Você está na página 1de 268

.

^u^

^^<-

Digitized by the Internet Archive


in

2010 with funding from


University of Toronto

http://www.archive.org/details/glossariumdergotOOgabe

OLOSSARin
DER

GOTHISCHEN SPRACHE
VON

H.

. y. d.

^ABIi]VTZ

vtxd

r.

J.

IiOB.

1^^

iV

LEIPZIG:
F.

A.

B R

18

C K H A S.

4 3.

o r ir o r

t.

o verschiedenartig die Ansprche sind, welche an ein Wrterbuch gemacht werden


knnen, so verschieden knnen auch die Grundstze sein, von denen bei Bearbeitung

Wir

eines solchen ausgegangen wird.

welche uns

gen Grundstzen,

geleitet haben, hier krzlich

Dass ein Wrterbuch

bei

halten uns daher fr verpflichtet, von denjeni-

der Herausgabe

des

vorliegenden Wrterbuchs

Rechenschaft abzulegen.
des

hinsichtlich

Stoffes den vorhandenen Sprachschatz

mglichst vollstndig in sich aufnehmen solle, darber sind wohl Alle einverstanden*);
allein

dennoch bedarf es im vorliegenden Falle einer nheren Darlegung des Stoffes,

Ausser denjenigen

den wir hier zusammengestellt haben.

lfilanische Bibelbersetzung

Sprachdenkmlern

*)

Die

Skeireins**^,

Codicis Vocabula cxplicantur.

Lond. 1772;

Manuing.
Ulfilas;

Holmiae 1G70;

oder

sie

verbreiten,

so Junius

die

den brigen vorhandenen

Amstelaed. I0S4;

Dortrechti 16G4.

Dictionarium

Saxoiiico-et

Fulda's von Reinwald

Castiglione's Glossar

entweder nur ber Das, was bei

sich

Gothicum Glossarium quo pleraque Argentei

Stiernhielm:

Glossarium lphila-

Gothico -Latinum auct. Ed. Lye,

umgearbeitetes

beziehen sich nur auf einzelne Stcke,

nicht zu gedenken

Wrtern, welche

Calendarium gothicum***). Neapolitanische

vorhandenen gothischen Wrterbcher konnten

bis jetzt

ihrem Erscheinen bekannt war,

Gothicum.

darbot, auch die in

wie

ed.

Owen

Glossar hinter Zahn's Ausgabe

anderer

kleinerer

des

solcher Glossare

zu dem zweiten Cormtherbrief, und Massmann's Glossar

zur Skeireins.
**) Skeireins

Aivaggeljons pairh lohannen,

Auslegung des Evangelii lohannis

Aus rmischen und maylndischen Handschriften herausg.


Ein Theil des sechsten Blattes war frher

***)

in

v.

dem Specimen

H. F. Massmann.
(s.

Not.

***)

in

gothischer Sprache.

Mnchen 1834.

4o.

von Mai und Castiglione

herausgegeben worden; smmtliche Fragmente finden sich berichtigt abgedruckt unten S. XII

XVII.

Das Calend. Goth.

Ulpln'ac

ist

in

einer mailnder Handschrift (Cod. A.) enthalten,

partium ineditarum specimen, coniunctis


verglichen

und

berichtigt

curis

Mali et Castillionaei editum.

und abgedruckt

in:

Mediolani 1819. 4.; wieder

von Massmann und abgedruckt nach dessen Berichtigungen unten S. XV] I

fg.

VORWORT.

Urkunden*),

und Aretinischc

auch

jedenfalls nicht gothischen Foj&r/.y)

wir haben es

Wrter, welche als (wirklich oder


von griechischen oder rmischen Schriftstellern ange-

zweckmssig erachtet, solche

fr

angeblich) gothisch

ie

fhrt werden,

Ai(/l</(/s,

wegzulassen, sondern nur,


mit einem

scheidun^

dem

darber konnte kein Bedenken obwalten;

enthaltenen aufzunehmen,

aber

(nicht in

wogegen

bezeichnen,

j zu

(Slrava,

Gepanla, BiUujcincis

Ans,

Form

da ihre wahre gothische


es

Sihord) ,

offenbar

zu weit gefhrt haben

die erst aus anderen Sprachen,

wrde, wenn wir hierunter auch A\"rter,

nicht

nicht feststeht, zur Unter-

B.

z.

dem

heutigen Spanischen, worin Adelung (Mithridates U, 535) und Keil (Span. Sprachlehre
103. vgl. Mascov, Geschichte der Deutschen, 11, Anm.XXVI, 4. S. 176 f.) oder der Sprache

worin unter mchrern Reisenden zuletzt Busbeck

krimischer \ationen,
in

der Ausgabe der Fragmente des Rmerbriefs

S.

14

ff.

die Deutschen,

Zeuss,

432) gothische Wrter gefunden haben,

S.

ausdehnen, die nicht,

Vtie

Butvins ,

in den

vorhandenen Sprachdenk-

mlern, sondern nur bei fremden Schriftstellern vorkommen,

Eisarna (Isarna),

manchen derselben, wie Gudila,


(Theoderich)
so

ist

u.

w. die gothische

s.

nachzusehen sind)

u.

p.

und da

w. nicht der Fall,

wenig feststeht, so knnen

will

sie,

man

die

Ulfilas,

Vorrede

S.

von Neapel und Arezzo, Wien


*)

Massmann
lieber

verloren
'**)

will

wegen des im

Gudilaiba lesen;

die

76

um

Feld unerw eisbarer

so weniger Ausbeute liefern

in

Neapel und Arezzo, Braunschweig

Massmannn Frabauhtabohos oder

ff.,

die gothischen

Urkunden

18.38. Fol.

lateinischen Theil

wahre Lesart

ist

der Aretinischen Urkunde vorkommenden Gudilebus

nicht

mehr zu ermitteln, da

die

Urkunde

selbst

jetzt

ist.

Dieser in der Neapolitanischen Urkunde vorkommende


vgl.

Grimm DM. 89),


wo noch viele andre

Bedeutung derselben eben so

ZahD, Versuch einer Erluterung der Gothischen Sprachberreste

1804; Dess.

p. 195,

sich nicht in das weite

H)T)othesen verirren, fr ein gothisches AVrterbuch

*)

piudareiks

Ermanarich (Airmanareiks nach

95 Lindenbr.) Thorismund (Jornandes

s.

denn wenn schon bei

Alareiks (Alarich),

mit Gewissheit angenommen werden kann,

Form

dies doch bei fielen andern, wie

Amalaf) (Jomandes

htten

Fripareiks, Sunjaifripas, Gudilubs**), Vercka,

Viljanp, Alamod ,

Vtahari,

Jlerila***),

bei Knittel,

Ebenso wenig durften wir unser A'Vrterbuch auf gothische

mit aufnehmen wollen.

Eii^ennamen

(s.

S. 429., vgl. Zahn, Ulfilas Einleitung

die Zustze

und Berichtigungen zu

S.

Name

ist

im Wrterbuch S. 121 nachzutragen,

121.

(Schlegel Indische Bibl. 1 Bd.


f) Jomandes giebt keine Erklrung des Wortes Amala, wenn man daher
S. 2. N. 5. Jlanso, Gesch. der Ostgothen S. 11. Aschbach Gesch. d. Westgothen S. 22) versucht

VORWORT.
Gothen nach Jornandes' Versicherung hufig

als die

lehnt haben

*).

Die vielen Eigennamen aber

ihre

welche

VII

Namen von den Hunnen

ohne gothisch zu sein

ent-

in

den

gothischen Schriften, namentlich der Bibelbersetzung, vorkommen, glaubten wir eben

z.

fremden Sprachen entlehnten

wie die aus

zu drfen,

so wenig weglassen

Wrter,

B. Alkklesjo, Alvaggeljo , Ai'apa, Apciustaulus, Kavtsjo, Laikfjo , Prai-

ioriaun, Praufetus, u.

w.,

s.

da

sie fr die

wahre Geltung und Aussprache der gothischen

Buchstaben und umgekehrt fr die Aussprache des Griechischen in damaliger Zeit von
grosser ^^ ichtigkeit sind, und selbst in grammatischer Hinsicht,

thmlichen Declination, Beachtung verdienen.


des Ulfilas zwar vorkommen, aber

Wrter,

wegen

ilirer

oft eigen-

welche in frheren Ausgaben

anf falschen Lesarten beruhn, wenn wir

sie

auch noch in unsern Text aufgenommen und erst in den Addendis verbessert haben, sind
aus

dem Wrterbuch

gnzlich ausgefallen,

z.

B. Frajaipan, Taihundonda, prussaba,

Gahiv , wogegen solche, die wir nur durch

Blisson, Fairulnan,

Conjectur ver-

bessert haben, wie Hauip, Liginon, zwar noch aufgenommen, aber

wo

sung auf die Stelle,

ujiter

Venvei-

ist,

ohne weitere Erklrung

des Wrterbuchs die aus

dem Zahlwerth bekannte

die richtige Lesart

zu finden

gelassen Avorden sind.

Dass wir bei

Anordnung

Reihenfolge der gothischen Buchstaben,


Grunde

bets zu

liegt,

befolgt haben,

wird

welcher die des griechischen Alpha-

hoflTentlich Billigung

finden.

Neben der

alphabetischen Anordnung aber erheischte es der dermalige Stand der Wissenschaft,


die

Wrter mglichst unter

gemeinsame Stmme

und Ableitung derselben zur Anschauung zu bringen.


wie das Zuwenig zu vermeiden,

d.

h.

zu ordnen,

Hier

um

Verwandtschaft

galt es ebenso das ZuAiel

weder ohne sicheren Grund Fremdartiges zu-

sammenzubringen, noch ohne Noth Verwandtes zu trennen.

Wir

fanden es bedenklich,

auf solche einfache, ganz imaginre Wurzeln zurckzugehen, wie Graff nach indischen

Mustern

in seinem Sprachschatz aufstellt, gleichwohl

len Fllen zwar fr uns verlorene,

aber doch

als

konnten wir nicht umhin, in fiebestehend denkbare Stammwrter,

besonders Verba der sogenannten starken Conjugation, aufzustellen, aus welchen eine

Anzahl vorhandener Wrter abgeleitet schienen,

*)

hat, es aus

dem

willkrlicher

Annahme.

Jornaud. p. 90:

oder einfache Wrter anzunehmen,

Sanskrit abzuleiten und fleckenlos oder immliscli zu bersetzen, so beruht

Gothi plerumque mutuantur nomina Hunnorum.

*2

die.

auf

VORWORT.

Till

welche nur noch


*

einem

Zusammensetzungen vorkommen.

in

Zusammengesetzte Wrter

bezeichnet.

^^'orttheile,

dem

als

Solche >yrter haben wir mit

haben wir nach dem letzten

Regel fr die Bedeutung wichtigeren, geordnet,

in der

bei

den

andern Thcileu der Zusammensetzung aber uns mit blossen Verw cisungen begngt. Nur
bei

einigen

wenigen Partikeln, wie

ei,

uh, hun, tigus, welche gew issermassen auf

der Grenze zwischen selbstndigen Worttheilen und blossen Bildiuigssylben stehn, ha-

ben wir geglaubt, eine Ausnahme machen zu mssen und die damit gebildeten Wrter

dem

sind also unter

ersten Theil der

Zusammensetzimg aufzusuchen.

Obwohl das Verhltniss der gothischen Sprache zu den Schwester-

sprachen im Allgemeinen

schon

seit

langer Zeit festgestellt

um

auch diesen Punkt in vorliegendem AA^erke

mssen,

als

em

nicht

unbetrchtlicher Theil

neuerer Zeit bekamit worden

ist

des

ausser Acht lassen zu

vorhandenen Wortschatzes erst

imd gewissermassen noch

seiaer Einfhrung

Indem wir daher

Kreis des germanischen Sprachgebiets bedarf

so glaubten wir doch

ist,

Aveniger

so

bei

in

in

den

jedem Stammwort

die verwandten Wrwo es nthig schien, auch bei abgeleiteten


ter der brigen Sprachen germanischen Stammes, so wie der lateinischen und griechischen Sprache, angefhrt haben, haben wir zugleich, um die-

zuweilen,

sem Gegenstande keinen zu grossen Platz emzuriunen,


grndung
AA'erke

des Verwandtschaftsverhltnisses

von Bopp (vergleichende Grammatik),

Mythologie [DM],

hinsichtlich der weiteren

uns auf die

Rechtsaltcrthmer [DRA]),

Grimm

als

klassisch

(deutsche

Be-

anerkannnten

Grammatik

[Gr.],

Graff (althochdeutsche Prpositionen

und Sprachschatz [Gf.]), Schraeller (bayerisches Wrterbuch, Glossar zum Heiland),


Richthofen (altfriesisches Wrterbuch [Rchth.]) bezogen, und nur in seltenen Fllen uns

Abstammung

auf kurze Errterung der Verwandtschaft oder

eines

Wortes

eingelassen.

Dieselbe Rcksicht auf Raumersparniss musste uns auch abhalten, noch andere

Sprachen des indogermanischen Stammes, wie Sanskrit, Persisch, Slavisch, Celtisch,


in

den Kreis unserer Vergleichungen hereinzuziehen,

umsoraehr

da das Verhltniss

dieser Sprachen zu den germanischen durch die anerkannt vortrefl'Iichen

Bopp, Pott

u.

A. bereits gebhrend gewrdigt

ist.

Werke

eines

Hierbei darf jedoch nicht uner-

whnt bleiben, dass einige gothische Wrter, fr welche wir innerhalb des germanischen Sprachgebiets uns vergebens nach einer befriedigenden Erklrung umgesehen

haben, aus der slavischen oder litthauischen Sprache sich ableiten lassen

Grimm

in der

Vorrede zur Uebersetzung von

Wuk

(vgl.

Stephanowitsch serbischer Gram-

VORWORT.
matik S.

Hnufo,

Schaffarik

II.

slav. knota,

Smakka,

slav.

Slawische Alterlhmer I, 429);

Mola,

knut,

smokva, Tekan,

Es

pats (sanskr. patis).

IX

slav.

so Dulfjs,

myto, mytar, Plinxjan,

slav. tykati,

Slaurran,

storawoti,

litth.

dolg,

sla\.

dluh.

slav. pl^sac, pl^sati.

FaJ)S,

litth.

gewiss nicht uninteressant zu sehen, dass die Gothen fr

ist

Schuld, Zoll, Tanz, Peitsche keine einheimischen Wrter hatten, sondern diese von

oder dass

den Slaven entlehnen raussten,

mgen

hatten, als ihr

deten.

Da wo

keinen anderen Massstab fr das Ver-

der Gothe von wirklichem Gelde sprechen

den fremden Ausdruck, wie Drakma,

ihr pecunia aus pecus bilsoll,

Unkja, Sikls, oder er

gebraucht er entweder

dunkler Herkunft, Kintus, scheint auf einheimische

mit der Be-

hilft sich

nur ein einziges

oder Silubrein ein silbernes (Stck);

zeiclmung fikaffs, ein Schatz,

Wort

sie

Vieh QFalhu), ebenso wie die Rmer

Mnzen hinzudeuten, wenn

es nicht ebenfalls einer fremden, uns unbekannten Sprache, entlehnt

Erst spter

ist.

taucht der echt gothischc Ausdruck SkllUgys auf, der noch heute in allen germanischen

Sprachen gebruchlich

Doch

ist.

wollten Avir in dieser Richtung

verfolgen und

Zeitrechnung

in, 344

ff.)

z.

u.

dies

nur beilufig

Denn

es

wrde

hier zu

w eit

fhren,

den Inhalt des gothischen Wortschatzes noch weiter

B. die A> rter, welche sich auf den Ackerbau, die Bekleidung, Waffen.
s.

w. beziehen,

zusammenstellen, wie dies

Grimm

Gramm.

(deutsche

Fr Denjenigen, der ber den Culturstand des

versucht hat.

gothischen

Volks vor und za der Zeit der Vlkerwanderung Aufschluss sucht, wird dies keine unfruchtbare Arbeit sein.

Obgleich brigens die Verwandtschaft des Gothischen mit den anderen germanischen Sprachen unbezweifelt feststeht, so
geringer Theil

lelu-t

doch das A^ rterbuch

dass ein nicht

ohne Analogie in den verwandten


Abgesehn von den wenigen, die durch das Lateinische oder
vorhandenen Wrter

der

Sprachen ist.
Griechische ihre

Erklrung finden,

wie Aisfan,

Ake!/s,

Aitrali ,

Aurkeis,

oder

man berhaupt
einem ganz fremden Sprach-

inifan, pragjait, Li/eins, findet sich eine bedeutende Menge, bei denen
zweifelliaft sein

muss, ob

stamm angehren,

sie

diesem, oder nicht

besonders

wenn

selbst ihre Zurckflirung auf einen einsylbigen

Wortstamtn unthunlich erscheint, wie bei Ahaks, Astaps, Biari, Ibuks,


Siponeis,

oder wenn ihre ganze

Form

Bnauan, Gaidv , Daddjan, Qrammis,

ein fremdartiges

Plapja,

8naga

Ansehn

u. a.

hat,

der Fall

Inilo,

Rtqix,

wie dies bei


ist.

Ob und

welche derselben wirklich gothisch sind, oder welchen der verschiedenen Vlker, mit

denen die Gothen

in Diren

Ursitzen

oder whrend der Vlkerwanderung in Beruh-

VOR W

mgen,

ruiig gekoinnicu sein

einiger SicherlKMt
A^'eiin
>\ ort

sicli

T.

jene Wrter entlehnt sind,

ird schwerlich jemals mit

ermitteln lassen.

hierauf die

wir

O R

grammatische Kategorie,

zu

gehrt, kurz angedeutet haben, so haben Mir uns doch bei

welcher

ein jedes

dem Substantivum

darauf beschrankt, nur das Genus anzugeben, olme uns auf nhere Angabc der Declination einzulassen, theils weil wir der
wollten,

theils weil aus

Nur

selbst ergiebt.

auf s und im

um

sie

Nom.

bei

Grammatik

Genus und Endung

in dieser

Beziehung nicht vorgreifen

die Declination

sich

der -Regel von

in

den Wrtern mnnlichen Geschlechts, welche im Nom. Sing,

Plur. auf eis endigen, schien es nothwendig letzteren anzufliren,

aou denen zu unterscheiden,

Eben

welche ihren Plural auf os bilden.

so

musste bei ebgen anomalen Substantiven die Abweichung von der Regel kurz ange-

Auch

geben werden.

bei

den Adjectiven haben wir eine nhere Angabe ihrer

Declination unterlassen, da dieser

muss.

Bei dem

Verb um

Punkt

in der

Grammatik ausfhrlich

haben wir, abweichend von Grimm,

der Grammatik rechtfertigen werden,) drei

bei

theils

diesen schien es nthig, nchst

dem

durch Umlaut,
Infinitiv

d. h.

solche, welche ihr Pr-

theils

noch die

3.

durch Beides bilden;


Pers. Praet.

und Plur., sowie das Participium Praet. anzugeben, da aus diesen sich

men, sowie auch

die abgeleiteten

werden

Conjugationen angenommen. Die erste

umfasst die Terba der Grimm'schen starken Conjugation,


teritum theils durch Reduplication,

errtert

(Aveshalb wir uns in

Wrter entwickeln

lassen,

gation entspricht der schwachen Conjugation Grimm's,

alle

im Sing.

anderen For-

unsere zweite Conju-

wogegen wir

als

dritte Con-

jugation die aus Verbis erster oder zweiter Conjugation abgeleiteten eine Passiv- oder

Medial -Bedeutung enthaltenden Verba auf nan angenommen haben,

welche

unter den Anomalien der gothischen Conjugation anfhrt. Andere wirkliche

haben wir, wie bei dem Substantiviim

Dagegen schien

Richthofen gethan, alle

Verbum

so auch beim

es uns aber berflssig,

bei

anzufhren; denn nicht allein


former, als die altfriesische

ist

krzlich angedeutet.

jedem Worte, wie

Formen und Beugungen,

in

dies Graif

und

denen es vorkommt, einzeln

die gothische Orthographie weit bestimmter

und besonders

Grimm

Anomalien

und con-

die althochdeutsche, bei welcher letztern eine

schrankenlose Willkhr die einzige Regel zu sein scheint, sondern es bleibt uns auch
fr Entwickelung

Platz in der
redenken.

der grammatischen

Grammatik, welche wir

Formen
als

ein,

wie es uns dnkt,

passenderer

zweite Abtheilung dieses Bandes

zu geben

VORWORT.
Bei Angabe der

Bedeutung

xi

Wortes schien

eines

neben kurzer Erklrung in deutscher Sprache

alle

fel

Wrter aufzufhren,
Llfilas

ohne Zwei-

griechischen Urtexte bersetzt hat, so mssen auch die griechischen ^\'r-

den besten 3Iassstab fr die Bedeutung der gothischen,

ter desselben

gezogen, anstatt eines deutsch -gothischen lieber ein

terbuch dem

durch die er

Aus diesem Grunde haben wir es auch vor-

sie wiederzugeben versucht hat, darbieten.

theil,

uns das Angemessenste,

Denn da

fr welche es (in der Bibelbersetzung) gebraucht wird.

aus dem

es

griechischen

griechisch-gothischesAVrNeben dem Yor-

gothisch -deutsch- griechischen Theile folgen zu lassen.

den diese Zusammenstellung fr die Kritik des gothischen Textes, sowol des

bekannten, als Dessen, was vielleicht spter noch ein glcklicher Zufall davon auffin-

den

darbietet,

lsst,

als einmal

und der uns

zu Statten gekommen

Synonymik, und

liefert hie

bei Ermittelung

selbst

der richtigen Lesart mehr

gewhrt dieselbe auch einen Blick in die gothische

ist,

und da den Beweis von dem Sprachreichthum, welcher es

dem Uebersetzer mglich machte,

fr welche

griechische AVrter,

er vielleicht

kein

ganz oder in allen Fllen entsprechendes Aequivalent in seiner Sprache vorfand, je

dem Sinn

nach

jeder einzelnen Stelle durch verschiedene gothische AA'rter passend

Wir

zu bersetzen oder zu umschreiben.

wie diy.aiovv ,

Um

rfiv/Ja, neQioasvsiv u.

in jeder

Weise unserm

s.

verweisen in dieser Beziehung auf Wrter,

w.

W rterbuche

die mglichste Vollstndigkeit zu geben,

haben wir endlich auch nicht die 3Ihe gescheut, bei jedem

Nur

zufhren, in welchen es vorkommt.


keine Bedeutung eines
fr Denjenigen

ein

Wortes bergangen zu haben,

tionen uns einer

so wie

Mhe

vermeiden knnen.
ihre

in

Nur
bei

denen ein Wort vorkommt,

berhebt,

die wir

bei einigen
fast

mit

ausserdem

sind.

und Conjunc-

der Grammatik nicht htten

wenigen Wrtern, wie qipany

is,

jah, die, ohne

auf jeder Zeile vorkommen, haben wir eine Aus-

Anfhrung der Stellen vorzugsweise solche ausgewhlt,

Hoffentlich A^ird

man uns

nicht

sparen und den Leser nicht zu ermden,

weggelassen haben.

hoffen wir,

Eicm Blicke zu

denen die verschiedenen Formen oder abweichenden Bedeutungen des


sehen

an-

verscliiedenen

die

es besonders hinsichtlich der Prpositionen

Bedeutung zu wechseln,

nahme gemacht und

es wird aber auch,

erwnschtes Hlfsmittel gewhren, der et^va

Formen oder Verbindungen,


bersehen wnscht,

Worte alle Stellen

dies konnte uns die Ge^nssheit verschaffen,

tadeln,

bei jenen

dass

wir,

Wrtern

aus

AA'ortes zu er-

um Raum

zu er-

einige hundert Stellen

VORWORT.

Ml
Neben den

SKEIREINS.

Stellen der Bibelbersetzung haben wir, Avie bereits gesagt, auch die

Umfang ohnediess nur

der anderen noch vorhandenen Si)rachdcnkmler, deren Zahl und


gering

nicht bergehen zu drfen geglaubt.

ist,

Massmann denselben

da der Text der Skeireins,

manche Berichtigung erfahren hat

verfTcntlicht,

(vgl.

Altenburg 1839), das Calendarium Gothicum aber nur in dem jetzt

schon selten ge ordenen Ulphilae partium ineditarum specimen zu finden


uns schliesslich zweckmssig, den Text beider hier folgen zu lassen.

beim Nachsuchen haben wir bei der Skeireins

keit

am Rande

der Handschrift, nach 31assmann's Anordnung derselben

so scheint es

ist,

Zur Bequemlichund Columne

Blattzahl

und wornach wir

in

dem Glossar

haben, mit rmischen Zilfern imd Buchstaben, aber die Seitenzahl der

citii't

schen Textherstellung, A\ornach wir in den

Anmerkungen zum Texte im

haben, mit arabischen Ziffern angegeben.

citirt

seit

Jenaische

Lobe Beitrge zur Textberichtigung und Er-

Allgem. Litcraturzcitung 1835. No. 61.


klrung der Skeireins.

Und

von unserer Lesung haben wir

M. (3Iassmann) und Cast.

in

Massmann-

ersten Theile

Die Abweichungen der Handschriften

Anmerkungen durch

C, die der

Herausgeber durch

(Castiglione) bezeichnet.

I.

Skeireins.
a

37

saei frapjai aijjjiau sokjai guj).

atdrusun stauai

').

muh

pls

nih galeiks unsarai garaihtein

gupa

pizos

habaida
j)izo3

US

||

manasedais

vairl)an

manasedais.

diabulaus

1) leg. statia?

allai

ak

gavaurhtedi

ussaunein

mahtedi sve[)auh jah


akei

allaize

silba garaihtei

fram fraujin garehsn

anamahtai.

usvandidedun samana unbriikjai vaurpun.

qam gamains

mili
i'nu

kuanands

^).

nasjands allaize fravaurhtins

visands

pata

sunjai qaf.

ei

nu
sai

gasaljands

sik

jah ju uf daupaus
afhrainjan,

faur

uns

gasaiwands johanaes po
sa

'ist

vil)rus gu|)g

mans

leik valdufnja Iiataine

l)atei

svaleikamma

valdufnja

2) C. usauncin.

ni

ibna

hunsl jas-sauj}
sei

ustauhana

saei afnimifj fravaurht

gudiskamma galausjan
mahtais

naufs

allans

ustaiknida

K E

S
38
c

jan-ni

vesi

R E

fastaida garaihteins garehsns^)

l)anasei|)S

patuh vesi

gaggan po

nasjandis

39

gupa usmete gasatjan.

'in

pizos

du gupa

dam

jah

ni patain

vaurstvam
gavandei

pulainais leikis ")

jah

spilla

^)

vairpan
.

pis

") jah nasjands nauh

'*)

uspulan.

pammuh pan

ni frop

") qap.

waiva mahts

ist

||

po leikeinon us vambai munands gabaurp

'in

mag

'ibai

dom

'is

'in

ahmln

ni

mag

dau||peinais

gabairan

tveifl

at

raihtis

visands.

inuh

mann

us

qipa

niba

pus.

missaleikom

pan ahmein.

jah pana andapahtan ahman.

qemun

jah daupidai vesun.

ei

ni

raihtis

pata

gasaiwan

'').

li) M. inuhjns.
15) C. M. man.

||

vistai

us

^')

18) C. peiha.

19) M. dugarchsn.

9) M. gavanckiii ai

10) M.

leih

'is.

20) C. gatemiband.

manna
"ip

raihtis

pana pize

jah
laist

jah pata raihtis anasiunjo vato

naga vesun

^")

M. gatemi band.

21) C. garelisnais.

11) M. iuhpis.

22) M. ...na gai-esun.

12) C. pvaih.

23) M. om.

13) M. neikaudtniKS.

24) M. nauh pamih.

jainar ").

paruh

patuh pan qipands

'

8) M. gaaggvein.

ist

du garehsn ")

saivalai

17) M. aftra^aidpan.

7) M. inpizet.

aipeios

biuhti jah

habaida gaskeirjands

16) M. aftrasaleipan.

laisjareis.

6) M. aftragalajwn.

mahts

laisarja.

gabairada us vatin jah

nauhpanuh ") galagips vas in karkarai iohannes.

4) C. gaagvein.
(?)

vamba

'in

mag

anpara pairh

jah gabairaidau.

duppe gatcmiba and

3) C. (?) M. garehsn.

5) C.

'")

gadob

ussatidanima

vistim

jah tvos ganamnida vaihts svesa bajopum du daupeinais garehsnai

pana iupa brig-

kunnands

ni

'^)

saei

naudipaurfts auk vas jah

mag

waiva

qap.

pis

gasaiwands jah patei in galaubeinai peihan

leika jah anpar pize anasiuni visando anparuh

HI,

ibai

')

raibtis

ni afvandida sik in

ei

ustaiknida

seinaizos aftra galeipan

amen amen

mela

in

mippan frumist hausida fram

in pizei
alpe'is

gaaggvei

vitodis

balpeip

niba saei gabairada iupapro ni

qipa pus.

atdraus.

aipeins

inngaleipan in piudangardja gups.

andniman.

faur 'ina

unkunnands auk nauh visands jah

vamba

'imma sve mippan unkunnandin qipands.

<1

'^)

uns vairpai

aftra galapon^) vanr-

nu

pizei ')

'in

ju

mippan anastodjands

nekaudemus ")

manna

seinaizos aftra galeipan '^) jag-gabairaidau.

nasjands pana anavairpan

mans

pan qap po veihon jah himinakundon gabaurp

iupapj|ro

giips.

ip

du aftraanasto-

laisareis ^)

ei

viljin

gaqissans vairpan

kunpi

sunjos

'ip

mans andnam

vairpands

amen amen

piudangardjai gups vig qipands.

alpeis visands gabairan.

uslutondis
leik

|)ana

svesamma

pans
viljin

mip ioseba usfilhands gasvikunpjands

afar pulain svikunpaba

inuh

svesamma

aftra

usmete.

galaubeinai

jabai auk

garaihteins gaaggvein'') ufar-

gadob nu vas mais

faurpis

nu jah

pis

aivaggeljons

nai

pis

pvahl

gasaiwan piudangardja

inuh

40

'in

pis

i'nuh

"in

sva auk skulda du galeikon seinai frodein jah

garaihteins.

fauramaplje wotos.

gandan

frakunnan unselein

jah

lai{|seinai

deinai pize

pau

|)uhtedi

ufhausjandans diabulau du ufargaggan anabusn gups panzuh

ganist.

liugn gawotjandin nfar-

pairh

qimands mahtai gudiskai jah valdufhja

frauja

ei

garaidon garehsn?

ju us anastodeinai

faiira

gadob

vij>ra {)ata

mannan jah

||

du gagudein gavandidedi. ne auk

galausidedi jah naupai

XIII

ak naupai gavaurhtedi manue

||

diabulau fram anastodeinai nih naupjandin ak uslutondin

gaggan anabusn.

S.

K E

XIV

nun ") sumai

anabudana

hrainei

afanih Jian

gcinais.

svasve gadob [jans ufarmiton

paim

^')

bairhtaba uns

svin|)Oza mis

IV,

4^

vairjiaina.

danpei[> jah

qi{>ands.

allai

jains

sis.

bi

eijian ^')

gaggand du 'imma.
'ij

'ik

nu jah aukandei
fraujins vuljjaus

44

ak

svarc kannidedi.

manne ") du

all

kannida

qijjands.

jah svalauda

nu

""')

ajjjjan

is

'iupapro

bi

jio

bi

nasjand.

|)U

tiuhandei 'inuh

mht

ufaro

pis '^)

''^)

[ns

'insok jah

jah
'ist.

skeirs
ni

sai

laisei|)

mela

leiti||lamma

and vvarjano

allaim

jian

jains

veitvodides.

'inuh

du

garehsns

'ina

sah

"is.

du judaium sokjan-

sviknein

bi

I)aim

fralailot aivaggeljons mereinai.

qimands

mikil||dul)ais

inuh

gagganda ")

meina usfuUnoda.

fahel)S

aflct

ahmins

ana midumai

'iohannes

jaurdanau [lammei

allana midjungard gapaih

gui)S kun{>ja

sa

so

daupidane

nu

so

nu siponjam seinaim

minznan.

af iudaia jah and

seins anastodjandei

utana bibaur-

sa afar mis

'ij)

|jo

vito[)

ufartrusnjandans

anahneivands andbindau skaudaraip skohis

ei

fraiija

unte

niinnizei'') filaus aivaggeljons danpeinai.

vatin izvis daupja.

'in

i'k

garehsnai

i)ize

jah

J)an

raudai

svaei sijai daupeins

||

i|)

nauh unkunnandans

bruks vas jah fauramanvjandei saivalos

vasuh

vullai

gup

bi

at afleta fravaurlite jah fragift veihis

saei vas mijj i)Us hindar

rabbei.

skal vahsjan

ajjlian

'im vairj)S

minznan,

'ik

ij)

jah qil)andam

^')

ni

'^).

ahmin veihamma.

'in

skal vahsjan

dam

'ik

Jiizei

'ist.

daupei])

'izvis

qipands

laiseil

hyssopon jah

''')

tvaddje ligandei ufarjieihandei raihtis vitodis hrainein


jjis

so

lohannes 'idreigos daupein merida jah missadede

i'j)

snnjus piudangardjos

l>atei

jah

daupeinim brukjan us-

sokeins gavagida.

sviknein

bi

sidus

raidida az||gon kalbons gabrannidaizos

||

fraujins

ij)

varl>

hrain jah

munandans ").

gavandjandam gahaihait.

ainfaljiaba

jah fragibands im

garaihtaba

^'')

vairpandans

vato

in

l>o

sinteino '')

pata

andrun-

sik

us siponjam iolian-

|]

vas

akei faur

misso

sis

sokeins

varj.

aivaggeljon.

faurrinnandia

liamma

eij)an

unfaiin"cisane missadcde ainaizos vito]) '")

|)ize

")

l>an

birunain.

iiii[)

ju jah leikis hraineino inmaidii)S

judaiviskom ufarrannciuim jah

hausjandans

ahmeinon anafilhands daupein.

42

pizei ^")

iii

vas. nl Jjanaseips

lohanne

ak

daudjaina

herodes

pairh

kunnandans wa^ar skuldedi maiza. paproh

ni

iudaiiim bi sviknein.

ini|)

S.

daupjandam jah ainwafarammeh seina anafilhandara daupein

at bajol>uin

nes

ncwa andja vas

aivaggelita atangida ei so garchsns bi ina

R E

raihtis

fraujins

ij)

i)eihandei

sa
'ins

und

lai-

hita

visandei.

mikildu{>

ufaro

visandan

patei

himinakundana jah

iupajjro

quma-

||

nana qipands.

ip

sik

airpakundana jah us

air|>ai

rodjandan.
akei

jappe praufetus visands jag-garaihtein veitvodjands.


jands.

){)

sa us himina

gahausida.

[lata

qumana

veitvodeij).

jabai

jah

jjo

'in

us

air|)ai

veitvodida

'is

ni ainshun

25) C.

(?)

M. iindrunnu7i.

35) M. laiscip

(?)

M.

36) C.

(?)

27) M.

in])izei.

37) M.

et

28)

leg.

29) M.

sinteinom?
ei jtan.

")

vistai

niraij).

'ist.

jah

vas japjjB veihs

|jatei

jah Jjauhjabai

^^)

piiijta.

M. s<^sida;
pan.

38) C. sokjandans.
39) M. imihpis.

30) M. om.

40) C.

31) C. munandane.

41) M. alamanne.

(?)

manna

vas jah us vaurdahai vistai

leika visan puhta. akei ufaro allaim

26) C.

/)a!(.

[lizci

'in

M. und.

32) M. frauia.

42) M.

33) C. minizei.

43) M. injnzei.

34) M. inuhjns.

44) M. paiih jabai.

Uuh^U.

s.

Zus. zu S. 33.

||

rod-

gasaw jagus

himina

SKEIREINS.
airjjai ^^)

ana

manne garehsnab qam.

'in

ak himinaktmda anafilhands fulhsnja


lohanne

ni

gudon

I)is

45

"*)

^'')

Jiatei^')

beidij).

'ip

paranuh

^^)

Jjatainei

pana

markailliaus

raihtis

jah sunus panzei

ainnohun

46

veis

allai

'ins

alla staua bi jainis

at svaleikai

bi vairpidai

jah sva

ip

filu

ufar

maudein po

nando jah
maizein

bi ina

liuhtjando.

pamma

tauja veitvodjand

bi

mik

nu du

atgebun

ip jus

iohan|ine.

46) M.
47)

ei

filaus

sama

vesi

leitilai

^').

vildedup

patei atta

andoh

pamma

allai

svignjan

'''*)

du

mik sandida.

nih pan atta

ni

skulum

is

")
du

bi siponjans bidjands

sve sama^')

weilai

in

uhada
ei ip

jah ainai|

waparamme
attan.

attin qap.

jains

vas

gakunnan?

leg.

58) M.

attins

i'p

afar ni

appan ik haba veitvodipa

taujau po.

po vaurstva poei ik

pairh

vgl.

60) M. vairpida

Gal. 2, 5.

im Cod. am Ende der

Zeile.

61) C. svasverand.

62)

frt,

63)

leg.

haidauf
silba?

64) M. inpiiei.

53) C. taiknjandanparanuh.

65)

54) M. tvaandvairpja.

66) M.

in

Cod. nicht lesbar;


ei

etwa aisnvun*

pan.

55) C

ainoimn.

67) M. puhta;

56) M.

ja.

68) M. mht.

tveifl-

raeina vaurstva veitvodei

pan.

ei

ak

frijos

lukarn brin-

59) C. M. viaparamma.

etwas wie qipip ainana od. qipip anparana-

ei

auk manniskaim vaurdam veitvodjands


i'p

usgi-

jains skal vahs-

qipip.

hausjan puhtedun.

is.

^')

ni 'ibnon

pamuiuh samin h...^)


is

maudeip qipands.

unkunnandam mahta*').

'inpis.

an-

sveraina sunu svasve sverand attan.

vaila ins

57)

in-

auk patainei

mais vaurstvis ustaikneins.

galaubjandans sveripa ju

jains

sva

faurpis

bi attin

weilai galaubjan iohanne

eipan

M. ana airpa.

52) C. frijondan.

airzein.

bi sabailliaus

sama mahtedi.

ak galeika pairh pata ustaikneip.

49) M. markaUlaus.
50) C. svdha.
fehlt

ij,

anabusnsds

andnimands

bi naupai jainis insahts,

f)ehaldis.

51) hier

ak

sa

sveraina sunu svasve sverand

allai

C. pai.

48) M.

'^'')

ains jah

po auk vaurstva poei atgaf mis atta

jan puhtu ") sunjeins visands paim

45) C. anairpai.

af-

mipqipaina.

gupa unbauranamma andsatjan sveripa

eipan ^^)

'").

ni 'ibnaleika frijapva

in pizei **)

ei

insaihtai

jah silba nasjands

nands unsvikunpozei varp

ik minznan.

Jan

taujands.

viljin

bairhtai

unte pata qiplo.

""').

svasve frijos mik.

nu

ainnohun stojandan ak fragibandan sunau stauos valdufni. jah

galeika sveripa usgiban uns laiseip.

ni

galeikonds

inahtai

svesai

vvaiva stojjjan jah ni stojan sa

baura sunau gups gup visandin kunnan

47

i'p

raihtis

ni

ainaizos

ungalaubjandane prasabalpein andbeitands gasok.

'inmaideins tvaddje andvairpje anparleikeia bandveip.

baima

VI,

jah

parana

nu

vaurstve

po

sunu.

kunnaads pize anavairpane

insok

namne

po sveripa jah

qipan attan jah

sunaus andhaitan jah

viljin

atgaf sunau.

alla

sahtai missaleikaim bandvips nam[|nara.

allamma

at

patuh pan
attins jah

svesamma

ei

pize

ak staua

**).

ak du gatarbjan jah gasakan

svasve auk atta urraiseip daupans jah liban gataujip.

vaurdis qap.

liban gataujip.

vili

sveripos

attin

tva andvairpja ^*)

gaqiujandin daupans gahaitands


ni stojip

ma du

") rodjands.

po nu tnsakana vesun fram

at attin.

anananpidedun

ainana

paiei

vaurstvam.

jainis

pamma

skeiris brukj|jands

laist

. .

'''').

vas nih us airpai

airjieiiis

pana frijondan anparanuh pan pana frijodan^^) anparana taiknjandan an-

pan galeikondan

ei galaisjaina sik bi

^^)

akei ni pe haldis

gasaw jag- gahausida

jioei

fraujins mikilein gakannidedi.

ei

sabailliaus jah

anpar sa veiha

'in

halfst

XV

Cod. hier sehr verloschen.

SKEIREINS.

XVI

48

ufar

at

mannam

visandona

sunau

"in

mht

'')

inuh

pis

sumanuh
hardizo
is

wanhun gahausidedu|> nih

jah saei sandida

attins bi

49

unte

gasaiwand.

gu|)

Jiai

jah andpaggkjandins

habaip

saei

'^)

sik

siua

is

'inuh

du sva managaim.

[)an

frauja andtilonds

'ip

'is

nih

jah

pairh

managai ganohjands

visandin

tvans

||

pamma

'in

po

Stada

sve at mikilamma

ak jah

janoh

sve vilda

akei

gatavida.

vas sa

'is

VIII, a

69)

at

||

sama

jam seinaim.

dedun

filu

filu

sve vildedun.

paim fiskam.

andniman
filu

ia

...

sva

gasakada
akei

vaiht

ni

wa

pata

maus anakumbjan.

visandein

ganauhan paurftais

nih pan

'ist

ip eis

fullos

patei

filaus

ins *^)

ei vaihtai

82) M.

84) C.

ni fraqistnai.

veihai

auk

pizai

(?)

svaei

ainwarvairpan
patei

panuh galesun jah gafuUi-

'is

fiskam

patei

85) M. fidvortigims.
86) M.

tvalif.

87) M. mf.
88) M- tvaim.

aflifnoda

mahtai unanasiuniba unselein

M. ainwarjamma.

76) M.

Cast. gaj[aiioi/)].

afar

sama-

filusnai

tvalif.

73) M. pize(i).
inuhfiis.

maizo.

panuh bipe sadai vaurpun qap sipon-

jere attans ize fodida.

at

aljai

jah sva

aflifnoda.

vairpan.

jah ni in vaihtai vaninassu

83) M. gahabaida tze; der C.

74) M. inpizei.

^'')

ana paim hlaibam ainaim seinaizos mahtais

auk sve garahuida

filu

ak

"im fra||gaf.

tainjons

79) M. mf.

veitvodei?

78) M. om.

filippus

mht

fraujins '")

magula ains her.

'ist

qipands.

'ip

anakumbjan gatavidedun fimf pusundjos

filusna

81) M. pize(i).

10..;

pande
'ist.

hrainjahairtans

{)ai

panzei nimands jah aviliudonds gapiupida.

hun uslagida ana ina handuns.

sanda.

77) C. gas.

sve

gabruko us paim e*'") hlaibam barizeinam jah -b'^^)

inuhfjis.

leg.

qap

qap.

vaurkeip pans

qap.

71) M.

73)

saei

analeiko

80) C. M. visandin.

Cast.

nih stibna

'izvis.

'in

hun kunnandins

70) M. unandsokana^

72)

visando

nahtaroata anakumbjandans at ni

gatavida.

pos aflifiiandeins drausnos.

galisip

faim sva vaurl)anam

")

[jan

ajjpan

mais siponjans fullafahida jah anparans gamaudida gaumjan.

saei in aupidai "m"*')

sunjai?

leg.

'in

nauh us pamma

-ib- **)tainjons

paim

...

pairh poei usbar

bigitan vas pizel*') hlaibe ib-*'')^

leikoh pan jah pize fiske sva


filusna ustaiknida

sva

fiskans.

niukiahein

ins vailaviznai ni patainei

patei matjan so managai.

^')

auk

au<]agai

ak jah andraias

stains

vaihtai ufar pans fimf hlaibans jah tvans fiskans.

mik.

bi

||

vaire 'inuh qinons jah barna.

50

l>izei

habaij)

ni

is

siun sewun.

andpaggkjands.
'ize

in

i()

^)

praufete vaurda

|>airh

unte at l>aim gawairbam frakunnan ni skuld

sve vadi

hlaibans barizeinans

managamma

at hauja

atta sah veitvodeiji

suman

imandsakana

fram attin insan-

Jjatei

garaihtaba anaaiauk qil)ands.

'^)

jah vaurd

gasewul> ")

valdufneis.

laisareis

j/is

||

jah ju papro
'is

hugjands nih vairpidos

mtkilis

mik

'*)

warjatoh vaurde
||

ina var^ veitvodeins ").

hairto.

varj)

gahausidedun sumai

'is

unte

kun|ii.

veihona vaurstva

|)0

qijiif.

melam

paaci insandida jains |>ammuh jus ni galaubeifi.

VII, a

ip

")

") ungalaubjandane

sumai jah stibna

mag

undrcdan

stibna us himina sumaniih [lan Jiairh taiknins.

Jian J)airh
liizei

"izvis

ajjarleikein inmaidjan.

vaurkjandins dorn bairhtaba gabandvjandona

missalciks jah in missaleikaim

ist

I>is

gasvikiml)jandona

||

vas US bimina.

di|is

unandsok

insaht manniskodaus 'iohannes

all

unleserlicfi.

CALENDARIUM GOTfflCM.

SKEIREINS.
51

ize

nauh disskaidandein jah

du

jiaim

ni

I)an

anahaitandam im.

in

I>izei *')

ni

ak mais sildaleikjandans

rahnidedun.

iji

^ns qipandans.
jjize

var{).

andbahtos

(lai

ni

sa

svasve

jainai

unseleins

ibai jah jus


aija

fareisaie.

in

|)

ni andsitandaus jainaize

attauhun ina.

''-)

fraujins

seinaizos

kunnun

sai jau
vitoji

laubidedi

imma

at

ainshun'*')

I>ize

reike jah fareisaiei

galaubida.

jah ragineis judaie ja ains reike ustaikni{)3 us


jainaize unseleins faur ina rodjands.

fu US

manna.

galeilaia is.

ussokei jah saiw

ei ni

il>

eis

jiatei

ni

l)aim

ni usj)ulandans

[>o

^^)

imma

fralijandans

jj

l>atei

vas

mil)

Jjoh

||

ainshun

mannan.

fraqijianam

unselein

anahai-

[jize

hatiza

andhofun

pan

mij

imma

vijira
ail)|)au

baitreins |)Vair-

reike aifliau fareisaie ga-

in naht jah raip bal{>ein faur


at jainaim qijjandam jiatei ni

sa

raihtis

"") fareisaius vas

galauhjands fraujin da

gasaht andhofun qi[)andans.

gasahtai
ibai

Fragment des Calcndarium


Jiize

ana

gutjiiudai

managaize

'"^)

marytre jah

Gotliicum'*^'),

fri()areikeis "'^).

kd

k^
kz

kh

9T) M. neikaudemau.

89) M. om.

90) M. du we.

98) M. om. jah qipandin.

91) M. viplzei.

99) C.

101) C.

si(j)iip.

94) C. baitreins pvairheins.

(?)

ainimn.

100) M. fareisaie imma.

92) M. silkaleikjandans.

93) M.

soh
jai-

alamannam fauravisan

II.

kg

ioa.

attauhaj.

andhofun auk

reike galaubidedi

Jiize

fraqi[>anai sind.

ibai vitof) unsar stoji{)

""')

usjjulandans

ni

ainshun

qimandin at

^i garehsnai gups

neikaudaimau^O

snnja insakandin jah qijjandin'^) im.

allaim

svikunpaba in

baljiein Tze

afairzidai siu{) ").

so managei paiei ni

laisein

hein '*) rodidedun in |)amma ei '") liugandans bigitanda.

manna

rodida

aiv

(an"')

duwe'")

II

tandane im.

wanhun

galijjim

jainai.

andahafts du gasahtai maizuh pan du afdomeinai jainaize ungalaubeinai

# naim

52

gahaban.

sik

qepun du im

I>aruh

^atei ni

andhofun pan pai andbahtos qijjandans.

mel

uslaubjandein faur

auhumistam gudjam jah fareisaium.

xvii

M. baitrein poairheins.

102)

(?) raihts.

Castigl. lphilae partium inedit. spccimen

95) M. pammei.

103) Cast. madagrize.

96) C. ainhun.

104) C. fripareikeikels.

p.

26

jah

CALENDARIUM GOTHICUM.

xviii
kp gaminjji marjtre pize
brannidaize

bi

verekan papan jah batvin

bilaif

aikklesjons

fuUaizos

ana gutpindai ga-

'"').

Naubainibair

g kustantcinns

piuclanis.

ij

dauripaius aipiskaupus

"*").

'"'}

fruma

jiuleis !

GLOSSARIUM.

n.

,)
,

so

A.
.^aiy

Aba

notn. propr. indecl.

Mann,
uvrjQ-.

2.

3.

geschlechtlicher,

in

'AI':

Gr.II, 43.

(vgl. altn, afi;

Ds-agjan,

Esdr. 2, 28.

schrocken,

DRA. 418. 949),masc.

bes.

ehelicher Hinsicht,

Mc. 10, 12. Luc. 1, 27. 34. 2, 36. Rom. 7,


Cor. 1, 7, 10. 11. 13. 14. 16. 11 , 3. 4.
Eph. 5, 22. 24. Tim. 1, 3, 2. 12.
Tit.

9.

Abba

og, Ma, nhtedun (uhtedun Mc. 1 1


32), frchten, sich frchten, c. accus, (vor
9, 8. 10, 28. 31. 27, 54. Mc. 5,
15. 33. 9, 32. 11, 18. 32. 12, 12. Luc 1,
50. 2, 9. 10. 8, 25. 35. 9, 45.
18, 2. 4.
20, 19. Rom. 11, 20.
13, 3. 4. Cor. 2, 11,
3.
12, 20. Gal. 2, 12. 4, 11. Col. 3, 22.
Neh. 6, 16. 7, 2; ogan sis: Mth. 10, 26. 28.

Ogan, anomalum

u:

nom. propr.

Gal. 4, 6.

indcl., l/4i).ijrrj:

Luc. 3,

Abia, nom. propr. masc. jiii,: Luc. 1, 5.


Abjapar, nom. propr. masc, i^/Sa5^p; Mc. 2,

1.

s.

11.

Mc

23.

loh.

22.

Gf.

8,

16,

19,

11,

Ogjan,

6.

Abraba,

adv. sehr,

aydJp: Mth. 27, 54. Mc. 16,

Neh. 6, 16.

Bi-abrjan,

conj. II, sich entsetzen, iy.nlrfiTia&ui:

Mth. 7, 28.
gn, ga, alts. egiso, agls. oga,
engl, awe; Gr. II, 11. Gf. I,
103),

(altn. agirt,

ahd. ekiso,
conj.

1:

og, ogun, agans, sich frchten.

Un-agands,
Agis,

particip.,

Cor.

uffoog:

nicht fiirchtend, furchtlos,

16, 10. Phlpp. 1, 14.


neutr., Furcht, qoog: Mc. 4, 41. Luc.

12. 65.

2,

9.

13.

Rom. 13,

11.

15.

15.

6,

3.

7.

Eph. 5, 21.

7,
Cor.

Tim.

1,

1.

5, 20.

2,

1.

5.

10.

Neh.

5,

1,

3,

txxvqhv: Phlpp.
3.

5,

12, 15.

erschrecken,

Gal. 4, 24.
anlce,

aggiltus: Cor.

14;

4,

e/igill,

anhel, gr. uyxtj,

1,

1,

13.

11.

10.

9.

2.

18.

13. 21.

13.

16, 22. 20, 36.

Cor. 2,
1,

11,

14.

3,

16.

Ark-aggilus,

AggVUS
aiigi,

alts.

Mc. 9, 42.
15,

10.

holl.

340. Schm.

(altn.

12, 7.
5,

2, 11, 14.

I.

8,

h.

I.)

13.

8,

26.

38.
28.

12, 25.

30.

Mth.

13, 27.

34. 35. 38.

4, 10. 7, 27. 9, 26. 15,


12, 29. Rom. 8, 38.
Gal. 4, 14. Thess. 2, 1, 7.

loh.

21.

Erzengel, op/ayjeAof.-Thess. 1,4, 16.

angr,

nhd. eng, gr.


I,

h.

Rom.

engil, agls. engel, (Enge/,

angl, ahd. angil) masc, Engel, yyi7.oc

25, 41. JIc

Luc

einschchtern, bedrohen, (/.ipifiaifut:

Mth. 9, 30.

altfr.

Tim.

conj. II, abschrecken,

auiriiv: Thess.

In-agjan,

Gal.

38.

1,

loh.

frchten machen,

II,

13. 30.

1,

9, 22.

Neh. 6, 19.

Hals-agga, Nacken, rp/ijlog:


Ag'giln. {'iggelus: Luc. 9, 26.

7,

S, 37.

16.

Luc
20.

uyxog; Gf. I, 344. 345. Gr. II, 348. III, 399.


Schmid Schwab. Wrterb. v. Anke. Schm. 1, 83.
Anm. zu Mc. 9, 42) masc, Biegung, Nacken.

10.

16.

Af-agjan,
1, 28;

5, 26.

8.

19.

6,

Ag^ar nom. propr. ^IdyuQ:


*Affg^a (ahd. fincha, nhd.

vox. g'. (altn.

I,

16,

lob.

conj.

(foiQltiiv:

Gr. II, 43, vgl.


99) adj. stark, heftig, layvQog: Luc. 15, 14.

'Ag'an

19, 21.
8.

8,

Luc 1, 55. 73. 3, 8. 34.


37. 39. 52. 53. 56. 57. Cor. 2,

6, 20.

41.

4,

10.

12, 26.

(ahn. a, all, agls. abal;

I,

4.

Mc

nom. propr. masc, 'AQui.i: Mth.

Gal. 3,

AbrS

26.

imt. Af.

Abraham,

qoiia&ui: Mth.

(vox hebr.),

Abn,

6.

fem., Furchtlosigkeit; dat. unagein, in


Furchtlosigkeit, sicher, ufii'i(uc: Luc 1, "4.

1, 6.

Abeileili,

Mc. 9,

Un-agei,

Gal. 4, 27.

5,

erschrecken; !<ag?^g, partic. pass., eri'y.q.ong:

79)

alts.

engl, agls. ange, ahd.

ir/yto,

adj., eng,

lat.

nngus/us;

aurg: Mth.

1*

7,

Gf

I,

13. 14.

AOLS
Ga-aggTO,

adv., genau, ixQiwg: Thess. 1,5,2.

Ag;gvl|>a, fem.. Enge, Angst, arevo/WQfa: Cor. 2,


6, 4. Rom. 8, 35; avvoxrj: Cor. 2, 2, 4;
Thess.

&Xi'xlJig:

Qa-aggvjan,
2,

1 ,

2,'

3.

1 ,

beengen,

conj. II,

Cor.

ler,

*AzetS (agls.

(gaagvei Skeir. I, c), fem., Beengung, Beschrnkung, Skeir. I, c. <l.

Azetaba,

engl. ai7; Gf.

Cor.

1,

aiaxQog:

unschicklich,

zudringlich;

beschwerlich,

Aglaiti-vaord^,
Aglaiti, neutr.,
12, 21.

s. v.

Aglait - gastalds

unt.

s.

11,
10, 25), ivxo10, 25. Luc. 5,

Mc
9.

Annehmlichkeit

vizon in

angenehm leben, anaxalv: Tim.

1,

6.

AzTinnS
^tog: Mc

(vox gr.), masc, ungesuertes Brod, a^t'14, 12.

Aha

Vaurd.

unt.

s.

vf.aglailei:

5,

eay; Cast. Gloss.

leicht.

adv., leicht, gern, rjiwg: Cor. 2,

azet/'am,

Aglaitei, fem., Unschicklichkeit, Unkeuschheit, uaiXyuu: Mc. 7, 22. Cor. 2, 12, 21. h. 1. Gal. 5,
19. Eph. 4, 19.

engl.

neutr., Leichtigkeit,

Azeti,

11, 6.

pag. 97.

ibid.

19; compar. nze^wo (azitixo,


nriQOv: Mth. 9, 5. Mc 2,
23. 16, 17.

aglelo, ahd. agaleizi; vgl. agls. eglian,


138), adj.,
I, 131. Schmitth. D. E. I,

(alts.

Cf

eo', ea*e/e;

Cor. V. Azetaba),

Oa-aggrel

AfflS

(vgl. Gr. I, 126." 1070), masc, EdVornehmer: Jrn. p. 102. Lindcnbr. Visumar,
Atingorum e stirpc, quae inter eos eminet genusque

t Azdigrg^S

indicat bellicosissimum.

6.

crTfj'o;jft)()fn':

S.

1,

AHMA.

Rom.

13, 13. Cor. 2,

Staldan.

(vgl. Bopp 163. Gf. I, 105. Schmitth. D.E.


138), masc, Sinn, Verstand, roii?.* Phlpp. 4, 7.
Col. 3, 12 h. 1. Thess. 2, 2, 2. Tim. 1, 6, 5.
2, 3, 8. Tit. 1, 15.
1,

q^uvi/nog;

Rom.

In>aIlS,

adj.,

12,

16.

18, 5.
Aglifta, fem., Schmerz, Trbsal; aglipos vinnan,

In-ahei,

fem., verstndiges Betragen, Zucht,

au-

Trbsal leiden, ^Xt'iad^ui: Thess. 1, 3, 4.


Agio, fem., dass., ^Xixpig: Mc. 4, 17. 13, 19.
loh. 16, 21. 33. Rom. 8, 35. 12, 12. Cor. 1,

Ahjaii,

Us-agljan,

vnw-

conj. IT, schnden, misshandeln,

niuZiiv: Luc.

7, 28. 2, 1, 4. 8. 2, 4. 4, 17. 6, 4. 7, 4.
8, 2. 13. Eph. 3, 13. Phlpp. 1, 16. 4, 14.
Col. 1, 24. Thess. 1, 3, 7. 2, 1, 4; fi/og :
Cor. 2, 1 1 27 ; odvvri : Rom. 9, 2 aglons vinnan,
Trbsal leiden, llta&ui: Tim. 1, 5, 10.
,

Aglus,

adj.,

schwer, voy.olog: Mc. 10, 24.

adv., schwer,

Agluba,

Mc. 10, 23.

dvay.)Mg:

ASnStllS

(auch ahd. aguslo, Gf.


propr. masc, Avyovazog: Luc. 2,

I,
1.

Adam

nom. propr. masc, !.4ddfi: Luc.


1, 15, 22. Tim. 1, 2, 13. 14.

AdatmeLkam
Esdr. 2,

^qizi

3, 38.

Cor.

nom. propr. masc, 'Adwrty.fi:

13.

Addein,
Addill;

136), nom.

nom. propr., \4ddi: Luc.

nom. propr.

(altn.

indecl.,

x, xi,

alts.

3,

28.

^A6iv: Esdr. 2, 15.

acus,

agls. tex

ahd.

ahhus, schw. yxa, dn. ekse, holl. akse; nhd. axt,


gr. a|iV?;, lat. ascia; Gr. III, 442.
Gf. I, 136.
Rchth. 616), fem., Axt, dltvrj : Luc. 3, 9.

Azg^O

aska, agls. axe, ahd. asga, engl.


athes, dn. aske, holl. asch, nhd. asche; vgl. ^a
(altn. schw.

bei Hesych.

Mth. 11, 21.

Gf. I,

Luc

492), fem.,
10,

13.

Skeir.

Asche, anodog:
lll,

c.

Tim.

cfQOviaiig:

9 h.

2,

1.

7.

meinen, whnen, roftiCetv: Mth.

conj. II,

10, 34.

AliakS

(cf.

128.

Gf. I,

Cor.

Cast.

fem. (?), Taube, mqiaTiQ:


Luc 2, 24. 3, 22.

Mc.

praef. VIII)

11, 15.

10.

1,

Ahana

(altn. Hgn, agn, agls. egla, ahd. agana, schw.


agn, dn. avne, nhd. agen, gr. u/ja, u/vqov, lat.
acus; Gr. III, 413. Gf I, 132.J, fem'., Spreu,
ayvQOv: Luc. 3, 17.

AharOIlj

Luc. 18, 24.

klug,

Abma

nom. propr. anom., \4aQ(ov : Luc.

Aha; Bopp 163. Gr.

147.

1,

5.

389).
masc, Geist, nrivfiu: Mth. 3, 11. 8, 16. 27, 50.
1, 8. 10. 12. 23. 26. 27. 2, 8. 3, 11. 29.
30. 5, 2. 8. 13. 6, 7. 7, 25. 8, 12. 9, 17. 20.
25. 12, 36. Luc 1, 3. 15. 17. 35. 41. 47. 67.
(vgl.

II,

III,

Mc

80. 2, 25. 26. 27. 40. 3, 16. 22. 4, 1. 14. IS.


33. 36. 6, 18. 20. 7, 21. 8, 2. 29. 55. 9, 39.
42. 55. 10, 20. loh. 3, 5. 6, 63. 7, 39. 11, 33.
13, 21. 14, 17. 26. 15, 26. Rom. 7, 6. 23. 8,
2.

12, 11.

9.

17.

14,

16, 18. Cor. 2,

Cor.

22. 2,

1,

13. 5, 5. 6, 6. 7, 13.
Gal. 3, 2. 3. 5. 4, 6. 29.

Eph. 1, 13. 17. 2,


18.

Phlpp.

Thess.

Tim.

1,

2.

1,
8.

4,

1, 7.

19.
5,
14.

5,

1,

4.

12,

11.

13.

12. 3, 3. 6. 8. 17. 18. 4,


II, 4. 12, 18. 13, 13.
5,

5.

6,

1.

8.

18.

4, 3. 23. 30. 6, 17.


2, 1. 3, 3. Col. 1, 8.
19. Tim. 1, 3, 10.
4, 1.

2.

18.

27.

Skeir. II, d.

AHS
Ahmelns,

adject., geistig, nvtvfiuzty.g:

Cor.

14.

I, 3. 5,
II,

3.

15, 46.

4.

6, 12.

19.

m,

d.

10,

1,

Col.

1,

Gal. 6,
9.

3,

16.

Rom.

7,

E])h.

1.

Skeir.

b.

fem.. Wehung, gudiska ahviateins,


Gotteingebung, d'tonvivaxlu: Tim. 2, 3, 16.
schw. dn. ax, agis. engl, ear, ahd. ahir,

(altn.

4, 5. 0, 1. 10,
Eph. 5, 9. PhIpp.
2,
4.;

Ahmateins,

AhS

AIGAN.

aar, nhd. Are, cf. Asans; Gr. III, 413. Gf. I,


134), neutr., Aehre, aru/vi;: Mc. 2, 23. 4, 28.
Luc. 6,1.

Ol'*:

unten zu Amsa.

s.

AXttSiVk

(altn. atta, alts. alito, agls. eahia,

ahd. ahto,
achta, engl, eight, schw. lta, dn. otte, hol!.
agty nhd. acA<; gr. oxii, lat. oc/y; Bopp 86. Gf. I,
altfr.

138. Rchth. 587) numerale indecl., acht,


Luc. 2, 21. 9, 28.

Ahtau-dogs, s.
Ahtau-tehund,
16,

unt.

oyaw:

Ahtuda,

Dags.

I, 3,

nom. propr.

L. 1, 59.

plur. fem., Idd^i^vai: Thess.

1.

(vgl. Gr. III, 275), conjunct. 1) aber, dt:


Mth. 5, 22. 28. 34. 44. 6, 16. 8, 11. 9, 6. 13. 16.

10, 30. Mc. 2, 10. 20. 3, 29. 4, 15. 8, 20. 20.


10, 31. 12, 26. 13, 17. 18. 28. Luc. 3, 9. 4, 25.
5, 35. 6, 41. 46. 8, 11. 16. 9, 20. 24. 16, 7.
17, 22. 25. 18, 8. 19, 27. 20, 37. 38. loh. 5,
36. 8, 16. 11, 10. 14, 2. 26. 15, 7. 19. 26.
16, 7. 17, 20. Rom. 7, 2. 23. 8, 8. 9, 6. 10.
II, 12. 12, 5. 13, 3. 14, 4. Cor. I, 4, 3. 0.
19.

15. 25. 28. 8, 12. 11, 28. 15,


5. 10. 12. 17.
Cor. 2,

23. 56. 16, 3.


18. 21. 23. 2,
17.

18. 4,

13.

8,

3.

16.

1.

1.

7.

5.

10.

12.

14.

3,

10.

14.

1,

6.

13.

4.

7.

16.

1.

5, 5. 8. 11. 18. 6, 13. 7, 7.


19. 22. 24. 9, 3. 8. 10. 10,

17.

3. 7.
12, 15. 16. 13, 6. 7.
Gal. 1, 20. 2, 4. 6. 11. 16. 17. 20. 3, 29. 4, 1.
6. 12. 4, 18. 20. 28. 5, 3. 10. II. 16. 18. 19.
1.

2.

15.

11,

17.

6, 6. Ephes. 3, 20. 5, 3.

24. 25. 27.

Phipp. (1, 23.) 24. 2,

3, 12. 14.

4, 10. 15. Col. 3, 14.


Thess. 1, 2, 16. 17. 3, 6. 11. 12. 4, 9. 10.
13. 5, 1. 4. 12. 21. 23. Thess. 2, 2, 1. 16. 3,
3. 4. 6. 13. 16. Tim. 1, 1, 5. 8. 17. 3, 15. 5,
5.

8.

13.

15. 6, 2. 6. 8. 9.

20. 22. 3,

1.

8.

4,

8.

12.

Tim. 2, (1, 5.) 2,


VI, c;

Skeir. IV, b.

dt: loh. 8,

16; St y.ai: Cor. 2, 4, 3. 2) aber,


Cor. 2, 4, 16. 11, 6. PhIpp. 3, 8;
wohl auch Cor. 1, 9, 2 zu lesen; Tilfjv: Luc. 6,
y.ai

doch,

3.

Tim.

4,

1,

3.

8.

12.

19. Cor. 2, 8, 4. Tim. 2, 2, 21.;


Cor. 2, 7, 12.; ajijiannu, wart: Rom. 7,
appa/t Jaiai, tiyi: Gal. 3, 4. 6) in Gegen-

stzen mit

/.ttv

dt,

steht

a)

appan

ip

fiir

Mc. 1, 8. Rom. 11, 22.


28. Cor. 1, 9, 25. Tim. 2, 4, 4. Tit. 1, 15.;
b) raihlis
appan, fit'v
i: Cor. 2, 8, 17.
* Appan und
aippau werden zuweilen
10, 1.
in den Handschriften verwechselt, s. zu Rom. II,
22., zu Cor. 2, 4, 16 und 12, 12.

/(/v

Afm

Mth.

dt:

11.

3,

(Gr. II, 237. 997) neutr. (?), Jahr,


10.

hmvrg:

neutr., dass., loh.

18, 13.

A^riza, zu Mth. 6, 26 u. Gal. 2, 6.


Aibair; om. propr. masc. "EtQ: Luc. 3, 35.
Aibr, neutr., Gabe, diofjov: Mth. 5, 23. Die viels.

und zahlreichen ConjecWort (s. zu Mth. 5,


23) sind neulich bereichert worden durch Grimms
(DM. p. 25. Gr. I, 43. 63 [3. Ausg.]) und FMmtlers (Hall. Allg. Lit. Zeit. 1838. Nr. 224), Confltigen Erklrungsversuche

turen ber dieses imerklrliche

AJlpan

7, 8.

13, 9. Gal. 5,

Rom. 9,

30.

At-af)ni,

achtzig, dyoi]xojTa: L. 2, 37.

ordinale, der achte, oyooc::

21. 23. 3,

Gal. 4,

7.

A^eineiS;

1,

Rom. 13, 4. Cor. 2, 13,


4, 6. y.ui yQ:
4) und, y.ul: Luc. 6, 32.
5) also, nun,
Mc. II, 31. 12, 27. Luc. 20, 5. 17. loh. 6,

p:

Iioll.

A.ll.Sa,

11.

12, 6.

8.

Ua:

24. vgl. zu

Rom. 11, 22; //^/ro: Tim. 2, 2, 19.


Rom. 8, 6. 9, 11. Cor. 2, 2, 4.

3) denn, yo:

wofr sie das angels. til>er anfhren,


aber dies Wort scheint den Angelsachsen nicht aus
ihrer Sprache anzugehren, also nicht germanisch,
sondern aus dem Gaelischen angenummcn zu sein,
s. Bostcorlh Diction. anglosax. 75".

jectur tiir,

Aig^an
4.

Col.

(ai/iau loh.

4,

1)

19, 7. Cor. 2, 6,

dga,

(altn.

eigin,

alts.

10. Gal. 2,

egan,

agls.

agen,

altfr. airi , eigen,


ag/ni, ahd. eigan , engl.
schw. egn, dn. eie, linll. nhd. eigen, gr. t'/w,
Gf. I, 113. DRA. 491. Rchth. 590. 700) ano-

otrn,

malum:

aih, nibta, aigands;


haben, besitzen,
Mth. 8, 20. Mc. 12, 6. 23. Luc. 3, 8. 9,
58. 15, 4. 11. 16, 1. 17, 7. 20, 28. 33. loh.
6, 40. 47. 54. 8, 41. 10, 10. 16. 16, 15. 33.
19, 7. 10. 11. Cor. 1, 7, 12. 13. 2, 6, 10.
Gal. 2, 4. 4, 22. 27. Col. 4, 1. Tim. 1, 6, 16.
f'/Hv:

Fair-aihan
Cor.

1,

nehmen, c. genit., fiiTi'xiiv:


Addend. Tom. I. p. III. Itn. 7.

conj. II, Theil

10, 21.

s.

neutr., Eigenthum, Vermgen, tk t'/iapXovza: Luc. 8, 3. 14, 33. 16, 1. 19, 8; olaiu:
Luc. 15, 12; iog: Luc. 8, 43.

Aigin,

?Ga-aiginoil

geagnian), conj. II, eignen,


zu Cor. 2, 2. II.
Aihts, fem., Sachen, tm v;inQ/ot'Ta: Cor. 1, 13,
3; izvares aihtins, tu rftir: Cor. 2, 12, 14.
nXtnriy.TiTv:

(agls.

s.

AIDDUA

haben wollen, bitten, betteln,


Mc. 10, 46. Luc. 18, 35. loh. 9, 8;
nonati/ta^ui : Ejih. 0, IS; uhiXad^at: Co). I, 9.

Aihlron,

conj. IT,

TZQoattiTity:

Aibtrons,

fem.,

ilas

Eph. 6, IS. Tim.

i%.iddlin; nom.

LicirA)
j\ix (altn.

I,

Betteln,
2,

1;

Bitte,

ltjaig:

4,'c.

Esdr. 2, 36.

propr. masc. 'JiSov:

nora. propr. masc.

7t(ioaiv/_i]:

Phli.p.

'Hqui: Neb. 6, 18.

alts.

eri/i,

agls.

ar, ahd. er, engl.


aes; Gr. II, 46.

Aiza-smil)a,
Aizlili<*ift

j\izIoilllj

s.

unt.

Mc. 6,

iiom. propr. masc. 'iitfz/

AATiOT i
Aifiei (Gr.

Esdr. 2, 16.
3,

25.

Luc. 3, 33.

111, 322. Gf. I, 153), fem., Mutter,


ftr.TriQ: Mth. 10, 35. 37. 27, 56. Mc 3, 31. 32.
33. 34. 35. 5, 40. 6, 24. 28. 7, 10. 11. 10,
7. 19. 29. 30. 15, 40. Luc 1, 15. 43. 60. 2,
34. 43. 48. 51. 7, 12. 15. 8, 19. 51. 14, 26.
18, 20. loh. 3, 4. 0, 42. Gal. 4, 26. Tim. 1,
5, 2. Skeir. 11, c.
Ai^^nil (altu. eda, agls. oWe, ahd. edn , altfr.
uder, ander, nhd. oder; alts. eftha, eftlio, altfr.
ieftha; Gr. 111, 60. 274. Gf. 1, 146. 240. Rchth.
840), 1) oder, auch im zweiten Satze der Doppelfragen, rj: Mth. 5, 17. 18. 30. 6, 24. 31. 7,
16. 10, 37. 25, 38. 39. 44. Marc 3, 4. 4, 17.
21. 30. 6, 11. 56. 7, 10. 11. 12. 8, 37. 10,
29. 40. 13, 21. Luc 2, 24. 6, 42. 8, 16. 9,
25. 26. 14, 12. 31. 15, 8. 17, 7. 23. 18, 29.
20, 2. Ich. 7, 48. 8, 14. 9, 21. 13, 29. Rom.
9, 11. 10, 7. 14. II, 34. 35. 14, 4. 10. 13.
Cor. 1, 1, 13. 4, 3. 5, 10. 11. 7, 11. 15. 16.
8. 10, 19. 11, 4. 5. 27. 12, 21. 13, 1. 14,
23. 24. 27. 16, 6. Cor. 2, 1, 17. 3, 1. 6, 14.
15. 9, 7. 10, 12. 11, 4. 7. 12, 6. Gal. 2, 2.
Eph. 3, 20. 5, 3. 4. 5. 27. Phlpp. 2, 3. 3, 12.

9,

Thess. 1, 2, 19. 2, 2, 4.
Tim. 1,2, 9. Psalm. 53, 2. Skeir. VIII, c; 5; y.ui
Luc 18, 11. Doppelt fr en/(fe(/e/' -oder, rj
?/
eteht aippau nicht, sondern dies heisit Jaiai-aippau:
Mth. 6, 24; oder andizuh- aijipau: Luc. 16, 13;
oder in dem erstem Satze f;illt die Partikel aus und
in dem zweiten steht blos aippau: Cor. 2, 1, 13.
16.

3, 17.

wo nicht, sonst, d de fitjye: Mth. 6, 1.


Luc. 5, 36. 37. Cor. 2, 11, 16; imi:
Cor. 1, 15, 29; *7ra uqu: Cor. 1, 7, 14; ?;.
Rom. 9, 11 pr.; s. zu Rom. 11, 22; 3) aber,
im zweiten Gliede von mehrgliedr. Frag- oder von
Bedingungsstzen in der Verbindung aijipau jalai,
Cor. 1,4,7; 4) im Nacht\ St: loh. 18, 23.
9, 17.

17, 6

vgl.

aippitu jah,

loh. 14, 2.

(?).

am Ende.

AipS

(altn. eidr, altfr.,

alts. eth,

ahd., nhd.

agls. ai,

schw. ed , dn.,

eed; Gf. I,
151. DRA. 892. Rchth. 717), masc, Eid, oQxog:
Mth. 5, 33. 20, 72. Mc. 6, 26. Luc 1, 73.
engl,

ontli,

Uf-aiI>S,
Neh. 6,

masc, ^Eali: Luc.

nom. propr. masc, 'EaQw/^i:

2) oder,

uv: Mth. II, 23.


7. 28. 15, 19. 18, 36;
o: Gal. 2, 21. 5) aber doch,
'Ueber die Verwechselung
ulJMyt: Cor. 1, 9, 2.
von aippau und appan in den Haudschrifttn, s. Ahhun

Luc

holl.

8.

Smijia.

iiom. propr.,

Stze,

hypothetischer

satze

eid,

eyr,

ore, hol!, erl, nhd. erz , lat.


Gf. I, 4 33), neiitr., Erz, yalxg

Col. 2,

AINS.

^Aikan
837),

geschworen, verpflichtet, tvoqxog'.

ailj.,

18.

(vgl.

conj.

lat.

Af-aikan,

ajo; Gr.

aiaik,

I:
1 )

m,

764.

Rchth.

vgl.

sagen.

verleugnen, QvtTad^ui: Mth. 10, 33.

20, 72. Mc 14, 08. loh. 18, 25. 27. Tim. 2,


2, 12. 13; unuQviTad-ui: Mth. 26, 75. Luc 9,
23; afaikan kunnan, unaQtiia&ai : loh. 13, 38.
2) sich verwnschen, uvuS^iftaTiXeiv : Mc. 14, 71.

AikkleSJO

(vox gr.),

fem.,

Kirche,

hxltjottt:

Rom.

16, 23. Cor. 1, 7, 17. 10, 32. 11, 22. 14,


23. 16, 1. Cor. 2, 1, 1. 8, 1. 18. 19. 23. 24. 11, 8.
Gal.

12, 13.
6.

4,

15.

1,

1.

Tim.

1,

Col.
1,

3,

2.

Eph.

1,

18. 24.

5.

15.

1,

5,

22.

3,

Thess.

21. Phlpp. 3,
1, 2, 14. 2,

16. Calend. Goth.

Aileiaizair, nom. propr. ms.sc.,'EliitiQ: Luc.3, 29.


Aileiafeeim, nom. ppr. masc, 'jBA/ax4<;Luc.3,30.
Aileil<$abail>, nom. propr.
5.

13.

7.

Aillani,

indcl.,

'EhatT: Luc.

nom. propr., 'HX/n: Esdr. 2, 31.

Ailoe (vox hebr.), "EXcai: Mc 15, 34.


Aimiueira, nom. propr. masc, "EfifttjQ:
AillS

(altn. eiiin,

gr.

ilg,

alts.

y^l Helet.
Esdr.2,37.

en, agls. an, ahd., nhd. ein,

an, engl, one, schwcd. en, dn.,

en,

altfr.

1,

24. 36. 40. 41. 57.

i'v,

lat.

unus;

Gr. I, 760.

een,

holl.

Gf. I,

308.

Rchth. 705), adject. I) einer, tlg: Mth. 5, 18.


19. 36. 6, 24. 27. 8, 19. 9, 18. 25, 40.
2,
7. 4, 20. 6, 15. 8, 14. 9, 5. 17. 37. 10, 8.21.
37. 12, 6. 29. 14, 10. 47. 51. 66. 15, 36. Luc

Mc

5,

20,

7, 41. 8, 22. 9, 33. 15, 4. 7.


17, 15. 22. 34. 35. 18, 10. 19. 22.
loh. 6, 8. 9. 22. 70. 71. 7, 13. 21. 8,

12.

3.

19. 16,
3.

17.

13.

41. 10, 16. 30. 12, 4. 13, 21. 17, 11. 21. 22.
23. 18, 14. 39. Rom. 9, 10. 12, 4. 5. 15, 6.
Cor. 1, 4, 6. 9, 24. 10, 17. 11, 5. 12, 11. 12.
13. 14. 15, 19. Cor. 2, 5, 15. 8, 19. 11,2. Gal. 3,
28. 4, 22. 24. 5, 14. Eph. 2 , 15. 16. 18. 4,4.
5. 6. 16. Phlpp. 1, 27. 3, 14. Col. 3, 15. Tim. 1,
1, 17. 3, 2. 12. 5, 9. Skeir. III, b. IV, d. V,
a. b.

Vlll, d.

2) aUein, Mth. 5, 46.

Mc

2,'

26.

AEVOK

1, 13, 5; fiivng: Mc. 9, 3. 8. Luc. 4, 4.


5, 21. 6, 4. 9, .30. loh. 6, 15. 22. 8, 10.
29. 12, 9. 24. IG, 32. 17, 3. 20. Cor. 1, 9, 0.
Eph. 4, 15. Pblpp. 4, 15. Col. 4, 11. Thess. 1,
3, 1. Tim. 1, 1, 17. 0, 15. 10. Tiin. 2 , 4, 11.
Slvcir. VII, c.
3) seiiin iiins, seiner selbst, tuvzov:
Luc. 7, 39. wo sonst seina sill/a steht.

Cor.

AIRf A.
Ga-ainanan,

Ainaha,

adj., fem.

ainolw, ein Einziger, ftovoyiV>ig


9, 38.

Luc. 7, 12. 8, 42.

Ainakls,

einzeln, verlassen,

adj.,

Tim. 1, 5,

Ainlif (ahn.

fiafiorcofiirog

elli/u,

alts.

ellevfin,

endlufon,
Gf. I, 317.

agls.

elleva, andlova;

altfr.

Rchth. 600),

elf,

i'i'dtxa:

1) irgend einer, t/c, i" iKgcttiven

(Gr.
,

III,

directen

32),

und

B" ragen,
welche von negativen
Stzen abhngen: loh. 7, 48. Cor. 1, 1, 10;
sonst stets mit vorstehender oder nachfolgender
Negation ni, keiner, ovSiig, /.iijSitc^ ovde tig:
Mth. 27, 14. Mc. 5, 37. 6, 5. 9, 8. 11, 2.
12, 34. Luc. 1, 37. 61. 4, 24. 26. 27. 5,

solchen indirccten

28.

43.

51.

9, 50.

14, 24.
16, 13. 18, 19. 29. 19, 30. loh. 3, 32. 5, 22.
6, 65. 7, 13. 19. 30. 44. 8, 15. 20. 10, 29.
7,

8,

13, 28. 14, 6. 15, 24.


17, 12. 18, 9. 31. 38. 19,

16,

41.

13, 8. Cor.

17.

16. 6, 3. 7, 2.

1,

1,

11,

8.

14.

4.

11.

10, 24.

5.

22.

29.

Rom.

12,

s.

s.

unt.

Aia-^raparuh,

s.

unt.

Was.
Was.

1) das Eine,

Skeir. 1, d.

Luc. 8, 50. Rom. 9, 24. 12, 17. 13, 5.


Cor. 1, 15, 19. Cor. 2, 7, 7. 8, 10. 21. 9, 12.
Gal. l,-23. 2, 10. 4, 18. 5, 13. Eph. 1, 21.
Phipp. 2, 27. Tim. 2, 2, 20. 4, 8. Skeir. IV, d.
36.

c.

VII, b.;

weh patainei, nur, /avov: Phipp. 1,


wenn nur nicht, [lvov /.ii'j:

27. paiainei ibai,


Gal. 5,

13.

Alna-mundil>a,

s.

unt.

Munps.

nom. propr. masc, 'EnacfQ-

nom. propr. masc.

Col.

masc, Bischof, Int-

(vox gr.),

1,

Tit.

2.

Calend. Goth.

7.

Tim.

fem., Bisthum, iniaxonty.

Aipiskaupei,
3,

^Enwf ng

Philem. 23.

AipiskanpuS

1,

1.

Rom. 16,
22. Cor. 1,5, 9. Cor. 2, 3, 2. 3. 7, 8. Eph. inscr.
10. Thess. 1, 5, 27.
Thess. 2, 3, 17.
Neh. 6, 17. 19.
(voxgr.), Brief, iJii(Sxo\Tj:

Col. 4,

Air

oV,

(altn.

riQi,

Mc

agls.

alts.,

<zr,

ahd. er,

engl,

ere,

eher; vgl. gr. Jap,


Gf. I, 434), adv., frh, tiqwI:
lat. ver;
1, 35. 16, 2; compar. airis, frher, naXai:

Luc

nhd.

hoU. eer,

early,

erst,

10, 13.
compar., der Aeltere, Vorfahr, pMth. 5, 21. 33. Luc 9, 8. 19.

Airiza,

adj.

Xatog:

nom. propr. masc, '"EQaaxog:

AirastniS)

Rom.

16, 23.

errare;

{tat-ainei (pataine Skeir. I, b.), adv., nur, /.lrov:


Mth. 5, 47. 8, 8. 9, 21. 10, 28. 42. Mc. 5,

V,

12.

4,

Airxij^i

tovto /hvov. Gal. 3, 2;


2) das nrr, SV: loh. 9, 25; 3) blos, nur, fwvov:
Rom. 9, 10. Cor. 2, 8, 19. Tim. 1, 5, 13.

|>at-ain,

^inafrn^

Cor. 2, 5,

unt. Faljiun.

Ain-wrarjizuh,

Luc. 3, 38.

'Efcug:

Phipp. 2, 25.

t)iiog:

7.

Luc. 3, 37.

'Evio/:

masc,

propr.

AipafrandeitlLS,

Gal. 6, 17. Phipp. 4, 15.


1, 6, 10. Tim. 2, 2, 4.

Thess. 1, 3, 3. Tim.
Skeir. V, c. VII, c. d.; vaihte ainohun nt, oldiv:
Luc. 10, 19. ni ainhun tra, /uTidti': Thess. 1, 4,
12. 2) jeder, ng, ebenfalls in negativen Stzen:
Mc. 13, 20. Luc. 1, 37. G;d. 2, 10. Eph. 4, 29.

Ain-falfis,

nom. propr. masc. ,

Aipijl^taille

Cor. 1, 15, 5.

Ains-hun, aina-hun, ain-hun

36. 37. 39.

Ainok;

AinOJi). nom.

axonug: Tim. 1, 3,

5.

ahd. einlif,

verlassen, uiioo(fuviZnv: Thess. 1,

17.

2,

8.

ahd.

irrien,

(alts.

engl,

irran,

Gf. I, 449), adject. , irre,


airzis visan u.
13;
3 ,

Tim. 2 ,
pan, irren,

err,

lat.

nlcxriftivog:

airzis

nXurad-ai: Mc. 12, 24.

vair-

Gal. 6, 7.

Airzifta, fem., Irrthum, Betrug, nXvr;: Mth. 27,


04, Tim. 1 , 4, 1.

Airzei, fem.,

Airzjan,
rv:

dass.

conj. II,

loh.

7,

12.

Eph. 4, 14. Skeir. V,

particip., Verfhrer, 7rA'0?: Mtth.

6,

a.

machen, verfhren, nXaTim. 2, 3, 13. airsjands,

irre

27, 63. Cor. 2,

8.

Af-airzjan,

dass.. Ich. 7, 47.

anonlarv: Mc. 13, 22;


chen, uaToytTv: Tim.
Tim. 1, 6,' 10.

Airj^a
erda,

(altn.
altfr.

ird,

alts.

irthe,

engl,

1,

Cor. 1, 15, 33;


abwei-

pass. abirren,
1,

6; unonXavad'at:

ertha,

earth,

eortfe,

ahd.

schw. dn.

,;orrf,

agls.

nhd. erde, gr. 'EPA ; Gr. II, 02. III, 352. DRA.
492. Gf. I, 415. Rchth. 854), fem., Erde, Land,
yTj: Mto. 5, 18. 35.
6, 10. 19. 9, 6. 26. 31.

10, 29. 11, 24. 27, 45. 51. Mc 4, 5. 8.


31. 8, 6. 9, 3. 20. 13, 27. Luc 2,
4, 25. 5, 11. 34. 6, 49. 8, 8. 15. 27. 10,
14, 35. 16, 17. 17, 8. 18, 8. Ich. 6, 21.
26. 28.

20.
14.

21.
12,

AIRINON
n,

3-2.

24.

10,
Col.

raurstvja,

17.

9,

Eph.

47.

s.

saibnjan unt.

"28.

3, 15.

Skcir. IV,

Vaurkjan;

unt.

Cor.

18.

10,

10.

1,

20. 3, 2. 5.

16.

1,

Rom.

4.

15,

-26.

c.

d.

1,

4, 9.
Airpos

airpai gaiity'an,

J^jg*|{IliS (altn. jarkn.., agls. eorcn.., ahd. erchan; Gr. II, 629 f. DRA. 923. Gf. I, 468),
3. h. 1.
adj., gut, heilig, Tim. 1 , 3
,

Un-airkns,
2, 3,

uvatog:

unheilig,

Tim. 1, 1,

9.

2.

Airknil>a, fem., Echtheit, zb '/rr;aiov: Cor. 2, 8, 8.


nom. propr. masc, '^EQi.ioyivrjg:

AirmOgfaineiS,
Tim. 2,

15.

1,

'EX^itDufi: Luc. 3, 28.

ar, arend; alts. eru,


arundi, ahd. arunti, engl, errand, schw. dn.
rende; Gr. II, 56. DM. 135. Gf. 1, 427.) masc,
Bote, Abgesandte, uyytXog: Luc. 7, 24. 9, 52;
Gesandtschaft, nQiada: Luc. 14, 32. 19, 14.
ari,

(altn.

Airiaon,

conj.

Abgesandter sein, tiqi-

Bote,

II,

Cor. 2, 5, 20. Eph. 6, 20.

atvtiv:

Aistan

agls.

(vgl.

aestimare),

lat.

conj.

ivTQintad-ai: Luc. 18, 2. 4. 20,

Ga-aistan,
*

Aiv

dass.

avisc)

(agls.

Un-aivisks,

der sich nicht zu schmen braucht,


Tim. 2, 2, 15.

Schmach,

Aiviski, neutr. ,
Cor. 2, 4, 2;

Aiviskon,
fiovitv:

Schande,

aia)(vvTj:

unanstndig handeln, ua/Tj-

13, 5.

1,

Ga- aiviskon,

beschimpfen, beschmen: Mc. 12,


4; aia/vvttv: Cor. 2, 10, 8. Phlpp. 1, 20;
xuiaia/vviiv: Rom. 9, 33. 10, 11. Cor. 1,
11, 4. 22. Cor. 2, 7, 14. 9, 4.

Alvagg'eli

(vox gr.)

neutr.

Cor. 1, 9, 23.
15,
Eph. 1, 13. Tim. 1, 1, 11.

ylliov:

Aivaggeljo,

Evangelium, ivay1.

Gal.

1,

6.

7.

15.

1,

1.

8.

19. Phlpp.

2.

Tim.

d.

m,

2,
b.

9,

1,

2,

verkndigen,

tvayyth'-

Evangelist,

Tim. 2, 4,

5.

ivuyyiXiarrjg:

Skeir. III, a.

Segen, tvXoylu: Cor.

2,

nom. propr. fem., Evvixrj: Tim.

2,

(vox gr.),

Aivneika
1,

5.

(altn. ae
alts. euuan,
agls. a, ava, ahd.
ewa, nhd. ewig; engl, age, gr. ahuv, ft, lat.
aevuvi; Gf. I, 505), masc, Zeit, in allen den Bedeutungen, in welchen das neutestamentiiche aXwv
steht, a) Zeit, jetzige Zeit-, Weltperiode: Mc. 10,
30. Luc 16, 8. 18, 30. 20, 34. 35. Rom. 12,
,

21.

Cor. 1, 1, 20. Cor. 2, 4, 4. Gal. 1, 4. Eph. 1,


Eph.
3, 11. 21; daher auch fiir xoa/iwg:

2,

2.

2.

b) lange Zeit: Luc 1, 70. Eph. 3, 9. 11.


1, 17. besonders in den Redensarien du

1,

loh. 8, 35. 12, 34. 14,


iig rov ulivu:
15, 16. Cor. 2, 9, 9; und aiv, i'cog aiwvog: Luc. 1, 55; in aivins: Mth. 6, 13; in aivam:
Rom. 9, 5; du aivam: Rom. 11, 36. Cor. 2,
11, 31. Gal. 1, 5. fr lig rovg aiJvag; fram
aiva, ix rov ulvog: loh. 9, 32; fram aivam,
c) in negativen
ano Twv uiMvwv: Eph. 3, 9.
Stzen der Accusativ aiv, adverbial je, dg tov alcva:
Mc. 3, 29. 11, 14. loh. 10, 28. 11, 26. Cor. 1,
8, 13. (dafr auch aiva dage: loh. 8, 51. 52.);
nwnore: Luc. 19, 30. mit nherer Verknpfung
der Negation ni aiv oder aiv ni nie, ovlnoxt:
Mth. 9, 33. Mc 2, 12. Luc 15, 29. Cor. 1, 13, 8;

aiva,
16.

aiv wanhun, namOTt: loh. 8, 33. ni aiv wanhun, fiTjdinoTt: Tim. 2, 3, 7. ni wanhun aiv: loh. 7, 46.

Halis-aiv,

adv.,

kaum,

ftoyig:

Luc. 9, 39.

Mc. 3, 6. 5, 29.
30. 36. 6, 25. 54. 7, 35. 8, 10. 9, 15. 20.
24.
10, 52. 11, 2. 3. 14, 43. 45. 15, 1.
loh. 6, 21; 7iUQuyQrf.i.u: Luc. 4, 39. 5, 25.
sogleich,

eid-tug:

adj., ewig, ulwvtog: Mth. 25, 41. 46.


3, 29. 10, 17. 30. Luc. 10, 25. 16, 9.
18, 18. 30. loh. 6, 27. 40. 47. 54. 68. 10,
28. 12, 25. 17, 2. 3. Rom. 6, 23. Cor. 2,
18. 15, 1. Gal. 6, 8. Thess. 2, I,
4, 17
9. 2, 16. Tim. 1, 1, 16. 6, 12. Tim. 2, 1, 9.

Aiveins,

Mc

10. Tit.

1,

2.

PhUem. 15.

dass.,

14.

8.

II,

13.

5.

2,

fem.,

Mth. 9,! 35.


Mc.
10, 29. 14, 9.
Luc. iflscript. Cor. 2, 2, 12. 4, 3. 4. 8, 18.
9, 13. 10, 14. 11, 4. Gal. 2, 5. 7. Eph. 6,

inscr.

Eph. 4, 11.

Suns-aiv,

Cor. 1, 15, 34.

ivtqotiti:

conj. II,

Cor.

6.

Schande.

adj.,

uviTiui'axwTog

Mc. 12,

achten,

II,

13.

conj.

Gal. 4,

Aivaggelista, masc,

Tim.

Alrmodam nom. propr.,


AirnS

Cta^-ai:

Aivs

Airu.

unt.

Aivaggeljan,

Aivlailg^ia

Iltns.

s.

AIWA.

s.

AirI>eillS, adj., 1) irden, oaiQuxixog: Cor. 2, 4,


Cor. 2, 5, 1. Plilpp. 3,
7; 2) irdisch, inlyiiog:
19-, yo'{y.g: Cor. 1, 15, 49. Skeir. IV, d.

Airinon,

15.

8, 35.

22. Col.
10.

2,

7.

1, 23. Thess. 1, 3,
Philem. 13. Skeir. I,

Us-aivjan,

conj. II,

ausdauem: Cor.

1,

15, 10.

iVjukdufiS, fem., Zeit, in der Formel in ajukdup,


iig TOV aiwva: loh. 6, 51. 58; dg rolg uiwvag:

Luc

Aiwa,

1, 33.

nom. propr. fem., Eva:


Tim. 1, 2, 13.

Cor, 2, 11,

3.

ALDS.

AIVXARISTIA
Aivxari.^tia

5, IG. 7, 6. 11. 8, 7. 11, 1. 6.


13, 4. Gal. 2, 3. II. 4, 2. 8. 23.
29. 30. Eph. 5, 24. Phlpp. 1, 18. 2, 27. 3,
Tim. 2, 1, 12. 2, 9.
7. Tim. 1, 1, 13. 16.
3, 9. Skeir. 1, b. III, a. VII, c; i: Cor. 1,
14, 20; 2) im Nachsatze hypothetischer und concessiver Stze, aber, doch, u/./.c'.: Cor. 2, II, 6.

Dank, tv/QiaTiu: Cor.

(vox gr.),

12,

Cor.
nom. propr. fem., ^'Erpiaog:
Eph. 1, 1. Tim. 1, 1, 3. Tim.

10, 8.

3-2.

15,

I, 18. 4, 12.
Aifaisius, masc. , ^Eiftaiog: Epb.

1,

2,

inscr.

Jl.ifra{)a (vox hebr.), hprpad-: Mc. 7, 34.

Bopp

gr.'.'nnog;

48. Gr.

52. [3. Ausg.]

I, .50.

Aiodia,

Ak

oc, ahd. o; vgl.

Gf.

118. 120),

I,

Mth.

Pferd.

2.

ac; Gr. III, 276.


1) sondern, uXX:

CoiijimctioD,

8, 4. 8.

9, 12.

17. 22. 3,
26. 29. 4, 17. 22. 5, 19. 26. 39. 6, 9. 7, 5. 15.
19. 8, 33. 9, 37. 10, 8. 43. 45. 11, 23. 12,14.
25. 27. 14, 49.
Luc. 1, 60. 4, 4. 5, 14. 31.
13. 17. 24.

32. 38.

10,

1,

44. 45. 2,

16. 27. 52.

8,

7,

7,

34. Mc.

56.

9,

14,

10.

13.

17. 8. 18, 13. 20, 21. 38. loh. 5, 22. 6, 22.


26. 27. 32. 38. 7, 10. 12. 16. 24. 28. 8, 12.
16. 28. 42. 49.

12,

16.

19.

10,

5.

33.

11,

18.

14,

10. 24.

1.

13,

17,

16, 13. 25.

21. 25.

Rom. 7,

18, 40,

20.

31.

3.

10. 30. 44. 47. 49.

9.

6.

31. 15,

9,

9.

19. 20.

15. 18.

13.

7.

4.

15.
9,

10. 9, 11. 16. 24. 32. 11, 11. 18. 20. 12,
3, 16. 17. 19. 21.
13, 3. 5. 14. 14, 13. 17.
8.

7.

Cor. 1, 1 , 17. 5, 8. 10. 7, 19. 9, 20. 21. 27.


10, 20. 29. 33. 12, 14. 22. 15, 10. Cor. 2, 1,
9. 12. 19. 24. 2, 4. 6. 12. 17. 3, 3. 5. 6. 14.
12.

18. 5, 4.

4, 2. 5.

15,

6,

7,

4.

10,

13. 19. 21. 9, 12.


11, 17. 12, 14. 16. 13, 3.

14. 8, 5. 8.

18.

5.

7.

8.

7. 9.

12.

12.

13.

4.

Gal. 2, 7.

Eph.l, 21.

4, 14. 17. 31. 5, 6. 13. 6, 13. 15.

2, 8.

19. 4, 29. 5, 4. 17. 18. 27. 29. 6, 12. Phlpp. 1,


20. 29. 2, 3. 4. 6. 27. 3, 9. 4, 6. 17. Col. 3,

II. 22. Thess. 1, 4, 8. 5,


3, 8. Tim. 1, 2, 10. 12. 3,

23.

Tim, 2,

6, 2.

6.

9.

15.

Thess. 2,

12. 5, 1. 13.
1, 7. 8. 9. 17. 2, 20. 24.
3.

4,

16.

Skeir. I, a. b. III, b. IV, b. d. V, c.


2) aber, uVm: Mc. 11, 32. 14, 49.
loh. 8,
56; t: Eph. 4, 28. Tim. 1, 1, 9;
loh. 16, 27. Eph. 2, 10.
3) denn, j'ttp
Akei {ake, Gal. 2, 14), 1) aber, nd: Mth. 9,
18. 11, 8. 9. Mc. 9, 13. 22. 10, 27. 13, 20.
24. 16, 7. Luc. 6, 27. 7, 25. 26. 16, 21.
4,

3.

VII,

8.

b.;

a.

36. 64. 7, 27. 44. 8, 26. 37.


11, 11. 15. 22. 42. 12, 27. 42.

loh. 6, 9.
8.

26.

2.

4.

6.

7.

12.

20.

10,

2.

21.

10, 23. 15, 35.

n.

8,

16.

18.

19.

25.

33.

Rom. 8,

c.

(zweimal)

(Axaja

Cor. 2, 1,
Cor. 2, 1,

9, 2 cod. B; Akaija
nom. propr. fem., '^/ui'u:

cod. B.),

9,

1.

d.

Cor. 2,
2.

Cor. 1, 16, 15), nom. propr.


masc, 'A/um:
1, 16, 15. Cor. 2, 11, 10.
masc, ^A/uixg: Cor. 1,
propr.
nom.
Akaikus,
(/llcaijus

Cor.

lat.

5, 15. 17. 39. 6, 13. 18. 7, 21.

Akaja
Akajus

nom. propr., Evoiu: Phlpp. 4,

(alts., agIs.

325.

III,

masc,

113. Schmell. Hei. Gloss. 27),


Aiwa-tundi, s. uat. Tundi.
Gf. I,

1.

Skeir. IV,

ht.eijuus;

(agis. eoA, altn. ior, alts. efm...;

*A.i\*'S

IG.

9.

8.

2, 9, 11.

AifaiSO,

10,

16,
37.

Cor. 1, 4, 3. 4. 7, 7.
Cor. 2, 1, 9. 3, 15. 4,

16, 17,

TUkeit

agls.

ecid,

(alts.

ceced;

lat.

acetum,

vgl.

schwed. ltilca , dn. edike,


ahd. ezik, nhd. essig; Gr. III, 466. Gf I, 541),
neutr. (oder akeits masc), Essig, olog: Mth. 27,
gr.

48.

edik,

altn.

'^og;

Mc. 15, 36.

Akrail

(altn.

dkam,

engl, acorn, dn. agern, nhd.

neutr., Frucht, xuQTiig:


Mth. 7, 16. 17. 18. 19. 20. Mc 4, 7. 8. 20. 28.
29. II, 14. 12, 2. Luc 1, 42. 3, 8. 9. 6, 43.
44. 8, 8. 20, 10. loh. 12, 24. 15, 2. 4. 5. 8.
16. Cor. 1, 9, 7. Gal. 5, 22. Eph. 5, 9. Phlpp. 1,
22. Col. 1, 10. Tim. 2, 2, 6; yhvr^ftu: Cor. 2,
9, 10; akran iairati, xuQno(foqtTv: Mc. 4, 20.
28. Luc 8, 15. Rom. 7, 4. 5.
Akrana-Iaus, s. unt. Liusan.

Gr. III,

echer;

AJirS

375),

accar, agls. (Pcer, altfr. ekker,


acre , schw. aker, dn. ager,
nhd. acker; gr. oy^g, lat. ager; Gr. III, 395.
Gf I, 133. Rchth. 703), masc, Acker, uyQg:
Mth. 27, 7. 8. Mc 15, 21. Luc 15, 25.
(altn. akr, alts.

ahd. achar

A-kvila,

engl,

nom. propr., l4y.vlag:

Alabalstranu
fss,

Cor. 1,

16,

19.

(vox gr.), indecl., Alabaster, Ge-

XuuaiQog: Luc.

37.

7,

AlalksaildrnS, nom. propr. masc, 'AXt^cn(J^j: Mc 15, 21. Tim. 1, 1, 20. Tim. 2, 4, 14.

AJakjO

adv. , insgesammt , zusammen,


Alls)
nvTig: Mc. 11, 32. Luc 4, 22-,
managet alakjo, o Xag anag: Luc 19, 48; und
alakjo managet, unuv to nXijd-og: Luc. 19, 37.
(vgl.

allai alakjo,

AlaiUOd,

Alan

nom. propr.

(altn. ala,

conj. I:

ol,

lat.

Ald.<if

1,

4, 6.

conj. II, aufziehn,

Luc 15,

Tg:
s-

V.

Monum.
II,

Aret. u. Neapol.
8.

olun, alans, aufwachsen;

tvTQicffurog: Tim.

A^aa,

(?),

alere; Gr.
h.

msten

23. 27. 30.

w. Alps,

Gf

I,

191),

partic. alans,

1.;
;

part. alips,

amv-

ALD03I0

10

AldomO}
Aleina

aln,

22.
eine,

altfr.

ielne,

agls.

AleV

engl,

o/j>,

altfr.

olia,

(altn.

uZ/ia;

lat.

o%,

alts.

ele,

agls.

schw. o//a, dn.

oil,

ahd.

olie,

o/e/,

nhd. Z;

oleum; Gf.'l, 233. Rchth. 959),


neutr., Od, Uaiov: Mc. 6, 13. Luc. 7, 46. 16, 6.
Aleva-bagms, s. unt. Jiagms.
Il/or.

gr.

Alevis,

lat.

0\hea. ., fairguni alevi, Oelberg,


Mc. II, 1. Luc. 19, 29.

adj.,

OQog tlutwv:

AlhS

Mc.

/A; Gr. 46),


DM. 39. Gf. 1, 235. Ih. ad Luc. 2, II, 446.
fem. anom. , Tempel, 05: Mth. 27, 5. 51.
14, 58. 15, 29. 38. Luc. 1, 9. 21. 22.
2, 6, 16. Eph. 2, 21. Thess. 2, 2, 4; uqv:
11, 11. 15. 16. 27. 12, 35. 14, 49. Luc. 2,

27.

37. 46.

42S.
111,

Mc.
Cor.

loh. 7,

ahd.

18, 10. 19, 45. 47.


8, 20. 59. 10, 23.

4,

9.

14. 28.

^IbaO

eldri,

(altn.

alten,

ahd.

alh,

ag's.

'^'>

(ait-'-

ald,

alts.

eldt,

agls.

nhd. all,

old,

ald,

altfr.

20,

1.

eald,

engl,

old,

schw. ldre, ulder, dn. aide; Gr. III, 617. Gf I,


192. Rchth. 596), conj. I: aialp, aialpun, alpans,
alt

werden.

Us-all>aii,

dass.

j'pawt));;:

Tim.

Tim.

4, 7.

3,

21.

5.

Eph. 2, 2. 7.
10; ytvi: Luc. 1,
Col 1, 26; iog: Tim. 2,
uiv:

Zeit,

Tim.

17.

1,

Eph.

50.

2,

I,

Alter,

fem.,

AJI>s,

pass. usalans, veraltet,

part.

2,

4,

adject.

Alfieis,

yiQmv:

dem

loh.

Jiize

alt,

3,

ugx^'o?'-

Calend.

4.

Cor. 2, 5, 17;
Goth. (denn aus

wie dort stehen soll, ist


machen) ; comp, aliza,

alpjanoine,

vfohl pize aljane in zu

TTQtavTtgog:

Luc. 15, 25.

Aldomo, neutr., Alter,


Fram-aldrs, adject.,

yr^qug:

Luc. 1, 36.

framaldrs dage seinaize, nQoerjy.iug iv zuTg


Luc. 1 , 8 ; framaldra dage
TjfQaig uvTov
managaize, nQoi/fr/XVia iv TjfUQUig 7ioX)MTg:
Luc. 2, 36; comp. fem. framaldrozei in dagam
:

seinaim, TT^oirjy.vTu iv ruTg 7]f.uQatg uvTr/g:


Luc. 1, 18.

AlilS

(altn.

alt...;

gr,

ein Andrer,

ella,

eli...,

alts.

a}.Xog,

vlXog:

lat.

alius;

Cor. 2,

Skeir, VII, b; iriQog:

agls.

Gf
1,

I,

ahd.

223), adject.,
Gal. 5,

13.

10.

Tim. 1, 1, 10.

A](ja I. Conjunction (Gr, IIT, 187),


gationen), ausser, ausser dass, d

Mc. 10,

ele...,

18. Luc. 4, 26. 27.

als

(nach Neluv /.itj:

5, 21.

8,

51. 10,

1,

7.

2,

Cor. 2,

Aljafiro, anderswoher, XXuxd^iv: loh. 10, I;


dmov: Cor. 2, 13, 2. 10. 'Phlpp. 1, 27.

Alja-kuns,

s.

unt. luini.

Alja-leikos

u.

Alja-leikaips,

Alls

allr, alts.

(altn.

al,

all,

s.

agls.

unt. Leiks.

ahd. al,

eall,

al, ol, engl., schwed., dn., nhd. all;

altfr.

Gf

I,

203. Rchth. 394), adject. 1) aller, jeder: 71?:


Mth. 5, 15. 18. 6, 29. 8, 16. 33. 9, 35. 27,
1.
Mc. 1, 27. 32. 2, 12. 3, 28. 4, 11. 32. 34.
20. 20. 40. 7, 3. 23. 9, 12. 10, 44. 11, 17.
12, 33. 13, 23. 14, 50. 64. Luc. 1, 3. 6.
48. 65. 66. 71. 75. 2, 3. 18. 19. 20. 31. 38.

5.

24.

39. 51. 3, 3. 5.
37. 5, 9. 17.

6. 15. 16.

6,

10.

19. 20.
19. 26.

18. 29. 35. 8, 37. 40. 45.

4,

7,

47. 52.

4.

7.

13.

16.

17,

5.

1.

14, 17. 18.

29. 33. 15, 1. 14. 31. 16, 14. 17, 10. 27. 18,
12. 21. 22. 28. 19, 7. 37. 20, 6. 32. 38. lob. 3,
26. 31. 5, 22. 23. 6, 37. 45. 7, 21. 10, 8. 29.
14, 26. 15, 21. 16, 13, 17, 2. 7. 10. 21. 18,

Rom. 7, 8. 9, 5. 6. 10, 4. 12. 11, 32.


12, 3, 4. 17. 13, 1. 7. 14, 11. 15, 11.
Cor. 1, 9, 22. 25. 10, 17. 33. 11, 2. 12, 12.
4.

40.

36.

1,

3.

1.

4.

15, 7. 8. 19. 27. 28. 16, 14. Cor. 2,


2, 9. 3, 2. 18. 4, 2. 8. 15. 5, 17.
1. 5. 11. 16.
8, 7. 18. 9, 8. 11,

18. 6, 4. 7,

Gal. 1,2. 2, 14.


1. 12.
Eph. 1, 3. 11. 15. 21. 22. 23. 2,
21. 3, 9. 21. 4, 6. 10. 13. 5, 24. 6, 18. 21.
Phlpp. 1, 18. 20. 2, 26. 29. 3, 8. 21. 4, 5. 6.
6.

12, 12. 19. 13,

9.

4,

5,

1.

12.

8.

3,

8.

3.

Col.

11. 16.

16. 20. 2, 13.


Thess. 1, 2, 15.
Thess. 2, 1, .3. 4. 11.

1, 9. 10. 11.
17. 20. 4,

7.

15.

9.

3, 7. 13. 4, 10. 5, 14.


2, 17. 3, 6. 16. Tim. 1, 1, 15. 16. 2, 1. 4.
Tim. 2, 1, 15. 2, 21. 3, 17.
8. 4, 8. 5, 10.
4, 8. Psalm. 53, 3. Neh. 5, 16. 6, 16. Skeir. I,
YI,
b. VIII, b; tinag: Luc. 3, 16.
a. b. Y, a. c.
5, 26. 28. 15, 13; 2) ganz, ng: Mth. 8, 32.
34. Mc. 1,5. 4, 1. 5, 32. Luc. 1, 10. 2, 1.
10. 4, 25. 6, 17. 19. 7, 29. 8, 47. 9, 13.
lob.

5,

22.

Rom.

9,

17.

10,

18.

11, 2.

Gal. 5,

Eph. 4, 16. Phlpp. 3, 18. Neh. 5, 13. 18;


clnug: Luc. 3, 21. 4, 6. Eph. 6, 13; oXog:
Mth. 5, 29. 30. 6, 22. 23. 9, 26. 31. Mc. 1,
33. 39. 8, 36. 12, 30. 33. 14, 9. 55. 15, I.
14.

(.nj,

Gal.

1.

uUu: Mc.

10, 1. 11.
Aljaft, anderswohin; afleipan aljap, weggehen,
nod ij/xHi' Mc. 12, 1.

7.

im Alter vorgeschritten;

Rom. 13,

15;

Aljar, anderswo; aljar visands, uncov:

19. 13, 2.

4.

22.

10, 40. loh. 7,


49. (Mc. 9, 8. Cor. 2, 1, 13). II. Prposition
mit dem Dativ, ausser, nX^v: Mc. 12, 32.

schw. aln,

engl, eil,

gr. livri,

eile;

6,

loh.

Phipp. 4,

16.

eine,

dn. alen, nhd.


Gr. 111, 559. Gf. I,
239. Rchth. 70.J), fem., Elle, nif/yg: Mth. 6, 27.

ahd. elina,

ALLS.

Alfian.

luit.

s.

(altn.

ALJA
Luc. 1, C5. 4, 14. 5, .5. 7, 17. 8, 39.
43. 9, 25. 10, 27. loh. 7, 23. 9, 34. Rom. 8,
36. 10, 21. 16, 23. Cor. 1, 5, 6. 12, 17. 14,
23. Cor. 2, I, 1. Gal. 5, 3. 9. Thess. 1, 4, 10.
Tit. 1, 11.
Skeir. IV, b; * 3) viel, nolvg: Mc.
33.

12, 37. (mit ungenauer Uebersetzung).


Allis

ealles, ahd. altfr. alles, eile;

(agls.

88. 281. Rchth. 600. 703. Schm.

I,

Gr.

42),

I.

III,

Jd-

verhium, gnzlich, gar, oAw?: Mth. 5,34. Cor. 1,


15, 29. II. Conjunction, stets nachgesetzt (nur
Mc. 12, 25 voran), denn, yp: Mc. 3, 35. 4,
22. C, 14, 8, 35. (9, 41). 12, 25. 15, 14.
Luc. 1, 44. 48. 6, 26. 45. 7, 28. 9, 24. 25.

14, 24. 18, 25. 19, 26. 20, 36.


Tim. I, 4, 10. (Cor. 1, 15, 29);

26.

46.
'ij>,

/.iiv

Luc. 3,

i:

loh.

5,

allis

1,

45.

10.

Allafiro, von allen Seiten, nvxod^tv: Mc.


Luc. 19, 43.

All-andjo, s. unt. Andeis.


All-brunsts, s. unt. Brinnan.
All-sverei, s. unt. Sven.

AU-valdands, s. unt.
AUa-vaurstva, s. unt.

ANA.

11

nhd. achsel, lat. axilla; Gr. HI, 403. Gf.


Rchth. CIO f.

An

an), Fragpartikel, denn, xai: Lnc. 10,


18, 26. loh. 9, 36; olv (?): Luc. 3, 10;
an nuh, ovxovv: loh. 18, 37.
(lat.

Ana
a,

(altn.

engl,

Gf. I,

a, alts. agls. altfr. an, ahd.

on,
273.

nhd.

Ala-mans,

AIja.,
AI Jan

unt.

s.

(altn.

elian

M.ellan; Gr.

Alth.

Prposition mit Accusativ

J'aurfcjan.

ellan, agls. ellean, eilen,

II, 8.

conj. II,

eifern,

Cor. 1,

^jjXoit:

c.

13,

dat. pers.
4.

oder acc.

Cor. 2,

11, 2.

Gal. 4, 17. 18.

In -aljanon, zum Zorn

reizen, naQu^tjXuvv: Cor. 1,

10, 2i.

Alfain.S

nom. propr. masc, !AX(fa~os:

18.

14. 3,

Amen

Gegenstande in nhere oder fernere Berhrung oder wenigstens in dessen Nhe kommt,
und bedeutet eigentlich auf (fTri'), auch an, ber,
zu, in (jug). Noch tritt auf der einen Seite die Bedeutung des Feindlichen und Gegnerischen, gegen,
wider (y.aT c. gen.), auf der andern die ursch-

A. Mit dem Accusativ : 1) zu


Bezeichnung:
a) nach den Verbis der
an, inl (c. accus., seltner c.
dativ.) und iig
nach gaggan loh. 6,21; algaggan Mc. 1, 10. Luc. 1, 35. 3, 22. loh. 6,
16; usgaggan Mth. 11, 7. Luc. 8, 27. 10, 10.
loh. 6, 3;
afgaggan Luc. 9, 10; galeipan
Mc. 1, 35. Luc. 4, 42; a/leipan Luc. 5, 16;
briggan (fahren) Luc. 5, 4;
ussteigan Luc. 5,
19. 19, 4; snivan Thess. 1, 2, 10; faursnivan
Tim. 1, 1, 18; atnewjan Luc. 10, 9; qiman
Mc. 8, 10. Gal. 1, 21. vergl. loh. 18, 4; so
nach urrinnan Mth. 5, 45 und dissiggqan Eph. 4,
26 von der Sonne; driusan und gadriusun Mth. 10,
29. Mc. 3, 10. 9, 20. Luc. 20, 18. Rom. 15, 3.
wie auch ana In der Formel nlnxuv inl nQcumoi;
driusan ana andvairpi od. andavleizn Luc. 5, 12.
17, 16. Cor. I, 14, 25. und intninriiv inl rguXTjlov (um den Hals fallen), driusan ana hals
Luc. 15, 20; vergl. Mc. 9, 42;
b) nach den
Transitiven :
gatiuhan Luc. 5
11;
ustiuhan
Mc. 9, 2. Luc. 4, 5;- attiukan Mc. 15, 22;
draibjan Luc. 8, 29; vairpan Mc. 4, 26. Luc. 8,
59. 10, 31 ; hierhergehrt Mc. 15, 24 vairpan hlauta
ana vastjos , weil die Loose auf die zu verloosenden Sachen geworfen wurden tisvairpan Luc. 1 9,
35; 7iiman Mc. 9, 30. Luc. 2, 28; besonders in
ana armins niman od. andniman (^irayxaXiZiad^ui od.
dixtad-ai dg uyx'kug); satjan Mth. 5, 15. Mc. 4,
21'; lagjan Mth. 9, 16. io, 34. 27, 48. Luc.
5,
36. Cor. 2, 3, 13; atlagjan Mc. 15, 17; galagjan Mth. 8, 25. Mc. 9, 42. 15, 36. lob. 9,
Prposition.

AUUUO

Amsa
masc,
lich ist

tet das
alts.

dfiTjv:

Cor. 2,

8, 34.

Mth. 10, 42.

I, 20.

3, 33.

loh.

6,

13, 13.

nom. propr., 'Afig: Luc. 3, 25.

wfiog,^ lat. humerus;


Gr. III, 403),
Schulter, w/.tog: Luc. 15, 5. Wahrscheinim Cod. arg. ein Fehler fr ahsa, so lau(gr.

Wort

ahsla,

in

den verwandten Sprachen

agls.

eaxl,

nom. propr., lAfuvud: Luc.

(vox hebr.),

26. 47.

Mc. 2,

Luc. 6, 15.

AlUeinadab,

ahd.

griechischen

sichtigten

I.

rei,

dem

Dativ,

Bewegung auf,

447. Gf. I, 202), neutr., Eifer,


t,rjXog:
Rom. 10, 2. 13, 13. Cor. 2, 7, 7. 11.
9, 2. 11, 2. 12, 20. Gal. 5, 20. Phlpp. 3, 6.
Col. 4,13; 'in aljana briggan, nuQu^tjXovv Rom. 1 0,
19. 11, 11. 14.

Aljanon,

u.

inl entsprechend,
drckt eigentlich die Richtung
nach einem bestimmten Gegenstand aus und zwar
so, dass das Subject oder Object mit dem beab-

Ertlicher

l'aldan.

Manna.

alts.

ana, schw.

uv; Gr. III, 252.


Praep. 68 ff.
Rchth. 602),
gr.

wegen, ob, hinzu. Als Zeit- und Massbestimmung ist diese Prposition selten.

unt. Alis.

s.

an;

liche,

unt. paur/ian.

s.

139.

29.

Ala>I>arbs,

I,

ahsala,

altn.

altfr.

xl,

axle,

2*

;
:

ANA.

12
15.

10,

'l;

uslag,/an Luc. 9, 62. 15, 5;

Hand

an

rislagj'an

/qui; inidXAfivfnt Mc. 14, 46. Luc. 20, 19. loh. 7, 30. 44;
dagegen die Hand legen auf Einen, /fi() Ititi-

handun ana

legen

&trai Itji Ttvu, handu lagj'an od. analag^jan ana


Mth.O, 18. ]\Ic. 5, 23. 10, 10; vaurkjan anahtmbjan Luc. 0, 14; anaaiihan Mth. 6, 27. Luc. 3, 20;
aaian Mc. 4, 31; gasmeitan loh. 9, 6; siujan
Mc 2, 21; rikan Rom. 12, 20; giban Luc. 7,
gasilan Mc. 11,
c) ferner nach:
44. 15, 22.
gahaflnan Luc. 10, 11; spei7. loh. 12, 14;
2) Zur
van Mth. 26, 67. Mc. 10, 34. 14, 65.
Zeitbestimmung nur Luc. 17, 4 sibun sinjiam
ana dag (r>;? 7-/itiQag) fravaurkjan; ^vofiirLuc. 18,
3) In
12 der Genitiv, nach dem Griechischen, steht.
(Awc/ier Bedeutung, gegen, wider, fni (c.acc),
Luc.
Mc.
gaggan
14,
3, 26;
nach: usstandan
gadaursan Cor. 2,
31; qiman loh. 18, 4;
loh.
mik
ana
fairzna
18;
13,
ushof
10, 2
xur (c. genit.),
veiti'odipa ana 'ins Luc. 9,5;
veilvodjan Mth. 27, 13. Mc. 14, 56. 57.
nach:
60. 15, 4; veitvodipa Mc. 14, 55; vroh bairan
loh. 18, 29; pos ana uns vadjabokos Col. 2, 14;
visan
loh. 19, 11;
tifblesans
valdufni aigan

Cor.

wopan ana

(y.uTuy.uvyu.a9ui)

auch Luc. 7, 30 runa gups


fraqepun ana sik {ilg tuvTOvg^ in detrimentura
erklren.
4) Einzeln stehen noch Cor. 2,
snum), zu
10, 1 ana andaugi, in Gegenwart, y.ura ngaconov, was .sonst in andvairpj'a (Luc. 2, 31) heisst;
Rom. 11, 28 liubai ana attans, yani^Tol dcu
nuTiQuc, wofr sonst in c. genit. steht.
1) zu rllicher BezeichB. Mit dem Dativ:
Born. 11, 18;

so ist

nung, in, an, auf, Im (c. genit. und accus.), tv:


a) nach Veriis der Ruhe: visan Mc. 1, 45. 4,
10, 32. Luc. 1, 80. 2, 14. 25. 40.
1. 31. 38.
17, 31. loh. 6, 10. 7, 39.

15, 4. Col. 3,
2. 5; vairpan Mth. 6, 10. Mc. 15, 33. Luc. 17,
69.
19.
Mc. 11, 2.
Mth.
26,
27,
34; sitan
15, 25.

Luc. 5, 27. 19, 30. loh. 12, 15; ligan Mth. 9,


2. Mc. 2, 4. 7, 30. Luc. 5, 25. Cor. 2, 3, 15.
Mc. 8 , 3 ; anakumbjan
Skeir. III , d ;
vfligan
Mc. 8, 6. Luc. 14, 10. loh. 13, 25; standan
Luc 6 17; so auch Cor. 2 , 13, 1 ana munpa
tvaddje veitvode gastandai all vaurde; gaweilan sik
h) nach Verbis der Bewegung, nach
Luc. 10, 6.
denen auch der Accusativ bei ana steht (s. oben
unt. A, 1) a), so nach: qiman Luc. 19, 5. Eph. 5,
Col. 3, 6. Skeir. IV, c d. (wo wohl airpai
6.
vairpan Luc. 1, 65.
statt airpa zu lesen ist);
loh. 6, 21; gaggan loh. 6, 19; gadriusan Mc. 4,
c) nach Transitiven, wie:
5. Luc. 8, 6. 8.
lagJan Mc. 6, 56;
atjan Luc. 4, 9. 6, 48.
,

saian Mc. 4, 16. 20; stravjan Mc. 11,


19, 36; gatimrjan Mth. 7, 24. 26. Luc.
4, 29. 6, 49; anatimrjan Eph. 2, 20; ufarhleiprjan Cor. 2, 12, 9; gasuljan Mth. 7, 25.
8, 16;
8.

Luc

Mth. 27, 60; ufhaban ana


andniman ana biuda Neh. 5,
17; gamelip ist ana praufetum loh. 6, 45 (nmwie Cor. 1,
lich I den Bchern der Propheten),
und
ana aipistaulein
gamelida izvis
5, 9
Luc 20, 37 moses banvida ana aiwatundjai

Luc

6, 48;

tishiilnn

handum: Luc.

4,

1 1

dem Blatte des Gesetzes, wo die


vom Dornenbusche erzhlt ist )
vielen Fllen, wo ein Participium der voriauf

(nmlich

Geschichte
d) in

gen Verba {visands, ligands, sitands u. s. w.) zu


suppliren ist, oder auch, wo die Beziehung der Pr4
Mc. 5
position auf das Verbum ferner liegt
po ana fotum eisarna, ul ntdai^ Calcnd. Goth.
pize ana gutjnudai inarvtre: Mth. 10, 27 vierjaip
ana hrotam. Mc. 6, 26 mis gibais ana mesa
haubip i'ohannis; so noch: Mth. 6, 19. 9, 6. Mc. 2,
11, 4. 13.
10. 5, 29. 6, 55. 8, 4. 27. 9, 3.
,

12,

26.

15,
34. 17,
15.

9, 14.

Luc

4, 18. 5, 18. 24. 8, 13.


19, 44. loh. 6, 31. 9, 3. 12.
Rom. 9, 28. Cor. 2, 4, 10. 7, 13.

14, 51.
4.

4.

18,

Gal. 4,

8.

14.

6,

18.

16.

17.

Eph.

1,

10.

3, 15. Col. 1, 16. 20. Thess. 2, 3, 17.


Skeir. VII, c. vgl. Phipp. 2, 27. gaurein ana gaurein
(inl XvJiijr) haban.
2) Zur Bezeichnung von ZeiVperhllnissen nur bei lohannes zur Umschreibung der griechischen genit. absol. gebraucht: loh. 7, 14 ana midjai

2,

15.

dulp (zTJg iOQTTJg f.iiaovar,g). 6, 23 ana pammei


nviliudoda frauja (^tv/uQiaT?jauvTog rov y.vQiov).
3)Beiil/sses<i7nmMg, gegen, an,o7io: loh. 11,18.
4) Ethischer Gebrauch: a) bezeichnet den Zustand,
in welchem jemand ist, in, bei, Itii (c. dat.), iv:

gup giiprafstida uns ana allai


Cor. 2 , 1 , 4
aglon. 7, 13. Thess. 1, 3, 7. 9. vgl. Cor. 1,
ana peinamma vitubnja
11
unmahteiga
sa
8,
bropar; b) mit causaler Bedeutung, ber, ini (c.
dat.), nach den Verbis besonders der Affecte und
hnlichen, wie sildaleikjan BIc. 12, 17. Luc 2,
Mc 1, 22. Luc 9, 43;
33; usfdms vairpan
usgeisnan Luc 2, 47; biabrjan Mth. 7, 28;
faginon Cor. 2, 7, 13; idreigon Cor. 2, 12, 21;
gatrauan Thess. 2, 3, 4
gaprafstjan Cor. 2, 7, 7
mikiljan Cor. 2 , 9 , 13; usbeidan Luc. 18, 7
wozu die Formel ana pammei, weshalb, i(p' th:
Cor. 2, 5, 4. Phlpp. 4, 10. und die Redensa'rt
ana namin andniman Mc. 9, 37. Luc 9, 48;
vergl. auch Phlpp. 3, 9 garaihtei ana galaubeinai;
c) mit gegnerischer Bedeutung, gegen, f t?/ (c. accus.)
Luc 10, 19. Rom. II, 22; wohin auch Luc 18, 3
fraveit mik ana (an, unn) andastapja, gehrt.
;

ANA
Einzelne Redeweisen:

(1)

ana

wo

(iv) friajwai.,

Cor. 2, S,
sonst

AND.

managnan

der blosse Dativus

Cor. 2, 1, 23 veitvod giip anahaita


accus.) saivalai; Luc. 9,49 ana (in i cdnt.)

oder in steht;

ana{tni c.
lesuis namin usdreiban unhulpons : Eph. 1, 9 in einer
Marginalnote ana leikninai, nach, zufolge, wo sonst bi
steht. * Thess. I, 5, 1.5 ubil ana ubilavima, wrde
helssen Uebel auf Uebel, aber im Griechischen steht
y.axiiv uvi\ y.uy.ov, was heissen muss ubil und ubilamma.
II.

11,

Adverbial:

23 allagjands ana.

Mc. 8,

7 galngidedun ana.

Zusammenset zun ge7i

in. \n

anaaukan,

l)mitVerbis:

anagaggan, anadrigkan,
anaqipan, anaqiman, anahaban, anahailan, anahamon, anahneivan, ana/inaivjan, anaju'van, anaanakaurjan, anaLumbJan
anakunnan,
prafsl/'an
anabiudan,

analagjan, anamalitjan, anameljan,


ananunpjan , ananaupjan, ananiujnn, unapraggan, anasilan, anaslavan, anaslepan, anastodjan,
anatimrjan, anatrimpan, anavammjan, anafilhun,
ana'insaanateeilan; Bicomposita mipanakumbjan
kan; 2) mit Participiis: anahabaips; 3) mit Substantivis: anabusns, anaqal
anaqiss, anakunnains,
analageins, analaugnei, anumahts, ananiujipa, anastodeins, anaviljei, anaftlh; 4) mit Adjectivis: anahaims, analaugnis, anasiuns, anavairps; 5) mit
Adverbiis
unanasiuniba.
analeiko
analaugniba
analaljun

Anajiaiina
Cor. 1,

(vox gr.),

ur^ifw.:

Rom. 9,

3.

16, 22.

Anapop, nom. propr. masc 'Ava^d^: Esdr. 2, 23.


AnakS, adv., pltzlich, sogleich, i'^mvu: Mc. 9, 8;
,

iiul(fvi]i: Luc. 2,

Anan

39.

13. 9,

und, schwed. anda, dn. aand; vgl.


gr. (ivifiog) lat. anima; Bopp 12G. Gf. I, 207),
conj. 1:

13

es gewhnlich vor AVrtem wie Welt , Erde , Gegend, Land, Stadt, Dorf etc. steht, denen auch
noch meist das Adjcctivum alls beigefgt ist.
I Priipositinn

Beziehung

in lokaler

I )

auf et was hin, an etwas hin,

ilg,

a) n g s,
nach: usgaggan
1

Luc. 14, 23; so pairhgaggatt and pata (ixiivr^g)


Luc. 19, 4. und die Formel and pana laist (eigentlich auf der Spur hin) Skcir. 11, d. V, a; b) an
etwas herab, xurd c. genit., nach: run gavaurkjan Mth. 8, 32. oder rinnan Luc. 8, 33; dt
Cor. 2, 11, 33. und mit
c. genit., nach: nthahan
dem Supplement dieses Wortes Luc. 5, 19; c) zu,
nach, bei, in, bei umfassenderen Objecten, ilg,
y.ur (c. accus, selten c. genit.) , iv oder Ini (c.
accus.)
} gewhnlich nach Verbis der Bewegung,
deren Subject meripa , laiseins, vaiird u. dgl. ist,
so nach: urrinnan Luc. 4, 14; usgaggan Mth. 9,
Luc. 4, 37. 7, 17;
20. Mc. 1, 28.
galeipan
Rom. 10, 18; vgl. nach gapeihan Skeir. IV, b;
die
als
Lehrende
oder wo
Subjecte
(merjandans)
gehen, kommen etc., wie nach vraton Luc. 8, I;
:

galeipan 8, 39; pairhgaggan 9, 0; qiman 3, 3;


und daher nach vier Jan Mc. 1, 39.
14, 9.
Mth. 11, 1; gnleihun Rom. 9, 17;
/9) in einLuc. 4,
zelnen andern Fllen, wie huhrus varp
25. 15, 14; gasatjan and baurr/s praizbytairein
Tit. 1, 5. leikinonds and all (nuvTuynv) Luc. 9, 0.
Hierher gehren auch Cor. 2, 8, 18 pizei hazeins in
uivaggeljons and (so ist zu lesen, s. Addend. Vol. I,
p.

allos

111)

aikklesjnns

{diii

Tjuffiv

tiTiv

l/.y.Xr-

saei ufar allaim jah and


2) In der
Jah in allaim uns.
Zeilbestimmung heisst es an, yaz (c. acc), lind hat
(Tiwv)

und Eph.

allans (diaTivroiv}
stets

tcarjizuh bei sich:

Mth. 27, 15.

Mc. 15,

6.

(altn.

on, hauchen;

Us-anan
ly.-zvtrv.

Hv'a'iug:

sterben,

Mc. 15, 37. 39.

Anaueia.!

Ananias,

u.

Neh. 7,

In

nom. propr. masc,

2.

1) mit Verbis:

aushauchen,

uzon),

(praet.

Zusammensetzungen:

andbahtjan andbeitan andbindan, andbundnan, andqipan, undhailan, andhamon, andhausjan, andhafjan, atidhuljan, andhruskun, andpagkjan, andletnan , andniman , andrinnan, andsaiican, andsaII.

kan, andsitan,

andsatjan, andspeivan, andstaldan,

andtilon, andvasjan,
andstandn, andslaurran
andveihan; 2) mit Participiis: unandsakans, unandSubstantivis
a) andaugi, andhulips ;
mit
3)
,

And
altfr.

352.

(altn.,

agls.

and

.
.

ahd., nhd. atit..., ent...,

and, ande, anda, ond..., and...;


901.

Kchth.

Accusativ;

sie

604),

findet sich

Prposition
als

mit

Gf.

I,

dem

selbststndiges \^'ort

von dem ganzen germanischen Sprachstamm nur noch


im Gothischen (und Altfriesischen) mit der Grundbedeutung an, auf etwas hin, lngs; gewhnlich
in, auf, ber, und zwar so, dass die Handlung
nicht auf einen einzelnen Punct oder Gegenstand
eingeschrnkt sondern ber grssere Ganze (Collective) sich verbreitend gedacht werden soll, daher
,

bahts , andbahti, andhuleins, andstald, andvairpi;


andahait,
andiibauhts, andabeit ,
b) anda...:
andahfifts, andapahls , andalauni, andanahti, an-

danem, andanumts, andastapjis, andastana, andavaurd, andavaurdi, andavizn, andavleizns; 4) mit


.4djectivis
a) andvairps und Bicompositum uiiandsoks; b) anda...: andaneips, andanems, andane~
andaiigjo,
rneigs, andasets ;
5) mit Adverbiis:
:

andaugiba , andvairpin.

ANDBAHTS

14
*

Audis

(scliwed. antingen, diin. enten)

ailvcrb.,

davon

weder

entweder, ?;; andizuh


aij<jiau, entoder, Tj yuQ
rj
Luc. l, 13.

,
dn. , hol!., nhd.
enda, engl, end, schw. nde;
Gr. II, 447. Gf. I, 354. Rchth. 706), masc, Ende,
riXog: Mc. 3, 26. Luc. I, 33. 18, 5. Cor. 1, 15, 24.
Phipp. 3, 19.
Cor. 2, 1, 13. 3, 13. 11, 13.

ende, ahd.

atiti,

altfr.

Tim.

Thess. 1, 2, 16;

1,

I,

Skeir. III, a;

5.

Mc. 13, 27.

Rom.

All-andjo,

s.

unt. Liusan.

Anpar-leiko und Anf>ar-leikei,

AimUt

s.

AndraiaS

unt.

9,

(.4ndrias Calend. Goth.), nom. propr.


8.

16. 29.

3,

12, 22. Skeir. VII,

(ahn. annur,

ahd. andur,

1,

altfr.

alts.

18.

Luc.

6,

othar, athar, agls. olSer,

Bopp

annan,

20. SO. Gr. IV,

370. Rchth. 972), adject., 1) ander,


39. 8, 9. 10, 23. 26, 71. 27,

I,

ulUg: Mth. 5,

61. Mc. 4, 5. 36. 6, 15. 7,4. 8, 28. 10, 11.


19. 12, 4. 5. 32. 14, 58. 15, 31. 41. Luc. 5,
29. 6, 10. 17. 29. 7, 8. 19. 20. 8, 3. 20, 16.
loh. 6, 22. 23. 7, 12. 10, 16. 14, 16. 15, 24.
18, 15. 16. 34. Cor. 1, 9, 2. 27. Cor. 2, 8, 12.
11, 4. 8. Gal. 1, 7. Phlpp. 3, 4. Skeir. V, c.
d.-, ixiQog: Mth. 6, 24. 8, 21. 11, 3. Luc. 3,
18. 4, 43. 5, 7. 6, 6. 7, 41. 8, 3. 9, 29. 56.
59. 61. 10, 1. 14, 19. 31. 10, 7. 13. 18. 17,

VII,

34. 18, 10. 19, 18. 20, 11. Rom. 7, 3. 4. 23.


8, 39. 13, 9. Cor. 1, 4, 6. 6, 1. 10, 24.
29. 14, 21. 15, 47. Cor. 2, 8, 8. 11, 4.
Phlpp. 2 , 4.
Gal. 1 , 6. 6 ,
4.
Eph. 3 , 5.

Tim. 2, 2, 2, Esdr. 2, 31; 2) in Partitivstzen


der Andere Skeir.
anpar
anparuh, der Eine
auch sa
II, d;
anparuh: Skeir. V, a. und
anpar: Skeir. IV, d; 3) anpar anparis.
ins
Einer des Andern, aXXj?.wv: Eph. 4, 25; anpar
anParana, Einer den Andern, einander, ukXrikovg:
Phlpp. 2 , 3 ; auch ainwarjizuh anpar anparana,
Thess. 1 , 5 , 11; so hat wohl auch
tf? Tov i'va
Rom. 12, 5 gestanden ainwarjizuh anpar anparis
lipjus, XU&' ilg u/.XrjXwv fitX)]; 4) ander, zweiter,
Sivx(Qog: Mc. 12, 21. 31. 14, 72. Luc. 19, 18.
20, 30. loh. 9, 24. Cor. 1, 15, 47. Cor. 2.

ad Luc.

(vid.

unt. Leiks.

s.

Luc. 2, 36.

Luc. 3,

"l^yvug:

14. vgl. altn. nn;),

3,

cixpwt'iov:

2.

Luc.

3,

14.

fem.,

Cor.

1,

7.

dn. aas; Gr.

(altn. s,

masc,

84),

I,

III,

Balken,

429. Gf.
oy.og:

J, 388.
Luc. 6,

41. 42.

f An.S

2G3. 447. Gf. I, 387 f. Geijer,


14.
Not. 5. hlt es mit
Heros, Halbgott,
Jornand. p. 94. Lind. Proceres suos quasi qui fortuna vincebant, non puros homines sed semideos,
(altn. (is; Gr.II,

Gesch. Schwedens

a.

other, engl, olher, schw.

dn. anden, hol!., nhd. ander;

nom. propr. masc,

Jahrgeld,

Schm.

And.

masc, 'AvQtug: Mc.


C,

nom. propr. fem., Ilvva:

18, 13. 24.

loh.

Ans

5, 23.

Gf.

Cor. 2,

Sold,

adverb., vollstndig, oXoTthZg: Thess. 1,

AudJZUll,

455.

Luc. S, 10. IS, 9. 11. Cor. 1,7, 12. 9,


12, 13. 13, 2. Gal. 2, 13. Eph, 2,
3.
4, 17. Phil. 4, 3. Thess. 1, 4, 13. 5, 0.
Tim. 1, 5, 20; pata anpar, brigens, to io<7idr:
Eph. 0, 10.
Cor. 1,1, IG.
Cor. 2, 13, 11.
Thess, 2, 3, 1.
Phlpp. 3, 1. 4, 8.
19.

Anno

10, 18.

Andi-laus,

14. lob.

6, 1;

AlinaS,

masc. (plur. andeis), Grenze, niQng:

Anjiar

Neh. 5,
anpar fruiua, iVTiQnQwxog: Luc.
5) ander, ilbrifi, Uing: Mth. 27,' 49. Mc. 4,

Inscripl. 1, 15. 13, 2. Siibscr. Thess. 2. Inscr.

5.

AndbnIltS s. unt. Bahts.


AndoilS (altn., alts. endi, agls.

lixrioy:

AUGO.

14. Skrir.ll,b;

Andiznh,

Ands,

dem

vorigen

(altn. st,

schw.

Bopp

p.

Anses, vocavere.

id est

AnstS
enst,

I.

dasselbe Wort),

fiir

agls.

Gf. I,

86.

est, alts., ahd, ansl,

altfr.

yndest , nhd. gunst;


209. Rchth. 708), fem., Gunst,

yiinest,

dn.

Gnade, yQ'?- Luc 1, 30, 2, 40. 52. 4, 22.


Rom. 6, "23. 12, 3. 16, 24. Cor. 1, 9, 20.
10.
Cor. 2, 1, 2.
16, 3. 23.
4, 15. 6, 1. 8, 1. 4. 6. 7. 19.
9, 8. 14. 12, 9. 13, 13. Gal. 1,6. 2, 21. 5,
4. 6, 18. Eph. 1, 2. 6. 7. 2, 5. 7. 8. 3, 2. 7.

10,

30.

12.

15.

8.

4,

7.

15,

24.

29. 6, 24. Col. 3, 16. 4, 6, 19, Thess. 1,

5. 28. Thess. 2, 1, 2. 12. 2, 16. 3, 18. Tim. 1,


Tim. 2, 1,2. 9. 2, 1. Tit. 1, 4;
1, 2. 14.
xQtdfia: Rom. 6, 23. Tim. 1, 4, 14. Tim. 2,
1, 6. anstai audahafts, begnadigt, xsxaQiTO)ft(vog: Luc. 1, 28.

Ansteigs,

adject., gnstig; ansteigs visan,

TOvv: Eph.

Antiankia
fem.,

AnO,

yuQi-

6.

(Antiokja Gal. 2, ll), nom. propr.


Gal". 2, 11. Tim. 2, 3, 11.

'ArTW/Hu:

nom. propr., "[Iv: Esdr. 2, 33.

Ajnkdnj^.s,

AnSO

s.

unt. Aivs.

alts. oga, agls. agh, eage, ahd.


age, ach, oge, engl, eye, schw. ga,
dn. j'e, nhd. uge; lat. oculus, gr. oxog; Bopp
81. Gr. II, 550. III, 399. Gf. I, 122; Rchth. 592),

auga,

(altn. augfi,

altfr.

AUD

AUK.

Auge, (f>i>ali.ii;: Mth. 5, 29. 38. 6, 22.


9, 29. 30. Mc. 7, 22. 8, 18. 23. 25. 12,
Luc. 2, 30. 4, 20. 6, 20. 41. 42. 10, 23.
23. 18, 13. 19, 42. loh. 6, 5. 9, 6. 10.
26. 10, 21. 11, 37. 41. 12, 40. 17, 1.
15, 52. Gal. 3,1. 4,
1, 12, 16. 17. 21.

mists gudja, Hoherpriester, Q/iioivg: Mth.


62. Mc. 8, 31.
14, 43. 47.' 53. 54. 55.
61. 63. 66. 15, 1. 10. 11. 31. Luc. 3, 2.
47. 20, 19. loh. 7, 32. 45. 11, 47. 18,

neutr.,

23.
11.

16,
14.

Cor.
15.

In

18.

1,

Ei)li.

aitgam shalkinon,

Auga-dauro, s. unt. Daur.


Augjan, conj. 11, zeigen, Sn^ai:
At-augjan, 1) dass. Luc. 4, 5.

loh. 14,

8.9.

10, 32;
intdiT'iar. Luc. 20, 24; h'Hiar. Eph. 2, 7;
vnodiT^ut: Luc. 6, 47. Skeir. III, a. ; si/c ataugJan, iuvxov SeT'iai: Mth. 8, 4. Mc. 1, 44.
Luc. 5, 14; iuvrov i7itiXt,ui: Luc. 17, 14;
cpui')ji'ai:
Luc. 9, 8; iiapuviad-rirui: Mth. 27,
53; oQad^ia: Cor. 1, 15, 7. 8; alaugips
vairpait, cpS-Tjvai: Mc. 9, 4. Tim. 1, 3, 16;

ataugips visan, dass. Cor. 1, 15, 5. 2) neutral,


erscheinen, qidviad-ui: Mc. 16, 9; (puviQovad^ui:
ivdifiaad-ai: Tim. 1, 1, 16.
And-augi, neutr., Angesicht, nQawnov: Cor. 2,
10, 1. Thess. 1, 2, 17.
Cor. 2, 5, 10;

And-augjo,
Mc.

adverb., offen, offenbar,

ffaviQwg:

45. loh. 7, 10; 7iu()Qrjma: loh. 18, 20.

1,

And-augiba,
aiu:

adverb., offen, freimiithig, na^t^)]7, 26. 10, 24. 16, 25. 29.

loh.

Aud

(altn. audr, agls. ead, ahd. of, nhd. (klein-')


od, RA. 491. Gf. I, 148), Schatz, Gut, Besitz.

Anda-hafts, s.
Audags, adject.
11,

Luc.

6.

unt.

45.

1,

23. 14, 14. 15.


6, 15.

Aadagei,

Haban.

selig,

6,

loh.

f^iu.y.Qiog:

20. 21. 22.

13, 17.

Mth. 5,
7,

8.

23. 10,

Tim. 1, 1, 11.

fem., Seligkeit, (.lay.aQiafig: Gal. 4, 15.

Audagjan,

conj.

preisen,

II, 'selig

(.lay.uQi'Ciiv

Luc. 1, 48.

AnlmS

(ahn.

ofen, ahd. o/an,


ovan, altfr. oven, engl. ove7i, dn. ovn, schw. ttffn;
vgl. jrr. inroc; Gr. III, 352. DM. 359. Gf. I, 176.
Rchth. 973), masc, Ofen, yllavog: Mth. 6, 30.

qfn,

agls.

nhd.

Aulljon

(vgl. nhd. jauchzen, chzen; Wacht. Gloss.


achten pag. 17), conj. II, lrmen, schreien,
d-OQvuad-ui: Mth. 9, 23. Mc. 5, 39.
V.

Auhjodus, masc, Lrmen,

d-oQvog: Mc. 5, 38;


Aufstand, OTuaig: Mc. 15, 7.

Anluiina
Auhumists

Gr.

(vgl.

hher, vjiiQt/jov

IIl,

628),

Phlpp. 2,

(auhmists

Luc.

superlat., hchster, uxQoq:

adject.,

erhaben,

3.

19, 47),
3, 2.
Eph. 2, 20; auhu-

19,

Mc. 11,

auhumists

gudjane

oxa, ahd. ohso,


nhd. ochs;
Gr. III, 325. Gf. I, 140. Rchth. 974), masc. anom.,
Rind, Ochs, ovg: Luc. 14, 19.

Anflfcl; (altn. ox, oxe, agls.,


engl, ox , schw., dn. oxe,

loh.

27,
60.

19;
18; auhumists veiha, dass., loh. 18, 13; auhmisto, neutr.
als Substantiv, Hhe, Spitze, offovg: Luc. 4, 29.

auch

unt.

s.

Skalkinon.

15

Auhsus, masc,

dass.,

altfr.

holl.

Cor.

1,

os,

9,

9.

Tirft.

1,

5, 18.

AlIj^S

audr, ahd. odi, schw., dn., nhd. de,


150), adject., d, wst, verlassen, ('gr^iiog:

(altn.

Gf. I,

Mc.

1, 35. 45. Luc. 4, 42. 9, 10.

Wste,

12.

Gal.

4,'

27.

II, 7.
Mc. 1, 3. 4. 12. Luc. 1, 80. 3, 2. 4. 4, 1.
5, 16. 7, 24. 8, 29. 15, 4. loh. 6, 31. 49;
i^7]fuu: Mc. 8, 4. Cor. 2, 11, 26. Skeir. VIT, d.

Aufiida,

AnlC

(altn.

fem.,

auk, agls. eac,

tQTjfiog:

alts.

Mth.

ac, oc, ahd. auh,

ak, ohe; Gr. III, 272, 2. 281, 5. Gf. I,


120. Rchth. 594), Conjunction, steht nicht zn
Anfang des Satzes (ausser loh. 9, 30), sondern
nach dem ersten Worte desselben oder auch nach
mehreren, wenn diese Einen Begriff bilden (wie batizo ist auk Mth. 5, 29; nih vaiht auk Cor. 1,
4, 4; andre: Mth. 11, 10. Luc. 16, 2. 19, 21. 20,
6. 36.
loh. 18, 13. Rom. 9, 15. 11, 29.
14,
11. 15, 4. Cor. 1, 10, 26. Skeir. \1I, c); bedeutet denn, yp: Mth. 5, 18. 20. 46. 6, 7. 8. 16.
21. 32. 7, 12. 29. 9, 21. 10, 23. 26. 35. 11,
10. 13. 27, 18. 43. Mc. 1, 16. 2, 15. 3, 10.
21. 4, 28. 5, 42. 6, 18. 7, 21. 8, 36. 9, 5.
altfr.

39. 41. 49. 10, 22. 27. 11, 13. 18. 32. 12, 12.
14. 23. 36.
13, 19. 14, 5. 7. 56. 70. 15,
10. 16, 4. 8. Luc. I, 15. 30. 76. 3, 8. 4, 10.

5, 9. 39. 6, 23. 38. 43. 44. 48. 7, 8. 8,


29. 40. 46. 9, 14. 51. 10, 7. 21. 14, 14.
2.

17, 21. 18, 23. 32.

6,

19.

17.

16,

19, 5. 10. 21. 48. 20,


5, 21. 36. 46. 6, 27.
33. 55. 71. 7, 1. 4. 5. 8, 24. 42. 9, 22. 30.
11, 39. 12, 43. 13, 13. 18, 13. Rom. 6, 23.
7, 1. 5. 14. 18. 22. 8, 38. 9, 3. 6. 9. 15. 17.
28. 10, 2. 3. 4. 5. 10. 11. 12. 13. 10. 11, 13.
15. 23. 24. 25. 29. 32. 33. 12, 3. 19. 20. 13,
3. 4. 6. 9. 14, 3. 4. 10. 11. 17. 18.
15, 4. 8.
Cor. 1, 1, 19. 21. 4, 4. 7. 9. 7, 9. 22. 8,
10. 9, 9. 10, 17. 26. 29. 11, 5. 26. 29. 15, 3.
9. 16. 21. 25. 26. 52. 53. 16, 5. 7. 9. II. 18.
Cor. 2, 3, 9. 11. 5, 1. 6, 2. 16. 7, 3. S. 9.
11. 8, 12. 13. 21.
10, 3. 14. II, 2. 5. 12,
33.

36.

38.

loh.

AUKAN

16

Gal. 3, 27. 4, 15. 22. 24. 20. 5, 13.


Eph. 2, 14. 5, 5. 8. 29. Phlpp. 1, 18.

14.

13.

C, 5. 7.

Col. 3, 25. 4, 13. Thess. 1, 2, 14. 19.


3, 3. 9. 4, 2. 3. 7. 5, 18. Thcss. 2, 3, 2.
Tim. 1, 2, 13. 4, 5. 16. 5, 4. 18. f.,
7. II.
7. Tim. 2, 2, 6. 4, 15. Philem. 15. Skeir. I, b. c. d.

2,

5.

20.

V, c VI, b. d. VII, c. VIII, a. b;


II, b. c.
2) und, xai: Cor. 1,8, 11; 3) aber, c5V: Rom. 8,
10. Cor. I, 10, 20. 15, 50. Tit. I, 12; 4) in Gegenstzen entspricht es im Vordersatz a dem griechischen jUcV und hat nach sich if: loh. 16, 22. Cor. 1,
15, 51; oder J5n Cor. 2, 2, 16; 5) von den
Zusammenstellungen mit andern Conjunctionen sind
besonders zu bemerken: a) jah auk, etenim, xui
yq: Mth. 8, 9. 26, 73. Mc. 7, 28. 10, 45. Luc. 0,
32'

Rom.

II,

Cor.

12, 13.
Cor. 2, 5, 4. 7, 5. 13, 4. Phlpp. 2, 26. Thess. 1,
Thess.
Rom.
4.
10.
2,
3,
4,
10; yg:
7,
3,
33.

34.

Cor.

2.

xai: Cor. 1,
6i:
17.

16;

15,

1,

10; d)

b)

16. Cor. 2,

1,

loh. 12,

1.

auk

1,

5,

7.

auk jah,

13, 9; c)

^an

auk,

y^: Mc.

raihtis,

6t
C,

7, 10.

Allkan

auka, alts. ocan, agis. eacan, ahd.


aka, engl, eke, schw. ka, dn. ege
lat.
augere; Gf. I, 119. Rchth. 594),
griech. ui'iny,
conj. I: aiauk, mehren; sich mehren, Skeir. IV, b.
(altn.

altfr.

au/ioii,

Ana-aukan,

hinzufugen, Tj^ogrid-ivai: Mth. 6,


27. Luc. 3, 20. 20, 11. Skeir. VI, d.

Bi-aukan,

Mc.

dass.,

4,

Auknan,

Col.

niQiaaiviiv: Thess.

Thess.

20.

qoQog: Tim. 2, 1,
4,

Phlpp.

(XYrjia:

16.

Anrali

masc,

'Ovrjaijiiog:

2.

3.

5.

(voxlat), neutr, Schweisstuch, aovuQiov:

I,

(agls.

orc,

ahd. urzal;

477), masc, Krug,

*AortS (altn.,

458.

dn. urf, agls. ort..., schvf.rt, Gr.

11,

Aur^a, masc,
16.

Mc

8.

Anrti-gards,
14.

Gr. III,

4.

62. III, 371.

10.

adverb., 1) vielleicht, etwa, l'awg: Luc 20,


13; T/: Philem. 15. Cor. 2, 12, 16; 2) wohl,
nuiTLog: Luc. 4, 23. Cor. 1, 16, 12. Eiaiifto, ob
etwa, il liQu: Mc. 11, 13; tiiu aufIn , dass.,
ftriTiOTC. Luc. 3, 15; ibaiaufto n. nibai auflu, s. unt.

AllftO,

Ibai und Niliai.

Apailllo,
4,

nom. propr,, IJno'/.Xwg:


16, 12.

6.

ApaniStaillllS
25), (vox

Mc

6,

16.

Rom. II,

Luc

30.

Gf
s.

I,

'iiOTTjg:

7,

1049), fem., Kraut, Pflanze.

unt.

Luc

(apaustulus

Cor. 1,

1,

12.

13. Phlpp. 2,

6,

masc, Apostel, Bote, anaroT^og:

gr.),

13. 9, 1. 10. 17, 5. loh. 13,


Cor. 1, 4,. 9. 9, 5. Cor. 2,
I, 1. S, 23. 11, 5. 13. 12, 11. 12. Eph. 2,
20. 3, 5. 4, 11. Phlpp. 2, 25. Tim. 2, 1, 11.
Tit. 1,1. Calend. Goth.
6,

13.

Galiuga-apaustaulus,

falscher Apostel,

ii'ivda-

naiolog: Cor. 2, 11, 13.


Apaustaulei, fem., Apostelamt, nooxoh]: Cor.
9, 2. Gal. 2, 8.

ra

(altn. ari,

rn,

agls.

1,

earn, ahd. aro, dn. rn,

arencl, nhd. ar; vgl. gr. oQvig; Gr. III,

holl.

432), masc, Adler,

I,

Arabia,

3G1.
Luc. 17, 37.

uiTog:

nom. propr. fem., ^AQuiu: Gal. 4, 25.

AraitaS;

nom.

Arani;

propr.

masc, 'A^liag:

nom. propr. masc, 'Aqu/h:


(altn.

ahd. arabeit,

Gards.

Pflanzer, Grtner, yiwQyog: Luc. 20,

arvidi,

altfr.

Cor.

2,

Luc. 3, 33.

arbed,

agls. earfoS,
arbeid, dn. arbeide, nhd. arbeit;

arvum; Gr.

alts.

550.

II,

Gf

I,

407. Rchth. 607),

Cor. 1, 15, 28. Cor. 2, 6,


5. 10, 15.
11, 23. 27. Gal. 6, 17. Thess. 1, 3,
5.
Thess. 2, 3, 8; *) in arbaidai briggan, inulQiO&tti: Cor. 2, 11, 20;
2) Bedrngniss, Befem.,

1) Arbeit, xnog:

schftigung, iniaiaTuatg: Cor. 2, 11, 28;

Cor. 2, 10, 16.

gel, xui'wv:

11, 44.

AurkeiS

oor, nhd. ohr; gr. ovq, lat. auris; Gr. III,


399. Gf I, 457. Rchth. 008), neutr., Ohr, oig:
Mth. 10, 27. 11, 15. Mc 4, 9. 23. 7, 16. 33.
8, 18. Luc 1, 44. 4, 21. 8, 8. 22. 9, 44. 14,
35. loh. 18, 10. Cor. 1, 12, 16. Neh. 0, 16;
WTiov: Mc. 14, 47. loh. 18, 26.

hol!,

vgl. lat.

propr.

iod.aurahjof; vglgr.oQvaaiiv'), fem.. Grab,

Mc. 5,

eyra, alts. ora, ore, agls. eare, ahd.


are, ar, engl, ear, schw. ra, dn. le,

(altn.
altfr.

Al'bal])S

nom. propr. masc, 'Ovrjal-

nom.

ntQiaaivtiv:

9.

Aliralli

ora,

II, 32.

4, 10.

1,

AlineiseifanrUS,

Anni.SimnS

1, 4, 1.

2, 19.

Bi- auknan, vermehrt werden,

Gf

5.

dargebracht werden, ini/OQij-

conj. III,

ynad^ut:

loh.

17,

A1ISO

Gf

Ga-aukan, zunehmen,

Col.

Luc.

II.

19,

1,

24.

ARBAItS.

vid.

ad

h.

3) Re-

1.

Arbaidjan,

conj. II, 1) arbeiten, xontv: Mth. 6,


Cor. 1, 15, 10.
16, 16. Gal. 4, 11.
Eph. 4, 28. Col. 1, 29. Thess. 1, 5, 12. Tim. 1,
4, 10. Tim. 2, 2, 6; samana arbaidjan, avvud^XiTv: Phlpp. 1, 27; 2) dulden, xuxonu&ety.

28.

Tim. 2, 2,

3.

Bi- arbaidjan,
/tnTa&tti:

9.

4,

sich

5.

bemhen, trachten,

Thess. 1, 4, 11.

(pilori-

ARBI
ftalrh-arbaidjan,
Luc. 5,

xonif.

Mifi-arbaidjan,
(altu.

erie;

DRA. 466

neutr.,

<lus

14.

Tim.

Eph.

erbt,

1,

2,

agls.

18.

14.

1,

Arniba,

8.
ahil.

yrf,

rn^i,

Ar Jan

Gal.

holl.

3, 24;
4, 30.

rii n-

altfr.

ma.sc., der Erbe, y.XrjQOi'Ofwg: Gal. 3, 29.


7; nrlija vairjian. Erbe werden, y.XriQOvof.a'iv:
Mc. 10, 17. Luc. 10, 25. 18, 18. Gal. 5, 21.

Miterbc, ovyylriQOv^tog:

den, y.Xr^QnvoHv:

nom. propr.,

i^rk

3,

6.

yiQtf.itt9-alu:

Mth. 27,

15, 43.

AreistarkaiS,
Col. 4,

Eph.

arbjn vairjian, Erbin werCor. 1, 15, 50.

nom. propr. masc, l-lQlnTUQ/^og:

rk, agls. arc, ahd. archa,

altfr.

dn., holl. ark, nhd. arche;

lat.

i%.r]ippniS9 nom.

propr.

masc, ^^Q)^mnog:

Col.

4, 17.

armr,

earm, altfr. ei-m, alts.,


ahd., schw. etc. arm- lat. armus; Gr. Jll, 403.
Gf. ], 425. Rchth. 713), masc. (plur. armeis),
Arm, QU/iMv: Luc. I, 51. loh 12, 38; ayy.olr^:
Luc. 2, 28; daher ana armins niman, ivayy.uXlKia&tti: Mc. 9, 36.

.ATIHIS

.ArmiS

(altn.

(altn.

agls.

armr,

alts.,

agls.

earm, ahd. arnm,

altfr. erm, schw. etc. arm.; Gr. IT, 556. Gf I, 420.


Rchth. 713), adj., superl. armosta, elend, arm, tlut-

vg: Cor. 1, 15,

Arman,

19.

conj. II,

c.

accusat.,

bemitleiden,

sich

erbarmen, tlutv: Mth. 9, 27. Mc. 10, 47. 48.


Luc. 17, 13. 18, 38. 39. Rom. 9, 15. 16. 18.
12, 8. Tim. 1, 1, 13. 16.

Ga-arman,

dass.,

11, 30. 31. 32.


Phlpp. 2, 27.

Mc. 5,

Cor.

1,7,

Rom. 9,

19.

25. Cor. 2, 4,

15.
1.

Arma - hairtipa
Armaio,

fem.,

n.

nom. propr. masc, 14Q&U-

nom. propr. masc, 'AQqa'^d:

Ariwazna

Rom.

9, 23. 11,
2.
3.

Luc.

r, agls. arewa, engl, arrow;


fem., Pfeil, tXog: Eph. 0, 16.

(altn.

Aroniata
Asan.S

(vox gr.), uQuifmru:

(^gl-

ag's.

Mc. 16,

1.

ahd. aran, altfr. ara, am;


479. Rchth. 607. 608. Schm. I,
ar,

435. Gf I,
108), fem., 1) Sommer, d-igog:
d-fQi(Tft6g: Mth. 9, 37. 38.

DM.

Mc 13, 28; 2) Ernte,


Mc 4, 29. Luc 10, 3.

Ajifaf*, nom. propr. masc, Idaqi:

ASffad,

Esdr. 2, 41.

nom. propr. masc, ^AayS: Esdr.

Azdiggs.
AsdiggS,
Aser nom. propr. masc,

2, 12.

s.

i^a/^p:

Luc. 2, 36.

Asia,

nom. propr. fem., l4(r!u: Cor. 1,


Cor. 2, 1, 8. Tim. 2, 1, 15.

AlSilnS

(altn.

asni,

asal,

agls.

alts.,

16,

19.

ahd.

esil,

sen, asel, schw. asna, nhd. etel;


Gf. I, 486), commun., Esel, ovqiov.

engl, ass, dn.


lat.

asinus;

Luc

19, 30.

12, 14; ovog:

loh.

Asilu-qairnus,

s.

unt.

j/^{I))Op; nom. propr. masc,

AsneiS

loh.

12, 15.

Qairnus.
L-lLfic&: Esdr. 2, 24.

asans ; altn. asnast, agls. eene


.,
ahd. asni, altfr. esna: DRA. 304. Gf. I, 478.
Rchth. 716. Schmid Schwab. VVrterb. 99), masc,
Miethling, Knecht, itta&ung: Mc. 1, 20. loh. 10,
12. Vi; /.tla^tog: Luc. 15, 17. 19.
(vgl.

ASlSanm, nom. propr. masc, Aaovft:


AssarjnS (vox lat.), masc, aaaugioy:
fem.? Wahrheit,

Esdr. 2, 19.

Mth. 10, 29.

Gewissheit,

uafXfta:

1,4.

AstS
Mitleiden, t'Xtog:

II

36.

Luc.

unt. Hairlo.

Gal. 6, 16. Tim. 1, 1, 2. Tim. 2, 1,


16; 2) Almo.scn, tXirjpoavvrj: Mth. 6, 1. 2.

31.

Arfaksad,

Astafts.

Arma-hairtei,

II,

(ahd. arawun; Gf. I, 429), adv., umsonst,


6o)Qiv, 1) vergebens: loh. 15, 25. Thess. 2, 3,
8; 2) unentgeldlich: Cor. 2, 11, 7.

erhe,

arca; Gf. I,
467. Rchth. 712), fem., Kasten, xiwTog: Luc.
5'?.wff(7ozo/(oi'
6.
17, 27;
loh. 12,
13, 29.

engl.,

I,

ArVJO

10.

(altn.

Mc. 14, 44.

ahd. aran, erran,

14.

5,

Gr. 111, 444),

ArCimilj^aia,
57. Mc.

Gf.

ArtarksairksnS ,

3,

Erbin;

fem.,

gr. uqovv, lat. arare; Gr.


402. Rchth. 710), conj.
Luc. 17, 7.

era, engl, eare

ackern, iioTQiy.

4,

Ga-arbja,

Gf.

eria, agls. erian,

aaad-: Neh.

Arbja,

ArbjOj

eomest, ahd. ernuat, engl.


1, 429), adject.
sicher,

agls.

adv., sicher, gewiss, uacpuXJg:

(altn.

56. in, 415.

Niman.

unt.

s.

Col.

5.

5,

x\r^QOvo[.iiTv:

Arbi-numja,

(vgl.

gewiss.

erf, nhil.
Rchth. 714),
Mc. 12, 7. Luc. 20,

Erbe, xXr]QOVOf.ila:

man, erben,

*ArneiS

mitarbeiten, awaS-XeTv. Phlpp.

schw. arf, tln. ar,


Gf. I, 405.
f.

er,

altfr.

17

earnesf, nhd. ernst;

a!ts.

arfi,

ASTS.

5.

avyy.uxonad^iir:

4, 3;

.Axbi

hindurch arbeiten,

Zeit

eine

(altn. yas/r, ahd. ast, vgl. gr. Kog; Gr. III,


411. Gf. 1, 478), masc. (plur. astos) Ast, y.Xuog:
Mc. 4, 32. 13, 28. Rom. 11, 16. 17. 18. 19. 21;
OTOtc: Mc 11, 8; ulov: loh. 12, 13.

AT

18
\tf

(altn.

alts.

dn. at

Gf. 1, 5'23.
position mit

Alth.

dem

ngis.

ad:

t, dn.

et, scliw.

vgl.

Prpns.

Accusativ

bedeutimg bei, (^n^g)

ist

at,

clith.

'.):}.

iiiiil

ahd. azs,

ad;

lat.

Gr.

III,

altfr.

Neh

'2.53.

14.

Pr-

717),

Dativ, deren

und die

ATTA.

Gnmd-

Nhe au

einem

Objectc angibt.

Zeitbtslimmuiigen,

dem Accusati nur in


zu und entspricht dem

A. mit
heisst

griechischen Dativ: Mc. 12, 2. Luc. 2, 41. Gal. 6, 9;


oder den absol. Genitiveu: Mth. 27, 1 at maurgin
vaurjiiinana.

7, 4. 7. 20. 8, 35. 15, 20. loh. 6, 44. 65. 10,


41. 12, 12. 14, 6. 18. 28. 16, 7. 11, 45. Cor. I,

13,
3,

1.

11.

12. Cor.

Gal.

Tim.

6.

2,

4, 20.
1,

Skeir. VIII, c;

1,

15.

Col. 4,

Tim. 2,
daher Mc. 10,

3,

14.

2, 1. 12, 14.
Thess. 1, 2, 18.

16.

10.

qitnan (Jiiuy.ovi]d'i,vut r^Xd-tv); c)

und

Neh. 5, 17.
45 at andbahtjam

4, 9.

von,

nit(j

c.

genit.

(doch leuchtet die Grundbedeutung bei


noch durch) nach den Verbis gasaiwan
loh. 8, 38; hausjan loh. 8, 26. 15, 15. Tim. 2,
1, 13. 2, 2; gahausjan loh. 6, 45. Skeir. IV,
d; finpan Mc. 15, 45; bigitun Tim. 2, 1, 18;
niman Mc. 12, 2. loh. 10, 18. Thess. 1, 2, 13.
710

berall

9 at

paimei galarnip

at

5.

sunja (^ntaTiQrjf.tei'Oi Ttjg lr/d-fiac); so Luc. 10, 7. po at im (sc. gibanona).


2) Zeitbestimmend, bei, unter, tni c. gen.:
Luc. 3
2 ; sonst gewhnlich fr die griech. genitivi absol.; Mth. 8, 16. 11, 7. 27, 1. Mc. 4, 6.
35. 8, 1. 11, 11. 14, 43. 15, 42. 16, 2. Luc. 2,
ist

Mit dem Dativ : I ) in localer Bedeutung


a) bei, tiqq c. dat. u. acc. , nuQa c. acc. und
ini c. accus, bei den \erbis der Ruhe, wie ailan
Mth. 9, 9. Mc. 2, 4; ligan Luc. 3, 9; standan Luc. 5, 2. loh. IS, 16; gastandan Cor. 1,
7, 24. Gal. 2, 5; sal/an Cor. 1, 16, 6. 7. 19;
salipvos taujan loh. 14, 23; fiairlivisnn Phipp. 1,
25; haldan Mc. 5, 11; usinitan Cor. 2, I,
12; gamotan Mc. 2, 2; anahaimn visan Cor. 2,
5, S; ?iewa visan Mc. 11, 1. Luc. 19, 37; so
ist wohl auch 19, 29 statt af zn lesen at; ferner bei
garunnans Mc. 1, 33 und gabundans Mc. 11, 4;
Luc. 9, 41.
visan Mc. 6, 3. 9, 19. 14, 49.
loh. 14, 2.5. Cor. 1, 12, 15. 16. 16, 10. Cor. 2,
11, S. Eph. 6, 9. Col. 3, 25. Thes. 1, 3, 4.
Thess. 2, 3, 10 und in mehrern Fllen, wo ein
Participium der vorstehenden Verba, besonders visands zu suppliren ist, so Mc. 4, 1. 14, 54. loh. 17,
5.
Cor. 2, 9, 2. 12, 21. Thess. 2, 3, 1. 8;
ferner bei Adjectiven wie kunps visan Phipp. 4,
6; mahteigs und unmali/eigs visan Luc. 18, 27;
garaihls visan Thess. 2, 1, 6; lial/aips visan Mc. 3,
9; hnlich anstai galeihan at gupa Luc. 2, 52;
endlich bei bileipan
Tim. 2, 4, 13; gahaban
Philem. 13. und in der Redensart gastauan at sis
Cor. 2, 2, 1;
b) zu, jigog c. accus, nur nach
briggan Mc. 9, 20. 11, 7. 15, 1. Luc. 4, 40;
und giman Mth. 7, 15. Mc. 1 , 40. 2, 3. 3,
8. 7, 31. 9, 14.
10, 50. 11, 13. Luc. 1, 43.
B.

16, 5.

Thess. 1 , 4 ,
anparleikein inmaidjan.
gupa uslaisips (^Siodiuxrog); Tim. 1, 6,
ist

Prposition

I.

Tim. 2, 3,
5, 15; ganiman Epb. 6, 8.
andniman Cor. 1, 11, 23. Thess. I, 4, 1.
Thess. 2, 3, 6. d) von, in passivischen Stzen:
Skeir. VI, d.
at gawairbam frakunnan ni slciild
VI
ist,
b.
warjaloli vaurde at mannam mahl

2.

3,

15. 21.

4,

48. 7, 24. 9, 34. h.

6.

2.

I.

43.

20, 1. 45. Rom. 7, 2. 3. 9. Cor. 2, 1, 11.


2, 12. 5, 20. 10, 15. Eph. 2, 20. Thess. 1,
3, 0. Skeir. II, d. III, a. VII, b. VIII, a. c. d.
mit
3) In elldscliem Gebrauch heisst es bei,
leisem Uebcrgang zu causaler Bedeutung, so nur in
der Skeir. 111, c. V, a. c. VII, b.
II.

19,

11.

Zusa?nmensetzungen:

In

l)mitVerbis:

albairhtjan, atgaggan, atgiataugjan albairan


ban, atdriusan, alhabnn, athahan athaitan, athafjan , atpinsan, atkunnan , attigan , atlagjan,
atsaiwan, alsaljan,
atnewjiin
atninian, atrinntin
alsnarjijan, atstandan, alsteigan, attekan, attiuhan, atvairpan, atvalvjun, alvandjan, afvisan,
Bicomposita: algaraihijan;
atvopjan, aifarjan;
,

innalbaira?!, iiinalgaggan, innaltiuhan, (iisatbairun)

dualgaggan, duatrinnan, duatsnivan; 2) mit Substantiven: alapni, atgaggs, atvilains; 3) mit Adjectiven:

unulgahls.

AtaJini, s.
A.ter {Ateir

16),
nhd.

(ahd. ezisc,

25. 373.
feld,

Apn.

Esdr. 2,
16. 41.

Esdr. 2,

jVtLslCS

unt.

III,

416.

Gf.

nora. propr.

l4TrjQ

II,

529), masc. (?), Korn-

I,

T onoQifia: Mc. 2, 23. Luc. 6,

Atjail, s.
\itil (ahd.

Gr.

esch [saatfeld];
1.

unt. itan.

a//o, altfr. atha, atta, ettha; gr. tto,


atavus; Gf. 1, 145. Rchth. 613. Schm. 1,
126), masc. , Vater, Vorfahr, tiu-tt^q: |Mth. 5,
16. 45. 6, 1. 4. 6. 8. 9. 15. 26. 10, 29. Mc. 5,

lat.

40. 7, 10. 11. 9, 21. 24. 10, 7. 19. 29. 30.


11, 10. 15, 21. Luc. I, 17. 32. 55. 59. 62. 67.
72. 73.

2, 48. 49.

26. 42. 59.

3,

14, 26.

8.

6, 23. 26.

12.

15,

17.

8, 51. 9,

18. 20. 21. 22.

18, 20. loh. 5, 45. 6, 31.


7, 22. 8, 19. 38. 41. 42. 44. 10, 15.
Rom. 9, 5. 11, 28. 15, 6. 8. Cor. 1,
15, 24. Cor. 2, 1, 2. 3. 6, 18. 11, 31.
27. 28. 29.

4.

4,2.

PhIpp. 2,

Eph. 1,
8.

22.

2.

Col.

17.

1,

3,
12.

14.

1,

3, 17.

6.

42. 49.
29. 30.

10,

1.

Gal. 1,

5, 20.

Thess. 1,

AVI

Tim. 1, 5, 1.
3, 11. Thes. 2, 1, 1.
1, 4. Skeir. IV, d. V, a. VI, b. c. VIT, d.

19

AF.
Sic.

2, II.

in vulfiu

Tit.

ni matjund;

A.vi
Gr.
1,

(altn.

IF,

1.),

agls. eovu,

/7,

ewist,

etcit,

engl,

3(iS. 111, ,'527.

fem.,

Avel>i,
16.

Cor.

433. 475.

gr.

Gf.

ol'f,

I,

oi-is;

iut.

.50,5.

Sclini.

Schaafheerde

noi'fivt]:

loh.

10,

10,

10.

1, 9, 7.

neutr.

uvI/j:

Schaafstall,

loh.

A.ViIind

(aviUup Cor. 1, 15, 57; alts. alaf,


zu latan zieht
olat [was Schmeller Gloss. Hei. 68
und als Erlass erklrt]), neutr., Gnade, Dank,
yQig: Cor. 1, 15^ 57. Cor. 2, 2, 14. S, 16. 0,
15; ii/aQixla: Cor. 2, 4, 15. 9, 12. Eph. 5, 4.
Phlpp. 4, 6. Col. 4, 2. Thess. 1, 3, 9. Tim. 1,

2,

1.

4,

3.

Aviliudon,

4.

conj. II,

avus, avia), fem., Grossmutter, ftu/iiiu:

(lat.

Tim. 2,

1,5.

Af

(und mit angehngtem u interrogativuna aiu loh.


18, 34; altn., alts., schw., dn. , hol!, af, ahd.
ab, aba, altfr. af, ef, of, agls., eng. o/, nhd.
ab; gr. an, lat. ah; Bopp 83. Gr. II, 50. 253.
Gf. I, 72. Alth. Praep. 213. Rchth. 950.), Prposition mit dem Dativ, mit der Grundbedeutung

von {an)

af allumma iudaias

af viajda
17

(sc.

(sc.

fia/ma rnikila

rpiuandeins)

qimandans)
manageing

so auch Gal.

4, 24 aina triggva af fairgunja seinai (sc. qumana), so Cor. 2, 3, 18 titlpus af ahmin; an-

og ibai auflo riurja vairjtaina

frapja izvara af ainfalpein jah sviknein (sc. aeiftandona); so auch af bei Stdtenamen mit griemunna gabifjs af areimapaias
chischer Endung:
lazarus af bepania
Jllh. 27, 57. Mc. 15, 43;
loh. II,

b) nach den Transitiven

niman Luc.

6,

19, 24. loh. 16, 22. Col. 3, 24. und mit dem
Supplement dieses Wortes ist zu erklren Luc. 5, 36

29.

fairnjin ni gatimid pala af pamma niujin ;


Mth. 9, 15. 16. Mc. 2, 20. 21. 7,
Luc. 5, 35. 8, 18. 16, 3. 19, 26; usni-

pamma

afniman
33.

man

danken, preisen, iv/UQKrtHr:

Mc. 8, C. Luc. 17, 16. 18, 11. loii. 6, 11.


23. 11, 41. Rom. 7, 25. Cor. 1, 1, 14. 30.
10, 30. 11, 24. Cor. 2, 1, 11. Eph. 1, 16. 5,
20. Col. 1, 12. 3, 17. Thess. 1, 2, 13. 5,
17. Thess. 2, 1, 3. Skeir. VII, b. yQ'^ fyj'vTim. 1, 1, 12. Tim. 2, 1, 3; o'idi;(i'v: Luc' 18,
43, partic. aviliudonds; ivyQiarog: Col. 3, 15.

A-VO

7,4

Luc. 6,

ders Cor. 2, II, 3

Schaaf.

neufr.

Avistr,

eoved, eovestre, ahd. moi,

ewe, holl. ooi;

giebt als Gegensatz zu ann, at,

theils

Trennung zweier Gegenstnde,


die frher bei oder an einander waren, theils die
Richtung von etwas her oder herab an.
die Entfernung oder

I. Prposition: 1) in Zocn/er Bedeutung: von,


uno, ix: a) nach den Intransitiven: qiman Mth. 27,
57. Mc. 3, 22. 15, 21. Cor. 2, 1, 16. U, 9;
usgagga/i Mc. 16, 8.
Luc. 4, 41. G, 19. 8,
29. 33. 35. 38. 46.
Phlpp. 4, 15; atgaggan
Mth. 8, 1. Mc. 9, 9. Luc. 9, 37. 17, 7; ti/gaggan Luc. 5, 2; neipan Mc. 1, 42. Luc. 5,
13; galeipnn : Mc. 7, 31. Luc. 10, 30; urinnan
Luc. 4, 33; annHlndjan Skeir. IV, b; atsteigan
Mth. 27, 42. Mc. 1.5, 30. 32. Thess. 1, 4, 16;
driusan Luc. 16, 21;
ainnan Luc. 9, 39;
afstaiidan Cor. 2, 12, 8. Tim. 2,2, 19; ganach andhuleins Thess. 2,
svillan Col. 2, 20;
1, 7; newa viis bepanijin nf J'iiirgunja Lue. 19,
29 muss wohl at heissen.
Durch Ellipsen zu erklren sind Flle wie Cor. 2
3 , 18
af vulpau
,

Luc. 8, 12; ganiman Col. 1, 7. vgl. Mc. 13,


galisan Mc. 13, 27;
28; lisan Mth. 7, 16;
leiwan IVIth. 5, 42; afvandjan Rom. II, 26.
Gal. I, 6. Tim. 2, 1, 15. 4, 4; afvagjan Col. 1,
23; aflirisjan Luc. 9, 5; afvah-jan 3Ic. 16,
3; afakaidan Luc. 9, 33. Rom. 8, 35. 39;
hierher gehrt Rom.
gaslaida/t Thess. 2 , 3 , 6
9, 3 usbida anapaima visan af xrisiau (sc. shaivairpan
dans); nach gadrausjan Luc. 1, 52;
Mth. 5, 29. 30; afvairpan Eph. 4, 31; usvairloh.
ushauhjan
12, 32;
pan Mc. 16, 9;
gaainanan Thess. 1 2 17; galiaban sik Thess.
1, 4, 3. 5, 22; lausjan Mth. 6, 13. Luc 6,
30; galuusjan Mc. 5, 4. Rom. 7, 2. Thess. 2,
andbindan
3, 3; uslausjan Thess. 2, 3, 2;
Rom. 7, 6; hrainjan Cor. 2, 7, 1; gahailjan
dazu nach
Luc. 7, 21; galiailnan Mc. 5, 29;
den Adjectiven laus Gal. , 4; /lails Mc. 5, 34;
Formeln
tai/isvon
u. af hleiden
c) zu, fz, in
nf
dumein nach sitan: Mc 10, 37. 40. 12, 36. 14,
so Mc.
62. Luc 20, 42; standa/t Luc 1, 11;
15, 27 7nip imma ushramidedun tvans vaidedjana
ainana af taihsvon jah ainana af hleidumein is
Mth. 25, 41 pai af Itleiduinein ferai. 2) Zeitbestimmung: von, seit, an: Mc. 10, 6. Cor. 2,
8, 10; 3) Ethischer Gebrauch: a) von, fz, un,
in der Formel af sis silbin bei qipan loh. 18,
34; rodjan loh. 14, 10. 16, 13; pagkjan
Cor. 2, 3, 5. 10, 7; taujan loh. 8, 28; gitnan
akran bairun lh. 15, 4; saivala
loh. 7, 28;
laqjan loh. 10, 18; b) nach Passiven, von, vn c.
gen., un: Luc. 8, 14. Rom. 12, 21; so Gal. 2, 6
;

af paim pughjandam visan wa (die Construction


dem Griechischen durch den Zwischensatz
ist mit
unterbrochen, er htte

vs. 7 sollen passivisch fortfah-

pavlus apaustaulus ni af maiinam


c) mit partiticer Be(nml. zum Apostel gemacht)
ren)

und

3*

AFAR

20

AFTA.

von, no: Mc. 7, 28 hundos maljand


af draiihsnom barne. Mth. 5, 18 striks ni usleiTim. 1
fi
pij> af vitoda.
af jiaimei suinai
*1) einzeln uml wo es an auiicrn Stel((u>' Tiyti)

gan

leu durch andere Prpositionen ersetzt ist, heisst


Luc. 18, 31 va vaurd gafulgin
un
es vor,

gasvalt afar bokom; tJc: Tim. 2, 2, 26 gafahanai tiuhanda afar unhulpins viljin; ini c. dat.:
Luc. 5, 5 afar vaurda peinanima vairpam naija,

ileutung

af im (sonst faura).

Zusammensetzungen:

In

11.

I) mitVcrbis:

afagjan, afaikan, afairzjan afgaggan, afgiban,


afdaubnan, nfdubnan , afdaupjan, ufafdailjan
daujan, afdumbnan, ufdrausjan , afdomjan, afqijian, af/iaban, af/iamon, afhugjan , afhiainjati,
afhrisjan, afholon, afpaursjan, afJiHuhan, (ifpvahan, afidiifian, aeipan, af/ifnan, aelan, ujlugjan , aflinnan , afmai/an , ufmaizjan, ufniman,
afsaljan, afskaidan, afskiulan, (ifslalian, afulau])jaii, afslaupnan, afslaupjan, nfslandan, afsvairban,
afsvaggvjan, aftaurnan, afliuhan, afvairpan, afvalcjan, afcandjan, affilhan, afwapjan, aftcupnan; 2) mit Substantivis: afgudei, afgrundipa,
afdrugkja, afdomeins, afetja, aet, aagei/is,
,

Luc. 15, 4 und afargaggan Phipp. 3, 14.


etwas zu suchen, zu erwerben; vgl. Mc. 10,
24 hunjan afar faihau; b) nach, s. v. w. zufolge, y.ur c. acc: Cor. 1, 15, 3. 4. xristua

um

59 haihailun ina afar namin atlins; n^g c


Cor. 2 , 5 , 10 ganimai tcarjizuh sveiona
leikis afar paimei gatavida.
1

accus.

afmarzeins^ afsateins, afslass;


afguds, afhaims, afmainds.

Afar

(vgl.

altn.

3j mit Adjectivis:

1"~),

Dativ,

hat berall die Bedeutung

nach.

A. mit dem Accusativ: nur


Zeilbestimmung, nach, /.tiTa c. accus.:
Mth. 27, 53. 02. 63. 26, 2. Mc. 8, 31. 9, 2.
13, 24. Luc. 1, 24. 2, 46. 9, 28. 15, 13. 19,
14. Cor. 1, 11, 25. Skeir. U, a; t: Mc. 2,
besonders in den Formeln afar leitil, nach
1
Kurzem, /lutu /hixqv: Mth. 26, 73. Mc. 14, 70;
afar ni lu (^) Skeir. VI, a; afar pata; nach diesem, darnach, f.aTu Tuira: Mth. 8, 5. Mc. 16,
1.

Prposition:

der

in

12. Luc. 5, 27. 10, 1. 18, 4. loh. 6, 1. 7, 1.


11, 7. 11. Cor. 1, 15, 5; TTUQay.Tg: Cor. 2,
11, 28; bipe afar pala, tv rw y.ud-i6,rig: Luc. 8,

1;

afar putei,

Skeir. VII,

/.itTu

to

c.

iCfijftfQi'ug

infiu.:

Mc. 1,

14.

b.

B. Mit dem Dativ j


1) local, nach, onlaw,
nach gaggan Luc. 9,
23.
laistjan
14, 27;
Mth. 10, 28. Mc. 8, 34; galeipan Mc. 1, 20.
loh. 12,
19;
hirjals
Mc. 1, 17;
isandjan
Luc. 19, 14; besonders fr uy.olovd-uv gaggan
afar: Mth. 9, 9. 19. Mc. 2, 14. 15. 5, 24. 14,
13. Luc. 5, 28. Ich. 11, 31 und laistjan afar:
Mth. 8, 1. 22. 9, 9. 27. 27, 55. Mc. 1, 18.
3, 7. 6, 1. 14, 51. 54. Luc. 5, 11. 27. 9, 11;
2) Zeitbestimmend, nach, onlaio: Mth. 3, 11.
Mc. 1, 7; jAtT, c. acc: loh. 13, 26; 3) Ethicher Gebrauch: a) nach, ini c. acc, nach gag-

Substantivum

oder

steht es Luc.

s ufar

fr i^

adverbial scheint es auch Skeir. III,

genommen werden zu mssen

c.

sa afar dags , f;
Luc. 7, 11 und dags afar salbate, /.liu
t'^Tjg
auurwv Mc. 16, 2 ist wohl zu afardags und
afarsabbute zu verbinden, s. Addenda Tom. I. p. V.
*

In Zusammensetzungen: 1) mit Verafargaggan, afarlaisljan ; 2) mit Substantivis:


afardags, afarsabbutus.
III.

bis:

ATtH,

aflan,

(altn.

nhd. after,

Afar;

afar..., ahd. afar; Gr. III, 2.59.


Prposition mit dem Accusativ und

Gf. T,

Adverbium,

Als

11.

(Gr. II, 43)

nach

achter; vgl.
chth. 698), Adpo afla , das Vergangene,

efta, efler,
Gr. III, 628.

uv^ig;

gr.

verbium ,

aftar, eft, agls. aft, engl.,

alts.

altfr.

hinten

ra oniato: Phlpp. 3,

holl.

14.

Aftana, von hinten, onia^iv: Mc. 5, 27.


Aftaro, dass., Mth. 9, 20. Luc. 8, 44; dnt'aco:
Luc 7, 38.
Aftra, 1) wiederum, nXiv: Mth. 5, 33. 26, 72.
27, 50. Mc. 2,
8,

31.

13.

1.

10,

13. 25.

1.

3,
1.

1.

4,

14, 61. 69. 70. 15,


loh. 6, 15. 10, 7. 17. 18. 11,

12,

4.

5.

17.

15.

9,

40.

11,

27.

26.

7.

8.

38.

10, 7.

16, 28.

1.

10. 24.

17.

18,

4.

7.

18.
7.

5, 21. 7,

32.

11, 27.

12.

13. 37.

8, 12. 21.
19. 31. 39.

27.

33. 40.

12, 22. 28. 39. 13, 12. 14, 3. 16,


16. 17. 22. Rom. 11, 23. 15, 10. 11. 12.
Cor. 1, 7, 11. 12, 21. Cor. 2, 1, 16. 2, 1.
3, 1. 5, 12. 10, 7. 11, 16. 12, 19. 21. 13,
2.
Gal. 2, 1. 18. 4, 9. 19. 5, 1. Phlpp. 1,
26. 2, 28. 4, 4;
Skeir. I, c. d.; hvriQov:
loh. 3, 4; 2) zurck, dg tu oniau: Luc. 9, 62.
Bei den Verbis gabotnan, haitan, gasatjan, gastandan atvandjan
gavandjan, usfulljan ent19, 4.

9.

spricht es
in

dem

griechischen uv,

uvzl, tio,

vn

Compositis.

Aftuma

Mc

(vgl.

10,

Aftumists,
Cor.

I,

Zgen

Jftuma),

der letzte,

itr/arof

31.

Mc 9, 35. Luc 14, 9. 10.


aftumist haban, in den letzten
ia/^uTwg i/iiv: Mc. 5, 23.

dass.,

15, 26
liegen,

BAINEIAMEIN.

AXAJA.
Axaja,
A.'VC^a

m,

Akaja.

s.

Gr.
381. Gf. 1, 18. 110. 504. Schin. I, 1 f.
Fluss, nOTutti:
Rchth. 585),
fem.,
Mth. 7,
25. -27. Mc. 1, 5. Luc. 6, 48. loh. 7, 38. Cor. 2,
26.
1 1 ,

u, alts. aha, agis. ea, ahd. aha, awa,


a, nhd. ...ach, aue; cf. ovin bei
83 und gr. liu bei Hesych. Bopp 8'2.

(altn.

owa; altfr.
Jemand, p.

21

B.
jSaj

unt.

s.

BabaVj

Bag^g'eiS,
Bag'ItllS

Bucu: Esdr. 2,

11.

nom. propr., Bayovl: Esdr. 2, 14.

(altn.

ahd. bourn,

Tim. 1,
2, 25.

Bai.

nom. propr.,

badmr,

altfr.

an;,

alts.

bom, buom,

schw. bo/n, dn.


484. Hl, 368.

bnmm,

Gf

iooOT, nhd. aa;,- Gr.

11,

Rchth. 618), masc. ,


18. Mc. 8, 24. 11,

Baum, irQov: Mth.


8.

Luc. 3,

Aleva-bagms, Oelbaum,

III,

holl.

115.
17.

7,

6, 43. 44.

9.

ilalu:

beam,

agls.

Luc. 19, 37;

alevalagms, wilder Oelbaum, u'/(}ii)Mtog:


17; gods alevabagms, guter Oelbaum,
xuXXiiXuiog: Rom. 11, 24.
viljteis

Rom.

11,

Baina-bagms

(Gr.

I,

03. [3. Ausg.]), eigentlich

Beinbaum, d. i. Hornkirsche oder Hartriegel;


hier fr Maulbeerbaum, avy.u/.nvog
Luc. 17, 6.
:

Peika-bagms, Palmbaum, cfoivi'^: loh. 12,


Smakka-baigms, Feigenbaum, avy.?!-. Mc.
13.

Badi

20. 21.

13, 28; avxofiofjtu:

13.

11,

Luc. 19,

4.

Phlpp.

6.

Anda-bahts, Tim.
And-bahti, neutr.

1, 2, 6. h. 1.
Dienst,
(s. zu Luc. 1, 23),
IG, 45. h. 1. Luc. 1, 23.
Mc.
Amt, dia/.orlu:
Rom. 11, 13. Cor. 1, 16, 15. Cor, 2, 3, 7.

4, 1. 5, 18. 6, 3. 8, 4. 9, 1. 13. 11,


Eph. 4, 12. Col. 4, 17. Tim. 1, 1 , 12.
Tim. 2, 4, 5. II; Itnorgylu: Luc. 1, 23.
Cor. 2, 0, 12. Phlpp. 2, 30.
And-bahtjan, couj. II, 1) dienen, tuxovilv. Mth.
8, 15. 25, 44. 27, 55. Mc. 1, 13. 31. 10,
45. 15, 41. Luc. 4, 39. 8, 3. 17, 8. loh. 12,
Tim. 1, 3, 10. 13. Tim. 2, 1, 18.
2. 26.
Philem. 13; 2) besorgen, darreichen, Siuxoriiv:
Cor. 2, 3, 3. 8, 19. 20; inuQ/.tiv: Tim. 1,
9.

8.

8.

5,

Bai;

10.

10.

vgl. vs.

neutr. ba (altn. badir, agls. ba, engl, both, schw.

bade, bgge, dn. baade^ ^^gg^j l'-; "l*''- //eide,


beyde; Bopp 84. Gf. 111, 83), beide, uuqTtQOi: Luc. 1, 0. 7. 5, 7. 0, 39. 7, 42.

holl.

agls., altfr., engl., dn., bed, ahd.


bdd, holl. bedde, nhd. betC, Gr. II,
484. III, 433. Gf III, 49. Rchth. 021) neutr., Bett,
y.Qarog: Mc. 2, 4. 9. 11. 12. 6, 55; y.hviiov: Luc. 5, 19. 24.
(altn., alts.,

betli, schw.

"^Baht

(?),

And-bahts

(altn.

ambdlt,

alts.

leugnet), masc. (plur. andbahteis), Diener,

vnr-

Mth. 5, 25. Mc. 14, 54. 65. Luc. 1,


4, 20. loh. 7, 32. 45. 46. 18, 3. 12. 18.
22. 36. 19, 6; iy.ovoQ: Mc. 9, 35. 10, 43.
loh. 12, 20. Rom. 13, 4.
15, 8. Cor. 2, 3,
6. 6, 4. 11, 15. 23. Gal. 2, 17. Eph. 3, 7.
6, 21. Col. 1, 7. 23. 25. Thess. 1, 3, 2.
(jtir,g:

Eph. 2, 14. 16.

BajoI>S,

Mth. 9, 17.

dass.,

2, 18.

Skeir. II, d.

Baiailzaiblll,

davon

ambaht, agls. ambiht, ahd. ampaht, altfr. ombeht, dn. enibede,


holl. ambacht, nhd. ambl;
Gr. II, 211. DRA.
304. 758. Gf. III, 25. Rchth. 959; vgl. ambacti bei Caes. Bell. Gall. 6, 15. dessen Verwandtschaft mit dem germ. andbahts Zeuss [Die
Deutschen p. 242] ohne hinreichenden Grund

2.

Itabioyli;: Rom. 13,

6;

4,

25.

III,

Luc. 5, 38.

BtflL,(ovl:

indecl,

Eph.

a.

Mth. 10,

Mc. 3, 22.

Baidjan,

s.

BaiJ>il; nom.

unt. lieidan.

propr.

Baiftlaem, nom.
Baijtsaidan ,

2, 28.

Esdr. 2, 21.

epsaeidan.

s.

Bailiam

masc, BuiO-^X: Esdr.

propr., Bi&).atfi:

nom. propr. masc,

Bihl:

Cor. 2,

0, 15.

*Baill
agls.

(altn., ahd., nhd. bein, alts., altfr., schw. beri,


ban, engl, boiie, dn. beert; Gr. II, 450. 485.
111, 127. Rchth. 023), neutr., Bein.

Gf
Baina - bag;iiis

s.

Bameiamein
nom. propr. masc,

unt.

Bagms.

{bainiamein Phlpp. 3,
Biviuidv: Phlpp. 3,

5. h. 1.),
5.

BAIRAN

22
Bjlirnil
heran

bera

(alln.

iieron

alul.

heran,

schw. bra, dn. bare,

re;
ai.

qfoiir,

gr.

Gf. Uf,

^iberan

bera,

altlr.

ngls.

engl,

bear,

bahre, brde, gehhSO. 84. Gr. II,

iilul.

ferro;

Bopp

Rchth.

625),

Int.

1:50.

heran

alu.

bar,

conj. 1,

berun, baurans; 1. trafen, (ftQtir: Mc. 1, 32. 2,


4, 8. 7, 32. S, 22. !), 19. Luc. 5, 18. loh.
nQogrftoitr:
12, 24. 1.5, 2. 4. S. 10. 18, 29;
Luc. 18,
Mth. 5, 23. Mc. 10, 13 u. (ft'ptiv TjQog
3.

lc. 6, 55;
qoQtiv: loh. 10,
ntoiqtoiiv:
Rom!" Is", 4. Cor. 1, 15, 49. cf. Col. 1. 10;
Luc. 7, 14. 10, 4.
Mc. 14, 13.
l'.aaTilHV.
14, 27. loh. 12, 6. Rom. 11, 18. Gal. 5, 10.
akran bairan, s. uut. Akran.
(>, 2. 5. 17;

15;

15, 2;

loh.

At-bairan,

partic.

wicht tragend, /n} (ptQWv:

Luc. 3, 9.

Ttoiwr:

f.iri

darbringen,

bringen,

TTQogcftQftv:

Mth. 5, 24. 8, 4. 16. 9, 32. Mc. I, 44. 10,


Mc. 6, 28. 12, 15.
13. Luc. 5, 14; cp^ouv:
'
10. Tim. 2, 4, 13.

Innat- bairan,
18.

hineintragen,

Luc.

ilgcftgur:

5,

19.

[Usat-bairaa, zu Jemand herausbringen, nQogMth. 9,

(fi'r,i,r:

Ga-bsran,

2.

h.

Mc.4, 30.
Mc. 11,

10.

Tim. 1,0, 7 ;
Luc. 6, 45; 3) aus-

l) heraustragen, iy.(ftQiiv

2) hervorbringen, TiQocffOitr:
rufen, ('(Tioy.Qt'fia&ur.

Mc. 11, 14. Skeir. VIT, a;


Mth. 8, 17.

4) ertragen, uaiaCiir:

Ut-bairan, hinaustragen, ixyof.iuin': Luc. 7,


Fra- bairan, ertragen, aarul^itv: loh. 10,

Ga-baur,

neutr., Steuer,

Cor.

loyia:

13, 7;

1,

CoUation, qoQog:

16,

1.

12.

12.

Rom.

2.

Ga-baur,

masc. (plur. gahauroii), gemeinschaftliches


Mal, Collation, zw/foj: Rom. 13, 13. Gal. 5, 21.

Baurei,
h.

fem.,

gebren,

dass.

ily.rnrnu:

Un-baurans,

Gal.

0,

5.

11;

11.

9,

der Geborne,
Luc. 7, 28.

(plur. baureis),

njik: Mth. 11,

Aina-baur,

11.

der Eingcborne:

Fruma-baur,
Luc. 2,

20. 32. 34. 16, 21.


Gal. 4, 23. 29. Tim. 2,

10.

9, 2.

Rom.

nQwrroxog:

1, 15. 18.

Col.

7.

Skeir. V, d.

Erstgeborne,

der

ytv-

fem., 1) Geburt, '/evvijaig: Luc. 1,


14; yiriri]: loh. 9, 1. Skeir. II, b; mel gabaurpais, Geburtstag, r yiriaiu: Mc. 6, 21;
harne gahaurfis, das Kindergebren, Tixvoyovia:
Tim. 1, 2, 15. 2) Geschlecht, ytvog: Mc. 7,
26; ytvt: Mc. 8, 38. 3) Vaterland, naiQi';:
Mc. 6, 4. Luc. 4, 23. 24. 4) das Mitgeborne,
Natur, qvcig: Rom. 11, 21.

Gabaurl>s,

Gabaurfii - vaurd

Bairauja;

s.

Vaurd.

imt.

nom. propr.

fem.,

Bigoia: Calend.

Goth.

Bairg^an

(altn. byrgia, alts., ahd. bergan, agls.


beorgan, nhd. bergen ; Gr. II, 39. 480. Gf. III, 169),
conj. 1, barg, baurgun, baurgans ; bergen, erhalten, Tr^oHr: loh. 17, 15; (pvluTTHv: loh. 12, 25.

dass., avvrrjQtTv.

Mth. 9, 17.

*BairgS

(ahn. biarg, agls. beorh, alts., ahd., schw.,


nhd. berg, altfr. berch, birg; Gr. II, 486.

dn.,

395. Gf.

Bairgahei,
39.

III,

184. Rchth. 625), Berg.

Berggegend,

fem.,

oQiivrj:

Luc.

1,

05.

BaurgS

brg,

burh, ahd.,
borough, schw.,
dn. borg; gr. jrt'pj'oc, roaked. vQyog; Gr. III,
Rchth. 675), fem. anora.
418. Gf. III, 179.
8, 33. 34. 9,
1) Stadt, nUg: Mth. 5, 35.
1. 35.
10, 23. 11, 1. 27, 53. Mc. 1, 33.45.
5, 14. 6, 11. 56. 11, 19. 14, 13. Luc. 1,
26. 39. 2, 3. 4. 11. 39. 4, 29. 31. 43.
5,
12. 6, 17. 7, 12. 37. 8, 1. 4. 27. 34. 39.
5.
10.
1.
8.
12.
21.
10,
11,
14,
2.
18,
9,
3.
19, 17. 19. 41. Rom. 16, 23. Cor. 2, 11,
26. 32. Tit. 1,5;
2) Burg, Schloss, tQu:
Neh. 7, 2.
bnrg,

(altn.

nhd. brg,

Baurgja, masc,

alts.

burch,

altfr.

agls.

engl,

Brger, 7ioXh};g:

Luc. 15,

15.

19, 14.
particip.

fem.,

nicht

gebrend,

particip.

pass.

Ga- baurgja,

Mitbrger, av/.i7ioh'Ti;g: Eph. 2, 19.

BaurgS -vaddjus,

Gal. 4, 27.
,

ungeboren:

Skeir.

c.

Ga- bairan,
7.

Luc. 1, 57. 2, 0. loh. 16,


Gal. 4, 24; barna bairan, s. unt.

Un-bairandei,

V,

Gal. C.

Tt/.niv.

21; ytvvr:
Barn.
Ol'

gopiiov:

Last,

I.

Baurl)ei,
II.

Brde,

8, 41.

Baur, masc

III,

Us-bairan,

5.

18, 37.
2
23.

Ga-bairgan,

I.]

vergleichen, naQaa).Xiiv:

I>airh- bairan, durchtragen, iucftQuv.

5.

4.

5.

Un-bairands,

BAIRHTS.

gebren, tIxihv. Luc. 1, 31.


yivrL'.r: Luc. 1, 13. 35. 57. loh. 3,

2,
3.

Bi-baurgeins,
Num. 19, 3):

Bairlttj^

(altn.

s.

fem.,

unt.

Skeir. III,

biartr,

Vaddjus.

Umzunung, (^nuQt/uoX/
alts.

c
be/-ht,

agls.

beorht,

byrht, ahd. berht, beruht, engl, brighf, mhd. breht,

BAUHTS.

BAITRS
nhd.
Gf.

6ert, vergL prachl ; Bopp 127. Gr. II, 556.


209), adject., hell, offenbar, deutlich, drog:
15, 27. Skeir. V, c; bairhls vairpan, ollen-

Us-ballei, gewagte Behauptung, diunuoux^ir,:

III,

Cor. I,

bar werden,

Bairhtaba,
25. Skeir.

Qcoatg

ffurt-

2.

Ga-bairhtei, Erscheinung, tnirfniu:

ren,

(unrichtig iairhjan), conj.


loh. 7

(favtqovv:

At- bairhtjan,

dass.

Ga- bairhtjan,

4.

h.

Tim.

2,

II,

offenba-

cpaviQovv Mc. 4, 22.

Cor. 2, 2, 14. 7, 12. Col. 4, 4. Tim.


16. ffKfuviCiiv: loh. 14, 21. 22; h'del-

h.

9,

17;

Gal. 4,

fiOQqovv:

19

2) neutral, leuchten, i/iKfuh'iiv: Luc. 1,


3) bekannt werden, (fuviQOva&ut: Cor. 2,

1.;

79;
II,

Rom.

BaivS

biler,

ahd.,

alts.

biliar,

schw., dn., hell., nhd. bitter;

engl.,

Gf. III,

14.

biti;

88),

II,

visan,

Balva>vesei,
Balvjan, conj.

niy.Qaivia&ai:

Baitraba,

adverb., bitter, ntxQwg: Mth. 26, 75.

Col.

Eph. 4,

Baitrei, fem., Bitterkeit, ntxQla,


Skeir. VIII,

31.

c.

helgr, agls. bxlg, altfr. balga, ahd.,


balg, engl, belhj, schw., dn. bxlg; lat.
100.
Ollis; Gr. II, 33. 485. III, 408. Gf. III,
Rchth. 617), masc. (plur. balgeis), Schlauch, uay.og:

nhd.,

(altn.

holl.

Mth. 9, 17. Mc. 2, 22.

Mati-balgs,
3.

10,

*Ba]]^S

Mc.

6, 8.

Luc. 9,

4.

(altn.

balldr, alts., agls., ahd. bald,

engl.

bold, nhd

[bald,... bald; Gr. II, 556. C30.


Jornand. p. 109 Lind. Alarico erat
post Amalos secunda nobilitas Baltharumque ex genere origo mirifica, qui dudum ob audaciam vir108.

Gf. III,

tat'is

Hall ha

ccperat)

Balfiaba,
13.

tapfer
adv.

Col. 2,

i.

e.

audax nomen

inter suos ac-

khn.

freimthig,

na^Qijai'a:

loh. 7,

15.

Balftei, fem., Muth, Zuversicht, Freimthigkeit,


na^Qtjaiu: Cor. 2, 3, 12. Eph. 3, 12. 6, 19.
Tim. 1, 3, 13. Skeir. VIII, b. c.

|>rasa-ball>ei,

Streitlust,

bulu

11, 2. 12, 3.

agls.

.,

balew, bealw

5.
.

.,

unt.

J'isan,

29.

6.

qulen, plagen, uau5, 7. Luc. 8, 28.

dat.,

Mc.

fem., Qual, Strafe, auvog: Luc. 16,


xluaig: Mth. 25, 46.

Balveins,

Banaui,
Bandi;

nom, propr. masc, urovt: Esdr. 2, 10.

s.

Bailja

Bindan,

unt.

Bandva,

Bindan.

unt.

s.

bani, agls., ahd. bana, engl, bane,

(altu. ben,

schw. bani, dn. bane-..; Gr. II, 485. DRA. 029.


Gf. III,
125), fem.. Schlag, Wunde, n}.r,yr:

Luc.

30;

10,

tly.og:

Luc. 16, 21;

Wunden, verwundet,

BaniStS

banju Julis,
Luc. 16, 20.

-t/lacoftivog:

BajOpS,

Banan

Ungestm: Skeir. V,

b.

bs, schw. bs, dn. baas, nhd.


417), masc. (plur. bansteis). Scheuer,
Mth. 6, 26. Luc. 3, 17.

(altn.

banse; Gr.

III,

s.

Bai.

unt.

6ua, ahd.,

(altn.

agls.

biian

buwa,

altfr

schw. btia , bijgga, dn. boe, bijgge, nhd. bauen;


Bopp. 65. 125. Gf. III, 16. Rchth. 677), conj. II.

wegen Rom.

(aber
1,

7,

18. Tim.

14 nimmt Gr. I, 101.

an),
9.

Luc. 5, 37. 38.

Reisetasche, nrjQU

s.

II,

Mth. 8,

u7io^i',y.ij:

3, 19.

bitter sein,

Balg'lS

(altn. biil, alts.

loh.

agls.

Gr.

baitrs

bitter;

adject.,

Mc. 14,

neutr., Bal-'^am, ftvgov:

balu..., bale..., bal..., hd. balo, mg\. bale


Gr. II, 1 19. Gf. III, 92. Rchth. 6 17), adject., bel, bs.

voll

beish-,

(altn.

a.

altfr.

6.

Baitrt^

Skeir. II,

9, 42.

Luc. 7, 37. 38. 46.

5.

23;

loh. 17, 6.

I, 3,
y.vva&ui:

Mc

gr.),

4.

I.

1,3.

Tit.

I) dass.,

wagen:

zu

Ballfiiail (vox

riliiv:

Bairhtjan

II,

s.

10.

1,

5.

(i,

conj.

Balisiag^g^a,

16, 19.

2) Verkndigung,

6;

4.

6,

Cor. 2

Luc.

I,

8,

1) das Offne, Oeffentliche, to (pa-

fem.,

Mth.

rtQov:

Mc.

15; 2)

Col. 2,

d-Qtafijjtvfii':

Tim.

Bal|)jan,

Col. 3, 4.

VI, c; gnilaupjan hairhtaha,

d.

III,

Xa/iinQig:

Bairhtei,

3.

adverb., 1) deutlich, TrpMvyiTig:

ofTen abschaffen,
herrlich,

9,

loh.

(fuviQovad^ui:

23

1)

wohnen,

Cor. 1, 7,

Tim.

oixitv:

12;

[3.

Rom.

hmxHv:

1,

6,

16.

Tim. 2,

Ausg.] bauan, baibau


7,

17.

18.

20. 8,

Cor. 2, 6, 16.

Col.

Eph. 3, 17.
Col. 1, 19; 2) transil., bewohnen, oiy.iiv: Tim. 1,
6, 16; los bauan. ein Leben fhren, iov diyeiv: Tim. 1 , 2, 2.
3,

16.

1,

2,

5.

14;

y.uroiy.tiv:

Ga -bauan, wohnen, y.uraayjjvovv Mc. 4, 32.


Bauains, fem., Wohnung, oiy.7jrT;qtov: Cor. 2,
:

5, 2; y.aToiyijrrqiov: Eph. 2, 22; y.taolxr^at;:


Mc. 5, 3; noXiTirfia: Phipp. 3, 20.

Banauals'g'ailS (vox hcbr.), ouviQytg: Mc 3, 1 7.


BaiiailS; uom. propr. masc, Bo'i^: Luc. 3, 32.

^Bailg'jan
feie,

ulid.

(vergl. altn. /irgi',

fegen),

Us-baugjan,
BaillltlS,

s.

conj. LI,

schw.

auskehren, auQoiJv:

unt.

BugJan.

/%<J,

dn.

fegen;

Luc. 15,

8.

BaiiJiS
3-2.

3)

BAUpS

24

l)taub, jjwijroj: Mtli. 11, 5. Mc. 7,


Luc. 7, '22; 2) stumm: Mtli. 0, 32;
dumpf; liaufis vairpait, sUtmi^f, unschmaclv-

-25.

dumm,

*]lanljan
blasen

3,
C;

iKOQalrta&at: Luc. 14, 31.

werden,

haft

Col.

adject.,

9,

pauU, puUla;

(ahd.

Gf. III,

Gebrachtes,

unt. liainin

s.

unt.

[s.

lig,

xuTU

Bairan], gezogen).

ty.oiaiov

Ga-baurjoI>us,
Luc. 8,

h.

Bairan

unt.

s.

Banrg^S,

(altn.,

nhd. ord,

schw.,

altfr.,

bnard;

engl,

unt.

s.

loh.

5,

Barniskei,

28.

9,

Barnsnjan

masc,

propr.

BuQu/Jut;:

{Barpulumaitts

nom. propr. masc, BuQ&oXoftarog


Luc. 6, 14.
(agls.

6ere,

engl,

barley

3,11.

Coi.

14.),

Baris

Luc. 6,
Mc. 3, 18.

vgl.

Gf.

III,

206), Gerste.

Barizeins,
9.

barm,
vergl.

adject.,

gersten,

loh. 6,

(altn.

barmr, ahd.,

alts.,

altfr.,

dn.,

schw.

bearm; Gf. III, 154. Rchth. 619.


Bairan),
masc. (plur. barmeis), Schoss,
agls.

(altn.,

alts.

barn,

16, 22. 23.

agls.

bearn,

loh. 13,

altfr.

bern;

Bairan; Gr. III, 323. Rchth. 626), neutr.,


Kind, zt/.vor: Mth. 11, 19. Mc. 7, 27. 10, 29.

vgl.

30. 12,

19.

Luc

1,

7.

17. 3, 8.

7,

35.

14, 26.

8, 39. Rom. 9,
7. 8.
Cor. 1, 7, 14. Cor. 2, 12, 14. Gal. 4,
25. 27. 28. 31. Eph. 2, 3. 5, 1. 8. Phlpp, 2, 22.

18, 29.

BaSi

Luc

lUixvog:

20,

nom. propr. masc, BaQvaag: Cor.


I, 13. Col. 4, 10.
(vgl.

Bam

und

s.

zu Tim.

kindlich ehren, ivneeTv:

1,

5, 4),

1,

Tim. 1, 5,

4.

nom. propr. masc, Ba^Ti/4utog:

19, 44. 20, 31.

loh.

(altn.

ber, alts. beri, agls. beria, ahd. beri,

schw., dn., bmr, hoW. besje, nhd. beere; Gr.


III,

375.

203),

Gf. III,

II,

Bai^SnS;

nom. propr. masc, Baaaov: Esdr.

'*'Batan

(altn.

best,

belr,

bnlian,

bati,

agls.

baz, beziin, bnza,

bot,

betera,

bnzan,

485.

neutr.. Beere.

Veina-basi, Weinbeere, axmfvlr^: Mth.


Luc 6, 44.

bei,

Busen, x6}.7ioc: Luc 6, 38.


23; aziid-oi;: loh. 13, 25.

Barn

xntd-nog:

13.

Barm.S

1,

Mth. 10, 46.


(vox gr.), QuQOQ-.

Bar^anlaillUainS
*

tov vrjnlov. Cor.

adject., kinderlos,

BarteimainS,

Neh. 6, 18.

Barbarns

Gal. 2,

6.

conj. II,

nom.

Cor. 1,

29. 30.

BarnabaS

nom. propr.
Mth. 27, 16. Mc. 15, 7. 11.
7.),

18, 40.

Barak eiaS,

fem., Kinderei, lix

Un-barnahs,

35.

Bairan L

{Barabhag Mc. 15,

masc, Ba^^ug:

Gal. 4, 3;

vijnti^iiv:

13, 11.

Fussbank, InoizSiov: Mth.


Mc. 12, 36. Luc. 20, 43.

Banr^ei,

dn.,

Gf. III, 213.

Fota-banrd,

Barabba

sein,

neutr., Kindheit;
u8 barniskja, von
Kindheit an, nuidtd-tv: Mc. 9, 21; uno ^tTim.
15.
2, 3,
cfoi'Q'

neutr., Bret, Tafel.

Rchth. 662),

adject., kindisch, yriTtiog:

Barniski,

T.

agis.,

alts.,

ahd. bort,

stets in

barnishs visan, kindisch


14, 20.

Bairgan.

unt.

s.

Nach-

Kind,

neutr.,

Barnisks,

I.

Lust, Vergngen, ^Jov^:

Lud,

Mc

14.

Banrei

Banrd

Philem. 14.

masc.

27.

17.

der Anrede, tixvov:


Mth. 9, 2.
2, 5. 10, 24. Luc. 15, 31.
Tim. 1, 1, 18; Tixvlov: loh. 13, 33. Gal. 4,
19; TTuilov: Luc. 1, 76.

Barnilo,

adverb., gern, tjio;: Mc. 6, 20.


14, 65. Cor. 2, 12, 9. 15; freiwil-

37.

2,

66.

183

Ga-baurjaba,
1-2,

59.

1,

kommenschaft, antQ/iu: Mc. 12, 19; barne barna,


Kindeskinder, l'y.yova Tim. 1 5, 4 ; barna bairan,
Kinder gebren, Tiy.voyortTv: Tim. 1, 5, 14; barna
fodjan, Kinder ernhren, Tiy.voTqoq>iTv Tim. 1,5,10.

4.

I.

Gebomer, s. unt. Bairan II.


(von Grimm, Wien. Jahrb. LXXIV,

zu gaiaiti-,

15.

Luc

15.

14.

Banr
Banr^
*Banr

Mc

13.

40. 7, 32. 9, 47. 48. 18, 16. 17; Qtn^og:


41. 44. 2, 12. 16. 18, 15; im plur. arna,

90),

Tim. 2, 2,

aufblasen, Tvcfoiv.

3, 20. 21. Thcs3. I, 3, II. Tim. 1, 1 , 2.


12. 5, 4. Tim. 2, 1, 2. 2, 1. Tit. 1, 4.
nuiinv:
5, 39. 40. 41. 9, 24. 36. 37.

4.

10,

blhen.

Uf-bauljan,

BATAN.

altfr.

bta

7,

16.

2, 17.

alts.

bat,

betan,

ahd.

bata, batia,

engl.

bot,

schw. bltre, bla, dn. bedre, baade,


beter, nhd. baga, besser, bede, busse; Gr. 11,

better, bunt,
holl.

43. HI, 603. RA. 649.


Gf. III, 219. Rchth.
621), conj. I, bot, bntun, batans, gut, ntzlich
sein.

Bais,

nur compar. batiza, besser,


Cor. 1, 7,
batiza visan, besser sein, ia-

adj., gut, ntzlich,

/griOiTifjoc. Luc. 5, 39; xQn'aaon'


9.

Phlpp.

fiQHv:

1 ,

23

Mth. 10, 31;

loh. 16, 7.

18,

14.

av^KfiQitv: Mth. 15, 29.


Cor. 2, 8, 10. 12, 1; und
KoTiaroc: Luc. 1, 3.

superl. batista, bester,

BATVINS
*Batjaii, bessern,

Ga-batnan,

ntzen.

Nutzen haben, wrfiXiTad-ui:

conj. III,

26.

8, 36.

Bota,

herstellen; aftra gabntan,

wiederher-

12.

9,

fem., Nutzen,

ocfilog: Cor. I, 15, 32;


taujan, sich Nutzen verschaffen, w(ftXiTad'at: Cor. 1, 13, 3; visan du otai, zum
Nutzen sein, tigpeAf': Gal. 5, 2.

iota

Anda>beit,
2,

sis

propr. masc.

Caleud.

Beist

Ich.

11,

12,

18.

1.

Be]>Saeidcin

(baipsaidan Luc. 10, 13; 6nidsaiidan Luc. 9, 10), nom. propr., Brjd^auida: Mth.
11, 21. Luc. 9, 10. 10, 13. loh. 12, 21.

Bej^^iifilg^eij nom. propr. fem.,


11, 1. Luc. 19, 29.

Beidan
dia

(alts.

dn. bie;

bi-

altfr.

vgl.

altn.

Gf. 111, 62. Rchth. 633), conj.

14.

II,

6idan, ahd. bilan,

schw. bida,

abide,

engl,

bid; Gr.

agls.

Mc.

Brid-acfayi]:

bald, bidun, bidans; erwarten,

c.

I,

gen., nQog^ioy.v:

Mth. 11, 3. Luc. 1, 21. 8, 40; nQogSixtad-ai:


Mc. 15, 43. Luc. 1, 10. 2, 25; unty.dl/,tui:
Gal. 5,

5.

Skeir. V, a.

Ga>beidan,
Us-beidan,

ertragen, tmofitruv. Cor. 1, 13, 7.


1) erwarten,

ty.t/tad^ui: Cor. 1, 16,

11; u.Tiiy.dt/tad^ut: Phl|ip. 3, 20; n^ogdixta&ar.


Luc. 2, 38; 2) warten, Nachsicht haben, /tiuxQO&v^iHy: Luc. 18, 7; qtQiiv: Rom. 9, 22.

Us-beisns,

fem.,

1) Erwartung, UTTOxuQaoxiu:

20; 2) Langmuth, /(zpo5^i'/</: Eph.


11. Tim, 2, 3, 10. 4, 2.

4,

US'-beisnei, fem., Langmuth, /.luy.QO&vfu'u; Gal.


22. Col. 3, 12. Tim. 1, 1, 16.

5,

Phipp.
2.

Col.

1,

S-beisneigS,
visan,

adject.,

fKxy^o&vfiitv:

langmthig;
Cor.

1,

13, 4.

usbeisneigs

Thess.

1,

5, 14.

Baidjan,

conj. II, gebieten, nthigen, uvayy.aQuv:

Gal. 2, 3.

14.

Ga-baidjan,

Beitan
altfr.

(altn.

dass..

bita, engl, bite,

bijten,

n.

Dhd.

Cor. 2, 12,

II.

bita, alts., agls. bilan, ahd. bizan,

betssen;

schw. bila,

Gr. II,

14.

dn. bide
Gf. 111,

holl.

228.

Gf

III,

Un-beistei,
Cor.

(beplaihaim loh. 7, 42), nom. propr.


Br,ln^i: Luc. 2, 4. 15. loh. 7, 42.

indeci.,

5,

ahd. biost

5,

nhd.

holl.,

gr. ttitvu; Bopp 102. Gr.


;
219), neutr., 1) Biestmilch; 2)

15. Cor. 1, 5,

das

fem.,

6.

Ungesuerte,

7.

8.

li^vfiov:

8.

Ga-beistjan,

conj.

suern, ^v/.iotv: Cor. 1,

II,

C.

Un- beistjoI)S,

BernseiS
masc,
41.

Cor. 3,

tnixiidu:

beestings

en<^\.

208.

Sauerteig, ^vfttj: Mc. 8,


Gal. 5, 8.

1.

Beplaliaim

Tadel,

byst,

beost,

(agls.

biesl,

GotL

JBeJlclIlia (JjiJ)ania Mc. 11, 1), nom. propr.,


B^&aviu: Mc. 8, 22. 11, 1. 11. 12. Luc. 19, 29.

neutr.

0.

II,

BatvillSij nom.

schelten, Ijedrohen, tadeln, inai/^v:

1 )

Mc. 1, 25. 3, 12. 8, 32. 33. Luc. 18, 15.


39. Skeir. V, b; ininXriaaiiv. Tim. 1, 5, 1;
2) im Passivum, in bler, verzweifelter Lage ein,
unoQtia&ui: Cor. 2, 4, 8.

II,

unoxuSiatv: Mc.

stellen,

Rchth. 648), couj. I, bait, bitun; bilana, beissen,


duy.vKv: Gal. 5, 15.

ntzen, dicfiXiiv. Mc. 5,


loh, 6, 63. 12, 19.

{botjan), conj.

Ga-botan,

25

And-beitan,

Mc. 7, 11.

Botan

-^ BI.

Cor.

u(^vf.iog:

Luc. 2, 41;

1, 5, 7.

Bairan),
Luc. 2, 27.

vgl.

yonig:

berusjus. Eitern,

plur.

loh.

ungesuert,

(Uniseis

9, 23.

Berofl,

nom. propr.,

Bi

altfr.,

BriQid-.

Esdr. 2, 25.

be, ahd. bi,

engl, be...,
by, holl. be, bi, nhd. bei; Bopp 84. Gr. II, 110.
254. Gf. 111, 5. AP. 100. Rchth. 630), Prposition mit dem Accusativ und Dativ, mit der Grundbedeutung bei, aber nicht in jener einseitigen Richtung wie at sondern mehr umtnglich, daher um,;
(alts.,

agls.

bi,

und

fr das griechische TJtQi gebraucht.

sten

ist

der Gebrauch

wandter Bedeutung, wo
gischen

mQi

c.

deckrandi, und

genit.

dem

Am

hufig-

angedann wieder dem griebesonders bei den verbis

dieser Prposition

in

es

y.uTu

c.

accus, in seiner hufi-

gen Anwendung entspricht.


I.

1)

in

Prposition: A.
localer Bedeutung:

dem Accuiativ
um, thqi c. accus.,

mit
a)

nach silan Mc. 3, 32. 34; auch ohne Verbum


Mth. 8, 18. Mc. 9, 14; .so }ai bi tna Mc. 3, 8.
4, 10. und so ist wahrscheinlich auch loh. 11, 19
gaqemun at paim bi fnarpan zu lesen statt des unverstndlichen gaqeiiiun bi marpan; ferner Mc. 1,
G vas inhannes gavasips gaiida bi hup, und 5, 4
eisarna bi fotuns gabugana, fr das griech. nidat;
b) auf, iJil c. accus., in der Redensart stautan bi
kinnu Mth. 5, 39. Luc. 6, 29; xar c. accus, bi
vig goljan Luc. 10, 4; c) zu, ilg; Rom. 9, 31
bi vilop gaiaihteins gasnau. 2) in der Zeitbest imtnung: a)ura, nigi c. accus., Mth. 27, 46; b) innerhalb, binnen, : Mc. 15, 29; J(c. genit.:
Mc. 14, 58. Gal. 2, 1; >/<tao Neh. 5, 18;

26

BI.

c)

bei, xard

ini

c.

c.

Tim. 2 , 4, 1; ci) unter,


marctre fiize bi verekan pabilaif gabrannidaize Cal. Goth.

accus.:

geuit. gaminfii

pan jah

balvin

(so bi im Althocluleutschen,
pos.

102

f.);

Distributivum

bitvans; 4)

3) mit
je, znrcJ

s.

Gnifl' Altimchii. Tia-

Zahlen
c.

accus.:

bildet

Cor.

1,

ethischem Gebrauch:

in

es

das

14,

27

a) an,

in Beziehung auf, niQt gcwoiiulich c. accus.,


nach Vcrbis aa) vcn allgemeiner Bedeutung, wie taujan
Luc. "2, 27 (ei tavidedeina bi ina, TtiQi c. genit.);
vairhan Mc. 5, l. 33. (im Griech. auch der Dativ

oder ^.^l' c. dat.) und bb) von specieller Bedeutung,


wie naijnps vairjian (Schiffbruch leiden, Schaden
usviss tisleiden) Tim. 1 , I , 19; siukati 0,4;
mitaii Tim. 2, 2, 18; ushiusans 3, 8; nach visan mit
;

prgnanter Bedeutung Phlpp. 2, 23 tra bi milc ist


(juTif^Uftf). 2, 28. Eph. G, 22; Col. 4, 7 (tu xur
i/xf) auch J)o bi ina Skeir. VI, a. und nach Siibstantiven: Mc. 4, 19 ]iai bi Jxita atipar lusljus
(ui niQ\ TU }.oi7iu fni9^vj.ilut); Phlpp. 2, 30 gaidv
bi mein andbahli (variQ7jf.tu iTig n^og ffii XitiovQylug) ; b) nach, gemss, /.u.x c. accus., nach:

fata samo frupjan Rom. 15, 5; saurgan Cor. 2,


7, 9. daher auch so bi gup saurga Cor.2, 7, 10; usgiban Skeir. V, d; nach laiseins Tim. 1, 1, 11.
6, 3; sunja Tit. 1, 1; garehsns Skeir. 111, a.
IV, a;

Skeir. III, b;

hrainei

bi

mannan, nach

Menschenweise, (y.uTaard^Qwnov) Cor. I, 9, 8. 15,


32; bi reik, (xaru rbv uq/ovtu) Eph. 2, 2; c) bei,
in, xut c. accus, nach ufhausjan Col. 3, 20. 22;
vgl. Cor. 2, 1, 14 gakunnaidediip uns bi sutnata
(710 fn'QOvg) ; d) ber, von, ;7{p/ c. genit. nach
den verbis declarandi und sentiendi: qijxin Mth. 11,

Mc. 1, 30. 8, 30. loh. 7, 39. 9, 17. 10, 41.


II, 13. 13, 22. 24. 18, 34. vgl. Cor. 2, 8, 23;
rodjan Luc. 2, 17. 33. 38. 7, 24. loh. 7, 13.
7.

8,20. 9, 21. 12, 41. 13, 18; vailamerjan Luc. 4,


43; gateihan Luc. 7, 18. loh. l(i , 25. Mth. S,
33; gakannjan Luc. 2, 17; bandvjan Cor. 1, 16,
praufetjnn Mc. 7,
12; galaisjan Luc. 1, 4;
gaj>rttfstjan

6;
36. 37. 7,

7.

8,

loh.

II,

19;

13.

14.

18.

veitvndjan

Inh.

5,

10, 25. 15, 26. 18,

23; fraiUnan Mc. 7, 17. 10, 10. Luc. 9, 45.


loh. 18, 19; sokjan loh. 10, 19; ufkunnan loh. 7,
17; gakunnan Mc. 12, 20; hausjan Mc. 5, 27.
7, 25. Luc. 7, 3. 9, 0. Phlpp. 1, 17; meljan
und gameljan Mth. 11, 10. Luc. 7, 27. 18, 31.
loh. 5, 46. Cor. 2, 9, I. Tliess. 1, 4, 9. 5, 1;
Ini c. accus.: Mc. 9, 12. 13; anabiudan Luc. 4,
10; garaidjan Cor. 1, 10, 1; stiurjan Tim. 1,
1,7; galaubjan loh. 9, 18; unveis visan Cor. 2,
1 , 8. Thess. 1
4 , 13; pagkjan Luc. 3, 15; und
nach den Substantiven vaurd Luc. 5, 15. 7, 17;
,

InsahtsLiic. 1, 1; sokeins loh. 8, 25. Skeir. III, b;


i'nilo lh. 15, 22;
veitvodeins Skeir. VI, c; ana-

busns Cor. 1, 7, 25; missiiqiss loh. 7, 43 (i)tu


c. accus.); gaminpi Tim. 2,
1, 3; hierher gehren auch Luc. 9 , II rodida du im po bi piudangard/a gups ([ra] tiiqI Ttjg uaikiiug rov &tov);
Col. 4, 8 ei kunnfai wa bi ixvis ist (zu tkqI v/.t(v);
e) fr,
Skeir. IV, a unkunnands po bi nasjand;
tkqI oAct i-ntQ c.gen., nach aljan haban Col.4, 13;
aviliud usgildan Thess. 1 , 3, 9; besonders nach
bidjun

Mth. 5,

17,

20.

