PROJEKTY

CZYTELNIKW

Dzia Projekty Czytelnikw zawiera opisy projektw nadesanych do redakcji EP przez Czytelnikw. Redakcja nie bierze
odpowiedzialnoci za prawidowe dziaanie opisywanych ukadw, gdy nie testujemy ich laboratoryjnie, chocia
sprawdzamy poprawno konstrukcji.
Prosimy o nadsyanie wasnych projektw z modelami (do zwrotu). Do artykuu naley doczy podpisane owiadczenie,
e artyku jest wasnym opracowaniem autora i nie by dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikacj
w tym dziale wynosi 250,- z (brutto) za 1 stron w EP. Przysyanych tekstw nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie
prawo do dokonywania skrtw.

Eksperymentalny odstraszacz szkodnikw

Projekt

Kret, ktry pojawi si pod

moim trawnikiem i zacz go
urozmaica kopcami wieej
ziemi doprowadzi mnie do
rozpaczy. Po wyprbowaniu
rnych domowych sposobw,
ktre nie day adnych
rezultatw postanowiem sign
po rozwizania na miar
XXI wieku.

127

W niektrych sklepach ogrodniczych

mona spotka elektroniczne odstraszacze emitujce sygna akustyczny o czstotliwoci 400 Hz z 20-sekundowymi
przerwami. Postanowiem sam poeksperymentowa z takim urzdzeniem. Poniewa ceny maych mikrokontrolerw
s porwnywalne z cen kilku elementw dyskretnych, a zabawa ciekawsza,
wybr by oczywisty. Najpierw powstaa
podstawowa wersja generujca drgania
o podobnej charakterystyce jak urzdzenia dostpne w handlu. W pamici
mikrokontrolera pozostao duo wolnego
miejsca, a ja zaczem si zastanawia
jak tu jeszcze bardziej obrzydzi mj
trawnik nieproszonym lokatorom. Czowiek moe przyzwyczai si do pew-

nych jednostajnych haasw pomylaem, e z kretami moe by tak samo.

Postanowiem napisa now wersj programu, w ktrej bdzie si zmieniaa
czstotliwo generowanego sygnau i
czas przerw midzy nimi.
I tak powstaa druga wersja programu. W pamici mikrokontrolera nadal
byo sporo miejsca, a ja ju si rozmarzyem, e kret wynis si do ssiada
i moje urzdzenie jest niepotrzebne.
Pomylaem, i mgbym elektronik
zastosowa do odstraszania komarw i
tak posta nastpny fragment programu.

Odstraszacz kretw

Urzdzenie przez wikszo czasu

bdzie odlicza przerwy, w ktrych nic

Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 3/2005

95

PROJEKTY

CZYTELNIKW

Rys. 2.
si nie bdzie dziao do tego bdzie
zasilane z baterii, dlatego wybierajc
mikrokontroler zwracaem uwag na niski pobr energii i funkcje uatwiajce
jej oszczdzanie. Mj wybr pad ostatecznie na PIC16F84. Po zaczeniu zasilania program odczytuje wejcia portu
i w zalenoci od ustawienia zworek
wykonuje skok do odpowiedniego fragmentu programu. Po skoku najpierw
s ustawiane parametry pracy ukadu
watchdog a nastpnie przechodzi do
wykonywania ptli opnie. Dla zworek ustawionychw nastpujcy sposb:
JB1 = JB2 = JB3 = L
ukad generuje drgania o czstotliwoci 400 Hz przez czas 2,3 s z przerw 33 s. Poniewa pierwotnie planowaem zastosowa przetwornik ceramiczny,
a takowe najlepiej pracuj przy czstotliwoci ok. 3 kHz postanowiem, e
urzdzenie bdzie generowa takow i
kluczowa j z czstotliwoci 400 Hz,
co powinno da dobre efekty.
Wykonanie gwnej ptli programu
trwa poow okresu 3,2 kHz, po odliczeniu ktrego nastpuje zmiana stanu
na wyjciu. Osiem takich ptli daje
poow okresu 400 Hz. Drug poow
odlicza trzecia ptla wykonywana przy
wysokim stanie na wyjciu. Liczba
okresw 400 Hz jest odliczana w kolejnej ptli i trwa 2,3 s. Nastpnie mikrokontroler ma odliczy czas przerwy
wynoszcy ok. 33 s. Poniewa przez
ten czas mikrokontroler nie bdzie wykonywa adnej innej pracy najlepiej
ograniczy pobr energii do minimum
wprowadzajc go w stan upienia. Mikrokontroler PIC16F84 po wykonaniu
instrukcji sleep przechodzi w stan obnionego poboru energii w czasie, ktrego pracuje jedynie watchdog. Po odliczeniu zadanego czasu nastpuje wybudzenie procesora, po czym jest wykonywany nastpny rozkaz, po rozkazie
sleep. T waciwo mona w prosty
sposb wykorzysta do odliczenia czasu
przerwy umieszczajc instrukcje sleep
w ptli. Mikrokontroler po wybudzeniu
przez ukad watchdog (WDT) dekrementuje zawarto rejestru licz5 i jeli po
tej operacji jego zawarto jest rna
od zera wykonuje skok do pocztku ptli gdzie jest z powrotem wprowadzany
w stan obnionego poboru energii na
okres dziaania WDT:
spij
sleep
decfsz licz5,F
; licznik okresw WDT
goto
spij
Dla ustawienia jumperw:

96

JP1 = JP3 = L JP2 = H

generowana jest tylko czstotliwo 400 Hz z przerwami 33 s i czasie trwania dwiku jak poprzednio. Z
sygnaem o takich parametrach lepiej
wsppracuj brzczyki elektromechaniczne i goniki.
Dla ustawienia jumperw:
JP2 = JP3 = L JP1 = H
mikrokontroler generuje czstotliwoci
z zakresu 8 do 100 Hz z przerwami od
kilku sekund do jednej minuty. Zmiana
czstotliwoci jest powizana z prac
wewntrznego timera-licznika pracujcego niezalenie od ptli programu. Dziki
temu uzyskaem pseudolosow zmian
czstotliwoci generowanego dwiku. Ze
wzgldu na znaczn rozpito czstotliwoci przy staej liczbie generowanych
okresw czas jego trwania byby bardzo
zrnicowany. Dlatego, aby temu zapobiec liczba generowanych okresw jest
korygowana w zalenoci od czstotliwoci. Dziki temu czas trwania dwiku
zawiera si w przedziale 1...5 s:
kretr1 movfw TMR0
;
losowe wybieranie czstotliwoci
andlw H0F
;
maskowanie bitw
movwf schow
movlw HFF
xorwf schow,0 ; suma logiczna modulo 2
andlw H0F
;
masowanie bitw
movwf schow1
swapf schow1
;
zmiana pbajtow
movfw schow1
movwf licz4
;
liczba okresw odwrotnie prop. do
czstot
R4
clrwdt
movfw schow
;
movwf licz3
bcf
PORTA,1
Czas przerw miedzy dwikami jest
te powizany z aktualn wartoci timera w taki sposb, i zawarto rejestru, timera jest przepisywana do licznika ptli sleep odliczajcej czas przerwy:
movfw
TMR0
; czytaj licznik
movwf
licz5
; losowa dugo upienia
spij3 sleep
decfsz
licz5,F
; licznik okresw WDT
goto
spij3
Dla ustawienia jumperw:
JP3 = L
JP1 = JP 2 = H
w tej wersji mamy take zmian
czstotliwoci i czasu przerw jednak
czstotliwo zmienia si w zakresie
50 do 400 Hz. Dodatkowo w celu uzyskania bardziej liniowego rozkadu jest
ona korygowana za pomoc tablicy:
kretr3 movfw
TMR0
; losowe wybieranie czstotliwoci
andlw
H0F
; maskowanie bitw
movwf
schow

call
Okres
; wywoanie tabeli
movwf
licz2
swapf
schow,F ;
zamiana pbajtw
comf
schow,W ;
dopenienie
movwf
schow1
movlw
H10
addwf
schow1,W
movwf
licz4
; liczba okresw
movfw
licz2
movwf
schow1
T8
movlw
H03
; zwikszenie liczby okresw
movwf
licz3
T4
clrwdt
;
bcf
PORTA,1 ;
ptla opnienia losowego
;*******************************
****************************
Okres
ADDWF PCL,F
RETLW
HFF
RETLW
H1E
RETLW
H20
RETLW
H22
RETLW
H25
RETLW
H27
RETLW
H2B
RETLW
H2F
RETLW
H33
RETLW
H39
RETLW
H40
RETLW
H49
RETLW
H55
RETLW
H67
RETLW
H80
RETLW
HAA

