T.C.

BAYINDIRLIK
VE SKAN BAKANLII
KARAYOLLARI GENEL MDRL

-L-

KARAYOLLARI GENEL MDRL

2006

KARAYOLU TEKNK
ARTNAMES
(YOL ALTYAPISI, SANAT YAPILARI, KPR VE
TNELLER, STYAPI VE ETL LER)

Her hakk sakldr. Bu Teknik artnamenin bir ksm veya tamam Karayollar Genel Mdrlnn yazl izni olmadan
oaltamaz. Bilgi eriim sistemine yklenemez veya herhangi bir baka ekilde bir baka yere
aktarlamaz.

ONSOZ
lkemizin jeolojik yaps, toporafik zellikleri, iklim artlar ve aktif
bir deprem kua zerinde yer almas gibi karayolu yapsn etkileyen doal
faktrlerin kritik olmas, bir mhendislik yaps olan karayolunun gvenli ve
ekonomik bir ekilde projelendirilmesini ve yapmn daha da nemli klmaktadr.
Hedefimiz, deien teknolojiye bal olarak hizmetlerin dzeyinin
devaml olarak ykseltilmesi ve bu alanlarda oluan en son teknik gelimelerin
lke artlarna uygun hale getirilerek uygulamaya konulmasnn salanmasdr.
Karayollarnn deien teknolojik gelimelere paralel olarak daha kaliteli
gvenli ekonomik ve doal evre ile uyumlu bir ekilde yaplmas iin
abalarmz srdrlmektedir.
"KARAYOLU TEKNK ARTNAMES "de bu almalarmz nda
gelien teknolojik gelimelere uluslararas standartlara ve Avrupa uyum
yasalarna gre yeniden dzenlenerek hizmete sunulmutur. Uygulamada
gereken titizliin gsterilecei inanc ile "Karayolu Teknik artnamesi "nin
hazrlanmasnda, koordinatrln yapan Teknik Aratrma Dairesi
Bakanlna ve dier alma grubu arkadalarma teekkr eder, baarlarmzm
devamn dilerim.

M.Cahit TURHAN
Genel Mdr

T.C
BAYINDIRLIK VE SKAN BAKANLII
Karayollan Genel Mdrl
Say
:
B.09.1.TCK.0.12.00/020.0238 Konu
: Karayolu Teknik artnamesi

14/02/2006

GENEL MDRLK MAKAMINA

Uluslararas standartlara ve son teknolojik gelimelere gre yeniden dzenlenerek hazrlanan

"Karayolu Teknik artnamesi "nin onaylanarak, Karayollan Genel Mdrl, Merkez ve Blge
Tekilatlannca onay tarihinden itibaren yaplacak ilerde uygulamaya konulmasn "OLUR" emirlerine
arz ederim.

Mnevver
ATASARAL Teknik Aratrma
Dairesi Bakan
EK
:
Karayolu Teknik artnamesi (1 Adet)
OLUR
14/02/2006

M.Cahit TURHAN
Genel Mdr

rayollan Genel Mdrl

skmk Aratrma Dairesi Bakanl
100-Ycetepe/ANKARA

Tel: 0312 4158502 Fax: 0312 4191667 E-ma"I:tek.

aras-d~b-baskanlik@kgm.gov.tr
T5 EN 150 9001:2000

SI(1) (METRK) - NGLZ BRMLER DNM

FAKTRLER
SEMBOL

Bilinen

arp

Bulunan

SEMBOL

/*m

mikrometre

3.9 x 10"s

nches

in

mm

milimetre

0.039

inches

in

metre

3.28

feet

ft

metre

1.09

yards

yd

km

kilometre

0.621

miles

mi

mm2

milimetre kare

0.0016

square inches

in2

m2

metre kare

10.764

square feet

ft2

m2

metrekare

1.195

square yards

yd2

UZUNLUK

ALAN

ha

hektar

2.47

acres

ac

km1

kilometre kare

0.386

square miles

mi2

mi

mililitre

0.034

fluid ounces

floz

litre

0.264

gallons

gal

m3

metre kp

35.31

cubic feet

ft3

metre kp

1.308

cubic yards

yd3

mg

miligram

0.O00O35

ounces

oz

HACM

AIRLIK
e

gram

0.035

ounces

oz

kg

kilogram

2.202

pounds

1b

ton

1.103

Short ton s
(20001b)

Pa(N/m2)

paskal

0.0001450377

pound per
square inch

p/ nch2

KPa

kilopaskal

0.1450377

pound per
square nch

p/ich2

Mpa (N/mm2)

megapaskal

145.0377

pound per
square itch

p/ inch2

Kgf/cm*

birim santimetre kareye kilogram kuvvet

14.22334

pound per
square inch

p/inch2

selsius

lx

lks

0.0929

foot-candles

Fc

cd/m2

kandela/m2

0.2919

foot-Lamberts

BASIN

ISI
1.8C+32

Fahrenheit

AYDINLATMA

(1) SI Uluslararas Birim sistemi semboldr.

NDEKLER
Sayfa
BLM 100

GENEL HKMLER

Ksm 101

TERMLER, KISALTMALAR VE ARTNAME DZEN.............

Ksm 102

N KONTROL EDLMES .........................................................

12

Ksm 103

MAT TTMKNtN KDNTROT f'T VE M^AFA/AST

Ksm 104

PATLAYICI MADDELERN TAINMASI, DEPO EDLMES

15
VE KULLANILMASI ...................................................................

Ksm 105

EVRENN KORUNMASI VE MUHAFAZASI ............................

17

BLM 150

PROJE ARTLARI

19

Ksm 151

ANTYENN KURULMASI .......................................................

20

Ksm 152

MTEAHHT TARAFINDAN YAPILAN KALTE KONTROL

21

Ksm 153

MTEAHHT TARAFINDAN RNEK ALINMASI VE TEST

YAPILMASI ................................................................................

23

Ksm 154
Ksm 155

YAPIM, BAKIM VE ONARIM ALIMALARI SIRASINDA 24

TRAFN KONTROL ...............................................................
TOPRAK EROZYONUNUN KONTROL EDLMES ..................... 27

Ksm 156

TOZ KONTROL N SULAMA ................................................

29

BLM 200

YOL ALTYAPISI

31

Ksm 201

AA KESME, KK SKME VE TEMZLEME LER.............

32

Ksm 202

NAAT ALANINDA YERALAN YAPI VE ENGELLERN

KALDIRILMASI ..........................................................................

34

Ksm 203

ZAYIF ZEMNLER ......................................................................

35

Ksm 204

KAZI LER ...............................................................................

50

Ksm 205

KPR VE SANAT YAPILARI EVRESNDEK KAZI VE

58
DOLGU LER ............................................................................

Ksm 206

DOLGULAR ................................................................................

Ksm 207

TESVYE LERNDE TAIMALAR ............................................ 69

Ksm 208

AYRICA DENECEK TAIMALAR ..........................................

Ksm 209

KAZI FAZLALIKLARININ KALDIRILMASI ............................... 72

Ksm 210

REGLAJ .......................................................................................

Ksm 211

NCE TESVYE YZEYNN ONARIMI ...................................... 75

Ksm 212

BANKETLER...............................................................................

II

14

59
71
73
76

Ksm 213

TOPRAK YOLLARIN NCE TESVYES ..................................... 77

Ksm 214

MEVCUT YOLLARDA NCE TESVYE YZEYNN

78
YENDEN HAZIRLANMASI ........................................................

Ksm 215

SULAMA ..................................................................................... 79

Ksm 216

80
MEVCUT YOLLARIN ONARIMI VE BTML KAPLAMA
N HAZIRLANMASI .................................................................

Ksm 217

KULLANILMAYAN/TERKEDLEN YOL KESMLERNN

81
DZENLENMES ........................................................................

Ksm 218

KRE LE ZEMN STABLZASYONU ....................................... 82

BLM 250

DAYANMA YAPILARI VE EVLERN DESTEKLENMES-

Ksm 251

GABON YAPILMASI .................................................................. 94

Ksm 252

DONATILI ZEMN DUVAR (TOPRAKARME)............................. 102

Ksm 253

KAYA BULONU YAPIMI ............................................................ 106

Ksm 254

ZEMN VL DUVAR YAPIMI ................................................. 110

Ksm 255

ZEMN ANKRAJI YAPIMI ........................................................... 115

BLM 300

SANAT YAPILARI, KPRLER VE TNELLER

Ksm 301

SANAT YAPILARINA AT KAZI LER.................................... 122

Ksm 302

BZ YATAKLARININ HAZIRLANMASI VE ETRAFLARININ 131

DOLDURULMASI .......................................................................

Ksm 303

BZLERDEN BAKA SANAT YAPILARI N DOLGU ............ 137

Ksm 304

TA DOLGU ................................................................................ 138

Ksm 305

TA TAHKMAT ........................................................................ 140

Ksm 306

PERE ........................................................................................... 144

Ksm 307

KARGR NAAT ........................................................................ 147

Ksm 308

BETON LER ........................................................................... 156

Ksm 309

DEMR LER ............................................................................ 200

Ksm 310

MENFEZ VE KPRLERDEK SKELE LER ........................ 216

Ksm 311

BETON VE BETONARME BZ LER ...................................... 217

Ksm 312

BAKIR VE GALVANZE SAC LER ......................................... 224

Ksm 313

DRENAJ LER........................................................................... 225

Ksm 314

RGARLAR, MENBA TESSATI, SFONLAR, GARGUYLAR... 252

Ksm 315

PREFABRK BETON BORDRLER ........................................... 253

Ksm 316

PREFABRK BETON KAPLAMA ELEMANLARI VE DOAL

PARKE KAPLAMA..................................................................
111

93

121

258

Ksm 317

GROBETON DEME, TESVYE BETONU, MUHAFAZA

272
BETONU, AP, BETON YZEY SIVASI VE MENTO
BADANA .....................................................................................

Ksm 318

KATRAN BADANA, KANAVEL VE POLMER BTML 276

TECRT ........................................................................................

Ksm 319

KAZIK LER............................................................................. 279

Ksm 320

NGERLMEL PREFABRK KRLER...................................... 286

Ksm 321

KPR MESNETLER ................................................................. 298

Ksm 322

GENLEME DERZLER .............................................................. 302

Ksm 350

YEN AVUSTURYA TNEL AMA YNTEM (NATM) LE 306

YAPILAN TNEL LER ............................................................

Ksm 351

PSKRTME BETON................................................................ 389

BLM 400

YOL STYAPISI

Ksm 401

ALTTEMEL.................................................................................. 456

Ksm 402

TEMEL....................................................................................... 462

Ksm 403

TEK TABAKALI BTML SATH KAPLAMA ......................... 479

Ksm 404

FT TABAKALI BTML SATH KAPLAMA ........................ 487

Ksm 405

BTML KORUYUCU SATH KAPLAMA (SEAL COAT) ....... 494

Ksm 406

BTML TEMEL ...................................................................... 497

Ksm 407

ASFALT BETONU BNDER VE AINMA TABAKALARI ........... 513

Ksm 408

TA MASTK ASFALT (TMA).................................................

Ksm 409

PLENTTE VEYA YOLDA KARITIRILARAK HAZIRLANAN 537

BTML KARIIM BAKIM MALZEMES...............................

Ksm 410

BTM EMLSYONLU HAR TP KAPLAMALAR ............... 541

Ksm 411

SATH KAPLAMA VE BTML SICAK KARIIM

543
YAPIMINDA KULLANILACAK SOYULMAYA KARI
MUKAVEMET ARTIRICI BTM KATKI MALZEMES ..........

Ksm 412

BTML BALAYICILAR ........................................................ 545

Ksm 413

ASFALT KAPLAMANIN KAZINMASI......................................... 560

Ksm 414

KAZINMI ASFALT KAPLAMANIN YENDEN KULLANIMI 562

LE YAPILAN BTML SICAK KARIIM TABAKASI ...........

Ksm 415'

ASFALT VE BETON KAPLAMALARDA UYGULANAN DERZ 563

VE ATLAK DOLGU MALZEMELER ZELLKLER VE
UYGULAMA ES ASLARI.............................................................

Ksm 416

BTML SICAK KARIIM TABAKALARE>DA

571
KULLANILAN GEOSENTETK MALZEMELER VE ELK
GRDLER ....................................................................................

Ksm 450

BETON YOLLAR......................................................................... 577

455

IV

531

BLM 500

ETL LER

Ksm 501

TP-I SERVS YOLU .................................................................. 604

Ksm 502

TP-n SERVS YOLU ................................................................. 605

Ksm 503

TRAFK ARET LEVHALARI .................................................... 606

Ksm 504

YATAY ARETLEME................................................................. 619

Ksm 505

TRAFK ARET LEVHALARINDA KULLANILAN

639
REFLEKTF VE REFLEKTF OLMAYAN MALZEMELER ..........

Ksm 506

OTOKORKULUKLAR ................................................................. 645

Ksm 507

YOL KENAR DKMES ................................................................ 654

Ksm 508

KONTROL KESM LEVHALARI ................................................ 667

Ksm 509

IIKLI ARET/SNYALZASYON TESSLER ....................... ... 668

Ksm 510

PREFABRK T DRE............................................................. 686

Ksm 511

GALVANZL KAFES TELDEN T YAPILMASI ...................... 690

Ksm 512

JLETL TEL .............................................................................

Ksm 513

OTOYOLDA KULLANILAN TEL RGL KAFES T............. 695

Ksm 514

PEYZAJ PROJELENDRME HZMETLER ................................. 697

Ksm 515

PEYZAJ UYGULAMA ALIMALARI

Ksm 516

YOLBOYU GELM BAKIM ALIMALARI ......................... 720

Ksm 517

OTOYOL PEYZAJ HZMETLER ................................................ 723

Ksra 518

KAMULATIRMA SINIR TALARI ............................................ 741

Ksm 519

YOL EVRESNN TEMZLENMES ........................................... 743

Ksm 520

YKSEK GRNEBLME ZELLNE SAHP

744
GVENL YELEKLER.............................................................

Ksm 521

PREFABRK BETONARME KAR SPERLER ............................ 746

Ksm 522

KAR DREKLER ........................................................................ 749

Ksm 523

KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK TUZLAR 751

Ksm 524

KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK

753
AGREGALAR .............................................................................
i

603

694

702

BOLUM 100
GENEL HKMLER

KISIM 101.- TERMLER, KISALTMALAR VE ARTNAME DZEN

101.01 Terimlerin Anlamlar.
Karayolu Teknik artnamesinde ve szlemeye ait dier belgelerde geen terimlerin anlam ve
aklamalar aada verilmitir.
Agrega. Belirli gradasyona ve kaliteye sahip kaya paralan, akl, krnata, kum vb gibi mineral
malzeme veya bunlarn karmdr.
Aliyman. Yolun proje yatay hattndaki dorusal ksmdr.
Alt Geit. Karayolunun dier bir karayolu veya demir yolunu alttan gemesini salayan yapdr.
Alttemel Tabakas. styap temel tabakasn tamak zere taban zemini zerine yerletirilen,
belirli fiziksel zelliklere sahip granler malzemeden olumu styap tabakasdr.
Anyonik Bitm Emlsiyonu. Bitm emlsiyonlarnda kullanlan emlgatrlerin bitmde znen
ksm negatif ykl ise retilen emlsiyon anyonik bitm emlsiyonudur.
Ariyet. Yarmadan kan malzemenin dolgu iin yeterli miktarda olmamas veya niteliinin uygun
olmamas halinde uygun bir malzeme ocandan alnan malzemedir.
Asfalt. Mineral agrega ile bitml balaycnn karm ile elde edilen yol kaplamas. En nemli
bileeni bitm olan bitml balayc malzeme.
Asfalt Betonu. Belirli gradasyondaki agrega ve filler le bitml balaycnn belirli artlarda
karmndan meydana gelen yksek nitelie sahip bir scak karmdr.
Anma Tabakas. Bnder tabakas zerine gelen ve styapnn en st tabakasn oluturan
bitml scak karm tabakasdr.
Banket. Karayollar Trafik Kanununa gre banket; yaya yolu ayrlmam karayolunda, tat yolu
kenar ile ev ba veya hendek i st kenar arasnda kalan ve olaan olarak yayalarn ve
hayvanlarn kullanaca, zorunlu hallerde de aralarn faydalanabilecei ksmdr.
Binder Tabakas. Temel tabakas zerine gelen bitml scak karm tabakasdr.
Brim . Keif zetinde ismi ve fiyat bulunan, l ve denmesi ayr yaplan i ksmlardr.
Bitm. Ham Petroln rafine edilmesinden elde edilen yada doal asfalt olarak bulunan, hemen
hemen yada tamamen toluen'de znen ve ortam scaklnda ok viskoz yada katya yakn olan,
grnrde buharlamayan adeziv ve su geirmeyen malzeme.
Bitml Balayc. Ana bileeni bitm olan balayclarn tmn kapsayan malzemedir.
Bitm Emlsiyonu. Bitmn su iinde uygun emlgatrler araclyla dalmas ile oluan
malzemedir. Bitm emlsiyonu, olumasn salayan emlgatrlerin anyonik veya katyonik
olmasna bal olarak anyonik bitm emlsiyonu veya katyonik bitm emlsiyonu adlarn alr.
Bitm emlsiyonlarnn da sv petrol asfaltlanna benzer muhtelif cinsleri vardr. Trleri; abuk
kesilen-RS, orta hzda kesilen-MS ve yava kesilen-SS emlsiyonlardr.
2

Bitml Temel Tabakas. Balaycl veya balaycsz bir temel tabakas zerine inaa edilen
bitml balaycl scak karm tabakasdr.
Boykesit (Profil). Yol ekseninin dey dzlemdeki izdm veya kotlu yol eksenidir.
Damtma (Destilasyon). Bitml malzemelerin, belirtilmi scaklklarda buharlaan miktar ile
kalntnn miktar ve niteliini tayin etmektir.
Dayanma Yaplar. Yol platformunun tasarm standartlarna uygun olarak yerletirilebilmesi iin
yaplan destek yaplandr. Betonarme veya harl ta istinat ve iksa duvarlar, donatl toprak
duvarlar, gabion duvarlar, zemin ivili duvarlar, bulonlu duvarlar, kazkl perde duvarlar, kazkl
ankraj duvarlar vb dir.
Depo. Yarma fazlas veya nitelii uygun olmayan kaz malzemesinin hacmidir.
Depo Yeri. Projesinde veya dare tarafndan belirlenen, depo malzemesinin konulduu yerdir.
Dolgu. Yol gabarisinin, proje dey hat kotlarna uygun olarak yerletirilebilmesi iin doal zemin
ile yol styaps arasnda kalan ksmdr.
Drenaj. Yeralt ve yerst sularnn yol gvdesine zarar vermeden uzaklatrlmasdr.
Duktilite. ekilerek uzatld zaman byk gerilmeler altnda kopmaya kar malzemenin
gsterdii direntir.
Enkesit, Yol gvdesi zerinde yer alan tabaka ve elemanlarn belirli noktalarnn eksene dik dey
dzlemdeki zdm alandr.
Esneklik. Yol styapsnn yk altnda oluabilecek deiimleri karlayabilme yeteneidir.
Fauna. Yrenin hayvan topluluu.
Filler. 200 No.lu elei geen mineral malzemedir.
Flora. Yreye ait bitki rts.
Gradasyon (Tane Boyutu Dalm). Malzeme iinde bulunan eitli boydaki tanelerin arlka
oranlardr.
Hendek. Yol platformundan veya evlerden gelen yzey sularn toplayarak uygun yerlere dearj
etmek iin yaplan yzeysel drenaj yapsdr.
dare. Karayollar Genel Mdrl ve Genel Mdrlk tarafndan atanm temsilciler. dare,
genel anlamda szlemeyi yapan i sahibi kurumu ifade eder.
nce Tesviye Tabakas
1. Kaya yarmalarda yzey dzgnln salamak iin tesviye kotuna gre fazla kaz yaplarak bu
kaz yerine seme malzeme koymak suretiyle yaplan tabakadr.

2. Toprak yarmalarda tesviye kotuna indirilmi zeminin riperlenmek/srlmek vb suretlerde

kabartlarak, yeniden sktrlmas ve baz hallerde imento, kire vb ile stabilize edilmesi
suretiyle elde edilen tabakadr.
3. Baz hallerde uygun kaz malzemesiyle yaplan dolgunun en st tabakas, nce Tesviye Tabakas
adn alr.
nce Tesviye Yzeyi. nce tesviyesi yaplm yol altyaps zemininin en st yzeyidir.
Kafa Hendei. Yzeysel sularn yarma evlerine ve yol gvdesine zarar vermesini nlemek amac le
yarma kesimlerinde yama yukar tarafta alan drenaj yapsdr.
Kalite Plan. Szleme gerei proje kapsamnda yaplacak imalat ve kullanlacak malzemelere
uygulanacak kalite kontrol ilemlerini belirten dokman.
Kamulatrma Sahas. Yol yzeyi, hendekler, evler, sanat yaplar, kprler, ariyet yerleri, malzeme
ocaklar ve dier ksmlar ile yolun yapm ve emniyeti in kamulatrlan arazidir.
Kaplama. styapnn en st tabakas olup kaymaya, trafiin andrmasna ve iklim koullarnn
ayrtrma etkisine kar koyan asfalt betonu, sathi kaplama, beton plak, parke vb oluan tabakadr.
Katyonik Bitm Emlsiyonu. Bitm emlsiyonlarnda kullanlan emlgatrlerin btmde znen
ksm pozitif ykl ise retilen katyonik bitm emlsiyonudur.
Kesilme. Bitm krecikleri etrafndaki yklerin muhtelif yollarla kaybolmas ve dolaysyla
kreciklerin yan yana gelerek bir bitm filmi meydana getirmesidir.
Kontrol Mhendisi. banda dareyi temsil etmek zere yetkilendirilerek atanan, iin yapln ve
kullanlan malzemelerin proje ve artnamelerde istenilen nitelikte olup olmadn kontrol eden,
Mavir veya Kontrollk birimidir. Bu grevin yaplmasnda almak zere grevlendirilmi ve yetkili
klnm teknik elemanlar; Kontrol Mhendisi; Kontrol Amiri, Kontrol efi, Kontrol Tekilat ve
yardmclarn ifade eder, bunlar iin bu artnamede ksaca "Kontrol Mhendisi" terimi kullanlmtr.
Kpr. Akarsu, vadi, dier bir yol, demiryolu vb yerlerde geii salamak zere ina edilen;
gzlerinden her hangi birinin mesnet eksenleri arasndaki akl, kpr ekseni boyunca 10 metreden
byk olan yaplardr. (Kemer kprlerde aklk ls iin zengi sathnn en alak seviyesindeki dik
serbest aklk esas alnr.)
Kpr Altyaps. Kprnn styaps altnda kalan ayak ve temel ksmlardr.
Kpr Elemanlar. Kpr ilerinde geen terimlerin tanmlar ekil-100-1' de belirtilmitir.
Kpr styaps. Kprnn ayaklan stnde kalan ksmdr.
Kurp (Yatay ve Dey Kurp). Proje yatay ve dey hattndaki dorusal kesimleri birletiren erisel
veya dairesel karayolu kesimidir.
Kr Etmek. Sv petrol asfalt ierisine katlan benzinin, gazyamn veya mazotun buharlamas
demektir. naat esnasnda sv petrol asfaltlan tam olarak kr edilemez, kr inaat sonrasnda da bir sre
devam eder. Bu sre yava kr eden (SC) cinsi sv petrol asfaltlan iin birka yl da srebilir.

Laboratuar, idareye ait veya dare tarafndan belirlenecek laboratuardr.

Mal. Tohumun yetimesi iin saman, su, toprak vb. karm malzemesi. Tohum yastk malzemesi.
Menfez. Akarsu, dier bir yol, demiryolu vb yerlerde geii salamak zere ina edilen; akl
10 metre ve daha kk olan yaplardr.
Modifiye Bitm. retim srasnda bir yada daha fazla kimyasal katk kullanlarak, reolojik
zellikleri iyiletirilen bitm.
Mteahhit. Szlemede belirtilen artlar ierisinde ii yapmay, bunun iin gerekli her trl
malzeme, ii, makine, alet vb'nin teminini ve iin tamamlanmasn zerine alan zel veya tzel
kiidir. Szlemede ikinci taraf temsil eder.
Parafin. Bitm oluturan yapdan birisi olan parafinler veya alifatikler dorusal, boyutlu
zincirsi yapda olup mumsu veya yas bir zellik gsterir.
Parlama Noktas. Bir maddenin buharnn alev temasnda geici olarak alev ald, fakat yanmaya
devam etmedii en dk scakln tespit edilmi deney artlan altnda llm deeridir.
Penetrasyon. Bitml malzemelerin, standart bir inenin belirli bir yk altnda ve srede, belirli
scaklktaki bir numune ierisine dikey olarak girdii derinlik cinsinden ifade edilen kvamhldr.
Platform. Yolun banket d snrlar arasnda kalan yzeydir.
Plentmiks. Plentte (tesiste) kartrma demektir.
Pletmiks Temel, Belirli gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon verecek ekilde kaba ve
ince olmak zere en az ayr tane boyutu grubunun uygun oranda su ile bir plentte
kantnlmasyla hazrlanan malzemenin projesinde belirtilen plan, profil ve en kesitlere uygun
olarak bir ya da birden fazla tabakalar halinde serilip sktrlmasyla oluturulan tabakadr.
Polimer. Birok kk molekln birleerek oluturduu byk molekl zincirine denir.
Polimer Modfiye Bitm (PMB). Genellikle asfalt kaplamalarda tekerlek izi oluumunu,
kaplamalardaki atlaklar, bitmiin oksidasyonunu yada kaplamann sudan dolay zarar grmesini
kontrol altna almak amacyla bitme bir yada daha fazla organik polimerler kartrlmas ile
oluan bitmlU balayclardr.
Polimer Modifiye Bitm Emlsiyonu. Datlan faz polimer modifiye bitm olan emlsiyon
yada Iateks ile modifiye edilen bitm emlsiyonu.
Proje. darece onaylanan veya hazrlanan planlar, boy kesit ve en kesitler, mek en kesitler ve
dier detay resimleri ve benzerleridir.
Refj. Yolun geli ve gidi eritlerini birbirinden ayran, yol platformunun ortasnda bulunan
toprak, beton vb malzemeden oluan blmdr.
Ripaj. Yol gvenliini salamak, yap ve toprak ilerini azaltmak amac ile yol ekseninin enine
kesit iinde kaydnlmasdr.

Rodmiks. Plentte veya yolda kartrma sonucunda elde edilen bakm malzemesidir.
Sanat Yaplar. Kpr, tnel, menfez, istinat, iksa duvar, tahkimat vb mhendislik yaplardr.
Seme Malzeme. Tabann tama gcn arttrmak iin dolgu, yarma ve styap tabanlarna
projesinde belirtilen kalnlkta getirilerek serilip sktrlan, ariyet ocaklarndan veya kaz
malzemelerinden temin edilen fiziksel zellikleri artnamede belirtilen dolgu malzemesidir.
Sanat yaplan yan, yaklam dolgularnda kullanlan, kazlardan veya malzeme ocaklarndan alman
fiziksel zellikleri artnamede belirtilen dolgu malzemesidir.
Sv Petrol Asfalt. (Cut-back) Ham petroln kolay uucu bileenlerinin damtma yoluyla
uzaklatrlmasndan sonraki kalntya, ham petroln kaynama noktas yksek bir bileeninin,
gazya tipinde orta derecede bir zc veya nafta ya da benzin tipi ok uucu bir zc
kartrlmas yla elde edilen yumuak balayclardr. Bitme uucu flux ilave edilmesi ile
viskozitesi drlen bitml balayc.
Yava Kr Olan Sv Petrol Asfaltlar: (SC)
Ham petrol damtma kalntsna, ham petroln kaynama noktas yksek, mazot gibi, bir bileeninin
kantnlmasyla elde edilen yumuak balayclardr.
Orta Hzda Kr Olan Sv Petrol Asfaltlan: (MC)
Ham petrol damtma kalnts ile gazya tipinde orta derecede
zcnn
kantrlmasndan elde edilen bitml balayclardr.
abuk Kr Qlan Sv Petrol Asfaltlan: (RC)
Ham petroln damtma kalnts ile, nafta veya benzin
zcnn
kartmlmasndan elde edilen bitml balayclardr.

tipi

ok

uucu

uucu

bir

bir

Szleme. hale edilen iin yaplmas iin dare ile Mteahhit arasnda yaplan yazl anlamadr.
Stabilite. Kaplamann deformasyona kar gsterdii direntir.
antiye efi. Mteahhit adna iin yaplmasn, teknik ve idari bakmdan yrten, i sresince
antiyede bulunan, Mteahhit tarafndan kendisine temsil yetkisi verilen ve Mhendis ve Mimar
Odalar Kanunu'na gre bu yetkiyi ve sorumluluu tayabilecek kiidir.
artnameler. in yaplna ve kullanlacak malzemeye ait direktifleri, metotlar, nitelikleri,
miktarlan ve dier artlar gsteren, teknik, genel, zel ve ek artnamelerdir. Genel olarak yeni
artname maddelerini veya teknik artnamedeki maddelerde yaplan deiiklikleri iine alan
artnameler " Ek artname " lerdir. Her iin zelliine gre hazrlanm bulunan, iin yaplna ait
direktifleri ve artlan, teknik artnamede bulunmayan detayl deiiklikleri iine alan ve her i iin
ayrca hazrlanan artnameler. " zel Teknik artnameler " dir.
ev. Yolun doal arazi le balantsn salamak iin yarma ve dolgularda oluturulan eimli
yzeydir.
ev Deeri. evlerin yatay dzlem ile yaptklan eimin a olarak, yatay/dey dzlemlerin
biribirlerine oran olarak veya yzde olarak belirtilen deeridir.
Taeron. in bir ksmnn yaplmas, dare tarafndan veya darenin onay ile Mteahhit
tarafndan kendisine verilen ve szleme ile dareye veya Mteahhide bal olan zel veya tzel
6

kiilerdir. Mteahhide szlemeyle bal olan taeronun dareye kar hibir resmi sfat ve yetkisi
yoktur.
Ta Mastik Asfalt. (TMA) Kaba agrega danelerinin birbirine temasnn saland bir iskelet ile
boluklar dolduran ince agrega, filler ve bitml balaycdan oluan, anma tabakasnda
kullanlan bir scak karmdr.
Temel Tabakas. Kaplama tabakas ile ince tesviye yzeyi veya alttemel tabakas arasnda
balan ti yi,yk dalmm ve dzgnl salayan, yola gelen ykleri tayan ve alttemel veya yol
tabanna aktaran tabakadr.
Toprak leri. Her cins zemin ve kaya birimlerde yaplan kaz, dolgu vb tesviye ileridir.
Tnel Portalleri. Yol gzergahnda bulunan tnellerin giri ve k yzleridir.
st Geit. Karayolunun dier bir karayolu veya demir yolunu stten gemesini salayan yapdr.
styap Tabam. Tesviye yzeyi altnda kalan, yarma veya dolgularda styapnn tama gcne
etkisi olabilecek bir derinlie kadar devam eden ve tama gc styap projelendirmesinde etkin
olan tabakadr.
Viskozite. Bir akkann, i srtnmelerinden dolay, harekete kar diren gstermesini salayan
zellii ve bu zelliin kabul edilmi bir metoda gre bulunan nmerik deeridir.
Yarma. styap taban kotunun zerinde kalan kaz hacmidir.
Yarma Hendei. Yarmalarda platform ve evlerden gelen sular toplayan ve gerekli yerlere aktan
yapdr.
Yol. Kara ulatrma aralarnn gidi geliini temin amacyla ortaya getirilen yapnn btn bu
terimle ifade edilir.
Yol Altyaps. Yolun styaps altnda kalan ksmdr.
Yol Altyaps Tabam. Yol altyapsnn oturduu tabii zemin yzeyi veya iyiletirilmi tabii zemin
yzeyidir.
Yol Altyaps Taban Takviye Tabakas. Yol altyaps tabannda kazlarak karlan malzemenin
yerine seme malzeme getirilerek yaplan takviye tabakasdr.
Yol styaps. Trafik ykn tamak zere yaplan ve kaplama, temel, alttemel tabakalarn iine
alan yol yapsdr. styap Tabakalar ekil-100-2'de Tip Enkesitte gsterilmitir.

101.02 Ksaltmalar.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.

AASHTO. American Association of State Highway and Transportation Officials

Amerika Eyalet Yollar ve Ulam alanlar Kurumu
ACI. American Concrete Institute Amerikan Beton Enstits
ACPA. American Concrete Pavement Association Amerikan Beton Yollar Kurumu
Al. Asphalt Institute Asfalt Enstits
ANSI. American National Standarts Institute Amerikan Ulusal Standartlar Enstits
ASTM. American Society for Testing and Materials Amerika Test ve Malzeme
Kurumu
BSI. British Standarts Institute ngiliz Standartlar Enstits
CEN. European Committee for Standardization Avrupa Standart Komitesi
DN. (Deutsches Institut fr Normung Alman Standartlar Enstits
EN. European Norm Avrupa Standard
FHWA. Federal Highway Administration Ulusal Karayollar daresi
ISO. International Organization for Standartization Uluslararas Standart Kurumu
KK. Kamu hale Kurumu
KT. Karayolu Teknik artnamesi
PCA. Portland Cement Association Portland imento Birlii
SI. International System of Units Uluslararas Birimler Sistemi
TSE. Trk Standartlar Enstits
TURKAK. Trk Akreditasyon Kurumu

101.03 artname Dzeni.

Bu artname yedi blmden olumaktadr. Blm 100 "Genel Hkmler" i iermektedir. Blm
150'de "hale Edilen lerde Uygulanacak Proje artlan" belirtilmektedir. Blm 200-500 arasnda
ise ihale edilen ilerde belirtilen i kalemlerine gre malzeme ve yapm artlar verilmektedir.
artnamede her Blm ierisinde Ksmlar yer almaktadr. artnamenin biim ve numaralandrma
sistemi genel olarak aada belirtildii ekilde dzenlenmitir.
KISIM xxx.- (xxx: haneli ksm numaras)
xxx.01 Tanm. Bu ksmda in tanm yaplmakta ve kapsam belirtilmektedir.
xxx.02 Malzeme zellikleri.
Bu ksmda bu i veya imalatn yaplmas srasnda kullanlan malzemelere ait ilgili ulusal ve
uluslararas standartlar, malzemenin zellikleri, yaplan deneyler ve deney standartlar verilerek;
artnamede malzeme nitelii hakknda istenilen deerler ve tolerans limitleri belirtilmektedir.
xxx.03 Yapm artlar.
Bu ksmda, bu iin/imalatn yaplmas iin gereken uygulama esaslar verilmektedir.

Yukardaki kpr krokisinde numaralandrlan yer ve elemanlarn adlar unlardr.

123456789-

Fore kazk
Temel alt kaz
Kazk bal
Kolon elevasyon
Kenar ayak balk kirii
Orta ayak balk kirii
Ana kiri
Enleme kirii
Kulak

10111213-

Deme
Elastomer mesnet
Bordur
Korkuluk

19202122-

Tabii zemin
Kazk alt kotu
Adi anroman
Muntazam anroman

1516171814-

En yksek su seviyesi
En alak su seviyesi
Talveg
Kpr boyu
Dilatasyon (Ayrm)

24- Rtret seviyesi

25- Yaklam dolgusu
26- Yaklam pla
27- Grobeton
23- Pere

T AB YE KEMER N
TABLYE K E M ER N ALTINDA
(T)

zetg (T)

Dikmeler O
Anallar

ekiI-100-1 Kpr Elemanlar

10

4)

Tabiiye

5)
Yaklam
Gzleri

1*

18

17

4
2

_ "/

16

^-^^U^

?.

L12

'0
\

<n _______ 3_
y

^^

1- Dolgu evi
2- Doal Zemin
3- styap Taban
4- Banket Kaplamas
5- Alttemel Tabakas
6- Temel Tabakas
7- Kaplama Tabakas
8- Hendek evi
9- Yarma evi 10Banket Temeli

11- Yolun Enine Eimi

12- Tesviye Yzeyi
13- Yol Gvdesi Taban Zemini
14- styap Proje Kalnl
15-Banket Eimi
16- Trafik eritleri Genilii
17- Banket Genilii
18- Yol (Platform) Genilii
19- styap Taban Genilii
20-Taban Yzeyinin Enine Eimi

ekil-100-2 Yol styaps Tip Enkesiti

11

KISIM 102- N KONTROL EDLMES

102.01 Tanm. Bu ksm ihale edilen yol yapm iinin plan ve projeler dorultusunda, szleme ve
artnamede belirtilen esaslara uygun bir ekilde yaplmasn salamak iin dare tarafndan dorudan
Kontrol Mhendisi veya darenin temsilcisi Mavir ve Kontrol Mhendisi tarafndan birlikte
kontrol edilmesini kapsar.
Karayolu Teknik artnamesi kapsamnda dare; terimi Karayollar Genel Mdrl ve Genel
Mdrlk tarafndan atanm temsilciler anlamnda kullanlm olup. dare genel anlamda
szlemeyi yapan i sahibi kurumu ifade eder.
102.02 Kontrol Mhendisi.
Kontrol Mhendisi darenin i yerindeki temsilcisi olup dare adna i'i kontrol eder.
Kontrol Mhendisi;
- almalarn i program erevesinde belirtilen zamanda ve dzgn bir ekilde yaplmasn,
- in yapmnda kullanlan malzemeler ve uygulanan iiliin kalitesini,
- Proje, plan ve artnamenin uygulanmas ve gerektiinde yorumlanmasn,
- Yaplan i/imalatn miktarlarnn llmesini,
- Szleme esaslar dahilinde yaplan i/imalatlara ait hakedilerin dzenlenmesini,
- Szleme artlarnn karlanabilmesi iin imalatn kabul edilip edilmemesi ve iin durdurulmas
dahil gereken her trl uygulamay yapmaya yetkilidir.
Kontrol Mhendislii; mhendis, srveyan, aratrma teknisyeni, alet operatr ve dier
grevlilerden oluur. Bu personel, kendi grev alanlarnda Kontrol Mhendisi adna hizmet verir.
Kontrol Mhendisi, imalat iin gereken malzemenin hazrlanmasn, imalatn yaplmasn ve projede
yer alan her trl ii kontrol edecektir. Kontrol Mhendisi, yaplan i/imalatn artnameye uygun
olmad durumlarda, i ve iiler ile evre gvenlii asndan uygun olmayan hallerde iin
durdurulmas dahil gereken nlemleri alacaktr.
102.02 artname ve Proje.
artname ihale dkmanlannn bir parasdr. artname ihaleden sonra Mteahhit ile dare arasnda
yaplan szlemenin temelini oluturur.
artname; yol yapm srasnda kullanlan malzeme, yaplan imalat ve ilik iin gerekli artlan
doru ve ak bir ekilde tanmlayan belgedir. artname aynca yapm srasnda karlalabilecek
farkl durumlarda yaplacak ilemleri de tanmlar.
Proje ise; yol ve yol yaplannn imalat ncesi ve imalata ynelik esas ve detaylann belirtildii rapor,
hesaplamalar ve izim paftalandr.

12

in yapm iin gereken her trl plan ve proje dare tarafndan veya darece gerek grlmesi
halinde Mteahhit tarafndan hazrlanacaktr. Projeler tamamlanp idare tarafndan onaylanmadan ie
balanlmayacaktr.
102-3 Yapm Aamasnda Hazrlanan Projeler.
Yapm aamasnda veya sonrasnda ortaya kan problemlerin zm iin proje almas
yaplmadan nce, problemi tanmlayp, nedenlerini ve zmne ynelik farkl alternatifleri
gerekeleri ile ortaya koyan kavram projeleri hazrlanacaktr.
Kavram projeleri uygulanacak alternatifin seimini kolaylatrmaya ynelik gerekli bilgileri ve
izimleri ierecek ekilde hazrlanarak dare'ye sunulacaktr. Sunulan alternatifler ncelikle dare ve
varsa Mavir firma tarafndan yapm sresi, yapm emniyeti, maliyet, kamulatrma vb kriterlere
gre deerlendirilecek ve bu deerlendirme sonucuna gre seilecek alternatif iin "Uygulama
Projesi" hazrlatlacaktr.
Hazrlanacak plan ve projelerde; kot ve koordinat bilgilerinin yan sra, yaplacak malata ait detay
bilgiler, imalat aamalar, hendek, kaz vb iler iin gereken detaylar, trafik iaretleme projesi,
mevcut yaplarn yaknnda yaplacak imalatlar iin alnacak nlemler vb gibi tm hususlar
belirtilecektir.
Mteahhit tarafndan hazrlanacak her trl plan, proje ve hesaplamalar iin yaplmasndan nce en
az 4 takm olarak darenin onayna sunulacaktr. Plan, proje ve hesaplamalarda dare tarafindan
revizyon istenilmesi durumunda, gerekli dzeltmeler yapldktan sonra dareye tekrar onaya
gnderilecektir.
Kontrol Mhendisi, yapm detaylar, uygulanacak inaat yntemi vb hususlarda aklk salanmas
amacyla ek plan, proje ve hesaplamalar isteyebilir. dare tarafndan onaylanm plan ve projelerin, i
yerinde veya imalatta uygulanmas srasnda yaplacak deiikliklerden nce Mteahhit dare'den
yazl izin alacaktr.
102.04 Yapm Aralar ve Ekipmanlar iin Yk ve Hz Snrlamalar.
Mteahhit; proje alanna veya proje alanndan darya yaplacak her trl malzeme, makine ve
ekipman nakli in yasal yk ve trafik hz snrlamalarna uyacaktr.
Nakliye kamyonlan; zerine yklenen malzemenin taarak dklmesini, nakliye srasnda kaybm
nleyecek ekilde yklenecektir. Kamyonlar ve i makinalannn alttemel, temel ve styap tabakalan
zerinden geilerinin, bu tabakalarda hasar oluturmayacak ekilde dk trafik hznda olmas
salanacaktr.
Kontrol Mhendisi tarafndan izin verilmedike alma alan ierisinde yeni yaplan sanat yaplan
ve styaplar zerinden an yklenmi tatlar, makine ve ekipman gemeyecektir.

13

KISIM 103.- MALZEMENN KONTROL VE MUHAFAZASI

103.1 Tanm. Bu ksm yol yapmnda kullanlacak her trl malzemenin kontrol ve muhafaza
edilmesini kapsar.
103.2 Malzeme Ocaklar ve Nitelikleri.
Yol ve sanat yaplarnn yapm iin gereken malzeme projede belirtilen ocaklarlardan temin
edilecektir. Mteahhit yola malzemeyi getirmeden nce malzeme iin gereken test ve incelemenin
yaplmas iin Kontrol Mhendisine haber verecektir. Malzeme yola getirilmeden nce ocakta kabul
edilebilir. Ancak proje sresince malzeme niteliinde oluabilecek olumsuz deiikliklerden dolay,
ocan kullanmna izin verilmeyebilir.
103.02 Numune Alnmas ve Deneyler.
Yol ve sanat yaplar inaatnda kullanlacak her bir ocak malzemesinden ikier adet numune alnp
mhrlenecek; bu numunelerden birisi yolun kesin kabul tamamlanncaya kadar darece, dieri
ise antiyede muhafaza edilecektir.
Btn malzeme, kullanlmadan nce Kontrol Mhendisi tarafndan muayene edilerek kabul
edilecek ve gerekli grldke deneyleri yaplacaktr. Kontrol mhendisi tarafndan
kullanlmasna izin verilmeyen malzeme ile yaplan iler kabul edilmeyecektir.
Ocaktan alman numuneler zerine ocak verimi ve yolda kullanlaca Km kesim snrlar yazlacak
ve bu snrlar iinde numunelerden daha dk nitelikte malzeme kullanlmayacaktr.
Numuneler; Kontrol Mhendisinin denetimi altnda alnacak ve bu i iin gerekli iilik ve
malzeme vb giderler Mteahhide ait olacak ve bunun iin dare hibir deme yapmayacaktr.
103.03 Malzemenin Muhafazas ve Kullanlmas.
Malzeme, sahip olduu nitelikler ve kalitesi bozulmayacak, eksilmeyecek ve deimeyecek
ekilde i yerinde muhafaza edilecektir. Malzemeyi sudan, yamurdan, rutubetten, souktan,
scaktan vb zararl her trl tesirden korumak zere depolarda gereken nlemlerler alnacak ve
tesisler yeterli hale getirilecektir. yerinde kontrol yaplm ve stoklanm malzeme, imalatta
kullanlmadan yeniden kontrol edilecek ve malzemede hibir bozukluun olmamas salanacaktr.
Mteahhidin malzemeyi sahipli arazide depo edebilmesi iin bu yerlerin sahiplerinden yazl izin
almas gereklidir. Arazi sahibi ile yaplan izin anlamasnn bir rnei dareye verilecektir. Depo
yerleri, burada bulunan malzemenin alnarak kullanlmasndan sonra Mteahhit tarafndan btn
masraf kendisine ait olmak zere temizlenecek, yeniden dzenlenecek ve eski haline getirilecektir.
Depolanm dolgu malzemesi, agregalar, sathi kaplama mcr, imento, demir, drenaj borusu,
bitm vb tm malzemenin gvenliinden Mteahhit sorumludur.

14

KISIM 104.- PATLAYICI MADDELERN TAINMASI, DEPO EDLMES VE

KULLANILMASI
104.01 Tanm. Bu ksm, patlaycy maddelerin Tanmas, Depo edilmesi ve Kullanlmasn
kapsar. Patlayc maddelerin tanmas, depolanmas ve kullanlmas konularnda bu ksmda
belirtilmeyen hususlarda; "Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle Av Malzemesi ve
Benzerlerinin retimi, thali, Tanmas, Saklanmas, Depolanmas, Sat, Yok Edilmesi,
Denetlenmesi Usul ve Esaslarna likin Tzk" 'te, ve bu tzn Ek'leri ve Deiiklikleri' nde
belirtilen esaslar geerlidir.
104.02 Patlayc Maddelerin Tanmas.
Patlayc maddelerle kapsllerin ayn tama arac zerinde tanmalar yasaktr. Tama sorumlu
bir memurun ve gvenlik glerinin nezareti altnda yaplacaktr.
104.03 Patlayc Maddelerin Depolanmas.
Patlayc madde depolar, srekli, geici ve gezici olmak zere 3 gruba ayrlr. Depolarn yapm,
her trl mesken, alma mahalli veya umuma ait yollara olan gvenlik mesafesi, na ve tesisat
zellikleri, kapasitesi, depolama artlan, havalandrma vb konularda ilgili tzk hkmlerine
uyulmaldr.
104.04 Patlayc Maddelerin Kullanlmas.
Yetkili olmayan hi bir ahs, patlayc maddeleri kullanamaz. Patlayc maddelerin
atelenmesinde grev alacak kiiler, geerli "Ateleyici Yeterlik Belgesi"ne sahip olacaktr.
Lam deliklerinin aral ve delik derinlikleri byk patarlar olumayacak ekilde dzenlenecek
ve lam delikleri ancak atelenecekleri zaman doldurulacaktr. Kartular biimleri bozulmadan,
olduklar gibi kullanlr ve lam deliklerine zorla sokulmaz. Lam deliklerinin doldurulmasnda
ahap ubuklar kullanlacaktr. Dinamit kapslleri kartulara kullanlaca zaman taklmahdr.
Elektrikle atelemede; atelemeden nce balantlar nce gzle sonra avometre ile kontrol
edilmelidir. Devrenin tamamland belirlenmelidir.
Elektrikle arz edilen manyeto ile patlatma yaplmadan nce emniyet sahas belirlenerek gvenlik
nlemleri alnmaldr. Ateleyici evreyi uyarmaldr. Daha sonra atelemenin yaplaca snma
yerine kadar ekilen kablolar manyetoya balanmaldr. Krmz bayraklarla lamn patlatlmas
annda bir iaret ve patlamann sonunda dier bir aret verilecektir. Son iaretten evvel hi bir
memur, ii veya ahsn emniyet sahas ierisine girmeye yetkisi yoktur.
Atelemeden sonra patlamayan bir lam bulunursa ve bundan kuku duyulursa, fitille ateleme
ileminde en az bir saat, elektrikle ateleme ileminde ise be dakika sre gemeden patlatma
alanna kimse girmeyecektir. Patlamam patlayc madde artklar; bir nezaretinin sorumluluu
altnda, olanak varsa, o lam delen usta tarafndan, patlamam lam deliinin en az 30 cm
yaknnda, ona paralel baka bir delik delinip doldurulacak ve atelenerek patlatlacaktr.
Deliklerin delinmesi, doldurulmas, atelenmesi ve pasanm kaldrlmas srasnda, alma alannda
grevlilerden bakasnn bulunmas yasaktr. Ateleyici, lam deliinde kalan patlamam
patlayc maddeleri zararsz hale getiremez ise almay durdurur; ekiplerin deimesine
rastlamas halinde kendisinden sonraki ateleyiciye durumu bildirerek ii teslim eder ve antiye
efine gerekli bilgileri bizzat verir.
15

Patlamam kartu ve kapsller bulunmas olaslna kar; paalar elle kaldrlr, kartu ve
kapsller aranr, krek, kazma vb metal ve sivri ulu aletler kullanlmaz.
Patlayc maddelerle alan Mhendis, Teknisyen ve ilere patlayc maddeler ve gvenlik
nlemleri konusunda eitim verilerek ilgili yasa ve ynetmelikler kendilerine verilecektir.

16

KISIM 105- EVRENN KORUNMASI VE MUHAFAZASI

105.1 Tanm. Bu ksm evrenin Korunmas ve Muhafazasn kapsar. Yol projesi kapsamndaki
faaliyetler ve malzeme ocaklar, su temin yerleri iin evresel Etki Deerlendirmesi (ED) n
Aratrma Raporundaki naat veya antiye alan iin belirtilen tm artlara uyulacak, gerekli zin,
onay ve ruhsat Mteahhit tarafndan alnacaktr.
105.2 evrenin Korunmas.
Mteahhit, evre kirlenmesini kontrol altna alan btn kanun ve ynetmeliklere uyacaktr.
evrenin korunmas ve evre kirliliinin nlenmesi ile ilgili yrrlkteki mevzuat hkmlerine
uyacak ve bu hkmlere uygun olarak atmosferde kirlilik yapan unsurlar gerekli kontrol
tedbirleriyle en aza indirgeyecektir.
Dere, gl, bataklk ve su rezervuarlarn, yakt, ya, bitm, kalsiyum klorid, boya ve dier zararl
maddelerle kirlenmesini nlemek iin gerekli btn nlemleri alacaktr. Dere, gl ve
rezervuarlarn dolmasn nlemek iin almalar yapacak ve bu almalar bir program dahilinde
srdrecektir.
Derelerin daraltlmasn gerektiren almalara izin verilebilmesi iin Mteahhit, deredeki
siltlemenin asgari dzeyde olacan gsteren bir plan yapacak ve Mhendisten bu almalarn
nerilen plan dorultusunda yaplmasnn uygun olacana dair onay alacaktr. Mhendis
tarafndan aksi ynde bir onay verilmedike, kanal deiiklikleri ve geici veya daimi sanat
yaplarnn yaplmas iin gerekli olabilecek durumlar haricinde, i ekipmanlar derelerde
altrlmayacaktr.
antiye alan veya ocaklarn dere, gl veya sulak alanlarda veya bunlarn yaknlarnda bulunmas
durumunda, bu gibi antiye alanlar veya ocaklar tortularn buralara girmesini nlemek iin edde,
ilt itleri ve dier bariyerlerle dere, gl veya sulak alanlardan ayr tutulacaktr. Bariyerlerin
konulmas ve sklmesi srasnda dere, gl veya sulak alanlarn sltlemesini veya dolmasn aza
indirgemek iin dikkatli davramlacaktr.
Agregalann ykand veya tortu ieren dier" almalarn yapld yerden gelen sular,
dkldkleri dere ya da gldeki tortulamann en az dzeyde olmasn salayacak ekilde, filtre
edilecek veya kelti havuzunda bekletilecek veya dier yntemlerle bir temizleme muamelesine
tabi tutulacaktr.
i sal ve i gvenlii ile ilgili btn kanun ve ynetmeliklere uyulacaktr.
Mteahhit, blgeyi dzenli bir biimde muhafaza edecek, atklardan arndracak ve antiye
binalan, bro, depo, ev, tuvalet, lam ukuru, septik tank ve dier yaplan uygun mevzuat
hkmlerine gre yaptnlmas ve bakma alnmas iin gerekli izinleri alacaktr.
105.03 Ormanlarn Korunmas.
Ormanlarda ya da ormanlara yakn blgelerde yrtlen almalarda, Mteahhit, ormanlarn
korunmas le ilgili yetkili makamlarn kard btn kanun ve ynetmeliklere uyacaktr.
Mteahhit, orman ve yeil alanlarn yanmasn nlemek ve kabilecek yangnlar sndrmek iin
kendisi, alanlan ve taeronlar olarak, hem bizzat gerekli btn nlemleri alacak, hem de
gerektiinde resmi makamlann istei zerine, orman yangnlarnn nlenmesi ve sndrlmesine
yardmc olmak iin gc yettiince her trl gayreti gsterecek ve yangn kendileri tarafndan
17

grldnde mmkn olan en ksa srede yangnn yeri ve mahiyetini orman memuruna
bildirecektir.
Orman alanlarndan geen kesimlerde kamulatrma snrlar iinde proje gerei kesilecek aalar
haricindeki yksek boydaki aalar kesilmeden braklacak, bu aalarn altndaki kkler, otlar,
yapraklar, allar, makilik alanlar ve benzeri bitki artklarndan temizlenecektir. Kesilmeden
braklan aalarn, toprak yzeyinden 1 m ykseklie kadar olan alt dallan kesilecektir.
105.04 Tanmazlar, Aa ve Ant vb Korunmas ve Restore Edilmesi.
Mteahhit, karayollar boyunca ve karayollar yaknlarndaki kamu ve zel ahsa ait btn
tanmazlar, rnler, aalar, antlar, karayolu levha ve iaretlemeleri, korkuluklar vb nn
korunmasndan sorumlu olacak ve bunlara gelebilecek zarar veya hasarn nlenmesi in gerekli
btn nlemleri alacaktr.
Projelerde gsterilsin veya gsterilmesin, boru, mecra, direk, tel, kablo ve dier yeralt veya genel
yaplara gelebilecek hasarlar nlemek iin mmkn olan btn nlemleri alacaktr.
Mteahhit; Mhendis tarafndan belirleninceye veya yerleri tespit edilinceye kadar btn antlar
ve mlkiyetlere ait iaretlemeleri zarar ve tahribata kar koruyacak ve talimat verilene kadar
bunlar yerlerinden kaldrmayacaktr.
Mteahhit, aa ve allara zarar vermeyecek veya bunlan tahrip etmeyecek ve yetkisi olmakszn
bunlan kesip skmeyecektir.
lerin yapm srasnda veya Mteahhidin ileri yrtememesi sonucunda herhangi bir hareket,
ihmal, kusur veya kt ynetiminden dolay kamu ya da ahsa ait mlkiyete dorudan veya dolayl
olarak zarar gelmesi veya hasar grmesi durumunda, Mteahhit, masraflar kendisi tarafndan
karlanmak zere, kendisine verilebilecek talimata gre hasar onararak, tekrar ina ederek veya
restorasyon yaparak sz konusu mlkiyeti, zarar veya hasarn yaplmasndan nceki durumuna
benzer veya ayn dzeye getirecek ya da zarar veya hasan kabul edilebilir bir biimde tamir
edecektir.
in yapld yerlerde bulunacak kltr ve tabiat varlklar (fosiller, eski paralar, kymetli ve antika
eyalar, arkeolojik ve jeolojik kymeti haiz btn enkaz ve kalntlar), dare ve Mteahhit arasnda,
darenin mutlak mal kabul edilecek ve Mteahhit bunlarn iiler veya bakalan tarafndan alnp
gtrlmemesi veya hasara uratlmamas iin gerekli btn nlemleri alacaktr.
Kaz srasnda bu gibi eya ve sanat eserlerinin meydana kmas durumunda, Mteahhit derhal i
bandaki Kontrol Mhendisine bilgi verecek ve ilgili memurlar gelip teslim alncaya kadar bunlan
saklayp koruyacaktr. Mteahhit bu konu ile ilgili kanun, tzk ve ynetmelik hkmlerine
uyacak ve btn hususlardan sorumlu olacaktr.

18

BLM 150
PROJE ARTLARI

19

KISIM 151.- ANTYENN KURULMASI

151.1 Tanm. Bu ksm; szlemedeki artlar iinde ii yapmay, bunun iin gerekli malzeme,
ii, makine, alet vs'nin teminini ve iin tamamlanmasn zerine alan zel veya tzel kii olan ve
szlemede ikinci taraf temsil eden Mteahhtin; proje alannda ie balamadan nce, personelin,
ekipmann, malzemenin tanmas, antiyenin kurulmas ve projeyle ilgili olarak her trl hazrl
yapmasn kapsar.
151.2 Genel.
Yol yapm balamadan nce projede alacak personelin, ekipman ve makinalarn ve her trl
malzemenin proje sahasna nakli,
Mteahhite ait idare binas, atlye, depo, laboratuvar ve projede alacak personelin kalaca
yaplarn vb yaplmas,
dare/ Kontrol Mhendisine ait hizmet binasnn yaplmas,
antiye alanna giri k, gvenlik ve kontrol tesislerinin yaplmas,
antiye alannda yaplacak olan yaplar, elektrik, su, telefon vb hizmetler iin gereken her trl
izinlerin ilgili makamlardan alnmasn kapsar.

20

KISEVI152- MTEAHHT TARAFINDAN YAPILAN KALTE KONTROL

152.01 Tanm. Bu i, yol yapm srasnda yaplan imalatn ve kullanlan malzemelerin
szlemeye ve artnamede belirtilen artlara uygun olup olmadnn belirlenmesi amacyla,
Mteahhit tarafndan yaplan "Kalite Kontrol" iin numunelerin alnmas, testlerinin yaplmas,
gereken teknik ve idari kontrolleri kapsar.
152.02 Mteahhidin Kalite Kontrol Plan.
Mteahhit ie balamadan nce bir "Kalite Kontrol Plan" hazrlayarak darenin onayna
sunacaktr. Kalite kontrol plan ile birlikte aada belirtilen ilemlere ait bilgiler de verilecektir.
baladktan sonra gerekli hallerde kalite kontrol plannda deiiklik ve eklemeler yaplabilir.
dareye verilen bilgiler esas alnarak Kalite Kontrol Plan dare tarafndan onaylanr. Bu plan i
ilerledike revize edilmelidir.
a. Kontrol Testleri. Test yaplacak malzemelerin listesi, yaplan testler, numunelerin alnd
yerler ve test tekrarlama skl.
b. Kontrol lemleri. Yapmn her aamasnda aadaki konulara dikkat edilmelidir.
1. Hazrlk aamas.
(a) Tm ihale artlarnn gzden geirilmesi.
(b) Kullanlacak malzemelerin ihale artlarn karlamas.
(c) Makine, ekipman ve personelin ihale artlarn karlayacak kapasiteye sahip
olmas.
(d) Yaplacak n testlerin belirlenmesi.
(e) Ett ve aplikasyon ilerinin koordine edilmesi.
2. Balama Aamas.
{
(a) i yapacak personelle birlikte ihale artlarnn gzden geirilmesi.
(b) in balamasnn kontrol edilmesi.
(c) ilik ile ilgili standartlarn ortaya konulmas.
(d) Gerekli hallerde eitim salanmas.
(e) Yaplan imalat programna gre detayl test programnn oluturulmas.
3. retim Aamas.
(a) Yapm srasnda oluan hata ve kusurlarn belirlenmesi ve bunlarn giderilmesi
iin srekli bir kontrol sisteminin oluturulmas.
(b) dareden iin. kontroln talep etmeden nce yapm tamamlanm ilere ait
kontroller yaplm olmas.
(c) in yapm srasnda oluan ve tekrarlanan hata ve kusurlarn nlenebilmesi iin
geri besleme ve sistem deiiklikleri yaplmas.
152.03 Personel Nitelikleri.
Mteahhit; iyerinde kalite kontrol ilerinden sorumlu olacak bir mhendis bulunduracaktr. Bu
mhendisin gemi deneyimleri, nitelikleri ve grev sorumluluklan dareye bildirilecektir.
Ayrca iyerinde kalite kontrol ve laboratuarda deneylerin yaplmasnda alan teknisyen, laborant
vb sorumlu tm personelin gemi i deneyimleri, nitelikleri ve grev sorumluluklan dareye
bildirilecektir.

21

152.04 Taeronlar.
Eer kalite kontrol ilerinde bir taeron alyorsa, bu taeronun Mteahhidin ve i'deki dier
taeronlarn iyeri organizasyonundaki yeri ve grevi detayl olarak tanmlanmaldr. Taeron
yapt her iten Mteahhide kar sorumlu olacaktr.
152.05 Testler.
Yaplacak tm testler kabul edilmi Kalite Kontrol Planna gre gerekletirilecektir.
antiyede bulunan laboratuarn temiz bir durumda olmas ve deneylerde kullanlacak cihaz ve
ekipmanlarn dzgn almas ve kalibrasyonlarmn yaplm olmas gerekmektedir.
Laboratuarn istenilen her durumda kontrol ve denetime ak olmas salanacaktr.
Deney ve test sonularnn yanl olduu sonradan anlalrsa Mteahhit bu husustan sorumlu
olacak ve yanl deney ve test sonularna yol at olumsuzluklar bedelsiz olarak dzeltecektir.
152.06 Test Kaytlan.
Tamamlanan testlere ait tm kaytlar numaralanacak, bir dosya sistemi erisinde muhafaza
edilecek ve darenin kontrolne ak tutulacaktr. Yaplan kontrollerin rapor edilmesinde kontrol
sonulan detayl olarak verilecek, gzlenen hatalar ve alman dzeltici nlemler belirtilecektir.
Mteahhidin Kalite Kontrol ilerinden sorumlu Mhendisi tarafndan hazrlanan ve sonucu uygun
olan raporlara; 'verilen bilgi ve kaytlar dorudur, yaplan i/imalat ihalede belirtilen artlar
karlamaktadr' ifadesi konulacak ve imzalanacaktr.
Bu raporlar, testlerin tamamlanmasndan sonraki i gn dareye verilecektir. Yaplan test
sonularn ve artname deerlerini gsterir tablo ve formlar gelitirilebilir. Bu sistem imalat ve
retimin kontrolnde yararl olacak, retimde ve imalatta olabilecek hatalarn ksa srede
saptanmasn salayacaktr.
152.07 Kabul.
dare tarafndan yaplan test ve kontroller sonucunda, Mteahhidin kalite kontrol sisteminin
yetersiz olduunun belirlenmesi durumunda, Mteahhit kalite kontrol sistemini dzeltmek ve
gelitirmek in gereken nlemleri alacaktr. Sistemi gelitirmek iin yaplan deiiklikler yazl
olarak dareye bildirilecektir.

22

KISIM 153.- MTEAHHT TARAFINDAN RNEK ALINMASI VE TEST

YAPILMASI
153.1 Tann. Bu i, yol yapm srasnda kullanlacak her trl malzemenin kalite kontrol iin
rnek alnmasn ve testlerin yaplmasn kapsar.
153.2 Yapm artlar.
153.02.01 rnek alnmas.
yerinde yaplan imalatlarda ve kullanlan malzemelerden bu artnamede yer alan blmler
ierisinde belirtilen 'rnek alnmas ve test artlar' na uygun olarak rnek alnacak ve test
yaplacaktr.
rnek alm program ve zaman dareye bildirilecektir.
Yaplan deneyler sonucunda hatal ve yetersiz olduu saptanan imalat ve
malzemeler,
deitirilecek ve dzeltilecektir. rnek alm ve alnan rneklerin blnmesinde gerekli teknik
prosedrlere uyulacaktr.
rnek alnmas srasnda dare elemanlarnn da bulunmasna dikkat edilecektir. Gerektiinde
rnek hemen blnecek ve bir paras deney yapmas iin dareye verilecektir. Btn rneklere
etiket taklacak ve etiket aadaki bilgileri ierecektir;
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.

Projenin ad
Malzemenin kayna
rnek numaras
Tarih
rnein alnd yer
rnei alan kii
rnee yaplacak teser

153.02.02 Testler.
Btn testler, artnamede Blmler ierisinde belirtilen rnek alnmas ve test artlarna uygun
olarak yaplacaktr. Deneylerin yaplmas srasnda dare elemanlarnn da bulunmasna dikkat
edilecektir. Testlerin doruluunu gstermek iin gerektiinde malzemeler zerinde belirli
aralklarla dorulama testleri yaplabilir.
153.02.03 Kaytlar.
Test sonulan gerekli bilgileri ierecek ekilde form veya fy halinde rapor edilebilecektir. Yaplan
test sonu deerlerinin hesaplanmasnda kullanlan alma dokmanlar da dareye verilen
formlara, eklenecektir. Bu raporlar, testlerin tamamlanmasndan sonraki i gn dareye
verilecektir.

23

KISIM 154.- YAPIM, BAKIM VE ONARIM ALIMALARI SIRASINDA TRAFN

KONTROL
154.1 Tanm. Bu i; yol yapm, bakm ve onarm almalar srasnda trafiin kontrol edilmesi ve
ynlendirilmesi amacyla yaplacak almalar kapsar.
154.2 Yapm Srasnda Trafiin Dzenlenmesi.
Yolda yaplan almalarda trafiin dzenlenmesi ve iaretlemeler; Bakm Dairesi Bakanlnn "Yol
Yapm Bakm ve Onarmlarnda Trafik aretleme Standartlar" kitabnda belirtilen esaslar dahilinde
hazrlanp Trafik Bamhendisliince onaylanan trafik projesine uygun olarak yaplacaktr.
Yapm bakm ve onarm almalar srasnda trafik, "Yol Yapm Bakm ve Onarmlarnda Trafik
aretleme Standartlar" nda belirtilen esaslar dahilinde kontrol edilecektir.
Yaplan tm dzenlemeler ve iler, evrede yaayan ve yolu kullanan insanlarm can ve mal gvenliini
salamaya ynelik olacaktr.
154.03 Yapm Srasnda Yolun Bakm.
Yolun bakmn salamak iin aada belirtilen iler yaplacaktr.
a. Trafik projesi ve kontrol plannda gsterildii ekilde tali yollar ve geiler
yaplacaktr.
b. Yapm devam eden yol zerindeki trafik gvenliini salamak zere gereken yatay
ve dey iaretlemeler, Bakm Dairesi Bakanlnn "Yol Yapm Bakm ve
Onarmlarnda Trafik aretleme Standartlar" kitabnda belirtilen esaslar dahilinde
yaplacaktr. almalarn Mteahhit tarafndan yaplmas durumunda da yatay ve
dey iaretleme, Trafik Bamhendisliince onaylanan trafik projesine uygun
olarak mteaahit tarafndan yaplacaktr.
c. Kavaklarn, yollarn ve evrede oturan nsanlarm yola balantlar salanacaktr.
d. Yolun, servis yollarnn ve balant yollarnn gvenli ve iyi bir durumda olmas
salanacaktr. Gereken durumlarda dzeltici nlemler alnacaktr. Mteahhit
tarafndan yaplan almalarda, trafik gvenlii iin alnan nlemler ve dzenleme
ilerinin maliyeti, Mteahhite aittir.
e. almalar srasnda tehlikeli bir durum yaratmamak ve gr koullarnn
salanmas amacyla, trafie ak olan yoldaki toz oluumu nlenmelidir. almann
Mteahhit tarafndan yaplmas durumunda bu husus Mteahhit tarafndan
salanacaktr.
f.

Trafie ak yol zerinde, trafik gvenliini tehlikeye sokan hibir malzeme

bulunmayacaktr.

g. lerin yapmn salamak iin gereken kar temizliinden Mteahhit sorumludur.

Kamu ulam ile ilgili her trl kar temizliinden ise darenin bakm ekipleri
sorumlu olacaktr.

24

154.04 allmayan Dnemde Yolun Trafik Gvenlii.

Yapm almasnn devam etmedii dnemlerde, trafie ak olan yoldaki alma ile ilgili
gereksiz trafik iaret levhalar, almann yeniden balad dneme kadar kaldrlacaktr.
allmayan dnemde kamu ulam ile ilgili kar temizliinden idare sorumludur.
154.05 Yol Yapm lerine Getirilen Snrlamalar.
Yapm devam eden yol ayn zamanda trafie de aksa yapm faaliyetleri aada belirtildii
ekilde snrlandrlr;
(a) Tm makine ve ekipmanlar trafiin ak ynne uygun bir ekilde altrlacaktr.
(b) Trafik eridi olarak en az 2.75 metre genilik salanacaktr. Trafii ynlendirilmesi
Bakm Dairesi Bakanlnn "Yol Yapm Bakm ve Onarmlarnda Trafik
aretleme Standartlar" kitabnda belirtilen esaslar dahilinde ve burada belirtilen
trafik ekipmanlar ile yaplacak, trafiin ynlendirilmesinde rijit cisimler
kullanlmayacaktr.
(c) Yapm srasnda kullanlmayan her trl makine, ekipman ve malzeme kontrolsz
bir ekilde yol zerinde braklmamaldr. Uygun alanlar seilerek, her trl makine,
ekipman ve malzeme bu alanlara braklacaktr.
(d) alma sahalarnda kullanlan bayraklar, "Yol Yapm Bakm ve Onarmlarnda
Trafik aretleme Standartlar" kitabnda belirtilen esaslar dahilinde alacaklar,
bayraklarn birbirlerini gremedikleri durumlarda aralarndaki haberleme
telsizlerle salanacaktr.
(e) Yapmdan dolay trafikte oluabilecek gecikmeler en aza indirgenecektir. Trafiin
en ge her 30 dakikada bir gei yapmas salanacaktr.
(f) Yol gece trafii iin yeterli sayda reflektrl veya kl iaretlerle iaretlenecektir.
154.06 Yol Yapmnda Gece almalar.
Yapm faaliyetleri gn doumundan Vz saat sonra balar ve gn batmndan lh saat nce sona erer.
Gece yaplacak almalarda, alma sahas aydnlatlacak, yaplan aydnlatma srclerin gzn
rahatsz etmeyecek, kamatrmayacak ekilde dzenlenecektir. Yapm almas ilerledike
aydnlatma sistemi de uygun ekilde ilerleyecektir.
Mteahhit tarafndan yaplacak gece almalarnda, mteaahit bir aydnlatma projesi hazrlayacak,
almann balangcndan 14 gn nce darenin onaya sunacak, hazrlanan aydnlatma projesinde,
aydnlatma tipleri, yerletirilecei yerler, hareketli aydnlatma sistemleri ve bunlarn konumlan
belirtilecektir.
Gece alacak tm aralarn san renkli tepe lda olacak ve almalar srasnda kullanlacaktr.
154.07 Trafik ve Gvenlik Eleman.
Mteahhit tarafndan yaplan almalarda, iin banda trafik gvenliinden sorumlu olacak bir
teknik eleman bulundurulacaktr. Bu teknik elemann, Karayollar Genel Mdrl veya benzer
kurulularn trafik blmnde en az 5 yl fiilen alm olduu belgelenecek ve bu elamann
yeterlilii konusunda Trafik Bamhendisliinin onay aranacaktr.
25

Yapm sresince her zaman, almann durduu dnemler dahil olmak zere; aada belirtilen
hususlara dikkat edilecektir.
(a) Trafik projesi ve kontrol plan uygulanacak ve bu husus tutanak altna alnacaktr.
(b) Trafik kontrol ilemleri taeronlar dahil koordine edilecektir.
(c) Trafik kontrol cihazlarnn konumu, durumu ve alabilirlii devaml kontrol
edilecektir.
(d) Trafik kontrol srasnda oluabilecek hata ve sorunlar en ksa
srede dzeltilecektir.
(e) Kullanlmayan trafik kontrol ekipmanlar ve levhalar dzgn bir
ekilde depolanacaktr.
(f) yerinde alan iiler ile darenin de katld haftalk trafik gvenlik toplantlar
yaplacaktr.
(g) Trafik cihaz, ekipman ve levhalar kontrol edilerek, kullanmda olanlarn saylar,
tipleri ve alma durumlar her hafta dareye rapor edilecektir.
(h) Trafik projesi ve kontrol plam kapsamnda yaplacak tm almalarda, Blge Trafik
Mdrl ile koordinasyon salanacaktr.

26

KISIM 155.- TOPRAK EROZYONUNUN KONTROL EDLMES

155.1 Tanm. Bu i, erozyonun ve sedimanlann kontrol edilmesi iin her trl geici ve kalc
yapnn kurulmasn, yapmn ve bakmn kapsar.
155.2 Yapm artlar.
155.02.01 Genel.
Yapm srasnda ve yapmdan sonra oluabilecek, erozyonun en aza indirilebilmesi iin gereken
inceleme ve aratrma yaplacak ve daha sonra her trl geici ve kalc nlemler alnacaktr.
Mteahhit tarafndan, erozyon kontrol nlemleri iin bir plan hazrlanacak ve darenin onayna
sunulacaktr. Bu planda gsterilen nlem yaplarnn tipi, bykl ve yerleri dareye haber
vermeden deitirilmeyecektir.
Erozyon kontrol plan, kaynaklarn kontrol edilmesi iin alman nlemleri ve Mteahhidin ie
bakn yanstr. Alman erozyon kontrol nlemlerinin dare tarafndan yetersiz olduunun
anlalmas halinde talimatlar dorultusunda Mteahhit tarafndan dzeltici nlemler alnacaktr.
155.02.02 in Kontrol ve Snrlamalar.
Mteahhit yaplacak yol ekseni zerinde temizlik ve kaz ilerine balamadan nce, proje
evresindeki oluabilecek erozyonu kontrol altna almak iin, geotekstil filtre bariyer, tahliye
kanallar ve kelme yaplan yapacaktr.
Temizlik ve kaz ilemleri, bir defada en fazla 30 000 m2' lik toprak yzey alan akta olacak
ekilde snrlandmlacaktr. Erozyon kontrol nlemleri aadaki ekilde yaplacaktr:
(a) Yapm ilerledike, geici erozyon kontrol nlemlerinin yapm da lerleyecektir.
(b) Kaz leri yaplan alanlarn ve evlerin yzeyinin korunmas iin geici tahliye
kanallar, toprak eddeler ve ev yzey drenleri yaplacaktr.
(c) Menfez ve dier kk sanat yaplannn tamamlanmasndan hemen sonra, su
klann korumak iin gereken yaplar yaplacaktr.
(d) Yol taban kazsnn tamamlanmasndan hemen sonra, ev iyiletirilmesi ve kalc
erozyon kontrol nlemleri alnacaktr.
(e) Ariyet ve kaz fazlas malzeme depolarnda erozyonla toprak kaybn nlemek iin
depolann evresinde hendekler alacaktr.
(f) Kaz ilerini takip eden gn, erozyonun en aza indirilmesi ve yalardan
gelebilecek suyun kontrol altna alnabilmesi iin bir nceki gn yaplan toprak
ileri yeniden dzenlenecek ve ekillendirilecektir.
155.02.03 Filtre Bariyerler.
Akan sulardaki sedimanlann filtre edilmesi ve suyun ak hzn azaltmak iin, geotekstil vb
malzemeler ile suyun nne bariyerler oluturulmaldr.
155.02.04 Sediman Tutucu Yaplar.
Aada belirtildii ekilde sediman tutucu yaplar yaplacaktr.

27

(a) Geici sediman tutucular. Kaz sonras sularla gelen sedimanlan yakalayp keltmek
in, geici sediman tutucular aplmahdr. Bu yaplarn k azlannn korunmas
salanmaldr.
(b) Sediman Basenleri. Byk drenaj blgelerinde, sediman basenleri oluturularak, gelen
suyun bu basene biriktirilmesi ve sedimanlarn keltilmesi salanacaktr.
(c) klarn Korunmas. Suyun hzn ve oyma etkisini azaltmak iin geici ve kalc
erozyon nleme yaplarnn klarnda, riprap veya basenler yaplmaldr.
(d) Derivasyon. Yapm alan evresinden ve evlerden gelen her trl sular, geici kanallar,
toprak eddeler ve geici sanat yaplar yaplarak uzaklatrlmaldr.
155.03 Kontrol ve Rapor.
Tm erozyon kontrol ve nleme yaplan haftada en az bir kez arazide kontrol edilecek, durumlar
saptanarak dareye rapor edilecektir. Ya miktarnn 24 saatlik br dnemde 10 mm' den fazla olduu
durumlarda, ertesi gn tm erozyon kontrol ve nleme yaplar arazide kontrol edilecek, durumlar
saptanarak dareye rapor edilecektir.
Yaplarda hasar olumas veya ek nlemlerin gerekmesi durumunda, Mteahhit tarafndan gereken
nlemler alnacaktr.
155.04 Bakm ve Temizlik leri.
Yapm projesi tamamlanncaya veya geici nlemlere ihtiya kalmayncaya kadar, tm geici erozyon
kontrol ve nleme yaplarnn iyi durumda olmas ve dzgn almas salanacaktr.
Erozyon nleme yaplan yansna kadar sedimanla dolduu anda temizlenecektir. Hasarl, zarar grm
ve dzgn almayan yaplar, yeniden yaplacaktr.
Drenaj hendeklerinin beton kaplamasnn ve peyzaj ilerinin yapmnn tamamlanmasndan sonra geici
erozyon kontrol yaplar sklerek kaldrlacaktr. Daha sonra arazi doal haline getirilecektir.

28

KISIM 156.- TOZ KONTROL N SULAMA

156.1 Tanm. Bu i, yapm srasnda ve trafikten dolay oluan tozlarn kontrol edilmesi iin sulama
yaplmasn kapsar.
156.2 Yapm artlan.
156.02.01 Genel.
Mteahhit, uygun bir su kayna temin ederek, gecelen, hafta sonlar ve allmayan dnem dahil
olmak zere, ihtiya duyulan her zaman diliminde, tozu nlemek iin sulama yapacaktr.
Sulama, basnl tipte datclarla veya pskrtmeli sistemlerle, dzgn ve eit bir su datmn
salayacak ekilde yaplacaktr.
Yol yapm ile birlikte trafiin de iledii durumlada, toz srekli olarak kontrol altnda tutulmaldr.
Yol yapm srasnda yolun trafie kapal olduu durumlarda, sadece evrede yaayan insanlarn ve
tesislerin bulunduu yerlerde toz kontrol altna alnmaldr.
Balant ve servis yollarnda, antiye, ocak, depo vb yerlere ait yollarda da toz kontrol salanacaktr.
Sulama yapmamaktan veya yeterli sulama yapmamaktan doacak her trl zarar ve ziyandan
Mteahhit sorumludur.

29

BLM 200
YOL ALTYAPISI

31

KISIM 201.- AA KESME, KK SKME VE TEMZLEME LER

201.1 Tanm. Bu Ksm, plan ve projelerde tanmlanan, yol yapm snrlan dahilinde yer alan her
trl aa, dal, al, dier bitki, ve gereksiz malzemelerin temizlenmesi, aa vs nin kesilmesi,
kklerinin sklp kartlmas ve temizleme ve skmeden dolay oluan btn malzeme ve
dkntnn kaldrlmasn kapsar.
201.2 Yapm artlar.
201.02.01 Genel.
Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme leri'nin yaplmas srasnda, Ksm 155 "Toprak
Erozyonunun Kontrol Edilmesi" nde belirtilen nlemler alnacaktr.
Aa kesme, kk skme ve temizleme ileri nceden kazklarla tespit edilen alan dahilinde
yaplacaktr. Bu snr dnda bulunan ve iaret edilen aalara ve bitki rtsne dokunulmayacaktr.
Tanmlanan alan dndaki bitki rtsne ve dier aalara verilen zararlardan Mteahhit sorumludur.
Temizleme ve skme ileri o ksmda kaz iine balanmadan nce tamamlanm olacak ve bu iki i
birbirine kantrlmayacaktr.
Ariyet yerlerinde veya benzeri dier kamulatrma sahas dndaki yerlerde skme ve temizleme ii
yaplmas gerekiyor ise skme ve temizleme ileri; ariyetin veya malzemenin alnmaya
balanmasndan daha nce tamamlanacak ve bylece bu alanlardan ariyet veya malzeme alnrken,
malzeme ierisine bitki kkleri, dknt vb nin karmas nlenecektir.
201.02.02 Skme leri.
(a)
Yol gvdesi ve ev hatlar dahilindeki yol prizmasnn oturduu sahada bulunan ve daha nce
kesilen aalara ait btn kkler, ktkler sklerek kaldrlacaktr. Yarma tabannda skme ileri
yaplrken, kklerin; bulunduu zemin seviyesinden en az 50 cm derinlie kadar olan ksmlan
sklp karlacaktr. Daha derin ksmlar Kontrol Mhendisinin izni ile yerinde braklabilir.
(b) Tm dolgu tabanlarnda skme ileri yaplacaktr. Zemin yzeyinden itibaren yeraltna doru,
boyu 15 cm' den daha kk olan ve zerine 3 m' den daha fazla ykseklikte dolgu getirilecek alanda
yer alan zararsz kkler yerinde braklabilir.
(c)

Kanal, hendek ve dier gerekli kaz ilerinde de skme ileri yaplacaktr.

(d) Skme ilemlerinden sonra oluan ukurlar ve boluklar uygun nitelikli malzeme ile
doldurulacak, sktrlacak ve evreye uyumlu hale getirilecektir.
201.02.03 Temizleme leri.
Temizleme yaplan snrlar dahilinde bulunan aalar, allar ve dier bitkiler aada belirtildii
ekilde temizlenecektir;
(a)

Temizleme snrlar erisinde bulunan tm aalar kesilecektir.

32

(b) Yarma evi yzey alannda ve yol taban kotu zerinde veya altnda bulunan tm aa
gvdeleri kesilecek ve taban dzgn hale getirilecektir.
(c) Kaz dndaki alanlarda, dolgularda ve ev tanzim snrlarnda bulunan ve yerden
ykseklii 15 cm' den daha byk bitki ve aalar kesilecektir.
(d) Yol yzeyine doru ve banketlere uzanan aa dallar, yol gr ykseklii 6 metreyi
salayacak ekilde kesilecektir. Aa dallarnn kesilmesi srasnda aalarn btnne zarar
verilmeyecek ve gereken iyiletirme nlemleri alnacaktr.
201.02.04 Malzeme ve Dkntnn Kaldrlmas.
Temizleme, kesme ve skme ilerinden kan btn malzeme, dknt ve dier paralar projede
belirtilen yerlere veya Kontrol Mhendisinin gsterecei yerlere depolanacaktr.
Kesilecek aalann e yarayacak ksmla dal vb temizlenecek ve en az 3 m uzunluklarda
olmak zere biilecek ve yol boyunca, uygun yerlere muntazam ekilde istif edilecektir.
Mteahhidin bu istif ve ynlar her trl tehlikeye kar korumadaki sorumluluu bu ii bitirme
tarihinden itibaren 6 ay sonrasna kadar devam eder.

33

KISIM 202.- NAAT ALANINDA YERALAN YAPI VE ENGELLERN

KALDIRILMASI
202.1 Tanm. Bu i, plan ve projelerde tanmlanan yol yapm snrlan dahilinde yer alan; her
trl binann, yaplarn, sanat yaplarnn, hizmet tesislerinin (telefon, elektrik, doal gaz, isale
hatt, su kanalet vb), bordur, yaya kaldrm ve dier engellerin kaldrlmasn kapsar.
202.2 Yapm artlar.
202.02.01 Genel.
Yol yapm alan ierisinde yer alan ve kaldrlmas gerektii belirlenen yaplar dikkatli bir ekilde
paralara ayrlarak tanabilir hale getirilecektir.
Projede gsterilen kltr varlklar veya dare tarafndan gerekli grlen yaplarda; aydan yap
paralarna numaral tanmlamalar getirerek, gerektiinde yeniden hazrlanacak projelerde, bu
numaralar kullanlmaldr. Paralara ayrlan malzeme tanacak ve projede belirtilen veya Kontrol
Mhendisinin uygun grecei yerlere depo edilecektir.
Sanat yaplar, bordur ve yaya kaldrmlar, kazlarak kaldrlacaktr. Kazlan malzemeler uygun bir
ekilde biriktirilecek, bu malzemeler akarsu hatlarna atlmayacak, projede belirlenen veya Kontrol
Mhendisinin uygun grecei yerlere depo edilecektir.
Yol hattnda yer alan yap ve engeller; yeni yaplacak yol tabanndan 1 m aaya ve yol hattnn
0,5 m dna kadar olan kesimde tamamen kazlarak atlacaktr.
Kazs yaplacak alan dnda yer alan yap ve engellerin kaldn masndan sonra oluan ukurlar ve
boluklar uygun nitelikli malzeme ile doldurulacak, sktrlacak ve evre ile uyumlu hale
getirilecektir.
Kaldrlan yap ve engellere ait atk malzemeler, projede belirtilen veya Kontrol Mhendisinin
uygun grecei yerlere 1 m yksekliinde, tabakalar halinde depolanacak ve her tabakann zerine
0,5 m kalnlnda toprak malzemesi getirilecektir.
Depoda yer alan byk atk malzeme paralan daha kk hale getirilecektir. Bylece deponun
youn ve en az bolukta olmas salanacaktr. Oluturulan depolara gerekli eim ve ev verilerek
yzey sularnn drenaj salanacak ekilde dzenleme yaplacak ve evre ile uyumlu hale
getirilecektir.

34

KISIM 203.- ZAYIF ZEMNLER

203.01 Tann. Aadaki Tablo-203-l'de belirtilen niteliklerin tmn birden salayamayan
btn kaz malzemeleri zayf zemin olarak nitelendirilmektedir.
Tablo-203-1 Uygun Nitelikli Kaz Malzemesi
Deney

artname Limiti

Deney Standard

Likit Limit (LL)

<60

TS1900
AASHTO T-89

Plastisite ndeksi

<35

TS1900
AASHTO T-89

> 1.450 t/m3

TS1900
AASHTO T-89

Maksimum Kuru Birim | Hacim

Arlk (Standart Proctor) *

i *PI <6 ve CBR >10 olan doal cruflar ve tf lerde bu art aranmayacaktr.

203.02 Zayf Zeminlerin Tespit Edilmesi.

Zayf zeminler, iletme sresince yol styapsnda ve yol yaplarnda (dolgu, yarma, kpr,
viyadk, tnel vb) problem karaca tespit edilen zeminlerdir. Zayf zeminler, proje aamasnda
ve yapm aamasnda aada belirtilen yntemlerle tespit edilecektir.
203.02.01 Zayf Zeminlerin Proje Aamasnda Tespit Edilmesi.
Yol gzergahnn belirlenmesi ve projelendirilmesi srasnda yaplan aratrma almalarna gre
(sondaj, aratrma ukuru, yzey jeolojisi) yol ve yol yaplan altnda yer alacak zayf zeminlerin,
.
nitelii (CL, CH, OH, vb),
kalnl, .
zamana bal oturma zellikleri, .
stabiliteyi etkileyecek kayma dayanm parametreleri, .
potansiyeli belirlenecektir.

ime

Zayf zemin tabakasnn kazlp atlamayacak kalnlklarda olmas (kaz stabilitesi, su altnda
alma zorluu, uzun tulde kbaj art) durumunda ileri iyiletirme yntemleri projelendirilerek
uygulanacaktr.
203.02.02 Zayf Zeminlerin Yapm Aamasnda Tespit Edilmesi.
Proje aamasnda yaplan aratrma almalar srasnda tam olarak belirlenemeyen veya yol
geniletmeleri srasnda, s kalnlktaki alvyon geilerinde, yeralt su seviyesi (Y.A.S.S)'nin
yzeye yakn olduu durumlarda veya yzey gllenmeleri olan ova geilerinde, bitkisel rt
kazs srasnda karlalan bu tr zayf zeminlerin zellikleri, kalnlkla-, kayma dayanm
parametreleri sondaj ve/veya ararma ukuru alarak ve alnan rneklere yaplacak laboratuvar
deneyleri ile belirlenecektir.
Bu veriler dorultusunda gereken durumlarda zel projeler yaplarak uygulanacaktr. Zayf tabi
zemin tabakas, tespit edilen alandan belirtilen derinlikte kazlarak kaldrlp, Kontrol Mhendisi
tarafndan gsterilen yerlere tanacak ve dier kaz malzemelerinden ayr bir yerde depo edilip
muhafaza edilecektir.
35

203.03 S, Zayf Zemin Geileri.

Yeralt Su Seviyesinin Yzeye Yakn Olmas Durumu:
Yeralt suyunun yzeye yakn olmas durumunda yol taban iin nerilen drenaj iltesinin iki kriteri
salamas gerekir.
1- Filtrasyon Kriteri: Drenaj salanan zemin tanelerinin drenaj malzemesini tkamamas,
2- Permeablite Kriteri: Drenaj malzemesinin suyu geirebilme zelliinin olmas.
Filtre malzemeleri iin filtrasyon kriterleri aadaTablo-203-2'de verilmektedir.
Tablo-203-2 Filtrasyon Kriterleri
Z=Tabii Zemin
F=Filtre Malzemesi
DSF^^DSSZ .........
Di5F<20D5Z
D50F < 25 D50z
Dolgu tabannda niform (Deoz / Doz < 1.5 ise) tabii zeminler in;
filtrasyon kriterleri : D[5F < 5 D8sz
D5F < 6 D85z
Dolgu tabannda yer alan iyi derecelenmi (D^oz / Doz ^ 4 ise) tabii zeminler iin;
filtrasyon kriterleri: D5F^20D5Z
D5F<40Dsz
permeabilite kriteri : D15F > 5 Dsz
D15F: Filtre malzemesinin % 15'inin getii elek ap D50F:
Filtre malzemesinin % 50'inin getii elek ap Dsz: Zemin
malzemesinin % 15'inin getii elek ap Dsoz: Zemin
malzemesinin % 50'inin getii elek ap T>65z- Zemin
malzemesinin % 65'inin getii elek ap
Karayolu yapmnda drenaj tabakas, gerekli malzemenin temini, ekonomiklii gz nne alnarak
eitli yntemlerle tekil edilecektir.
a) nce ve kaba filtre malzemesi (Tablo-203-3, Tablo-203-4) ile,
b) Tip-I, Tip-II malzeme ve geotekstil (Tablo-203-5, Tablo-203-6) ile,
c) Kum ilte ile.
a) Tablo-203-3 ve Tablo-203-4' de gradasyonlan verilen ince ve kaba filtre malzemeleri olarak ncelikle
doal malzemeler (gerektiinde ykanm ve elenmi) kullanlacaktr.

36

Tablo-203-3 ince Filtre Malzemesinin zellikleri

I
|_
f
1

1
I

nce Filtre Malzemesi Gradasyonu

[
Geen Malzeme % 'si
Elek Alkl (mm)
3/8" (9,5)
100
No: 4 (4,75) 1
95 -100

No:
No: 50 (0,297)
No: 100(0,149)

45 8

L!