9.

Luc. 4,

44.

Rom. 10,

3.

Thess. 1, 3, 2.

1.

Skeir.

V,

loh.

16,

20.

usdaudjan in bidom Col.

\uid

d.

38.

Cor. 2, 1, 11. Col.4,


5, 25. Thess. 2, 1, 11. 3,
1.

4,

12; f) um, wegen, ber, in causaler Bedeutung,


gewhnlich thqc c. gcnit. , auch inl c. dat., nach
sildaleikjan Luc. 2,

gan Mth. 0, 28;


loh.

40.

0,

41. 7,

10,

8.

pulan Tim.

32;

9.

2, 2,

18.

4, 22. 32. 9, 43; saur-

tinverjim Mc. 10, 41; hirudjun


10.

10

gasakan Luc. 3, 19. loh. 8,


11; gavargjan Rom. 8, 3;
(()( c. accus.); wnpan Cor.2,

10, 8; bidjan Cor. 2, 12, 8 (vntQ c. genit.); gretan Luc. 19, 41. Rom. 9, 27 (vniQ c. genit.);
Luc. 19, 11 steht bi patei newa vas fr diu to
iyyvg tirui ; hierher gehrt auch liban bi hlaib
(ini c. dat.) Luc. 4 , 4 ; g) gegen, iu feindlicher

Bedeutung, xut c. genit, nach haban wa 3Ith. 5,


23; veilvodjan Cor. 1, 15, 15 (denn es muss bi
gup statt bi gtipa gelesen werden)
runa niman
Mth. 27, 1; garuni gataujan Mc. 3, 6; vroh
Tim. 1, 5, 19.
B. Mit dem Dativ: 1) lokal: a) an, nQug,
nach gastagqjan Luc. 4,11 und bistigqan Luc. 0,
48; b) bei, nur in der Redensart u(/g//; oder
fairgreipan bi haiidau Mc. 5, 41. 9, 27 (xqaTtTv
c) bei, vor, -/.aT c. accus., po bi
TJ/c XitQog);
andvairpja Cor. 2, 10, 7. heis.et sonst in andvairpja ;
2) Zeit b estiinmend: a) in, zu, bei, y.uTu,
;

c.

accus.,

Rom. 9, 9;

b)

nach, besonders

in

der

Zusammensetzung bipe und bipeh, s. unt. pata;


3) ethisch: a) an, iv, iic, ini, unn, y.uxu c.
accus., nach vaurkjan Mc. 14, 0; gataujan loh. 6,
2; gabairhljan Rom. 9, 17; ataugjan Eph. 2, 7;
gakannjan Rom. 9, 23; kunnan Luc. 1, 18; ufkunnan Mth. 7, 16. 20. loh. 13, 35; galaisjan
sik Skeir. V, a; galaubjan (an etwas erkannt haben imd deshalb glauben) loh. 16, 30; b) bei,
iv, diu c. genit., auch der blose Accus., nach svaron Mth. 5, 34. 35. 30; bisvaran Mc. 5, 7;
bidjan Cor. 2, 10, 1; c) bei, wegen in causalem Sinn , z. B. ni vaiht andsitan bi gahugdai
(diu c. accus.) Cor. 1, 10, 27; gaplahsnan bi
innagahtai (ini c. dat.) Luc. 1, 29; bi lusnai

BIDJAN.

BI
andhuleino ufarliafniin (dat.) Cor. 2, 12, 7

auch

kann Rom. 9, 12 ittahs bi sis (nuQ c. dat.) hierher gezogen werden; d) mit, ^ht c. genit., nach
armahairlei Luc. 1 , 58. 72. und nach usbeidan
22; e) durch, t c. genit., insandjan
bi siponjam Mth. 11, 2
nimtin Li altin Skeir. V,
c;
vgl.
Graff Ahh. Prp. 104. Alth. Sprachsch.

Rom.

9,

c.

am

10; f)

III,

hufigsten

besonders

accus.,

unt. siiiija;

in

nach, gemss,

den Formeln

6i biulitja Luc.

16; bi naupai Philem. 17.

Skeir.

27.

2,

9.

1,

y.ax

bi sunjai,

VI, a;

42.

s.

4,

bi le.ika

Cor. 1, 10, 18. Cor. 2,


1, 17. 5, 16. 10, 2. 11, 18. Gal. 4, 23. 29;
loh. 18, 31.
bi vitoda Luc. 2, 22. 39.
19, 7.
1.

8,

Phlpp.

4.

3,5;

5.

3.

9,

5.

bi gavaleinai

Rom.

9,

11, 28;

11.

mahtai
Eph. 3, 20. Col. 1,11. Tim. 2,
1,8; bi vaurstva Cor. 2, 11, 15. Eph. 1, IS
4, 16. Col. 1, 29. Phlpp. 3, 21. Tim. 2, 1, 9.
4, 14; bi mitnp Cor. 2, 10, 13. Eph. 4, 7;
bi viljin Gal. 1, 4. Eph. 1, 9. 11. Skeir. V, c;
bi gnhailam Gal. 3, 29. 4, 28. Tim. 2, 1, 1;
bi leikainni Eph. 1, 5. Tim. 2, 1, 9; bi anabusnai
Tim. 1, 1, 1. Tit. 1, 3; bi garehsnai Skeir. III,
d. VIII, c; bi andhuleinai Gal. 2, 2. Eph. 3, 3;
bi anafilham Thess. 2, 3, 6. wofr Mc. 7, 5 bi
pammei miafulhun steht; bi siunai loh, 7, 24; bi
namin loh. 10, 3; bi pamma auf diese Weise Luc. 6,
23. 17, 30. und ausserdem in vielen einzelnen Fllen, ebenso meist i'ormelartig
3Ith. 9, 29. Luc. 1,
38. 2, 29. Rom. 10, 2. 11, 24. 28. 14, 15.
bi hisahtai Cor.

1.

suljscr.

Skeir. V,

b;

Li

Cor. 2, 8, 3.

Cor. 1, 7, 6. Cor. 2, 4, 13. 17. 10, 15. 11, 21.


13, 10. Eph. 1, 7. 2, 2. 3, 7. 11. 16. 4, 22.
Phlpp. 1, 20. 2, 3. 3, 6. 14. Col. 2, 22. 3, 10.

Thess. 2, 1, 12. Tim. 1, 1, 18. 5, 21. Tim. 2,


2, 8. Tit. 1, 1; auch in persnlicher Beziehimg:
bi pamma innumin mann Rom. 7, 22; bi fraujin
Cor. 2, 11, 17; bi gupa Eph. 4, 24.

Zusammenselzungen:

In

1)

mit Ver-

biabrjati , biaukan, biauhnan, biarbaidjan,


hibindan, bigairdan, bigilan, bigraban, bidomjaii,
hiqiman bihlahjan , bipagkjan , bipragjaii , bipvahan, bikuk/an, bilaigon, bilnikan, bileipan, bilaibbis;

jan, bimaitan, bimaminjan, binahati, biniman,


niuhsjan

birauboyi, birinnan

bisauljan,

bisaulnan, bisitan,

biskeinan,

bismeitan

dan

bistigqan

bi-

birudjan,

bisaitvan,

bisafjan

biskaban,

bisnivan, bispeivan, bistan-

bisvairban ,

bivaibjan, bivindan, biva7idjan

bisvaran
,

bivisan,

unbimait

Bijie und hipeh,

Itiari

bifaih;

unt. pala.

s.

bera, engl, bear, schwed. bjrn , hell.


beer, nhd. br; gr. (fi;Q, lat. /era, bealia), neutr.,
Thier, d^TjQiov: Tit. 1 , 12.
(agis.

Ilidjan

(bidan Rom. 9,

3.

Cor.

1,

7, 5)

(ahn.

bidia, alts. biddian, agls. biddan, ahd. biljan, altfr.

bidda, bidia, schwed. bedja, dn. bede, nhd. bitten;


petere; Gr. II, 25. DM. 19. Gf. III, 51. Rchth.

bihailja, biklai/s, bimait, bireikei,

632), conj. I: bap (bad Luc.5, 11. 8, 41. 15,28),


bedan, bidans; 1) bitten, beten, mit Accusativ der Person und Genitiv der Sache, auch mit doppeltem Accusativ, auch mit dem Accusativ der Sache allein, bei
Personen auch fram, faur und bi (s. d. a.), fr, und
du (s. d.), zu, uiTiiv: Mth. 5, 42. 6, 8. 9. 27,

Mc. 6, 22. 23. 24. 25. 10, 35. 38. 11,


6. 8. 43. Luc. 6, 30. loh. 11, 22. 14,
14. 15, 7. 16. 16, 23. 24. 26.
Cor. 1, 1,
Eph. 3, 13. 20; nuQaY.altXv: Mth. 8, 5. 31.
Mc. 1, 40. 5, 10. 12. 17. 18. 23. 6, 56. 7,
58.

15,

24.
13.

22.
34.
32.

Luc. 5, 8. 7, 4. 8, 31. 32. 41. 15, 28.


Rom. 12, 1. Cor. 1, 16, 12. 15. Cor. 2, 2, 8.
5, 20. 6, 1. 8, 6. 9, 5. 10, 1. 12, 8. 18. Eph.
4, 1. Phlpp. 4, 2. Thess. 1, 2, 11. 3, 2. 4, 1.
10. 5, 14. Thess. 2, 3, 12. Tim. 1, 1,3. 2, 1.
Philem. 10;
iniY.alHad^ut: Rom. 10, 12. 14;
diia&at: Mth. 9, 38. Luc. 5, 12. 8, 28. 38. 9,
8, 22.

38.40. 10,

Cor. 2, 5, 20. 8, 4.

2.

10, 2. Gal. 4,

Thess. 1, 3, 10; igiozr: Mc. 1, 40 (?).


7, 26. Luc. 4, 38. 7, 3. 36. 8, 37. 14, 18. 19.
32. loh. 12, 21. 14, 16. 16, 26. 17, 9. 15.
20. Phlpp. 4, 3. Thess. 1,5, 12. Thess. 2,2, 1;
ineQWTi': Mc. 10, 17; h'Tvyxvftv: Rom. 8, 34;
ivxfc&ai: Cor. 2, 13, 7. 9; nQogti/ia&ui: Mth.
5, 44. 6, 5. 6. 7. 9. Mc. 1, 35. 11, 24. 25. 13,
18; Luc. 3, 21. 5, 16. 6, 12. 28. 9, 18. 28.
29. 18, 1. 10. 11. Cor. 1, 7, 5. 11, 4. 5. Col.
1, 9. 4, 13. Thess. 1, 5, 17. 25. Thess. 2, 1,
12.

11. 3,

1.

inaiTfii'.

Tim.

1,

2,

Luc. 16,

3.

Us-bidjan,
Bida, fem.,
uiTVii^ia:

xh-fiig:

bitten,

8.

Skeir.

V, d;

2) bettelo,

tv/tG&ui: Rom. 9,

3.

was gebeten wird, Wunsch,


Phlpp. 4, 6; 2) Bitte, Gebet, nu^Cor. 2, 8, 17; ditjaig: Luc. 1, 13.
1) das

33.

9, 43.

Rom.

2, 37.

Eph. 6, 18. Phlpp. 1, 19. Tim. 1,


2, 1. 5, 5. Tim. 2, 1, 3; npogii/jj: Mc. 9,
Eph. 1, 16.
29. Luc. 6, 12. Rom. 12, 12.
Phlpp. 4, 6. Col. 4, 2. 12. Philem. 42; tvTiv'itg:
Tim. 1, 4, 5; bidai anahailan, s. unt. Hailan;

birunains,

11. 9,

5,

14.

4*

10,

Cor. 2, 1,

biliuhan,

bifaihon,

iiwairban ; Bicomposita: faurbignggan,faurbipragjan, faurbisnivan; 2) mit Participiis: unbilaistips,


unbimaitans ; 3) mit Substantivis: bibaurgeins, bihttil,

biaauleins, bisluggqs, bifaiho


4) mit Adjectivis :^irci/;g.

birodeins,

lat.

Rom.

II.

27

1.

gard hido

Bldagva,

Bintlail
daii,

altfr.,

bintan,

band,

Bethaiis,

Luc. 10,

schw. Linda,
binde,

iliiii.

o'xof

alts.,

agls. Inn-

binden; Bopp

iilul.

bundiin,

III,

'29.

And-bindan,

Xvav: Mth.

1) entbinden, lsen,

3,

Mc. 1,7. 11, 2. 4. Luc. 3, 10. 19, 30.


loh. 11, 44;
xuru^yiTv: Rom. 7,6;
2) erklren, iniXtiiv: Mc. 4, 34.
11.

31. 33.

And-bundnan,

conj. III, gelst

werden, Xi'iad-ar.

Mc. 7, 35.

Bi-bindan, umbinden,

Ga-bindan,

binden,

nfQiStt'r:

J(ri':

11, 44.

loh.

Mth. 27,

Mc.

2.

3,

27. 5, 3. 4. 6, 17. 11, 2. 4. 15, 1. 7. Luc. 19.


30. loh. 11, 44. 18, 12. 24. Rom. 7, 2. Cor.
1,7, 27. Col. 4, 3. Tim. 2, 2, 9.

Ga-binda,

fem.. Band, avfdin/nog:

Col. 2,

Ga-bindi, fem., da.ss., Col. 3, 14.


Bandi, fem.. Band, Fessel, iafiog: Mc.
Luc.

Phipp. 1, 14.
Philem. 13.

29.

8,

Tim. 2, 2,

9.

10.

7,

Col. 4,

Eisarna- bandi, dass., Xvaig: Luc. 8,


Naudi-bandi, dass., Mc. 5, 3. 4. Tim. 2,
Fotu- bandi, Fussschelle, ntrj: Luc. 8,

19.

35.
19.

29.
1, 16.

29.

Bandja, masc,

der Gebundns, Gefangne, dtMth. 27, 15. 10. Mc. 15, 6. Eph. 3, 1.
Tim. 2, 1, 8.

fiiog:

4,

1.

Ga-bundi,

Band, avvia/.iog: Eph. 4, 3.


benda, ahd. band; ap. Paul.
Diacon.
histor. Longobard.
20.
1 ,
vexillum,
quod bandum appellant; daher nhd. bannet; pa-

Bandva

altn.

fem., Zeichen,

niei-),

Bandvo,
fiov:

fem.,

(vgl.

fem., dass.,

Cor.

1,

14, 22.

Thess. 2, 3, 17;

avaai]-

ai]ftiiov:

(banvjan?

Luc. 20,

37),

conj.

(Gr.

Bing'n.Il

(altn.

altfr.

andeuten, hvtviiv:

Luc. 1, 62.

III,

127. IV, 794),

beygia,

agls.

s.

zu Philem. 22.

bugan, ahd. biugan,


bme, bukke,

ieia, engl, bte, schw. bja, dn.

mduf. Mc. 5,

bioda,

(altn.

ahd.

biulan,

engl, bid,

holl.

bieden;

nhd.

4.

biodan, agls. beudan,

alts.

bjuda, dn. byde,


21. DM. 24.

schw.

Gr. II,

bieten,

Gf. III, 68), conj. I, baup (baud Luc. 5, 14. 8,


29. 55. 50. loh. 14, 31), budun, budans, bieten.

Ana-biudan,
Mc. 1, 27.

fnnaaitv:

befehlen,

entbieten,

Luc. 4, 30. 8, 31. 14, 22;


TTQogiaaiiv: Mth. 8, 4. Mc. 1, 44. Luc. 5,
14 ; avviaaitv: Mth. 27, 10; iuraaitv: Mth. 11,
Luc. 8, 55. 17, 9. 10.
1.
Cor. 1, 7, 17;
nuQayyi'V.dv: Mc. 8, 0. Luc. 8, 29. Cor. 1,
7, 10. Thess. 1, 4, 11. Thess. 2, 3, 4. 6.
10. 12. Tim. 1, 4, 11. 5, 7. 6, 13; iVTtkXiad-ur.
Mc. 10, 3. 11, 6. Luc. 4, 10. loh. 14, 31.
15, 14. 17. Neh. 5, 14. 7, 2; iaaTintadxu:
Mc. 5, 43. 7, 36. 9, 9. Skeir. III, b.
9,

25.

Faur-biudan,

gebieten, verbieten, inirdaaiiv:


Luc. 8, 25; nuQuyyMiiv : Mc. 6, 8. Luc. 5,
14. 8, 56.
9, 21. Tim. 1, 1, 3; iniTiftv:
Mc. 8, 30.
Ana-busns (anabuzns Mc. 12, 28), fem., Gebot, Befehl, Auftrag, iniTayty. Cor. 1,7, 25.
Tim. 1, 1, 1. Tit. 1,3; naQuyyeXia: Thess.

Tim. 1, 1, 5. 18; tiroA;: Mth. 5,


Mc. 7, 8. 9. 10, 5. 19. 12, 28. 29. 30.
31. Luc. 1, 6. 15, 29. 18, 20. loh. 10, 18.
1, 4, 2;
19.

12, 49. 13, 34. 14, 15. 21. 15, 10. 12. Rom.
7, 8. 9. 10. 11. 12. 13. 13, 9. Cor. 1, 7, 19.

Eph. 2, 15. Col. 4, 10. Tim. 1, 6, 14. Tit. 1,


14. Skeir. I, c. V, a; l'vTuXfta: Mc. 7, 7. Col.
2, 22; nuQtSoaig: Mc. 7, 13. Cor. 1, 11, 2.

BindiS

biodr,

(altn.

Gr. III, 432.

Cor. 1, 10, 21.

BinlltS

Gr.

(vgl.

visan, luo^ivui:

biod,

alts.

DM.

Neil.

24.

agls.

Gf.

beod,

ahd.

70), masc,
Luc. 16, 21.

III,

Mc. 7, 28.
5, 17.

23), adject., gewohnt; biuhtt


Mth. 27, 15. Mc. 10, 1.

II,

Gewohnheit, t'd^og: Luc. 1 , 9. 2,


,
Luc. 2, 27; to eiu)To tlS^ia^itiov
Luc. 4, 16; avv^&ita:
loh. 18, 39.

Biiihti, neutr.
(27.) 42;

&6g:

Skeir. II,

BireikS

c.

BijaiKls

*]till(lan

gabu-

eisarna bi fotuns

beugen;

Fussschcllen

g'ina,

Platte, Tisch, tqtiiCu:

Luc 5, 7; diuviviti':
13, 24; xuTuvtvitv:
Luc. 1, 22; 2) bezeichnen, andeuten, aijfiuiiiiv:
loh. 12, 33. 18, 32. Skeir. V, b. c; fajvveir:
Luc. 20, 37. Cor. 1, 10, 28; diovv: Cor. 1,
16, 12 (Luc. 20, 37); drpMv noiiiv: Mth.26, 73.
Skeir. Yl,

Ga- biugan,

11,

1) durch Zeichen zu verstehen geben, vttuv: loh.

Ga-bandvjan,

buigen, nhd. beugen; Bopp 115. Gr. 11, 23


Rchth. 022), conj. I, baug, bugun,
bugana; beugen, yAuiTjTnv: Eph. 3, 14; sich beugen, y.ai.niTin': Rom. 14, 11.

holl.

biitl;

Mc. 14, 44.

Bandvjan

BLANDAN.
Gf. III, 36.

10.

\ii. Rchth. 610), coiij. I,


bundans; binden, iaftHt': Luc.

Gr. II, 35. Gf.

84.

Udo,

17.

inasc, Bettler, 6 7iQ0<;aiT(!/y: loh. 0, 8.

(ahn.,

ahil.

rasn

oder

Mc

ngogiv^^yjg:

8,

BINDAN

28

b.

{bireks),

BirnseiS,

Blandan
ahd.

s.

v.

(altn.

blantan

s.

unt.

Rikan.

w. Beruseis.

blanda,

engl,

alts.

blend ,

blandan,
schw.

agls. bland,

blanda

dn.

;;

BLAfJAN
; Gr. II, 59. 487. Gf. IIT, 254),
trben; 2) vermischen, avvufuCor. 1, 5, 9. II. Thess. 2, 3, 14.

blande, nhd. Blendling


conj. II,

BUGJAN.
Ga-blindnan,

fiiywvut:

Hot, Hast, schw. lilotta, dn.


nhd. blossen; vgl. ahd. blodan; Gf. III,
blotter
251), conj. II, abschaffen, uy.i'QOvv: Mc. 7, 13.
(engl.

Ga - blaul>jan

dass.

gablaujijan

2,

Col.

d-Qiafitviiv:

hairhtaba,

15.

BloJ)

(altn.

(altn.

agis. dliife

/jlidi-,

ahd.

lilidi

Hess, schw. Mid, dn. blid, blsd;

ilith,

249), adject.
Luc. 0, 36;

engl.

Gf.

Tit.

(fdyad-og:

1,

&oiavv7]: Gal. 5, 22.

Phlpp. 2,

(gableipeins ?)

dass.

oiyrtQfig

Ga-bleil>jan,
9, 15;

'BleiSclIl
engl,

c.

oixn'Qfioia

BIo|>an,

(altn.

biomo

ahd.

ahd. blasan,

llasa,

schw. blsa

Rom.

agIs.

bleesan,

dn. blase, nhd. blasen;

Gf. III, 236), conj.

I,

baiblos, blesans,

blasen.

bloini,

aufblasen, (fvatovv:

Cor. 1, 13, 4.
Col. 2, 18; u/blesans visan, (fvawvadat: Cor. 1,

alts.

bloom

engl,

Blotan

biomo,
schw.

agls.

dn.

blotma,
blomster,

DM.

blot;

7,

Cor. 2, 8, 4. h. 1.
Tira. 1,
ahd. blozan, agls. blotan, schw.

(blojian

(altn. blota,

Gf. III,

22.

7; gup

conj.

1,2,

Tim.

ehren, &toatitu:

masc,

opfern,

10.

Gottesverehrung,

d-Qr^axeia: Col. 2,

1;

II,

atta&at: Mc.
Gott ver-

(infm. substantivisch)

blotan,

Rom. 12,

259),

Luc. 2, 37;

Aarpfi'f/j':

XaTQtiu:
18; aiuafia:

Thess. 2, 2, 4.

Us-bloteins,

fem..

Cor. 2, 8, 4. h.

Uf-blesan,

Rinnan.

nnt.

s.

nhd. bltime; vgl. gr. rfXoog, lat. os; Gr. Ill, 375.
Gf. III, 241), masc, Blume, y.Qirov: Mth. 6, 28.

Blotinassus,
(altn.

dn.

Hlotan.

s.

verehren;

accus., or/.ntQiiv:

schw.,

bloed, nhd. blut

1, 20.

Col.

Blo|ia-rinnan,

2, 10)

dass.,

altfr.,

holl.

Mth.

ulfia:

07zXayxri^eaui: Mc. 9, 22.

blow,

are;

lat.

1.

Bleif>jati, conj. II, barmherzig sein,


ti'vai: Luc. 6, 3(5.

werden, not-

1.

Rchth. 654), neutr.,


27, 4. 6. 8. Mc. 5, 25. 29.
Luc. 8, 43. 44. loh. 6, 53. 54. 55. 56. Cor. 1,
10, 16. 11, 25. 27. 15, 50. Eph. 1,7. 2, 13.
Blut,

llloillil

8.

Bleifiei, fem., Milde, Barmherzigkeit, ofy.TiQng:


Rom. 12, 1. Cor. 2, 1, 3. Col. 3, 12; 'uya-

Ga - bleij>ei

agls.,

alts.,

blolS,

h.

111,

gtig, mild, barmherzig, oixTi'Q/tiwy.

14.

bld, ahd. blot, engl, blood,


Gr. in, 39S. Gf. III, 252.

6, 12.

BleipS

conj. III, verblendet

Cor. 2, 3,

Qovd^ai:

1) frben,

BIail])Jnil

29

Gebet, Bitte,

7iuQu-/:X7]aig:

1.

Gufi-blostreis, masc, Gottesverehrer,

d-ioaif;g:

9, 31.

loh.

4, 6.

JBlig'g^Vail

(ahd. bliuwan, schw. plagg,

Bsiaiian
hell.

/oa-

plaga igere,
nlrffi] ,
DRA. 703. Gf. III, 257), conj. I,
bluggvun, bluggvans; schlagen, y.uxaxmeiv: Mc. 5, 5; ^tuariyocr: Mc. 10, 34; J/pffr:
Luc. 20, 11. Cor. 1, 9, 26; attans bliggvands,
Vatermrder, luttermrder,
aipeins bliggvands,
nuTQixhoijg, firjTQuXdiijg: Tim. 1, 1, 9.
weri

nhd. bluen ;

gr.

agellum;
blaggv

Us-bliggvan,

ftaanyovv: Luc. 18, 33.


loh. 19, 1; dtQiiv: Mc. 12, 3. Luc. 20, 10;
qguyiDiOvv: Mc. 15, 15; usbliggvan vandum,
auspeitschen, (yuSiLiiv: Cor. 2, 11, 25.

BlindS
dn.,

dass.,

(altn. blindr, alts., agls., altfr., engl., schw.,

hoU, nhd.

/(rf,

ahd. blint; Gr.

II,

59. Gf.

III,

255. Rchth. 654), adj., blind, rv(fl6g: Mth. 9, 27.


28. 11, 5. Mc. 8, 22. 23. 10, 46. 49. 51. Luc.
4, 18. 6, 39. 7, 21. 22. 14, 13. 21. 18, 35.
loh.

9,

1.

2.

6.

13.

17.

18.

19. 20. 24. 25. 32.

TVfXovy.

loh.

conj.

II,

blenden,

12, 40. Cor. 2, 4,

Bllg^jan

1125),

conj. II (?), zerreiben,

1.

buggean, agls. bycgan, engl, buy


DR.4. 606), conj. anom., bauhta,
baulits; 1) kaufen, ayogi^iiv: Mc. 11, 15. Luc. 9,
13. 14, 18. 17, 28. 19, 45. loh. 6, 5. 13, 29;
ivglaxiiv: Luc. 9, 12; 2) verkaufen, nioXiiv:
Gr.

(alts.

23.

II,

Mth. 10,

29.

Us-bugjan,
5.

16,

46.

erkaufen, kaufen, e^oj'opan': Gal. 4,


yoQuiiv: Mth. 27, '7. Mc. 15,
Luc. 14,' 19. Cor. 1, 7, 23.

4,5;

Col.

1.

Fra-bugjan,

mit accus, oder dat., verkaufen,


nwliiv: Mc. 10, 21. 11, 15. Luc 17, 28.
18, 22. 19, 45. Cor. 1, 10, 25; nmQaxitv:
Mc. 14, 5. loh. 12, 5. Rom. 7, 14.

Anda ^ bauhts
Tim.

fem.,

6.

h.

Lsegeld,

uvrikvrQov.

1.

Faur-bauhts, Loskaufung, anoXiiQuaiq: Eph.


7.

39. 40. 41. 10, 21. 11, 37.

Ga- blindJan,

(Gf. IV,

ipw/Hv: Luc. 6,

lat.

14.

Col.

yerblendcn,

Blindlian,

4.

BlliSUlS,

1,
s.

unt.

14.

unt.

Bindan.

Biudan.

I,

BRAIDS

30

BraidS

(a.\tn.

ireidr

alts.,

Rchth. 605),

ailject.,

Braidci, fem.,

Us-braidjan,
Rom. 10,

Brakja,

nXuTvg: Mth.

7,

13.

nXTog: Eph. 3, 18.

II,

ausbreiten,

ixnirt,nv:

unt.

Brig^g'an

Luc. 15, 22) (agls., ahd.


brengiaii, altfr. branga, brenga, engl.

(bringan

brtngaii, alts.

bring, schw. briiiga, dn. bringe, holl. brengen,


Rchth. 604), conj.
nhd. bringe; G(. lII, 192.
anom. , pract. brahla; 1) bringen, fhren, j'fo':
29.
40.
27. loh. 10, 10.
19,
Mc. 11,7. Luc. 4,
Tim. 2, 4, 11; jajav: Luc. 2, 22. Skeir. II, a;
avydynv: Luc. 3, 17, dafr auch samana briggan

Luc. 15, 13; unyuv: Mth. 7, 13. 14; (fiQin-.


Mc. 6, 27. 9, 17. 20. Luc. 15, 23; dgcftQuv:
Mth. 6, 13. Tim. 1, 6, 7; i/.qtQiiv: Luc. 15,
22; uTtoqtQiiv: Mc. 15, 1. Luc. 16, 22. Cor. 1,
16, 3; y.o]tiZiiv: Luc. 7, 37; oiiyetv: loh. 16,
13; 2) (sc. skip) fahren, inuvyitv Luc. 5, 4;
3) machen, reddere, besonders zur Bildung der
io in briggan frijana,
griechischen Yerba auf
:

8, 32. 36. Rom. 8, 2. Gal. 5,


Cor. 2,3, 6;
1; briggan vairpana, ty.uroSv:
u^iovv: Thess. 2, 1, 11; y.uTu'^ioiiv: Thess. 2,
1, 5; briggan haubip vundan, xtffaluiovv: Mc. 12,
4; briggan gamainana, avyy.oircoviTv: Phipp. 4,
iXtvd-iQOvv:

loh.

nuQuLifiMvv: Rom.
14; briggan in JwairJiein, erzrRom. 10, 19; briggan 'in arnen , nuQOQyiLitv
baidai steht Cor. 2, 11, 20 unverstndlich fr
d.
St.
iTiuiQia&ui, s. zu

14; briggan
19. 11,

in aljana, ereifern,

11.

Brilcan
holl.

schw. braka, alts., agls. brecan,


altfr. breka, engl, break, dn. brcekke,
nhd. brechen; gr. ^ii'^ui, \at. J'rango,
80. Gr. 11, 26. 111, 462. Gf. 111,

(altn.,

ahd. brechan,

breken ,

fregi; Bopp
262. Rchth. 667), conj. I, brak, brekun, brukans; 1) brechen, y.lv: Cor. 1, 10, 16; 2) zerstren, vernichten, tioq&hv: Gal. 1, 23; 3) kmpfen, uQ^'/.Hv: Tim. 2, 2, 5.

Ga-brikan,

zerbrechen,

Cor. 1, 11, 24;

ylv. Mc. 8, 6. 19.


xuTuy.Xv: Luc. 9, 16; avv-

Qtjyvvvai: Luc.

nicht

abweisen:

erhren,

Mrc. 6, 20. Luc. 10, 10.


partic, ufbrikands , Frevler,

dd^irtTv,

Thess.

mit dat.:

4,8;
Tim.

13.

particip., nicht anstssig,

widarpruht

ahd.

(vgl.

[repugnantia]),

12.

Ga -braka,
19.

fem., Brocken, y.lafiu:


Luc. 0, 17. loh. 6, 13.

20.

Us-bruknan,

Brilllian
berna,

conj. III,

Rom. 11,

Bring^an,
nian,

\.

s.

(altn.,

Uf- brinnan,

8.

20.

19.

alts.

brinnan, brenaltfr.
barna,
nhd. brennen;

ahd. brinnan,
dn.

brcende,

Gf. III, 305.

brann, brunnun,
loh. 5, 35.

8,

abgebrochen werden, tx-

17.

schw. brenna,

burn,

engl,

Gr. II, 34.

Mth.

w. Briggan.

byrnan,

agls.

Rchth. 619), conj. 1,


brennen, y.uitad-ui:

brunnans;

1) verbrennen (neutr.); 2) verdorren,

yuvfiurilltad-ur.

Brinno,

uuQog-

Umknickung; 2) Ringen, Kampf,

Eph. 0,

7iu).t]:

1,

v/JQiavj'jg:

Cor. 1, 10, 32.

y.la&ui:

15, 52.

10,

Uf-brikan,

1) Knickung,

Rchth. 065. Schm. I, 242), neutr., Augenbraue;


bratr augins, Augenblick, qitii'j ocfd-ulfiov: Cor. 1,

Luc. 9, 39;

4.

5,

9, 42.

Brakja

Brinnan.

brun, alts. braha, agls. brav,


engl, brow , nlid. braue;
ahd. braica , altfr. Are,
gr. 0(y()tV; Bopp 80. Gr. 111, 402. Gf. Ill, 315.
bra,

(altn.

Mc.

TQi'iiv:

y.onog:

Brikan.

unt.

s.

BRUKS.

Unuf-brikands,

11.

Braiinjan,

BratV

conj.

II,

breit,

Breite,

bred, agls. iraJ,


holl.
d;in. bred,
Gf. 111, 294.
15.

altfr.

schw.

ahd. breit, cugl. broad,


breed, nhd. breit; Gr.

4, 6.

JIc.

nvQng: Mc. 1, 31. Luc.


4, 38. 39; ligan in brinnan, im Fieber liegen,
Fieber
das
haben, y.uTuyiXa&ui nvQiaaorru:
Mc. 1, 30.
fem., Fieber,

Ga-brani\jan,

conj.

xuliiv: Cor. 1, 13,

In-brannjan,

.3.

dass.,

verbrennen

II,

Skeir.
loh.

*Brunsts, fem., Brand,


All-brunsts, Brandopfer,

III, c.

15,

6.

(transit.),

Calend. Goth.
h.

1.

Brunst;
oXoy.uvTlo^M:

Mc. 12,

33.

BrnJlS

(altn.

brudr,

brud,

alts.

agls.

bri/d,

ahd.

altfr. breid ,
engl, bride, schw., dn. brud,
bruid, nhd. braut; Gr. 111, 322. Gf. 111,
293. Rchth. 667), fem., 1) Braut; 2) Schwiegertochter , rvfUfT]: Mth. 10, 35.

brut,

holl.

Brup-faps,

Brnka,

s,

s.

unt.

unt.

Faps.

Brikan.

BrilkS

(altn.,
schw., altfr. bruka, alts. u. agls.
brucan, ahd. brulian, dn. brug
holl.
bruiken,
nhd. brauch; Bopp 80. 84. Gf. Ill, 279. Rchth.
adject.,
brauchbar,
ntzlich,
672) ,
loifiXi/nog:
Tim. 1, 4, 8; f il/^?/(TTO? Tim, 2, 2, 21. 4, 11.
Philem. 11; bruks vigan, av/ii(ft^eiv
Cor. 1, 10,
33. Skeir. IV, b.
,

BRNNA
Dn-bruks,
17,

10;

53,

3.

GA.

4, 12. 6, 18. Eph. 6, 10. 22. Phlpp. I, 14.


3, 1. 13. Col. 4, 7. Thess. 1, 2, 14.
17. 3, 2. 7. 4, 10. 5, 27. Thess. 2, 1, 3. Tim. 1,
4, 6. 5, 1. 6, 2. Neh. 7, 2.

unntz, uxfjtwg: Luc.


Psalm.

unbrauchbar,

unbruka vairpan, u/^Qnovad-ui

2.

2, 25.

Brukjan,

conj. anom., praet. bruhta, brauchen,


gebrauchen, anwenden, /Qtjad^ui: Cor. 1, 7,
21. Cor. 2, 1, 17. 3, 12. Tim. 1, 1,8. 5,
23. Skeir. III, b. V, a. b; ajroxQrja&ut: Col. 2,
22; ftiTi'xeiv: Cor. 1, 10, 17. 'sO. h. I.

hrunm-, ahd., alts. 6run?io, agls.


Briinna.
burne, altfr. burna, schw. brun, dn. bi-end, hell.
born, nhd. born, bruiinen; Gr. III, 3S7. Gf. III,
310. Rchth. 676), masc, Brunnen, Quell, nr^yri'.
Mc. 5, 29.

Galiuga-brofiar,

brijnia,

(altn.

bijrn,

agls.

Mc.

&cQui: Eph. 6, 14.

BrnStS

Thess.

Bkel

bnjsti,

(altn.

ahd., altfr., nhd. br^st, engl, breast, schw. brst,


dn. bryst, holl. borst; Gr. II, 450. III, 406. Gf. III,
275. Rchth. 672), fem. anom. plur. tant. 1) Brust,
aTVj&og: Luc. 18, 13; 2) Herz, Gemiith, anXuyxvu:
Cor. 2, 7, 15. Col. 3, 12. Philem. 12. 20.

BrO])ar
der,

brodlr,

(altn.

ahd. brodar,

altfr.,

alts.

brothar ,

broeder, nhd. bruder;

holl.

brotSor,

agls.

schw., dn. bro-

engl, brother,

(fQUTQtu,

vgl. gr.

Ut.frater; Bopp 80. 84. Gr. III, 321. Gf. III,


300. Rchth. 671), masc. anom., Bruder, udtX(pog: Mth. 5, 22. 23. 24. 6, 3. 25, 40. Mc. 1,
16. 3, 17. 31. 32. 33. 34. 35.
5, 37. 6, 17.
10, 29. 30. 12, 19. Luc. 3, 1. 19. 6, 14. 41.
42.
14, 12. 26. 15, 27. 32. 17, 3. 18, 29.
20, 28. 29. loh. 6, 8. 7, 3. 5. 10. 11, 2. 19.

Rom.
13.
6.

7,

1.

Cor. 2,

3.

9,

Cor.

15.

1,

1,8.

10,

1.

II, 25.

12,

1.

14,

(altn.,

unt.

Liuban.

altfr.,

engl,

Aret.

im Plural

2)

bokoa a)

die heilige Schrift,

Vadja-bokos,

die Schriften

(des

plur.,

yQa(fui:

Pfandbrief,

/eigyQutfov:

14.

Col. 2,

Bokareis, masc,

.Schriftgeiehrter,

y^ufiftuTivg:

7, 29. 8, 19. 9, 3. Mc. 2, 16. 3, 21.


22. 7, 1. 5. 8, 31. 9, 11. 16. 10, 33. 11,
18. 27.
12, 28. 32. 35. 14, 43. 53. 15, 1.
Luc. 5, 21. 30. 6, 7. 9, 22. 15, 2. 19, 47.

Jlth.

10.

4, 6. 5, II. 7, 12. 9, 5. 15,


2, 12. 8, 1. 22. 9, 3. Gal. 1,

s.

Mc. 14, 49.


Rom. 15, 4. Cor. 1, 15, 3. 4. Tim. 2, 3, 16;
b) Buch, yQUf(/.tuTu: Luc. 16, 6. 7. Tim. 2, 3,
15; i'log: Mc. 12, 26. Luc. 3, 4. 20, 42.
Phlpp. 4,3; iliov. Luc. 4, 17. 20. Tim. 2,
4, 13; saggvs boko, Vorlesung, s. unt. Saggvs;
bokos afsuteinuis, Scheidebrief, ili'ov utiootuaiov: Mc. 19, 4; bokoa afstassais, unoaraiov:
Mth. 5, 31; c) Brief, intaTol}]: Cor. 1, 16, 3.
Cor. 2, 3, 1. 7, 8. 10, 9. 10. 11. Thess. 2, 3,
14; d) Wissenschaften, YQu/.t/.iuTu: loh. 7, 15.

breast,

agls.

u.

alts.

udilrfor.

(vox gr.), Leinwand, vaaog: Luc. 16, 19.

ahd. boh,

A. T.),

brtosl,

Brder,

plur.,

schw. bok., alts., agls. boc,


book, dn. bog, holl. bnek, nhd.
buch; Gf. 111, 32. Rchth. 657), fem., I) im Singular a) Buchstab, jp,((;(/m: Rom. 7, 6. Cor. 2,
3, 6. Gal. 6, II; b) Urkunde, Schrift, Monum.

8.

masc.

BroI>ra-Iubo und bropm-Iubo,

unt. Briiinan.

s.

Bruder, tpivdSilrfog:

Gal. 2, 4.

12, 20.

BySSUS

ahd. brutija, schw. brynia, dn. brytiie; Gr. II, 34,


451. 487. III, 446. Gf. III, 312), fem., Panzer,

IlrnUlStS

falscher

26.

BroI>rahans,

brunjo,

alts.

11

Cor. 2,

(altn.

Brniljo

31

20,

1.

Botan,

19.
s.

39.

unt.

46.

Cor.

1,

1, 20.

Eatan.

o.
Vra.

(alts.

gl

...

ge

...,

agls.

ge

altfr.

ge..., gi..., ahd. ga..., ^a... u.s.w.; Gr.

832

255.

II,

ie ...,

Modificatlon der Verbalformen, (gewhnlich bei Pas-

733ff.

sivformen

1018. Rchth. 838),


inseparable Partikel, welche zur Composition mit
Substantivis, Adjectivis und Adverbiis, hauptschlich
aber mit Verbis gebraucht wird, wo sie theils zur
flf.

III,

Gf. IV,

10.

und solchen Activformen , welche passigebraucht werden, wie der Infinitiv; auch
bei der fr das Futurum gebrauchten Prsentialfonn,

visch

beim Prteritum, beim Participiura Passivi)


nhern Bestimmung der Bedeutung dient

theils zur
,

wo

es

GA.

32
meist deo griech. Prpositionen

weilen auch aiK,

fr,

.to,

r/iu

ort'',

u.

xr, diu,

bis-

entspricht

und

a.

Bedeutung des z u g c i c h m t , thcils die des


er... involvirt, oder noch bestimmter hervorhebt. Von nichrern mit ga zusammengesetzten Verbis sind die Simplicia nicht mehr vorhanden, von
theils die

Vcr

andern haben wir sie noch; bei letztem findet man


hufif gleiche Bedeutung des Compositum mit dem
Simplex, daher auch bei den jetzt fehlenden die
Simplicia vorausgesetzt werden knnen; andere entprechen griechischen Compositis mit Prpositionen.
mit Verbis , a) deren Sim1 ) Zusammensetzungen
gaa/rgi-jaii, gahalnan,
plicia nicht mehr vorkommen
gabeisljan, gal/liiidjan, gablindnan, gageigun, gada:

garaginon, garaidj'an, gartnnun, gasaiwan, gasakan, gaaokjan, gasalbon, gasaljan, gasandjan, gasigqan, gasigljait, gasitan, gasaljan, gaskapjan,
gaskaidan, gaskamun, gasluvan, gaslepan, gaanivan, gamiiuiiijan, gasunjon, gasupon gaspeivan,
,

gaspilton, ganlundan, gasleigan, gastojan, gastigqan, gnsveraii, ganvillan, gasviiipjan, gasvinpnan,

gataiknjan, galalzjan gutandjan , galaujan , gatimrjun, gatiuhan, gatulgjan, galrauan, gavaiipan,


gavaldan, gavaljan, gavuuikjan, gavasjan, gaveihan, gave/i/an, gavugjan, gavandjan, gavinnun,
gavisan, gafullaveisjaii, gavrikan, gafahan, gafastan, galhan, gafulljan, gafutlnan, gafraihnan,
gafraujinon, gaweilaii, gawoljan; d) Bicomposita:
,

gagalvikon, gagamainjan, gagatilon,

ban, gadauhjan, gadaarsati, gadiupjan, gadrahan,


gaqiujan, gaqiunan, gahailnan, galmftnan, gahardjan, gajiarhan, gajiaiijan, gajmirsan, gajmursnan,
rrapiaiha/i, gaplahsnan, gapvusljun, gaib/ijan, ga-

gagaliuftjun

karan, gasvikujipjan, gakroton, gaiuiledja/i, galeikon, gamainjan, gamatirgjan, gamotan, gamotjan,


ganagljan, ganolijan, ganohnan, ganaitjan, ganavistron, ganipnan, ganisan, gapaidon, gaiapan,
garaihtjan, gasopjan, gasibjun, gaskaid/ta/t , gatkapjan, gaskeirjun, gasleij'jan, gasmipon, gasuljaii,
gasuqon, gastagqjan, gastopa/i{aii), gastaurknan,
gatarhjan, gateihan, gatevjan, galiman, galamjan,

iiavistron, mijtgasaljan, mipgasvillan, viipgatimrjan,

gavaknan, gavargjan, gavigun, gavadjon, gaveisoii,


gavundon, gavrisqan, gnfahrjan, gnfripon, gafrisahtjan; b) deren Simplicia zwar nicht mehr vor-

kommen,

die aber in Composition mit andern Pr-

positionen vorhanden sind:

guainnn(a>i), gabran?i-

jan, gadrobnan, gadrausjan, gahamon, gapivan,


galeipan, galukan, galuknan, gaiiahan, gananpjaii,
garedan, gasmeilan, gaslaldan, gasvogjan, galairan, galaurnan, gatilon, gavidan, gafaihon; c) deren Simplicia noch vorkommen: gaahtan, gaaiviskon, gaaukan, gaarman, gabaidjun, gabairan, gabairgan, gabairhtjiin, gabandvjan, gabauan, gabotan, gabeidan, gabindan, gabiugan, gablaupjan,
gableipjan, gabrikan, gagaggan, gndailjan, gadaupjan, gadaupnan, gadragan, gadiigkan, gadiagkjan,
gadriusan, gadomjitii, gaqipan, gaqiman, gahuban,
gahailjan, gahaitaii, gahaunjan, gahausjan, gahilpan, gahnairjan, gahuljan, gahrainjun, gahorinon,
gapahan, gapeihan, gapiupjan, s,apliuhan, gapreihan, gapulan, gapra/gljan, gaidreigoti, gakiusan,
gakausjan, gakunnan, gakamijan, galapon, galaisgalauijan, galaljan, galeikinon,
jan, galaiiljan
galeikan, galevjan, galagjan, galaugnjan, galiuhtjan, galausjan, galiugan, galisan, gamagan, gamanvjan, gamaudjan, gamurzjan, gamatjun, ganieljan, gamikiljan, gamitan, gamunan, ganamnjan,
ganiman, ganiutan, ga?iasjan, gajiukan, garahnjan,
,

gagavairpjaii, gaguvuiipnnn ; al garaihtjan; dugadugavindan; puirligaleikon; i'ngaleikon,


saiiean,
inngaleipan ; mipgaqiujan, inipgaduupnan, viipga-

mipgaliuhan, mipgavisan

ungasaiwan ; vipragamot-

jan, fauragahaitan, fauragahugjan, fuuragaleikan,

fauragamarmjan
fauragasandjan

fauragameljan , fauragaredan,
fauragateihan \
fauragasatjan
,

mipinnguleipan ; 2)mitParticipien:
gahnaivips, gakusans, galeikaips; afgastopans; mipgaleikonds; ungahabands, ungalaubjands, ungasaitaans, ungastopans, ungatevids, u?igavagips, ungafairinonds, unga/'aiiinops ; 3) mit Substantivis, deren Stammwrter theils schon in der Composition
mit ga vorkommen, theils auch ohne dieselben:
gaaggvei gaaibja, gabaur, gabaurs, gabaurps,
gabairhtei, gabaurgja, gabaurjopus, gabinda, gabindi, gabundi, gableipei, gabruka, gagudei, gagre/ts, gadaila, gadaiika, gadeds, gadik, gadrauhts,
e) Tricompositum

gaqiss, gaqumps, galilaiba, gahobairis, gahnit, gahauseins, gahugds, galireiiiiei/ts, gapagki, gaplaihts,

gaprask, gaprafsteiiis, gakusts, gakunds, gakunps,


galiug, galiugaapauslautus, galiugabropar, galiuga-

galaisla, galaubeins, galeika, galeiki, galigri,

praufetus, galiugaxristus, gamai/iei, gamaindups,


gamai/ips, gamaiiija, gamaitano, gaman, gamarzeins, gamarko, gameteins, gamitons, gaminpi, gamunds, ganauha, ganipijis, ganisfs, gajuk, gajuka,
gajuko, garazna, garaziio, garaideins, garaihtei,
garaihlipa, garaihteins, garehsns, gariudi, gariudjo,
gaiuns, garunjo, garuni, gasahts, gasateins, gasinpa, gaskadvehis, gaskaideins, gaskalki, gaska/ts,
gaskoh, gntaura, gataurps, gatimreins, gatimrjo,
gavaiipi, gavuleins, gabaurpivaurd, gavaurdi, gavaurki, gavaurstva, gavaseins, gaviss, gavandeim,
gavargeins gafah gafaurds gafilh , gafrapjei,
gafreideiiiH, gafripons, ga/rijons, gaweilains; ungaraihlei, ungalwbains, ungalaubeins; mipgaqumpt,
,

::

GABAA

4) mit Adjectivis: gaguds, gadofs,


gagiss, gahails, gapaurbs, galaubeins, galauhs,
galeiks, galiugs, galubs, gamaids, gatnains, ganoha,
garaids, garaikts, gariuds, gaskohs, gatils, gavair-

miPgaainpa;

peigs, gavalis, gavaurts, gmnleis,

neigs, gafaurs,

gavamms, gaviz-

ga/ulgins, gaioairbs;

ungalaubs,

ungatass, ungawairbs; 5) mit dverbiis: gaaggvo,


gahaurjaba, gagudaba, gaha/ijo, galeiko, garaihtaba, garedaba, galemiba, gatilaba, gafehaba ; ungatassaba.

Fuad:

nom. propr.

Grabair,

nom. propr. masc, FutQ: Esdr.

Gabei,

unt.

s.

Grabeig'.S,

s.

Esdr. 2, 25.

Giban.

nom. propr., raQi/jk: Luc.

Gaggan

(altn,

gunga,

ganga,

engl,

1,

19. 26.

a!ts.
agls., ahd. gangan,
go, schwed. g, dn. g, nlid.
,

gehen; Bopp 122. 125. Gr. II, 60. Gf. IV, 65.
Rchth. 788), conj. anom. praet. iddja (gaggida
Luc. 19, 12), partic. praet. gaggans (Mc. 7, 30;
gaggips Jlth. 3, 11 aus der Skeir.); 1) gehen,
reisen, kommen, i^y^ead-ui: Mth. 3, 11. Mc. 1,
45. 2, 13. 10, 14 11, 15. 27. Luc. 3, 16.
6, 47. 8, 49. 9, 23. 10, 1.
14, 17. 26. 27.
31. 18, 16. loh. 3, 26. 6, 5. 17. 35. 37. 45.
47.
7, 37.
11, 29. 38. 12, 22. 17, 11. 13.
18, 3. 16; ilgi^yjf^aai: Mth. 6, 6. Mc. 6, 10.
8, 26. Luc. 8, 41. 9, 4. 10, 8. loh. 18, 28;
UTtiQXtad-ui: 3Ith. 8, 19. Luc. 5, 14. 9, 57. 60;
t^tQXiad-ai: Mc. 3, 6; no^ivea&at: Mth. 8, 9.
9, 13. 11, 4. 25, 41. 27, 66. Mc. 16, 10.
Luc. 1, 6. 39. 2, 3. 4, 30. 5, 24. 7, 6. 8.
11. 22. 50. 8, 14. 48. 9, 13. 51. 52. 53. 56.
57.

14, 19. 31.

15, 4. 15. 18.

17,

11.

14.

19.

7, 35. 10, 4. (11, U.)


3. 12. 28. 16, 7. 28.
Cor. 1, 10, 27;
ilgnoQivtad-ui:
Mc. 6, 56;
naQanoQivtad-ai:
Mc. 9, 30; riianoQtvia&ai: Luc. 6, 1; axot/Hv:
Gal. 5, 25. Phlpp. 3, 16; TCQoxonTtiv: Tim. 2,
Mc. 10, 32; xaTuuhiiv:
2, Ifi; avaat'viiv
Luc. 2, 51; ayiiv: Mc. 1, 38. 14, 42. loh. 11,
7. 11, 11 (h. 1.). 15. 16. 14, 31; vnyuv: Mth.
5, 24. 41. 8, 4. 13. 32. 9, 6. 27, 65. Mc. 1,
44. 2, 11. 5, 19. 34. 7, 29. 8, 33.
10, 21.
52. 11, 2. 14, 13. 16, 7. Luc. 8, 42. 10, 3.
19, 30. loh. 6, 21. 7, 3. 33. 8, 21. 9, 7.
11, 8. 31. 44. 12, 35 fin. 13, 33. 36. 14, 4.
5. 16, 5. 10. 18, 8; 2) umhergehen, niginaTetv:
Mth. 9, 5. 11, 5. Mc. 2, 9. 5, 42. 7, 5. 8,
24. Luc. 5, 23. 7, 22. 20, 46. loh. 6, 19.
66. 7, 1. 8, 12. 11, 9 10. 12, 35. Rom. 8,
19, 12.
14, 2.

28. 36.

loh.

18.

Col.

afar,

Cor. 1, 7, 17.

14, 15.

Cor. 2,

10, 2. 3. 12, 18. Gal. 5, 16.


10. 4, 1. 17. 5, 2. 8. Phlpp. 3, 17.
1, 10. 3, 7. Thess. 1, 2, 12. 4, 1.
7.

2.

Raihtaba gaggan, s. unt. Railits.


unt. Afar und Afargaggan.

Gaggan

s.

Ana-gaggan, kommen,

knftig sein,

^7rtp;^f(75-(;

2,7.

Eph.

At- gaggan,

gehen, kommen, iQXtad^ut: Mth. 5,


25, 39. Mc. 2, 18. 20. 3, 20.
11, 13. 27. 12, 18. 14, 66. 16, 1.
15.

9,

5, 27.
Luc. 5,

2.

13,

7.

3.

loh.

6, 17.

7, 30. 50.^

16,28; intqxiad-at: Luc. 1, 35; TtQogtQXia&ut:


Mth. 9, 14.' 26, 73. 27, 58. Mc. 14, 45.

Grabriel,
altfr.

2, 20.

Gibun.

uat.

5,

2.

Eph. 2,
12.

33

13, 13.

4.

1.

4,

24.

Grabciaj

GAGGAN.

Luc. 8, 44. 9, 12. loh. 12, 21. Tim. 1, 6,


3; tlgiQx^a&ui: Mc. 6, 25.
11, 15. 16, 5.
44. 17, 7; t /();i^ff5^t
Luc. 1,9. 7, 36.
nuQayl)'viad-ai: Luc. S, 19; jioloh. 19, 4;
Qiviad^ur. Luc. 14, 10; iy.noQiviad-ai: Luc. 3,
7; ii'aTi]a(a9^ui: Tim. 2, 3, 1; y.aTuulvttv:
Mc. 1, 10. Luc. 3, 22. 8, 23. 9, 54. 18, 14.
loh. 6, 16.
Dalap atgaggan, s. unt. Dalap.
unt. Duaigaggan.
s.
Atgaggan du
Atgags. unt. innatgaggan.
gan inn
Atgaggan 7iew,
nahen, iyyl^itv: Luc. 15, 25.
Atgaggan ut,

herausgehen, {^tQX^od-at:

loh.

18, 29.

19,

4.

Duat- gaggan,

hinzugehen, nQogiQx^od-ui: Mth.


1
31. 10, 2.
8, 5. 25. 9, 20. 26, 69. Mc.
12, 28. Luc. 7, 14. 8, 24. 9, 42. 20, 27;
Luc.
atgaggan du
8, 44.
',

Innat-gaggan,
8,

hineingehen,

27, 53.

5.

JIc.

5, 39.

tlgtQxtd^at:

Luc' 7

45.

5Ith.

14,

17, 12. loh. 10, 1. Cor. 1, 14, 24; f,aiveiv: Mth. 8, 23; atgaggan inn, iigtgxjoS'uc:
Mth. 9, 25. Mc. 6, 22. Cor. 1, 14, 23.
23.

Af- gaggan,

ab-, weggehen, weichen, anoctiVHv: Luc. 5, 2; ucflaruad^ai: Luc. 2, 37;


vnoxioQHv: Luc. 9, 10; v.vax,u)QiTv: loh. 6,
15; TTOQivea&ui: Mth. 11, 7.

n.

Afr- gaggan,

nachgehen, folgen, y.oXovd^(h


Tim. 1, 5, 24;
Gaggan -afar, s.
diwxuv: Phlpp. 3, 12. 14.
afargaggan, airaxolovd^iTv:
vmi.Afar; mip
Mth. 8,

23;

enay.oXovd-itv:

Mc. 5, 37.
vor Einem hergehen, mit accus.,
nQoyeiv: Mc. 10, 32. 16, 7.

Faurbio gaggan,

Ga-gaggan,
4

2)

l) kommen,
zusammenkommen,

yta&ai: Mc.

6,

30. loh.

inijioQiviod-ar. Luc. 8,
sich

versammeln, avva-

18, 2; auch

gagaggan

GADDARENUS

34

Fanra - gaggan

avffQXKj&ai: Mc. 3, 20; 3) geschehen,


werden, nouhitv: Phlpp. 1, 19; yi'yrta&ai:
Mc 11, 23. Samap gagaggan, sich vcrsamCor. 1, 5, 4.
mehi, ovvyfaS^ai

sif:,

Luc.

ilurcLgehcn, hinber-, vorber-

Mc.

1 1

Luc. 18,

9.

29. h.

3,

5.

4.

12.

neutr.

Vorstehung, Verwaltung,
Eph. 1, 10. 3,
3. 4.

ohorofua: Luc. 16,

2.

9.

2.

Faura-gaggja (fauragagja

Luc. 16, i), masc,


Luc. 8, 3. 16,

Vorsteher, Verwalter, oty.or6j.iog:

Tim. 1, 5, 13.

Rom. 16, 23.

8.

Faura-gagga, masc,
Gaggs, masc. C^gagg,

17, 12. loh. 10, 2. 9; tlgTiOQevtad-ai: Mc. 7,


18. 11, 2. Luc. 8, 16. 19, 30; (/.iarniv:

Mc. 6, 56;

Tjlaniu:

15.

At-gaggs, Zugang,

Mc. 5, 18. Inngaggan framis: fortgehen, n^oulvnv: Mc. 1, 19.

Inna-gahts,

(praet. statt mipi'ddja, auch mididdja


Luc. 7, 11), mitgehen, av/iinoQiviaS^ui: Luc. 7,
11. 14, 25; ovvavualviiv: Mc. 15, 41.

29.

h.

Gal. 4, 2.

Gang,

neutr.),

Gasse,

Mc. 11,

otfirfoiog:

4.

Eph. 2,

nQoguywyfj:

18.

Eingang,

fem.,

Luc.

Eintritt,

I,

1.

Fram-gahts,
Unat-gahts,

Usgaggan,

1, 7.

Tit.

das.,

12.

3,

Mi|>-gaggaii

ausgehen, herausgehen, hinaufgehen,


Mth. 5, 26.
io/ead-ai: loh. 6, 15; i^iQ/jad^ui
8V32. 34. 9, 26. 31. 11, '7. 26, 71. 75. 27,

3.

2.

1.

hineingehen, tigtQXtcd-ui: Mth. 7, 13.


Luc. 7, 6. 8, 51. 10, 5. 10. 15, 28.

lan-gaggan,
8.

1) vorangehen, n^onoQiiiad-at:

2) vorbeigehen, naQaiiOQiiitj&ui: Mc. 15,


1.;
3) vorstehen, nQlaraad-ui: Tim. 1,

Faura-gaggi,

gehen, diiQ/iodai: Luc. 2, 15. 35. 9, 6. 17,


tiuqi'qCor. 1, 10, 1. le, 5;
11. 19, 4.
y^iad^at Luc. IS, 37 ; nuQanoQti'ia^ui Mc. 2, 23
TiuQytiv: loh. 9, 1; 2) umgehen, niQuqytad^ai:

,s,

nQoynv:

70;

1,

39;

Iialrh-gaggan,

GAIRDAN.

Fortschritt, nqoxonri: Phlpp. 1, 25.


adject.

unzugngig,

unqogirog:

Tim. 1, 6, 16.

26. 28. 29. 36. 45. 2, 12. 3, 21.


6, 10. 12. 24. 54. 7, 29. 30.
5,
8, 27. 9, 25. 26. 29. 30. 11, 11. 14, 16. 16,
8, Luc. 1, 22. 4, 35. 36. 41. 42. 5, 8. 27.
53.

Mc.

2.

8.

GraddarennS,

1,

Mc. 5,

7, 17. 24. 25. 26. 8, 2. 27. 29.


9, 4. 5. 6. 43. 10, 10. 14,
23. 15, 28. 17, 29. loh. 8, 59. 10, 39.
31. 16, 28. 18, 1. 19, 5. Cor. 1, 5,
Cor. 2, 6, 17. Ph!pp. 4, 15; ixnoQtvead-ai:
1, 5. 6, 11. 7, 21. 23. 10, 17. 46. 11,

(ahd. galaling, agls. gcedelitig, alts.


gigado, gaduling; Gr. II, 51. Gf. IV, 143), masc,
Vetter, uviipiog: Col. 4, 10.

Gradilig^g^S

6, 12. 19.
33.

21.

11,
10.

Mc.
19.

35. 38. 46.

Luc. 4, 37, Eph. 4, 29. Col. 3, 8; uviqloh. 6, 3; dvauivciv:


(a.\. ntQxead-ai)
10," 33. 15, 8 h. 1. Luc. 2, 42.

Xtad-ai

31.

10.

19,

28.

Gal. 2,

1.

2;

TiQOQavuuiritv: Luc. 14, 10; Ut usgaggan od.


usgaggan ut, i^tQyiad-ai: Mth. 9, 32. Mc. 1,
25. 11, 20. Luc. 15, 28. loh. 18, 4. 16.

Ui^aggan,
10, 9;

aus-, herausgehen, f^tQ/jad-ai

\y.noQtiia&ui:

Ufer-gaggan,
y_iad-ui:

6.

Grazanfylakiann

(vox gr.),

yat^ocpvXdxwy:

8, 20.

loh.

GrazdS

(altn. girdi, alts. gerda, agls. gerd, ahd.


gart, altfr. ierde, engl, yard, nhd. gerte; Gr. III,
412. Gf. IV, 255. Rchth. 845), masc. Peitsche,
y.ivTQOv: Cor. 1, 15, 55. 56.

Mc. 1, 10.
9, 28. 18,

nom. propr. masc, raduQr^vg:

Luc. 8, 26. 37.

1.

30.

loh.

29;

vntQahtiv:

neutr.,

Grailjan

Gaggan.

(vox gr.), ykwa:


9, 43. 47.

Phlpp. 2, 30.

Cor.

mit accus., vTrav-

1,

h. 1.;

naqanoQtvtad-ai:
dtanoqivta^ai (?):

vg:
*

nom.

propr.

riwriaagh

1,

propr.

masc, rlog: Rom.

16, 23.

14.

nom. propr. masc, FtQytar]-

Mth. 8, 28.

Grairdan
agls.

12.

(zur Wurzel geil, s. Gf. IV, 182), conj.


Cor. 2, 2, 2.
ev^^alvetv

Grairg^aisainnS

vorbeigehen,

2, 9,

29.

1, 24.

erfreuen,

Luc. 5

Mth. 5, 22.

Mangel, vareQi^iAu: Cor.


Col.

Grainnesarai^ $

Thess. 1,

Tv: loh. 11, 20.

Mc. 11, 20. 15, 29.


Luc. 18, 36.

unt.

GrainSI nom.

Vi|>ra-gaggan, entgegengehen,

Faor-gaggan,

Graidv,

11,

c (dreimal).

s.

Graiainna
10, 28. Mc

Mc. 7, 15.

berschreiten, bertreten, nagtQ-

Luc. 15,

Skeir.

OalltS,

(altn. girda,
gird, alts. gurdian,
gyrdan, ahd. nurtil, altfr. gerdel, engl, girdl,

GAIRNEI
schwed. grdel, dn. gjorde, gyrdel, holl. gordel,
nhd. grtel- Gr. II, 38. III, 449. Gf. IV, 248 ff.
Rchth. 774), conj.I, gard, gaurdun, gaurdans, grten.

Bi-gairdan, umgrten, neQi(^wvvvvut: Luc. 17, 8.


Uf-gairdan, dass., Eph. 6, 14.
Gairda, fem., Gurt, ^wv?;: Mth. 1,6. 6, 8.

Oairiiei,
Oairiijaii

G-aira
neutr.,

unt.

s.

(Castill.

Cor. h.

Gloss.

442),

FuIti]?:

Cor.

16,

1,

j.

1.

GfiVaVH

und 3,

1.

(altn. galgi,

ahd.,

h.

10, 21.

15, 21.

Gauripa,
16,

Gaurei,

30.

32.

propr.,

Mth. 27,
6, 21. 9, 30.

rahXttt'a:

Mc. 1, 9. 14. 28. 39. 3, 7.


15, 41. Luc. 2, 39. 3, 1. 4, 14.
17. 8, 26. 17, 11. loh. 7, 1. 41.

31.

44.

5,

Galeilaius, masc, rahXaiog: Mth. 26, 69. Mc.


7, 31. loh. 6, 1.

Gf

IV,

Gal. 6,

zu Gal. 6, 17. ahd. ganzen;


conj. II,
verursachen, naQf'xiiv:

(Castil.

222),
17.

Gran

(d. i. ga-u), ist die Compositionspartikel ga


und das fragende u, welches zwischen jene und

das componirte Wort eingeschoben


und zu Mth. 9, 28.

ist;

s.

unt.

Oanlg'aupa, nom. propr., rolyod-: Mc. 15, 22.


Graninanrra, nom. propr., r/xo^Qu: Rom.
9, 29.

Crainnjan
man,

engl,

ma.sc,

(altn.

gaum;

F/iw^^og:

gaumr,

alts.

Gr.

47.

II,

fem., dass.,
conj.

II,

Betrbniss,

r.-z/;:

Phlpp. 2, 27.

betrben, Ivnuv.

Cor. 2, 2, 2. 5.

GrardS
gart,

7,

Rom.

14,

Eph. 4, 30.

9.

8.

Mc

6, 11.

gomian,

Gf

gard, dn. gaard;

agls.

gy-

vgl.

Gairdan;

vgl.

ahd. karlo,

garden, nhd. garten, lat. hortus; Gr. II, 39.


III, 426. Gf. IV, 249. Rchth. 773), masc (plur.
gai-deis), Haus, Familie, Geschlecht, olxog: Mth. 9,
engl,

11, 8. Mc 2, 1. 11. 26. 3, 20. 5, 19.


7, 17. 30. 8, 3. 26. 9, 28. Luc. 1, 23.
27. 33. 40. 56. 69. 2, 4. 5, 24. 25. 6, 4. 7,
10. 8, 39. 41. 9, 61. 10, 5. 14, 23.
15, 6.
16, 4. 18, 14. 19, 5. 7. 9. 46. loh. 11, 20.
Tim. 1, 3, 4. 12. 15. 5, 4. Tim. 2, 1, 6. Tit 1,
11; otxi'u: Mth. 8, 6. 14. 9, 10. 23.
1, 29.
7.

38.

Mc

3, 25. 27. 6, 4. 10. 7, 24. 9, 33. 10,


10. 29. 30. Luc 4, 38. 5, 29. 7, 6. 36. 44.
8, 27. 51. 9, 4. 10, 5. 7. 18, 29. loh. 8, 35.
11, 31. 12, 3. 14, 2. Cor. 1, 11, 22. 16, 15.
Cor. 2, 5, 1. Tim. 1, 3, 4. 5. 12. 15.
5, 4.

2, 15.

Tim. 2, 2, 20. 3, 6; avX^: Mc 14, 54.


16; faur gard, ftg jTQoavhov: Mc. 14, 68;
garda valdands, s. unt. Valdan.
13.

15,

Aurti-gards, Garten,

Mi^jon-gards

xrinog:

(Gr. UI,

oiy.ov/.iivi]:

393.

Luc. 2,

Veina-gards, Weingarten,
1.

1.

loh.

IS,

1.

26.

DM. 458), Erd4,

5.

Rom.

10,

Skeir. IV, b.

18.

IV, 201. 205),

gardr, alts. gard, agls. geard, ahd.


garda, engl, yard, schw. garder, grda,

(altn.

altfr.

kreis,

Gaumaurus,

Schmerz,

fem.,
6.

alts.

55.

Gransjan

Gavi.

6.

nom.

unt.

Gaurjan,

Luc. 9, 23. 14,


27. Cor. 1, 1, 17. 18. Gal 5, 11. 6, 12. 14.
Eph. 2, 16. Phipp. 3, 18. Col. 1, 20. 2, 14.

Graleilaia,

Cor.

bSvQi.ig:

7.
s.

i.

1.

galgo, agls., altfr.


galga, engl, gallows, schw. , dn., holl. galge,
nhd. galgen; Gf IV, 185. Rchth. 772), masc,
Kreuz, arav^g: Mth. 10, 38. 27, 42. Mo. 8,
34.

yov), conj. U,
Luc. 7,

d-QtiviTv:

gornon, ahd. gor; vgl. griech. yooyg; Gr. II, 57. Gf IV, 237), adjcct., traurig,
finster, betrbt, ay.vd^Qiong
Mth. 6, 16; Xvnovftirog: Mc. 10, 22; Gv).7.vnov/.i(vog
Mc. 3, 5;
TieQi'lvTiog: Mc. 6, 26. Luc. 18, 23. 24.

15.

Gj-alg^a

25;

(alts.

loh.

Cor. 1, 16,

Gal. Inscript.

dass.,

18. h.

5,

vgl. griech.

Luc. 6,

16, 20.

loh.

Granja,

nom. propr. rularia:


Tim. 2, 4, 10.

Galatius, masc.

32.

2, 7,

Gaitsa, fem., Ziege, yJfiuQog: Neh.

Galatus,

(^gh.geong;

Gaixno|ia, fem., Klage, Trauer,

I.

Geisan.

unt.

s.

Gr. III,
12, 7. h.

(ahn, geit, agis. gat, ahd. keiz, engl.


goat, dn. geed, holl. geyt, nhd. geiss; vgl. lat.
hoedus; Gr. III, 327. 338. Gf. IV, 286), fem.,
Ziege, iQKfog: Luc. 1.5, 29.

2.

II,
sehen, gewahren, oqv. Mth. 9, 11.
4, 12. Luc 5, 8. 17, 14. 13. loh. 9, 1;
llntiv: Luc. 6, 41. 42; ialinnv: Luc. 6, 42;
d-tad-ui: loh. 6, 5; d^iWQiTv: Mc. 16, 4; y.uTo.vfiHv: Luc. 6, 41;
nQog^yuv: Tim. 1, 4, 13.
Skeir. VII, d; im Passiv erscheinen, auinad-ac.
Mth. 6, 5.
conj.

Mc

Geiran.

unt.

s.

v.

Cor. 2,

G-aitci

1,

35

trauern, nivd-tiv:

Oairnni,
Oaisjan,

Gai.

GARDS.

Grannon

Geiran.

Geisel, ay-loxfi:

Oalatia.,

8.

9.

Luc. 20,

9.

fintluiv:

10. 13. 15. 16.

5*

Mc. 12,

GASTS

36
In>gardls,

adject.,

Cor. 1, 16,

19.

Iii>gardja, masc,
Tim. 1, 5,

Hausgenoss,

Col.

6 xux

GIBAN.
* Geiro
fem.
Faihu-geiro,

oly.ov.

15.

1,

dass.,

Col.

Eph. 2, 19.

oly.iToi:

Knigshaus,

I)

fem.,

Luc. 7, 25; 2) das Reich, aaiXu'a:


20. 0, 13. 7, 21. 8, 11. 12. 9,
35. 11, 11. 12. Blc. 1, 14. 15. 3, 24. 4, 11.
23.
10, 14. 15. 2.3. 24. 25. 11, 10. 12,
6,
34. 15, 43. Luc. 4, 43. 6, 20. 7, 28. 8,
I. 9, 2. II. 27. 60. 62. 10, 9.
14, 15. 16,

Gairuni,

11.

III,

schw.

3, 2
3,

14,

hostis;

laf.

geslr,
dn.

man^

aits.

srasl

396. Gf. IV, 268), masc.


Fremdling, Gast, '^tvog: Mth. 25,

27, 7. Eph. 2, 12. 19; gastins andniFremde aufnehmen, '^ivoSo/^tiv: Tim. 1,

GrAtTO

(altn.,

s.

unt.

schw. gata,

alts.,

altfr.

gat

(ahd. houici,

ga,

go, nhd. gau;


IV, 274. Rchth.
neutr.
Land, Gegend, yuQu: Mth. 8, 28.
771),
,
Luc. 8, 26. 15, 14. 15; mQi'xwQog: Mc. 6, 55;
gavi bisilande, dass. , Luc. 4, 14.
395.

alts.

DRA.

496.

Gsnja, masc, Gaubewohner;

gaujans,

plor.

s.

w. gavi, ntQi/(jQog: Luc. 3, 3; nlijS-og irig


TiiQi/wQov: Luc. 8, 37.

V.

*reig^an

(geiggan Cor. 1, 9, 20 ff.) (altn. gagn,


schwed. gagnti, gina, gagn, dn. gavne; vgl. nhd.

gaunei),

conj. II,

Ga-geigan,
Luc 9, 25.
*

CrCiran
gernian,
ieria,

xiQSalvnv. Mc. 8,
Cor. 1, 9, 19. 20. 21. 22.

(altn.

geornian,

agls.

girich,

giam, giarnan, girna,

ierne;

yearn,

schw.

36.

geron,

alts.

ahd. giri, geron,

engl,

altfr.

gerna,

gjarna, iegra, dn. gjerne, gjerrig, nhd. gier,


gern, begehren;

846),

conj. 1,

19,

nQod^v^ilu:

Gr. II, 57. Gf. IV, 225. Rchth.


garr, gairun, gnirans, begehren.

Cor. 2,

2.

y.tQog: Tit. 1, 11.

conj. II, begehren, mit gen. oder iofin.,

Oeisan

(engl, gaster, gast, gastly; Gr. II,

Gf

IV, 206), conj.

I,

46.

gais, gisun, gisans.

conj. III, sich entsetzen, staunen, *'-

Mc

etad-tti:

Us-gaisjan,

Gepanta

16,

5.

von Sinnen bringen,

Mc. 3, 21.

i^taruvui:

9, 15.

erschrecken,

langsam, Jemand, p. 98.


de Scanziae insulae gremio Gothi
Berich
suo rege, tribus tantum
egressi sunt cum
navibus vecti ad citerioris Oceani ripara, quarum
trium una navis, ut assolet, tardius vecta, nomen
genti (sc. Gepidis) fertur dedisse, nam lingua corum
pigra gepanta dicitur.

Lindenbr.

Griban

faul,

Initio

(altn.

gefa,

gifan, ahd. geban,

giiif,
altfr.

gift, alts. gelan, agls.


ieva, engl, give, schwed.

gi/va, gift, dn. give, gO'Ve,


gbe, gift; Gr. II, 24.

ntzen.

gewinnen,

2,

Mc

altfr.

Gf.

Tim.

OTuad-ui:
2, 12. 5, 42. Luc. 2, 47. 8, 56.
Cor. 2, 5, 13; iy.n}JjrTiad-ui: Mc. 10, 26; hd^a^-

III, 390.
IV, 105. Rchth. 847 v. let; vgl. Gaggan), fem.,
Gasse, tiXuihu: Luc. 14, 21.

Gr. 111,

2,

fem., Begehr, Sucht, Verlangen, intn-

Us-geisnan,

agls.

hell, glte,

Gf

GrJlVi

geldgierig, ifiluQyvQog:

Cor. 2, 7, 7. 11;

19.

IV, 26.

Gods.

geat, ahd. gaza, engl, gute, diin. gade,


nhd. gasse; Bopp 122. Gr. II, 25.

1,

Mc
*

Gasti-gods,

Tj&og: Thess.

inmod^iiv: Cor. 2, 5, 2. 9, 14. Phlpp. 2, 26.


Thess. 1, 3, 0. Tim. 2, I, 4; intdvf.uTv:
Luc. 15, 16.
16, 21. 17, 22. Rom. 7, 7.
Gal. 5, 17. Tim. 1, 3, 1; ogtyea&ai: Tim. 1,
3, 1. 6, 10; Q^tliiv: Luc. 8, 20; y^Qiiuv f/<v:
11, 3. Luc. 19, 31.

10.

5,

Int-

1.

Gairnjan,

nhd.

10.

9.

Faihu-gairnei, Habgier, uiaxQov

engl, guest, host,


hell.

6,

2.

d-ijaic:--

DRA.

(plur. gasteis),

38. 43.

agis. gest,

gjcest

h.

Gairnoi,
8,

(altn.

1,

conj. II, habgierig sein,

neutr., Leidenschaft,

Faiha-gairns,

19,

c.

giist

Tim.

(j'tXuQyvQlu:

*Gairns, adject., gierig, schtig.


Seinai-gairns, eigenschtig, r/AaiTo?: Tim.

Garda, masc, Stall, uvXi'j: loh. 10, 1.


Mip-garda-vaddjus, s. unt. Vaddjus.

OaStS

I.;

4, 5.

Gal. 5, 21. Eph. 5, 5.


Col. I, 13.
4,
Thess. 1, 2, 12. Thess. 2, 1, 5. Skeir. II,

17.

a.

19.

17, 20. 21. 18, 16. 17. 24. 25. 29.


12. 15. loh. 3, 3. 5.
18, 36. Kom.

16.

5 h.

iftHr: Rom. 13,

Schloss,

ci.cii).iToy:

II.

fem., Habgier, Habsucht, TtXtort'iia

Faihu-gcironjan,

8.

I>iudan-gardi,
Mth. 5,

3,

Gier.

holl.

geven, nhd. geben,


108. Rchth.

Gf. IV,

847), conj. I, gaf, gebuti, gibans; geben,


Mth. 5, 31. 42. 6, II. 9, 8. 25, 42.
26. 4, 7. 8. 25. 5, 43. 6, 2. 22. 23.
37. 10, 21. 40. 45. 12, 9. 14. 13, 22.
5. 11.
15, 23. Luc 1, 32. 71. 73. 77.
4, 6. 6, 4. 30. 38. 7, 44. 8, 18. 55.
16. 15, 12. 16. 22.
16, 12. 17, 18.
19, 24. 26. 20, 2. 10. 16. 22. loh. 6,

diSvui:

Mc

2,

25. 8,
24. 14,
2, 24.

9, 13.
18, 43.
27. 31.

GIBLA

22. 24. 18, 11. 22.


15, 5. Cor. 1, 7, 25.
5, 5. 12. 18. 6, 3. 8,
4.
2, 9. Eph. 1, 17.
29. 6, 19. Col. 1, 25.
1, 8. 3,9. 10. Tim.

16.

17,

19, 9. Rom. 12, 3. 19.


15, 57. Cor. 2, 1, 22.
1.

3,

10. 16.
2.

9,

Verleihung,

Rom.

11,

fem., Gabe,
fragiftim (sciL

1, 27),
c;

III,

Skeir.

in

visandei), versprochen, verlobt,


Luc. 1, 27. 2, 5.

4, 11. 27.

16.

7.

Fra-gifts (fragihts Luc.

Gal. 1,

9.

37

9, 15. Eph. 3, 7. 4, 7; yQianu:


29. Cor. 1, 7, 7. Cor. 2,1, 11.

10, 28.

32. 33. 34. 37. 51. 52. 7, 19. 9, 24.


11, 22. 13, 29. 34. 14, IG. 27. 15,
2.

GILSTR.

fi(/j.vrjOZivitivr^:

14. Tim. 2,
25; imirur. loh. 13,
26; nodtvui: Mtli. 27, 58. Luc. 20, 25; fitvorher gerad'irur. Luc. 3, II. Fruma giban
ben, TiQoivui: II, 35.

Reichthum, nXovTog: Mc. 4, 19.


Gabei,
Luc. 8, 14. Rom. 9,23. 11, 12. 15. 33. Cor. 2,
8, 2. Eph. 1, 7. 18. 2, 7. 3, 8. 16. Col. 1,
27; dass es Rom. II, 15 fr xaruV.uy^ steht,
ist nur ein Irrthum, und zwar wahrscheinlich des
Schreibers, s. Addenda ad Tom. I. p. VII.

Gibands,

GabigS

1,

16. 18.

9.

7.

2,

Thess.

1,

4,

Thess. 2,

8.

fem.,

1, 2, 6. 4,

6.

9,

partic.

als subst.,

(gabeigs Luc. 6, 24. 14, 12. 16, I.


18, 23. Eph. 2, 4), adject,, reich,
nlovaioq: Mth. 27, 57. Mc. 10, 25. Luc. 6,
24. 14, 12. 16, 1. 19. 21. 22. 18, 23. 25.

Geber, dTr,q: Cor. 2,

21. 22.

7.

At-giban, geben, angeben,

bergeben, idvai:
6, 28. 8, 6. 11,
28. 14, 44. Luc. 7, 15. 8, 10. 9, 1. 42.
10, 19. 15, 29. 19, 13. 15. Ich. 5, 22.
36. 6, 65. 7, 22.
13, 15. 17, 2. 0. 7. 8.
U. 14. 24. 18, 9. 19, 11. Cor. 2, 8,
9.
Gal.
5.
2, 9. 4, 15. Eph. I,
10, 8. 12, 7.
22. 3,8. 4, 7. 8. Thess. 1, 4, 2. Thess. 2,
2, 10; imdtvtti: Luc. 4, 17; naQaSirui:
Mth. 5, 25. 26, 2. 27, 18. Mc. 1, 14. 4,
29. 9, 31. 10, 33. 15, 10. 15. Luc. 4, 6.
9, 44. 10, 22. 18, 32. 20, 20. loh. 18, 30.
19, 11. Cor. 1, 5, 5. 13, 3. 15, 3. Cor. 2,
5,2. 25.
4, 11. Gal. 2, 20. Eph. 4, 19.
(Thess. 1, 4, 2.) Skeir. VI, a.
Mth. 27,

Mc. 4, 10.

10.

19,

afgHan

ab-, weggeben;

wegbegebefl,

sich

entfernen,

si/c,

sich

/joQi'Cia9'ut:

Phi-

15.

geben, wiedergeben, hingeben, cino-

Mc. 12,

didovui: Mth. 5, 26. 33. 6, 4. 18.


17. Luc. 4, 20. 7, 42. 16, 2. 20, 25.
17.

14,

Tim. 1,

12.

Philem. 19

(so

wahrscheinlich

11

hat

5,

4.

der Gothe

unocoaio

fr

2.

h.

1.

Fra>gibaii,

Rom.

12,

Tim. 2, 4,

8.

mit

codd. hier

unorlaio gelesen).

V, d; nuQtaruvui: Rom.

Skeir.

12,

whren, ya^iuad-ai: Luc. 7, 21. Phipp.

1,

ge29.

Stvui:

13, 10;
Luc. 7, 4. Skeir. ITI, c. V, c.
2) vergeben, xo'Qi^iod-ur. Luc. 7, 42.

naQixiad'Oii:

Giba,

reich,

conj. II,

Gabignan,

fem.,

Gabe, Geschenk,

datg:

Col. 2,

Phlpp. 4,

15; fia: Eph. 4, 8. Phlpp. 4, 17; dwQOv:


Mth. 5, 24. 8,4. Eph. 2, 8; Sio^e: Cor. 2,

0.

Tim.

nXovalw;:

1,

16.

Col. 3,

bereichern, TiAot^r/un': Cor. 2,

Oibla

Cor. 2, 9, 11.

holl.

Zinne, nTiQvyiov:

Oildail

Luc. 4,

9.

gada, giald, gialda

(altn.

geltun,

ahd.

gijldan,

engl.

gevel, nhd. giebel, gipfel;


399. Gf. IV, 128), masc, Giebel, Dach-

dn. gavl,

m,

mhd. gebet,

ahd. gibil,

(altn. gafl,

gable,
Gr.
firste,

reich sein, nlovriiv: Luc. 1,

conj. III,

nlovrilia&ai:

53;

altfr.

glla

schv,: giald, gild,


II,

33.

ielda,
,

agis.

alts.,

gelda

engl.

dn. gj<eld, gjcelde,


24." Gf. IV, 185.

DM.

Rchth. 842), conj. I, gald, guldun, guldans, gelten.

Us-gildan,
15.
12.

vergelten,

unoivut:

Thess. 1, 5,
Luc. 14,

Tim. 2, 4, 14; uvTunoSivai:


14.

Thess. 1, 3,

Fra-gildan,

9.

Thess. 2,

neutr.

1,6.

Luc. 19,
unoStvui:
Rom. 11, 35. 12, 19.

dass.,

vtanoStvui:

Gild,

Tim. 2, 2, 15.
I) geben, schenken, verleihen,

Cor. 2, 2, 7. 10. 12, 13. Eph. 4, 32.


13. 3, 13.

Cor. 2, 8,

Cor. 2,

1.

Philem. 22; wQtiodui: Mc. 15, 45;


Mc. 10, 37. loh. 10, 29. Cor. 2,

VIT, b;

adv.

nhd. gellen, geld; Gr.

Us-giban,

nlovriv.
werden,

reich

C, 10.

yield,

lem.

4;

9.

Gabigaba,
Gabig Jan,

Af-giban,

gtibigs

Cor. 1, 4, 8.

TilovTtiv:

6,

Eph. 2,
vairpan,

Cor. 2, 8, 9.

2.

Rom. 10, 12;

Steuer, Zins, <fQO<;:

Kaisara - gild

Luc

S;

20, 22.

Kaisersteuer, zi/iwo?: Mc. 12, 14.

Gilstr (ahd. gelstar; Gf. IV, 194. DRA. 358;


daher der Vorschlag Wchters Gloss. v. Gilda
p. 587, gildameleins fiir gilstratneleins zu lesen,
gar keine Beachtung verdient), neutr., Steuer,
qiQog: Rom. 13, 6.

Gilstra-meleins,

Grilj^A

(altn.

gelda,

glda, dn. gilde,


fem., Sichel,

GrillStr,

s.

s.

unt. Mel.

agls. gi/lte,

vgl.

dQtnu.vov:

unt.

engl, geld,

nhd. gelden; Gr.

Gildan.

Mc. 4, 29.

III,

schw.

416),

;;:

GINNAN

38
*

Q-innail

in-

(alid.

bigimmn,

u.

alts.

biginniin,

scliw.
beginnan^ altfr. hiienna , engl, begin
begynna, dii. begynde , iilul. beginnen; Gr. II,
2(IS.
gan?t,
Rchth.
conj.
038),
1,
34. Gf. IV,

agls.

giinnans

Da-ginnan,

ginnen.

anfangen,

beginnen,

Luc. 1 , 1 ; dient auch zur Umschreibung


Futiinun: Luc. 0, 25. Phipp. 1, 18.

Ointan

ginla,

(altn.

giotan,

alts.

agls.

des

geotan,

ahd. giuzan,

alti'r. giata, engl, gitsh, schw. gjuta,


dn. gi/de, nhd.giessen; \at. gutta, gr. yno., ytiaio
Gr. II, 19. Gf.'^lV, 281. Rchth. 770), conj. 1,

gaut, gulun, gittdns; giessea, schtten, Xltiv:


Mth. 9, 17. Mc. 2, 22. Luc. 5, 37. 38.

Ufar - giutan

machen, vniQty./ivitv:

berfliessen

Luc. 0, 38.

Us-gutnaiij

III,

conj.

ausfliessen, iy.y&ut:

ausgegossen werden, herMth. 9, 17. Mc. 2, 22.

37.

Luc. 5,

^Gristra

gr,

(altn.

yesterday ,

agls.

gistran,

ahd. geslar,

nhd.

gyrstan dag,
gestern;

vgl.

schw. igr, grdag, dn. i gaar; gr. ytg , lat.


heri, hesternus; Bopp 81. Gf. IV, 273), adv.,
gestern.

Gistra-dagis,

Gritan

(altn.

s.

geta

unt.
,

Dags.

altfr.

gala

agls.

getan

alts.

bigetan, ahd. gezan, engl, gel, nhd. galtern; Gr.


Gf. IV, 270. Rchth. 775), conj. I, gat,
getun, gitans; bekommen, erlangen.
II, 25.

Bi-gitan,

Mth. 7, 14. 8, 10.

finden, tvQlaxuv:

10, 39. Mc. 1, 37. 7, 30. 11, 2. 4. 13. 14,


55. Luc. 1, 30. 2, 12. 45. 40. 4, 17. 5, 19.

6,

7.

7, 9. 10.

8. 9. 24. 32.

8, 35.

17, 18.

18,

7, 34. 35. 9, 35. 10,


14, 30. 18, 38. 19, 4.

9, 36.

15,

4.

5.

6.

19, 48. loh. 6, 25.


9.
11, 17. 12, 14.

8.

30. 32. Rom. 7, 10.


18. 21. 10, 20. Cor. 1 , 4 , 2. 15, 15 {bigitan). Cor. 2, 2, 12. 5, 3. 9, 4. 11, 12.
12, 20. Gal. 2, 17. Phlpp. 2,7. 3, 9. Tim.
2,

1,

17. 18.

Skeir. VII, c;

urtvoiaxiiv:

Luc.

2, 16.
*

Grla^g'VII.S
ahd.

Glaggvuba

glaic,

(altn.

glggr,

nhd. glau;

scharfsinnig, klug,

alts.

Gf. iV,
aufmerksam.

glau, agls. gleav,

294),

adject.,

(glaggvaba Luc. 15, 8),


Luc.

iiy.Qi,jwg:

Luc. 15,

glitnian

genau,

adv.,

sorgfltig,

3;

1,

iTiiuilig:

8.

Grlitinnnjan
sian

uQ/ead'ui:
Mth. U, 7. 20. 20, 74. Mc. 1, 45. 2, 23.
2.
7.
55.
11.
31. 32.
20.
6,
8,
4, 1. 5,
10, 28. 32. 41. 47. 11, 15. 12, 1. 14, 05.
69. 71. 72. 15, 8. 18. Luc. 3, 8. 4, 21. 5,
21. 7, 15. 24. 38. 49. 9, 12. 14, 18. 29.
15, 14. 24. 19, 37. 45. 20, 9. Cor. 2, 3, 1
Cor. 2, 8, 10;
iniyiiQHv
TTQOtyQXtad^ui:

GUt.

gunnun

engl,

gUta,

(altn.

ahd. glizan,

glitan, agls. g/i-

alts.

glisa

altfr.

engl, glit-

dn glindse, glise, glitte, nhd. gleissen, glizzern; Gr. II, 175. III, 391. Gf. IV, 289. Rchth.
770), conj. II, glnzen, GTiliiv: Mc. 9, 3.
(ahn., schwed. , dn. gud, ahd. got, alts.,
Gr. III,
agls., altfr., engl., holl. god, nhd. gott ;
348. Gf. IV, 140. Rchth. 77(!), plur. guda (gupa
Gal. 4, 8; vgl. Gr. I, 605), Gott, Gtze, &i6g:
Mth. 5, 8. 34. 8, 29. 27, 46. Mc. 2, 7. 4,
11. 26. 30. 7, 8. 9. 12. 10, 6. 9. 14. 23. 24.
ter,

On^

25. 27. 11, 22. 12, 14. 17. 26. 27. 30. 34.
19. 15, 34. 39. 43.
Luc. 1, 6. 8. 16. 19.
30. 32. 35. 37. 47.

64. 08. 78.

40. 52.

38.

3,
5,

I.

30.

8,

1.

29.

2, 13. 20. 28.


4, 3. 4. 8. 9. 12. 34.
21. 25. 20. 6, 4. 12. 7, 16. 28.

6.

2.

41. 43.

13,
26.

8.

10.

11.

21. 28. 39.

9,

2.

11. 20.

10, 9. 11. 27. 14, 15. 15, 10.


16, 13. 15. 10. 17, 15. 18. 20. 21. 18, 2. 43.
20, 21. 25. 37. 38. loh. 0, 27. 29. 33. 7, 17.
8, 47. 54. 9, 3. 16. 24. 29. 31. 33. 35. 10,
34. 35. 11, 4. 22. 27. 40. 12, 43. 13, 31. 32.
14, 1. 16, 2. 30. 17, 3. 19, 7. Rom. 0, 23.
7,4. 8, 3. 7. 9. 34. 9, 5. 6. 10, 1. 11, 21.
22. 23. 29. 33. 12, 1. 2. 3. 17. 19. 13, 1. 2.
4. 0.
14, 3. 11. 12, 17. 18. 20. 15, 5. 6. 7.
Cor. 1, 1, 14. 20. 21. 25. 4, 5. 9.
8. 9. 13.
27. 43. 00. 62.

7, 7. 17. 19. 9, 21. 10, 20. 31. 32. 11, 3.


22. 12, 18. 13, 25. 15, 9. 10. 15. 24. 25. 28. 50. 57.
Cor. 2, 1, 1. 2. 3. 9. 12. 19. 2, 15. 17. 3, 4. 4, 2.
4.6. 7. 15. 5, 1. 5. 11. 18. 19. 20. 21. 6, 1. 4.
7. 16. 7, 1. 6. 9. 10. 11. 12. 8, 1. 5. 16. 21, 9,
5. 13.

7.

12.

11.

8.

II. 31.

12,

14.

13,
2.

10,

15.

13,

3,

4.

7.

5.

11.

13.
13.

11,
Gal.

2.

7.

1,

1.

20. 24.

2, 6. 19. 21, 4, 4. 6. 7, 8. 9.
Eph. 1, 2. 3. 11. 17. 2, 4. 8.
14. 6, 7. 16,
10. 16. 19. 22. 3, 2. 7. 9. 10. 19. 4, 6. 13.
18. 30. 32. 5, 1. 2. 5. 6. 20. 6, 13. 17. 23.
Phlpp. 1, 14. 28. 2, 6. 27. 3, 9. 14. 15. 19.
4, 6. 7. 9. Col. 1, 10. 25. 2, 12. 19. 3, 1.
4.

3.

Thess.

17. 22.
1.

5.

14.

7.

1,2,

12. 13. 3, 2. 11. 4,


Thess. 2, 1, 1, 2, 4, 5,

10.

5, 9. 23.

3, 5. Tim. 1, 1, 1, 2.
17. 2, 3. 5. 10. 3, 5. 15. 4, 3. 4, 5,
10. 5, 4. 5, 21.
6, 11. 13. Tim. 2, I, 1. 2.
6. 7. 8.
2, 2. 9. 15. 19. 25, 3, 4. Tit. 1, I.
6.

8.

4.

11.

4.

7.

III,

16.

11.

12.

16.

Neh. 5, 15. Ps. 53,

b.

V,

d.

2,

VIII,

Galiuga-gii|>,
Cor.

1,

8,

4.

10.

2,

Skeir.

I,

a.

c,

c.

falscher

Gott,

10, 19. 20.

Gtze, tidwXov:
Eph, 5, 5; galiu-

GULt
gagude

GREDUS.

s/calki'nassus, Gtzendienst, iidtXoluTQu'u

Eph. 5,

Gal. 5, 20.

Gnd-hus,

Gudi-lub, nom.
Gul>a-skannei,

Guda - faarhts
Gudisks,

a^f^VjV

Onnd

propr.

unt.

s.

IV,

Liusan.

unt.

s.

s,

unt. Luis.

Skauns.

adject.

Faurhis.

gttlich,

gu-

abgttisch,

adject.,
9.

h.

1.

Skeir.

gottlos,

IV,

uae/jg:

d.

Ga-guds, fromm, ehrbar, iia/j'fuov: Mc. 15, 43.


Ga-gudaba, adverb., fromm, liaeig: Tim. 2,
12.

3,

Af-gudei,

fem., Gottlosigkeit, aiiia:

Rom.

11,

Tim. 2, 2, 16.
Ga-gudei, Frmmigkeit, liattiu: Tim. 1, 2,
2.
3, 16. 4, 7. 8. 6, 3. 5. 6. 11. Tim. 2,
3. 5. Tit. 1, 1. Skeir. I, c.
Gudja (altn. godi; vgl. ahd. coting; DR. 751.
DM. 58. Gf. IV, 153), masc, Priester, uQtvg:
Mth. 8, 4. Mc. 1, 44. Luc. 1, 5. 5, 14. 6,
4. 17, 14. Esdr. 2, 36; uQ/agnc: Mth. 27,
14," 10. Luc. 9, 22.
1. 3. 6. 12. Mc. 2, 16.
20, 1, loh. 18, 15. 16; fr uQyjiQivg steht
auch mihumisls gudja, maists gudja, reikists
gudja, s. d. unter Auhuma, Mais, Reiks,
26.

Ufar- gudja, Holierpriester, uQxisQiig: Mc. 10, 33.


Gudjinon, conj. II, Priesteramt verrichten, icQUTiitiv-

Luc.

8.

Gudjinassus, masc,
9;

Priesteramt, uQaTtlu: Luc.

ItnovQylu: Cor. 2, 9, 12.


(altn. gull, gullinn,

alts.

Luc.

15,

Gal|>eiiis,

OniUa
agls.

schw., dn.

Fingergold

Ring

day.Tv).wg

22.
adj.,

(altn.

guma,

Tim.

golden, XQ'^ff^og:

2,

2,

20.

gumi, alts. gomo , gumo,


guma,
gomo, altfr. goma, engl, gom,

ahd.

gom

Gr. II, 47. 456.

nhd.

DR.

gam

Gf.

IV,

Giutan.

agls, graalts. iigrahan,


greva, ahd. graban, engl, grave, schw.
greifva, graf, dn. grnve, nhd. graben; griech.
yncfiiv; Gr. II, 9. Gf. IV, 301. Rchth. 784),
conj. I, grof, grobun, grabans; graben, a/M7iTiiv:

G^rabail
fan,

grafa,

(altn.

altfr.

Luc. 6, 48.

16, 3.

Bi- graban,

1)

gen,

umgraben; ^igra^an graiai, befestiTiiQiUiiv /uQuxa: Luc. 19, 43.

Us-graban,

ausgraben,

oqvttiii':

2) ausreissen, iS,0QVTTiiv\ Mc. 2,

Uf-graban,

Mc. 12, 1;
Gal. 4, 15.

4.

aufgraben, wqvxthv:

Mth. 6, 19.

20.

Graba,
Groba,

fem.. Graben,

x^-Q"-^'-

Luc. 19, 43.

fem., Grube, (fCXig: Mth. 8, 20. Lnc.

9, 58.

Grrainjan

(ahn. gremian, gramr, grimmr, alts.


gram, altfr. grim, agls. grimman, gramian, ahd.
gram, gramjan, grim, schw. gram, grmja, nhd.
gram, grmlich, grimmig; Gr. II, 33. Gf. IV,
320. Rchth. 787), aufregen, erzrnen; gramjan

du pvairheiii , nuQOQylCnv: Col. 3, 21.

h.

1.

In-gramjan,

1,

13, 5.

Gramsts,

OraS
gras,

nuQo^vvitv. Cor.

dass.,

masc,

Splitter,

Luc.

/.Q((og:

6,

(altn.,

vgl. lat. hotno

418. Gf. IV, 198. Rchth.


781), masc. Mann, dvi^Q: Luc. 19, 2. Neh. 5, 17.
Guma-kunds, s. unt, Kuni.

alts.

gras,

agls.

gras,

gars ,

ahd.

gers, gres, engl, grass, schwed. gras,


nhd. gras; lat. gramen; Gr. II, 44. Hl,

altfr.

dn.,
371. Gf. IV, 333. Rchth. 774), neutr.. Gras,
Kraut, yoQTog: Mc. 4, 28; Xxuvoi/: Mc. 4, 32.

Rom. 14,

Grreda.S

2, 9.

Figgra - gnlI

gudi;

guti,

ahd.

41. 42.
1,

gold, guldin agls.


gold, gyldin, altfr. gold, gelden, ahd. gold, guldin, schw., dn. guld, gylden, engl., nhd. gold,
golden; Gr. II, 55. 456. III, 453. Gf. IV, 194.
Rchth. 774. 780), neutr., Gold, XQvag: Tim. 1,

Grilljl

(;f.

yuyyoutya:

unt. piuda.

s.

unt.

s.

Gr. II, 457.

Geschwr,

1.

geatas,
Gothe.

Olltnan,

gund ;

Eiter,

h.

(agls.

Gut-[iuda,

Skeir. I, b. c;

ahmateins, gttliche Athniung, gttliche


Eingebung, daher holca gudisicaizus ahmuteinais,
Schrift gttlicher Eingebung,
Schrift von Gott
eingegeben, yQucfij &c6,-iitvoTog: Tim. 2, 3, 10.

Tim. 1, 1,

2,

2,

CrUt

agls.

neutr.,

17.

mnnlichen Geschlechts,

6.

(ahd. gunt,

173),
mit.

s.

adject., mnnlich,

Mc. 10,

219),

Tim.

diska

Af-guds,

Gumeins,

3, 5.

Hus.

imt.

s.

Chida-laus,

Col.

5.

39

2.

(altn.

gradugr,

dig, ahd. gratag,

graadig; Gf. IV, 311),


Cor. 2, 11, 27.

Gredags,

alts.

engl, greed,

nitrtjr:

conj. II,

).iu6g:

gredags visan, und


Mth. 25, 42. Mc. 2,

25. 11, 12. Luc 1, 53. 4, 2.


Cor. 1, 11, 21. Phipp. 4, 12.

Gredon,

agls. gree-

schw. gradig, dn.

masc, Hunger,

adject., hungrig;

gredags vaii-pan,

gradag,

6,

3.

21. 25.

hungern, nin'tjv; xvnpeTS. gredoj)

mik (ntiv): Rom. 12, 20.

GREIPAN

40
Grreipan

(altn.,

scliw. gripa, alts., agls.


,
engl, gripe, iln. ip-ibe, nlul.

altfr.

nripan, ahd. qiifan,

greifen; Bopp SS. 127. Gr. II, 13. GC. IV, 314.
Rchtb. 787), conj. I, graip, gripun, gripans
greifen, ergreifen, y.QaTuv: Mc. 14, 44. 49, 51;

'^^

GOLJAN.
Grrmidnjil

450. III, 394. DR. 492), masc, Grund.


Grundu-vaddjus, s. unt, Vaddjua.
Af- grundifja fem., Abgrund, iivaaog: Luc 8,
,

Uad-greipan,

31.

Mc.

xQurtTv.

dass.,

31.

1,

9,

27. 12, 12. 14, 40; Xa/.ivitv: Mc. 12, 8;


avnafiretr: loh. 18, 12; inilupiixvtad^ui:
Tim. 1, 0, 12; uyyuQivttv: Mc. 15, 21.

(altn. ^rr?-, ahd. ^runt, alts., agls.,


dn., nhd. grund, engl, ground; Gr.

II,

Mc. 14, 48.

avl.).ai.taviiv:

schw.

altfr.,

Rom. 10,

Oroba

unt.

s.

7.

Graban.

(im Neutr. auch gof),

GrOd,S

god, ahd. got ,

agls.

engl,

" gTG'P*'*

Luc

dass.

Mc. 5,

y.QuTiiv:

41.

54; imXuftnad^ai: Mc. 8, 23. Luc.

8,

9, 47.

Oretan

sch^. grata, dn. grrede; \g\. n\\d. grinsen; Gf. IV,


328), conj. I, i/aigrot, qretans; weinen, x7Mliiv:
Mth. 20, 75. Mc. 5, 38. 39. 14, 72. 10, 10.

Luc. 0, 21.
loh.

25.

11, 31. 33.

7, 13. 32. 38. 8, 52. 19, 41.


10, 20. Rom. 12, 15. Phlpp. 3,

19,

Grets, masc.

Ga-grefts
Tom.

(vgl.

Weinen, xXav&iitg: Mth. 8, 12.


greipan; ahd. grift; Gf. IV, 319).

(nicht auch gagreifts,

p. lll.),

I.

Luc. 2, 1;

in

gagreftai visan,

weite sein, vorhanden sein

8, 12.

h.

s.

iu

Gr. Gr.

nhd. grtschen;

781), fem.. Schritt, Stufe,

Orind

5.

59. (3. Ausg.)];

Gf. IV, 311.

ud-/-i6g:

Tim.

Rchth.

47. 50. 14, 6. Luc 3, 9.


9, 33. 14, 34. loh. 10, 11.
7, 16. 18. 21. II, 24. 12,

45.

0, 38. 43. 8, 15.


14. 32. 33.
Rom.

Cor. 1, 5, 0. 7, 8. 26. Cor. 2, 8, 21. 13,


1, 5, 21. Col. 1, 10. Gal. 4 , 18. 6,

Thess.

Tim, 1, 1, 8. 18. 2, 3. 3, 1. 7. 13. 4,


5, 4. 10. 25. 6, 12. 13. Tim. 2, 1,
14, 2, 3. 4, 7; /Qi^arg:
Luc 0, 35. Cor. 1,
15, 33; gods alevabagms, s. unt. liagms; gods

0.

9.

4.

6.

vilja,

(bis)

s.

unt.

Viljaii.

Gasti-gods,
Tit.

1,

gastfrei,

Tim.

rpdo'iivog:

1,

3,

2.

8.

Godei, fem., Gte, Tugend, u^errj: Phlpp. 4, 8.


Gasti-godei, Gastfreundschaft, (pikoitvla: Rom.
12, 13.

Goda-kunds,

s.

unt. Fi-apjan.

grudge), adject.

dass.,

lass, trag.

vairpan usgrudja (immer in dieser


18, 1. Cor. 2, 4, 1,
Eph. 3, 13. Thess. 2, 3, 13.

Stellung), iy.y.axttv: Luc.

Gal. 0, 9.

unt.

s.

Kuni.

1, 3, 13.

grindan , engl, grind, ahd. grtttt,


Gf. IV, 330), klein, zerstossen.

(^cdq].

US'gruds,
10.

I.

mhd. grede

(agls.

Grinda-fral>jis,

Grads

43.

42.

GrOljail

nhd. grand;

Cor. 2,

8,

19. 12, 2. 9. 13, 3. 4. Cor.


10. 4, 29. Thess. 1, 3, C.

1.

[od. critmali, gritmali,

gradi,

der Greif-

nQoxita&ut

OridS (altn. j;-arfrt, altfr., agls., ahd. grad,


lat.

Addend. ad

fem., Beschluss, Befehl, 6yi.iu:

7,

Mc

9,

7.

GlreftS

Rom,

17.

adject.,

Luc

2, 9, 8. Eph. 2,
Thess. 2, 2, 10. 17. Tim. 1, 1, 5. 19. 2, 10.
5, 10. Tim. 2, 2, 21. 3, 17. Tit. 1, 16; xalg: Mth. 5, 10. 7, 19.
4, 8. 20. 7, 27.

17.

18; xQ^iiv: Rom. 9, 27.

alts., altfr.,

43.

8.

{greitan Mc. 14, 72. Luc. 7, 38. loh. 11,


agls. gratan,
altn. grata, alts. griotan ,

31. 33;

godr,

qoed, nhd. qut; vgl.


in, 002. Gf. IV, 154. Rchth. 777),
gut, schn, ayu^g: Mth. 5, 45. 7, 17.

holl.

Pair

(altn.

good, schw. , dn. god,


griech. uyudq; Gr. II,

(vgl.

gailjan;

Gf. IV, 183), conj.

Luc

47.

1,

40.

vgl.

10,

4.

Rom.

16, 19. 20. Cor. 2, 13,


Col. 4, 10. 12. 14. 15.
Mc 15, 18.

Goleins, fem.,
41. 44.

3,

17.

ahd. *^ao/; Gr.

II, griissen,

Gruss,

Cor. 1,

II, 9;
danui^iad-ai: Mth. 5,
16, 22. 23. Cor. 1,

12.

Thess. 1,

Philem.

oKTnuafiog

10. 21.

Col. 4,

23;

5, 26.
/ui'^eiv:

Luc. 1, 29.
Thess. 2,

18.

DABAN

DAL.

41

o.
MPAban

(a!ts.

thau,

ahd. daii, daulih: Gr.

do6

agis.

gedafan , getheavoil,

42.

II,

Gf. V,

ST), conj.

I,

Ga-daban,
Skeir.

I) sich schicken fr

2)

c;

111,

ereignen,

sich

accus.)

(c.

(jvfiuh'itv:

Mc. 10, 32.


(gado/s Tit. 2, l), adject., schicklich,
nQtmov: Eph. 5, 3. Tim. I, 2, 10. Tit. 2, 1.
Skeir. I, c. (zweimal) II, c.

Dag'.S

dagr, agls. dag, ahd., nhd. tag, altfr.


dach, engl, dai/, alts., schwed., dn. dag;
Gr.U, 44.451.111,351.488. Gf.V, 353. Bchth.685),
masc, Tag, TjfiiQu: Mth. 7, 22. 9, 15. 11, 24.
27, 63. 64. Mc. 1, 9. 13. 2, 1. 20. 4, 27. 5,
10, 34. 11,
5. 6, 11. 21. 8, 1. 2. 9, 2. 31.
14, 12. 49. 15, 29.
12. 13, 17. 19. 20. 24.
Luc. 1, 5. 7. 18. 20. 23. 24. 25. 39. 59. 75. 80.
2, 1. 6. 21. 22. 36. 37. 43. 44. 46. 4, 2. 16.
(altn.

di, det,

17. 35. 6,

25. 42.

12.

13.

23. 8, 22. 9, 12.

5,
22. 23. 28. 36. 37. 51. 10, 12. 14. 15, 13. 16,
19. 17, 4. 22. 24. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 18,
1.
Joh. 6, 40. 54.
7. 33. 19, 42. 43. 47. 20,

7, 37. 8, 56. 9, 4. 11, 6. 9. 17. 24. 12, 7.


12. 48. 14, 20. 16, 23. Rom. 8, 36. 10, 21.
13, 12. 13. 14, 5. Cor. 1, 4, 3. 5, 5. 15, 4.
31. Cor. 2, 1, 14. 3, 14. 15. 4, 16. 6, 2. Gal. 4,
Col. 2, 16.
Thess. 1,
10. Eph. 4, 30. 6, 13.

3, 10.
I, 5,

Neh.
dag,

Tag,
daga
s.

5,

2.

5.

Thess. 2,

8.

1,

10.

3,

8.

Tim.

Tim. 2, 1, 3. 12. 18. 3, 1. 4, 8.


Tim. 1 , 4 , 1
naht Jah
5 , 18; xaiQog
Nacht und Tag, einen ganzen (brgerlichen)
Cor. 2,
Himma
11, 25.
wxd^riixiQOv:
s. unt. His;
u. hina dag,
Saialo dags,
5.

Saodatus.

Afar-dags, (denn

wahrscheinhch, statt des


zu lesen, wie afarsabvgl.
Addenda
Tom.
I. p. V.)
der Nachbatus,
tag, folgende Tag, rj 6^f: Luc. 7, 11.
so

ist

afar dags,

getrennten

Gistra-dagis, gestern; Mth. 6, 30 steht es


morgen {avQtor), s. jedoch zu dieser Stelle.
. .

dogs

adject.

Ahtau-dogs,
fUQog:

achttgig,

fr

tgig.

TiTUQTaTog:

acht

Tage

viertgig, seit vier


loh.

II,

Mc. 13, 17.

5,

7, 31.

Daus

agb. dal, dalan,


schw. del, dela, dn.
deel, dele , engl, deal, holl. deylen , nhd. theil,
theilen ; Gr. II, 44. 490 Gf V, 402. Rchth. 682), fem.,
(altn. deila, alts. del, delian,

ahd. tail,

tailjan,

teil,

altfr.,

Theil, Antheil, /.uQog: Luc. 15, 12.

13, 10. 12. Col. 2, 10;


Col.

18, 12. Cor. 1,


Cor. 2, 6, 15.

ftiQi'g:

1,12.

Daila,

fem.,

Dailjan,
Eph.

abtheilen

Ga- dailjan,

Rom. 12,

Luc. 19, 8;

Rom.

3.

12,

dail,

verzehnten, anoSi-

theilen, zutheilen,

24. 25. 26.

6,

mittheilen,

afdailjan taihundon

den zehnten Theil abtheilen


y.aTovv: Luc. 18, 12.

loh.

zutheilen,

Cor. 1, 12, 11; fUTutvui:


4, 28.

Af- dailjan

vui:

Cor. 2, 6,

Luc. 19, 13. 24. 25.

theilen,

II,

conj.

diaiQih'-.
8.

1) Theilnahme, ^1110/^.

2) Mine, fiv:

14;

fiiQiunv: Mc. 3,

1,7, 17;

Cor.

iudidoiut:

di-

Luc. 18, 22.

11.

Dis-dailjan,

theilen, vertheilen, fugl-^nv.

Cor. 1,

13; dia/.teQi%tn': Mc. 15, 24; taigitv: Luc.


15, 12.

1,

11, 39.

Fra-dailjan, vertheilen, didvar. loh. 12, 5.


Ga-daila, masc, Theilnehmer, Genoss, xotvwvg:
Luc. 5, 10. Cor. 1, 10, 20. Cor. 2, 1, 7; myxoinovg: Cor. 1, 9, 23; av/.tuiTo/og: Eph. 3,
Tim. 1 , 6 , 2.
6. 5 , 7 ;
ufTtlafiavfiivog
:

DaimOliareiS

alt,

uxrat]-

Tagen geschehen,

(vox

Mth. 8, 16.
/.lonad-tig: Luc. 8, 36.

Dal
alts.

(altn.

dalr,

masc,

gr.),

ai^ioviL,/^iivog:

28. 33.

dala, ahd. tal

Besessner,

32;

cThj-

dale,

dell,

9,

engl,

schw., dn,, holl. dal, nhd. thal, teile; Gr.

II,

395. Gf. V, 396), neutr. oder dals masc,


Thal, Schlucht, Grube, ypa/?: Luc. 3,5; d^irov: Luc. 6, 39; dal uf mesa, Keltergnibe,
41.

Phlpp. 3, 5.

ndur-dogs,

n.

tutta, tuxjan,

Gf. V, 284. 381. 463), conj.

imt.

Tid-7';vr^;

Daig'S, s. unt. Deigan.


Dailcapanli.S, nom. propr., Jfxnohc: Mc
20.

Ga-dobs

ahd. laan,

(schw. dia,

QAi,

gr.

sugen, ^);X^{M':

passen.

Daddjilll

111,

inoX)';i'iov:

Mc. 12,

Id-daljo,

fem.,

l.

z.

d. St.

Abhang, xuTaaig: Luc. 19, 37.

DALMATIA

42
Dalap,

adv.

9;

4,

Luc.

nieder, abwrts, hinab, xro):

/ctiittt:

loh.

18, 0;

0, 6.

atf^ag-

<///>

und ilalap,
27, 51.

Thess.

5.

1,

nach unten

bis

4,

Rom.

hinabfiilircu, y.axyitv:

dalap utliuhan,

hd? xzio

11, 32.

2,

Damasks,

adject.

Damaskenisch ,

Sunuaxrivog:

II, 32.

Cor. 2,
'*

Cor.

/juj.iaa/.<;:

Dailllllja.n (altn. dammr, agls. demman altfr.


schw. dam,
engl, dam,
demma, ahd. temman
dmma, dii. </a?K, dtpnime, nhd. dmm, dmmen;
,

Gf.

V, 423. Rchth. 684),

Fanr- dmm Jan,

conj.

diimmen.

II,

verdammen, hindern, ffQaaiiv:

11, 10.

Cor. 2,

DanbS

(ahn. daufr, alts. dof, altfr. daf, ahd.,


nhd. /flu, agls., engl, deaf, schw. rf/j/", dn. dv
Rchth. 679),
Gf. V, 351.
vgl. griech. Tt>(/X6f;

Mc.

adject., taub, verstockt, Ttf/TwpM/tao?:

Daubei,

Verstocktheit,

fem.,

17.

8,

Rom.

nwQwaig:

11, 25.

Daubipa,

fem.,

dass.

Ga-daubjan,
loh.

12, 40.

16,

Af-daubnan,

Mc.

conj.
6.

z.

III,

conj.

3,

5.

d.

tzwqovi':

verstockt werden,

Ttto-

Af-dobnaui, verstummen,

qifiovaS'ai: Luc. 4, 35.

comp, usdaudoza.
Cor. 2, 8, 17. 22.

Us-daudo,
1, 4,

16.

Us-daudei,

eifrig, fleissig,

cnovdalwg: Luc. 7,
Tim. 2, 1, 17.
fem.,

7ZQoay.aQTfQ7;aig:

Cs-daudjan,

Eifer,

11.

12.

novty.
8,

anov-

7.

8.

Tim.

4.

Rom.

12,

8.

16; Ausdauer,

sich befleissigen,

eifern,

anovduiv: Gal. 2, 10. Eph. 4,


2, 15; (fdoTifuTad-ai: Cor. 2, 5,

9. Skeir. III,

b;

uyioyiXiaO^ai:

Col.

4,

12.

loh.

daudr,

(altn.

dml; Gr.

Gr. II,

23.

.Luc.

29.

5,

altfr.

451. 490.

II,

alts. dod, agls., engl, dead,


dad, schw. diid, dda, dn.
III, 354. Gf V, 339. Rchth.

677), adject., todt, rfzp?: 5Ith. 8, 22. II, 5.


27, 04. Mc. 6, 14. 16. 9,9. 10. 12, 26. 27.
15, 24. 32. 20, 35. 37. 38.
Luc. 9, 7. 60.
Rom. 7, 4. 10,
loh. 5, 21. 11, 39. 12, 1. 9.
7. 9.
11, 15. 14, 9. Cor. 1, 15, 12. 13. 16.
20.

21.

29.

Cor.

35.

2,1,

9.

10.

Gal.

1.

Eph. 1, 20. 2, 1. 5. Phipp. 1, 20. 3, 11. Col.


1, 18. 2, 12. 13. Thess. 1,4, 16. Tim. 2, 2,
Skeir. V, b; re&vrjxwg: loh. 11, 44.
7. 4, 1.
12, 1; daups visan, todt sein, Tt&vilvai: Tim. 1,
5, 6.

Daul>jan,

tdten,

conj. II,

Af-daul>jan,

vexQovv:

Col.

3,5.

&avaTOvr:

Mth. 27, 1.
Cor. 2, 6, 9; pass.,

dass.,

Mc. 14, 55. Rom. 7, 4.


sterben, r.ivTv: Mc. 7, 10.

Daupnan,

dass.,

conj. III,

Ga-daufinan,

d-uvuTovv.
sterben,

Rom.

8,

36.

uno&vriay.iiv:

loh.

dass., Mth. 8, 32. Mc. 5, 39.


15, 44. Luc. 8, 49. 20, 28. 29.

32. loh. 6, 50. 58. 8, 21. 24. 25. 52. 53. 11,
21. 26. 37. 12, 33. Rom. 7, 6. 10. Cor. 1, 15,

3, 3; riXiviv:

Col.

Mipga-daufjnan,

18,

36.

3.

Daupeins,
4,

Eph. 6, 18.

conj. 11,

vgl.

doxt]-.

Mc. 9, 48.

mitsterben,

cvvanod-vriaxHv:

Tim. 2, 2, 11.

adverb.,

Cor. 2, 7,

zu dugait,

fem,, Gastmal,

ahd., nhd. tod,

22.

Us-dauds,
aioQ-.

(vielleicht

371),

12, 19. 21.

and.

11.

Gf V,

11, 25.

St.

Qova&ui: Cor. 2, 3, 14.

Neh. 6,

Ga - daul>jaii

Eph. 4, 18.

verstocken,

II,

8, 42. 48. 49. loh. 12, 15. Cor. 2,


18; &vyT(iiov: Mc. 5, 23.

2, 36.

6, 18.
7, 25.

]>an{>jS
nom. propr. fem.,

&chvi.

2,

10.

4,

DaitiaskO,

agls. dofilor;

daughler,

engl,

14, 13.

nom. propr. fem., ^alfiuria: Tim.

DAlllinlia

dolilar,

alls.

docliler,

dan. datler,

dotier,

DaillltlS

loh. 8, 23.

y.uro):

altfr.

5,

Dalal>a, adverb., unten, xtw: Mc. 14, C.


Dalaf>ro, adverb., von unten,

dollir,

(altn.

ahd. to/ilar,

10,

RUh.

Daulltar

IG;

19,

17, 31.

Luc.

DAUpS.

nhd. tncliter; gr. &vy(iTt]Q;


Bopp 80. Gr. 111, 322. Gf. V, 380. Rchth. 688),
fem. anom., Tochter, i)vydT7]Q: Mth. 9, 18.22. 10,
Luc. 1,
35. Mc. 5, 34. 35. 6, 22. 7, 26. 30.

gan, hinabgehen, y.aruutritv: Mtb. S, 1. 7,


25.27. Mc. 9, 9. Luc. 0, 17; xaTtQ/fa&ar. Luc.
hinabsteigen, xaruut9, 37; atsteiga dnlap
vtiv:

Tim.
1,

2,

29.

10;

Daufjus,
Mc.

7,

fem., das Sterben, rtxQoiaig: Cor. 2,


Cor. 2, 11, 23.

uvuTog:

masc, Tod,
10.

9,

1.

d^vuTog: Mth. 26, 66.


14, 64. Luc. 1, 79.

10, 33.

2, 26. 9, 27. loh. 8, 51. 52. 11, 4. 13. 12,


33. 18, 32. Rom. C, 23. 7, 5. 10. 13. 24.
8, 2. 6. 38. Cor. 1, 11, 26. 15, 21. 26. 54.
55. 56. Cor. 2, 1, 9. 10. 2, 16. 4, 11. 12. 7,
10. Phlpp. 1, 21. 2, 26. 30. 3, 10. Col. 1,
22. Tim. 2, 1, 10. Skeir. I, a.

DAUK
Danjuiblis,
vxiog:

^Diink

adject.

Cor.

dem Tode geweiht,

DIUPAN.
Missa-deds,

ijiiCtu-

Snde,
Missethat,
Tim. 1, 2, 14. nuQmoiiiu: Mth.
Mc. 11, 25. 26. Rom. II, 11. 12.
19. Gai. 6, 1. Eph. 2, 1. Col. 2,

9.

(wegen

der

Unerklrlichkeit

dieses

(?);
es Einigen vorzglicher geschienen,

Wortes hat

an

m,

der folgenden Stelle statt gadaukans zu lesen gadaurans, d. i. welche sich derselben Thiir bedienen;
sollte aber diese Idee nicht etwas modern sein?)

daun, schw., dn., nhd. dunst, ahd.


140), fem., Dunst, Geruch, nofu]:
Eph. 5, 2;
loh. 12, 3. Cor. 2, 2, 14. 15. 16.
haf^r/aig: Cor. 1, 12, 17.
(altn.

Danr

unt.

s.

s.

fem.,

Faura-dauri,

loh.

3.

(wenn

neutr.

diegen;
daig

nicht

augadauron zu
11, 33.

was vor der Thr

neutr.,

nom.

masc.,

propr.

(alts.

ist,

P.7;arr|f
Mth. 27,
14, 48. 15^ 27. Luc 10,
18, 40. Cor. 2, 11, 26.
:

Gr.

11,

neutr.,

2, 2,

27.

Mc.

2,

12, 35. 36.

Luc. 1, 27. 2,

20, 41. 42.

loh.

8),

25.
4.

nom. propr. masc,


10, 47.
11.

7, 42. Tim. 2, 2,

3,

11, 10.

31. 6, 3.

(fvQufiu: Rom. 9,
Gal. 5, 9.

1,5,6.

Gebilde,

7.

nldafia: Rom. 9, 20.

370), fem.
?)

Distel,

rpiiSuXog:

16.

nom. propr., Jrjfig:

II,

2,

Tim. 2, 4, 10.

DiabnlnS

(diaiaulus loh. 6, 70. 8, 44; vox


gr.), masc, Teufel, tolog: Luc. 4, 2. 3. 5.
6. 13. 8, 12.
Ich. 6, 70.
8, 44. Eph. 6, 11.
z.

d.

3,

Skeir.

St.

Diakon
*

b.

c
r.Siolog: Tim.

I,

11.

(vox gr.), masc, Diakonus, Pfleger,

Tim. 1, 3,

ixovog:

u.

fem., Verleumderin,

DiakaiinnS

Gr. H, 30. Gf. V,


daursun, daursta, wagen.

Tim.

Teig, Masse,
Cor.

16.

Demas,

&aQ(yeTi' ;

wagen, jolfiv. Mc. 12, 34. Luc.


Cor. 1, 6, 1. Cor. 2, 10, 12. 11,
21. Phlpp. 1, 14; &UQQirv: Cor. 2, 10, 2;
na^jQr^aiu^iO&ui: Eph. 6, 20.
9,

Il[,

66), adject, weise, klug;


Filu-deisei, fem., List, nuvovQyla: Cor.
3. Eph. 4, 14.

Dorotheus,

20, 40.

(dtivid

47.

lioll.

*I>eis (DM.

daurran, ahd. galar, gaturst,

&u^Qur,

li,

20; ahn. deig, ahd. teig,


deeg, nhd. teig, ge461. Gf V, 377), conj.

9,

deig,

diin.

Mth. 7,

Gasse,

engl, dare, durst, dn. de-r, nhd. thr-

Mth.

8.

Gadik,

Ga-daorsan,

Jttvi,

17.
1.

(digan Rom.

Diabula,

441), conj. anom. dars,

Daveid

15.

Skeir.

dinyeoi'a: Tim. 1, 6, 12.

Uebelthter,

*l>eilia Odeino; Gr. HI,


Viga-deina (viga - deino

16; nvXat:

Cor. 2,

d^v^tg:

&vqu,

dass.,

18,

21.

Calend. Goth.

stig; griech.

11,
10,

Daigs, masc,

Luc. 10, 10.

Danri^aillS

agls. dear,

13.

digun, digans, bilden, formen, uXcanv:


20. Tim. 1, 2, 13; part. pass. digan,
irden, oaTQuy.ivog: Tim. 2, 2, 20.

daurotis,

tant.

Fenster,

*llaursail

14.

Cor. 2, 5,

Rom. 9,

Dmpan.

piur.

Anga-dauro,

n).aTtia:

loh.

schw. deg,

alts.

Mth. 27, 60. Mc. 16,


Neh. 7, 3.
lesen ist),

Mc

30.

I,

dor, agls. duru, di/r, altfr.


dore, ahd. tor, turi, engl, donr, schw. diii-, dn.
der, nhd. thiir, tJior ; gricch. &iqu, lat. fores;
Bopp 80. Gr. ITI, 430. Gf V, 445. Echth. 691),
neutr., Thr, Thor, Pforte, &vqu: Mc. 1, 33.
2, 2. 11, 4. 15, 46. 16, 3. loh. 10, 1. 2. 7.
9; nvU]-. Mth. 7, 13. 14. Luc. 7, 12; nvlwv:
Mth. 26, 71. Luc. 16, 20.

Dauro,

44.

Deig-an

Divan.

unt.

dyr,

(altn.

6,

Gf. V,

Danjan,
Danpjan,

nuQaaig:

c.

Vai'dedja, masc,

Hausgenoss; plur. gadaukans,


Hausgenossen, Haus, oi'xog: Cor. 1, 1, 16.

daum;

b.

Vaila-deds, Wohlthat,

Ga-dauka, masc,

Dctlins

43

12.

8.

{diakon), masc, Diakonus,

Monum.

Aret.

alts. thicci,

agls.

Neap.

DigTS

(altn. digr,

digurd, pykr,

^ik, altfr. thikke, ahd. dik, engl, thick, tigkt, schw.

tjok, dn. tyk, nhd. dick, dicht:


Rchth. 1072), adject., dicht.

Digrei,

fem.,

Dichtheit,

Gf V,

111.

Menge, uSnrrg: Cor.

2,

8, 20.

8.

*Deds

(altn., alts. dad, agls. dxd, ahd. tat, altfr.


nhd. that; Gr. H, 234. 451.
dede, engl, deed
490.
522. DRA. 623. Gf. V, 284. 326.
Rchth. 680), fem., That.

DidiiniljS, nom.

propr.

masc,

JiSiuog:

loh

II, 16.

m,

Ga-deds,
vlod-tala

Handlung; sunive gadeds, Kindschaft,


:

Eph.

5.

I>ik, s. unt. Deigan.


'^'Dinpan (altn. diupr,

alts.

diop,

dopian

agls.

diop, dt/ppan, ahd. Huf, tau/jan, altfr. depo, engl.


dip, deep, schw. djup, dn. di/l>, nhd. tief, taufen:,

6+

DRS

44
Gr.

3S5.

387.

daup, duj/un, dupans

Diaps,
8,

V,

Gf.

48.

II,

conj. 1,

adject., tief,

ad-vg:

Rchtb.

084),

Cor. 2,

5.

4;

stumpf, todt sein; partic. divatit,


Cor. 1, 15, 53. Cor. 2, 5,
Cor. 1, 15, 54.

matt,

divana,
sterblich,

tief sein.

Mc. 4,

DU.

d^vi-jc:

(f&uQxg:

Un-divans,

-2.

d&o?: Luc. 5,4. Rom.


8, 39. II, 33; v&o;: Cor. 2, II, 25.
Diapei, fem., dass. &og: Eph. 3, 18.
Ga-diupjan, conj. II, vertiefen, tief machen, uDlapifia,

od.

Tiefe,

feiu..

Un-divanei,
Cor.

Daapjan,

couj. II,

1) tauchen, taufen, ujiiiZiiv.

10, 40. Cor. 1, 1, 13. 14. 15. 10.


10,2. 12,13. 15,29. Gal. 3, 27. Skeir. III,
Mc. 7, 4.
a. IV, b; 2) sich waschen, anriZiad-ai
Daupjands, partic. und Substant. (Mc. 8, 28),
Tufer, uniiaTj'jg: Mth. 11, 11. 12. Mc. G,
24. 25. 8, 28. Luc. 7, 20. 28. 33.
17.

d, St.

z.

ud'uvuatu:
Tim. 1, 6, 16.
479 [3. Ausg.] nimmt nach der

fem.,

Unsterblichkeit,

(Gr.

I,

Lesart laxil/xiroi, die der Gothe schwerlich las,


auch gewiss nicht richtig die Bedeutung von schinden, martern, an), conj. II, abmatten, i/.Xieiv:
Mth. 9, 36. (S,> muss gewiss auch Gal. 6, 9

Mth. 3, 11. Mc. I, 4. 5. 8. 9. , 14. 1(>,'38.


loh. 3,
39. Luc. 3, 7. 12. 16. 21. 7, 30.
23. 26.

Tim. 1, 1, 17.

15, 53. 54.

1,

Af-daujan

Luc. 6, 48.

Oiiiiy.

uqd^uQzog

unsterblich, iinverguglich,

^(vaToc:

afdauidai

Dil

(alts.,

afmaindai

statt
lo

altfr.

te,

ti,

[s.

d.]

agis.

gelesen werden).

to, ahd. zi,

zuo,

GfV, 572.

engl.^o,holl. /oe, /e,nhd.z!^,- Gr. III, 254.

Uf'daupjan,

untertauchen,
13, 26; taufen,

loh.

TiTttv:

eintauchen,

Ifiu-

umiLtiv: Luc.

3,

Alth. Prp.

dem

iMc.

4.

1,

29. 20, 4.

Mth. 7,

DinS
lior,

4.

Caltn.

8.

Skeir. II, b.

dn. rfyr,

alts.

diar, schw. djur,

altfr.

c.

III, a.

d.

St.

c.

d.

dier, agis. deor, ahd.


engl,

deer,

nhd. thier; griech. /,q; Gr. 111, 359.


Rchth. 686), neutr., Thier, &i;Qiur:
z.

b.

lioll.

dier,

GfV,

447.

Mc.

1,

13.

Cor. 1, 15, 32.

DiS

(griech. J,a-, lat. dis-, Gr. 11, 723. 861. Gf. V,


696), inseparablc Prposition, welche 1) theils den im
Verbum gegebnen Begriff noch mehr hervorhebt,
wie dies besonders bei den Verbis des Trennen,
Theilensist, dem deutschen zer-, ver-, entsprechend, in: disdailjan, dishniupan, dishnaupnan,
disskaidan,
disskreitan
disskritna, distahjan,
disiaheins
distairan, dislaurnan , disvihmn, disvinpjan disviss wo dis meist mit diu - zusammengesetzten griechischen Wrtern entspricht, wie diu,

f.itQi..iiv,

diuiQih., diuQpriyi'vvai, iuay.OQniCiiv u. s.w.

doch haben schon die Simplicia auch bisweilen die


Bedeutung jener griechischen Composita, oder die
Composita stehen fiir Simplicia; 2) theils den Verbis
die modificirte Bedeutung des Umfassens giebt
und dem deutschen be-, zusammen-, ber-,
entspricht, so in disdriusan (ininimiiv), dissiggqan
(imviiv), dishaban (ovvr/iiv, niQte'/etv) , dishul:

jan (y.alvnxiiv),
niman (y.uTe/tn).

Divan

dissitan (Xafidviiv,

f'/,iir},

dis-

(altn. deyfa^ alts. dojap, ahd. toirjan, schw.


dia; Gf. V, 339; vgl. Daups), conj. I, dau, divun,

Rchth.

1087),

Prposition, mit

und f /; entsprechend , und hauptschlich die Bewegung zu, und die Richtung nach Etwas angebend.
I.

Taufe, Waschung, TiTtCfxa:


10, 38. 39. 11, 30. Luc. 3, 3. 7,
Eph. 4, 5. Col. 2, 12; anTta^iwg:

fem.,

ff.

dem Accusativ, ganz lem neuhochdeutschen zu, dem griechischen 77()0: (c. accus.)

21. 7, 29.

Daupeins,

241

Dativ, selten mit

bis

Dativ:

selten tjii;

fic,

2,

Mit dem

den Verzu, nach, in, ngog,


so nach gaggan Mc. 1 , 38. 45.

Kommen, Gehen
n.

13.

19.

5,

1) lokal: a) nacli

u. dgl.

10, 14. 32.

11,

15. 27.

Luc.

6, 47. 9, 53. 14, 26. 15, 18. 18, 16. Ich. 3,


26. 6, 5. 35. 37. 45. 7, 33. 37. 11, 15. 29.
32. 38. 14, 12. 28. 16, 5. 10. 16. 28. 17, 11.
13. Tim. 2, 2, 16; afgaggan Mth. 25, 39. 27,
28. Mc. 5, 15. 6, 25. 12, 18. 14, 45. 16, 2.
Luc. 8, 19. 9, 12. 18, 3. 14. loh. 6, 17. 7,
50. 12, 21. 18, 29; gagaggan Mc. 6, 30. Luc.
8, 4; usgaggan Mc. 1,5; gaqiman ud garjiman
sik Mth. 27', 62. Mc. 5, 21. 7, 1. 10, 1; galeipan Mc. 3, 13. 7 , 30. 14, 10. Luc. 1, 23.
loh.

17.

43.

pan

6, 68. 7, 45. 11, 46. 14, 23. Cor. 2, 8,


9, 5. Tim. 2,4, 10; galeipan iim Mc. 15,
Luc. 1, 28; galeipan ut loh. 18, 38; aeiMc. 3, 7; rinnan Cor. 1, 9, 26; garinnan

Eph. 4, 13; urrinnan Mc. 14, 48; vgl. auch


fairrinnan du paurftai fr das griech. dvriy.uv:
Eph. 5, 4; gasnivan Phlpp. 3, 16; faurhisnivan
Tim. 1, 5, 24; gapeihan Tim. 2, 3, 9; vahsjan
Eph. 2, 21. Col. 2, 19; gavandjan sik Luc. 1,
56. 7, 10. 44. 8, 39. 10, &;' usvandjan (sik)
Tim. 1 , 1 , 6
galisun sik Mc. 4 , 1
alhaban
nach den Substantiven: viga
sik Mc. 10, 35;
Thess. 1, 3, 11; algaggs Eph. 2, 18;
qum
Phlpp. 1, 26; guqumps Thess. 2, 2, 1; auch nach
driusan Mc. 3, 11. 5, 33. Luc. 8, 28. 47; und
besonders in den Formeln driusan du knivam Luc.
5, 8 und du futum Mc. 5, 22. 7, 25. loh. 11,
32; und nach hisliggqan Rom. 9, 32; b) nach
den Transitiven, die ein Bringen, Tragen, Fh;

45

DU.
ren, Ziehen u. s. w. bedeuten, zu, an; nach:
gavandjan Luc. I, I. 17. Cor. 2, .3, 10. Gal. 4,
9. Tim. 2, 4, 4. Skeir. I, c; das Participium dieses Wortes ist auch Cor. 2, 7, 1.5 bei brusls is
iriggan
ufarassau du Yxvis sind hinzuzudenken
Mc. 9, 17; iairan Mth. .5, 23. Mc. 1, 32. 7,
32. S, 22. 9, 19. Luc. IS, 15; albairan Mth.
8, 16. 9, 2. Mc. 10, 13; tiuhan Luc. 18, 40.
Tira. 2, 3, 6. Skeir. IV, b; durch Supplirung diec so du gujia
.ses Wortes ist wohl auch Skeir. I ,
(sc. tiuhaiidei) gareihtei zu erklren ; gatiuhan Mc. 14,
53. loh. 9, 13. 18, 13. Daher wird y.uruxQi'vtir
bei Mth. 27, 3 zwar nicht dem Worte entsprechend,
aber in die Erzhlung gut passend durch gatiuhan du
stauai bersetzt; dagegen ist Cor. 2, 10, 12 das
avyxQt'vfiv eavrov rivi richtig durch gadomjan sik
du ainamma bersetzt; utjnnsan loh. 12, 32; atvairpan Luc. 16, 20; atvalvjan Mc. 15, 46; la-

41. 5, 9. 19. 31. 34. 36. 39. 41. 6, 10.


24. 7, 6. 9. 18. 27. 28. 29. 33. 8, 1.

I.

2.

Po7t Gal. 5, 13. Col. 1, 12. Thess.


7 (so ist hier du statt in zu lesen,

9.

19.

1,

2, 12.

s.

Addend.

4,
1.

12; vopjan Luc. 19, 15;/mvisandjan Mth. 27, 19. Mc. 3,


31. 8, 26. 12, 2. 4. 6. 13. Luc. 1, 27. 4, 26.
7, 3. 6. 19. 20. 20, 10. loh. 11, 3. 16, 7. 18,
24. Cor. 2, 12, 17. Eph. 6, 22. Phlpp. 2, 25.
Col. 4, 8. Neh. 6, 17; fraletan Mc. 8, 3; atlagjan Luc. 19, 23; c) eine Eichtung wohin anzeigende Verba haben du bei sich in der Bedeutung
nach, gegen, auf, zu, gewhnlich nQog, ini:
p. III).

niman

Tim.

loh.

1,

6,

14, 3;

usbraidjan handuns du managein (ji^og) Rom. 10,


21. du paim faura sik ufjtaiijan (joTg l'finQoa&iv
intXTihid^ai) Phlpp. 3, 14; du diuzam veihan
(^&t]Qio/.iu/Hp) Cor. 1, 15, 32. im Gegentheil auch

nach gagavairjijan (y.aTalXuTTead^cu Ttri) Cor. 1,


7, 11; ussaiwan du himina (iig) Mc. 7, 34. augona ushafjan du himina {dg) Luc. 18, 13. loh,
17, 1; alsaiwan du sis (tnt/jii' favT(Ji) Tim. 1,
4, 16; nach fairveifJan (tig) Luc. 4, 20. Cor. 2,
3, 7; besonders nach insaiwan {(ig) Mth. 6, 26.
Mc. 10, 21. 27. 14, 67. Luc. 1, 48. 9, 16. 38.
20, 17. loh. 13, 22; ferner nach biugan Icniva
(jiQog) Eph. 3, 14; nach bidjan (TiQng) Mth. 0,
6. Cor. 2, 13, 7. Skeir. V, d. und nach dem Substantivum bida Rom. 10, 1; nach hropjun Luc.
18, 7; nach streiten, snhjan (jiQog) Mc. 9, 10.
Skeir. IV, a, andrinnan Mc. 9, 34. besonders nach
den Verbis sprechen und reden, qijian, rodjan,
wo im Griechischen der blosse Dativus steht: Mth.
5, 7. 9. 10. 19. 20. 21. 22. 20. 32. 9, 2. 6. 9.
11. 12. 15. 18. 24. 28. 37.
11, 3. 4. 25, 40.
26, 71. 75. 27, 11. 13. 64. Mc. 1, 27. 38. 40.
44. 2, 5. 8. 10. 14. 16. 17. 18. 24. 25. 3, 3.
4.

5.

23. 32. 4, 13. 21. 24. 33. 35. 38. 39. 40.

21. 27. 29. 34. 9,

10,

36.

5.

14.

11.

23. 28. 29.

28.
34.

21.
30.

42.

12. 23.

7.

12.

12.

13.

12,

33.

32. 34. 36. 38.


2.

19.
25. 29. 31. 35.
18. 20. 21. 26. 28. 37. 38.
11, 1. 5. 6. 14. 17. 21.22.
5.

1.

39. 42. 49. 51. 52.

14,

18. 22.
17.

15. 16. 17. 24.


48. 61. 65. 70. 15,

14.

Luc. 1, 13. 18. 19. 22.


16,
30. 34. 35. 55. Ol. 2, 10. 15. 17. 18. 20.
48. 49. 50. 3, 7. 12. 13. 14. 4, 3. 6. 9.
23. 36. 43. 5, 4. 5. 10. 20. 22. 24. 27.
31. 33. 34. 36. 6, 2. 5. 8. 9. 10. 11. 20.
7, 6. 8. 9. 13. 14. 22. 24. 40. 43. 44. 48.

12.

14.

3.

6.

7.

50. 8, 21. 22. 25. 48. 49. 9, 3. 11. 12. 13. 14.
20. 23. 33. 44. 48. 50. 55. 57. 58. 59. 60. 62.
10, 2. 9. 18. 22. 20. 28. 29. 14, 10. 15. 21.

15,

22. 25.
6.

7.

6.

3.

12.

17,

14.

22.

18.

5.

22. 29. 31. 42.

7.

8.

19,

27.

5.

29.

31.

16,

19. 22. 37.

14.

9.

8.

13.

22. 24. 25. 31. 32. 33. 39. 40. 46. 20,
19. 23. 25. 34. 41. 42. 45.
loh. 6, 5.

18,
19.

17.

3. 9.

1.

12. 28.

29. 30. 34. 35. 43. 53. 61. 67.

7, 3. 9. 21. 26.

35. 45. 50. 52.

8,

19. 21.

23. 25.

28. 31. 39.

48.

10.

12. 17.

42.

12.

13.

52. 57.

24. 29. 30. 34. 35. 40.

10,

14.

9,
6.

7.
7.

24.

11, 14. 21. 24. 32. 34. 39. 44. 46.


12. 27. 33. 37.

11,

7.

8.

12, 19. 22.

13,
14,
15,
20. 22. 16, 7. 18. 11. 17. 21. 25. 30, 31.
19, 9. 10. Rom. 9, 15. 17. 20. 10, 21. Cor. 1,
Daher
12, 21. Gal. 2, 14. Thess. 1, 2, 16.
nach den Redensarten munp usluknan Cor. 2, 6, II.
und vaufd raip loh. 10, 35; bei Cor. 2, 1, IS
vaurd unsar pala du izvis und 7, 14 woftuliunsara so du teitau (an letzter Stelle fr ini c. gen.,
29. 35.

2.

23. 26.

3.

ein verburn dicendi zu suppliren.


auch Ephes. Inscript. aipistaule
du aifaisium und Subscript. du aifaisium ustauh,
und so in allen noch erhaltnen lieber- und Unterschriften der Episteln;
2) in der Zeitbestimmung,
a) giebt es die Zeit nur im Allgemeinen an, wenn
etwas geschieht, wie Cor. 1, 15, 32 du maurLuc. 1 7 , S du naht
gina (uvQioi) gasviltam.
h) gcwi'ihnlich heisst es auf,
mittjan (iiTzrTp);
dg, TTQg, im c. accus, auf die Frage wie lange?
so Luc. 4 , 25 galuhwda himins du jeram prini.
loh. 6, 27 visan du libainai aiveinon; und in den

also vor Titus)

So

elliptisch

ist

steht

Formeln du aiva loh. 12, 34. 14, 10. 15, 16.


Cor. 2,9,9; du aivam Rom. 11, 36. Cor. 2,
II, 31. Gal. 1, 5; du weilni loh. 5, 35. Philera.
15; du leitilai weilai Cor. 2, 7, 8. Skeir. VI, a.
du mela Luc. 8 , 13 ; du leitilamma mela Skeir.
3) im
IV, b; du mela iceilos Thess. 1, 2, 17.
ethischen Gebrauche tritt auch der Grundbegritf der

DU.

46

wo es den
Absicht, Bestimmung, dieFolge

Richtung wohin, immer hervor; so schon a)

Zweck,

die

und ini

accus, bedeutet:

anzeigt und zu,


Mth. 8, 4. 27, 7. Mc. 1, 4. 44. 6, 11. 14, 8.
9. Luc. 2, 32. 34. 3, 3. 5, 14. 9, 5. 14, 31.
18, 1. loh. 9, 39. 11, 4. 13, 29.
h. I. 35.
17, 23. 18, 37. Rom. 7, 10. 9, 22. 23. 10,
iig, riQg

1.

10.

4.

14,

15, 4. 7.

1.

12, 13. 14,


Cor. 2, 1, 20. 2, 16. 4,
10. 8, 2. 14. 19. 9, 4.
13, 10. Gal. 1, 6. 2, 8.
2, 10. 22. 3, 19. 4, 12.

11, 24. 25.

c.

Cor. 1, 5, 5. 10, 31.


15, 34. 16, 15.

26.
6.

10,

15.

5,

4.

8.

Eph. 1,
13.

5.

15.

7, 3.
11,

6.

10.

5.

16. 29.

14.

5,

9.
8.

14.
2.

Phipp. 1, 17. 19. 25. Col. 1 , 29. 2, 22.


3, 10. 21. Thess. 1, 3, 3. 5, 9. Thess. 2,
1, 11. Tim. 1, 1, 16. 4, 3. 7. 8. Tim. 2, 2,
14. 20. 21. 25. 3, 13. 15. 16. 17. 4, 11 (4,

e'

18.

23.

3 fr das griech. xkt) Neh. 5, 16. Skeir. 1, d.


11. d. VIII, b. d; hierher kann auch das einzeln
stehende pata wa \st du sva managaim (dg) loh.
Ferner gcliren hierher
6 , 9 gerechnet werden.

dazu und duwe , wozu s. unter Jutta


und Was; b) bei Trdikatsbestimviunge7i , wo es
bedeutet
imd theils dem griechischen
zu
ebenfalls
itg entspricht, theils aber auch noch nach dem Gedu]>e (dupfte)

nach f) oder g) erklrt werden kann); lob. 12,


16 pata vas du pamma gamelip; so Cor. 2, 9,
1 andbahli rahtoda du veihaim;
10, 16 in framapjuim arbaidim du manvjaim wopan; 11, 6
gahairhlida in allaim du izvis; e) im Verhltniss zu, in Vergleich mit, gegen, TiQg c.
accus. , in den Redensarten gaggan gafehaba du
paim paiei Uta sind Thess. 1, 4, 12. gaggan in
handugein du paim Uta Col. 4, 5. ruihtaba gaggan du sunjai Gal. 2, 14; f) gegen, lig, sofern

Handlung auf das Prpositionsobject gerichtet


h\ fravaurkjan Luc. 17, 4. Cor. 1, 8, 12;
ftands Rom. 8, 7; friapva haban Cor. 2, 2, 4.
vgl. 7, 15; gamaindups Cor. 2, 9, 13; g) ber,
auf, an, Inl c. dat. und accus., tlg , ngog bei
Verbis der Affecte und hnlichen, wie infeinan
die

ist,

Mc. 8, 2. Luc. 7, 13; svegnjan Luc. 1, 47; venjan loh. 5, 45. Rom. 15, 12. Cor. 2, 1, 10.
Tim. 1, 4, 10. 5, 5; trauan Mth. 27, 43. Cor.
2,1,9 und trauains Cor. 2 , 3 , 4. 7 , 4 ; galaubjan Mc. 9, 42. loh. 6, 35. 40. 47. 7, 38.
39. 9, 35. 36. 10, 42. 11, 25. 26. 12, 36. 42.
44. 46. 14, 1. 16, 9. 17, 20. Rom. 9, 33. 10,

*) Schwerlich richtig,
Phlpp. 1, 29.
unerkirbar nach seinem gewhnlichen
Gebrauch steht du Mc. 8, 11 in sokjandans du

11.

10.

wenigstens

brauche des germanischen Sprachstamraes die Prdicatscasus ausdrckt; so nach visan Mc. 10, 8.

imma

Daher bersetzt der


Gothe (uffiliTv auch du botai visan Gal. 5, 2 und
an^.TjXg iori durch du usvaurpai ist Tim. 1,

dem Accusativ: nur Col. 4, 10 da


panei nemup anabus?iins (niQi c. genit.) und vs. 13
liabaip manag aljan du pans (vnfQ c. genit.); wo

Cor. 1, 14, 22.

Col.

4, 11.

nach vairpan Mc. 12, 10. Luc. 3, 5. 20,


20. Cor. 2, 6, 18; nimaii du qenai
Neh. 6, 18; aigan du qenai Mc. 12, 23. Luc. 20,
33; hahan du gamana Philein.jl7; daher y.iQtiv
durch du gavaurkja hahan bersetzt wird Phlpp. 3,
8; nach taujan loh. 6, 15. 10, 33. Rom. 9, 21.
Gal. 5, 13; galaujan Mc. 11, 17. Luc. 19, 46.
Eph. 2 , 14; gaskapjun Eph. 2 , 15; gagaleikon
Cor. 2, 11, 13;
inmaidjan Phlpp. 3, 21; du
ludjai gafrisahtnan (ogqova&cAi) Gal. 4, 19. h. I.;
rahnjan Rom. 9 8 ; giban Thess. 2 , 3 , 9
atgihan loh. 13, 15; lagjan (du plata fanan) Mth. 9,
Mehr noch tritt der Grundbegriff in folgen18.
deu Fllen hervor , die sich fast an 1 , c. anschliessen: c) bei, nQog , nach vrohjan loh. 5,
45 onA fravrohjan Luc. 16, 1; pagkjan du sis
misso Mc. II, 31; so Cor. 2, 3, 1 anafilhis boko
du izvis paurbum (was jedoch auch ein Brief an
euch [sc. geschrieben] heissen kann, vgl. oben 1, c.
am Ende); Cor. 2, 4, 2 ustaiknjan sik silhan du
allaim mipvisseim; so ustaikneins Luc. 1, 80;
d) in Bezug auf, ini c. dat. und accus., dg:
Mc. 10, 11 horinop du pizai (was jedoch auch
4, 4;
17.

loh. 16,

taikn

(nuQa

mit bi wechselt.

es

c.

genit

).

Mit

IL

Die Stelle

loh.

16,

32

distahjuda ivarjizuh du seina (jiQog tu \Sia) kana


nicht als Accusativ erklrt werden , weil weder du
in den Evangelien je mit dem Accusativ vorkommt,

noch berhaupt mit diesem Casus zu bedeutet. In


der Anmerkung z. d. St. ist seina als Genitiv genomelliptisch erklrt worden, vielleicht ist es
in seinamma oder mit Zahn in seinaim zu ndern.

men und
III.

Beim Infinitiv,
doch auch

gevThnlich

unmittelbar

den Episteln und in


der Skeireins durch dasPrdicat, Object oder sonstige, den Verbalbegriff des Infinitivs nher bestimmende Worte getrennt, wie Cor. 1, 7, 25
du triggs visan. 9, 6 du ni vaurkjan. Rom. 7,

vor demselben,

in

5 du akran bairan. Thess. 2, 1,5. Rom. 11,


\l du in aljana briggan. Phlpp. 4, 10. Thess.
du ni sprauto vagjan. Cor. 1, 8, 10

2,2,2

du galt ugagu dam gasalip maljan. Skeir. II,


c. d.
Es steht in dieser Verbindung theils als Subject, theils als Object, wie es auch in

beiden Fl-

len, doch nur einzeln, den Artikel vor sich

Mc.

12,

33

nimmt

pata du frijon gup jah pata

du frijon netcundjan

$ve

sik

silban

managizo

47

DU.
ist

paim allbrunstim; 10, 40 pata du


af tailisvon meiiiai nist mein du giban;
Subject, fr das griech. to c. infinit.: Cor. 1,

allaim

sitan
1) als

11,6

agl ist qinon da hapillon aippau skabaii.


1 ufjo mis ist du vieljan izvis.
Ph'pi).
lA
du
visan in leika paurftizo (ist) in izvara.
,
oder fr den blosen Infinitiv
3Ic. 2 , 9 wapar
azetizo ist du qiptin.
10, 40 nist mein du qipan.
Thess. 1, 3, 4 anavairp vas uns du vinnan aglifos (anders dagegen Tim. 1,1, 16 anavairpui
Skeir. II, c gadob
vesun du galaubjan 'imma).
vas du garehsn duupeinais andniman; 2) als OIjject, wo es den Gegenstand, woranf sich die Handlung richtet, die Bestimmung, den Erfolg,
besonders aber die Absicht anzeigt; es ist abhngig von Substantivis, Verbis, Formeln und ganzen
Stzen und steht a) fr den griech. Infinitiv:
Tim. 1,1, 16 anavaiipai vesun du galaubjan.
Rom. 11, 26 urriiinip us sion sa lausjands du
afvandjan afgudein. Luc. 4, IS gasalioda mik
du vailamerjan unledaim. insandida mik du ganasjan. loh. 12, 4 skaftida sik du galevjan ina.
Luc. 9 , 16 gaf Idaibaiis sipnnjam du faurlagjan
managein. loh. 6, 31 Idaif gaf im du tnatjan.
52 leik giban du matjan. Coi. 1, 25 ragin giban
ist mis du usfuUjan vaurd. Cor. 2, 11, 2 gavadj'oda izvis ainamma vuira mauja svikna du usgiItan xristau. Cor. 1, 7, 25 gaarmaips J'ram /'tauLuc. 19, 4S managet hajin du triggvs visan.
haida du hausjan imma. Col. 1 22 gafripodai
pairh daupu du atsaljan izvis veihans. Col. 4, 3
uslukai unsis Itaurd vaurdis du rodjan runa.
Phlpp. 4, 10 gapaiimp du faur mik frapjan.
b) fr Tov c. infinitivo, meist die Bestimmung andeutend; so nach: urrinna?i Mc. 4, 3. Luc. S,
5; ushafjan sik Mth. 11, 1; anatrimpan Luc. 5,
1 ; dazu nach der hellenisirenden Formel andvairpi
seinata galulgjan {du gaggan) Luc. 9, 51; anabiudan Luc. 4, 10; bandvjan loh. 13, 24; nach
usfuUnoda mel Luc. 1 , 57. usfuUnodedun dagos
Luc. 2, 6. 21; hlauts ui-rann Luc. 1,9; fauraist muns Cor. 2, 8, 11; valdufni haban Mc. 3,
Cor. 1, 9, 6; ausona haban Luc. 8, S;
15.
manvuba haban Cor. 2, 10, 6; vig mancjan Luc.
1, 77. 79; hierher gehrt auch Luc. 6, 7, wo
XKTijyoQi'u durch til da vrnhjan (Gegenstand
Gelegenheit zum Verklagen) gegeben ist; mehr absichtlich zu nehmen ist Phlpp. 3, 10. indem du
Cor. 2, 9,
\

kunnan ina das

in

ttfarassaus

kunpjis

iesuis

in

Vs. 7 wieder aufnimmt, wozu Skeir. IV, d gehrt:

po nu insakana vesun
sabailliaus.

c)

frauak da gatarhjan haifsl


i\g to c. infinitivo:

ni in pis putaiiiei ei

jins mikilein gakannidedi.


fr

Mth. 26 , 2 sunus mann atgibada du ushramjan.


Thess. 2, 3, 9 ei uns silbans du frisaktai gebeima
du gttleikon unsis. Tiiess. 1 , 3, 5 insandida du ufkunnan galaubein. Luc. 4 , 29 bruhledun ina und
uuhmisto pis fairgunjis du afdiauHJan. Rom. 7,
5 vinnons vaurhtedun in lipum du akran bairan.
Thess. 1,3, 13 ganohnan gataujai friapvai du
tulgjan hairlona. Luc. 5 , 17 ma'its J'raujins vas
du hailjan. Rom. 15, 8 iesus andbahts vurp bimaitis du galulgjan gahaila. 11, 11 varp ganists
Thess. 1,2, 16
piiidnm du in aljanu biiggan.
Cor. 1,8,
ganisan du usfulljan fravuurhlins.
10 mipvissei is timrjada du galiugagudam gasalip
maljan. Thess. 1,4,9 at gnpu uslaisidai sijup
du frijon. Rom. 12, 2 inmaidjaip ananiujipai
frupjis du gakiusan. Thess. 2,2,2 bidjam izvis in gumis J'raujins du ni sprauto vagjan ; Thess.
I, 2, 12 bidjan Jali gaplaihan jah veitvodjan du
gaggan izvis vuirpuba. Mc. 14, 55 sokidedun
veitvodipa du afduupjan ina. Cor. 1, 11, 22 gardins habaip du mitjan Jah drigkan. Thess. 2, 1,
5 iaikns garaihtaizos stauos du vairpans briggan
Rom. 12, 3 J'rapjan du vaila frapjan.
izvis.
Cor. 2,7, 3 in hairtam unsaraim sijup du gaSkeir. I, d skutda du
sviltan jah saniana liban.
galeikon seinai frodein mans aftra galapon; hierher gehren die Flle, wo der Gothe den Infinitiv
Luc. 5,
statt eines griechischen Substantivs setzt:
4 athahid natja du ftskon (iig uy^av).
14, 28
{eig unaQTtGfiov).
rahneip habaiu du ustiulian
Thess. 1, 4, 17 fravilvanda du gamotjan {dg
vnvTrjaii'); unrichtig las man sonst auch Mth. 27,
7 du usfilhan {ilg t(/ ?')), wo es du usfilham
d) fr UQog to
heissen muss, s. zu d. St.
saiicun qinon du luc. infinitivo: Mth. 5, 28
1
ai-mainn iaujan in andvairpja
ston izos.
6
manne du saitcan im. Mc. 13, 22 giband tniknins
Cor. 1,
e) fr f;i(' tw c. infin.
du afairzjan.
f) fr t'lviXiv
II, 21 faursnivan du matjan.
Cor. 2, 7, 12 melida du gabairhtjan
c. infin.:
usdaudein,
g) fr 'Iva: Mc. 3, 14 gavaurhta

tvalif

du visan

(Iva

(Itai)

mip

sis

loh.

17,4

vaurstv atgaft mis du vaurkjan (Iva nonjai).


h) fr das griechische Participium: Mc. 10,
46 und Luc. 18, 35 blinda sat J'aur vig du aihtron {jTQoauiTiv); vielleicht hat der Gothe auch
Luc. 19, 48 e^iXQeftUTO uy.ovcov {hahaidu du haus-

jan) gelesen.
IV. Als Adverbium: nur Luc. 8, 44 atgaggandei du; doch muss hchst wahrscheinlich auch
Mc. 10, 1 3 bairandam du gelesen werden, s. zu d. St.
V. Zusammensetzungen: 1) dupe {duhpa

und dujtpe),

s.

unt.

pata;

duwe,

s.

unt.

H as.

DBO

48

2) wirkliche Composition nur mit Verbis:

dugin-

DRIUGAN.
Dranlltl^ii,

Draimjau,

dualgas^gan, duatrinnan, dtiatsnivan; dugasaitvan,


dugai'indan ; fauradustodjan.

Dreiban

^DnbO

dufa,
tuba, schw. du/ra ,
taube; Gr. II, 412.
Taube.
(altn.

Hraiva-dnbo,

iliin.

341.

III,

(altn.

agls.

u.

duva, ahd.
dove

engl,

nhd.

Gf. V, 350), fem.,

Lcichenvogel

Turteltaube, XQvyy.

JDnSnil

dba,
due,

alts.

llraiv);

unf.

(s.

duga,

altfr.

conj.

XQrjoii-ioi'

thui: Tim. 2,

2,

Schuld, XQtwg: Luc. 7, 41, >vo


Schuldner, XQHCfiiXiZ}]^.

dulgis sktda,

Dulga-haitja,

Dnl^S

Schm.

421.

15

Haitan.

unt.

s.

(ahd. tuld, mhA.dult; Gr.

366

I,

anom. loh. 7, 14.


Mth. 27, 15. Mc. 15,

toQTi'y.

loh. 6,

7,

4.

2.

11.

10.

8.

521. Gf. V,

dativ. dulp)

fem.

u.

III,

fem. (auch masc. Mth. 27,

flf.),

6.

14.

Fest,

Luc. 2 , 41. 42.


12, 12. 20.

37.

13, 29. Col. 2, 16.

Dulpjan,
5,

Fest

feiern,

Cor.

tOQTl^iiv:

I,

S.

dume,

tumb,

ahd.

dumm;

adject.,

dumlti,

(altn.

])lIIIl1)lS
ahd.

conj. II,

dumb, altfr. dumbe,


dumb, dn. dum,

agls.

engl., schw.

Gf

Gr. II, 50.

V, 425.

Rchth. 695),
Luc. 1, 22.

stumm, xaxfog: Mth. 9, 33.

Af-dumbnan,

conj. III,

verstummen, mcfi/nad^ai:

Mc. 4, 39.

'''Draban

(vgl.

Ga-draban,
tragaii,

dreiban),

drof, drobun,

conj. I,

aushauen, laTOfiitv:

Mc. 15, 46.

draga, alts., agls. dragan, ahd.


dn. drage , schwed.
drag, draw

(altn.

engl,

draga, nhd. tragen; lat. trahere; Gr. II, 11. Gf


V, 492), conj. 1, drug, drogun, draguns, ziehen;
ziehen,
sis dragan, sich
iniawQivuv: Tim. 2,
4, 3.

Ga- dragan,
Drag'lBrk,

Drakma
Luc. 15,

Tim. 2, 4,

dass.,
unt.

s.

Draibjan,

s.

unt.

DranllSna

3.

z.

d.

draib

agls.

dribun

dribans

treiben

us ga-

treiben,

austreiben, iy.dXXeiv: Mth. 9, 25.


Mc. 6, 13. 9, 18. 28. 38. Luc. 8,
9, 40. 43. 49; unoaTtllHv: Mc. 5, 10.

34.

Draibjan,

conj. II, treiben, antreiben, beschweiXavviir: Luc. 8, 29; axvkXiiv: Mc. 5,


Luc. 8, 49; draibjan sik, sich bemhen,
axvlXiad-ai: Luc. 7, 6.

ren,
35.

Drig'kan

{driggkan Mc. 10, 38. 39. Luc. 10,


und gewhnlich bei loh.; driggan Li'c. 5, 39.
Eph. 5, 18; altn. drecka, alts. drincan, drencian,
agls. drincan, drencan, altfr. drinka, drenka, ahd.
7

trinkan, trinkjan, engl, drink, schw. dricka, dn.


drikke, nhd. trinken, trnken; Gr. II, 36. III,

465.

Gf V,

Rchth. 092 f), conj.

533.

dragk,

I,

drughun, drugkans; trinken, nlviiv: Mth. 6, 25.


31. 11, 18. 19. Mc. 10, 38. 39. 15, 23. Luc. 1,
15. 5, 30. 33. 39. 7, 33. 34. 10, 7. 17, 8.
27. 28.
loh. 6, 53. 54. 56.
7, 37. 18, 11.
Cor. 1, 9, 4. 10, 4. 21. 31. 11, 22. 25. 26.
27. 28. 29. 15, 32; vato di-igkan, vQOnoTiTv:
Tim. 1, 5, 23; particip. pass. drugkans, trunken; drugkans visan, f.ad'Vtiv Cor. 1, 11, 21;
drugkans vairpan, f.a&vay.tad'u.i: Thess. 1, 5,7.

Ana -drigkan,

antrinken; anadrigkan sik,

Ga- drigkan, trinken,


Dragk {draggk loh. 6,
Cor.

1,

10,

sich

Eph. 5, 18.
Luc. 17,

nlvtiv.

8.

55), neutr.. Trank, naig:

Rom. 14,

6, 55.

loh.

17,

Co!.

2,

16; nna:

4.

Dragkjan

{draggkjan Mth. 27, 48), conj. II,


Mth. 25, 42. 27, 48. Mc.
15, 36. Rom. 12, 20. Cor. 1, 12, 13.

trnken, noTtfyiv:

Ga-dragkjan,
Drugkanei,

St.

drihtn,

dass., Mth. 10, 42.

fem., Trunkenheit,

13. Gal. 5, 2.

d.

z.

Mc. 9, 41.

/ntd^i]:

Rom.

13,

St.

Drigkan.

Af-drugkja, masc,

Dreiban.

(vox gr.),

S.

betrinken, fti&iaxiad^ar.

drabans, hauen.

Drag^an

54.

14.

Dlllg^m masc,

alts.

Us-dreiban,

10, 23;

Driusan.

drepa, drifa,

dugan,

agls.

(altn.

aus den Versammlungen


qumpim dreiban
unoavvaywyov noiitv: loh. 16, 2.

33.

u.

alts.

unt.

s.

drifan, ahd. triban, engl., dn. drive, schw. drifva,


holl. dryven, nhd. treiben; Gr. II, 13. Gf V, 481),

Luc. 2, 24.

ahd. lugaii, schw. duga, du. due, nhd. taugen;


Gr. II, 23. Gf. V, 360. Rchth. 605), conj. anom.:
daug, dugun, dultta, taugen, av/.t({i()in' Cor. 1,

Driugan.

unt.

s.

nan, durinnan, dustodjan, duvakan; Bicomposita:

masc, Drachme,

Vein

0.

(drausna

Skeir. VII,

462), fem.. Bissen, Brocken,


Luc. 16, 21; xla^iu:

loh.

d;

Trinker, Trunkner, fud-vaog:

Cor. 1, 5, 11; ohonxrig: Jlth. 11, 19.

z.

d. St.

ohonTrjg:

Luc.

dpu/firj:

Gr.

III,

xpiylov: Mc. 7, 28.


6, 12. Skeir. VIT, d.

drugkja

Weintrinker,

7, 34.

Driug^an

(altn.

drott,

dreogan, drohtnian,

altfr.

alts.

druht,

agls.

driht,

dracht, drecht, nhd. Iross

DRISAN
dQovyyu^iog; Gr. II, 452. III,
473. Gf.V, 517. RcLth. 091. Ducang. Gloss. med.
et infim. lat. voc. Diu/igus), conj. I, drauh, drubyzant. (!^otyyog,

gun ,

drugans;
Tim. 1, 1, 18.

Kriegsdienst

Soldat,

Mc. 15, 10.


2, 3.

aTgaztwTTjg:

Luc. 7,

19,

loh.

8.

8, 9.
Tim. 2,

MtJi.
2.

Kriegsdienste tbun, gtquTevi(T&ut: Cor. 1, 9, 7. Cor. 2, 10, 3. Tim. 2,


2 , 4; sa Jiammei drauhtinn , der , welchem ich
diene, o aTQUToloyior: Tim. 2, 2, 4.
conj. II,

Drauhtinassus , masc,
10,

Cor. 2,

DrillSail

Kriegsdienst,

axQUTtlu:

4.

Drauhti-vitol,

Vitan.

unt.

s.

Gr. V, 545), conj. I, draus, drusic/i, dnisans, fallen,


Mc. 9, 20. Luc. 5, 12. 0, 39. S, 41.
10, 18. 16, 21. 17, 10. 20, 18. loh. 11, 32.

Rom. 14,

4. Cor. 1, 14, 25; iy.nlmuv: BIc. 13,


driusan aim
,
Inmimiiv: Mc. 3, 10.
Luc. 15, 20; driusan du
,
nQOQniuTitv: Mc. 3,
11. 5, 33. 7, 25. Luc. 5, 8. 8, 28.

25;

zufallen,

uQogmmnv.

fallen,

47; iiiintnxitr: Neh. 0, 10;


Tim. 1, 3, 0, 7. 6, 9. Skcir. I, a.
8,

Ga-driusan,
39. 49.

Luc.

II,

b.

Mth. 7, 25. 27.


5. 7. 8.
5, 22. Luc. 6,
14. 16, 17. loh. 12, 24.

4.
8.

18, 6. Rom. 11, 11. 22; inminTHv: Rom. 15,


3; ixnlnTitv: Cor. 1, 13, 8; geworfen werden, Xlia&ui: Mth. 5, 29. 30.

Dis-driusan, befallen, ijiiTihiTtiv: Luc. 1, 12.


Us-driusan, herausfallen, verfallen, (xnijiTtiv:
Rom. 9, 6. Gal. 5, 4.
Driuso, fem., Abhang, y.Qr,/.iv6g: Mth. 8, 32.
Mc. 5, 13.

Dms,

Luc. 8, 33.

masc.

Fall,

nnaig:

Mth. 7,

27.

Luc.

Us-drusts, fem., Ausfall, Verfall; schlechter, rauher Weg, TQU/iTa: Luc. 3, 5.


Af-drausjan, conj. II, herabwerfen, y.uTa/.Qr^Luc. 4, 29.

Ga-drausjan,

dass.

yMrataCitv:
9;
Luc. 1, 52.

Drng^kja

u.

Drnujns

(holl.

125.

693),

Rom. 10,
n.

16.

droM,

druhan,

droliia/i,

nhd. trben;

trolijan,

Drobnan,

Gf.

agls. drof^

V,

489),

y.uTa'kXiiv:

Luc.

conj. III, erschttert

Thess. 2, 2, 2.

Ga-drobnan,

h.

werden, it-Qotta&ui:

1.

TuQaatad^ut:

dass.,

Schall,

12.

In-drobnan, dass., loh. 13, 21. 14, I. 27.


Drobna, masc. Aufstand, uy.aTumaalu: Cor.
Ilval,i

2,

10,

15;

nhd.

s.

dvolian,

ahd.

twelan,

dicita, dn.
dvaelen,
duale,
dull, nhd.
Gr. II, 29. Gf.V, 548. Rchth. 697), adject.,
thricht, fiWQg: Mth. 5, 22. 7, 26. Cor. 1, 4, 10.
altfr.

schw. dl,

holl.

engl,

toll;

Tim. 2, 2, 10. h. 1. 2, 23; dvulana gataujan, thmachen, fuoQuiviiv: Cor. 1, 1, 20.

richt

Dvali|)a ,

fem.

21. 23;

IS.

Thorheit , fuoQt'a :
Cor.
,
To ^uoQov: Cor. 1, 1, 25.

Dvala-vaurdei,

Dvalmon,
20.

1,

Doblian,
I>ObS,

s.

I>Og;.S,

DonilS
mian

conj.

Cor.

s.

Vaurd.

rasen,

fiai'viad^ur.

Daban.

unt.

Dag.

dnmr, dcema, alts. dorn, deman, dodorn, deman, ahd. lom, tomjan , altfr.

dema, domia,

engl,

doom, deem, schw. diima,

demme,

VI,

Domjan,

conj. II, mtheilen,

meinen, beurtheilen, un-

terscheiden, y.Qivttv: Cor. 1, 10, 15. Cor. 2, 5, 15;

Siuy.Qivuv:

12;

Cor. 1,

rjyiiad^ai

11, 29; fyx^i'ntr: Cor. 2,


Phipp. 3 , 8 ; usvaurhtana

garaihtuna domjan,
Vaurkjan.

y.ad-aiQiTv:

u.

drhnen;

Stimme,

DM.

(pd'yyog:

10,

nhd. ...dmmen; lat. damnare: Gr.


II, 41. 452.
DRA. 749. 708. Rchth. 084. 690.
Gf. V, 334 ff), masc, Sinn, Urtheil, Skeir. II,
dn.

Cor. 2, 4,

Drigkan.

loh.

Daubs.

unt.

agls.

dorn,

unt.

14, 23.
unt.

s.

s.

11,

1 ,

(altn.

domjan

unt.

biduelian, agls.

dvttlinn, dvelia, alts.

(altn.

dvelian,

u.

s.

Af- domjan,

dreunen,

Luc. I,

12, 27.

loh.

10,

Driig'kanei ,
masc.

b.

2, 34.

/iivii^iiv:

(alts.

trnbi,

bewegen, erschttern, aufregen,


conj. II,
TUQ.aanv: Gal. 1, 7. 5, 10; druaTUTiiv: Gal. 5,
Mitemprer , avara1 2
part. drohjands mip
,
aiuarrjg: Mc. 15, 7.

ifinijiTeir:

nlnxtiv:

fallen,

Mc. 4,
8, 6. 7.

10, 29.

ahd.

21;

II,

niTiTitr:

At- driusan,

Drolyail

unt.

s-

n
riusan.

_^
.
Drnstii,j

12, 20.

driosan, agls. dreusan; Gr.

(alts.

Drns,

49

trben,

Ga-drauhts,

Drauhtinon,

axQUTtvttv:

thiiii,

DOMS.

unter Raiht.i

richten, xqi1) ab-, verurtheilcn


10, 11; xaTuiyaCuv: Luc. 6, 37;
2) verUuchen, y.uTud^i/.taTiLiiv: Mth. 26, 74.
vtiv:

loh.

Bi-domjan,

beurtheilen,

richten,

2, 16.

xqi'vhv:

CoI.

50

EI.

Ga-domjan,

Afdomeins,

ber etwas urtheilcn, vergleichen,


Cor. 2, 10, 12; KajaMc. II, Ot; garnilifana n. usvaurhtana

xQt'yfii':

gadomjan,

unf.

s.

Vorurtheii,

Skeir. VIII, b.

nQoxgifia:

Tim.

1,

5, 21.

DofS

l'aurkjan.

Kai/its n.

Verdammung,

fem.,

Faur-domeins,

entscheiden, avyxgi'viii':

Daban.

unt.

s-

E.
Ei

(vgl.

part ik

aitn.

Gr. Ill,

er;

14.

103),

Relativ-

I.

1) bildet als Suffix a) an Demonstrativen

ei:

und Partikeln dieRelativa, sae welcher, patei welches,


dass, peei dass, padei wohin, pn7-ei wo, papioei woher, mippanei whrend, svaei wie, sunsei sobald als,
pizei weshalb,

faiiipizei bevor, patainei nur, s.


pala, P""t ^va, siins etc.; b) wird auch an die
Pronomina personalia gehngt und fr das griech.
Relativura gebraucht, welches sich auf ein vorhergegangenes pronome7i personale bezieht: Cor. 2,
10, 1 i k silba pavlus bidja izvis ikei (05) ana
Ruin. 14, 4
andaiigi hauns im. Cor. 1, 15, 0.
iti

unt.

pu

puei slojis framapjana nkalk (0 y.aruwogegen Rom. 0, 20 pu was i's ei and-

7cas

xoi'vwv

i's

ei fr puei steht).
Mc. I, il pu is
sunus meins sa liuba in puzei (fy <o) vaila galeikaida.
Luc. 3
22. Mc. 1 , II marg. p u is
sunus meins sa liuba pukei (quem) vilda. Luc. IC,
15 jus sijup juzei garailitans domeip izvis
1 0.
silbans {01 diy.utoimg).
Cor. 2
Eph. 2,
8

vaurdjais

Thess. 1,

17.

13.

13.

2^^

Gal.

3,

was izvis

afhugida izvizei (pig) xristus fauragamelips vas.


nur

Gal. 5,

lausai

(o'irtvfg) garailitans

sijup

nf xrislau

qipip izvis.

und Tim.

juzei
1,

1,

13

aviliudo fraujin unte galaubjandan ?nik gahugida

ikei faura vas vujanierjands. fi^lilt vorher das^jro.


personale;
2) steht selbststudig, aber doch so,
dass CS mit dem vorhergehenden Demonstrativum verbunden das Relativum bildet: Luc. 1, 20 utid pana

dag

ei

(JixQi

pamma daga
daga

ei

//?

vairj)ai pata.

ei('ijri^itQa).

Col. 1, 9

ijutQcig).

Neh. 5,

{u(f

pamma

3, 8

rjtQag)

rjg

haidau

ei

fram painma
14.

Tim.

2,

{ov XQnov).

Fragpartikel, ob,

II.

17, 30

in

fj,

der indirecten

Frage: Mc. 11, 13. 15, 44. Rom. 11, 14. Cor.
1, 16. 7, 16. Phlpp. 3, 12.

1,

Absicht angebenden Stzen: 1) nach Demonstrativen und nach Fragstzen: loh. 17, 3 soh ist
so aiveino lihains,
Mth. 8, 7
ei kunneina puk.
wileiks ist sa ei vindos ufhausjand imma. Mc. 1,
27.

43. 8, 25. loh. !), 17. 36.


21; auch Rom. 0, 20 s. oben
I, 1, b; hierher gehrt auch loh. 8, 22 nibai usqimai sis silbin ei gipip;
2) nach den verbis
dicendi, declarandi und voluntatis, wie qipan Mc.
3, 9. 8, 7. 9, 18. 16, 7. Luc. 4, 3. loh. 13,
33. 18, 9. 37. Gal. 5, 16. Eph. 4, 17; gaqipan
sis loh. 9, 22; andhafjan Luc. 20, 7; gameljan
Mc. 9, 12. 12, 19. Luc. 2, 24. 20, 18; liugan
Skeir. VIII, c; aviliudon Cor. 1, 1, 14; svaran
Luc. 1, 73; bisvaran Thess. 1, 5, 27; bidjan
Mc. 5, 10. 18. 23. 6, 56. 7, 26. 32. 8, "22.
13, 18. Luc. 7, 36. 8, 21. 31. 32. 38. 9, 40,
loh. 17, 15. 21. Cor. 1, 16, 12. 16. Cor. 2, 1,
11. 8, 6. 9, 5. 10, 2. 12, 8. 13, 7. Eph. 1,

6,

Luc. 1,

2.

14, 22;

f'c

lU.

fit),

Conjunction,
dass,

auch

oti, 'Iva,

Infinitiv in

mit

dem

Indicativ

erklrenden,

und Con-

dass nicht Via


den Zweck und die

undetzfi,

0,

17.

Col.

I,

9.

4,

12.

3.

Thess. 1, 3, 10.

4,

1.

Thess. 2, 1, 11. 3, 1. 12. Skeir. V, d; auch


omog im Griechischen Mth. 8, 34. 9, 38. Luc. 7,
:

10, 2; ferner nach anabiudan Mc. 5, 43. 7, 36.


9, 9. loh. 13, 34. 15, 17. Thess. 2, 3, 6. 10. Neh. 5,
3.

14; und anabusns loh. 15, 12; bandvjan Luc. 5,


7; faurbiuthni Mc. 6, 8. 8, 30. Luc." 5, 14. S,
56. 9, 21. Tim. 1, 1, 3; andbeitan Mc. 3, 12.
Luc. 18, 39; wn/jan iMc. 10, 48; invagjan Mc. 15,
11; merjnn Mc. 6, 12; veitvodjan Eph. 4, 17.
Tim. 1, 5, 21; veilvod anahaitan Cor. 2, I, 23;

fravrohjan Luc. 16, 1 (w? c. particip.); gasvikunpjan Skeir. II, a; ataugjan Skeir. III, a; atgiban Cor. 1, 15, 3; viljan Mth. 27, 17. Mc. 6,
30.

25.

9,

31.

9, 54.

Rom.

10, 35. 51. 14, 12. 15, 12. Luc. 6,


18, 41. loh. 6, 40. 17, 24. 18, 39.

Thess. 1, 4, 3. 4;
17; gastauan at sis
Cor. 2 , 2 , 1 ; munaii loh. 12, 10; runa niman
Mth. 27, 1; daher auch nach letan Mth. 27, 49.
Mc. 11, 16.
15, 36; fragiban Mc. 10, 37;
13, 3.

sokjati Cor.

junctiv,

Mc.

Cor.

1,

4,

1,

2.

16,

12.

Gal. 2,

EI

EISARN.

taujan loh. 11, 37. Col, 4, 16; und nach paurban loh. 16, 30. Thess. 1, 5, 1; magan Mc. 10,
38; vaiips visan Mth. 3, 11. 8, 8. Luc. 7, C.
15, 19. 21. Cor. 1, 15, 9;
3) nach den verbis senliendi u. affectuiim:
liausjan Mc. 0, .5.5.
loh. 12, 18.
14, 28; saiwan (nur in uneigentlicher Bedeutung, zusehen, dafr sorgen) Mth. 8,
4. 9, 30. Mc. 1, 44.
8, 15. Cor. 1, 10, 10.
Col. 4, 17; hinna7i loh. 15, 18. Cor. 2, 13, 6.
s. z. d. St.; ufkunnan loh. 17, 7; vitan loh. 9, 25.
11, 22. 16, 30. vgl. Cor. 2, 5, 1; htigjan
Mth. 5, 17; pag/cjan Cor. 2, 10, 7; piig/cjan
Mth. 6, 7. Luc. 19, 11. Cor. 2, 12, 19; galauijan Mc. 11, 23; traitati Luc. 18, 9; gatrauan
Thess. 2, 3, 4; venjan Cor. 2, 1, 10. 13. 13,
6; faginon Luc, 10, 20. loh. 11, 15. 14, 28;
faheds Phlpp. 2,2; sifan loh. 8, 56; sildaleikjan
Mc. 15, 44 (im Griechischen ii). Gal. 1,6;
und einigen For4) nach Impersonalen
meln, wie: ganah Mth. 10, 25; galeikaip Thess.
I, 3, 1; gop ist Mc. 9, 42; batizo ist Mth. 5,

29.

30.

loh.

16,

7;

in minnistin ist Cor.

leil
1,

4,

loh.

17

16,

3; gadob

ist

(y.ui);

Skeir.

I,

varp Luc. 6, 12. 8, 1 (s. zu d. St.); hiuhti


ist loh. 18, 39; teeila qam Joh. 12, 23.
16, 2.
32; hierher gehren noch die elliptischen Flle:
Gal. I , 20 sai in andvaiipja gups ei ni liuga.
Cor. 2, 1, 18 triggs gup ei pata vaurd uiisav
nist ja jah ne.
5) nach Stzen, die Absicht
und den Endzweck andeutend a) 'iru: 5Ith. 9,
6. 27, 42.
Mc. 1, 38. 2, 10. 3, 2. 10. 14.
4, 12. 21. 22. 5, 12. 23. 7, 9. 8, 6. 9, 22.
10, 13. 17. 11, 25. 28. 12, 2. 13. 15. 14, 10.
12. 49. 15, 15. 20. 21. 32. 16, 1. Luc. 1, 4.
4, 11. 5, 24. 6, 7. 34. 37. 8, 10. 12. 16. 9,
12, 45. 14, 10. 23. 15, 29. 16, 4 (ei pau) 9.
18, 15. 19, 4. 15. 20, 10. 14. 20. loh. 5, 23.
36. 6, 5. 15. 28. 29. 30. 50. 7, 3. 23. 32. 8,
59. 9, 2. 3. 39. 10, 10. 17. 31. 38.
11, 4.
II. 16. 19. 31. 42.
12, 9. 20. 25. 36. 38. 40.
42. 46. 47. 13, 15. 18. 19. 29. 14, 3. 13. 16.
c;

29. 31. 15,

2.

8.

11.

13.

16.

25.

16,

1.

4.

17, 1. 2. 11. 12. 13. 19. 21. 22. 23. 24.


18, 9. 28. 32. 36. 37. 19, 4. Rom. 7, 4.
8, 4. 9, 11. 23. 11, 11. 19. 25. 31. 32.
Cor. 1, 1, 15. 17. 4, 6. 8.
13. 15, 4. 6.
5. 7. 7, 5. 8, 13.
9, 19. 20. 21. 22. 23.
25. 10, 33. 13, 3. 15, 28, 16, 2. 6. 11.

24.
26.
13.

14,
5,

9.

5.

17.

3, 10. 16. 18. 19. 4, 10. 14. 28. 29. 5, 26


27. 6, 11. 13. 19, 21. Phlpp. 1, 26. 27. 2, 2
27. 28. 30, 3, 8. 16. Col. 1, 18, 28. 3, 2l!
4, 4. 8. Thess. 1, 2, 16. 3, 3. 4, 12. 13. 5,
10. Thess. 2, 3, 8. 14. Tim, 1,1, 3. 16.
4.
18. 20.

2,

2.

Tim.

1,

4.

19.

2,

Skeir.

a. d.

I,

10.

2, 4.

d.

IV,

2.

4.

II,

6,

17.

3,

5, 7. 20. 6, 1.
Philem. 13. 15.

V, a;

d.

16.

15.

b) onojg:

18.

Luc. 2, 35 (onwc

').

8, 17.
7, 3.

Rom.

9, 17. Cor. 2, 8, 11. 14. Gal. 1, 4. Thess.


2, 1, 12; c) fr den griechischen Infinitiv:
Luc. 2, 3. Eph. 1, 4. 4, 22. Col. 1, 10. 4, 6;
d) To c. infinitivo: Rom, 14, 13. Thess. 1, 4, 6;
e) To c. infinitivo: Luc. 2, 27. 4, 42. Rom. 7,
3; f) i]g TO c. infinit.: Rom. 7, 4. Cor. 2, 4, 4.
Eph. 1, 12. 18. 6, 11. Thess. I, 3, 2; g) npbg

TO

Tim. 2, 3,

infinit.:

c.

8.

dung mit andern Partikeln,


darum dass,
ei

icaiva

ob etwa ,

pamma

indem,

pata; svepauh

unt.

s.

dass nicht etwa,


in

s.

ei,

Waiva ;

imt.

Wan;

unt.

s.

s.

Verbindupe
unt.

ei

liest,

in

ei,

pau;

wan

Skeir. VIII, c

wie Massmann

ei oder,

6) In
wie:

ni,
ist

pammei,

weil.

Saei,
Iiatei,
[leei,
imt. pata.

s.

I)adei,
I>arei,

liaproei,/

Faurl>izei,
I>atainei,

s.

Svaei,

s.

Sunsei,

s.

Aina.

pan.

unt.

s.

unt.

Faur.

unt.

unt.

s.

Milipanei,

Sva.

unt. Suns.

EiaireikO,

EikauniO;

nom. propr. fem.,

iaireiku.
'ly.viov:

Tim.

2,

3, 11.

Eiraitl;

nom. propr.

EisaciaJS,

Eisarn

16.

isern

13, 7. 10. Gal. 2, 4. 5. 10. 16. 19. 4,


5, 17. 6, 12, 13. Eph. 2, 7, 9. 10. 15.

3, 7. 15. 4, 15.

Mth. 5, 16. 45.


Mc. 3, 6. 5, 23.

24.

Cor. 2, 1, 4. 9. 15. 17. 2, 3. 4. 5. 9. 11. 4, 7.


11. 15. 5, 4. 10. 12. 15. 21. 6, 3. 7, 9. 8, 7.
9. 13. 14. 9, 3. 4. 8. 10, 9. 11, 7. 12. 16. 12,
7.

51

s.

(altn.

ahd.

luasc.

'Hgiiu:

Esdr. 2,

32.

Esaeias.

/r, isam,

isan ,

isarn

alts.
altfr.

isarn, agls. iren,


isern

engl, iron,

jrn, dn. j'arn, nhd. eisen, eisern; lat.


aes; Gr. II, 46. 452. Gf. I, 488. Rchth. 855),
neutr.. Eisen; eisarna bi futuns gabugana u. po
ana fotum eisarna, Fussschellen, nldai: Mc.
schw.

5,

4.

7*

ESAEIAS

52
Eisama-bandl,
Eisaracins,

EsnciaS
Rom. 0,

QipAN.
masc, 'Hadiag: Mth.

Bindan.
Mc. 5,

adject., eisern:

3.

4.

:J,

4.

Mth. S, 17. Mc. 1, 2. 7, 6.


Luc. 4, 17), nom. propr.

{esaias:
-27

unt.

s.

eiaaeias:

8,

Mc.

17.

17. loh. 12, 38. 39.

4,

2.

1,

Rom.

7, 6.

Luc.

15, 12.

9, 27.

Esav,

nom. propr. masc, 'Haav: Rom. 9, 13.

Uta,

unt.

s.

ilan.

a.
d(,aillOn
nian,

ahil.

queina, veina, agls. cvanian, va-

(altn.

ireinon, engl, whine, schw. hvina,

kwynen, nhd. queulen

weineti;

lat.

queri;

II,

1, 7,

Qino,

I, 888), conj. II, weinen, beweinen, mrMth. 9, 15. 11, 17. Mc. 16, 10. Cor. 2,

meinen,

Mc
Luc

cryrn, alts.,altfr.,engl.
^QaiCHlIf^
queni, ahil. quirn, schvi. qvarn, dn. quxrn; Gf. IV,
OSO. Rclith. 882), masc, Mhlstein, Mhle.
eigentlich Eselsmhlstein (d. h. der
durch einen Esel in Bewegung gesetzte Rlhlstein)
berhaupt Mhlstein, fivXog vtxog: Mc. 9, 42.

Q,airrnS
lat. cicui-),

(altn.

kyrr, dn. qver,

nhd. kirr;

adject., sauft, ruhig, mild, i'jntog:

vgl.

Tim.

2,

24.

2,

Qsiirrei, fem., Sanftmuth, nQuoi?]?: Cor. 2, 10,


1.
Gal. 5, 23. 6, 1. Eph. 4, 2. Col. 3, 12.
Tim. 1, 6, 11. Tim. 2, 2, 25.

Q,al

(ahn. qvlld,

qull

agls.

Gr. 11, 29),

Ana-qal,

cvyld, engl, quell, schw.

neutr.

Bndigung.

Beruhigung, Ruhe, to riav/l^eir: Thess.

1, 4, 11.

^artniS

masc,

nom. propr.

KovuQzog:

Rom.

16, 23.

^CnS
qven

(qeins Luc.

1,

5.

2,

altn.

kona, qvan,

agls. ceen, alts. quena, ahd. cheo?ta, qve?ia,


queen, quean, schw. kna, qviniia, dn. kone,
qvinde; griech. yvvrj ; Gr. II, 56. III, 322. Gf. IV,
677), fem., Weib, Frau, gewhnlich die Ehefrau,
;

engl,

13.

Mth. 5, 31. 32. 27, 19. Mc 6, 17. 18.


11. 29.
12, 19. 20. 22. 23. Luc 1, 5.
18. 24. 2, 5. 3, 19. 8, 3.
14, 20. 26.

16,

18.

w. qens

gewhnlich im Allge-

Mth. 5, 28.

11, 11.

27, 55.

5, 25. 33. 7, 25. 26. 10, 12. 15,


1, 28. 42. 4, 26. 7, 28. 37. 39.

Qineins,
neutr.

weiblich,

adject.,

qinei/t,

Qina-kunds,

Weib,
s.

unt.

Q,i]>ail (ahn. qveda,

40.

44.

d-rj)Mg:

yi'vuty.uQiov:

Mc. 10, 6;
Tim. 2, 3,, 6.

Kuni.

agls. cvceSan,
quethan
quetha, schw. qvda, dn.
qvizde, engl, quoth, quole; vgl. holl. kouten, nhd.
kosen; lat. inquit , griech. y.iri'lliiv ; Bopp 117.
Gr. II, 26. Gf. IV, 636. Rchth. 882), conj. I,
qap , qepun, qipitns; 1) sagen, sprechen, tinitv
und fpitv: Mth. 5, 21. 22. 7, 22. 8, 4. 8. 10.
13. 19. 9, 3. 4. 22. 10, 27. 11, 3. 4. 25, 40.
41. 27, 4. 6. 9. 63. 64.
1, 17. 42. 2, 8.
9.
3, 9. 32. 4, 39. 40. 5, 7. 33. 34. 6, 16.
22. 24. 7, 6. 10. II. 27. 29. 36. 8, 26. 9, 12.

ahd.

quedan,

alts.

altfr.

Mc

21. 23. 29.

18.

17.

36.

39.

10,

3.

4.

14.

18.

20. 21. 36. 37. 38. 39. 11, 3. 23. 31. 12, 32.
36. 13, 21. 14, 14. 62. 15, 12. 16, 7. Luc. 1,
61. 2, 49. 3, 12. 4, 3. 5, 14. 7, 7. 40. 42.
8, 56. 9, 20. 54. 14, 10. 17. 18. 19. 20. 15,
18.

11.

17.

31.

20,

yvvi]:

10.

10,

8.

2.

V.

s.

yvrt'y.

50. 8, 2. 43. 47. 15, 8. loh. 16, 21. Cor. 1,


7, 16. 9, 5. 11, 3. 5. 6. Gal. 4, 4. Col. 3,
18. Tim. 1, 2, 9. 10. 11. 12. 14. 3, 2. 11.

(jaXtn.qvi'irn, agls.

fem.,

13. Gf.

12, 21.

Cor.

8.

d^tiv:

Asilu - qairnus,

part. praet., unbeweibt, uyu/iog:

Un-qenifis,

holl.

Gr.

6.

2.

34.

22. 34.

17, 5. 6. 7. 21. 23.


3.

5.

6.

18, 26. 19, 15.


6, 25. 8, 55.
12, 29. 14, 2. 29. 18,

25. 39.

11, 13. 28.

Rom. 7,7. 9,

loh.

12.

14.

19.

30.

10,

Eph. 5, 22. 25. 28. Col. 3, 19. Tim. 1, 3, 2.


12. 5, 9.
Tit. 1, 6. Neh. 6, 18;
qen niman,
eine Frau nehmen, ymiiv: Cor. 1,7, 28.

11, 19.
Cor. 1, 1, 15. 10, 28. 11, 22. 24.
12, 15. 21. 14, 23. 15, 27. 35. Cor. 2, 4, 6.
12, 6. 9. Gal. 2, 14. Phipp. 4, 4. 11. Col. 4,
17. Tit. 1, 12. Neh. 5, 13. 7, 3. liyeiv. Mth. 5,
18. 20. 22. 6, 25. 29. 31. 7, 21. 8, 2. 4. II.
9, 21. 27. 30. 10, 27. 11, 9. 25, 44, 45. 27,

*Qei\]an,

11. 65.

Rom.

17, 32.

18, 29. 20, 28. 29. 30. 32. 33.

7, 2. Cor. 1,

7,

conj. It,

10.

11.

beweiben.

12.

13. 14. 27. 28.

6.

Mc

1,

7.

24. 25. 37. 38. 40. 41.

2,

5.

qijfA
4. 5. 11. 21. 22. 2.3. 28. 30. 33.
.3, 3.
4, 2. 9. 11. 21. 24. 26. 30. 35. 38. 41. .5,
8. 9. 19. 23. 28. 30. 31. 35. 30. 39. 41. (i , 2.
4. 10. 14. 15. 18. 25. 7, 9. 11. 14. 18. 20. 28.

QIMAN.
1, 4, 6; TiQo'/Jyitv: Gal.

18.

10.

34.

34.

11.

5.

8,

37.

19. 20. 27. 9,

17.

35. 38. 41.

19. 24. 25. 31.

13.

18. 23. 24. 26.

15.

16.

12. 15.

1.

20, 37. 41. loh. 6, 5. 8, 54. 9, 17. 41.


22.
16, 7. 26. 29. 18, 37. Rom. 7,
15.

17. 25.

11.

10, 6. 8.

16.

21.

18.

13.

13,

9,

7.

11,

13.

1.

18.

Philem. 21.

Skeir. I, b.

IV, a. b. V, b. d. VI,
uriiUytiy. Luc. 20, 27;

a.

a.

11,
c.

III,

c.

b.

VIII,

d.

b.

Mth. 8,

(fvui:

c.

achten,

Qiplo,

Luc. 7, 41. 44. loh. 9, 38. Cor. 1, 10, 15.


15, 50. Cor. 2, 10, 10; lalttv: Cor. 2,
11, 23. 2) von Einem sagen, sprechen, Einen
meinen, nennen, Itytiv. Mc. 14, 71. 12, 37. 15,
11.
19.

Luc. 18, 19. loh. 6, 71. 8, 27. 54. 15, 15.


Phlpp. 3, 18; tiniiv u. iQiTv: loh. 10, 35. 15,
15; xalv: Luc. 2, 21. Skeir. II, b. IV, d; daher garaihtana si/c qipan, s. unt. Kailits; uhil qifian, c. dat., fluchen, y.uy.o'koyiiv: Mc. 7, 10; vaila
qipan, loben, xaki; ilntTv: Luc. C; 20.

Luc. 7, 30.

Wort, Rede,

neutr.,

zu

s.

St.

d.

unaussprechlich, u^j^rjog: Cor. 2,

adj.,

V,

Skeir.

d.

*Qiss, fem., Sprechen, Aussprechen, Rede.


Ana-qiss, Lsterung, fl)MG(fri(itu: Cd. 3,
Tim. 1, 6,
1,

8.

4.

Ga-qiss, Uebereinstimmung,

to araffwvov: Cor.

7, 5.

Segen, tvXoyi'u:

piujti - qiss ,

nSissa-qiss, Zwist,

Cor. 1,
loh.

a/laf.iu.:

10, 10.
43.

7,

16.

0,

10, 19.

Us-qiss,

Anklage,

bles Gercht,

y.uxr^yoqia:

1, 6.

Tit.

a.

d;

1,

1) versprechen, verwnschen, verflu-

ud^triTv.

Uii-qe|iis,
12, 14.

Sama-qiss, Uebereinstimmung,
avyy.uT&iatg:

2, 0, 15;

27,

8.

Thess.

1.

1.

12, 3. 19. 14, 11. 15, 8. Cor. 1, 7, 0. 8. 12.


9, 8. 10, 15. 29. 11, 25. 14, 21. 15, 12. 51.
Cor. 2, 6, 2. 13. 17. 7, 3. 8, 8. 9, 3. 4. II,
16. Gal. 4, 1. 21. 30. 5, 2. 16. Eph. 4, 8. 17.
Phlpp. 4, 11. Thess. 1, 4, 15. 5, .3. Tbess. 2,
5, 18. Tim. 2, 2, 7.
2, 4. Tim. 1, 2, 7. 4, 1.

h.

Mth. 25, 41.


chen, y.uiaQv
Mc. 11, 21.
Luc. 6, 28; part. iirnet. fraqipans , verwnscht,
inr/MTUQuxog: loh. 7, 49. Skeir. VIII, d; 2) ver-

II,

14,
12,
15, 28. 29. 31. 34. Luc. 1, 67. 2,
13. 5, 24. 7, 39. 47. 8, 24. 9, 18. 20. 27. 31.
16, 6.
33. 34. 10, 5. 14, 12. 24. 15, 9. 10.
17. 4. 10. 18, 1. 2. 3. 19. 34. 10, 7. 26. 41.
69. 70. 71.

21.

5,

Mth. 11, 13.

7iQ(i(fiiTtinv:

Fra-qi{>an,

1.

57. 58. 08.

14.

3, 4;

10, 11.

27. 28. 32. 35. 42. 47.

18. 36. 37.

23. 31.

9.

53

Cor.

Gifiq:)vi](Tig:

Cor. 2, 6, 16.

Vaila- qiss, Segen, tvlnylu: Cor. 2, 9,


Ga-qiss, adject., bereinstimmend, Skeir.
gaqiss visan, bereinstimmen,

5.

I, c;

Rom.

av/^rfvui:

7, 10.

12.

Ana-qijian,
1,

freveln, fluchen,

Xaacpr^iitXv

Cor.

Atld-qif>an,

entsagen, Lebewohl sagen,

c.

absagen, entsagen,
Luc. 14, 33.

Ga-qipan,

(altn.

qvidr,

qved;

vgl.

besprechen; gaqipan

chen, avvri&ta&ai:

Mip-qipan,

dat.,

anOTua-

Gr.

hiUteln;

sis,

sich bespre-

streiten,

Magen,

Tim. 1, 5, 23.

aT6/.iu/_og:

Qi{lU-hafts,
rijoivg:

unt.

s.

Haban.

adject,

BIc.

Magens,

leeres

nchtern,

8, 3.

Laus-qifirei, fem., Nchternheit, Fasten,


Cor. 2, 6, 5. 11, 27.

ri;aTiii(

(altn. koma, alts., agIs. cuman, ahd. queman,


dn.
kuma, engl, cotiie, schwed. Icomma
komme, holl. kamen, nhd. kommen; Gr. 11, 30.

Q,illS()Il

Gf. IV, 055.


Skeir. V,

a.

406.

III,

aitfr.

9, 22.

loh.

unterreden,

c.

schw.

ahd. quiti,

cviS,

agis.
ulul.

Gf. IV, 650), masc, 1) Bauch, y.oillu: Luc 1,


41. 42; 2) Mutterleib, ni]Tr,Q: Luc. 2, 23; 3)

dat.,

anoTddKjh^ut: Luc. 9, 61; 2) mit Einem sprechen, c. dat., avvTvy/uviiv : Luc. 8, 19.

atad^ai:

qvider

Laus-qi{irs,

10, 30.

Af-qipan,

^iJtllS

Rchth. 880), conj. I,

qam

qemu/i,

qumans, kommen, ankommen, mit dem Dativ


hindar, iQ/iadui: 3Ith. 5, 17.
in, ana, at
,

Us-qijian,

ausreden,

ausbreiten,

dturpt^/tiCiiv:

Mc. 1, 45.

Faur-qifian,
atTitad^at:

verreden, ablehnen, abweisen, tiuq-

Luc. 14,

18.

19;

uSiTiir:

Gal.

2, 21.

Faura-qipan,
29.

vorhersagen,

Cor. 2, 7,

3.

13,

2.

TTQOitTiHv

Gal. 5, 21.

Rom.

9,

Thess.

15. 25. 27.

10.

7,
23. 34. 35.
29. 38. 40.

5,
8,

1.

3.

11,
2,

8,

3.

2.

9.'

14.

17.

11.

27, 49. 64.


3,

22. 38.

9,

1.

31.

8.

14. 22. 23. 33. 35.


10.

28. 29.

II.

6,

1.

12.

4,
29.
13.

9,

1.

Mc. 1,
4.

bei

6,

10,
7.

15. 21.
1.

31.

14. 33.

10,

7,

11, 9. 10. 13. 12, 9. 14. 13,


26. 14, 45. 62. 15, 21. 36. Luc. 1, 43. 59. 2.
1.

45.

4C.

50.

QIMAN

54

16. -21. 44. 51. 3, :J.


4, 34. 42. 5, 7. 35.
17. 7, 3. 7. 8. 19. 20.
8, 12. 17. 35. 41.
26. 50. 14, 10. 20. 21. 15, 6. 7. 20. 25.
17. 20. 22. 27. 18, 5. 8. 30. 19, 5. 10.
18. 24. 38. 20, 16. loh. 3, 31. 6, 14. 23.
44. 65. 7, 28. 31. 34. 41. 42. 8, 14. 20.

9,

4.

7.

12, 9.

16,

10.

5.

3.

Luc.

(t,

6.

Neh. 5,

13.

26.

24.

Qums,

42.

23.

16,

26.

Thess.

11, 17. 20. 27.


15, 22. 18, 4. 37.

Cor.

2,

1,

Skeir. l,

17.

a.

uvallaxiiv.

masc, Ankunft, jiuQovaia: Cor. 1, 15,

1;

1.

17. Cor.

2,

6.

7,

10, 10. Phlpp.

7.

1,

3, 13. 4, 15. Thess. 2,


Tim. 1, 6, 14. Tim. 2, 4,

19.

2,

1,

ini(fviw.:

8.

Ga'-qumI>S,

fem., 1)

Zusammenkunft, intavvuyaytj:

Thcss. 2, 2, I ; 2) Gericht, avviQiov Mth. 5,


22; 3) Schule, Synagoge, avvuywy7]: Mth. 6,
2. 5.
9, 35. Luc. 4, 15. loh. 16, 2. 18, 20,
:

Q,inO,

IV, c. d.
Mc. 10, 15.

c.

Q,ilIS

ilgtQxia^at: Mth. 5, 20.


Luc. (8, 51.) 9, 34. 18, 17; y.uTualvuv, Ic. 3,
22. loh. 6, 51 7;xav: BIth. 8, 11. Mc. 8, 3. Luc. 15,
27. 19, 43. loh. 6, 37. 8, 42; yiyviat>ur. Mc.
VIII, c;

dat.,

Gal.

12.

11.

c.

5, 15;
2) verwenden,
Luc. 8, 43; Sunuvv: Mc. 5,
2, 12, 15. Neh. 5, 18.

13.

I. 3. 12. 7, 5. 9, 4.
Gal. 1, 21.
21. 13, 1. 2.
2, 11. 12. 4, 4.
Eph. 2, 17. 5, 6. Phlpp. 1, 27. 2, 24. Col. 3,
6. 4, 10. Thcss. 1, 2, 18. 3, 6. 5, 2. Tim. 1,
1, 15. 2, 4. 3, 14. 4, 13. Tim. 2, 3, 7. 4,

9.

1) verzehren,

54.

9,

TrQoguviJay.tif.

4, 5. 11, 26. 13,


Cor. 2, 1, 15. 23. 2,
11, 4. 9. 12, 1. 14. 20.

Cor.

9, 9.

9.
2.

14,

QISTJAN.
Fra- qiman,

(J,

30.

12. 41.

10.

7.

13. 46.

12.

Rom. 7,
10.

10,

39.

s.

Qens.

unt.

(altn. qvikr, alts. quic, agls. quic,

ahd. quek^

quik, engl., schw., \io\\.kwiclc,VL]iA. queck

Bopp 128.

vus;

Gf. IV, 632.

Gr. II, 52.

altfr.

lat.

vi-

Rchth.

-,

4, 17. 9, 33.
17; nuQuylyviad-ui:

II.

Ana-qiman,
{(fiaTua&ai

Bi- qiman,

5,3.

s.

loh.

38.

Jemand kommen,

auf, ber

Luc. 2

6, 19. 25.

berfallen,

accus.,

I.

Thcss.

4,1.

Ana-qiujan,
ren,

Ga-qiujan,
3,6. Tim.

lebendig machen, tioonoitiv: Cor. 2,


1, 6, 13. Skeir. V, b.

IVIifiga - qiujan ,

i;7]v:

erwecken, krftigen, nhTim. 2, 1, 6.

conj. II,

i'.val^cnvQHV.

Eph. 2,

aufleben,
tQ/tad^ui

14,

1.

Ga-qiunan,

I,

p. III.

Ga-qiman, kommen, zusammenkommen,

lebendig machen,

mit

Col.

5.

conj.

avt,(ao-

2, 13.

wieder lebendig werden,

III,

Cor. 1,

l^coonoutad-ui:

Luc. 15, 24. 32.

Rom.

7,

15, 22; uva9.

h. 1.;
y.axavTv: Phlpp. 3, 11;
Luc. 5, 17. loh. 18, 20. Cor. 1,
14, 23; aviitrat (?): Luc. 8, 4; avvayia&ui:
Mth. 27, 17. 62. Mc. 2, 2; gaqiman si/c, avvuyead^ai: Mc. 5, 21. 7, 1; av/nno^eviad^ai: Mc.
10, 1; impers. , es ziemt sich, uvtjxei: Col.
3, 18.

loh.

Rom. 12,

noiiiy.

hfiOTaad^ui:

Addenda Tom.

11,

c.

9.

^v: Mc. 12, 27. Luc. 20,


9.
Col. 2, 20. Tim. 2,

adject., lebendig,

883),

Tim. 2,
Luc. 7, 4. 20. 14, 21.
1,
19. 16. loh. 3, 23. Cor. 1, 16, 3; im Prte(lasein,
nuQiirui:
ritum,
loh. 11, 28. Gal. 4,
20; in sis qiman, in sich gehen, (Q/ead-ai eig
ury: Luc. 15, 17.
1,

1!).

Q,llSS,

s.

unt.

Qijtan.

avviQ/jad-ai:

Mif* - qiman, mitkommen, avyetgig/ja&ai:


22; qiman mip, dass. , loh. 11, 33.

loh. 6,

Us- qiman,

umbringen, tdten, xaTuaifUTTtiv:


Luc. 19, 27; unoxTilviiv: Mc. 8, 31. Luc. 9,
22. 20, 15. Rom. 7, 11. Cor. 2, 3, 6; gewhnlich c. dat. Mth. 10, 28. Mc. 6, 19. 8,
31. 9, 31. 10, 34. 12, 7. 8. Luc. 18, 33.
loh. 7, 25. 8, 22. 37.
12, 10. 16, 2. 18,
31. Thess. 1, 2, 15; unollvvai: Mc. 3, 0;
auch c. accus., unoy.rdviiv: Mc. 12, 5; vgl.
loh.

7,

1.

19.

Faora-qiman,
Luc. 1, 17.

20.

vor

8, 40.

Jemand hergehen, nootoyta&ui


^

Q,ist](lll (ahd. quistjan


sten; vgl. engl. ji/ec

Gr.

agls.
II,

680), conj. II, verderben,


unoXXvvai: Luc. 9, 56.

Us-qistjan,

dass.,

c.

dat.,

cvysan

umbringen,

ujioD.vvui:

11, 18. Luc. 20, 16; c. accus.,


9. Luc. 19, 47; unoxTii'vetv: Mc. 3,
Luc. 6, 9.
22.

qui-

holl.

44. 111,411. Gf. IV,


dat.,

c.

Mc. 9,
Mc. 12,

4.

9,

31.

Fra-qistjan,
c.

dass., c. dat.
(nur Luc. 17, 27
noXXvvut: Mth. 10, 39. 42. Mc. 1,
35. 9, 41. Luc. 4, 34. 9, 24. 25. 17,

accus.),

24.

8,

29. 33. loh.

10, 10. 12, 25. 18, 9. 14.


Cor. 2, 4, 9;

14, 15. Cor. 1, 1, 19.


y.THVHv: Mth. 10, 28.

Fra-qistnan,

Rom.
uno-

conj. III, umkommen, unXlvad-ar.


Mth. 5, 29. 8, 25. 9, 17. Mc. 4, 38. Luc. 5,
37. 8, 24. 15, 17. loh. 6, 12. 10, 28. 17,
12.
Cor. 1, 8, 11. 15, 18. Cor. 2, 2, 15.

QUMS
Qisteins,
.5,

Verderben,

fem.,

oXfd-^og:

Cor.

HABAN.
1,

.5.

Fra - qisteins,
4.

h.

Q,nmS

u.

55
Q,nill]^|iii,

Q,ranUHS (schw. kram,

Verschwendung, utkIhu: Mc. 14,

Qrammil)a

fem.,

s.

imt.

Qiman.

dn. /dam), adject., feucht.

Feuchtigkeit,

Saft,

ixug:

Luc. 8, 6.

1.

z.
^aibaidainS,

nom. propr. masc. , ZttSuTog:


Mc. I, 19. 20. 3, 17.
10, 35.

Mth. 27, 56.


Luc. 5, 10.

19,

2.

nom. propr. masc,

(zaxarias Luc. 3,
ZayuQiug: Luc. 1, 5.

2),
13.

21.

40.

59.

nom. propr. masc, ZoooiX:

Luc. 3, 27.

nom. propr.

3. 2.

Zaxxaioc: Luc.

5.

Zaoranbabil ,

Zakaria.S
masc,

ZakkaillS

ZaXXainS, nom. propr. masc, Zax/ov: Esdr.2,


ZeloteS (vox gr.), ZrjlioT)'ig: Luc 0, 15.

9.

M.
.

ll

s.

Haban

nnt.

uh.

agls. habban,
hafa, alts. hebbian
alth., nhd. haben, altfr. hebba, holl. hebheii, engl.
have, schw. hafva, dn. have; lat. habere; Gr. II,
9 f. Gf. IV, 711. Rchth. SOI), conj. II, 1) haben, besitzen, I'/hv: Mth. 5, 23. 40. C, 1. 7, 29.
8, 20. 9, 36. 27, 16. 65. Mc 1, 22. 2, 19.
3,

1.

3.

25. 40.

(altn.

10.

5,

15. 22. 26. 29.


15. 23.

4,

5.

0. 9.

6, 18. 7, 16. 25.

17. 21.

8,
18. 9, 17. 43. 45. 47. 50. 10,
Luc 3,
11, 13. 22. 25.
14, 7. 8.
11. 17.
4, 33. 40. 5, 24.
6, 8. 7, 8. 33.
42. 8, 6. 8. 13. 18. 27. 9, 3. 58. 14, 14. 18.
19. 28. 35. 15, 8. 17, 6. 18, 22. 24. 19, 17.
20. 24. 25. 26. 20, 24. loh. 5, 36. 38. 6, 9.
10, 18.
53. 68. 7, 20. 8, 12. 48. 49. 9, 41.
20. 21. 12, 6. 8. 35. 48. 13, 29. 35. 14, 21.
16, 21. 33. 17, 5. 13. 18, 10.
15, 13. 22.
19, 11. Eom. 8, 9. 9, 10. 21. 10, 2. 12, 4.
4.
Cor. 1, 4, 7. 6, 1. 7, 7. 25.
3.
15,
13,
8, 10. 9, 4. 11, 22. 12, 12. 13, 2. 14, 26.
15, 31. 34. Cor. 2, l, 9. 15. 2, 3. 4. 12. 3,
4. 12.
4, 1. 7. 13. 5, 1. 12. 7, 1. 5. 12. 8,
11. 12. 9, 8. 10, 6. 15. Gal. 6, 4. Eph. 1, 7.
7.

21.

14.

3.

1.

16. 17.

22.

3, 12. 4, 28. 5, 5. 27. Phipp. 1,


2, 2. 27. 29. 3, 4. 9. 17. Col. 1, 14.
3, 13. 4, 13. Thess. 1, 3, 6. 4, 13.

2, 12. 18.
23. 30.

2, 23.

Thess. 2, 3,
S. 5, 4. 20.
5.

Tit.

1, 6.

Tim. 1, I, 19.

9.

3,

4.

7.

9.

4,

6, 2. Tim. 2, 1, 13. 2, 19. 3,


Philem. 17; xurtxeiv: Luc. 14, 9.

Formeln
gnvairpi haban
frumadeiii haban,
ufurassu haban, du gavaurhja luiban etc., s. iint.
Vairpi, Fruma, Lfur, Jaurlcjan etc.; '2) j'u haschon haben , hinhaben , ant/tiv
ban
Mth. 6,
5. Luc. 6, 24; 3) eine gewisse Zeit wo sein oder
loh. 8, 57. 11, 17;
alt sein, i'/eiv:
sich
be4)
finden, seyn: ubil und ubilaba haban, xuxcug i/ttv:
Mth. 8, 16. Mc 1, 32. 34. 2, 17. 6, 55; mais
fuO.Xov eig t6 /iTqov tQ/iad^ai:
vairs haban,
Mc. 5, 36; aftumist haban, io/aTOjg i'xeiv: Mc. 5,
23; manvuba haban. fv t-TOifini i'xni''- Cor. 2,
10, 6; 5) halten, xqutiu-: Mth. 9, 25. Mc. 7,
Col. 2, 19; daher sa fairwu ha3. 4. 8. 9, 10.
bands, der Welthaltcr, Frst dieser Welt, xoai.ioxQurroQ Eph. 6
12; gafahana haban gefangen
halten, uayQiTv: Tim. 2, 2, 26; habaifi visan,
gehalten sein, bereit sein, 7i(>ogxa()TiQHf: Mc. 3,
9; fairra sik haban, unf/tiv: Mc. 7, 6; aljaieikos sik haban, sich anders verhalten, XX<g t'/iiv:
Tim. 1, 5, 25; 6) halten, meinen, i'/itv. Mc. II,
32; 7) knnen, l'/m: Mc 14, 8. Luc 14, 14.
Eph. 4, 28; 8) wollen, werden, fnV.fii: Mc 10,
32. loh. 6, 6. 71; daher dient es zur Umschreibung des Futurum: loh. 12, 26 visan habaip (f'frrRi).
:

::

HAZJAN

56
Cor.
4

;{,

13

11,

"2,

taujan

haba

tauj'an

hana liaLaida vairjum


lolisiliuiii).

Un-habands,
11

:,.

Skcir.

haliaida (iirotoctiiriis esset).

partic, nicht liabeiul, ju^l'/dn': Luc.

l'.i,

1,11,

Cor.

-21).

Ana-haban,

2-'.

anliabcn; pari, praet.

/(noc: Luc.

nw.;

sich

nhern,

heiigd/i,

Rom.

I,

2) fangen, v.Qaniv: Mc. 3, 21. (i, 17. Skcir.


Vll , a. 3) s^ahaban sih, sich enthalten , r/y.Qureviai^ui' Cur. 1, 7, 0; a:it/ta!)ut: Thoss. 1,
3.

l,

sii.

partic, nicht haltend;

uiuiithallsain,

Dis-haban,
Luc. S,

Uf-haban,
Hafts,

Cor. 2,

Luc.

uionr: Luc. 4, II.

Cor.

Auda-hafts,

liiigom hiifts,
I,

7,

anstai audahafts, bcgnatligl,


Luc. 1, 28.

selig;

/.(/('.(jtiuiuvog:

QiI)U-hafta, eine Schwangere,


.Mc.

13,

Haftjan

verheira-

10.

Thess.

17.

1,

heflian,

(alts.

.'),

tr yaaroi i/orac/,:

alid.

ItaJ'ljnn),

coiij.

II,

anhngen, yo}.).o9ui: Rom. 12,


9; 7iQ0gi/iiv: Tim. I, 3, S; jiQogy.unTiQiti.,
Rom. 12, '12. sih hafljun, dass., Col. '4, 2.
sich

heften;

Ga-haftjan,
gen,

Gaga - haftjan
10.

i,

h.

Ga-haftnan,
Luc.

10,
,

anhn-

15.
oriii.iii'luCiC':

anhangen,

111,

yjMMnOui:

enthalten.

fem..

Luc.

EMthaltsamkeil,

engl,

conj.

henj,

Iierian,

dn.

ahd.
lueder:

Gf

7(54. Rchth'.

(fauiahah Mc. 15, 38),


adv.

neutr., VorMc. 15, 38.

Mth. 27, 51.

zusammenhngend,

nom. propr. masc,

PhIpp. 3,

12.

ly.xQf/^iaOat

y-ud-iiTiq:

3.

anhngen,

sich

II,

''l'.Qidc:

Cor. 2,

11.

5.

Haidn;^

(alts. ked,
agls. hud,
ahd. hait , heiti,
...hede, heid; Gr. 11, 497. 042. Gf. IV,
802. Rchth. 802), masc, Art, Weise, rpo-TO?:
PhIpp. 1 , 18. Thess. 2 , 2 , 3. Tim. 2 , 3 , 8.
alifr.

HaillS

(vgl.

(f^u'/./^tog

lat.

caecus), adject.,

(altn.

heidi,

agls.

heide/ia, engl, heath

/.lov-

hau,

ahd. haida,

schw. hed,

dn. hede,

altfr.

holl.

Gr. III, 395. DRA. 499. Gf.


Rchth. 813), fem., Feld, yQg: Mth. G,
Luc. 15, 15. 17, 7. 31.

uhd. haide;

hei/de,

iV, 809.
28.

emugig,

Mc. 9, 47,

30.

Haif)ivisks,

adject.,

(altn.

ahd. Ueidan,

wild,

hcidinn,
altfr.

i/.y()iog:

alts.

helhan;

Ilailcias, Helias.
Haileil^ainS, nom.

he/hin,
Gf. IV,

"Ekhji'ig:

propr.

Mc. 1,

6.

haSen,
810. Rchth.
agls.

Mc. 7, 20.

masc, 'EhaaaTog:

4, 27.

fyy.ozctu:

uy.ocf.nf.

heren

hon,

hngti.

l's,

Haibrai II.*,

Cor.

alts.

heran;

IV,

998),

(altn.

heitl,

agls.

/m/,

ahd. heil, engl, hail,

schw. kel, dn. heel,

nhd.

hellt ,

alt.".,

heil;

Gf. IV, 801. Rchth. 803), adj., heil, gesund,

altfr.,

holl.,

Mc. 5, 34. loh. 7, 23; -vyiaivcov.


Luc 5, 31. 7, 10. 15, 27. Tim. 1, 1, 10. 6,
3. Tim
2, I. 13.
4, 3. Tit. 1, 9. 2, 1; ia/vwv:
wohl,

fagl.

schw.

hxn'^e,

erhngen; ushahan sik, nuyytad-ut

I!l,

Luc.

IfiaiLs
L'nenthaltsamkcit.

agl.s.

ahd. hahan,

hi/igia,

5.

hang, y.iau,nu'.ofia:

Luc

1.7,-5.

Uazjail

dn.

S12), f.m., Heidin,

I.

23.

Unga-hobains,

vgl.

Hahan,

Haipno

zusammenheften,

conj.

sich

Ga-hobains,
.'.

1-1,

sich

11.

Gahoban
(..iL

Luc.

y.ij't.'i.ri.adc.r.

E\,h.

gahaftjan sik,

dass.;

3, 10.

herabhngen, niederlassen, yi.aC.nv:


Cor. 2, 11 , 33.

4.

.5,

Mth. 27,

Haijli

3.

37.

1,

Us- hahan,

11

behaftet;

y(yaa);y.i')::

Phlpp.

II.

halten, aufheben,

adject.,

tliet,

5,

0.

."),

hn/igiti

Col.

hangun,

alls.

hang,
hausen; V)R\. 082, Gf. IV,

Ga-hahjo,

I, '23;

hua,

altfr.

conj.

Luc.

behalten, behaften, ergreifen, (sirt/fir:

37.

Tiiriu'/uy.

3.

hanga,

engl,

At -hahan,

te>/gahtibtiii<ls

Tim. 2, 3,

xouT)]g:

Eph. 5, 19.

jyoo?:

Faur-hah

Unga-habands,

19,

haihah, haihahun, hahans, hngen;


Zweift^l lassen, ai'fittv: loh. 10, 24.

42.

21. Philcin. 13.

5,'

1,

behal-

Luc.

/.aTt/nv:

Thcss.

C.

7,

S29),
in

'22.

Luc. 2, 13. 20.

uiviTi-.

(ahn.

holL, u\u\.

;i.'i.

1, 5,

10, 23;

IMc.

gesang,

be-

Hjiltail

1) haben, halten, fest halten,

l'/iu:

IT).

sik,

atlinbaii

Mc. 10,

Tiiess.

loben,

II,

Rom. 15, 11. Neh. 5, 13; tnuiviTv. Luc. IC,


8. Rom. 15, II. Cor. 1,11, 2.. 22.
Hazcins, fem., 1) Lob, ulvoi;: Luc. 18, 43.
iHtuvdi: Rom. 13, 3. Cor. 1, 4, 5. Cor. 2,
8, 18.' Eph. 1, (!. 12. 14. Phipp. 4, 8. 2) Lob-

v/'/.uv-

abhalten; afhalian sik, sich enthalten,

(lii/ii:Uiu:

S,

US;

conj.

hiuigian,

anhalten;

Ga-haban,
tiu.

1,

18.

t>,

Kioiiiad-!-.

Af-haban,

a/ialiafj<ii]>s,

Luc.

haftet, beses.<eii, (ir)'f;;d/(f)Oc:

At-haban,

"2,

unlau-

a. b.

I,

(porficieuiluin erat

i^are/isiis

c Jicihiin

11,

Tlics?.

(jioirja(o).

/labaij) {i(ii)';(ifif).

HAILS.

vyr^g:

HAIMS
Mth. 9, 12;

vyiulvuv:

haiig visan,

hails vairpan

aiil^ea&ai

loh.

Tit.

11, 12;

13;

43.

An-

q)uia:

1,

in der

rede, sei gegrsst! /aiQi- Mc. 15, 18. loh. 19, 3.

Ga-hails, ganz, D.oxXijqoq:


Un-hails, ungesund, krank,

Un-haili,

neutr.

2;

Krankheit,

Mc.

35.

heilen,

conj. 11,

15. Luc. 4,

2.

3,

17; hailjan sik, passiv.,

Ga-hailjan,
Mc. 1, 34.
7, 21.

18.

Ga-hailnan,
Mth. 8,

HaillLS

(altn.

keime, haim,

d^EQumietv: Mth. 9,
23; ta&ai: Luc. 5,
iu&ijvut: Luc. C, 18.

heimr,

werden,

geheilt

Mc. 5, 29.
alts.

Luc. 7,

hem, htm,

altfr.

agls.

kern,

engl,

iad-rjvai:

ham,

hoine,

ahd.

nhd. heiin;

neutr., Feld,

Haimojili,

im(Qi]ffavog:

Cor. 2 , 5
2, 5, 8.

Mc. 10,

12.

HairaisilS

(vox

gr.),

aiQtatg:

Gal.

5, 20.
hird, agl. heo7-d,

masc,

Hairdeis,

alts.,

Hirt,

not/.a]v:

Luc. 2, 8. 15. 18. 20. loh. 10,


16. Eph. 4, 11.

Hair^ra

(ahd.

hmrSan

ahd. herla,

he?-dar,

Gr.

schw.

Mth.
2.

11.

9,

36.

12.

14.

hrar (humeri),

407. Gf. IV, 1030),


Eingeweide, Innres, Herz,
plur. tant. ,
neutr.,
12.
Philem.
12. s. zu d. St.
anXy/vu: Cor. 2, 6,

HairtllS

(testiculi);

III,

(altn. hOir, agls. heor, alts. heru; Gr. I,


460. III, 440. Schm. Hei. Gloss. p. 55),
masc, Schwert, /.l/aiQu: Mth. 10, 34. Mc. 14,

45.

II,

IL

13.

HairOCliaS;
*

p.

fem.. Mitleiden, Vktog: Mth. 9,

s,

v.

e}.si;/.ioavvrj

Mth. 6,

w. Herodias,

neutr., Fackel,

Haii^tlS

axJ.r^^oxaqdlu:

5.

Luc. 1, 72;

HallS;
(altn.

engl, herd, schw. hiord, dn. hjord, hell, heide,


nhd. heerde; vgl. lat. cohors ; Gr. II, 62. III, 475.
Gf. IV, 1028), fem., Heerde, noi'fii'iy. Luc. 2, 8;
ythy. Mth. 8, 30. Mc. 5, 11. 13. Luc. 8, 32.

agls.

Mc. 10,

Cor. 2, 5, 6. 9.

Ketzerei,

7;

vTieQr/Cfavia: BIc. 7, 22,

Hartherzigkeit,

Arma-hairtilia,
ixdrjfiw}'

1,

Tim. 2, 1, 18.

Hardu-hairtei,

avd-dtjg: Tit.
2.

Hrainja-hairts, reines Herzens, xu9aQog tjj


xuQduy. Mth. 5,8.
Arma-hairtei, fem., Barmherzigkeit, Ueog: Luc.
1, 50. 54. 58. Rom. 15, 9. Eph. 2, 4. Col. 3,

daheim , zu Hause , h^fiwi'


anahaims visan irdij/^tHv Cor.

adject.

Af-haims, abwesend,

Hairda

Tim. 2, 3,

Hauh-hairtei, Hochmuth,
,

5.

barmherzig, tvoTiluy/vog:

adject.,

Hauh-hairts, hochmthig,

29. 30.

Ana-haims

Tim. 1, 1,

5.

Eph. 4, 32.

vgl.

Acker, uyaog:

16,

Arma-hairts,

schvv.

xwfu] ; Gr. H,
496. III, 136. 393. Gf. IV, 946. Rchth. 794),
fem., plur. haimos, Dorf, Flecken, y.(/.tTj: Mth. 9,
35. Mc. 6, 56. 11, 2. Luc. 5, 17. 8, 1. 0,
6. 12. 52. 56.
17, 12.
19, 30. loh. 11, 1;
yQog: Mc. 5, 14; haimos Jah baurgs, xco^ionolitg: Mc. 1, 38.
dn. hjem,

kern,

heorle,

Rom.

3, 13. Thess. 2, 2, 17. 3,


Tim. 2, 2, 22. Skeir, VI, d,

8, 47.

7.

agls.

15. loh. 12, 40. 14, 1. 27. 16, 6.


