min Nam. Mt tnh hnh tng t nh th cng ~ din ra qun 6,
mt trong nhng qun ng d}n nht ca Si Gn. Tip gip vi vng ven Si Gn, qun 6
bo m mi lin h gia thnh ph v{ nng thn v{ do n ~ tr thnh mt a bn
c ch ca hot ng khng chin. Chnh quyn ngy Si Gn thc c rt r iu
v{ bao vy truy lng khng chin, h ~ lp ra mt b my cai tr t to{n vng
di quyn kim sot ca Si Gn: qun c 225.000 d}n c chia th{nh nm tiu khu, 38
phng, 1150 khu nh; ton b b my cnh st v hnh chnh ca qun 6 c: 4.180 vin
chc, 1.500 cnh s|t, 17.469 binh lnh v{ 730 ng vin c|c ng phi phn ng trong
c ng Dn ch ca Thiu. Cnh l{ c|c t chc qun chng b nhn: ph lo, ph n v
thanh nin, bt chc m hnh t chc ca cch mng.
T 1968, ti qun 6 c|c gia nh t hay nhiu dnh dng ti khng chin u b phn loi
th{nh hai m{u: l{ nhng gia nh n{o c ngi rut tht hoc h h{ng i kh|ng chin,
cn v{ng l{ nhng gia nh n{o c cm tnh vi khng chin.
Ngi ta tnh c 4.300 gia nh v{ v{ng, tc mt phn mi s gia nh ca qun.
hay v{ng th gia nh n{o cng b nhng gia nh xanh v}y quanh - xanh l nhng
gia nh c chnh quyn tha nhn, hay t ra th cng c coi l{ th}n chnh ph. V{
c|c gia nh b tnh nghi, chnh quyn lun lun tin hnh bt b, tra hi... mt cch c h
thng. Vi danh ngha l phng xa!
Vi chin thut k vung gim st, truy lng, t sau tin cng Tt 1968, 3.000
chin s c|ch mng ~ b ch bt gi. Cng t ng{y , ban l~nh o ng trong qun ~
phi bn ln thay i, b sung.
Chnh trong tnh hnh ni trn, mt ph n bn mi mt tui, Nguyn Ch Th{nh ~ c
giao nhim v l~nh o ng b qun v cng c li n. Ch Th{nh sinh trng trong mt

gia nh nng d}n G Vp, i theo c|ch mng t hi khng chin chng Php. Trong su
anh ch em trong gia nh ch th ~ c nm ngi tham gia cch mng. Nm 1945, ch vo
Vit Minh. Nm hai mi s|u tui, ch lp gia nh v{ chng ch cng l{ mt ngi khng
chin. Nm 1965, anh ~ hy sinh trong mt ln b ch phc kch. Gay go nht i vi ch
Thnh l thi k t th|ng T 1969 n thng Su 1972: mt tn phn bi t gic, ch ~ b
c quan an ninh ngy bao vy theo di, rt gt. Thi k y cp u ng c bn ngi v c
qun ch cn mt chi b.
Cui nm 1973, ch Th{nh c thm c s gip ca mt ng ch mi: anh By Hng,
va mi ra khi chung cp Cn o trc }y ba th|ng. B bt sau cuc Tng tin cng
Tt 1968, By Hng va c trao tr vi 30.000 t binh v t chnh tr khc trong khun
kh Hip nh Paris. Lc c trao tr, anh khng cn c th i li c na, ch ~ xing
xch anh trong ba thng. Tt c c|c n tra tn d man ca ch, anh ~ phi nm tri ht:
quay in, i tu ngm, |nh di cui, treo ngc..., nhng di tt gi h~y cn in m du
vt trn mnh anh. Sau ba thng phc hi sc khe v mt lp hc chnh tr, ngi cn
mang y thng tch ra i li kh khn, anh b mt tr li Si Gn vi nhim v t chc
mt i t v qun 6.
bo m b mt tuyt i, anh ch c lin lc duy nht vi ch Thnh; mi ln gp nhau
u do cp trn t chc... im hn thng c b tr c|c gia nh c s v{ n cng lun
lun thay i: h phi ni chuyn vi nhau qua nhng bc v|ch v{ u ngi n{o cng
trm kn, ch h hai con mt. M~i n ngy gii phng, anh mi c bit mt ch. Khng
bit lc , anh c ni vi ch rng ch p khng? Ch Th{nh, ngi nng dn v chin s
cch mng y, trong hot ng th ci trang thnh c hng bn hoa qu hay ch y t, by
gi ch ~ tr thnh ch tch U ban cch mng qun 6 v ch ngi ta thy tot ln mt
phm cch m khi k quyn qu Si Gn phi thm mun.
By Hng nh li nhng th|ng nm gian kh y: Sut thi gian , chng ti thng xuyn
sng trong tnh trng cng thng. Ti bit ngoi Bc, ng b{o ng ch ca ti cng ang
phi hng chu hng ngn tn bom, nhng tinh thn ca h c t do thoi mi. Cn
chng ti, sut ng{y m chng ti b ch lng sc v}y r|p.
Ng{y 30 th|ng T, qun 6 c 61 ngi hot ng trong cc t chc cch mng, trong ch
c 10 ng vin v khong mt trm ngi trong din cm tnh c th a v{o c|c t chc
cch mng. By gi, h c tt c bao nhiu? Ch Th{nh ci: cho nhng cng vic phi
l{m.
Nhng nhng con s l{ cha ng vi thc t. nh hng ca cch mng cn phc tp
hn nhiu: b chin tranh lm xo trn, nhiu chin s c|ch mng ~ mt lin lc vi t chc
ca mnh, phi m~i n khi gii phng, h mi c c iu kin bt lin lc tr li. Nh
su thng sau gii phng G Vp, s ng vin li ln ti 358, o{n vin thanh nin l 600,
cnh cn c 41.000 ngi tham gia c|c o{n th qun chng. Qun 6 cng nh tt c
c|c ni th|c, c|c o{n th n{y u thu ht c ng o qun chng tham gia, iu
chng t nhng ngi l~nh o mi ~ g}y c lng tin trong nhn dn v tm thy
nhn dn s hng ng.

Tt c chng ti u l nhng ngi tp s i vi nhng cng vic mi ca cch mng.

Mt s vic ~ vt kh nng ca chng ti. Nhiu iu chng ti cn phi hc lm, mt u
vin ca y ban cch mng Tn Cng ~ ni vi ti nh vy. cng l{ cm ngh chung ca
tt c cc cn b cch mng, khi h t ngt ri cuc chin u vng bin chuyn sang
lm nhim v qun l x hi...

CHNG VI. NHANH CHNG THNG NHT

Sau gii phng, Nam Vit Nam c th t mnh m ng c nhim v khi phc li
khng?
Khi xem xt nhng c cu tha hng ca ch c th ngi ta thy ngay kh khn l{ iu
tt nhin: nn cng vic ang tn ti ph thuc ho{n to{n v{o nc ngo{i. Nm 1971, t tp
ch ca phng thng mi v cng nghip S{i Gn ~ v ra mt bc tranh nh sau: c
im ca cng nghip Nam Vit Nam th hin mt thc t l ton b m|y mc cng nh
phn ln nguyn liu sn xut u phi nhp t nc ngoi. M phn ln nhng ngnh
cng nghip ca n th u c quan h mt thit vi nhp khu nguyn liu: 90% i vi
ng, 70% i vi cng nghip thc phm, 95% i vi dt, 95% i vi thuc l, 80%
i vi giy... Mt kh|c, c cu cng nghip ca Nam Vit Nam li rt mt c}n i: ring sn
xut bia, nc gii kht khng c cht cn v thuc l| ~ chim 73% ca tng sn phm
cng nghip. V nu c mt vi d nh thay i n{o th cng nghip Nam Vit Nam cng
khng nhm sn xut c kh hay to ra mt c s cng nghip nng no.
Th mnh ca kinh t min Nam l nng nghip v ngh c|. Nhng th mnh nh th
no? Ch ring nng nghip m ni th bn th}n n ~ c nhng hn ch ln: mc d trnh
c gii ho pht trin, nhng vic thm canh ca n li yu v{ nng sut t c thp,
la mi nm ch trng mt v, khc vi min Bc cy nhng hai, ba v. Ngay vic c gii
ho ca n cng l{m ny sinh mt s vn , bi vic i hi phi c nhin liu v ph
tng thay th. Hn na nhiu din tch ln do chin tranh phi b hoang hay vn cha c
khai ph...
Ngh c v khai thc tng c nhiu kh nng ln. Nhng trung t}m |nh bt c ln thng
c nhiu min Nam. Nhng }y th ng d}n cng gp phi nhng vn v ph tng v
nhin liu ca vic c gii ho. Tuy nhin, min Nam cng ~ x}y dng c mt s c s
cng nghip, so vi nhng g m min Bc tha hng c ca ngi Ph|p nm 1954 th
n pht trin hn nhiu. V d: nm 1954, nh{ m|y in H Ni ch sn xut c
8.000kw/gi th nm 1975, nh{ m|y in Th c sn xut c 165.000kw/gi.
i vi cng nghip min Nam sau gii phng 1975, vn ca n l{ chuyn i. Cn
min Bc nm 1954, th vn ca n l{ to ra.
Tuy rng nhng u t ca M vo Nam Vit Nam ch yu nhm |p ng nhng nhu cu
chin tranh ch khng phi nhu cu kinh t, nhng d sao trong nhng gii hn y, ngi
M cng ~ li y mt c s h tng v mt k thut tin tin: 10.000km ng ri
nha, ba cng nc s}u, nm s}n bay khng k sn bay quc t T}n Sn Nht, mt h thng
thng tin lin lc hin i ch yu nm quanh nhng thnh ph ln.
Nhng trong c s h tng , c nhng ci l ra qu mc, khng ph hp vi nhng nhu
cu thc t ca min Nam. V d nh v thng tin: ngi ta thy Nam Vit Nam c trong tay

mnh c mt h thng thng tin y n tng, tr gi ti 15 t Francs c, trong c mi

hai h thng I.B.M[33] -360, nhng my tnh vo loi l tng nht th gii.
H thng thng tin ny, so vi h thng ca Angiri chng hn, th n ln hn; n iu hnh
c cuc chin tranh ca M ng Dng. Ti trung tm my tnh ca M.A.C.V (B T lnh
vin tr qun s ti Vit Nam) T}n Sn Nht, M c nm m|y tnh hot ng: my kh
nht qun l tng kho Long Bnh; my th hai, lp chng trnh to{n b qun ngy; my
th ba, lp chng trnh cc phi v ng Dng; m|y th t, lp chng trnh hi qun;
v my th nm, ti th|ng 1 nm 1975 vn do nhn vin k thut M s dng, lp phng
trnh tt c cc chin dch qun s ng Dng, c bit l cc chin dch |nh v{o
ng mn H Ch Minh.
Nhng vn }y l{ l{m th no bo qun, duy tr c hot ng ca h thng thng tin
: ring lm vic n{y, nm 1974, ngy S{i Gn ~ phi chi ra 2 triu la. S|u th|ng sau
gii phng, chnh quyn mi ~ gim vic s dng n xung cn mt na. Mt i ng c|n
b nh}n vin c trnh cao c {o to. Nhng Nam Vit Nam, khi b ct t khi cung
nhau vin tr nc ngo{i, mnh n ~ khng th ng u c vi nhng nhu cu ca n
v{ cng khng th nhanh chng t hi phc v c mt s pht trin c lp do nhng mt
cn bng v c cu vn c. Tri li, vi nhn cng, vi nn cng nghip nng v kinh nghim
xy dng x hi ch ngha, min Bc s c th b sung cho nhng th mnh v nhng kh
nng ca min Nam.
Vic gii phng min Nam trn thc t ~ thng nht c hai min Nam, Bc. Nh vy t nay
cng cuc xy dng v pht trin t nc ~ c th tnh trn quy m ton quc. Ngi ta
tr tnh s c th a tng din tch t canh tc ln 6 triu hcta, ch khng phi ch c hai
triu cho min Bc v ba triu cho min Nam nh hin nay. Hn na, h{ng trm nghn hcta
t kh|c cng c th sn s{ng c canh tc nu ngi ta c kh nng khai ph| hoang. Do
vy vn lng thc s c gii quyt v{ ngo{i ra cn c d tha xut khu.
T nm 1976, vic phn phi li nh}n cng cng c d kin trn quy m ln: chng
nhng Si Gn v cc thnh ph ln min Nam c th gii to c s dn, m ngay c
ng bng sng Hng qu| ng ngi cng vy; ngi ta c th a bt h ln l{m n cao
nguyn min Nam v vng trung du min Bc. Cuc vn ng di dn ny s c thc hin
trong sut thi k k hoch 5 nm 1976-1980, v nu l{m c vic , c|c chuyn gia Vit
Nam c tnh s khng c thnh ph no c s d}n vt qu mt triu. Mt khc, n cung
cp c mt lc lng nh}n cng |ng k xy dng nhng cng trnh thu li ln, lm
c s cho cng cuc ci to x hi ch ngha i vi nng nghip min Nam.
V cng nghip, da vo nhng c s hin c, s dn dn xy dng cng nghip nng
min Nam. iu chng nhng lm cn bng c cu kinh t x hi ca min Nam m v
mt quc phng, n cn bo m c nguyn tc l phi b tr phn tn nhng trung tm
cng nghip ra lm nhiu khu vc trn lnh th. Vi vic gii phng min Nam, mi k
hoch ca Vit Nam t nay s phi c hoch nh tm c quc gia v{ t trong khun
kh quc gia. Cc chuyn gia min Bc ~ nhanh chng xem xt li k hoch d nh cho 5
nm 1976-1980, v trong cng vic ny, mt s chuyn gia gii ca min Nam cng c

mi tham d, nh trng hp ng Nguyn Vn Ho, cu ph th tng ph trch pht

trin kinh t trong chnh quyn Thiu c.
Trong Hi ngh ton th hp v{o u h 1975 ti { Lt, Ban Chp h{nh Trung ng ng
Cng sn Vit Nam a ra ngh y nhanh qu trnh thng nht t nc. Vic thng
nht ny s c tin h{nh trn c s la chn con ng x hi ch ngha...
Hi ngh xt thy va c th tip tc xy dng ch ngha x~ hi min Bc, va ng thi
y nhanh min Nam cng tin ln theo con ng . Hi ngh |nh gi|, s thng nht ca
Vit Nam ch c th trn vn khi m{ t nc c cng chung mt quan h sn xut. Th
nhng min Bc hin nay, quan h sn xut ang tn ti l quan h x hi ch ngha, v
vy mun c s min Nam cng mt quan h sn xut y th cn phi c nhng hnh thc
qu| trong khi vn tm thi gi mt s quan h t hu v{ t bn ch ngha... Vic thng
nht ch c coi l hon thnh vo ngy m mt ch x hi thng nht c thit lp
trn ton b t nc. Ngay trc mt, vic gii phng nhng vn t ra quy m ton
quc i hi phi c mt b my thng nht, m duy nht ch c n mi c th bo m
c tnh khoa hc v s nhanh chng. Hn na y nhanh qu trnh xy dng mt chnh
ph thng nht l ph hp vi thc t ca tnh hnh min Nam: t cuc ng khi nhng
nm 1960 gii phng nhiu vng nng thn, ri trc s can thip ca M, v cng cuc
bnh nh, {n |p, git hi, bt b ca ch, cc t chc cnh mng ~ b thit hi nng n,
nhiu ni gn nh mt trng. Sau gii phng, cc cn b xut thn t khng chin min
Nam ~ phi ln cm quyn trong nhng iu kin gp g|p nh chng ta va ni. V th,
duy tr mt chnh ph min Nam, tr hon hon thnh thng nht t nc s c ngha l{
phi t chc c mt b my to ln vi y c|c c cu ca n, nht l cp chnh quyn
c s, v{ iu chng nhng khng lm gim i, m{ cn l{m tng thm nhng cch bit
tn ti gia hai min Nam, Bc.
Trong cuc u tranh cch mng v cng gay go c lit min Nam, ng u vi bo
t, cn b v{ nh}n d}n ~ ng{y c{ng xit cht h{ng ng xung quanh ht nh}n kin cng
nht, vng chc nht ca h, ti mc ~ ho{ tan v{o n: l{ ng Cng sn vit Nam, mt
th thp ~ ti khng g c th ph v ni. Chnh ng l{ ngi ~ l~nh o cuc u tranh
v qun l cc vng gii phng, v vi ng{y 30 th|ng 4 nm 1975, chnh quyn cch mng
m{ ng nm t l}u nay ~ c thit lp trn ton min Nam. T nay, cng vi min Nam
gii phng, nhn dn Vit Nam trn c nc ~ c cng chung mt chnh quyn cch mng
t di s l~nh o ca ng Cng sn Vit Nam.
Ng{y 7 th|ng 11, Hi ngh chnh tr hip thng v thng nht t nc ~ hp Si Gn,
vi s tham gia ca o{n i biu min Bc v{ o{n i biu min Nam. Trong o{n min
Nam, cng vi cc ng Phm Hng, Nguyn Hu Th v Hunh Tn Ph|t, i din cho ng
lao ng Vit Nam (tc ng Cng sn Vit Nam) v Chnh ph cch mng lm thi Cng
ho min Nam Vit Nam, ngi ta cn thy c mt c|c i din ca lc lng th ba trong
c b Ng B Thnh, mt gng mt ni ting ca lc lng ny; linh mc Chn Tn,
ngi c ng cho phong tr{o i tr t do cho nhng t nhn chnh tr, v{ ng H Ngc
Nhun, cu ngh s ch Si Gn v nguyn c vn ca tng thng cui cng Dng Vn
Minh.