- 10-30

2-10

Tablo-203-4 Kaba Filtre Malzemesinin zellikleri

Kaba Filtre Malzemesi Gradasyonu

Geen Malzeme % 'si
Elek ..Akl (mm)
1" (25,4)
100
3/4" (19)
80-90
3/8" (9,5)
30-70
No: 4 (4,75)
15-45
No: 8 (2,38)
0-0
No: 10 (2,00)
0

b) Yksek Plastisiteli Kil olan blgelerde drenaj amal rgsz tip geotekstil ile birlikte doal
veya krmata filtre malzemesi kullanlabilecektir.
Doal ince malzeme bulunamamas durumunda, ince filtre malzemesi yerine Tip-A drenaj amal
rgsz tip geotekstil kullanlacaktr. Bu durumda kaba filtre malzemesi yerine Tip^I veya Tip-II
malzeme kullanlacaktr.
Drenaj amal rgsz tip geotekstil (Tip-A) kullanlmas durumunda;
Tablo-203-5 TP-I Malzeme

TP-I Malzeme
Geen Malzeme % 'si
100
85 -100
0-25
0-5

[
Elek
Akl (mm) 2 1/2" (63)
1 1/2" (37,5)
3/4"
(20)
|
3/8"
(10)

Drenaj amal rgsz tip geotekstil (Tip-A) kullanlmas durumunda;

37

Tablo-203-6 TP-H Malzeme

TIP-II Malzeme

Elek Akl (mm)

Geen Malzeme % 'si

3" (74)
1 1/2" (37,5)
3/4" (20)
3/8" (10)
No: 4 (5)
No: 8 (2,5)
No: 200 (0,074)

100
70 - 100
40 - 100
20-70
0-40
0-12
0-3

1|

1
1

1
!

-Yeralt suyu drenaj sisteminde, ince ve kaba filtre malzemesi olarak Tablo-203-3 ve Tablo-203-4'
de verilen gradasyona uygun doal malzeme (dere malzemesi vb) fltrasyon ve permeabilite
kriterlerinin salanmas asndan geotekstil bohal krmataa gre daha uygun olup, tercih
edilmelidir.
-Geotekstil bohal sistemde doal kaba filtre malzemesi yerine, krmata kullanlmas durumunda
ise teknik bakmdan, krmatam keli yapda olmas nedeniyle kenetlenmenin fazla olmas,
permeabilitenin dmesi ve keli krmata malzemenin geotekstile zarar vermesi gibi
olumsuzluklar gznne alnmaldr.
-zellikle yksek plastisiteli kil olan blgelerde krmata drenaj sistemlerin tkanmasna kar
geotekstilin kullanlmas halinde geotekstilin yrtlp hasar grmemesi iin geotekstil malzemesi
zerine 20-30 cm kalnlnda dere malzemesi serilmeli veya dayanm yksek (Tip-B), olan
geotekstil kullanlmaldr.
Drenaj amal geotekstil aadaki Tablo-203-7'de belirtilen artlar salayan, uniform kalnlk ve
yzey dokusuna haiz, rgsz, polipropilen sl ilemden gemi geotekstil olacaktr.
Tablo-203-7 Drenaj Amal rgsz, Polipropilen Geotekstil zellikleri
DENEYLER
BRM

ARTNAME LMTLER
TP-A

Kalnlk, 2 kPa basnta

mm
ekme Dayanm
, N/ (MD/CD)
aH,m
|
Kopma Uzamas
%
Delinmeye Kar Dayanm
||
M (CBR Testi)
W
|Koni Drme Deneyi
mm
Edeer Gz Akl, O90 |
Permeabilite, dzlemde
jj
VIHSO
m/sn q
|
lt/m2s

1.5

|j

mm

DENEY
STANDARTI

TP-B
-

2.5

EN 964

10/11

20/25

EN ISO 10319

50-70
1700

50-70
3500

|EN ISO 10319

EN ISO 12236

25

10

0.1

0.08

EN ISO 12956

0.09
90"

0.05
50

j EN ISO 11058

38

EN 918

c) Aada Tablo-203-8 de gradasyonu verilen Kum ilte kullanlarak; kum iltenin ekonomik
olmamas halinde, drenaj malzemesi ve zeminin dane boyutu dalmlarnn tesbiti ile filtrasyon ve
permeabilite kriterlerini salayan ekonomik drenaj malzemesi kullanlarak, drenaj iltesi tekil
edilir.
Tablo-203-8 Kum ilte Gradasyonu
Elek Akl (mm)
J 3/8" (9.5)
No: 8 (2.4)
No: 30 (0.61
No: 50 (0.3)

Geen Malzeme % 'si

80 - 100
5-50
0-20
0-5

203.04 Yzeyde Gllerime Nedeniyle Oluan Tama Gc Zayf Zemin Geileri.

Yeralt suyunun Olmamas Durumu:
Yeraltsuyu olmayan fakat yzey gllenmeleri nedeniyle oluan tama gc yetersizliklerini
nlemek amacyla zayf zemin syrlr ve kazlarak atlan kesime Aada Tablo-203-9'da
gradasyonu verilen "Serbest Drenaj Malzemesi" getirilir. Serbest drenaj malzemesi yzeyden
itibaren dolgu tabannda 30-40 cm suyun iki tarafa gemesini salamak amacyla ykseltilir veya
ev dibi geirimsiz kil ile kaplanr. Bu kesimde yol yapmnda kullanlan dolgu malzemesi
granler nitelikli, geirimli ise, yzeyden itibaren dolgu tabannda serbest drenaj malzemesi
kullanlmasna gerek yoktur.
Tablo-203-9 Serbest Drenaj Malzemesi Gradasyonu
Elek Akl (mm)
3" (76)
1 1/2" (38)
3/4" (19)
3/8" (9,5)
No: 4 (4,75)
No: 8 (2,38)
No: 200 (0,074)

~zx

I
+

-t
1
II

^^

Geen Malzeme %'si

100
70i-100
40 - 100
| 20-70
0-40
i0-12
0-3

203.05 Yarma Tabanlarnda ime zellii Olan Zayf Zemin Geileri.

Yarma tabannda ime zellii olan zemin olmas durumunda, zeminin ime yzdesi ve ime
basnc laboratuvar deneyleriyle tayin edilir. Esnek styap yaplmas durumunda yol trafie
aldktan sonra styapnn bozulmamas iin, ime nedeniyle oluacak deformasyon en fazla 5
cm olmaldr.
a) ime zellii olan zemin kalnl sondaj veya aratrma ukuru ile tespit edilir.
b) Elde edilen ime basnc ve ime yzdesi deerleri ve ien zemin
kalnl kullanlarak, bu zeminin su almas durumunda ne kadar iecei tespit edilir.

39

c) imenin kabul edilebilir snrlar iinde kalmasna karlk gelen ime yzdesi iin
gerekli, ime basnc bulunur
d) Hesaplanan yke gre styap tabanna getirilecek ime zellii olmayan malzeme
kalnl belirlenir.
e) Su giriinin yol tabanna en fazla 1.5 m yaklamas salanarak, gerekli hallerde yarma
evi dibine hendek drenaj yaplmaldr.
Zayf zemin geilerinde gerek yeraltsuyunun drenaj in drenaj tabakas tekilinde, gerekse
yzey gllenmelerinden yolun etkilenmemesi iin iyiletirme tabakas oluturulmasnda, sistemin
tm yol tabannda btn olarak almas salanmaldr.
Yeni yaplan yollarda, szkonusu drenaj veya iyiletirme tabakas, problemli kesimin tamamnda
yaygn, ilte eklinde veya sistematik olarak, yolu enine kesecek ekilde uygulanabilir. Mevcut
yollarn standardnn ykseltilmesi veya blnm yollara dntrlmesi durumunda, mevcut yol
altnda bu tip bir drenaj veya iyiletirme tabakas olup olmad aratrlmal, var ise, yeni yaplan
kesimle balants yaplmaldr. Yok ise; eski yol altnda aralkl kaz le sistemin btnl
salanmal veya yeni iyiletirme tabakas tabannda yol dna eim verilerek eski yol altna suyun
gitmesi engellenmelidir.
Mevcut yollarn iyiletirilmesi veya blnm yol haline getirilmesinde yol gvdesinin
oluturulmas ekil-203-1' de gsterilmitir.

40

^^g^^^^tf '>:
Yeni iyiletirme
tabakas

Mevcut iyiletirme
tabakas

Yol Geniletilmesi

1 Yert
yo.
1

Kaz sonras yeni

iyiletirme tabakas

II
l1
I111

1t
111
11111

Eski yolun aralklarla

geniletilmesi

kazlmas yol

vrf^ffl/ff^

Eski yolun altna su giriinin engellenmesi

ekil-203-1 Mevcut Yollarn yiletirilmesi veya Blnm Yol Haline

Getirilmesinde Yol Gvdesinin Oluturulmas

41

203.06 LER ZEMN YLETRME YNTEMLER

Zayf zeminin kalnlnn fazla olduu, s kaz, iyiletirme tabakas ile zlemeyen
problemlerde; n ykleme, srarj, dey dren, enjeksiyon, geosentetik kullanm vb ileri zemin
iyiletirme yntemleri tek bana veya s zemin iyiletirme teknikleri ile beraber kullanlacaktr.
leri zemin iyiletirme yntemlerinden uygulanacak yntemi belirlemeden nce, iyiletirilecek
zayf zemin kalnl sondajlarla belirlenmeli, arazi (SPT, CPT vb) ve ileri laboratuvar deneyleri
( eksenli basn, konsolidasyon vb) ile zemin kayma dayanm ve oturma zelliklerinin
belirlenmesi ve proje hazrlanmas gereklidir.
n Ykleme: Yapnn inasndan nce zeminin genellikle yayl toprak yk le yklenmesi.
Srarj: Zemine daimi olarak etkileyecek yap yk zerinde ekstra yk uygulanmas.
Kademeli Ykleme: Zeminin tayabilecei ykseklikte dolgunun aamal ina edilmesidir. Her
aamada belirli dolgu ykseklii altnda zemin oturmalarnn tamamlanp kayma dayanm stenen
deere ulamasndan sonra dolgunun proje kotuna ykseltilmesi olarak tanmlanmaktadr.
Bu yntemlerle yaplacak imalat srasnda oturma kolonlar ve plakalar yerletirilerek lmler
alnmaldr.
203.06.01 Yaklam Dolgular Taban Zemininin Dey Bant Dren Yntemi le yiletirilmesi.
203.06.01.01 Tamm. Dolgularn taban zemininin iyiletirilmesi, oturmalarn hzlandrlmas
amacyla uygulanan ileri zemin iyiletirme yntemlerinden birisi de dey bant dren yntemidir.
Dey bant dren yntemi uygulama esaslar ve ilem sras aada verilmektedir.
203.06.01.02 Yapm artlan.
Dolgu taban zemini; bitkisel toprak syrmas yapldktan sonra enine su dearjna izin verecek
ekilde minimum % 3 at eiminde verilecek ekilde hazrlanacaktr.
Hazrlanan dolgu taban zemini zerine kum ilte malzemesinin ilk 25 cm* lik tabakas getirilecek
ve serilip sktrlacaktr.
Dey bant drenler aada belirtilen hususlara uyularak, serilen ilk kum ilte tabakas zerinde
yerletirilecektir. Bant dren aplikasyon noktalar, projede belirtilen noktalardan 15 cm' den daha
fazla amayacaktr.
Prefabrik sentetik bant drenler bir mandrel veya ceket yardmyla, yrtlmadan zemin ierisinde
gerekli proje derinliine indirilecektir. Ancak arazide, skan tabakaya projede belirtilen
derinlikten daha nce veya sonra rastlanmas durumlarnda, bant dren boylan Kontrol
Mhendisinden izin alnarak revize edilecektir.
Bant yerletirme iin sabit yk ve sabit hz (min 15 cm/sn) seilecektir. Ancak zeminde Standart
Penetrasyon Testi (SPT) N Deeri yksek tabakalarla karlaldnda vibrasyon etkisi
kullanlabilecektir. Vibrasyon yetersiz kaldnda ndelgi yaplacaktr. ndelgi yaplmas
durumunda, ndelgi derinliine kadar delik alr almaz tercihen bant yerletirilmeden nce
alan kuyu iine kum ilte malzemesi zelliinde kum doldurulacaktr. ndelgi tercihen auger ile
yaplacak ve SPT' N deeri yksek ndelgi gerektiren tabaka geildikten sonra burgu (auger) ile
skabilir zeminde en fazla 60 cm ilerlenecektir.
42

Bant drenlerin deyden 6 cm/m den daha fazla sapmamas, yerletirme srasnda dey su terazisiyle
kontrol edilerek salanacaktr.
Bantlarn yerletirilmesi srasnda zeminde rselenmenin en az olmasna zen gsterilecektir.
lerleme hi bir ekilde den arlk (ahmerdan) yntemiyle yaplmayacaktr.
Mandrel; bant dreni uygulama srasnda yrtlmaya, kesilmeye ve anmaya kar koruyacak ve gerekli
derinlie inildikten sonra mandrel yukarya ekilecektir.
Mandrel kesit alan dikdrtgen veya ekenar drtgen olup, toplam boyda, kesit alan 80 cm2' yi
gemeyecektir.
Mandrelin bal olduu ekipmann kapasitesi bant dren uygulamas iin yeterli olacaktr.
Bant dreni yerletirme ilemi tamamlandktan sonra daha nce yerletirilmi olan 25 cm lik kum iltenin
kirlenme nedeni le artname dna kp kmad kontrol edilecek bu ilk tabaka ilte malzemesi
kirletilerek artname dna km ise yenilenecektir, artname dna kmam ise ilk 25 cm' lik kum
ilte zerinden itibaren, bant 20 cm daha yukardan kesilecek ve kum iltenin son 25 cm' lik tabakas
serilecektir. Bu ilem sonucunda toplam kalnl 50 cm olan kirlenmemi (No.200 < % 3) kum ilte elde
edilip edilmedii kontrol edilecektir.
Yol ekseninin aliymanda olmas durumunda; bant dren uygulamasnn her iki tarafnda kum iltenin
tayaca sular toplayp dearj edecek yeterli kapasitede beton kaplamal kanallar ina edilecektir. Yol
ekseninin kurpta olmas durumunda kanal deveri aa ynde tek tarafa yaplabilecektir.
203.06.02 Ayrma Amal Geotekstil Kullanm.
203.06.02.01 Tanm. Bu ksm; projecede belirtilen veya dare tarafndan gsterilen yerlerde, yol
dolgusu altnda kullanlan ve farkl zellikteki iki zemini birbirinden ayrmak ve birbiri iine nfuz
etmesini nlemek amacyla geotekstil kullanmn kapsar.
Ayrma amal geotekstilin birinci fonksiyonu ayrma olup kuvvetlendirme deildir. Geotekstller, zayf
zeminlerin iyiletirilmesi ve kaplamasz yollarn tama glerinin artrlmas iin kullanldklar zaman
geotekstilden istenen zellikler tabii zeminin mukavemet zelliklerine ve tatlarn dingil yklerine
bal olup, bu ksm bu hususlar kapsamamaktadr.
203.06.02.02 Malzeme.
Ayrma amal olarak kullanlacak geotekstilde Tablo-203-10' da belirtilen mekanik ve hidrolik
zellikler ile aada sralanan genel zellikler aranacaktr.
Ayrma amacyla kullanlacak geotekstilin tipi: altnda kullanlacaklar dolgunun ykseklii, trafik yk
ve dolgu malzemesi ve taban zeminin zelikleri dikkate almarak belirlenecektir. Bu projelendirmede,
kullanlacak geotekstilde aranan mekanik ve hidrolik zellikler tespit edilecek ve malzeme bu zellikleri
salayacak ekilde Tablo-203-10'da verilen A, B, C tiplerinden birisi olarak seilecektir.
Projelendirmenin Mteahhit tarafndan yaplmas halinde hazrlanan proje dare tarafndan incelenecek
ve uygun grlmesi durumunda onaylanacaktr.
43

Tablo- 203-10 Ayrma Amal rgsz Polipropilen Geotekstil Tipleri ve zellikleri

DENEYLER

DENEY
STANDARTI

GEOTEKSTL TIPI
BRM

Kalnlk, 2 kPa basnta (min.)

ekme Dayanm, (min.)

(MD/CD)

mm

kN/m

Kopma Uzamas

1,8

EN 964

2,5

12/14

20/25

24/30

EN ISO 10319

50-70

50-70

50-70

EN ISO 10319

4500

EN ISO 12236

Delinmeye Kar Dayanm,

(min.)
(CBR Testi)

2300

3500

Koni Drme Deneyi, (min.)

mm

22

10

0,08

0,08

0,08

EN ISO 12956

0,08
80

0,05
50

0,04
40

EN ISO 11058

Edeer Gz Akl, (min.)

O90
Permeabilite, dzlemde
VIH30

m/sn
lt/m2s

EN 918

Geotekstil "rgsz (Non woven), uniform kalnlk ve yzey dokusuna haiz, polipropilen sl ilemden
gemi geotekstil olacaktr.
Geotekstiller ultraviyole nlarna kar kuvvetlendirilmi, eskimeye, rmeye, zclere, zeminden
oluan herhangi bir kimyasal reaksiyona kar dayankl olmaldr. Ayrca, asit, alkali, bakteri ve dier
mikroorganizmalara kar da dayankl olmaldr.
Geotekstilin mukavemet karakteristikleri zerine, slanmann olumsuz bir etkisi olmamaldr.
Geotekstiller kolay tanabilir ve serilebilir olmaldr. Tama ve depolama srasnda geotekstil rulolar
herhangi bir hasar nleyecek ekilde paketlenmi olmaldr. Her geotekstilin rulosu etiketlenmesi ve
kalite kontrolnde rnn tanmlanmas iin iaretlenmelidir.
Geotekstiller PH deeri 2-13 arasndaki kimyasal maddelere kar mukavemetli olmaldr.
Geotekstulerin hemen kullanlmas halinde UV (Ultraviyole) nlarna kar mukavemet art
aranmayacaktr. Iktan zarara uramayan hassas geotekstulerin zeri retimden yerletirme safhasna
kadar almamaldr. Yerletirme srasnda geerli olarak a maruz kalma sresi 5 saati gememelidir.
203.06.02.03 Standart Deney Metotlar.
Geotekstiller Avrupa Standartlar (EN) 'de belirtilen esaslara gre deneye tabii tutulacaktr. Burada
belirtilmemi herhangi bir deney standard, firmann teklifi ve darenin uygun grmesi halinde
kullanlabilir. Yeni deney standartlarnn kullanlmas halinde artname limitleri, sz

44

konusu yeni standartlara gre deerlendirilecektir. Teklif edilen yeni deney standartlarnn darece
uygun grlmemesi halinde firma bu artnamede esas kabul edilen deney standartlarna uymak
zorundadr.
Kullanlacak ayrma amal geotekstilin kalite kontrolnn yaplmas amacyla satn alnan toplam
geotekstil rulo saysna gre belirlenen saydaki rulo, deney amacyla ayrlacak ve bu rulolarn her
birinden 5 adet numune alnarak en zayf ynnde deneylere tabi tutulacaktr. Laboratuar deney
sonularna gre her rulodan alman 5 adet deney numunesinin sonular ortalamas artname
Limitlerini salyorsa o partideki geotekstiller kabul edilecektir. artname Limitlerini salamayan
rulonun bulunmas halinde ikinci defa numune rulo seimi yaplarak ilem tekrarlanacaktr. Deney
sonulan ortalamas artname limitlerini salyor ise o partideki geotekstil kabul edilecek artname
limitlerini salamyor ise reddedilecektir.
dare; geotekstil malzeme numunelerini Mteahhit adna ve masraflar Mteahhite karlanmak
zere tercihen akredite olmu bir laboratuarda n denemelere tabi tutarak test edebilecektir. Ayrca
dare, uygulama srasnda da kullanlan geotekstilden numune alarak, tercihen akredite olmu bir
laboratuarda gerekli grd deneyleri yaptrabilecektir.
Ayrma amal rgsz Tip geotekstillerin kalite kontrolnn tespiti amacyla uygulanacak deney
standartlar Tablo-203-lO'da belirtilmitir.
203.06.02.04 Yapm artlan.
203.06.02.04.01 Yzeyin Hazrlanmas.
Geotekstilin yerletirilecei zeminin mukavemeti dikkate alnmakszn zeminin zeri aa ve
allardan temizlenecek, yeterli dzgnlk salanarak silindirlenip sktrlacaktr. Geotekstilin
yerletirilmesi ve hizmeti srasnda zarara uramamas iin geotekstilin zerine yerletirilecei
zeminde keskin kntlar olmamaldr.
203.06.02.04.02 Geotekstilin Serilmesi.
Geotekstl,hazrlanm yzey zerine rulo halinde getirilip iki ii tarafndan
serilmeldr.
Geotekstilin serilmesi srasnda geotekstil ile yzeyin srekli olarak temas halinde bulunmas
salanmaldr.
ok yumuak taban zeminlerinde (CBR < l)geotekstilin serilmesi ve dolgunun yerletirilmesi
arazide bir "ankraj noktas" tesisi iin daha salam bir zeminden balamaldr. Bu noktadan
itibaren geotekstil rulosu daha yumuak olan kesime doru alarak serileblir.
Geotekstilin rzgarl ortamda serilmesi halinde; geotekstil zerine dolgu malzemesinin
yerletirilmesine kadar geecek sre inde geotekstil zerine talar yerletirilerek, arlk
oluturulacak, geotekstilin rzgar tesiriyle hareket etmesi nlenecektir.
203.06.02.04.03 Birleimler.
Rulolar halinde serilen geotekstillerin enine ve boyuna birleimleri birbiri zerine bindirme, ift tel
veya el diki makinasyla dikmek suretiyle salanacak ve bu ilem yerletirme srasnda
yaplacaktr.
Geotekstiller, serme srasnda taban zeminin mukavemetine bal olarak 0.25-1.0 m arasmda ve
yan-yana birbiri zerine bindirilecektir (Tablo-203-11).
45

Tablo-203-11 Geotekstillerin Bindirme Miktarlar

Taban CBR deeri (%)
CBR>2
0.5 < CBR < 2
CBR < 0.5

nerilen Bindirme (m)

0.50
0.75
1.00

Geotekstil zerine dolgunun yerletirilmesi srasnda, geotekstilin kayarak yer deitirmesini

nlemek iin yerletirilecek geotekstil bir nce serilmi olan geotekstilin altna yerletirilmelidir,
203.06.02.04.04 Dolgunun Yerletirilmesi.
Serilen geotekstil zerine yerletirilecek olan dolgunun ilk tabakas, ngrlen skm tabaka
kalnln salayacak ekilde bir defada sktrlacaktr. Dolgu malzemesini tayan damperli
kamyonun geotekstile zarar vermesini nleyecek ekilde malzeme boaltlacaktr. Boaltlan
malzeme paletli bir serici (buldozer) ile serilmelidir.
Bir defada serilecek malzemede yeterli skmann salanamamas durumunda malzeme iki ayr
tabaka halinde serilip sktrlacaktr. Taban topranda meydana gelebilecek ar gerilmeleri
nlemek iin ilk serilen tabaka yeterli kalnlkta olmaldr.
Serilme ilemi srasnda taban toprann ve geotekstilin sktrmadan nce ar gerilmeye maruz
kalmamas iin sericinin ba hafife yukarda tutulmaldr. Bu ileme, geotekstil tamamen dolgu
malzemesiyle kaplanana kadar devam edilmelidir.
ok yumuak tabanda geotekstilin yer deitirmemesine ve taban toprann ar gerilmeye maruz
kalmamasna dikkat edilmelidir.
203.06.02.04.05 olgunun Sktrlmas.
Stabiliteyi tam olarak salamak iin dolgu malzemesi istenilen dizayn kalnlnda ve yeterli
younlukta sktnlmaldr. lk sktrma ilemi paletli sericinin dier dolgu malzemesinin
getirilmesini beklerken serilen malzeme zerinde ileri geri hareketi srasnda salanacaktr. Daha
sonra ise malzeme naklini yapan damperli kamyonlar ilk stabiliteyi salayacaktr. Son sktrma
vibrasyonlu silindirle yaplmaldr. lk nce birka pas vibrasyonsuz geen silindir daha sonra
tamamen vibrasyonlu olarak geirilmelidir.
Son sktrma srasnda zayf noktalarn ortaya kmas bu noktalardaki malzeme kalnlnn
yetersiz olduunu .gsterecektir. Kamyonlann geii ile meydana gelen tekerlek izlerinin
bulunduu kesimler tesviye edilmemelidir. Bu kesimlere malzeme ilave edilerek yeniden
sktnlmaldr.
203.06.03 Yksek Basnl Har (Jet-Grout) Uygulamas.
203.06.03.01 Tanm. Yksek Basnl Har (Jet-grout) Uygulamas; uygun ekipman kullanlmak
suretiyle zeminde projede ngrlen ap ve derinlikte delik delinerek mevcut zemin yapsnda,
ngrlen apta zemin-imento karm kazk-(jetgrout) kolon (soilcrete) elde edilmesidir.

46

203.06.03.02 Yapm artlar.

Yksek Basnl Har (Jetgrout) kolon imalatnda kullanlacak malzemeler ile ilgili zellikler
aada verilmitir.
Yksek Basnl Har (Jetgrout) ynteminde; 90-100 mm apnda delgi ile projede belirtilen veya
Kontrol Mhendisince istenilen derinlie kadar inilmekte, bu derinlikte Yksek Basnl Har
ekipman zerinde bulunan 1.5-3.5 mm apndaki 1-4 adet delikten imento/su karm takriben
250 sn/m hzla zemin ierisine "jet" halinde verilmektedir.
Bu esnada delgi takm sabit bir hzla dnerek yukar doru ekilmekte ve zemin ierisinde, zemin
artlan ve uygulama parametrelerine bal olarak projesinde belirtilen apta jetgrout kolon elde
edilmektedir.
203.06.03.03 Yksek Basnl Har (Jetgrout) Yapm Yntemleri.
203.06.03.03.01JET-1 Yntemi.
En basit ve yaygn Yksek Basnl Har (jetgrout) yntemi olup delgi ve enjeksiyon ilemleri
ayn tijle gerekletirilmektedir. Bu sistemde jet'leme enjeksiyonu, 300-600 bar'hk yksek
basnla tij ierisinden yaplmaktadr. Jet-1 yntemi ile kil zeminde minimum 0 60 cm, kum
-akl zeminde 0 100 cm ap'a kadar kolon elde edilmektedir. Kolonlarn, karot numunesi zerinde
kesit kapasitelerinin minimum 15 kg/cm2 olduu gsterilmelidir.
203.06.03.03. 02 Haval JET-2 Yntemi.
Bu yntemde delgi ile yksek basnl enjeksiyon ekipman konsantrik i e iki ayr borudan
olumaktadr. Bu yntemde imento/su karm 300-600 bar basnla iteki borunun ortasndaki
delikten verilirken dtaki boru ile iteki boru arasndaki boluktan 8-12 bar basnl hava zemine
verilmektedir. Basnl hava, srtnme srasnda oluan kayplar azaltarak zemin imento karm
kolon aplarnda % 60-80 oranlarna ulaan bir arta neden olur. Bu yntemle elde edilecek
Yksek Basnl Har kolon ap 100-120 cm ve karot numunesi zerinde kesit kapasitesi
minimum 16 kg/cm2 olmaldr.
203.06.03.04 Yksek Basnl Har (Jetgrout) Kolon malat.
malat yaplacak, Yksek Basnl Har kolonlarnn tipik uygulama ekli ve kolon boylan
projede belirtildii gibi olmaldr. alma, dare tarafndan gsterilen ve teslim edilen alan
dahilinde yaplacaktr. nce alma sahas tesviye edilecek ve makinamn yryecei temiz bir
platform tekil edilecektir. Projede belirtilen imalat akslarnn aplikasyonu yaplacak ve Yksek
Basnl Har yaplacak noktalar platform zerine iaretlenecektir.
203.06.03.05 Yksek Basnl Har (Jetgrout) Kolon ap.
Jetgrout kolon ap, jet-1 uygulama yntemi iin killi zeminde minimum 60 cm, kumlu zeminde
ise 80-100 cm dr. Jet -2 in uygulama yntemi iin minimum 120 cm dir. Bu kolon apnn elde
edilmesi iin uygun yntem uygulanacaktr. Bu amala sahadaki mevcut zemin artlan da dikkate
alnarak seilecek ve kullanlacak ynteme uygun, alma basn aralklar ile meme aplan ve
takm geri ekme hz belirtilecektir. Asl uygulama balamadan nce sahann 6 ayn blmnde
ayr parametreler kullanlmak suretiyle yaplacak 6 adet deneme kolonlarnda ap kontrol
yaplacak, karot numuneleri alnarak 28 gn sonra knlarak, istenilen kesit mukavemetine ulal
d gsterilecektir. Bu deneylerden elde edilecek sonulara gre asl uygulamaya balanlacaktr.
47

203.06.03.06 Yksek Basnl Har (Jetgrout) Kolon Boylar.

Her blgede ve her tipte yaplacak imalatlara ait Yksek Basnl Har kolon boylan projede
belirtilecektir. Deneylerde uygulanacak boylar mevcut alma platformu kofundan olmak zere
plan zerinde gsterilecektir. Projede belirtilen Yksek Basnl Har kolon boylarna ulamas
mmkn olmaz ise bu durum yazl olarak dareye bildirilecektir. Her halkarda projede gsterilen
boylar salayacak Yksek Basnl Har kolon ekipman ve imal yntemi kullanlacaktr.
203.06.03.07 Yksek Basnl Har (Jetgrout) Kolonlarnn Deylii.
Yksek Basnl Har kolon deliinin oluturulmas esnasnda delgi ucu mmkn olduunca
dey bir konumda tutulacak ve deyden sapma % 1 den daha fazla olmayacaktr.
203.06.03.08 Yksek Basnl Har (Jetgrout Kolonlarnn) Toleranslar.
Tm Yksek Basnl Har kolonlar, uygulama projelerinde gsterilen konumlarndan en fazla 50
mm mesafe iinde kalacak ekilde oluturulacaktr.
203.06.03.09 Malzemeler.
imento: Enjeksiyon karmnda kullanlacak imento jetgrout ekipmanna uygun imento silosu
ile dkme imento olarak temin edilecektir. Bu aamada imento snf belirtilmemekle beraber,
jetgrout kolonda ngrlen kesit mukavemetini salayacak imento snf kullanlacaktr.
Kullanlacak imentonun Blaine deeri 3200-4000 cm2/g arasnda olacak ve iindeki trikalsiyum
alminat arlka % 3.5 dan fazla olmayacaktr.
Su: Enjeksiyon karmnda kullanlacak su, tortu ve yabanc kat maddelerden arndrlm
olacaktr.
Enjeksiyon: Enjeksiyon karmnda, su/imento oran 2/1-1/1 arasnda olacak projede bu deer
gsterilecektir. Kolonlarda elde edilecek basn mukavemeti projede ngrlen deeri salayacak
ekilde jetgrout mikser ve dinlendirici tanklarnda hazrlanacaktr. Kesin szdrmazl salamak
amacyla, laboratuar sonularna gre belirlenecek miktarda enjeksiyon karmna bentonit,
sodyum silikat ve gerektiinde kalsiyum klorr gibi katk maddeleri ilave edilecektir.
Yksek Basnl Har (Jetgrout) Ekipman: Yksek Basnl Har ekipman aadaki makine
ve nitelerden oluacaktr.
Yksek Basnl Har (Jetgrout) Delgi Makinas: Uygulama projesinde ngrlen derinlie
kadar, yukardaki yntemlerden biri ile delgi yaplabilecek ve jetgrout kolon tekil edebilecek
kapasite delgi makinasdr. Delgi makinas komple hidrolik ve istenilen delie kadar delgi ve
jetgrout ilemini tij ekleyip karmadan bir defada (signle pass) yapacak kapasitede ve paletli
olmaldr.
Yksek Basnl Har (Jetgrout) Pompa nitesi: Jetgrout enjeksiyon karmn istenen apta
jetgrout kolon tekil edebilecek basnta basabilecek yksek basnl pompadan oluacak jetgrout
pompa nitesidir.

48

Yksek Basnl Har (Jetgrout) Mikser nitesi: Jetgrout enjeksiyon karmn istenilen
karm orannda tartarak kartracak mikser ve dinlendiriciden oluan, jetgrout pompa nitesini
beslemeye yeterli kapasitede mikser nitesidir.
Seilen ekipman gerektiinde zeminin kabarmasna mani olmak ve istenilen kazk ap ve
mukavemetine ulamak zere darenin talimat dorultusunda, n ykama (prewashing)
gerekletirebilecek nitelikte olmaldr. Bu yntemle ilave enjeksiyon karmyla uygulamada
zeminlerde 0 200 cm ap'a kadar jetgrout kolon elde edilebilmektedir.
Dier Ekipmanlar: Jetgrout kolon imalat iin gerekebilecek dier yardmc ekipman ile elektrik
kesintilerine karn uygun kapasiteli jeneratrler i sresince sahada bulundurulacaktr.
203.06.03.10 Yeralt Engelleri.
Daha nceden bilinen ve yzeye yakn seviyelerde grlebilecek engeller jetgrout yapm ilerinin
balamasndan nce dareye bildirilecektir.
Uygulama srasnda yeraltnda bilinmeyen bir engelle karlalmas halinde dare ile birlikte bu
engelin giderilmesi veya jetgrout kolon uygulama eklinin deitirilmesi konusunda bir inceleme
yaplacaktr. Engelin kaldrlmasna karar verilmesi durumunda, darenin talimat ile, Mteahhit
engeli kaldracak ve boluu uygun grlen malzeme ile dolduracaktr.
203.06.03.11 Yksek Basnl Har (Jetgrout) Kolon Kaytlar.
Yksek Basnl Har uygulamas srasnda elde edilecek bilgileri kayt altna almak iin
hazrlanacak uygun dzendeki bir Form, i'in balangcnda Mteahhit tarafndan darenin onayna
sunulacaktr.
Yaplan her Yksek Basnl Har kolonu iin bir kayt tutulacak ve bu kaytlar gnlk rapor
ekinde Mteahhidin ibanda yetkili Mhendisinin imzas le dareye ulatrlacaktr. Bu
kaytlarda;
Yksek Basnl Har kolon referans numaras,
Delginin yapld tarih,
Yksek Basnl Harcn yapld tarih,
Jetgrout kolonunda kullanlan enjeksiyon (su+imento) miktar,
Uygulanan basn deeri,
Kullanlan meme aplan,
Yksek Basnl Har takm geri ekme hz,
Delginin ve Yksek Basnl Har kolonunun boyu,
Engeller ve gecikmeler,
Kullanlan delgi ular ve darenin gerekli grd dier bilgilere yer verilecektir.

49

KISIM 204.- KAZI LER

204.01 Tann. Bu tasm, plan ve projelerde gsterilen kot, eim ve en kesitlere uygun olarak yol
yapm snrlar dahilinde yer alan her tr zemin ve kayalarn kazlmasdr. Yapm srasnda dare
tarafmdan gerek duyularak belirtilen yerlerde yaplacak kaz ileri de bu kapsamdadr.
204.01.01 Yol Boyunca Yaplacak Olan Btn Kaz leri.
Yol boyunca yaplacak kazlar; yol gvdesinin oluturulabilmesi iin yaplan kazlar, yol tabannn
oturaca yerde bulunan ve uygun nitelikte olmayan zayf tabii zemin tabakasnn kaldrlmas iin
yaplacak kazlar, kazdan kan nitelii uygun malzemenin dolgularn tamamlanmas iin yeterli
miktarda olmamas halinde ariyet yerlerinde yaplacak kazlar, sanat yaplan temelleri, drenaj ve
su akn salamak iin yaplan kazlardr.
204.01.02 Yap ve Engeller.
Yol gzergahna rastlayan it, parmaklk, bina, duvar, eski sanat yaplar ve herhangi bir ekilde iin
yaplmasna mani olacak engellerin sklp kaldrlmas ileri Ksm 202 "naat Alannda Yer alan
Yap ve Engellerin Kaldrlmas" nda belirtildii ekilde yaplacaktr..
204.01.03 Temizleme ve Skme.
Yol zerinde ve ariyet yerlerinde gereken skme ve temizleme ileri ve bu ilemden dolay ortaya
kan malzemenin ortadan kaldrlmas Ksm 201 "Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme
leri" nde belirtildii ekilde yaplacaktr.
204.01.04 Kaz Snflar.
Jeolojik-jeoteknik ett raporlarnda, plan ve projelerde belirtilen yerlerde yaplacak kaz ileri
snflara ayrlacaktr.
Zemin ve kaya ktleleri kaz zorluu derecesine gre snflara ayrlrken kaz yaplacak kesitte
malzemenin boyutlu geometrisi dikkate alnarak malzemenin madde zelliklerine gre deil
ktlesel zelliklerine gre snflandrma yaplacaktr.
Zeminler snflandrlrken malzemenin sertlii, skl vb zellikleri dikkate alnacaktr.
Kaya Malzemesi; Salam, krk veya sreksizlik iermeyen kaya maddesi eklinde tanmlanr.
Genellikle birim hacim arlk, deformasyon ve dayanm gibi zellikleri ile temsil edilir.
Kaya Ktlesi Kayacn ierdii farkl ynlerde gelimi sreksizlikler; eklem, tabakalanma,
istozite, fay, makaslanma zonu vb sreksizlikler tarafmdan ayrlm, salam kaya malzemesinin
sreksizliklerle birlikte bulunduu, dier bir deyile yapsal sreksizlikleri ile birlikte yerindeki
kayay tanmlayan bir terimdir.
Kaz ileri aada belirtildii ekilde Genel Kaz ve Kaya Kazs olarak iki grup halinde
snfl andnlacaktr.

50

204.01.04.01 Genel Kaz.

Kaya kazs dnda yaplan her tr kaz "Genel Kaz" olarak deerlendirilecektir.
Proje snrlar ierisinde yer alan bitkisel toprak, kum, ilt, kumlu kil, akll kil, kum, akl vb, tal
toprak ve benzeri zeminler, su ierii yksek, suyu kolay brakmayan, akc ve kohezyonu yksek
nitelikteki zeminler, amurta, eyi, yumuak marn, yumuak tfler ile ok ayrm bozumu ve kaya
niteliini kaybetmi zeminler ve hacmi 0, 400 m3' den kk her cins moloz talar ile kaya paralarnn
kazs, esnek styap tabakalarnn ve bitml sathi kaplamalarn vb her trl malzemenin kazlmas,
yklenmesi ve tanmas bu kaz snf erisinde yer alr.
204.01.04.02 Kaya Kazs.
Magmatik, metamorfk ve sedimanter kayalarm kazsdr. Bu kaz ayn zamanda bloklar ve hacmi 0.
400 m3 den byk her cins kaya paralarnn kazsn da ierir. Kayaclar; kayacn ayrma bozuma
dereceleri sreksizlik uzanmlar, sreksizliklerin younluklar, dikkate alnarak snrlandrlacaktr.
Kaya kazs; yumuak kaya kazs, sert kaya kazs ve ok sert kaya kazs olarak snflandrlmtr.
Kaya kazs; krc tabanca, riperle, dozerle sklerek, veya patlayc madde kullanlarak yaplan
kazdr.
Kaya kazlarnn snflandrlmas srasnda gerektiinde tek eksenli basn dayanmlar, kaya kalitesi
deerlendirmesi (RQD) deerleri, Q ve RMR kaya ktle snflandrma sistemleri ve Jeolojik Dayanm
ndeksi (GSI) kullanlacaktr.
Kayann kazlabilirlii sadece kayacn tipine bal olmayp esas olarak kayacn ktlesel zelliine
baldr. Kaya ktlesini tanmlamak iin en az aada verilen zellikler belirlenecektir.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Kayacn kkeni,
Doku ve yaps,
Sreksizliklerin zellikleri,
Bozunma derecesi,
kincil litolojik zellikleri,
Kayacn dayanm,
Kayacn geirgenlii.

204.01.04.02.01 Yumuak Kaya Kazs.

Zayf-orta kalite kaya niteliindeki; atlakl kumta ve konglomera ile marnl kalkerler, istler, kaln
tabakal fliler, al ta, ksmen ayrm serpantin, atlakl ve ayrm gnays ve mikaistler, marn ve
kiltalan, konsolide tfler, grovak, eyi ve benzeri kayaclar ile 0,400 m3 den byk ayn cins kaya
bloklarnn kazs Yumuak Kaya Kazs' dr.
204.01.04.02.02 Sert Kaya Kazs.
Orta-iyi kalite kaya niteligindekiki; kaln tabaka ve ktle halindeki kumta, konglomera, bazalt,
andezit, dasit, trakit, gnays, ayrmam serpantin ve bazalt trleri ve benzeri kayaclar ile 0,400 m3 den
byk ayn cins kaya bloklarnn kazs Sert Kaya Kazs' dr.
51

204.01.04.02.03 ok Sert Kaya Kazs.

yi kalite kaya niteliindeki; metakumta, metabazalt, ayrmam granit ve bazalt, kuvarsit, ok
sert masif kalker, ok sert ince kristalli mermer ve benzeri kayalar ile 0,400 m3 den byk ayn
cins kaya bloklarnn kazs ok Sert Kaya Kazs' dr. ok sert kaya kazs; sadece patlayc
madde kullanlarak yaplabilen kazdr.
204.01.05 Yerinde Tespit.
Yapm srasnda proje ekseninde yatay ve dey deiikler yaplmas durumunda, szleme
gerektiriyorsa, kaz snflar oranlar ve bunlarn skma-kabarma emsalleri kaz srasnda, her
kesim iin yerinde, dare ile Mteahhit arasnda tutanak ile tespit edilecektir.
Kaz snflan oranlan ve skma-kabarma emsallerinin belirlenmesinde Mteahhidin itiraz olursa
bu tirazn tutanan tanzimi tarihinden itibaren en ge on gn iinde yazl olarak dareye
bildirmesi gereklidir. Bu srenin sonuna kadar yazl olarak itiraz etmedii takdirde tespit edilmi
emsal ve oranlar kabul edilmi saylacak ve hi bir itiraz dikkate alnmayacaktr.
204.02 Malzeme (Ariyet Malzemesi).
Ariyet yerleri snrlan kazklarla tespit edilmi bulunacaktr. Ariyet malzemesi, projelerde
gsterilen veya Kontrol Mhendisi tarafndan uygun bulunarak ariyet alnmas gereken yerlerden
alnacak, baka hi bir yerden ariyet alnmayacaktr. Ariyet malzemesinin ierisinde kk, ktk,
al, bitki sap vb uygunsuz maddeler bulunmayacaktr.
204.03 Yapm artlan.
204.03.01 Temizleme ve Skme.
Yol boyunca ve ariyet ve ocak yerlerinde, kazdan nce temizleme ve skme ii yaplmas gereken
yerlerde bu i Ksm 201 "Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme leri" nde belirtilen esaslar
dahilinde yaplacaktr.
204.03.02 Eskiden Mevcut Sanat Yaplarnn ve Engellerin Kaldrlmas.
Yol naatna engel olacak parmaklk, tel rg, duvar, bina veya eski sanat yaplan gzergah
dahilinde bulunduu takdirde, yol kazsna balamadan nce bunlar yklp kaldnlacak ve enkaz,
planlarda ve projelerde gsterilmise; o yerlere veya Kontrol Mhendisinin uygun grecei arazide
gsterilen yerlere konulacaktr. Bu i ve ilemler Ksm 202"naat Alannda Yer alan Yap ve
Engellerin Kaldnlmas" nda belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
204.03.03 Yol Kazs.
Zayf tabii zemin tabakasnn kaldrlmas zorunlu se, bu tabaka kaldrlmadan kaz veya dolgu
yaplmasna izin verilmeyecektir.
Kaz ilerinin kabul edilebilmesi iin platform, hendek, ev vb' nin projelerde belirtilen llere
gre yaplmas gereklidir.
evlerin kazs, kabul edilebilir hatalar dahilinde ev yzeyi salayacak ekilde yaplacaktr. Tekil
edilen ev yzeyinde projede gsterilen ev hattna gre kayalk zeminlerde 10 cm, toprak
zeminlerde 5 cm lik farklar kabul edilebilir. Ancak byle ksmlann alan toplam ev yzey
52

alannn % 5' ini geemez. Belirtilen artlar dnda alma yaplmas halinde projesinde verilen
ev yzeyi oluturulmadan kaz veya dolgu iinin ilerlemesine izin verilmeyecektir
Ancak imalat kotlar ile proje kotlar arasnda lokal kesimler inde snrl kalmak artyla 5 cm
kot fark, yol eimleri ile proje eimleri arasnda 0.003 eim fark kabul edilebilir. Bu izin
verilen kot veya eim fark dier llere geerli olmayacak bir farkn kabulne esas olamaz.
Dier proje llerinde herhangi bir fark kabul edilmez.
204.03.04 Kaz Malzemesinin Kullanlmas.
Kazdan kan nitelii uygun btn malzemelerin, dolgularn yapmnda, tabann, banketlerin
inasnda, sanat yaps yerlerinde ve arka dolgularnda ekonomik ve uygun bulunduklar dier
yerlerde Kontrol Mhendisinin direktifi dahilinde kullanlmas gereklidir. Yarmalardan elde edilen
nitelii iyi olan malzemenin tesviyenin iyi bir ekilde tamamlanmas iin st tabakalarda
kullanlmas gereken miktar ayrlarak, Kontrol Mhendisinin talimat dahilinde bu amala
kullanlacaktr.
Kontrol Mhendisinin yazl izni olmadka, hibir zaman kazdan kan malzeme depoya
atlmayacaktr. Yarmalardan kan fazla kaz malzemesi ncelikli olarak yol boyunca dolgularn
geniletilmesinde, dinlenme ve park yerlerinin tekilinde ve evlerin yatklatnlmasmda Ksm
206 "Dolgular" da belirtilen esaslara uygun olarak kullanlacaktr.
Kaz fazlas malzemelerin atlaca depo yerleri projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisinin
gsterdii yerler olacaktr. Depo yerleri mmkn olduu kadar yoldan uzak ve grlmeyecek
yerler olup konulan malzeme dzgn ekilde depo edilecektir.
Mteahhit, evlerde bitkisel toprak tabakas tekilinde kullanmak zere, kaz ve ariyet yerlerinde
Kontrol Mhendisinin belirleyecei sahalardan bitkisel topra, baka nitelikteki toprakla
kartrmadan, istenilen kalnlkta syrarak, kazacak ve gsterilecek yerlerde depo edecektir.
204.03.05 Hendekler.
Yol hendekleri; su yollan, menfezlerin ve dier sanat yaplarnn memba ve mansap ksmlarnda
suyu almak ve uzaklatrmak amac ile alan hendekler, yol prizmas dnda yer alan fakat yola
paralel ve yolla ilgili hendekleri kapsar. Projelerde gsterilen veya Kontrol Mhendisi tarafndan
dolgu eteklerinde evlerin korunmas iin yaplan hendekler ile yarma ev dibi hendekleri de bu
kapsamdadr.
Projelerde set yaplmasnda kullanlmak zere ayrlan malzeme dnda, hendek ve derivasyon
kazlarndan elde edilen btn uygun nitelikli malzeme dolgularda kullanlacaktr.
Projelerde gsterilmedike veya Kontrol Mhendisi tarafndan yazl olarak istenmedike hendek
kazlarndan kan malzeme, hendek d kenarndan itibaren 1 m' lik saha ierisine depo
edilmeyecek veya braklmayacaktr.
Hendeklerin alaca sahada ve alan hendeklerin taban ve kenarlarnda kk, ktk, bitki art
vb yabanc maddeler bulunduu zaman; bunlar sklecek, kaldrlacak hibir surette taban veya
kenarlarda braklmayacaklardr. Bu skm ve temizleme ileminden sonra hendek taban ve
evleri en kesitlere uygun bir ekilde tanzim edilecektir.

53

Mteahhit iin geici kabulne kadar alan hendeklerin bakmndan, bunlarn toprak, al, yaprak
vb artk ve sprntlerle dolmasna izin vermeyecek ve hendek ilerinin temiz kalmasn
salayacaktr.
204.03.06 Yapm Srasnda Yol Yzeyini Korunmas.
Yolun yapm srasnda yol tabannn/yzeyinin devaml olarak iyi bir ekilde drenaj
salanacaktr. Yapm srasnda gnlk almalarn sonunda yaplan kaz ve dolgularn son
tabakasnn drenaj eksiklii nedeni ile ya ve yzey sularndan etkilenmesi durumunda
iyiletirme ve bu i iin yaplacak lave imalatlardan Mteahhit sorumludur.
Kaz kesitlerinden suyun uzaklatrlmas srasnda suyun nceden yaplan dolgulara da zarar
vermeyecek ekilde uzaklatrlmas salanacaktr.
204.03.07 Yarmalarda styap Tabannn Hazrlanmas.
204.03.07.01 Toprak Yarmalar.
styap taban altndaki 20 cm' lik ince tesviye tabakas kabartlacak ve gerekli ise su verme veya
kurutma ilemi yaplarak istenilen kuru birim arlk elde edilinceye kadar sktrlacaktr.
Yarma malzemesinin fiziksel zellikleri, Ksm 206 "Dolgular" Tablo-206-1' de belirtilen
zelliklere sahip deilse veya yarma malzemesinin tama gc esnek styaplar iin CBR < 8, ise
yarma taban styap projesinde belirtilen kalnla kadar kazlp atlacak, yerine Ksm 206
"Dolgular" Tablo-206-3' de tanmlanan koruyucu tabaka seme malzemesi getirilerek, yapm
artlarna uygun olarak serilip sktrlacaktr.
Bitmi tabakann herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 30 mm' den fazla kot
fark olmayacaktr.
204.03.07.02 Kaya Yarmalar.
Kaya yarma tabanlarnda dzgn bir yzey elde edilememesi durumunda ve bu durumun dare
tarafndan tespit edilmesi halinde, ince tesviye yzeyi kotundan styap projelendirme raporunda
belirtilen kalnlkta aaya inilecek ve kazlp kaldrlan malzemenin yerine, fiziksel zellikleri
alttemel malzemesi niteliklerine uygun malzeme getirilerek serilecek, sulanp sktrlacak ve
dzeltme tabakas oluturulacaktr. Bu malzeme, daha nceden belirlenmi ocaklardan veya
Kontrol Mhendisi tarafndan uygun bulunan kaz malzemesinden alnabilir.
204.04 Ariyet Kazs.
Ariyet ocaklarnda/yerlerinde almaya balamadan nce, bu yerler kazklarla tespit edilecek,
gerekli en kesitleri ve rleveler alnacaktr. Rlevelerin salkl olarak alnamamas halinde ariyet
malzemesinin kullanld yerde en kesit alnacaktr.
Ariyet malzemesi, projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisi tarafndan uygun bulunan
yerlerden alnacak, bunlar dnda baka hi bir yerden ariyet alnmayacaktr.
Ariyet malzemesinin erisinde kk, ktk, al, bitki sap vb uygunsuz maddeler
bulunmayacaktr.

54

Kontrol Mhendisinin yazl izni alnmadan ve bu iler tamamlanmadan ariyet yerlerinde

almaya balanlmayacaktr.
Projesinde gsterilmeyen yerlerden ariyet alnaca zaman mmkn olduunca ariyet yerleri
yoldan grlmeyecek ekilde seilmelidir.
Ariyet ocaklarnn iletilmesi srasnda ukur olumamasna dikkat edilecek, ariyet yerleri ilerinde
su toplanmayacak bir ekilde alacaktr. Ariyet oca, malzeme alndktan sonra salkl bir
ekilde l yaplmasn salayacak ekilde letilecektir.
Ariyet demeye esas son lm alndktan sonra eer ariyet ocann evleri malzeme
zelliklerine gre dik ve yksek ise evler yatklatrlacak ve gerekiyor ise kademelendilecektir.
Ariyet kazsndan nce kazlarak alnan nebati toprak, uygun bir yere depo edilecek ve kaznn
bitiminden sonra ariyet tabanna dzgn bir ekilde serilip dzeltilecektir.
Malzemenin tanmas amac ile yaplan servis yollan ve bu yollarda alacak hendekler veya
kk sanat yaplan, tama iinin tamamlanmasndan sonra Kontrol Mhendisi tarafndan gerekli
grlerek istenildii durumda eski durumuna getirilecektir. Hendekler doldurulacak, yaplan
yaplar kaldrlacak ve yol kabartlarak doal araziye uygun olacak ekilde dzenlenecektir..
Toprak ilerinin yaplmas iin gereken servis yolu ile bunlarn onarm iin ayrca hibir bedel
denmez, bu hususlar kaz birim fiyatnn tespitinde dikkate alnmtr. Servis yollan yerine, Ky
yolu veya ahslara ait olan zel yollar kullanlm ise bu yollarn iin sonunda en az lk durumlar
gibi iyi durumda olmalan salanacaktr. Bu yollarn iyiletirilmesi ve onarm iin gerekli iler
yaplacaktr.
204.05 N ATLATMA (PRESPUTTING)
204.05.1 Tanm. n atlatma, yol yapmnda kaya yarmalarnn kazsnda, tnel giri ve k
portal kazlannda, kprU ve viyadk ayaklarnn yerletii evre kayalarnn kazsnda,
karayollar ve yol iletmecilii iin yaplan yaplarn ve sanat yaplarnn gvenlii ve stabilitesinin
salanmas in yaplr.
204.05.2 AmaKaya yarmalarn stabilitesinin salanmas, kaya yarmada yaplan kaz veya patlatma nedeni ile
oluan yarma ev yzeyinde daha fazla paralanmay, krk, atlak oluumunu nlemek,
Kaya yarmalannn altnda yaplm olan yaplar; ta dmesi, kaya dmesi veya heyelan gibi
etkilere kar korumak, yaplarn gvenliini artrmak,
Kaya yarmalarda dzgn ev yzeyleri elde etmek iin uygulanr.
n atlatma, projesinde ev yzeyinin eiminin 1/1 (1 yataya 1 dey) olduu veya daha dik
olduu yerlerde ve palye yksekliinin 3 metreden fazla olduu yerlerde uygulanabilir.
n atlatma yaplmas istenilen yarmalarda, bu ileme balamadan nce deneme amal
n-atlatma yaparak, istenilen ev yzeyinin elde edildii grldkten sonra uygulamaya
balanlmaldr.
Yarmalarda; n-atlatma en st palyeden balayarak alttaki palyelere doru yaplr.
55

n-atlatma; Ekonomik ve teknik olarak yaplabilecek, projesinde gsterilen veya dare tarafndan
belirtilen yerlerde, onay alndktan sonra yaplr.
204.05.03 Delme.
n-atlatma deliklerinin delinmesinden nce kaya zerindeki zemin malzemesi tamamen kazlarak
temizlenmeli ve kaya yzeyi ortaya kartlmaldr.
n-atlatma deliklerinin ap 55 mm' den byk, 90 mm' den kk ve delikler aras mesafe, merkezden
merkeze lldnde 50-90 cm arasnda olmaldr.
Deliklerin delinecei hat belirlenerek delik yerleri iaretlenmeli, delik merkezleri bu hattan 15 cm' den
fazla sapmamaldr.
n-atlatma delikleri tasarmda belirtilen eim ve ynde delinerek hazrlanr. n atlama deliklerinin
dibinin, delik dzleminden 15 cm' den fazla sapma yapmamas salanmaldr.
n-atlatma delikleri, basamak yzeyinin dibinde trnak brakmamas iin basamak yksekliinden 50
cm daha derin delinebilir.
Projede istenilen palye yksekliini oluturmak iin bir defadan fazla (tij boyu nedeniyle) patlatma
yaplmas gerekiyor ise her bir seferde 50 cm' den fazla, kma (off-set) mesafesi oluturmamaldr.
204.05.04 Patlatma.
Alan n atlatma deliklerinin tamam patlayc madde doldurma ilemi yaplmadan nce delik
ierisinde herhangi bir engel veya uygunsuzluun olup olmadn anlamak iin kontrol edilir.
n-atlatma deliklerine yerletirilecek patlayclarn ap, delik apnn yarsndan byk
olmamaldr.
Patlayc olarak standart retilmi lokumlarn kullanlmas halinde bunlarn inflakl fitile uygun olarak
sabitlenmesi ve dzgn yzeyin elde edilebilmesi iin gereken miktar ve mesafede olmas
salanmaldr.
Delik boyunca kolon tipi (srekli) patlayc kullanlmas halinde, patlaycnn uygun balants ve
yerletirilmesi salanmaldr.
n-atlama ileminde, nfilakl fitil kullanlmas halinde uygun gramajda fitil yerletirilmelidir.
n-atlatma deliklerinde dip arj srasnda kaya sertliine bal olarak 0.5 kg kadar dinamit
kullanlabilir. Dip arjnn ar krlma yapmamas salanmaldr.
n-atlatma deliinin stten 1 m' lik ksmna an krlmay nlemek iin arj yaplmamaldr.
Patlamann verimini salamak iin delik azlarna uygun ekilde sklama yaplmaldr.
n atlatma deliklerinin tamam bir atmda patlatlr. retim delikleri ile ayn atmda patlatlmas
halinde, n-atama deliklerinin patlamaya balamas ile retim deliklerinin patlamaya balamas
arasnda en az 25 milisaniye gecikme salanmaldr. evrede titreimden etkilenebilecek yaplar olmas
durumunda gecikme sresi artrlmaldr. n atlama delikleri ve retim delikleri ayr atmlarda
patlatlabilir. n-atlatma atm yapldktan sonra retim atm yaplabilir.

56

204.05.05 retim Deliklerinin PatlatUmas

retim deliklerinin son sras, n-atlatma deliklerine 1,5 metreden daha yakn delinmemelidir.
n-atlatma deliklerine paralel delinmelidr. Hibir retim delii n-atlatma deliklerinin
dzlemini delmeme! i dir.
retim deliklerinin patatlmasnda, serbest yzeye en yakn delikler nce, n-atlatma hattna
yakn sradaki retim delikleri sras en son patlayacak ekilde gecikme sralamas yaplmaldr.
n-atlamann yaplmas srasnda can, mal ve i gvenlii iin gereken her trl nlemlerin
alnmasndan ve artname esaslarnn uygulanmasndan Mteahhit sorumludur.

57

KISIM 205.- KPR VE SANAT YAPILARI EVRESNDEK KAZI VE DOLGU

LER
205.1 Tanm. Bu ksm, kpr ve sanat yaplan evresinde projesine gre tespit edilen kot, eim
ve en kesitlere uygun olarak yaplan kaz ve dolgu ilerini kapsar.
205.2 Yapm artlar.
Kprlerin kenar ayaklarnn yapmndan sonra, kpr balarn yaplan yola balamak veya
tahkimat ilerinin yaplabilmesini mmkn klmak amac ile kpr balarnda yer alan her cins
zeminde kaz ve dolgu ileri yaplacaktr.
Bu ksmlarda yaplacak yol dolgusunun, gido, mahmuz vb tahkimatlarn arkalarnn
doldurulmasnda, AASHTO toprak snflandrma sistemine gre A-l, A-3, A-2-4 veya A-2-5
grubuna giren drenaj zellii olan granler kum-akl, krmala veya istifli ta dolgu malzemesi
kullanlacaktr. Yaplacak stifli ta dolgu malzeme zellikleri ve yapm artlan Ksm 304 "Ta
Dolgu" 'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Sanat yaplar yaklam, st, yan ve arka dolgularnda kullanlacak malzeme; bitkisel toprak,
organik madde (aa kk, im vb), buz paralan, % 0.2'den fazla klorr ve % 0.3'den fazla slfit
iermeyecek ve Ksm 206 "Dolgular" 'da Tablo-206-4'de belirtilen zellikleri salayacaktr.
Kaz ve dolgu iine ev snrlar belirlenmeden nce balanlmayacaktr. Kprnn bitim yerinde
dolgu platformu genilii, kprnn; tretuvar dahil toplam geniliinden 1.00 m fazla olacaktr.
Bu fazla kesim mevcut yol platformu geniliine kadar dolgu yaplacak ksm dahilinde uygun bir
ekilde rekord'e edilecektir.

58

KISIM 206.-DOLGULAR
206.1 Tanm. Bu ksm yarmalardan, sanat yaplar iin yaplan kazlardan veya ariyetten alnan
nitelii uygun malzeme ile aada belirtilen artlarda, projelerde gsterilen eimler, en kesitler ve
kotlarda dolgu yapmn kapsar.
206.2 Malzeme.
Dolgu yapmnda kullanlacak malzeme erisinde;
a) Bitkisel toprak,
b) Aa, al, kk ve benzeri organik maddeler,
c) Kmr, kmr tozu dahil iten yanmas sz konusu olan malzeme,
d) Bataklk veya suya doygun hale gelmi killi ve maral zeminler,
e) Enkaz vb artk maddeler,
f) nsan ve evre salna zarar verecek oranda toksit madde ieren endstriyel atklar,
g) Karl, buzlu ve donmu topraklar, suyla kolayca ufalanarak oturmalara neden olacak
malzeme,
h) Arlka % 20' den fazla jips ve kaya tuzu gibi znebilen madde ieren topraklar
bulunmayacaktr. leri derecede serpantinlemi, ayitnda kil davran gsteren kayalar
olmayacaktr.
Dolgu malzemesi TabIo-206-1' de belirtilen zellikleri salayacaktr.
Tablo-206-1 Dolgu Malzemesi zellikleri
DENEY

ARTNAME
LMT

DENEY STANDARDI

Likit Limit (LL),%

<60

TS 1900

AASHTOT-89

Plassite ndeksi (PI),%

<35

TS 1900

AASHTO T - 90

Maks.kuru birim arlk

(Standart Proctor)

> 1.450 t/m3*

TS 1900

AASHTO T-99

*PI<6 ve CBR>10 olan doal cruflar ve tflerde bu art aranmayacaktr. Dolgu yksekliinin 5 m'yi
gemesi halinde cruf ve tflerin kullanlabilmesi iin "Aratrma Raporu" gereklidir.

Tablo-206-2 Don'a Hassas Olmayan Taban Malzemesinin zellikleri

DENEY

ARTNAME
LMT

DENEY STANDARDI

0.075 mm Elekten geen %

<12

TS1900

AASHTO T-11

Likit Limit (LL), %

<25

TS1900

AASHTOT-89

Plassite ndeksi (PI), %

<6

TS 1900

AASHTO T - 90

Kaba Agregada Su
Absorpsiyonu %

<3

TS 3526

59

ASTM C -127

Don etkisi olan blgelerde styap taban, projesinde belirtilen derinlie kadar, Tablo-206-2' de
zellikleri verilen malzeme ile, bu ksmda belirtilen yapm artlarna uygun olarak ina edilecektir.
Dolgularn; styap tabann oluturan ksmnda, Esnek styaplar iin CBR < 8 olan malzeme
kullanlmayacak ve TabIo-206-3' de belirtilen zellikteki Koruyucu tabaka seme malzemesi kalnl
styap projelendirme raporunda verilecektir.
Tablo-206-3 Koruyucu Tabaka Seme Malzeme zellikleri

Deney
0.075 mm'den geen, %
Likit Limit (LL), %
Plastik ndeksi (PI), %
Ya (CBR) Esnek styaplar, %

[jartriame Limitleri D e n e y Standard

TS 1900 |
< 50
AASHTO T-11
TS 1900 |
[
AASHTO T-89
< 40
I
TS
< 15
1900 |
AASHTO
TS T-90
1900 1
>10
AASHTO T-193

1) CBR artname limitlerini salamak koulu ile 0,075 mm* den geen malzeme oran < 20 ise LL ve PI
artname mitleri deerlendirilmeyecektir.
2) CBR artname limitlerini salamak koulu ile PI <10 ise 0,075 mm' den geen malzeme oran
artname limitleri deerlendirilmeyecektir.
Dolgu yapmna uygun olmayan malzemeler gerektiinde kimyasal ve mekanik stabilizasyon ilemleri
ile zellikleri iyiletirilerek ve/veya zel yapm teknikleri uygulanarak Teknik Aratrma Dairesi
Bakanlnn onay le kontroll olarak kullanlabilecektir.
Su ve basm altnda dalan ayrma eilimli kayalar (marn, kilta, eyi, vb) mekanik olarak
ayntnldnda dolgu malzemesi zelliklerine uygun ise ykseklii 5 m' ye kadar olan dolgularda
kullanlacaktr. Bu tr malzemelerin styap, tabannda kullanlp kullanlmamasna laboratuvar
incelemesi yapldktan sonra karar verilecektir.
Ya CBR deneyi sonucunda % 3* ve daha yksek oranda 'ime' veren malzemelerin dolguda ve styap
tabannda kullanlmas gerekiyor se kullanm artlan; dolgu ykseklii, zerine gelecek tabakalarn
kalnl, yapm teknii vb konular incelenerek, bu durum Aratrma Raporu dzenlenerek
belirtilecektir.
206.03 Dolgu Taban Zemininin Hazrlanmas.
Dolgulann yaplmasna balamadan nce taban zemini, Ksm 201 "Aa Kesme, Kk Skme ve
Temizleme leri"nde belirtildii ekilde temizlenecek ve bitkisel topra syrlm zemin kesimi 20 cm
derinlikte kabartlp sktrlacaktr. Kkler nedeniyle oluacak ukurlarn 20 cm' den daha derin olmas
halinde, bu ukurlar uygun malzeme ile doldurulacak ve dolgu yapmndan sonra kntlere neden
olmayacak ekilde sktrlacaktr.
Dolgu yapmnn k aylarna rastlad zamanlarda, dolgunun oturaca kesimde bulunan kar ve buz
temizlenecek, zeminde donma sz konusu ise, don etkisi ortadan kalkncaya kadar dolgu yapmna
balanmayacaktr.
60

Dolgunun ina edilecei sahada zayf zemin, bataklk kesimler varsa bu kesimler; "Zayf
Zeminler" Ksm 203 'de belirtildii ekilde hazrlanacak ve uygun inaat metodlar belirlenerek
dolgu yapmna balanacaktr. Bu gibi zeminlerde makina park ve dier vastalar iin gerekli
servis yolu, Kontrol Mhendisince uygun grlen malzeme ile zayf zemin, batak zeminin bir
ucundan balanp, ardarda malzeme doldurularak ina edilecektir.
Bataklk olmamak art ile dolgu yaplacak sahada toplanm su varsa, dolgu yaplmadan nce bu
suyun drene edilerek uzaklatrlmas arttr.
Yaplan ettler sonucu dolgunun oturaca zeminin dolguyu tamamasnn sz konusu olduu
durumlarda alnacak nlemler, kullanlacak dolgu malzemesi zellikleri ve bu zeminin
tayabilecei maksimum dolgu ykseklii vb konular incelenerek Aratrma Raporu' nda
belirtilecektir.
Yarma-dolgu geilerinde; dolgu tabakalarnn yarma yzeylerine yasland yerlerde diler
alarak dolgu ve yarma kesitlerinin uyumlu olarak birlemesi salanmaldr.
Dolgunun mevcut bir yol zerine yaplmas halinde, dolgu ykseklii 50 cm' den az ise, yeni dolgu
malzemesi ile mevcut tabakalar arasndaki kaynamay salamak zere yzey 15 cm derinlikte
srlerek, kabartlacak, tamamen paralanacak dolgu malzemesi cinsine gre tabaka kalnl
seilerek yeni tabakalar oluturulacaktr.
206.04 Dolgularn Yaplmasnda Uygulanacak Genel Kurallar.
Dolgular; skma, oturma ve reglajdan sonra btn noktalarda projede belirtilen plan, profil ve en
kesite uygun olarak ve dolgunun tm genilii boyunca yzey suyunun rahata drenajm
salayacak enine eimde ina edilecektir.
Mteahhit, yapt dolgularn korunmasndan, stabilitesinden, malzemenin hatal olmasndan,
dolgunun yapm ve onarm tekniine uygun olarak yapl mamasndan ortaya kan her trl zarar
ve ziyandan sorumludur.
Dolgularn yaplmasnda uygulanan alma metotlar herhangi bir sanat yapsnn hasar grmesine
neden olmayacaktr. Sanat yaplarnn zerine gelecek dolgu yapmna bu yaplarn inaasmn
tamamlanmasndan itibaren, hava scakl 5C zerinde olan gn says 21'i gemeden
balamlmayacaktr. Ancak zerine veya yanlarna dolgu gelecek sanat yaps elemanlarna ait
betonlarda yapnn her bir elemanndan sertleme kontrol numuneleri alnarak basn dayanm
deerlerinin, projesinde ngrlen karakteristik basn dayanm deerini salamas koulu ile
yukarda belirtilen 21 gnlk sre dolmadan da dolgu ilemine balanlabecektr.
Menfezlerin, kprlerin ve dier beton yaplarn st ve yan dolgular Ksm 302 ve Ksm 303' de
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
Sanat yaplar yaklam, st, yan ve arka dolgularnda kullanlacak malzeme; bitkisel toprak,
organik madde (aa kk, im vb), buz paralan, % 0.2'den fazla klorr ve % 0.3'den fazla slfit
iermeyecek ve aadaki Tablo-206-4' de belirtilen zellikleri salayacaktr.

61

Tablo-206-4 Sanat Yaplar Yaklam ve Yan Dolgularnda Kullanlacak Malzeme

ARTNAME LMT
ZELLKLER
|
Tane boyut(max), mm
i
75
1 0,075 mm elekten geen malzeme,(max), %
15
L
Likit limit deeri, (max), %
||
30
styap projelendirmesinde; styap taban ya CBR deerinin yksek olmasndan dolay alttemel
verilmemi ise dolgularn son tabakasnn stten 20 cm' Hk ksm ierisinde 75 mm' den daha
byk apta tane ieren malzeme bulunmayacaktr.
Tamamlanmasndan veya stne bir styap tabakas gelmeden belirli bir sre k artlarna maruz
kalan dolgularn yzeyleri sktrlm ve en az % 5 enine eim verilerek su akm salayacak
ekilde braklacak, bu yzeyler iin yeniden balamasnda en az 20 cm kabartlarak tekrar
sktrlacaktr.
206.05 Tabakalarn Oluturulmas.
Dolgular; Ksm 206.02 ve Tablo-206-1 'de zellikleri belirtilen malzeme ile yaplacaktr.
Dolgularn styap tabann oluturan en st ksm esnek styaplarda ya CBR % < 8 olan
malzeme ile tekil edilmeyecektir. Ya CBR % 'si bu deerlerden dk olan kesimlerde, styap
taban styap projelendirme raporunda belirtilen kalnlkta ve Tablo-206-3*de zellikleri belirtilen
koruyucu tabaka seme malzemesi ile tekil edilecektir.
Dolgu sahasna malzeme tanmas, sahada yeterli serici ve uygun sktrma ekipmanlar olduu
takdirde srdrlecektir. Malzeme dozer, greyder, skreyper veya Kontrol Mhendisince uygun
grlen bir makine ile yaylacaktr.
Yayma ilemi dolgunun tm genilii ve boyunca yaplacak, yaylan bir tabakann, sktrlmam
kesimlerine kesinlikle malzeme boaltlmayacaktr.
Dolgu sahasna depolanan malzeme miktar, sktrma iin ngrlen kalnlktan fazla olursa,
malzeme yayma veya saha dna tama yolu ile istenilen kalnla getirilecektir. Bitmi
tabakann, herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 40 mm' den fazla kot fark
olmayacaktr.
Yamalarda ve kark (miks) kesitlerde dolgu tekilinde dolgu evi ile yama evi arasnda yatay
mesafenin 2.5 m ve daha az bulunduu ksmlarda, dolgu evinden en az 2.5 m uzaklamay temin
edecek ekilde proje dey hattna paralel 40 - 80 cm yksekliinde sktrlm kademeler tekil
edilecektir.
Yama evi ile dolgu evi arasndaki mesafenin 2.5 m den fazla olduu yerlerde ise proje dey
hattna paralel 40 - 80 cm yksekliinde sktrlm kademeler tekil edilecektir.
Yama evinin 5/1 ve daha yatk olduu yerlerde bu kademelerin oluturulmasna gerek olmayp,
dolgu tabakalannn eimleri, yama ve dolgu evleri arasndaki yatay mesafenin 2.5 m olduu
yerlerde yatay hale getirilecek ekilde tedricen azaltlacaktr. Kademenin boyuna eimi yol eimi
ile ayn olacaktr.

62

Ksm 204.03.03 "Kaz leri" nde belirtilen kabul edilebilir hatalar'a ait tolerans limitleri, dolgu
ilerinde de ayn ekilde uygulanacaktr.
206.06 Sktrma.
Btn dolgular; oturduu zemin yzeyinden tibaren yatay tabakalar halinde serilip sktrlarak
yaplacaktr. Sktrma; yolun eksenine paralel olarak yaplacak, dk kotlu kenardan balayarak
eksene doru kayacaktr. Yatay kurplarda kurbn iinden balanacak ve dna doru devam
edilecektir.
Kullanlan sktrma makinasnn tip ve kapasitesine gre belirtilen kalnlklarda serilen
malzemenin sktrma teknii (silindirin hz, gei says vb.) deneme kesimi yaplarak tespit
edilecektir.
Kullanlacak sktrc silindir adedi, yaplan iin kapasitesine uygun olarak Kontrol Mhendisince
saptanacaktr.
Bindirmeler bandaj geniliinin % 10' undan az olmayacaktr. eritlerin tmnde lk gei
tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
Aadaki blmlerde belirtilen sktrc kapasitelerinden daha dk kapasiteli silindirlerin
kullanlmas, ancak zorunlu hallerde geici sreler iin, Kontrol Mhendisinin onay ile mmkn
olacaktr.
206.06.01 Kohezyonlu Malzemelerin Sktrlmas.
206.06.01.01 Kil ve Killi Malzemeler.
AASHTO toprak snflandrma sistemine gre A-6 ve A-7 snf killi malzemeler aada
belirtildii ekilde sktrlacaktr. Sktrma ileminde Tablo-206-5' de verilen sktrma
kriterleri esas alnacaktr.
Bu malzemeler dolgu sahasna tercihen skreyperlerle tanp serilecek, nakliye damperli
kamyonlarla yapldnda, malzemenin yaylmasnda greyder, dozer veya Kontrol Mhendisi
tarafndan uygun grlen bir makine kullanlacaktr.
Malzeme 20-25 cm kalnlnda, tabakalar halinde; kt ayak, keciaya, vibrasyonlu keciaya,
vibrasyonlu ktayak ve lastik basnc ayarlanabilen lastik tekerlekli silindirlerle sktrlacaktr.
Sktrma srasnda plastisite ndeksi PI >20 olan malzemenin su ierii, Standart Proctor metodu
ile bulunan optimum su ierii Wopt - (Wopt + 2) deerleri arasnda, PI< 20 olan malzemelerin su
ierii ise Wopt - (Wopt-2) deerleri arasmda olacak ekilde ayarlanacaktr.
CBR ime potansiyeli >% 3 olan malzemelerde optimum su ieriinin altndaki toleranslar
kullanlmayacaktr. Verilen su ierii toleranslarnn aral gerektiinde Aratrma raporu ile veya
Kontrol Mhendisi tarafndan deitirilebilecektir.
Sktrmada keciaya silindir kullanlmas halinde, ayaklarn ykseklii 15 cm' den az
olmayacak, ayak kesiti 25-75 cm2 arasmda olacak ve ayaklara den basn 14 kg/cm2 den az
olmayacaktr. Silindirin her bir ayandaki yk, bandaja den toplam ykn, bandaj eksenine
paralel bulunan bir sradaki en ok ayak saysna blnmesiyle bulunacaktr.
63

ekilir tip silindirler, dolgu malzemesi zerinde 5 km/saat civarnda hzla hareket ettirebilecek gce
sahip bir ekici ile ekilecektir.
Ktayak veya vibrasyonlu ktayak silindirlerin kullanlmas halinde, ayak ykseklii 10 cm' den, bandaj
arl 6 ton' dan az olmayacaktr. Lastik tekerlekli sktrclarda, her bir lastik bana den yk 3,5
ton' dan az olmayacak ve bu yk sktrc arlnn tekerlek saysna blnmesiyle bulunacaktr.
206.06.01.02 ilt ve Siltli Malzemeler.
AASHTO toprak snflandrma sistemine gre A-4 ve A-5 snf siltli malzemeler, aada belirtildii
ekilde sktrlacaktr. Sktrma ileminde Tablo-206-5' de verilen sktrma kriterleri esas
alnacaktr.
Sktrma srasnda, siltli topraklarn su ierii, Standart Proctor metodu ile bulunan optimum su ierii
(Wopt +2 ile Wopt - 1) deerleri arasnda kalacaktr. Malzeme 20-30 cm kalnlnda, tabakalar halinde,
statik zgisel yk 30 kg/cm' den az olmayan vibrasyonlu dz bandajl silindirlerle sktrlacaktr.
Verilen su ierii toleranslarnn aral gerektiinde Kontrol Mhendisi veya Aratrma raporu ile
deitirilebilecektir.
Dolgularda kullanlacak uucu kl malzemelerine de iltlere uygulanan sktrma teknii
uygulanacaktr. Siltli topraklarda kil oran arttnda, killi topraklarda uygulanan sktrma teknii
kullanlabilecektir.
206.06.02 Granler Malzemelerin Sktrlmas.
Granler malzemeler, AASHTO toprak snflandrma sistemine gre A-l, A-2 ve A-3 snf
malzemelerdir. Bu snftaki malzemeler aada belirtilen gibi ve Tablo-206-5' de verilen sktrma
kriterlerine uygun olarak sktrlacaktr.
Sktrma srasnda, malzemenin su ierii, Standart Proctor metodu ile bulunan optimum su ierii
Wopt 2 deerleri arasnda kalacaktr. Sktrma ilemi, statik izgisel yk 30 kg/cm' den az olmayan
vibrasyonlu dz bandajl silindirlerle 20-30 cm kalnlnda tabakalar halinde yaplacaktr. Silindir
kapasitesinin artmas durumunda tabaka kalnl 30-40 cm' ye ykseltilebilecektir.
206.06.03 Kaya Dolgularn Sktrlmas.
erisinde arlk olarak % 50'den fazla miktarda 75 mm' den byk tane ieren malzemeler kaya dolgu
olarak ina edilecektir.
Kaya malzemesi ile tekil edilen veya styap taban kaya malzemesi ile oluturulan dolgularda dzgn
bir yzey elde edilememesi ve bu durumun dare tarafndan tespit edilmesi halinde ince tesviye tabakas
olarak styap projelendirme raporunda belirtilen kalnlkta, fiziksel zellikleri alttemel malzemesi
niteliklerine uygun malzeme getirilerek serilecek, sulanp sktrlacak ve dzeltme tabakas
oluturulacaktr. Bu malzeme, daha nceden belirlenmi ocaklardan veya Kontrol Mhendisi tarafndan
uygun bulunan kaz malzemesinden alnabilir.
Kaya dolgularda kullanlan malzemeler salam ve dayankl tanelerden oluacaktr. Su ve basn altnda
dalabilen kta, marn, siltta, fli vb zayf kayalarda Los Angeles anma kayb % 50' den fazla ise bu
malzemeler aynma eilimli kaya olarak deerlendirilecek ve ileride oturmalar yaratmayacak ekilde
dolgu malzemesi olarak kullanlacaktr. Bu nedenle, zayf taneler serme ve
64

sktrma srasnda mekanik olarak paralanarak, toprak dolgu gibi maksimum 30 cm kalnlnda
skm tabakalar elde edecek ekilde serilecektir. Ayrma eilimli kayalar iinde boyutu 200
mm' den daha byk salam paralar varsa maksimum tane boyutu 200 mm' ye kltlerek 30
cm' kalnlnda tabakalar halinde ina edilecektir.
Kaya dolgularda maksimum tane boyutu 500 mm olacaktr. Kaz malzemesi ierisinde iri kayalar
varsa dolgu tabakasna getirilmeden nce paralanarak gerekli boyutlara indirilecektir. Bu
dolgularda tabaka kalnl 750 mm' yi gememek zere malzemenin en byk tane boyutunun en
fazla 1.5 kat olacak ekilde serilecektir.
Ayn dolgu kesitinde hem toprak hem kaya dolgu malzemesi kullanlmas zorunlu ise kaya dolgu
malzemesi dolgunun ilk tabakalarnn, toprak dolgu malzemesi ise daha st tabakalarnn
tekilinde kullanlacaktr.
Kaya dolgular, paletli dozerler kullanlarak serilecektir. Kaya dolgu malzemesi, yaylarak serilecek
ve boluk olumamas iin, iri kaya paralarnn aras ince kaya paralan ile doldurulacak ekilde
yerletirme yaplacaktr. Sktrma iin, ihtiya duyulursa malzemeye su ilave edilecek veya ince
ksmn rutubeti fazla ise gerekli kurutma ilemi yaplacaktr. Sktrma leminde yeterli
kapasitede vibrasyonlu dz bandajl silindirler kullanlacaktr.
Her tabakann sktrlmas tamamlandktan sonra, yzeyde oluan boluklar, kaya dolgu
malzemesinin ince ksmlar kullanlarak doldurulacaktr.
Kaya dolgu yapmna balandnda, ina edilen yolun 1000 m2' lk bir kesiminde yeterli
sktrma iin gerekli olan, silindirin hz ve gei says ile tabaka kalnln belirlemek amacyla
deneme kesimi yaplacaktr.
Deneme kesiminde belirlenen sktrma teknii mhendisin onayndan sonra, malzemenin cinsi ve
gradasyonu deimedii srece aynen uygulanacaktr. Dolguda kullanlacak her yeni malzeme iin
silindiraj teknii ayrca belirlenecektir.
Kaya dolgularda skma kontrol, dolgu yapmnda kullanlan malzemenin tabaka tabaka
dklp, her bir tabakann sktrlmas srasnda, 15 ton statik arlndaki silindirin son iki
geiindeki toplam oturma miktar 6 mm' den az ise yeterli skmann elde edilmi olduu kabul
edilecektir.
Skmaya esas olacak kot okumalar yzey boluklarnn doldurulmasndan sonra ve en kesitte en
az her 5 m' de boy kesitte ise en az 20 m' de bir alnacaktr. Kontrol Mhendisin uygun grd
durumlarda kot okumalar daha sk aralklarla yaplacaktr.
Los Angeles anma kayb deneyi (AASHTO-T-96) numunesi, 75 mm elek zerinde kalan
malzemenin krlmasyla hazrlanacak ve E- tipi anma deneyi yaplacaktr.
206.07 Dolgularda Skma Kriterleri.
Kaya dolgular dnda kalan tm dolgular, su ierii ve birim arlk kontrol yaplarak ina
edilecektir. Dolgularda istenilen minimum skma yzdeleri Tablo-206-5' de verilmitir.

65

Tablo- 206-5 Dolgularda Skma Kriterleri

. Minimum Skma (%)
Tesviye yzeyi altndaki
100
ilk 80 cm

80 cm altndaki dolgu
tabakalar
I

95

Deney Standard
Standard Proctor
TS 1900
AASHTO T-99
Standard Proctor TS
1900
AASHTO T-99

Dolgularn skma kontrolnde kullanlacak olan arazi kuru birim arl tayin metodu, dolgunun
kontrol edilen kesiminde kullanlan malzemenin ierdii maksimum tane boyutuna gre
Tablo-206-6' dan seilecektir.
Dolgularn; her tabakasnn skma deerleri saptanacaktr.
Tablo- 206-6 Arazide Kuru Birim Arlk Tayin Metotlar
Deney Ad

Kum Konisi
Metodu

Kasnak
Metodu

6"
apnda
12"
apnda
10"
jjapmda

12"
apnda
Nkleer Metod

Malzemenin Maksimum
Tane Boyutu
In
mm
2
50
3
1/2

1
3
1/2

75
37.5
75
37.5

Deney
Standard
j

AASHTO
T-191
i
AASHTO
! T-191
AASHTO
T-181
AASHTO
T-181
AASHTO
T-238.T-239

75 mm' den daha byk taneler ieren malzemelerle yaplan dolgularda skma kontrol iin
geerli bir metot olmamakla beraber sktrlan tabakann 75 mm' den daha kk tane erdii
dnlen kesimlerinde Kontrol Mhendisinin isteiyle kasnak, kum konisi metoduyla skma
kontrol yaplabilir. 19 mm' den daha byk tane ieren malzemelerle yaplan dolgularda skma
kontrolunda, AASHTO T-224 dzeltme metodu uygulanacaktr.
206.08 Kalite Kontrol Deneyleri.
Yapm srasnda kullanlan malzemeyi ve oluturulan tabakalar kontrol etmek amacyla, belirli
aralklarla yaplmas gereken deneyler ve saylan Tablo-206-7' de verilmitir.
Kalite Kontrol Deneyleri en az Tablo-206-7' de verilen sayda olmak kouluyla, Kontrol
Mhendisince uygun grlen ara ve sklkta yaplacaktr.
66

Tablo-206-7 Kalite Kontrol Deneyleri

1

Dene^

Minimum Deney jSayj__

1 Likit Limt-Plastik Limit

Her 1000 m3,de ve her farkl dolgu malzemesinde
| TS 1900, AASHTO T-89-90 bir deney
J Her 1000 m3'de ve her farkl dolgu malzemesinde
Doal Su erii, TS 1900
bir deney
1 Kuru Birim Arhk-Su erii likisi |
Her farkl malzeme snf in bir deney
TS 1900, AASHTO T-99
1 YaCBR%,TS 1900, AASHTO T-193
Her farkl malzeme snf iin bir deney
1 Km Konisi Metodu, ASHTO'T-191
Her Tabakada 1000 m2' de bir deney
i Kasnak' Metodu, AASHTO T-181
Her Tabakada 1000 m2' de bir deney
| Nkleer Metod,* AASHTO T-238,239
Her Tabakada 250 m2' de bir deney
I *in balangcnda en az 10 farkl noktada nkleer metod ile yaplan skma deney sonular le
Kum Konisi veya Kasnak metodlarndan biri ile yaplan skma deney sonularnn korelasyonu
yaplacaktr. Skma kontrolnn nkleer metodla yaplmas durumunda, ayrca her 2500 m ' de
1 bir, dier metodlardan birisi ile de skma kontrol yaplacaktr.

206.09 Deneme Kesimi Yapm.

Kaya dolgular hari, dolgu yapmnda kullanlan her malzeme iin kullanlan sktrma
makinesine bal olarak sktrma tekniinin belirlenmesi zorunludur.
Bunun iin iin balangcnda 1000 m2' lik bir alanda kullanlan sktrma makinelerinin hz,
gei says, makinelerin kullanm ncelii ve sktrlacak tabaka kalnl tespit edilecektir.
Deneme kesiminde belirlenen sktrma teknii, yazl olarak sktrma makinelerinde
bulundurulacak ve sktrma srasnda makine operatrleri tarafndan uygulanacaktr.
Sktrma tekniinin belirlenmesi Mteahhite yaplacak; sz konusu tekniin uygulanmas
sonucu artnamede istenilen skma yzdesine eriilip eriilmedii Kontrol Mhendisliince
onaylanacaktr.
Deneme kesimi yapmnda aada belirtilen hususlara dikkat edilecektir.
a) Deneme kesimi iin malzeme serimi sktrlm bir tabaka zerinde yaplacaktr.
b) Test sahasnda en az drt silindirleme eridi kullanlacak, bindirmeler bandaj geniliinin % 10'
undan az olmayacaktr. eritlerin tmnde ilk gei tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
c) Sktrlacak Tabaka kalnl 206.06' da belirtildii gibi malzeme cinsi ve sktrma
makinesinin kapasitesine gre seilecektir.
206.10 Dorulama Testi.
Dorulama testi, yaplan dolgu tabakasnn ve ona destek olan yol tabannn niform olup
olmadn ortaya koymak, dolgu ve yol tabannda yer alan zayf ve skmam kesimleri
belirlemek iin uygulanr. Dorulama Testi; dare tarafndan istenilen durumlarda yaplacaktr.
67

Bu testin uygulanmas srasnda;

1. Dorulama testinde kullanlacak ekipman lastik tekerlekli silindir, ift dingilli kamyon veya
sulamada kullanlan arazz olabilir.
2. Bu test iin kullanlacak lastik tekerlekli silindirin tekerleri eit aralkta olacak ve yk eit ekilde
datacaktr.
3. Test iin kullanlacak ekipman/ara 30-40 ton arlnda yk alabilecek kapasiteye sahip olacaktr.
4. Ekipman/ara'a ait lastikler; 90-150 psi (620-1040 kPa) deerinde basn kapasitesine sahip
olacaktr. Test uygulanmadan nce lastiklerin basnlar llecek ve kayt edilecektir.
206.10.01 Uygulama.
Dolgu tabakasnn sktrlmas tamamlandktan sonra zerine yeni tabaka serilmeden nce Kontrol
Mhendisi tarafndan belirlenen yol kesimlerinde Dorulama Testi yaplacaktr.
Dorulama testinin yaplaca dolgu malzemesinin su ierii, test srasnda en az Wopt-4 ' deerinde
olmaldr.
Test yaplmasnda kullanlacak ekipman/ara lastik basnlar ve zerine yklenecek yk miktar
belirlenerek ayarlanacaktr.
Dorulama testi srasnda ekipman/ara; hz 4-8 km/saat olacak ekilde hareket edecektir. Ancak
ekipman/aracn hareket hz zerinden getii tabakada oluabilecek esneme, defleksiyon, kme vb
unsurlarn belirlenmesi ve llmesine izin verecek ekilde ayarlanabilecektir.
Dorulama testi bir veya daha fazla sayda pas yaplarak gerekletirilecektir. Bu geiler srasnda
lastik tekerlekler dolgu tabakasnn farkl alanlarna basacaktr.
Dorulama testi ile belirlenen; ar esneme gsteren, gevek ve ken dolgu kesimlerinde, nform
stablite gstermeyen kesimlerde nceleme yaplarak problemin kayna aratrlacaktr. Bu kesimde
yer alan dolgu malzemesinden numune alnarak incelenecektir.
Dorulama testi sonucunda tespit edilen tm zayf, yumuak, ken kesimlerde dolgu ve yol taban
Mteahhit tarafndan alacak, zayf tabaka kazlp atlacak yerine uygun dolgu veya seme malzeme
getirilerek iyiletirilecektir. Ayrca dolgu tabakas zerinde belirlenen tm yzey dzgnszlkleri
dzeltilerek giderilecektir.