9, 2. 10, 1. 6. 8. 9. 10. Cor. 1, 4,
Cor. 2, 1, 22. 2, 4. 3, 2. 3. 15,
5. 14, 25.
4, 6. 5, 12. 6, 11, 7, 3. 8, 16. 9, 7. Gal. 4,
0.
Ep. 1, 18. 3, 17. 4, 18. 5, 19, 6, 22.
Phlpp. 4, 7. Col. 2, 23. h. 1. Thess. 1, 2, 17.

10, 27.

22.

d^iQunivuv: Mth. 8, 7. 16.


3, 10. 6, 5. 13. Luc. 4, 40. 0,
9, 1; lad-ai: Luc. 9, 2. 11. 42.
conj. 111,

herta,

alts.

herle, hirte, engl, heart,

altfr.

399. Gf. IV, 1043. Rchth. 817), neutr., Herz,


xuQiu: Mth. 5, 28. 6, 21. 9, 4. Mc. 2, 6. 8.
3, 5. 4, 15. 7, 6. 19. 21. 8, 17. 11, 23. 12,
30. 33. Luc. 1, 17. 51. 66. 2, 19. 35. 51. 3,
15. 4, 18. 5, 22. 6, 45. 8, 12. 15. 9, 47.

Mth. 9,
Mth. 9, 12.

dass.,

13.

8.

hiarta,

(altn.

qo/a-

schw.
hiarta, hjerta, dn. hjerle, hoU. hart, nhd. herz;
griech. y.ar)()ia, lat. cor, cordis; Bopp 23.81. Gr. III,

1,

/.luXa/.lu:

unhaili halan , aay.wg t/iiv:

35;

Hailjan,

Rom. 8, 35. 13, 4;

18, 10. 11.


Luc. 2, 35.

ahd. herza

t/m'.

xu/.cog

57

loh.

HairtO

23.

Cor.

ujjQCoarog:

Luc. 9,

11, 30; ua^ivwv:


Luc. 5, 31.

1,5,

Thess.

HAITAN.

(zu Haitati

Xu/nTig:
?

s.

loh.

VVellmann

4.

Herodes.

unt.

18,

3.

Goth. Adject

12), adject.

Us-haists, beraubt, arm,

Haitail
haizan,

vari^ijd^iig: Cor. 2, 11, 8.

(altn.

heila, alts. hetan, agls. hatan,

altfr.

schw., heta,

dn.

hede,

ahd.

hoU. hee-

498. Gf IV, 1077.


ten, uhd. heissen; Gr. II,
Rchth. 812), conj. I, haihait, haihaitun, haitans;
1) heissen, nennen, xaXitv: Mth. 5, 19. 10, 25,
27, 8. Mc. 11, 17. Luc. 1, 13. 31. 32. 35. 36.

2, 4. 21. 23. 6, 15. 46. 8,


15, 19. 21. 16, 20. 19, 2. 29. 20, 44.
Rom. 9, 7. 25. 26. Cor. 1, 15, 9; Uytiv:
Mth. 9, 9. 27, 17. Mc. 15, 7. loh. 9, II. 18,
10. Col. 4, 11; im Passivum heissen, genannt
59. 60. 61. 62. 76.
2.

werden, auch Xiytad^ai: loh. 11, 16; x^ijftazi'Cnv:

HAIFSTS

58
Rom. 7, 3;

ovofi iail tivi: Luc. 1, 26; auch


haituns im namin lob. IS, 10; haitans nnmin mit
Namen, oid/zurc Luc. 16, 20; 2) riilen, ein10.
laden, xulttv: Mc. 1, 20. Luc. 7 , 39.
12. 13. 16. 17. 21. 'loh, 10, 3. Cor. 1,7, 22;
(fionU-. Mc. 3, 31. Luc. U, 12. loh. 11, 28;

U,

a/tra haitaii, wieder, dagegen einladen, viixalHr:


Luc. 11, 12; faura haitans, der Vorhergeladne,
Luc. II, 24; 3) heissen, befehlen,
y.(y.Xr,utroc'
y.iktvtiv: Mth. 8, IS. 27, 64. Luc. IS, 40; ilntiv:
Mc. 5, 43. 10, 49. Luc. 19, 15; iQWTv: Luc. 5,
3; ittartlXtadut: Mc. 5, 43.

Ana-haitan,

anrufen,

xaliTo^m: Cor. 2,
dai anahaitan,

dat.

c.

23.

1,

Skeir.

Rom, 10,

dass.,

2, 22; Iqcotv: Thess.l

4,

accus.,

u.

7.

6,

14.

7,

15, 26.

19.

Ga-haitan,

34.

1.

8,

16,

1.

Luc. 19, 13;


Mc. 3, 13. 23.

10, 42.

15, 44. Luc. 7,

18, 16.

5.

1) zusammenrufen, avyxaletv:

Mc. 15,

Luc. 9, 1. 15, 9; 2) verheissen, InayytXXta&ai: Mc. 14, 11. Tim. 1, 2, 10. Tit. 1,
16.

2.

Skeir.

III,

c.

Faoraga-haitan,

V,

zuvor verheissen,

nQoy.uTuy-

Aada-hait,

Luc. 17, 9.

neutr., Bekenntniss, 6|UoXoy/a: Cor. 2,

Tim. I, 6, 12. 13.

9, 13.

Bi-hait,

Streit, tQtiia:

Ga-hait,

Versprechen,

Rom. 9,

4.

9. 15, 8. Cor. 2, 1, 20. 7, 1. Gal. 3, 29.


4, 23. 28. Eph. 1, 13. 2, 12. 3, 6. Tim. 1,
4, 8. Tim. 2, 1, 1,

Haiti, fem., Befehl, yJXeva/Aa: Thess.

2.

Tit.

Cor. 1, 7, 6.

7.

Dolga-haitja,

Haifktf^,
20. Phlpp.
16.

2,

3.

16;

4,

Bi-haitja, masc., Prahler, aXa^wv: Tim. 2


s.

zu

d.

Mc. 6, 23. Luc. 19,


fem.,

^Qog:

Theil,

Hlfte,

halb,

8.

9,

Cor. 2, 3,

Haldan

in

(alln.

kallda,

healdan,

agls.

alts.,

(Jv

ahd.

haitun, engl, hold, dn. holde, schw. halda, hlla,

houden, nhd. halten; vgl. gricch. aXtiv; Gf.


IV, 896), conj. I, haihald, haihaldun, haldans;
hten, weiden, a/.itv: Mth. 8, 30. 33. Mc. 5,
11. 14. Luc. 8, 32. 34. 15, 15; 7ioi/.iuii'iiv: Luc. 17,
holl.

Cor.

7.

1, 9, 7.

HaldiS,

unt. Hilpan.

s.

Haljtei, s. unt. HUpan.


VtsiUsarv (vgl. Gr. III,

HalkS;

218. 590),

arm, nzw/^g:

adject.,

s.

unt. Jivs.

1, 15, 10.

Cor.

Gal. 4, 9.

Rom. 9,

(ahd. hall)

masc.

Fels

Stein

niTQO,

33.

halr,

(altn.

ahd. hella,

hei,

alts.

hille, helle,

altfr.

vede, schw. helfvete,

holl.

hellia,

agls.

engl, hell,

nhd.

lielle,

hell,

dn. hel-

Gr.

hi'dle;

IT,

354. 458. DM. 195. 461. 486. Gf. IV,


860. Rchth. 814), fem., Hlle, aSrjg: Mth. 11,
23. Luc. 10, 15. 16, 23. Cor. 1, 15, 55.
29.

III,

(altn. , agls. , ahd. , alts. u. a. hals ; Gr. III,


402. 458. 490. Gf. IV, 927), masc, Hals, rp/tjlog: Luc. 15, 20.

Hals-agga,
Sla-hals

Frei-hals

yigga.

unt.

s.

(vgl.

altn.

hals, [vir fortis]),

Tim. 1, 3,

3.

Tit.

Schlger,

1, 7.

(freijhals Cor. 2, 3, 17. h. 1. Gal. 2,


agh. freols, ahd. frihals, schw.

4. h. 1; a\tn. frials,
,

3,

frls;

St.

Rom. 13, 13. Gal. 5,


15. Tim. 1, 6, 4; tQt^da: Phlpp. 1,
Skeir. IV, d; ywv.
Phlpp. 1, 30.

1,

altfr.,

Bopp

der Formel in pizai halbai


tovTM T( /.ifQei), in diesem Stcke.
10.

Gr.

II,

630.

DRA. 282),

Freiheit, tXiv&iQia:

Glubiger, avitOT^g: Luc. 7,41.

fem., Streit, (Qt?:

13.

</iaWa, agls. healf,

alts.

fuilfr,

hacela, ahd.
Rchth. 813),

2,4,

Tim.

schw. half, dn. halv, ahd., nhd. halb;


Gf. IV, 882. Rchth. 792),
adject.,

nXi'jXTTjg:
1,

agls.

797.

Hals

Cor. 2, 12, 20.

Inayytllu:

8.

f 71 nuyij:

432.

Haija

Us-haitan, herausfordern, nQoy.alv: Gal. 5, 26.


Fair-haitan, bekennen; pagk fairhailan, Dank
wissen, yqiv i/eiv:

engl.,

(altn.

Hallni^

b.

Cor. 2, 9, 5.

ytXXiiv.

HalbS

0^

u&Mv:

2, 4, 7;

hehla,

neutr., Mantel, ffuiXovTjg:

1.

xalitv:

10,

heki/ ;

altfr.

Tim.

Gf. IV,

hahull,

(alln.

hachul,

Halba,

Mth.

Haknl

-ipi^vQiang

conj. II, streiten, uywviC,tad-ai: Cor. 1,

9, 25. Tim. 1, 6, 12.


Tim. 2, 2, 5.

2,

l) bekennen, ofioloyttv: Mth. 7,


10, 32. loh. 9, 22. 12, 42. Rom. 10, 9.
10. Tim. 1, 6, 12. Tit. 1, 10; t^ofioloytTad^ui:
Mc. l, 5. Rom. 14, 11. 15, 9. Skeir. V, a;
2) danken, i'^o/^ioloyiTa&at Luc. 10, 21; uvd-o/:io).oyeTad-ui: Luc. 2, 38.

herzurufen,

Haiftsjan,

bi-

Tim.

23.

nQogxuXiTad^ui:

Tim. 1, 6, 12. Tim. 2, 4, 7;


Cor. 2, 12, 20.

r,iaavQ:

And-haitan,

At-haitan,

HALTS.

tni-

VIU, b;
13.

5,

Halts
altfr.,

gr.

1.

13.

Cor. 2, 3,
Eph. 3, 12.

(altn.

halllr,

agls.

engl.,

schw.,

dn. halt;

;fwAof;

Gf. IV,

929.

Mann;

freier

17. Gal. 2,

ahd. halz,

healt,

vgl.

Rchth.

lat.

794),

4.

alts.,

claudus,
adject.,

HAM
ywXog:

lahm,

14,' 13.

22.
'*'

Mth. 11,

Mc. 9

5.

45.

Luc. 7,

21.

(altn. hamr, alts. ...hmo,


agls. hama,
homa, hama, ahd. hmo, hemidi, dn. harn,

HclIIl
altfr.

nhd.

Gr. II, 55. III, 4 17. 496.


Gf. IV,
932. 938. Rchth. 823), neutr. oder havis masc,
Haut, Hlle, Bedeckung (des Krpers).
/(e/(/e;

Ana-hamon,

imvvia&ui:

anziehen,

conj. II,

Cor. 2, 5, 4.

And-hamon,

entkleiden,

ausziehen,

unexdvetv:

2, 15.

Col.

Af-hamon,

abziehen,

ixdvea&ai:

ausziehen,

Cor. 2, 5, 4.

Ga-hamon,

3, 27. Eph. 4,
Thess. 1, 5, 8.

Ufar-hamon,
5,

h-

ankleiden, bekleiden, anziehen,

Rom. 13,

dviod-ai:

14.

24.

6,

Cor. 1,
11.

Gal.

15, 53.

Col,

3,

10.

12.

darberziehen, intvSitc&ui: Cor. 2,

2.

Hana.

(ahn.

HanduS

(altn.

hnd, ahd.

ha7it, alts.,

agls.,

altfr.,

hand, schw. hnd, dn. haand;


Gr. II, 35. 458. Ill, 403. Gf. IV, 965. Rchth.
823), fem., Hand, /iiQ: Mth. 5, 30. 8, 3. 15.
9, 18. 25. Mc. 1, 31. 41. 3, 1. 3. 5. 5, 23.
41. 6, 2. 5. 7, 2. 3. 5. 32. 8, 23. 25. 9, 27.

engl., holl., nhd.

17.

3,

16.

10,
4,

14, 41. 46. Luc.

11. 40.

13.

5,

6,

1.

1,

6.

8.

66. 71. 74.


10.

8,

54.

9, 44. 62. 15, 22. 20, 19. loh. 7, 30. 10, 28.
11, 44. Rom. 10, 21. Cor. 1, 12, 15.
21. 16, 21. Cor. 2, 11, 33. Gal. 6, 11. Eph. 4,
28. Col. 4, 19. Thess. 1, 4, 11. Thess. 2, 3,

29. 39.

Tim.

17.

2, 8.

1,

Lans-handus,
Mc. 12,

Handugs

14.

4,

Handu-vaurhts,
,
_,
._i
Unandu-vaurhts,

5,

Tim, 2,

22.

1,

6.

s.

tmt.

,r
,
l aurkmn.

ILinfi

kam;

engl,

adject.,

hamf;

(ahd.

vgl. alts.

ha/;

Gf. IV,

comp, handu1,

955.

(haudid Luc. 7, 46.

loh. 19, 2; altn.


hobid, hovid, agls. heufod, ahd. haubit, houhit, altfr. haved, engl, head, schw. hufvud,
dn. hovede, nhd. haupt; griech. XKfuXrj, lat. Caput; Bopp SO. Gr. III, 398. 461. 498. Gf. IV,
hi'ifud,

alts.

755. Rchth. 798), neutr., Kopf, y.icfalrj: Mth. 5,


36. 6, 17. 8, 20. 10, 30. Mc. 6, 24. 27. 28.
15, 19. 29. Luc. 7, 38. 46. 9, 58. lob. 19, 2.
Rom. 12, 20. Cor. 1, 11, 3. 4. 5. 12, 21. Eph. 1,
22. 4, 15. 5, 23. Col. 1, 18. 2, 19; haubip
afviaitan, s. imt. Maitan; haubip vaihstins, Ecksteiu, y.tfalt] yooviag: Mc. 12, 10. Luc. 20, 17.

HailllS

(altn. hd, alts. hh, agls. heah, ahd. hh,


hach, hag, engl, high, schw. hg dn. Jiej,
Gf. IV, 772.
holl. hoog, nhd. hoch; Gr. II, 50.
Rchth. 789), adject., compar. hauhisa, superl.
superl.
vxjjiaiog: Mc. 5,
hauhista ; hoch, v\pi]X6g,
Luc. 1, 32, 35. 76. 4, 5. 6, 35. 8,
7. 9, 2.

28.

16, 15.

Hauhaba,

adverb,

Hauhis,

hoch; hauhaba hugjan,

Rom. 11,

lorfQoreTr:

comp.,

adverb.

iiipi]-

20.

hher, uvtoTeQoy.

Luc.

14, 10.

Hauh-hairts,
18.
.
__
.
Hauh-hairtei,

.
wr
unt. Hairto.

.,

fem.,
1) Hhe, vtpog: Luc. 1, 78.
Eph. 4, 8; TM irptjXi Rom. 12, 16; 2) Erhebung, vxpwfiu: Rom. 8, 89. Cor. 2, 10, 5;
3) Ehre, 'ia: Luc. 14, 10. loh. 7, 18.

Hauhijja,

Hauhei,

Hhe,

fem.,

Bauhisti,

neutr.,

Luc. 2, 14.

18,

conj. II,

14, 13.
Rom. 15, 6.

Eph. 3, 18.

Mc. 11,

to vxpiarov:

19, 38.
1) erhhen, vxpovv: Luc. 14,

32; 2) verherrlichen,

Mth. 5, 16. 6,

sen, oialitv:

32.

iiipog:

Hhe,

14. loh. 12,

loh. 7, 39.

htidugr) , adject.

lII,

Mc. 9, 43.

y.vn6g:

hndig,

Hanbi])

11.

mit leeren Hnden, y.tvi:

Gr.

Schinell. Hel. Gloss. p. 49), adject., verstmmelt, ein-

Hauhjan,

3.

(altn.

2.

8, 54. 11,4. 12,


15, 8. 16, 14. 17,

prei-

Luc. 17, 15.


28. 13, 31.
1.

4.

5.

10.

9.

Us-hauhjan,

1, 20. 25.

Handagei,
35.

hama,

nhd.

(ahd.,

473. Gf. IV, 978), fem., Menge, Schaar, nXJjd-og:


Luc. 6, 17; aniiQu: Mc. 15, 16. loh. 18, 3.

10.
]

guza, behend, geschickt; klug, aoifg: Cor.

(fta:

Hansa

59

altfr.

hani, agls. hajia, altfr. hona, alts.,


holl.
ahd. hano, engl, hen, schw. , dn. haue,
haen, nhd. hah?i ; Gr. II, 42. III, 327. Gf. IV,
958. Rchth. 823), masc, Hahn, aliy.TWQ: Mth. 26,
74. 75. Mc. 14, 68. 72. loh. 13, 38. 18, 27.

31. 43.

HAUHS.

fem., Geschicklichkeit;

Mth. 11, 19.

Rom. 11,

33.

Klugheit,

ao-

Mc. 6, 2. Luc. 2, 40. 7,


Cor. I, I, 20. 21. 22. 24,

Cor. 2, 1, 12. Eph. 1, 8. 17.


9. 28. 2, 23. 3, 16. 4, 5.

3, 10.

Col. 1,

erhhen, v^iovv: Mth. 11, 23.


Luc. 1, 52. 10, 15. 14, 11. 18, 14. loh. 8,
28. 12, 32. 34.
Cor. 2, 11, 7; iv5olL,tiv:

Thess. 2,

1,

Us-hauhnan,

10.
conj. III,

fyo&ai: Thess. 2,

1,

erhhet werden,

hSo%-

12. (vielleicht auch vs. 10).

8*

HAUit

60
Ufor-hatdijan, berheben;
thig,

p,irt.

Tim. 1, 3,

TV(f(od^ii'g:

praet. iiberni-

6.

2) Preis, Ehre,
oiu: loh. S, 50. 5-1. 0, 2J. 11, 4. 12, 43;
Phlpp.
Ehre,
y.irodo'^t'a:
lausa hauheins, eitle

Hanheins,

2,

fem.,

Erhhung;

I)

3.

Hanil),
HaiiiiS

henan,

(agls. hi/nan,

schw. han,

ahd. honjan,

Gf. IV, 'ein. Rchth. 807),

10,

Cor. 2,

rg:

Haunjan,
11,

2,

hena,

adject.,

alts.

honda,

nhd.

hhn;

niedrig,

rumi-

hoon,

1.

erniedrigen, Tunitvovv:
Phlpp. 4, 12.

12,

Cor. 2,

dass..

Cor.

21;

3,

Phlpp.

21.

fem., Niedrigkeit, raTiitvcoaig

Phlpp.

Eph, 4, 2. Col. 2,
dass.,
hauneins gakugdais,

TUTTiirurpQvavrij:

18. 23.
3, 12;
Phlpp. 2, 3.

HanrdjS

(ahn. hu7-d, aj-ls. hi/rdel,


ahd. hiirl
Gr. II, 62. III, 430. Gf! IV, 1030), fem., Thiir,
&vQu: Mth. 6, 6. Cor. 1, 16, 9. Cor. 2, 2, 12.
Col.

4,

Hanri

Neh. 7,

3.

1.

hyr,

agls.

neutr., Kohle, uv&(}u'^:

Rom.

(vgl.

altn.

16;

Mc.

4,

28.

5,

loh. 7,

24.

15,

16, 13. 18, 20. Cor. 2, 12, 4. Eph. 3, 2.


4, 21. Phlpp. 1, 30. Col. 1, 23. Tim. 2, 1, 13.
2. 2; c) mit dem Dativ, anhren, gehorchen:
Mc. 6, 11. 20. 7, 14. 9, 7. 12, 37. Luc. 2,
40.

nhd. heerd),

heoris ,

12, 20; plur. /(rjV/,

6, 17.
10, 3.

Tim. 1,

dem

8.

Hauneins,

Col. 1,
6,

31.

conj. II,
7.

Ga- haunjan,
2,

altfr.

holl.

1, 23. Eph. 4, 29. Phlpp. 2, 26.


Thess. 2, 3, 11. Tim. 2, 2, 14. Neh.
b) mit dem Accusativ: Mth. 7, 24. 26.
16. 18. 20. 14, 04. Luc. 1, 41. 4, 23.
1.
6, 47. 9, 9. 10, 24. 15, 1. 16, 2.
32. 8, 26. 38. 40. 43. 47. 9, 40. 14,

18. Gal.

0.

15.

zu Tim. 1, 2, 11.

s.

HAUSJAN.

4,

Genitiv,

10, 16. 19, 48. loh. 9,


12, 47. Rom. 10, 14.
d) mit
Skeir. III, b. VI, a;
des Dativs und Accusativs, nur

35.

9,

20.

8.

16.
statt

27.

Luc. 2, 47. loh. 6, 60. 7, 40. 10, 16. 18, 37.


19, 13; e) von, ber (niQi c. gen.) Einen Etwas;
a?i) fram c. dat.: Mc. 3, 21. Luc. 16, 2; bb) &i
c. accus.:
Luc. 9, 9 ; f) von (^nuQ c. gen. u. dat.)

Einem Etwas;

aa)

38. 40.

II,

Skeir.

Tim. 2, 1, 13.

And-hausjan,

/ram

c.

dat.:

b; bb) at

2,

c.

loh.

7, 51.

8,

loh.

15, 15.

c. dat.,

uxoveiv:

dat.:

2.

erhren, gehorchen,

Mc. 0, 20. loh. 9, 31. 11, 41. 42; Inaxovatv:


Cor. 2, 6, 2; iigayoviiv: Mth. 6, 7. Luc. 1,
13. Cor. 1, 14, 21; vnayovsiv: Luc. 17, 6.

Ga-hausjan,

11,

hren, uy.ovHv: a) absolut oder


mit folgendem Participiura: Mth. 8, 10. 9, 12.
27, 47. Mc. 2, 17. 3, 8. 4, 9. 15. 23. 24.
6, 14. 16. 29. 7, 16. 8, 18. 10, 41. 47. 11,

409. 461. 498. Gf. IV, 1035. Bchth. 826),


neutr., 1) Hern, yjqug: Luc. 1, 69; 2) Bockshorn,
lohannisbrod , y.iQuziov: Luc. 15, 16.

7, 29. 8, 8. 10. 14. 50. 14, 35. 18, 26.


36. 20, 16. 45. loh. 6, 60. 9, 32. 11, 4.

Kohienhaufcn, utd-Quxi: loh. 18, 18.

Hanrn

(altn.,

ahd.,

agls.,

alts.,

dn., nhd. hrn; griech. y.tQUC,

62.

schwed.,

altfr.,

lat.

coi-nu; Gr.

III,

fint-haorn, Hom, Trompete,

Haumjan,
2.

conj. II,

trompeten, aulni%iiv: Mth. 6,

9, 23.

fjut-haurnjan,

dass..

Cor. 1,

Hanrnja, masc, Trompeter,


23.

Cor. 1,

alnty'S,:

Thess. 1, 4, 16.

15, 52.

s.

zu

15, 52.

aaX;r/j'xT^?: Mth. 9,

d. St.

Hansjan

{kausjon Mc. 4, 33. Luc. 5, 15. loh.


6, 60. Tim. 2, 2, 14; altn. heyra, alts. horian,
agls. hl/ran, ahd. horran, altfr. hera, hora , engl.
hear^ schw. hra, dn. hre, holl. hooren, nhd.
hren; lat. audire; Gf. IV, 1001. Rchth. 808),
conj. II, hren, uxovnv: a) absolut oder mit fol-

gendem patei,
ticipium:

21.

4,

ei,

dem

Mth. 5,
3.

9.

12.

Infinitiv,

21.

23.

27.

auch mit

33.

33.

6,

dem Par-

27,

13.

Mc.

2.

55.

7,

3,

16.

12, 29. 16, 11. Luc. 1, 58. 5, 15. 6, 27.


49. 8, 8. 12. 13. 18. 18, 6. loh. 6, 60. 9, 27.
35. U, 6. 20. 29. 12, 18. 34. 14, 28. Rom. 10,

15. 18.

12, 28.

15, 35. Luc. 2,

14, 11. 58.

18.

b) auch prgnant,

12, 12. 29. Cor. 2, 12, 6;

im Gegensatz von taub sein: Mth. 11, 5. Mc. 7,


37; c) mit dem Accusativ: Mth. 10, 27. 11, 2.
4. (15). 26, 65. Mc. 5, 36. Luc. 7, 9. 22.
8, 15. 21. 9, 7. 10, 24. 14, 15. 15, 25.
16, 14. 18, 22. 23. 19, 11. loh. 3, 32. 5,
37.
19, 8. Eph. 1, 13. 15. Phlpp. 4, 9.
Skeir. VI, d; auch gehrt Luc. 2, 20 in allaize
ftzeei gahausidedun jah gasewun, hierher, es ist
Attraction, denn mit dem Genitiv, wie das Simplex hausjan, steht gahausjan nicht; d) ber
(niQi c. genit.) Einen Etwas: Mc. 5, 27. 7, 25.
Luc. 7, 3. Phlpp. 1, 27 (denn der Gothe liest
hier uxovaci) niQi vi.iwv)

Einem Etwas:

Uf- hausjan,
Mc. 1, 27.

e)

c.

gen.)

gehorchen, vnuxoviiv: Mth. 8, 27.


4, 41. Luc. 8, 25. Rom. 10, 16.

Col. 3, 20. 22. Thess. 2,

1,

inoTaaiad-ut: Luc. 2,
Rom. 8, 7. 10, 3. 13, 1.
c;

von (nuQ

Skeir. IV, d.

loh. 6, 45.

8.

3,

51.
5.

14. Skeir.

10,

17.

I,

20.

Cor. 1, 16, 16.

HARDUS
Col. 3, 18;
ndtad-cu:
7; uvTt/ia&ur. Mth. 6, 24.
gehorsam,
vnijxnog: Cor. 2,
ufhausjands,
Phlpp. 2, 8; 6 tv vnoTuyfi: Tim. 1, 3, 4.

21. 22. 24.

Eph. 5,

3,1.

Gal.
part.

2, 0.

Haaseins,

Tim.

I) Gehr, Ohren, y.oi]:

fem.,

And-hafjan,

antworten, unoy.QlviaS-ui: Mth. 8,


11, 4. 25. 25, 40. 45. 26, 66. 27, 12.
14. Mc. 3, 33. 7, 6. 28. 8, 4. 28. 29. 9, 5.

2,

8.

Rom. 10,

38.

Ga - hauseins

Bom.

das Gehrte, xoi]:

10, 17.

Ufar-hauseins,

herd ,
haard,

das

Gr. II,

62.

adverb.

Gf.

IV,

dn.

Rom. 9,

Qvrtiv:

(altn.

hir,

DR.

498.

alts.

heri, altfr.

472.

II, 459.
292. Gf. IV, 983. Rchth. 815), masc,
2, 13; 'kiytiv: Luc.

b.

III,

1069. Rchth. 797), conj. II, hassen, ftiMth. 5, 44. Luc. 1, 71. 6, 27. h. 1. Rom. 7,
15; part. hatands, Feind, i/-Qog: Luc. 6, 27.

Gf. IV,
tjiTv:

Zorn,

opj^J:

Luc. 3, 7. Eph. 2,
8. Thess. 1, 2, 16.

Col. 3, 6.
3. h. 1. 5, 6.
5, 9; &viit6g: Gal. 5, 20. Eph. 4, 31. Skeir.

VIII,

Havi

b.

hawi,

(altn.
altfr.

conj.

II, zrnen,

ha, hey ,
a, Aa;,

alts.

/oXv:

houwe,

7, 23.

loh.

heg, ahd.

agls.

engl, hai/, schw. A,

dn.

hr,

oy, nhd. e;;; Gr. III, 413. Gf. IV, 708.


Rchth. 789), neutr., Gras, xoQXog: Mth. 6, 30.
loh. 6, 10. Skeir. VII, b.
holl.

Hafjail

hea,

hebbian, agls. hebban,


ahd. httfan , hefjan , altfr. heva, engl, heave, schw.
hfva, du. y, holl. heffen, heven, nhd. heben;
(altn.

Luc. 10, 30.

yud-aioitr: Mc. 15, 3C.

Mc.

uy^ecv:

2,

Luc. 5, 24. 25. 9, 17. 17, 13. loh. 11,


tnuiQUv: Luc. 6, 20. 16, 23. 18, 13.
loh. 6, 5. 13, 18. 17, 1. Cor. 2, 10, 5. Tim. 1,
2, 8; ushafjan sik, uYQi&at: Mc. 11, 23; fttra-

41;

alts.

ifiuTiiiiv

1;

Ufar-hafjan, berheben

Thess. 2, 2,

^ea&ur.

Ufar-hafnan,

Anda-hafls,

sik,

18.

vniQut-

4.

sich berheben, stolz

conj. l,

fem.,

Col. 2,

ufarhafjan

den, vTiiQui^tad^ur. Cor. 2, 12,

{hatjan Mth. 5, 44. Luc. 6, 27. s. zu d. St.


alts. hatan, agls. lialiatty ahd. hazeii, hazzon, altfr. hatia, engl, hale, schw. hata, dn. hade,
holl. haeten ,
nhd. hader, hassen; vgl. lat. odi;

Hatizon,

d; imolttfirin'

Us-hafj'an, aufheben, erheben,

hata,

neuti.,

40.

uhuv: Mth. 11,


ahd.,

BEatan

Elatis,

19,

At-hafjan, herabnehmen,

18.
agIs. here,

Heer, Menge, aiQuri.: Luc.


8, 30.
altn.

3,

7, 22.

12.

here, holl., nhd. heer; Gr.

hiri,

60.

19.

l,

10, 28. 15, 29. 17, 17.


20, 7. 24. 39. loh. 6, 7.

36. 37.

Hardu-hairtei, s. unt. Hairto.


Ga-hardjan, conj. IT, verhrten, verstocken, axh]-

HcirjiS

Luc.

12.

5.

12. 5, 5. 22. 31. 6, 3.

16, 31. 18, 5. 8. 20. 22. 23. 30. 34. 35.


19, 7. 12. Col. 4, 6. Skeir. VIII, a.

23.

1019.

13, 10.

Cor. 2,

8.

70. 7, 16. 20. 21. 46. 47.


8, 14. 19. 33. 34. 39. 48. 49. 54. 9, 3.
11. 20. 23. 27. 30. 34. '36. 10, 25. 32. 33.
34. 11, 9. 12, 30. 34. 13, 20. 36. 38. 14,

altfr.

(Jiardaba Cor. 2, 13, 10. s. zu d. St.),


hart, iivwg: Mth. 8, 6; dnoTO/xcog:

9,

37.

4.

2.

19. 20.

52.

Imrdr, agis. heard, ahd. hart,


hell, hard,
schw. hiird,

hart;

15,

26. 29. 43. 68.

Rchth. 810), adject., compar. hardisa; hart, ay.hjjp6?: loh. 6, 60; uvcjTtjQg: Luc. 19, 21. Skeir. VI, c.

Harduba

38. 10, 3. 5. 20. 24. 29. 11, 22. 29.


12, 17. 24. 28. 29. 34. 35. 14, 48.

40. 43.

Ungehorsam,

engl.,

nhd.

33.

20.

Ueberhren,
Cor. 2, 10, 6.

(altn.

alts.

19.

11. 16. 4, 4.

Cor. 2, 7,
hnoxayfi: Cor. 2,

vnu/.oj]:

15. 10, 5. 6. Philem. 21;


9, 13. Tim. 1, 2, 11.

HardnS

17.

30.

60. 61.

Gal. 3, 2. 5.

Uf-hauseins, Gehorsam,

nuQuy.oly.

61

Gr. II, 9, Gf. IV, 814. Rchth. 813),


conj. 1,
anom. hof, hofun^ ha/ans, heben, auf lieben, ulgeiv:
Mc. 2, 3.

4; 2) das Gehrte, Predigt, .y.oi]: loh. 12,


16. Thess. 1, 2, 13.

3.

4,

5,

HELEI.

1) Antwort

wer-

7.

Skeir. VIII, b;

2) Beschluss, Urtheil, an6y.Qij.iu: Cor. 2, 1, 9;


3) Verantwortung, anoXoylai Cor. 1, 9, 3.

Hafts

Hepjo

unt.

428),

Gr. III,
6,

s.

(engl,

Haban;

hut,

II.

schw.

s.

unt Ha/jan.

hydda,

Kammer,

fem.,

nhd.

TafiuTov:

htte;

Mth.

6.

HeitO

hettr, alts. het, agls. hat, hatte, ahd.


het, engl, heat, hot, schw. hetta , dn.
hede, nhd. heiss, hizze; Gr. II, 45. Gf. IV, 1074.
Rchth. 812), fem., Fieber; in heitom, ttvqIgoiov:

heiz,

(altn.

altfr.

Mth. 8, 14.

*HeiV
hiwa,
Schm.

(alts.

engl,
II,

hiuua (uxor), hiuuishi (familia),

hive;

132. 259),

Heiva-frauja,

Oeleij

Helei

vgl.

s.

agls.

Gf. IV, 1063.


Haus, Familie.

ahd. hiirjan;

neutr.?

unt.

Frauja.

nom. propr. masc, 'Hlti: Luc. 3, 23.


(vox hebr.);, 'Hli:

Mth. 27, 46.

HELIAS

02

her, hier),

s.

Her, nom.
HerodeS

dn. her,

Unhold,

nlid.

liere,

i-Hgl.

9,

His.

unt.

(1,

Luc. 9, 7),

20. 21.

Mc

0, 14. 18. 20.


8,

19.

1.

9,

3.

7.

Skcir. 111, a.

Herodias

Mc. 6,

(llairodias

fem., 'H(iwig:

Mc

0,

17.

nom.

17),

(engl.

hnld,
Itelde,

hUher,

(altn.

hi/ld,

diin.

hid),

sein

ahd. hald, hall, hold,

heald,

agls.

altfr.

hald,

13.

HilinS

(alts.

adject., hold,

agls.,

alts.,

altfr.,

dn. hjelm;

schw.,

ahd., engl.,

Gr. 11, 29.

(altn. hiulpa, alts., agls. helpan, altfr. helfa,


ahd. helfan, engl, help, schw. hjelpa, dn. hjelpe,
holl. helpen, nhd. helfen; Gr. II, 32. Gf IV, 918.

Rchth. 805),
genit.

Ga-hilpan,

5,

liulptin,

hulpans,

c.

Mc. 9, 22. 24; avXkafi-

7; avvvnovQytTv: Cor. 2, 1, 11.


o-ii&tiv. Cor. 2, 6, 2.

helfen,

(altn. himin, alts., ahd. himil, altfr. Aimul, schw., dn., nhd. himmel; alts. hehan, agls.
heofon, engl, heuven; Gr. II, 55. 462. III, 393.
DM. 398. Gf. IV, 938. Rchth. 814), masc, Himmel, ovQurni;: Mth. 5, 16. 18. 19. 45. 48. 6,
1. 9. 10. 20. 26.
8, 11. 20. 11, 11. 12. 23.
Mc 1, 10. 4, 32. 7, 34. 8, II. 10, 21. 11,

nen; richtiger heisst es, dass den ltesten Gothen und noch zu der Zeit, wo die erste Uebersetzung des N. T. gefertigt wurde, bse Wesen
[Saifiviu, ui/iiovig] weiblichen Geschlechtes wa-

12, 25. 13, 25. 27. 14, 62. Luc 2,


3, 21. 22. 4, 25. 6, 20. 23. 8, 5. 9, IG.
54. 58. 10, 15. 18. 20. 21. 15, 7. 18. 21. 16,
17. 17, 24. 29.
18, 13. 22. 19, 38. 20, 4.
loh. 6, 31. 32. 33. 38. 12, 28. 17, 1. Rom. 10,
25. 30. 31.
15.

ren, spter aber, wahrscheinlich nach griechischen

und rmischen Mjthen, dachten

sie sich

dieselben

Diess ergiebt sich dar-

Texte, welcher aus sprachlichen

Tom. L

terer bezeichnet ist,

halp,

conj. 1,

helfen, oi]dtiv:

Hilllill.S

Luc. 18, 13.

mnnlichen Geschlechts.

via&ai: Luc.

gnstig, gndig; hulps visan,

Un-hulfio (DM. 164. 551. 553. Gf. IV, 915.


Grimm DM. p. 554. sagt, bei dem gothischen
Volke berwog die Vorstellung weiblicher Dmo-

dem

hialmr,

Hilpan

Skeir. IV, d.

Grnden Prolegg.

4,

Vi\ja-half)ei, fem., Zuneigung, Wohlwollen, Vorliebe, 7i^ogft)7roX;i/.'/a: Eph. 6, 9. Col. 3, 25;


ngogyliaig: Tim. 1,5, 21.

aus, dass in

Luc

499. 111, 445. Gf. IV, 845. Rchth. 805), masc


Eph. 6,
oder hilm neutr , Helm , ntQiy.iffukaiu
17. Thess. 1, 5, 8.

hald), adverb. compar., lieber, mehr,

'dua&rivuf.

(altn.

nhd. heim,

holl.,

schw. helre, huld, dn. heller,

begnstigen.

HulJlS,

22.

34. 39. 3, 15. 22.


38. 16, 9. Luc 4,

35. 8, 33. 9, 42; diufKov: Luc 8, 29; 2)


Teufel, diolog: Mth. 25, 41. Eph. 4, 27.
6, 11. Tim. 1, 3, 6. 7. 6, 9. Tim. 2, 2, 20;
auTttvg: Cor. 1 , 5 , 5.

huld, holl. hulde, nlul. Mild, hold; Gr. 111, 590.


Gf. IV, 892. 909. 913. Rclith. 790. 804. 823),
conj. I, /(/f, hiilpun, hulpans, sich neigen; hold

Haldis

1,

fem.,

Mth. 7,

Un-hulfia, masc, 1) dasselbe, uijiiovwv:

3, 6. 12, 13.

unt. His.

s.

halla, hallr, helldr

hulde, hold,

projir.

19. 22. Luc. 3, 19.

Herodianus, masc, 'IlQwdtuvog: Mc.

*HilT)&n

daifionoi':

Mc

11, 18.

entschuldigt),

St.

d.

Geist,

33. 41.

iHeroiUs Mc.

uom. propr. masc, 'H()(t'i-)jg:


21. 22. 8, 15. Luc 1, 5. 3,

Hidre

33. 34.

zu

ist

bser

7, 26. 29. 30. 9,


7, 33. 8, 2. 27. 30. 35. 38. 9, 1.
49. 10, 17. loh. 7, 20. 8, 24. 48. 49. 50.
51. 52. 10, 21. 22. Tim. 1, 4, 1; atfiwv:
Mc. 5, 12;
unhulpons hahan, besessen sein,
dui^invi'Ciad^ur. Mc. 1, 32. loh. 10, 21.
6,

masc, "Hq: Luc. 3, 28.

propr.

steht.

unhulfio Mth. 9,

gerathen hat,
agls.,

alts.,

man

dass

33. 54.
(altn.

auTuvg]

Daraus folgt,
33 nicht mit Grimm
DM. 553 in unhuljia ndern darf; die syntaktische Fgung, welche jene Aenderung wohl an-

(Helia Mth. -27, 49; Heleiaa Luc. 9, 19.


Haileias Luc. 1, 17), nom. propr. masc,
'HXi'ag: Mth. II, 14. 27, 47. 49. Mc. 8, 28.
9, 4. 5. 12. 15, 36. Luc. 1, 17. 4, 25. 26. 9,
.')4.

19.

und

[dtuolog

HeliaSI

Her

HIND.

p.

XIX

nur die feminine

sq.

als

Form

Cor. 1, 15, 47. Cor. 2, 5, I. 2.


6.
12, 2.
Eph. 1, 10. 20. 3, 15. 4, 10. 6, 9. Phlpp. 3,
20. Col. 1, 16. 20. 23. 4, 1. Thess. 1, 4, 16.
Thess. 2, 1, 7. Skeir. IV, d. VI, c; sa ufar himinam, der ber den Himmeln, der Himmlische,
ovQviog: Mth. 6, 26. 33.

l-

vor-

in dem als jungem Ursprungs


nachgewiesenen Lucastexte die masculine und feminine Form abwechselnd erscheint, daher auch
in den [spter bersetzten] Briefen und dem [nicht
zur Recension des Codex argent., sondern zu einer
sptem Recension gehrigen] aus dem Codex
Ambros. entnommenen Bruchstck des Matthusevangeliums unhulpa fr den persnlichen Teufel

kommt, dagegen

Himina-kunds,
*

Hind

(agls.

nhd. hinten;
hinter.

s.

unt.

hindan,
Gr. III,

Kuni.

engl,

177.

behind, ahd. hinlar,


629. Gf. IV, 702),

HINpAN
Hindana,
Mc. 3,

adverb.,

c. genit.,

hinter, jenseit,

nigav

(ahd. kintar; Gf. IV, 702. Althd. Pri)os.


153 f.), Prposition mit dem Dativ und Accusativ,

Grundbedeutung hinter,

die

hufig auch

die Frage wohin?


33; ber, tig to nlQav: Mth. 8, 18. Mc. 5, 21. 8, 13. Luc. 8,
22; U7i6: Mth. 8, 34. Mc. 5, 17.
II.
Mit dem Dativ 1) local, hinter, jenseit, auf die Frage wo? ntQUv: loh. 3, 26. 6,
22. 25. (Mc. 10, 1?) und bei rjiman auf die
Frage wohin? dg ro ttiquv: Mth. 8, 28. Mc. 5,
1; diu zov TTtQUv: Mc. 10, 1; 2) in bildlicher Bedeutung: Luc. 9, 13 yiist liindar uns
maizo fimf hlaiham (pvx daiv ijfuv nXtiov i]
nivxE uQToi) u. Rom. 14, 5 stojip dag hindar

hinter, oniato: Mc.

(xpu'ft

iji.(lQuv

8,

nuQu

rji^itQuv).

In Zusamtnenselzungen:

III.

Hita, neutrum,

1) mit

Verbis
Inndarveisei;

; 2) mit Substanlivis :
3) mit Adjectivis: hindarveis unhindarveis.

hindarleifian

und

dieses,

hita nu,

bis

und hita,

Skeir. IV, b;

zu

dem

f'w?

tov

vvv: Mc. 13, 19; tiag UQXi: Mth. 11,12. loh. 16,
24. Cor. 1, 15, 6.

Himma,

himma daga, an diesem


Mth. 6, II. 30. Luc. 2,
11. 4, 21. 5, 26. 19, 5. 9; b) neutr., fram
himma nu, von diesem Jetzt, von nun an, unb
TOv vvv: Luc. 1, 48. 5, 10; fram himma,
an qti: loh. 13, 19. 14, 7.
Dativ a) mascul.,

Tage, heute,

ber, jenseit.
3Iit dem Accusativ auf
I.

daga

63

Jetzt, bis heute:

8.

Hindar
hat

HLAIV.

Hina,

arji.itQOv:

23;

bis heute,
li/Qi

Ttjg

TTJg (Ttj/iii^ov:

3,

und hina dag,

Accusativ,

Tag,

Tijg

fit/Qi

auf diesen
Mth. II,

bis

a/j/ncQOv:

a^^UQOv: Cor. 2, 3, 14; i'wg


Mth. 27, 8; tcog arjfxiQOv: Cor. 2,

15.

Hidre

{hidrei Luc. 9, 41), adverb., hierher, wtU:


3. Luc. 9, 41.
14, 21.

Mc. 11,

Hiri, adverbialer Imperativ (Dopp 123) her! komm


her! ilfP^io; Mc. 10, 21. Luc. 18, 22; iQyw:
loh. 11, 34; hiri ut, devQO i"co: loh. 11, 43.
BUrjats, Dual, kommt beide her

Mc. 1, 17.

itJTi:

Hindumists

Mntarosi), Superl. hinterster,


letzter, i'^wriQog: Mth. 8, 12.

*]{illpan
Gr.

II,

(ahd.

(agls.

huntian, engl, htmt, dn. hente;

conj.

35),

I,

lianp,

hiinpun,

hunpans,

fangen.

fangen,

Us-hinJ>an,
8.

s.

zu

d.

ui/jiulwTtvetv:

Eph.

4,

Her,

Hivi

hiv,

(agls.

Hlalljail
le, dn.

lee,

tiuhan, gefangen fhren, v.lyj.ia'kiorl^iiv: Tim. 2,

Gf. IV,

1112.

Cor. 2,

3, G.

Mijifra-hunlians,
Han|>S,

4, 10.

Philem. 23.

Gefangenschaft,

fem. (?),

Eph. 4,

mitgefangen,

praet.,

part.

Col.

ai/naXioatu:

8.

(hiuma Luc. 6, 17. 8, 4; Gr. II, 50.


472), masc, Haufen, Menge, ox^og: Mth. 8,
18. Luc. 5, 15. 6, 17. 8, 4. 14, 25; nlijd-og:

III,

Luc. 1, 10.

JOnfan
Gr.

II,

hiovan, ahd. laufan;


conj. I, huf, hufun,
Mth. 11, 17. Luc. 7,

(agls. heofian, alts.

Gf. IV,

18.

837),

hufans, klagen, &q7]vhv:


32. s. zu d. St.

(altn.

Bi-hlahjan,

Uf- hlohJan,

conj.

erfreuen; im Passiv,

11,

der, dieser.

sich

Luc. 6, 21.

Af-hlal>an, beladen, acoQtvuv: Tim. 2,

Hlaiba,

s.

(alts.

clivus;

(alts.

3, 6.

unt. Hlai/s.

hlinon, nhd. lehtie, lehnen

Hlaiv

demostrat.

y.urayiXviv.

Luc. S, 53.

altfr. hlada,
(altn.,
agls., alts., ahd.
hladan, engl, load, schw. ladda, dn. lade, nhd.
laden; Gr. II, 10. Gf IV, 1113. Rchth. 818),
conj. I, Mop, hlnpun, hlapans; laden.

han, hid, her, vihd. heute, hier u. s.w. ; lat. hie, huc;
Gr. I, 794. Gf. IV, 693. chth. 813), pronom.

agls.

*lllaj>ail

5.

htm, here, hither

auslachen,

verlachen,

Luc. 3

his,

hlahan,

alts.

hlaha, engl, laugh, schw.

Mc. 5, 40.

Mth. 9, 24.

HlailllS

hin, hitt, her, alts., agls. he, altfr. hi,

he,

hlatr

altfr.

lacken, nhd. lachen; Gr. II, 12.


Rchth. 818), conj. I, anom. hloh,
hlohun, hlahans, lachen, yi)Mv: Luc. 6, 25.

schw., dn.

hit, engl,

hlaa,

hol!,

Gf. IV,

(altn.

hew , hue) , neutr., Farbe,


Tim. 2, 3, 5.

engl,

hlihan, ahd. hlahhun,

xXiveiv;

*Hi.S

7.

aid't:

freuen, lachen, yilv:

Hinhina

Mc. 12,

divTt:

Uth. 8, 29. Mc. 6,


3. 9, 1. 5.
13, 21. 16, 6. Luc. 4, 23. 7, 8.
9, 12. 27. 33. 17, 21. 23. 19, 27. loh. 6,
9. 25. 11, 21. 32. Col. 4, 9.

dass., al/j.iu'kwTltitv: Rom. 7, 23.


10, 5; part. praet. frahunpans, Gefangener, tti/jiultoTog Luc. 4, 19. frahunpanana

Fra-hinl>an,

her!

adverb., her, hier,

Schein, [.logqwaig:

St.

avrai/jilioTog:

kommt

Hirjiji, Plural,

1094), masc,

hlea, hleo,

Gr. II, 462.

ai^ls.

Gf

vgl. griech.

Hgel,

hl(Vv,

ovvg:

ahd. hleo;

IV, 1093.

Gloss. p. 57), neutr. Grab, fiiii^itov:

lat.

Schm. Hei.
Mth. 27, 60.

IILAIFS

64
Mc. 6, 20.

46.

17. 31.

Tu(fOs:

15,
12, 17;

Hlaivasna,
52. 53;

Mlaifs

16, 2. 3. 5. 6. loh. 11,


Mth. 27, 61. 64. 66.

im Plural hlaivasnos, GrMth. 8, 28. 27,

fem., uur

Todtcnacker,

ber,

fiyt;fatu:

Luc. 8, 27.

fii)]fiuTa:

4,3;

(hlaibs Luc.

altn.

leifr,

gemeinen, als
11. Mc. 2, 26.
4.

3.

13.

11.

3, 20. 6, 8.
Luc. 4, 3. 4.

14.

6.

5.

8,

15,

15.

14,

16.

engl, loa/,

hlfif,

17.

7,

7, 27.
7, 33. 9,

6,

4.

6,

loh.

5.

7.

48.

9.

50.

51. 58. 13, 18. 26. Cor. 1, 10, 16. 17. 11,
23. 26. 27. 28. Cor. 2, 0, 10. Thess. 2, 3, 8. 12.
Neh. 5, 14. 15. 18. Skeir. VII, b. c; 2) Bissen,

13, 26. 27. 30.

loh.

yjojfu'or:

Ga-hlaiba, masc, Gcnoss,


16; aiaTQUT auTJ^g:
Monuai. Neap.

Amtsgenoss,

25,-

(altn.

klemma, ahd.

schw. klnuna, dn.

miaii,

(?)]

nhd. klemme;

Gr.

II,

fem.,

(altn. klaupa, ahd. hlaufan, loupen,


hlopan, agls. hleapan, engl, leap , altlr. hlapri,
lapa, schw. lpa, dn. lebe, hell, loopen, nhd. lau-

alts.

Rchth. 818),

conj.

hlai-

1,

hlaililaupun, liluiipans, laufen.

Us-hlaupan,

HlantS

aufspringen,

engl, lof,

loos;

Gf. IV,

uvamjr: Mc. 10, 50.


altfr.

schw. lott, dn., hell, lof, nhd.


1124. Rchth. 820), masc, Loos,

Mc. 15, 24. Col. 1, 12; hlauts gasafis


visan, xhjQovod'ai: Eph, 1, 11;
hlauts ivima
urrann^ ihn traf das Loos, tlu/j: Luc. 1,9.
x7^iJQog:

BUaS

hlazt, [jucundissimus]; vgl. agls. glad,

(altn.

engl, glad,
vgl.

schw.,

glee,

Hlahjan)

adject.,

schmerzlos, iXuQog:

dn. gltid,

nhd. lezzen;

compar. hlasoza;

frhlich,

Cor. 2, 9, 7; lvnog:

Phlpp.

2, 28.

lOeltra,

(altn.

1109.

U.aQOTtjg:

s.

unt.

conj.

Cor. 2,

12,

16, 9;

ber

etwas

bauen,

9.

hlif, hlie, agls. hleo

(altn.

33.

Siikan.

II,

1094. Schm. Hei. Gloss.


Htte, ay.i]vi']: Mc. 9, 5.

IV,

Gf.

hlea;

alts.

57), masc, Zelt,

p.

Mlill])

(altn. Mw]), alts. hlust, agls. hhjst, ahd.


gahlosi; \g\. Hliuma; Gf. V, 1104), neutr.. Gehr,

2,

Stillschweigen,

Tim.

i^av/Ju:

(diese unsre Conjectur zu der Stelle

1 1

Castigliones unnachweisbaren hauipa,

ganz so

Hlinma
hlust;

Vauluspa

heisst es

1,

ist statt

ohne Zweifel
hliops iip ek

kUoma, Mio}, agls. hhjst, alts.


Bopp 124. Gf. IV,
yliiiv;

(altn.

griech.

vgl.

1096), masc. Gehr, zojj


Cor. 1, 12, 16.

Hlifan

Mc. 7, 35. Luc. 7,

(griech. xXtTiTSiv, lat. clepere, nhd.

per; Bopp 127. DRA. 636),


ylinxuv: Mth. 6, 19. Mc. 10,

Rom. 13,

HlntriS

19.

hluttar,

(alts.

agls.

nhd. lauter;

dn. lutter,

klef-

stehlen,

Luc

18, 20.

loh.

hinter,

Gf. IV,

Cor. 2, 7,

ayvog:

lUutrei, fem., Aufrichtigkeit,


I,

II,

conj.

Eph. 4, 28.

9.

lauter, rein,

10,

1.

ahd. hlutar,

1105), adject,
11.

tlXixQi'viia:

Cor. 2,

12.

fem.,

Hlutrilia,

Hiolljail,
Hlia.%qiIS

s.

HnalVIS.

dass..

unt.

17.

hnesc, engl, nesh, nice),

fiuXc/.y.g:

s.

Cor. 2, 2,

Hlahjan.

unt.

(agls.

weich, zart,

Mth. 11,

8.

Luc.

adject.,

7,

25.

Hneican.

Hnanpuaii, unt. iMupan.


Hncivail (altn. hnlga, hnegia, ahd.

Luc.

(engl, lefly

laevus;

hnigan, nigan,
hniga, dn. nej'e, holl.,
nM. 7ieigen; Gr. II, 17. Gf. IV, 1127. Rchth. 820),
conj. I, hnaiv, hnivun, hnivans, sich neigen; sinken, y.Xivitv: Luc. 9, 12.
alts.,

hU/a, ahd. liban; Gr. II, 39 f.


Schw. 375), schonen; aufhelfen,

uvTt).u/xuv{a&ut:

Hleidniua
lat.

Frhlichkeit,

Hleipra.

s.

Hleibjau

Xaif^,

Hlija

Luc. 9,

s.

Hlasei, fem., Freude,


Rom. 12, 8.

Gf. IV,

Ufar-hleiprjan,

4.

Hliftus, masc, Dieb, xXenrTjg:

hlutr, ahd. hloz, agls., alts.,

(altn.

hlot,

IIIeI>ra-stakeins,

1.

1.

^Hlanpan

fen; Gf. IV, 1110.

Cor. 2, 5,

iniay.r^rocv:

2; vgl. dn. Lethra


Gf. IV, 1094. Rchth.

axt/vt]:

allar heigar kindur).

klenanefi, alts. clem-

557), neutr. oder Idamma,


33. Gf. IV,
Schlinge, nayt'g: Tim. 1, 3, 7. 6, 9.

hlaup

819),

richtig,

[Bi-hlaifs, masc, dass., Calend. Goth.

Hlclllllll

[tegere];

fem., Htte,

cy.iirog:

7,

loh.

(hlefira

hlid, lilidia,

Aufmerksamkeit,
loh. II,

avfi/nad^ijTi'i.;:

Phlpp. 2,

lllei[)ra

5.

2.

23. 26. 31. 32. 33. 34. 35. 41.

13.

uQiauQg: Mth. 6, 3. Cor. 2, 6, 7; hleidumei


fera, linke Seite, t tvwvvj^iu: Mth. 25, 41; auch
ohne /er Mc 10, 37. 40. 15, 37.

altfr.

und

hlei/r

uhd.laii; Gr. IIF,


1 ),
inasc, 1) Brod (sowohl im Allauch ein Brod), Speise, ligzog: Mth. 0,

ahd. A/ni*. agls.


462. Gf. IV," 1 1

IINEIVAN.

Gr. III,

629),

hnigan,

Ana-hneivan,

54.

nhd. link;

agls.

vergl. griech.

adject,

link.

II.

Mc

Hnaivs,

altfr.

sich

bcken,

y.vnxtiv.

Mth.

3,

1, 7.

adject.,

niedrig, Tunitvg:

Rom.

12,

16.

HLS.

IINIPAN
Huaivjan,

Fauraga-hugjan,

I) neigen, beugen;
II,
2) erTunitrovv: Luc. 14, 11. 18, 14;
part. praet. hnaivips, niedrig, runttfug: Cor. 2,
conj.

Cor. 2,

niedrigen,

7,

12,
auf etwas legen,

Mtb.

y.UvHv:

Ga-hnaivjan,

runnvovv. Luc.

3,

IS, 14; partic. praet. gahnaivips, nieTuneiivg: Luc. 1, 52.

Uf-hnaivjan,

unterwerfen, niederlegen, vnoTv.aaiiv: Cor. 1, 15, 26. 27. 28.


Eph. 1, 22.
Plilpp. 3, 21.

Hnaiveins
Luc.

Hllinpan

nhd.

knautcen,

kneipen;

Gr.

Tim. 2, 1,

5.

niupa^ nypa, lio.


II,
18), conj. I,

Dis-hnaupnan,

conj. III,

aiaOui: Luc. 5,

HnntO
dem

(hnujto,

s.

zerbrechen (neutral), Qi]a-

6.

zu Cor. 2, 12, 7;

wohl aus

bergenommen, s. Cast. Gloss. Cor.


fem., Knute, Peitsche, axoloTp: Cor. 2,

Slavischen

h. V.),

Huzdjan,
Mth.

huiigia

hitnger,
9r)2.
1

Iiurigar,

hungera,

17.

Hng^S

lO,

Cor. l,

2 fr huzdjan,

11;

a.\tn.

hungr,
altfr.

masr., Hunger, hf^ig: Luc. 4, 25.


Roiu. 8, 35.

zu

d. St.

Hilpan.

unt.

agls. hehin, heohter, ahd.


schwed. hhlja, dn. hylle, nhd.
lat.
celure; Gr. II, 29. Gf IV,
verhllen, ntqiy.vXvmtiv: Mc. 14,

(altn. hijlia,

huljini,

eugl. hele ,

hllen,

helen

And-huljan,

Imngrian, liingrian
hungeren, agls.,
hunger; Gr. II, CO. Gf IV,
,

s.

Huggrjan.

unt.

s.

843), conj. II,


65; y.uruxa7.vmiiv: Cor. 1, 11,

C.

enthllen, abdecken, unoy.uXvnxttv:

Mth. Kl, 20. Luc. 2, 35. 10, 21. 22. 17, 30.
12, 38. Eph. 3, 5. Phlpp. 3, 15. h. !.
Thess. 2, 2,3; uruy.alvnTiiv: Cor. 2, 3, 18;
unoariyZin': Mc. 2, 4; partic. praet. andhulips,
d.y.uTuy.Xvniog: Cor. 1, 11, 5.
loh.

Kchth. 831), conj. II, hungern, niivTiv: Cor. 1,


impersonal huggreip mik (jittvi): loh. 6, 35.

14.

2.

HiiIJbiI

Huhrus,

Schtze sammeln, &}jaavQi^Hv:


Cor. 2, 12, 14. u. zu Cor. 1,

conj. II,

HlllirilS,
BlnlllS, s.

ahd. hungar,

schw., dn., nhd.

engl.,

4,

alls.

12.

3.

C, 19. 20.

Hnlljan,

12, 7.

Hllg'dS, s. unt. Hiigs.


Hllg'g'rjan (Jtugrjan Cor. 1,4,

8,

(agls.

IG,
zerbrechen, iu(i(ti]aaiiv: Luc. S, 29.

Luc. 1, 51. 10, 27.


vovg: Rom. 7, 25;
10, 27. Tim. 1, 3,

30.

1, 21;
1,

(altn. hodd, agls. hord, hordan, ahd. hrt,


gahurljan, engl, hoard; Gr. II, 463. 500. HI, 452.
Gf IV, 1030), neutr., Schatz, &riaav543.
DM.
Qg: Mth. 6, 19. 20. 21. Mc. 10, 21. Luc. 6,
45. 18, 22. Cor. 2, 4, 7.

hnaup, hnupun, linupans, brechen.

Dis-hniupan,

Cor.

Hlizd

runnvioaig:

Unterwerfung, ImoTuyty. Gal. 2,

(engl, nip, schw.

12,
Col.

haga, schw. hagh, hage, dn. have,


nhd. gehege), neutr., Feld, Landgut: Monum. Aret.

1, 48.

Uf- hnaiveins,
*

Erniedrigung,

fem.,

9.

9fng'8

Gedanke, Gesinnung, Gemth,

fem.,

Mc

avriiiiaig:

II.

vniQatQta&ut: Cor. 2,

stolz sein,

Eph. 4, 18.

5.

vornehmen, TtQoutQiTad-ui:

7.

iuvoiu:
erniedrigen,

sich

7.

Ga-hugds,

8, 20.

14,
drig,

!l,

Ufar -hugjan,

0.

Ana-hnaivjan,

65

15,

Unand-hulips,

nicht enthllt,

partic. praet.,

aruy.cO.vnjo^iivog:

Cor. 2, 3,

firj

14.

hugr, hyggia, alts. hugi, huggian,


hogian, altfr. hei, ahd. hiigit, hugi,
schw. hug/er, hog, dn. hu; vgl. lat. cogiiaie;
Gr. II, 462. Gf. IV, 782. Rchth. 83), masc,
Shia, Verstand, vovg: Eph. 4, 17.

Ga-huljan,

Hugjan,

Dis-huljan, bedecken, xitkimruv: Luc. 8, 16.


And-huleins, Enthllung, Offenbarung, unox-

agls.

(altn.

verbergen, y.akvnTiiv:
10, 26. Cor. 2, 4, 3; /.axuxu7AjiTiir: Cor. 1, 11, 6; nuQaxuXvTtriir: Luc. 9,
45; gaUulidamma haubida, mit verhlltem Kopfe.

Iioga,

y.uTu.

denken, meinen, glauben, vo/.iiXtiv: Mth. 5, 17. Luc. 2, 44. Tim. 1, 6, 5;


Soy.iiv
loh. 11,
Gal. 5 , 10.
13; (pQoviTv
Phlpp. 2, 2. 3, 15. Skeir. VII, a; hugjan hauhaba, stolz sein, vTp)]Xo(pQoviTv: Rom. 11, 20;
vailfi hugjan, wohl wollen, svvotiv: Mth. 5, 25.
conj.

II,

And-hugjan, s. zu Phlpp. 3, 15.


Af-hugjan, verblenden, aaxvetv: Gal. 3, 1.
Ga- hugjan, meinen, glauben, halten, rjytta&at:
Tim. 1, 1, 12.
IL

verhllen,

Mth. 8, 24.

y.Kfc'lTig

Luc. 2, 32.

Ivxptg:

12,

1.

l'/_wv:

7.

Gal. 2,

2.

Cor. 1, 11, 4.

Cor.

Eph.

1,
1,

14, 26. Cor. 2,


17. 3, 3. Thess.2,

1, 7.

Hulistr,
3,

13.

Hnl^

neutr., Hlle, Schleier, y.c0.vf(/.ia:

Cor. 2,

14.

(altn. holr,

agls. hol, hale, hol/an, ahd. hol,

holi, holjan, holon, engl, hollow, altfr., schw. hol,

dn. huul,

nhd. hohl;

griech. xoikg,

lat.

coelum,

HN

66
Gr. II, 29.

eoelare;
adject.

Gf.

IV, 840.

Rcbtli.

Iinn

curique:

(vgl. hif.

Gr.

Ill,

Ains-hun,

s.

I>is-hun,

unt.

s.

Manna - hun
Vl^an-hun,
Was -hun,

unt.

s.

unt.

schw. ren, dn. reen, holl. reyn, nhd. rein ; vgl. engl
rinse; Gr. II, 12. Gf. IV, 1 158. Rchth. 992), adject.,

unt.

If^as.

s.

Mth. 27, 59. loh. 13, 11. 15, 3.


9. Tim. 2, 1, 3. 2, 22. Tit. I,
15; y.af^nog: Tim. 1, 2, 9. Skeir. 111, c; hraina
vairpan, xud-UQi^taOai: Mth. 8, 3. II, 5. Mc. 1,
41. 42. Luc. 5, 13. 17, 15. s. zu d. St,
rein, xad-itQUQ:

Tim.

Man.

JFan.

326.

s.

Gal. 5,

7,

dass.,

unt.

Faps.

Ga-hrainjan,

dass.,

hoil.

Us- hrainjan,
Hraineins,
2, 22.

Hnnsl

(altn., schw. husl,

Mc. 10, 24.


husel;

agls.

zu

d. St.

DM.

25),

s.

&vaia: 5Ith. 9,13. Mc. 9, 49.


Luc. 2, 24. Cor. 1, 10, 18. Skeir. I, a; nQogq:OQ: Eph. 5, 2; 2) Verehrung, Dienst, luTotiu:
1) Opfer,

neutr.,

loh.

16,

2.

Hunsla-stafis,

Hunsljan,
4,

antvtiv:

zigen,

engl,

house,

6.

ahd.,

dn.

Eph. 6, 14.
schw.,

mm,

14.

2,

Skeir. I, a.

Cor.

1,

5, 7.

xuQ-uQiafwg:

Lue.

iy.y.ud^uiqttv.

Reinigung,

H,

kreu, agls. hreav ,


412. III, 398. DM.

altn.

659

5,

14.

hrte, ahd.
f.

Gf. IV,

s.

unt.

Dubo.

agls.,

huys,

altfr.

nhd.

hus,

haus;

(altn.

axu.vQovv:

loh.

19, 6.

15.

dass.,

20. 25.

27.

Mijius-hramjan,

mit (Einem) kreuzigen, avaravQovv: Mth. 27, 44. Mc. 15, 32. Gal. 2, 20.

alts.,

hoU.

7.

4,

Mth. 26, 2. Mc. 15, 13.


16, 6. loh. 19, 6. 10.
Cor. 1, 1, 13. 23. Cor. 2, 13, 4. Gal. 3, 1.
5, 24. 6, 14.

Tim. 2,

(agls. hype, ahd. huf, engl, hip, schw. hft,


dn. hofte, hol), heupe, nhd. hfte; Gr. II, 49.
III, 405. Gf. IV, 832), masc. (plur. /jB/jejs), Hfte,

(altn.,

(alts.

Gr.

Us-hramjan,

6.

lafig: Mc. 1,

1,

ram, ahd. ramen, ramjan, dn.


ramme, nhd. rahmen; Gf. II, 504), conj. II, kreu-

adject, 1) nicht spendend; 2) unuanovog: Tim. 2, 3, 3.

opfern,

dass.,

fem.,

Hraiva-dubo,

unt. Staps.

conj. II,

Thess.

1131), Leiche.

Hnps
*B[nS

HraiV
hreo;

Un-hunslags,
vershnlich,

3.

xuduQiQuv: Cor.

Skeir. III, b. d.

Hramjan
s.

5,

Ga-hraineins, dass., Mc. 1, 44. Luc.


Hrainja-hairts, s. unt. Hairio.

Hinpan.

unt.

Skeir. III, b.

Mth. 8, 2. Mc. 1, 40. 7,


Luc. 4, 27. 5, 12. 7, 22. 17, 14. 17.
loh. 15, 2. Eph. 5, 26; iuy.ai}uQiL,tn-. Luc. 3,
17; lx/.aulQiiv: Tim. 2, 2, 21.

altfr.

27. 28.

conj. II, streben,

2) unerfahren,

19.

hundr, ahd. hunt, alts., agls.,


hound, schw., dn., nhd. hund,

s.

d. St.;

1.

Af- hrainjan,

IV, 976.
Luc. 16, 21. Phlpp. 3, 2; y.vvuQiov: Mc.7,

Hnnjan,

19.

4,

Fimf.

Gf.

zu

conj. II, reinigen,

unt.

Bopp 81. Gr. III,


Rchth. 830), masc, Hund,

HlinpS,

Eph.

19.

Hrainjan,

griech. y.vwv, lat. canis;

y.vjv:

s.

Un-hrainei, Unreinheit, uxud-uQala: Col. 3, 5.


Un-hrainil>a, fem., dass.. Cor. 2, 12, 21.

Tvai.

unt.

s.

14, 14.

Cor. 2, 11, 6.

Hrainei, fem., Reinheit,

Niun.

(altn.

hund, engl,

hond;

unt.

s.

Hunda -fal>s,

HnndS

unt. preis.

s.

Rom.

idiwTijg:

Zusammensetzungen:
s.

uxO-uQTog: Mc. I, 23.

1) unrein,

26. 27.

yoivog:

Niun -hunda,
Tva- hunda,
Fimf- hunda,

3,

3, 11. 30. 5, 2. 8. 13. 6, 7. 7,


25. 9, 25. Luc. 4, 33. 36. 6, 18. 8, 29. 9,
39. 42. Cor. 1, 7, 14. Cor. 2, 0, 17. Eph. 5, 5;

(altn. hundrap, agls. hund, alts., altfr. htaidered ahd. hiiiit, engl, hundred, schvv, hiindra,
dn. hundrede, nhd. hundert; gr. ty.arv, lat. centum; Bopp 456. Gr. 1, 763. Gf. IV, 975. Rchth.
836), neutr. , nur im Plural hunda und zwar nur

firija- hunda,

5.

1,

Un-hrains,

Weila.

nnt.

s.

Hnild

in

1,

25.

Weilo-hun,

Gotteshaus, Tempel, \iq6v: loh. 18, 20.

32), Suffix zur

.4ins.

nnt.

1050.

HraillS (iiltn./irei', alts. /irewj, altfr. 7'ee, ahd. /(/eini,

pafa.

s,

Gud-hus,

60.

Gf. IV,

38.

des inilefinitcu Begriffs irgend, et

Bezeichnung

Gr. II, 500. III, 426. DM. 39.


Rchth. 831), neutr., Haus.

822),

hohl.

Us-huloD, conj. II, aushhlcn, Icnofuh'-. Mth. 27,


Hulondi, fem., Hhle, Khift, anriXuiov: loh. H,
. . .

HRISJAN.

Hl'if^jan
vgl.

(alts.

hrisian, agls. hreosan, schw. rista,

nhd. rtteln; Gr.

schtteln.

II,

46. Gf. IV, 1179) conj.

II,

HRUGGA tAGKJAN.
Af-hrisjan ,

dnoTtv^eiv
,
Luc. 10, 11.

abschtteln

no/.maaead'ui:

S-hri^an,

dass.

ixTtvu^eiv:

Luc.

0, 5

Hrng'g^a

(vgl. altn. Inyggr, ahd. ruota;


491), fem., Ruthe, Qudog: Mc. 6, 8.

Gf.

Hropi, fem. (?), Geschrei, xpatiyjj: Eph.


Hropei, fem., dass., Eph. 4, 31. s. zu d.

-,

Mc. 6, II.

Hrot

Hrnk

vor des Hahns Krhen,

Mth. 26,

Hrakjan,

Hrn>ilcail

loh. 13, 38.

18, 27.

nhd. forschen?),

conj. II.

And-hruskan,

untersuchen, uvuxQi'vitv:

Num. 19,

Hoban,
HoIia

dn.

Sieg,

Cor.

1,

Holon

hrodr, agls. hrolser, ahd. hruodi, schw.,


roM^- Gf. IV, 1153), neutr. (?),

Ruhm, Lob.
adject.,

Hropjan

siegreich,

(altn.

kropa,

holl. roe;),

conj. II,

nhd. /-M/en;

rhmlich,

d-Qiafi-

14.
alts.

liropa, ahd. hruofan,

hropan,

agls.

hreopan,

schw. ropa, dn. raahe,

Gf

rufen, y.q'Qtiv:

s.

unt.

Ysop

fem.,

Skeir. III,

(^vaaconog nach

c.

Haban.
Gr. l,

occn;

414.

416.

DRA.

IV, 1132. Rchth. 829),


Mth. 8, 29. 9, 27. 27,

Mc. 1, 26. 3, 11, 5, 5. 7. 10, 47. 11, 9.


15, 13. 14. 39. Luc. 4, 41. 9, 39. 18, 39. 19,
40. loh. 7, 28. 37. 19, 12. Gal. 4,6; y.Qav
yfyiv. loh. 11, 43. 18, 40. 19, 6; ov: Gal.
50.

engl, holloto, ahd. huoljan,

(agls. holtihte,

Gf. IV, 849), conj. II, schaLuc. 3, 14.

Gr. II, 41.

iaailiiv:

Af- holon,

Hor.S

Cor. 2, 2,

iviov:

altfr.

den,

vgl. engl.

Hrofieigs,

(vox gr.),
0)

(vgl. lat.

holjan;

(altn.

j-os;

nom. propr. masc, 'Yfiivaiog:

535'), masc, Pflug, uqotqov: Luc. 9, 62.

10, 25.

*HroJ>

St.

hroat, ahd. roat, engl.

alts.

Tim. 1, I, 19.

Mth. 26, 74.

(schw. grannska, dn. gi-andske; vgl.

hrof,

altfr.

HymainainiS,

(pcjvijaai:

HyS.SOpo

conj. II, krhen, (fiovtTv:

Mc. 14, 72.


*

n^iv u}Uktoqu

7.5.

(agls.,

4, 31.

roof, holl. roef; griech. }'jQO(fog; Gf II, 552.


Rchth. 829), neutr.. Dach, artyr]: Mth. 8, 8.
Mc. 2, 4. Luc. 7, 6; io^iu: Mth. 10, 27. Luc.
5, 19. 17, 31.

II,

(altn. kria, krunka, agls. hroc, ahd. hruoh,


nhd. krhen; griech. xQuCeiv, lat. crocire; Gf. IV,
1149), neutr. ('?), das Krhen; faur hanins hruk,

67

betrgen, avy.offuvTiiv:

Luc. 19,

Horinon,

II,
huren, Ehebruch begehen,
Mth. 5, 27. Luc 16, 18. 18, 20;
/.m/aS-ui: Mth. 5, 32. Mc 10, 11. 12; partic.
conj.

ftoi/ditv:
praes.

fcmin.

horinon Jei, ehebrecherisch, Ehe-

Mc. 8, 38. Rom. 7,

brecherin, /iioi/uXig:

4, 27.

Ga- horinon,

Uf-hropjan,

Horinassus, masc, Ehebruch, Hurerei,

ausrufen, y.Q.t.tiv:
Mc. 9, 24;
Mc. 1, 23. Luc. 4, 33. 8, 28;
avuov: Mlii. 27, 46; qiiovHV. Luc, 16, 24.
u.vay.Q6l,uv:

8.

hr, hora, agls. horing, ahd., altfr.


hr, engl, whore, schw. hora, dn. hre, holl. hoere,
nhd. hure; griech. zop; ; Gr. II, 42. Gf IV, 1010,
Rchth. 826), masc, Ehebrecher, Hurery fioi/^g:
Luc 18, 11; nQVog: Cor. 1, 5, 9. 10. Eph." 5,
5. Tim. 1, 1, 10.
(altn.

dass.,

^lor/tvHv:

3.

Mth. 5, 28.
juot/e/:

19; noQvtlu: Mc 7, 21. loh. 8, 41.


Cor. 2, 12, 21. Eph. 5, 3. Col. 3, 5.
Gal. 5,

I.
^ag^kjau

(fiaggkjan Mc. 8, 17. Skeir. VII, a;


pankjan Luc. 14, 31; sku. Jienkia , alts. thenkian,

pencan, ahd. datikjan, denkjan, altfr.


engl, think,
schw. tnka, dn. tcenke,
holl., nhd.
denken; Gr. II, 60. Gf. V, 150.
Rchth. 1067), conj. anom., }ahta, pahtedun, pahts,
denken, nachdenken ber
,
berlegen, Aojii;taai: Cor. 2, 3, 5. 10, 7, 11 (Mc 11, 31);
thQnc
thanka,
,

agls.

Sialoyliliad-ar.

Mc

2,

8,

6.

16.

17.

11,

31.

15. 5, 21. 20, 14; auch pagkjan sia


Luc. 20, 5; Ov/.t1, 29; Gvi.Xoyl^iad-ca
Xkiiv:
Luc 2, 19; ovXivtad-ui: Luc. 14,
31. Cor. 2, 1, 17; unaQuad-ui: loh. 13, 22;

Luc. 3,

Luc

StunoQiTv:

Luc. 9, 7.

And-fiagkjan sik,
c.

genit.,

Skeir.

I) sich entsinnen, gedenken,

VII,

a.

pr.;

9*

auch

ohne

f ADDAIUS

68
Skeir. \1I

a sec.

2) bedenken

Luc. IG,

yvioaxitv:

berlegen

yi-

4.

Bi-I>agkjan, bedenken, berlegen, dtuloyiuaS^ui:


Luc. 5,

i-i.

Anda-I>ahtS, adject. bedacht, vernnftig, Xoyiy.^: Rom. 1'2, 1. Skeir. II, d; auxfQWv: Tit. I,
,

Tim. 1,

S; r),cfhog:

andajtnitls visan,

U.

3, 2.

zu

s.

Tim. 2, 4,

r)';ffen':

d.

St

5.

ncutr. , Bedacht, Sparsamkeit; us gasparsam, krglich, qiidofa'rwg: Cor. 2,

Ga-fiagki,
Jiagkjit

9,

6.

Luc. 17,

f>agks {Jxinks

agls. Jianc,

thaiic,

0;

ahd. dank,

Dank, yuQig: Luc. 17,

{)addainS; nom. propr.


Jiadei, s. unt. pata.

altn.

Jmhkir

altfr.

thonk), masc.

9.

masc, QudduTog Mc.


:

^alian

alts.

3,

8.

(altn. pegia , J>''gga


pagna , alid. dagen,
thagian, thagon, schwed. </g, dn. tie; lat.
iacere; Gr. V, 98), conj. II, schweigen, anonr:
Mc. 3, 4. 14, Ol. Luc. 1, 20. 18, 39; aiyv:
,

alts.

Luc. 9, 36;

(fifiovad^ai:

Ga-fialian,

dasselbe,

Luc. 20, 26.

yf.

fiahciins , fem.
2, 12. s. zu

ftalltS,

patiO

Mc. 1, 25.
Mc. 10, 48; m-

atWTiv.

s.

unt.

(agis.

das Schweigen

nrilg:

Tim.

daha , uhd. thon; Gr. III,


Schm. I, 437), fem., Thon,

ahd.

Eom. 9,

I)a{>roh, s. unt. paia.


{aiailfeilnS, nom.
Luc. 1,

ijaiyja

pagkjan.

po,

380. Gf. V, 104.

Lehm,

St.

d.

21.

propr.

fAIRH.

athahans vas ; hierher gehrt auch Cor. 2,5,7


pairh galaubein gaggam nih pairk siun. Cor. 1, 13,
12 saiiraiH nu pairh shuggvan in frisulilai. Luc. 1,
70 rodida (gitji) J)airh muiip praufele. Auch kann
man hierher ziehen loh. 14, 6 ik im sa vigs. ainshun ni qimip at altin niba pairh viik. 2) Mittel:
a) in schlicher Beziehung: Mc. 6, 2 7nahteis pairh handuns is vairpund. Skeir. VI, c attina
li i/ia varp veilvodeins suman pairh pruufete
vaurda, sumanuh pan pairh stilina us himina,
sumanuh ]mn pairh taiknins. Tim. 2, 1, 6 ansts
gups ist in pus pairh analagein ha?idive meinuizo.
Skeir. VI, b attins piairli meina vaurstva veitoodei.
om. 7, 5
Gal. 2,
21 pairh vilop garaihtei.
vinnons pairh vilop. 10, 17. So die Formel apauEph. 1
stauliis pairh viljan gups Cor. 2 , 1
1
1.
Tim. 2, 1, 1. Cor. 2, 8, 5; loh. 17, 20
galaulijands pairh vaurda ize du jnis. Cor. 1, 16,
3 pairh bokos pans sandja. Cor. 2, 10, 9 plahs14.
11.
Thess. 2, 3,
jan pairh bokos.
10,
Eph. 0, 18 pidirh aihtronins jah bidos aihlron.
Cor.
2,
3, 6 gadailans gahaitis pairh aivaggeljon.
1 , 4
9 , 12 ufarassjan pairh managu aviliuda.
gaprafsljan pairh gaplaiht. Tim. 2,3, 15 usfratvjun du ganistai pairh galaubein. Skeir. I, c
pairh liugn gawotjan. V, d. Rom. 7, 7. 8. 11.
12, 1. 3. 15, 4. Cor. 1, 1, 21. Cor. 2, 4, 15.
6, 7. 9, 13. Eph. 1, 7. 2, 8. 16. 3, 12. 17.
Phlpp. 1, 19. 3, 9. Col. 1, 20. 22. Tim. 1, 2,
10. 15.
Tim. 2, 2, 2;
nach Adjectiven:
Gal. 5
6 galaubeins pairh J'riajiva vaurstveiga.
vgl. Rom. 14, 14 ni vaiht gavamm pairh sik silbo
(an sich); besonders oft nach Passiven; loh. 11,
4 ei hauhjaidau pairh pata. Tim. 1,4, 14 ansts
10
gibana vai-pt pairh praufetjans. Tim. 2 , 1
ansts gasvikunpida pairh gabairhtein iesuis. Tim 1,4,
5 gaveihada pairh vaurd gups. Rom. 7 , 4. Eph.
3, 10. 4, 10. Philem. 22; wo es auch fr VTt
Cor. 1 , 10, 29 frijei meina stoc. genit. steht:
jada pairh ungalaubjandins puhtu; nach Intransitiven: Eph. 3, 16 gasvinpnan pairh ahman.
Cor. 1, 15, 2 pairh aivaggeljon ganisip. Col. 2,
19 leik pairh gavissins jah gabindos auknando.
Skeir. II, b gahaurp anpara P)airh pvahl uspulan.
Gal. 2,
Col. 2, 12 7nipurrisup pairh galaubein.
19 Pairh vitop vitoda gasvalt. Rom. 7, 4 pairh
anabusn uaqatn. Skeir. III, a garehsns i ina newa
andja vas pairh herodes birunain. Rom. 8 , 3
tiuks vas pairh leik. Gal. 2, 16 vairpip garaihts
manna pairh galaubein. Rom. 7, 13 uskunpa varp
fravaurhts pairh pata piupeigo; b) persnlich:
Rom. 11, 36 pairh gup alla (sc. sind). Cor. 1,
15, 21 pairh mannan daupus jah pairh mannan
,

masc.,

OecpiXog:

3.

pairll

thurh, agls. purh, ahd. durh, altfr.


tliruch, engl, through, nhd. durch; Gr. 11, 63. III,
261. IV, 793; Gf. V, 221. Alth. Praep. 202. Rchth.
1078), Prposition mit dem Accusativ; bezeichnet
das sinnliche durch etwas hindurch und ent(alts.

ganz dem griechischen t c. genit. , giebt


angewandter Bedeutung, wie dieses, das
Mittel an, wodurch, und die Person, durch
welche Etwas geschieht.
Zeitbestimmungen
werden mit pairh hchst selten gegeben.
spricht

auch

in

I.
Prposition: 1) in rtlicher Beziehung
immer fr das griechische diu c, genit., nach gaggan
Mc. 9, 30. Luc. 6, 1; pairhgaggan Mc. 2, 23.

Luc. 17, 11; 'inngaggan Mth. 7, 13. loh. 10, 1.


2. 9;
galeipan Mc. 10, 25. Cor. 2, 1, 16;
vsleipan Mth. 8, 28.
loh. 8, 59;
pairhleipan
Luc. 4, 30. IS, 25; pairhhairan Mc. 11, 16;
so Cor. 2, 11, 33 pairh augadauro in snorjon

;,::

^AIRH
us$tass.

Cor.

'2,

20

1,

Jxtirh ina ame/i.

Gal. I,

halb er ausrief sprechend. 4) Zeitbestimmungen


kommen fast nicht mit pairh vor; man miisste

Phlpp. 1, 26 ei tcoftuli izvara biauknai pairh meiizvis. so erklren , vgl. auch


1, 20; sonst zieht der Gothe in diesen Fllen die

nana qum aflra du


Prposition

im

zum Verbum und

Accusativ

pairharbaidjandaiis
jeg) vaiht ni

wie

bei,

setzt

Luc.

5,

das Hauptwort
5

alla

naht

(iiu. oXijg rijg vvy.ibg -/.oniaur-

uemum,

vgl. 6,

12

jtahl

pairhvakands,

69
Sonst wird diu. c. genit. in Zeitbeff/r (Mc. 2, 1) oder bi CGai. 2,

Siux'vy.ztQtiojv.

apaustaulus ni af mannam nih pairh mannan ak


4 , 7 sunus jah urlja gujis
fairh i'esu xrislu.
puirk xristu. und so oft in der Formel pairli xristu
25.
S,
37.
Cor. 1, 15, 57. Cor. 2, 1,
Rom. 7,
Gal. 6, 14.
Eph. 1, 5.
5. 3, 4. 4, 4. 5, 18.
Col. 3, 17. Thess. 1, 4, 2. 4, 14. 5, 9; ferner:
Cor. 2 , 2 , 14 ku7ipi gabairhtjands pairh uns.
5 , 20 gxij) gajilnihlp Jiairh uns. 9 , 11 ainfalpei
vaurkeip pair/i uns aivxarislian gupa.
12, 17
ibai pairh wana liifaihoda izvis. Eph. 2, 1 S pairh
ina habani atgagg du atlin. Col. 1, 20 paiih ina
Tim. 2, 1, 14 paia godo ana/ilh fa~
gafripon.
stai pairh ahmati veihana. Auch oft nach Passivis
10
alla pairh ina gaskapana sind. Mth. S,
Col. 1,
17 pata gamelido pairh esaian. so Luc. 18, 31 und
durch ein hinzugedachtes gamelida ist wohl auch die
Ueberschrift in Marcus und Lucas: aivaggeljo pairh
narhu, pairh lukan zu erklren; Mth. 27, 9 usfullnoda Jtala qipano pairh iairaimian. Cor. 2,
1
1 , 19 xristus in i:!vis Juiirh uns vailamerjada.
11 gila pairh managans aviliudodau; c) auch die
Art und Weise angebend, wie etwas geschieht:
Cor. 2,2,4 gamelida izvis pairh managa tagra.
Phil. 1 , 20 mikiljada xristus in lei/ca meinumvia
So lsst
jappe pairh libain jappe pairh daupu.
sich auch die Stelle Cor. 2, 5, 7 erklren, s. oben
Gal. 4, 13
1) Luc. 8, 4 qap pairh gajulon.
pairh siuhein leikis aivaggelida izvis. Cor. 2, 3,
1 1 pata gatuurnando pairh vulpii (sc. vas) d. i.
vulpag. Hierher kann man die Umschreibung Col. 2,
22 ziehen Jiata ist du riurein pairli palei is brukjaidau fr uno/Qi]aii.
3) Causa le Bedeutung,
so dass es dem iu c. accus, entsprche, hat pairh
nicht,
sondern
diess heisst in c. genit.
eigentlich
nur in wenigen Stellen kommt es vor, dass es scheint,
der Uebersetzer hat sich durch das griech. Wort
verleiten lassen, ohne die Construction zu bercksichtigen , so Luc. I , 78 aet fravaurhte pairh
armahairtein
(iu
gtips
unsaris
infeinandei.
cnXy/va iktovg). Eph. 5, 6 pairh pata qimip
hatis gups, {diu ruvTu l'Q/tTui fj ^yij toi' &ioi').
so Col. 3 , 6 pairh poei qimip hatis gups (i a).
Skeir. VII , a pairh poei usbar qipands
d. i. wes-

HN.
stimmungen durch
1) gegeben.

Zusammensetzungen

In

II.

dem

entspricht hier

dem

Trii.ou

firbaiiljuii

griech. diu

y.uxu ... u.

a.

nur selten und


zuweilen auch
verwandten: pnirh.

.,

Jiairhbairun, pairhgaggan. pairhleipan-,

puirhsaiwaii, pairhvakan, pairhcisan

[lairkO

Pyrd,

(agls.

pairltgaleikon.

V, 224;

Gf.

durhil;

ahd.

pairh), neutr., Loch, Oehr, Tor;uX<K: Mc. 10,


25. Luc. 18, 25.

vgl.

Jjairsan
alts.

perra,

(altn.

pyrsta, agls. pi/rslan,


darr/an, dorrjan,

ahd.

ihurstian,

thorron,

dursljan, engl, ihirst, dn. ter, trst, schw. trr,


trsta , nlul. drr , darren , dursten ; lat. torreo,
griech. TtQmaut; Bopp 100. Gr. II, 39. Gf V,

199),

\,pars, paursun, paursans, drren,

conj.

trocknen.

Ga-fiairsan, verdorren;

particip. praet.

Mc. 3,

sans, drr, t^ij^u/.iftirog:

fiaarsus,

adject.

drr, ^ij^dj,

1.

gapaur-

3.

Luc. 6, 6;

th,-

Mc. 11, 20.

Quiitfiti'og:

Ga > paursnan

conj. IIT,

drr werden, verdorren,


0.
,
5, 20.

vertrocknen, '^i]Quina&at: Mc. 4


11, 21. Luc. 8, 6. loh. 15, 6.

paursjan,

conj. II, drsten,

nur impersonal

di^'T^v,

35. 7, 37. Rom. 12,


20; personlich heisst es paursips visan, Cor. 1,
4, 11.

paurseip mik

((^/i/'w): loh. 6,

Af-I>aur^'an,

dass.,

afpaursips visan

Stipf,v:

Mth. 25, 42.


fem.,

I>aurstei,

Durst,

i'if.'og:

f)ai!$!)alanneika , nom.
Phlpp. 4,

lorixi]-.

IG.

Cor. 2, 11, 27.

propr. fem.,

Qinau-

Tim. 2, 4, 10.

|)aissalauneikaius, masc, Ge(jau}.oyixevg: Thess.


2, Inscr. 1,

^an

Subscript.

1.

pun, ponne, ahd. danne,


dann; lat. iunc; Gr. III,
165. 280. Gf. V, 44. Rchth. 1067), Conjunction.
(alts.

altfr. </i,

than,

agls.

engl, then, nhd.

steht als Demonstrativ stets nach

dem

ersten

Worte

des Satzes (nur selten nach mehrern Wrtern, wie


Luc. 18, 40 bipe neica ras pan imma. 20, 16 gahausjandans qepun pan; zwischen Prposition und

Nomen
ist

tritt

es nur,

Mth. 11, 12

wenn jener

ein

uh angehngt

framuh pan paim Mc. 16,

12.

Luc. 1, 24. 7, 21. 10, 1. 7. 18, 4. vgl. Mc. 14,


44. 16, 8. Cor. 1, 14, 23. 15, 15. Gal. 2, 2.
Eph. 4, 23. dagegen Mth. 11, 7. at paim pan
26, 73 afar leitil pan. 27, 1. 15. 45. Mc. 4,
6. 35. 8, 1. Luc. 3, I. 15. G, 48. 7, 24. 19,

70

tAN.

45-,
ebenso zwischen Artikel und SubLuc. 2, 2 soh paii i:;ilstrameleins. 37.
Cor. 1, 12,
IS,
1.5.
Koni, l'i, 1.
lob. S,
12. Skeir. Vlil, a; ferner zwischen Negation und
dazugehriges \\ ort oder Aerbuin, daher loh. IS,
30 tiij>-ptin nauhjianuh. Luc. 20, 40 mp-])un
panaseips; dagegen Luc. 7, 42 ni habandam pan;
daher wegen Mth. 9, 2 die Bemerkung zu dieser
Stelle gilt; als Relativ aber kann es den Satz beginnen.
Demo7isiratir: dann, darauf, rre: Mth.
I.
7, 23. !>, 15. Mc. 2, 20. 13, 21. 20. 27. Luc. 5,

11.

20,

stantiv:

35.

35.

0, 42.

13. 12.

loh.

(wo

ip

werden muss,

s.

33.

7,
vor

zu

d. St.)

Gal. 4, S. 29. 6, 4.
51.

Eph.

13, 37.
zweiten

Cor. 1, 4, 5.
pan wiederholt

16, 2. Cor. 2,
2,

12;

12,

10.

idov: Mth. 27,

So auch im Nachsatz, besonders nach

cipialstzen

gein

dem

Paiti-

Luc. 2, 42 at i'enjandein allai mana-

andhof pan

inhannes.

16, 23.

13, 31, wo im Griechischen


Wort ist.
II.
Relativ: 1) wann, so

loh.

vgl.

2, 42.

kein entsprechen-

des

Mth. 6,
15.

2.

5.

16. 31.

28. 29.

14,

6.

32.
7.

9, 15.

lange

als,

otuv.

Mc. 2, 20.

3, 11. 4,
U, 25. 12, 23. 25. 13,
Luc. 5, 35. 6, 22. 26. 8, 13.
8, 38.

14. 10. 12. 13. 16, 9. 17, 10. loh. 7, 31. 8,


44.
9, 5. 10, 4. 15, 26. 16, 13. 21.
Rom. 11, 27. Cor. 1, 14, 26. 15, 24. 54. 16,
5. Cor. 2, 10, 6. 12, 10. 13, 9.
Col. 4, 16.
Thess. 1, 5, 3. Thess. 2, 1, 10; 2) als, da,
ort: Mth. 7, 28. 9, 25. Mc. 1 , 32. 2, 25. 6,
21. 7, 17. 8, 19. 20. 14, 12. 15, 41. Luc. 4,
25. 6, 3 (o;ioT?). 15, 30. 17, 22. loh. 6, 24.
9, 14. 12, 17. 41. 13, 31. 17, 12. Rom. 7,
5.
13, 11. Cor. 1, 13, 11. Gal. 2, 11. 4, 3.
28.

Phlpp. 4, 15. Col. 3, 7. Thess. 1, 3, 4. Thess. 2,


3, 10. Tim. 2, 4, 3; zur Auflsung der griechischen genit. absol.
Mth. 27, 57 pan seipu varp,
fr oipiug ytvofuvijg.
:

III. Conjunction: 1) aber, M: Mth. 3, 11. 5,


31. 37. 6, 7.29. 8, 1. 5. 10. 16. 18. 21. 30. 9,
8. 28. 36. 11, 7. 12. 25, 38. 39. 26, 67. 71. 73.
27, 1. 7. 15. 16. 19. 45. 55. 61. 62. Mc. 1,

28.

32.

2, 5. 6. 3, 32. 4, 5. 6. 35. 5, 6.
6, 4. 15. 16. 7, 20. 26. 8, 1. 8. 9.
28. 29. 9, 9. 25. 38. 10, 14. .32. 11, 4. 8. 12,
5. 14, 44, 15, 7. 25. 36. 39. 40. 16, 8. 9. 12.
Luc. 1, 6. 8. 11. 13. 22. 24. 34. 38. 39. 56. 62.
64. 2, 1. 2. 4. 6. 17. 47. 3, 1. 7. 11. 12- 14.
15. 18. 21. 4, 21. 24. 38. 39. 42. 5, 3. 4. 8.
6.

11.

13.

15. 22. 6, 9. 30. 39. 48. 7, 1. 2. 9. 12. 16.


20. 21. 24. 36. 39. 42. 43. 48. 8, 4. 8. 9. 19.
22. 24. 25. 27. 28. 30. 32. 33. 34. 35. 36. 38.
40. 42. 45. 47. 51. 52. 9, 1. 6. 1. 8. 12. 14.

16. 19. 20. 23. 27. 28. 32. 34. 37. 41. 42. 43.
44. 46. 49. 51. 54. 55. 57. 59. 60. 61. 62. 10,
I. 2. 7. 17. 18. 30.
14, 12. 15. 25. 15, 1. 3.

II.
6.

17.

20.

18,

22.

20. 28. 31. 35.

36.

16,

25.

22.

17. 20.

14.
7.

4.

19,

40.

3.

1.

15.

9.

6.

8.

9.

14. 22.
19.
11.

17,

22. 24.
13.

16.

32. 33. 36. 37. 20, 3. 13. 14. 16. 23. 25. 27.
31. 39. 40. 41. 45.
loh. (wo Jmn
fast stets

uh
7,

vor sich hat) 0, (3.) 4. 6. 10. 11. 23. 71.


9, (32.) 39. 44. 8, 35.
9, 14. (20.) 31.
10, 22. 11, 1. 2. 5. 13. 18. 30. 37. 38. 46.

2.

37.

12,
3.

6.

18,
in

stets

vor
VI,

14. 16.
2.

5.

13, 23. 25. 28. 30.

20. 33.
10.

14.

40.

15.

den Briefen und

17,

Rom. (wo, wie

der Skeireins,

in

mA

Jmn steht, ausser Cor. 2,8, 22. Skeir. II, b.


d. wenn hier nicht lupaprop-pan und ssumaip-

pan zu

12, 4. Cor. 1, 4, 7. 7, 6. 9, 23.


11, 2. 3. 21. 12, 11. 12. 14, 23. 15,
6. 15. 16, 8. Cor. 2, 2, 10. 6, 15. 16. 8, 22.
9, 0. 12, 19. Gab 1, 22. 2, 2. 4, 9. Eph. 4,
9. 11. 23. 26. Thess. 1, 5, 14. Tim. 2, 2, 20.
lesen)

10, 29.

Philera.

22.

Skeir. II,

b.

d.

III,

a.

b.

c.

V,

a.

VI, c. d. VII, a. VHI, a. b. c;


2) und, xui:
Luc. 2, 37. Cor. 1, 15, 28. (Mc. 10, 28);
3) aber auch, t y.al: Mc. 15, 40. Luc. 3, 12;
4) daher, ovv: Mth. 27, 17. Luc. (3, 18. 0,
9. 10, 2.) 19, 12. loh. (wo es am hufigsten vorkommt, ohne dass in dieser Bedeutung aber gewhnlich
uh vorangeht) 6, (3. 11.) 43. 7, 16. 25. 28. 30.

32. 40. 45. 47. 8,

19. 22. 28. 48. 9, 12. 15. 16.


17. 25. 31. 41. 47. 12,
13, 12. 24. 27. 19, 1.

18. (20.) 24. 11, 3. 14.


4. 7. 9. 17. 28. 29. 35.

Rom.

7, 3. Cor. 2, 1, 17;
mit vorhergehendem
uli)

5)

denn, yuQ

(stets

Mth. 6 , 32. loh. 5,


12, 47. Cor. 2, 4, 15. Gal. 6,
13. Thess. 1, 4, 15. Tim. 1, 2, 3; 6) folglich,
uQo,: Cor. 1, 5, 10. (15, 14); fr pannu, s.d.
unt. Nu;
(Luc. 3,
7) zwar, fiev: loh. 11,
18); gewhnlich mit gegenstzlichem ip, pan, appan
(l): Cor. 1, 11, 21. Gal. 4, 23. (Cor. 1, 4,
10), wo es aber gewhnlich vor dem eingeschrnkten Worte steht; 8) dt y.ui: Mc. 15, 40. Luc. 3,
12; 9) mit andern Partikeln verbunden: a) pan
auk, dt: loh. 12, 10; yQ: Luc. 7,8; b) auk
pan enimvero , Skeir. VI , d ; c) nih pan (nippan), ovd/, ov di, fii]di: Mth. 9^ 17. Luc. 6> 43.
44. 9, 3. loh. 7, 13. 8, 42. Cor. 1, 5, 8. 12,
21. Tim. 1, 1, 4. Skeir. VII, c; ov yap: Mth. 9,
13. loh. 12, 47. 16, 13. Cor. 1, 1, 17; d) Pan
jah, t y.ui: Luc. 4, 41. 5, 10. 36. 18, 1. 19,
19. Tim. 1, 5, 24; i: Luc. 18, 3; xi: Mth. 9,
17.
Thess. 1, 5, 25. Tim. 1, 5, 25;
e) jah
pan, y.ui yuQ: Luc. 1, 66. Cor. 1, 12, 14. Cor. 2,
6, (40.) 64.

22.

HN

Jf
2, 10 (dafiir Luc. 7, 8 jah pan auk); xiu
Mc. 4, 36. Luc. 2, 35. loh. 6, 51. 8, 17. 15,
27. Tim. 1, 3, 10. Tim. 2, 3, 12; a y.ul:
Luc. 6, 6. Cor. 2, 6, 1. Tim. 2, 2, 5; y.al
Phlpp. 3, 4; dt:
xulniQ-.
loh. 16, 22;
ovv:
Luc. 17, 3. loh. 11, 42. 14, 21. 18, 18. Cor. 1,
16, 4. Cor. 2, 8, 18. (12, 1); jap: Cor. 2, 12,
1; xal: Mc. 3, 6. Luc. 7, 8. 17, 3. loh. 7, 33.
14, 3. 7; ovv: Mc. 3, 31; f) panuh pa7i, s.

40; b) des Infinitivs mit tv: Mth. 27, 12 mippanei vrohips vaa (fv zw xuTriYoneTad^ai uviv).
Mc. 4, 4. Luc. 1, 8. 2, 6'. 27. 43. 5, V. 12. 8, 5.

unt.

panuh; g)

pana-mais,
J^ana-seifts,

fian-nu,

jj J5aM,

1,5,3;

Mth. 9,
Thcss.
2) aber, dt:
25. 32. Mc. 4, 29. Luc. 8, 54. 9, 12. 13.
10, 28. 15, 28. loh. 6, 12. 18, 28. Cor. 1,
xul:
Mc. 10, 13.
15, 28. 54;
3; und,
Cor. 1, 14, 25. s. zu Mth. 9, 2; 4) daher,
ovv: Mc. 12, 6. loh. 6, 13. 34. 52. 60. 68.
7, 3. II. 32. 43. 8, 13. 21. 31. 41. 52. 57.
59. 9, 8. 10. 25. 26. 28. 10, 7. 19. 24. II,
21. 33. 38. 45.

16.

38.

18, 24.
15, 18;

s.

t!up-pan)

19,

13;

12,

19.

5) also,

Rom. 7,3.

zu

13, 22. 36.


uQa: Cor. 1,

panuh pan

(Jha-

ovv: loh. 11, 14. 19, 1; ToTt


loh. 11, 0; ton y.ul: Cor. 1, 15, 28;
f.iir:
i: Luc. 1, 26 (y.ul ovtw: Cor. 1, 14, 25).
panuh pan svepauh, oficog fxivToi: loh. 12, 42.
rliTt

34. 16, 3. Rom. II,


Phlpp. 1, 18), 1) wenn,
ii: Mth. 6, 30. loh. 5, 47. 13, 17, Cor. 1,15,
12.
Gal. 3, 29. Phlpp. I, 18 (ti^v); ei dt:
loh. 8, 40. Rom. II, 16. Gal. 4, 7; a yug:

I>ande (pandei Luc.


21.

16.

Gal. 6,

1,

10.

Rom.

11, 21; 2) weil, denn, ozt: Luc. 2, 30.


16, 3. loh. 5, 38. 9, 16. Cor. 1, 15, 20.
Phipp. 1, IS; intt: Luc. 1, 34. 3) so lange
als, i'ws od. wg: loh. 12, 35. 36. Gal. 6, 10.

fian-ei,

s.

zu Luc. 5, 24. Jlth. 25, 40.

Ei-I>an, daher, ovv:


IV,

a.

V,

d.

VI, a;

Mil>-I>aa, inzwischen,

jetzt:

Skeir. II,

a.

b.

c.

wenn, whgewhnlich

Umschreibungen a) griechischer ParMth. 9, 18 mippanei i's


rodida pata (laviu uvtov laJiOvvTog) Luc. 4,
es in

ticipialconstructioncn

Nauh>I>an,

Jupan

ni, nicht

Jankjau,
Jiaiiks,

s.

s.

V.

v.

mehr,

(xrjXtTt:

Mc.

1, 45. 2, 2.

w. pagkjan.

w. ^rtg/cs.

Jiailjail s. unt. pinan.


|>an {puuh Mc. 10, 15.

13,

20.

loh.

11,

32.

Cor. 2, 13, 5; vgl. altn. po, agls. peah, ahd. doh,


altfr. dach,
thach, engl, though, schwed. doch,
dn. dag, nhd. doch; Gr. III, 274. Gf. V, 68.
Rchth. 1067), 1) doch, wohl, etwa, gewhnlich
in Frag-, negativen od. abhngigen Stzen; u.ou:
Cor. 1, 15, 14 jabai xristus ni urrais, svare
pau jas-so mereins unsara ; uv: Luc. 9, 46. galaip mitons in ins piita, tcarjis pau ize maists vesi.
Cor. 1, 7, 5 ^u] noaxtQiiti izvara niisso, niba
y.ul: Cor. 1, 15, 29. 30 JaUS gaqissai;
bai allis daupans ni urreiaand, duwe pau daup-

pau

jatid faui- ins.

veis bireikjai aiju/n; xuv:

duwe pau

2, 11, 16 ibui iras 7nik muni unfrodana.


Mc. G,
aippau vaila pau sve unfrodana nimaip.
56 bedun i'na ei pau shauta vastjos is atlaitokeina.
So auch, wo im griech. keine entsprechende Parti-

Cor

kel steht:

Phlpp. 3,

broprjus

13

i'k

mik silban

22 wa pau valjau, ni
Luc. i(i , 4 andpahta mik tra taujau , ei
kann.
pau, bipe afsatjaidau us fauragaggja, andnimaina
mik; 2) im Nachsatz hypothetischer Stze, entsprechend dem griechischen liv: Mc. 13, 20 ni
frauja gamaurgidedi pans dagans, ni pauh ganesi
?ii

pau man gafahan.

Luc. 7, 39. 10, 13. 17, 6. loh. 7,


8, 19. 42. 9, 41. 11, 21. 32. IS, 30.
Rom. 9, 29. Cor. 1 , 11, 31; vgl. Mth. 5, 20.
Mc. 10, 15. 11, 26. Skeir. I, c; 3) im zweiten
Satze der Doppelfragen, oder, ij: ]Mth. 9, 5 teapar ist raihtis azetizo qipan , afletanda pus fravaurhteis, pau qipan urreis. Mth. 27, 17. Mc. 2,

ainhun)eike.

9, 41. Skeir. III, b.


wart: Cor. 1, 11, 27.

loh.

ra>I> - I>anei (niippane Luc. 3, 43),


rend, ijvly.u: Cor. 2, 3, 15. 16;
steht

3'..

Nu.

25, 41. 44. 45. 26, 3. 67. 74. 27, 3. 9. 13.


58. Luc. 14, 10. 21. Ich. 7, 10. S, 28. 12,
16. 16, 25 (re gr.). Cor. 1, 15, 54. Col. 3,

12.

18,

ovnu): loh. 3, 24. 7, 39. 11, 30; 7, 30. 39.


8, 20. Rom. 9, II.
Ju-[>an, schon, ;;()jj: Mc. 4, 37. 11, 11. 13,
Luc. 7, 6. 9, 12. 19,
28.
15, 42. 44.
11, 17. 39.
37. loh. 6, 17. 7, 14. 9, 22.

1) dann, Tora:
I>aniih (vor p auch panup
),
Mth. 8, 26. 9, 6. 14, 25. 29. 37. 11, 20.

4.

17, 11. 14.

unt. Ip,

unt. Seipu.

s.

unt.

s.

s.

18. 29. 33. 36.

40. 42. 9,

noch, hi: Luc. 1, 15. 8, 49. 9,


42; nuuhup-pan, tri Di y.ul: Luc. 14, 26.
A'i nauhpan, noch nicht, ovnw: loh. 6, 17.
Nauh-{>anuh, noch, I'ti: Mc. 5, 35. 12, 6.
14, 43. Luc. 14, 32. 15, 20; ta/urov: Neh. 5,
ni, noch nicht,
1 5. iVi
nauhpanuh, nauhpanuh

unt. Mais.

s.

71

{>AU.

46.

9.

Luc. 6,

9.

loh. 9, 2.

Cor. 1, 10, 22.

11, 22.

18, 34.
Zuweilen

Rom. 8,
tritt

35.

noch das

fAURBAN

72

|>aurfts, fem., Noth, Bedrfniss, /Qiia


Phlpp. 2,
25.
Skeir. VII, b; uvuyxij: Cor. 1, 7, 26;
mis paurfts ist mit genit., /Qei'av f/w: Luc. 19,
31; paurft galau/'an sis, sich ntzen, diqiiliiadui: Luc. 9, 25; du paurftai fairrinnan,
passen, uri'iy.iiv: Eph. 5, 4.

u nach ftli. 11, 3 />


uh oder
sa qimanda ]>au anjuirizuh heidaima. Mc. 11,
30. 12, 14. Luc. 7, 19. 20, 4. 22. loh. 7, 17.
Rom. 9, 21. Cor. 1, 9, C. Cor. 2, 13, 5. Gal. 3,
2. 5; 4) nach dem Comparativ, als, ?;: Mth. 5,
interrogative

11, 24. Mc. 0, 11. 9, 43. 45. 47. 10, 25.


l, 17. 18,
Luc. 5, 23. 10, 12. 14.
Cor. 1,7, 9. 11, 22.
14. 25. Rom. 13, 11.
15, 6. Gal. 4, 27. Eph. 3, 20. Tim. 1,1,4.
Tim. 2,3,4; so auch nach ovtm Luc. 15, 7
6: Rom. 12, 3 ni mais
TjTifp: loh. 12, 43; ni/.Q
20.

14,

fiarbs, adject., 1) nthig, ui'uyy.aTog Phlpp. 2,


25 (vielleicht hier paurb zu lesen?); 2) bedrftig, /Qiluv i/iv: Luc. 9, 11.
fiarba, masc. , Bettler, nxwyi;; Mc. 10, 21.
loh. 12, 5. 6.
Ala-parba, ganz arm; alaparba vairpan, iartgiia&ai: Luc. 15, 14.
{>arba, fem., Mangel, vartQtjfia- Cor. 2, 8, 14.
11, 9; vaTtQ^aig: Phlpp. 4, \\ parbos pulan,
langel leiden, vaTiQiiadat: Phlpp. 4, 12.
Ga-I>arban, conj. II, abstehen, unt/jad-ur. Tim.

5.

frahjan J>au skull frajijan


o dii q'Qot'itv.

Ei-I>au,

s.

/HJ/

vniQCfQOVtTv

^ATA.

nun

zu Luc. 14, 32.

Sve-I>auh

zu Mth. 7, 15), 1) doch, nli'iv.


22. 24. Luc. C, 35. 10, 11. 14. 20.
(s.

Mth. 11,
18, 8. Gal. 6, 13; /.itvTOt: loh. 7, 13. 12,
42; 2) zwar, wenigstens, oder dem Worte, zu
VFelchem es gehrt, emen Nachdruck gebend, fttv.
Mc. 9. 12. 10, 39. Rom. 7, 19. Gal. 4, 8.
Phlpp.'s, 1. 4. Col. 2, 13; vgl. Cor. 2, 12,
daher 3) filr die Enklitika a)
1 2
}' in Jabai svejiauh, iVyt: Cor. 2, 5, 3. Eph. 3, 2.
tiiq in svejxiuh jabai,
4, 21. Col. 1, 23; b)
ti'jiiQ: Rom. 8, 9; s. zu Thess. 2, 1, 6; auch

T in svejiauh jabai,

lm

(luv

yQUTivta&ai: Cor.

]>anril1IS

ftanrban

(altn., alts.

purfan,

durfall, darben, hidarbi


holl.

agls.

6.

pearfan, ahd.

thurva , dn. der,


nhd. (ie-) drfen, darben; Gf. V,

derveii,

allfr.

205. Rchth. 1081), conj. anom. parf, paurlun,


paurfla, bedrfen, nthig haben, yqilav t'x^tv:
Mth. 6, 8. 9, 12. 26, 65. Mc. 2,' 17. 25. 14,
63. Luc. 5, 31. 15, 7. loh. 13, 29. 16, 30.
Cor. 1, 12, 21. Eph. 4, 28. Thess. 1, 4, 9.
12. 5, 1; uvyxrjv i'xeiv: Luc. 14, 18; /m'jl^nv:
Mth. 6, 32.

Ga-fiaurbs,
Tt'jg:

Tit.

adject., drftig,
,

enthaltsam,

iyy.Qa-

compar. paurftiza; 1) nthig,


uvuy/.voq: Cor. 1, 12, 22. Phlpp. 1, 24; 2) ntz-

fiaorfts,
lich,

adject.,

ojfftXifiog:

Tim. 2, 3, 16.

Ifaudi-Jiaurfts, nothdrftig, nthig, umyy.uwg:


Cor. 2, 9, 5. Skeir. II, c.

iy-

altfr.

porn,

ahd.,

ikorn, dn. torn,


deurne; Gr. III, 370.

I)aurneins,
17.

porp, alts., altfr. titorp, ahd., nhd.


418. Gf V, 224. Rchth. 1076),
Feld, Land, uy^og: Neh. 5, 16.

(altn., agls.,

Tianrsns,
f

s.

unt.

Imirsan.

unt.

s.

I)aurstei,
])ar ;

pata.

]>ara9 uom. propr. masc, 0pa:


j>arbSj s. unt. paurban.

^arillS

zu Mth. 9, 16),
Mth. 9, 16.

(s.

uyvu(fog:

pata

Mc. 15,

uxvdivog:

5.

Gr. III,

darf;
neiitr.

adject., dornen,

19,

loh.

Jtanrp

masc,

neutr., sa

Luc. 3, 34.

fest,

adject.,

dicht,

so fem. (altn. ^af, sa, su,

that, agls. pat, se, seo,


engl, that, schw., dn. det

alts.

altfr.

fhet, ahd. daz,

das; gr. t6 ;
Rchth. 1069).
Pronomen demonstrativuvi: 1) subi.
stantivisch: a) er, der, uvxg: Mth. 5, 8. 32.
,

Bopp

6,

8.

VII.),

25.

agls.,

alts.,

p.

genit.

c.

schw. turne,
Gf V, 226.
doorne,
Rchth. 1070), masc, Dorn, uxvOi]-. Mth. 7, 10.
Mc. 4, 7. IS. Luc. 6, 44. 8, 7. 14. loh. 19, 2.

8.

wenn, ov^ oTov ort: Rom. 9,

1,9,

I.

engl,

holl.

nicht als

(altn.,

nhd. dorn,

y.ui):

ApJHin svejxiuh, doch, n)J]v:


Luc. 19, 27. Phlpp. 3, IG. 4, 14; /uV olv
(fuvoiryi): Phlpp. 3, 8; ip svefmuh, ttP.?/)':
weil nmlich , log
Luc, 18, 8 ; unte svepauh
ovi: Cor. 2, 5, 19; svepauh ei, obgleich, u
y.ui:
Cor. 2, 12, 15;
svepauh ni, nicht dass,

10,

Addend. zu Vol.
gaparbjan sik

(s.

entziehen;

conj. II,

fr c)
Cor. 2,

4, 3.

1,

Ga-Jiarbjan

U,
Mc

80. 83. Gr.

8.

26.
12.

I,

nhd.

790. Gf. V,

2.

7, 13. 14. 24. 8, 17. 9, 22. 10, 39.


14.

25,

19. 31.

44.

26, 70. 73. 27,

2, 8. 21.
35. 9,

4, 5. 30.
16
(wo
8,
6,
setzung fr umovg unrichtig ist; der
entstanden, weil der Uebersetzer ohne
1,

3.

17.

Zeichen uvxovg

7.

las

vgl.

7.

Prolcgg.

Tom.

I.

6.

7.

5, 12. 23.
die

Ueber-

Irrthum

ist

diakritische
p.

XXVII).

PATA.
25. 28.

10, 11. 14. 16. 12, 6.


14, 5. 13. 15. 44. 69.
Luc. 1, 36. 2, 6. 3, 15. 4, 6.
6, 47. 7, 13. 42. 8, 5. 7. 32.

23.

1.3,

20.

41.

35. 43.

18,

5.

33.

loh.

10,

4.'5.

28.

10, 21.

14,

19,

16.

19.

18.

15,

4.

23. 31. 33. 34.

0.

5, 36. 6,

50. 60. 9, 9.

7.

17. 21. 22.

70.

15, 24.

26. 35.
52.

38.

9, 24.

17, 31. 33.


41. 20, 30.
17. 27.

15.

27. 28. 29. 32.

12, 7.
14, 10. 21. 16, 4. 17, 10. 21. 18,
38. Rom. 7, 11. 8, 9. (s. Anmerk. z.
d. St.) 9, 26. 10, 5. 13, 3.
Cor. 1, 7, 12. 13.
!), 7.
Gal. 4, 24. Eph. 2, 10. 14. 4, 10. 5,
25. 26. 6, 18. Phlpp. 4, 3. Col. 2, 14. 15. 3,
7. 19.
Thess. 1, 4, 10. Tim. 1,1, 18. 4, 16.
Tim. 2, 1, 15. (wo die Griech. alle luv lesen, weshalb
vielleicht fr pizei zu lesen ist pizeei, so Phlpp. 3, 1 9.)
2, 10. Philem. 17. Neh. 7, 2. Skeir. 111, c. VI,
b. d;
b) der, dieser, otiog: Mth. 5, 37. 7,
12. 8, 9. 27.
9, 3. 18. 28. 11, 10. 25, 46.
26, 71. 27, 47. 54. Mc. 1, 27. 2, 7. 8. 3, 35.
4, 18. 20. 41. 5, 32. 43. 6, 2. 3. 10. 7, 2.
8, 4. 9, 7. 21. 10, 7. 20. 11, 3. 28. 29. 33.
12, 7. 11. 30. 31. 13, 29. 14, 8. 9. 60. 09.
16, 12. Luc. 1, 18. 19. 20. 34. 36. 43. 2, 12.
34. 3, 20. 4, 22. 48. 5, 6. 21. 27. 6, 3. 23.
3.

11. 13,
11. 25.

4.

7,

8.

12.

18. 20.

17.

17.

9.

18. 27. 39. 49.

8,

1.

8.

13.

11.

35. 48. 10,

15. 21. 25. 42. 9, 9. 21. 34.

1.

14.

11.

20. 21. 28.

14, 15. 21. 15, 2. 26. 16, 1. 2.


17, 17. 30. 18, 4. 11. 14. 21. 22. 23. 34.
19, 11. 14. 19. 28. 40. 20, 2. 8. 12. 13.

14.

36.

loh. 1, 29. 3, 26. 32. 6, 1. 5. 9.


42. 46. 50. 52. 58. 59. 61. 66. 71. 7, 1.
4. 15. 25. 26. 27. 31. 32. 40. 41.
8, 26. 28.
30. 9, 2. 3. 6. 8. 9. 19. 20. 22. 23. 29. 30. 31.

14. 28. 30.


14.

33. 40.

25. 41.

10,

11,

43.

12, 16. 21.

36.

41.

14,

12.

13. 25.

15,

8.

1.

3.

4.

6.

17.

13. 20. 25.

19.

18.

18,

8.

1.

4.

7.

13,

11.

28.

21.

24.

35.

17. 21.

16,

17.

12.

13.

25. 30.
17.

21.

37.

11. 26.

33.

22.

17,
30.

1.

11.

37.

34.

19, 12. Rom. 7, 15. 16. 20. 8, 37. 9,


11, 24. 27. 31. 12, 20. 13, 11. 14, 13.
18. Cor. 1, 4, 4. 5, 3. 7, 20. 24. 26. 9, 3.
8. 11, 22. 24. 25. 12, 11. 15, 50. 16, 3. 17.
Cor. 2, 2, 16. 5, 2. 15. 8, 10. 20. 9, 5. 10,
7. 11.
12, 14. 13, 1. 10. Gal. 2, 18. 5, 17.
21. 6, 12. Eph. 2, 8. 3, 14. 4, 17. 5, 5. 6,

73

12, 4. Luc. 19, 4. loh. 6, 57. 9, 12.


10, 16. 12, 48. 13, 26. 14, 21. 26.
15, 27. 17, 24. Rom. 14, 14; d) in den vorhergehenden Bedeutungen , wo es im Griechischen
gar nicht ausgedrckt ist: Mc. 1, 42. 7, 36. 10,
9.
11, 23. Luc. 1, 4. 4, 6. 7, 43. loh. 18,
* loh. 16, 9 muss
13. 19, 5. Gal. 5, 10.
fala
als sinnstrend gestrichen werden, siehe zu d. St.;
15. 20.

28. 37.

e)

derjenige,

du pamma,
18 (iHid so

lesen);

Phlpp. 1,

22. 25. 28. 2, 5. 3,


3, 20. 4, 4. 11. Thess. 1, 3, 3.
18.
Thess.
3.
2,
3, 10. 14. Tim. 1, 3,
4,
5,
10. 14. 4, 6. 11. 15. 5, 4. 7. 21. 6, S. 11.
Tim. 2, 1, 12. 2, 2. 3, 1. 5. 0. 8. Philem. 18.
9.

a. d.

u.

II,

d.

VIII, d; c)

wahrscheinlich auch in

ist

der Formel
Eph. 6,
der corrup-

Phlpp. 3, 19
urruns is.
Tim. 2, 1, 15 a/vandidun

pizei

sind in asiai.

gup vaniia ist.


af mis allai paiei

pize
silc

/t/gailus j'ah airmogaineis.

ist

den beiden letzten Stellen niA ein


Intlium des Abschreibers fr pizeei, an der ersten
vielleicht
der Mangel des diakritischen ZeiStelle hat
chens im Griechischen (o/) den Uebersetzer getuscht,
vgl. Prolegg. T. I. p. XXVII; i) die Formeln a/r
Vielleicht ist an

pala,

pis

'in

u.

a.

unt.

s.

/ifa}'

und In

C.

l.

2) Adjecticisch: a) eben der, uirog 6: Lnc. 2,


loh. 5,
38. 7, 21. 10, 7. 21. 20, 19.
36;
uvTog: loh. 14, 11;
selber, o
b) der
ovvog 6 oder 6 ohiog: Mth. 5, 19.
c) dieser,

7, 28.

6, 32.

10, 23. 42.

9, 26.

11, 16. 25,

40. 45. Mc.

1, 27. 4, 13. 7, 6. 23. 29. S, 12.


9, 29. 10, 5. 30. 11, 23. 12, 10. 16. 14, 9.
71. 15, 39. Luc. 1, 24. 29. 39. 61. 65. 66. 2,
15. 17. 19. 25. 52. 4, 23. 36. 7, 17. 31. 44.
8, 9. 13. 9, 28. 44. 45. 48. 10, 5. 14, 30. 15,

17,

6.

2.

51. 58. 60.


24. 39.
18.

27.

Rom. 9,
20.

5,

53. 54.

18,

5.

17.

19.

25. 34.

20,
10,
9.

36.

7,

8.

6.

16.

11, 25.
11, 25.

Cor. 2,

1,

II.

9.

34.

46.

18.

8,
21.

19.

17.

18,

31.

30.
10.

9.

12,

29.

26.

15.

20.

23.

11,
36.

13,
27. 14,
3, 10. 4,
2.

19,

30. 34.

loh. 3, 29.

6,

9,

12,

4.

19,

8.

Cor.

9.

21.
1.

4.

1,

15,
7.

5,

9.

34.
16.
5.

13.
1,

19.
4.

a.

d.

7, 1. 11. 8, 6. 7. 9, 3. 4. 12. 13. 11, 10. 17,


12, 13. Gal. 6, 16. Eph. 1, 21. 2, 2. 3, 8. 6,
12. Col. 1, 27. 4, 16. Thess. 1, 3, 3. 4, 18.
5, 27. Tim. 1, 1, 18. Tit. 1, 13. Neh. 5, 13.
6, 16. Skeir. VIII, a. c. d. * Zuweilen wird es

der, jener, ixeiyog: Mc.

1,

hier auch nach

Col.

Skeir. I, a. b.

VII,

18.

in

2, 5, 5.

d. St.; h) fr das Relativum o? steht es Luc. 9, 31


vairos tvai mipvodidedun i'm?na, J>aiei vesun moses
pai gasaiwanans in vulpau gepun
Jah helias.

15. 41.

4, 8.

uvro tovxo: Cor.

9,17 du pamma unaisida fr


jah raisida [wo kein Wort richtig ist] zu
solch,
o TO/oroc: Mc. 10, 14. s. zu
g)

in pize

3.

8.

tlg

Rom.

ten Stelle

6.

15.

patei B) 1) und

unt.

s.

eben der, avTog oviog^

Ize; f)

38.

19.

darauffolgendem

unmittelbar

mit

Relativum saei oder ize,

III, a.

IV,

c.

d.

V,

dem Vorgange des

10

Griechischen nach-

pATA.

74
Mc

8, 1'2 Limjii Jtnmma. Luc. 3, S


loh. 7,
4, '21. li, 12. '20, 16.
Rom. 7, '2:5. Cor. 1, 14, 21. Cor. 2, 2, C.
8.
1, 11. Eph. 3, S. (i, 12. Tim. 2, 2, I und
2 inifluli unsarti so (wo in der UeberCor. 2,
sctzung hoc in h<iec zu iuiilcrn ist); auili Luc. 2,

gesetzt:

stainam Jxiim.

1 ,

Stada Jnimma gehrt hierher, wo der Gothe


(fr t( xui (O.v/imii) als Demonstrativ
(tr T(') xuru'/.vfiuTi rtii'iio) genommen hat; d) jeMth. 27, 19.
ixitrog:
ner, iy.iirog b od. 6
7

in

den

Artilvel

Luc. (14, 21.) 20, 18. loh. 18, 13.


Artikel, der, die, das, dem griechischen
II.
o, V, ro entsprechend, doch nicht berall da stehend, wo der Artikel im Griechischen steht, sondern mit Beobachtung seiner demonstrativen Natur
eigentlich nur 1) bei bestimmten Gegenstnden;
und zwar bei solchen, a) die in dem Vorhergehenden schon genannt oder angedeutet sind: ) wo der
Gegenstand, bei dem der Artikel steht, selbst schon
in

dem Vorhergehenden genannt


S,

6, 23.

S.

13.

24. 33.

I.i.

Mth.

ist:

9,

2.

0.

b,

25.

1.5.

16.

22. 23. 24. 23. 28. 27, 3. 5. 11. 14. 15. 42.
44. 58. 59. 60. 61. 64. 66. Mc. 1, 20. 20. 31.
3#. 42. 2, 4. 5. 9. 10. 20. 22. 28. 3, 3. 5. 9.
27. 4, 7. 10. 13. 15. 16. 17. 19. 20. 27. 28.
33. 36. 39. 5, 4. 8. 11. 12. 1.3. 14. 16. 33. 35.
38. 40. 41. 42. 6, 26. 27. 7, 17. 26. 30. 8, 2.
6. 23. 26. 9, 7. 9. 17. 20. 24. 10, 14. 24 49. 51.
16. 20.

11, 5. 7.

14,
3.

4.

4.

5. 7.
5.

8.

19. 22. 32. 13, 20.

12, 2. 8. 9.

52. 61. 15, 20. 30. 32. 45. 46. 16, 2.


Luc. 1, 13. 18. 19. 21. 27. 28. 34.

35. 38. 44. 59. 80. 2, 10. 13. 15. 16. 17. 20.
40. 4, 2. 0. 17. 20. 28. 33. 38. 39. 5, 2. 3.
11. 13. 20. 24. 30. 35. 37. 6, 5. 42. 48. 49.
12.

13.

15. 23. 29. 32. 33. 35. 47. 49. 9, 34. 35.
38. 14, 21. 22. 23. 15, 21. 22. 16, 3. 8.

36.

7,

6.

12.

15. 36. 38. 44.

50.

8,

7.

11.

17,

18, 11. 13. 16. 19, 15. 24. 35. 37. 47. 20,
10. 14. 15. 16. 28. 32. loh. 6, 11. 14. 21. 22.
26. 33. 51. 7, 10. 11. 17. 19. 45. 46. 8, 32.

22.

9,

6.

10.

15. 38.

14. 21. 30.

11,

14, 6. 8. 9.
11, 17. 18.
7. 11, (27.)
4. 8.
9, 4.
6, 8. Thess.
Skeir. V, c.

3.

10,

38. 39. 41.

3.

4.

12,

7.
6.

8.

12.

13.

13, 27. 30.

18, 11. 15. 16. Rom. 7, 2. 3.


Cor. 1, 1, 25. 7, 12. 13. 19. 9,
28. 12, 15. 16. Cor. 2, 3, 16. 5,
10, 10. Gal. 4, 21. 30. 5, 13.
1, 5, 4. Neh. 5, 16. 6, 15. 7, 1.

26.

VII,

b.

VIII, d;

c.

) wo der Ge-

genstand, bei dem der Artikel steht, ein vorhergenanntes Synonym ersetzt, oder von jenem als Allgemeinem das Besondere, oder von jenem als Ganzem ein Theil ist u. s. w. Mth. 8, 16 Pans ahmans
:

u.

31 po skohsla (yoAtt daimonarjos), Mth. 9,

33

27, 6 pans
Mc. 1, 10 ms pamma
5 , 29 pamma slaha
vatin (niinil. dem Jordan).
(nml. runa hlopis).
6, 22 pizai maujai (vorher
25 pamma pwhma (niiml. Herodcs).
dauhlar).
11, 2 /)o
9, 24 Jns Ijarnis (oben 17 sunus).
haurg (vorher haim). 14, 14 pamma heivnfraujin
(vorher padei [d. i. in panei gard] itingnggip).
Luc. 4, 35. 5, 19. 7, 20. 24. 8, 29. 33. 36.
9, 42. 10, 20. 20, 10. loh. 6, 10. 12, 8. 14,
4.
10, 21. 18, 2. 12; Cor. 2, 5, 6 (in dem
Vorhergehenden war in Bildern von dem Krper
gesprochen worden);
y) wenn zwar das Substantivum nicht selbst schon genannt ist aber doch
ein Wort von demselbem Stamme oder mit seinem
Stammwort von gleicher Bedeutung vorhergeht:
Mth. 27, 54 po reiion (vs. 51 aiipa reiraida)
Mc. 12, 7 pala arbi (vorher arbinumja). 14, 56.
Luc. 20, 14. loh. 9, 6. 12, 3. Cor. 1, 1, 21.
7, 19. Cor. 2, 11, 17; Mc. 6 , 26 pize aipe
Luc. 6 , 49 so usvalteins (vorher
(vs. 23 svor).
gadraus). loh. 14, 4. 5 pana vig (\ orher gaggati).
7, 40 pize vaurde (vorher patiih qap) und so fsa

dumha

(vorher hicss er baudd).

(vorher

shallans

silu/ir).

Pala vaurd Mc.

1, 43. 8, 32. 9, 10. 32. 10,


b) die durch das Folgende
Luc. 5, 15;
bestimmt werden, und zwar: a) durch einen beigefgten
Relativsatz: Mc. 2, 4 pala badi ana pammei lag.
10, 39 pa?ia stikl panei ik driggka. 12, 33 in pizai

ter

22.

pan usstandand. 13, 20. 14, 72. 10,


Luc. 2, 17. 43. 50. 4 , 29. 5 , 9. 7, 39. 8,
38. loh. 5, 36. 6, 23. 63. 9, 24. 10, 40. 11,

usslassai
6.

5.

14, 10. 12. 24. 15, 3. 20. 24. 17,


Rom. 9, 26. Cor. 2, 1, 4. Eph. 3,

12, 38.

30.

18,

8.

9.

patei fr soei) 4, 1. Col. 4,


4. 5 (so runa
17; auch Luc. 1, 4 pize bi J>oei galaisips i's vaurde;
daher auch Mth. 9 , 15 und pata weilos pei fr
oaov\ /?) in der Formel triggv pata vaurd
fO)
Tim. 1, 1, 15. 3, 1. 4, 9. Tim. 2, 2, 11. womit bedeutsame Sprche eingeleitet werden, indem
ihre Bestimmung in dem Folgenden liegt, wie auch
hnlich ist Mc. 13,
Skeir. V, d pala qiplo steht;
c) die
28 po gajukon (wo das Gleichniss folgt);
durch Zustze im Satze selbst nher bestimmt werden,
wie ) durch Adjectiva und Numeralia: Mth. 5,
3.

26 pana mirinistan
64.

8, 31.

9, 37.

15,

61. 63. 66.

1.

kinlu.

7,

17. 27, 46. 53. 61.

11, 27. 14, 43. 54. 55. 60.


3. 10. 11. 31. Luc. 3, 7. 4,

10. 8, 15. 9, 26. 14, 9. 10.


15, 13. 18, 11. 19, 30. 47. loh. 6, 44. 54. 7,
24. 10, 3. 11, 24. 47. 12, 10. 18, 10. 19. 22.
26. 19, 5. 6.
Rom. 7, 22. 11, 24. Cor. 1, 5,

36. 43.

7.

7,

4, 16.

5,

26.

37.

9,

5.

7,

II, 25.

Gal. 2, 4.

13.

15, 47.

4, 9.

Cor. 2, 3, 14.

Eph. 2,

4.

3,

5.

pATA.
2-2. 24. 30.
6, 13. Phlpp. 3, 2. Col. 3, 9.
4, 15. Thess. 1,5, 27. Tim. 1, 1, 10. 11. 4,
18. 0, 12. Tim. 2, 1, 14. 2, 10. 23. 4, 8.
Tit. 2, 1.
Skeir. II, b. c. d. 111, b. IV, c. VI,
b; Mc. 8, 6 pans sibun hlaibmis. 19. 20. Luc. 9,
1. 10. 32; ungewhnliche Stellungen sind loh. IS,
10 sa siponeis mipar und Luc. 5, 7 da po skipti ;
auch muss das Suijstantivum aus dem Vorhergehen-

4,

den

werden: 3Ith. 5, 39 po anpura suppl.


Mc. 2, 21 sa niuju snppl. /". 12, 2(1.
Luc. 5, 30. 39. 0, 0. 10. 15, 4. 12. 19, 10.
20, 19. loh. 10, 4. 14. Cor. 1, 15, 48. Cor. 2,
4, 10; Mc. 12, 22 pai sibun sc. brnprahans. 23.
Luc. 15, 4.
17, 17. 20, 31. 33;
) durch
Participia: Mc. 11, 10 so qimandei piadungardi.
15, 7 sa haitana barabbas. Luc. 1, 1 pos g"ftdlaveisidons vaihtins
3, 7.
7,9. Ich. 0, 12.
supplirt

kinnu.

Kom.

17.

7,

10, 5.

Eph. 2, 11.

4.

Skeir. I,

c.

II,

Cor. 2,

11, 5.

13, 3. Gal. 2,

Tim. 1,

3,

8.

a.

VII,

d;

4, 18.
5, 21.
auch Mc. 5, 3 ^o

mht usgdgga/idein. 31 po managein preihandeinmit zu suppiirendem Substantivum Luc. 1 5, 4 pamma


fralusanin (sc. lamba). Rom. 13, 1. Tim. 1, 5,
6
y) durch A d v e r b a , die in dieser Stellung als
i

Adjectiva gelten:

Mc. 1, 38 paim

bisurijane liai-

mom.

Luc. 4, 37. 9, 12; Luc. 7, 11 sa afur


dags. Cor. 1, 4, 11 po nu weila. Cor. 2, 8, 14.
Gal. 4, 25. Tim. 2, 4, 10; Gal. 4, 20 so hipa
tairusalem. Phlpp. 3, 14; Tim. 1, 4, 8 libainais
pizos nu ; (5) durch Prpositionalstze: Mc. 4,

19 pai

bi

po ana fotum
17 pize faur marein tyre. Rom.

pata anpar

hisljus.

5, 4

Luc. 0,
so US galaubeinai gai-aihtei. 11, 21. Cor. 2,
10,
7, 10. 8, 7. 9, 2. 12, 11. Col. 2, 14. 4, 12.
15. Tim. 1, 4, 14.
5, 10. 0, 3. Skeir. I, d.

eisarna.

111

b.

IV

i) durch

pai

a;

Skeir. 111

Genitive von

SU71JUS

so garehsns Li ina

Substantiven:

piudangardjos.

Mth.

31. 27, 7. 58.

8,

12

Mc.

1,

15, 9. 20. 32. 43. Luc. 4,


22. 34.
9, 43. 47. 10, 8. 18, 44.
19. 47. loh, 0, 4. 9, 11. 18, 39. Rom. 6, 23.
9, 8. 10, 1. Cor. I, 1, 18. 24. Eph. 3, 9. 4,
30. Phlpp. 3, 18. Neh. 0, 17; seltnere Stellung:
Cor. 1, 1, 10 pans staifanaus gudauhans. Cor. 2,
8, 8 pizos anparaize usdaudeins. Skeir. II, d and
pana pize laist: mit u) verbunden: Mc. 14, 12
pamma frumislin daga azyme. Eph. 3 , 1 so
managfalpo handugei gups. Auch bekommt der Genitivus noch den Artikel: Luc. 7, 31 paus maus pis
kuns. 8, 51. 20, 13. loh. 12, 31. 10, 11. 18,
20. Cor. 1, 1, 21. Cor. 2, 9, 4. II, 17. Eph. 2,
2; Eph. 3, 19 po mihilon pis kunpjis fiiapva;
f) bei den Possessivpronominen: sa piumagus
24.

6,

21.

8, 15.
8, 24. 44.

75

meins Mth. 8, 8. Mc. 3, 33. 34. Luc. 7 7. 14,


24. 15, 24. vQ , 23. loh. 1, 29. 6, 55. 7, 16.
(so meina lai ^^ins) 8, 14. 54. 12, 20. 14, 24.
Rom. 9, 25. lO, 21. Tim. 2, 1, 12. Skeir. IV,
a; Mth. 5 , 24
po giba peina. 6, 4. 9, 6. 14.
Mc. 2, 9. 11. 18 {pai peinai siponjos. so Luc. 5,
33). Mc. 3, 5. 5, 34. 7, 5. Luc." 2, 48. 5, 14.
24. 0, 10. 9, 41. 15, 30. 19, 20. 39. (42.)
Mth. 6, 12 paim
loh. 8, 13. 17, 6. 18, 35;
skulam unsaraim. loh. 19, 7. Cor. 1, 15, 14.
Cor. 2, 1 , 18. 3, 5. 4, 16. Col. 1,7; lth. 5,
47 pans frijonds izvarans.
9, 11. Mc. 7, 9.
13. 13, 18. Luc. 5, 4. 0, 35. 10, 11. loh. 8,
Cor.
4. 9, 19.
10, 20. 22.
1, 15, 17. Cor. 2,
7, 15 (po izvara uf/tausein). 9, 15; Mth. 11, 1
J)aim sipunjam seinaim. Mc. 1, 18. 3, 9. 8, 33.
13, 27. Luc. 1, 70. 7, 1. 10, 2. 15, 13. 18,
und so auch ?;) bei
7. loh. 11, 10. Eph. 1,6;
dem fr das Pronom. possess. gebrauchten is, Jtis,
Mth. 8, 3 pata prutsU is. 13 sa piumagus
i'.-e:
10, 25. 11, 20.
is.
9, 11 paim siponjam is.
20, 65. 27, 04. Mc' 1, 22. 5, 29. 6, 28. 7,
14, 12. 16,
2. 8, 25. 9, 21. 10, 13. 11, 14.
64. Luc. 1, 60. 2, 41. 4, 32. 6, 10. 7, 3.
loh. 3, 32. 6, 8. 60. Ol. 7, 5. 10. 9, 18. 20.
22. 11, 12. 12, 4. 13, 23. 16, 4. 29. Cor. 1,
15, 20. Cor. 2, 8, 9 (Pamma is unledja). 9,
,

15.
13.

pis

Eph. 3, 5. Col. 1, 20. 4, 15. Thess. 1, 3,


Thess. 2, 1, 10; Luc. 19, 33 pai fraujans
Mth. 9, 4 pos milonins ize.
loh. IS, 25;

Mc. 1, 23. loh. 11, 19. Rom. 11, 11. (Pizai


ize missadedai) 30 (pizai ize ungalaubeinai). Cor. 2,
8, 2. Gal. 2, 13; ) noch hei jains: Mth, 8, 28
pana vig jainana. 9, 22. Mc. 3, 24. 25. 0, 11.
13, 19. 24. Luc. 9, 5. 10, 12. 18, 3. Cor. 2,
7, 8; seltner ist die Stellung j!nt ^o vaurstvjans Mc. 12, 7. Luc. 14, 24. Cor. 1, 10, 28;
i) oft hei alls: Mth. 5, 15 allaim paim in pamma
razna. 8, 32 aUa so hairda. 34. 26, 1. Mc. 1,
33. 3, 28. 4, 1. 13. 31. 5, 12. 33. 6, 55. 7,
15, 1. Luc. 2, 18.
14. 12, 33. 37. 14, 55.
17, 10.
47. 7, 1. 9, 2. 13. 14, 29. 15, 31.
18, 31. 20, 0. Rom. 9, 6. 10, 4. 12. Cor. 1,
Eph.
1, 10. 15.
16, 16. Cor. 2, 1, 1. 7. 11.
3,
10.

8.

18.

0, 18.

Tim. 1, 2,

Thess. 1, 3, 13.
2.

Thess. 2, 1,

Neh. 5, 13. 10. 18;

Mc

8,

30 pana fairwu allana. Luc. 4, 6. 9, 25. Cor. 1,


12, 12. Cor. 2, 13, 12. Gal. 1, 2; x) ber sa
silba, sa sama, sa svaleiLs, wazuh sa c. particip.,
Svaleiks und Wazuh.
unt. Silba, Sama,
s.

d)

deren

hervorgellt:

wo

Bestimmtheit

Mth.

5,

15

das Licht brennt),

aus
in

dem Zusammenhange

pamma

8, 27 pai

10*

razna

mans

(niiuilich

(die Leute

tATA.

76

im Schiffe). 27 , 7 paim gastim (nmlich die hier


sterben). Mc. 3, 22 paim unhulJ)om (welche er nach
dem Gerchte ausgetrieben). 0, 14 J)os malUeis
Jiamma gnrda
(nmlich die e.- thut). L"e. 7,
8, 22. 23 Juina
(zu welchem er gehen wollte).
marisaiv (auf dem sie jetzt fuhren), loh. 12, 3
sa gards (o das vorging); so ana pamma slada
Luc. in, 5. loh. 6, 10. Skeir. VII, b; loh. 10,

]iai gadraiihleis (die ihn gegcisselt hatten).

26 pizc skalke (nmlich


e)

18,

die zu ihm gesprochen);

dem Demonstrativ an Kraft

gleich,

besonders

wo im

Gesjjrch der Rederule auf den gemeinten


Gegenstand hinzeigend nher bestimmt, wieMth. 26,
72. Mc. 5, 35. 39. Luc. 8, 22. 49. 9, 37. loh.
13, 26. 18, 17; und so iiy.zf/.ig drfte auch
nur loh. 6 , 63 pata leih im Gegensatz zu altma
zu erklren sein; und fter in den Briefen: Gal. 5,
8 so gnkuiids {diese, solche Ueberzeugimg). Thess.2,
3, 17 so goleins. Tim. 1, 6, 14 /)o anahitsn; wo in
einem Briefe von diesem selbst die Rede ist, wie
Korn. Iti, 22. Cor. 1, 5, 9 (wo der Uebersetzer, wie
mehrere alte Ausleger, gewiss auch an den ersten
Cor. 2 , 7
Koriutherbrief selbst gedacht hat).
8.
f) der Artikel steht gewhnlich
Thess. 2, 3, 14;
bei vielen Wrtern , welche Personen oder Sachen
,.

bezeichnen, die in

dem Kreise der

Iseiligen

Geschichte

bekannt gelten oder in der Bibelsprache in prgnantem Sinne stehen; so u) piti bokarjns Mth. 5,
20. 9, 3. Mc. 1, 22. 2, 6. 16. 7, 1. 5. 9, 11.
16. 11, 18.
12, 28. 35. 15, 31. Luc. 5, 21.
6, 7. 20, 19. 39; Jiai farehaieis Mc. 7, 5. 12,
13. Luc. 16, 14. loh. 7, 32. 47. 8, 13. 9, 15.
16. 40. 11, 47. 12, 19; pai gudjans und ufargudjans Mth. 27, 6. 12. Mc. 8, 31. 10, 33.
14, 10. Luc. 20, 1. loh. 7, 32. 45. 11, 47.
18, 3; pai auhumistans gudans, s. oben unter c);
pai reiks loh. 7, 20. 48. 12, 42; pai synogogafadeis Mc. 5, 22; pai faiiramapleis Neh. 5, 17;
pai siponjos (sind Jesu Schler) Mth. 9, 11. 27,
64. loh. 6, 8. 60. 61. 7, 3. 11, 8. 12, 4. 13,
22. 16, 17. 29; so ist so managei die anwesende
grosse Menge, der grosse Haufe: Mth. 9, 25. 36.
11, 7. 27, 15. Mc. 3, 9. 4, 36. 8, 34. 11, 32.
12, 12. 15, 11. 15. Luc. 9, 11. 12. 16. 18.19.
39. 20, 1. loh. 7, 12. 20. 31. 32. 40. 43. 49.
12, 17. 34. Neh. 5, 15. 18. Skeir. VII, c; so
auch so filusna Skeir. YII, b. c; sa sunus maus
kommt so gewhnlich bei Matthus vor: 9, 6. 10,
23. 11, 19. 26, 2; bei Marcus nur 14, 62 und
bei Lucas nur 5, 24 und 6, 5 (sonst bei Beiden
ohne Artikel); loh. 6, 53, 8, 2S. 12, 34; so
sa sunus fralustais loh. 17, 12 und pai sunj'us
pia aivis Luc. 16, 8. 20, 34; aber sunus gups
als

Umgekehrt

ohne Artikel.

stets

scheint der

sche Uebersetzer auf die Mythologie

genommen

Rcksicht

zu

haben,

gothi-

Volkes

seines

wenn

er

Cor.

1,

20 po gaUugaguda und Tim. 1, 3, 16


pdim aggilum schreibt, au welchen Stellen im Griechischen der Artikel gar nicht steht; ) pos tinabusnins Mc. 10, 19 und Luc. 18, 20 sind die
mosaischen Gebote; pai praiij'eteis Mc. 6, 15 Pro
pheten des jdischen Volkes; so bnurgs ist Jeru
salcm Mc. 11, 19. 14, 13. Luc. 4, 29. 7, 37
19, 41; so rilhs der Tempel in Jerusalem Mc. 1
29. Luc. 2, 27; so dulps das Paschafest loh. 12
20; so usstass , die Auferstehung von den Todten
Luc. 20, 33; sa su9ius der Gottessohn loh. 6, 40
pata vaurd ist Luc. 1, 2 und Rom. 10, 10 das
Evangelium, wie auch selbst so aivaggeljo Mc. 8,
35 steht; so ist endlich Cor. 1, 1, 21 so vailamereins die Predigt von Christo; Eph. 3, 10 pala
10,

19.

Kenntniss

des
Thess. 2,
Glaubens ;
Berufung zum Heile ; j') sa
ausser fr ovrog o xaftog
auch blos fr 6 xoafiog: Mc. 8, 36. loh. 8, 26.
0, 5. 30. 10, 36. 11, 9. 27. 12, 25. 31. 46.
15, 19. 10, 11. 28. 33. 17, 5. 11. 12. 14. 16.
18, 37. Cor. 1,1, (20.) 21. 5, 10. Cor. 2, 1,
12. 7, 10. Gal. 4, 3. Col. 2, 20. Tim. 1, 1,
15. 6, 7; so 7nanaseps Luc. 9, 25. loh. 1, 29.
6, 14. 33. 51. 7, 4. 7. 12, 19. 31. 14, 17.
19. 22. 27. 30. 31. 15, 18. 19.
16, 8. 17, 9.

kuiipi

die

1,11

so

faiiwus,

die

Itijio/is

diese Welt,

14. 18. 21. 23. 25. Cor. 1, 4, 9.


Skeir. 1, a;
daher auch Luc. 4
5 sa viidjangards ; ferner so:
so libains, das Menschenleben, Mc. 4, 19. Luc. 8,
14; pizos aldais, dieser Zeit, Tim. 2, 2, 4; pata
,

Rom.

pata viel Col. 4, 5. Thess. 1,


in Sprchen und Stzen von
Mc. 12, 10 stains pammei
usvaurpun pai timrjans , sah varp du haubida
vaihstiiis. Luc. 5, 9 ju so aqizi at vautlim bagme
ligip. Tim. 1, 5, 18 vaii'ps sa vaurstva mizdons

pei/is

13,

11.

g) ferner
allgemeiner Geltung:
5

15.

Rom.

13,

34

pai

reiks ni sind agis

gups andbahls ni svare

hairip;

h) bei bildlichen Ausdrcken:

pans hundans

godamma

pana

vaurstva.

hairu
Phipp. 3,

unverschmten Menschen);
Cor. 2,5,1 pizos hleipros (dieses irdischen Leibes);
2) zuweilen haben Nomina propria und
Gentilia den Artikel vor sich (vgl. zu Mc. 15, 15):
Mc 15, 15 pima larubban. 15, 32 su xristus.
Luc. 4, 38 pis seimonis.
6, 11 pamma lesua.
loh. 5, 30 pamma whanne. 6, 71 pana ludan;
Luc. 3 , 1 pis galeilaias ; pis iluraias - jah trakauneitidaus-landis; Mc. 3, 6 paim herodianum;
Luc. 8, 37 pize gaddarene. loh. 7, 25 pize iairusauhjmeile. 7, 1 pai iudaieis. 35, 8, 48. 52.
2

(die

pATA.
57.

10, 31. 33.

11, 36. 45.

3) der Artikel

abstracte Begriffe zu concreten: a) erhebt Adjectiva zu Substantiven: u) pcr.snlich: Mth.


erhebt

5, 8 pai hrainjahairtans. 5, 21 pai airizans. 0,


2 ])ai liutans. 5, 16. 8, 22 paus daupans. 10,
25. 11, 11. 25, 46. 27, 1. 4. Mc. 3, 22. 5,
7. 15. 16. 6, 21. 7, 3. 5. 9, 42. 10, 42. 13, 17. 14,
53. 61. 15, 1. Luc. 1, 36. 49. 5, 31. 6, 24.
32. 33. 35. 7, 28. 8, 10. 9, 8. 11. 19. 60. 10,

16, 10. 21. 22. 17, 18. 18, 9. 20,


10, 5. 11, 37. 39. 44. 12, 6.
13, 29. Rom. 9, 12. Cor. 1, 1, 19. 5, 5 (m
Bvaleiks). 13. 7, 10. 12. 8, 9. 11. 9, 21. 22.
10, 17. 33. 15, 6. 9. 16, 5. Cor. 2, 8, 4. 9,
2. 12.
11, 19. Gal. 2, 10. 4, 27. Eph. 1, 1.
9.

14, 18.

1.

loh.

2,

3.

17.

9,

3,

19.

8.

10.

20.

6,

12.

Phlpp.

16.

1,

3, 28.

Thess. 1, 4, 13. 5, 6.
Skeir. V, a. YI, d;
6, 15.
schlich:
lth.
37
pata mattagizo. ibid.
5,
/5)
pata ubo. 6, 13. 5, 39 pnla unseljo. Luc. 3,
5 Pata vraiqo. 16, 11. 12. 15. 18, 27. loh.
17, 15. 18, 23r Rom. 7, 13. 8, 3.
16, 13.

28.

Col. 2,

14.

Tira.

9,
10,

22.

4,

17.

1, 5, 20.

Cor. 1,

25.
2.

17.

14,

25.

Cor. 2,

5, 4. 10. 17.
13,
Thess. 2, 3, 3.
21.

2,

7.

7.

3,

Gal. 2,

Tim. 1, 4,
pata anpar Cor. 1, 1, 16.
Cor. 2, 13, 11. Eph. 6, 10. Phlpp. 3, 1. 4,
8. Thess. 2, 3, 1; Luc. 15, 31 pata mein; Luc.
16, 12 pata izvar; Phlpp. 2, 4 po seiiia; loh. 15,
21 pata allata; Cor. 1, 12, 19 po alla. 15, 27.
28. Eph. 4, 15. Col. 3, 8; Gal. 5, 21 pata svab) giebt Parleik; Skeir. I, c pada gadeb (?);
7.

7;

4, 13. 5,
Mc. 4, 10

ticipien

substantivische

Geltung:

Participium

) persnlich: Mth. 3, 11 sa gagganda


(so ist zu lesen st. sa gaggida). 5, 40 pamiiia viljandin. 42 pamma bidjandin. 44 pans vrikandans
praesent.

piitis nspriulandans. 7, 13.


liaim liatjandam
14. 21. 8, 10. 16. 33. 9, 12. 10, 28. 40. 42.

3. 11. 12.
26, 68. 73. 27, 3. 54. Mc. 1,
2, 17. 26. 3, 34. 4, 3. 14. 18. 24. 5, 14.
32. 6, 14. 22. 24. 26. 55. 8, 9. 28. 9, 1. 23.
37. 42. 10, 13. 23. 11, 5. 9. 15. 14, 42. 44.
47. 69. 70. 15, 7. 29. 35. 16, 10. Luc. 1, 45.

11,

32.

79. 2, 38. 47. 3, 11. 14. 6,


29. 32. 33. 49. 7, 14. 19. 20. 25.
28. 32. 33. 49. 8, 12. 16. 34. 36. 9, 19. 27.
49. 10, 16. 14, 10. 12. 29. 31. 18, 24. 20. 29.
50. 65. 66. 71.

4. 27. 28.

19, 24. 26. 38. 45. loh. 3, 31 (sa qimands aus


der Skeireins, wohl zu lesen sa qimanda). 6, 11.
13. 35. 37. 38. 40. 45. 64. 7, 16. 18. 33. 39.
8, 31. 43. 47.
13.

20. 44. 48.

17, 20.

18,

2.

39. 40.

10, 2. 12,
13, 16. 20. 28. 15, 21. 16,
21. 19, 11. Rom. 7, 4. 8,

9,

4.

8.

77

9, 11. 20. 33. 10, 5. 11. 15. 20. 11,


12, 8. 14. 13, 2. 4. 14, 3. 14. 15, 3. 12.
16, 22. Cor. 1, 1, 18. 21. 5, 3. 7, 15. 9, 3.
24. 10, 18. 27. 14, 22. 15, 18. 28. 29. Cor. 2,
37.

5,

26.

2, 15. 4, 3. 4. 14. 5, 12. 15. 7, 12.


10, 12. 17. 11, 4. 12. 12, 21. 13, 2.
1,6. 2, 0. 4, 27. 5, 8. 10. 12. 5, 21.
6, 6. Eph. 1, 22. 23. 6, 12. Phlpp. 3, 17. 4,
13. Thess. 1, 2, 10. 3, 5. 4, 12. 13. 15. 5,
Tim. 1, 1, 12. 18.
12. Thess. 2, 1, 6. 2, 4.
2, 6. 3, 13. Tim. 2, 2, 14. 22. 25. Tit. 1, 9.
Neh. 5, 17. Skeir. I, c. d. Hl, c. V, a. b. VI,
b. c;
) schlich: Mc. 6, 55 pala utgaggandn.
7, 18 pata inngaggando. 20. Luc. 8, 14. Cor. 2,
1, 21.

9, 10.

Gal.

3, 11. 13. Tim. 1, 5, 25; ) Particip. praeteriti:


au) persnlich: Mth. 27, 9 pis vairpodi/is. Mc. 4, 10.

18. 20.
10.

14,

11,5.

13, 20. 23. 15, 32. Luc. 4, 18. 6, 18. 7,


14. 17. 19, 10. 32. Cor. 1, 1, 24. 7, 8.
Cor. 2, 2, 2. 7, 12. Gal. 2, 29. 0, 6.

Phlpp. 3, 2.
) schhch:

pata qipano.

V, a. Vlll, d;
Skeir. IV, b. c.
Mth. 8,17 pata gametidn. 27, 9
27, 54 po vaitrpanona. Mc. 5, 14.

Luc. 1, 45. 2, 18. 8, 34. 35. 56. 9,


17, 10. 18, 31. 34. loh. 10, 35.
12, 6. 13, 18. 17, 12. Rom. 9, 17. Cor. 2, 4,
13. 18. Gal. 4, 30. Col. 1, 16. Skeir. VI, c;
c) erhebt Numeralia zu Substantiven, so steht
28.

15,

7.

10,

8.

besonders piai tvalif (die Zwlfe') Mc. 4, 10. 6, 7. 9,


35. 10, 32. 11, 11. 14, 10. 43. Luc. 8, 1. 0,
12. 18, 31. loh. 6, 67. 71; Pmim ainlibim
1.

(den Elfeu, ausser Judus Iskariotes) Cor. 1, 15,


5 ; pai taihun (die Zehn gegen Jakobus und Johannes) Mc. 10, 41; pai sihiintehund (die Siebenzig)
Luc. 10, 17; ausserdem /)/;3 tvans Eph. 2, 15;
pans bans 2, 16; pu Iva Mc. 10, 8. Phlpp. 1,
d) giebt Ad verbien
23; po ba Eph. 2, 14;
substantivische Geltung, sowohl persnlich als auch
schlich : Mc. 4, 1 1 paim uta. Phlpp. 3, 1 4 paim

8, 23. Cor. 1, 5, 12. Col. 4, 5.


7; so Cor. 2, 5, 16 pata nu; Cor. 2,
e) so
pata ne ne;
1, 17 u. 20 Pata ja ja
Mth. 5, 15 paim
in prpo sitionalen Stzen:
in pamma razna. 25, 41 paim uf hleidumein ferai.
Mc. 1, 7 sa afar mis. 36. 2, 25. 3, 8. 4, 10.
loh.

afta.

Tim.

1,

3,

5, 40.

15.

Luc. 5,

9.

36.

8,

13.

12.

15.

45.

(^0 bi piudungardja gups). 32. 10, 7. 17,


24. 19, 42. Rom. 8, 1. 9, 0. Cor. 1, 9, 20.
13, 10. Cor. 2, 1, 4. 10, 7. 11, 28. Gal. 2,
3. 12. 4, 5. 23. Eph. 1, 10. Col. 1, 20. Tit. 1,

9,

11

2.

f) elliptisch, wenn u) der


10. Skeir. IV, a. VI, a;
Genitiv des Substantivum nach dem Plural des Ar-

5.

tikels

4.

12, 17 po kaisaris

stellt:

3Ic.

8,

33 po giips

/o

gups.

po manne.

Lnc. 20,

25.

tATA.

78

Luc. 2, 40 fo atliiis. Cor. 2, 11, 30 paim st'ukeins vieinaizos. Plilpp. '2, 4 ]>o anjmraize ; Cor. 1,
15, 23 /)! xristaus; vgl. Juii }>iuilt) Mtli. 5, 4(i.
6, 7 ; /!?) wenn BegrilTe wie SdIiii, Torlittr u. s. \v. zu

4, 15. 17; c) Mth. 5, 45 attina zvaris pis in


himinam. 48. 6, 1. 6. 14. 18. 23. 26. 7, 21.
Mc. 4, 31. 6, II. 11, 25. 26. 12, 25. 13, 25.
Luc. 6, 42. loh. 12, 21. Rom. 7, 5. 8, 39. 9,

Mtb. 27, 5(> so uikubis. Mc. 1,


siiul:
10 l>ana zaihaidaians. 2, 14. 3, 18. 8, 27. 10,
I. Luc. 0, 15;
g) der Artikel stellt vor ganzen
Stzen: Mc. 0, 10 Juita us daujxiim ussliindan.
23 Jtata jahai mageis galau/tjtin. 10, 40 pata die
12, 33 pnia du frijon
sitan af taihsvon meitiai.
Luc. 1
02 Jutta waiDit
i/ia ua alltimma hairtin.
0, 40 pata warjis pau 'ize
vilJedi liailu/i i/ia.
pala ni hurinus
pata
iiiaists vesi. Rom. 13,
Gal. 5,
frijos tiewundjan peinana Hve puk sMan.

30. Cor. 2, 5, 2. 7, 14. 9, 3. 11, 3. Gal. 1, 22.


Phlpp. 3, 9. Col. I, 23. Thess. 1, 4, 16 (wo im
Griechischen der Artikel fehlt). Tim. 1, I, 14. 3, 13.
Tim. 2, 1, 1.2, 1. 3, 15. Neh. 5, 17. 6, 16. Skeir.lV,

suppliren

4) der Artikel steht in der Apposition:


14;
Mth. 27, 3 iudas sa galevj'inds. Mc. 6, 3 sa
Mc. 14, 07 Jesus sa
limija sa sunus marjins.
7iazoreiius.
15, 40 inurja so magdalene. 47. l(i,

0, 15. 24. 9,
1.
12, 1. 4. 14,
7. 18, 24. loh. 6, 4. 42. 9, 0.
22. 18, 5. 17. Rom. 11, 13. IG, 23. Cor. 1,
IG, 12. Gal. 2, 3. 6, 1. Eph. 3,8. 4, 22. 6,
21. Col. 4, 7. 9. 10. Tim. 2, 4, 8. Philem. 23.
Skeir. 111, b; auch dulps i'udaie so hleprastakeiiis
5j der
loh. 7, 2. rinnon po kaidron 18, 1;
Artikel steht auch bei nheren Bestimmungen die
9.

Luc. 1, 9.

15.

2,

27.

4,

nachgestellt werden: a) mit AdMth. 5, 29 augo pein pata tailisvo.


6, 11 hlaif unsarana patia sintei>ia?i. 8, 12 i'/i
II sunus meins sa
Mc. 1
riqis pata hiiidumisto
liuba. 20. 27. 2, 22. 4, 20. 5, 7. 13. 8, 37.
9, 7. 25. 43. 10, 30. 11, 2. 14, 47. 15, 40.
Luc. 1, 70. 2, 7. 3, 22. 6, 6. 7, 47. 8, 29.
9, 35. 42. 15, 22. 25. 20, 13. loh. 6, 13. 32.
7, 37. 39. 10, 11. 14. 14, 26. 15, 1. Rom. 9,
3. Cor. 1, 12, 12. Cor. 2, 1, 6. II, 31. Eph. 1,
13. 3, 9. Col. 4, 14. Tim. 1, 4, 8. Tim. 2, 4, 7
b) mit Participien: Mth. 7, 13 und 14 vigs sa
liig^anda. 11,23 mahleis pos vaurpanons. Mc. 3,
22! 4, 15. 6, 2. 14, 58. 16, 6. Luc. 1, 9.
2, 15. 21. 8, 21. 10, 11. 14, 24. 15, 6. 23.
27. 16, 21. 18, 30. 20, 20. 46. loh. 6, 14.
27. 41. 9, 18. 11, 27. 31. 42. 45. 15, 25. 18,

dem Substantivum
jectiven:

a; Cor. 1,16,
1,

gabaur pata paim veiliam; Cor.

2,

18 pata vaurd nnsar pata du'izvis;

d) loh. 6,
vitop pata mosezis.

I
marein po galeitaie. 7, 23
Tim. 1, 0, 3 hailnim vaurdam paim fraujins unsaris;
6) der Artikel im Prdicat Mc. 6, 3
7iiu pata ist sa timrja.
12,7 sa ist sa arbinuinja.
Luc. 20, 14. loh. 'o, 48. 7, 40. 10, 9. 11, 25.
14, 6. 15, 5. 17, 3. 18, 40. Cor. 1, 11, 25.

|)at-ain,

imt. Aina.

s.

t>at-ainei,

unt. Ains.

s.

I)at-Vst, dieses ist, toto iaxiv: Mc. 7, 2. loh. 6,


29. Rom. 7, 18., 9, 8. 9. 10, 6. 8.
Cor. 1,
9, 3. Philem. 12.
{>is,

genit.

oben.

s.

{>is-hun, adverb., meist, vorzglich, (.lukiOTa: Gal. 6,


Tiin. 1, 4, 10.
10.
5, 8. Tim. 2, 4, 13.
Tit.

10.

1,

I)is-wah,
fiis-waduh,

\
>

Was.

unt.

s.

2.

5.

Rom.

23.

7,

9,

30.

Cor. 1, 7, 14. 8, 10.

II, 24. 15, 54. Cor. 2, 1, 1. 8. 9. 2, 14.


7. 5, 18.
8, 1. 19. 20. 10, 2. Gal. 1,7.
9. 20.
4, 27. Eph. 1, 11. 19. 2, 2. 7. 3,
9.

20.

4, 18.

Col.

17. Tim. 1, 1,

4.

3,
6,

10.
13.

Thess. 1, 2,

14.

3,
2,
7.

4,

Tim. 2, 1, 9. 3, 15.
53 pai vaidedjans pai

Mth. 27,
mipusitramidans. Mc. 3 , 3 painma mann pamma
haOandin. 15, 28. 30. Luc. 4, 22. 0, 8. 9, 32.
18, 7. loh. 6, 27. Eph. 1, 1. 4, 23. Thess. 1,

Skeir. YllI, b;

|)is-wrahl>ei,

Faurfiis,

unt.

s.

Faur.

J)e, alte Dativ-, oder Instnimentalform (ahd. thiu;


Bopp 189. Gr. I, 790. III, 175 ff. IV, 707.

dem Comparativ,

Gf. V, 28), 1) desto, vor

Skeir.lV,

2) dem, besonders in Verbindung a) mit bi:


Luc. 4,
bipe {bipeh vor pan: loh. 13, 12.
42. 5, 4. 7, 12. [doch nicht 15, 14. 19, 37]);
demonstrativ,
nach
i'crrfpoi':
dem,
Luc. 4,
)

d;

tuvtu: Luc. 17,


17; ) relativ, nachdem, als, da, oTt: Mth. 11, 1. 26, 1. Mc. 4,
10. 11, 1. 19. 15, 20. Luc. 2, 21. 22. 42.
6, 13. loh. 12, 16. 13, 12. 19, 6. 8. Gal. 2,
12. 14. 4,4; orv: Mth. 6, 16. Mc. 4, 29.
9, 9. Luc. 9, 26. 14, 10. 16, 4. loh. 7, 27.
13, 19. 14, 29. 16, 4. 21. Cor. 1, 13, 10.
11. 15, 27. 28. 16, 2. 3. 12; wg: Luc. 1,

2.

8,

8;

TOTs:

1.

loh.

Mth.

23.

2,

15.

12.

7,

10;

1;

in

13, 36;
5,

39. 5, 4. 7,
u)<;

/.inu.

24. 9,

v:

12.

19,

Phlpp. 2, 23;

5.

28. loh. 6,

ijiii:

der Umschreibung der Genitivi

Luc. 7,
absoluti:

Mth. 9, 10. 32. 33. Mc. 1, 42. 4, 17. 6, 2.


15, 33. Luc. 4, 42. 14, 29. 15, 14. 18,

t70

pATA.
"40.

13, 30; und des griechischen


Mc. 2, 15. Luc. 3, 21. 10,
15;
2) mit du: a) dupe (Mc. 1, 38. 4, 21.
12, 24. Luc. 1, 13. 20. 35. 2, 4. 4, 43. 14,

iv

19, 37.

TW

20.

loh.

infinit.

c.

loh.

05.

8, 47.

Cor.

1,

15, 9.

Cor. 2,

13. Tim. 1, 1, 16.


1, 2,
1 5 ;
auch dupei Lnc. 7 , 7), gewhnlich
(durch Assimilation fr duhpe, wie auch

Tbcss.

3, 13.
Philem.

dup-pe

10, 15. 19, 11 steht):


9, 23. 10, 17.
zu dem, dazu, deshalb, eig tovto: Mc. 1, 38.
Luc. 4, 43. Cor. 2, 2, 9. Tim. 1,4, 10;
dto: Mth. 27, 8. Luc. 7, 7. Rom. 13, 5.
Cor. 2, 1, 20. Eph. 2, 11; inep: Cor. 1,
8, 13; iig rovxo oder tlg tuvtu: Mth. 6, 25.
Mc. 6, 14. 11, 24. 12, 24. Luc. 14, 20.
loh. 6, 65. 7, 22. 8, 47. 9, 23.
10, 17.
12, 18. 27. 39. 15, 19. 16, 15. 19, 11.
Rom. 15, 9. Cor. 1, 11, 30. Cor. 2, 4, I.
13, 10. Eph. 1, 15. 5, 17. 6, 13. Col. 1,
9.
Thess. 1, 2, 13. 3, 5. Tim. 1, 1, 16.
loh.

o: loh. 8, 35. Rom. 12, 4. Cor. 2, 12,


Eph. 4, 9. Skeir. V, d fin.; b t: Mth. 27,
44. Thess. 2, 3, 12.
J>atei, neutr. des Pronomen relativ um, saei

15;

19.

masc, soei, sei fem.; 1) bedeutet a) welcher, welche, welches, auf ein vorherge(ig
hendes oder nachfolgendes Wort bezogen
,

11, 20. 27, 9.


57. 00. Mc. 1,2. 7. 2, 4. 24. 26.
19. 4, 16. 22. 31. 5, 41. 7, 4. 11.
10, 29. 38.
25. 34. 9, 38. 39.
2. 21. 12, 10. 13, 19. 20. 14, 71.

Mth. 8,

19, 15. 20. 30. 37.

18, 30.
36.

7,

16. 25. 35.

15, 9; i6: Luc. 1, 35; uv'


20; nQog o: Eph. 3, 4; 'i'i'u:
Eph. 6, 22; zur Umschreibung des
B"';. 4, 21.
tjr;schischen nQog z6 c. infinit.: Cor. 2, 3, 13.
oder iu to c. infinit.: Luc. 2, 4.

23. 26.

1,

Luc.

1,

jaf)J>e,

Jaf>|>e

sei

es dass

oder,

iYts

Cor. 1, 10, 31. 12, 13. 13, 8. 14, 27.


15, 11. Cor. 2, 1,6. 5, 9. 10. 13. 8, 23.
12, 2. 3. Eph. 0, 8. Phipp. 1, 18. 20. 27.

f/'rf:

Col.

I,

20.

16.

Thess. 1, 5, 10. Skeir. IV, c;


1, 14, 27.

einzeln steht es nur Cor.

sah masc,

sok fem. (vgl.


uli)
1) eigentlich imd dieser, xui uvrg: Luc. 17,
16. 19, 2. vgl. loh. 14, 8; y.ut ovrog: Luc. 2,
38; 2) welcher, og: Luc. 2, 37. 16, 20. 17,
12. Cor. 1, 15, 1. Philem. 12. vgl. Mth. 27,

|>atuh, neutr. ,

57 pizuii namo vas; 3) dieser, jener, uvrg:


Mth. 3, 11. 5, 19 und Mc. 3,11 (wo es im
Griechischen fehlt). Mc. 6, 16. Luc. 3, 16.
loh. 5, 37. 12, 49. 18, 10 und 26 (fehlt im
Griech.). Skeir. VI, c;
ovrog: Mth. 27, 58.
Mc. 12, 10. Luc. 2, 37. 9, 20. 20, 17. loh. 5,
6, 6. 40. 7, 9. 39. 8, 40. 10, 3. 12,
13, 28. 17, 3. Cor. 1, 7, 6. 9,
23. Cor. 2, 1, 17. 4, 15. 9, 6. 13, 9.
Gal. 6, 7. Phlpp. 2, 23. 3, 7. Thess. 1, 4,
38.

6.

15.

16. 33.

Tim. 1, 2,

II, b.

III,

4, 16. 6, 8. Skeir. I, c.
V, a. VI, d. VIII, c; (Xihog:
10, 1; 4) dieser, ovrog b:
Skeir. VIII, a. b ; o ixihog loh. 1 8,
a.

Mc. 16, 10.


Luc. 2, 2.

3.

d.

loh.

17.

13.

15.

39.

11,

15, 16.

36.

3.

20, 17.

14. 21. 27. 37.

13.

6, 2. 9.

12.

Cor.

56.

3,

10. 18. 48. 49. 7, 2. 27. 49. 8, 2. 13. 14.


17. 27. 35. 38. 41. 9, 9. 27. 31. 43. 50. h. 1.
10, 30. 14, 33. 15, 9. 16. 16, 1. 17, 7.

64.

1J5.

15.

22. 34. 40! 42. 43. 46. 16, 9. Luc. 1, 25. 26.
27. 61. 73. 78. 2, 11. 25. 31. 3, 19. 4, 29.5,
3. 9. 10. 17. 18. 25. 29. 6, 2. 3. 4. 13. 14.

Philem. 15. Skeir. II, d; dg airo rovro: Col. 4,


8; b) dupe ei deshalb dass, weil, 6i6ti: Luc. 1,

wv:

26.

10,

4.

42.

loh.

5,

51. 63.

9, 7. 19. 24. 10,


12, 1. 9. 38. 48. 13,

40. 54.

8,

11,

2.

14, 10. 12. 17. 24. 26. 15, 3. 15.


16, 18. 17, 3. 4. 5. 6. 8. 11.
18, 1. 9. 11. 13. 16. 32. Rom. 7, 6.

20. 24. 26.


24. 26.

4.

34. 9, 4. 5. 23. 24. 10, 8. 14, 15. Cor.


10, 16. 17. h. 1. 15,
5. 7, 20. 8, 11.

2.

6.

15. 31.

2,

4.

4,

8,

4.

19. Cor. 2,

10,

7,

6.

7.

4.

1,

8, 18. 22.

9,

6.

10.

2.

10,

1,
1.

13.
2.

12, 4. 13. 21. 13, 3. Gal. 1,


4, 9. 19. 5, 21. 6,
5. 7. 23. 2, 2. 5. 10.
14. Eph. 1, 6. 7. 8. 9. 11. 13. 20. 2, 2. 3.
4. 10. 21. 22.
3, 5. 7. 11. 12. 15. 4, 1. 16.
8. 13.

30.

5,

7.

12.

13.

8.

14.

14.

6,

18.

5.

3,

5. 6.

15.

11, 4.

17.

18.

16.

17.

19. 21.

20.

4, 3.

22.
10.

Phlpp. 2,
11. Col. 1,

18. 23. 24. 25. 27. 28. 29.

15.

18.

19. 22.

3, 6.
2, 13.

2,
15. 4, 3. 8.
24.
9.
3,
5,

7.

Thess. 1,
9. 10. 17.
Thess. 2, 1, 4. 5. 11. 3, 3. 6. 17. Tim. 1,
19. 2, 4. 7. 3, 16. 4, 3. 6.
6.
11,
15.
1,
10. 14. 6, 4. 10. 12. 15. 16. Tim. 2, 1, 3.
6.

11.
d.

11.

4, 13. 15. Tit. 1, 2. 3.


14. (17.) Skeir. IV,
VIII, c; ? uv:
a. b. c. d.
4, 22.
oaniQ: Mc. 15, 6; oarig: Mth. 7, 24.
12, 18. 15, 7.
53. 62. Mc. 4, 20.
20. 2, 4. 10. 7, 37. 39. 8, 3. 26,

13.

2,

9.

Philem. 13.

VII,

10, 30.
26. 27,

17.

Neh. 6,

Mc

Luc. 1,
43. 9, 30. 15, 7. loh. 8, 53. Rom. 9, 4.
Cor. 1, 7, 13. Cor. 2, 9, 11. Gal. 2, 4. 4,
24. 26. 5, 19. Eph. 1, 23. 3, 13. 4, 19.
Phlpp. 1, 28. Col. 2, 23. 3, 5. 14. 4, II.
Tbcss. 2, 1, 9. Tim. 1,1,4. 3, 13. 6, 9,
Tim. 2, 1, 5. 2, 2. 18. Tit. 1, 11; oaog:

tATA.

8(1^
Luc. IS,

'2-2.

12.

li>li.

10,

10,

.11.

17,

l.-).

30; zuweilen auch, wo im Giiech. las emonstrativum


(oiT?) steht: Mth. '27, 40. Cor. 2, 12, 8.
Eph. 3, 1. h. 1. 5, 0. (oFtoc y?) Tit. 1,5;
fr 6 mit dem Particii>iura: Mth. 0, 4. 6. 18.
11, 14. -27, 17. Mc. 15, 41. Luc. 1, 30. 7,
15, 12. 30. IS, 0.
39. 8, 2. 10, 13. 23.
19, 27. 29. 20, 27. loh. 1, 29. 5, 37. 45.
6, 22. 33. 44. 50. 58. 04. 7, 28. 49. 50. 8,
7.

Rom. 9,

18. 54.

16.

7.

b.

1.;

11, 2.

Phlpp.

(uu;:

10. 33.

1,

12. 17. 29. 4.

12,

IS, 4. 14. Rom. 7, 20. 9, 5. 12,


3. Cor. 1, 10, 25. 27. 12, 22. 15, 23. h. 1.
Cor. 2, 1, 4. 19. 2, 2. 4, 0. 5, 5. Gal. 2,
9. Eph. 2, 14. 3, 2. 5, 4. 6, 24. Phlpp. 3,
14, 21.

Col. 1, 8. 12. 23. 25. 20. 29. 2,


Thess. 1, 2, 12. 15. 4, 5. S. 13.
2, 2, 16. Tim. 1, 5, 9. 0, 2.
5,
5. 10. Tim. 2, 1,9. 14. 3, 6. 12. 4, 1. 8.
Psalm. 53, 2. vgl. Tim. 2, 2, 26 fiam pitmviei ^afahanai liuhanda, il^diyQrj/itvoi vn aiiuv
zuweilen ist das part. wv zu siipplircn: Mth. 10,

4,

19.

4,

12.

10.

The.?s.

Luc. 5,

32.
Col.

7.

II.

7.

Rom. 7,

4, 7. 9. Tim. 1, 1,
15. 2, 10. Tit. 1,

10.

Cur.

11. 5,

3.

2,8,
5.

23.

Tim.

2,

1.
Neh. 5, 15. vgl.
1,
Cor. 2, 7, 12. 9, 1; und so auch ist im Goth.
Eph.
weggelassen:
b) derjenige
4, 6;
vrelcher, in Beziehung auf einen bestimmten, aber

ausgedrckten Gegenstand, og: Mth. 11,


Mc. 1, 44. 3, 13. 4, 24. 25. 9, 9. 10
40. 11, 23. 14, 8. Luc. 0, 34. 46. 7, 22.
27. 47. 8, 18. 10, 23. 24. 17, 10. 27. 29.
19, 21. 22. 26. loh. 3, 20. 32. 5, 21. 7,
25. 8, 38. 10, 29. 36.
11, 3. 45. 46. 13,
24. 27. 17, 12. 18, 9. 21. Rom. 7, 15. 16.
19. 20. 10, 14.
Cor. 1, 4, 6. 7, 24. 10,
15. 30.
15, 3. 10. Cor. 2, 2, 3. 11, 17.
Gal. 2, 18. Phlpp. 1, 16. h. 1. 3, 10. 4, 9.
Col. 3, 25. Thess. 2, 3, 4.
Tim. 1,2, 10.
Titn. 2, 2, 2. 7.
Tit. 1, 11.
2, 1; ooTtt;'.
loh. 8,
25.
Gal. 4,
fr das griech.
24;
Participium: Mc. 5, 10. 18. 33. 10, 32. Luc. 1,
2. 35. 3, 13.
6, 3. 9, 17. 17, 9. 20, 2.
35. loh. 6, 46. 63. 8, 18. 26. 29. 50. 9, 8.
37. 10, 12. 13, 18. 14, 30. Cor. 1, 4, 4.
10, 33. Gal. 1, 23. 2, 8. 3, 5. Eph. 4, 10.
Thess. 1,5, 24. Tim. 1, 5, 13. Tim. 2, 2,
4. 3, 6; auch wo das part. v zu suppliren ist:
Col. 3, 1. 2. Hierher gehrt auch Luc. 5, 14

nicht
10.

patei anahaud

moses, UQogt'veyxi xu&wg


MoJoTjg;
c) wer, quicuntjue, in
allgemeinen Stzen, o? uv, of iv: Mth. 5, 19.
21. 22. 10, 42. Mc. 3, 35. 8, 35. 38. 9,
atbair

nQO<;iiuS,t

Luc. 3, 11. 8,
17, 33.
17. Rom. 9, 15. Cor. 1, 16, 3. Cor. 2,
21. Gal. 6,7; oaiig: Mc. 8, 34. Luc. 14,
37.

9,

10,

41.

15.

Phlj)p.

3, 7;

44.

35.

10,

24. 26.

4.

uoTig

10. 22.

8.

5.

liv:

Cor. 1, 10, 2.

IS.

18,
11,

27.

(dafr

wa loh. 14, 13); og: Mth. 0, 8.


10, 27. 38. 11, 4. Mc. 9, 40. 10, 9. Luc. 9,
50. 14, 15.
17, 31. 20, 18. loh. 13, 29.
sieht palet

Rom.

10, 20. Cor. 2,


12; ii' T/5, iv
0. Eph. 4, 29; vgl.
rig:
loh. 0, 50. h. 1.; ri'g, in der indirecten Frage:
loh. 0, 0. Eph. 5, 10; fr das griech. Participium: Mth. 10, 37. 39. 11, 8. 15. Mc. 4,
0. 7,
10.
Luc. 8, 8.
10, 16. 14, 10. 11.
35. 18, 14. loh. 6, 47. 54. 56. 57. 7, 18.
12.
1.
38. 8,
10,
11, 25. 12, 25. 35. 44.
45. 48. 13, 20. 14, 9. 21. 24.
15, 5. 23.
1,

!t,

18.

13,

17.

2, 10.
loh. 3, 3.

Rom. 13,

8.

14,

7.

Cor. 1,

10, 18.
5.
15,

2.

18.

II,

Cor.

1,7,

22.

11,

Cor. 2, 9, 0. 10, 18. Gal. 0, 8. Eph. 4,


28. 5, 28. Thess. 1, 4, 8. 5, 7. Tim. 1, 0,
2. 9; auch ist das part. (ui' zu suppliren: Luc. 16,
29.

10.

24;

Rom. 14, 19. Cor. 2, 8, 15. Gal. 5,


2;3teht in eigenthmlichen Verbin-

17, 31.

dungen und Redeweisen


vorhergehendem Artikel

a) mit unmittelbar

(Deraonstrativum),
og:
Luc. 5, 21. loh. 16, 17; avrug
Phlpp.
Sang:
4,3; vg: Luc. 1, 4. loh. 17, 9
(vgl. Luc. 7, 43.); oaiig: loh. 13, 20; fr da
griech. Participium: Mc. 5, 15. Luc. 2, 33. 8,
4. Rom. 11, 22. Gal. 4, 8. Col. .3, 10. Thess. 1,

ovTog

4, 14. Tim. 2, 2, 19. Skeir. I, a; auch wo


im Griech. oiv zu suppliren ist: Mth. 10, 33.
Luc. 9, 61. loh. 9, 13. Rom. 8, 5. Phlpp. 3,
14. Col. 3, 2. 5. 4, 13. Thess. 1, 4,
6. 9.
12.
Tim. 2, 1, 5;
b) zuweilen steht es
durch Attraction in dem Casus, der einem vorhergehenden Demonstrativum gebhren wrde:

Luc. 2 , 20 hazjandans gup in allaize pizeei


(st. pize poei) galiausidedun ;
so noch Mc. 15,
loh. 0,
12. Luc. 3, 13. 9, 36. 17, 27. 29.
29. 7, 31. 11, 6.
Cor. 1, 4, 0.
11, 23.
Gal. 5,^.
Cor. 2, 5, 10. 12, 17. 13, 10.
Col. 3, 2. 4, 16. Tim. 1, 5, 3. Tim. 2, 3,
14. Philem. 21; auch dann, wenn auf das Demonstrativum keiu Pronomen relativum , sondern
nur eine Relativpartikel dem Sinne nach zufolgen
htte, wie Jiammei st. panima ei, ort: Mc. 7,
18. 16, 4. Luc. 15, 0.
17, 15. loh. 6, 5.
Phlpp. 2, 24. h. 1. Tim. 2, 1, 12; pizei st. pis
ei, oTi: Mc. 4, 38. vgl. Luc. 7, 4. vaiips ist

c) in
(st. ei pnmma) fragibia pata;
Verbindung mit Prpositionen, meist zu Umschrei-

pammei

tATA.
bung einer
struction

griech. Infinitiv- oder Participialcon-

Jn pizei, diu to

Luc. 8,

18, 5;

6.

13.

3,

1; ioTi:

12,

Rom. 15,

6i6:

10. Eph. 3,

4,

5.

Cor. 2,

7.

Thess. 1,
Luc.

13. 4, 8. 25.

Phlpp. 2, 26; 6i
ov yQiv: Luc. 7,

8, 47;
Luc. 4, 18;

Mc. 4,

infin.:

c.

ahi'av:

ijv

ov

47;

triy.iv:

81
2.

17, 10. 34.

27.

7.

36. 45.

loh. 5,

37.

18,

29. 37.

8.

31. 40. 42. 43. 46.

9. 22. 26.

14.

6,

7,

36. 42. 61. 65. 69.

20,

22.

15.

19,
24.

12. 26. 42.

7.

7.

19. 21.

5.

26.

52.

8,

34. 37. 45. 48. 52. 54. 9,


31. 32. 35.
36. 38. 41. 11, 6. 13. 20. 24.

17. 24. 27. 28. 33.


8.

18.

17.

9.

19.

20. 24. 29. 30.

UV. Luc. 19, 44. Skeir. I,


VI, a. c. VIII, b. bi
c.
Luc. 19, 11. afar patei,
patei, diu to c. inf.
fiETu TO c. inf.: Mc. 1, 14. Skeir. VII, b. und
patei, u/QiQ ov: Rom. 11, 25.
Cor. 1, 15,
25. Hog: Neh. 7, 3. as pammei. Ix rov c.
inf.: Cor. 2, S, 11. du pamfnei, TiQog to c. inf.:
Luc. 18, 1. 'in pammei, iv t( c. inf: Luc. 9,
34. 51. Gal. 4, 18; tic. inf.: Cor. 2, 2, 12;
OTC Luc. 10, 20; iv w: Rom. 8, 3; iif tu:
Phlpp. 3, 12.
ana pananei, statt der griech.
genit. absol.
loh. 6, 23. Gewiss falsch ist patei
faur iiia vinnaii fr to vntQ uvtov nay_iiv:
Phlpp. 1, 29. h. !.
d) Hierher gehren auch
die Redensarten _/>; pammei, seitdem, mp /;?:
Luc. 7, 45; ana pammei oder in pammei, insofern, frp (h: Cor. 2, 5, 4.
Phlpp. 3, 12;
pairh poei, weshalb: Skeir. VII, a.
e) zu
Umschreibung eines Substantivs: patei anaTiuQdoaig:
fulhun,
5Ic. 7, 5. 8; patei galiugam saljada, diold-vrov: Cor. 1, 10, 19;

41. 10, 7. 33.


27. 31. 40. 42. 12, 9. 12. 16. 19. 34. 13, 19.
21. 29. 14, 10. II. 19. 20. 31. 15, 5. 16,
4. 9. 10. 11. 15. 17. 19. 23. 27. 30.
17, 8.
21. 23. 25. 18, 2. 6. 8. 14. 19, 4. 10. Rom.

patei galeilcai, UQiay.tiu: Col.

46.

II,

d.

uvd-'

III,

b.

b.

IV,

TU
pu

7iu&}'jfiuT(i /.lov:

aoS

Co).

TiQoy.onrj:

;y

1,

Tim. 1, 4,

brukjaidau,
rfi
patei ustauhan 'ist,
10; patei gnp sijai,

patei

15;

pairh

Co!.

unoyjit'jaii:

is

22;
13,

10; patei iHnna,


24; patei peihais

1,

to tiIiwv:

to xulv:

2,

Cor.

1,

Thess.

1,

|>ataMrah

Wazuh

5.

Jiatei,

16.

Was.

unt.

s.

29.

12. 16.

3,

32.

7,

23.

8,

11. 21. 22. 28.

7,

14.

15.

18. 23.

9,

1.

11.

13.

25. 26. 31.

3,

17. 24. 32.

9,
72. 27,

5, 23.
6.

20.

2,

1.

6.

18.

3.

18.

8.

10.

28. 29,

8,

5,

43.

24.

10, 33. 42. 47.

35.

31.
11,

12, 6. 7. 12. 14. 19. 26. 28.


13, 28. 29. 14, 14. 58. 09.
72. 15, 10. 39. 16, 11. Luc. 1, 25. 29.
61. 2, 10. 23. 49. 3, 8. 4, 4. 10. 12.
24. 25. 36. 41. 43. 5, 24. 26. 36. 6, 5.
4. 16. 22. 37. 39.
8, 20. 47. 49. 53. 9,

29. 32. 34. 35.


71.
45.

21.

7,
7.

u.

8.

19. 22.

10,

11.

12.

24.

Cor.

30.
1,

1,

3. 23.
12,
15. 14, 21. 23. 25. 15, 4. 5. 12. 15. 27. 58.
16. 12. 15. Cor. 2, 1, 7. 12. 2, 3. 3, 3. 4,
14. 5, 1. 6. 15. 6, 16. 7, 3. 8. 8, 2. 9. 10,
11. 11, 21. 31. 12, 4. 13. 13, 2. 5. 6. Gal. I,
23. 2, 7. 14. 26. 4, 6. 13. 15. 22. 5, 2. 3.

10. 21. Eph. 2,


19. 25.

11. 4, 9.

5,

6, 9. Phlpp. 1,

5.

27.

2, 22. 4, 15. Col. 3, 24. 4,


1.
Thess. 1, 3, 3. 4. 6. 4, 14. 15.
5, 2.
Tim. 1, 1, 8. 9. 15. 4, 1. 6, 7. Tim. 2, 1,
5. 15.
2, 23. 3, 1. 15. Skeir. I, b. II, c.
III, c. V, a. VI, c. VII, d. VIII, d;
b) ob,
Cor. 1 , 7 , 16; c) mit NegaII in Fragstzen
tionen ni patei, nicht als wenn, oi'/ OTt loh. 6,
17.

7, 22.

Cor. 2, 1, 24. 3, 5. Phlpp. 3, 12.


17. Thess. 2, 3, 9. Skeir. IV, b. (Cor. 1,

4, 11.

ausser

9, 9); ttiia patei,


Cor. 2, 12, 13.
dass,

dass,

nur mit der Negation,

peei, nicht dass, ovy_

f>ei,

ovx ort:

'i'fu:

12,

loh.

fitj

ou:

ni peei oder

loh. 6, 38. Cor. 2,

6.

1) Conjunction dass, or(,

und dicendi: Mth.

Rom.

16, 20. 26.

Mth.
38.

11.

11, 4. 24. 26, 2.


Mc. 1, 15. 37. 40.

4.

12.

2.

9.

6.

sentiendi

43. 47. 63.

6,

5.

fiatei,

10, 34.

28.

5,

2, 4;

saei,

Jiatei, Conjunction: a) dass, weil, rr.


20. 21. 22. 23. 27. 28. 31. 32. 33.

0,

15.

7iih

I>atei und

f)iswah

2.

18. 8, 36. 38. 9,


13, 11. 14, 11. 14.
9, 24. 10, 1. 19. 11,

16.

14.

1.

10.

fieei,

5, 21.

Wah

7,

14, 24.

30.

15,

15, 20;

'h'u:

loh.

der Negation ^et!,

Cor.

10, 9.
6,

7.

besonders nach verbis


6, 26. loh. 13, 35. 38.
1,

13, 35.

4,

9.

11, 2.

16, 33;

mit

12; 2) relative Partikel, dass, da, oti: loh. 7, 35; in der Redensart undpata iceilus pei, so lange als, iq' uaov:
Mth. 9, 15. 3) (^e, Cor. 1, 16, 6. h. 1.) dem mit
Demonstrativen verbundenen was, teazuh, iraduh
giebt es, wie andere Relativa, die Bedeutung
'Iva

i.ir):

loh. 6,

allgemeiner Relativa (jjuicuitque


tcah pei,

pei,

s.

og o) so pis-

patawah pei, saicazuh pei, pisicaduh

unt.

ITas.

I>adei, Adverbium, 1) wohin, o,tou und onoiiy.


Mc. 6, 55. 14, 14. loh. 6, 62. 8, 21. 13,
33. 36. 14, 4; ov: Luc. 10, 1; 2) nach pitwaduh, s. V. w. pei 3), s. unt. Was.

11

82

I^E

|>aI)roh (pfipro bei loh. und Luc. 4, 9. 20. Gal. 1,


21.
2, 1. Skcir. VI, il), Adverbium 1) des
Ortes, von da, irTii^a-: Luc. 1, 9. 29. loh. 7,
3. 14, 31. 19, 36; ixiTd^iv: Luc. 9, 4; 2) der
Luc. 16, 16; thu:
Zeit, darauf, uno Tore:
Mc. 4, 17. 28. 8, 25. Luc. 8, 12. Tim. 1,
2,

13;

2,

1.

Gal. 1, 21.
Cor. 1, 15, 6.
Skeir. VI, d; y.ai oder St: Luc. 4, 9;
tTifiTcr.

4, 8. h. 1. pnproh pun od.


(papro pun Thess. 1, 4, 17.
S),
dann, darauf, tha: Cor. I, 15,
Tim. 2, 4,
24; tmnu: Mc. 7, 5. Luc. 16, 7. loh. 11, 7.
Cor. 1, 15, 7. 23. Thess. 1,4, 17; ovv:
Cor. 2, 8, 5; y.ul
loh. 3, 25. 18, 7; y.ui:

Tim. 2,

XoiTir:

tlUDA.
J)eillS (DM. 457),
5, I;

neutr., Zeit, )^Qvog:

Rom. 13,

y.tuQi;:

T>cilliail[>aillS,

|)eina,

I,

Mc.

3,

Teimaupaius.

unt. pu.

s.

I)ems,

unt.

s.

The.;^.

11.

ebcndas.

s.

{lein^O (DM.
17.

121), fem., Donner, QovTtj:


12, 29.

loh.

^evigi

unt. pivan.

s.

Paprop-pan

Cor. 1, 7, 5;

nCO.tv.

fiaproei, woher, i^

oi:

Tim. 2, 4,

).otn6v:

Mth. 6, 20.

|)ar, daselbst, fza:

8.

Phipp. 3, 20.

Luc. 9,

* .

'

s.

>

I>izei,

*^inail

(altn. penia, alts. thenian, agls. penian,


danjan, nhd. dehnen, dnn; griech. ntniv,
Gr. II, 56. Gf. V, 143),
lat. tendere; Bopp 118.
conj. I, pan, penun, punans, gedehnt sein.

ahd.

Uf-Jianjan,

4.

16, 6. Luc. 3, 12. 4, 43. 5, 34. 6, 8. 10. 7,


43. 8, 31. 46. 52. 9, 42. 10, 26. 14, 16. 15,
27. 29. 31. 16, 6. loh. 6, 20. 18, (5.) 15. 18;
Qvv: loh. 6, 5. 10. 14. 19. 21. 24. 28. 53. 66.
35. 8, 25. 11, 36. 12, 2. 13, 37. 14, 5.
9. 22. 16, 17. 29. 18, 5. 6. 11. 12. 16. 17. 18.

|)arei, Adverbium, wo, oTiot;: Mth. 6, 19. 20.


21. Mc. 2, 4. 5. 15. 5, 40. 9, 44. 14, 14.
16, 6. Luc. 17, 37. Ich. 6, 23. 7, 34. 42.
10, 40. 11, 30. 32. 12, 1. 26. 14, 3. 17,

*;

24.

18,

1.

17.

loh.

11, 41.

Col.

3,

s.

20.

Col.

3, 11;

Rom. 9,

Luc. 4, 16.

ol:

26.

Cor. 2, 3,

17.

1.

hala.

unt.

peig^ain!^,

zu Tim.

s.

1,2,

12.

^eilian

(alts. thihan, agls. peon, ahd. dihan, altfr.


nhd. gedeihen; Gr. II, 18. Gf. V, 105.
tigia,
Rcbth. 1085), conj. I, paih, paihun, paihans, wachsen, zunehmen, nQoy.nztiv: Luc. 2, 52. Tim. 2,

3,

9.

was
/.lov,

13.

ich

Skeir. IV,

zunehme,

Tim.

1,

4,

Ga-I>eihan,
Skeir.

IV,

b.

vgl.

II,

mein Wachsthum
15;

dass.,

patei peiha,

c;
,

cv^iL,iad-at:
ava.dl.'ktiv:

^ nQOy.onrj
Col. 2,

PhIpp. 4,

3, 14.

{>ill$$ail (alts. thinsan, ahd. dinsan, nhd. (ge)dunGf. V, 196),


sen; vgl. pinan; Gr. II, 35. 72.
conj. I, pans, pu/isun, ziehen.

At-ftinsan,

herzuziehen,

iXy.vnv:

loh.

44.

6,

12, 32.

J)inbS

(altn. pinfr,

ahd. diul),
holl.

t,jv,

altfr.

Pauf,

nhd. dieh;

dief,

thief,

Gr.

agls. peof,
schw. tyf, dn.
49. DRA. 635.

thiof,

alts.

thiaf, engl,

II,

Gf. V, 97. Rchth. 1071), masc, Dieb, y.XtTiTijg:


Mth. 6, 19. 20. loh. 10, 8. 10. 12, 6. Thess. 1,

5,

2.

4;

I>iubi,

XrjOTi'jg:

neutr.,

Luc. 19, 46.

Diebstahl,

yj.oni'j:

Mc. 7, 22.

fiiubjo, adverb., heimlich, im Verborgenen, Xd-Qa:


loh. 11, 28; fv y.Qvmtn: loh. 18, 20.

^illda

(altn.

piod,

alts.

thiod,

agls.

peod,

ahd.

Gr. III, 472. IV, 586. I, 12.


[3. Ausg.] DRA. 229. Gf. V, 124. Rchth. 1071),
fem., Volk, i'd-vog, im Plural oft in der Bedeutung die Heiden: 3Ith. 6, 32. Mc. 10, 42. 11, 17.
diot, altfr. thiade;

Luc. 2, 32. 7, 5. 18, 32. loh. 18, 35. Rom. 9,


24. 30. 10, 19. 11, 11. 12. 13. 25. 15, 9. 10.
11. Cor. 1, 1, 23. 10, 20. Cor. 2, 11, 26.
Gal. 2, 2. 8. 9. 12. 14.
Eph. 2, 11. 3, 1. 6.
17. Col. 1, 27. Thess. 1, 2, 16. 4, 5.
8. 4,

Tim.

16. Tim. 2, 1, 11. Neh. 5,


1, 2, 7. 3,
6, 16; evix6g: Mth. 5, 46. 6, 7; "EXX^jv:
loh. 7, 35. 12, 20. Cor. 1, 1, 24. 12, 13.

17.

19.

Gnt-I)iuda, Gotheuvolk, Calend. Goth.

10.

I>iudisko, adverb., heidnisch, i&nxg: Gal. 2, 14.

b.

IIfar-|>eilian, berwachsen, bertreffen, Skeir.

10, 14; sik ufpanjan du


nach etwas streben, tntxrdvtad-ul Tiri: Phlpp.

7, 6.

25. 27. 29. 31. 37. 19, 5. 6. 10; y.ul: loh. 3,


23. 7, 45. 9, 2; 3) siehe, lov: Mth. 9, 18;
y.ai (lov) Mth. 9, 3. Luc. 2, 25; J)aruh sai,
siehe da, xal lov: Luc. 7, 12. 37; paruh Jmn,
nun, dt: Luc. 8, 23.

conj. II, ausdehnen, ausstrecken, tx-

Cor. 2,

jiivtiv:

|>aruh, Adverbium und Conjunction, 1) daselbst, ly.tT:


Mth. 6, 21. Mc. 16, 7. loh. 12, 26. 14, 3; 2)
nun, daher, aber, dt: Mc. 10, 20. 24. 14, 64.

Lata.

unt.

ttiudans
III, d.

320.

(alts.

DRA.

thiodan,

229),

agls.

masc,

peoden; Gr. III,


Knig, uailivg:

fiut
II, 8.
14. 22. 25. 26. 15,

Mth. 5, 35.

25, 40. 27, II.


2.

9.

12.

18.

2(i.

Mc.

C,

Luc.

1,

10, 24, 14, 31. 19, 38. loh. C, 15. 12,


13. 15. 18, 33. 37. 39. 19, 2. 12. Cor. 2,
11, 32. Tim. 1, 1, 17. 2, 2. 6, 15. Neh. 5,

5.

f>iudanon,
33.

19,

unt.

s.

Gards.
Luc.

I,

mitherrschen,

1,4,8.

Cor.

masc, Reich,

I>iudincissus,
10. Mc. 0,

Luc.

I.

Tim.

15. 24. 50.

cvfiaaiXtvtiv

Tim. 2, 2, 12.
1,

aatltia:

2, 4,

1,

1; i^ye^ioviu: Luc. 3,1.

602), neutr., Gut, uya96v: Luc. 1,


53. 6, 45. Rom. 7, 18. 9, 11. 10, 15. 12,
21.
10.
10.
Gal. 6,
14, 16.
Cor. 2, 5,
Eph. 4, 28. 6, 8. Thess. 1, 5, 15. Philem.
piup
noiitv:
Rom.
taujan,
uyaS-v
14;
ib
13, 3;
uyud-onoiitv: Mc. 3, 4. Luc. 6, 9. 33. 35.
(Gr.

III,

|)iuft-spiIlon,

I)iul>eigs,

adject.,

1) gut, uyud-g: Mth. 7, IS


18. Luc. 6, 45. 18, 18. 19.

Mc. 10, 17.


7, 12. 13;

Rom.

xulog: Mth. 7, 18 sec;


2) gesegnet, ivloyijTog: Mc. 14, CI. Luc. 1,
68. Cor. 2, 11, 31.
conj. II,
mit dat. (Luc. 2, 28) und
I>iiil>jan,
accus, segnen,
ivXoyiiv: Mc. 10, 16. 11, 9.
10. Luc. 1, 28. 29. 42. 64. 2, 28. 34. 6,
28. 19, 38. loh. 12, 13. Rom. 9, 5. 12, 14.
Cor. 2, 1, 3; partic. praet. piupijis, evXoyTjig:
Eph. 1, 3.

Mc. S,
Ga-Iiiul>jan, dass.,
Eph. 1, 3. Siteir. VII, b.

Un-f>iul>jan,
{mfieins,
11;
1,
Eph. 1,

piS;
*

s.

7.

Luc. 9,

16.

Rom.

12, 14.

1) Gte, uyu9^ioavvri: Thess. 2,

2) Segen,

eiloylu:

Cor.

2,

9,

6.

Luc. 16,

Neh. 5, 16.

Magus.

unt.

s.

pivi, fem., Magd, nuiiay.rj: Mth. 26, 69. Mc. 14,


60. 69. loh. 18, 17. Gal. 4, 22. 23. 30. 31;

Luc. 1, 38. 48.

dovX7]:

I>evis,

Diener, SovXog: Col. 3, 22. 4,

neutr.,

[tiaqns

(vgl.

\\ii.

accus),

adject, weich,

1.

mrb,

analog: Mc. 13, 28.

^lalisjan

pUuhan),

(vgl.

Cor. 2,

iy.(fotTv:

Ga-I>lahsnan,

III,

erschrecken,

staunen,

14.

diuxaouT-

ahd. flehjan; gr.


755. Schm. Hei. Gloss.
paiplaih, plaihans, liebkosen.

(vgl.

DM.

alts.

giflehan,

20. Gf.

36), couj.

p.

conj.

II,

zu Neh. 6,

vgl.

Luc. 1, 29.

Tiad^ai:

d^iXyeiv;

conj.

10, 9;

I,

III,

Ga-I)Iaihan, 1) umarmen, liebkosen, huyxaXiilta&ui


Mc. 10, 16; 2) trsten, ermahnen, uuQaKuXiTv.
Cor. 2, 2, 7. 5, 20. 7, 6. Tim. 1, 5, 1.
6, 2. Tim. 2, 4, 2. Tit. 1, 9; naQu/uvS-ita^ai:
Thess. 1, 2, II; nooroeTv. Tim. 1, 5, 8.
:

Ga-plaihts,

fem.. Erquickung, Trost, nuQuLuc. 6, 24. Cor. 2, 1, 3. 4. 6. 7.


7, 4. 7. Thess. 2, 2, 16. Tim. 1, 4, 13;
nuQu/iivd-wr: Phlpp. 2, 1.
yXrjig:

planllS,
pleihsl,

s.

unt. pliuhan.

s.

zu Cor. 2, 12, 10.

])lin]iail
?ihd.

(altn.

ye,

alts.

fli/a,

ia,

altfr.

fliuhan,

agls. fleon,

ie , schw. ^j/,
nhd. iehen; Bopp 13. Gr.

vlien,

holl.

fliohan,

eng\. i/

764. Rchth. 746), conj. I, piauh,


plauhun, plauhans fliehen, (fivytiv: Mth. 10, 23.
Luc. 3, 7. loh. 10, 5. Tim. I, 6, 11. Tim. 2,
II,

24.

Gf.

III,

2, 22.

3.
s.

Ar-t>liuhan,

unt. Qipan.

14,

(altn. piji-,

peov, peovian,

piona,

ahd.

diu,

alts. ihiu,

Ihionon, agls.

dionon, altfr. thianer,


thiania; Gr. II, 336. III, 337.
DR. 302 f.
Gf. V, 87. Schm. I, 348. Rchtb. 1071), conj. I,
pau, pevun, pivans. dienen.

50.

52.

dass.,

16,

Unpa - f>liuhan
11, 33.

filauhs,

loh.

dass.,

Ga-[>Iiuhan,

unt. pivan.

unt. pata.

])ivail

13.

dn.

fluchen, xuTUQua9-ut:

fem.,

I>iu|>i>iqiss,
s.

neutr., Knechtschaft, ovltlu: Gal. 4, 24.

{>ias, raasc. (plur. /jDos), Knecht, ofxir*;?

'*'^lalliail

unt. Spill.

s.

Un-|>iu|>, Uebel, y.uy.v: Rom. 9, 11. 12, 21.


Cor. 2, 5, 10.
Tim. 2, 4, 14; unfiujt taujan, y.ay.ouotitv: Mc. 3, 4. Luc. 6, 9.

{linSj

dass.,
dovlovv: Cor. I, 7, 15;
xuTudovXovv: Cor. 2, 11, 20. Gal. 2, 4; mQmiiQtiv: Tim. 1, 6, 10; mannans gapivands,
Sklavenmacher, urd'QunodiaTrig: Tim. 1, 1, 10.

Mth. 6,

33. 4, 5. 8, 10. Cor.

dienstbar machen, 6ov).u-

Ga-I>ivan,

I>iu-inagus,

Mift - Jiiadanon

II,

conj.

YMytfv: Cor. 1, 9, 27.

Cor. 1, 4, 8. 15, 25. Tim. 1,

G, 15.

pr.

Ana-I>ivan,

I>ivadv,

conj. II, herrschen, aciXtveiv:

14. 27.

83

tu.

Calend. Goth.

14.

I>iudan-gardi,

^in]^

8.

entfliehen,

Thess. 1, 5,

masc,

10, 13.

Mth. 8, 33.
Luc. 8, 34.

Flucht,

Mc.

ixftvyeiv:

5,

14.

Cor. 2,

3.

(fiy/j:

Mc. 13, 18.

Jjll (altn. pu, pinn, alts., altfr. thu, thin, agls. pu,
pin, ahd. du, din, engl, thou, thine, schw., dn.

11*

81

tLAN.

Bopp 80.

Tim.

tu

da, diu;
83. 48-2.

1079),
17.

11,

av, rv, atog,

gr.

Gr.

780.

I,

tu,

lat.

V,

Gf.

tuus;

78.

1072.

Rchtli.

Mth. 6, 0.
Mc. 1,11.

pronomen personale du, av:


3. 23. 26, 73.
27, 4. 11.

24. 3, 11. 8, 29. 14, 61. 67. 68. 15, 2. Luc. 1,


28. 42. 76. 3, 22. 4, 7. 41. 7, 19. 20. 9, 20.
60. 10, 15. 15, 31. 16, 7. 17, 8. 19, 19. 42.
loh.

14.

Gal. 2,

10.

6,

Tim. 2, 1, 18. 2,

1.

1.

Tim. 1,
3. 3, 10.

4,

14.

2,1.

Phiiem. 12; statt des


beim Vokativ: Mth. 6, 9. Mc. 9
Tit.

15.

4,

14,
11.

5.

15.

griech. Artikels

25.

vgl.

Luc.

4, 23.

I>ema,

St.

11, 23.

Cor.

1,

12,

Phiiem. 20.

Mth. 5, 26. 29. 30. 40. 42. 6,


8, 13. 29. 9, 2. 5. 11, 10.
21. 24. 25, 39. 44. 27, 19. Mc. 1, 2. 24.
2, 5. 9. II. 5, 7. 19. 41. 6, 18. 22. 23. 9,
5. 17. 25. 43. 45. 47.
10, 21. 51. 11, 14.
23. 28. Luc. 1, 3. 13. 14. 19. 28. 30. 35. 4,
10. 20. 23. 24. 6, 29. 7, 7. 14.
6. 34. 5,
20. 27. 40. 47. 48. 8, 28. 39. 9, 33. 10,
21. 14, 10. 12. 14. 15, 29. 16, 2. 6. 17, 4.
18, 11. 22. 41. 19, 43. 44. 20, 2. loh. 3,
3. 5. 26. 6, 30. 9, 10. 17. 26. 37.
11, 22.

IUS, dat.,
4.

6.

40. 41.

dir:

18. 23.

12, 15.

13, 38.

17, 5. 7. 8. 11.

13.

18, 30. 34. 19, 11. Rom. 9, 7. 17. 10,


8. II, 22.
13, 4. 15, 9.
Cor. 2, 6, 2.
Tim. 1, 1, 18. 3, 14. 4, 14. 16. Tim. 2, 1,
21.

5. 6. 2, 7.

18.

fiiizei,

3,

14. 4,

11. Tit. I, 5. Phiiem. 11,

19. 21.

du dem:

3Ic.

1,

11.

Luc. 3, 22.

Jfvh, accus., dich: Mth. 5, 23. 25. 29. 30. 39.


41. 42. 6, 3. 8, 4. 19. 9, 2. 22. 25, 38.
44. 26, 73. 27, 13. Mc. 1, 24. 37. 44.
32. 4, 38. 5, 7. 19. 31. 34. 9, 43. 45.
10, 28. 35. 49. 52. 11, 23. 12, 14. 31.
60. 15, 4. 30. Luc. 1, 35. 2, 48. 4, 9.
11. 23.
8,

d.

20, 43. loh. 7, 3. 8, 13. 19.


12, 15. 28. 13, 38. 17, 1. 6. 11.
12, 14. 17. 26. Rom. 10, 6. 8. 9. 12, 20.
13, 9. 14, 10. 15. 15, 9. Cor. 1, 15, 55.
56. Gal. 5, 14. Tim. I, 4, 12. 5, 23. Tim. 2,
1, 4. 5. 4, 5. Phiiem. 14. 21; ag: Mth. 7,
22. Mc. 2, 18.
Luc. 5, 33. 6, 30. 15, 31.
loh. 17, 9. 10. 18, 35. Cor. 1, 8, 11; auch
fr
pems t
col eariv: Mc. 5, 9. Luc. 8, 30;
fr den griech. Artikel: Cor. 1, 7, 16.

4.

Mth. 6, 13.

deiner:

genit.,

Cor. 2, 6, 2.

21.

16.

zu

39. 42. 43. 44.

du der: Rom. 14,

I>uei,

2.

s.

3,
29.

19,

6,

2, 1,

11, 10. 26, 73. Mc. 1,2. 2, 5. 9. 11. 24.


5. 32.
5, 19. 34. 35. 6, 18. 7, 5. 10.
9, 18. 38. 43. 45. 47. 10, 19. 37.
52. 12, 30. 31. 36. 14, 70. Luc. 1, 13. 36.
38. 42. 44. 61. 2, 29. 30. 32. 35. 48. 4, 7.
8. 11. 12. 23. 5, 5. 14. 20. 24.
6, 10. 41.
42. 7, 27. 44. 48. 50. 8, 20. 39. 48. 49.
9, 40. 41. 49. 10, 17. 21. 27. 14, 12. 15,
18. 19. 21. 27.
29.
30. 32.
16, 2. 17,
3.
19. 18, 20. 42. 19, 5. 10. 18. 20. 22.

3.

27. 42. 12, 34. 13, 38.


18, 17. 25. 33. 34. 37.
5. 8. 21. 23. 25.
Rom. 9, 20. 11, 17. 18. 20. 22. 24.
9.

Tim.

16. 5, 23. 6, 14.

4, 7.

1.15. 3, 14. 15. Phiiem. 13. 19. 23.

Jieins, pronom. possess., dein, o aov: Mth. 5, 23.


24. 25. 29. 30. 33. 36. 39. 40. 43. 6, 3. 4.
6. 9. 10. 17. 18. 22. 23. 9, 2. 0. 14. 18. 22.

34. 35.

17. 28.

9,

1, 3.

du den: Mc. 1, II.

I>ukei,

52. 8, 13. 25. 33.


10, 24, 33. 11,
14, 9. 16, 30. 17,

3, 26. 6, 30. 69. 7,

48. 52. 53.

I,

3. 4. 6. 8. 2,

34. 5, 8.

14.

20. 28. 39. 45. 48.

6,
9,

29.

30.

7,

38. 57. 61.

6.

39.
3,

^Ilg'kjail

(puggkjaii Mc. 10, 42. loh. 10, 2;


penkia, alts. thuncian, agls. pincan, ahd.
dunkjan, altfr. thinka, engl, tliink, nhd. dnken;
vgl. pagkjan;
Gr. II, 60. Gf. V, 172. Rchth.
anom. , puhfa, puhtedu?i, puhts,
conj.
1074),
1) meinen, whnen, oxeTv: Mc. 10, 42. Luc. 8,
ahn.

18.

16,

loh.

3. Phlpp.

3,

Gal. 2,

9.

Cor. 2 , 13, 7 ;
impersonal pugkeip
(pulviad^ui
mis, oy.w oder oxei /iioi: Mth. 6, 7. 26, 65.
Luc. 19, 11. Cor. 1. subscr. Cor. 2, 12, 19.
Gal. 2, 2; cpuiviTui /.loi: Mc. 14, 64.
:

Hauh-fiuhts,
Tim. 1, 6,

adject.

Mikil- puhts,

14,

I>uhtus, masc,

50.

wissen,

hochmthig, rnvcpw^tvog:

4.

47.
10.

Cor. 1, 12, 22. Gal. 2, 6. 6,


2) scheinen, doxHv: Cor. 2, 10,
Skeir. I, c.
IV, c.
VI, a. (b);

2.

4;
9.

dass.

vniQi^fpvrji;:

1) Dnkel',

Cor.

avvtldriatgx

vielleicht Skeir.

VI,

Luc. 1, 51.

2, 23; 2) Ge10, 28. 29; so

Col.

1,

b.

10, 27.

12. 18. 19. 17, 6. 9. 19. 18, 28. 42.


19, 21. 22. 43. 44. loh. 7, 4. 20. 8, 13. 53.
10, 33. 11, 8. 28. 13, 37. 14, 22. 16, 30.
17, I. 3. 4. 25. 18, 26. 35. 19, 10. Rom. 8,
36. 9, 17. 11, 18.21. 13, 9. 14,20. Cor. 1, 4, 7.

pntltlS,

8, 9. Cor. 2, 12, 9. Gal. 5, 14. 6, 1. Phlpp. 4, 3.

133.

14,

^Illan

s.

unt.

pugkjan.

ifuljan Tim. 2

II.

s.

zu d.

St.

tholon, agls. polian, ahd. dolen,

altn.

pula,

alts.

altfr.

thielda, tholian, dn. taale, schw. tula, nhd.,

holl.

dulden; gr.
,
lat. tolerare; Gf. V,
Rchth. 1076), conj. IT, ertragen, uvixiod^ut:

TAAAN

doljan,

pUSUNDI

Luc. 9, 41. Col. 3, 13; aityitv:


13, 7 ; fiailios Jiulan , s. unt. jiarls.
Ga-Iiulan, leiden, naxiiv: Mc. 5, 20. Luc. 17,
25; i7io/.uvin': Tim. 2, 2, 10. 12.
10.

Mc. 9,
Cor.

Cor. 2, 11, 1.
4. 19. 20. Eph. 4, 2. Thess. 1, 5, 14. Thess. 2,
I, 4. Tim. 2, 4, 3; ivi/ja&ur. Gal. 5, 1;
12; imoqtiQiiv: Tim. 2,
vno/^iiviiv: Rom. 12,

Us-Iiulan,

^RIUTAN.

IS.
nuQuy.vJ.iiv.
Luc. 3,
2) ermahnen,
33;
Thess. 1, 4, 18. 5, 11; * 3) schrecken, (pofiigiinv:
Neh. 0, 14 ist gewiss falsch, s. zu d. St.

5.

1,

Geduld,

Us-I>ulains,

10.

Skeir.
Col.

vnof^iovtj:

II,

11.

1,

picsund,

agls.

thusundig,

alts.

pu-

thusend, engl, thousami,


schw. tusend, dn. tusind, holl. tuysend, nhd. tausend; Gr. I, 764. Gf. V, 230. Rchth. 1081),
numerale, fem. (doch Esdr. 2, 15 auch pusundja
als neutrum, s. zu d. St.) tausend, yjhot: Mc. 5,

dusunt,

altfr.

Luc. 9, 14.

19.

13. 8, 9.

14,

3L

loh.

6, 10.

Esdr. 2, 12. 15. 31. 35. 37. 38. 39. Skeir. VII, b;
fimf pusundjos, ntvTuxig/JXioi Luc. 9, 14.

fiusundi-fa|)S,
*

fent

(altn.

s.

Ga-I>rafstjan, 1 ) trsten, nuQUj-iv&tia^ui loh. 1 1 ,


19; 2) erquicken, uvanuvtiv: Cor. 1, 16, 18;
Cor. 2, I, 4. 0. 7,
3) ermahnen, tzuqu/mIhv
:

6.

ahd. duz, deozan,

piota, agls. peota/i,


Gf.

I>at-haurn,

^ragjan
II,

conj.

36.

s.

V, 235).
unt.

(vgl. agls.

prg;

TQt/Hv:

laufen,

tq^jiv; Bopp 124),


Mth. 27, 48. Mc. 15,
gr.

1.

xp/f

Mc.

4.

unt. preihan.

Heaschrecke,

fem.,

367),

(Gr. III,

|)raiIlStei

6.

(altn.

firasa-balfiei,

JiraiSk,

^rafstjan
engl,

s.

Balps.

unt.

unt. priskan.

s.

traust,

(altn.

trusl,

schw.

alts.

trsta,

Gr. II, 43.

sten,

nu^a/.tvd^tta&ui

loh.

ahd. trost,

thrisli,

dn.

Gf. V, 474),

aten;

treste,
conj.

11, 31.

nhd. tr-

II,

1) tr-

Thess.

1,

5,

14; prafstj'an sik, sich trsten, getrost sein, &uf3aiiv:

Mth.

5.

7,

so

ist

dem

4.

3,

Rom. 15,

5.

Cor. 2,

1,

Phlpp. 2, 1; nuQr^yoQla: Col. 4, 11;


auch Luc. 4 , 19 zu nehmen , wenigstens

13.

ufftatg entspricht es nicht.

^reiltail

(altn. prengia, prijngia, alts. thringan,


pringan, ahd. dringan, drangon, engl, thring,
throng, schw. trenga, dn. trcenge , nhd. drngen;
Gr. II, 18. Gf V, 261), conj. I, prai/i, praihun, praihans, drngen, bedrngen, &h'iiiiv: Mth. 7, 14. Mc.
3, 9. Cor. 2, 1, 6. 4, 8; avv^llitv: Mc. 5, 24.

9, 2.

31; dno&Xi'tiv: Luc.


6, 12;

Ga-Jireihan,
*

I>raihns

45; artvo/ioQiTv: Cor.

dass., &h'iiv:

masc.

8,

Thess. 2, 1,

preihsl,

6.

7.

Drnge , Haufe.

(Gr. II, 155) Reichthum,


16, 9. 11. 13.

Faihu-praihns
Luc.

2,

Luc. 8, 42.

arfinrlytiv:

neutr., Bedrngniss,

/.lu.u-

arivoywQiu: Cor. 2,

12, 10.
(altn.

prir,

alts.

thria, agls. pry, preo, ahd.

dn. tre, holl.


dnj, nhd. drei; Bopp 80. 82. Gr. I, 761. Gf. V,
239. Rchth. 1076), neutrura prija, numerale, drei,
rpetg: Mth. 27, 63. Mc. 8, 2. 31. 9, 5. Luc. 1,
56. 2, 46.
4, 25. 9, 33. Cor. 1, 14, 27.
engl, three, schw.,

tlire,

altfr.

Cor. 2, 13, 1. Tim. 1, 5, 19.


I)reis-tigjus, plur. (gen. prijetigive, acc. prinstiguns), dreissig, TQidxovTu: 31th. 27, 3. Luc.

3, 23.

pras, ahd. drati, drason; Gr. II,


479. Gf. V, 252. 256), adject, vorschnell, verwegen.

ftras

Ga-I>rafstein,s, dass., Rom. 15,

dri,

Bi-I>ragjaii, vorauslaufen, nQOTQiyuv: Luc. 19,


s.

f>rafstcins, fem., Trost, nun-A,riat(;:

ftreiS

Haum.

Luc. 15, 20. Thess. 2, 3,

praillll$>i,

7.

Col. 4, 8. Thess. 1,

Eph. 6, 22.
Thess. 2, 2, 17.
13.

7.

ficvq:

Faps.

unt.

engl, toot, schw. tiuta, holl. toelhorn, nhd. tuten;

Gr. II, 20.

2,

Philem. 20.

a.

5.

(altn.

seitd, ahd.

uiuTiuvui':

agls.

Thess. 2, 3,

plllSnndi

Phlpp. 3,

7.

6.

10;

1,

3,

Cor. 2,

Tim.

Ana-I>rafstjail, erquicken, uvuipvyitv.

ertragen, uvl/tad^ui:

11; artyiiv: Thess. 1, 3, 1. 5. Skeir. VIII,


b. d;
gabaurj) aiijmra usjiulan, wiedergeboren
part. praes. uspulands,
werden:
Skeir. II, b;
geduldig, di't'^i'y.ay.og: Tim. 2, 2, 24.
I>ulains, fem., 1) Geduld, vno/.coi'^: Luc. 8, 15.
Rom. 15, 4. 5. Cor. 2, 12, 12. Tim. 1, 6,
Tim. 2, 3, 10;
II.
2) Leiden, Tr&tj/itu:

85

Mc. 10, 49. Luc.

8, 48.

loh. 16,

I>rija-hunda,
Mc. 14, 5.

plur. neutr., dreihundert,

T^iuxoawr.

firidja, adject., der dritte, rghog: Mth. 27, 64.


Mc. 9, 31. 12, 21. 15, 25. Luc. 9, 22. 18,
33. 20, 12. 31. Cor. 1, 15, 4. Cor. 2, 12, 2.
firidjo, adverb.,
12, 14. 13,

pridja. s.
*j)rintan
driuzan,

zum

dritten Male, tqIxov: Cor. 2,

1.

unt. preis.
(altn.

nhd.

priota,

verdriessen;

agls.

Gr.

preatjan,

U,

20.

ahd.
Gf. V,

fRISKAN

80
247),

praut,

I,

conj.

Jirulun

Bi-|)vahan,

be-

prutans,

iAKOB.

Us-pvahan,

1) verdricssen , beschweren, xnov


naQ^Xfiv: Mc. 14, 6. Luc. 18, 5; 2) beleidigen,
iTHjQtuCitv: Mc. 5, 44.

Us-briutan,

f)ruts-fill,

briskan
caii,

Mc. 7,

(a'tn- Jn-eskia, agis.

Gr.

dreschen;

II,

pvahl,

perscan, ahd. dres-

engl, t/iresh, schw. triis/ca,

dn. txrske, nhd.

40. Gf. V, 264), conj. I,


dreschen, u}.ov: Cor.

Ga-I>rask,
.3,

neutr.

Dreschtenne,

J)ro]>jan

prottr,

(altn.

conj.

idrott},

II,

ben,

iprott,

schw.

dn. idrat,

Tim.

yv/nvul^ttv:

s.

Us-I>ro|)jan, einweihen, /.ivtTv: Phlpp. 4, 12.


Us-I>roJ>eins, fem., Uebung, fvftvuoiu: Tim. 1,

5, 26.

Skeir.

(ahn. pver, agls. pveorh, dn. tvar; Gr. II,


Rchth. 1081), adject., zornig,

unt.

Gramjan; 2)

21;

Streit, iQtg: Cor. 2, 12, 20.

sicher, fest.

*J>'Vast,

I)vastif>a, fem., Sicherheit, to aaqiaXtg: Phlpp. 3,

4, 8.

pvo, alts. thvalian, agls. pvean,


pveal, ahd. ihwahan, schw. tvtta, dn. tvcette,
bajT. ::!ragen; Gf. V, 267. Schm. IV, 303), conj.
pvahans , waschen , vinrtiv
proli , pvohun
Mth. 6, 17. loh. 13, 14. Tim. 1, 5, 10; sich
loh. 9 , 7.
waschen , vi'nriad'ut

f>va]lilll

Eph.

Xovt()0)':

4, 7.

1,

Bad,

neutr.,

t>vairhei, fem., 1) Zorn, opy?;: Rom. 9, 22.


12, 19. 13, 4. 5. Eph. 4, 31. Tim. 1, 2, 8;
Eph, 4, 26; d-v/iwg: Col. 3,
7ittQOQytG/.i6g
Skeir. VUI, c; gramjan du pvairhein,
8. 21.

unt. priutan.

s.

ungewaschen, uvmrog:

Luc. 14,
oQyiad-iig:
oQyi'log:
Tit. I, 7;
pvairhs visan, OQyluad^ui: Eph. 4, 26.

17.

J>rnt!i>,

part. praet.,

39. vgl, Gf. V, 278.

Luc.

ulcog:

waschen, vlmuv. loh. 13, 12. 14;


Luc. 5, 2.

2.

pVairllS

9,

Tim. 1, 5, 18.

<).

n'-

b.

11,

prask;

priiskun, pruskaits,

Un-|)vahans,

FilL

unt.

s.

uniiJiXvniv

ber und ber waschen,


9, 11.

sich

loh.

TiTiad^ur.

schweren.

Ga-fivas^an,

(altn.

befestigen,

II,

1.

strken,

1, 21; xqutuiovv: Cor. 1,


Gal. 6, 1; &e/xi7uv:

Cor. 2,

iuiovv:
16, 13;
Col.

conj.

y.uQTtQl.t,tiv:

23.

{>ymiania

masc, Weihrauch,
(vox graeca),
Rauchopfer, &vftiufiu: Luc. 1, 10. 11.

Af-[ivahan, abwaschen, vinTHv:


sich

loh.

waschen, vimtad-ai: loh. 9,

13,

11.

7.

14;

pOmaiS,

15.

15.

nom. propr.

loh.

11,

16.

Ow^ig:
14, 5.

18. Luc. 6,

5Ic. 3,

I.
(Jaeirus Mc. 5, 22), nom. propr. masc,

AaeiS'niS
'fiiQog:

lairaimias
27,

nom. propr. masc, %Qcniugi Mth.

9.

lairaiipanliS
fem., "^liQTiohg
lich

seine

(Jairupula,

s.

d.),

laireikO

nom. propr.

(der Uebersetzer hat wahrschein-

Form nach dem ihm nher

Hieropolis in Vindelicien gebildet):


(iairiko

Mc

10, 46;

liegenden

Col. 4,

15, 41.
30. Neh. 7,
1.

eiaireiko Esdr. 2,

nom. propr., 'hgovaahj: Mc. 11,

Luc 2, 22.
2. 3; Luc

41. 43.

5,

17.

loh. 12, 12), nom.


Mth. 5, 35. Mc. 3,
11, 11. 27. Luc 2, 38. 42.
loh. 10, 22. 12, 12.

9, 31. 51.

10, 32. 33.


5, 17. 19, 28.

22.

lairausaulymeis
7,

1.

Mc. 1,

loh.

10,

plur. tant.

II,

18

(h.

1.);

dass.

Mc. 3,

8.

"^TeQoaoXv/.tTzat:

5.

lairusaulymeites ,

13.

34), nom. propr. fem., "IiQiyi: Mc. 10, 46. Luc.