Trong din vn khai mc Hi ngh, ng Trng Chinh, u vin B chnh tr Trung ng

ng trnh b{y ng li do Hi ngh ton th Ban chp h{nh Trung ng ng ln th 24
x|c nh. ng nhn mnh: Hi ngh chnh tr hip thng n{y c mc ch l{ thng nht
nhn thc ca chng ta v s cn thit v{ c s ca s nghip thng nht t nc, tm
quan trng, tnh cp bch, nhng bc i v{ nhng bin php cn phi c tin hnh s
nghip , trong vn mu cht nht l vn nh{ nc. ng pht biu rng nhim
v chin lc ca cuc cch mng ca chng ta trong giai on mi ny l hon thnh vic
thng nht t nc, a t nc ta tin nhanh, tin vng chc ln ch ngha x~ hi. (...)
Trc }y, min Nam tin hnh mt cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn - Vi vic
hon ton gii phng hin nay, ta c nn tip tc cuc cch mng trong mt thi gian
no na khng, trc khi chuyn qua lm cch mng x hi ch ngha v{ x}y dng ch
ngha x~ hi?
Chng ti ngh rng iu khng cn thit, ng Trng Chinh |p Thng li ln ma
xun va qua ~ kt thc giai on cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam v m
ng cho nhn dn min Nam tin ln mt giai on mi, mt nhim v chin lc mi,
giai on cch mng x hi ch ngha..
ng Trng Chinh tha nhn c nhng khc bit v giai cp gia min Nam v min Bc,
nhng nh hng nng n v t tng ca ch ngha thc dn mi i vi x hi min
Nam, nhng nhng khc bit y l{ tm thi v do hon cnh trong khi nhng im chung
gia hai min li l{ c bn. Vn ca chng ta hin nay l{ tng cng v hon thin
nhng im chung gia hai min, xo b dn dn nhng khc bit, trong mt qu trnh xy
dng x hi ch ngha. Nh vy vic thng nht t nc c quan nim nh mt chui
nhng qu| trnh m{ kh}u chnh l{ thng nht nh{ nc c{ng sm cng tt. Cng thi
gian y phi hp php ho s nghip thng nht t nc bi to{n d}n.
Nhng ngh trn c ton th Hi ngh nht tr thng qua v trong tnh hnh y, Hi
ngh quyt nh s tin hnh mt cuc tng tuyn c trn c nc theo nguyn tc ph
thng u phiu, cng bng, trc tip v b mt bu ra mt quc hi chung cho hai min.
Nhim v ca quc hi ny l c ra c|c c quan l~nh o nh{ nc, quy nh Hin php
mi, quc huy, quc hiu v th nc Vit Nam thng nht. Tng tuyn c c d kin
s tin h{nh v{o th|ng T nm 1976, tc hai mi nm sau thi hn do Hip nh Geneve
quy nh. Vy l cui cng, quyn t quyt ca nhn dn min Nam ~ c bo m.
Vi cuc tng tuyn c, vai tr lch s m Chnh ph cch mng lm thi m ng cng
kt thc: n ph hp vi nguyn vng chung ca nhng ngi cch mng Vit Nam l{ t
ti mt gii php chnh tr, mt Chnh ph lin minh tp hp xung quanh h. Vi lin minh
ny, lch s mun rng n phi c thc hin bng s loi tr nhng lc lng n{o ~
khc t n...
Nhn chung, tin v vic thng nht t nc ~ c nh}n d}n h}n hoan ch{o n. Cha Trn
Xun Tho ca gio x H Ni H Nai ni: D}n vng ti ~ nhit lit hoan nghnh n. Ti
khng nhn thy c bt c s d dt no v vn . Bi r rng t sau gii phng, quan
h gia h vi gia nh qu hng ca h ngoi Bc ~ c nhiu pht trin, b con ca h

 ngo{i y thnh thong vn v{o }y thm nhau... V vy, trn thc t th ~ c s thng
nht gia hai min ri. i vi ti, cha Tho ni thm, vic chia ct nm 1954 lun lun ch
l tm thi, ti qu min Bc, th m t hai chc nm nay ti ~ sng min Nam, nhng
ti chng thy xa l g ht; vn l{ vn ho| y, con ngi y, chng c l do g m ko di xa
c|ch m~i.
Mt s s quan S{i Gn c, tr v vi i sng d}n thng ba thng sau ngy thng nht, ~
t ra c bit nhy cm vi sc mnh ca mt nc Vit Nam thng nht: vi 45 triu dn,
Vit Nam ng hng th 16 th gii, nhng vi phe x hi ch ngha th n ng th 3, ch
sau c Trung Quc v Lin X, cn lc lng c kh nng lao ng th n ngang vi nc
Php: 20 triu dn.
Thc ra xung quanh vic thng nht, kin tp trung nhiu l v vn x~ hi ch ngha.
Cha Nguyn c S gio x Ngc ng, H Nai, mt ngi chng cng ai cng bit ni vi
ti: Mi ngi }y u hon ton nht tr v s cn thit phi thng nht t nc.
Nhng nhiu ngi s ch ngha x~ hi. Bi h khng bit n ra sao. H s ch ngha x~
hi l v thn, l duy vt... Nu chnh ph gii thch c cho h hiu th no l ch ngha x~
hi th chc mi chuyn s mt i... Nu trong ch ngha x~ hi, gio dn chng ti vn c
quyn h{nh o th trong trng hp n{y, ti ngh s chng cn c vn g na. Tri li
chng ti s hp tc vi ch mi.
Si Gn, gp nhng ngi ku ca nhiu v vn ny khng phi l chuyn him...
Thng nhiu nht nhng b c chng trc }y l{ s quan cao cp hay quan chc chnh
quyn ngy. Bi i vi h, l{ c mt thin ng b mt: u c trc li trn chc
quyn ca cc ng chng hay ngi tnh, h c trong tay mi th v sng mt cuc i
cn hn c mc sung sng. H chnh l nhng ngi trc }y ~ to nn v mt xa hoa
ho nhong ca Si Gn ni chung v khu t gic ca qun 1 ni ring, ni c nhng ng
ph nh Catinat, Pasteur, c|c kh|ch sn Caravelle, Continental, rp Majectia, cu lc b th
thao... Gi }y, tin kim c t hn, h ngi , lo s v{ cay ng, mc sc bung ra
nhng li {m tiu...
Nhng cn nh}n d}n, nhng ngi lao ng th h ngh sao v vn thng nht?
Nhng ng{y u sau 30 th|ng T, chng ti n nh my ni chuyn vi anh ch em cng
nhn v ngha ca gii phng, ch cho h hiu rng t nay cuc i ca h ~ thay i,
gip cho h hiu bit v cuc u tranh nm chnh quyn ca giai cp cng nh}n di s
l~nh o ca ng... Anh ch em rt phn khi, nht l nhng ngi lao ng tay ch}n, mt
chin s n cn rt tr ngi cng gio thuc Hi n thanh nin cng nhn cng gio ni vi
ti nh vy. T u 1975, c ~ tham gia y ban bo v cc quyn ca ngi lao ng do
mt cha tuyn y trong cng nhn ca Hi n thanh nin cng nh}n cng gi|o l~nh o,
mt t chc m c bit c c cc chin s cng sn tham gia. i vi c l{ s dn thn
bc u v{o con ng u tranh cch mng, con ng m vi mt s ng hc sinh,
sinh vin th n ~ c khi u bng cc cuc biu tnh nm 1950 ca hc sinh, sinh vin
Si Gn chng s can thip ca M do lut s Nguyn Hu Th l~nh o. By gi c l thnh
vin trong ban l~nh o ca Trung ng cng o{n gii phng. C phc mt bc tranh ni

ln nh hng ca khng chin trong giai cp cng nhn: nh hng ny mnh trong
nhng khu vc truyn thng - c ngha l{ nhng khu vc cng nghip c t l}u i - nhng
yu trong nhng khu vc c nh my mi, song li thng l quan trng nht; Si Gn hin
c 250.000 lao ng thuc khu vc cng nghip. Trong mt s x nghip cn b mt trn
dn tc gii phng ~ t chc c mt s cng nhn cn mt s kh|c th cha, nhng
c{ng ng{y ngi ta cng pht hin ra y c c nhng cn b b mt lin lc vi ng do
chin tranh lm xo trn gy ra. Nhiu ngi n t cc tnh, hoc h chy theo dn, hoc b
l nn phi chy trn. C c|n b tr ni vi ti v khng nh: Trong tt c cc x nghip
xy dng, ng cha th{nh lp c t chc. V d nh trong 60.000 cng nh}n ng{nh dt,
duy nht ch c Vineco mi c mt chi b.
Trong cc x nghip quan trng nh Shell, Esso th{nh lp t 1972 kho st du, do s
kim sot ngt ngho ca chnh quyn ngy v khng kh khng b bao trm nn cch
mng cha cy c t chc n{o. Ngay c xng Ba Son, mt t}m im c truyn thng
u tranh l}u i ca giai cp cng nhn min Nam, ni Ch tch nc Tn c Thng ~
tng lm vic v khi u s nghip ca mt chin s cch mng, th tnh hnh cng th. S
khng b gt gao ca ch ~ loi tr tt c cc cn b cch mng, ng ch t chc c
cc chi b bn ngo{i xng, nm c|c phng.
Nh vy th c phi giai cp cng nh}n cha sn sng cho ngy gii phng? Tuy nhin, c
cn b tr ni, v nhng g lin quan n vic bo v nh{ m|y cho n ngy gii phng th
c c mt mng li nhng ngi lao ng tham gia. Thng qua mt s ngi lm vic b
phn qun h nh my, cn b cch mng ~ gip h tin hnh vic y.
T nm 1960, s lng giai cp cng nhn min Nam tng gp i, nhng chc nm gn
}y, n ~ gn nh chng li: nm 1969, thi k thnh vng nht ca n, giai cp cng
nhn ch chim 12% dn s thnh th. Thnh phn ca n kh phc tp; nhiu ngi xut
thn t nhng tng lp khc b chin tranh l{m o ln: nng dn, th th cng, dn ngho
thnh th, tiu thng, tiu ch b ph sn, vin chc v{ ngi lm cng tht nghip. Thnh
phn n trong cng nhn, do nam gii b ng vin v{o qu}n i cng tng ln: nm 1960
l{ 19% th nm 1967, t l n{y ~ ln ti 32%. Cng vic ca cng nhn li hng vo
nhng hot ng khng phi l ch yu. Tt c nhng yu t trn ~ nh hng ti thc
giai cp ca cng nhn min Nam vn ~ khng thun nht.
Tuy nhin, b li cho nhng yu t tiu cc y, cng nhn min Nam c s tp trung v a
l: phn ln c|c nh{ m|y u nm trong khu vc Bin Ho - S{i Gn, trong nhng nh
my ln nht tp trung ti mt, hai nghn cng nh}n. Nhng cng nhc li rng t 1972, do
s suy thoi ca cng nghip min Nam, gn mt na s nh my ca n ~ phi ng ca.
Mc d b {n |p mnh, nh hng l}u i ca ng trong cng nhn vn khng b mai
mt. Ngi ta c th thy c iu trong ng{nh cng nh}n ho xa. Do nh hng ca
chin tranh, h thng ng st ca min Nam, d b tn thng bi c|ch |nh giao thng
s trng ca qun cch mng, ~ b nh n: trc 1945, ngnh c 6.000 cng nhn, th
nay n ch cn c 2.000 cng nhn. Tuy nhin, trong nh my xe la Ch Ho{, trc ngy
gii phng ng vn c 3 ng vin hot ng trong 268 cng nhn. Da vo lc lng cm

tnh l 170 cng nhn, h ~ tin h{nh c hai cuc u tranh thng li v{o nm 1973 v{
u 1974...
T sau gii phng cch mng ~ c mt n lc ln trong vic gio dc v{ quan t}m n i
sng ca giai cp cng nh}n. iu c nhanh chng th hin bng vic ci thin iu
kin lm vic cho cng nhn: trong nhng x nghip u {n, lng th c tng, lng
cn b c gi vng, th tht nghip c hng ton b lng c. V d nh x nghip
tm ng lnh Seakingo qun 6 - ni c mt hng xut khu chnh, tt c lng th c
chuyn sang lng th|ng v{ tng t 55 n 100 ng mt gi, lng c|n b vn c gi
mc 60.000 ng mt thng. Th n lm vic c nhiu ngi nh xa, nh my cho m
mt cng tin b|n vi gi rt r, cng nh}n c ngh na ting n y n tra...
i vi ch ngha x~ hi, c cn b cng o{n tr ni, cng nh}n u rt phn khi, nhit
tnh. Bi }y l{ ln u tin, h c t ln v tr h{ng u: trong tt c c|c nh{ m|y, ngi
ta trao i, tho lun v vai tr tin phong ca giai cp cng nhn; thot u, h cho rng
}y ch l mt s thay i bnh thng v a v x hi ca h, nhng dn dn qua hc tp,
h ~ nhn thc c iu mt cch su sc hn v{ b}y gi, h thy t h{o c lm
ngi th, t ho v vai tr thc y, tin phong ca giai cp cng nh}n.

CHNG VII. TR THC SI GN V NHNG

NGI CCH MNG
ng bo Nam b l{ d}n nc Vit Nam. Sng c th cn, ni c th mn, song ch}n l
khng bao gi thay i[34]. l{ c}u ni trong mt li ku gi khng chin ca Ch tch
H Ch Minh. Nhng ng{y 10 th|ng Mi, ngi ta thy cu ni y trch li trong mt bi
vit ca ng Ng Cng c, ch nhim t Tia Sng, t b|o t nh}n duy nht cn hot ng
sau ngy Si Gn gii phng. Sau li cho mng t nc tr li thng nht nh nhng hy
sinh v b bn ca nh}n d}n chng ta, ngi vit x lun vit tip: Mc d c nhng nh
hng v a l, kh hu, c nhng thi quen, phong tc, tp qu|n i khi kh|c nhau, chng
ta vn c bn ging nhau k t khi mi dng nc. Khc vi nhiu dn tc khc trn th
gii, chng ta may mn c c im: cng nhiu thnh phn dn tc, chng ta cng c thm
nhiu nng ng sng to. V vy thng nht t nc khng c ngha l{ tt c mi ngi
u phi xy dng theo mt khun mu ging ht nhau, m{ iu c ngha l{ ho{n th{nh
vic tp hp tt c lc lng chng ta li thnh mt khi cng nhau xy dng t nc.
Thng nht t nc, ngi vit nhn mnh, l mt h{nh ng c tnh b sung, n s gip
chng ta khc phc c nhng nhc im mi min v{ l{m cho t nc ngy cng
mnh hn (...) Mt khi t nc thng nht, chng ta s c mt sc mnh tp th, s c
nhng nn tng ca ch ngha x~ hi, v{ l{ mt qu trnh khng c g phi b{n c~i xy
dng t nc giu mnh, ngi vit kt lun. l{ li l ca mt ng gi|m c hi kh|c
thng ca mt t b|o ra bnh thng trong Si Gn cch mng. Khng c g bo hiu trc
l s c mt ng{y ng Ng Cng c, khi y ba mi chn tui, s tr thnh ph ch tch u
ban Mt trn dn tc gii phng Si Gn.
Xut thn trong mt gia nh thuc tng lp tin thn Php ca x Nam K thuc a ngy
trc, ngi b l mt in ch giu c Vnh Bnh ng bng Cu Long, Ng Cng c c
nhng mi quan h rng ri ht sc qu bu (mt trong nhng ngi b con ca ng l
gim mc Paul Nguyn Vn Bnh) c th th{nh t trong ch S{i Gn c. B b cch
mng trng tr lc c mi tm tui, c bt u lm chnh tr vi thc chng cng sn.
Di thi Dim, c ng u t chc thanh nin dn tc chng cng tnh. Nhng nhng
g chnh quyn Dim yu cu c l{m ~ nhanh chng khin c gh tm. c lao vo kinh
doanh, vn chuyn hng qu cnh theo hp ng vi M v lm c ngh bo. C v nh c
l{ con ngi c dnh cho mt cuc sng xa hoa hoang ph.
Nhng bc ngot trong cuc i c ~ n vi nhng cuc bu c nm 1967: t trc,
c khng phi l{ con ngi dng dng trc nhng hu qu chin tranh m dn chng
phi chu ng. Nhng ng ta cng khng giu gim rng ra tranh c ln i vi ng l
mt dp trnh khi b ng vin. By gi ng tha nhn: Trc ht l ti khng mun
tr thnh mt ngi lnh. Cn lc th ti cng cha c nhng tng g ln, tuy rng ti
v nhm bn ca ti cng mun lm mt c|i g .