68

KISIM 207.- TESVYE LERNDE TAIMALAR

207.1 Tanm, Bu ksm, kaz, ariyet, kpr ve sanat yaplar kazs, zayf tabii zemin tabakasnn
kaldrlp depo edilmesi ilerindeki tamalar kapsar.
207.2 Tesviye lerinde Tamalara ait Esaslar.
Yarma ve yan ariyet kazlarndan karlan malzemenin tanmas projede belirtilen brkner
erisine gre yaplacaktr.
Yan ariyetler, yolun tmyle birlikte yol eksenine gre alman en kesitlerle kbaj ve tama
hesabna Kark kesitler gibi nce kendi kesitinde dengelendirilerek dahil edilecek ve brkner
erisine geirilecektir. dare inaat esnasnda bu eride gerekli grecei deiiklii yapabilir.
Yarma ve yan ariyetten tammayp, baka bir ariyet ocandan tanan malzemenin tama
mesafesi, tatlarn almasna engel karmayan en ksa yol olarak alnacaktr. Bu yolu dare
belirleyecek ve bir tutanakla tespit edecektir.
Tamalarda hacim metrekp, mesafe yatay olarak metre cinsinden llr. demeye esas olacak
miktar, tanan malzemenin kazlmadan evvel yerinde metrekp cinsinden llen hacmidir.
Tama mesafesi olarak malzemenin yerindeki arlk merkezi ile tamadan sonra bununla ina
edilen ksmn arlk merkezleri arasndaki yatay mesafe alnacaktr. Yarma ve yan ariyet kazs
malzemesinin naklinde bu mesafe (kaya, genel kaz) kabarma ve skmalar nazar' tibara alnarak
izilen brkner erisinden karlr.
Ocak ariyeti kazsnn tanmasnda mesafe dare tarafndan belirlenen en ksa yol olacaktr.
Herhangi bir nedenle Mteahhit tamay bu yoldan baka bir yolu kullanarak yapsa bile
demelere esas olarak darenin belirledii yol alnacaktr.
207.02.01 Brkner Erisinden Ortalama Tama Mesafesi Hesab.
Brkner erisinde dengelendirilmi her ksm iin, brkner erisinin yatay leinde 150 m' lik bir
doru paras, yatay olarak ve iki ucu eri zerinde bulunacak ekilde brkner erisi iine
yerletirilecektir.
Her dengelendirilmi ksmda 150 m' lik doru paras, denge izgisi ve brkner erisi arasnda
kalan alan ile kabarma ve skmadan sonraki hacim (yani 150 m' lik doru paras ile denge
izgisi arasndaki ordinat farkna tekabl eden hacim) alnacak ve birincisi (alan) kincisine
(hacim) blnerek o ksma ait ortalama tama mesafesi bulunacaktr. Bu ksmda taman hacim
miktar brkner erisinden alnan miktar olmayp buna tekabl eden kazlmadan nceki yerinde
llen, kabarma veya skma faktrleri hesaba alnmayan hacim olacaktr.
Brkner erisinin dengesi yaplm her ksmnda, bu ekilde ortalama 100 m' den fazla mesafeye
tamalar iin bir ortalama tama mesafesi ve bir de tamaya ait metrekp cinsinden hacim
bulunmu olacaktr. Tama formllerinde esas alnacak ortalama tama mesafesi, 'Birim Fiyat
Tarifi'nde belirtildii ekilde hesaplanacaktr. Bu hesaplamada aadaki hususlara dikkat
edilecektir.
1. Brkner erisinin tepe noktas ile 150 m'lik yatay doru paras arasnda kalan ksm ortalama
tama mesafesi hesabnda dikkate alnmaz.
69

2. Kendi kesitinde kullanlan yan ariyet ve miks kesit kazlarnn ortalama 100 m mesafeye kadar
tand kabul edilmitir. Bu kazlar brknere dahil edilmez ve bunlar iin ayrca tama mesafesi
hesaplanmaz ve tama bedeli denmez.
207.02.02 Ariyet Ocandan Getirilecek veya Depoya Gidecek Kaz Malzemesinin
Tanmasnda Ortalama Tama Mesafesi Hesab.
Ariyet ocandan getirilecek veya depoya gidecek kaz malzemesinin tama mesafesi brkner
erisinden hesap edilmeyip dare tarafndan belirlenen yolun tlmesi sonucunda tespit
edilecektir.
Bu durumda; ariyet ocaklarndan temin edilen veya depoya tanan kaz malzemeleri iin tama
formllerinde esas alnacak ortalama tama mesafesi, 'Birim Fiyat Tarifi 'nde belirtildii ekilde
hesaplanacaktr.

70

KISIM 208.- AYRICA DENECEK TAIMALAR

208.1 Tanm. Bu ksm, tesviye ilerinde tamalar ksmna girmeyen imento, demir, ta, kum,
akl, su, alttemel ve temel tabakalarnda kullanlan ocak malzemesinin ilgili ksmlarda belirtildii
gibi veya Kontrol Mhendisinin talimatlar dahilinde tanmasn kapsar.
208.2 Ayrca denecek Tamalara ait Esaslar.
Tanan malzemenin miktar, hacim olarak metrekp cinsinden veya arlk olarak ton cinsinden,
bunlara ait tama mesafesi ise metre cinsinden tespit edilecektir.
Tama mesafesi, tanan malzemenin tanmadan evvel yerindeki arlk merkezi ile kullanld
veya darece ihzar ettirildii yerdeki arlk merkezi arasndaki metre cinsinden olan yatay mesafe
olarak alnacaktr.
Sanat yaplarna ve yol styap ilerine ait birim fiyatlarn tespitinde bunlara ait demir, imento,
ta, kil, akl, su vb ibana getirilmesi dikkate alnmam ve Birim Fiyat Tariflerinde bu
tamalarn ayrca denecei belirtilmi ise, bu durumda bunlar iin ayrca deme yaplr ve lye
dahil edilir.
Tama mesafesi; dare tarafndan belirlenen, nakliyede engel karmayacak durumda bulunan,
tatlarn ykl veya bo olarak alabilecei en ksa yol olacaktr.
Herhangi bir nedenle Mteahhit tamay bu yoldan baka daha uzun bir yol takip ederek yapsa
dahi hesaba esas olarak dare tarafndan belirlenen yol uzunluu alnacaktr. Eer Mteahhit daha
ksa bir yol takip ederek tama yapmsa, bu durumda hesaba, takip edilen ksa yol alnacaktr.
Tama formllerinde esas alnacak ortalama tama mesafesi;
1. Yol styap lerinde;
a) Alttemel, temel, asfalt mcr, agrega vb gibi malzemelerin hepsi iin ortak
b) Su iin ayr
c) Bitml malzeme iin ayr
2. Sanat yaplar ve kpr ilerinde;
a) imento iin ayr
b) Yuvarlak ve profil demir iin ortak
c) Ta iin ayr
d) Kum ve akl iin ortak,
olacak ekilde 'Birim Fiyat Tarifi 'nde belirtilen yntemlere gre hesaplanarak uygulanacaktr.

71

KISIM 209.- KAZI FAZLALIKLARININ KALDIRILMASI

209.1 Tanm. Bu ksm sanat yaplar iin yaplm kazlar da dahil olmak zere kazlm her
trl fazla malzemenin, trmklama ile yzeye karlan kayalarn ve btn atklarn bu ksmda
belirtilen artlara uygun olarak kaldrlmasn kapsar.
209.2 Yapm artlar.
Kazlardan artan veya kaldrlmayacak olan btn malzeme mmkn olduu lde niform
olarak dolgularn geniletilmesinde veya evlerin eimlerinin azaltlmasnda kullanlacaktr.
Malzeme niteliinin uygun olmamas veya dier sebeplerden dolay; fazla malzeme, Kontrol
Mhendisi tarafndan verilen direktife uygun olarak yoldan kolayca gze arpmayacak ve drenaja
engel olmayacak ekilde, Ksm 105 "evrenin Korunmas ve Muhafazas" nda belirtilen esaslara
uygun olarak baka yerlere kaldrlacaktr.
Kontrol Mhendisi tarafndan yazl olarak izin verilmedike hibir durumda malzeme depo
edildii yerde, yol krmz kotunun stnde bulunmayacaktr.
Yol kazs srasnda trmklama veya baka bir ekilde yzeye karlm kaya paralar, yoldan
gze arpmayacak bir ekilde uygun yerlere kaldrlacaktr.
Mteahhit, Kontrol Mhendisine yazl olarak bavuruda bulunup, yazl onay almadka kaz
fazlas malzemeleri ariyet olarak kullanmayacak ve depo yapmayacaktr.

72

KISIM 210- REGLAJ

210.1 Tann, Bu ksm, sanat yaplar ve toprak ilerinin nemli lde tamamlanmasndan sonra yol
tesviye yzeyinin, hendeklerin, dolgu ve yarma evlerinin dzgn ve iyi bir ekilde ince tesviyesinin
yaplmasn kapsar.
210.2 Yapm artlar.
Sanat yaplarnn ve toprak ilerinin ait olduklar ksmlarda belirtilen esaslar dahilinde yaplarak
tamamlanmasndan sonra ince tesviye yzeyinin, hendeklerin, dolgu ve yarma evlerinin en
kesitlerdeki ekil, boyut ve kotlara uygun olarak greyder veya dier bakl tesviye makineleri ve el
iilii ile veya tamamen el iilii ile ince tesviyesi yaplacaktr.
Sanat yaplar ve toprak ileri ait olduklar ksmlarda belirtilen esaslar dahilinde tamamlanmadan
yaplacak reglaj ileri iin hibir deme yaplmayacaktr.
Toprak yarmalarda taban topra en az 20 cm kabartlacak ve gerekli ise su verme veya kurutma ilemi
yaplarak istenilen kuru birim arlk elde edilinceye kadar sktrlacaktr.
Ksm 206 "Dolgular", Tablo-206-1' de verilen dolgu malzemesi zelliklerine uygun olmayan
malzemeler ve ya CBR < 8 olan malzemeler styap taban olarak kullanlmayacaktr.
Mteahhit yol yzeyinin ince tesviyesini iyi bir ekilde tamamlam olsa dahi her yamur yandan
sonra, yol yzeyi, makinelerin almasna uygun bir duruma girdikten sonra greyder veya Kontrol
Mhendisinin izin verdii makine ve tehizat kullanarak gerekli dzeltmeleri yapmak ve iyi bir
durumda bakmn salamakla mkelleftir.
nce tesviye yzeyi zerine alttemel veya temel tabakasnn serilmekte olduu noktadan itibaren,
serilmenin ilerledii ynde; en az 1 km uzunluunda nce tesviye yzeyinin tam olarak hazrlanm
olmas gereklidir. Ancak 2 km den daha ksa olan projelerde ve ehir geilerinde bu art
aranmayacaktr.
Kontrol Mhendisi tarafndan aksi belirtilmedike nce tesviye yzeyi kotundan en az 50 cm derinlie
kadar rastlanan 8 cm' den byk apta olan kkler, ktkler, vb maddeler yerlerinden kartlp
tanarak kaldrlacaktr.
Bu ilem sonunda oluan her trl ukur ve oyuklar uygun seme malzeme ile doldurulacak, projelerde
gsterilen kot ve eimlere uygun ekilde tesviye edilecektir.
210.02.03 nce Tesviye Yzeyinin Korunmas.
nce tesviye yzeyinin drenajn salamak amacyla yol boyunca yaplm bulunan drenajlar ve
hendekler iyi durumda ve bakm altnda bulundurulmaldr. nce tesviye yzeyinde oluacak her trl iz
veya deiiklik son tesviye kotuna getirilmek zere doldurulacak, tesviye edilecek, gerekirse yeniden
sktrlacaktr.
Krmz kot ile ilk arazi aratrma ettleri sonucunda hazrlanan aratrma raporunda verilen styap
kalnlklar dikkate alnarak bulunan nce tesviye yzeyi kotu nihai taban ettleri sonucuna gre
darece verilen talimata uygun olarak Mteahhit tarafndan dzeltildikten sonra styapya
balanlacaktr. Dzeltme ilemi iin Mteahhide ayrca bir bedel denmez.

73

Reglajn kabul iin projeye tam bir uygunluk salanmas gereklidir. Ancak dare tarafndan belirtilen
ok snrl kesimlerde reglaj sonunda evlerde Ksm 204 ve Ksm 206' da belirtildii kadar;
hendek ve platformda ise 3 cm kot fark, 0.001 eim fark kabul edilebilir.

74

KISIM 211.- NCE TESVYE YZEYNN ONARIMI

211.1 Tanm. Bu ksm, styap zelliklerine sahip olmayan ince tesviye yzeyi malzemesinin
projede belirtilen kalnlkta veya Kontrol Mhendisinin belirleyecei kalnlkta kazlarak
kaldrlmas ve yerine aadaki artlara uygun malzemenin serilerek dzeltilmesini kapsar.
211.2 Malzeme.
nce tesviye yzeyinin onarmnda Ksm 206 "Dolgular" da fiziksel zellikleri verilen koruyucu
tabaka seme malzemesi niteliinde olan malzeme kullanlacaktr.
Malzemenin maksimum tane boyutu en fazla 7,5 cm olacak ve malzeme iyi derecelenmi
olacaktr.
211.03 Yapm artlan.
Nitelii uygun olmayan malzemenin ince tesviye yzeyinden kazlp karlmasndan dolay
oluan ve onarlacak ukur yerlerinin tabanlar niform bir ekilde dzeltilerek iyice sktrlacak,
drenajn salamak iin gereken nlem alnacak ve onanm malzemesi ile doldurulacaktr.
Eer yeterli ince malzemeye sahip paralanm vaziyetteki toplama ta veya paralanm ocak ta,
cruf, ocak art, krlm ta veya akl kullanlyor ise bu durumda tabaka kalnl en ok 15 cm
olarak ina edilecektir.
211.04 Sktrma.
Malzeme; dolgularn sktrlmasnda kullanlan metod ve ekipmanlar e sktrlacak, sktrma,
Ksm 206 "Dolgular" da Tabo-206-05'de belirtilen kriterleri salayacaktr. Onarlan yzey
projede belirtilen en kesitlere uygun olarak tesviye edilecektir.

75

KISIM 212.- BANKETLER

212.01 Tanm. Bu ksm, aada belirtilen artlar ierisinde ve uygun malzeme kullanlarak
projelerde gsterilen kot ve en kesitlere uygun bir ekilde banketlerin yaplmasn kapsar.
212.02 Banket Tipleri.
Banketler yolun kaplama cinsine gre "Sathi Kaplama", "Bitml Scak Karm Kaplama" veya
"Beton" olmak zere seilecektir.
212.03 Malzeme.
Yol styap tabannda kullanlan malzemeler banketler iin de geerlidir. darece belirtilmedike
banketlerin, alttemel ve temel tabakalar yolun alttemel ve temel tabakas malzemeleri kullanlarak
birlikte yaplacaktr. dare tarafndan ayrca belirtilmedike banketlerin kaplama tabakalar yine
yolun kaplamasnda kullanlan malzemelerden oluacaktr.
Banketlerde; Alttemel tabakas Ksm 401'e-, Temel tabakas Ksm 402'ye, Sathi Kaplamal ise
Ksm 404'de, Bitml Temel Ksm 406, Asfalt Betonu Anma ve Binder Tabakalar ise Ksm
407'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
212.04 Yapm artlar.
Banketler yolun kaplama tipine gre, aadaki ekillerde ina edilecektir.
212.05 Sai Kaplamal Yollar.
Banket inas esnasnda ince tesviye yzeyinin, banketlerin ev ve hendeklerinin drenajnn tam ve
iyi bir ekilde salanm olmas gerekmektedir..
Banketlerde alttemel ve temel tabakalar ina edilirken ilgili ksmlardaki esaslar iinde ve
projesinde belirtilen kalnlkta serilecek, sktrlacak ve nce tesviyeleri tamamlanacaktr. Daha
sonra tm yol platformu projesinde belirtildii ekilde sathi kaplama ile kaplanacaktr.
212.06 Bitml Scak Karm Kaplamal Yollar.
Bitml Scak Karm Kaplamal yollarda banketlerin tesviye yzeyi, alttemel ve temel tabakalar
yol ile birlikte yaplacaktr. Alttemel ve Temel Tabakalar; Ksm 401 ve 402'de belirtilen inaat
metodlarma uygun olarak projesinde belirtildii kalnlkta yaplacaktr.
Projesinde Bitml Temel olan yollarda banketlerde de Ksm 406 "Bitml Temel"de belirtilen
esaslara uygun olarak projesinde belirtilen kalnlkta Bitml Temel yaplacaktr.
Banketlerde kaplama tabakalar yolun projesinde verilen kalnlktaki Binder ve Anma tabakalar
Ksm 407 'ye uygun olarak na edilecektir.
212.07 Beton Yollar.
Beton yollarda banket yaplmas beton yol koullarna uygun olarak dare tarafndan belirtilen
esaslara gre yaplacaktr.

76

KISIM 213.- TOPRAK YOLLARIN NCE TESVYES

213.01 Tanm. Bu ksm; toprak veya toprak ve seme malzemeden oluan
bir kaplama
tabakasndan tekil edilen yollarn aadaki verilen artlar inde projelerdeki en kesitlere,
eimlere, kotlara uygun veya Kontrol Mhendisi tarafndan tespit edilen bir
ekilde ince
tesviyelerinin yaplarak trafie hazr duruma getirilmelerini kapsar.
213.02 Yapm artlan.
Sanat yaplarnn, drenaj sistemlerinin ve toprak ilerinin esasl bir ekilde tamamlanmasndan
sonra btn yol yzeyinin dzgn ve iyi bir ekilde ince tesviyesi yaplacaktr.
nce tesviye iinde greyderler veya uygun bulunacak dier bakl tesviye makineleri kullanlacak,
ev kenarlarnn, tanziminde el iiliinden de istifade edilebilecektir.
Yarma ve dolgularda styap tabannn kaya ile tekil edilmesi durumunda ince tesviye yzeyi
Ksm 204.03.07.02 "Kaya Yarmalar" ve Ksm 206.06.03 "Kaya Dolgularn Sktrlmas" uda
belirtilen esaslar dahilinde oluturulacaktr.
nce tesviye yzeyinden itibaren en az 15 cm derinlikteki ksmda kullanlan malzemede abl veya
kaya paralarnn boyutu en fazla 7.5 cm olacaktr.
Mteahhit yol yzeyinin ince tesviyesini en ince ekilde tamamladktan sonra da her yamur
yandan sonra, yol yzeyi almaya uygun bir duruma geldikten sonra, bakl bir tesviye
makinesi veya Kontrol Mhendisinin izin verdii makina kullanarak gerekli dzeltmeleri
yapacaktr. Yolun; iyi bir durumda bakmn salayacaktr.

77

KISIM 214.- MEVCUT YOLLARDA NCE TESVYE YZEYNN

YENDEN HAZIRLANMASI
214.1 Tanm. Bu ksm, daha nce yaplm ve kullanlm bir yolun zerine yeni bir temel veya
kaplama tabakas ina edilmesi amac ile yolun tanzim ve bu ie uygun bir ekilde hazrlanmasn
kapsar.
214.2 Yapm artlan.
nce tesviye ii; projelerde veya Kontrol Mhendisi tarafndan belirtilen en kesit, profil ve
kot'larda olmak zere yaplacaktr.
evlerden dklen ve toprak kaymalarndan oluan yol zerindeki her trl malzeme kaldrlacak,
Kontrol Mhendisi tarafndan gerekli grld durumda, yol platformu kabartlarak projede
belirtildii veya kazklarla tespit edilen ekilde tesviye ve tanzim edilecektir.
Kabartmaya gerek grld durumda; kabartlan derinlik 5 cm* den az olmayacaktr. Yoldaki
yksek ksmlar kesilecek ve buradan kan malzeme dk ksmlarn doldurularak yolun kot'una
getirilmesinde veya dolgu geniletilmesinde kullanlacaktr.
Dar dolgularn veya yzeydeki kot dklklerinin projede belirtilen enkestlere uygun bir duruma
getirilmesi iin nitelii uygun malzeme temin edilerek kullanlacaktr. Bu malzemenin
serilmesinden sonra arl 7 tondan fazla olan tandem silindirlerle yzey sktrlacak ve
tesviyesi yaplacaktr.
Sktrmadan nce ve sktrma srasnda niform bir ekilde sulama yaplacaktr.
Tesviye, sktrma srasnda oluan bozukluklar ve dklklerin, ilave malzeme getirilerek
doldurulmas ve sktrma yaplarak kotuna getirilmesi ile tamamlanacaktr.

78

KISIM 215.- SULAMA

215.1 Tanm. Bu ksm, aada belirtilen artlar dahilinde taban, dolgu, styap taban, banket,
alttemel ve temel tabakalarn sktrlmasnda gerekli olan suyun temini ve kullanlmasn kapsar.
215.2 Yapm artlan.
Taban, dolgu, styap taban, banket, alttemel ve temel tabakalarnn yaplmas ve sktrlmas
srasnda Kontrol Mhendisinin uygun bulaca ksmlarda, gereken miktarlarda sulama
yaplacaktr.
Sulama; Aratrma raporunda belirtilen optimum su ierii toleranslar dahilinde homojen bir
ekilde yaplacaktr.
Mteahhit malzemelerin sktrlmas iin gereken suyu temin edecektir.
Sulama ilerinde kullanlacak arazz ve aralar serilip sktrlacak malzemeye gerekli olan suyu
salayacak kapasitede olacaktr. Bu aralarn suyun niform bir ekilde datmn, lnn doru
bir ekilde yaplmasnn salanmas bakmndan Kontrol Mhendisinin uygun bulaca makineler
olmas arttr.
Birinci keif ve keif zetindeki su miktalann inaat srasnda artabilir veya azalabilir. Mteahhit
gereken su ihtiyacn salayacaktr.

79

KISIM 216.- MEVCUT YOLLARIN ONARIMI VE BTML KAPLAMA N

HAZIRLANMASI
216.01 Tanm. Bu ksm, mevcut ve kullanlm bir yol yzeyinin aadaki artlara uygun bir
ekilde onarlarak bir bitml astar, kaplama tabakas veya bitml scak karm ina edilecek
hale getirilmesini kapsar.
Yol ve kaplama genilii projelerde gsterilen gabariden dar olan ve geniletilmesi gereken yollar bu
ksm kapsamnda deildirler.
216.02 Yapm artlar.
Onann yaplacak yolun durumuna gre; Kontrol Mhendisinin uygun bulaca aada belirtilen
onarm yntemlerinden birisi kullanlacaktr.
216.03.01 Kaplamal Yolda Onarm.
Mevcut ve bozulmu bir bitml kaplamann bulunduu yerlerde bu tabaka kaldrlarak elde edilen
malzeme diskler veya dier uygun ekipmanlarla paralanarak, krlacak ve kullanlabilecek boyutlara
getirilecektir. Bu malzeme yol kenarna veya Kontrol Mhendisinin gsterdii yerlerde figre
edilecektir.
Mevcut yolda daha nce bir bitml kaplama yaplm ise yol yzeyi ve banketler projelerdeki en
kesitlere uygun br ekilde kazlp, tesviye edilerek dzeltilecektir.
Tesviye kazs altndaki yzey, projelerdeki eim ve en kesitlere uygun bir ekilde tesviye edilmi
olacaktr. Bu ite ve sktrmada kullanlacak silindirlerin arlklarnn 7 ton'dan az olmamas
gereklidir.
Bu i iin arl 2.5 tondan az olmayan ve bak genilii en az 3 m ve dingil mesafesi 4.5 m olan bir
greyder veya paletli i makinalar kullanlacaktr. Kontrol Mhendisi tarafndan gerekli grlen yer,
zaman ve miktarda sulama ve sktrma yaplacaktr.
216.03.02 Salam Yzeye Sahip Olan Kaplamal veya Kaplamasz Yolda Onarm.
Sert, iyi durumda, oturmu ve salam bir yze sahip olan yollarda daha nce bir bitml kaplama
yaplm olsun veya olmasn Kontrol Mhendisi; kazld ve greyderle yeniden tesviye ii yapld
takdirde yolun zayflatlaca veya bozulaca kanaatinde ise bu i yaplmayacaktr.
Bu yoldaki bozukluklar yama yaplmak ve kotundan dk olan yerlerin uygun kota getirilmesi
suretiyle giderilecektir. Hi bir zaman suyun gllenmesine izin verecek ukur, tmsek vb olumsuz kot
farkllklar bulunmayacaktr.
Bu yol kesimlerine, zerine yaplacak kaplamann ve malzemenin cinsine gre yeniden malzeme
getirilmeli ve getirilen bu malzemenin serilmesi, sulanarak sktrlmas salandktan sonra sathi
kaplama veya bitml scak karm kaplama ileri yaplmaldr.
Burada kullanlacak malzemeler; alttemel ve temel iin ilgili Ksmlarda belirtilen zelliklere sahip
olmaldr.

80

KISIM 217. - KULLANILMA YAN/TERKEDLEN YOL KESMLERNN

DZENLENMES
217.1 Tanm. Bu ksm; yeni yol yapm, yol haltnda olan deiiklik, varyant vb nedenlerle yol
kesimi dnda kalan, kullanlmayan, ileriki yllarda da doal afet, stratejik vb nedenlerle de
kullanlmas dnlmeyerek terk edilen yol kesimlerinin dzenlenmesini kapsar.
217.2 Yapm artlar.
Asfalt kaplamalar paralanarak, kazlacak, mevcut sanat yaplar krlacak, maksimum 300 mm
boyuta ndirilecektir. Yolda mevcut eski temel ve alttemel malzemeleri kazlacakr.
Kullanlmayan/ terk edilen yol kesimi kazlarak; eski, doal arazi zemin kot'larna uygun olarak
yeniden dzenlenecektir. Kaz srasnda elde edilen malzemeler eski, orijinal yapm snrlar
ierisinde kullanlacaktr.
Yaplan kaz ve dzenlemeler, doal drenaj yollarn kapatmayacak, arazide ukur ve su akn
nleyecek tepeler oluturamayacaktr. Arazi doal haline getirilecektir.
Kazlan ve kullanlmayan tm malzemeler zerlerine en az 50 cm toprak gelecek ekilde uygun bir
yerde zemine gmlecektir.

81

KISIM 218.- KRE LE ZEMN STABLZASYONU

218.1 Tanm. Bu Ksm yol altyapsn oluturan taban zemini, dolgu malzemesi kriterlerini
salamayan veya Kaliforniya Tama Oran (CBR) deeri dk, ime potansiyeli yksek, dolgu
taban, dolgu malzemesi (ariyet, yarma) veya styap taban malzemelerinin kullanlabilirlik
zelliklerini artrmak, ayrca alttemel kriterlerine yakn zellikler tayan malzemelerin alttemel olarak
kullanlabilmesi amacyla, bu malzemelere belli fiziksel ve kimyasal zelliklere sahip toz halinde
snm veya snmemi veya sv halde kire st eklinde snm kire katlmas, kartrlmas ile
yaplan iyiletirme veya stabilizasyon ilemini kapsar. yiletirme almalar dolgu tabakalarnn,
stabilizasyon almalar ise alttemel tabakasnn ve styap tabannn kirele iyiletirilmesi olarak
tanmlanmaktadr.
218.2 Malzeme.
218.02.01 Stabilize Edilecek-yiletirilecek Malzemeler.
AASHTO Snflandrma Sistemine gre A5, A6, A7, A-2-6, A-2-7 veya Birletirilmi Zemin
Snflandrma Sistemine gre CH, CL, MH, ML, GC, SC snflarna giren plastisite indeksi 10'dan
byk (PI > 10) veya Kaliforniya Tama Oran (Ya CBR %) < 10 veya CBR ime % si > 3 olan
zemin/malzemeler iin stabilizasyon-iyiletirme yaplmas uygundur.
218.02.02 Su.
Toprak-su karm iin kartrma ilemini ideal rutubet koullarnda yapmak, sktrma ve sktrma
sonrasnda toprak-su-kre reaksiyonunun devam iin kullanlacak su tatl, berrak olmal, ierisinde
kirlilik oluturacak nitelikte (ya, asit, alkali madde, klorr, slfat ve organik madde) madde
bulunmamaldr. Suyun ierdii Slfat miktar SO3 < 200 ppm olmaldr.
218.02.03 Kire.
Stabilizasyon-yiletirme ileminde kullanlacak snmemi ve snm kirecin kimyasal ve fiziksel
zellikleri Tablo-218-1 'de belirtilen deerlere uygun olmaldr.
Tablo-218-1 Stabilizasyon-yiletirmede Kullanlacak Kirecin Kimyasal ve Fiziksel
zellikleri

Kirecin snmesi esnasnda arlka % 30 mertebesinde suyu bnyesine alma zellii vardr. Bu zellik
gz nne alnarak doal su eriinin optimum su ieriinden ok yksek olduu durumlarda
snmemi kire tercih edilebilir. Snmemi kirecin kullanlmas halinde darya s
82

veren snme ilemi arazi koullarnda gerekleeceinden i ve ii sal asndan gerekli nlemler
alnmaldr.
218.03 Stabilizasyon- yiletirmede Kullanlacak Makinalar.
Stabilize edilecek topran kazlmas, paralanmas, su ve kirele kartrlmas ilemi uygun
ekipmanlar ile yaplmal, homojen bir karm elde edilebilecek ekilde ekipman seilmelidir. Makina
seimi gnlk retim miktar ve uygulanacak tabaka kalnlklarna gre planlanmaldr. Kire
sericilerin kullanlmas durumunda, kire serici makineler, kirecin uygulanma oranna gre
ayarlanabilir olmaldr.
Sktrma ileminde kullanlacak aralar iyiletirilecek-stabilize edilecek zemin zelliklerine gre
istenilen skma deerlerini salayacak nitelikte, kei aya, lastik tekerlekli veya demir bandajl
olmal ve titreim uygulayabilmelidir.
Sulamada kullanlacak makinalarda su miktarn ve sulama hzn kontrol edebilen, suyun datmnn
homojen olmasn salayan sistemler olmaldr.
Kullanlan tm makinalarn bakm etkin ve dzenli olarak yaplmal, ilevini yeterince yerine
getiremeyen makinalar sratle deitirilmelidir.
218.04 Toprak-Kire Karmnn Projelendirilmesi ncesinde Yaplmas Gereken ler.
218.04.01 Stabilize Edilecek- yiletirilecek Malzemeden Numune Alnmas.
yletirilmes-stabilize edilmesi dnlen toprak snrlar, yaplacak arazi etdleri ile proje
kriterlerine gre belirlenir (boyut, derinlik). Alnacak numune miktar toprak yapsndaki deiime gre
ve stabilize edilecek miktara gre malzemenin tmn temsil edecek zellikte olmaldr.
218.04.02 Malzemenin Snflandrlmas.
Stabilize edilmesi planlanan toprak zerinde snflandrma deneyleri yaplarak (elek analizi,
hidrometre, Atterberg Limitleri), elde edilen sonulara gre toprak AASHTO ve BZS Sistemine gre
isimlendirilir.
218.04.03 Organik Madde Miktarnn Belirlenmesi.
Alman numunelere yaplan deneylerle; (AASHTO T 194, AASHTO T 267, TS 1169) zeminde
bulunan organik madde miktar belirlenir.
Zemin iindeki organik maddelerin % 4 'den az olmas gerekir.
218.04.04 Slfat eriinin Belirlenmesi. (TS 6170)
Slfatn kirele reaksiyonu ek bir kire tketimine ve karmn genlemesine yol aabilir. 2 mm'Iik (
No. 10) elekten geen toprak paras iin, toplam SO3 ieriinin kuru numune arlna oran % 3'den
az olmaldr.
218.04.05 Metilen Mavi Deerinin Bulunmas. (TS EN 933-9)
Metilen Mavi (MB) deneyinde 0.25 mm' lik elekten geen 100 gr' lk toprak numunesi iin MB
deerinin 200 cm3 metilen mavi solsyonunda 10 g/dl'den byk olmas gerekmektedir.
83

218.05 Proje Karm almas. (Toprak-Kire Karm Orannn Belirlenmesi)

218.05.01 Optimum Kire Yzdesinin Belirlenmesi in Yaplacak n Deneyler.
Stabilizasyon ileminde kullanlacak yaklak kire yzdesi ksa sreli testlerle bulunabilir. Bu
yntemler pH metodu veya Likit Limit/Plastik Limit deneyleridir.
pH metodunda karmn pH'n 12.4'e getiren kire oran, KY (Kire Yzdesi) olarak kabul edilir.
kinci metot ise kire-toprak-su karmnn bir saat bekletilmesinden sonra yaplan Likit Limit ve
Plastik Limit deneyleri ile deiik kire oranlarnda Plastisite ndeksi (PI) deerlerinin
bulunmasdr. Bu deerlerde dolgu malzemeleri iin PI < 20, styap taban malzemeleri iin PI <
10, Alttemel malzemeleri iin ise PI<6 durumunu salayan en kk kire oran deeri yaklak
KY olarak kabul edilir.
Bu iki metotla yaklak olarak hesaplanan kire yzdeleri ile aada 4.2, 4.3, 4.4 ve 4.5' de
belirtilen almalar yaplarak en az 3 farkl kire yzdesi ile yaplan alma sonucunda teknik ve
ekonomik optimizasyon ile dare tarafndan seilmi kire yzdesi uygulama iin OKY (Optimum
Kire Yzdesi) olarak kabul edilir.
Arazideki uygulamalarda OKY % 1.5'dan kk olmamaldr. dare laboratuvar koullan ile arazi
koullan arasndaki farkllktan gz nne alarak laboratuar almas ile belirlenmi OKY'nin
arazi uygulamalarnda + % 0,5 olarak allmasn isteyebilir. Karayollan Blge Mdrlklerince
gerekletirilecek kire stabilizasyon u almalar in yaplacak laboratuar deneyleri sonucunda
tespit edilmi OKY'nin uygulanabilmesi iin Teknik Aratrma Dairesi Bakanlnn uygun
gr alnacaktr.
218.05.02 Stabilize Edilecek-yiletirilecek Malzemede Maksimum Kuru Birim Hacim
Arlk ve Optimum Su eriinin Bulunmas. (AASHTO T 99, AASHTO T180)
Standart Proctor veya Modifye Proctor deneyleri yaplarak bu deneyler ile malzemenin Optimum
Su erii ve Maksimum Kuru Birim Arl belirlenecektir.
218.05.03 CBR ve CBR ime Deerinin Belirlenmesi (AASHTO T 193)
Ortalama Kire Yzdesi (OKY) AASHTO T 99-AASHTO T 180 metoduyla sktlm, rutubet
oram optimum deerlerde veya ilem srasnda ngrlen Wn deerine eit olan en azndan
toprak-su-kire karm iin ya CBR belirlenmelidir.
rnekte de aadaki CBR deerini verecek minimum kire yzdesi aranmaldr. Yol naatnda
kullanlaca yere gre bu snr deerler deimektedir. Snr deeri olarak aada tanmlanan
deerler kullanlmaldr.
Alttemel CBR > 50
styap taban CBR > 20
Dolgular iin CBR > 15
(Zayf Zemin Kriteri CBR<10 kabul edilmitir.)
Stabilize edilecek-yiletirilecek malzeme rneklerinde ime %sinin de belirlenmesi
gerekmektedir. CBR koullarnn saland mek de AASHTO T 99 veya AASHTO T 180
metoduyla sktrlm numuneler CBR kalplannda nce 76 saat boyunca scakl 20 1"C ve
Nemi > % 95 olan bir ortamda, daha sonra da minimum 4 gn ve imesi tamamlanncaya kadar
84

20 lC scaklktaki suda bekletilir. Laboratuvarda aadaki snr deerlerin zerinde bulunan

karmlar almak iin uygun deildir. Kire oranlar arttrlarak almalar srdrlmelidir.
Alttemel ime % < 0,5 styap
taban ime % < 1,0 Dolgular
iin ime % < 2,0
218.05.04 Stabilize Edecek-yiletirilecek Malzemelerin Atterberg Limitleri.
Dolgularda, styap tabannda ve alttemelde aranlacak kriterler aada belirtildii ekilde
olacaktr.
CBR deerleri ve ime yzdesi iin yukarda tanmlanan aralklar kullanlacaktr. Ayrca 1 saatlik
Atterberg Limitleri bulunarak aadaki artlar salayp salamad kontrol edilecektir. Uygun
olmayan durumlarda kire oranlan deitirilerek almalar tekrarlanmaldr.
Alttemel LL % < 25 styap
taban LL % < 30 Dolgular iin
LL % < 40
Alttemel PI % < 6 styap
taban PI % < 10 Dolgular
iin PI %<20
218.05.05 Serbest Basn ve ekme Mukavemetleri. (ASTM D 1633)
Serbest basn mukavemetine (qu) ve ekme basncna (q) dayankllk durumunun belirlenmesi
almalar CBR deneylerine paralel olarak srdrlr.
Deneyler sonucunda elde edilen ideal karmdaki su oranndan yola karak rnekler, AASHTO T
99, AASHTO T 180 metoduyla sktrlp, serbest basn kalplarna yerletirilir ve numuneler
uygun bir kriko veya dzenekle kalptan karlr. Hazrlanan numuneler nce plastik daha sonra
alminyum folyolara sarlarak 7 ve 28 gn boyunca 20 1C scaklndaki nemi > % 95 olan bir
ortamda bekletilir. Aada belirtilen deerleri veren karmlar allmak iin uygundur.
styap Taban iin

qu (7) > 5 kg/cm2

q (7) > 0,3 kg/cm2

Donma zlme olay; dona hassas blgelerde olduka nemlidir. Sktrlm zeminde
doygunluun % 80'in altnda olduu durumda donma-znmede bir problem beklenmemelidir.
Don penetrasyon derinliinin Stabilize edilecek-yiletirilecek tabakay kapsad durumda bu
konuda bir Iaboratuvar almas yaplmaldr. Donma zlme scaklklar -20 C ve +20 C dir.
Hazrlanm olan serbest basn numuneleri 7 gn krden sonra 5 kez (En az 12 saat) tanmlanan
scaklklarda dondurulup zlecektir. Numuneler hazrlandktan sonra plastik ve alminyum
folyolara sarlarak nce en az 12 saat -20 derecede dondurulacak daha sonra en az 12 saat +20C de
bekletilecektir. Bu ilem ardk olarak en az 5 kez uygulanmaldr ve numunenin sakland
ortamn nemi > % 95 olmaldr. Bu ilem sonunda numuneye serbest basn mukavemeti deneyi
uygulanacaktr. Bu deney sonucunda serbest basn mukavemeti qu (n)> 1,5 kg/cm2 deerini
salamaldr.

85

218.06 Yapm artlan.

Stabilizasyon uygulamasndan yeterli bir sonu elde edebilmek iin vazgeilmez koullar; topran
uygun bir ekipmanla kazlp stabilizasyona hazr hale getirilmesi, kirecin malzeme le dikkatli ve
homojen bir ekilde kartrlmas, sulama ilemi ile optimum nem koullarna getirilmesidir.
218.06.01 Stabilize Edilecek-yilerilecek Malzemenin Hazrlanmas ve Doal (Yerinde) Su
eriinin Belirlenmesi.
Zeminin hazrlanmas ilemine, yzeyde yer alan bitkisel topran kaldrlmas ile balanr.
Topra stabilizasyona hazrlamak iin kazmak, paralamak ve reglaj seviyesindeki tabakalarda
ierisinde bulunan ap 5 cm'den byk, dier tabakalarda se ap 10 cm'den byk talar
temizlenecektir. Daha sonra, ilem grecek olan topran doal su ierii belirlenir ve bulunan
deer elde edilmesi planlanan karmn optimum deerinden yksekse, uygun bir makina
yardmyla kazlarak ve havalandrlarak suyun buharlamas salanr.
218.06.02 Kirecin Tanmas ve Depolanmas.
Stabilizasyon ileminde kullanlacak kire dkme veya torba olarak ibana getirilebilir. Toz
haldeki kire, maddenin hava basnc ile boaltlmasn salayan silobaslarla tanmaldr. Getirilen
kire miktar antiyenin tam almayla en az iki gnlk ihtiyacn karlamaldr. Kire toz olarak
tanyorsa, antiyede bu i iin zel olarak yaplm silolarda, kat torbayla tanyorsa nemden,
yamurdan ve su etkisinden korunacak ekilde, kapal bir alanda saklanmaldr.
218.06.03 Dozaj, Kirecin Dklmesi ve Bununla lgili Kontrol.
Dozaj, ilem grecek zeminin metrekaresine gre antiyede hesaplanr. Kuru zemin iin
laboratuvarda belirlenen yzde cinsinden dozaja gre kg/m dozaj hesaplanr.
(Kire Miktar =OKY*d*ynakS.)
OKY : Optimum Kire Yzdesi
d : Tabaka Kalnl Ymaks. : Malzemenin Maks.
Kuru Birim Hacim Arl
Rzgarn kuvvetli estii gnlerde, uuarak dozajn hassasiyetine ve antiye personeline zarar
verme ihtimali bulunan toz kire dklmemelidir. Ayrca, kire, yalnzca gn iinde allacak
olan malzemeye verilmeli, bylece kirecin atmosfer etkenleri tarafndan tanmas ve ksmi
karbonatlama reaksiyonlar engellenmelidir.
Kirecin toz veya sv formda dkme olarak kullanld durumlarda, kire dkme makinas
gemeden nce, topran zerine yzeyi 1,0 m2 olan, keli bir bez paras veya bir kap
yerletirilir, bezin veya kabn zerinde biriken kire tartlarak makinann gei saysna gre atlan
kire miktar belirlenir (bu ilem iin drt yannda da delik bulunan bir bez, bir tart ve kancal bir
dinamometre edinmek yararl olabilir). Eer kire alma alanna torbalarla getirilmise, bu
torbalar dzgn ve uzun bir izgi oluturacak ekilde ve aralklar dozaja uygun olarak
hesaplanarak dizilir. Yere konulan torbalar bir bakla ortalanndan kesilip boaltlarak birok
kk tepecik oluturulur. Rzgar nedeniyle likit kire kullanlp kullanlmayacana dare karar
verecektir.

86

Boaltlan torbalar tepeciklerin nnde durmaldr. Daha sonra kire, trmk kullanlarak elle ya da
traktrle veya baka bir motorlu arala ekilen dili veya noktal disklerle dzlenmelidir. yi bir
dalm iin genellikle iki gei yeterli olmaktadr.
Stabilize edilecek veya iyiletirilecek kesim iin gerekli toplam kire miktar belirlenecek, iyerine
nakledilip bu miktar tutanak altna alnacak ve bu miktarn belirlenen kesim iin kullanlmas
salanarak bu ilem Mteahhit ve Kontrol Mhendisi tarafndan tutanaa balanacaktr.
215.06.04 Malzemeyi Paralama ve Kartrma.
Paralama ve kartrma ilemleri, b i iin kullanlan bir makinamn, malzemeyi 25 mm'lik
elekten tamamen geene kadar veya en azndan % 60' 4.75mm (No-4) elekten geene kadar
ilemesiyle gerekleir. Kartrma makinasnn gcnn, ilem grecek tabakann kalnlna ve
gUnlk stenilen retim miktarna gre ayarlanm olmas nemlidir. Karm ilemi srasnda ya
da sonrasnda, gerektiinde, ilem gren malzeme bir sonraki sktrma lemi iin optimum su
deeri elde edilinceye kadar sulanr.
218.06.05 Sktrma lemi.
Kartrma ileminin sona ermesinin ardndan, toprak katman, vakit geirilmeden snmemi kire
kullanld durumlarda snme egzotermk reaksiyonu tamamlandnda ve optimum su ierii gz
nnde bulundurularak sktrma yaplmaldr. Snmemi kirecin tamamen snmesi iin gereken
sre, zeminin nem oranna ve ssna bal olarak deiir. Normalde zemin scakl ok dk
deilse karmn 2 veya 3 saat dinlendirilmesi yeterli olacaktr. Birden fazla tabakann stabilize
edilmesi-iyiletirilmesi durumunda yiletirilen veya stabilize edilen tabaka stU ak olarak
braklmamal, stabilize edilecek- iyiletirilecek dier tabaka gn sonunda serilmi olmaldr. Kire
stabilzasyonu-iyetirmesi yaplacak malzemeler in kullanlan sktrma makinalanna bal
olarak sktrma tekniinin saptanmas zorunludur. Bunun in iin balangcnda 1000-1500
m2 lik bir alanda deneme kesimi almas yaplarak kullanlan sktrma maknalannn hz, gei
says, makinalarn kullanm ncelii ve tabaka kalnl tespit edilmelidir.
213.06.06 Balant Noktalar.
Kire ile yaplan Stabilizasyon-yiletirme uygulamalarnda birbirini takip eden almalarda
ortaya kan balant blgelerinde yaklak 10-15 m'lik bir bindirme blgesi kabul yaplmaldr.
Bu kesimin yeniden gzden geirilmesi, gerekiyorsa burada yer alan malzemeye uygun oranda
kire ilave edilip yeniden kartrlmas, oluturulacak tabaka kalnlna gre serme ve sktrma
ileminin tekrarlanmas gerekir. Kire stabilizasyonu-yiletirmesi bitirilmi kesimlerde serme,
sktrma sonular gzden geirilmeli, problemli kesimlerin olmas durumunda buralara gerekli
mdahaleler yapldktan sonra yeni tabaka yapmna geilmelidir.
218.06.07 Stabilizasyon Sonras Yaplmas Gereken almalar.
malatn tamamlanmasndan sonra st tabakalarn imalat iin stabilize edilen tabaka maksimum 1
aydan daha fazla akta bekletilmemelidir. Bu lem yaz aylarnda veya havadaki nemin az olduu
zamanlarda yaplyorsa tabaka yzeyinde kuruma gerekleecektir. Bu tr durumlarda en az 3 gn
yzeyden slatma ve silindirle dzleme amacyla sktrma yaplmaldr. Bu ilem gerek grlrse
Kontrol Mhendisi tarafndan 7 gne kadar devam ettirilebilir.
Alttemel malzemesinin stabilize edilmi tabaka zerine getirilmesinin 30 gnden fazla zaman
alaca durumda alttemel tabakasnn getirilmesinden nce yzey tekrar sulanp sktnlmaldr.
Stabilize edilmi-yiletirilmi malzeme hibir durumda st kapatlmadan ta artlanna maruz
braklmamaldr.
87

218.07 Kalite Kontrol.

Mteahhit imalat srasnda allan tabakalarn gnlk kontrol programnn dare tarafndan
tanmlanabilmesi iin, dikkatle hazrlanm bir kalite kontrol programna sahip olmaldr.
Mteahhit, daha nce belirtilen tm deneyleri yapaca geoteknik laboratuvann dareye
bildirmelidir. Laboratuvar, kalite kontrol iin deneyler srasnda kullanlan tm gerelerin
kalibrasyon sertifikalarna sahip olmaldr. Laboratuvar, istenilen artlara yeterli derecede uyumlu
olup olmadnn anlalmas amacyla, dare tarafndan yerinde incelendikten sonra kabul
edilecektir. Laboratuvar tarafndan yaplan almalar gvenilir deilse dare bunun baka bir
laboratuar ile deitirilmesini talep edecektir. Kalite kontrol deneylerinin sklklarnda
Tablo-218-2' de belirtilmektedir. Kalite kontrol deneyleri, en az Tablo-218-2' de belirtilen sayda,
Kontrol Mhendisince uygun grlen ara ve sklkta yaplacaktr.
Tablo-218-2 Kalite Kontrol Deneyleri ve Sklklar
Deney
Dane Boyu
Dalm TS 1900,
AASHTO T 88
Su erii TS 1900
Likit Limit

Minimum Deney Says

Dolgu-Ustyap Taban
Alttemel
Her 2000 m3,de 1 deney

Her 1000 m3'de 1 deney

Her 2000 m3'de 1 deney

Her 1000 m3'de 1 deney

Her 2000 m3' de 1 deney

Her farkl malzeme snf

Her gradasyon deiikliinde ve

ayrca her ayda bir deney

Plastik Limit TS
1900, AASHTO
T-89,90
Su ierii-Kuru
Birim Hac. Ar.
likisi TS 1900,
AASHTO T-99

Kum Konisi
Metodu
AASHTO T-191

in 1 deney
K onvansiyonel Metodlarla Skma %'si Tayini
Her Tabakann 1000 m2' sinde 1
Her Tabakann 1000 m2' sinde 1 deney
deney

Kasnak Metodu

Her Tabakann 1000 m2, sinde 1 Her Tabakann 1000 m2'sinde 1

deney
deney

AASHTO
T-181
Nkleer Metod*
AASHTO T-238,
239

Her Tabakann 250 m2'sinde 1

deney

88

Her Tabakann 250 m2'sinde 1

deney

in balangcnda en az 5 farkl noktada nkleer metod sonulan le konvansyoneJ metodlardan

bir le yaplan skma deney sonularnn korelasyonu yaplacaktr. Skma kontrolnn nkleer
metodla yaplmas durumunda, ayrca her 2500 m2'de bir dier konvansiyonel metodlardan biri ile
de skma kontrol yaplacaktr.
218.07.01 Dolgu ve Alttemel'de Sktrma Derecesi Kontrol.
Sktrlan her 100 metrelik bir yol inaat iin alma blgesinde younluk tespiti yaplacaktr.
alma alan iinde alnm skma kontrolleri ayn gn erisinde sonulandrlmaldr. Aada
Tablo-218-3 'de Dolgularda Skma Kriterleri verilmektedir
Tablo-218-3 Dolgularda Skma Kriterleri
1

Tesviye yzeyi altndaki

ilk 80 cm iin

Minimum Skma %
100

80 cm nin altndaki
dolgu tabakalar iin

95

Deney Metodu
Standard Proctor
AASHTO T 99
Standard

Proctor
Tabakann her 20 cm'iik derinlii iin skma deerleri saptanacaktr. Dolgularn skma
kontrolnde kullanlacak olan arazi birim arl tayin metodu, dolgunun kontrol edilen kesiminde
kullanlan malzemenin ierdii maksimum tane boyutuna gre Tablo-218-4'den yararlanlarak
seilecektir.
Tablo-218-4 Arazide Kuru Birim Hacim Arlk Tayin Metotlar
Malzemenin Maksimum
Dane Boyutu

Metod Ad

Kum Konisi
Metodu
Kasnak Metodu

! 6" apnda
12" apnda
10" apnda
i 12" apnda

n
~ ..... "2

3
11/2
1
3
11/2

Nkleer Metod

Deney Standard

mm
50
75
37,5
75
37,5

AASHTO T-191
| AASHTO T-191
AASHTO T-181
AASHTO T-181
AASHTO T-238, 239

Aada Tablo-218-5 'de Alttemel Tabakasna ait Skma Kriterleri verilmektedir.

Tablo-218-5 Alttemel Skma Kriterleri
Minimum Skma %
Optimum Su erii %

97

Modifye Proctor TS 1900,

AASHTO T 180
|
Wopt 2 Modifye Proctor
j

218.07.02 Uygulama Srasnda Yaplmas Gerekli Kalite Kontrol almalar.

218.07.02.01 Dolgularda yiletirme almalar.
alma alanndan, kirele ilem grm olan tabakann kalnl boyunca, sktrlm her 1000 m2,lik
tabaka iin bir karm rnei alnmas ngrlmektedir. allan her gn iin en az bir rnek
bulunmaldr. Hazrlanan rnekler AASHTO T-99 ve T-180' e gre sktrlm ve nce U gn
boyunca 20 TC ve nemi > % 95 olan bir ortamda, daha sonra da drt gn boyunca 20 1C
scaklndaki suda bekletilmi olmaldr. Hazrlanan numunelerin CBR ime miktar % 2 den az
olmal, CBR deeri de 15' den yksek veya eit olmaldr. Karmlardan alnan numunelerin likit
limitleri % 40 'dan, plastiste indeksleri de % 20 den kk olmaldr.
218.07.02.02 styap Tabam, Alttemel Stabilizasyon almalar.
218.06.02.01 'de belirtilen artlarla hazrlanan, ayn zellikte ve belirtilen kriterdeki rnekler iin,
yapm srasnda araziden alnan numunelerle yaplan CBR testlerinden aadaki sonularn alnmas
gerekmektedir.
a) Alttemel iin:
CBR> 30 ve ime < % 0,5
LL < 25 vePI <6
b) styap taban iin:

CBR > 15 ve ime < % 1

LL < 30 ve PI < 10

dare gerekli grd takdirde, Md deformasyon modl lm yaplmak suretiyle mekanik

dayankll kontrol edecektir.
218.07.02.03 Deformasyon Modlnn Belirlenmesi.
darenin talebi durumunda sktrlm her 300 metrelik yolun her tabakas iin en az bir deney
yaplmaldr. Plaka ykleme deneyi 30 cm'lk bir plaka ile yaplarak aadaki forml ile deformasyon
modl deeri belirlenecektir.
Md=(Ap/As)*D
Kabul edilebilir deerler unlardr:
Ykseklii bir metreyi aan dolgularda iyiletirilen katmanlar iin deformasyon modl;
0,05 - 0,15 N/mm2 arasnda, Md >I5 N/mm2 olmaldr. Dolgunun en st tabakas iin ise Md >
20 N/mm2 olmaldr.
Ykseklii bir metreden az olan dolgularda iyiletirilen katmanlar ve son 30 cm hari ykseltinin
gvdesini oluturan katmanlar iin deformasyon modl 0,05 - 0,15 N/mm2 arasnda, Md > 20 N/mm2
olmaldr.
Ykseklii 1 metreden az dolgunun son katman, styap taban ve alttemel iin yk devri (veya sresi)
0,15 - 0,25 N/mm2 arasnda, Md > 50 N/mm2 olmaldr.
Kirele lemede; kullanlan ve iyiletirme yaplan malzemeler iin Uygunluk artlar zet olarak
Tablo-218-6 'da verilmektedir. Tabloda belirtilen deneyler TS 1900 veya AASHTO standartlarnda
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.

90

TabIo-218-6 Kirele lemede Uygunluk artlan

STABILIZASYON

YLETRME

Dolgular
styap Taban
SINIFLANDIRMA AASHTO: A-2-6, A-2-7, A5, A6, A7
Ph Deerinin lm

ZEMN

Organik Maddeler
Slfatlar
Metilen Mavi Deeri
zellik (TS EN 459-2)

: TS 6166
: TS 1169,AASHTO T 194, T267,
<%4
: TS 6170 , S03
< %3
: TS EN 933- 9
> lOg/dl
Snmemi Kire
Sndrlm Kire

CO2 (kzdrma kayb)

<1%

<1%

Toplam (CaO+MgO)

>80%

>80%

SO3

<2%

<2%

MgO

<10 %

<10%

<5%

<5%

<2mm

0.09 mm < %1
0.2 mm < % 2

SI02+A203+Fe203+S03
KRE

Paralar

Alttemel

TS EN 459-2
Arlka Elekte Kalan %

S03 < 200 ppm

91

Tablo-218-6 Kirele lemede Uygunluk artlan (Devam)

STABILIZASYON

YLETRME

TASARLANAN K ARIIMIN LABORATUVAR ALIMALARI

Dolgular
TASARLANAN KARIIM: pH

DOZAJ:
KRE % >
1,5
SIKITIRMA
SIKITIRMA
AASHTO Standart Proctor
AASHTO Standart Proctor
styap Taban CBR> 20
CBR>15
ME <% 1,0
ME < % 2,0
20C, Nem >% 95'de
20C, Nem > % 95'de 3 gn ve
3 gn ve
20C'de suda 4 gnden sonra
20'C'de suda 4 gnden sonra

LL<40 PK20
(Atterberg Limitleri
1 saatlik deerlerdir)

Alttemel

LL<30
PI<10
Atterberg Limitleri 1 saatlik
deerlerdir
qu (7) > 5 kg/ cm2 q (7) >
0,3 kg/ cm2

SIKITIRMA
AASHTO Modifiye
Proctor
Alttemel
CBR>50
ME <% 0,5
20C, Nem >% 95'de
3 gn ve
20C'de suda 4 gnden
sonra
LL<25 PI<6
Atterberg Limitleri 1
saatlik deerlerdir

Dona Hassas Blgelerde

qu (n)> 1,5 kg/cm2
n donma-znme says
n>=5
(En az 12 saat)
CBR>15 ME
<%I,0

CBR>15
ME < % 2,0

YAPIM AAMASI KALTE KONTROL

styap Tabam
= 12,4

20*C, Nem > % 95'de 3 gn

ve
20C'de suda 4 gnden sonra
LL<40 PK20
(Atterberg Limitleri 1 saatlik
deerlerdir)

20C, Nem > % 95'de 3 gn

ve
20C'desuda 4 gnden sonra
LL<30 PI<10

Dolgular > 1 m Dolgular < 1 m

Md >15 N/mm2,
Md>20N/mm2,
Dolgu >lm
son 30 cm hari

Md > 50 N/mm1 Alttemel ve

ykseltilerin son 30 cm'si

Md>20N/mm2,
DoIgu>lm(Son
Tabaka)

Md>50N/mm2,
son 30 cm' de

92

CBR> 30
ME < % 0,5
20C, Nem >% 95'de
3 gn
ve
20C*'de suda 4 gnden
sonra
LL<25 PI<6

BOLM 250
DAYANMA YAPILARI VE
EVLERN DESTEKLENMES

93

KISIM 251.- GABON YAPILMASI

251.01 Tanm. Bu ksm; projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde, iksa ve
istinat yaplan, yol gvdesinin ve sanat yaplarnn akarsu etkilerinden korunmas, akarsu
yataklarnn dzenlenmesi, su taknlarndan korunma, kaya yarmalarda ta dmelerine kar
koruma vb iler iin gabion yapmn kapsar. Bu i; altgen eklinde ift bkml olarak imal
edilmi, gzenekli, rlm alardan oluan tel kafeslerin kurulmasn, ierisinin kaya bloklan ile
doldurulmasn ve yerletirilmesini erir. Bu iler iin kullanlan gabionlar;
1. Kutu/Sepet
2. ilte,
3. Torba eklinde olabilir.
251.02 Kutu/Sepet Gabionlar.
Kullanlacak gabion boyutlarnn projede gsterilmesi veya idare tarafndan belirtilmesi gereklidir.
Kutu/sepet gabionlara ait malzemelerin teknik zellikleri ve uygulama esaslar aada belirtilmi olup
kutu gabionun; durumu ekil-251-1' de gsterilmektedir. Gzenekler altgen eklinde olup aklk
deeri "D" ekil-251-2' de gsterildii gibi iki ift bkm arasndaki akl belirtir.

ekil-251-1 Kutu Gabion

ekiI-251-2 Gabion Gzenei

94

251.02.01 Malzeme.
251.02.01.01 Gabion Yapmnda Kullanlan elik Tellerin zellikleri.
Gabion kafeslerin imalatnda kullanlacak olan elik tellerin nitelikleri ve zellikleri aada
belirtilmektedir.
251.02.01.01.01 Gzenek Teli.
Gabionlarn ift bkml, altgen eklindeki gzenekleri ar galvaniz yumuak elik tellerden,
EN 10223-3 standartmda belirtilen esaslara uygun ekilde imal edilmi olacaktr. Gzenek
boyutlarna gre gabionlarda kullanlacak tel kalnlklar Tablo-251-1' de verilmitir.
Tablo-251-1 Gzenek Boyutuna Bal Tel Kalnlklar

251.02.01.01.02 Ke (ereve) Teli.

Ke (ereve) tellerli; gabionlarn fabrikada imalat srasnda keleri boyunca erevelenmesi
iin kullanlan ar galvanizli veya galfan kapl yumuak elik tellerdir.
251.02.01.01.03 Balama Telleri.
Gabionlarn tel kafes kutu/sepet haline getirilmesi ve bu tel kafes kutu/sepetlerin birbirine keleri
boyunca balanmas iin kullanlan ar galvanizli veya galfan kapl yumuak elik balant
telleridir.
251.02.01.02 Gzenek, Ke (ereve) ve Balama Tellerinin zellikleri.
a. ekme Dayanm: Gabion imalatnda kullanlan gzenek teli ve gabionlarn birbirine
balanmasnda kullanlan balama teli, EN 10223-3 standardnda belirtilen esaslara uygun
olarak deneye tabi tutulduunda, ekme dayanm 35-50 kg/mm2 olmaldr.
b. Uzamas: Tellerin uzamas; kafes yaplmadan nce kullanlacak malzemeden 25 cm
uzunluundaki bir numune alnarak bu numune zerinde yaplan deney sonucunda tespit
edilmelidir. Deney sonucunda tellerin uzamas en az % 10 olmaldr.
c. Galfan/Galvaniz Kaplama ve Toleranslar: Gabion retiminde kullanlan teller korozyona
kar Galfan ve Galvaniz kaplama olarak iki ana gruba ayrlmaktadr. Gabion retiminde
kullanlan tellerin galvaniz kaplama ve galfan kaplama miktarlan EN 10244-2 standartmda
belirtilmitir. Tablo-251-2' de tel kalnlklarna bal olarak kullanlacak en az kaplama miktarlar
ve tolerans deerleri verilmektedir.

95

TabIo-251-2 Tel Kalnlklarna Gre En Az Galvaniz ve Galfan Miktarlar

Tel Kalnl Q (mm)
Tel Kalnl Q (mm)
Toleranslar +/Galvaniz Miktar (gr/m2

240
215

26
0

Galfan Miktar (gr/m3)

23
0

d. Kaplamann elik Tel ile Yapmas: Galvaniz veya galfan kaplanm tel; tel apnn drt kat
byklnde bir apa sahip silindire alt tur sarldktan sonra kaplama trnak ucu ile kazlmaya
alldnda, kaplama zerinde pullanma ve atlama olmayacak ekilde kaplanacaktr. Gzenek,
ke (ereve) ve balama tellerinin galvaniz ve galfan ile kaplanmas EN 10244-2 standartnda, tel
ekme mukavemetinin ise EN 10233-3 standardnda belirtilen esaslara uygun olmas
gerekmektedir.
251.02.01.03 Tellerin Organik Madde (PVC) ile Kaplanmas.
Galvanizli veya galfan kaplamal yumuak elik telin zerine organik madde (PVC) kaplanmas
halinde tel ap aada, Tablo-251-3'de belirtildii gibi artacak ve kaplama iin kullanlacak
organik madde (PVC) EN 10245-2 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Tablo-251-3 elik Tel ve zerine Organik Madde (PVC) Kaplandnda Tel aplar
inko veya inko Alam Kaplanm
(Galfan) plak Tel ap (mm)

"l

1 Organik (PVC) Kaplanm Tel

ap (mm)

2.00

2.20

"]|

2.40

2.70

3.00

3.00
3.20

3J0

3.40

3.90

3-40

4.00
4.40

4.90

251.02.01.04 Gabion erisinin Dolumunda Kullanlan Kayalarn zellikleri.

Gabion ierisinin doldurulmasnda kullanlan kayalar; doal, sert, salam, hava etkilerine kar
dayankl az gzenekli ve temiz olacaktr. Gabionlann ierisinde kullanlacak kayalar
Tablo-251-4'da belirtilen niteliklere sahip olacaktr.

96

Tablo-251-4 Gabion Yapmnda Kullanlacak Kayalann Fiziksel ve Mekanik zellikleri

251.02.02 Yapm artlar.

Gabion kutu/sepetleri i yerine katl halde getirilecek ve katl halde gelen bu kutu/sepetler
dzgnce alp paneller ve diyaframlar dik hale getirilecek ve keleri boyunca balanarak kutu
kafes haline getirilecektir.
Gabion kutu/sepetler; reticinin talimatlarna uygun ekilde kurulacaktr. Balama ilemi kesiksiz,
srekli olacak ve aada ekil-25I-3 de gsterildii gibi her iki gzenekte bir ift evirme
eklinde yaplacaktr. Balama srasnda tel sk bir ekilde sarlm olacak ift evirme aralklar
20 cm' yi amayacaktr.

ift Balama Tek

evirme teli evirme

Balama
halkas

ekil-251-3 Gabionlann Balama Teli ve Balama Halkalar ile Balanmas

97

Balama telleri yerine kalnl en az 3 mm, ekme dayanm 170 kg/mm olan ar galvanizli
veya galfan kapl halkalar kullanlabilir. Galvaniz kapl gabionlar iin galvaniz kapl balama
halkalar, galfan veya PVC kapl gabionlar iin ar galfan kapl halkalar kullanlacaktr.
Kutu Gabionlarm daha dayankl olmalar iin aadaki Tablo-251-5* de belirtildii ekilde
gzenek teli ve balama teli kullanldnda ke telleri daha kaln bir tel ile erevelenecektir.
Tablo-251-5 Gzenek, Ke ve Balama Tellerinin Uygulama Kalnlklar
Gzenek teli kalnl (mm)

2.00

2.70

Ke (ereve) tel kalnl

(mm)

2.40

3.40

Balama teli kalnl (mm)

2.00

2.20

Balama telleri herhangi bir gabionun arlnn en az % 5'i orannda

kullanlacaktr.
Kutu gabionun boyutlar, diyafram saylar ve tolerans deerleri, organik madde (PVC)
kaplanm dahil aada Tablo-251-6' da belirtilmektedir.
Tablo-251-6 Kutu Gabion Boyutlar, Diyafram Saylan ve Tolerans Deerleri,
Organik Madde Kaplanm (PVC) Dahil
Uzunluk (m)

Genilik (m)

Ykseklik (m)

Diyafram (adet)

1.50

1.00

1.00

2.00

1.00

0.50-1.00

3.00

1.00

0.50-1.00

4.00

1.00

0.50-1.00

2.00

2.00

0.50

3
i
1

3.00

2.00

0.50-1.00

4.00

2.00

0.50-1.00

5.00

2.00

0.50-1.00

Tolerans Deerleri: Uzunluk +/- % 5, Genilik +/- % 5,

Ykseklik +/-% 5
Gabionun kurulaca yerde nce temel taban hazrlanacaktr. Projesinde gsterilen veya idare
tarafndan belirtilen durumlarda gabion temel tabanna filtrasyon amal jeotekstil serilebilecektir.
Gabion kutu/sepetleri hazrlanan bu temel zerine kurulacaktr.
Kutu gabionlar; ekil-251-4' de gsterildii gibi tabakalar halinde aamada doldurulacaktr. Bu
yntem daha sonra ortaya kabilecek ekil bozukluklarnn nne geecektir.
98

ekil-251-4 Kutu Gabionlarn Doldurulma Aamalan

Gabionlarn ierisi uygun byklkte talar kullanlarak ve minimum boluk kalacak ekilde
dzgn bir ekilde doldurulacaktr.
Gabionlarn doldurulmasnda kullanlacak talarn minimum boyutu 12 cm, maksimum boyutu ise
25 cm olacaktr.
Deformasyon ve imeyi nlemek iin gabion kafeslerin grnen yzlerini olutururken zel
dikkat gsterilerek uygun byklkteki seilmi talar kullanlacaktr.
Gabion yksekliinin her 1/3 kesimlerinde 2 adet olmak zere ekiI-251-5 ve ekil-251-6' da
grld gibi gabion balama tellerinden iki gz aklndan geecek ekilde kafes ta ile
doldurulurken balanarak kafes iinden i gergiler yaplacaktr.
Gabion kafesinin doldurulmas bu ekilde aamalar halinde yaplacaktr. Doldurma srasnda
grnen yzler arasna balama telinden tel kuaklar oluturulacaktr. Ayrca ahap veya baka
malzeme ile germe ablonu oluturularak ve bu ablona dardan gerilme salanarak kutularn
daha dzgn olmas salanacaktr.
Doldurma ileminin tamamlanmasndan sonra gabionun st skca balanacak varsa alt gabion
sepetleri ke tellerinden ekil-251-3 'te gsterildii ekilde balanarak yapnn bir btn olarak
davranmas salanacaktr.

ekiI-251-5 Gergiler

ekil-251-6 Talarn Doldurulmas ve Gergilerin

Aamal Olarak Yaplmas
99

251.03 Gabion ilteler.

zel yaplm dikdrtgen eklinde, ykseklii az, kaplama alan ise geni olan 1 m' lik ara
diyaframlarla birbirine balanarak oluturulan tel kafeslerdir. Gabion ilte ekil-251-7 'de
gsterilmektedir.

ekil 251-7 Gabion ilte

251.03.01 Malzeme.
ilte gabionlarm yapmnda kullanlan malzeme; madde 251.02.01 'de belirtilen ve kutu/sepet
gabonlarn yapmnda kullanlan malzeme ile ayn niteliklere sahip olacaktr. Gabion ilte
boyutlar ve diyafram saylan ve tolerans deerleri aada Tablo-251-7'de belirtilmektedir.
251.03.02 Yapm artlar.
Gabion ilte sepetleri i yerine katl halde balyalar halinde getirilecek ve katl halde gelen bu
sepetler dzgnce alp paneller ve diyaframlar dik hale getirilecek keleri boyunca gabion ilte
haline getirilecektir.
Gabion ilteler; reticinin talimatlarna uygun ekilde kurulacaktr. Balama ilemi kesiksiz,
srekli olacak ve ekil 251-3'de belirtildii gibi her iki gzenekte bir ift evirme eklinde
yaplacaktr. Balama srasnda tel sk bir ekilde sarlm olacaktr.
Balama telleri yerine, kalnl en az 3 mm, ekme dayanm 170 kg/mm2 olan ar galvanizli
halkalar kullanlabilir.
Gabion ilte kafeslerin grnen yzleri oluturulurken dikkat edilerek sadece uygun byklkte
olan talar kullanlacak. Deformasyon ve imeyi nlemek iin gabion iltelerin grnen yzlerini
olutururken zel dikkat gsterilerek uygun byklkteki seilmi talar kullanlacak.
Bu i iin kullanlacak talarn minimum boyutu 8 cm, maksimum boyutu'ise 15 cm olacaktr.
ilte Gabonlarn dolumu aadan yukarya doru olacaktr.

100

Tablo-251-7 Gabion ilte Boyutlar, Diyafram Saylar ve Tolerans Deerleri

Ykseklik (m) Diyafram
adedi
Gzenek tipi 60x80

Uzunluk
(m)

Genilik
(m)

0.17-0.23-0.30

0.17-0.23-0.30

0.17-0.23-0.30

0.17-0.23-0.30

0.'17-0.23-0.30

0.17-0.23-0.30

0.17-0.23-0.30

0.17-0.23-0.30

Tolerans Deerleri: Uzunluk +/- % 3,Genilik +/- % 3,Ykseklik +/- % 3

251.04 Torba/Silindir eklinde Gabion.

Bunlar torba veya silindir eklinde yaplan zel gabionlardr. Deniz kenarnda dok, marina
yapmnda ve nehir kenarlarnda ky korumas amac le kullanlmaktadrlar. Ayrca takn ve
sellerde de acil kullanmlar iin uygundur.

101

KISIM 252- DONATILI ZEMN DUVAR (TOPRAKARME)

252.01 Tanm. Bu ksm; projede gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde,
kamulatrma alannn snrl olduu yerlerde, kpr kenar ayaklan evresinde vb yerlerde temel
betonu zerine, prekast yzey elemanlarn (panel), geri dolgu tabakalar ierisine yerletirilen
yksek aderansl scak-daldrma galvaniz kapamal elik eritler veya yksek ekme dayanml
plastik eritlere balanmas le ina edilen Donatl Zemin Duvar (Toprakarme) yaplmasn
kapsar.
252.02 Malzeme.
252.02.01 Prekast Paneller.
Prekast panellerin retimi iin elik kalplar kullanlacaktr. Kalplar, panellerin boyutlarnda 5
mm'den fazla sapma olmayacak ekilde hazrlanacaktr.
Kalplar dz bir zemin zerine yerletirilecektir. Demir tehizat, projesine gre hazrlanarak kalp
iine yerletirilecek ve oynamayacak ekilde tespit edilecektir. Balant elemanlar veya ankraj
halkalar ve kaldrma kancalar kalp ierisine projesine uygun olarak yerletirilecek ve beton
dkmnde yerinden oynamayacak ekilde tespit edilecektir.
Beton retiminde karm dizaynna uyulacak ve TS EN 934-2 standardna uygun beton kimyasal
katklar beton retimlerinde kullanlabilecektir.
Betonda kullanlacak imento, TS EN 197-1 Standardna uygun P 42,5 MPa portland imentosu
olacaktr.
Betonun 150x300 mm silindir numunesinde karakteristik dayanm snf C30 olacaktr. Beton
retimi srasnda kalite kontrol ynnden gerekli testler yaplarak uygunluk kontrol edilecektir.
Hazrlanan panel kalplar ierisine kalbn n yzleri altta olacak ekilde bir tabaka halinde beton
dklecektir. Beton uygun vibratrle sktrlarak, kalbn btn boluklar tamamen
doldurulacaktr. Prekast paneller 7 gn sre ile kr edilecektir. Kalplar, beton sertletikten ve C12
Mpa mukavemete ulatktan sonra panele zarar vermeyecek ekilde sklecektir.
Kalplar her beton dkmnde nce temizlenecek ve uygun grlen kalp ya ile yalanacaktr.
Panel n yzlerindeki leke ve desen bozulmas olmayacaktr. Panellerin knt yapan balant
noktalanna zarar vermemek iin paneller ahap takozlar zerine en fazla 5 adet olacak ekilde
istiflenecektir. stifleme ve tama ilemi srasnda kelerin krlmamasna zen gsterilecektir.
Prekast paneller; projesinde belirtilen duvar geometrisini salayacak ekilde deien ebatlarda ve
desenli olarak imal edilecektir. retimi yaplan panellerin btn boyutlannda izin verilen tolerans
10 mm dir.
retimi yaplan her panelin arka yzne; retim tarihi, retim numaras ve tipi, belirgin ve kalc
bir ekilde yazlacaktr.
252.02.02 Donat erifleri.
Panellerin arka yzeyindeki balant elemanlar ile duvar geri dolgusu arasnda, projesinde
gsterilen gerilme - deformasyon zelliklerine sahip yksek aderansl scak-daldrma galvaniz
kaplamal elik erit veya yksek ekme dayanml plastik erit, projesinde gsterilen genilik ve
102

aralklarla yerletirilecektir. Kullanlacak eritlerin projesinde belirtilen teknik zellikleri, yapm

aamasnda yaplacak testlerle kontrol edilecektir.
Galvaniz kapl elik eritlerin boyut ve zellikleri projesinde gsterilecek veya idare tarafndan
belirtilecektir. elik eritler; 530 gr/m2'den az olmayacak ekilde scak-daldrma galvaniz ile
kaplanacak, elik erit orta veya yksek karbon elii zelliinde ve ekme mukavemeti minimum
510 kpa olacaktr.
252.02.03 Balant Elemanlar.
Balant elemanlar, ankraj halkalar ve kaldrma kancalan scak daldrma galvanizli olacaktr. Bu
malzemeler projesinde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen boyut ve nitelikte olacaktr.
Donat eritlerin balantsn salamak iin kullanlacak pim, cvata ve somunlar ile gergi
ubuklar gibi elemanlar yksek mukavemetli olacak ve korozyona kar koruyucu bir malzeme ile
kaplanacaktr.
252.02.04 Derz Dolgu Malzemeleri.
Panellerin yerletirilmesi srasnda, boyuna ve dey yndeki derzlerde uygun derz dolgu
malzemesi kullanlacaktr. Dey derzler, polietilen kpkle (poliretan derz contas)
doldurulacaktr. Derzlerde dolgu malzemeleri, reticinin belirttii talimatlara uygun ekilde
kullanlacaktr. Yatay derzlerde iki panelin temasnn nlenmesi amacyla kauuk (Etilen Propilen
Dien Monomer) EPDM takozlar kullanlacaktr.
252.02-05 Dolgu Malzemesi.
252.02.05.01 Dolgu Malzemesi Gradasyonu.
Dolgu malzemesinin niformluk katsays Cu > 5 ve plastisite indeksi, PI<6 olacaktr.
Dolgu malzemesi gradasyonu aada Tablo-252-1 'de verilmektedir.
Tablo-252-1 Dolgu Malzemesi Gradasyonu
Elek Boyutu
(mm)
125 (5")
75 (3")
12.5 (1/2")
2 (No. 10)
0.59 (No-30)
0.075 (No.200)

% Geen

1
1
1

oo

85-100
25-100
15-100

1 ____ o-65__
|

__

<5

103

252.02.05.02 Dolgu Malzemesi Elektrokimyasal zellikleri.

Duvar yapmnda; donat eleman olarak galvaniz kapl elik erit kullanlmas durumunda dolgu
malzemesi aada TabIo-252-2'de verilen elektrokimyasal zelliklere sahip olacaktr.
Tablo-252-2 Dolgu Malzemesi Elektrokimyasal zellikleri
zellikler

artname Limitleri
5-10
< 100
0.2
]
<200
! ohm.cm
3000
0.40 volt
<5

Ph deeri
Suda zlebilir klorit iyonu miktar (mg/kg)
Toplam organik madde miktar (%)
Suda zlebilir slfat iyonu miktar (mg/kg)
Minimum resistivite
Minimum redox potansiyeli
Mikrobol aktivte indeksi

252.03 Prekast Panellerin Tanmas ve Depolanmas.

retimi tamamlanan paneller; atlama, krlma, kelerinde paralanma olmadan ve an yk
altnda kalmayacak ekilde i yerine tanacaktr.
yerine getirilen paneller, ahap takozlar zerinde enfazla 5 adet olacak ekilde istif edilecektir.
Krlm, atlam ve hasarl paneller duvar yapmnda kullanlmayacaktr.
252.04 Yapm artlan.
Donatl toprakarme duvar yapmnda alan ekipte daha nce bu tr duvar yapmnda alm,
deneyimli bir formen bulunacaktr.
Donatl toprakarme istinat duvar yaplacak yerde zemin projesine gre kazlarak, temizlenecek ve
temel taban sktrlacaktr. Daha sonra temel tabanna projesine uygun beton dklecektir.
Temel betonu snf C20 olacaktr. Yerinde dkme temel betonu 5 mm toleransla dzgn bir
ekilde yaplacaktr.
Prekast paneller hazrlanan beton temel zerine yerletirilecektir. Yar m paneller beton temel
zerine yerletirilirken bitiecek panellerin pim deliklerinin lleri, panellerin st kotlar, yatay
ve dey hatlar; 5 mm tolerans ierisinde olacak ekilde kontrol edildikten sonra panelin
yerleiminde kullanlan i makinesi ile irtibat kesilecektir. st kotlarda dey dorultuda hatann
bymemesi iin zellikle ilk panellerin yerletirilmesinde hi bir hata olmamas iin hassas
davranl maldr. Dorultu ve kotu salamak iin malzeme gerektiinde panel altnda doru hatt
salamak iin kuru dolgu harc veya uygun yaptrma harc kullanlacaktr.
Paneller yerletirilmeden nce panellerde, galvanizli veya epoksili balantlarda hasar olup
olmad kontrol edilecektir.
Panellerin yerletirilmesi ve dolgu malzemesinin sktrlmas srasnda; panellere yk iletimini
engellemek iin geici olarak ahap kama, kalc olarak ise yksek esneklie sahip kauuk EPDM
(Etilen Propilen Dien Monomer) takoz veya bloklar kullanlabilecektir. Ayar ve dzeltmeler lastik
eki ve manivela ile yaplacaktr. Daha stteki panellerin yerletirilmesinden sonra takoz ve
bloklar kan lacaktr.
104

Dolgu malzemesi en fazla 20 cm kalnlnda tabakalar halinde serilecektir. Dolgu malzemesi,

Ksm 206.06.02 'Granler Malzemelerin Sktrlmas' kesiminde belirtilen esaslara uygun
olarak Standart Proktor Deneyi ile bulunan maksimum kuru birim arlnn minimum % 95
olacak ekilde sktrlacaktr.
Sktrma ilemi srasnda, ktlesi 1000 kg'dan fazla olan silindirler panellere 1.5 m'de fazla
yanamayacaktr. Panellere 1.5 m mesafe olan ksmda sktrma, toplam ktlesi 1000 kg'dan az
olan ve 1 m'lik genilikte 1300 kg'dan ar olmayan vibrasyonlu silindirle yaplacaktr.
Dolgu yapm srasnda donat eritleri zerine ekipman kartlmayacak, dolgu malzemesi
panellere doru itilmeyecektir. Malzeme, panellere paralel olarak serilecek ve serilen tabaka
zerine serme ekipman karak malzemeyi itecektir. Donat eritleri balant seviyesine gelinceye
kadar dolguya devam edilecek ve dolgu seviyesi belirtilen balant seviyesinden daha dk
olmayacaktr.
Donat eritlerinin balant seviyesinde dzgn olarak skm tabaka sath oluturulduunda
panellerin montaj eritlerin tekili ve germe ileri tamamlanp panel dorultular kontrol edilerek
gerekli dzeltmeler yaplmadan yeni bir tabaka dolguya balanlmayacaktr. Dolgu yapm
srasnda hava etkilerinden, yalardan etkilenen tabakalar olursa, skma artlarn yeniden
salayacak ekilde malzeme yerinde riperlenip havalandrlarak yeniden sktrlacak veya tabaka
kaldrlacak ve yeniden tekil edilecektir.
Dolgu tekili ve sktrlmas srasnda panellerin oynamasna ve eilmesine yol amamak iin
gerekli nlemler alnacak, alma yntemi ve kullanlan ekipmann bu i'n yaplmas iin uygun
olmas salanacaktr.
Scak daldrma galvanizli ekleme plakalar ek yerlerinde kullanlacak, kesilen ulann korozyona
kar korunmas yaplacaktr. Donat eritleri dzgn olarak serilecek ve zerine baslmadan dolgu
tabakas iine alnacaktr. elik donat elemanlarnn ayrca germe ve tespitine gerek yoktur.
Panellerin her biri dey ve yatay geometrisinde yerletirildiinde, dey derzler Polyethylene
kpkle (poliretan derz contas) doldurulacaktr.
Donat olarak plastik eritlerin kullanlmas durumunda, plastik eritler; dolgu zerine tespit
edilecek germe ubuu ile ankraj halkalar arasnda rlerek serilecek ve gevek olmayacak
ekilde gerilecektir.
Donatl toprak duvar yksekliklerinin dey ve yatay geometrilerinde her metre iin 5
mm'den fazla sapma olmayacaktr. Duvar yksekliinin 10 m'yi gemesi durumunda toplam
sapma 50 mm'y gemeyecektir.
Dzgn geometri salamayan ve/veya oturma nedeniyle bozulan paneller dzgn hale
getirilecektir.
Donatl duvar yapm srasnda gnlk almalarn sonunda yaplan dolgunun son tabakas
yamur suyunun dolgu bnyesini ve panelleri etkilemeyecek ekilde dzenlenecektir.
evredeki yzey sularnn duvar yapm alanna girmesi engellenecektir.

105

KISIM 253.- KAYA BULONU YAPIMI

253.01 Tanm. Bu ksm; projelerde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde, durayl
olmayan kaya bloklarn yerinde sabitlenmesi iin tek olarak, kayann kesme dayanmnn
artrlmas iin sistematik olarak uygulanan kaya bulonu yapmn kapsar.
Kaya bulonu uygulamas bir destekleme yntemidir. Kaya bulonlar, uygulama ekline ve
kullanlan malzemeye gre adlandrlmaktadr.
SN Bulonu: Kaya bulonu yapmak iin alan deliinin, bulon yerletirilmeden nce enjeksiyonla
doldurulmas ve bulonun daha sonra yerletirilmesi eklinde yaplr.
PG Bulonu: Kaya bulonu yapmak iin alan delie nce bulonun yerletirilmesi daha sonra
enjeksiyonla doldurulmas eklinde uygulanr.
Swellex Bulonu: Mekanik olarak katlanm elik tplerin delie yerletirilmesinden sonra verilen
yksek su basnc ile genileyerek kendi eklini, deliin durumuna uyarlamas eklinde uygulanr.
IBO Bulonu: Kaya bulonu ve delici u'tan oluan IBO bulonu iindeki boluktan enjeksiyon
yaplmas eklinde uygulanr. Bulonun delici ucu delik iinde kalr.
253.02 Malzeme.
Kaya bulonu yaplmasnda kullanlan; SN bulonu, PG bulonu, Swellex bulonu, IBO bulonu, plaka,
somun, rondela, enjeksiyon vb malzemeler projesinde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen
niteliklerde olacaktr. Malzemeler reticilerin talimatlarna uygun ekilde kullanlacaktr.
253.02.01 Malzemelerin Kabul Edilmesi ve Depolanmas.
Bulon yapmnda kullanlacak tm elik malzemelere (donat elii, elik plaka, somun vb) ait
retici sertifikalarnn uygunluu kontrol edilecektir.
Donat elii nervrl olacak ve TS 708 standardna uygun olacaktr. imento TS EN 197-1
standardna uygun olacaktr.
Malzemeler iilik, kirlenme veya tamadan dolay oluabilecek hasarlara kar
kontrol
edilecektir.
Enjeksiyonun, dare tarafndan onaylanan karm dizaynna uygunluu kontrol edilecektir.
Enjeksiyonda kullanlacak agrega ve imentonun muhafazas ve depolanmas Ksm 308 "Beton
leri" 'nde belirtilen esaslara gre yaplacaktr. Donat elii, IBO ve Swellex bulonlar ise
korozyona uramayacak ekilde depolanacaktr.
253.03 Yapm artlar.
253.03.01 SN Bulonu Yaplmas.
253.03.01.01 Delme ilemi uygun ekipman ile yaplacak, alan deliklerin ierisinde bulunan;
kaya krntlar, dknt, amur vb hava kompresr ile temizlenecektir.
Bulon delikleri projesinde belirtilen ap, uzunluk, patern ve ayla alacaktr. Delik eiminde
+/-3 lik, delik yerleiminde her ynde 15 cm'likbir sapma tolerans kabul edilir.
106

253.03.01.2 Bulon yerletirilmeden nce enjeksiyon yaplacaktr. Enjeksiyon; delik tabanndan

balayarak tm delii dolduracak ekilde yaplacaktr. Enjeksiyonlama ilemi, hortum geri
ekilerek srdrlecektir. Enjeksiyon yaplmas srasnda hortum geri ekilirken, hortumun ucu
mutlaka enjeksiyon harc iinde gml tutularak ekilecektir. Delikteki havann bu ekilde dar
doru srklenmesi salanacaktr. Delik tamamen enjeksiyon harc ile dolduktan sonra bulon
delie itilerek yerletirilecektir. Uygulama detay ekil 253-1' de belirtilmektedir.
253.03.01.3 Enjeksiyon karm dizayn dare tarafndan kontrol edilerek onaylanacaktr. Her 40
m3 enjeksiyon iin bir setten az olmayacak ekilde AASHTO T106/ASTM C109 * standartlarnda
belirtilen esaslara uygun olarak test numuneleri alnacak ve basn dayanm testi yaplacaktr.
3 gnlk basn dayanm deerleri: fcmin> 10.5 Mpa,
7 gnlk basn dayanm deerleri: fcni> 21 Mpa olacaktr.
253.03.01.04 Bulon deliklerin delinmesi, temizlenmesi ve hazrlanmasndan sonra bulon, 2 saat
ierisinde yerletirilecektir. Kaya bulonlarnn boylarnn uzun, alma alannn snrl olmas
durumunda manon ile ek yaplabilecektir. Ancak bu snrl olacak ve ek yaplan kaya bulonu, yk
tama kapasitesi eksiz bulon kapasitesinden az olmayacaktr.
253.03.01.05 Bidonlarn somunlar, bulon yerletirilmesinden itibaren 12 saat iinde
sktrlacaktr.
253.03.01.06 Sistematik kaya bulonu uygulamas ile destekleme yaplmas durumunda ncelikle
ev yzeyinde dklmeyi nlemek amacyla projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisi
tarafndan belirtilen yerlerde pskrtme beton uygulanacaktr. Pskrtme beton dizayn ve kalite
kontrol testleri Ksm 351. "Pskrtme Beton" da belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
253.03.02 PG Bulonu Yaplmas.
253.03.01.01,03,04,05 ve 06' da belirtilen hususlar PG Bulonunun yaplmas iin de geerlidir. PG
Bulonu uygulama detay ekil-253-1' de verilmitir.
Kaya bulonlarnn ekli olmas veya bulon deliklerinde ksmi kme olmas halinde enjeksiyon,
bulonun monte edilmesinden sonra yaplabilir. Bu durumda enjeksiyon, harcn
ierisine
pompalanmas srasnda deliin azn kapatan zel bir eklentiyle yaplacaktr.
Bulon deliindeki hava, montaj srasnda bulona tm uzunluu boyunca eklenen bir boru
vastasyla enjeksiyon ilemi yapldka darya atlacaktr. Deliin har ile dolu olduu hortumun
ucundan enjeksiyon harcnn kmas ile anlalabilecektir.
253.03.03 IBO Bulonu YaplmasIBO bulonlar delme ileminden sonra geriye alnmadan/danya karlmadan yerletirilir. Delme
ileminin tamamlanmasndan hemen sonra enjeksiyon delii ierisinden enjeksiyon yaplacaktr.
253.03.01.03 ve 06' da belirtilen hususlar IBO Bulonunun yaplmas iin de geerlidir.
253.03.04 S\veIIcx Bulonu Yaplmas.
Mekanik olarak katlanm elik tplerin yksek su basnc ile genileyerek eklini delie
uydurulmas srasnda zel geniletme plenti kullanlacaktr. Kaya bulonunun geniletilmesinden
sonra su dar atlacaktr.
253.03.01.04 ve 06' da belirtilen hususlar Swellex Bulonunun yaplmas iin de geerlidir.
107

253.04 Kaya Bulonu ekme Testleri.

253.03.1 Kaya bidonlar; servis mrleri boyunca, gerekli gvenlik says ile dizayn yklerini
tayp tamadklarnn kontrol edilmesi amacyla ekme testine tabi tutulmaldrlar.
253.04.1 Kaya bulonu ekme testleri ISRM Doc 2 Ksm-1 "Kaya Bulonu Deneyleri in Tavsiye
edilen Metodlar" da belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
253.04.3 ekme testleri, Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenen kaya bidonlar zerinde
yaplacaktr.
253.04.4 ekme testleri; yapm ncesi dorulama ve yapm srasnda kant amal olarak
yaplacaktr. Dorulama testleri yapdan kaya bulonla destekleme eleman olarak
kullanlmayacaktr. Kant testleri darenin grne gre kalc destek eleman olarak kabul
edilecektir.
253.04.5 Yaplacak dorulama testlerinin says, projenin boyutu ve durumuna gre dare
tarafndan belirlenecektir. Kant testlerinin says; yaplan kaya bulonlarnn % 5 inden az
olmayacaktr.