Odstraszacz komarw

Ta cz programu jest zbudowana podobnie jak podstawowa wersja odstraszacza

kretw a rni si jedynie czstotliwoci i
czasami przerw. Generowane czstotliwoci
naladuj dwiki wydawane przez nietoperze. I tak dla zworek ustawionych:

Rys. 3.
WYKAZ ELEMENTW
Rezystory
R1: 10 kV
R2: 4,7 kV
Kondensatory
C1, C2: 33 pF
C3: 100 nF
Pprzewodniki
Q1: BC327
U1: PIC16F84 (zaprogramowany)
Inne
X1: rezonator kwarcowy 4,00 MHz
L1: 33...60 mH
JP1, JP2, JP3: goldpiny

Elektronika Praktyczna 3/2005

PROJEKTY
JP2 = L JP3 = H
urzdzenie generuje drgania o czstotliwoci 20 kHz przez 185 ms z
przerwami 120 ms, a w przypadku:
JP2 = JP3 = H
generuje drgania o czstotliwoci ok
32,4 kHz przez 120 ms z przerwami
120 ms.

Opis ukadu

Schemat elektryczny odstraszacza

pokazano na rys. 1. Prosta budowa
urzdzenia umoliwia wykonanie go na
niewielkiej pytce lub nawet na pytce uniwersalnej. W przypadku zastosowania przetwornika piezoelektrycznego
konieczny jest dawik L1. Gonik lub
przetwornik elektromechaniczny podczamy w miejsce dawika. Rodzaj generowanego przebiegu ustawiamy zworkami JP1, 2 lub 3.
Rodzaj przetwornika i obudowy dobieramy w zalenoci od przeznaczenia. Do odstraszania kretw konieczne
jest umieszczenie urzdzenia w wodoszczelnej obudowie i zakopanie w
ziemi. Najprostszym rozwizaniem jest
pudeko z tworzywa, do ktrego zmie-

Elektronika Praktyczna 3/2005

ci si gonik i trzy baterie (najlepiej

typu R14 lub R20). Pozosta woln
przestrze wypeniamy gbk. Cao
uszczelniamy oklejajc tam samoprzylepn. Wad takiego rozwizania jest
stosunkowo dua dziura, jak musimy
wykopa w celu umieszczenia urzdzenia w ziemi. Zaletami prostota i
znaczna moc sygnau akustycznego, a
co za tym idzie znaczy promie dziaania. Bardziej ambitnym i eleganckim
rozwizaniem jest umieszczenie caoci
w rurce PCV o rednicy ok. 50 mm i
dugoci 500 mm. Ze wzgldu na wymiary jestemy skazani na przetwornik
piezoceramiczny lub elektromechaniczny. Sposb umieszczenia przetwornika
piezoceramicznego w takiej obudowie
ilustruje rys. 2.
Istotne w tym przypadku jest zamocowanie blaszki przyklejonej do piercienia o rednicy samego materiau
piezoceramicznego oraz zostawienie pod
przetwornikiem wolnej przestrzeni, ktra w efekcie tworzy pewnego rodzaju
komor rezonansow. Takie rozwizanie
zwiksza poziom sygnau akustycznego. Do odstraszania komarw obudowa

CZYTELNIKW

moe by dowolna zgodnie z wol i

wyobrani konstruktora natomiast jako
przetwornik najlepiej wykorzysta odpowiedni przetwornik piezoceramiczny lub gonik wysokotonowy. Gonik
podczamy w miejsce dawika, ktry
konieczny jest dla przetwornikw piezoceramicznych.
Efektu dziaania odstraszacza na
krety nie naley si spodziewa natychmiast. Moe on nastpi dopiero
po kilkunastu dniach. Tu po uruchomieniu urzdzenia reakcja moe by
odwrotna od zamierzonej tzn. kopce
mog si pojawi przy samym pracujcym urzdzeniu. Oznacza to jednak,
e nie jest ono obojtne dla naszego
gocia. Wacicieli pieskw chc uczuli, aby zwrcili uwag na ich reakcj,
na dziaajce urzdzenie. Moe si zdarzy, e wzbudzi ono ich nadmierne
zainteresowanie i trawnik zostanie rozkopany przez ich ulubieca! Aktualna
wersja oprogramowania jest do pobrania na mojej stronie http://www.republika.pl/rejestr.
Henryk Wisyk
henry1wie@op.pl

97