Ba mi mt tui, c c c dn biu Vnh Bnh, theo c|nh ca ng gio gi lim khit

Trn Vn Hng, ngi sau ny c mt bn cnh Thiu v tr thnh tng thng c vi
ng{y trong th|ng T nm 1975. c chn phe i lp vi Thiu v chng bao l}u ~ tr
th{nh ngi ng u cc ngh s ca phe chng i. V t y, mt l nhng chuyn phin
phc bt u n vi ng: nh b v b tn cng, xe ca ng b t chy, nh ng Si Gn
b |nh mn v{ ~ nhiu ln ng b |m tay ch}n ca chnh quyn gy kh d ngoi ph.
T Tia Sng ca ng cng chu tnh ti: hai ln b |nh mn, cn lc sot tch thu th
v k khin n c dn dn ln bi. Bi xu hng ca c ngy cng l r: phn i chin
tranh ca M v{ i Thiu phi t chc.
Trong t Tia Sng s u tin, ti khng h ph phn nhng ngi cch mng, bi ngay t
lc ti ~ hiu rng c mt ngy ti s bn h. Tuy {i ph|t thanh gii phng ca
khng chin ~ c mt s ln trch c nhng bi x lun ca c, nhng phi n nm
1970 Paris, c mi c tip xc vi ngi ca ph|i o{n Chnh ph cch mng min
Nam.
By gi c gii thch s pht trin thc ca mnh ra sao? Nu ngi ta l mt tr thc
min Nam, ng ni, th ngi ta s khng c mt s la chn no khc, bi trc }y trong
qu trnh dn th}n ti ~ tng qua nhiu tri nghim. min Nam, nu ai c u c bit suy
ngh th ngi y khng th khng tha nhn rng chnh nhng ngi cch mng mi l
nhng ngi thc s yu nc. Cho nn mun phc v c lc cho t quc th nht thit
phi i theo h. Chng ti ~ c nhng th nghim vi ngi n{y ngi khc v chng ti
phi cng nhn nhng ngi cch mng l nhng ngi lm vic cho t nc, cho nhn
dn, ch khng phi cho ring h.
Nm 1971, Ng Cng c ra tranh c v{ ng ~ b |nh bi: Thiu ~ l{m tt c loi tr
c, t gian ln danh s|ch, n do nt c tri. Nm ba mi nm tui, b mt quyn min
tr ca mt dn biu, c kh trnh khi b ng vin. c chn con ng tr|nh ra nc
ngo{i. Nm 1974, khi phong tro chng i hot ng tr li th c mun quay v. Nhng
ng inh B| Thi, trong o{n {m ph|n ca Chnh ph cch mng lm thi min Nam
Paris ~ khuyn can c nn li v nc ngoi hot ng ca c s c li hn. Th|ng
Ba v{ T nm 1975, tr li cc cuc phng vn ca truyn hnh v bo ch ti M, c ~
kch lit cng kch vic M vin tr cho Thiu. Ng{y 29 th|ng T nm 1975, c |p chuyn
my bay cui cng t bng Cc tr v S{i Gn: c mun c mt }y v{o gi pht thnh
ph c gii phng. Nhng khi ti ni m|y bay ~ phi ln nhiu vng m khng sao h
c|nh c v cn c T}n Sn Nht ~ ri v{o tay qu}n c|ch mng. My bay phi xung
Hng Kng v mt th|ng sau, ng{y 31 th|ng Nm, c mi tr v ti Si Gn, tt qua H
Ni. Nm 1971, trn ng i lu vong c ~ i qua Pnng Pnh, Bng Cc mt chuyn i
huyn thoi.
Tr v ti S{i Gn, c c chnh quyn cch mng khuyn khch ra li t b|o. ng ~ b
v{o y tt c nhng g cn li trong ti sn ca mnh: ngy 22 thng By b|o c chnh
thc cp giy php i v{o hot ng. Mc ch ca chng ti l{ c lp v thng nht t
nc, c ni r quan nim ca ng v t b|o nh vy, nay mc ch ~ t c ri,
ti t coi mnh phi c nhim v tham gia vo vic xy dng ch ngha x~ hi. T bo ny

ch l mt phng tin, v chnh quyn khng bt n phi chu mt s kim duyt no ht.
Thng thng chng ti c mt cuc hp vi c quan b|o ch Nh{ nc: chng ti trao i
quan im vi nhau v{ i khi ngi ta cng ph bnh chng ti v c|ch a tin mt s s
vic ny khc. Nu ti khng ng , ti vn c quyn gi quan im ca mnh v chng ti
vn tip tc l{m nh chng ti suy ngh. B|o ca chng ti khc vi bo ch ngoi Bc, bi
c gi trong Nam khng quen vi phong cch bo ch ngoi y. Cho n by gi, chng ti
khng phi nhn mt mnh lnh n{o, ngi ta chng ti t do v la chn ni dung th
no l mnh chu trch nhim.
Bo Tia Sng pht hnh 40.000 bn, ch yu Si Gn v cc tnh ng bng Cu Long v
thu c kt qu r rt i vi cc tng lp trung gian. Trc ht chng ti tm cch gip
cho tng lp tr thc hiu th no l chnh sch cch mng v ch ngha x~ hi hp tc
vi chnh ph. Chng ti, mt mt thuyt phc nhng ai n gi vn c thi chng cng,
ng thi mt kh|c cng l{m cho c mt s cn b n{o hiu r hn t}m tnh ca nhng
ngi min Nam. Nhng i vi Tia Sng, khng phi mi vic u tri chy; nu n c
s ng h ca mt s cn b ch cht trong chnh quyn thnh ph th ngc li n cng
gy phin toi cho mt s cn b khc v ci ging iu ni nng t do ca n. Tuy nhin,
i vi Ng Cng c ci kh li ch kh|c: Trc }y, khi b|o chng ti u tranh chng
chnh quyn Thiu th khi chng ti l{ nhng triu ph c nhim v cht h cy, cn by
gi th li khc, chng ti phi m ng nhim v ca nhng ngi th mc.
Xung quanh c vn l nhng ngi bn c hu: tm cu ngh s trong phe i lp vi
Thiu, nhng ngi ca lc lng th ba. Theo mong mun ca c, t bo s lm vic
nh mt hp t|c x~ x~ hi ch ngha: ng s dng 160 ngi, k c cc cng vic tp dch.
Lng gi|m c l t 20.000 n 24.000, li li tt c cc th u u t v{o b|o. Ti cng
cha tht suy ngh k v quy ch ca t bo, c ni. Nhng iu ti quan tm nht l n
phi pht trin, tin b ln... ch n khng th gim chn ti ch trn con ng tin ln x
hi ch ngha. Nu mt ng{y n{o n tr ln v ch th ti s khng do d ng ca
n.
Ng Cng c v t Tia Sng c l cng phn nh phn no s pht trin v thc ca mt
b phn cc tng lp trung lu th{nh th min Nam. Vy h ngh g v nhng vn ln m
vic thng nht t nc v ch ngha x~ hi nu ln? Hin thi c mt vi s khc bit
gia min Bc v min Nam, c ni. Nhng n ch l tm thi. Phong tc tp qun c th
c nhng nt ring, song ci nn tng ca s thng nht th n ~ tn ti t l}u i ri. Cho
nn thay cho ch kh|c bit ti c th dng ch a dng. Nhng phong ph, a dng y
s b sung cho nhau, ch khng phi gy cn tr cho nhau. Hn na, s thng nht s gip
gn kt nhng tnh cm dn tc, khc phc, sa cha nhng mt yu ca nhau. Cn v vai
tr l~nh o ca ng Cng sn th c cho bit: Hin thi ti cha c mt ph bnh no
pht biu v vn ny. Nam Vit Nam khng c a ng ? Nhng liu c nhng ng
no khc c th xng |ng tn ti min Nam? Ch c mt ng duy nht xng |ng vi ci
quyn thi v{ ai l{ ngi c th tranh hay bc b iu ? Cho nn khng c mt l do
n{o cn thit phi c mt ng khc min Nam. Cn v ch ngha M|c-Lnin, ti mong
s c dp v{ iu kin hiu bit n r hn. c khng t chi tr th{nh ng vin ca
ng nu nh ngi ta nu ra vi ng vn . i vi c, v{o ng l mt c|ch phc

v t nc tt hn. Nhng ng cng ni thm, cn nhiu cch khc na phc v t

nc... Ring vi ti, ti mi ch l mt ngi tp s lm cch mng.
Trong s nhng cng tc vin ca bo Tia Sng, s pht trin c nhn ca Nguyn Ngc Lan
l mt trng hp kh tiu biu cho mi quan h gia ng Cng sn v tr thc trong
khng chin v t v sau. Nguyn Ngc Lan l linh mc cng gio. ng hc Php, bo
v mt lun n trit hc v lch s khoa hc. ng vit cho b|o Ngi lm chng Thin Cha
gi|o . Nhng khi y, ng khng quan t}m n ch ngha M|c. Tr v Vit Nam nm 1965,
ng tham gia u tranh cng nhiu nh tr thc kh|c trong c Ch}u T}m Lun, nh nng
hc {o to M, L Ch|nh Trung, gi|o s trit hc v{ nh{ b|o, L Vn Thi, ngi ph
trch v chng trnh s dng nng lng ht nhn, trong mt phong tro c tnh cht ho
bnh m chng bao lu tt c h u nhn thy nhng hn ch ca n.
Nhng tip xc u tin ca h vi Mt trn Dn tc gii phng khng thnh, do c s
cn hoi nghi: sau khi t chi cuc gp ln u, Nguyn Ngc Lan v{ s|u ngi na li n
mt cuc hn gp th hai c hn v{o ng{y trc cuc Tng tin cng tt 1968. Cng
trong thi gian , Mt trn cn gp mt s nhn vt khc na ca lin minh c|c lc lng
trung lp v{ ri sau nhng ngi n{y ~ li lun trn bng bin.
Trong thi k y, Lan k, ti trc ht mun gi cho mnh s c lp v t nhiu ti cn
ho{i nghi. Cho nn c i vi anh Ch}u n cuc gp th chng qua ti cng ch v tnh bn
vi anh y. Cuc tip xc nm 1968 c tin hnh qua s trung gian ca b Hunh Tn
Pht khi y vn cn li S{i Gn. Trong cuc gp, chng ti trao i quan im vi nhau,
tho lun nhng vn c bn nht. Chng ti khng h chu mt sc p no c v{ sau
cng vn th. V{ l{ nhng iu m{ Lan t}m c nht. Cuc gp trc tip ln sau din ra
v{o nm 1972, do Lan yu cu v{ c Lan t chc ti tu vin dng Benedictins Th c.
Mt cn b quan trng ca ng ti d. C mt bui s|ng, chng ti d{nh ra phn tch
tnh hnh v nhng kh nng h{nh ng, v{ i vi ti, nhiu vn ln, nh v tr ca
ngi cng gio, vai tr ca t chc sau gii phng ~ tr nn r rng t . Cuc gp th
ba l vo cui nm 1974, lc m{ u tranh chnh tr si ni tr li Si Gn v mt cuc
tin cng ln ~ c quyt nh: Chng ti qua mt ng{y m tho lun v tnh hnh.
Nhng lc y, ngi ta khng dm ch i l ch su thng sau na min Nam s c hon
ton gii phng.
T nm 1967, Nguyn Ngc Lan cng nhm ca ng tham gia vo tp ch i din , mt t
b|o kiu nh t Ngi lm chng Thin Cha gi|o . Qua tp ch, Lan ni, chng ti nu
nhng vn v ch ngha quc min Nam v dnh hn mt s ni v ch ngha x~
hi v min Bc. Ra 40 s th 29 ln b tch thu, t i din gn nh phi lm vic trong
iu kin hon ton b mt. Sau gii phng n li c php cho ra mt.. Trong sut thi
gian k t sau gii phng n nay, ng khng bao gi gy sc p vi ti. By gi vi t tp
ch ca ti, ti c th lm tt c nhng g ti mun, hon ton khng c chuyn kim
duyt...

Linh mc Lan ni thm tuy khng phi cng sn nhng ng ta tha nhn l{ t nm 1930
n nay, ch c ng Cng sn l{ ngi l~nh o cuc u tranh gii phng dn tc v
gii phng x hi. i vi ng, ng ni tip, ti l{ ngi bn ng hnh cng h.
Trong S{i Gn, lng t}m ca con ngi pht trin vi nhng bc tin nhanh. Phn ln
cc tr thc, nhng ngi ng{y trc ~ ho{n ton dn thn trong cuc u tranh chng
ch c m{ thng cha c nhng tng g r rt v tng lai, nay ~ dt khot chp
nhn quyt nh v vic thng nht t nc trn c s ca mt phng thc pht trin x
hi ch ngha.
C hi chng? Nu bit nhng o y m nhiu ngi trong s h ~ phi chu ng c v
tinh thn ln th cht trong thi k chng ch c, th t ra ngi ta cng phi khm phc
h v hiu rng i vi nhng ngi n{y th ngi ta khng d g |p t c kin cho h.
n gin l v h ~ u tranh cho mt tng n{o nh}n danh T quc ca h b xc
phm. Khng mt bc quanh co, gii phng ~ dn dt h i thng t ch ngha yu nc
ln ch ngha x~ hi, nh b{ Ng B| Th{nh, mt trong nhng gng mt ni bt nht trong
lc lng th ba trc }y ~ gii thch.
Thot nhn, ngi ph n mnh mai nh b v{ lc n{o cng si ni n{y, tuy ~ tui bn
mi chn nhng nom b{ vn c v ca mt c n sinh trung hc va nhn phn thng
xut sc, ang ln v{o |m ng nhng ngi ln. Cho n khi m lai lch ca b h l ra
cho ngi ta bit rng l{ mt ph n khng d g b lay chuyn.Bi trn tm danh thip
ca b, bn cnh nhng hc v t c cc b mn php l Paris, Bacxlma, i hc
Columbia, New York, ngi ta c thm v{o y nhng ci tn khng khip nht ca hu ht
cc nh t ca Thiu min Nam.
B{ Ng B| Th{nh hnh nh t lc tr ~ mc chng tham hc: ba mi chn tui, b bt
u s nghip ca mnh bng vic lm mt nh lut hc quc t, mt vic l{m ~ a b{ t
mt ngi ph trch nhng cng trnh khoa hc khoa quc t v Lut so s|nh n phng
php l ca Lin hip quc sau khi b kp tt qua Lu}n n tt nghip mt bng b tc.
Trong thi gian y, vo tui hai mi ba, b{ ~ c c bn ngi con. Nm 1962, khi tr
v S{i Gn, b{ ~ lp mt vin nghin cu Lut so snh v ra mt tp ch. Nhng tng b
c th sng mt cuc sng d chu v{ y mi th gia ngn ngang nhng cng vic ca
b, th ri rt nhanh chng, nhng v v, ho huyn ca Lut mt t nc b cai tr bi
bo t{n v{ c o|n, cng vi nhng thc t au lng Nam Vit Nam ~ nng ln
thc lng t}m.
Nm 1965, b{ tham gia u ban ho{ bnh v{ phong tr{o u tranh cho quyn t quyt ca
nhn dn min Nam Vit Nam. Chnh vic t chc mt chin dch a n kin ngh ~ a
b vo nh t ln u tin, ng thi tc mt ca b nhng chc v khoa Lut i hc
Si Gn v c kh nng b{ s b mt lun c quyn hnh ngh. Cng nm 1965, b{ c tip
xc ln u tin vi khng chin. Chnh ng Hunh Tn Pht, mt trong nhng nh{ l~nh o
cch mng h{ng u min Nam ~ tip b ti bng bin. ng ngh b tham gia Mt trn
Dn tc gii phng nhng b{ t chi bi cho rng s c li hn nu ti c c lp v
khng dnh dng vi mt trn. Nhng t khi y, iu duy nht thc y ti l kht vng t