108

LEK: 1/50
ekil 253-1 SN ve PG Kaya Bulonu Uygulama Detay (rnek Kesit)

109

KISIM 254.- ZEMN VL DUVAR YAPIMI

254.1 Tann. Bu ksm; projelerde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde, yukardan
aaya doru kademeli olarak yaplan kazda ev yzeyinde alan deliklere, elik donatlarn
yerletirilerek enjeksiyon yaplmas ile oluturulan ivili duvar yapmn kapsar. Bu ilem;
zemin/ayrm kayacn kesme dayanmnn artrlmasn salayan bir destekleme yntemidir.
254.2 Malzeme.
Donat elii nervrl olacak ve TS 708 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr. imento
TS EN 197-1 standardna uygun olacaktr.
254.02.01 Donat elii.
Donat elii projesinde belirtilen apta, nervrl olacak ve TS 708 standardnda belirtilen esaslara
uygun olacaktr. Donat elii kaplamasz, epoksi kaplamal veya tpl olabilir.
254.02.02 Enjeksiyon.
Enjeksiyon yapmnda kullanlacak imento TS EN 197-1 standardna uygun zellikte olacaktr.
Karmda yeralan ince agrega Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Karma ilave edilecek katklar ise TS EN 934-2 standardna uygun zellikte olacaktr.
254.02.03 Merkezleyiciler.
Alan delik ierisine yerletirilen borunun delik ierisinde ortalanarak durmas in d
merkezleyici, donatnn koruyucu boru ierisinde ortalanmas iin i merkezleyici yerletirilecek
ve bylece koruyucu boru le delik arasnda ve donat ile koruyucu boru arasnda optimum
enjeksiyon kalnl salanacaktr.
Merkezleyiciler; PVC, elik veya donat eliine zarar vermeyecek malzemeden yaplacaktr.
254.02.04 Plaka, Somun, Rondela.
Zemin ivisini yzeyde kalan ksmna konulan plaka ve plakann yzeye sk bir ekilde
sabitlenmesin salayan somun. Bu malzemeler retici talimatlarna uygun olacaktr.
254.02.05 Pskrtme Beton Yzey Kaplama.
Yarma ev yzeyinde dklmeyi nlemek iin atlan, ilk kat pskrtme beton kaplamadr.
254.02.06 Nihai Yzey Kaplama.
Pskrme beton, yerinde dkme beton veya prekast beton panellerden oluan yzey kaplamasdr.
254.02.07 elik Hasr.
Pskrtme beton tabakalarnn dzgn bir yzey elde edilecek ekilde yaplmasn salayan ve
donat olarak ta kullanlan malzemedir.

110

254.02.08 PVC veya HDPE Boru.

Korozyona kar koruma salamak iin donat eliinin dna yerletirilen tp, minimum 1 mm
kalnlnda ve oluklu olmaldr. PVC tp ASTM D1784 Snf 13464-B standardna uygun ve
HDPE ise AASHTO M 252 standardna uygun olacaktr.
254.03 Malzemelerin Depolanmas ve Kontrol.
Enjeksiyonda kullanlacak agrega ve imentonun muhafazas ve depolanmas Ksm 308 "Beton
leri" nde belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. Donat elii ise korozyona uramayacak
ekilde depolanacaktr.
Malzemeler iilik, kirlenme veya tamadan dolay oluabilecek hasarlara kar gzle kontrol
edilecektir. elik malzemeler; elik plaka, somun, elik hasr ve merkezleyiciye ait retici
sertifikalarnn uygunluu kontrol edilecektir.
Enjeksiyonun ve yzey pskrtme betonunun dare tarafndan onaylanan karm dizaynna
uygunluu kontrol edilecektir.
254.04 Yapm artlan.
254.04.01 Kaz.
Kazya balamadan nce yapm etkileyebilecek yzey sulan gerekli drenaj nlemleri alnarak
kontrol altna alnacaktr. Kaz kademe ykseklii ve ev deeri projesinde veya dare tarafndan
belirtildii ekilde olacaktr.
254.04.02 Deliklerin Delinmesi.
Delme ilemi uygun ekipman ile yaplacak, alan deliklerin ierisinde bulunan; kaya krntlar,
dknt, amur vb hava kompresr ile temizlenecektir. Delikler dklme ve zemin boalmasna
sebep olacak sre ak braklmayacaktr. Gerektiinde yeniden delme ilemi yaplacaktr.
Deliklerde, gme sz konusu olmas durumunda muhafaza borusu kullanlacaktr.
Delikler; projesinde belirtilen ap, uzunluk, patern ve ayla delinecektir. Delik eiminde +/- 3 lik
sapma ve delik yerleiminde ise her ynde 15 cm'lik bir sapma toleranslar erisinde kabul
edilecektir.
254.04.03 Donatmn Yerletirilmesi.
Donatnn delik dnda hazrlanmas durumunda; donat spiral boru iine yerletirilerek borunun
iki ucu tka ile kapatlacak ve bir ucuna doldurma hortumu, dier ucuna hava boaltma borusu
yerletirilecektir. Spiral boru ile donat arama doldurma hortumundan enjeksiyon yaplrken hava
boaltma hortumundan havas alnacak ve hortum enjeksiyon geri k salandnda
kreltilecektir.
Alan delik iinde yerletirilen borunun ortalanarak durmas iin d merkezleyici, donatnn
koruyucu boru ierisinde ortalanmas iin de i merkezleyici yerletirilecek ve bylece koruyucu
boru-delk arasnda ve donat-koruyucu boru arasnda optimum enjeksiyon kalnl salanacaktr.
Merkezleyiclerin yerletirme aralklan 3 m'yi gemeyecek, ilk ve son merkezleyiciler delik
snrlarna mesafesi 60 cm olacak ekilde yerletirilecektir.
111

254.04.04 Enjeksiyon Yaplmas.

Enjeksiyon karm dizayn dare tarafndan kontrol edilerek onaylanacaktr.
Kullanlan her 40 m3 enjeksiyon iin bir setten az olmayacak ekilde AASHTO Tl 06/ASTM C109
standardnda belirtilen esaslara uygun olarak test numuneleri alnacak ve basn dayanm testi
yaplacaktr.
3 gnlk basn dayanm deerleri: fc ,,> 10.5 Mpa,
7 gnlk basn dayanm deerleri: fc mjn > 21 Mpa olacaktr.
Enjeksiyon ilemi; deliin delinmesi ve donatnn yerletirilmesinden sonra 2 saat iinde yaplmaldr.
Enjeksiyon ilemi nce yaplyor ise donat, enjeksiyonun yaplmasndan hemen sonra
yerletirilmelidir.
Enjeksiyon hortum vastasyla delik tabanndan balayarak tm delii dolduracak ekilde yaplmaldr.;
Enjeksiyonun hortum ucunun devaml olarak har ierisinde kalaca ekilde geri ekilmesi le
enjeksiyon ilemi srdrlmelidir.
Zemin ivisi imalatnn delik dnda yaplmas durumunda enjeksiyon; 1. Kademe boru ii, ikinci
kademe boru d olmak zere iki kademede tamamlanacaktr. Delik aznda kalan boluu doldurmak
iin har ile bir tpa oluturulacak ve tpa arkas doldurulacaktr. Test yaplan ivilerde 3. Kademede
enjeksiyon yaplmam kesim, test tamamlandktan sonra enjeksyonlanr. Zemin ivisi Uygulama
Detay ekil-254-1 'de gsterilmektedir.
254.04.05 Nihai Yzey Kaplama Betonunun Yaplmas.
Pskrtme betonun yaplmas ve uygulanacak kalite kontrol testleri Ksm 351 "Pskrtme Beton" da
belirtildii ekilde olacaktr.
Yerinde dkme beton yaplmas ve uygulanacak kalite kontrol testleri ise Ksm 308 "Beton leri" nde
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. lk kat hasr elikli pskrtme beton uygulamas, donat
yerletirilmesi ve enjeksiyon uygulamasndan nce yaplacaktr.
254.05 Zemin ivisi ekme Testleri.
254.05.01 Zemin ivileri; servis mrleri boyunca an hareket olmadan, gerekli gvenlik says
ile proje yklerini tayp tamadklarnn kontrol edilmesi amacyla ekme testine tabi
tutulmaldrlar.
254.05.02 ekme testleri; Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenen zemin ivileri zerinde
yaplacaktr. Testler enjeksiyon ve pskrtme beton kaplama yapldktan 3 gn sonra veya 3
gnlk dayanmlarna ulatktan sonra yaplacaktr.
254.05.3 ekme testi yaplacak zemin ivilerinde enjeksiyon yaplmam boy, maksimum 1.5 m
olacaktr.
254.05.4 ekme testleri; yapm ncesi dorulama ve yapm srasnda karat amal olarak
yaplacaktr. Dorulama testleri yaplan zemin ivileri, destekleme eleman olarak kullanlmayacaktr.
Kant testleri darenin grne gre, kalc destek eleman olarak kabul edilebilecektir.

112

254.05.5 Dorulama testlerinin says projenin boyutu ve durumuna gre belirlenecektir. Kant
testi yaplan zemin ivisi says; yaplan tm zemin ivilerinin % 5'inden az olmayacaktr.
254.05.6 Testler; kademeli olarak arttnlan ykler altnda yaplacak olup her yk kademesinde
zemin ivisi kafasnn hareketi kaydedilecektir. Yk kademeleri, yk artrm zamanlar ve her
kademe iin lm says test tipine gre belirlenecektir. Projesinde belirtilmedii srece yk
artrm yapldktan hemen sonra ve hareketin durduu aamada olmak zere iki okuma alnacaktr.
Gerektiinde yk boaltma srasnda da da lm yaplacaktr.
254.05.7 Dorulama testinde uygulanacak test yk, proje adezyon kapasitesine ve gvenlik
saysna bal olarak belirlenecektir.
254.05.8 Kant testinde maksimum test yk, dizayn adezyon kapasitesinin % 125-150'si
oranndadr. Snme testi, dorulama testinin bir paras olarak yaplr. Sabit test yk altnda
hareketler belli zaman aralklarnda kaydedilecektir.
254.05.9 Dorulama testi sonular kabul kriterleri aada verilmektedir.
a. Maksimum test ykndeki (dizayn yk veya adezyon kapasitesinin % 150-200) toplam hareket
miktar, enjeksiyonsuz ivi uzunluunun teorik elastik hareketinin % SO'n gemeyecektir.
AL<0.8*Le
Le=P*UL*106/A*E
Le: enjeksiyonsuz ivi uzunluunun teorik elastik hareketi
AL:llen hareket (mm)
P: maksimum test yk (KN)
UL: enjeksiyonsuz uzunluk (m)
A: donat kesit alan (m2)
E: elik elastisite modl (Mpa)
b. Belirlenen test yknde (proje yk veya adezyonunun % 150'si) 6 ve 60 dakika okumalarnda,
snme hareketi 2 mm'den az olmaldr.
c. Maksimum test yknde syrlma olmamaldr.
254.05.10 Kant testinde kabul kriterleri aada verilmektedir.
a. Maksimum test yknde (dizayn yk veya adezyonunun % 125-150 si) toplam hareket miktar
enjeksiyonsuz ivi uzunluunun teorik elastik hareketin %80'ni gememelidir.
b. Belirlenen test yknde (dizayn yk veya adezyonunun % 125-I50'si) 1 ve 10 dakika
okumalarnda snme hareketi 2 mm'den az olmaldr.
c. Belirlenen test ykndeki 6 ve 60 dakika okumalarnda snme hareketi 2 mm'den az olmaldr.

113

3.KADEME ENJEKSYON

0 50 mm SPRAL POLETLEN BORU

3. KADEME ENJEKSYON "

300X300X25 mm
'DAYAMA PLAKASI
SSBULO
K DEKEN

ekiI-254-l Zemin ivisi Uygulama Detay (rnek Kesit)

114

KISIM 255.- ZEMN ANKRAJI YAPIMI

255.1 Tanm. Bu ksm, projelerde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde zemin
ankraj yaplmasn kapsar.
255.2 Terimler.
Ankraj: Uygulanan ekme ykn yk tayan tabakaya aktaran yap elemandr.
Kalc ankraj: Kalc yapnn mr boyunca stabil olarak hizmet verecek ankrajdr.
Geici ankraj: Projelendirmede gvenlik saysna gre belirlenen ve genellikle 2 yldan az olan
ksa bir sre ve ounlukla yapm srasnda hizmet verecek ankrajdr.
Tendon: Projesinde belirtilen apa uygun nervrl elik veya elik halatlardan tek veya demet
eklinde oluturulacak ksmdr.
Ankraj bal: ekme ykn, ekme ubuundan tayc plaka ve yapya aktaran zemin ankraj
elemandr.
Ankraj kk boyu: Ankrajn enjeksiyon gvdesi vastasyla ankraj evreleyen zemine yk aktaran
tasarmlanm boydur.
Serbest ankraj boyu: Ankraj kk boyunun sonundan ankraj balna kadar olan uzunluktur.
imento enjeksiyonu: Ankraj kk boyunca ekme ubuundan ykleri zemine aktaran delii
dolduran malzemedir. imento yerini tutan malzeme yerine imento veya reineli farkl bir
malzeme kullanlmas halinde darenin onay alnacaktr.
Merkezleyici: Tendonun delik veya koruyucu boru iinde merkezlenmesi iin kullanlan
malzemedir.
Ayrc: Tendonlarn tek birimleri arasnda ayrmay salamak amacyla kullanlan malzemedir.
spat Yk: lk gerilme aamasnda ankrajn maruz kald maksimum test ykdr.
Kilit Yk: Gerilme ilemi tamamlandktan hemen sonra ankraj kafasna aktarlan yktr.
255.03 Malzeme.
255.03.01 Tendon.
Tendonlarda kullanlacak elik TS 708 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr. Ongermeli
elik kullanlabilecektir.
255.03.02 Ankraj Bal.
Tendonun gerdirilmesine, ispat yk, kilit yk ve gerilme boaltmas ve tekar gerilme
uygulanmasna msaade edecek, ekme ubuunun karakteristik yk kapasitesini tayacaktr.

115

255.03.03 Manon.
Tendonun stenilen ekme dayanmn salayacaktr.
255.03.04 Merkezleyici ve Ayrclar.
Tendonlarn gerekli minimum enjeksiyon kalnl le sarlmasn salamak amacyla kullanlan
PVC, elik veya donat eliine zarar vermeyecek korozyona direnli malzemeden yaplacaktr.
255.03.05 Enjeksiyon.
1. n germe elie zarar vermeyen veya korozyona uratmayan portland imentosu veya benzer
zellikteki dier imentolar kullanlacaktr. imento tipinin seiminde evrede bilinen karbonik
asit veya slfatlar gibi malzemelerin varl gz nne alnacaktr. Risk olmas durumunda slfata
dayankl imento kullanlacaktr. imento; Ksm 308 "Beton leri" 'nde belirtilen zelliklere
sahip olacaktr.
2. Katk maddeleri ilenilebilirlii ve durayhl iyiletirmek, terlemeyi ve bzlmeyi, pirizlenme
hzm artrmak iin kullanlacaktr. Katk maddeleri; ktlesinin % l'den daha fazla klorit, slft
veya nitrat ihtiva etmemelidir. Katk maddeleri; Ksm 308 "Beton leri" 'nde belirtilen
zelliklere sahip olacaktr.
255.03.06 Korozyon Korumas.
Korozyon korumas iin TS EN 1537 Blm 6.2 'de belirtilen yntemlerden birisi kullanlacaktr.
Kullanlacak uygun yntemin seilmesinde evre etkileri, maliyet vb hususlar gz nne
alnacaktr.
255.04 Malzemelerin Depolanmas ve Kontrol.
1. Enjeksiyonda kullanlacak imentonun muhafazas ve depolanmas Ksm 308 "Beton leri"
'nde belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. Donat elii ise, korozyona uramayacak
ekilde depolanacaktr.
2. Malzemeler iilik, kirlenme veya tamadan dolay oluabilecek hasarlara kar gzle kontrol
edilecektir. elik malzemelere ve merkezleyicilere ait retici sertifikalarnn uygunluu kontrol
edilecektir.
3. Enjeksiyonun dare tarafndan onaylanan karm dizaynna uygunluu kontrol edilecektir.
255.05 Yapm Aamalar.
255.05.01 Deliklerin Delinmesi.
1. Delikler; onayl projesinde belirtilen ap, uzunluk, patern ve ayla delinecektir. Delik eiminde
2 lik sapma ve delik yerleiminde ise her ynde 7.5 cm'lik bir sapma tolerans limitleri
ierisinde kabul edilecektir.
2. Delme yntemi, delme srasnda evre zeminde minimum rselemeye sebep olabilecek ve
ankraj tama kapasitesini azaltmayacak, delikte kmeyi engelliyecek uygun delme yntemi ile
yaplacaktr.
116

3. Delikler hava kompresr ile temizlenecek ve gerektiinde yeniden delme ilemi yaplacaktr.
Delikler dklme ve zemin boalmasna sebep olacak sre ak braklmayacaktr.
4. Deliklerde gme sz konusu olmas durumunda muhafaza borusu kullanlacaktr.
255.05.02 Tendonlarn Yerletirilmesi.
1. Merkezleyici aralklar, tendonlarn arlklarna ve riji iliklerine bal olarak belirlenecektir.
2. Gml boyun tamamnda, tendonlarn evresinde (ite) minimum 5 mm'lik, koruma borusu ile
delik civan arasnda (dta) minimum 10 mm'lik enjeksiyon salayacak ekilde merkezleme
yaplacaktr.
255.05.03 Enjeksiyon Yaplmas.
1. Enjeksiyon karm dizayn idare tarafndan onayl olacaktr. Her 40 m3 enjeksiyon iin bir
setten az olmayacak ekilde AASHTO T106/ASTM C109 standardna uygun test numunesi
alnacak ve basn dayanm testi yaplacaktr.
2. Enjeksiyon ilemi; delik delimi ve tendon yerletirilmesinden sonra ksa sre iinde
yaplacaktr.
3. Enjeksiyonlama srasnda kk boyun kullanlan enjeksiyon hacmi ve kayb basnl enjeksiyon,
den seviyeli enjeksiyon deneyi ve basnl su deneyi ile belirlenecektir.
4. Enjeksiyon basnc 0.1 MPa artrldnda 10 dk srede delikte veya sabit ankraj boyunda su
kayb veya szma 5 lt/dk'dan az ise n enjeksiyon gerekli deildir.
5. Geirgen zeminlerde kk uzunluu boyunca enjeksiyon kayb geri basnla kontroll enjeksiyon
akyla belirlenecektir. Devam eden enjeksiyon safhasnda hzl basn ykselii ankraj boyunca
enjeksiyonun tamamlandn gsterecektir.
6. Delikte yaplan deneylerde zemin ok yksek geirindi veya genelde geri basnsz yksek ak
hzl enjeksiyon yapldnda n enjeksiyon gerekebilecektir.
7. Enjeksiyon delik tabanndan balayarak tm delii dolduracak ekilde yaplacaktr.
255.05.04 Gerilme.
1. Kilit yknde tendonun gerilmesi ankrajlanmas ve ankrajn yk tama kapasitesinin
belirlenerek kaydedilmesi iin gerilme ilemi yaplacaktr.
2. Gerilme ve kayt uygun ekipman ile Kontrol Mhendisinin gzetiminde ve bu ite tecrbeli
personel ile yaplacaktr.
3. Gerilme ekipmanlan dzenli olarak kalibre edilecek ve antiyede kontrol iin her zaman
kalbrasyon sertifikas bulundurulacaktr.
4. Gerilme, kk boyundaki enjeksiyon 30 MPa karakteristik dayanma ulatktan sonra
yaplmaldr.
5. Tendonlar karakteristik dayanmn %80'inden fazla gerilmeyecektir.
117

6. Gerdirme ilemi, ankraj kafasna ekipmann yerletirilmesini, belirtilen tekrarl yklerle

yklenmesini, boaltlmasn ve ekipmann sklmesini ierecektir. Ykleme ve boaltma aamalar
testler ile belirlenecektir.
255.06 Testler.
1. Testler aratrma deneyleri, uygunluk deneyleri ve kabul deneyi olarak yaplacaktr.
2. alan ankrajlarn tesisinden nce yaplan aratrma deneylerinde ekjeksyon/zemin arasndaki
srtnme kuvveti, ankraj sistemi kritik snme yk, servis snr yknde ankraj sistemi yk kayp
karakteristikleri, tendon serbest boyu belirlenecektir.
3. Uygunluk deneyleri ankrajlarn uygunluunun tespiti iin deien geometri, zemin cinsi ve yk
kapasitelerinde er adet yaplacak olup dare tarafndan kalc destek eleman olarak kabul
edilebilecektir. Uygunluk deneyine tabi tutulacak ankrajlar alacak ankrajlar ile ayn ekilde tesis
edileceklerdir. Kant ykne dayanma, kant ykne kadar ankraj sisteminin yk kayb
karakteristikleri, ankraj serbest boyu belirlenecektir.
4. Kabul testi, ankraj kapasitesi kontrol her ankrajda yaplacaktr.
5. Tm deney prosedrleri TS EN 1537 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
255.07 Gzlem ve Bakm.
1. Zemin ankrajlarmn gzlem ve bakm; servis mr boyunca gzlenmesi, ankraj yk lm veya
tm kaz/destekli yapnn llmesi eklinde olacaktr.
2. ^orozyondan dolay yenilme tespiti iin ilk ylda 6 aydan fazla olmayan periyotlarda, daha sonra 5
yldan fazla olmayan periyotlarda minimum 3 ankrajda olmak zere toplam ankraj adetinin % 5-10'unda
gzlem yaplacaktr.
3. Olas hareketlerin tespiti iin 3-6 aylk periyotlarda, daha sonra daha uzun aralar ile uniform zemin
koullarnda toplam ankraj adetinin % 5'inde gzlem yaplacaktr. llen hareket miktarlar projede
verilen limitler ile karlatrlacaktr
4. Tm ankraj malzemeleri korozyondan korumal olacak ve servis mr boyunca gerekli kontroller
yaplacaktr.
5. Su seviyesindeki deiimler nemli ise piyezometre lmleri yaplacaktr.
6. Gerek grldnde tendonlar yeniden gerilecektir.
7. Ankrajlarda kapasite kayb, limitler zerinde hareket olmas durumunda veya idare tarafndan gerek
grldnde ankrajlarn yerine yenileri tesis edilecektir.

118

Ankraj Ba
Balk Plakas

Ankraj
Enjeksiyon

Enjeksiyonla

Yap Eleman

ekil-255-1 Zemin Ankraj Detay (rnek Kesit)

119

BOLM 300
SANAT YAPILARI,
KPRLER VE
TNELLER

121

KISIM 301.- SANAT YAPILARINA AT KAZI LER

301.1 Tanm. Bu ksm sanat yaplarnn projelerine veya dare tarafndan verilen talimatlara uygun
olarak yaplacak; her tip ve byklkteki "kpr, viyadk, menfez, duvar, bz, gido, mahmuz,
anroman, tepe hendei, drenaj hendei, dar derivasyon kanallar, ta dolgu ve dier tahkimatlar ve
drenaj yaplar" na ait kaz ilerini kapsar.
301.2 Yapm artlar.
301.02.01 Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme leri.
Bu iler Ksm 201 "Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme leri"nde belirtilen esaslara uygun olarak
yaplacaktr.
301.02.02 Rleve Alnmas.
Rleve alnmasn gerektiren her trl halde Mteahit, Kontrol Mhendisini nceden haberdar
edecektir. Kaz i'ine rlevenin alnmasndan ve Kontrol Mhendisinin izninden sonra balayacaktr.
301.02.03 Kaz leri.
Sanat yaplan temellerine ait hendek ve temel ukurlar; projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisi
tarafndan istenilen yer, boyut, eim ve kotlarda kazlacak; yaplacak kazlar sanat yaplarnn tam
boyutlar ile yerletirilmelerine yeterli byklkte olacaktr.
Projelerde gsterilen temel taban kotu yaklak olarak verilmi olup, kesin kot ve temel cinsi kaz
esnasnda dare tarafndan tespit edilecektir.
301.02.04 Kaz leri Yaplrken Dikkat Edilecek Hususlar.
Kaz srasnda rastlanlan mnferit kayalar, ktkler eski imalata ait temel ve kazklarla temel
ukurunda braklmas uygun grlmeyen her trl madde kaldrlacaktr. Temelin oturtulmasna
elverili salam ve sert bir tabakaya rastlanldnda, her trl gevek malzeme temizlenecek ve
Kontrol Mhendisinin talimatna uygun olarak yatay, kademeli veya dili bir salam yzey elde
edilecektir.
Kayalk zemindeki 2 m3 gemeyen btn aralk, yark ve atlaklar temizlenecek beton veya har ile
doldurulacaktr. 2 m3 geen miktardaki beton dolgu ve enjeksiyon ileri iin darenin yazl izni
alnacaktr. Ayrca ayrm, bozumu veya ince tabakal kayalar kaldrlacak ancak btn bunlarn
tamamlanmasndan sonra temel inaatna izin verilecektir.
Temel, kayadan baka bir zemine oturacaksa, tabann bozulmamasna nemle dikkat edilecektir. Temel
tabannn son 15 cm* lik kazs temel inaatna balanlmasnn hemen ncesinde tamamlanacaktr.
Mteahhit temel tabann darece talimat verilmedii halde tespit edilen kotun altna indirmi ise, fazla
kazlan hacmi darenin belirleyecei bir malzeme ve betonla dolduracak ve fazla kaz ile doldurma ileri
ve malzemesi iin hibir bedel denmeyecektir. ine kazk aklacak temel ukurlarnn kazs, kazk
aklmasndan nce bitirilecektir. Kazk akma ii tamamlandktan sonra da gevek haldeki btn
malzeme kaldrlacak ve temel betonunun oturmasna elverili dzgn bir yatak hazrlanacaktr.
122

Kaz esnasnda zeminin yeter derecede salam olmad grlrse kaz hemen durdurulacak ve
sondaj veya dier yntemlerle kaznn durdurulduu kottan en az 4 m derinlie kadar zeminin
durumu incelenecektir.
Temel kazs tabana kadar inildiinde zeminin salam olduu grlrse bu salam zeminin
kalnl hakknda bilgi edinmek in en az 4 m derinlie kadar sondaj veya dier yntemlerle
zemin incelenecektir.
Yaplan sondaj veya zeminin incelemesi iin kullanlan dier yntemler in ayrca deme
yaplmaz.
301.02.05 Kazdan kan Malzemenin Kullanlmas.
Kaz malzemesi eer uygun zellikte ise sanat yaplarnn arkalarnn doldurulmasnda veya dier
dolgularn yaplmasnda kullanlabilecek veya depo edilecektir. Bu hususlarda "Tama" ve
"Dolgu" ksmlarnda belirtilen esaslar uygulanr.
Geici olarak dere yatanda braklmasna izin verilen temel kazs malzemesi veya Mteahhidin
temel ileri ile ilgili olarak yapt toprak ynlar (Batardo, edde vb) da suyun akna mani
olmayacak ve inaat bitmeden kaldrlacaktr.
Malzeme depo yerleri; sanat yapsnn emniyetini, grnn ve suyun akn bozmayacak
ekilde seilecektir. naat tamamlanm sanat yapsn tehlikeye sokabilecek ekilde malzeme
depo edilmeyecektir.
301.02.06 evli Kaz.
Kontrol Mhendisinin izni ile Mteahhit temel kazsn evli olarak yapabilir. Ancak temel
evresinden kan dey dzlemler ierisinde kalan hacim nceden belirtilen l esaslarna gre
hesaplanr; darsnda kalan hacim lye dahil edilmez.
301.02.07 ksa, Batardo, Falplan ve Kesonlann Yaplmas.
Toprak kaymasna, kmelere ve yklmalara mani olmak iin temel ukuru gerekli ekilde iksa
edilecek ve bu iin su altnda yapld yerlerde veya dier gerekli hallerde elverili batardolar,
ahap veya elik palplanlar, keson vb yntem ve malzemeler kullanlacaktr.
Yeralt ve yerst suyuna rastlanlmayan yerlerde iksa "iilerin can gvenliini salayacak ve
kme, kaymalarla kaz snrlan dnda temel ukurunun genilemesini nleyecek" salamlkta
olacaktr. Bu hususlarda 'Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz' hkmlerine
uyulacaktr.
Projelerde iksa iin bir kayt bulunmad takdirde Mteahhit iksa sistemini semekte serbesttir.
Mteahhit iksa, batardo, beton veya betonarme keson tipine ait detayl projeleri hazrlayacak ve
gerekesiyle birlikte dareye sunacaktr ksa yapmna; ksa projesinin dare tarafndan
onaylanmasndan sonra balanlacaktr.
Mteahhit iksa sistemini seerken, temel ukurunun teknik ve emniyetli bir ekilde almasn ve
betonun ykanmamasn salayacaktr. Ayrca inaat esnasnda temel tabannn daha derine
indirilebileceini, daha yukanda braklabileceini veya kazk aklabilecein gz nnde
bulunduracaktr.
123

ksa projesinin dare tarafndan onaylanm olmas, in baaryla tamamlanmas in, MUteahhitin
szleme gereince yklenmi bulunduu sorumluluklar ortadan kaldrmaz.
301.02.08 ksa, Batardo, Palplan ve Kesonlar Yaplrken Dikkat Edilecek Hususlar.
Temel inaatnda kullanlan ksann ular herhangi bir kayma, yklma veya kapanmaya meydan
vermeyecek ekilde, gerektii kadar zemin ierisine balanm kuak ve gergilerle iyice takviye
edilmi, mmkn olduu kadar su szdrmaz hale getirilmi olacaktr.
Batardo ve iksalann i boyutlar projelerde gsterilen temel boyutlarna eit olacaktr. Bunlarn
tekili iin aklan palplan veya kaplamalarn deyden sapmamasna dikkat edilecektir.
,
Palplan ve kaplamalar herhangi bir sebeple deyden saparak darece kabul edilecek bir derecede
kapanmaya sebep olmu ise bu halde de temel ukuru kabul edilebilir. Ancak bu kapanma miktar
temel rlevesine ve atamana geirilerek kaz ve temel betonu hesabnda gz nnde tutulacaktr.
Kapanma kabul edilmez ise; Mteahhit derhal kaplama ve palplanlan yerlerinden ekecek ve
tekrar dzgn ekilde iksa, kaplama ve palplan ilerini yapacak, temel ukurunu dzeltecek ve
kapanmadan dolay tekrar yaplan btn bu iler iin hibir bedel denmeyecektir.
Palplan veya kaplamalarn aralanmalar veya krlmalar halinde bunlarn yerine yenileri dzgn
br ekilde aklacaktr. Kaplama, palplan veya batardolann yapsnda bozukluk, arpklk varsa
veya keson kullanlmas halinde keson yana yatar veya yerinden kayarsa Mteahhit bunlar
gerektii ekilde ve hibir bedel denmeden dzeltecektir.
ksa, palplan, batardo ve kesonlar gerek kaz gerek beton dkm srasnda ani ve iddetli su
ykselmesi ve aknt sebebi iletemel ukurunun veya betonun zarar grmesini nleyecek
salamlkta inaa edilecektir.
Beton dkmne paralel olarak ve temelin kapanmasna meydan vermeyecek ekilde gergi, kuak
ve takviyeler sras ile karlacaktr, zel hallerde dare' nin yazl izni ile bunlar ksmen yerinde
braklabilir.
Dkm esnasmda betonun ykanmamas iin gerekli her trl nlem alnacak ve bunun iin ayrca
bir bedel denmeyecektir.
Temel betonu, suyun boaltlmas suretiyle dklrken pompalarda anza olmamasna dikkat
edilecek ve temel ukuruna su hcum etmesine kar gerekli nlem alnacaktr. Buna ramen su
hcumu nlenemezse pompaja en az 24 saat ara verilecektir.
Dipten su kaynamas yapan temellerde ve suyun yenilemeyecei hallerde dare* nin izni alnarak
betonun bir ksm su iinde dklecek ve dipten gelen su nlenecektir. Geri kalan betonun
-dklmesine geilmeden, dklm ksmn yeter derecede hidrostatik diren kazand kontrol
edilecektir.
darenin izin vermesi durumunda tamamlanm yapya zarar vermemek artyla kaplama ve
palplanlar temel inaatn takiben Mteahhit tarafndan kartlabilir. Palplan ve kaplamalar
karlmadklar yerinde brakldklar taktirde balan yzey suyunun dip kotundan veya tabii
zeminin 50 cm altndan kesilecektir. Bu kesme iin ayrca bir bedel denmez.

124

301.02.09 Temel ukurunun Kabul.

Mteahhit kaznn tamamlanmasn Kontrol Mhendisine bildirecektir. Temel kazsna ait olarak
yaplan her trl i Kontrol Mhendisince kabul edilmedike hibir suretle temel betonu dklme
yecektir.
Temel lleri ve kontrol sonular rleve defteri ile tespit edilerek atamana geirilecektir.
Projelerdeki temel boyutlar dnda yaplan kazlar, temel kazs srasnda herhangi bir sebeple
oluacak yklmalar, .Kontrol Mhendisi tarafndan piketaj yaplmadan veya tabii zemin rlevesi
karlmadan yaplan kazlar ve iksa kalnlklar lye dahil edilmeyecektir.
darece verilen projede gsterilmeyen pompa ukuru vb ve temel kazs esnasnda herhangi bir sebeple
oluacak kaymalardan doacak hacimler lye ve demeye dahil edilmeyecektir.
301.03 Kaz Cinslerinin Belirlenmesinde Kabul Edilen Esaslar.
301.03.01 Kuruda Temel Kazs.
Temel tabam yatay, kenarlar dey olan temellerde; temel evresinden kan dey dzlemlerle tabii
zemin ve temel taban veya kaz esnasnda su kt takdirde bu su seviyesi arasnda kalan hacim
"Kuruda Temel Kazs" dr.
Kuruda Temel Kazs; ekil-301-(1, 2, 3, 4)'de gsterilmektedir.
301.03.02 Su Altnda Temel Kazs.
Temel taban yatay ve temel kenarlar dey olan temellerde kazya baland srada tespit edilen su
seviyeleri ile temel taban arasndaki yksekliin temel alan ile arpmndan kan hacim "Su Altnda
Temel Kazs" dr. Bu lye dahil edilecek kaznn mutlak surette su pompas kullanlarak yaplmas
ve aada 301.03.03' de belirtilen esaslara gre kaz taban dzeyinde llen saatteki su veriminin 0,6
m3 den fazla olmas arttr. Saatteki su verimi 0,6 m3 den az olan su iinde yaplan kaz 301.03.01' de
belirtilen esaslara gre "Kuruda Temel Kazs" olarak deerlendirilir.
Suda Temel Kazs; ek-301-(5, 6) da gsterilmektedir.
301.03.03 Saatteki Su Veriminin Tespiti ve Su Seviyesi.
1. Saatteki Su Veriminin Tespiti; Kaznn son bulduu taban kotuna kadar indirilen su seviyesi
yanm saat ayn seviyede kalacak durumda boaltma hz ayarlanarak boaltmaya devam edilir. Bu
yanm saatlik sre iinde ekilen su miktarnn iki kat, saatteki su verimidir. Su seviyesinin 2 cm
deimesi dikkate alnmaz ve seviye salanm saylr.
Su veriminin tespitinde; kk verimlerde hacmi belli kaplar, byk verimlerde ise karakteristikleri
nceden tespit edilmi ince kenarl savaklar kullanlr. Saatteki su verimi tespit edilirken temel kazs
esnasndaki artlar aynen korunur. Sznt sular oaltlarak kabarmaya sebep olacak i ve hareketlere
meydan verilmez.
2. Kaz yaplan temellerde yerst suyu varsa suyun altndaki, yerst suyu yoksa yeralt suyunun
ilk rastland seviyenin altndaki kaz "Su Altnda Temel Kazs" dr. Ancak yerst suyu ve

125

yamur sular temel ukuru iine akarak buradaki su seviyesinin ykselmesine sebep olduu
takdirde, bu ykselme su seviyesinin tespitinde dikkate alnmaz.
3. Herhangi bir sebeple temel kazs bir veya birka defa 72 saat veya daha fazla bir zaman iin
durur ise bu srelerden sonra ie her balandnda temel ukuru iindeki su seviyesi llecek ve
llen su seviyelerinin ortalamas alnarak bulunacak kot "Kuruda Temel Kazs" ile " Su Altnda
Temel Kazs"n ayran dzlem saylacaktr.
301.03.04 Poligon Kesitli Temeller.
1. Poligon kesitli temellerde kumda ve su altndaki temel kazlan ekil-301-(7, 8 ve 9)' da
gsterildii gibidir.
2. Kenar ayaklarda temel yzeyi dnda kalan, ricat duvar gibi imalatn tabii zemin veya su
altnda bulunan ksmnn kazs iin; bu malatn temel sahas dndaki zemin veya su iinde kalan
ve ekil-301-(10 ve 11)' de belirtilen hacimler lye esas alnr.
301.03.05 Duvar Temeli Kazs.
Duvar temelleri kaz ilerinde ekil-301-12' de gsterilen (A B C D G A) alan kuruda temel
kazs, (G D E F G) alan ise su altnda temel kazs saylr.
301.03.06 Dar Derivasyon Kazs.
Derivasyon kaz ilerinde, ekil-301-13' de gsterilen (A B C D A) alan "Dar Derivasyon Kazs"
saylr. Bunun dnda kalan alan ise normal kazya ait alandr.

126

Kuruda temel kazs (ABCDA)

Temel taban seviyesi kazs

Su seviyesi

Kuruda temel kazts (ABCFA)

Su altnda temel kazs (FCDEF)
Temel taban seviyesi

Su seviyesi B
C "\J
Kuruda temel kazs (ABFA)
Su altnda temel kazs (FCDEF)
Temel taban seviyesi

Kuruda temel kazs= (ABCDEA) alan x Temel uzunluu

ekil-31-(1,2,3, 4) Kuruda Temel Kazs

127

Temel taban seviyesi

Su seviyesi
rT
s

Su altnda temel kazs (ABCDA)

Temel taban seviyesi

_
Temel taban seviyesi
E

Su altnda temel kazs (ABCDEA) alan x Temel uzunluu

ekil- 301-(5, 6) Su Altnda Temel Kazs

Temel taban seviyesi

JL:
Kuruda Temel kazs = (ABCDHA) alan x Temel uzunluu Su
altnda Temel kazs = (HDEFGH) alan x Temel uzunluu

Su seviyesi

Temel taban seviyesi

Kuruda Temel kazs = (ABCHA) alan x Temel uzunluu
Su altnda Temel kazs = (HCDEFGH) alan x Temel uzunluu

128

Su seviyesi

Temel taban seviyesi

Kuruda Temel kazs = (ABHA) alan x Temel uzunluu

Su altnda Temel kazs = (HBCDEFGH) alan x Temel uzunluu

ekil-301-(7, 8, 9) Poligon Kesitli Temellerde Kuruda ve Suda Temel Kazs

Su seviyesi

Kuruda Temel kazs = (ABCEFA) hacmi Su

altnda Temel kazs = (ECDE) hacmi

Su seviyesi

O
Su altnda Temel kazs = (ABCA) hacmi

ekil-301-(10,11) Ricat Duvarlarnda Kuruda ve Suda Temel Kazs

19.9

STNAT DUVARI

Su seviyesi

Kuruda temel kazs = (A B C D G A) alan x Temel uzunluu Su

altnda temel kazs = (G D E F G) alan x Temel uzunluu

ekil- 301-12 stinat Duvar Temel Kazs

DAR DERVASYON

Dar derivasyon kazs - (A B C D A) alan x dar denvaayon kanal uzunluu

ekil- 301-13 Dar Derivasyon Kazs

130

KISIM 302.- BZ YATAKLARININ HAZIRLANMASI VE ETRAFLARININ

DOLDURULMASI
302.1 Tanm. Bu ksm, projelere veya Kontrol Mhendisinin kazlarda tespit edecei duruma
uygun olarak, aada belirtilen esaslar dahilinde bz yataklarnn hazrlanmasndan ve bzler
yerlerine konduktan sonra evresinin ve stlerinin doldurulmasn kapsar.
302.2 Malzeme.
Bz yataklarnn tekilinde ve evresinin doldurulmasnda kullanlacak malzeme, AASHTO toprak
snflandrma sistemine gre A-l, A-3, A-2-4 veya A-2-5 grubuna giren drenaj zellii olan
granler kum-akl, krmata vb malzeme olacak ve Kontrol Mhendisinin talimatlarna uygun
olarak kazlardan veya malzeme ocaklarndan temin edilecektir.
Bu malzeme; bitkisel toprak, organik madde, aa kk, im vb, buz paralar, % 0.02' den fazla
klorr ve %0.03' den fazla slft iermeyecek ve aadaki artlar salayacaktr.
Tablo- 302-1 Bzler ve Sanat Yaplar in Dolgu Malzemesi zellikleri
|
Malzeme zellikleri [
| Maksimum tane boyutu (mm)
|
1 No: 200 Elekten (75 Mikron)
geen malzeme, % .(max)
LUkit Limit,% (max)
1

artname Limitleri
75-1
15

30

302.03 Yapm artlar.

302.03.01 Bz Yataklar.
Bz yataklar, birleimlerin muntazam bir ekilde yaplabilmesi, evresinde ve altlarna yaplan
dolgularn iyice sktrlmasnn salanabilmesi iin projesinde belirtilen genilikten daha geni
olmayacaktr.
Yatak yz, bzlerin btn boyunca niform younlukta salam bir temel tekil edecek, istenilen
yerlemeyi ve ek yerlerinin alt tarafa gelen ksmlarn emniyette, bulunduracak ekilde bz
eksenine paralel olarak bz oturma yzeyine uygun bir ekle sokulacaktr.
Dz tabanl bzlerin kullanlmas halinde yatak dz olacaktr.
302.03.02 Bz Yataklarnn Hazrlanmas.
Bzler, niform younlukta ve bz d apnn 1/10' u yksekliindeki ksmn kavrayacak ekilde
hazrlanm seme malzemeden temeller zerine yerletirilecektir.
Kaya zemine gelen yerlerde bz taban seviyesinin altnda beher metre dolgu ykseklii iin 4 cm
hesap edilerek ve en az 20 cm olmak zere kazlacak ve uygun seme malzeme ile yukarda
belirtildii ekilde doldurulup sktrlacak ve bz bundan sonra yerine konacaktr.
Bzlerin denecei taban toprann zayf, yumuak olduu, taban toprann uygun nitelikte
olmad yerlerde salam bir temel elde edilemeyecei iin en az bz apnn iki misli genilikte
olmak zere ve gerekli derinlikte bu toprak kazlp atlacaktr. En az 30 cm derinlie kadar kazlp
atlan bu topran yerine Kontrol Mhendisi tarafndan uygun bulunan malzemeden dolgu
yaplarak salam bir temel tekil edilecek ekilde sktrlacaktr.

131

302.03.03 Bzlerin Denmesi.

Bzler, tipine gre gerekli artlara uygun olarak denecektir. zellikle ek yerlerinde zel zen
gsterilecek ek yerlerinde szdrmazlk salanacaktr.
302.03.04 Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas (Metod-A).
302.03.04 01 Tabii Zeminde Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas.
Tabii Zeminde Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas ilemi srasnda en az D/10
derinlikte ve (tD/5) genilikte bz eksenine paralel ynde ve sabit bir eimle kaz yaplacaktr.
Bz tabannn oturaca alan tesviye edilecektir. Hazrlanan tabana bzler dendikten sonra
bzlerin her iki tarafna genilii en az bz d ap kadar ve kalnl azami 15 cm.olacak
tabakalar halinde Kontrol Mhendisince nitelii uygun bulunan malzemeden dolgu yaplacaktr.
Her tabaka gerekli oranda sulanarak silindirle, el kompaktrleri veya mekanik tokmaklarla
sktrlacaktr. zellikle bzlerin oturduu taban hattnn iki yanlarnn bze yakn ksmlarnn
skmalar bzlerin st seviyesinden 20 cm ykseklie ulancaya kadar devam edecektir.
Projelerde sktrmann deney sonucu ile kontrol stenildii zamanlarda dolgu malzemesi iin
belirlenen skma oranndan aa olan skma kabul edilmeyecektir. Tabii zeminde bz
etraflarnn doldurulmas ve sknlmas ilemi ek-302-l'de verilmektedir.

ekil-302-1 Tabii Zeminde Bz Etraflarnn Doldurulmas ve Sktrlmas

302.03.04.02 Kayalk Zeminde Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas.
Kayalk zeminde bzlerin etrafnn doldurulmas ve sknlmas ilemi srasnda 302.03.04.01'de
belirtilen iler yaplacak, ancak kazlan kaya zemin, 0.20 m derinliinde ve kaz genilii ise bz
d ap geniliinde olacaktr. Bu ilem ekil-302-2' de gsterilmektedir.

132

ekil-302-2 Kayalk Zeminde Bz Etraflarnn Doldurulmas ve Sktrlmas

302.03.04.03 Zayf Zeminde Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas.
Zayf zeminde bzlerin etrafnn doldurulmas ve sktnlmas ilemi srasnda 302.03.04.01'de
belirtilen iler yaplacak, ancak burada kazlan zayf zemin, 0.30 m derinliinde ve kaz genilii
ise bz i ap geniliinin 3 kat olacaktr. Bu ilem ekil-302-3' de gsterilmektedir.

Sktrlm seme malzeme

ekil-302-3 Zayf Zeminde Bz Etraflarnn Doldurulmas ve Sktrlmas

133

Bz Adedi kiden Fazla Olursa:

1. Tabii zemin salam veya kayalk ise her bz iin ekl-302-(l ve 2)'de tanmlanan temel yaplr.
2. Tabii zemin zayf ise btn bzler iin 30 cm derinliinde ortak temel yaplr. Bu temelin
genilii ekil-302-3 de gsterildii gibi (t + 3D) olacaktr.
Burada;
t: Kenar bzler arasndaki yatay mesafe,
D: Bz i apdr.
Kenar bzlerin d yanndan (Di) mesafesine kadar bz aralar da dahil olduu halde ekil-302l'de gsterildii gibi dolgu yaplacaktr.
302.03.05 Yksek Dolgularda Bz Etraflarnn Sktrlmas (Metod-B ve C)
302.03.05 01 Metod-B (Yksek Dolgularda Bz Etraflarnn Sktrlmas)
Bu yntem genellikle yksek dolgularda uygulanr. ncelikle 302.03'de belirtilen bz
yataklarndan birisi yaplr. Bundan sonra projesine gre bz taban kotundan 75 cm ykseklie
kadar uygun ekilde sulanp sktrlarak 15 cm kalnlnda tabakalar halinde dolgu yaplacaktr.
Dolgu ii tamamlandktan sonra bzn yerletirilebilmesi iin minimum genilikte, (Di + 20 cm )
hendek alr ve bz yerletirilir. (ekiI-302-4) Bz tepe noktasndan 20 cm ykseklie kadar bz
temelleri blmnde belirtildii ekilde dolgu yaplacaktr. Daha sonra yol projesine gre gerekli
dolguya devam edilecektir.

L<Dl20cm

"

ekil-302-4 Yksek Dolgularda Bz Etraflarnn Sktrlmas (Metod-B)

302.03.05 02 Metod-C (Yksek Dolgularda Bz Etraflarnn Sktrlmas)
ncelikle 302.03'de belirtilen bz yataklarndan birisi yaplr. Bundan sonra bz tepesinden bz
d apna eit ykseklie kadar bzn sa ve sol yanlarndan en az (5 Di) metre geniliinde, 15
cm kalnlnda tabakalar halinde sulanp sktrlarak uygun ekilde dolgu yaplacaktr. Dolgu ii
tamamlandktan sonra bzn her ki yanndan 20 er cm' den daha geni olmayacak ekilde
(maksimum Di + 40 cm genilikte) hendek alacak ve bz yerletirilecektir. Bu durumda bzn
yerletirilmesini kolaylatrmak iin gerek grld takdirde bz st seviyesinden itibaren hendek
evli olarak alabilir.
134

Bz tepe noktasndan 20 cm ykseklie kadar olan kesim (bzn her iki yan ve zeri) Kontrol
Mhendisinin uygun grecei granler malzeme le tabaka tabaka doldurulup sktrlacaktr.
(ekil-302-4) Daha sonra yol projesine gre gerekli dolguya devam edilecektir.

L<p<<a

ekI-302-5 Yksek Dolgularda Bz Etraflarnn Sktrlmas (Metod-C)

Kullanlan bz apma ve uygulanan sktrma metoduna gre yaplabilecek gvenli dolgu
ykseklikleri ekil-302-6 ve Tablo-302-2'de belirtinitir. Bzler, hazrlanan yatak zerine vinle
itinal bir ekilde konulacaktr.

ekil-302-6 Yksek Dolgularda Bzlerin Yerleimi

135

Tablo-302-2 Bzlere Ait Gvenli Dolgu Ykseklikleri

BZ API (D)
(cm)

Minimum Dolgu
Ykseklii (H)*
(m)

Maksimum Dolgu Ykseklii (H)**

(m)
Metod - A
Metod - B
Metod - C
Dolguda
Dolguda
Dolguda ___

100
0,50
5,00
7,5
120
0,60
5,00
7,00
* Bz tepesinden alttemel alt kotuna kadar olan dolgu yksekliidir.
** Bz tepesinden temel tabakas st kotuna kadar olan dolgu yksekliidir.

136

Snrsz
12

KISIM 303.- BZLERDEN BAKA SANAT YAPILARI N DOLGU

303.01 Tanm. Bu ksm, Ksm 302 Bz Yataklarnn Hazrlanmas ve Etraflarnn
Doldurulmas 'da belirtilen yaplar dnda kalan sanat yaplarnn projelerinde gsterilen tip ve
kesitlere uygun bir ekilde ve aada verilen artlar dahilinde yaklam dolgularnn yaplmasn
kapsar.
303.02 Malzeme.
Bzlerden baka sanat yaplarnn evresinin doldurulmasnda kullanlacak malzeme, AASHTO
toprak snflandrma sistemine gre A-l, A-3, A-2-4 veya A-2-5 grubuna giren drenaj zellii olan
granler kum-akl, krmata vb malzeme olacak ve Kontrol Mhendisinin talimatlarna uygun
olarak kazlardan veya malzeme ocaklarndan temin edilecektir.
Bu malzeme; bitkisel toprak, organik madde, aa kk, im vb, buz paralan, % 0.02' den fazla
klorr ve %0.03' den fazla slfit iermeyecek ve aadaki artlar salayacaktr.
Kullanlacak dolgu malzemesi nitelikleri Ksm 302.02 Tablo- 302-1' de belirtilen zelliklere
sahip olacaktr.
303.03 Yapm artlan.
Bir sanat yaps tamamlandktan sonra temellerin ve elevasyon duvarlarnn etrafndaki saha,
seilmi, amaca uygun ve elverili malzeme ile kullanlan malzeme zelliklerine uygun
kalnlklarda tabakalar halinde serilip doldurulacaktr.
Her tabaka duruma gre silindirler, el kompaktrleri veya mekanik tokmaklarla sktrlacaktr.
Dolgu malzemesi temiz kum ve akllardan seildii durumlarda tabakalar halinde serme ve
sktrma yaplmaldr. Yaplan dolguda malzemenin niteliine gre gerekli miktarda sulama
yaplacaktr.
Beton imalatn arka dolgular, beton imalat dolgudan doacak basnca dayanacak mukavemeti
kazanmadan yaplmayacaktr. Kontrol Mhendisi tarafndan izin verilmedike dolgu
iine
balanlmayacaktr.
Yaplara, dolgudan ileri gelen, herhangi bir basncn nlenmesi iin Kontrol Mhendisi tarafndan,
gereken durumlarda doal evler ve dolgunun oturaca saha, kademeli veya dili bir hale
getirilecektir. Ayrca projelerde gsterildii takdirde stfli Ta Dolgu Ksmnda belirtilen esaslar
dahilinde ta dolgu yaplacaktr.
ksalann, menfez ve kprlerin etrafnda yaplacak dolgular bu yaplarn her iki tarafnda ayn
zamanda balanlarak; e zamanl ve ayn kot'larda olmak zere ina edilecektir.
Sanat yaplar iin yaplan dolgularn drenajnn salanmas iin gereken nlemler alnmaldr.
Kanat ve ricat duvarlarnda, iksa ve istinat duvarlarnda ve dolgunun doal zeminle birletii
seviyede Kontrol Mhendisinin uygun grd drenaj yaplan ile suyun dearj salanacaktr.

137

KISIM 304.- TA DOLGU

304.01 Tanm. Bu ksm, projelerde gsterilen yer, eim, boyut ve kesitlere ve bu ksmda
belirtilen artlara uygun olarak yaplacak stifsiz Ta Dolgu ve stifli Ta Dolgu ilerini kapsar.
304.02 Malzeme.
304.02.01 Tan Genel Nitelikleri.
Ta dolgu lerinde kullanlacak talar; dzgn, homojen, sk kristallerden oluacak, toz, toprak,
organik madde vb gibi yabanc madde iermeyecek ve aada Tablo-304-1' de belirtilen
zelliklere sahip olacaktr.
Tablo-304-1 Ta Dolgu Yapmnda Kullanlacak Tan zellikleri
Deney

artname
Limitleri

1. Doygun Yzey Kuru Birim Hacim Arlk

(gr / cm3)
2. Hacimce Su Emme Oran %

>2,40
S3

3. Kaba Agregada Los Angeles Anma

Direnci %
4. Tabii Don Dayanm %

< 35

5. Don Kayb Deneyi (Na2S04 ile) %

<7

6. Srtnme le Anma Kayb

Deney
Standard
TS699- Ocak
1987
ve
TS2513-ubat
1977

<7
< 15 cm3 / 50 cm2

Not-1: Don Kayb Deneyi, Tabii Don Dayanm deneyinin abuklatrlm ekli
olduundan, Tabii Don Dayanm deneyinin yaplamad durumda yaplacak
deneydir.
Not-2: Ta dolgu malzemesi olarak tf, marn, serpartin ve ist kullanlmayacaktr.
304.02.02 Tan zel Nitelikleri.
stifli ve istifsiz ta dolgularn yapmnda kullanlan talar hacim olarak 0.002 m3 den veya arlk
olarak 5 kg dan byk olacaktr. En byk ta boyutu, yapnn proje zelliklerine gre projede
belirtilir veya Kontrol Mhendisince belirlenir. Mteahhit, talar projede tanmlanan byklkleri
salayacak ekilde hazrlayacaktr.
304.03 Yapm artlan.
304.03.01 stifsiz Ta Dolgu.
Projelerde gsterilen yerlerde, ekilde, genilik, derinlik ve eimde; hazrlanan temel, taban veya
tabii zemin zerinde dolgu ta malzemesiyle en fazla bir metre kalnlnda yatay tabakalar
halinde doldurulmak ve yaylmak suretiyle stifsiz Ta Dolgu yaplr. Dolgu malzemesinin
yabanc maddelerle karmamasna ve gabari dna konulmamasna dikkat edilecektir.
D yzeylerde zellikle byk boyuttaki talar kullanlacaktr. Talar arasnda fazla boluk
kalmasna sebep olan sivri ular ve keler krldktan sonra yerlerine konulacaktr.

138

304.03.02 stifli Ta Dolgu.

Projelerde gsterilen yerlerde ve ekilde hazrlanan temel, taban veya tabii zemin zerine dolgu
ta malzemesiyle yaplr. Talar el ile, kanca veya vinle, dey derzler st ste gelmeyecek
ekilde teker teker yerletirilir. stif iinin en fazla 1 metre kalnlnda yatay tabakalar oluturacak
ekilde ilerletilmesi arttr.
stifli ta dolguda byk talar alta gelecek ekilde, bir ta; en az noktada alttaki ta sralarna
salamca oturmu olacaktr, n ve arka taraflarda ak kalan derzler, gerilmelerin eit olarak
yaylmasn salamak iin ta paralar konularak kamalanacaktr.
zellikle d yzeylerde byk boyuttaki talar kullanlacaktr. stifli ta dolgu yzeyleri dzgn
olacaktr. Proje kotundan 5 cm hata kabul edilebilir.

139

KISIM 305.- TA TAHKMAT

305.01 Tann. Bu ksm; dare tarafndan belirtilen yerlerde, projelerde gsterilen boyut ve
kesitte, kuruda veya suda, artnamede belirtilen arlktaki talarla ve dier artlara uygun olarak
yaplacak tahkimat ilerini kapsar.
Tahkimat projeleri, feyezan halinde tahkimat kesitinin herhangi bir yerinde olabilecek zlmenin
sra ile tahkimat yapsnn tamamn etkileyebilecei gz nne alnarak hazrlanacaktr.
305.02 Malzeme.
305-02.01 Tan Genel Nitelikleri.
Ta tahkimat ilerinde kullanlacak talar; homojen, sk kristallerden oluan, salam, sert, anma,
don ve hava tesirlerine dayankl, sreksizlik iermeyen veya az sayda ieren ve aadaki tabloda
belirtilen zelliklere sahip olacaktr. Tahkimat yapmnda kullanlacak talar TS EN 13383-1 ve
TS EN 13383-2 standartlarnda belirtilen nitelikleri tamaldr.
Tablo-305-1 Tahkimat Tann zellikleri
Deney

artname Limitleri

Deney Standard

1. Petrografik Grnm

2. Doygun Yzey Kuru Birim Hacim Arlk

(gr/cm3)
3. Hacimce Su Emme Oran %

Kristaller
ASTM C 295
yi kenetlenmi, kil
minerali ve
eriyebilir
mineral
olmayacaktr.
>2,60
TS699-Ocakl987
ve
TS 2513-ubat 1977
<2

4. Basn Dayanm (kgf / cm2)

>500

5. Kaba Agregada Los Angeles Anma

Direnci %
6- Tabii Don Dayanm %

< 25

7. Don Kayb Deneyi (Na2S04 ile) %

<2

8. Srtnme le Anma Kayb

< 15 cm3/ 50 cm2

<5

9. Islanma - Kuruma Etkisi

(35 Dng Sonras)

nemli derecede
ASTM
atlak oluumu
ve
D5313-92 (1997)
geliimi olmayacaktr.
10. Arazide Drme Testi
Ana
boyutta
(Bkz. Not-2)
krlma olmayacak
ve
atlak olumayacaktr.
11. Arazide Bekleme - Yerinde Gzlem
Ocak yerinde veya kullanlaca yerde 12
ay bekledii srede atlak oluumu, paralanma
ve ayrma olumayacaktr.
Not-1. Don Kayb Deneyi, Tabii Don Dayanm deneyinin abuklatrlm ekli olduundan, Tabii
Don Dayanm deneyinin yaplamad durumda yaplacaktr. Not-2. Arazide Drme Testi:
Ykleyici tarafndan 3 m ykseklie kaldrlan ta blounun sert bir
yzey zerine drlmesi ile yaplacaktr. Not-3. Islanma - kuruma etkisi deneyi yaplmas
zorunlu olmayan ancak yaplmas yararl olan
deneydir.

140

305.02.02 Tan zel Nitelikleri.

Ta tahkimat ileri; projesine gre, aada alt ve st snrlar belirtilmi ta gruplar ile yaplr.

305.02.03 Har Kumunun Nitelikleri.

Aadaki artlar tahkimat, pere ve duvar gibi btn harl ta ileri iin uygulanr.
(1) Har iin kullanlan kum sert, salam ve dayankl mineral veya ta paracklarndan oluacak
ve fazla miktarda organik vb zararl maddeleri iermeyecek ve ykanm olacaktr.
(2) Har imali iin kullanlacak kum niform olacak ve Ksm 308 "Beton leri" Tablo-308-7'de
verilen granlometriye sahip olacaktr.
305.02.04 imentonun Nitelikleri.
Harl kargir inaatta kullanlacak imentonun Ksm 308 'Beton leri' nde belirtilen nitelikte
olacaktr.
imento harcmdaki minimum imento miktar; P 32,5 MPa iin 300 kg/m3 ve P 42,5 MPa iin
260 kg/m3 olacaktr.
305.02.05 Suyun Nitelikleri.
Harl kargr inaatta kullanlacak imentonun ve suyun zellikleri, Ksm 308 'Beton leri' nde
belirtilen nitelikte olacaktr.
305.03 Yapm artlar.
305.03.01 Deniz ve Ky Tahkimat.
Projelerde veya dare tarafndan gsterilen yerlerde; ekil, genilik, derinlik ve eimde hazrlanan
temel, taban veya tabii taban zerine projelerde istenilen gabari elde edilecek ekilde ta, tabakalar
halinde yerletirilir veya konulur, bu i srasnda yapmn kademeli olarak ilerletilmesi gz nnde
bulundurulur.

141

Projelerine gre tabakalar halinde yaplan inaatn bir evvelki tabakas iskandil veya benzeri l
yntemleri ile llecektir.
Her bir tabakann yzeyi ortalama olarak projesinde belirtilmi yzeylere karlk gelecek ve hibir
yerde tahkimat yzeyi, projesinde belirtilmi olan yzeyden; (2) tona kadar olan kategorilerde 0.50 m
den ve (2) tondan yukar kategorilerde 0.75 m den fazla deiiklik gstermeyecektir. Talarn kesit
dna atlmamasna dikkat edilecek ve tabakalar, talar arasnda asgari boluk olacak ekilde
oluturulacaktr.
Tahkimatn su tarafndaki yzeyinde bulunan son kat kaplama talarnn dz yzeyleri varsa bu
yzeyler eim sathlarna paralel getirilmeyecektir. Boluklu olarak dikkatli ekilde yerletirilen talar
birbirine deecek ve sivri ve keskin kenarlar eim sathna dik olarak yerletirilecektir.
Ta malzemesi projesinde belirtilmi olan arlklara veya byklklere gre kategoriler halinde
salanacak ve projedeki yerlerine konulacaktr. Her kategori iindeki ta arlklar belirtilen snrlar
iinde deiecek ve yeterli byklkteki talardan oluacaktr. Kategori snrlar indeki ta arlklar
birbirlerinden farkl olacaktr.
305.03.02 Menfez ve Kpr Tahkimatlar.
305.03.02 (1). stifli Kpr ve Menfez Tahkimat.
Tahkimat; projelerde veya Kontrol Mhendisi tarafndan gsterilen yerlerde; ekil, genilik.
derinlik ve eimde hazrlanan temel, taban veya tabii zemin zerine yaplacaktr.
Projesinde belirtilen kategorilere gre talar elle veya makine ile, boluklarn en az olmas gz
nnde tutularak projede istenilen kesitler elde edilmek zere zenle yerletirilecektir.
Tahkimat talan; arlk merkezleri kesit ierisinde kalacak ve birbirlerini kilitleyecek ekilde
yerletirilecektir.
Yapnn projede gsterilen boyutlarda olmasna dikkat edilecek ve hibir yerde yzey 0.10 m
den fazla fark etmeyecektir.
305.03.02 (2). stifsiz Kpr ve Menfez Tahkimat.
Tahkimat; projelerde veya Kontrol Mhendisi tarafndan gsterilen yerlerde; ekil, genilik,
derinlik ve eimde hazrlanan temel, taban veya tabii zemin zerine projelerde istenilen gabari
elde edilecek ekilde ta tabakalar halinde dklr veya konulur, yapmn kademeli olarak
ilerletilmesi gz nnde bulundurulur.
Yapnn projede gsterilen boyutlarda olmasna dikkat edilecek ve hibir yerde yzey 0,25 m
den fazla fark etmeyecektir.
Tahkimat ilerinin proje ve talimatlara uygun olarak yrtlmesi iskandil ve dier l yntemleri
ile devaml olarak kontrol edilecek ve oluan eksiklikler giderilmedike iin devamna izin
verilmeyecektir.
Talann kesit dna kamasna, yuvarlanmasna vb ekilde kaybolmalarna kar gerekli nlemler
alnarak, azami dikkat ve zen gsterilecektir.
305.03.03 Harl Tahkimat.
Harl Tahkimat; projelerde istenilen boyut ve kesitlerde, dzgn bir ev yzeyi elde etmek iin
projesinde belirtilen byklkte talar kullanlarak yaplr. Talar, konulacak ev yzeyine dengeli
ekilde oturtulur. Bunun iin gerekiyorsa oturma yzeyi dzeltilir veya ok sivri kenarlar knlnv Bu
talann zerine bol harla boluk kalmayacak ekilde dier talar yerletirilir. Dzgn bir
142

tahkimat yzeyi elde edebilmek iin ev yzne konulan esas byklkteki talarn arasndaki
boluk daha kk boyutlardaki talarla harl olarak zenle doldurulur.
Genel olarak talar arasnda fazla boluk kalmasna sebep olacak sivri kenarlar ve keler
krlacak, harsz boluk kalmamasna dikkat edilecek, tahkimat evindeki fazla harlar
temizlenecek, Kontrol Mhendisi tarafndan istenirse ayrca evde derz yaplacaktr.
Tahkimat yzeylerinin elde edilmesinde projeye gre kabul edilebilecek tolerans (2) tona kadar
talar iin 0.10 m ve (2) tondan byk olan talar iin 0.20 m dir.

143

KISIM 306.- PERE

306.01 Tanm. Bu ksm, projelerde veya Kontrol Mhendisi tarafndan gsterilen yerlerde
projesine uygun boyut ve kesitlerde ina edilen, tahkimat veya dolgu yzeylerinin su vb etkilere
kar korumaya yarayan dzgn ta kaplamalarn yapmn kapsar.
306.02 Malzeme.
Pere yapmnda kullanlacak talar, Ksm 304 (Ta Dolgu) ve Ksm 305 (Ta Tahkimat)' da
belirtilen niteliklere sahip olacak ve ayrca kenarlar doru ve yzeyleri dzgn talardan seilmi
olacaktr. Gerektiinde talar krlarak bu ekle getirilecektir.
Perede kullanlacak talarn en kk kenar 15 cm den ve arl da 25 kg dan az olmayacaktr.
Pere kalnl cinslerine gre 20, 30,40 ve 50 cm olabilir, kalnl 20 cm den az pere yaplamaz.
Tablo-306-1 Pere Yapmnda Kullanlacak Talarn zellikleri
Deney
| artname
|1.Limitleri
Doygun Yzey Kuru Birim Hacim Arlk
(gr / cm )
|| Hacimce Su Emme Oran %
2.
3. Kaba Agregada Los
_ Direnci %
jj ~~
4.
Tabii Don Dayanm %

Angeles

,n
II < 2,5

Anma |

Deney
Standard
TS699- Ocak
1987 ve
TS2513-ubat
1977

|<5

5. Don Kayb Deneyi (Na2S04 ile) %

|<5

6. Srtnme le Anma Kayb

1 < 15 cm3 /
2
50 cm
Not-1: Don Kayb Deneyi, Tabii Don Dayanm deneyinin abuklatrlm ekli
olduundan, Tabii Don Dayanm deneyinin yaplamad durumda yaplacak
deneydir.
Not-2: Ta dolgu malzemesi olarak tf, marn, serpartin ve ist kullanlmayacaktr.
306.03 Yapm artlar.
306.03.01 Kuru Pere.
Pere kaplanacak yzey nceden dzenlenecek, pere kalnlna ve eimine uygun belirli
uzunluklarda ablon kullanlacaktr. Kaplanacak evlere paralel ve dzgn bir pere yzeyi elde
edilecek ekilde allacak, talarn kaplanan yzeye iyice oturmasna birbirlerine demelerine ve
aralarndaki boluun en az olmas salanacaktr. Talar pere yzeyine konduktan sonra, ekile
iyice yerletirilecek, krlan talar deitirilecektir.
Pere yapmnda; kaplanacak yzey kenarlarnda ve zellikle ev eteklerinde genellikle byk talar
kullanlacak ve pere, aadan yukar doru ilerleyecek ekilde yaplacaktr.
Pere kalnl tek bir tatan elde edilecek ve st ste iki tan konmasna izin verilmeyecektir.
306.03.02 Harl Pere.
Pere kaplanacak yzey nceden dzenlenecek, pere kalnlna ve eimine uygun belirli
uzunluklarda ablon kullanlacaktr. Kaplanacak evlere paralel ve dzgn bir pere yzeyi elde
edilecek ekilde allacaktr.
144

Talarn kaplanacak yzeye iyice oturmas; tabann dzeltilmesi, taa ekile vurularak temin
edilecek ve ta aralarna bol har konacaktr.
Komu talar ayn ekilde tabana yerletirilecek ve yine ekile vurularak daha nce yerletirilmi
talarla skca balants salanacaktr. Talar arasndaki btn boluun harla doldurulmu
olmas salanacak ve yaplan kontrolde grlen boluklar har ile tekrar doldurulacaktr.
Talarn kuru pere gibi denmesi ve sonra derzlerinin harla doldurulmas suretiyle harl pere
yaplmasna kesinlikle izin verilmeyecektir. Pere yzeyindeki har apaklar mala ve sprgeyle
temizlenecektir.
Pere; projesinde belirtilen veya darece stenilen kalnlklarda ve bu kalnlk yalnz bir tek tatan
elde edilmek suretiyle yaplacak ve st ste iki tan konmasna izin verilmeyecektir. Pere
yapmnda kaplanan yzey kenarlarnda ve zellikle ev eteklerinde genellikle byk talar
kullanlacak ve pere, aadan yukar doru lerleyecek ekilde yaplacaktr.
Pere yapmnda kullanlan harcn bileimindeki imento miktar, projede belirtilen veya darece
istenilen miktarda olacak ve bu har daima taze olarak kullanlacaktr. Hava scakl sfr
derecenin altnda olduu zaman pere yaplmayacaktr. Harl pere; gn sreyle sulanacak ve
nemli uval vb ile rtlmek suretiyle gneten korunacaktr.
306.04 Prefabrik Pere ve ev Kaplama.
306.04.1 Tanm. Prefabrik Pere ve ev Kaplama; kuru pere inaat yntemi esas alnarak, projede
belirtilen veya darenin gsterecei yerlerde uygun grlen boyut, kesit ve tiplerde prefabrik beton
ev eleman ile ina edilen, tahkimat veya dolgu yzeylerini su vb tesirlere kar korumaya yarayan
kaplamadr.
306.04.2 Kaplama Eleman Olarak Kullanlacak Prefabrik Beton Elemanlar.
306.04.02.01 zellikler.
306.04.02.01.01 Malzeme.
malatta kullanlacak imentolar TS 19 ve TS 21'e uygun olmalda'. Agrega olarak TS 706'ya
uygun beton agregalar kullanlmaldr. Agregalann doal kum olmas halinde kuartsh kum olmal,
kesme ta kullanlmas halinde ise doal tan basn dayanm 1200 kg/cm2 olmaldr.
306.04.02.01.02 Grn Boyut ve Toleranslar.
Beton kaplama elemanlannn gz ile yaplacak muayenelerinde; atlaklar, agrega paralannm
dmesinden dolay veya baka sebeplerle meydana gelmi ukur ve boluklar bulunmamal ve
kullanma yzeyi homojen olmaldr. Prefabrik elemanlarn boyutlar ekl-306-l'e uygun olmal
ve boyutlar 3 mm den farkl olmamaldr.
306.04.02.01.03 Basn Dayanm.
Beton mukavemeti: prefabrik plak ev kaplamas eleman iin 200 kgf/cm2 ,
prefabrik blok ev kaplamas eleman iin 400 kgf/cm2 olacaktr.
306.04.02.01.04 Dona Dayankllk.
Prefabrik beton kaplama elemanlannn don mukavemeti minimum % 3 ve beton su emme yzdesi
0.005 (% 0.50) den fazla olmamaldr.
145

Prefabrik Plak ev Kaplamas (rnek)

600

W
0:0:0.

80-100-120

Prefabrik Blok ev Kaplamas (rnek)

364

ekil-306-1 Prefabrik Beton ev Kaplama Elemanlar ve Boyutlar

146

KISIM 307.- KARGR NAAT

307.1 Tanm. Bu ksm, plan ve projesinde veya darece gsterilen yerde, projesinde belirtilen
ekil, boyut, kesit ve eimde yaplacak moloz, aplanm moloz, kaba yonu ta, ince yonu ta ve
kesme ta yapmn kapsar.
307.2 Malzeme.
307-02.01 Genel Nitelikler.
Kagir inaat ilerinde kullanlacak talar; Ta dolgu ilerinde kullanlacak talar; dzgn, homojen,
sk kristallerden oluacak, toz, toprak, organik madde vb gibi yabanc madde iermeyecek ve
aadaki Tablo-307-1' de belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
Tablo-307-1 Kagir naat lerinde Kullanlacak Talar
1 artname

Deney
1. Doygun Yzey Kuru Birim Hacim Arlk
(gr/cm3)
2. Hacimce Su Emme Oran %
2

3. Basn Dayanm (kgf / cm )

1 Limitleri
I > 2,50

1 ^2'5

I > 500

4. Kaba Agregada Los Angeles Anma

Direnci %
5. Tabu Don Dayanm %

||<5

6. Don Kayb Deneyi (Na2S04 ile) %

|j<5

7. Srtnme le Anma Kayb

Deney
Standard
TS699- Ocak
1987
ve
TS2513-ubat
1977

< 30

1 < 15 cm3 / 50 cm2

Not: Don Kayb Deneyi, Tabii Don Dayanm deneyinin abuklatrlm ekli
olduundan, Tabii Don Dayanm deneyinin yaplamad durumda yaplacak
deneydir.
307.02.02 zel Nitelikler.
1. Moloz Ta.
Ocaktan
karldktan ve paralandktan sonra olduklar gibi veya yerine gre dzeltilerek
kullanlan bir veya zel hallerde iki kii tarafndan el ile manevra edilebilecek byklkte, dzgn
olmayan talardr. Grnen yzlerde talarn ke alar 60 den ve en kk kenar da 10 cm
den kUk olmayacaktr. Talann derinlii 20 cm den ve kalnl da 15 cm den byk olacaktr.
Talann hacimleri 0,002 m3 0,050 m3 arasnda olacaktr.
Kemerlerde kullanlacak moloz talann kuyruk ksm grnen yzden daha kaln
olarak
dzeltilecektir.
2. aplanm Moloz Ta.
Kenarlan ekile dzeltilmi dikdrtgen veya ok kenar yzl dzgn biim verilmi talardr.
Yatak ve yan yzeyleri talann grnen yzeyine genellikle dik ve en az 5 cm Uk ksm
dzeltilmi olacaktr. ok kenarl talarda hi bir ke as 60 nin altna dmeyecektir. Talann
grnen yzeylerinde kenarlarndan daha ukur ksmlar bulunmayacaktr. Kabark ksmlar da 5
147

cm yi gememek zere darece istenildii kadar braklacaktr. En kk kenar ise 15 cm den

kk olmayacak ve duvar derinliine giren boyutu, dier iki boyutundan byk olacaktr.
Kemerlerde; kemer talan, kemer erisine uygun olacak ekilde aplanacaktr.
3. Kaba Yonu Ta.
Yatak ve yan yzeyleri, grnen yzeyine dik, en az 15 cm olmak zere mur veya tarak ile
dzeltilmi dikdrtgen veya ok kenar yzeyli dzgn ekil verilmi talardr. Bu talann grnen
yzey kenarlar ayn dzlemde olacaktr. stenildiinde tan grnen yzey evresinde yaklak
olarak 2 cm eninde kalem ile nce tesviyeli bir ereve yaplacaktr.
Cephe talarnn grnen yzeylerindeki kabarklk 3 cm yi gemeyecek ve ta yzeylerinde
kenarlarndan ukur ksmlar bulunmayacaktr. ok kenarl yzeylerde hibir ke as 60 nin
altna dmeyecektir. Dikdrtgen yzeyli talann ykseklii en az 20 cm, genilii en az 30 cm ve
derinlii de en az 25 cm olacaktr. ok keli talarda en kk kenar 15 cm ve tan duvara giren
ksm 25 cm den az olamaz. Bu talann yatak ve yan yzeylerinde 15 cm derinlie kadar hi bir
kesit daralmas olmayacaktr. Bunun gerisinde her kenardan itibaren 2 cm den ok olmamak
artyla bir kesit daralmas kabul edilebilir.
4. zel Kaba Yonu Ta.
Grnen yzeylerinin lleri projesine gre yaplm ve yonu ekli kaba yonu ta esaslanna
uyularak hazrlanm talardr.
Kemer inaatnda kullanlacak zel kaba yonu talann yatak ve yan yzleri; kemer i erisi
yanap dorultusuna gelecek ekilde tamamen murla ilenecektir.
5. nce Yonu Ta.
Grnen yzeyleri tamamen, yatak ve yan yzeyleri 15 cm derinlie kadar gnyesinde ve dzlem
olarak kenarlan dzgn ve keskin dorular tekil edecek ekilde kalemle ve geri kalan ksmlan
mur veya ince tarakla tesviye edilmi talardr.
Grnen yzeylerde kenarlann tekil ettii dzleme gre ukurluk kabul edilmez, ancak kalemle
tekil edilen ereve ierisi ayn dzlemde olabilecei gibi darece istenildii takdirde bu dzleme
paralel 2 cm ye kadar kntl olarak da mur veya ince tarakla ilenebilir.
Yatak ve yan yzeylerinde 15 cm derinlie kadar hibir kesit daralmas olmayacaktr. Bu
derinlikten sonra yzeylerde 2 cm den fazla olmamak artyla bir kesit daralmas kabul edilebilir.
Talarnn en kk boyutu 20 cm den az olmayacaktr.
6. zel nce Yonu Ta.
Her tan grnen yzeylerinin lleri projelerine gre yaplm ve yonu ekli ince yonu ta
esaslanna uyularak hazrlanm talardr.
Kemer inaatnda kullanlacak zel ince yonu talarn yatak ve yan yzleri, kemer i erisi yanap
dorultusunda gelecek ekilde tamamen murla ilenecektir.
Kesitleri ekil 307-1 ve ekil 307-2* de gsterilen bordur talar, merdiven basamaklan ve kpr
kornileri ince yonu niteliinde yapld takdirde bunlar zel ince yonu talardan saylrlar.
7. Kesme Ta.
zellikle estetik ve mimari dncelerle, onayl proje ve detaylanna uygun olarak, btn yzeyleri
dzgn ve geometrik ekilde yontulup hazrlanm talardr. Bu talann grnen yzeylerini
evreleyen kenarlar dzgn dorulardan meydana getirilecektir.
148

Kesme talarn yatak ve yan yzlerinde projesine gre herhangi bir kesit daralmas olmayacak, btn
grnen yzeyleri etrafnda kalemle ereve yaplacak ve erevenin ii kalem veya nce tarakla
dzgn hale getirilecektir.
Kesme ta inaatn ierden balantsn salayacak kenet ve har yuvalan nceden hazrlanm olacak,
bu yuvalar kenarlara 10 cm den yakn olmamak zere dik olarak tekil edilecektir. Talarn hazrland
yerden inaattaki yerlerine tanmasnda ve konmasnda kenar ve kelerinin bozulmamasn
salayacak gerekli nlemler alnacaktr.
307.03 Yapm artlan.
307.03.01 Genel artlar.
Kargir inaatlarda btn cephe talar ayn dzlemde veya projesinde gsterilen yzeyde olacaktr.
Duvar btn kalnlmca ayn zamanda yaplarak ykseltilecektir. Talar yerlerine konmadan nce
iyice temizlenecektir.
Harl yapda talar slatlarak kullanlacak, talar arasndaki derzler tamamen har ile doldurulacak,
talarn birbirine harsz olarak temas veya harsz boluk kalmas nlenecektir. Hava scaklnn sfr
derecenin altna dmesi halinde katk malzemeli har kullanlmak suretiyle almaya izin verilecek
aksi takdirde allmayacaktr. almaya aralk verildiinde; duvara yi kaynamam, oturmam
talar grlrse bunlar sklecek, yenilenecek ve almaya devam edilecektir.
Yapda daima taze har kullanlacak ve bunlar projesinde veya artnamenin ilgili ksmlarnda
gsterilen niteliklere sahip olacaklardr.
Duvarlarn alt kesimine 307.02.02 de tanmlanan maksimum byklkteki talar konulacaktr. Duvarda
talarn derzleri uzun dey derzler meydana getirmeyecektir. Bunun iin talar arasndaki derzlerde
artma ile balant yapmaya dikkat edilecektir. Yarmada iksa duvar olarak dolguda ise istinat duvar
olarak yaplan ta duvarlar ve duvar arkas drenaj sistemi ekil-307-3'de gsterilmektedir.
Yol gvdesini sudan korumak iin dere kenarlarna yaplacak duvarlar; duvar temelinde oyulma
olmayacak, duvar arkasna su girmeyecek ekilde su ak ynne ve mevcut dere kysna/yamaca
uygun ekilde yerletirilmelidir. Duvarn boyutlandrlmasnda maksimum su seviyesi gz nne
alnmaldr.
307.03.02 zel artlar.
(1) Moloz Ta naat.
(1.1) Kuru Moloz Ta naat.
Talarn yzeyleri, kenar ve altlan kabaca ekile dzeltilecektir. Duvarn kelerinde, ba ve
sonlarnda kullanlacak talar dzgn yzeylilerden seilecek ve duvara gerekli dorultuyu verecek
ekilde dzeltilecektir. Talar mmkn olduu kadar yatay sralar tekil edecek ekilde konulacaktr.
Temeli ve keleri tekil eden ta sralar ncelikle byk seme talardan yaplacaktr.
Btn talar geni yzeyleri zerine ve en az noktas ile altmdaki ta srasna oturtulacak ve en az
boluk verecek ekilde birbirleriyle yatay ve dey dorultularda balantl olarak rlecektr.

149

Grnen yzeylerde derz aralklar 4 cm den ok olmayacaktr.

Kuru duvar yapmnda her ta dengeli ve en az boluk kalacak ekilde oturtulacaktr.
Tan cephedeki ykseklii, geniliinden ve derinliinden fazla olmayacaktr. Kuru duvar
kalnl en dar yerinde 60 cm den az olmayacaktr.
(1.2) Harl Moloz Ta naat.
Duvar yapmna balamadan nce duvar projesi enkesiti ekil, l ve boyutlarnda ablonlar
yaplacaktr. Bu ablonlar ano balarna ve gereken yerlere mmkn olduunca sklkla
yerletirilecektir.
artnamede belirtilen zelliklere uygun, ocak veya kazdan karlan talar olduklar gibi veya
kabaca dzeltilerek kullanlr. Moloz talar, duvarc ve yardmcs ile birlikte kaldrlp yerine
konabilecek byklkte olacaktr. Talar yerine konmadan nce iyice temizlenecek ve gerekirse
ykanacaktr. Talann yaplm duvar zerinde oynatlmasna veya krlmasna izin
verilmeyecektir.
Svanmayacak kargr inaatlann grnen yzeylerinde kama kullanlmayacaktr. Ancak i
ksmlarda harcn ok kalnlk meydana getirebilecei yerlerde ta kamalar kullanlabilir.
Moloz ta inaat yzeylerinde metre karede 15 den fazla ta bulunmayacaktr. Grnen yzey
talarnn duvar i ksm ile balantsn salayan talar m2 de iki adetten az olmamak zere btn
duvar yzeyine eit aralklarla datlacaktr.
Ta kalnl 15 cm den az olmayacak ve talarn stleri harla tesviye edilerek dzeltilmeyecektir.
Harl moloz ta inaatta duvar kalnl 50 cm den az olmayacak ve inaat uasnda duvann btn
kahnhnca ayn zamanda ykseltilecektir. naat 10 m lik anolar halinde yaplacaktr. Ayrca
zemin deiikliinin olduu noktalarda dilatasyon derzleri braklacaktr.
Moloz ta ile yaplan yap ve evre duvarlan gibi kargir inaatlarda en ok 2 m de bir beton veya
betonarme hatl yaplacaktr. Bunlann dnda kalan moloz ta inaatta gerekli grld
durumlarda hatl yaplacaktr.
Moloz ta inaatta btn talar geni yzeyleri zerine konulmak suretiyle ina edilecek, talann
ykseklii derinliinden ve geniliinden fazla olmayacaktr. Talarn duvar iinde kalan btn
yzeyleri harla sanlm olacak, grnen yzeylerde derz aralklar 4 cm den fazla olmayacaktr.
Bir ksm nceden yaplm ta inaatn yeniden yaplmasna balanrken oynam olan talar ve
harlar kanlacak, st temizlenip slatldktan sonra ie devam edilecektir.
imento harl ta inaat, gerektiinde aralkl olarak sulanacak, don olabilecek hava artlarnda
inaata izin verilmeyecektir.
(2) aplanm Moloz Ta naat.
aplanm moloz talarla yaplan kargir inaatta harl moloz ta yapm artlarna tamamen
uyulacak, ancak talar arasndaki derz aralklar 3 cm den ok olmayacak ve talann rlmesinde
kama kullanlmayacaktr. Bu trl yapm btn ta inaat kahnhnca olaca gibi yalnz grnen
yzeye de uygulanabilir.

150

Kemer inaatnda ekile dzeltilerek elde edilmi yatak yzeyleri yarap dorultusuna gelmek ve
iki taraf zengisinden balamak zere tayc kalba eit yk verecek.ekilde rlecektir. ki ve
daha ok sral kemerlerde derzler yarap dorultusunda olacak, derz aralklar 2.5 cm den ok
olmayacaktr. Yarap dorultusuna dikey gelen derzlerin artmal ve kemer d yzeyinin
dzgn olmasna zellikle nem verilecektir.
(3) Kaba Yonu Ta inaat.
Kaba yonu ta inaat Harl Moloz Ta naatndaki esaslara uyularak yaplacaktr. Kaba yonu
yzeyleri, sra halinde, eitli boyuttaki dikdrtgen yzeyli talarla kark olarak veya ok kenarl
talarla mozaik eklinde rlr.
Yzeylerdeki kaba yonu talann balantlarna dikkat edilecek ve yzeye- konan bir sra tan
arkas duvarn btn kalmlnca tamamlandktan sonra st srann rlmesine geilecektir.
Ta aralarndaki derz yerlerinin genilii btn duvar cephesinde ayn ve en ok 2 cm olacaktr.
Talar yerlerine konduktan sonra kalemle hibir dzeltme yaplmayacaktr.
Talar sra halinde rld takdirde sra aralarndaki ykseklik fark dar ta srasnn 1/5 ini
gemeyecektir.
Bir sra ile ondan sonra gelen srada birbirine en yakn olan derzlerin arasndaki uzaklk 10 cm den
az olmayacaktr.
Kaba yonu ta sralarna mimari projeden dolay farkl ekiller verilmesi gerektii zaman projesine
veya artnamesine uygun olarak yaplacaktr.
ok keli talarla rlecek ta inaat yzeylerinde birbirine yakn talarla arasndaki boyut fark,
grn bozmayacak oranda olacaktr.
(4) zel Kaba Yonu Ta naat.
zel kaba yonu talarla inaat, projelerinde gsterilen veya istenilen zelliklere uyularak Kaba
Yonu Ta naatmdaki esaslar dahilinde yaplr.
Ancak, zel kaba yonu talarla yaplan kemer inaatnda ard arda gelen iki sradaki talann
artmal derzleri aras 10 cm den az olmayacaktr.
(5) nce Yonu Ta naat
nce yonu ta inaat Kaba Yonu Ta naattaki esaslara uyulmak artyla, duvar yzeyleri sra
halinde ya da kank olarak eitli boyutlardaki dikdrtgen yzeyli talarla rlerek yaplr.
Yzeylerdeki ince yonu talann duvarla balantlanna dikkat edilecek ve duvar yzeyine konan
bir sra tan arkas btn duvar kalmlnca tamamlandktan sonra st srann rlmesine
geilecektir.
Ta aralanndaki derz yerlerinin genilii, btn duvar yzeyinde ayn ve en ok 1,5 cm olacaktr.
Talar yerlerine konulduktan sonra kalemle hibir dzeltme yaplmayacaktr.

151

nce yonu ta sralarna mimari projesinde deiik ekiller verilmesi in bir kayt bulunmadka ard
arda gelen iki ta sras ykseklikleri arasndaki fark en ok 2 cm Ve bir yzeydeki en kaln sra ile en
ince sra arasndaki fark da 4 cm yi gemeyecektir.
Ard arda gelen iki sra birbirine en yakn dikey derzler arasndaki uzaklk 10 cm den az olmayacaktr.
(6) zel nce Yonu Ta naat.
zel ince yonu ta inaat, projesinde gsterilen veya istenilen zelliklere uyularak nce Yonu Ta
naatta belirtilen esaslar dahilinde yaplr.
Ancak zel nce yonu talarla yaplan kemer inaatnda ard arda gelen iki sradaki talarn artmas
derzleri arasndaki uzaklk 10 cm den az olmayacaktr.
(7) Kesme Ta naat.
Kesme talarla inaat nce yonu ta inaattaki esaslara, proje ve detaylarna uygun olarak yaplr.
Talarn yatak ve yan yzeyleri arasndaki derz aralklar ayn ve en ok 1 cm olacaktr. stenilen derz
kalnlnda har zerine oturtulmu talarn yan yzleri arasnda kalan boluklar uygun ekilde sulu
har aktlmak suretiyle doldurulacaktr.
Derzlerde bir kalnlk istenmedii takdirde talarn balants yeteri kadar kenetlerle temin edilir.
307.04 Kargir naatlarda Derz.
307.04.1 Tanm. Bu ksm kargir inaatlarda derz lerinin aada belirtilen artlar erisinde
yaplmasndan bahseder.
307.04.2 Malzeme.
307.04.02.01 Har Kumunun Nitelikleri.
(1) Har yapmnda kullanlan kum; sert, salam ve dayankl mineral veya ta paracklarndan
oluacak ve yksek oranda organik ve zararl maddeler iermeyecektir.
(2) Har yapmnda kullanlacak kum niform olacak ve Ksm 308 "Beton leri" TabIo-308-7' de
belirtilen granlometriye sahip olacaktr.
307.04.02.02 imentonun zellikleri.
Harl kargir naatta kullanlacak imento; bu artnamenin Ksm 308 "Beton leri'"nde belirtilen
zelliklere sahip olacaktr. imento harcndaki minimum imento miktar; P 32.5 Mpa iin 300 kg/m3
ve P 42.5 Mpa iin 260 kg/m3 olacaktr.
307.04.02.03 Suyun zellikleri.
Kargir inaatta kullanlacak suyun zellikleri bu artnamenin Ksm 308 "Beton leri" 'nde belirtilen
niteliklerde olacaktr.
307.04.03 Yapm artlar.
Duvar yzeylerinde darenin isteine uygun olarak gmme oluklu, gmme ve kabartma derzler
yaplacaktr.
152

Derz yzeyleri 3-5 cm derinlie kadar kaznp temizlenecek ve dere iine balamadan nce derz
yaplacak aralklar bir fra ile slatlacak ve ince derz harc, az sulu olarak aralklara doldurulup
kuvvetlice sktrlacak ve btn hare kalntlar temizlenecektir.
Har yeter derecede suyunu ekip sertlik kazannca; cephe talarnn keskin kelerinden 1 cm
kadar ieride braklm olan derz, har henz tamamyla sertlemeden, gmme oluklu derzde ucu
engel eklinde yuvarlatlm bir yuvarlak demir ubuk le, gmme derzde drt ke demir ubuk
le, kabartma derzde ise derzin profiline uygun bir demirle, derz boyunca iyice bastrlarak
ekilecek ve bu ekilde sktrma ii derz harc atlamadan ve iyice sertleinceye kadar bir ka
defa tekrar edilecektir.

YARIM KESK BORDUR

DZ BORDUR
Uttyfiz

TAM KESK K BORDUR

Bty X=1t

10:10
V
/pahdayaplabilr.