10, 30. 18, 35. 19, l. Esdr. 2, 34.

lairUSalem,

iairusaulyma {lairausaulyma
propr. fem., "^hiJOffXv/nu

Mc. 5, 22. Luc. 8, 41.

masc,

'^ItQoaoXvj.ihrig:

loh.

7, 25.

lailSSaiS; nom.
32.

Rom. 15,

propr.

masc,

'Iiaaai:

Luc. 3,

12.

nom. propr. masc, 'luxi: Mth. 8, 11.


Mc 5, 37. 6, 3. 12, 26. Luc 1, 33.
3, 34. 20, 37. Rom. 9, 13. 11, 26.

lakot)
27, 56.

lARDANS
lakobns (lakuhos
9,

54), nom. propr. masc,


3, 17. 18. 5, 37.
Luc. 5, 10. 6, 16. 9, 54.

Luc.

10, 35. 41.

2.

9,

Mc. 1, 19. 29.

'Iy.wo?:

Cor. 1, 15,

7.

Gal. 2, 9.

lanrdannS (Jaurdanus
masc, 'lQavog: Mc. 3,

loh. 3, 2C),

10,

8.

4,1. loh. 3, 26. 10, 40.


laurdanes, masc, 'logSuvrig: Mc.

lared;

d.

St.-,

75),

17,

altn.

masc,

1, 5.

9.

Cor. 1,

in ironischen

9,

8.

Gal. 6,

1.

Gf.

denn? etwa? doch


Fragen oder auf die man

I,

nicht
eine

verneinende Antwort erwartet oder diese sogleich in


der Frage mit ausspricht, ft>j: Mth. 9, 15. Mc 2,
19. Luc 17, 9. loh. 3, 4. 6, 67. 7, 41. 51.
52.

8,

53. 9, 27. 40.


11, 1. Cor. 1,

Rom.

17.

18,

9,

10, 22.
Cor. 2, 3, 1. 11, 7. 16. 12, 17. 18; fiTjTt:
Mth. 7, 16. Mc 4, 21. Luc 6, 39; 2) es
mchte, dass, dass nicht, im']: nach oga7i Cor. 2,
12, 21; auch fn'jnwg: Gal. 4, 11; und mit supplirtem ogands Mc. 2, 21 (a' da fu'i). Cor. 2, 12,
6; iivandjan Cor. 2, 8, 20; pugkja?i Gal. 2, 2;
14.

20.

1,

13.

Ga-ibnjail, conj. II, gleich machen; airpai gaib/ijan,


der Erde gleich machen, (eine Stadt) zerstren,
Iduffi'^civ:

Luc. 19, 44.

9,

atsaiiean Gal. 6, 1; saiica?i Gal. 5,


5, 15; so Gal. 5, 13 patainei Hai

14.

8.

15. Thess. 1,

50;

Afar),

Skauns.

unt.

s.

(gehrt zur

vgl.

Cor. 2, 8,

1.

unt. Leiks.

s.

Ibna-skauns,

lbnk>S

Gleichheit, iaT7]g:

Col. 4,

Ibna-leiks,

39.

2,

16, 21.

Gr. II, 50.

10, 21.

llach,
,
1) (in der starken Form,) eben,
niivog: Luc. 0, 17; 2) (in der schwachen Form,
d;
V,
ibna
aggiluni,
gleich (hog): Skeir. 1, a.
engelgleich, iauyyi/^og: Luc. 20, 36.

adject.

13.

if, alts. ef, agls. gif, ahd. ipu,

jf,
Fragpartikel,

1)

Rom.

"lacov:

nhd. o;

schv,.

engl, if,

etwa?

propr.

87

IDR.

Ibnassus, masc,
9.

nom. propr. masc, Xaglfi: Esdr.

laSSOn, nom.
ibai Ca Luc
zu

3.

nom, propr. masc, 'luQtS: Luc. 3, 37.

lareinij

s.

nom. propr.
Luc. 3,

1.

Wurzel

IBAN, AF;

TU oniaw: Luc. 17, 31.

6, 66. 18,

loh.

Gr.

rckwrts,

zurck,

adject.,

II,

dg

6.

Mc

1, 17. 10, 36. 14, 13; inAccusativus und Dativus duaqis Luc. 19, 31),
lis des pronom. person. zweiter Person (altn. yckr,

Ig^g;qilS

(igqis

ine und incer,

und yckar, alts. i7iker und ink, agls.


ahd. inch und inchar; Bopp 4S3),
1) Dativ, lutv: Mth. 9, 29.
3. 14, 13; 2) Accus., v^ig:

Mc

Iggqara, Gen.

euch beiden,
10, 36. 11, 2.

Mc

Luc

19, 31.

dual., euer beiden, v(.mv:

Cor. 1,

1, 17.

12, 21.

yckar, alts. ink, agls. incer, ahd.


pronom. possess. , euch beiden geheuer beiden, o i/.iwv: Mth. 9, 29.

Iggqar

(altn.

inckare/-),
rig,

Id...

(altn. id...,

,..ed,

agls.

ahd. it...,

ita...;

27.

Gr. II, 757. Gf. I, 148), particula inseparabilis,


, kommt nur vor in 'iddaljo
, zurck
bedeutet rck
und Mveit, nebst dem davon abgeleiteten 'idceitjan.

'ibai aufto (ibai ufto Mth. 27, 64), 1) Fragetwa? f.ir]noTe: loh. 7, 26;
formel, denn?
Cor. 2, 13, 5;
2) ob etwa, /.n'jTi
il fi7]Ti:

Iddja (Bopp 123), Praeteritum zu Gaggan, s.d.


Idlimaia , nom. propr. fem., 'lovfiui'a Mc. 3, 8.
* Idr (altn. idra ..., idraz vgl. nhd. ader ; Gr. IH, 407.

du leva

leikis

taujaip;

pana freihals

Cor.

jM?'/tw?:

Cor. 2, 9, 4; "vu /oj: Luc. 18,

9,

uQu: nach miton Cor. 2, 1, 17; fujnozt:


Cor. 2,
Luc. 14, 12; 3) es mchte, fUjucg
2, 7. Thess. I, 3, 5; nach ogan Cor. 2, 11,
"va
/.n]:
Mth.
/.n'iTTOTi:
3. 12, 20;
27, 64;
Tim. 1, 3, 6; "vu i.a]noTi: Luc. 14, 29; (fJ
:

fiTj-.)

Mc. 2, 22. iiai aufto

ni,

s.

unt. il/ai

s.
zu loh. 7, 31.
Ibai ni, in
denn nicht? (xrj ov: Rom. 10, 18.
19. Cor. 1, 9, 4. 5. 11, 22; so auch ibai
aufto ni, es mchte nicht, la'jmog ovi: Rom.

ni;

ibai ei,

der Frage,

Ibai wati, es mchte einmal, /.itjnoTi:


Mth. 5, 25. patainei ibai, s. nnt. Ains.
11, 21.

ibnS

(altn. jafn, alts. efno, agls. even, altfr. ivin,


ahd. eban, engl, even, schw. jemn, dn. jevn, nhd.

eben; Gr.

II,

50. IV, 572. Gf.

I,

. .

1,

5.

95. Rchth. 856),

Schw.

Ader), das Innre

V.

Idreiga,
3.

8.

(?).

fem., Reue, /.urdvota:

5, 32.

15,

7.

Mc.

1, 4.

Luc

3,

Cor. 2, 7, 9. 10. Tim. 2,

2, 25. Skeir. IIl, c; 'inu Ureiga, ohne Reue,


der Reue nicht ausgesetzt, ufitTUi,uh]Tog: Rom.

11, 29.
couj. II, und tdreignn sik (Luc. 1;,
11, 20 [s. jedoch z"u d. St.] Cor. 2,
7, 8 pr.), bereuen, sich ndern, fieruvoiiv:
(Mth. 11, 20).
1, 15. 6, 12. Luc 15, 7.
10. 17, 3. i. Cor. 2, 12, 21; fiixai.i{lta&tu:
Mth. 27, 3. Cor. 2, 7, 8.

Idreigon,
3.

BIth.

Mc

Ga -idreigon,

dass.,

finayoitv:

und so wohl auch 3Ith. 11, 21


zu lesen, s. Addend. Tom. I.

Luc. 10, 13.


Simplex

statt des
p.

IV.

iZVARA.

lESUS

88

iesns

den Handschriften gewhnlich abbrevirt

(in

wo

von andern
Personen, als von Christus gebraucht wird, wie
Col. 4, 11. Esdr. 2, 36. 40), nom. propr. masc,
29. 34. 9, 10. 26, 75. 27,
*J;;ffofc: Mi. 8,
17. 54. 58. Mc. I, 1. 24. 5, 6. 7. 15. 10, 47.
50. 12, 17. 29. 35. 14, 6. Luc. 3, 21. 4, 34.
12, 3. 7. 12.
8, 28. 18, 38. loh. 11, 41.
Rom. 6, 23. 15, 6. Cor. 1, 5, 4. 9, 1. 15,
lua

Ulis

IS

ausser

geschrieben,

57.

Cor. 2,

18.

Eph. 1,

1,

1.

1.

2.

2.

1 1

31.

4.

Phipp. 3,

8.

es

Gal. 2, 16. 6,
Col. 3, "17.
9.

4, 11. Thess. 1, 2, 18. 19. 3, 11.


2. 5, 9. Thess. 2, 3, 12. Tim. 1, 1,

13.

4,

1.

Esdr. 2,

2.

36. 40.

w.,

s.

16. vgl Is),

Gal.

unt. is.

Mc.

32.

5,

Cor. 1, 15, 27.

s.

1,

1.

pron. relat.

1.

indecl.,

welcher, og:

Luc. 8, 13. loh. 8, 40. 15, 26. Cor. 2, 1, 10.


3. 6. Eph. 1, 14. 4, 15; c. particip. loh. 12,
Cor. 2, 8, 10. Gal. 1, 1.
4. Cor. 1, 15, 57.
3.
mit unmittelbar vorhergehendem
Eph. 1
4.
Demoustrativum, sa izei, oviog o c. particip. loh. 1 1
,

37;

Cor. 1, 15, 27. Cor. 2, 5, 21.


vgl. Eph. 2, 17; oaztg: Mth. 7, 15.

particip.:

c.

Gal. 6, 13.

Mc. 9,

1.

izvara

Luc. 8, 15;

(altn,

eovih, eover

og luv: Mth. 5, 32.

ydhr, ydhar,

altfr.

alts.

in, imeer, agls.

iu, iuwe, ahd. iteih,

tu, iwar,

your, schw. , dn. eder, nhd. euch, euei-;


Bopp 484. Gr. 1, 780 ff. Gf. I, 575. Rchth.
1080), genit. p1ur. des pronomen personale zweiter
Person, euer, v/luZv. Mth. 6, 27. Mc. 10, 44.
Luc. 14, 28. 33. 15, 4. 17, 7. loh. 6, 64. 70.
7, 19. 8, 46. 11, 15. 12, 30. 13, 21. Rom. 11,
28. Cor. 1, 1, 13. 14. 4, 6. 6, 1. 7, 5. 11,
24. 14, 26. 16, 2. Cor. 2, 1, 23. 2, 3. 10.
4, 15. 7, 15. 8, 9. 9, 14. Eph. 1, 16. 3, 1.
Phlpp. 1, 24. 2, 26. Thess. 1, 2, 11.
4. Thess. 2, 1, 3. 3, 8.
dat.,

euch,

v/nTv:

5Ith.

12,

5,

3, 9. 4,

18.

28. 32. 34. 39. 44. 6, 2. 5. 14. 16.


25. 29. 7, 12. 15. 8, 10. 11. 10,
27. 28. 42. 11, 9. 11. 17. 21. 23.
40. 45. 26, 65. 27, 17. Mc. 3, 28.
24. 6, 11. 8, 12. 15. 9, 1. 13. 19. 33.

20.

22.

19.

20.

23.

26.

24.

25,

4, 11.
41. 50.

8.

13,

24. 35.

14,

20. 21. 33. 34.

3.

2.

14.

11.

15.

18,

33.

13. 25.
8. 5, 4.
23. 30.

39.
3.

16,

1.

23. 25.

7.
4.

26.

3.

1.

3,

4.

1.

4,

11, 18, 7, 2 4. 7. 11.


12. 13. 14. 15. 16. 8, 1. 6. 7. 8. 10. 13. 16.
17. 24. 9, 1. 2. 3. 5. 14. 10, 1. 15. 11, 6.
7. 8. 9. 12, 11. 12. 14. 17. 19. 20. 21. 13,
12. 14.

12.

5,

13.

6,

4. 5. 13. Gal. 1, 3. 20. 2, 5. 3, 1. 2.


4, 11. 13. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 5, 2.
10. 13. 14. 15. 21. 6, H. Eph. 1, 2. 17. 2,
8. 17. 3, 16. 4, 31. 32.
5, 3. 19. 21. 6,
1.

3.

5.

22. Phlpp. 1, 25. 26. 28. 29. 2,


3, 1. 15. 18. 4, 9. Col. 1, 27. 3, 9.
4, 7. 8. 9, 10. 12. 16. 19. Thess. 1,
2. 10. 13. 17. 18, 3, 4. 6. 7. 11. 4, 2. 6.
8. 9. 11. 15. 5, 1. 12. 13. 15. 28. Thess. 2,
9.

12.

5.

25.

21,

16.

1, 2. 4. 7. 10. 12.
18. Philem. 22.

Izvizei, euch die:

3,

1.

6. 8,

4.

10.

11, 16.

Gal. 3, 1.

Izvis, accus., euch, vfig: Mth. 3, 11. 5, 44.


46. 6, 30. 7, 23. 10, 40. Mc. 1, 8. 6, 11.
7, 6, 9, 19. 40. 41. 11, 29. 16, 7. Luc. 3,
16. 6, 9, 22. 26. 27. 28. 32. 9, 5. 41. 50.
10. 3. 8. 9. 10, 11. 16, 9. 15. 17, 14. 20,
3. loh. 5, 45. 6, 61. 70, 7, 7. 8, 26, 32.
36. 12, 35, 13, 18. 34. 14, 3. 18. 26. 15,
9. 12. 15. 16. 17. 18. 19, 20. 16, 2. 13. 22.
26. 27. 33. Rom. 10, 19. 11, 25. 12, 1. 2.
10. 14. 19. 15, 7. 13.
16, 22. 23. Cor. 1,
5, 9, 7, 28. 10, 1. 20. 27. 11, 2. 3. 22,
16, 7. 15. 19. 20. Cor. 2, 1, 6. 8. 16. 2,
2. 5. 7. 8. 6, 1. 17. 7, 8, 11. 12. 8, 22.
9,

12, 13. 14. 15. 16. 17.

4,

Eph, 2,

6, 24. 25. 27. 28. 31. 32. 33.


34. 38. 47. 7, 9. 26. 28. 32. 8, 10. 9, 41.
48. 10, 6. 8. II. 12. 14. 16. 19. 20. 24. 14,

4.

Cor. 2, 1, 2. 11. 12.

2,

19. 21.

18.

20.

25.

17.

3.

18.

23.

24.

16.

19, 4.

16.

12. 23. 24.

16.

15.

19.

12.

15,

20.

19.

26.

Rom. 8, 9. 10. 11,


15, 5, Cor, 1, 4, 3.
11, 2. 22.
9. 11, 13. 9, 2. 10, 27,
14, 25. 15, 1. 2. 3. 12. 34. 51. 16,
8,

12,

10.

7.

6.

14. 15.

13,

12.

5. 6. 7.

34.

16.

18. 20. 21. 26.

17.

16.

21.

20,
43.

15.

10.

9.

15. 29. 43. 11, 23. 24. 25. 26. 29.


33. 13, 21. 23. 14, 7. 9. 15. 49. 64. 15, 9.
6.
7.
Luc. 2, 10. 11. 12. 3, 7. 8. 13,
16,

10, 3. 5.

14.

12.

18. 20. 25. 26. 27. 28. 29. 30.

13,

engl,

'izvis,

32.

13.

Luc. 8, 13. 15.


Eph. 4, 15. Tim. 1,

9,

15,

7. 10.
16, 9. 11. 12. 17, 6. 10.
18, 8, 14. 17. 29. 19, 26. 40.
loh. 5, 37. 6, 20. 26. 27. 32. 36.
8.
47. 53. 63. 65. 7, 19. 22. 33. 8, 24. 25.
37. 40. 51. 55. 58. 9, 27. 10, 1. 7. 25.

5.

Ize, Izai u.
izei {ize Mth.
l,

24.

23. 34.

5.

16,

4.

12.
17.

8.

Gal.

10,

1.

9.

1, 6. 7.

13, 14.

3,

1.

16,

18.

4,

5.

11, 2, 11.
19.

20.

13,

9.

11.

12,

6, 12. 13.
3,
5, 6. 18, 6,
4, 1,
10. 11. Phlpp. 1, 27. 2, 28, 3, 17. Col. 1,
7. 9. 12. 13. 21. 22. 24. 25. 2, 13. 16. 18.
5,

1.

4.

7.

2.

8.

10.

13.

12.

15.

2.

89

it
3,

9.

12.

4,

16.

13.

Thess. 1, 2, II. 12.


3.

10. 13. 5,

9.

Thess. 2,

27.
6.

3.

2.

5.

12.

6.

5.

11.

2,

4,

1.

13.

3,3.

10.

3.

14.

Izrar,

16,
pron. poss.,

euer,

20. 37. 44. 45. 47.

25. 26. 32.

9,

4.

Mth. 5, 16.

o vfiwv:

48.

6, 1. 8. 14. 15. 21.


10, 29. 30. Mc. 2, 8.
8, 17. 10, 5. 43. 11, 25.
11.

6, 11. 7, 9. 13.
26. 13, 18. Luc. 3, 14.

4, 21. 5, 4. 22. 6,
22. 23. 24. 35. 36. 38. 8, 25. 9, 5. 44. 10, 6.
11. 20. 16, 15. loh. 6, 49. 58. 8, 21. 24.
38. 41. 42. 44. 56. 9, 19. 41. 10, 34. 14, 1.
27. 15, 11. 16. 16, 6. 20. 22. 24. 18, 31.

Rom. 12,
14.

1.

16, 24.

2.

15, 17. 58.

16,

3.

Cor.
14.

1 ,

17.

5 , 6. 7, 5.
18. Cor. 2,

1, 14. 24. 2, 9. 4, 5. 5, 11. 6,


8, 14. 24. 9, 2. 5. 10. 13. 10, 6.
3. 8. 12, 14. 15. 19. 13, 9.
Gal.
6, 18. Eph. 1, 13. 18. 2, 1. 3,
4. 23. 26. 29.
19.
5,
6, 14. 22.
19. 25. 26. 2, 25. 30. 4, 5. 6. 7.

12.
8.

4,

7,

7.

15.

11,

6.

15.

13. 17.

4,

Phipp. 1,
Col. 1, 8.
2, 13. 3, 3. 4. 5. 8. 15. 16. 19. 21. 4, 6. 8.
Thess. 1, 2, 17. 3, 2. 5. 6. 7. 10. 13. 4, 3.
11. 5, 12. 23. Thess. 2, 1,3. 4. 2, 17. 3,
Philem. 22; o vfihipos: Luc. 6, 20. 16,
5.
12. loh. 7, 6. 8, 17. 15, 20. Rom. 11, 31.
Cor. 1, 15, 31. Cor. 2, 1, 6. 8, 8. Gal. 6,
xaS^ v/xg: Eph. 1, 15; iavrwv: Eph. 5,
13;
25; l'wg: Col. 3, 18(1) Thess. 1, 2, 14; izvar
misso, einander, uXXrjlcZv: Gal. 0, 2.

275. 757, wo es mit der Particula


IJ
inseparabilis td... zusammengestellt wird), Conjimction , beginnt stets den Satz (ausser in der Bedeutung: wenn Luc. 7, 39 sa i'p, 10, 13 utile ij>)
1) aber, verbindend und gegenstzlich, di: Mth. 3,
11. 5, 19. 21. 22. 29. 32. 33. 37. 39. 6, 3. 6.
15. 17. 20, 23. 27. 7, 15. 17. 8, 12. 20. 22.
24. 27. 31. 32. 33. 9, 12. 14. 15. 22. 31. 34.
37. 10, 28. 33.
11, 2. 11. 25, 46. 26, 66.
69. 70. 27, 4. 6. 11. 47. 49. 50. 54. 57. 66.
Mc. 1, 8. 14. 30. 41. 45. 3, 4. 4, 10. 11. 34.
5, 33. 34. 36. 40. 6, 3. 19. 24. 28. 7, 6. 7.
(Gr. III,

11. 27. 28. 8, 6. 20. 28. 33. 35. 9, 12. 19.


23. 27. 32. 34. 38. 50. 10, 3. 4. 6. 13. 18.
22. 24. 26. 36. 37. 38. 39. 40. 42. 43. 48.
51. 52. 11, 6. 17. 26. 29, 12, 3. 6. 14.
16. 29.

13, 23.

14,

6. 7,

11.

46.

47.

21.
21.
50.
15.

52, 55.

61. 62. 63. 68. 70. 71. 15, 2. 4. 5. 6. 9. 11.


12. 13. 14. 15. 16. 23. 31. 37. 44. 47. Luc. 1,
29. 80. 2, 19. 40. 3, 16. 17. 19. 4, 1. 30. 40.

5, 2. 5. 16. 33.

n.

13.

6.

2.

8.

11. 40. 41.

49.

7,

4.

14.

28. 30,

41.

44.

45. 46. 47. 8, 10. 12


48. 50. 56. 9, 9. u'
19. 25. 32. 45. 47. 58. 59. 60. 61. 10
2
16. 20. 27. 29. 14, 34. 15, 17. 28. '30!
7. 13. 15. 17. 20.
17, 17. 29. 37. 18, 7
16. 21. 23. 27. 29. 39. 41. 19, 14. 26. '34".

14.

6.

18. 22. 23.


2.

1.

14.

13.
12.

9.

11. 12. 14.

4.

1.

1,

10.

8.

2.

3,

14. 15. 21.

24.

37.

42. 46.

20, 5. 6. 9. 10. 11. 12. 17. 18. 25. 35.


loh. 3, 30. 5, 35. 6, 10. 15. 16. 58. (s. zu d
St.) 61. 7, 6. 7. 8. 10. 14. 18. 23. 27. 29. 31
37.

8, 14. 15. 23. 40. 45. 55. 9, 9. II. 12


17. 21. 28. 29. 38. 41. 10, 2. 5. 6. 10. 12*
13. 38. 41. 11, 4. 13. 20. 21. 29. 32. 41. 12^
2. 3. 8. 23. 24. 44. 13, 20. 36. 14, 8. 11. I7'.
19. 22. 24.
15, 5. 15. 22. 24. 16, 4 5. lo'
U. 13. 19. 20. 21. 22. 17, 13. 25. 18, 7. 16
18. 22. 25. 31. 36. 39. 40. 19, 9. 12. Rom 6
15.

23. 7, 6. 8. 9. 10. 13. 10. 17. 18. 25 8, 5 6*


7. 9. 10. 9, 13. 18. 22. 27. 31. 10, 6. 10. 14
15. 17. 20. 21. 11, 17. 18. 20. 22. 30. 12, 20

13, 1. 2. 4. 12. 14, 1. 2. 3. 10. 15. 15, 5. 9


Cor. 1, 1, 12. 18. 23. 24. 4, 4. 10. 5, 13. 7,
12. 14. 15. 25. 28. 9, 24. 25.
7. 9. 10. 11.
10, 27. 28. 11, 3. 5. 6. 31. 12, 12. 18. 20.
13. 2. 3. 8, 12. 14, 22. 24. 15, 8. II. 13. 17.
20. 27. 51. 56. 57. 16, 1. 6. 11. 12. Subscript
Cor. 2, 1, 12. 3, 6. 4, 5. 18. 5, II. 16
6,
10. 7, 10. 8, 13. 10, 10. 13. 11, 12. 21. 12
5.

23.

6.

13,

25.

Eph. 2,

9.

26.
4.

Gal. 2, 2. 12. 20.


15. 17. 22. 24.

5,

13.

4, 7.

15. 20. 28.

16.

4,

4.

9.

6,

4.

8.

16.

14.
5, 5. PhIpp. I,
18.
Col. 1, 22

22. 28. 2, 25.


3, 1. 14.
2, 17. 3, 8. Thess. 1, 5, 8. Thess. 2, 3,
Tim. 1, 1, 14. 2, 12. 14. 15, 3, 5. 4, 8
5, 4. 6. II. 20. 6, 4. U. Tim. 2, I, 10. 2,
16. 22. 23. 24. 3, 5. 10. 12. 14. 4, 5. Neh. 5,
15. Skeir. I, d. II, c. III, c. d. IV, b. c. d. V,
a. VIII, b. d;
a. VI, a. b. c. d. VII,
2) und,
xai, so meist in Gegenstzen (s. zu Mth. 6, 24.
und zu Mc. 15, 31) ausser in den Lncasstellen: Mth. 6, 24. Mc. 2, 18.
10, 42. 15, 15.
Luc. 1, 63. 2, 9 (codd. xal ioS) 18, 38. loh. 9,'
25. 17, 11. Cor. 1, 1, 22; 3) nun, also, oh;
(so nur bei lohannes, imd darnach ist die Anmerkung zu Cor. 1, 15, 11 zu berichtigen): loh. 11,
20. 32. 12, 3. 16. 16, 19. 18, 3. 4. 10. 19.
28; 4) denn, yQ: Mc. 7, 3. loh. 6, 6. 12, 8.
19, 6. Rom. 8, 7 (Cor. 1, 7, 7). Gal. 6, 3.
PhIpp. 3, 8; 5) wenn, u: Luc. 7, 39. 10, 13.
19, 42. loh. 8, 19. 39. 9, 41. 11, 21. 32. I4J
7. 15, 24. 18, 36. (Cor. 1, 12, 19). Skeir. V,
b; einzeln fr 6)
Tf: loh. 6, 18; und 7)
yi:
Luc. 18, 5; 8) mit andern Partikeb verbunden;
a) ip pan, aber, <)V: Mth. 27, 46. Luc. 5, 24;
26.
14.

12

IK

90

pan

IN.

mit dazwischen gesetzten Wrtern: Luc. 7,


loh. 8, 59; h) ip nu, nun,

i
50.

0, 20. 17, 15.


olf. Mth. 5, 19.

Ill

ek,

(altn.

engl,

alts.

schvr.

i,

ic, altfr., holl. ik, ahd. ih,

agls.

dn.Jeg, nhd. ich;

jag,

lat.

ego,

fyw; Bopp ISl. Gr. I, 780. Gf. I, 117.


Rchth. 848), Pronomen personale der ersten Person, ich, iy: Mth. 3, 11. 5, 17. 28. 32. 34.
11, 10. Mc. 1,
39. 44. 8, 7. 9. 10, 32. 33.
2. 7. 8. C, 19. 9, 25. 10, 38. 39. 11, 29. 33.
62.
Luc.
30.
58.
18. 19. 2, 48.
14,
26.
1,
12,
gr.

3, 16. 4, 43. 6, 42. 7, 8. 27. 8, 46. 9, 9.


10, 3. 15, 17. 16, 9. 19, 5. 13. 22. 20, 3.
8. 43. loh. 3, 30.
5, 36. 45. 6, 20. 35. 40.
41. 44. loh. 6, 48. 51. 54. 56. 57. 63. 70. 7,
17. 29. 34.

8.

7.

8,

14. 15. 16. 18. 21. 22.

12.

23. 24. 26. 28. 20. 38. 42. 45. 49.

50. 54. 55.

58.

10. 11. 14.


25. 27. 42.

15.

9, 4. 9. 11. 25. 39. 10, 7. 9.


17. 25. 27. 28. 30. 34. 38. 11,
26. 32. 46. 47. 49. 13, 15. 18.
34. 36. 14, 3. 4. 6. 10. 11. 12.
21. 27. 28. 31. 15, 1. 4. 5. 9.
16. 19. 20. 26. 16, 4. 7. 16.

17,

4.

15.

12,
33.

20.

11.

9.

12.

14.

16.

18.

19.

19. 20. 20.

14.

16. 19.

10.

12.

14.

17.

27. 33.

21.

23.

24.

25. 26. 18, 5. 6. 8. 20. 21. 26. 35. 37. 38. 19,
6. Rom. 7, 9. 10. 14. 17. 20. 24. 25. 9, 3. 10,
19. 11, 1. 13. 19. 12, 19. 14, 11. 16, 22.
Cor. 1, 1, 12. 16. 7, 8. 10. 12. 28. 9, 6. 26.
10, 30. 33. 11, 1. 23. 15, 9. 10. 11. 16, 6.
10.

11,
20.

Cor. 2, 1, 23. 2, 2. 10. 6, 17. 10, 1.


16. 18. 21. 22. 23. 29. 12, 11. 13. 15. 16.
Gal. 2, 19. 20. 4, 12. 18. 5, 2. 10. 11.

6, 14. 17. Eph. 1, 15. 3, 1. 7. 4, 1. 6, 21.


Phlpp. 2, 28. 3, 4. 12, 13. 4, 11. Thess. 1, 3,
5. Tim. 1, 1, 15. 2, 7. Tim. 2, 1, II. 4, 16.
Tit. 1, 5.
Philem. 13. 19. 20. Neh. 5, 14. 16.
Skei, ich der: Cor.

1,

15, 9. Cor. 2, 10,

1.

Tim.

1,

1, 13.

Im

(altn.

em,

agls.

eom,

engl,

am,

iiun, bium, ahd. bim, nhd. bin;

851

Verbum substantivum,

ff.),

gr.

lat.

ich

alts.

iifA.!;

sum;
bin,

Gf.
s.

I,

unt.

Viaan.

Im, Imma,
In (ahn. i, ahd.

unt. is.

s.

in,

altfr. en, in, nhd. in;


lat.
252. Gf. I, 287. Alth. Prpos.
10 ff.
Rchth. 705. 849),
Prposition,
drckt
eigentlich die Bewegung in Etwas und das Sein
in Etwas aus und entspricht ganz dem grie-

in,

gr. iv;

chischen

Gr.

ilg

III,

und iv,

indem es auch,

jenachdem

es eine Bewegung oder Ruhe ausdrckt, mit dem


Accusativ oder Dativ steht.
Ausser seiner

Grundbedeutung zeigt es jedoch auch die Richtung


etwas und die Bewegung und Ruhe auf eiDaneben nimmt
nen und einem Gegenstande an.

nach

einzige

(die

Prposition

diese

gothische

dieser

in

Beziehung) den Genitiv zu sich, mit welchem


Casus sie causale Bedeutung, wegen, hat.
I.
Prposition: A. Mit dem .'/ccsa<iy 1) in
rtlicher Beziehung, in, auf, nach, zu, i^g,
besonders a) nach denVerbis der Bewegung:
galeipan 'in po hairda
galeipan: Mth. 8, 31
sveine. 33 (denn nach dem Griechischen ist wohl so
zu
galeipandans zu ziehen). 9, 7. ga'in baurg
."

laip in

'in

gard seinana. 25, 46

farnaum.

'in

bnlvein aiveinon

Mc. 1,21 galipun

libain aiveinon.

'in

ka-

3, 1. 27. 4, 1. 5, 12.
13. 38. 7, 17. 19. 24. 8, 10. 13. 9, 25. 28.
43. 47. 10, 23.
11, 11. Luc. 1, 40. 2, 15
(Jn himin, gen).
4, 31. 38. 5, 3. 25. 6, 6. 7,
1. 8, 22. 31. 32. 33. 37. 9, 12. 46 {galaip mitons in 'ins, iv). 52. 10, 30. 17, 27. 18, 25.

19,
40.

2,

7.

45.

45.

loh.

13, 27.
13.

2,

Skeir.

3,

18,
II,

26.

1.

4.
1.

c;

7,

33.

8.

19,

10 Q'n dulp).
9.

10,
Cor. 2, 1, 16.
Mth. 7, 21.

'inngaleipan

Luc. 18, 24. loh. 3, 5; viifinngaleipan loh. 18,


15 ;
aeipan Luc. 15, 13; gaggan Mth. 6 , 6.
9, 6. 25, 41. Mc. 6, 10. 56. 11, 2. 14, 13.
Luc. 1, 39. 5, 24. 7, II. 8, 41. 9, 4. 51. 56.
10, 8. 17, 11. 19, 30. loh. 7, 3. 35. II, 7.

18, 28; inngaggan Mc. 5, 18. 7, 15. 18. 11,


Luc. 4, 16. 6, 4. 10, 5. 17, 12; atgaggan
Mc. 3, 20. 11, 15. 16, 5. Luc. 1, 9. 7, 36.
44. 8, 23. loh. 10, 1. 16, 28; 'innatgaggan
Mth. 8, 5. 23. 27, 53; mipgaggan Mc. 15, 41;
afgaggan loh. 0, 15; usgaggan Mth. 26, 71.
Mc. 8, 27. 10, 17 (in vig). 33. Luc. 6, 12 (in
fairguni). 7, 24. 9, 28. 14, 21 {in gatvons jah
Gal. 2, 1; faurstaigos}. 18, 10. 31. 19, 28.
bigaggan Mc. 10, 7; gasteigan loh. 6, 24. 7,
14. Rom. 10, 7; ussteigan Mc. 3, 13. loh. 6,
17, Rom. 10, 6. Eph. 4, 8; atsteigan Mth. 9,
1; rinnan Luc. 8, 33; run gavaurkjan Mth, 8,
32; urrinnan Luc. 2, 4; frarinnan Luc. 10, 30
(in vaidedjans, Xr^araig mQinlnrtn'); vraton Luc.
2, 41; faran Luc. 10, 7; atfarjan Luc. 8, 26;
sliupan Tim. 2, 3, 6; pliuhan Mth. 10, 23; valtjan Mc. 4, 37; gavatidjan sik Luc. 2, 39. 45.
4, 14; ussatjan sik Luc. 17, 6; andstandan
Gal. 2, 11 (in andvairpi 'imma andstop, xltu,
TiQgwnov) ; gadriusan Mth. 5, 29. 30. Mc. 4, 7.
8. Luc. 6, 39. 8, 14. loh. 12, 24; ferner nach
skeinan Luc. 17, 24 (lauhmoni in pata uf himina
skeinip); hierher die Formel disskrilnan in tva
Mth. 27, 51. Mc. 15, 38; nach qiman steht in
2.

91

EV.
nur loh. 6, 14. 22. II, 27; *} visand
Cor. 1, 9, 22 fr l'vvo/iiog, sollte wohl
in viloda heissen; h) nach mehreren Transitiven,
oft schon in ethischer Beziehung, so nach: i'nsandaccus,

c.

in vilnp

jan Mc.
36.

5,

12. Luc. 1, 26.

4, 26.

10,

1.

loh. 10,

Tim.

17,
2, 4, 12; ussandMth. 9, 38 (vaurslvjans in asan; vgl. zu
10, 2); fravilvan Cor. 2, 12, 4; gavaihtjari Luc. 1, 79;
tiuhan loh. 18, 28; gatiuhan
Luc. 4, 9; ustiuhan Mc. 1, 12; briggan Luc. 2,
22. Cor. 1, 16, 3; lisan Mth. 6, 26; vairpan
Mc. I, 16 (fV). 11, 23; alvairpan Mth. 27, 5
(fv). Mc. 9, 22; fravairpan Mc. 9, 42; usvairpan Mth. 8 , 12; ussaljan Luc. 10, 2 ; lagjan
Mth. 27, 6. Mc. 7, 33. Luc. 9, 44 (in ausona
pu vaurda). loh. 18, 11 (Jiairu in fodr); galagjan Mth. 5, 25 (i harkara). 6, 30. Luc. 3, 9
{in fon). loh. 15, 6; atlagjan Mth. 7, 19; gi'wfaw Mth. 9, 17. Mc. 2, 22. Luc. 5, 37. 38;
saian Mc. 4, 18; intrusgjan Rom. 11, 17. 24
(fv); speivaii Mc. 8, 23; slahan Luc. 18, 13
Cor. 2, 11, 20
(in brusts).
(; andavleizn)
niman Mc. 6, 8 (i/j ri'g, auf den Weg). Luc. 9,
3. loh. 6, 21; ganiman Luc. 2, 21 (fi');
andniman Luc. 16, 4. 9. Col. I, 13; giban Luc. 6,
Cor. 2, 1,
38. 15, 22 (figgragulp in handu).
22 und 8, 16 {(i>); algiban Mc. 9, 31. Luc. 9,
44; gidevjan Mc. 14, 41 (w handuns fravaurhtaize); so ustfidljan Luc. 7, 1 (alla po vaurda
in hliumans manageins); gahausjan Mth. 10, 27
in auso) ; merjan Col. 1, 23 (jiivaggeljon in alla
gaskaft); gateihan Luc. 8, 34 (in biiurg jah in
veihsa); qipan Mth. 9, 21 (i/j sik, ev); Mth. 10,
28 fraqistjan saivalai jah leika in gaidinnayi (kann
auch der Dativ, nach dem Griechischen iv sein);
18.

Gal. 4, 6.

jan

Luc.

loh. 9,

und

1 1

gagg pvahan

in svurnsl siloamis

(kann in zu gagg gezogen werden, doch kann man


auch erklren, dich in den Teich abzuvpaschen).
2) la der Zeitbestimmung zeigt es a) die Dauer,
bis in, bis zu, tlg, an und steht in den Formeln: in aldins aide od. aive Luc. 1, 50. Ej)h. 3,
21. Tim. 1, 1, 17; in ajukdup Luc. 1, 33.
b) auf,
loh. 6, 51. 58; in aivins Mth. 6, 13;
zu, tig: loh. 12, 7 in dag gafilhis meinis gaTim.
12
patu.
pata
2, 1,
fasiaida
anafilh mein
fastan in jainana dag; c) in, an, iv: Mc. 13,
24 iti jainans dagans sauil riqizeip. Luc. 2 , 1
varp i?i dagaiis Jainans urrann gagrefts. Eph. 6,
18 pairh allos bidos aihtrondans in alla 7nelu;
daher auch loh. 11,9 jabai was gaggip in dag

ist nQui immer bermaurgin: 11, 20. 15,


3) In ethischer Beziehung, a) in,

(iv rifUQ(i) ni gasliggqip; so


setzt bei
1.

16, 9.

Markus durch

in

nach mehrem der oben unter 1) angefhrten


Verba: gaggan Mc. 5, 34 in gacait-pi. Luc. 7,
50; garinnan Eph. 4, 13 in ainamundipa; atdiiusan Tim. 1 , 3
6
in slaua.
7 in idveit.
Skeir. II, b in tveifl ;
qiman Cor. 2,2, 12 in
aivaggeljon. 12, I in niunins jah andhuleinins
gavandjan Luc. I, 17 in frodein; tiuhan Cor. 2,
10, 5 in ufhausein; satjan Thess. 1, 5, 9 in hatis
lapon Luc. 5, 32 in idreiga; atlapon Eph. 4, 4
in aina ven (iv) ; saggqjan Tim. 1, 6, 9 in fravardein; atgiban Cor. 2, 4, 1 1 in daupuj fairveitjan Cor. 2, 3, 13 in andi. b) gegen, fr, an,
ilg, u) nach einzelnen Verbis und Redensarten wie:
Luc. 15, 18 u. 21 frauvaurkjan in himin. Rom. 12,
16 pata samo in izvis misso frapjandans ; Eph. 4,
15 vahsjaima in ina po alla. Cor. 2, 8, 6 uatiuhai in izvis jah po anst. 1 , 5 ufarassus ist pulaine xristus in uns (wo in der Uebersetzung nos
statt nobis zu lesen ist).
9, 8 mahleigs ist gup
alla anst ufarassjan in izvis (wo ebenfalls in der
Uebersetzung iws statt vobis stehen muss). Eph. 1,
8 anst ufarassau ganohida in uns.
3 , 2 anst
gibana ist ?nis in izvis. 16 gasvinpnan in innuRom.
man viannan.
10, 19 in pvairhein briggan
in (ini c. accus.) piiida un/rapjandein (das vorhergehende inuh piudom nuiss wohl in ni piudoa
heissen),
Thess. 1 , 4 , 10 taujip pala in atlans
Gal. 4, II svare arbaidjan in icana;
bropruns.
elliptisch steht Cor. 2,
13, 3 und 4 siukeip in
izvis
libam in izvis (wo beidemal in der Uebersetzung vos statt vobis stehen muss); /?) oft nach
Substantiven besonders friapva Cor. 2, 8, 7 (iv).
Eph. 1, 15. Thess. 1, 3, 12. Thess. 2, 1, 3;
bropralubo Rom. 12, 10; giba Cor. 2, 1, 11;
andbahti 8, 4; ragin Col. 1, 25; vilja Thess. I,
andahait 9, 13;
5, 18; traicains Cor. 2, 8, 22;
gavaurstva Cor. 2, 8, 23; timreins Rom. 14, 19;
vaurstveig Gal. 2,8; y) nach einzelnen Adjectiven
Luc. 9 , 62 gatils in piudangardja gups.
Mth. 5, 22 skula vairpip in gaiainnan (wo man
freilich auch galagjan oder vairpan supplircn kann).
Rom. 10, V2 frauja gabigs in allans; b) zur Andeutung des Erfolgs, zu, ttg: Rom. 13, 4 fravei14 ni taujaip in lustunt.
tands in pvuirheiii.
Cor. 1, 15, 54 ufsaggqips varp daupus in sigis.
Eph. 4 , 19 sik atgebun aglaitein in vaurstvein
unhrainipos; Cor. I, 15, 2 ist ti'ii X6y<o ziemlich
unverstndlich bersetzt durch in wo satipo; c) um,
gegen, bei verkaufen: Mc. 14, 5 tnaht vesi pata
balsan frabtigjan in managizo (iTivw) pau prijahunda skatte. loh. 12, 5 duwe pata balsan ni frabauht vus in < (6. \. prijahunda) skatte; * d) in
i'vix aov,
Rom. 8, 36 steht cinzehi da,
puk
ilg,

12*

IN.

92
whrend sonst
bei sich hat,

B. Mit

i in dieser
s.

iint.

warhoda
gaggan.

Bedeutung den Genitiv

dem Dativ,

1) lokal,

bei Ortsbestim-

mung, Personen imd Sachen a) in, auf, Iv, u) bei


den Verbis der Ruhe, wie visan Mth. 5, 25
11, 8 in
10, 33 in himinam ist.
i 'in vi"a.
sardim hiudane Bind. 25, 43. Mo. 1, 13. 23.
4.
11, 1. 14, 06.
2, 1. 4, 1. 36. 5, 5. 6
15, 41. Luc. 2, 7. 25. 49. 4, 33. 5, 7. 12.
7, 25. 28. 9, 12. 61 (??) 17, 21 (Jvtq).
31. 18, 2. 3. loh. 7, 18. 8, 44. 11, 6. 10.
30. 31. 12, 35. 14, 2. 10. 11. 17. 20. 15,
11. 17, 21. 26. Rom. 7, 5. 23. 10, 8. Cor.
14, 25. 15, 10. 28. Cor. 2, 1, 1. 5, 4.
7, 3. 11, 10. 25. 13, 5. Gal. 4, 25. Eph.

7.

15.

4,
4,

15.

2,

1.

5, 18. 6,
Thess. 1, 2,
Skeir. IV, c;

18. 21.
13.

20.

9.

14.
vgl.

4,

6.
1,

2, 20. 3,
Tim. 2, 1,5.
loh. 11, 17 ju-

Col.

geschieht:

loh.

7,

iudaia

9, 39.

9,

34.

18, 17. loh. 6,


12. 27. 46. 18, 37.

15, 6. 17.

11, 30. 12,

1.

2, 12. 7, 5. Gal 2, 11. Tim. 1,


Tim. 2, 1, 17; so nach vairpan Luc. 1,
44 und gabaurans vairpan in fairwau loh. 16,
21; ()) nach den Transitiven lagJan Cor. 2, 15,
19; galagjan Mth. 27, 60. Mc. 6, 29. 15, 46.
Luc. 1, 66! 2, 7. 12. 19, 20. loh. 3, 24. Rom. 9,
33. Skeir. 111, a; gasatjan Luc. 5, 19. Cor. 1,
12, 18; atvairpan Mth. 27, 5 (i'); gavairpan
Luc. 4, 35; saian Mc. 4, 15; briggan Luc. 3,
17. 16, 22. Tim. 1, 6, 7. Skeir. H, a; tiuhan
Luc. 4, 1; naupjan Luc. 16, 16; auch Luc. 8,
7 gadraus in midumai paurnive {(v /u'ffw); i) in
vielen Fllen, wo angezeigt wird, dass Einer etwas
a) irgendworin,
thut oder Etwas geschieht,
oder worauf: Mth. 5, 19 mikils haitada in piudan2 sve liulans taujand in gugardjai himine.
,
qumpim. 10 vairpai vilja peins sve in liimina.
20 liuzdjaip huzd in himina. 8, 24 vegs varp
33
8, 32 gadaupnodedun in vatnam.
in marein.
gntaihun in baurg (i\g, als Dativ nach Mc. 5, 14.
sein,
Accusativus
s.
Luc.
kann auch
8, 34). 9, 31
usmerjan in allai airpai. 33 laisjan in gaqumpim.
10, 28 fraqistnan in gaiainnan (kann
auch Accusativ sein). 11,2 hausjan in karkarai.
20 in baurgim vaurpun mahteis. 21. Mc. 1, 3.
19. 20. 39.
4, 17 (vaurtins ha4. 5. 9 (1?).
1

zumeist das Participium derselben zu suppliren, so


Mth. 5, 15 allaim. paim in Jmmma razna. 16
alla izvar sa in himinam (sc. visands). 45. 48.
6, 1. 6. 9. 18. 23. 7, 21. 11, 11. 25, 39.
Mc. 11, 10. 25. 12, 25. Luc. 1, 15. 2, 11.
14. 6, 23. 41. 42. 7, 28. 37. 8, 15. 10, 9.
19, 38. loh. 10, 38. 17, 23. Cor. 1, 15, 10
Cor. 2, 11, 26. 33 (sc. sitands, wo
{ttg). 23.
in der Uebersetzung carbi fr laqueo zu lesen ist).
Eph. 2, 12. 3, 21. 4, 6. Phlpp. 3, 6. Col. 1,
16. Thess. 1, 4, 16; hnlich die Stellen Mc. 4,
28 kaur in ahsa. loh. 15, 2 tains in mis. Cor. 2,
12, 2 manna in xrislau. Eph. 3, IG all fadreinis in himina; ) bei Verbis, die zwar eine Bewegung anzeigen, wo jedoch die Bewegung in-

Grenzen

in

Cor. 2, 1, 23.

4.

1,

dagans habands in hlaiva; Cor. 2, 1,


12 usmelum in pamma fairwau; daher Skeir. I,
c fiai in gupa usmetai; ligan Mth. 8, 6 ligiji in
garda. Luc. 2, 16; sifan Mth. 11, 16 sitandam
Luc. 7, 32. 10, 13 {in sakkum
in garunsai.
jah azgon sitands gaidreigon, weshalb Mth. 11,
21 auch sitandeins hiuzugedacht werden kann);
gasilan Mc. 4, 1; anakumhjan Mth. 8, 11. 9,
10. Mc. 2, 15. Luc. 7, 37. loh. 13, 23. Cor. 1,
8, 10; standan Mth. 6, 5. Luc. 6, 8 ((?);
gastandan Luc. 2, 43; bauan Rom. 7, 17. 18.
20. Eph. 3, 17. Col. 3, 16. Tim. 2, 1, 5. 14.
hauain hahan Mc. 5, 3; bauains ist Phlpp. 3, 20;
visan (bleiben) Luc. 10, 7. 19, 5. loh. 6, 56.
7, 9. 8, 35. 14, 10. 15, 4. 5. Cor. 1, 16, 8.
Cor. 2, 3, 14. Phlpp. 1, 24; gavisan Luc. 8,
27; saljan Tim. 1, 1, 3; gamotan loh. 8, 37.
Cor. 2 , 7, 2 ; liban Gal. 2, 20 ; d) oft sind diese
eben angefhrten Verba, besonders visan, und zwar

gewisser

auh vilda

ni

galeilaia.

16. 8, 51.

24.

Jtan fidvor

nerhalb

in

Mc. 11, 27 und loh. 10, 23 tcarbon


in alh. Luc. 9, 57 gaggan in viga. Luc. 1, 41
und 44 luilaik barn in qipau od. in vambai.
Cor. 1, 9, 24 in spaurd rinnan. Mc. 3, 3 urreis
in midumai (tlg); y) regelmssig bei qiman, in,
nach, ilg: Mth. 8, 14 qimands in garda. 28. 9,
Mc. 1, 14. 29. 5, 1. 0, 1. 8, 22.
1. 23. 29.
9, 33. 10, 1. 15. 46. 14, 54. Luc, 2, 27. 51.

C.

15.

han in
auf

sis).

dem

5, 13. 14. 20. 21. (usleipan

Schiflfe)

6,2.
8,

4.

'in

skipa,

14 (jnahteis vaurkjand

9, 33. 50. 10,


11, 15. 12, 35.
den Wolken). 14,
13, 26 (qiman in milhmam,
49. Luc. 1, 21. 22. 31. 65. 69. 2, 3 (melidai
vesun in seinai baurg, abweichend vom Griechischen,
wo es von inogtvovio abhngt). 8. 46. 51. 3, 2.
20. 4,
17 (habands vinpiskauron 'in handau).
15. 21 (usfullnodedun po mela in ausam 'izvaraim).
23. 24. 4, 20. 28. 44. 5, 29. 8, 32. 10, 13.
18, 22. 19,
20. 14, 15. 15, 7. 16, 23 fin.
30. 44. 45. 47. 20, 1. loh. 6, 49. 53 (habaip

'in

-imma-).

17.

28.

14.

26.

10. 21. 52 (laistjan in viga).

in

libain

'in

10, 22.
17, 13.

tzvis).
6, 59. 7, 28. 8, 20. 26 (tig).
12, 25. 13, 31. 32. 14, 13. 16, 33.
18, 20. 26. Rom. 7, 5. 23. 8, 3. 4.

93

IN.
12,

9, 26.
Cor. 2,
12.

5,

13,

3.

3,

9.

12.

6,

Gal. 3,

10.

2,

8.

11.

1.

Cor. 1, 7,
2, 14. 3,

4.

1,

1.

20.

7,

8.

4,

5.

5,

17.
2.

5.

10,

2.

7.

4,

3.

15,
4.

6.

11,

10.

Eph. 1,
Phlpp. 3, 9.

20.

15.

10,
18.

4,

32.
7.

32.
2,

16.

24. 29. 3, 3. 4, 1. Thess. 1, 2, 13.


4, 17. Thess. 2, 1, 4. 3, 16. Tim. 1,
2, 8. 3, 16. Tim. 2, 1, 18. 3, 11. Tit. 1, 5.
Skeir. VII, d;
hierher gehren besonders Flle,
wie Mc. 1 , 2 gamelip 'ist in esa''n. Luc. 3 , 4
gamelip ist in bokom vaurde esaei'ins. Luc. 2,
23 gamelip ist in vitoda, 10, 26. loh. 8, 17.
10, 34. 15, 25. Cor. 1, 9, 9. 14, 21; Luc. 2,
24 qipan ist in vitoda. 20, 42 daveid gipip in
lokom psalmo. Kom. 9, 25 gup in osein yipip;
ferner Luc. 16, 3 qap in sis.
18, 4; loh. 6, 61
Col.

3,

1,

1.

vilands in sis.
25. Phlpp. 2,

van

11, 38 inrauht ips in


5.

liairtam.

in

Rom. 10, 6

Rom.

sis.

Eph. 5, 19 und Col.


qipan

11,

16 siggin hairtam

3,

Mth. 5, 28 horinon in hairtin.


9, 4.
Mc. 11, 23. Luc. 2, 19. 3, 15. 5, 22. Rom. 10,
9. Cor. 2, 10, 12 in sis siliam sik silbans mitan;
) irgendworan, an: Mc. 5, 30 iesus ufkunjia
in sis po US sis mht iisgaggandein. loh. 14, 30
in mis ni bigitip vaiht. 18, 38. 19, 4. 6. Cor. 1,
4, 6. Cor. 2, 8, 24. Phlpp. 1, 30. 4, 9. Tim. 1,
seinaim.

Skeir. VII, c;

10.

1,
in

immafriapva;

tV: Mth. 8, 10

7ti

vgl.

b)

Cor. 2

2,

tulgjan
bei,

svelauda galaubein

bokarjos qepun in sis (unter sich). 9,


11, 11 ni

bigat.

9, 3

33

aiv sva uskunp vas in israela.

7ii

unter (zwischen),

in israela

21 mah27, 56 in im vas
teis pos vaurpanons in izvis.
marja. Mc. 5, 27 atgaggandei in managein aftana
attaitok. 6, 4
unsvers ist in ganipjam. 8, 38
saei skamaip sik vaurde meinaize in gabaurpai
fizai horinondein. 9, 36 gasatida barn in midjirnn im.
10, 43. 14, 60 (ilg). 15, 40. Luc. 1,
urrais in baurim qinono maiza iohan7ie.

1.

4,

25. 28. 42. 61. 2, 14. 34. 38. 44. 46. 3, 8.


25. 27. 7, 9. 16. 28. 49. 9, 48. 10, 13.
loh. 5, 38. 7, 12. 43. 12, 35. 15, 24.

16, 15.
17, 26.
3.

26

12.
fio.

Rom. 12, 3. 15, 5. Cor. 1, II, 30. 15,


Cor. 2, 1, 19. 2, 15. 6, 16. 10, 1. 11,
12, 12. Gal. 2, 2. 5, 14. Eph. 1, 3. 18.

10. 3, 8. 10. 5, 3. 6, 12. Phlpp. 4,


1, 27. 3, 7. Thess. 1, 5, 12. 13.
Thess. 2, 1, 10. 3, 11. Tim. 1,3, 16. Skeir. VIII,
b; c) zeigt es die Nhe, bei, zu, nur in der

20. 2,

U.

12.

3.

6.

Col.

Formel in taihsvai und in taihsvon nach sitan


Mc. 16, 5. Col. 3, 1; visan Rom. 8, 34; satjan
Eph. 1, 20.
2) In der Zeitbestimmung:
a) an, in, zu, iv: Mth. 7, 22 managai qipatid
mis in jainamma daga. 8, 13 gahailnoda piuma-

gus in jainai weilai. 11, 22 in daga slauos. 24.


25 in jainamma mela. Mc. 1, 9 in jainuim dagam.
2, 20. 3, 4 (in saibatim piup taujan^ dat.). 4,35.
13, 17.
1.
12, 23. (in usstassai).
auhjodau maurpr gatavidedun) Luc. 1,
5 (in dagam herodis). 25. 26 (in menop saihstin).
59 (in daga
36 (inkilpo in aldomin seinamma}.
6, 11.

15,

8,

(in

4 , 2.
jera fimftataihundin).
16 (In daga aabbato). 4, 25.
31. 5, 17. 35. 0, 1. 2. 6. 7. 12. 23. 7, 11.
21. 8, 13 (in mela fraislubnjos). 22. 9, 34 (in
pammei jainai qemun). 30. 37. 10, 12. 14. 21.
14, 14. 18, 30. 19, 42. 20, 1. 10. 19. 33.
loh. 6, 40 (in spedistin daga, dat.). 44. 7, 11

ahtudin).

(in

5 (in stika tnelis}.

(sokidedun ina in pizai dulpai). 22. 23. 37. 50


(in naht, wuTog). 11, 10. 24. 12, 20. 48. 14,
20. 16, 23. 26. 18, 39 (in pasxu). Rom. 13,
13. Cor. 1, 5, 5. 15, 19 {in pizai libainai). 52
(in brawa augins). Cor. 2, 1, 14. 6, 2. Eph. 1,
21 (in pamma aiva). 2, 7. 12. 0, 19 (in usluka
munpis meinis). Thess. 1, 2, 19 (in xristaun
quma). 3, 13. 5, 2. Thess. 2, 1, 7 (in andhiileinai xristaus). 10. Tim. 1, 4, 1. 6, 15 (dat.).
Tim. 2, 1, 18. 3, 1. Neh. 6, 17. Skeir. II, a
pulainais'). VI, c. (in 7nissaleikaim meb) auf, zu, ilg: Luc. 1, 20.
meina
usfulljanda in 7nela seinamma. loh. 12,
vaurda
25 in libainai aiveinon bairgip saivalai. Eph. 4,
30 ahmin veiha7nma gasiglidai sijup in daga usThess. 1,4, 15 pai bilaibidans in
lauseinais.
(in

mela

lam).

VIII, c;

qu7na fraujins.
sehr hufig,

und

3)

In

ethischer Beziehung,

in verschiedenen Verhltnissen, die

aber einander oft sehr nahe stehen,


der bergreifen, so a) in, an, iv
Verbis und in den Fllen, die oben
gefhrt sind; und wo in gewhnlich

in einan-

auch
bei

allen

unter

den

1) auf-

die Sphre an-

oder den abstracten Gegenstand, in Bezug auf welchen, oder in und an


welchem etwas geschieht, ist. Statt findet; so nach
visan Mth. 6, 4 sijai so a/-mahaii-tipa in /ulhsnja.
Luc. 16, 23 in balvein. loh. 15, 10 in friapi-ai Cor. \,
1, 20. 15, 17. Cor. 2, 13, 5. Eph. 5, 9. Phlpp. 3,
Tim. 1, 1, 4.
19. Thess. 1, 5, 4 (in riqiza).
2, 2. 4, 15; visan (bleiben) loh. 15, 9 in friupTim. 2, 3, 14 visais in paiinei (d. i. in
vai.
paim poei) galaisides; pairhvisan Rom. 11, 22
Tim. 1, 4,
in seiein. Col. 1, 23 i'n galaubeinai.
16 in paim; standan Cor. 1, 15, 1 in aivaggelja.
16, 13 in galaubeinai; gastandan loh. 8 , 31
giebt, innerhalb welcher,

7neinamma. 44 in su7ijai. Cor. 1 , 7,


1, 3, S. Tim. 1, 2, 15; sitan Mc. 10,
38 in vulpau. Luc. 1, 79; usmilan Eph. 2, 3
in fravaurhtim; gaggan Luc. 1 , 6 in anabusnim
in vaui-da

24. Thess.

94

IN.

jah garaihteim fraujins.


1-2,

35.

Cor. 2,

1,

frauvaurhlim. 5,2
17 in svekutipamma.

loh.

8,

in varein.

12 'in riqiza.
Eph. 2, 2 in

friapvai; qimun Luc. 8,


Tim. 2, 3, 7 i ufkunjija
sunjos; gaqiman Phipp. 3, 11; so Tim. 1, 2, 14
in missadedai varp (wo ia der Uebersetzung statt
fuit zu lesen ist facta est) und Luc. 1 , 11 varp
imma in siunai aggilus; liiggan Mlh. C, 13 in
14 in libainai.
fraistubiijai. 7, 13 in fralustai.
sunjai. Rom. 10, 19 i'n aljana;
loh. 16, 13
gasaijan Tim. 1, 1, 12 in andbahija; saian Gal.
in ahmin; und nach andern
6, 8 in leika
10, 27
Mth. 6, 6 usgibip pus in bairhtein.
Mc. 4,
patei qipa in riqiza. qipuip in liultadu,
2 qap du im in laiseinai. 12, 38. Luc. 1, 18
framaldrozei in dagam seinaim. 16, 10 triggvs
in

i'/j

11. 12.
'in 7najiagamvia.
visan in leitilamma
19, 17. loh. 7 , 4 in analangnein wa taujan. 8,
24. Rom.
21 'in fravaurhtai gadaupnan.
10, .5 in vitoda liban. II,
in viloda gahabaips.
23 galu/gjan sil: in ungalaubeinai. 13, 9 ana~
busns in pamma vaurda usfulljada. Cor. 1, 1, 21,

7,6

handugein gups ni kunnaida sa fairious gup.


13, 12 saiwam pairh skuggvan in frisahtai. 15,
Cor. 2, 8, 7
.58 ufarfulljan in vaurstva fraujins.
'in allamma managnan.
9 , 4. 8. 10, 14. 11, 9
(abweichend vom Griechischen, s. zu d. St.), 13,
Eph. 1, 4. 16. 2, 11. 3, 4.
Gal. 6, 1.
4.
Col. 1, 10.
18.
6, 15. Phlpp. 2, 22. 4, 3.
Thess. 1, 3, 2. 4,
24. 2, 16. 3, 15. 4, 12.
Tim. 1, 1, 2. 5, 10. Tim. 2, 2, 1. 9.
15.
Hierher gehren noch die elliptischen
Skeir. II, c.
Flle Mth. 6, 6 und 18 atla peins sa in fulhsnja.
Luc. 1, 77 kunpi 7iaseinais in afleta fravaurhte.
Cor. 1, 11, 25 sa stikls so niuj'o triggva 'ist in
meinamma blopa. Eph. 1 , 19 mikilei maihtais is
in

b) in der Angabe der Modalitt,


uns;
wie Einer etwas thut, erscheint, ist, wie Etwas
in dem Einer
geschieht, und des Zustandes,
in, bei, mit, iv: Mth. 6,
ist oder etwas thut,
29 nih saulaumon 'in allamma vulpau seinamma
gavasida sik sve ains pize. 7, 15 qimand at izvis
in vastjom lambe. Luc. 20, 46. Mc. 1, 23 und
5, 2 manna in unhrainjamma ahmin. 1 , 30 in
brinnon ligan. 3, 23 'in gajukom qipan. 12, 1.
4, 2. 11. 30. Luc. 8, 10. loh. 16, 25; Mc. 5,
25 in runa blopis visan. Luc. 8, 43; Mc. 8, 38
qiman in vulpau. Luc. 9, 26. 31 pai gasaiwanans in vulpau. Tim. 1, 3, 16 andnumans in
vulpau. Mc. 9, 1 qiman in mahtai. 12, 36 qipan
Luc. 1, 17. 2, 27. 4, 1.
'in ahmin veihamma.
14.
Luc. 1, 75 skalkinon gupa in sunjai jah
garaihtein. 78 in armahairtein gaveison. Rom. 7,
in

14, 18 in paim
6 skalkinon in niujipai ahmini,
skalkinop xristau. Luc. 2, 29 fraleitan 'in gavairpja.
8, 48. gagg in gavairpja. Cor. 1, 16, 11; Luc. 4,
1 9 frnletan in gaprafstein (wo in der Uebersetzung
zu schreiben ist).
8, 15 akran bairan
3 gup seinana sunu sandida

consolatione statt consolationem

6, 12 pairhvakan
in Pulainai.

Rom.

iti

8,

bidai.

37 in paim allaim (nml. diesen


Drangsalen) jiukam. Rom. 9, 22 usbeidan in managai laggamodein. 28 gamaurgjan in garaihtein.
12, 8 dailjan in allsverein u. s. w. Cor. 1 , 1
17 vailamerjan 'in snutrein vaurdis. 5, 8 dulpjum
ni in beista fairnjamma.
14, 21 in anparaim
razdom jah vairilom anparaim rodja. 16, 14 allata
in galeikja leikis.

friapwai vairpai. Cor. 2, 1, 12. 2, 1. 6, 4.


12, 9. 12.
1. 8, 2. 9, 6. 10, 3.
11, 9. 23.
Gal. 6, 1. 6. Eph. 1, 8. 2, 4. 3,3 (gatneljan

'in

7,

12.

in leitilamma)

4,

2.

15.

19.

16.

5, 21. 26.

6, 18. 19. 20. Phlpp. 1, 27. 2, 3. Col. 1, 6.


9. 12. 22. 24. 28. 2, 11. 23. 3, 4. 16. 17. 22.
4, 2. Thess. 1, 2, 17. 3, 13. 4, 4. 5. 16. 5,
13. Thess. 2, 1, 4. Tim. 1, 1, 3. 13. 2, 2.
7. 11. 3, 9.
4, 2. 5, 2. 5 fin. Tim. 2, 1,3.
2, 25. 4, 2. Hierher gehren die Flle, wo in
mit seinem Casus einen Adverbialbegriff bildet oder

Luc. 1, 44 lailaik pata barn in


Cor. 2, 7, 14 in sunjai rodjan. 11,
17 und 21 rodjan 'in unfrodein. Eph. 6, 24 /ri-

prdicativ steht:

svignipai.

jon

unriurein.

in

Col.

29 usvaurkjan

in

mah-

Luc. 4 , 32 in valdufnja visan. Cor. 2, 8,


1 2 in gagreftai
(so ist zu schreiben , s. Addend.
Tom. I. p. III) visan. Phlpp. 2, 6 in gupaskaunein visands. Tim. 1, 2, 12 visan in pahainai;
mit supplirtem visan Luc. 1 , 27 in fragibtim.
Cor. 2, 3, 11 in vulpau (wo in der Uebersetzung
tai.

manens statt exsistens zu schreiben ist); vgl. Col. 4,


6 vaurd izvar in anstai salta gasuqop sijai.
Cor,

2,3,8

vatrpan in vulpau.

manne vaurpans.

galeikja

in unlustau;

c)

steht

mit, durch, tv:


daupjan in ahmin.

auch

Phlpp,
21
,

Col. 3

2,7

in

vairpan

instrumental,

in,

schlich:

Mth. 3, 11
Mth, 6 , 7 'in
Luc. 3 , 16.
filuvaurdein andhausjan. Mc. 1 , 8 daupjan 'in
in ahmin.
vatin
9,
4 , 24 in mitap mitan.
29 pata kuni in vaihtai ni mag usgaggan hiba
28
Mc.
Luc.
43.
11,
jah
fastubnja.
9,
'in bidai
Luc. 20,
u. 29 in wamma vuldufnje pata taujis.
2. 8.
7, 25
1, 51 gatavida svinpeia in arma.
loh. 17, 17 veiin hnasqjaim vastjom gavasips.
han 'in sunjai. 19. Rom. 10, 9. andhaitan in
a)

Cor. 1, 16, 20 goleip 'izvis in frijonai


Cor. 2, 7, 6. 7. Eph. 1,
1, 5, 26.
2, 3. 7. 13. 4, 3. 14. 5, 18. 19. 6, 13,

munpa.
veihai.
3.

6.

Thess.

95

EV.
20.

Col.

1,

Thess. 2,

11.

c;

9.

3, 13

1,8.

11.

2, IC.

4,

zu d. St.). 4, 12.
Mth. 9, 34 mid
Mc. 3, 22 'in fauramaplja unhulpono unhulpons
usdreibip. Cor. 1, 7, 14 veihada ist qens so ungalaufj/andei in abin. 15, 22 in adama allui gadaupnatid
in xristau allai garjiunand. Eph. 1
G gup ansteigs vas uns in sunau seiiiamma.
10.
11. 2, 13. 3, 12. Phipp. 1, 26. 4, 13. Col. 2,
15.
Tim. 2, 2, 1;
d) hieran schliessen sich
mehrere meist dem
Griechischen
nachgebildete
mid meist nur in den Episteln vorkommende Formeln, wie: in fraujin Rom. 14, 17. 16, 22.

Tim. 1, 2,

18.

Skeir. I,

(s.

) persnlich:

Cor.

1,

2, 12.

7,

22.

12,

Gal. 5,

10.

13.

15, 58,

16,

19.

2,

21.

Eph. 1,4.

Cor. 2,
3, 20.

5, 8. 6, 21. Phlpp. 1, 14. 2, 29.


4, 1. 4. 10. Col. 1, 14. 16. 19. 3,
18. 20. 4,
17.
7.
Thess. 1, 5, 12. 16. 5,
27. Thess. 2, 3, 4. Tim. 1, 3, 16; in xristau
iesu Rom. 6, 23. 8, 2. 39. 12, 5. Cor. 1, 15,
18. 22. 31. 16, 24. Cor. 2, 1, 19. 20. 2, 14.
Gal. 1,
3, 14. 5, 17. 19. 11, 3. 12, 2. 19.
22. 2,4. 3, 28. 5, 6. Eph. 1, 1. 3. 6. 7. 10.
12. 15. 20. 2, 6. 10. 13. 21. 3, 6. 11. 4, 21.
32. Phlpp. 1, 26. 2, 1. 3, 3. 4, 7. Col. 1, 28.
Thess. 1, 2, 14. 4, 1. 16. 5, 18. Thess. 2, 3,
12. Tim. 2, 2, 1; in ahmin Eph. 2, 18. 22. 3,
5. 6, 18. Col. 1, S; ausserdem besonders in namin
Mth. 10, 41. 42. Mc. 9, 38. 39. 41. 11, 9.
Luc. 9, 50. 10, 17. 19, 38. loh. 10, 25. 12,
13. 14, 13. 26. 15, 16. 16, 23. 24.
17, II.
Cor. 1, 1, 13. 15. 5, 4. Eph. 5, 20. Col. 3,
17. Thess. 2, 3, 6; in andvairpja, s. andvaiipi
unt. Fairps; in augam, in, vor den Augen, Mc. 12,
11. Col. 3, 22; in vikun Luc. 1, 8; i tevui
Cor. 1, 15, 23; in pizai halbai, in diesem Stcke
Cor. 2, 3, 10. 9, 3; in paim svaleikaim, unter
solchen Umstnden , Cor. 1 , 7 , 15; in pamma,
darin, daran, dadurch loh. 9, 30. 15, 8. Cor. 1,
4, 4. 11, 22. Cor. 2, S, 10. Skeir. VIII, c;
in panimei, worin, weshalb, Rom. 8, 3. Cor. 2,
2, 12. Gal. 4, 18. Phlpp. 3, 12; wegen Luc. 1,
78 s. zu d. St.; in allamma Cor. 2, 2, 9 (f?s).
4, 8. 6, 4. 7, 5. 11. 9, 8. 11. II, 6. Eph. 5,
24. 6, 13. Phlpp. 4, 12. Col. 1, 10. Tim. 1,
3, II; in allaim Col. 1, 18. 3, 11. Tim. 2, 4,

4,

5;
in

17.

1.

3,

1.

in

managaim

Cor. 2,

Cor. 2, 6,
Skeir. VIT, c;

nichts.

25.

8,

22;

3.

7,

9.

e)

in

mit

in

vaihlai ni,

Phlpp. 1,

20.

dem Dativ

Mc. 1, 15. Gal. 2, 16 (iig). galaubeint Tim. I,


3, 13; gatrauan Rom. 14, 14.
Cor. 2, 2, 3
Cinl c. accus.). 7, 16. 10, 1 {dg).
Gal. 5, 10.
Phlpp. 2, 24. 3, 3; trauain halan Phlpp. 3, 4;
ananunpjan Cor. 2, 11, 21; galeikan Mc. 1 , 11;
vaila galeikan Luc. 3, 22; venjan Cor. 1, 15,

19; so auch Cor. 1 , 10, 2 in {dg) mnse daupidai vesun. Gal. 3, 27 in {dg) xristau daupidai
Cor. 1, 1, 13
vesup.
in {dg) namin paclaus
daupjan; vgl. Cor. 1, 4,
po pairhgaleikonda
in {dg) mis jah apaullon.
Luc. 16, 8 pai sunj'us pis atvis frodozans sununi Uuhadis in {dg)
kunja seinamma sind. Eph. 1 , 5 fauragaruirop
uns da sunice gadedai pairli iesu in (dg) imma.
Col. 1, 20 pairh ina gufripon alla in (dg) imma;
daher es auch zuweilen f) das Ergebniss, den

Erfolg ausdrckt: Rom. 13,

4 gups andbahta ist


(nml. die Obrigkeit) pus in (dg) godamma. Cor. 1,
4, 3 mis in (dg) minnislin ist. 7, 15 in ()

gavairpja lapoda uns gup. Col. 3, 15 (wo im Griech.


dg steht, und in der Uebersetzung qua statt quu
zu lesen ist). Cor. 2, 9, II gabignan in {dg)
allai ainfalpein.
Eph. 1 , 17 gibai izvis ahman
handugeins in ufkunpja seinamma. Col. 1 , 10
managnan (was der Abschreiber ausgelassen zu haben scheint) in (dg) ufkunpja gups (sonst gehrt
die Stelle hinauf zu b). Tim. 2, 3, 16 talzeins
in garai/itein;
g) endlich steht es auch an einzelnen Stellen causal, wie Cor. 2, 9, 13 wiiA-iVjan gup in ainfalpein (vorher ana). Gal. 1 , 24
in mis mikilidedun gup.
Cor. 2, 8, 20 ibai was
uns fairinodedi in digrein. 9 , 14 gairnjandans
izvara in (t c. accus.) ufarassau anstais gups.
Phlpp. 1, 17 in (ix) friapvai (vorher in c. genit.).
Eph. 3, 13 ni vairpaip usgrudjans in aglom meinaim faur izvis; so nach gamarzjan Mth. 11, 6.
Mc. 6, 3. Luc. 7, 23; afslaupips risan Gal. 4,

20; afagjan Thess.


15. 17. 11, 12. 12,

3; xcopan Cor. 2, 10,


Gal. 6, 13. Phlpp. 3,

gebun

ina.

Mc. 3, 9 skip habaip visan in


17 qimip vrakja in pis t^aurdis.

mana-

6, 17
herodes gaband iofiannett in kairndiadins. 26. 15,
10. Luc. 5, 19. loh. 6, 57. 7, 13. 10, 19. 32.

geins.

4,

so nach galaubjan

9.

Thess. 2, 1, 4; tcoftulja haban Gal. 6, 4.


Phlpp. 1, 26; faginun Luc. 1, 14. 10, 20.
Phlpp. 1, 18; svignjan loh. 5, 35.
C. Mit dem Ge/titiv, bedeutet es wegen, nm
willen, fr, und steht besonders 1) fr das
griechische i c. accus. Mth. 27, 18 in neipis at-

23.

iig,

3,

3.

Bedeutung an, auf,

tv,

5.

vgl.

auch, wenn eine Rcksicht, eine Beziehung


angedeutet wird, wo sonst gewhnlich der Accusativ
oder auch eine andere Prposition steht, in der
steht

1,

4,

12, 9. 11. 30. 15, 3. 21. Rom. 11, 28.


Cor. 1, 4, 6. 10. 7, 5. 26. 8, 11. 9,
10, 25. 28. 15, 31. Cor. 2, 2, 10. 3, 7.

11, 42.

13,
5.

5.

11.

15. 7,

12.

8, 9.

Gal. 2, 4. Eph. 2, 4. 4.

;
,

96

IN

IS. Phlpp. 1, 15. 24. 2, 30. 3, 7. 8. Col. 4, 3.


Thes. l, 5, 13. Tim. 1, 5, 23. Tim. 2, 1, 6.
12. Tit. 1, 13; besonders naclx faginon loh. 11,

15; sildaleikjan Mc.


26.

Rom. 14,

15;

6, 6; gaiirijis vairpan Mc. 6,


2) diu c. gcnit. Cor. 2, 8,

8 gipa 'in pizos uriparaize usdaudetns. Gal. 5,13


Thess. 1, 3,
in friapvos ahmins skalkinop izvis.
7 gaprqfstidai sij'um in izcaraizos galaubeinais
nach gaurs Mc. 3, 5 ; ganip3) fr Int c. dat.
nands Mc. 10, 22; afdaupnan Mc. 10, 24; sil
IS.
Luc. 5, 9; faginon Cor. 1,
Mc.
11,
daleikjan
IG, 17. Cor. 2, 7, 4. Luc. 15, 7. 10; aviliud
Cor. 2, 9, 15; hazjan gup Luc. 2, 20; 4) fr
vTttQ c. genit., nach aviliudon Cor. 1, 10, 30.
Eph. 1, 16; hauhjan gup Rom. 15, 9; wopan
Thess. 2 , 1 , 4 ; und sonst noch wie loh. 6 , 51
1
leik mein giba in pizos manasedais libainais.
1
4 0 siukei ist in hauheinais gups. Cor. 1, 1,
13. 11, 24. Cor. 2, 1, 6. 12, 19. Eph. 3, 1.
Thess. 2, 1, 5;
5) thqI c. genit: loh. 10,
33 in godis vaurstvis ni stainjam puh; besonders
nach hazjan gup Luc. 19, 37; aviliudon Thess. 1,
3, 9. Thess. 2, 1, 3; infeinan Mth. 9, 36; 6) 'tvv/.iv:
Mth. 10, 39 fraqisteip saivalai seitiai in meina.
Mc. 8, 35. 10, 29. Luc. 6, 22. 9, 24. 17, 33.
18, 29. Rom. 14, 20. Cor. 2, 3, 10; 7) -/qiv
c genit. Tim. 1 , 11 laisjan patei ni siculd ist
Skeir. II, a.
IV, d. YIII,
in faihugairneins.
deshalb,
in pis,
b;
8) dazu die Formeln:
rovrov y^giv: Eph. 3, 14. Skeir. IV, d; inuh
Rom.
deshalb,
(inup-pis
diu
tovto:
13, 6),
pis
Rom. 13, 6. Cor. 2, 7, 13. Thess. 1, 3, 7.
Tim. 2, 2, 10; ivextv tovtov: Mc. 10, 7; di:
Cor. 2, 2, 8. 4, 16. 5, 9 (3ib y.ut). 6, 17.
:

Thess. 1, 5, 11. Skeir. I, a. d. II, a. b. IH, d. IV,


b. VI, c. d; inuh pis nu, TotyuQovv: Thess. 1,
4, 8; in pizei (in pize Eph. 3, 13; dagegen ist
in pize Rom. 9, 17 unrichtig), weshalb, weil, w:
Rom. 15, 7. Cor. 2, 4, 13. 12, 10 (wo in der

INH.
nan, intrusgjan, invagjan, invidan, invandjan, jaBicomposita
visan
inveitan ;
ingaleikon ; anainsakan; viipinsandjan; 2) mit Substantivis: inahei,
ingardja, inkilpo, inmaideins, inniujipa, insahls,
,

invindipa;

inkuns ,

Inuh,

mit

3)

Adjectivis:

inahs,

ingards,

invinds.

dem

mit

in

uA,

enklitischen

Inuh

|)is (^inup-pis),

Inn,

adverb., hinein, iig

s.

In

s.

Mth. 9, 25. Mc. 5,

15, 43. Luc. 1, 28. 4,

40. 6, 22.

unt. uh.

C. 8).

I.

16. loh. 10,

18, 16; gewhnlich, und zwar wenn es dem


Verbum nicht nachsteht, mit demselben componirt,
s. inngaggan,
innvairpan; innatbairan, innatgaggan, innattiuhan ; inngaleipan; innufsliupan;
mipinngaleipan.
1.

Inna,

adverb., innnen, i'aca: Cor. 1,


mit Verbis zusammengestellt entspricht
fv..., so

griech.

inna gaggan

12;

5,
es

dem

(ifiniQiTittTiTv)

inna gameljan (iy/Quffeiv^


2 , 6 , 16;
Cor. 2 , 2 , 3 ; inna usvaurkjan (l'p)'r(T5'0j)
Col. 1, 29; s. Addend. Tom. L p. III.; so innakunds; dagegen innagahts, welches also wohl
fr inn steht, wie auch anda fr and.
Cor.

Innana,

adverb., 1) innen, inwendig, iaw&iv:


Cor. 2, 7, 5; 2) inerhalb, c. genit., law: Mc. 15,
16; s. zu d. St.

Innajiro

adverb.,

Mc. 1, 21.
7, 15.

Innuma,

23;

taid^tv:
1) von innen,
2) inwendig, tmod-tv: Mth.

comparat.

innerlich,
6 law:
,
innumin statt innunin
zu lesen, s. zu Col. 1, 29). Eph. 3, 16; o
i'awS-ev: Cor. 2, 4, 16.
adject.

Rom. 7, 22

(so

ist

hier

a.

Uebersetzung fr in qua zu lesen ist propter quod).


Eph. 3, 13. 4, 8. 25. Thess. 1, 3, 1; ov xgtv:
Luc. 7, 27; ov i'vsxiv: Luc. 4, 8; de rjv ahiav:
Luc. 8, 47; v^ ut>: Luc. 19, 44; diu to c.
infin.: Mc. 4, 15. Luc. 8, 6. 18, 5; dtoTi: Phlpp. 2,
26; Skeir. I, d. XII, b. IV, c. VI, a. c. in pizozei vaihtais (oder fairinos), weshalb, i tjv uhiav: Tim. 2,
1, 6. 12. Tit. 1, 13; diu tovto: Eph. 3, 1. Tit. 1,
5; in iris, weshalb? diaTi: Cor. 2, 11, 11; in pize
ei, deshalb dass, "va: Tit. 1, 5. Neh. 5, 18.
II.
In Zusammensetzung: 1) mit Verbis: inagjan, inaljanon, inirannjan, indrobnan, inliuhtja?t,
inmaidjan, inrauhtjan, insaian, insailjan, insaiiean,
insakan, insandjan,

insvinpjan,

intandjan, intund-

Ina

unt. Is.

s.

Inqis
Illilo

15,
11, 12.

loh.

inilll

V.

s.

w. igqis.

fem., Entschuldigung, Vorwand, TCQoqicKiig:


22.

Phlpp. 1,

18;

(inu an den Stellen des

Corintherbriefs, auch Cor. 2, 10,

yop,;j:

Cor.

Rmer- und

2,

ersten

15. Tim. 1, 5, 21.

Philem. 14. Skeir. I, b; altn. an, alts. ano, altfr.


0, one, ahd. ano, anu, nhd. ohne; Gf. I, 283.

Rchth. 964), Prposition mit dem Accusativ, ohne,


/WQt'g: Mc. 4, 34. Luc. 6, 49. loh. 15, 5. Rom. 7,
8. 9. 10, 14. 11, 29. Cor. 1, 4, 8. Cor. 2, 11,

Eph. 2, 12. Tim. 1, 2, 8. 5, 21. Philem. 14.


VII, b; vev: Mth. 10, 19; iy.TOQ:
Cor. 1, 15, 27. Cor. 2, 12, 2; nuQexiog: Mth. 5,

28.

Skeir. I, b.

INS
52

auch zur Umschreibung des a privatirum Cor. 2,


15 inu mitap, uniT^og; vgl. zu Rom. 10, 19_
:

10,

Ins,

unt.

s-

Inse
Is

is.

nom. propr., decl. graec, 'lovdaia: Mc. 1,


5. 3, 7.
10, 1. Luc. 1, 5. 2, 4. 3, 1. 5, 17.
6, 17. 7, 17. loh. 7, 1. 3. 11, 7. Cor. 2, 1,
6. Neh. 5, 14. 6, 18. Skeir. IV, b.

ludala-land,

Land.

unt.

s.

ludains (Judaius

11, 45. Cor. 1, 9, 20.


12, 13. Gal. 3, 28), nom. propr. masc, lovSatog: Mth. 27, 11. Mc. 7, 13. 15, 2. Luc. 7,
3. loh. 3, 25. 6, 4. 41. 52.
7, 1. 2. 8. 31.
48. 9, 22. 10, 19. 11, 45.
12, 11. 18, 35.
36.
Rom. 9, 24. Cor. 1, 9, 20. 12, 13.
Cor. 2, 11, 24. Gal. 3, 28. Thess. 1, 2, 14.
Neh. 5, 17. 6, 17.

Indaivisks,

lob.

adject.

jdisch,

Tit.

lovSaixg:

1,

neutr.

ludaivisko, adverb.
Gal. 2,

xcg:

auf jdische Weise, iov3ai-

14.

Gal. 2,

jdisch lebeo,

II,

couj.

lov5atC,tiv:

14.

28.

{Judas loh. 12, 4; lodas Luc. 3, 26),


nom. propr. masc, 'luvug und 'lovu: Mth. 27,
3. Mc. 3, 19. 6, 3. 14, 10. Luc. 1, 39. 3, 26.
30. 33. 6, 16. loh. 6, 71. 12, 4. 13, 26. 29.
14, 22. 18, 2.

InnijO

Inp
o/>,

(altn.

upp

ahd. uf,

gciecb. vnt^,

adverb.

47.

m,

Mth. 8,

1.

(Gr. II,

Haufe, o/Xog:

in

alts.

dn.

super;

lat.

Hhe

die

bei Verbis entspricht

engl., schw.

up, altfr.
nhd. o, oben, auf;
Gr. II, 49. Gf. I, 169),

agis.

holl,

op,

hinauf,

dem

es

uva'kinnv:
usliuhan, vydv: Rom. 10,

so

inpa,
2;

1)

uvui

oben,

uvw:

2) hinauf, uvo):

loh.

griechischen

Luc.

iup,

insaiwaii

Menge,

fem.,

472),

19,

41;

11,

ava

5;

'iup

.,

7.

Gal. 4,

26.

PhJpp. 3, 14.

Col.

3,

Skeir. II,

lapcina, von Neuem, uvwS^fv: Gal. 4,

1.
a.

adject.,

comparat. iiutiza,

etwas leicht wird;


qttQitv:

lasUa,

Gal. 4,

fem.,

1, 7).

fem.,

pers., er,

7,

10, 25. 35. 36.

8,

3.

20.

11,

9,

10.

25,

11.

19.

26,
Mth. 5,

65. 27, 19. 53. 64. u. s. w. dat. imma :


25. 39. 40. 41. 8, 1. 3. 4. 5. 7. 15. 16. 19.
20. 21. 22. 23. 27. 28. 9, 2. 9. 19. 27. 28. 32.
10, 32. 11, 2. 11. 27, 11. 13. 14. 19. 42. 44.

8,

2.

5.

7.

u.

Mth. 6, . 7, 24.
9, 18. 24. 31. 10, 33.
2. 3. 11. 18. 43. 48. 49. u. s. w.;
Mth. 9, 32. Luc. 6, 11. 9, 36.

s.w.; accus, tna:

25. 31. 34.

26, 71. 27, 1.


nom. eis:
14, 12. 18, 34.

loh. 17, 8. 1. Rom. 11, 31.


10, 12. Gal. 2, 9; genit. Yze:
Mth. 6, 14. 15. 7, 16. 20. 8, 34. 9, 2. 4. 29.
35. 36. 10, 29. 11, 1. u. s. w; dat. im: Mth. 6,
1.

7,

7.

16.

12. 23.

8,

4.

26. 32.

9, 12. 15. 18.

25, 40. 45.

27, 17. 48.


Mth. 6, 26. 7, 16. 20.
29. 9, 30. 10, 26. 27, 10 u. s. w; Femininum,
genit. izos: Mth. 5,
sing. nom. si: Luc. 7, 12;
10, 35. Mc. 1, 31. 5, 29.
28. 8, 15. 9, 25.
41.
Luc.
5.
58. 7, 47. 8, 44.
9.
1,
7, 26. 14,
54. 55. 56. 10, 10. loh. 11, 1. 5. 16, 21. Cor.
1, 10, 26. 28. Gal. 4, 30. Tim. 2, 3, 5; dat
izai: Mth. 5, 28. 31. 10, 39. Mc. 5, 34. 41.
10, 15. 14,
43. 6, 23. 26. 7, 27. 29. 8, 35.
6. 16, 11. Luc. 1, 28. 29. 30. 35. 36. 38. 45.
56. 58. 61. 2, 6. 7, 12. 13. 8, 48. 55. 9, 24.
24.

28.

65. u.

s.

30.

w;

11,

4.

accus, ins:

10, 9. 16, 16. 17, 33. 18, 17. 19, 45. loh. 11,
Rom. 9, 12. 10, 5.
12, 25.
23. 31. 33. 40.
Cor. 1, 7, 13. Eph. 6, 20. Col. 4, 2; accus.

Mc. 1, 30. 5, 33.


Mth. 8, 15. 9, 18.
Luc. 4, 39. loh. 11, 31. 33. 12, 7; plur. genit.
130 : loh. 11, 19; dat. im: Mc. 16, 6. Eph. 4,
18. Tim. 1, 5, 16; accus, ijo; Mc. 16, 8. loh. 11,
19; Neutrum, sing. nom. ita: Mc. 4, 37; genit.

begnstigt,

dem

is.-

32.

dia-

22.

imma: Luc. 1, 66.

anaig:

sie,

41.

besser sein,

I.

Erleichterung,

13. (Theas. 2,

n.

iusiza vitan,

3.

ija:

9.

Inpa|>ro, von oben, avto&tv: Mth. 27, 51. Mc. 15,


38. loh. 3, 3. 31. 19, 11; vw: loh. 8, 23.
Skeir. II, a. IV, c.

Ins,

3.

Gr. I, 785),

13. 23. 25.

5, 35.
20. 21.

Cor. 2, 6,

indaS

ig;

lat.

Mc. 6,

'Iwotj:

Pronomen personale

ila,

plur.

ladaiviskon,

indecl.,

es, gewhnlich uvTog; z. B. Masculinum: sing,


nom. is; Mth. 8, 24. Mc. 1, 8. 45. 2, 15. 25.
3,8. 13. 4, 27. 38. 5, 4. 6, 55. 7, 36. 8,
29. Luc. 1, 8. 2, 28. 4, 15. 30. 5, 1. 12. 16.
17. 6, 8. 20. 35. 7,5. 8, 1. 22. 37. 42. 54.
9, 18. 29. 51. 10, 1. 15, 14. 16, 24. 17, 11.
18, 35. 39. 19, 37. loh. 6, 15. 7, 10. Cor. 1,
15, 25. 28. Cor. 2, 10, 7. Eph. 5, 23. Col. 1,
Tim. 1, 3, 7; genit. is.- Mth. 3, 11.
17. 18.

54. 55. 64.

Skeir. III, b.

14.

nom. propr.

(ahd. iV, nhd. er;

I,

Indaia,

97

is.

Cor. 2,

8,

Mtu. 7, 27. Mc. 4,


Tim. 1, 1, 8; dat.
35; accus, ita: Mth. 5,
16. 6, 28. 29. 9, 36.

48.

8,

16.

loh.

15, 2.

loh.

8, 44.

Col.

2,

14,

29. 27, 59. 60. Mc. 4,


11, 17. 15, 46. Luc. 6,
7, 20. Eph. 5, 29.

Rom.

13

iSAR

98

4, 17; plur. nom. y; Luc. 2, .50;


10, 13. IC. Luc. 1, 7. 2, 42. 49.
Im Nominativ auch fr o, tj, ro:
50. 51. 5,2.
Mth. S, 32. 9, 31. 26, 66. 27, 4. 66. Mc. 3,
4. 5, 34.
6, 24. 28. 7, 6. 28. 8, 5. 20. 28.
33. 9, 12. 19. 21. 32. 34. 10, 3. 4. 22. 26.
36. 37. 39. 48. 50. 11, 6. 12, 3. 14. 16. 14,
11. 46. 52. 61. 64. 68. 70. 71. 15, 2. 13. 14.
Col. 2,
dat.

14.

Mc

im:

Luc

4, 40. 43. 5, 33. 34. 6,


7, 4. 40. 43. 8, 21. 24. 56. 9, 13. 19. 21.
59. 10, 27. 29. 15, 27. 29. 16, 7. 17, 37.
21. 23. 27. 29. 41. 19, 34. 20, 5. 11. 12.
23.

25.

1, 29.

loh. 9,

15. 17. 38.

18,

7;

omog:

lOSEF.
Iditv,

gr.

Rchth.

/rat, fretun'), fressen, xaii11, 20; xaTacpytiv: Mc. 4, 4.


15, 30. s. zu d. St.

Luc. 8,

5.

conj.

Cor.

18,

Af-c^a, masc,
Luc 7, 34.

17.

Uz -eta,

45.

Luc.

Krippe,

7,

Rom. 8, 9. s. zu d. St.; hiivog: Mc. 16,


19, 4. Ich. 7, 29. 8, 42. 9, 9. 14,
12. 16, 8. 18, 17. 25. Cor. 1, 9, 25. Cor. 2,
8, 9. Tim. 2, 2, 12; im Genitiv auch fr umov
(sonst Seins): Mc. 7, 26. 8, 3. Thess. 2, 1, 10
(an welchen Stellen jedoch auch mehrere Codd. aiTov lesen). Zuweilen steht auch der Nominativ als
Subject beim Verbum, wo im Griech. das Pronomen weggelassen ist: Mth. 11, 23 eis veseina
Mc. (7, 36.) 15, 44. Luc. 1, 63. 7,
O'/uHvcAj).
50. 14, 14. 18, 38. loh. 6, 21. 9, 8. 12. 18.

essen,

(prart.

Fra-atjan,
/.tiCiiv

S24.

Gf. I,
ilans,

17, 27. 28.

Cor. 2,

a&i'iiv:

10.

16, 21.

16.

25.

elun,

at,

I,

conj.

hUiy: Luc. 15,


Fra-iftan

Gr. TI,

edere;

lat.

717),

veratzen, vertttern, i//w-

II,

13,

3.

Fresser,

Mth. 11, 19.

rfyog:

masc, oder Uz-eto, neutr. , Essgeschirr,


(puTvrj-. Luc 2, 7. 12. 16.

44. 45. 46.


11. Luc.

11,

13.

18, 28. 31. 40. Cor. 1,

16, 12.

Luc

3,

nom. propr. masc, 'lauvac Mth.


20, 37. Rom. 9,
:

Luc. 3, 34.

8, 1
7.

Mc.

10.

2,

Gal.

4, 28.

Iftnma

(Gr.

IlSkarioteS

(jskarioteis Mc. 14, 10; Iskarjotes


14, 22), nom. propr., 'lay.uQMTTjg: Mc. 3,
19. 14, 10. Luc. 6, 16. loh. 6, 71. 12, 4. 13,
26. 14, 22.

loh.

Israel,

nom. propr. masc, 'loQay'jX: Mth. 8, 10. 9,


33. 10, 23. 27, 19. 42. Mc 12, 29. Luc 2,
25. 32. 4, 25. loh. 12, 13. Rom. 9, 27. 31.
11, 26. Cor. 2, 3, 7.

Israeleites

13. Gal. 6,

(israelites

'lagar/lhrig:

Rom.

9,

Rom.
4.

16. Phipp. 3, 5.

9, 4),

11,

1.

nom. propr.,

50),

II,

nchste;

iftumin daga,
inuvQiov: Mth. 27, 62.

lodaS,

(altn., altfr.

eta,

alts.,

adject, der folgende,


folgenden Tage, rfj
Mc. 11, 12. loh. 6, 22.

am

Luc

w. iudas.

v.

lolianiia,

nom. propr. fem., 'Iiovva: Luc.

3, 27. 30.

loliannes

{lohannis Mc. 6, 14), nom. propr.


Mth. 9, 14. 11, 2. 4. 7. 11.
1, 9. 14. 19. 29. 3, 17. 5, 37. 6,

'Iwvviig:

12.

13.

Mc

16.

17.

8, 28.

2.

8, 3.

nom. propr. masc, 'Icoavvv und 'Iwvav:

15.

5,

10.

9, 2.

33.

6,

28. 29.

8,

24. 25.

Skeir. III, b.

loreim,

3.

25.

10, 35. 41. 11, 30. Luc 3,


16. 7, 18. 19. 20. 22. 24.

9, 9.

10, 41.

nom. propr. masc,

20,

'IwQii/.i:

4.

loh. 3,

Luc

3, 29.

lora, nom. propr. masc, 'Icoq: Esdr. 2, 18.


loses nom. propr. masc, '/wer?/: Mth. 27, 56.

Mc

15, 40. 47.

Luc

3, 29.

Cor. 2, 11, 22.

etan, ahd. ezan,


nhd. essen, atzen;

agls.

'hovQala:

graec,

nom. propr., 'Iwvav: Neh. 6, 18.

s.

losef,

engl, eat, schw. ta, dn. cede,

decl.

12, 12.

Moanan,

masc,

Itan

nom. propr.,

1.

lolianna,

Isak,
26.

14, 17.

Itnraia

Mc

nom. propr. masc,


15, 43. 45. Luc 2,

loh.

6, 42.

Skeir. II, a.

"hoafjqi:

16.

23.

Mth. 27, 57.


24.

30.

33.

EABALLARJA

KARA.

99

K.
Imaballarja,

Kaeinan

Hanrbanann

nom. propr., Mon. Aret.

nom. propr. masc.

Luc. 3,

Kul'ydy:

36. 37.

subscr.

Haidnieiel,

nom. propr. masc, Kadfur;X: Esdr.

40.

2,

Kanrinj>0,

Kaidron, nom. propr., Kt^Qiuv: loh.


Haisar (vox lat.), masc, der Kaiser,
Mc

12, 14. 16. 17.


24. 2.5. loh. 19, 12.

Kaisara-gild,

Kaisaria,

KalbU

Luc

3,

I.

xuTaag:

20, 23.

1.

Mc

nom. propr., Kutau^t'u:

8, 27.

cealf, ahd.
engl, calf, schwed. , holl. half, dn. katv,
kal
nhd. kali; Gr. II, 58. Gf. IV, 391), fem., die
(altD.

l^al/r,

Cor. 2,

I,

I.

23.

HavarinprasiKaurinpatus Cor. 2. inscr. und subscr.),


nom. propr. masc, KoQivd^iog: Cor. 1. subscr.
Cor. 2. inscr. 6, 11. subscr.

Kanril

(altn., altfr., ahd., schwed., dn., nhd.


krn, alts. curni, agls., engl, com, holl. koorn;
Gr. II, 61.
375. Gf. IV, 494. Rchth. 877),
neutr., Getreide, caoi: Mc. 4, 28.
Luc. 3, 17.
16, 7.

m,

Gildan.

unt.

s.

2, 1.

18,

(vox hebr.), xoQavv: Mth. 27, 6.

nom. propr. fem., KQiv&og: Rom.

alts.

calf,

agis.

Kanrno, neutr., Korn, Krnchen,


31. Luc 17, 6. loh. 12, 24.

xxxog, Mc.

4,

junge

Kuh

Num.

(dfiaXig nach

19, 2): Skeir. III,

c.

KaldS

(altn. kaldr, alts. cald, agls. ceald, altfr.


ahd. kalt, engl, cold, schw. koll, dn. kold,
koud, nhd. kalt; Gr. II, 9. Gf. IV, 381.

kald,
holl.

Rchth. 8.56),
neutr.

kald,

Kalkjo

adj.

kalt,

die Klte,

(Kalki?),

ipi/og:

fem.,

Mth. 10, 42;


loh. 18, 18.

i/a'/poj:

die

Hure,

tio^vi;

Luc.

15, 30.
5,

Mc 7, 21. Gal. 5, 19. Thess. 1, 4, 3.


KananeiteiS, nom. propr., liuyuvhr^g: Mc. 3, 18.
32.

Kaillljan, s.
Kajaf*a, nom.

unt.

masc, KaiMfui: Luc.

3, 2.

(oder Kaulausnaius), nom. prnpr.,


Coloss. subscr.
(s. zu Thess. II.

KoXoaautig:

Kaurjan,

fiagig:

Gal. 6, 2.

beschweren, belstigen, aQtiv:

conj. II,

Luc. 9, 32. Cor. 2, 1, 8. 5, 4. Tim. 1, 5,


16; uQvrttv: Neh. 5, 15; uQvv tlvui: Neh. 5,
18; xaTau.(}Hv: Cor. 2, 12, 16; intaQiiv:
Cor. 2 , 11, 8.
Thess. 2 , 3 , 8 ; xuTuvaQxv
:

Maiipatjan

(vgl.

engl, cuff, schwed. kuffa,

dn.

anom. praet. kaupasta,


Ohrfeigen geben, y.o}.uqiteir: Mth. 26, 67. Mc 14,
65. Cor. 1, 4, 11. Cor. 2, 11, 7.
griech. xnriiv;), conj.

KaiipOIl

Ana -kaurjan,

dass., ImuqtTv: Cor. 2, 2, 5.


Mifi- kaurjan, mitbelstigen; mip-kauriJiB daupati Vs, mitbetrofTen durch seinen Tod, arfifiOQ-

capon, capan, agls.


altfr. kapia, ahd. kaufon
engl, cheapen,
ceapian
schw. kjpa, dn. kjbe, holl. koopen, nhd. kaufen; vgl. gr. xntjXog, lat. caupo; Gf. IV, 372.
Rchth. 859), conj. II, Handel treiben, ngay/.iaTtvtad^ui: Luc. 19, 13.
(altn.

kaupa,

alts.

Kanrazein,
Luc.

Kanrban

nom. propr.,

&avaTW avzov:

Kaureins,

Phipp. 3, 10.

fem.. Schwere, Gewicht, /Spof: Cor. 2,

Un- kaureins,
kaureinom,
9.

inscript.).

21.)

schwer,

adject.,

4, 17.

18, 13. 14. 23. 28.

57),

Kaurifia, fem., Last, Qog:

qovftivog

Kunnan.

propr.

HaillanSSanS

kjep

(Gr. II,
10, 10.

Cor. 2,

12, 13. 14.

Kalkinassus, masc, Hurerei, nogviia: Mth.

loh.

KaiirS

^j^opa^iV:

(Mth. 11,

Mc

7, 11.

d. St.

Kansjail,
qtiv:

Kara

Cor.

Kiusan.

unt.

s.

Kapillon

(lat.

capUlus), conj. II, scheeren, xii-

11,

1,

6.

engl, care;
lat.
agls. caru,
cuia; Gr. IT, 57. Gf. IV, 464), fem., Sorgej
kar-ist (d. i. kara ist), es kmmert, mit dem
Accusativ der Person und Genitiv der Sache, /iUXit
loh. 10, 13. 12, 6; blos kara Mc 4, 38. 12,
14; ica kara unsis, li TTQog i}f.ig: Mth. 27, 4.

(ahd.

Un-karja,

chm-a,

Mc. 4, 15. h.
Tim. I, 4, 14.

adject., sorglos,

karja visan

Karon,

10, 13.
(vox hebr.), /.OQv.

zu

s.

Unbeschwerlichkeit; in allaim unCor. 2, 11,


nuvzl uaQr^g :

Iv

conj.

ufuJ.iTv:
II,

sich

kmmern, fiAu:

7, 21.

13*

I;

un-

Cor. I,

KAREIAtUREIM

100
Ga-karan,

Tim.

conj. 11, morgen, inif(t'a!}nt:

KLEMAINTUS.
cairpan, schwanger werden, avXXuftfiaviiy

1,

3, 5.

Kareiapiareim,

nom. propr.

Ka^ia-

indecl.,

Karkara

carcer), fem., Kerker, Geliigniss,

(lat.

Mth. II, 2; cfvlayJy. Mth. 5, 25.


25^ 39. 44. Luc. 3, 20. loh. 3, 24. Cor. 2, C,
5. 11, 23.

Siatmiiigtov:

KaS
111,

Kgnog:

nom. propr. masc. ,

14ari>n.<ii,
4, 13.

Tim.

2,

21.

ahd. char, diin. kar;

(altn.

ker,

456.

Gf. IV,

27.

3,

463),

neutr.,

Gr. 11, 52.


Gefass, oxtiog:

16.

II,

Cor. 2, 4, 7.

Ka^a,

ahd. hez,

ketill,

engl, kettle,

kelel, nhd. kessel; gr.


Gr. Ill, 457. Gf. IV, 537.

Mc. 7,

Kessel, xalxi'ov:

agis.

schw. keitel,

lat.

masc,

4.

(tox lat.), fem., Caution,

nom. propr. indecl., XucfiQ:

Mon. Neap.
Esdr. 2,

nom. propr. indecl, KuTCiQvuolfi:


11, 23. Mc. 1, 21. 9, 33. Luc 4,

5.
I.

Bopp 115
1,

cennmi,

kai, kijun

ahd.i-wan, nhd. keimen;

alts.,

Gr. I, 854.

f.

IV, 26.

Gf

IV,

4.50),

kijans, keimen.

4, 27.

Us-keinan,

Luc

dass., (fiVTJvat:

8;

iy.rfvTjvar.

mitaufsprossen, avj^Kfvr^rai: Luc.

8, 7.

Haus, nvQyog:

Mc

sesaal, i-toyaiov:

9,

12,

II,

1.

160), neutr., 1) Thurm,


Luc 14, 28; 2) Spei-

Mc. 14, 15.

nom. propr. masc, K?jq)g:


5.

Hileikia,
Kilftei

ct/n,

alts.,

ahd. kinni,

kind, holl. kin, nhU.


kinn;
lat. gena; Gr. III, 401. Gf IV,
,
450. Rchth. 869), fem., Backen, aiuywv: Mth. 5,
39. Luc 6, 29.

Kintns,
KillSan

engl, chin,

diin.

15,

kioaa,

Cor. 1,

I,

5.

(vgl. agls. cild,

kiora,

Mth. 5, 26.

kiosan,

alts.

coron,

ceosan, costian, altfr. kiasa, ahd.


churi^ kiusan, engl, choose, schwed. kesa, dn.
kaare, hol), kiesen, nhd. kiesen, kren, kosten;
Gr. II, 22. Gf. IV,
lat. gustare;
gr. yivead-ut,
507. Rchth. 8C8), conj. 1, kaus, kusun, kusans,
whlen, prfen, doxi^iu^iiv: Cor. 2, 8, 8. Gal. 6, 4.
II,
dass., Rom. 12, 2. Cor. 1,
16, 3. Eph. 5, 10. Tim. 1, 3, 10; part.
gakusans, auserwhlt, dxiftog: Rom. 14,
Cor. 2, 10", 18. 13, 7.

Ga-kinsan,
praet.

18.

13,

5.

6.

Us - kiusan

verworfen,
1,

Tit.

7.

16.

Cor.

udxiftog:
s.

zu

d.

2,

St.

auswhlen ,
,
Soxi^i.HV
2) verwerfen, c. dat., unoSo8, 31. Luc 9, 22. 17, 25. 20,
Cor. 1,1,19; 3) hinauswerfen,

1)

y.tHfyiv:

er -

Mc

ud-ixHv
Luc. 4, 29; part. praet. uskusans,
verworfen, doxtfiog: Cor. 1,9, 27. Tim. 2,
3, 8. Tit. I, 16.
1 7

Kustus, masc, Prfung,


13,

2.

dat.,

yivtaiJ-ui:

engl,

21.

child), fem., Mutter-

Luc. 1, 31.

In^kilfio, fem., eine Schwangere, ^ l'yxvog:


Luc. 2, 5; ovvitXi](pvTtt: Luc. 1, 36; i'nkilpo

Mc. 9,

1.

Luc. 9,

27.

14, 24. loh. 8, 52. Col. 2, 21.

Ga-kausjan,
(altn.

prfen, Soxt^il^itv.
klekia,

klakinn,

Cor. 2, 8, 22.

schw.

utkliicka,

dn. utklrnkke), adject., gebrtet, geboren.

Niu-klcJlS,
1,

Cor. 2, 2, 9.

doxifir]:

3.

Ga-kusts, fem., dass.. Cor. 2, 9, 13.


Kausjan, conj. 11, 1) prfen, c. accus., doxijuu^civ.
Luc 14, 19. Cor. 2, 13, 5; 2) kosten, c gen.

'*'KlallS

nom. propr. fem., Kihxla: Gal.

leib, yaaTTjQ-.

masc, Heller, xoSQvTrjg:


(altn.

agls.

und

Helikn (altn.ga?/tn; Gr.

12.

kinn, ngls.

(altn.

kin,

altfr.

8,
8,

Mc. 13, 28.

Mijms- keinan,

Kefa.S,

Luc. 2, 2.

visan kindins, ijyfftoviviiv:

KilinnS

iy.ukXiiv:

Us-keian, aufkeimen, (pvTJvai: Luc. 8, 6.


Keinan, conj. III, keimen, wachsen, Xaaruviii':

Mc

9jyei.Uv:

Thess. 1, 5, 21;

17. 24.

loh. 6,

*Keiail (agls.
conj.

Mone, Gesch. des nord. Hcidenthums,


229. 231. 756), masc, Statthalter,
Mth. 27, 2. 11. 14. 15. Luc 20, 20;

DRA.

165.

Unga-kusans,

St.

d.

Kafarnannt,
Mth. 8,
31. 7,

11,

28.

KavtSJO
zu

cytel,

catilliis;

Rchth. 867),

Hafairi
s.

7.

dn. k/'edel,

y.uxi'k'rj,

holl.

25.

27,

Mth.

xtQufitvg:

21.

(altn. kati,

ketel,

altfr.

hiess der

Marceil. 28, 5.

coston

masc, Tpfer,

Rom. 9,

KatilS

alts. hunnu;
bei den
Knig hendinos, s. Ammian.

agls. eine,

(vgl.

gr. ytviiov

Luc. 8, IG. n, 31. Rom. 9,


Thess. 1, 4, 4. Tim. 2, 2,
20.21; xiQUfiiov. Mc. 14, 13; drog: Luc. IC, 6.

Mc.

Kindini^
Durgimdern

Esdr. 2, 25.

&iagi'fi:

Luc

24.

Luc

neugeboren,

10, 21.

Cor. 1, 13,

klein,

II.

jung,
Gal. 4,

rt'jTiiog:

1.

Eph.

4, 14.

Niu-klahel,

KlemamtnS

fem.,

Kleinmuth:

Skeir. VII, a.

{Klaimaintus Phlpp. 4 , 3.
nom. propr. masc., Kh]u7jg: Phlpp. 4, 3.

h. ].),

KLISMO
SUismiO
13,

fem., Klingel, Schelle, xvfiaXov

Cor.

1.

13,

KnSlI
kni,

uXulZnv: Cor.

conj. II, klingen,

BUisrnjan,

I,

KLNNAN.
Luc. 3, 7; (tvyytviiu: Luc. 1, 61; q,v\ri:
36. Phlpp. 3, 5; ffTjtiiQiu: Luc. 1, 8.

Alja-kuns
u.XXoytnig\

1.

kne,

(altn.

ahd. kniu

cnio,

alts.

nhd. knie; gr. yvv ,


Gr. III, 405. Gf. IV, 575.

holl.,

Knie, yvv: Mc. 15, 19.


11. Eph. 3, 14.

agls.

cneov

schwed.,

knee,

engl,

altfr.

dn. knce,

f^enu; Bopp 81.


Rchth. 875), neutr..
Luc. 5, 8. Rora. 14,

101

19; widernatrlich, nu^u (fvatv: Rom. 11, 24.


In-kuns, stammverwandt, avfi(fvXiTt'jg: Thess. 1,

lat.

2,

14.

Sama-kuns, verwandt, avyyivrjg: Rom. 9, 3.


*Kunds (alts. ...cund), adject., von einem Geschlecht,
einer Art.

conj. II, niederknien, yovvniXHv: Mc.


10, 17; knivam knussjan, dass. , Mc. 1, 40.

Airl>a-kunds,

(^Knoda

fem.,

572),

knot ;

? agis. cneo, alts. cnosles, ahd.

Geschlecht,

Stamm,

ytrog:

Goda-kunds,

Luc. 9, 14.

Hnkjail

mnnlichen Geschlechts,

apffj;v:

edeln Geschlechts,

ivyivr,g:

Luc.

19, 12.

(altn.

koss, ahd. kussian,

cyssan,

agls.

Skeir. IV,

ix zr^g yrjg:

Gal. 3, 28.

Luc. 2, 23.

KnbituS (vox lat.), masc, das Liegen, Lager, xhai'a:

irdisch,

31.)

Guma-kunds,

Phipp. 3, 5.

sian,

(loh. 3,

c.

Gf. IV,

2,

(aljaknns Eph. 2, 19), adject., fremd,


Luc. 17, 18; ni/.QOixog: Eph. 2,

Knusi^an,

KllOd<l

Luc

altfr.

alts.

cus, cus-

kos, engl, kiss, schwed.


kssen, nhd. kssen; Gf.

kyssa, dn. ki/sse, holl.


5-23.
chth. 878), conj. II, kssen c. dat.,
qiXiiv: Mc. 14, 44; xaTUfiXeTv: Mc. 14, 45.
Luc. 7, 38. 15, 20; q^lXrjfia ovrur. Luc. 7, 45.

IV,

Bi-kukjan,
TucpiXitv:

bekssen, mit Kssen bedecken, xuLuc. 7, 45.

^Knmbjail

(gr-

ximiiv^

lat.

cumdere),

conj. II,

Qina-kunds,
Gal. 3,

Himina-kunds,

niederlegen,

uvuxttcrd'ai:

himmlisch, ov^xitvioc

Ufarhimina - kunds ,

^^Xtc:

Luc. 2, 13;
1,

2,

6.

Cor.

I,

3.

d.

dass., inovQviog:

15, 48.

lana- kunds,
25.

sich

Geschlechts,

inavQviog: Cor. 1, 15, 49. Eph.


3, 10. 0, 12. Skeir. II, b. IV, c.

liegen.

Ana-kumbjan,

weiblichen

28.

Hausgenoss,

or/.iay.g:

Mth. 10,

36.

(altn. kna, kunna, kanna, alts. cunnan,


cnavan, cunnan, altfr. kanna, ahd. kunnan,
engl, know, can, ken, schw. knna, kunna, dn.
kjende, kunne, holl. kennen, nhd. kennen, kijnnen;
[Caecil. ap. Diomed.
altlat. gnoscere
gr. yvcTivui,

Knnililll

Mth. 9, 10. Luc. 7, 37. loh. 6, 11. 12, 2.


13, 23. 28; xuxuxad-ur. Mc. 2, 15. Luc. 5,
29. Cor. 1, 8, 10; avvavaxad^ui: Luc. 14,
15; uvuxlivta&ur. Mth. 8, 11. Luc. 7, 36;
avanlnriiv. Mc. 8, 6. Luc. 14, 10. 17, 7.
Ich. 6, 10. 13, 12; imnlnrciv: loh. 13, 25;

agls.

gavaurkjan anakumbjan,

nun, praet. kunpa, part. kunps, kennen, wissen,


yiyvwaxuv: Mth. 7, 23. Mc. 4, 11. 13. 13, 28.
10, 22. 16, 15.
29. Luc. 1, 18. 34. 8, 10.
loh. 6, 15. 42. 7, 49. 8, 43. 55. 10, 14. 15.
17, 3. 23.
27. 12, 6. 14, 7. 17. 15, 18. 21.

sich lagern lassen,

c.

dat.,

xaTuxXiveiv: Luc. 9, 14; gatauj'an anakuvtbjan,


dass., c. accus., uvaxXi'viiv: Luc. 9, 15.

Mif>ana-kuinbjan, sich zusammen


avyamxuaar. Mth. 9, 10. Mc. 2,
26.

Luc. 7, 49.

niederlegen,
15.

6,

22.

25.

14, 10.

Kamei, unt. Tahipa.


Knna-veda, unt. Vidan.
Hunds 1) unt. Kuni; 2) unt. Kunnan.
cunni, agls. cyn,
ken,
Hnni (altn. kyn,
s.

s.

s.

s.

alts.

altfr.

kon, ahd. kunni, engl, kin^ kind, schw. kn, dn.


kjn, holl. kunne; gr. yi'i'og, lat. genus, gens; vgl.
kunnan; DKA. 468. Gf. IV, 438. Rchth. 862),
neutr., Geschlecht, ylvog:

Gf. IV,
1, 378]; Bopp 81. 123. Gr. II, 34.
408. Rchth. 858), conj. anom. praes. kann, kun-

Cor. 2, 11, 26;

yivt:

Mth. 11, 16. Mc. 8, 12. 9, 19. Luc. 1, 48.


16, 8.
17, 25; yivvT^^iu:
7, 31. 9, 41. 43.

2,

Rom. 7,
4.

3,

2.

1.

5,

Cor. 1, 1, 21.
16. 21.
8, 9.

13, 19. Cor. 2,


Eph. 3, 19. 5,

Phlpp. 3, 10. Col. 4, 8. Tim. 2, 1,


2, 19. 3, 1; iniyiyv(6axiiv: Cor. 2, 13, 5;
ildivai: Mth. 26, 72. 27, 65. Mc. 1, 24. 34.
6, 20. 10, 19. 12, 24. 14, 71. Luc. 4, 34. 18,
5.

6, 22.

18.

8, 19. 55.
loh. 6, 42. 7, 15. 27. 28. 29.
9, 29. 10, 4. 14, 5. 16, 30. Rom. 7, 7. Cor.
Cor. 2, 5, 16. 13, 6. Gal. 4, 8.
1, 7, 16.
Thess. 1, 5, 12. Thess. 2, 1, 8. 3, 7. Tim. 2,
Mc. 14, 68; yvMQiCuv:
3, 15; inlaxaa&ur.
Phlpp. 1, 22. Skeir. I, b. 111, a. V, a. d. VlI, a.
20.

KRIUSTAN.

KINNAN

102
Dn-kannands,
10,

Ana-konnan,
Cor. 2,

At-knnnan,
Col. 4,

3,

Rom.

lesen,

uyuyiyrcaxay.

zuerkennen,

gewhren,

naQtxtiy.

Ga-kannan,

Luc. S,
17. 19, 15. Gal. 4, 9; iniyiyvwaxuv: Luc. 1,
Cor. 2, 1, 14; 2) beobachten, xuTu/.iuv4.
&dviiv: Mth. 6, 28; 3) lesen, uiciytyviaxfir:
Mc. 12, 20; 4) sich bekennen, sich unteronlnen, il'xtiv: Gal. 2, 5; auch gakunnan sik,
vnoTaaiaO^ai: Cor. I, 15, 28; 5) nachsehen,
1) erkennen,

yiyvioxiiv:

xutu avy-

gakunnands, nachsichtsweise,
yv(^t7]v: Cor. 1, 7, 6.
part.

kunpa), I) kennen,
Mc. 5, 29. Luc. 7, 39.
8, 46. 19, 44. loh. 6, 69. 7, 17. 26. 51. 8,
28. 32. 52. 10, 38. 13, 35. 14, 9. 20. 31.

Uf-kmuiail,

conj.

II

(pract.

ytyviaxiiv:

wissen,

Rom.

11, 34. Cor. 2,


7,
16, 3. 17, 7. 25.
2, 9. 5, 16. Neh. 6, 16; 2) erkennen, erfahren, iTitytyvwaxitv: Mth. 7, 16. 20. Rtc. 2, 8.
5, 30. 6, 54. Luc. 5, 22. 7, 37. Cor. 1, 13,
12.

Gasvi-kunpjan,

7.

16, 18. Cor. 2, 1, 13. 6, 9. Tim.

Mc.

12. Luc. 18,

9,

9.

Rom.

Cor. 2, 10, 10.

16, 11.

5, 20;

conj. anom., verachten,

1,

4,

3.

t^ovO'iviTv

14, 3. 10. Cor. 1,


4, 14. Thess. 1,
24. Luc. 16, 13.

Gal.

xuTttfQOVHi'-. Mth. 6,

Cor. 1, 11, 22, Tim. 1, 4, 12. 6, 2;


ntv: loh. 12, 48. Skeir. I, d. VI, d.

KtinI>S)

part.

als

adject.,

^-

bekannt, yrcoarg: Luc.

loh.

Un-kan|>Sj
9.

Gal.

unbekannt, uyvoovfiirog: Cor. 2,

6,

VI, c; passiv., sich offenbaren, erscheinen,


Luc. 19, 11.

a.

Ga-kunds,
8.

zu

s.

fem., Ueberredung, neia/xov^

uskunpa vaiian^ (favTjvui: Rom. 7, 13,

(svekunps Luc. 8, 17), bekannt,


faviQog: Mc. 6, 14. Luc. 8, 17.
Cor. 1, 14, 25. Cor. 2, 3, 3. Gal. 5, 19. Tim. 1,
4, 15; ifiq:aiTii: Rom. 10, 20; nqrfkog:
Tim. 1, 5, 24. 25; txS>iUg: Tim. 2, 3, 9;
svikunps vairpan, (paveQCoS-iji'at: Mc. 4, 22.
Cor. 2, 4, 11. Col. 3, 4; svikunps visan, m(faviQa&ui: Cor. 2, 5, 11.

Svi-kunjis
offenbar,

nsvi-kunjis, comp, unsvikunpoza


verborgen:

Skeir.

Svi-kunl>aba,

VI,

Gal. 5,

d. St.

Ga- kunps,

fem., die Erscheinung;

uf gakunpai,

bei der Erscheinung, p/o/ttvoj: Luc. 3, 23. h.

KunJ>i,

eutr.,

Kunde, Kenntniss, yi'atg: Luc.

1.

1,

Cor. 1, 8, 10. 13, 2. 8. Cor. 2, 2, 14.


4, 6. 6, 6. 8, 7. 10, 5. 11, 6. Eph. 3, 19.
Phlpp. 3, 8; iniyvwaig: Rom. 10, 2. Col. 1, 9.
Skeir. I, d. IV, b. VI, b.
77.

Un-kunpi, Unkunde,

d.ynoala:

Cor.

15, 34.

1,

Uf-kunf>i, Erkenntniss, cm'yvMoig: Eph.


4, 13. Col. 1, 10. 3, 10.
Tim. 2, 2, 25. 3, 7. Tit. 1,

17.

1,

Tim. 1,

2,

4.

1.

Ana-kunnains, fem., das Lesen, vayvMoig:


Cor. 2,3, 14.
Kannjan, conj. II, bekannt machen, kund thun,
8,

Cor. 1, 15,

17, 26.

loh.

Eph. 1,

1.

9.

Cor. 2,

1.

Skeir. IV, b.

Ga-kannjan,

1) dass., yvwQtlleiv: Luc. 2, 15.


17, 26. Rom. 9, 23. Eph. 3, 3.
Col. 1, 27. 4, 7. 9. Skeir. IV,
6,
d; iuyvioQil^itv: Luc. 2, 17; xuTayyiXiii' Cor. 1,
11, 26; dTjlovv: Col. 1, 8; 2) empfehlen,
awiataad-ui: Cor. 2, 12, 11.

15, 15.

loh.

10.

19. 21.

Us-kannjan,

unbekannt,

a.

adverb., offenbar, na^Qr^olu: Mc. 8,

1)

machen,

bekannt

yvcopiXiiv.

Rom. 9, 22; 2) empfehlen, avviaxvui:

Cor. 2,

5, 12.

Klin^S,

1, 22,

tJs>kunJ)S, bekannt; uskunps visan, cpuvijvai:


Cor. 2, 4, 10;
Mth. 9, 33; (fuvtQio^vut:
yiyvwGxia&ui: Luc. 6, 44; Iv na^Qr/aiu tlvui:
loh. 7, 4;

offenbaren, (paviQovv:

conj. II,

18, 15; kunps visa/i, yvwQiXtad^ui:


Eph. 3, 5. Phlpp. 4, 6; yvMod-ijvut: Phlpp. 4, 5.
2, 44.

11,

ufa(fuhiad-ui:

yvMQifyiv:

Fra-kunnan,

Skeir.

1,

Tim. 2, 1, 10; (paviQov nottiv:


avvioiuvai: Cor. 2, 10, 18. Skeir.

1, 2.

Mc. 3, 12;
II,

1.

1, 4,

VIII, b.

Col.

2.

14; qt]xwi;: Tim.

32. loh. 11,


a.

c.

II,

conj.

13.

1,

unwissend, uyyov.
IV, a. VI, b.

part.,

Skcir. 11, b.

3.

Knsa;

unt.

s-

Kunuan.

nom. propr. masc.

Knstanteinns,
KllStllS,

KrekS,

s-

unl.

nom.

3.

Kiusan.

propr.

masc,

plur.

Grieche, "E'hlr,v: Rom. 10, 12.


Gal. 2, 3. 3, 28. Col. 3, 11.

KreskaS

Luc. 8,

Xovtfi,:

nom. propr. masc, Calend. Goth.

krekos,

der

1,1,

22.

Cor.

nom. propr. masc, Kpi^oxr^g: Tim.

2,

4, 10.

Kreta

nom. propr. fem. , Kqtittj

Kretes, nom.

KrinStan
kraust,

Mc

9,

Krusts,

propr. plur.,

Tit.

Kprjxtg:

5.

1, 12.

Tit.

crash; Gr. II, 22), conj. I,


krustana , knirschen,
TQi^tiv:

(vgl. engl,

krustun,
18.

fem., das Knirschen,

^vyfwg: Mth.

8, 13.

KRISPUS
KrispnS*

nom. propr. masc, KQtanrx;:


Tim. 2, 4, 10.

14.

1,

*MrotOIl
krossa;
malmen.

chraxon,

(ahd.

XQOZitv ;

gr.

43),

I,

zer-

conj. II,

103

Ga>kroton, dass., awd^Xv: Luc.


KyrciliailD nom. propr. masc,
Mc. 15, 21. Luc. 2,

schwed.

crush,

engl,

Gr. II,

Cor.

LAISTS.

Koilf^,

Kv^rpfuio;:

2.

w. ...kuns,

V.

s.

KoSin

20, 18.

Kuni.

unt.

8.

nom. propr. masc, Kwa/u.: Luc.

28.

3,

tj.

MAggS

(aitn. langr, agis.,

ahd., dn.,

alts.,

nhd. lang, engl, long, schwed. lng;

holl.,

altfr.,

lon-

lat.

laian und will ent\yeder lean oder lehan, aber zu


lailoun ist der Infinitiv laian eben so, wie aaian

und vaian zu saisoun und vaivoun; miisste man


lehan wegen des alts. und ahd. lahan annehmen
so miisste loh. 9,
was aber nicht einmal nthig ist
28 lailoun fehlerhaft fr lailohun sein, aber Fehlailo,
ler statuirt man nicht ohne Noth]), conj. I,

ga; Gf. II, 225), adject. , lang, lange dauernd,


nur von der Zeit gebraucht, mela lagga, lange Zeit
(seit lange), ix xqvwv ixariTn'-. Luc. S, 27; laggai
tceilai, lange Zeit, tnt /gofov: Luc. 18, 4; sva lagga
Rom. 11, 13; sva lagga
sve, so lange als, itp oaov
weila sve, so lange Zeit als, ocTOj' /qvov: Mc. 2, 19;
uian lagg 77je?, wie lange Zeit, noaog /Qoiog: Mc.9,21.

Sia.il)a;

Lagga-modei,

liai^aion

Laggei,

unt.

s.

Lnge,

fem.,

Mods.
Eph. 3, 18.

firjxog:

lada, ahd. ladon,

(altn.

2,

Luc

17.

Rom.

5, 32.

9,

la-

lathian,

alts.

ladia,

latian, altfr. lathia,


Bopp 20. Gf. II, 164.
einladen, berufen, xa}.iiv:

doian, agls.
nhd. laden;

Mc

laia,

Rchth. 885),
Mth. 9, 13.
Cor. 1,

11. 24.

7, 15. 20. 10, 27. Gal. 1, 6. 5, 8. 13. Eph. 4,


1, 12. 3, 15. Thess. 1, 2, 12. 4, 7.
1. Col
5, 24. Tim. 1, 6, 12. Tim. 2, 1, 9.

At-laI)on,

dass.,

Ga-lafion,

Eph. 4,
xukiXv.

dass.,

xXijTg:

Cor.

1,1,

Cor.

1,

24.

1,

7,

24.

Lajions, fem.. 1) Einladung, Berufung; xXriaig:


Rom. 11, 29. Cor. 1, 7, 20. Eph. 1, 18. 4,
1. 4. Phlpp. 3, 14. Thess. 2, 1, li. Tim. 2,

1,9;

2) Heil,

lsung,

Gf. II,

nuQuxhjaig: Luc. 2, 25;


Luc. 2, 38.

Er-

7t.vTQ0jaiQ:

Lajia-leiko,

liaian

(altn.

lick

likken

Bopp

lingere;

lat.

leccon, liccon,

alts.

holl.

nhd.

Gf. II,

81.

agls.

lecken

103),

alts.

ahd.

lecken.

Bi-Iaigon,

lahan

97 [IV, 687 verwirft Grimm

agls.

den

lean

Infinitiv

ablecken,

belecken,

iniKil/tiv:

Luc.

16, 21.

Ijaikail

(ahn. leika, agls. lacan, ahd. leih, engl.

lay, schwed. lacka, dn. lege, nhd. locken; Gr. II,


17. Gf. II, 152), conj. I, lailaik, lailaikun, lai-

springen,

katts,

44.

hpfen,

Bi-laikan,
15, 20.

Ijaiktjo

verspotten,

31.

Luc

(vox

lat.),

Tanz, xoQog Luc. 15, 25.


:

Lection, Lesabschnitt: Cor. I,


4.

5, 11.

Gal. 5, 2. 25. Eph. 5,


1.
Thess. 1, 3,
1. 4,

3,
Philem. 12;

Tom.

Mc. 10, 34,


18, 32; nvxTr^Qi-

i/nnaiTeiv:

14, 29.

plur. laikos,

15, 58. Cor. 2, 3,

p.

I.

liaists

am Rande
s.

1.

lystr,

leistjan,

m, 396.
Spur, Y/vog:

agls.

holl.

last,

li/slen,

Gr. II, 46.

Gf

Cor. 2,

a.

Tim. 1,

6,

1.

Prolegg.

s.

CastiU. zu Cor. 2, 3, 4.

laisteis,

V,

1.
9, 1. 11,
Phlpp. 1, 21.

unt. Leisan.

(altn. leyslr,

ahd.

8,
5.

1.

beigeschrieben,

XXIV. Not. 83.

IjailSjail;

d.

41.

1,

Gal. 6, 7.

ttiv:

29.

Luc.

axiQTv:

6, 23.

leslian,

unt. Leiks.

s.

conj. II

Laiks, masc,

4.

17. 18. 21; cvyxaktiv: Luc. 15, 6; avvYttv:


Mth. 25, 38. 43. Skeir. I, d; partic. praet. ga-

lapops,

loh. 9, 28.

(Lazzarus Luc. 16, 23), nom. propr.


masc, ylJ^agog: Luc. 16, 20. 23. loh. 11, 5.
43. 12, 1. 9. 10. 17.

conj. 11,

lit'/jiv,

gr.

(vox graec), Itynv: Mc. 5, 9. 15.


(ahd. lekon,

engl,

dat., kotogetv

c.

unt. Leiban.

s.

*Ijaig^OIl

unt. Licran.

s.

liapon

lailoun, laians, schmhn,

liccian

_ ^
liagjan,
fjazarnS

11,

laestan,

nhd.

251), masc,
12, 18.

alts.

leisten;
plur.

Skeir. II,

LAIVVEIS

104

nachfolgen,

10.

ffio/;i^fr':

Tim. 2, 3, 10; galaiata vairfian,


xaiuduxitv. Mc 1, 36.

conj. II, 1) folgen, c. accus., uy.olov&itv: Mth. 8, 19. Mc. 8, 34. 9, 38. 10, 21.
28. 52. 15, 41. Luc. 9, 23. 57. 59. 18, 22.
28. 43. loh. 6, 1. 8, 12. 10, 4. 5. 27. 12,
Mth. 8,
26. 13, 30. 37. 18, 15; laistjan afar
1. 22. 9, 9. 10, 38. 27, 55. Mc. 1, 18. 3, 7.

7,

6, I. 8,34. 14, 54. Luc. 5, 11. 27. 9, 1 1 ; laistLuc. 9, 49; 2) verfolgen, nachgehii,
jan mip
Luc. 17, 23. Rom. 9, 30.
c. accus., diuixiiy.
31. 14, 19. Thess. 1, 5, 15. Tim. 1, 6, 11.
Tim. 2, 2, 22.

Afar -laistjan,
Mth. 8, 10.
xoXovd'tTy.
5, 10.

nachfolgen,

12,

accus.,

c.

3, 10. s.

zu

/vlaaxog: Rom. 11, 33.

Ijaiweis,

Lue. 3, 24. 29.

Laiweitas, nom.

Ijailll)

masc, der Levit, ^ivl-

agls.,

alts.,

engl.,

yL(.iiy-.

Luc.

schwed. lamb, ahd.

lam, nhd. lamm; Gr. III, 328.


Gf. II, 213), ncutr., Schaf, nQouTov: Mth. 7,
15. 9, 36. Luc 15, 4. 6. loh. 10, 1. 3. 4. 7.
8. 11. 12. 13. 15. 16. 26. 27. Rom. 8, 36. Neh.
5, 18; UQVT}-. Luc. 10, 3.

lavip, dn.,

Mjiind.

(altn.,

holl.

engl., schwed.,

agls.,

dn., holl., nhd.

land, a!ts., altfr. land, lond, ahd. lant; Gr. III,


395. Gf. II, 232. Rchth. 909), neutr., Land,

XmQu:

Mc

1,

5.

5,

1.

10.

Luc

8.

2,

3,

19, 12; naxqig: Mc 6, 1; xlifia:


II, 10; Acker, ay^q: Luc. 14, 18.
13.

ludaia-land, nom.

Ijailbjan,

s.

Ijaug'njan,

unt.
s.

Ijaadeikaia,
Col. 4,

*IjandS

13.

propr., 'lovaia xai^a:

1. 15,
Cor. 2,

Mc.

1, 5.

Liuban.

unt.

16.

(Bopp

19.

propr.

Gr. III,

46),

Aaodixiia:

adject., gross,

yiel*

Sama-landa,

gleichviel, gleichartig, laog:

Luc. 0, 34.

altfr.

Rchth. 884),

Luc

neutr.,

Lohn,

6, 32. 33. 34;

ganov: Cor.

Preiss,

I,

9, 24. Phipp. 3, 14.

Laona-vargs,
Anda-Iaoni,
2,

Tim.

afwir;:
.

unt.

s.

neutr.,

5,

uvTiftiad-la:

3,

Col.

24;

4.

Ltusan.

unt.

s.

Vargs.

Vergeltung,

uvruTidooig:

13;

6,

lianf*!;! (altn. lauf, ahd. lauli , alts. /o8, altfr. laf,


agls., engl, lea/, schw. lf, dn. l/, holl. loa/, nhd.
laui ; vgl. gr. (pvXXov , lat. folium; Gr. II, 49.

411.

Gf. II,

l/asivS

65.

leas; Gr.

(agls.

schwach,
Cor. 2, 10, 10.

liatS

(altn.

lettian,

lat,

dn. lad,

DRA.

let,

altfr.

holl.

308. Gf.

II,

III,

611),

trge, oxvTjQog:

12;

auch

letta,

adject., superl.

Cor.

12,

22.

laet,

alts.

1,

agls.

engl, late,

schwed.

nhd. lass; lat. lastu;


Rchth. 894. 896), adject.,

laat,

297.

faul,

Luc

Mc

ahd. lax,

latr, letta,

lat,

Rchth. 883), masc, plur.


11, 13. 13, 28.

uad'tvrig:

lasivostg,

Rom.

19, 22.

s.

12, 11; gyg: Tit.

zu

d.

1,

St.

Latei, fem., Trgheit, Verdruss, oxvij^of: PhIpp.


3,

1.

Latjan,

conj. II,

Luc 1, 21.
Ana-latjan,
Ga-la\jan,

fem.,

5.

1,

ahd. Ion,

alts.,

verzgern, aufhalten, x^ovi^tty:

dass.,

Thess.

lyxiviHy:

analatips vairpan, xaiQitad-ai:

Uugan.

nom.

15.

agls. lean,

laun,

laubos, Blatt, (fvllov:


3, 36.

Lmhan.

Liudan.

Sigis-Iaun, Siegeslohn,

III,

Neh. 7,1.

nom. propr. masc,

(altn.,

2,

5, 27. 29.

propr.

Esdr. 2, 40.

Ijainnik

Mc.

zud.St.

nom. propr. fem., Aoig: Tim. 2,

Ijansjaii

8.

s.

Gf. II, 210.

48.

ph. 3,

dass.,

nom. propr. masc, uiivig:

Gal. 4, 19.

Mth. 6, 1; /Qig:
oxfjioviov: Rom. 6, 23.

uri'ii-

r-

fiia^ng:

didxuv:

ununelchbar

part. praet.,

1.

tan, schw. ln, dn. len, holl. loon, nbd. lohn; Gr.
II,

TiaQaxolovd^tTv:
d. St.;

(altn.

Cor.

Unfair -laistil>s,

irfi-.

liaiin

13.

Unbi - laisti|lS

14.

Lianj^.S

unt.

s.

uut.

s.

lianidja,

Ijannmniii,

uxoXov&iTy:

dat.,

fem., Gestalt (/topy^^)

liauliatian,
*
.
,
_

Mc. 10, 32. Luc. 7, 9; tiuquLuc. 1, 3; iTiaxoXovdtTy. Tim. 1,

Ga-laistjailj dass. ,
Tim. 1, 4, 6. Tim. 2,
Koui.

c.

Gal. 4,

'aog:

welcher, was fr ein, noaoj: Cor. 2,

11.

Laudja,

Skeir. IV, b;

9.

v\ie viel,

We-lands,

Laistjan,

Mth. 8,
svalauda ve, wie

so viel, solcher, ToaovTog:

loh. 14,

gross,

xokovd^ttv:
tlass.,

LEDS.

Sva-Iands,

Folger, Begleiter; galaitta


Gal. 6, 10; tiuqu-

Ga-lalsta, masc, der


viian,

IjedS,

dass.,

{yxoTnuy.

1,

3,

Phlpp. 4,

18;
10.

Gal. 5, 7.

adject.

Un-leds, arm, mc/g: Mth.


5. 7. Luc 4, 18. 6, 20. 7,

11,
22.

5.

Mc

14,

14, 13. 21.

16, 20. 23. 18, 22. 19, 8. loh. 12, 8. 13, 39.
Cor. 3, 6, 10. Gal. 2, 10; n^vrjg: Cor. 2, 9, 9.

LEIB AN
Un-ledl,
2.

nxiayila:

Cor. 2,

sik,

conj.

liCiban
liban,

II,

arm machen; gaunledjan

Cor. 2, 8,

TiTioxivtiv:

9.

agls. lyfan, laf,

(altn. leifa,

lebian,

alts.

ahd. liban,

leva, lavia, liovu,

altfr.

engl, leave, schwed. lemna, do. levne, nhd.

fem., Ueberbleibsel, xuT'ktifi^a:

27; niQlaaivfia: Mc. 8,

Bi-laibjan,

conj.

1, 16; fVp14, 68. Luc. 4,


18. Rom. 10, 18. Cor. 2, 2, 13. 8,
17; yMrtQXind-ui: Luc. 4, 31; n^oiQ/tad-ui:
Cor. 2, 9,' 5; ifiaiviiv: Mc. 4, 1. 8, 10.
13. Luc. 5, 3. 8, 22. 37; uvuaivuv: loh. 7,
8. 10;
y.uxduh'iiv:
Luc. 10, 30; iinyuv:
Luc. 17, 14. loh. 6, 67. 8. 14. 21. 14, 28;
uvyta&ai: Luc. 8, 22; noQtviad'ui: Cor. 1,
16, 4. Tim. 1, 1, 3. Tim. 2, 4, 10; ilgnoQiViod^cu
Mc. 1 , 21. 7 , 19. galeipan i'nn,
ilgiQXtai^ai: Mc. 15, 43. Luc. 1, 28. 4, 16;
iignoQtvtad^ui-. Mc. 5, 40; galeipnn ut, i^tQXeaai: loh. 13, 30. 31. 18, 38.

9,

niQiXtinciv.

Thess. I, 4, 15.

Bi-laifs,

Bihlaifs.

s.

Af-lifhan,

conj. III, brigbleiben, niQt'kilniad-ui:

Thess.

1, 4,
loh. 6, 12. 13.

lieilltS

engl,

licht,

nhd.

(altn.

niQwatvtiv:

17;

Luc.

9,

leoht,

agls.

ahd. lihti,

altfr.

light, schwed. lult, dn. let, hoU. /jg^,

leicht;

vgl.

/eyis;

lat.

160.

Gf. II,

*tjCiipHIi
iSan,

lad,

nhd.

geleile;

Gf. II,

lipa,

(altn.
alts.

lithan,
vgl.

168),

ahd. lidan,

schwed. lida,

griech.

conj. I,

leid,

ekd-iTv

holl.

Gr.

agls.

leiden,

H,

Mil>mnga-leif>an,
Xead^ar.

/aif, /j^n, lipans, gehn.

1) weggehn, fortgehn, uniQ/iad-ui:


42. Luc. 5, 13; anoywQtiv: Mth.' 7, 23.
Luc. 20, 20. s. zud. St.; uvuxwqhv: Mth. 9, 24.
1,

mit

18,

loh.

Hindar-ieifian,

15.

Mth.

7,

19,

1.

loh. 3,

5.

i'nn,

s.

oben.

iigfQx.iad-ar.

Luc. 6, 4. 18, 24.


Rom. 11, 25; auch galeipan
21.

13.

U-

Af-leipan,
Mc.

Innga-leil>an, hineingehn,

Rchth.

898), masc. , Leichtsinn, Leichtfertigkeit, ikacpQia:


Cor. 2, 1, 17.

31.

17.

Skeir. VII, c; nivtiv: loh. 12, 24.

lettr,

Cor. 2,

Mc. 2, 13. 7,

XiaStui:
42. 14,

8.

briglassen,

II,

Rom.

Luc. 8, 22.

up/ead^ui:

leiba,

bleuen;

gr.Xtimiv, Idtlinquere; Gr. ]I, 13. Gf. 11, 47. 48


Rchth. 896), conj. I, /aj/', libun, libans, brigbleiben.

Laiba,

lOi

21. 45. 2, 1. 26. 3, 1. 27. 5, 12. 13. 7, 17.


24. 9, 25. 43. 45. 47. 10, 23. 24. 25. 11,
11. Luc. 1, 40. 4, 38. 6, 6. 7, 1. 8, 30.
32. 33. 9, 46. 52. 17, 27. 18, 25.
19, 7.
45. loh. 3, 4.
13, 27. 18, 1. 33. 19, 9;

8,

9.

Gaun-ledjan,
*

rmuth,

neutr.,

LEIK.

hineingehn,

avvfigiq-

15.

hingehn,

vorbergehn,

Xtaui: Luc. 16, 17. 17,

TiuqtQ-

7.

fiatrh-leifian, durchgehn, StiQXfyd^ui: Luc- 18,


25. 19, 1; y.urtQXioS^ui: Luc. 4, 30; nuQyitv: Mth. 9, 9; pairhleipands
part. praes.,
im Vorbergehn , fv nuQodw
Ccp, ! , 16, 7.
,

27,

Mc.

7; vnoXMQiTv:

16; noQivia9-ui: Luc. 4, 42;


unoTjf.iHp: Luc. 15,
13. 20, 9; afleipan aljap, ano/]fuii': Mc. 12,
1; 2) verlassen, fierai: Luc. 5, 11.
5.

Bi-leifiaii,
terlassen,

Tim.

3,

lassen,
c.

verlassen,

dat. (Luc.

15, 4.

Luc. 5,

zurcklassen,
loh.

14, 27.

16,

2, 4,

Ga-leipan, gehn,

\'Qyiad-ai: loh. 7, 45. 14, 23;


Mth. 8^ 18. 21. 31. 32. 33. 9,
7. 25, 46. 27, 5. 60. Mc. 1, 20. 36. 3, 13.
5, 17. 20. 24. 38. 6, 28. 7, 24. 30. 9, 43.
10, 22. II, 4. 12, 12. 14, 10. 12. Luc. 1,
23. 38. 2, 15. 5, 25. 7, 24. 8, 31. 37. 39.
9, 12. 59. 12, 12. 17, 23. 19, 32. loh. 6,
1. 22. 66. 68. 9, 7. 11.
10, 40. 11, 28. 47.
12, 19. 36. 16, 7. 18, 6; ligio/ja&at: Mc. 1,

antQXi&tti:

n.

Mth.

hin-

13 c. accus.) uquevai: Luc. 17,


34. 35. loh. 8, 29. 10, 12. 14, 27. 16, 28.
32; xaTu)H'nitv: Mc. 10, 7. 12, 19. 20. 21.
22. 14, 52. Luc. 5, 28. 15,4. 20, 31. Thess. 1,
3, 1; fyxaraXit'niiv. Mth. 27, 46. Mc. 15, 34.
Rom. 9, 29. Cor. 2, 4, 9. Tim. 2, 4, 10.
16; unoliinitv: Tim. 2, 4, 13.
32.

1) hinausgehn, weggehn, i^tQXia9ai:


8, 28; niQxto9-ai: Mc. 8, 13; diiQXid^u-iMc. 4, 35. loh. 8, 59. Cor. 1, 16, 5; iuniQv: Mc. 5, 21; (.uzaulvttv: Mth. 8, 34.
loh. 7, 3; ixd7]fiHv: Cor. 2, 5, 8; 2) vergehn,
nuQiQxtod^ai-- Mth. 5, 18. Cor. 2, 5, 17.

Us-leifian,

Ufar-lei|iaii, hinbcrgehn, SiantQv: Mth.

lieipniS

(altn.

ahd. lidu;

masc.

holl.

DRA.

191.

Obstwein , aixfQU

lieik

agls.,

lid,

(altn.,
lij/c

schwed.

leiche;

Bopp

Rchth.

901),

16.

Gf

/i*,

lekamen,

dn.

Gr.

III,

lith,

15.

alts.

neutr.,

9, 1.

altfr.

192. Rchth. 906),

II,

Luc.

lith,

agls.,

lik,

altfr.

alts.

397.

lic,

ahd.

legem,
Gf.

II,

lih,

nhd.
103.

1) Leib,

aw^ja: Mth. 5,
10, 28. Mc. 5, 29. 14,

6, 22. 23. 25.


7, 4. 21. 12, 1. 4. Cor. 1, 9, 27. 10,
16. 17. 11, 24. 27. 12, 12. 13, 3. Cor. 2, 4,
10. 5, 6. 8. 10. 10, 10. 12, 2. 3. Gal. 6, 17.
Eph. 1, 23. 2, 16. 4, 4. 12. 5, 28. Phlpp. 1,
20. 4, 7. Col. 1, 18. 22. 24. 2, 17. 3, 15.
29. 30.
8.

Rom.

Thess.

1,

5, 23.

Skeir. I, b. d.

14

H,

a.

d.

111, b.

LEIKAN

IOC
IV,

leikis

c-,

*IjeikS

awfxaxiwv

Gestalt,

leibliche

Silin,

Luc. 3, 22; 2) der toclte Leib, Leichnam,


Mc. J5, 43. 45.
aifia: Mth. 27, 52. 58. 59.
Luc. 17, 37; nTWfia: Mc. C, 29; 3) Fleisch,
13, 20. Luc. 3, 6. loh. 6,
cg'i: Mc. 10, 8.

ilSo?:

53.

52.

51.

18. 25.

8,

8,

03.
3.

1.

5.

4.

17,

15.
6.

7.

2.

10.

3.

5.

9, 5. II,
7, 28. 10, 18. 15,
16.
5,
7, 1. 5. 10,
10.

9.

8.

Cor. 1, 5, 5.
1, 17. 4, 11,
12, 7. Gal. 2, 16.

13, 14.

14.

50. Cor. 2,

Rom. 7,

2.

3,

4, 12. 23.

3.

5, 13. 16. Eph. 2, 3. 11. 15. 6, 12. Phipp.


22. 24. 3, 3. Col. 1, 24. 2, II. 18. Tim.

1,

1,

Ga-lelka, masc,

Eines Leibes, cvaawuog: Epb.

Leikeins,

adject.

leiblich,

fleischlich,

cfafiuTt-

Tim. 1, 4, 8; auQy.iy.6g: Rom. 7, 14.


Cor. 2, 1, 12. 10, 4; auQy.ivog: Cor. 2, 3,

y.g:

Skeir. II, b.

EiCikail

lika, agls. Ucian, alts. Ucon, altfr.

(altn.

ahd. liehen, engl, like, holl. lijken; vgl. Leiks;

likia,

Gr. II,

Gf. 11, 120. Rchth. 901), conj. II,


loh. 8, 29. Cor. 1, 10, 33.

16.

gefallen, uQiaxiii-.

Mc. 6, 22. Rom. 8, 8. Col. 1,


10.
Thess. 1, 2, 15. 4, 1. Tim. 2, 2, 4;
ivoxiTy. Cor. 1, 1, 21.
Cor. 2, 12, 10.

Ga-leikan,

dass.,

Thess. 1, 3, 1; 6oxiiv: Luc. 1, 3;


vaila galeikan, wohl gefallen, angenehm sein,
ivQiazor iivui: Rom. 12, 1. 14, 18. Cor. 2,
Col.

1,

19.

Eph. 5, 10; Wohlgefallen haben au Qn),


Mc. 1, 11; fvdoy.iTv: Luc. 3, 22;
vaila galeikaips, wohlgefllig, ivQioTog: Col.
3, 20.
5,

9.

ivoxifiiTv:

Ga-leikail>,
ivdoiaiov:

neutr. part. pass., das Wohlgefllige,

Rom. 12, 2; ivdoxlu: Luc.

Fauraga-leikan,
Eph. 1,

fem., Wohlgefallen, Belieben, tvdoxla:

Eph. 1, 5,
Tim. 2, 1,

l^eikeiS

10, 21.

nQond^tvui:

vorher gefallen,

9.

Leikains,

altn.

9. h.

1.

Thess. 2,

1,

11; nQod-taig:

engl, leech,

schw. lilkare,

DM.

dn. lge;

668. Gf. II, 101. Rchth. 890), masc, Arzt, jarpo?:


Mc. 2, 17. 5, 25. Luc. 4, 23. 5, 31. 8, 43.
Col. 4,

14.

Leikinon (Lekinon
len,

10,

diin.

lg,

Bopp

engt,

d^iQuntviiv:

Luc. 10, 0),


Luc. 5, 15.

conj. II,

6,

7.

hei-

9,

6.

9.

Ga- leikinon,

2.

43.

Lcikinassus, masc, Heilung, deQuniiu Luc.


:

9,

1 1

Leikan;

vgl.

105. Rchth. 901), adject., gleich,

II,

hnlich.

*Alja-leiks,
Alja-leikos,

verschieden.

comp.,

adverb.,

anders,

tT^gwg:

Phipp. 3, 15; lhog: Tim. 1, 5, 25; aljaleitTeQodi6uay.a).Hv:


kos laisjan, anders lehren,

Tim. I, 6,

Ana-leiko,

3.

hnlich,

adverb.,

lehren,

Skeir. VII,

a.

anders

laisjan,

Tim. 1, 1,

iTiQodidaaxuJ.itv:

3.

Mc. 12,
Luc 6, 47. 48. 49. 7, 31. 32. Gal. 5,
Skeir. 1, a. V, d; nuQ6/.wiog: Mc. 7, 8.
galeiks visan, gleichen, ofioiteiv: Mc. 14,
galeiks vairpan, o/.ioiova&ui: Rom. 9, 29.

Ga-leiko,

adject., gleich, Skeir.

Lalia-leiko,

13.

70;

V,

1.

d.

adverb., getrost, sehr gern, ^dtaza:

Cor. 2, 12,

15.

Liuba>leiks,

zu

s.

St.

d.

adject., lieblich, nQogftltjg: Phipp.

8.

Missa- leiks,

Mc
II,

21.

adverb., hnlich, lau: Phipp. 2, 6. h.

Ibna- leiks,

4,

31.

adject., hnlich, oftotog:

verschieden, mannigfaltig, noiy-lXog:

V,

d.

0.

Skeir.

VI,

b.

Sama- leiks,
14, 56.

Tim. 2, 3,

Luc. 4, 40.

1, 34.

gleich, bereinstimmend, laog:

Mc,

59.

Sama-leiko,

adverb., gleichfalls,

Luc

oj^toitog:

Mc.

4,

6, 31.
1, 7, 22; wgavTcog: Mc 12, 21. 22. Luc 20, 31. Cor. 1,
11, 25. s. zu d. St. Tim. 1, 2, 9. 3, 11. 5,
25; xuTU ruvia: Luc. 6, 26.
15, 31.
17, 28. 31.

16.

SUda- leiks,

Mc

Mc

4,

11,

3,

loh. 6,

11.

5,

10.

33.

Cor.

wunderbar, d-avfiaaxg:
9, 30. Cor. 2, 11, 14.

adject.,

12, 11.

loh.

ein

solcher,

33. 6, 2.

7,

8.

roioinog:
9,

37.

13,

Mth. 9,

8.

Luc

9,

19.

18, 16. loh. 9, 16. Cor. 1,5, 5. 11. 7,


15, 48. 16, 16. 18. Cor. 2, 2, 6. 7.
3, 4. 12. 10, 11. 11, 13. 12, 2. 5. Gal. 5,
21. 23. 6, 1.
Eph. .5, 27. Phipp. 2, 29.
Thess. 2, 3, 12. Skeir. I, b. V, c; TtjXixovTog:
Cor. 2, 1, 10. Svaleiks sve, was fr einer,
oTog: Cor. 1, 12, 20.
9.

15. 28.

Vaira-leiko,
dass., Luc. 8,

/'c, Ucon,
schwcd. lik,

alts.

like,

gleich;

iihd.

lijk,

holl.

Gf

17.

Ucian,

lic,

ahd. lih,

likia,

Sva-leiks,

9.

(Lekels Mc. 2, 17. 5, 25. Luc. S, 43;

IcBknari, liekna, agls, laece, altfr. leiza, ahd.

lahhi,

lik,

Ga- leiks,

6.

3.

(nhn.likr, agls.

altfr.

Anfiar-leiko, anders; anparleiko

3, 16.

3,

LEIKS.

jan ,
10,

mnnlich
13.

adverb., mnnlich; vuiraleiko tau-

handeln ,

uvQiCia&ui

Cor.

LEIN

LEISAN.

Wl-leiks

{Weleiks Luc. 1, 29), adjcct., was


fr ein, welcher, noioi: Mc. 4, 30. loh. 12,
33. 18, 32; noTung: Mth. 8, 27. Luc. 1, 29.
7, 39; nrilixog: Gal. 6, 11; Tt's: Gal. 4, 1.5.
Eph. I, 18. 3, 9; olog: Cor. 1, 15, 48. Cor. 2,

10, 11. Tim. 2, 3, 11; onoiog:

Anjiar > leikei ,


c.

VI,

Skeir.

V,

b.

Ga>leiki,
3.

fem.,

Gal. 2, 6.

Verschiedenheit,

neutr., AehnHchkeit,

Born. 8,

6/.iot'(o/.iu:

Phlpp. 2, 7.

Man-Ieika

{Mannleika Cor. 1, 15, 49. s. zu d.


Bild, tlxcov: Mc. 12, 16. Luc. 20,
24. Cor. 1, 15, 49.

St.),

masc,

Silda-leik,
5,

das Staunen,

ncutr.,

Luc.

&fiog:

9.

conj. II, 1) sich verwundern, S-avMth. 8, 10. 27. 9, 8. 33. 27, 14.
Mc. 5, 20. 6, 6. 12, 17. 15, 5. 44. Luc. 1,
21. 63. 2, 18. 33. 4, 22. 8, 25. 9, 43. 20,
26. loh. 7, 15. 21. Gal. 1,6; d-a^itia^ur.
Mc. 1, 27. h. 1. 10, 32; ixnXi']TTeaut: Mc. 6,
2. 7,37. 11, 18. Luc. 2, 48. 4,32. Skeir. VIII,
b; 2) bewundern, c. accus., &av/Li(^tiv: Luc.

Silda-lei^jan,
l.iufyiv:

Ga-leikon,

conj.

II,

1)

vergleichen,

schw. lra, dn. leere, nhd. lehren, lertien, vgl. lesen; Gr. II, 46. Gf. II, 254.
Rchth. 893), conj. I, lais, lisun, Haans, erfahren,
lernen; praet. laia, ich weiss, nldu: Plilpj>. 4, 12.

engl, leurn, lore,

Lubja-leisei, fem., Giftkundc, Zauberei, <funGal. 5, 20.


conj. II, lehren, Siday.nv: Mth. 5, 19.
7, 29. 9, 35. 11, 1. Mc. I, 21. 22. 2, 13.
4, 1. 2. 6, 2. 6. 7, 7. 8, 31. 9, 31. 10, 1.
11, 17. 12, 14. 35. 14, 49. Luc. 4, 15. 31.
5, 3. 17. 6, 6. 19, 47. 20, 1. 21. loh. 6,
59. 7, 14. 28. 35. 8, 20. 28. 9, 34. 14, 26.
18, 20. Col. 1, 28. 3, 16. Tim. 1, 2, 12.
4, 11. 6, 2. Tim. 2, 2, 2. Skeir. III, d.
IV, a. V, d; xuTtjXiTv- Gal. 6, 6; laitjan sik,
sich belehren, lernen, /Liavd-fitv: Tim. 2, 3, 7;
anparleiko oder aljaleikos laisjan, anders lehren,
iTiQoSiuaxukiiv: Tim. 1, I, 3. 6, 3; laisips,

(.laxila:

Laii^an,

part. praet., belehrt, td'uxTg: loh. 6, 45.


Ga-laistjan, 1) lehren, iuaxiiv: Tim. 1, 2, 12;

Luc. 1 , 4 ; galaisjan sik,


2) belehren, xarrjXHV
fiavd^vnv: Phlpp. 4, 9. 11. Tim. 1,
:

lernen,
2,

11.

Tim.

13.

4.

5,

Us-lai^an,

2,

14. Skeir. V, a.

7.

3,

diSuaxuv: Eph. 4, 21; at


giipa uslaisips, &eodiaxTog: Thess. 1, 4, 9.
lehren,

oftotovv:

Mc. 4, 30. Luc. 7, 31; 2) das


Gleiche thun, nachahmen, ofiotiog noaTv Skeir. I,
d. V, a. (loh. 5, 19) b; b/^otovad-ur. Mth. 6,
8; /^iifitTad^ut: Thcss. 2, 3, 7. 9; daher galeikonds, part. praes., Nachahmer, i:ii/.irjT)'ig: Cor.
1, 11, I. Eph. 5, I. Thess. 1, 2, 14; 3) gaMth. 27,

107

4.

Uaus-laisifis, part. praet., nicht belehrt, ohne


gelernt zu haben, fi^ f^e/.ia9r]xwg: loh. 7, 15.

sich gleichstellen,

leikon sik,

Rom. 12,

avax}]ftuziCiad'ai:

sik, sich stellen, fUTaa/tjfiaTiuad-ai

Cor. 2, 11,

14.

13.

15.

verndern,

fiairhga-leikon,
o/,rii.iari^tiv:

Cor.

verstellen,

/mru-

4, 6.

1,

Inga-leikon, verwandeln, furu/noQqovv:


mit nachahmen;

part. praet,

(altn.,

anders gebildet, bild-

Gal. 4, 24.

lich, ll>jYOQOv/.uvog:

tjCUk

part. mijigalei-

Phlpp. 3, 17.

avii/.ii/.ii]Ttig:

Alja-leikofis,

ahd., agls. ,
lint , linnen,

alts.

s.

dn. lin,

zu

d.

altfr.

St.
li/i-

schwed. linn, holl. Ujn,


nen, engl,
nhd. lein; griech. Xt'rov, lat. linum; Gf. II, 218.
Rchth. 902), neutr., Linnen, aivwv: Mc. 14,
51. 52. 15, 46.

MjCISAU
alt.

(altn. laera,

lerian,

2.

altfr.

letari, agls. laeran, leornian,

/er,

lerna,

ahd.

lehrend,

adject.,

diaxTtxg:

Tim.

1,

Tim. 2, 2, 24.

Laiseins, fem., Lehre, iSa/Jj: Mth. 7, 28.


Mc. 1, 22. 27. 4, 2. 11, Is". 12, 38. Luc. 4,
32.

18, 19.

7, 16. 17.

loh.

Rom.

7.

2.

15,

4.

Cor.

1,

1,9; diuaxuUu:

Tit.

Col.

2,

14, 26.
Mc. 7,

Tim.

22.

1,

1,

3.

Tim.

2,

b.

VIII,

b.

Laisareis, masc, Lehrer, dtaxuXog:

Mth.

8,

10. 4,
3, 10.

6.

1.

16.

13. 16.

4,

3.

5,

17.

Skeir. I,

6, 1.
IV,

c.

9, 11. 10, 24. 25. Mc. 4, 38. 5, 35. 9,


10, 17. 20. 35. 12, 14. 19. 32. 14,
14. Luc. 2, 46. 3, 12. 6, 40. 7, 40. 8, 49.
9, 38. 10, 25. 18, 18. 19, 39. 20, 21. 28.
19.

Cor. 2,

3, 18.

MiI>ga-leikon,
konds,

3,

Tim. 2, 4,

2.

Gaga-leikon

Laiseigs,

hran, Urnen,

17. 38.

39. loh. 11, 28.


13, 13. 14. Eph. 4, 11.
Tim. 1, 2, 7. Tim. 2, 1, 11. 4, 3. Skeir. I,
d.

VII,

II, b.

a.

Vitoda-lcdsareis,
i'.uXog

Lists
nhd.

Luc. 5

(altn.,
list,

agls.,

Schriftgelehrter,

17.

ahd.,

alts. list ,

Tim.
altfr.,

listi;

Gr.

rofiodi-

7.

schwed., dn.,
II,

26.

Gf

II,

Rchth. 905), fem., Lht, fUodi(u: Eph. 6,

Listeigs, adject., listig, navovQyog:


16. Eph. 4, 14. s. zu d. St.

14*

Cor. 2,

holl.,

2S2.
II.

12,

LEITAN

108
lieitan,

(ahn.

luzil, altfr. litik,

dn. liden,

agl. hjtel,

litill,

engl,

littech,

lutlil

alts.

little,

luten; Gr. HI,

holl.

scliweil.

CIL

ahd.

Uten,

Gf. II, 317.

comp, minniza, siiperl. mikurz, wenig, ftuQog:


Mth. 25, 45. Mc. 9, 42. 14, 70. Luc. 16, 10.
19, 3. 17. loh. 7, 33. 12, 35. 13, 33. 14, 19.
Rchtb. 907),
nials,

ailject.,

klein,

Miiis;

uut.

s.

Cor. 1, 5, 6. Cor. 2, 11, 1. 16. Gal. 5,


IV, b. VI, a; fA;j/(Tro?: Luc. 16, 10.
19, 17; oXi'yos: Mc. 1, 19." Luc. 5, 3. 7, 47.
16.

16,

Skeir.

9.

Cor. 2, 8, 15. Eph. 3, 3, Tim. I, 5, 23; gaXvg: loh. 6, 7; leilil galauhjands , kleinglubig,
ohymatog: Mth. 6, 30. 8, 26.

liCivjaDj

lieiwan

s.

s.

altfr.

alts.,

Ua,

lena,

ahil.

laiwutt, laiw ans

leihen,

loan,

diiv.L,iiv:

42.

Mth. 5,

Luc. 6, 34, 35.

liekeiS, s. v.
lietan iLeitan
5,
lalan,

20.
altfr.

w. Leikeis.

Mth. 9, 6. Mc. 15, 9. Luc. 2,


16, 18; altn. lata, agIs. Itstan, alts.
leta, ahd. lazan, engl, let, schwed.

dn. lade,

lala,

holl.

299. Rchth. 895),


lassen,

Mc.
15,
44.

zulassen,

lalen,

conj. I,

19. 7, 27. 10, 14.


36. 37. Luc. 6, 42.

11, 44.

12,

7.

nhd. lassen;
lailot,

Gf.

II,

lailotun, letans,

Mth. 8,

acfiivai:

5,

loh.

22.

27,

49.

11, 6. 16. 14, 6. 50.


9, 60. 18, 16. 19,

14,

18.

18, 8;

mv:

Luc. 4, 34. 41.

Af-letan,

1) verlassen,

zurcklassen,

u(fierai:

Mth. 5, 24. 8, 15. Mc. 1, 18. 20. 31. 7, 8.


10, 28. 29. 12, 12. 14, 50. Luc. 4, 39. 18,
28. 29; 2) entlassen, unoU-itv: Mth. 5, 31. 32.
Mc. 10, 4. 11. 12. Luc. 16, 18; cfiivai:
Mth. 27, 50. Mc. 4, 36. Cor. I, 7, 12. 13;
3) berlassen, affiivui: Mth. 5, 40; 4) erlassen, vergeben, oKfiivat: Mth. 6, 12. 14. 15.
9, 2. 5. 6. Mc. 2, 5. 7. 10. 3, 28. 4, 12.
11, 25. 26. Luc. 5, 20. 21. 23. 24. 7, 47.
48. 49.

chen,

auslassen,

ausschliessen,

Ixxi.dtiv:

17.

Fra- letan,

sich auflsen, sich losma-

conj. III,

Phlpp.

urcO.vttr:

Af-let,

23.

I,

Vergebung,

Erlassung,

neutr..

Skeir. III,

Luc. 1, 77.

Luc. 3,

29.

Fra-lets,
Cor.

liCV

4,

3.

adject.

Eph.

19.

uftatg:

c.

Fra-let, Entlassung, Erlassung,


1,

aipiaig:
Col.

7.

Mc.
1,

3,

14.

uniXevd-iQog:

freigelassen,

1, 7, 22.

lava, ahd. lawjan; Gf. II, 294), neutr.,


Gelegenheit, u(fOQft>'j: Rom. 7, 8.
,
Cor. 2, 5, 12. Gal. 5, 13.
(agls.

Levjan

i) freilassen, entlassen, ano\vtiv:


Mth. 27, 15. Mc. 8, 3. 9. 15, 6. 9. 11. 15.
Luc. 2, 29. 6, 37. 8, 38. 9, 12. loh. 18,
39. 19, 10; iv: Mc. 1, 24; anoaTtXkuv:
Luc 4, 19; ucpUvaii Cor. 1, 7, 11. Skeir. IV,
b; 2) unterlassen, avilvut: Eph. 6, 9; 3) zu-

(Leivjan loh. 6, 64), conj. II, verrathen,


Mc. 14, 42. 44. loh. 18, 5.

nuQudidi'ui:

Ga-levjan,

1) hingeben, 7tage/_itv: Luc. 6,

29;

2) verrathen, nuQutdvut: Mth. 27, 3. 4. Mc. 3,


13,
19. 14, 10. 11. 41. loh. 6, 64. 12, 4.
21. 18, 2. Cor. 1, 11, 23; daher galevjands^
16.
Luc.
6,
praes.
,
Verrther,
part.
nQOrrig:

Fra-levjan,
Verrther,

Ijiban

verrathen; part. praes., fralevjands,


jiQodoTijg:

Tim. 2, 3,

4.

Uf, lifian , alts. libh,


liblian, altfr. Uf, Ul/ia, liva, ahd. leban, engl, live,
schwed. lefva, dn. leve, holl. leven, nhd. leben;
(altn.

Ufa,

///,

agls.

40. Rchth. 898), conj. II,


9, 18. 27, 63. Mc. 5, 23.
11. Luc. 2, 36. 4, 4. 10, 28. 15, 13. 20,
loh. 0, 51. 57. 69. 7, 38. 11, 25. 26. 14,
Rom. 7, 1. 2. 3. 9. 9, 26. 10, 5. 14,
Cor. 2, l, 8. 3, 3. 4, 11. 5, 15. 6, 9.
13, 4. Gal. 2, 14. 19. 20. 5, 25. Phlpp. 1,

21.

17.

5,

Gr. II,

22.

13.

Gf.

Col. 3,

7.

le-

II,

tv: Mth.

ben,

Thess. 1,

3,

8.

4,

15.

16,
38.
19.
11.
16.

4, 10. 5, 6. Tim. 2, 3,
12; Uban tauj'an, leben machen, l^wononn-. loh. 6,
10.

Tim.

1,3,

15.

63; Uban gutaujan, dass., loh. 5, 21; samana


Uban zusammen leben , avt^ijv Cor. 2 , 7 , 3.
:

IMI>-liban, mitleben, av^iiv: Tim. 2, 2, II.

Libains,
46.

Us- letan,
Gal. 4,

And-letnan,

lihan, agis.

lend,

engl,

Luc. 8,

Hingabe (?)

unt. Lev.

schwed. /?ia, dn. laane, nhd. lehn, leihen; Gr. II,


17. Gf. II, 122. Rchth. 892. 897), conj. I, laiw,

29.

ucpitiui: Mc. I , 34. 5, 37.


51; imT^lnuv: Cor. 1, 16,
4) erlassen, vergeben, ucfitvai: Luc. 7, 47.
17, 3. 4; 5) herablassen, yuXv: Mc. 2, 4. h. 1.

gestatten,

12.

7,
7;

11.

Ua, leigia,

(altn.

laenan

liha,

w. Levjan,

V.

LIBAN.
lassen,

w. Letan.

v.

s.

IjeitilS

Mc.

Mth. 7, 14. 25,


10, 17. 30. Luc. 10, 25.

fem., das Leben, Cwtj:


9,

43. 45.

18, 18. 30. loh. 6, 27. 33. 35. 40. 47. 48.
68. 8, 12. 10, 10. 28. II,
25. 12, 25. 14, 6. 17, 2. 3. Rom. 6, 23.
51. 53. 54. 63.

10. 8, 2. 6. II, 15. Cor. 1, 15, 19. Cor. 2,


2, 16. 4, II. 12. 5, 4. Gal. 6, 8. Eph. 4,
18. Phlpp. 1, 20. 4, 3. Col. 3, 3. Tim. 1, 1,
16. 4, 8. 6, 12, Tim. 2, 1, 1. 10. Tit. 1, 2;
to;: Mc. 4, 19, Luc. 8, 14.
7,

LIGAN
liiSAn

(altn. liggia, leggia,

alts.

ligan, leginn,

la-

LIUBAN.
Us -lagjan,

legen, inntd-hai: Luc. 15, 5; (Hand


an Einen) iniXXitv: Mc. 14, 46. Luc. 9, 62.
20, 19. loh. 7, 30. 44.

gian, agis. licgan, lecgan, altfr. liga, lega, ahd. ligan,


legjan, engl, ly lay , schwed. Hgga, lgga, dn.
,

ligge, lagge, holl. liggen, leggen, nhd. liegen, le-

gen;

griech. Xfyta&ui,

lat.

legere, lectus; Gr.

II,

Rchth. 888. 900), conj. I, lag, legun,


ligans, liegen, xnad-ui: Luc. 2, 16. 34. 3, 9. Cor. 2,
3, 15; y.aTUXHa&ar. Mc. 1, 30. 2, 4. Luc. 5,

25;

Mc. 5,

uvuKHa^ar.

40.

lija^ui: Mth. 8, 6. 14. 9,


foja&ai: Mth. 27, 52.

2.

Skeir. III,

Mc.

d;

Ufar-lagjan,

27.

Gf. II, 81.

t-

darauf legen; pass., darauf liegen,

Faur-Iagjan,

vorlegen, vorsetzen, nuQuxid'ivui:

10,

Luc. 9, 16.

Lageins

11, 38.

loh.

iniy.Hod^ui:

(altn.

Cor.

8.

Ana-lageins, Auflegung,

Mc. 8

nuQaxeTa&ai

sein,

unterliegen, verschmachten, ixh'ea&ar.

ly.leiniad^ui

Luc. 16,

9.

Ligrs, masc, 1) Lager, Bett,


6.

34;

Mc. 4, 21.

7,

2) Beilager,

Ga-ligt4,

Lagjan,

ylirtj: Mth. 9, 2.
Luc. 5, 18. 8, 16. 17,
xoh?]: Rom. 13, 13.

30.

neutr., Beilager, y.oh7/:

Rom. 9,

10.

II,

legen, setzen, stellen, ji&tvai:

Mc. 6, 56. 10, 16. 15, 19. Luc. 9, 44. 19,


21. loh. 10, 11. 11, 34. 13, 37. 15, 13.
Cor. 1, 16, 2. Cor. 2, 3, 13. 5, 19, inni&evttr. Mc. 7, 32. Tim. 1, 5, 22; tTnXliiv:
Mth. 9, 16. Luc. 5, 36; /JaAXf/j/: Mth. 10, 34. 27,
6. Mc. 7, 33. loh. 18, 11 ; lagjan ana
, auflegen,
mQiri&ivtti: Mth. 27, 48; imzid^tvai: Mc. 5, 23.

Ana-lagjan,
Luc. 4, 40.

auflegen,

beibringen,

innid^tvai:

1) legen, werfen, U.itv: Mth. 7, 19;


2) auflegen, aufsetzen, inaid^ivai: Mth. 9, 18.
Mc. 8, 23; TtiQnid^tvui: Mc. 15, 17; 3) an-

legen (Geld),

Sovvai: Luc. 19,

23.

faur, vorlegen, nuQUTi&ivui: Mc. 8,

Atlagjan

1, 4.

Faur-lageins, Vorlegung,

Mc.

-j-

ablegen, nd^ivur. loh. 10, 18; unoEph. 4, 22. 25. Col. 3, 8; xaTa^ytiv:
Cor. 1, 13, II.

tid^ivar.

1) legen, rt&ivar. Mth. 27, 60.


12, 36. 15, 47. 16, 6. Luc. 1,
66. 5, 18. 19, 20. 20, 43. Rom. 9, 33.
Cor. 1, 15, 25; niQni&tvut: Mc. 15, 36;
xuruTcd'ivai: Mc. 15, 46; xh'fitv: Luc. 9, 58;
uvuxXiviiv: Luc. 2, 7; passiv., liegen, xttad-ac:
Luc. 2, 12; unoxitad-ui: Luc. 19, 20. Tim. 2,
4, 8; ntQtxiTad-uti Mc. 9, 42;
2) werfen,
XXtiv: Mth. 5, 25. 6, 30. Luc. 3, 9. loh.
3, 24. 15, 6; 3) auflegen, aufsetzen, imrt&ivur.
Mc. 6, 5. 8, 25. loh. 9, 15. 19, 2; intXXuv:

Mc. 6, 29.

7.

4,

ed. Lindbr.
Diceneus physicam tradens naturaliter propriis legibus vivere (Gothos) fecit, quas usque nunc conscriptas bilagines (so muss wohl statt des verderbten iellagtnes gelesen werden) nuncupant.

TiQ&iaig:

2, 26.

4.

?Iiig^mon,

Cor. 2, 2,

ItiJinS

lipr,

(altn.

agls.

ll.
litf,

s.

zu

alls.

d.

St.

lith,

altfr.

lith,

schwed. led, dn., holl. lid, nhd.


glied; vgl. Leian; Gr. II, 15. III, 398. Gf. II,
ISS. Rchth. 905), masc, Glied, fttXog: Mth. 5,
29. Rom. 7, 5. 23. 12, 4. Cor. 1, 12, 12. 14.
ahd. lid,

leth,

18.

Eph. 4, 25.

19. 20. 22.

masc,

Us-lif>a,

9,

6.

2.

Luc 5, 18. 20.


liiina (voxhebr.),
218),

II,

Mc

6.

2,

3.

5.

naguXvTixoc:
4.

5.

9.

l.

24.
Xijii:

Mth. 27, 46.

Mc

15, 34.

(ahn. Unna, agls. blinnan, ahd. linnan;

JjBllliail
Gf.

Col. 3,

Gichtbrchiger,

conj.

I,

lann,

lunnun,

lunnans,

weichen.

6.

Af-lagjan,

Ga-lagjan,

Tim. 1,

inld^taig.

6.

Af-lageins, Ablegung, wfiaig: Mc.


Bi-lageins, Satzung, Jomand. p. 93

Mth. 8,

10, 30.

At-lagjan,

Mc. 11,

Tim. 2, 1,

14.

Luc. 6,
conj.

lag, lagu,

?i\ts.

im'&iaii;:

At-Ugan, vorliegen, vorhanden


Rom. 7, 18.

Uf- ligan,

10, 27.

1,

Zag, lg, agIs. leag,

Inga; Rchth. 883 f), das Legen, Auflegen,


Tim. 2, 1, 6. s. zu d. St.

altfr.

30; xtxoi-

7,

109

Af- linnan,
9, 39.

s.

liinbaD

aufhren, ablassen, unoywQiiv: Luc.


zu d. St.

Uufr, agls. leof, lufian, alts. liof,


liaf, lief, ahd. Hub, engl, lief,
love, schwed. Ijufig, holl. lief, nhd. lieb; Gr. II,
49. Gf. II, 51. Rchth. 897), conj. I, lauf, lubun,
lief,

(altn.

gilobian,

lubans, lieb

Liubs,
11.

7,

1.

Col.

1,

Mc

uyanr/Tog:
1,
3, 23. 9, 35. 20, 13.
11, 28. 12, 19. Cor. 1, 15, 58. Cor. 2,
12, 19. Eph. 5, 1. 6, 21. Phlpp. 4, 1.
7.

12,

7.

4,

1,

6.

7.

9.

Philem. 16;

2.

Eph.

sein.

adject., lieb,

9,

Rom.

altfr.

Un- liubs,
Rom. 9,

geliebt,

Luc

14.

Tim.

1,

Tjyajirifiiyog:

6,

2.

Tim. 2,

Rom. 9,

25.

6.

unlieb, nicht geliebt, ovx ^^aar/fitroc.

35.

LIBAN

110
Uuba>lelks,
Lanbjan (ahn.

LIUGAN.

unt. Leiks.

s.

lufan, a'tfr. leva, ahd.


laubjan, engl, leave, delieve, tln. lov , love,
Gf. II,
holl. gelooven, nhd. glaubeti, erlauben;
leijfa, agls.

Rchth. 885.

66.

cxivitv:

897),

Rom. 9,

Ga- laubjan,

33.

conj. II,

zu

s.

glauben,

ni-

2,

d. St.

Mth. 27, 42.


Meli, 31. Luc. 1, 20. 16, II. 20, 5. loh. 5,
38. 46. 47. 6, 29. 30. 7, 5. 31. 48. 8, 31.
dass.,

1)

45. 46. 10, 37. 38.

23. 2, 16. 20. 3, 2. 5, 5. 6. 22. 6, 10.


Eph. 1, 15. 2, 8. 3, 12. 17. 4, 5. 13. 29.
0, 16. 23. Phlpp. 1, 25. 27. 3, 9. Col. 1,
23. Thess. 1, 3, 2. 5. 6. 10. 5, 8. Thess. 2,
1, 3. 4. 11. 3, 2. Tim. 1, 1, 2. 4. 14. 19.

dat.:

12, 37. 14, 12. Rom. 10,


1, 13. Phipp. 1, 29. Tim.

15.

7.

3,

10.

11.

12.

10.

15.

4,

Rom. 11,

&it'u:

16. Tim. 2, 1, 12. Skeir. VI, a. VIII, c.


d; mit du Mc. 9, 42. loh. 6, 35. 40. 47. 7,
38. 39. 9, 35. 36. 10, 42. 11, 26. 12, 36.
18, 20. Rom. 10, 10. 11; mit in Mc. 1, 15.

Col. 3, 6.

1,

Gal.

mit

16;

2,

Cor. 1, 13, 7;

16;
36.

dem Accusativ Mc. 11, 23.


Rom. 10, 9. Tim. 1, 3,

pass.

absol. Mth. 8, 13. 9, 28. Mc. 4, 24. 5,


9, 23. II, 24. 13, 21. 15, 32. Luc. 1,

45. 8, 12. 13. 50. loh. 6, 36. 64. 69. 9, 18.


38. 10, 25. 38. 11, 15. 16, 30. Rom. 10,
4. 9. 14. 13, 11.
14, 2. Cor. 1, 1, 21. 14,
22. 15, 2. 11. Cor. 2, 4, 13. Eph. 1, 19.
13.
Thess. 2, 1, 10.
4, 14.
triggvaba galaubjan, fest glauben,
berzeugt sein: niniTad-ai: Luc. 20, 6; ni galaubjan , nicht glauben, uniCTiTv: Mc. 16, 11.

Thess. 1,

2,

Skeir. V, d;

unH^ttv. Rom. 11, 30.


2) anvertrauen, niOTtviiv: Luc. 16, 11.

Tim. 2, 2, 13;

Ga-laulyands,

part.

praes.

31;

majg:

glubig,

Cor. 2, 6, 15. Tim. 1,1, 12. 4, 3. 10. 12.


kleinglubig, o'kiyni6, 2; leitil galaubjands
aros: Mth. 6, 30. 8, 26.
,

Unga-laul^ands,

unglubig,
Luc. 9, 41. Cor. 1, 7,
10, 27. 29. 14, 22. 23. 24.
14. 15. Tim. 1, 5, 8. Tit.
Rom. 10, 21; unti^rig: Tit.
b. VI, c.
19.

13.

14.

15.

Cor. 2, 4, 4. 6,
1, 15;

uniiwv:

1, 16.

Skeir. V,

Ga-laubs,

30.

12,

loh.

2,

adject., werthvoll,

Gudi-lubs, nom.

Bropra-lubo
fem.,

fem.,

29.

TioXvTiXrjg:

propr.,

Gottwerth,

(Bropru-lubo

Thess.

Bruderliebe, (pikaiX(fia:

Thess.

Tim.

I,

Mon. Aret,
1,

4,

9),

Rom. 12,

10.

9.

*Luban,

conj. II,

Lubains,

fem., Hoffnung,

hoffen.

ilnlg:

Rom. 15,

13.

IV, 601. DRA. 418; vgl.


altfr. logia, Rchth. 909), conj. II, ein Weib nehmen, heirathen (vom Manne), fUfitTv: Mth. 5, 32.
Mc. 10, 11. 12. 12, 25. Luc. 14, 20. 16, 18.
17, 27. 20, 34. 35. Cor. 1, 7, 9. Tim. 1, 5,
14; pass., heirathen (von der Frau), yuf.uTa&ui
Mc. 10, 12. Cor. 1, 7, 9. 28: yufa'axtad^ar. Mc. 12,
25; ixyai.ut,iad^uL: Luc. 17, 27; ty.yuj^iay.ead'ai
Luc. 20, 34. 35.

liilljS^an (Gr.

II,

23.

Mc. 6, 17.

yu^niv.

part. pass.,

unverheirathet, aya/xog:

Cor. 1, 7, 11.
fem., Ehe, to yafiiTv Tinh 1 , 4, 3 ; liugom
hafts, verheirathet, yiyu/nijxwg: Cor. 1, 7, 10.

1, 6.

Glaube, nlaTtg: Mth. 8,


Mc. 2, 5. 4, 40. 5, 34.
10, 52. 11, 22. Luc. 5, 20. 7, 9. 50. 8, 25.
48. 17, 5. 6. 19. 18, 8. 42. Rom. 9, 30. 32.
10, 6. 8. 17. 11, 20. 12, 3. 14, 1. Cor. 1,
13, 2. 15, 14. 17. 16, 13. Cor. 2, 1, 24.
4, 13. 5, 7. 8, 7. 10, 15. 13, 5. Gal. 1,
22.

6.

9.

Liuga,

2.

5,

3.

Ga-lubs,

27, 58.

9,

2.

Unga-laubs, werthlos; ungaluub kas, dg uTtfiluv


oxevog: Rom. 9, 21.
Filuga-laubs, kstlich, werthvoll, noXvTc^uog:

dass.,

10.

Eph. 2,

32.

niaiog: Tit.

c.

adject., werfhvoll, theuer, noXvreXrjg:

Un - liugaijis

adject., glubig,

Skeir. II, a.

Tim. 1, 2, 9. s. zu d. St.; galaub kas, tlg Tt/.irjv


Rom. 9 , 21; vairps galaubs , grosser
axivog
Preis, Tifirj: Cor. 1, 7, 23.

Ga-liugan,

erlauben, iniTQtniiv:

Ga-laubeins,
Ga-laubeins,

'

12.

4.

Skeir. VIII, b.

Mth. 8, 21.
31. Mc. 5, 13. 10, 4. Luc. 8, 32. 9, 59.
Tim. 1,2, 12. Skeir. VIII, a; xiXivtiv: Mth.

US" laubjan,

Mc. 9,

uKiarog:

1,1.

Tit.

7.

Unga-laubeins, Unglaube, uniaTtu, Mc. 6, 6.


9, 24. Rom. 11, 20. 23. Tim. 1, 1, 13; nH-

14. 16. Gal. 3, 6. Eph.


1,

9.
13. 4, 1. 6. 12. 5, 8. 6,
Tim. 2, 1,5. 13. 2, 18. 22. 3,

liillg^an
lognian,

(altn.

liuga,

agls.

leogan,

altfr.

liaga, ahd. liugan, engl,

Gal.

1,

alts.

liogan,

schwed.
Ijuga, dn. lyve, holl. liegen, nhd. lgen; Gr. II,
23. Gf II, 129. Rchth. 898), conj. I, lauh, lugun, lugans, lgen, tptvead'at: Rom. 9, 1. Cor. 2,
1,

31.

Skeir. VIII,

c.

20.

Col.

3,

9.

lie,

Tim. l, 2,

7.

LIUDANUn - Uugands
haftig,

part. praes.

Tit.

uljjtvdi'jc:

Ga-liugs,

adject.

getliug taiijan,

gen, doiovv: Cor. 2, 4,

betr-

2.

Ga-liug;, neutr. , Gtzenbild, tidwlov: Cor. 1,


10, 19. 28. Cor. 2, 6, 16; galiuge staps,
Gtzentempel , tliolttov Cor. 1 , 8, 10; galiu:

gam

skalkinonds,

Cor.

Gtzendiener, tlwXoXT^rjg:

11.

5, 10.

Ga - liuga > praufetus

unt.

s.

Skeir. I,

70.

loh.

ijjevaT>]g:

8, 44.

^vifad^ui: Mth. 20,

l) verbergen, niQty.Qvuv: Luc. 1,


24; 2) verborgen sein, }MV&miiv: Mc. 7, 24.
Luc. 8, 47.

y.Qvnxg: Mc. 4,
Cor. 2,

Cor. 1, 4, 5. 14, 25.

verborgen, iv xQVTni:

7,

fem.,

hqvtttv:

Verborgenheit,

lay,

Ijiudail

Luc.

leuchten, uaTQixnTtiv:

II,

Luc. 17,

Thess. 2,

24.

17,

II,

21.

198), conj. I, lauf), ludun, ludans, gross


werden, wachsen, f.ii^xvvtd'ui: Mc. 4, 27.

ahd. liod, engl.


dn. lyde, hol)., nhd.
singen, tp'D.ttv:
conj. II,

liop,

(altn.

agls. leotf,

schwed. IJuda, lyda,

198),

Gf. II,

lied;

Rom. 15,

9.

Liul>areis, masc, Snger, o


Neh. 7, 1.

los,

lavi,

laus,

(altn. liosa,

leosan,

agls.

liusan,

las, ahd.

dn.

jrlora, lsa,
griech.

Esdr. 2, 41.

iiSiav:

alts.

losian,

liosan,

losian,

leas,

lesa,

altfr.

engl, leeae, loose, schwed.

ls,

nhd.

Gr. II,

Xvitv;

893.

884.

Rchth.
Gr.

liodan;

alts.

Eph. 1, 18.

(fuuCeiv:

8), fem.. Blitz, uaTQunrj: Luc. 10, 18.


24; gAo'g: Thess. 2, 1 , 8. s. zu d. St.

los;

4.

(ahd. liutan,

conj.

Laohmuni (Lauhmoni

liasa,

7, 10.

Ana-Iaugnei,
loh.

adverb.

4, 5.

erleuchten,

9.

*IjillSail

4, 2.

Ana-langniba,
loh.

3,

liinJlOIl

Mc. 14, 70. Luc. 8, 45.

adject., verborgen,

1,

12.

1,

Tit.

1) erleuchten, (fcoTiXiiv: Cor. 1,4,

17, 24.

Ga-laugnjan,

22. Luc, 8, 17.

Cor.

Qoi'v:

44.

leuch-

q.uiviiv:

Tim. 2, I, 10; 2) offenbar machen, fuvt-

Lauhatjan,

conj. II, leugnen,

Ana-laugns,

Cor. 2, 4, 4;

6, 22.

Cor. 2, 4, 6;
loh. 5, 35.

Mth. 5, 15. 16.

).fi7riiv:

In-liuh^an,

Vaurd.

Tim. 1, 1, 10.

5.

c.

Liugna-vaurds, s. unt.
Liugnjaj masc. Lgner,
Laugnjan,

ten,

Ga-liiihtjan,

Prau/etus.

Ga-liuga- 20*181118, s. unt. Xristus.


Liugn, neutr. (?), Lge, ipivog: loh. 8,

55.

qwTiofKjg: Cor. 2, 4, 4. 6.

Liuhadein8, adject., hell, <fCi)Tiiv6g: Mth.


Liuhtjan {Liutjan Mth. 5, 15), conj. II,
uiiyCiiv:

Ga-liuga-apaustauluSj s. unt. Apaustaulus.


Ga-liuga-bropar, s. unt. Bropar.

Eph, 4, 25.

Rom. 13, 12. Cor. 2, 4, 6. 6,


11, 14. Eph. 5, 8. Col. 1, 12. Thess. 1,
5, 5. Tim. 1, 6, 16; qiyyog: Mc. 13, 24.
Liuhadei, fem., Licht, Klarheit, Erleuchtong,
35. 36. 46.
14.

2.

falsch;

wahr-

nicht lgend,

1 ,

111

LIUSAN.

898),

verlast,

verlieren,

22.

conj.

262.

Gf. II,

I,

laus,

lusun,

verlieren.

lusans ,

Gf. II,

*LaaI>S

(altn.

ahd. Hut,

Gr.

m,

lyd,

8.

liod,

altfr. liode,

472.

agls.

leod,

alts.

liude, engl, leod, nhd. Zeu/e;

DRA.

305.

Gf. II,

Rchth.

193.

5.

^liialian

hjhtan, leoma,

ahd. Hht,

14, 51.

Luc. 7, 14.
lysa,

(altn.
alts.

lios,

lioma,

Hht, Homo, logna,

agls.

leoht,

altfr. liaht,

schwed. IJus, lysna, dn.


lys, nhd. lohe, licht, leuchten; Bopp 129. Gr. II,
50. III, 391. DM. 121. Gf. 11, 146. Rchth. 897),
conj. I, lauh, lauhun, lauhans, leuchten.
engl,

Liuhap {Liuhad

Fra-lu8nan,
lvaui:
4,

Jugga-laul>s, Jngling, vfuviaxog: Mc.

light,

Luc. 8, 16. loh. 11, 10.


46), neutr., Licht, (fwg: Mth. 5, 16. G,
10, 27. Mc. 14, 54. Luc. 2, 32. 8, 16.
5.
loh. 5, 35. 8, 12. 9, 5. II, 9. 10.

12,

23.
16,

12,

dass.,

dnoXXvvai: Luc. 15,


loh. 6, 27.

6.

4.

24. 32. 19, 10.

9.

liud,

902), masc, Mann.


16,

Fra-liu8aii,

Cor.

conj. III,

verloren werden,

1, 1, 18.

Cor. 2, 2,

unX-

15. h.

1.

3.

Fra-lusts, fem., Verlust, unwXna: Mth.


Rom. 9, 22. Phlpp. 1,
loh. 17, 12.
Thess. 2, 2, 3. Tim.
Thess. 1, 5, 3. Thess. 2,
19.

Laus,

1,6,

9;

7,

13.

28.

3,

oXf^-po?:

1,9.

adject., los, leer, nivg: Luc.

1, 53.

20,

15, 14. 58. Eph. 5, 6. Phlpp. 2,


3; laus vairpan, leer, nichtig werden, xivova&ai:
Cor. 2, 9, 3; laus visan, los sein, xaTU^yr^drjvui: Gal. 5, 4; vitodis laus, gesetzlos, ava10.

Cor. I,

Hog: Cor. 1, 9, 21.

Akrana-laus, unfruchtbar, uxugnog: Mc. 4,


Andi-laaS, endlos, ani'fjuvrog. Tim. I. J-

19.
(

LITAN

112
Gnda-lans,

u&iOi:

gottlos,

Vitoda-laus, gesetzlos,
Tim. 1, 1,9.
Laa9-qi|>rs,

Laos - han^ja
Lausa - vaurds
ItSLti^j&n,

s.

unt.

liita

machen,

machen, tuanv: Mc.

1) los

1) entledigen, y.tvovv: Pbipp. 2,7;


2) erlsen, qviiv: Thess. 2, 3, 2; i^t'Kavvtiv:
Gal. I, 4; 3) losreissen; usluusjan us vaurtim,

17,

s-lauseins,

fem., Erlsung, XvTQioaig: Luc.

unoXvTQtoaig:

68;

6.
1,

. . .

lif

altfr.

Jjiutjlll (agls. 'i/''^i lultn, ahd. luxen; Gf. II,


322), conj. 1, laut, lutun, lutana, heucheln, betrgen.
yrig:

Tim.

2, 3,

13.

Un-liuts, ohne Falsch, aufrichtig, vvnxQiTog:


Rom. 12, 9. Tim. 2, 1, 5.
Liuta, masc, Heuchler, vnoxQnrjg: Mth. 6, 2.
5.

16.

Mc. 7,

6.

Luc. 6, 42.

ittDioj':

sik

sich verstellen,

vnoxQtviod^ai

Luc. 20, 20.

Luton, conj. II,


Lntonds, partic.

Betrger, <fQivanxr,i;:

Usluton, betrgen, anatv: Eph. 5, 6. s. zu d. St.


Tim. 1, 2, 14; lianuTv: Rom. 7, 11. Cor. 2,
11, 3. Thess. 2, 2, 3; (pgevanmv: Gal. 6,
3.

Skeir. I, b. d.

Kiisan

(altn.

altfr.

lesa,

agls.

alts.

ahd. lesan,

nhd. lesen; griech. Xiytiv, lat. legere; Gr. II,


26. Gf. II, 246. Rchth. 893), conj. I, las, lesun,
lisana, sammeln. avXXfynv: Mth. 7, 16. Luc. 6,

holl.,

44; avvyiiv: Mth.

Ga-Uaan,

levu, agls.

ahd.

lef,

Tva-lif,
Ijifliail)
*

lufon

unt.

s.
s.

alts.

/,

leven,

Bopp

Tvai.

unt. Leiban.

schwed. luf; Gf.

(agls. b, ahd. luppi,

litlbja

engl.

lif,

leve, nhd. ...If;

unt. Ain.

s.

II,

77), fem. (?), Gift.

Lubja-leisei,
unt.

LillbjS,

s.

lilldja

(vgl.

s.

unt. Leisan.

Liuban.

Liudan; Gr.

III,

401. Gf. II, 201),


17; vgl. zu Gal.

19,

^lillkail

(altn. luka,
liuka, agls., alts. lucan,
lukan, ahd. luhhan, engl, lock, schwed. lycka,
an.lulcke, hoW.lwj/cen; Gr. II, 22. I, 63 (3. Ausg.).

altfr.

139.

Gf. II,

lukans

Ga- lukan,
;

sammeln, versammeln, cvvuyiiv: Mc.

4,

conj.

1) zuschliessen,

xuTay.Xtitiv: Luc. 3,

I,

lauk,

xkiUiv:

lukun,

Mth. 6, 6;
Mth. 27,

20; ua(paXiXta&ai

2) fangen, avyxXehiv: Ljic. 5,

6.

Rom.

11, 32.

l) aufschliessen, ffnen, uvoiytiv: loh. 9,


10, 3. 21. 11, 37.
17. 21. 26. 30. 32.

Us-lukan,
14.

Cor. 2, 2, 12. Col. 4, 3. Neh. 7, 3; tui'oiuvunxvaaiiv: Luc. 4, 17;


ytiv: Luc. 2, 23;
2) entblssen (das Schwert), ana&ai: Mc. 14,
iXy.iiv:

loh.

18,

Ga-luknan,

conj.

III,

10.

verschlossen werden, xXu'-

Luc. 4, 25.

Us-luknan,

geffnet werden, sich ffnen, uvo/Mth. 9, 30. 27, 52. Luc. 1, 64. 3,
21. loh. 9, 10. Cor. 1, 16, 9. Cor. 2, 6,
11; SiuA'olyiad-ai: Mc. 7, 34. 35.

y(aai:

Us-luk, neutr. (?), Oeffnung, avot^iig: Eph. 6, 19.


Us-lukns, ailject, offen, axi^uivog: Mc. I, 10. h.
lillkarn (lat. lucema; Bopp 129), neutr.. Leuchte,
1.

Xv/vog: Mth. 6, 22. Mc. 4, 21. Luc. 8, 16. 15,


loh. 5,

6, 26.

Rchth. 913),

schiiessen.

la&ar.

1, 10.

Tit.

206), zehn.

II,

47;

betrgen.
als subst.,

Gf

16.

Ain-lif,

66

Liutei, fem., Heuchelei, Verstellung, List, t-TroTim. I, 4, 2; xvita:


xQiaic: Mc. 12, 15.
Eph. 4, 14. s. zud. St.; log: Mc. 7, 22; usliutein taiknjan

lif,

fem., Frbitte, iVTtv%ig:

fem., Gesicht, tiqciwtiov: Mth. 6,

Eph. 4, 30.

Liuts, adject, betrgerisch,

XiXT]),

1.

(altn.
.

13.

schwed. ...lofva, dar

4,
*

(griech.

avvvnoxQl-

mitheucheln,

conj. II,

Gal. 2,

Tim. 1, 2,

5, 4;

Us-lau^an,

Luc.

liiteins

317), fem., Heuchelei,

II,

13.

Gal. 2,

vta&ui:

verei-

2) loslassen, befreien, xarufiyth': Rom. 7, 2;


Xitiv: Cor. 1, 7, 27; 3) erlsen, qvhv: Luc. 1,
74. Cor. 2, 1, 10. Col. 1, 13. Tim. 2, 3,
4) behten, qvXxTuv:
II. Skeir. I, b. c;
Thess. 2, 3, 3; 5) fordern, ngrrnv: Luc. 19, 23.

ly.QiLfiVv:

Liulan; Gf.
:

Mil>-liyaii,

i'aurd.

15,

unt. Leisan.

s.

(vgl.

V7i6x()tatg

teln, xivovv: Cor. 1, 1, 17; 2) lsen, erlsen, ^vin- Mth. 6, 13. 27, 43. Rom. 7, 24.
26; 3) sich bezahlen lassen, fordern, jiqhtII
ruv: Luc. 3, 13; uTtaiiiir: Luc. 6, 30.

Qa_laus(]an,

37. loh. 6, 12. 13. 11, 47.


Neh. 5, 16; (mavvytiv: Mc. 13, 27.

liistiSi,

I) zu nichten

II,

conj.

Luc 17,

1.

6.

Cor. 1, 9, 21.

Handui.

uut.

s.

Eph. 2, 12.

civoftog:

Qipus.

uut.

s.

LUKARN.

35.

Lnkarna-stalia,

s.

unt.

Sta^s.

8.

LUKAS

MAGAN.
Us-Inston, betrgen, unuTv:

Ijnkai

(Lokaa, B. Prolegg. I. p. XXI. not. 60),


nom. propr. masc. , uiovxag: Luc. inscript. Col. 4,
14. Tim. 2, 4, 11.

linkiniS; nom.

propr.

lid.StnS

lyst,

(altn.

lyst, altfr.

ahd.,

Insti,

holl.

agls.,

alts.,

freiwillig,

ixovfftor:

y.uTu,

Philem.

14.

6.

h.

1.

(altn. lopt, algs. lyft, ahd., alts., schw.,


dn., nhd. luft, holl. lacht; Gr. III, 389. Gf. II,
208), masc, Luft, ur^Q: Cor. 1, 9, 26. Eph. 2,
2. Thess. 1, 4, 17.

II,

Rchth. 913), masc, Lust, Verlangen, inid^vfii'a: Mc. 4, 19. loh. 8, 44. Rom. 7,
7. 8. 13,
14. Gal. 5, 16. Eph. 2, 3. 4, 22.
Phipp. 1, 23. Col. 3, 5. Thess. 1, 2, 17. 4, 5.
Tim. 1, 6, 9. Tim. 2, 2, 22. 3, 6; us lustum,

Eph. 5,

Liutan.

unt.

s.

Iillftn.S

dn.

Gr.

nhd. last;

22. Gf. II, 285.

gern,

J^ntOn,

masc, ytovxiog: Rom. 16, 21.

engl., schw.

113

jyddoinaeis,

nom. propr. masc, AoSudld: Esdr.

2, 33.

JjysaninS, nom. propr.

masc, Avaviog: Luc 3, 1.


Ijystra, nom. propr., Aiaxqa: Tim. 2, 3, 11.
liOd; nom. propr. masc, Ad)%: Luc. 17, 28. 29.32.
I^OS fem., Aufenthalt (?) loi bauan, lov Siyttv:
;

On-Iustas,

Unlust;

Lnstusams,

adject.

unlustau vairjtan,
drssig werden, ud^vi.iHv: Col. 3, 21.

4,

in

ber-

Tim. 1, 2,

1.

s.

zu

d.

St.

404. Gf II, 205), masc, die


flache Hand; slalis lon, eine Ohrfeige, Qniafia:

LiOfa

ersehnt, intnod-tjTog: Phlpp.

2.

(Gr. III,

18, 22. 19, 3; Infam slahan, Ohrfeigen geben, QuniXiiv: Mth. 26, 67. Mc 14, 65.

loh.

Luston,

begehren, Ini&vfuTv: Mth. 5, 28

conj. II,

W.
M,ag^an

mega, mattr

(ahn.

mht,

agls.

magan,

alts.

mi, mei, macht, mecht, ahd.


may, might, schw. m, dn.
maae, holl. meuge7i, nhd. mi'igen; Gr. II, 27. Gf
II, 604. Rchth. 927), conj. anom., mag, mahta,
mahts, knnen, dvvua&ai: Mth. 5, 36. 6, 24.
fnag,

altfr.

magan, mht,

engl,

Mc

27. 7, 18. 8, 2. 9, 15. 28. 10, 28.


1, 40.
45. 2, 4. 7. 19. 3, 20. 4, 32. 33. 5, 3. 4. 6,
5. 19. 7, 15. 24. 8, 4. 9, 22. 23. 28. 39. 10,

26. 38. 39. 14, 7. Luc 1, 20. 22. 5, 12. 21.


34. 6, 39. 42. 8, 19. 9, 40. 50. 14, 20. 26.
27. 33.

16, 2. 13. 18, 26. 19, 3. 20, 36. loh. 3,


6, 44. ',2. 60. 65. 7, 7. 34. 8, 21. 43. 9,
33. 11, 37. 12, 39. 13, 33. 36. 37. 14, 5. 17.
15, 4. 5. 16, 12. Rom. 8, 8. Cor. 1, 7, 21.

5.

Cor. 2, 1, 4. 3, 7. 13, 8. Eph. 3, 4. 6, 11.


13. 16. Phlpp. 3, 21.
Thess. 1, 3, 9. Tim. 1,
6, 7. Tim. 2, 2, 13. Skeir. I, a. V, c; layitu-.

Mth. 8, 28. Mc. 9, 18.

Luc

29. 30.

Phlpp. 4,

20,

6, 48.

8,

43. 14,

13; t^ia/viir:
Eph. 3, 18; iii'ruf. Tim. I, 3, 5; fnag vairfan, es kann werden, ist mglich, vvazv (sc
iavl): Rom. 12, 18.
16, 3.

Ga-magan,
Mailts,

vermgen, ta/vctv: Gal. 5, 6.


mglich
mglich; mahts visan

adject.,

ein, vvaad^ut

IL

26.

(mit

dem

inf.

act.

fr das griech.

pass.):

5, 25;

Mc. 14,
ics/ittv:

loh. 3, 4. 10, 35. Tim.


Luc. 8, 44. Skeir. VI, b.

5.

I,

Mahts,

fem., 1) Macht, Kraft, Vermgen, ifvaMth. 6, 13. 5Ic. 5, 30. 6, 14. 9, 1.


12, 24. 13, 25. 26. 14, 62. Luc 1, 17. 35.
4, 14. 36. 5, 17. 6, 19. 8, 46. 9, 1. 10,
19. Rom. 8, 38. 9, 17. Cor. 1,1, 18. 24.
5, 4. 15, 24. 56. Cor. 2, 1, 8. 4, 7. 6, 7.
8, 3. 12, 9. 13, 4. Eph. 1, 19. 21. 3, 7,
16. 20. Phlpp. 3, 10. Col. 1, 11. 29. Thess. 2,
1, 7. 11. Tim. 2, 1, 7. 8. 3, 5; la/yg:
12,
30. 33. Luc 10, 27. Thess. 2, 1,'9; x^hog:

fitg:

Mc

Eph. 1, 19. 6, 10. Col. 1, 11. Skeir. I, b.


IV, c V, b. VI, b. VU, a. c VIII, a;
Mth. 7, 22. 11, 20.
2) Wunder, dvrantg:
Mc 6, 2. 5. 9, 39. Luc 9, 50. 10, 13. 19,
37. Cor. 2, 12, 12. Gal. 3, 5.
c.

Ana -mahts,

1) Gewalt: Skeir.

I,

b; 2) Frevel,

Schmach, vQig: Cor. 2, 12, 10.


Un-mahts, Schwche, Ohnmacht, uad-ivtia: Mth.
8,

17.

Cor. 2,

12,

5.

Gal. 4,

13.

s.

zu

d. St.

adject, 1) mchtig, stark, Swutog:


Luc. 1, 49. 14, 31. 32. Rom. 9, 22. II, 23.
14, 4. Cor. 2, 9, 8. 12, 10. Tim. 2, l, 12.

MahetteigS,

Tit.

1,

9;

dvvarr,g:

Luc. 1, 52. Tim. I,

15

MAGDALAN

114

15; dwfurog: Eph. 3, 20. Tim. 2, 3, 7.


vermgen,
stark sein,
viahleig visan,
15;
dviarity: Cor. 2, 13, 3; dvtua&ut: llom. 8,
39; 2) mglich, vraxg: Mc. 9, 23. 10, 27.
13, 22. Luc. 18, 27. Cor. 2, 10, 4. Gal. 4, 15.

Un > mahteigs,

1) ohnmchlig, schwach, uad'ev/jg:


Cor. 1, 4, 10. 9, 22. Gal. 4,9; ua^irwr:
Rom. 14, 1. 2. Cor. 1, 8, 9; 2) uumglich,
vmTog: Mc. 10, 27. Luc. 18, 27. Rom. 8,
3;

TiTv:

uninakteigs visan,
Luc. 1 , 37.

vru-

uumglich sein,

conj. II, Gewalt, Unrecht anthun,


schmhn, tLfiiv: Mth. 11, 12; utiotiqhv:
Mc. 10, 19; avxo(puvrHv: Luc. 3, 14. s. zu d. St.;
vQiCtiv: Luc. 18, 32; inr^Qiut^eiv: Luc. C, 28;
ir/iiv: Cor. 2, 7, 12.

propr.,

JTI.Ig'dalene, nom.
56.

Mc. 16,

JfEag^nS

Maydul: Mc.

propr., MaySalrivi]: Mth. 27,

mag, mago,

agls.

magu, magath, altfr. megith, maged,


magad, engl, viaid, nhd. magd; Gr. II,

mcegS,
ahtl.

alts.

320. Gf. II, 629. Rchth. 917), raasc,


Knabe, naig: Luc. 2, 43. 9, 42. 15, 26; Tixvov:
Luc. 2, 48.
27.

XCv: Mth. 9, 34. Luc 8, 41. Neh. 5,


UQ/ijg und up/i
Skeir. II, a; .
.

54. 69.

7,

Luc.

0.

loh. 6, 9.

fem., Jungfrauschaft,

1,

27.

nu^d-tnu:

Luc.

nom. propr. masc, MaiVaj': Luc.

3, 31.

2, 36.

JTEabap,

Malis

Gf. II,

(vgl.

3,

26.

632), adject., schicklich, pas-

fem.. Schicklichkeit, awqtQoavviji

9.

s.

zu

ITIalltS,

s.

unt.

2,

d.

Tim.

1,

St.

ay.d)li{i:

]na])^ain.<ii ,

mal>l

ahd. madal,

DRA. 746),

s.

Mc

9, 44. 46. 48.

Vorsteheramt,

neutr.,

tjyt/xovia:

Neh. 5, 14. 18.

]na])nsal, nom.

propr.

masc, Mad^ovauX: Luc.

mida , alts. gemed, ahd.


(altn. meida,
gameit, nhd. meiden; Gr. II, 15. Gf. II, 701),

*]T[aidlS
adject.

Ga-maids,
19;

gebrechlich,

Mai^an,

red'Quva/.itvog:

Luc

4,

Luc. 14, 13. 21.

uv7it]Qog:

conj. II, entstellen, xuTifjXiviiv: Cor. 2,

2, 17.

9,2;

Mc.

lmiv:
III,

b.

b.

In-maideins,

Mc

^uTUftoQqovv:

Phlpp. 3, 21; uX15, 51. 52. Gal. 4, 20. Skeir.

Cor. 1,

selung:

entstellen,

f.iiruax7]fiUTt^iiv:

VI,

fem., 1) Verwandlung; 2) AbwechV, c; 3) Ersatz, uvTXkayi.w,:

Skeir.

8, 37.
s.

ITIaillStllS
nhd.

Luc

unt. Mais.

mosk, agls. meox, ahd., hol!.,


882), masc, Mist, xonQiu:

(altn.

mist; Gf. II,


14, 35.

JTIaiblllJii (altn. meidm, agls. maSm, alts. medom;


Gr. II, 16. 508. III, 325. 452. Gf. II, 707),
Mc. 7 , 11.
masc. , Geschenk , Siqov

melur, agls. maal, ahd. meil, engl.


mole, moil, schwed. mal, nhd. maal; lat. macula;
Gr.I, 170 [3. Ausg.]. Gf. II, 720), neutr. (?), Maal,
Fleck, ^VTig: Eph. 5, 27.

ITlail

(altn.

meiel, alts. mahal, mahlian,


nhd. melden; Gr. I, 170 [3. Ausg.].
neutr.? Versammlungsplatz, yop:

inaiiubrana

reden, luUTv:

Mal>leias, fem., Rede, AuAca:

loh.

loh.

14, 30.

8, 43.

(vox

Tim. 2, 4, 13.

masc, Mele:

adject.

graec),

masc,

Luc

3, 31.

nom. propr.

nmQuva:

Af-mainds,

nachlassend, ix\v6i.itvog: Gal. 6, 9.


(So hat Castiglione gelesen; aber zunchst fllt
es in die Augen, dass mainds gar nicht gothisch
ist, und wre es imd knnte mit Castiglione mit

dem
conj. II,

propr.

{Mailkeia Luc. 3, 24),


masc, MilyJ: Luc 3, 24. 28.

*]?Iamds,

Malfaius.

4.

Mal>ljan,

/aura-

8, 49.

Faiira-mal>li,

mailkein

(agls. mxlslan,

Mc. 7,

11, 32;
:

JWailaiaKl; nom.

Magan.
madkr, agls. maa,

ahd. mado, engl.


ITIafia (altn.
maggot, schwed. math, dn. madike, holL, nhd.
made; Gr. III, 365. Gf. U, 658), masc (?), Made,

Wurm,

7, 2.

nom. propr. masc, Ma9-: Luc.

send?

Mahei,

14.

fawama-

Luc. 19, 2;
motarje, uQX'Vihimjg
fauramapleis synagogeis, aQyhvvYvwyog; Luc.

mapleis

IWaiza

IVIagaliS, fem., Jungfrau, nuQ&ivog: Luc.

Maeinau,

1,

7.

Mag;ula, masc. , Knbchen, nuidaQiov:

Magapei,

pleis piudos, iSfQ/jjg: Cor. 2,

III,

I>iu-magus, Knecht, naig: Mth. 8,

Faara-inaf>lelSj masc, Sprecher, Vorsteher, uq-

In-maidjan, verwandeln,

mgr, meyda,

(altn.

10.

8,

9.

1.

MAINDS.

3, 37.

Ana-maJitjan,

ITIag^dalan, nom.

mendian und ahd. mendjan (laetari)


so wrde ein Compositum afmainds nicht heissen knnen, der sich
alts.

zusammengestellt werden,

MAINS
denn af

nicht freut,

gativa

wo

so

ins

nicht eine praepositio neAllgemeine hin , namentlich hier,

durch ni von

wenn

MAKIDONJA.

ist

Neuem

negirt wird.

Und

end-

wrde es hier
nicht passen, denn ixkvo/iuvog heisst ermdend, ermattend (nmlich im Gutesthun). Diess zusammenlich,

genommen

es so heissen knnte, so

zeigt deutlich,

{>ana-mais,

dass die Lesart Casti-

in sind sehr leicht in Palim-

psesten zu verwechseln, auch da und ma knnen


in solchen verwechselt werden, vgl. zu Rom. 6, 23).

C23. 904.
gemein.

Ga-mains,
Tit.

1,

4.

Gf. II, 782. Rchth. 918), adject.,

14, 14.

theilen, xoivwviTv: Rom. 12, 13. Gal. 6, 6.


Phipp. 4, 15; 2) Theil haben, xotnovov ihut:
Cor. 1, 10, 18;
avyxotvwviTv: Eph. 5, 11;
3) entheiligen, xoivovv: Mc. 7, 15. 18. 20.

Gaga-mainjan, entheiligen, xotvovv. Mc. 7, 23.


Ga-mainei, fem., Gemeinschaft, Theilnahme,
Cor. 2, 8, 4.

Cor. 2, 6,

fem.,

14. 9,

13.

Cor. 1,

PhIpp. 2,

1.

10,

16.

12. 24.

lat.
f.),

magis;

Gr. III, 608.

14, 13.

1; vgl. zu Luc. 15, 19.

1, 3,

grsser, ftitZm-.

Mth.

superl.

der

grsste,

fiii''cv

9, 34.^ Luc. 9, 46; als Substant.,


der Grosse, /.uyiOTg Mc. 6, 21; maists gudja,
der Hohepriester, uQ/^iiQivg: loh. 18, 24 26
19, 6.
:

Maist,

Gf.

Cor. 1, 7, 21.

Gal. 4,

hchstens, ro 7i/.h~

nom. propr. masc, MiaoiO.u:

IWaitan

(ahd. meizan, altfr. f/iete, nhd. metzger,


metzeln, messer; lat. meiere; Gf. II, 911. Rchth.
927), conj. I, maimait, maitans, abhauen, xmtiv:
11, 8.

Mc

Af-maitan,

abhauen, noxonntv. Mc. 9, 43.


18, 10; IxxnTiiv: Mth. 5, 30; haubip afmailan, enthaupten, cmXiq:u).iLitv: Mc. 6
16. 27. Luc 9, 9.
loh.

45.

Bi-maitan,

beschneiden,

3.

5,

2.

loh.

22.

niQntiivuv:
Cor.

1,

7,

Luc.

1,

Gal.

2,

IS.

partic. pass., unbeschnitten,

uxgo-

Eph. 2,11.

vaxiix:

Us-maitan,
Luc.

7,

6, 12. 13.

3.

Unbi-maitans,

3,

abschneiden, IxxnTuv: Mth. 7, 19.


Rom. 11, 22. Cor. 2, II, 12;

9.

anoxmuv: Gal. 5, 12.


Bi-mait, neutr., Beschneidung,
22. 23.

12, 22. subscr.


12, 9.

meisten,

1, 14, 27.

Cor.

Neh. 6, 18.

II,

Eph. 4, 28. 5, 4. PhIpp. 1, 23. 3, 4.


Thess. 1, 4, 1. 10. Tim. 1, 1, 4. 6, 2. Tim. 2, 3,
4. Skeir. 1, c. V, c. VII, d. VIII, b; tioXXw /.lnov:
Mth. 6, 30; n}.iior: Mth. 6, 25. Luc. 7, 42;
neQiaaoTfQOv: Luc. 7, 26; niQiaaoTfQjg: Mc 15,
14. Phlpp. 1, 14; vtk'q: Cor. 2, 11, 23; daher

am

adverb.,

Mai.Sanllam

5, 13.

adverb., mehr, vielmehr, fiX-

2,2,7. 3,8. 5,8. 7,7.

27.

adject.

59. 2, 21.

lov: Mth. 6, 26. h. 1. 30. 10, 25. 28. Mc. 5,


26. 9, 42. 10, 26. 48. 15, 11. Luc. 5, 15. 7,
26. 42. 18, 39. loh. 12, 43. 19, 8. Rom. II,

9.

17;
Thess.

2.

adject. comparat.,

Maists,

10.

3,

Ga-inainI>S, fem., Gemeinde, ixxlrjaiu: Neh.

832. Rchth. 915

4, 13.

Mc. 12, 31. Luc. 7, 28. loh. 8, 53


10, 29. 13, 16. 14, 12. 28. 15, 13. 20. 19,
11. Rom. 9, 12. Skeir. III, a; maizo , neutr.
als adverb., mehr, tiKhov. Luc. 9, 13; inigix
neQiaaoc: Eph. 3, 20. Skeir. VII, c.

Gal. 2, 9.

dass..

ITti.^ (maizuA Skeir. VIII, b; altn. meiri, agls. viare,


alts. mar, mest , altfr. mar, mer, maat, ahd. mer,
schw. mer, dn. meer, nhd. mehr;
engl, more,
griech. fniCtov,

15, 5. Luc. 16, 2!


Gal. 5, 1 1 ; rov XoinoiJ:
pleonastisch auch ja panamais,
I

II.

OTov.

Ga-maindnps,

35. 14, 63.

5,

Rom.

d. St.

Mc. 4, 32.

Ga-mainja, masc, Theilnehmer; gamainja visan,


xoivwYHV. Tim. 1,5, 22.
Ga-mainjan, conj. II, gemein machen; daher 1) mit-

Cor.

Mc.

zu

II,

xoivwvia:

f-iTiXiTi:

Maiza,

1) gemein, gemeinschaftlich, xoivg:


Skeir. I, a; 2) theilhaftig, avyxoi-

Rom. II, 17; gamainana briggan, s. nnt.


Briggan; 3) unhellig, xonog: Mc. 7, 2. Rom.
j'Wi'f

tri

Gal. 6 ,
Luc. 16,

*l?laillj$> (a\ta. mein ... , minne, agls. man, matiie,


gemeine, alts. men, altfr. mein, mene, ahd. gamein,
engl, mean , schw. gemen, nhd. gemein, mein....;

DRA.

mehr (in negativen oder Fragund ni panamais, nicht mehr, ovxitt


noch,

siitzen),

s.

fxXvtiv heisst Mth. 9, 36 a/und so ist gewiss auch hier afdauulai

gliones falsch ist;

daujan,
zu schreiben; ui und

115

mais frapfan, vTreQqQOviTv: Rom. 12, 3; mai$


pamma (mehr als diess), /nX).ov ntniaaTfoov
Mc. 7, 36.

Cor.

1,7,

Eph.

11. 6,

15.

11. 3,

11. 4,

2,

11.

19.

11.
Tit.

ntqnofii]: loh. 7,

Gal. 2,

7.

8.

Phlpp. 3,

3.

5.

1,

5,

6.

Col. 2,

10.

Unbi-mait, Vorhaut, uxQovaxlu: Col 2, 13.


Ga - maitano , fem.. Zerschneidung, xuruTOf.u.:
Phlpp. 3, 2.

jTIakeibiS, nom. propr., Muyilg: Esdr. 2, 30.


iTIakidonjca {Makaidonja Cor. 2, 2, 13. 7, 5.
5.

zu

d. St.

Makidona Cor.

2, 8, 1.

15*

II,

9.

subscr.

116

3IAKMAS

Phlpp. 4,

Tim. 1, 1 , 3.
nom. propr. fem.,
10. 2,
5. Cor. 2, I,
13. 7, 5. 8, 1. 11, 9. subscr. (s. zud. St.) Phlpp. 4,
15. Thess. 1, 4, 10. Tim. 1, 1, 3.
Thess.

15.

4, 10.

1,

Makedona Tim. 1, 1, 3. s. zu
MuxiSovlu: Cor. 1, 16,

Makidoncls, nom.

il.

St.),

propr. masc. plur., I\Iuy.iiortg:

Cor. 2, 9, 2. 4.

ITIakinaS, nom. propr., Mu/ftug: Esdr. 2, 27.


ITIalaU (altn. 7^ melja, mylja, miiil, agls. mi/len,

MAN.

DR.\. 418.
Mensch.

Gf.

Ga-man,

neutr.

II,

732.

1) Mitmensch,

Phlpp.

Manna,

Motte,

conj.

Mth. 6,

&;/?(?):

19. 20.

zermalmen, avvTQitiv: Luc.

II,

18.

4,

ITIaleilaiel, nom.

propr.

masc, Mulilirl: Luc.

3, 37.

/.u'to-

Gestalt,

ayrnxa:

2, 8.

Bchth. 932), conj. I, mol, molun, malans, mahlen,


u).i]&icv: Luc. 17, 35.
fem.,

Genoss,

13, 13.

Mati-Ieika, s. unt. Leiks.


Manauli, neutr., (menschliche)

Mana-scds, s. unt. Seds.


Mana - maurprja s. unt.
Un-mana-riggvs, s. unt.

Malo,

Mann,

yog: Luc. 5, 7; y.oivcovg: Cor. 2, 8, 23.


Philem. 17; 2) Gemeinschaft, xoivtovla: Cor. 2,

metev, alts. malan, altfr. mole , ahii. malan, meto,


muljan, engl. 7iiilt, jneal, schnell, mala, ilii. male,
holl. Violen, uhd. inahlen;
lat. mala,
molere, gr.
Hvlri; Gr. II, 9. 54. III, 365.
Gf. II, 711.

raalvjan,

932),

Rchth.

Maurer.
Riggvs.

masc. anom., Mensch, uvd^Qumog: Mth. 5,


16. 19. 6, 2. 14. 15. 7, 12. 8, 20. 9, 6.
8. 9.
10, 35. 11, 8.
1, 17. 2, 28. 3,
2. 3. 5. 4, 26. 5, 2. 8. 7, 7. 8. 1. 15. 18.
20. 21. 23. 24. 8, 24. 9, 9. 12. 31. 10, 7.
9.
11, 2. 30. 32. 12, 1. 14. 13, 26. 14, 13.

Mc

71.

Luc

1,

25.

2, 14. 15. 25. 52. 4,

4.

33.

MalkniS,

12. 18. 20. 24. 6, 5. 6. 8. 22. 26. 31.


45. 48. 49. 7, 8. 25. 31. 34. 8, 29. 33. 35.

JTEaluia

49.

malmen;
iifiog:

5,

nom. propr. masc, Malyg: loh. 18, 10.


(altn. malmr, agls. mealm, alts. vielin, nhd.

vgl. Malan; Gr. III, 379), masc, Saud,


Mth. 7, 26. Rom. 9, 27.

* ITIaIjilS (agls. malscra, alts.

malsc),

adject.,

be-

UntUa-malsks,
Tim. 2, 3,

unbesonnen, thricht, ngoneng:

4.

Jan

* IT! alt
(altn. mella, agls. meltan, engl. 7nelt,
nhd. schmelzen; Gr. II, 32), conj. II, schmelzen,
auflsen.

Ga-malteins,
6.

s.

zu

JTIalvjaii,

OTalo,
2, 3,

'^*- ^^'''""

nom. propr. masc, Mauorig: Tim.

8.

conj. II,

14.

s.

1, 22.

Mammona
Mth.
s.

unt.

(altn.

s.

zu Col. l, 22), fem.. Fleisch,


zu d. St.

(vox hebr.), masc,

6,

24.

Luc

16,

13.

mann;

Mammon,
s.

zud.

fAa/.i-

St.

Minan.

man, madr,

10, 30.

14, 16. 24.

15, 4. II. 16, 1. 15. 19. 17, 22. 26. 18,


2. 4. 8. 10. 11. 27. 19, 7. 12.
21. 30. 20,
9.
loh. 6, 10. 14. 7, 22. 23. 46. 51. 8, 40.
4.

16, 21. 18, 7. 29. 31. Rom. 7, 1.


9, 20. 10, 5. 12, 17. 18. 14, 18.
Cor. 1, 1, 25. 4, 9. 7, 7. 23. 26. 9, 8. 11,
28. 15, 19. 21. 32. 47. Cor. 2, 3, 2. 4, 2.

lat.

maa;

22. 24.

11. 8, 21.

12, 2. 4. Gal. 1, 1. 2, 6.
Eph. 2, 15. 3, 5. 16. 4, 8.
14. 22. Phlpp. 2, 7. 8. 4, 5. Col. 1, 28. 2,
22. 3, 9. 23.
Thess. 1, 2, 13. 15. 4, 8.
Thess. 2, 3, 2. Tim. 1, 2, 1. 4. 5. 4, 10.
24.
Tim. 2, 2, 2. 3, 8. Tit. 1, 14; vr/p:
5,
Mth. 7, 26. Mc 10, 2. Luc 5, 8. 18. J 4,
24. 17, 12 (Tim. 1, 1,9. 10)'; Skeir. I, b.
11, a. b. d. IV, c. d. VI, b; ni manna, oder
mantia ni, Niemand, oidii'g, /.li^iitg, firj rtgt
3Ith. 6, 24. 8, 4. 28. 9, 30. Mc 2, 21. 22.
3, 27. 5, 3. 4. 43. 7, 36. 11, 14. Luc 5,
14. 8, 16. 56. 9, 21. 36. 62. 15, 16. loh. 6,
44. 7, 4. 27. 9, 4. 15, 13. Eph. 5, 6. 29.
Col. 2, 16. Tim. I, 4, 12. Tim. 2, 4, 16;
s. unt. Ni; Mannans gnpivandg, s. nnt. pius; Mannans maurprjands, s. unt, Maurpr; Mannam tamJands, s. unt. Samjan.
16. 5,

16. 5, 3. 6,

Manna-hun,
altfr.

agls., alts., engl., schwed., holl.

nhd.

gr. fiwfiv),

verspotten, {x/xvxTr^QiXtiv: Luc. 16,

(vgl. Cast.

Cd.

Hii':

mummen,

zu d. St.

mammo
aupg:

nhd.

(vgl.

spotten, hhnen, necken.

Bi-mamicjan,

"'Mail

uvlvaig: Tim. 2,

St.

'

JVaininjail

IVan,

fem., Auflsung,

d.

ITIambreS,
"^

9, 25. 38. 44. 50.

30.

10, 33.

tbrt.

4,

10.

Gr.

II,

man, mon, ahd.,


man, dn. mand,
507.

III,

318.

1.

Jemand; mit der Negation ni mannahun. Niemand, /.trjditg, ovtlg, (.u] rig: Mc. I,
44. 8, 26. 9, 9. 39. 12, 14. 10, 8. Luc 3,
14. 10, 4. Tim. 1, 5, 22; s. unt. Ni.

MANAGS
Ala-mans (DR.
heit:

adject., menschlich,

3; TMV

uv^Qwnwv:

Manniskodus, masc,
fSilliag'ISi (altn.

menie,

aitfr.

tant., die

plur.

Mensch-

Skeir. (IV, b.) VIII, b.

Mannisks,
4,

4d7),

MAUDJAN.

loh. 12, 43. Skeir. VI, b.

mangi,

manig,

agis.

manag,

ahd.

mange,

hell,

alts.

engl,

maneg,
mantj,

menig, nhd. vian-

menge; Gr. III, 10. Gf. II, 756. Rchth. 919.


934), adject., comparat. managiza, superl. managists, viel, noXvg, nlilwv
nXiTaiog: Mth. 7,
nig,

12.

Luc.

Xa6g:

29;

17.

21.

18.

Mth. 27,

1.

17. 21. 68. 77. 2,

10.

1,

3, 15.

I,

Menschlichkeit: Skeir. VI, b.

moiiich,

schw. 7/inge, dn.

uv&QWTitvog: Cor.

9.

6.

117

6, 17.

7,

16.

1.

Mo.

64.

10. 31.

7,

32.

8, 47.

29.

19, 47. 48. 20, 1. 6. 9. 19. 26. 45.


14. Rom. 9, 25. 26. 10, 21. 11, 1.
11.
Cor. 1, 14, 21. Cor. 2, 6, 16.

18, 43.
18,
15, 10.
Neh. 5,
loh.

15.

Mauagdujis,

Menge, Ueberfluss, nioiaaiiu:

fem.,

Cor. 2, 8, 2.

ManagJan,

vermehren, tiXt^&vviiv: Cor. 2,


Tbess. 1, 3, 12.

conj. II,

nliovCiiv:

9, 10;

1. 11. 18. 30.