nc c c lp, nh b}y gi b ni. T 1966 n 1968, b li b bt, b b t hai mi

lm th|ng v l do an ninh. B{ ~ tp hp c mi by t chc ph n trong Phong
tro v quyn c sng ho{ bnh do b{ th{nh lp. Ln t n{y, b{ ~ phi chu ng
mi th on tn bo ca chnh quyn Thiu, c bit l vic ~ b chng giam vi ba mi
lm tn t hnh s ti nh{ lao Ch Ho{, ni giam t nam gii ln nht Si Gn.
Sau hip nh Paris, b li mt ln na b bt: mt tm hnh ht sc xc ng cho thy b
ngi ch cn da bc xng sau s|u th|ng tri u tranh tuyt thc, b a ra to{ trn mt
chic cng, ngt th v b mt cn hen qut . Ngi ph n nh nhn t nguyn u
tranh n{y ~ l{m cho chnh quyn Thiu khip s v chng buc phi th b{ ra. Tuy chnh
thc c tr t do, nhng trn thc t, b{ ~ b giam lng ti ch: lc n{o b{ cng c th
b gi i kim tra cn cc, b tra hi, thm ch c bng n vt tra tn; gia Si Gn m
nh ca b xung quanh b r{o d}y thp gai v{ thng xuyn c ngi gi|m s|t. Nh b{ ni,
b ch thc s c t do v{o ng{y 30 th|ng T v{ ng{y hm y ln u tin sau mi nm,
b mi c cm gic mnh l mt con ngi hon ton t do.
Ti thuc s nhng tr thc yu nc c {o to theo kiu phng T}y, nhng ri ~ b
phng T}y phn bi v ci m chng ti yu qu nht, l{ T quc. Trong khi m chng
ti ch i tt c h th h ch n Vit Nam vi b mt ca ch ngha thc dn v s xm
lc. Ri b bnh lun v chng ng m{ b{ ~ i qua nh sau: Ti ~ c trng thy
nn dn ch Php, ri M... Nhng n ch c d{nh cho ngi Ph|p, ngi M. Cn khi
n Vit Nam, h ~ l{m ngc li nhng g h ~ tuyn b: ngi M mn ting n }y
ngn chn ch ngha cng sn, th ri h i sang Trung Quc, sang Lin X. Cn ngi
Ph|p th ngay n gi pht cui cng h vn cn li dng ci gi l lc lng th ba thc
hin mt gii php do h |p t: mt ln na, h vn i x vi chng ti nh i vi
nhng tn y t.
Trong thm tm, b cm thy mnh gn ging vi mt chin s cng sn bi nh b{ ni:
trc ht l mt ngi yu nc v{ anh ta ~ chng t iu - hn l{ mt ngi thuc
lc lng th ba - m b{ v n nh mt m tp nham - v trong s h ~ c qu| nhiu
ngi dnh lu vi ch c. i vi b{, nm 1954, chng ti cn c th do d, nhng b}y
gi th khng. Bi qua nhiu nm d{i chin tranh, chng ti ~ c th tng kt li. Tt c
mi ngi u c c hi Vit Nam, ni m{ ch ngha x~ hi ~ ng nht vi ch ngha
yu nc. i vi nhng tr thc yu nc nh ti, con ng chng ti i cng l{ da trn
c s con ng Ch tch H Ch Minh ~ i: T ch ngha yu nc n ch ngha x~ hi.
Nhng b{ c s ng Cng sn s chim u th trong mt nc Vit Nam mi khng? Xin
ng h~y nghe ti, b{ |p. ti khng phi l{ ngi cng sn. Nhng ngi M v{ ngi Php
~ lm. Khi trc ht h ~ |nh gi| thp kht vng c lp ca chng ti, v sau na l h
mun |nh la mi ngi rng nhng ngi cng sn, l nhng k phn bi. C mt iu
khng bao gi lm, l{ th thch. Th m trong bo tp, nhng ngi cng sn ~ xut
hin nh nhng ngi yu nc ch thc, v{ i mt vi h t bn mi nm nay th
ngi ta ch thy nhng tn h, nhng con ri. V vy ngy nay, ti ni chng ti tht v
cng may mn khi c mt ng kin cng, gi dn v giu kinh nghim nh th lnh

o chng ti, v s l hon ton v trch nhim nu nh chng ti ph nhn iu hay i

tm mt c|i g kh|c.
Bng c}u ni sau }y, b{ Ng B| Th{nh ~ tm tt ng c thc y v dn dt nhng tri
thc yu nc ngy nay:
Mt nc Vit Nam thng nht v xy dng ch ngha x~ hi l mt nc Vit Nam sng
vi thi i.
Ngn gn nhng r r{ng nh mt s tht hin nhin.

PHN BN
MIN BC, HU PHNG LN
CHNG I. CHIN TRANH MIN BC
Th|ng T nm 1973. Min Bc va ra khi cn b~o t... Ri H Ni theo quc l 1 hng v
phng Nam m{ ngi ta ch c th i c ti v tuyn 17, quang cnh chy di hai bn
ng lm dn dn l ra nhng tn ph nng n ca chin tranh v khin ngi ta c{ng
thy r khng qun M ~ |nh ph| min Bc c lit nh th no. Nht l pha bn kia v
tuyn 20 cch H Ni 160 km, khi con ng dn chng ti i s}u v{o nhng vng gn nh
b chin tranh hu dit. T Thanh Ho v tuyn 20 tr i, ngi ta ln lt bt gp nhng
b xng cn li ca cc thanh ph Vinh, H{ Tnh... ri i ti ng Hi, tnh l ca tnh
Qung Bnh... }y, ch ny l khu nh ca c|c c quan h{nh chnh; kia l{ khu th{nh c; cn
t }y chy i l{ ng ph ln c nhiu ca hng bun bn sm ut... Ngi ta m to mt,
ng ng|c: chng thy c g st... Mt ch cn b l~nh o ca u ban tnh mi chng ti i
thm ph x|. ch l mt vng t trn tri, hoang vng, vi nhng khu nh{ tng
tng, nhng |m ng vng bng... Khng mt th g cn li. C chng ch cn ng y
tr tri, b v mt mng tng ca nh th, mt mt trc ca mt rp h|t. Nm 1965, sau
nhng cuc oanh kch u tin ca my bay M, mt nh bo Vit Nam ~ m t v thnh
ph n{y nh sau: T thnh cao nhn xung, ngi ta c th trng thy bao qut ton b th
x v cc lng mc xung quanh (...) Bnh vin ng Hi, nim t ho ca th x vi nhng
khu nh mi m|i ngi ti, tng qut vi trng xo, l mc tiu c my bay M c
bit ch ... Nhng ng Hi vn y sc sng v gi vng sc sng y. m n, mi
ngi quay tr li v ph x li nhn nhp ng vui (...) Ngi ta ra ch, n ca hng ln,
B|ch ho| sm sa mua b|n, nh khng c g xy ra... Ng{y nay, chng cn bnh vin,
cng chng cn ph x hay ca hng ln. V thnh ph, ng ta ch cn thy st li
nhng ng gch vn. ng Hi khng cn na; thay v{o gi ch cn mt vng t
hoang t{n nt, c mc ln cn ci. C mt thnh ph trc }y c 18.000 d}n sinh sng
nay ~ b hu dit...
Chnh ti Qung Bnh, tnh vo loi ln nht ng thi iu kin sng y cng kh khn
nht min Bc m cuc chin tranh ph hoi ca khng qun M li din ra c lit nht:
c|nh ng ang ging tri ra trc mt kia, theo hnh tht |y lng ong nm gia hai min
Nam v Bc Vit Nam, v vi Lo qu thc ~ hnh th{nh mt nt giao thng t nhin ca
tt c c|c con ng ni lin hai min t nc. C qu nhiu ni nhng Qung Bnh li ch
c mt ng bng nh hp nm kp gia d~y Trng Sn v{ bin, b ngang ch gn by
kilmt, t th va chua va b nhng n ct chy di sut dc ven bin ln dn... Bn M
~ tp trung |nh ph vo mng li nhng con ng chy ni vi ng mn H Ch
Minh, con ng huyt mch m{ ng{y m nhng dng ngi v hng ca min Bc

khng ngng chy vo chi vin cho chin trng min Nam. Nhn t my bay xung, Qung
Bnh ging nh mt quang cnh mt trng, t l ch nhng ming h bom: ring t 1965
n 1968 my bay M ~ tin hnh 70.000 ln khng kch v{o y. Ngi M th mun ct
t cung nhau ny bng bt c gi| n{o, cn ngi Vit Nam th quyt gi nhng con
ng y bng mi gi...
Trc s |nh ph| ng{y c{ng |c lit ca my bay M, c nhng on ng, nhng cy cu
b hng, ngi ta khng sa li na, m tm mi c|ch vt qua: l{m ng vng trnh,
bc cu phao, lm ngm hay dng ph..., cn ch no sa li c th tm mi c|ch sa;
c khi thiu vt liu, ngi d}n a phng ~ t ng d c nh ca mnh ang a ra
dng. ginh thng li trong cuc chin u sinh t bo v v gi vng tuyn ng
giao thng huyt mch n{y, ~ c nhng hy sinh v k v h ~ quyt tm khng li mt
bc... l{ mt cuc chin tranh thc s, c t chc mt cch khoa hc, i hi phi
tnh to|n suy ngh v{ phi hp cht ch cc lc lng ca qun v dn m kt cc ca n l
s tn ti ca con ng, trong bt c tnh hung no. Mi on ng u c giao cho
mt hp tc x, nhng ni khng ngi th c cc thanh nin xung phong... Ti cn nh
mt m th|ng Mi mt 1972, chng ti i trn mt trong nhng con ng p bng t
y, gi rt ng l{ ng chin lc. Chng ti phi mt ng chn ting ng h mi i
c qu~ng ng 70 km, trn mt chic com mng ca chy di |nh n gm ch chiu
s|ng ra xung quanh c hai mt. Sut dc ng, c cch mt qung li c mt ng ct
v{ | chun b sn hng }u l{ sa lun y. Hai mi mt li c nhng hm tr n lm
bng tre, g, t, v thnh thong chng ti li bt gp mt m la lp lo ca mt ngi
g|c ang ht thuc.
Hai gi m, chng ti ti mt cy cu va b m|y bay |nh ph|. Di |nh n m ca mt
ngn n pha t, nhng bng ngi ang hi h sa cha. Ti gn ngi ta mi c bit
mt h: l{ nhng c gi cn rt tr, kho ch mi lm, mi su m thot nhn dng
dp mnh mai ca h, ngi ta khng th ng c rng h chnh l cc c gi thuc i
thanh nin xung phong.
Phn ln trong c|c i thanh nin xung phong l cc c gi tr. Mt hm, v{o th|ng T nm
1973, chng ti ~ gp i thanh nin y mt on }u y gn ng Hi v pha ty,
trn con ng i ln o M Gi ni ting, mt trong nhng trng im ca tuyn ng
chin lc H Ch Minh... Ni h , rt vng v, c|ch xm c ngi gn nht cng phi i
v{i kilmt, n ngh trong mt cn nh{ t mi lp tranh v{ trc mt h l mt con ng
t ni chy ngon ngoo c mt on ri mt ht. Con ng s chy n }u, h
khng bit c ht ch bit rng n cn i xa lm v cch h nm kilmt na s c mt
i kh|c m nhim. Trn tuyn ng n{y, ngi ta ph}n cng ra, nm hoc mi kilmt
tu theo l thuc v mt i. Nhng on him tr trn d~y Trng Sn th do nhng i
xung kch ph trch. H gm nhng c g|i trinh nguyn i phc v chin trng trong mt
hay hai nm.
i chng ti gp on gn ng Hi c mi hai c, ng hn l{ mi hai ch ph n
tr, bi phn ln h ~ lp gia nh v{ ~ c con. H c mt }y t thng Mt nm 1972,
vi nhim v l bt c th n{o, cng phi bo m c giao thng trn on ng c

giao trn c mt cy cu. Trc ht, h cn phi tm hiu nhau, thng cm v chp nhn ln
nhau. Bi mc d u tnh nguyn i l{m nhim v |nh M, nhng iu khng n
gin. H t nhiu ni Qung Bnh ti, c ngi l{ nng d}n, c ngi trc l cng nhn,
tui i v hon cnh cng kh|c nhau. Mt s ch con cn nh cha th ri m nn phi
em chng i theo. Phn ln chng h ~ i b i v rt him khi c|c anh c iu kin v
thm. B}y gi, trn mt khu i sut ngy nng gi, tt c s sng ng duy nht n vi h
l t con ng, ni c nhng o{n xe cha bao gi dng li m ch vi v~ i qua... Sng
sng h thc dy, trc mt h l{ con ng qunh, nng th lm bi, ma th ly bn.
Con ng... Trong mi thng, c ngy ln m, h sng ch v n, v{ ra bit bao m hi,
i khi c mu na. Nhng t on ng n{y cng nh t nhiu on ng khc m
thng li ca cuc tin cng ln nm 1972 ~ ph thuc vo.
Ng{y 25 th|ng T nm 1972, ln u tin my bay M nm bom on ng ca h. C c
bom bi. Nhng ch c con, theo bn nng ca ngi m, ~ vi chy v vi con. Sng hm
sau, ch ng vin ph trch tiu i ~ hp h li v{ i n quyt nh l phi lm hm tr
n vng chc cho l tr con.
T , c yn t}m hn, h tp trung v{o con ng.
Ng{y 18 th|ng Nm nm 1972, lc 14 gi, cu b |nh ph|. n 18 gi cu sa xong. Ngy
25 thng Chn, ln u tin, B-52 n nm bom ri thm. Khi bom cha tan, c|c ch ~ lao
ra mt ng, dng tay, dng c|ng khing t khing | san lp h bom. 14 gi ngy 28, B52 li n |nh, ln n{y g}y ra cho ngi mt s thng vong. Tng cng, on ng 5
kilmt n{y ~ phi hng chu mi hai tn bom B-52.
Nhng con ng vn phi tip tc bo m cho xe chy, v{ n ~ tip tc bo m. Bt
chp n pho ca tu chin M t ngo{i khi bn ti, cc ch trong i thanh nin xung
phong vn ng{y m b|m gi mt ng, san lp nhng ch b hng, cu ngi cu xe khi
b |nh v{ hng dn cho c|c o{n xe i qua...
Khi ti n c|c ni ho lnh ny, ti thy my chu nh con ca cc ch, a ln trng a
b, ang b{y tr chi vi nhau: tt c chi ca cc chu ch vn vn c my bng hoa lm
bng giy. Mt cu chuyn tm li l rt bnh thng, mt t nc m ch ngha anh
hng ~ tr nn bnh thng, khng tn tui v din ra hng ngy. Th nhng Bc Vit
Nam, cng nh cc vng bin min Nam, ch ngha anh hng khng phi l d d{ng hn
c|c ni kh|c; n i hi phi c s thc y ca nhng ng c s}u sc hn, m~nh lit hn...
Khi quc l 1 ri ng Hi i ti Vnh Linh v tuyn 17, trn khu phi qun s nhn sang
hai bn ng, chng ti thy trn chng ng 65 kilmt gia hai ni n{y thnh thong
vn cn c nhng |m rung la mc kh tt nm cnh cc h bom. Mt di ct nhp nh
th{nh n chy dc theo con ng, l th mc ln nhng bi thng nh gy guc, sut
ng{y phi mnh trong nng gi...
Vnh Linh: ch cn ba chic ct ng ch v trn mt ngn i trc, mt khu nh{ nt m
nhng ngi lnh i qua tm m~i mi thy mt gc tng cn tm tm mc mn
chng vng. S|u kilmt na l Bn Hi, v b bn kia l min Nam...