\
C

200

-
n
nyz

-ny

b
200

X-30

ekil 307-1 zel nce Yonu Talar

153

KURB VE GE BORDUR TALARI

KURB BORDUR TALARI
TR
K50
K100

YARIA
P

SOO
1000

BOY
(()

ller mm' dir.

Ogyart apl
bonKMer

7B0

III

K200
K3O0
K600
K800 8000
K1200 12000

GE BORDUR TALARI (D)

D1- sol gei bordrta

D2- sol gei bordur ta

ekil 307-2 Kurb ve Gei Bordur Talan

154

YARMADA KSA DUVARI

8AHKET

DRENAJ
BORUSU 0 20

DOLGU STNAT DUVARI

#&&&?'

BANKET
J20

ekl-307-3 ksa ve stinat Duvarlar ve Drenaj Sistemi

155

KISIM 308.- BETON LER

308.1 Tanm. Bu ksm projelerde veya dare tarafndan gsterilen, istinat duvar, menfez, kpr
ve dier yaplardaki beton ilerinden ve beton malzemelerini kapsar.
308.2 Malzeme.
Beton bnyesinde yer alan malzemeler, beton dayan i ki il iim olumsuz etkileyebilecek veya donat
korozyonuna sebep olabilecek miktarda zararl madde iermemeli ve kullanm amacna uygun
olmaldr. Malzemelerin kontrol; belirtilen standartlara uygun olmaldr.
308.02.01 imento.
imentolar TS EN 197-1 standardna uygun olmaldr. Standardna uygun CEM imentosu agrega
ve su ile uygun ekilde harmanlap kartrldnda, yeterli sre ilenebilirliini koruyan ve
belirlenmi periyotlarla belirli dayanm seviyelerini kazanan ve uzun sre hacim sabitlii gsteren,
beton veya har retebilen imentodur. imentolar be ana tipte olmak zere
gruplandrlmtr.
1 - CEM I
2- CEM II
3- CEM III
4- CEM IV
5- CEM V

Portland imento
Portland-Kompoze imento
Yksek Frn Cruflu imento
Puzolanh imento
Kompoze imento

TS EN 197-1 Standardnda bu 5 ana grupta toplanan imentolar 27 farkl imento tipine ayrlm
olup, her bir grup ierisindeki malzemelerin ktlece bileim oranlar Tablo-308-2'de
verilmektedir.
Beton imalatlarnda kullanlacak imento scakl + 40 "C'yi gemeyecektir. Karmda + 40
C'nin zerinde imento kullanlmas halinde, yourma suyu ve agregalar dare tarafndan kabul
edilen br yntemle soutulacaklr. Beton karmnn scakl beton santralden ktktan sonra
llecek ve suyu + 32 cC'y gemeyecektir. Karmn scaklnn + 32 C'yi getii hallerde
agrega ve suyu soutmak iindare tarafndan kabul edilen yntemlere bavurulacaktr.
308.02.01.01 imentonun Seimi.
imento, aada belirtilen kriterlere uygun olarak seilmelidir.
- Yapm yntemi,
- Beton yapnn kullanm amac,
- Kr artlar (sl ilem gibi),
- Yap boyutlar (s geliimi),
- Yapnn maruz kalaca evre artlar,
- Bileenlerden kaynaklanan alkaliler ile agrega arasnda etkileme olmas durumu.
308.02.01.02 imento Numunelerinin Gnderilme Usul ve Esaslar.
Beton retiminde kullanlacak imento; retim yerinden antiyeye getirildikten sonra antiye
sahasnda madde 308.03.01.'de belirtilen esaslara uygun olarak depo edilip muhafaza edilecektir.
Test iin gnderilecek imento numuneleri kontrollk elemanlarnn nezaretinde ve tutulan tutanak
ekinde depo yerinden yeterli miktarda, rasgele alnp, rutubet almayacak ekilde ambalajlandktan
156

sonra, az mhrlenerek, resmi yaz ekinde Blge veya Teknik Aratrma Dairesi Bakanl
laboratuarlarna iletilecektir.
Dkme veya torba imento, testi yaplmak zere gnderilirken, gnderilen imentoya ait
kontrollk elemanlarnca yazlm gerekli bilgiler (kullanlaca proje ad, imento ad ve cinsi,
mukavemet snf, retildii fabrika ad, retimin seri numaras, retim tarihi, antiyeye geldii
tarih, vb.) numune zerine yaptrlm olarak ak bir ekilde bulunacaktr.
Ayrca test iin numune gnderildiinde imento numunesine ait retim yerinden alnan
Tablo-308-(l,2,3)'de belirtilen fiziksel ve kimyasal test sonular da yaz ekinde gnderilecektir.
antiyeye getirilen imento; TS EN 197-1, TS 21 ve TS 10157 standartlarna genel uygunluu
tespit edildikten sonra kullanlacaktr.
308.02.01.03 imentolarn Mekanik ve Fiziksel zellikleri.
imentolarn mekanik ve fiziksel zellikleri Tablo-308-I'de verilen deerlere uygun olmaldr.
Tablo-308-1 imentolarn Mekanik ve Fiziksel zellikleri

Standart Dayanm: imentonun standart dayanm TS EN 196-1 'e gre tayin edilen 28
gnlk basn dayanmdr.
Erken Dayanm: imentonun erken dayanm TS EN 196-I'e gre tayin edilen 2 ve 7 gnlk
basn dayanmdr. (N) ile belirtilen normal erken dayanm snfn, (R) ile belirtilen yksek
erken dayanm snf olmak zere her bir standart dayanm snf iin iki erken dayanm snf
tanmlanr.
Priz Balama Sresi ve Genleme: TS EN 196-3'e gre tayin edilen priz balama sresi ve
genleme deeri Tablo-308-l'e uygun olmaldr.

157

Tablo-308-2 Genel imentolar Grubuna ait 27 Urun

-------

Bileim (Klle olarak %)(*)

Genel
imento
Tipleri (27 rne alt I; ret)

Silis Duman

D(*b)

! 80-94

6-20

CEMII/B-S

65-79

21-35

portland
Silis
Dutmnl

CEMII/A-D

90-94

6-10

Ponland
Puzolanl
ipento

CBMII/A-P

j 80-94

'

63-79

6-20

CEMII/B-P
CEMI!/A-Q

80-94

i-

. CEM 11 / B-Q

65-79

|-

CEMII/A-V

80-94

|-

CEM 11 / B-V

65-79

|-

CEMII/A-1V

80-94

j-

CEM II /B-W

65-79

ll 111

80-94

CEM II/B-T

65-79

CEMH/A-L

"T-----------------

CEMII/B-L

80-94
65-79

CEM11/B-LL
Portland CEMII/A-M
Kompoz
imento CEM II /B-M
JSJ- YUksek
Frn
Curuflu
imento

80-94

i[

65-79
80-94
6S-79

6-20

35-64

CEM III/B

20-34

| 66-80

CEM III/C

CEM IV/A

5-19
81-95
65-B9

CEM V/B

45-64

CEM V/A

40-64
18-30
| 20-38

menlo CEMV/B
(!2 ______

.a-E

21-35

6-20
21-35

6-20

21-35

i-

IX
0-5

6-20
21-35

6-20

21-35

-6-20
21-35

36-65

36-55
]

0-5
0-5

0-5
0-5
0-5

0-5

0-5

0-5

6-20

0-5

21-35

0-5

0-5
0-5
0-5
0-5
0-5

0-5
0-5

11-35

31-50

0-5

0-5

21-35

CEM III /A

m.
Kompoz

|-

CEMH/A-T

CEM 1I/A-LL

>>
Q

t/t

Uucu Kl

CEMI1/A-S

Portland
Uucu
KUllU
imento

_u

Portfono"
Curuflu
imento

CEM II

CEM
III

Fnn Crufu

K
S

Portland

Puzolan
KHnker Yksek

il
CEM I

CEM
IV

Ana Bllejenlr

18-30
31-50

0-5

0-5

0-5
0-5

0-5
0-5
0-5

Tablodaki deerler ana ve minr ilave bileenlerin toplamdr.

-Silis dumannn oran %10'la snrlanmtr.
-Portland Kompoze imento CEM II/A-M ve CEM II/B-M'de, Puzolanik imento CEM IV/A ve
CEM IV/BMe, Kompoze imento CEM V/A ve CEM V/B'de klinkerin yanndaki dier ana
bileenler imentoya ait iaretle beyan edilmelidir.
308.02.01.04. Kimyasal zellikler.
imentolarn kimyasal zellikleri Tablo-308-3'de verilen deerlere uygun olmaldr.
158'

Tablo-308-3 imentolarn Kimyasal zellikler

KMYASA
L
ZELLK

MENTO TP
CEM
CEM III
CEM CEM
IU

DENEY
STANDARDI
KIZDIRMA KAYBI

TS EN 196-2

ZNMEYEN
KALINTI

TS EN 196-2
(*b)

CEM
CEM II (*c)
CEM IV
CEMV

ARTNAM
E
LMTLER
(*a)
<%5,0
<%5,0
<%3,5

<%4,0
CEM III
(*d)

SLFAT
MKTARI (S03 olarak) TS
EN 196-2

HEPS N
CEM IV

KLORU
R
ER

TS EN 196-21

S % 0,10

(*0
.
DENEY
SALAR

TS EN 196-5
PUZOLANK
ZELLK
a. artname Limitleri imento ktlesinin yzdesi cinsinden verilir.
b. Hidroklorit asit ve sodyum karbonatla znmeyen kalnt tayini.
c. Btn dayanm snflan iin imento tipi CEM II/B-T % 4,5'e kadar slfat ierebilir.
d. CEM III/C tipi imento, % 4,5'e-kadar slfat ieredebiiir.
e. CEM III tipi imento, % 0,10'dan fazla klorr ieredebiiir, bu taktirde gerek klorr ierii
ambalaj ve/veya teslim belgesinde belirtilmelidir.
f. ngermeli uygulamalar iin imento dk zellik'deerine gre Uretilebilir.Bu durumda, teslim
belgesinde % 0,10 deerinin yerine bu dk deer yazlr.

imentolarla ilgili TS EN Standartlar Tablo-308-4*de verilmektedir.

TabIo-308-4 imentolarla ilgili TS EN Standartlar
STANDART NO.

STANDART ADI

TS EN 196-1-- ..

imentolarda Dayanm Tayini

TS EN 196-2

imentolarda Kimyasal Analiz Metotlar

TS EN 197-1

Genel imentolar-Bileim, zellikler ve Uygunluk Kriterleri.

TS EN 196-3

imentolarn Priz Sresinin ve Hacim Genlemesinin Tayini

TS ENV 196-4

imentolarda Katk Miktar Tayini

TS EN 196-5

Puzolanik imentolarda Puzolanik zellik Tayini

TS EN 196-6

imentolarda ncelik Tayini

TS 23 EN 196-7

imentolarda Numune Alma ve Hazrlama Metotlar

TS EN 196-21

imentolarda Klorr, Karbondioksit ve Alkali Miktarlar Tayini

TS 22-1 ENV 413-1

Har imentosu zellikleri

TS22-2EN413-2

Har imentosu Deney Metotlar

TS EN 197-2

imento Uygunluk Deerlendirmesi.

159

308.02.02 Agrega.
Agrega; doal, yapay veya geri kazanlm olup yaplarda kullanlan taneli malzemelerdir.
Doal agrega, teras, nehir, deniz, gl ve ta ocaklarndan elde edilen krlm veya krlmam youn
yapl agregadr.
Yapay agrega (sanayi rn agrega), yksek frn crufu ta, izabe crufu veya frn cruf kumu gibi
sanayi rn olan krlm veya knlmarru youn yapl agregadr.
Kark agrega, iri ve ince agregalarn karmndan oluan agregadr.
Geri kazanlm agrega, daha nceden yaplarda kullanlm olan inorganik malzemelerin ilenmesi
sonucunda elde edilen agregadr.
Ta unu agregas, ok byk bir ksm, 0,063 mm aklkl elekten geen ve belirli zellikler
kazandrmak amacyla yap malzemelerine ilave edilen agregadr.
Beton imalatlannda kullanlacak olan agrega; ta ocaklar ve/veya darenin izni alnmak zere doada
kark halde bulunan kum-akl ocak veya yataklarndan salanacaktr.
Ocak veya yataklardan temin edilen kark haldeki doal kum-akl agrega olduu gibi kullanlamaz.
Doada kark halde bulunan bu doal agrega, mutlaka elenecek, ykanacak ve gerektiinde knlacak
ve bu artname hkmlerine uygun, en az kaba ve nce agrega olmak zere iki gruba veya gerekiyor se
orta agrega vb gibi oklu gruba ayrlacaktr. Bu malzeme ayr ayr stoklanacak ve temiz olarak
korunacaktr.
Ta ocaklarndan elde edilecek olan agrega; ocak tann krlmasyla hazrlanacak ve doal kum-akl
agrega benzeri, en az kaba ve ince agrega olmak zere iki gruba veya gerekiyor ise orta agrega vb gibi
oklu gruba ayrlacaktr. Bu malzeme ayr ayr stoklanacak, gerekli olmas halinde ykanarak temiz bir
ekilde korunacaktr.
Agregann nitelii ve zellikleri, taze ve sertlemi betonun karakteristik ve performans zelliklerinde
dorudan ve nemli lde etkilidir. Krma agrega dikkatlice seilmeli, tanelerin kbik nitelikte olmas
tercih edilmelidir.
Agrega temiz, salam ve dayankl olacak ve bnyesinde zararl miktarlarda toz, amur, kil veya
organik orijinli yabanc maddeler bulundurmayacaktr. Donmu agrega kesinlikle kullanlmayacaktr.
Kullanlacak her bir agrega fraksiyonu Alkali Silika Reaksiyonu (ASR) ve zararl organik maddeler
ynnden mutlaka test edilmelidir. ASR riskini yok etmenin en gvenilir yolu, ASR riski olan
agreganm kullanlmamasdr.
308.02.02.01 Agrega Granlometrilerinin Belirlenmesi.
Agrega gradasyonlannm belirlenmesinde ve beton karm hesaplannda kullanlacak elek serilerinin
seimi iki ekilde yaplabilir:
a) AASHTO elek serileri veya bunlarn metrik edeerleri kullanldnda, beton karm oranlar
hesab iin Tablo-308-7 ve Tablo-308-9' da belirtilen beton elekleri ve granlometri limitleri
kullanlacak ve TS 802-1985 "Beton Karm Hesaplan" standardnda verilen karm oranlan

160

tayini iin Dmax= 8 mm, 16 mm, 32 mm ve 64 mm*lik ekil-308-1' de belirtilen granlomelri

erileri kullanlacaktr.
b) TS 3530 EN 933-1 "Agregalarda Tane Bykl Dalm Tayini- Eleme Metodu le" ve TS
706 EN 12620 "Beton Agregalar" standartlarnn ngrd elek serileri kullanldnda, TS
802-1985 "Beton Karm Hesaplan" standardnda verilen karm oranlan tayini iin Dmx= 8 mm,
16 mm, 32 mm ve 64 mm'lik ekil-308-1' de belirtilen granlomelri erileri kullanlacaktr.
TS 706/1885 "Beton Agregalar "Standardnn ngrd SO Etek Serisine gre beton agregalar iin
granlomelri erileri

0.25 0.50
8.0

1.0

2.0

0.25 0.50
16.0

4.0

1.0

BotB*i&,nm

BM-1 M^tsinum ane byildS/8,00 mmVa

gre tansk agnga grendlometri eclorl

0.25 0.50 1.0

2.0

4.0

8.0 16.0 31.5

Karagzl tok
(TS1227)
"

6.0

0,25 0.50 1.0

rrs taej

2.0

4.0

8.0 16.0 31.5 63.0

Bak aUil. ran

Kara Dalihl elek

(TS1226)

sW-3 Makshum tane bOyklDflD 32,00 (ronVo

B&B tandk a^ofla grantotnetri ej rileri

KanPsllkfeiek

akJ-2 Makamm tana t%ldflie,0mnV*

gre karifkagrega yaCtomeH esrileri

Sukapklfl.rm
Karagfettolek
(TS1Z27)

4.0

Ek*BpUI.IKtl
KeraDelMelsK
CTS1226)

Kars B*JJ *kk

(TS227)
'

2.0

Kare (jzl elek

fTS 1227) ~

Kara DBIUI elek

(TS1228)

ekil-4 MalfflimjmlonobyOklli 63,00 mmVo

gre konk agtegs (mmitonelri eritti

ekil-308-1 Beton Agregalar iin Granlomelri Erileri

161

308.02.02.02 ince Agrega.

nce agrega sert ve salam taneciklerden oluacaktr. Farkl ocaklardan elde edilen ince agrega
darenin izni olmadka birbirlerine kesinlikle kartrlmayacaktr. nce agregaya ait fiziksel ve
mekanik zellikler TabIo-308-5' de verilmitir.
TabIo-308-5 nce Agregaya Ait Fiziksel ve Mekanik zellikler
DENEY

ARTNAME
LMTLER

DENEY
STANDARDI

Yumuak paralar, kmr, linyit ve ist gibi dier yabanc

malzemelerin toplam oran.

%1.0

AASHTOT-113

Kil Topaklan

%1.0

ASTM C-142

4.0
5.0

TS 3527

Standart Renkten
Koyu Olmayacak

TS 3673

<0.15

(CANADA CSA
A23.2-25A)

No.200 Elekten Geen % (Ykanabilir Maddeler)*

a) Yzeyi Anmaya Maruz Betonlarda
b) Dier Tip Betonlarda
Organik Madde (% 3'lk NaOH ile) **
Alkali Silika Reaksiyonu Har Prizmalarnn 14 Gnlk
Genleme %'si
ncelik Modl Limitleri

2.3-3.1

Su Emme %'si

TS EN 1097-6

Doygun Yzey Kuru Birim Hacim Arlk (gr/cm )

<3.0
>2.55

*
Bu deerler, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlan ise), % 2 arttrlabilir.
** Renk mukayesesi metoduyla organik madde denemelerine tabi tutulan agregalar, standart referans
renginden daha koyu renk verdii taktirde, har yapma kabiliyeti denemesine tabi tutulurlar. Organik madde
miktar fazla olan ince agrega ile hazrlanan harcn 7 ve 28 gnlk mukavemetleri, mukayese harc le
hazrlanan kplerin mukavemetlerinin % 95'in salyorsa, bu agrega kullanlabilir, aksi halde reddedilir.
- Doal halde, zellikleri bu limitler dnda kalan malzemeler, uygun bir ekilde iyiletirildikten sonra
kullanlabilir.
Alkali Silika Reaksiyonu in Snr Deerler :
Kanada metoduna gre yaplan "Har ubuklarnn Hzlandnlm Genleme" deneyinde 14 gnlk deney
numunelerindeki:
- Genleme Yzdesi, % 0,200 ve bunun stnde ise; malzeme kabul edilmeyecektir.
- Genleme Yzdesi, % 0.150 - 0.200 arasnda se; dare malzemenin kullanmn uygun metot kullanarak
zararllk snrnn altna drmek kaydyla uygun grebilir, bu durumda dare'nin onay alnacaktr.
- Genleme Yzdesi, en ok % 0.150 olan numunelerin temsil ettii malzemelerin kullanm uygundur.

162

Agregalar ile ilgili Standartlar aada Tablo-308-6'da verilmektedir.

Tablo-308-6 Agregalar le lgili Standartlar
STANDART NO

STANDART ADI

TS 706 EN 12620
TS EN 13055-1
TS EN 932-1
TS EN 932-2

Beton Agregalar
Beton in Hafif Agregalar
Beton Agregalarndan Numune Alma Metotlar
Agregalarda Laboratuar Numunelerinin Azaltlmas Metodu.
Agregalarda Tane Boyutu Dalm Tayin-Deney Elekleri,
Elek Gz Aklklarn Anma Byklkleri
Agregalarda nce Tanelerin X^yJ5''J^HP_?Sdj^JJ!^J}L
Agregalarn Anmaya Kar Direncinin Tayini'(Mikro-Deval)
Agregalann Hava Dolaml Etvde Kurutma le Su Muhtevasnn
Tayini
_
_
-Agregalann TaneYounluu ve Su Absorbsi^onunun Tayini
Agregalarn Donmaya ve zlmeye Kar Direncinin Tayini

TS EN 933-2
TS EN 933-8
TS EN 1097-1
TS EN 1097-5
TS EN 1097-6
TS EN 1367-1
TS EN 1744-1

MB$H!-KJgygl3!Analizi
Agregalarda Tane Bykl Dalm Tayini-Eleme Metodu
Agregalarda Gevek Yn Younluunun ve Boluk Hacminin
Tayini. _____ ________^___^_____________

TS EN 1097-3
ASTMC1260.CANADA
CSA A23.2-25.A

Beton Agregalarmda Alkali Silika Reakti vitesinin Tayini.

308.02.02.02.01 Granlometri.
nce agregann granlometrisi niform olacak ve standart kare delikli eleklerle yaplan deneyler
sonucu, aadaki limitlere uyacaktr.
TabIo-308-7 nce Agrega Granlometresi
|

ELEK AIKLII
AIRLIKA %
GEEN
|
mm
T
Inc
|
3/8
^^
100
1
No.4
|
4.76
95 - 100
I
No.8
i
2.38
80-100
!
No. 16
|
1.19
50-85
|
No.30
1
0.6
25-60
|
No.50
|
0.3
10-30
|
No. 100
i
0.15
0-10
Kullanlacak kumun incelik modl deney sonucu bulunan deerden 0.20' den
sapmayacaktr. Sapma halinde gerekli iyiletirme yaplarak kullanlacaktr.

i
1

i
j

|
fazla

308.02.02.03 Kaba Agrega.

Kaba agrega; sert, salam, dayankl olacaktr. Agrega, yzeyleri silis veya kalsit gibi
balayclarla zayf olarak balanm tasmlar iermeyen tanelerden oluacaktr. Kaba agregann
fiziksel ve mekanik zellikleri Tablo-308-8' de verilmektedir.
163

Tablo-308-8 Kaba Agregamn Fiziksel ve Mekanik zellikleri

ARTNAME
LMTLER

DENEY
STANDARDI

%2.0

AASHTO T-113

Kil Topaklar

% 0.50

ASTM C - 142

No.200 Elekten Geen % (Ykanabilir Maddeler)*

%0.50

TS 3527

Magnezyum Slfat Ktlece Kayp Deeri (Don Mukavemeti) **

<% 18(MS)

TS EN 1367 - 2

Kaba Agregada Los Angeles Anma Direnci %

< % 30 (LAJD)

TS EN 1097-2

<0.15

CANADA CSA
A23.2-25A

DENEY
Yumuak paralar, kmr, linyit ve ist gibi dier yabanc
malzemelerin toplam oran.

Alkali Silika Reaksiyonu

Gnlk Genleme %'s\

Har

Przmatarnn

14

nce - Uzun Ksmlar

<%15

Su Emme %'si

TS EN 1097-6

<3.0

Doygun Yzey Kuru Birim Hacim Arlk (gr/cm )

>2.55

* Bu deerler, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlar ise), % 1,5 arttrlabilir.
** Bu limiti aan agregalarla en az 5 sene evvel na edilmi, tabii hava artlan altnda an derecede
ypranma gstermemi inaatlar varsa; Kontrol Mhendisinin onay ile malzemenin kullanlmasna izin
verilebilir..
Alkali Slka Reaksiyonu in Snr Deerler :
Kanada metoduna gre yaplan "Har ubuklarnn Hzlandmlm Genleme" deneyinde 14 gnlk deney
numunelerindeki:
- Genleme Yzdesi, % 0.200 ve bunun stnde ise; malzeme kabul edilmeyecektir.
- Genleme Yzdesi, % 0.150 - 0.200 arasnda ise; dare malzemenin kullanmn uygun katk malzemesi
kullanarak zararllk snnnm altna drmek kaydyla uygun grebilir, bu durumda dare'nn onay
alnacaktr.
- Genleme Yzdesi, en ok % 0.150 olan numunelerin temsil ettii malzemelerin kullanm uygundur.

308.02.02.03.01 Kaba Agregamn Granlometrisi.

Kaba agregamn granlometrisi Tablo-308-9' da verilen limitlere uyacaktr.
Tablo-308-9 Kaba Agregamn Granlometrisi
AIRLIKA ELEKLERDEN GEEN %
3"

Elek
(n)

2W

2"

1"
!

Vi"

100

100

95-100

| 35-70

100

95-100

35-70 |

-- | 1 100
100

| 90-100

95-lOoJ

100

3/8"

No.4

90-100

40-70

0-15

20-55

0-10 ]

90-100
-

25-60

35-70

10-30

10-30

164

0-10 |
10-30
-

0-5
0-5

0-5

308.02.03 Beton Suyu.

Beton karma ve temas suyunun, ime suyu niteliinde olmas gerekmekledir. Dala nceden beton
imalatnda kullanlarak denenmi ve iyi sonu vermi sular, darenin onay ile kullanlabilir.
Kalitesi belirlenmeyen sulardan numuneler alnarak laboratuarda deney yaplarak nitelii kontrol
edilmelidir.
Beton karma suyu; TS EN 1008'e gre test edildiinde nitelii Tablo-308-I0'da belirtilen
kriterlere uygun olmaldr. Yksek aluminli imento ile yaplan betonlarda deniz suyu
kullanlmamaldr.

165

Tablo-308-10 Beton Karma Suyu Nitelii

DENEY

Karlatrmal Bir
Beton TesU
Olmakszn Uygunluk
Kriteri

Gzle muayene ll bir

mezrde kat taneciklerin
kmesi beklenir.

Renksizden ak saman
rengine

Koyu ve renkli
(Krmz,yesil,mav)

2. Ya/Gres

Gzle Muayene

Eser miktarda

Ya filmi veya ya
emlsiyonu var.

3. Deterjan

Mezr yarsna kadar numune ile

doldurulup iyice alkalanr.

ok az kpk oluumu
var.Ya da kpk
stabilitesi
<2dk.

80 cm'lttk numunede

<4cm'

>4cm3

HCI ilave edilir.

Koku yok veya ok az

Koku ok (rnein
Hidrojen Slfr gibi)

Uygun indikatr

>4

l.Renk

4. Asl Madde
5. Koku

6. pH Deeri
7. KLoril<C!-)

a)

elik Donatl
Betonda
Donatz Betonda

Baz Durumlarda
Kullanm in Uygunluk
Kriteri"'

Deney Metodu
(EN 1008)

ok kpk oluumu var.Ya da

kpk stabilitesi > 2dk.

<*

< 500 mg/L

> 500 mg/L "

< 1000 mg/L

> 1000 ng/LJ)

< 4500 mg/L

> 4500 ng/L"

< 2000 mg/L

> 2000 mg/L

9. eker
Glukoz
Sakkaroz

<
<

>
>

10. FosfatCPjOi)l'

< 100 mg/L

> 100 mg/L

ll.Nitrat(NOj)0'

< 500 mg/L

> 500 ng/L

12.inko(Zn* )

< 100 mg/L

> 100 ng/L

13. SlfidtS-y

< 100 ng/L

> 100 mg/L

8. Slfat(SO^)

ro

l 0)

100 mg/L
100 mg/L

Toplam < 1500 mg/L

14. Sodyum Na*

Potasyum K*(i|
15 .Hunus(Organk)
Maddeleri

100 ng/L
100 ng/L

Suya NaOH {% 4-5) 5 cin' ilave

et, iyice alkala 3 dk sonra gzle
muayene et.

Sanms-kalverengiden
daha ak.

> 1500 mg/L

Sanms-kalverengiden
dala koyu.

(1) zin verilen hzl bir netod kullanlarak karar verildiinde.

(2) Baz durumlarda kullanlabilir" kriteri, her olayda deerlendirme yapmaya ve/veya karlatrmal beton testlerine bal olarak nihai
deerlendirmeyi ifade eder.
(3) Her bir olay iin bamsz deerlendirme yapmak mmkndr. Ancak tm beton bileenlerinden leri gelen toplam kiortlr miktar
TS EN 206-1'deki limitleri gemeyecektir.
(4) ngerilmel beton ve erbet harlar in gereklidir.
(5) Alkal-Slika reaksiyonu riski varsa gereklidir.

308.02.04. Beton Kimyasal Katk Maddeleri.

Kimyasal Katk Maddeleri, betona kartrma ilemi srasnda karmn taze ve/veya sertlemi
haldeki zelliklerini iyiletirmek iin katlr. Kullanlacak kimyasal katklarn toplam miktar, katk
imalats tarafndan nerilen miktar ve daha yksek miktarlarda kullanmnn betonun
performans ve dayankll zerinde olumsuz etkisi olmad belirlenmemise 1 kg imento iin
166

50 gr' gememelidir. 1 kg imentoda 2 gr'dan daha az miktarda kullanlan kimyasal katklarn

kullanmna, karm suyunun bir ksm ierisine kartrlmas artyla izin verilebilir.
Birbirisinden farkl ve fazla sayda katknn ayn beton harmannda kullanlmas durumunda, bu
katklarn birbirleri ile olan uyumluluu balang deneyleri ile kontrol edilmelidir.
Kullanlan katklar sertlemi betonda nemli bir bzlme veya genleme deiimine yol
amamaldr. Katk, karma su ilave edilirken, suyun iinde zdkten sonra veya reticinin
tavsiyelerine gre betoniyere konulmaldr.
Beton kimyasal katk maddeleri TS EN 934-6 standardna gre alnp, iaretleme ve ambalajlama
kurallarna uyulmaldr.
Beton kimyasal katk maddeleri TS EN 934-2 standardna gre dzenlenmi Tablo-308-11 ve
Tablo-308-12'deki kriterlere uygun olacaktr.
308.02.04.01 Su Azaltc / Akkanlatrc Kimyasal Katklar.
Belirli bir beton bileiminde kvam deitirmeden su miktarnn azalmasn salayan veya su
miktar deimeden kmeyi/yaylmay arttran veya her iki etkiyi birlikte yaratan kimyasal
katklardr.
308.02.04.02 Yksek Oranda Su Azaltc / Sper Akkanlatrc Katklar.
Belirli bir beton bileiminde kvam sabit tutarak su ieriinin yksek oranda azaltlmasn
salayan veya. su ieriini sabit tutarak kmeyi/yaylmay arttran veya her iki etkiyi birlikte
yaratan kimyasal katklardr.
308.02.04.03 Priz Hzlandrc Katklar.
Karmn plastik halden kat hale geiinin (prizin) balama sresini ksaltan kimyasal katklardr.
308.02.04.04 Priz Geciktirici Katklar.
Karmn, plastik halden kat hale geiinin (prizin) balama sresini uzatan kimyasal katklardr.
308.02.04.05 Hava Srkleyici Katklar.
Kartrma srasnda taze betona kontroll miktarda kk, niform olarak datlm ve sertleme
sonrasnda da kalc hava kabarc srkleyen kimyasal katklardr.
308.02.04.06 Su Geirimsizlik Katklar.
Sertlemi betonun klcal su emmesini azaltan kimyasal katklardr.
308.02.04.07 Su Tutucu Katklar.
Terlemeyi azaltarak su kaybn azaltan kimyasal katklardr.
308.02.04.08 Sertleme Hzlandrc Katklar.
Priz sresini de etkileyerek veya etkilemeksizin betonun erken dayanm kazanma hzn arttran
kimyasal katklardr.
167

308.02.04.09 ok Amal Katklar.

ok Amal Katklar 308.02.04.01 ile 308.02.04.08 arasnda tanmlanan ana fonksiyonlarn birden
fazlasn gstererek taze ve/veya sertlemi betonun eitli zelliklerini etkileyen kimyasal
katklardr.
Tablo-308-11 Beton Katklar iin Genel artlar
STENLEN ZELLK

TEST METODU

KRTERLER

Homojenlik

Gzle

Kullanldnda homojen olacak. Ayrma, retici

tarafndan belirtilen snn amamaldr.

Renk

Gzle

nform ve reticinin fade ettii tanma benzer.

Etkin Bileen

EN 480-6

Younluk (D)

ISO 758

retici tarafndan temin edilen referans spektrumla

kyaslandnda R spektras etkin bileene gre
deiiklik gstermemelidir.
D>1.10iseD0.03 D < 1.10 ise D 0.02 D: reticinin
belirttii deer

Geleneksel kat malzeme

miktar

EN 480-8 "

T>%20 iin 0,95T<X<1.05T

T<%20 iin
0,90T<X<1.10T
T: reticinin belirttii deer % (arlka)
X: Test sonucu % (arlka)

pH deeri

ISO 4316

reticinin belirttii deer 1 veya reticinin

belirttii aralk iinde.

nerilen maksimum
dozajda prize etkisi

EN480-rdeki4fath
imentolu ahit hartaki
tavsiye edilen max.
dozaj kullanarak
EN 480-2

Rapor sonulan.

Toplam Klor"'

ISO 1158

< % 0.10 (Arlka) veya reticinin belirttii

deerin altnda.

Suda znebilir Klor

(cn

EN 480-10

< % 0.10 (Arlka) veya reticinin belirttii

deerin altnda.

Alkali miktar (Na20

edeeri)

EN 480-12

reticinin belirttii maksimumun zerinde

olmamal.

Korozyon davran

3) .4)

Beton iine gml eliklerde korozyonu arttrma

etkisi yok.

'' Eer EN 480-8'deki metot uygun deilse retici alternatif bir test metodu nermelidir.
21
Eer toplam klor miktar ile suda znebilir klor miktar arasnda nemli bir fark yoksa, katklar
lgilendiren sonraki testlerde sadece suda znebilen klor miktarna izin verilir. 3> Deney iin,
C3A miktar % 5'ten (arlka) daha az olan TP I imentosu kullanlmaldr. 4) Test metodu in CEN
standarttan henz mevcut deildir.

168

Tablo-308-12 Beton Katklar in Ek artlar

STENLEN ZELLK

II i"s
li

TEST METODU

KRTERLER

Su azaltma

TS EN 480 -1
Karm I

TSEN12350-2'ye
gre kme veya
TSEN12350-5'e
gre yaylma

Deneme betonunda ahit betona

kyasla en az % 5

Basn Dayanm

TS EN 480 -1
Karm I

TS EN 12390-3

7 ve 28 gnde, deneme betonu,

ahit betonun en az % 110'u

Taze Betondaki
Hava Miktar

TS EN
480-1 Karm
I

TS EN 12350-7

retici tarafndan aksi

belirtilmedike, deneme betonu,
ahit betonun en ok % 2
zerinde (Hacmen).

Su azaltma

TS EN 480 -1
Karm I

Basn Dayanm

TS EN 480 -1
Karm I

Taze Betondaki Hava

Miktar

TS EN 480 -1
Karm f

I*

H
fgl

AHT
BETON

TS EN 12350-2'ye
gre kme veya
TS
EN
12350-5'e
gre yaylma
TS EN 12390-3

TS EN 12350-7

Deneme betonunda ahit betona

kyasla en az % 12
1 gnde, deneme betonu, ahit
betonun en az% I40' 28 gnde
deneme betonu, ahit betonun
en az % 115'i
retici tarafndan aksi
belirtilmedike, deneme betonu,
ahit betonun en ok % 2
,
zerinde (Hacmen).
1

"I!fl'UmHU!J!t3f!Hyi"lll t'JjaPTglS^- t UUIU .'.'' " "li!"l!UH!UflgjS

fi

r
II

Balang (30 10) mm olmak

zere, kme art > 120 mm,
Balang (350 20) mm olmak
zere, yaylma art > 160 mm,

Kvam art

TS EN 480 -1
Karm IV

TS EN I2350-2'ye
gre kme veya
TS EN 12350-5'e
gre yaylma

Kvam koruma

TS EN 480 -1
Karm IV

TS EN 12350-2'ye
gre kme veya
TS EN 12350-5'e
gre yaylma

Deneme betonunun katk

katldktan 30 dakika sonraki
kvam, ahit betonun ilk
kvamnn altna dmemelidir.

Basn dayanm

TS EN 480 -1
Karm IV

TS EN 12390-3

28 gnde; deneme betonu, ahit

betonun en az % 90' olacak.

Taze Betondaki
Hava Mktan

TS EN 480 -1
Karm IV

TS EN 12350-7

Taze Betondaki
Hava Miktar

TS EN 480 -1
Kanm III

TS EN 12350-7

Sertlemi
betondaki
hava
boluu
karakteristikleri

TS EN 480 -1
Kanm III

TSEN480-113'

Basn dayanm

TS EN 480 -1
Kanm III

TS EN 12390-3

retici tarafndan aksi

belirtilmedike deneme betonu,
ahit betonun % 2 zerinde
(Hacmen) olacak.
Deneme betonu, ahit betonun
en az % 2,5 zerinde (Hacmen).
Toplam hava miktar % (4 - 6)
(Hacmen)'2' olacak
______
Deneme betonundaki aralk
faktr en ok 0.200 mm
olacak.
28 gnde; deneme betonu, ahit
betonun % 75'i olacak.

"Tm artlar ayn test karm iin geerlidir.

Uygun dozaj belirtilemez.Dozaj; istenen luva miktarm elde edecek ekilde ayarlanmaldr.
TS EN 480-I referans metottur.Dier liralk faktrn belirleme metotlar (rnein, dzeltilmi nokta sayma metodu)
TS EN 480-11'deki metotla tamamen ayn sonular verdiim gsterebilmesi kaydyla kullanlabilir.
21

3>

169

St geirimsizlik katkan iin ek artlar (Eit Priz gecikrici katklar iin ek artlar
(Eit: Kvamda)
Kvamda ve eit su/im. orannda)

Sertlemeyi hzlandrc katklar Priz hzlandrc katklar iin ek artlar (Eit

iin ek artlar (Eit Kvamda) Kvamda)

Tablo-308-12 Beton Katklar in Ek artlar (Devam)

AHT
BETON

TEST METODU

KRTERLER

Priz
Balangc

TS EN 480 -1
Harc

TS EN 480-2

Basn
Dayanm

TS EN 480-1
Beton Karm I

TS EN 12390-3

Taze
Betondaki
Hava
Miktan

TS EN 480-1
Beton Karm I

TS EN 12350-7

20C'de: deneme betonu iin en az 30

dak.
5DC'de: deneme betonu iin ahit
betonun en ok % 60'.
28 gnde; deneme betonu, ahit
betonun en az % 80'i
90 gnde; en az 28 gnlk deer
kadar olacak.
retici tarafndan aksi belirtilmedike
deneme betonu, ahit betonun en ok
% 2 zerinde (Hacmen) olacak.

Basn
Dayanm

TS EN 480-1
Beton Karm I

TS EN 12390-3

20DC'de ve 24 saatte: deneme betonu,

ahit betonun en az % 120'si. 20C'de ve
28 gnde: deneme betonu,
ahit betonun enaz% 90'. 5C'de ve 48
saatte: deneme betonu, ahit betonun en
az % 130'u olacak.

Taze
Betondaki
Hava
Miktan

TS EN 480-1
Beton Kanm I

TS EN 12350-7

retici tarafndan aksi belirtilmedike

deneme betonu, ahit betonun en ok
% 2 zerinde (Hacmen) olacak.

Priz Sresi

TS EN 480-1 Harc

TS EN 480-2

Priz balangc: deneme betonu, ahit

betondan en az 90 dakika fazla olacak,
Priz sonu: deneme betonu, ahit
betondan en ok 360 dakika sonra
olacak.

Basn
Dayanm

TS EN 480-1
Beton Karm I

TS EN 12390-3

7 gnde: deneme betonu, ahit

betonun en az % 80'i
28 gnde: deneme betonu, ahit
betonun en az % 90' olacak.

Taze
Betondaki
Hava
Miktan

TS EN 480-1
Beton Kanm I

TS EN 12350-7

retici tarafndan aksi belirtilmedike

deneme betonu, ahit betonun en ok
% 2 zerinde (Hacmen) olacak.

Klcal
Su Emme

TS EN 480 -1
Harc

TS EN 480 -5

7 gnlk krden sonra 7 gnlk deney

iin; deneme betonu, ahit betonun en
ok % 50'si (Arlka).
90 gnlk krden sonra 28 gnlk
deney iin; deneme betonu, ahit
betonun en ok % 60' (Arlka).

Basn
Dayanm

TS EN 480 -1
Beton Kanm I

TS EN 12390-3

28 gnde: deneme betonu, ahit

betonun en az % 85'i olacak.

Taze
Betondaki
Hava
Miktan

TS EN 480 -1
Beton Kanm I

TS EN 12350-7

retici tarafndan aksi belirtilmedike

deneme betonu, ahit betonun en ok
% 2 zerinde (Hacmen) olacak.
'

STENLEN
ZELLK

170

Su Tutucu Katklar {Eit Kvam)

Tablo-308-12 Beton Katklar in Ek Sarflar (Devam)

Terleme

TS EN 480-1
Karm II

TS EN 480 -4

Deneme betonu, ahit betonun en ok %

50's olacak.

Basn
Dayanm

TS EN 480 -1
Karm II

TS EN 12390-3

28 gnde: deneme betonu, ahit

betonun en az % 80'i olacak.

Taze
Betondaki
Hava
Miktan

TS EN 480 -1
Karm II

TS EN 12350-7

retici tarafndan aksi

belirtilmedike, deneme betonu,ahit
betonun en ok % 2 zerinde
(Hacmen) olacak.

308,02.04.11 Kimyasal Katk Maddelerinin Testi in Numune Gnderilme Usul ve Esaslar.

Teste tabi tutulacak beton kimyasal katklar antiyedeki varil, bidon veya katk tanklarndan ii
temiz numune kaplar ierisine konulup kapa iyice kapatldktan sonra kontrollk elemanlarnn
nezaretinde, tutanakla birlikte az mhrlenerek yaz ekinde getirilecektir. Numune gnderilirken
numuneye ait kontrollk elemanlarnca yazlm (kullanlaca proje ad, katk ad, retim tarihi,
son kullanma tarihi, tavsiye edilen dozaj aral, kullanm iin aklama ve gerekli gvenlik
nlemleri, depolama koullar, retimin seri numaras vb.) gerekli tm bilgiler numune zerine
yaptrlm olarak bulunacaktr. Ayrca test iin katk numunesi getirildiinde, getirilen katkya
ait Tablo-308-ll'de de belirtilen fiziksel ve kimyasal testlere ilikin (Renk ve koku, etkin bileen,
younluk, imento tipleri ile uyumu, geleneksel kat madde miktan, pH deeri, toplam katk
arlnn yzdesi cinsinden klor ierii ve suda znebilir klortir miktarlar, katknn ktlece
yzdesi olarak suda znen alkali oksit miktar/yzdesi, rn katalou/prospektsleri, v.b) sonu
raporlar da dareye verilecektir.
308.03 Malzemelerin Muhafazas ve Depo Edilmesi.
308.03.01 imentonun Muhafazas ve Depo Edilmesi.
Kullanlacak imentoyu rutubetten korumak iin akarsulardan veya su birikintilerinden uzak
yerlerde ina edilmi, duvarlarnda atlak olmayan ve hibir suretle yamur suyu szdrmayan
depolar olacaktr. imento bu depolarda ahap platformlann zerinde muhafaza edilecektir. Bu
binalar Kontrol Mhendisinin uygun bulaca yerlerde yaplacaktr. imento deposu aadaki
hususlar gz nnde bulundurularak yeterli genilikte olacaktr.
a) Muhtelif zamanlarda gelen imentolarla, farkl cins ve markal imentolar birbirlerinden ayr
olarak istif edilecektir.
b) yerine, en nce getirilen imento en nce kullanlacak ekilde depo edilmelidir. stifler,
duvarlardan 5-10 cm aklkta, aralarnda boluk kalmayacak ekilde yaplmal ve 12 sradan fazla
torba st ste konulmamaldr.
Kk ve muntazam deposu olmayan antiyelerde ksa sreler iin imento ahap ranza zerine
istif edilecek, zeri yamur geirmeyen rtlerle rtlecektir. rtleri ranza altna kadar kvnp,
stnde suyun gllenme yapmasna izin vermeyecek ekilde rutubetten korunmaldr.

171

308.03.02 Agregalarn Depo Edilmesi.

Agregalar, iine yabanc maddeler karmayacak ve en az ayrma oluacak ekilde depo
edilmelidir. plan ve imalatn gerei olarak farkl boyutlara ayrlm agrega ynlar, etekleri
birbirleri ile karmayacak aralkta depo edilecektir. Agrega ynlar, beton karmasnda ve
yerlemesinde aksakla meydan vermeyecek ekilde dzenlenecektir.
308.04 Beton Snflar.
308.04.01 Basn Dayanmlarna Gre.
Betonun tanmlanmas ve snflandrlmas basn dayanmna gre yaplr. Basn dayanm testi,
ap 150 mm ve ykseklii 300 mm olan standart silindir numuneleri ile veya boyutlar 150 mm
olan kp numunelerinin 28 gn boyunca standart bir kre tabi tutulmasndan sonra yaplr. Beton
karakteristik basn dayanm (fck,)-deneyler sonucunda elde edilecek basn dayanmlarnn bu
deerden dk olma olasl belirli bir oran (genellikle %10 ) olan deerdir.
Tablo-308-13 Beton Snflar ve Basn Dayanmlar
BETON
SINIFI

C10/12
C12/15
C14/18
C 16/20
C 18/22
C 20/25
C 25/30
C 30/37
C 35/45
C 40/50
C 45/55
C 50 / 60
C 55 / 67
C 60/75
C 70 / 85
C 80/95
C 90/105
C 100/115

j
Karakteristik
Silindir Basn
Dayanm (fck))
D=150 mm H=300
mm
N/mm2
|
(MPa)

1
1| _
I

16

Karakteristik
Edeer Kp
Basn Dayanm

Karakteristik
Eksenel ekme
Dayanm (fcHc)
N/mm2 (MPa)

(fek,)

A=1S0 mm |
N/mm2 (MPa)
1
1
I15
18

L|

12

1
|
i

20

1
22 1
25 [

1,2
1,3

28 Gnlk
Elastisite
Modl
Ec

24 500
25 500
26 000
27 000
28 000
28 500
30 000
32 000
33 000
34 500
36 000
37 000
38 000
39 000
| 41000
43 000
j45 000
j46 500

i
20
1,6
30
i
25
i
30 |
37 1
1,9
|
35 [
45 1 ........... 2J ..... ....
!
40 |
50 |
2,2
55 1
1
45 |
2,3
|
50 |
60 1
2,5
67
L .. _ ..... _55_ _
!
1
2,6
75 1
|
60 i
2,7
i
70 1
85 1
|
80 1
95 2,9
3,1
105
33
i
90
|
115 |
|
3,5
100
Kpr ve viyadk gibi byk sanat yaplannda kullanlan grobeton C 14/16 Mpa'dan daha dk
dayanm snfnda olmamaldr. Bunun dndaki kk sanat yaplarnda kullanlan grobetonun
dayanm snf ise C 10/12 Mpa'dan daha az olmamaldr. Dolgu ve tesviye betonu olarak,

LL_

r~ i.

172

'

C 10/12 beton snf olan karmlar kullanlabilir. Sadece dolgu ve tesviye ileri iin kullanlacak bu
karmlarda, darenin iznini almak artyla tvenan agrega kullanlabilir. Kullanlacak tvenan
agreganm granlometrisi Tablo-308-14'de belirtilen limitlere uymaldr.
Tablo-308-14 Tvenan Agrega Granlometrisi

308.04.02 Hazr Beton.

Hazr Beton; bilgisayar kontrolyle istenilen oranlarda bir araya getirilen malzemelerin, beton
santralnda veya mikserde kartrlmasyla retilen ve tketiciye "taze beton" olarak teslim edilen
betondur.
Hazr beton, Mteahhit firmann kurmu olduu tesiste veya piyasada bu amala kurulan tesislerde
reticiler tarafndan hazrlanp, taze halde teslim edilir.
Hazr beton retiminin su lme ve kartrma lemlerinin santralde veya transmikserde yaplmasna
gre ki farkl ekli bulunmaktadr.
1. Kuru Sistem : Kuru karml hazr beton, agrega ve imentosu beton santralinde llp santralde
veya transmikserde kartrlan, suyu ve varsa kimyasal katks ise teslim yerinde llp kartrlarak
lave edilen hazr betondur. Kuru karml hazr betonda antiyede karma verilen su miktarna
(formlde ngrlenden daha fazla olmamasna) ve kartrma sresine (homojen bir karm iin
yeterli sre) zel itina gsterilmesi gerekmektedir.
2. Ya Sistem : Su dahil tm bileenleri beton santralinde llen ve kartrlan hazr betondur. Beton
santrali; hazr beton bileenlerinin stoklanp, kontrol altnda kartrlarak, hazr beton retiminin
gerekletirildii ve transmikserlere dolumun yapld tesislere denir. Beton santralleri karm
ekillerine gre "ya ve kuru karm" olmak zere ikiye, depolama ekillerine gre de "bunkerli" ve
"yldz tip" olmak zere kiye ayrlmaktadr. Yldz tip santralde, santralin nnde yldz eklinde bir
stoklama alan vardr ve kova vastasyla agregalar arkadaki kartrma kazanma aktarlr. Bunkerli
santralde se, agrega ve kumlar santralin nndeki bunkerlerde stok edilip, bantl bir sistem ile
kartrma kazanma tanr.
Bir harman betonun hacmi santralden santrale deimekle birlikte, genellikle 1-3 m3'tr. TS 11222
Beton-Hazr Beton standardna gre, I m3 ve daha az miktardaki harmanlar iin kartrma sresi en az
45 saniye, ek her 0,5 m3 iin ek 15 saniyedir.
Hazr beton tesisinden beton satn alnrken, ISO 9001-2000 "Kalite Ynetim Sistemi" veya "Kalite
Gvence Sistemi (KGS)" belgelerinden birine sahip olan tesisler tercih edilmelidir. Hazr beton
tesisinden beton temin edilmeden nce; ncelikle beton retim tesisinin retim kapasitesinin ve uygun
nitelikte beton retmek iin teknik kapasitesinin yeterli olup olmad incelenmelidir. Ayrca kullanlan
cihazlarn tartm hassasiyetlerinin ve test cihaziannm kalibrasyon sertifikalarnn
173

olup olmad ynnden de deerlendirilmelidir. Beton dkm programn iki veya gn ncesinden
hazr beton retim tesisine bildirilmesi halinde beton teminindeki aksaklklar nlenebilir.
Hazr beton tesislerinden beton temin edilmesi durumunda; retimde kullanlacak malzemelerin
herbirinden (Agrega, imento, su, kimyasal ve mineral katk maddeleri) dare elemanlar tarafndan
yeterli miktarda ve temsili numuneler alnarak Karayolu Teknik artnamesince ngrlen testler
yapldktan sonra, ncelikle malzemelerin artnamemize uygun olup olmad tespit edilecektir.
Onaylanan dizayna gre hazr beton tesisinde beton retimi baladktan sonra, kontrollk tarafndan
antiye sahasnda hazr betondan Ksm 308.06.01'de belirtilen hususlara uygun olarak TS EN 12350-1
standardna gre numuneler alnmaldr. Taze betonun TS EN 12350-2 standardna gre kvam testi ve
TS EN 12390-2 standardna gre deney numunelerinin yapm ve kr tamamlandktan sonra, TS EN
12390-3 standardna gre basn dayanmlar belirlenmelidir.
Her transmikser irsaliyesi, betonu basmaya balamadan nce muhakkak kontrol edilmeli, gelen
betonun sipari edilen beton le uyumlu olup olmad ve tama sresinin geilmediinden emin
olunmaldr.
Beton kvam gzlenecek ve gerekirse kme deneyi ile kontrol edilecektir. stenilen betondan daha
yksek kvaml gelen beton kabul edilmeyecektir. Daha kuru kvaml gelen beton iin hazr beton
firmasyla temasa geilerek beton kvamnn dzeltilmesi salanacaktr.
Projede kullanlacak beton, hazr beton reticisinden temin edilirken; retici firmadan aada belirtilen
bilgiler alnmaldr.
a. Taze betonun basn dayanm snf,
b. Agregann maksimum tane anma bykl (D]tm) ve her grup agregann elek analiz sonulan
ile karm oranlarna gre granlometri erisi ve agregann rutubet durumu,
c. Su/imento oran veya kvam snf,
d. Kullanlan imentonun tipi, miktar, fiziksel ve kimyasal test sonulan,
e. Kimyasal ve varsa mineral katblann tipi, kullanm miktarlan ve test sonulan,
f. Betonun sevk edildii santral, sevk gerekletiren arala ilgili bilgiler, sevk edilen beton
miktan, kartrlma zaman, taze betonun tanma kilometresi ve tanma sresi ile ilgili bilgiler,
g. Ayrca imalat firmadan taze betonun retim yerinden antiye sahasna kadar prize balamadan
gvenli bir ekilde tanma garantisi alnmaldr.
308.04.03 Taze Beton Kvam Snflan.
Taze betonun kvam Tablo-308-15'de belirtilen kvam smflanndan herhangi birisine gre tayin
edilmekte ve deerlendirilmektedir.

174

Tablo-308-15 Taze Beton Kvam Snflar

KME
SINIFLARI
Snf

Snf
kme
mm

s
S2
S3
S4
S5
Hedef
Dee
r
(mm)
<40
50-90
> 100

10-40
50-90
100-150
160-210
>220

YAYILMA
SINIFLARI

SIKITIRILAB1LME
SINIFLARI

vo
VI
V2
V3
V4

Tolerans
(mm)

Hedef
Deer

10
20
30

>11
6-10
<5

Vebc
Sresi
sn

Sktrlabil
Smf
me Derecesi

Snf

>31
21-30
11-20
6-10
3-5

C0

c
C2 C3
Hedef
Deer
(mm)

_jsnl

Tolerans
(nm)
0,10
0,C
0,05

Tolerans
3
(mm)

F
F2
F3
F4
F5
F6
Hedef
Deer
(mm) _

> 1,46
1,26-1,45
1,11-1,25
1,04-1,10

Btn
deerler

Yaylma
ap
mm
<340
350-410
420-480
490-550
560-620
>630
Tolerans
(mm)
30

Deney; TS EN
12350-2 standardna
gre yaplmaldr.

*1
1,10
Deney; TS EN
12350-3 standardna
gre yaplmaldr.

> 1,26
1,11-1,25
il
<
Deney; TS EN 12350-4
standardna gre yaplmaldr.

Deney; TS EN
12350-5 standardna
gre yaplmaldr.

308.05 Beton Karm Oranlarnn Tayini.

Beton Karm Oranlarnn tayini, TS 802 ve TS EN 206-1 standartlarna ve KGM Teknik
Aratrma Dairesince yaynlanan "Beton Karm Oranlar Tayin Rehberi"ne uygun olarak
yaplacaktr.
Beton Karm oranlarnn belirlenmesinde, ilgili projenin ngrd btn hususlar gz nnde
bulundurulur ve sonuta mutlak hacim esasna gre, sktrlarak yerletirilmi 1 m3 beton imali
in gerekli kuru malzeme miktarlar tayin edilir. Bulunan miktarlara dayanarak, laboratuarda
beton n karmlarnn hazrlanmas, taze beton deneyleri, bu deneylere gre n karmda yaplan
dzeltmeler, laboratuarda hazrlanan betonlarn numunelerin dayanm ynnden kontrol edilmesi
ve antiye iin gerekli dzeltmeler yukarda belirtilen standartlara gre yaplr.
Projede belirtilen beton basn dayanm Karakteristik dayanm (fCk ) olduuna gre, beton karm
hesaplannda esas alnacak olan ortalama dayanm (fem,) standart sapmann bilindii durumlarda
aadaki bantdan hesaplanmaldr.
fem= fek + 1.41 O

Standart sapmann bilinmedii veya kestirilemedii durumlarda ise, fem yaklak olarak, fck belirli bir
miktar arttrlarak bulunabilir.
fem= fek + A f
Dayanm snflarna gre alnacak (A f) deerleri Tablo-30S-16'da verilmitir.

175

Tablo-308-16 Dayanm snflan ve (A f) Deerleri

DAYANIM SINIFI
C 10; C 12; C 14 ;C 16
C 20; C 25; C 30
C 35; C 40; C 45; C 50
C 55; C 60; C 70; C 80; C 90; C 100

|
|
|
1
1

Af DEERLER
Kgf/cm2 [
Mpa
J
50 1
5,0
60 [!
6,0
80
8,0

10

o.o

308.05.01 Toplam Klorr Miktar.

Daha nce belirtildii gibi klorr yonu elektro-kimyasal reaksiyon sonucu donatnn paslanmasna
neden olur. Tuz, sertlemi betona dardan nufz edebildii gibi, bir ksm da deniz orijinli agrega,
kum, su ve katklarla ( mineral+kimyasal) beton bnyesine tanr.
Mteahhit her trl kaynaktan (Agrega, imento, kimyasal ve mineral katklar, karma suyu v.b)
gelebilecek klorr miktarn hesaplayarak Tablo-308-17 de verilen limitler iinde kalnmasn
salamakla ykmldr. Kalsiyum klorr ve klorr esasl katklar, elik donat, ngerilmeli elik
donat ve dier gml metal ihtiva eden betonlarda kullanlmamaldr.
Tablo-308-17 Beton Tiplerine Gre Klorr erii Snflar
KULLANILAN BETON

Korozyona dayankl kaldrma (tutma)

paralan hari, elik donat ve dier
gml metal ihtiva etmeyen beton.
elik donat ve dier gml metal
ihtiva eden beton.

KLORR ER SINIFI"

CI

1,0

MENTO
KTLESNE GRE EN FAZLA
KLORR %

% 1,0

CI 0,20
% 0,20
CI 0,40
% 0,40
elik ngerilme donats ihtiva eden
cr 0,10
%0,10
CI 0,20
% 0,20
a Belirli kullanm amal betonlarda uygulanacak snf, betonun kullanlaca yerde geerli
kurallara baldr.
308.05.02 Toplam Slfat Miktar.
Bir karmdaki imento, su ve katklar dahil btn girdilerden gelen SOs olarak ifade edilen toplam
slfat ierii, agrega arlna gre % 0,4' gemeyecek veya karmdaki imento arlna gre %
4' gemeyecek ekilde olacaktr. Bunlardan hangisi daha kkse ona uyulacaktr.
308.05.03 Sanat Yaplarnn Projelendirmesi Srasnda Beton Snfnn Belirlenmesi Asndan
Dikkate Alnacak Hususlar.
Sanat yaplarnn projelendirmesi srasnda; ncelikle o yapya etki edecek statik, hareketli ykler,
zemin etkileri, toprak basnc, rtre, sl genleme, rzgar etkisi, deprem etkisi, tat arpma etkisi ve
hidrolik su etkileri vb dikkate alnarak aada Tablo-308-18' da verilen dayanm snflarna gre bir
beton mukavemet snf belirlenecektir. Daha sonra yapnn bulunduu yer/konumu itibar ile Tablo
(308-19a ve 308-19b) kullanlmak suretiyle "etki snf" belirlenip, bu etki snfna karlk gelen beton
mukavemet snfn aada Tablo-308-20 kullanlarak belirledikten sonra, en
176

byk etkiyi yaratan (statik-hareketli ve evre etkilerinden) duruma gre beton mukavemet snf
seilmek suretiyle, yap elemanlarnn kesit boyutlar hesaplanarak projelendirmeler
gerekletirilmelidir. Bu sanat yaplarndan bazlar; kprler, viyadkler, yerinde dkme beton
bordur (yaya kaldrm, refj), her tip bz, rgar, menba tesisat, sifonlar, beton hendekler, beton
ayrma talar, snr ta, kenar ta, kar siperi, kar direi, beton otokorkuluk, yerinde dkme ve
alana kazklardr.
Prefabrik beton bordrler 315. Ksmda ve Beton parke elemanlarn 316. Ksmda tanmlanan
evre etkilerine gre ngrlen beton snflan ayrca verilmektedir. Menfezlerin statik etkilere
gre beton mukavemet snf C 25/30 olarak ngrlmektedir. Bu beton mukavemet smf dikkate
alnarak btn menfez tipleri iin, kesit boyutlar hesaplanarak projelendirmeler
gerekletirilmelidir.
Tablo-308-18 Sanat Yaps Tiplerine Gre Beton Dayanm Snflar
SANAT YAPISI TP

BETON DAYANIM SINIFI (MPa)

1. Kpr ve Viyadkler iin ngerilmeli Kiriler

ncelikle Projesindeki beton snf seilecek.

Projesinde belirtilmemise; C 40/50 veya C 45 / 55
ncelikle Projesindeki beton snf seilecek.
Projesinde belirtilmemise; C 25 / 30 veya C 30 / 37
ncelikle Projesindeki beton snf seilecek.
Projesinde belirtilmemise; C 25 / 30
ncelikle Projesindeki beton snf seilecek.
Projesinde belirtilmemise; C 25 / 30 veya C 30 / 37
ncelikle Projesindeki beton snf seilecek.
Projesinde belirtilmemise; C 20 / 25 veya C 25 / 30
ncelikle Projesindeki beton snf seilecek.
C 25/30
3l5.KsmdakiTabIo-315-2'yegre.
C20/25
C 25/30
C 35/45
C20/25
C 25/30

2. Kpr ve Viyadk Tahliyeleri

3. Kpr ve Viyadk Elevasyon Ayaklar
4. Kpr ve Viyadk Mesnet Bantlar
5. Kpr ve Viyadk Ayak Temelleri
6. akma Kazklar
7. Prefabrike Bordur
8. Beton Hendek
9. Bordrl Beton Hendek
10. Prefabrik Drenaj Kanal
11. Beton Ayrma Ta
12. Prefabrik Beton veya Betonarme Bz
13. Bz Ba Duvarlar
14. Rgar, Menba Tesisat ve Sifonlar
15. Snr Ta
16. Kenar Ta
17. Menfezler (Tabliyel, Kutu ve Kemer)
18. Beton it Direkleri
19. Beton it Temel Betonu
20. Prefabrik Beton Kar Siperi
2]. Prefabrik Beton Kar Siperi Temel Betonu
22. Beton Otokorkuluk
23. Prefabrik Beton Kaplama Elemanlar
24. Grobeton
25. Beton Yol Kaplama
C 20 / 25: Bu terimde ilk savsal deer an
numunelerinin 28 gn boyunca standart bir kre
deerini (20 MPa) gstermektedir. Bu terimde
numunelerinin 28 gn boyunca standart bir kre
deerini (25 MPa) gstermektedir.

C20/25
C 20/25
C 20/25
315.KsmdakiTabIo-3I5-2'yegre.
C 25 / 30
C25/30
C20/25
C40/50
C20/25
C25/30
316.KsmdakiTablO-316-4'egre.
Kpr ve Viyadk gibi byk sanat yaplarnda Min.C
14/16
Kk sanat yaplarnda Min.C 10/12
Ksm450.01.03.03'dekiTablo-450.10'agre.
50 mm ve ykseklii 300 mm olan standart silindir tabi
tutulduktan sonraki karakteristik basn dayanm i
ikinci saysal deer, boyutlar 150 mm olan kp tabi
tutulduktan sonraki karakteristik basn dayanm

177

Kaliteli beton, hem dayanm yksek hem de dayankll yi olan betondur. Maruz kald evre
etkilerine kar betonun ngrlen ekonomik mrn hangi etkinlikte srdrebildii onun kalite
dzeyi ile yakndan ilgilidir.
Etki snflaryla ilgili artlar, dayankllkla ilgili performans esas alan tasarm metotlar
kullanlarak belirlenebilir ve donma/zlme deneyinde betonun pullanmas gibi performansla
ilgili gstergeler kullanlarak tanmlanabilir. evreden kaynaklanan etkilere dayankl beton
zellikleri, beton bileimi iin deerlerin snrlandrlmas ve belirlenmi beton zellikleri yoluyla
verilebilir. Beton zelliklerinin belirlenmesinde beton yapnn planlanan kullanm mr dikkate
alnmaldr.
Tablo-308-19a ve Tablo-308-19b belirtilen etki snflarna gre Tablo-308-20'de ngrlen teknik
kriterlerin dikkate alnmas ve sanat yaps betonlarna standart bir bakm artlarnn uygulanmas
halinde, en az 50 yl kullanm mrne sahip olaca ngrlmektedir. Daha uzun veya daha ksa
kullanm mrleri in, daha hafif veya daha ar artlar geerli olabilir.
Tablo-308-19a Etki Snflar
SINIF
GSTERM

ETK SINIFLARININ MEYDANA

GELEBLECE YERLERE AT BLG
MAHYETNDE RNEKLER

EVRENN TANIMI

1) Korozyon veya zararl etki tehlikesi yok

Donat veya gml metal
bulunmayan beton; Donma/zlme etkisi,
anma veya kimyasal etki haricindeki
btn etkiler Donat veya gml metal
ieren beton: ok kuru
2) Karbonatlamann sebep olduu korozyon

ok dk rutubetli
ksmlarndaki beton

X0

havaya

sahip

binalarn

Donat veya g
snflandrlr.
Not- Burada ne
durumda beton
evre artlarmr
varsa bu artlar

nl metal ihtiva eden betonun hava ve nem etkisine manz kalmas halinde etki, aada verilen ekilde
m artlan, donat veya dier gml metali saran beton rt tabakas ierisindeki 5artlardr.Ancak ou
rt tabakas artlarnn betonun ierisinde bulunduu evre artlarn yanstt kabul edilir.Bu durumda
snflandrlmas yeterli olabiIr.Beton ve ierisinde bulunduu evre(ortam) arasnda geirimsiz tabaka
geerli olmayabilir.

xc

Kuru veya srekli slak

XC2

Islak, ara sra kuru

XC3

Orta derecede rutubetli

XC4

Dngl slak ve kuru

ok dllk rutubetli havaya sahip binalarn

ksmlarndaki beton.
Su ile uzun sreli temas eden beton yzeyler, temellerin
ou.
Orta derecede veya yksek rutubetli havaya sahip
binalarn i ksmlarndaki betonlar ve yamurdan
korunmu, akta bulunan betonlar
XC 2 etki snf dndaki, su temasna maruz beton
yzeyler.

3) Deniz Suyu Haricindeki Klorrlerin Sebep Olduu Korozyon

Donat veya gml metal ihtiva eden betonun, buz zc tuzlan da ihtiva eden, deniz suyu haricindeki kaynaklardan gelen
klorrieri ihtiva etmesi halinde etki, aada verilen ekilde snflandrlr. Not - Rutubet artlar hakknda bilgi, bu izelgenin
2.blmnde verilmitir.
Orta derecede rutubetli
Hava ile tanan kloriirlere maruz beton yzeyleri.
XDI

XD2

Islak, ara sra kum

XD3

Dngl slak ve kuru

Yzme havuzlan ve kloriir eren endstriyel sulara

manz betonlar.
Klorr ihtiva eden serpintilere manz kpr ksmlar, ver
demeleri ve arajjark_yeri demeleri.

178

Tablo-308-19a Etki Snflan (Devam)

4) Deniz Suyundan Kaynaklanan Klorrlerin Sebep Olduu Korozyon

Donat veya gml metal ihtiva eden betonun deniz suyunda bulunan kloriirlere veya deniz suyundan kaynaklanan tuz
tayan hava ile temas etmesi halinde etki, aada verilen ekilde snflandrlr.
Hava ile taman tuzlara maruz, fakat deniz
Sahilde veya sahile yakn yerde bulunan yaplar.
xs
suyu ile dorudan temas etmeyen.
Srekli olarak su ierisinde.
Deniz yaplarnn blmleri
XS2

XS3

Gelgit dalga ve serpinti blgeleri.

Deniz yaplarnn blmleri

S) Buz zc Maddenin de Bulunduu veya Bulunmad Donma/zlme Etkisi

Betonun .etkili donma/zlme dnglerine, slak durumda maruz kalmas halinde etki, aada verilen ekilde
snflandrlr.
Yamura ve donmaya maruz dey beton yzeyler.
Buz zc madde iermeyen suyla orta
XF1
derecede doygun.
Buz zc madde ieren suyla orta derecede
Donma ve hava ile tanan buz zc madde etkisine
XF2
doygun.
_!33?_ ys)yS8>lto*}PJP. jdU ex Jlton_ yzey lerK_ _________
Buz zc madde iermeyen suyla yksek
XF3
Yamur ve donmaya manz yatay beton yzeyler.
derecede doygun.
Buz zc madde ieren su veya deniz suyu le Buz zc maddelere maruz yol ve kpr kaplamalar,
XF4
buz zc tuz htiva eden su serpintisine dorudan ve
yksek derecede doygun.
donma etkisine maruz beton yzeyler ve deniz yaplarnn
dalga etkisi altndaki donmaya maruz blgeleri.
6) Kimyasal Etkiler
Betonun, Tablo-308-19b'de verilen tabii zeminler ve yer alt sularndan kaynaklanan zararl kimyasal etkilere maruz kalmas
durumunda etki, aada verilen ekilde snflandnir.Deniz suyu, corafk blgeye gre snflandrlr, bu nedenle betonun
kullanlaca yerde geerli snflandrma uygulanr.
Not - Aada verilenlerin bulunmas halinde, geerli etki snfnn tayini iin zel alma yaplmasna gerek duyulabilir:
Tablo-308-I9b'de verilen snr deerlerin dndaki deerler, Dier zararl kimyasal maddeler. Kimyasal maddelerle
kirlenmi zemin veya su, Tablo-19b'de verilen kimyasallarla birlikte yksek hzda akan su bulunmas.
Tablo-I9b'ye gre az zararl
kimyasal
XA1
ortam.
Tablo-19b'ye gre orta zararl
kimyasal
XA2
ortam.
TabIo-19b'ye gre ok zararl
kimyasal
XA3
ortam.
7) Anma EtkishBeton an mekanik kullanma maruz kalacaksa, etki snf aadaki gibi verilmelidir.

XM1

Orta derecede anma

XA3

Yksek derecede anma

XA3

ok yksek derecede anma

ime lastikler tarafndan kullanlan tayc zeminler ja

da yzey sertletiricili sanayi zeminleri.
ime ya da tam kauuk lastik donanml forkliftler
tarafndan kullanlan tayc zeminler ya da yzey
sertletiricili sanayi zeminleri.
Elastomer lastik ya da elik tekerlek donanml forkliftler
tarafndan kullanlan tayc zeminler ya da yzey
sertletiricili sanayi zeminleri; sk sk zincirli aralar
tarafndan kullanlan; akl ta srkleyen sularda
bulunan beton su yaplarnda.

179

Tablo-308-19b Doal Zeminler ve Yeralt Sularndan Kaynaklanan Kimyasal Etkiler

iin Etki Snflarnn Snr Deerleri
Zararl kimyasal ortamlarn aada verilen snflamas, doal zemin ve yeralt suyunun 5 UC ila 25 "C arasnda
scakla sahip olmas ve su ak hznn durguna yakn derecede yava olmas esas alnarak yaplmtr.
Kimyasal zellie ait en baskn herhangi
tek deer, snr belirler. k veya daha fazla zararl kimyasal
zelliin ayn snf belirlemesi durumunda evre, bir sonraki daha yksek snfa dahil
olarak alnmaldr.Ancak bu zel durum iin yaplan almann bir st snf semenin gerekli olmadn
gstermesi durumunda bu ilem uygulanmaz.
Kimyasal
j Referans Deney
. ,
W2
XA 3 zellik
Metodu
Yeralt suyu

(S04)"2 mg/L i

EN

196-2 pH
;
C02
mg/L i
(zararl etkiye ; prEN 13577:1999
sahip)
;
,., .

'. ISO 7150-1

veyat (NH4) mg/L
IS0
_|
7l30
Mgt2

mg/L

ISO 7980

> 3000 ve < 6000 <

>200 ve < 600 <

> 600 ve < 3000

6,5 ve > 5,5

> 15 ve < 40

<5,5 ve >4,5
>40 ve <I00

4,5 ve > 4,0

> 100'den doygun hale
gelinceye kadar

> 15 ve < 30

>30 ve <60

> 60 ve < 100

>1000 ve <3000

> 3000'den doygun

hale gelinceye kadar

>3000(u> ve < 12000

> 12000 ve < 24000

>300 ve < 1000

Zemin
(S04)-2 mg/kga !
(Toplam)
AsitlikmL/kg

;
\

EN196_2<h)

DN 4030-2

> 2000 ve < 3000 w

>200
Baumann Gully

00

Uygulamada dikkate alnmaz.

Geirgenlii (Permeablitesi) 10"s m/s'den daha dk olan kil zeminler bir aa snfa geirilebilirler.
Deney metodunda, (S04)'2'n HCL ile ekstraksiyonu tarif edilmitir; alternatif olarak, betonun kullanlaca
yerde yaplyorsa, su le aa karma metodu da kullanlabilir.
M
Islanma kuruma dngleri veya kapiler emme nedeniyle, betonda slfat iyonu birikimi tehlikesi olan
yerlerde 3000 mg/kg olan snr 2000mg/kg'a indirilir.
m

180

Tablo-308-20 Etki Snflarna Gre Projelendirmelerde Esas Alnacak Beton zellikleri

'S

Klorrn Sebep Olduu

Korozyon

KS
n

0
w

XX

En Byk
Su/ in
Oran
En Kk
Dayanm
Snf

<J

<j

En az
imento
erii

_flffl_
En az
Hava
erii

TS 706 EN
12620:2000'ye
uygun donma/
zlme
dayankllna
sahip agrega
(a) Hava srklenmemi betonda, beton performans, ilgili etki snf iin donma/zlme etkisine
dayankll kantlanm betonla mukayese edilerek uygun deney metoduna gre belirlenmelidir.
Dier
artlar

(b) XA2 ve XA3 etki snfnda baskn etkinin (S04)'2'den kaynaklanmas halinde slfatlara dayankl
imento kullanlmas zorunludur. Slfatlara dayankllk bakmndan imentonun snflandrlmas
halinde orta ve yksek dayankl olarak snflandrlan imento XA2 etki snfnda (uygulanabiliyorsa
XA1 etki snfnda) ve yksek dayankl imento ise XA3 etki snfnda kullanlmaldr.
NOT:
1) Bu tablodaki deerler, yapnn 50 yl kullanm mrne sahip olaca esas alnarak belirlenmitir.
2) Bu tablodaki deerler TS EN 197-1 'e uygun CEM I tipi imento, TS 21 ve TS 10157 standardna uygun
imento ve (16-32) mm arasnda agrega en byk anma tane byklne sahip agrega ile yaplm
betonlarda geerlidir.
3) En kk dayanm snflan, su/imento oran ile 32,5 Mpa dayanm snfna sahip imento ile yaplm
betonun dayanm snf arasndaki iliki kullanlarak belirlenmitir. 32,5 Mpa imento yerine 42,5 Mpa
d^anm? snrfna sahip imento kullanlmas halinde, imento miktar 40 kg azaltlabilir.
__ ___ ____

181

308.06 Beton Kalitesinin Denetlenmesi.

Beton Kalitesinin denetimi, Kontrol Mhendisi tarafndan projede ngrlen koullar
gerekletirebilecek ekilde ve zenle yaplmaldr. yerinde, deiik imalatlarn yapm tarihlerini
yapm artlarn gsteren gnlk defter tutulmaldr.
Bu defterde karmda kullanlan agrega ve agregada olan deiimler, su / imento oran ve
betonun kalitesi ile ilgili olarak taze beton iin izin verilen kme (kvam) deerleri, agregann
doal su ierii, numune alma, don olay, tarih, sre ve izleme saatleri ve gnlk scaklk
belirtilmelidir. Gnlk imalat defteri, kontrollk tekilatnn her istediinde gsterilmelidir.
308.06.01 Kalite Kontrol Numunelerinin Alnmas.
Yapmn devam ettii sre ierisinde kullanlan betonun, projesinde belirtilen nitelii salayp
salamadnn kontrol maksad ile dare tarafndan (7 ve 28 gnlk basn mukavemetlerini
tesbit iin ) en az 6 adet 150x300 mm silindir veya 150 mm ebatlarnda kp numuneler alnacaktr.
Betonlarn proje karakteristik dayanmlarnn salanp salanmadnn kontrol 28 gnlk
numunelerin basn dayanmlar ile belirlenecektir.
Ancak retilen betonun nitelii hakknda daha nce fikir sahibi olmak iin 7 gnlk basn
dayanm testleri iin numuneler alnabilir. Beton dizayn raporlarndaki 7 gnlk dayanm deerleri
ile retilen betondan alnm ve 7 gn boyunca standart kre tabi tutulmu numunelerin basn
dayanm sonulan kyaslanarak, betonun 28 gn sonraki basn dayanm hakknda sadece
tahminde bulunulabilecektir.
Hazrlanacak silindir veya kp numuneler, ayn ayn harmanlardan rastgele seilerek, betonu temsil
edecek ekilde her beton grubundan TS EN 12350-l*e uygun olarak aadaki Tablo-308-21'de
belirtilen sklkta ve miktarda alnmaldr.
Tablo-308-21 Beton Numune Alma Skl ve Numune Miktar
YAPI TP

MALATIN
3

50 M 'E KADAR

Kpr, Viyadk, Menfez ve stinat Duvan

v.b. sanat yaplannn ayr ayn dklen her
bir yap elemanna ait betondan (temel,
elevasyon, balk kirii, tabiiye v.b.) ayn
ayn numuneler alnacaktr.
Tnel Kaplama Betonu

50 M3'TEN SONRAK

1 Seri (en az 3 adet) Her 100 m3'te busen

numune alnacaktr. (en az 3 adet) numune
alnacaktr.

KT Ksm 400 "Beton Yol

Kaplama" kriterleri geerlidir.
Not l.Beton retimlerine 7 gnden daha fazla ara verildiinde (Bu ksmdan daha nce
numune alnp testi yaplm olsa dahi) yeni retilen beton grubu iin 3 numune
alnacaktr.
Not 2. Numune alma ileminin tm imalata yaylmas iin her 25 m 'lk beton ksm iin en
ok 3 adet numune alnacaktr.
Beton Yol Kaplama

182

308.06.02 Sertleme Kontrol Numunelerinin Alnmas.

Sertleme deneyinin amac, yapdaki betonun belirli bir anda muhtemel mukavemeti hakknda
bilgi edinmek, kalp, iskele alma srelerini ve yapnn hizmete ne zaman alacan belirlemek,
beton koruma ynteminin yeterli olup olmadn belirlemektir. Numuneler beton imali esnasnda
dare elemanlar tarafndan alnr. Sertleme kontrol numuneleri en az 3 adet numuneden
olumaldr. Numunelerin alnmas ve kalplara doldurulmas TS EN 12350-1 standardnda
belirtilen esaslara uygun ekilde yaplacaktr. Yapda kullanlan betondan alnan 150/300 mm
ebatlarmdaki silindir veya 150 mm'lk kp numuneler, yapnn yanna konularak ve yap betonu
ile ayn koruma artlarna tabi tutularak basn deneyine kadar bekletilirler.
308.06.03 Basn Dayanm Deneyinin Yaplmas.
Basn dayanm deneyi, TS EN 12390-1 standardnda belirtilen artlara uygun olacak ekilde
150/300 mm ebatlarnda silindir veya 150 mm kenar uzunluuna sahip kp numunelere yaplan
deneylerle gerekletirilir. Taze betondan TS EN 12350-1 standardna uygun ekilde alnan
numuneler TS EN 12390-2 standardnda belirtilen esaslara uygun olarak hazrlanp kr
uygulandktan sonra, TS EN 12390-3 standardnda belirtilen esaslara gre basn dayanm
deneyine tabi tutulur.
308.06.04 antiyede Kalite Kontrol.
308.06.04.01 Taze Betonda Kalite Kontrol.
antiye betonlar, onaylanan beton karm formlne gre istenilen dayanmlar, kme (slump),
younluk ve hava yzdesinin tayini deneylerinin uygunluu ynnden kontrol edilecektir. Basn
dayanm kontrol Ksm 308.06.03'de belirtilen esaslara gre yaplan basn dayanm deneyi ile
belirlenir. Beton karmnn kvam, TS EN 12350-2 standardna gre antiye sahasnda kalba
konulmadan nce ve zaman zaman da santraldeki retim yerinde de kme (slump) deneyi ile
kontrol edilecektir. Taze betona hava srkleyici katk maddesi konulmas halinde, betonda oluan
hava miktarnn tayini TS EN 12350-7 standardna gre zaman zaman kontrol edilecek ve bu
deerin tespit edilen hava boluu orann amamas salanacaktr. Taze betondaki younluk
kontrol, TS EN 12350-6 standardna gre zaman zaman kontrol edilecektir.Kontrol Mhendisi,
antiye koullarnda korunarak bekletilen rnekler zerinde sertleme deneylerinin yaplmasn
isteyebilir. Bu deneyler; Ksm 308.06.02'de belirtildii ekilde alman numuneler zerinde yaplr.
Nitelik denetimi amacyla, deney sonularnn deerlendirilmesinde, betonun kabul edilebilmesi
iin; numuneler Ksm 308.06.01'e belirtilen esaslara uygun ekilde alnmal ve basn
dayanmlar Tablo-308-22'de belirtilen "basn dayanm uygunluk kriterleri" ierisinde yer
almaldr.
Tablo-308-22 Basn Dayanm in Uygunluk Kriterleri
MALAT

50m3,ekadarkigrup

Grupta elde edilen

basn dayanm deney
sonucu adedi 'n'

1. KRTER

2. KRTER

"En az 3 numunenin deney

sonucu ortalamas (fcn)
(N/mm2)

Herhangi tek deney

sonucu
(fci) (N/mm2)

n>3

fcm>f<* + 4

fci>fcK-4
,

50 m 'ten sonraki her

100 m3'lk gruplar
Deney sonucu; ayn harmandan alnan, ayn yataki tek numuneden elde edilen basn dayanm sonucudur.