9, 37. 11, 20. 27,
Mc. 1, 34. 2, 2. 15. 3, 10. 4, 2. 5.
33. 5, 9. 26. 6, 2. 13. 20. 7, 4. 9, 12. 26.
10, 22. 31. 45. 12, 33. 13, 26. 14, 56. 15,
41. Luc. 1, 1. 14. 16. 2, 34. 35. 36. 3, 18.
4, 25. 27. 41. 5, 15. 6, 23. 35. 7, 21. 43.

22. 8,

13.

52. 55.

47. 8, 3. 4. 29. 30. 9, 22. 10, 2. 24. 14, 16.


25. 15, 2. 13. 16, 10. 17, 25. loh. 6, 10. 56.
CO. 7, 31. 40. 8, 26. 10, 20. 31. 41. 42. II,
19. 45. 12,11. 24. 42. 14,2. 15,2.15. Rom. 9,
22. 12, 4. 5. Cor. 1, 9, 19. 10, 17. 33.
30. 12, 12. 14. 20. 15, 6. 16, 9.
Cor. 2,
11.

2,

2. 4.

4.

3, 12.

6.

9, 2.

Gal. 4,

4, 15.

Eph.

17.

6,

4.

2,

4.

U,
1,

7, 4. S,
Phipp. 3, 18.

10.

Thess. 1, 2, 17. Tim. 1, 3, 13. 6,


Skeir. VII, b; ly.a9. 10. Tim. 2, 2, 2. 4, 14.
v6g: Luc. 8, 32; Comparativ matiagiza auch 7if piffag: Mth. 5, 37. 47. Ich. 10, 10; niQiaariQog:
Cor. 1, 15, 10. Cor. 2, 2, 7. 10, 8. 11, 23.
Col. 4,

13.

sva manags, so

Toaoviog: loh. 6, 9. Skeir.


sve, so viel als, oaog: Mc. 3,
Luc. 4, 40. 9, 5. Gal. 3, 27.
6, 12. 16. PhIpp. 3, 15. Tim. 1, 6, 1; sva
manags svasve, dass. , Mc. 3, 28. Luc. 4, 40;
waiva manags, wieviel, oaog: Cor. 2, 1, 20; wan
viel,

VII, b; soa

manags

10. 6, 11.

56.

manags,

dass.,

Txaog:

Mc. 8,

5.

19. 20;

mana-

gizo (sc. haban), mehr haben, nliorL.tiv Cor. 2,


8, 15; mrnagizo vairpan, mehr werden, ntQtaaivttv: Mth. 5, 20; in managizo au, um mehr
als, iTivw: Mc. 14, 5; vgl. Cor. 1, 15, 6.

Managnan,

conj.

III,

berflssig sein, in

sein, ne^taaeietv: Cor. 2, 4,

10.

zu

s.

St., nXiovl^iiv:

d.

Us-managnan,

Manua,
IWailua

unt.

s.

dass.,

Menge
Eph.

15. 8, 7.

3,

Thess. 2, 1, 3.

neQiaatvetv. Cor. 2, 8, 2.

Man.

(vox hebr.),

iudecl.

fina:

6, 31.

loh.

49. 58.

ITOailVUS (Gf

II, 728), adject., bereit, 'iXOtf.iog:


Mc. 14, 15. Luc. 14, 17. loh. 7, 6. Cor. 2, 9,
5. 10, 16. 12, 14.

Manvuba,
10,

adverb.,

bereit,

Cor. 2,

tzoiftw:

6.

Un-manvus,
aiog:

adject., unvorbereitet,

unaQuamvu-

Cor. 2, 9, 4.

Manvjan,

Mth. 25,
10, 40. 14, 12. 15. Luc. 1,
17. 76. 2, 31. 3, 4. 9, 52. 17, 8. loh. 14,
Tim. 2, 2, 21. Philem. 22; xuTaQTt%iiv:
2.
Mc. 1, 19.
41.

conj. II, bereiten, hoif-tul^etv:

Mc. 1,

3.

Ga-manvjan,

bereiten, xuraaxivdi^itv. Mth. II,


Luc. 7, 27; nuQuaxivdl^iiv: Cor. 2,
9, 2. 3; y.uTi^y^ia&ai: Cor. 2, 5, 5; xctruQi'^UQUi^iiv:
TiXiiv: Luc. 6, 40. Rom. 9, 22;
Tim. 2, 3, 17. (Skeir. VII, c); im Passiv, zubereitet werden, ylyviad-ui: Neh. 5, 18.

10.

Mc.

1, 2.

Managei,

fem., Menge, Volk, nlTjd^og: Mc. 3,


Luc. 2, 13. 5, 6. 19, 37. Neh. 5, 18;
o/Xog: Mth. 7, 28. 9, 8. 23. 25. 33. 36. 11,
7.

7."

8.

27, 15. Mc. 2,

20. 32. 4, 1.
36. 5, 21. 24. 27. 30. 31. 7, 14. 17. 8, 1.
2. 6. 34. 9, 14. 15. 17. 25.
10, 1. 46. 11,
4.

13.

3,

9.

12, 12. 37. 14, 43. 15, 8. 11. 15. Luc. 3,


7. 10. 4, 42. 5, 1. 3. 6. 19. 29. 6, 19. 7,
9. 11. 12. 24.
8, 19. 40. 42. 45. 9, 11. 12.
18.

16. 18. 37. 38. 18, 36. 43. 19, 3. 39. loh. 6,
I. 22. 24. 7, 12. 15. 20. 31. 32. 40. 42. 12,

Fauraga-manvjan
Cor. 2,

9,

5;

vorbereiten, 7i()oy.uTUQTiL.tiv.

Rom. 9,

nQOiTOi^iltiv:

23.

Eph. 2, 10.

Faura-manvjan, dass., Skeir. IV, b.


Manvi, nentr. Bereitschaft, die bereiten

Mittel,

Aufwand, danvri: Luc. 14, 28.

Manvifia,

inandjan
VI,

s.

fem., Bereitschaft, iroifiaaiu:

(Gr.

II,

49), conj.

II,

zu

St.

d.

Eph. 6, 15.

erinnern:

Skeir.

a.

Ga-mandjan,
26.
1,

dass.,

Tim. 2, 2,
6.

14;

vnofttfiv^axitv:

loh.

o>'a/t(/a'^ax<v:

Tim.

Skeir. VII, d.

Maudeina,

fem., Erinnerung: Skeir, VI,

a.

14,
2,

MAURGENS

118
Ga'mandeins,
ITIanrgillSI

das?., In^vr^aig:

Tim. 2,

5.

I,

morgan,
nhd. morgen, scliw.

morgun,

(altn.

alts.,

ahd.

morn, agls., tln., hol!.,


vwrgon, engl, morning; G(. II, 852. Rchth. 935),
masc. Morgen, riQCoh Mc. II, 20. 15, 1. 10, 9;
TTQwlu: Mth. 27, 1. loh. 18, 28; du maurgina,
morgen, hiqiov: Cor. I, 15, 32.
altfr.

*]TIanrSJ.in, conj. 11, krzen.


Ga-maargjan, abkrzen, xoloovv:

Mc

13,

]fjjinr1)r (altn., ahd., altfr. inord, alts. morth, agls.


morS, engl, murther, dn., schwed. mord, hell.
moord, nhd. mord; lat. mors, gr. fifjog; Gf. II,
855. Rchth. 936), neutr., Mord, q>6vog: Mc. 7,
21. 15, 7. Gal. 5, 21. Tim. 1, 6, 4. s. zu d. St.
conj. II, morden, (fonvetv. Mth. 5,
Luc. 18, 20; mayinans maurprjands, Mrder, avd^oqoiog: Tim. 1, 1, 9.

Maar|>rjaii,
21.

Mana - maorfirja

morna, agls. murnart, alts. mormornen, engl, tnourn, nhd. murren;


fUQiint'civ, lat. nioeror; Gf. II, 860), conj. II,

I?laiim<lll

(altn.

ahd.

nian,

Mth. 6, 25. 27. 31. Phlpp. 4,

sorgen, /.uqi^ivv:

JTIarail

apa

fiuQuv u&:

(vox hebr.),

Ga- marzeins,

Iflarjia, nom.
5.

6.

Cor. 1,

6.

loh.

Mc

16.

1,

3,

7.

6,

11, 23.
17. 18. 19. 22. 25.

16.

1.

4,

39.

I.

Luc

17,

Rom.

9,

Cor. 1, 10, 1. 2. Cor. 2, 11, 25. 26; /aar


marein , an der Kste , nuQuXtog : Luc. 6 , 17;
27.

hindar marein, ber das Meer,


Ufer, s. unt. Hindar.

Mari-saivs,

s.

an das jenseitige

Marka

(agls. myrran, mearrian, alts. merrian,


meria, ahd. marrjan, engl, mar, nhd. schmerzen (?); Gf.ll, 829. Rchth. 923), conj. II, hindern;
rgern, axavdaXiXtiv: Mth. 5, 29. 30.
9,
43. 45. 47.
altfr.

Mc

dass., loh.

Ga-marzjan, dass.,
3. 9, 42. Luc 7,
8,

16,

1.

Mth. 11,
23.

loh.

Cor. 2, 11, 29.


6.

6,

Mc
61.

17. 6,

4,

Cor.

1,

fem.,

ergemiss,

axvSuXov:

Gal.

5, 11.

Af-marzeins, ergemiss;
19.

Eph. 4, 22.

Betrug, unTTj: Mc. 4,

mark,

(altn.

/.ii&Qior

Mc.

Ga-marko,

loh.

11,

1.

agls.

inerki,

mearc ,

altfr.

24.

7,

fem., Grenznachbarin, avacoi/ovaa:

4, 25.

Gal.

nom.

ITIarkailliniS,
IV,

Col.

masc,

propr.

Marcellu!:

d.

inarknS

nom. propr. masc, MuQxog: Mc.

inscr.

4, 10. Tim. 2, 4, 11.

ITIarkreitniS

(vox graec;

regriota; Gr.

I,

Tim.

yuQira,

alts.

me-

meregrita,

masc, Perle,

[3. Ausg.]),

/<(>-

9.

Maria.

>mt.

s.

43

{Marlyr\T\; vox graec), masc, MrtjT;

Calend. Goth.

ITIat,

s.

unt.

Mitan.

inatj^alllS (Mappatus Mth. 9, 9. Luc 6, 15), nom.


propr. masc, MuT&uTog: Mth. 9, 9. Mc 3, 18.
Luc. 6, 15.

ITIat^at, nom.

MatS

propr. masc,

matr,

(altn.

mete, ahd. maz,


nhd.

mast;

Mar^^ur: Luc.

mete,

agls.

meat,

engl,
gr.

3,

mat, meti,
schwed. mat,

alts.

/.luaao),

/nuKa,

24.

altfr.

dn.

/uuyitQog,

maced. fturrvu, lat. mattea; Gr. II, 10. 508. III,


460. Gf II, 904. Rchth. 927), masc (plur. mateis), Speise, Qwaig: loh. 6, 27. 55. Rom. 14,
17. Cor. 2, 9, 10. Cok 2, 16; /Spw^m: Mc, 7,
19. Luc 3, 11. 9, 13. Rom. 14, 15. 20. Cor. 1,
8, 13. 10, 3. Tim. 1, 4, 3; (fuytiv: Luc 8,
55; mateis, intaniafig: Luc. 9, 12; mat giban,
Speise geben, speisen, yjwfuZiiv: Rom. 12, 20.

Nahta-mats,

Mc

13.

Marzeins,

IM^S-a:

2.

merke, alts. marca, ahd. marka, holl. merk, engl.,


schw. , dn., nhd. mark; XdX.margo; DRA. 496.
Gf. II, 846. Rchth. 925), fem., Mark, Grenze,
OQiov: Mth. 8, 34. Mc 5, 17. 7, 31. 10, 1;

mad,

unt. Saivs.

JVtarzjan

Af-marzjan,

9,

Ularvtr

13. 21. 7, 31. 9, 42.

Rom.

Luc. 1 , 41.
nom. propr. fem. , MaQia
19. 34; auch Mariam: Lnc 1, 27. 30.
34; und Marja: Mth. 27, 56. 61. Mc 6, 3. 15,
47. 16, 1. 9. loh. 11, 1. 2. 19. 28. 39. 45.

ahd.
alts. wieri,
(altn. mar, agls. mere,
muri, holL, nhd. meer; lat. mare; Gr. III, 381.
Gf. II, 819), fem., Meer, d-luaau: Mth. 8, 18.

Iflarci

1.

12,

lUaria ,

ITIarja,

41. 5,

propr. fem.,

19. 21. 30.

16, 22.

24. 26. 27. 28. 32.

Acrgerniss, axavaXov:

14, 13. Cor. 1, 1, 23.


FraJija-inarzeiiiS, Vcrstandestuschung; sisfrap
jamarzeins visan, tuvTov (fQtvanajv: Gal. 6, 3.
33.

Skeir.

loh. 8, 44.

uvd^QCTio/.Tvog:

gr.

508), masc, Mrder,

II,

MATS.

2, 5. 16.

20; avvTfioiiv- Rom. 9, 28.

(Gr.

2.

Abendessen, Abendmahl, detnvov:


6, 21. Luc. 14, 12. 16. 17. 24. loh. 12,

Cor. 1, 11, 25. Skeir. VII, b.

Undaurni-mats,
Mati-balgs, s.

Ma^an,

conj. II,

Frhraahl, uqiotov:
unt.

Luc

14, 12.

Balgs.

essen, g)ayitr:

Hth. 6, 25. 31.

MATTAtAN
S5, 42.

8,

1.

2.

9.

6,

4.

7,

Mc. 2, 26. 3, 20. 5, 4.'5.


II, 14. 14, 12. 14. Luc. 4, 2.

36.

23.

5.

26.

Rom. 14,
24.

17. 14, 15.

13.

9,

31.

50.

15, 23.

40.

52.

17, 8. loh. 6,
53. 58. 18, 28.

Cor. 1, 9, 4. 10, 3. 11, 21.


Thess. 2, 3, 8. Neh. 5, 14;
32.
2.

15,

Mth. 9, 11. Mc. 1, 6. 2, 16. 7, 2.


Luc. 5, 30. 33. 6, 1. 7, 33. 34.
10, 7. 8. 15, 16. Rom. 14, 2. 3. Cor. 1, 9,
7. 10, 18. 25. 27. 28. 31. 11, 22. 26. 27.
28. 29. Thess. 2, 3, 10. 12; rQwyeiv: loh. 6,
54. 56. 57. 58. 13, 18; iQay.tiv: loh. 6,
13.
Skcir. VII, b;
du naht matjan, zur
Nacht essen, Simvv: Luc. 17, 8. s. zu d. St.
iaiiiv:
3.

28.

5.

Ga-ma\]an,
17,

essen,

(faytiv.

Mc. 8,

8.

Luc.

MEINA.

Mif)- matjan, mitessen,


1, 5,

avvea&i'eiv:

Luc. 15, 2.

11.

ITIattaJ^ail } nom. propr. masc, Murd^r,


lu^: Luc. 3, 29. 31.

Mut-

119

44. 45.

47. 56. 65. 7, 17. 23. 28.


28. 29. 37. 42. 45. 46. 9, 11. 15.
18. 29. 37. 38. 11, 25. 26. 41. 42.
32. 44. 46. 48. 49. 13, 18. 14, 1. 3.

37.

8,

36.

30. 10,

12, 26.

10. 11.
15, 2. 4. 5. 6. 7. 27. 16,
9, 32. 33. 17, 4. 6. 7. 8. 9. 11. 12. 20. 21.
22. 23. 24. 18, 9. 11. 35. 19, 10. Rom. 7,

12. 20. 28. 30. 31.

10. 13. 17. 18. 20. 21.


9, 1. 2. 19. 11,
12, 3. 19. 14, 11. Cor. 1, 4, 3. 4. 6.
10, 23. 33. 13, 3. 14, 21. 15, 8. 10. 32
16, 4. 9. 11. Cor. 2, 1, 17. 2, 1. 2. 12. 6,
18. 7, 4. 7. 9, 1. 4. 11, 10. 12, 6. 7. 8. 0.
10. 14. 13, 3. Gal. 1, 2. 24. 2, 1. 3. 6. 7.
8, 9. 20.
4, 12. 15. 21. 6, 14. 17. Eph. 3,
2. 3. 7. 8. 6, 19. Phlpp. 1, 19. 21. 22. 26.
8.

27.

2, 22.

30.

8.

Cor.

1.

3,

3.

4,

Tim. 1,

29.

4,

10.

13.

15.

18.

14.

16. Tit. I, 3.

2,

15.

9.

1,

3,

2.

11.

11.

16.

Col.

16.

Tim. 2,

4,

Philem. 11.

8.

13.

9.

16.

25.

1,

10.

1,

11.

18. 19.

Cor. 2, 11, 2.

18,

xoQawv: Mc. 5, 41.


alts. mag,
altfr. mech, ahd. mag,
engl, match, schw. mag,
dn. mage, nhd. magen;
Gr. II, 27. III, 321.
DRA. 468. Gf. II, 629. Rchth. 917), masc, Eidam, yui-iQg: Neh. 6, 18.

36.

Neh. 5, 14. 15. 18.


Mth. 8, 2. 10, 33. 36. 37.
25, 42. 43. 26, 75. Mc. 1 , 40. 6, 22.
7, 6. 7. 8, 27. 29. 33. 34. 9, 37. 10,
21. 36. 47. 48. 12, 15. 14, 7. 42. 48.
72. Luc. 1, 48. 2, 49. 4, 7. 18. 43. 5,
6, 46. 7, 7. 9, 18. 20. 23. 48. 59. 10,
14, 18. 19. 15, 19. 16, 3. 4. 17, 4.
3. 19. 22. 39.
19, 27. 20, 23. loh. 5,
37. 46. 6, 26. 36. 38. 40. 44. 57. 7, 7.

16.

19. 28. 29. 33.

ITIattaj^inS 9 nom.

propr. masc. (gen. Mattapiaus


und Mattapivis), Maxrud^lug: Luc. 3, 25. 20.

IHavi

mey

meovle, schw. m, dn.


m0, hell, meisje; vgl. Magus; Gr. III, 322. 336),
fem. (gen. mattjos), Mdchen, y.o^fjwv: Mth. 9,
24. 25. Mc. 5, 42. 6, 22. 28; nuig: Luc. 8,
(altn.

nuQdtvog: Cor.

51. 54;

Mavilo,

MegS

7,

1,

25.

fem., Mgdlein,

(altn.

meina

agls.

magr,

agls.

mag, meg,

(ahn. minn, ahd.,

altfr., alts., agls. min,


dn., min, nhd. mein;
lat. mei, gr. (xov; Bopp 482. Gr. I, 780 f. Gf II,
592. Rchth. 929), Genit. des pron. pers. 'ik, mei-

engl,

my

mine, schw.,

Mth. 10, 37. 38. 39. 25, 43. BIc. 8,


35, 38. 10, 29. Luc. 9, 24. 26. 17, 33. loh. 6,
57. 12, 30. Tim. 2, 1, 8.

ner,

iixoij:

niis, dat., mir: Mth. 3, 11. 7, 21. 22. 23. 8,


21. 22. 9, 9. 10, 32. 38. 11, 6. 25, 40. 41.
42. 45. 27, 4. 10. 46. Mc. 1, 7. 17. 2, 14.
5, 7. 30. 31. 6, 25. 7, 6. 11. 14. 8, 34. 9,
19. 39, 42. 10, 14. 11, 29. 30. 12, 15. 14,
6. 15, 34. Luc. 1, 3. 25. 38. 43. 49. 3, 16.
4, 18. 23. 5, 8. 27. 6, 47. 7, 8. 23. 44.
45. 8, 28. 45. 46. 9, 23. 38. 59. 61. 10,
16. 22. 29. 14, 26. 27.

31. 16,
27. 20,

3.
3.

17,
24.

8.

loh.

15, 6. 9. 12. 18. 29.

18, 5. 13. 16.


5, 36. 46. 6,

19, 21.
35.

22. 23.

Mik,

37.

40.
23.
18.

49.
12.
16.

accus., mich:

34.

18. 19. 21. 26. 28. 29.

9, 4. 10,
12, 8. 26.

9.

14.

15.

14,

8,
42.

17. 25. 27.

27. 44. 45.

21. 33. 36. 38.

36.
40.
49.

6. 7.

13,
9.

23. 24. 28. 15, 5. 9. 16. 18.


25. 26. 16, 3. 5. 10. 14. 16.
32. 17, 5. 8. 18. 19. 23. 24.
21. 23. 34. 19, 11. Rom. 7,

12,

14.

16.

46.

49.

54.

32.

11, 42.

13.

18.

20.

14. 15. 19. 21.

20. 21. 23. 24.


17. 19. 23. 27.
25. 26.
11.

18, 8.

23. 24.

S,

10, 20. 14, 20. Cor, 1, 1, 17. 4,


4. 5, 12. 7, 7. 9, 3, 16, 6. 7. Cor. 2, 1,
16. 19. 2, 2. 5. 7, 7. 8.
11, 1. 5. 7. 9.

2. 9, 20.

16. 32.

4,

14.

12, 5. 7.

Gal. 2, 18. 20.


Phlpp. 2, 23. 27. 3, 12.

11. 20. 21.

Eph. 6, 21.

10. 11. 12. 13. Col. 4, 7.


Tim. 1,
Tim. 2, 1, 12. 16. 17. 3, 11. Philem.
17. Neh. 6, 14. 19.
Meins, pronom. possess.: mein, o hiov: Mth. 7,
21. 24. 26. 8, 6. 8. 9. 21. 9, 18. 10, 32.
33. 11, 10. 25, 40. 27, 46. Mc. 1, 11, 3,
14.

1,

4,

12.

33. 34. 35.

5,

23.

9, 7.

17. 24. 37.

39. 41.

10, 20. 40. 11, 17. 12, 6. 36. 14, 8. 14.


15, 34. Luc. 1, 18. 20. 25. 43. 44. 46. 47.
2, 30. 49. 3, 22. 4, 7. 6, 47. 7, 6. 7. S.

MEKI

120

27. 44. 45. 46. 8, 21. 9, 35. 38. 48. 50.


59. 61. 10, 'i2. 14, 23. 24. 26. 27. 33. 15,
6. 18. 24. 29. 16, 3. 5. 18, 3. 21. 19, 8.
23. 27. 46. 20, 13. 42. loh. 6, 32. 51. 54.

55. 56. 65. 8, 14. 19. 28. 38. 49. 50. 52.
54. 10, 15. 16. 17. 18. 25. 28. 29. 30. 32.
13, 37.
37. 11, 21. 32. 12, 7. 27. 47. 48.
14, 2. 7. 13. 14. 20, 21. 23. 26. 28. 15, 1.

16, 10.
24. 26. 18, 37. Rom. 7, 4. 18. 23. 9, 1. 2.
3. 17. 25. 26. 10, 21. 11, 13. 14. 16, 21.
23. Cor. 1, S, 13. 9, 1. 27. 10, 29. 11,
13, 3. 15, 58. 16, 24. Cor. 2,
1, 2. 24.
2, 12. 11, 1. 9. 28. 30. 12, 5. 9. Gal. 4,
8.

7.

10.

15. 16. 20, 21. 23. 24.

14.

14. 19. 20. 6, 17. Eph. 1, 16. 3, 4. 13. 14.


6, 10. 19. Phipp. 1, 14. 16. 20. 2, 2. 25.
3, 1. 8, 17. 4, 1. 3. 14. Col. 1, 24. 4, 19.
Tim. 2, 1, 3. 6. 12. 16. 2, 1. 8. 3, 10. 4,
16. Philem. 20. Neh. 5, 14. 16. 17. 18. 6,
19. 7, 2; 6 ifig: Mc, 8, 38. Luc. 9, 26.
15. 31. loh. 3, 29. 5, 47. 6, 38. 7, 6. 8.
16. 8, 16. 31. 37. 43. 51. 56. 10, 14. 26.
27. 12, 26. 14, 15. 24. 27. 15, 9. 11. 12.

16, 14. 15. 17, 10. 13. 24. 18, 36.


15. 5, 4, 9, 2. 3.
1. Cor. 1,1,

16, 18. 21.


Gal.

11.

6,

Cor. 2, 1, 23. 2,
Phlpp. 1, 26. 3, 9.

Rom.

3.

10,

11, 25.
8, 23.

Co!. 4,

18.

3, 17. Tim. 2, 4, 6. Philem. 12.


19; (.lol: Mc. 5, 9. loh. 13, 35; o uQog fit:
loh.
Phlpp. 2, 30; fr den griech. Artikel:
14, 31. Cor. 2, 12, 7.

Thess. 2,

JKelii

(altn. iAtV,

alts,

maki,

Gr. III, 440), neutr.

/utQu;
Eph. 6, 17.

Hei

agls.

mece ;

seitdem, ix tovtov:

Bairan.

24. Luc. 4, 21;

conj. 11,

Luc. 1,

22.

1) schreiben, yQq/nv:

63.

3,

Rom, 10,

16, 7.

Cor. 1, 5,

subscr.

Mc. 10,
16,

5.

Cor. 2, 1,
subscr. Gal. 1,

11.

subscr.

7, 12. 9, 1, 13, 2, 10.


20. Phlpp. 3, 1, Thess. 1, 4, 9. 5, 1. Thess.
2, 3, 17. Tim. 1, 3, 14; uvttTu^ua&ui: Luc.
I, 1; 2) aufschreiben, anoyQuqitiv: Luc. 2, 3.
13.

Ana-meljan,

aufschreiben, etTioypM^fi)'

Ga-meljan,

schreiben,

Luc.

2, 5.

yQnqmv:

Mth. 11, 10.


10, 5. 11, 17.

2. 7,6. 9, 12. 13.


12, 19, Luc. 2, 23, 3, 4, 4, 4. 8. 10. 17.
7, 27. 10, 20. 26. 16, 6. 19, 46. 20, 48.
loh. 5, 46. 6, 31,
45. 8, 17, 10, 34, 12,
14. 15, 25. Rom. 8, 36. 9, 13. 32. 10, 15.
II, 26. 12, 19. 14, 11. 15, 9. Cor, 1, 1,
19. 4, 6. 5, 9. 9, 9. 14, 21. 15, 54. Cor. 2,
2,3. 4, 9, 8, 15. 9, 9. Gal. 4, 22. 26. 6,
11. Philem. 19. 21; nQoyQurfnv: Rom. 15, 4.
vgl. zu Luc. 15, 24; iyyQ(fttv: Cor. 2, 3, 2;

Mc. 1,

unoyQtfttv: Luc. 2, 1; part. praet. fata gamelido (J>ata gamelip Rom. 10, 11), das Geschriebene, die Schrift, to yiyQUfifuivov: Luc. 18,
Cor. 2, 4, 13; to {jijd^iv: Mth. 8,
17; yQOKfi'j: Mc. 12, 10. 15, 28. loh. 10, 35.
13, 18. 17, 12. Rom. 9, 17. Gal. 4, 30.

31. 20, 17.

Inna gavieljan, einschreiben, iyyQu(ftiy. Cor.

2,

3, 3.

Fauraga- meljan,
Uf- meljan,

vorherschreiben, verkudigcn,

Rom. 15,

nQdyQucfiiv:

4.

unterschreiben:

Eph. 3,

3.

Monum. Neap. und

Ufar- meljan,

berschreiben,

imy^q nv

Mc.

15. 26.

melia,

unt,

4.

Aret.

mdl, male, agls. m<el, mal, altfr. mel,


ahd. mal, schw. mal, dn. viaal,
nhd. maal, vialen; Gr. I, 170 [3. Ausg.]. II, 54.
DRA. 746. Gf. II, 714. Rchth. 918), neutr.,
I) Zeit, XQvog: Mc. 9, 21. Luc. 1, 57, 4, 5.
8, 27, 29, loh. 12, 35. 13, 33. 14, 9. Gal. 4,
1. 4. Tim. 2, 1,9. Tit. 1,2; xuiqg: Mth. 8,
29. 11, 25. Mc. 1, 15. 10, 30. 11, 13. 12, 2
Luc. 1, 20. 4, 13. 8, 13. 16, 7. 18, 30, 19,
44. 20, 10. loh. 7, 6. 8. Rom. 9, 9. Cor. 1,
4, 5. Cor. 2, 6, 2. 8, 14. Gal. 4, 10. 6, 9.
Eph. 1, 10. 2, 12. 6, 18. Col. 4, 5. Thess. 1,
5, 1. 2, 17. Tim. 1 , 2 , 6. 6, 15. Tim. 2, 4,
3. 6. Skeir. II, b. IV, b. VI, c. VIII, a; wqu:
Rom. 13, 11; u8 pamma mela, seit dieser Zeit,
,

Meljan,

gr. /<-

Schwert, /.luxaiQu:

(altn.

mal,

MENA.

loh.

2)

6, 66.

Schrift,

yQci/.i/.ia:

Mel gabaurpais,
yQaqy: Mc. 12,

loh, 5, 47.

Faura- meljan,
3,

vorherschreibeo, nQoyQcftiv: Gal.

1.

Ga-meleins,
42.

Tim. 1,

fem., Schrift, ygutfri: loh, 7, 38.


5, 18; yQfina: Cor. 2, 3, 7,

Gilstra-meleins, Schtzung, unoyQaffti: Luc.

Ufar-meleins,

2, 2.

Ueberschrift, Aufschrift, fntyguji^:

Mc. 12, 16.

Ufar-meli,

Mela
masc,

neutr., dass.:

(altn.
,

nhd.

mijlir,

Mass,

Mc. 15, 26. Luc. 20, 24.


maller;

Scheflfel, fitog:

Gr. III, 458),

Mc, 4, 21.

mani, manadr , alts., ahd, mano,


mona, monals altfr. mono, monath,
engl, moon, month, schw. matte, mnad, dn. maane,
maaned, holl. maan nhd. mond, monat; gr. /xt/Vf

JtKunB,
manod,

(altn.

agls,

Hiiv-Tj,

mensis; Bopp 172*).


Rchth. 933), masc,

lat.

Gf. II, 794.

Mc. 13, 24.

Gr. III,

350.

Mond, aiX^v^:

aiERJAN
MeiioI>S,

inasc.

24. 2G. 36.

ITIerJflll
rian,

anom.,

Monat,

4, 25.

Gal. 4,

.56.

m(Rra,

(altn.

marlf

agis.

Luc.

i.n]v:

1,

10. Neh. 6, 15.


alts.

ma-

7/iari,

7nere, ahd. viari, maijitn, holl. jrtr,

altfr.

nhd. mhre: Gf. 11, 821. Rchth. 023), conj. II,


1) verkndigen, /.r^Qiaanv: Mth. 9, 35. 10, 27. 11,
I.
Mc. 1, 4. 7. 14. 38. 45. 3, 14. 5, 20. 6,

14, 9. Luc. 3, 3. 4, 19. 44. 8, 39.


9, 2. Rom. 10, 8. 14. 15. Cor. 1, 1, 23. 9,
19.
h.
I.
Cor. 2, 1,
27.
4,
15, 11. 12.
5. 11, 4. Gal. 2, 2. 5, 11. Phlpp. 1, 15. Co!. 1,
23. Tim. 1, 3, 16. Tim. 2, 4, 2. Skeir. III, c;
xuruyytlliii': Phlpp. 1, 16. 18; iululuv: Luc. 1,
65 ; 2) das Evangelium verkndigen, ivuyyili'Ciad-ui
36.

12. 7,

Cor. 1, 15, 1. Gal. 1, 23; aivaggel/n?i merjan,


dass.. Cor. 2, 10, 16. 11, 7.

Merjands,

partic. praes. als Subst., Herold,

1,2,7.

Tim.

Qi'i:

y.t']-

Tim. 2, 1, 11.

verkndigen, bekannt machen, dtu(fr^fii'Ceiv: Mth. 9, 31.


Vaa - merjan , 1 ) das Evangelium verkndigen,
tvayyihZiiy. Mth. 11, 5. Luc. 1, 19. 4, 18. 43.
7, 22. 9, 6. 16, 16. 20, 1. Cor. 1, 1, 17.
15, 2. Eph. 2, 17. 3, 8; 2) verkndigen, xr^^iaGiiv: Cor. 2, 1, 19.
Viga-merjan, lstern, lamf >;/ntTv
Mth. 9,
3.
Mc. 3, 28. 29. 15, 29.
loh.
10, 36.
16.
Tim.
Born. 14,
1, 1, 20. 6, 1;
vajamer-.

part. praes., lsternd, 'kuaq)i-i^i6g:

1, 13. Tim. 2, 3,

Us-mernan,
den,

conj.

1,

ausgebreitet, bekannt wer-

diiQ/i^ui: Luc. 5, 15.

Vaila-mers,
Phlpp. 4,

Mereins,
14.

adject.

wohllautend,

fem., Predigt,

1,

Tit.

preisung,

itiffr/ftog:

8.

Cor. 1, 15,

b.

1,

Cor. 2, 6,

8.

21; 2) Lob-

Lsterung, laa^r^fiiu: Mth. 20,


14, 64. Eph. 4, 31; d'ta(f7r

Mc, 7, 22.

65.
/.iiu

Cor. 2

Vaja-merei,
loh.

Lsterung,

laaifri^iia:

10, 33.

Meripa,

fem.,

26. Luc. 4,
Luc. 4, 37.

Kunde, Gercht,
14;

zo;

28;

Mth. 9,
7j/og:

(agls. myse, ahd. mta, engl. less; lat. mensa;


Gr. III, 433. Gf. II, 874), neutr., Bret, Tafel,
Tisch, nivu^: Mc. 6, 25. 28; TQnita: Mc. 11,

Dal uf mesa,

15.

3.

n.

unt. Mitan.

s.

8, 59.

Rlid ja - sveipains ,

Midjun-gards,

Miduma

unt.

Dal.

(oder

Mc.

fii'aor:

17.

*Midumon,
Midumonds,
Tim.

aiT7jg:

s.

Midums

3,

unt. Sveipan.

Garda.

unt.

s.

Gr.

Luc.

3.

2, 14.

Col.

III,

8,

7.

630), fem., Mitte,


10, 3.

Cor. 2, 6,

Skeir III, d.

conj. II, vermitteln.

part. praes. als Subst.,

2,

1,

inizdo

(agls. meord,
Lohn, ftia^g: Mth.

Mittler, (it-

5.
alts.

5,

Tneda, gr. ^ua9-g), fem.,

46.

6,

2.

5.

16. 10, 41.

{mid... Luc.

7, 11; altn. vted, alts., agls.


mith, mit, mei, schw., dn. m.ed, holl.
viet, ahd., nhd. viit; gr. /(fr; Gf II, 659. Alth.
Praepos. HO. Rchth. 930), Prposition mit dem
Dativ; fast nicht mehr zu lokaler und nie zur Zeit-

jflijl

mid,

altfr.

bestimmung gebraucht, zeigt es, dem griechischen


und av entsprechend, Verbindung und Gemeinschaft an. Auch zu instrumentaler Bezeichnung
wird es im Gothischen seltner gebraucht, da hier
diese Beziehung gewhnlich durch den blossen Dativ
angegeben wird.
Prposition: 1) lokal, mitten auf,
I.
fttaov: Mc. 7, 31 qrim at marein galeilaie mip tceih-

j.ur.

naim maikum daikapanlaios ; 2) bezeichnet Genossenschaft, Gesellschaft, Begleitung, mit,


unter, bei, avv und ^iiu, a) eigentlich: a) bei
den Verbis der

Ruhe

wie visan: Mth. 9, 15 mif

irup/aps. 26, 69 pu vast mip i'esua. 71. Mc.


2, 19. 26. 3, 14. 4,
1, 13 vas mip diuzam.
36. 5, 18. 8, 2. 14, 67. 16, 10. Luc. 5, 34.
6, 3. 4. 8, 38. 15, 31. Toh. 3, 26. 7, 33. 9,

11, 31. 12, 17. 13, 33. 14, 9. 15, 27. 16,
12. 24. 18, 18. Gal. 2, 4. Phlpp. 2, 23.
Tim. 2, 4, 11; auch ist visan zu suppliren, wie

40,

17,

Mth. 27

54

visa/idans).
(fr;/.ir,:

Mc. 1,

MeS

Met

altfr.

4.

8.

fem.,

(altn. mifir, medal, agls. midd, alts. mtddi,


midde, ahd. mitti, engl, mid, nUddle, schw.
milt, dn. midie, midie, boll. middel, phd. mitte;
gr. fitnog, lat. viedius; Gf II, 667. RcLth. 923),
adject., mittler, fuaog: Mc. 9, 36. 14, 60. Luc. 2,
46. 4, 30. 35. 5, 19. 6, 8. 17, 11. loh. 7, 14.

]?Iidja

'im ist

1) dass.. Cor. I,

tvcft]/.ii'u:

Vaja-mereins,

x^^vyi-ia:

Skeir. IV,

3.

Vaila-mereins,
^

Tim.

2.

111,

121

MIp.

42. Mc. 9, 41. Luc. 6, 23. 35. 10, 7. Tim. 1, 5, 18.

Ds -merjan,

jands

hundafaps Jnh pai mip imma (sc.


Mc, 1 , 36 simon jah pai mip imma.

2, 25. 5, 40. 9, 8. Luc. 5, 8. 7, 12. 8, 1.


45. 9, 32. loh. 18, 26. Gal. 1,2; ferner bei
standan
sitan Mc. 14, 54; gasitaii loh. 6, 3;
loh. 18, 5; gastandan Luc. 1, 56; atstandan
Luc. 20, 1; anakumbjan Mth. 8, 11. Luc. 5, 29.
loh. 12, 2; liban Luc. 2, 36; bauan Cor. 1, 7,
12. 13;
) bei Verbis der Bewegung, wie
qiman und Composit., Mc. 1, 29. 8, 38. 14, 43

16

mf.

122

11, 33. Cor. 2, 9, 4; vairjian Luc. 2,


Mc. K),
Mtli. .5, 41.
46. 11,11. Luc. 2, 51. 6, 17. 7, 0. 11, 31
galei[mn
(Iv). Job. 6, 66. 18, 1. 2. Gal. 2, 1
Mc. 5, 24. 8, 10. Cor. 1, 16, 4; mipiniiguleipan
loh. 18, 13; afleipan Mc. 3, 7; laisijan Luc. 9,
49. Tbcss. 1, 5, 15; in viga visan Mtb. 5, 25;
sarinnan Mc. 14, 53; b) etbisch und zwar u) in
der Bedeutung mit etwas versehen: Mc. II, 43. u.
48 qiman mip hairum jah trivam. loh. 1 8, 3 iiddja
mip skeimam jah haizain jah rejmam; Cor. I, 5,
7, 18 7nip ((v)
4 gastauan mip mahtai fraujins.
fauraUja galapops varp was; ) zur Bezeichnung
begleitender Zustnde, Gefhle, Handlungen etc.:
Mc. 3, 5 ussaiicatids ins 7nip moda. 4, 10 mip
fahedai niman. Luc. 8, 13. Phlpp. 2, 29. Col. 1,
11. Luc. 10, 17 mip fahedai qipan. Mc. 9, 24
mip tagram qipan. Luc. 9, 39 ahina tahjip ina mip
tcapon. Mc. 10, 30 andniman mip vralcom. Luc. 17,
20 ni qimip piudangardi gups mip atvilainai. Cor.
2, 7, 15 7nip agisa jah reiron andniman. Eph. 4,
2 mip usieisnai uspulan. Phlpp. 4, 6. Thess. 2,
3, 12. Tim. 1, 1, 14. 2, 15. 4, 3. 4. 6, 6.
Tim. 2, 2, 10, Skeir. Vlll, b;
y) zur Bezeichnung der Art und Weise:
Mc. 1, 27 und
Luc. 4, 36 mip (xaT c. accus, und iv) iHildufnja
anabiudan. Mc. 1 3, 26. qiman mij) mahtai managai.
Luc. 17, 15 tnip stibnai mikilai hauhjan.
Cor. 2, 8, 4 mip managai usltloteitiai idjan.
6-2.

lob.

13-,

gaggtn und Combos.,

Skeir. I, b mip sunjai qipan. VIII, c mip laitrein


mip dalpein insakan ; d) instrumental
rod/an
Mlh. 26, 72 7nip aipa svaran. Cor. 2, 8, 19
Tim. 1,2,9 mip gaz-iudgatevips mip anstai.
beijon jah maliein fetjan sik;
3) helfend,
stehend, belehrend, erweckend u. s. w. bei Einem sein , besonders bei visan welches Vcrbum
auch zu suppliren ist: Luc. 1, 2S fraiija 77iip piis
sc. ist.
Thess. 2, 3, 16. loh. 8, 29 saei sandida
mik, mip 7nis ist. 16, 32 atta mip 7nia ist. Phlpp.
4, 9 gup gavairpeis sijai mip izvis. loh. 14, 16
parukletus ist 7iiip izvis. Luc. 1, 66 handus fraujins vas mip imma.
Rom. 16, 24 ansts fraujins
mip ahmin izvaramma. Cor. 1, 16, 23 ansts fraujins 7nip izvis. 24. Cor. 2, 13, 13. Gal. 6, 18.
Eph. 6, 23. 24. Col. 4, 19. Thess. 1, 5, 28.
Thess. 2, 3, 18; visan (bleiben) loh. 14, 17
(paraldetus visip mip izvis); vairpan Cor. 2, 13,
11 (gup gavairpeis vaiipip mip izvis); 4) be-

zeichnet

Gemeinschaftlichkeit,

mit,

zugleich

samt, a) bei Transitiven und zwar sich bezfehcnd u) auf das Subject: Mth. 9, 11 sa laisareis izvar 7nip 7notarja7n 7naljip.
Mc. 2, 16. 14,
14. Luc. 5, 30. 7, 36. loh. 13, 18. Gal. 2, 12;

mit,

10 frehun ina pai ii ina mip paim tva15, 7 pai mip imma drobjanduns. 15, 31
gudjans hilaikandans ina 7nip paim lukarjam.
Luc. 15, 30 fret pein sves mip knlkjmn. Cor. 1,
15, 10 usaivida ansts gups mif) 7/tis. 16, 19 goleip izvis priska 7nip ingardjun seinui aikklesjon.
Gal. 4, 30. Eph. 4, 18. Phlpp. 4, 3. Tim. 2, 2,'
22. Skeir. II, a; (i) auf das Objcct: Mc. 1, 20
afletandans attan seinana 7nip asnja7ii. 8, 34 athaitands po 7nanagein mip siponjam seinaim. 15,
27 7nip iesua ushramidedun tvans vaidedjans. Luc.
5, 19 gasatidedun ina 7nip badja faura iesua,
19, 23 ei 7nip vokra galausidedjau pata. Cor. 1,
16, 11. Cor. 2, 1, 21. 4, 14. 8, 22. Gal. 5,
24. Col. 2, 13. 3, 9. 4, 9. Thess. 1, 3, 13. 4,
14; vgl. Mc. 15, 23 gebun imma drigkan vein
mip sinyrna; Cor. 2, 1, 1 pavlus aikklesjon pizai
visandein in kaurinpon mip allaim J)aim veiham.
Thess. 2, 1, 7 usgikla7i izvis gapraihanai/n iusila
mip uns; h) bei Passivis und Mediis: Mc. 9, 4
ataugips varp ii/i helias mijy 7)iose. 14, 7 vas harabbas mip paim drobjandam gabundans. 15, 28
miJ) unsibjam rahiiips vas. Luc. 2, 5 urrann iosef
in beplahaitn anametjan (sich schtzen zu lassen)
7!^ 7nariin. Rom. 10, 20 bigitans vaip 7nip (')
paim mik ni gasokja/idam. Cor. 2,8, 19 gatevips fram aikklesjon mip gasinpam u>is (avrmEph. 4, 31. alla bailrei afvairdijfing ijiLtwv).
paidau af izvis mip altai unselein. Co!. 3 , 3. 4.
Thess. 1, 4, 17; c) bei Intransitiven: loh. 11,
16 ei gasviltaima 7nip im7nu. Cor. 2, 6, 14 jpo
dailo garaihtein 7nip {xui) ungaraihlei/i aippau wo
gainaindupe liuhada mip (jtQog c. accus.) riqiza.
13, 4 und Thess. 1, 5, 10 liban mip imma. Gal.
so bei
4, 25 skalkinoj) 7/iip seinaim barnam;
faginon Luc. 15, 6. 9. Rom. 12, 15; sifaTi Rom,
15, 10; bivisan Luc. 15, 29; gretan Rom. 12,
15; 5) mit, bei, nach hiiban Mc. 8, 14 (hlaif rti
habaidedun mip sis). 14, 7 (sinteino unledans habaip mip izvis). loh. 12, 8; niman Gal. 2, 1 (ganimands mip sis teitu); briggan Tim. 2, 4, 11
(marku brigg mip pus); 6) die Richtung angebend, bei den Verbis sprechen, streiten, denken etc. gegen, unter, bei: miton Mc. 9, 33 (/?
mip izvis misso mitodedup); pagkfan Mc. 8, 16.
Luc. 20, 5. 14; sik andrinnan Skeir. III, a; rodJan loh. 9, 37. Eph. 4, 25; birodjan loh. 6, 43;
mapljan loh. 14, 30; bilaikan Mc. 15, 31; sokjan Mc, 1, 27. 9, 14. 16. loh. 6, 52. 16, 19;
Skeir. III, b; garuni
sokei7is varp loh. 3, 25.
gatauja7t Mc. 3, 16. 15, 1; staua viljan Mtb. 5,
40; missaqiss varp loh. 9, 16. 10, 19; gavairpi
habuTi Rom. 12, 18; friapva haban loh. 13, 35

Mc. 4,
liliiin.

MIK
Mc. 9,

gavairpeigs visan

(fv);

Eph. 4, 32

50;

MEVAN.

visan

sels

mipskalkinon,
tnipstandan , niipvilan, mipfaginon; Bicomposita:
mipanakumbjan mipgaqiujan, mipgadaupnan, viipganavistron, niipgasatjan , mipgasviltan , jnipgatimrjan, niipgatiuhan, mipgnvisdn ; mipushramjan, mipuskeinan, mipurreisan, mipurrainjan; mipinsandjan; Tricompositum: 7nipin>igaleipan; 2) mit

mipfralmnpans

Substantivis:

qumps

Un-milds,

mipgaleikunds;

jnillima.
6/iii/Xrj?)

26.

1, 4,

IVEikj

s.

mikilS

unl.

(agls.

mycel,

mikill, agis.

eng],

alts.

4, 32. 37. 39. 5, 7. 42. 10,


43. 14, 15. 15, 34. 37. 16, 4. Luc. 1, 15.
10.
42. 2,9.
4, 25. 38. 5, 29. 6, 49. 7,
8, 28. 37. 9, 48. 14, 16. 17, 15. 19,

42.
32.
16.

37.

7, 37. 11, 43. Rom. 9, 2. Cor. 1,


IG, 9. Cor. 2, 11, 15. Tim. I, 3, 16. 6, 6.
Tim. 2, 2, 20. Skeir. VII, a. b; mXvg: Mth. 7,
loh. 7, 12;
22. Luc. 5, 29. 6, 17.
ufaras18.

Eph. 3
19;
aau mikils iibergross , vmQXXiov
ufar mikil, dass. , vni^Xiuv: Cor. 2, 11, 5.

Mikil -I>uhts, s. unt. pugkjan.


Mikilaba, adv., sehr, ftiyXwg:
Mikildups , fem. Grsse Skeir.
,

IV, b.

c.

Grsse, fteyed-og: Eph. 1, 19;


Luc. 9, 43; fifyaXiTov: Luc. 1,
49. Skeir. IV, d; mikilein atgibnn (??), 5^!;f^iaa&ijvcu: Thess. 2, 1, 10. s. zu d. St.
nkUjan, conj. II, erheben, preise, (.ayuXvvur:
Luc. 1, 10. Phlpp. 1, 20; oltuv: Mth. 9,
8. Mc. 2, 12. Luc. 2, 20. 4, 15. 5, 25. 26.

7,
24.

Thess. 2, 3,

Mikilnan,
Xvvd^i-vat:

*inUldS

Cor. 2, 9, 13.

Gal.

1,

I.

(altn.

lat.),

III,

verherrlicht

Luc. 1, 58.

werden,

fuya-

Cor. 2, 10, 15.

(altn. milldr,

iXt

alts.

tnildi,

altfr.

10,

lat.

1.

mel;

Mc. 1,

(.iiXi:

13,
Thess.

7.

2.

Gr.

III,

6.

conj. II, Kriegsdienste leisten,

Luc. 3, 14.
miolk,

agls. vieolc,

meoluc ,

altfr.

7nilk,

7.

(vgl. Gast,

y.Qiug:

engl.

zu Cor.

1,

S,

13), neutr.. Fleisch,

Cor. 1, 8, 13.

Iflinan

(altn. minna, muna, viynd, agls. manan,


manian, mutian, muiid, altfr. mena, monia, alts.
manon, menian, munan, ahd. meinjan, mund/an,
schwed. meTia, dn. moriTie,
engl. 7nean, mind,
minde, holl. meetien, nhd. 7neinen, mahtieti; gr.
lat. 7nemi>n, 7nens; Bopp 120.
Gr. II, 30.
785. 815. Rchth. 918. 934), conj. I, man,
viunun, 7nuna7is, meinen, denken.

fiiftova,

Gf

II,

Ga-minfii,

neutr.,

Tiai.

3, 6.

Gedchtniss,

Thess.

1,

Ana-minds,

Vermuthung, Imrotu: Tim.

1,

2, 1,
fem.,

3.

/iiveia:

Calend. Gotb.

4.

Munan,

conj.

anom.,

man, mu/ida, munds

mei,
Luc. 17, 9.
4, 9. Cor. 2, 11, 16; rj^'iiPhlpp. 2, 3. 25; roi4i%iiv:

loh. 13, 29. Cor. 1,

a&ai:

Cor. 2, 9,

5.

milde, ahd.

milti, agls., engl., schwed., dn., holl., nhd. mild:

oy.iTv:

Luc. 3, 23. Cor. I, 7, 26; Xoytuad-ui: Rom. 14,


14. Cor. 2, 10, 2. II, 5. 12, 6. Phlpp. 3,
13; oYid&ur. Phlpp. 1, 16. Skeir. IT, b.

Ga -munan,
ken,

conj.

anom., sich erinnern, gedenMth. 5, 23. 26, 75. 27,

fitfiv7](y>!(a9^ai:

Luc. 1, 54. 72. loh. 12, 16. Cor. 1, II,


Tim. 2, 1, 4; uvafitfivi'jaxiad'ui: Mc. 11,
21. 14, 72. Cor. 2, 7, 15; fitfirijaS-ai: Tim.
2, 1, 4; /in'i]fioviveiv: Mc. S, 18. Luc. 17,
32. loh. 15, 20. 16, 4. 21. Gal. 2, 10. Eph.
2, 11. Col. 4, 19. Tiin. 2, 2, 8; xartxitr:
Cor. 1, 15, 2.
63.
2.

dass., ftiyaXvi'nv.

conj.

gr.

nen, glauben, dafrhalten,

fem.,

13.

9,

ITIiniK

6,
Phlpp. 4, 10.

(iiyuXiiirig:

Rom. II,

1,

Mc. 9,

vtqitXi]:

schwed. mjOlk, dn.


Gr. HI, 463. Gf. II, 721.
holl. melk, nhd. milch;
Rchth. 918), fem. anom., Milch, ydXu: Cor. 1,

ahd.

mikil,

much, schwed. mycken,


lat.
magnus; Bopp 81.

Mc. 1, 26.

GS' mikilJan,

milisc,

]7[ilitoil (vox

Meina.

megeii ; gr. fityug,


Gr. III, 608. Gf. 11, 622), adject., gross, fti'yag:
Mth, 5, 19. 35. 7, 27. 8, 24. 27, 46. 50. 60.

16.

Wolke,

463), neutr., Honig,


aTQuriita&ii:

dn.

Mikilei,

Luc. 9, 34. Cor.

tnelok, ahd. miluk,

mihil, Schott, mickle

loh. 6,

schwed. moln, dn. mulm, griech-

masc.

17.

JTIili^

(altn.

anXuy/va:

(vgl.

14, 62.

MilnklS
Mip-panei,

Erbarmung,

Milde,

fem.,
Phlpp. 2, 1.

3) mit

mipga-

7nipgardiivaddjus ;

mipvissei,

3.

Rom.

fiXaroQyog:

liebreich,

12, 10.

Mildipa,

mipgasinpa.

705. Rchth.

Tim. 2, 3,

uaxoQyoi;:

lieblos,

Frial>va<-milds,

mipsatjan,

vtipsandjan,

Participiis:

II,

929), adject., mild.

Zusammenselzungen: 1) mit Verbis:


(midldjedun Luc. 7,
mipariaidjan, nnpgaggan
11), viipqifian, viifqiman, mippiudanon, mipkaurjan, mipliljnn, mipmatjan, mipnimun, miprodjan,
tnipsok-jan,

Gf.

gr. fiuXaxoc, lat. molli$;

vgl.

(iig).

In

II.

123

16*

MEVS

124
Munan,
1.

gedenken, wollen, ovlivia&ai:


/itlltiv: Luc. 10,
c;

conj.' II,

19,

Skcir. HI,

10.

1-2,

loh.

11, 22.

15.

loh. 6,

4.

&iaig: Rom. 9, 11. Eph. 3, 11. Tim. 2, 3, 10;


T,gornla: Cor. 2, S, 11; ovX?';: Eph. 1, 11;

Rom. 13,

Ga-munds,

fem.,

1)

Mc.

1-1,

ftrijftavrov
11,' 24. 25;
:

ftr^lu:

Tim.

(yvvii'd>;aig:

Uf- mannan

Pblpp. 2, 28.

Ufar-muimon,

zu

Andenken,

10;
zu

d.

1,

2) Gewissen,

32. 5,
4, 9. 18. 5, 11. Thess. 2, 1, 3. Skeir. III, a;
luvTovg: Mc. 1, 27. 9, 10. 10, 26. 11, 31.
16, 3. loh. 7, 35; mit pronom. possess., uD.ijXwv:

Gal. 6, 2.
(altn. meta, mal, agls., alts. metan, altfr.
meta, ahd. mezan, engl, mele, schwed. 7nla, holl.
vielen, nhd. messen, mltss; gr. /lutqov, lat. metiri,
meditari; Gr. II, 25. Gf II, 891. Rchth. 926),

St.

1) vergessen, itiiIuvQu.-

Ga-mitan,

s.

d.

St.

conj.

sich erinnern:

14.

ITIinS {Minz

Cor. 2, 12, 15; vgl. altn. minni, agls.


viiiisian, alts., altfr. min, ahd. min, minniro, engl.
miiice, schwed. , dn. mindre, holl. , nhd. minder;
gr. fiiiojv, lat. minus; Gr. III, 611. Gf. II, 798.

Rchth. 929), adverb., weniger, geringer, ijttov:


Cor. 2, 12, 15; 1')mtiov: Tim. 1, 5, 9; mins
haban, weniger haben, nachstehn, vaxiQiTv: Cor.

2, 12, 11.

1) sich aufhalten, verweilen, uvuoTQtCor. 2, 1, 12. Eph. 2, 3. Tim. 1, 3,


2) sich verhalten, nolatvtad'ar. Phlpp. 1,
usviss usmitan, getrennt sein, uaxo/iTv:

15;

27;
Tim. 2, 2,

Us-met,

conj.

Ulis,

s.

*]|DSS

III,

loh.

sich vermindern, abnehmen,


3, 30.

Meina.

unt.

(altn.,

agls.,

engl, dn.,

holl.

mis,

IVCssa-deds, s. unt. Deda.


Missa-qiss, s. imt. Qipan.
Missa-leiks, s. unt. Leiks.
Missa-taujands, s. unt. Taujan.
(Gr.

470), adverb., einander, alltilwr:


gewhnlich mit pronom.
aUj^'/Mv: Mc. 1 , 27. 4, 41. 8, 16. 9,

Rom. 13,
pers.,

II,

8.

10, 26. 11, 31. 12, 6. 15, 31.


Luc. 2, 15. 4, 36. 6, 11. 7, 32. 8, 25.
20, 5. 14. loh. 6, 43. 52. 7, 35. 12, 19. 13,
14. 22. 34. 35, 15, 12. 17. 16, 17. 19. Rom. 12,
3.

4,
2,

der Wandel,
12. Skeir.

1,

12; 3) Fh-

(Mitads Luc. 6, 38), fem. anom., 1) Mass,


HtTQOv: Mc. 4, 24. Luc. 6, 38. Rom. 12, 3.
Cor. 2, 10, 13. Eph. 4, 7. 13. 16; 2) Scheffel,
y.oQog: Luc. 16, 7.
fem., Mass,

fttr^ov:

Luc. 6, 38.

ermessen, bedenken, berlegen,


ivd-v/^iiTad^at: Mth. 9, 4; ov)^ei<ea&uc^,CoT. 2,
1, 17; loyi%iad-ai: Cor. 1, 13, 5. 11. Phlpp.

Miton,

4,

conj. II,

8; diuUyi^ta&ui: Mc. 2, 8. 9, 33; (pQOVitv:


a/.ontTv: Phlpp. 2, 4.

Rom. 8, 5;

vergessen machen;

fem., Gedanke,

MUtons,

Skeir.

m,

c.

Mth. 9, 4;
Xoyici/.wg: Cor. 2, 10, 5; dialoyta/j-g: Mc. 7,
8.
21. Luc. 2, 35. 5, 22.
6,
9, 46. 47.
Rom. 14, 1.

Ga-mitons,

*ronliS
adject.

(altn.

av9-v/iirjaig:

Sivoiu:

dass.,

miukr,

engl,

Eph. 2,

3.

meek, schwed.

me/c),

sanft.

Muka-modei,

s.

unt.

Mods.

Gal. 5, 26;

10. 33. 34. 50.

16,

1) das Verweilen,

Tim. 1,
d; 2) Verfassung, noliTilu: Eph.
rung, ayioyi]: Tim. 2, 3, 10.

Ufar-miton,
altfr.,

ahd. mis, missi, schwed., nhd. miss; Gr. II, 470.


Gf. II, 862. Rchth. 930), adverb., bel, bs.

7iSSO

18.

neutr.,

raarQO(pi'i: Eph. 4, 22.

Mitadjo,

ilarTovaQ-ttt:

Cor. 2,

(^ /.iiTgeTv):

q<iaui:

Minnists,

adject. superl., der kleinste, D.yiarog:


Mth. 5, 19. Cor. 1, 4, 3; tayurog: Mth. 5,
26 (s. zu d. St.); fitxQog: Mth. 10, 42; faxQOTi^og: Mc. 4, 31. Luc. 9, 48.

^icqU^hi'

Us>mitan,

IVIitaI>S

adject. comparat. , kleiner, i.iiy.QTiQOQ:


Mth. 11, 11. Mc. 15, 40. Luc. 7, 28. Skeir.
III, d; minnizo ga-laujan, nachstehn, vaTiQitv:
Cor. 2, 11, 5.

dass.

13.

10,

Minniza,

Minznan,

13. 19. 15, 5. 7. Cor. 1, 7, 5. 16,


13, 12. Gal. 5, 13. 15. 17. Eph. 4,
21. Col. 3, 9. 13. Thess. 1,3, 12.

14,

1, mal, melun (jneitun Cor. 2, 1, 12. h. 1.),


mitans, messen, fteTQity: Mc. 4, 24. Luc. 6, 38.
Cor. 2, 10, 12; uvti^utqhv : Luc. 6, 38.

5.

gedenken,

conj. II,

Cor.

ur/iivtjaig:
1,

16.

Cor. 2,

ITIitan

Phlpp. 3, 14; 2) nicht achnaQuovXiita&ur. Phlpp. 2, 30.

viad^ui: Mc. 8,

ten,

s.

9;

1,1,

conj. II,

14.

Gedchtuiss,

Eph.

10.

20.
2.

masc. (j)!iir. ffiueis), 1) Meinung, Gedanke,


Cor. 2, 2, 11; 2) Vorsatz, Wille, tiqov6>ifia

Muns,

3) Sorge, rtgfotu:

ML.

*]flnl

muli, ahd., altfr. mula, nhd. maul;


400. Gf II, 720. Rchth. 938), neutr..

(altn.

Gr. III,
Maul.

Faar-muljan,
(pifiovy.

Cor.

conj.
1 ,

II,

9, 9.

das

Maul

verbindeo,

MLDA
ITInlda. (ahn. ;noW,

molde,

agis.

altfr.

Muldeins,
Cor.

Mlllian,
ITInndon

adject.

von Staub,

irdisch,

Mundrei,

IflOta

fem., Ziel, ay.onog:

Gf. II,

h'iijg:

(altn.

engl,

nhd. muth;

2) Zorn,

Mc. 2,
,

Einheit,

Lagga-modei,

zornig,

altfr.

?iwd,

o^yi^fitvog:

Langmuth,

fem.,

Mc

2, 15. 16.

15,

34.

1.

Luc
18,

5, 47.
12. 5, 27.
10. 11. 13.

3,

2.

hinzuknnen, Platz finden, x'^qtiv:


8, 37. Cor. 2, 7, 2.

loh.

*]TJIotjail (altn. mala, agls. metan, alts. motian,


schwed. emot, miJta, dn.
altfr. meta, engl, meet
imod, mede, holl. ontmoeten; vgl. Motan; Rchth.
926), conj. II, begegnen.
Ga-motjan, dass., itiuitv: Mth. 8, 28. Luc.
8, 27. loh. 11, 30; unavTv: Mc. 5, 2. 14,
13. Luc 14, 31. 17, 12. Thess. 1, 4, 17;
cvvavTv: Luc. 9, 37; cvvitvai: Luc. 9, 18;
auch gaggan gamotjan, vnavxv: loh. 12, 18.

ahd.

Mth. 5,

fiaxQo9vf.u'u

ViI>raga-motjan,

Cor. 2, 6, 6.

9, 22.

700), fem.,
2, 14;

II,

9.

alts.,

moed,
mood, schwed., dn. wof/,
Gf II, 679. Rchth. 931), masc, 1) 3Iuth;
Mc.
5.
Luc.
2S;
opj'?/:
3,
4,
d^vfig:
adject.,

GL

Mth. 9,

(agls., altfr. mot, alts. motan, ahd, tnuozan, engl, mitst, schwed. mste, holl. moeten, nhd.
mssen; Gr. 11, 10. Gf II, 905. Rchth. 937),
conj. anom., praeter, mosta, knnen.

11.

13.

agls.,

7nodi-,

nom. propr.

1.),

*Jffotail

6, 19. Co). 3, 8;
verbinden, cpii.tovv:

Einmthigkeit

fem.,
3.

13. h.

7.

9, 10. 11.
29. 30. 7, 29.
19, 2.

dn., nhd. mu?id,

Luc. 15, 28.

Rom.

Rom. 13,

Mc

ahd., altfr., alts.

holl.

Modags,

Tilwvtov:

Zoll,

Ga-motan,

Eph. 4,

2,

Mota-stafis, s. unt. Siaps.


Motareis, masc, Zllner, rtXwvrjg: Mth.

Phlpp. 3, 14.

Cor. 2, 6,

neutr., dass..

Aina-mundi{>a,

22.

29.

Mund

rtXog:

5, 18.

Munp,

Cor.

10.

maulh;

(ahd. muta, nhd.

Mauth,

bercksichtigen,

hoW.mond; Gr. III, 400. Gf. II, 811. Rcbth. 938),


masc, Mund, azofiu: Luc. 1, 64. 70. 4, 2'i. 6,
45. 19, 2-2. Rom. 10, 8. 9. 10. 15, 6. Cor. 2,

Tim. 1,

nQurrig:

9, 4. 5. 10, 3.
4.
12, 19. 26. Luc 2, 22. 9, 33. Ich. 5, 45.
46. 6, 32. 7, 22. 23. 9, 28. Rom. 9, 15. 10,
5. Cor. 1, 9, 9. 10, 2. Cor. 2, 3, 7. 13. Tim.

yoixog:

mundian;

agls.

ITEimJilS (altn. munnr, agls. mu^,


mund, engl, mouth, schwed. mun,

6, 11. 13, 1. Epb. 4,


niunp faurvaipjan, den

Sanftmnth,

2, 3, 8.

munton,

(ahd.

1.

ITIO.SeS (Mosex Cor. 2, 3,


masc, l\lwa?,g: Mc 7,

Minan.

unt.

s.

814. 817;, conj. II, betrachten,


axontTv: Phlpp. 3, 17.

mot,

10,

15, 47. 48.

1,

125

Muka - modei

molde, ahd.

moulder , scliwed. mull, tln.


muld, holl. mul; vgl. Malan; Gr. H, 54. III, 379.
fem.. Staub, yovg:
Gf. II, 71.3. chth. 932),
Mc. 0, 11; y.oviOQxg: Luc. 9, 5.
engl, inould,

violta,

IflOdlS

NAQApS.

dass.,

vnuvTv.

loh. 12,

13.

M.
JabaVj

nom. propr. masc, Nuov: Esdr.

2, 29.

masc, Nuyyal: Luc.

3, 25.

Vag^g^ai} nom.
*

Bfagls
altfr.

neu,

propr.

(altn.

nagli, agls. ncegel, alts., ahd. nagal,

nil,

engl, nail, dn. nagle, schwed., holl.,

nhd. 7iagel;

948), masc,

Gr. III, 470.


Nagel.

Ga-nagljan,

conj. II,

Gf. II,

1016.

Rchth.

annageb, 7iQogi]lv: Col.

2, 14.

IXTadrs

(altn., alts,

adder, nhd. natter; Gr. III, 364, Gf.


1051), masc (?) Natter, l'/va: Luc 3, 7.

engl., holl.
II,

IVaeil; nom.

propr..

(altn.

Mc

14, 51. 52. Cor. 2, 5, 3; nafjajis


Cor. 1, 4, 11; naqaps vairpan, Schiffbruch leiden, vavayiiv: Tim. 1, 1, 19.
38. 43.

visan, yvfwrjTeviiv:

nadra,

agls.

naddre, ahd. natra,

Naiv: Luc. 7, 11.

nacJdnn, agls. ttacod, altfr. nakad,


ahd. nachat, engl, naked, schwed. naken, dn.
ngen, holl. naeckt, nhd. nackt; lat. nudus; Gf II,
10ll5. Rchth. 942), adject, nackt, yvfivg: Mth. 25,

]IIaC|a[)S

NAZARAlt

126
Naqadel,

Nuckthcit,

fem.,

II,

Cor. 2,

35.

Mc

Mc. 10, 47.

IS,

5.

16,

Nul^ioQaTog: Mth. 20,


Luc. 18, 37. loh.
0.

dass.

Mc.

1,

lITalian

%,

(altn.

ahd.

ganah

nogr, nagia,

ganogjan,

Bi-nahan,

1) erlaubt sein,

23;

2) mssen,

ist,

es

gimg,

alts.

mit

i'^iari:

dem

Cor.

2, 12,

I;

10,

1,

binauht

{(i'vut):

IVam

adject., genug, viel, txavg: Mc. 10,


7, 11. 12. 20, 9. Cor. 1, 11, 30;
noXvg: loh. 10, 12; ganuhs vtsan, genug sein,
zureichen, uQy.iiv: loh. 6, 7.

Genge

15,

leisten:

sich begngen,
Tim. 1, 6, 8.

Ga-nohnan,

conj. III,

ganohnan gataujan,

u.()y.Had-ui:

gengt,

gengen,

erfllt

lstern.

4.

}.a(rfrj/.iia:

Mc.

2,

5, 21.

nom.

1,1,

Cor.

Phlpp. 4, 3.
1.

masc,

propr.

13.

15.

5,

5.

NiTWf:
3, 34.

Eph. 1,

13.

22.

20.
13.

13.

21.

Thess. 2, 1, 12. 3, 6. Tim.

Tim. 2, 2, 19. Skeir. V,

Vail^jail
jan;

Thess. 1, 3, 12.

aiviiv:

schmhn,

Mc. 12,

Niman.

b.

conj. II,

Ga- namnjan,

werden;
niQia-

conj. II,

uTifiv:

nennen, vofiui^etv : Luc 6,


13. 14. Cor. 1, 5, 11. Eph. 1, 21. 3, 15.
Tim.
5, 3.
2, 2, 19; xaXa>: Luc 9, 10;
Xi'yeiv: Eph. 2, 11.

Luc. 3,

erfllen,

Luc

unt.

Namnjan,

1, 8; gano/iips, part. pass. , befriedigt,


avruQxi'jg: Phlpp. 4, II; ganohips visan^ be-

1.

31.

9.

1,6,

Eph.

14. h.

dass.,

nom. propr. masc, Na/joQ: Luc.

s.

5, 20.

Skeir. VII, b; ufarassau ganohjan, TKQiaatvHv:

friedigt sein,

3,

Luc. 4,

Niifiv:

9, 37. 38. 39. 40. 11, 9. 10. Luc 1, 5.


27. 31. 49. 59. 61. 63. 2, 21. 25. 5, 27. 6,
8, 30. 41. 9, 48. 49. 50. 10, 17. 20. 16,
19, 2. 38. loh. 10, 3. 25. 12, 13. 28. 14,
14. 15, 21. 17, 6. 18, 10. Rom. 9, 7. 10,

2,

Skeir. VII, 'b.

conj. IT, befriedigen,

Na&v: Luc.

masc,

(altn. nafn , agls. nama


alts. , ahd. namo,
altfr. nama,
nema, noma, engl, name, schwed.
namn, dn. 7jrtyn, holl. naa;, nhd. rt;e; gr. o'0/<,
lat. nimen; Gf 11, 1080. Rchth. 954), neutr. (plur.
namna), Name, orofiu: 3Ith. 6, 9. 7, 22. 10, 41.
42. 27, 57. Mc. 3, 16. 17. 5, 9. 22. 6, 14.

Ga-nohs,
46. Luc

Ga>nohjan,

propr.

^'aino

Accusativ oder Dativ, gen-

6.

16.

Mats.

unt.

(agls. naling),

3, 28.

IVakor,

Cor. 1, 10, 23.

Genge, uvTnxiia: Cor.

Tim. 1, 6,

S.

P,

Esdr. 2, 22.

Cor. 2, 2, 0.

9,

Mth.
11, 19.

Ixfjla:

Mc

St.

d.

IVaitofaj^eilS ,

14, 8. Cor. 2, 12, 9; pMth. 10, 25; ixaiw (f?>'i):

Ga-uauha, masc.

zu

s.

IVaitjan

7.

loh.

dgy.iti-.

s.

nom. propr. masc,

Naiteins, fem., Lsterung,

agls.

altfr.

l'^thiu:

v: Cor.

erlaubt,

ist

Ga-nahan,
gen,
KfTOv

oxpi:

Ga-naitjan,

noch, nogia,
engl, enough, schwed. 7iiija , dn. nsj'e, nok, holl.
genoeg, nhd. genug, gengen; Gr. II, 44. Gf. II,
1005. Rchth. 954), conj. anom., nah, nauhta,
nauhts, gengen.
geiiog

Abend,

IVaillian nom.

14, 67. Luc. 4, 34.

24.
*

Nu^wQijvSg:

neutr..

11, 11;

Nahta-mats,

27.

Nazorenns, masc,

32.

1,

^aj^ailj

Nazoraius, masc, Nazarer,


71.

NAEL.
Anda-nahti,

S,

2, 39. 51. 4, IC.

1, 2.

Luc.

Rom.

-21.

propr. indecl., Nal^ani'9-: Mc. I,

]Vazarni|>j nom.
9.

jf/oori;;

Gf.

II,

dass.,

Skeir. II, d.

nalhian, agls. neian, ahd. nend1092. Schmell. Gloss. Hei. 81), conj. U,
(alts.

streben, wagen.

IValtaSSOIl , nom.

propr.

masc, Nuuaam<: Luc.

3, 32.

IValltS

nott,

agls.

engl, night,

schwed. natt,

nhd. nacht;

gr.

53.

351.

III,

Gf.

niht

alts.,

dn. nat,

ahd.

naht,

altfr.,

holl.,

nox; Bopp 26. Gr. II,


n, 1019. Rchth. 940), fem.

rvl,

lat.

n't': Mc 4, 27. 5, 5. Luc 2, 8.


6, 12. 17, 34. 18, 7. loh. 5 , 50. 9,
4. 11, 10. 13, 30.
Rom. 13, 12. Cor. 1, 11,
23. Thess. 1, 3, 10. 5, 2. 5. 6. Thess. 2, 3, 8.

anom., Nacht,
37.

5,

Ana-nanfijan,

wagen,

Mc
(altn.

5.

Tim. 1,
jah dag,

5,

5.

Tim.

2,

1,

in der Nacht und


Cor. 2, 11, 25.

3.

Skeir. VIII, c; naht

am Tage,

vvyd-r,uiooc:
s
/-

/.

!-

Muth haben, roX^v:


Rom. 10,

15, 43. Cor. 2, 11, 21; unoToXfiv:


20. Skeir. IV, d.

Ga-nanl>jan, aufhren, navta&ui: Luc 5,


(Schwerlich

4.

denn gananjtjan kann kaum eine andere Bedeutung als anananpjan, wenigstens nicht die des griechischen
ist

diese Stelle richtig,

naviad^ai haben.)

IVanbailubair, November, Calend.


IVandi . . . , s. unt. Naupt.
ATanel nom. propr. masc, Ni: Luc.
26. 27.

Goth.

3, 30.

17,

NAUH
IVanh

NEW.

noch; vgl. \ahan;


Gf. II, 983. Rchth. 953), adverb. , noch, tri:
Mth. 27, 63. Luc. 14, 22. 18, 22. loh. 7, 33,
12, 35. 13, 33. 14, 19. 16, 12. 16. Rom. 9,
19. Cor. 1, 15, 17. Skeir. II, a. b. IV, a. VII,
d. VIII, a; ni 7tauh oder nauh
ni, noch nicht,
ovmo: Mc. 4, 40. 8, 17. 21. 11, 2. loh. 7, o!
8. 8, 57.

UTe

Nauh-I>an (nauhu}-J)an),
Nauh-f>anuh,

UTeJJla

(alts.,

ahd. noh, nhd.,

altfr.

s.

unt pan.

unt.

s.

Nahan.

(ne Skeir. I, c. vgl. Lobe Beitr. zur TextberichtiguDg u. Erkl. d. Skeireins p. 19), adverb.,
nicht? ov/J: Cor. 2, 3, 8. Skeir. I, c.

engl.

?ied,

VI,

c.

alts.

7^eerf,

a.

Naudi-bandi, s. unt. Bindan.


Naudi - t>aurfts s. unt. paurian.
Naupjan, conj. II, nthigen, zwingen, aruyx-

]!ei[>

Luc. 14, '23.


Gal. 6, 12. Skeir. I,
Luc. 16, 16. s. zu d. St.
dass., uyyaQivtiv:

Mth. 5, 41.

Luc.

lid-vriXwg:

Cd. 2,

mitbegraben,

*BiraS?

Vein-nas,

in

masc,

Narde,

v^Sog:

Mth. 27, 18. Mc. 15, 10. Gal. 5,


Phipp. 1, 15. Tim. 1, 6, 4; in neipa viaan,
neiden, (f'&oviiv: Gal. 5, 26.

Anda-neifis,

adject., widrig, entgegen, ivuvxiog:


Thess. 1, 2, 15; vntvuvTtog: Col. 2, 14; pata
andaneipo, im Gegentheil, Toi'vuvriov: Cor. 2,

2,

7.
s.

ISTeW'

unt. Nitnan.

nom. propr. masc, Ni]Qi: Luc. 3, 27.

Merill,

?taunge,

(altn. tiar,

ahd. nah, /lahjan,

alts.

nah,

agls.

neah,

nei, ni, engl, nigh, near,

altfr.

schwed. nra, dn. nar, holl. na, nhd. nahe; Gr.


53. Gf. II, 999. Rchth. 950), adverb., nahe
zu ; atgaggan new, hinzugehn, sich nhern, mit dem
Accusativ, iyyl'Qiiv: Luc. 15, 25.

Neuva,
loh.

adverb.,

6,

4.

7,

11, 18.

iyyvg: Mc. 13, 28. 29.


Eph. 2, 13. 17; mit dem
19, 11. loh. 6, 19. 23.

nahe,
2.

Luc

lyyvg:

Rom. 10,

Phlpp. 4,

8.

5.

Skeir. Hl,

ttuq: Luc. 5, 1; napanh'jaiov: Phlpp. 2,


26; newa visan, nahe sein, mit dem Dativ, iy
Luc 7, 12. 18, 35. 40.
ylfyiv: Mc. 11, 1.

s.

unt.

19, 29. 41; auch mit at Luc 19,


qiman, nahe kommen, nQogtyylCiiv:

Vein.

37; newa
Mc. 2, 4.

Neixris, adverb. comparat, nher, iyyvxiqov: Rom.

(altn.,

agls.,

alts.,

altfr.

net,

alts.

ahd.

neti,

1,-5,

Mc. 1,

Sly.Tvov:

af.i(fiXrjorQov:

18.

19.

Luc. 5,

2.

4.

5.

6;

Mc. 1, 16.

(ahd. naz, nazjan,

alts.,

holl.

nat, nhd.

nans, netzen; gr. vorig, voTii^iiv; Grf II, 1114),


conj. II, benetzen, Qi/ttv: Luc. 7, 38.

Ga-natjan,

STaviS)

tVA,

unt. l^isan.

s.

nezi, schwed. mit, dn., holl. net, nhd. netz; Gr.


III, 466. Gf. II, 1116. Rchth. 949), neutr., Netz,

nratjan

altfr.

a;

3.

STaSJan,
lITati

avvd^mtiv:

12.

12,

7tit!,

wyW, nhd. neid;


Rchth. 953), neutr.,

1031.

Gf. II,

21.

Dativ

STardlllS (vox graec),


loh.

agls.

?tith,

Neid, (fd-rog:

4.

IKfifiga-navistron,

alts.

II,

Navis, adject. , todt, nx^g: Rom. 7, 8.


*Navistr, neutr.. Grab.
Ga-navistron, conj. II, begraben, nretv:
Cor. 1, 15,

7iid,

16.

IVeniiS,

SraiUll; nom. propr. masc, Nuovfi: Luc. 3, 25.


STaniS (altn. aV), masc. (plur. naveis), der Todte,
9, 60;

(altn.

Gr. II,

b;

iuCtiv:

vtxQog: Luc. 7, 15. 22.


7, 12.

holl.

nid, ahd., schwed., dn. irf, holl.

Ana-naupjan,

nadla, agls. yiadl, ahd. naengl, needle, schwed. nal,


naald, nhd. nadel; Gf. II, 998.
fem., Nadel, (jy(f: Mc. 10, 25.
alts.

7idt,

nedle, nidle,

agls.

noo(/, nhd. ?wth; Gr. II,

^iiv:

(altn.

altfr.

Rchth. 946),
Luc. 18, 25.

neod, ahd. not,


nod,
schwed. nd, d;in. W, lioll.
50. Gf. II, 1032. Rchth.
945), fem., Noth, Zwang, uvyy.ij: Cor. 2, 6, 4.
9, 7. 12, 10. Thess. 1, 3, 7. Philem. 14. Skeir.

naud,

]|lirail[>S (altn.

b.

Nei

dn. naal,

ni^anlia,

I,

(altn. nei, agls., altfr. na, alts. , engl, no;


III, 765. Rchth. 940), adverb. l)neiu,
oi, ov/J: Mth. 5, 37. Luc. 1, 60. loh. 7, 12!
18, 25.' Cor. 2, 1, 17. 18. 19; 2) nicht, ^r;:
loh. 18, 40;
3) s. v. w. Nei.

\glNi; Gr.

dal,

laulit.*ii.

altfr.

127

s.

dass., Luc. 7, 44.

unt. iVo.

11.

Newjan,

conj.

II,

nhern;

neitjan sik, sich n-

hern, iyyiCiiv:

At-newjan,
Luc 10, 9.
jan sik

Luc. 15, 1.
sich nhern, iyyiXitv. Mc. 14, 42.
Rom. 13, 12. Phlpp. 2, 30; atntv-

dass.

Newundja,

Mc.

masc,

der

15.

Luc. 10, II.

Nchste,

nXtjai'ov:

Mth. 5, 43. Mc. 12, 31. Luc 10, 27. 29.


Rom. 13, 9. 10. Gal. 5, 14. Eph. 4, 25; o
i'xiQog: Rom. 13, 8.

NI.

128

\i

(altn. ne, tiei, agls. ne,

na, ahd. ni,

na,

alts. tie, nl, altfr.

ne, ni,

o, not, schw. , tUin. ei, nlul.


)>;..., lat. ne; vgl. iVe. Gf. II, 909.

engl,

nein, nicht; gr.

Rchth. 943), 1) einfache Negationspartikel, nicht,


negirt sowohl Facta (or), als auch Gedachtes (^to;);
eine Ijcstinimte, indem
a) gewhnlich ist seine Stellung
es re-'elmssig unmittelbar vor dem Worte steht,
welches negirt werden soll, daher aa) wenn es deu
Satz negirt, vor dem Yerbum; ) beim einfachen
Verbum ) prohibitiv, mit dem Imperativ oder

17 ni hugjaiji. 42 niusvand3 ni viti. 6 ni galeikn]).


13 16. 19. 2.5. 31. 7, 19. 10, 26. 28. 31.
Mc. 5, 7. 36. 6, 9. 9, 39. 10, 9. 14. 19. 13,
21. 16, 6. Luc. 1, 13. 30. 2, iO. .5, 10. 6,
29. 30. 37. 7, 6. 8, 28. 49. 50. 52. 9, 50. 10,
7 20. 17, 31. 18, 16. 20. loh. 6, 20. 43. 12,
Conjunctiv,
6, 2

jais

15.

14,

1.

Mth.

t-ir,:

7ii

5,

haurnjais.

27.

Rom. 10,

13, 14.
15. 21. 23. 27.
Cor. 2, 6, 14. 17. Gal. 5,
30. 5, 7. 11. Col. 2, 21.
14. 21.

11, 18. 20.

12, 2.
14, 3. 16. Cor. 1, 5, 9. 7, 13.
10, 28. 15, 33. 34. 16, 11.
6.

26. 6, 7. 9. Eph. 4,
3, 8. 9. 3, 19. 21.

1.

CO. 7, 23. 28. 34. 35. 36. 45.


15. 21. 22. 23. 24. 27. 29. 35.

55.

46. 47. 49. 50.


29. 30. 31. 32. 33.

fairh daur)
33. 37. 11,
11.

10.

9.

10,

14.

15.

22. 13, 18. 14, 71. 15, 23. 24. 31. 14, 49. 55.
56. 16, 8. 11. Luc. 1,7. 20. 22. 33. 34. 2, 7. 26.

37. 43. 45. 50. 4, 41. 42. 5, 10. 19. 32. 34. 36.
6, 41. 42. 46. 48. 49. 7, 23. 30. 32. 42. 44. 45.
46. 8, 6. 10. 12. 13. 14. 17 (nist analaugn). 18.
19. 27. 31. 47. 51. 52.

9, 5. 33. 40. 43. 45. 49.

50. 53. 56. 58. 10, 10. 24.

29. 30. 33. 15, 28. 16, 2.


32. 18, 2. 4. 11. 13. 19,

14, 14. 20. 26. 27.


3. 11. 13. 17, 9. 20.

3. 14. 21. 22. 23.


37. 44. 48. 20, 5. 7. 21. 26. 27. 31. loh. 3, 3.
5. 5, 38. 47. 6,
17. 22. 36. 37. 50. 53. 64.

12.

18. 24.

21.

16.

13.

26.

25.

15,

16.

17.

15.

4.

21.

19.

22.

19. 26. 32.

18.

11.

7,

10, 1. 20. 21. 33. 11, 6. 29. 12,


13, 2. 4. 5. 15, 10. 14. 15. 16.

21.

29. 32. 51.

2,

19. 23.
4,

18.

9,

4.

5,

12. 22.

16, 7.
3.

1.

4.

11.

12,

19. 21. 6, 9.

Cor. 2,
17.

3,

12.

1,

7,

14.

16.

20. 21. 3,
9. 12.
5,

1.

20. 21.

13, 2.

17.

9.

4,

13.

17.
1.

3. 6.

8.

2.

3.

5.

6.

10. Gal. 1,

Eph. 2,
5,
4,
(du paurftai ni fairrinnand, ovx
8.

14.

7.

27.~Plilpp. I, 22.

5.

8.

15.

7, 8. 9. 8, 12.
10. 11. 14 (nist

12. 10, 14.


11, 4.
ov ^urfiuiTToi). 29. 31. 12,

9.

13.

7.

18, 9.

5.

20. 21.
16.

25.

Cor. 1, 1, 15. 16. 17. 21. 4, 5. 6. 7.


9. 11. 25. 28. 8, 13. 9, 4. 5. 6. 7.

13.

3,

9.

7.

4.

16.

uv7Y/.iv).

19. 20.

10.

27.

25.

{saei inn ni atgaggip

15. 37.

9.

17.

1.

von seinem Verbum wird es hier nur getrennt durch


Wrter, auf denen ein Nachdruck liegt, wie Rom. 14,
15 ni nunu mata peinamma jainamma fruqisijais.
20 ni nunu 'in matis gatair vaurslv gups ; ) negativ, oi 1 /.ii'j, ov/J: Mth. 5, 17 wi qam ga36 ni
34 qipa izvis ni svaran allis.
tairan.
magt ain tagl iceit gataujan. 39. 6, 1. 6. 15.
18. 24. 7, 25. 26. 8, 20. 28. 9, 12. 14. 36.
10, 28. 29. 34. 38. 11, 6. 11. 17. 25, 42. 43.
44. 45. 26, 70. 72. 27, 14. Mc. 1, 34. 2, 4.
17. 18. 19. 3, 25. 26. 4, 5. 6. 12. 13. 17. 25.
27. 34. 5, 19. 37. 39. 6, 5. 19. 26. 7, 3. 4.
5. 12. 19. 24. 8, 1. 2. 14. 16. 17. 18. 9, 3.
18. 28. 30. 32. 38. 39. 41. 44. 46. 10, 15. 30.
38. 45. 11, 16. 23. 26. 31. 33. 12, 14 {ni kara,
was als ein impersonelles Verbum gilt) 18. 19. 20.

5, 6.

52. 8, 14.
40. 43. 45.

17,
17. 25. 28. 19, 6. 9. 10.
11. 12. Rom. 7 , 3. 7 und 13 {ni sijai, fr f^i]
ylroiTO, sonst nis- sijai, s. unt. Nili). 15. 16. 18.
20. 8, 7. 8. 9, 6. 30. 31. 10, 3. 11. 12. 14.
18. 20. 11, 21. 25. 30. 31. 13, 3. 9. 10. 14,

24.

sildaleilc,

1,

10,

49.
37.

18. 21.

16.

12, 16. 35. 37. 39. 40.


42. 44. 46. 47. 48. 49. 13, 33. 36. 37. 14, 5.

Thess. 2, 3, 14. Tim. 1,


4
14. 5, 1. 19. Neh. 7, 3; oi; mit dem Futurum:
27.
Mth. 5, 21 ni maurprjais (oi5 (fovivaiig).
33. 6, 5. Luc. 4, 12. Rom. 7, 7. Cor. 1, 9, 9;

Thess.

8.

6.

9,

12.

18. 6,
Col.

12.

1, 9. 23.

2,

Thess. 1, 2, 15. 4, 5. 6. 9. 13.


5, 1. 4. 9. Thess. 2, 1,8. 3, 9. 10. 14. Tim.
1,1,7. 2, 7. 12. 3, 5. 7. 5, 8. 16. 18. 22.
6, 3. Tim. 2, I, 7. 16. 2, 5. 13. 24. 3, 9. 4,
3. Philem. 19. Neh. 5, 14. 15. 16. 18. Skeir. II, a.
b. V, a. VII, b. VIII, a. b. d; ov /.a], meist mit dem
19.

3,

21.

Conjunct. aor.: Mth. 5, 18 ni usleipip (ov


tldij). 20. 26. 10, 23. 42. Mc. 9, 1.

/.ifj

nuQ-

13, 19.
Luc. 1, 15. 6, 37. 9, 27. 10, 19. 18, 17. 30.
loh. 6, 35. 8, 12. 51. 52. 10, 5. 28. 11, 26.
Gal. 4, 30. 5, 16.
13, 38. Cor. 1, 8, 13.
Thess. 1, 4, 15. 5, 3. (s. zu d. St.); vgl. unten
ni pau. ) wenn der VerbalbegrifF durch ein Hlfsverbum (vairpan und visan) und ein Nomen gebildet wird, so steht die Negation ) wenn das
Nomen ein Participium ist, vor diesem: Luc. 17,

18 ni bigitanai vaurpun
7

14,

ni

12,
vaurpeina
loh.

(ov/_ ivpi&ijaa^').

Cor. 2,

gaaiviskops varp (ov zt?;(7/i''5'3jv).


ttsvaurpanai
ei us synagogein ni
12,
(Vy /.irj unoavvuyuiyoi ytvuvTai).

42

18, 36 ni ga9, 1 1 ni gabauranai vesun (ovy. iyirvrjd-rjaav). Mth. 27, 6.


ni skuld ist {oiy. i'-eazt). Mc. 2, 24. 26. 6, 18.
Luc. 6, 2. 4. 15. 19, 21. loh. 18, 31. Cor. 2,
12, 4. Tit. 1,11. Skeir. VI, d; ni mahl* visan
5 ni frahauht vas (ovx inQud^rj).

levips vesjau

(ji/j

nuQudod-i).

Rom.

129

INI.

(ovx laxvtiv, ov Svvaadui) Luc. 8, 43. lob. 10,


35. Tim. 1, 5, 25; Eph. 3, 5 ni kunp vas (ovx
iyvWQld^rf)\ wenn aber das Nomen ein Adjpctivum
ist,

vor vairjxin oder visan:

pan

usgruil/uns

Luc. 1 8, 1 ?ii vaivCor. '2, 4, 10.


(fiij ixxu/.iTv).
Eph. 3, 13. Tliess. 2, 3, 13; Gal. 2,
16 ni vairpip garaihts i^ov diy.aiovrui). 5, 6 ?n
vaiipaip airzjai (f.t)j nKuva&(). Cos-. 2, 9, 3 ei
woftuli unsara ni vuuipi lausa (^Iva fii] to y.avXi]fia rn-iv y.ivmiyij). Cd. 3, 19 ni sijuip baitiai
14 ni sijais uii/carja
(j.ir] nt/.Qulvta&i). Tim. 1, 4,
10 ni vas vulpag {ov
Cor. 2
(/.irj /iiiXei).
3
Ausnahmen nur: Tim. 1, 2, 14 7ii
ded'^uoTui).
varp uslutnps (oi5x ij7iuTi]t)']j); loh. 6, 7 ni ganohai sind {oix .Qxovaiv). Cor. 2, 12, 1 ni batizo
Cor. 2, 2, 11 ni sijum unviist (ov avf^t(f'tQti).
tandans miinins is {ov/. uirov tu lo/jf-tura uyvoIch. 8,41 ni sijum gabauraniti (ov yt~
oijitv).
bb) Ausserdem wird die Negation zu
ytv>')']f(t&a).
dem Worte gestellt, dessen Begriff sie negirt oder
modificirt und mit dem sie besonders das positive
Gegentheil oder Gegenstze bildet:
a) loh. 14,
22 iudas ni sa iskarioles (sondern der Sohn des
Jakobus); Rom. 9, 25 und 26 so ni managet
meina. Gal. 4, 27 so ni filandei.
Korn. S, 4
paim ni bi leik guggandam; Luc. 15, 13 aj'ar
ni inanagans. Skeir. VI, a afar ni lu; loh. 13,
II ni allai.
Cor. 1, 10, 23;
18. Rom. 9, 6.
Rom. 12, 3 ni mais. Tim. 1, 5, 9 ni 7nins.
Cor. 2, 1, 13 ni alja. Mc. 10, 43 ni sva. Cor. 2,
5, 13. Eph. 4, 20; loh. 6, 58. Cor. 2, 3, 13.
8, 5; Rom. 9, 10 ni patain. Cor. 2, 8, 19;
Gal. 6, 9.

Rom.
6,

1;

12, 4

tii

pata samo; 13,

ni svare.

16 ni svi/cnaba; Thess. 2,
Mc. 12, 34 ni fairra is; Cor.

Phl|)p. 1,

Cor. 2,
ni

2, 2

sprauto;
1, 5, 6
ni goda (ist) wo/tuli; Rom. 12, 11 ni littai; 13,
13 garedaba gaggaiina ni gabauram Ja/t driigkaneim. ni ligi-am jah aglaitjam. Cor. 1, 1, 17.
Cor. 2, 7, 3. 8, 15. 10, 2. 3. 15. 16. Gal. 5,
8. Phlpp. 3, 1. Col. 2, 23. Thess. 2, 1, 8. Tim. 1,
3, 3. 11. Tit. 1,6; auch muss das negirte Wort
supplirt werden, wie Cor. 2, 8, 12 ni sc. aiidanem; b) in Gegenstzen aa) steht das Gesetzte
voran und das Entgegengesetzte folgt nach u) mit
einfachem ni: Mc. 2, 27 sabbato in muns varp
gaskapans ni manna in sabbato dagis. 10, 27.
14, 7. Rom. 14, 1. Cor. 1, 7, 6. 12. 9, 26.
Cor. 2, 5, 3. 7. 9, 7. Col. 3, 2. 23. (im Griechischen Y.al ovx) Thess. 1,2, 27. 4, 5. Tim. 1,
2, 9. Tit. 1, 14; ) mit jah ni: Mth. 5, 30 ei
fraqistnai ains lipioe peinaize Jah ni allata leik
pein gadriusai in gaiainnan. 9 , 13 armahairtipa viljau jah ni hunsl.
29. Mc. 1 , 22.
7
,

IL

Rom.

7, 6. Cor. 2, 5, 12. 9, 5. 10, 8. 13, 10.


Gal. 2, 14. 15. 16. 6, 4. Phlpp. 3, 3. Thess. 2,
3, 6; y) mit akei ni: Rom. 10, 2 aljan guP

liaband akei ni bi kunpja. Cor. 2, 4, 8. 9. 11,


0; ) mit ip ni: Mc. 14, 7 sinteino unledan
habaip mip izvis, ip mik ni sinteino habaip. loh.
12, 8. bb) das Negirte steht voran, das Positive
als Entgegengesetztes folgt mit ak: Mth. 7, 21 ni
waztih saei fjipip ntis frauja frauja inngaleipip in
piudangardja himine, ak sa taujands viljan atlin
Mc. 9, 37 ni mik andnimip ak pana
meinis.
sandjandan mik. Luc. 4, 4. luh. 6, 26. 27. 32.
38. 7, 10. 22. 12, 9. 30. 15, 16. 17, 9. 20.
Rom. 7, 15. 17. 19. 20. 9, 8. 32. 12, 16. 19.
14, 13. Cor. I, 7, 10. 10, 29. 14, 22. 15, 10.
Cor. 2, 1, 12. 3, 3. 6. 4, 5. 5, 15. 7, 12. 8,
8. 10, 4. 18. Gal. 4, 17. Eph. 2, 8. 9. Phlpp. 2,
4. (ni po seina tcarjizuh mitondans ak jah po un-

paruize warjizuh). 6. 3, 9. Col. 3, 22. Thess. 1,


2, 13. 4, 8. Tim. 1, 2, 12. Tim. 2, 1, 9.
Philem. 16. Skeir. V, d. Ausnahmen: loh. 10, 33
in godis vaurstvis ni stainjam puk ak in vaja7nereins, 14, 10 po vaurda, poei ik rodja izvis,
af mis silbin ni rodja ak alta sc. rodeip. Rom. 8,
9 Jus ni sijup in leika ak in ahmin. Cor. 1,9,
2.'Cr. 2, il, 17. 29. Gal. 2, 16.4,31. Thess. 2,
3 , 15. wo das Verbum die Negation zu sich gezoNicht wird die Regel aufgehoben in
gen hat.
Fllen, wo zwischen die Negation und das negirte

Wort

die gewhnlich die zweite


im Satz einnehmen, z. B. pan: Cor. 1, 12,
21 nip-pan mag (ov dvvurai dt); auk: Mc. 9,
6 ni auk vissa. 11, 13 ni auk vas mel. 12, 14.
Luc. 6, 43. 8, 17. loh. 7, I. Rom. 10, 12. 11,
25. Cor. 2, 13, 8. Thess. 1, 4, 7. Thess. 2, 3,
Rom. 9, 6 ni auk allai. Eph. 5, 29 ni auk
2.
manna. Skeir. V, c ni auk patainei (wiewohl auk
auch zuweilen hinter das Verbum zurcktritt, wie Luc.
16, 2 711 7nagt auk. Cor. 1, 16, 7 ni viljau auk.
loh. 7, 4 7ii manna auk); vgl. Auk S. 15. Noch
weniger ist diess bei ni pau (7ii pauh) der Fall,
sei es, dass es fr ov ^ilj steht, wie Mth. 5, 20
Mc. 10, 15; oder fr ovi, wie
ni pau qimip.
31th. 6, 15. Mc. II, 26; oder fr ov, wie Phlpp.
oder
fr
oix r , wie Mc. 13, 20. loh. 9,
13;
3,

Partikeln treten,

Stelle

41.

11, 21. 32. 18, 30

(ni

pau

veis

atgebeima

an welcher Stelle das im Griechischen iiicht


ausgedrckte Prononi. pers. zwischen Negation und
Verbum gestellt ist, wogegen es aber auch reis ni

pus,

Cor. 2, 11, 4 hcisst); nunu tritt stets


Negation und Imperativ, s. zu Tim. 2,
auch
Endlich
wird
ein Erklrungssatz,
8.
1
zwischen Negation und Verbum geschoben , wie

7/ieridedu7ii

zwischen
,

17

130

NI.

Cor. 2,

und

Cor. 1,

14

10,

auk, arasre ni ftiirriiinanda/is


ufjxinjam uns. loli. 14, '27.

tii

ufarassaii

i'zi'is

16,

Gal.

'2.

kommen, wie Bom.

5,

17.

Wo

14, 15 ni mtita

Ansnaluiien vor-

peinamma /ra-

Cor. 1, 4, 4. C, ist wenigstens das Wort


zu betonen, welches die Negation von dem Vcrbum
trennt. Dagegen stellt sicli die Negation bciConipositis
nisljais.

zwischen das Verbiun und die Compositionspartikel,


wie loh. 6, 22 mip in qam. vgl. 10, 1 i/ui ni atgnggip.
b) eine freiere Stellung hat die Negation aa) bei
den Indefiniten. Da die negativen ludefinita (nichts,
niemand, nie) im Gothischen nur durch Parathese
der Negation zu den positiven Indefiniten (nicht
etwas, nicht einer, nicht je) gebildet werden, so
kann die Negation auch von ihnen weggezogen und
zum Verbum gestellt werden et) nivaiht: Mc. 6, 8
:

nemeina (ivu fHidtv ('pwff/i'). 9, 29 in


vaihtai ni mag usgaggan (fr ovdul dvvuTut i'iiX&tTv).
Luc. 4 , 2 j'ah 7ii 7iiatida vaiht (y.ui ovx
ei vaiht ni

t'(fayiv oidt'v,

ni fraqistnai

12,
dagegen:
19.

(oi'Jf'r

unten).

vgl.
('i'iu

16, 23.

fii'j

Mth. 10,

yQ

T/

loh.

26

12 pei vaihtai

63. 7, 26.
Cor. 2, 7, 9 u. s.w.;
ni vaiht auk ist gahulip

(Oll y.exaXffi^ti'ov^.

vaihtai botida.

6,

unXijTui).

18, 20.

31c. 5,

26 Jak ni

11, 13 ni vaiht bigat.

15, 4 niu
Luc. 9, 3 ni vaiht niinaip in
vig.
18, 34. loh. 8, 28. 54. 16, 24. Rom. 8,
1. 9, 1.
14, 14. Cor. 1, 7, 19 i^pata bimait ni
vaihts ist). 10, 25. 27. 13, 2. 3. Cor. 2, 6, 10.
7, 5. 11, 5. 12, 11. 13, 7. Gal. 2, 6. 4, 1 (ni
und vaiht). 12. 5, 10. 6, 3. 14 (in ni vaihtai).
andhnfjis ni vaiht?

Phipp. 1, 20 u. 28 ni in vaihtai.
2, 3. 4, 6.
Thess. 2, 3, 11. Tim. 1, 5, 25. 4, 4. Tim. 2,
2, 14 (du ni vaihtai). Tit. 1, 15. Philem. 14.
Skeir. VII, c (ni in vaihtai); ) ni manna: Mth. 9,

manna ni vili ((.iriiig yiyvioa/.tzio). Mc. 7,


mann ni qepeina (^cvu /.iijevl tYncoat). 24.
Luc. 9, 21. 36 Jah mann ni gataihun. loh. 15,
13 maizein pizai friapvai manna ni hahaip; dagegen: Mth. 6, 24 ni manna mag tvaim fraujam
skalkinon. Luc. 8, 16 ni manna luharn tandjands
30
36

ei

ei

9, 62. loh. 6, 44. 7, 4. 27. 9, 4.


Eph. 5, 6 (ni manna izvis usluto). 29 (ni auk
manna). Col. 2, 16. Tim. 1, 4, 12. Tim. 2, 4, 16;
y) ni ainshun: Mc. 11, 2 ana pammei nauh ainsdishuljip ita.

hun manne ni sat (iq^ ov ovi'ig uvd'Q(niov y.ty.ud'iy.i). Luc. 5, 39 jah ain&hun driggandane fairni
ni suns vili jugg (y.ul ovug niaiv nuluiov ivS^iwg
d-b).ii viov).
10, 19 jah vaikte ainohun 'izvis ni
gaakapjip (y.ui oviv v/xg ov (.itj uSiy.r^arf). loh. 8,
20 jah ainshun ni faifah ina. 13, 28 patuh ainshun ni vissa. 14, 6 ainshun ni qimip. 15, 24.
16, 5. 17, 12. 18, 38. Cor. 1, 1, 14. Eph. 4,

29; dagegen: Luc. 9, 50 ni ainshun ist manne.


14, 24 ni ainshun manne j'ainaize kauseip nahtamalis.
18, 19 ni ainshun piupeigs tiiba ains
gup. 29. 19, 30 ana pammei ni ainshun aiv
manne sat. loh. 3, 32. 6, 65. 7, 19. 30. 44.
16, 22. 19, 4. Rom. 13, 8. Cor. 1, 10,
Cor. 2, 5, 10. 6, 3. 7, 2. 11, 8. Gal. 6,
17. Phlpp. 4, 15. Thess. 1, 3, 3. 4, 12. Tim. 2,
2, 4. Skeir. VIII, c. d; d) ni mannahun: Mc. 8,
10, 41.

24.

30

mannhun

ei

9,9

ni qepeina.

spillodedeina; dagegen Mc. 8, 26

ei
jii

mannhun ni
mannhun qi-

9, 39. loh. 8, 33.


1,5, 22; i) ni
loh. 10, 28 ni fraviloijt washun; dageMth. 9, 16 ni was/tun lagjip.
Mc. 10, 18
ni washun piupeigs. Luc. 10, 22. loh. 10, 18.

Tim.

pais.

washun:
gen:

Thess. 2, 2, 3; ^) ni wan n. ni wan11 ei tean ni gaslagqjaio (/^irjTiort


,
loh. 6, 35 tii piturseip wanhun (ov
TiQogy.otpijg).
fii] diipfiai] tkttoti); dagegen Mth. 7, 23 ni wanhun kunpa. Luc. 15, 29. loh. 7, 46; rf) ni aiv:
Col. 2,

hun

18.

Luc. 4

Mc. 2, 12 aiv sva ni gaseicum (uiinozt ovTOig


i'io/.ia'); dagegen Mth. 9, 33 ni aiv sva uskunp
vas.
Luc. 15, 29. loh. 10, 29. Tim. 2, 3, 7
bb) gleiche Bewandniss mit den Vorigen
u. s. w. ;
hat es mit ni panaseips, ni panamais, ni ju, ni
jupan (ovy.ixi) und ni nauh (ovnco); daher a) Mc.
9, 25 panaseips ni galeipais in ina (firjXtrt iigiX&ljg iig aiTov).

10, 8 svasve Jtanaseips ni sind


12, 34 panaseips ainshun ni gadaursta ina
fraihnan. Luc. 15, 19. 21. loh. 14, 30. Eph. 4,
17. 14. 28; Mc. 15, 5 panamais ni andhnf. Thess.
1
3, 1 ni uspulandans panamais; Rom. 14, 15
ju ?ii bi friapvai gaggis. Eph. 2 , 19 ju ni sijup
gasteis. Thess. 1, 3, 5 ju ni uspulands. JIc. 1,
45 ei jupan ?ii inahta galeipan; wogegen auch
Mc. 9, 8 ni panaseips ainohun gasewun. loh. 14,
19. 16, 10. 21. 25. 17, 11. Gal. 2, 20, 4, 7.
Skeir. I, b. III, b; ) loh. 7, 30 nauhpanuh ni
tva.

(olmio eXip.vd'it rj wqu uvtov).


is
39; 8, 57 fimftiguns jere nauh ni habais. Rom. 9,
11; dagegen Mc. 4, 40 waiva ni nauh habaip
galaubein.
8, 17. 21. loh. 3, 24. 7, 6. 8. 39.
Phlpp. 3, 1 3. s. zu d. St. Skeir. III, a. c) In den
Formeln: ni patei, nicht dass, ov/ ort: loh. 6,
Cor. 1, 10, 20. Cor. 2, 1, 24.
46. 7, 22.
Phlpp. 3, 12. 4, 11. 17. Thess. 2, 3, 9. Skeir.
IV, b; ni peei, ov/ Sri: loh. 12, 6; ov/ 'Iva: Cor.
2, 2, 4; ni unfe, ov/ OTi: Cor. 2, 7, 9; ni ei
(wo im Griechischen blos ov steht) Cor. 2, 5, 12;
wegen Cor. 1, 7, 17. s. zu d, St. (die Lesart
Hesse sich nur vertheidigen und verstehen, wenn man
nach ni supplirte kannt und den Satz als Frage
atiddja weila

nhme; aber dem griechischen

ii

^u]

entspricht es

131

NI.
auch so nicht); ni Jiatainei, oder ni fiatain, nicht
nur, ov /Liovov, mit folgendem ak jah, s. pa/ainei
unt. Ains; ausserdem noch G;il. 2, 14. Phipji. 1,
29. Tim. 1, .'), 13. Skeir. I, d; ei ni, dass nicht,
Ivu fir, s, unt. Ei; jah ni (jnn-?ii), s. unt. Jah
und oben, d) Ueber 7ii In der fortgesetzten
Verneinung, s. uut. Nih. e) Doppelte Negationen in demselben Satze heben sich nicht auf,
sondern verstrken sich gegenseitig: Mc. 3, 20 tii
tnahtedun nih hlaif matjnn. Luc. 18, 13 motareis
ni vilda nih augonci neina unhafjan. loh. 8, 12
nih pan fram mis silbin ni qam, 16, 21 ni panaseips ?ii ga/nan aglons.
Cor. 2, 5, 16 ni paiiaseips ni kunnuin ina; Mc. 7, 12 ni fralelip ina
ni vaiht taujan. Luc. 9, 36. 20, 40. loh. 5, 22.
9, 33. 15, 5. 16, 24. Gai. 6, 14; Mth. 27, 14
ni andhof unmti vipra vi ainhun vaurde; BIc. 15,
4 niu andhafjis ni vuiht^ (wofr Luc. 14, 60
blos iiia andhafjis vaiht steht). So grsstentheiis nach
dem Griechischen, aber der Gothe setzt sehr oft
auch gegen das Griechische einfache Negationen,
B.

z.

matik.
7,

iofeip vaiht loh. 6, 63. s. Gram2) fr las griechische u privativum: Rom.


ni vilan, yroitv; Mc. 16, 11. Rom. 11, 30.
leik ni

Tim. 2, 2, 13 ni galaubjan, utikttuv und


; Tim. 1,3,
3 7n sakjis, /(/oc," nifaihufriks, ucftluQyvQog; 3) auch nicht, nicht einmal,
ovSe, f^iTjt: Mth. 8, 10 7ti in israela svalauda
galauhein iigat. 25, 45. 27, 14. BIc. 5, 3 ni
naudiiandjom eisarneinaim manna mahta ina ga31.

o.ntid'iiv

bindan. 8, 26. 12, 21. 14, 59. Luc. 7, 7. 9.


20, 8. loh. 7, 5. Rom. 11, 21. Cor. 1, 5, II fin.
14, 21. Gal. 2, 5. Thess. 2,3, 10; vgl. l^ih.

Dafr ni pau Mc. 11, 26; 4) wenn nicht, tl fii'y.


Mc. 13, 20, wo sonst nih (s. d. 3.) steht; 5) nicht,
in der Frage, ov, ov/l: Mc. 7, 18 ni frapjip pannnei
all patei ulapro inngaggando 'in mannan ni mag
ina guTnainJan? Cor. 1, 1, 20. 5, 0. fi, 1. 9,
1;

ovdt: Luc. 6, 3; vgl. Niu; 6) dass nicht, nur


so bi gup hrainei anabudana vas,

Skeir. III, b

ni panaseips Judaiviskom
uadaudjaina.
'

Kiha, (nibai Mth. 5,

ufarranneinim hrukjan

20. Mc. 4, 12.


5, 37.
9, 43. loh. 6, 44. 46. 53. 65. 7,
10.
10,
12, 24. Rom. 11, 15.
Cor. 2, 2, 2. 13, 5. h. I.; alts. neba; Gr. 1,
32), Partikel,
1) wenn nicht, d ov, ii f^uj,
tav fn']-. Mth. 5, 20. Mc. 3, 27. 7, 3. 4.
loh. 3, 3. 5. 6, 44. 53. 65. 7, 51.
10, 37.
38. 12, 24. 14, 2. 15, 4. 6. Rom. 10, 15.
II, 23.
Cor. 1, 15, 2.
Tim. 2, 2, 5. 14.
h. 1.; 2) ausser, als, nach Negationen und Fragen, ilfit;: Mc. 2, 7. 26. 5, 37. 6, 4. 5. 8.

Luc. 0,

4.

35. 51.

8, 22.

8, 14. 9, 9. 29. II, 13. Luc. 6, 4. 9, 43.


17, J8. 18, 19. loh. 6, 46. 10, 10. 14, 6.
17, 12. Rom. 11, 15. 14, 14. Cor. 2, 2, 2.
Gal.

12, 5.

Cor.

1,

1,

6,

14.

14;

3)

Tim.

5,

1,

19; exrog

Frage,

der

in

d /nt;:

doch nicht

etwa? fiij: loh. 7, 35; ftr;Ti: loh.


bai pau, ausser etwa, 4? f'^Ti uv:

Si8, 22.
Cor. 1, 7,
5; nibaiaufto, dasselbe, Cor. 2, 13, 5 s. zu d. St.
nihai palei, ausser dass, d ft?; ozi Cor. 2, 1 2,
13. Eph. 4, 9; d Hl] c infin. Rom. 13, 8;
nibai pau patei, ausser etwa dass,
d ftiji:
:

Luc. 9, 13; 7tibai wan, wenn nicht einmal, fr


Mc. 4, 12 (doch entspricht es dem griechischen Worte nicht ; in der lat. Uebersetzung
wird statt ne forte zu lesen sein nisi forte).
Nih (altn. , agls. ?ie, alts. nee, altfr. , nhd. noch,
ahd! ,ioh; lat. nee; Gf. II, 980), durch das
enklitische
uh gebildete conjunctive Negationspartikel, steht stets zu Anfang des Satzes (ausser
Rom. 8, 7. Gal. 2, 3. Tim. 2, 1, 12) und
assimilirt sein h oft dem p oder s des folgenden
Wortes (nip~ Luc. 20, 40. loh. 11, 30. Rom.
9, 7. Cor. 1, 1, 17. 5, 8. 12, 21. Gal 6,
13. h. 1.
Tim. 1, 1, 4; nis - Luc. 20, 16.
Rom. 9, 15. 11, 1. 11. Gal. 2, 17) 1) und
nicht, auch nicht, oidi , fujdt: Mc. 2, 2. 3,
20. 11, 33. 12, 10. Luc. 20, 36. loh. 5, 22.
15, 4. Rom. 8, 7. Cor. 1, 12, 15. 15, 13.
16. Gal. 2, 3. 5. h. I. 4, 27. h. 1. 6, 13.
Thess. 2, 3, 10. h. I. Skeir. I, b. IV, d. VII,
a. c; ov, i^ii]-. Mth. 10, 34. Luc. 20, 40 (nippan panaseips, ov/Jti dl). loh. 6, 38. 7, 13
(tiih pan ainshun,
ovdg). 11, 30 {nip-pan
nauhpanuh, ovnco ). 12, 47. 16, 13. Rom.
Cor.
7.
17.
7,
1, 1,
4, 3 (nih vaiht, ovdiv).
12, 21 (nip-pan, ov i). Cor. 2, 1, 19 (cod.
A hat 7ii). 12, 3. Tim. 1 , 3 , 3. 6. Tim. 2,
1, 12; daher die Formel /.irj ytrono im Gothischen nis-sijai (fr nih oder ni sij'ai) Luc 20, 16.
fitjTiOTt:

Rom.

9,

15.

ni sijai,

s.

11,

zu

1.

Gal. 2,

11.

Rom.

17; doch auch

2) nicht einmal,
ovi: Mth. 6, 29. Mc. 3, 20. Luc. 18, 13.
Cor. 1, 4, 3. Eph. 5, 3; 3) wenn nicht, d fii';:
loh. 9, 33. 15, 22. 18, 30. 19, 11. Rom. 7,
vgl. zu Mc. 13, 20.
7. 9, 29;
4) Wenn die
Negation in mehreren Stzen oder Satzgliedern
7

fortgesetzt wird, entweder aiijunctiv

(oin

ovzi,

oder disjunctiv (01;


oidi, /luj
fiiji), so braucht der Gothe a) gewhnlich
nih: Mth. 6, 20 pnrei piubos ni ufgra711
band nih sliland. 25 ni niaurnai saivalai izvarai nih leika izvara?nma. 7,18 i mag bagtns

l-i^Tt

/"'/if)

piupeigs akrana

tibila

gataujan nih bagms


"

17*

ubils

NI

132
akrana piupeiga
ni

siponeis

i'sO

galaujtin.
iifar

10,

24

(<l.

tiiat

i.

skalks ufar

nih

laisnrja

fraujin. Mc. 8, 17. 12, 24. Luc. 6, 4.'$. 44.


8, 17. 17, 20. 21. 23. loh. 6, 24. 8, 19.
13, IC. 14, 17. 27. 16, 3. Rom. 9, 6. 7.
Cor. 1, 5, 8. 15, 50. Cor. 2, 4, 2. Gal. 1,
1. 3, 28. Thess. 1, 4, 6. Thess. 2, 3, 8. h. 1.

Tim. 2, 1, 8. Skeir.
4. 6, 16.
auch Mtb. 6, 26 tii
nih
lA.
Luc. 10, 4. Col. 2, 21. h. 1.; Mth. 5, 3436
nih
nih. Luc. 14, 12; b)
nih
nih
ni
ni; Mc. 6 , 11 sva managai sve ni
auch ni
andnimaina izvis, ni hausjaina izvis. 8, 26.
12, 25. 14, 68. Luc. 3, 14. 20, 35. Rom. 9,

Tim.
1,

1,

3.

1,

VII, a;

a.

Cor. 2, 4, 2. h. 1. 7, 12. Gal. 4, 14.


Eph. 4, 26. 27. Thess. 1, 5, 5. Thess. 2, 3,
16.



auch

8; weiter auch Col. 2, 21 ni


ni
ni
jii
ni
}ii

ni

ni; c)

ni; Tit. 1,
nih

nih: Mth. 6, 20 parei nih mala iiih nidva fravardeip. 28 (11, 28). Mc. 4, 22. Luc. 7, 33.

5, 6. Tim. 1, 1,7-,
Mc. 6 , 8. (Thess. 2,
nih
?iih
2 , 2). Tim. 1 , 1 , 7. h. 1. ; nih
nih pan Luc. 9, 3 ; d) gemischte Flle,
nih
ni Luc. 14, 35. Gal. 6, 15. vgl.
wie nih
Tim. 1, 3, 3. sind selten; andere, wie nih
nih
ni
ni
nih Tim. 1, 3, 8; ni
ni
loh. 5,

weiter

37.

nih

9,

3.

Gal.

nih nih

Rom.




13,
Rom.

ni
ni
ni
13, 9; ni
5. 6. ni
nih
nih Cor. 1,
nih
nih
nih
nih
nih

sind nur einzeln.

9,

5) A'iA pan,

s.

nih

tii

ni

unt.

ni

38. 39.

pan

111,

c.

Niu (vgl. ...u) Fragwort, nicht? ov: Mth. 6, 26


niu JUS mais vulprizans sijup paim? 7, 22. 27,
13, Mc. 4, 21. 38. 6, 3. 11, 17. 12, 24. 26.
14, 60. 15, 4. Luc. 2, 49. 4, 22. 9, 55. 15,
4. Ich. 6, 42. 70. 7, 19. 25.
8, 48. 9, 8.
10, 34. II, 37. 40. 14, 10. 18, 26. 19, 10.
Cor. 1, 9, 24. 14, 23. Cor. 2, 12, 18. 13,
5. Gal. 4, 21; oi/J: Mth. 5, 46. 6, 25. 10,
29. Luc. 14, 28. 31. 15, 8. 17, 8. 17. loh. 7,
42. 11, 9. Cor. 1, 5, 12. 8, 10. 10, 16. 18.
Thess. 1, 2, 19; o^ /.i^: loh. 18, 11. Luc. 18,
7; jUTj: loh. 18, 25; in dem zweiten Satze der
Doppelfrage pau niu, oder nicht? rj ov: Mc. 12,
14. Luc. 20, 22. Rom. 9, 21. Cor. 2, 13, 5;
abwechsehid mit ni (s. d. 5): Cor. 1, 9, 1 niu
(ovz) im apaustaulus? ni (ovx) im freis? niu
(pv-/\) iesu xristau fraujan saw? niu ipv) vaurstv
meinata Jus sijup?
Niu aiv, nie.? ovlnoTi: Mc. 2, 25; niu wan, ob einst, ^u^ noTi:
Tim. 2, 2, 25; niu auflo, ob nicht etwa, (.iriLuc. 5, 13; niu ni Cor. 1,1,21 ist falsch.
TtOTt

NIMAN.
Nist,

TVih,

s.

]ViJ>,

fem. (?) der Rost, Qioaig: Mth. 0, 19. 20.


unt. ]Vi.
V.

s.

l'isan.

unt.

s.

IVidva,

w.

JViA.

conj. I,

nad, agls. nit; Gf. II, 1024),


nap, nepun, nipans, helfen, avXXuf.iu-

vtad^ui:

Phipp. 4, 3.

]ipail

(vgl.

nidr,

(ahn.

]Vi]pJiS

neva,

altfr.

altn.

nift,

nefi,

ahd. e/"o,

tiift,

agls.

nift,

nefa, nift,
nephetc,

engl,

niece, holl. neef, nhd. 7ieffe, nichte; lat. nepos,


neplis; Gr. III, 321. Gf. II, 1052. Rchth. 949),
masc, Vetter, avyytvrfi: Luc. 14, 12. loh. 18,
26.

Rom. 16, 21.

Ga-niljis,

dass.,

Mc. 6,

4.

Luc.

1,

58.

2, 44.

14, 12.

Ni|>jo, fem., Base, avyytvrig: Luc. 1, 36.

IViliaildeinilS (JSekaudemus

Skeir. II, b.

Nikau-

daiinus Skeir. VllI, c), nom. propr. masc, Nixod,-f.iog: loh. 7, 50. Skeir. II, b. VIII, c.

nema, alts. agls. niman, ahd. nenima, nema, engl, nim, holl. nemen,
nhd. nehmen; Gr. II, 30. Gf II, 1054. Rchth.
952), conj. I, nam, nemun, numans , 1) nehmen,
lauviiv: Mth. 5, 40. 10, 38. 27, 48. 59.
Mc. 7, 27. 8, 6. 9, 36. 12, 2. 19. 20. 21. 22.
15, 23. Luc. 1, 63. 9, 3. 16. 23. 38. 20, 28.

IV^ilUan
}Ufin,

(altn.

altfr.

29. 30. 31.

loh.

6, 11.

10, 17. 18.

12,

3.

12.

13, 12. 16, 14. 15. 18, 3. 31. 19, 1. 6. Rom. 7,


8. 11. 13, 2. Cor. 1, 4, 7. 9, 24. 25. 11, 23.
Gal. 2, 6. h. 1. Phlpp. 2, 7. Col. 4, 10. Neb. 6,

uvu}Mfivuv: Eph. 6, 13;


7.
Eph. 6, 17; ai'Qnv:
Mc. 6, 8. 8, 34. 10, 21. 15, 21. 24. Luc. 6,
29. 30. 17, 31. 19, 21. 24. loi. 10, 18. 16,
22; 2) aufnehmen, Xufivsiv: Mc. 4, 16. loh. 3,
32. 6, 21. 13, 20. 17, 8; t/jad-ui: Cor. 2,
11, 16; 3) aufheben, uYfjuv: Mth. 9, 6. Mc. 2,
9. 11. loh. 8, 59; aaiCitv: loh. 10, 31; 4) bekommen, empfangen, )Mfiviiv: Mth. 10, 41.
27, 6. Mc. 11, 24. 12, 1. loh. 6, 7. 7, 23. 39.
14, 17. 16, 24. Cor. 2, 11, 4. 8. 24. Gal. 3,
2; naQuXufivHv: Thess. 1, 2, 13; unoXaf.iviiv: Col. 3, 24; i/jad-ai: Cor. 2, 6, 1; 5) fangen, Xuf.ivitv: Luc. 5, 5. Cor. 2, 12, 16.
6) Formeln: runa oder garuni niman, rathschla18.

Skeir. VII,

dt/jad-at:

b;

Luc. 16, 6.

gen, einen Beschluss fassen, avftovXtov iMf.ivnv:


1. 7;
arhi niman, qen und du qenai
Qens,
niman, ana armins niman, s. unt. Arbi
Arms,
And -niman, 1) annehmen, aufnehmen, zu sich
nehmen, ixiod^ui: Mth. 10, 40. 41. Mc. 6,

Mth. 27,

]VIMAN

10, 15. Luc. 2, 28. 8, 13. 9, 5.


10, 8. 16, 4. 9. 18, 17. 19, 15.
Cor. 2, 7, 15. 8, 17. 11, 4.
loh. 12, 48.
Thess. 1, 2, 13;
Gal. 4, 14.
Col. 4, 10.
naQut'/ea&at: Mc. 4, 20. Tim. 1, 5, 19; noogdixiaSui: Luc. 15, 2. Phlpp. 2, 29; a/zotif'Xta&ai: Luc. 8, 40; vnodt/iad-ai: Luc. 19,
Xafiuvitv:
6; iigdi'/eaD^ai: Cor. 2, 6, 17;
loh. 13, 20. 30. Cor. 1, 4, 7. Tim. 1, 4, 4;
nuQuUfiviiv: Mc. 4, 36. 7,4. 10, 32.
Luc. 9, 10. Col. 4, 17. Thess. 1, 4, 1; tiqoi;XufivHv: Kom. 14, 1. 3. 15, 7. Phiiem. 12;
uvulufiniv: Eph. 6, 10. Tim. I, 3, 16. Tim. 2,
4, 11 (Neh. 5, 17). Skeir. I, d. II, d; gaslins
andniman, '^iroSo/itv: Tim. 1, 5, 10; 2) empfangen, luf.iviiv: Mc. 10, 30. Phlpp. 3, 12;
II.

18, 30. Gal. 4,5; fUTalufintv. Tim. 2,


6; f.tiTu}.7]iliig: Tim. 1, 4, 3; unf/itv: Phiiem. 15; (.itTi/iiv: Cor. 1, 10, 30; y.of^ilttad'ai:
2,

Skeir. V,

Col. 3, 25.

c.

VII,

c.

Monum. Neapol.

empfangen haben,
dahin haben, unt/nv: Mth. 6, 2. 10.

und

Aretin.;

At-niman,

3)

im

praeterit.

annehmen, fu&iaivai:

Col.

I, 13.

Af-niman, wegnehmen,

davon nehmen, entfernen,


acfaiQiTv: Luc. 1, 25. 16, 3. Rom. 11, 27;
niQtutQtiv: Cor. 2, 3, 16; u7iuIq(iv: Mth. 9,
15. Mc. 2, 20. Luc. 5, 35; uiQitv: BIth. 9,
16. Mc. 2, 21. 4, 25. Luc. 8, 18. 19, 26.
loh. 1, 29. 11, 39; u7io).ufiuvitv: Mc. 7, 33.

Bi-niman, wegnehmen,

stehlen, xXinTtiv:

Mth.

27, 64.

viiv:

'

Xa/iurur: Mlh. 8, 17.

Fra-niman, nehmen,

1) zu sich nehmen,

Anda-nems,

2. Luc. 9, 28.
18, 31; ganimip, avfiTiuQuXa/iiuveiv. Gal. 2, 1 ; 2) empfangen, y.ofiiXia9-ui: Cor. 2, 5, 10. Eph. 6,
8; x}.T]Qonfiitv: Cor. 1, 15, 50 avXXufiviiv
(im Mutterleibe): Luc. 1, 31. 2, 21; 3) entnehmen, lernen, naQulctfiteiv: Phlpp. 4, 9;
^uv&Mitv: Mth. 9, 13. Mc. 13, 28. loh. 6, 45.
Cor. 1, 4, 6. Eph. 4, 20. Col. 1, 7. Tim. 2,

3, 14.
einnehmen, enthalten, xuti'xiiv:

Cor.

2, 6, 10.

Mil>-niman,
di'xea^ai:

Us-niman,
6, 29.

1) mit empfangen;
Mth. 11, 14.
1)

wegnehmen,

2) Ternehmen,

a]'Qiiv:

Mc. 4, 15.

14;
Mc. 15,
46; 2) nehmen, Xafivdv: Mth. 27, 9. Luc. 6,

8, 8. loh. 15, 2.
i'^aigeiv: Cor. 1, 5, 13;

17, 15.

Col. 2,

y.uS^atQsTv

'/.ufi-

3.

2, 6,

adject.,

8, 12.

2.

Anda-nem,

nciitr.

Annahme,

Phlpp.

Xijipig:

4, 15.

Anda-nemeigs,

Anda-numts,

fem.,

Luc. 9, 51;

Xtjipig:

Tim.

uTiodo/Zi:

Arbi - numja

7.

annehmend,

festhaltend,

9.

Annahme, Aufnahme, uvdnQogXrj^pig: Rom. 11, 15;


15. 4,

I,

1,

masc.

Mc. 12,

vfiog:

]in,

adject.,

Tit.

urTe/jjfiiiog:

9.

Erbnehmer, Erbe, yJ.r^QoLuc. 20, 14. Gal. 4,1.

unt. Ki.

s.

*^in]isjan

mosna, alts. niusian, niuson,


7nus/an; Gr. II, 22. Gf. II,
1104), conj. II, besuchen, untersuchen.
(altn.

neosian ,

agis,

ahd.

Bi-niuhsjan, ausforschen,

Niuhseins,

fem.,

y.uraay.ojittv: Gal. 2, 4.

Heimsuchung,

Luc.

intaxoTirj:

19, 44.

IVinn

(altn. niu, agls. nigon, ahd. niun, alts., altfr.


nigun, engl, nine, schw. 7iin, dn. 7ii, hoU. negen,
nhd. eua,- gr. ivrta, ht. novem; Gr. I, 762. Gf IT,
1091. Rchth. 951), numerale, neun, irviu: Luc.

15,

17, 17.

4. 7.

Niuntehund,
7.

ordin.

Mth. 27,

neunter, l'vuxog:

Mc. 15, 33. 34.

45.

man

Dis-niman,

Empfang nehmen,

angenehm, diy.tg: Luc. 4,


19. 24. Cor. 2, 6, 2; undixTog: Tim. 1, 2,
3. 5, 4; vailn andanema, tvriQgdixTog:
Cor.

nuQuXrtfivfiv:

Mc. 5, 40. 9,

in

iitv: Luc. 19, 12; nuQuXc/.ftuviiv: loh. 14,

Niunda, num.

Ga-niman,

3) annehmen, 7iuQu).ufi35;!j4) auf sich nehmen,

Cor. 2, 11, 20;


Luc. 17, 34.

4.

9, 37.

11. 48. 53.

nuQaXafiui'iiv: Cor. 1, 11, 23. 15, 1. Thess. 2,


3, 6; anoXafiviiv: Luc. 6, 34. 15, 24.

133

NIJIS.

Esdr. 2,

neunzig, ivvivi]y.ovTu: Luc.

15,

4.

16.

Niun - hunda

neunhundert

ivvtaxcioi

Esdr.

2, 36.

IVitljiS
niuwi,

nyr,

(altn.

alts.

nie, engl.

altfr.

7u'euw, nhd. 7ieu;

gr.

agls. niice,
ntuui,
schw., dn. 7iy
,

7ieiB

viog,

lat.

7iovus;

1109. Rchth. 951),


1) neu, xanvg: Mth. 9, 17. 27, 60. Mc.

Gr. III, 618.

Gf. II,

2, 21. 22. Luc. 5, 36. 38.


11, 25. Cor. 2, 3, 6. 5,

loh.

ahd.
,

Bopp

13, 34.

holt.

71.

adject.,
1,

27.

Cor. 1,

17. Eph. 2, 15. 4,


Mc. 2, 21; ttiuja satids, neugepflanzt, ritpvTog: Tim. 1, 3, 6. 2) jung, riog:
Mth. 9, 17. Mc. 2, 22. Luc. 5, 37. Cor. 1, 5,

24;

7.

uyvucfog:

Col.

3,

10.

Ana-niiyan,
2, 4,

16.

conj. IT, erneuern,

Col. 3,

10;

vaxaivovv: Cor.
Eph. 4, 23.

-awoi;':

13

NITAN

Neuheit,

fem.,

Niaji|>a,

xttivTrjg:

Rom. 7,
Rom.

Ana-nii\jil)a, Erneuerung, vxiVw(t/?


2.
s. zu d. St.

16; 2) heilen, la9ui: Luc. 4, 18.


40; awttiv: Mc. 5, 34. Luc. 18,
42; Siuawuiv: Luc. 7, 3; L,iooyoviiv: Luc. 17, 33.

Tim.

6.

Niu-klahs,
zan,

uut.

s.

4,

Thess, 1, 5, 8), fem., Heil,


Luc. 1, 69. 71. 77. 2, 30. 19, 9.
Rom. 10, 1. 13, 11. Cor. 2, 1, 6. 6, 2.
Luc 3 , 6. Eph.
Thess. 1 , 5 , 8 ; awr^'jQtov

Naseins {Nasseins
aonriQi'u:

Klahs.

(;iltn.

jiiota, alts.

?eln,

altfr.

1,

6, 19. loh. 12,

12,

in-niujil>a, 1) Erneuerung-, 2) Kirch weih, tvxiV<a


loh. 10, 22.

Villtan

NU.

neth ,

iieta,

ahd. nio-

agls. niotan,

schw. njuta,

6, 17.

diin.

nhil. ?iilt^en, gemessen; Gr. 11,


ist. Gf. 11, 1118. Rchth. 948. 951), conj. I, naut,
nutun, ?iulaiis, 1) erlangen, rvy/ritv: Luc. 20,
3,5-,
2) geuiessen, drt'vaaS-ui: Philem. 20.

IVistj

s.

unt.

Visan.

holl. ^-le/e,

nyde,

Ga-niutan,

fangen,

avl'kui.iavtir:

Luc. 5, 9;

Mc. 12, 13.

uyQtvttv:

Nuta, masc, Fnger,

alitvii

Mc. 1,

^w-

17;

Luc. 5, 10.

yQiv:

*Nutis, adject., ntzlich.


Un-nutis, unntz, ioj'jjto?: Tim.
*]iripjail

(agls. !/), vgl.

1, 6, 9.

dn. 7ieppe [mit

Mhe]

und'altn. neppi...), conj. II, trben, betrben.

Ga-nipnan,

betrbt werden,

conj. III,

trauern,

* ]|[isail (ahd. ganesan, alts. ginesan, nerian, agls.


"enesan, holl. genezen, nhd. genese; Gr. II, 26.
Gf. II, 1098), conj. I, nas, nesun, nisans, ...nesen.
1) genesen, awt,tad-ui: Mth. 9, 21.
28. 0, 56. Luc. 8, 36; 2) geMc. 10, 26.
act^iad-ai:
selig werden,

Ga-nisan,
Mc.

rettet,

5, 23.

Rom.

9,
13, 20. Luc. 8, 12. 18, 26. loh. 10,
27. 10, 9. 13. 11, 26. Cor. 1, 1, 18. 5, 5.
Thess.
15.
Cor.
1,
2,
2.
2,
2,
10, 33. 15,
9.

16.

Tim. 1, 2,

4.

15.

fem., Heil, Seligkeit, awxrjfila:

Ga-nists,

Rom.

10,

11, 11. Cor. 2, 7, 10. Eph. 1, 13. Phlpp. 1,


19. 28. Thess. 1, 5, 9. Tim. 2, 2, 10. 3, 15.
Skeir. I, b; 7iiQinoir,aig: Eph. 1, 14. s. zu d. St.
10.

Nasgan,

conj. II,

27, 49. Mc. 3,

retten,

4.

15, 30.

aufyiv: Mth. 8, 25.


Luc. 9, 24. 56. 19,

10. loh. 12, 27. Tim. 1, 1, 15. Tim. 2, 1, 9. Nasjands, partic. als subst., Retter, Heiland, awTi'jQ:
Luc. 1, 47. 2, 11. Eph. 5, 23. Phlpp. 3, 20.
Tim. 1, 1, 1. 2, 3. 4, 10. Tim. 2, 1, 10.
Tit. 1, 3. 4. Skeir. I, a. c. II, a. c. IV, a.

V,

d.

Ga-nasjan,
35.

10,

l) retten,

52.

15,

cwQnv. Mth.

31.

Luc. 6,

9, 22.
9.

7,

(altn.

agls.,

alts.,

ahd.,

altfr.,

schw., dn. nu,

nun; gr. vv, vvv, lat. nunc; Gf. II,


976. Rchth. 956), 1) Adverbium, nun, jetzt, vvv:
Mth. 26, 65. 27, 42. 43. Mc. 10, 30. 15, 32.
engl, not, nhd.

6, 21. 25. 19, 42. loh. 8, 40. 52.


9, 21. 41. 11, 8. 22. 12, 27. 31. 13, 31. 36.
14, 29. 15, 22. 24. 16, 5. 22. 29. SO. 17, 5.
7. 13. 18, 36. Rom. 11, 30. 31. 13, 11. Cor. 1,
7, 14. 12, 20. 16, 12. Cor. 2, 6, 2. 7, 9. 13,
Eph.
2. Gal. 1, 23. 2, 20. 3, 3. 4, 9. 25. 29.
2, 2. 3, 5. 10. 5, 8. Phlpp. 1, 20. 30. 3, 18.

Luc. 2, 29.

Tim. 2, 1, 10; vvvl: Rom. 7, 17.


1, 12, 18. 15, 20. Col. 1, 21. 26. 3, 8.
Philem. 11; li^Tt: Mth. 9, 18. loh. 9, 19 (h. 1.).
25. 13, 33. 37. 16, 12. 31. Cor. 1, 13, 12. 16,
7. Gal. 4, 20. Thess. 1, 3, 6; in dieser Bedeutung wird es auch als Nomen gebraucht Luc. 1,
48 himma nu. 5, 10. Skeir. IV, b; p/tmtna nu
Cor. 2, 5, 16; Cor. 1, 4, 11 po nu weila. Cor. 2,
8 , 14 in pamma nu mela. Tim. 1,4, 8 pizos

Col.

1, 24.

Cor.

axvyvL,uv: Mc. 10, 22.

22.

HTn

Mc.

8,

50.

8,

48. 50. 9, 24. 17, 19. 33. loh. 12, 47. Rom. 11,
14. Cor. 1, 1, 21. 7, 16. 9, 22. Eph. 2, 5.

liiainais. Tim. 2,4, 10 po


gangs- und Folgerungspartikel
in der vorigen Bedeutung jede
nehmen kann, gewhnlich nach
des Satzes gestellt, doch tritt
zurck, wie Rom. 9, 19 qipis

nu

nu ald; 2) U'.berwhrend es

(wird,
Stelle

im Satze an-

dem
es

ersten

Worte

zuweilen

weiter

mis nu. Cor. 2, 5,


Ifi faur xristu nu.
7, 1 po habandans nu ga12, 9 filu gabaurjaba nu. Gal. 4, 15 wi~
haita.
leika vas nu audagei. Phlpp. 2, 15 sva managai
nu sve. Skeir. III, d bi garaihsnai 7iu; ja auch
Luc. 20, 33 in pizai usstassai nu; wenn die Negation den Satz beginnt, so tritt es stets hinter das
zur Negation gehrige Wort zurck, z. B. Mth. 6,
8 ni galeikop nu. 31. Eph. 5, 7; Rom. 14, 13
ni panamais nu. Col. 2 , 16 ni manna nu; s. zu
Tim. 2, 1, 8), nun, also, daher, ovv: Mth. 5,
19. 23. 48. 6, 2. 8. 9. 22. 23. 31. 7, 24. 10,
32. 27, 64. Mc. 10, 9. 15, 12. Luc. 3, 8. 9.
4, 7. 7, 31. 42. 8, 18. 10, 2. 14, 33. 16, 11.

20, 15. 29. 33. loh. 3, 29.


24. 36. 13, 14. 32. 18, 8.
25. 9, 14. 19. 30. 10, 14.
1.
13, 7. 10. 12. 14, 13.

6,
39.

11,
Cor.

42.

62.

45.

Rom. 7,

7.

8,

13.

22.

12,

1, 7, 26.

10,

1.

19.

NMJA

JABAI.

Quyt: Mth. 7, 30; ari: Cor. 1, 5, 8; yop:


Mc. 14, 6. pannu nu, uQa ovv: Rom. 9, 16.
14, 12. 19. Gal. 4, 31 (so liest der Gothe uqu

19. 31. 14, 26.

16, 18. Cor. 3, 3, 12. 5, 6.


7, 1. 16. 9, 5. 12, 9. Gal. 3, 5. 4,
15. 5, 1. Eph. 4, 1. 17. 5, 1. 7. 6, 10. 14.
Phlpp. 2, 1. 23. 28. 29. 3, 15. Col. 2, 16. 3, 1.
5. Tim. 1,2, 1. 8. 3, 2. 5, 14. Tim. 2, 2, 1.
3. Skeir. I, a. d. III, d. IV, a. d. V, b. c. VI,
a; zoi'vvf: Luc. 20, 25; uqu: Rom. 7, 21; dt:
11. 20.

loh. 5, 47.

Rom.

7,

20.

Cor. 1, 15,

12.

qu vvv:
Xombv ovv:
Thess. 1, 4, 1; pannu nu jai una ovv: Rom.
9, 18; ixivovvyt: Rom. 9, 20; pannu pan, uqu
ovv: Rom. 7, 3.
ovv fr UQU).

Rom. 8,

ip

vgl.

Cor. 2,

Nuh

(vgl.

fravyil loh.
pu? J'p:
\'.i

I>annu,
6,

also,
(fehlt

s.

Nu

sai und

im Griech.).

Cor. 2, 5, 15.
Gal. 3, 29. 5, 11;

so in der Frage Mc. 4, 41.

17.

Gal. 2,

in

Cor. 1, 4, 5;

prohibitiven Stzen (und

Nunu nu

8.

im Griech.

tig;

Cor. 1, 7, 16), denn,


Mc. 12, 9 ?ra nu tciujai
18, 37 an nuh {pvy.ovv) piudans
Cor. 1, 7, IG tca nuh-knnnt?

uqu: Rom. 10,

daher,

zwar stets
und Imperativ gesetzt) oiv:
Rom. 14, 15. 20. Tim. 2,

Mth. 10, 26. 31.

Svaei.

ovv:

Thess. 1, 5, 6;

10.

0,

ari:

zwischen Negation

Sai nu,

uh;nuh-

der Frage,

in

d;

Skeir. I,

7iu

Nunu,

17;

Sai; Svaei nu,

unt.

s.

Gal. 5,

13.

1;

yuQ: Gal. 5, 17 (?). vgl.


Cor. 1, 7, 16; /ttv yQi Cor. 2, II, 4. AJtpan
nu, &axi: Rom. 7, 12; TOt'rvv: Cor. 1, 9, 26;

4,

135

Phlpp. 4, 4

IVnillja, jVnintS,

IVnta,

schwerlich rich-

s.

Niman.

unt.

unt. Niutaii.

s.

IV^^ttfa, nom. propr. raasc.


IVolljail, s. unt. Nahan.
lirota (Gr. III, 784), masc,

17 (uQu);

ist

fehlt die Partikel.

NviKf:

Col.

4, 15.

Hintertheil des Schiffs,

Mc. 4, 38.

TiQVfivu:

r.

wa

(altn., ahd.,

schw., dn. nhd. Ja,

alts.

ia,

agls.

yea, yes; Gr. III, 764.


Gf. I, 567. Rchth. 838), adverb., ja, val: Mth.
ia, gea,

altfr.

te,

engl,

5, 37. Cor. 2, 1, 17. 18. 19. 20.

Jai, adverb., frwahr, wahrlich, vul: Mth. 9, 28.


11, 9. Mc. 7, 28. Luc. 7, 26. 10, 21. loh. 11,
27. Phlpp. 4, 3. Philem. 20; pannu nu jai, uqu
ovv: Rom. 9,
18; fuvovvyt: Rom. 9, 20;
Tim. 1, 6 11 scheint es fr tu zu stehen, wofr
es auch Rom. 9, 20 genommen werden knnte.

Jabai

(jaia loh. 11, 25; vgl. Bat; Gr. III, 283.


32, d. Gf. I, 75. Rchth. 839), Conjunction, 1) wenn, il , iv: Mth. 5, 23. 29. 30. 46.
47. 6, 14. 15. 22. 23. 8, 2. 31. 9, 21. 10, 25.
11, 14. 27, 43. Mc. I, 40. 3, 24. 25. 26. 4,
23. 26. 5, 28. 7, 11. 16. 8, 3. 12. 36. 9, 22.
23. 35. 43. 45. 47. 50. 10, 12. 11, 3. 25. 26.
31. 12, 19. 13, 21. 22.
Luc. 4, 3. 7. 9. 5,
12. 6, 32. 33. 34. 9, 23. 10, 6. 14, 26. 32.
34.
15, 8. 16, 11. 12. 17, 3. 4. 6. 18, 4.
19, 8. 31. 40. 20, 5. 6. 28. loh. 5, 46. 6,
51. 62. 7, 4. 17. 23. 37. 8, 14. 16. 24. 31.
vgl.

I,

36. 42. 51. 52. 54. 55.


38.

35.

11,

9.

10.

31. 10, 9. 24.


12, 24. 26. 32. 47.

9, 22.

12. 40.

13, 14. 17. 32. 35. 14, 3. 11. 14. 15. 23. 28.
15, 7. 10. 14. 18. 19. 20. 16, 7. 18, 8. 23.
19, 12. Rom. 7, 2. 3. 16. 20. 8, 9. 10. 9, 22.
11, 15.

27. 10, 22.

13,

20.
8.

9.

4.

11.

9.

15.

12.

16.

14, 15.
28.

17. 18. 22. 24.

12, 18.

Cor. 1, 4, 7. 5, 11. 7,
8, 9. 13. 9, 2. 10, 27.

28. 30. 11, 6. 31. 12, 15. 17. 13, 2. 3. 14,


23. 24. 15, 13. 14. 16. 17. 19. 29. 32. 16, 4.
7. 10. 22. Cor. 2, 2, 2. 5. 10. 3, 7. 9. 11. 4,
3.

5,

1.

20. 30.

17.

12,

7, 14.
6.

11.

8, 12. 9,

13,
5, 2.

2.

4.

4.

10,

7.

Gal. 2, 4.

11,

4.

17. 18.

11. 15. 18. 25. 6, 3.


4, 15.
Phlpp. 1, 22. 2, 1. Col. 2, 20. 3,
I. 13.
4, 10. Thess. 1, 3, 8. 4, 14. Thess. 2,
3, 10. 14, Tim. 1, 1, 8. 2, 15. 3, 1. 5. 14.
5, 4. 8. 6, 3. Tim. 2, 2, 5. 11. 12. 13. 21.
IV, c; 2) ob, nach tii vitan, ti:
Skeir. I, b.
loh. 9, 25; 3) wenn auch, il y.ul: Cor. 2, 7, 8.

21. 3,
Eph. 3,

4.

2.

11, 6. 15; wofr nach Ja h j'aiai Cor. 2, 7,


12, 11 oder jaiai Jah Luc. 18, 4 steht.
/;':
oder, tj
aippau, entweder
4) Jahai
12.

8.

JAEIRS

136

Mth. G, 2-1. Jaiai soepauli und $vepauh jaiai ,


uul. Scepauh.

s.

loh. II, 25), wenn auch,


tlxui: Cor. 1,7,21. Cor. 2, 4, 16; xciv: loh. 11,
25. Skeir. IV, c.

pauh-jabai Qau/ijaia

JacirilS. s. v. w. jaeiius.
JTah (alts. ./r, ahd. >A; Gr.

III, 270. Gf. I, 588;


wird durch Assimilation seines h zw jab -: Cor. 1,
10, 2). Cor. 2, 7,5. h. 1. 9, 4. h. 1. Gal. 3,
29; jag-: loh. 3, 4. 32. Rom. 14, 14. Cor. 1,

18. h.

5,
11, 30. Cor. 2, 7,
23. h. 1. Eph. 4, 24. h. I. Tira. 2, 4, 10.
IV,
c.
d;
jad-: Cor. 2, 2,
II,
b.
Skeir.
h. 1.
16. h. 1.; ja}-: Cor. 1, 1, 16. 4, 5. 11, 26.
28. 12, 14. 15, 4. 5. 18. Cor. 2, 1, 10. h. I.
20. h. 1. 2, 3. h. 1, 6, 1. h. 1. 7, 15. h. 1. 8,
2. h. 1. 13, 1. h. 1. Eph. 1, 10. h. 1. Col. 1, 16.
Tim. 2, 3, 5. h. I. Tit. 1, 9. Philem. 19;
h. 1.
Eph. 3, 18. h. 1.;
jal -: Cor. 2, 1, 8. h. 1.
jam-: Phlpp. 3, 17. h. 1.; Jan-: Mth. 25,
I,
20.
10,
14, 21. 15, 17.
42. 43. 44. Cor.
34. Cor. 2, 1, 18. h. 1. 19. h. 1. 3, 13. h. 1.
5, 12. h. 1. 8, 5. h. 1. 9, 5. h. 1. 12, 14. h. 1.
21. h. 1. 13, 10. h. 1. Gal. 4, 18. Phlpp. 3, 3.
Tim. 2, 3, 7. h. 1. Skeir. I, b; jar -:
h. I.
Mth. 26, 2. 71.
Cor. 2, 8, 10. h. 1,; jas
Cor. 2,
h. 1. Cor. 1, 5, 8. 11, 2. 15, 10. 14.
7. h.

5.

1.

h.

1.

1.

8,

Gal. 2, 17. Phlpp. 4, 2. h. 1. Tira. I,


3, 10. Skeir. I, a; doch kommt von
Assimilationen
keine im Codex argent.
allen diesen
vor, vgl. Prolegg. Tom. I. p. XXII), Conjunction,
1) und, y.ai, verbindet sowohl einzelne Wrter,
8,

15. h.

2,

2. h.

1.

1.

wie Mth. 5, 18 hiniins Jah airfia ; als auch Stze,


wie Mth. 5, 19 saei galairip ai/ia anahuane pizo
minnislonu Jah laisjai sva maus; dient auch zur
Satzverbindung, wie Mth. 6, 28 jah bi vasljos tca
saurgaipf 7 , 22 f. managai qijmnd mis in jai-

namma daga : frauja, niu peinamma namin piaufetidedum? jah pan andhuita im patei ni uanhun
kunpa izvis. Weitere Beispiele giebt fast jede Zeile
des Textes;

2) auch,
12. 8, 27.

Mth. 5, 39. 40. 40.


10, 30 {izvara Jah tagla
32.

25,

40.

69.

27, 44. 57. Mc. 2, 26. 28. 3, 19. 4, 25.


7. 18. 8, 7. 38. 11, 25. 29. 12, 4. 5. 6. 22.
13, 22. 14, 9. 67. 15, 31. Luc. 1, 3. 2, 4. 3,

71.

4, 23. 43. 5, 36. 6, 5. 13. 14. 16. 29. 31.


7, 26. 8, 1. 25. 9, 54. 61. 14, 12. 16,
10. 21. 22. 17, 10. 28. 18, 4. 19, 9. 19. 42.

20.

36.

3.

11.

12.

17, 19. 21.

15, 20. 23.

14,

7.

25.

Rom. 7,

12.

8, 34. 9,

4.

10.

13, 5. 6. 14, 10. 15, 7.


5, 12. 10, 28. 11, 25. 15,
31.
16.

4,

6.

11.

13.

14.

5,

8,

6.

7.

11.

14.

19.

21.

13, 14. 11,

4,

3.

5.

9,

14.

11.
6.

16, 6.
2, 10. 3,

17. 48.

1.

Cor. 2, 1, 5. 8. 11. 13.

19.

6.

1.

18, 5. 17.
24. 11, 22. 23.
Cor. 1, 4, 5. 8.

6,

12.

13.

10,

7,
7.

7.

11.

12. 16. 18. 21. 22. 12, 11. Gal. 2,


1, 8.
Eph. 1, 13. 15. 21.

I.

7, 12. 6,
4, 9. 5, 29.

3.

Phlpp. 1, 18. 20. 2, 3. 3,


20. 4, 3. 16. Col. 2, 12. Thess. 1,
Thess.
2, 1, 5. Skeir. I, b. d. II, a. d.
5,
III, b. c. IV, b. VII, a. c; oi'rw xul: Cor. 2, 1, 7;
xui oi'Tw: Thess. 1, 4, 17. In den hier angefhrten Stellen sind auch Formeln enthalten, wie svasve

2,

3.

4.

15. 18.
11.

sva
jah (wie auch) und die Correlationen svasve
ah jah (c'?.A.a y.ai).
jah {ovTO) y.ui), ni patainei
Daran schliessen sich die Flle, wo Jah 3) im Nachsatz steht: Luc. 5, 17 Jah varp in ainamma dage
jah is vas laisjands. 8, 22; daher auch Luc. 2, 15
jah varp bipe galipun fairra im pai aggiljus, jah
pai hairdjos qepun du sis misso. 5, 12 35. 9,
51. 17, 11. Neh. 6, 16; hnlich Mth. 8, 14 jah
qimands iesus in garda paitraus Ja h gasaw. Mc.
14, 66 Jah visandin paitrau in rauhsnai dalapa
jah aliddja aina piujn. loh. 6, 45 wazuh nu sa
gahausjands at altin jah ganam (wiewohl gegen
Skeir. IV, b fraujins laiseins
das Griechische)
anaslodjandei afiudaia jah und allana midjungard
gapaih; in der Markusstelle knnte dalapa zu
uliddja gezogen und./A durch auch erklrt werden.
Vgl. auch Mth. 6, 24 Jabai jaip ainana, jah anparana frijop; 4) aber, t: Mth. 6, 30. Mc. 15,

6, 1. 12. 7, 6. 19, 22. loh. 6,


17; 5) denn, yg: Tim. 2, 3, 2;
als auch, y.ut
jah, a) sowohl
y.ui
6) jah
Mth. 10, 28. Luc. 10, 30. loh. 7, 28. 12, 28.
15, 24. Rom. 14, 9. Cor. 2, 5, 5. Phlpp. 1, 15.
Tim. 1, 4, 16. Tit. 1, 9. Philem. 16. Skeir. III,
jah: Mc. 5, 35. Cor. 1, 10, 32;
jah
b; Jah
oikr, d
d: Tim. 1, 5, 10.
b) sei es dass
33.

Luc. 5,

35.

Rom.

1.

11,

y.ai:

6, 10. 7,
haubidis alta garapana sind).

20,

JAINS.

31. 37.

67. 7, 3. 10. 47. 52. 8,


40. 11, 16. 22. 37. 12,

loh.

14.
9.

5, 21. 6, 11. 57.


19. 44. 9, 15. 27.

10. 42.

13,

14.

34.

JainS

(agls. geond, ahd.


nhil. Jener , altfr. iene,
gene, engl, yon, yonder; gr. y.tivog^ Gf. I, 598.
Rchth. 843), pronomen demonstrativum, jener, ixiivog: Mth. 7, 25. 27. 8, 13. 28. 9, 22. 26. 31.
11, 25. 27, 8. 63. Mc. 1, 9. 2, 20. 3, 24. 25.
4, 11. 35. 6, 11. 8, 1. 12, 5. 7. 13, 17. 19.
24. Luc. 2, 1. 4, 2. 5, 35. 6, 23. 48. 9, 5.
34. 36. 10, 12. 14, 24. 15, 14. 15. 17, 9. 31.
18, 3. 14. 19, 27. 20, 1. 11. 35. loh. 3, 30.
,

5, 35. 38. 46. 47. 6, 29. 7, 11. 45. 8, 44. 9,


11. 25. 36. 10, 6. 35. 11, 13. 29. 13, 25. 27.

JAIRUPULA
16, 13. 14. 23. 26. 18, 7. Rom. II, 23.
15. Cor. 1, 10, 28.
15, 11. Cor. 3, 7,
8, 14. 10, 18. Eph. 2, 12. Tim. 2, 1, 12.
18. 2, 13. 3, 9. 4, 8.
Neh. 6, 17. Skeir. V,
a. c. VI, a. h. VIII, b. d.
30.

14,

8.

Ufar-jaina,

ailverb., berdiess, eig

to vniQiy.nvu:

Jainar,

dort, hit: Mth. 5, 23. 8, 12. 26, 71.


27, 47. 55. Mc. 1, 35. 38. 2, 6. 3, 1. 5,
11. 6, 5. 11, 5. 13, 21. 14, 15. Luc. 2, 6.
17, 21. 23.
6, 6. 8, 32. 10, 6. 15, 13.

loh.

23. 6, 3. 22. 24.

3,

12,

31.

2.

9.

18,

11, 15.

10, 40. 42.

2.

Jainjiro, von dort, extid-iv. Mth. 5, 26. 9, 9.


27. 11,1. Mc. 1, 19. 6, 1. 10. II. 7, 24.
9, 30. 10, 1. 40.

Jaind-vairps, s. unt. lairps.


Fairiipilla, nom. propr. fem.,

*|jinne.<i!i

(^Jannis),

Tim. 2, 3,

jau

(s.v.

8.

25 Jau nu
tig,

zu

s.

idai),

vv.

d.

Jer

daher sai

ovv (demnach also)

*Rom.
ist

7,

unrich-

St.

FanrdaiinS;
(altn.

6,7;

Luc.

etwa, fu;: loh. 7, 48.

a()U.

fiir

s.

agis.

schw. r, dn. aar,

ho\l.

alts.

iai-,

gear

altfr.

ier,

juer, nhd. ;a/t;-;


Gf. i, 608. Rchth. 844), neutr.'l) Jahr, iVo?:
Mc. 5, 25. 42. Luc. 2, 36. 37. 41. 3, 1. 23.
4, 25. 8, 43. 15, 29. Cor. 2, 12, 2. Tim. I,
ahd.

,/?,

Neh. 5, 14. Skeir. YIl, d; h'iuvTog: Luc. 4,


no
19; af fairnin jera , von vergangnem Jahr
niqvm: Cor. 2, 8, 10. 9, 2; 2) Zeit, y.utQog:
Tim. 2, 3, I; /QO^'og: Luc. 20, 9.
5,

9.

Fillka

(alln. jV;g:n),

iQiHu:

schaft,

Gal.

fem.. Streit, Zorn, LeidenCor. 2,


5, 20;
&i^^i6g:

Vaurda-jiuka,

Wortstreit,

koyo/.ia/Ju: Tim.

1,

conj. II,

1)

Cor. 1, 9, 20;

p.

XXI.

geo, ahd.

agls.

tu,

577),

,/u,

adverb.^

nhd. je;

Gr. III,
schon, Tjd;:

jetzt,

Mc 8, 2. Luc 3, 9. 7, 6. 14, 17.


11, 39. 15, 3. Rom. 13, 11. Cor. 1,
Phlpp. 3, 12. 4, 10. Tim. 2, 2,
18. 4, 6. Skeir. I, a. c. IT, a. III, a. V, d. VI, d;
xai:
9, 13. Luc 15, 19. 21. Gal. 5, 21;
ju haban , schon haben , dahin haben , s. unt. Hahan. *();: Luc. 2, 15. s. zu d. St.
Ju ni, nicht
mehr, s. unt. Ni; wofiir auch pleonastisch ju ni
panamais Luc. 16, 2. Thess. 1, 3, 1. Tim. I,
Joh.

9, 27.

4,8. 5,

3.

5, 23 steht.
unt.

s.

fan.

Jllg'g^S (altn. ungr, alts., altfr. iung,


ahd., nhdyng, engl, young, youth,
ung,

agls.

geong,

schw.,

dn.

jong; lat. iunior; Gr. III, 618. Gf. I,


601. Rchth. 855), adject. compar. /Aia: (Gr. I,
68 [3. Ausg.]), jung, viog: Mth. 9, 17. Mc 2,
22. Luc 5, 39. 15, 12. 13. Tim. 1, 5, 1. 2.
11. 14;
viiOTiQixg: Tim. 2, 2, 22; vioaagi
Luc 2, 24.
holl.

21.

1,4,

Tim.

Judas,

s.

10, 20.

Luc

18,

12.

iudas.

JndaiUi^,

s.

Jllk

ok,

iudaius.

agls. geoc , ahd. joh, engl, yoke,


schw. ka, dn. aag, nhd. Joch; Isit. jugum; Gr. II,
885. III, 456. Gf. I, 591), neutr. , Paar, l^evyog:

Luc

(altn.

14, 19.

Ga-juk,
Jukuzi,

dass.,

Luc

fem., Joch,

2, 24.
Kvyog: Gal. 5,

1.

Tim.

I,

1.

Ga-juka, masc,
Ga-jtiko,

Rom.

Ga-juko,

berwinden,

vni^vr/.v:

vtxv:

Rom. 12, 21; xuTaQuivitv:


(altn.

jol,

agls.

geol,

16,

loh.

Col. 2,

schw.,

33.

18.

dn. jul),

masc, der Julmonat, Calend. Goth., und zvi&r fruina

n.

(alts.

250. Gf. I,
Mth. 5, 28.

kmpfen, ringen, nvxrtviiv:

2) besiegen,

8, 37.

Ga -jiukan,
fiuIeilS

Jll

DM.

vgl.

Genoss,

ixtQoKvyv-

Cor. 2,

6, 14.

4.

Jiukan,

'

f.

0,

12, 20.
0,

geola der Angelsachsen, so dass nach deren a/tera


geola denGothen derDecember wahrscheinlich sa afar
Vgl. Maresh. zu Junius Ausg. des Ulfilas
519 ff. Mone, Gesch. des Nord. Heidenthums II

jiuleis hiess.

Jugga-lau|>s, s. unt. Liudan.


Junda, fem., Jugend, iforj;^: Mc

iaurdanus.
ger,

dr,

der

als

November bezeichnet wird, entsprechend dem arra

Ju-I>an,

masc, 'lavv: Luc. 3, 24.


nom. propr. masc, 'lavvTjs:

Jilll , Fragpartikel , ob ,

der durch den Beisatz nauhaimlair

jiuleis,

Ca-

Hieropolis:

lend. Goth,

propr.

137

Mc

Jaiud dortliin , ixti: loh, 11,8.


Jaindre, dass., Luc. 17, 37.

Fclima, uom.

JNDA.

106

10, 16.

Cor. 2,

neutr., dass.,

artjtiyo;:

Phlpp. 4,

3.

naguakrj: Mc 3, 23.
4, 2. 11. 13. 30. 33. 34. 7, 17. 12, 1. 12.
13, 28. Luc. 4, 23. 5, 30. 6, 39. 8, 4. 9.
10. 11. 15, 3. 18, 1. 9. 19, 11. 20, 9. 19;
TiuQOifii'a: loh. 10, 6. 16, 25.

tliinda,

s.

fem., Gleichniss,

uDt.

Juggs.

18

JUS

138

Jus

UH.
1, 4, 10. 5, 12. 9, I. 2. 10, 15. 16, 1.
Cor. 2, 1, 14. 3, 2. 6, 12. 13. 16. 18.

agls. ^e, ahd. V, dn, jer, holl. gt/,


voa; Bopi 484. Gr. I, 780. Gf. I, 57 1),
pron. pers. 2 pers. pliir., genit. izvara, dat. iicc. i'zvis

Cor.

izvara), ihr, vfiiTc: Mth. 5, 48. 6, 8.


26. 7, 12. 23. 9, 4. 10, 31. 25, 41. Mc.

9.

Gal.

7,

Eph. 1, 13. 18.

(altn. er,

iihd. ihr; lat.

(s.

II.

unt.

18.

8,

29.

II,

Luc. 6, 20. 21. 25. 31.


15. 17, 6. 10. 19, 46.
67. 7, 8. 28. 34. 47. 8, 14. 15. 21. 22. 23. 31.
38. 41. 44. 47. 49. 54. 9, 19. 27. 30. 10, 26.
36.

28.

13, 13. 14. 15. 33. 34. 14, 3. 17.


15, 3. 4. 5. 14. 16. 27. 16, 20. 22. 27.
19, 6. Rom. 7, 4. 8, 9. 9, 26. 11, 30.

18, 31.

16.

8,

9.

9,

10.

4.

28. 29.

3,

11, 7. 12, 11.


13, 7. 9.
4, 0. 12. 21. 5, 4. 13. 6, 1.
2, 11. 13. 22. 4, 20. 22. 5,

25. 0, 9. 21. Phipp. 4, 15. Col. 3, 4. 7. 8. 13.


18. 21. 4, I. 16. Thess. I, 2, 14. 19. 20. 3,

12, 27. 13, 23. 29.


9, 20. 44. 10, 24. 16,
loli. 5, 35.
38. 45. 6,

17. 26.

19. 20.

6.

4,

8.

5,

9.

Juzei,

Gal. 5, 4.

JnstnS

4.

Thcss. 2, 1, 12. 3, 13.

5.

Luc. 16, 15. Cor. 2, 8, 10.


Eph. 2, 13. 17. Thess. 1, 2, 13.

welche:

ihr

nom. propr. masc, 'lovarog: Col.

II.

4,

Jota, (vox graeca), masc, iwra: Mth. 5, 18.

17.
...11 (...uh,

s.

unten;

Gr. III, 753),

Enklitika,

Anzeige einer directen oder indirecten Frage


dienend: Mc. 3, 4 skuldu ist? (i'^eaTi;) 10, 2 (^l).
12, 14. Luc. 20, 22; Mth. 27, 49 qimaiu (il).
Mc. 10, 38 magutsu. 15, 9 vileidu. 30 qimaiu (ti).
Luc. 9, 54 vileizu. 14, 28 habaiu (f?).^ 31 siaiu
(tl). loh. 13, 12 vitudu. 18, 39 vileidu. Cor. 2,
loh. 9 , 2 sau.
1 9
2 , 9 sijaidu (?) ' 3 , 5
18, 22 svau; es wird auch zwischen Prposition
und Substantivum gesetzt: loh, 18, 34 alu pus.
Gal. 3
2 uzu vaurstvam. 5 ; und zwischen Compositionspartikel und Verbum: Mth. 9, 28 ganlaubloh. 9, 35. Luc. 18, 8 biugitai (apct); ja
j'ats.
Mc. 8, 23 gau wa sewi; vgl. Rom. 7, 1 7iiu vitup
(wo ni-vitan fr uyvOHv und u fr
steht). Auch
nimmt in der Doppelfrage Jtau im zweiten Gliede
noch u zur Frage, s. unt. pau 3), wo u auch zuzur

i'j

weilen

Ni-u,

als
s.

Ubizva

uh erscheint ,

s.

unt.

uh.

13;

xaxog:

ups, agls. efese, ahd. opasa, engl.


eaves, schw. opsa
bair. obsen; Gr. III, 427.
,
DRA. 549. Gf. I, 101. Schmeller I, 16), fem.,
Halle, aro: loh. 10, 23.

UbilS

(ubels Tim. 2, 3, 13; agls. yfel, alts., ahd.


ubil, nhd. bel, altfr. evel, engl, evill, ill, altn. illr,
schw. illa, dn. ilde; Gr. III, 604. Gf. I, 92.

Rchth. 722), adject, bel, schlecht, unntz, nortjQg: Mth. 5, 37. 45. 6, 13. 7, 17. 18. 9, 4.
Mc. 7, 23. Luc. 3, 19. 6, 22. 45. 7, 21. 8, 2.
loh. 7, 7. Rom. 12, 9. Cor. 1, 5, 13. Gal. 1,

I,

Col.

21.

Thess.

Tim. 1,

3.

Mc. 7, 21.

6,

Rom.

4.

7,

1,5,

22.

Tim. 2,
19.

21.

3,

12,

13, 3. 4. 10. Cor. 1, 13, 5. 15, 33. Cor. 2,


13, 7. Phlpp. 3, 2. Col. 3, 5. Thess. 1, 5, 15.
Tim. 1, 6, 10. Tit. 1, 12; /ji'^wv: Tim. 2, 3,
17.

13. h. 1.; aangg: Mth. 7, 17. 18. Luc. 6, 43.


Eph. 4, 29. Ubil fjipan, uhil haban, ubil vaurdjan, s. unt. Qipan, Haban, Vaurd.

Ubilaba,

adverb.,

bel, xuxux;:

Mc. 2, 17.

loh.

18, 23.

UbiUvaurds,
Ubilll,

Ugl

unt.

s.

s.

Vaurd.

unt.

Uf.

nckr, alts. unk, agls. unc, ahd. unch;


Gr. I, 780 f. Gf. I, 350), accus, des
person. I. pers. dual., uns beide, jjjit?;

(altn.

Bopp. 200.
pronora.

Eph. 6, 22.

Ugkis

unt. ]Ve.
(altn.

4.
Eph. 6, 13.
Thess. 2,' 3, 2.

(.uggkis Mth. 9,

27. Mc. 10, 35. loh. 17,


uns beiden, 7;,t(rv: Mc. 10, 35.
37. loh. 17, 21. Cor. 1, 4, 6; 2) accus., uns
beide, ^ftf: Mth. 9, 27. Luc. 7, 20.

21),

1) dat.,

IJziI und

Uzilh,

s.

unt.

Us.

ce, que; Gr. III, 23), Enklitika, wird vorzglich an allerlei Verbalformen, aus-

...llll

(vgl.

lat.

serdem an Pronomina {patuh,


loarjizuh,

s.

unt. loas,

s.

unt.

immuh Rom.

pata, wazuh,
11, 36. veiz-

uh, juz-uh Cor. 1,4, 10), Pronominaladjectiva,


wie sums (Mth. 26, 67. Mc. 8, 28. 12, 5. Luc. 9,
8. loh. 7, 44. 11, 46. Rom. 9, 21. Cor. 1, 11,

. . .

Epb. 4, Jl. Tim. 2, 2, 20 u. s. un), aiipar (Mth. 8, 21. 11, 3. Mc. 4,


5), alt (Cor. 1, 15, '20), manag (Luc. 3, 18),
an Prpositionen (s. unten), Adverbien (maizuh
21.

15,

ten.

1.

6.

a.

Skeir. VIII, b; sumanuh Skeir. VI, c;


wanuh Mth. 25, 3S. 39; samaleiknh Luc. 5, 10;
nauhuh Luc. 14, 20; brigens s. unten 1. c. und
3), selten an Nomina (Jiuhtuh Cor. 1, 10, 29;

H.

139
wo

vorausgeht,

zuweilen anch noch ein anderes


(Eph. 4, 8 uahanp hunp jah atuhgaf
Luc. 18, 38 ip ig ubuhvopida.
gibos mannam.
loh. 11, 41 ip iesuB uzuhhof augona).

Wort

vortritt

Gal. 4, 9.

pvatrhaili Eph. 4, 26; lippauzuh Luc. 3,

1) an-

gehngt, und erweicht nach consouantischen Endungen gewhnlich das vorhergehende /' in L , p in d,

{ubuh

s in

st.

vitaiduli

uf-uli,

st.

vitaip-iih,

was-uh, lippauz-uh st. lippaus-uh


bei vocalischer Endung wird, wenn der
u. a. m.),
vorhergehende Vocal a ist, dieses elidirt (sumuh

wazuh

st.

st.

suma-uh, iddjuh

bandvida-uh, qipuh

nommen

st.
st.

bandviduh

i'ddja-uh,

qipa-uh

die einsilbigen svali,

u.

sali

a.

st.

m.), ausgest. sva-

luid wafi

uh, sa-uh und tea-uh (doch steht wauh als Fragpronomen Cor. 1, 4, 7), nach andern Vocalen und
Diphthongen wird das u der Partikel elidirt (bipeh
st. bipe-uh, nih st. rii-uh, duh st. du-ufi, samaleikoh

samaleiko-uh [aber icouh als Fragpronomen


sumaih st. sumai-uh, viljauh st.
uh u. a. m.) ; bei nachfolgendem p wird das
fig assimilirt, so Mth. 5, 37. 6, 7. 26, 67.
st.

6, 15. 16],

6. 4,

5.

5,

13. 7, 20.

26.

8,

9.

Cor. 2,
viljau-

h huMc. 1,

10, 32. 15, 40.

Luc. 3, 18. 8, 32. 9, 8. 10, 1. 14, 12. 26.


15, 1. 11. 25. 16, 1. 18, 1. 3. 4. loh. 11, 46.
12, 6. 10. 16. 20. 33. und in den Episteln gez.B. Rom. 9 , 21. Cor. 1
whnlich im Cod. A
4, 7. 10. 7, 7. 9, 23. u. s. w. Andere Assimi,

lationen sind selten: dul-leililai Cor. 2, 7, 8; nisunt.

A7; nuk-hant

sijat,

s.

wenn

es als Conjunction steht

ersten

Worte

s.
,

unt.
in

Nu. Es wird,

der Regel

dem

des Satzes angehngt und trennt da-

von ihrem Casus


(Mth. 8, 5 afaruh pan pitta. Mc. 16, 12. Luc. 1,
24. 10, 1
18, 4; loh. 19, 12 framuh Jmvima.
Mth. 11, 12. loh. 7, 17; Mth. 11, 25 inuh jainamma mela. Mc. 10, 7. Luc. 7, 21. 10, 7.
21. Rom. 13, 6. Cor. 2, 2, 8. 4, 16. 5, 9. 6,
17. 7, 13. Thess. 1, 4, 8. 5, 11. Tim. 1, 4,
15. Tim. 2, 2, 10. Skeir. I, a. d. II, a. b. III,
d. IV, a. b. VI, c. d; Luc. 6, 45 uzuh allis ufarfallein. Mc. 11, 30. Luc. 20, 4. loh. 6, 66;
Skeir. V, a anduh pana Iaht), sondern auch vom
Verbum (Luc. 17, 7 anuhkumhei. Eph. 4, 23;
loh. 7, 32 inuhsandidedun : Mc. 14, 44 atuh pan
gaf s. zu d. St. Cor. 1, 14, 23; 3Ic. 16, 8 di17, 1.
zuh pan sat ; loh. 16, 28 usuhiddja.
Cor. 1, 15, 15 bip-pan gitunda);
Gal. 2, 2;
dasselbe geschieht, wenn eine andere Conjunction
her

die

Prposition

nicht

nur

Conjunction, wie

das lat. que, und steht


Verbindung mit anderen Partikeln
a) allein a) gewhnlich in der Bedeutung
und, uu) y.ur. Mc. 2, 11. 14, 13. Luc. 2, 38.
17, 16. 19, 2. loh. 7, 32.
17, 1. 18, 33;
) es dient desshalb zur Verbindung, wo im Griechischen ein Asyndeton stattfindet:
Mth. 27, 65.
Mc. 16, 7. Cor. 1, 10, 13. Tim. 1, 4, 15;
auch am Anfange eines Satzes, um ihn an den
j'j')
vorhergehenden anzuknpfen Mth. 11, 25. Luc. 10,
1)

theils allein

theils

in

21. loh. 6, 66. 9, 17. 16, 28. 19, 12. Rom. 11,
36, so besonders in der Redensart inuh pis, s. unt.

dd) es steht , wo griech. Participien aufgelst


Mc. 5, 41. Luc. 17, 7. loh. 6, 5. 17. 25.
8, 12. 9, 35. 13, 25. 18, 3. 22; n) pleonastisch

In

sind:

am Verbum

wenn

(initum,

Mc. 8,

ein Participium

voraus-

Luc.

15, 26. loh. 11, 31;


s. patuh
Cc) statt des Relativ,
2) unter pala;
) nun, aber, ovv: loh. 16, 18; dii Mth. 27,
44. loh. 10, 20. Eph. 4, 32. Thess. 2, 3, 12;
besonders in correlativen Stzen nach sums, di: loh.
9, 9. Cor. 1, 12, 10; ^uv: loh. 7, 12; auch wo
sich im Griech. eine entsprechende Partikel nicht
findet: loh. 7, 41. 9, 9. 16. 10, 21;
y) in einem oder beiden Gliedern einer Doppelfrage:
Mth. 11, 3. Mc. 11, 30. Luc. 20, 4. loh. 7, 17,
wofr sonst blosses
u steht, s. pau 3); J) auch,
geht,

1.

yur. Luc. 14, 26. Cor. 2, 5, 9. s. zu d. St. b) bei


andern Conjunctionen ohne bestimmte Bedeutung, und

zwar ) vor pan: Mth.


8, 5. 21. 30. 11, 12.
16. 55. 61. Mc. 1, 6.
7, 20. 26. 8, 9. 28.
15, 7. 25. 40. 16, 8.

5, 31. 37.

2,
4,
10, 32. 12,
12. Luc. 1,

4.

1.

10.

18.

11. 64. 71.

7,

2.

14. 31. 11, 1. 2. 5. 13.


16. 20. 33. 13, 12. 23.
15.

Rom.

9,

29. 32.

7.

25. 44.

5,

5.

6.

4, 42. 5, 4. 10. 36. 6,


21. 48. 8, 32. 9, 8. 27. 10, 1.
26. 15, 1. 11. 25. 16, 1. 18, 1.
3,

6,

25, 38. 39. 26, 67. 27,


5.

2.
3.

8,

18. 38. 46.

13.

14,

44.

24. 2, 2.
12.

6.

7.

11.

39. 7,
7.

14, 12.

4.

loh.

28. 35.

12,

6.

6,
9,

10.

24. 30. 18, 2. 5. 14.


Cor. 1, 4, 7. 10. 7, 7.
11, 2. 3. 21. 12, 11. 14, 23.
16. 12, 19.
8. Cor. 2, 6, 15.

21. 12, 4.

10, 29.
16,
1, 22. 2, 2. 4, 9. Eph. 4, 9. 11. 23. 26.
Thess. 1, 5, 14. 25. Tim. 2, 2, 20. Tit. 1, 7.
Philem. 22. Skeir. 111, b. c. VI, c. VIII, a. b. c;
) nach ip: Mc. 10, 38. 39. 14, 62. Luc. 6, 8.
9, 23.

15,

6.

15.

Gal.

7, 6.

18,

21. 29.

3S.

20, 25.

\8*

loh.

9, 17. 38.

;,

UHT

140

V^D.

IS, 31-, )') nach jaA:


Mth. 9, 21. Rom. 13,
Luc. 6, 45;
f) vor allis:
6. Cor. 1, 15, 26;
nach jarti; Cor. 2 , 7 , 8. s. zu tl. St. ; c) in
formelhnlichcr Zusammensetzung mit andern Parti-

unhrains, unkars, (u)ikunps,) unsvikunps

keln z. B. duhpe (duppe), fiaiuh, fnproh, s. unt.


pata; Jtauh svcpauh, s. unt. pau; panuh, JiauhPanuh, s. mit. pari; 7iih, s. unt. A'i; nuh, s. unt.
\u; Svah, s. unt. Sva.

uttfrops, unteeils; Bicomposita: unandsoks


iinatgahls; ungalaubs, ungalass, ungawuirbs; u/ihi'/idarveis; unfaurveis ; 4) mit Ad verbien: unuhteigo, unsahtaba, unvairpaba, unveniggo, unfairinodaba; unanasiuniba ; ungatassaba; 5) mit Substantiven: unagei, unbeistei, undivanei, ttnhaili,
unhulpa unhulpo unlirainei, unhrainipa, unkaureins, unkunpi, unledi, unlustus, unmafits, unriurei, u/iselei, unsibja, unsuti, unsverei, unsverains, unsveripa, unvammei , unvereins , unviti,
unfreideins, unfi-odei; Bicomposita: unguhobains,
ungalaubeitts ungaraihtei; u?ibimail.

11,
Eph.

14,

'11,

16,

8.

4,8;

19.

vor auk-:

(J)

2) Demonstrativ Partikel, wie das lat. ce,


an das Demonstrativum angehngt: Sah, soA, patuh, paruh, s. unt. pata.
3) Indefinite Partikel, wie das lat. quo,
verwandelt fragende Pronomina oder Pronominaladverbien in allgemein affirmirende: wazuh, icarjizuh,

teaparuh, piswaruk, piswaduft,

IFas.

unt.

s.

U7imiinariggvs ,

unriurs,

unleds,

unmanvus, unnutis,
unseh, unsibis, uiitah,

unliubs, unliuts, untilamahks

UHSvers, nnlriggvn, unvahs, unvnursiva,

unvnmms,

unveis, uniis, unvils, unfagrs, unfairins, u/ij'aurs,

*lTllt
Gf. I,

agls. uhle,

(altn. utta,

adject.,

Cor. 1, 7, 5.

a/oXat^ftr:

(ohteigo)

adverb.

Tim. 2, 4,

/.alQwq:

Un - uhteigo

zur rechten Zeit,

f ^-

2.

adverb., zur unrechten Zeit, uy.ai-

Qwg: Tim. 2, 4,

Uhtiogs,

uhla, ahd. uohta;

Schmid 8), frhe Zeit, rechte Zeit.


Zeit habend; uhteigs visan,

138.

UhteigS,

Uhteigo

alts.

2.

habend; uhtiugs visan, Zeit


haben, ivxuiQitv: Cor. 1, 16, 12.

Uhtvo,

adject, Zeit

fem., Morgenzeit, iVvt'/ov:

Ulltednil}

s.

v.

Mc. 1, 35.

Mc. 11, 32.

w. ohtedun

s.

unt.

Agan.

UlbandnS (altn. ulfalldi,


ahd. olpenta; Gf.
zajUijAoj:

Un

Mc. 1,

(alts.,

agls.,

I,

6.

alts.

olvunt, agls. nlfend,

244), masc, Elefant; Kameel,


10, 25. Luc. 18, 25.

ahd.

un

altfr.

un

on

u;

dn.
Gr. II, 775. Gf. 1,
schw. o
,
302), inseparable Partikel, die privative und negative Bedeutung hat; 1) mit V'erbis componirt, nur
altn.,

in

unpiupjan,

unverjan,

unsveran,

gaunledjan;

2) mit Participien: unagands, undairands,


unbairandei, unhabands, unkunnands , unliugands,

fter

unrodjands
unsaiwands, unsveibands, unvitands,
unvunands, unfrapjands, unwapnands; unbaurans,
unbeistjops, undivans, unqenips, unpvahans, unkunps, unliugaips, unsaltans, unhandiivaurhts; Bicomposita:
ungalaubjands
ungahabands, ungafairinond, ungakusans, ungaiaiwans, ungastopans,
ungatevids, ungavagips, ungafairinops ; utiandhulips
anandsakans ; unbilaislips
unbimaitans
unuilahips, unusspiUopi ; un/airlaistips ; unufbrikands; und 3) mit Adjectiven: unaivisks, unbarnahs, unbruks, unqeps, unhails, unlmnslags,
,

.,

Und

(altn. unst,

unz,

ont, ahd. u7it; Gf.

I,

unti, agls. olS, altfr. und^


363. Alth. Prp. 268. Rchth.

alts.

966), I. Prposition: A. mit dem A ccusati v,


1) in der Ortsbestimmung, bis zu, zu, i'cog, nach
pairhgdggan Luc. 2, 15; qiman 4, 42; briggan
4, 29; ushaulijan und gadrausjan Luc. 12, 15
(Mth. 11, 23); fravilvan Cor. 2, 12, 2; fairrinnan Cor. 2, 10, 14 ({'?). 13 (a/pO; Mc. 13,
37 galisip gavalidnns seinans af fidvor vindam,
fram (nidjam airpos und andi himinis; wogegen
Skeir. IV, b laiseins franjins anastodjandei af
iudaia jah und ullana midjungard gapaih zu lelesen ist and (vgl. Rom. 9, 17); Mc. 6, 23 giba pus und Italba piudangardja meina. Daher die
Formel und dalup, bis unten, iwg xarw. Mth. 27,
51. Mc. 15, 38; 2) in der Zeitbestrnmung, bis
zu, bis an, fw^' und uxQi: Cor. 1, 16, 8 visa in
aifuison und paintekuslen^ Mth. 11, 13 praufeteis jah vitop und iohanne (Luc. 16, 16 und iohannen) fauraqepun; Luc 4, 13 und mel; Cor. 2,
1, 13 und andi. Thess. 1, 2, 16. Luc. 18, 5
(fC); Luc. 1, 55 und aiv; Tim. 1, 6, 14 und
(fUXQt) qiim fraujins ; Gal. 4, 2 und garehan attins; Phlpp. 2, 8 und (liif'/Qi) daupu. 30; Tim. 2,
2, 9 und (^e/Qi) bandjos; Luc. 1, 80 und dag
ustaikneinais ; Mth. 27, 64 u/id pi-idj'an dag ; Mth.
27, 8 und hina dag. Cor. 2, 3, 14. 15; Luc. 17,
27 und panei dag. 1, 20 und pana dag ei; Mth.
27, 45 und weila niundon. Mc. 15, 33; Cor. 1,
4, 11 und po weila; Skeir. IV, b und hita ttu;
Mth. 11, 12 und hita. Mc. 13, 19. loh. 16, 24;
Mth. 9, 15 und patri weilos pei, so lange als,
und patei, wie lange, whrend, tv ih:
eq)' oaov;
Mc. 2, 19; bis dass, iwg: Mth. 5, 18. Neh. 7,
3; a'wj oTov: Mth. 5, 25; xQtg ov: Rom. 11,

LNDAR
25. Cor. 1, 15, 25;
und wa , wie lange? i'cog
noxt: Mc. 9, 19. Luc. 9, 41. loh. H>, 24; 3) mit
filu und vailit dient es zu Comparativbestimraungcn
und filu um viel, noXXor. Luc. 18, 39. Cor. 2,
3, 9. Plil|>[). I, 23; und wan filu, um wie viel?
naio:
Mth. 10, 25; ni und vai/it, um nichts,
,

ovdivt:

Gal. 4

NTE.
13. 20,

Uns,

uvrl:

5.

Mth. 5, 38

4.

augo und augin Jah tunpu und tunpau. Rom. 12,


17 uiil und ubilamma usgiban. und so ist wahrscheinlich Thess. 1 , 5 , 15 ubil und ubiltimma usgildai statt ana zu lesen; dg: Mth. 27, 10 atgebun prinsliguns silubreinaize und akra kasjins.
IL In Zusammensetzungen, wo es auch zu unpa... wird, blos mit Verbis: undgreipan, undredan, undrinnan, unpapliu/ian.

advcrb.

Undaraists,

Superlat.

(?), adject.

8.

*UlnlanmS
Gf.

I,

s.

zu

d.

9.

6,

385. Schm.

unterster, lluxicrTTiQog:

I,

alts.

undorn,

agls.

Gr. II,

337.

87), masc, plur. undaurneis,

Mittag.

Undaurni-mats, s.
UllJ>a s. unt. Und.

unt.

Mats.

Unkja (voK lat.), masc, Unze,


agls.,
Umsara (altn. oss,
alts.,

Monum.

altfr.

Aret.

us, ahd. uns,

unser; lat. os; Gr. I, 780. Gf. I, 388. Rchth.


1117), Genitiv plur. des pronomen personale erster
Person, unser, ijficv: Mc. 9, 22. Rom. 14, 12.
Eph. 4,

Unsis,
16,

7.

1) Dativ, uns,

r;/.tTv:

Mc. 10,

4.

14,

15.

Luc. 1, 2. 69. 73. 2, 15. 4, 34. 7,


5. 16.
9, 33. 49. 10, 11. 17. 20, 2. 22.
loh. 6, 34. 52. 14, 8. 9. 22. 16, 17. 18, 32.
Rom. 9, 29. Cor. 1, 15, 57. Cor. 2, 4, 7.
17. 5, 5. 7, 9. 10, 8. 13. Eph. 1, 9. 3, 20. h. 1.
Col. 4, 3. Thess. 1, 3, 6. Thess. 2, 3, 7. 9. Tim.
3.

Neh. 5, 17. 6, 16; 2) Accusativ, uns,


Mth. 8, 25. Mc. 9, 22. 38. Luc. 1, 71. 17,

2, 1, 7. 9.
7]fig:

Tim. 2,

1,

4.

7, 6.

Gal.

5.

5,

7.

S,

1, 4.
2.

10. 25. Thess. 2,


2, 12. Skeir. I,

5, 9.
9.

V, d;

pron. possess.

11.

12.

8, 17.

Luc.

unser,

Mc. 1,

Tjf.iMv:

11, 10.

3.

7,

1, 55. 71. 72.

73. 74.

Mth. 0,
12, 7.
75.

78.

5.

22. 23. 24. 9, 3. 10, 4. 8. 15. 13, 13. Gal. I,


3. 4. 2, 4. 4, 26. 6, 14. 18.
Eph. 1, 2. 3.
14.

17.

2,

3.

14.

3,

11.

Phlpp. 3, 20. 21. Col. 1,


20. 3, 2. 5. 6. 7. 9. 11.

5, 20. 6, 24.
Thess. I, 2, 19.

14.
7.

13.

5,

Thess. 2, 1, 1. 2. 7. 8. 10. 11.


15. 16. 3, 6. 14. 18. Tim. 1, 1,
5, 21. 6, 3. 14. Tim. 2, I, 2. 8.

our, schw. oss, dn. os, hell., nhd. uns,

engl. US,

7.

4,

4.

0,

19.

10, 11. loh. 6, 31. 7, 51. 8, 39.


53. 54. 9, 20. 10, 24. II, II. 12, 38. 19,
7.
Rom. 6, 23. 7, 5. 25. 8, 39. 9, 10. 10,
16. 13, 11. 14. 14, 16. 15, 4. 6.
16, 24.
Cor. 1, 5, 4. 7. 10, 1. 15, 3. 14. 31. 57.
Cor. 2, 1,2. 3. 4. 5. 6. 8. 12. 14. 18. 22.
3, 2. 5. 4, 3. 6. 9. 10. 11. 16. 17. 5, 1. 2.
6, 3. 11. 7, 3. 4. 5. 12. 13. 14. 8, 9. 19.

28

untern;

18.

2,

d.

II. 29.

St.

bair.

14. 20.

12.

10, 2. 12. 14. 12,


Eph. 1, 5. 8. 2,

1.

1,

III,

Unsar,

xuTiTeQog:

unterster,

undaum,

(altn.

ahd. untarn,

7,

II.

5, 5.

5.

20.

2) Dativ: Mth. 6, 11. 12.


Luc. 2, 48. 17, 5. 20, 14. 28.
Cor. 2, 1,8. 9. 3, 3. 5. 4, 12. 5, 12. 18.
19. 6, 12. 7, 7. 8, 5. 19. 20. Eph. 1, 6. 19.
3, 20. 4, 6. Col. 1, 8. 2, 13. 14. Thess. I,
2, 13. 3, 1. 4. 6. 4, 1. Thess. 2, 1, 7. :>,
6. Tim. 2, 1, 14. Skeir. I, d.

9.

Undarleija

utidern

Mc.

unter, vnoxrco:

c. dativ.,

mulda po undaro fotum izvaraim.


hundos undaro biuda.

Eph. 3,

2.

7,

79.

II

Eph. 4,

8.

Mc. 1, 24.

ligr.

Undaro,

Gal. 2, 4.

,
1) Accusativ: Mth. 6, 13. Rom. 8,
9, 24. 13, II. 14, 13. Cor. 2, 1, 4.
10. 11. 14. 19. 20. 22. 2, 14. 3, 1. 6.

1, 6. 3, 9.
a.

undar

I, 21.

4, 14.
Eph. I, 4.
Thess. 1, 3, 6. Thess. 2, 3, 1.

10, 12.

dass.

23. 5,
Thess.

Undiir

(altn. undir, agls. under, alts. undar, altfr.


under, ander, ahd. untar, engl., schw., du. under,
nhd. unter; Gf. I, 380.
Alth. Priip. 174. Rchth.
1101), Prposition mit dem Accusativ, unter, vno
(accus.)
Mc. 4 , 21 uf melan satjan aippau

Cor. 2,

9, 34.

loh.

0.

37. 39.

4,
fr,

141

5, 18. 7, 1.
Phipp. 3, 17.

1.

dem Dativ um,

B. Mit

12.
1.

28.
2, 1.
2, 3.

23.

9.

2.

10.

Tit. I,

Neh. 6, 16. Skeir. I, a; o ruxiTiQog:


Rom. 15, 4. Tim. 2, 4, 15; fr den griech.
3.

4.

Artikel Gal. 6,

Unte

17.

unti, ahd. unt; vgl. Und:


363), Partikel, beginnt stets den Satz (ausser in Formeln wie i unte,
Cor, 2,
oi'X ort:
iiog,
Hog av:
7, 9),
1) Zeitpartikel, a) bis,
Mth. 5, 18. 26. 10, 23. Mc. 6, 10. 9, I. 12.
36. 14, 54. Luc. 9, 27. 15, 4. 17, 8. 19, 13.
20, 43. Cor. 1, 4, 5. Tim. 1, 4, 13; icog orov:
(Luc. 15, 8). loh. 9, 18; iwg ov: loh. 13, 38;
xQig ov: Cor. 1, 11, 26. Gal. 4, 19; fu'xQt:
Eph. 4, 13; b) so lange als, uog: loh. 9, 4;
irp
oaov: Mth. 9, 15. Luc. 5,34 (?f'fi/); 2) causal, a) denn: yuQ:
Mth. 6, U. 24. '7, 25. i>.
Gf.

I,

(idtn.

unz,

alts.

NTE

142

30.

agls., altfr.

19. 12, 6. 9. 10. 11. 14. 20. Gal. 2, 8. 12. 18.


19. 21. 3, 28. 4, 12. 30. 5, 6. 14. 17. 6, 9.

Eph. 2,

Phlpp. 1, 19. 3, 18. 4, 11.


Thess. 1, 4, 9. 14. 5, 2. 5.
0; Tim. 2, 1, 7. 12. 2, 16. 3, 9. 4, 10. 11.
xul yQ: Cor. 2, 3, 10; b) weil, dass, oTt: Mth. 5,
8. 34. 35. 36. 45. 6, 5. 13. 7, 13. 9, 36. Mc. 1,
34. 3, 30. 4, 29. 41. 5, 9. 6, 17. 7, 19. 8,
18. Luc. 1,
2. 16. 17. 33.
9, 11. 38. 41.
14.

17.

Col.

3, 3. 20. 24.

8.

U,

37. 48. 49. 58. 68. 4, 6. 32. 41. 44. 5, 8. 6,


19. 20. 21. 24. 25. 35. 7, 47. 8, 31. 37. 41.
9, 12. 49. 53. 10, 13. 21. 14, 11. 14. 17. 15,
9. 24. 27. 32. 16, 8. 15.
17, 9. 10. 18, 11.

19,

14.
7.

3.

4.

17. 21.

23. 29. 30. 39.

8.

44. 47. 9, 22. 10,


15. 41.

10.

9.

17. 28.

15.

15,

12,

4.

6.

loh. 6, 2. 38. 41. 7, 1.


8, 14. 16. 20. 29. 37. 43.
5. 13. 17. (26.) 36, 11,

11.

18.

19. 21. 25. 27.

39.

49.

14,

12.

16, 3. 4. 6. 16.

21. 27. 32. 17, 8. 9. 14. 24. 18, 18. 19, 7.


21. 9, 17. 28. 32. 11, 25. 36. Cor. 1,

Rom. 7,
25.

Luc. 0, 45.

IG. 24. "25, 42.

28.

Mc. 1, 22. 38. 4, 25. 5, 8.


6, 20. 7, 27. 8, 38. 9, 31. 40. 10, 14.
13, 22. Luc. 2, 10. 6, 23. 7, 5. 6. 8, 18. 29.
loh. 7, 39. 8,
52. 9, 44. 48. 50. 55. 18, 10.
42 (10, 2G). IG, 7. 14. Rom. 7, 7. 8. 11. 15.
18. 19. 21. 8, 2. 3. 5. 7. 9, 19. 13, 1. 4. C.
Cor. 1,1, 18. 9, 2. 11, 6. 23. 15,
8. 11.
Cor. 2, 1, 8. 12. 13. 19. 24.
22. 32. 16, 10.
2, 2. 11. 17. 3, 6. 14. 4, 17. 18. 5, 2. 7.
21.
6, 14. 16. 7, 8. S, 9. 10.
10. 13. 14.
9, 2. 7. 10, 4. 12. 14. 18. 11, 2. 9. 13. 14.

US.

4,

9.

10,

17.

1,
Cor. 2, 1, 5. 8. 14. 2,
19. 7, 8. 9. 10. 13. 14.

15,

15.

15.

3,
8,

16.

10,
14.
3.

17.

7.

4,

6.

5,

17.

9,

2.

10, 10. 11, 7. 10. 11. Gal. 2, 11. 4, 20.


27. 6, 8. Eph. 2, 18. 3, 3. 4, 25. 5, 23. 6,
12.

Phlpp. 1, 20. 2, 30. 4, 10. 16. Col. 1, 16.


Thess. 1, 2, 13. 14. 3, 8. 4, 16. 5, 9.

12.
19.

3. 3, 8. Tim. 1, 1, 12. 13. 4, 4.


6, 2. Tim. 2, 1, 16. 3, C. Neh. 7, 2;
Mth. 27, 6. Mc. 15, 42. loh. 13, 29. Cor.

Thess. 2, 1,
10.
tTtti:

Cor. 2, 11, 18. 13, 3; ineid^: Cor. 1,


22.^ 15, 21. Phlpp. 2, 26 (daher utile
raiklis fr initijnfQ: Luc. 1, 1); d'wrt: Luc. 2,
1,

5,

10.

21.

1,

7. Rom. 8, 7.
Thess. 1, 4, 6. 2, 18; y.uitrf.
Luc. 1, 7. 19, 9; i)tu to c. infin.
Mc. 4, 6. 6,
Tov c. infin.: Phlpp. 3, 21; Skeir. III, b.
5;
V, d. VI, b. d.
:

UFj

US

s.

unt.

Us.

mit folgendem r zu ur Cor. 2, 4, 0.


s. unten II;
mit epenthetischem und uh geschwcht in uzu [Gal. 3, 2. 5] und uzuh [Mc. 11,
(assimilirt

und

out, hell, uit,

393.

20,

4.

loh. 6, 66]; altn.,

alts.,

ut, ahd. uz, schw. ut, dn.

nhd. aus;

zum

aus etwas heraus,

ft',

lat.

Rchth. 1117), bezeichnet


Unterschied von fram und af,

Alth. Prpos.

eigentlich,

gr.

ud, engl.
ex; Gf. I,

62.

synonym mit jenen

doch auch,

beiden, von etwas weg.

L Prposition mit dem Dativ: 1) local


und zu stndlich, aus, von, tx, uno: a) nach
Verbis der Bewegung
qimun Mc. 1 , 11 (slibna
:

US himind). 7, 1 (ms iairusaulymini). 9, 7 (us milhmim). loh. 6, 23. 7, 41.;42. 12, 28. Neh. 5,
17 (us piudom). Skeir. IV, c; gaqiman Luc. 5,
Luc. 3, 22.
usgaggan
17; vairpan
9, 35;
Mth. 27, 53. 5Ic. 1, 10 (us vathi). 26 (ut us

Jximma mann).

29. 5, 2. 8. 30. 6, 54. 7, 20.


(miloneis ubilos us liairtin manne). 29. 9, 25.

21

Luc. 4, 22 (vaurdu us munpa is). 35.


5.
17, 29. loh. 8, 59. 10, 39 (us handuiii ize).
Cor. 2, 6, 17 (us midumai i'ze). Eph.
4, 29. Col. 3, 8; ulgaggan Mc. 7, 15 (pata

11, 19.

8,

2.

9,

utgaggando us mann); gagaggan Luc. 8, 4;


atgaggan Luc. 9, 54; galeipan Mc. 7, 17 (in
gard US pizai manageiii); usleipan Cor. 2, 5, 8
(us pamma leika); rinnan Mth. 8, 28. loh. 7, 38;
urrinnan Luc. 2, 4. Rom. II, 26; daher Luc. 1,
78 urruns us hauhipai; furan Luc. 10, 7; daher
Cor. 2, 11, 25 usfarpon us skipa galaujan; alsteigan loh. 6, 33. 38. 41. 50; driusan Luc. 10,
usdriusan Gal. 5, 4 (us anstai); usstandati
11, 22. Luc. 4, 38; besonders us daupaim
Mc. 9, 9. 10. 12, 25; daher usstass us daupaim Luc. 20, 35. Phlpp. 3, 11. so libains us
daupaim Rom. 11, 15; urreisan us daupaim Mth.
27, 64. Mc. 6, 14. 16. Luc. 9, 7. Rom. 7, 4.
Cor. 1, 15, 12. 20; us slepa Rom. 13, 11; hierher knnen gezogen werden usshavjan Tim. 2, 2,
26 (us unhulpins vruggon); skei?ian Cor. 2, 4, 6
(liuhap ur-rifjiza); lauhatjan Luc. 17, 24 (lauhmoni US pamma uf himina) ; vahsjan Col. 2 , 19
(hs hauhida leik) ; b) nach den Transitiven
insandjan Skeir. VI, c (sunus fram attin insandips
vas US himina); vopjan loh. 12, 17 (lazaru
US hlaiva) ; urraisjan Luc. 3 , 8 (us stainam
harna); besonders ms daupaim Rom. 10, 9. Gal. 1,
Col. 2, 12; so ist auch Col. 1,
1. Eph. 1, 20.
18 elliptisch gesagt frumal/aur (sc. pize urraisidane)
US daupaim; usliuhan Rom. 10, 7 (us daupaim);
usvairpan Mc. 7, 26 (unhulpon us dauhtr). Luc.
6, 42 (anza us augin). loh. 12, 42; dreihan
loh. 16, 2
usdreiban Mc. 5 10; uskiusan Luc.
4, 29; afsatjan Luc. 16, 4 (us fauragaggja);
gavaljan Luc. 6, 13 (ms
toalib),
lob. 15,
18;

5tc.

US.
19 (us fairwau); lafton Rom. 9, '24 (s iudaium
US piudom) ; ustaiknjan Skcir. \11I, d (^ains
reike usfaiknips us Jiaim fraqipaiiam vas); lausjan Rom. 7, 24 (us pamma leika) ; gulausjan
Cor. 2, 1, 10
Luc. 1, "4 (s handau fijande).
Col. 1 , 13 (as valdufnja ritjizis).
(jus daupiim).
11
Tim. 2, 3,
(us allaim vrakom). Skcir. I, b
uslausjan Luc. 17,
(us diabaulaus anamahtai) ;

(uslausei puk us vaurtim), Gal. 1 , 4 (us pamma


andrairpin aira uHliri); nas/'nn loh. 12, 27 (us
pizai iceilai) ; daher ?iaseins us fijandam Luc. 1,71;
niman loh. 16, 14 (us meinammu) ; usniman lob. 17,
15 (us piunma fai/'icau). Cor. 1, 15, 13 (us izCol. 2, 14 (us midumai);
usbaiiaii
vis silbam).

Luc.

6,

vilvan

45
loh.

Luc. 6, 44

piupeigamma huzda Ituirtins); fra10, 28 u. 29 (us handau); lisan


(smakknns us Jtaurnum; hnlich oder

(iis

heisst es darauf us aiwatundjai trudanda


veinahasja; wie auch Mc. 11, 14 tii paiuiseijts us
pus [iagnia] 7nanna akran matjai) ; sneipan Gal.
elliptisch

Bedeutung ernten, us pamma


maitan Mc. 11,8 (astaiis us 6agmam); Rom. II, 24 us vistai usmaitans pis vil~
peis alevabagmis ist falsch bersetzt fr us pamma
gadraban
vistai ustnaitans vilpjin alevahagma ;
Mc. 15, 46 (hlaiv us stai/ia) ; giban loh. 6,
31 u. 32 (Idaif US liimina). Tim. 2, 2, 7 gibip
pus frauja frapi us allaim (ly naiv, wahrscheinlich statt US zu lesen in; so auch Cor. 2, 3, 9
und filu inaia ufarist andbahti garaihteins us vulpau, wo auch im Griechischen tv di'] steht); atgiban loh. 17, 6 (mannans us faincau) ; andhuljan Luc. 2, 35 (mitonins us managaim hairtam). Hierher gehren auch rodjaii loh. 8, 44 (us
seinaini). 12, 49 (us sis silbin). Skeir. IV, c (us
(gahauseip
airpai) und gahausjan Cor. 2 , 12,
wa US mis , wo in der lat. Uebersetzung statt ad
zu lesen ist ); c) zeigt ein Entstehen, Gebo6, S

(in

bildlicher

leika riurein):

ren werden. Stammen, Herkommen, Herrhren von Einem an, so Skeir. U, b so leikeina
US ^ambai gabuurps. Luc. 10, 11 stubju pana
gahaftnandan unsis us pizai baurg 'izvarai afltrisYzvis. loh. 6, 1 3 gabrukos tis fimf lilaibam
so besonders nach visan: loh. 7, 52 (pu us galeilaia i's). Luc. 20, 4. 5. 6. Rom. 9, 5 (us paimei xristus ist). Mth. 5, 37 (pata managizo paim
US pamma ubilin ist). loh. 8, 44 (us diabaulau).
47 (us gupa). Cor. 2, 3, 5. 5, 18. Phipp. 3, 9.
Rom. 11, 36 (us fraujin); loh. 7, 22 (us attum);

jam

Eph. 2, 8 (us izvis); Gal. 5, 8 (us pamma lapnndin),


so auch loh. 10, 32 goda vaurstva utaugida us attin
meinamma; hierher gehrt die Formel us pamma fairteau visan loh. 8, 23. 15, 19.

17, 14. IG.

18, 36.

143
und 3 pizai airpai visan Skeir. IV,

c; femer nach
(iusandida gup sunu seinana
vaurpanuna us fjinon), Tim. 1, 6, 4 (us snknim
jah vaurdajiukom vairpand neipa jah maurpra):

vairpan

Gal. 4

Gal. 4, 22 abraham tvans aihta sunu/is, ainana us piujai jah ainana us frijui, und loh. 7,
22 .vrisius us fraiva daveidis qimip. In besonderer Bedeutung steht loh. 3 , 5 gabairada us catin
Daher auch jene Verba zu suppliren
jah ahmin.
sind, wie loh. II, 1 lazarus af bepanias us haimai jnarjins. Luc. 8, 27 sums us baurg. Mc.
7. 8 lu manageins us galeilaian, us iudaia ttc.
vgl.

:'>,

Mc. 8, 11. Cor. 2,


us
Cor. 1, 15, 47 ma/ina us airpai
5, 2.
himina. Gal. 4, 24 sa (suiius) us piujai. Esdr. 2,
Esdr.
36 sunjus US garda iesuis. Luc. 1, 27;
2,
40 sunjus kaidmeielis us sunjum odueiins. Phlpp. 3,
5 US knodai Israelis, hebraius us hebraium. Luc.
1, 5 zakarias us afar ubijins. 2, 36 anna, dauhtar fanuelis us kunja aseris. Rom. 9, 4 pai us
israel: Cor. 2, 3, 1 analhs us izvis. 4, 7 mahts
US unsis. 5, 1. 8, 7. 9, 2. 11, 26. Hierher gehrt wohl auch Cor. 2, 2, 16 dauns us libainai
(der aus Leben entsteht); d) in partitiver Bedeutung, zum Theil den vorigen Fllen verwandt,
Skeir. VI, c stibna us himina.

aus etwas seiend, zu etwas gehrig,

im Griechischen der Genitiv:

paim dalapro

sijup,

ip

ik

loh.

us

8,

oft steht hier

23

jus

paim iupapro

us
im.

12 lipjus allui us leika pamma aivisandans. 15. 16. Gal. 2, 15. Eph. 4,
16. Col. 4, 9. 11. 12. Tim. 2, 3, 6; Mth. 27,
48 ains us im. Mc. 9, 17; loh. 16, 5 ainshun
US izvis. 17, 12; Luc. 9, 38 manna us pizai
managein'. Luc. 19, 39 suviai fareisaie us pizai
managein. loh. 12, 42; 16, 17 qepun (sumai)
US paim siponjam ; e) wenn von etwas aus oder
Cor. 1, 12,

namma

oder geschieht: Mc. 11, 20 smakbesonders nach


us vaurtim;
laisjun Luc. 5 , 3 (us pamma skipa) und 7neljan
Rom. subscr. (du rumonim melip ist us kaurinpim). Cor. l. subscr. Cor. 2. subscr.; daher Col. 4,
16 poei ist us laudeikaion; und bildlich heisst es
Cor. 2, 2, 4 US managai aglon jah aggvipai hairtins gamelida izvis; 2) in dir Zeitbestimmiuig,
an, fx: loh. 6, 66 us pamma melu.
seit, von
her etwas

kabagms

ist

paursus

64

Skeir. 1, c
us anastodeinai.
US frumistja.
loh. 9, 1 !/. gabaurpai. Mc. 9, 21 ms barniskja
(nuiiod-iv). Tim. 2, 3, 15 (uno QicfOvg). Mc. 10,
20 US jundai. Luc. 18, 21; 3) in rein ethischer
Beziehung, zeigt es a) die Quelle, die Ursache,
den Grund, den Beweggrund an, aus, von,
(x: Rom. 9, 30 garaihtei us galauieinai. 10, 6.
10, 5 garaihtei us vitoda. Phlpp. 3, 9; Rom. 10,

US

144
17. garaihlei us gahauseinai. Gal. 3,

'2

uzu vuurst-

?iemup juiu iizu gnhuuseinai


galattbeinnis. 3, 5; Cor. 2, 13, 4 ushramips vns
Rom. 9,
tis mahtai gujts.
itn siukein akei lihaip
us galau3'2 garaihta vuirjian us vaurstvam
htinai. Gal. 2 , 16; Rom. 9 , II tavidedeina tril

vam

ahmtiit

vitndis

JtiuJ'is

unfiiupis,

ai]>J)fiu

ei

bi gavaleinai

muns

us vaurstvam ak us pamma lapondin.


Gal. 5, 5. Eph. 2, 9. Phipp. 1, 10. Skeir. VII, c;
Cor. 2, 9, 7 wai-jizuh sriisve fauragahugida ni us
trigon aippciu us naupai. Hierher gehren noch die

sups visai

iii

Cor. 2,8, 13 (pata vairpai)us ilnassau, nach Gleichheit, der Gleichheit wegen; Luc. 19,
22 US muitpa peinamma slnja puk-; 0, 44 hugms
tis svesnmma uhrana uskunpis ist; auch Eph. 3, 15
einzelnen Flle

pammei

fadreinis in himina jah arm airpai


namnjada; und das bedingende us gaqissai Cor. 1,
7, 5; b) steht modal, wie loh. 8, 41 as horinassau gabaurans. Mc. 12, 30 frijos fraujan us allamma huirtin jah tis allai suivalai jah us allai
gahugdai jah us allai mahtai. Luc. 20, 27; daher auch Col. 3, 23 us suivalai vaurkjan. Tim. 1,
US

all

22

friapva us hrainjamma hairtin. Tim. 2 , 2,


anabaitan fraujan us hrainjamma hairtin.

us gupa rodjan (vgl.


Cor. 2, 2, 7 US hlulripai
die oben 1) b) angefhrten Flle mit rodjan).
9,
US gapagkja saian ; 8, 11 usliuhan us pammei
(je nach dem) habaip; c) bildet adverbiale Begriffe
Cor. 1, 13, 10 und 12 us dailai (fx fitQOvg).
Philem. 14 us lustum {xaiu tyovaior). Rom. 11,
US gabaurpai (xuia (fiati'). Eph.
US sateinai (jfvaii). Luc. 20, 20 so,
d) instrumental: Mth.
(lyy.d-iXO(;);
Lugjam akr us paim shattam. Luc. 8,

21

2, 3 h. 1.
us liutein
27, 7

us-

3 andbah-

us aiginam seinaim.

Luc. 16, 9 taujan sis frijonds us faihupraihna invindipos; e) bei


dem Stoff, woraus etwas gemacht wird: loh. 9,
tidedun

ivi

gavaurkjan fani us spaiskuldra. 19, 2 usvindan vippja us paurnum. Rom. 9, 21 iaujan


f)
nach P a s s i v i s
11
Mc. 7 ,
US daiga ;
US mis gabatnis. Cor. 2,2,2 gaurida us mis.
7, 9 gasleipjaindau us izvis. PhIpp. 1, 23 dishabaips us paim tvaim. loh. 3, 25 varp sokeins
US siponjam. Rom. 12, 18 jabai mag vairpan us
Daher Redensarten , die einen passiven Sinn
ixvis.
geben, wie galigrja haban Rom. 9, 10 (d. i. be-

()

ligri statt

13.3
II.

(d.

In

wo

in der Ueberselzung statt concuconcubitum und im Gloss. v. Ganeutr. zu schreiben /em.)


haban hazein

schlafen sein

bitu zu lesen

ist

UT.
usbugjan, usbraidjan, usbruknan, usgaggan, usgeisnan, usgaisjan, usgiban, usgildan, usgutnan,
usgraban , usdaudjan, usdreiban, usdriusan, usqipan , usqiman , usqistjun , ushahan , ushaitan,
ushauhjan, ushtt/jan, ushinpan, ushlaupan, ushulon , ushrainjan , ushramjan , ushrisjan , uspulan,
iisPriutan, uspropjan, uspvahan, uskeinan, uskiusan, uskannjan , uslaubjan, usleipaii, usletan, uslagjan, uslausjan, usluton, uslukan, usluknan, usluston, usmaitun, usmanagnan, usmerjan, usmernan, usmitan, usniman, ussaiwan, ussakan, ussokjan, ussaljan, ussandjan, ussiggvan, ussitan, ussatj'an, usskarjiin, usspillon, usstiggan^ usstandan,
ussteigan, ustaiknjan, usliuhan, usoagjan, usvairpan , usvakjan usvalfjan, usvindan, usvandjan,
usfilhan, usfulljun, usfullnan, us/raisan, usfrapvjan; vor ; lautet es ur in urredan, urreisan, ur,

(usatbairan) ; usgasaiwan ; mipushramjan,


mipuskeinan , mipurreisan, mipurraisjan ; 2) mit
Participiis
usvahsans ; unuslaisips, unusspillops
:

Zusammensetzungen:

1)

mit

Verbis:

usagjan, usagljan, usaivjan, usanan, usalpan, usbairan, usbaugjan, usbeidan, usbidjan, usbliggvan.

usbeisns, usbeisnei,

usbalpei,

usdrus/s

usbloleins, usdaudei,

uspulains,

usqiss,

usela, uspropeins, uslipa, uslauseins, usluk, usmet,

usmets , ussauneins,

ussateins

usstass

usstiurei,

ustaikneins, ustauhts, ustauhei, usvahsts, usvaurpa,

usvalteins

runs;

dauds

usvandi, usvissi,

usvaurhts,

uslh, uslmei

usfarpo,

usfulleins, usfodeins: urrists, ur-

4) mit Adjectivis: usbeisneigs, usgruds, msusskavs , usuahaista , uskunps , uslukns


,

vaurhts, usveihs, usvens, usviss, usfairins, usfilms;


5) mit Adverbien: usdaudo, ussindo, usstiuriba.

IJt, adverb.
4

heraus, hinaus,

steht auch fr ix

in

loh. 11, 43.


der Composition ,

l"S,io:

19,
tit-

bairan, utgaggan; gewhnlich nachgestellt: atgaggan ut {t^tQ/ta&ui) loh. 18, 29; galeipan ut
13, 30. 18, 38; es steht meist bei Verbis, die mit
US zusammengesetzt sind, usgaggan ut: Mth. 9, 32.
Luc. 15, 28. loh. 18, 4. 16; oder auch hier fr
ut (^i'ii^/iad'ui l"iu)) Mth. 26,
i'^ca bei usgaggan
usdreiban ut Luc. 8, 54; us75. loh. 19, 5;
virpan ut Luc. 14, 35. loh. 6, 37. 9, 34. 35.
12, 31. 15, 6; mit folgender Prposition s, aus
Mc. 11, 19 usiddja ut us pizai
heraus , f'^w
baurg. 12, 18. Luc. 4, 29. 20, 15; ix: Mc. 1, 25.

adverb., draussen, i'gw: Mth. 26, 69.

Uta,
45.

20.
5.

gelobt werden).

3) mit Substantivis

i.

urrumnan; Bicom-

raisjan, urrinnan, tirrannjan,


posita

Mc.

1,

4, 11. II, 4. Luc. 1, 10. 8,


Cor. 1, 5, 12. 13. Col. 4,
Thess. 1, 4, 12; i%ioiv: Tim. 1, 3, 7.
3, 31. 32.
loh.

Utana,
Mc.

18, 16.

adverb.,

8,23

Skeir.

III,

ausserhalb,

1)

c.

genit.

i'^ui:

ustauh pana blindan utana veihsis.


c; i'idid-tr:
Cor. 2, 7, 5 utana

UFAR,

loh. 9, 22 utana si/nagogais vair{anoavvyw/og ytyvtad^ai); 2) sa utana

zu

vaihjons;

rnf'f)

Jian

ber

umar manna,

o i'^io tj^iwv

vd-Qwnog: Cor. 2,

4, 16.
t'^^Md^iv:

Mc.

7,

18.

Uf(aA,

Gr. IV,
gr. vno, lat. sub ;
s. unt. uh;
789), Prposition mit dem Accusativ und Dativ das
Verhltniss des Unter angebend.
I.

dem Accusativ:

Prposition: A. mit

unter,

vn c. accus.: I) lokal: a) nach den Verbis der


Bewegung inngaggan Mth. 8, 8. Luc. 7,6; atdriusan Skeir. I, a (denn es muss wohl staua statt
stauai gelesen werden)

b) nach den Transitiven


;
16 (inioMc. 4 , 21; gasaljun Luc. 8
xrw)
galagjan Cor. 1, 15, 25; ufhnaivjun
Cor. 1, 15, 26. Eph. 1, 22; Cor. 1, 15, 27
u. 28 ist ufhnaivjan uf sumana, vTioTnaiir Tivi;
2) bildlich: Rom. 7, 14 frabugjan uf fravaurht.
satjan

B.

dem Dativ: 1) lokal, unter, vn c.


1 dal ufmesa (vtioXtiViov); dann nach

Mit

accus.: 3Ic. 12,

gabauan Mc. 4, 32 und visait Cor. 1, 10, 1.


Tim. 1, 6, 1; mit supplirtem visatids Luc. 17, 24
paia uf himina. Col. 1, 23. 2) temporal, zur
Zeit, unter, Ini c. genit.
Mc. 2, 26 uf abjiipara
gudjin. Luc. 4, 27 uf haileisaiu praafelau. Tim.
1, 6, 13 uf pauntiau peitataii; so auch Luc. 3,
23 uf gakunpai; s. zu d. St. 3) bildlich nach
visan Gal. 4, 2 uf raginjam. 21 uf vitoda. 5,
18; mit supphrtem visands Cor. 1, 9, 20 pai uf
vitoda. Gal. 4, 5; {so) vf vaira qens {vnavqoQ
yvvTj)
vaurpans Gal. 4
4 uf vitoda ; gasatips
S uf sis
Luc. 1 S uf valdufnja ; habun Luc. 1
gadrauhtins. Mc. 8,9 uf valdufnja
skalkinon
:

Gal.

gehrt^ bezeichnet und die Bedeutung

177(1

hat.

Prposition: A. Mit dem Accusativ: 1) loLuc. 4, 39


a) ber Etwas drber:
atstandans ufar (In.vio) ija. Eph. 4, 10 assteigan ufar {vnrw) allans himinans; b) ber
etwas drben, ntQuv: loh. 6, 1 iesus galaip ufar
marein. 17. 10, 40. 18, 1. 2) bildlich, a) ber,
I.

kal, ber,

UtaI>ro, adverb. , von aussen,


15.

14:

4,3k/

stabim pis fairwaus.

Zusammensetzungen:

Eph.

22

ina

{iTzi

c.

atgaf hauhip

ufiir

(irzifi)

alla

Thcss. 2, 2, 4 ufarhafjands silc ufar


all; b) ber, steigernd, mit Bevor-

nilcklesjon,

accus.)

Eph. 6, 10 ufar
Col. 3, 14
ufar alla gahamop 'izvis friapva; c) ber, mit
comparativer Bedeutung (mehr als), vniQ c. accus.:
Mth. 10, 37 saei frijop altan aippau aipein ufar
mik. Luc. 6, 40. Cor. 2, 12, 13. Philem. 16.
Neh. 7, 2. Skeir. VII, b; Cor.
ufar
mht. 8 , 3. Skeir. VI, b attins veitvodei all ufar
insaht manniskodaus iohannes unandsok undredan
mag kunpi. ufar all Eph. 3, 20. ufar patei
Luc. 3, 13. Cor. 1, 4, 0. Cor. 2, 12, 6; ufar
mikil u. ufar lu, vniQh'av: Cor. 2, II, 5. 12, 11.
B. Mit dem Dativ: 1) lokal, ber, a) ber
etwas droben, nur in der Formel atta izvar sa ufar
himinam (o ovQaviog) Mth. 6, 14. 26. 32. vgl.

zugung hinzufgend, tni


all

andniniands

dat.:

c.

galaubeinais.

skildu

2,1,8

in S. 92; b) ber etwas hin (sich verbreitend), *7it c.


accus.: Mth. 27, 45 varp riqis ufar allai airpai;
2) bildlich, ber, vntQ c. accus.: Mth. 10, 24
nist siponeis ufar laisarja;

Ini

c.

genit.:

Rom.

9,

allaim gufi. Eph. 4 , 6 ; tni c.


Luc. 1, 33. 19, 14. 27;
accus, bei piudanon
invio bei valdufni haban Luc. 19, 17 und valdufni giban Luc. 9, 1.
5

saei ist ufar

II. In Zusammensetzungen: 1) mit Verbis: ufargaggan, uj'argiutan, vj'arhamon, ufarhajjan, ufar-

uf-

Ideiprjan, ufurhiigjan, uj'arj>eihan, ufarleipan, ufar-

hauljan, ufblesan, ufbrilcan, ufbrinnan, ufgairdan,

lagjan, ufarmeljan, ufarmiton, ttfarmunnon, ufarufarsvaran , ufartrusnjan,


skadvjan ufarsfeigan
ufarvahsjan , ufarvisan uj'arfulljan; 2) mit Subufarhauseins,
(ufarmaudei),
stantivis: ufargudja,
ztfarskafts,
ufarmeleins tifarmeli, ufarranneins

II.

In

1) mit Verbis:

vfgraban, ufdaup^an, ufhahan, ufltniisjan, ufhlohjan, ufhnaivjan, ufhropjan ufpanjan, uj'kuniian,


uj'sugquj'rahjan
ufligan, ufmeljan, ufmunnan
jan, ufsUupan, ufsneipan, ufstraujan, uj'svogjan,
ufvopjan; Bicompositum: hinufsliupan ; 2)raitPar,

ticipiis:

unufbri/ca?ids ; 3) mit Substantivis:

seins, uf/inaiveins

Ufjir
ubar,

(altn. yfir,
altfr.

ufhau-

ufkunpi, ufsvalleins,

alts.

otar,

agls.

ofer,

over, ovir, ur, schw. fver, engl., dn.,

nhd. ber;

gr. vntQ
lat.
super; vgl.
Gr. IV, 789. Gf. I, 78. Alth.
Rchth. 1108), Prposition mit dem
Accusativ und Dativ die das entgegengesetzte Verhltniss von uf (zu dem es in derselben Weise wie
holl.

over,

Uf; Bopp

80. S3.

Prpos. 156.

11.

ufarsvara, ufarfullei;
himinakunds ufarfulls.

3)

mit

Adjectivis:

ufar-

Ufaro,
ahd. oba,

avT(~i).

adverb., darauf, darber: loh. 11,

Skeir. IV, b;

auf, ber, bei,

38 (fV
c.

genit,

gasatjan
trudan Luc. 10, 19 (Invw')
Eph. 1, 21 (l-jiiQvio); c. dat. bei visan Luc.
19, 19 (invw). loh. 3, 31 (ynt^vu)); vilan
vahtvom Luc. 2 , 8 (ini c. accus.).
bei

Ufarassus, masc.

Ueberfluss, ntQtnaiia: Cor. 2,

10, 15; Titgiaaiv/na: Cor.

19

2,

8,

13.

14; vtjiq-

'

UFITAHARI

146
oh]: Cor. 2, 3, 10. 4,
Phlpi). 3, 8; imioo/rj-. Tim.

7.

17;

PEIR.
conj. II, 1) berflssig machen, mehren, TitQiaatiiiv: Cor. 2, 4, 15. 9, 8; 2) ber-

Ufarassjan,

to vthqI/ov.

2; mit folgendem
Genitiv eines Substantivs steht es fr (lasParticipium
v7T(QX)Mi; so Cor. 2, 9, 14 ufaiassus aiistais
I, 2,

(vTiiQD.ovaa //tgig). Eph. 1, 19 ufaiassus


mikileins (vneQcM.ov fttyiOog). 2, 7 ufarassus
gabeins (i-7itQ.l)MV nXovTog); der Dativ ufarussau steht adverbial, im Ueberfluss, berflssig,
sehr, TtiQtaaoTiQwg: Cor. 2, 1, 12. 2, 4. 7,
15. 11, 23. Thess. 1, 2, 17; vjiiQneQiaag:
Mc. 7, 37; v;rf()zn:()(ff(ro): Thess. 1, 3, 10.

l^iiv:

Ufitaltari, nom.
dazu

p.

Ufjo

22

Monum. Neapel,

Ufar), adverb.

(vgl.

Ufta

propr.,

(s.

Massm.

f.).

Cor. 2, 9,

opt,

(altn.

berflssig,

niQiaav:

1.

nhd.

agls.,

alts,

oft,

engl, oft, ofteii, schw. ofta, dn. ofte;

ahd.

ofto,

Gf. 1, 184),

Mc. 5, 4. 9, 22. loh. 18,


Cor. 2, 8, 22. 11, 23. 26. 27. PhIpp. 3, 18.
Tim. 2, 1, 16; nv/.v: Mc. 7, 3. Luc. 5, 33; sa
adverb., oft, nolly.ig:

5, 13; vntQanovTwg: Cor. 2, 11, 23; xad'


vntQoh]v Rom. 7, 13. Cor. 2, 1, 8; auch

2.

vntQ in der Composition, so ufarassau ufpanjan fr vntQtxiiirtiv: Cor. 2, 10, 14;


ufarassau haban im Ueberfluss haben , c. gen.,
niQiaaiveiv: Luc. 15, 17. Phipp. 4, 12; ufarassau ganohjan, dass., Eph. 1, 8; ufarassus ist,
dass., Cor. 2, 1 , 5.

niQiaoivHv: Cor. 2, 9, 12; vntQiiktovTim. 1 , 1 , 14.

fliesscn,

steht es fr

ufta, hufig, wiederholt, o nvxvg: Tim. 1, 5, 23;


sva ufta sve, so oft als, bauy.ig: Cor. 1,11, 25. 26.

UftO,
64

doch
13

adverb., etwa, vielleicht;

und Luc. 20,

wahrscheinlich

aufto zu lesen,

s.

zu

b.

Mth. 27,
ganz gewiss

ist

St.

P.
Jlraida

(ahd. pheit,

Schm.

Gf. III, 327.

Mc. 5, 40.

rcv:

9,

peda ;

alts.

I,

6,

Sic.

447.

Gr. III,

325), fem., Leibrock, /i9.

Luc. 3, 11.

29.

3.

conj.

II,

bekleiden,

h'dvtiv.

Eph.

6, 14.
(vox gr.),

mvzrixoaTrj:

Cor.

1,

nom. propr. masc, Ilkgog: Mth. 8, 14.


26, 69. 73. 75. Mc. 3, 16. 5, 37. 8, 33. Luc.
14.

loh.

8.

6,

13, 36.

18,

12.

16. Gal. 2, 7.

PanntinS

(Puntius Luc. 3, 1. Paunteus Tim. 1,


6, 13. s. zu d. St.), nom. propr. masc, Tlovitog:
Mth. 27, 2. Luc. 3, I. Tim. 1, 6, 13.

(vox gr.),

Paska
4.

7iu()aaxevi'y.

Mth. 27,

Mc. 15, 42.


(bei loh.

Pasxa; vox
2.

18, 28. 39. Cor. I, 5,

hebr.),

Mc

fem. indecl.,

14, 12.

loh. 6,

7.

(Paurpaura Luc. 16, 19; vox gr.),


noQwvoa: Mc. 15, 17. 20. Luc.

Purpur,

16, 19.

1.

Philem. 19.

1,

13.

*Peil

(Gr.

wandt mit
er peika
dass es

III,

(folvi^,
.

dem

conj.

part.
2.

II,

pass.

mit Purpur

frben; pau7-purpurfarben, nOQ(fVQOvg:

5.

(vox gr.), masc, Bischof, Calend. Goth. und

Monum. Neap.

377 nimmt peika oder peiL-o, verals Dattel; I, 68 [3. Ausg.] hlt

geradezu fr gekrzt aus peinika


griechischen cfoirixo

..

so

entsprche; aber

I, 55 das lat. picea und griech.


und dKnpeikabagms als Fichtenbaum

richtiger hat er schon

ntvxTj verglichen

Paarporon,
purops,
loh. 19,

1.

nom. propr. masc, JlavXog: Cor. 1, 1,


16, 21. Cor. 2, 1, 1. Gal. 1, 1. Eph.
1.
Col. 4, 18. Thess. 1, 2, 18. Thess, 2, 1,
3, 17. Tim. 1, 1, 1. Tim. 2, 1, 1. Tit. 1,

12.

. .

Panrpnra

Papa

Parasbaive

Pavln.Sj

8.