Di t au thng vi mt trm kilmt chiu d{i v{ mi by kilmt b rng ny, t

1965n 1968 ~ phi chu ng 43.197 ln b bom n |nh ph|, trung bnh mi ngi
dn phi chu by tn bom. V nhng cu chuyn bnh thng, gin d k sau }y, ring
n cng ~ ni ln mt kha cnh s thi ca cuc u tranh anh hng ca nhn dn
Vnh Linh.
Ngi b th ng b ca c khu Vnh Linh, ng Trn ng, nm mi s|u tui l mt
con ngi mnh m. Khi ng cho bit ng sp phi ra nc ngo{i cha bnh, c ngi t
ra i ngi, th ng ph| ln ci ni: Ch l ti b mc bnh hiu chin m{!... Nm mi
by, mi tm tui, ng k, mt hm ti hi cha ti: ti sao nh mnh ngho th? Cha ti lin
|p: l{ do c|i s, con , Ti li t hi vy ti sao c nhng ngi cng tui vi cha ti
ngha l{ cng chung mt s, li c nhng ngi giu? Th l ti quyt nh mnh phi i l{m
cao su... Nhng ch l mt ci tr u tr ca tui mi ln. Ngi ta hy vng sng s
d th hn, nhng thc ra, ngi ta ch cng b bc lt thm t hn, tinh vi hn... Ti i n
kt lun, nh c|c c ta thng ni, chy tri chng khi nng. Tri ch v phe vi bn t
bn, a ch m{ thi...
Trn ng gia nhp ng Cng sn nm 1938. ng ~ tng nm mi t y v{ cng nh
phn ln c|c nh{ l~nh o Vit Nam, chnh nh{ t ~ tr th{nh trng i hc ca ng.
Nh c|c ng bit y, so vi thc d}n Ph|p th quc M nguy him hn, t{n bo hn.
Chng rt thc dng v thc t, |nh vi chng ngi ta khng c php n gin }u...
Trn ng x|c nh phm cht ch yu ca mt cn b l~nh o l phi bit khi s}u c|c
vn , vn dng ng li ca ng khng gi|o iu, m|y mc v{ dng cm dm chu
trch nhim v nhng quyt nh ca mnh. Ngi chin s chin u ngoi mt trn chng
t lng dng cm ca mnh bng v kh nm chc trong tay. Cn ngi cn b l~nh o,
ng nhin l{ anh ta cng phi c lng dng cm y, nhng c|i chnh l{ anh ta phi c
dng cm chnh tr a ra nhng quyt nh ph hp vi hon cnh lc v dm chu
trch nhim v mnh. Con ng ng ta i cng l{ con ng ca nhiu cn b cch mng
Vit Nam: C| nh}n ti, ti khng phi l nh tr thc. Ti ch l mt anh nng d}n nh
nhiu ngi kh|c. iu g ~ thc y ti lm cch mng, l{ lng cm ght s bn cng...
Nhng chng ti s va chin u va nng cao hiu bit, c v chnh tr cng nh v vn
ho|... iu quan trng nht theo ti l lng tin. Anh c th c thc giai cp, nhng nh th
vn cha , m cn phi c nhiu kin thc hn na, hiu bit s}u hn na. Nhng na
cng ng ngh n mnh nhiu qu, bi n s lm mnh b hn ch, cn phi rn thnh thi
quen l lm vic g cng phi ngh n li ch chung...
Vi Vnh Linh, mi chuyn bt u t vic khng qun v hi qun M ngy |nh ph| o
Cn C, l mt hn o nh to{n |, rng khng y 300 hc ta. Cn C ging nh mt ngn
hi ng thin nhin, mt ngi lnh ng gc ngo{i khi ca sng Bn Hi. T 1965 n
1967, M ~ nhiu ln |nh ph| v{o y. Mc d tnh hnh trn o ht sc gay go cng
thng, nhng c|c c|n b l~nh o v ch huy Vnh Linh vn quyt tm gi vng n v lm
nhim v canh gc v bo v Cn C. Mt s x ven bin c phn cng bo m tip t
cho o v{ iu c ngha l{ phi ng u vi my bay v tu chin ch kim sot trn
bin xung quanh o. L{m th no m chc c vng vy ca ch tip t cho o?

Trn ng t hi. Trn bn , ngi ta c th o c|c c ly ri tnh to|n v{ a ra c|c quyt

nh n{y kh|c. Nhng trn thc t, nu khng dng cm, khng quyt tm th mi tnh ton
u tr nn v ngha.
Quyt tm tip t cho Cn C c gi vng. Bng bin php l dng thuyn thng np
di chn nhng con sng vt qua eo bin, ln trnh con mt ca hm i 7. bo
v cuc sng th cn phi bit li dng bin. Dn chi h u l nhng tay bi rt c. Nhng
khi h cha c ng vin v t tng v gio dc v chnh tr, th h c nh th khng
bit bi. Song khi ~ nhn thc c ngha ca vic mnh lm ri th h c th bi hai
ngy lin... Trn ng bnh lun v ni tip: Mi u chng ti cha th lng ht c
c|c kh khn. Nhng chng ti cng chng cn cch no khc: cuc sng kh cc n{y trc
nh th n{o chng ti ~ bit v{ ~ qu| ng|n...
T 1967 tr i, M tng cng |nh ph| Vnh Linh v{ khu gii tuyn. i ph, ngi ta
quyt nh qu}n s ho| i sng. Quyt nh ny ch c th da vo quyt tm ca c
nhn dn, sn sng chp nhn mi s hy sinh mt cch t gic: nhng b m li b|m t
s phi xa ri con ci nhiu nm, phi c lng dng cm chu ng gian kh, vt qua
nhng cng thng tng ngy tng gi, thm ch c khi phi hy sinh tnh mng... Tt c ngi
gi tr em u phi s t|n v pha sau ngo{i v tuyn 20. Ch cn thanh nin v lp ngi
ng tui nhng cn sc l li sn xut v chin u. Mt ch th chung c a ra:
phi c mt t chc gn nh ho{n to{n qu}n s cho mi hot ng x hi, sn xut hay vn
ho|... trnh tn tht v ngi v bom n, cc t i lao ng cn phi phn tn i hnh
trong khi l{m ng v lm vic vo nhng gi pht t b ch ph nht tu theo quy lut
hot ng ca ch: ch |nh v{o bui sng, x vin lm vo bui chiu, ch |nh v{o
khong 10 gi, x vin tranh th lm vo lc sm hn. Cn bn l phi lm th no nm
vng ph|n o|n c chnh xc quy lut hot ng ca ch... i i vi vic y l t chc
mt h thng hm tr n v giao thng ho ni lin ni n{y vi ni kh|c, trn c s tnh
ton sao cho ph hp vi iu kin sinh hot v{ lao ng ca nhn dn: 913 kilmt giao
thng h{o ~ c xy dng nh vy, to thnh nhng xm lng thc s nm ngm trong
lng t, v cng vi qu| trnh |nh ph| ng{y c{ng |c lit ca bom n M, h thng a
o y c{ng ng{y c{ng c cng c vng chc v{ n ngm xung su thm. Mi hot ng
u c ngi ph trch, phn cng nhim v r r{ng. Nh}n d}n khng c hp ch, cc
trung tm bun bn phi ph}n t|n, nhng bo m sinh hot cho b con, hp t|c x~ ~
c nhng t chc ng ra lo vic mua b|n v{ lu thng hng ha. Sinh hot vn ho| vn
ngh mt mc nht nh vn c duy tr, nhng vi s ngi tham gia hn ch v{ lu
ng i phc v hoc lu}n phin ngi n xem. Nh ca cng c d i xy hm tr
n. Vic n{y i khi cng gp mt s vn , song chng ti khng ra lnh cho b con m
ch yu dng cch thuyt phc. Cu hi chnh chng ti a ra l{: nh{ ca hay mng sng,
ci no quan trng hn? B{ con nghe ra v{ vui v chp h{nh. Hn na, qua thc t b con
hiu r rng: di bom n c lit nh th ny, khng ai c th sng c mt mnh, ngi
ta cn phi da vo hp tc x: nu nh anh b ph, hp tc x s gip anh lm li... v chng
may nu anh b cht, th hp tc x s ng ra chm lo cho gia nh anh. Hp t|c x~, cng
l mt hnh thc ca chin tranh nh}n d}n.

Lc chin tranh din ra gay go cng thng nht Vnh Linh, mt vn c t ra l c

nn gi hay khng gi cc hp tc x nng nghip? C ngi lp lun: hp tc x l gn lin
vi s pht trin ca c|c c s vt cht, nay c s ca n ~ b ch ph mt th sao ta cn
c th ni v hp tc x na. By gi hp tc x ch cn l s hp tc gia nhng con ngi.
V vy, ph hp vi s phn tn v ci thin tnh hnh th tt hn ht l ta nn chia li
rung t cho cc c th. C ngi li bo: by gi cng khng nn c cn b i kim tra
cng vic nh thi bnh na, bi lm th c khc no bt h phi phi mnh ra trc nguy
him mt cch v ch.
Chng ti t hi xem c cch t chc n{o bo m nhim v va sn xut va chin u
khng? Bng cch chia li rung t cho cc c th ? Th nu mt qu bom ri trng v{o
mnh t chia cho anh th nh vy mnh anh hay gia nh anh s c nguy c b cht i? V
li cc ti bom - tc l nhng khong rung hay b |nh nht -vic cy cy i hi phi
c qun s ho mt cch cao nht v giao cho nhng i xung kch. Cho nn nu chia li
rung t cho c th th l{m sao ngi ta c th thc hin c vic y?... Vnh Linh ~
sng, chin u v sn xut trong nhng iu kin nh vy y, vi bit bao kh khn phi
gii quyt, nhng hy sinh phi chu ng, nhng th thch phi vt qua. Sau chin tranh,
c khu Vnh Linh l{ mt trong nhng ni b tn ph nng n nht min Bc, v thm
ch c th trong c nc...
Khi ho bnh lp li, s b{ con Vnh Linh i tn c tr v, nhiu ngi ~ khng nhn ra
c qu hng mnh na... Tt c ~ b ph sch... Nhng, theo ng Trn ng, chng ti
~ c c mt vn li ln, l{ 20.000 c|c em tr v t ni s t|n. Chng ~ hc ht cp
2, cp 3... Chng ti hy vng |m tr ny s gii giang hn chng ti, nhng cn thn y,...
~ c a ch chng ti vn ho| qu| km. Ti bn tr li: Phi, nhng nu khng c |m
chng tao, th bn bay liu c th hc n trnh khng?
Trn ng kt lun: Chng ti nhn thy chng ti cn phi gio dc mnh v t tng cho
bn tr hn na, nhng chng ti cng khng th |p t cho bn chng nhng nhn thc
ca ngi gi{...
Hm sau ngy k Hip nh Paris, Vnh Linh im ng mt cch l lng. Do vng ting bom
n thng ngy? Hay do cm gic ca con ngi ng trc hng ngn nm m ang nm
la lit trn mnh t b tn ph trong bo tp chin tranh: m ca d}n thng v m ca
nhng chin s hy sinh trong chin dch 1972...
Vnh Giang, nm ng trn v tuyn 17, 60.000 tr|i bom ~ c my bay M nm xung
600 hecta t ca x. Khng k h{ng ng{n n pho m vo nhng thi k cao im hm
i 7 t ngo{i khi n~ v{o h{ng ng{y. Cui chin tranh, Vnh Giang ch cn 1050 gia nh
trong s 1100 gia nh x~ c nm 1965. Nm mi gia nh ~ b bin mt...
Chin tranh ~ li nhng vt thng khng khip. Nhng mc d ngi ta vn nhn thy
n khp ni trn t nc Vit Nam, mt ngi quan s|t nc ngoi vn kh c th nhn
bit c y nhng mt mt hy sinh m nhn dn Vit Nam phi chu ng. Nhng mt
mt hy sinh ny l v k, khng ch ring trong chin u m n c tt c cc kha cnh
ca cuc sng thng ngy. Th nhng bt chp nhng au kh va phi tri qua, va mi

ng trc ngng ca ca mt ha bnh mong manh, nhn dn Vit Nam li hng h|i bt
tay vo xy dng t nc, sn sng chp nhn nhng n lc mi. Vy c|i g ~ l{ nhng
ng c thc y h v lm cho h c mt s kin tr gh gm n th i mt vi mi
hon cnh, trong ho{ bnh cng nh trong chin tranh?
Vnh Kim l{ mt x nh nm trong c khu c|ch v tuyn 17 t|m kilmt. Nm 1967, c
lnh phi a hai phn ba d}n, ngi gi, tr em, cc b m... i s t|n ln my tnh pha Bc
c|ch 600 kilmt. li bm lng bm x ch cn 800 ngi, c t chc thnh cc t,
i chin u v sn xut, trong 40% d}n qu}n l{ n tui t mi t|m n bn
mi. H c nhim v khng ch bo v qu hng m{ cn phi bo m tip t cho b i
h{nh qu}n v{o Nam i qua, v khi cn thit th b sung ngi cho qu}n i, c bit l trong
chin dch Qung Tr nm 1972. ~ c mt phn mi s d}n lao ng ca x~ ln ng ra
mt trn trong nhng iu kin nh th.
Cng trong thi k y, d}n vng Vnh Linh, nhng ngi ~ tng phi gnh chu nhng tn
ph nng n ca chin tranh, cn phi n tip nhng ng bo min Nam ca mnh t
Qung Tr tr|nh bom n M chy ra. 3.000 trong s 50.000 ng b{o i l|nh nn y c
ph}n n tm Vnh Kim. Nhng vn do tnh hung mi ny t ra tht khng n gin:
chng nhng phi chia nh chia ca, nhng cm s |o cho ng bo lnh nn m cn phi
thng cm vi h, ch}m chc cho h v nhng thi quen trong np sng cng nh v tm
l, tnh tnh ca h. C ngi chy ra cn mang theo c nh... ng Thiu - mt iu m
chng ta th hnh dung xem: b{ con Vnh Linh s cm thy th no khi h trng thy mt
tn git ngi trong ngi nh ca h, k ~ tng mang bom n, thm ch cn k tn vo
bom n gieo rc ci cht xung xm lng qu hng h... Th nhng chng ti vn
gng thuyt phc b con chy nn m{ khng i x th bo vi h. Chng ti c ngi cn
xung ng t nhng ging cho h, mt cn b x~ ~ k li nh vy ...
Phi n thng By nm 1973, b{ con Vnh Kim i tn c mi tr v. H thy xm lng gn
nh b ph tri, gia nh ngi cn ngi mt, s|u mi hecta t trng trt trc }y nay
ch cn gn hai mi hecta tm gi l{ l{m c. Cc cnh rung khc th ngn ngang nhng
h bom v ln ln nhng mnh bom mnh ph|o. Vn u tin ca chng ti l phi xc
li tinh thn cho b{ con, ngi cn b x ni tip, bi mi ngi t chn nn hay mun
ngh x hi... nhng l{ iu khng th c. Thm ch khi dng li nh ca, chng ti ~
phi tnh n vic sn xut ra c|i n ~.
Th|ng Mi nm 1973, vi s gip ca mt s chuyn gia t H Ni vo, cp u ng b
x nghin cu mt k hoch nhm hp l ho hot ng sn xut ca cc hp tc x. Cp u
d nh s khai ph| 1.100 hecta t bazan trng trn quy m ln h tiu, ch, lc... K
hoch c a ra tho lun trong ng b, chnh quyn v rng ri trong ton th b con
x~ vin ly kin ng gp ri sau sa cha thng qua.
Vic hp l ho sn xut ny khng phi l mt vn n gin. V d, n i hi phi di
di dn, quy hoch li c|c xm, trong c vic phi ng chm n c|c xm c, nh{ t c,
ni m{ ngi d}n ~ tng sinh sng v gn b vi n t bao i nay. Qu l khng t nhng
iu kh ni trong chuyn . Nh thn Truyn Bc, thn c |nh gi| l{ gi{u nht x.

C x c 20 chic xe p, mt th qu him v{ t tin lc by gi, nht l nng thn,

th ring Truyn Bc ~ chim 17 chic. Cn nh ngi cy mt trng thm mt t ch, h tiu
th cng khng thn n{o bng Truyn Bc. t y tt, nh ca c ngi li tng i {ng
hong, th m by gi li vn ng dn y bo h di i th tt nhin chng my ngi
mun i... Khng phi dn chng ti khng thng ch trng ca x~ }u. Nhng trc khi
i th cng phi trng cy ch mi ~, ri cn i cho cy ci n ln ln...
- Tc l trong bao lu?
- Ba nm, mt ng gi tr li.
Ri ng ni dt kho|t: }y, chng ti khng ai mun i. ch mi y {, t th hoang
ho|, tr tri, t b ch c nng vi gi... on ng ch tay ra vn: C|c ng trng nhng
cy kia xem. Lu lm n mi ln c nh th. Phi mt mi nm ri n mi cho ta tin.
Th m by gi dn i th chng ti s phi i mi nm na....
Nhng li ni y chng t i vi nng dn, kinh t gia nh mi quan trng lm sao v ti
sao h li gn b vi n nh th, mc d c nhng khi n i ngc vi li ch tp th.
Nhng i vi nhng gia nh y, ngi ta khng bao gi dng cng bc m ch kin tr
thuyt phc, vn ng.
Ti ~ sng nhiu ngy trong mt thn ngho nht x~, nay ~ di n ch mi, mt khu i
trc sut ngy gi Lo t pha ty o o thi ti. Ma kh, tt c u tr nn kh kit v ct
bi bc trong m mt ri quyn vi m hi bm vo da to thnh mt lp ght qunh...
m n, tri tr lnh v ngn gi vn tip tc la v{o di mi tranh.
Trong 30 gia nh ca thn, mt iu p ngay vo mt ti l khng cn mt ngi {n ng
no tr, tui t mi by n ba mi lm. Tt c tui y u ~ ra mt trn. Nhng
ngi cn li u trc nh ng ch nh ti hoc gi{ hn v{ cng mt kiu ngi nh th:
ngi nom st li, c v khc kh, mt y np nhn nh c bao nhiu nc th ~ b nng
gi v cuc i gian lao vt v vt cn kit mt...
i vi nhng ngi {n b{, ng{y }y bt u t 3 gi 30 sng. H i kim nc cho gia
nh ly ging {o c|ch nh{ na cy s. Ri h chun b ba sng: luc mt ni sn, ri c
tra c chiu cng vn l sn, i khi km my c khoai lang. c|i ni cn ci ny, go
c coi gn nh mt mn n sang. {n ng 4 gi i l{m ng, k c tr con; do ny chng
ang c ngh h v{ lao ng ph ca chng c hp t|c x~ tnh th{nh cng im.
Ma nng nhn, hp tc x gip h dng li nh ca trn nhng mnh t c chia theo
li bc thm. Tuy vn m|i tranh v|ch t nhng nh{ ca kh| rng chia lm mt gian
hai chi theo kiu truyn thng. Nt mi nht ca quang cnh thn xm c l l{ h{ng trm
v bom m bng nhm sn v{ng, sn trng m my bay M tng cho nh}n d}n trong vng
mt c|ch h{o phng, nay c b con ly v ng nc.
Sau ngy M ngng nm bom min Bc, khi ho bnh cn rt mong manh, cuc sng ca b
con trn mnh t b tn ph nng n ny cn ht sc nhc nhn c cc. Nhng thc tp