183

Sertleme deneyi yaplmas gereken durumlarda, alnacak numuneler antiye koullarnda saklanacak
ve test edilecektir. En az 3 numuneden olumas gereken sertleme deneyinin amac, beton bakmnn
ve beton saklama ynteminin yeterli olup olmadnn denetlenmesi ve kalp alma sresinin
belirlenmesidir.
308.06.04.02 Sertlemi Yap Elemanlarnda Basn Dayanm Kontrol.
308.06.04.02.01 Sertlemi Yap Elemanlarndan Karot Numune Alnmas ve Alnan Karot
Numunelerinin Dayanmlarnn Deerlendirilmesi.
Yapm srasnda alnm olan beton numunelerin mukavemetinin yetersiz olduunun anlalmas
halinde, herhangi bir sebepten ileri gelen pheli hallerde (betonun grn, beton tabancas veya
dier tahribatsz metotlarla yaplan kontroller gibi) veya Kontrol Mhendisinin gerekli grd
durumlarda dare, beton karot numuneleri alr veya alnmasn ister. Numunelerin alnaca yap ksm
ve yeri dare tarafndan bir tutanakla belirlenir. Alnacak karot says, taneden az olmamak artyla
dare tarafndan tespit edilir.
Sertlemi betondan karot numunesi alnmas, alnacak karot numunelerine yaplacak ilemler TS EN
12504-1 standardnda belirtilen esaslara gre, karot sonularnn deerlendirilmesi ise TS 10465
standardnda belirtilen esaslara gre hazrlanm olan TabIo-308-23' de belirtilen kriterlere gre
yaplacaktr. Karot numunesi alnrken tercih edilen boy/ ap oranlan aada verilmitir:
a. Dayanm sonucu projesinde ngrlen silindir dayanmna dntrlecekse;
Boy/ ap = 2 olacak ekilde seilmesine alacak,
b. Dayanm sonucu projesinde ngrlen kp dayanmna dntrlecekse;
Boy/ ap = 1 olacak ekilde seilecektir.
Yap elemannn yerindeki mukavemetinin kabul edilebilmesi iin aada ,Tablo-308-23'de belirtilen
iki deerlendirme kriterinin birlikte salanmas gerekmektedir.
Tablo-308-23 Sertlemi Betondan Alman Karotlarn Deerlendirilmesi

184

308.06.04.02.02 Sertlemi Yap Elemanlarnn Kontrol iin Kullanlan Dier Yntemler.

dare tarafndan gerekli grld taktirde, dklen betonun yap elemanmdaki durumunu
deerlendirmede yardmc olmak amacyla yapnn eitli ksmlarndaki bal mukavemetin tayini
veya karot alnacak yerlerin tespiti iin beton test ekici ile yzey sertlii deneyleri yaplarak (Rm)
geri tepme deerleri, bilyal test ekici ile de vuru bilyesinin beton yzeyinde brakt iz ap
(dm) tespit edilir. Her iki yzey sertlii deney metodu betonun elastikiyetinin tespitine dayanan ve
betonun birka milimetre derinliindeki yzeyini test ettiinden sadece betonun st yzeyine yakn
tabakalarnn basn mukavemeti hakknda bilgi verirler. Yzey sertlii deney sonulan, kalp,
vibrasyon, karbonatlam yzey, agrega tanecikleri, tehizat ve onanm gibi betonun yzeysel
zelliklerinden olduka etkilenir. zellikle yangn, don ve kimyasal etkiler nedeniyle tahribata
uram beton yzeyinde yzey sertlii deneyleri kullanl deildir. Yalnz yzey Sertlii deney
sonucunun verecei bilgi beton mukavemetinin belirlenmesi iin yeterli olmayp, mutlaka yeterli
sayda karot alnarak basn dayanm sonulan le birlikte deerlendirilmelidir. Bu tip deney
metotlan, karot sonulan ile uygun bir ekilde korelasyonu ve kalibrasyonu yaplmadka yapnn
kabul veya reddi iin kullanlamazlar.
308.07 Betonun Hazrlan.
308.07.01 Genel.
Betonun nitelii younluu ile lgilidir ve kanmdaki homojenlie baldr. Bu nedenle beton
karmnda yer alan; agregann granlometrisi, imento, karma suyu ve beton katk malzemeleri
miktar iyi ayarlanmal, betonun kartrlmasnda gerekli itina gsterilmelidir.
308.07.02 Malzemelerin llmesi.
Beton karmnn hazrlanaca yerde, bileen malzemelerin tip ve miktarn ayrntl ekilde
gsteren yazl kanm talimatnamesi bulundurulacaktr.
Agregalar, imentolar ve mineral katklar ktlece tartlarak llecektir. Beton bileimine giren
tm malzemeler ayr ayn tartlacak ve I m3 veya daha fazla beton karm harman iin tartmnda
izin verilen sapmalar Tablo-308-24'de verilmektedir.
Kanm suyu, hafif agregalar, kimyasal katklar ve dier sv katklar ktlece tartlarak veya
hacimce llerek karma konulacaktr. Btn l aletlerinin muayene edilmi ve mhrlenmi
olmas lazmdr.
Tablo-308-24 Beton Harmann Oluturan Bileen Malzemelerin Tartm Tolerans Deerleri

185

308.07.03 Betonun Kartrlmas,

dare tarafndan aksine izin verilmedike beton, malzemenin btn kitle iinde homojen surette
dalmasn temin eden ve darece uygun grlen bir beton santralinde iyice kantnlacaktr. Beton
santralnn kullanlan her agrega tr ve tane snf in ayr silosu olmal, silolar ayrmaya
(segregasyona) ve agregalarn karmasna izin vermemelidir. Agrega, imento ve katk letme ve
boaltma sistemleri tam almal, zaman iinde bunlarn tkanmasna izin verilmemelidir. Santraln
kontrol panosu operatrn rahata ulam alan iinde olmal, btn gstergeler rahat grnebilecek
yerde bulunmaldr. Santraln tart ve l aletlerinin kalbrasyonunu kontrol etmek amacyla standart
arlklar ve lekler bulunmaldr. Kalibrasyon ilemlerinin gerektiinde hzla yaplabilmesi iin
uygun bir tertibat yaplmaldr. Santral kartrcsnn zerinde devir hz, toplam hacmi ve beton
harman hacmi yazl olmaldr. Harman hacmi, toplam hacmin te ikisini gememelidir. Karncnm
paletleri ve cidar dzenli aralklarla kontrol edilmelidir. Beton santral karma girecek her bir
malzemeyi elektronik ortamda arlka, hassas bir ekilde lmek iin gerekli tertibata sahip olmaldr.
Karma katlacak kum, akl, imento, su ve katk maddelerinin arlk oranlar beton karma yerinde
herkes tarafndan grlebilecek ekilde asl duracak bir levha zerinde daima okunabilir halde
bulundurulmal ve kolaylkla kontrol mkan salanmaldr. Beton santral le retilen betonlarda, beton
karmnda kullanlan malzemelerin (zellikle su, imento ve katk maddelerinin) elektronik ortamda
arlka girilen miktarlarn doru olarak tartlp tartlmadnn kontrol mutlaka yaplmaldr. Tartm
hassasiyeti Tablo-308-24'deki toleranslara uygun olmaldr. Rutubet dzeltmesi mutlaka elektronik
ortamda veya elle hesap edilerek yaplmaldr.
Beton santralinde retilecek betonlar iin deneyimli personel altrlmaldr. Beton, homojen
grnl duruma gelinceye kadar iyice kartrlmaldr. Bunun iin kuru olarak nceden kartrlmas
gerekmez.
darenin izin vermesi durumunda, beton retiminde betoniyer kullanlabilir. Ancak hibir ekilde beton
elle kantnlmayacaktr.
Betoniyerle beton retimlerinde, betoniyer tamburu dn hz sabit kalacaktr. Betoniyer iine
konulacak ilk karmda malzeme betoniyer cidarna yaparak zayi olacandan zayiata urayan miktar
kadar su, kum ve imentonun karma ayrca ilave edilmelidir. Betoniyer, i sona erdiinde iyice
temizlenmelidir.
Srekli beton karma makineleri, malzemenin tamamen eit olarak ulatrlmas ve srekli kontrol
salanm olduu srece ve zel durumlarda kullanlabilir.
Hafif beton malat srasnda, betonun susuz kalmasn nlemek ve iyi bir ekilde sertlemesini
salamak iin, kullanlan gzenekli agrega, karma katlmadan nemlendirilip aktarlmaldr. Gerek
karma suyu katlmadan bu cins agrega imento ile n kartrmaya tabi tutulmaldr. Kartrma ve
sktrma srasnda gzenekli agreganm fazla ufalanmamasna zellikle dikkat edilmelidir.
308.07.04 Betonun Tanmas.
Betonun karma makinesinden kullanlaca ve ilenecei yere tanmas srasnda, ayrma olumaman,
betonun homojenlii bozulmamak ve malzeme kayb olmamaldr. Betonun yksek bir yerden aa
dklmesi gerekiyor ise beton bir ucu ilenme yeri yaknna ulaan bir boru ile aktanlmahdr. Beton,
ayrmasna sebep olacak ekilde, 1.5 m'den fazla ykseklikten serbest olarak drmemek ve
kendiliinden yerleen beton dndaki normal betonlar 3 m'den daha fazla yaymamak gerekir.
186

Akc betonun tanmas iin oluk kullanlabilir. Bu oluklara az su kullanlarak ve ayrmaya

uramadan betonu aktabilecek ekilde eim verilmelidir.
308.07.04.01 Ya Karm Hazr Betonun Tanmas.
Ya karm hazr beton, transmikserler ile tanr. Transmikserler ve kartrmal tayclar,
betonu homojen halde teslim etmeye (boaltmaya) uygun donanml olmaldr. (K) kvamnda
olan ya karm hazr beton, darenin izin vermesi halinde damperli kamyonlarla tanabilir.
Ancak tama mesafesine bal olarak beton; rzgar, ya, toz ve gne nlarna kar
korunmaldr. Tama srasnda, transmikserin betoniyeri tama devrinde (yaklak 1-4
devir/dakika) evrilmelidir. Hazr betonun tama sresi; priz geciktirici kimyasal katklar
kullanlmam ve imento ilk priz sresi 2 saati gemi ise, en ok 2 saat ya da toplam devir 300
devirdir. Bunlardan hangisi kkse ona uyulacaktr. Tama sresi, betonun prizini etkileyen
kimyasal katklarn kullanm ve/veya kullanlan imentonun ilk priz sresine bal olarak
kullanc ile retici arasnda anlama sonucuna gre belirlenmelidir.
308.07.04.02 Kuru Karm Hazr Betonun Tanmas.
Kuru karml hazr beton, zel transmikserlerle teslim yerine kadar kartrmadan tanabilir.
Teslimden nce suyu ve varsa kimyasal katklar ilave edilerek kartrlmaldr. Kartrma sresi,
transmikserlerin kartrma devrinde (en az 10 devir / dakika) ve en az 5 dakika sre ile olmaldr.
Kartrma sresi, toplam devir says en az 50 olacak ekilde ayarlanmaldr. Beton bileimine
giren tm agregalann serbest yzey suyu yoksa, yani kum-akl-mineral katk ve imentosu
tartlarak transmiksere yklenen beton karmda, mineral katk ve imento su ile karlamyorsa,
tama sresi 3 saati gememelidir. Agregada serbest yzey suyu bulunan durumlarda tama
sresi 2 saati ve/veya imento ilk priz sresini amamaldr. Bu durumda agregalann rutubeti %
6*dan fazla olmamaldr.
308.07.05 Betonun malinde ve Naklindeki Dzen ve Hz.
Beton alman iletme, istenilen miktarda betonu kesintisiz salayacak tesise ve tama kapasitesine
sahip olmaldr. malatn retim hz betonun uygun bir ekilde tanmasna, yerine yerletirilip
sktrlmasna ve dzeltilebilmesine imkan verecek derecede olmaldr. retim hz, iki dkm
arasnda 20 dakikadan fazla sre gemeyecek ekilde olacaktr. Tama ekli betonun yeniden
elden geirilmesini gerektirmeyecek, betona veya imalatn dier ksmna zarar vermeyecek ekilde
olacaktr.
Beton; yapda kullanlaca yere ve ihtiyaca gre hemen kullanlabilecek miktarda imal
edilecektir. Priz yapmaya balam olan beton kullanlmayacaktr. Priz yapmaya balam betona
tekrar su katlamaz veya yeniden kartnlamaz.
308.07.06 Kvam.
Beton; her durumda ilenebilmeyi ve betonarme demirinin etrafndan betonun yapmadan
akmasna, her akl tanesinin yeterli miktarda har tabakas ile kaplanmasn temin edecek
derecede bir kvama sahip olmaldr. Su miktan, Ksm 308.05'te belirtilen esaslara uygun olarak
tespit edilecek ve Kontrol Mhendisinin izni alnmadan deitirilmeyecektir. 308.05'te belirtilen
esaslara uymak ve istenilen kvam limitleri dahilinde kalmak art ile sktrmada kullanlan
aletlerin etkinliine gre, mmkn olduu kadar az kvaml (kuru) bir beton imal etmee dikkat
edilecektir.
Ancak profil demirlerinin etrafn sarmak ve bunlann arasn doldurmak maksadyla yaplan ve
ok ince arahklardan gemesi gereken betonlarda, zel haller iin su imento oran sabit kalmak
187

art ile kvam deerleri dna Kontrol Mhendisinin izni ile klabilir. Taze betonun kvam snf
308.04.03'de belirtilen esaslara uygun olarak yaplr.
n deneylerde belirli bir yap ksm iin tespit edilen kvam o ksma ait beton imalat tamamlanncaya
kadar muhafaza edilecektir.
308.08 Donatnn Yerletirilmesi.
Donatnn projesindeki ekilde yerine konmasna zel itina gsterilmeli, ana donaty tekil eden,
ekme, basn ubuklar, datma donats ve etriyelerle iyice balanm olmaldr. Kolonlarda boyuna
donat, etriyelerle veya fretlerle rijit bir sistem meydana getirmelidir. elik, kullanlmadan nce kir,
ya ve yapk olmayan pastan temizlenmelidir. Kontrol Mhendisi, beton dkmne balanmadan
nce donatnn projesine uygun konulup konulmadn ve donat miktarnn uygunluunu inceledikten
ve gereken izni verdikten sonra beton dklmelidir. Beton dklrken donatnn yerini deitirmemesi
gerekir. ubuklarn etrafnda gerekli beton tabakasnn (paspay) salanmas iin donat askya alnmal
ve kalpla bunlarn arasna beton takozlar ve iki sra donat arasna da elik ubuk paralar
konulmaldr. Beton takoz ve elik ubuk paralar yerine bu amala hazrlanm elemanlar da
kullanlabilir.
Etriyelerin betonla sarlmasna zellikle dikkat etmeli ve deme veya kirilerin st donatlarnn
aaya baslmamas salanmaldr.
Beton dkm srasnda donatnn youn betonla iyice kuatlmas mutlaka salanmaldr. Esas
donats altta yer alan bir yap eleman dorudan doruya (temel plaklarnda olduu gibi) zemin zerine
yaplacaksa, zemin ilk olarak en az 5 cm kalnlnda beton veya benzeri bir tabaka ile rtl melidir.
308.09 Betonun Dklmesi.
Beton dklmeden nce, kalp erisi tala, yonga vb naat artklar, yabanc maddelerden buzdan
temizlenmi olmaldr. Kalp iinde geici olarak konulmu gergi, destek ve kuak varsa, dklen
beton seviyesi geici olarak konulan gergi, destek ve kuak vb seviyesine ulatnda, bunlar
sklerek kaldrlacak, beton erisinde braklmayacaktr. Beton kalplar, beton dkmnden
nce slatlm veya yalanm olmaldr.
Beton dklrken akln ayrlmamas ve betonarme demirlerinin yerlerinden oynamamas gerekir.
Betonun, betoniyerden kalplara kadar naklinde oluk veya boru kullanlmas Kontrol Mhendisinin
iznine baldr.
Betonun oluk veya boru kullanlarak naklinde, yi sonu elde edilememesi durumunda Kontrol
Mhendisi, betonun kalplara daha iyi bir yntemle nakledilmesini isteyecektir.
Ak oluklarn satan imal edilmesi veya ilerinin sacla kaplanm olmas gerekmektedir. Eer
eim ok fazla ise betonun hzn krmak zere oluun yer yer paletlerle tehiz edilmesi veya ksa
paralarda imal edilip sk sk yn deitirmesi gereklidir.
Beton nakli iin kullanlan borular veya kapal oluklar temiz, boru cidarlarnda donmu beton
olmamaldr. Her beton dkmnden sonra bu oluklar bol su ile ykanarak temizlenmelidir. Beton
1.5 metreden daha yksekten serbest olarak dklmeyecektir. 1.5 m den daha yksek bir yerden
dkmek gerektii zaman mutlaka madeni bir boru kullanlacaktr. Betonun dklmesi srasnda
borunun alt ucu dklm beton iinde ve boru daima dolu bulundurulacaktr. Kendiliinden
yerleen beton dndaki taze beton dkld yerden en fazla 3 m mesafede yaylmaldr. Beton
prize baladktan sonra kalp katiyen sarslmayacak ve betondan uzayp kan demirlere bir kuvvet
aktaramayacaktr.
Beton mmkn olduunca yerletirilecei yere veya yakn bir blgesine dklmelidir. Betonu
belirli bir blgeye yp, krekle yerine yerletirmeden kanlmaldr. Beton homojen tabakalar
halinde yerletirilmelidir. Yerletirme esnasnda byk ynlarn ve eimli
tabakalarn
oluturulmasna engel olunmaldr. Betonun yerletirme ve sktrma hzlar uyum iinde
188

olmaldr. Gecikme ve duraklamalar nlenmeli, bunun sonucu oluabilecek souk derzlere imkan
verilmemelidir.
308.10 Betonun lenmesi ve Sktrlmas.
Beton, karlmasndan hemen sonra ve ara verilmeden ilenilmelidir. Sadece zel durumlarda
betonun bir sre lemeden bekletilmesine izin verilebilir. Bu sre, kuru ve scak havada yarm
saati, nemli ve serin havada bir saati gememelidir. Bu gibi durumlarda betonun gne, rzgar,
iddetli yamur vb gibi hava etkilerine kar korunmas ve kullanlaca zaman yeniden
kartrlmas gereklidir. Beton prize balamadan nce yerine dklm, ilenmi ve yzey
dzeltme ilemleri tamamlanm olmaldr.
Kalba dklen betonu, kalbn her tarafna yaymak, donatlan iyice sarmasn salamak ve hava
boluklarn darya kararak doluluu arttrmak iin vibratrle sktrmak gerekmektedir.
Vibrasyonun esas, betonu kuvvetli bir ekilde titreime tabi tutmaktr. Deprem ynetmeliinde
belirtildii zere, her tr beton snfnda, yerletirme aamasnda vibratr kullanmak mecburidir.
Mteahhit beton dklr dklmez bekletmeden sktrabilmek iin yeterli sayda vibratr
antiyede hazr bulundurmaldr.
Betonun kalba dklmesi srasnda homojen bir durumda kalmasna dikkat edilmeli ve
segregasyon oluumu nlenmelidir.
antiyelerde betonun vibrasyonu tip vibratrle yaplmaktadr.
1. ten Titretiriciler (Dalc Vibratrier) : En ok kullanlan vibratr tipidir. Vibratr, titreyen
bir metal ine ve ona g kaynandan hareket gc ileten, hortum iindeki esnek bir balant
aftndan oluur. Titreimli ine beton iindeki en byk agrega boyutu, betonun kvam, kalp ve
donat durumuna gre deiik aplarda olabilir.
2. Dtan Titretiriciler : Kalp vibratrler diye de adlandrlan ve kalba dtan monte edilerek
kullanlan vibratrlerdir. Bu vibratrier genellikle donat younluunun fazlal nedeniyle iten
titretici uygulanamayan skk yerlerde, tnellerin kemer kaplamalar ile prefabrik eleman
retiminde kullanlrlar. Kolaylkla sklp taklabilme zellikleri nedeniyle dkmn
ilerlemesine gre kalp zerinde yerleri deitirilebilir. Elektrikle ve basnl hava ile alrlar.
3. Yzey Titretiriciler : Sath vibratrler de denilen bu vibratrier titreen bir mala ve mastar
eklindedirler. Daha ok deme ve yol kaplama betonlarnda kullanlrlar. Yaklak olarak 20 cm
derinlie kadar etkili olurlar. ayet daha derin ksmlarn vibrasyonu gerekiyorsa dalc
vibratrlerle birlikte kullanlmaldrlar.
Yeni bir tabaka dklmeden nce, bir nceki tabakann st prizini yapmadan taranm olmaldr.
Az su ile kanlan ve vibratrle sktrlan betonun karm vibratrn kapasitesine gre
ayarlanmaldr. Bu karm, sktrma srasnda ok az miktarda imento erbeti yze kacak ve
dalc vibratr kendiliinden batacak ve beton iinde skan havann yzeye kmasn salayana
kadar en az 15 sn kadar sabit tutulmal, daha iyisi yerinde kk dey hareketler yaptrlmal ve
yavaa (8 cm/sn ) hzla geri ekildiinde betonda hava kabarc brakmamaldr. Kuru
kanmlarda ayet bu baanlamyorsa vibratrn yeniden birka santim kadar betona daldrlmas
problemi zecektir. Eer yeniden daldrmakta sorunu zmyorsa, vibratr deitirmek
gerekecektir. Betonun sktrlmasnda, kullanlan dalc tip vibratrler normal durumlarda 6500
-8000 frekansl ve 500 kgf merkezka gcnde olmaldr.
Titreimin iddeti, minimum 45 cm apndaki bir evrede betonun 2.5 cm kerek yerlemesini
temin edecek derecede olmaldr.
Sktrlacak tabaka kalnl 30 cm den az, 70 cm den fazla olmamaldr. Sktrma iin
vibratrn saniyede 8 cm lik daldr veya da eki hz ile almas genel olarak yeterlidir.
Vibratr inesi, ikinci tabaka sktrlrken bir nceki tabakaya; beton henz sktnlabilir
durumda ise, bir nceki tabaka yzne kan erbetin ikinci tabakaya kanmasn ve k tabakann
189

kenetlenmesini salamak zere 15 cm kadar girmelidir. Kolon, kiri, kaim plak ve perdelerde
betonun sktrlmas iin dalc vibratrleri, ince plaklarda ise yzey veya kalp vibratrleri
kullanlmaldr.
ten titretrici vibratrler olabildii kadar dey olarak betona sokulmal ve en alak noktaya
ular ulalmaz hemen yavaa yukarya doru ekilmelidir. Vibrasyonun yeterlilii beton d
yzeyinin nemlenmesi, bir ksm imento erbetinin yze kmas ve betonun pelte hale gelmesi ile
anlalr. Daldrma yerleri arasndaki uzaklk betonun kvamna ve vibratrn frekansna bal
olarak deimelidir. Dalc vibratrlerin daldrma aral vibratr apnn 7 kat deeri veya beton
kvamna bal olarak 45-50 cm'yi gememelidir.
zellikle kelere ve kalp boyunca vibrasyona yeter derecede nem verilmelidir. Vibratrler,
beton ierisinde yer alan donatlara dememeldir. Vibratrn kalp yzeyine temas etmesini
nlemek gerekir. Emniyetli tarafta kalmak iin vibratr kalptan 75-100 mm uzakta tutmak
gerekir.
Yzey vibratrleri, arkasnda belirli nemli ve hafif imento erbeti yzeyi brakacak ekilde yava
olarak hareket ettirilmelidir. Yzey vibratr kullanld zaman, skm tabaka kalnl 20
cm.yi amamaldr. Plastik beton itinal bir ileme, hafif ve geni yzl tokmaklarla dvlme ve
vibrasyon suretiyle sktnlabilir. ilemede, donatlarn iyice betonla sarlmas ve kalp boyunca
betonun iyi lenmesi konularna dikkat edilmelidir. Buna, zellikle kolonlarda kalba dardan
vurmak suretiyle de yardm edilebilir. Tokmakla dvme, zellikle plaklar iin nerilir. Plastik
beton vibrasyonla sbtrld takdirde, kullanlacak vibratrn frekans betonun ayrmasn
douracak kadar yksek olmamaldr.
Plastik betonda tabaka kalnl yap elemannn cinsine, beton dklen yzeyin byklne ve
sktrma sekline bal olarak deimelidir.
Akc beton iinde fazla su olduu ve bundan dolay da dayanm azald iin, bu cins betonda
kullanlacak kum akl granlometrisi iyi seilmeli, karlmasnda ve yerine tanmasnda zen
gsterilmelidir.
Akc betonda vibratr kullanlmamaldr. Yerletirme ileminde dikkat edilmesi gereken en
nemli husus, betonun ayrmasnn nlenmesidir. Yerine tanarak yerletirilen beton, alt tabaka
ile arada boluk kalmayacak, iyice kaynaacak ve homojenliini kaybetmeyecek
ekilde
yerletirilmelidir. Bunun iin alt tabaka yzeyi yukarda belirtilen koullan salayacak ekilde
beton dkmne hazrlanmaldr. Beton gevek bir zemin stne yerletirilecekse bu zemin
silindirlerle sktrlmak veya tokmaklanmaldr. Topran, beton karm suyunu emmesini
nlemek iin rutubetlendirilerek nlem alnmaldr. Kayalk zemin zerine beton dkmeden nce
zeminin gevsek ksmlar temizlenmelidir.
Beton dzgn bir yzey elde edilmesini ve vibratrn smad yerlerde, kelerde betonun
skmasn temin iin vibratre ilave olarak beton kalp yz boyunca bu ie zg ular yass ve
sivri olan ilerle ilenmelidir.
Kalplarn sklmesi sonras bozuk beton yzeylerinin perdahlanarak dzeltilmesi gerekmektedir.
Yukarda belirtilen artlar elik zgara demeler iin kullanlan dolgu betonu iin de geerlidir.
Ancak bu durumda vibratr elie tespitlenecektir.
Betonarme kazklar ve prefabrik beton yap elemanlarnn beton dkm iin de yukardaki artlar
geerlidir. Ancak, darece kabul edildii takdirde betonarme kazklar ve prefabrik beton yap
elemanlarn reten firmann nerecei vibrasyon yntemi de kullanlabilir.
Beton yatay tabakalar halinde dklecektir. Eer herhangi bir sebeple bir
tabakann
tamamlanmadan braklmas gerekir ise ek yeri dik olacak ekilde braklacaktr.
Bir kprnn ricat duvan gibi eik olan ksmlarn betonunun dklmesinde bir inaat derzi
yapmak gerekirse, beton tabakasnn eik yzle yapaca dar a betonda zayf bir nokta
oluturacandan, beton tabakasnn eik yzden itibaren en aa 15 cm lik bir ksm yatay deil,
eik yzle dik a tekil edecek ekilde dklecektir. Yapnn hibjr parasnn en st noktasndan
45 cm den daha az mesafede inaat derzi yaplmayacaktr. Ancak 45 cm den daha az kalnlktaki
bir bordrn olmas durumunda darece izin verildii zaman bordur ayrca dklebilir. Beton
dkme ii geici olarak durduu zaman, daha beton priz yapmaa balamadan evvel, betonarme
190

demirleri ve kalp zerine sram olan hartan temizlenecektir. Temizlenen bu kurumu har
paralarnn taze betona karmamasna dikkat edilecektir. Eer taze beton priz yapmadan bu
temizleme ii yaplmam ise, demirlerin temizlenmesi srasnda beton yzne yakn yerlerde
demirlerin yerlerinden oynamamasna ve sarslmamasma dikkat edilecektir.
308.11 eitli Yap veya Yap Elemanlarnda Beton Dkm.
308.11.01 Menfezler.
Kutu menfezlerin nce taban radyeleri dklecek ve bunlarn prizi tamamlandktan sonra dier
ksmlarn betonu dklecektir.
Bu durumda menfez yan duvarlarnn tabanla balantsnda nlem alnmaldr. Bunun iin en
uygun ekil lamba ve zvanal bir derz yapmaktr. Bu suretle sularn derze etkisinin mmkn
mertebe nne geilmi olur. Menfez duvarlarnn betonu dklmeden nce taban betonu tala,
yonga vb yabanc maddelerden iyice temizlenecek ve daha nce dklm beton yzeyi
entiklenecektir.
Kutu menfezlerin nce taban betonu, daha sonra duvarlar ve tavan betonu dklecektir. Bu halde
tavan duvarlara balamak iin gerekli diler duvarlarda braklacaktr. Btn kesimlerin betonu
bir seferde dklecektir,
308.11.02 Kiriler, Plak ve Kolonlar.
Kiri guselerinin betonu, .kiri betonu ile birlikte dklecektir. erevelerde kenar ve orta
ayaklarn veya kolonlarn st ksmnda beton, guselere mesnet tekil edecek ekilde kesilerek derz
braklacaktr.
Plak ve demeler baka bir yntem belirtilmedii durumda, devaml bir lem ile bir seferde
dklecektir. Ters kirili kprlerde basn tablas ve kiriler birlikte dklecektir. Eer bunlarn
ayr ayr dklmesi kabul edilmi ise bu halde kirile basn tablasnn birlikte almasn
salamak iin zel makaslama tertibat konulmaldr.
Betonarme tablal kirili kprlerde deme ve kiriler ayn zamanda dklebildii gibi ayr ayr
da dklebilir. Beton dkm her ksm iin kesintisiz olacaktr. ki seferde dkld zaman
nce kirilerin demenin altnda kalan ksm dklecek, sonra deme dklecektir.
Ancak bu durumda deme ile kiriin arasndaki makaslama etkisi kiri gvdesi zerinde
yaplacak diler vastas ile karlanmaldr. Bu dilerin boyutu ve aralklar hesapla bulunacaktr.
Genel olarak kesiti 5x10 cm ve boyu kiri gvde geniliinden 10 cm daha ksa olan takozlarla
tekil edilen diler yeterlidir. Bu dilerin aral hesap sonucu belirlenir. Ancak di merkezleri
arasndaki mesafe hibir zaman 40 cm den. byk olmayacaktr. Beton kendini tutabilecek kadar
sertletii zaman dilerin yaplmasnda kullanlan bu takozlarn kolayca karlabilmesi iin
takozlarn alt yzlerinin daha kk yaplmas ve yzlerinin yalanm olmas gerekir.
zellii olan kprlerde (n gerilmel vb) deme ile kiri arasndaki makaslama etkisi yaplacak
hesap sonucu bulunacak makaslama tehizat ile karlanacaktr.
Kolonlar, kesintisiz olarak dklecektir. Kolon balklar beton dkm bittikten en az 12 saat
sonra dklecektir.
Kontrol Mhendisi tarafndan izin verilmedike, kolon kalplan sklp kolon betonu kontrol
edilmedike st yapya ait hibir ksmn imalat yaplmayacaktr.
styap, beton priz hzlandrc beton kimyasal katklar kullanlmad taktirde, ayaklarn inaat
bittikten en az 21 gn sonra ayaklara yklenecektir. Ancak, beton priz hzlandrc katk
malzemelerinin kullanlmas halinde, bu mddet 308.06.02 ve 308.06.03'de belirtilen esaslara
uygun olarak sertleme kontrol numuneleri alnp yap elemannn yannda kr edilecek ve basn
191

dayanmlarnn yeterli olup olmadklar kontrol edildikten sonra Kontrol Mhendisinin onay alnarak
ayaklara yklenecektir.
308.11.03 Kemerler.
Kemerlerin betonu, iskele homojen olarak yklenecek tarzda yaplacaktr. Kemer enine kalplarla bir
seferde dklebilecek byklkte anolara ayrlacaktr. Anolann tekili ve beton dkme sras darece
kabul edilecek ekilde ve betonarme demirlerinde hibir gerilme yaratmayacak ekilde olacaktr.
Anolar birbirine uygun ekildeki dilerle balanmaldr. darece izin verilmesi durumunda kemerin
tamam kesintisiz dklebilr.
308.11.04 Beton Dkme Program.
Mteahhit beton dkmeye balamadan nce beton dkm srasn gsteren bir program dareye
verecektir. Bu programda Mteahhit, elindeki tesis, ekipman ve makine parkna gre saatte
dkebilecei beton miktarn ve bunun iin kullanaca makinelerin cins ve kapasitesini
belirtecektir.
Betonun dklmesine, ancak, bu program dare tarafndan onaylandktan sonra balanacak ve
darenin izni alnmadan beton dkme sras deiti rilmeyecektir.
308.12 naat Derzleri.
naat derzi proje, planlarda ve betonun dkm emasnda gsterilen yerlerde yaplacaktr. Proje ve
planlarda detay gsterilmeyen derzler ve in herhangi bir arza yznden durmas halinde yaplacak
zorunlu derzlerin eklini dare belirleyecektir. Kesme kuvvetini nakletmek ve her iki paray birbirine
balamak iin derzlerde diler tesis edilecek veya eik ubuklar kullanlacaktr. naat derzleri mmkn
olduu kadar basn gerilmelerinin dorultusuna dik olarak dzenlenmelidir.
nceden dklm ve sertlemi beton zerine veya yanma beton dkmeden evvel, kalp tekrar elden
geirilerek geveyen yerleri sktrlacaktr. Sertlemi olan betonun yz, Kontrol Mhendisi
tarafndan stenilen ekilde entilerek przlendirlecek ve entilmi olan sathta atlaklar olmasna ve
akl tanelerinin yerinden oynayarak gevemesine imkan verilmeyecektir. Eski beton zerinde bulunan
yabanc maddeler, imento kayma iyice temizlenip su ile slatlacaktr. Eski ile yeni beton arasndaki
bu ksmlarda harc zenginletirmek iin eski betonun temizlenmi ve slatlm olan eik veya dik yz
evvela imento harc veya erbeti ile kaplanacak ve bu har veya erbet donmaya balamadan yeni
beton dklecektir.
lk olarak, en byk akl ap sertlemi betondaknden kk ve dozaj daha yksek olan bir beton ile
betonlama ine devam edilmelidir. Byle bir beton yerine imento erbeti kullanlmasna izin
verilmemelidir. Beton dkmne dier derze kadar kesintisiz devam edilmelidir. Btn derzlerin
grnen taraflar iyice temizlenip dzeltilecektir. derzler gerilmenin az olduu yerlerde
dzenlenecektir.
308.13 Betonun Muhafazas ve Kr Edilmesi.
Beton yzeyleri beton iindeki rutubetin korunmas iin slak uval, hasr, kum vb malzeme ile
kaplanacak ve bunlar devaml olarak slak tutulacaktr.
Beton yzeyinin bu ekilde kaplanmayarak korunmamas durumunda rutubetli tutabilmek iin srekli
sulanmas gerekir. Normal portland imentosu ile hazrlanan betonlarda kr; en az 7 gn, abuk
sertleen imentolarla hazrlanan betonlarda en az 3 gn, katkl (trasl, cruflu gibi) imentolarla
yaplan betonlarda kr en az 14 gn devam edilecektir. zellikle geni yzeyli
192

betonlarda, ktle betonlarnda ve Kontrol Mhendisinin gerekli grd yerlerde darenin onay
alnarak beton kr katklar kullanlabilir.
308.14 Souk ve Scak Havada Beton Dkm.
308.14.1 Souk Havada Beton Dkm.
Souk havada beton dkmenin amac, don olayna ramen yeterli mukavemet ve dayanklkta beton
elde etmektir. Ortalama hava scaklnn + 5 C'den az olduu zamanlarda betonun yerletirme
scakl aadaki Tablo-308-25'de belirtildii gibi olacaktr.
Tablo-308-25 Beton karn ve yerletirme scaklklar
Kullanlan En Byk
Byklne
Kesitlerinin Kalnl

Agrega

Gre

Beton En Byk Agrega Bykl (nm)

16.0

31.5

Taze betonun en dk yerletirme scakl (C)

(18-23)

(13-18)

Hava scakl ;
Hava scaklna
t>-
bal olarak, taze betonun tC
- l > t > -18
en dk karm
scakl (D
t< -18

(20-25)

(15-20)

(22-27)

(18-23)

(25-30)

(20-25)

Betonda, korumadan sonraki ilk 24 saatte, izin verilen en ,

(28-33)
(22-27)
yksek tedrici scaklk dmeleri C
(1) Daha souk havalarda beton karm scakl ile yerletirilmi taze beton scakl arasndaki fark daha :
geni tutulmaldr.
NOT:Tablo-308-25.Normal betonlar in uygulanr. Hafif beton normal betona gre scaklk dmesine
kar daha direnli olduu iin bu scaklklar daha da debilir.

Su 80C'den fazla stlmayacaktr. Kum ve akl, iindeki kar, buz ve donmu paralarn giderilmesini
salayacak ekilde nform olarak stlacak ve hibir zaman 60C'in zerinde stlmayacaktr.
Istlm malzemelerle alrken imentonun ani priz yapmasn nlemek iin nce kum, akl ve su
betoniyerde kartrlacak ve bu karma imento sonradan ilave edilecektir. Beton hi bir zaman
0C'den daha aa sdardaki donmu zeminler zerine dklmeyecektir. Zorunlu durumlarda kalp,
demir ve temel zemini beton dklmeden nce, rtlm ve stlm olacaktr. Yerine konulmu olan
beton, branda bezi gibi geirimsiz malzemelerle rtlecek ve yukarda belirtilen asgari kr srelerince,
beton yerletirme ssn koruyacak ekilde buhar veya kuru hava ile stlacaktr.. Istma ii kuru hava
ile yapld takdirde normal havadaki rutubetin betonu evreleyen havada da olmas salanacak ve
bunun iin gerekli tesisler Mteahhite temin edilecektir.
Souk havada beton dklmesinde dare, Mteahhitten imento miktarnn artrlmasn, abuk
sertleen imento kullanlmasn veya betona uygun priz hzlandrc katk malzemelerinin ilavesini
isteyebilir. Burada bulunmayan dier hususlar iin TS 1248 geerlidir.
308.14.02 Scak Havada Beton Dkm.
Scak havada beton dkm ilemleri TS 1248' de belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. Scak
havada hazrlanp yerine yerletirilen betonun ss hibir zaman + 32 C'yi gememelidir. Bunu
salamak iin aadaki nlemler alnmaldr.
1. Malzemeler glgede muhafaza edilmelidir.
2. Agregalar zerine su serpilerek serinletilmesi temin edilmelidir.
193

3. Su borular, tanklar scaa kar tecrit edilmelidir.

4. Betonun dklecei zemin iyice sulanmal, beton dklmeden evvel de yzeyler su ile tekrar
slatlmaldr.
5. Gece veya gnn erken saatlerinde havann serin olduu zamanlarda allmaldr.
6. Kesinlikle scak imento kullanlmamaldr.
7. Kuru, poroz agrega kullanlmamaldr.
8. Beton dkmnn en ksa zamanda bitmesini salayacak ekilde bir organizasyon yaplmal ve
yeterli sayda personel kullanlmaldr.
9. Beton dorudan gne ndan korunmal, bu amala branda veya nemli uvallarla rtlmel,
zellikle kuru rzgarlardan korunmal, mmknse beton yzeyi beyaz pigmentli kr maddeleri ile
kaplanmaldr.
10-Byk istinad duvarlar gibi ktle inaatlarnda yourma suyu iine buz atlarak soutulmaldr. 1
l.Betonun prizini gecenin serin saatlerine kaydrabilmek amacyla darenin gerekli grd yerlerde
priz geciktirici katk kullanlabilir.
30S.14.03 Su Alnda Beton Dkm.
Beton, darenin onay olmadan su iine dklmeyecektir. dare beton dkmn uygun grd
takdirde beton dkme ii Kontrol Mhendisinin nezareti ve aadaki artlar altnda yaplacaktr. Su
altnda beton dkm sz konusu olduunda Tablo-308-19 (a ve b) kullanlmak suretiyle dkm
yaplacak yerdeki etki snflarna bal olarak seilecek dayanm snf, su/imento oran ve en az
imento ve hava ierii deerleri Tablo-308-20'den belirlenecektir. Betonun ykanmasna, akl ve
harcn birbirinden ayrlmasna engel olmak iin boru, alt kapakl kovalar veya darece kabul edilmi
baka bir yntem ile beton skk bir ktle olarak su altna braklacak ve yerine konulduktan sonra
oynatlmayacaktr.
Beton dklm olan yerde suda dalgalanma olmamas salanacaktr. Suyun seviyesi inaat ukurunun
iinde ve dnda ayn olmal ve scakl + 5C'nin altna dmemelidir. naatn su altndaki bsmmn
betonunun, gelen su miktarnn fazlal, temel tabannda kaynama olmas ve dier sebepler yznden
su tahliye edilerek betonun dklmesi mmkn olmuyorsa su iinde beton dklerek temel tabannda
bir tecrit tabakas meydana getirilecektir. Bu tecrit tabakasnn kalnl darece tespit edilecektir. Tayin
edilen kalnlkta bir tecrit tabakas dklp bu, yeterli derecede sertletikten sonra su tahliye edilerek
temelin geri kalan betonu dklecektir. Tecrit tabakas en az 45 cm olmak zere kalnl darece
belirlenecek tabakalar halinde ve kesintisiz olarak dklecektir.
Tabakalarn birbirine kaynamasn salamak iin bir tabaka prize balamadan ikinci tabaka dklm
olacaktr.
Su altnda beton dkm iin kullanlan boru asgari 25 cm apnda, aralarnda conta bulunan flanjlarla
birbirine balanan ksa boyutta borulardan teekkl edecektir. Boru alt ucunun beton dklen btn
yzey zerinde kolayca hareketini ve beton akn durdurmak veya azaltmak maksadyla borunun
kolayca ndirilip karlmasn temin eden bir asi zerine boru monte edilmi olacaktr. in
balangcnda iine su girmemesi iin boru alt ucu kapal olarak indirilecek ve isin devam mddetnce
iine su girmesine mani olunacaktr. Boru, zerindeki huninin alt seviyesine kadar daima betonla dolu
olarak bulundurulacaktr. Huniye beton dkld zaman akmn temin iin alt ucu dklm bulunan
beton iinde kalmak artyla boru hafife yukar ekilecektir. bitinceye kadar beton akm kesiksiz
devam edecektir.
Alt kapakl bir kova ile beton dklmesi aadaki artlara uygun olarak yaplacaktr. Kovann st
ksm ak olacaktr. Alttaki kapaklar serbeste aaya ve darya doru alacaktr. Kova azna kadar
doldurulacak ve ykanmaya engel olmak iin yava yava dibe indirilecektir. Kova beton dklecek
yzey zerine oturuncaya kadar boaltlmayacaktr. Boalttktan sonra ise, yava yava yukanya
ekilecektir. Su altnda dklen beton kvam, kvam tecrbesi 7-12 cm' lik bir kme verecek derecede
olmal, agregann en iri boyutu 50 mm yi gememelidir.

194

Bu beton tecrit tabakas kafi derecede mukavemet kazandktan sonra su ekilerek beton
dklebilir. Bu halde tecrit tabakasnn zerinde oluan kaymak, beton bnyesine zarar
vermeyecek ekilde entilerek yok edilmelidir.
Su alt betonu, uygun granlometrisi minimum tane boyutu 37.5 mm olan agrega dolgusunun iine
g ayran bir harcn alttan yukarya doru enjeksiyonu ile de imal edilebilir. Bu srada harem st
yzeyi niform olarak ykselmelidir.
308.15 Tahripkar evre artlarnda Beton Dkm.
Sertlemekte olan betonu olumsuz etkileyen kimyasal maddeleri ieren sular betondan uzak
tutulmaldr. Bu durum salanamyor ise uygun nlemler alarak etkileri yok edilmelidir. Betonu
olumsuz etkileyen bu maddeler tam saf sular, serbest asitler, slfat tuzlar, magnezyum tuzlan,
amonyum tuzlan, amonyum slfat, amonyum klorr, amonyum nitrat, bitkisel ve hayvansal
yalardr. Kimyasal etkiler karsnda bulunan beton yapmn, imento ve agrega uygunluu,
dkm izleyen ileme ve koruma yntemi byk lde etkiler. Betonun kimyasal etkilere
dayankll geirimsizlii orannda artar. Tahripkar evre artlarna maruz yerlerde beton
dkm yaplrken evre etkileri Tablo-308-19 (a ve b)'ye gre seilip, dkm yaplacak yerdeki
etki snflanna bal olarak dayanm smf, su/imento oran ve en az imento ve hava ierii
deerleri Tablo-308-20 kullanlarak belirlenecektir. Kimyasal etkilere kar olan beton kesitinin
narin ve keskin kenarl olmamasna zellikle dikkat edilmeli, beton yzeyinin kapal ve dz olmas
salanmaldr.
Genel olarak yeralt veya yerst sularnn beton iin zararl madde ierdii belirlendii
durumlarda normal portland imentosu yerine trash, yksek frn cruf veya uucu kll
imentolardan en kolay temin edileni kullanlacaktr. Ayrca Mteahhit 308.15.01 ve 308.15.02'
de belirtilen nlemleri alacak veya zararl sularn etkisini yok etmek amac ile darece gerek
grlen dier tedbirleri de alacaktr.
308.15.01 Deniz Suyunun Etkisine Maruz Betonlar.
Beton yap elemanlan, eer deniz suyunun etkisine maruz kalacaklarsa, bu etkinin pi Tablo-308-19
(a ve b)' ye gre seilip, dkm yaplacak yerdeki etki snflarna bal olarak dayanm snf,
su/imento oram, imento tipi ve en az imento ve hava ierii deerleri Tablo-308-20
kullanlarak belirlenecektir. Betonarme ksmlar deniz suyunun etkisine maruz olduu takdirde,
betonun pas pay asgari 10 cm olacak ekilde kalnlatnlacaktr. Beton, betonyerde iki dakikadan
daha az srede kantnlmayacak, su/imento oran maksimum 0.50 olacak, temin edilebildii
takdirde normal portland imentosu yerine, slfata dayankl imento, yksek frn cruf
imentosu, uucu kll imento ve trash imento kullanlp beton iyice sktnldktan sonra
boluklann olumas nlenecektir.
dare tarafndan tayin edilecek olan en dk ve en yksek su seviyeleri arasnda betonda hibir
derz yaplmayacaktr. Bu seviyelerin arasnda deniz suyunun en az 30 gnden evvel betona temas
etmesine izin verilmeyecektir. Kalplar alndktan sonra meydana kan beton yzeyi zerinde
dare gerekli grd takdirde bitmle tecrit yaplacaktr.
308.15.02 Alkali Slfatl (Sodyum, Kalsiyum ve Magnezyum Slfat) Sularn veya Alkali
Slfath Zeminlerin Tesirine Maruz Betonlar.
Alkali slfatl sulann ve zeminin tesirine maruz betonlann dklmesinde, bu etkinin tipi
Tablo-308-19(a ve b)' ye gre seilip, dkm yaplacak yerdeki etki snflarna bal olarak
dayanm snf, su/imento oran ve en az imento ve hava ierii deerleri Tablo-308-20
kullanlarak belirlenecektir. Bu tip zararl etkilerin sz konusu olduu yerlerde beton dkmnde
zel bir itina gsterilecektir. Beton, iin bandan sonuna kadar, zeminden veya su seviyesinden
en az 45 cm daha yksek bir seviyeye ulancaya kadar kesintisiz olarak dklecektir. Alkali
zemin veya
195

sularn, beton dkm bittikten asgari 96 saat iinde beton yzeyine temas etmesine engel
olunacaktr.
Bu blmdeki btn ilemler TS 3540 "Zararl Kimyasal Etkileri olan Su, Zemin ve Gazlarn
Etkisinde Kalacak Betonlar iin Yapm Kurallarnda belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
308.16 Kalp ve skele leri.
308.16.01 Genel.
Btn kalp ve iskeleler gvenli ve tama gc yeterli olmaldr. Kalp ve skeleler TS 647 'Ahap
Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar' standardnda belirtilen esaslara uygun olarak hazrlanmal,
birletirilmeli, kurulmal ve fazla deformasyon ve oturma yapmayacak ekilde dzenlenmelidir.
Kalp tahtalar, beton sktrlrken imento erbetinin akmasna engel olacak ekilde yaplmal,
vibratr etkilerine kar yeteri kadar dayanmda olmaldr. Kalplar, kalp tahtalarnn arplmasna
ve ekip aralklarnn almasna engel olacak ekilde ina ve muhafaza edilecektir. Btn ahap
kalplar iyice rendelenmi olacaktr. Kalp tahtalar birleme yerlerinde aralk kalmayacak ekilde
imal edilecek, bu salanmazsa, btn kalbn ii sac veya prese edilmi levhalarla kaplanacaktr.
Kalplar kullanldklar sre iinde etki yapacak btn kuvvetleri, gvenilir bir ekilde zemine
aktarmaldr. Kat lavesi ve restorasyonlarda olduu gibi ara demeye veya dier yap ksmna
dayanan kalp ve iskelelere zellikle dikkat etmelidir.
skele dikme yklerinin zemine yaylmas tekniine uygun olmal, zayf ve donmu zeminlerde
zel nlemler alnmaldr. Yk aktarmasn ve yaylmasn salamak iin dikmelerin altna salam
ve yerinden oynamayacak ekilde dzgn keli aa (kadron) konmaldr. Bu mesnetlerin tek
para yaplamad durumlarda birka kat olarak dzenlenmesi gerektii takdirde, devrimemesi
iin gvenlii salanmaldr. Eik kolonlar kaymaya kar da emniyete alnmaldr.
Kalp ve iskeleler kolayca,
sarsntsz,
tehlikesiz ve darbesiz skleblecek
ekilde
dzenlenmelidir. Bunun iin de kamalardan, kum sandklar, vidalar, kriko, veren vb kalp skme
dzenlerinden faydalamlmaldr.
Byk aklkl yap ksmlarnn, kalp ve iskele skldkten sonra tasarlanan biimi almasn
salayacak ekilde kalp ve iskeleye ters sehm verilmelidir.
Beton dklmeden nce, kalp ii iyice temizlenmeli, gerektiinde slat mal dr. Bu maksatla;
kolonlarda dipte, konsollarda, kta ve derin kirilerin altnda temizleme delikleri braklmaldr.
Beton dklmeden nce ve dklrken kalp ve iskeleler iyice kontrol edilmelidir.
Kontrolden msaade alnmadan kalp zerine hibir suretle malzeme oturtulmamal ve istif
edilmemelidir.
Toprak vb malzeme ile rtlmeyecek olan beton yzlerinin kalb ahap olduu takdirde, kalp
tahtalar eit kalnlkta olacaktr. Kalplarn sivri keleri ta ile beslenerek betonda sivri ke
meydana gelmesine engel olunacaktr. Girintili kntl yerlerin kalplar kolayca alnabilecek
ekilde yaplacaktr. Kalp cidarlarm birbirine balamak iin kullanlan madeni gergi ve ankraj
ubuklar beton yznden 5 cm ierde betona zarar vermeden kesilecek ekilde yaplacaktr. Gergi
olarak tel kullanlm ise bunlar beton yznden minimum 6 mm daha ierden kesilecektir.
Gergilerin ebad, bunlar kesilip karldktan sonra kalacak boluklar ok ufak olacak ekilde tayin
edilecektir.
Bu boluklar imento harla doldurulduktan sonra betonun yznn salam, homojen olmas ve
ayn renkte gzkmesi salanacaktr. Kalplar, beton yeterli derecede sertleinceye kadar yerinde
muhafaza edilecektir. Kalplarn yerinde tutulmas iin gereken sre Ksm 308.16.06'da
belirtilmitir. Beton dklmeden veya dkld srada Kontrol Mhendisi kalplarda herhangi bir
hata ve arza grrse bu hata ve arza giderilinceye kadar isi durduracaktr. Bir ka defa
kullanmadan dolay zellik ve eklini kaybeden eski tahtalar kalp iinde tekrar kullanlmayacaktr.
Dar duvar veya kolon gibi iine girilmesi imkansz olan kalplarn iini temizleyebilmek iin
bunlarn alt tahtalar balangta gevsek braklacaktr. Btn kalplar yalanacak
ve
temizlenecektir.
196

308.16.02 Takviyeler.
Btn kalp ve iskeleler yatay kuvvetleri gvenli olarak zemine aktarabilecek ekilde enine ve
boyuna takviye edilmelidir. skele takviyeleri genel olarak gen tekil edecek ekilde dzenlenir.
Bunlarn ubuklar dikmelerde olabildii kadar eilme momenti meydana getirmeyecek ekilde
tertiplenmelidir. Kolon ve mesnete yakn yerlerde, ancak saplama ve benzeri nlemlerle yakn
sabit noktalara veya salam duvarlara dayatlarak oynamas nlenen dikmelerde gen
takviyelerden vazgeilebilir. Kurulular srasnda da kalp ve iskeleler yeter rijitlikte
olmaldr.
308.16.03 Yk Kabulleri.
Kalp ve iskelelerin boyutlandrlmas iin dey yk olarak kalp ve iskelenin kendi arl,
dklen ve baz yerlerde yn durumunda olabilecek taze betonun arl, beton tama
aralarnn arl, beton dklrken meydana gelen darbe etkisi ve iilerin arlklar gz nne
alnmaldr. Yatay yk olarak, rzgar etkisinden baka varsa, halat ekme etkisi, eik dikmelerin
mesnet reaksiyonlarnn yatay izdmleri vb gz nnde tutulmaldr. zellikle takviye ve
balant aksamnn boyutlandrlmalannda dikmelerin mecburi olarak eik konmalarndan
meydana gelen yatay kuvvetlere ayrca kalp st kenarnda etki yapt dnlen iskelenin
tayaca dey yklerin 1/100' eklenmelidir ve sonu olarak btn yklerin malzemenin
emniyet gerilmesi snrlan iinde tandnn ve kuvvetlerin zemine aktarldnn gsterilmesi
gereklidir, zellikle plastik ve akc kvamdaki betonlarda, sktrma vibratrle yapld zaman
her kvamdaki taze betonun, yan kalplara a = 2.2 t/m3 zgl arlktan ileri gelen hidrostatik yanal
basn etkisi gz nnde tutulmaldr.
308.16.04 Yer (Zemin) st Yaplarnda Kalp skelesi.
Kalp dikmeleri, TS 647 standardna uygun II. ve III. snf keresteden seilmelidir. Dikme
balnn kalnl 7 cm den az olmamal ve dikmelerin iki dorultuda, ift apraz veya yatay
saplamalarla burkulmaya kar emniyeti salanmaldr.
Yk fazla olan dikme ve kalplarda ek yaplmamaldr. Genel olanak normal yerst yaplarnn
plaklarnn altnda her iki dikmeden biri, kirilerin altnda her dikmeden biri ekli olabilir. Ekli
dikmeler alanda olabildii kadar eit datlm olmaldr. Birden fazla eki olan
dikme
kullanlmamaldr.
Burkulma tehlikesini nlemek iin ek yeri dikmenin ortadaki te biri iine denk getirilmemelidir.
elikle salam ekilde birletirilerek uzatlan veya srg dzenli dikmeler ekli saylmazlar.
Dikmelerin taban kerestesini ezmesi ihtimali olan durumlarda tabana sert ahaptan veya elikten
yastk konulmaldr.
ok katl iskelelerde ve ok kath yaplarda dikmeler, yukardaki dikmenin ykn dorudan
doruya aadakine aktaracak ekilde konulmaldr.
Yer st yaplarda kalp sokulurken baz dikmelerin, yedek olarak yerinde kalmas gereklidir.
Gerek bu yedek dikmelere ve gerekse bunlarn stndeki kalp tahtalarna dokunulmamal ve
sonradan lave dikme konmasna ve sktrmaya zin verilmemelidir. Kalp nceden bu zellik
dnlerek yaplm olmaldr. Her katta yedek dikmeler alt kattakinin stnde bulunmaldr.
Akl 3 m' yi gemeyen bir kiriin ortasnda bir adet yedek dikme bulunmas yeterlidir. Byk
aklklarda birka yedek dikme gerekebilir. Akl 3 m den fazla olan plaklarda yedek dikme
ortaya konur. Yedek dikmelerin plan aklna dik yndeki aral, 8 m' yi hibir suretle
gememelidir.
Yedek dikmelerin yerleri seilirken zerindeki betonarmenin donatsnn yeterli olmasna dikkat
edilmelidir.
197

308.16.05 Dayanm Tahkiki

Normal yerst yaplarda tek katl ve iskele ykseklii 5 m' yi gemiyorsa ve btn ykler kesit
lleri yeterlii nceden bilinen dey dikmelerle zemine aktarlm ise ancak pheli durumlarda
dikmelerde burkulma tahkiki istenilebilir. Arl fazla olan yap ksmlarnn altndaki dikmelerde
burkulma emniyetinin bulunduu gsterilmelidir. Dier btn durumlarda kalp ve iskele dayanm
hesaplan yaplmaldr. Boyutlandrma iin yrrlkte olan TS 647 standard esaslar uygulanr.
308.16.06 Kalp Sreleri ve Kalp Alma.
Beton dkm iinin bitimi ile kalp skme arasnda geecek sre, kullanlacak imento ve katk cinsine,
betonun kalitesine, su/imento oranna, betonarme yapnn yknn cinsine, etkilerine, byklne ve
hava artlarna baldr. Kalp sklmesinden hemen sonra, hesaplarda gz nne alnan yklere eit
bir yk tamas dnlen yap ksmlarna zellikle dikkat edilmelidir. En dk scaklk derecesi +
5 C olan elverili hava artlar altnda ve normal kalp sistemlerinin kullanld yerlerde genel olarak
aadaki kalp alma sreleri (Tablo-308-26) uygulanr.
Tablo-30S-26 Kalp Alma Sreleri
KULLANLAN MENTO
CNS

KR YAN
KALIPLARI,
KOLON, KPR
AYAI KALIPLARI

DEME
KALIPLARI

Normal
portland imentosu P
32,5 veya KP 32,5
abuk sertleen portland
imentosu P 42,5 veya
P 52,5

3 Gn

8 Gn

2 Gn

4 Gn

8 Gn

8 Gn'

10 Gn

15 Gn

28 Gn

28 Gn

Curuflu, trasl veya uucu

kll imento

KALIP
DKMELER,
BYK
AIKLIKH
DEMELERDE
'

21 Gn

KEMER VE
PLAK
KPRLER

21 Gn

Ancak, Kontrol Mhendisinin onay alnarak iin acil olduu durumlarda yukardaki tabloda verilen
srelerin yerine, sertleme kontrol deneyleri yaplmak sureti ile projeci firmann da grleri alnarak
kalplar daha erken sklebilir. Sertleme kontrol numuneleri dare elemanlar tarafndan 308.06.02' de
belirtilen esaslara uygun olarak yeterli sayda alnacaktr. Sertleme deneyi sonucunda, yapdaki
betonun belirli bir andaki muhtemel mukavemeti hakknda fikir edinmek, kalp, iskele alma
mddetlerini ve yapnn hizmete ne zaman alacam belirlemek iin betonun yeterli dayanm
kazand gsterilmektedir. Kontrol Mhendisinin onay-alnmadan, yapnn hi bir ksmnda kalp
veya dikme yerinden oynatlmamahdr. Erken kalp alma sonucunda oluacak problemlerden Mteahhit
sorumludur.
Numunelerin alnmas ve kalplara doldurulmas EN 12350-1'de belirtilen esaslara uygun ekilde
olacaktr. Yap ksmnda kullanlan betondan alman 150/300 mm boyutlarndaki silindir veya 150 mm'
lik kp numuneler, bu yap ksmnn yanna konularak, yap ile ayn artlar altnda kalarak basn
deneyine kadar korunarak bekletilir. Bu numuneler daha sonra 308.06.03.Me belirtilen esaslara uygun
olarak basn dayanm deneyine tabi tutulurlar. Yk etkisine maruz tayc elemanlarda kalp alma
sresinin yeterlilii; sertleme deneyi iin her bir gnlk grup (Kalp alma iin ngrlen
mukavemetleri salayaca tahmin edilen farkl gnler) iin alnan en az 3 adet numune ortalamasnn o
yap eleman iin projesinde ngrlen karakteristik mukavemetin (fck) en az % 80 deerini am
olmas gerekmektedir. Ancak mevcut betonun nitelik ynnden 28 gnn sonunda 308.06.04.01'de
ngrlen kriterlerin salanp salanmad kontrol edilmelidir. Hava
198

artlarnn oluturduu don etkisinden sonra tekrar ie balandnda ve zellikle kalp almaya
devam etmeden betonun prizini yaparak yeter derecede sertletii veya sert grnp souk
etkisiyle tamamen donmu olup olmad aratrlmaldr.
Betonda ar derecede gerilmeye sebep olan kalp alma metotlarndan kanlacaktr. Kolon ve
ayaklarn betonunu grmeden styapy bunlara yklememek in kirilerin altndaki iskeleyi
almadan evvel kolon ve ayaklarn kalb sklm olmaldr. Kontrol Mhendisinin izni olmadan
kalp ve iskele alnmaa balanlmayacaktr. Destekler, betonun yava ve niform olarak
yklenmesini salayacak ekilde kaldrlacaktr. Tabiiye ve korkuluk dklmeden evvel temellerin
iskelesi alnm olacaktr. Tempan duvarl kemerlerde mbisat derzlerinin skmamas iin tempan
duvarlarnn derze yakn tasmlar iskele alndktan sonra ina edilecektir.
skele, inaatn baz ksmlarn tehlikeli gerilmelere maruz brakmayacak ekilde kademeli ve
niform olarak alnacaktr. ki ve daha fazla gzl kemer kprlerde iskele alma sras dare
tarafndan kabul edilecek ekilde olacaktr.
308.17 Beton Yznn Dzeltilmesi.
Beton yznn dzeltilmesinde aadaki ilemlerden biri uygulanr:
1. Normal dzeltme,
2. Mozaik ta ile ovma,
3. Murlama,
4. Talama,
5. Yzn tel fra ile ovularak dzeltilmesi,
Bundan baka deme, beton yol, yaya kaldrm ve bordur yzleri projesinde belirtilen ekline
gre mastar ve mala ile ve tekniine uygun olarak tesviye edilecektir.

199

KISIM 309.- DEMR LER

309.1 Tanm. Bu ksm, projelere ve darenin talimatlarna uygun olarak yaplan betonarme,
profilli demir ileri, perin ileri, kaynak ileri ve elik yzeylerin temizlenmesi ve boyanmas
ilerini kapsar.
309.2 BETONARME DEMR LER
309.02.01 Betonarmede Kullanlan Demirlerin Fiziksel ve Mekanik zellikleri.
Betonarme olarak yaplan imalatlarda dz ve nervrl demirler kullanlacaktr. retimi srasnda
souk ilem uygulanarak helezoni olarak bklm ubuklar kullanlmayacaktr.
ubuk demirler kusursuz, hatasz, kil, pas, ya ve boyadan arnm olacaktr. Testleri yaplp
uygunluu belirlenmeyen hi bir demir numunesi beton imalatlarnda kesinlikle
kullanlmayacaktr. yerine getirilen her parti betonarme demirlerine her ap grubu iin, kesit
boyunca zarar grmemi ve zerinde hadde hatas olmayan ksmndan alman; dzeltilmi boyu m
uzunluunda olan en az 5 adet numuneye Tablo-309-l'de belirtilen fiziksel ve mekanik testler
yaplacaktr. Betonarme demirlerinin fiziksel ve mekanik zellikleri TS 708 standardnda belirtilen
esaslara gre dzenlenmi Tablo-309-l'de verilen zelliklere uygun olacaktr.
Tablo-309-1 Betonarmede Kullanlan Demirlerin Fiziksel ve Mekanik zellikleri
TPLER

NERVRL (N)
PROFLL (P)

DUZ
YZEYL
0
SICAK HADDELEME
LE MAL EDLEN (A)

SINIFLAR
SEMBOL

I-Ll

SICAK HADDELEME
ESNASNDA ISIL LEM

III -u

1. Anma ap ve Toleranslar (d), (mm)

IV-a

6-50

2. Minimum Akma Dayanm (fj*), (MPa)

220

420

500

3. Minimum Kopma Dayanm (fsu), (MPa)

340

500

550

4. Minimum Kopma Uzamas (%)

Lo=10xd

6<d<28

18

12

32 < d < 50

10

5.Kopma Dayanm / Akma Dayanm Oran (fU/ fyk)

1.20

1.10

1.08

309.02.02 Betonarmede Kullanlan Demirlerin Krlma zellikleri.

Bir demir ubuk kendi ap kadar dier bir demir ubuk etrafnda 180 katland zaman d
tarafnda atlak meydana gelmeyecektir.
Knlma deneylerinin salkl yaplabilmesi iin numunenin yeterli derecede uzun olmas
gerekmektedir. Deney aletlerinin, krlma esnasnda ubua devaml ve nform kuvvet
verebilecek zellie sahip olmas ve numunenin aletle temas ettii noktalarda serbeste hareket
edebilecek, numunenin sarld ubua her noktada temas edecek nitelikte olmas gereklidir.

200

309.02.03 Demirlerin Kesilmesi ve Kvrlmas.

Betonarme demirleri projelerde gsterildii ekilde bklecek ve demirler stlmadan bkme ii
yaplacaktr. Projelerde veya dare tarafndan belirtilmeyen durumlarda etriyeler, kendi aplarnn
minimum 2 misli kalnlkta bir ubuk etrafna sarlmak suretiyle bklecektir. Dier betonarme
demirleri kendi aplarnn minimum 2.5 misli kalnlkta bir pim etrafna sarlmak suretiyle
kvnlacaktr. mal edilmi demir zerine projedeki demir numarasn belirten bir etiket aslm
olacaktr.
Yumuak demirlerde; ekme demirlerinin ularnda, demir apnn 2,5 kat, daha sert olanlarnda
ise en az 5 kat serbest apta yarm daire eklinde bir kroe yaplacaktr. Kolon boy demirlerinde
aderans boyu verilmek art ile kroe yaplmayabilir.
309.02.04 Yerine Koyma ve Balama.
Betonarme demirleri; projedeki yerlerine, gsterildii ekilde yerletirilecek, beton dkm ve
betonun prizi esnasnda yerinden oynamayacak ekilde iyice balanm olacaktr. Yerine
konulmu olan demir kir, pas, boya, ya ve benzeri yabanc maddelerden arndrlm olacaktr.
Betonarme demirlerinin aralklar her iki ynde de 30 cm den fazla olduu zaman demir ubuklar
birbirini kestii her noktada balanm olacaktr. Aralk 30 cm'den az olduu takdirde balama bir
atlayarak yaplabilir.
Demirlerin kalp yzne olan mesafesi; bloklar, asklar, ve benzeri aralarla korunacaktr.
Demirlerin kalba demesini nleyen bloklar; darece kabul edilecek ekil ve boyutta imento
harcndan yaplacaktr. kinci sra demir konulan yerlerde, beton bloklar veya bu ii grecek dier
aralarla demir sralar projelerde gsterilen llere uygun ekilde birbirlerinden ayr tutulacaktr.
Demirin kalba demesini nlemek ve demir sralarn birbirinden ayrmak amacyla akl tanesi,
krma ta, tula paras, madeni boru paras ve ahap blok gibi malzemeler kullanlmayacaktr.
Demirler projelerde gsterildii ekilde dzenli aralklarla yerlerine yerletirilecektir.
Ancak, komu iki demir arasndaki serbest aklk; kullanlan en byk aptaki demir apndan
veya beton karmna giren akln maksimum boyutundan kk olmayacaktr. Demir; yerine
yerletirildikten, balandktan ve Kontrol Mhendisi tarafndan kabul edildikten sonra beton
dklmeye balanlacaktr.
309.02.05 Ekler.
Betonarme demirleri projelerde gsterilmi boylarda olacaktr. Projelerde gsterilmedii takdirde,
darenin yazl izni olmadan demirlere kesinlikle ek yaplmayacaktr. Eklerin; ayn kesitte bir
adetten fazla gelmeyecek ekilde yaplmas salanacaktr.
Projelerde aksi gsterilmedike ekler; 0 27 mm ve daha ince demirlerde demirleri birbirinin
zerine apnn 40 kat bindirilerek yaplacaktr. 0 27 mm den kaln demirlerin ekleri ise projesine
uygun ekilde imal edilmi manonlarla yaplacaktr.
Bindirme eklerde, birbiri zerine getirilen demirler balama teli ile birbirine skca balanacaktr.
Manonla yaplan eklerde eklenecek demir balan irilecektir.
dare tarafndan verilecek detay projelerine ve ihzar edilen en uzun boydaki demir boylarna gre
Mteahhit, demirin, ek yerlerini gsterir bir projeyi dareye onaylattrdktan sonra demir iine
balayacaktr. Eklerin kaynakla yaplmas darenin znine baldr. Bu durumda kaynak, teknik
artlara uygun olarak yaplacaktr.
201

309.02.06 Projede Belirtilenden Farkl apta Demir Kullanlmas.

Projede belirtilenden farkl aptaki demir kullanmak darenin iznine baldr. Ancak yeni
konulacak demirlerin bir kesitteki alan; projede bu kesitte gsterilen toplam demir alanndan az
olamaz. Kullanlacak demirler arasndaki aralk yukardaki minimum aralk artn salamaldr.
309.03 PROFLL DEMR LER
309.03.01
Kazk, styap, korkuluk, kazk arklar, genleme derzlerinde, perin vb eitli madeni paralarda
kullanlacak her trl profilli demirlerle levha ve lamalar; standartlara uygun retilen eliklerden
olacaktr.
309.03.02 Profil Demirlerin ekme zellikleri.
TabIo-309-2 Profil Demirlerin zellikleri
DENEY

ARTNAME LMTLER
2

ekme kopma gerilmesi, kg / cm

Minimum akma snr, kg / cm2
20 cm'lik ubuun kopma halindeki minimum
uzama, %
5 cm'lik ubuun kopma halindeki minimum
uzama, %

4200 - 5000
2320
105500 / ekme Kopma Gerilmesi
22

309.04 PERN LER

Perinler, standartlanna uygun olarak imal edilecektir. ekme gerilmesi 3600 - 4300 kg/cm2, akma
smm 2000 kg/cm2' dr. Numune kendi etrafnda birbirine deecek ekilde 180 kvrld takdirde
d yznde hibir atlak olumayacaktr.
Perin delikleri, projede belirtilen ebatlara gre matkap ile alacaktr. ap 20 mm ye kadar olan
deliklerde matkap yerine zmba da kullanlabilir. Zmba kullanlrsa, zmbann d ve i aplan
arasnda 1 mm den fazla fark olmayacaktr. st ste gelen levhalardan oluan bir dm
noktasnda; projede gsterilenden 2 mm, daha kk bir mil zorlamadan geebilmelidir. Bu
ekilde alan delikler mekanik ve helezon dili bir rayba ile ayn hizaya getirilebilir. Bu delikler
arasnda 0.5 mm den fazla sapma gsteren levha deitirilir.
Kafes ve dolu gvdeli kiriler iilik yaplan bir atlyede yaplacaktr. Delik almas bittikten"
sonra her kiri atlyede civata ile monte edilip darenin ters sehim ve iilik bakmndan onay
alndktan ve her paraya numara verildikten sonra sklp i yerine nakledilecektir. zel hallerde
ve projede belirtilmi ise; kirilerin enlemelerinin ve rzgar balantlarnn tamamnn montaj
antiyede yaplacaktr.
Perinler otomatik ekile yaplacak ve haval dayama kullanlacakr. zel yerlerde mekanik
dayama da kullanlabilir.
202

Perin aplar, perin souk iken delik apndan 1 mm kk olacaktr. Souk veya yalnz u taraf
kzarm perin kullanlmayacaktr. Ba ve gvde eksenleri st ste gelmeyen, boluk yapan
perinler iaretlenip keski ile sklecek, gerektiinde yenisi yaplacaktr. Perinle yaplan iilikte;
yrrlkte bulunan artnameler esas alnacaktr.
309.05 KAYNAK LER
309.05.1 Tanm. Bu ksm, profil demirden ve sac levhalardan oluan kiri, kpr tabliyesi ve
dier elik yaplardaki kaynak ilerinden bahseder.
309.05.2 Malzeme.
Kaynak esnasnda kullanlacak elektrotlar; kaynaklanan eliin zelliklerine uygun olarak
seilecektir. Gerilme nakleden kaynaklarda kullanlacak elektrotlarn ap genellikle 4 ile 6 mm.
olacaktr. Gmlei soyulmu, lekelenmi veya ileneblirlii ve mukavemeti azalacak kadar
nemlenmi elektrotlar kullanlmayacaktr. Bu tr elektrotlar iin gerektiinde kurutucular
kullanlacaktr. Elektrotlarn kullanmnda gerekli zen gsterilecektir.
309.05.03 Makine ve Takmlar.
Kesme ve dorama ileri iin istenen niteliklerde makine ve aletler kullanlacaktr. Kaynak
makinala ise yeterli kapasitede en uygun elektrik akmyla srekli bir ark yapacak gte
olacaktr. Btn kaynak makinalar "Alternatif Akm Ark Kayna" ve "Doru Akm Ark
Kayna" na uygun olacaktr. Kaynaklamada kullanlan kablolar yeterince kaln olacak, an
snma yapmayacak ve gl bir yaltkanla yaltlm olacaktr.
309.05.04 KaynaklarKaynak ilerinde grevlendirilecek kaynaklar sertifikal ve en az bir yllk deneyime sahip
olacaktr.
Mteahhit, grevlendirecei kaynaklarn deneyimlerini gsteren belgelerle beraber isim
listelerini Kontrol Mhendisinin onayna sunacaktr. Otomatik ark kayna operatrleri, uygulanan
kaynak yntem ve uygulamasnda yeterli deneyime sahip olacaktr.
309.05.05 Temizleme.
Kaynaklanacak ksmlarn yzeyleri, kaynaklanmadan nce temizlenecektir. zellikle
kaynaklanacak yzeyler ve etrafndaki alanlar nem, pas, boya, toz gibi yabanc maddelerden
arndrlm olacaktr.
309.05.06 Kaynan Yaplmas.
Btn kaynaklar elektrik ark ile ve gmlekli elektrotlarla, ya el ile veya uygun bir makine ile
yaplacaktr.
Kaynaktan dolay oluacak rtre kuvvetleri ve arpkl mmkn olduu kadar azaltabilmek in,
kaynak doru ve dikkatli yaplacaktr. Kaynan boyutlar projelerde gsterildii ekilde ve
kalnlkta olacaktr. Birbirlerinden deiik kalitedeki eliklerin ayn yapda kullanlmas halinde,
her elik paras aka tanmlanabilir durumda olacaktr.

203

309.05.07 Kaynak sras.

Kaynak sras, genellikle kaynak ilerinde yeterli bilgi ve deneyime sahip teknisyen tarafndan
belirlenecek ve Kontrol Mhendisinin onayna sunulacaktr. Kaynak hatlarnn birbirini kesen
yerlerinde, kaynak srasna zel nem verilecektir.
309.05.08 Kaynak Esnasnda Pozisyon.
Kaynak, uygun mengeneler kullanlarak mmkn olduu kadar yatay pozisyonda yaplacaktr.
309.05.09 Paralarn Birletirilmesi.
Birleim veya erit kayna yaplrken, kaynaklanacak paralar mengeneler veya benzeri yntemlerle
gerekli pozisyonda tutulacaktr. Bu durumda paralar ar derecede sktrlmayacaktr. Kt kaynak
iin alm olan oluun alt akl, byk hatalarn olumamas iin hassasiyetle korunacaktr. A
kaynanda ise paralarn sk temasna zen gsterilecektir.
309.05.10 Birletirme Mengeneleri.
Birletirme mengeneleri, paralan esas pozisyonlarnda tutacak fakat ar derecede skmayacak ekilde
seilecektir. Birletirme mengenesinin bir elemana kaynakla tutturulmas gerekirse, bu ilem en az
sayda ve boyda kaynakla salanacak ve mengene karldktan sonra kaynak artklar temizlenecektir,
309.05.11 Oluklarn Hazrlanmas.
Oluklar, projelerde belirtildii ekilde ve uygun aletler kullanlarak oyulacak ve yzeyleri mmkn
olduu kadar dzgn olacaktr.
309.05.12 Kaynak Usul.
Kaynan kusursuz ve penetrasyonu yeterli olacak ekilde kaynak akm, kaynak voltaj ve hz
seilecektir.
309.05.13 Her Dikiin Temizlenmesi.
Sonraki dikie balanmadan nce her diki, cruf v.s. den zenle temizlenecektir.
309.05.14 Kt Kaynak.
Kt kaynakta penetrasyon, st ve alt dikilerin temasn salamaya yeterli olacaktr. Bir destek levhas
kullanlmas halinde, birinci dikiin penetrasyonu yeterli olacak ve atlama, cruf katlmas v.s. nin
nlenmesine zen gsterilecektir. nemli bir kt kaynak yaplmas srasnda, birleimle ayn ekilde
oluklar olan uzatma ubuklar, kt kaynak yaplacak birleime nceden iki ucundan erit eklinde
kaynaklanacak ve kaynaktan sonra karlarak ular dzeltilecektir.
Aksi kontrol tekilat tarafndan uygun grlmedike, btn kaynaklar aaya doru ve yatay-dey
pozisyonda yaplacaktr.

204

309.05.15 A Kayna.
Bir elemann kesinde bitecek olan a kayna, srekli olarak kenin etrafnda da devam
ettirilecektir. Atlye a kayna bir antiye eki iin durdurulmas halinde, kaynan son ksmnn
penetrasyonu yeterli olacak ve bu ksm, antiye kaynana balanmadan nce muayene edilecek,
varsa atlak ve kusurlar giderilecektir.
309.05.16 Otomatik Ark Kayna.
Otomatik ark kaynann uygulanmas srasnda aadaki hususlara zellikle dikkat edilecektir;
a) Kaynakl yzeyler, varsa tesviye artklar dikkatli bir ekilde temizlenecektir.
b) Yeterince kuru tel ve kaynak tozu kullanlarak, kaynak kuru halde yaplacaktr.
c) Oluklar zenle hazrlanacaktr. Kt kaynak iin hazrlanan oluklar ve a kayna
uygulanacak ksmlar, genellikle birbirine skca temas edecek ve aralarndaki en byk
aralk Imm. den az olacaktr.
d) Son kaynakla birlikte kullanlacak erit kaynaklar asgariye indirilecek ve gmlekleri az
miktarda organik madde ieren elektrotlar tercih edilecektir.
e) Tel ve kaynak tozunun, ksmlarn nispi pozisyonlarmn.kaynak akmnn, kaynak
hznn vb. seiminde dikkat edilecektir. Btn bu faktrler iin yeteri kadar n deneme
yaplacaktr.
f) Kaynak makialar enerji dalgalanmasndan etkilenmeyecek ve istikrarl bir voltaj
muhafaza edilecek ve makinalar tam randmanla alacak ekilde ayarlanacaktr.
309.05.17 Hava artlan.
Atlye kayna kapal yerlerde yaplacaktr. Yamur, kar veya iddetli rzgarda kaynak yaplmas
gerektiinde; kontrol tekilatnn uygun grecei ekilde nlemler alnmas kaydyla kaynak
yaplabilecektir.
309.05.18 Scaklk.
Scakln 0 C veya daha dk olmas halinde kaynak yaplmamas gerekirse de, scakln
15C'nin altnda olmamas ve esas levhann kaynak dikiinden 10 cm. ye kadar olan ksmnn,
kaynaklanacak ksmn scakl uygun bir noktaya eriene kadar devam ettirecek bir n stmaya
tabi tutulmas halinde kaynak yaplabilir.
309.05.19 Kusurlu Kaynan Dzeltilmesi.
ayet oluursa, belirlenen kusurlar kontrol tekilatnn talimatlarna uygun olarak zenle
dzeltilecektir. Kaynak dikiinde bir atlan olumas halinde, diki tamamen sklecek ve
yeniden kaynaklanacaktr. Radyografik veya manyetik kaynak tozu muayeneleriyle atlak snrlan
tespit edilse dahi; dzeltme, kaynak dikilerini atlan iki ucundan da 50mm teye kadar
sktkten sonra yaplacaktr.

205

309.05.20 apaklarn Dzeltilmesi.

Kaynak sonucunda oluan an arpklklar, Kontrol Mhendisinin talimatlarna uygun olarak
dzeltilecektir.
309.05.21 Bzlme Pay.
elik boylar iin kaynaktan nce, kaynak esnasnda oluabilecek bzlmeye kar; bitmi
uzunluklarn normalden, kabul edilen snrlar iinde doru olmasn salamaya yeterli bir pay
dnlecektir.
309.05.22 Kaynaklarn Muayenesi.
Kaynakl ksmlar, kontrol tekilatnn belirleyecei aadaki aamalarda muayene edilecektir.
1. Kaynaktan nce,
2. Kaynak esnasnda;
a. ok tabakal kaynak dikilerinde, birinci diki tamamlandktan sonra,
b. Alt dikie balanmadan nce,
3. Kaynak lerinin tamamlanmasndan sonra.
309.05.23 Radyografik Muayene.
Kt kaynakl nemli birleimlerde kaynak ii bittikten sonra radyografik muayene yaplacaktr.
Mteahhit, hem atlyede hem de antiyede radyografik muayene iin gerekli cihazlar
bulunduracaktr. Kontrol Mhendisinin belirleyecei ksmlarda ve nemli kt kaynakl
birleenlerin % 20'sinde radyografik muayene yaplacaktr.
Radyografik muayenelerin bedeli Mteahhide ait olacaktr.
309.05.24 Kaynaklarn Numune Muayeneleri.
Kontrol amacyla numune muayenesi gerektii taktirde; kaynakl ksmlarda oyma ve yontma
yaplabilir.
309.05.25 Deneme Birleimi.
Kaynakla birletirilen paralardan oluan konstrksiyonun, projesine uyguluunun kontrol
edilebilmesi iin, yerinde geici montaj yaplacaktr.
309.06 ELK YZEYLERN TEMZLENMES VE BOYANMASI
309.06.01 Genel
Yaplacak yzey hazrlama ve koruyucu.kaplama ilemleri yapnn yeni veya eski imalat olmas
durumuna gre farkllklar gsterecektir. Yeni imalatlarda imalatn bandan montaj
tamamlanncaya kadar ki ilemler ile korozyona uram eski imalatlardak ilemler yapnn
- Tipine,
- Konumuna,
- Gerekli koruma sresine,
206

- Onarm koullarna,
- klim ve evre etkilerine,
bal olarak saptanacaktr. Mevcut ve yeni imal edilecek elik konstrksiyonun elde edilebilecek yzey
kalitesine ve daha sonra maruz kalaca koullara gre belirlenen boya sistemlerine bal olarak ilk
tamirata kadarki mr sresi ortaya kacaktr. Bu artnamede minimum 5 yllk bir koruma sresi gz
nne alnarak yzey temizlii ngrlm ve seilecek olan boya sistemlerinde minimum 5 yllk bir
koruma sresi dikkate alnacaktr. Tesbit edilen 5 yllk koruma sresi ierisinde elik imalatn hi bir
bakm gerektirmeyecei esas alnacaktr. Yukardaki koullarn tesbit edilmesi le birlikte yzey
temizlik yntemi ve boya sistemleri dare tarafndan belirlenecektir. Boya ilemlerine geilmeden nce
gerekli yzey temizliinin salanmas arttr.
309.06.02 elik malatlarda Yzey Temizlii.
Karayollar Genel Mdrl yol a zerinde bulunan eski ve yeni elik imalatlarda yzey temizlik
yntemleri olarak kumlama ve mekanik el aletleri ile temizlik yntemleri tercih edilmitir.
elik imalatn eski veya yeni olmas, konumuna, onarm koullarna vs. bal olarak yukarda belirtilen
temizlik yntemlerinden birisi uygulanacaktr.
Yeni elik imalatlarda, imalatn hemen ardndan montaja gemeden nce yzey temizlii yaplacak,
eski imalatlarda ise tamiratn gereklilii tesbit edildikten sonra yzey temizlik yntemi belirlenerek
gerekli ilemlere geilecektir.
Minimum 5 yllk koruma sresi esas alnarak ilk tamiratn gerekliliinin belirlenmesinde Avrupa
paslanma derecesi standard'na (European Scale of Degree of Rusting for Anticorrosive Paints) gre Re
4 paslanma derecesi fotoraflar yardmyla tesbit edildiinde yzey temizlii ve boyama ilemi
yenilenecektir.
Yzey temizlik derecelerinin kontrolnde ISO 8501, yzey przllklerinin belirlenmesinde ISO
8503, yzey hazrlama metotlarnn tespitinde ISO 8504 standartlarnda belirtilen esaslara uyulacaktr.
309.06.02.01 elik malatlarda Kum Pskrtme le Yzey Temizlii.
Bu yntem btn yeni imalatlar ile yerinden alnp antiyeye gtrlebilecek veya evreye kum
pskrtlmesinden dolay verilecek zarann nlenebildii durumlardaki eski imalatlarn yzeylerinin
temizlenmesinde kullanlacaktr.
Kum pskrtme le temizlik ksaca eitli boyutlarda kk andrc paracklarn yksek basnla
yzeye arpmas ve darbe etkisi ile yzeyi andrarak temizlemesi olarak tarif edilebilir. Bu yntem
metal yzeyini dili hale getirip, boyann tutunmasn salad gibi, andrma neticesinde yzeydeki
hadde kabuu ve pas gibi yabanc maddeleri de yok eder.
Bu yntemle yaplacak yzey temizlemelerinde Karayollarndaki eski ve yeni elik imalatlar iin ok
ar korozyon artlarnn bulunmad durumlarda SA 2 V yzey temizlik derecesi salanacaktr. Kolay
ulalamayacak ve yksek performansn beklendii yeni imalatlarda, darenin uygun gr alndktan
sonra SA3 yzey temizlik derecesi istenebilir.
Koruyucu kaplama olarak Metal Sprey kullanld durumlarda SA3 yzey temizlii yaplmas tercih
edilecektir. dare talimat ile SA3 yzey temizlii istenmedii srece uygulamalar SA 2 V yzey
temizliine gre yaplacaktr.
207

SA 2 V Yzey Temizlii: Kumlanm yzeyin en az % 95'inde hi bir yabanc madde

grlmeyecek; yzeyde kir, gevek pas, hadde kabuu ve eski boya kalntlar kalmayacaktr.
Temizlenmi yzeyin rengi beyaza yakn metal renginde olmaldr.
SA 3 Yzey Temizlii: Yzeyde hi bir yabanc madde kalmayacaktr. Temizlenmi yzeyin
rengi beyaz metal renginde olacaktr.
Yzey temizlik derecelerinin kontrol; uygulama esnasnda dzenli olarak ISO 8501 standardnda
belirtilen referans fotoraflar kullanlarak gzleme yntemi ile yaplacaktr.
Kum Pskrtme leminde Kullanlan Andrclar:
Andrclar drt balk altnda incelenmitir.
Doal oksitler
: Silis gibi
Metalik andrclar : elik bilye ve grit
Cruf andrclar
: Bakr, Nikel gibi
Sentetik andrclar : Alminyum oksit, silikon karbd gibi
SA 2 V yzey temizlik derecesinin elde edilmesinde andrc olarak kum kullanlacaktr.
Kullanlacak kum % 90 veya daha fazla silis ihtiva edecektir. Krlmlk oran % 20'den daha
fazla olan kumlar kullanlmayacaktr. Kumun dane ap 1-2 mm arasnda olacaktr. SA3 yzey
temizlik derecesinin elde edilmesinde andrc olarak kum d tozumayacak andrclar
kullanlacaktr. Bu andrclarn dane ap 1-2 mm. civarnda olacaktr. Yzey temizliinde
kimyasal zcler kullanlmayacaktr. Yzeyde ya ve gres tabakasnn tesbitinn yapld
yerlerde kumlama ncesi temizleyici solventlerle blgesel olarak ya ve gres arndrmas
yaplacaktr. Kumlama profili andrcnn cinsine ve dane boyutuna bal olduu iin Mteahhit
andrcy temin etmeden nce, andrcnn fiziksel ve kimyasal zelliklerine ilikin test
sonularn dare onayna sunacaktr. Andrclarn PH deeri 6-8 arasnda olacak, suda
zlebilir tuzlar iermeyecektir. Andrcnn kum olmas halinde kumun ykanm olmasna ve
bnyesinde yabanc madde ermediine dikkat edilecektir.
Yzey Temizlii iinde Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar:
1. Yzey temizleme ilemlerine gemeden nce imalatta herhangi bir imalat hatas veya varsa
elik elemanlardaki yapsal kusurlar giderilecektir.
2. Kumlamadan nce kaynak kalntlar temizlenecektir.
3. Gerekli yzey przlnn salanmas asndan yzeyde 75 mikron derinliinde ukurluklar
oluturulmaldr. Bu amala yzey profilinin (Rz) 75 olmasna dikkat edilecek ve kumlama
esnasnda gerekli kontrol ekipman le srekli kontrol edilecektir.
4. Kullanlan havann kuru ve yasz olmasna, temizlenen yzeyde nem ve ya olumamas
asndan dikkat edilecektir. Kompresr havasnn testi; beyaz kurutma kadna 50 cm mesafede
1-2 dakika tutularak ve yzeydeki kirlenme gzlenerek yaplacaktr.
5. Kumlama iin kullanlacak kompresr 60-70 beygir gcnde 170-220 cfm (ft3/ minute) hacimde
hava ve nozul'da 90-100 Psi (6,5-7 Atm) basn salayacak ekilde olmaldr.
Gerekli ya ve su tutucular bulunmal ve bunlarn performans dzenli olarak kontrol edilmelidir.
Nozul i ap 3 / 8 in olacaktr. Nozul ap anma nedeniyle ilk apm % 50 zerine ktnda
208

nozul deitirilecektir. Kullanlacak hortumlarn (hava ve anmaya kar) i aplan mmkn

olduunca geni ve boylar ksa tutulacaktr.
6. Kumlamann yapld aletler dare tarafndan yetersiz bulunduu takdirde bu aletlerin
deitirilmesi iin mteahhide yazl talimat verilecektir. Bu talimata mteahhidin riayet etmemesi
durumunda dare kumlama iini durdurabilir.
7. Kt hava artlarnda, yamur, kar, sis ve havadaki nem orannn % SO'in zerine kt
durumlarda kumlama yaplmayacaktr. Temizlii yaplm yzeyin yamur veya ar neme maruz
kalmasna izin verilmeyecektir.
8. Uygulama srasnda srekli olarak ilenme noktas kontrol ve rapor edilecektir.
9.Yzey temizliinin hemen ardndan 4 saat iinde astar boya uygulamas tamamlanacaktr.
10.Yeni boya yaplm yzeyin yaknlarnda yeni boyanm yzeye zarar vermemek asndan
kumlama yaplmayacaktr.
11. Kumlamann ardndan kum tozlarnn elik yzeyde yapp kalmas nlenecek, boya ilemine
geilmeden nce yzey zerinde toz vs kalmamasna zen gsterilecektir.
12. Kumlama yapan elemanlarn gerekli koruyucu giysi ve tehizatla donatlmas gereklidir. Bu
hususun salanmas mteahhidin sorumluluundadr.
13. Mteahhit uygulama esnasnda evreye zarar verilmesini nlemek amacyla gerekli btn
tedbirleri alacaktr.
14. Yzey temizlii ile ilgili olarak arazi tutanaklar tutulacaktr. Bu tutanaklar dare gr
alnarak hazrlanm tablolar halinde olacak ve arazide yaplan btn ilemleri saat ve tarih
belirtmek kaydyla ierecektir.
Tutanaklarda, yaplan btn testler, ekipman ve andrc zellikleri de yer alacaktr. Hazrlanan
bu tutanaklar darenin istedii periyotlarda dare grne sunulacaktr.
309.06.02.02 Mekanik El Tokmaklar le Temizleme.
Korozyona uram ve boyas yenilenmesi gereken mevcut imalatlarn yerinden alnarak antiyeye
gtrlmesinin imkansz olduu durumlar ile yerinde kum pskrtme yapld takdirde evre
artlarndan dolay gerekli tedbirlerin alnamad durumlardaki uygulamalarda, mekanik el aletleri
ile yzey temizleme yntemi uygulanacaktr.
Kum pskrtme yntemi ile hazrlanan yzeylere uygulanan boya mekanik yntemlerle
hazrlanm yzeylere uygulanan boyadan daha iyi performans verecektir. Bu yzden mekanik
yzey hazrlama yntemi sadece kumlamann mmkn olmad zaruri hallerde dare'nin onay
alndktan sonra yaplacaktr.
Mekanik el aletleri ile yaplan yzey temizliinde ISO 8501 standardna gre SA 3 yzey temizlii
aranacaktr. Bu temizlik derecesinin kontrol fotoraflar kullanlarak arazide gzleme yntemiyle
dzenli olarak yaplacaktr.

209

Yzey Temizlii inde Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar:

1. Bu yntemin uyguland durumlarda temizlik ilemine geilmeden nce yzeyde ya tabakasnn
bulunduu durumlarda, temizleyici solventlerle blgesel olarak ya alnacaktr.
2. Temizliin ilk aamasnda tel fra ve zmpara kullanlarak kaln pas tabakalar sklecek ardndan
mekanik zmpara, dner fra, andrc disk, ve ineli tabanca, gibi aletler kullanlarak yzey temizlii
yaplacaktr.
3. Temizlik iinde kullanlacak aletler, pasn metalin derinlerine gmlmesini nlemek amacyla daima
bilenmi ve sivri olarak tutulacaktr.
4. Darbeli aletler kullanlrken yzeyin derin izik ve yaralar almamasna dikkat edilmeli, dner tel
fralar kullanld durumlarda da yzeyin cilalanm gibi parlattlmamasma zen gsterilmelidir.
5. Yzey temizleme ilemlerine gemeden nce elik imalatta herhangi bir imalat hatas veya varsa
elik elemanlardaki yapsal kusurlar giderilecektir.
6. elik imalatta mevcut bulunan kenar ve sivri keler uygun talama elemanlar ile
yuvarlatlacaktr.
7. Kt hava artlarnda, yamur, kar, sis ve havadaki nem orannn % 80 in zerine kt
durumlarda temizleme yaplmayacaktr. Temizlii yaplm yzeyin yamur veya ar neme
maruz kalmasna izin verilmeyecektir.
8.Yzey temizliinin hemen ardndan 4 saat inde astar boya uygulamas tamamlanacaktr.
9. SA 3 yzey temizlik derecesine uygun boya seilecektir.
10. Kum pskrtme le temizlik ynteminde olduu gibi, bu yntemle yzey temizliinde de arazi
tutanaklar tutulacaktr.
309.06.03 elik malatlarda Boya lemleri.
Karayollarnda elik imalatn korunmas ile yaplan almalarn kinci aamasn boya ve boya
uygulamas oluturmaktadr. Temizlii yaplm elik yzeylere, eliin korozyona kar dayanmn
arttracak ortalama olarak 200 Mikron kuru film kalnlk verecek ve Re 4 paslanma derecesine gre en
az 5 yl boyunca bir bakm gerektirmeyecek boya sistemleri uygulanacaktr. dare yapnn bulunduu
ortam ve uygulama koullarn dikkate alnarak en az 5 yl boyunca bir bakm gerektirmeyecek uygun
olan boya sistemlerinden birini belirleyecek ve buna gre uygulamalar yaplacaktr.
309.06.03.01 Boya Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar.
Yzeye uygulanacak boyann istenilen sonucu verebilmesi, uygun boya sisteminin belirlenmesiyle
birlikte iyi kalitede retilmi bir boyann seilmesine de baldr.
Karayollarndaki elik yzeylerde kullanlacak boyalarn temin edilmesi esnasnda retici firmadan
aadaki belgeler talep edilecektir. Bu belgelere sahip olmayan boya firmalarndan boya alm
yaplmayacaktr. Belgelerin gvenilirlii mteahhidin sorumluluundadr. Mteahhit belgeleri dare
onayna sunacak ve dare onay alndktan sonra boya alm yaplacaktr.
210

Ayrca boya numuneleri alnp antiye sahasna getirildikten sonra, kontrollk elemanlarnn
nezaretinde temsili ve yeterli miktarda numuneler alnp tutanak ekinde resmi yazs ile birlikte
kalite kontrol testlerinin yaplmas iin KGM Teknik Aratrma Dairesi Bakanlna
gnderilecektir. Test sonularnn Tablo-309-3' de belirtilen kriterleri salamas halinde mevcut
boya kullanlabilecektir. Aksi taktirde olumsuz kan boyalarn tm iade edilip yeni retilen boya
numunelerine de ayn ilemler tekrarlanmaldr.
Malzemeyi reten firmaya ait ISO 9001 belgesi, malzemenin hangi standarda gre retildiini ve
onaylandn belirleyen rn belgesi, malzemenin mr ile ilgili olarak en az 5 yl bakm
gerektirmeyecek garanti belgesi, kullanlan malzemelerle ilgili daha nce yurt i ve yurt dnda
kullanld yer ve projeleri gsteren referans listesi ve detayl mamul bilgi fy ve uygulama
katalogunu dareye verecektir.
Boya uygulamas ile ilgili olarak hazrlk aamasnda ve uygulama esnasnda retici firma boya ile
ilgili karm oranlarn, uygulama yntem ve koullan belirleyecek ve uygulama sresince belirli
periyotlarda gzetim ve denetimi yapacak ve hazrlanan raporlar dare'ye sunacaktr.
Uygulamann balangcnda boya firmasnn denetimi altnda arazide rnek uygulama yaplacak,
uygulamada boya sisteminin gerektirdii katsaysnda elde edilecek ya ve kuru film kalnlklar,
yzeyde kaplanm alan kalp kalmadnn kontrol ve yapma mukavemeti tesbt edilecektir.
dare Mtealhit ve retici firma yetkililerinin gzetimi altnda yaplan bu uygulama iin
devamndaki uygulamalara rnek tekil edecektir.
rnek uygulamada bulunan kuru film kalnlklarnn daha nce boya sistemi seiminde belirlenen
retici firmann verdii deerlerden farkl kmas veya yaplan testlerin yetersiz sonular vermesi
durumunda dare boya firmasnn deitirilmesini Mteahhit firmadan isteyebilir.
in devam esnasnda boya kalitesinde dme veya dare zni olmadan cinsinde deiiklik tesbit
edildii takdirde dare boyama ilemlerini durdurma ve boya firmasnn deitirilmesini
isteyebilir.
Ayn sistem iindeki boyalarn (arakat, astar vs.) aym firmadan olmasna dikkat edilecektir.
Boyann astannm ayr, dier kat ve katlarnn farkl firmalardan temin edilmesine izin
verilmeyecektir. Boya ile ilgili olarak bir problem kt takdirde (boya sisteminin deitirilmesi,
renk fark, firma deiiklii vs.) darenin yazl onay alnacaktr.

211

Tablo-309-3 Boyalarn Fiziksel zellikleri

DENEY

1. Grn

2. S tabii ite
3. Renk Deitirme
4. Kimyasal zellikler
5. Suya Dayankllk
6.Uygulama Srasndaki
Vizkozite (KU) ___

DENEY
ARTNAME LMTLER
STANDARDI
Boya ambalaj aldnda kaymak tabakas, kesilme,
phtlama, iri tanecikler, yabanc maddeler
grlmemeli, ve boya kendi kab ierisinde normal oda
scaklnda uygun bir spatula ile boya ktlesini
TS655
btnyle hareket ettirecek ekilde iki dakika sre ile
150 devir/dakika hzla elle kartrldnda homojen
duruma gelecek ve dipte sert, kaim ve karmayan bir
kti^mayacaktr._
Max. % 5 olacaktr.
TS655
Hi olmayacaktr.
TS655
darece
istenildiinde yaplacaktr.
TS655
Kabarma veya krma gstermemeli ve boya filminin
TS655
hibir ksm cam levhadan ayrlmamaldr. _
__n-m
TS655

7. Esneklik

TS655

8. Kuruma Sresi
9. Sertleme Sresi
lO.Korozyona
Dayankllk

TS655
TS655
TS655

Beyaz boyalar iin; Min. 75,0

Boya filminde atlama, kabarma ve yzeyde pul pul
Min. 10 dakika ve Max. 30 dakika olacaktr.
Max. 3 saat olacaktr.
Boya tabakas altnda paslanma olmayacaktr.