PaitrnS

fem.,

(vox gr.), masc, nuQUxkijTog-. loh.


15, 26. 16, 7.

Pascha, na/u: Mth. 20,

PainteknSte

6,

14, 16. 26.


62.

Ga-paidon,

16,

ParakletnSi

erklrt; eigentlich ist es

wohl mit

alts., altfr-pik, agls.

pix, gr. niaaa;


schw. beck, dn. beek zusammenstellen und
baum, Kiefer zu erklren), neutr. , Pech.

pic, ahd.pih, nhd. pech,

Peika- bag;ms,

s.

\sit

unt.

Bagms.

altn. bik,

als

Pech-

PEILATS
PeilatllS,

nom. propr. masc., IliXuro?: Mth. 27,


Mc. 15, 1. Luc. 3, I. loh. IS,

13. 58.

2.

Praitoria

62.

PistilceinS
loh.

12,

Plapja
zu

s.

(vox gr.),

adject.

niarixg:

echt,

(DRA. 804

{Praufete Mth. 10, 41. Mc 6, 15.


masc, Prophet, nQoqriifig: Mth. 5,
17. 7, 12. 15. 8, 17. 10, 41. 11, 9. 13. 27,
9. Mc 1, 2. 6, 4. 15. 8, 28. 11, 32.
13, 22.

wo

Luc

GL III, 363), masc, Lappen,


Mth. 9, 16. Mc. 2, 21. Luc. 5, 36.

Plill!^Jan ;

conj.

II,

28.

pungr,

(altn.

pung,

agls.

6ung, schw., dan-puiig;

engl.

ahd.

341), masc. (?), Geldbeutel, uUavTiov: Luc.

10,

4.

Pnnd

4.

4,

(altn., agls.,

nhd.

altfr.

pfund;

Rchth. 982),

Pnntin.S s.
* Prag'g^an

neutr.,

lat.

(ahd.

premef-e; Gf.

prangan,

III,

827),

13,
18.

3.

07.

bedrcken, &h'nv: Cor. 2, 7,

5.

PraizbytaireiS
Tim.

avTiQog:

(vox gr.), masc, Priester, TTQi1, 4, 14. s. zu d. St.

Praizbytairei (Praiziyterei Tim.


die Priesterschaft, n^iovrtQOi:

1, 5,

Tim.

5,

Mc

16. 26.

38.

12,

tpivdoTiooffrj-

1,

6, 26.

1, 11,

13,

8.

prophezeien, riQoiprjTiiiiv
Mc. 7, 6. 14, 65. Luc 1,

conj. II,

22. 26, 68.

Cor.

Luc

TtQoqr^Tila: Cor. 1,
20. Tim. 1, 1,

neutr., dass.. Cor.

4,

14.

7,

13, 23.

5,

14, 22.

Prisfea,

13,

4.

9.

nom. propr. fem.,

IlQi'axillu:

Cor.

I,

16, 19.

Psalma

(vox gr.),

fem.,

Psalm,

ipa7.fi6g:

Luc.

20, 42.

19), fem.,
I,

dass.,

Thess. 1,

2.

Mth.

praggans, drcken.

Ana-praggan,

7,

loh.

6.

fem., Prophetin, TiQOfrjTig: Luc. 2, 36.

Praufe^an,

prangen; vgl.
paipraggC?),

conj. I,

20,

Mth. 5, 15.

Praufeti,
holl.

23. 26.

6,

Praufetja, masc, Prophezeiung,

pund, ahd. phunt, engl.


pondo; Gf. III, 342.

Pfund, }.itqu: loh. 12,

31.

18,

16.

Galiuga-praufetus,

w. Pauntius.

v.

27.

17. 24.

16,

Praufeteis,

pound,

Psalmo,

19.

1, 5.

Tit.

gr.),

39.

Ti]g:

Gf.

III,

3,

vox

Liugna-praufetus, Lgenprophet,

phung,

Gr. III, 449.

Eph. 2, 20. 3, 5. Thess. 1, 2, 15. Tit. 1, 12.


Neh. 6, 14. Skeir. IV, c VI, c

Mth. 11,

tanzen, Q/itad-ui:

Mc. 6, 22. Luc. 7, 32.

17.

lat.

11, 32

St.

Png'gS

19, 9.

Mc. 15, 16.

18, 28.

loh.

(ahd. plez;

fniXr^fta:

18, 28. 33.

neutr. decl. gr., dass.

PranfetnS

3.

d.

(Prailauria loh. 18, 33. 19, 9; vox

Praitoriaun,

das frnk. plebium verglichen wird), fem., Strasse, nXaTiia: Mth. 0, 5.

PlatS

147

fem., uquixiqiov: loh.

lat.),

Tim. 1, 6, 13.

29.

RAZDA.

8.

h.

1.

fem.,

dass.

Cor.

1,

14,

26.

Eph.

4,

5, 19. Col. 3, 16.

R.
iBabbaunei

(vox hebr.), indecl., Qaovvi:

Mc

10, 51.

loh.

Rabbei

(vox hebr.), indecl., Qui: Mc.


11, 21. 14, 45. loh. 6, 25. 9, 2.

Itag^a'Vj nom.

Rag'in
DM.

(altn.

propr.

regln,

Gf. II,

17.

masc,
alts.

383),

'^Puyav:

regan
neutr.,

9",

5.

Luc. 3, 3
Gr. II,

Meinung,

Ragmon,
3,

1.

conj. II, regieren, fiyi/norivetv:

rathen,

Rath geben, Gv^iovUvetv:

18, 14.

Ragineis, masc,

1) Rathgeber, ai'ftovXog: Rom.


2) Rathsherr, ov\iVTt';g: Mc. 15, 43.
Skeir. VIII, d; 3) Vormund, iniTQOTzog: Gal. 4, 2.

11, 34;

5.

53.

Rath,

ff^r]: Cor. 1, 7, 25. Cor. 2, 8, 10. Pbilem. 14;


66yfiu: Col. 2, 14; olxovojuta: Col. 1, 25.
2.

Ga-raginon,

Luc. 2,

Fidur- ragineis,
TQa()/jvi')

die Tetrarchie,

Luc. 3

s.

zu

Razda

d.

TtjQaQ/Ju (riSt.

(altn. raust, agls. reord, reordian, ahd.


rarta, rar/ja n, schw. rst, dn. y-esi; Gr. I, I
[3. Ausg.]. Gf II, 534), fem., Stimme, Aussprache,
Sprache, Icdt: Mth. 26, 73. Mc 14, 70; yhaaa:

19*

RAZN

148
Rom. 14,

Cor. I, 12, 10.

II.

1.3,

14, 21.

8.

22. 23. 26. 27.

Razn

420), ncutr.,
Haus, ohkr. Mth. 5, 15. 7, 24. 25. 26. Luc. fi,
4S. 40. 7, 37. 15, 8. 25. 17, 31; olxog: Mc.
(altn. rffHnr, agls.

rsn; Gr.

111,

II, 17.
masc., Nachbar, yilxMv. Luc. 14, 12.

loh.

C.

Ga-razno,
Rillllljiin

8.

0,

fem., Nachbarin, ytlnov:

(altn.

Luc. 15, 9.

rk, rhia, ahd. rechunon,

altfr.

Mcl,

Rom.

28.

30. 0, 8 ; 3) schtzen, fiir etwas halten, r^yiTa&ui: Phlpp. 2, 0. 3,


7.
Thess. 2, 3, 15. Tim. 1,0, 1. Skeir. VllI,
8,

b; vairjiana rahnjan, fiir wrdig erachten, u^iovv:


Luc. 7,7; 4) anrechnen, D.Xoytiv: Philem. 18;
Uylltad-ai: Cor. 2, 5, 19. Tim. 2, 4, 16.

Ga-rahi\]an,

schtzen,

Faura- rahnjan,

Mth. 27,

rij-iv:

vorziehen,

9.

Rom.

nQoriytTad'ui:

12, 10.

Ballton

(vgl. i?j7oa)

Cor. 2, 9,
'*'

RaJJilD
reed, red,
lat.

conj.

K, richten, erstrecken,

alts.

rethia, rethion, agls.

1.

redet,

radia

Rodfan; Gr.

vgl.

Gf. II, 444.

10.

top, ropun, raans,

conj.

Ga-rajijan,

zhlen, uQt&/.mv:

I,

radja;

ahd. redja,

11,

Rchth. 980),
chen; zhlen.

spre-

altfr.

fem.,

1)

Zahl,

loh.

uQid-/.i6g:

10.

6,

1^,

(altn. radast, agls. rad, schw. redo, dn.


rede, engl, ready ; gr. (tSiog; Gf. II, 450), adject., compar. rapiza,
thunlich, leicht, tl'y.onog:
Luc. 18, 25.

Raibaikka^

nom. propr. fem.,

Rom.

'Pily.y.u:

aradan, geradian ; vgl. altn. reida,


Gr. II, 14. Gf. II, 479), adject., be-

(agls.

Ga-rciids, bestimmt, angeordnet, 6iaTiTayi.ufog:

Raidjan,
III, c;

riht,

ahd.

alts.,

reht,

recht;
11,^ 399. Rchth.
994), adject., recht, ordentlich, ivd^vg: Mc. 1, 3.
Luc. 3, 4. 5. Skeir. VIII, d; 2) gerecht, dUuiog:
Tim. 2, 4, 8.

Raihtaba,

Gf.

1) recht, ordentlich, ixuiwg:

advcrb.,

Thess. 1, 2, 10;

'ugd^wg:

Luc. 7, 43.

10, 28.

20, 21; raihtaba raidf'an, recht theilen, (jqS-orofiiiv: Tim. 2, 2, 15;


2) gerade, ivd-twg:
Mc. 7, 35; raihtaba gaggan, gerade gehn, 6qd^onodiiv: Gal. 2, 14.

Ga-raihts,

adject., compar. garaihloza, gerecht,


Mth. 5, 45. 10, 41. 25, 46. 27, 19.
Mc. 6, 20. Luc. 1, 6. 17. 2, 25. 5, 32. 15,
7. 18, 9. 20, 20. loh. 7, 24. 17, 25. Rom. 7,
12. 11, 22. Phlpp. 4, 8. Col. 4, 1. Thess. 2,

lxutoi;:

1, 5. 0. Tim. 1, 1, 9. Tim. 2, 4, 8. Tit. 1,


8; garnihls vairpan, uuiovad^ui: Gal. 2, 10;
garaihtana dovijan oder gadomjan fiir vollkommen halten, txaiovv: Luc. 7, 29. 16, 15.
Gal. 2, 17. Phlpp. 3, 12. Tim. 1, 3, 16;
garaihtana gateihan, rechtfertigen, dty.uiovv: Luc.
18, 14; garaihtana qipan, dass., Gal. 5, 4.

Cor.

adverb., 1) recht, ordentlich, Si15, 34; 2) gerecht, mit Recht:

1,

VI,

Skeir. III, b.

Ga-raihtei,

13.

Skeir. I,

0,

bestimmen, festsetzen, Skeir.


raihtaba raidjan, qd-oro^iiv
Tim. 2,
conj.

II,

Ga-raihtifia,
16,

8.

Cor. 1,
1

9. h.

10,
1.

i.

Stxawavi'?]:

3,

Ungerechtigkeit, uvofda: Cor. 2,


fem.,

conj. II,
1,

79.

Stxaioavvi}:

10.
I) richten, lenken, xurtv-

Thess.

1,

3,

2) rechtfertigen, dixuiovv:

Atga - raih^an
1,

Gerechtigkeit,

Rom. 10,

Ga-raihyan,

Tit.

15.

Ga-raidjan, dass., Siaxrrnv.


Tit. 1,5; nQOTi^ia&ui: Eph.

Gerechtigkeit,

14.

&vvHv: Luc.

c.

d.

fem.,

Mth. 5, 20. Luc. 1, 75. Rom. 9, 28. 30. 31.


10, 3. 4. 5. 6. 14, 17. Cor. 2, 3, 9. 5, 21.
6, 7. 14. 11, 15. Gal. 2, 21. 5, 5. Eph. 4,
24. 5, 9. 6, 14. Phlpp. 3, 6. 9. Tim. 1, 6,
11. Tim. 2, 2, 22. 3, 16. 4, 8. Skeir. I, a.
b. c. d. TV, c; dtxuiw/.ia: Luc. 1, 6. Rom. 8, 4.

loh.

stimmt.

Luc. 3,

agls.

DRA. 748.

reclun;

Unga-raihtei,

9, 10.
ahd. reiti;

Gal.

riucht, engl, right, schw. reit, dn. ret, nhd.

xui'iog:

Raps

RaidiS

15.

4.

(altn. reltr,

Ga-raihtaba,
Mth. 10, 30.

Rom. 9, 27; 2) Rechenschaft, Xyog: Luc.


2. Rom. 14, 12. Phlpp. 4, 15.

2,

Rom. 9,

10, 13.

d6y/.ia:

rda,

(altn.
altfr.

ratio;

Raljo,

guraideins,

lodii

Befehl, diuTuyrj:

Eph. 2, 15; tiiGesetzgebung, vofioS^talu:

Phlpp. 3, 10;

0, 10.

lat.

rekenia, agis. reccan, engl, reckon, schw. reckna,


dn. regne, holl. rekenen, nhd. rechnen; Gf. II,
381. Rchth. 991), conj. II, 1) berechnen, i/'W"
Luc. 14, 28; 2) rechnen, zhlen zu etwas,
(^(tv:
Xoj'ia/r:

Ga-raideins, fem., Anordnung,


Rom. 13, 2; xanuv: Cor. 2,

RailltS

Ga-razna,
15,

RAIHTS.

wiederherstellen

11.

Cor.

Thess. 2,
1,

4, 4.

iniSiOQd^ovv

5.

fem., Richtung, Zucht, Bessrung,


inavoQd-waig: Tim. 2, 3, 16.

Ga-raihteins,

RAiP
Raihtis,

conjunct., stets nachgesetzt (ausser

Rom.

10, 18), 1) denn, yq: Mth. 9, 5. 11, 18.


Mc. 6, 17. 7, 8. 25. 8, 3. Luc. 1, 18. ,
44, 7, 33. 14, 28. 17, 24. 18, 14. Cor. 1,
Mc. 12, 37, wo es fr
12, 12. Gal. 2, 15;
ovv steht, ist die Lesart fehlerhaft, und ohne
Sinn, s. zu d. St.; 2) nmlich, Skeir. 11, a. d.
pr. u. fln. V, c; 3) freilich, (.itvovvyt: Rom. 10,
18; 4) fr (.v stehend bildet es Gegenstze mit
folgendem
pan, appan (di): Mc. 4, 4. Rom.
,
8, 10. 10, 1. 14, 2. 5. Cor. 2, 8, 17. 10,
1. 10. Gal. 4, 24. 26. Thess. 1, 2, 18. Tim. 2,
Skeir. II, d. 111, d. V, a (nach der
1, 10.
Emendation ip palet qipip ainana raihlis etc.

REIAN.
Ranpjail

Lobe Beitrge

S. 38); 5) fr das enclitische


raihtis innrjniQ: Luc. 1, 1;
Cor. 2, 8, 7; vielleicht hat
raihtis,
aniQ:
sve

niQ

in

Rail.S

Gothe yuQ mit Einigen weggelassen


*

htte.

(altn. reij), rep, agls., eJtfr. rap, alts. rep,


ahd. reif, engl, rope, schw. rep, dn. reeh , holl.
reep, nhd. reef; Gr. III, 450. DRA. 425. 540.
Gf. II, 496. Rchth. 1015. voc. Silrap), neutr. (?),

Riemen.

Mc. 1,

Rclisjclll;

Raka

Schuhriemen,
Luc. 3, 16.

7.

unt. Retsan.

s.

(vox hebr.), indecl.

Rakjan,
Rania, nom.

unt.

s.

Raillljail,

*Ranl>OIl

Mth. 3, II.

li.ig:

quxu: Mth. 5, 29.

RaiSta

unt.

s.

Esdr. 2, 20.

Rinnan.

alts. robon, agls. reafian,


ravia, rava, ahd. raulton, schw. rfvu, dn.
rsve, nhd. rauben; lat. rapere, gr. o.QnuL,nv
Gr. II, 19. DRA. 635. Gf. II, 357. Rchth. '983.

(altn.

raufa,

984),

conj.

ixtieiv:

Rands
read,

berauben, avXv:
Luc. 10, 30.

raudr, riodr,

(alln.

altfr.

7-ad,

III,

alts.

Gr. II, 21.

11, 8;

rod,

agls.

Gf. II, 481.

Num.

read,

schw., dn.

Rchth.

19, 6): Skeir.

3.

(vgl.

schw. ry^a, dn. rcevse), conj.

In -rauhtJan,

zrnen, anwillig sein, if(Qi/.ia&ut:

11, 33. 38.

ahd. rasta, agls.,

schw.,

setzen,

conj. II,

Thess. 1,

legen,

3,

St.

d.

Redail

(altn. repa, alts. radan), conj. I, rairop, ruiropun, redans, vorhersehn, bedenken.

Ga-redan,

Sorge tragen, sorgen, nQovotXa&ui:

Cor. 2, 8, 21.

Fauraga-redan,

VI,

Skeir.

vorherbestimmen,

nQooQiLtiv:

11.

5.

Und-redan,

besorgen,

gewhren,

verschaffen,

b.

Ur-redan, bestimmen, doy/^urlCiad^ut:


Ga-redaba, adverb., wohl versorgt (?),
Rom. 13,

Col. 2, 20.

anstndig,

13.

*RellSBl.^ (vgl. ahd. roha, ruah, Gf. II, 377), fem.


Ga-rehsns, Vorsatz, Plan, Bestimmung, Tigo&ta.

Gal. 4, 2.

IV,

d.

a.

(altn.

Skeir. I, b.

VIII,

d.

rikr,

alts.

II,

c.

c.

d.

III,

c.

riki, agls. ric,

altfr.

rik;

rike, ahd. richi, nhd. reich; lat. re.v, gr. uQXiiv;


Gr. 11, 16. Gf. II, 387. Rchth. 994), masc. anom.,

Oberer, Huptling, uq/cov: Mth. 9,


Luc. 18, 18. loh. 7, 20. 48. 12, 31.
Rom. 13, 3. Eph. 2, 2. Skeir. VIII, c. d.

ein Mchtiger,

18. 23.

42.

Fril>a-reiks, nom. propr. masc, Calend. Goth.,


unt.

Reiks,

Fripon.
adject.,

vornehm,

superl.

reikista gudja,

Neh. 6,

ivrifiog:

Oberster,

uq/wv:

uQ/jiQivg:

Hoherpriester ,

17.

Mc. 3, 22;
loh.

18, 22.

Reiki, neutr., Herrschaft, ug/jj: Luc. 20, 20.


Rom. 8, 38. Cor. 1, 15, 24. Eph. I, 21. 3,
6, 12.

Reikinon,
42.

zrnen.

loh.

zu

s.

10.

c.

alts.,

riist,

resta,

altfr.

Reikista,

engl, red,

adject., roth (xoxxivog

*Ranhtjan
II

ahd. rot,

Cor. 2,

1.

Mth. 5, 41.

s.

rauben.

II,

rml, nhd. roth;

983),

rast,

(altn.

rest,

Ratjail,

altfr.

Bl-raubon,

ausrau-

11,

nhd. rast; Gf II,


551. Rchth. 992), fem., 1) Ruhe; 2) Strecke Wegs,
die man geht, ohne auszuruhen, Meile, /.iDuov:

engl,

ReikS

Rikan.

propr. indecl., 'Paf.t:

conj.

reyr, ahd. ror, schw., dn. rer, nhd.


rhr; Gr. II, 50. Gf. II, 545. Rchth. 992 voc. Rer),
neutr., Rohr, y.luf.wg: Mth. 11, 7. 27, 48. Mc.
15, 19. 30. Luc. 7, 24.

ai-tiu:
,

499),

tIWhv: Mc. 2, 23. Luc. C,

evaxrjfitiiog:

Skauda-raip,

ripan, hriopan, ahd.

(altn.

Eph. 1,

Rclil>

agls.

Gf. II,

raufen, rupfen;
fen, abrupfen,

ttnte

der Gothe auch Luc. 18, 14 rjinQ statt ?y yQ


gelesen, welches er durch ^a raihtis giebt; auch
mglich, dass Cor. 1, 12, 12 das griech. y.u&ntg durch sve raihtis gegeben ist, wo dann der

(altn. riu/a,

eugl. reap, schw. repa, hoil. reupen, nhd.

raufJan,

'{[)

s.

149

loh.

Rciran
rhren;

Col.

1, 16.

2, 15.

conj. II, beherrschen,

(schw. rSra, dn. rere,


vgl.

uq/hv: Mc. 10,

14, 30. Rom. 15, 12.


holl.

roeren, nhd.

Rchth. 992. voc. Rer), conj.

II, zittern.

;:

RINNAN.

REISAN

150

erbeben, rgifitiv: Mc. 5, 33. Luc. S, 47; aiiiad^ui:

Mth. 27, 51.


fem., 1) das Zittern, rQ/Ltng: Mc. 16, 8.
Cor. 2, 7, 15; 2) Erdbeben, aita/.i6g: Mth. 27, 54.

Reiro,

Finsterniss, axoTOg: Mth. 6, 23. 8, 12.


Luc. 1, 79. Rom. 13, 12. Cor. 1, 4, 5.
4, 6. 6, 14. Eph. 5, 8. 11. 6, 12. Col.
Thess. 1, 5, 4. 5; axoriu: Mth. 10, 27.

17.

"Ileisnn

ahd. risaii,

alts.,

rha, reisa,

(altn.

reaa , dn. reise, holl. ri/sen , nhd. reisen, riese


Gr. II, 16. Gf. II, 536. Rchth. 994), conj. I,
rais, risun, risaiis, aufstehen.
aufstehen, sich erheben, lyn'Qiad-ui
Mth. S, 15. 26. 9, 5. 6. 7. 19. 25. 11, 5.
11. 27, 52. 63. 64. Mc. 2, 9. 3, 3. 4, 27.
5, 41. 6, 14. 16. 10, 49. 12, 26. 13, 22.
14, 42. 16, 6. Luc. 5, 23. 24. 6, 8. 7, 14.

Ur-reisan,

16. 22. 8, 24. 54. 9, 7. 22. 20, 37. loh. 7,


52. 11, 29. 14, 31. Rom. 7, 4. 13, 11. Cor. 1,
15, 4. 12. 13. 14. 16. 17. 20. 29. 35. Cor. 2,

5, 15. Tim. 2, 2, 7; dtiyiiQiad^ui: Mc.


39; at'tarurui: Mc. 5, 42. Luc. 6, 8.

4,

Mil>iir - reisan , mit auferstehen, cvviyQtad^ui:


Col. 2, 12. 3, 1.
fem., Auferstehung, J'yfp(7<f

Ur-rists,

Rai^an,

erheben, l'S,iydQitv:

conj. II,

1,

13.

loh.

6,

8, 12. 12, 35.

agls. an'sirn, rcesan,

risa, engl, rise, raise, schw.

altfr.

27, 45.
Cor. 2,

Mth. 27, 53.

Rom.

9, 17.

Riqizeins,

adject., fmster,

eaxortatui'og:

Riqizjan,

conj.

axoTt%ia3^ut:

ay.oTaivg: Mth. 6, 23;

Eph. 4, 18.
II, finster werden,
Mc. 13, 24.

sich verfinstern,

Rikan

(altn. rakna, rekja, rkkia, agls. racian,


racan, ahd. rechjan, reichjan, altfr. reka, engl.

reach, schw. riicka, dn. rakke, holl. recken, renken, nhd. recken, reichen; lat. ...rigere, gr. uQtyilv; Gr. II, 26. Gf. II, 363. 386. Rchth. 990),
conj. I, rak, rekun, rikans, sammeln, aufhufen,
acQiViiv: Rom. 12, 20.

*Rakjan, conj. II, recken, strecken.


Uf-rakjan, ausstrecken, iy.Ttivtiv: Mth.
Mc.

1,

41.

Luc. 5, 13. 6, 10;

3, 5.

8,

3.

imanv:

Cor. 1, 7, 18.

Ri-reks

Gr. II, 27.


(hireika Cor. 1, 15, 30;
718), adject., gefhrdet; bireks visan oder vairpan, y.ivvviviiv: Cor. 1, 15, 30. Luc. 8, 23.

(us-raisjan Luc. 8, 24), aufstehen

Ri-reikei, fem., Gefahr, y.ivvvog: Cor. 2, 11, 26.

machen, 1) aufrichten, tyiiQitv: Mc. 1, 31. 9,


27. Luc. 1, 69; 2) aufwecken (vom Schlafe),
Mc. 4, 38.
SiiyilQuv:
iytiQHv: Mth. 8, 25;
Luc. 8, 24; 3) auferwecken (vom Tode); iydQHv: loh. 5, 21. 12, 1. 9. Rom. 10, 9.

Rimis, neutr. (?), Ruhe, 9jav/Ja: Thess. 2, 3, 12.


Rinnail (altn. rinna, renna, agls. rennan, yrnan,

Ur-rai^an

15, 15. Cor. 2, 1,9. 4, 14. Gal.


Eph. 1, 20. Col. 2, 12; d.vuaTr^aui:
loh. 6, 40. 44. 54; 4) erwecken, hervorrufen,
lyiiQitv: Luc. 3, 8. Phipp. 1, 16; i'^uvaaTTJaai: Luc. 20, 28;
duyiiQiiv:
5) aufregen,
Cor. 1,

1,

1.

18.

loh. 6,

Resa,

ungeheuer

rinc; vgl. nhd. recke), adject.,

(agls-j alts.

rein,

nhd. regen;

engl,
lat.

wild, avrjfHQog: Tim. 2, 3, 3.


agls.

regn,

alts.,

ahd.

rega/i,

regn, holl.,
Gr. II, 53.
441. Rchth. 990), neutr.. Regen,
rain,

rigare,

schw.,

gr.

dn.

^t/iir;

388. Gf. II,


Mth. 7, 25. 27.
conj. II,

regnen, ^i/in: Mth. 5, 45.

Luc. 17, 29.

RiqiS
rauh-,

(riqiz Mth. 6,
alts.

roc,

altfr.

renna,

schw. renna,

rinnan,

ahd.

altfr.

23;

vgl. altn.

rek;

reykr

Rchth. 990),

rauh,
neutr..

rennjaii,

dn. rende, rinde,

rinna,

rennen, nhd. rennen, rinnen; lat. ruere, gr.


II, 34. Gf. II, 513. Rchth. 992), conj. I,
rann, runnun, runnans , 1) laufen, rennen, rpf-

holl.

pfu'; Gr.

XHv: Mc. 5,

6.

Rom.

9,

Cor.

16.

9, 24. 26.

1,

Luc. 8, 33; i^tg/jad^ai:


Mth. 8, 28; samap rinnan, zusammenlaufen, iniavvTQi/itv: Mc. 9, 25; 2) fliessen, Qttv: loh.
Gal. 2, 2. 5, 7;

ogfiv:

7, 38.'
part. fem., blutflssig, alfio^-

Qootmu: Mth. 9, 20.

And -rinnan,

1) wider einander laufen;

ten, dtultyiad-ur. Mc. 9, 34.

Qoxr;:

Rignjan,

rinnan,

engl, run,

Rlopa-rinnandel,

(?).

nmana - riggvs
Rig'n (altn. regn,
III,

avviyiiQeiv:

nom. propr. masc. , 'Pr/au: Luc. 3, 27.

"Rig^g^VS

altfr.

auferwecken,

mit

IVIiI>ar-rSJan,
Eph. 2, 6.

alts.

At- rinnan, hinzulaufen, fQ/iad-ai:


Duat- rinnan, dass., nQogrgi'xiiv:
Ri-rinnan,

1) herumlaufen,

Luc. 16, 21.

Mc. 10, 17.

mQnQi/Hv: Mc.

55; 2) umgeben, umringen, y.vxlovv:

Ga- rinnan,

2) strei-

Skeir. III, a.

1) zusammenlaufen,

6,

loh. 10, 24.

zusammenkommen,

cvviQ/tad^ui: Luc. 5, 15; auch garinnan mip


Mc. 14, 53. und samap garin7:an Cor. 1, 14, 26;
\ini]avvyiad^ui: Mc. 1, 33; vnyfiv: loh. 12, 11 ;

xaTUVTv: Eph.

4,

13; 2) erlaufen, durch Lau-

fen erlangen, y.araXafiuviiv:

Cor.

1,9,

24.

RIDS
Du-riiman,
15;

hinzulaufen,

[nQOi-]i'(i/fot)^ai:

Und-rinnan,

zufallen,

Mc.

TiQogvQiQetv.

Mth. 8,

9,

2.

zu Theil werden, tntl-

Ur-rinnan,

herausgehen, iitQXta&ui: Mc. 4, 3. 8, 11. 14, 48. Luc. 4, 35.


8, 5. loh. 8, 42. 11, 44. 12, 13. 16, 27.
30. 17, 8; exTioQivead-ai: loh. 15,26; iQ/ead^cti
Luc. 7, 33. 34; uvualviiv: Luc. 2, 4. 12,
20; ijy.itv: Rom. 11, 26; 2) aufgehen, von der
Sonne, avuTtllHv: Mc. 4,6. 16, 2. Neh. 7,
3; von dem Saamen, t^uvuTt'kXtiv. Mc. 4, 5;

uvuulvHv: Mc. 4, 8. 32; 3) ergehen, ausgehen , f^iQ/ead-ai


Luc. 2 , 1
4) zu4 , 14;
fallen, zu Theil werden, Xay/uietv: Luc. I, 9.
:

Fair-rinnan,

erstrecken, wpi/.iiTad^ar. Cor.

sich

2, 10, 13. 14; du fiaurflai fairriniian, zweckmssig sein, passen, uvrjy.uv: Eph. 5, 4.

Faur-rinnan, vorhergehen, Skeir. III, b.


Fra-rinnan, gerathen, fallen, niQinmTHV.

Luc.

loh.

(Gr.

18,

III,

386), fem., Giessbach, yii\uu(jQog:

Luc. 8, 43.

44;
sis,

Fluss,

Qvaig:

Mc. 5, 25.

fem., plnr. garunseis,

Markt, Strasse,

Mth. 6,2; uyorj: Luc. 7, 32.


QVftij-.
Ur-runs, Ausgang, Hingang, J'goJo?: Luc. 9, 31.
Ur-runs, masc, plur. urrunseis, 1) Aufgang,

Ga-mnjo,

Mth. 8, II. Luc. 1, 78;


lc. 7, 19.
fem.,

Wasserfluth,

2) Abtritt,

nX?]/:tf.iv^a

Luc.

^Rannjan, couj. II, laufen machen.


Ur-rannjan, aufgehen lassen, uvuTtXhiv:

2.

8.

Mth.

2,

Cor.

I,

Riurjan,

Verderben, q&OQu:
Col, 2, 22.

Cor.

1,

8.

Unvergnglichkeit, ucf&aQoiu: Cor.

Eph. 6, 24.

15, 50. 53.

II,

conj.

1,

Tim. 2, 1, 10.
(f&ilQuv: Cor.

verderben,

I,

15. 33.

^IttlgliS, adject.
Ur-rugks, ausgeschlossen

H^nnia,

Eph. 2,

(?),

Rumoneis,
Rom.

nom. propr. masc.

h.

3.

nom. propr. fem., Twftrj: Tim.

2,

plur.,

I.

17.

1,

'PcoftuToc:

subscr.
agls., altfr., schw., dn. rum,
room, hoU. ruym, nhd. rum;
508. Rchth. 998), masc, Raum, totto?:

Rnitl.S

(altn.,

Gf. II,

alts.,

engl,

Luc. 2,

7.

Rums,

adject., gerumig, breit,

Ur-rumnan

aefivg: Phlpp. 4, 8.

dass.,

{us-rumnan

tvQv/wqog: Mth.

Tim.

1,

3,

Cor. 2, 6, 11. h.
nXuTvvea&ui: Cor.

sich erweitern,

conj. III,

(altn.

alts.,

schw. runa,

ahd.,

DM.

dn. ru/te, nhd. raunen;

583.

Ehrbarkeit, aifivrrjg: Tim. 1,

fem., Schamhaftigkeit, utg:

Tim,

1,

9.

agls. run,

Geheimniss, fivaTr,Qiov: Mc. 4, 11. Luc.


25. Cor. 1, 13, 2. 15, 51.
Eph, 1, 9. 3, 3. 4. 9. 6, 19. Col. 1, 26. 4, 3.
Tim. 1, 3, 9. 16; 2) Berathschlagung , av/.iovliov: Mth. 27, 1; 3) Rathschluss, ovlr,: Luc. 7,

fem.,

1)

10.

8,

30.

Rom. 11,

Cor. 1, 4, 5.

'''Runan,

Rnnj^,

s.

Berathschlagung,

neutr.,
h.

1.

1.

Mc. 3,

7.

6.

avi.ioihov:

15,

1.

conj. II, rathen.

fem., Anschlag, Hinterlist, Skeir. III, a.

Rhinan.

unt.

propr.

(altn. rdi,

masc,
agls.

read, nhd. reden; Gr.

II,

'Poicfog:

10.

Mc. 15, 21.

reda, engl.
Rchth. 986), conj.

rxdan,

altfr.

Mc

I,
reden, sprechen, laltTv: Mth. 9, 18. 33.
34. 2, 2. 7. 4, 33. 34. 5, 35. 36. 7, 35. 37. 9,
18.
17.
6. 14, 9. 43. Luc. 1, 19. 32. 45. 70. 2,
20. 33. 38. 50. 4, 41. 5, 4. 21. 6, 45. 7, 15.

8, 49.

hreosan, hroren), adject, vergnghch, sterblich, rrfgxaioog: Cor. 2, 4, 18;


d-vtjzg: Cor, 2, 4, 11;
gid'UQTg: Cor. 1, 9,
(vgl. agls.

3,

Gf. II, 523),

II,'

neutr.

I.),

6, 11. 13.

Bodjail

2.

RilirS

Un-riurei,

Rnfll.S, nom.

11.

Ga-riadjo,
^

(QavTtc!/.i6g

adject., ehrbar.

Ga-riudi,
2,

Gal. 6,

Bi-runains,

Ga-riuds,

das

fem.,

15, 50.

Mth. 27,

5, 45.

Ufkr-ranneins, fem., Besprengung


Num. 19, 9): Skeir. HI, b.

Rinds

uf&uQTog:

unvergnglich,

Ga-runi,

6, 48.

Riurei,

Rnilct

ucftQii':

riurs
Cor. 2,

15, 52.

9, 25.

^/xog: Tim. 2, 4, 7; run


laufen, strzen, o^/.iv: Mth.

8, 32.

aia.Toh'j:

22;

7, 13.

Rans, masc, Lauf,

Ga-runs,

4,

(fd^tiQiad^ui:

11,3.

1.

gavaurkjan

Eph.

qd^tiQi'f/irog:

verdorben werden,

ahd. rumi,

10, 30.

Riuno

53;

25. 15,
vairpan,

ausgehen,

I)

151

Un- riurs,

Luc. 15, 12.

Xtiv:

RODJAN.

9, 11.

loh. 6,

63.

8,

25.

26.

7,

13.

17. 18. 26. 46. 8, 12. 20. 25. 26. 28. 40. 44. 45.
9, 21. 29. 37. 10, 6. 12, 29. 36. 41. 48. 14,

10, 25.

15,

3.

11.

22.

16,

1.

13.

25.

29.

18,

ROHSNS

152

Tim. 1, 5, 13.

2,

Tit. 2,

IV,

Skeir.

1.

oder
61.

d;

c.

stumm, viXu-

partic, nicht redend,

Bi-rodeins,

fem., das Murren,

avXkaXtTv:

Schmhung, yoy-

12; y.uruXul.tu:
Gal. 5, 20. s. zu d. St.

yiaf.i6g:

20.

Cor. 2,

12,

Mth. 26,

69.

loh. 7,

Rohsns,

xw^o?: Mc. 7, 37.

Xof. Mc. 9, 17. 25j

sprechen mit Einem,

Luc. 9, 30.

Ityiiy.

Dn-rodjands,

//i,

Mift-rodjan,

c.

Luc. 4, 21. 7, 24. 20, 21.


Tim. 1, 1, 7. Nch. 6, 19; einttp: Luc. 7, 39;
mit du oder jki^, (Ti'XAftJ.f 5' : Mo. 9, 4. Luc. 4,
36; diu).u\iTy: Luc. 6, 11.
VIII,

mit dem Genitiv, ccusativ


yoyyvCitv: Luc. 5, 30. loh. 6, 41. 43.
7, 32; dcuyoyyvt^itv: Luc. 15, 2. 19, 7.

Bi-rodjan, murren,

20. 21. 19, 10. Rom. 7, 1. Cor. 1, 13, 11. 14,


21. 23. 27. 15, 34. Cor. 2, 2, 17. 4, 13. 7,
14. 11, 17. 12, 4. 19. 13, 3. Eph. 4, 25. 5,
19. 6, 20. Phipp. 1, 14. Col. 4, 3. 4. Thess. 1,
16.

SAIAN.

Vorhof,
18, 15.

fem.,

Mc. 14, 66.

loh.

uvItj:

il.

Sa

(altn. a, schw., dn. som; Gf. VI, 2), Masculinum des Artikels , s. unt. Jiata.

XOQTl^icd-ai:

Sah

loh. 6, 12;

fr

sa-uh,

_
Saei, pronom.
,

SabailliuS,
V,

)
,

s-

relat,

unt. pata.

nom. propr. masc. ,

(ag's.

67), neutr.,

IV,

d.

ahd. suJxm; gr. aiiarov

llabaOp nom.

f^abbatnS
12.

Linnen,

aivdojv:

propr., ^uuiid-:

(vox hebr.), masc,

Gf. VI,
;
Mth. 27, 59.

Rom. 9,

29.

Sabbath, auLuc. 4, 31. 18,

Mc. 2, 24. 3, 4. 16, 1.


9, 16. Cor. 1, 16, 2. Col. 2, 16.

loh.

Afar-sabbatas, Nachsabbath, der zweite Sabbath,


Mc. 16, 2, s. Addend. Tom. I. p. V. vgl. Gloss.
V.

Jiuleis.

Sabbato,

masc. indecl., Sabbath, aajov: Mc. 2,


16, 9. Luc. 4, 16. 6, i.

27. 28. 6, 2. 15, 42.


loh. 7, 22. 23. 9, 14.

21.

Sahhato dags,

2, 23. 27, 3, 2.

jSaddnkaiuS, nom.
^addovxaiog: Mc 12,
ISalitS,

s-

*Sa.^an

Luc. 6,
propr.
18.

2.

dass.,
5.

6.

Mc.
7.

1,

9.

masc,

Luc

Sadducer,
20, 27.

Sakan.

unt.

saddur, agls. sadian , alts. gad,


ahd. sat, saljan, satton, holl. sad, nhd. satt; lat.
satur; Gr. II, 43. Gf VI, 153), conj. I, mj),
soputi,

(altn.

sapans

satt sein.

Luc 15, 16), adject., satt, ffininX?]auhng: Luc 6, 25; xtxogia/uivog: Cor. 1, 4,

SaJJS

y.oiXiar: Luc. 15, 16.

yiftli^iiv rtjv

SoJ), neutr. (?), Sttigung, nXtja/iiovY. Col. 2, 23.


4;

(vox hebr.), auu/uvi: Mth. 27, 46.

feines

7, 27. 8, 8. Luc 6, 21.


Phlpp. 4, 12; l/inifinXuod^ur.
sap itan, satt essen, /0(jT<xCta9-ai:

Luc. 16, 21;


Skeir.

Ga-SOpjan,

iSaban

Mc

17. loh. 6, 26.

b.

labakl>aili

Tov:

<j,

(.Varfs

8; saps vairpan, gesttigt werden, sich sttigen.

!ai

conj. II, sttigen, yoQZuI^etv:

ifi7jti.iTi)Mvui:

(\'g\.

Saiwa?t

Mc.

8,

Luc. 1, 53.

Gr. lU, 247.

I,

93,

[3. Ausg.]),

Mth. 8, 2. 24. 29. 32. 34.


9, 10. 20. 10, 28. 33. 11, 8. 10. Mc 1, 2. 4,
3. 10, 28. 33. 13, 21. 23.
14, 41. 42. 15, 4.
35. Luc 1, 31. 36. 38. 44. 48. 2, 10. 34. 48.
5, 12. 18. 6, 23. 7, 12. 25. 27. 34. 37. 8, 41.
9, 30. 38. 39. IG, 3. 19. 25. 15, 29. 17, 21.
23. 18, 28. 31. 19, 2. 8, 20. loh. 12, 15. 16,
31. Rom. 9, 33. Cor. 1, 15, 51. Cor. 2, 5,
17. 6, 2. 9.
Gal. 1, 20;
i'di:
Mth. 26, 65.
Mc 2, 24. 3, 34. 11, 21. 15, 4. 16, 6. loh. 1,
29. 3, 26. 7, 26. 11, 3. 36. 12, 19. 16, 29.
18, 21. 19, 4. Rom. 11, 22. Gal. 5, 2; IdtTC.
Mc 10, 23. h. 1. 16, 6. Gal. 6, 11; vvv: Thess. 1,
3, 8; sflj na, p ovv: Eph. 2, 19. vgl. Rom. 7,
25. h. 1.; iGTO): Cor. 2, 12, 16. s. zu d. St.; nu
sai, vvvi: Rom. 7, 6. s. zu d. St. Cor. 1, 5, 11.
Cor. 2, 8, 11. 22. Eph. 2, 13; vvv: Gal. 4, 9;
sai jau, ob etwa, fi-^: loh. 7, 48.
adverb., siehe, lov:

iSaian

{Saijan;

sa, alts. saian, agls. saican,


schw. s,
altfr. sea
engl, sow
saeyen, nhd. sen; lat. sero, seinen; Gf VI, 54. Rchth. 1001), conj. I, satso,
saisoun, saians, sen, aniiQitv: Mth. 6, 26. Mc. 4,

ahd. saan

dn. saae,

altn.

sawen ,
holl.

SAIHS
14.

4.

3.

10.

Luc. S,

15.

19, 21.

5.

Cor. 2, 9, C.

Gal. 6, 7. 8.

In-saian,

Mc. 4, 15.

dass.,

1009), numerale, indec).,


Luc. 4, 25.

altfr.

Tiuj.

masc.

5,

1,

sechs,

plur.

Mc. 9,

i"^:

sechzig,

2.

i'itf/.oriu:

9.

Saihsta, adject., der sechste, Jotoj: Mth, 27, 45.


Mc. 15, 33. Luc. 1, 20. 36.

iSaikaineiaiS,

nom.

masc,

propr.

^e/aiug:

Neh. 6, 18.

*(SaiI
seil,

(altn.
altfr.

seil,

sei,

Gf. VI,

187.

In-sailjan,
Mc. 2, 4.

conj.

44.

holl.

11,

iSaillaillll, nom.

ahd.

sael,

agls.

zeel,

RcLth.

zu

s.

sei,

alts.

sil,

nhd. seil;

1004),

sail,

Gr.

II,

Seil.

an Seilen herablassen, /uXv:

d.

St.

propr.

masc, ^iXXovfx:

Esdr.

2, 42.

nom. propr. masc, ^iinii Luc.

jSaillliaa; nom.
iSaillJail

masc, ISivu: Esdr.

propr.

saene, ahd. seiiio,

(agls.

3, 26.
2, 35.

seinii, se-

alts.

nian,

schw. sen, dn. seen; lat. segnis ; vgl. nhd.


sehnen), conj. II, zaudern, sich verspten, ^u-

Tim. 1, 3, 15.

dvi'fiv:

(altn.

saar,

sar,

agls.

alts.,

altfr.,

ahd. ser,

engl, sore, schw. sr, dn.

saar, holl. xeer, nhd.


...sehren; Rchth. 1007), neutr., Schmerzen, Wehen,
(iv: Thess. 1, 5, 3; otJi'v?/: Tim. 1, 6, 10.

jSalrok;
jSaivala
sela,
/e/,

altfr.

nom. propr. masc, ^i^ov//. Luc.

35.

3,

sele,

183.

savl,

agls.

siele,

engl,

soul,

alts.

seola,

schw.

sjl,

ahd.
dn.

nhd. see/e; Gr. III, 390. DM. 477.


Rchth. 1004), fem., Seele, ^v/_r'j:

Mth. 6, 25. 10, 23. 39. Mc. 3,4. 8, 35. 36.


37. iO, 45. 12, 30. 33. Luc 1, 46. 2, 35. 6,
9. 9, 24. 56. 10, 27. 14, 26. 17, 33. loh. 10,
11. 15. 17. 24. 12, 25. 27. 13, 37. 15, 13.
Rom. 13, 1. Cor. 2, 1, 23. 12, 15. Phlpp. 1,
27. 2, 30.

IV,

Col. 3, 23.

Thess. 1, 5, 23.

Skeir.

Gf. VI, 110. Rchth. 1010)^


saiwans,
1) sehen, oov:
Mth. 8, 4. 9, 30. 25, 38. 27, 49. Mc s", 0.
14. 22. 32. 8, 15. 9, 38. 15, 36. Luc 2, 15.
26. 30. 7, 25. 26. 8, 35. 10, 24. 14, 18. 19,
37. 20, 37. loh. 7, 52. 8, 57. 11, 34. 40. 12,
9. 41.
18, 26. 19, 6. Cor. 1,9, 1. 16, 7.
Cor. 2, 7, 11. Col. 2, 18. Thess. I, 5, 15. Tim. I,
0, 16. Skeir. VI, d; Unnv: Mth. 5, 28. Mc. 4,
conj.

12. 24.

II,

28.

sewun

saiB,

1,

5, 31.

12,

14.

13, 23.

Luc

10.

8,

16.

9, 62. 10, 23. 24. loh. 9, 7. 15. 19. 21.


25. 39. 13, 22. 14, 7. 16, 22. Cor. 1, 10, 18.
Cor. 2, 10, 7. Gal. 5, 15. Phlpp.
1.3, 12. 16, 10.
18.

3, 2. Col. 4, 17; d-ta9ai: Mth. 6, 1. II, 7.


Luc. 7, 24. loh. 11, 45; 3-HOQitv: Mth. 27, 55.
Mc 15, 40. 47. loh. 6, 40. 7, 3. 9, 8. 12, 19.
45. 14, 17. 19. 16, 10. 16. 17, 24; 2) besehen,
p)': Luc. 14, 18;
3) sich hten vor {/aura),
Mc. 12, 38.
)jniiv U7i6

part. praes., nichtsehend, /titj Xi9, 39.


And-saiivan, ansehen, in Betracht ziehen, a/.ontiv: Gal. 6, 1. h. 1.; Xuf.tvtiv: Luc. 20, 21.

mv.

Mth.
14;

av/.fipv/_og

accus. a/.ontTv:

c.

Bi-saiiivan,

1,

1,

Gal. 6,

4.

1;

TiQogf'/itv:

4,

1.

Tit. 1,

atsaiwan du,

1)

sich

umsehen, ansehen, betrach-

Mc 3, 34. 10, 23. 11,


11; 2) erkennen, merken, xuiuvoih'-. Luc. 20,
33; 3) sorgen, nQOvoiiad^ui: Rom. 12, 17.
mriiUmadui:

Ga-saiwan,

sehen,

erblicken,

Iquv:

Mth. 5,

18. 34. 9, 2. 8. 9. 23. 36. 26,


71. 27, 3. 54.
1, 10. 16. 19. 2, 5. 12.
14. 16. 5, 16. 7, 2. 8, 24. 33. 9, 1. S. 9.
8.

16. 8,

14.

Mc

14.

26.

36.
15.

saer , agls. sae , alts., ahd. seo, altfr.


dn. s, holl. zee, nhd.
se, engl, sea, schw. sjii
See; Gr. III, 382. Gf VI, 56. Rchth. 1001),
masc, See, h'(.iv7]: Luc. 5, I. 2. Monument. Neap.
(altn.

Tim.

genit.

Tim. 1, 4, 16;
2) sich hten vor
(faura); nQoge/jtv: Mth. 7, 15. Luc 20, 46.
auch atsaiwan sis (sik?) mit dem Genitiv, /SXtMc. 8, 15.
Tittv un

34.
,

einmthig,

1;

6,

ini/jiv:

5,
adject.,

loh.

At-saiviran, 1) daraufsehen, achten,

II,

Phlpp. 2, 2.

n.

aitt,

7.

b.

Sama - saivals
iSaiVS

8, 22. 23. 33.

sia, agls. seon, alts., ahd. sehan,


engl, see, schw. se, dn. see, holl. ziert

nhd. sehen; Gr.

ten,
sal,

(altn.

holl. ziel,

Gf. VI,

d.

Luc

dass.,

(altn.

Un-saiwands,

^aiinaicin

jSair

153

Mari-saivs,

Iaiwan

j^aillJ!) faltn., altfr. sex, ahd., alts. sehs, agls., engl.


six, schw. , dn. sex, holl. ses, nhd. sechs;
lat.
sex, gr. ig; Gr. I, 762, Gf. VI, 152. Rchth.

Saihs - tigjus

SAIWAN.

11, 13. 20. 12, 15. 34. 13,


14, 62. 67. 69. 15, 32. 39. 16, 5.
12. 22. 29. 2, 17. 20. 48. 3, 6.
2. 12. 20. 26.
7, 13. 22. 39. 8, 20. 28.
36. 47. 53 (s. zu d. St.). 9, 9. 27. 31. 32.
47. 49. 54. 15, 20. 16, 23. 17, 22. 18,
24. 43. 19, 3. 4. 5. 7. 41. 20, 13. 14.
15. 20. 25.

29.

Luc

1,

3, 3. 32. 5, 37. 6, 2. 14. 24. 36. 8, 38.


56. 9, 37. 11, 31. 32. 33. 12, 21. 14, 9.
24. 16, 16. Rom. 7, 23. Cor. 1, 8, 10. 15,
6. Gal. 2, 7. Phlpp. 1, 27. 30. 2, 28. 4, 9.

loh.

20

SAIWAN

154
Thess.

I,

17. 3, 6.

2,

Tim.

10.

2,

1,

4.

Skeir.

Phlpp. 2, 23;
Umtv. Mth. 11, 4. Mc. 8, 18. 23. 24. Luc. 7,
41.
9. Rom. 7,
11,
44. 8, 10. 10, 24. loh. 9,
II,

1, a.

IV,

c.

d;

liifOQr:

Cor. 2, 4, 18. 7, 8. 12, 6; ifiUniiv:


Mc. S, 25; &(ad^at: Mc. 16, 11. Luc. 5, 27;
ecdQtiv: Mc. 3, 11. 5, 15. 38. Luc. 10, 18.

23.

loh. 6, 19. 02. 8, 51. 10, 12; tiLuc. 8, 53. Mc. 12, 15. 28; im Passiv
erscheinen, quvTjvai: Mth, 6, 10. 18.

14, 29.

ivai:

Unga-saiixrans,
bar, ugaTog:
fiTj

1, 15. 16.
Cor. 2, 4, 4.

t.in6f.iivoQ:

Duga-saiv^an,
14.

part. praet., ungesehen, unsicht-

Col.

s.

zu

Tim.

1,

1,

17;

SAKAN.
Anain - sakan
Gal. 2,

Us- sakan,

hinsehen, ansehen, oqv: Mc. 10,


sehen, erkennen, oqv: Gal. 2, 14.

I>airh-sai^ivan, durchsehen, hindurchblickeu, xutOTTTQiZtaSut: Cor. 2, 3, 18.


1) ansehen etwas (du), fftXi'ntiv:
Mth. 6, 26. Mc. 10, 21. 27. 14, 67. Luc. 20,
17; in()Jniiv: Luc. 1, 48. 9, 38; 2) aufblicken, avuXinttv: 5Ic. 16, 4. Luc. 9, 16;
dass. , Luc. 19,5;
'iup tsaiwan
3) sich umsehen, niQiliniad-ut: Mc. 9, 8; 4) auf etwas
sehen, {(fOQiv. Luc. 1, 25.
Us-sai'wan, 1) aufsehen, in die Hh sehen, uvullntiv: Mc. 7, 34. 8, 24; 2) sehend werden,
mulinnv: Mth. 11, 5. Mc. 8, 25. 10, 51.
52. Luc. 7, 22. 18, 41. 42. 43. loh. 9, 11.
15. 18; 3) ansehen, TiiQi\tni<yd-ai: Mc. 3, 5.
Luc. 6, 10.

In - Scliiivaii ,

nqogavaildtad^ai

anheben,

(avurld-i-

avaXJ.tad'ai

Gal. 2, 2.

ad^ui):

Sal^is, masc,
1, 3,

hinzufgen ,

6.

Streiter; ni sakjis,

Sakjo, fem., Streit, ^lxr;: Tim. 2, 2,


Ga-sahts, fem., Tadel, Beschuldigung,
Tim. 2, 3,
Cor.

1.

sub'scr.

llByxog:

i^yrjaig: Luc. 1,
c.

VI,

Cor.

1,

Skeir. V, b.

Bild,

1)

23.

Skeir. VIII, b. d.

16.

In-sahts, Anzeige, Erzhlung,


1.

Tim.

u/.iu/og:

3.

Fri-sahts,

18.

St.

d.

Usga-saiwan,

nxcov.

a.

b.

49.

15,

Cor. 2, 3, 18. 4, 4. Col. 1, 15. 3, 10; 2) BeiThess. 2, 3, 9.


spiel, Tvnog: Phlpp. 3, 17.

imorvnwaig: Tim. 1,1, 16.


vnSuyixa: loh. 13, 15; 3)
Rthsel, dunkle Rede, uivr/i-ia: Cor. 1, 13, 12.
Tim. 1, 4, 12;
Tim. 2, 1, 13;

Gafri - sahtjan

h'ivnovv.

abbilden,

II,

conj.

Cor. 2, 3, 7.

Gafri -sahtnan,

conj. III, abgebildet werden, du


abgebildet,
dargestellt
gafrisahtnan
werden, Gestalt gewinnen, Gal. 4, 19. h. 1.

laudjai

iSakan

(altn.

saka,

siikja, alts.

saca, sacan, soktan,

sacan, secan, alts. seka, ahd. sachan, sochjan,


engl, sake, seek, schw. ...saka, siika, dn. sge,
hoU. zoeken, nhd. sacke, suchen; Gr. 11, 11. 203.
DRA. 855. Gf. VI, 71. Rchth. 1002 f.), conj. I,
agls.

sokun, sakans, 1) zurechtweisen, verbieten,


inaiiiv: Mc. 10, 13. Luc. 19, 39; 2) streiten,
disputiren, (.l/iad^ui: loh. 6, 52. Tim. 2, 2, 24.
sok

bestreiten, uvT.tytiv:

Unand - sakans
dersprechlich

part.

c.

8.

Luc. 2, 34.

praet., unbestritten, unwi-

VI,

Skeir.

c.

1) bedruen, verbieten,

Tifiv: Mth. 8, 26.

8, 24.

Mc.

4,

39.

c.

dat.,

Ini-

Luc. 4, 39. 41.

9, 55. 17, 3; 2) tadeln, beschuldigen,


Luc. 3, 19. loh. 8, 46. 16,

accus., iXiy/iiv:

Cor. I, 14*,

4,

2.

a;

iniaTOfili^etv:

Tit.

In>sakan,
Tim. 1, 4,

fitvojg:

adverb.

Unand -soks,
VI,

Tim. 1, 5, 20. Tim. 2,


13. Skeir. IV, d. V, b. VII,

24.

1, 9.

Tit.

anzeigen,
6.

1, 11.

adject.

c.

d.

V,

vjiOTi&iad^ui:
a.

VIII,

c.

s.

zu

d.

ofioXoyov-

St.

unwidersprechlich

Skeir.

c.

Sokns, fem., Untersuchung,


4. 6,4. Tun. 2, 2, 23.
Sokjan,

conj. II,

^rirr^aig:

Tim.

1,

1,

1) suchen, begehren, verlangen,

Mc. 1, 37. 3, 32.


i2, 12. 14, 11. 55. 16,

Irjziiv:

8,
6.

II.

11,

18.

24.

Luc. 2, 45. 48.

49. 4, 42. 5, 18. 6, 19. 9, 9. 15, 8. 17, 33.


19, 3. 10. 47. 20, 19. loh. 6, 24. 26. 7, 1.
18. 19. 25. 30. 34. 8, 21. 37. 50. 10,
11, 8. 13, 33. 16, 19. 18, 4. 19, 12.
Rom. 10, 3. Cor. 1, 1, 22. 7, 27. 10, 24.
4.

11.

39.
33.

Cor. 2, 12,

14.

13,

3.

Gal. 2,

17.

Col. 3,

Neh. 5, 18; uvaQqtiLv:


Mth. 6, 32. Luc. 4, 42;
Ps.
Mc. 11, 24. Luc. 1,
53,
ahtlv:
2;
ixt,riTtiv:
63; 2) disputiren mit (mip oder du), avl^tjXiiv:
Mc. 1, 27. 9, 10. 14. 16; triTiTv: loh. 16, 19.
Skeir. IV, a; auch samana sokjan, Mc. 12, 28.

Tim. 2,
Luc. 2, 44;

Ga- sokjan,
fyizHv:

1,

17.

inil^riritv:

suchen,

i^rjTtTv:

Rom. 10, 20; im-

Phlpp. 4, 17.

MiJ)- sokjan,

Us- sokjan,

bezeichnen,

Skeir. IV,

unbestritten,

Tim. 1, 3, 16.

1.

And-sakan,

Ga-sakan,

Un-sahtaba,

disputiren,

avl^riTitv:

Mc

8, II.

1) forschen, {Qivvv: loh. 7, 52;


2) richten, vuxQivuv: Cor. 1, 4, 3. 9, 3. 14,
24; dtaxQtvuv: Cor. 1, 4, 7.

SAKKUS
Sokeins,
3,

loh.

Untersuchung,

fem.,

Sokareis, masc.
1

Streit,

Djr7;o-(f:

Skeir. III, b.

2.5.

Forscher,

av^rjTriTtjg

Cor. 1,

20.

sacc, ahd. sal-; gr.


Gr. III, 450. Gf. VI,' 70),
Mth. 11, 21. Luc. 10, 13.

seckr,

(altn.

Saccus;

lat.

masc. Sack,

au-/.y.og:

agls.

nom. propr. masc,

iSalaftielj

Luc.

^u).u.&^u\X:

3, 27.

ISalani,

nom. propr. masc,

^albon

(agls.

6on,

salva,

altfr.

she,

sealan,

nhd.

salve,

engl,

salben;

2uX: Luc. 3,

gr.

schw. sulfvu,

Luc

XQi'etv

7, 46.

Cor. 2

lob.
1

Ga-salbon,

11, 2;
21.

fWQtUiv:

dn.

191.

Gf. \'I,

u/.tUfiiv;

Mth.

Rchth. 1000), conj. II, salben, uliirfiiv:


17.

35.

ahd. sali, sal-

alts. sall/on,

Mc

C,

14, S;

Mc. G, 13. 16, 1.


Luc. 7, 38. 46. loh. 12, 3; /qUiv: Luc 4, IS.

Salbons,

iSaldra

dass., altlifiiv.

fem., Salbe, fivQor:

Scherz,

\N"itz,

ja'n,

3.

fem.,

agls.,

Gr.

sella;

II,

alts.

54.

sellian,

DRA.

ahd. sal-

555. 893. Gf.

VI, 174. Rchth. 1005), conj. II, darbringen, opfern,


&vttv: Mc 14, 12. Cor, 1, 10, 20; &vfuv:
Luc. 1,9; patei galiiigam saljada (was den Gtzen geopfert wird), tlwXd^vzov. Cor. 1, 10, 19;
hunsla saljan, Opfer darbringen, XaxQiluv TiQogqtQnv: loh. 16, 2.

Ga- saljan,

opfern, &vitv: Cor. 1, 8,

Saljail

salr,

(altn.

alts.

uiu).og:

Mc

^aXwftr,:

15, 40.

iSama

samr,

(altn.

ahd. saman,

saman,

alts.

samin, semin,

altfr.

samma,

schw.

sama, saman,

agls.,

engl,

same,

summe, nhd. samt, zusammen;

dn.

simul, gr. , ; Gr. II, 55. III, 4. Gf. VI,


26. Rchth. 1006), 1) pronom. , gew. mit dem Artikel,
derselbe, der nmliche, o avTog: Mth. 5,
46. 27, 44.
10, 10. Luc 2, 8. 6, 33. 38.
lat.

Mc

Rom. 9,

12, 4. 16. 15, 5. Cor. 1, 10, 3.


12, 11. Cor. 2, 1, 6. 3, 14. 18. 4, 13.
6, 13. 8, 16. 12, 18. Eph. 6, 9. Phlpp. 1, 30.
2, 2. 3, I. 4, 2. Thess. 1, 2, 14. Skeir. V, b.
ohne Artikel, einer, dg: Mc. 10, 8.
c. d. VII, d;
Luc 17, 34. Eph. 2, 14; o: Eph. 6, 9. h. 1.;
avTg: Rom. 10, 12. Cor. 2, 13, 11. Phlpp. 3,
16. Skeir. VI, a (?); 2) in Zusammensetzungen:
samaqiss, samakuns, samalauds, samaleiks, sama-

11,

21.

5.

saivals , samafrujtjis; samaleiko.


advtvb.,

zusammen (wo?), :

Col. 4, 3.

Tim. 1, 5, is! Ps. 53, 3;


inl ro aii: Luc. 17, 35. Cor. 1, 14, 23.
Cal. Goth.; samana arbaidjan, iriggan samana,
Thess.

i, 5,

10.

samana sohjan,
Liban Sakan.

samana

liban,

Briggan

Sama|),
Cor.

1,

unt. Arbaips,

s.

adverb.,

5;

7,

zusammen (wohin?), tm to uix:


samap gagaggan, s. unt. Gaggan,

sama rinnan,

jiamaria,

s.

Rinnan.

unt.

nom. propr. fem., ^ufiuQi'u: Luc. 17,11.

Samareites, masc, ^aftaQihr^g: Luc.


16.

9,

52. 17,

agls.

seman;

8, 48.

loh.

Cor. 1, 10, 28.

ildiolod^vTOv:

sele,

10. Skeir.

galiugam gasalip, den Gtzen Geopfertes,

a;

1,

ungesalzen,

1,

Samana,

propr. masc, ^uluiv: Luc. 3, 32.

(altn. selia,

altfr.

12,

fSallUOIl. nom.

iSaljan

loh.

sUdan
saUn vgl. SM')
iizQumlla: Eph. 5, 4.

(von

155

Un- saltans, partic praet.


Mc 9, 30.
iSalomC, nom. propr. fem.,
16,

iSakkllS
oy.xog,

SAUIL.

agls.,

selda,

seit,

schw.

seliSa,

iSainjail

dn. sal,

ahd.

altfr,

salida;

sal,

Gr. II, 54. III, 427. Gf. VI, 176. vgl. Rchth. 1151
Windsele), conj. IT, einkehren, bleiben, [.iivtiv:

semja,

(altn.

alts.

somi,

Gr. II, 55), conj. II, gefallen, sich gefllig machen, uQtaxHv: Co!. 3, 22; samjan sis, tvjiQOSGal. 6,

lTTiir:

12.

V.

Mc

6,

f-iiviir:

10.

Luc

4.

9,

Cor. 1, 16, 6;

TiQOQi^iii'iir:

Tim.

'iivlCiad-ai: Cor.

Us-saljan,

1,

1,

10, 40.

loh.

nuQu-

II, 0;

intuivuv: Cor. 1, 10, 7;


3; y.uTuXvur: Luc. 9, 12;

16, 19.

1,

dass., xaTulveiv:

Luc. 19,

altfr.,

schw., dn., engl, sali, agls. sealt,

ahd., nhd. salz, holl. sout;

lat. sal,

Qv.ukg; Gr.

381. Gf. VI, 218. Rchth. 1000), neutr., Salz,


9, 49. 50; alug: Luc 14, 34. Col. 4,

Mc

Saltan,

conj.

ayaZiiv:

Mc

I,

saisalt,

9, 49.

III,

).g:
6.

saisaltun, saltans, salzen,

unt.

s.

^aildaniua;

Sinpan.

nom. propr., 2o/ua: Rom.

Saudaumeis, masc, o/.iog: Mth.


Mc 6,11. Luc 10, 12. 17, 29.
iSanlltlS,

7.

SaliI>vos, fem. plur., die Herberge, //oj'?;: loh. 14,


2. 23; xaraXt/m Mc 14, 14; iivi'u: Philem.22.

iSalt (altn., alts.,

Iaildjail,

unt.

s-

9, 29.

11, 23. 24.

Siukan.

iSanpa, fem., Grund, }.6yog: Cor. 1, 15, 2.


^anJtS (Sauds Rom. 12, 1; altn. saudr, vgl. agls.
seoSan
holl.

ahd.

zieden,

siudan ,
nhd.

schw.

sieden;

masc, Opfer, &vaia: Rom. 12,


bloy.cu'T(o/.tu:

Mc. 12, 33. Skeir.

iSanil

dn.

sjuda ,

Gr. II,

21.
1.

I,

DM.

syde,

25),

Eph. 5,

2;

a.

(altn., schw., dn., lat. sol, gr. ijhog; Gr. III,


349. 351), neutr., Sonne, 7;hog: Mc. 1,32. 13, 24.

20*

SAULAmrON

156
j^aillanmon,
Mth. 6,

*$aillJau

ahd.

suiliiiuan,

agis.

salon,

altfr.

Kclith.

18t).

1055),

conj.

conj.

2, 7,

m//,

sula
sele

altfr.

DR.

\g\.Sunja;

ahd. suZ,

sul,

Gf

VI,

Gal. 2,

Sanr,

nom. propr. masc,

Saura,

fem., ^igia:

Saurinifynikiska,

!Sanrg^(i

(altn.,

Kummer,

2.

Saiirgan,

4, 2".

2.

21.

1,

alts.

10, 20.

Kom.

9,

Cor. 2, 6,

jlaraipta., nom.

propr., ^qititu:

Sarra,

nom. propr. fem., ^u^qa:

Sarva

(agls.

neutr.

plur.

nuvojrXtu:

jSatana

searu,

saro

ahd.

onXa:

die Wafi'en,

9.

Rom.

1,

13.

3,
Cor.

Luc. 10, 18. loh. 13, 27.


14. 12, 7. Thess. 1, 2, 18.

15), nom. propr.


23.

26.

unt.

s.

33.

8,

2, 2, 11. 11,
Tim. 1,1, 20.

Silan.

17.

19;

altn.,
lat.

alts.,

salus

sad,

agls.

Bo]ip 86.

sad,

engl,

seed,

Gr. H, 235.

DM.

457), fem., Saat.

Mana-selis,

die

Mc

14, 9.

Luc

11,

21.

Sidoner,

plur.,

Mtb. 11, 22.

Gr.

agls. si&, alts, silh, alid. std;

Gf. VI,

155), adverb.,

spt,

spiiter

ferner.

nom. propr. masc, ^if.aov: Mc. 1, 16.


3, 16. 18. 6, 3. 15, 21. Luc 4,
38. 6, 14. 15. 7, 43, 44. loh. 6, 68. 71. 12,
4. 13, 36. 18, 10.
30.

Seimonus,

Mc.

Luc.

5,

4.

loh. 6, 8.

|ieilia, nom. propr. fem., 2iv: Gal.

4,

24. 25.

iSeilia

dass.,

(altn., agls.,

16.

1,

ahd.,

alts.,

sin, holl. ZI/n, nhd. sein;


6.

altfr.,

schw., dn.

sui, suus;

lat.

genit, des

Rchth. 1018),

pron.

pers.

Gf
3.

VI,

pers.,

loh. 16, 32. s. zu d. St.; seina


'i'diog:
misso XXrjXv: Luc. 7, 32; seina gaii-ns, qiX^
avTog: Tim. 2, 3, 2. h. 1.

seiner,

Mth. 5 , 42. 8, 32. 9, 3, 26,


27. 2, G. 8. 19. 26. 3, 14. 4, 17.
41. 5, 4, 30. 37, 40. 6, 20. 8, 14. 16, 9, 8.
10. 34. 10, 26. 12, 6. 7. 15, 31. 16, 8. Luc

Sis, dat.,

9,

9, 25.

sich:

Mc

1,

2, 15. 20. 3,

7.

25. 37. 9,

25. 47. 52.

12.

6,

11.

4.

7,
15,

9.

17.

39.

49.

16, 3.

8,

18,

38.

9. 11. 40. 19, 12. 27. 20, 5. 14. loh. 6,


52. 61. 7, 18. 35. 8, 22. 31. 9, 22. 11,
12, 19. 13, 22. 32. 15, 4. 16, 13. 17.

17,

13.

16,

2.

7,

19,

3, 21.

Sik,
11,

8.

Rom. 13,

Cor. 2, 5,

17. 6, 4.
3.

14.

Menschenmenge, Xu6g: Luc.

13; die Welt, x6(7/nog:

Mth.

I>anaseiI>S, mehr, stets mit der Negation ni (s.


d. S. 130), nicht mehr, ovy.txi, /.crjxtTt: Mc. 9, 8.
25. 10, 8. 11, 14. 12, 34. Luc 20, 36. 40.
loh. 0, 66. 14, 19. 30. 15, 15. 16, 10. 21.
25. 17, 11. Cor. 2, 1, 23. 5, 15. Gal. 4, 7.
Eph. 4, 14. 17. 28, Col. 2, 20. Skeir. I, b,
HI, b; pleonastisch auch ; panaseips ni Luc. 15,
19. 21 und ?!M ni panaseips Gal. 2, 20,

19.

iSeJ), nom. propr. masc., ^)'j,9: Luc 3, 38.


*SeJ>S und |edjS (Seips Luc. 9, 13. loh. 14,
nhd. saal;

unt. pala.

s.

2i^wr:

Mth. 27, 57. loh. 6, 16.

SeiI)S , comp.

4.
!

Eph. 2, 12.

4, 26.

(altn. sid,

Ol///:

...

Luc

relat.

propr.,

89. 258. 590.

III,

75.

(satanas Mc. 3, 23. 4,

18,

446),
13, 12;

III,

Eph. 6, 11. 13.

masc, cfuTuvg: Mc.

iSateins,
..
t-i
fsatjau,

Luc. 4, 26.

Rom. 9,
Gr.

Seif n

29. 30.

ftt^ifira:

loh.

19,

18. 21. 23. 25.

7, 24. 31.

SeimOIl,

conj. II, sorgen, betrbt wcrilen, /ieMth. 6, 28; Xvntiadui: loh. 16, 20.
10. 7, 9. 11. Thess. 1, 4, 13.

Qil.ivv:

nom.

8.

7, 26.

zorg, nhd. sorge), fem.,


Mc. 4, 19. Luc. 8,

holl.

des pronom.

sorga,

^vQOcfoinaau: Mc.

schw., dn. sorg-,

Cor. 2, 11, 28; Xvtiij:


Cor. 2, 2, 1. 3. 7, 10.

14.

Skeir. I, a.

Luc. 2,

2t>()og:

Gal.

fem.,

agls.,

sorgon, engl, sorrow,

Sorge,

vershnen.

II,

3,

Mc

snne, nhd. shne;

fem., Vershnung,

1'2^

18.

Cor. 2, 5, 19.

9.

4,

I,

12.

15,

9.

622. chtb. 1006. 1040), neutr.(?),


s. zu d. St.
couj.

Cor.

Mc

Cor.

Lsung, iiVTQOv: Mc. 10, 45.


* Us-saunjan,
Us-sauneins,

20.

14.

13.

17, 9.

Seidoneis, masc.

aivXog:

sen/i,

altfr.

8.

iSeidona,

f.ioXvaix6g:

alts.

Sule,

14, 33. 51. 7, 4. 7. 8,

6,

20.

16,

iSei; fem.

15.

nhd. stile;

^iV,

holl.

gisonian,

(alts.

syl,

agls.

ISO. Rchth. 1004),


Tim. 1, 3, 15.

iSann

I,

Tit.

1.

(altn.

!ianl!!i

29.

1,

Skeir. 1, a.

Gf.

beflecken.

II,

fem., Befleckung,

soil,

18, 28.

loh.

den, fiiuhtad^ai:

Bi - sanleins

engl,

befleckt, verunreinigt wer-

III,

loh.

sulian,

alts.

suhlen, nadeln;

nlul.

SEINA.
19. 31. 47. 14, 17. 22. 27. 30. 31.

dass., /nim'mv.

Bi-sauljan,
Bi-saulnan,

^oXofiwv:

suleiige,

solke,

ilii.

masc.

sijlian,

siila,

(altD.

schw. solka,

VI,

nom. propr.
10, 23.

loh.

'29.

12.

2.

Cor.

JO,

7.

1, 11, 29.
12. Gal. 5,

Eph. 2, 15. 16. 5, 27. Phipp. 2,


15. Tim. 2, 4, 3. Tit. I,

Col. 2,

Skeir. III, a.
accus., sich:
1.

19.

15.

IV,

Mth.

a.

6,

20. 27, 5. 53.

29. 8, 18.

Mc

9, 21,

22.

1, 15. 3, 20. 24.

SEIiNA
25. 26.

4,

34.

12. 5, 5. 21.

1.

30.

7,

8, 33. 34. 38. 9, 2. 10, 1. 35. 12,


54. 67. 15, 31. Luc. 1, 24. 56. 2,
45. 4, I. C, 18, 32. 7, 9. 10. 44. 8,
9, 8. 10. 23. 26. 33. 10, 11. 17. 29.
12. 25.

31.

15,

1.

15.

17,

3.

15.

4.

SIGGQAN.

14,

39.

43.

37. 40.
14,

11.

37.

18,

II,

18.

Eph.

13.

15.

14.

Gal. 1, 4. 2,

12.

iSeiteillS,

^elS

1005),

15.

15.

16. 27. 29. 7, 24. 26.

22.

8,

9,

38.

37.

10. 12. 27. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 9,

6.

31. 41.

10,

11.

7.

12.

23,

50.

11,
14,

7.

1.

18.
8.

13. 63.
23. 12, 19. 38. 13, 16. 24. 27.
15, 29. Luc. 1, 7. 15. 18. 23. 36. 48. 51. 54.
56. 58. 66. 68. 70. 72. 2, 7. 8. 19. 28. 39.

3, 15. 17. 4, 10. 24. 5, 15. 25. 29. 6,


20. 45. 7, 1. 16. 19. 35. 38. 44. 8, 5.
41. 43. 9, 14. 23. 24. 26. 43. 51. 60. 62. 10,
51.
13.

I.

15, 5. 13. 15. 20.


17, 33. 18, 13.
13. 29. 35. 36. 20, 45. loh. 3, 4.
12. 22. 10, 11. 11, 2. 16. 28. 12, 3.

2.

22.
14.

6,

3.

21.

14,

7.

16,
19,

4.

1.

5.

27.

8.

33.

18. 23.

25. 13, 18. 15, 22. 18, 2. Rom. 8, 3. Cor. I,


10, 24. 11, 4. 5. (6.) 13, 5. Cor. 2, 2, 14.
II, 3. Cal. 4, 4. 6. 25. 5, 24. 6, 4. 8. Eph.

1,
5,

5.

11. 20.

6.

28. 29.

Thess. 1,
Tit.

1,

VlI,

c.

2, 7. 15. 3, 16. 4, 16. 25.


Phlpp. 2, 4. 30. Co!. 1, 13. 2, 18.
12.

2,

4,

Skeir. I,

3.

VIII, b;

4.
d.

6.

II,

(Tim. 2,
c.

III,

uvTov: Mc. 5, 17.

a.

6,

3,

4.)

IV,

a.

17.

7,

8, 23. 10, 46. Luc. 1, 8. 20. 69. 80.


3, 17. 4, 16. 6, 18. 40. 7, 12. 14, 26. 17,
24. 18, 7. 20, 28. loh. 13, 16. 15, 20. Cor. 1,
16, 19. Eph. 4, 17. 18. Phlpp. 3, 21. Thess. 1,
3, 13; l'tog: Mth. 9,1. Luc. 2, 3. loh. 7,
18. 8, 44. Rom.
11, 21. 15, 23.
4.

5.

griech.

12.

6,

1.

Artikel:

10, 3.

14, 4. Cor.

1,

7,

11.

Eph. 5, 22. 24. Tim. 1, 3,


Tim. 2, 1, 9. 4, 3; fr den
Mth. 8, 20.
Mc. 1, 41. 7,

179. Rchth.
,
Luc. 8, 15; /nr^-

yad'g:

sels visan, y^qr^aTtvta&ui

32;

Cor.

fem., Gte, yQTjOTorrig


Rom. 11, 22.
Cor, 2, 6, 6. Gal. 5, 22. Eph. 2, 7. Col, 3,
Eph.
9.
uyaddioivTi:
5,
12;
:

Un-Selei,
Cor.

31.

Col. 3, 8;

Eph.

8.

5,

1,

VllI,

d.

uty.i'u:

propr. masc.

li^eneig's

y.uxt'u:

19.

6,

Eph.

4,

Skeir.

I,

2>;ft:

Luc. 3, 36.

unt. Sins.

unt. Silan.

s.

sium, sijum, sind,

in

7, 22. Luc. 20,

b. d.

a.

iSeiUj nom.

Sets,
* ^i .

Mc.
6, 12;
Tim. 2,

Bosheit, tiov7]qi'u:

23.

sij'au etc.

Visan.

s.

iSi (engl, she, nhd. sie), fem. singul. des pron. pers.
3. pers.,

sie,

s.

,Siba]^aiiei
*

SibiS

Is.

(vox hebr.), auaxd-uvi: Mc. 15, 34.

(altn. sifi,

agls.

sib,

alts.

silbia,

DRA.

sibba, nhd. sipp; vgl. Sifnn;

ahd.

altfr.,

467.

Gf. VI,

65. Rchth. 1011), adject., friedlich, einig.

Un-sibis,

ungesetzlich,

Mc. 15, 28;

verbrecherisch,

Tim. 1, 1,

uat/]g:

Sibja, fem., Verwandtschaft; sunive

n - sibja
23.

uroftog:

9.

Kind-

sibja,

Gal. 4, 5.

Ito&iar'a:

schaft,

Ungesetzlichkeit

uroii/u

Mth.

Ga-sibjon,
(altu.

soven

II,

conj.

vershnen,

sich

seofon,
seven ,

agls.

sJ,

saven

engl,

syv, holl. zeven, nhd. sieben;

Gr. I, 762.

16,

Luc. 2, 36.

Sibimtehund,
i.

8,

Septem,

gr.

dn.

iTiru;

17, 4. 20, 9. 33.

2.

siebzig,

fofiijxovTu:

Luc.

10,

17.

j^ig^g'qan (Sigqan
agls.

ahd. sibun,

schw. siu

Mc. 8,

tnz:

sieben,

lat.

alts.,

Rchth. 1013), nomerale,


5. 6. 20.
12, 20.

Gf. VI, 68.

indecl.,
9.

4.

iaV.T-

Mth. 5, 24.

nad^ui:

j^ibnn

7,

zu d. St.

s.

Frasti-sibja, Kindschaft, vw&ialu: Rom. 9,

altfr.

12.

selich,

altfr.

Gf. VI

602.

III,

gut,

sei,

Salus; vgl. schw., dn.

Selei,

18.

10, 24. 38. 39. 42. 11, 1. 2. 19. 26, 1. 27,


60. Mc. 1, 5. 6. 18. 20. 2, 6. 3, 7. 9. 4, 2.
3. 34. 5, 26. 6, 1. 4. 21. 24. 7, 30. 33. 8,

4,

agls.

lat.

bel, bs, Trovjjpo?: Mth. 5, 39. 6,


Mc. 7, 22. Luc. 6, 35. 19, 22. loh. 17,
Eph. 6, 16; u.<fiW.yad^og: Tim. 2, 3, 3.

23.

Seins, pronom. possess., sein, ihr, o uvtov , avt7]g, uvTwv: Mth. 5, 22. 28. 32. 45. 6, 2. 5.
7.

54.

II,

adject.

8,

Un-sels,

20.

25. 28.

2.

5,

Col. 2,

Gr.

usel;

OTog: Eph.
I, 13, 4.

Cor. 2,

w. Sinteins.

v.

s.

sW, ahd. salic

(altn.

dn. salig, nhd. selig;

Phlpp. 1, 16. 2, 6.
Thess. 2, 2, 4. 3, 14.
Tim. 1, 2, 6. 9. 11. 5, 13. 25. 6, 10. Tim. 2,
1, 15. 16. 2, 4. 13. 21. 3, 2. 3. 7. 4, 4.
Philem. 15. Skeir. I, a. II, a. 111, a. IV, c. V,
a. VII, a.
19.

4,

8.

7.

Col.

4.

14. 19, 12. 15. 20, 20. loh. 7, 4. 18. 8, 59.


9, 21. 11, 33. 12, 4. 36. 48. 13, 16. 18,
18. 25. 19, 7. 12. Rom. 10, 12. 11, 23. 14,
14, Cor. 1, 7, 15. 9, 25. 11, 6. 28. 15, 7.
8. 28. 16, 15. Cor. 2, 5, 15. 8, 5. 9. 10, 7.

12.

Luc. 7, 44. 10, 21. 23.


2, 14. Thess. 2, 1, 11.

II.

10.

6.

1.

33.

157

sigan,

Luc.

sincan ,

ahd. sigan, sinchan

40. 5, 7; altn. syga,


sigan, sincan, senkian,
siga , engl, sink, sciw.

4,

alts.
altfr.

SIGGVAN

158

synke, sccnke, holl. zinken,


Gr. II, 3(5. Gf. VI, 130.
saggq, auggqun, suggqans,

dn.

sttka,

sjunk-a,

senken;

nhd. sinken,

Rchth. 101-2), conj. I,


sinken, untergehn, u&ii^tad-ai: Luc. 5, 7; dviiiv:

Luc. 4, 40.

Ga-siggqan,

dass., Svveif.

Cor. 2, 2,

riai^at:

Mc.

xazuni-

32-,

1,

7.

Dis-siggqan, dass., iTndvvnv: Eph. 4,


Saggqs, niasc, Untergang, Occident,

2.

0,

Tim.

1,

versenken, xaTanivuv: Cor. 1, 15, 54.

syngia, siunga , ahd., alts., agis.


singan, altfr. sionga, engl. Sirtg^, schw. sjunga, diin.
synge, holl. zingen, nhd. singen; Gr. II, 36. Rchth.
1016), conj. 1, sflggr, suggvun, suggvans, 1) sin(altn.

gen, Jfjv: Eph. 5, 19. Col. 3, 16; 2) vorlesen,


Luc. 4, 16. Cor. 2, 3, 15. Eph.
uvaytyviCa/.iiv
:

uvayiyviayiir: Sic. 2, 25.


Luc. 6, 3. 10, 26. Gal. 4, 21. h. 1. Col. 4,
16. Thess. 1, 5, 27.
lesen,

masc. (plur. saggreis), Gesang, av/Ltff)-

Saggvs,

Eph. 5, 19. Col. 3,


saggvs bokn, uruyvojaig:

Luc. 15, 25;


2) Vorlesung,

via:

16;

(or,:

Tim. 1, 4, 13.

iSig^iS

(altn.

sigr,

sigi,

alts.

Gf. VI,

ahd. sigu, agls. sigor,

dn. seir,

schw. seger,

si,

iTxog:

Sigis-lann,

iSig'ljaU

agls.

144. Rchth. 1013), conj.


Cor. 2, 1, 22.
dass.,

Sieg,

ahd. sigiljan,

sigel,

lat.

II, siegeUi,

a(fQayiL,uv:

2'nf/-

sigillum; Gf. VI,


a(fQayi^ta9-ur.

loh.

27. Eph.

6,

iSiblS

(vox hebr.),

masc, Sekel, dtdQa/jiov: Neh.

* lilail

(lat.

silere), conj. II, schweigen.

Ana-silan, verstummen,
y.OTiuCtir:

jilba
altfr.

schweigen (vom Winde),

Mc. 4, 39.

sinlf, ahd. selb, alts. seif, agls. sylf,


selva, engl, seif, schw. sjelf, dn. sjelv,

(altn.

seif,

zelf, nhd. selber; Gr. III, 5. Gf. ^VI, 193.


Rchth. 1004 f.), pronomen, a) selbst, uvrg: Mth.
Luc 1,
15, 43.
12, 36. 37.
27. 57.
17. 23. 2, 35. 3, 23. 4, 41. 5, 1. 37. 6, 3.
42. 7, 12. 17, 13. 20, 42. loh. 6, 0. 9, 21.
23. 12, 24. 16, 27. Rom. 7, 25. 9, 3. Cor. 1,
holl.

Faur-sigljan,

versiegeln, GfQuyl^itv: Mth. 27, 66.

Sigljo, neutr., Siegel,


Tim. 2, 2, 19.

a'fQayig:

1,9,

Cor.

2.

ToD.noch ein pronom. person. bei silba, und zwar


beide aa) gewhnlich in gleichem Casus: Mth. 8, 4.
9, 3. Ic 1, 44. 3, 26. 5, 30. 8, 34. 12, 31.
15, 30. 31. Luc 4, 23. 5, 14. 7, 7. 8. 49. 9,
23. 25. 10, 27. 14, 11. 16, 15. 18, 4. 14.
53. 61. 7, 4. 17. 18. 28. 8, 13. 14. 18.
22. 28. 42. 53. 54. 10, 18. 11, 33. 38. 12, 49.
14, 3. 10. 21. 22. 15, 4. 16, 13. 17, 5. 19.

loh. 6,

agls.,

alts.

sidu^ ahd. situ,

altfr.

II, 46. Gf^VI, 159. Rchth. 1012), masc, Sitte,


Gewohnheit, i)d^og: Cor. 1, 15, 33. Tim. 2, 3,

Gr.

zu

Sidon,

conj.

i liIlOra
13. 96),

d. St.

II,

19, 7. 12.
14, 14.

18. 34.

Rom. 11, 25. 12,

16.

18.

Cor. 1, 4, 3. 4. 5, 13. 7,
7.
11, 28. 29. 31. 16, 2. Cor. 2 , 1 , 9. 3, 1.
5, 4, 2. 5. 5, 12. 15. 8, 5. 10, 7. 12. 18. 11,
7. 9. 12, 5. 13, 5. Gal. 1, 4. 2, 18. 20. 5, 14.

Skeir. III, b.

masc, Herr;

sigora; Gr.

1.

3.

4.

28. Phlpp. 2, 7.

1,

II,

bei August. Epist.

4,

15.

476.

DM.

178

licet

8.

15.

3,

13.

16.

5,

19.

4,

Col.

3,

16.

10. Tim. 2, 2,

Casus:

Luc

(2,

35. 14, 26.) 18, 9.

Rom.

13, 2.

Eph. 5, 27. 28; is silba, er selbst,


avTg: Luc. 5, 1. 7, 12. Cor. 1, 15, 28; }ata
silho, dasselbe, u.vto tovto: Rom, 13, 6. Cor. 2,
7, 11. Gal, 2, 10; tovto uvt6: Cor. 2, 2, 3;
Gal. 0, 4.

ben, /xiIitv: Tim.

(altn. sira, agls.

Eph. 2,

2. 25.
Thess. 2,
13.
3, 9. Tim. 1, 2, 6. 4, 16. 6,
15. Philera. 19; doch auch bb) in verschiedenem

6,
(altn. sidr,

side, schw. sed, dn. sader, holl. zeden, nhd. s^7/e;

s.

9, 20. 27. 15, 28. subscr. Cor. 2, 1, 4. 9. 10,


I. 11, 14.
12, 13. Gal. 2, 17. 5, 14. Eph. 2,
20. 4, 11. 5, 27. Phlpp. 2, 24. Thess. 1, 3, 3.
II. 4, 9. 16. 5, 2. 23. Thess. 2, 1, 4. 2, 16.
3, 7. 10. Skeir. I, a. V, d; uvrfiuTog: Mc. 4,
28; b) iavTov: Col. 3, 13; gewhnlich steht aber,
zur Bildung der Reflexiva ff.iuvTov , aiuvTOv, tav-

19. 13, 9.

4, 30.

1, 13.

SidnS

schw. insegel, dn.

engl. s?a?,

seg/, holl. segeZ, nhd. sieget;

Ga-sigljan,

neutr.

Laun.

segel,

(altn.

sigelia,

unt.

s.

lege, nhd.

holl.

131.

Rchth. 1010),
Cor, 1, 15, 54. 55. 57.

S!>g;

10.

unt. Seina.

s.

Mc

4.

US'Siggvan,

altfr.

etiam

sed

5, 15.

f-sagqjan,

altfr.

sna

0.

Siffffvan

3,

solum Barbaris lingua

non

dicere

Romanis sihora armen, quod interpretatur, Doraine


miserere. Aus armen haben Einige, um es gothisch
lauten und mit der Uebersetzung des Augustinus
bereinstimmen zu lassen, armai, Andere arman
(Infinitiv statt des Imperativ) lesen wollen; Andere
halten die Formel mehr fiir vandalisch, als fiir gothisch. Die alten abenteuerlichen Lese- und Erklrimgsversuche s. bei Zahn Einleit. S, 80 f.
|iil{,

senken, v&li^iiv.

conj. II,

SILBA.

vafii]:

Mlh. S, II.

Saggq Jan,

SILBANS

SEVTEINS.

Mil)ga-sinl>a, der Geihrte, cvvixdrjfxoQ: Cor.


8, 19. h. 1.

Silba viljands,

_,..
...
Silba-vilcis,

Us-sindo, ausnehmend,

iSilbannS,
I,

unt.

s.

Vilja.

Sindo

nom. propr. masc, ^tXovavog: Cor.

loh.
agls. seldan, ahd. seltan,

altfr.

8,

schw. sellan,

seldlik, engl, seldom,

iSilllbr
silbar ,

agls. seolfer,

selover,

altfr.

Ga-sandjan,

unt. Leihs.

s.

(altn. silfr,

silver ,

schw.

silver,

engl,

silfver, dn. s^lv, hoU. zilcer, nhd. Silber; Gf. VI,


214. Rchth. 1006), neutr., Silber, Silbergeld,

uoyi'QWv: Mtb. 27,


5',

Luc. 19,

5.

6.

siluhar, ahd.

alts.

15.

2, 9,

{silulihis Mth. 27, 3), adject., silbern, uQyvQOvg: Tim. 2, 2, 20; neutr. silubrein
als Substantiv, Silberling, uQyvqiov: Mth. 27, 3. 9.

jSiloaiU; nom. propr. masc, ^iXwi^r. loh. 9, 7.


j^iinle (agls. symle, alts. sivibla ahd. Hiinbluii,
,

II.

lat.

semel;

Rom. 7,

13.

1, 21.

Col.

Gf. VI, 26), adverb., einst,


1, 23. 2, 6. Eph. 2, 2.

Gal.

9.

^Sinjian
agls.

si',

sinn,

(altn.

siSian

ahd.

alts.

st7/(,

sithon,

sj'nrf,

altfr.

siVA, s^rf,

Rchth. 1018), conj. I,


sunpun, sunpans, gehen, wandern.

sinde;

Sin^,

Gr. 11,

34.

neutr. (?), 1) der

sinpa, einmal, ana'^: Cor. 2, 11, 25. Phlpp. 4,


16. Thess. 1, 2, 18; anjutramma sinpa, zum
andern Mal, ix evziQOv: BIc. 14, 73. loh. 9,
24; To ivri^ov: Cor. 2, 13, 2; tvaim sinpam, zweimal, di'g: Mc. 14, 72. Luc. 18, 13.
Phlpp. 4, 16. Thess. 1, 2, 18; prim sinpam,
dreimal, rqlg: Mth. 20, 75.
14, 73. loh.
13, 38. Cor. 2, 11, 25. 12, 8; fimf sinpam,

Mc

fnfmal, nivry.K;: Cor. 2, 11, 24; sibun sinpam,


siebenmal, tmxig: Luc. 17, 4.

Cor. 2, 8, 19; plur.


avvodia: Luc. 2, 44.

avv^y.dr]f.iog:

senschaft,

der Gefhrte,
,

die Genos-

17.

20,

10, 11.

MipVn - sandJan
Mifi-sandjan,

Us-sandjan,
Xtiv:

Q'nsandjan mip),

Cor. 2, 8, 22.

avfinf/iinitv,

sanp,

Gang; 2) das Mal; ainamma

Ga-sinfia und Ga-siii|\ja, masc,

1,

gisilh,

dn.

42.

24.

10. Gal. 4, 4. 0; 2) zurckschicken, [vaJTiiinnitv: Philem. 11; 3) geleiten, 71 oonifiTiiiv: Cor.

Sin^an.

unt.

voraussenden, ntunuv: Cor.

3.

loh. 5, 38. 6, 29. 57. 7, 29. 32. 8,


10, 30. 11, 42. 12, 3. 17, 3. 8. 18. 21.
Rom. 10, 15. Cor. 1, 1, 17. Cor. 2, 12,
Tim. 2, 4, 12. Neh.O, 19; f^anomtXlHv: Luc

(agls. senepe, schw. senap , dn. sennep,


nhd. sefif; gr. olruni), masc, Senf, alvani: Mc.
31.
Luc
17, 6.
4,
s.

Cor. 1, 10,

16.

20.

3, 7.

j^iliapS

^indo 9

1) schicken, senden, nl^nnv: Mth.


11, 2. Mc. 5, 12. Luc 4, 26. 7, 6. 10. 19.
15, 15. loh. 13, 20. 15, 26. Rom. 8, 3.
Eph. 6, 22. Phlpp. 2, 28. 4, 16. Col. 4, S.
unoaxtlSkeir. Y\, c;
Thess. 1, 3, 2. 5.
liiv: Mth. 11, 10. 27, 19. Mc 1, 2. 3, 14.
31. 4, 29. 6, 7. 17. 27. 8, 26. 11, 1. 3.
12, 3. 4. 5. 6. 13. 13, 27. 14, 13. Luc 1,
19. 26. 4, 18. 43. 7, 3. 27. 9, 2. 52. 10,
1. 3.
14, 17. 32. 19, 14. 29. 32. 20, 10.

Silubreins

simbler;

n^om^nnv:

geleiten,

In-sandjan,

15.

jioTi':

Cor. 3,

Fauraga-sandjan,

Neh.

23.

Lnc.20, 11. 12. 13.

15, 21. 16, 5. 7. Cor. 1, 16, 3. Phlpp.


2, 23. 25. Neh. 6, 17; noaTtlltiv: Mth. 10,
40. Mc. 9, 37. Luc 9, 48. 10, 10. loh. 5, 36.

seltsam.

Silda-Ieiks,

TiifiTiiiv:

5, 37. 6, 38. 40. 44. 7, 16. 18. 28. 33.


16. 9, 4. 12, 44. 49. 13, 16. 20. 14, 24.

26.

dn. .s>Wen, nhd. selteri; Gf.VI, 210. Rchth. 1004),


selten

senden, schicken,

II,

(altn. sialpan,

sendan, alts. sendian,


senda, engl, send, schw. snda,
nhd. senden; Rchth. 1007), conj.

altfr.

dn. sende,
2,

1.

sehr, fi7.i(jTu: Philem. 16.

(altn. senda, agls.

ahd. santan,

unt. Siuns.

2,

adverb.

Sandjan

Thess. 2, 1,

19.

jSild

s.

,..,.

>

seiden, sielden,

159

TOvTo: Cor. 2, 2, 1. h. 1.; sein siliins, seiner selbst,


Gal. 0, 4; auch fehlt
o iavTOv: Luc. 14, 26.
das pronom. possess. Cor. 1, 10, 29.

Silba -siuneis,

mitschicken,

12, 18.

Cor. 2, 8, 18.

dass..

ausschicken, hinausschicken, ixu).-

Mth. 9, 38.

Mc

1, 43.

dn. seen; lat.


senex; Gr. IIl, 017. DRA. 207. 302; vgl. sinistus
Ammian. Marc. 2S> 5. Mone Gesch. des nord. Heidenth. II, 105], adject., alt; superl. sinista, der

iSinS

[ahd. sene-slalk,

schw. sen,

Mth. 27, 1.
ngea^ivTi-Qog
8, 31. 11, 27. 14, 43. 53. 15,
9, 22. 20, 1.

Aelteste,

5.

3.
1.

Mc

7, 3.

Luc

7, 3.

Sineigs (seneigs Tim. 1, 5,


jiQiavTrjg:

5,

1.

1. 2), adject., alt,


Luc. 1, 18; nQiavTiQog: Tim. 1,

2.

j^inteins
[3. Ausg.].

(seileins Cor. 2,
II,

216,

vgl.

11, 28;

ahd. sin;

Gr. I,

Gf. VI,

63
25),

SIKAN

160
adject.

taglich, o y.ad^

U,

Skeir. III, b.

immer, allcutlwlbcn , tiuvioti:


18, 1. loh. 7, 6. 8,
12, 8. 18, 20. Cor. 1, 15, 58.

Sinteino, adverb.
Mc.

Luc. 15, 31.

7.

29. 11, 42.


Cor. 2, 2, 14. 4, 10. 5,
Eph. 5, 20. 6, IS. Phipp.
Thess.

6. 12.

3.

IC.

2,

I,

Tim. 2,

11.

2,

1,

5.

Thess. 2, 3, 16;

4,

11.

I^inkan

0,

II, 28;

Cor. 2,

iiHtouf.

Mth. 6, 11.

iTiiovaiog:

10.

4.

4,

10. Thess.

15.

5,

18.

Col. 4,

7; ia nuvTog: Mc. 5,
Mc. 15, 8. Cor. 2,

3,

uti:

suht , agls.

sioc,

alts.

seoc, ahd. siuh, siuhjan, suht, altfr. siek, sechte,


holl. ziek, nhd.
ngl. sick-, schw. gjuk , dn. st/g
siech, seuche, sucht; lat. saiicius; Gr. II, 50.
,

DM.

670. Gf. VI,


sauk, sukun,
Cor. 2, 11, 29.
26; xtty.ws f'xtiv:

1,

1002. 1010), conj.


krank sein, ua&tiHv:
12, 10. 13, 3. 4. 9. Phlpp. 2,
Luc. 7, 2; voaitv: Tim. 1,0,4.
137.

Rchth.

sukans

adject., krank, uaS^ivrig: Mth. 25, 39.


10, 9. Cor. 1, 8, 10. 11, 30. Thess. 1,
5, 14; ad-iVMv: Mc. 6, 56. Luc. 4, 40. 7,
10. loh. 6, 2. 11, 1. 2. 3. Cor. 1, 8, 12;
(iooiuaTog: Mc. 6, 5. 13; siuks visan, uad^tviTv:
loh. 11, 3. 6. Rom. 8, 3. Cor. 2, 11, 21.
Phlpp. 2, 27.
Sinkei, fem., Krankheit, uadttiia: loh. 11,4.

Sioks,
Luc.

11, 30.

Cor. 2,

12, 9.

10.

13, 4.

Gal. 4,

13.

Mth. 8, 17. Luc


5, 15. 8, 2. Tim. 1, 5, 23; rodoc; Mth. 9,
35. Mc. 1, 34. 3, 15. Luc. 4, 40. 6, 18. 7,

Sanhts,

21.

fem., dass., unS^tietu:

9,

iSinnS

sion,

altfr.

II,

syn,

agls.

siene,

siune, schw., dn. syn;

28. Gf. VI,

alts.

vgl.

siun,

Tai-

127. Rchth. 1018), fem.

1) das Gesicht, die Sehkraft, vu/iliipig: Luc. 4


19; To XtTiHv: Luc. 7, 21; 2) das Schauen

Anschauung, tlSog: Cor.

2,5,7;

3) passive,

Luc. 1, 22
Cor. 2, 12, 1; hi siunai vaiipan, erscheinen
OQua&ut: Luc. 1, 11; 4) das Ansehen, die Gestalt
ilog: Luc. 3, 22. 9, 29. loh. 5, 37. Skeir. VI
d; (ii/jig: loh. 7, 24.
das

Gesicht,

Ana-sions,

die

Vision,

oniaalo.:

adject., sichtbar,

Skeir. II, d.

Unana-sianiba,

adverb., unsichtbar, Skeir. VIII, a.

Silbasianeis,

masc.,

Luc.

^injan

1 ,

Augenzeuge,

uvroTiTrjg:

Mc. 2,

64.

27,

2.

18.

15.

7, 11. 18. 19. 8, 9. 9, 14. 40. 43. 54. 14, 26.


27. 33. 16, I. 17, 22. 18, 15. 19, 29. 37. 39.
20, 45. loh. 3, 25. 6, 3. 17. 7, 3. 8, 31. 9,
27. 28. 11, 7. 8. 18, 15. Skeir. IV, a. V, d.
d.

Siponjan,

Schler

II,

conj.

sein,

ftu9^}]riviir:

Mth. 27, 57.

SiS 9

unt.

s.

I^itail
siuian

Seiiia.

setlian

agls. sitlan,

siltia, setia,

(altn.

ahd. sizzan

engl. Sit, sei, schw. silta,

altfr.

stta,

seil,

siti/'

alts.

setta,

dn. sidde, seile,

zitten , nhd. sitzen, setzen; lat. sedei-e, sedare, gr. '^^la^ui , %nv; Gr. 11, 25. III, 433.
Rchth. 1008. 1019), conj. I, sat, setun, sitans,
sitzen, y.u^ad^ui: Mth. 9, 9. 11, 16. 26, 69.
27, 19. Ol. Mc 2, 6. 14. 3, 32. 34. 5, 15.
10, 46. 12, 36. 14, 62. 16, 5. Luc 1, 79. 5,
17. 27. 7, 32. 8, 35. 10, 13. 18, 35. 20, 42.
loh. 9, 8. 12, 15. Col. 3, 1; cvyy.u^ad-ui:
14, 54; yu&ti^ia&ai: Luc 2, 40. loh. 11, 20;
xu^itiiv: Mc. 9, 35. 10, 37. 40. 11, 2. Luc 19,
30. Thess. 2, 2, 4.
holl.

Mc

And-sitan,

Anstand nehmen, sich scheuen,


1, 10, 27. Skeir. VIII, b;
2) Rcksicht nehmen, Xufivitv: Gal. 2, 6.
1)

('xpiVfO':

Cor.

umwohnen, nahe wohnen,

(agls. siuian,

Luc. 1, 65;

Umwohner,
niQi/Wi^og:

Ga-sitan,

y.u^iCtiv:
28. 31.' 16,

Dis-sitan,
5, 26.

ahd. siwian,

altfr.

sia, engl.

4, 14.

Mc

11.

6.

loh.

7.

Mc.

Luc

7, 17.
4, 1. loh.

4, 20. 5,

3.

12, 14.

berfallen, ergreifen, lafivuv: Luc.

7, 16;

Us-sitan,

Luc

Mc. 1, 28.

6,3;
14,

niQioixiiv:

bi-sitands , part. praes. als subst


Nachbar, ntQiotxog: Luc. 1, 58;

sich setzen, y.ud-riod-ui:

I'/hv:

Mc. 16,

sich aufrichten,

8.

aufsitzen, uvuxud'll^iiv.

Luc. 7, 15.
masc. 1) Sitz, Stuhl, y.a&iSQa: Mc. 11,
15; ^poi'oc: Col. 1, 16; 2) Nest, XKTWffxr/%'U)aig: Mth. 8, 20. Luc 9, 58.

Sitls,

Anda-sets,

2.

sew, schw. sy , dn. sye; lat. stiere; Gf. VI, 61.


Rchth. 1010), conj. II, nhen, inioQnruv: Mc.

2, 21.

Jnger, ftad-r/TTig:
9, 10. 11. 14. 19. 37. 10,

3, 7. 4, 34. 6, 1. 29. 7, 2. 5. 17. 9, 14. 28.


31. 10, 10. 23. 24. 11, 1. 15. 14, 12. 13. 14.
16, 7. Luc 5, 30. 33. 6, 1. 13. 17. 20. 40.

Bi-sitan,

ahd. siuni,

die

Schler,

Mth. 8, 18. 21. 23.


24. 25. 42. II, 1.

1.

(altn.

wan; Gr.

masc,

l^ipOIlCiSj

VII,

12.

siul-r, sott,

(altn.

20.

0.

Gal. 4,

8.

0,

1,

3,

1,

Tit.

6.

SITAN.

adject.,

entsetzlich, verchtlich,

verabscheuungswrdig, il-VKrg:

Andaset, neutr.
Satjan, conj. II,

21.

Rom. 14,

diXvY/.ia:

Tit.

Luc. 16,

1,

ver16.

15.

setzen, stellen, fi&tvui: Mc. 4,

13.

Thess.

1,

5, 9; inaidivui:

SIFAN
Mc. 4, 21. Luc. 8, 16; Bume setzen,

pflan-

qvTfitiv: Luc. 17, 28.


Cor. 1, 9, 7;
salips visan, gesetzt, gestellt sein,
yHa&ut:
Thess. 1, 3, 3. h. 1. Tim. 1, 1, 9; niuja saneugepflanzt , vioqivrog
Tim. 1 , 3 , 6.
fips
zen,

And - satJan (?)


Skeir.

\',

naQtaTvat:

darstellen,

28.

1, 22.

Af-satjan,

Luc. 2, 22.

Luc.
unoXvttv: Mth. 5,

absetzen, entsetzen, |((i&((Tr)'a(

16, 4; ein Weib entlassen,


Mc. 10, 2.

Luc.

48.

6,

legen,

setzen,

14,

16.

8,

Tim. 1,

18.

stellen,

29.

1.

Cor.

1,

12,

12.

2, 7.

Tim.

einsetzen,

ya&iaTrui:

Mc.

8,

Tit. 1,

Luc. 7, 8. Rom. 13, 1.


Cor. 1, 16, 15. vgl. Eph. I, 11; 3) (einen Namen) beilegen, inatd^liui: Mc. 3, 16. 17.
5.

Skeir,

d; raain':

I,

nSif>ga-satjan, mitsetzen,

avyy.ud^lCtiv.

Eph. 2,

6.

Fauraga - satjan

(gasatjan faura), vorstellen,


Rom. 14, 10. Cor. 2, 4, 14.

Txu.fiiaTavu.i.

Mijj- satjan,

versetzen,

Us- satjan,

1)

^a&ioxvuv: Cor.

1,

13,2.

darauf setzen, Iniitiiv: Luc.


19, 35; 2) pflanzen, (fVTtviiv:M.c. 12, 1. Luc. 17,
6. 20, 9; t^uviaiuvui: Mc. 12, 19; amiairo.r.
Col. 1, 17;
3) zusammensetzen, Skeir. II, d;
4) aussenden, ly.V.itv: Luc. 10, 2. s. zu d. St.

Sateins, fem., Pflanzung, Erschaffung, Eph.

2, 3. h.

1.

Af-sateins, Verabschiedung, Scheidung, nooTuaiov:

Mc. 10,

4.

Ep''.

1,

Einrichtung, xara/9oA^:

4.

froh

(agls.

sein,

2, 3. h.

1.

(?).

sian ; vgl. Sibis), conj. II, sich freuen,


uya^utia^ui: loh. 8, 56; tvffqui-

vea9ar. Rom. 15, 10.

lika^jail

propr.

Luc, 1, 35.

(altn.

Bedeckung,

8.

skada, skedta,

scatho, agls.

alts.

skat/ia, skathia, engl.

altfr.

Gf. VI, 421.

11.

iTTiay.t-

9, 34.

Beschattung,

fem.,

Tim. 1, 6,

abd. skadon,

sceian,

II, berschatten,

conj.

7.

Ga-skadveins,

nhd. schaden;

hol!.,

Rchth.

1021),

skop, skopun, skapans, schaden, udixiiv:

conj.

1,

Col. 3, 25.

Ga-skal>jan,
2.

dass., Luc. 10, 19. Cor. 2, 7,


Gal. 4, 12. Philem. 18; lnrtiv: Luc. 4, 35.

Skafiis, neutr.

2idv:

12,

Unrecht,

Cor.

li.bty.la:

Skajiuls, adject., schdlich, ubiy.wv:


lutQg: Tim. 1, 6, 9.

Col.

25;

3,

^kaidau

(agls. sceada, alts. scethan, ahd. skeisketha, schw. skeda, dn. skede , hol!.,
scheiden; lat. scindere , scidi , gr. a/.idv,
ayJKtiv; Gf. VI, 428. Rchth. 1029), conj. I, skai-

dan,

altfr.

nhd.

skaiskaidun

skaid,

skaidans, scheiden,

trennen,

iyuCiiv: Mth. 10, 35; ywQiutv: Mc. 10, 9; skaidan sik, sich trennen, /coQtCead^ui: Cor. 1, 7, 10;
auch ohne sik: Cor. 1, 7, 10. 15.

Af-skaidan,

acpogituv.

dass.,

Luc.

22.

6,

Gal.

Rom.

8, 35. 39; afskaidan


sik, sich trennen, uqoQt^ta&u.i: Cor. 2, 6, 17;
Luc.
iuywQtLiad^ai:
9, 33.

2, 12; /jnQi'tv:

Ga-skaidan,

trennen,

aztU.tad^ai

Thess

2,

3, 6.

Dis-skaidan,
CiaSai:

Cor.

trennen, Skeir. VIII,

,i]aly

s.

conj. III,

1, 7,

fem.,

1)

a.

scheiden,

sich

ywQi'-

11.

Trennung; 2) Unterschied,

Rom. 10,

iaazoliy.

iSkalkl^i

Gal. 4, 27.

indecl.,

Schaden,

2, 12, 13.

altfr.,

iSion, nom.

Mc. 9,

Ga-skaidei,

Us-sateins, Pflanzung, Anfang, Eph.

Sifan

Ufar-skadvjan,

Ga-skaidnan,

Ga-sateins, Anordnung,

ahd.

y.adiivai:

satjan, wiederherstellen, uitoy.a&taTvut:

25; 2) anordnen,

acadu,

chaduw , nhd. achalten,

altn. skuggi, schw. skugge, dn. ikygge; gr. ay.t,


axiog; Gf. VI, 423), masc, Schatten, axti:
Mc. 4, 32. Luc. 1, 79. Col. 2, 17.

Gr. II,

Ttd^ivur.

2, 1, 11;
Luc. 5, 19;
Eph. 1, 20; tarvcu Mc. 9, 36.
y.ait,iiv:
Luc. 4, 9. 9, 47. Neh. 7, 1; gasalis visan,
gesetzt sein, y.tia&at: Phlpp. 1, 17; aftra ga1,

Luc. 8, 16;

inizid-ivui:

scead,

agls.

holl.

skalh, schvi. skada, dn. skade,

Bi-satjan, umgeben, niQmd^ivui: Mc. 12,


1)

tcado,

(alts.

skalo, engl, sfiade,

a/.inupfia:

32.

Ga-satjan,

161

!kadnS

fyiv:

At-satjan,
Col.

entgegensetzen, entgegengeben,

c.

SKALKS.

12.

unt. Skulan.
(altn. skalkr, alts. Scale, agls. scealc,

schw., dn. skalk, holl., nhd. schalk;

ahd.,

DRA.

15.

302. Rchth. 1020), masc, Knecht, oiXo;: Mth.


8, 9. 10, 24. 25. Mc. 10, 44. 12, 2. 14, 47.

ska/a, agls. scnfan, ahd. skapan,


skafva, dn. skave, nhd. schaben; Gr. II, 9. Gf. VI, 405), conj. I, skof, skobiin , skabans, srheeren, xi/Qnf. Cor. 1, II, 6.

Luc. 2, 29. 7, 2. 3. 8. 10. 14, 17. 21. 22. 23.


15, 22. 17, 7. 9. 10. 19, 13. 15. 17. 20. 20,
10. loh. 13, 16. 15, 15. 20. 18, 10. 18. 26.

Bi-skaban,

Gal. 4,

Rom. 9,

jSkaban

33.

loh.

11, 20.

(altn.

engl, shave, schw.

II.

dass., '4vqv:

Cor. 1,

II,

5.

Cor.

1,

7,
1.

21. 22.
7.

23.

Phlpp. 2,

12, 13.
7.

21

Col.

Cor. 2, 4,

3,

11.

4,

5.

12,

SKETNAN.

SKALJA

162

Tim. 1, 6, I. Tim. 2, 2, 24. Tit. 1, 1. Philem.


16; nutQiov: Nth. 5, 15; oixhi^g: Rom. 11, 4.

Ga-skalki,
Col. 1,7.
Skalkinon,

neutr.

4,

7.

11,

Mth. 6,

dienen, iSovXeveiv:

IG,

13.

loh.

8,

33.

Rom.

9, 12.

25.

Luc. 8, 44.

7,

12, 11. 14, 18. Gal. 4, 8. 9.


Tim. >, 6, 2; daher in auskam skalIcittonds, Iv 6(fid^uXftodovXii'ii.: Col. 3, 22; dedovLuc. 1, 74.
}.ia9iu: Gal. 4, 3; Xuifitiiiv:
Tim. 2, 1, 3; TiQogxapziQtn':
Phipp. 3, 3.
Rom. 13, 6. galiiigam skalkinonds, iidiololuunt. Liusan.
T();?,
6.

pun, skapuns,

Ga-skafts,

5,

(altn.

agls.

sicdl, slcel,

sceala,

fem., Ziegel, yj^a/xog:

scamian,

(altn.

agls.

Ga- skaman
3,

sik, dass.

j^kattS
skaxz,

(Gr. Ui,

alts.

schw.

h.

scat

i.

sceat,

ahd.

dn. skat,

holl.

agls.

skalt,

DM.

543. Rchth. 1028), masc,


Geldstck, Geld, uQyvQiov: Mth. 27, 6. Luc. 9,
3. 19, 16; drivQiov: Mc. 12, 15. 14, 5. Luc.
7, 41. 20, 24. loh. 6, 7. 12, 5;
Luc. 19, 16. 18. 20. 24.

die Mine, itv:

y.oXXviax^jg: Mc.
11, 15; atlagjan silubr du skattjam (ini iqLuc. 19, 23.
Ttii^ai')
:

l)kayjail

s.

unt.

conj.

Raip.

dn. skjen,

hell,

[schoon,

nhd. schn;

Rchth. 1026), adject. , 1) gestaltet;


2) wohlgestaltet, schn, ciiQuiog: Rom. 10, 15.
gleichgestaltet, <yvi.i^oq(pog: Phlpp.

3, 21.

uvuvr^iftiv:

&eoi: Phlpp. 2,

fem.,

die Gottesgestalt, fioQfpri

6.

iSkanrpjO

(vox. graec), fem., Scorpion, axoQniog:


19.
s.

sca-

alts.

unt. Skiuran,

pass. oder usskavjan sis, sich vorsehen,

Tim. 2, 2, 26; ixv^q>eiv:

Cor.

1,

15, 34.

Us-skavs,
(fiiv:

adject, vorsichtig; usskavs visan,


Thess. 1, 5, 8. h. 1.

Un>skavs,
iSkaftSf,

Gal>a-skaunei,

skoda, agls. sceawian,

II, schauen.

Us-skavjan.

(agls. sciene, alts. sconi, ahd. skoni, altfr.

Ibna-skauns,

(altn.

skateia, ahd. scauuon, schw. skada, dn.

altfr.

skue, holl. schouwen, nhd. schauen; Rchth. 1021),

450)?

skene, skone, schw. skn,

Luc. 10,

skattr,
sket,

aitfr.

sich

4.

iskariotes.

s.

Tim. 2, 2, 26.

(altn.

anaqyri:

skaftjan sik,

12,

loh.

24;

4.

Erstling,

schaffen;

conj. II,

loh. 17,

Tim. 1, 4,

Anfang,

der

schal, nhd. schtz;

won,

Skauda-raip,

ikaiirOj

15. 23; v.uxuoh'i:

Skattja, masc, Geldwechsler,

3, 19.

j^kannS

fem., 1) Schpfung, y.ilatg: Mc. 10,


Rom. 8, 39. Cor. 2, 5, 17. Gal.

Col. 1,

*lkarjan

(agls. sceonde, ahd. skanta, altfr. sko7ide,

nhd. Schande; gr. axuvaXov ; vgl. Skaman; Gr. II,


11. Rchth. 1032), fem., Schande, ula/vvij: Phlpp.

iSkanda

15.

JkarioteS,

14.

j^kaiida/

0,

19.

anschicken, /luD.eiv:

ivrqiiii&ai\ Thess. 2,

13,

Skaftjan,

Luc. 5, 19.

skatn, skammast, skmm, alts.


sceamian^ altfr. skome, ahd. schmen, engl, shame, schw., dn. skam, hell, schumen, nhd. schmen; Gr. II, 30. Rchth. 1032),
conj. II, schmen; skaman sik, sich schmen, aiayivtad'ai: Luc. 16, 3; iiiuiaxvvtad-ui: Mc. 3,
Tim. 2, 1, 8. 12. 16; f^-38. Luc. 9, 26.
TioQuad-ur. Cor. 2, 1, 8. h. 1.

j^kaniail

0.

Ufar-skafts,
Rom. 11, 16.

engl, sliell,

schw., dn. skal, hoU. schital, schalle, nhd. schale;

Gr. II, 54),

schaffen.

2) Geschpf, XTiaf-iu:

5, 20. Eph.

Col. 3, 5.

5.

iSkcllJA

Gal.

scapan, agls.
engl, shape,

dass., xtIChv. Mc. 2, 27. 13, 19.


Eph. 2, 10. 15. 3, 9.' 4, 24. Col. 1, 16. 3,
10. Tim. 1, 4, 3.

Phlpp. 2, 22.

iidw'kolttZQti'u:

alts.

skeppa,

altfr.

Ga-skapjan,

Skalkinassus, masc., Dienst, ovliiu: Gal. 5, 1;


T^aroeia: Rom. 9, 4; galiugagude skall/iassus,
Gtzendienst,

schw. skapa,

(altn.,

dn. skuffe, hol!, scheppert, nhd. schaffen; Gr. II,


9. Gf. VI, 442. Rchth. 1020), conj. I, skop, sko-

Mil- skalkinon, mit Jemand dienen, Suvliviiv

l^kapian

scyppan, ahd. skafan,

25. 5, 13.

aiv

engl, sheel,

conj.

15, 29.

24. Luc.

(aitn.

altfr. sktit,

atfiSovXog:

der Milknecht,

skaut, agls. sceat, ahd. skoza,


schw. skte, dn. skd, hell.
Gr. II, 20. III, 406, 448.
schoss;
school, nhd.
Rchth. 1021), masc. (?), Schoss oder Zipfel am
Mc. 6, 56.
Mth. 9, 20.
Kleide, y.oanidov

l^tkant^

s.

jSkeinia

zu Thess.

s.

5, 8.

Skapjan.

unt.

(altn.

I,

skima,

agls.

sciman,

ahd. skimen, nhd. Schimmer; Gr.

masc. (?), Leuchte, (favri:

iSkeinan
ahd.

(altn,

skinan,

vr,-

altfr.

engl,

loh.

II,

18,

alts.

45.

III,

seimo,

391),

3.

skina, alts., agls. scinaii,


schw. sken,
skyna,

shine,

SKEIRS
skintie, holl. scliynen, nhd. scheinen; Gr. II,
Rchth. 1031), conj. I, skain, s/cinun, skinans, scheinen, leuchten, T^u/nnnv: Luc. 17, 24.
Cor. 2, 4, 6; i^uGTQmtiv: Luc. 9, 29.
tliu.

12.

Bi-skeinan,

^kcirS
altfr.

umleuchten, niQtl^mitv: Luc. 2,

skin; skira,

(altn.

alts.

9.

scerian, agls. scir,

skiria, engl, sheer, schw. skia; <ln. skjar, niui.

schier;

Rchth. 1032),
leutlich, Skeir. IV, b. V, a.
Gr. II, 45.

Ga-skeirjan,

klar,

9,

34.

Skeir. II,

fied-e^/iiip'tveir:

tQrjviVdv.
Mc. 5, 41. 15, 22.

c.

Skeireins (Skereins Cor.


klrung,

tQ^irjveiu:

5,
24;

2.

163

3.

11.

7.

nloiuQiov:

1, 14, 26), fem., ErCor. 1, 12, 10. 14, 26.

(engl, shift?),

conj. II,

wandeln, ge-

hen, odoi' nociTv: Mc. 2, 23.

iSkildnSi
ahd.

(altn.

skilt,

skildr,

skeld ,

altfr.

dn. skjold,

engl,

sci/ld,

shield,

alts.

scild,

schw.

ski'tld,

nhd. schild; Gr. III, 445. Rchth.


Schild, vQtg: Eph. 6, 10.

Loll.,

1022), masc,

Slkillig'g'S

skillingr,

(altn.

engl. shilli/!g,

altfr.,

alts.,

agls.

scilliiig,

schw., dn. skilling, holl. scliel-

ling, nhd. Schilling; Rchth.

1031), masc,

Schilling,

Cor. 2,

aytTv:

iSknlan

iSljJIjl

(altn. skilia, agls. scylan, schw. skilj'a,

skille; Gr. II, 54),


J(aw2

masc, letzger; ^a^e/

jiix/.Jm) fraJiugjada:

(f

dn.
s/c;'/-

Cor. 1, 10, 25.

* iSkillljail (altn. skiifa, agls. scufan, altfr. skuva,


ahd. skiuban, engl, shove, schw. skuffa, dn. skuff'e,
holl. schuiven, nhd. schieben; Gr. II, 18. Gf. "VI,

409. Rchth. 1035),


hans, schieben.

Af- skiuban,
Rom. 11,
"*

l^kluran

conj. I,

entfernen,

1.

c.

skauf, skubiin, skudat.,

unw&cTad-ui:

Tim. 1, 1, 19.

Vinjii-skauro, fem., Worfschaufel, mvov: Luc.


fem., Schauer-, s^?' vindts,
IttMip:
4, 37. Luc 8, 23.

Windstoss,

Mc

engl.

altfr. skip, agls., alts. scip, ahd. skif,


schw. skepp, dn. sH, holl. schip, nhd.

(altn.,
s/(;/),

sc/iiy,- gr.

435. Gf. VI, 455. Rchth.


Mth. 8, 23. 24. Mc 1,
36. 37. 5, 2. 18. 21. 0, 54. Luc.

CTzci'jr;;,-

1031), neutr.,
19. 20.

leiden,

21.

us-

vav-

skula,

altfr.

agls.

sculon,

alts.

sculan.

skila, skelde, skuld, engl, shall.


skulle, holl. zullen, nhd. sollen,

schuld; Gr. II, 28. Gf. VI, 461. Rchth. 1022. 1030),
anom., praes. skal, skulun, praet. skulda, part.
skulds, 1) schulden, schuldig sein, orfeiXetv: Luc.

7, 41. 16, 5. 7; 2) mssen, ocfiD.iiv: Luc. 17,


10. loh. 13, 14, 19, 7. Cor. 1, 5, 10. 15, 2.
dtiv:

Eph. 5,

14.

Mc

8, 31. 9,
17, 25. 18, 1.

11.

Thess. 2,

28.

Luc

19,

5.

2, 49.

1,

3;

4, 43.

9,

loh.

30.

3,
9, 4.
10, 10. Rom. 12, 3. Cor. 1, 15, 25. Cor. 2,
2, 3. Eph. 6, 20. Col. 4, 4. 6. Tim. 1, 3, 2.
7. Tim. 2, 2, 6. 24.
Tit. 1, 11.
Skeir. I, d.
V, c ; 3) zuknftig sein (zur Bezeichnung des fut.),
Luc 1, 66; fuXlitv. Mth. II, 14. Luc 9, 31.
loh. 7, 35. 36. 39. 12, 33. Tim. 2, 4, 1; l'/dv.
Luc 7, 40. loh. 8, 26. 16, 12.
part.,

schuldig;

dig sein, mssen,

skulds visan,

in passivischer

1) schul-

Bedeutung,

(d. h.

das dazu gehrige Verbum erhlt passive Bedeutung), dttv. Luc 15, 32. loh. 12, 34. Cor. 2,
5, 10. 11, 30. Thess. 2, 3, 7. Tim. 1, 3^
Tit. 1, II. (Mc 8, 31); 6(filliiy:
12, 11; 2) erlaubt sein, sich ziemen,
t,Hvat: Mth. 27, 6. Mc 2, 24. 3, 4. 6, 18.

15. 5,

13.

Cor. 2,

10, 2. 12, 14. Luc 6, 2. 4. 20, 22. loh. 18.


31. Cor. 2, 12, 4. Skeir. VI, d; 3) zuknftig sein (zur Bezeichnung des fut. pass.)
^tt/.,

Luc

Skuldo,

9, 44. 19, 11.

neutr., das Schuldige,

Skula, masc, Schuldner,


Mth.

6, 12.

Mc

3,

29.

oyteA^:

Schuldiger,

Rom.

13, 7.

dcfeiXtTTjg:

Gal. 5, 3; iioyog: Mth. 5, 22. 26, 66.


14, 64. Cor. I, 11, 77; skula

visan, schuldig sein,

accus., ocpii'i.fiv :

c.

Rom.

13,

Philem. 18; ngogoffiiXtiv: Philem. 19; hv:


Cor. 1, 15, 53; patei skulans sijaima (was wir
8.

t u(ftiXi'jf.iaTa tj^iiv: Mth. 6,


12; dulgis skula, der Schuldner, /giioq'tiXiTrjg:
Luc. 7 , 41.
schuldig sind),

3, 17.

Skura,

iSbip

19.

23;

conj.

litv:

skiarr,

skur, agls., alts. sc/-,


ahd. skiura skur, altfr. /.-?, schr, engl, scinu;
shower, schw. skura, skur, dn. skure, holl. scmre, scheure, nhd. scheuer, schauer: Gr. II, 48.
III, 388. 417. Rchth. 1034), conj. 1, sA-ar, sAi^rM, skurans, heftig bewegen.
(altn.

17.

6, 22.

II, 25.

(altn.

ahd. skolan,

Skulds,

Mon. Neap.

loh.

!lI1g'j^'Va (vgl. Skavjan; vgl. ahd. scucar; Gf. VI,


405. 420), masc, Spiegel, i'aoTTTQov: Cor. 1, 13, 12

22.

agls.

C,

Ich.

farpon galaujan ns skipa, Schiffbruch

Cor. 2, 12,

iSlievJail

8, 37.
Mc. 3, 9.

schw. skola, dn.

erklren, dolmetschen,

Ich.

7;

adject.,

SKURA.

4,

I.

Gr.

III,

Schiff, nloTov:

Faihu-skula, der
16,

Schuldner,

/_()tto(fitXfTr;g:

5.

*lknldrS

(vgl.

Spai-skuldrs,

I>kura,

s.

unt.

Gr. II, 332), masc(?).


Speichel,

miaftu:

Skiuran.

21*

lob. 9, 6.

Luc

SKUFTS

164

nhil. schpf;
Gr. III, 40S.
'283. Gf. VI, 461), masc. oder si/ neutr.,
Haupthaar, Tpi/f?: Luc. 7, 38. 4 1. loh. 11, 2. 12, 3.

l^ikllftSt (ahd. skit/t,

SLIPAN.
^ilavan

DRA.
*

Hkrcit All

(agls- screadirni,

scrilan,

alts.

tun, skrilans, reissen, spalten.

Dis-skreitan,

M,

Mc.

zerreissen (transit),

iSkypniSI, nom.

Sleipis

iu^iytjyvivcu:

propr. masc.

skor,

agis.

Mth. 3, 11.

vn6t]^iu:

Ga-skoh,

sceo

scoh,

alts.

das

Ga-skohs,

7.

Phlpp. 3, 8.

ahd.

jilepan

schw. sofva,

somnium,

Luc. 3, 16.

Geschhe,

V7t6d>]/.ia:

SkoIlSl

(agls. scucca, ahd. sciuhan , schw. sky,


dn. skye, uhd. scheuen, Scheusal; DM. 274. 561.
Gf. VI, 417), neutr., bser Geist, Dmon, Sul-

iSlahail
altfr.

(altn. sld,

nhd.

h.

I,

Gr.

II,

DRA.

12.

625.

(piur. slaheis),

1) Schlag,

nlrip]:
Cor. 2, 6, 5. 11, 23; slahs lofin, s. unt. Lofa;
2) die Krankheit, das Leiden, /.larii: Mc. 5,
29. 34. Luc. 7, 21.

Slauhts,

iSlaihtS

Hals.

unt.

s.

(altn. sleltur,

schw. slt, dn.

s.

engl, slight,

nhd. schlecht,

unt.

Ilai1^jail,

8.

iSlanpjan,

s.

8, 36.

sliucht,

altfr.

Rchth. 1037),
Luc. 3, 5.

iSIanhtS,

Rom.

slet, holl. siecht^ sticht,

schlicht;
Xetog:

adject.,

Slahan.

unt. Sliupan.
unt.

saislepun (saizlepun Cor.

SUujian.

schlicht,

eben,

15, 6), sle-

1,

Mth. 8, 24. 9, 24.


Thess. 1, 5, 6. 7. 10;

y.ud-ivitv:

39.

5,

II, 12.

loh.

u((v7ivovv:

entschlafen, einschlafen,

23;

8,

Thess.

xiy.oif.ificd'ui:

1,

13.

4,

15.
dass.,

15,

11, 30.

13, 11;
*

y.oi^tad^ai: loh. 11,

11.

Cor.

18. 20.

6.

yoi/iirj(jig

iSIindail

tov vnvov: loh. 11, 13.

(ahd. sUntan,

slinden, nhd. schlin-

holl.

gen, Schlund; Gr. II, 35), conj. I,


dun , slundans, schlingen.

Fra-slindan,

verschlingen,

stand, slun-

xaTunlvtiv:

Cor. 2,

5, 4.

Sliuf an
dern),

sUdan, engl, slide, nhd. schleuslaup, slupun, slupans, gleiten.

(agls.

conj.

I,

conj. II, aus dem Gleise bringen,


ngstigen ; im Passivum verzweifeln, t^anoQtta&ut

Af-slauJ>jan,

Cor. 2, 4, 8; ungewiss sein, uTtoQiiad-ui:


4, 20.

Af-slaul>nan,
d-ttf^iia&at:

iSlilipan

conj. III,

Mc.

ausser sich sein, staunen,

27.

1,

Gal.

10.

24;

inf.

als subst.,

Luc. 4, 36.

d-fiag:

fem., das Schlachten, ccfayi]:

engl.

lat.

Sleps, masc. Schlaf, vnvog: Luc. 9, 32. Rom.

slok, slohun, slahans, schla-

1) abschlagen, abhauen, ufaiQHv:


Mc. 14, 47; 2) tdten, a7ioy.Ttiniv: Mc. 12,
5. Luc. 20, 14. Eph. 2, 16.

Sla- hals,

loh. 11,

Ga-slepan,
1,

Af-sIaJian,

masc.

14.

1.

gen, TVTiTeiv. Mc. 15, 19. Luc. 18, 13. Cor. 1,


S, 12; Tiatiiv: Mth. 26, 68. Mc. 14, 47. loh. 18,
10; SiQiiv: loh. 18, 23. Cor. 2, 11, 20; lofam
slahan, s. unt. Lofa.

Slahs,

Luc.

slean, alts., ahd. slahan,


schw. sl, dn. slaae, holl.

schlagen;

Rchth. 1035), conj.

Bopp

(saizlep

Ana-slepan,

agls.

engl, slay

sla,

slaen,

Luc. 8, 27.

sopire,
suedian;
84. Rchth. 1037),
11. saisleip Luc.

alts.

vnvog;

xty.oif.u]a9^ur.

ixwv: Mth. 8, 31; uinriov:


Cor. 1, 10, 20. 21.

slepa

altfr.

dn. sove,

gr.

pans, schlafen,
Mc. 4, 27. 38.

vnoiSifuiog: Mc.

Eph. C, 15.

9.

slapan,

agls.

conj. I, saislep

8, 23),

adject., geschuht,

(alts.,

sleep, holl. slaepen, nhd. schlafen; vgl. altn. sofa,

15, 22.

4.

Sleidjai), adject., schdlich, gefhr-

(plur.

Ga-sleif>jan, conj. II, schaden, beschdigen, ^t;UtoSv: Mc. 8, 36. Luc. 9, 25. Cor. 2, 7, 9.

^xid^ijg: Col. 3, 11.

Mc. 1,

neutr. (?),

Luc. 10,

fem.,

xulinog: Mth. 8, 28. Tim. 2, 3, 1.


Sleipei, fem., Gefahr, y.irvvog: Rom. 8, 35.

conj. II(, zerreissen (neutr.), a/J-

scuoh, engl. sAoe, altfr., schw. , dn. sko , holl.


scoe, nhd. schuh; Gr. III, 450. Gf. VI, 418.
Bchth. 1032),
masc. oder skoh neutr.,
Schuh,

6,

iPileilia (alt.^. sHlhi; Schm. Gloss. Hei. 99),


Schaden, Strafe, t)]f.ila: Phlpp. 3, 7. 8.

Mth. 27, 51.

(altn.

schwei-

sein,

still

still,

lich,

Dis-skritnan,

iSkohS

03.

L,tadui:

conj. II,

Mc. 9, 34.

Luc. 19, 40; slavand,


Tim. 1, 2, 2.
part.
'i'jQffiog:
Ana-slavan, still werden, navta&ur. Luc. 8, 24.
Ga-slavan, schweigen, atWTzv: Mc. 4, 39.

altfr.

skreda, engl, shred, scinved. skriitn, dn. skrader,


nhd. schroten; Rchth. 1033), conj. I, skrait, skri-

(ngls. slavian),

gen, aiumr:

(altn.

ahd. sliofan

sleppa, agls. slipan,

engl, slip

nhd. schlpfen;

alts.

slopian,

schw. slippa , dn. slippe,

Gr. II, 18),

con.

I,

slaup,

slu-

pun, slupans, schlpfen, evSvvetv: Tim. 2, 3,


Uf- sliupan, einschlpfen, nagetgyiad-ai: Gal.
4;

vnooTik'kitv euvrv:

Innuf- sliupan,
Gal. 2, 4.

Gal. 2,

hineinschlpfen,

6.
2,

12.

naQttgi^x^a&at:

SMAIRfR

Af.slaapjan,
iSniclirTir

smUir, agis. smere, smijrian,

(altn.

engl,

iSlliakka

5,

alts.,

Cor.

geringste, fA;f/(7T0?:

j^marna

Smuhfr;

(vgl.

1,

10,

Koth, oxvuXov: Phipp. 3,

*jSllieitail
xan,

(altn.

II,

ahd., schw.,

Gr.

III,

fem., Mist,

Thess.

jSmi^a

dass.

loh.

9,

bereiten,

Tiov:

(Gr. III, 446), masc, Kleid, Mantel, tfiaMth. 9, 16. Luc 5, 36.

iSnaivS

('Itn.

snior, alts., ahd. sneo,

agls.

Schnee; gr. j'u^; lat. Ktlr, nivis; Gr. II, 45.


388), masc, Schnee, /(wv: Mc. 9, 3.

iSnan, s. unt.
*Snarpjail

(ahd.

snirfan,

holl.

snerpen,

nhd.

At-snarpjan,

iSnei^an
snidan,

(altn.

altfr.

sneida,

siiitha,

alts.,

Col. 2, 21.

agls.

sniSan,

ahd.

snia, schw. snidtt, dn. statte,

snyden, nhd. schneiden; Gr. II, 15. Rchth.


1039), conj. I, s?iaif, snipun, anipans, 1) schneiden; 2) rnten, d-iQtXtiv: Mth. 6, 26. Luc 19,
21. Cor. 2, 9, 6. Gal. 6, 7. 8. 9.

holl.

(altn.

snotr,

vorher thun oder neh-

agls.

snuter;

Gr. II,

49),

aofg: Luc. 10, 21. Cor.

1,

17.

1,

Cor.

aocfia:

19.

(altn. snara, ahd. snuor , snaraha, engl.


schw. snre, dn. snor, nhd. schnre; Gr.
II, 42), fem., 1) Schnur, Strick; 2) geflochtner

snare

Korb,

auqyui)]-.

Cor. 2,

j^nqilS masc, Magen,


23.

h.

11, 33.
oTOfiu/og:

iUnqoil (vgl. Supon), conj.


Ga-suqon, dass., u^tviiv:

j)n]>jan (Supjon;

jSnlJa
Saale,

Tim. 1,

5,

1.

engl,

schmeicheln, y.vri&itv:

dass., d^iyyuvuv.

9,

iSnorJo

'*'

schnarpeii), conj. 11, nagen.

Rom.

(f&uviiv:

19.

1,

III,

Snivan.

frher anlangen,

Snutrei, fem., Klugheit, Weisheit,

snaw,

engl, snote, schw. snij, dn. sne, holl. sneeuw, nhd.

Thess. 1, 4, 15.

adject., klug, weise,

Myrrhe; mip smyrna,

Inag^a

kom-

Tim. 1, 5, 24;

nQodytii':

1, 18.

y.uTtQyi^ia&ui:

Mc. 15, 23.

(fjisnivanfaur), eher wohin

PhIpp. 3, 16.

iSuntrS
I,

(gr. Of.ivQQOv'), neutr.,

iafivQio/.iti'og:

landen, nQogoQfii^tad-un

men, 7iQoXu/.tviiv: Mc 14, 8. Cor. 1, 11,


21; faura faursnivan, dass., nQoytn': Tim. 1,

10.

Cor. 2, 7,

jSmjTn

II,

Mc. 6,
eiliger,

I,

Faur-snivan, zuvorkommen,

altfr.

4, 14.

2,

6, 53.

31.

6.

Aiza>snii|ia, Erzschmied, yuly.ivg: Tim. 2,

1,

eilen,

16.

Ga-snivan,

11.

9,

conj.

conj.

men, zuvorkommen,

smeth engl. swiM , dn. , schw. smed, holl. s!z(/,


nhd. Schmied; Gr. II, 46. Rchth. 1037), masc,
Schmied.

Ga-smifion,

II,

conj.

(altn.

q&ntv:
loh.

smidr, ahd. smid, agIs. smiif,

(altn.

Snivan),

zuvorkommen, q.&dveiv: Cor.

Faurbi- snivan

smait, smituii,

beschmieren, intyqlitv:

Ga-smeitan,

1, 2,

Mc

smita, engl, smeeth, smut, smutch, schw.


dn. smilte, holl. smetten, nhd. schmeissen;

Bi-smeitan,

(vgl.

Duat-snivan, ankommen,

smita, agIs. smitan, ahd. smei-

],

Cor.

snua, alts. sniumo, agls. snude,


snau, snevun (sniuun Mc. 6,
53), snivans, 1) gehn, fortgehn, rnfiiv: loh. 15,
16. Cor. 1,9, 25; 2) zuvorkommen, <fd-vnv:

sneome)

8.

Gr. II, 14. chth. 1038), conj.


smitans , schmieren.

10.

14.

j^nivail

altfr.

smeta

,57),

10,

cnovuioTiQwg: PhIpp. 2, 28.

9.

1.5,

Gr.

^nv.

schlachten,

Ich.

7.

Ga - sniumjan

ai/.ov:

der kleinste,

superl, smalists,

adject. klein,

30.

Sniumundo, adverb., eilig, fuju anovdijg:


25. Luc 1, 39; compar. sniumundos,

dn., holl. smal, engl, small, nhd. schmal;

611),

27.

anivLuc. 2, 16. J9, 5. 6; OTiovd'uliiv: Thess. 1,


2, 17. Tim. 2, 4, 9.

agms.

unt.

smtir, agIs. smael,

(altn.

jilU(lIS

s.

aufschneiden,

23.

t)fir:

Mth. 7, 16. Mc. 11, 13. Luc. 6, 44.

Smakka-foagms,

15,

iSllininjan

376), masc, Feige,

(Gr- III,

Luc

alts.

smear, schw.,
dn. smr, hol!, umeer nhd. schmeer schmieren;
Gr. II, 57. III, 463. Rchth. 1038), neutr., Fett,
nixriQ: Rom. II, 17.

gnier, ahd. sinero, altfr. smere,

165

Uf-sneifian,

conj. II, abstreifen; afslaupjan sis,


medialer Bedeutung, Tii/.via'Jtu: Col. 3, 9.

iu

SUMS.

(ahd.

sola,

nhd. sohle;

wrzen.

Col. 4, 6.

soothe)

conj.

,,

Tim. 2, 4,

engl,
lat.

IF,

sole,

solea;

3.

schw.

11,
h.

kitzeln,

I.

dn.

sula,

Gr. III,

405.

VI, 185), fem., Sohle, aavdXior: Mc. 6,

Gf.

9.

Ga-suljan, conj. II, grnden, d-iftihoiv. Mth.


25. Luc 6, 48. Eph. 3, 18.

7,

iSnilir (altn. sutnr, agls., ahd., alts., altfr. tum,


Gr. II,
engl, some, schw. somliga, dn. somme;

SUNDRO

166
55.

Gf. VI,

4.

111,

I) irgend einer,

1055),

Bchth.

44.

einiger, Ttg:

9,

3Ith.

adject.,

27, 47.

3.

38. 11, 5.
Mc. 2, 6. 5, 25. 7, 2. S, 3. 9,
8. 12, 13. 14, 43. 47. 51. 57. 65. 15, 21. 35.
46.
49.
27.
7. 19. 27.
41.
36.
9,
2.
8,
Luc. 6, 2. 7,
I.

49. 57. 10, 25. 14, 15. 16. 15, 8. 11. 16, 1. 19. 20.
17, 12. 18, 2. 9. 18. 35. loh. 6, 64. 7, 12. 25.

44. 9, 16. 40. 11, 1. 37. 12, 20. Rom. II, 14.
17. Cor. 1, 9, 22. 15, 6. 12. 34. 35. siibscr.
Cor. 2, 3, 1. 10, 2. Gal. 1, 7. 2, 12. Tliess. 2,
3, 11. Tim. 1, 1, 3. 6. 19. 4, 1. 5, 24. 6,
Skeir. III,
10. Tim. 2, 2, 18. 20. Tit. 1, 12.
a; iTg: Mc. 14, 43. Luc. (9, 8.) 15, 15. 26.
20, 1; 6i sutnuta , einigermassen , zum Tlieil, uno
ILUQOvg: Rom. 11, 25. h. 1. Cor. 2, I, 14, 2,
5; 2) in Eintheilungsstzen (oft mit angehngtem

s. d.) a) doppelt
sums
sumsuli, der eine
der andere, o /t<fV
o i, og fitv
og dt: Mc 12,
Cor. 1, 7, 7. 11, 21.
5. Rom. 9, 21. (14, 5.)

uh,

Cor. 2, 2, 16. Phlpp. 1, 16.


Skeir. VI, d ; sums
sumsuh

UXXog:

o da

o fitv

o dt

h.

sumsuli

Eph.
12,

6 dt:

(Cor.

Tim.

1.

20.

2, 2,

4, 11

suinsuh,

uXXog

10); tJ?
rig: Phlpp.
Xlog: loh. 9, 16. Skeir. VI, d; rlg
1, 15. Luc. 9, 7. 8; b) mit einem andern Eintheilnngswort anpar
sums, uXXog
ukXog: Mc. 8,
28. Luc. 9, 19; sumsuh
aiipa?; 6 f.tfv
lXog:
loh. 9,

9.

1,

anpar sum,

sum anpar sum

anpar,
managai
noXkol
nonol
46;

7nanagai sumaih
noXXol
sums,
safrumista anpai

14, 20;

19,
Theilungswort im
20;
Mth.
Uot:
29;
67;
loh. 7,

dt

12; sum
uV.o: Mc.

o /liv

4, 4.

o fiiv

Luc. 8,

5.

6.

7;
tit^ov

tTiQov

tTiQOv:

auinaih,

7;

21

uX).ot: loh. 10, 20.

Ttvtii loh. 11,

uXXoi

sumai/i,

uXXoi

loh. 7, 40. 4

UQiTOg

txiQog:

iTtQog:

ti'TiQog

ot noXXoi:

og fih,

Rom. 14,

adverb.

30.

1,

Gal.

Cor. 2, 2,

Soman,

einst,

(altn.

iy.

einmal,

/.itQovg:

sunUra,

dar, ahd. suntar,

altfr.,

18.

16.

Satze fehlt:

20,
oder im zweiten:

dt:

2.

bald

suman suman:

ix fttQOvg

ot

17;

Eph. 2,

23.

suman (sumanuK)

iSnndrO

Luc.
Luc.

ersten

loh. 12,

das

c)

{TtQog

o TiQiTog

a).}.o

5.

3.

nort:
5, 8;

bald, theils

Cor.

1,

Skeir. VI,
agls.

Rom.
suman

13, 9;

11,

theils,

suman

alts.

engl, sunder, schw.

sun-

sndra,

Sender, sondre, hol), ztinder, nhd. sonder,


sondern; Gf. VI, 48. Rchth. 1056), adverb., einzeln, besonders, xarufivug: Mc. 4, 10. Luc. 9,
18; xur tiav: Mc. 4, 34. 7, 33. 9, 2. 28.
Luc. 9, 10. 10, 23. Gal 2, 2; }iu: Cor. 1,
12. II

dn.

SUN US.
Sunis

sannr,

(altn.

so*,

agls.

sone, ahd. sunnis, sona, engl,

soth,

alts.

altfr.

schw. sann,

sooth,

dan. sand, nhd. shne, vershnen; Gf. VI,


Rchth. 1040. vgl. 1006), adject., wahr.

Suiya,

3.

Sunjaba,
Sui\ja,
12,

241.

adverb., wahrhaftig, Xr^d-wg: Luc. 9, 27.

17,

loh.

zu

s.

d.

St.

adverb., dass.

Thess. 1, 2, 13.
uX-ijS-iia:
Mc. 5, 33.
20, 21. loh. 8, 32.

Wahrheit,

fem.,

Luc. 4, 25.
14, 6. 17. 15,

32.

14.

26. 16, 7. 13. 17,


10, 41.
17. 18, 37. 38. Rom. 9, 1. 15, 8. Cor. 1, 5,
8. 13, 6. Cor. 2, 4, 2. 6, 7. 7, 14. 11, 10.
12, 6. 13, 8. Gal. 2, 5. 14. 3, 1. 5, 7.
Eph. 1, 13. 4, 21. 24. 25. 5, 9. 6, 14. Phlpp.
1, 18. Col. 1, 6. Tim. 1, 2, 4. 7. 3, 15. 4,
3. 6, 5. Tim. 2, 2, 15. 18. 25. 3, 7. 8. 4,
4. Skeir.

I,

ulrj^tg: loh. 8, 14. 17.

b. d. VIII, c;

10, 41; oawTijg: Luc. 1, 75; sunja gateikan,


Wahrheit sagen, wahrhaftig sein, uXtjd-tviiv
Gal. 4, 16; sutija taujan, dass., Eph. 4, 15;
6i sunjai, in Wahrheit, wahrhaftig, uX7]&ig:
Mth. 20, 73. 27, ^4. Mc. 14, 70. 15, 39.
loh. 6, 14. 55. 7, 26. 40.
8, 31. 17, 8;
dXij&tg: Tim. 1, 6, 7; oVrw?: Mc. 11, 32.
Cor. 1, 14, 25. Tim. 1, 5, 3. 5. 16.
Sunjai -frifias, s. nnt. Fripon.
Sunjems, adject., wahr, wahrhaft, uXrjd^t'ig: Mc. 12,
14, loh. 7, 18. 8, 13. 16. 26. Cor. 2, 6, 8.
Phlpp. 4, 8, Tit. 1, 13. Neh. 7, 2; uXijd-ivg:
Luc. 16, 11. loh. 6, 32. 7, 28. 15, 1. Skeir.

VI, b; uyu6g:

Sun Jon,

II,

conj.

rechtfertigen,

Ga-sunjon,

loh, 7,

12.

sunjon

rechtfertigen;

vmoXoyiTa&ai

Cor. 2,

rechtfertigen, dixatovv:

Sunjons, fem.,
7,11. Phlpp.

sunna, aunno, ctgis.


sun , hoU. zon,
Gf, VI, 240. Rchth.

alts.

engl,

1056), masc, Sonne, riXwg: Mc. 4,


fem.,

sich

1, 17. Tim. 2, 4, 16.

sunne, altfr. sunne, sonna,


nhd. sonne; Gr. III, 349.

Sunno,

silc,

12, 19.
Luc. 7, 35.

Rechtfertigung, unoXoyla: Cor. 2,

iSlIIIIia. (ahn., ahd. sunna,

dass.,

Eph. 4, 26. Neh. 7,

l^nilllS (ahn. sonr,


engl.,

c.

syndrian,

Mth.

5,

45.

G.

16,

Luc, 4,

2.

40.

3.

agls., aUs.

ahd.,

altfr.

sunu,

schw. son, dn. sem, holl. zoon, nhd. sahn;

Gf. VI, 59. Rchth. 1056), masc,


Mth. 5, 45. 8, 12. 20. 29. 9, 15.
10, 37. 27, 9. Mc 1, 1. 11. 2, 19. 28. 3, 11.
17, 6, 3. 8, 31. 9, 7. 9. 12. 17. 31. 10, 33.
35. 46, 12, 6. 35. 37. 13, 20. 14, 41. 61. 62.

Gr. III,

320.

Sohn, ii6g:

Luc

1, 13. 16. 31. 32. 35. 36. 57. 2, 7. 3, 2.


22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.
34. 35. 36. 37. 38. 4, 3. 9. 22. 41. 5. 10, 24.

SNS
6,

12. 34. S, 28. 9, 20. 22. 26.


15, 11. 13. 24. 16, 8. 17, 22.

22. 35. 7,

5.

10,

35. 38.

6.

24. 18, 8, 31. 38. 39. 19, 9. 10. 20, 13. 34.
36. 41. 44. loh. 5, 22. 23. 6, 27. 53. 62. 8,
28.
31.

Cor.

22.
Col.

9, 39. 10, 30. 11, 4. 27. 12, 23. 34. 13,


Rom. 8, 3. 9, 9. 26. 27. Cor. 1, 15, 28.
2, 3, 7. 13. 6, 18. Gal. 2, 20. 4, 4. 6,
30. Eph. 1, 6. 2, 2. 3, 5. 4, 13. 5, 6.
1, 13. 3, 6. Thess. 1, 5, 5. Esdr. 2, 9.

10. 11. 12. 13. 14. 15.

16.

17.

20.

18.

19.

22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30.

31.

34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.

Neh.

Skeir. III,
s.

jSimiS

c.

IV, d. V, a.

Deds; sunive

unt.

(agls.

89. 590),

Mth. 8,

c.

sibja,

VI, b
s.

unt.

21.

32. 33.
18.

6,

sunive gadeds,

Sts.

26, 74.

27, 48.

Mc. 1, 10. (12.)


2, 2. 8. 12. 4,
Luc. 5,
13. 39. 6, 49. 8, 33. 17, 7. loh. 13, 30. 18,
27; ivd^vg: Mc. l, 12. 28. loh. 13, 32; i'iuvrijg: Phipp. 2, 23; Ttu^u/^Tj/nu: Luc. 1, 64. S,
44. 47. 55. 18, 43. 19, 11; utjo fiig: Luc. 14,
18; iv ut6/h(i): Cor. 1, 15, 52; Iffunu^: Cor. 1,
15, 6; 2) zugleich, uixa: Thess. 1, 4, 17.
3.

15. 16. 17. 29.

Suns-ei,
44.

5,

13. 42. 6, 27.

2.

conjunct., sobald als, da, lug:

19, 41.

Bi-sunjane,

loh.

Luc.

11, 20. 29. 32. 33.


in der Nhe,

1,

172),

(ahd, sofon;

conj. 11,

Ga-supon,

lat.

ty-

Suqon; Gf. VI,


uQTvetv: Mc. 9, 50.

sapere;

wrzen,

dass., Luc.

iSj^aiina, nom.
iSntiS (altn. safr,

agls.,

Sozi, engl, sioeet, schw.

altfr.
siJt,

neutr.,

swet,

alts. suoti,

8, 3.

ahd.

dn. fsed, holl. zoet, nhd.

Unruhe, Aufruhr,

uy-aradTuala:

!lpai...$

s.

unt. Speivan.

'kTioQ-.

(vox

lat.)

masc, Spher, anixov-

Mc. 6, 27.

jpanrdjSi (Sprauds

Cor. 1, 9, 24; ahd. spurt,


spor, agls. spor, spyrd, alts. spuri
.,
spurnan, nhd. spur; Gr. II, 57. III, 396. Gf. VI,
357), fem. anom. , Stadium, aradiov: loh. 6, 19.
11, 18. Cor. 1, 9, 24.

spar,

altn.

sparrow

agls. upearta,
dn. spurve,
,
302. Gf. VI, 360),
Mth. 10, 29. 31.
,

schw. sparv

Gr.

ifjriQ;

III,

Sperling, OTqovd^lov:

spids Tim. 1 , 4 ,
iSpecl.S (speids Mth. 27, 64
ahd. spl, schw. spd, dn. spad, holl. spade,
nhd. spt; Gf VI, 326), adject., spt; comp, speder sptere, letzte, l'ayaTog: Mth. 27, 64;
diza
superl. spedisla (spedumists Mc. 12, 22), dass.,
Mc. 12, 6. 22. loh. 0, 40. 44. 7, 37. 11, 24. 12,
48.
Cor. 1, 4, 9. 15, 8. 52. Tim. 2, 3, 1;
voTiQog: Luc. 20, 32. Tim. 1, 4, 1.
;

Speivan
alts.

(Spevan Mc.
spiuuan,

schw. spy,

spetc,

gr.

i/LinTvetv:

Mth. 26, 67.

Gal. 4,

spya, agls. spi-

ahd. spiican, engl.


holl.

-ipvxTtiv;

I,

nxvuv: Mc.

altn.

spia,

spye,

1) speien,

And -speivan,

33;

7,

altfr.

dn.

speien; lat. spuere,


Rchth. 1041),
conj.

7,

spute en

Gf

nhd.
364.

VI,

spaio , spivun , spivans,


33. 8, 23; 2) anspeien,
Mc. 10, 34. 14, 65.

ausspeien,

verwerfen,

inTirvuv.

14.

Bi- speivan,

anspeien,

Mc. 15,

ifmiiitv.

19.

Luc. 18, 32.

Ga-speivan,
(altn.

mveiv,

speien,

Spai - skuldrs

s.

3,

9,

loh.

6.

unt. Skuldrs.

spialld;

vgl.

fem.,

Spill),

Schreibtafel, nivay.liov. Luc. 1,

Tafel,

63; nXu'^: Cor. 2,

3.

Spill
spei,

(altn.

engl,

spell,

spell;

spilla
vgl.

agls.

spell,

ahd.

alts.,

Gf

nhd. spellen, spiel;

333), neutr.. Sage, fwd-og: Tim. 1, 1,


Tim. 2, 4, 4. Tit. 1, 14.

4.

VI,

4,

7.

I, d.

Spillon, conj. II, verkndigen, erzhlen, niytta&ur.


Mc. 5, 16. 9, 9; hfftquv: Neh. 6, 19; ivuyyiWCiad-ai: Luc. 2, 10. Rom. 10, 15.

Ga-spillon, verkndigen, SiuyyiXkuv: Luc.


I>iul> -

spillon ,

Luc. 3,

18.

Gutes verkndigen,
8, 1. s. zu d. St.

Us-spillon, verkndigen,
diriyua&ut:

Cor. 2, 6, 5.

Spailtlllatur

masc,

ahd. sparo

spSrr,

(^Itn.

engl,

Spilla, masc. Verkndiger: Skeir.

Sovadrvu: Luc.

sss; gx.in'vg; Gf. VI, 311. Rchth. 1061), adject,


comp, suliza, 1) sss; 2) mild, ertrglich, uvixxog:
Mth. 11, 24. Mc. 6, 11. Luc. 10, 12. 14; ijov/jog:
Tim. 1, 2, 2, iniitXTig: Tim. 1, 3, 3.

Un-suti,

vgl.

14, 34.

propr. fem.,

speara

167

nhd. Sperling; gr.

iipilda

adverb., umher,

yvg: Mc. 1, 38. h. 1.; y.vxlw: Mc. 3, 34. 6,


6. Luc. 9, 12. Neh. 5, 17. ', 16; pata bisunJane land, die Umgegend, niQi'ycoQog: Luc. 4, 37.

iSnpOIl

Sparva

van,

suna, engl. soo?i, nhd. schon; Gr. III,


adverb., 1) sogleich, alsbald, li'&twg:

18. 20. 21. 29. 30. 31. 42. 43.

5.

SPRAUDS.

xijQvaaeiv:

9, 60.

ivayyihXtiv:

Luc

S,

39;

Luc. 9, 10.

Unus-spilloI>s, part. praet., unaussprechlich, dytxdn'jyriTog: Cor. 2, 9, 15; * ve'^egevvijTog: Rom.


11, 33.

Spinnan

(altn. spinja, agls., ahd. spinnan, engl.


spin, schw. spinnti, dn. spinde, holL, nhd. spinnen; Gr. II, 34. Gf VI, 345), conj. 1, spann,
spunnun, spunnans, spinnen, vi^-uv: Mth. 6, 28.

SpraildS,

s.

Spaurds.

SPRAUTO

168

SprantO

(Gr. II, 21), ailverb., schnell, tu/v:


Mc. 9, 30. loh. 11, 29; rayjiog:
l.uc. 11, 21. 15, 22. 16, 6. loh. II, 31. Gal. 1,
6.
Pblpp. 2, 24. Thess. 2, 2, 2. Tim. 1, 5,
22. Tim. 2, 4, 9; t/jov, loh. 13, 27. Tim. 1,

lyu: Luc. 18, 8.


SpjTCida (vox gr.), masc, Korb,
14;

8.*

Mc.

8,

ahd. stap,

agls. staf,

^alUi. stafr,

schw., hell, slaf,

alts.,

engl, staff,

dii.

altfr. stef,

nhd.

stav,

Stab; Or. H, 51. Rchth. 1046), masc, Einzelheit,


Element, oxoi/uov: Gal. 4, 3. 9. Col. 2, 20.

I<ag:g'an,

s.

unt. Stiggan.

lfa{>S (SlaJs Luc. 14, 22;

altn. slapr, agls. siede,

deh), 1) Ort,

Stelle,

zonog:

Mc.

35. 45.

1,

15,

Luc. 4, 17. 37. 42. 6, 17. 9, 10.


1.
14, 9. 10. 19, 5. loh. 10, 40. II,
Rom. 9, 26. Cor. 2, 2,
6. 30. 14, 2. 18, 2.
14. Thess. 2, 3, 16. Tim. 1, 2, 8; 2) Raum,
Platz, Tnog: Luc. 2, 7. 14, 22; stap giban, Raum
geben, ronov SiSvut: Rom. 12, 19. Eph. 4, 27;
4) Ufer,
3) Herberge, y.aTl.vi.ia: Luc. 2, 7;
Gestade, yT]-. Mc. 4, 1. Luc. 5, Z; jahm stadis,
jenseits, an das jenseitige Ufer, i'ig rb mQuv: Mc.

16,
12. 10,

22.

IIuiisla>staI)S, Opfertisch, dvaiuati'iQiov.


23. Luc. 1,11. Cor. 1, 10, 18.

IVIota-sta|>s, Zollsttte, nloiiov

Lnkarua - stapa masc,


,

Anda

Mth. 5,

!ltairilO

ariiQu:

|ttaifaill1S 9
I,

16.

1,

alts.

sterro,

stern; gr. uari]Q,


Rchth. 1048), fem.,

III,

THQOg,

(gr.

10,

nhd.

392.
Mc. 13, 25.

Stern, ucni'iQ:

SfairO

steorra,

agls.

ster ,

holl.

Gr.

loh.

stera, engl, star^ schw. stjerna,

altfr.

Stella;

Xtd-l^nv:

11, 25.

stiema,

(altn.

dn. stjerne,
lat.

steinigen,

II,

lat.

sterilis),

Luc. 1,

fem., die

36.

7.

nora. propr. masc.

Gal.

Un-

4, 27.

2Ti(j.avt](

Cor.

16, 15.

itak!S, s. unt. Slikan.


* |ltaldail (ahd. gastaldis,
staistald, staistaldun

And-staldan,

agls. gesteald),

staldans

zueignen,

der Sache und

dat.

Cor. 2,

yiTv:

Tim. 1,

I,

conj.

I,

eignen, besitzen.

Ga - staldan

9,

der Pers.,

Gal.

10.

Leuchter, )iV/j'iu: Mth.

4, 21. Luc. 8, 16.


- sta|>jis , masc, Widersacher,

iStaig'a,

s.

iStainS

(altn.

altfr.

vTiy.ii/.uiog:

unt.

Cor.

1,

16, 9. Phipp.

Steigan.
Bteinr,

schw.

Gr.

sten

dn.

slan,

engl,

holl.

steen

stone,
,

ahd.,

III,

Mc

Vaihsta-stains, Eckstein, ywviuTog (sc


Eph. 2, 20.

nuQiXitv:

5;

1, 9, 20.

7, 28.

Darreichung ,
neutr. ,
,
Eph. 4, 16. Phlpp. 1, 19.
adject.,

trachtend,

habschtig,

3,

1,7.

8.

Tit.

in(/OQriyia

nach unrechtem Besitz


Tim. 1,

uiaxQoy.iQrjg:

stamr, ahd. slainalon, alts. stamm,


stamer, engl, stummer, schw. stamma, da.
Slam, hnll. stamelen, nhd. stammeln; Gr. II, 30),
adject., stammelnd, /.toyiXXog: Mc. 7, 32.
(altn.

agls.

Iltandau
agls.

378. Rchth. 1047), masc.


Stein, ).log: Mth. 27, 60.
5, 5. 12, 10.
15, 46. 16, 3. 4. Luc 3, 8. 4, 3. 11. 19, 40
44. 20, 17. 18. loh. 8, 59. 10, 31. II, 38. 39.
41. Rom. 9, 32. 33. Cor. 2, 3, 7; Trerp: Mth.
7, 24. 25. 27, 51. 00. Mc 15, 46. Luc. 6, 48.
8, 6. 13; daher auch als Nomen propr. fr Petrus
Skeir. Vll, a; slainatn vairpan , steinigen, Xid-ooXiXv: Mc. 12, 4; stainam afvairpan, dass.,
li^un-. loh. 11, 8; xuxuXi^i^itv. Luc. 20, 6.
stein;

3,

mit

IniyoQT)-

erwerben, besitzen, y.tQSaiviiv:


Luc. 18, 12.
h. 1.; xTa&ui:
Thess. 1, 4, 4. Neh. 5, 16; l'/tiv: Cor. 1,
Cor.

StailllllS
uirity.og:

setzen,

Besitz

in

accus,

4.

Aglaitga-stalds,

Luc. 5, 27.

Mc

Luc. IS, 3;
1, 28.

conj.

Cor. 2,

33.

And - stald

15.

Cor. 2,

US-ivog:

6.

4, 35.

5,

steinern,

adject.,

Stainjan,

fruchtbare,

ahd. stat, altfr. s/ed, engl, slead, alts., schw., holl.


stad. dn. sted, nhd. statt; lat. statin; vgl. 7dnn; Gr. 11, 51. Rchth. 1045), ma.'^c. (plur. sla-

4,

3, 3.

ahd. sterno,

iStab.S

nhd.

Staineins,

32.
cjivq!:;:

Mc.

7:iTQ&rjg:

steinicht,

adject.,

16.

5.

\v

20.

alts.

Stainahs,

25.

Mth. 5,

3,

STANDAN.

Xid-ogy.

(altn. standa, stijpia, agls., ahd. stanstandan, stan, altfr. stonda, stan , engl.
stand, schw. sta, dn. staae, holl. staen, nhd. stehn;
gr. arT]vui, lat. stare; Gr. II, II. Rchth. 1051),
conj. I. anom., stop, stopun, stopans (?), 1) stehn,
laTuvai, aTrjy.itv, iarrui: Mth. 6, 5. 26, 73.
27, 11. 47. Mc 3, 31. 9, 1. 11, 5. 25. Luc. 1,

dan,

alts.

38. 8, 20. 9, 27. 18, 13.


12, 29. 18, 5. 16. 18. 25.
Rom. 14, 4. Cor. 1, 15, 1. 16, 13. Gal. 5, 1.
Eph. 6, II. 13. 14. Phlpp. 1, 27. 4, 1. Col. 3,
12. Thess. I, 3, 8. Tim. 2, 2, 19; aTUrivo.r.
Luc. 18, II. 19, 8; iqtoTuvui: Tim. 2, 4, 2;
nuQtaTvat: Luc. 1 , 19. loh. 18, 22; 2) besteII.

loh.

hen,

1. 2. 6, 8.
6, 22. 7, 37.

5,

7,

azu^vuf. Mc.

3, 24. 25.

STANDAN
And-standan,

widerstehen, widerstreben,

uvS-t-

axvai: Mtli. 5, 39. Rom. 9, 19. 13, 2. Gal. 2,


11. Eph. 6, 13. Tim. 2, 3, 8. 4, 15; uvriy.tiad-ai: Gal. 5, 17. Thess. 2, 2, 4. Tim. 1,
1, 10. Tim. 2, 2, 25. s. zu d. St.; am'kiyHv:

Rom. 10, 21.

19, 12.

loh.

Tit.

1,

9.

dabeistehen,

Af-standan,
Luc. 4,

Cor. 2,

2,4,

Cor.

.nttnui':

ablassen, aq^tarvui:

1) abstehen,

13.

12,

2;

8.
Tim. 2, 2, 19;
2) abfallen, u(ji'aTix-

a&ai: Luc. 8, 13. Tim. 1, 4,

Bi-standan, umherstehen,

169

Unga-stoI>aiiS, imstet; ungatlopan viaan, uotuCor.

Tiiv.

2) Ehescheidung; afstassais
Scheidebrief, tmoaTuaiov: Mth. 5, 31.

Us-stass

still

liokus,

Luc. 14, 14), Auferstehung, av-

(itslass

Mc. 12, 18. 23. Luc. 2, 34. 14, 14.


20, 27. 33. 35. 36. loh. 11, 24. 25. Cor. 1,
15, 12, 13. 21. Phlpp. 3, 10. Tim. 2, 2, 18;

aiuaic:

Phlpp. 3,

i'^uvGTuaig:

niQucTviAi:

OTuaiu:

loh.

11.

Gal. 5, 20.

11,

Faur-stasseis, masc. , Vorsteher, nqoiTixtvoq:


Thess. 1, 5,

1)

11.

Tvis-stass, Trennung, Zwist, Aufstand, di/o-

1.

42; umringen, niqr/.vy.Xovv: Luc. 19, 43.

Ga-standan,

Ga-stoI>anan, conj. II (?), feststellen, laruvar.


Rom. 14, 4. s. zu d. St.
Af-stass (DRA. 453), fem., 1) das Abstehen,
Abtreten;

zugegen sein, nuQiazuvai: Mc. 14, 47. 70. 15, 35. 39; icf.ioTuvat:
Luc. 2, 38. 4, 39. 20, 1.

At-Standan,

STAUA.

stehen, stehen bleiben, lar-

Mc. 10, 49. Luc. 6,' 8. 17. 7, 14. 8, 44.


17, 12. Rom. 11, 20; aTu9Tp'at: Mc. 3, 26.
Luc. 18, 40; 2) bleiben, verharren, laTvat:
loh. 8, 44. Cor. 2, 1, 24; (jTr,xHv: Thess. 1,
3, 8; filvitv: Luc. 1, 56. loh. 8, 31. Cor. 1,
7, 24. Tira. 1, 2, 15; tufuvtiv: Gal. 2, 5;
Luc. 2, 43; 3) bestehen, CTud-T}vTiOfiti'ttv.
vat: Cor. 2, 13, 1; 4) wieder hergestellt sein,
noxaOiaTua&ai: Luc. 6, 10; aflra gaslandan,
dass., Mc. 3,5.
vur.

12.

Ana-stodjan,
ytaSui
inscr.

IV,

conj.

II,

anheben, anfangen,

b.

Du-stodjan,
Cor. 2

dass.,

inscr.

Luc. 14, 30.


vorher anfan-

aQXtad^ar.

faura dustodjan

gen, nqotvQ/taQ^ui: Cor. 2, 8,

Ana - stodeins

fem., Anfang,^)/);

19.

loh. 8, 25.

Col. 1,

18.

Skeir.

I,

6.

Mc.

1, 1. 10,
Phlpp. 4, 15.
b. c; uuuq/i'j: Cor. 1, 15,

13,

6.

hQ-

Gal. 3 , 3 ; Mc. inscr. Luc. inscr. Eph.


Thess. 2 , inscr. Tit. inscr. Skeir. II , a.
:

s.

zu

d. St.

16, 15; fram anastodeinai iiivis, von


Anbeginn der Welt, un uuvog: Luc. 1, 70.
20. 23.

In-standan,

1) stehen bleiben,

avvai: Tim. 2, 4, 2.
Thess. 2 , 2 ,
ivioTvui
:

Mifi-standan,
ai.rui:

bei

h.
2.

Jemand

anhalten,

t(fi-

2) bevorstehen,

1.;

h.

stehen,

c.

avvi-

dat.,

Luc. 9, 32.

Us-standan

(usia?idan

Luc. 8, 55. 10, 25),


uriazrai: Mth. 9,

sich erheben,

1)

aufstehen,

9.

Mc. 1, 35. 3, 26.

7, 24.

14, 57. 60.

Luc. 1, 39.
5, 25. 28. 8, 55. 9, 8.
20. 17, 19. loh. 11, 31.

9,

27.

29.

4,

16.

19.

10, 25.

10,
38.

1.

39.
18.

15,
Rom. 15, 12; 2) sich
erheben, aufbrechen, fieQ^tad-at: Mc. 6, 1.
11, 12; 3) auferstehen, uviotuvui: Mc. 8, 31.
9, 9. 10. 10, 34. 12, 23. 25. 16, 9. Luc. 9,
8. 19.
18, 33. loh. 11, 23. Thess. 1, 4, 14.
16; iyiiQtad^ai: Cor. 1, 15, 52.

Tvis-standan,

sich trennen von Jemand,


unoTaaiod^ui: Cor. 2, 2, 13.

dat.,

1) vor etwas stehen, dabei stenuQiOTvui: Mc. 14, 69. Luc. 19, 24;
Rom. 12,8.
2) vorstehen , nQoiaTuad-ui

hen,

unstattliaft

2.

h.

n.

1.

part. praet.,

uuschicklich

Wiederanfang:

Skeir. I,

d.

vom

aionog:

jtan<a (DRA. 748),

fem., 1) Gericht, x^taiQ:


Mth. 5, 21. 11, 22. 24. Mc. 6, 11. Luc. 10,
14. loh. 5, 22. 7, 24. 8, 16. 12, 31. 16, 8.
Thess. 2, 1, 5. Tim. 1, 5, 24. Skeir. I, a. V, c;
loh.

y.Qifia:

9,

Tim. 1, 3,

6;

39.

Rom.

11, 33.

1,

11, 29.

vor

Gericht

Cor.

du stauui gatiuhan,

fhren, y.aTuxQt'viiv: Mth. 27, 3; viljands mip pua


staua, &iXwv aot xQlvta&ai: Mth. 5, 40; 2) Rechtsstreit , TiQuy^iu: Cor. 1, 6, 1.

Staua

masc, Richter, xQarjg: Mth. 5, 25. Luc.


6. Tim. 2, 4, 8.

18,

2.

Anda-staua, Widersacher,
Staua -stols, s. unt. Stols.

aviity.og: Mth. 5, 25.

conj. II, praet. staui'da, richten, xqIvuv:


Luc. 6, 37. 7, 43. 19, 22. loh. 5, 22. 7, 24.
51. 8, 15. 16. 26. 50. 12, 47. 48. 18, 31.
Rom. 14, 3. 4. 5. 10. 13. Cor. 1, 4, 5. 5,
Skeir. V, b; SiuxQi3. 12. 13. 6, 1. 10, 29.

Stojan,
c.

Faura-standan,

Af^a-stof>ans,

Aftraana- stodeins,

1.

Platze gerckt,

Thess. 2,

3,

niv: Cor. 1, 11, 31.


dass., xqIvhv. Cor. 1, 5, 3. Cor. 2,
2, 1; * gastojans, part., uionos- Thess. 2, 3,

Ga- stojan,
2.

s.

zu d. St.

22

STARKJ/VN

170

Bi - stigqan ,

* iSItanrlljail

(altn. torka, storkna, agls. stearc,


schw. stark, dn. stark, engl, stark, starcli, nhil.
stark; Gr. 11, 6'2), conj. 11, vertrocknen (transit.).

|if

verdorren,

iijouiriad'af.

mirmil

(vgl.

61),

And - staurran
iStnntan
altfr.

nhd. starr,

steyta,

(;ltn.

steile,

alts.

Gr.

hoU. stooten, nhd. stossen;

Gr. I, S41. Rchth. 1049), conj. I, staistaut, stauMth. 5, 39;


tans, stossen, schlagen, jvttthv:
Qanl^ttv: Luc. 6, 29.

iStaSS s.
f^tciSATk

Standan.

unt.

(altn.,

altfr.

stiga,

agls.,

stigan,

alts.

holl.
111,

390. Rchth. 1049), conj. I, s/aigf, stigun, stigans,


steigen, hinaufgehen, uvuulrtiv: loh. 7, 14. 10, 1.

Sa-steigan,
loh.

hinein-,

hinabsteigen,

6, 24; xuTuaiveiv: Rom. 10,

{fiaivitv:
7.

hinansteigen, uvualvtiv: Mc. 3, 13.


Luc. 5, 19. 19, 4. loh. 6, 62. 7, 14. Rom. 10,
6. Eph. 4, 8. 9. 10; * hineinsteigen, ffiuiviiv:
loh. 6,17 (wo der Gothe gewiss mit Handschriften auch uvualviiv gelesen hat).

Us-steigan,

Ufar -steigan,
viiv:

Mc. 4,

Staiga,

fem.,

Luc. 3, 4;

bersteigen,

aufsteigen,

uvual-

7.

Pfad, oSg:
Luc. 14, 21.

Steig,

QVf.ir,:

Mc.

1,

3.

(altn.

*ltig:g:an
stuggans,

(s.

zu

d.

jStig'qan

agls.

Slaggan),

stefen,

conj.

I,

stagg, Btuggun,

ausstechen,

V^aiQHV.

Mth. 5, 29.

{stiggqan loh. 11, 9. 10. Rom. 9, 32;


sa'ngan ; Gr. II, 36), conj. I, stagq, stuggun,
stugquns, stossen, cv(j.Xkiiv: Luc. 14, 31.
agls.

stika,

(altn.

II,

loh.

II.

Cor. 2,

alts.

sticim

stician,

agls.

dan.

nhd.

stechen,

stikke,

stecken; gr. artl^itv;


Gr. II, 27, Rchth. 1047),

Stiggan, Stigqan;

conj. I, stak, stekiin,

stukans, stecken.

Stiks, masc, Punkt, Moment,

Luc. 4,

ariyfu'j:

5.

Staks, fem. (?), Maal, gti-/j.iu: Gal. 6, 17.


* Stakjan, conj. II, stechen, stecken (transit.).
fem., das Zeltaufstecken,

Hlejira-stakeins,
hiittenfest,

ay.ijVOTirjyla:

ltikl>S (zu Stikan?

vgl.

7,

loh.
altn.

Lauber-

2.

Gr. II, 27.

stikill;

331), masc, Becher, Kelch, noTr,Qiov: Mth.


10, 42. Mc. 7, 4. 9, 41. 10, 38. loh. 18, 11.
Cor. 1, 10, 16. 17. 21. 11, 25. 26. 27. 28.

III,

|itilail (altn., altfr. stein, agls., alts. stelan, engl.


steal, schw. stjla, dn. stjale, holl. Stelen, nhd.
stehlen; Gr. 'll, 29. DRA. 635. Rchth. 1047),
conj, I,

stal,

stelun,

stulans,

ylimiiv:

stehlen,

Mth. 6, 20. loh. 10, 10.

Stilir

(agls. steo?; alts. stier, ahd. stior, engl, sleer,

nhd. stier; vgl. lat. taurus, gr. ruvQog, altn. tiur,


schw. tjur^ dn. tyr; Gr. II, 48. III, 325. 330),
masc, Kalb, junger Stier, /.wa^og: Luc. 15, 23.

Neh. 5, 18.

*jStinrS

styra,

(altn.

storian, ahd. stiura,

agls.

steore,

styran,

alts.

stiora, engl, stear, schw.

altfr.

styra, dn. styre, holl. stieren, nhd. steuern; Gr.


48. Rchth. 1050), adject. , bestimmt, gerad.

11,

Us-stiuriba,

adverb.,

zgellos,

aCiOTiog:

Luc.

15, 13.

Us-stiurei, fem., Zgellosigkeit, Ausschweiftmg,


uaioTia: Eph. 5, 18. Tit. 1, 6.
Stiurjan,

conj. II, 1) feststellen, laTuvai:

3; 2) besttigen,

St.

nQogy.muv.

steka, engl, stick, schw. sticka,

stechen.

Us-stiggan,
s.

stefna,

9, 32.

anstossen,

altfr.

27. 30.

stemn, alts.
stemna, altfr. stemme, engl. Steven, schw. stemma,
nhd. stimme;
DR. 845.
dn., holl. stemme,
Rchth. 1047), fem., Stimme, qiiovi'j: Mth. 27, 46.
50. Mc. 1, 3. 11. 26.
5,7. 9, 7. 15, 34.
37. Luc. 1, 42. 44. 3, 4. 22. 8, 28. 9, 35.
36. 17, 13. 15. 19, 37. loh. 5, 37. 10, 3. 4,
5. 16. 27. 11, 43. 12, 28. 30. 18, 37. Gal 4,
20. Thess. 1 , 4, 16. Skeir. VI, c.

($tibna>

ngogninTtiv
6, 48.

Luc.

ahd. Stehhan,

At> steigan,

herabsteigen, ifialvtiv: Mth. 9, 1;


y.azaaiiw': Mth. 27, 42. Mc. 15, 30. 32.
Luc. 19, 6. loh. 6, 33. 38. 41. 42. 50. 58.
Eph. 4, 9. 10; atsteigan dala, s. unt. Dalap.

Rom.

TiQoqi'.iimiiv:

iStlliao

vgl.

ahd. stigi, steigan, schw. stiga, dn. stige,


stijgen, nhd. steigen; gr. aTil/^iiv; Gr. II, 17.

6, 3), fem. (?), Anstoss, n^6gy.ofij.ia: Rom. 9,


32, 33.
14, 13; nQogxontj: Cor. 2, 6, 3.
s. zu d. St.

5.

ahd. stozan,

stotan,

Ga- stagq Jan, conj. II, dass., Luc, 4,


Bi-stugqs (histuggqs Rom. 9, 32. 33.

II,

sein.

Mc. 14,

27;

10.

9.

strrisch;

dass., ffiQifiad-ar.

steta, dn.

49;

anprellen

nQogQriyvvvat

anstossen

25.

Ga-stigqan,

Mc. 9, IS.

murren, widerspenstig

II,

conj.

Mth. 7,

conj. III, vertrocknen (intransit.),

Ga-staurknan,

STUBJUS.

iStiviti,
6.

6,

4.

iStnbjnS
stof,

neutr.

Rom.

diuiaiovad-ar. Tim.

Erduldung,

Thess. 2, 1,

rnof-iovi]:

10,

1, 1, 7.

Cor. 2, 1,

4.

(ahd. stuppi, schw. stoft, dn. stev, holl.

nhd. staub;

Gr. II,

19.

Staub, y.oviOQTg: Luc. 10, 11.

III,

379), masc,

STGQS

SVA.
8,

j!ltrclllja.Il (altn. slrd, agis. slreovian, alts. Blrewia?i,

streioa

altfr.

holl. strooijen,

engl, slraiv

schvv.

nhd. streuen;

lat.

str,

strve,

diin.

slernere, gr. (jt^wv-

vvvui ; vgl. strava bei Jornand. de reb. Get. p. 1IJ2


Lindenbr. [Postquam lamentis est defletus ttila
stravam super tumuluin ejus, quam appellaut ipsi,
ingenti commessatione concelebrant] und struba beim
Scholiasten zu Stat. Theb. 12, 64 [Exuviis hostiuin exstruebatur regibus mortuis pyra, quem rituin sepulturac hodie quoque barbari servare dicuntur, quem
8tra/jas dicunt liiigua sua]. Rchth. 1053), conj. II,
ausbreiten, hiustreuen

14,

8.

bereiten, gtqiovvvvui

Mc.

1.5.

Uf-straujan,

unterstreuen, ausstreuen, vnoaxQiov-

Luc. 19, 36.

i'vvt'.t:

11.

171

Svah

(vgl.

ult)

(altn.,

altfr.

strik, ahd. strih, agls. strica,

streke, nhd. strich; Gr.

masc.

Strich, y.iQulu:

iStodjait,
l^to|)(lIlS<i

Stols

dn. streg,

engl, strofce, schvv. sfre/c,

alts. Htric,

(altn.

s.

unt.

alts.,

ahd. sluol,

stol,

altfr.

engl, stool, schw., du. stol, holl. stoel, nhd. stuhl;

433.
Rchth. 1051), masc, Stuhl, Thron, d'Qfog: Mth.
5, 34. Luc. 1, 32. 52.
vgl.

gr.

aTi'jXT]

aivXog;

Gr. II,

Staua-stols, Richterstuhl,
Rom. 14, 10. Cor. 2, 5,

/5i/;(t

41.

III,

Mth. 27, 19.

10.

Stoma

(vgl. nhd. stamm), masc, Grundlage,


vnoaruaig: Cor. 2, 9, 4. 11, 17.

StofiF,

JSva

s.

unt.

(altn. sva,

Staua.

svo, so, agls. sva,

alts.,

ahd., engl.,

altfr. sa, so, schw. s, dn.


saa, holl.
ao; gr. w?, lat. sie; Bopp 190. Gf. VI, 11.
Rchth. 998), adverb., so, oviw: Mth. 5, 16. 19.

9.

30. 7,

12.

17. 9,

Cor.

oi'rw:

zu sve

loh.

1,

15,

Luc

14,

9.

Mc

13.

Gal. 2, 9;

Rom. 7,

28.

3) daher,

wan:

13, 2. Cor. 1, 14,


22. Cor. 2, 2, 7. 4, 12. 5, 16. 17. Gal. 4,
7; pleonastisch svaei nu, dass., Rom. 7, 4.
Cor. 1, 14, 22.
Cor. 2, 4, 12.
15, 58.
Phlpp. 4, 1. Thess. 1, 4, 18.

2,

6,

Lauds.

s.

imt.

s.

unt. Leiks.

Sve (Bopp

189. Gr. III, 43. IV, 707), das Cor1) wie, wg: Mth. 0, 10. 12.
7, 29. 10, 25. Mc 1, 2. 22. 4, 27. 30.
36. 6, 15, 7, 6. 8, 24. 9, 3. 10, I. 15. 12,
25. 31. 14, 48. 72. Luc 6, 22. 36. 40. 9,
54. 10, 3. 18. 27. 14, 22. 15, 19. 17, 6,
loh. 7, 10.
28. 18, 17. 20, 37.
Rom. 8,
36. 9, 29. 13, 9. 13. Cor. 1, 4, 7. 5, 3.
7, 25. 9, 20. 22. 13, U. Cor. 2, 2, 17. 3,

relativum zu sva,

29.

5, 20.

6,

4.

8.

9.

13.

7,

15. 8, 7. 10, 2.

11, 15. 16. 17. Gal. 4, 12. 14. 5, 14. 21.


Eph. 5, 1. 8. 28. 6, 20. Phlpp. 1, 20. 2, 7.
22. Col. 2, 20. 3, 12. 18. Thess. 1, 2, II.
5, 2. 4. 6. Tim. 1, 5, 1. Tim. 2, 2, 3. 8.
<hg y.ai:
17. Skeir. II, c VI, d. VII, a. b;
Cor. 1, 7, 7. 8. 9, 5; log av: Cor. 2, 10,
9; w? : (Mth. 9, 36. Mc. 1, 10.) 9, 26.
Luc 3, 22; yM&g: loh. 13, 34. 15, 4. Eph.
3, 3. Thess. 2, 3, 1; x5^wg y.ai: Thess. 1,
4, 13; y.aTiiQ\ Cor. 1, 12, 12; y.id: Tim. 1,
4, 7 (wo der Gothe vergleichend giebt, was der
9.

nhd. so,

6,

5,

correlativ
y.ui:

24-,

15,
17, 8; svah Jah, so auch,
33;
oiVw y.ui: Mc. 13, 29. Luc 17, 20. Gal. 4,
20; svah nih, so auch nicht, ovTCOg oidi: loh.
15, 4.
Svau (vgl. ..), iu der Frage, so? oLtw: loh.
18, 22.
Svaei (auch getrennt sva-ei. Cor. 2, 8, 13. s.
zu d. St.), Coujunct. , 1) so wie, ug: Luc. 3,
23; 2) so dass, waTt: Mc 1, 27. Cor. 2, 3,
Gal. 2, 13. Thess. 2, 1, 4.
7, 7,2. 8, 5.
2, 4. Skeir. HI, d (tlg to': Cor. 2, 8, 5);

1.

J^tojilll,

oviw

Eph.

Cor. 2, 8, 6.
y.ai:

Sva-lauds,
Sva-leiks,

Standan.
agls.,

stall,

Mth. 5, 18.

Standan.

unt.

s.

holl.

Rchth. 1054),

17. 53.

II,

gewiJhnlich

so auch,

n'u: Cor. 2, 8,

(^tribS

2S; sva samaleiko,

5,

wgavzwg: Cor. 1, II, 25.

oder svasve
22.

Eph.

ovTO):

10, 7;

so gleichfalls,

33.

Mc.

2,

7.

8.

12. 4,

Lud,

26. 40. 7, 18. 10, 43. 14, 59. 15, 39.


25. 29. 2, 48. 9, 15. 10, 21. 15, 7. 10.
10. 24. 26. loh. 5, 21. 8, 59. 13, 15. 25.

17,

14,

31. 15, 4. 5. 18, 22. Rom. 9, 20. 10, 6. 11,


26. 31. 12, 5. Cor. 1,5,3. 7,7. 17. 26. 9,
24. 20. 11, 28. 14, 21. 15, 11. Cor. 2, 1, 5.
7, 14. 8, 11. 10, 7. Gal. (1, 6.) 3, 3. 4, 3.
6, 1. Eph. 4, 20. Phipp. 3, 17. 4, 1. Col. 3, 13.

Thess. 1, 4, 14. 5, 2. Thess. 2, 3, 17. Tim. 1,


3, 10. Tim. 2, 3, 8. Skeir. I, d. V, c VI, c
VII, b; wgavTwg: Tim. 1, 3, 8; y.ai: loh. 13,
15. 15, 9. 17, 18; sva jah, so auch, ovrm xui:
Cor. 1, 12, 12. 16, 1. Cor. 2, 1, 5. 7, 14.

Grundtext conjunctiv giebt); sve raihlis, antg:


Cor. 2, 8, 7; 2) ungefhr, w?: Mc 5, 13.
8, 9. Luc 8, 42. loh. 6, 19; wgii: Luc 1,
56. 3, 23. 9, 14. 28;
3) wie, da, indem,
ug: Luc 1, 41. 4, 25. loh. 6, 16. 11, 6.
die
fiir
18, 6; ^vixu: Neh. 6, 16. 17, 1;
griech. Genitivi absol. Luc. 8, 23 sve faridedun

{nliovTwv uvjwr);

4) dass,

22*

zuweilen mit

dem

SVAGGVJAN

172
Infinitiv,

Luc. 5, f.. 7. 9, 52; * 5) Gal.


sve fr (uarf, was ganz unSra Itiggn sve, so lange wie, sva-

loOTi:

16 steht

4,

erklrlich

i^

ist.

tiu

maiiags sve, sva iifta sve, sva filu


unt. Laggs, Lei/es, Manags, l'fta, Filu.

SVEIN.

Af-svairban,
Bi-svairban,
11

loh.

iSvallein.S,

sve,

iSvamniS

Svasve,

1) sowie, ol'rwg wg: loh. 7, 46. Cor. 2,


(Od Mth. 6, 12. 7, 29. 8, 13. 27, 65.

5;
Mc. 1, 22. 4, 26.
27. 12, 3. Cor. 1,
9,

Lnc. 3, 4. Rom. 9, 25.


7, 17. 16, 10. Cor. 2,
14.
17.
5.
10, 14. 11, 3. (23. s.
2,
3,
7,
zu d. St.) 13, 2. Eph. 2, 3. 3, 5. 5, 22.
Thess. 2, 3, 15. Tim. 2, 3, 9. Skeir. 111, c;
toaTTiQ: Mth. 5, 48. 6,2. 5. 7. 16. Luc. 17,
loh. 5, 21. Rom. 11, 30. (12,
1, 4, 9. 15, 22. 16, 1. Cor. 2, 1,
Gal. 4, 29. Eph. 5, 24. Thess. 1,
5.

24.

18,

4.)

Cor:

9,

7.

11.

5, 3; (hajitqd: Cor. 1, 15, S; y.u9-h)g: Mc. 4,


33. 9, 13. 11, 6. 15, 8. 16, 7.
Luc. 1, 2.
55. 70. 2, 20. 23. 6, 10. 31. 17, 26. 18,
11. 19, 32. loh. 5, 23. 6, 31. 57. 58. 7, 38.
8, 28. 10, 15. 26. 12, 14. 13, 15. 33. 14,
27. 31.

15,

9.

10.

12.

Rom. 8,

21. 22. 23.


15.

II, 26.

12.

11.

18.

17, 2.

11. 14.

16.

Cor.

1, 10, 33.

11,

Cor. 2, 1, 14;

1.

xud^:
Cor. 2,

Mth. 27, 10; xad-uniQ: Rom. 12, 4,


I, 14. 3, 13. 18. 8, 11. Thess. 1, 2, 11.
3, 6. 12. 4, 5; Luc. 2, 24 svasve qipan 'ist, xura
To tiQr;i.itvor; 2) je nachdem, xad-u iv: Cor. 2,
8, 12; 3) ungefhr, gegen, tag: loh. 6, 19.
II, 18; (figei: loh. 6, 10; 4) so dass, auch
mit dem Infinitiv, wWf: Mth. 8, 24. 28. 27,
14. Mc. 1, 45. 2, 2. 12. 3, 10. 20. 4, 1.
32. 37. 9, 26. 10, 8. 15, 5. Cor. 1, 13, 2.
Cor. 2, 1, 8.

livag^gvjail ,
iSvailira.

(altn.

s.

unt.

Sviggvan.

svara,

agis. sveor, sveger, alts.


ahd. suehoi; schw. svr, dn. svoger, holl.
swager, uhd. Schwager, schwieger; lat. socer, gr.

suiri,

txvQog; Bopp 81. Gr. 11, 53. IH, 335),


Schwiegervater, mvO-e^og: loh. 18, 13.

Svaihro,
8, 14.
bere; Gr.

masc,

fem., Schwiegermutter, nevS^eo: Mth.


10, 35. Mc. 1, 30. Luc. 4, 38.

*jSvairban
II,

(altn. sver/a,

38), conj.

lang, wischen.

alid.

I,

suerian; lat. sorsvarf, svaurbun, svauralts.

Col. 2, 14.
7, 38. 44.

ti^aXti'tiv.

Luc

(y./iaattv.

3.

unt.

SvUlan.

Mc.

15,

swttm,

36;

schw.,

nhd. scliwamm;

33. Hl, 372), masc,

svnmp

Svimman

vgl.

svampr,

altn.

dn.

holl.

Gr.

II,

Schwamm, anyyog: Mth. 27,

Mc. 15, 36.

48.

Svaran

(altn. svara, sveria, agls. sverian, alts.


suerian, ahd. swerjan, altfr. swera, engl, swear,
schw. sviirja, dn. svcerge, holl. sweeren, nhd.
schiPren; Gr. II, 9. DRA. 892. Rchth. 1058),
conj. I, svor, svorun, svarans, schwren, ofivveiv,

Mth. 5,

ftvvvar.

14, 71.

34.

36.

26,

Mc. 6, 23.

74.

1, 73.

Luc.

Bi-svaran,

beschwren,

Mc, 5,

0QxiL,iiv:

7.

Thess. 1, 5, 27.

Ufar-svaran,

falsch

schwren,

InioQxuv: Mth.

5, 33.

Ufar- svara (ufar-svars?), masc,

18.

9, 12. 29. 32. 10,


15, 7. 9. Cor. 1, 5, 7. 11, 2.
15, 49. Cor. 2, 1, 5. 4, 1. 8,

15. 9, 3. 7. 9.

6.

svam,

swamme,

12,
s.

(svams

Meineidiger,

Tim. 1, 1, 10.

fnloQxog:

36.

10, 7. II, 12. Gal. 2,


7. 3, 6.
Eph. 1,4. 4, 4. 17. 21. 5, 2.
Phlpp. 3, 17. Col. 1.7. 3, 13. Thess. 1, 2,
13. 14. 3, 4. 4, 1. 6. II (svasve jah). 5, 11.
Thess. 2, 1, 3. Tim. 1, 1, 3; xud-iog y.ul:
5.

agls.

dass.,

2.

leiks sve, sra


s.

abwischen,

iSvare

(svarei Cor. 2 , 6 ,
adverb., vergebens, 1) ohne
23.

Rom. 13,

11.

Col. 2,

4.

18.

Mc.

1 ;

vgl.

Grund,

nhd. schwer),

Mth.

ffzjj:

5,

Cor.

1, 15, 2. Gal. 3, 4. 4,
Skeir. IV, b;
2) ohne Wirkung,
7; /.lzaiog: Cor. 1, 15, 17;

7,
Cor. 2, 6, 1. Gal. 2, 2. Thess. 1, 3,
xivog: Cor. 1, 15, 14 (wo das dverbium als

fxuTi]v:

tig xivv:

5;

Adjectiv steht);

SvartS
altfr.

d-iOQtv:

Gal. 2, 21.

svartr, agls. sveart, alts. suarl,


engl., schw., holl. svarf, dn. sort,

(altn.

swart,

schwarz; Rchth. 1057), adject., schwarz,


fuXug: Mth. 5, 36.
Svartizl, neulr., Schwrze, Tinte, fuXuv: Cor. 2,
nhd.

3,

3.

Svartizia, fem.,

SvCj

unt.

s.

dass., Cor.

2, 3,

3.

h.

1.

Sva.

I^Veg'Iljail

Col. 3, 15;
(svig?ijan loh. 5, 35.
svegian, alts. suogari), conj. II, frohlocken,
triumphiren, uYakXi6.'C,itv: Luc. 1, 47. 10, 21.
vgl. agls.

5, 35; gutiitv: Col. 3, 15.


(svignipa Luc. 1, 44), fem., Freude,
Frohlocken, uyaXXiuatg: Luc. 1, 14. 44.

loh.

Svegnipa

filveiban

(altn.

svea),

conj. I,

svaif, svibtin,

svibans, ablassen, aufhren, diuXiintiv: Luc. 7, 45.

Un-sveibands,

part.

praes.

unauilirlich

nuvfxivog: Eph. 1, 16; aSt^timog: Thess.


2, 13. 5, 17. Tim. 2, 1, 3.

(Svcill
alts.

(altn.,

agls.,

schw. svin,

suin, altfr. stoin, engl, swine,

ahd. suu,

ov
1,

swin,
dn, sviin, holl

SVEIPAN

lat. sus, gr. vg; Gr. II[, 329.


Rchth. 1062), neutr., Schwein, yoiQog: Mlh. 8, 30. Mc. 5, 11. 12. 13. 14. 16.
Luc. 8, 32. 33. 1.5, 15. 16.

zwijn, nhd. Schwein;

Gf. VI, 63.

j^TCipail

(altn.

svipa, sopa, agls. svapan, engl.

DM.

Gr. II, 13.

sweep, nhd. sc/mejypern ;

472),

schwemmen.

conj. II,

Luc. 17, 27.

Sverail

syrvan) , conj. I, saisvor, sverans,


Mc. 6, 19. s. zu d. St.

(agls.

nachstellen, tvv/^nv:

Svens

svxr, nhd. schwer^, adject. , geehrt,


Luc. 7, 2. Phlpp. 2, 29.

(agls.

geachtet, ivTif.ioq:

Un-svers,

I7;j

j^Viff ffVaH

(altn. svigna, agls. svengan , alts.


swinga, engl, swing, schw. svinga,
dn. svinge, nhd. schwingen; Gr. II, 37. Rchth.
1062), conj. I, svaggv, svuggcun, svuggvans,

suingan,

altfr.

schwingen

schwanken.

*Svaggvjan, conj. II, schwenken.


1) abschwenken;
Af- svaggvjan

2)

fem., Sndfiuth, xaraxT^vCfig

Midja-sveipains,

SVILTAN.

nicht geachtet,

6,

3Ic.

uriftoi;:

4.

ungewiss

machen, im Passiv ungewiss


sein, i^unoQt'iad'ui: Cor. 2, 1 , 8. h. 1.

machen,

zweife-lliaft

agls. veg, ahd.


(altn. svig?
Gr. III, 468), conj. II, pfeifen, uvltiv:
17. Luc. 7, 32.

iSV'ig^Ion

Svigija, masc, Pfeifer,

uv}.rjr;g:

suekala;
Mth. 11,

Mth. 9, 23.

iSvignjan, s. v. w. Svegnjan.
lVikUS {aMn.sykn; vgl. alts. suigli,

Sverifia, fem., Ehre, rtf-n]: Col, 2, 23. Thess. 1,


4, 4. Tim. 1, 1, 17. 6, 1. Tim. 2, 2, 21.
Skeir. V, a. c. d.

Schm. Gloss.
105), adject., unschuldig, u&wog: Mth. 27,
4; uyvg: Cor. 2, 11, 2. Tim. 1, 5, 23; oaiog:
Tim. 1,2,8.

Un-sveripa, Unehre, Schande,

Sviknaba,

10.

1, 4,

Cor.

aiiftia:

Cor. 2,

1,

11, 21.

All-sverei, fem.,
12,

Rechtlichkeit, uTiXTr^g:

Rom.

Un-sverei, Schande,
Sveran, conj. II, 1)

caijuiu:

Cor. 2, 6, 8.

Mc. 7, 6.
10. 10, 19. Luc. 18, 20. loh. 5, 23. 8, 49.
12, 23. 26. Tim. 1, 5, 3; r,yHad-ui: Thess. 1,
5, 13; 2) verherrlichen, o'il^itv: loh. 12, 23.

Ga -sveran,

verherrlichen,

12, 16.

Un- sveran,

ehren,

Svercns,

fem., Ehre,

(agls. svas, alts.,

uTi/^ii^itv:

Ttf.ij]:

So'^aQtiv:

Luc. 20, 11,

uTifiia:

Tim. 2, 2, 20.
swes; Gr.
neutr., Eigen-

altfr.

52. DR. 491. Rchth. 1060),


thum, Vermgen, olaiu: Luc. 15, 13; log: Luc.
12, 12. 30.

Sves,

adject, eigen, angehrig, l'Siog: Mc. 15,


20. Luc. 6, 44. loh. 10, 3. 12. 15, 19. Rom.
11, 24. Cor. 1, 7, 7. 9, 7. Cor. 2, 5, 10
(s. zu d. St.). Gal. 6, 5. 9. Eph. 4, 28. Thess.

1,2,

15.

6,

15.

oiy.Hog:

4, 11.
Tit.

Gal. 6,

Tim.

1,

3.

1,2,6. 4,2.
12.

Skeir. I,

c.

5,

4.

V,

b;

10.

*jS\'i, praeposit. inseparab.

Svi-kunps,
j^VlbliS

s.

unt.

Kunnan.

ahd. sueful, schw. svafvel,


dn. svovel, nhd. Schwefel; Gr. III, 381), masc,
Schwefel, d^tTov: Luc. 17, 29.
(agls. svefel,

Phlpp.

fem., Reinheit, Unschuld, uyvilu: Gal.


1, 5, 2; anllixrfi: Cor. 2, 11, 3.

Tim.

Svikni|)a, fem.,
uyitta: Tim. 1

ayviir^g:

dass.,

Cor. 2,

6, 6;

4, 12.

*Sviknjan,

conj. II, reinigen.


fem., Reinigung, y.ud^aQiGj.i6g: loh. 3,

Svikneins,

Skeir. III, b.

25.

l'ViknilJ>iS,
altfr.

s.

(altn.

sicella,

unt.

IV,

a.

Kunnan.

svella, agls. svellan, alts. suellan,

engl, swell,

schw. sviilla, dn. svulme,

nhd. schwellen; Rchth. 1058), conj.


lun, svullans, schwellen (intransit.).

Tim. 2, 2, 20.

ahd. suas,

11,

8.

23.

* )vi]lail

Un-sverains, Unehre,

Sves

verklren,

8, 49.

loh.

uyviog:

riftv:

13, 31.

vernnehren,

unschuldig,

adverb.,

16.

Sviknei,
5,

8.

loh.

Hei.

*Svalljan,

conj. II,

I,

svall,

svul-

schwellen (transit.).

Uf-svalleins, fem., Aufschwellung, Aufgeblasenheit, Hochmuth, (fvakoaig: Cor. 2, 12, 20.

iSviltan
sueltan,

(altn.

svelta,

sultr,

Gr. II,

dn. sult;

agls.

32),

sveltan,
conj. I,

alts.

svalt,

svultun, srultans, sterben, U7iod^vt]oi<eiv: Luc. 8, 42.


Ga-sviltan, dass., unod-rrjaxen': Mth. 9, 24.

Mc. 5, 35. 9, 26. 12, 20. 22. Luc. S, 52.


53. 16, 22. 20, 30. 31. 36. loh. 6, 49. 11,
12, 24. 18, 32. 19, 7. Rom. 7,
14, 15. Cor. 1. 15, 3. 31. 32. 51. Cor.
21.
2, 5, 15. 6, 9. Gal. 2, 19. 21. Phlpp. 1,
Col. 2, 20. Thess. 1, 4, 14. 5, 10; &i'7-ax(tv:
44.
Mc. 15, 44; jeXiVTv: Mth. 9, 18. Mc. 9,
46; y.otiitad'ttt: Cor. 1, 15, 51.
14.

2.

16. 32.

3.

Mifiga-sviltan, zugleich sterben, avvanodyr^axav:


Cor. 2, 7, 3.

Svolta-vairftja,

s.

unt.

Vairps.

SVIMMAN

174
*jViinRtan

TAIHUN.

sveima, svamla , agls. svimsvamp, schw. siiiimay


ump, dn. sviinme, si-emme, nhd. sc/iirim}ne/h
tchwemme, sumpf; Gr. II, 3.S), conj. 1, svam,
svummun, snimmaiiii , schwimmen.

iSvillta

Svumsl

Svumsl,

agls.

fsviniii;

(altn.

sviS,

Teich,

neutr.,

suilh, hell.

alts.

13,

Cor. 2,

ivaTg:

Ga-sviDl>jan,

Col.

1,

Svistar
suestar,

(altn.
altfr.

dass.:

28.

suster, swester,
holl.

9, 22.

I.;

alts.,

engl, stster,

susler,

nhd.

schw.

8,

unt.

Fa^s.

(agls. sican,
siccettan, engl, sigh,
schw. sucka , dn. sukke , ahd. suefton , nhd.
seiifze/i; Gf. VI, 173), conj. II, seufzen.
,

Ga-svogjan, dass., anvl^tiv: Mc. 7, 43.


Uf-svogjan, dass., uvaaTtvuQiiv: Mc. 8, 12.
Svogatjan, dass.: aTivluv: Cor. 2, 5, 2. 4.

1,

ahd.

s.

5.

Svogjan

unt. jxtta.

s.

So^,

svuster,

7,

6, 6.
12, 42.

4, 2.

0, 59.

!>0,

agls.

33. 44.

SyiltyliC, nom. propr. fem., ^wri^rj: Phlpp.


iSyria, nom. propr. fem., 2vQia: Luc. 2, 2.
soll

Eph. 3, 16.

syster,

dn. svsler,

syster,

16. 20.

49.

11.

Luc. 1, SO. 2, 40.

Ga-svin|>naii,

(vox gr.), fem., die Synagoge, avv21. 23. 29. 39. 6, 2. Luc. 4,

Mc. 1,

41.

stark werden, y.Quxfuovaitui:

conj. III,

3, 30.

ayioyi]:

loh.

strken, Svvuia.ovv:

In-svin|)jaii, dass., xqutuiovv. Eph. 3, 16. h.


hvx'u^iol-v: Eph. 6, 10. Phlpp. 4, 13. Tim.
12. Tim. 2, 2, 1.
1 ,

Svinfman,

nom. propr. raasc, 2vfit(6v: Luc. 2,

Synagoga-fklis,
19. 0, 10;

1,

Gewalt anthun, hindern, x^ot-

Svin|>jan,
Tiiv: Neh. 5, 16.

25. 34.

Svimman.

unt.

s.

Syiiag^O^e

9.

Svinl>ei, fem.. Strke, la/lg: Eph.


y.Qxog: Luc. 1 , 51.
conj. II,

unt. Sviltan.

s.

Syiuaioil,

nhd. geschiriiid; Gr. II, 60), adject.,


sviidig
compar. sviiijwza, stark, krftig, gesund, ia/vQg:
Mth. 3, 11. Mc. I, 7. 3, 27. Luc. 3, 16. Cor. 1,
4, 10. 10, 22. Cor. 2, 10, 10; la/vwi-. Mc. 2,

17;

fem. anom.,

engl, si-im,

(svum/sl loh. 9, 11),


xo).tui,^Qu: loh. 9, 7. II.

|IVill])S

Gr. II, 52. III, 322. Rchth. 1061),


Schwester, aiXcprj: Mc. 3, 32. 35.
6, 3. 10, 30. Luc. 14, 26. loh. II, I. 3. 5.
28. 39. Cor. 1, 7, 15. 9, 5. Tim. 1, 5, 2.
soror;

lat.

(altn.

suimman,

ahd.

tiiaii,

s.

unt.

Solijail,

s.

Sapan.
unt.

SoseipatrnS)

Sakan.

nom, propr. masc, 2coainuTQog

Rom. 16, 21.

Schwester;

T.
JLagl
tail,

(altn. tagl,

schw.

tagel;

agls.

ttegel,

Gr. II,

52.

ahd. zakal,
III,

283), neutr., Haar, d-Qi^: Mth. 5,


Mc. 1,6.

TagT

(altn.,

altfr.

iar,

ahd.

engl.

408. DRA.
10, 30.

36.

81.

zahar, agls., engl.


ahre; gr. jx()t);

Gr. II, 53. Gf. V, 631.

Dis-taheins,

Rchth. 106'5),

7, 35.

Taillim

Thrne,

Tagijan,

conj. II, weinen,

9.

1) zerstreuen,

iuaxoQmtuv: Luc.

51; axOQnil^iiv: loh. 10, 12. 16, 32; 2) verschwenden, 6iaaxoQnt!^Hv: Luc. 15, 13. 16, I.

xqv und uxqvov: Mc. 9, 24.


Luc. 7, 38. 44. Cor. 2, 2, 4. Tim. 2, I, 4.
neutr.,

Cor. 2

Dis-tahjan,
1,

tear, schw. tr, dn. taare, nhd.

Bopp

avanuQuTTeiv: Luc. 9, 42; 2) verstreuen, ausstreuen,


xoQniQiiv

duxQvitv: loh. 11, 35.

Talljau

(agls. teohhian, altfr. tia, ahd. zah; vgl.


altn. taka, engl, lake, schw. tiiga, dn. age; Gf.

Y, 583. Rchth. 1082), conj. II, I) zerren, reissen,


aTiuQUTTttv: Mc. 1, 26. 9, 20. 26. Luc. 9, 39;

zehan,
holl.

(altn.

altfr.

fem., Zerstreuung,

tiu,

tehan,

alts.

tian, tien, engl,

<zen, nhd. zeAn;

lat.

tert,

d'taanOQu: loh.

agls.

schw.

decem,

gr.

tyn, ahd.
dn. ti,

tio,

dixa; Bopp

762. II, 17. Gf. V, 627. Rchth.


1083), numerale, zehn, dexa: Mc. 10, 41. Luc.
14, 31. 15, 8. 17, 12. 17. 19, 13. 16. 17. 24.
25. Cor. 1, 15, 6.
81. 84.

Gr. I,

TAmSVS
Fidvor-taihnn,
12,

Gal. 2,

2.

Fimf- taihan
Tchunda,

vierzehn, iy.uTtaauQo.:

17.

Fimfta-taihunda,
Luc.

y.uTog:

merale indecl.,

16,

6.

der fnfzehnte,

nevrty.utdt-

23.

(gr. i)f$'o'?,

unt.

s.

lat.

dexter;

vgl.

TeiJtan;

t'^ar.

Mc. 16,

Us- taiknjan,

vnoSnxvvvui: Luc. 3,

zeigen,
1)

auszeichnen:

Skeir.

VIII,

7.

Ga-taurf>s,

Riss,

Gal. 5, 9.

Mth. 9,

a/jafia:

4.

S.

conj. III,

16.

abreissen, zerreissen (in-

a/Jucv: Luc. 5, 36.


Ga-tauman, vergehen, xaragyiTad-ai:

13,

10.

8.

Cor. 2, 3, 7.

Dis-taurnan,

Taitrarlte.S
Luc. 3, 19.

?alf"'

(vos gr.),

'

Darstellung,

(altn. teinn,

agls.

teene, nhd. zain;

ivdti'iig:

*Tam

s.

Gr.

TanlltS,

s.

Xanjan,

III,

s.

unt.
unt.

6.

loh.

Tiuhan.
Tivan.

(im schlechten

Sir/fianXeiv: Col. 2, 15;


Thess. 2, 3, 14. Skeir. IV, d;
partic. pass. gatarhids, berchtigt, xaTeyvwaftidass.,

11; in'aTjfiog: Mth. 27, 16;


Tim. 2, 3, 9. h. 1.

Gal. 2,

dr^Xog:

Tarinjail

Gf.

Veina-tains, Weinzweig, Weinrebe, x^K,ua:

TtQug: Mc. 13, 22.

Cor. 2, 12, 12.

arjjAitovad^ai:

altfr. teii,

347. 411.

neutr., Zeichen?

Sinne).

vog:

45.

Tindan.

Xaiira, s. unt. Tairan.


*XarllJaO; conj. II, auszeichnen

c.

II,

ruXid^u xoriU:

Timan.

unt.

(DM. 639),

loh. 6, 26.

Bezeichnung,

V, 673. Rchth. 1066), masc. Zweig,


loL 15, 2.

(vox hebr.),

Faura-tani, Wunderzeichen,

Cor. 2, 8, 4.

tan, ahd. zei,

TtTQQXtji:

- ""

unt.

s.

Ga-tarhjan,
fem.,

Luc. 1, 80;
Phlpp. 1, 28. Skeir. V,
uvtt'^is:

Tetrarch,

9, 7.

Tainjan,
Xaudjail,

2, 2, 14.

US'taikneins,

Cor. I,

13.

Mc. 5, 41.

darstellen,

3) bezeichnen, uvuduxvvvat : Luc. 10, 1. Skeir.


n, a. V, d; hropeigana ustaiknjan, siegreich
machen, den Sieg gewhren, &^Qiu^itveiv: Cor.

11.

zerreksen, ^/^Ywad-ur. Mth. 9, 17.

Xaleipa kniliei

d;

hStly.vva&ai: Rom. 9,
2)
22. Cor. 2, 8, 24. Tim. 2, 4, 14; avviaTv:
Cor. 2, 4, 2. 6, 4. 7, 11. Gal. 2, 18; anoSiixvvvar. Cor. 1, 4, 9. Skeir. I, b. VIT, c;
zeigen,

4. 5.

Mc. 2, 22.

transit.),

Ga- taiknjan,

15,

7,

fem., Zerstrung, yu&aiQiatg: Cor. 2,


13, 10.

Af-taurnan,

1.

conj. II, zeigen, iiy.vvvui: Mc. 14, 15.


Tim. 1, 6, 15. Skeir. V, a; taiknjan sik, sich
zeigen, sich stellen, tmoyQivta&ai iavTOv: Luc.
20, 20.

xX7Jfx.a:

Rom.

loh.

Mth. 5,

Mc. 2, 21.

Taiknjan,

460.

tera/i,

14, 20. Cor. 2,


Cor. 2, 10, 5;

2) verderben, itolovv:

Ga-taura, masc,

5.

(altn. takn, agls. tacen, alts. tecan, ahd.


zeihhan, altfr. tehen, engl, token, schw. tecken, dn.
holl.
teeken, nhd. zeichen; lat. Signum j vgl.
tegn,
Tei/ian; Bopp 128. Gf. V, 591. Rchth. 1066), fem.,
Zeichen, Wunder, aij^imov: Mc. 8, U. 12. 13, 22.
Luc. 2, 12. 34. loh. 6, 2. 14. 26. 30. 7, 31. 9,
16. 10, 41. 12, 18. 37. Cor. 1, 1, 22. Cor. 2,
12, 12; Irdeiy^ia: Thess. 2, 1, 5. Skeir. VI, c.

holl.

19.

y.aTulviiv:

1) zerreissen, ^i]aain':

Luc. 5, 37;

TaiknS

XainS)

agls.

Xhtv. Mth. 5,

dass.,

10, 35. Eph. 2, 14;

Dis-tairan,

10,
fem., die Rechte,

lerian

5, 1. Gal. 2, 18; xuutoiTv:


xaTUQytTv: Cor. I, 13, 8. 15, 24. Cor. 2, 3,
14. Gal. 5, 11. Eph. 2, 15. Tim. 2, 1, 10.

Falpan.

629), adject. (nur in schwacher Form),


recht, i'^wg: Mth. 5, 29. 30. 39. Mc. 14, 47.
Luc. 6, 6. loh. 18, 10. Cor. 2, 6, 7; fem.,
taihsvo, als subst., die Rechte, ii,t: Mth. 6, 3.
Mc. 10, 37. 40. 12, 36. 15, 27. Luc. 1, II.
20, 42. Rom. 8, 34. Gal. 2, 9. Eph. 1, 20.
3,

alts.

17. Mc. 14, 58. 15, 29.

Gr. III,

Col.

tear,

Ga-tairan,

7.

Taihsva,

(ahd. zeran

19. Luc. 9,

8,

c.

schw. tiira, dn. tatre , nhd. zehren;


gr. TilQHv, lat. terere; Gr. II, 31. Gf V, 091),
conj. I, tar, terun , taurans, auflsen, zerstren.

{taihuntelmnd Luc. 15, 4), nuhundert, ixurv: Luc. 15, 4.

Taihuntaihund-faII>s,

XaillSVS

6, 13. Skeirr VII,

loh.

Tairail
engl,

1,

.3,

Taihun-taihund

Luc. 18, 12.

ordinale, der zehnte:

175

Taii\jo, fem., Korb, y.ijfnog: Mc.

Cor. 2,

1.

fnfzehn, Stxantvrt: loh. 11, IS.

TARNJAN.

Qi'jaaHv:

(von Tairan?), conj.

hervorbrechen,

Gal. 4, 27.

Tarnjait (ahd. tamjan,


darno,

11,

l'x-

altfr.

Gf. V, 457.

dem,

agls.

dearn, alts. dernian,


nhd. tarnkappe;

nihd. tarnen,

Rchth. 684),

conj. II, vcrhiiUen.

Ga-tarBJan,

dass., at

paimei gatarnip ist sunja,


Tim. 1, 0, 5.

7iiaiiQ);fitvoi ri^i Xi^Oiiag


*

XaSS

TamitOi ailject., bestimmt, geregelt.


Unga-taSS, imgcrcgclt, uTny.xoi: Thess. 1, 5, 1-1.
Unga-tassaba, advcrb. dass. uxy.roig: Thess.
2,

TIMAN.

Teva,

:!,

TollUMtl

zug

3,
*

(altn.

tig,

engl.

iia,

altfr.

ty

zig.

masc,

propr.

tigi,

tich,

TiiQtg:

agls.

teg,

ahd.

iech,

tig,

zic,

zig; vgl. Taihun;


216. Gf. V, 624. Rchth.

nhd.

763. II, 17. DRA.


1083), numerale masc, zehn,

Gr.

Sibun-tchund, s. iint. Siiun.


Ahtau-tehund, s. unt. Ahtan.
Niun-tehund, s. unt. Siun.
Taihun-taihund, s. unt. Taihun.

I,

Tvai-tigjus,

s.

unt.

[)reis-tigjus,

s.

uut. preis.

zig.

Tvai.

Fidvor-tigjus, s. unt. Fidvor.


Fimf-tigjus, s. unt. Fimf.
Saihs-tigjus, s. unt. Saihs.

nom. propr. masc, TttQtog: Luc.

ToibairillS

nom.

23.

1.

Tig'ni!
alts.

Tai/iun), numerale, zehn,

(vgl.

6,

loh.

11-

ti.

Tivan.

unt.

s.

TibairiadllS,

(Rf.

TASS

176

1.

Teiliail

(agls.

t<Bca7i

tikan

alts.

tigia,

altfr.

17. DRA. 85.5. Gf. V, 585. Rchth. 1085), conj.


taih, taihun, taihans, zeigen, meiden.

tili,

anzeigen, verkndigen, unuyyiXXtiv:


11, 4. Mc. 6, 30. 16, 10. Luc. 7,
8, 20. 34. 36. 47. 9, 36. 14, 21.
Cor. 1, 14, 25; uvuyyiXlttv : Mc. 5,
loh. 16, 13. 25. Cor. 2, 7, 7; Siuy-

18.

18, 37.
10.

14.

Rom.

vorherverkndigen,

Mc. 13, 23. Cor. 2, 13,

Teikan,

s.

v.

propr.

Cor. 2,

2, I,

Tim.

1.

XeltniS,

1,

masc,

ycr,

lat.

Ti/xd'sog:

Thess.

3,

1,

1, 2. 18.

inscr.

(teikan

6.

Col.

23.

Gal. 2,

2.

Tim.

I,

At- tekan,

dass.,

2,

1,

2,

2,

Tim.

TAFil

Mth. 8,

s.

TertiUS,

unt.

9;

2.

3.

7,

17,

39.

Timan.

da vrohjan,

Anklagepunkt,

dienen, helfen, uvit/^iad^ai:

Skeir. VII, a.

16.

fgsam, gelehrig.
anattvTog: Tim. 2, 2,
1,

conj. II, belehren, unterrichten, nutdevitv:

partic.

Luc

als

5,

5.

Lehrer, Meister,
,
8, 24. 45. 9, 33. 49.

subst.

13.

Ga-talzjan, lehren, naidtveiv: Tim. 1,1,


Talzeins, fem., Lehre, naidua: Tim. 2, 3,

15.

nom. propr. masc, Tiguog: Rom. 16, 22.

til

ein

Cor. 2, 6, 9. Tim. 2, 2, 25; vov^itiTv: Col.


1, 28. 3, 16. Thess. 1, 5, 14. Thess. 2,3, 15.

2,

9, 20. 21.
6, 56. 7, 33. 8,

engl.

tale, nhd.

2) ungehorsam, uvvnoTuy.zog: Tim. 1,


3) unglubig, niid-7jg: Luc. 1, 17.

Talzjan,

13.

Mc. 3, 10. 5, 27. 28.


22. 10, 13. Luc. 5, 13. 6, 19. 7, 14. 8, 44.
47. 18, 15. Cor. 2, 6, 17.

29.

23;

iTTioTtrig:

Luc

til,

iilian,

uut. Malsks.

1) ungelehrig,

Taizjands,

passend, geschickt;

adject.,

Un-tals,

16,

Thess.

6.

3.

*Tals,

inscr.
1,

til,

zala,

Ga-tilon, erlangen, Tvyxdviiv: Tim. 2, 2, 10.


Gaga-tilon, zusammenfgen, avvaQi.ioXoyiTv: Eph.

Mc.

rna-

gr.

anrhren, Tinad^at: Mc. 5, 30. 31.


5, 45. 46. Col. 2, 2i.

TeniS.

16, 13.

taitok, laitokun, tekans,

2,21;

lngere), conj.

1.

1.

Cor.

nom. propr. masc, Thog: Cor.

7, 6. 13. 14. 8,
4, 10. Tit. 1, 4.

Tekan

19.

1.
1.

Tim.

tala, dn.

zur

sich

2, 21. 4,

1, 2^, nom. propr.


10.

adject.

Luc

(peimaupaius

agls.

zal,

14, 11.

10, 46.

TetllianJjainS

til,

Un-tila-malsks, s.
And-tilon, conj. II,

nQoeiTiiTv.

Ti/uuiog:

ahd. zil,

dass., evxaiQog: Mc. 6, 21; ev&erog:


9, 62.
Ga-tilaba, adverb., schicklich, tixaiQCog: Mc.

2.

masc,

schw.

teil,

tala, lelia,

Luc

Tekan.

w.

nom.

XeilliaillS,

tal,

Ga-tils,

9,

Fauraga-teihan,

til,

Klage eignet,
y.uTJjyoQiu: Luc. 6, 7,

17; y.uruyytXXiLv: Col. 1, 28;


yQril^iuTiLiiv: Luc. 2, 26; tvayyeXiCtad^ar. Thess.
1, 3, 6; guraihtana gateihan, s. unt. Raihts;
sunja gateihan, s. unt. Sunja.
yiXXtiv:

tale,

Tils,
was

33.

S,
2-2.

(altn.

Gr. II, 54. III, 602.


Gf. V, 656.
ziel, zahl;
Rchth. 1085), conj. I, tal, telun, tulans, passen,
sich fgen.

I,

Ga-teUian,
Mth.

Xilail

tale, tellun, altfr. til,

ahd. zihan, engl, teach, nhd. zeihen, zeigen; lat.


dicere, dicare, gr. tty.vvrui; vgl. Taikiis; Gr. II,

'^

TilUan

20.
16.

tamr, temia, ahd. zemen, zum,


zemjan, alts. teman, altfr. tima, tarn, tema, agls.
tarn, tamian, engl, fame, schvp. tarn, tmja, dn.
tarn,

zahm;

(altn.

tmmme,
gr.

holl.

da/xv,

nhd. ziemen,
temmen
domare; Gr. II, 30. Gf. V,

tarn,
lat.

TliMRJAN
1066. 108G),

Rdith. 10G4.

6l.

mun

coiij.

I,

tarn,

3;

c.

Mif>ga - timrjan,
2

Luc. 4, 29.

7,

Mi|>ga-tiuhan, mitfhren, avvunytiv:

fem., Bau,

Erbauung,

Mc. 8,
Mc. 1, 12.

loh. 10, 4; uryiiv: Luc. 4, 5;


Mc. 9, 2; lup ustiuha/i, hinauffhren,
uvynv: Rom. 10, 7; 2) ausfhren, endigen,
vollenden, herstellen, TiltTv: Mth. 10, 23. 26,
Gal. 5,
1. Luc. 2, 39. 18, 31. Cor. 2, 12, 9.
Neh. 6, 15; ziXuovv:
6. 16. Tim. 2, 4, 7.
Luc. 2, 43. loh. 17, 4. 23; iy.Tiliiv: Luc. 14,
Luc. 4, 2.
29. 30; avvTiliiv: Mth. 7, 28.
itrafflgtiv:

Rom.

oiy.oofi/]:

19.

Cor. I, 14, 26. Cor. 2, 10, 8. Eph. 4,

12.

16.

29.

Tim. 1, 1,

Ga-timreins,
Ga-timrjo,

dass.,

4.

Cor. 2, 12,

fem., dass., Cor. 2, 5,

19.
1.

13, 10.

Eph.

X'illdan

(altn.

tUndra,

agls.

tendan, ahd. zuiil-

jan, engl, tind, schw. tnda, dn. lande, nhd. z7iden; Gr. II, 59. Gf. V, 686), conj. I, fand,
tundun, lundans, brennen.

Tandjan,

znden,

conj. IT,

Luc. 8, 16. 15,

Luc. 3,
Cor. 2

Xinlian
lat.

1,

toga,

verbrennen, y.aTuy.uvitv.

fem., Vollendung, reAfforij?: Col. 3,


14; TiXiicoaig: Luc. 1, 45; ri'Ao?: Rom. 10,
4; yuTQTiatg: Cor. 2, 13, 9.

11, 29.

Us-tauhei,
dass..

(altn.

toga, agls. teon,

II,

fem., dass., xaTaQTia/.i6g

Eph. 4, 12.

Cor. 1, 7, 9.

ahd. ziu/ian,

ducere; Gr.

24.

alts.

liohan,

altfr.

lug, nhd. ziehen;


Gf. V, 600. Rchth. 1082.
engl,

Tivan

holl.

touwen; Gf. V, 713. Schm.

IV, 209), conj. I, lau, levun, tivans, bereit, fer-

1090),

tig sein.

Taujan,

conj. 1, lauh , tauhun, tauhans,


fhren,
Luc. 4, 1. 18, 40. loh. 18, 28. Cor. 2,
10, 5. Gal. 5, 18. Thess. 1,4, 14. Tim. 2,
anynv: Mc. 14, 44; oriyiiv: Luc. 6,
3, 6;

(altn. tieaskr, ahd. zawian, gizaira, agls.

tarian, engl, law,

uyiiv:

II.

(Jiailtiv:

3;

Us-tauhts,
entznden, nvqovad-ur.

conj. III, sich

In-tundnan,

3,

1, 13, 10; u^riog:


TtXawg: Rom. 12, 2.
Tim. 2, 3, 17. Skeir. I. a; 3) neutral, endigen, nur in den Unterschriften der Epp. an die
Rom. Cor. 1 und 2. Gal. Eph. Col. Thess. 2;
4) entrichten (Abgaben), Tiliiv: Rom. 13, 6.

17.

Tundnan,

Tim.

Gal.

Cor.

2.

In-tandjan, anznden,

tia

y.avTriQiL,tn':

11.

unniv:

8.

Ga-tandjan, brandmarken,
4,

anznden,

Rom. 9, 28;

Cor. 2, 7, 1. 8,
y.uru^TiUiv: Luc. 6, 40.
Thess. 1, 3, 10; naQih. I. Cor. 2, 13, 11.
aivai: Eph. 5, 27; y.aTeQy(iliad-ai: Cor. 2,
Luc. 14,
7, 10; du ustiuhan, uQog UTiuQTtafiv
28; daher part. pass. uslauhans, vollkommen,
13.

2, 21.

6,

Gal. 2, 13.

1) hinausfhren, wegfhren, l^ynv:


23. 15, 20. loh. 10, 3; ixniiv:

3.

14,

1,

Us-tiuhan,

mit bauen, owoiy.ooftiTv. Eph.

Timrja, ma*c., Zimmermann, Baugewerke, ofy.oMc. 12, 10. Luc. 20, 17; Tty.Tiov:
doftcuv:
Mc. 6,

Cor.

fhren, wegfhren, bringen, yfiv:


Luc. 4, 9. loh. 9, 13; nyiiv: Mth. 27, 2.
Mc. 14, 53. 15, 16. loh. 18, 13; y.uTyiiv:
Luc. 5, 11; du stauai gatiuhan , s. unt. Staua,

22

Timreins,

TteQiyitv:

Ga- tiuhan,

oiy.oofuTv. Mth. 7, 24. 26.

29.

Mc. 8, 32.

1) umherrhren,

2) umherziehen in (einem Lande), besuchen,


accus., ntQiuytiv: Mth. 9, 35. Mc. 6, 6.

9, 5

2, 20.

15,

Tiriogluiii'iviodai:

Bi- tiuhan,

darauf bauen, inoiy.odof.tiu': Eph.