th v{ tnh l{ng ngha xm vn tn ti v n c kt mi ngi li thnh mt cng ng x

hi vng chc da trn c s tng tr, hp t|c. iu c th hin rt r s hng
ng ca b{ con i vi mi cng trnh hp t|c x~ a ra l{m. Anh l|i xe cho chng ti vn l
mt nng dn qu Hi Hng, mt tnh ng bng sng Hng, tha nhn: }y, b{ con
cc hn ch chng ti nhiu.
Th m chnh nhng ngi {n ng {n b{ y ~ l{ nhng ngi ng u vi sc mnh
Hoa K... Bi by gi, d c kh khn gian kh n my, cuc sng ca h vn khng th
s|nh c ni vi nhng c cc m h cng nh cha ng h ~ tng phi nm tri ngy
xa...
Nu cho n 1972 min Bc, M ch yu tp trung |nh mnh vo Lin khu 4 t v tuyn
20 tr v{o, th n th|ng Mi hai nm 1972, th H{ Ni ~ tr th{nh ni phi ng
u vi trn |nh |c lit nht ca khng qun M trong cuc chin tranh Vit Nam. Tt
nhin, nhng trn nm bom vo H Ni trong dp Noen v vo nhng trung tm trng yu
khc ca min Bc l{ u nm trong nhng toan tnh thi hu chin ca M. Ngoi nhng
nhn nhng th yu m{ ngi M khng qu hy vng s gi{nh c trn b{n {m ph|n,
h cn nhm vo mt mc tiu xa hn, l{ l{m suy yu mt cch ti a Bc Vit Nam v
do l{m tng thm sc mnh cho ch Thiu trc khi k hip nh Paris...
Cui thng Mi nm 1972, vn bn Hip nh - m ni dung ct li ca n sau ny s tr
thnh Hip nh c k kt vo thng Mt nm 1973 - ~ c chun b xong. Ti mc m
tt c cc th trn th gii, tr H Ni, u inh ninh rng n s c k kt vo ngy 20
th|ng Mi theo nh d nh. V khi sp n ngy bu c tng thng, Nh Trng Nixon
v Kissinger vui mng h l ho{ bnh ~ trong tm tay... V{ ri ng{y 20 ~ ti v cc nh
l~nh o M... ln trnh. Cuc hi {m Kissinger - L c Th c ni li t ng{y 20 n
23 th|ng Mi mt, ri t 4 n 13 th|ng Mi hai. Pha M i nhng 126 sa i i vi
vn bn ~ tho thun trc }y, trong c nhng im rt c bn tng l nhng mc
tiu ca chin tranh: h mun xo b iu 1 v nhng quyn c bn ca Vit Nam, tr li
vn tn ti min Nam, hai chnh quyn, hai qu}n i v ba lc lng chnh tr m thng
10 va ri h ~ tha nhn v{ chnh l{ nhng im ch yu l{m c s cho nhng
tho hip... Cui cng Kissinger cn do l nu chin tranh ko di th M s khng hn ch
n nh trong khun kh hin nay...
Ng{y 13, hai ph|i o{n chia tay nhau khng mt kt lun v{ cng chng hn mt ngy no
hp.
Ng{y 15, L c Th ri Paris tr v H Ni.
Ngy 16, Kissinger m mt cuc hp bo v ng ta tit l gn nh to{n b d tho Hip
nh.
Ngy 17, khng qun M |nh mt s mc tiu gn Hi Phng.
10 gi sng ngy 18, ti Paris, trng o{n i din Vit Nam Dn ch cng ho{, ng V Vn
Sung thng bo vi ngoi trng Php lc by gi l Maurice Shumann v kh nng mt

cuc leo thang ca khng qun M trong nhng ngy, thm ch nhng gi sp ti, v{ ng
ngh chnh ph Php hy c mt lp trng kin quyt i vi tnh hnh y. Nhng ng
Pompidou ~ tr|nh khng b{y t th|i ...
Cng bui sng hm y, B ch huy qun s ti cao H Ni c thng bo v nhng hot
ng chun b ca loi siu ph|o {i bay B-52 v my bay tip du ca khng qun M
cn c Utapao trn t Thi... Triu chng v mt cuc khng kch t ca M mi lc mt
l r.
16 gi (gi H Ni), B ch huy ti cao Vit Nam thng bo cho qun khu th v mt trn
|nh sp xy ra. C|c n v tn la v{ phng khng c a ln b|o ng cp 1 v sn
sng nh n.
17 gi, my bay ch ng L c Th t Paris tr v h cnh xung sn bay Gia Lm...
Tuy nhin, cuc sng th H{ Ni vn tip tc nhp iu bnh thng. 18 gi 30, nhn
dp k nim ln th 12 ngy thnh lp qun gii phng min Nam, ti cu lc b quc t s
c mt bui chiu ~i c|c kh|ch mi quc t vi s c mt ca ph th tng Nguyn Duy
Trinh v tt c cc nh ngoi giao ng nhim H Ni; m u bui chiu ~i s c trnh
chiu phim... Nhng n gia chng, lc 19 gi, n ~ phi ngng li. T xa vng li ting
nhng trng bom rn m nh sm v{ lc trong hm b tng, phn ln cc nh ngoi
giao u nhn nhau t v hoi nghi, tuy ai ny u c lm ra v t nhin...
Chia l{m ba t, 90 my bay B-52 v{ h{ng trm m|y bay khu trc i ym tr ~ lao v{o
|nh ph| H{ Ni, vo lc 19 gi 25, 23 gi 45 v 4 gi 10 (ngy 19)...
Mc tiu la chn l nh ga, sn bay quc t Gia L}m, {i ting ni Vit Nam... Nhng bom
nm xung, chng }u c ph}n bit ch n{o c gi l mc tiu chin lc, ch no l
nh ca d}n thng... gia mi t khng kch, my bay tim kch nm bom li c xng
vo tiu dit cc trn a phng khng, bi M ~ thc s vp phi mt li la d{y c ca
qun v dn H Ni.
Cc trn nm bom ~ ko d{i trong mi hai ng{y. Lng bom bng mt phn t qu bom
nguyn t nm xung Hirsima, tc 20.000 tn T.N.T ~ c my bay M trt xung H
Ni v vng ph cn.
Nhng d kin trc c tnh hnh nn t u th|ng Mi hai, nhn dn H Ni ~ c
lnh s t|n. Song nhiu ngi vn cha mun i: n ngy 18, tc ng{y u tin M bt u
|nh H{ Ni mi c 100.000 dn trong s 670.000 dn chu ri thnh ph. Nhng ngy sau
vic s t|n din ra dn dp, 400.000 nghn ngi ~ tn ra vng nng thn xung quanh
H Ni, ngoi tm c coi l nguy him. Mc d vy H Ni vn c h{ng nghn ngi
cht v bom n M...
Tuy nhin, my bay chin lc B-52 cng khng l{m lay chuyn c quyt tm, ch ca
nhn dn Vit Nam. Tri li, nhng ti c man r ca quc M cng lm h tng thm
cm th v{ xit cht h{ng ng hn na. Nhng nh{ l~nh o h{ng u ca Vit Nam c mt

 , ti th H{ Ni, v{ ngi ta thy ch tch Tn c Thng, th tng Phm Vn

ng, tng b th L Dun... ~ kp thi n nhng ni b |nh ph| thm hi nhng gia
nh b nn, ng vin cn b, b i v nhn dn... Thnh ph ~ c kt thnh mt khi
xung quanh c|c nh{ l~nh o v ngy qua ngy, bao trm H Ni l mt khng kh k l,
mt quyt tm khng chin c nhn ln bi nhng au thng phi chu ng m y
lng cm th ~ tr thnh mt ng lc c sc mnh chng khc g sc mnh ca tnh yu...
m u tin ngi ta c th cm thy H Ni cng thng nh mt con th ang ng
trc mt mi nguy him: n cng mnh nghe ngng, va lo s nhng li va quyt tm
|nh tr ti cng. Qu thc khi B-52 nm bom xung Hi Phng hi th|ng T, loi my bay
chin lc y c g}y cho ngi ta mt ni khip s, nhng khi y l H Ni cha c chun b
phng. Song dn dn qua chin u v chin thng, ni lo s y ~ m nht i, v{
nhng ch cho mt quyt tm mnh m, mt s t tin k l: iu c th thy c khi
sng sm thc dy, ngi ta chen nhau trc nhng quy b|o mua ly mt t b|o c
nhng tin st do thut li nhng chin thng trong m, hay trc nhng tm pan ln
dng ngoi tri, ngi ta tm tm li va xem va bnh lun tin tc chin s trong
Nam ngoi Bc... Di bom n, H Ni vn sng, sng mt c|ch bnh tnh cng khai, ngi
ta vn u n lm v sinh ng ph, chm sc c|c vn hoa... Gia hai ln b|o ng, mi
hot ng vn din ra bnh thng, ch khc mt iu l ph x vng v hn, vng ngi
gi, vng tr em, vng ngi qua li... m n l thi gian n ra nhng trn chin c lit
nht... Sau nhng hi ci di h ln rn r b|o ng m|y bay ch t xa, l nhng gi pht
ch i trong hm tr n, thnh thong li vang ln nhng ting th tho, nhng ting ho
thng thng nh nhc vi mi ngi rng cuc sng vn ang tn ti, th bt thnh lnh t
tri rung chuyn v bu tri en kt bng sng rc ln nhong nhong nhng nh chp ca
bom n t trn tri trt xung v ca ng n, ca li la phng khng t di t
bn ln...
Trong m u tin, b nhiu in t ca ph|o {i bay B-52, nhng con qui vt ca cng
ngh hin i Hoa K, lc lng phng khng Qu}n i nhn dn Vit Nam nhng giy pht
lng tng ban u ~ nhanh chng |nh tr li. Da trn nhng kinh nghim c rt tr
ngay ti trn v phng chng nhiu v kp thi ph bin, cc trn a tn la v pho phng
khng Vit Nam bng c|ch i chiu tm, hng, tc bay ca my bay ch ~ x|c nh
c ng im bay ngang qua ca B-52 - Chng thng bay cao 10.000 mt bom
ri xung c tp trung hn - v th l B-52 ~ rc u vo nhng bc tng thc s
c dng ln bi nhng tn la S.A.M c tm bn ti 19.000 mt. Nhng m sau, nm
c quy lut hot ng v{ tnh nng k thut ca B-52, lc lng phng khng Vit Nam
~ kho lo chng nhng li la phc kch v{ |nh tr chng rt c hiu qu... Trong chin
dch dng khng qun chin lc |nh ph| H{ Ni, hai mi ba B-52 ~ b h trn bu tri
H Ni, tc mt phn t lc lng B-52 M ng Nam ... Ng{y nay gn vn Bch th
H Ni, ngi ta vn cn thy xc ca mt trong s nhng con qui vt y nm gn k vi
nhng con th b nht trong chung ci...
H Ni t ng{n nm vn hin, thanh lch v duyn dng, khng h chu khut phc m tri
li n ~ chin u kin cng nh vy y... Cui cng trc sc khng chin mnh m

ca nhn dn Vit Nam v b th gii cc lc phn i, Nixon ~ phi t b cc trn |nh

bom. 70% tim lc pht trin cng nghip ca Bc Vit Nam ~ b ph hu.
Cui thng Mt nm 1973, Hip nh Paris c k kt: ni dung ch yu ca n vn l ni
dung ca bn d tho th|ng Mi nm 1972.
Tng kt li, chin tranh ph hoi bng khng qun v hi qun M ~ g}y thit hi cho
min Bc nh th no?
Tt c cc thnh ph u b bom t{n ph|, trong c ba th{nh ph b hu dit; 28 trong 30
th x b ph hu. Trong s 5.708 x ca Bc Vit Nam th c n 4.000 x b nm bom, trong
c 300 x~ khu 4 tr th{nh bnh a. M ~ nm bom xung 350 bnh vin, trong 10
bnh vin ch cn l nhng ng nt. Nm trong danh s|ch c coi l mc tiu qu}n
s ca bom M, cn c 1.500 bnh x v nh h sinh, 3.000 trng hc v{ trng i hc,
491 nh th v{ 350 nh cha...
V tim lc kinh t. 66 trong 70 nng trng quc doanh, 1.500 n 1.600 cng trnh thu
li v{ 1.000 on b nm bom. Su tuyn ng st cng nh phn ln cc cy cu b
ph hu; c mt na s u m|y cng th. Tm li l min Bc mt mt phn ba s vn
c nh v cng nghip ca mnh - my mc, cng trnh xy dng - do bom n M.
Trong nng nghip, 300.000 n 400.000 hecta rung, tc mt phn ba din tch canh tc
b tn ph; 40.000 con tru, sc ko ch yu ca nng dn b st hi.
5 triu mt vung nh b ph hu...
Min Bc Vit Nam bc ra khi chin tranh mnh y thng tch; ch ring i vi lc
lng chin u c hai min Nam, Bc, tn tht v ngi ~ ln ti mt triu.
Tuy nhin, vt ln mi au thng mt mt, bng sc mnh v ngh lc ca chnh mnh,
nhn dn Vit Nam li mt ln na quyt tm tin h{nh n cng cuc tng tin cng xun
1975, mc d h c phi hy sinh nhiu na. }y khng c chuyn php mu. Nu nhn
dn Vit Nam ng vng v chin u kin cng nh th th l{ bi v h c s gn b
v{ ng tnh su sc vi ch , v h tm thy ni sc mnh v nhng kh nng
chin u. Chin tranh tn ph mt cch gh gm. Nhng nh}n d}n Vit Nam khng ch c
chu ng, m h cn bit cch ch ng n, v gia nhng lc phong ba bo tp d di in
cung nht th h vn bnh tnh chun b cho tng lai...

CHNG II. CHIN TRANH C CH NG

Trn thc t, cuc chin tranh ca M s y nhanh v xc nhn nhng la chn ca nhng
ngi cch mng Vit Nam m{ phng hng ch yu ca nhng la chn y ~ c vch
ra t i hi III ca ng Lao ng, tc ng Cng sn Vit Nam. N cng s kt thc cuc
tranh lun v vai tr then cht ca khoa hc v k thut, bi t nhng bom bi, n bom t
trng c iu khin bng lade, t nhng my tnh T}n Sn Nht n nhng b tin
ca Rand Corporation, Hoa K s s dng ton b sc mnh v cng ngh v khoa hc ca
h vo chin tranh Vit Nam. ng u vi cuc chin tranh y, ngi Vit Nam cn
phi khc phc mt cch nhanh nht v tt nht nhng nhc im v hn ch ca mt t
nc ng cn lc hu v trnh khoa hc k thut. Nhng la chn ca h mang mt
tnh cht cp bch: h phi ch ng c cuc chin tranh m M |p t cho h khng b
bp. Bi ch bng ngn tm vng v chin tranh du kch khng thi, h s khng th no
|nh bi c chin tranh hin i...
Nhng iu ngi Vit Nam la chn khng phi l tu tin, ch quan hay v cn c: n
phn nh nhng nhu cu cn thit.
T i hi ng ln th III nm 1960, vic xy dng nn kinh t x hi ch ngha min
Bc c gn lin vi nhu cu quc phng v cng cuc gii phng min Nam. Vn kin i
hi III ch r: Bc Vit Nam l{ cn c cch mng ca c nc. Tng cng v cng c min
Bc chng nhng n}ng cao t tng v{ hng h|i ca ng bo min Nam, m cn gip cho
cc lc lng cch mng tin ln pha trc to ra nhng iu kin thun li cho s pht
trin ca cch mng min Nam v{ ginh thng li cui cng.
Theo ng li y, mt chin lc kinh t thc s s c x|c nh ng u vi cuc
chin tranh ph hoi ca M i vi min Bc, cng nh tin hnh cuc chin tranh gii
phng min Nam.
c p dng t nm 1965, chin lc kinh t n{y c th tng Phm Vn ng xc
nh nh sau: 1. Huy ng ti a to{n b cc lc lng ca t nc chin u v chin
thng k th, bo v min Bc, gii phng min Nam. 2. Duy tr v pht trin sn xut ph
hp vi iu kin thi chin |p ng nhng nhu cu trc mt v{ ng thi chun b
cho tng lai. 3. Tho mn nhng nhu cu thit yu ca i sng nhn dn v n, mc, v
phng tin i li, bo m cho nh}n d}n c hc h{nh v{ chm sc sc kho.
M lao v{o |nh ph| Bc Vit Nam. Nhng khng qu}n M ~ t ra km hiu lc khi c
dng |nh v{o mt t nc chm pht trin m nng nghip l ch yu. Nhn ra nhc
im y v{ b li n, M quay ra |nh v{o d}n thng bng loi v kh s|t thng c|
nh}n, nh bom bi bom phng mi tn v.v... Song h{nh ng d man y ca M ~ b d lun
th gii cc lc phn i v t nhiu n ~ b hn ch.