309.06.03.02 Kullanlabilecek Temel Boya Sistemleri.

elik yzeylerde kullanlabilecek temel baz boya sistemleri aada belirtilmektedir. Bu sistemlerin
dnda Mteahhit tarafndan nerilebilecek dier boya sistemleri dare tarafndan ayrca
deerlendirilecektir.
Metal Pskrtme: Bu yntemle koruma, inko veya alminyum metalinin eritilerek yzeye
pskrtlmesi ile salanacaktr. Bu yntemde yzey temizlii isve normu SA 3'e uygun olarak
yaplacaktr. Uygulama yntemi ekipman veren firmann spervizrlnde dare talimatlar
dorultusunda saptanacaktr.
norganik inko Silikat; ift komponentli etil silikat balaycl inorganik inko astar malzemedir.
norganik inko boyalarda kuru filmdeki inko oram minimum % 78 olmaldr.
Organik inkoca Zengin Epoksi Astar: Epoksi balayc ierisinde youn inko pigmenti ieren astar
boyadr.
Yzeye Toleransl Kaln Tatbik Edilebilen Epoksi Kaplamalar: zellikle mekanik temizlik sonras
tamirat iin gelitirilmi yksek kat maddeli modifiye epoksi ierikli boyadr.

212

Akrilik Poliretan: Gne nlarna ve kimyasal etkilere kar dayankl ve ki komponentli akrilik
poliretan son kat boya eitleri vardr.
Alkid Sistem: Klasik alkid reineden imal edilen astar inko fosfat gibi antikorozif pigmentlerle
glendirilmi konvansiyonel sistem boyadr.
niversal Epoksi Astar: Metal veya metal olmayan birok yzey le uyum salayan niversal epoksi
astar boyadr.
HB Epoksi: Ara veya son kat olarak kullanlan yksek kalnlkta uygulanabilen epoksi kaplamadr.
Vinil Astar: Vinil reineden imal edilen vinil astar boyadr.
HB Vinil Son Kat: Yksek film kalnlna ulaabilen vinil reinel geni kimyasal dayanma sahip
vinil son kat boyadr.
Klor Kauuk Astar, Ara Kat Son Kat Boyalar.
309.06.03.03 Boya Uygulamasnda Dikkat Edilecek Hususlar.
1. Kt hava artlarnda,yamur, sis ve havadaki nem orannn % 80'in zerine kt durumlarda
boyama ilemi yaplmayacaktr.
2. Boya ilemine geilmeden nce yzey temizliinin yeniden kontrol yaplacak. Yzey temizlii
yetersiz grlen elik yzeyde boya uygulamasna balalmayacaktr.
3. Yzeyi temizlenmi elie 4 saat iinde astar boya uygulamas tamamlanacaktr.
4. elik yzeyde toz.kum tanecikleri, su vs bulunmamasna dikkat edilecektir, yzeyin kuru ve temiz
olmas salanacaktr.
5. Boyann cinsine gre uygulamalar fra veya havasz tabanca ile yaplacaktr. Bunun dndaki
uygulama metodlar kabul edilmeyecektir.
6. Boya katlarndan biri kurumadan dierine geilmeyecektir.
7. Her katta ya film kalnlk ve kuru film kalnlk lmleri yaplacaktr.
8. Geni yzeylerde 500 m yzey alanndan alnacak 100 lm neticesinde, yaya korkuluu vs gibi
paral imalatlarda ise her bir modlden alnacak 3 lm neticesinde ortalama kuru film kalnl tesbit
edilecektir.
9. Test sonulan alnmadan bir sonraki kata balanmayacaktr.
lO.Kenar ve kelerde ek kat olarak zgisel boya uygulamas yaplacaktr.
ll.Yeni imalat elik yzeylerin astar boyalar retim yerinde, st katlar ise montaj tamamlandktan
sonra yerinde atlacaktr.

213

12.retic firmann verdii kartrma oranlarna ve srelerine gre boyalar kartrlacak, boyalar
boyacya hazrlanm halde verilecek boyacnn ayrca malzeme veya tiner ilavesine izin
verilmeyecektir.
13.Havasz tabanca ile btn alet ve ekipmanlar Mteahhit tarafndan temin edilecektir. Bu alet ve
ekipmanlarn yetersiz grlmesi halinde Mteahhide alet ve ekipmanlarn deitirilmesi iin yazl
talimat verilecektir. Bu talimata Mteahhidin uymamas durumunda dare boyama iini
durdurabilecektir.
14-Uygulama esnasnda, uygulamadan dolay boyas yaplm yzeyde atlak, kabarck vs gibi boya
hatas durumunda yzey temizlenerek boya ilemi yenilenecektir. Uygulama hatas olan yzeylere
temizlik ve boya iin ikinci kez deme yaplmaz.
lS.Boya ilemleri kalifiye boyaclar tarafndan yaplacaktr.
l.Boya iini yapan elemanlar gerekli koruyucu giysi ve tehizatla donatlacak, evre ve insan salna
verilebilecek zararlara kar gerekli nlemler alnacaktr.
17-Boya uygulamasyla lgili olarak tutanaklar tutulacak ,bu tutanaklarda boya ve solvent cinsi,
karm oranlar, uygulama gn ve saati, yaplan testler ve sonular tablolar halinde yer alacaktr.
309.06.03.04 Boyalarn Depolanmas ve Korunmas.
retici firmann nerileri dikkate alnarak boyalarn muhafazas ve depo artlar Mteahhit tarafndan
gerekletirilecektir. Depo artlar dare tarafndan kontrol edilecektir. Depo yaknlarnda yanc
maddeler bulundurulmamasma, depo ierisindeki snn boya iin nerilen sda tutulmasna zen
gsterilecektir. Depoya, giren boyalar giri tarihlerine gre numaralandrlarak kaydedilecektir. retim
tarihinden tibaren 1 yl gemi bulunan boyalar satn alnmayacak ve kullanlmayacaktr. Boyalarn
zerinde rengi, retim tarihleri, son kullanm tarihleri depolama ve gvenlik koullarn bildiren bilgiler
yer alacaktr. Ezik ve paslanm kutular kabul edilmeyecektir.
309.06.03.05 Boyalarn Test ve Kontrol Yntemleri.
309.06.03.05.01 antiyede Srekli Yaplacak Test ve Kontrol Yntemleri.
1. Yzey Temizlii
Yzey Hazrlama Standard
Ekipman

: ISO 8501'e uygun gzleme yntemiyle yaplacak.

: ISO 8501 kitap.
: Elcometer 128

2. Yzey Profili : Testex, micrometer veya elektronik enstrmanlarla yaplacak.

Ekipman
: Elcometer 122, 123, 124
3. ilenme Noktas: Dner termometrelerle wet bulb ve dry bulb scaklk deerlerinin tesbitinden
sonra psychrometric tablo veya cetvel yardm ile ilenme noktas bulunur. Ayrca yzey scakl
lm aletleri ile uygulama yaplacak, yzey scaklnn ilenme noktasndan minimum 3C
yukarda olup olmad da konrol edilerek uygulama yaplp yaplmamasna karar verilir.
Ekipman: Dner termometre-elcometer 116 veya edeeri, cetvel, elcometer 114, Yzey termometresi.

214

4. Ya Flm Kalnlk lm: Kullanlan boya sistemlerinin stenilen kalnlklarda kuru film
tabakas verecek ekilde uygulanp uygulanmad ya film kontrol ile belirlenecektir. Boyadan
hemen sonra llecektir. Gerekli ya film kalnl boya reticisi firma tarafndan belirtilmelidir.
Ekipman: Ya film kontrol taraklar, elcometer 154 veya edeeri.
5. Kuru Film Kalnlk lm: Manyetik veya dijital kuru film lme ekipmanlar ile uygulanan
boya kalnl kontrol edilecektir. Aletlerin srekli olarak kalibrasyonlar yaplacaktr.
Ekipman: Elcometer 245 veya microtest.
309.06.03.05.02 antiyede Aralklarla Yetkili Personel le Yaplacak Test ve Kontroller.
1. Pn-Hole Test: Yzeyde kaplanmam alan kalp kalmadnn kontrol iin LWD (Low
Voltage Derector) ile boluk kontrol yaplacaktr.
Ekipman: Elcometer 269 veya edeeri.
2. Yapma Kontrol: Boya filminin yzeye yapmas, yapma test cihazlaryla dzenli olarak
kontrol edilecektir. Uygulamann zerinden boya imalatsnn tavsiyesine gre minimum 24 saat
sre getikten sonra yapma testi yaplacaktr. Ortalama yapma mukavemeti 20 kg/cm2
olacaktr.

215

KISIM 310.- MENFEZ VE KPRLERDEK SKELE LER

310.1 Tanm. Bu ksm, menfez ve kprlerdeki iskele ilerini kapsar.
310.2 Malzeme.
darece yaplmas gerekli grlen menfez ve kprlerde iskele yaplmadan nce iskele projesi
Mteahhit tarafndan hazrlanarak dareye oaylattracaktr. Bu onay, iskele ve kalplardaki
kusurlardan ve bu nedenle meydana gelecek arzalardan dolay Mteahhiti sorumluluktan
kurtaramaz.
Kalp ve iskele hesaplamalarnda taze betonun younluu 2400 kg/m3 olarak alnacaktr. skele,
zerinde tanmas mmkn olan btn yklere ve kabul edilen defornasyon limitleri dnda bir
deformasyona uramadan dayanabilecek ekilde projelendirilecek ve yaplacaktr.
skele elik veya ahap olabilir. Ahap olarak yapldnda btn imalat, am, mee, kayn, grgen,
kestane gibi salam ve dz keresteden yaplacak, kavak ve benzeri aalar kullanlmayacaktr.
Ahap gerilmeleri aadaki deerlerden fazla olmayacak ekilde iskele projesi hazrlanacaktr.
Tablo-310-1 Ahap skelede Gerilme Deerleri
Elyaf ynndeki basn

60 kgf/cm2

Eilme
Elyafa dik yndeki basn

80 kgf/cm2
15 kgf/cm2

Elyaf ynndeki makaslama

6 kgf/cm2

310.03 Yapm artlar.

skelenin maruz olaca ykler altndaki deformasyonu ve iskele alndktan sonra yapnn kendi
yk altndaki deformasyonu gz nne alnarak iskeleye ters sehim verilecektir. Bunun iin
gerekli sehim iskeleye ait her dikme iin hesaplanarak dareye verilecek proje zerinde
gsterilecektir.
Beton dklmeden veya beton dkm srasnda iskelede olabilecek ufak kntleri dzeltmek
in iskelenin altnda iin nemine gre veren veya sert aatan kamalar kullanlacaktr.
Yeterli derecede salam bir temel zerine oturtulamayan iskeleler, darenin belirleyecei aralkta
ve ekilde aklan kazklar zerine oturtulacaktr. bittikten sonra bu kazklar karlacak veya
balar zemin seviyesinden veya en alak su seviyesinden 50 cm aada kalmak zere
kesilecektir.
Kemerlerin iskelesi, dare tarafndan onaylanm iskele projesine uygun olarak yaplacaktr.
skelenin dzenli bir ekilde alnp, kemerin niform olarak yklenmesini temin iin iskele uygun
ekilde kama, hm kutular veya dier indirme tesisat ile donatlm olacaktr.
darece istenildii takdirde beton dkmne balandktan sonra iskelede meydana gelebilecek
kntleri dzeltmek iin iskele, darece kabul edilecek tipte verenler zerine oturtulacaktr.
216

KISIM 311.- BETON VE BETONARME BZ LER

311.1 Tanm. Bu ksm, projelere veya darenin talimatlarna uygun olarak her tip ve boyuttaki
beton ve betonarme bzlerin yaplmasn, yerlerine konmasn ve bunlarla ilgili ba duvar, kanat
duvar, radye vb imalatn ve dier ilerin yaplmasn kapsar.
311.2 Malzeme.
Beton ve betonarme bz lerinde kullanlan imento, agega, su ve beton kimyasal katklar Ksm
308 "Beton leri"nde, donat elii ise Ksm 309 "Demir leri"nde belirtilen esaslara uygun
olarak yaplacaktr. Beton ve betonarme bz retimlerinde kullanlacak agregalarm granlometrisi
bz cidar kalnlna gre aadaki Tablo-311-1 'de belirtildii ekilde olacaktr.
Tablo-311-1 Bzlerin Cidar Kalnlna Gre Agrega Granlometrileri

311.02.01 Su Emme Yzdesi

Sertlemi beton bz gvdesinden et kalnl boyunca ktlesi en az 2 kg ve hacmi en az 1 dm3
olan bir numune alnr. TS 821 EN 1916 standardnda EK- D'ye gre su emme yzdesi tayin
edilir. Betonun ktlece su emme yzdesi % 6'dan fazla olmamaldr.
311.02.02 Beton Dayanm
Betonun dayanm snf Ksm 308.05.03'de belirtilen esaslara uygun olacaktr. Basn dayanm
deneyi, ap 10 mm ile yksekliine eit karot numuneleri ile veya kontrollk elemanlarnn
nezaretinde bz retiminde kullanlan taze betondan alnan numuneler zerinde 308 "Beton
leri"nde belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
311.03 Bz Tipleri.
Bz Ba Duvarlar, Beton ve Betonarme Bz tipleri ve Bzlerin Yerine Konmasna ait Metotlar
ekil 311-(1, 2, 3 ve 4)' de Beton Kanat Duvarl Bz Tipleri iin ise Tablo-311-(2, 3, 4 ve 5)' de
verilen Boyut, l ve Demir Donat Listelerinde belirtilen esaslar geerlidir.

217

311.04 Yapm artlan.

Bz yataklarnn hazrlanmas ve etraflarnn doldurulmasna ait artlar 302' de "Bz Yataklarnn
Hazrlanmas ve Etraflarnn DolduruImas"belirtilmitr.
Bz yzeyinde yapsal veya hidrolik adan zararl olabilecek veya dayanklln azaltacak hasar
bulunmamaldr. ok ince de olsa yzleri atlayan veya keleri arzaya urayan bzler kesinlikle
kullanlmayacaktr.
ap 100 cm ve daha byk olan bzlerde, ap; projede gsterilen i apn % 0,75'i kadar
olacaktr. Ayrca bzn herhangi bir noktasndaki cidar kalnl da, projede gsterilen cidar
kalnlndan en ok % 5'i kadar eksik olabilecektir. Daha fazla boyut fark olan bzler kesinlikle
kullanlmayacaktr.
311.04.01 Bzlerin Yerine Konulma Metotlar.
1. Bzn eimi genel olarak derenin eimine uyacak, eim tercihen % 2'den az olmayacaktr.
Maksimum eim % 15'dr. Daha byk eimler artan akm hzna kar gerekli nlemler alnarak
zel olarak deerlendirileceklerdir.
2. Her durumda ba duvar d yz dey ve yol eksenine paralel olacaklardr.
3. Beton ba duvarlardaki betonun dayanm snf 308 "Beton leri"nde belirtilen esaslara uygun
olacaktr. Bz ba duvar kalb iine yerletirildikten sonra beton dklecektir.
4. ekil-311-4'de gsterilen ve Tablo-311-4'da boyutlan belirtilen imento harl kargir duvar
inaatndaki minimum imento miktar P 32,5 iin 300 kg/m3, P 42,5 iin 260 kg/m3,den az
olmayacaktr.
5. ekil-311-5'de gsterilen ve Tablo-311-5'de boyutlan belirtilen Kuru Kargr Ba Duvarlar
yalnz geici inaatlarda yaplabilir.
6. Ba duvar boyutu; beton; harl kargir, kuru kargir olmas durumuna gre, aadaki ekil ve
tablolarda verilmitir.

218

/'
111
Yo! aksert

1'1'1

llt)/ m , , ,
II

yi V 1 ' 1 ' 1 '

PLAN

H=1.50m.olduflu takdirde
mansaptald bos duvar kaldmlir
x=30cm. olacak aakllds bz
difan uzatlr.

H s 30cm

Teme!

KEST

ekil-311-1 Bz Ba Duvarlar

219

n: 0 (demir)

-MB

ekiI-311-2 Tek Bz ve Betonarme Ba Duvar

ekU-311-3 ift Bz

220

Tablo-311-2 Boyutlar (I)

NOT: Zemin; masif kaya ise A= 0.35 m alnacaktr. Bu durumda tabloda verilen
deerler geerli deildir.

TabIo-311-3 Demir Donat Listesi (II)

TEK BZ

n0

FT BZ
*;i&~azztt-tizz^

:ie*n&UiUESK^,

Bir ba duvarda
toplam demir

M,

Br ba duvarda
toplam demir

JL

1.00

2016

3.90

12.308

5.60

17.674

.20

2016

4.70

14.833

6.70

21.145

221

KEST

TEK BZ

FT BOZ

ekl-311-4 Harl Kargir Baduvar

Tablo-311-4 Boyutlar (III)

NOT: Zemin masif kaya ise A= 0.35 alnacaktr.Bu durumda tabloda verilen
deerler geerli deildir.

222

TEK BZ

KEST

FT BZ L'
UZ

6/3 D
#-------------------------------------------------------#

L/2

ekiI-311-5 Kuru Kargir Ba Duvar

Tablo-311-5 Boyutlar (IV)

NOT: Zemin masif kaya ise A= 0.35 alnacaktr.Bu durumda tabloda verilen
____ deerler geerli deildir.
223

KISIM 312.- BAKIR VE GALVANZE SAC LER

312.01 Tanm. Bu ksm projelerde veya Kontrol Mhendisi tarafndan gsterilen yerlerde
yaplarn derz veya mafsallarnn sudan tecridi iin kullanlan bakr levha ve galvanize sac ilerini
kapsar.
312.02 Malzeme.
312.02.01 Bakr.
Bakr levhalar temiz, salam, dzgn, haddelerden fabrikalarda ekilmi olacak ve yabanc
maddelerden, przlerden, ek ve atlaklardan, bklm ksmlardan, dalgalardan, pul pul kalkan
ksmlardan, bozuk kenar ve ulardan ve benzeri kusurlardan arnm olacaktr. Bu ite kullanlacak
bakr levhann her noktasna ayn derecede su verilmi olacak ve levha ayn nitelikte olacaktr. Levha
haline getirilmi bakr hi kullanlmam bakrdan veya hi kullanlmam bakr ile bileeni bilinen
hurda bakr karmndan ekilmi olacak ve levhadaki bakrn miktar, bileeninde gm eriyor ise
gmle bakrn toplam miktar % 99, 88 den az olmayacaktr.
Projesinde belirtilmeyen durumlarda, derz ve mafsallarda kullanlan bakr levha minimum 0.77 mm
kalnlkta olacaktr.
312.02.02 Galvanize Saclar.
Derz ve mafsallarn sudan tecridi in kullanlacak saclar; standartlara uygun ve scak daldrma usul
ile galvanize edilmi olacaktr. Saclar, aksi belirtilmedii takdirde, minimum 0.75 mm. kalnlkta
olacaktr. Her iki yz galvanize edilmi olan saclarda, sacn metre karesinde minimum 610 gram inko
bulunacaktr.
Yaplacak deneylerle, sacn ierdii inko miktar belirlenecektir. Sacn metre karesinde ortalama inko
miktar 610 gramdan az veya herhangi bir numune paras zerinde 1 m2 ye isabet eden inko miktar
550 gramdan az ise bu galvanize saclar kullanlmayacaktr.
Kullanlacak galvanize saclar 1. snf olacak ve hi bir hata ve kusuru bulunmayacaktr.
312.03 Yapm artlar.
Levhalar projede gsterilen veya Kontrol Mhendisi taafndan belirlenen genilikte kesilecek ve
kvrlacaktr. Derz ve mafsallan sudan tecrit iin kullanlan bu levhalar mmkn olduu kadar eksiz
olarak btn derz boyunca uzayacaktr.
Kaplamann eksiz yaplamad durumlarda; ekler dzgn bir tecrit elde edilecek ekilde lehimle
yaplacaktr. Levhalarn ular projede gsterildii ekilde derz veya mafsaln her iki tarafndaki
betonun iine gmlecektir.

224

KISIM 313.- DRENAJ LER

313.01 Tamn, Karayolu drenaj, yeralt ve yzeysel sularn yol gvdesine zarar vermeden
uzaklatrlmas almalarn kapsar.
Drenaj ileri;
1. Yzeysel drenaj,
2. Yzeyalt drenaj olarak ki blmde deerlendirilmektedir.
313.02 YZEYSEL DRENAJ
313.02.1 Tanm. Bu ksm; yol zerine den yalar ile yola gelen yzey sularn almak ve bu
sularn yol styapsna ve yol gvdesine zarar vermeden uzaklat r I masn salamak zere yol
gzergah boyunca yaplan leri kapsar.
313.02.2 Yzeysel Drenaj Yap Elemanlar.
Yzeysel drenaj lerinde kullanlan yap elemanlar; menfezler, beton ve betonarme bzler, spiral
sarml Poliviilklorr (PVC-U) esasl borular, spiral sarml yksek younluklu polietile (HDPE)
esasl borular, drenaj hendekleri (tepe st (kafa), palye, yarma, dolgu, ev dibi, orta refj ve
derivasyon), prefabrik dm oluklar, kontrol bacalar, boldrler, rgarlar, menba tesisat, sifonlar ve
garguylardr.
313.02.02.01 Menfezler.
313.02.02.01.01 Tanm. Srekli olarak akan ya da ya sonucu oluan kk akarsulan, yol
gvdesinin bir tarafndan dier tarafna geirmede kullanlan hidrolik sanat yaplardr. Ayrca yol
yzeyinden ve kafa hendeklerinden kenar hendeklere gelen sular menfez aracl ile toplanarak
uygun yerlere ulatrlr.
Menfezler; kutu, kemer ve tabliyeli menfezler olmak zere gruba ayrlmaktadr.
313.02.02.01.02 Kutu Menfezler.
Menba ve mansab tarafnda kanat duvarlar bulunan kutu kesitli betonarme menfezlerdir.
Kutu menfez ilerinde kullanlan imento, agrega, su ve beton kimyasal katklar ile kullanlacak
betonun karakteristik dayanm snf Ksm 308 "Beton leri"nde; donat elii ise Ksm 309 "Demir
leri"nde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Menfezin betonarme alt plann temiz bir yzeyde mal edilebilmesi iin, Ksm 317 "Grobelon
Yaplmas"nda belirtilen esaslara da uyulacaktr.
Kutu menfez malatlarnda; Karayollar Genel Mdrl, Kprler Dairesi Bakanlnca 2005
ylnda yaynlanan "Standart Kutu Menfez Tipleri" (Box Culvert) kitapnda yer alan projelere ve
yapm notlarna uyulacaktr. Ancak; aklk, ykseklik ve dolgu ykseklii ynnden bu kitaptaki
llerin dnda kalan imalatlarda se darece onayl projeler uygulanacaktr.

225

313.02.02.01.03 Kemer Menfezler.

Yksek dolgular altnda kullanlan menfezlerdir. Bu menfezler kagir veya beton kemerli olarak
yaplmaktadr.
Beton kemerli menfezlerde Ksm 313.02.02.01.02'de belirtilen esaslara uyulacaktr. Kagir
kemerli menfezlerde ise Ksm 307 "Kagir naat" da belirtilen esaslara uyulacaktr.
Kemer menfez imalatlarnda Karayollar Genel Mdrlnce yaynlanan "Kpr Tipleri
-Kemerli Menfez" kitapnda yer alan projelere ve yapm notlarna uyulacaktr. Ancak; aklk,
ykseklik ve dolgu ykseklii ynnden bu kitaptaki llerin dnda kalan imalatlarda ise
darece onayl projeler uygulanacaktr.
313.02.02.01.04 Tabiiydi Menfezler.
Tabliyeli Menfezler; beton veya kagir kenar ayaklar ve ricat duvarlar ile st tabliyeden oluurlar.
Bu menfezlerde iki kenar ayak ara mesafesi 10 metreden kktr.
Beton tabliyeli menfezlerde Ksm 313.02.02.01.02'de belirtilen esaslara uyulacaktr. Kagir
tabliyeli menfezlerde ise Ksm 307 "Kagir naat" da belirtilen esaslara uyulacaktr.
Beton ve kagir tabliyeli menfez imalatlarnda Karayollar Genel Mdrlnce yaynlanan
"Standart Tabliyeli ve Kemerli Menfez" kitapnda yer alan projelere ve yapm notlarna
uyulacaktr. Ancak; aklk, ykseklik ve dolgu ykseklii ynnden bu kitaptaki llerin dnda
kalan imalatlarda ise darece onayl projeler uygulanacaktr.
313.02.02.02 Beton ve Betonarme Bzler.
Ksm 302 "Beton ve Betonarme Bzlerin Yataklarnn Hazrlanmas ve Etraflarnn Doldurularak
Sktrlmas" ve Ksm 311 "Beton ve Betonarme Bz leri"nde belirtilen esaslara uyulacaktr.
313.02.02.03 Spiral Sarml PVC-U (Polivinilklorr) Esasl ve Spiral Sarml Yksek
Younluklu Polietilen (HDPE) Esasl Borular.
313.02.02.03.01 Tann. Yzeysel sularn; yol styapsna ve yol gvdesine zarar vermeden
uzaklatrlmas veya yzeyalt drenaj sisteminden gelen sular almak iin kullanlan, ekstrzyon
metodu ile retilen; i yzeyi przsz, d yzeyleri ise profilli olacak ekilde profilli bantlarn
zel makinalarda spiral olarak sanlmasyla meydana gelen borular ve bu borulardan kesilerek
imal edilen ekleme paralarn kapsayan borular olarak adlandrlr. Boru tipleri; st dolgu yk,
trafik yk ve zemin suyunun hidrostatik etkisi gibi teknik kriterler gz nne alnarak
belirlenecektir. Ayrca retici firmann retim ve uygulama kriterleri de dikkate alnacaktr.
313.02.02.03.02 Borularn Etiketlenmesi.
retici tarafndan imal edilen her boy borunun en az bir yerinde hava artlarna dayankl,
okunabilir ve silinmeyecek bir ekilde aada belirtilen bilgiler bulunmaldr.
reticinin ad ve iareti
D ap retim tarihi
Hammadde cinsi
226

313.02.02.03.03 Malzeme.
Spiral Sanml PVC-U (Polivinilklorr) Esasl ve Spiral Sanml Yksek Younluklu Polietilen (HDPE)
Esasl Borular, TS 12132 standardnda belirtilen esaslara gre dzenlenmi TabIo-313-l'de verilen
artname kriterlerine uygunluk gsterecektir.
Tablo-313-1 Spiral Sanml PVC-U (Polivinilklorr) Esasl ve Spiral Sarml Yksek
Younluklu Polietilen (HDPE) Esasl Borulara Yaplacak Testler ve artname Kriterleri.
DENEY ADI

~tf&-~=~ETl^

DENEY
STANDARDI

1. D Grn

TS 12132

2. Borularn d aplar, boylar, et

kalnlklar ve toleranslar.

TS 12132

3. Balant yerlerinin su
szdrmazl.

TS 12132

aas-.'^aSJJa^EaiH

hU-ttH

ARTNAME LMTLER
Boru ve ekleme paralar gzle muayeneye tabii
tutulduunda boruyu meydana getiren bantlar spiral
eklinde dzgn sarlm ve kilitlenmi olmal, ve d
yzeylerinde kullanm etkileyecek delik, atlak ve benzeri
jku su rl arbu lu nm ama l d r.
Standartta verilen deerlere uygun olacaktr.
ie,Effl-m'P53iS}

Su basnc, scakl 23C 2 C'lik bir ortamda, 15 dak.'Ik

bir sllre iinde 0.05 Mpa' a ulancaya kadar yava yava
arttrlr ve bu basnta en az 15 dakika sre ile
beklendiinde deney basncnda bir deiiklik olmamaldr.

,3)jma-;firafr^-i"l Fi3^,5.^P -^

4. Borularn darbe mukavemeti.

TS 12132 standardnn Madde 2.3.2.1.'e gre deneye tabi

tutulduunda, % 90 gven aralnda gerek darbe oran %
10'un altnda olmaldr.

TS 12132

Viu*-~:tili j4iaiz!nvzzti3aamv.Sinauawt;

g r. Ti i: m^ta^TM M rrrrr

5- Ekleme paralarnn darbe

mukavemeti.
6. ember rijitlii

TS 12132 standardnn Madde 2.3.2.2.'ye gre deneye tabi

tutulduunda, gvdesinde atlama veya krlma meydana
gelmemelidir. (Yzeyde izikler veya ularda kopmalar
l^su^ayjlmaz.)
TS 12132 standardnn Madde 2.3.3.'e gre deneye tabi
tutulduunda, kuvvet uygulanan ynde boru i apndaki
deime 0,03 di'den fazla olmamaldr.

TS 12132

TS 12132

7. Ek yeri mukavemeti

TS 12132

8. Kilit skl

TS 12132

9. Kilit yeri ekme mukavemeti

TS 12132

10. ember esneklii

TS 12132

11. Ek yeri szdrmazl

TS 12132

12. Enjeksiyon kalplamayla imal

edilen ekleme paralarnn
scaklk mukavemeti.

TS 12132

TS 12132 standardnn Madde 2.3.4.'e gre deneye tabi

tutulduunda, borularn ek yerlerine 1 kN' luk kuvvet
uygulanarak deneye tabi tutulduunda , gzle grlr bir
ayrlma meydariagelmemel idir.
TS I2I32 standardnn Madde 2.3.5,'e gre 1 kN' luk bir
kuvvet uygulanarak deneye tabi tutulduunda, kilit yerinde
;zle grlr br ayrlma meydana gelmemelidir.
TS 12132 standardnn Madde 2.3.6.*ya gre deneye tab
rutoldujunda, tdljt yerlerj_uygulanan kuyvetejdayanmalidir.
TS 12132 standardnn Madde 2.3.7.'ye gre deneye tabi
tutulduunda, boru yzeylerinde atlama, kavlama, kilit
yerlerinde alma, lokal kme mey d an a gelmem eli d ir.
TS 12132 standardnn Madde 2.3.8.'e gre deneye tabi
tutulduunda, ek yerinde szdrma veya terleme meydana
gelmemeli ve basnta dme olmamaldr.
TS 12132 standardnn Madde 2.3.9.'a gre deneye tabi
tutulduunda, enjeksiyon noktas dndaki ksmlarn
yzeyinde atlak, ukur ve kavlama meydana gelmemelidir.
Enjeksiyon noktasnda bu kusurlar grlrse, ukur
derinlikleri et kalnlnn % 20'sini, yzey kusurlar ise
boru ba derinliinin % 20'sini amamaldn

NOT- Borularn ve ekleme paralarnn darbe mukavemeti deneyleri sadece PVC-U borularda yaplacaktr.

227

313.02.02.03.04 Yapm artlan.

313.02.02.03.04.01 Spiral Sarml PVC-U Borularn Yapn artlan
Spiral Sarml PVC-U Borularn Kesilmesi:
Standart boydaki borularn kesilmesi gerekli olduunda;
1. Demeye uygun boyda ve boru eksenine dik olarak kesilecek ve bunun iin kesilmek istenilen
uzunluk, boru zerine ablon vastas le iaretlenecektir.
2. Kesilmek islenen boru, elik kuak takviyeli ise elektrik enerjisi ve yksek frekans le alan bir
metal kesici ile, elik kuak takviyeli deil ise elektrik enerjisi ve yksek frekans le alan bir
testere vastasyla kesilecektir.
3. Boru kesim ilemi bittikten sonra oluan apaklar temizlenecektir.
Spiral Sarml PVC-U Boru Balarnn Balanmas:
Spiral Sarml PVC-U borularn balar zel bir manon yaptrcs yardmyla yaptrmak
suretiyle balanacaktr. Bunun iin ba balamas yaplacak boru manonlar toprak, kum ve
benzeri gibi etkilerden temizlemek iin silinecek, eer slaksa kurutulacaktr. Bundan sonra
Manona viskoz sv kvamndaki manon yaptrcs srlecek ve Spiral Sarml PVC-U boruya
yapmas salanacaktr.
Spiral Sarml PVC-U Borular ile Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietile (HDPE)
Esasl Borularn Denmesi:
Borular, projede gsterilen ve Kontrol Mhendisi tarafndan kazklarla lesbil edilen snrlar iinde
belirtilen genilik (boru tabannn tekili, borunun yerletirilmesi, borularn balantlarnn
yaplmas ve yanlarnn doldurulmas iin yeterli olabilecek genilikte) ve eimde kazlm ve kot
verme ilemleri tamamlanm olan hendek yata zerine dikkatli bir ekilde oturtulacak ve akar
kotu kontrol edilecektir. Projesinde hendek genilii belirtilmedii taktirde Tablo-3l3-2'de verilen
boru aplarna bal genilik kriterlerine uyulacaktr.
Spiral Sarml bu tip borular denirken akl veya krmata yataklama yaplacaktr. Yarma
hendekleri, orta refj hendekleri ve tretuar altndan geilerde akl yataklama veya krmata
yataklama yaplacaktr.
Karayolunu enine geilerde ve yol ierisinde yaplan geilerde; Spiral Sarml PVC-U drenaj
borularnda krmata yataklama, Spiral Sarml HDPE Esasl Borularda ise akl veya krmata
yataklama yaplacaktr.
akl yataklama yaplrken kullanlacak malzeme 0 -1 5 mm. apnda akl, krmata yataklama
yaplrken kullanlacak malzeme 5-15 mm. apnda krmata olacaktr.
akl ve krmata yataklamalarn herhangi birisinin yapmnda, hendek tabanndan itibaren boru
alt kotuna kadar TabIo-313-2'de verilen ykseklikte (X) yataklama tipine uygun malzeme serilip
sktrlacaktr.
Daha sonra hendek kenarnda bulunan L metre uzunluundaki bir boru hendek iine uygun
aparatlarla yerletirilecektir.
Spiral Sarmh PVC-U Borular ile Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietile (HDPE) Esasl
Borular denip birletirme ilemi yapldktan sonra, dolgu ilemine balanmadan nce
szdrmazlk testi yaplacaktr.
228

Dolgu malzemesi olarak; donmu, boruya zarar verebilecek keskin keli, sivri ulu talar
kesinlikle kullanlmayacaktr. Dolgu malzemesi hendee dklrken boru hattnn yer
deitirmesine engel olunacaktr. Dolgu malzemesi, Tabio-313-2'de belirtildii gibi boru st
kotundan (Z) ykseklie kadar maksimum 20'er cm'lik tabakalar halinde serilip sktn!acaktr.
Dolgunun sktrlmasnda borulara zarar vermeyecek ve skma kriterlerini salayacak uygun
sktrma ekipmanlar kullanlacaktr. Her tabakann skmas tamamlandnda dolgu kriterlerine
uygun olarak skmalar kontrol edilecektir.

CSTYAP
GER
DOLGU

0-15 mm AKIL veya

5-15mmKTRMATA

ekil-313-1 Spiral Sarml Borularda Kaz ve Yataklama Malzemesi ile Dolgu Tip Kesiti.
Tablo-313-2 Spiral Sarml Borularn Boru aplarna Bal Yataklama Agregas le
Gmlekleme Yaplmas
j BORU AP BORUALTIAGREGA
ARALII [
DOLGU YKSEKL
(mm)
(X) (cm)

HENDEK KENAR
KALINLII
(Y) (cm)

BORU ST AGREGA
DOLGU YKSEKL
(Z) (cm)

0150-250

10

10

30

0300 - 450

10

15

35

0500 - 650

10

20

40

0700-1000
01100-1500
f 0166-2O

10
15
15

25
30
35

50
60
70

20

40

80

02100-2600

229

313.02.02.03.04.02 Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietilen (HDPE) Esash Borularn

Yapm artlar.
Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietilen (HDPE) Esasl Borularn Birletirme
Yntemleri.
Bu borular manonlu, muflu, elektrofzyon kaynakl ve ke kaynakl (ekstruzyon) birletirme
yntemleri ile birletirilebilmektedir.
Elektrofzyon Kaynakl Birletirme Yntemleri.
Bu kaynak yntemi ile retilen borularda muf ksmnn ii elektrofzyon donatl olarak hazrlanr.
Elektrofzyon donat iin kullanlan zel alaml rezistans telleri, deformasyona uramamas iin
muf ierisine gmlerek sabitlenir ve kaynak makinesi balant ular her trl koulda rahat
kaynak yapmna uygun olacak ekilde serbest braklr. Bu tasarm, zellikle belirli apn
zerindeki borularda, borunun ieriden de mdahale edilerek kaynak yaplmasna imkan salar.
Elektrofzyon kaynak yntemiyle birletirilen bu borular ayn yntemle kaynak makinas
kullanlarak gerekli dikkat gsterildii taktirde en az 3 defa sklp, tekrar biri eti rilebi me
zelliine sahip olacaklardr.
Bu borularn elektrofzyon yntemi ile yaplacak kaynak lemlerinde, retici firmann uygulama
tekniklerine ve aadaki hususlara uyulacaktr.
- Kaynak sahas kirlenmeye ve gne nlarna kar korunmal, kaynak lemi 5 C ve zeri s
ortamlarnda yaplmaldr.
- Muf ve boru sonu ksmlarnn ambalaj kaynak ileminden hemen nce karlmaldr.
Ambalajn nceden karlmas kaynak yaplacak ksmlarn kirlenmesine neden olacaktr.
- Borunun kaynak yaplacak ksmlar kaynaktan hemen nce temizleyici malzeme veya sanayi
alkol ile ok iyi temizlenmelidir.
- Boru sonunun muf ksmna geme boyu mutlaka montajdan nce llerek iaretlenmeli ve
borularn u ksmlarnn birbirine gemeleri llen boya gre yaplmaldr.
- Geme noktasnda boru yzeylerinin biribirine paralel olmas gerekmektedir. Boru dndan
yaplan skma leminin doru yapld kontrol edilmeli, geme yzeylerinde boluk kalmamal,
rezistans ular borunun st ksmna gelmelidir.
- 800 mm. ve zeri aplarda borularn kaynak ileminde mutlaka boru ierisine germe ringi
yerletirilmelidir.
- Resstans ular dikkatlice adaptr iine tam oturtularak yerletirilmeli ve vidalanarak
sktnlmal, kaynak kablolar borunun zerinde kalacak ekilde braklmaldr.
- Germe band muf d ksmnda alm olan yuvasna tam oturtulmal ve germe aparat ile
borunun kaynak yaplacak yzeyleri birbirleri ile temas edecek ekilde sktrlmah, kaynak ilemi
baladktan bir sre sonra biraz daha sklarak kaynak noktalarnn iyice yapmas salanmaldr.
- Kaynak ilemi bittikten sonra souma sresi ierisinde germe band ve i ringi kesinlikle
karlmamaldr. Souma ilemi bitene kadar bu aparat boru zerinde kalmaldr.
- Boru kaynann szdrmazlk testi, boru st dolgusu dklmeden nce yaplmaldr.
Ke Kaynakl (Ekstruzyon) Birletirme Yntemi.
Bu borular muf geme noktalarndan iten ve dtan ke kayna ile birletirilebilir. Mufsuz
olarak dz yaplan borularda da ke kayna yapmak mmkn olmakla birlikte, bu kaynak
yntemi dirsek, atal gibi ek paralarn retiminde ve menhol, gibi zel teknik uygulamalarda
kullanlmaktadr.
Borularn ke kayna ile birletirilmesinde aadaki hususlara dikkat edilmelidir.

230

- Ke kayna yaplacak ortamn ss 5C'nin altnda olmamaldr.

- Kaynak yaplacak paralar ile kaynak elektrotlarnn malzemesi ayn snf olmaldr.
- Kaynak yaplacak yzeyler iyice temizlenmelidir.
- Kaynak ekstruder daima kaynak yaplacak yzeye 45 a ile tutularak kaynak ilemi
gerekletirilmelidir.
- Byk ve derin kaynaklarda bir seferde maksimum 4 mm. kalnlnda kaynak yaplmal,
souma ileminden sonra, tekrar temizlendikten sonra kaynak zerine mteakip kaynak yaplarak,
stenen kalnla ulancaya kadar ilem bu ekilde devam ettirilecektir.
313.03.02.03.05.Spiral Sarml PVC-U Borularn Yklenmesi, Nakledilmesi, Boaltlmas ve
stif Edilmesinde Dikkat Edilecek Hususlar.
1. Borular, nakliye arac ierisine en fazla 2 metre ykseklie kadar yerletirilecek ve
sabitlenecektir. Kk apl borularn, byk apl borular ierisine yerletirilerek iice tanmas
mmkndr.
2. L metre uzunluundaki bir spiral sarml PVC borunun ykleme boaltma veya istif ilemi
yaplabilmesi iin; en az 3 cm. geniliinde ve kaldrma kapasitesi en az 750 kg. olan iki adet
kaldrma halat, boru orta noktasndan L/4 metre mesafeye simetrik olarak balanacaktr. Halat ile
kaldrlan borunun tehlike arz etmemesi iin boru ucuna bir klavuz halat balanacak ve
ynlendirilmesi salanacaktr.
3. Boru stok sahas ncelikle al ve fundalklarndan temizlenecek ve dzgn bir hale getirilerek
stoklama lemine hazrlanacaktr.
4. Borular stok sahasnda deformasyon, delinme ve benzeri gibi etkilere maruz kalmayacak, azami
stok ykseklii 2 m'yi gemeyecek ekilde stoklanacaktr.
5. aydan daha uzun sre stokta bekleyecek spiral sarml PVC borularn d etkenlerden
korunmas iin zerleri ak renkli branda ile rtlecek ve branda ular yere sabitlenecektir.
313.03.02.03.06 Spiral Sarml Yksek Younluklu Poletilen (HDPE) Esasl Borularn
Yklenmesi, Nakledilmesi, Boaltlmas ve stif Edilmesinde Dikkat Edilecek Hususlar.
Bu borularn elektrofzyon kaynak donatl muf ksmlar ve spigot ulan kirlenmeyecek ekilde
ambalaj lanmahdr. Kaynak esnasnda temiz kalmalar iin ykleme ve nakliye esnasnda
ambalajlarn bozulmamasna dikkat edilmelidir.
Bu borular standart 6 m. boyunda olup, istee bal olarak iki boru fabrika sahasnda kaynatlarak
12 m. boy olarak nakledilebilir.
-Borularn yklenmesi ve kanala yerletirilmesi esnasnda sert darbelerden korunmal tekstil halat
ile iki ucundan askya alnarak kaldrlmaldr.
- makineleri ile kaldrma ileminde kesin ask halat kullanlmaldr. Forklft ile yklemelerde
forklift ayaklar uzun tutulmak suretiyle sert vurulardan kanlarak, boru ierisine srtnmeden
yerletirilmelidir. Bu tr kaldrma ileminde, borunun yrtlmaya neden olacak tek ucundan askda
kalmamasna dikkat edilmelidir.
- Borularn zellikle u ksmlar lsel olarak hassas retildiinden, kaynak esnasnda sorun
yaamamak iin yklemede zarar grmesine engel olunmal ve ara kasasnn u ksmna yava bir
ekilde dayandrlmaldr.

231

- Ak ara yklemelerinde ara kasasnn yan desteklerinin boruya zarar vermemesi iin gerekli
nlemler alnmal, borularn kaymamas iin orta ve u ksmlar tekstil halat ile kuaklanarak
balanmaldr.
- Borular kesinlikle yerde srklenerek tanmamal, dzgn zeminlerde zarar grmeyecek ekilde
yuvarlanarak gtrlmelidir.
- Teleskobik yklemelerde, kk apl boru byk apl borunun ierisine yerletirilirken
srtnmemesine dikkat edilmeli ve muf ksmlar artmal konulmaldr. zellikle kaynak
rezistanslarnn zarar grmemesine dikkat edilmelidir.
- Ara ierisine istifli yklemede borularn muf ksmlar artmal yerletirilmelidir.
- Deiik aplarn uygulanaca projelerde, uygulamaclarn deiik apl borular ayn sre ierisinde
kullanmalar teleskobik yklemeye imkan vereceinden nakliye asndan byk avantaj salayacaktr.
antiye i program yaplrken bu konunun da gz nne alnmas gereklidir.
- Bu borular dorudan gne almayan, mmknse zeri sundurma ile kapl alanlarda
stoklanmahdr. Byle ortamda sresiz stoklama yaplabilir. Dorudan gne alan ortamlarda
maksimum stokta bekleme sresi bir yldr.
- Stok sahas zemini dzgn olmal ve sivri ta vs. gibi kesici materyallerden arndrlm olmaldr.
- Bu borularn retildii hammadde, yanc zellikle olduundan stoklanada gerekli emniyel tedbirleri
alnmaldr.
- Teleskobik (i ie) stoklanada birden fazla boru st ste konulmamaldr.
- 600 mm. apndaki borular maksimum apraz olarak sra, (600 - 1000 mm) aplar aras borular
apraz olarak maksimum iki sra ve 1.000 mm. ap zerindeki borular tek sra olarak istiflenebilir.
stiflemede boru muflan artmal yerletirilmelidir.
313.03.02.04 Drenaj Hendekleri.
313.03.02.04.01 Tanm. Yol gzergah boyunca yola den yalar ile yola gelmesi muhtemel
yzey sularn almak ve yoldan uzaklatrmak zere yaplan yaplardr.
Bu yaplar; kafa, ev dibi, yarma, palye, orta refj ve derivasyon hendekleridir.
Bu hendekler, trapez, gen veya dikdrtgen kesitli beton kaplamal veya kaplamasz gerektiinde
kademeli tipte ina edilecektir.
Drenaj hendeklerinin yapmnda genellikle ta ve beton kullanlmaktadr.
313.03.02.04.02 Dolgu evlerinde Drenaj Hendekleri.
Dolgu evi yzeylerinden ya etkisi ile meydana gelen erozyon ve bozulmalarn nlenmesi iin,
suyun banket kenarnda toplanarak boyuna ynde tandktan sonra uygun yerlerde kontroll bir ekilde
dearjn salayan (rnein dm oluklar yardmyla), beton ve asfalt bordur veya uygun kanal kesiti
tasarlanacaktr.
Palyeli dolgu enkesit tipi ekil-313-2'deki gibi yaplacaktr.

232

B.C.D

N0T:3ff Teknik Aratrma

Dairesi Bakanlnca
verilecektir.

ekil-313-2 Palyeli Dolgu Enkesit Tipi

A DETAYI

5\

0.30mJ_
^

Beton Kaplama
Beton Snf C 20
Harl pere yaplmas
durumunda pere kalnl 20 cm.

ekil-313-3 Palyel Dolgu Enkesit Tipinde Uygulanacak Beton kaplamal Palye Hendei
Tasarm Detay (Kaplama betonunun dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin etken olduu
durumlarda Ksm 308.05.03'de belirtilen esaslar dikkate alnacaktr.)

233

B DETAYI
0.80m

0.20m

Beton Kaplama Beton Snf C 20

Harl pere yaplmas durumunda
pere kalnl 20 cm.

ekil-313-4 Palyeli Dolgu Enkesit Tipinde Dolgu evi Tarafndaki Banket Kenarnn Beton
Hendekli Tasarm Detay (Kaplama betonunun dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin
etken olduu durumlarda Ksm 308.05.03'de belirtilen esaslar dikkate alnacaktr.)

Asfalt
Bordr
%d
y/M/MMA

ekil-313-5 Palyeli Dolgu Enkesit

Tarafndaki Banket
Bordrl Tasarm Detay

Tipinde Dolgu evi

Kenarnn Asfalt

234

D DETAYI
Beton Bordur
I

0.145 T

IlOcm
Grebeton
Q

M-H jBeton

r To.22m
I ----- i ---- 1
X
0.22 0.20

ekiI-313-6 Paiyeli Dolgu Enkesit Tipinde Dolgu evi Tarafndaki Banket Kenarnn Beton
Bordrl Tasarm Detay (Bordur betonunun dayanm snf belirlenirken, Ksm 315'de
belirtilen esaslar dikkate alnacaktr.)
313.03.02.04.03 Yarma evlerinde Drenaj Hendekleri.
Salam kayada palye hendei kaplamas yaplmayacaktr. Suyun ak hz belirli bir deerden fazla
olursa oyulma, az olursa kelme olacandan boyuna eimin 0 ile 0,005 arasnda kalmas veya
0,04' amas halinde mutlaka yarma hendekleri kaplamal olarak yaplacaktr. ayet boyuna
eimin 0,005-0,04 arasnda olduu durumlarda da ekonomik artlar imkan verdii durumlarda
yarma hendeklerinde kaplama yaplacaktr.
Yzeysel sularn yarma evlerine zarar vermemesi in ekil-313-7'deki gibi kafa hendei
yaplacaktr. Ancak arazi eiminin yola doru olmad durumlarda kafa hendei
uygulanmayacaktr.
Paiyeli yarma enkesit tipi de ekil-313-7'deki gibi yaplacaktr.

235

"mm

.min 3Q0lT|-

3.00m.

^
%d

^r
*- -?-

NOT: Salam kayada palye hendei

kaplamas yaplmayacaktr.
Teknik Aratrma Dairesi
Bakanlnca verilecektir.'

ekil-313-7 Palyeli Yarma Enkesit Tipi

A DETAYI

%5
0.30mJ
<%,
o.eom
,**, I
------------1
5\

Beton Kaplama Beton Snf C 20

Harl pere yaplmas durumunda
pere kalnl 20 cm.

ek-313-8 Palyeli Yarma Enkesit Tipinde Uygulanacak Beton Kaplamal Palye Hendei
Tasarm Detay (Kaplama betonunun dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin etken olduu
durumlarda Ksm 308.05.03'de belirtilen esaslar dikkate alnacaktr.)

236

B DETAYI
i

min3.O0m

--T*"**'

'

v^/

^ii*
.

$t

'.*

s^&J/ .

%M*V \ueton Kapan. >'*^

Beton Snf C 20
'
Haru pere yaplmas u-&um
durumunda pete kalnl 20 em.

" ' ' ' . . ;

'

ekil-313-9 Palyeli Yarma Enkesit Tipinde Uygulanacak Beton Kaplamal Kafa Hendei
Tasarm Detay (Kaplama betonunun dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin etken olduu
durumlarda Ksm 308.05.03'de belirtilen esaslar dikkate alnacaktr.)
Beton kaplamal yarma hendei ekil-3*deki gibi kaplamasz olarak ise ekil-4'deki gibi
yaplacaktr.
Platform kenarndan itibaren enine bir metrelik alanda bitkisel bant (yeil bant) oluturulacaktr.
Ancak yarma evlerinden teressubat gelmesi durumunda bitkisel bant yerine beton kaplama
yaplarak styapnn korunmas salanacaktr.
Beton kaplama Beton Smf
C 20 Harl pere yaplmas
durumunda pere kalnl 20 cm.

0.50 m

ekil-313-10 Beton Kaplamal Yarma evi Hendei (Kaplama betonunun dayanm snf
belirlenirken, evre etkilerinin etken olduu durumlarda Ksm 308.05.03'de belirtilen esaslar
dikkate alnacaktr.)

237

PG/2

3.00 m

* ------------------------------------------------ *u# ------------------------

________________ %d _^
0.75 m

ekil-313-11 Kaplanasz Yarma evi Hendei

313.03.02.04.04 Beton Hendeklerin Yaplmas.
313.03.02.04.04.01 Beton Malzemesi.
Betonda kullanlacak imento, agrega, su ve kimyasal katklar vb. zellikler Ksm 308 'Beton
leri* nde belirtilen esaslara uygun olacaktr. Hendek kaplama betonunun dayanm snf Ksm
308.05.03'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
313.03.02.04.04.02 Yapm artlan.
313.03.02.04.04.02.01 Taban.
Hendek betonu dklmeden nce taban tabakas, projesinde belirtilen eim, kot ve uzunlukta
hazrlanacaktr. Bu tabaka sulanarak sert ve dzgn bir duruma getirilinceye kadar silindir, tokmak
veya kompaktrle sktrlacaktr. Btn yumuak ve nitelii uygun olmayan malzeme
kaldrlarak yerine uygun malzeme getirilecektir.
313.03.02.04.04.02.02 Kalp.
Beton, hazrlanan yan kalplar arasna dklecektir. Kalplar ayn zamanda kaplamann st
yzeyinin kotunu verdii iin tam kota gre yerletirilmesi, dey ve yatay dorultuda
deformasyonlara kar korunmas gerekir. Kenar kalb olarak ahap veya elik malzeme
kullanlabilir. Dklen betonun kalba yapmamas iin kalplarn i yzeyleri yice yalanacaktr.
Beton dkldkten sonra, hava scakl ve priz mddeti gz nnde tutularak, kontrol
mhendisinin uygun grd srede kalplar sklecektir. Kalplar sokulurken beton kaplamann
kenarlar bozulmamaldr.
313.03.02.04.04.02.03 Betonun Dklmesi ve Sktrlmas.
Beton hazrlanmas, kartn mas, yerine konulmas, tesviyesi ve korunmas ileri Ksm 308
"Beton leri" nde belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
238

Kaplama betonu; projesine veya kontrol mhendisinin talimatlarna uygun olarak gereken boyutta
anolar halinde ve artmah olarak dklecektir.
Serilen beton segragasyona uramayacak ekilde yerletirilecektir. Beton yzeyinin perdahlama
ilerinde el perdah kullanlacaktr.
Yzey dzeltmesi ve rtu ilerinde imento erbeti ve su kesinlikle kullanlmayacaktr.
313.03.02.04.04 Ta Kaplamal Hendekler.
313.03.02.04.04.01 Ta Malzemesi.
Kaplama talan, Tablo-306-1 "Pere leri"nde belirtilen biterlere uygun olacak ve mmkn
olduu kadar kenarlar doru ve yzeyleri dzgn talardan seilmi olacaktr. Gerektiinde basit
bir iilikle talar ekile krlarak bu ekle getirilecektir.
Hendek kaplamasnda kullanlacak talarn en kk kenar 20 cm'den daha az olmayacaktr.
Har kumu, imento ve suyun zellikleri le har yapmnda kullanlacak imento miktarlar Ksm
307.04.02'ye uygun olacaktr.
313.03.02.04.04.02 Yapm artlan.
Hendein pere kaplamas yaplmadan nce taban tabakas, projesinde belirtilen eim, kot ve
uzunlukta hazrlanacaktr.
Bu tabaka sulanarak sert ve dzgn bir duruma getirilinceye kadar silindir, tokmak veya
kompaktrle sktrlacaktr. Btn yumuak ve nitelii uygun olmayan malzeme kaldrlarak
yerine uygun malzeme getirilecektir.
Harl hendek kaplama yapm srasnda hazrlanm hendek tabanna konulan talarn dzgn bir
yzey elde edilmesi; taa ekile vurularak temin edilecek ve ta etrafna bol har konulacaktr.
Komu talar ayn ekilde tabana yerletirilecek ve yine ekile vurularak daha nce yerletirilen
talara skca balam-M salanacaktr. Talar arasndaki boluklarn tamamen harla
doldurulacaktr.
Talarn kuru olarak d>i>nnnesi ve sonra derzlerin harla doldurulmas suretiyle harl hendek
yaplmasna kesinlikle kin verilmeyecektir.
Kaplama yzeyindeki har apaklar mala ve sprge ile temizlenecektir.
Hendek; projesinde belirtilen veya idarece stenilen kalnlklarda ve bu kalnlk yalnz bir tek
tatan elde edilmek suretiyle y.n lacak ve st ste iki ta konulmayacaktr.
Hendek yapmnda kullanlan har daima taze olarak kullanlacaktr. Sfr derecenin altndaki sda
allmayacaktr. Harl hendek kaplama; gn boyunca sulanarak, nemli uval, toprak vb. ile
rtlmek suretiyle gneten korunacaktr.

239

313.03.02.05 Prefabrik Dm Oluklar.

313.03.02.05.01 Tanm. Dm oluklar; yarma kesimlerinde evlerden gelen sularn yol yzeyine
zarar vermesini ve dolgu kesimlerinde ise yol yzeyinden gelen sularn dolgu ev yzeyine zarar
vermesini nlemek iin yaplan yap elemanlardr.
Prefabrik dm oluklarnn yaplmasnda Ksm 306 'Pere' de belirtilen yapm artlar esas
alnacaktr. Bunlar projede belirtilen veya idarenin gsterdii yerlerde uygun grlen boyut, kesit
ve tiplerde prefabrik beton veya kesme tatan ev eleman ile ina edilecektir.
313.03.02.05.02 Malzeme.
malatta kullanlacak imento ve agregalar; Ksm 308 'Beton leri* de belirtilen zelliklere sahip
olacaktr. Agregalarn doal kum olmas halinde kuartzl kum olmal, kesme ta kullanlmas
halinde ise doal ta; Tablo-306-l'de belirtilen kriterlere uygun olmaldr. Prefabrik dm
oluklarnda kullanlan betonun karakteristik dayanm snf Ksm 308.05.03'de belirtilen esaslara
uygun olacaktr.
Prefabrik oluk elemanlarnda yaplacak muayenelerde; atlaklar, agrega paralarnn dmesinden
dolay veya baka sebeplerle meydana gelmi ukurluk veya boluklar bulunmamal ve kullanma
yzeyi homojen olmaldr. Boyutlarda yaplacak lmler sonucunda projesine gre 3 mm' den
fazla fark olmayacaktr.
Don mukavemeti minimum % 3 olacaktr.
Betonun su emmesi % 5' den fazla olmayacaktr.
313.03.02.05.03 Yapm artlar.
Uygun olarak imal edilen dm oluklar, projesinde belirtilen yer, ekif ve uzunlukta hazrlanm
ev yzeyine dzgn ve birbirlerine gemeli olarak ev eimine paralel olacak bir ekilde
yerletirilecektir. Yerletirilen oluklarn yerlerinden oynamamas iin gerekli nlemler alnacaktr.
313.03.02.06 Kontrol Bacalar.
Kontrol bacalar projesinde gsterildii yerlerde ve aralklarda tekil edilecektir.Kontrol bacalar;
dkme beton veya prefabrik elamanlarn birletirilmesi suretiyle yaplabilecektir. Kontrol
bacalarnn temelleri projesinde gsterilen boyutlarda ve kalitede olmaldr. Derinlii 90 cm yi
geen tm kontrol bacalarnda, gerekli kontrol ve bakm ilemlerinin yaplabilmesi iin demir
basamaklar bulunmaldr. Yeralt drenajnn tamamlanmasndan sonra toplanan suyun dearj
edilmesi iin tekil edilen son bacadan itibaren deliksiz bir boru kullanlacaktr.
313.03.02.07 Bordrler.
Ksm 315 "Prefabrik Beton Bordrler" ksmnda belirtilen esaslara uyulacaktr.
313.03.02.08 Rgarlar, Menba Tesisat, Sifonlar ve Garguylar.
Ksm 314 "Rgarlar, Menba Tesisat, Sifonlar ve Garguylar" ksmnda belirtilen esaslara
uyulacaktr.

240

313.04 YUZEYALTI DRENAJI

313.04.01 Tann. Bu ksm, projelerde veya dare tarafndan belirtilen yer, eim, dorultu, aklk
ve derinlikte yaplacak yzeyalt drenajn kapsar. Orta refj ve yarma hendei altnda sznt
sularm almak ve yeralt su seviyesini drmek iin yaplacak yzeyalt drenaj bu ksmda
belirtilen artlara uygun olacaktr.
Teknik Aratrma Dairesi Bakanl Jeolojik-Jeoteknik Ett Raporlarnda drenaj yaplmas
gereken kesimler belirtilecektir.
Zeminlerde alan sandk yarmalarda su durumu gerektirsin veya gerektirmesin her iki hendekte
standart drenaj tipi uygulanacaktr.
Kaya sandk yarmalarda ise su durumunun gerektirmesi halinde Jeoloji k-Jeoteknik Ett
Raporlarnda belirtilecektir.
Yzeyalt drenaj sisteminin verimli bir ekilde almas iin her 50 -100 m'lik kesimde bir bakm
amal kontrol bacalar yaplacaktr.
313.04.02 Yzeyalt Drenaj Yap Elemanlar.
Yzeyalt drenaj ilerinde kullanlan yap elemanlar; beton borular, PVC esasl tnel tipi drenaj
borusu, kontrol bacalar, drenaj amal geotekstil malzemeler ve filtre malzemeleridir.
313.04.02.01 Beton Borular.
Drenaj borusu cinsi ve ebad projelerde gsterilen, dare tarafndan belirtilen ekilde olacaktr.
Kullanlacak beton borular AASHTO-M-86 artnamesinde belirtilen artlara uygun olacak ve
eksenli ykleme deneyi (Three Edge Bearing Method) sonularna gre mukavemet ynnden
aada Tablo-313-3' de belirtilen artlar salayacaktr.
Tablo-313-3 Beton Borulara Ait Krlma Mukavemetleri
Boru
i
ap

100
150
200
250
300
380
460
530
610

TIP-1

TP-2

TP-3

.'

Min. Et
Kalnl
(mm)

Min. Knlna
Mukavemeti
(kg/)

Min. Et
Kalnl
(mm)

Min. Krlma
Mukavemeti
(kg/m)

Min. Et
Kalnl
(mm)

Min. Krlma
Mukavemeti
(kg/m)

15.9
15.9
17.9
22.2
25.4
31.8
38.1
44.5
54.0
|

2190
2190
2190
2330
2630
2920
3210
3500
3790

19.0
19.0
22.2
25.4
34.9
41.3
50.8
57.2
76.2

2920
2920
2920
2920
3280
3790
4380
4810
5250

22.2
25.4
28.6
31.8
44.5
47.6
57.2
69.9
95.3

3500
!
3500
3500
3500
3790
4220
4810
5620
6420

Yzeyalt drenaj amac ile Tablo-313-3'de belirtilen boyut, et kalnl ve mukavemet deerlerini
salamak art le delikli veya deliksiz beton borular kullanlabilir. Ancak delikli beton borularn
kullanlmas halinde, bu borular AASHTO-M-86 artnamesinde belirtilen Tip-II ye ait mukavemet
ve boyut artlarn salayacaktr.
241

Deliksiz beton borularda sznt sularn boru iine girmesini salamak iin iki boru arasnda.
braklacak aralk ile borunun yerletirilmesi Ksm 313.04.03.02'de belirtilen esaslara uygun
olarak yaplacaktr.
Delikli beton borularda ise sznt sulann boru iine girmesinin salamak iin alacak delikler
dairesel delik veya yarklar dzgn ekilde delinip kesilecek ve boru dey eksenine gre iki eit
grup halinde delik-yark sralar tekil edilecek ve boru alt yarm yznde bulunacaktr. Dairesel
delikler 5.0 mm'den az ve 9.5 mm' den fazla apa sahip olmayacaklardr. Ayn sradaki deliklerin
eksenleri arasnda yaklak olarak 75 mm mesafe braklacaktr. Delik sralar arasndaki mesafeler
ise 25 mm'den daha az olmayacaktr.
Yarklarn minimum genilii 3 mm maksimum genilii 5 mm olacaktr. ekil 313-12'de
deliklerin oluturulmasndaki genel kurallar belirtilmektedir.

ekil 313-12 Beton Drenaj Borularnda Delik Yarklarn Oluturulmasnda Genel Kurallar
Tablo-313-4 Dairesel Deliklerin Sra Saylar ve Yerleri
Boru ap
(mm)
100
150
200
250
300
375
450
550
600

Min. Delik
Sras
2
4
4
4
6
6
6
6
8

H
(mm)
45
70
95
115
140
175
210
245
280

L
(mm)
60
90
130
160
195
240
290
340
390

242

Tablo-313-5 Boru aplarna Bal Yarklarn Yerleim Boyutlar

Boru ap
(mm)
100
150
200
250
300
375
400
450
500
550
600
675 ve yukar

Yark Uzunluu
(mm)
25
40
50

50

15
15
15
15
75
75
100

Yarklar Arasndaki
Mesafe (mm)
75
75
100
100
150
150
150
150
150
150
150
150

313.04.02.02 PVC Esasl Tnel Tipi Drenaj Borusu.

Yeralt borulu hendek drenajnda kullanlacak drenaj borular yumuatcsz polivinil klorrden
(PVC) ekstrsyon yntemi le mal edilecektir. PVC hamuru DN 7748 Ksm l'de belirtilen
esaslara uygun olup, Tablo-313-6'de verilen hammadde zelliklerine sahip olmaldr. Bu borularn
retiminde; bileimi belli olmayan malzemeler, dolgu malzemesi ve imalat artklar
kullanlmayacaktr.
Tablo-313-6 PVC Hammadde zellikleri
Malzeme zellii

artname Limiti

Vicat Yumuama
Derecesi
entie Darbe
Mukavemeti
Elastsite Modl

>77
> 3 kJ/m2
> 2500 N/mm2

313.04.02.02.01 Boru Kesiti.

Boru kesiti atnal eklindedir. Borularn tabam; su akn kolaylatracak, sediman birikimine yol
amayacak ve hassas eim verilebilecek ekilde ii ve d dz olacaktr. Su giri aklklarnn
bulunduu yan ve st ksmlarnn ii ve d oluklu olacaktr (ekl-313-13 ).

243

ekiI-313-13 PVC Drenaj Boru Kesiti

313.04.02.02.02 Borularn Etiketlenmesi.
Her boy borunun en az bir yerinde hava artlarna dayankl, okunabilir, silinmeyecek bir ekilde
aada belirtilen bilgiler bulunmaldr.
- reticinin ad ve iareti,
- Anma ap (0),
- retim tarihi,
- Hammadde cinsi.
313.04.02.02.03 PVC Esasl Tnel Tipi Drenaj Borusu Boy, ap ve Toleranslar.
Boru ap ve boylar 1 mm hassasiyetle llr. Drenaj borular genellikle $150, 0200, 0250, 0300
anma apndadr. Tnel drenaj gibi ok amal zellik gsteren uygulamalarda; borular 0250, 0
300 ve 0 350 anma apndadr. Anma ap, d ap (d) ve ap ifade eden bir l deildir.
Kendinden muflu borulann boylar muf hari 6 m uzunlukta 50 mm olmaldr. ekil-313-13'de
PVC Drenaj Borusu Kesiti gsterilmektedir.
PVC esasl tnel tipi drenaj borulanmn ap, ykseklikleri ve tolerans deerleri Tablo-313-7'da
belirtilmektedir.
Tablo-313-7 PVC Esasl Tnel Tipi Drenaj Borusunun ap,Ykseklik ve Tolerans Deerleri

244

313.04.02.02.04 Boru Yzey Grn.

Borularn i ve d yzeyleri gzle kontrol edilir. Yaplan kontrolde borular dz olmaldr. Boru
yzeyleri prz, atlak, gzenek, kabarck ve dier hatalar iermemeli, homojen ve profilleri eit
olmaldr. Bu koullara uyulmas artyla borularn boyuna ynnde hafif dz izgilere izin verilir,
derin izgilere izin verilmez. Boru ular boru eksenine dik olarak kesilmelidir.
313.04.02.02.05 Boru Tabannn Dzl.
k borunun birleme noktasnda oluan entik 0.5 mm hassasiyetle llr. Borular birletirildii
zaman boru tabanlar ayn seviyede olmaldr. Anma ap <)>200'e kadar olan borularda, birletirilen
iki boru taban arasndaki seviye fark 4 mm' den; anma ap (jOO'den daha byk aptaki
borularda ise boru apnn % 2'sinden daha fazla olmamaldr.
313.04.02.02.06 Boru Birim Arlklar.
Borularn birim arl (gr / m) retici tarafndan belirtilmelidir. 1 m uzunluundaki 3 adet deney
numunesi 1 gr hassasiyetle tartlarak, ortalama deer bulunacaktr. Bulunacak ortalama arlk,
retici tarafndan aklanan arln en az % 90' olmaldr.
313.04.02.02.07 Boru Balantlar.
Borular muf ile birbirine balanr. Borularda muf, retim srasnda boru ile birlikte yekpare
kartlabilir. Borunun muf iine girme mesafesi boru apnn en az % 30'u kadar oluksuz ve
deliksiz olmaldr.
Boru balants; reticinin tanm dorultusunda, mutlu boru ine dier borunun mufsuz ucunun
elle sokulmas ile yaplr. Borunun muf ierisine giri uzunluu mm hassasiyeti ile llr.
(ekil-313-14)
Anma ap 0200 ve daha byk olan borulardaki balantlann su szdnp szdrmad, borular
balandktan sonra, su giri yarklarnn bulunduu seviyeye kadar su doldurulup, 15 dakika sonra
su kaa olup olmadnn gzle kontrol eklinde yaplacaktr.

Ty

Muf derinlii
di* (da0.2 )mm
ekil-313-14 Boru Balantlar Muayenesi.

245

313.04.02.02.08 Su Giri Yarklar ve Su Giri Alan.

Su. giri deliklerinin yaps ncelikle gzle kontrol edilir. Yarklarn bykl 0.1 mm hassasiyetle
llr. Su giri deliklerinin toplam alan 40 ayr lden bulunacak ortalama deerin 1 metre
borudaki toplam su giri delii saysnn arpm ile bulunur ve cm2/m olarak belirtilir. Su giri yarklar
kesme metoduyla oluturulabilir. Yarklarda oluabilecek apaklar su giriine engel olmamaldr. Su
giri yarklarnn eni 0.8-1.4 mm arasnda ve btn boru yzeyine eit olarak dalm olmaldr.
Borulann su giri yar bulunan beher metresindeki, su giri alan Tablo-313-8'de belirtilen llere
uygun olmaldr.
Tablo-313-8 Boru Anma apma Bal Su Giri Alan

ANMA API

0
150
200
250
300
350

SU GR ALANI
Min. cm2/m
60
80
100
120
120

313.04.02.02.09 Darbe Dayanm.

Darbeye dayanm ek-313-15'de gsterilen deney aleti ile (2005) mm uzunluundaki numuneler
zerinde yaplr.
rnekler deney ncesi en az bir saat sreyle (0 1) C s'da soutucuda bekletilir ve cihazdan
kartlan numune 10 saniye iinde deneye tabi tutulur, <f 150 anma apma kadar olan borularda 800
gr, 200 anma ap ve daha byk aptaki borularda ise 1000 gr arlndaki bilye 1000 mm
ykseklikten, numunenin tepe eksenine dik olarak yerletirilmi PVC boru veya dier uygun bir
malzeme kullanlarak yaplm drme klavuzu ierisinden, sadece bir defa drlr. Bilye, d
esnasnda klavuzuna mmkn olduu kadar az srtnmelidir. 20 numune zerinde yaplacak deneyde
en ok bir rnein krlmasna izin verilir.
Numunenin kmlmas, iki su giri yar arasnn atlayarak birlemesi veya borularn paralara
ayrlmasdr.
Deney sonucunda birden fazla rnek knldg takdirde, deney, mteakip 40 numune zerinde devam
ettirilir ve toplam 60 numuneden en fazla 7 adedinin krlmasna izin verilir.

246

ekil-313-15 PVC Esasl Tnel Tipi Drenaj Borularnda Darbe Mukavemeti Deney Aleti
313.04.02.02.10 Boyutsal Stabilite Deneyi.
Boyutsal stabilite deneyinin yapmnda; (300 2) mm uzunluundaki rnek boru scakl (23 2)
C olan bir ortamda, paralel iki levha arasna konularak, boru eksenine dik olarak, apnn %
10'una kadar 10 mm/dk deformasyon oluturacak bir g, 1 saat sreyle uygulandktan sonra
boruyu ilk apna geri getirecek dzeltme kuvveti, boru apnn 3 katndan daha az olmamak
koulu ile en az 500 N olmaldr.
313.04.02.03 Kontrol Bacalar.
Ksm 313.03.02.06 "Kontrol Bacalar" nda belirtilen esaslara uyulacaktr.
313.04.02.04 Drenaj Amal Geotekstil.
Ksm 203 "Zayf Zeminler" nde belirtilen esaslara uyulacaktr.
313.04.02-05 Filtre Malzemesi.
Drenaj borulannm yataklarnn tekilinde, boru yan ksmlarnn ve stlerinin doldurulmasnda
kullanlacak agrega, temiz olmal ve boru malzemesine zarar verecek derecede alkali ve organik
maddeler iermemelidir. Filtre malzemesi olarak kullanlacak agregann, No: 40 elekten geen
malzeme rnei, TS-1900'da belirtilen esaslara gre deney yapldnda, deney sonucu non-plastik
olacaktr.
Filtre malzemesi olarak kullanlan kaba ve ince agregalara ait elek analizi grafii ekil-313-16'de
verilmektedir.
247

wz
SJBJO PIlBuy

assa

na13 uapuaziBj^ jn^ (buaa 9l-ie-lPP

YOZDE GEEN

a
s

Drenaj borusu tabannn tekilinde kullanlacak kaba filtre agregasmm gradasyonu,

TabIo-313-9'de belirtilen esaslara uygun olacak, kaba filtre agregasmm fiziksel ve mekanik
zellikleri ise Tablo-313-lO'da belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Tablo-313-9 Kaba Filtre Agregasmn Gradasyonu

Tablo-313-10 Kaba Filtre Agregasmn Fiziksel ve Mekanik zellikleri

DENEY

DENEYSTANDARDI

ARTNAME
LMT MAX. %

AASHTO T 113

% 2,5

Kil Topaklan

ASTM C - 142

% 1,0

Magnezyum Slfat Ktlece Kayp Deeri (Don

Mukavemeti) **
Kaba Agregada Los Angeles Anma Direnci %

TS EN 1367 -2

< % 18 (MSJB)

Yumuak paralar, kmr, linyit ve ist gibi dier

yabanc malzemelerin toplam oram

TS EN 1097 - 2

< % 30 (LA30)

nce - Uzun Ksmlar

|
<%15
** Bu limiti aan agregalarla en az 5 sene evvel kullanlm, doal hava artlan altnda an
derecede ypranma gstermemi ksmlar varsa; kontrol mhendisinin tasvibi ile o malzemenin
kullanlmasna msaade edilebilir.
_j

Yukarda gradasyonu verilen boru yatak malzemesi ile yatan tekilinden sonra yerletirilen
drenaj borusunun 15 cm zerine kadar ve alan drenaj hendeinin yan yzeylerine temas
etmeyecek ekilde ayn malzeme konulacaktr.
Bu malzeme zerine yerletirilecek olan ince filtre malzemesinin gradasyonu Tablo-313-U'de
belirtilen gradasyon artlarm salayacak ve ince filtre malzemesinin fiziksel ve mekanik
zellikleri ise Tablo-313-12'de verilen kriterleri salayacaktr.

249

Tablo- 313-11 nce Filtre Agregasnn Gradasyonu

Elek Boyutu

% Geen

3/8"

100

No.4

95-100

No. 16

45-80

No.50

10-30

No. 100

2-10

Tablo-313-12 nce Filtre Agregann Fiziksel ve Mekanik zellikleri

i
DENEY 1
STANDARDI
AASHTOT113

DENEY
Yumuak paralar, kmr, linyit ve ist gibi dier
yabanc malzemelerin toplam oran.
Kil Topaklan

ASTM C -142

No.40 Elekten Geen Malzemenin Plastisite ndeksi

1
1900

TS

1
ARTNAME 1
LMT nax. %

z:

Non Plastik

313.04.03 Yapm artlan.

313.04.03.01 Drenaj Hendeinin Almas ve Tabann Tekili.
Drenaj hendekleri, projede gsterilen veya kontrol mhendisi tarafndan kazklarla tespit edilen
snrlar iinde belirtilen genilik ve eimde olmak zere alacaktr. Projelerde kaz detay
gsterilmise kazklar buna uygun olarak aplike edilecektir.
Hendekler, boru tabannn tekili, borunun yerletirilmesi, borularn balantlannm yaplmas ve
yanlarnn doldurulmas iin yeterli olabilecek genilikte alacaktr.
Drenaj hendekleri; boru d ap zerine minimum 40 cm ilave edilerek elde edilen genilikte
alacaktr. Ancak alacak hendek genilii projelerde gsterilmi ise projelerde gsterilen
boyutlarda alacaktr.
Drenaj hendeklerinin almasna mansap tarafndan balanacak ve memba tarafna doru
ilerlenecektir. Ancak arazi artlan nedeni ile deien durumlarda projelerde belirtilen kaz ynne
uyulacaktr.
Drenaj borulannn oturtulaca taban 10 cm kalnlnda grobeton ile tekil edilecektir. Grobeton;
btn hendek taban geniliinde serilecek, gerekli eim salanarak boru yata oluturulacaktr.
Drenaj borulannn bir dolgu iinde veya dolgu altnda ina edilecei durumlarda drenaj hendeinin
hazrlanmasndan nce dolgu, geirgen yan dolgunun st seviyesine kadar ina edilecektir. Bundan
250

sonra borunun yerletirilmesi ve iyi bir yan dolgunun salanmas iin gerekli genilikte olmak
zere hendek alacaktr.
313.04.03.02 Yiizeyaln Drenaj Borularnn Yerletirilmesi ve Yanlarnn Doldurulmas.
Delikli beton drenaj borular, delikler alt tarafa simetrik olarak gelecek ekilde grobeton yatak
zerine yerletirilecektir.
PVC esasl tnel .tipi drenaj borularnda ise borunun dz taraf alta gelecek
ekilde
yerletirilecektir.
Alan drenaj hendeine drenaj borular yerletirildikten ve balantlar yapldktan sonra imalatn
uygunluu kontrol mhendisi tarafndan kontrol edilecek ve uygun bulunduktan sonra, drenaj
borusunun zerine boru ap kadar ve alan hendek yan yzleriyle temas etmeyecek ekilde kaba
filtre malzemesi drenaj borusuna zarar vermeyecek ekilde yerletirilecektir.
Bu malzeme zerine konulacak ince filtre malzemesi ise 15 cm' lik tabakalar halinde serilip
sktrlacaktr. Sktrma ilemi uygun ekipman ile yaplacaktr. Drenaj hendei iine konulan
kaba ve ince filtre malzemesinin toplam minimum kalnl 70 cm olacaktr (ekil-313-17)..

ekiI-313-17 Yeralt Drenaj Uygulamas Kesiti (Harl pere kaplamal hendek yapldnda
kaplama kalnl 200 mm olacaktr.)
Beton hendek kaplama yaplmamas durumunda, filtre malzemesinin yerletirilmesi alan
hendein derinhinin zemin yzeyinden itibaren 50 cm' lik derinlie kadar devam ettirilecek,
yzey sulannn hendee girmesini nlemek amacyla bu 50 cm' lik en st kesim kil tabakas ile
doldurulup sktrlarak, geirimsizlik salanacaktr.

251

KISIM 314.- RGARLAR, MENBA TESSATI, SFONLAR, GARGUYLAR

314.1 Tanm. Bu ksm, projelerde gsterilen boyut ve tiplerde; menba tesisatnn ve garguylarn
dkme demir kapaklar veya betonarme kapaklarnn yerine gre ve benzeri dier imalatn aada
belirtilen artlar ierisinde yapmn kapsar.
314.2 Malzeme.
314.02.01 Beton.
Betonun yaplmasnda kullanlan imento ve dier btn malzeme Beton leri Ksm 308' de
belirtilen veya zel artname ile belirtilmi kriterlere uygun olacaktr.
Betonun dayanm snf, C 20 den dk olmamak artyla projelerde veya zel artnamelerde
belirtilen dayanm snfnda olacaktr
314.02.02 Betonarme Demiri.
Betonarmede ve betonarme plaklarn yapmnda kullanlacak demir, Demir leri Ksm 309' da
belirtilen veya zel artname ile belirtilmi artlara uygun olacaktr.
314.02.03 Dkme Demir Kapaklar, Plaklar Izgaralar, Garguylar.
Dkme demir kapaklar, plaklar zgaralar, garguylar, en yi kalitede olacak, dkm hatas, hava
kabarc boluklar olmayacaktr. atlak veya dier eit hata gstermeyecek, salam durumda
olacaklardr. Bunlarn tam ebadnda dklm olmas, salam bulunmas ve maden kmr
katran zifti ile kaplanmas gereklidir. Rgarlarda, kapaklar iyi bir ekilde yerine oturmu
bulunacaktr. Bunun iin de her bir ayr rgara ait kapak ve dier aksamlar, nakliye edilmeden
nce numaralanacak ve her para kendi yerinde kullanlarak yanlla meydan verilmeyecektir.
Uygunluu salamak in gerekirse fazlalklar makine ile dzeltilecektir.
314.02.04 Betonarme Plak Kapaklar.
Betonarme kapaklarn tipi, demirlerin miktar ve durumu, beton snf projelerde gsterilecektir.
Bunlar dzgn ve iyi grnte olacak, iyi bir ekilde yerine oturmu bulunacak, kolayca alp
kapanablecektir. Demir tutamaklar katran zifti ile boyanacaktr
314.03 Yapm artlar.
Bu ksmda belirtilen btn imalat projelerde ve zel artnamelerde gsterilen ebat, seviye ve
tiplerde olmak zere na edilecektir. Kaz, malatn yaplmas iin gerekli derinlik ve genilikte
yaplacak, dzgn bir taban yzeyi tekil edilecek ve taban yeterli derecede sktrlacaktr.
Temelde, kazdan kan fakat kullanlmas uygun olmayan malzeme yerine uygun temel
malzemesinin getirilerek, sktrlarak konulmas da kaz ine dahildir. Rgar, garguy veya
menfezlerin beton olarak yaplmas durumunda Ksm 308 Beton leri' nde belirtilen hususlara
veya zel artnamede belirtilen artlara uygun olacaktr, sifonlarda ve menba ve mansap
tesisatnda gerek menba gerekse mansap bzleri ayn ebatta ve cinste bulunacak ve Ksm 311
"Bz leri" nde belirtilen esaslara uygun olacaktr. Bzn, duvarn iindeki ksmna arada boluk
kalmayacak ekilde balanmas veya darda dier bzlerle balanty salayacak ekilde
duvardan dar doru uzatlmas gereklidir.
in tamamlanmasndan ve betonun mukavemetini kazanmas iin gerekli zaman getikten sonra
imalat srasnda kullanlan btn takviyeler, kalplar, muhafaza rt tabakalan kaldnlaak kazlan
ksm, Kontrol Mhendisi nezaretinde uygun malzeme ile doldurulacak ve sktrlacaktr.
252

KISIM 315.- PREFABRK BETON BORDRLER

315.1 Tanm. Beton bordur talar, kaldrm ve refjler yoldan ayrmak ve yol yzeyine gelen
sular rgarlara iletmek vb. amalarla, kaldmm ve refj kenarlarna dizilen eitli boy ve kesitlerde
betondan imal edilen yap elemanlardr.
315.2 Prefabrik Beton Bordrlerin Tipleri.
l.Tip: Farkl seviyelerdeki yzey kaplamalarn ayrmak ve fiziki izgi meydana getirmek veya
tutmak iin imal edilmi hazr beton bordur tadr.
yjjt Srjgg

Ytl tirneC

Y O^fieg

Yz Ofoejjt.

&

Yut om e S
R>30

MM
ekiI-315-1 l.Tip Bordur Ta ve Yz rnekleri
2-Tip: Genellikle ayn kottaki yzeyleri ayrmak veya grsel izgi meydana getirmek veya tutmak
iin kullanlan hazr beton bordur tadr.

ekiI-315-2 2.Tip Bordur Ta ve Yz rnekleri

253

3.Tip: Genellikle eit seviyedeki yzeyleri ayrmak veya grsel izgi meydana getirmek veya
tutmak iin tek bana veya dier bordur talan, drenaj kanallar ile birlikte kullanlan hazr beton
bordur tadr.

ekil-315-3 3-Tip Bordur Ta ve Yz rnekleri

4.Tip: Drenaj kanal meydana getirmek, eit seviyelerdeki yzey kaplamalarn ayrmak ve fiziki
izgi meydana getirmek veya tutmak iin imal edilen hazr beton bordur tadr.

ekil-315-4 4.Tip Bordur Ta ve Yz rnekleri

S.Tip: Yaya alanlar ve/veya trafie kapal alanlar arasnda fiziki veya grsel izgi meydana
getirmek veya ayrma in kullanlan hazr beton bordur tadr.

m
.

52*,

ekil-315-5 5.Tip Bordur Ta ve Yz rnekleri

254

Kavisli Bordur Talar: bkey veya d bkey olarak adlandrlrlar. Adlandrma referans izgisine
gre yaplr. Kavisli bordur tann yarap ve dtan da uzunluu referans izgisinde llr. Tercih
edilen yaraplar; 0,5; 1,0; 2,0; 3,0; 4,0; 5,0; 6,0; 9,0; 16,0 m'dir. 780 mm uzunluk tavsiye edilir.

ekil-315-6 Kavisli Bordur Ta rnekleri

315.03 Prefabrik Beton Bordrn zellikleri.
Prefabrik Beton Bordrler 315.04 ve 315.05.'te belirtilen kriterlere
olacaktr.

uygun olarak imal edilmi

315.04 Prefabrik Beton Bordrlerin Maruz Kalaca evre Etkilerine Gre Snflandrlmas
Prefabrik beton bordrler maruz kalacaklar evre etkilerine gre Tablo-315-1' de belirtildii ekilde
snflandrlmaktadr.
Tablo-315-1 Prefabrik Beton Bordrlerin evre Etkilerine Gre Snflandrlmas
1.SINIF

a) Kar-buz mcadelesi yaplmayan ve bu nedenle tuz etkilerine maraz kalmayan,

b) Sk donma-znme tekrar olmayan,

2.SINIF

c) Deniz suyunun andrc mekanik etkilerine maruz kalmayan lman iklim

blgeleri ve sahillerde kullanlacaktr,
_____ _____
a) Kar-buz mcadelesi yaplmayan ve bu nedenle tuz etkilerine maruz kalmayan,
b) Sk donma-znme tekrar olan iklim blgelerinde kullanlacaktr.

3.SINIF

a) Sert karasal iklimi olan

b) Trafik ve/veya iklim yada deniz nedeniyle sk tekrarlanan slanma-kuruma etkileri
olan
c) ok sk donma-znme tekrar olan
d) Kar-buz mcadelesi nedeniyle tuz etkilerine maruz blgelerde kullanlacaktr

255

315.05 Numune Alma ve Uygunluk Kriterleri.

Ayn snf, tip ve trde olan ve bir defada muayeneye sunulan bordur talan bir parti saylr. Deney
yapmak iin alnacak numuneler, Kontrol Mhendisinin nezaretinde; parti byklne bal
olarak, en az 5 adet olmak zere deneyler iin yetecek sayda olmaldr. Deney iin alnan bordur
numuneleri temsili olmaldr ve test sonulan Tablo-315-2' de belirtilen kriterleri salamaldr.
Tablo-315-2 Bordur Talarndan Deneyler in Alnacak Numune Saylar ve Uygunluk
Kriterleri.
DENEY

NUMUNE
SAYISI

UYGUNLUK KRTER

1. Fiziksel grn
(Tm Numune)

5 Adet

2. Malzeme
zellikleri
2. Boyutlar
ynnden uygunluk
(Tm Numune)

Tm
retim
5 Adet

3, Su Emme Oran
(Para Numune)
4.Anma Dayanm
(Para Numune)

5 Adet

S.Eilmede-ekme
Dayanm (Tm
Numune)
6. Dona Dayankllk
(Tabii Don) (Para
Numune)

5 Adet

Bordur talarnn yzeyinde atlak, krk, ukur, dknt, pullanma veya soyulma
bulunmamal ve yzleri dzgn ve keleri muntazam olmal, simetri ve biim
bozukluklar bulunmamaldr.
retimlerde kullanlacak olan agrega, imento, su ve kimyasal katklar Ksm 308 'Beton
leri* ndebelirtilen kriterlere uyjnn olacaktr.
Uzunluk: mm cinsinden lldnde lOmm'y gememek ve en az 3 mm olmak
artyla %l.
Dier boyutlar: mm cinsinden lldnde 5mm'yi gememek ve
en az 3 mm olmak artyla %3 olacaktr.
Dzlemden sapma toleranslar (mm):
l uzunluu 300 mm iin; 2,0 mm
l uzunluu (400-800) mm n; 3,0 mm olmaldr.
l.Hibir numunenin su emme oran: % 7'den fazla olmayacaktr. 2.
Numunelerin su emme ortalamalar: % 5'den fazla olmayacaktr.
1. Snf Bordur
Performans lm gerekmez.
l.Hibir numunenin anma dayanm: 18 cm3/50 cm2'den fazla
2. ve 3. Snf
olmayacaktr.
Bordur
2.Numunelerin anma ortalamalar: 15 cm3/50 cirimden fazla
olmayacaktr.
Tablo-315-3' deki kriterlere uygun olacaktr.

3 Adet

Tm snf bordur talar iin ktle kayb: % 3'ten fazla olmamaldr.

3 Adet

7. Donma ve
3 Adet
l.Snf Bordur
Performans lm gerekmez.
zlme
2. ve 3. Snf
,,,, ,
. , - -,
,2 Bordur
Ktle kaybl
Dayanm (Para
- '5 kg'm
Numune)
NOT: TS 436 EN 1340/Nisan 1996 standardnda 'donma ve zlme dayanm deneyi' ngrlmektedir. Ancak Merkez ve
Blge Mdrlklerimizin mevcut laboratuarlarnda donma ve zlme dayanm deney dzenei oluturuluncaya kadar dona
dayankllk deneyi yalarak belirlenecektir.

315.06 Prefabrik Beton Bordrlerin Maruz Kalaca evre Etkilerine Gre Kalite Kontrol
Kriterleri.
Prefabrik beton bordrler; maruz kalaca evre etkilerine gre, kullanlacak agregann maksimum
tane boyutuna ve kullanlacak imento cinsine bal olarak kullanlmas gereken minimum
imento miktar ve kalite kontrol kriterleri Tablo-315-3'de verilmektedir.