58.

Hin-

Innat-tiuhan, hineinfhren, tlgyiiv: Luc. 2, 27.


Af- tiuhan, bei Seite fhren, ijiuvynv: Luc. 5,

Mc. 12, I. 14,


5. Neh. 7,1.

unt.

s.

Fahan,

herzulhren, hereinfhren, bringen,


Luc. 9, 41; ligyiiv: Luc. 14, 21.
loh. 18, 16; uynv. Mc. 11, 2. 15, 22. Luc. 19,
30. 35. loh. 7, 45. 19, 4. Skeir. VIII, b;
dulap alliuhan , s. imt. Dal.

(Umiijan Luc. 14, 28. 30; altn. timbra , agls. limbrian alts. limbrian, timbron, ahd.
engl, limber,
zimbaro)! , ailfr. timbia, limmeru
schw. timbra, du. iomre, holl. timmeren, nhd.
limmern; Gf. V, 669. Rchth. 1086), conj. II, bauen,
oixoofuiv: Luc. 6, 48. 49. 14, 23. 30. 17, 28.
Cor. 1, 8, 10. 10, 23. Gal. 2, IS. Thess. 1,
5, 11.

Ga-timrjan, bauen,

unt.

jiQogcr/iir:

Ximrjail

Ana-timrjan,

s.

At -tiuhan,

d.

11,

frahunpana tiuhan,

gii/ahanu tiuhan,

Jian;

Ga-timan, dass., cv/.iq(oreTv: Luc. 5, 30.


Ga-tamjan, conj. IT, zhmen, dufiv. Mc. 5, i.
Ga-temiba, adverb., geziemend, schicklich: Skcir.

177

Skeir. IV, b;

39.

(e-

tiimans , sich ziemen.

TIVAN.

conj.

II,

1) thun, ttohTv:

Mth. 5, 46.

9, 28. Mc. 2, 24. 3,8. 5,


13. 10, 17. 11, 3. 5. 28. 33. 12,

8,

9.

23

32.
9.

7, S.

Luc

3,

TIVAN.

178
10. 11. 12.

folgendem Accusativ

8,

er maciit sie ehebrechen {noiti uvrijv f.iotyad'ui)

11. 4, 23. 5, 6. 6, 2. 46. 49. 7,


10, 25. 2S. 16, 3. 4. 18, 18. 20, 2. 13.
loh. 6, 6. 28. 39. 7, 4. 51. 8, 28. 38. 40.
9, 33. 13, 15. 17. 27. 14, 13. 14. 31, 15,

16, 3. Rom. 7, 15. IG. 20. 12, 20.


23. 10, 31. 16, 1. Cor. 2, 8, 10.
11. 11, 12. 13, 7. Gal. 2, 10. 5, 17. 6, 9.
Eph. 3, 20. 6, 8. Col. 3, 13. 17. 23. Thess. I,
5.

14. 15.

Cor.

9,

1,

5,11.

Tim.

Thess. 2, 3, 4.

Philem. 14;

nQuirreiv:

Rom.

1,

7,

4, 16. 5, 21.
15. 19. 9, 11.

Eph. 6, 21. Phipp. 4, 9.


11; TiXi/of': loh. 5, 36; auch in
vielen Redensarten, wo auch im Griechischen ge-

13,

Gal. 5, 21.

4.

Thess.

1,

wohnlich

4,

Tioittv

steht

so

viljan

taujan loh. 6,

Eph. 2, 3; lustuns taujan


loh. 8, 44; fravauiht taujan Cor. 2, 11,7;
vaurstv taujan loh. 5, 36. 7, 3. 8, 39. 41.
10, 37. 38. 14, 10. 12; taikn taujan Toh. 6,
30. 7, 31. 9, 16;
anabusn taujan Mth. 5,
19; Jin aitabudanona taujan Luc. 17, 10; vilop
taujan loh. 7, 19. Gal. 5, 3; vaurd taujan
Mth. 7, 24. 26. Luc. 6, 47. 8, 21; armahairiipa taujan Luc. 1, 72;
garaihtein taujan
Rom. 10, 5; sunja taujan Eph. 4, 15; gavairfii
taujan, s. unt. J'airpan; usvahst taujan Eph. 4,
16; akran taujan Luc. 6, 43. 8, 8; staua taujan Skeir. V, c; garuni taujan IMc. 15, 1; Udos
taujan Luc. 5, 33. Tim. 1, 2, 1; armaion
taujan Mth. 6, 1. 2. 3; mit supplirtem hnlichen
Worte Cor. 1, 16, 2 warjizuh izvara fram sis
sill/in taujai (jiD-iTio); freiliah taujan (iltv&tQi'av didi'ui?) Gal. 5, 13;
vaila taujan,
wohlthun, iv nontv: Mc. 14, 7; y.ah~jg noiuv:
Mth. 5, 44. Luc. 6, 27; xalonouTv: Thess. 2,
3, 13; harduba taujan, hart verfahren, unoroftg /Qi^adui: Cor. 2, 13, 10; vairaleiko taujan, s. unt. Leiks; piup taujan, s. unt. piup;
galiug taujan, s. unt. Liugan; ausser dem Accusativ
(was Einer thut) oder einem Adverbium
(wie einer thut, handelt) steht auch ein Dativ (wie,
was man Einem thut, wie man mit Einem
verfhrt etc.) dabei
Mth. 7 , 12 (sva jah taujaip im). 25, 40. 45. Mc. 7, 12. 10, 35. 36.
51. 15, 8. 12. Luc. 6, 11. 23. 26. 31. 18, 41.
20, 15. loh. 15, 21; auch bi (c. accus.) Luc. 2,
27; vipia Eph. 6,9; in (c. accus.) Thess. 1,
4, 10; 2) machen, a) mit doppeltem Accusativ:
38. 7,

17.

9, 31.

tcana pu/c silban taitjis? (xlva aiavruv noieig ;)


loh. 15, 8. 19, 12. Luc. 16, 9 (wo der Objectsaccusativ zu suppliren ist).
Rom. 9, 28;
auch ist das Prdicat mit du gegeben taujis pule
:

silban

du gupa (noiiig Ciuvtuv

33. 6, 15.

Rom.

9, 21.

&i6i')

loh.

10,

Gal. 5, 13; oder b) mit

laujip

c. infinit.:

Mth. 5, 32; so liban taujan,

s.

unt.

po

liurinon,

Liban; c) mit

folgetulcm ei: taujaip ei i^lvu) jah in laudekaion


aikklesjon ussiggvaidau Col. 4 , 16.

Ga-taujan,
6, 20. 30.
3.

45.
c

Mc. 2, 25. 5, 19.


9, 13. 14, 8. 9. 15, 14. Luc. 6,
9.
10.
15. 43. 17,
19, 48. loh. II,
1) thun, noiiTv.

9, 10.
46. 18,

Tim. 1, 1, 13. Skeir. Vll,


Cor. 2, 5, 10. 12, 21; xuhqCor. 1, 5, 3. Cor. 2, 7, 11. 12,

TiQiTtiv

yi^ta&ai:

12;

in

35.

vielen

Redensarten,

wo

es

auch

dem

nontv entspricht, wie: salipva gataujan


loh. 14, 23; vaurstv gataujan loh. 7, 21. 15,
24; jnaht gataujan Mth. 7, 22. Mc. 6,5;
taikn gataujan loh. 6, 2. 14. 10, 41. 12, 18.
37; mun gataujan Eph. 3, 11; mikilein gataujan Luc. 1, 49; svinpein gataujan Luc. 1, 51;
garuni gataujan Mc. 3 , 6 ; maurpr gataujan
Mc. 15, 7
akrana gataujan Mth. 7 , 17; sinapi galaujip astans mikilans Mc. 4, 32; paurft
sis gataujan, s. unt, paurban; vaurstoeig gataujan, s. unt. Vaurstv; minnizo gataujan, s. unt.
Mins; vaila gataujan Mc. 7, 37. PhIpp. 4, 14;
frodaba gataujan, qQOvifiwg noittv: Luc. 16, 8;
griech.

wie bei taujan (s. oben) so steht auch hier ein Dativ
dabei Mc. 5, 19 (toan filu pus frauja gatavida).
20. 9, 13.
Luc. 1, 25. 49. 2, 48. 8, 39.
loh. 9,

bi

26.

16.

12,

siukamma

loh.

12.

13,

6,

2;

15; taikn gataujan


2) machen, noitiv,

Mth. 5, 36. Mc. 10,


6 (wo der Objectsaccusativ zu suppliren ist),
Rom. 9, 20 (wo sva statt
loh. 7, 23. 19, 7.
svaleik steht); daher doalana gataujan, s. unt.
Deals; vanana gataujan^ s. unt. Vans; auch ist
das Prdicat mit du gegeben:
Luc. 19, 40
(gard meinana gatavidedup du legrja piube).
Eph. 2, 14; oder mit sve umschrieben: Luc. 15,
19 (gatavei mik sve ainana asnje); b) mit folgendem Accusativ c. infinit. Mc. 1, 17. 7, 37. 8,
25. Luc. 5, 34. 9, 15. Skeir. VII, c; so ganohnan gataujan, s. unt. Xalian; vahsjan gataujan,
s. unt.
Vahsjan; anakumbjan gataujan., s. unt.
Kumbjan; liban gataujan, s. unt. Liban; c) mit
a) mit doppeltem accus.:

folgen<lem ei:

loh.

Missa - taujands
TTig:

Taut,

Gal. 2,

1 1 ,

37.

partic,

belthuend,

naQa-

18.

neutr., gen. tojis,

Werk, That, tQyov.

loh.

41; nQ'itg: Rom. 12, 4. Col. 3, 9; nQy^m:


Cor. 2, 7, 11; nolrjf.iu: Eph. 2, 10; tvtQytiw.
Eph. 3, 7.
Ubil-tojis, adject., belthterisch, xuxonoig: loh.
18, 30; xuxovQyog: Tim. 2, 2, 9.
8,

TGGL
FuUa-tojis, vollkommen, tA4<oj: Mth. 5,

Teva,
15,

OiilDung,

fem.,

Reihe, ry^iu:

TRISGAN.
Mth. 27, 43. Luc. 18,

48.

4;

Cor. 1,

Schaar:

Cor.

15,

1,

0.

h.

Phlpp. 3,

9.

1,

5.

1) dass., c. dat. oder in, nenoi&tvui:


Cor. 2, 2, 3. 10, 7. Gal. 5, 10. Phlpp. I, 14.
2, 24.
3, 3. Thess. 2, 3, 4. Philem. 21;
ntnira^ut: Rom. 8, 38. 14, 14. Tim. 2,1,

1.

verordnen, bestellen, yjiQo-

conj. 11,

Cor. 2, 8, 19.
Ung;atevil>s, ungeordnet, unordentlich; ungatevijis
ToviTv:

visan, uxuy.THV.

12; uijiiHV. Cor. 2, 5, 6. 8. 7, 16, 10, 1;


2) anvertrauen, jitazevdv: Gal. 2, 7. Tim. 1,
1, 11. Tit. 1, 3; maTOvv: Tim. 2, 3, 14.
Trauains, fem., Vertrauen, ninold^rjaig: Cor. 2,
Eph. 3, 12.
1, 15. 3, 4. 8, 22. 10, 2.
Phlpp. 3, 4; nuQQriata: Cor. 2, 7, 4. Phlpp.

Thess. 2, 3, 8.
agis. tungel,

(altn. tungl,

tungal, ahd.

alts.

zungal, schw. tungel; Gr. II, 61. III, 392. DM.


399. Gf. V, 683), neutr. (?), Gestirn: Gal. 4,
3. h.

Cor. 2,

9.

Tim. 2, 1,

ntnttad-ui:

Ga-trauan,

'23.

Tevi, neutr.
Ga-tevjan,

Tag'g'I

179

1.

1, 20.

Tllg^g^O

(altn.

tunga, agis. tunge,

tunga,

alts.

altfr.

tonge, ahd. sunka, engl, tongue, schw. tunga,

tu/Ige,

dn. tunge,

nhd. zunge; lat. lingua


61. III, 400. Gf. V, 681.

tonge,

holl.

Traust!

2,

tall;

fest, standhaft, iQaiog: Cor.


OTiQig: Tim. 2, 2, 19.

Talgjan,
S;

conj. II, befestigen,

aTrjQiC,eiv

1,

vaba vitan,

befestigt,

tQuTog:

fest,

Triggva,

1,6;

1, 23;

d/niTu/^iiXriTog: Cor. 2, 7, 10.

Talgif>a, fem., Befestigung, oxvQiftu: Cor. 2,


10, 4; aq)dleiu: Thess. 1, 5, 3; idQuuoi.ia:
Tim. 1, 3, 15.

Tnndnan,
XdSSjllIS

engl,

lolh,

holl.

ttind, nhd.

SO.

Gr. II,

zahn;

60.

III,

riTig:

Luc. 3,

Tranan
altfr,

treu;

Bopp

trauen,

f/'o,

65.

Trimiiail

(altn.

53.

trappa,

trip,

treten.

Luc. 5,

hinzutreten, zudrngen, incy.iTad-at

altfr.

tre, agls.

treov,

dn. trx,

holl.

1.

treo, engl.

alts.

tere;

Gr. III, 368.

Rchth.

1093), neutr.,

Holz, Baum,

'ivlov:

Mc,

gr.

dgvg;

genit. trivis,

14, 43. 48.

VVeinstock, uftnaXog: loh. 15, 1. 4;


plur. Weingarten, uftTiihuv: Cor. 1, 9, 7.

Veina-triu,

nom. propr. masc,

Tqu/m-

Triveins,

agIs.

2,

alts.

holl. trouie,

nhd. trauen,

Gf. V, 464. Rchth. 1094), conj.

nenotd-tvai ,

engl,

trample, schw. trippa, dn. trampe, holl. trampen,


nhi\. trampeln, trippeln; vgl. gr. r^iw, lat. tremere;
Gr. II, 33), conj. I, tramp, trumpun, truinpans,

Irii,

8, 12.

alts. tregan,
Gf. V, 502),

Cor. 2, 9, 7.

trampa,

schw.

dn. troe,

vertrauen,

fem., Trauer, Ivnrj:

II,

(altn.,

1.

trua,

tregr, ahd. tragi,

tregi,

mg, nhd. trg; Gr.

tree,

trenvian,
truon,
trimce, trouiea, ahd. truen, ti-iu, engl, true,

trust, schw.

altschw.

Tri 11

Mth. 5, 38.

10.

Gal. 4, 24.

14.
(altn.

dn.,

nom. propr. fem., TQiaixg: Cor. 2,


Tim. 2, 4, 13.
(altn.

3, 6.

Trig^O

schw.,

alts.,

Tranada,
12.

Luc. 16,

dens, gr. dovg; Bopp


400. Gf. V, 683. Rchth.

tooth,

lat.

1092), masc, Zahn, oJoig:


Mc. 9, 18.

TrakaillieitidnS,

untreu, r/.og:

zaii,

tolS

Tim. 2,

II. 4, 9.

1.

3,

1, 9.

ahd. zand,

agIs.

17.

adverb., treulich, zuverlssig, trigg-

Ana-trimpan,

Tindan.

tnn,

(altn.

tond,

altfr.

unt.

s.

19,

12.

fem., Bndniss, dtud-ijxij: Luc. 1, 72.


Cor. 1, 11, 25. Cor. 2,
4. 11, 27.

Rom. 9,

Col.

12.

zuver-

nenoi&iog iltviu: Phlpp. 1, 25;


triggvaba galaubjan, mnitai^ui: Luc. 20, 6.

xvqovv: Cor. 2, 2,

dass.,
Luc. 9, 51.
orij^iKttv.
Thess. 1, 3, 2. Tbess. 2 , 2 , 17. 3, 3; tuiovv: Rom. 15, 8; gatulgjan sik, beharren,
fniftiriiv: Rom. 11, 23; gatulgids, partic. pass.,

bestrkt,

Tit.

15, 58;

Ga-tuigjan,

c'/jcuog: Cor. 2,

13.

Un-triggVS,
Triggvaba,

Thess. 1, 3, 13.

11.

58),

Gr. II,

adject.,

Tim. 1, 1, 15.

3.

3,

2, 2.

treu,

Cor. 2, 1, 18. Eph. 1, 1.


Col. 1, 7. 4, 7. 9. Thess.

Cor. 1, 4, 2. 7, 25.
6, 21. Phlpp. 1, 20.

Tyheikus.
engl,

Trauan?), adject.,
Luc. 16, 10. 11.

(vgl,

TiiaTg:

lssig,

Bopp 165. Gr. II,


Rchth. 1094), fem., Zunge, yXaaa: Mc. 7, 33.
35. Luc. 1, 64.

TlIK, s unt. Tvai.


Xnkeiknii, s. v. w.
Tlllg^nS (agIs. tulgo,

neutr., Bi'mdniss, iud^t]y.rj: Eph. 2,

Trig'gVS

mit

du oder

II,

in;

adject

Tristan

hlzern, '^vXtvog: Tim. 2, 2, 20.

43 [3. Ausg.]), conj.


trusgun, trusgans, pfropfen.
(Gr.

I,

I,

trasg,

In-trisgan, einpfropfen, iyxnTQi%iiv: Rom. II, 24.

*Trusgjan,

conj. II,

In-trusgjan,
17.

19.

pfropfen.

einpfropfen, iyxtviQi^eiv

23.

23*

Rom.

II,

TRDAN

180

Xrildan

(altn.

Ireda,

altfr.

ahil.

dn. trade,

holl.

VAHSJAN.
763. Gf. V, 720. Rchth. 1097), zwlf, ditxa: Mth. 10, 1. 11, 1. Mc. 3, 14. 4, 10.
5, 42. 6, 7. 8, 19. 9, 35. 14, 10. 43. Luc. 2,

troda, tradka, agls. , alts. tredan,


tretan, engl, (read, scluv. triida,
lat. trudere;
t reden, nlul. treten;

],

42. S,

25. Gf. V, 520. Rchth. 1093), conj. II (?),


treten, nuTr: Luc. 10, 19; bes. keltern, TQvyv:

Gr.

11,

Luc. 0, 44.

niedertreten,

conj. II,

5.

s.

zu

Tva-hunda,

y.uTunuTtTv:

*Tvis,

ttra,

agls.

ii-o,

(altn.

tvii

alts.

ahd. zuei, engl, tico, sclnv.

tue,

/iv?,

tua,

dn. to,

*Tuz

altfr.

V, c.
Tveihnai,

lat

holl.

TMV

(ItaOV

Tvalif

je zwei, uru dvo: Luc. 9,


,
31 7nip tveihnaim markom, uru

distribut.

Mc.

7,

Tveifljan,

42.

8,

1;

altn.,

tolf, agls. tvelf, alts. twelif, ahd. zioelif,


tieelve

dn. tolv

holl.

1;

engl.

Standan.

s.

Rom.

diuy.Qiciq:

Tim. I, 2,

inloyiOfwg:

14,

8.

TykeilinS
6,

{Tijkekus Col. 4, 7; Tukeikm Eph.


21), nom. propr. masc, Tvyixog: Eph. 6, 21.
s. zu d. St.
Tim. 2,' 4, 12.

Col. 4, 7.

Tyi"* nom.

Tvqoq: Mc.

propr. fem.,

Luc.

8.

3,

io, 14.
nom. propr. masc, der Tyrcr:
Mc. 7, 24. 31.

Mth. 11,

21. 22.

schw.

twaalf, nhd. zwiilf; Gr.

standan ,

conj. II, Zweifel erregen: Skeir. VI, b.

Tveifleins, fem., Zweifel,

Tyrus,

Luc. 2,

(alts. tuifli, tuiian, altfr.


twifil, ahd.
vgl.
Tvai; Gf. V, 724.
zwifnl, nhd. zweifei;
Rchth. 109), masc, Zweifel: Skeir. II, c.

OQtlOV.

(tvalib

advcrb., nur in tvis

(altn. lor,

TveiflS

d.

vgl.

iYxoci: Luc,

neutr., zweihundert, iuy.oaiu:

plur.

ahd. zur; Gf. V, 698), adverb.,


nur in tuz-verjan, s. unt. Verjan.

c.

gr. ()i'w;
Gr. I, 761.
duo
Gf. V, 715. Rciith. 1095), numerale, fem., tvos,
neutr. tva, genit. tvaddje, zwei, dvw. Mth. 6, 24.
27, 51. Mc. 5, 13. 6, 9. Luc. 7, 19. 41. 9,
13. 16. 30. 32. 10, 1. 15, 11. 16, 13. 17, 34.
18, 10. 19, 29. loh. 8, 17. Cor. I, 14, 27.
Eph. 2, 15.
Cor. 2, 13, 1. Gal. 4, 22. 24.
Phlpp. 1, 23. Tim. 1, 5, 19. Skeir. II, d. III,

firee, nhd. cicei;

3.

17. loh. 0, 67. 71.

loh. 6, 7.

d. St.

l^rilSlljail (vgl. altn. trosnaf) conj. II.


Ufar - trusnJan , bersprengen: Skeir. III,

Tvai

12.

1.

masc, zwanzig,

plur.

14, 31.

Ga-trudon,
Luc. S,

42. 43. 9,

I.

Tvai-tigjus,

TobeiaS,
T'OJi.S,

s.

nom. propr. masc, Tiolug: Neh.


unt.

6, 17.

Titan.

V. Y.
^ ag'g'ari

(agls.

ahd. iranga, nhd.


neutr.,

vangere;

VaggS

(altn.

vgl.

altn.

vnngi,

wange; Gr. HI, 401. Gf

Kopfkissen,

I,

Grundu - vaddjus

alts.,

894),

6,

nQogy.effulaiov: Mc. 4, 38.

vangr,

alts.

leang, agls. vang, engl.

teang, dn. vange; Gr. III, 395. UM. 47 5. Gf. I,


894), masc. (?), Aue, Lustgarten, Paradies, tiuqudacog: Cor. 2, 12 , 4.

48.

2, 2,

Vadi,
*

Vall.S

s.

49.

14,

Gnmdmauer,

&i/.iiXtoj'

Luc.

29. Eph. 2, 20; iftthug: Tim.

19.
unt.

Vidan.

veikr, alts. wah, agls. j'ac, engl.


weak, dn. vag, schw. vek, holl. week, nhd. weich,
vgl. Schwach), adject.
schwach, mangelhaft.
(altn.

Vagjau,

s.

unt.

Vigan.

*"VaddjnS

(agls. vag, schw.


Gr. III, 429), fem., Mauer.

cgg,

dn.

vag;

Un-vahs, tadellos, ti/ii/nmog: Luc. 1,


VallSJail (altn. raxa, alts. wahsan, agls.
,

BaargS-vaddjus,
11

33.

Stadtmauer, TiT/og:
Neh. 5, 16. 6, 15. 7, 1.

Mi|>garda-vaddjus,
wand,

ftirjrjzrii/or

Zwischenmauer,
Eph. 2, 14.

Cor. 2,

Scheide-

6.

veaxan,
engl, wax, schw. vexa,
ahd. wahsan, altfr. tvaxa
dn. voxe, holl. wassen, nhd. wachsen; Bopp 116.
Gr. II, 12. Gf I, 682. Rchth. 1028), conj. 1,
vohs, vohsun, vahsans, wachsen, uvi^viiv: Mth. 6,
28. Luc. 1, SO. 2, 40. loh. 3, 30. Cor. 2, 10,

VAHTVO
Eph.

15.

21.

i2,

4, 15.

wachsen

taujan,

Cor. 2, 9,

19; vahsjan gavermehren, av^vtiv:

Col. 2,

machen,

10.

erwachsen sein,

aus-

wola,

ijhxi'av t/jtv:

loh.

holl.

Ufar - vahsjan

berwachsen, zunehmen, vthquv,


Thess. 2, 1, 3.

'^vitv:

Us-vahsts, fem.,
Vahstus, masc,

Wuchs, Wachsthum,

27.

VahtVO,
Vai (alts. we,
s.

C,

vx,

iDe,

wach, engl.

altfr.

wee, nhd. loelie;


lat. t>ne, gr. otia/; Gr. III, 292. 007. Gf. 1, 032.
Kchth. 1121), interject., wehe, ovui: Mth. 11, 21.
Mc. 13, 17. Luc. 0, 24. 20. 10, 13.
schw. ve ,

Vai-dedja, s.
Vai-fairwjan,

dn.

Vaja-merjan,

^^aiau

hell,

unt.

Fairwus.

s.

unt.

Merjan.

Vaibjan,
VailljOj
Mth. 0,

5.

Vaihsta-stains,

VailltS

s.

masc.

Ecke,

ywvtu:

Luc. 20, 17.

unt.

Stains.

viht, vuht , alts., ahd.


ought, nhd. wicht, n-icht, icht240.
Gf. I, 730), fem.
DM.
tran;
(auch im nom. vaiht neutr. Mth. 10, 20. 27, 19.
Tit. 1 , 15; im plur. als anom. Skeir. II, d), Sache,
Ding, Etwas, TiQy/.m: Luc. 1, 1; ii'og: Thess. 1,
5, 22. Skeir. II, d. VII, b, c; in pizozei vaihtais,
weshalb, tqvtov y^iv: Eph. 3, 1. Tit. 1, 5;
8i i]v uhiur: Tim. 2, 1, 0; gewhnlich mit der
Negation
vaiht oder vailit ni , nichts, ohitv,
(.irfiiv: Mlh. 10, 20. 27, 12. 19. Mc. 1, 43. 5,
teilit,

(altn.

vatl,

agls.

491.

26.

6,

15,

4.

7, 12. 15. 9, 29. 11, 13. 14, 60. 61.


Luc. 3, 13. 4, 2. 35. 9, 3. 36. 10, 19.
18, 34. 20, 40. loh. 6, 63. S, 28. 54. 14, 30.
10, 23. 18, 20. Rom. 8, 1. 13, 8. 14, 14.
Cor. 1, 4, 4. 7, 19. 10, 20. 25. 27. 13, 2. 3.
Cor. 2, 6, 3. 10. 7, 5. 9. 11, 5. 12, 11. 13,
1.

11.

d.

8.

^'^aip.S,
altfr.

889),

I,

adject.,

Rom. 7,

24.

s.

1,

4,

St.

wenn doch,

adverb.,

11,

Cor. 2,

Vair

Gf.

Ta\ai'ntQog:

jrer;

lat.

Cor.

ver, alts. we/-, ahd. wir, wer,


Gr. II, 56. III, 319. DR.

agls.

(altn.,

o<fi'/.ov:

12.

Veipan.

unt.

s.

Gal. 5,

1.

vi}-;

931. Rchth. 1136), masc. Mann,


Mth. 7, 24. Mc 6, 20. Luc. 7, 20. S,
27. 38. 41. 9, 30. 32. loh. 6, 10. Rom. 7, 3.
Cor. 1, 13, 11. Cor. 2, 11, 2. Eph. 4, 13. 5,
Col. 3, 18. 19. Tim. 1, 2, 8. 12.
23. 25. 28.
Esdr. 2, 25. 26. 27. 28. Neh. 7,2; uf vaira
qens, vnuvQOg yvriy. Rom. 7, 2.
Gf. I,

engl, tvight,

DR.

7.

elend,

unt. FraJ)ja?i.

s.

Merjan.

unt.

wenag;

(ahd.

unt.

s.

Tivan; vaila visan,

unt.

vaila frajijan
s.

andanems,

vaila
s.

ari'jQ-.

429),

Mc. 12, 10.

Visan;

unt.

Vaila -merjan,

418.

Veihan.

unt.

(Gr. III,

\ls\VHtSi

I,

Veiban.

unt.

s.
s.

vaila taujan,

Vailiei,

waia, dn. vtRe, nhd.


021. Kchth. 1122), conj.
tpehen; gr.
wehen,
nrtTv. Mth. 7,
vaivo,
vaivoun,
vaians,
1,
25. 27. [oh. 0, 18.

%,

s.

s.

Leikan;

unt.

s.

Niman:

zu

altfr.

Gf.

haijis,

unglcklich,

s.

(ahd. teaian,

9, 22. h. I., vaila pau, xtiv:


zu d. St.; vaila qipan, s. unt.
vaila hugjan, s. unt. Hiigs ; vaila galei1,

16.

11,

Vailiall.S

Deds.

unt.

Tim. 1, 3, 4. 12. 13; tl: Luc. 19, 17.


VI, a; .TiQOv: Tim. 2, I, 18. h. 1.;

7.

Skeir.

Qipan;

vea, ahd.

agis.

wala, wel, ahd. tcela,


schw. vl, dn. vel,

alts.

engl, well,

jreZ,

nuvTMg: Cor.
Cor. 2,

Vakan.

unt.

vel,

agls.

(altn.,
altfr.

wel, nhd. wohl; Gr. III, 003. Gf. 1, S31.


Rchth. 1132), adverb. , wohl, xu'/.ig: Mc. 1, II.
7, 6. 9. 37. 12, 28. 32. Luc. 6, 26. 27. 15,
23. 16, 19. 20, 39. loh. 8, 48. 13, 13. 18,
23. Rom. 11, 20. Cor. 2, 11, 4. Gal. 4, 17.

5,
uv'iiiaig:

2) Krpergrsse , rjliy.Ur. Mth.


Luc. 2, 52. 19, .3. Eph. 4, 13.
19;

Col. 2,

woe

VVachsthura, av'i>;atg: Eph. 4, 10.


1)

15;

visaii,

9, 21.

181

loh. 6, 12. Gal. , 6. 6,


Philem. 14; jurj t/
(w: Rom. 9, 1. Cor. 2, 12, 5.

Vaila

Us-vahsjan, auswachsen; usvahsans


gewachsen,

VAmfAN.

8.

Gal. 2, 6. 4, 1. 12. 5, 10. 6, 3. 14. Eph. 3,


Phlpp. 1, 20. 28. 2,3. 4, 6. Thess. 2, 3,

Tim. 1, 4,

4.

5,

21. 6,

4.

7.

Tit.

1,

15.

Vaira- leiko,

VairdllS

s.

dn. vcerd, nhd. wirth

masc. Wiith,

\^ail*J>ail
than,

Leiks.

unt.

(ahd. wirt,

ahd.

dn. vorde,

'^t'vog:

(altn.

altfr.
;

holl.,

9.">2.

Rom. 16,

verda,

irerdan,

werda

Gf. I,

agls.

altfr.

schw.

rrd,

Rchth. 1137),

23.

reurSa/i,

tcertha,

nhd. werden:

alts.

schw.

vgl.

gr.

tcer-

varda,
iQitv

Rchth. 1143), conj. 1,


varp, vaurf>un, vuurjtans, werden, yt'yifnd^at, idiai)ui, 1) als specielles Verbura (gemacht, geGr. II,

39.

Gf. I,

than, geboren,

9S2.

gegeben,

erfllt

kommen, geschehen): Mth.

werden, erscheinen,

5, 18. 0, 10 (vilja).
8, 12 (grets jah krusls tunpive). 10 (andanahti).
11, 20 (mahls). 21. 23. 26, 2 (paska). 27, 1
(maurgins). 45 {riqis). 57 (seipu). Mc. 4, 11.
35. 5, 14. 33. 0, 2 (saiiato). 9, 7 {milhma).
21. 11, 19. 23. 24. 12, 11 (fram fraujin rarp
s). 23 (qens imma). 13, 18 (piauhs). 19 (aglo).

VAIR^AN.

182

14, 4. 15, 33 (iri7tf anihslu). 42. Luc. 1,


14 (Jaheds). 20. 33 (andeis). 44 (stiiiia in augam). 45 (ustauhts). 05 (agis aiia itllaim). 2, 10.

29.

15. 42 {tvali
liaijis).
(yaurd gujn at iohannen). 22
(slibna US himiiia). 23. 25 (hiihrus and alla airpa).
4, 42 (dags). C, 13. 48 (ganuijo). 8, 34. 9,
7. 15, 7. 10. 14. 17, 24. 34 (tvai ana ligra
amin). loh. 6, 21 (sk-ip ana airjmi). 7, 43 (missaqisf in managein'). 8, 58. 10, 19. 22 (inniujipa). 10, 35 (vaurd gups du im). 12, 29 (peiioo).
30. 14, 22. 15, 7. Rom. 7, 3. 4. 9,9 (sunus
15,
izai). 11, 11 (ganisls). 25 {danhei imma).
22 {vaurts). Cor. 1, 4, 5. 15, 54. 10, 2 {gabaur). Cor. 2, 11, 15. 13, 11. Gal. 4, 4 \us
qinon). Tim. 1,6, 4 (us vaurdajiukom tieipa).
Tim. 2, 2, 18 (usstass). Skeir. II, a. III, c {soiinpersonal,
keins). VI, c. VII, c (vaninassus);
gewhnlich in der Formel varp, es geschah, worauf
folgt,
oder
auch der
der Accus, c. infinit, oder jah
abhngige Satz asynthetisch angeknpft wird: Mth. 7,
28. 9, 10. 29 ( galttubeinai iggqarai). Mc. 1,
9. 2, 15. 4, 4. 5, 16 (waiva varp bi ina). Luc. I,
8. 23. 38 {hi vaurda peinamma). 41. 59. 2, 1.

13

(wi;^

imma managei

vintruns).

3,

46. 3, 21. 4, 36. 5, 1. 12. 17. 6, 1. 6.


12. 7, 11. 14, 22 {varp sve anahaust). 17, 11.
26. 28. 30. loh. 13, 19. 14, 29. Rom. 9, 26.
Thess. 1, 3, 4. Neh. 7, 1; hierher auch Cor. 2,
6. 15.

5.

sxjaei

wenn

mis mais faginon varp.

die Lesart des Textes richtig

Prdikatsverb um:

und Luc.
ist;

8,

2) als

einem Substantivum
im Prdikat: 3Ith. 5, 22. 45. Mc. 1, 17. Luc. 4,
3. 6, 35. loh. 9, 27. 10, 16. 12, 36. Rom. 7,
Cor. 1, 4, 9. 7, 23. 9, 23. 11,
13. 15, 8.
27. 13, 11. 15, 20. Cor. 2, 6, 16. Eph. 3,
a)

mit

5, 7. Phipp. 3, 17. 19. Col. I, 23. 25. Tim.


Tim. 2, 2, 21. Skeir. I, d. III, c;
1, 4, 6.
so in Umschreibungen fr griechische Verba, z. B.
7.

arlja vairpan, vairpan usgrudja, alaparha vairpan,


inhilpo vairpan, galaista vairpan, usvena vairpan,
usfilma vairpan, s. d. a. ; b) mit einem Adjectivum
Mth. 5, 21. 6, 16. 9, 16. II, 22. Mc. 2, 21. 4, 19.
22. 32. 6, 14. 21. 26. 10, 31. 43. 44. 13, 28.

Luc. 1, 15, 32. 2, 2. 6, 35. 49. 9, 48. 14,


14. 16, 11. 12. loh. 8, 33. 9, 39. Rom. II,
17 (fin.). 12, 10. Cor. 1,7, 21. 14, 25. 15,
10. Eph. 4, 32. 5, 17. Tim. 2, 3, 2. Skeir. I,
c; so oft in Umschreibungen von Verbis, wie airxis vairpan, hairhts vairpan, baups vairpan, unbruhs vairpan, gabigs vairpan, gredags vairpan,
hails vairpan, hrains vairpan, svikunps vairpan,
galeika vairpan , laus vairpan, managizo vairpan,
modags vairpan, naqaps vairpan, garaihts vair-

pan, riurs vairpan, saps vairpan, faurhts vairpan,


s. d. a.; c) mit einem Pronomen possess.: Mc. 12, 7. Luc, 4, 7; d) mit einem Participium:
Mc. 9, 3. 50. 13, 25. Luc. 6, 16. 36. (8, 5.) 14,
12. 17, 35. loh. 6, 45. Gal. 4, 16. 5, 26. Eph. 5,
1.
Phlpp. 2, 8. Col. 3, 15. Thess. 1, 2, 14.
Tim. 2, 3, 2 in Umschreibungen von Verbis, z. B.
drugkans vairpan, s. uot. Drigkan^ anafalips vairpan,
s. unt. Lals;
e) mit einem Adverbium: Mc. 4, 10.
Cor.2, 1, 19. Eph. 2, 13; f) mit einer Prposition,
besonders du: Mc. 12, 10. Luc. 3, 5. Cor. 1, 1,
26. Cor. 2, 6, 18; in: Phlpp. 2, 7; so in Umschreibungen fr griechische Verba in unlustau vairpan,
s. unt.
Lust US ; in siunai vairpan, s. unt. Siuns;
g) mit relativen (sve) oder interrogativen (wa)
Umschreibungen: Mc. 9, 26. Luc. 1, 66. 6, 40.
Gal. 4, 12; 3) als H fsverb um a) im Prsens
fr das Futurum, z. B. loh. 16, 20 saurgandans
vairpip (Xvnij&i'jntad^i). Phlpp. 1 , 20 gaaiviskops
vairpa (uia/vvS-i'jaofiai). Skeir. I, a ustauhana
habaida vairftan; h) im Prteritum gewhnlich fr
den Aoristus Passivi: Mth. S, 3. 24. 9, 25. 33. 27,
3. 8. Mc. 1, 14. 22. 2, 27. 6, 3.
7, 27. 9, 4.
12. 16, 11. Luc. 6, 18. 7, 35. 8, 5. 20. 9,
22. 36. 15, 24. 16, 1. 17, 14. 17. 18. loh. 9,
2. 3. 19. 20. 34. 12, 38. 13, 18. 31.
16, 21.
17, 12. Rom. 7, 4. 6. 10. 13. 10, 20. 11, 17.
24. 15, 4. Cor. 1, 1, 13. 7, 18. 15, 54. Cor.
2, 4, 1. 7, 14. 12, 4. 12. Eph. 1, 13. 3, 8.
Phlpp. 3, 12. Col. 1, 16. 26. 3, 4. Thess. 2,
2, 3. Tim. 1, 1, 16. 2, 13. 14. 3, 16. 4, 14.
0, 10. Tit. 1, 13. Neh. 6, 15. 7, 1. Skeir. VIII,
b; fr das Perfectum: Mc. 3, 26. loh. 16, 11.
Cor. 2, 7, 13. Gal. 2, 20.
Fra-vairl>an, verderben, xuTuqid-tiQtad^ai: Tim.
2, 3, 8.
Ga-vairl>i Cahd. giwurt; Gf. I, 993), neutr.,
Eintracht, Friede, eiQrjVT]
Mth. 10, 34. Mc. 5,
34. Luc. I, 79. 2, 14. 29. 7, 50. 8, 48.
10, 5. 6. 14, 32. 19, 38. 42. loh. 14, 27.
14, 17. 19.
16, 33. Rom. 8, 6. 10, 15.
Cor. 1, 7, 16. 16, 11. Cor. 2, 1, 2. 13,
11. Gal. 1, 3. 5, 22. 6, 16. Eph. 1, 2. 2,

fulh vairpan,

Phlpp. 4, 7. 9.
3, 6, 15. 22.
Thess. 1, 5, 3. 23. Thess. 2, 1,
2. 3,
16.
Tim. 1, 1, 2. Tim. 2, 1, 2. 2,
22.
Tit. 1, 4; gavairpi haban, Frieden haben, dQtjvivHv: Rom. 12, 18. Thess. 1, 5, 13;
14.

15.

Col. 3,

17. 4,

15.

gavairpi tauj'an, Frieden halten, tlgtivonoutv:


Col. 1, 20; gavairpi tauja?ids visan, tiQrjvtvtiv:
Cor. 2, 13, 11.
Ga-vair|>eigs, adject., friedfertig; gavairpeigs
visan,

iiQ-ijvivuv:

Mc. 9, 50.

VAIR^S
Gaga-vairpjan,
Cor.

xiiv:

conj.

7,

Gaga-vairpnan,
\^airp!$

vershnen, xurulXi-

11.
conj.

uD.zTia&uc: Cor.
*

II,

sich vershnen,

III,

2,5,

y.uj-

20.

(alts.

Ana-vairfis,

zuknftig, iQyuntvog: Mc. 10, 30.


loh. 10, 13; i.itlXMv: Luc. 3, 7. Rom. 8, 38.
Eph. 1, 21. Col. 2, 17. Tim. 1, 1, 10. 4, 8.
Skeir. II, c. V, a; anavairp ist mis, /.ii)iXco:
Thess. 1, 3, 4.

And-vairps,

gegenwrtig, naQwv. Cor. I, 5,


10, 2. 11. 13, 2. 10; ivtazwg:
Rom. 8, 38. Cor. 1, 7, 26. Gal. 1,4. s. zu
d. St.;
nagavTixa: Cor. 2, 4, 17; andvairps
visan, nuQtivut: Gal. 4, 18.
Cor. 2,

And > vairjiis


vavTt:

adverb., gegenber,

c.

dat.,

ni-

Jaind-vairflS, adverb., dorthin,

fy.it:

loh. 18, 3.

Vifira-vairpS,

adject., gegenber, o y.uTtvam:


Mc. II, 2. Luc. 19, 30; uvirne^uv: Luc. 8, 20;
pafa ripravairpo, dagegen, im Gegentheil, rovvafTior: Gal. 2, 7.

adverb., frder, fernerhin; frani-

vairpis visan, dauern, verharren, fureiv: Tim. 2,


3, 14.

Svulta - vairf>ja,

adject.,

zum Tode

sich neigend,

im Sterben begriffen, (.WkXiov TiXiVTv: Luc. 7,


2.

s.

zu

d.

< vairj)!
neutr., 1) Gegenwart, in den Re,
densarten in andvairpja, in Gegenwart, vor,
tUnQoad^iv: Mth. 5, 16. 24. 6, 1. 10, 32. 33.

Luc. 10, 21. loh. 12, 37. Thess. 1,


2, 19. Neb. 0, 19; ivdntov: Luc. 1, 6. 15.
17. 19. 75. 4, 7. 5, 18. 25. 8, 47. 15, 10.
18. 21. 16, 15. Rom. 12, 17. Cor. 2, 4, 2.
9, 2.

Tim. 1, 2, 3. 5,
Tim. 2, 2, 14. 4, 1;
xaiiviTiiov: Cor. 2, 2, 17. 12, 19 (? xaiiVair/).
Eph. 1,4; fv nQogcnco: Cor. 2, 2, 10. 4,
6. 5, 12; (ig nQogwnov: Cor. 2, 8, 24; y.uzu
TiQgionov: Luc. 2, 31; i% travTi'ag: Mc. 15,
39; l'vuvTc: Luc. 1, 8; ivavzlov: Luc. 20, 20;
'in managamma andvairpja, vor Vielen, ix noXXwv TtQogwmov: Cor. 2, 1, 11; faura andvairpja, vor, ivuvriov: Mc. 2, 12; uno nQognov:
Neh. 5, 15; nqo nQogilmov: Luc. 7, 27. 10,
1; 2) Gesicht, nQogwnov: Mth. 6, 16. Mc. 12,
14. 14, 65. Luc. 1, 76. 5, 12. 7, 27. 9, 29.
7, 12. 8, 21.
4.

20. 21.

51. 53. 10,

Gal.

I, 20.

6, 12. 13.

1.

V,

c.

a.

verd, agls. venrS alts. werth, ahd.


werd, altfr. werth, engl, worlh, schw. vrd, dn.
vard, holl. iveerd; nhd. werth, wrde; Gr. II, 39.
Gf I, 1011. Rchth. 1143), masc, Werth, KaufTaltn.

Monument. Neap.

preis,

Cor.

ri^tiy.

Vairps,

vairps gataubs, hoher Preis,

7, 23.

1,

adject., werth,

wrdig, ly.uvg:

20, 21. Cor.

I,

13,

12. Cor. 2,

Mth. 3,

Mc. 1, 7. Luc. 3, 16. 7, 6. Cor. 1,


Cor. 2, 2, 16. 3, 5. Tim. 2, 2, 2;
15,
u^tog: Mth. 10, 37. 38. Luc. 3, 8. 7 , 4. 10,
7.
15, 19. 21. Cor. 1, 16, 4. Thess. 2, 1, 3.
11.

8,

S.

9.

Tim. 1, 1, 15. 4, 9. 5, 18. 6, 1; vairps visan,


werth sein, y.aTuS,iw&rjVai: Luc. 20, 35; vairpana Iriggan, wrdig machen, ixavovv: Cor. 2,
3, 0; uiiovv: Thess. 2, 1, 11; xatu^tovr:
Thess. 2, 1, 5; vairPana rahnjan, s. unt. Rahnjan.
Phipp.
27.

v'^lwg:

Eph. 4,

1.

Thess. 1, 2, 12.
unwrdig, avu'iiwg; Cor. 1, 11,

1, 27.

Col.

Un-vairf)aba,

1,

10.

29.

Cor. 2, 3,

27,

6.

Skeir. V, d.

5.

And-vair|)i,

Wrde,

Wrdigkeit,

fem.,

Vairl)ida,

neutr.,

VII,

Werth,

Ixavoxr/g:

a.

Preiss,

T/,<t)j:

Mth.

0.

Vair{>on,
Mth. 27,

II,

conj.

schtzen,

wrdern,

Tiiir:

9.

VairilO

(altn. vor, agls. veler, altfr. wei-e ; Gr. II,


400. Rchth. 1138), fem., Lippe, xtHog:
Mc. 7, 6. Cor. 1, 14, 21.

56.

St.

And

Mc.

Skeir.

Vairl>aba, adverb., wrdig,

Mth. 27, 61.

Fram-vairl)is,

183

3, 18. 5, 12. 10, 7. Gal. 2, 6. II. Thess. I,


2, 17. 3, 10. Thess. 2, 1, 0; 3) Person:

Vail'^S

ward, agls. veard, ahd. wart, wert,


altfr. ward, engl, wards, holl. waarts, nhd. wrts
lat. vertere, versus; Gr. II, 39. Gf. I, 998. Rchth.
wrtig.
1155), adject.,

3.

VAIRPAN.

III,

Vairpail

verpa,

werpan,

agls. veorwerpen, nhd.


1026.
werfen; griech. qi'titiiv ;
Rchth. 1142), conj. I, varp vaarpun, vaurpans,
1) werfen, dUur: Mth. 5, 29. Mc. 1, 16. 4,
26. 7, 27. 11, 23. 15, 24. Luc. 4, 9. loh. 8,
59. Skeir. III, c; /aXai': Luc. 5, 5; 2) steinigen,
Xi&Len': loh. 10, 31; stainavi vuirpan, hd^o-

pan

(altn.

werfan,

ahd.

altfr,

alts.

werpa,

holl.

Gr. II, 37. Gf. I,


,

olitv: Mc. 12,

At-vairpan,

4.

Mth. 27, 5;

(itTiTeir:

geworfen,

Mc. 9,

22. 47;
atvaurpans,
liegend, iXTjfu'i'og: Luc. 16, 20.

werfen, XXttv:
part.

praet.

Af-vairpan,
utgui-.

nigen,
loh.

abwerfen, unoX'kHv: Mc. 10, 50;


Eph. 4, 31; stainam afvuirpan, steixuTuhd^i^Hv: Luc. 20, 6; Xid^Liiv-

11,

8.

Ga-vairpan,

werfen, dXXnv: Mc. 9, 45; ^injuv:

Luc. 4, 35;

Inn-vairpan,

^iiaaiir:

Mc. 9, 18.

hineinwerfen, XXitv. loh. 12, 6.

;:

VALTJAN.

VAIRS

184
Us-vairpan,

1) hinauswerfen, hinaustreiben, }y..KMth. S, 1-2. 16. Mc. 5, 40. II, 15. 12,
loh. 0, 37. 9,
12. 15.
8. Luc. 19, 45. 20,
34. 35. 12, 31. Gal. 4, 30; U.iiv: Luc. 14,
us st/nagogein usvuurpans,
35. loh. 15, 6;

Synagoge

aus

ler

loh.

12, 42;

verwiesen

2) verwerfen,

Gr.

uTio6oxifui.L,tiv:

1) werfen,

Vol.

Us-vaurpa,

fem.,

Verwerfung,

1)

15, S;

VairS
altfr.

u7i6).7jTOi'

verr,

Valdufni,

nhd. witsch;
723), adverb. comparat.

schUmmer, /ifQov:

^'^aljan

Mc.

9, 21.

16.

velia,

(altn.

1, 22;

schHmmer, yiiqwv:
Tim. 1, 5, 8. Tim. 2,

27, 64.

2) vorziehen,

Ga-valjan,
Luc. 6,

^^aitei,

s.

IC^akclIl

(altn.

unt.

9
iyliXTg:
I

tcacon,
engl, waice, schw. vaken, vkka, dn. vaiige, vxkke,
hoU. waken, wcken, nhd. wachen, wecken; Gr. II,
II.
Gf. I, 672. Rchth. 1122),
conj. I, vok,

9,

1.

17,

18.

Tim.

weljan,

ahd.

loh.

wachen, diuvvy.TiQiViiv:

Luc. 6, 12.

*Vakjan, conj. II, wecken.


Us-vakjan, erwecken, aufwecken,
loh.

1.

1)

whlen, uiQtTv. Phlpp.


Cor. 2, 5, 8.

praet.

gavaUds ,

fem.,

Wahl, ixXoy^:

Vokains,

fem., das

uyQvmi'u:

Valdan

t,vnviL,tiv:

erwachen, diayomopttv:
(fvXaxtj:

Luc. 2,

Wachen, cfvXux^: Cor.

Cor. 2,

(altn.

ahd. waltan,

Wache,

altfr.

8.

2, 6, 5

11, 27.

valld, agls. vealdan,

18,

Rom. 9,

7.

11.

Col. 3,

ntifitiog:

I) ausgewhlt, yvtjatog, Phlpp. 4,


Tit. 1, 4; 2) geliebt, rjya-

adject.,

Tim. 1, 1,2.

3.

Valugjan
800),

II,

conj.

ValnS

12.

Tim.

2,

1.

2,

s.

zu

Col. 3,

d, St.

12.

(ahd. walagon; vgl. Valvjan; Gf.


wlzen.
hin

I,

und her treiben, mQKpiQitv:

waldan,

wald, walda, schw. vald, dn.

(altn.

conj. II,

velta, ahd. walzan, agls. vealtian,

wlzen, whlen; Gf. I, 791),


wlzen; eindringen, i/iiuD.iiv: Mc. 4, 37.
nhd.

valte,

Us-valtjan, mnwlzen, umwerfen,


Mc.

alts.

(agls. valan, engl, wale; vgl. lat. vallum),


Stock, Ruthe, Qudog: Luc. 9, 3.

\'^altjail
dn.

fem.,

auserwhlt,

Luc.

Eph. 4, 14.

Luc. 9, 32.

Vahtvo,

viilja,

Viljan;

11, 28.

masc.
conj. 111,

10.

schw.

Mc. 13, 20. 22. 27.


5, 21. Tim. 2, 2, 10.

Us-valugjan,

11, II.

Ga-vaknan,

19,

19,

iy.Xi'yead-ui: Mc. 13, 20.


6, 70. 13, 18. 15, 16. Eph.
Neh. 5, 18; y.uTaliyHv: Tim.

part.

Ga-valeins,

1.

I>airh-Vcikan, durchwachen, wachen, uyguvXiTv:


Luc. 2, 8; ?iaht pairhvakan, die Nacht durch-

19.

2.

tloy.iTv:

Ga-valis, ausgewhlt, ixXtxTog:

h.

10,

uhd. tchlen; vgl.

Dn-vakan,

uyQvm'tTv. Eph. 6, 18.

1,

4,

Cor. 1,

3.

Vcdis,

Mc.
Luc.

8.

28. 29. 33.

vokun, vakans, wachen, yQijyopeiv: Cor. 1, 16,


13. Col. 4, 2. Thess. 1, 5, 6. 10; uyQvnvtTv:
Eph. 6, 18.
dass.

Herrschaft,

6.

auswhlen,

13.

1, 4. Tit. 1,

Veitan.

vaka, vekia, agls. vacian, veccaii,


ahd. wachen, wekjan, altfr. waica,

alts.

9,

9.

2.

1.

Gf. I, 835), conj. II,

Mth. 9,
3, 13.

Macht,

Gewalt,

dn. vcelge, hol!, wlen,

comparat.,

adject.

Mc.

y.uTtiovotLiiv.

13,
9, 4.
15, 24. Cor. 2, 10, 8. 13, 10. Eph. 1, 21.
2, 2. 3, 10. 6, 12. Col. 1, 13. 16. 2, 15.
Thess. 2, 3, 9. Skeir. 1, b. c. V, c. VII, a.

5, 26.

Vairsiza,

Allmchtiger,

18.

beherrschen,

neutr.

Rom.

11.

vyrs

agls.

Cor. 2, 6,

iiovalu: Mth. 7, 29. 8,


22. 27. 3, 15. 6, 7. 11 ,
6. 32. 36. 5, 24. 7, 8.
17. 20, 2. 20.
loh. 10,

engl, tporse,

sich

Prolegg.

s.

10, 42.

1,

alts. ,
,
ahd. wirs,
schw. vrr, dn. vcerre,
Gr. III, 589. Gf. I, 1046. Rchth.

(altn.

tcerra

Cor.

14;

subst.

als

partic.

Ga- valdan,

unooli]:

txTQionu:
Tim. 1, 4, 4.

auskommen,

2)
3,

XXVll.

p.

nK.vToy.QUTWQ:

lUiv. Mc. 9, 42;

Rom. 11, 15; 2) Auswurf,

I.

AU - valdands

Mth. 9, 36.

2) zerstreuen, (ilnTttv:

(?),

Mth. 10, 25. Luc. 14, 21;


begngen, aQXitadai: Luc.

Luc. 6,

(bse Geister),

Fra-vairpan,

II

walten, garda valdan, dem Hause vorstehen,


haushalten, nixodeanoTitv: Tim. 1, 5, 14; garda
valdands partic. als subst., Hausherr, oiMtanlnriq

Mc. 12, 10; 3) austreiben


fV'-^*"': Mth. 7, 22. 8, l.
31. Mc. 1, 34. 39. 3, 15. 22. 23. 7, 26. 16,
9; 4) ausreissen, ausziehen, iy.Httv: Mc. 9,
Luc. 6, 42;
47.
5) ablegen, u7toti9h'ui:
Rom. 13, 12; 6) auf etwas werfen, ini^iQmrtiv:
35.
Luc. 19,

22;

valere,

lat.

58. Gf. I, 805. Rchth. 1122), conj.

11,

1)

unoavrywyog

l/..l'kiiv:

weiden, nhd. tcalten, gewalt;

vold, holl.

litv.

1 ,

uvuTQinuv Tim.
:

Us-valteins,
2, 2, 14.

fem., Umsturz,

2, 2,

xuruaxQtcptiv:
1

8. Tit.

1,11.

xarwffrpoy;: Tim.
qfiyfiu: Luc. 6, 49.

VALVJAN
*

Val VJan
wallntp
lat.

vealvian

( agls.

alid.

wellen,

wallen,

holl.

nlid.

icellan

engl.

wallen,

welle;

Gf. I, 789),. conj. II, wlzen.

volvere;

At-valvjan,

darauf wlzen, nQogxvllvdtiv:

Mc.

40.

1.),

Af-valvjan,
Mc. 10,

3.

abwlzen, wegwlzen, unoy.vXliiiv:


4.

Faur - valvjan

wlzen,

davor

viQoqxvXlvSuv:

Mtb. 27, 00.

Valvison

(diese Lesart des Cod. Arg. verdient


wohl vor unserer in den Text aufgenommenen
Conjectur valvnoda [von valvnati] den Vorzug,
da die Endung - isnn , - izon nicht nur im Goth.
bei hatizon wirklich noch vorkommt, neben dem

angenommen werden
im Ahd. sehr gebruchlich
271), conj. II, sich wlzen,
Mc. 9, 20. s. zu d. St.

ein agison, riqizon, sigison

sondern auch

kann,

Gr. II,

vgl.

ist,

y.vlitad^ur.

^ambal
altfr.

nhd.

(altn. vijmb,

vamb,

agis.

wamme, engl, womb


wamme, wanst; vgl.

alts.,

ahd. xoamla,

schw. vamb, dn. vom,

lat. venter , griech. o/((fulg; Gr. 111, 405. Gf. I, 853. Rchth. 1124),
fem., Leib, Bauch, y.otXia: Mc. 7, 19. Luc. 1,
15. 44. 2, 21. loh. 3, 4. 7, 38.
Phipp. 3, 19;

Tit.

yciaTrj(i:

Vamm.S,

s.

^andjail,

^mnAllH

s.

1,

12.

unt.
unt.

Vindan.

(altn.

altfr.

Vaninassus, masc, Mangel,


16, 17.

Thess.

1, 3,

10.

*Vanan,

conj. II, fehlen.

Vanains,

fem., Mangel,

Vanrd

(altn.,

schw.,

vazeQTjfia:

Skeir. VII,

Cor. 1,

n.

alts.

13.

5, 30. 7, 13. 29. 8, 32.


Luc. 1, 2. 4. 20. 3, 4. 4,
36. 5, 1. 15. 6, 47. 7, 7. 17. 8, 11.
9, 26. 28. 44. 18, 34. 20, 3. 20. lob.
6, 60.
7, 35. 40. 8, 31. 37. 10,
12, 38. 14, 23. 15, 3. 20. 17, 6. 17.

Rom. 9,

dn. ord,

Rom. 11,

agls.

vord,

12.

ahd.

10,

22.

32'.

12.

21.

5,

38.

19.

35.

19,

8.

28.

9.

6.

15. 17. 19. 29. 50. 51. 3, 2. 4, 4. 5, 5. 7, 1.


9, 45. 18, 34. 20, 26. loh. 5, 47. 6, 63. 68.
8, 20. 47. 10, 21. 12, 47. 48. 14, 10. 15, 7.

Rom. 10, 8. 18. Cor. 2, 12, 4. 13,


Eph. 5, 26. 6, 17. Tim. 1, 1, 15. 5, 17.
veihan, s. unt. Veigan.

25. 17, 8.
1.

Vaurdam

Anda-vaurd,

Antwort, uny.Qiaiq: Luc. 20, 26.

Gabaur^ii-vaurd,
yla:

Tim.

Tit.

adject., unntz redeml, fiuiato-

10.

1,

4,2.
Ubil- vaurds,

yinu^.o-

Jiuka.

unt.

s.

Liugna - vaurds
1

Geschlechtsregister,
4.

lgnerisch,

ipivoXoyog:

Tim.

oQog:

Cor.

bel redend,
1

Anda-vaurdi,
2, 47.

Aoi-

neutr., Antwort, aTix^tatg: Luc.

19,

loh.

verlumderisch

5, 11.

9.

Ga-vaurdi, Rede,

Gesprch,

ofiiXi'a:

Cor,

1,

15, 33.

Lausa-vaurdi,
qwri'a:

unntze Rede, Geschwtz, xevoTim. 2, 2, 16.

Aglaiti - vaurdei ,
uiaxQoXoyla

Dvala- vaurdei,

Reden,

thrichtes

Reden, fuoQoXoytu:

uimtzes Reden,

fiuruioloytu:

1 ,

noXvXoyiu:

Vaurdahs,
IV,

nnziemliches

3,8.

4.

1,6.
Filu- vaurdei,
Tim.

fem.,

Col.

Lausa- vaurdei,
i]Txrii.ia:

38.

10, 17. 13, 9. Cor. 1, 1,


17. 18. 15, 54. Cor. 2, 1, 18. 2, 17. 4, 2.
5, 19. 6, 7. 8, 7. 10, 10. 11. 11, 6. Gal. 5,
14. 6, 6. Eph. 1, 13. 4, 29.
5, 6. 6, 19.
Phlpp. 1, 14. Cd. I, 25. 2, 23. 3, 16. 17. 4,
3. Thess. 1, 2, 13. 4, 15. Thess. 2, 2, 17. 3,
1. 14.
Tim. 1, 1, 15. 3, 1. 4, 5. 6. 9. 12. 5,
17. 6, 3. Tim. 2, 1, 13. 2, 9. 11. 17. 4, 2.
15. Skeir. I, d. V, b. VI, b. c; qT^^iu: Mth. 27,
14. Mc. 9, 32. 14, 72. Luc. 1, 37. 38. 65. 2,

Eph. 5,

c.

word, altfr. word, leerd, wird, engl.


Word, holl. wonrd, nhd. wort; vgl. lat. verbum;
Gr. II, 39. Gf. I, 1020. Rchth. 1159), neutr.,
Wort, Uyog: Mth. 5, 37. 7, 24. 26. 28. 8, 16.
26, 1. Mc. 1, 45. 2, 2. 4, 14. 15. 16. 17. 18.
wort,

33.

12,

loyog:

(altn.

19. 20.

22.

18i

Lansa-vaurds,

van, vanr, agls. vana, alts., ahd.


wania, engl, want, wane, schw., dn.
lat. vanus;
van..., nhd. wahn
Gr. II, 55.
.;
Gf. I, 854. Rchth. 1158), adject., mangelnd, fehlend, XiiTiiov: Tit. 1,5; van visan, c. gen., a) fehlen, kiiTTfir: Luc. 18, 22; vaTeQtTv: Mc. 10, 21;
b) Mangel haben, TjTTciaS^ui: Cor. 2, 12, 13;
vanana gataujan, vereiteln, ud-izeTv: Tim. 1, 5,
12: dvortigjus ainamma vanai, vierzig weniger
eins, TtaauQyovxa ttcxqu /.ilav: Cor. 2, 11, 24.
wa7i,

VAURD.

Vaurda - jiuka

Vimman.

vundr, engl, wand, dn. vaand),


masc.
Ruthe;
vandum usbliggvan, mit Ruthen
peitschen, quiC,iiv: Cor. 2, 11, 25.

VailS

vieles

Mth. 6,
adject.,

Reden,

Schwatzhaftigkeit,

7.

wrthch, buchstblich: Skeir.

c.

Vaurdjan,

conj. II,

reden, y.uxo'koyiiv:

reden;

ubil vaurdjan,

Mc. 9, 39.

24

bel

VAURKJAN.

186
And - vaurdjan
annxQiiioO-Ki

Filu-vaurdjan,
Mth. G,

antworten; widersprechen, it-

Rom.

viel

Worte machen, avToXoyih'-.

7.

rra-vaurdjan,

Vnurkjail

zu Cor. 1, 15, 33.

s.

verka, aits. werc, wercoti, agls.


veorc, cyrcait, aLiI. tcirhian, altfr. icerk, icerlca,
engl, icork, schw. verka, liii. virke, holl. wercken,
(altn.

nhd. wirken; griech. iQyov [sonst mit Digamma gesprochen]; Gr. I, 967. Rchth. IUI), conj. anora.,
vaurhta, vaurhtedun, vaurhts, machen, bewirken,

noutv. Mc. 1, 3. 3, 35, C, 21. Luc. 3, 4.8. 14, 12.


13. loh. 6, 10. 10, 25. 17, 4. 18, 18. Rom. 7,
19. Cor. 1, 11, 24. 25. 15, 29. Eph. 1, 16.
2, 15. Tim. 2. 4, 5. Skeir. VI, c; iQyw^taiyui:
Mth. 7, 23. Mc. 14, 6. loh. 6, 27. 28. 30.
Rom. 13, 10. Cor. 1, 9, G. IG, 10. Gal. 6,
Thess. 1, 4, 11.
Col. 3, 23.
10. Eph. 4, 28.
11.
12; y.uxiQyt,fad^ui:
Thess. 2, 3, 8. 10.

Rom.

7,

yitv:

Mc. 6,

Cor. 2, 4,

17. 20.

15.

Rom. 7,

14.

17. 9,

1 1

Cor. 1,

5.

Cor.

2, 4, 12. Gal. 2, 2. 8.
Eph, 1, 11. Thess. 1, 2, 13.

h.

1.

h'iQ11.

12,

3,

5.

20.

dass., nouTv. Mc 3, 14. 9, 5.


Luc. 1, G8. 3, 19. 5, 29. 9, 33. 50. 14, 16.
19, 18. loh. 9,6. 11. 14. 12, 2. Skeir. I, a.
b; TiQogegyLiad-ut: Luc. 19, 16; xuTtQyuCfff-a/: Rom. 7, 8. 13. 18; fvi^y^h': Eph. I,
20; ianQuyfiurivia&ai: Luc. 19, 15; run
gavaurkjan sis, s. unt. Rinnan; anakumbjan gavaurkjan, s. unt. Kuvibjan.

Ga-vaurkjazi,

Us-vaurkjan,
t,iad-ai:

yiTa^ui:

wirken, wirksam sein, xaziQyEph. 6, 13; 'inna usvaurkjan, tvfQCol.

I, 29.

Fair-vaurkjan,
1, 3,

erwirken,

niqmouTad'ur.

Tim.

13.

Fra-vaurkjan,

verwirken, sndigen, a^ugiMth. 27, 4. Luc. 15, 18. 21. 17, 3. 4.


loh. 9, 2. 3. Cor. 1, 7, 28. 8, 12. 15, 34.
Eph. 4, 26; faura fravmirkjan, vorher sndigen, nQou/.iu^Tuviiv: Cor. 2, 12, 21. 13, 2,
viiv.

Ga-vaurki,
fiuTBia:

neutr.

Tim.

2,

1)

2,

Werk,
4;

2)

0,

Gewinn,

y.iQdog:

7ioQiai.ig:

Tim,

I,

/iiQ07ioi}]Tog:

adject., mit

bereitet,

Us-vaurhts,

gerecht,
dixuwg:
Mth. 9, 13.
Mc. 2, 17. Luc. 14, 14; uavaurhtana domjan,
rechtfertigen, dixctiovv: Luc. 10, 29; usvaurhtatia gadomjan, dass,: Mth. 11, 19.

Fravaurhts,

sndig, ui^iuQtariDv. Tim. 1, 5,


20; knaQTilg-- Mth. 9, 10, 11. 13. 11, 19.
Mc. 2, 15. 16. 17. 8, 38. 14, 41. Luc. 5,
8.

30. 32.

1.

2.

6, 32. 33. 34. 7, 34. 37. 39.


18, 13. 19, 7. loh. 9, 16.

10.

7.

Rom. 7,

25. 31.

Us-vaurhts
fem.,
9.

(us-vaurls Cor.

Gerechtigkeit,

17.

15.

Tim.

1,

9,

2,

9.

Cor.

dixacoai'vr^:

h.

1.),

2,

9,

10.

Fra- vaurhts,
6.

Gal. 2,

13.

15,
24.

15.

1, 9.

Mc. 1,

4.

Snde, ufia^Tiu: Mth. 9, 2.


2, 5. 7. Luc. 1, 77. 3,

5.

5.

3.

20. 21. 23. 24. 7, 47. 48. 49, loh. 1, 29.


8, 21. 34. 9, 34. 41. 15, 22. 24. 16, 8. 9.
19, 11. Rom. G, 2.3. 7, 5. 7. 8. 9. 11. 13.

5,

17. 20. 23. 25. 8, 2. 3. 11, 27. Cor. 1,


15, 3. 17. 56. Cor. 2, 5, 21. 11, 7. Gal. 1,
4, 2, 17. Eph. 2, 1. 5. Thess. 2, 2, 3. Tim.
Tim. 2, 3, 6; ,prjj/a:
1, 5, 22. 24.
Mc. 3, 28. 4, 12; nuQnTMfia: Eph. 1, 7.

14,

2,

5.

Skeir. I, a.

Vaurstv,
11,

IG.
7,

3.

10.

Mc. 14,

2.

21.

7.

lll,

39.

8,

12. 15, 24.

11.

c.

Werk,

neutr.,

That, iQyov: Mth. 5,


5, 3G. 6, 28. 29.

G.

loh.

9,

3.

17,

10, 25. 31. 37.


4.

Rom.

14,
9, 11. 32.
15, 58. 16,

14, 20. Cor. 1, 9, 1.


9, 8. 10, 11. 11, 15. Gal. 2,
IG. 3, 2. 5, 19. 6, 3. Eph. 2, 10. 4, 12. 5,
11. Phlpp. 1, 22. 2, 30. 3, 21. Col. 1, 10.
21. 3, 17. Thess. 1, 5, 13. Thess. 2, 1, 11.
2, 17. Tim. I, 2, 10. 3, 1. 5, 10. 25. Tim. 2,
1, 9. 2, 21. 3, 17. 4, 5. 14, Neh. 5, 16.
6, 14. Skeir. VI, b; ht^ytta: Eph. 1, 19. 4,
13,

3.

10.

Cor. 2,

16,

Col.

12.

1, 29.

Vaurstva,

2, 12.

masc.

Alla- vaurstva,
Col. 4,

Arbeiter,

iQyutfjg:

Tim.

1,

der

Hand

Mc, 14, 58. Eph. 2, 11.

bereitet,

allwirkend,

ntnlrjqofpOQri^tvog:

12.

Ga- vaurstva,

Mitarbeiter,

awtQyg:

Cor.

24. 8, 23. Phlpp. 2, 25. 4, 3. Col, 4,


avviQyJv: Cor. 1, 16, 16, Cor. 2, 6, 1.
1,

Un-vanrstvo,

5.

Handn- vaurhts,

Hand

n^ay-

3,7;

Faihuga-vaurki, Gewinn,

nicht mit der

Mc. 14, 58.

5, 18.
Geschft,

noQiang: Tim. 1, 6, 6;
du gavaurkja hahan, gewinnen, xioStiv: Phlpp.
3, 8.

Phlpp. 1, 21.

UnhandU" vaurhts,
/iiQonoi);Tog:

20.

fem., eine Unthtige

2,

11;

Faule, uQyfi:

Tim. 1, 5, 13.

Vaurstvei,

fem.,

Bewirkung, iQyaalu: Eph.

4, 19.

VALRMS
Vaurstveigs,
6

adject.

wirksam, mpy/;?: Cor.

1,

Cor. 2, 1, G. Gal. 5,
9; ii'iQyovfttrog
vaurstveig gatuujan , Wirksamkeit geben,

16,

hiQyHv:

masc, Arbeiter,

(Qyuiij^:

Mth. 9,

Cor. 2, 11, 13. Phipp. 3,

37. 38. Luc. 10, 2. 7.

yaogy?: Mc. 12, 1. 2. 7.


9. Luc. 20, 9.
loh. 15, 1; airpos vaurstvja,
Landbauer, yecoQyog: Tim. 2, 2, 6.

Tim.

2.

UranrmS

2,

15;

2,

ormr, agls. vyrm, alts., ahd. wuini,


jcorm, schw., dn. orm, nhd. wurm;
lat. vermis;
Gr, II, 61. 111, 364. Gf. I, 1043),
masc. , Schlange , o(fig
Luc. 10, 19. Cor. 2,
engl.,

(altn.

hell,

11,

3.

VanrstV,
VanrtS (agls.

unt.

s.

Vaurkjan.
,

holl.

111, 371. Gf.

I,

Liusan.

VargS

gewurzelt,

adject.,

Eph. 3, 18 (wo
tai zu lesen ist,

wergjan, altfr,
1140),

Rchth.

i^Qi'Qwf.itvog

gavaurhtai wohl gavaur-

statt

zu

s.

vargr,

(altn.

Launa-vargs,

d.

St.).

der Undankbare, ux,Qiaiog: Tim.


conj.

II,

Mc. 10, 33. Rom. 8,

Ga-vargeins,

fem.,

verdammen, y.uTaxQtynv:
3.

Verdammniss,

xurxQiaig:

l) verderben,

q&uQuv:

iuf^^dQtiv: Cor. 2,
5; ucfunZtn: Mth. 6,
urfuviCuv: Mth. C, 16.

1.;

6,

1,

2) entstellen,

fem., Verderben, olid^Qog:

Tim.

1,

*Varill.S

(altn.

toarmian,

altfr.,

varmr, agls. vearm, alts. tearmi


engl, uarm, ahd. warum, warmJan, schw., dn. varm, holl. werm, nhd. warm;
vgl.

griech.

Rchth.

Gr.

diQfiig;

1128),

Varmjan,

adject.,

conj.

29;

varmjan

67.

loh.

II,

sik,

II,

61.

Gf.

I,

976.

warm.

wrmen, &\7iiiv: Eph. 5,


Mc. 14, 54.

&tQftuivKT&at:

18, 18.

vara,

(altn.

veria,

agls.

var,

ver,

vertan,

war, werian, ahd. wara, warjan, altfr. wre,


waria, wera, engl, wary
holl. weren, nhd. wahren, wehren; Gr. II, 56. RA. 556. Gf. I, 906.
alts.

924. Rchth. 1125), adject., behutsam; vars visan,


Thess. 1, 5, 6.

v^ffiiv:

Varei,

Behutsamkeit,

fem.,

List,

navovQyla.:

Vargifia, fem.,

dass., x^lfia:

10; y.uidxQifia: Rom.


3, 9.

Vards

(altn.

ward,

nhd. warten,

Varjan,

4,

vartr,

leardon,

wrter;

Rom.

13, 2. Gal. 5,
8, 1; xazuxQtatg: Cor. 2,

agls.

veardian,

vei-dan,

warten, warljan;
Gf. I, 949. 958), masc,
ahd.

Wrter.

Daura-vards

10, 3;

Thorwart, Thiir-

nvXwQog: Esdr.

2,

Neh. 7,1.
fem., Pfrtnerin, S^v^wQvg:

wadian, ahd. werjan, schw. vst,


lat.

vestis,

Digamma gesprochen];

DRA.

555.

griech. ia&t'.g

Gr. II,

26.

III,

928. Rchth. 1129), conj.


II, kleiden, bekleiden, u/.i(fiivivvur. Mth. 6, 30;
TTiQidllin': Mth. 25, 38. 43; vaaids visan, (fOQiTi>:
Mth. 11, 8; sich bekleiden, niQilXia&at: Mth.
6, 31; erdi'iaut: Mth. 6, 25.
6, 9.
Gf.

I,

And-vasjan, entkleiden, txdviiv. 3Ic. 15, 20.


Ga-vasjan, 1) kleiden, bekleiden, u(.i(fitvvvvtti:
Mth. 11,8. Luc 7, 25; mgiinuv: Mth. 6,
29. loh. 19, 2; i^iuTiL,iiv: Mc 5, 15. Luc 8,
35; iv&vHv: Mc 1, 6. 15, 17. 20. Luc 15,
22. Cor. 1, 15, 54. Cor. 2, 5, 3; ivSvdlay.ia^ar.
8, 27. 16, 19; 2) sich kleiden, hvia&ui:

Luc

fem., dass., loh. 18,

12.

Ga-vaseins,

fem.,

Kleidung-,

luuuafiog:

17.

Wchter, plur. vardjans, Wache,


xovaTwdiu: Mth. 27, 65.

Luc.

9, 29.

Vasti, fem., Kleid, t^iiov: Mth.


loh.

18, 16.

Daura-vardo,
Vardja, masc,

(alts. icadi,

veU, ubd. wesle;

[sonst mit

Rom. 13,
(Gr. IV, 585),

hter, S-vQWQg: loh.

Daura-varda,

50.
3.

VaSjaiB
dn.

II, wehren, c. dat. oder acc. , -mo9, 38. 39. 10, 14. Luc. 6, 29. 9,
Thess. 1, 2, 16. Tim. 1,
18, 16.

conj.

Mc

U'iiv:

Mc

Cor. 2, 7, 3.

42.

h.

6, 9.

446.

Ga-vargjan,

alts.

20;

Tim.

2.

7,

Fra-vardeins,

49.

verg, virgian, ahd.


toergia; Gr. II, 62. Gf. I,
masc, Feind, Missethter.
agls.

2, 3, 2.

1.

4,

conj. 11,

33.

15,

1,

Cor. 2, 4, 2.

Ga-vaurts,

980.

Cor.

1052), fem. (gen. vaurtsais, nom. plur. vaurleis),


Wurzel, ^iTu: Mc. 4, 6. 17. II, 20. Luc. 3,
9. 8, 13. 17, 6.
Rom. 11, 16. 17. 18. 15, 12.
Tim. 1, 6, 10; uslausjan us vaurtim, s. unt.

warg

187

Fra-vardjan,

VarS
wurza

ahd.

VJ/rt, alts. teurt,

Kortel, nhd. wurzel; Gr. II, 62.

VASJAN.

19.

Gal. 2, 8.

Vaurstvja,

5,

40. 9, 20.

Mc. 5, 27. 30. 6, 56. 9, 3. 10,


13, 16. 15, 20. 24. Luc 6,
29. 7, 25. 8, 27. 44. 19, 35. 36. loh. 13,
12. 19, 2. 5;
axoli]: Mc 16, 5. Luc 15,
22; xaiv: Mc 14, 63; hvfia: Mth. 7, 15;
21.

II, 8.

50.

11,

7.

8.

24 +

VATO

188

Tim. 1, 5, 10. Tim. 2, I, 9. 3, 15; uyvogPhipp. 4, 8. s. zu d. St.; iffiacr/uvog: loh. 17,


19; oatog: Tit. I, 8. Skcir. II, b. IV, c. VT,
b. VIII, a.

vastjos, Kleiilimg, i'rSvfia: Mth. 6, 25.


28; ifiaTtafwg: Luc. 7, 25. Tim. 1, 2, 9.

plur.

VafO

(altn.,

vafer,

agis.

schw. valn,

alts.

icatar,

waler, nhtl.
trasser: gr. fdwj), lat. udor; Bopp 80. Gr. IT,
Rchth.
1145), neutr.
51. 111, 3SI. Gf. I, 1127.
Was.ser, vdtoQ: Mth. 8, 32. 10,
(plur. vatna),
42. Mc. 1, 8. 9, 22. 40. 14, 13. Luc. 3, 16.
7, 44. 8, 24. 25. loh. 3, 5. 7, 38. Eph. 5,
26. Skeir. IT, d. III, c; valo diighan, s, unt.
altfr.

ahd. wazar,

leetir,

engl.,

holl.

Veihaba,

Veiha, masc,

I'igan.

unt.

ndati.

s.
s.

<,

unt.

V.

^''eiban

Veihan,

w.

vefan, alts. webhi,


ahd. icifan, iceban, altfr. wob, engl, weave, zceh, schw.
vefva,i\)iA. weben, weife; Gr.ll, 13. Gf.J, 644. Rchth.

1157), conj.

I,

ngis. vei,

vaif, vibun, vihaiis, weben, winden.

*Vaibjan, conj. IT., winden.


Bi-vaibjan, umgeben, umwinden, niQiakletv.
16, 5; mQixvKkovv: Luc. 19, 43.

Mc. 14, 51.

Veihnan,

Cor.

dass.:

Eph. 5, 26.
Tim. 2, 2,

Veihs.

weihen,

II,

conj.

17, 17. 19.

Ga-veihan,

(altn. ve/a,

auhumisls veiha

Priester;

10.

Tim.

trjlot;:

s.

1,

unt.

Aultuma.
Toh.

s.

advcrb., heilig, uyog: Thess. 1, 2,

Us-veihs, unheilig, uneingeweiht,


1,9. 4,7. Tim. 2, 2, 10.

Dn'gk-an.

VegS,
ITcdj
VellS

VEIPAN.

21;

uyiuiv.

heiligen,

7,

14.

10,

36.

1,5,

23.

loh.

Thess.

conj. III,

1,

dloytiv:

Cor.

1,

7, 14.

Tim. 1, 4, 5.
Cor. 1, 10, 16.

geheigt werden, ayitiGd^ui:

Mth. 0, 9.

Veihifta, fem., Heiligkeit, Heiligung, uyicaiv^j


Cor. 2, 7, 1.
Thess. 1, 3, 13; ayiunfwg:
Thess. 1, 4, 3. 4. 7. Tim. 1, 2, 15; oaiTi^g:
Eph. 4, 24.
(vehs Mc 8, 26. 27; agls. vie, alts. wie,
ahd. wich, ho!l. ipijk; lat. vicits, gr. oi'xog
[sonst mit dem Digamma gesprochen]; Gr. III, 418.
Gf. I, 721. Rchth. 1149), neutr., Flecken, Land-

VeillS

altfr. tiik;

Ik^eig^an (veHmn Tim.

14; altn. vega, vig,


ahd. wig, wigan, altfr.
agls. vig, vigan , alts.,
Gf. I, 704.
teich , icigand, engl, vie, holl. wieg;
Rchth. 1146), conj. I, vaili, vigiin, vigans, kmpfen, streiten; du diuzam veigan, mit Thieren
kmpfen, d-riOtouu/^iTv: Cor. 1, 15, 32; vaurdam
mit

veihan,

Worten

2,

2,

streiten,

Xoyoftu/eiv

Tim.

2,

2, 14.

Rom. 9,

Vaihjo,

widerstreiten, feindselig sein, (.uGiiv

13. h.

1.

Kampf,

fem.,

And-vaihjan,

ftxt]-.

Cor. 2, 7, 5.

entgegenkmpfen, widerstreiten, uvTtaTQUTiviad'ui: Rom. 7, 23. s. zu


conj. II,

St.

Vigans,
s.

masc.

Krieg, n6Xi/.iog:

Luc. 14,

31.

zu d. St.

VeillS

(altn. vigia,

agls. vig,

alts.,

ahd. leih,

altfr.

wia, wiga, schw. viga, dn. vie, nhd.ioeihen; Gr. TT,


18. III, 428. Gf. I, 721. Rchth. 1146), adject.,

Mth. 3, 11. 27, 52.


8. 24. 3, 29. C, 20. 8, 38.
12,
3. 15. 35. 41. 49. 67. 70. 72. 2,
16.
22.
1.
34.
3,
4,
9, 26. loh.
26. 17, 11.
Rom. 7, 12. 9, 1.

heilig,

yiog:

Cor. 1, 7, 14.

17.

1.

14,

1,

1.

6,

1.

4.

13.

6.

8,

15.

4.

9,

18.

2,

1.

16,

12.

1.

36.

Mc.
Luc.

23.

25.

53.

dn.

loh.

11, 30;

(altn.,

ahd., schw. vin,

agls.,

vi in, engl, wine,

icijn,

altfr.,

alts.

win,

nhd. wein;

Digamma gesprochen],

mit

oi'vog [sonst

holl.

lat.

gr.

vinum;

13, 12. 13.

Eph.

8.

, 26.

Thess. 2,

1,

TIT, 466. Gf. I, 886. Rchth. 1151),


Wein, olvog: Mth. 9, 17. Mc. 2, 22.
15, 23. Luc. 1, 15. 5, 37. 38. 7, 33. Eph. 5,
18. Tim. 1, 3, 8. 5, 23. Neh. 5, 15.

neutr.,

Veina-basi, s. unt. Basi.


Veina-gards, s. unt. Cards.
Veina-tains, s. unt. Tains.
Veina-friu, s. unt. Triu.
Vein-drugkja, s. unt. Drighan.
Veinnas (das Wort ist auch Grimm II, 413
er versucht

auffllig,

mit Nase zu vergleichen;

ist

zu lesen, ebenso gebildet wie


skapuls^), masc, Weinsufer, nuQotvog: Tim. 1,
vielleicht veinuls

1,
1,

26.

7, 39. 14,
11, 16. 12,
15. 20. Cor. 2,

19. 21. 3, 5. 8. 18. 4,


18.
Col. 1, 12. 22. 3,

5, 3. 27. 6,
Thess. I, 3, 13. 4,
30.

Vein

Mc. 6, 6. 56. 8, 23. 26. 27.


uyQog: Luc. 8, 34. 9, 12.

y.(oi.i);:

7, 42.

Gr. IT, 482.

And-veigan,

d.

stadt,

1,

11.

3,

3.

Veipail

Tit.

vippa, ahd. wiffa, nhd. wippe,


451. DRA. 195. 941. Gf. I, 784),
vaip, vipun, vipans, bekrnzen, axecpuvovv:

Wipfel; Gr.
conj.

T,

1, 7.

(vgl.

Tim. 2, 2,

altn.

III,

5.

Vaips, masc,

12.

Cor. 1, 9, 25.

10.

Tim. 2, 4,

8.

Kranz,

GTtfpavog: loh. 19, 5.


PhIpp. 4, 1. Thess. 1, 2, 19.

VEIS

Faur-vaipjan, conj. II, verbinden; munp faurvaipj'an, den Mund verbinden, (fifwvv: Tim. 1,
5, 18.
(vippja loh. 19,

vog:

VeiS

15, 17.

3Ic.

(ahn. vr, agls. ve,

wi, ahd. uV,


nhd. wir; Gr. I,

altfr.

alts.,

engl, we, schw., dn. vi, holl.

icij,

680. Gf. I, 034. chth. 848), Pronomen personale der ersten Person piur. , wir, 7;,((fr?: Mth. 6,
12. 9, 14. Mc. 9, 28. 14, 58. 63. Luc. 3, 14.
9, 13. 43. 18, 28. loh. 6, 42. 69. 7, 35. 8,
41. 48. 9, 21. 24. 28. 29. 40. 11, 16. 12, 34.
18, 30. 19, 7. Cor. 1, 1, 23. 4, 8. 10. 9, 25.

12, 13. 15, 30.

Cor. 2,
16. 21. 9, 4.

10.

13. 5,

13,

21.

7.

6.

1,

4.

10,

Gal. 2,

9.

9.

3, 18. 4, 11.

6.

13.

7.

11,

4.

12.

4,

3.

28.

15. 16.

Eph. 1,

4. 12. 2, 3. Phlpp. 3, 3. Col. 1,


Thess. 1, 2, 13. 14. 17. 3, 6. 12. 4,
15. 17. 5^ 8. Thess. 2, 1,4. Skeir. V, c.

5,

5.

9. 28.

*VeiS

(altn.

tcisjan, alts. wis

icisian, wison,

engl, wise, dn. wiis,

Weisel;

sen,

hell,

tcijze,

Veitan;

vgl.

wison,
wis, wisa,

ahd. wisi,

schw. vis,

agl.,

Gr.

altfr.

nhd. weise, iceiGf. I,


II,
40.

1067. Rchth. 1152), adject., weise, klug.

Hindar - veis

verstellt,

hinterlistig, d(')7aog: Cor.

2, 11, 13.

Unhindar-veis,
6,

unverstellt, uwTj/.QtTog: Cor. 2,

Tim. 1, 1,

6.

5.

Un-veis,

unwissend, ISuT^g: Cor. 1, 14, 23.


24; unveis visan, nicht kennen, uyvotiv: Cor. 2,
1

Thess.

8.

Unfaur-veis,
III,

1 ,

unbedacht,

unvorsetzlich:

Skeir.

TtXiiog: Cor. 1, 14, 20.

Hindar -veisei,

List,

fem.,

6\og:

Cor.

2,

ansehen.

conj. 11,

Ga-veison,

nehmen, tnia/Jmia^ai: Mth. 25, 43. Luc. 1, 68. 78. 7,


1 6
2) sich nach Einem umsehen , aussuchen,
1) ansehen, Rcksicht

imaxtriTead-ut

Neh. 7,

*Veisjan, conj.
Fulla-veisjan,

1.

II, weisen, zeigen.

berzeugen,

nil&iiv:

Cor.

2,

5, 11.
QocfOQitv:

Luc.

(altn.

zeigen, kimdbar machen, nl^-

1.

vHa,

858.

Gf.

I,

vitnian,

1089. Rdith.

vitun, vitiins, sehen.

7.

8.

verehren, anbeten, nqog9, 18. Mc. 5, 6. 15, 19.


Cor. 1, 14, 25;
loh. 12, 20.
2.

uantiodai: Mc. 9, 15.

Fra- veitan,
Cor. 2

rchen,

10,

Rcher,

ly.Sr/.iTv:

fraveilatids

Rom. 13,

i'/.iy.og:

4.

Luc. 18,
part.

neutr.

Rom.

l/.iy.riaig:

altfr.

3.

5.

subst.,

ovtiSog:

Fra-veit, Rache,
2, 7, 11.

als

Thess. 1, 4, 6.

Entehrung, Schmach,
Luc. J, 25; oviiiaiiog: Tim. 1, 3,

Id-veit,

12,

7.

Cor.

19.

Thess. 2, 1, 8.

Id-veit Jan, conj. II, schmhen, oyf/<)/C*<v: Mth. 11,


20. 27, 44. Mc. 15, 32. Luc. 6, 22. Rom. 15,
3,
Tim. 1, 4, 10.

Fair-veitjan,
Luc. 4,
c.

gen.,

Vorwitz

blicken,

1)

hinsehen,

uTtvlLdv:

Cor. 2, 3, 7. 13; 2) betrachten,


Cor. 2, 4, 18;
3) gaffen,
treiben, 7iiQitQ)'L.tad-ai: Thess. 2, 3,
20.

axontiv:

11; part. ]>ts.(:s. faii-veitjands, mgiiQyog: Tim.


I, 5, 13.
Fair-veitl, neutr., Schauplatz, O^iaTqov: Cor. 1,
4, 9.

Veit-vods,
Vitan, conj.

s.

unt.

Vuds.

auf etwas sehen, beobachten,


wachen, xrjQHv: Mth. 27, 54. loh. 9, 16;
Gal. 4,
Qazr^Qtn': 3Ic. 3, 2. Luc. 6, 7.
vvrijQiTv: Mc. 6, 20; ua(fuli%i<r9(u: Mth.

be-

II,

qQOiQeTy. Cor. 2, 11,


Luc. 17, 20.
Vitan, conj. anom.,

nu10;
27,

Tim. 2, 4, 15;
32; oQuy. Mth. 27, 4.

teita,

alts.

wit,

weta,

witan,

engl, wit,

schw. vela, vitne, dn. vide, vidne, holl.


leeten, nhd. wissen, witz; gr. tdiiv, ddlvui [sonst

dem Digamma gesprochen],

lat.

videre; opp

praes.

vait,

TruQaij'jQTjatg:

praet.

vissa,

Mth. 6, 8. 32. 9, 4. 6.
26, 2. 27, 18. Mc. 2, 10. 4, 13. 27. 5, 33.
9, 6. 10, 38. 42. 11, 33. 12, 14. 14, 6S.
Luc. 2, 49. 4, 41. 5, 24. 6, 8. 9, 33. 55.
19, 22. 20, 7. 21. loh. 6, 6. 61. 64. 7, 27.
28. 8, 13. 37. 9, 12. 20. 24. 25. 29. 30. 31.
II, 22. 23. 24. 42. 12, 35. 14, 5. 15, 14.
16, 18. 30. 18, 2. 4. 21. 19, 10. Rom. 7,
tidtiat:

14, 14. Cor. 1, 1, 16. 5, 6.


11, 3. 13, 2. 12. 15, 58. 16, 15.
Cor. 2, 1, 7. 4, 14. 5, 1. 6. 11. 9, 2. 11,
I.

14. 13, 11.

24.

II. 31.
vitiia,

wiliiess,

mit

Luc. 4,

9,

GafuUa - veisjan

agls. vitan,

xvvHv: Mth. 8,

1) wissen,

16.

*VeitaU

DRA.

14.

II,

conj. I, vait

At-vitains, fem., \Vahrnehmung,

FuUa-veis, vollkommen,

*Veisoii;

Gr.

1153),

64. 65; (fvlTTHv: Luc. 2, 8.

13.

b.

12,

128.

189

In-veitan, ansehen,

2), fem., Kranz, aricfuloh. 19, 2.

Vi|ya

VEITAN.

12, 2. 3.

15.
4.

12.

Gal. 2,

16.

4,

13.

Eph.

1,

Phlpp. 1, 17. 19. 25. 4,


Col. 3, 24. 4, 1. Thess. 1, 2, II. 3, 3.

6,

18. 5, 5.

4,

21.

8. 9. 3, 15. Tim. 2, 1,
14. Philem. 21; yiyvwaxuf. Mth. 6,
Mc. 7, 24. 9, 30. 15, 10. Luc. 2,

Tim. 1, 1,

1.

15.

9.

3,

3. 9, 30.

YENS

100

VIGAN.
Phlpp.

17. 2S.

4,4.
Un-vitands,
1,

partic, unwissend, uyvowv.

Tim

3,

1,

unverstndig, thricht, uavvizo^: Mc. 7,


12, 6. II; nu-

Cor. 1, 10,

11,23; unvils visan, uyioiiv

2,

28.

Phlpp. 3,

1) Unwissenheit, uyvota: Eph. 4,


Un-viti,
18; 2) Thorheit, dfQOOvvrj: Mc. 7, 22; uvoiu:
Tim. 2, 3, 9.
Vitubni, neutr., Kenntniss, yvwaig: Rom. II, 33.

Cor. I, 8, 11.
Vitof) (holl. wet; DRA. 858. Gf. I, 1112), neutr.,
Gesetz, Gebot, voj-ioz: Mth. 5, 17. 18. 7, 12.
11, 13. Luc. 2, 22. 23. 24. 27. 39. 10, 26.
16, 16. 17. lob. 7, 19. 23. 49. 51. 8, 17.
10, 34. 12, 34. 15, 25. 18, 31. 19, 7.
1.

5.

6.

6.

9.

31.

7.

13.

9.

Tim. I, 1,

22. 23. 25. 8,

16.

14.

8.

10, 4. 5. 13, 8. 10.


20. 14, 21. 15, 56. Gal. 2,
32.

Cor. 1, 9, 8. 9.
16. 19. 21. 3, 2.
23. 6, 2.

4,

15.

Skeir. I,

9.

8.

5, 3. 14. 18.
Phlpp. 3, 5. 6.

21.

4.

Eph, 2,

vitodis garaideins,

d.

d;

b.

111,

unt. Raids.

s.

Vitcda-laisareis,

Leisan.

unt.

s.

Vitoda-laus, s. unt. Liman.


Vitoda- fasteis, s. unt. Fustan.
Vitodeigo, adverb., gesetzlich, vo/nifKog: Tim.
S.

Tim. 2, 2,

Mip-vissei,
10.
Tira.

VeilS
van,

10,

25.

1,

1,5.

(altn. von,
altfr.

Rom.

tuena,

Cor. 2,
19.

4,

agls. ven,

engl,

12.

1,
2.

Tit.
alis.

ween,

i/.7ik:

Rchth. 1133),

Rom

12,

12.

fem.,

15,

Cor.

5.

13,

1.

9,

ve/ile, holl. lonun, nhd. waltn;

857.

1,

5.

fem., Mitwissen, Gewissen, Bewusst-

sein, avriid);aig:

4,
1,

II.

5,

2.

8,

1,

15.

tXni'Citv:

12.

Cor. 1,

hoffnungsvoll, erwartend, uni).-

adject.,

Luc.

usvena vairpan, hoffen,


Eph. 4, 19.

35;

0,

Vepiia

wan, leanian, ahd.


schw. vnta,

Gr. II, 55.

dn.
Gf.

I,

Cor. 2,

1,

6.

3,

unerwartet,

unverhofft,

adverb.,

pltzlich, ahfvtuog:

Thess. 1, 5,

3.

vopn, agls. vapen, alts. wapan, ahd.


wepin, tcepen, engl, weapon, schw.
vapen, diin. vaalien, holl. waepenen, nhd. wappen,
leaffen; QX.onlu; Gr. III, 440. Gf I, 785. Rchth.
(altn.

wnfan,

altfr.

1135), neutr.,
3.

Verefea?
*

pliir.

Vcrjau
tcear,

tant.

10,

Cor. 2, 6, 7.

Waffen, (Inla: loh. 18,

4.

nom. propr. masc, Calend. Goth.


vertan, verod,

(agls.

iceary

icera,

altfr.

938.

Gf. I,

nhd. tBhren;

engl.

Rchth.

II 30), conj. II, whren, dauern; tragen.

Un-verjan,

nicht ertragen, unwillig sein, yuMc. 10, 14. 41.


Tuz-verjan (Gf.V, 698*), zweifeln, iuy.QiviaO^ui:
Mc. II, 23.
Un- Vereins, fem., Unwille, Zorn, uyuv/.TriOK;.
vay.xtiv:

Vesei,

s.

II.

Visan.

unt.

vega, vaga, alts. wagian, agls.


vagian, ahd. tcegan, altfr. icega, engl, wag, schw.
Gr. II, 27.
nhd. bewegen;
ievage
,
vag^a, dn.
1II,''383. Gf I, 655. Rchth. 1131), conj. I, vag,

*\"iffail

(altn.

vegun, vigans, bewegen, schtteln.

Ga-vigan, dass.,
Vagjan, conj. II,
24.

dass.:

Mth. II,

7.

Luc. 7,

Thess. 2, 2, 2.

1,

6,

entfernen, j.iiTuy.ivHv:

23.

Ga-vagjan,
Luc.

Luc. 6, 38.

au}.f.vtiv:

Af-vagjan, wegbewegen,
Col.

Erwartung, Hoffnung,
4.

Rom, 15,

45.

5,

12.

Cor. 2, 7,

Dratihti-vitof), Kriegsgesetz, Kriegsdienst, gtquTiiu: Tim. I , I , IS.

I,

Un-veniggo,

4, 12.

2. 3.

erwarten,

hoffen,

II,

loh.

7, 19. 20.

15.

7iu(or:

15.

neutr.,

4.

conj.

erwarten, uniT^n^ttv.

Rom. 7,

4-

2.

Us-vena,

1,

Fulla-vits, vollkommen, rihtog:


Col.

12. 4,

Ga-venjan, meinen, vnoluixvnv. Luc. 7, 43.


Faura-venjan, vorher hoffen, nQO.niCuv: Eph.

IS; Itqoior: Cor. 2, II, 19.

paqQorwr: Cor.

Thess. 2, 2,

8.

18. 2,

Thess. I, 2, 19.
16.
Tim. I, I, 1.

13, 7. 15, 19. 16, 7. Cor. 2, 1, 10. 13. 5,


II. 8, 5. 13, 6. Philpp. 2, 23. Tim. 1, 3,
14. 4, 10. 5, 5. Philem. 22; nQogdoxv: Luc.

adject., wissend, verstndig.

*Vits,

Un-vits,

5,

I,

1, 23. 27.

Col.

Luc. 6, 34.

1,

Cor.

xv/v:

vielleicht,

20.

Vei\]an,

18, 35.

loh.

fo-n:

16, 6;

Eph.

Gal. 5, 5.

15.
1,

13.

4,
Tit.

13; unvitatuh visan, yvoHv: Cor. 2, 2, II.

Vaitei, adverb. , etwa,

IG,

12.

loh. 13, 12.


II. IS, 34. 19, 42.
16, 19. 19, 4. Cor. 1, 13, 12; inlOTaadat: Tim. 1, 6, 4; avvvat: Mc. 8, 17
ni vilan, iiicht wissen, uyioitv: Rom. 7, 1;
2) erfahren, /.lurS^uritv: Gal. 3, 2.
Mib-vitan, bewusst sein, avvndtvui: Cor. 1,

10,

43.

bewegen, aa).eveiv: Mc. 13, 25.

I)

Skeir. III, b; 2) erregen, fQi&iuir:

48.

Cor. 2, 9, 2.

Unga - vagi|}S
Tuy.hijog:

part. praet.

Cor.

I,

15, 58.

unbeweglich,

U/.U-

VIGANS
lo-vagjan,

aufregen,

Mc. 15, II;

Us-vagjan, bewegen,
9,

2.

VegS

h.

I.;

avuaiUiv:

aufwiegeln,

rufjdxTiiv:

11, 33.

loh.

erregen, i^td^lttiv: Cor. 2,

xlvicoiCCetv:

'Vig;aiIS*

W^H

vegr,

(altn.

wi,

teei,

alts.,

nhd. weg; lat. tva;


667. Rchth. 1131),

schw.

vieg,

weg,

altfr.

dn. re2,

holl.,

ahil.

395. Gf. I,
odng: Mth. 5,

Gr. II, 27.

III,

masc. Weg,

25. 7, 13. 14. 8, 28. 11, 10. Mc. 1 , 2. 3. 4,


4. 15. 6, 8. 8, 3. 27. 9, 33. 10, 17. 32. 46.
52. 11, 8. 12, 14. Luc. 1, 76. 79. 2, 44. 3,
35.

7, 27. 8, 5. 12. 9, 3.
19, 36. 20, 21. loh. 14,

33.

Thes.s.

4.

5.

I, 3, 11.

Fram-vigis,
loh.

6, 34.

Viga-deina,
*

Vidail

vej)

nwore:

Deina.
vidja,

veddian,

ved,

agls.

wiede, widmen, wetten;


601. 618. Gf. I, 738.
Rchth. 1129. 1156), conj. I, va, vedun, vidans,

vad,

dn.

Gr. II,

nhd.

vedde,

DRA.

26.

204.

binden.

verbinden,

fem., Verbindung,

u(f7j:

Eph. 4,

16.

2, 19.

Dis-viss, Auflsung, uvuXvaig: Tim. 2, 4,

Us-viss,
viitan,

Vadi,

Eph.

Pfand,
1

6.

usviss us-

Mitan.

unt.

14.

Vadja-bokos, s.
Ga-vadjon, conj.
(.louv:

eitel;

neutr., Eitelkeit, fiuTutui-iig:

neutr.,

5.

losgebunden,

adject.,
s.

Us-vissi,
5,

9.

Mth. 26,
uQviTa&ai:
Tit. 1,
16;

1) verleugnen, ujiaQt'iTaS^ui

1.

Ga-viss,

Mc. 10,

Gvevyvvrai:

Mc. 8, 34. 14, 72;


Tim. 1, 5, 8. Tim. 2, 3, 5.
2) bertreten, u&eTeiv: Mc. 7, 9.
h.

Col.

Cor. 2,

unt.
II,

11,

u^Quwv:
Skeir.

VI,

Eph.

4, 17.

Cor. 2, 1, 22.
d.

Boha.
versprechen, geloben, uq2.

Kuna-veda
sel,

16.

5.'

37.

Cor. 1, 7, 8.

adject,

4, 25. 26. 7, 12.


Tim. 1, 5, 3. 4. 5. 9.

verwaist,

oorfavg:

(ahd. chumcidi), fem., Bande, FesuXvatg: Eph. 6, 20.

VidllVO

(vidovo Luc. 7, 12; agls. wiiduwe, alts.


tciduwa, altfr. wiJwe, engl, widow, holl. weduwe,
nhd. witlwe; Gf. I, 779,
Rchth. 1147), fem.,

loh.

14, 18.

ViSROIl
vizon,

Visan),

(vgl.
s.

conj. II,

leben;

azetjam

in

unt. Azets.

Anda-vizn,

neutr., Unterhalt, ipioyiov: Cor. 2,

Nothdurft, /niiu: Rom. 12, 13.

Phlpp.

16.

4,

Vaila-vizns,
Ga-vizneigs,
(agls.

Skeir. VII, b.

adject., frhlich; garizneigs visan,

Rom. 7,

avvi]ia&ai:

Vi|>ra

fem., Unterhalt:

22.

vider, ahd. widar,

alts.

withar,

altfr.

with, iihd. wider; Gr. III, 260. Gf. I, 635. Alth.


Prp. 192. Rchth. 1154), 1. Prposition mit

dem

den Begriff des Entgegen auslokal, bezeichnet es das vor, iu An-

Accusativ
1

gesicht, gegenber,

nQi'ig

(c.

accus.): Cor. 1, 13, 12

andcairpi; Mc. 4, 1 managet


vipra marein ana stapu vas. 15 pai vipra vig.
Luc. 8, 12; 1, 73 gup aip svor vipra abrahama.
Cor. 2, 5, 12 vij}ra aiiiana wopan. 7, 12 gabairhljan usdaudein vipra izvis (wo in der Uebersetzung statt erga vos zu lesen ist coram vobis).
12, 19 suiijon si/c vipra izvis (v/itv); so ist Mth.
8, 34 usiddja vipra i'esu, ging Jesu entgegen
vipra

(l'^ijl&fv iig vi'drTijaiv t< '/jjcroiJ);

Ga-vidan,
In-vidan,
75.

3.

11,

aiidvairpi

withthe, weddia, engl, iced, schw.

altfr.

18,

drckend ;

Skeir. II, a.

unt.

s.

18,
II,

Rom.

6.

5.

adverb.,
fortwhrend,
Thess. 1, 4, 17.

(altn.

ahd. wetan,

14, 23.

57.
4.

Luc. 2,

Wittwe, yriQu:

11, 8;

veg,

agis.

way,

engl,

laei;

Veihan.

unt.

s.

weg,

altfr.

191

Viduvairns,

Eph. 4, 14.

Rchth. 1131),
masc., Bewegung, Giic^g: Mth. 8, 24; xXv(A?ii.
vegiin), tlic
$Mv: Luc. 8, 24; plur. vegos
Wogen, xv^ima: Mth. 8, 24. Mc. 4, 37.
ttag,

(alts.

VIpRA.

phorischer Bedeutung

2)

in

meta-

steht es a) in freundlichem

Sinn, gegen, nQog (c.acc.): Thess. 1, 5, 14 usbeisneigs


visan vipra allans. Tim. 2, 2, 24 quirriis visan
Gal. 6, 10 vaurkjan piup vipra
vipra allans;
allans. Eph. 6, 9 piup taujaip vifira ins. Thess. 1,
5, 5 piup laistjip vipra allans; b) in feindlichem,
gegnerischem Sinn, gegen, wider, Tirxif (c.acc): Col. 3,
19 baitrs visan vipra ainana; Cor. 1, 6, 1 vipra
anparana staica haban. Col. 3, 13 haban fairina.
Eph. 6 , 11 standan. Luc. 14, 31 sligqan vipra
anparana ((n/iXldv cV/()'n); Eph. (>, 12 brakja
vipra (jiQog) Mop; Mc. 10, 5 vipra harduhairlein
gameljan anabusn; y.ur (c. geuit.): vipra izvis

Luc. 9, 50; Cor. 2, 10, 5 usliafjan sih,


13, 8 magan wa. Mc. 11, 25 wa haban. Mlh. 10,
35 skaida7t mannan vipra attan. Gal. 5, 17 teile
gairneip vipra ahman. 23 vipra po svaleika nist
'ist.

vitop

ini (c accus.): Mc. 3, 24. 25 piudangardi

vipra sik gadailjada; iig: Cor. 1,8, 12 fravaurkjan vipra bropruns; nuQu (c. accus.): Skeir. ], c
pata ist vipra pala gadob ; daher auch andhafiun
vipra entgegnen , erwidern , so dass man des Andern Rede berichtigt, oder wenigstens als falsch

192

VlfRS

VINDAN.

bezeichnet, ngg (c. acc): Luc. 4, 4 andfiof i'esua


Mth. 27, 14 anditof
ins. 6, 3. Skeir. VIII, b

vifira

ni ainliun vaurde

viftra

andahafls

1,

!),

3 vieiiia

in

vipra-

gaggan, vipragamotjan und vipravairps.

~W\tTnS

vedr,

(altn.

withar, agis. velSer, ahd.

alt*,

nhd. widder;

wet/ier,

engl,

iridar,

'T9), masc, Lamm,

Gf. 1,

'W^jJtOIl

YikO

1, 29.
II,

wecha altfr. wike, engl., hell, weelc,


vecka, dn. age, nhd. wache; Gf. I, 701. Rchth.
1149), fem., Woche, Luc. 1, 8 (der Gothe gibt
das griech. fi' t/J ruiei t/J? i(fiii.aQlug ai/jov durch:
d. i. wo die Priein der \Voche seiner Klasse,
sterklasse, zu welcher er gehrte, den Wochendienst
hatte , vgl. de Wette zu Luc. 1 , 5 ; daher muss
in der Uebersetzung statt in vice gelesen werden in seplimana od. hebdomate, und Gr. II, 16
ist viko von jenem Stamme zu trennen).
ahd.

VilJjeiS
wildi

(altn.

altfr.

Oelbaum,

l^iljclU

(altn.

vilia,

villa,

agls.

Rchth. 1150), couj.


praet.
9,

3.

anora.

vilda, wollen, d^tXnv:

13.

II,

14. 27,

15.

praes.

17.

5,

43.

(conj.)

10, 29.

1)

17. 9, 31. Rom. 12, 2. Cor. 1, 16, 12. Cor.


2, 1, 1. 8, 5. Gal. 1, 4. Eph. 1, 1. 5. 11.

7,

1,

zu

3.

s.

2) einmiithig, o^o-

6.

fem.,
5.

13;

12.

Rom. 15,
freiwillig,

Vilvs,
Cor.

uvS^ai^eiog: Cor. 2, 8, 3.

Bescheidenheit,

zu

St.;

d.

to

Iniuxtg:

Tim.

at/.ivoTtjg:

1,

St.

d.

propr.

masc, Monum. Neap.

(vgl.

ruberisch,

adject.,

5,

1,

Vulva,
*

27.

3,

12.

11,

fem.,

^iinillclU

uqtiu^:

Luc. 18, 11.

11.

10.

Raub, uQuayfiog: Phlpp. 2,

(altn.

vmm, vama,

alts.

6.

team,

agls.

vom, vemman, ahd. wamm, wemmiaii, altfr. warriy


Rchth.
schw. vii'Jaa, dn. vxmmes; Gf I, 851
1024), conj.

I,

vamm, vummun, vumtnans, hteckeu,

verunreinigen.

Vamm,

neutr. (?), Flecken, antXog:

Ga-vamms,
Rom. 14,

adject.,

1,

Eph.

gemein,

5,

27.

xoivog:

Eph.
Tim, 1,

fleckenlos, untadelig, u/^w^iog:

27.

5,

4.

unrein,

14.

Un-vamms,

Col.

1,

22;

aamlog:

6, 14.

Un-vammei,
Cor.

1,

5,

fem., Fleckenlosigkeit , tllixQivtiu:


8.

Ana-vammjan,

frei-

Wille, &il7]nu: Mth. 6, 10. 7,


35.
loh. 6, 38. 40. 7,

4,

10, 12. 28. Cor. 2, 12, 2. 4. Thess. 1,


4, 17; 2) packen, zerren, ovvuQnuC,iiv: Luc.
8, 29.

viljau,

Mc. 3,

1,

ni,).r//xu:

loh.

6, 19. 22. 25. 26. 7, 24. 8, 34. 9, 30. 35.


10, 35. 36. 43. 44. 51. 14, 7. 15, 9. Luc. 1,
62. 4, 6. 5, 12. 39. 6, 31. 9, 23. 24. 14, 28.
15, 28. 18, 4. 13. 41. 19, 14. 27. 20, 46. loh. 5,
21. 35. 6, 11. 21. 67. 7, 1. 17. 44. 8, 44. 9,
27. 12, 21. 15, 7. Rom. 9, 22. Cor. 2, 11,
Col. 1, 27. 2, 18.
12. 12, 20.
Gal. 1, 7.
Thess. 1, 2, 18. Thess. 2, 3, 10. Tim. 1, 1,
Luc. 10, 22.
7. 2, 4; oiUnd^ai: Mc. 15, 15.
Cor. 2,
loh. 18, 39. Cor. 1, 12, 11.
1, 15.
Tim. 1, 2, 8. 5, 14; ivoxiiv: Mc. 1, II. h. I.;

21.

c;

Dis-vilvan, berauben, dtaQuLittv. Mc.


Fra-vilvan, 1) rauben, aQTill,iiv: Mth.

40. 42. 8, 2.
Mc. 1, 40. 3,

ivoSovad'ui: Cor. 1, 16, 2; iilba viljands,


willig, uvd^uiQtTOQ: Cor. 2, 8, 17.

b.

ful/s; Gf. I, 848), conj. I, valo,


vulvun, vulvans, rauben, uQut^nv: loh. 6, 15;
iuQTil^tii': Mc. 3, 27; part. praes. vilvands, ruberisch, uQnu'i: Mth. 7, 15.

14.

Vilja, masc,

Cor.

Viljftrij>, nom.

vilnian, ahd. inel-

Mth.

Thess.

12.

V,

1) willig; gavileis visan, tv-

adject.,

Silba-vileis,

Vilvail

Rchth. 1149), adject., wild, uyQiog:


vilpeis alevabagtns , ein wilder
h. 1.;
uyQtD.utog: Rom. 11, 17. 24.

lan, alts. willian, altfr. wella , willa, engl, will,


schw. viija, dn. ville, tihd. wille, wollen; griech.
oiUa&ut, lat. velle; Gr. II, 28. Gf. I, 815.

c.

Hilpan.

unt.

s.

Ana-viljei,
3, 4.

Gf. I, 803.

Mc. 1,6.

I,

15.

1,

PhIpp. 4,

nhd.

hol!.,

Phipp.

dny.itv:

schw., dn. vild, ahd.


wild; Gr. II, 58.

agls.,

villr,

wilde,

1, 0. 4,

Skeir.

18.

Ga-vileis,

wica,
schw.

alts.

Col.

17.

5,

i)i\iiud6v:

veoc,

vica,

agls.

5,

Vilja -half)ei,

Mc. 15, 29.

vika,

(altn.

ufirog: loh.

3.

3.

14.

326.

III,

nhd. wedeln), conj.

engl, teaddle,

(vgl.

schtteln, xiviiv:

Gr.

2,

Rom. 9, 19; nqod^iaiQ: Eph. 1, 11; tiqoS-vfilu: Cor. 2, 8, 12; frijondans viljan seinana
viais pau gup, (piXr/dorot ^llXov / rftXd^iot:
Tim. 2, 3, 4; 2) Wohlgefallen, tv&oy.la: Rom.
10, 1. Eph. 1,9; gods vilja, dass.: Luc 2,

ussvkjandans at-ist.

vifira Jians mi/c

Zusainineiisctzungeu nur

In

II.

tlulur Cor.

6,
'*'

Lindau
alts.

conj. II,

tadeln, fiMfiv: Cor. 2,

3.

windan,

winda, engl,
vende, holl.

vinda, agls. vindan, invidd,


wendian, ahd. wintan, inwit, altfr.
wind, schw. vinda, vanda, dn. vinde,
winden, nhd. winden, wenden; Gr. II,
(altn.

VINDAN
Gf.

35.

vundun

740. 709.

I,

RchtL. 1151), conj.

I,

umwinden, umwickeln, TiiQilXttv. Mo. 14, 51. 10, 5; ivTvllnHv: Mth. 27,
59; h'tiliiv: Mc. 15, 40; 2) in Windeln wickeln,
anu.Qyarovv:

Luc. 2,

7.

if.inlly.iiv:

Tim.

17.

flechten, winden,

2,

1) gewunden, verkehrt, aLuc. 9, 41; 2) ungerecht, ixog:

GTQUftiLievoc,

Luc.

45.

10,

11.

18,

11.

Cor.

1,

In-vmdi{>a,
10,

S.

Cor.

1,

adixia: Luc.

fem., Ungerechtigkeit,

18,

9.

13,

Vandjan,
Mth.

loh.

6.

7,

18.

Rom. 9,

14.

wenden, zukehren, arQtqiir:


39; vandjan sik, aTQtcftadui: Luc. 7, 9.

5,

II,

atvandjan sik aftra, zurckkehren, InuvtQXiad^ut: Luc. 19, 15.

Af- vandjan, abwenden, unoaTQiq nv: Rom.

11,

Tim. 2, 1, 15. 4, 4. Tit. 1, 14; unoTQtnur: Tim. 2, 3, 5; (.uxuztdtvui: Gal. 1,


20.

Skeir. II, a.

Bi- vandjan, vermeiden,

artlltad-ai:

20; TtuQuiiiTad^ui: Tim. 1, 4, 7. 5,


2, 23; ntQii'arua&ui: Tim. 2, 2,

Ga- vandjan,

Mth. 27,

GTQi(fiiv:

Cor. 2, 8,
11.

3;

Tim.

2,

conj.

lassen,

2) zurckgeben, uno3) bekehren, intaTQi-

fntriTQHfia9ui: Mth. 9, 22. Mc. 5,


30. 8, 33. Luc. 17, 31; IxTQintod^ui: Tim. 2,
auch
ohne sik, aiQtrpia&ai: Luc. 9, 55.
4,4;
* avrtg/tai^ui:
Cor. 1, 7, 5.
10, 21. 23;
b) zurckkehren, vnoOTQtffiiv: Luc.
s. zu d. St.;
1, 56. 2, 20. 39. 43. 45. 4, 1. 14. 7, 10.

14, 25;

8, 37. 9, 10. 10, 17. 17, 15; auch ohne sik,


Luc. 17, 18; ufuxu/.inTiiv: Luc. 10, 0; c) sicii
bekehren, imaTQtcftiv: Mc. 4, 12. Luc. 17, 4.
Gal. 4, 9; auch ohne sik. Cor. 2, 3, 16; iniaTQicfiaS^ai: loh. 12, 40, Skeir. III, c.

In- vandjan,
,

II,

winnow;

engl,

Tgl.

worfeln.

verkehren, verdrehen, /xiTaaTQi'fitv.

7.

Us- vandjan,
Mth. 5,

42;

y.liviiv:

Ps.

winnan

1151),
Schmerz

sich

abwenden, unoazQtfpia&ai:
Tim. 1, 1,0; (x-

ly.TQi'niod'ai:

53,

3.

Ttans,

agls.

Gr.

vinnan,

II,

34.

na/Hv: Mc.

ahd.
875.

alts.,

Gf. I,

vunnun,

vann,

I,

conj.

leiden,

Luc.

).r/fiv:

Skiuran.

unt.

winna;

altfr.

s.

vinna,

(altn.

'Villllilll

vun-

31. 9, 12.
1, 29. Col. 1,
8,

Luc. 9, 22. Cor. 2, 1, 6.' Phlpp.


Tim. 2,
24. Thess. 1, 2, 14. Thess. 2, 1,5.
1, 12; bvvad^ut: Luc. 2, 48; vinnands arbaidai, 41' y.nio y.u) fi/&(i): Thess. 2, 3, 8; vraka

vinnan, Verfolgung erdulden, diwxia&at: Gal. 6,


12; aglipos vinnan, Trbsal erdulden, &).iiad-at:
Thess. 1, 3, 4; aglons vinnan, dass., Tim. 1, 5, 10.

Ga- vinnan, leiden, n<yytiv:


Vinno, fem., Schmerz, Leiden,
Vinna,
Vunns,

Gal. 3, 4.

n^r^^M'.

24; nd^oz: Col. 3,

Gal. 5,

5.

qitv: Luc. 1, 10. 17. Skeir. I, c; * y.tQduivtiv:


Cor. 1, 9, 21. h. ].; gavandjan sik (sis Luc. 2,
20), a) sich wenden, azQHfiaOut: Luc. 7, 44.

vindvian,

(agls.

i'iinnus),

Dis-vinl>jan, worfeln, zerstreuen,


20, 18.

10.

wenden, zurckkehren

1)

iniaTOi(fiiv: Luc. 8, 55;

II.

lat.

Rchth.

0.

conj.

At-vaiU^an, zuwenden;

Gal.

'Vinjljan

Vin|>i-skauro,

^-

'^'

Luc. 7, 24.

II, 7. Mc. 4, 37. 39. 41. 13, 27.


8, 23. 24. 25. loh. 6, 18.

nlixTuv: Mc. 15,

2.

adject.,

Mth. 5,

C.

vindr, altfr. , alts. mnd, ahd. icint,


dn. vind, engl., hoU., nhd. wind;
\d\..venlus; Gr. III, 390. Gf. I, 023. Rchth. 1151),
masc. Wind, aw^o?: Mth. 7, 25. 27. 8, 26. 27.

19,

loh.

In-vinds,

4,

St.

d.

(altn.

schw.

agls.,

12.

verwickeln,

zu

s.

VindS

4.

Us-vindan,

..

14.

1)

Duga>vindan,

193

VISAIN.

Ga-vandeins, fem., Bekehrung: Skeir. I, d.


Us-vandi, fem., Umgehung, fii&oiia: Eph.

vfuid,

vundftns, windeu.

Bi-vindan,

2,

fem., dass., 7i5'Of:

Rom.

Col. 3, 5. h.

fem., dass., nd-r^Lia:

7,

5.
1.

Tim. 2, 3, 11.

Vinja
I,

(ahd. winjun; Gr. II, 55. DRA. 521. Gf.


'882), fem., Weide, Futter, vofi-^: loh. 10, 9.

VilltniS

(altn. vetr,

alts.,

ahd. icintar,

altfr.

jfin-

nhd.
Rchth. 1152), masc, I) Winter, ;^f//(wv:
Mc. 13, IS. loh. 10, 22; 2) Jahr
(bei Zeitrechnungen), i'rog: Mth. 9, 20. Luc. 2,
schw.,

ter, agls.,

Winter;

42.

unt.

s.

(Gr.

II,

Mth. 8, 26.

*ViS

1,

vinter ,

(alts.,

adject.

engl.,

holl.

630.

8, 42; vintru visan,

\^ipja,

Wh

Gf

dan.

s.

unt.

Vivan.

Veipan.

26), neutr., Meeresstille,


Mc. 4, 39. Luc. 8, 24.

altfr.

wiss, vgk Veitan; Gf.

yalr^vr,:

I,

1106),

gewiss.

Un-vis,

ungewiss, uSr^log:

Cor.

1, 9, 26.

"^'iiSail (altn. vera, agls. vesan, alts,, ahd. wesan,


altfr. wesa, engl, was, schw. viira, dn. vtere, holl.,
nhd. Wesen; vgl. lat. esse; Gr. II, 26. Gf. I,
1053. Rchth. 1143), conj. anom. , praes. im, ts,
ist,

sijum,

sijufi,

sind,

praet. vas,

25

plur.

cesiim,

VISAN.

194
(verschmilzt

in

der

pers.

pracs.

sing,

mit

der

Negation i zu ist: Mtli. 10, -24. 37. Mc. C, 4.


9, 40. 10, 40. 12, 27. 31. 32. 10, 6. Luc. 1,
37. 6, 40. 7, 28. 9, 13. 50. 14, 32. 20, 38.
loh. 6, 24. 7, 16. 18. 8, 13. 44, 9, 16. 10,
12. 11, 4. 10. 13, 16. 14, 24, 15, 20. 18, 36.
Rom. 13, 1. 14, 17. Cor. I, 7, 15. 12, 14.
15. 16. 15, 12. 13. 58. Cor. 2, 1, 18. 11, 14.
15. Gal. 1, 7. 3, 28. 5, 2. 23. Eph. 6, 9. 12.
Tim. 1, 1, 9. Tim. 2, 2, 9.
Col. 3, 11. 25.
[doch Rom. S, 9 nt ist und Luc. 6, 43. S, 17
iti auk 'ist]\ ai pata zu pat-ist, s. ant. pata; mit
kara zu kar-i'st, s. unt. Karo),
1) sein, als
specielles Verbum, a) da sein, existiren, ttvai:
Mth. 6, 30 pala liavi Iiaijijs himma duga visando.
Mc. 8, 1 at filu maitas,ui vianagein visandein.
12, 18. Luc. 20, 27. 29. loh. s/ss. II, 9. 17,
5. Rom. 10, 12. 13, 1; yi'ynadui: Luc. 1,5;
nuQiiyat: loh. 7, 6; b) bedeuten, heisseo , s?vi:
Mc. 7, 2 gamainjaim handum, put -int unpvuhanaim mal/an. 11. 34. Rom. 7, 18. 9, 10. 10,
6. 7; c) vai/il visan, etwas sein, gelten, ti layvnv.
Gal. 6, 15; d) geschehen, ylyriad^ut: in der Redensart, ni sijai (nis-sijai): Luc. 20, 16. Rom.
7. 7. 13. 9, 15. 11, 1," 11. Gal. 2, 17. 6, 14;
e) in localer (oft schon metaphorischer) Bedeutung
a) mit Adverbien, her: Mc. C, 3 {niic sind svistrjus is her at unsis?). 10, 6. loh. 6, 9. II, 21.
Col. 4,9; jaiiiar:
Mth. 27, 55 (vesunuh pan
jainar ginons managos').
61. Mc. 3, 2. 5, II.
Luc. 2, 6. 6, 6. S, 32. 10, 6. loh. 6, 22. 24.
11, 15. 12, 9; paruh: Mth. 6, 21 {parei auk ist
huzd i'zvar, paruh ist jah hairto izvar). loh. 12,
26. 14, 3. Cor. 2, 3, 17; papro: loh. 18, 36
(^piudangardi meina nist papro); parei: Mc. 2, 4
(andhulidedun hrot, parei vas iesus). Mth. 6, 21.
loh. 7, 34. 36. 42. II, 32. 41. 12, 1. 20. 14,
3. 17, 24. 18, 1. Col. 3, 1. 11; padei: loh. 6,
62 (gasaitrip sunu fnans ussteigan, padei vas faurPia). Mc. 6, 55; tcar: Mc. 14, 14 (jcar sind salipvos, parei paska maljau^.
Luc. 8, 25. loh. 7,
11. 8, 19. 9, 12. Cor. 1, 15, 55; wapro : loh.
7, 27 (j manna vait, wapro ist). 28. 9, 29. 30.
19, 9; newu: Mc. 13, 28 {kunnup Pmtei newa ist
asans). 29. Luc. 19, 11, loh. 6, 4. 7, 2. II,
18. Rom. 10, 8. Phipp. 4, 5.
s. brigens
unter
newis: Rom. 13, 11 (neicis ist naseins uiisara pau ptan galauiidedum) ; fairra: Mth. 8, 30
(vasuk pan fairra im hairda sveine). Mc. 12, 34.
Luc. 14, 32. Eph. 2, 13. s. brigens unt. Fairra;
faura: Phlpp. 3, 14 (du paim, poei fauru sind,
mik ufj)anjands) ; tupa: Col. 3, 1 (poei iupa sind
sokeip). 2; uta: Thess. 1, 4, 12 (gaggaip gafe-

Aw;

haba du paim paiei uta sind). Mc.


15 (ni

lc. 7,

in ina);

vailils

I, 45; ulapro:
utaprn mans inngaggandn

ist

ufaro: Skeir. IV, b (ni palet ufaro visan-

dan svare kannidedi); aljar visan, s. unt. Alis;


) mit Prpositionen, au) mit in: Mth. 5, 25
{und patei is in viga mip imma). 6,4, 10, 32.
33.
II, 8. 27, 56. Mc. 1, 23. 2, 1. 5, 5.
15, 41. Luc. I, 61. 2, 8. 25. 44. 49. 4,
25. 27. 32. 33. 5, 7. 12. 7, 25 (inun/jir). 8,
43. 9, 12. 61. 16, 23 {inQ/iiv). 17, 21. 18,
2. 3,
loh. 7, 12. 18, 8, 44. 9, 5, 30. II, 6.
25.

10. 30.

12,

Rom. 7,

5.

14, 25.

3.

23.

14,
8, 8.

15,

17.

35.

11, 10. 25 (naht jah


VV/tjf.llQOV tV

25.

TW

10.

34,

17.

12,

17,

26.

11,

Cor,

3.

1, 4,

Cor. 2, 1, 1. 5, 4. 7, 3.
in diupipai vas inareins,

dag

jivi}l TTtTlOlTiXa).

1.'2,

Eph. 1,

2.
9.

l'l.

4,

18.

10. 20;

Gal. 4,

3, 5.

21.

5,

Phlpp. 3, 6. 4, 3. Col, 4, 13. Thess.


5, 4. Tim. 1, 1, 4. 2, 2. 12. 4, 15.

1,

9.

18.

2,

14.

Tim.

2,

fragiftim visan, s.
s. unt.
unt, Gil/an; in gagreftai visan,
Grefts;
) mit ana: Mc. 1, 45 (ana aupjaim stadim
vas). 4, I. 10, 32. Luc. 1, 80. 2, 25. 40. 15,
25. 17, 31. loh. 6, 10. 7, 39.
Co). 3, 2. 5;
yy) mit at: Mc, 9, 19 (und wa at izvis sijau).
14, 49. Luc. 9, 41. loh. 17, 7. Cor. 2, l', 17.
II, 8 (nuQtnai). Eph. 6, 9. Col. 3, 25. Thess.
1, 3, 4. Thess. 2, 3, 10; ) mit ufar: Mth. 10,
24 (nist siponeis ufar laisarja). Luc. 6, 40. Cor. 2,
II, 5;
ufar flu visan, s. unt. Filu; tt) mit
ufaro: Luc. 19, 19 (pu sijais [yivov] ufaro mf
baurgini). loh. 3, 31; CC) mit uf: Cor. 1, 10,
1
(attans unsarai allai uf viilhmin vesun). Gal. 4,
18.
Tim. 1, 6, I; 7;?;) wit faura:
2. 21. 5,
Mc. 5, 21 (vas faura marein). Col. I, 17. Neh. 5,
15; d-d) mit faur: Mc. 9, 40 (saei tiist vipru
izvis, faur izvis ist). Luc. 9, 50; 11) mit vipru,
Skeir. I, c; xx) mit
s. d. vorige Stelle, und Gal. 5, 23.
mip: Mth. 9, 15 (und pata tceilos, pei mip im
09.
71.
Mc.
26,
1, 13. 2, 19.
ist hrupfaps).
26. 3, 14. 4, 36. 14, 67. Luc. 1, 60. 5, 34.
6, 3. 4. 8, 38. 15, 31. loh. 3, 20. 7, 33. 8,
29. 9, 40. 11, 31. 12, 17. 13, 33. 14, 9. 15,
27. 16, 4. 32. 17, 12. 24. Phlpp. 1, 23. 4, 9.
Tim. 2, 4, II; JJ.) mit fram: loh. 0, 40 (saei
ist fram attin, sa saw atlan).
7, 17. 22. 29.
9, 10. 33; fifi) mit us: Mc. II, 30 (daupeins
iohannis uzuh himina vas piau uzuh mannam).
Luc. 2, 4. 20, 4. loh. 7, 52. 8, 23. 44. 47.
I, 5. 6.

15,
8.

19.

2,

15.

17,

14.

Phlpp. 3,

18, 30. Cor. 2, 3,

5.

Gal. 5,

Col. 4, 9. 11. 17. Skeir. IV, c;


Mth. 27, 02 (Jftumin daga, saei
afar paraskaivein); f) bleiben, fitviiv: loh. 12,

vv) mit afar:


ist

10.

in

9.

VISAN.
34. 14, 10. IC. 15, 4. 7. 10. II. I. Cor. 1, 7,
8. 20. 15, 6; g) mit dem Dativ, haben, iivut: Luc. 1,
7 (tii vas im barne, sie hatten keine Kinder). .'SG.
2, 7. 6, 32. 33. 34. 8, 42. 9, 38. 14, 10. loh. 12, 31.

Rom.

18, 39.

9,

11. Cor.

13,

2.

15, 12. 13.

1,

2) sein, als Verbum


zu Verbindung des Priidicats mit
dem Subjekt, tlvai (auch zuweilen, wo dies im Griech.
ausgelassen ist) , a) vor einem Substantivum oder
Ei)h. 6, 9. 12. Thess. 2, 3, 2;

substantivum

Adjectivum als Prdicat: Mth. 3, 1 1 (sa afar mis


gaggida svinpoza mis ist). 5, 34 (^stoh ist gups).
35. 48. 6, 22. 23. 7, 12. 13. 14. 15. 27. 8,

9, 5. 36. 10, 37. 38. 11, 3. 6. 11.


26, 66. 68. 27, 6. 11. 42. 43. 54. 04.
Mc. 1, 7. 12. 16. 24. 27. 2, 9. 15. 28. 3, 11.
8.

27.

9.

14.

16.

33. 35.

17. 29.

20.

4, 17. 18.

40.

31.

41.

5,

11. 15. 16. 7, 4. 15.


9. 13. 14. 34. 6, 3. 4.
26. 27. 8, 9. 27. 29. 9, 5. 6. 10. 34. 35. 42.
43. 45. 47. 10, 8. 24. 25. 43. 44. 47. 11, 13.
32. 12, 7. 11. 14. 26. 27. 28. 29. 31. 32. 33.

13, 19. 22. 14, 56. 59. 61. 64. 15, 2.


16, 4. Luc. 1, G. 7. 18. 19. 29.

35. 37.

39. 42.

16. 25.

37. 63. 2, 5. 11. 25. 36. 3, 15. 16. 22. 4, 3.


12. 22. 34. 41. 5, 8. 10. 18. 21. 23. 39. 6,
5. 6. 22. 35. 36. 43. 47. 48. 49. 7, 2. 4. 6. 8.
9.

19. 20. 23.

28. 31.

12.

14.

14.

18. 20.

17. 21. 25. 26. 30. 41. 9, 9. 13.


27. 30. 33. 35. 46. 50. 62. 10, 22.

15.

32.

37.

39.

49.

8,

11.

9.

29. 14, 17. 22. 26. 27. 32. 33. 35. 15, 19. 21.
24. 26. 32. 16, 1. 8. 10. 17. 19. 20. 17, 10.
18, 9. 23. 27. 34. 36. 19, 1. 2. 3. 9. 21. 22.

20,

46.

3,

6.

38. 41.

17. 36.

14.

5, 35.

4.

6,

44.

14. 29. 33. 40.

9.

loh. 1, 29.
42. 48. 50.

51. 55. 58. 60. 63. 64. 09. 70. 71. 7, 6. 7. 12.
18. 26. 28. 36. 40. 41. 50. 8, 12. 13. 14. 10.
17. 25. 26. 31. 33. 34. 36. 37. 39.

42. 44. 45.

48. 53. 54. 55. 9, 4. 5. 8. 9. 13. 14.


19. 24. 25. 28. 31. 40. 41. 10, 1. 2.
11. 12. 13. 14. 22. 24, 29. 30. 33. 34.
11.

1.

18. 28.
3. 8.

18.

8.

9.

36. 41.

25. 27. 38. 39. 12, 2. 6. 34. 13, 16. 30.


6. 28. 15, 1. 3. 5. 12. 20. 16, 17. 18.

14,
32. 17,
35!

17.
7.

3.

11.

18, 13. 15. 16.

19. 21. 22.

17.

30. 33. 35. 37. 38. 40. 19,

14. 9, 3. 4. 5. 6. 7. 9. 20.

17. 23. 25. 33.


4.

14. 17.

9.

14.

12,

2.

5.

13,

18. Cor. 1, 1, 18.

19. 22.

25. 8,

10.

22. 11, 3. 5. 6. 24. 25.

Rom.
10.

4.

6.

4.

8.

5, 7.

10,
12.

16.
14.

17.
15.

7,

11, 13.

3.

4,

12,

12.

10, 8.

14,
7,

8.

19.

20.

16.

19.

22. 13, 2. 11. 15, 9. 19. 28. 58. 16, 4. Cor. 2,


1, 7. 12. 14. 24. 2, 15. 3, 2. 3. 5. 17. 4, 4.
18. 6, 16. 7, II. 8, 3. 9. 12. 22. 23. 0, 1. 5.
8.

10,

1.

6.

10.

II.

10.

13,

11.
9.

11, 14. 15. 19. 22. 23. 12,


1, 7. 22. 2, 3. 6. 9. 3,

Gal.

195
28. 29.

3.

5,

31.

4,

7.

8.

19. 22. 6,

3.

1.

10.

3.

6.

3.

15.

18. 24. 26. 28.

Eph. 1,

4.

14.

18.

2, 1. 3. 4. 5. 8. 10. 14. 19. 20. 3, 0. 13.


18. 4, 9, 14, 15. 18. 25. 29.
5, 3. 5. 8. 10.
17. 23. 27. 6, 17. Phlpp. I, 21. 22. 23. 28. 2,
6. 28. 3, 3. 6. 7. 8.
15. 19. 4, 8. 11. Co). 1,
7. 15. 18. 24. 27. 2, 13. 14. 17.
3, 5. 14. 4,
23.

Thess.

11.

2,

1,

Thess. 2,

1,

15.

10, 3,

3.

2,

3.

15.
6.

12.

19. 20. 4, 3.

3,

17.

15.

Tim.

16. 4, 8.

5.

5,
1

10.

18. 21.
5.

7.

8.

15. 5,

3.

24. 25. 6, 2, 6. 10. Tim. 2, 1, 12. 2,


Tit. 1, 9.
2. 24, 4, II.
10. 13. 16.
2, 1.
Philera. 12. Neh. 5, 14. 6, 18. 7, 2. Skeir. I, a.
4.

5.

n,

8.

c.

IV,

b.

c.

d.

V,

b. d.

VI,

b.

VII,

b.

d.

VIII, d; ylyrta^ui: Luc. 1, 2. 19, 17. Rom. II,


34. Cor. I, 14, 20.
Phlpp. 3, 6. Col. 4, 11.
Tim. 1, 4, 12. 5, 9; ino/Hv: Luc. 9, 48.
16, 14. Cor. 1, 7, 26. 12, 22. Cor. 2, 8, 17.

12, 16. Gal. 2, 14. Phlpp. 2, 6. 3, 20; hierher


gehren auch die Redensarteri sa ist sa manna,
]di o uvdQionoc;: loh. 19, 5; iudaieis visandans,
ferner faiagaggja
(fvaet iovdaioi: Gal. 2, 15;
visan, kara risan, galaista visan, frajijamarzeins
visun, xifarassus visan, skula visan, galiugaveitvnds visan; airzis visan, ansteigs visan, liaitrs
visan, barnisics visan, batiza visan, usbeisneigs
visan, biuhls visan, bruks visan, gredags visan,

afhaims visan, anahaims


visan, andajta/its visan, pvairhs
unkarja visan, aljakuns
iusiza visan,
uskunps visan, svikunps visan, galeiks
laus visan, mahteigs visan, unmahteigs
gamainja visan, ganohs visan, binauhts

daups visan,
visan,

visan,
visan,

visan,
visan,

liaits visati,

hulps

uliteigs visan, uhliugs visan, garaids visan,


bireks visan, sels visan, siuks visan, usskavs visan,
vairps visan, andvairps visan, anavairps visan,
visa7i,

gavairpeigs visan, vans visan, vars visan, gavileis


visan, unveis visan, unvits visan, vulpags visan,
vulpriza visan, vods visan, gafulgins visan, J'uls
b) mit einem pronom. possess.
visan, s. d. a.
;

Mc. 10, 40.


Luc. 6, 20.
15,
7, 16. 14, 24. 16, 15. 17, 6. 9. 10;
a) mit dem partic.
c) mit einem Participium ,
praes.: Mth. 7, 29 (vas auk laisjands ins sve valMth.
31.

6,

13.

loh.

du/ni hnbands). Mc. 1 , 39. 2, 18. 4, 38. 5,


40. 9, 4. 10, 22. 14, 54. 15, 40. 43. Luc. 1,
10. 20. 21. 22. 2, 33. 51. 4, 20. 31. 44. 5,
1. 16. 17. 29. 6, 12. 8, 40.
9, 18. 53. 15, 1.
19, 17. 47. loh. 10, 40. 13, 23. 18, IS. 25.
Cor. 1, 10, 19. 11, 2. 15, 19. Cor. 2, 1, 0.
2. 9. 11. 5, 19. 9, 12. 13, II. Gal. 1, 23. 4,
3. Phlpp. 2, 26. Col. 1, 21. 2, 23. Thess. 1, 4,
6. Tim. I, 1, 13.
3, 2. Tit. 1, 6. Skeir. II, b.

25*

VISAN.

196

m,

b, d; y,'yvia9ar. Mc. I, 1. Cor. I, 10, 32.


16, 10. Col. 1, IS; ) mit einem participium
prt. aa) in passiver Bedeutung, i?rur. Mth. 10,
26 ( vuihl auk- ist gahulif), ovdtv yuQ lari xtxaXvfintvoy). 30. Mc. I, 6. 15, 7. 22. 20. 34.
46. Luc. 2, 26. 4, 16. 17. 38. 8, 2. 9, 32.

6, 31. 45. 65. 10, 34. 12, 14,


19, II. Rom. 13, 1. Cor. 1,
5, 11. 10, 28. 13, 10. Cor. 2, 4, 3. 10, 18.
13, 5. 6. Gal. 2, 11, Eph. 2, 5. 8. Col. 3, 20.
Thess. 1, 3, 9. Tim. 1, 3, 10. 5, 7. Tim. 2,

3, 24.

45.

loh.

16,

16, 24.

17, 23.

Neh. 5, IS; ) in activer


Bedeutung Mc. 1 , 33 (so iaiirgs alla garunnana
vas at daura). Luc. 5, 17 (Jtatei vesun gaqumanai
US allamma haimo): hierher gehren die Redensarten
pauisips visan,
ilnigkaiis visan , haiaijis visan
ft/paursips visan, paurfls visan, kunps visan, malits
visan ^ hlauts gasatips visan, skulds visan, ungatevips visan, usvahsans visan, s. d. a.; wenn es
zum blossen Hlfsverbum wird, s. unt. 3); d) das
Prdicat durch ein Adverbiuui gegeben: Mth. 6, 25
(niu saivala mais ist fodeinai^). Cor. 1, 15, 17
(svni-e so galaubeins Izvara ist). Thess. 1, 2, 10
(toaiva veihaha izvis paim galaubjandam vesatn,
iyiV7]&ilf.itv). Luc. 1, 34; Mc. 4, 36 (andnemun
'ina, sve vas, in sl;ipa). Cor. 2, 2, 17; Tim. 2,
3, 9 (unviti ize svihmp vairpip allaim, svasve jah
jainaize vas, lytitzo). Thess. I, 2, 13; Mc. 4,
26 (^sva ist piadangardi gups). 10, 43. Cor. 1,7,
26; e) mit einer Prposition im Prdicat, u) mit
Eph. 6,
l/i: Rom. 8, 5 (pai hi leika visandans).
21. 22. Phlpp. 2, 23. 28. Col. 4, 7. 8. Tim. 1,
1, 11. Tit. 1, I. Philem. 14; ) mit du: loh. II,
4 (so siukei nist du daupau). Rom. 7, 10. Cor. I,
14, 22 (rasdos du bandvai sind). Cor. 2, 7, 15,
Eph. 1, 12. Col. 2, 22; du bntai visan, s. unt.
Butan; vgl. Luc. 5, 17 mahts fraujins vas du
hailjan ins; y) mit i'nu: Rom. II, 29 (hiu idreiga
Eph. 2, 12;
sind auk gibos jah lapons gups).
f) das Prdicat durch einen (ganzen oder elliptischen)
Satz ausgedrckt, der entweder u) in oratio recta
steht: Mth. 5, 37 {sijaip-pan vaurd izvar: Ja
ja, 2ie ne). 9, 13 (ganimip wa sij'ai, armahairtipa
viljau jah ni hunsl). H, 46. Cor. 2, 1, 18; ) oder
durch ein Relativum mit dem vorhergehenden verbunden wird, und zwar au) durch das Relativpronomen: Mfh. 11, 10 (sa ist auk, bi panei gumelip
ist).
Mc. 4, 16. 22. 7, 15. 9, 1. 39. Luc. 7,
27. 16, 15. 18, 29. 20, 2. loh. 5, 45. 6, 63.
64. 7, 25. 8, 18. 50. 54. 9, 8. 10, 6. 11,2.
3, 17.

Tit.

1,

7.

13, 24. 26. 14, 21. 18, 14. 26. Cor. I, 15, 10.
Cor. 2, 2, 2. 12, 13. Eph. 4, 10. Tim. 2, 3,
6.
Neh. 6, 17; ) durch eine Relativpartikel,

wie patei: Mc. 2, 10 (wa ist, palei mip mntarjam


jah fravaurhtaitn maljip Jak driggkij) f) ; ei: Mc. 9,
21 (ic lagg mvl ist, ei pata varp imma). Cor. 1,
10, 12; parei: iMc. 4, 15 (pai vipra vig sind,
parei saiada pata vaurd); sve: Mc. 12, 25 (sind
sve aggUjus Jiai in himinavi); svasve: Mth. 0, 5
(' sijaip svasve pai liutans). Luc. 18, II. Rom. 0,
27 ; g) mit einem Genitiv im Prdicat drckt es
aus a) Einem gehiiren Mc. 10, 14 (pize ist piadangardi gups). 12, 10 (wis ist sa manleika). 9, 41.
:

Luc. 5, 3. 9, 55, 18, 10. loh. 10, 12. 21. Rom. 8,


9. 9, 4.
Cor. I, 1, 12. 10, 20. Cor. 2, 2, 3.
Tim. 2, 2, 19; ) zu
4, 7. 10, 7. Gal. 5, 24.
Etwas gehren: Mth. 26, 73 (bi sunjai Jak pu
pize is). Mc. 14, 69. 70. loh. 10, 16. 26. 12,
20. 15, 19. 18, 17. 25. Cor. 1, 12, 15. 16.
Tim. 1, 1, 19. Tim. 2, 1, 15. 2, 17; y) eine
Eigenschaft: loh. 18, 37 (wazuh saei ist sunjos).
Rom. 8, 5 (po poei leikis sind milon). 14, 19
(poei gavairpjis si7id, laistjaima Jah poei timreinais
sind in uns misso) ; hierher gehren auch Redensarten, wie dagis visan Thess. 1, 5, 8; visan Jere
tvalibe Mc. 5, 42; h) das Prdicat ist zu suppliren

Mc. 14, 44 (sa

ist,

dieser

loh.

6,

20.

es).

ist

62

((/

im, ich

28. 9, 9, 30. 37.


13, 19. 25. 18, 5. 0. 8. 17. 25. Cor. 1, 14, 26;
f 3 V e r b u m zu Umschreibung des Passivums
3) als

bin es).

8,

24.

a) im Prsens und Prteritum fr den Aorist: Mth.

5, 21

(rjipan ist, f(i'jii]).

27.

31.

33. 38. 43.

33. Mc. 1, 9. 3, 21. 15, 15. 28. Luc. 1,


13. 19. 26. 2, II. 17. 20. 21. 4, 17. 26. 27.
7, 12. 10, 20. 22. 17, 9. loh. 7, 39. 9, 32.
8,

3.

9,

13, 31. 32. 15, 8. 16, 21. 18, 36.


Cor. 1, I, 13 fin. 5,
12. 12, 3.
10, 2. 12, 13. 15,
7. 7, 20. 21. 22. 23. 24.
Cor.
8. 4 , 10, 7 , 7. 9.
subscr.
,
4. 5. 0.
2, 1
subscr.
Gal. 2, 3. 17.
7.
4.
33.
13,
25.
12,
11,
3, 1. 27. 5, 13. Eph. I, 11. 3, 2. 3. 5. 10. 4,
12,

5.

16.

Rom. 9,

1.

4.

7.

11.

21.

30.

Phlpp. 1, 29.

3, 8.

Col.

I,

23.

25. 26. 3, 15. Thess. 1,3, 1. 7. Thess. 2,


10. Tim. 1, 1, 11. 13. 2, 7. 6, 12. Tim. 2,
9.

11. 3,

14. Tit, I, 3.

Neh.

5,

17.

18. Skeir.

I,
I,
1,

IV, d. VI, c. VII, c; b) im Prsens


fr das Pcrfectum: Mth. 11, 8. Mc. 1, 2 (gamelip
4. 7, 0. 9, 12.
13.
ist, ytyQunrut). 4 , 1 1. 5
42. 10, 40. II, 17. 15, 4 (der Gothe h^irid^iaui
4.
Luc.
24.
4.
gelesen). 16,
3,
2, 23.
4, 4. 6.
8. 10. 12. 8, 10.
10, 20. 19, 40. loh. 6, 65.
7, 8. 47. S, 17. 41. 17, 10. 18, 37. Rom. 7,
9, 13. 33. 10, 15. 11, 20. 12, 19.
2, 8, 30.
13, 1. 14, 11. 15, 9. Cor. I, I, 13. 19. 4, 4.
27. 14, 21. 15, 27. Cor. 2, 7,
0. 7, 14. 15.
4. 13. 8, 15. 9, 2. 3. 9. Gal. 2, 7. 4, 22. 23.
b.

III, b.

VISAN
5,

27.

1,

Col.

U.

Phipp.

6, 14.

IG.

3,

17.

17.

1,

4,

3.

3,

6.

3, 12. 4, 12.
Thess. 1, 3, 3.

Tim. 1, 1, 9. C, 5. Tim. 2, 2, 9. 4, S. Tit. I,


15; c) im Prteritum fr das Plusquamperfectum:
Mth. 7, 25 (gasulip vas, Tt&fi^aXlwxo). Luc. 4, 29.
6, 48. 8, 2. 16, 20. loh. 9, 22. II, 38. 44;
d) im Prteritum fr das Imperfectum Mc. 1 , 5
(daupidai vesun, iumilfivTo). Luc. 1, 65. 3, 23.
7, 12. 8, 27. 29. 16, 19. 17, 27. lob. 3,
6, 18. 18, 10. Rom. 7, 6. 11, 23; vgl.
daher auch e) im
Mth. 27, 12. Luc. 2, 3. 33;
Prsens fiir das Prsens: Cor. 1, 16, 13 (gapva4,
23.

ViSfS sVis.Sei
"Vit

197
Vidan.

unt.

Veitan.

unt.

s.

vid, alts. wit, agls. v; vgl. Feig), nom.


des Pronomen personale der i. Pers. , wir

(altn.

dual,

beide,

r^^mg:

Vitan,
Vits,

17, 11. 22.

loh.

Veitan.

unt.

s.

>

1.

stidai sijaip, yQftTaiovo&l).

Gal. 4,

6,

VULfUS.

20.

6,

13.

Cor. 2,

1,

Eph. 2, 22;

4.

II.

13,

Tim.

vgl.

1,

Vlaiton
*Vleitan
wUli,
1130.
tiin,

8.

At-visan, da sein, nagiGTvai: Mc. 4, 29;


IcpiaTvai: Tim. 2, 4, 6; nuQaxitad^tti: Rom.
7, 21.
In-visan, bevorstehen,
Mifi-visan, zur

iuylyvtad'af.

Mc. 16,

1.

sein,

Cor. 2, 3, 9;

7; m^iaatviiv:
2) vorgesetzt sein, vthqI/hv:

Rom. 13,

13.

Faura-visan,

vorhanden sein:

Cor. 2, 8,

Vists, fem., Wesen, Natur, rfvaig: Rom. II, 24.


Skeir. II, c. d.
Gal. 4, 8. Eph. 2, 3.
conj.

I,

weilen, (.avitv:

vas, vesun, (visans) bleiben, verLuc. 10, 7. 19, 5. loh. 5, 38.

6, 27. 56. 7, 9. 8, 35. 12, 46. 14, 17. 25.


15, 4. 5. 6. 9. 10. Rom. 9, 11. Cor. 1, 7,
11. 15, 6. Cor. 2, 3, 11. 14. 9, 9. Tim. 2,
2, 13. 3, 14; TTQogfitveiv: Mc. 8, 2; iujxlviiv: Luc. 1, 22; inifdvetv: Cor. 1, 16, 8.
Phlpp. 1, 24; ivd)]ftitv: Cor. 2, 5, 6; vintru
visan, berwintern, nuQH/jiftuCetv: Cor. 1, 16, 6;

vaila visan, sich wohl befinden, sich vergugen,


fi'qr()a/Vf(T^/Luc.

Bi-visan,

sich

15, 23. (24.) 32.

vergngen,

16,

litjQalviad^ui:

19.

Luc.

15, 20.

Ga-visan,

bleiben, itivtiv:

Luc. S, 27.

bleiben,

avvunytadur.

12, 10.

I>airh - visan

bleiben,

fnvitv.

41; tTitTim. 1, 4,

loh. 9,

16; ditt/iifvdv: Gal. 2, 5. h. 1.; 7iuQaf.t{fitv:


Phlpp. I, 25; 7r()ogfii)iir: Tim. 1, 5, 5.

Cor.

1,

II , sphen
Mc. 5, 32.

umherschauen

1) Angesicht,

ntQi-

Mc.

TiQogwTiov:

22;

Cor. 2, 3,

44;

2) Ansehen, Gestalt, HOQqvj-. Phlpp. 2,


conj.

Cor.

1,

Gal.

7.

II,

1,

14,

oxptg: loh. 11,


7.

Gesicht schlagen, vnioniu-

ins

9, 27.

ITinailltlilliS; nom. propr. masc, 'Yftivuiog: Tim.


2, 2, 17.

^'^nlan

(ahd.,

wallan,

alts.

walla, nhd. icallen;

1024),

zu

s.

Tlll^nfii

d.

(agls.

veallan,

agls.

hullire; Gf.

I,

vo/.ir;v

altfr.

797. Rchth.

vulun, vulans ()

Rom. 12, 11;

^iTv:

17.

2,

lat.

conj. I, vaul,

sieden,

aufwallen,

i'/iiv:

Tim.

2,

St.

vuldor;

vgl.

lahlan:

Gr. II, 58.

Gf. I, 848. 899), masc, Herrlichkeit, o^u: Mth.


6, 13. 29.
8, 38. 10, 37. 13, 26. Luc 2,
9. 14. 32. 4, 6. 9, 26. 31. 32. 17, 18. 19, 38.

Mc

12, 41. 17, 5. 22. 24. Rom. 9, 4.


15, 7. Cor. 1, 10, 31. Cor. 2, 1,
20. 3, 7. 8. 9. 10. 11. 18. 4, 6. 15. 6, 7. S,
19. 23. Gal. 1, 5. Eph. I, 6. 7. 12. 14. 17. 18.

loh.

11, 40.

23. 11, 36.

3,

13.

3,

4.

10. 21. Phlpp. 3, 19. 21. Col.


Thess. 1, 2, 12. 20. Thess.

IV,

1,

11.

17.

3,

16.

Tim.

2, 2,

1,

11. 27.

1, 9.
20. Skeir.

2,

b.

Vulpags,

adject.

IJhJierrlich,

Luc 7

verherrlicht,

ge-

4, 10.
Cor. 2, 3, 7. s. zu A. St. Eph. 5, 27; SiSo^aa/Lttvog: Cor. 2, 3, 10; vulpags visan, (do'iuod^ui: Cor. 2, 3, 10; 2) wunderbar, Ttuehrt,

nivHv: Rom. 11, 22. Col. 1, 33.

n^gionov: Mc. 26,


u', 25. Cor. 2, 3,

Angesicht,

16.

conj.

Vlizjan,

I,

vli-

vlait,

65.

Tim. I,

Mil>ga- visan, zusammen


R(im.

17,
II, 20.

liiv:

11.

Skeir. VIII, b.

Visan,

Luc.

linia&cu:

alts.

Gf

(ahd. antluzi, agls. andvUte, nbd.

niasc,

Vlaiton ,

1.

vlite,

401.

III,

322. Rchth. 1157), conj. I,


vlitans, bcken.

67.

licher sein, imiQi^iiv: Phlpp. 4,

14.

II,

antlitz)

1) hher, vorzg-

vlitan,

agls.

Gr. II,

u-Ule;

altfr.

VUts, masc,

Tim. 2, 4, 16.

Ufar-visan, ber Etwas

Uta,

(altn.

Anda-vleizns

Seite stehen, avi.niuQuylyvia9^ut.

Vleitan.

unt.

s.

i'vdolog:

^udo'iog:

Luc. 5, 26.

25.

Cor.

1,

VULLA

198

Volftrs, fem., Wichtigkeit, Werth; 7ii vaiht vulfirais ist, es ist nichts werth, vdtv diacfiQti:
Gal.

h.

G.

'2,

VODS.

VrifnS

compar. vulpriza, wichtig, werthwerth sein, diu(f{Qiiv:


vuljtriza visan,
voil;
Mth. 6, 2G. s. Add. zu Tora. I. p. IV.

Vull>rs,

adverb. compar.,

794.

{}'qiov

nach Num. 19, 5):

I,

VuUareis,
9,

Vlllfs

(altn. ulfr,

Mc-

Wolf,

dn. ulf;

Gf. I, 848.

griech. uliunij';

masc,

vulf, ahd.,

agls.

schw.

Mth.

Xixog:

7,

Rchth.

Luc.

15.

Vnilclll
ahd.

tru?iiia,

conj. II

agls.

1158),
10, 3.

Vlllld...;

Gal.

Vrakjan,

trauernd,

1,

Tim.

1,

diuiy.rtjg:

1.

Mc. 10, 30.

Tim. 2, 3, 11. 12.

Mc. 4, 17. Rom. 8, 35.


Tim. 2, 3, 11; vrakja vinnan,

dass.,
4.

conj.

II,

Gal. 6,

dtaiy.ead^ai:

verfolgen,

12.

Phlpp.

uxiiv:

betrbt,

Vrekei,
*

alts.

conj. II,

wund,

agls.

vmid, ahd.

fem.,

Verfolgung,

dass.,

rquvf.iaxti^iiv:

Cor.

uoyixg:

2,

(altn.

Vri1g;'g^O,

Vrolljan
Wunde,

(agls. vrenc,

engl. wr>/, schott.

wrink;

Frucht bringen.

Ti'kia(fOQtXv:

7-ita,

s.

mit.

agls. vritan,

Luc. 8, 14.

alts.

Vriggan.

rSgia, rogr, alts. wrogian, agls.


vregan, vroht, altfr. wrogian, ruogia, rueka, ahd.
rogjan, holl. wrok, nhd. wroge, rgen; vgl. Vrikan; DRA. 855. Gf. I, 1130. II, 432. Rchth.
Mth. 27,
1161), conj. II, anklagen, xuTtjyoQtTv
12. Mc. 3, 2. 15, 3. Luc 6, 7. loh. 5, 45.

Mc. 3, 10.

/.laTt'i:

(?)

writan, ahd.
rizan, reiz, engl, icrite, nhd. reissen; Gr. II, 14.
1130.
Gf. I,
II, 557), masc, Punkt, Strich, xeQuia: Luc. 16, 17.

Vinnan.

unt.

VrijSjqan , conj. II
Ga-vrisqan, dass.,

VritS

verwunden.

(ga-vondon),

Luc. 20, 12.


Vundufni, fem.,

Vraiqs

h.

fem.,

Thess. 2,

l'indan.

unt.
utid,

Ga-vundon

s.

Thess.

3, 6.
prs.

partic.

nhd.
unde, engl, wound,
icund; Gf. I, 896. Rchth. 1162), adject, wund,
verwundet; haubip vundan briggan, am Kopfe verwunden, y.iifai.aiovv: Mc. 12, 4.

VniUlS,

6, 12.

Verfolgvmg erdulden,

wunde,

altfr.

''Vundon,

19;
noaiv:

12,

12, 10.
s.

(altn.

wunta,

iy.a/.tir:

Verfolger,

fem., Verfolgung, 6uoyj.ig:

Vrakja,

Phlpp. 2, 26.

ud}]^iovwv:

verfolgen,

masc,

Vraka,

sich freuen.

Un-vunands,

Vnnds

Rom.

ixdlxijaiv

8.

13.

1,

vul-

wunnia,
vyn , alts. wun
,
nhd. wonne; Gr. II, 55. Gf. I, 882),

(vgl.

wrak,

altir.,

lat.

10, 12.

loh.

alts.

15.

Vraks

alts. tculf,

nehmen,

Rache

Luc 18, 7.
Fra- vrikan,
2,

nhd. wolf,

vrecan,

agls.

1) rchen, iy.Sr/.tiv.

strafen,

2)

c.

yva(fivg:

Luc. 8, 33.

5, 11.

Ga- vrikan,

Wolle,

Vilvan.

unt.

s.

hoU.

pes,

Skcir. III,

Tuchwalker,

fem..

3.

Vulva,
engl.

masc.

1158),

Rchth.

Gf.

recka,

(altn.

vraad;

dn.

vrak, vrekiin, vrikans, verfolgen, duoxitv: Mth. 5,


44. s. zu d. St. loh. 15, 20. Rom. 12, 14. Cor.
1, 15, 9. Cor. 2, 4, 9. Gal. 1, 23. 4, 29.

Gal. 2, C.

'%^ll||j| (ait. ull, agls. villi, ahd. teolla, altfr. wolle,


engl, icool, schw. ull, dn. uld, nhd, wolle; Gr. III,

410.

vrad,

werthvoller, wichtiger;

visan, iucfiQiiv:

vulfiris

schw.

ahd. wrefi, rehhan, engl.


wrekan
altfr. wreka,
wreak, wrang, nhd. rchen; vgl. l'rolijan; Gr. II,
Rchth. 1160), conj. I,
27. Gf. I, 1130. 1131.

adject.,

Vull>ris,

vraH,

(agls.

Gr. III, 475), fem., Heerde, uyiXrj:

Vrikan

1.

vgl.

(altn.

sdx^ vriden,
Luc. 3, 5.
.

Vrak,
Vraton

i\..

unt.

s.

(altn.

vride), adject.,

s.

^Vrig'g^an
vragg

masc,

51), conj. II, gehen,


Luc. 2, 41. Cor. 1, 16,

Reise,

(agls.

fem.,

oSotnoQia:

Cor.

verleumden,

diaXXiiv.

fem., Anklage, xuTijyo^la:


Tim. 1, 5, 19.

VodiS
2,

Luc.

1.

Vrohs,

(altn. odr, agls. vod,

loh.

18, 29.

vedan, ahd. wuot, engl.


Gr. II, 10. Gf I,

woed, nhd. wutli;


766), adject., wthend, toll,

teood, holl.

Vrikan.

unt.

II,

1.

vruggun

Vruggo,

16,

rata-, Gr.

11, 26.

Vrekei,

Fra-vrohjan,

Vrikan.

wandeln, nooivta&ai:
0; dioivitv: Luc. 8,

Vratodus,

krumm, axohg:

besessen,

dai/.iovi-

Cofuvog: Mc. 5, 15. 16; vods visan, dutfiovi^iaS'ui:

vringan, engl, wring),

conj.

Mc

I,

vruggans , drehen

Schlinge, nuyi'g:

Tim. 2, 2, 26.

drcken.

5,

Vods

18.
(vgl.

agls.

vuSuuta; oder

Bildung von einem Verbum

ist

veitvods eine

*veitvjan,

das etwa

VODS

FAHAN.
Veit-vodel,

wissen lassen, zeigen bedeuten und zu veitan


10. DR. S57), masc,
II,

gehren wrde? Gr.


anom. plur. vnds.
,

Veit-vods, Zeuge, /uuqtvq: Mth. 26, 65.


Cor. 2,

63.

23.

1,

13,

1.

Mc

14,

5,

19.

Tim. 1,

Cor.

Thess. 2,

Tit.

1,

.5 ,

HUQrvQHv:

Zeuge, yjvdo/.tQTVQ-

falscher

galiugaveitvods visan , ifiivo;


Mc. 10, 19. Luc. 18, 20.
1 .5

(alts.

Veit-vodjan,

conj. II, zeugen, fiuQTVQHV. Luc.


4, 22. loh. 3, 26. 32. 5, 36. 37.' 7, 7. 8,
13. 10, 25. 12, 17. 13, 21. 15, 26. 27. 18,
23. Rom. 10, 2. Cor. 1, 15, 15. Cor. 2, 8,
3.
Gal. 4, 15. Co!. 4, 13. Thess. 1, 2, 12.
Tim. 1,6, 13; Skeir. IV, c. VI, b; y.uTufiaQTVQtTv: Mth. 27, 13. Mc. 14, 60. 15, 4;
i^iaQTVQiad-ai: Gal. 5, 3. Eph. 4, 17; dia/itaQrvQiad-ai: Thess. 1, 4, 6.
Tim. I, 5, 21,
Tim. 2, 2, 14. 4, 1; galiug veilvodjan, falsch
zeugen, ipivSofiaQivQtTv. Mc. 14, 56. 57.

Mijiveit -

Rom. 0,

vodJan

mit

zeugen,

2, 2, 15;

Vob?
VobrS

s.

Skeir.

13.

Veit-vodi,
angenehm;

Galiugaveit-vods,

fem., dass., /xuqtvqwv. Cor. 2, 1,


1, 10. Tim. 1, 2, C; fiurnvQiu:

12.

"VOJIS

12.

6,

190

VI,

neutr., dass.,

b.

Tim. 2, 2,

2.

s.

zu

d. St.

wolhi; Gr. III, 786), adject., gut,


dauns vopi, Wohlgeruch, ivwiu: Cor.
da/.iTj

ivwdiug: Eph. 5,

unt.

Vahan.

(agls.

vocor,

2.

ahd. wuochar,

altfr.

schw. oclcer, dn. auger, nhd. icuclier; Gr.

woket;
II,

11.

Rchth. 1157), masc, Wucher, toxos:

Gf. I, 680.

Luc. 19, 23.

TondOIl,
^Opjilll
faii,

wepan,

altfr.

care;

Vundon.

s.

(agls. vop,

Gl'.

7 80.

I,

vepan, alts. wopan, ahd. wuowhoop, weep; vgl. lat. vo~


Rchth. 1135), conj. II, 1) ru-

engl,

Mc. 10, 49. 14, 68.


15, 35. Luc. 8, 54. 19, 15. loh. 11, 28.
12, 17. 13, 13. 18, 33; ov: Mc. 1, 3. 15,
34. Luc. 3, 4. 18, 7; 2) zurufen, nQogrfcovHv:
(Mth. 11, 16). Luc. 7, 32.
fen, (pcovHv: Mth. 27, 47.
72.

avfti.iuQTVQih':

1.

loh. 3, 32), fem., ZeugfiuQTVQiov: Mth. 27, 13. Mc. 1, 44. 6,


11. Luc. 5, 14. 9, 5. Tim. 2, 1, 8; /.iuqtvQiu: Mc. 14, 55. 56. 59. loh. 3, 32. 5, 36.

Veitvodifia (eeitvodida

At- vop Jan,

niss,

Tim. 1,
Zeugniss haben,

13.

8,
ein

10, 49.
(fiintiv.

3, 7; veitvodifia haban,
Tim. 1,
/LtuQTVQHO&ut:

17.

fem., dass.

VI,

Skeir.

ifioviTv:

9,

loh.

18.

Mc. 9, 35.
24; nQog-

Uf-vopjan {ubuh-vopida
Luc.

uvuffwrtiv.

5, 10.

Veit-vodeins,

herbeirufen,

Luc. 16, 2.
Luc. 6, 13.

vaor:

16, 2;
18, 38.

c.

1,

Luc. 18, 38), ausrufen,


Luc. 8, 'S.
(fcoietv:
Luc. 9, 38; ov: Luc.

42;

F.
jt ag'illOIS.

s.

unt.

Faihan.

fader, ahd. fatar, altfr.


father, alts., schw.,
dn. fader, hell, vader, nhd. vater; gr. nuTr'f),
lat. paier;
Bopp 80. 83. Gr. II, 43. 111, 320.
Gf. Hl, 374. Rchth. 729), masc. anom., Vater,

feder, fader,

nuTTiQ:

feider

8, 56.

masc. plur. indecl., Aeltern, forirg: Luc.


loh. 9, 2. 3. 18. 20. 22.

18, 29.

Fadrein,

neutr.,

15;

2) phir.

engl,

Gal. 4, 6.

Fadrein,

1) Vaterschaft,
,

Aeltern

3,

Col.

14.

Tim. 1, 5,

FagTi^, s. unt. Faihan.


Fadas* (altn. fadir, agls.

yoviig

Eph.

nuTQi:
:

Cor. 2

2,

Fadreins,
Luc. 2,

Faliail

Tim. 2,
Tim. 2, 1,

20.
4.

fem.,

2;

3,

nQoyovoi:

3.

Geschlecht,

Stamm,

;rT^i:

4.

(altn.

fd,

agls.

fon,

alts.,

ahd. falmn,

fa, engl, fang, schw. fanga, fa, dn. fange,


faae, holl. vangen, nhd. /ViAf;, fangen; Gr. II,
28. Gf. III, 386. Rchth. 723), conj. I, faifah,
faifahun, fuhans, fangen, nioLUv: loh. 7, 44.
altfr.

8, 20.

Ga-fahan,
39.

Cor. 2,

dass.,

niLuv:

loh.

7, 30. 32.

10,

11, 32; xuTcdutivfir: Mc. 0, 18.

FAHEfS

200

12, 35. Rom. 0, 30. Eph. 3, 18. Phipp.


3, 12. Thess. 1, 5, 4; l7iilui.irta&at: Luc.
20, 20. 26; TiQoXuftvnv: Gal. 6, I; ga/ahanana tiuhaii, gefangen halten, 'C,wyQHv Tim. 2,
2, 26; gafahanatia haian, dass. , Tim. 2, 2,
loh.

26. h.

1.

Ga-foh,

ncutr. (?),

Fang,

Luc. 5, 9.

j'pa:

FAIR.
16, 21. 22. 24.

11.

15,

17,

Rom.

13.

17.

14,

Cor. 2, 2, 3. 7, 4. 13. 8, 2. Gal. 5,


22. Phlpp. 1, 25. 2, 2. 29. 4, 1. Col. 1, 11.
Thess. 1, 2, 19. 20. 3, 9. Tim. 2, 1,4.
13.

15,

Faginon, conj. II, sich freuen, c. dat.,


fram, ana oder in, yaiqtiv: Mc. 14,

auch mit
Luc.

11.

6, 23. 10, 20. 15, 5. 32. 19, 6. 37.


14, 28. 16, 20. 22.
8, 50. 11, 15.
Rom. 12, 12. 15. Cor. 1, 13, 6. 16, 17. Cor.
2, 2, 3. 6, 10. 7, 7. 9. 13. 16. 13, 9. 11.
Phlpp. 1, 18. 2, 28. 3, 1. 4, 4. 10. Col. 1,
24. Thess. I, 3, 9. 5, 16; fagino^ imperat.,
sei gegrsst, yuTfji: Luc. 1, 28.
1,

14.

loh.

Faliel>s,
Fjilijan,

WtihA

(vgl.

Rchth. 736),
Luc. 14, 23.

*FafeS
S3.

ag\s.

alth.

fethm,

Eph. 2, 14.

XLII

Gf

754.

faSem,

Gf. III, 374. 450.


nhd. faden;
fem., Zaun, if Qay/nog: Mc. 12, 1.

(fada Luc. 7, 6;

Gr. I,

DRA.

p^.,^^^

ahd.fadam,

fathom,

engl,

^^

^
)

Mip - faginon
vgl.

(1. Ausg.).

in, 374;

ag\s.

III,
vgl.

fadan; Bopp

DM.

319.

Aschbach,

689.
Gesch.

der Westgothen S. 264), masc. (plur. /acZm), Herr,


Vorgesetzter.

BruIi-faI)S, Brutigam, wfiqlog: Mc. 2, 19. 20.


Luc. 5, 34. 35; w^(fmv: Mth. 9, 15. Mc. 2,
Luc. 5, 34.

19.

Anfhrer von hundert Mann, Hauptmann, iy.aroiTugxog: Mth. 8, 5. 13. Luc. 7,


2. 6; xivrovQiiov: Mc. 15, 39. 44. 45.

fiusandi - fal>s, Anfhrer von tausend Mann, Oberster, xillaQ/og: Mc. 6, 21. loh. 18, 12.
der Oberste der Schule, uQ/i-

wyioyog: Mc. 5, 22. 35. 36. 38.

Faiail;
*

s.

unt. Felan.

Failian

(altn. feigenn fagna, agls. fea fmgfagan faganon, ahd. gafehan, gafag,
fagon, engl. /ai, schw. /gna; Gr. II, 28. 44.
Gf. III, 417), conj. I, fah,fehun,faihans, sich
,

iiian, a\ts.

viy.XHv:

4,

nXto-

conj. II, bevortheilen, tuschen,

Cor. 2, 7, 2.

12, 17. 18.

Thess.

1,

6.

Ga-faihon,

dass.. Cor.

Bi-faihons,

fem., Tuschung, nliovt'^lu: Cor. 2,

9,

2, 2, 11.

h.

1.

5.

20. h.
conj.

an-

passen, fgen.
1) Genge leisten, Ixavbv nouTv:
Mc. 15, 15. Skeir. VII, d; 2) dienen, XatQtv-

Fulla-fahjan,
iiv:

passend,

adject.,

Luc. 4,

2, 10. 8, 13.

15,

10, 17. 15,

7.

2, 10. 8, 13),

10.

Luc. 1, 14.
loh. 3, 29.

C.

9.

Gf.

engl.

420),
gut, tv&tTog: Luc.

d'in.favi-;

ntzlich,

111,

Un- fagrs,

undankbar, uxQioiog: Luc. 0, 35.


conj.

II,

zubereiten, xaTuay.tvLfiy:

Luc. 1, 17.

*Ga-fehs (alts. /e/i),


Ga-fehaba, adverb.,

adject., passend, schicklich.

dass., iva/jjixuvwg:

Thess.

12.

1, 4,

10, 33; altn. fe, ahd. hu,


/eoA, nhs.fehu,fe, altfr. _/?a, engl. /ee, schve.
f, dn. /, nhd. vieh; gr. tcwv ; lat. pecua, pecunia; vgl. Failian; Bopp 81. 83. Gr. II, 28.
Gf III, 425. 428), neutr., Vermgen, ;jp77(Uora:
Mc. 10, 23. 24. Luc. 18, 24; xTru-iuTa'. c. 10,

Faillll (faiho Mc.


agls.

22; uQyvQiov: Mc. 14, 11.

Filu-faihus,

adject.,
h.

Faihu-gairnei,
Faihu-geiro,
Faihu-I>raihns,
Faihu-skula, s.

s.

s.

*Fair

s.

unt.

(ahn.,

noXvnoiy.iXog:

unt.

unt.

Geiran.

preihan.

unt. Skulan.

Faihu-gavaurki,
s.

reichhaltig,

1.

s.

unt.

Vaurkjan.

unt. Friks.

Faihan.

agls.

/or-,

alts.

/ar-, ahd. /ar-,

fir-, schw. fr-, dn. for-, holl. , nhd. ver-;


Gf. III, 604. 605), inseparab'e Prposition, dem
deutschen ver-, ent- entsprechend, nur in folgen-

vorkommend: 1) mit Verbis: fairainan, fairgreipan, fairhaitan, fairrinnan, fairvaurkjan , fairveitj'an ; 2) mit Participien: unfairden Wrtern

8.

Fahefks und Faheds (faheids Luc.


fem., Freude, /uqu: Mc. 4, 16.

mit

sich

14, 35.

FaillOn

1.

II,

58.

/agr, ahd. /gar

agls.

schw. fager;

Faihu-friks,

Bl-faih, neutr., dass., Cor. 2, 12,


*Fal\jan (DM. 24. Gf III, 419),

mip)

'6.

/rtgr,

(altn.

fair,

Eph. 3, 10.

fgen, passen.

Bi-faihon,

13,

Cor. 1,

Fagrs

(oder faginon
Luc. 1,

avy/^ulQtiv:

Ga-fahrjan,

Honda- fa|>S,

SynagOga-faI>S,

freuen,

laistip$;

3) mit Substantiven: fairveitl.

FAIRAN
*Fairan

far

(jsAtn.

fara,

firina,

altfr.

firin

ag\s.

ren,

alts.,

ahd.

firne, ferne, nhd. gefhrde;


624. Gf. III, 575. 67!>. Schm.

Gr. II, 56. DRA.


550. Rchth. 743), conj.

I,

I,

far, ferun, faurans,

anschuldigen.

'^Fairins,

adject.

5, 23;

Us-fairins,

Thess.
Col. 1, 22.

uf-iifinTog:

uvtyxXjjrog:

1,3,

Phlpp. 3, 6.

dass., u/.tiftnTog:

1) Beschuldigung, fio/iKfi;: Col. 3,


2) Schuld, uhiu: Mc. 15, 26. loh. 18,

Fairina, fem.,
13;

38. 19, 6; 3) Grund, Ursache, Xo'yog: Mth. 5,


32; ahiu: Tiin. 2, 1, 12. Tit. 1, 13.

Fairinou (Fairrinon

Gal. 5,

15),

conj.

II,

be-

schuldigen, tatidn, fuofiad-ai: Cor. 2, 8, 20. Gal.


5, 15; fairinonds, part. praes., anschuldigend,

verleumderisch,

diuo}.OQ:

Unga-fairinonds,

uvtyxXrjTog:

Tim.

3,

5,

I,

3,

Tit.

uvemXrjTiTog:

FairWllfS

(altn.

DM.

393.

111,

/>, agk. feorh, ahd. ferh; Gr.


Gf. III, 682), masc, Welt,

457.

xiofwg: Mc. 8, 36. loh. 8, 23. 26. 9, 5.


36. 11, 27. 12, 25. -31. 46. 15, 19. 16,
28. 33. 17, 5. 6. U. 12. 14. 15. 16. 24.

Rom.

30. 37.

12.

11,

Cor.

15.

1,

I,

20. 5,

10.

7; uveyiiXfjnrog: Tim.

1,

Un-fairinodaba,

adverb., untadelig, ufiifinTcog

Thess. 1, 2, 10.

11.

18,

2,

12.

I,

2.

h.

10.

Gal. 4, 3. 6,

10.

7,

Col. 2, 20.

1.

part. praet., dass., vtyxXriTog:


Tit. 1,

10,

14. Eph. 1,
Tim. 1, 1, 15. 3, 16.
der AVeltherrscher,
G, 7; sa fairicu habands,
Eph. 6, 12,
xonfiox(jTcoQ

Cor. 2,

Vai-fairwjan

0, 14.

7.

6.

7,

Fairrajiro, adverb., von fem, /.mxQd-iv: Mc. 5,


6. 8, 3. 11, 13. Luc. 18, 13; unb fiaxrj6tv:
Mth. 27, 55. Mc. 14, 54. 15, 40. Luc. 16,
23; norjQcod^iv: Luc. 17, 12.

4.

unbescholten, un-

6;

1,

3.

2.

Unga-fairinofiS,
Tim.

Tim. 2, 3,

praes.,

part.

tadelig,
1,

1, 38. 2, 15. 37. 4, 13. 42, 5,3. 8. 8,


Cor. 1,7, 10; ^uxquv an: Mth. 8, 30.

Luc.

Mc. 12, 34. Luc. 7, 6; n6()Q) un: Mc.

schuldig, tadelhaft.

untadelig,

201

Luc. 15, 13. Eph. 2, 13. 17; daher fairra visan,


fern sein, /.tuy.Quv anl/iiv: Luc. 15, 20; c. dat.,
fern von, weg von, an: Mth. 7, 23. 25, 41.
37.

Un-fairins,
13.

FANUEL.

(ahd. weverjan; Gf. I, 788),


wehklagen, uXuXt,iiv: Mc. 5, 38.

II,

Falaig^;

nom. propr. masc,

Fall)an

(altn.

conj.

OuXtx: Luc. 3, 35.

faUla,

...faldt, agls. fealdan,


...feald, alts., altfr. ...fald, ahd. faldan, engl,
dn.
folde nhd, falten, ...falfold, schw. fll,
.plex;
tig; gr. nXtxitv, .... nXovg, lat. plicare,
Gf III, 513), conj. I, faifalp, faifalpun, falpans, falten, zusammenlegen, nzvaanv: Luc. 4, 20.
,

Ferja,

masc. , Nachsteller, Aufpasser, iyxd-trog:


Luc. 20, 20.

Ga-faurds,

fem., Gericht, hoher Rath, avriQiov:

Mc. 14, 55.

15,

1.
. . .

Fairg^nni

fiHrgyn, agls. rgen; Gr. II,


175. DM. 116), neutr., Berg, oQog: Mth. 8, 1.
Mc. 3, 13. 5, 5. 11. 9, 2. II, 1. 23. Luc. 3,
5. 19. 29. 37. 4, 5. 29.
6, 12. 8, 32. 9, 28.
37. loh. 6, 3. 15. Cor. 1, 13, 2. Gal. 4, 24.

Fairzna
versseil,

(altn.

(alts.

ahd. fersna ,

nhd. ferse;

gr.

agls.

nitQvu;

Gf. III, 699), fem., Ferse,

ersna ,
Gr. III,

miQvu:

Fairilia s. unt. Fairan.


Fairili^ (altn. /o, ag\s.fyrn,

loh. 13,

holl.

404.
18.

adject.

Cor. 2, 3, 14. Eph. 4, 22. Col. 3, 9; fairnjo


jer, das vergangene Jahr, niQvar. Cor. 2, 8, 10.
'9, 2.

Manag -falps,

arri,

agls.

fear,

alts.,

6.

ahd.

fer, altfr. r, fer, fern, engl, far, schw. fjerran,


da.fjern, uM. fern; Gf. III, 656. Rchth. 742),
Luc. 14, 32; /.luxQuv:
adverb., fern,
716^^10:

faltig,

18, 30;

fach.

unXovg: Mth.

fehlerlos,

einfaltig,

6, 22.

Skeir. III,

mannigfahig, noXXaTtXaaiojv:

c.

Luc.

noXvnolxiXog: Eph. 3, 10.

Taihuntaihund-'fal|>s, hundertfltig, ixarovranXualwv. Mc 10, 30. Luc 8, 8.


Fidur - falps , vierfach, TijQanXovg: Luc. 19, S.
2, 8,

2.

FallaStlFj

Einfalt,

9, 11. 13.

Gte, unXzrjg: Cor.

11,

3.

nom. propr. masc,

Col.

3, 22,

OuaaovQ:

Esr.

2, 38.

Fana

(altn., agls.,

schw. /a,

Gf. III,

Fani

ahd. fano,

Luc.

\at.

19, 20.

fen, agls. fenn, ahd. fenna, engl, fen,


Gf. III, 522), neutr., Koth,
holl. venn;

(altn.

ants,
nr,X6g:

loh.

Fannel,
2,

alts,

pannus; Gr. III, 447.


520), masc, Zeug, Tuch, ^xog: Mth. 9,

dn. /ane, nhd. fahne;

16; aovQiov:

Fairnif>a, fem., Alter, naXaiztjg: Rom. 7,


(altn. y?rr,

einfliltig,

Ain-faljiaba, adverb.,

fern, furn,

7.

n.

Ain-fal|>ei, fem.,
a.\ts.

ahd. rni, schw. /or, nhd.rn; Gr. II, 62. Gf.


III, 662), adject, alt, nuXuig: Mth. 9, 16. 17.
Mc. 2, 21. 22. Luc. 5, 36. 37. 39. Cor. 1, 5,

Fairra

fal])lS

Ain-fal|)S,

9,

nom.

6.

11.

propr.

14.

masc,

36.

26

OuvovrjX:

Luc.

:,;

FALKO

2U2
FanllO

(ahd.

Xi7ir,i:

Fanr

/oAo,

engl.

agls.,

/ox,

alls.

/oA,

nhd. fuchs; Gf. III, 431), fem., Fuchs,


Mth. 8, 20. Luc. 9, 58,

holl. vos,

und

Fanra

for,

fore,
fore,
engl,
schw./r,
iefore,
fori, for, ahd. fora, furi,
gr.
ngo,
lat.
;>rae,t-or;
;>ro,
/r,
nhd.
dn. /or,
Gr. 11, 726. Gf. III, 612. Alth. Prpos. 130 ff.
Rchth. 728. 751), Pnipositionen, von denen erstere

for,

alts.

(altn. fi/ri,

/r. for, fora, fuii,

altfr.

agls.

/r

vor etwas hin, an ethin, den zeitlichen Begriff vor, und den ethischen Begriff fr ausdrckt, whrend letztere das
rumliche vor und das ethische vor bezeichnet.
rumlichen Begriff

den

was

Faur: A. Prposition

I.

mit

dem Accusa-

tivus; bezeichnet a) lokal,

an etwas, an etwas
hin (so dass der dabei stehende Gegenstand vor
Einem ist), nuQa c. accus.: Mc. 1, 16 warbonds
faur marein ; so bei galeipan Mc. 2, 1 3 ; gadriugan 4, 4. Luc. 8, 5; sitan Mc. 10, 46. Luc. 18,
35; daher sa faur marein fiir nuQaXiog Luc. 6,
1 7 ; auch Mc 8, 6 atlagidedun faur po managein,
einzeln steht Mc. 14, 68
naQiS-iiXav T o/_Xm;
galaip faur gard, i'^TiXd'tv iig ro tiqouvXiov ; h) zeitlich vor, 71^6: faur mel Mth. 8, 29. Cor. 1,
4,5. Skeir. VIII, a; faur mela aiveina Tim. 2,
1 , 9. Tit 1,2; faur jera fidvortaihun Cor. 2,
12, 2; faur gaskaft fairwaus loh. 17, 24; faur
gasatein fairwaus Eph. 1,4; faur hanins hruk
Mth. 26, 75; faur pata Skeir. III, a; daher
Thess. 1, 4, 15 ni bisnivam faur pans anaslepandans {oii fit] <f)d-acf.iiv Toig y.oif.irjd^ii'Tug);
c) ethisch nach allerhand Verbis und Redensarten,
welche ein Thun, Leiden, Geben etc. fr Einen anzeigen, sei es zur Bezeichnung der Absicht, oder
des Grundes oder der Stellvertretung, fr, vniQ
Mc. 9, 40 (saei nist vipra izvia, faur
c. genit. :
izvis ist). 10, 45 (giban saivala faur managans
saun). Luc. 9, 50. loh. 10, 11. 15. 13, 37. 38.

15, 13.

18,

14.

Rom. 8,

Cor. 1, 4, 6. 5, 7. 15,
11. 5, 15. 20. 21. 7, 7.

15.

3.

29.

14, 15.
Cor. 2, 1,6.

9,

3.

8.
12. 8, 16. 24. 9,
12, 5. 10. 15. 13, 8. Gal. 1, 4. 2, 20.
Eph. 3, 10. 5, 2. 25. 6, 20. Phlpp. 1, 29. 4,
10. Col. 1, 7. 9. 24. Thess. 1, 5, 10. Tim. 1,
2, 6. Philem. 13. Skeir. I, a. II, a. VIII, c. d.

14.

B.

Adverbium:

Mc.

8,

6 atlagjan

faur (nu-

FAR.
h) mit Substantivis:

bisnivnn;

faurbauhta, faur-

hah faurlageins , faurstasseis ;


,

c) nnt Adjectiveo

unfaurveis.

Fanra: A. Prposition mit dem Dativus;


a) lokal vor, ffi7iQoa9^ev. Mth. 6, 3
(ni haurnjais fuura pus). 11, 10 (aggilus gaman20, 7. 27, 11.
veip vig peinana faura Pus).
II.

bezeichnet

Mc. 1, 2. Luc. 5, 29. 19, 27. loh. 10, 4. Cor. 2,


5, 10. Gal. 2, 14. Thess. 1, 3, 9. 13. Neh. 5,
15; ivi'iniov: Luc. 14, 10; xurivwntov: Col. 1,
22; TiQo TiQogmov: Mth. 11, 10. Mc. 1, 2.
Luc. 9, 52; welche Formel auch durch faura andvairpja gegeben ist Luc. 1, 76. 7, 27. 10, 1.
Neh. 5, 15. und was auch fr Ivurilov Mc. 2,
12 steht; ferner steht yVfura fr xut c. accus.:
Gal. 3, 1; nuQu, c. accus.: Mc. 5, 21. Luc. 7,
38. 8, 4. 37. 17, 16; nuQii. c. dat.: Luc. 9, 47;
daher Luc. 2, 22 atsaljan faura fraujin (nuQiOTuvai TW y.v(ji'(o). Rom. 14, 10 gasatjan faura

(nuQWTavui

stauaslola

T( r]/.iuTi)

Cor.

vgl.

15, 28 gakunnnn sih faura ainanuna (ynoruaTim. 1, 2, 12 fraujinott faura


aead-ai Tii'i).
vaira (avO^ivTttv ctvgog), was statt vor, in Gegenwart des Mannes (s. zu d. St.) auch heissen
knnte vor, ber, mehr als der Mann, wie wenigstens Col. 1, 17 is 'ist faura (jiQo) allaim erklrt
werden muss; b) ethisch vor, nach den Verbis

sich versehen, fliehen, verbergen, bewah-

ren u. dgl. , uTi: Mth. 7, 15


liugnapraufetum) Mc. 12, 38.
7. 9, 45. 10, 21. 19, 42. 20,
12, 36; tx: loh. 17, 15; vor,
dernder Bedeutung, o.n: Luc.

(atsaiwip faura
Luc. 3,
46. loh. 10, 5.

14, 52.

wegen, mit hin19, 3 ni mahta


managein;
di c. accus.:
iesu gasaiwan faura
loh. 12, 42 faura fareisaium ni andhaihaitun
vor, einen Vorzug anzeigend, s. oben a) am Ende.

Adverbium:

B.

1) vorn, l'ftnQoad-tv: Phlpp. 3,

2) vorher, nQoTfQov:

14;

Tim.

1,1,

13.

Skeir.

3) fr Tipo in Zusammensetzungen , wie


faura dustodjan, TiQoivQ/iad^ut: Cor. 2, 8, 6.
faura fravaurkja7i, TiQOUfiuQxm'nv: 12,21; 4) zur
Bezeichnung des Perfectum, wie faura haitans,
Luc. 14, 24; auch berflssig, wie
y.v/.Xrifuvog:
I

Tim.

C. In

18 faura faursnivan.

Zusammensetzungen:

a) mit Verbis:

a) mit Verbis:

fauragaggan, fauraqipan, fauraqiman fauramanvjan faurameljan faurarahnjan faurastandan, fauravenjan, fauravisan; Bicomposita: fau-

faurbiudan, faurgaggan, faurdammjan, faurqipan, faurlagjan, faurmuljan, faurrinnan, faursigljan, faursnivan, faurvalvjan, faurvaipjan;
Bicomposita: faurbigaggan, faurbipragjan, faur-

ragahaitan, fauragahugjan, fauragaleikan,fauragamanvja7i,fauragameljan,fauragasandjan,fauragasatjan, fauragateihan (fauraduslodjan) b) mit


Substantivis fauragaggi,fauragaggja,fauragagga,

QUTid-irai). Luc. 19, 4 bipragjan faur (jiQOTQi'xitv).

C. In

Zusammensetzungen:

B'ARDS
fauradauri, faurahah, fauramapleis, /auramapU,
fauratani , faurafilli.

730 und

Gf. III, 620),


nqtrov: Mth. 5, 24.
Mc. .3, 27. 7, 27. 9, 11. 12. Luc. 6, 42. 9,
59. 61. 14, 31. 17, 25. Eph. 4, 9. Thess. 1,
4, 16. Tim. 1, 5, 4. Tim. 2, 1, 5; tiqotiqov:

Faurliis

Gr. 11,

(vgl.

adverb., zuvor, vorher,

62. 7, 51. 9, 8. Cor. 2, 1, 15.


V, b; noTt: loh. 9, 7.

loh. 6,
d.

Skeir.

I,

Mc

14, 72. Luc. 2, 26),


ehe, bevor, TipiV, n^h i]: Mc. 14, 72. Luc. 2,
tiq rov c. infin.:
26. loh. 8, 58. 14, 29;
Mth. 6, 8. Luc. 2, 21. loh. 13, 19. 17, 5.

Faurliizei (faui-pize

Gal. 2,

12.

Fanrdl,
FanrlltS

(agls., alts., ahA.forht, zMh. fruchta,


fear, fright, schw. fruktan, dn. frygt, holl.
vorcht, nhd. furcht; Gf. III, 685. Rchth. 769),
adject. , furchtsam, SiiXg: Mc. 4, 40; faurhts

engl,

vairpan,

qioitad-at

sich furchten,

Mc. 10, 32.

Guda-faurhts, gottesfurchtig, ivXurjg: Luc. 2, 25.


Faurhtei, fem., Furcht, Entsetzen, deiXia: Tim.
2, 1, 7; ixaraaig: Mc. 5, 42.

Faurh^an,
Mc.
27;

conj.

(fotTad-ai:

36. Luc. 8, 50. 9, 34; tiXiv: loh. 14,

5,

Mth. 8, 26; faurhtjan sik,


Mc. 16, 6.

iitMV ihai:

dass.

(y.d-a[.tuad-ai:

*FanrS

(alts.

Ga-faurs,

adject., gesetzt, nchtern.

gifUri),

dass.,

Tim. 1, 3, 2;

x6a/.iiog:

r?;-

geschwtzig, cplvu^og: Tim.

FanrtnnatnS
Cor.

Tog:

FaraiSj

FaraU
ahd.

fara, fdr,
altfr.

fara

Luc. 3, 33.

OuQi'g:

agls.

faran, feran,

engl.

dn. fare ,

alts.,

schw.

varen, nhd. fahren; Gr. II, 9. Gf. III,


Rchth. 727), conj. I, for, forun, farans,

548.
gehn, wandern, (.uTualvuv: Luc. 10,

Farjan,

conj.

iXttvi'iiv:

loh.

At-farjan,
Us-far|)0,

II,

fahren,

Luc. 8, 23;

nXiTv:

xaruTiXiTv:

Luc. 8, 26.

usfarpon gataujan us

leiden,

vttvayiiv:

Cor.

nom. propr. masc, (pa^uw: Rom.

2,

9, 17.

FareisainS
11. 34.

(farisaiua Luc 16, 14), nom. propr.


der Phariser, OdQiauiog: Mth. 5, 20. 9,

Mc

3, 6. 8,

II.

23.
21.
7.

Ga-fastan,

dass., xt^Qitv. loh. 17, 6. Thess. I,


5, 23. Tim. 1, 5, 23. 6, 14. Tim. 2, 4, 7;
avvxr^QHv: Luc. 2, 19. 5, 38; iaTriOtiv: Luc 2,
10, 20. Luc 18, 21;
51; qvXTTiod-ui:
xarf/etv: Cor. 1,
ditt'fvXTTiiv: Luc. 4, 10;

Mc

11,2.
Vitoda- fasteis,
Schriftgelehrter,

Fastubni,

masc. Bewahrer des Gesetzes,


vo/.ti>c6g:

15.

10, 2.

12,

13.

Luc

5,

Luc

7, 30. 10, 25.

fem., Haltung, Tjjpjjajf

Cor. 1, 7, 19.

neutr., dass., Col. 2, 23.

(altn. fasta , agls. fiestan , ahd. fastan^


/esia, festia, engl. /asf, alts., schw. /s/a,
dn. faste, holl. tasten, nhd. fasten; Gf. III, 725.
Rchth. 735), conj. II, fasten, vr^anviiv: Mth. 6,

Fai^itan
altfr.

18.

17.

29.

FaVS

Luc
(altn.

/e,

cus;

9, 14. 15. Mc 2, 18. 19.


18, 12. Cor. 1, 7, 5.
das Fasten,
9, 43.

2, 37.

/, agls. /eavo,
/ew, schw. /a,

engl.

Gr. III,

616.

Gf.

adject., comparat. /ai'/za,

14. 9, 37.

Mc

4, 8; favizo
8, 15.

Felis

s.

unt.

6,
(sc.

5.

8,

vr^xilu:

alts.

dn.

Luc

5,

Mc

9,

/A, ahd. /oA,


/aa; \a.t. pau-

430. Rchth. 729),


wenig, Xi'yog: Mth. 7,
Luc 10, 2. Tim. 1,

III,

7.

hahan),

iXuTioytiv:

Cor.

2,

Faihan.

fian,fah, alts. /on, fiond,


ahd. fien, altfr. fand, fiund, engl, fiend, foe, schw.,
dn. fiende, nhd. feind, fee, fehde; Bopp 123.
Gf III, 380. Gr. IV, 26. Rchth. 738), conj. 1, fai,
jtin, jans, feindlich sein, angreifen (?).

*Feian

fem.. Ausfahrt;

shipa, Schifibruch
11, 25.

Faraon

7.

6, 19.

anfahren,

12,

7.

Fsttubni, neutr.,

holl.

masc,

Tr,qtiv:
Mc 7, 9. loh. 8, 51. 55.
14, 15. 21. 23. 24. 15, 10. 20. 17, 6.
12. Cor. 2, 11, 9. Eph. 4, 3. Tim. 1,5,
6, 14; (fvlanuv: Gal. 6, 13. Tim. 1, 5,
Tim. 2, 1, 12. 14;
(f^ovQv. Phlpp. 4,

achten,

altfr.

faran

fara,

stian, fast, ahd. fastjan, altfr. fest, festigia,


engl., schw., dn. /as/, vAxd. fest, fassen; Gf. III,
719. Rchth. 735), conj. II, halten, behalten, beob-

33. 34. 35.

nom. propr. masc, 0ovQTOVva-

nom. propr. masc,

(altn.

d.

1, 5, 13.

16, 17.

1,

Skeir. VllI,

Faskja (vox lat.), masc. Binde, xtt^la: loh. 11, 44.


Fastan (altn. /as/r, /es/, agls, fast, alts. /e-

16.

(fhog: Tim. 1, 3, 11.

Un-fkurs,

21. 30. 33. 6, 2. 7. 7, 30. 36. 37. 39. 15, 2.


16, 14. 17, 20. 18, 10. loh. 7, 32. 45. 47. 48.
9, 13. 11, 46. 12, 42. 18, 3. Phipp. 3, 5.

Fastubnja,

sich frchten,

II,

203

FEIAN.

Skeir. I, b.

Fairan.

unt.

s.

(altn. fia, agls.

'in-feinan, conj. Hl, gerhrt sein, anXayxvtXtcut: Mth. 9, 36. Mc 1, 41. 8, 2. Luc 7,
13. 15, 20; infeinandei armahairtei, herzliches
Erbarmen, anXayxyu iXiovg: Luc 1, 78.

26*

FERA

204
Faian, conj.
Fijan (an

tadeln, fiifKftai^ui

II,

loh. 12, 25), conj.

II,

17,

24.

Rom. 9,

14.

9,

19.

13.

27.

14, 26.

15, IS.
Eph. 5, 29;

Fijal>va (fiapva Gal. 5, 20), fem., Feindschaft,

Fera

Fcrja,
/<,

(vgl.

nhd. fett;

y.oafistv

Tim.

9.

Feteins, fem., Schmuck, Putz,


1

2,

Fig'gri'S
engl.,

xarorToA^}: Tim.

ahd. /gar, altfr., agls.,


nger, hoU. vinger; Gr. II,
527. Rchth. 741), masc,

alts.,

60. III, 404. Gf. III,


Finger, xTvl.oz: Mc. 7, 33.

21.

59. 60.

a.

Ana-filh,

neutr.

1) Ueberlleferung

nctQSoaig:

nuQU/]X}]: Tim. 2,
1, 12. 14; 2) Empfehlung; analhis bokos,
Empfehlungsbrief, cvaiuiixtu iniaioXui: Cor. 2,

Mc. 7,

Thess. 2, 3, 6;

3.

1.

Ga-filh, Begrbniss,
Us-filh, dass.,
Mth. 27, 7.

zu

s.

d.

Mc. 14, 8;

7.

jaq>tj:

St.

Luc. 19,

(legri

Filigri

12,

loh.

ivTcuftucftg:

ivza(ftaa/.i6g:

anriXuiov: Mc. 11,

(altn. ^^ngr,

Mth. 8,

Us-filhan, begraben, d-nntv. Luc. 9,

9.

schw., dn., nhd.

d^mitv:

12, 36; 2) begraben,


Luc. 16, 22.

3,

feitr, agls. fall, fattian, engl.


vgl. Fitan), conj. II, schmcken,

altn.

1.

Skeir. III, a.

unt. Faii-an.

s.

Fetjail

Gf. III,

2) empfehlen, avvi5, 12. h. 1. 10, 12.

8;

5.

Af-filhan, verbergen, uTioxQvnTeiv: Luc. 10, 21.


Ga>filhan, 1) verbergen, x^imiiv: loh. 8, 59.

Skeir. II,

579), fem., Gegend,


Seite, i-itQog: BIc. 8, 10. Eph. 4, 16; yllj.ia:
Gal. 1, 21; hleidumei fera, die linke Seite, t
fiaivvfur. 5Ith. 25, 41.
(ahd. fera;

naQSoatg: Mc. 7,
arrui: Cor. 2, 3,

Eph. 2, 15. 16.

Gal. 5, 20.

t/IJu:

nuQuSi-

27, 2. Mc. 7, 13. Luc. 1, 2.


loh. 18, 35. Cor. 1, 11, 2. 23. 15, 24. Tim. 1,
Skeir.
IV, d; nugaTiS-iad-ui: Tim. 1,
20.
1,
1, 18, Tim. 2, 2, 2; ixdtdoaui: Mc. 12, 1.
Luc. 20, 9 ; patei anafulhim, die Uebcrlieferung,
Mth.

vui:

2.5.

noarvytTv: Rom. 12, 9; jands, part. praes.


hassend, Feind, f/^po?: Rom. 11, 28.
Fijands (ands Ith. 5, 43. Neh. 6, 16), partic.
Feind, fxd-Qog: Mth. 5, 43. 44.
als subst,
Mc. 12, 36. Luc. 1,'71. 6, 35. 10, 19. 19,
27. 43. 20, 43. Rom. 12, 20. Cor. 1, 15,
25. 26. Gal. 4, 16. Phlpp. 3, 18. Col. 1, 21.
Thess. 2, 3, 15. Neh. 6, 16; i/^q: Rom. 8, 7.

1) bergeben, berliefern,

Ana-filhan,

hassen, utaeTv:

Mth. 5, 43. C, 24. Lire. 6, 22.


16, 13. 19, 14. loh. 7, 7. 12,
23.

Rom.

PILL.

17.

neutr..

46),

Hhle,

Luc. 19, 46.

Fulgins, adject, verborgen, y.Qvmg:

Mth. 10,

Mc. 4, 22. Luc. 8, 17.

2().

Ga-fulgins,

xtxQVfi/.iivog
Luc. 18, 34;
Eph. 3, 9. Col. 1, 26; gafulgins visan, xtXQVffd'ui: Luc. 19, 42. Col. 3, 3.

dass.,

anoxtx()Vf.if.itvog:

Fig;gra-gull),

s.

unt.

Gulp.

Fidvor

(altn. orir, agls. feover, fyier-; alts.


tear, ahd. or, altfr. uwer, fiower, fior, engl.
four, schw. fyra, dn. re, hoU. , nhd. vier; lat.
quatuor, gr. nlavQtg; Gr. 1, 762. Gf III, 670.
Rchth. 744), numerale, vier, rlaaaQig: Mc. 2, 3.
8, 9. 20. 13, 27. Luc. 2, 37. Ich. 11, 17.

Fidvor

- tigjus,
Mc. 1, 13. Luc.

Yll,

plur.

TtaaaQxovTa:

vierzig,

Cor. 2, 11, 24.

4, 2.

Skeir.

Fulhsni ,

Filippa^

subscr. Cor. 2

7.

/e/a,

nhd. ...fehlen; vgl.


Gr. II, 33. Gf

m,

fulliang,

alt.,
lat.

aM. felhan,
conj. \

18.

Geheimniss,

IV,

Skeir.

Oi'lmnoi:

d.

Cor.

1,

nom.

propr.

masc,

0iXi7i7i^aiog

15.

nom. propr. masc, Oilinnog: Mc.

17. 8, 27.

Luc

3,

1.

6, 14.

loh.

Skeir. VII, a.

3,

6, 5.
Calend.

2,

engl. /e?,

se-pelire, gr. (fvlaativ;

500),

Verborgene ,
6.

Goth.

Tim.

falh , fulhun,

1) verwahren, verbergen, xQvnriiv: Tim.

1, 5, 25;

4.

12, 21. 22. 14, 8. 9.

*Fill
(altn.

Tradition,

subscr.

Filippisius,

18. 6,

s. unt. Falpan.
nom. propr. masc, Othirg:

das

nom. propr. fem.,

FilippniS;

17.

FUltan

neutr.

xQvnrv: Mth. 6,

Phlpp. 4,

Fidur-fallis,

FiletnS,

neutr., Ueberlleferung,

naQu&oaig: Mc. 7,6.

d.

Fidvor -taihun, s. unt. Taihun.


Fidur-dogs, s. unt. Dags.
Fidur-ragineis, s. unt. Ragin.

2,

Ana-fulhano,

2) begraben, &nTiiv: Mth. 8, 22.

feil,

Gf

(sMn. feil, felldr,


holl.

III,

vell;

lat.

ahd. /e/, agls., engl., nhd.

pellis;

Gr. II, 57.

III,

408.

469), neutr., Fell, Haut.

I>ruts-fiU, Aussatz, Utiqu: Mth. 8, 3. Mc 1,


42. Luc. 5, 12. 13; prutsll halands, ausstzig, ItnQg: Mth. 8, 2. Mc 1, 40.

FLODUS.

Mth. 11,

Cor. 2,

FILM
Jiruts - fills , adject. , ausstzig, Itnng:
5. Luc. 4, 27. 7, 22.
17, 12.

Faura-iilli,
Col.

neutr.

18.

7,

1,

3,

Vorhaut, uxQovazlu: Cor.


2, 7. 5, 6. 6, 15.

Gai.

19.

3, 11.

Film

agls. film

(vgl.

filmene)

altfr.

6.

Mc. 16,

fem., Schrecken, Entsetzen, iy.axu.aii;:


8.

so

(//

Luc. 5, 26.

19.
19.

Cor. 1, 15, 6;
alts.

yei,

(altn.
holl.

^?,

agls.

/eZ,

veel, nhd. viel;

ahd. //, altfr.


gr. nolvg; Gr. III, 613.
alts.,

Gf. III, 471.

Rchth. 731), adverb., 1) als adject.,


nolvg: Mth. 9, 14. Mc. 3, 7. 8. 12. 5,
Luc. 5, 6. 7, II.
10. 21. 23. 24. 43. 9, 14.
47. 9, 37. loh. 12, 9. !2. 14, 30. Cor. 1, 16,
12. 19. Cor. 2, 8, 15. Tim. 1, 3, S; 2) sehr,
Uuv: Mth. 8, 28. 27, 14. Mc. 16, 2. Tim. 2,
4, I.t; acfoQa: Luc. 18, 23; im nXtiov: Tim. 2,
2, 16; 3) um Vieles (beim Comparat.), noXhTj:
viel,

Mc. 10, 49. Cor. 1, 12, 22. Skeir. VII, d; 4) in


den Formeln: filu gabaurjaha, rjiaru: Cor. 2,
12, 9; filu manags, n/iinoXvg: Mc. 8, 1; u/ar
filu, iiberviel, vnig'kluv. Cor. 2, 12, 11; ufar filu
visan, berfliessend sein, TCiQiaaivtiv: Cor. 2, 1,
5; und filu, um Vieles (beim Comparat.), nolh:
Luc. 18, 39. Cor. 2, 3, 9. Phlpp. 1, 23; sva

ToaovTo: Luc. 15, 19. loh. 12, 37.


Gal. 3, 4; sva filu sve, soviel als, oaog: Mc. 9,
13. 10, 21. Luc. 8, 39. 9, 10. loh. 6, 11. 16,
Skeir. VII, c; wan filu, wie13. Rom. 15, 4.
viel? naog: Mth. 6, 23. 27, 13. Mc. 15, 4.
Luc. 15, 17. 16, 5; oaog: Mc. 3, 8. 5, 19. 20.
7, 36. Luc. 4, 23. 8, 39; beim Comparat., naco:
Rom. 11, 24; * wan filu mais oaog: Tim. 2, 1,
18. s. zu d. St.; und wan filu, um wie viel (beim
Comparat.), naig: Mth. 10, 25.

filu^ soviel,

um

(beim Comparat.),
Filaus ,
aol-v: Cor. 2, 8, 22; niQtaaoTiQMg: Cor. 2,
7, 13. Skeir. III, d. V, c. VII, c.
adverb.

Filu-deisei,

s.

Filu-galaubs,
Filu-vaurdei,

Vieles

unt. Deis.
s.

unt.

Liuban.

s.

unt.

Vaurd.

10. h.

nXitov: Tim. 2,

holl.

Bopp

80.

Luc. 16, C;

ahd. fmf,

altn.

engl, five,

vyf, nhii. fun/; gr. 7iifj.nt,


83. Gr. I, 762. Gf. III,

Ilcbth. 739), numerale, fiinf, ntvrt: Mc. 8,


Luc. 1, 24. 9, 13. 14. 16. 14, 19. 19, 18.
loh. 6, 10. Cor. 2, 11, 24. Skeir. VII, b.

Fimf-tigjus (fimtigjus Luc.


fnfzig,

8, 57.

loh.

6.

16, 6), masc. plur.,


41. 9, 14. 16,

Luc. 7,

niri/jxovTu:

Fimf-hunda,
Fimf - taihun
Finliai) (altn.,

s.

Hund.

unt.

Taihun.

unt.

s.

schw. y?, agls., alts., ahd. ^nfiinda, engl, find, dn. finde, holl. vin-

dan, altfr.
den, nhd. finden; gr. nvvd'uviad-ai ; Gr. II, 35.
Gf III, 529. Rchth. 740), conj. 1 , fanp, funpun,
funpans, erfahren, y/yvcoaxiiv: Mc. 5, 43. 15,
45. Luc. 9, 11. loh. 12, 9. Rom. 10, 19.

Fijan,

s.

FisliS

Feian.

unt.

(altn.

ahd. fisc, engl, fish,


nhd. fisch; lat.

agls., alts.,

fish;

schw., dn. fisk,

altfr.,

holl.

visch,

Gr. III, 363. Gf III, 708.


Rchth. 743), masc, Fisch, i/vg: Luc. 5, 6. 9.
9, 13. 10. Skeir. VII, b. c; 'fx&vdtov: Mc. 8, 7;
oxpQiov: loh. 6, 9. 12.

piscis, Vgl. gr. i/vg;

Fiskja, masc, Fischer, ahiig: Mc.

1,

16.

Luc.

5, 2.

Fiskon,
fang,

fischen; dufishon, zum FischuyQuv: Luc. 5, 4.

conj. II.
tig

Fitcin (vgl. altn. fitna;


Gf III, 374. 738), conj.
gebren,

Flailtan

Gr. II,

{9.M. ehtan, tAiA. flechten;

GL

flauhlans

45.

III,

769),

gr.

n\i-

conj. \, flaht,

flechten.

Flahta oder Flahto,


Tim. 1, 2,

fetare;

l (i),

Fimf.

xTiiv, \dt plectere;

flauhtun

lat.

fat, fetun, fitans,


Gal. 4, 19. 27.

tiriiv:

Fif, so v. w.
*Flailltail

fem,,

Flechte,

n'ktyj.ur.

9.

(vgl.

agls.

flitan,

engl,

flite.,

flout),

conj. I (?), faiflaut, faiflautun, flautans, prahlen,


ntQntQivia9ui: Cor. 1, 13, 4; partic. praes. _/7au-

tands

prahlerisch, xivSo'^og:

Flekan

(vgl. gr.

ninXrjyivai ,

Gal. 5, 26.
lat.

plangere; Gr.

755. 758), conj. \, faiflok, faiflokun^ flekans,


klagen, beklagen, xoTiTia&ai: Luc. 8, 52.
III,

Filu-faihus, s. unt. Faihu.


Filusna, fem., Menge, nXij&og:
Skeir. VII, b (loh. 6,

fm

altfr. fiif,

dn. /jra,

quimjue;

Filn

im

du filusnai,

w. Fimf.

V.

agls.

schw.

541.

adject., immer in schwacher Form, ufilma , eigentlich mit erhhter (Gnse-) Haut;
ererschrocken, entsetzt;
usfilma vairpan,
schrecken, sich entsetzen, nXi^TTia&ui: Mc. 1,
22; (f<otTad-ut: Luc. 9, 43.

Us-films,

Us-filmei,

FilU,

lat.

Haut.

12, 7

9.

Fimf
fimm

Filleins, adject, ledern, tQi-iTivoQ: Mc. 1,


*

205

1.),

Neh.
c;

5,

18.

vntQoXri:

Flodll.S
alts.,

(altn. /o/, ^s\s. fleod, a\th. fiod . flet,


schw., dn.flod, ahd. fiot, engl, y^oorf, holl.

FGLS

206

vloed, nhd. uth; lat. uere, uctu; Gr. 11, 235.


3S3. Gf. III, 740. Rchth. 746), fem., Fluth,

111,

Strom,

TiOTUfti;:

Luc. 6, 49.

//,

(altn.

agis.,

a\l(r.

9, 58.

Vnla

(aln. /o/, agls. /o/e,

schw.,

engl, foal,

ahd. /o/o,

dn. fole,

holl.

altfr.

veulen,

/Wo,
nhd.

fllen; gr.mXog, M.pullus; Gr. III, 325. Gf. III,


476. Rchth. 749), masc, Fllen, niXog: Mc. 11,
2. 4. 5. 7. Luc. 19, 30. 33. 35. loh. 12, 15.

FnlgillS,

s.

unt. Filhan.

FlllllSni,

s.

unt.

FnllS

Eph. 4,
Goth.

13;

3)

katholisch:

Calend.

11.

Ga-fulljan,
yil.iiiv:

Us-fuUjan,
5.

17.

Col.

1, 9.

Luc.

m'/nnXaad-ai:

dass.,

67; av/.tnXrjQOvad-ai: Luc. 8, 23;


Mc. 4, 37.

1,

41.

yefiiXtod-ai:

Mth. 8, 17
14, 49. 15, 28. Luc. 4
21. loh. 3, 29. 12, 38. 15, 25. 18, 8. 32
Tim. 2, 1, 4; av/nnXriQovad-an Luc. 9, 51
m'innXaaat: Luc. 1, 23. 57. 2, 6. 21. 22
yif.U'C,ia&ai: Luc. 14, 23.

Us-fullnan,
27,

nXrjQovGd-ai

dass.,

Mc. 1, 15.

9.

Us-flleins, fem., Erfllung, nXrjQWfta: Rom. 13,


10. Gal. 4, 4. Eph. 1, 10.
Luc. 6, 45.

Fullif), neutr. (1), Vollmond: Col. 2, 16.

Fullei^is,
eine

fem.,

dass., m/^nXvai: Luc. 1, 15.


Mc. 15, 36. loh. 6, 13.

5,

7;

1) ausfllen, anfllen, nXtjgovv: Luc. 3,

Cor. 2, 7, 4; 2) erfllen, nltjQOvv: Mth. 5,


Luc. 1, 20. loh. 7, 8. 17, 12. 13. Rom.

Flle,

Menge Korn,

Flillo, fem.,

Menge;

s.

zu

d. St.

fulleips kaurnis,

nX-^Qtjg airog:

Mc.

4, 28.

Flle, Ausfllung, Ergnzung, tiX-^-

QWfia: Mth. 9, 16. Mc. 2, 21. Rom. 11, 12.


25. Cor. 1, 10, 26. 28, Eph. 1, 23. 3, 19.
Col.

1,19.

Fulla-tojis,

s.

Veitan.
unt.

unt.

s.

Fulla-fraljan,

FnlS

Taujan.

unt.

FuUa-vits, s. unt.
Fulla-veisjan, s.

FuUa-fahjan,

Ufar-fuUs, bervoll, TKnua/ivog: Luc. 6, 38.


Fulljan, conj. II, fllen, anfllen, TiifinXvui:
Mth. 27, 48; nXrjQOvv: Rom. 15, 13. Thess. 2,
1,

18.

Ga-fuUnan,

aivfiu:

alts.

allgemein,

(fulnan Luc. 2, 21), conj. III, erfllt


werden, nXtjQovaSar. Luc. 2, 40. Eph. 3, 19.

Ufar-fullei, fem., Ueberflle, Ueberfluss, niqla-

Filhan.

//, altfr. //, fol, agls.,


engl., schw. fll, dn. fuld, ahd. fol, holl. vol,
nhd. voll; gr. nXiog, lat. plenus; Bopp 80. 83.
Gr. II, 57. Gf. III, 477. Rchth. 769), adject.,
1) voll, n^fjrjg: Mc. 8, 19. Luc. 4, 1. 5, 12.
Skeir. VII, c; spyreidans fullai gabruko , m^qidtov nXtjQWfiaia xXacfiuTCv: Mc. 8, 20; ianjo
fulls, s. unt. Banja; fulls vairpan, voll werden,
nifinXuad'ui: Luc. 4, 28. 5, 26. 6, 11; TtX?;Qova&ut: loh. 12, 3;
2) vollkommen, ttXiiog:
fullr,

(altn.

FuUnan
5,

fugel, Ms. fugal,


ahd. fogal, engl, fowl, schw. fogel, du. fugl,
Gr. III, 360.
holl., nhd. vogel; vgl. lat. volare;
Gf. 111, 434. Rchth. 760), masc, Vogel, ntiuvf.
20.
Mc.
4.
32.
Luc. 8, 5.
4,
Mth. 6, 26. 8,

Fllg^IS

FRA^JAN.

s.

unt.

Veis.

Fahjan.
FraJJan.

schw. ful, engl.


foul, nhd. faul; gr. cpavXog; Gf. III, 494. Rchth.
770), adject., faul, stinkend; fula visan, o^ttv:
(altn. fll,

agls.,

ahd., altfr.,

loh. 11, 39.

FtmiSkS,

Fra

s.

unt.

Fon.

schw., dn., ahd.fra, agls. /r, nhd.


ver...; vgl. Fair; Bopp 82. Gr. III, 731. Gf III,
604), inseparable Prposition, dem neuhochdeutschen
(altn.,

,
dass.,
Eph. 1, 10; 3) vollstndig
n'/.riQovv: loh. 15, 11. 16, 24. Cor. 2,
Phlpp. 2, 2; uvutiXtjqovv: Thess. 1, 2,
16; 4) vollenden, nXtjQovv: Luc. 1, 23. 7, 1.
9, 31. Eph. 1, 23; TtUTv: Mth. 11, 1; t-

entsprechend ; kommt vor in der Zusammen.


ver
setzung 1) mit Verbis; frabugjan, fragiban, fragildan, fradailjan , fraqifan,fraqiman,fraqisljan, fraqistnan, frahinpan, fraitan, fraaljan,
frakunnan, fraletan, fraliusan, fralusnan, franiman, frarinnan, fraslindan, fravairpan, fravairpan, fravaurkjan, fravilvan, fravisan, fraveitan,
fravrikan , fravrohjan ; Bicompositum : mipfrahin-

Xuovv: Neh. 6, 16; 5) ersetzen, uvanXrjQOvv


1, 16, 17. Phlpp. 2, 30. Col. 1, 24;
7iQogava7iX7]QOvv: Cor. 2, 9, 12. 11, 9.

pan; 2) mit Substantivis fragifts, fraqisteins,


fralet, fraluats , fravaurhts , fravardeins , fraveit;
3) mit Adjectivis: fralels , fravaurhts.

8, 4. 13, 8. Gal. 5, 14. Col. 1, 25. 4, 17;


uvunXriQovv: Gal. 6, 2; iikrjQocfoqiiv. Tim. 2,
4, 5; uvuxiqiakuiovv: Rom. 13, 9; auch aftra
vsfulljan

machen,
10, 6.

Cor.

Ufar-iulljan,

1) berfllen, vntQntQtaaivuv:
Cor. 2, 7, 4; 2) Ueberfluss haben, ntQiaatvttv:
Cor. 1, 15, 58.

Frag^an,

Frafjan
frod, ahd.

s.

zu Cor. 2, 13,

(a.\tn.

frot,

5.

frda, frodr,
holl

vroed;

gr.

agls.,

alts.,

altfr.

(fQaCta&at; Gr.

FRAIHNAN
II, 10. Gf. III, 819. IV, 095. Rchth. 767), conj. I,
frop, fropun, fropans ; 1) denken, (p^ovitv: Mc. 8,
33. Rom. 12, 3. 16. 15, 5. Cor. 1, 4, 6. 13,
11. Cor. 2, 13, 11. Phipp. 2, 5. 3, 19.
4, 2.
10. Col. 3, 2. Skeir. VIII, c; niais frapjariy sich
berheben, vniQCfQOviiv: Rom. 12, 3; vaila frapjan, bescheiden sein, awcp^oviiv: Rora. 12, 3;
2) merken, verstehen, avvti'vat: Mc 4, 12. 7, 14.
8, 21. Luc. 2, 50. 8, 10. 18, 34. Cor. 2, 10,
12. Eph. 5, 17. Ps. 53, 2. Skeir. II, b; yiyvoiaxeiv: Mc. 8, 17. 12, 12. Luc. 20, 19. Ich. 8,
27. 10, 6. Rom. 7, 15; imytyvmGXiiv. Luc. 1,
22; votTv. Mc. 7, 18. 8, 17. loh. 12, 40. Eph. 3,
4. 20. Tim. 1, 1, 7. Tim. 2, 2, 7; aia9-m'iaui
Luc. 9, 45; ni frapjan, nicht verstehen, ayvottv:
Mc. 9, 32. Luc. 9, 45; 3) verstndig sein, aio(fQOVHV. Mc. 5, 15. Luc. 8, 35.

Uii-fraJ>jands, part. praes. , unverstndig, uaiverog: Rora. 10, 19,

FuUa-frafijan,

verstndig, bei Sinnen sein,

Cor. 2, 5,

q)Qovitv:

ow-

13.

Grinda-ft>al>jis, adject., kleinmtbig, oXiyo^'yog: Thess. 1 , 5 , 14.


gleichgesinnt, to

'iv

Tim.

Us-fral>vjan
chen,

Verstndigkeit,

fem.,

1,2,

(us/ratvjan),

abxfqoavv^]:

conj. II,

Tim. 2, 3, 15.

s.

vreise

zu

d.

ma-

adject.,
comparat. frodoza, verstndig,
(pQdvtfwg: Mth. 7, 24. Luc. 16, 8. Rom. 11,
25. Cor. 1, 4, 10. Cor. 2, 11, 19; cwiiog:
Luc. 10, 21. Cor. 1,1, 19; ao(f6g: Tim. 1,

17;

Frodaba,
8;

awfQwy. Tim.

Un-frolis,

thricht,

3.

ufgwv:

Cor.

Eph. 5, 17; uvoijTog: Gal. 3,

1.

2,

11,

FraiSflll

7,

1.

17.

Frailinan

Unverstand,

uffQaivti'.

21; voiu: Luc. 6, 11.

(altn. fregna,
altfr.
fragon, ahd. fragen

(altn. freisla,

agis.

fregia

fregnan,
,

Mc.

2,

I.

Cor. 2, 13,

5.

agls.

Gal. 6,

5.

Thess. 1, 3, 5;

1.

Luc. 4, 12. 10, 25.

Us-fraisan, dass., nHQKtiv. Thess. 1, 3, 5.


Fraistubni (fraistoint Luc. 4, 13), fem., Versuchung, niiQuafig: Mth. 6, 13. Luc. 4, 13.
8, 13. Gal. 4, 14. Tim. 1, 6, 9.

FraiV

(altn./rio, friof, schw. /r, dn. fr; Gr. III,


III, 819), neutr., Saame, antg/.ia: Mc. 4,

Gf

413.

Luc. 1, 55. 8, 5. 11. 20, 28.


8, 33. 37. Rom. 9, 7. 29. Cor. 2,
Gal. 3, 29.
Tim. 2, 2, 7;
9, 10. 11, 22.
anQog: Mc. 4, 26. 27.
31. 12, 20.

FraiU

(altn.

fra,

agls.

fram, from,

e.nQ\.from, sc]ivi.fram,frn, dn.

mtQ;

gr.

Gr. II, 55.

Gf

III,

638.

alts.,

ahd.

frem, fra;
Alth. Prp.

dem Dativ, steht zur Bezeichvon etwas her, von etwas

241), Prposition mit

nung des rumlichen

ans

(mit

bis zu), und des zeitder metaphorischen Bedeu-

dem Gegensatze und,

von an,

seit;

in

tung zeigt es ausser dem Kommen, Stammen


von Einem auch noch das fr an.

etc.

Prpositon mit dem Dativ (denn die Stelle


wo der Genitiv dabei zu stehen scheint,

I.

zu nehmen, s. unt.) 1) lokal, von,


13, 27 fram andjam airpo und
andi himinis. loh. 12, 21 filippus sa fram bepsaeida; besonders b) nach den Verbis der Bewegung, wie gtman Mth. 8, 11. Mc. 1, 9. 5, 35.
14, 43 (7i() c. gen.). Gal. 2, 12. Thess. 1, 3,
6; laistjan Mth. 27, 55; gavandjan sik Luc. 4,
ist

Thorheit,

uxoviiv:

Luc. 8, 49.

fem., Klugheit, Verstand,


qtQovrjaig
Luc. 1, 17. Eph. 1,8; avviatg: Luc. 2, 47.
Cor. I, 1, 19. Eph. 3, 4. Col. 1, 9. (3, 16);
co(fiu: Luc. 2, 52. Skeir. I, d.

Cor. 2, 11,

IniQiDTv:

erfragen,

erfahren,

fra&ian^ ahd. fresa,


alts. fresa, freson, altfr. frasa, fres, schw. fresta,
dn. friste; gr. nnQuCitv; Gf. III, 830. Rchth.
758), conj. I, faifrais, faifraisun, fraisana,
versuchen, nuQ.L,nv: Mc. 1, 13. 8, 11. 10, 2.
12, 15. Luc. 4, 2. 20, 23. loh. 6, 6. Cor. 1,

16.

3.

Frodei,

Un- frodei,

fragen,

1)

Rom. 10, 20; 2)

lichen

1, 3, 2.

adverb., verstndig, (fQovi'fUog: Luc. 16,

vovvi/g: Mc. 12,

Ga - fraihnan

fram,

St.

FroJiS,

1,

vragen, nhd. fragen; Gr. II, 28. Gf. II!,


811. Rchth. 759), conj. auom., fra/i, frehun, fraihans, fragen, imQWTv: Mth. 27, 11. Mc. 5, 9.
7, 5. 17. 8, 5. 23. 27. 9, 11. 16. 21. 28. 32.
33. 10, 2. 10. 11, 29. 12, 18. 28. 34. 14, 61.
15, 2. 4. 44. Luc. 2, 46. 3, 10. 14. 6, 9. 8,
9. 30. 9, 18.
17, 20. 18, 18. 40. 20, 21. 27.
40. loh. 18, 7. 19. 21; igioTav: Mc. 4, 10.
Luc. 9, 45. 19, 31. 20, 3. loh. 9, 2. 15. 19.
21. 23. 16, 5. 19.23. 30; 7ivv&vtaui: Luc. 15,
26. 18, 36. loh. 13, 24.

loh. 7, 42.

15.

ao(flUiiv:

207

hell,

3.

(aino) (pQovwv

PhIpp. 2, 2.

Ga-frapjei,

FRAM.

ixniiQ^iiv:

IVaf)!, neutr., Sinn, Verstand, voTjfia: Cor. 2,


3, 14. 4, 4. 10, 5. 11, 3; vovg: Rom. 11,
34. 12, 2. Eph. 4, 23. Col. 2, 18; avviatg:
Mc. 12, 33. Tim. 2, 2, 7; cpQovTjfiu: Rom. 8,
6. 7; (fQi'jv: Cor. 1, 14, 20.

Sama-frapjis,

alts.

schw. frga,

elliptisch

710

1;

a) Mc.

naQ.

26 (am).

c.

gen.: urrinnan loh. 8, 42 (ix'). 15,


16, 27. 30 (an). 17, 8; usgaggan

FRAM

208

hierher gehrt auch die elliptische


loh. I, 28;
Redeweise Luc. 8, 49 gaggip sums manne fram
pis fauramapleis si/nagogeis; so c) nach Transitiven, wie insaniljnn loh. 13, 26; tiuhan loh. 18,
28 (-To); 2) temporell, von, seif, un: RIth. 9,

22 frampizai

weiliii

Col. 1, 9

fram pamma

daga.