L nn tng ca xy dng kinh t, nng nghip cng tr thnh nn tng t nhin ca khng
chin. Cho nn nhim v kinh t h{ng u ca nhn dn min Bc l{ y mnh sn xut
nng nghip. ng thi vi n l bo m giao thng v{ ph}n t|n c|c c s cng nghip.
Bi l{ nhng khu vc d b tn thng nht do chin tranh ph hoi ca M.
Chin tranh s gy ra cho th trng chung ton min cng nh giao thng nhng ri lon
khng th trnh khi. b p v khc phc tnh trng , kinh t a phng cn phi
c pht trin. Nn kinh t ny s c xy dng thnh nhng c cu c lp v chin
u v sn xut, bo m cho c|c a phng c kh nng t tc nhng nhu cu ca bn
thn mnh trong mt thi gian d{i. Trong trng hp xy ra cuc chin tranh trn b, nu
M liu lnh g}y ra th c|c a phng c quy hoch trn c s t 1 n 1,5 triu dn s
tr thnh nhng ph|o {i va c th c lp chin u, li va c th phi hp vi nhau
cng chin u. Tt nhin l{ mt s t chc l tng. N da vo sc mnh l chnh.
Nhng n cng cn phi c s gip ca c|c nc x hi ch ngha...
Trong chin tranh, nng nghip chng nhng phi l{m ra lng thc cung cp cho
nh}n d}n v{ qu}n i, m n cn phi dnh ra mt lc lng quan trng v nhn lc b
sung cho qu}n i. Cho nn y mnh sn xut, nng nghip cn phi c nhanh chng
ci tin v k thut v{ phng tin sn xut, c bit l v thu li v s dng t v{ ngi
mt cch hp l.
T 1965, nng thn min Bc thay hnh i dng. Nhng mnh rung manh mn nay
nhng ch cho nhng tha rung rng ln c quy hoch mt cch hp l tin s
dng nc. Vic {o p hn 100 triu mt khi t ch c th l{m c bng cch xy
dng nhng hp tc x bc cao vi trung bnh khong trm hecta t. S h nng dn ra
nhp hp tc nng thn min Bc ~ ln ti 95,7%.
Da trn cng nghip a phng, vic na c kh ho| trong nng nghip cng ph|t trin.
Nhiu my mc nh: my xay xt, my nghin thc n gia sc, m|y bm nc... c a
vo s dng. T 1965 n 1972, s cc hp tc x c trm c kh nh ~ tng ln t 2,5%
n 52,3%. M|y c{y cng xut hin ngy mt nhiu: nu nm 1965, 2.750 hecta t mi c
mt my ko 15 m lc th nm 1972, 390 hecta t ~ c mt my ko.
Bn cnh nhng c s ban u ca cuc cch mng k thut, nng thn min Bc li c
thm cuc c|ch mng xanh: t 1966, cc nh nng hc min Bc ~ cung cp cho nng
dn mt loi la mi - la xun - va ngn hn va c nng sut cao, nh ~ l{m cho sn
lng thc tng ln mt c|ch |ng k. My bay M ~ ph| hu tt c cc nh my sn xut
phn bn ho hc. i i vi vic phi nhp phn bn t nc ngo{i, nh{ nc khuyn
khch nng d}n y mnh phong tro lm phn xanh. Kt hp vi cch mng k thut, cch
mng xanh, cc hp t|c x~ cng ch x}y dng mt nn np lm vic dn ch, chng thi
quan liu c o|n ca cn b cng nh nhng t tng bo th lc hu trong cn b v
nng d}n, ng thi y mnh vic n}ng cao trnh vn ho|. Nm 1966, 17.000 nam n
thanh nin x~ vin ~ c {o to qua mt lp s cp v nng hc; nm 1968, s trm
nghin cu nng hc cng tng c 49,9% so vi nm 1964.

Nhn chung trong hon cnh chin tranh, min Bc x hi ch ngha ~ c nhiu c gng
hin i ho nn nng nghip ca mnh v{ trn c s cng c cc quan h sn xut. Tuy
nhin, vic hin i ho y cng ch t ti mt mc nht nh do thiu s h tr ca
cng nghip b chin tranh tn ph.
Nguyn l coi cng nghip ho| l{ nhim v c bn ca thi k qu| ln ch ngha x~ hi
vn c gi tr trong thi chin, nhng n cn phi c vn dng mt cch ph hp vi tnh
hung thc t. iu ct yu l phi bo v c c|c c s cng nghip v{ duy tr c sn
xut. Nguyn tc ra l phi tng cng cc bin php bo v v{ s t|n nhng g c th s
t|n, ng thi vn duy tr c kh nng sn xut. Nh vy m{ nh m Hn Gai chng hn,
trung tm m ln nht min Bc, 90% thit b k thut ca n vn c bo v an ton khi
bom n v ngay sau ngy k Hip nh Paris, cn b cng nhn y ~ lp tc bt tay vo
sn xut. Trong cc ngnh cng nghip kh|c, ngi ta c th c tnh 50-70% trang thit b
c cu thot. Ch ring ngnh giao thng vn ti l b thit hi nng, t nht cng phi
50% m|y mc v{ phng tin ca n b ph hu.
Trong ton b thi gian M tin hnh cuc chin tranh ph hoi, chnh c cu cng nghip
a phng[35] l{ c cu ng vai tr ch yu trong cng nghip. N kt hp gia mt s
c s cng nghip trung ng c va vi cng nghip nh v th cng nghip a
phng, nhng c s ch i hi mt trnh k thut thp hoc bnh thng... Tuy nhin
phn ng gp ca n vo cc mt hng tiu dng li kh quan trng, v d nh n ~ bo
m 45% nhu cu v vi cho nhn dn. Sc nng |ng k ca n i vi nn kinh t chung
cng l{ mt iu d hiu, bi n phn nh s lc hu ca mt t nc chm pht trin b
km hm bi ch thc d}n trc }y. Song lc n{y, n li ng tr thnh mt ch da
v kinh t ng u vi cuc chin tranh ph hoi ca M: di bom n ca my bay,
n c kh nng hot ng linh hot hn v{ t ra t b tn thng hn so vi nhng khu cng
nghip tp trung ln. Hn na trong iu kin nng nghip min Bc cn trnh k
thut thp th cng nghip a phng l{ ch da tt nht ci tin n, ng thi cn l
si dy lin h c th nht v trc tip nht gia cng nghip v nng nghip: vic sa
cha, ci tin v sn xut cc cng c nng nghip n gin l nm trong tm tay ca n.
Cng nghip a phng s b mt phn ln cho nhng thit hi ca cng nghip nng do
b chin tranh gy ra: nu ch s ca cng nghip nng li tr v ch s ca nm 1960 th
ngc li, ch s ca cng nghip nh li tng t 100 nm 1964 ln 134 nm 1974.
Mt vi con s khc chng t s ng gp ca cng nghip a phng trong chin tranh:
n sn xut ra 56% cng c lao ng, nguyn liu v bo m 65% nhu cu tiu dng ca
nhn dn. Cui nm 1968, khong hai trm xng c kh vi 22.000 cng nh}n c lp ra
nhiu tnh, huyn, cung cp cho a phng v{ ng gp vi Trung ng m|y cng c,
m|y ph|t in, m|y bm nc, m|y c{y y tay... trong khi mt mng li c|c xng, trm
khc c trang b m|y mc n gin hn cng c b tr rng ri nng thn, to thnh
mt mi lin h mt thit vi nng nghip a phng: chng nhng n sa cha, cung cp
cng c lao ng, m n cn trc tip gp phn thc y sn xut ca a phng. Ch cn
nu mt v d n gin cng thy r tc dng ca n i vi vic tng nng sut lao ng
trong nng nghip: mt m|y bm bm c 273 mt khi nc trong mt gi, trong khi
mun l{m c ngn y cng vic trong ngn y thi gian th ngi ta phi b sung ti 80

ngi t|t nc bng tay. Cng trong khun kh ca cng nghip a phng, th cng
nghip cng c ch pht trin mnh m v{ ring n ~ ng gp 65% cng c lao ng
n gin v vt liu xy dng cho nng nghip.
Cng nghip nng khu vc b thit hi nng n nht trong chin tranh. Cui nm 1972, theo
c tnh, tim lc ca n ~ b ph hu t 60 n 70%. Tng b th L Dun |nh gi| mt
cch tng qut l nn kinh t ca min Bc ~ b chm li mi nm do chin tranh. V d
nh nh my gang thp Th|i Nguyn: ngi ta d kin nm 1965 s cho ra l m thp
u tin, th m phi mi nm sau, tc nm 1975, m thp u tin ca nh my mi
c ra l...
c xy dng vi s gip ca Trung Quc trong k hoch 5 nm ln th nht 19601965, khu lin hp gang thp Thi Nguyn tiu biu cho quyt tm tin nhanh tin mnh
ln ch ngha x~ hi ca Vit Nam Dn ch Cng ho. L mt nh my thuc quy m trung
bnh, vi d kin lc ban u mi nm s sn xut c 120.000 tn thp, khu lin hp
gang thp Thi Nguyn l kinh nghim duy nht v xy dng cng nghip nng ca min
Bc lc : n l{ ni tp trung cng nh}n ng nht ca Vit Nam Dn ch Cng ho, vi
8.000 cng nhn ca nh my v 14.000 cng nhn lm vic cc m ph thuc vo n.
Trn thc t, d |n lc ban u ca nh{ m|y ~ khng c ho{n th{nh n cht. ang x}y
dng gn xong, khi l cao cui cng ca ba l cao va bc vo hot ng th chin tranh
n ra min Bc. Nm 1967, chnh ph lnh nh ch xy dng v ln u tin 10.000 tn
my mc thit b ca nh{ m|y c s t|n. B |nh ph| nng trong chin tranh ph hoi ln
th nht, nh{ m|y c khi phc li mt phn v{o nm 1969. Nhng n nm 1972, n li
tr thnh mc tiu |nh ph| tr li ca my bay M... Sau Hip nh Paris c k kt, khi
c dp tr li khu lin hip gang thp, va bc i va rt chn khi nhng |m bn ly
nho nhot v ch thy xung quanh mnh nhng khu nh{ xng n|t, ng im lm bt
ng, v khong gia hai l cao b bom |nh v, trc l my con b ang vc u vo c
bt ly my nhnh c cn ci...

CHNG III. NHNG NM TI...

Hip nh Paris va c k kt, Bc Vit Nam ~ bt tay ngay vo t chc li x hi mt

c|ch c bn. Hn mt ln na ton b nhng bin ph|p ra u chng t cc nh l~nh o
Vit Nam mong mun hip nh Paris c chp hnh mt cch nghim chnh. Mnh cn
y nhng thng tch chin tranh trong cuc ng u trc tip vi cng quc u s
quc ch ngha, Vit Nam Dn ch Cng ho{ ~ tp trung khng chm tr vo nhng vn
pht trin t nc. Th ri hai nm sau na, khi nhng vt thng cn cha kn ming,
c|c nh{ l~nh o Vit Nam li tm thy nhn dn mnh quyt tm v sc mnh cn thit
|nh thng mt trn quyt nh cui cng, lm tht bi mi toan tnh ca ngi M... iu
ch c th l{m c l nh vo nhng mi lin h mt thit gia ch v nhn dn, s
o{n kt ca nh}n d}n xung quanh ng, v s ti tnh trong vic ch o chin lc ca cc
nh{ l~nh o Vit Nam, nhng ngi ~ bit da vo s linh hot mm do ca nhng c
cu x hi ng u vi k th v chun b cho tng lai. Tng lai y, ngi ta c th
da vo nhng phng hng ln ca k hoch 5 nm 1976-1980, phc ra nhng nt
chnh ca n. l{ mt k hoch tt nhin c xy dng trn quy m ton quc, nhm xy
dng mt t nc thng nht vi 320.000 kilmt vung v thm lc a thuc ch quyn
quc gia, mt t nc c 45 triu d}n ng hng th ba trong phe x hi ch ngha v dn
s, trong c 21 triu lao ng, tc ngang bng dn s lao ng ca nc Php.
K hoch ny da vo mt phn tch ch yu: mu thun c bn ca x hi Vit Nam trong
tng th l mu thun gia quan h sn xut tin tin vi lc lng sn xut lc hu. Vy
gii quyt mu thun ny, Vit Nam cn phi huy ng v pht trin nhng kh nng ca
cch mng khoa hc v k thut chuyn t mt nn sn xut nh phn tn sang mt nn
sn xut ln da trn c s pht trin cng nghip ho|... ng li ch yu l{: u tin ph|t
trin cng nghip nng mt cch hp l trn c s pht trin nng nghip v cng nghip
nh, bng c|ch c}n i gia cng nghip v nng nghip; kt hp pht trin kinh t a
phng vi kinh t trung ng; kt hp kinh t vi quc phng...
Thc hin k hoch ny, Vit Nam c nhng thun li ln: t nc ~ ho{ bnh, Vit Nam
c th trng cy vo s gip ca c|c nc x hi ch ngha ng thi c th hp tc v
khoa hc v k thut vi c|c nc khc trn th gii. Cui cng, tim lc ca min Nam s
l{m thay i |ng k nhng iu kin tch lu: tim lc y s gip gii quyt mt vn
ln l vn t tc v lng thc v to ra mt lng d tha xut khu; tim lc y
cng s m rng th trng quc gia v cho php phn b nhng c cu kinh t mt cch
hp l...
Nhn vo nhng mc tiu m k hoch 5 nm nhm t ti v{o nm 1980, ngi ta cng
thy r nhn dn Vit Nam qua chin tranh ~ phi chu ng nhng kh khn thiu thn
nh th n{o. Lnh vc x hi u tin m mc tiu ca k hoch cp l vic ci thin i
sng nhn dn v c|i n, v{ lm vic n{y, ngi ta ~ d kin trong vng hai, ba nm, s

bo m cho d}n no v ba n c thm tht, c. Ri n nh : t 1976, nh{ nc ~ tng

u t v{o }y 10% so vi trc v mc tiu ra vo cui k hoch, nhn dn thnh ph
s mi ngi c 4 mt vung nh (hin nay l{ 1,2 n 1,5 mt vung mt u ngi). V
cc mt, s tng t 4-5 mt (tiu chun cn b v cng nhn vin) trn 7 mt cho mi ngi
dn.
V vic hc h{nh: nm 1976, Vit Nam c 11 triu hc sinh. Nu k tt c s ngi i hc,
trong c c nhng ngi hc b tc, th c ba ngi dn Vit Nam c mt ngi i hc.
Cn v kinh t, nhng mc tiu ra cho n th hin quyt tm ca Vit Nam l tin nhanh
ln thi hin i. Mc tiu u tin l{ tng sn lng go va bo m nhu cu trong
nc, va bo m c kh nng xut khu. Nm 1980, mc tiu d kin l s t c 18
triu tn. V cng nghip nng th s u tin cho sn xut in, v{ u tin n{y vn s c
tip tc trong k hoch 5 nm tip theo. Mc tiu l{ n nm 1980, sn lng in s tng
gp i so vi sn lng in ca c nc nm 1975.
Nh{ nc cng s tp trung n lc vo pht trin cng nghip c kh trang b cho nng
nghip v cng nghip nh. Hin nay nng nghip mi c 11% c kh ho|, cui k hoch
5 nm s tng ln 30%. S gip ca c|c nc x hi ch ngha s rt quan trng. Lin X
d kin s cung cp cho Vit Nam mt nh my ch to my ko c kh nng sn xut c
20 n 25.000 my ko trong mt nm. Vic tm kim du m vng bin min Nam c
ra trong k hoch 5 nm cng s m ra cho Vit Nam k nguyn khai thc du kh.
Nhng cng trnh quan trng nht l cng trnh thu in sng { s c xy dng Ho
Bnh vi s gip ca Lin X. Ngoi ra Lin X s cn gip xy dng mt khu lin hp
luyn thp mi vi nng sut 1,5 triu tn thp mt nm...
Vy l chng nhng khng b quay v thi k |, nh li e do ca mt ngi n{o
trong h{ng ng c|c nh{ l~nh o qun s M, m Vit Nam cn ng vng v gi }y ang
xy dng tng lai.
Vi thng sau gii phng, b Ng B Thnh tip ti Si Gn. B va d hi ngh gia cc
i din hai min quyt nh v vic thng nht t nc v b t ra hon ton tn thnh
cc kt lun ca hi ngh, c bit l v la chn con ng x hi ch ngha. B{ cho bit,
i vi ring b{ cng nh i vi phn ln tr thc min Nam, s la chn y khng h
mang tnh cht tin nghim v mt hc thuyt m{ n l{ kt qu ca thc t, cn c vo
kinh nghim ca nhng s vic... V{ b{ kt lun: Tt c mi ngi u c c hi Vit
Nam, chng ta c th thy r iu qua t mnh xem xt...
Hoa K ~ tm mi c|ch ph hoi Vit Nam, bng bom n cng nh bng cc th on
|nh v{o quyt tm, ch. H ~ li trn t nc ny 25 triu h bom. V ch ring
lm ci m h gi l{ t|c ng tm l, h ~ qung xung Vit Nam hn... s|u t hai trm
triu t truyn n m{ bun thay cho h, ngi Vit Nam ch coi n nh nhng t giy ln.
Ch b nhn Si Gn m h mun dng ln theo hnh nh ca h th n ch cng lm cho
hnh nh y thm i bi. V khi ra khi cuc chin tranh Vit Nam, Hoa K hin ln nh
mt ngi m yu...

V pha mnh, Bc Vit Nam ~ phi ba ln xy dng li t nc: 1954, 1969 v{ 1972...
ri li phi nhn thy bit bao cng sc trong mi nm ca h ~ b ph hu trong tm
nm chin tranh. Th nhng qua la n ca nhng trn nm bom, min Bc y sc sng
vn hin ngang ng vng...
Thng li ca Vit Nam trc ht l thng li ca con ngi Vit Nam, ca nhn dn Vit
Nam. Vit Nam c mt lch s l}u i t h{ng nghn nm, m{ s chia ct t nc nm
1954 ch l mt chia ct tm thi, mt tai ho do s can thip ca nc ngoi gy ra. Lch
s va qua chng t rng cc nh cch mng Vit Nam, bm r su vo lch s s ca h,
~ bit to ra mt ngha mi bng vic trang b cho n mt v kh sc bn ginh chin
thng: l{ vic thnh lp mt ng Cng sn Vit Nam nm 1930. ng Cng sn Vit
Nam s hoch nh mt chin lc cch mng mi c lp, sng to, v lm cho truyn
thng ca lch s ca dn tc Vit Nam thm phong ph bng cch vch ra mt con ng
Vit Nam cho s nghip gii phng dn tc v xy dng x hi ch ngha ca h.
Cuc u tranh lu di ca ngi Vit Nam s c th kt thc mt c|ch kh|c i, khng nh
nhng g ~ din ra trong ci bui sng cui cng ca th|ng T nm 1975, nu nh khng
c s ngoan c ca nhng nh{ l~nh o M. Nhng d kt cc th no th nguyn tc ch c
mt - iu ~ khc su vo tm tr mi ngi Vit Nam. V vy m trong chin tranh Vit
Nam, ngi thng l ton dn tc Vit Nam v Vit Nam khng c ph}n chia ngi thng
v k bi. V lc ny, tt c mi ngi Vit Nam u c mt n lc chung l hn gn li cc
vt thng chin tranh.
Vit Nam khng phi l mt chin trng khp kn m{ ng u vi nhau l{ c|c cng
quc ln thng qua mt s nc nh b li vo vng chin. Nhng thc s l{ mt cuc
ng gia hai quan nim ca hai th gii m ranh gii ca n khng trng hp vi bin
gii ca cc lnh th, m ranh gii i qua tr|i tim v{ khi c ca nhn dn mi nc. Cn
ni rng }y khng phi l{ ngi Vit Nam mun khoc cho cuc u tranh ca h ci tm
c y m{ chnh l{ c|c ngi c trch nhim Hoa K mun th: h mun ly gng ca Vit
Nam dy cho th gii mt bi hc, bng cch nm ton b sc mnh ca h vo mt cuc
chin tranh chng li nhn dn Vit Nam, mt dn tc khng c nguyn vng no khc l
mun c sng c lp, t do. Ngi Vit Nam ~ chp nhn v tin hnh cuc chin
u , ho{n to{n thc rng - nh Ch tch H Ch Minh ~ ni - h l{ ngi i din cho
cc lc lng ca vn minh chng li cc lc lng ca bo t{n.
Cuc trn chy bng trc thng v{o s|ng sm 30 th|ng T ca th|i th M Graham
Martin vi gi trc khi qun gii phng tin vo Si Gn l biu tng ca mt s kin
ln: cng quc ln nht ca th gii t bn ch ngha ~ b Vit Nam trc tip |nh bi
trn chin trng. Cng vi n l tht bi ca mt chnh s|ch c xy dng trn sc mnh
ca tu chin, ca B-52 v ca la M. i vi nhn loi tin b, thng li ca Vit Nam
nh x~ lun bo Nhn dn vit l{ thng li ln nht k t sau khi tht bi ca ch ngha
ph|t xt Hitle nm 1945. Gi{nh c thng li y l nh nhn dn Vit Nam c c ci m
h gi l{ sc mnh tng hp ca thi i: l{ phe x~ hi ch ngha phong tr{o cng
nhn v tin b quc t v phong tro gii phng dn tc...

Thng li ca Vit Nam l mt ng gp ht sc quan trng cho ho bnh th gii m by

gi hy cn qu sm o c mc rng ln ca ng gp y. Nhng trong khi khc
t khng chu chp nhn hin trng b chia ct cng nh s n dch ca nc ngoi trn
mt na t nc mnh, cc nh cch mng Vit Nam ~ c s h tr quyt nh cho s
nghip u tranh cho ho bnh th gii, bi bng vic lm ca mnh, h khng nh rng th
gii ng{y nay ~ thay i mt c|ch c bn; quc M khng phi mun l{m ma l{m gi
th no th lm...
Trong m bng bong ca lch s m nhng cuc u tranh trn th gii ang an qun vo
nhau, chng ta hy th rt mt si ra xem... Ng{y 1 th|ng T|m nm 1975, Helsinki, hi
ngh an ninh v Hp t|c Ch}u u ~ k v{o vn kin cui cng.
Bn cnh c|c nc Chu u, Hoa K cng k v{o mt vn bn trong vic p dng cc
nguyn tc v chung sng ho bnh Ch}u u c lp thnh quy tc: i vi ho bnh
Chu u, ti liu c mt ngha rt c bn. Th m{ nm 1954, khi ng Mltp lc l{
b trng Ngoi giao Lin X ngh vi Php, Anh v Hoa K cng nhau k mt Hip c
an ninh tp th Chu u, m nhng nguyn tc ca n th cng tng t nh nhng nguyn
tc ca bn Hip nh Helsinki 1975 - th ngoi trng M Foster Dulles trong khi bc b
ngh y ~ tr li Mltp rng: l{ mt tr a ti t! Chng ta nh rng, khi l{ Hoa
K chnh thc can thip vo Vit Nam...
Vit Nam, t th|ng Nm nm 1975, h{ng vn ngi min Bc ~ x vo min Nam
tm gp h hng b con... bng my bay, tu thu, t, xe la... Mi phng tin u
c huy ng: ba ngi ngi dn vo mt ch, xe tu cht nch ngi nh mun v tung
ra. C hm quy bn v nh ga H Ni, anh nhn vin bn v mt t|i mt i v s khi |m
ng gin d p ca m m i do |nh anh ta ch v ci ti anh ta ~ tr li mi ngi
rng nh{ ga ~... ht v !...
Lc 19 gi 15 ng{y 13 th|ng Nm, ln u tin t hai chc nm nay, mt chuyn th ti H
Ni mang theo 15.600 l| th gi thng t Si Gn ra. Ri t h{ng vn l| th kh|c cng
c tip tc gi ra trong nhng ngy sau .
T... nhn c mt l| th ca v. Mt l| th nh ng trong chic phong b c du Air
Mail, m{ trn c mt nt ch m nht, vit mt cch vi v~, khng ghi a ch m ch c
my dng vn tt v lai lch ca anh. V mt dng ghi ngy thng. Phi mt rt lu, T... mi
d|m bc th ra xem, bi v anh bit rng n s y nhng k nim, nhng thng nh ca
nhng con ngi do hon cnh phi chia ly... Ng{y th|ng trn phong b l{ ng{y ci ca v
chng anh, v nt ch l ca v anh, ngi v yu du m t hai chc nm nay anh cha
c mt ln gp mt...

HT

Chia s ebook : http://downloadsach.com/

Follow us on Facebook : https://www.facebook.com/caphebuoitoi

Ch Thch:
[1]
Nm 1954, Hi ngh Geneve.
[2]
Trch trong b{i th Trn thng cui cng - L c Th. B|o Nh}n d}n, ng{y 9 th|ng 5 nm
1975.
[3]
Lc cha i tn nh vy m vn gi l{ ng Lao ng Vit Nam - ND
[4]
H s Lu Nm gc, Albin Michel, tr 303.
[5]
White House years Mandate for change - 1953-1956, 1963, tr. 372.
Trong mt th mt gi cho th trng ngoi giao Bedell - Smith, ngi thay th ng Hi
ngh Genve, Foster Dulles cng vit:
"Khng nghi ng g, tng tuyn c s dn ti mt Vit Nam thng nht di quyn ca H
Ch Minh. Vy iu cc k quan trng l cuc tng tuyn c y s phi hon li cng lu
cng tt sau hip nh ngng bn, v n s din ra trong nhng iu kin gii ta c mi
s c}u thc c th gi{nh c cho cc phn t dn ch nhng c may tt hn". H s
Lu Nm gc, Albin Michel trang 49.
[6]
Phng s ng trn b|o Nh}n d}n t ngy 19-5-1974 v ng mn H Ch Minh.
[7]
Thng 11 v 12-1965, khi tip hai nh bo M James Cameron v Felix Greene, H Ch Minh
va ci va ni vi h rng, nu ngi M quyt nh rt qun th "chng ti s tri cho
h mt tm thm ". Theo cun H Ch Minh ca J.Lacouture.
[8]

 }y, chng ti thy cn ni r thm. Thc ra, theo ch o ca trn, B Tng tham mu
QND Vit Nam ~ x}y dng hai k hoch. K hoch th nht - k hoch c bn nhm thc
hin quyt tm chin lc l gii phng min Nam trong thi gian hai nm 1975-1976. Bn
cnh k hoch ny cn mt k hoch, mt phng |n na, l "nu thi c n th lp tc
gii phng min Nam trong nm 1975".
Thc t din bin cuc Tng tin cng nm 1975 l{: ngay trong qu| trnh chin dch Ty
Nguyn, trc chiu hng tnh hnh pht trin v cng thun li cho ta, B chnh tr trong
cuc hp ngy 18-3-1975, ~ kp thi b sung quyt tm chin lc "gii phng min Nam
ngay trong nm 1975" (N.D).
[9]
}y t|c gi vit "vo Sodome". Xin dch thng l{ v{o S{i Gn d hiu. Sodome l tn c
ca mt s thnh ph Nam Bin en, b ph hu trong mt thin tai vo th k 19 TCN.
Kinh Thnh nhc n thm ho n{y nh l{ mt s trng pht ca Cha i vi ci ti bt
trung v v lun ca ngi dn nhng thnh ph y. Dng Sodome, tc gi lm cu ni c
thm nhiu hm - ND.
[10]
}y, chng ti thy cn ni r thm. Thc ra, theo ch o ca trn, B Tng tham mu
QND Vit Nam ~ x}y dng hai k hoch. K hoch th nht - k hoch c bn nhm thc
hin quyt tm chin lc l gii phng min Nam trong thi gian hai nm 1975-1976. Bn
cnh k hoch ny cn mt k hoch, mt phng |n na, l "nu thi c n th lp tc
gii phng min Nam trong nm 1975".
Thc t din bin cuc Tng tin cng nm 1975 l{: ngay trong qu| trnh chin dch Ty
Nguyn, trc chiu hng tnh hnh pht trin v cng thun li cho ta, B chnh tr trong
cuc hp ngy 18-3-1975, ~ kp thi b sung quyt tm chin lc "gii phng min Nam
ngay trong nm 1975" (N.D).
[11]
S ngy 8-8-1971.
[12]
C: J.Decorno, ca t Le Monde ( Th gii); mt kp truyn hnh Php do Claude Groignaire
ph trch; Roland Paringaud ca A.F.P.
[13]
Nhng con s ny rt t mt ti liu chnh thc ca Si Gn (Vit Nam cng ha, mi
trng v dn chng The Republic of VietNams environment and people , Sai Gon 1975),
chc chn l cn thp so vi thc t v nhng g lin quan n vic gim s dn nng thn
Nam Vit Nam. Bi n cha tnh n hin tng nhng ngi di tn m ti liu n{y c

lung l{ 800.000 ngi n nhng tri tp trung u nm 1975. Li cn ba triu ngi

thuc v nhng chng trnh gip ngi di tn.
[14]
Trong nm 1968, ta dng thut ng: Tng cng kch, tng khi ngh. Sau i gi l Tng
tin cng v ni dy ng lot.
Cuc tin cng 1975, ta vn gi l tng tin cng v ni dy. (N.D)
[15]
Th tng Php hi .
[16]
Nayan Chanda k trong Tp ch Kinh t Vin ng (Fareastern Economic Review).
[17]
i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun khi thnh lp khng c n (N.D).
[18]
i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun khi thnh lp khng c n (N.D).
[19]
C ngi cn gi l{ "Con ng khng vui".
[20]
}y t|c gi ch ni c "hai cng", chng ti xin php sa li - N.D
[21]
Thi h{nh chnh s|ch "chia tr", thc d}n Ph|p ~ li dng mu thun y. H tp hp,
khch ng mt s b lc ngi T}y Nguyn chng li khng chin. Ngay c sau 1954,
tnh bo Php t Pnng Pnh vn s dng F.U.L.R.O (Front Unifie pour la liberation des
Races Opprimes-Mt trn thng nht gii phng cc dn tc b p bc) chng cch
mng Vit Nam, di chiu bi t tr. Ngc li chnh sch ca Mt trn Dn tc gii phng
vn bo tn nhng c im ca cc dn tc thiu s y, chnh quyn Ngy, nht l{ di
thi Dim li mun ng ho h, thm ch mt cch tn bo, gy nn mt s tranh chp
nng n gia Si Gn v dn chng min ni.
[22]
10 cng = 1 hecta.

[23]
Nh rng mua 100 kil go cho mt gia nh 5-6 ngi n trong mt th|ng, ngi dn
phi tr 25-30.000 ng tin c S{i Gn.
[24]
iu tra cng b trong bo Nhn dn t ng{y 8 n 11-12-1975.
[25]
Ng{y qu}n ng minh b chim Normandie (Ph|p) trong i chin Th gii th hai
(1939-1945).
[26]
}y t|c gi dng ch "Eldorado", tn mt min t hoang ng rt nhiu vng m
nhng k chinh phc chu M x|c nh nm gia sng Amazone v sng Ornoque (ND).
[27]
Ngi Ph|p ~ li dng tnh c|ch hi c tnh cht "a phng ch ngha" n{y. H khuyn
khch nhng khuynh hng "t tr", chia r dn tc, gio phi. V d nh o Ho Ho do
Hunh Ph S thnh lp 1939, thu ht khong 3 triu tn . Ha Ho ~ th{nh lp min
t}y ng bng Cu Long gip vi Campuchia mt th "cng ha t tr", c khuynh hng ly
tm vi chnh quyn trung ng.
Nguyn Vn Thiu ~ xung t mnh m vi Ha Ho, mun gii t|n qu}n i Ha Ho, mt
lc lng trc }y ~ s|t c|nh cng Ph|p chng khng chin Vit Nam.
[28]
Trong Cch mng nng dn Nam Vit Nam.
[29]
H s mt Lu Nm gc, tr. 527.
[30]
C l l tc gi nhm - ny ca Trn Quc Tun trong cuc khng chin chng Nguyn Mng th k 13 (N.D)
[31]
Vit tt ca "Civil Oprations and Rvolutionnary Development Support"; tm dch
"Chng trnh d}n s v h tr pht trin cch mng".

[32]
Tt c nhng s liu n{y u ly t mt bn nghin cu ca chuyn gia M James E.Beyle,
lm thng 1-1972 theo yu cu ca B cng chnh ngy quyn Si Gn.
[33]
International Business Machine: Cng ty my kinh doanh quc t.
[34]
Trch trong th gi ng bo Nam B.
[35]
Nm 1964, sn lng cng nghip a phng chim 48% trong tng sn lng cng
nghip quc dn.