Neh. 5, 14; Mth. 11, 12 fram pH im dagam;


Neh. 5, 14 fram Jera .k.; Cor. 2, 9, 2 fram
fairnin jera; loh. 9, 32 fram aiva; Eph. 3, 9
fram aivam. Col. 1, 2C; loh. 19, 12 fram (ix)
pamma: Luc. 7, Ah fram pammei ; loh. 13, 19
fram himma (un uQii). 14, 7; Cor. 2, 5, 16
fram pamma nu: Luc. 1 48 fram himma nu.
5, 10; loh. 15, 27 fram fruma. 16, 4 (f>t);
loh. S, A\ fram frumistja; Luc. 1, 1 fram frumislin; Mc. 13, 19 fram anaslodeinai. Luc. 1,
3 {avm&iv, welche Stelle S. 169 bei unastodeins
beizufgen ist). Skeir. 1, b; Luc. 1, 70 fram anaslodeinai aivis; Luc. 2, 36 fram magapein ; 3) in
ethischer Bedeutung, a) wo das Substautivum
subjective Geltung hat; aa) von, cm: Rom. 13, 1
nist valdufni alja fram gupa ; so ist auch Tim. 2,
,

gupa skalldno fram fadreinam zu erklaren;

1, 3

loh. 8,

fram

42

sis

silhin

(auf eignen Antrieb)

und 18 rodjan fram sis


silbin ; Cor. 2,6,5 afhaims visuii fram gupa
2
vitan;
Tim. 1, 3, 7 veitvodipa
viljan
Gal. 3,
haban; Cor. 1,4,5 hazeins vairpip; so in der
Formel ansts izvis jah gwvairpi fram gupa Cor. 2,
1, 2. Gal. 1, 3. Eph. 1,2. 6, 23. Thess. 2,
1, 2. Tim. 2, 1, 2. Tit. 1, 4; nach Passivis:
Mth. 11, 19 (usvaurhla gadomida varp handuget
fram barnam seinaini). Mc. 8, 31. Luc. 7, 35.
Cor. 2, 7, 13; vgl. Phlpp. I,
9, 22. 17, 25.
28 fin.; bb) gewhnlich in letzterem Falle fr das
griechische vn: Mth. 6, 2. 8, 24. 11, 7. Mc. 1,
5. 9. 13. 2, 3. 16, 11. Luc. 1, 26. 2, 18. 21.
(jiman;

26.

3,

loh.

so

19.

7,

17

4,

15.

15.

18. [7,

5,
6,
9, 7. 10, 22. 16, 22. 17,
20. Rom. 13, 1 sec. Cor. 1, 4, 3. 7, 25. 14,
24. Cor. 2, 1, 4. 2, II. 3, 2. 3. 5, 4. 8, 19.
20. 12, 11. Gal. 4, 9. Eph. 2, 11. Phlpp. 1,
28. 3, 12. Col. 2, 18. Skeir. 1, b. IV, d. VI,
c; passivisch ist auf jeden Fall auch Mth. 27, 9
patei garalutidedun fram sunum Israelis zu er24. 30.

klren

gizam

7.

8, 29.

Cor.
(sc.

2.

43.

2,2,6

auferlegt)

andabeit pata fram, mana-

passivische

Bedeutung

liegt

auch in Cor. 2, 1, 16 gasandjan sik (geleitet werden); 11, 24 slaliins niman (geschlagen werden);
Mc. 5, 26 gapulan; Thess. 1,2, 14 vinnan;
cc)

}/.:

himait
lob. n.

loh.

7,

17

laiseins

ist

fram gupa.

fram mose ; Cor. 1, 7, 7


65 algiban visan; dd) nuQu

ist

22
giba haban;

c.

gen.: nach

FRAUJA.
visan loh. 6, 40. 7, 29. 9, 16. 33; das Participium davon oder ein hnliches ist Rom. 1 1 , 27
so fram mis triggva zu suppliren ; vairpan Mc. 1 2,
1 1 ;
Luc. 2 , 1 urrann gagres fram kaisara
ferner nach hausjan loh. 7, 51. 8, 40. Skeir. II,
Luc. 6, 34; passivisch Neh. 6, 16
andni?nan
b;
varp usfullip pata vaurslv; Luc. 1, 45 vairpip

fram fraujin ;

ustauhts

ee)

nagd

c.

dat.

(wo

ei-

Mth. 6, 1 luun haban;


Mc. 10, 27 unmahleig visan; Luc. 1, 30 bigitan
anst; loh. 8, 38 hausjan; Rom. 9, 14 i'nvindipa
fram gupa; Cor. 1, 16, 2 fram sis silbin taujai
gentlich at stehen sollte):

das Griechische heisst:


(ist nirichtig
bersetzt,
jeder lege bei sich, in seinem Hause, nieder); ff) int

Cor. 1, 6,

genit.:

der Gothe xQtviad^ui

stojan

fram invindaim (wo


genommen hat,

Passivum

als

werden von, whrend es heisst einen Rechtshandel ausmachen vor


); b) wo das Substantigerichtet

vum

objective Geltung hat, ber, von, fr; aa) Tiept

c. gen.:
Luc. 4, 37 us'iddja meripa; Luc. 16, 2
hausjan; auch Mc. 3, 21 ist so zu erklren, s. zu
d. St.; Rom. 14, 12 rapjon usgiban; Luc. 2, 24
hunsl giban; Mc. 1, 44 atbairan (sc. hunsl).
Cor. 2 , 7 , 14
Luc. 5 , 14; bb) vjitQ c. genit.
ivopan. 9,2; 5, -12 wofluli. 9, 3; loh. 17, 19
sikveihan; Rom. 15, 8 andbahts vairpan; Luc. 6,
28 hidjan; Eph. 6, 18. 19 bida; Eph. 5, 20 avi2 taujan aviliuda ; cc) uno
liudoti ; Tim. 1 , 2, 1
Cor. 2, 2, 3 faginon; dd) im c. dat.: Thess. 1,
:

3,7;

gaprafstips visan.

Adverbium,

II.

iddja fram.
In

III.

vor, tfingoaS-iv: Luc. 19,

28

Vgl. Framis.

Zusammensetzungen nur in dem Subframgahts, in dem Adjectivum framaldrs


den Adverbiis framvairpis und framvigis.

sttintivum

und

in

Vgl. Fra.

Framis,

adverb. compar.

weiter,

vor....,

steht

griechische tiq in Zusammensetzungen:


Mc. 1, 19 inngaggan framis, nQouivtiv, Rom.
13, 12 framis galeipan, nqoxonTHV.
fr das

FramaJ>eis

(altn.

framandi.,

agls.

frxmd, fremd,

ahs.fremithi, ahd. framadi, aMr.framd, fremed,


schw. frmmande, dn. fremmed, holl. vremd,

DRA.

396. Gf. III, 642. Rchth.


fremd, uXkoTQiog: Luc. 16, 12.
loh. 20, 5. Rom. 14, 4. Tim. 1, 5, 22; unrjlXoTQUOfiivog: Eph. 2, 12. 4, 18.
nhd. fremd;

756),

adject.,

Framal>jan,
Col.

1,

Frailja
virt

conj. II,

entfremden, una7Jkorgiovv:

21.
(in

fa, fins

den Handschriften gewhnlich abbreu. s.

w. geschrieben, ausser

wo

es uicht

FRASTS

von Gott oder Christus gebraucht wird, wie Mth. 0,


24. 27, 63. Luc. 16, 13. 19, 33. loh. 13, 16.
15, 15; altn. //, agh. frea, alts. fro, froho,
froio, ahd. fro, nhd. frau; Gr. III, 320. DM.
15. 135.
masc, Herr, y.vQwi;:
Gf. III, 804),
Mth. 5, 33. 6, 24. 7, 21. 22. 8, 2. 21. 9, 38.
10, 24. 27, 63. Mc. 1, 3. 2, 28. 5, 19. 7, 28.
11, 3. 9. 12, 8. 11. 29. 30. 36. 37. 13, 20.
Luc. 1, 6. 9. 11. 15. 16. 25. 28. 32. 38. 43.
45. 46. 58. 66. 68. 76. 2, 9. 11. 15. 22. 23.
26. 37. 38. 39. 4, 8. 12. 18. 19. 5, 8. 12.
13. 46. 7, 6. 13. 9, 54.
10, 1. 27.

24.

17. 6, 5.

14, 21. 23. 16,

3.

5.

17,

13.

8.

5.

37.

6.

6. 41. 19, 16. 31. 33. 38. 20, 13. 37. 42. 44.

23.

16.

11, 2. 13,

9, 28. 10, 12. 13.

15, 15. Rom. 6, 23. 8, 39.


11, 33. 12, 11. 13, 14.

Cor. 1, 4, 4. 5, 4. 7, 22. 9,
Cor. 2, 1, 2. 3. 3, 18. 4,

14, 21.
6.
11. 6,

10, 26.

1.

14.

11, 17. 12,

17. 8, 5. 9. 19.
Gal. 5, 10. Eph.

18,

loh. 6,

5,

13, 10. 13.


1, 2. 4, 1. 6, 9. 24. Phlpp. 1,
14. 2, 24. 3, 8. 20. Col. 1, 10. 3, 16. Thess. 1,
2, 15. 19. 3, 8. Thess. 2, 1, 1. Tim. 1, 6,
15. Tim. 2, 2, 19. 22. 24; Skeir. I, b. c. II,
b.

IV,

c.

Tim. 1,
7,

b.

VII,

d.

6,

VIII,

a.

8.

d;

b.

Tim. 2, 2,

2.

1.

2.

21;

dtanTt]?:

Neh.

&i6g:

2.

1. 14, 9. Cor. 2, 1, 24. Tim. 1, 6,


15; uv&tvTHv: Tim. 1, 2, 12;
frauja, Herr.scher, Herr, dtanoT'rjg:
als gebietend,
oasve fraujinonds
y.u.T
iniTuyi^v: Cor. 2, 8, 8.
,

Ga - fraujinon

herrschen ,

15. Neh. 5,
fraujinonds
Luc. 2, 29;
gebotsvveise,

Fraujinassus
1, 21. Cd.

FraStS

masc, Herrschaft,

Mc.

nhd. fratz;

(vgl.

Eph.

xvfiiorrjg:

1, 16.

frasteis Kind
,

Frasti-sibja,

s.

Schm.

riy.vov

masc,

622),

I,

Cor. 2

13.

unt. Sibis.

unt. FraJ>jan.
Fratvjan,
Freidjan (vgl. Fripon), conj.

Rom. 11,

ead^ut:

12,

rciQtnoiijaig:

Dn - freideins

21.

13,

6.

Ga - freideins

schonen, ^it-

II,

Cor. 1,

7,

28.

Cor. 2,

2.

fem., Verschonung, Bewahrung,


Eph. 1, 14. Thess. 1, 5, 9.
,

Nichtschonung

uqndlu

Col.

2, 23.

unt. liriggan.

Frei -hals (freij-hals),

unt. Hals.

B.

Frijei, fem., Freiheit, i'uv&iQiu: Cor.


unt. llan.
Frctj
Fri . Vorsetzsylbe nur

1,

10, 29.

s.

in

abgeleiteten gafrisahtjan

Friajjva,
*FriJ>OIl

s.

frisahls und dem davon


vorkommend.

Frijon.

unt.

frida , agls. /ri*, alts. //,


frilhu, ahd. fridu, altfr. frelhia, frilhia,
schw., dan. fred, holl. vrede nhd. friede; Gf. UI,
(a\ta.

fridr

l/iu/i,

788.

Rchth. 759),

Ga-fri|)on,
5,

18.

19;

conj. II,

shnen.

vershnen,

yuTaV.uTTeiv: Cor. 2,
anoy.uTuXXTTiiv: Eph. 2, 16. Col.

1, 20. 21.

Ga-frijions,

fem.,

Vershnung, y.uTulluyi'j: Cor.

2, 5, IS. 19.

Sunjai-fri|)as, nom. propr.

Fripa - reiks , nom.

propr.,

s.

Monum. Neap.
unt.

Reik-s.

* Frilc.* (altn. /re/c, agls. frcec, ahd. freh, engl.


freak; hoW. rrecL; nhii, frech; Gf III, 793), adject.,

786. Rchth. 764),

Faihn-friks,

geldgierig, geizig, (fclgyvQog: Luc.


14; nlioriXTr^g: Cor. 1, 5, 10. 11. Eph. 5,
5; *diXoyog: Tim. 1, 3, 8; ni faihufriks, u(fiXUQyvQog: Tim. 1, 3, 3.

16,

Faihu-frikei,

fem., Geiz, nXiovi'it'a:

Eph. 4, 19. 5,
s.

adject., frei,

Mc. 7, 22.

3.

unt. Freis.

Frijon

(frion loh. 11, 36. 14, 24. Tim. 2, 3,


2 ; altn. freia, agls. freond, alts. friund, ahd. friunt,
altfr. friond, engl, friend, dn. fraiide, holl. i-riend,
nM. freund, freien; Bopp 82. 123. Gf. III, 783.
Rchth. 766), conj. II, 1) lieben, qilHv: Mth. 6,
5. 10, 37. loh. 11, 3. 36. 12, 25. Cor. 1, 16,
22; ayunv: Mth. 5, 43. 44. 46. 6, 24. Mc 12,

33. Luc 6, 27. 32. 35. 7, 5. 42. 47.


10, 27. 16, 13. loh. 8, 42. 10, 17. II, 5. 12,
13, 23. 34. 14, 15. 23. 24. 28. 31. 15, 9.
17. 19. 16, 27.
17, 23. 24. Rom. 8, 37. 9,
13. 13, 8. Cor, 2, 9, 7. 11, 11. 12, 15. Gal.
2, 20. 4, 14. Eph. 2, 4. 5, 2. 25. 28. 6, 24.
Thess. 2, 2, 16.
Col. 3, 19. Thess. 1, 4, 9.
Tim. 2, 4, 8. 10. Skeir. V, a; sik frijonds, selbst-

43.

(fiXavTOg: Tim. 2, 3, 2; frijonds viljan


seinana, eigenwillig, q}tXi)ovog: Tim. 2, 3, 4; frijo7ids gup, (fiXd-eog: Tim. 2, 3, 4; 2) kssen,
liebcud,

(altn., ahd., altfr. //, agls, freo, freols,

free, schw., dn. fri, holl. vrij, nhd. frei;

n.

30. 31.

s.

FreiS

Rom. 7, 3. 8, 2. Cor. 1, 7, 21.


12, 13. Gal. 3, 28. 4, 22. 23. 26. 30.
31. Eph. 6, 8. Col. 3, 11; iriggan frtjana, s.
32. 33. 36.

9,

Frijei,

xuTaxvfynvtiv

42.

1(1,

1, 23.

209

gierig.

Heiva-frauja, Hausherr, oiy.odidnTTjg: Mc. 14, 14.


Fraujinon, conj. II, herrschen, y.vQuvitv: Rom. 7,

plur.

FRIJON.

engl.

Gf. III,

iXiv^eQog: loh. 8,

uyanv: Mc. 10, 21

27

FTUS.

FRIS

210

18, 13. Rom. 10, 19. Cor. 2, 8,


1. 3, 10. Tim. 2, 2, 0.
Skeir.

partic. als siibst., Freund, q-iXog: Mtli. 5,


11, 19. Luc. 7, C. 31. 14, 10. 12. 15,
15, 13. 14. 15.
loh. II, II.
6. 29. IC, 9.
19, 12.
Fryondja, fem., Freundin, q^tlij: Luc. 15, 9.

Frijouds,

IVyons,

Kuss,

fem.,

(fiXtjftui

Cor.

dass.

1,5,

Eph. 1, 4. 15. 2, 4. 3, 18. 19.


5, 2. 6, 23. Phlpp. 1, 17. 2,

4,

2.

1.

2.

15.

16.

Col.

1,

Thess. 1, 3, 6. 12.
5, 8.
3, 14.
Thess. 2, 1, 3. 3, 5. Tim. 1, 1, 5. 14. 2,
15. 4, 12. 6, 11. Tim. 2, 1,7. 13. 2, 22.
3, 10. Skeir. V, d.
13.

Frial>va-inilds,

unt. Milds.

s.

frys, friosa, agls. frysan, alts. frost,


ahd. friusaii, altfr. frost, forst, engl, freeze, schw.
frt/sa, d?in. fryse, holl. vriezen, nhd. frieren, frost
(altn.

22.

Klte, tpv/og:

FrnmiS

(altn.,

828.

Rchth.
Cor. 2, 11, 27.

Gf. III,

agls., ahd.

frum,

768),

alts.

Tgl. engl, first, schw. frst,


dn. ferst,
nhd. frst; gr. Trpwro?, ht. primus ; Gr. II, 55.
Gf. III, 645. Rchth. 751), masc, Anfang, u^/j']-

15, 27. 16,

Fruma,

4.

adject., der erste, nQizog:

Mth. 27, 64.

Mc. 10, 31.

16, 9. loh. 15, 18. Cor. 1, 15,


47. subscr. Thess. 2, subscr. Tim. 1, inscr. 2,
13. Calend. Goth.; nQOTiQog: Gal. 4, 13. Eph.
4, 22; anfiar fruma , ivTtQnQWTOg: Luc. 6,
1; fruma sabbato , Vorsabbat, nQoauaTOv:
Mc. 15, 42; fruma giban, s. unt. Giban.

Frumists,

der erste, nQwiog: Mc. 6,


21. 9, 35. 10, 44. 12, 20. 28. 30.
14, 12.
Luc. 2, 2. 14, 17. 15, 22. 16, 5. 19, 16.
47. 20, 29. Tim. 1,1, 15. 16. Tim. 2, 4,

superlat.

s.

s.

FroI>.s,
FTg'iiln!$) nom.

rumist, neutr. als adverb., zuerst, nQiuTov


16;
oder ro tiqwtov: Mth. 8, 21. Mc. 4, 28. 16,
9. Luc. 10, 5. 14, 28. loh. 10, 40. 12, 16.

1,

b.

'> 2.
in

Cor.

1,

frumadein habun,

18.

1,

Bairan.

unt.

r.

t rnbian.
^

*1,

masc, 0vyiXog: Tim.

propr.

2,

15.

Fjnikiiifka,

Sur.

s.

Fodjail

(ahn. fodra, agls. fedan, foda, alts. foahd, futjan, alts. /erfa, foda, engl, feed,

dian,

food, schw. fiida, dn. fede,

voeden,

holl.

nhd.

Gr. II, 43. Gf. III, 374. Rchth. 729),


conj. II, ernhren, aufziehen, TQtrfdv: Mth. 6, 26.

fttern;

Luc. 4, 16; ixTtjtifiiv: Eph. 5, 29. Skeir. VII,


d ; lorna fodjan , Kinder aufziehen , TixvoTQoqjtiv :

Tim. 1, 5, io.

Fodeins,

fem., Nahrung, Speise, rpoyj;: Mth. 6,


Luc. 7, 25. s. zu d. St.

25.

Us- fodeins,
altfr.

forma,

loh.

Col.

neutr.,

fruma,

Tim.

8, 44;

tv TiQioTOig:

Vorrang;

fem.,

Fruma -baur,
Frodei,
unt.
_,

I-"-

6, 64.

loh.

vornehmlich,

II,

3.

nQMXiiiiv:

(/n'apva), fem., Liebe, uyrrrj loh. 1 3,


17, 26. Rom. 8, 35. 39. 12,
14, 15. Cor. 1, 13, 2. 3. 4. 8.
9. 13, 10.
16, 14. 24. Cor. 2, 2, 4. 8. 5, 14. 6, 6.
8, 7. 8. 24. 13, 11. 13. Gal. 5, 6. 13. 22.

Gr. II,

15,

2G.

35. 15, 9. 10.

FrinS

Anfang, uqx^'dass.,

Frumadei,
Thess.

Frijapva

8.

neutr.,
neutr.,

Jruiiiistjum,

13, 12.

Cor. 2,

Ga-frijons,

Frumisto,
Frumisti,

16, 20.

1,

5.

2,

47.

Fodr

Scheide,

neutr.,

FOll

dass., SiuTqocfly.

(altn.

funi;

loh.

d-i'jxij:

vgl.

3,

Mc.

9, 22.

16.

9.

12, 20.

Fotn.S

54.
1

17, 29.

22. 7,

5,

loh.

(altn.

/o/r,

agls.,

alts.,

schw. fot,

gr. Tzovg,

19. 25,

15,

lat.

Luc.

Rom.

6.

8.

adject., feuerig, 7r{7rr()W|((iVoj:

foot,

engl,

Mth.

43. 44. 45. 46. 47. 48. 49.

17.

9,
Thess. 2,

Funisks,

fuss;

8.

nhd. futterat),
18, 11.

nhd. funhe; gr. cfg; Bopp


Gf. III, 527), neutr. anom.,

124. Gr. III, 352.


gea.funiris, Feuer, nvg:
41.

Tim. 1, 6,

(dn. foder, holl. voedering,

altfr.

dn. fod,

pes

Bopp

Eph.

6, 16.

/o<, ahd. /os,

holl.

80.

iwet,

83.

nhd.

Gr.

II,

403. Gf. III, 733. Rchth. 755), masc,


Fuss, novg: Mth. 5, 35. Mc. 5, 22. 6, 11. 7,
25. 9, 45. 12, 36. Luc 1, 79. 4, 11. 7, 38.
43.

III,

8, 35. 41. 9, 5. 10, II. 15, 22. 17,


loh. 11, 2.
32. 13, 12. 14. 15.
Rom. 10, 15. Cor. 1, 12, 15. 21. 15, 25. 20.
Eph. 1, 22. 6, 15. Tim. 1, 5, 10.
44. 45.

6.

20, 43.

XRISTUS

WAPJAN.

211

X.
1, 1, 16), nom. propr.
Mth. 11, 2. 26, 68. Mc. 8,
29. 14, 61. Luc. 2, 11. 26. 4, 41. loh. 6, 69.
7, 26. 41. 42. Rom. 10, 4. 17. 12, 5. 13, 14.

-^LristllS {xrtaus Tim.


masc,

2,

XQiarg:

Eph. 1, 1. 5, 24. Phlpp. 1, 19. 26. 2,


3, 8. Col. 1,7. 3, 1. Thess. 1, 2, 14. 3,
5, 18. Tim. 1, 1, 16.
4.

30.
2.

Galiuga-xristos,

15, 57. Cor. 2,


14, 10. 18. 15, 6. Cor. 1, 9,
1, 1. 2. 5. 2, 10. 3, 4. 4, 5. 6. 12, 10. Gal.
1.

falscher Christus, yjivx^toTog:

Mc. 13, 22.

w.
und indirecter Frage, nwg: Mth. 6, 28.
Mc. 2, 26. 3, 23. 4, 13. 40. 5, 16. 8,
9, 12. 10, 23. 11, 18. 12, 35. 14, 11,

in directer

Wad,

s.

unt.

30.

JVas.

21.

^ll^<l]>jail,

schumen,

conj. II,

Mc.

ag^Q^iiv:

9,

18. 20.

WaJiOj fem,, Schaum, ucpQg:


^iVairbail (altn. hver/a, agls.
ahd.

hioei-ban,

huarab ,

alts.

warp, nhd. wirbel;

Luc. 9, 39.

Jweorfan, hvyrft,

hwerva,

altfr.

gr. qItitiiv,

vgl.

engl.

vortex;

lat.

Gf. IV, 1229. Rchth. 836), conj. I,


loaurbun, waurbans, sich wenden, wandeln,
niQmaTHv: Thess. 2, 3, 6. H.

Gr. II, 38.


tearl),

Bi-vrairban, umdrngen, awi/Hv. Luc.


Ga-v^airbs, adject., fgsam: Skeir. VI,
Unga-Wciirbs, unfgsam, uvvnTanTog:
6.

10;

ntid^i'jg:

IVeila - ivairbs

Tim. 2, 3,

45.

8,
d.

Tit.

1,

2.

wetterwendisch

nQgxutQog

Mc. 4, !7. Cor. 2, 4, 17.

^Varbon,

conj. II, wandeln, gehen, iiiQinaTiTv:


Mc. 11, 27. loh. 7, 1. 10, 23; naQyHv:
Mth. 9, 27. Mc. 1, 16. 2, 14. loh. 8, 59.

l^airnei

(vgl

brcegen, engl, brain, schw.


nhd. hirn; gr. xquvIov, lat.
cranium), fem., Hirnschdel, y.Quviov: Mc. 15, 22.
agls.

hjerna, dn. lijerne,

Il^aiteis

(altn. hveiU, agls. hvatte,


alts. Aae/i,
ahd. hwaizi, engl, wheai, schw. hvete, dn. kvede,
holl.

wey,

nhd.

tcaizen

Gr. III,

1244), masc, oder waiti,


loh. 12, 24.

Waiva

(agls.

i-,

Avor, nhd. tvie; vgl.

engt,

neutr.

how

Was),

370.

Gf, IV,

Waizen, aiTog:

schw. ArM,

dn.

adverb. interrog., wie.

Luc. 1, 34. 5, 19. 6, 42. 8, 18. 36. 47. 10,


26. 18, 24. 20, 41. 44. loh. 3, 4. 5, 47. 6,
42. 52. 7, 15. 8, 33. 9, 10. 15, 16. 19. 21,
26. 11, 36. 12, 34. 14, 5. 9. Rom. 10, 14.
15. Cor. 1, 15, 12. 35. Cor. 2, 3, 8. Gal. 4,
Thess. 1, 2, 10. 4, 1.
Col. 4, 6.
9. 2, 14.
Thess. 2, 3, 7. Tim. 1, 3, 5. 15. Skeir. V, b;
Lnc. 6, 4. 8, 47. Rom. 11,
10; t/: Luc. 1, 62; sokidedun
waiva 'ina mnatbereina, iu^rovv umov itgirtyxiiv:
Luc. 5, 18; iFdiva manags , wie viel, oaog: Cor.
2, 1, 20; ei waiva, ob etwa, iiniog: Rom. 11,
(og:

Mc. 12, 26.

33.

Thess.

14;

'Iva

'W^an

1,

2,

nvTwg: Cor. 1, 9, 22,

alts. huan, engl, tchen,


nhd.
teann; vgl. fFas), adverb. 1) in der Frage, wann,
nie: Mth. 25, 38. 39. 44. Luc. 17, 20. loh. 6,
25; 2) je wann, einmal, Tiort: Phlpp. 4, 10;
3) vor Adjectiven, wie, rt: wan aggvus, zi aifvog:

(agls, hvcenne,

Mth. 7, 14; wan laggs, s. unt. Laggs; tean filu,


s. unt. Filu;
4) vor Comparativen, um wie viel,
noaio: Rom. 11, 12; 5) nach andern Fragpartikeln, etwa; ibai lean, damit nicht etwa, (j.rjnoxi:
Mth. 5, 25; nibai wan, wenn nicht etwa, ^irinoTt:
Mc. 4, 12; ei wan tti, damit nicht etwa, ftr/noTt:
Luc. 4, 11.

Wan-hun,

jemals,

stets

mit

der Negation,

ni

wanhun, niemals, ovdinon: Mth. 7, 23. Luc. 15,


29; ov nionoxt: loh. 5, 37. 6, 35; ov-rtOTt:
Eph. 5, 29.

^'Wapjan

conj. II,

ersticken, auslschen.

27*

MAR

212

WAS.

Jass., avfinviynv: Mc. 4, 7. 19;


Luc. 8, 7; atvvvvui: Eph. 6, 16;
Thess. I, 5, 10.
Af- tvapnan, conj. III, ersticken, auslschen

Af-wai^jau,
uTionn'yiiy

(ncutr.), 7iriyia&ar. Mc.

13; avfinvt'yeadai:
anOTtvlyiaO^ut: Luc. 8, 33; aiv5,

Luc. S, 14;
vvaui: Mo. 9, 44. 46. 4S.

Uii-\irapnands,
Mc. 9

Vl^ar,

unt.

s.

part.

AVarbOll
"WarjiS, s.

W'HH

(altn.

altfr.

hwa,

unauslschlich, uaeoTog:

Wairlan.
Was.

unt.

unt.

hver, agls. hva, ahd. Imer, alts. htoe,


engl. jrAo, schw. ho, dn. o, nhd.
er, teas; gr. o'c, lat. jais; Gf. IV, 1182. Rchth.
833), fem. wo, neutr. wa, Pronoraon, 1) inter-

rogativum, wer, was,


tig:

a)

in

30.

36.

36.

15,
3, 7. 10. 12. 14. 4, 34. 30.

7.

17.

4, 7.
9, 7. 10, 19. 11, 22. 14,
26. 15, 29. 32. Cor. 2, 2, 2. 16. 6, 14. 15.
16. 11, 11. 29. 12, 13. Gal. 3, 1. 4, 30. 5,
7. Eph. 4, 9. Phipp. 1, 18. Col. 2, 20. Thess. 1,
2, 19. 3, 9; T/V aQu: Luc. 1, 66. 8, 25; noiog:
Mc. 11, 28. Luc. 6, 32. 33. 34. 20, 2; wajmu,
Ti: Phlpp. 1, 22; und lea, wie lange, twg nxt:

Mc. 9, 19. Luc. 9, 41. loh. 10, 24; b) in indirecter Frage, jlg: Mth. 9, 13. 26, 70. Mc. 2,
25. 4, 24. 5, 14. 8, 1. 2. 23. 9, 6. 10, 38.
14, 60. 68. 15, 24. Luc. 4, 34. 6, 9. 11. 47.
7, 39. 8, 9. 9, 55. (33.) 10, 22. 15, 26. 16,
4. 17, 8. 18, 6. 36. 19, 3. 15. 48. 20, 2. loh.
6, 64.

7,

Rom. 9,

8,

24. 8, 35. 9, 14. 19. 20. 30. 10,


34. 35. 14, 4. 10. Cor. 1,

7.

fv

irgend
/QOvi'Cdv avTov;
Einer, Jemand, Etwas, stets in affirmativem Sinne,
auch wo der Satz negativ i.st, rig: Mc. 8, 4.
Luc. 7, 40. Rom. 9, 11. 14, 14. Cor. 1, 6, 1.
7, 18. 10, 19. 31. 14, 27. 16, 7. Cor. 2, 2,
10. 3, 5. 11, 1. 16. 21.
12, 6. Gal. 2, 6.
Eph. 5, 27; im negativen Satz Mc. 4, 22. loh. 7,

64.

16. 11, 15.


5, 12. 7, 16.

8.

iO'uvfiuCov

49.

9.

29.

19. 26. 41. 20, 13. 15. 17. 23. 24. loh. 6, 9.
28. 30. 60. 68. 7, 19. 20. 8, 25. 46. 53. 9, 2.
17. 26. 27. 36. 10, 20. 12, 27. 34. 38. 13, 25.
14, 22. 16, 17. 18. 18, 4. 7. 21. 29. 35. 38.
6.

ina,

26.

11,
24.

5, 21. 22. 6, 2.
32. 41. 46. 7, 24. 25. 26. 31. 49. 8, 28. 30.
45. 9, 9. 18. 20. 25. 10, 25. 26. 29. 14, 28.
31. 34. 15, 4. 16, 3. 11. 12. 17, 7. 18, 18.

Rom. 7,

latidedi

11. Cor. 2, 12, 0. 13, 8. Col. 2,


Thess. 2, 3, 8. Tim. 1, 6, 7; besonders hunach Jmtei: Mth. 5,
fig in abhngigen Stzen,
23. loh. 6, 46. 9, 32. Cor. 1, 10, 19; ei:
30.
13.
11,
loh. 13, 29.
Mc. 9,
15, 13.
Cor. 1, 4, 2;
Cor. 1, 1,
ei ni:
16, 30.
Eph. 2, 9. (Thess. 1, 4, 6); wj5ro: Mc.
15.

directer Frage,

Mth. 6, 27. 28. 31. 46. 47. S, 26. 29.


16. 26, 65. 68. 27, 4. 17. Mc. 1,
2, 7. 16. 24. 3, 33. 4, 30. 41. 5, 7.
31. 35. 39. 6, 2. 24. 8, 12. 17. 27.
37. 9, 10. 16. 33. 50. 10, 3. 17. 18.
51. 11, 5. 28. 12, 9. 15. 16. 14, 63.
12. 14. 16, 3.
Luc. 1, 18. 21. 2, 48.

7. 8. 9.

27.

wa

2) indefinitumy

Tili

Was.
s.

mik Qizois etc.) 'ist, was mich (euch etc.) anlangt,


TU ttiq) Ifti {vfKv): Phlpp. 2, 23. (28.) Col. 4,
8.
Eph. 6, 22; t y.uT i/ai: Eph. 6, 21; pazu UmschreiTi uv: loh. 14, 13;
tei wa, 0,
bung einer griech. Infinitivconstruction Luc. 1, 21
sildaUikidedun

Luc. 3, 17.

43. 45.

8; 0105: Luc. 0, 55; og: Luc. 9, 33 (wenn


der Gothe nicht hier mit Handschriften ri gelesen
hat). Tim. 2, 1, 12; so in der Redensart tea bi
2.

36. 51. 9, 21. 10, 6. 13, 12. 24. 15,

15. 16, 18. 18, 21. Rom. 12, 2.


Cor. 1, 15,
2(?). Eph. 1, 18. 19. 3, 18. 5, 17. 6, 21. 22.
Phlpp. I, 22. Thess. 1, 4, 2. Tim. 1, 1, 7.
Tim. 2, 3, 14; noiog: Mc. 11, 29. 33. Luc. 20,

4.

23.

Cor. 2, 8, 20. 11,


Thess. 1, 5, 15'. jabai:
(offTts) 41; Mc. 4, 23. (i' t/?) 7,
11, 3. 25. 12, 19. 13, 21. Luc.

16. 12, 6.
Mth. 5, 39.
16. 9, 35.
9, 23. 14,
26. 19, 8. 31. 20, 28. loh. 6, 51. 7, 17. 37.
8, 51. 52. 9, 22. 31. 10, 9. 11, 9. 10. 12,
26. 47. 14, 14. 23. Rom. 8, 9. 13, 9. Cor. 1,
5, 11. 7, 12. 8, 10. 10, 27. 28. 14, 24. 16,
22. Cor. 2, 2, 5. 10. 5, 17. 7, 14. 10, 7. 8.
11, 20. Gal. 0, 1. 3. Phlpp. 2, 1. 3, 4. 15. 4,
8. Col. 3, 13. Thess. 2, 3, 10. 14. Tim. 1, 1,
Tim. I, 1, 10.
8. 10. 3, 1. 5. 5, 4. 8. 6, 3.

4;

{bat:

18.

Tim. 2, 2, 5. 21. Tit. 1, 0. Philem. 18; wo


weilo, eine Zeitlang, ngog y.uiQv. Cor. 1, 7, 5;
yQovov Tiv: Cor. 1, 16, 7.

We,

Dativ (eigentlich Instrumentalis;


I, 798.
IV, 707), adverbial,
Cor. 2,11, 21. s. zu d. St.
Gr.

\^e-lauds, s. unt. Lands.


'We-leiks (tcileiks'), s. unt. Leiks.
Du-W^e, adverb., warum, iaTi: Mth.

Bopp 189.
etwa,

9,

11.

av:

14.

Mc. 2, 18. 7, 5. 9, 28. 11, 31. Luc. 5, 30.


33 (9, 43). 19, 23. 31. 20, 5. loh. 7, 45.
8, 43. 46. 12, 5. 13, 37. Rom. 9, 32; tig
ri: Mc. 15, 34; uQog ti: loh. 13, 28; 'Iva
Ti: Mth. 27, 46. Cor. I, 10, 29; oti: Mc. 9,
28; ti: Mc. 2, 8. 4, 40. 11, 3. 14, 6. Luc.
16, 2. 19, 33. loh. 18, 23. Cor. 1, 10, 30.
15, 29. 30. Gal. 5, 11.

WAS

WEILA.

Was-hun,

Jemaocl, stets mit der Nogation, iii


teashun, Niemand, ovdei'g, /iU]diig: Mth. 9, 1(5.
Mc. 10, 18. 29. Luc. 10, 22. loh. 10, 18.
28. Col. 2, 18; ov-rlg: loh. 10, 28. Cor. 1,

16, 11; *Thess. 2, 2, 3 ist die Castiglionesche


Lesart falsch.
IVazuh, pronom. , fem. iroh, neutr. wah, 1) jeder, ng und rcg o: Mc. 9, 49. Luc. 2, 23.
6, 30. 47. 16, 16. Cor. 1, 11, 5. 15, 30.
Gal. 5, 3. Eph. 4, 14; dg: Neh. 5, 18; jera
wammeh, y.ui irog: Luc. 2, 41; daga wammeh, y.ud' ij/uf^ai': Mc. 14, 49. Luc. 16, 19.
19, 47. Cor. 1, 15, 31; dag wanoh, dass.,
Luc, 9, 23; gewhnlich mit folgendem Relativ
ein Jeder welcher,
(wazuh saei)
quicunque,
ng ooTtg: Mth. 7, 24; ng og uv: Rom. 10,
13; V UV. Mth. 5, 31. 32. 11, 6. Cor. 1,
11, 27; Tig o: RIth. 5, 28. 7, 21. 26. Luc. 14,
,

11. IG, 18. 20, 18. loh. 6, 40. 8, 34. 11, 26.
1, 9, 25. Tim. 2, 2, 19;

12, 46. 18, 37. Cor.

auch mit dem Participium Luc. 6, 47 wazuh


sa gaggands (ng 6 ip/o/Mvog}. loh. 6, 45.
Rom. 10, II; oder mit einem Adjectiv statt des
griech. Participiums Mth. 5, 22
iraztth 7nodngs
Ing o OQyil^ofievog) ; 2) mit Zahlwrtern bildet
es Distributiva, tvans wanzuh, ovo dvo: Mc. 0,
7; CK dvo: Luc. 10, 1.
Sa-V^azuh, jeder; sawazuh saei, wer nur, quicimque, ng ooTtg:
Mth. 10, 32; ng o:
Luc. 18, 14; oarig uv: Gal. 5, 10; og iv:
Mc. 9, 37. 42. 10, II. 43. Luc. 7, 23. 9,
48; mit folgendem Yzei, dass., ng o: loh. 16,
2.
19, 12; patawah pei, was nur, o iv:
loh. 15, 7.
I>is-W7azuh, dass., piswazuh saei, oang liv Mth.
10, 33. Col. 3, 17. 23; og uv: Mc. 4, 25.
Gal. 5,
Phipp. 4, 8;
17;
ooog:
7, II.
pisicazuh ei, og av: Mc. 11, 23;
piswuzuh
pei, ocrr/; uv: loh. 15, 16; 05 iv: Mc. 6,
22. 23. 11, 23. Luc. 4, C. Ich. 15, 7; oaog
UV. Mc. 11, 24. loh. 11, 22. 16, 23.
:

Weh,
12;

adverb.

weh patainei,

Wajiar, pronomen
tig:

Mth. 9,

Skeir. III,

nur,

jedenfalls,

5.

fiovov: Gal. 6,
Phlpp. 1, 27.

dass.,
interrog.

Mc. 2,

9.

welcher von beiden,


Luc. 5, 23. 7, 42.

a.

Wa{>aruh,

pronom., jeder von beiden, Skeir. V,


d (wo jedenfalls traparammeh oder doch wnpa-

ramme statt waparamma gelesen werden


Ain-ival)aruh, dass., Skeir. IIl, a.

Warjis, pronomen
rern), wer,

Ti'g:

interrog.,

Mc. 9, 34.

muss).

welcher (von meh-

12, 23.

Luc. 9,

213

20, 33. loh. C, 04. 10, 32.


Mc. 12, 28.
loh. 10, 32;

46.

noiog:

13,

22;

0?:

loh.

13, 18.

'Warjizuh, pronom.,
14.

Luc. 2,

32.

Rom. 12,

jeder,

6, 44.

3.

9,

ixuarog:
14.

Ich.

Mth. 27,
6,

7.

16,

14, 12. Cor. 1, 4, 5. 7, 7.


17. 20. 10, 24. 12, 11. 14, 26. 15, 23. 16,
2. Cor. 2, 5, 10. 9, 7. Gal. 6, 4. 5. Eph. 4,
3.

Phlpp. 2, 4. Thess. 1, 4, 4. Skeir. IV,

16. 25.

VI, b; ng: Luc. 6, 40. 14, 33. 19, 23.


26; tcarjizuh wa, xiV rt: Mc. 15, 24. s. zu
d. St.; and dulp warjanoh (icnrjoh), bei jedem
Feste, y.uT i0QT)]v: Mth. 27, 15. Mc. 15, 0.
b.

Ain-vrarjizuh,

ein jeder, tTg ixuarog: Luc. 4,


16, 5. Cor. 1, 12, 18. Eph. 4, 7. Col. 4,
6. Thess. 1, 2, II. Thess. 2, I, 3; i'y.uaiog:
Cor. 1, 7, 17; dg: Rom. 12, 5. Skeir. VII, c
(wo ainicarjammeh statt aiincarjamma zu lesen

40.

aiiiwarjizuh anpar anparatia, iig tov


;
Thess. 1, 5, 11.
ist)

WaJ) (wad

loh. 13, 36), adverb.,


8, 14. 12, 35. 13, 36. 14,

loh.

wohin,
5.

16,

i'vu

510?:
5.

Jiis-ixraduh; piswaduk padei, wohin nur, oViot;


v: Mth. 8, 19. Mc. 0, 56. Luc. 9, 57; piswaduk pei ipe), dass., Mc. 6, 10; ov iav:
Cor. 1, 16, 6.
Wadre, adverb., wohin, nov: loh. 7, 35.

Wajjro,

adverb., woher, nd-iv: Mc. 6, 2. 8,


12, 37. Luc. I, 43. 20, 7. loh. 6, 5. 7,
27. 28. 8, 14. 9, 29. 30. 19, 9; ni hahandam wapro tcsgebeinu, da sie nicht hatten, wovon sie bezahlen konnten, {.uj l/vTiov uvrwv
noovvui: Luc. 7, 42.
4.

War,

adverb., wo, nov: Mth. 8, 20. Mc.


12. 14. Luc. 8, 25. 9, 58. 17, 17. 37.
7, 11. 3, 19. 9, 12. 11, 34. Cor. 1, 1,
12, 17. 19. 15, 55.
f>is-vraruh; piswaruh pei, wo nur, onov
Mc. 9, 18. 14, 9.

*^l'^aSlS

(altn.

schw. hvass;

adject.

Wassei,
und

ahd.

well,
adject.,

Jncila,

Mth. S,

s.

unt.

leicht,

altfr.

nhd.

830),
13.

hicile,

ikacf Qog: Cor. 2,


agis. hvil,

engl,

trhile,

4,

17.

alts.

huila,

dn.

hrile,

DM. 457. Gf. IV, 1224.


Weile, Zeit, Stunde, wqu:
22. 27, 45. 46. Mc. 15, 25.

weile;

fem.,

9,

Rom. 11,22.

Jf'as.

(altn., schw. hvila,

wijl,

Rchth.

adverb., heftig, noT6/.i(g: Tit. 1, 13.

fem., Heftigkeit, noioftiu:

AVeilltS,

holl.

av:

heftig.

Wassaba,

Weila

20.

hvatr, hoass, ahd. hwassi, agis.


Gr. 11, 43. Gf. IV, 1239),

hvat,

We

14,
loh.

WEITS

214

OSEA.

Luc. 1, 10. 2, 38. 7, 21. 10, 21. 14,


loh. 7, 30. 8, 20.
11, 9.
3. 20, 19.
12, 23. 27. 16, 2. 4. 21. Cor. 1, 4, 11. 15,
30. Cor. 2, 7, 8. Thess. 1, 2, 17. Philem. 15.
Skeir. VI, a; /.Qvog: Luc. 18, 4. Ich. 7, 33.
Rom. 7, I. Cor. 1, IC, 7; y.aigg: Cor. 1, 7,
5; und fiata tceilos pei , so lange als, bis, i(f'
33.

34.

17.

IS,

offov;

Mth. 9, 15.

XVeilan,
Col.

conj.

weilen,

II,

aufhren,

836), adject., weiss, livxg: Mth.


3. 16, 5. Luc. 9, 29. (20, 46.)

W\

Luc. 7,

Wo

10,

vunaviiv:

erquicken,

Cor.

2,

7, 13.

Ga-^xreilan, aufhren, nuvtad-ai: Cor.


gaiceilan sik,

10,

8-,

2, 13. 7,

rastlos,

unaufhrlich,

i-

(altn.
altfr.

Was.

unt.

waiwop,

11.

9.

teaiwopun,

Rom. 11,

wopans,
Cor. 1,

18.

Cor. 2, 5, 12. 7, 14. 9, 2.


17. 11, 12. 16. 18. 19. 30. 12,
l'.

Gal. 6, 13.

3.

Thess. 2, 1, 4.

14.

Eph. 2,

Phlpp. 3,

9.

19.

(Gr.

nQog

fem.,

43),

II,

Drohung,

uniiX^:

Skeir. II, a.

9.

Wotjan,

conj.

bedrohen, schelten, iTiniinv.

II,

Mc. 10, 48. Luc. 4, 35.

s.

hvitr,

hioit,

16.

15.

8.

h.

5.

Eph. 6,

adverb., irgend eine Zeit lang,

3.

1.

"IVota

2.

Gal. 2, 5.

Weila-Teairbs,

^tVeitS

13,

2,

adject.,

Weilo-hun,
Qav:

fem.. Buhe, Bast, uriatg: Cor. 2,

Rom. 9,

liinrog:

Sarg, aoQg:

fem., Ruhm, xav/rjua: Cor. 1, 5, 7.


Cor. 2, 1, 14. 5, 12. 9, 3. Gal. 6, 4. Phlpp. 1,
26; itavxtjatg: Cor. I, 15, 31. Cor. 2, 1, 12.
7, 4. 14.' 8, 24. 9, 4. 11, 10. 17. Thess. 1,

5.

Un-weils,

fem.,

Wofluli,

Luc.

6.

Ga-weilains,

hwiz,

inavanavtad'ui

verweilen,

13,

1,

s.

conj. I,

rhmen, y.av/ad-ai:

4, 7.

Ana>weilaii,

58. 133),

14.

und \TOll

sich

9.

1,

(Gr. II,

^Vopail;

nuvta&ai:

9,

Was.

unt.

s.

. .

AVilftri

Mc.

36.

5,

Wairhan.

unt.
agls.

engl,

hvit,

Ga-wotjan,

alts.

huit,

Tim.

ahd.

schw. hvit, dn.


Gf. IV, 1242. Rchth.

I,

white,

hviid, hoU. mit, nbd. teeiss;

2, 4,

dass.,

Mc. 9, 25. Luc. 9, 41. 42.

2; ifigi/ma^ui: Mc.

1,

43.

Skeir.

c.

Woftllli,

s.

unt.

Wopan.

o.
O,

interject, 1) o, t5: Mc. 9, 19.


2) ei, ovd: Mc. 15, 29.

Obeifl

Ogau,

nom. propr, masc,


s.

Odneia,

unt.

'Sir^S:

Gal. 3,

1;

Luc. 3, 32.

OllteigO,

Osanna

so V. w.

(vox hebr.)

Uhteigo,
,

(haavv

s.

unt. Uht.

Mc. 11,9.

loh.

12, 13.

Agan.

nom. propr. masc, 'SiSovlag: Esdr. 2, 40.

Osea

nom. propr. masc, '^arji: Rom. 9, 25.

Griechisch -gothisches Wrterbuch.


'in unkaureinom,
vaaog: nfgrundipa.
uyu&v: piup.
ayu&onoiih-: piup taujan.
uya&og: gods, piupeigs, sels; sun-

IduQrii:

Jeins.

uyud^waivT]
ayakliu^iiv
ad^cii:

piupeins, selei, bleipei.

uyuXhu^t-

svegnjan ;

sifan.

ayaXliudtg: svegnipa.
uyu/.iog: unqenips, UTiliugaips.
uyaruxTiu' imverjan.
uyavuxTijaig unvereins.
dyuTiv frijon ; rjyunTj/.itvog: Hubs,
:

valis;

oiy. riyan-ij/nirog:

unliubs.

uynr]-. friapva.
yunijTog: lius.

ayyuQiviiv

ananaupjun

undgrei-

pan.

d'iTHi'

uyQuvXth', pairhvttkan.
uyQtveiv: ganiutan.
uyQtt'kutog: vilpeis alevabagms.

u&Cog: svikns.
uidcog: gariudjo.

uyQwg

(xl/iio^t^wovau:

haipivisks

Cta&ui

vei/tnan

i-yiaajittrog

ayQvnrlu

ayiog: veihs.
ayiwg: veihaba.
:

arms.
uyvu<fog: parihs,

niuj'is.

aiita

blop.

u'i'viyfiu:

frisahts.

ulvog: hazeins.

aycoviCia&ut: usdaudjan, haifstjan.

aiQiaig: haiiaisis.

ma&vtadui: frapjan.

di\(fi]

uia/^QOxiQi'jg: aglaitgastalds.

svistar.

bropar;

uikcfol:

bro-

prahans.

ulayvvi}: aiviski, skanda.

itdfjg:

unvunands.

uia/irtiv: gaaiviskon ; tua/vriad^ui:

skatnan

halja.

uiisveibands, unteeils.

uiXiinTog:
ad'ixitv:

anamahtjan, skapjan, gauSiy.jv:

skapuls.

ungakusans, ttskusans.

sik.

utTiTv: bidjan

uvvuTog: unmahleigs.

ut/nullOTtLiir:

uixog: ara.

ahiv:

unbeistei.

ui^i'fiog:

azymus,

rjQ

Icuiips.

yvoiu: unviti.
ayvog: hlutrs, svikns, veihs.
uyvriig

aCvj.iov:

sviknipa.

unbeistjops.

luftus.

u&avuaiu: undivanei.
D-vuiog: undivans.
ad'iog: gudalaus.

uhiuv:

in

htinps.

ui/jia).<OTii'itv

panana

t]v

unveniggo.

aifpviicog:

ai/jic'd(OTog:

iands visan; uyvoiv: unvitands,


unkuiinands ; yroovfiivog: un-

uhiiaifui:

pizozei vaihtais.

in

Jiizei,

uti: sinteino.

unvi-

Si

ahiu: fairina;

adwaTitr: uiimahleigs visan.


liupareis.

sokjan;

lida.

uiirii-ia:

ui/jiaXwaia

digrei.

aihtron.

uSwv:

unvits visan ,

aglaitivaurdei.

ulaygog: agls.

utiXog: tmvis.
ad)jftoviv

uio/j)oXoyiu

uyvoHv: ni vitan, ni frapjan, un,

blopurinnandei.

alvtiv: hazjan.

uyvelu: sviknei, sviknipa.


veis visan

haifstjan.

&vfith': in unlusiau vaiipan.

aHv: siggvan.

(iprj;j:

gut auJan.

&luv: brikan,

at^itv: valjan.

a/.ifiog:

veihipa.

ufbrikan, faurqipan, frainvidan ; uskiusany vanana

uYquv: niman, afniman, usniman,


hafjan, usha/jan, ufhaban ; hahan.

vokains.

fjipan,

uyiv: Imifsts.

uSixia: skapis; unselei, invindipa.


uiy.og: hivinds, untriggvs.

uyiuaftog: veihipa.

uyt(oavv7j

vilpeis.

usmet.

uyioyrf.

skapjan;

veilis.

uyQog: akrs , haipi; haims, haimopli; paiirp, land, veihs.


uyQvnvHv: vakan , duvakan.

utlffog:

ayyiXog: aggilus; airus,


uytiv: hriggan, tiuhan, altiuhan,
gatiulian; gaggan.
hairda , vripus.
aytXt}
aytuQuv: veihan, gaveihan; uyi-

uy/.X')]

uynog: sviktiaba.
uyvwalu: unkunpi.
ayoQa: garu?is, mapl.
ayoQuQiiv: bugjan, usbugjan.
uyQu: gafah; ilg llygav: dufiskon.

ushinpan.

frahinpan, frahun-

tiuhan.

aivs,

frahunpans.
ajukdups, alj)s:

uti

uivog: fram a/iastudeinai aivis.


ulwviog: aiveins.
xad^uQatu: tinhrainei, ttnhrainiftu.
uxd&UQTog unhrains.
:

uxuiQita&ai
uxuiQiog

analadps

unuhteigo.

vairjm/i.

AKANOA

216
uieuva: paurnus.
('txdy&itoi'. paurneins.

drobna

c'.ru(htxvi'vut

samana, suns.
uf.iuQTi'i.yitv: fiavaurkjan ; i\uuqtu-

drun'^ig: uslaikneins.

merifia.

axolovl^tiy

laisljan

eifarlaisljan,

afargaggan, g^SS" /'


uxoviiy- hactsjan, gahausjan, and-

u/.iu/og: ni sahjis.

uva&t/.iariCitv: afaikan.

ui'uifia: anapaima.
dvuY.a&iL.iiv: ussitan.

unkarja visan.

(ifiiXtTv:

unvalis, unfairins

(ifiifinrog:

us-

(\uiTUfif'Xr]Tog:

uiiiTUxhtiTog: ungavagips.
inu idreiga

unbtmait,

unbimaitans.

galul-

tifuiog:

malma.

lifivog:

vipriis.

uvuxXit'iiv

aj-iniXog: veinutriu.

veinagards, veinatriva.

afiTTiXwi':
u/^i

biluiilja.

(plXrjaTQOv

uXa\oq unrodjands.
ulag: salt.
uWiftiv: salbon, gasalhon.
ai.ixTioQ: hana.

uiMOfiog

(0.)\&iiu: sunja.

UV. aippau, pau, we.

malan.
ukr,d^tvttv: sunja gateihan.

uva; ) f.itaov tci' oqi'cov: mip


pveihnaim markom; uvu Svo:

uf.i(ftivvvvui:

ainioaparuh.

uX-i]d'(ty:

i'ltjd-tg:

sunja,

uXl

leipan,

aXlyt

i'nsuiivan.

aippau.

aljapro.

uXXr^yoriHV., )J.riyoQOv/j.ivog:

XXfog

uXov
aXg:

naupjan.
uvayxuiog: paur/ts, naudipaurfts,
parbs.
uviiyxtj: paurfts, naups; avyxrjv
l'/icv: paurban.
anakunnains; saggvs
vyvwaig

aljaleikos.

salt.

oiXvnog: hlas.

eisarnabandi, naudibandi,
kunaveda.

uXvatg:

XuTir^'i:

fauho.

uiaXvitv: andletnan.
a.v(j.Xvaig: gamalteins^ disviss.

gamaudjan;
gamunan.
gamunds.

dl'u/iii/ilvi'jaxetv:

dvu/.ii'i]aig:

uvuieoHv: ananiujan.
d.vuvri(fiiv: usskavjan.
uvu.ug unvairpaba.
uvunavitv: anaiceilan;
jan, gaprafstjan.

boko.

uva-

anaprafsl-

insandjan.

avuyuiov s. uvujyu-tov.
avuyyiXXetv gateihan.
briggan , 'iup ustiuhan,
avyitv
ustiuhan ; uvyia&ut galeipan.
anakunnan , gaurayiyvwaxeiv
kunnan, siggvan, ussiggvan.
baidjan , gabaidjan,
uvuyxCeiv
:

priskan.

dvnii^og: gamaids.
uranlnTiir: anakumbjan.

anpar, alis, ums.


aXXoTQiog: framapeis.

niman, andniman.
andanumts.
uvuXiay.tiv: fraqiman.
vaXog: unsaltans.

uvuXriiptg:

uvuiii]dd.v: ushlaupan.

liXXog:

hruskan.
uruXa/iidytiv

uvunti^iniiv:

aljakuns.

dvay.muv: s. iyxmtiv.
uvuxQuuiv: ufhropjan.

avttov: ufhropjan, ufvopjan.

uXXtp.iv: anpar anparis, misso.

gataujan anakumbjan,
anauvaxXiviod^ui:

avXiiptg: siuns.

alja-

leikops.

uXXoyivi'jg

us-

ak\.xritv: inmaidjan.

uXXuyod^iv

sieigan,

sleigan, ufarsteigan.

sultan.

urrinnan,

uvuaXXtad^ut ussakan.
uvuXtJiiiv: ussaiwan, insaiican iup,

nuta, fishja.
ak, akei, appan, aippau, alja.

sik.

f.ii/.ofiaxead-ui:

gaggan, usgaggan, ga-

uvuali'tiv:

bi sunjai.

ith'Ceir:

unvamms.

tvans tcanzuh.

uXvi&n'g: sunjeins.
ukrid-wg: sunja, sunjaba, bi sunjai.
a).iivg.

gavandjan

uvay.QlvHv: ussokjan, andsilan, and-

7iali.

vasjan, gavasjatt.
ujLKfOog: gaggs.
uftqriQOt: bai, bajops, tcaparuli,

Xuli^iiv: Iclis7iijan; vaifairwjan,

galagjan;
kumbjan.

ufwii]: andalauni.

alabalslraun.

sunjeins

uvuy.u/.inTiiv:

uvuy.uf aXuioi'v: usfulljan.

ufUTQog: inu mitap.

XQO* andeis.
uxQog: auhumists.
axvQOir: blaupjtin.

rIj;^;?:

ananiujipa.

uray.ita&oii: anakunibjan, ligan.

uxgoiaiiu: faurafiUi,

Xt(L'<'J)':

vuxnXvTiTiiv: andhuljan; /:iij uvay.aXvmfiivog unandhulips.

pramstei.

uruy.utvovv: ananiujan.
uvaxui'rcoaig

fairins.

uxnaxrfi' ungahafiatids sik.


axoifl?- gafiggvo, glaggvuba.

n'/..JunrQog

dvud^XXiiv: gapeihan.

^Ufinrcog: unfairinodaba.

'

anaqiujan.

i'.i'uC'onvQih'

hausjan, gnfiaihnan.
axQuaiu: ungahobains.

uxQi'g:

sokjan.

fiavuurhts.
K/LiuQTiu: fravaurhts.
(t/iinQTCoXog: fracaurhts.

((fiuQTijiiiu:

uxQ>\: hauseins, gahaiiseins, hliuma;

dvuKriV: gaqiunan.
uiuLTjTitt',

vcv: fraraurhts.

unsuti.

uslaiknjan.

(<Xw?: gaprask.

ANATOAH.

(iftic.

axap.TO?: alcranalaus.
(ixaraxlvTiTog andlmUJta.

itxuTuaTualn

uvunXriQOvv: usfuUjan.

uvamvaativ: uslukan,
dvuaeiiiv: 'invagjan.

uvaruaig: usstass.
dvaaruToiv: drobjan.
uvaaitruCiiv: ufsvogjan.
dvuaiQi(fia&ai: usmitan.
uvuarQi)(frj: usmet.

dvaroatad^ui meljan.
utaTiXXtiv: urrinnan, urrannjan.
ui'UTtS^ia&ui: ussakan.
:

uvuToXi]: urruns.

ANATPEnEIN

AnOJHMEIN.

uvuxQtnttv: usvalljan.
uvucfutvead^ai: gasvikunpjan (sik).

uvTuvuTilriQovv: usJ'uUjan.

uvacpiQiiv: usliuhan.

uvTunooaig: undalauni.

uvatfwi'iTv

usgildanyfragildan.

uvTU7ioxQii'ia&ut

ufvnpjan.

uvru7iodn)('tvai

uvuycoQtTv: afleipaii.

uvTf'/iadut:

avuipi/itv: anajirafsljan.

ttVTi:

uvQO(fvog: mannans maurprjayids.


m'tyy.lrjog: unfairins, ungafairi-

uvriiarld'tadai

nops

unusspillops.

andstandan.

andtislaua

uvTtty.og:

avTiXa/iiuvtad-ai:

uvi'^ly.uxog
uspulands.
uve^i/viaaiog: unbilaistips, unfair-

vTiXiyaiv: andsakan, andstandan;

uvinulo/WTOg

unaivisks.

aviQ/ta&ui
uviv

usgaggan.

iitsila,

uviVQtay.itv: bigitan.

vM

avixtad'ui: pulan, uspulan.


uvtxping: gadiliggs.

uvcoyuiov: kelikn.

gaqimip.

avrjy.ii:

unmunariggvs.

uvrji.iiQog:

manna,

avi'iQ:

avdiaTvui

vidi;

guma;

ata.

andstandan.

ui'&OfwXoyiTad^ai

iupa

aqizi.

vairps.

u6,iog:

'^wvv: briggan vairpana; rahnjan


vairpana.

avd-QUxiu: iiaurja.
vd-Qai: hauri.
uv&QUinn'og mannhks.
uvd'QWTioyTrog manamaui'prja.

'^kog: vairpaba.

uv&Qwnog

unuytiv:

aoQuxog

uviivat

vianna.

intrans.

us-

unfrodei, unvili.

ungaraihtei, unsii/u.

uvo^iog:

vitodalaus,

vitodis

avovtirog: unnutis.
ut'aiog: unairkns.

n.

unuvxrjaig;

iig

inmaideins.

')

ainamma

Luc. 1

Dies
,

ist

S.

afhaban

/lad-ur.

gahaban

sik,

sik; gaparban.

uniaxtTv: ni galaubjan.

aniaxia: ungalaubeins.
niaxog: ungalaubjands.
anXoxrjg: allseerei , sviknei,

ain-

falpei.

(710

3 beizufgen.

bi,

fram, us; fairra; ana,


faura, hindar; no tot:

afoairpan.
unoXtjxov: usvaurpa.
anooXrj usvaurpa.
:

meljan

unoyQu.rfiiv:

anameljan,

gameljan.
anoyQarfti: gilstrameleins.
Tivog:

sinpa.
v.

ainfalpaba.

a.nottxi'vvui

aTivTr/aiv

169

af,

unaixHv lausjan.
unukloxQiovv :framapjan ; dntjXXo-

na'^:

unoXXitv

du gamotjan ainamma.

unsibis.

avTX)iUyi.ia

laus,

fralets.

papro; uq ?;g: fram pammei.


noulvuv gagaggan.

sik.

unuXug: plaqus.
unavxv: gamotjan.

uvoi^ig: usluk.
urof-iia:

nuyyia&ai: ushahan

TQtwfu'vog: framapeis.

luknan.

usvena vairpan; uneXnt%(Dv: usvena.


univuvxt andvairpis.
uniQuvxog: andilaus.
antQ/tad^ui
gaggan , usgaggan,
galeipan, usleipan.
anv/Hv: ju haban, andniman (im
Prter.); fairra sik haban; uni-

at,

avolytiv: uslukan; avoi'yead'at: us-

afslaup-

uneXnit^tiv:

unX(g
gatiti-

unalivxog: untals.
UTiutQiiv: afnimn.

avoijTog: unfrops.

uvoiu:

ungasuiwans.
briggan, tiuhan,

unuyyiXkitv: gateihan.

unpvahans.

avtarurci: urraisjan;
standan, urreisan.

unXovg: ainfalps.

han.

fraletan.

(iviTiTog:

usbeidan.

iupana, iupapro, fram


anastodeinai *)
viod^iv yt'yrea&at: iupapro gabairan, gabaurp
anpara uspulan.
uviXiQOv: hauhis.
u^lvtj

andhailan.

andhamon

sis.

uniXiid-eQog

iupapro.

untals,

leota.

niintiv: nfstandan.

jan

uv(&ev:

du paurftai fairrinnan-

avrjXtiv:

iup

ungalaubjands,

uniy.dviad-ui

uvvnxuxxog: untals, ungawairbs.

unii&iZv:

ungaioairbs.

U7iiy.i/iad-ai: beidan

uvTiXvxQov: andabauhts.
mitan.
uvTifiiTQHv
vTtfiia&tu: andalauni.

gaweilains.

hiuh.

qipan.

avTmtQuv: vipravairps.
vTtaxQaxtvtod-ui andvaihjan,
uvvnoy.Qtxog: unliuts, unhindarvets.

fairinops.

ni galaubjan;
ungalaubjands.

U7ieiX)'j

uviniX?juTog: ungafairinonds, unga-

uviaig:

vri-

Xu(.tav6j.uvog: gadaila.

laistips.

uniid'itu: ungalaubeins.

uTiti&jjg

avffwg: vinds.
avi^EQiivjjTog: * unusspillops.
:

unag: alakjo, aus.


unaxv: usluton, * usluston.

untid-Hv:
uvTtxii-

/idvog: andastajtjis.

Meibjan;

du

unaxtji afmarzeins.

andastapjis.

uvTiy.tta&ai:

uvixrog: sutis.

in

pizei.

uvT ly.ultTv: aftra haitan.


andstandan;

ungafairinunds.

uviy.iijyriroQ

und;

TiQog unuoxtafxv:

usliuhan.

unaQ/tj: anastodeins, ufarskafts.

uvQunotaTrjZ mannans gapivands.


uvQi%iadut vairaleiico laujan.

unuQuay.ivuaxog: unmanvus.
unuQviia&at:
afaikan, afaikan
kunnan, invidan.
unttQXtaf.iog;

ufliausjan;

andanemeigs.
uvd-' v: dupe ei,

uvTexofUvog

andvaurdjati.

andlilon,

217

Anastodeins aus

ttTioiy.uTOvv:

ustaiknjan.

afdaitjan

taihundon

dail.

uniy.xog: andanems.

anoSi/iad'ai
((Tiorjfitiv

andniman.
aeipan aljap, aeipan.
:

28

AnOJIJONM

218

anoSiSovuf. f;i6an, usgiian, usgil-

dan , fragildaii.
uTiodoxifiuCtty;

usvair-

unoSoyifj: andanumls.
no9'>;xj;: bansts.

gadaupnan,

unod-vi-axtiv: daujinan,
sviltan

anoxtt&iGTaiui und unoxad-tarv.


aftra gasatjan, aflru gabntan;
('(Tioxu&i'aTuaS^at: aftra gastandan.
unoxaXvTTiitv andhuljan.
unoxXvxpig: andhuleinx.
unoxaQuoxi'u usbeisrni.
unoxuTuXXi'aTiiv: gafripon.
nnoxtia&ui: galagips visan.
unoxKfuh'uiv: haicbip afmailun.
unoxnniv: afmaitan, usmaitan.
UTioxQifiu
andahafts.
UTioxQi'rta&ar. andhafjan, usiairan.
UTioxQtaig: andavaiird , andavaurdi.
:

unoxQVTixiiv: affilhan; noxixQi'fifiii'og: gafulgins.

unoxxilviiv

usqiman

usqistjati,

af-

valvjan.
:

7nman

andtiiman,

ufniman.

unoTuxxia&ui: andqipan, afqipan,


tvisstandan.
noTid-tvui: nagjan

briggan.

patei

is

xfj

uno/Qrj(Tit:

pairh

brukjaidau.

dno/WQiiv: fieipan, ainnan.


unufbrikands.
unxiiv: tandjan; nxtaS^ut: telcan,
:

attekan.

uQu: pannu,
u.
U.QU appan, aippau, pau, im, pannu;

aljar visands

aljapro.

UQU ovv: Jtannu nu

jai, sai nu,

unonXurv: afairzjan.
unonXvvttv: uspvahan.
unonviyitv afwapjan.
anoQiia&ut: andbilans visan,
ci7tOQ(far'i^iiv:

anoaruaia
')

So hat

Thess.

gaainanan.

afstass
Castigl.

2,2,3

*).

an

unlesbarer Stelle

herausgegeben.

siuks.

uQXi: nu, hita.


aQTiog: usiauhans.

duginnan, dustodj'an;
uQ/fiivog: * uf gakunpai.
u-Q'/ji: reiki; anastodeins, frumisto,

uQXtaiyut:

frumisti.
uQ/itQtvg: auhumists gudja, gudjane auhumisls, auhumists veiha,
maisls gudja, reikists gudja, ufar-

gudja, gudja.
UQXiavvuywyog: fauramapleis synagogeis synagogiifaps.
dgXtxeXcovtjg fauramapleis motarje.
uQ/iov: fauramapleis, reiks, rei:

kista.

aQMf.iuxa: aromata.

uaiaxog: unwapnands.
afiiu: afgudei.

uQyog: lais; pj'/y: unvaurslvo.


uQyvQiov: silubr, silubrein; skaits,
faihu.

uad^lvita: unmahts, siukei, sauhts.

uQyvQotg
af-

aQoijTog: unqepis.

aerjg: afguds, unsibis.

slaupips visan; pagicjan.

gumeins, gu-

uQO'fjv:

jau nu.
aQuyt pannu.
:

u7io/.iuaaia9^ui: afhrigjan.

oder

vtakunds.

unco&iiad'at: afskiaban.

unoXvitv: aetan, fralelan, afsatuslau-

((^(jijv

uQ/iiv: reikinon.

uTTOTOfiiog:

nwv

seins.

uPt^uiuv: vadi.

harduha, wasstiba.
dnoxQfmiv: afvuiidjan.

unXiiu: fraqisteins, fralusls.

jan.

aQnaCiiv: vilvan, fravilvan.


gnui,: vilvatids, vilvs.

uQXog: hlaifs.
u.QTVin': gasuqon, supon, gasupon.
uQ/dyyiXog: arkaggilus.
uQXuiog: airiza, alpeis.

anoXoyiiad-ui: sunj'on.
anoXoyt'a: sunjons, andahafts.

anoXvTQioatg: faurbauhts,

aQTJuy/.iug: vulva.

usvuirpan.
,
unoxivuaaitv afhrisjan.
unoxoXfiuv anananpjun.
noxofuu: wassei.

djiQogxoTiog

unolkvvui: usqitnan, usqiistjan,fraqistjan, fraliusan; anX'k.vad'ai:


fraqislnan , fralusnan.

arjan.

uQOXQOv: hoha.

u^Qwaxog: unhails,

dreiban.

unQfjgixog: unatgahisbileijian.

vidan.

pim

hleiduma.
undaurnimats.
aQXfiv: gunahan, ganohs visan; Qxiiad-m: ganohips visan.
doxixov (ffir() ganah.
at)/.ioCiiv: gavadjon.
dfiviiad'ai: afaikan, laugnjan, ingirfiov

uQOxoiiv:

unoxQijff&ur. bruhjan.

u7io}Mj.iviiv

anoXiiTiitv

at pamrnei

sunja.

unaxoXog: apauslaulus.
unoaxQHfiiv: ufvandjan , gavandjan; dnoaxQHfuad'ut usvandjaii.
dnoaxvyiTv: jan.
unoavi'ywyog: us synagogein usvaurpans; unoavvdyioyog ylyrta&at utana synagogais vairpan
anoavvuyioyov noiiiv: us gaqum-

un/Qi]aig\

anoxvh'vdiiv oder noxvli'eiv

ist

uQtnxiQg

uniariQij-

apuuslaulei.

anoqiQitr

fraqistjan , afslahan.

insand/an,

xijg XTjii-iiug:

gatarnida
unoaxoXij

gasri/ln.

afsateinuis.

Icos

/.itvog

fireihaji.

unoaxfXXitv: sandjan,
fraletan; usdreiban.
anoaxtQiiv: anamahfjan

pan.

unod^).!itv

A^^APION.

afsaieins ; afstassais
iXlov uuoaTuaiov: bo-

uTindTitatov

bokos;

ushiusan,

silubreins.

aiXytia: aglaitei, aglaiti.

unmahteigs, unhails., siuks.


ad'tvTjg: unmahteigs, siuks, lasivs.
viv:

uQtaxtla: palei galeikaip.

ua/.rjg:

uQiaxtiv: leikttn, galeikati, samjan.

uandCtad'ui

uQtrrj

godei.

visan; uaS-t-

uad-ei'itv: siukan, siuks

balgs.
:

goljan

inveitan.

aGTiuafiog: goleins.

uQt&/.iiiv: garapjati.

antXog: unvamms.
aanovdog: unhunslugs.

aQid^fwg: rapjo.

uacQtoi'i assarjus.

UQTjv: lamb.

A2TATEIN
maTHv

ungaslopann visan.

aroQyog: unmilds.
aToxitv: afairzips visan,

aet, fralel;

(iffatg:

aan'jQ: stairno.

BPAJYNEIN.
*

aageins;

gapraj'steins.

aff&aQrfiu

(f&af)Tog: undivans, unriurs.

usmitan.

aaTQunty. lauhmuni.
uaTQniiiv: lauhatjan.
uavviTog: unvits, unfrapjands.
aatfXtiu: astaps, tidgipa.
ua<puXtg (t(I): pvastipa.
aacpahZiad^ai : galukan, vitan.

letan , fraletan , uflelan,


aeipan, bileipan.
uKfiXuyuSog: unsels.
qiXfjyvQog: ni faihufrihs,
(ftaTvur. afstandan; u(fia%ua&ui:

aacf (xXwg: arniba.

u(foog: unagands.
ucf iog: unagein.

uax>ifiorHv aivishon.
aacoTiu usstiurei.
:

a(fOQit,iad'ai

usstiuria.

iXvxTog

afskaidan

andasets.

eaiog: gatulgids.
iutovv: gapvastjan, gatulgjan.
ir^Xog: usveihs.

sik.

iXog: aricazna.
iXriov: vaila.

inito, lev.

ucfiOQ/Aiji

UTuxTttv: ungatevips visan.


axaxTog: ungatass.

tXvy/itu: andaset.

uj^standan.

uffOQv: gasaiwan.

aawTwg:

urftii'ui

aatXiiu piudangardi, piudinassu.


aaiXtiov piudangardi.
uatXiifiv: piudanon.
aaiXtvg: piudans.
uaxi'nv afhugjan.
aaruCitv bairan , usbairun , fra^
bairan. niman.
rog: kas.
uTToXoyiiv: luvaurdjan.
:

unriurei.

uffuvog: balceins.
:

u(p7j: gaviss.

usviss

219

UTuxTMg: ungatassaha.

wapjan.
ucpQog: wapo.

ctrexvog: unharnahs.

u(pQ0avv7i

UTivi'Ciiv. fairveitjan.

u(fQiov: unvits, unfrops.

taaxfjg

urfvnvovv anaslepan.
u/aQiaxog: launavargs, unj'agrs.

iXiov: tokos.
iXog: bokos.

uxitQonolrjTOg: unltanduvaurhts.

iQwaxtiv: inatjun.

u/Qitog: unbruks.

t'og:

u/Qiiova&ai
u/Qi: und;

lov Siyiiv: los bauan.


iQa: baurgs.

(fQiC,tiv

:
unsveran.
unsveripa. unsverei, unsverains ; dg arif.dav ungalaubs.

uTi/.iui^iiv

KTi/Liia:

arifiog: unsvers.

arifiovv oder uTi/xv: ga?iaitjan.

aTOfiog; iv uto/hm: suns.

UTOnog: qfgastopans,

gastojans.

avyaCiLv: Uuhtjan.

av&uSrjg

silba

ij/^iu

unbruks vairpan.

li/Qig

ov:

und

patei,

viljands,

silba-

alianu.

a&iZead-ui

siggqan.

ud-/iiog: grids.

vileis.

ud'og: diupipa., diupei.


avd'ivTtiv: fraujinon.

uiXitv: sviglon.
avX-T]

avistr ; garda, gards, rohsns.

aiXrjTTig: sviglja.

av'irftv: vahsjan;

vahsjan

uv^^jaig: usvah^ts, vahstus.

av^tov: du maurgina,
avarijQC': hardus.

ainQXtiu

gistradagis.

ganauka.

alps;

libains,

aigin,

sves;

XuTiTiiv: gaskapjan.

Xuarvttv: keinan.
Xuaqtrj/xetv: vajamerjun, atiaqipan.
Xuatfmxia: vujaniereins, vajamerei,
anaqiss, naiteins.
vajamei-jands.

u&vviLv: gadiupjan.

Xua(ft]fiog

aS^vg: diups.
iov: asts.

Xintiv: saiwan, gasaiwan;

aXXuvTWv: puggs.
transit.

gataujan.

anamahljan, naupjan.
anamahtjands.

XttiQog: skapuls.

unte.

uyvQOv

stauastols.

iuC,Ksd'ui:

unviti, unfrodei.

\pivSrjg: unliugands.

hauhhairts.

avd^ttiQtTog:

vairpan, atvairpan, gavairpan, innvairpan, usvairpan,


fravairpan; lagjan, atlagjan,
galagjan; giutan; XXtaO^ai: ga-

uXXtiv:

gaum-

jan; Xtntiv n: atsaiwan sis;


To Xinttv: siitns; fu] Xiniov:
unsaitcands; fiii Xino/nerog: un-

gasaiwans.
ov: hropjan

vopjan, ufvopjan.

nrid-ttv. hilpan, gahilpan.

od-vvog: dal.

driusan.

ami^ftv

uvr^XTjg: ganohips.

daupjan,
ufdaupjan;
uTiTiXtad-ai: daupjan (im Activ.

oaxiiv: fialda)i.
ovXiad-ut viljan.

airofiuTog: silba.

und

ovXivio&ai: pagkjan, munan, mi-

Pass.).

avrmrjg: silbasiuneis.

nria/.ia

avxg: is, sa, sah, silba; o uvrog:


sa sama, sama ; inl t6 avjo:
santana, samap.

uTirtafiog: daupeins.

ovXtvxiig

anTiOTi'jg: daupjands.

ovXi'y.

agiiv: kaurjan.
ugog: kauripa, kaureins.
aQvviiv: kaurjan.
aQvg: kaurs; a^iv ili'Ut: kaurjan.
uaavii^dv: balvjan.

ovhjfia: vilja.
ovig: Mains.
/Jot5j: auhsa, auksus.
Quiiov sigislaun.
gafriir: seegn/an.

aVTOV,

S.

tUVTOV.

atputQHv: afniman, afslahan.


u(paviC(iv: fravardjan.
u(fiSQWv: urruns.
u(fiiiu

unfreideins.

daupeins.

ton.
:

ragineis.

muns, runa.

Qain'tiv: sainjan.

28*

BPAXmN

220
PQu/mv: arms.
Qtt/vg:
(iQi<fO(;:

leilits.

barn; unb Qiifovc: us iar-

andpagkjan sik; yiyvoinyta&ui:


uskunps visan, kunps visan.
yXwaau: tuggo; razda.
yXcoaay.oiiov

niskja.

gi/tiv: rigiijan , natjan.

yvwiiig

QOvirj

yvTjaiov:

peiteo.

k-rusts.

pan, appan,

paruh pan,

tiihtruns, bida.

augjan, ataugjan, taikn-

tty.vivai:

jan.
dii7Ju: faurhtei.

tiliv: faurhtjan.

diil6g:faurhls;deilbv ihut -.faurht-

kunpi, vitubni.

yvcarg: kunps.
birodjan.
yoyyvt^iiv

dii: binah,

yaCoqvXxiov gazaufylakiaun.
yalu miluks.

yoyyvGfig: birndeins.

diTv:

yalr^vti

yoviTg

yc'iyyQuiva: gund.

y7]g

yaLtQog

vis.

megs.
yajuttv: liugan, galiugnn, rjen niman; to yuuitv: liuga; yiyufdjxug: liugom hafts; yu/.iitad'ui:
:

liugan.

yuQ

liugan.

yaaiiiQ'.

berusjos, fadrein, fadreitia.

kniu.

yovvTTtxiiv

knussjan, knivam knuss-

boka

yjjdfifiu:

pannu, jah.
kilpei; iv yuarqi i'/ovau:
p,

nu,

ttuh,

qipuhafta.

yvftvuaia

sad

gafullnan, us-

fullnan.

diXad^ui

fimftailiun.

andanems.
divSgov: bagms.

usalpans.

Stqtiv: bliggvan, usbliggvan, slahan.

dty.untvTt

dty.xog:

e'^iug:

taihsvs.

diQfturtrog: filleins.

pi-opjan.

diOf-uTv. bindan.

uspropeins.

diOfitog

naqaps visan.

naqaps.

yvf.iv6Ti]g

bidjan.

t%id: taihsvo, taihsva.

yvfirijTivitv:
yv(.ivg:

taihun.

pata ga,
y^uqui: bokos.

tnelido;
:

ist.

iy.urtaauQu: fidvortaihun.

mel, gameleins

yQU(fi]:

yvfivdCeiv

yi/.iiLdv tijv y.otXiuv:

i'tan; yi/.ti^ia9^ui:

gameleins;

mel,

yQTiyOQv: vakan.

ytfili^in';

bokos.

bokareis.

yQMf'eiv: meljan, gameljan.

yQuior^g

appan svepauh.
ythujv: garazna, garazno.
yiXSiv: klahjan, ufhlohjan.
yt: ip,

skulds

gabindan.
dftvig: harduba.
deiTTvitv
du tiaht matjan.
diiTtvov: nahtamats.
dtxa

jan.

y^uftf-iarivg

unte, raihtis, atik, allis, jian,

appan,

yovv

Hls.

yQufi/.iuTU

yufti'axfa&ui

jan.

panuh, paruh,

dciyfiuTtCtiv: gatarhjan.

l/i/ssus.

'ip,

akei, Paproli, ip pan,

aippau, auk, svepauh, jah,


dt y.ai: pan.

dtr/Oig:

airknipa.

kunnan, kannjan, gakannjan, uskannjan ; yvuiqll^iad'at


kunps visan.

yi'ioaig:

dt:

-uli;

yvwQitttv:

v&iZdi-. saggqjan.
i&og: diupipa.

(Sanv)]: manvi.

7IU,

ragin.

yvcfiTj:

gwfiu: mats.
giatc:: mats; nidva,

vaaog:

arka.

vullareis.

yvriOtog: valis.

goxr,:^ rign.

Qvyfig:

JIJB0A02.

bandja.

dtofiog: bandi.
didfKOTi'jQtoj'

StajiTrjg

naqadei.

ivQO

karkara.

frauja fraujinonds.
,

ytvt: kuni; alps, galaurps.

yvvaiy.ufiiov

ytviu).oyia: gahaurpivaurd.

yvvrj

yivtaiu: mel gabaurpais.

ywriu: vaihsta.
ywviuTog: vaihstaslains.
unhulpons haban,
daif-ioviXia&at:
vods visan; duifiovii^/nevog: daimonareis, vods; daifioviad^it'g:
daimonareis.

divTiQOv: aftra.

uifiovtov: un/iulpo, skoksl.

rfkog: bairhts; TJlov nouiv: bandv-

gabaurps.
yivvv: bairan, gabairan.
ytvvTj/xu: kuni; akran.
ylwr^aig: gabaurps.
ytvvrjg: baut:
ytvog: kuni, knoda, gabaurps.

yiViTtj

dui/.i(ov:

yiviad'ut

hiri.

ivri: hirjip, hirjats.

qens , qino.

ytQOjv: alpeis.

kauajan.

qinein.

unhulpo, icnhulpa, skohsl.

anpar fruma.

dtvTt()TiQ(OTog:

diVTiQog: anpar.
f'/iad'Uf.

nitnan, andniman, tnip-

ninian.
ri:

*Ju.

jan.

uy.viiv: beilan.

ijlorv: bandvjan, gakannjan.

yiiQyog: airpos vaurslvja, vaurstvja,


aurtja.

y.riv.

rjVLiQiov. skatts.

airpa; staps; u iy. xTjg yijg:


airpakunds.
yrJQug: aldomo.
yt'yvia&ai: vairpan, visan, gaman-

daxTvXwg: ggragulp.
duxTvXog: ggrs.

y?;:

vips visan;

gagaggan

qitnan.

gakunnan, ufkunnan, vilan, finpan, /rapjan,

yiyvay.eiv: kunnan,

tagr.

ay.^veiv

Si: pairh, ana, and, ufar,

tagrjan.

faura; ia

duftv und
duriil^itt':

dufil^iii':

gatamjan.

leitcan.

duviiaT7]g: dulgahaitja.

dunuvv fraqiman.
:

ei,

bi,

in,

in pizei,

bi patei, unto; tu rovTo: dupe.


SiulXtiv: fravrohjan.

kalbo.

duj.iuXig:

to: dupe

tufaiova&ut stiurjan.
diuXtmiv: gaumjan.
dioXog: diabulus, diabula,
:

hulpa; fairinonds.

un-

; ;

JIArrEAAEIN
StuyylXkttv: gaspillon, gateihan.

mytiv; iov iyeiv:


iuylyrinS-ai

tuyvMQiCtiv
dtayoyyvL.(iv

los

dtuTXTHv

6auan.

diuTi: duice.

birojan.

dtuzQO(p)]

diu(QiTv

Irausti,

dailjan

diuy.u&uQiZiiv

disdailjan.

iuxovitv: andhahtjun.

ifiuy.oaiu

domjan, stojan, ussokjan: tuy.^lvtad-ui: tuzverjan.

iy.Qiaig:

ia)M).Hi'

tceieins.

ialtyiad^ui

pagkjan, ipagk/ati,

dta}^oyi%iad^ai:

visan.

initon.

diuftuQTVQta&ai

oyi^iuTiCioiyaii

afskaidan

oxtiv:

sik.

diaffy.ulia

idaaxuXog

diaaxitv:

laisjan,

doxifiuLtiv:

kiusan

laiseins.

laisareis.

diufiiietv:

pairhvisan,

visati,

ga-

galaisjan,

giban , atgiban
fradailjan ; atlagj'an ;
iQu/jiov: sikls.

us-

uslukati; iuvolytad^ui:

usluknan.
tuvvxTtntviiv: naht pair/ivakan.
iunaQUTQi}]: usbalpei.
ittTTiQuv: ufarleipan, usleipan.

ianoQHV

pagkjan.
diunOQivta&ui gaggan
:

gan.
iunQuy/iiuTtvia&ai
iuQTcnCtiv: vilvan
dtu(iQi]yvvvui

gavauiLjan.
disvilan.

und dtaQQtiaanv

dis-

iuathir: holon.
distahjan.

iaanv: galausjan.
diuonOQu: distaheiris.
tuTiXlia&ut: anabiudan, hailan
dtuaToXtj

gaskaidei.

SiaaTQt(fiiv;dtiaT(iafi(itvog: hivimls

garaideins.

gasveran; aviliudon ; tdo^aS^at


vulpags visan ;
deo'iaa/nt'vog

ei,

ovXuyioyitv: anapivan.
ovXiiu: pivadv, skalkinassus.

skalkinon: ovlivuv avy


mipskalkinnn.

in pizei,

dovXi]

pivi.

ovXog: pevis, skalks.


gapiran ; dfovXiZaS^ui

dovloi'v

bo/r^:

dauhts.

drakma.
dQtnuvov: gHpa.
runs.

vvufdQ malus.
vvuftwr: gasvinpjan.
dvvuadai: magai, mnhts visan,
mahteigs visan; dvvfttvog: mah:

'inuh Jiis.

teigs.

dviuijTrig:

dupe ei, in pizei, unte.


lg: tvaim sinpam.

dwantv: mahteigs

i/uCitv

skaidan.

So hat

unicsbarcr

ausgegeben.

Thcss. 2, 1, 9 an
(schwerlich richtig) her-

mahteigs.
visan.

dvi'uzg: mahteigs.

dvvitr und iitv:

qun.

Castigl.

Stelle

skalkinon.

diOQvmiv: vfgraban.
toTi

dupe.

daig: giba.

ilQOfiog:

iod'iviiv: vratnn.

diuTUQTViad-ar. gaplahsnan.

fraveit. *)

dupe

do^a; vulpus, hauhipa , hauheins.

dQa/jit'i-.

iixxvov; nati.
iXoyog: * faihufriks.

SiuaL^itv: ganasjan.

iKiuyi]

garaihtei.

dixulcog: raihtaba, garaihtaba.

iTiiQ

distairan.

dofiu: giba.

dovXiviiv

dtxiuovad^ui: garaihts vairj>an.

(5/0

hindarveisei.

6T)jg: gibands.

usvaurhts.

iy.ij-.
:

skreitan , dishiiiupan.

Stuay.OQTiitiiy:

insahts.

vutpags.

dixuKHv: gasunjon, garaihtjan, garaihtana qipati , garaihtana gateihan, garaihlana doihjafi, garaihtana gadumjan, usvaurhtana
domjan usvaurhtana gadomjan
ixuiwfiu

liutei

o^ul^Hv: hauhjan, mikiljan, sveran,

faurgag

gakusans.
oxg: ans.
dltog: hindarveis.
dxi/iiog:

d).og:

lxuiog: garaihts, usvaurhts.


ixawavvij: garaihtei, garaihtipa,

diui'Oi'ynv:

munan,

kiusan, gakiusan , uskausjan , gakausjan.

doloiJv. galiug taujan;

taujan.

mernan.
dirjyijatg:

SiavtvHv: bandvjan.
divoiu gahiigds gamitons.

fi agiban,

njyilad'ai: spillon, usspillun.


disdailjan.

d'tu/.it^iCiiv:

pugkjan,

iiQ/ta&ui: pairhgaggan, pairhleipun, galeipan, usleipan; us-

standan.

urredan.

kuslus, gakusts.

doxt^if.

laiseins.

hugjan,

galeikan.

laisips.

urreisan.

veitvodjan.

vrikan, vrakjan; diwvraka (vrakja) vinnan.

duxTTjg: vraks.

ayHQtiv: urraisjan; tiytiQiad-ui:

diuXoyiafig: ?nitons; tveieins.

xtatfut

y/iiu: gagrefts, ragin, garaideins.

diduvat

gasibjon.

i'usizii

laistjaii,

usinerjan, usqipan.

idaj^i]

diaXitniiv: sveiban.

iaiJMTTiad'ui

vulprais

laisjan.

andrinnan.

visan,

diwyfig: vraka, vrakja, vrekei.


dtwxiiv afargaggan, laisljan, ga-

fravardjan.

Vierjan , rodjan.

visan.

diucfd-tiQiiv

diuxrog:

iay.Qivtiv:

ia(pij/.ii!^itv:

iu/jofiiCtad-at:

tvahunda.

vulpriza

iuxTiy.og: laiseigs.

diakaunus.

diXoaTuaiu tvisitass.
paursjan, paursips
afpauraips visan.

dixpviv:

diuffiAireiv: gafastan.

diay.orlu: andbahti.

diuxoi'og: andbahts,

vutpris

visan, batiza visan,

gahrainjait.

221

luiog: paurstei.

pairhbairan;

visan,

Iriggva.

anabiudan

garaids.

usfodeina.

iu(fiQtiv:

JY2:K0An^

gafastan.

gakannjan.

diuyQijyoQHv: gavaknan.
diuidnvui gadailjan.
dtud^/jy.7]

garaidjan

'

diariTayf^itrog
diaTi]()Hv

i'nvisan.

iaxoXog: aglus.
Svay.).Mg: ugluba.

siggqan, gasigg-

dtaq:r,fiiu

> dvo:

nibui

tveiknai.

ii'dog

f '

/ttjj

7tibai,alja;

sibuntehund.

newjan

silc,

atnetcjan {sik),

atgaggan new.
gamelj'an, inna gamel-

neioa visan,

hyQucfiiv:

neica, bisunjane.

tyyvi'-

eyitoiir: urraisjan; iyiiQiad^ui: ur-

reisan

iyxu&irog: ferja, sa us
iyy.alvta

liutein.

iyxuTuXii'nitv: bileipan.
lyy.tvcQl^Hv: iiitrisgan,

anulatjan, galatjan.

gahaban

ga-

sik,

domjan.

igaiog: tulgus, gatulgips.


:

biuhti.

i&v.Qyrig:
i&i'iy.og:

&i).(ir.

fauramapleis piudo.

piuda.

piudisko.
piuda.

id-vty.ig:

i'd'og:

biuhti.

jabai, ip, pande,

it-il :jah-jah;

pauhjabai;

il

ei,

jau,

u;

d xal: avepauh ei,

di:

gavaiipi.

pande;

f.img:

tl

yuQ:

afhamon.

jaind, jaindre , jaindparuh.


paproh.
jaitis , sa
sah , is.
,

ixdd^iv: jainpro

ixHvog

sokjan.

ixd-a/iiirad^ui:

jan

ixl^ijTiTv:

usgeisnan, faurht-

sik.

gahrainjan, ushrain-

ixxad-uiQiiv:

jan.

dg: in, bi, du, ana, and, afar,


mip, und, vipra; dgro: ei; dg
TOVTo dupe.
eig: ains, sums, anpar; sama; wazuh, ainioarjizuh ; tv: ain, pa-

uno

su7is.

dgyiiv: attiuhan , mnattiuhati.


dguxovciv andhausjan.
dgtyiaiyut: andniman,
dgtQ/iad^ui
gaggan , inngaggan,
atgaggan, innatgaggan, galeipan,
vmgaleipan, galeipan hui, qiman.
:

ixxuxHv: vairpan usgrudja.


usbruknan.
iy.xXad-ai
:

ixxXii'eiv

usletan.

gamainps.
usvandjan.
ixxojiiil^nv: utbairan.
ixxoTiTUv: usniaitan, afmaitan.
ixxQii-iuad-ui: hahan.
gavaljan.
ixXi'yiol^ai
uigan.
ixXiiTiia&ui
ixxXrjaia: aikklesjo,
iy.xXlviiv

ixXtxTog: gavalids, gavalis.


ixXoylj

gavaleins.

dgnoQivia-at: gaggan, hingaggaii,


galeipan, galeipan inn.
dgifiQfiv: innatbairan, briggan.
ihu: paproh.
dre-uit: jappe-jappe.

txXvnv: afdaujan;

dw&tvat,

iy.ovaiog;

ex

s.

US, af,

pammei;

i&iiv.

fram,
i'^

* in

ix rov

af-

anafilhan.

ixtxHv: fraveitan, gavrikan.


ixdtx)]aig: fraveit; iy.dlxriaiv nouiv
gavrikan.
l'xdixog: fraveitands.
ixduoxiiv: fravrikun.
ixvitv: andvasjan; biraubon; tx-

vairps

idoukfxu tiilgipa.
i&iiv und idiZtiv; tlwS'ivur. biuhts
visan; tlwd^gxinA ro ti3^ta/.iivov:

i'&vog

ixfT: jainar,

tain;

airpai ga'ibnjan.

s.

gipan , rodjan , haitan.


ii'7ii()
svepauh Jabai.
gavaiipi hahan, gadqip'ivitv:
gavairvai/pi taujands visan
peigs visan.

ik.

i&iliiv,

i'viXU.

s.

'inkilpo.

iSa(fiCiiv:

un-

vairpan.

iiQriVonoiiTv: gavaiipi taujan.

eYxouTi'jg: gafiaurbs.

iyxvog:

usbeidan.
svikunps, gatarhids,
usleipan;
iy.)]f4.wv:
ixdrji.itTv:

dvtnd-ai

visan

HQijvri

parbjaii Utk.
iyy.QiVHv:

iivui

iaio&ui

intrusgjan.

iyxouTiia: gahobaiM.
iyy.QuTei'tad^ui:

tvaitigjus.

barne barna.

ixdi/tad^ut

hainis.

svare.

ixyu/.il(7Xiod^ui:

liugan.

ixdt'doad^ai:

'inniuji}>a.

iyy.jijiiv:

skalki-

dniTv

iyiQdig: urrists.

galiugam

d&iaatvov, s. fifeiv.
gakunnan.
il'xitv
il'xoai

und

iy.yufiiXiad-ui

iy.ijXog:

Hd)loXuT()}]g

dxrj

l'xyora:

skal-

kinassus.

Hl'iXtV

usslandan.

galiugam gasalip.
galiugagude

vammei.

neicis.

falps.

ixuTvTUQ/ng und ty.aTOvxuQyrig


hundafaps.
usdreiban,
usvairpan
ixlXetv
ussandjan , ussatjan,
uskiusan
ustiuhan.

vuihls.

ixurv: taihunlaihund.
taihunlaihund{xurovrunXuaiiov

dxiv: manleika, frisahls.


dXty.Qtviiu: hlutrei, hlutripa,

j'an.

tyyi'TtQOV

fit'jTt

nonds.
Hdiolov: galiugagup, galiug.

Seins,

fdoftu;: viko.
iyytl^tiv:

uv:

ildioloXuiQiiu,

fdtTi: svepauh jabai.


tavTov. siksilban; (uvtovq: misso

fo/^irjy.ovTu

nili;
(.irjTi:

galiuge staps.
ddwXi^vioi': patei galiugam sal-

jada

*'

siuns

tlioKiiov

iv: letaii, fraletan.

fUVTOv

ti

ti

i/>;

T/c:

niba,

palei;

saiivan, leisan.

svare.

doiQtiad^at: fras^iban.
wQOv: giba, aibr, maipms.

iv: Jabai,

alja,

aippau;

ti'/u):
H^iyt'-

pau

pau; ii Tig: saei.


iVyi: appan jabai, jabai svepauh.
vitun, kunnan, magan, gaiidtvui

dina: hrot.
iOQi: giba.
arrjo
o}(iiuv

EKnETANNYNAI.

nibai

tvalif.

o'jdty.u:

df

II

vajamereina.

tvai

di'io:

pande;

saggf/s.

dvai.ti'i

ti:

JY2MH

222

iyio:

::

ov: paproei.

iXuoTog: warjizuh, ainioarjizuh.

us

ixXviodut: uf-

ligan.
ixi-idaaeiv:

bisvairban.

ixftvxTiiQiCuv
ixvi](ftn':

jaba

bimaminjan.

usskavjan.
xuxu txovaiov: gabaur-

US lustum.

ix7ni()dt,iiv:

fraisan.

i/.niTuvvvvui: usbraidjan.

EKninTEIN
ixnlnrtiv: usdriunan, driusan, gaixnXtjTTiad'ai: biabi-jan, usgetsnan,
sildaleikjan.

atgaggan ,
i/.7iiciiv

usgaggan, utgaggan,
uninnan.

gavasjan
fvdvfia

i/.cavTov

tvvvai.iovv

silba.

i'/c

innatgaggan, inngaggan,
galeipan, alsleigan, gasleigan,

(ftati'ftv:

andspeii'itn.

gavasjan, gapaidon; ifdviad^ar. gahamon, vasids visan,

iXnluiv veiijan.
tXnlg vens lubains.
:

usanan.

IxnoQtitrid-ui

ussteigan.

ixTiivtiv: vfpaujan, tifrakjan.

ufdaupjan.
((.iaTtviiv: ushafjan sik.
if^tXiniiv: tnsttiwan, gasaiwan.

ixTlXitv

tf^iQiltad^at:

ty.Qttovv: uslausjiin us vaurtim.


t'y.aTuaig: faiirhtei,

usliuhan.

ixTtvcxaanv
iy.Tog

usfilmei.

txTOg: saihsia.

usvandjan,

ixTgiTiiad^ut:

jan

gavand-

fodjan.
usbairan, briggan; spil-

ixtptQiiv:

ffxov:

meina; o

h'iQyt'ig

vaursiveigs.

ivr/tiv: sveran; ht/iad-at: uspulan.


ev&i'utiad'tti
:

Iviuvig:

apn, alapni,

ixqiottv. plahsjan.

i'fi7T()oad-iv:

/aura, fram,

in

and-

vairpja.

ivvuTog,

i'vuTog.

s.

ifimvitv: speivan, bispeivan.

hviuxoatoi

ix/iia&ui

ii.iqu.irig\

svikunps.

ivvtvi'iXOVTU

usgulnan.

alevabagms;
fairguni ulevi.

oQog (Xunv.

tluiov: alev.

c. infin.

tv
i'v,

iXuvvitv

draibjan

furjan.

tXatfQla: leihts.

fXu(pQ6g: weihts.

iXuxtarog:

ifCfavi^iiv: gabairhtjan ;
Liad'ui: sik ataugjan.

ih

in

t(

palei.

ilg.

s.

fvayxaXf^ia&ur. ana arminsniman,


gaplaihan.
in andvairpja.
l'vavri
ivuvilov: in (mdvairpja, J'aura andvairpja; ToivuvTiov: pata vipra:

7nin>iists,

sinalisls,

lei-

tils.

fXax'GTTiQog undarleija.
tXej'/fiv: gasakan.

havTiog: andaneips;

fXiyXog: gasahts.

i'

fvvv/ov uhlvo.
h'oixuv: bauan.
tvoQxog: ufaips.
:

tiOT-ijg

ainamundipa.

tvo/^og

skula.

l'vTaX/^ia

anabusns.

lvTU'fiUGj.i6g: gafilh. usfillt.

ivriXXiadut anabiudan.
ivTiv&tv: papro.
:

bida, lileins.

iVTtv'ig:

vairpo.

niunhunda.
niuntehund.
tvvivHv: gabandvjan.

(viofiog: in vitoda (isands).

pammei (c. verij. finit.)

und

i/.i(puvL~

ana, and, mip; ev

iv: in, bi,

tkuxrov: mins.
ikuTTOrttv: favizo haban.
iXaTTOvad-ui tninznan.

fvavTt'ag:

reiks, svers.

i'vxtpiog:

anabusns.

andvairpja.
hQ/iaO^uf. unastodjan.

ivToXr^:

arms.
armaio, armahiiirtipa.
iXtr/f^oavi'i]
iXiOg: armaio, armahairtipa, armahaiilei.

i'vurog:

IvTQtntaOm

iXiv&iQt'u

l'rti^ig:

fXiitv:

in

arman, gaarman.

iXiiii'og:

freihals, frijei.

IXivd^iQog: freis.

nslukan

ataugjan, gnhairhl-

trdiixi'vad-ur.

jan

uslaiknjan.

iXxog hanja.
iXxovv; riXxio/.iivog: banjo fulls.
iXXrjv: hreks, piuda.

ustaikneins.

atiahuims visan, risnn;


anahaims.
h'oi,utiiv: ushauhjan;
ho'^uLta&ui ushauhnun.
fvdr]f.iv

l'vo'iog

iiTog:

vuljHigs.

ivdvdiaxia&ui

gacasjan.

in.

skainan

taikns.

fr7]f(Hv:

atpin-

san.
:

i'vdixa: ainlif.

iXlvd^iQovv: frijana briggan.


tXxiiv und tXxvtiv

niu?ida.

t'i'lty/.iu

niun.

i'vviu:

(xfvdv: uskeinan.
:

jer.

ivioTuvui
instandan
ivtarg: andvairps; ivaTTj(Jia&ut
;

dugavindait.

ifinXtxitv:

i'kttiu:

milon.

mitons.

iii^i\ari<jtg

iviaravui

Oftivog: saps.

fxcfivytiv: unaplia/ia?i.

fx(poog: usagips,

gavaurkjan,

vaurkjan,

vaurstveig gutaiijan; ivioytiad^ui

((.inimni': atdriusan.

lon.

du

veigs.

meins.

f/.iov:

bilaikati.

if.inu!.iQiiv:

infin.:

usvaurkjan ; ivioyorj.uvug:vaurst-

gaggan.
i/.i7Tt/^i7[Xvar. gasopjan; e/.tTit'fi7iXasaps vairpan; i^trtinXijad^c.t:

usiHiurpa.

t'xTQWf^iu:

meins.

c.

in pizei.

taui, vaurstv.

iriQyitv:

inag/an, inrauhtjan,

ij.wg:

tnsvinjjan.

hi.Hv: bivindan.
i'ifxu und iivixiv: in;
c. inQn.; ov i'vtxav:
h'tQyiiu

i/nTTiQtnaTiiv: inna

silc.

ixTQtffiiv

f/uuTtTeiv:

(sik).

vasti , vasljus.

fi'vntv: sliupan.

andslaurran, gawotja?i.

tishn'sjan.

hiuh.

223

ivdviiv:

haipno.

tXXrjvig:

iXXoyiiv: rahnjan.

driuHUn.

exnvHv

EZArOPAZEIN.

aistan, gaaislan, ga-

sik.

tvTQt(fiiv; iiTQlCfuivog:

alands.

aiviski.

ivTQUTirj:

hTvyxuviiv: bidjan.
h'TvXiaaur: bivindan.
h'Tvnoiv gaj'risaliljan.
fvumtov: in andrdiipja
:

iX.

f^,

s.

'f:

saihs.

f'^ytiv.

ustiu/ian.

i^ayoQciZtn'

usbugjan.

faura.

EZAIPEIN

224
tiaioiTr

ussliggan

t'iuiiiiia&ui

ejiartQXKyS^ui: atvandjan sik aftrii.

tnurjj&dxjig

uslausjan.

EniTAFH.

inri: ufar, ufaro,

tzui'ony- usnimaii.

i'iunuTt: uslulon.

inndi^nnj: unte raihlis.

i'iunnu

skaman

sik

afslau-

afsvaggvips visan.
imandjan.
i%aQXii.nv: gamanvjan.
pips visan
l^anoarilXiiy

f^aaiguTiTetv

i'^eytiguy: raisjan.

skuld

usgaggan, vsgaggan
utusgaggan
us-

ui, iilgaggaii

galeipan ut, galeipan,


urrinnan rinnan , usslandan.

leipan

i)';y.ovTU
fifji;;

saihsligjus.

afardags.
usgaisjan; iii'aTaadat:

iiijg-

fj

i^iaxvtti:

iisgeisnan.
:

i'^o/.toXoyii'out

und

t^oi'd-n'ttv:

frakun-

ut

ana

(dat.)

bi (acc),

ana pammei ;
weilos pei,

ecp oaov:
sva lagga

lagjan, galagjan, us-

iniuQtTv: kaurjan, anakaurjan.


iniiuLiiv: ussatjan.
iniXlniiv: insaiwan.

iniyt'yrway.iiv:

kunnan, gakunnan,

ufkunnan, frapjan.
inlyvMaig: kunpi, ufkunpi.
ijTiyQWftiv: ufarmeljan.

skaman

sik.

afar-

enuvanavea&ut: gatceilan

intdvtiv

sik.

enmoQivia&ui

gagaggan.

gatarhips.

iTitat^fiog:

(niatxifiog: maieis.
i7itay.tnxia&ui

gaveison.

iifarhteiprjan.

fniay.7jvovy

iniayiCitv

tniay.OTiiy.

niuhseins; aipiskaupei.

inlay.onog

ufarskadvjan.
aipiskaupus.

xo inttiy.tg:

IniQrjxtiv:

')

wie

iniavvdyiiv: galisan.
atia-

fniavvuywyr]

iTxiavrTQt/iiv:

sokjan, gasokjan.

125'' steht, nQairjg.

gaqumps.

samap rinnan.

inwvaxuaig: arbaips.
(niawQiViiv: sis dragan,

lageins , analageins.

denn dies heisst Iniilxim und


p.

gasakan.

mukamodei *).
sutis;

{TTiaTOfiiLdv

dissiggqan.

iniiiy.iia

inid-iaig:

inaraytir: briggan, afliuhan.

gairnei.

imaxQtcfiiv: gavandjan; iniaxQiqfad'ui gavandjan sik.


iTctaxgo'ffj gavandeins.

fTn&uvuxiog: daupublis.

laisljan.

inuy.oiiiv: andhausjan.

gairnjan.

inin&fjaig

iniiSvui: gib an , atgiban.


iniioQ&oZv: atgaraihtjan.

viljei.

afargaggan

inmo&tiv

IniaxoXrj: aipistaule, bokos.

iTitiiy.7jg

inuntXv: bidjan.
Inuy.olov&tTv:

disdriusan.

iniarxTjg: talzjands.

inuiaylvtad^ut:

gadriusan

ijimXi^aaiiv: andbeitan.

ufarmeleins, uj'armeli.
inidiixvvvar. ataugjan.
iniygu(frj:

*'in

sinteins.

fnininxtir: driusan ana, .atdriusan,

(nianv: ufrakjan.
iniaxua&ur. kunnan, vitan.

inalQHv: ushafjan; InaiQtod^ui:


arbaidai briggun.

ufarsvara.
:

iniQQnxiiv: siujan.
iniQ^InTiiv: usvairpan.

fntyeiog: airpeins.

inuyy.iu: gahait.
fnuyyt).li(jOui gahailan.
inuivctv: hazjan.
inuivog: hazeins.

sik.

ininoSTjXog: lustusams.

tOQxrj: dulps.

gatulgjan

tmovaiog

und pata

tniOQy.tir: ufarsvaran.
ijiioQy.og:

/(dat.); c. dat.:
du, in (gen.),
// (acc), ufaro, fram; c. acc:
ana, bi, du, and, afar (dat.),
ufar, ufaro, vipra ; icf' di: in
bi (acc),

pa?n7nei,

gakaran.
glaggvuba.
visan, pairhvisan, saljan,

inifiiXiTadui

ana,

ioQxfyiv: dulpjan.

inikviiv: andbindan.

at, fl/a/- (dat.),

iniov'kri: birunains.

usvakfan.
Uta, ulana.
i'^o)&iv: Uta, ulana, utapro.
hindumists.
t'ifxeQog
i%):

inMituvta&ut: undgreipan, fairgreipan, gafahan.


iniluvD^vnv: ufarmiton ; tnikav&via&ai: uj'armunnon.

inij-itriiv:

uspriutan, anamahtjan.

fTiih]fia: plats.

valdufni.

i^viiviL^iiv

ga-

undhaitan.

nan.
:

fraihnan,

lagjan, valtj'an; undrinnan.

i'^OQVxrtiv: usgraban.

tgofff/'a

gen.

c.

ana/iaitan,

tniy.uiQUxog: fraqipans.
iniy.iiadui: u/'arlagips visan; ana-

(Trij.aliog:

iTiiiQiuCiiv:

iniD.ar:

f^ovtvoi'v

bidjan:,

swe, unte.

liia/Jiiy inagan.
urruns.
i'^oog

bidjan,

iniktl/iiv: bilaigon.

tntQ/iad-ur. anagaggan, atgaggan.

ini

ist.

iiiQ/ja^ui:

tifarhu-

vion.

ini/iiv: atsaiwan du.

binah,

y^iavt: binauht ist^

f'^tiiut;

sik ufpanjun.

anahamon,

fraihnan.

suns.

i'-uvTi',.;:

inty.xiirtaiyui:
fTitrdveaif'ut:

inigioTM'-.

skeinan.

luatus.

trimpan.

unte.

tnniu: Juiproh.

aiiahs.

f^unooiTiid^ar.

pande, bipe, unte; aippau.

iniidt]

gairnjan, fai-

bidai anahaitnn.

andbahtjan.

iTiuQy.iii':

inii:

Intd^vfiiu

{nixa'kiiai)-ur.

tnuvf^iov: iftumu dags.

managixo

in

pau.

anaksii(0.ti(fnv: afsvaiihan.
l'iuroxuaig iissliiss.
i5irA?.f(r urrinnan.
l'^unaTvai: ussatjan, urraisjan.
fiVd'i/ r;?:

luston,

fni9-v/itiv:

hugeironjan.

garaihteins.

nicht,

sis

ga-

dragun.
iTtixay^: anabusna; xux' inixuyrjv:
svasve fraujinonds.

EniTA^^EIN
inixaaen': aitaiiudayi, faurbiudan.

iniTi&tvai lugJan, galagjan, analagjan, allagjan, uslagjan, satjan, gasatjan.


:

inixifxv: andbeitan, sakan, gasa-

faurbiudan

innana innapro ; o taiinnuma.


tTeQOiuaxuXiiv aljaleikos laisjan,
iaii)div

woljan

ga-

anjiarleiko laisjan.

iTiQoCvyiiv;

irtQoCvytZv:

anpar,

tTiQog:

iTi:

andabeit.

iniTQiTiiiv. uslaubjan, fraletan.

frihgonog

7iau/ipan,

fni/0(Ji]yiu: aridstald.
bisineita?i, gasmeilati.

inotxodofuTv: analimrjan.
tnovQuviog : himinukunds ,

i'Qyov: vaursiv, taut.

I'qiov: vulla.

ivayyiliCiad'at:

Jaji;

gaskeirjan.

gaqiman gaggan, atgaggan, usgaggan, ga,

leipan, duriiinan, atrinnan, urrinnan; fQ/,ov: hiri; iQ/fievog:

anavairps.
bidai

bidjan,

fraibnun:

atiahailan.
iad^i'itv:

i(pnu^: suns.

afar, kuni.
hpy.viia&ai *) fairrinnuTi.
i(fiaxaa&ai: standan,
erfiaxui'ui;
atstanda7i, instandan; anaqitnan,

\(frif.aQiu:

Iffioxarut: atvisan.

ivytvrjg: godakutids.

gods

hfOQv

vaila galeikan,

l'ywv: U7ihaba7ids.

vaila galeikan.

l'a/utov

iaxTwg; layaTwg t^Hv:

aftumist

ii&vg

nog: und; und patei, u/ile; i'wg


OTOV. U7id patei, unte; 'iwg noxt:

ivd^vg (adverb.)

hma, innana;

i'ytru: 7iadis.

ruihts.

(ailject.):
:

suns.

und

iiy.aiQiTv: uhliugs visan.

tiiv:

tvy.HiQog: gatils.

o f'aw

innuma.

lea.

vulan.

ivy.oTiog: raps.

juk, gajuk.
UjXog: aljan.

ivy.mog: axetaba.

tr.ovv: al/anon.

ivy.aiQwg: uhteigo

i^ivyog:

gatiluba.

Urifiioiiv
'Cijv:

gasleipjan.
t,wv: qius.

libaTi;

OjxeTy. sokfan.
vailaqiss, piu-

CtjT7]atg:

sokns, sokeins.

fyyg: jukuzi.

ivvoitv: vaila hugjaTt.

iV7i(ii)-rjg:

sleipia.

Ojfit'u:

ga-

veilian.

irooia&ai:

haban.

japca.
(a.d]ccX.): fijands.

iy&Qg: jands, katands.

peins.

panuh.

f/^pK

iv&iTog: galils, fagrs.


iv&Hog: suns, stmsaiv; raihtaba.

ivloyia: piupiqiss,

spedisis, 7ninnists

l'X&Qu

vailadeds.

wu/j-

i/isaiican.

aigan, haban, gahaban, gastaldan, dissitan; skulaTi; fiij

t'yitv:

vilja.

dauns vopi.

ivmv(.iog; (^xu)tvwvv/.iu: hleidumei,


hleidumei fera.

ainfiggelista.

iiloytjTg: piupijts.

II.

ivwdia

skuggva.
ia/UTog: aftuma, aflumisls, speds,

i'aco:

ivyQ7]axoQ: bruks.

aivaggel-

ivXarfi: gudafaurhts.
iiloyiTv: piupjan, gapiupjan,

ilan, matjan.

i'aonzQOV

iv/aQiaiiu: aivxa7-istia , aviliud.


tvyaQiaxog: aviliudonds.
ivyia&ui: bidjan, usbidjan.

merjan, piupspillon,
gateihan.

iviQytaia

iQKfog: gaitei,
iQf/.r]viiu: skeireins.

(O(t)Tttv:

sifan, vaila visan, bivisan.


ivyu.Qiaxiiv: aviliudon.

iv: vaila.

cidoy.iftiTv:

pvairhei.

qiinan

vailatners.

tvSoy.iu: leikains, galeikaip, vilja,

iQid-iiu: haifsts, jiuka, bihait.

vailamereins.

tvffijfiog:

valja/i, vilfan, gavileis visan.

iQtjiiog: uufis; aupida.

iQXiad'ai

iv(fiil.ila:

tTotficog e'/iiv:

izog: jei; vint/-us; zar' trog: jera


icammeh.

tvdoy.Hi'i galeikan.,

aujiida.

ivaig: gagudaba.
ivonluyyvog: armahairts.
ivayrii.t6nog: garedaba, gafehaba.
ivayi'jfKDv: gaguds.

galeikan.

gavagjan, usvagjan.

iQivvv: ussokjan.

gagudei.

iiaiiiv: barusnjan.

ivuQiaTog: vaila galeikaips, galeikaips ; tvQiOTOV tlvai: vaila

fQyTTjg: vaurstva, vaurstvja.

t^fDirevitv

man-

inanvus visan.

ivuyytXiaTr'ig:

vaurstvei.

}Qi9-lCtiv:

ivaitiu

ivuyytXiov: aivaggeli, aivaggeljo.

vaurkjan.

andane/ns.

tixfQulvtiv: gailjan; ivcfOttlvia&ai:

manvuba;

ixoiftcg:

spillon

tmxig: sibun sinpam.


:

ivTiQugitiy.rog:

tmqnginiiv: samjan sis.


ivQlay.iiv: bigilan; bugjan.
ivQvyioQog: rums,

ivTQuntllci: saldra.

manvjan.

jon meijan

225

evayytXiCiiv: aivaggeljan, vailamer-

ufarhi-

triTa: sibun.

fQyui^eaS'ui

nuuhpanuh,

vuba.

andstaldan; iniyoQ}]yiTaai: auknan.

{jiiyoQTjyiTv:

{Tii/Quiv:

nauh,

iioif-wg: 7/ianvus; iv itoi'/^Ko:

intxttQiTv. duginnan.

tQii;:

iie-

iTOi/^iuaiu: inanvipa.

gabairhtjan.

iniifviia: gabairhtei, qums.

iQrj/iia:

gajuka.

sums;

Jianamais.
iTOifiuKfiv:

ragineis.

iniffulvm'

iQyaalu

alis;

iDundja.
tTiQiog: aljaleikns.

wotjan.
entTifit'u

d'iv:

fTinilitv: ustiuhan.

ku7i

ZYMH.

i^vfiT]

viljan.

gaieairbs.

*)
I

so

beist.
ist

p.

151*

T.

a(fixytTa9ai zu schreiben,

29

Fairrinnan

st.

L,v^iovv: gabeistjan.

Iwvr/: gairda.

^wayoiitv: ganasjan,
gafjiujan, liban tauj'an,

tfonoiiU':

Uonouta&ai

gataujan ;
gaqiunan.
liban

Jmu;

aififiau,

r}

r,:

jabai

aipfiau, andizuh
aiJ>J)au.
dom/'an, gahugjan,

nan, rahnjan, sveran.


7iyif.iovtviir

Tiyifiovia: piudiiiassus,

fauramafli.

tiyt^v: kindins.
rjStwg: azelaba gabaurjaba.

d-av/.ia-

* mikilein atgiban.
ad'tjvui
S^avfiuaTog: sildaleiks.
&iad-ut: saiivan, gasaiwan, gaum:

jan.
&tuTQOii

ju, jupan.

fairveitl.

gubaurjnpus.

grunduvaddjus.

d^iaeliovv: gasuljan.

i^todiduxTog: at

gupa

uslaisips.

}jxttv:

giman, urrinnan.

&tQantviiv: hailjan, gahailjan,


kinon, galeikinon.

vahsans visan.
sunna, sumio,

ijXtog:

r,}iXWf.tiiog,
tjIMIiq:

s.

veis,

ijfiiQu:

wammeh,
t]f.iiQav:

ijfitavg:

lei-

7]i.itQav:

dag wanoh;

daga
xad'

sinteins.

d-iiOQHv

varmjan

nQunla

mippanei, sve.

gudjinassus.

liQUTiviiv: gudjinon.
liQivg: gudja.

tegov: alhs, gudhus.

fodr.

UQog: veihs*).

qineins, qinakunds.

d'Tikog:

rjfxwv: unsar.

sundro.

?t)/:

tov: sai, paruh, pan.

sik.

d^r^aQtiv: daddjan.

halbs.

OQV.

und

llav

jan.
d^i'jy.t]

leikeis.

S.

iSiWTTig: unneis, unhrains.

saiwan, gasaiwan, gaum-

tltv,

liog: sves, seins , izvar, etc.; y.u%

9'iQog: asa7is.

unsar.

muv. unsara; 6
r^vr/.u

&iQl.iuivtad-ui:

t},y.ovv.

d'vaiaaTrjQwv: hunslastaps.
&WQa'^ brunjo.

tuTQog:

leikinassus.

d'tQiafig: asans.

vit.

dags; y.u&'

riiiiTiQog:

gupblostreis.

d'iQiCeiv: sneipan.
sauil.

d'rjQio^iu/Hv:
d'TiQiov:

manags, ganohs; vairps;


ganahan; txuvov

ly.uvog:

du diuzam veigan.

Ixavov ilvui:

noatv: fullafahjan;
txavv: mela lagga.

dius, biari.

iJtuq: pau.

&i]aoiVQiCitv: huzdjan.

T/niog: qairrus.

d-rjOavQg: huzd.

IxuvoTrjg: vairpida.

ij^ifiog: slavands.

d-iyydvuv atsnarpjan.
d'Xltiv: preihan, gapreihan, ana-

ixf^ug:

fjav/jii^iiv

To: anaqal.

7javyiu: hliup, pahains, rimis,

praggan ;

&'kli(S&ui

i]TTa&ui: van visan.


VtTTjfia: vanains.

gasviltan

d^vTjTog:

d-OQvitaS-ui: auhjon.

afslaup-

nan.
d-ufiog: sildaleik, afslauj)nan.

d'uvarog: dt/upus, daupeins.


d-uvuTOvv: afdaupjan, gadaupjan.

d-miiv: filkan, galhan, uslhan,

briggan vairpana.
qrammipa.

'MQg: hlas.
ila^f'nijg: hlasei.

red-vTjxwg

divans; riurs.

d'OQvog: auhjodus.
d-Quvtiv; ri&Quvafuvog: gamaids.

gaunon, hiufan.

&Q7]Viiv:
9-Qtjay.n'a

y_qovwv

hulps visan.
skaudaraip.
gavasjan.
tfiuiiov: vasti, snaga.
IUTiajxg: gavaseins, vastjos.
'Ivu: ei, pei, dupe ei, 'in pize ei,
svaei, du; ov/ 'ivu: nipeei; 'Iva
:

i/iiug:

i/iiaz(%etv:

d^uXuaau: mar ei.


d'uXniiv: varmjan.
,

ly.

ty.avovv:

llday.iad-ui

7iaus.

ry/og: meripa.

ganavistron.

aglipos

d-vrjay.itv

ijTJOV. inins.

d-afiiZad-at: sildaleikjan

vinnan, aglons vinnan.


d^Xiiptg
aglo , aggvipa.

rfivyiog: sutis.

mods,

hailnan.

us-

pvairhei,

taSut: hailjan, gahailjan, ganasjan; lud^ijvui: hailjan sik, ga-

t'xttv:

gup , frauju.
&ioatiia: gup blotan.
d^iQunila

vahstus; ^jhxiav

hatis

9vQtug: skildus.
d-VQig: augadauro.
d^rpwpo?: (masc.) dauravards, (fem.)
dauravarda, dauravardo.
&vaia: hunsl, saups.

vilja.

&SfitXtov: grunduvaddjus.

-ioatijg

Tjhy.i'u:

jiuka.

sidus.

dvQu: daur, daurons, haurds.

7jt)-og:

Tjovt'i

^vfig:

S^Hv: svibls.
dtXiiv: vitj'an, gairnjan.

&t6g

sitls.

dauhlar.
d^vyxQtov dauhtar.
dvnv: saljan, ufsneipan.
d^vixiu(.iu
pijmiama.
d-vyaxfjf

d^v/Atv: saljan.
:

nais.

ijdiaTu: lapaleiko, filu gabaurjaba.

d-QosTad-ui: drobnan.

d-Qovog: stols,

&i07ivtvaTog: gudiskaizos ahmatei-

Tjiy.

gadaursan,

aik.

sildaleikjan;

d^uvf.i'fyiv:

d^ij-iiliog:

raginon, visan kindins.

irauan, Jirufstjan

9'tXi]f.iu:

mu-

7-yital}ui:

l^ArrEAOS.

d-aQaiTv:

od.

d-u^qiiv

gafahanana haban, gafahanana tiuhan; L,ioyQiuy- rtula.


tc']- Mains.
tioy^iTv:

;;:

ZYMOYN

22G

blotinassus.

gablaupjan bairhtaba,
hropeigana ustaiknjan; S'^iufitvwv: hropeigs.

S-Qtufttiiii':

&Qi'i: tagl;

plur. TQl/ig:

skufts.

/.ii]:

ibai, ibai attfto; 'ivu

i'bai

auflo

'ivu

Ti

fajnon:

duwe.

tovdut^itv: i'udaiviskon.

lauyytkog: ibna aggilum.


) V. Vcihs p. 188
15 liQi zu setzen.

^ ist

vor Tim. 2, 3,

:::

7^0^
Uns, ibnaleiks, mmaleikii,
samalauih ; iff (adverb.) galeiko.

irof:

xuxona&Hv

KATAVTEIN.
arbaidjan.

227
xuzuyr/vdiaxiiv ; xunyvwa/LUvog: ga-

xuxonoah': unpiup taujan.

tarhips.

laTTjg: iOtiassus.

y.axoiTOig:

larurut: standan, gastandan, gaKtopanan , stiurjan ; "aiuad^ut


standan,

xuxug: ubils; xuxv: unpiup,


xuxovQyog: ubiltujis.

xuzadixuLiiv: afdomjan.
xuTudiwxiiv: galaista vairpan.
xuzudovhjvi'i gapivan.

xuxcTi^: ubilaba;

xurad^tf-iuzlZiiv

magan, gamagan, mahts

ia/viiv:

visan;

visan,

la/iov:

svitips,

hails.

laxvQg: ahrs, svinpH.


ia/^vQ

mahts

haban,

xuxig lyttr: ubii


habun , unhaili

ubilaba

hails.

xuxuxuliiv intandjan.
xazuxiiad'ut ligan , anakumbjan.
xazuxlv: gabrikan.
xuzux).ti'etv: galukan.
xuzaxXiviiv: gavaurkjan anakumbjan.
xuTuxlva^ig: midjasveipains.
:

7aus.

athaitan;
atlapon ; qipan ,

haitan,

lajion,

t/viov: fisks.
ty&vg: fisks.

namngalapon ,
jan; xtxXijfitvog: faura haitans.
xuXXtiluiog: gods alevabagms.

t)jvo?:

xa).07toitii':

laists.

xa&u: svusve.
xud'uiQiTi'

tairan

xuii'aiQtaig: gataurjts.

xaO^ujitQ

sve , svasi-e.

hrainjan, gahrainjan,

xa&aptZiiv:

afhrainjan ; y.ad^UQiL,tad'Ui hrains


vairpan.
xad'aQtofcog hraineins,gahraineins,
:

svikneins.

xud'UQQ: hrains; xad-UQog zf] xuq~


dia hrainjahairts.
xad'iQu: sitls.
Ztt9^t'i>jg: gahahjo.
xadivitv: slepan.
xud-iivui gasatjan.
xu&iCitv: gasatjan, sitan, gasilan;
xu&iL,ta&ut
sitan ;
xu&ijad-ai
:

xu&tajuvui: gasatjan.
luv: svasve.

xud-ohx<>g
xud'oTt

fulls.

imte.

xad^wg:. sve, svasve, patei.

-uh; appan, auk, pan,


panuh, paruh, paproh, ip; ju;
mip ; sva , svah sve ; xul yuQ

xur. j'ah,

unte.

gairannjan,

uaitiv:

inbrannjan;

xai'ta&ut
hrinnan.
xutvg: niujis.
:

xatvrvig

niujipa.

xubitQ: pan.
xuiQog: mel, peihs; jer ; dags;
weila; uQug xaiQov: wo weilo.

xuiauQ
xuxtu
:

xcD.v/iifia

xuTuy.nzttv: bliggvan.
xaruxQ]'ii.inZitv

hulisti:

xuXvnniv: gahuljan, dishuljan.


xuhwg: vaila; xuXJg ilnttv: vaila
qipan; xaXiog nouiv: vaila tau-

xazuXuXia

ulbandus.

kaisar.
unselei.

xaxoXoyiiv.uliil qipan, uhil caurdjan.

afdrausjan.

xazaxQivHv: gadomjan, gavargjan,


du stauai gatiuhan.
xrtTux^iaig: gavargeins, vargipa.
xuTuxvQitviiv

jan.
xf-iiikog:

gafraujinon.

birodeins.

biugan.
xuv: paulijabai, vaila.
xuviv: garaideins ; * arbaips.
xan ijltvitv maidjan.

xuzuXaftveiv: gafahan; garinnan.


xazuXtyetv: gavaljan.

xuQdta: hairto.
xuQTiug: akran.
xaQnocfOQcTv: akran bairan.
xuQTiQiutv: gapvastjan.

xazc'ltd-(/Zeiv

xuf.i7iTit}':

xuzal(i/.iftu: laiba.

xuzuXiineiv: bileipan.

c.

acc.

bi,

gaxazuXXuTTiiv: gagavairpjan
fripon ; xazuXlTZio&ui gagavairpnan.
xaTuXvuv: gatairan; saljan, us,

xaQffog: gramst s.
xaz: c. genit.: ana (acc), and,

vipra;

stainam afvairpan.

xuzuXXayrj'. gafripons, * gbet,

and, //(dat.),

saljan.

mip, us; xazu. tuitu:


samuleiko; xui' tTog: jera wam-

xutXvuu: salipvos staps.


y.aTUfiai'&viir gakunnan.

meh; xatf' TjfitQuv: daga wammeh, dag icanoh; xazu iOQT)'ii-.


and dulp teaijonoh.
gaggan, atgaggan,
xuTu.alvttv:

y.uTuiiuQZVQiTv: veitvodjan.

faura,

sitan, gasitan.

xa&o

vaila taujan.

xulog: gods, fiiupeigs.

athq/jan, usniman, gagadrausjan.

afdomjan.

gaaiviskon.

xuzuxu).i7iziiv: huljan, gahuljan.

xaXth':

latog: atifto.

xuzaia/iviiv

haban, siukan; xuxig i'/wv: unxc'.Xuiiog

svinpei.

uhiitojis.

dalap atgaggan, atsteigan dalap,


gusteigan, galeipan,
atsteigan
,

qiman.

xazaiotir: gaumjan, bisaiiran.


xuTuriv: gaqiman, garinnan.

xazanuziiv: gatrudun.
dalap

galeipan.

xazaoXi): gasateins, gaskafts.


xuTuQu.ivttr gajiukan.
xazayyiXXiti' gakannjan, gateihan,
:

merjan.
xazyiiv: dalap attiuhan, gatiukan.

xuzuyih7y: bihlahjan.

xazufiiag: sitndro,
y.uravud^ifiuTtKtn,i.xazu&tuaxiZiiv.
xazuruQxv: kaurjan.
xazuvtvitr: bandvjan.

xuza'iiovv: briggan rairpana; xazu'^toid-ijruf. vairps visan.

KUTuu.}J.Hv: gadrausjan.
xazuaQiTv: kaurjan.

xuzuuaig: iddaljo.
xuxuiLiiv: gadrausjan,

faurhah faurahah.
xuxunh'nv: iifsagqjan, fraslindan;
xazunlvia&ut gasiggqan.

xazuTiizaaf.ta:

xuzUTiXitv: atfarjan.

xazuQ^ad^ui

fraqijian, vrikan, un-

piupjan.

andbindan ,
xuzuQyiTv
galausjan, aflagjan;
:

29*

gatairan,

xuxuQyti-

ad-at

KATAPTIZEIN

228
:

galaurnan ; yMTUQytid-tjvai

xXijatg: lapons.

uslaubjan.

xXriXg: galapops.

y.fXfvafia: Haiti.

laus visatt.

manvjan, gamanvjan,

xuTaQTi'Ciii''-

xilivitv: haitan,

KO^MIO^.

xir'oo'^iu

xXlfxvog: auhns.

laiisa haulieins.

flautands.
laus, laushandus;

y.ivg:

xuTuQTiaig: iistaulilx.
xaraQTia/iui: ustauhei.

xaraaxuu^iiv- gnmanvjan, gafalirjan.

svare;

tig xituv: svare.


xtvovv: lausjan, uslaiisjan; Xivovad-ut
laus vairpan.
:

xaTaaxr,vovr gabauan.
xaraaxfji'wmg: sills.

y.evo(f(via

lagjan.
ligrs.

y.Xiviy.

y.Xivlwv: badi.

xXoni'j

hu/ida/'aps.

yliytiv. hneivan;

xXialu: kubitus.

lausavaurdi.

xivrovQiiOv

land , fera.
anahnaivjan, ga-

xXi'ita:

xtvdi>'S,og\

ustiuhan.

piubi.

y.lvTQov: gazds.

xXvSwv

xuTuaxol)]: et eins.
xuTUTpiifitv usvalljan.
usvalteins.
xuraaJQOif
xuTuacfTTiiv: usqiman.
xaTUZid-iiut galagjan.
xuTaroftri gamailano.

xiQUi'u: vrits, striks.

y.XvioviLitv:

xuTUffytii': fra'itan.

xtQduti'iiv: gageigan,

xuTfiaxoTiiTv

biniuhsjan.

y.iQUfiii'g

i'j

y.iQfiiov:

xvrjd-iiv: supjan.

kas.

xodgvir/g kintus.
y.oiXia: qipus , vamba.
gaslepan,
xoif^ma&ut:
:

kaum.
kaum.

y.tQug:

du gavaurkja
gastaldan , * gavandjan.
y.tQog: gavaurki; uta/Qov xiQog'.
haban

andvaiipja , fanra.
gavaldan.
xaTi^ovaitiiv
xariQyu^iad'ut: vaurkjan, gavaurkjan, usvaurkjan, gamanvjan, gasmipon, tistiuhan.
xuTiQXta&ui: dalap atgaggan, ga-

xuTevwTiiov

in
:

faihugairtiei.

y.Hpuluiovv

briggan

haubip

vun-

leipan, pairhleipan.

haban , gahaban,

disni-

vrohjan.

xttT7]yoQta:

unqiss,

aurtigards.

gamaindups,

gaman.

y.oiTiy.

xrjQvyiMu: mereins, vailamereins.

ligrs, galigri.

rauds.

xoy.y.ivog:

xxy.og: kaurno.

mei-jands.
,

usspillon, vai-

lamerjan.
y.iung: arka.
bireks

y.ivvvti'tiv:

gamainei,

Mivcovt'a:

visan,

bireks

xXuatg: balveins.
y.oXu(flL,(iv: kaupatjan.
xoXXah^ui: haftjan, gahaftjan
y.oXXvicm'jg: skatlja.

vaiipan.
xtrdvvog: bireikei, sleipei.

xoXoovv gamaurgjan.
xXnog: barms.

xuTr//ih': laisjan, galaisjan.

y.Xdog

asts.

y.oXv/^irj&Qu

xuTOiy.iTv: bauan.

y.l.uiiiv

grelan.

y.Ofn%etv:

til

du

vrohjan.

xaToly.r^atg

bauains.

y.Xv: gabrikan.

gabruka, drauhsna.

xXdafiu

ufhrinnan.
xavTijQtuLiiv: gatandjan.

xXiTiTiiv: Idifan, stilan, biniman.

cautio: kavtsjo.

y.Xijftu:

xuv/a&ui

xXriQovoj.itXv:

xuvfiuTiXi(j9-ai

tcopan.

galukan; y.Xiiea&ui: galuk-

tian.

tains, veinatains.

niman,
ganiman.

arbja

wnfluli.

vairpan

voftuli.

y.XjjQOvofd'u:

arbi.

xtiQitv: kapillon, skaban.

y.XjiQovo/iiog:

arbja, arbinumja.

xiiad-ai: ligun, gulagips visan, sa-

y.XTjQog:

xav/Tj/iia

xui'/r^aig

tips visan, gasatips visan.

hlauts.

xXtjqovg&ui

xof.itC.c(!dai:

and-

xoTiMv: aibaidjan, pairharbaidjan.


xoTiog: arbaips; xnov nuQf/^uv:
uspriutan.
y.ouQia

xXtnxTjg: piubs, hliflus.

arbi

svumsl.

y.onuCiiv: anasilan.

y.Xav9/iog: grets.
y.Xtiitv:

briggan;

niman, ganiman.
y.oi'tOQTog: mulda, stubjus.

bauains.
xaronrgit^iaSui pairhsaiwan.
xutm: dalap, dalapa, dalapro.
xuriortQog: undaraists.

xaTOixriTi]f)iov

sik,

gahaflnan.

xivHv: vipon.

vrohs,

sleps.

xoivwvg: gadaila, gaman; xoivwvov iivai: gamainjan.

ffl/^tOVV.

kaisaragild.

y.ijraog:

xijQvaaitv: merjan

man, gafaslan; gamunan.


xttTiiyoQih'-.

S.

Xl]f.lOVl',

xfjQv'i:

xanad-iitv: fra'itan.
xariv&vviiv: garaihtjan.

rov vnvov:

gamains ; guvamms, unhrains.


xoii'cwv: gamainjan, gagamainjan.
y.oivivtiv: gamainjan, gamainja vi-

y.oivg

san.

xutu y.KfuXrjg
f/wv: gahulidamma haubida.
haubip;

xi(faX?]:

xijnog

slepan.
xoi/injaig; xoif^ijaig

dan.

vairpja.

gasvillan

xfy.oifap&ut: ligan, slepan, ana-

xiQuiiov:

xararf d^iiQeaO-ui fravairjxui.


xaTaffiliTv: kukjan, bikukjan.
xazaqQoviTv: frakuniian.
xaztvmTi: vipravairps, * in and-

usvagjan.

kasj'a.

skalja.

xt'()ctfiog:

xuTi/iiv:

vegs.

hlauts gasatips visan.

maihstus.

xmetv: mailan; xnnaOci


non, ekan.

qai-

xoQaiov: tnavi, mavilo.


y.Ofjtvvvvui; xixo^iOfitiog: saps.

y.UQOg: mitaps.

xoofiHv: fetjan.
xoftiog: hrains, gaj'aurs.

KO^MOKPATnP MANOANEIN.
xoa^ioyQrio^

sa fairwu halands.

xoafiog: ma/iasejis

fairwus ;

xovaTWiu: vardjaiis

aiv.

(plur.).

xvQovv

tulgjan.

xcoXvitv: vai-jan.

rahnjan.
Xoyixg andupuhts.

haims,

xwff)]:

xcoftOTioltg

hropjun

ufhropjan

gre-

veihs.

jah baurgs.

xQamSov:

sicauts.

XQaTtttovad-ui

msvinpjan;

svinjinan

ga~

svinpnan.
xQUTiTp greipan, undgreijian^ fairgreipan; hahan,' galuiban ; svi/ipjan.
xQchtaTog: alisla.
:

xQUTog: viahts, svinpei.

XaTXaxp: shura

Xaktiv: qipan, mttpljan, rodjan.


XuXia: mapleins, razda.
)Mfiui'eii': niman, andniman ; unddissilan;

gre.ipan;

andsaiican,

andsitan.
Xu^iTig: hais.
X(.ntiiv: liulitjaii

XQiag: mimz.

XufiTTQg: bairhtaba.

Xuvdviiv: galaugnjan.
Xu6g: managei, manaseps.
Xaiofictv:

stnua, vargipa.

XQireiv: domj'an,

XQiaig: staua.

Xtynv:

XQtnjg: staun.

rodjan.
Xiyiwv: harjis, laigaion,

vog : gafulgins.
xqvtitv: fulhsni,
xQvnTiTr. piul/jo

y.iXQVfi/.ie-

analaugnei;
,

a}ialaugniba.

gastaldan.

xrTjfiu; xTrjf.iaTu: faihu.


xrti^itv

gaskapjan.

gaskafis.

iv

fahjan.
haitan,

XtirovQyg: andbahts.
prutsfill.

prutsll habands, prutsfills.

s.

XTtaf.tu: gaskafts.

XjjaTTig:

xvet'u: liutei.

Xtji^'tg:

vaidedja, piuis.
andanein,

xvxXovr: birinnan.
xvxXog; xv/.ho: hisunjane.

Xi'uv:

xvXltad'ui: valvison.

xvllog: hanfs.
xv/xa; xvfiazu: vegos.
xvfiuXov: klismo.
xvvuQiov: hunds.

XvxQov: saun.
XvTQwaig: uslauseins; lapons.
Xvyvta lukarnastapa.
Xv/rog lukurn.
:

fiud^jjTi'jg

v7ioX)]viov.

fdu.

sfaiiijan, stainam ufvairpan, {stainani) afvairpan, (slai-

XiQ^aQkiv:

7iam) vairpan.
Xid-tvog: staineins.

Xtd^ooXiTv: stainam vairpan.

dvalmon.
audagjan.
jiiuxQiog: audags.
^luxaQia/iiog: audagei.
/iialvia&at

fiuxaQi'Citv:

/iiuxtXXov: sliljans (plur.).

fiuxQuv und i^iuxQuv d.no: fairra.


l.iuxQO&iV u. 710 f-iux^&iv: fairrapro.
ftuxQodvfiiTv: usbeidan, usbeisneigs
fiuxQodvfti'u
ftuXaxi'u

unhaili.

f-tufiftu:

avo.

/.iufi/.uovg:faihupraihna,mammona.
l^iuvd-uviiv: luisjan sik, galaisjansik,

ganiman

Xtxf.iv: disviiipjan.

vilan;

xvQiiviiv: fraujinon.

Xi'^iv)]:

xvQiog: frauja.

Xifig: gredus, huhrus.

xvQtTVig

fraujinassus.

XixQiv.

pund.

7narisaivs.

laggamodei, usbeisns.

fiuXuxg: hnasqus.
(.luXiaru: pisbun, ussindo.
fiaXXov: mais.

XtS^og: stains.

usbeisnei.

xvTiTiiv. annitneivan.

saivs

siponjan.

siponeis.

visan.

Xtvxog: weits.
Xip'og,

xTiiyig:

namiijatt,

qipan,

Xilneiv: van visan; Xii'mov: vans.


XtnovQyiu andbaliti; gtidjinassus.

XluQu

gaurs.
gaurei, saurga,

Xv7ior/.iivog

/iia&riTiiiiv:

laiktjo.

XiTiQog

gaurjan; Xvnitad^ui: saui-

trigo.

skal-

Xitog: slaihts.

XQVTTTog: fulgins, analaugns.

xTadui

XuTQeviiv: blotan, skalkinon, fulla-

lectio:

*).

gauripa,

Xvnrj:

ki/iassus.

X6.yo.vov: gras.

d'ui: gafidgins visan

XovcQuv: pvahl.
Xvtiv: andbindan, galausjan; gatairan; Xvta&ai: andbundnan.

gan;

gadraban, ushulon.

gastojan; y.Qi'ioftai aoi: mip pus


staua (Jiaba).
XQivor: biomo.

XQVTiTitv: filhan, gafilhan; xixQvrp-

Jianaiiiais.

XvTiiTv:

XuxQtlu: btolinassus, liunsl

ufdnmjan, stojan,

Xo'doQog: ubilvaurds.
anpar; XoinCv: paproh, paproh paii , pannu ; roS Xoinoi

Xvxog: vulfs.

skeinan.

XQiiaaior: Itatiza.

XQi&ivog: barizeins.

rina.

XvG/g: lausjan

xQavyui^etv: hropjan.

driuso.

l^oing:

viridis.

xqavyti: hropi.

xQTjfirg:

vei/ian.

vaurdajiuka.
Xyog: vaurd; rapjo , saupa; fai-

XoioQHv: laian.

piubjo.

vaurdam

Xoyofta/iiv:

urrinnip.

ld^QU

Xoyiafig: ynitons.
Xoyo/^iu/ia

xioqi'jg:

XQUT(i.iovv: gapvasljan,

xQt/.ia:

haimos

baups, dumbs, unrodjands.


Xuy/ieiv; ^uy/^v) : hlauts mis

wnirnei.

munan, milun.

XMfionXttg

xwfiog: gabaiir.

tan.

XQMi'ov

gabaur.

XoyiCiad-ai: pagkjan,

XQaTog: hadi.
:

Xoyt'u

xvcov: hunds.

Hoqjtvog: tainjo.

xq'Qhv

229

fitj

usriiman

J'raniinan,

fiifiad-i;x('ig:

unuslai-

sips.
)

112

s.
".

Zustze und VerbesseruDg. zu S.

fiuiyu: inannu.
fiaQyuQhijg: markreilus.
fiuQTVQ: veitvods; marvtr.
fiaQTVQttv- veilvodjan; fiuQTVQitad-ui: veilvodifia haban.
f.ia.QTVQloS'cu

visan (beide)
gaviaan,
pairhvisan, gastandan, frumvairpis visan; saljan; aflij'nan.
(iivovvyi: svejmuh, pannu nu jai,
fu'vfiv

^laariyovr: hliggvan, usiliggvan.


(.larii.: slahs, vundufni.
fiaruioXoyia: lausavaurdei.

/.iiQiliiru:

finTUioXvyog: lausavaurds.

(.liQog:

ifie.

f.(iya)MiTr^g: mikilei.

gamikiljan;

mikiljan,

fiiyaXviea&ui: mikilnan.
mikilaba.
ftuyXcog

mipgardavaddjas.
mip, bi^dat); c. accus.:

afar; (.axatu-vTa: bipe; fiiTu


c. inf.
afur patei.
hafjan

faran, usleipan, us-

sik.

/.leradidovai:

mikils.

giban, dailjan.

andniman.

(.iizulufimitv

fuytarog: maists.

/uezhpptg: andniman.

gaskeirjan.

drugkanei.

und

(xi&iaTLvui

mip-

ixid-ioxvtir:

aufto;

firjTi

nibai

aipein bliggvanda.

/.iD.iov

rasta.

galeikon.

ftifiiiad'ui:

galeikonds.

/nijuv/joytad-ut:

asneis.

fUTafiiXea&ui :
ftiT('.f.iOQrfovv:

ingaleikon,

inmnid-

Jan.

fitaS^WTg: asneis.
fii': daila, skatts.

gaminpi, gamunds.

/iii'ii'u:

aurahi, hlaivasna.

fxnoyjy. daila.

fiotyu'>.ig

svartizl, svartizla.

fit'/.uv:

svarts.

/.iti.ag:
/Litkii

karon.

/.uTO/og:

sidon.

/.ii).erv:

/.uh

kara

kan'st,

milip.

fUTQitv

anamunan,

/nJ.eiv: skulan, skulds visan,

ainamma

raifp

visan,

haban; (xtMV. anavairps.


/.l.og:

(xiv:

fiiv

6i:

appan,

appan

allis

ip.

ip,

iih;

raihtis

und, unte.
:

gamunan.
gamunds.

(.ivT^aiiviiv; fieiivrjGTfVf^h'Tj:

infra-

giftim (visandei).

Stamms,

f.wytXu).og:

ftyig: halisair.

ftdtog: mela.
/.loi,

s.

f(.ioi.

/.loiyog:

ibai,

sai jau;

horinondei.

f.iovi]:

manna, ni
mannahun, ni washun; (xriv:
ni ainshun,

ni

ni vailit, ni ainhun ica.

ni aiv wanhun.

hors.

fio).va/.i6g
fio/^ff)'j:

nih, nip-pan.

/.irfinore:

/nvriftoarvoi':

ov: 'ibai ni.

[.irjtlg:

hlaiv, hlaivasna.

(lotyua&at horinon.
ftoiytiu: horinassus.
jxoiyiviiv: hurinon, gahorinon.

mitan.

iuterrog.

/.a'ijfiu:

f.tvrjf.iHOv

gaman.

711 ;

fiTjt:

fuian.
svepauh, raihtis, pan,

/ufftffiod^ui

fii/Qtg:

f.17]

maimbrana.

(.ui.iljQU.va:

sik idreigon,

jXiTQOv: mitaps, miladjo.

(.u):

lipus.

gamunan.

hatan, andveigan, fijan.

fivri(i.oviviiv:

maiza, maists.

fMMLVta&ai: li-

minniza, minnists,

fdiuvoiu: idreiga.
fUzaaTQiffiiv: invandjan.
(.UTua/ij^iuTiUiv: pairhgaleikon, 'inmaid/an; f-UTua/juiuriCiad-ui: gagaleikon sik.
jitlTUTi&ii'ui: afvandjan.
f.ifTtxttv: fairaihan , brukjan, andniman.

leitils,minnists; fiiKQOTlQOg:

/.iiyQc'/g:

fud^oowv: marka.
(.itd^viiv: drugkans visan.
drugkans
fu&vaxcjd^at
anadrigkan sik.
/MiCiv

ibai

patei,

saulnan.

l.dad'ing:

gaidreigon.

fitd-vao g : afdrugkja.

((Qa:

pau

vaitei.
f.itjT() u,h7]g:

l^itTuvHv:

vairpan,

nih,

rjipus.

it f.i>]Ti:

natjan; atniman, afsatjan.


(.itd^odu: lists, usvandi.

fiia&g: laun, mizdo.

idreigon.

ulreigon,

nih, ni

ni.

niba;

ibai,

j.iiGiiv:

(.uyiazg'- maists.

f^itd^i]-.

aipei;

/.cifu^Trig:

/.uraxiviTv: afvagjan.

mikilei.

l.u9fQriViviiv

t,o

fitTCf.atvttv:

/i(T c. genit.

l.uya7.H0v. tu: mikilei.

HrjTfiQ

ni

ni,

ni.

nih

fj.)'iTt:

/.uaiviiv: bisauljan

midja.

fttnog:

fiiyed'og

ix fiiQOvg:

(ttaTor/ov

nih

firjri:

vaihjo, sakjo.

/.liyug.

sumata;

bi

uno

(lyiad^ui: sal-an.

(.uyakvvitv:

halba; feraj

nibai tean; niit

ei Iran ni,

fii'jTJOTi:

ovdt: ibai aufto

midumonds.
miduma ; uvu ftiaov tv
/iitaov
oqIiv: mip tveihnaim markom.

f^iyaiQu: hairtis, meki.

s.

dails

Hiai'Tijg

liudan.

f.iriy.vvia&ui:

(xrjTt

suman.

usvissi.

jaT?;v: svare.

flu/,)]:

maurnan, saurgan.

daih.

/.uQOvg:

fiuTutog: svare.

fujxog: laggei.

aufto, ibai aufto, ibai wan.


'ibai,
ibai aufto; firjnwg
^i'jTKog:

saurga.

jui^ifirr:
/(foi'c:

panamai, i

tti

panaseips.

menops.
/.iiji'viiv: bandvjan.

gadailjan, disdailjan; ga-

/LiiQrLiiv:

milan.

jupan ni,

(j.7jxtTi:

fitjv:

appan, svepauh.

/.uvTor.

veitvodeins, veilvodei, veilvodi.

(xuTUtTrfi:

MONON.

railttis.

veitrodJan.
veitvodipa,

finpTVQWt'aadfictgTVQiu

fii,

MANNA

230

bisauleins.

fairina.

salipvos.

ainahu.
patain, patainei, weh patainei, weh; fivov f-iri: patainei

/.loi'oyivrjg:

fivov:

ibai.

mono:e
ama.

fxovog:

fiovovv; fiffxovw/iuvog: ainakh.


fiovofx^uTifiog

haihs.

vlnTHv: Pvahan, a/pvahan, uspvahan; vimind^ui: pvahan, afpvahan bipvahan.


voiiv: frapjan.
,

(lOQq)^: laudja, vlits; fiOQffi] &tov:

gupaskaunei.

muns, frapi.

vofj^iu:

vinja;

f.iOQ(fovr: gabairhtjan.

vof.i)'y.

fiQqioatg: hivi.

vof.ilCnv:

aglo; iv

xnm

xul fiOxS^co:

arbaidai vinnands.

voatTv

fivkog oi'ixg: asiluqairnu,


fxvQitjiiv : sallon.
(.ivQOv

balsan

salbons.

anavammjan fairinon.
,

fiWQaiviiv: dvalana gataujan;


QULViad-ai: baups vairpan.

/xio-

fuoQoXoyi'u

brups.

vvf.t(pri:

brupfaps.

nu

vvvl: nu,

vag: allis,
vQog: nardui.
vuvuyiiv:
usfaipon gataujan
shipa, naqaps vairpan,
juggalaups,
viuviay.og:

'(viu

vioTrig:

saljan.

oixoi'/.iiv>]

midjuiigards.
bleipei, gableipei.

or/.xl()f.ai)v:

bleips- olxjlQixova llvui:

sve,

wileiks,

ort:

ahtaudogs.

deins.

oXtyoniaTog

leitil

galaubjands.

paursus.
'^>]Q6g: paursus.

oliytpvxog: grindaj'rapjis.

'^vXivog: triveins.

oXoxuvT(Of.iu: allbrunsts.

oXiyog:

'^VQv: biskaban.

vivtiv: bandtjan.

o: sa;

o fiiv

sama;

leitils,

favs; ollyov:

ciXog:

c.

particlp.

dt: su?ns

Yzei;

sumzuh.

alls.

oXoTiXwg: allandjo.
oXiog: allis.

gavaurdi.

vicoTt^jixg: Juggs.

oydof'jxovTu: ahtautehund.

b/.iiXiu:

spinnan.
rrjuidt^itv: barnisks visan.

oyoog

ofirvvac und /.ivveiv: svaran.


bfio9-v/.iud6v: gavileis.

vrjx)^m>:

v^niog: barnisks, niuklahs',


vijniov
VTjGTittt

lausqiprei , fastubni.

vJjaztg: lausqiprs.

VTjq'hog: andapahts, gafaurs.

visan

vars visan.

odoinoQt'a

bog:

barniskei.

andapahts visan,

briggan, tiuhan.

oSi]yiiv:

rurov

vrjOTtvitv: fastan.

vTjqeiv:

ahtuda.

usskavs

vratodus.
vigs;

slaiga,

skevjan.

oovg: tunpus.
ovva&ut: vinnan.
oSvvfj: aglo, sair.
dvQfiug: gaunopa.
ot,uv J'uls visan.
:

vty.v: gajiukan.

oiSa,

vixog: sigis.

oiia&ai: munan.

s.

leitil.

oXoxlriQog: gahails, saups.

triu.

i's,

ni.

oXiS^Qog: qisteins, fralusis, fravar-

t^rfQUfifiivog

'^vXov:

saei,

svepauk

oxTW. ahtau.

gapaursnan, gastaurkgapaursans,

afdrugkja, veindrugja.

svaleiks

6xTu?'j/.iiQog

aurkeis.

'iiarr/g:

oixTiQ/iiog:

oxvtjQog: lats.

andniman.

ievog: gasts; vairdus.

nan ;

milhma.

fauragaggi, ragin.

oxvtjqv: lutei.

'^ivodo/tTv: gastins

vtoifvTog: niuja satips.


vsqiiXr]:

oixov/^iogifaurgaggja.fauragagga.
oixog: gards,
razn; gadaukana;
o xar' oixov: uigardis.

was; ovy oiov

salipvos.

'^rjQui'viad^ui

junda.

oi-

oivog: vein.

naht Jak dag.

iifil^iad^ai:

ixoio/ittu

otog:

vv':

wxS'rjfieQov

vtxQg: daups.
vtxQovv: daupjan.
daupeins.
vly.Qioaig
viog: niujis, juggs.
vioaaog: Juggs.

gatimrjan;

timreins, gutimreins, ga-

otvOTiozTjg:

sai.

nahts.

fKQog: dcals.
vai: ja, jai.

us

oixodo/.ith': timrjan,

bleipjan.

vvv: nu, sai, nu sai.

dvalavaurdei.

hei-

oiy.rtlQitv: gableipjan.

vvfiq'wv: brupfaps.

{.aoQov: dvalipa.

garda valdandi,

timrjo.

leis.

vvf^(fiog

(xwQiu: dvalipa.

oixiuxg: innakunda.

lxodtanoTtiv: garda valdan.

xodofiv: timrja.

siukan.

svea.

bauains.

or/.riji^oirji':

oixodoiitrj

(.ivmriQwv. runa.
/.iwfia&ai:

vitodalaisareis.

voaog: sauhts.
vov&fTtTv ialzjan.
vovvi/wg: frodaha.
vovg: aha, hugs., gahugds, frapi.
november : naubaimbair, fruma Jiu-

liilaikan.

oixitog: ingardja;

olxhijg: akalks, piua.

vafrauja.

vfiog: vitop.

fiv&og: spl.
(.ivxxrjQtC^itv:

oixitv: buuan.

oiy.oianTrjg:

vitodeigo.

vof^odtdaxuXog

voj.iod^iaiu: vitodia garaideins.

usprofijatt.

/.iviiv:

lOfitjvi'/eiv: * vulan.

vitodafasteis.

ro/.itfiwg:

iflOV.

S.

(.loy^d-og:

231

oixia: gards, razn.

ahjan, hugjan, munan.

vofiiy.og:

stiur.

(.la/fig:

fXOV,

OMOAoru.

tlivai.

bfioiLeiv: galeiks visan.

dov nouiv:

o/xotog: galeiks.
6f.iOiovv:

galeikon; ofioiova&at

leiks vairpan

ga-

galeikon.

bfiotiofia: galeiki.
b/.ioiiog:

samaleiku;

bfioiwg nouTv:

galeikoti.
b/iioXoyiTy:

andhaitan; oixoXoyoi'ixi-

vog: unandsakans, unandsoka.


andahait.
:

b/iioXoyia

OMOAoroYMENn:^

232
iiio'/.oyoiifiiywg:

unsahtaba.
Jmn svejmuh.

pei:

0?

fuyiot: panuh
ovQiOv: asilus.

liaxtg:

oyaiduetv

liaiog:

oMog

tdveitjan.

/"*''

tjg

uantaxoy.

t:

sums

sii7nsult.

sva vfta sve.


veilis,

c.

oat'iog:

veiltaba.

orofiu: iiamo ; vrf.iuri: haiians nami/i; uvofiu toTtv uirw: haitada;


xovvofia jnzuh namo (vus).

baog: saei, pisicazuh saei, sa laggs


sve; svatauds sre; sva manags

namiijan, ganamnjan.

oi'Oftl^iiy-

oyog: asilus.
bi sutij'ai.

oyTwg:

oniad-iv: afla>ia

tu

hindar;

a/nr, aflaro,
afta; tig tu oniau):
aftra , ibuks.
sarva , vepna.
o7t).u

ojii'mo:

orriaco: Jio

OTioTog

bnTt Jian.
onov: padei. Jtarei; otiov iiiv: Jiadei, Jnswaduh Jmdei, pisicaduh
:

pei, piswaruh pei.


onraalu siuns.
onwg: ei.
oov: saitcan, gasaiwan, dttgasai:

usgasaiican ; gaumjan vi,


tan; oQad^ur. sik ataugjun, ataugips vaiipan, aiaugips visan,
'in siunui vairpan.

wan

oQUTog: gasaiwans*).
hatis, pvairhei, 7nods.

ooTQuy.iyog: airpeins

digans.

7iipau; ov yciQ: nih pan;

ovu

ni,

/.ai

nih.

7iih,

ivi: ni

ni

ni

manna,

washun;

ni

oitv:

ni vaiht, vailite ainohun ni; ov-

und

vaiht.

ovStnoxt: ni aiv, ni wanhun.


ovitnio, s. oimio,
ovy.tTi: ?ii panamais, ni panaseips,
ju panaseips 7ii, tiu 7 panaseips.

QS-OTO/iHy: railitaba raidjan.

ovy.ovv: a/i nuh.

OQtoy: viarka.
oQy.og:

aips.

OQfiv: rinnan, run gavaurkjan

sis.

og UDil

zuh

itg

ur: saei,

sawazuh

uh saei, Jiiswazuh
') i.

7iauhpanuh,
ovQriog:

pliitsjan.

saei,

unkja.

Offd'uXfiodovXit'u

IV drf.d-uX/.ioSov-

in auga/zt skalkinoTids.

augo,

o(ftg:

vatirms.

ItrfQvg

auhmisto.

6/lin'; oylovittvog: anahabaips.

o/Xog: hiuhina, iuT/ijo, managei.


o/vpio^u: tulgipa.

oxfjiu:

andanahti, seipu.

oxpig:

siu7is, idifs.

andavizn, anno, laun.

hlamm, vruggo.
vi7ino,

7Tad^i]/.tu

vunns,

pulains:

fiov: patei vinna.

Tid'og: vinno, vinna; gairuni.

TiuiSuQiov: niagula, skalka.


nuiSiio.

talzeins.

nuidivtiv: talzja/i, galalzjan.

naidto&iv: us barniskja.
nuilov: barn, barnilo.
nutdiay.r]: pivi.

i'zei,

was, lea-

saei, pistvazei,

pisioazuh

Zus. u. Verbessr. zu S. 154*.

7ii

sa ufar himinam; himi-

naku7ids.

ovai'u

auso.
:

ni nauhpan, ni

nauh.

oinuvog: hitnins.
t
oij?:

nXui: airis.
naXuig: fairnis.
nuXuiTrjg: faiiwpa.
brakja.

Tiu).7j:

ovnm und ovSinio:

viduvairns.
:

uncia

OQog. fairguni.
QVTTfiv: usgraban.
OQ/itad^ut

ocftlog: bota.

nutg: Tnavi; Tnagus, piumagus.

appan, pan, panuh, eipan,


paproh pan, nu, ip nu, 7iuh,
uh; * an.
nunu,

ovv:

hisvaran.

oo(fuyi'ig:

i]j.i(x)v:

nultiv: sluhan.

oQ&iTig: railitaba.

OQXi\^iiv:

visan,

TU ocpeil^fiuTU
patei skulans sijum.
oqiXov: vainei.

nu&Tifta:

nih pan.

ni ainshun,

skulds

skuldo.

d(fiiX>']:

Tiuylg:

oval: vui.

aigin , sves.

sa,

7nela.

dq>itler>]g: skula.

oxpiviov:

0.

pamtna

skula visan,

ijjuQtoy: fisks.

ov

oiro? o;

nei? 7iiu?

skulan,

otpt: andanahti.

oQylXog pvairhs.
oQtytad^ui gairnjan.
bairgahei.
OQttri'i

OQ&onodiTv: railitaba gaggan.

7ie!

ov: ni, nivaiht; ne! niuf ov

mannahun,

Tii;

o(ftiXitr

ov: parei; ov iv: piswadah pei.


fir/i

nih,

jah; ovTwg w?: svasve.


ov/t:

d(f<d-ukfi6g:

'.

ni,

ni

sva, svah, sva jah; svau?


y.ui: svah, sva jah, svah

Xii'u:

dauns.

oQyiXtad'Uf.pvairhs visan; OQytl^oftivng: mndags; oQyia&ei'g: pvairhs.

av: sawaz-

oaqvg: liups.
oiuy. Jmn, bi pe.
Uli pan, bi pe.
ri
ei, pande, pammei, palei, ])ei,
unte; ov^ ort: ni patei, ni peei.

ovdii'g:

'

Sang

6(fil\7jj.iu;

uh saei, piswazuh saei, pistoazuh pei; o,ti u.v: Ptatei wa.

oval:

OQ-/)';:

pei.

saei.

oaqQijiJig:

wileiks.

sva manags svasve, waiva


manags; sva fdu sve, wan ftlu,
*tcanfilu mais; oaog v: piswazuh pei; hp' Zaov: sva lagga

oaiig: saei, izei;

tiih

ni.

sa, sah, is;

oi)T(t)

und pata weilos

nih

part. sa izei; ohrog uvrg: sa

ovT(o:

sve,

oaniQ

aftaro.

sunja.

da uns.

sve,

akeit.

o'iog:

ni, ni

silba; iy.xovTov: us

oiiidog: idveit.
oviiuad'ai'- niutan.

(jOfiij:

ovrog:

svikns.

veihipa

idi-eil.

ovTi

7iih

oaiurrjg

oyitdiai-ig:

ovxi

Ttliv

aftra.

n^iTioXrg: filu vanags.


nuvonXlu: sarva (pliir.).
navovQyia: ludeisei, varei.
navovQyog: listeigs.
navTa/o&iv: allapro.
nuvxu/ov: and all.

nANTOOEN
gaggan
nuvTWi'.

nuQu:

fr am, * du;
*fram;
faur faura neioa vi-

genit.

c.

at,

c.

dat.: bi (dat.), /;",

c.

acc.

Ttapuy/iUiicv

anahiudan, faurbiu-

dan.
nuQyitv: pairhgaggan, pairhleipan,
icarhon.

atgaggan, qiman.
naQuetaog: vaggs.
TtuQudt/iad-ai undniman.
nuQudtovat: atgiban, levjaUf gaTiuQuyi'yviaS'ui:

levjan

TiarjudoGig: anabusns, anafdit,

ana-

nuQuCr,}.ovv:

'ialjanon,

in

aJjan

briggan.

anafdh.

TtaQu.d^-i'y/.iy.

TiuQuiTtiaS^ui'.fuurqipan, livayidjan.

nuQuy.u7.Hv

lidjiui

gaplaiha/i,

prafstjan, gaprafsljiin.
TzuQuy.uXvnrnv: gahitljan.
bida, usbluteins;

ga-

nuQu/.orj: uj urhauseins.

visan

galaistjan, gulaista

afarlaistjan.

andniman,
ganiman, usnimun, franiman.

nuQuIu/iidt'iiv: nitnan,

nuQuhog: faur marein.


nuQuXviiv

nuQu).i}.v/.iivog: uslipa*).

nuQu).VTiy.6g: uslipa.

nuQuuivitv: saljan, puirhvisan.


7iuQu/.ivdiTa9-ui: gaplaihun, prafstjan, gaprafstjan.
71UQU/.IV&10V

guplaihts

TiaguTiXi^aiov: 7ie>ca.
') s.

II

Zustze zu S. 109'

gavin-

nuTQtu: fadrein, fadreins.


nuTQig: gabaurps ; land.
anaslavan, weilan, gaweitan, *gananPjan; ov nuvofti-

Tiuviad^ui:

visan, fauravisan
andva irps.
nuQitgyia&ui ufsliupan.

rog: unsveibands.
eisarn bi foluns

ntvi

nidn og:

nuQi'iv

nild^iiv: fullaveisjan

nuniiguxTog: ufsliupands.
nuQitgipxta&at innufsliupun.
nuQiXTog: muh, afar paia.
:

nuQi/iioXri

bibuurgeins.

nuQt'n/ead^ui

jtin,

ufar-

nuot'/io&ui: fragiban.

ninoid^ivai:

gredags visan, gredags vairpan, huggrjan.


fraisan, usfraison.

ntiQitLiiv:

7iciQua/.t6g: fraistubni,

gakunds.
sandjan, insandjan; fauragasandjan.

nitafioi)'i

ntf.iniiv:

nuQ&tviu: magapei.
nuQ^iiog: viagaps, muvi.
Tiugiazvur. at saljan , fauragasatjun , alslandan , faurastandan,
ustiuhan, usgiban; nuQiaiiui:

Tiuooiy.og: aljahuns.

7iuQ0tf.da:

trauan, gatrauan; ntnoi&oig tidh'ur.triggvaba vitan; ntid^ead-ui:


ufhausjan; ntneta&ai: Iriggvaba
gulaubjan, trauan, gatrauan.

usleipan.

prafsteins.

ibns.

nitrijv: gredon,

pnirligaggan

atkunnan; xnov nuQi/tiv:

7tUQriyc)lu

gabugan,

fotubandi.

(iin prterit.),

plaihts, J)rafSteins ; lapons.


nuQuyhjTog: parakletus.

nuQu/.oXovifiTv

anafil/ian.

andvairps.

standan, atvisan.
noodog ; iv nuQdio pairhleipands.

TiuQuy.iia&ut: atligan, atcisati.


nuQy.'i.r^aig:

nuQUTi'O^iaitut:

uspriutan

fulkano, patei anafulhun.

vinnan

nuxr^Q: alta, fadar.


nuxQuXtrfi: atlan bliggvands.

nuQUTi'jiiriGig: atvitains.

nuot/iiv: andstuldan^galeijan, gans-

7TUQo'og: vulpags-

nuiitv: trudan.

vitan.

gaggan, hi/nlarlcpun

a/iaUiau.

gapulan

7ian.

nugarj Qoritv; nuQutfQOvwv: unvits.


nuQU/iiuuUiv: vintru visan.
7iuQu/nTifj.u: sunsaiv, suns.
TiuQHVut: andvairps visan, qiman

uQaov).evta9^at u/armunnon.
TiuQuyyth'u: analiusns.

na/iiv

nuQUTr/Cjitv

faur;

saei, sa wazuh saei; ng of v:


wazuh saei; iunung: sinieino.
na/u paska.

nuQacy.tvi]: jiaraskaive.

nucjurriy.u

nuQuo'/.t/. gajuko.
71

gumanvjan.

nuQUTid^tvui: faurlagjan, atlagjan

pra; nuqi' 6: pau.


nuQuu.iiV- gahairan.
nuQuaaiQ: missadeds.
nuQuaTijg missalaujands.

233

nugnTi/Lia : missadeds, fravaurhts.

nuQuay.tvuCiiv

icaiva.

ei

gaggan.

uuvTOTi: sinieino, framvigis.


'Iva,

gaggan, pairhfaurgaggan , faura-

nuQunoQiViad^ut:

nc:vTO&iv: allajiro.
nuvToy.QUTWQ: allvaldands.

nvTwg: aufto, vaila;

nEPIBAAAEIN.

7itt7-g:

unleds.

niv&irv: gaunon, ijainon.

7nv9(Qu: svaihro.
TTivS^iQog: svaihra.

mvTuy.ig: fimf sinpam.


fimf pusundjos,
TiivTuyoatu: fimfhunda.

ntviuyig/.ioi:

nlvTi

fimf.
mvny.uity.uTog

gajuko.

TiQOivog: veinnas.

nivTryy.ovTu

7iivT7]y.oaT>'}

fimflataihunda.

fimfligjus.
paintekuste.

nuQOfiowg: galeiks.
nuQo'^vvciv: ingramjan.
narjogyiZttv: briggan 'in pvairhein,
gi-amjan du pvairhein.

Tiig:

7iuQ0Qyia/.i<>g: pvairhei.

TiiQuv: hindanu, hindar, ufar;

svepauh, raihlis,

dg

To niQuv: hindar, jainis stadis.

nugovai'u: qums.
balpei, trauains; nuybalpaba ; andaugjo, andaugiba, svikunpaba; iv tiuqqijai'a itvur. uskunps visan.
nuQQr^nii^iad'ui
gadaursan.
ng: alls, ainshun, wazuh, warjizuh; nvrig: auch allai alakjo;
Tig o: leazuh, wazuh saei, sa

Ttuonr^atu:
Qr^alu:

wazuh saei; nug

ntnoi&r^aig: trauains.

oarig:

wazuh

rnug: ands.
n(QL

c.

gen.

fram;

c.

bi (acc), du, in (gen ),

acc: bi (acc).

ntQiuyiiv: bitiuhan.

niQtuiQHv: afniman.
niQiXXiir: vasjan, gavasjan: bintQiuXXiiv
vaibj'an, bivindan;
yuQuxu bigraban grabai; ntoi:

uV.iaS^ut: {sik) vasjan.

30

TfiQih'niad-at

//isaiica, iiiisaiica,

vlaiton.
niQtiiTv

Jiairligaggan.

bigairdan, u/gairdan.

ntgttfjvvvvai

bistandan;

niQuoTcoui:

niQtiaxu-

TrXfOt'fxzrfg

nioixiqaXula

ni'jQa

kiltns.

bilaibjan;

od-ui

ntQiXtiTit-

TziQtoixog

fahan, gafahan.

7iX)]fifivQu:

appan svepauh,

baitrs visan.

nXi'jQtjg:

nty.Qiu: bailrei.

fulljan, gafulljan
,

nlfi-

gafull-

ni'ritv:

nfQiniTiTiiv: frarinnan.

nioTijg: srnairpr.

fairvaurkjan.

niTiQay.iiv

niarivtiv: laubjan, galaubjan, ga-

managizo vairmanagnan, usmunagnan,

na?i,

aflifnan,

pan,

ufarassau huhan , ufarassu visan, ufar filu visan, ufarvisan.


niQiaaivi.iu luiba, ufarassus, ufar:

managizo; vniQiy.
TitQiaaov: maizo; ntQiaaortQov:
mais, managizo ; (xXXov niQiaufjo,

ooriQov: 7nats pamma.


TtiQiaaoTiowg: mais, filaus
assau.

ufar-

niQiaag: mais*').
niQiaziQV.

ahaks.

niQiTiuviiv:

niQnid-ivui: lagjan ana, atlagjan,

galagjan, bisaljan.
7iiQno/.iij

bimait.

ntQiTQi/iiv: birinnan.

TiiQKftQHv: bairan, usvalugjan.

ntQr/WQog,
')

8.

ly.

gavi, gavi bisitande,

Zus. ZQ S. 115

'.

nX-fj-

nXrioiov: newundja.
:

sop.

niazoi'v: gatrauan.

nXoTov skip.
nXovaiog: gabigs.
nXovaifg: gabigaba.

nXavv: airzjan; nXuvad'ai: airzis visan, airzis vairpan; nXu-

nXovzHv: gabignan, gabigs vairpan; nXovziv: gabigs.

niazg: triggvs

galaubjands,

ga-

laubeins.

nXovziLiiv: gabigjan; nXovzltiad^ui:

nXi'Og: airzjands.

gabignan.
nXovTog: gbet.

nX'i: spilda.

TivtTv:

TiXvt]: airzipa,

airzei.

gadik.

nXaaiiv: deigan.
nXuzHu gatvo, fauradauri, plapja.
nXuzog: braidei.
nXaxvvtad-at urrumnan.
:

bimailan.

nXij-

usfullnan,

nX/jTzta&ar. usfilma vairpan.


nXoiQiov: skip.

niGTiy.og: pistikeins.

nioTtg: galaubeins.

nXua/^ia
,

fullnan ,

usfulleins, fullo;

nXipio}';
nXtjaf.iov)j

trauan.

vwftivog: airzis.

fullei.

ntQiaaov:

Quvad^ui

QCOfiu y.XaafiTwv: fulls gabrtiko.

motaailu: managdups, ufarassus.


ntQKyaiviiv: gaaukan, tifarassau
gano/ijan , ganohnan gataujan,
biauk-

TiXtjQOvv: fulljan, usfulljan;

nXrjQoifia:

frubugjan.

TtinTitv: driusan, gadriusan.

ufarfulljan;

f'icl-

usfulljan, gafullaveisjan; ninXrjQocpoQT^fitvog: allavaurstva.

TiiQinohjaig: ganinis, gafreideins.

ufarassjan,

aizog'

nXrjQOifOQiiv:

drigkan, gadrigkan.

THQiTTiloiiy: gapivan.

TziQiTioiHad^ui

ip svepau/i.

nXr'jQijg

TrXijQontXrjvov: fullip.

spilda.

niva^: mes.

bon.

fulls vairpan.

?tan, usfullnan.
nivay.i'diov:

fulls

leips kaurnis.

baitraba.
:

garunjo.

nXriv: appan, alja, pande, svepau/i,

nitCiiv; niniia^ifvog: ufarfulls.

ntginuzv: gaggan, icairban, icar-

slahals.

TtXrjxzTig:

Ttifyiv:

nXua&ui fulh vairpan

bisitands.

nXrjd^mttv: managjan.

aleina.

7ii/<7iXdvai

bisitan.

fdusna.

matibalgs.

bifaih, fai-

hansa, hiuhma, managei,

nXtj&og:

TiTJ/vg:

7iiy.Qwg:

aflifnan.
thqD.vtioq: gaurs.
:

niQioiy.iTv:

failiufriks.

bifaihons,
,

wileiks.

hugeiro faihufrikei.
nXriyrj: banja, slahs.

faho, fani.

niy.Qulviad-ui

TKQMfiTiiiv: biskeinan.
ntQtXilnitv:

nXiovt^lu.:

ntjXg:

galagjan (im pass.).


TripixptTTTfj)': galaugnjan.
nipixvy./.ovr: bistandan, bivaibjan.

managizo haban, managjan, managnan.


nXiovixzHv
gaaiginon , bifaihon.
gufaihon.
nXtov'Qitv:

niTQu: httllus, stains.


niTQwdijg: stainahs.
nijy-ij: brunna.

ntoiy.u).vnziiy: huljan.

TiioixiiaS^ui:

n).tytn>: usvindan.

TTfTitvov: fugls.

nrjXly.og

bivandjan.

af fairnin

jera.

diahahiiii-

niQii/nv:

unu ntQvat:

ntQvat;

TtiQK'Q/tad^ai

gaujans, bisitands, Jutta bisunjane land.


TTfQTitQivKjdai: flautau.

bibindan.

TiipuQyl^ia&ui fairveitjan.
TifQugyog fairveiljnntk.

^^at

noio^.

UEPlBylEnE^OAl

234

nXuzvg: braids.
nXiyi-iu ahta.
:

farjan.
nXiTarog: maists, managists, manags.
nXiiwv: managiza; nXiTov: maizo,
7nais; im nXtTov: filu, du finXiiv

lusnai.

vaian.

nvivfiu: alima.

nvivfiuztxg: ahmeins.
nvlytad^ui

afwapnan.

nod'iv: wapro.

taujan, gataujan,
jan,
gavaurkjan; firj
unbairands.

Tioiiir:

nouj/iiu:
Tioixt'Xog:

taut.

missaleiks.

noifiutvftv: haldan.
noiftijv: hairdeis.
nol[.n'rj\

hairda, avepi.

Tiotog: wileiks, loas.

vaurknouv:

nOAEMO^

tiqxthv taujan , gataujan ; lausjan, galausjan.

vigann,

7iu/.e/.iog:

usmel.
no).iTtvia&ui usmilan.
:

7io}uTivinu

noXhTjg:

bauains.

baurgja.

noXXunXaai'wi'
no'/.vloycu

Tijjiv

tiq

filu.

noXvTeXtjg

atgaggan,

galeipan,

gaoaurki,faihugavaurki.

noQVit'u: hori/iassus, kalkinassus.

noQvi/. kalkju.
noQi'og:

an: fairra.

tioqqio

nQQwd^tv fairrtipio.
:

noQqvQu

nQiav-

noQ^vQovg: paurpurops.

gard.
TTQuuivHv: inngagganframis ; tiqotrjy.wg iv ruig iiiQuig framaldrs dage, f. 'in dagam.
:

lamb.
fadrein.
nooyQ(i.(f(iv: fauranieljan
gameljan, gameljan.
TiQoyorot

oi

noTi:

noTiQOv:

uh

ni tcanhun.

Tiovg: fotus.

sabbato.

nnoQuniTv:

aihlrun;

TiQoguiTwv:

bidagva.
TTQoguvaui'vetv

usgaggan.

TTQoguvuXiaxtiv: fraqiman.

nQogavanXi]^ovv

usfulljan.

n^ogurazid^tad^cu

anainsakan.
beidan, usbeidan,
:

beidan, ven/an.
newa qiman.
riQogiQyuCiad-ui
gavaurkjan.
TTQogSoy.r:

TTQogeyyiLiiv:

svikunps.

TiQogtQXiad^ai: atgaggan, duatgag-

ngooirjg: galevjands , fralevjands.

gan , durinnan.
TtQogiv/ia&ui aihlron

fauraqipan , fauraga-

teihan.

bidjan.

TiQogtvyr^: ailtlrons, bida.

faurave?ijan.

guumjan, haftjan,

TiQogt/itt'-.
,

pan.

at-

saiwaii.

nQOQrjXovv: ganagljan.
TiQgy.utQog: riurs, weilawairbs.

TiQogyuXiiv: athaitan.

fauramanvjan, fauragamanvjan.
7iQ0)iyiiai^ut faurarahnjan.
notTOiiiZiiv:

faurlageins;

7i(j&iatg:

leikains,

vilja.

TiQodvfiia: gairnei,

muns,

vilja.

nijotaruad^ai: faicrastandan,

ragaggan;

nfjoiaiixuevog:

faufaur-

TiQogy.uQXiQHv

haftjan
visan; skalkinon.
:

7iQogy.u.QTtQr,aig:

habaip

usdaudei.

7!Qogy.i(fXaior: vaggari.
TiQogy.Xiatg:

viljahalpei.

npogy.Of.ti.ta:

bistugqs.

praitoria, pruiluriaun.

TiQu^ig: taui.

TiQuy.uXtTr

fauragahailan.
7i()0xuruQiiZiiv: fau ra gumanrjan.
7iQoy.iiad^ai: in gagreftai risan.
nQOxoji)]:
ff(oiJ:

bistigqan, gastigqan,

jiQogy.miir:

gastagqjan.
valvjan , faurvalvjan.

ushaitan.

TTQuxaTuyytXXiiv

nQanjg: qairrei, mukamodei.


Zus. zu S. 139.

TiQogy.onri: bittugqs.

TTQOgy.vXifdiiv oder npogy.vXiiiv: at-

slasseis.

n^yfia: iaui ; vaihls; staua.


gavaurki.
nQay/iic'.Ttvta&ui
kuupon.

') s.

fruma

TiQoiovui: giban.

muns

dragkjan.
nov: icap , wadrei; war.

duwe; Tiobg

ti:

dupe , du pammei.

ei,

andniman.

faura-

TiQoia/niu: garehstis.

nOTtCitv.

nQaiTWQiov

inf.

*).

noxrjQtov: stikls.

nQay/iiUTiiu

c.

TtQugt/io&ut:

TU

ngogaycoyrj: atgaggs.

faura fravaurkjan.
tiqouvXiov: faur

noTunog: wileiks,
noTt wan ; i'wg nn und ira.
noTt: wan, sitnle, suma/i, faurpis;

du, at, vipra, afar,

nQog

TiQocyiiv: attiuhan.

irelauds,

noTUf^Log: aica, flodus.

accus.:

TiQoaarov:

TTQOiXniCdr

dragk.

c.

snivan.

wan luggs, lean TiQOivuQ/iad^ui duginnan duslodjan.


manags, wan filu; naw: und
TT^oiQ/ia&ui
fauragiman , galeiwan filu, tcan filu, wan.

Tiaog:

TiQonoQtvia&af. fauragaggan.
TiQog

fauragaggan, faurbigaggan faurbisnivan faura faur-

nQOiiTTiiv:

paurpwa.

bi (dat.);

iig

TiQovoitad-ui:

nijontTjjg: unlilamalsks.

faurpizei.
TiQoyiiv

TiQoiiXitg:

hors.

noQQW.fain-a;

si-

und 7IQIV rj: faurpizei, faur,


faur, faura; tiqo %ov c. inf.

TiQuTOv

brihan.

TiOQtfjfiog:

praisbytairei.

nQouvXwv ;

vraton.
TiOQ^iTv:

sineigs

prais/jj/taireis;

n()oufia()Tuviv

novTiQla: nselei.
nov>]Qg: unsels, u/Ah.

gaggan
noQivta&ui
afgaggan , afleipan

Ti^OHiQtra&ut: faurahuhjan.

dragk.

galaubs, galuis.

'

no).vTi/.iog: filugataubs.

Ttoaig:

garedan , atsaiican.
nQUvotu: muns.
TiQOQiCiiv fauragaredan.
TTQoni'/iiniiv: gasandjan, xnsandjan.

uQtahtr^g: sineigs.

mn/utgfaljis, filufai-

TioXvg: filu, manags, ganohs, mitioXXw


kils, * aus ; Tiokv laus

nofiu

nQOvoiTr: gaplai/tan;

TtQOt

hus.

und

TiQiila: airus.

uQiatViiv: airinon.
TiQinvTcQog
alpha
nista

ma?uigfalps.

filavuurdei.

TioXvnoi/.iXog

7intjy.otf.iu: faurdomeins.
TiQoXufivnv.faursnivan, gafahan.
nfjoXtyttv fauraqipan.

noXluy.ig: ufla.

235

TTQtTiwv: gadobs.

Tilig: baurgs.

no7uTiia

nP^MENEIN.

framgahts;
patei

pei/ia.

nnoxmiiv: sagsan.

ij

nQOxonij

TiQogxvriTv

inveitan.

andniman;

TTQogXuftuitiy:

Xuftvta&m
TXQogXr^xl'ig:

TiQocfiHfir:

Tpoe-

afliuhan.

andanumts.
saljan,

visan.

30*

visan,

pairlt-

nP20PMIZEZeAl

23

2K0A0W.

TiQogofflD^iiy. skula i-isan.

nvxxivuv: jiukan.
nvhf. daur; nvXat: dawo.

TTQOQnlmiiv: driusan du, aldriusan,

nvXciiv:

nQozoQi.i!ttadui

dualunivait.

bistigqan.

TiQognoQii-fC&ut

alhaban

sik.

nvXwQog: dauruvards.

aaXni%iiv:

nw^viad-iu

auln lyxxi'jg 0(.\cTauXnc0X7']g haurnja.


aardlwv: sulja.

fraihnan.

TiQogTUTKiy. anabiudan.
nQogTtd^irui: annaukan, biaukan.

TivQtaniov

durinnan, duatriiinan.
TiQogcfiQitv: bairan, atbairan ; luTQti'uv nQnc(fiQtir: hunsl saljan.

nvQtxog brinno.
nvQOva&cxi:
tundnan,

TivQ

bistigqan.

Ti^ogTgfyjti':

jan.
nuXniy'^: puthaurn.

fon.
nvQyog: kelikn.

TtQoggtjyvirai

aulnuiv: gavtgan, vagjan, gavag-

daur.

in

n-rQug: ubils.

keitom

in

brinnon.

inlundnan;

funisks.

TKXitv: bugjan, frabugjan.

niXg: fula.
nilmori: aiv, aiv tcanhun; oi

nQog(OTio7.ij\pc'u

noxe ni wanhun.
niOQoiv
gadaubjan ; nioQovad-ui
gablindnan; afdaubnan; ntmo-

TiQogionov:

viljahalftei.

vlits,

TiQogionov.

and'

ludja; ngo

faura, faura

and-

vuirfija.

faura faurpis.
nQi'niQog fruma.
TTpOTtpoj'

fauragaleikan,

ga-

raidjan.
TiQOTQtyin': iprahjan.
i'nilo.

nQO(fiQftv: usbairan.
Ti^offTjTfiu:

pvaufeti, praufetja.

7iQ0(friTiviiv:

fauraqipan;

prau-

fetja n.
nQ0(f'7jr7]g:

praufetus.

TiQofTJTtg: praufeteis.

TiQVfivu

nota.

TiQwi: air, maurgins.

maurgins.

TtQiola:

frumadein haban.
nqTOv und xo nQJrov: frumist,

nQiXii'itr:

faurjns.

daubei, daubtpa.

nxvov: vinpiskauro.
nxvQiiv: afagjan.
ntva/iiu: spaiskuldrs.

Gf/xvc'ixijg:
:

ai]f.iHov:

bandva, taikns.

Qunia/.iu: slalis lofin.

a/jfUQOv:

QUfflg: nefila.

oi]g:

QfTv: rinnan.

Gtuyiv: kinnus.

Qriynu: usvalteins.
Qijyvvvui und Qijaaiiv:

atyv: pahan, gapahan.


olxiQu: leipus.

gabrikan,
tarmjan ga va irpan
dislairan
QTiyvvad'ur. distaurnan, dishnaupnan.
QTi&tv: pata gumelido.
^T]/.ia: vaurd.
,

s.

i^jQit^co/xtvog:

Qinri; Qinrj d(fi&aX/.tov

gavaurts.
:

braw augins.

vairpan.

himma daga.

mala.

alvuni

sinaps.

oivwv: lein, saban.


aixivxog: alips.
atxog:

kaum,

waiteis.

aiMnv: pahan, gapahan, davaii,

afmarzjan.
axvuXov: marzeins, gamarzeins.
axnxtiv: graban.
axi'naa/.iu: gaskadveins.

axivog: kas.

^OfKfui'u: hairus.

axjjvrj: hleipra,

QVHv: lausjan, gulausjan, uslaus-

axrjvonijyi'a

jan.

hlija.

hleprastakeins.

axT/Vog: hleipra.

QV/.IT]:

71X/.IU

Qvaig: runs.

leik.

aTj/^iiwvad-ut: gatarhjan.

axuvSuki'Qtiv: marzjan, gamarzjan,

vaurts.

Qivv;

gariudi, anaviljei.
bandvjan.

gaslavan.

^rjyvvvui.

svikunpaba.

(j7jxcg:

nxvaaiiv: falpan.
:

viena.

aifn'g: gariuds.

arif.ialviiv

Qinxiiv: gavairpan, atvairpan, fra-

nxvdf. speivan, gaspeivatt.

reiran.

aiiiiv:

Quxog: fana.
qavxiGfxg: ufarranneins.
qu.niQiiv: lofam slahan, stautan.

TixiQvyiov: gibla.

aiuvxov: puk silban.


ai'uauu: blotitiassus.
atiadut: blotan.

(judog: hrugga, valus.

^lC,u:

auxuvg: un/iulpa, satana.


ntvvvvut: afwapjan; atvvvad'ut:
afwapnan.

aiXi'ri]:

vandum.

frumistjam.
TTQWTOTOxog frutnobaur.
nxtQvu fairzna.
in

mammo.

usbaugJan.

atiafig: reiro, vegs.

Qudl'Ciiv: usbliggvan

Qj]aaetv,

nQMTog: fruma, frumists; Iv nQiTOig:

Qiofiivog: d'iubs.

Qui: rubbei.

7i(j()(fuaig:

niog: waioa.

TjQOTid^ia&ut:

n-

7j(')Q(oaig:

leik,

ciuQovv

andaugi,

vairpi, a7idavleizns;

snorjo.

auQxirog: leikeins.
(Jq'^:

7tQogqi).t,g: liubttleiks.

TtQogqoQ: hunsl.
nQog(fwrih>: vopjan, atvopjan.
:

nuQy((vrj

(TUQy.ixog: leikeins.

7ii7ivQ(0^iivog

liaurnjan , putliaurnjan.

garuns, staiga.

axtu: skadus.

axiQxv laikan.
axhjQOxuQdt'u harduhairtei.
axXriQog: hardus.
axXrjQvviiv gahardjan.
:

Tixwoig: drus.

Qvxi'g: mail.

nxw/ii'u: unledei.

aaxog: sabbalus, sabbato, sab-

mwxtvtiv: gaunledjan sik.


nxwyg: unleds, parba, halks.

oalvtiv: afagjan.

axoXtog: vraiqs.

nvxvg: sa vfta; nvxv: ufta.

axxog: sakkus.

axuXoip: gairu, hnuto.

bato dags.

SKOnEISeAl
oxoniTad^ai:
saitvan

mundon, at-

viiton^

andsaiwan

fairveitjan.

axoTiog: mundrei.
tu/ijan, dislahjan.

ay.OQTiK^tiv:

SYMnNlIEIN.

GtSiov spaurda.
GTuaig auhjodus,
aruvQog: galga.
GTuvQOvv: hramjnn, ushramjan.
:

axoQTtiog: skaurpjo.

aracfvX'^: veinatiasi.

axoriivog:

GTU/vg:

GxOTt'a

ri{/izei/is.

cxorttiadui riqizjan; ioxoTtOfiivog:


:

gaskaidan.

GTiXkiad^ur. divandjan;

axvukov: smarna.
axv&Qionog: giiurs.

Gziv^tiv: gasvogjan, svogatjan.

drail/jan

GTivg: aggvus.
axt'XleG&ui

mapa.

axuihj'i:

i(!fiVQta/.iivog

mip

smijrna.
solidus

skilliggs.

wilftri.

ffO()oc:

aggvipa, preihsl.

ag: peius.

aovduQiov: aurali fana.


Gocflu.frodei, snutrei, handugei.
,

GOffiXitv: usfrnpvjan.

GOffog: frops, siiutrs, handugs.


OTiuQUTTiiv: ta/ijan.
GTiuQyayovv: hivindan.

GTr]QiZiiv: tulgjan, galulgjan,

avxov: smakka.
anamahljan, afholon.
nvy.ocfuvxiTv

aiiyfiu

staks.

GTiyfttj

stiks.

gaggan, galaista

vasti.

in-

dsih^t avveiXr/fvTu: inkilpo;


GvXXaf.iviG&ui: nipan; liilpanavXXiyfjv: lisan.

GvXXvTitiad^ai

drauhti-

vitop.

pan;

avXXoyiXta&ui: pagkjan sis.


GvXXvnoi'nfivg
;

munps, muitp.

axQtfftad^ai:
vandjan;
sik, gavandjan sik, ga-

GXQtqiiv:

gadaban.

av/iiXXiiv: stigqan;

GVjiiovXog: ragineis,
ovfifiadijX>';g

gahlaiba.

01)?: infeinandei armahairtei.


Gnyyog: svamms.

Gnog: axgo.

axi'log: sauls.

av/iifiOQ(fOvf

mildipa;

ruts;

an6Qif.wg

tu

hairpra,

anXuyxva

fXi-

G7ioQi/.tu: atisks.

GnQog: fraiv.
GTiovCtiv

anovuiog

sniuvijan

ttsdaudjan.

GTiovdalwg usdaudo ; GnovSuiorlqwg sniumundos.


Gnovry. usdaudei; (.azu Gnov^g:
:

stiiumuttdo.

GTivQlg: spyreida.

pu; 6 gov peins.


Gvyyh'du kuni.
Gvyyiri',g: samakunx
av

nipjis,

ga-

GvyYvui/.ir]v:

ga-

kunnands.
TiOi^ui

sitan.
:

ganiman mip.

s. V. \v.

nuQCtuiviivmip'in-

sandjan.

gafuUnan,

tisfull-

nan.

afwapjan
preihan ,
GV/HTTviydv
avj-invtyiGd'ai
afwapnan.
:

miparbaidjan.

mipvisaii.

mipsandjan ,

GVfiTiXr^qovGd-tti:

Gvyxu&tZiiv: mipgasatjan; avyxud^-

avyxuxonu&v

GV(.l7lUQUI.liVHV,

avftnf'fiTinv:

xax

mipkaurjan.

GVj-nzuQuXui.tvitv:

nipjis, 7iipjo.
avyyvwf.i7i

ibiiaskauns.
:

GVfinuQuyiyi-tG&ui

viipveitvodjan

gadaila.
mipgaleikonds.

cv^i^tO()(fog:

usdauds.

GV/.if.aToyog

av/^tjiii^tiiXr^g

sis.

avftjiiuQxvQiTr

pagkjan

mippiudanon.
av/iiiLfiv: gagahaftjan, peihan.
GVfiovXiviiv garaginon.
avftovXiov: runa, garuni.
avf(aGiXcViiv

vandjan.
GXQOv&iov: sparva.
GXQCvvvvut stravjan.
ganipnan.
Gxvyv.t,tiv

gaurs.
GVfiuii'itv:

vandjan
GTikv.yyya

visan.

GTQUTiviiv: driugan; GTQUTSvead'ai:


drauhtinon, mililon.
TQUTiu: harjis.
aTQUTiwT7]g: gadrauhts.
GXQUToXoywv : sa pammei drauhtino.

feinan.

GnXyyvov

gUtmunjan.
OTOu: uhizva.
GTOiag: asts.
GTiliiv

bai?iabagms.

smakkabagms.
smakkabagms.
Gvxof-ioQiu
:

GvXv: biraubon.
GvXXuXiiv: miprodjan, rodjan Tiiip.
GvXXufti'iiv: greipan, undgreipan,
ganiman; ganiutan; inkilpo vair-

GTOfiayog: qipus, suqns.


arQUTila: drauhtinassus,

gableipjan

sokjan du.

avxTj

GTiixovW.TiOQ

GTiXuyxviXiod'ui

Gvxi/./.icvog:

aT6/.iu:

sokjaii

GTri&og: brusts; harms.


GTrjXilV, S. iGTUVUt.

GXoXri

samana

GTi(fuvoiJv: veipan.

axotyiiv:

antlQu: Imnsa.
CniiQiiv: saian, insaian.
aniviiv hunsljan.
G7tiQi.ia: fraiv; harna.
GTiivnv sniumjan.
Gnrjkaiov: hulundi, filigri.
Gn.og: vamin.

av^vyog: gajuko.
avt^coonouTv: mipgaqiujan.

GTOiytTov: Stabs.

spaikulatur.

gadomjan.

avy/u/Qitv: mipfaginon.
av^ivyvvvat gavidan.
GVL.rjv: mipliban, aamana liban.
avLr^XHv: mipsukjan, snkjan mip.

Gxtqurog: vaips, vipja.

Gna&ai: uslukan.
GnuTulv: vizon 'in azetjam.
:

avOjXr^xrig: sokareia.

GTiQig: tulgus.

GftvQva: smyrn.
OfivQiXftv

artvo/w^Hv: gaaggvjan, preihan.


GTivoyioQia:

draif/jan sik.

Gvyx).7ioovofwg gaarbja.
ovyxotvMViTv: gamainjan, brigga/i

GvyxQlvHv

stairo.

ay.oTog: riqis.

cxv'/.liiv

samaqiss.

avyxliliiv: galukan.

Gvyy.oivMvg: gamains, gadaita.

hrot.

GTi'yt]:

gtqu:

riqizeins.

avyxu7.iiv: gahailan, galupon.

Gvyxuru&iaig

gamainana.

nlis.

GTiyiiv: pulan., uspulan.

riqis.

237

,,

2YMnOAIT[I^

238
<n'fi7io/.iTt;c

qiman

mipgaggan,
viaan.

tniiifftQUv- batiza visan, ruks Vi-

ainfviod'tti

tnipuskeinan.

ijviuqv).h>;g'-

i/ikuiis.

awCiiv: nasjan, ganasjan ; al^ta&ui:

ganisan, hails visan.

gagaggan, gaqiman,

avyt^yinS'ui'.

awfiurtxg

saggvs.

aun i\q

a(t)T)jQi'a:

inytvoy.iiv: gavileis visan.

awTi'ifJiov

analiaban; dishaban; bi-

ganisls, naseins.
7iaseins.

vaila fi-apja?i,

awffQnritv:

avy/jiaui: gavizneigs visan.

ai(f'()Ovwi.ilig:

nvvri&nu

a(0(f()oavvr]

galajion; avvyiadcf. gagaggan,

samap gagaggan, gaqiman, gaqiman


ai')'j'w;'i

sik.

gaqumps, srjnngnge.

nvya&liTv. miparbaidjan

samana

arbaidjan.

biuhti.

mipfrahunpans.

afargaggan mip.
avyavauh'in': mipgaggan.
aiyuy.o}.ov9^tTv:

Giyuyu/.iXa&ui

acfQov: frops, andapahts.

avvdXi'jhtv: preihan.

ruyi^iu:

gaqiman; fraj)jan, vitan.


avyiazuyai und aiviarv: mipstandan; ussatjan ; ustaiknjan, uskannjan , gasvikujipjan ; anafilhan ; avylaiaa&ut gakannjan.
avvodiu: gasinpa (im plur ).

ruXulnioQog: vaiiiahs.

mipanakamlijan

avvoitiodofiiTy

anakumhjan.
avyuyufiiyyva&ui blandan.
avvuvTv: gamotjan.
avvvxi](ytQ; liiQ/iad-ai elg
rr/aiv rivi

avvv-

usgaggan vipra ainana,

vipragamoijan uinamma.
avyuTjyny mipgatiuhan ; avvunyeoS'ut mipgavisan.
:

ciLyunod-yt'iay.tiy

mipgadaupnan

viipgasviltan.

galinaivips.

*).

gngatilon.

avyuonu^iiy fiavilvan.
avydia^iog: gabinda, gabindi, ga:

bundi.

avydov).og: gaskalki.

avyiytiQHv: mipurraisjan ; avviydQta&ui mipurreisan.


arvidptov: gaqumps, gafaurds.
avynh'ur. mipvitan.
mipvissei ,
gakugds,
ciyiidiiatg
:

9.

Zu, zu S.

159 ^

gahaunjan,

Turftj: uslh,
Ti'jjog:

avvvnoy.Qi'yia&ui

i:/a

miplitjan.

hlaiv.

aufto.

avvvnovQyity. hilpan.

Ta/(iog: sprauto.

avanuQcr.TTity: talijan.

T/og ; ly Tyii sprauto.


Ta/v: sprauto; ryiov: sprauto.
:

bandvo.

avaaMfiog: galeika.
avaruaiai^ig: drobjands mip.
avoTUTiy.og; avaruTiy.ui inioTo'/Mi:

Tt: ip

svepauh.

Tiiyog: baurgsvaddjus.
Tiy.yioy: barnilo.

Tixvoyoytiv: burna bairan.

anafilhis bokos.

ny.voyovlu: burne gabaurps.

mipushvamj'an.

barn, barnilo, magus,frasts.


TixyoTQoqiiy: barna fodjan.

avoToi/oiau: gamarko.
avaiQuiiwiriQ: gahlaiba.

Tty.yoy

avaxTjf^iuTlCia&ai: galeikon sik.

TixTwv: timrja.
TiltTy: ustiuhan, usfulljan.

avaior/iir

(jrfuyij

slauhts.

aqQu: abraba, filu.


aq QuyiLiiv gasigljan, faurasigljan
:

a(f

QuyiLtad-ui

affQuyi'g:

manauU.
aftuurnan; a/JCtn&ut:

fuUatauhans,

fullutojis,

fulls; fiillavits, fullaveis.


ustauhts.
rileiovy: usfulljan, ustiuhan, lauTi).ti6T7]g:

sigljan.

a/JCtir:

Tilfiog:
,

sigljo.

a/Tj/^iu:

Q.TXia&ui gadrobnan,mdrobnan.
gasatjan.

rTTiiv

avvTvy/reiv: andqipan.

puhtus, gamunds.

gamotjan (?).
mip'inngaleipan
avvngtQ/ia&ai
mipqiman.

haunjan

hnaivjan, gahnaivjan.
Tuniivoff poavriy. hauneins galiugdais, hauneins.
Tunilvioaig: hauneins, hnaiveins.
tuqtthv: di-objan, invagjan; ru-

GvyTifnuv: gamaurgjan.
avyT}]QiTv: gafastan; vitan.
avvTid^ia&ui. gaqipan sis.
avvTqlitv: gabrikan, malvjan.

avaiuvQOvy

aivtirc.i:

TUTTiiyovy.

tnipgalimijan.

teva.

Tu^ig * viko.
Tuniivg: hau?is, hnaivs, hnaivips,

ovyo/Ji: aggvipa.
GvyrrTitv: anabiudan.

(jvaaij/.iov:

ovvunoaTtlldv: mip'insandjan
avya.Qiioloyth'

(I.

TUf-tnioy. hepjo.

avyTi'/.uy: ustiuhan.

inahei.

gafrapjei , *mahei

inahei).

aivui/ftloTog

awS^ujiTiiv mipganavistron.
vyd}.(i.y: gukroton.
avvityui

fulla-

frapjan , frapjan.

tcairban.

alv: mip.
avryiiy- briggan, Haan, galisan;

aM/.iurix()v

ganasjands.

Gi'vtTg: frnps.

nvyt/iiv:

avuq(oror: gaqiss.
f!niifiy(i>g: gatemiba.
samfisaivah.
avfiipi'/og

aioQivtiv: afhlapun.

mijnnatjan.

leikeins

ildng: leikis siun.

frapi, fropei.

ai'rfoig:

leik.

aif-iu:

garinnan mip samap garinnan,


gavundjnn {sik).
avytaOiiiy

afftifttlTv: gatiman.
avi.i(fcliyr,(ytg: samaqiss.
:

a/oXLiir: uhteigs visan.

sa, diigan.

avi.t(fwna

ayiaiia: galaura; missaqiss.

gasinpja,

mipgasinpa.
avyiQyiTy; avy(Qy('v: gavaurstvu.
amiQyng: gavauistca.

ga-

sik.

avfKfvac gaqiss

gasinpa,

avyiijfiog:

gaiaurs^ja.

av/.inoniii(j9-ui:

TEAE:^^bOPEl^.

dis-

skritnan; oxiLfityog: uslukns.

jan.
riXtkootg: ustauhts.
Ti\iaffO()ety: gavrisqan.

TEAEYTAN

rovau

tiv.-

unbairandei.

Ttf^ir: svei-un;

jaina.

pairko.

VTiiQixniQKjaov

(ig ziftJ,v:

ga-

was, waijis, (uter) wa-

tcileiks, saei; Tig

wa

aqu: was;

du we.
z)g; sums, was; ov-ri'g: ni washun; /(?/ Tig: ni mannaliun, fitj
7ii

paii;

aukuma; zo

vailit; t):

wan.

pata.

gablindjan.

vTTiQTiXioyutiiv

rotovTog: svahiks.

vlog: sumis.

Toxog: vokrs.

vfiiTg:

s.

ovofja.

ZQunit,a: mes, biuds; skattjans.

hals , halsagga.

gadeds,

sunive

jus;

vn

o r/nuiv: i'zvar (plur.),

zuvjMv: izvaros

hazeins.

nun, snivan.
vnuxoij: ufhauseins.
vnaxoviiv: ttfhausjan, andhausjan,
vnuvQog: uf vaira.
motjan,
S"SS''nvnviriatg,

c.

sleps.

gen.

fram ;

c.

zu Thess, 2, 1, 9.

un-

vnoyQUffiiv: ufmeljan.

vnityuu: frisahts.
vnoiiy.vvvut ataugjan, gataiknjan.
vnotiv; vno(if.iivog: gaskohs.
Imodi/tad^ui andniman.
vndrifiu: skohs, gaskoh.
vnoxTU): undaro, uf.

gamotjan ,

gaggan ga-

vipragamotjan,

vipra-

us

Uutein

vjioXufivdv:

amlhafjan;

gacen-

inoXr^riof. dal

uf mesa.

vnoy.qlvtad-ai

tavzv:

taiknjan sik.

vnoxQtatg: liutei, Uta.


v7iox()iTi;g:

liuta.

') s.

acc.

vnuyiiv: gaggan, galeipan, garin-

VTiuvzv:

aihtins.

vpitztQog: i'zvar.
vi-ivog:

vnvog:

dar, uf.

i'ggqar (duah) ;

ZQav/xuziCiiv: gavundon.

ZQuyjikog

sunive

sibja; frastisibja.

ToXfiv: gadaursan, anananpj'an.

tovvo/.ia,

vniiQiTijg: andbalits.

vato.

vlod'tala:

ufarassjan.

mais frapjan.

ufhausjands.

VTii'iXoog:

vato drigkan.

filu.

VTnqniQiaawg: ufarassau.
vniQ(fQOviiv

hails.

Toiyaqovv: inuh pis nu.


Toivvv: nu, appan nu,

Tonog: staps, rums,


ToaovTog: svalauds, sva laanags,
sva filu.
ZOT f. pan, panuli, panuh pan, bi
pe; zre ovv und zre xui: panuh Pan.
TOvvurzioVf s. fvuviiov.

vyiaivcov:

hails.

vdqonOTHv

imtq^ffuvog: hauhhairts.
vntQXiav: ufar mikil, ufar

vntQTtiQiaatvtiv: ufarfuUjan.

visan;

hails

mikilpuhts.

hauhhairtei.

vntqo/ij: ufarassus,

ufbrikands.

vytttiritv:

i<7iiQij(puv)jg:

v7iiQt]<favta

vntgvty.iv: jiukaii.

vQtg: anamahts.

vSioQ

vneqe/oi': ufarassus.

blinds.
:

hauhips ; TiTvrfM/.itvog:kauhpuhts.

vyiTjg:

vnlQt/wv:

ufarvisan;

vniQt/^tiv:

zv/_ov: vaitei.

iQiazijg

ufarassau.

VTTtQty./yviiv. ufargiutan.

vQtL,Hv: anamahtjan.

(qiiis)

ufarassau ufpanjan.

vniQixTeiviiv:

zv(fovv: ufbauljan; zvcfiod-ti'g: ufar-

sveripa, sverai7is; andvah-pi,

laubs.

zvnog: frisahts.
zvnzetv: slahan, slauian.
zv(fXog:

vuirfion; garahnjan.

vairps galaubs;

Ti:

sau mikils.

Tvyxt'itv: 7iiutan, gatilori.

zvq>Xovv

TiXliiv: raupjan.

ufargaggan.

vniQuXXovTCog ufarnssau.
vniQoXiy. ufarassus , filusna.
vntQiy.uva; tig zo vTHQt/.nvu ufar-

Itraieadubo.
:

in

acc:

vTiiQa/.Xiiv; vntn'i.Xiov: ufarus-

reiro.

c.

QqI'^.

s.

ZQVi-iuli

lagjan,

galagjan, aagjan; taujan.


gabairan; ov

VTiiQu.lviiv

pridjn.

ZQwynv: matjan.

satjan, gasaijan;

TixTitv: huiran,

zi:

ZQirog

du,

vniQv): ufaro.
rniQuv'irctv ufurvahsjan.

TQvyiov

*).

bi (acc.)

ufar.
vnioiMQtad'ur. ufarhafjan sik, ufarhugjan.

ZQonog: haidus.

fastubnja.
zUiv: fraveit (J?) us-

dixijv

par;

prijahunda.

ZQvyv: trudan.

Tid-trai:

Tt'g:

genit.

c.

(QeB.),faur,J'ram; mais;

ZQoqjtj: fodeins.

Ti'jQijatg: J'aslulini,

TifiTj:

preistigjus.

prim sinpam.

ZQfiog:

hairgan; fastan, gafastan;

gihan

ZQiiov: pridjo.
ZQr/tg,

Vit an.

Tieiv;

VTitQ,

TQig:

svaleiks.

ZQi/iiv: firagjan, rinnan.

ZQiKitv: kriustan.

TijXuvycg: bairhtaba.

za vno/ojTu:

vntvuvziog: aiidaneips.

Z(jlolog: vigadeina.

taitrarkes.

visan:
aihts.

TQtffiiv: fodjan.

ZQiuxovTU
ZQiaxaiu

TtTQUQ/wv. durragineis-

rTjQiTv:

aigin

zqtfitiv: reiran.

Ttgag: faurataiii.
TtaauQy.ovTu: fidvortigjus.
TtciauQu: fidoor.
ttTUQTuToQ: fidurdogs.
TiTQunXovg: durfalps.

TfjXiy.ovTog

vnq/tiv:

ZQiTg: preis.

riXwi'cov: mota, ?notastaps.

239

vnavw: ufar.

ZQU/vg; ZQU'/Hu: usdrusts.

gasviltan, gadaupnan,
TiXtvzv:
afdaujijan (im pass.) ;
fUlluiv
TiXiVTv : svultavairfija.
andeis;
ustauhts;
mota.
TtXog:
rtXtuvrjg: molareis.

TiTQc'tQyj]?'-

YnOAHNION.

s.

v.

w. avvuvir^aig.

;;

rnOMENEIN

240
vnonivuv. galieidan, gapulan, usJtulan

(iik), galjairhtjan (sik), iairhts

maudeins, gamaudeins.

vairpan, svikunps vairpan, svikunjis visan, uskunps visan.


andaugjo.
rfariQ(~ig

nan.
vnftvr^aig:

fiulains

gasvi-

(favinoi'dd-ui: ataugjan

gamaudjan, ufmun-

ino/iUfivt;axiiy:

v7zo(.iovTi

XAAAN.

galiairhtjan, atbairhtjan

kunpjan

gastandan.

uspulains ,

sti-

ffdt'tQiaig

viti.

(fuv/j:

gilslr.

qoQTiov: baureif, baurpei.

q QuyiHovv: usbliggvan.

uzeta.

(fair)]:

agis.

peikubagms.
qoviviiv: maurprjan.
qurog: rnaurpr.
qoirt':

qoQog: gabaur , gild,

(fuQfiuy.iiu: lubjaleisei.

vfsUupan.

qoog:

qoQtTv: bairan.

skeima.

dal.

cfiinay'^:

inoaxiWtiv tuvTv:

vnoarM.tiv ;

bairhtei.

(fuvg oder

vnovoia: anaminds.
vnondiov: futubuvrd.
vnaraaig: Stoma.

ogan, faurhljan,faurhts
vairpan, usfilma vairpan.
qoeQi't^tiv: ogjan; prafst/an(^).

cpotTad-ui

fapa.

(flyyog: liuliap.

qQuy/iig:

qQUTTitv: faurdammjan.

jan sik.
vnoaTQWvvivui: ufsiraujan.

qiidta&(u: freidjan.
rfitdofttvcog: us gapagkja.
cfi}.6i');g, s. V. w. (fuil6v7]g,

viiOTuyri: ufhauseins

(ftQiti':

gavandjan, gavand-

vrtoaTQicfiiv:

ufhnaiveins

6 iv vnOTuyjj: ufhausjands.
vnoTxTtn'. uf/maivjan; vtiotuttind'ut

ufhausjan

vTTOTid^ivui

gahunnan

vrrori'd^tad^ttt

sik.

insakan.

vrroTvnioaig: frisahls.
v7i(jq:iQiiv:

usjiulan.

vnoyMQiXv: afgaggan, aeifan.

vmomu^tiv: usagljan,

briggan, bairan, atbairaii;


usbeidan; f^u] (ftQiov: unbairands.
(fivyitv: pliuhan, afpliuhan, gapliahan.
(fi'i/tii: meripa.
(f&vnv: snivan, gasnivan, faurbisnivan gasniumjan,
cfd^uQig: divans, riurs.
riurjan ,
(f^t'cjitr
fravardjan;
(fd'itgtn&ut: riurs vairpan; (f&n-

vlizjan.

ioatoriog: hyssopo.

vcxtQilv: viins haban, minnizo gataujan , van visan; vaTiOftad'ui:

riurs.

QOf.iirog:

q&oyyog: drunjus.

alajtarda vairjian, parl/os pulan

(fd^ortiv:

vaziQt-d-ttg: ushaists.

(f&iiiog:

neipa visan.

fin

qQivanuTv: usluton; qQivunurv


iuvTov: sis fmpjamarzeins visan.
qQtvunmr^g: lutonds.
qQTiv: frapi.

hugjan, miton, frapjan;


sumafrapjis.

qQoviTi'-.

TO

qQvv

'cV

q pv)if.iu

(fQfivijaig:

frodei.

qQovij-wg: frops, malis.


qQOvlj.i)g:

frodaba.

qnovQHi': vitan, fastan.


qvyfj

plauha.
qvtad^ui: uskeian, uskeinan.
qv)My.7y. vahtvo, vokains; karkara.
qvlu.XTiiv: bairgan, fastan, ga:

fastan, vitan; galausjan; qvXxread-at: gafastan.

neip.

vaTtQi]ij.u: gaid,paria, vaninassus.


iaTiQ7jatg parba.

(f&OQu:
(filyu&og: bteips.

qvXrji kuni.

ivTCQOv: li pe.
variQog: spedisis.
vipr^Xg: hauhs ; t inptjXu:

qiXudilc/iu: bropralubo.

qvllov: laufs.

kau-

hipa.

qvQUj.iu: daigs.

faihugeiro.

qiX.QyvQog: faihugairns

faihu-

friks.

vijjijloqgoviiv:

hauhaha hugjan.

vxptOTOg; Tu vifjiaTv: hauhisti.


iJUiog: hauhipa, hauhei.
vxjjovr:

riurei.

qiluoyvQt'a

hauhjan, ushauhjan.

qD.avTog: seinagairns, sikfrijonds.


qi'Kilv: frijon.

qilri

frapi.

frijondjii.

q vaiovv

ufblesan ;
q vaioio&ui
ufblesans visan.
qvaig: gabaurps, vists;
qvati:
US sateinai (J ussateinai) ; naou
qvaiv: aljakuns.
:

q.i'^dovog: frijonds viljan seinana.

qvai'waig: iifsvalleins.

qD.r^ua: frijons, gitfrijons ;

q:uYHv: matjan, gamatjan; to (fuyiXv: mats.

qild^iog: frijunds gup.

qvxiiiiv: satjan, ussatj'an.


qvxivatg: ussateins.
(pwlig: groba.

g:yog: a/etja.

q i/.o'iiviu

qnoviiv:

(fa.rtjg: hakul.

qtlu^ivog: gastigods.
qiXog: frijonds.

quoifi

qiiJjOToyog

qig: liuhap.

inl'Wiiiu:

hauhipa.

(fut'vea&ai: gasaitcan (im pass.), ataugjan (^sik),

q.uivttv: liuhtjan;

gaumjan (im pass.), uskunps vairpan, uskunps visan, pugkjan.


(fvur. fjipan.

gasvikunpjan ; to (fuvtQov: lairhtei.

(fuvioovv:

ivui: kukjan.

iairhfjan,

vopjan, atvopjan, ufvopjan, ushropjan; haitan; hrukjan.

gastigodei.

friapoamilds.
biarbaidjan
q iloTtfdta&ui
daudjan,
:

us-

faurmuljan, munp faur-

vaipjan; quioiaS-iu: pahan, af-

dobnun, afdumbnan.
q'/.o^:

galiuhtjan;

qtj.iovv:

ffaviQg: svikunps; (fuviQov noitTv.

qi).tj/.iu

lauhmoni.

q IvuQog

unfaurs.

stibna.

qwxiivog: liuhadeins.
qwxiZtiv: galiuhtjan, inliuhtjan.
qioxtaiig: liuhadei.

/alQHv: faginon; goljan; /uToi:


fagino, hails.
/aXr: fraletan, uthahan, tnsailjan, vairpan.

XAAEnO^
/ukins:

sleipis.

y^aXy.ivg

aizaamipa.

i'yitv: paurban, paurfts visan;


gairnjan; yqtlav i'xwv: parbs.

yuXy.iov: katils.

yQHog

yuXmq:

alz.

y()t)(fiiXtTj;g:

dalap.

huskula.

ya(.iai:

yuQ. fahep.
y^ai graba.
yuQi'Cead'at fragiban.
ygiv: 'in (gen.); ov yQiv: in Jnzei; TOVTOV ygiv: in pis.
yQig: ansts; aviliud, Jtagks, laun;
:

yQivi'yHv: aviliudon, pagkfairhaitan.

vintrus.

ynQyQaffov
yitQOTTolijog

skula,

fai-

vadjnbokos.
handuvaurhts.

yiiQOXovHv: gatevjan.
yiiQiov vairsiza, ubils; yttQor vairs.
:

ygril-iu- yj^r^nwia:

ipiyiov:

yQ)iliuTtCtiv:

V'vyrj:

faihu.
gateihan, haitan (im

dugan.

yQ/^at/Liog; yQ}jat/.tov tivut:

y^r^aiivia^ui

(xiiv

II.

lufiog: avisa.
')Qu

we?, ^ceila ;

nQogQUv

yj)va6g: gulp.

wg:

c.

afgiban sik, skaidan sik,


skaidan, skaidnan, gaskaidnan.
:

ytOQiov (fundus , praedium)


ipaXXiiv

hugs

i/iufi.
:

sva.
logii:

svasve

wj/Tf ()

liugan.

TpevdoXyog: liugnavaurds.
TjJivdofatQTVQ

galiugaveitvods.

ipivdf.iuQTVQiti'

galiug veilvodjan,

saliugaveitvods visan.

sve.

sve raihlis, svasve.


svasve.

i'jgni(tii:

ipivdio9-ui

ug

bi pe:

(oaii: p)unnu,

galiugahropar.
ipivUTiaroXog-.galiugaapaustaulus.

SL-aei;

unte svepauk.
lug OTi
(guvTwg: samaleiko, sva samaleiko,

liupon.

w? ): sve;

partic: ei;

psalma, psalmo.

xjJivdddtX(pog

weilohun.

sve,

griech. Genitivi absol.

gamotan.

svasoe; waiva; pande, bipe,


sunsei, auch zur Umschreibung der

yioXog: halis.
yQu: land, gavi.

ipuXfiog:

sair.

wlviiv: fitan.
jer

loQuTog: skauns.

aiipeins, mutdeins.
yoiQog: svein.

saggvs.
:

XQvaovg: guldeins.

ywQig:

yoXv: hatizon.
yoQog: laiks.
yoQTuCiiv: gasopjnn ; yoQiaead'ui
sad itan, snps vairpan.
y6(3iog: gras, havi.
yovg: mulda.
yQiia
paurf'ls
andavizn ; yQiiur

o.

hidre, her.

(m))i:

yQliiv: salbo7i, gasalbon.


yQovlQHv: latjan.
XQOvog: mel, peihs, weila,
im yjjvov: laggai weilai.

mat giban, fraaljun.

Maifs.

jai;

ludt

/tiv: snaivs.
yoiy.g:

kalds.

ilJwynv: bnauan.

yQr/OTrijg. seiet.

Ciad^ui

vasti.

kald, frius.
:

yjco^iiLitv:

yj(fi/ov:

sels visan.

yioQlQiiv: skaidan, afskaidan; yiOQi-

paida ,

rahnjan.

drauhsna.

ipvyQt'jg

yi'kluQyog: pusundifaps.
yJi^iuQog: gaitsa.

liugnju.

saivala.

ipvyog

pass.).

yQtjaO-ui: brukjan.

ytOQiTv

yJXtoi: pusundi.

y'iSvQiaftog: haifsls.

yJjQu: viduvo.

yiziuv:

xfjtvairjg

ipriifdi^nv.

xiyuQi-

handus.

liugnapraufelus,
galiugajjraufelus.

batiza.

yn'fiUQQog: rinno.

yQ

^pivoTTQoqtjTr^g

(o:

TCj-uvog: anstai audahafts.


yiTXog: vairilo.

ytif.i(t)v:

dulgis

paurban.

yQrjLiiv:

241

ijjtv&og: liugn.

dulgs.

/pjjffTO?: g'ids, sels; yQijOTOTfQog:

ansts ; giba.
yuQiTovv: ansteigs risan;
yuQiai.ia

n<l>EAlM02.

pannu

eij>an;

svaei,

svasve ,

ip

nu

nu, appan nu,

svaei

7iu:

sve,

sve.

(uTiov: auso.

dxftXtTv:

botan,

du iotai visan;

gabatnan, bota
taujan, paurft sis gataujan.
tuq>tXt/.iog: bruks, paurfts
liXfiXHod^ai:

31

sis

Zustze und Verbesserungen.


S.

4 Sp.

Z.

unten zu S. 38. Sp. 2 1. 3.


hinzu: toi'vvv: Cor 1,9, 26.
nach 10. fge hinzu: 14.
nach Phipp. fiige hinzu: 1, 29. und nach 27. fge hinzu: Tim. 1, 5, 13.
9 ist hinzuzufiigen dass sich auch im Altlateinischen eine Nebenform epus (noch brig in der
Pferdegttin Epona) neben equus erhalten hatte, wie das Etym. M. p. 474 als griech.
Nebenform r/.xog zu "nnog anfhrt, darber vgl. O. Mller, Etrusk. I, 17.
47 fr alans sec. ist zu lesen alands.
1


46
47

1

21 20

33

gaagvo

s.

8 hinter 12.

21

fiige

fr Palmbaura lies Fichtenbaum, vgl. v. Peik.


gaggips nach Massmanns Lesung Skeir. III, d gaggida

Form

Sonderbarkeit der

gaggans

fr

zeigt dies,

ist

gewiss falsch, nicht allein die

sondern besonders der Sinn;

denn sa

gaggida wrde heissen o iX9iv, aber der Text hat ausdrcklich o eQ/6/.tivog und zwcir
mit dem Beisatz onlam fiov, welches den Sinn eines Futurum hat, den sa gaggida
nicht ausdrcken kann, es muss also sa gagganda gelesen werden (s. Vorwort p. XIY),
wogegen auch der Codex gar nicht ist, da bei gaggi die Zeile schliesst, der Strich am
i, den Massmann bemerkt, zeigt gewiss einen andern Buchstaben an, es muss a sein und
das

38

ist

71

3 darnach

zu setzen:

ist

scheinlich

41
42
43
49

52
_ 53

wahrscheinlich durch das Abkrzungszeichen

'

Massmann bersehen oder im Codex verwischt ist. Daher


(Tom. 1, p. 1) statt gaggida zu schreiben gaggatida.

das entweder von


auch im Texte Mth. 3, 1

bezeichnet,
ist

glaggvo, adv. genau, y.Qtig: Thess. 1,5,2


gelesnen und herausgegebnen gaaggvo,

des von Castigl.

statt

(so
als

ist

wahr-

dem Sinne

zusagender, zu lesen).

2
1

2
1

2
1
1

40 d-vvov
nach

uvaaTuTHV

zu
49 fge11,

y.araQv
fr

lies

Svvog.
Mc. 15, 38.

9
51. fge hinzu:
6 fr 12. lies 2.
17 fr Gr. lies Gf.
6 fr
9

17
hinzu:

ist

uvumuTOvv.

5, 21.

4 statt

lies

streichen

1.

st.

14.

st.

VTjaxvQ

st.

y^al^tiv

st.

iitx()(/.ia&ai

s.

u.

"71

1
1

Z.

1.

J)ada

st.

fi?

1.

y.uruQad-ai.

rTjOTig.

1.

1.

iy.y.Qti.iuad-at.

IV.

1.

diu.

1.

hinzu:

1, 22.

setzen *

vor

hinzu 6,

St.

St.

st. Tivtiiv 1. Tivuaaitv.


hinzu: ovtni: loh. 7, 39 sec.
hinzu: paulijabai, s. unt. Jaai.

St.

St.

d.

4.

1.

34
56 2 14
yulv.
18
_ 64 2 15 V
67
3
2 12 fge
72 nach Z. 33 fge
77
32
pala.
79 14
beidemal

80 2 49 nach Luc. fge


82 2 19 pinsan zu
84 2 24 nach 17, fge
86 222
_ 89 2 41 idoZ
St.

und Z. 10 nach 21 zuzufgen;


zu

d-fftihv
1.

1.

d^e/.iehovv.

Idov.

xTJiiad-ui:

Mth. 11, 17.

ZUSTZE UND VERBESSERUNGEN.

244
S.

102

S[).

Z. 25


104
lOS
I

109
2

112
1

i'^ov&iviTv

St.

i'^ovderovv.

1.

2G nach 12; fge hinzu: fiovS^ivitv.


36 st. upyr; 1. ()^v.
20 st. ditrCttv
duvti%(iv.
I.

19

ncutr.'

St.

1.

fem.

30

St. Luc. 5, 18. 20. 24 1. Luc. 5, 20. 24;


nuQuli'/.viiuvog: Luc. 5, 18 (24).
7 nach I) fge hinzu: lsen, trennen, Ai'fii',- Cor. I, 7, 15 noket launjun (trjTii }.vaiv);
19 st. i'^tluVl'itV I. i|/pfr(T'(.

35

st.

unliuteiH

st.

maltet teigs

us liulein.

1.

40
mahuigs.
6 uQyiavvyvioyoi; uQ/iavvywyog.
1151 42
10,

fge
50 nach
mQtaag: Mc. 10,
25 fiuQyuQiia
IIS

119
14 diinvv deinnh'.
121
2 darnach
masc, Monum. Neapol.
]?Ierila, nom.
125

38

vnuvTv:
32
12,
urrinnan vijtragamotjan
12,
_ 135 15 mi nuh.
139 2 30 nach
(mnepov).
7, 17 fge
151
noogrQiOitv
ngogTQi/iiv.

16
152 38 nach saijan fge
Mc. 4,
1521 nach fge hinzu
154 10 am Ende fge
gasaiwans gesehen;
oQUig:
159 2 36 12, 18 fge
GvvanoaziXXfiv:

37 vor
160 2 26 xudiLia^ui y.uiua^ut.
164 48
nuQiigytad-ai:
nach
2, 4; und
2,
2,
169 27 nach 15; fge fram anastodeinai vom Anfang, uvco&iv: Luc.
170 44
Staggan
1"I 41 w?
172 2
175 29
taiknjan,
zeigen,
ui
taiknjan,
177 38
2
fraliuiipana und gufahana
fvahunjiananu und gafalianona.
ISl 2 11 .xiQOv driov.

18 darnach einzufgen: Vailaqiss,
Qipan.
Vailavizns,
Vizon.
186 45
ISS
15
192 10 tv- avvtv 193
38
113
114

\
"i).

1.

st.

1.

'

streiche

26.

26.

St.

st.

hinzu:

26.

/.ta^yu^h}]/;.

I.

I.

einzuschieben:

st.

7if)0gip.v

st.

TZQaoT-rjg

Inai/.iia,

loh.

st.

{avjvii]aiv):
st.

propr.

TrpofjjXov.

1.

1.

13.

i'iifi/iadu.i

vnuvTriGiv

tlg

I.

hinzu

loh.

I.

13.

loh.

st.

1.

urfiy.ruad-ui

St.

((fixvitaitui,

1.

hinzu:

14.

22.

21.

bei:

vor

sichtbar,

part. praet.

Col.

1,

16.

hinzu:

Cor. setze: avf.nxtfxnitv.

st.

1.

Gal.

streiche

f.

TiuQitguy.Tog:

itfsliupands,

setze

Gal.

hei:

st.

St.

s.

1.

ii

1.

St.

i'^uliltiv

st.

sik

st.

y.aruy.uviiv

f.

1.

i'^ukdcfuv.

liutein sik

1.

y.uxuy.uUiv.

1.

1.

1.

s.

unt.

s.

195

vor 3
st.

y.iQth'

I.

xt^dulviiv.

setze itQog

1.

nllxiiv.

St.

nXty.Tin'

1.

St.

i-ivan

visan.

1.

I,

st.

st.

also:

vgl. tikati.

sich

st.

12.

wgei.

Gai.

22 st faragaggja

\.

fauragaggjn.

part.

praes.

4,

unt.

sich

verstellen,

3;
'

CO

ja

O
C5

< H^

<^

Você também pode gostar