256

TabIo-315-3 Prefabrik Beton Bordrlerde evre Etkilerine Gre Teknik Kriterler

EVRE
ETKlS

KALTE KONTROL KRTERLER

(Mpn)

(Mpn)

(Fc.4l)8hr~

ir^Mi-(

(Mpn)

Mpul

MENTO MKTARI VE ZELLKLER

Ortalamadan
Mx Sapn

NOMNAL MAX AREGA BOYUTUNA GRE 28 Gnlk

1 lir1 BETON N MN MENTO MKTARI
Duyanm
(Mpn)
12.5
37.5
25.4
9,5
19.1
mm
nm
mm
inin
mm

3.SIN1F

6.5

7.4

5.2

7.0

30

320

340

350

370

390

42.5 veya 52.5

2.5IN1F

5.0

5.8

4.0

5.5

32

295

315

325

345

365

32.5 veya 42.5

1.SINIF

4.0

4.7

3.2

4.5

34

270

285

300

320

340

32.5

Busn

1. Proje Karakteristik Eilmede-ekme Dayanm ( f^, ) :Projecin setii beton snf dayanmdr. Kendisinden daha dk dayanmdaki beton
numunelerinin (kabul edilebilir kusurlu numune) yzdesinin belli bir deerle (TS 5Q0'e ve KTS' de genellikle bu deer % 10) snrlandrld
betonun 28 gnlk e il nede-ekne dayan imidir,
2. Minimum Eilmede-ekme Dayanm ( fm cnm;Q> = antiyedeki fiili retimden kalite kontrol amacyla alman numunelerden elde edilecek
kabul edilebilir en kk 28 gnlk eilmede-ekme d ayam mdr.
3. Ortalama Minimum Eilmede-ekme Daya tunu (f, ,mnl): antiyedeki fiil liretimden kalife kontrol amacyla en az 5
numuneden oluan setin ortalama en dk 28 gnlk eilmede-ekne dayanmdr.

alnan ve her bir seti

4. Ortalamadan Maksimum Sapma Deeri: antiyedeki fiili retimden kalite kontrol amacyla alman ve her bir set
oluan setin ortalamaya gre maksimum oranda gsterdii sapma deeridir.
n
f=fci /n;
Ort. Max. Sapma %' si = [fd -f )'f Jx 100
formllerinden hesaplanr.
i=I

en az 5 numuneden

S. LaboratuvarDizayn Hedef Dayanm(f,): Laboratuvardak yaplacak olan dizaynlarda hedeflenecek dayanm deeridir.

315.07 Prefabrik Beton Bordrlerin Yapm artlar.

315.07.01 Taban.
Bordrler yerine konulmadan nce, istenilen eim, yn ve kot deerlerinde sktrlm ve salam
bir taban hazrlanm olacaktr.Btn gevek ve taban malzemesi olarak kabul edilmeyen malzeme
kaldrlarak yerine, seilmi iyi malzeme konulacaktr. Taban tabakas iyi bir ekilde sktnlarak
dzgn bir hale getirilecektir.
315.07.02 Yerine Koyma.
Projede belirtilen veya darenin gerekli, grd yerlerde ve istenilen boyutlarda 317.03.02' de
belirtilen esaslar dahilinde tesviye betonu yaplacaktr.Prefabrik beton bordrler projede belirtilen
veya darece istenilen eim ve dorultularda yerletirilecektir. Bordrlerin birleim yerleri
minimum 300 kg/m3 imento ieren harla dzgn bir ekilde kapatlacaktr. Bordrlerin n ve
arkalarndaki boluklar derzlerin priz yapmasndan sonra iyi bir ekilde 15 cm tabakalar halinde
konulan dolgu malzemesi ile doldurulacak ve darece uygun grlen yntemlerle sktrlacaktr.
darece gerek grlmesi halinde bu boluklar beton vb gibi dier malzemelerle doldurulabilecektir.

257

KISIM 316.- PREFABRK BETON KAPLAMA ELEMANLARI VE DOAL PARKE

KAPLAMA
316.01 PREFABRK BETON KAPLAMA ELEMANLARI
316.01.01 Tanm. Prefabrik beton kaplama elemanlar; yol, yaya kaldrm, meydan, park gibi ak
alanlarda, depo, garaj, park alan vb ara trafiine ak kapal alanlarda zemine denmek
amacyla betondan imal edilen yap elemanlardr.
Prefabrik beton kaplama elemanlar, kullanm yerleri ve amalarna gre ki gruba ayrlr:
a) Beton Deme Plaklar veya Beton Parke Talar:
Bu elemanlar; yaya kaldrm, tretuvar veya refj gibi hafif yk ve yaya trafiine maruz yerlerde
kullanlr.
b) Beton Parke Talar:
Bu elemanlar ise yol, meydan, park yeri gibi ar yk ve tat trafiine maruz yerlerde kullanlrlar.
Parke talar betondan tek para veya yzeyi tabakal ve gvde betonlu olarak imal edilebilirler.
316.01.02 Malzeme zellikleri.
Prefabrik beton kaplama elemanlar; gerekli dayanm ve dayankll salayabilecek imentolarla,
atmosfer etkilerine dayankl doal agregalar veya doal talarn yapay olarak paralanmas
suretiyle meydana gelen agregalar su ve gerektii taktirde katk ve boya ile kartrlarak
meydana gelen betondan yaplm bu elemanlar, tesviyesi tamamlanm temeller zerine
projesinde belirtilen ekil, eim ve kesitte kullanlrlar.
Agrega: Deme plaklar ve parke talar kaplama elemannda kullanlacak agrega, fiziksel
zellikler ynnden 308.02.02 Beton leri' de belirtilen kriterlere uygun olacaktr. Beton parke
ta yapmnda da kullanlan agregalar, doal olduu taktirde kuartz esasl olmal, krma kaba ve
ince agrega kullanld taktirde, doal tan basn dayanm en az 1200 kgf / cm2 olmaldr. Beton
deme plaklarnn agregas doal veya suni olarak paralanm granit, siyenit, eitli mermer
cinsleri gibi, hava etkilerine dayankl, sert, renkli ve iyi cila alan talardan olmaldr. Serpantin,
istler ve alkaliye hassas olan opal, kalsedon, diorit, radiolorit vb agrega olarak kullanlamaz.
imento: Her iki tip kaplama eleman yapmnda kullanlacak imento, 308.02.01 Beton leri'
nde belirtilen zellikte olacaktr.
Su: Her iki tip kaplama eleman yapmnda kullanlacak su, 308.02.03 Beton leri' belirtilen
zellikte olacaktr.
Katk: Her iki tip kaplama eleman yapmnda kullanlacak katk, 308.02.04 Beton leri'nde
belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
Boya Katklar: stenildiinde renk vermek iin kullanlacak boyalar, betonun zelliini
bozmayacak nitelikte olacaktr.

258

316.01.03 Beton Parke Talarnn zellikleri.

Yzeyi tabakal olarak imal edilecek parke talarnn yzey tabakas kalnl reticinin gsterdii
alan zerinde 4 mm' den daha az olmamal, gvde betonuna ayrlmayacak ekilde yapmahdr.
retim srasnda yaplan dolgu, yzey tabakas olarak dnlmemelidir. Kullanma yz, beton
parke tann dendiinde ste gelecek olan ve anmaya maruz kalan yzdr.
Bir parke ta yzeyini kare olarak kabul etmek iin meylin yatay ve dey boyutlar 2 mm' den
fazla olmamaldr. 2 mm' den fazla olan meyil pah olarak tanmlanmal ve lleri retici
tarafndan belirtilmelidir. Parke talar, fonksiyonel ve/veya dekoratif profilli, yzeyi ekilli veya
ikinci ilem uygulanm olarak imal edilirler. Dekoratif yzey ve ekiller parke tann alma
boyutlanna dahil edilmez.
Parke tann alma boyutu, retici tarafndan belirlenir. Parke talar, standart bir ekilde
muayene edildiinde retici tarafndan bildirilen boyutlar, aada TabIo-316-1 'de verilen
tolerans deerleri arasnda kalmal, llen boyutlar reticinin alma boyutlarna uygun
olmaldr. Parke ta aada belirtilen zelliklere sahip olmaldr:
1. Herhangi bir kenardan 50 mm' den daha uzaktaki herhangi bir en kesitin yatay boyutu 50 mm'
den az olmamaldr.
2. Dtan da uzunluun kalnla blm drde eit veya daha kk olmaldr. Bu
zellikler tamamlayc paralarda aranmaz.
Tablo-316-1 Parke Talan Boyutlar Tolerans Limitleri

316.01.04 Beton Parke Talarnn Maruz Kalaca evre Etkilerine Gre Snflandrlmas.
Beton parke talan, maruz kalaca evre etkilerine gre Tablo-316-2 'de belirtildii ekilde
snflandmlmaktadr.
Tablo-316-2 Beton Parke Talarnn evre Etkilerine Gre Snflandrlmas
a) Kar-buz mcadelesi yaplmayan ve bu nedenle tuz etkilerine maruz kalmayan,
b) Sk donma-znme tekrar olmayan,
1. SINIF

..............................
c) Deniz suyunun andrc mekanik etkilerine maruz kalmayan hman iklim blgeleri ve
_________ sahillerde kullanlacaktr.
____
a) Kar-buz mcadelesi yaplmayan ve bu nedenle tuz etkilerine maruz kalmayan,

2. SINIF

fimin

' ------------

----

b) Sk donma-znme tekrar olan iklim blgelerinde kullanlacaktr.

a) Sert karasal iklimi olan,
b) Trafik ve/veya iklim yada deniz nedeniyle sk tekrarlanan slanma-kuruma etkileri olan,
3. SINIF

cj

ok s,^ donma-znme tekrar olan,

d) Kar-buz mcadelesi nedeniyle tuz etkilerine maruz blgelerde kullanlacaktr.

259

316.01.05 Numune Alm.

Ayn snf, tip ve trde olan ve bir defada muayeneye sunulan prefabrik beton parke talan bir parti
saylr.
Deney yapmak iin alnacak numuneler, Kontrol Mhendisinin nezaretinde; parti byklne
bal olarak, en az 5 adet olmak zere deneyler yaplmas iin yetecek sayda olmaldr. Deney iin
alnan prefabrik beton parke numuneleri temsili olmaldr.
Parti byklne gre deneyler iin alnacak numuneler, deiik sralardan ve sondaj yntemi ile
rasgele seilerek Tablo-316-3*de belirtilen esaslara uygun olarak alnmaldr.
Tablo-316-3 Prefabrik Beton Parkelerde Parti Byklne Gre Deneyler in Alnacak
Numune Saylar.

316.01.06 Uygunluk Kriterleri.

Prefabrik Beton Kaplama Elemanlanndan alnacak numunelere yaplacak kalite kontrol deneyleri
ve uygunluk kriterleri Tablo-316-4'de belirtilmitir.

260

Tablo-316-4 Prefabrik Beton Parke Numunelerine Yaplacak Deneyler ve Uygunluk

Kriterleri
DENEY

UYGUNLUK KRTER

1. Fiziksel grn
(Tm Numune)

[ Parke talarnn yzeyinde atlak, krk, ukur, dknt, pullanma veya soyulma
bulunmamal ve yzleri dzgn ve keleri muntazam olmal, simetri ve biim
bozukluklar bulunmamaldr.
i retimlerde kullanlacak olan agrega, imento, su , kimyasal katklar ve boya [
katklar 316.01.02'da belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
316.01.03'e uygun olmaldr.

2. Malzeme
zellikleri
3. Boyutlar ynnden
uygunluk
(Tm Numune)
4. Su Emme Oran
(Para Numune)
5. Anma Dayanm
(Para Numune)

1 .Hibir numunenin su emme oran: % 7'den fazla olmayacaktr. |

2.Numunelerin su emme ortalamalar: % 5'den fazla olmayacaktr.
[
LSnf Parke
Performans lm gerekmez.
l.Hbir numunenin anma dayanmlScm/SOcm'den fazla 2. ve 3. Snf
olmayacaktr. Parke
2.NumuneIerin anma ortalamalar
15cm /50cm 'den fazla
olmayacaktr.
I Mukavemet tayini; TS 2824 EN 1338 standardna gre Yarmada-ekme deneyi 1
yaplarak belirlenecek olup, Tablo-316-5'de belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
Tm snf parke talan iin ktle kayb: % 3'ten fazla olmayacaktr.

6. Mukavemet
(Tm Numune)
7. Dona Dayankllk
(Tabii Don) (Para
Numune)
8. Donma ve zlme
I
1 .Snf Bodiir
Performans lm
Dayanm (Para
Numune)
gerekmez. 2. ve 3. Snf Bordur
Ktle kayb < 0,5
NOT :TS 2824 EN 1338 standardnda donma ve zlme dayanm deneyi ngrlmektedir. Ancak
Merkez ve Blge Mdrlklerimizin mevcut laboratuarlarnda deney dzenei oluturuluncaya kadar donma ve
zlme dayanm deneyi yerine dona dayankllk deneyi yaplacaktr.

316.01.07 Prefabrik Beton Eleman ile Kaplama Yaplmas.

Prefabrik beton kaplama elemanlar hazrlanm ve tesviyesi tamamlanm temeller zerine
projesinde belirtilen ekil, eim ve kesitlerde ve aada belirtilen artlarda yaplacaktr.
316.01.07.01 Yapm artlar.
Projede kullanlacak prefabrik beton parke elemanlar, TabIo-316-5'de belirtilen trafik durumu,
evre etkileri ve dier kriterler gz nne alnarak belirlenecektir.
316.01.07.02 Kaplama Yapm Esaslar.
316.01.07.02.01 Temel.
Temel; stabilize, blokaj, krma ta, beton, mekanik stabilizasyon, imento stabilizasyonu veya
kalnl arttrlm yatak kumu tabakalarndan birisi ile tekil edilecektir. Serilecek temel
tabakasnn kalnl, trafik saysna, niteliine ve yerel zelliklere bal olarak belirlenecektir.
316.01.07.02.02 Yatak Malzemesi ve Yapm.
Yatak malzemesi olarak. 316.02.'de belirtilen niteliklere sahip kumlu akl, krlm ve keli
taneli kum ve konkasr kumu kullanlacaktr. artnameye uygun olarak ina edilmi olan bir temel
261

tabakas zerine gevek halde 15 cm kalnlnda, skm durumda 8-12 cm kalnla sahip ok
ince taneli olmayan, kil ve ilt iermeyen bir kum tabakas serilecektir.
316.01.07.02.03 Kaplama Elemanlarnn Yerlerine Konulmas.
Kaplama elemanlar dz bir yol st yzeyine latalar ve istikamet ipleriyle aralannda boluk
kalmayacak ekilde yerletirilerek dizilecektir.
Yerletirilen elemanlarn stabilitelerinin salanmas in yeterli bir sulama altnda
tokmaklanacaktr. Tokmaklamadan sonra yzeye kum serilecektir. Yol st yzeyinin dzgnl
ve profiline uygunluu kontrol edilecektir.
Projede belirtilen enine eimde olabilecek sapma % 4' gemeyecektir. Yzeyin enine
dorultusundaki dzgnln kontrol edilmesi iin en kesite uygun ablon kullanlacaktr. En kesit
dzgnlnn kontrolunda; ablonun sapmas 1.0 cm'den fazla olmayacaktr. Boyuna yndeki
dzgnln kontrol iin ise 4-5 m boyunda ablon kullanlacak ve kontrol srasnda ablonda
1.0 cm'den fazla sapma olmayacaktr.
akl-kumlu yatak zerine konularak yerletirilen prefabrik elemanlarn yapmnn
tamamlanmasndan itibaren 24 saat trafie kapal tutulacaktr. Bu sre ierisinde yaplan imalatn
slak tutulmas salanacaktr.

262

Tablo-316-5 Beton Parke Talarnda Trafik ve evre Etkilerine Gre Teknik Kriterler
DZAYN VE KALTE KONTROL
KRTERLER

s!

Max.Agrega
Boyutu
Dnas (mm)

Itcymin)

ey
(Mpa)

(Mpa)

3,5

3,2

19,1 veya 12,7

Dmax, Trafik ve
evre Etkilerine gre
Kullanlacak imento
Min.
imento
Miktar
(kg).
365 veya
385
28 Gnlk
Basn
Dayanm

Ort.Max.
Sapma
r

(cort mm)

cyl

(Mpa)

(Mpa)

JMpa).

3,7

42,5 veya
52,5

3,8

25

3,3

3,6

3,1

3,5

25

19,1 veya 12,7

350 veya
370

3,1

3,4

3,0

3,3

25

19,1 veya 12,7

325 veya
345

3,3

3,6

3,1

3,5

25

19,1 veya 12,7

350 veya
370

42,5 veya 52,5

II

3,1

3,4

3,0

3,3

25

19,1 veya 12,7

325 veya
345

32,5 veya 42,5

2,9

3,1

2,7

3,0

25

19,1 veya 12,7

300 veya
320

3,3

3,6

3,1

3,5

25

19,1 veya 12,7

350 veya
370

3,1

3,4

3,0

3,3

25

19,1 veya 12,7

325 veya
345

12,7 veya 9,5

345 veya
365

12,7 veya 9,5

320 veya
340

ad

5<

nar .... n:x;

2,9

3,1

3,0

2,7

25

32,5 veya 42,5

32,5

32,5

42,5 veya 52,5

32,5 veya 42,5

32,5

1) Proje Karakteristik Yarmada-ckme Dayanm ( fcy ): Projecinm setii beton snf dayanmdr. Kendisinden daha
dk dayanmdaki beton numunelerinin (kabul edilebilir kusurlu numune) yzdesinin % 5 ile snrlandrld betonun 28
gnlk yarmada - ekme dayanmdr.
2) Minimum Yarnada-ekme Dayanm ( fcv mjn ) : antiyedeki fiili retimden kalite kontrol amacyla yeterli sayda
alnan numunelerden elde edilecek kabul edilebilir en kk 28 gnlk yarmada -ekme dayanmdr.

3) Ortalama Minimum Yarmada-eke Dayanm ( f^t (m)): antiyedeki fiili retimden kalite kontrol
amacyla Tablo-316-3'de belirtilen sayda alnan numuneden oluan setin ortalama en dk 28 gnlk
yarmada - ekme dayanmdr.
4) Ortalamadan Maksimum Sapma Deeri : antiyedeki fiili retimden kalite kontrol amacyla alnan ve
her bir seti en az TabIo-316-3'de belirtilen saydaki numuneden oluan setin ortalamaya gre maksimum
oranda gsterdii sapma deeridir.
n
f = fci /";
Ort. Max.Sapma %' si = [fcj -f ) / f ] x 100
formllerinden hesaplanr.
5) Laboratuar Dizayn Hedef Dayanm ( fcy]) : Laboratuardaki yaplacak olan dizaynlarda hedeflenecek
yarmada - ekme dayanm deeridir.

263

316.02 DOAL TA PARKE KAPLAMA

316.02.01 Tanm: Bu ksm, hazrlanm ve tesviyesi tamamlanm temel tabakas zerine
projesinde belirtilen ekil, eim ve kesitlerde ve aada belirtilen artlar iinde Doal Ta Parke
Kaplama yaplmasn kapsar.
316.02.02 Malzeme zellikleri.
retimlerde kullanlacak olan kum ve imento 316.01.02' da belirtilen kriterlere ve kullanlacak olan
bitum ise 412.02 'da belirtilen kriterlere uygun AC 60/70 veya AC 75/100 penetrasyon deerlerine
sahip olacaktr. Derz yaplmasnda kullanlacak olan kum Tablo-316-6'da verilen gradasyon limitlerine
uygun olacaktr.
Tablo-316-6 Derz Kumu Granlometrisi

ELEK BOYUTU
No.l0(2mm)
No.20 (0.85 mm)

% GEEN
100
Mak. 85

Parke yatak malzemesi olarak kullanlacak kum 0,2 - 12 mm boyutlarnda olacaktr. Sath kumu olarak
2-5 mm boyutlarnda krlm ve keli daneli kum veya konkasr kumu kullanlacaktr.
316.02.03 Doal Parke Talarnn zellikleri.
Doal parke talarnn boyutlar, boyut toleranslar ve ta cinsleri TabIo-316-7'de belirtilmektedir.
Tablo-316-7 Doal Parke Talarnn Boyutlar, Boyut Toleranslar ve Ta Cinsleri
Genilik
.m).

BYK PARKE TALARI

Uzunluk

(cm)
Genilik
(cm)
10

Uzunluk
(cm)
10

Ykseklik
.m).

Tm Boyutlardaki

Max. Toleranslar (cm)

MUKgARKE TALARI
Ykseklik
Tm Boyutlardaki
(cm)
Max. Toleranslar (cm)
10
1,0

Genilik
(cm)

Uzunluk
(cm)

MOZAK PARKE TALARI

Ykseklik
Tm Boyutlardaki
(cm)
Max. Toleranslar (cm)
1,0

264

Ta Cinsi
Ta Cinsi
Bazalt, diorit, gabro, granit,
melafr.

Ta Cinsi
Bazalt, diorit, gabro, granit,
melafir.

Byk ve kk parke talarnda yzey oran; Taban Yzeyi / Balk Yzeyi > 2 / 3 olacakr.
Mozaik parke talarnda yzey oran;
Taban Yzeyi / Balk Yzeyi > 3 / 4 olacaktr.
Byk parke talarnda; parke talan ke kurblarn tekili iin uygun sayda, uzunluklar
geniliklerin takriben 1.8 kat olan byk parke talarn ierecektir.
Parke st yzeyi: Tek renkli, mmkn mertebe dik al ve dzgn kenarl, girinti ve kntlar en
fazla 0.5 cm olacaktr.
- Parke taban yzeyi: Kendiliinden przl veya przlendirilmi ve parke st yzeyine paralel
olacaktr.
Parke yan yzeyleri: Mmkn mertebe parke st yzeyine dik, przl olacak, fakat iki tam yan
yzeyleri yan yana bititiinde 1.0 cm den fazla boluk kalmayacak ekilde ilenmi olacaktr.
Kk parke talarnda; Kk parke talan, genellikle daire yay kemeri eklinde
dizildiklerinden ta dizilii, kemer formunun doru olarak tekilinin mmkn klnabilecei
ekilde yaplacaktr. Bundan dolay talar kbik ekillerdekilerle birlikte yeterli miktarda trapez
ekilli st yzeye sahip ve ara byklkteki talarla, kelerin tekili iin uzun talan da
ierecektir.
Kullanlacak parke talannda; tan cinsi ile hangi ocaktan karlaca bildirilecektir.
Uzunluk veya genilikleri ile ilgili toleranslan 1 cm'yi amam olarak imal edilmi olan talann
toplam miktan % 5'i gemeyecektir. Talann yksekliklerindeki hata, hi bir zaman 1 cm'lik
tolerans amayacaktr. Talar kemer eklinde denmeyecekse bu husus bildirilecektir.
Parke st yzeyi: Tek renkli mmkn mertebe dik al ve dzgn kenarl, girinti ve kntlar en
fazla 0.5 cm olacaktr.
Parke taban yzeyi: Kendiliinden przl veya przlendirilmi ve parke st yzeyine paralel
olacaktr.
Parke yan yzeyleri: Mmkn mertebe parke st yzeyine dik, przl, fakat ki tam yan
yzeyleri yan yana bititirildinde 1.0 cm'den fazla boluk kalmayacak ekilde ilenmi
olacaktr.
Mozaik parke talarnda; Mozaik parke talan da genellikle daire yay kemeri eklinde
dizildiinden, kk parke talan iin verilmi olan artlar aynen burada da geerlidir.
Yzeyler: Btn yzeyler przl olacak ekilde kesilmi, mmkn mertebe dik al ve dzgn
kenarl olacak, girinti ve kntlar 0.5 cm'yi gemeyecektir.

265

Tablo-316-8 Doal Parke Talarnn zellikleri

DENEY ADI

DENEY
STANDARDI

Arlka Su Emme

ASTM C 66-67

BYK PARKE
TALARI

KK PARKE
TALARI

MOZAK PARKE
TALARI

Max.% 0,5

Donma - zlme Dayanm

Arlka Max. kayp % 3 olacaktr.

Srtnme ile Anma

Dayanm (Alt ve st yzleri
50 cm2 olan numunede)

HN 52108

Basn Dayanm (Kg/cm2)

DN 52105

Ykseklik kayb
Max. 2 mm
olacaktr.

Arlk kayb Max. 144 gr

olacaktr.
Min. 1500

316.02.04 Numune Alm.

Ayn snf, tip ve trde olan ve bir defada muayeneye sunulan doal parke talan bir parti saylr. Deney
yapmak in alnacak numuneler, Kontrol Mhendisinin nezaretinde; parti byklne bal olarak,
yaplmas istenen deneylere bal olarak Tablo-316-9'da belirtilen sayda olmaldr. Deney iin alnan
doal parke numuneleri temsili olmaldr.
Parti byklne gre deneyler iin alnacak numuneler, deiik sralardan ve sondaj yntemi ile
rasgele seilerek alnmaldr.
Tablo-316-9 Doal Parkelerde Parti Byklne Gre Deneylere Alnacak Numune
Saylar
Deneylere Alnacak Numune Saylar

Alnacak
Numune

SuEnme PTaDayan,ira
-z,me
Onu 1

1 Boyutve

'SS
(Adet)

Toeransar

52-5000
13
1
13.......
5001-50000 .r|20
i 50001-200000 | 32
][
i
> 200000
50
||
!
|

ff!

Partideki Beton
Parke Says
(Adet)

|||20|

32
50

3
5

I
1

10
15

3
5

3
5
8
10

Basn
Dayanm

7
]10
16
25

316.02.05 naat Metotlar.

316.02.05.01 Doal Ta Parke Kaplamalar in Proje Esaslar.
a) Byk Parke Talar : Ar trafie maruz yollarda, demiryolu ve tramvay hatlar denen
ksmlarda tatbik edilecektir. Talarn ykseklii maruz kalacaklar tesirlere gre hesaplanacaktr.
Diagonal veya yol eksenine dik istikamette giden sralar halinde veyahut yol ekseni istikametinde ve
yahut da poligonal ekilde dizilirler.
b) Kk Parke Talar: Ar ve eitli trafie maruz yollarda ehir ii geilerinde, veyahut konfor
aranan yerlerde ok dik meyil veya sath drenaj
kt yollarda ve parke kaplama

266

yzeyinin bilhassa haki renkli talar (kalker ta ve bazalt) kullanlarak estetik olarak tekilinin
lzum grld hallerde kullanlacaktr.
Genellikle karo, daire kavisi, yarm daire kavisi testere az eklinde veya sralar tekil etmek
zere dizilirler. Daire kavisi eklinde dizildiklerinde kavislerin birbirlerini kestikleri noktadaki
deerler birbirlerine dik olacaklardr. Meyilli yollarda daire kavisi ve yarm daire ekilleri tertibi,
zengiler drenaj bakmndan ortadaki anahtar noktasndan daha aa kotta kalacak ekilde
yaplacaktr. Hafif trafie maruz yollarda 7-9 cm. ebatl klip eklindeki taslar ve ar trafie maruz
yollarda da 8-10 cm. ebad klip seklindeki taslar kullanlacaktr. Kk parke tann st yzeyi
120 cm2 den daha byk olmayacaktr.
Kk parke taslar karayollarnda kaplama olarak kullanlacak olursa yanlar bordur talar ile
tahdit edilecektir. Bordur kullanlmayacaksa, kk parke kaplamann yanlan, uzunluuna
istikamette yerletirilmi birer sra byk parke ile tahdit edilebilir. ehir yollarnda, ise bordur
ta ile kk parke ta kaplama arasna iki sra byk parke talar yerletirilecektir. Fazla
anm olmamak artyla bu byk parke talar evvelce kullanlm malzemeden de olabilir.
Bazalttan mamul kk parke talar % 4'den daha fazla meyillerde kullanlmaz. Granit % & ya
kadar olan meyillerde kullanlabilir.ri daneli granitler ile gabro cinsleri daha byk meyillerde
kullanlabilirler. Kanalizasyon bacas vs. gibi tesislerin etraf bir sra byk parke talar ile
evrilecektir.
c) Mozaik Parke Talan: Genellikle ok hafif trafie maruz yollarda yaya yollan veya
kaldrmalannda keza park yerlerinde tatbik edilebilir.
316.02.05.02 Doal Ta Parke Kaplamalar in Yapm Esaslar.
a) Temel: Temel stabilize, blokaj - krma ta, beton, mekanik veya imento stabilizasyonu veya
kalnl artrlm yatak kumu tarzlanndan birisiyle tekil edilecektir. Temelin. kalnl ve
artnamesi, trafiin arlna ve mevzi artlara gre tayin edilecektir.
Byk parke ta kullanlmas halinde, temel blokaj veya stabilize olarak tekil edilecekse,
kalnlk ve malzeme, dier btn yol kaplamalannn temellerine tatbik edilecek usullerle tayin
edilecektir. Temelin beton olarak tekilinde ise, kalnlk en az 15 cm. olacak ekilde tayin
edilecektir.
Kk ve mozaik parke ta kullanlmas halinde temel mutlaka beton olacak ve beton kalnl en
az 20 cm. olacaktr. Yatak kumu kalnl 5 cm. den fazla olmayacaktr.
b) Parke Talarnn Denecei Yatan Hazrlanmas ve Parkelerin Yerine Konmas:
Yatak malzemesi: Yatak malzemesi olarak 316.02.02'deki niteliklere sahip kumlu akl, krlm
ve keli daneli kum ve konkasr kumu kullanlacaktr.
Yatan nas: artnamesine uygun olarak na edilmi olan bir temel zerine, byk parke
taslan kullanlmas halinde gevek halde 10 -12 cm. ve tokmaklanm halde 6 - 8 cm. kalnl haiz
bir kum tabakas ve kk parke taslar ile mozaik parke taslan kullanlmas halinde de gevek
halde 6-8 cm. ve tokmaklanm halde ise 3 - 4 cm. kalnla sahip ok ince daneli olmayan ve kil ve
ilt ihtiva etmeyen bir kum tabakas serilecektir.
c) Talarn Yerlerine Konmas: Talar tamamen dz bir yol st yz ve 1-1,5 cm. genilikte
derz elde edilecek ekilde latalar ve istikamet ipleriyle dizileceklerdir. Ayn zamanda derzlerin
doldurulmalar da ngrlm ise yeterli derinlikte bir derz dolgusu elde etmek iin ya derzin st
yans 3-5 cm. derinlie kadar oyuk kalacak ekilde parkeleme yaplacak veya daha iyisi tam dolu
derzli olarak parkeleme yaplp bilahare ta kalnlnn 1/3 derinliine kadar dolgu, basnl su
veya hava ile dan pskrtlecektr.
Parkeler, stabilitelerinin temini iin yeterli bir sulama altnda mekanik bir tokmakla
tokmaldanacaktr. .Her defasnda ta seklinin ve yata tekil eden kumun icap ettirdii miktarda
nform tokmak darbesi btn yol st yzeyi iin ngrlecektir.
267

Muhtemelen geriye kalan dzgnszl yok etmek iin, bilahare vibrasyonlu silindir veya
vibrasyonlu plakla sktrmak gerekmektedir. Tokmaklama esnasnda knlan talarn yerine
yenileri konulacaktr.
Tokmaklamadan sonra satha kuru kum serilecek ve kullanma aldktan sonra da bu kum 4 hafta
sre ile bolca takviye edilerek derzlerin dolmas ve dolaysyla skma temin edilecektir.
d) Yol st Yzeyinin Dzgnl: Profiline uygunluk ve yzey dzgnl tetkik edilecektir.
ngrlm olan enine meyildeki sapmalar % 0,4' amayacaktr. (Mesela, % 3 olarak
ngrlm enine bir meyil, inaatn hitamnda % 2,6'dan daha az ve % 3,4'den daha fazla
olamaz). Sathn enine istikametteki dzgnlnn kontrol iin, en kesite uyan ablon
kullanlacak ve ablonun alt yzeyi ile yol sath arasndaki boluklar veya sathtaki kntlardan
tr ablonun sapmas 1.0 cm. den daha fazla olmayacaktr. Boyuna istikametteki dzgnln
kontrol iin 4.0 m. uzunluundaki mastar kullanlacak ve mastarla yol sath arasndaki boluklar
ve kntlardan tr mastarn sapmas 1 cm. den fazla olmayacaktr.
316.02.05.03 Doal Ta Parke Kaplamalarda Derzlerin Doldurulmas.
Genel.
Vastalarn pnmatik bandajlarnn parke derzleri arasndaki kumlan emmesine ve dolaysyla
kaplamann temeline su szmasna mani olmak iin derzler doldurulacaktr Temel cinsine gre
dolgu malzemesi su ekilde olacaktr. Byk parke talannda derzler derz kumuyla
doldurulacaktr.
Kk parke taslarnda derzler bitml dolgu malzemesi, tral imento harc veya imento
harcyla doldurulacaktr.
zel hallerde byk parke talannda derzleri de kk parke talannda olduu gibi bitml dolgu
malzemesi, tral imento harc veya imento harcyla doldurulacaktr.
a) Derzlerin Kumla Doldurulmas: Parke kaplama sath al sprgesi ile temizlenecektir. Parke
ta kalnlnn en az 1/3 ne kadar derzler, basnl su veya basnl hava veya Kontrol
Mhendisinin uygun grecei dier bir usulle boaltlacaktr.
89.2.2 de vasflar belirtilen derz kumu derzler iine doldurulduktan sonra parke st yzeyine yine
56.2.2 de vasflan belirtilen sath kumu yaylacaktr. Yol trafie aldktan sonra da bu kum 4 hafta
mddetle bolca takviye edilerek derzlerin tamamen dolmas temin edilecektir.
b) Derzlerin Bitmle Doldurulmas: Dolgu malzemesi konmadan nce profile uygun olarak
denmi parke kaplama sath al sprgesi ile temizlenecektir. Sonra parke ta kalnn en
azl/3' ne kadar derzler basnl su veya basnl hava veya Kontrol Mhendisinin uygun grecei
dier bir usulle boaltlacaktr, Ancak bunlardan sonra yeni derzler kuru ve tozdan art olduktan
sonra dolgu malzemesi ile doldurulacaktr.
Bitml derz dolgu malzemeleri slak havalarda tatbik edilmeyecektir. Dolgu malzemesi, lzumlu
inceliini muhafaza edebilmesi iin alma mahalline 1 1/2 It'den byk olmayan kaplar iinde
getirilecektir. ok akc dolgu malzemesi derzlere konamaz.
Dolgu malzemesinin, yol przllne zarar gelmemesi bakmndan derzlerden tap yol sathn
kirletmemesi temin edilecektir. Bitmi olarak teslim alnan dolgu malzemesi tekerlekli bir kazan
iende iyice kantnlarak eritilecek ve kazan tamamen boalncaya kadar da mtemadiyen
kartrmaya devam edilecektir.
Terkibine gre 150 C a veya imalathanesinin gsterecei bir alma hararetine kadar stlacaktr.
Kazann hacmi, uzun zaman stlma sonucunda malzeme gevrekletii iin, azami 3-4 saat bu
268

hararette tutulacak ekilde ayarlanacaktr. Yol yznn kirlenmemesi in eritme kazam, kafi
byklkteki bir teneke levha zerine konulacaktr.
Dolgu iinde kullanlacak malzemenin cinslerine gre yaplacak ilemler aada belirtilmitir:
1. Derzlerin Keli Kum, Souk Olarak Kullanlan Katran, Katkl Bitm veya Bitm
Emilsiyonu le Doldurulmas:
Metot A.
Tablo-316-10 Derzlerin Doldurulmasnda Kullanlacak Malzemeler ve Miktarlar le
Yaplacak lemler
ALIMA SIRASI

MALZEME MKTARI

1. Parkenin cinsine ve derzin geniliine gre, 2-3 cm.

derinliine nfuz edecek surette derzin temizlenmesi,
derzlerin keli kum veya tlm akl ile
doldurulmas. (Dane byklkleri ortalama derz
geniliine gre ayarlanacaktr.)

Derzlerin genilik ve
derinliine gre 5-10 kg/m2
keli kum

2.Katran, souk olarak kullanlan katran katkl bitm

veya bitm emilsiyonu enekte edilmesi.

1,5-3,0 kg/m2 balayc

malzeme.

3. Katran, souk olarak kullanlan katran katkl bitm

veya bitm emilsiyonu enekte edilmesi.

5-6 kg/m2 keli kum

Ar trafie maruz ksmlarda geni ve derin derzler olursa, kk parke talar kullanlmas
halinde bir defa daha enjeksiyon ve keli kumla kumlama lzumlu olabilir. Byk parke talar
kullanlmas halinde ise ikinci bir ilem daima yaplacaktr.
Derzler, derz dolgularnn st yzeyleri talarn st yzeyleriyle ayn seviyeye gelecek surette
doldurulacaktr.
Kapal bir derz ebekesi sisteminin, tertibi ve muhafazas nemlidir. Bunun iin trafie maruz
derzler st yzeyin serbest kalyla birlikte mtemadiyen dzeltilecektir.
Metot B.
Derzler takriben 5-6 cm. derinlie kadar temizlenip su fkrtlarak ykanacaktr. Kuruduktan sonra
2-5 mm.lik konkasr kumu, derzler iine doldurulurken ayn zamanda ince tabaka halinde st
yzeye yaylp parke talan zerinde hi bir artk kalmakszn derzler ierisine kuvvetli olarak
sprlecektir.
En sonunda derzlerdeki konkasr kumu boluklan, yol katran, souk olarak kullanlan katran
souk olarak kullanlan bitm, katkl bitm veyahut bitm emilsiyonlarnn taslarla iki defa
dklmesiyle tamamen doldurulacaktr.

269

Bunu takiben 2-5 mm.lk konkasr kumu tabakas st yzey imalindeki gibi ince tabaka halinde yaylp
derhalAderzlerin iine sprlecektir. Artan ince mineraller dolgu bittikten sonra sprlerek bertaraf
edilecektir.
2. Derzlerin nce Konkasr Kumu, Katran veya Tortu Bitm le Doldurulmas Hali;
Tablo-316-11 Derzlerin Doldurulmasnda Kullanlacak Malzemeler ve Miktarlar le
Yaplacak lemler

ALIMA SIRASI
1. Parkenin cinsine ve derzin geniliine gre, 2-3 cm.
derinliine nfuz edecek surette derzin temizlenmesi,
Katkl bitm, 80/25 Engler viskoziteli katran, 300
penetrasyonlu asfalt veya % 60 1,0-1,25 kg/m2 bitm
emlsyonlu balayc madde enjeksiyonu.

MALZEME
MKTARI
0,6-0,8 kg/m2

2. Derz geniliine gre (2 - 5), (5 - 8) veya (5-12) mm'lik

ince konkasr kumu ile rtmek.

6 - 8 kg/m2

3. Bitm tortulu veya katran tortulu 1. tortu rtsn

sermek.

4 - 6 kg/m2

4. (2 -5) mm veya (5 - 8) dane byklne sahip konkasr

kumu ile rtmek.

4 - 6 kg/m2

5. Katran tortulu 2. tortu rtsn sermek

2 - 4 cg/m2

Tortu ile rtlen yzeyler bu tortular kuruyuncaya kadar geite kapatlacaktr. Bu almalar yalnz kuru
havalarda yaplacaktr.
c) Derzlerin Trask imento veya Trasl Kire Harcyla veya imento
Harcyla Doldurulmas:
Trash imento harcyla veya imento harcyla derz doldurulmas; yalnz beton bir temel zerine parke
denmesi halinde yaplacak ve aadaki esaslara uygun olacaktr.
1. Derzlerin Trasl imento veya Trash Kire Harcyla Doldurulmas: Trash imento harc iin
karm oran, imento ve tras 1/ 0,5 orannda olmak zere 1/1,5 ile 1/ 2 olarak seilecektir. Bu ite
yksek mukavemetli imento kullanlmas tavsiye edilir. Har yatak ierisine talar yerletirilecek ve
derhal tokmaklanacaktr. Parkeler tokmaklandktan sonra bir bahe kovasyla hafife sulanp derzler
imento harcyla yksekliin takriben 2/3'ne kadar doldurulacaktr. ok dar olan derzlerde her
istikamette kesif bir dolgu elde etmek iin dkm esnasnda mala ile talarn kenarlar belirtilecektir. Bu
ilk dkmn sonradan dolgudaki muhtemel kalnt boluklarn yok etmek iin bir defa daha talar
dzeltilip tokmaklanacaktr. Bu tokmaklama, har henz hidratasyon balamadan nce yaplmaldr.
Bilahare stte kk bir kabarklk meydana gelecek ekilde ikinci derzin doldurulmas, biraz daha
koyu har karmyla yaplacaktr. Fazla su ekildikten sonra fazla dolgu malzemesini uzaklatrmak
iin derzler bir derz demiriyle hidratasyon balamadan nce perdahlanacaktr. Dolgu malzemesi
karm, niform, akc ve kolay yaylabilir bir ktle (su muhtevas % 16) meydana gelmesi iin hem
tekne iinde ve hem de dkm kabnda srekli olarak kantmlacaktr. Dkmeye ara verilmemelidir.
Btn alma, alt dolgu

270

katlamaya balamadan bitmi olacaktr. Dezleri doldurulmu parke rt en az 8 gn kum veya

saman hasr ile rtlp daima rutubetli tutulacaktr.
Kk parkelerin trasl kire harc ierisine konmasnda u karm oran tatbik edilecektir. 0-3
mm dane byklne sahip 1.0 m3 kum zerine 160 kg. trasl kire ve 80 t. su konacaktr. Dolgu
harc daha yal olacak ve bu miktarlar,
0-3 mm. dane byklne sahip 1.0 m3 kum, 250-300 kg. trasl kire ve takriben 200-250 t. su
olacaktr.
2. Derzlerin imento Harcyla Doldurulmas : imento ve kum karm oran 1/1,5 ila 1/2
olacak, su/imento oran 0,16 olacaktr. imento harcyla 1.maddedeki esaslar dahilinde derzler
doldurulacaktr.
316.02.05.04 Parke Kaplamada Dilatasyon Derzlerinin Yaplmas.
Trash imento veya tral kire veya imento harcyla derzleri doldurulmu parke kaplamalarda
10 m. ara ile enine dilatasyon derzleri ve lzum grlen yerlerde de boyuna dilatasyon derzleri
tekil edilecektir. Yarmalardan imlalara gei yerleri ile inaatn balang ve bitim yerlerinde
mutlaka dilatasyon derzleri tekil edilecektir. Derzler bitml dolgu malzemesi ile kapatlacaktr.
Kenar eridi ile yol yzeyi arasndaki boyuna derz boluk derzi olarak tekil edilecek ve bu boluk
derzi 6-10 mm. genilikte ve 2 - 3 cm. derinlie kadar bitml dolgu malzemesi ile
doldurulacaktr.
316.02.05.05 Kaplamann Trafie Alncaya Kadar Tabi Tutulaca lemler.
akl - kumlu yatak zerine konmu olan doal parke talar inaatn sona erdiinden itibaren en az
24 saat kullanma kapal tutulacaktr. Bu zaman zarfnda parke slak olarak tutulmaldr.
Beton zerine konmu veya derzleri trasl imento harc ile doldurulmu olan parkeler uygun bir
hidratasyon mddetinden sonra devam eden ilemlere gre trafie alacaktr. Trafie ala kadar
bekleme mddeti, hava artlan ile balaycnn sertleme mddetine baldr. Bu ise trasl
imentoda 12-18 gn, yksek mukavemetli imentoda ise 4-6 gndr. Trasl kire harc
kullanlmas halinde bir bekleme mddetine lzum kalmaz.
Hidratasyon mddeti zarfnda parke zeri daima rutubetli tutulacaktr. Kuru ve gneli havalarda
gnee maruz rt zerine takriben 3 cm kalnlnda kum tabakas serilecek ve srekli olarak
slatlacaktr.

271

KISIM 317.- GROBETON DEME, TESVYE BETONU, MUHAFAZA BETONU,

AP, BETON YZEY SIVASI VE MENTO BADANA
317.1 Tanm, Bu ksm, projede veya dare tarafndan gsterilen yerlerde, belirtilen boyutlarda
bu artnameye uygun olarak grobeton deme, tesviye betonu, muhafaza betonu, ap, beton yzey
svas ve imento badana yaplmasn kapsar.
317.2 Malzeme.
Grobeton deme, tesviye betonu, muhafaza betonu, ap, beton yzey svas ve imento badana
lerinde kullanlacak malzemelerin nitelikleri, Ksm 308 'Beton leri' nde belirtilen esaslara
uygun olacaktr.
317.03 Yapm artlar.
317.03.01 Grobeton Deme.
317.03.01.1 Tanm. Grobeton deme; sanat yaplar, drenaj, her trl duvar vb yaplarn temel
tabanlarnn projesine uygun eimde, dzgn bir yzey elde edilmesi iin yaplr. Grobeton
deme tabakas, taban zemini ile betonun dorudan temas nedeni ile oluabilecek zararl etkileri
nlemek amac ile oluturulan, donatz, dk mukavemete sahip bir beton kaplamadr.
317.03.01.2 Grobeton Demenin Yaplmas.
Grobeton; projesinde belirtilen veya yaplarn zelliine bal olarak dare tarafndan istenilen
yerlerde; blokajl veya blokajsz olarak yaplabilecektir.
Grobeton demenin blokajsz yaplmas durumunda; taban zemini gerekli eim verilerek
dzeltilip, sktrldktan sonra en az 10 cm kalnlnda olmak zere projesinde veya Kontrol
Mhendisi tarafndan belirtilen kalnlkta dklecektir. Grobeton deme, minimum C 10/12 MPa
beton snfnda ve donatz olarak yaplacaktr.
Grobeton demenin blokajl yaplmas durumunda; zemin zerinde iki ayn tabaka olarak yaplr.
Birinci tabaka dzeltilmi ve sktrlm zemin zerine doal ta paralan ile yaplan blokaj ve
kinci tabaka ise blokaj zerine dklen grobetondur.
Yaplacak grobeton demeden nce; projesinde veya Kontrol Mhendisi tarafndan belirtilen
kalnlkta, verilecek eime gre zemin kazlarak veya doldurularak dzeltilir. Blokaj kalnl,
projesinde belirtilmemi ise en az 10 cm olmak zere Kontrol Mhendisi tarafndan verilecektir.
Blokaj yapmnda kullanlacak talar, uygun nitelikte olacak ve blokaj talan dzeltilmi ve
sktnlm zemin taban zerine yerletirilecektir.
Blokaj yapm tamamlandktan sonra hazrlanan taban zerine minimum C 10/12 MPa betonun
snfnda en az 10 cm kalnlnda olmak zere projesinde veya Kontrol Mhendisi tarafndan
belirtilen kalnlkta grobeton dklecektir. Deme yzeyinin dzgn, tesviyesinde ve istenilen
eimde yaplabilmesi iin deme betonu kalnlnda, zerine mastar yerletirilecek kadronlar,
200-350 cm ara ile blokaj zerine yerletirilecektir. Kadronlar arasna beton dklp, serildikten
ve sktrldktan sonra mastar ekilecektir. Gerekirse beton yzeyi byk tahta mala ile
dzeltilecektir. Mastarlk kadronlann kanlmasmdan sonra oluan boluklar, betonla doldurup,
sktrlacak ve zerleri dzeltilecektir.

272

317.03.01 Tesviye Betonu.

Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uygun imento, su ve kum malzemeleri aada
Tablo-317-1 'de belirtilen miktarlarda kullanlarak beton karm hazrlanacaktr. Tesviye betonu
dklecek zemin nce iyice temizlenip, ykanacaktr. Tesviye betonu projelerde veya Kontrol
Mhendisince gsterilen ve temizlenerek hazrlanan yerlere, istenilen kalnlk ve eimde olmak
zere uygulanarak bir tabaka tekil edilecektir.
Tablo-317-1 Tesviye Betonu Karm Oranlar
MALZEME CNS

ince Kum
imento
Su

!
M3 BETON HAR
KARIIMINA GREN
MALZEME MKTARLARI

1
(KR)
|
|
|

2400
200
130

317.03.02 Muhafaza Betonu ve ap.

Muhafaza betonu ve ap yaplacak yzeyler temizlenecek, gerekiyor ise yzey przlendirilecek
ve ykanacaktr. Hazrlanan bu yzey zerine Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara
uygun imento, su ve kum malzemeleri aada Tablo-317-2 'de belirtilen miktarlarda kullanlarak
beton karm hazrlanacaktr. Karm hazrlanan Muhafaza betonu veya ap harc projelerde
veya Kontrol Mhendisliince gsterilen yerlere uygulanarak istenilen kalnlkta tabaka tekil
edecektir.
Tablo-317-2 Muhafaza ve ap Betonu Karm Oranlar
MALZEME CNS

ince Kum
imento
Su

1
M3
BETON
KARIIMINA
MALZEME
MKTARLARI

L(Kg)
| 2400
f 400
[260

HAR
GREN

...... _ _

Muhafaza betonu ve ap betonu, priz sresince sulanacak, zararl etkilerden korunacaktr.

Geni yzey alanna sahip ap kaplamalarda; istee veya detay projeye uygun blmlere ayrlm
imalat yaplacaktr. Oluturulacak blmler, ap kalnlna gre kullanlacak rendeli talarla
yaplacak ancak yaplacak blmlerin byklkleri darece belirtilecek boyutlar gemeyecektir.
ap yzeyinde, ukurluklar, przler olmayacak, yzey dzgnl mastarla yaplacak, blm
aralarna rberoit konulacaktr. Bo blme yerleri harla doldurarak perdah yaplacaktr.

273

317.03.03 Beton Yzey Svas.

317.03.03.01 Tanm.
Beton Yzey Svas; kaba naat elemanlarnn yzeylerini dzeltmek, gzel bir grnm
kazanmasn salamak ve d etkenlere kar daha dayankl bir hale getirmek zere yaplan yzey
kaplamasdr.
317.03.03.02 Genel.
Beton yzey svas, Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uygun imento, su ve kum
malzemeleri kullanlarak yaplacaktr.
Dz svalar, binalar meydana getiren tayc sistem elemanlarnn i ve d yzeylerinin
kaplanmasnda en ok kullanlan sva trdr. Dz svalar kaba ve ince sva olmak zere iki
tabaka halinde yaplrlar. Kaba sva harc yapmnda 5 veya 7 mm'lik elekten elenmi dili kum ve
ince sva harc iin 1 mm'lik elekte elenmi ince kum kullanlr. Dz svalar bina iinde 20 mm ve
bina dnda 25 mm kalnlnda yaplacaktr.
Kaba sva tamamlandktan sonra zerine yaplacak ince ve dier svalarn yapmasn salamak
iin mala ucuyla izilerek taranacaktr. Tarama; sva yzeyinin 5-15 cm aralklarla ve yatayla
45'Iik a oluturacak ekilde 3-5 mm derinlikte izilmesi ile oluturulur.
Dz svann ikinci tabakasn oluturan ince svann kalnl 4 - 6 mm arasnda deiir. Kaba
svas tamamlanm yzey zerine ince sva yaplrken; kaba sva yzeyi temizlenir ve kurumu ise
slatlacaktr. Duvarlarda ince svann yaplmasna yukardan balanlacak ve aaya doru devam
edilecektir.
Dz svalarn yapmnda aada belirtilen ve Karma Girecek Malzeme Miktarlar TabIo-317-3
'de verilen har tipleri kullanlmaktadr.
a. Kire Harc: Fazla dayankl olmas beklenmeyen svalarn yapmnda kullanlmaktadr.
b. imento Harc: Dayankl olmas istenen i ve d svalarn yapmnda kullanlmaktadr.
c. Takviyeli Har : ve d dz svalarn yapmnda en ok kullanlan har tipidir.
d. Temditti Har : Sva yapmnda imento harcnn ksa zamanda priz yapmasn nlemek ve
harcn ilemesini kolaylatrmak iin imento harcnn iine en az miktarda snm kire ilave
edilerek yaplr.
TabIo-317-3 Har Tipleri ve 1 m3 Karma Girecek Malzeme Miktarlar
HAR TP

HAR TPLERNE GRE 1 M3 KARIIMA GRECEK MALZEME

MKTARLARI (KR)
SIVA KUMU

KRE HARCI
MENTO
HARCI
TAKVYEL
HAR
TEMDTL
JHAR_ _______

2400
2400
2400
2400

1 SK? I <*
1
200
1
350-500
1
100-180
100-250
I
30-60
350-500

274

SU

110-130
140 -170

120 -170

120 -170

Svalar; binalarda yapldklar yerlere gre i ve d svalar olmak zere iki ksma ayrlrlar.
1. (Dahili) Svalar : Kaba inaat elemanlarnn bina iinde kalan yzeylerine yaplan svalardr.
Bu svalar elemanlar d etkilerden korumaktan ok, yzeylerini dzeltmek ve grnmlerini
gzelletirmek amac ile yaplrlar.
2. D (Haric) Svalar : Kaba inaat elemanlarnn bina dnda kalan yzeylerine yaplan
svalardr. D svalar yzeyleri dzeltir, grn gzelletirir ve d etkilerden korur.
317.03.03.03 Svalarn Yaplmasnda Dikkat Edilecek Hususlar.
1. Sva harcnn yapmnda kullanlacak kum ve krma talar elenmi ve temiz olmaldr.
2. Balayc olarak kullanlacak imento ve su, Ksm 308. 'Beton leri' belirtilen fiziksel ve
kimyasal zelliklere uygun olmaldr.
3. Sva yaplacak beton yzey temizlenecek, gerekiyor ise przlendirilecek ve ykanacaktr.
4. Sva harc yapmnda kullanlan malzemelerin karma giren miktarlar, svalarn cinsine ve
yaplaca yere gre deiir.
5. darece belirtilen imento miktar katlarak yaplacak sva harc, temizlenerek hazrlanan yzey
zerine iki tabaka halinde trifil veya mala perdahl olarak uygulanr.
6. Svalar, scak havalarda prizini normal artlarda yapabilmesi iin slat mal dr. Suyu
donduracak derecedeki souk havalarda sva yaplmamal veya donmay nlemek iin
gereken nlemler alnmaldr.
7. Sva harc ince tabakalar halinde svanacak yzeye vurulmaldr. Har, sva kalnlmca bir defada
yzeye vurularak uygulandnda dzgn yzey elde edilmesi gleir. Bu ekilde kaim tabakalar
halinde uygulanan sva zamanla atlar ve yerinden kalkar.
317.03.04 imento Badana.
imento badana; grnmnn imento renginde olmas istenilen yerlerde ve badanann uzun sre
dayankl olmas istenilen yerlerde yaplr. imento badana, bina ierisinde ve dnda sval veya
svasz kargir ve beton yzeylere uygulanr.
zerine imento badana yaplacak yzey nce temizlenecek ve ykanacaktr. Dzgn briket, blok,
gaz betonu, beton ve betonarme yzeyler temizlenip slatldktan sonra suda eritilerek erbet haline
getirilmi stenilen kvamda hazrlanan imento badanas, yzey zerine fra ile bir, iki veya
kat srlr. Yzeyin 1 m2'sine en az 0.300 kg imento gelecek ekilde kat badana yaplacaktr.
imento badanasnn kurumas srasnda atlamamas in ince tabakalar halinde srlmeli veya
makine ile pskrtlmelidir. Yzeyi daha yi rtmesi iin badana eriyii ierisine elenmi mermer
tozu katlabilir.

275

KISDVI318.- KATRAN BADANA, KANAVEL VE POLMER BTML TECRT

318.1 Tanm. Bu ksm, projesinde belirtilen veya Kontrol Mhendisi tarafndan gsterilen yerde ve
ekilde bu artnameye uygun olarak yaplan katran badana ve kanavieli tecrit ilerini kapsar.
318.2 Malzeme.
318.02.01 Katran.
Katrann nitelikleri; TS 1082 'Yol styaplarnda kullanlan Katranlar' standartnda belirtilen esaslara
uygun olacaktr.
318.02.02 Kanavie.
Bu i'te kullanlacak kanavie iyi kalitede olacak, hi kullanlmam ve zerinde yrtk olmayacaktr.
Malzemenin ktlesi 0.300 kg/m2'dan az olmayacaktr.
318.02.03 Astar Tecrit Emlsiyonlar.
Bu tecrit inde kullanlacak astar ve tecrit emlsiyonlarnn nitelikleri bu artnamenin 403. Ksm'da
belirtildii gibi olacaktr.
318.02.04 Polimer Bitml rt.
Kpr tahliyesinde uygulanacak olan Polimer Bitml rt malzemesinden alman numune test edilerek
uygun olup olmad belirlenecektir. Polimer Bitml rt malzemesi tipleri ve uygulanacak deneyler
Tablo-318-1 'de belirtilmitir.
318.03 Yapm artlar.
318.03.01 Katran Badana.
zerine katran badana yaplacak yzey temizlenecek ve ykanacaktr. Alevleninceye kadar stlm
katranla metre kareye en az 0.400 kg katran gelecek ekilde fra ile badana yaplacak ve katran
srlmemi hi bir alan braklmayacaktr. Katran badana souyup donmadan yzey zerine herhangi
bir dolgu yaplmayacaktr.
318.03.02 Kanavieli Tecrit.
Kanavieli tecrit yaplacak yzey temizlenip ykanacak ve kuruduktan sonra metre karesine 0.600 kg
gelecek ekilde bitml tecrit astar emlsiyonu srlecektir.
Bu tabaka kuruduktan sonra zerine, metre karesine en az 1.5 kg gelecek ekilde bitml tecrit
emlsiyonu srlecek; bunun zerine de kenarlarda en az 10 cm bindirme pay brakmak zere
kanavie bezi serilecek ve bunun zerine de metre karesine en az 1.5 kg decek ekilde bitml tecrit
emlsiyonundan srlerek ok ince taneli kumla kumlanacaktr.

276

318.03.03 Polimer Bitml rt ile Tecrit.

318.03.03.01 Yzeyin Hazrlanmas.
Polimer Bitml rt uygulanacak yzey kuru ve dzgn olmaldr. Yzeyde serbest halde
malzeme bulunmayacaktr. Btn atlak ve ukurlar darenin uygun grecei bir malzeme ile
doldurularak dzeltilecektir. Polimer Bitml rt'nn yzeye tamamen yapmas iin btn sert
keler yuvarlatlacaktr.
Beton yzeyde; Polimer Bitml rt'nn zmbalama kuvvetinden etkilenmemesi iin btn sivri
ve keli ular dzenlenecektir.
Yzeyde hapsedilmi durumda bulunan rutubetin daha sonra buharlaarak, bitml rtde hava
kabarc oluturmamas iin yzeyin kuru olmasna zel dikkat gsterilmelidir.
318.03.03.02 Yzeyin astarlanmas.
Kullanlacak Polimer Bitml rtye uygun astar tr seilecek ve kullanlacak bu astar dare
tarafndan onaylanacaktr.
Yzeyi astarlamadan nce tozsuz ve temiz bir sath salamak iin yzey basnl hava ile
temizlenecektir.
Uygulanacak bitml astarn miktar, yzeyin absorpsiyon durumuna gre belirlenecektir.
Kullanlacak astar 0.2 - 0.4 lt/m2 arasnda uygulanacaktr. Astar tabakasnn, Polimer Bitml
rt'nn yzeyde kaymasna sebep olmayacak ekilde yzey tarafndan tamamen absorbe
edilmesi salanacaktr.
Astar; fra, rulo le srlerek veya pskrtlerek uygulanabilir.
Polimer Bitml rt serilerek uygulanmadan nce astar tamamen kurumu olacaktr.
318.03.03.03 Polimer Modifye Bitml rtnn Uygulanmas.
Astarn kurumasndan sonra Polimer Bitml rt uygulamasna balanlacaktr. Polimer Bitml
rt beton yzeye tamamen yapacak ekilde uygulanacaktr. Yapma mukavemetinin yeterli
olabilmesi iin Polimer Bitml rt'nn alt yzeyinin tamam stlp eritilmelidir.
Daha sonra yzeydeki bitm soumadan, Bitml rt beton yzeye bastrlacak ve hemen
zerinden 30-50 kg lk merdaneli el silindiri gezdirilecektr.
Ek yerlerinin yaplmasna nem verilecektir. Bindirmeler; boyuna min 10 cm enine min 8 cm
olacaktr. Bindirmeler, enine ve boyuna eimlerde suyun aknn rtnn zerinde olmasn
salayacak ekilde yaplacaktr. Ek yerleri suyun szmasn nlemek ve daha yi kaynamasn
salamak iin stlm bir elik mala ile svanacaktr.
Beton yzeyde bulunan keler ve rgar azlarnn evresi kaplama kalnl kadar dnlecek ve
Polimer Bitml rtnn yatay ve dey yzeylere tamamen yapmas salanacaktr.
zerine Polimer Bitml rt uygulanacak yzey, kaplamadan nce tekrar kontrol edilecektir.
Polimer Bitml rt altnda hava kalm olan kesimler " + " eklinde kesilecek, ierisinde hapis
kalan hava alndktan sonra tekrar stlp beton yzeye yaptrlacaktr. Bu kesimlerin zeri,
kesim yerlerini rtecek ekilde ek bir para ile kapatlp yaptrlacaktr.
277

Tablo-318-1 Polimer Bitml rt Tipleri ve zellikleri

!

POLMER BTML RT TPLER

ENEY
|
STANDARDI !

DENEY

TR 3

TjPlfn
le 1 tC)

'
j TR l
i
1. Grn zellii

2. Kalnlk ve Toleranslar
(mm)
3.Genik, Uzunluk ve
Toleranslar
4. ekme
Mukavemeti en
az N/5 cm

Boyuna
Enine

5. Kopma
Uzamas % en
az

Boyuna

TP-2(CD)
TP -3 (P
TR 3
TR 1
TR 2 TR t
TR 2

TR 2

; Gzle incelendiinde, bittim taycya iyice nfuz etmeli ve aralarnda sk _

. .
1 bir ba oluturmaldr. Rulolar alrken sarg katlan zedelenmemeli ve kolay ti. ll/as-
^ bir ekjlde ajimaidjr.Ayrca rt tabakasnda hibir ynde atlak, yrtk, ; delik (delikli cam tl
kullanlmas dnda) ve ylma bulunmamaldr.
1
2
3
2,8
3
2,8
i
1.8
|
1
TS 11758-1
;
4
3.8
|
:
3
2,8
4
3,8
5
4,8
1
I Rulolarn genilik ve uzunluklar lldnde; TS 11758-1
j Genilii
100 cm ve Tercih edilen uzunluklar ise; 15,00; 10,00; 8,0; veya 5,00 m'dr.Genislik tolerans: 2
cm ve Uzunluk tolerans: 3 cm dir.
]
TS

400

11758-1

TS1908

Enine

i
!

300

300

2
2

200
2
2

-------

1000

600

1000

800

600

1000
4

600
4

800
40

600
35

400
30

40

35

30

6. Scaklk Dayanm
Direncinin Tayini
7. Soukta Bklmenin
Tayini S. Boyut
Kararllnn Tayini

TS
1I7S8 1 i
" j Standarda gre deneye tabi tutulduunda numunede akma olmamaldr.
(rVs.ZlKu)

9. Su Germezlik
zelliinin Tayini

TS
Pr
EN ! Standarda gre deneye tabi tutulduunda, rt zerinde hibir szdrma 1928
; grlmemelidir.

TS EN 1109

.__
1 az olmaldr.

! Standarda gre deneye tabi tutulduunda numunede atlama grlmemelidir.

i Standarda gre deneye tabi tutulduunda, numunede ekme oran % 0,6'dan

NOT; Rulo ambalaj zerinde kolayca kopmayacak ekilde, dorudan rulo zerine tutturulmu bir etikette; polimer bitml
rtnn snf, tipi, tr, eidi, kalnlk ve uzunluk bilgileri, imalatnn ad, adresi ve unvan, imalat yl bilgileri olmaldr.

278

KISIM 319.- KAZIK LER

319.1 Tanm. Bu ksm, projelerde gsterilen ap ve derinlikte ve bu artnamedeki artlara uygun
olarak yaplacak, yerinde dkme beton kazklarla her tip ve boyuttaki her trl ahap, elik ve
betonarme akma kazklardan bahseder.
319.2 Yerinde Dkme Beton Kazklar.
319.02.01 Yapm artlar.
319.02.01.01 Rleve Alnmas.
Kazk iin yaplacak kazya balamadan nce, btn kazk eksenleri yerlerine aplike edilerek
sigortalanacak, kazk yerlerinin nivelman yaplarak zeminin rlevesi kartlacaktr. Ancak
rlevenin alnmasndan ve Kontrol Mhendisinin izninden sonra kazk hafriyatna balanlacaktr.
Kazklarn yaplabilmesi iin dere yatanda derivasyon kazs gerekiyor ise nce derivasyon
kazs yaplacak daha sonra kazk imali iin rleve alnacaktr.
319.02.01.02 Platform Tekili.
Kazk mali iin gerekli alma; su seviyesinin durumuna gre dubalar veya dere yatann
tesviyesi ile elde edilen bir platform zerinde yaplacaktr.
319.02.01.03 Deneme Kuyusu Almas.
Kontrol Mhendisinin gerek grmesi halinde ayak yaknnda bir deneme kuyusu alacaktr.
Deneme kuyusunda gerekli inceleme yapldktan sonra, bir tutanak dzenlenecek ve kuyu kan
kaz malzemesi ile doldurulacaktr.
319.02.01.04 Kazk Hafriya.
Kazk hafriyat projesinde gsterilen ap ve derinlikte almaya uygun temel makinesi ile
yaplacaktr. Kazk kazs; projesinde gsterilen apta elik bir iksa borusu iinde zel kepe veya
burgu ile zemin boaltlarak yaplacaktr. Sondaj ve deneme kuyusundan alnan sonulara gre
iksa borusu kullanlp kullanlmayacana karar verilecektir.
319.02.01 05 ksa Borusu.
ksa borusu; projesine uygun apta, kazk hafriyatnn yaplaca zemine ve azami derinliine
dayankl olacak ekilde yaplacaktr. Projesinde gsterilen kazk apndan daha ufak i apta iksa
borusu kullanlmayacaktr. ksa borusu sklebilir ekli veya elektrik kaynakl olabilir. Iksa borusu
ekilirken veya herhangi baka bir sebeple kopmas halinde zemin iinde kalan ksmlar iin ayrca
bir iksa borusu bedeli denmez. ksa borusu mekanik veya hidrolik evirme tertibatl makinelerle
veya vibrasyonlu tokmaklarla aklacak ve sklecektir.
Akc, cvk ve su altndaki zeminlerde kaz yaplmasnda iksa borusu kazk taban kotundan en az
bir metre daha aa aklarak zeminin boalmas ve yerinden oynamas nlenecektir.
Su altndaki almalarda burgu ve kepelerle iksa borusu kuyu iinden yukar doru ekilirken
yava hareket ettirilerek zeminin emilip boalmas nlenecektir.,

279

Sert veya bloklu zeminlerde, zeminin paralanmas iin bir tondan ar balta kullanlacaktr. Patlayc
madde kullanlmayacaktr.
Kaz srasnda basnl yeralt suyu ile karlalmas durumunda,oluan basn suyun iksa borusundan
tamasna sebep oluyorsa zel tedbirler alnacaktr.
in gerei olarak kazk apndaki iksa borusunun aklmasn veya karlmasn kolaylatrmak iin
daha geni apta teleskopik iksa borular kullanlabilir.
Beton dkmne balamadan evvel kazk hafriyatn rlevesi Kontrol Mhendisi tarafndan aldrlacak
ve kazk iinde gevemi zemin bulunup bulunmad, ayrca muhafaza borusunun ezilip ezilmedii
kontrol edilecektir.
319.02.01.06 Su inde Beton Dkm.
Kazklar in su altnda veya sondaj ukurunda beton dkmne balamadan nce kuyu tabannda
bulunan yumuak ve gevek krnt ve maddeler temizlenecektir. Bunun iin verimli bir tremi teknii
'Ksm 308 Beton leri' nde belirtilen esaslara ek olarak aada belirtilenler de uygulanacaktr.
1. Beton ierisindeki balayc imento miktar; suyun ykama etkisi dnlerek beton karm dizayn
raporunda belirlenen miktara 50 kg ilave edilerek bulunacaktr. Ayrca betonun kme deeri (slump )
ise 15 cm den az olmayacaktr.
2. Su iinde beton dkm balad zaman, geici muhafaza borusu kuyunun tam derinlii boyunca
olacak, zemin paralarnn betona karmas nlenecektir. Kuyu ine beton dklrken st ksm
dnda dier ksmlarda geici muhafaza borusuna gerek duyulmayabilir.
3. Huni ve tremi borusu; beton dkm boyunca 1.5 m lik kesimi betonun ierisinde kalacak ekilde
tutulacaktr.
4. Tremi borusu agrega boyutlarna bal olarak yeterli genilikte olacak tane boyu 2 cm olan agrega
iin tremi borusunun ap 15 cm den az olmayacak, daha byk boyutlu agregalar in daha geni apl
tremi borular kullanlacaktr.
5. Beton dkm srasnda ilk nce beton ve suyun karmasn nlemek iin, beton nnde bulunan
kayc bir tkacn itilmesi ile doldurulacaktr.
6. Borunun geri ekilip betonu boaltmasna kar yeterli bir emniyet pay le beton iinde durmas
salanacaktr.
7. Kazk tamamen tremi le betonlanacak ve st tabakann kazk iinde kalmasn nlemek iin beton
dkm, aralksz ve deimeden btn kazk boyunca devam ettirilecektir.
8. Beton dkm ii tamamlandktan sonra tremi borular temizlenecektir.
319.02.01.07
Colcrete sistemi ile beton yaplmasnda kazk hafriyat iine, enjeksiyon borular yerletirilecek, darece
uygun grlen granlometrideki agregann (krma ta veya akl) kazk iine doldurularak Colcrete
beton in uygun har hazrlanarak pompa ile enjeksiyon yaplacaktr. Colcrete betonu darece belirtilen
esaslar dahilinde yaplacaktr.
280

319.02.01-08
Szleme ve projesinde belirtilmedike muhafaza borusu beton dkmnde ekilecektir. Ancak
ekilen borunun alt ucunun en az 2 m lik kesimi taze betonun iinde kalacak ve kazn beton ii
bittikten sonra boru tamamen ekilecektir.
319.02.01.09
Kazk betonarme demirleri; 'Ksm 309 Demir leri' nde belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr. Beton
dkerken betonarme demirlerinin yerinden oynamamas iin gereken nlemler alnacaktr. Kazk
iinde, betonarme demirlerin akulinde ve dzgn durmas iin iksa borusu ve etriyeler arasna plastik
veya beton pas pay (ekartrler) eleman konulacaktr.
319.02.01.10
Kazk betonu dkm tamamlandktan sonra elevasyon betonu veya grup kazk bal dklmeden
evvel kazk ucundaki nitelii bozuk beton ksm krlacak ve demirleri 40 ap uzunlukta braklacak
ekilde kesilecektir. Aktaki beton kazk demirlerine ayn aptaki elevasyon demirleri sk bir ekilde
balanarak gerek kalp yaplacaktr.
319.03 akma Kazklar.
319.03.01 Malzeme.
319.03.01.01 Ahap Kazklar.
Srekli olarak su altnda kalan kazklar, aklma srasnda darbeye dayanabilecek ral am, mee,
kayn, grgen, kestane trnden salam ve dzgn keresteden olacak, hibir surette kavak ve benzeri
aalar kullanlmayacaktr.
Balar su seviyesi yukarsnda olan ilalanmam ahaptan yaplan kazklarda kazk bandaki sert
ahap ksmnn ap, kullanlan kazk apnn 8/10 dan kk olmayacaktr.
Kazk kerestesi; mmkn olduu kadar yeni kesilmi, mukavemetini ve dayanklln azaltacak
kusursuz aalardan temin edilecektir. Kurt yenikleri ve atlaklar olan kereste kullanlamaz. Kazklar
oynak budaklan iermeyecektir. Kazk balan kaza dik olarak testere ile kesilmi olacaktr. Kazk
ular projede gsterilecei veya darenin tanmlayaca ekilde sivriltilecek ve fakat 10 cm apndan
daha ince bir hale getirilmeyecektir. Aacn d kabuunun tamamen karlm olmas gereklidir.
Soyulmayp yerinde kalan i kabuklar eridinin kalnl 2 cm den geni olamaz.
Kazkta mevzii eilmeler olduu takdirde, kazn ekseni bu eilmenin balad ve bittii noktalardaki
kesit merkezlerini birletirdii varsaylan hattan hibir suretle eri ksmnn uzunluunun 0.04 nden
veya 6 cm den daha fazla uzaklam olmayacaktr. Btn budaklar kazk gvdesi ile bir seviyede
kesilmi olacaktr.
Ahap kazklarn ap ve boylar deneme kazklarnn sonucuna gre dare tarafndan belirlenecektir.
Mteahhit tarafndan temin edilen ahap kazklarn ap ve boylar, darece tespit edilen boyutlardan %
10 dahilinde kalmak zere farkl olabilir. Bu takdirde, malzeme bedeli aklan kazn gerek boyutu
zerinden denir.

281

Boy ve apta % 10 dan daha fazla bir azalma veya artma olmas durumunda, darenin yazl izni ile bu
trl kazklar aklabilir ve bedelleri denebilir. Kare kesitti kazklar projelerde gsterilen ebatta
olacaktr.
319.03.01.02 elik Kazklar.
aklacak kazklar; projede gsterilen ekilde profil demirinden tekil edilecektir. Kare kesitli kazklar
projelerde gsterilen ebatta olacaktr.
319.03.01.03 Beton ve Betonarme Kazklar.
Beton ve betonarme kazklarn malinde kullanlan imento, su ve agrega malzemeleri; Ksm 308 '
Beton leri' nde belirtilen zelliklere sahip olacaklardr.
Betonarme kazklarda kullanlan betonarme demirleri Ksm 309 Demir leri ksmnda belirtilen
artlan tayacaklardr. Projelerde aksi belirtilmedii takdirde beton ve betonarme kazklarda kullanlan
betonun dayanm snf BS 25 olacaktr.
Kazklar, detay projelerde gsterildii ekil ve boyutta olacaktr.
nceden imal edilip aklan kazklarn kalplan, beton kalplarna ait artlara uygun olarak yaplacaktr.
Kalplar, betonun kolayca sktn masn salayacak ekilde yaplacaktr. Hava artlan uygun olduu
takdirde kazklarn yan kalplan betonun dklmesinden 24 saat getikten sonra alnabilir.
Alttaki kalp minimum 7 gn sreyle alnmayacak ve kazk 21 gnden nce kesinlikle yerinden
oynatlmayacaktr. Ancak, bu sreler hava scaklnn + 15 C veya stnde olduu zaman geerli
olup, hava scaklnn + 15 C nin altna dt zaman bu sreler Kontrol Mhendisinin belirleyecei
ekilde uzatlacaktr.
Kazk betonlanna buhar veya kr maddesi uygulanacak ise; numune sonularna gre betonun yeterli
mukavemeti kazand anlalrsa, kalplar yukanda belirlenen zamandan nce alnp kazklar
yerlerinden kaldrlabilir.
Betonarme kazn donats, detay projesinde gsterildii ekilde yaplacaktr.
Kazk betonu yatay veya dey olarak dkleblir. Kazk betonunun dklmesinde, betonun
donaty iyice sarmasn ve betonun iinde boluklar kalmamasn salamak iin zel aba
gsterilecektir.
Homojenliin temini ve beton iindeki fazla suyun giderilmesi iin, kazk betonu aralksz dklecek ve
vibratrle sktnlacaktr. Beton kalp st seviyesini aacak derecede kalba doldurulacak ve bir
mastarla sktrlmak suretiyle tesviye edilip mala ile perdahlanarak parlak bir yzey elde edilecektir.
Beton kazklar, beton dkldkten sonra 10 gn sreyle slatlacaktr. Ancak, abuk sertleen imento
kullanld takdirde slatma sresi 4 gne indirilebilir. Kazklar aklmadan evvel hava scaklnn + 5
C nin altna dmedii hallerde minimum 40 gn, hava scaklnn + 15 C nin altna dmedii
zamanlarda minimum 30 gn sertlemek zere yerinde braklacaktr. abuk sertleen imento
kullanld zaman 30 gnlk mddet 7 gne kadar indirilebilir. Kazklarn kalplannn alnmasna,
muhafaza, istif, nakil ve kaldnlmas srasnda kazn ok fazla momente maruz braklmamasna,
atlamamasna, kelerinin krlmamasma dikkat edilecektir. Tama srasnda kaz fazla momente
maruz brakmamak iin Mteahhit bu ie
282

uygun vin sapanlar ve benzeri dzen kullanlacaktr. Tama veya ekme esnasnda hasar gren
kazklar kabul edilmeyecek, bunlarn yerine yenileri aklacaktr.
Deniz suyu veya slfath sularn etkisinde kalan kazklarn yzlerinde en ufak bir bozukluk veya
atlak olmayacaktr.
319.04 Yapm artlar
319.04.01 Kazklarn aklmas
Kazk, projelerde gsterilen tama kuvvetini kazanncaya kadar aklmaya devam edilecektir.
aklan kazn zemine giren ksm hibir zaman 6.00 metreden az olmayacaktr.
Temel ilerinde, kazk ucu hibir zaman sert bir tabaka zerinde bulunan yumuak bir zemin
iinde braklmayacak, sert zemin ierisine yeterli miktarda bir giri yapmas salanacaktr.
Temel kazs tamamlanmadan kazk aklmasna kesinlikle balanlmayacaktr. Kazk aklmas
tamamlandktan sonra temel ukuru iine ve kazk aralarna dm olan ahap paralan, ta,
toprak, akl ve benzeri malzeme temizlenmeden temel betonu dklmeyecektir.
Kazklarn aklmas srasnda betonarme ve ahap kazk balarnn bozulmas, atlama veya
ezilmesi olasl var ise; kazk balan Kontrol Mhendisi tarafndan kabul edilebilecek uygun bir
balkla korunacaktr. Bu ama iin tercihen dkme olan balkla kazk arasna halattan veya
benzeri uygun malzemeden bir yastk ve balk zerine ahap darbe takozu konulacaktr. Ahap
kazn ba kesiti tokmak kesitinden daha byk olduu takdirde darbe etkisinin kazk bana eit
olarak dalmasn temin ve kazk bann yarlmasna ve ezilmesine mmkn olduunca engel
olmak iin bu amaca uygun bir balk salanacaktr.
elik kazklarn balan dz ve eksenle dik a oluacak ekilde kesilecek ve kazn ekseni ile
tokmak ekseninin birbirine uyumunu salayacak bir balk kullanlacaktr.
Ahap kazklarn balan bilezikler aracl ile dalmaya ve ezilmeye kar korunacaktr.
Gerekli olduu takdirde kazk ulan Kontrol Mhendisinin kabul edecei tipte madeni arklarla
korunacaktr. ank kullanlmas halinde ank zerindeki gerilmelerin dzgn dalmasn
salayacak ekilde kazk ucu zenli bir ekilde ara taklacaktr.
Kazklar tek para, eksiz olacaktr. Ancak ok zel durumlarda dare kazklara ek yaplmasna izin
verebilir. Ahap kazklarn eklenmesi halinde ekler, darenin onaylayaca kazk ek projesine
uygun bir ekilde yaplacaktr. elik kazklarn eklenmesi kazk ek projesinde gsterilen l ve
ekilde kaynak veya perin ile yaplacaktr.
Betonarme kazklar; ek yapldktan veya yerine akldktan sonra elevasyon iin zerine bir ksm
ilave etmek gerekirse, aada belirtildii ekilde yaplacaktr.
Kazklann aklmas tamamlandktan sonra betonarme kazn ba tarafndaki beton, esas donat
apnn 40 misli uzunluunda krlp temizlenecektir. Krldktan sonra kazn meydana kan
yz kazk eksenine dik bir dzlem olacak ekilde krma iine son verilecektir. Kazk donatsnn
apnda olan betonarme demiri, kazn ortaya kan demirlerine skca balandktan sonra kalp
yaplacaktr. Kalbn, kaza temas eden ucunda, dklecek yeni beton erbetinin akmamas iin
nlem alnacaktr. Betonun dozaj, kazk betonunun dozajnn ayn olacaktr. Beton dklmesine
balanmadan nce kazn ba slatlacak ve yeni dklecek betonla yeterince kaynamas iin ince
bir tabaka imento erbeti veya yksek dozajl imento harc srlecektir. Kalplar 7 gnden nce
alnmayacak ve kalp alnr alnmaz btn grnen yzeyler yukarda tanmland ekilde
dzeltilecektir.
283

Kazklar, ahmerdanlarla veya bu ahmerdanlarla birlikte su basnc kullanarak aklabilir. Kullanlan

ahmerdanla kazn yukarda belirtilmi bulunan minimum miktarlar kadar zemine girmesi
salanamamas durumunda, Mteahhit hibir bedel istemeden daha ar bir tokmak veya basnl su
donanmn salayacaktr.
ahmerdan klavuzu, tokmaa tam bir serbesti verecek ekilde yaplacak ve aklma esnasnda kaz
salamca yerinde tutacak ekilde gergi vb ile takviye edilmi olacaktr. Kazk bann su iinde
bulunmas durumu dnda, klavuz ular kazk zerine ilave balk konulmadan kazn
aklabilmesin salayacak ekilde uzun olacaktr.
Eimli kazklarn aklmasnda hareket eden klavuzlu ahmerdanlar kullanlacaktr. Normal hallerde
ilave balk kullanlmayacaktr. Ancak, ilave balk kullanlmadan kazk aklmas mmkn deilse,
darenin izni alndktan sonra ilave balk kullanlabilir. lave balk kullanld takdirde her 10
kazktan birisi ek yaplmasna gerek gstermeyecek derecede uzun imal edilmi olacaktr. Bu kazn
zerinde yaplacak ykleme deneyinden alnacak sonu dier kazklara da uygulanacaktr.
Kazn aklmas iin basnl su donanm kullanlyorsa, bunlarn adedi ve boru ucundan kan suyun
miktar ve basnc kazk etrafndaki zemini kolayca paralayacak gte olacaktr. Bu amala
kullanlacak donanmn kapasitesi 19 mm ( 3/4 in) lik iki boru ucundan 7 atmosferlik bir basnla su
fkrtlacak gte olacaktr. stenilen nfuz elde edildikten sonra su borular ekilecek ve son giri iin
kazk, tokmak darbesi ile bir miktar daha aklacaktr.
Kazklar aklrken dey dorultudan veya verilmesi gereken eimden sapma 0,02 den fazla
olmayacaktr. Kazk ayaklarda kazklar, kazk bal yerine konulduu zaman kabul edilemeyecek
derecede gerilmelere yol amayacak lde ekseninden fark edebilir. Temel kazklarnda ise kazklar,
bulunmalar gereken noktadan 15 cm den fazla sapma yapmayacaktr.
Kazklarn aklmas srasnda atlayan, knlan ve kabuk kabuk dklen betonarme kazklar, yarlan,
ezilen ahap kazklar, deformasyona urayan kazklar kabul edilmeyecektir. Projede gsterilen
yerinden, aklmas srasnda eksenden kam olan kazklarn balarn yerine getirmek iin kazk fazla
miktarda ekilmeyecektir.
Yapsal kusurlar olan, aklma srasnda yerinden sapm, kt aklm veya balar projede
gsterilen, dare tarafndan belirlenen seviyenin altna indirilmi olan kazklar Mteahhit tarafndan
hibir bedel istenmeden darenin onaylayaca, aada belirtilen yntemlerden birisi uygulanarak
dzeltilecektir:
1. Kazk ekilerek yerinden karlacak ve yerine baka bir kazk aklacaktr. Gerektiinde bu kazn
boyu ncekinden daha uzun olacaktr.
2. Hatal aklm veya balar gerekli seviyenin altna ndirilmi olan kazklarn hemen yanna birer
kazk daha aklacaktr.
3. Kaza yukarda belirtildii ekilde uygun bir ek yaplacak veya zerine bir ek yaplacaktr. Temel
betonu; yerinden sapm olan kaz iyice saracak ekilde daha geni bir alan zerine dklecektir.
4. Yan tarafta yer alan kazklarn aklmas srasnda veya baka bir nedenle ykselen kazklar eski
seviyelerine ininceye kadar aklacaktr.
319.04.02 Kazklarn Tama Gc.
Kazk hesaplar; TS 3167 "Kazk Temellerin Hesap ve Dzenlenmesinde Genel Kurallar" standartnda
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. Dkme kazklar ise TS 3168 "zel

284

jeoteknik uygulamalar delme (Fore)-Kazklar-(Yerinde Dkme Betonarme Kazklar)" staudartnda

belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
darenin gerek grmesi durumunda; kpr ve viyadk temel kazklarnn malat srasnda, Kontrol
Mhendisinin uygun grecei kazklar, ykleme deneyine tabi tutulacaktr. Ykleme deneyinden
elde edilen sonular projede belirtilen kazk kapasiteleri ile kyaslanacak ve gerekli olmas halinde
kazk projeleri revize edilecektir. Ykleme deneyinin yaplmas ve deerlendirilmesi iin
Mteahhite herhangi bir bedel denmez.
319.04.03 Kazk Balarnn Kesilmesi.
1. Ahap Kazklar. Ahap kazk balan projelerde gsterildii ekilde ve Kontrol Mhendisinin
belirleyecei seviyede kesilecektir. Kesilecekleri seviyeye ok yakn olarak aklm kazk
balarnn ezilen ve bozulan ksmlar iyice temizlenecektir.
2. elik Kazklar. elik kazklar projesinde gsterilen seviyede kesilecektir. Kazklarn bana
balk konulacak ise balantlar projede gsterildii ekilde olacaktr.
3. Betonarme Kazklar. Gerek temel ve gerekse elevasyon grevi grecek betonarme akma
kazklarn balan da projesinde gsterilen ekil ve seviyede kesilecektir.

285

KISIM 320.- NGERLMEL PREFABRK KRLER

320.01Tanm. Bu ksm kpr ve viyadk projelerinde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen
yerlerde kullanlacak ngerilmeli prefabrik kirilerin retimini ve yerletirilmesini kapsar.
ngerilme; ekme gerilmelerine kar dayanm ok dk olan betonun, kullanm yklerinin
etkimesinden nce ileride oluacak gerilmeleri dengelemek amac ile yapay ve srekli bir gerilme
durumuna sokma ilemidir. Bu yntemle retilen kirilere de ngerilmeli prefabrik kiri denilmektedir.
320.02 Malzeme.
320.02.01 Beton.
ngerilmeli kiri retiminde kullanlan betonlar yksek dayanml olacak ve bu yksek dayanm erken
salayacaktr. Genellikle kirilerin retiminde, karakteristik silindir basn dayanm C 40 MPa olan
beton snf kullanlmaktadr.
ngerilmeli kirilerde ngerme yk; projesinde belirtilen beton mukavemetine ulatktan sonra
transfer edilecektir. Genel olarak basn dayanm deeri karakteristik silindir basn dayanmnn %
75'ne ulatnda kiriler ngerme yknn transfer edilecei yere tanacaktr.
320.02.02 imento.
ngerilmeli kiri retiminde, TS EN 197-1 standardna ve Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen
esaslara uygun, normal portland imentosu ve gereken durumlarda erken mukavemet kazanan portland
imentosu kullanlacaktr.
320.02.03 Agrega.
ngerilmeli kiri retiminde, TS 706 EN 12620 standardna ve Ksm 308 "Beton leri"nde belirtilen
fiziksel zelliklere ve granlometri esaslarna uygun agrega kullanlacaktr.
320.02.04 Su.
ngerilmeli kiri retiminde, TS EN 1008 standardna ve Ksm 308 "Beton leri"nde ksmnda
belirtilen fiziksel ve kimyasal zelliklere uygun beton karm suyu ve temas suyu kullanlacaktr.
320.02.05 Beton Katklar.
ngerilmeli kiri retiminde TS EN 934-2 standardna ve Ksm 308 "Beton lerF'nde belirtilen
fiziksel ve kimyasal zellikleri uygun beton kimyasal katklar kullanlacaktr.
Ancak yksek mukavemetli betonlarda mukavemete ters etki yapmas olas olduundan, mmkn
olduunca hava srkleyici katk malzemesi kullanlmasndan kanlacaktr.
320.03 Beton Karm Dizayn ve Kalite Kontrol Deneyleri.
ngerilmeli prefabrik kirilerin retimi iin hazrlanacak karm dizayn, bu artnamede tanmlanan
zelliklere sahip olan kaba ve ince agrega, imento, su, beton kimyasal ve mineral katk maddelerinin en
uygun oranlarda kartrlarak en gvenli yaylma, skma ve ilenebilme
286

kabiliyeti iinde dizayn raporunda belirtilen dayanm deerlerini salayan ve proje mr sresince
dardan gelecek evresel etkilere dayankl olmasn salayacak ekilde olacaktr.
Kiri retiminde kullanlacak olan agrega, imento, su, kimyasal katk maddeleri ve mineral katk
maddelerinden dare elemanlar tarafndan yeterli miktarlarda ve temsili numuneler alnarak
deneyler iin Teknik Aratrma Dairesi Bakanlna gnderilecek, gerekli testler yaplp
hazrlanan karm dizayn raporuna gre prefabrik kiri beton retimi yaplacaktr.
Beton karm dizayn raporu alnmadan prefabrik kiri beton retimine balanlmayacaktr.
programnda beton retimine girecek malzemelerin testleri ve beton dizaynnn hazrlanarak rapor
edilmesinin alaca sre dikkate alnmaldr.
Beton karm dizayn; Ksm 308 'Beton leri' nde belirtilen esaslara gre hazrlanacaktr.
Karm dizaynna gre antiyede beton retilirken kontrollk elemanlarnn nezaretinde kalite
kontrol amal TS EN 12390-1 standardna uygun 150/300 mm ebatlarnda silindir veya 150 mm
kenar uzunluuna sahip kp numuneler alnacaktr. Bu numuneler zerinde yaplan deneylerle
uygunluk kontrol belirlenecektir.
Numuneler TS EN 12350-1 standardnda belirtilen esaslara gre alnacak, taze betonun kvam
testi, TS EN 12350-2 standardna gre kontrol edilecektir. Deney numunelerinin yapm ve kr
TS EN 12390-2 standardna gre tamamlandktan sonra, TS EN 12390-3 standardnda belirtilen
esaslara uygun olarak basn dayanmlar belirlenecektir.
retilen betondan kalite kontrol amac le Ksm 308 'Beton leri' nde belirtilen esaslara gre
numuneler alnacak ve antiyede kalite kontrol ilemleri gerekletirilecektir. Yaplan tm testlere
ilikin test sonulan rapor eklinde dzenlenerek muhafaza edilecektir.
320.04 Betonarme elii.
Betonarme elii olarak; projesinde belirtilen ap ve uzunluklarda, TS 708 standardna uygun, B
IlI-a 'da belirtilen fiziksel ve mekanik zelliklere sahip nervrl donat ubuklar kullanlacaktr.
320.05 ngerme elii.
ngerme elikleri; ASTM A 416 ve AASTHO M 203 standartlarna uygun olacaktr.
ngerme halat ASTM standartlarnda Tp 270K dk gevemeli ve normal gevemeli olarak
tanmlanmtr.
ngerImeli kpr kirii retiminde dk gevemeli halatlar tercih edilmelidir. Dk gevemeli
snf; kopma dayanmnn % 70'ine yklendiinde, geveme kayb % 2.5'tan fazla olmayan veya
kopma dayanmnn % 80'ine yklendiinde, geveme kayb % 3.5' tan fazla olmayan halatlar
kapsar.
Bu standartlarda belirtilen mekanik zellikler ve ngerImeli kiri retiminde kullanlacak
ngerme halatlarnn zellikleri aada Tablo-320-T de belirtilmitir.

287

Tablo-320-1 :ngerme elii Mekanik zellikleri

(Tip 270K Dk Gevemeli ASTM A 416)
Nominal Halat ap
mm
tnch
12.70
0.5
15.24

I
1

0.6

Kesit Alam
(mm2)

Birim
Arlk
(kg/m)

98.71

0.775

140.00

1.102

Akma
Dayanm
(kgf)

Halat
Kopma
Dayanm
(kgf)

1
16530
1
23460

18370
26070

320.02.05.01 Halatn Geometrik llerindeki Kstlama ve Toleranslar.

- telin ap dtaki her telden Tablo-320-2'de gsterilen deerler kadar byk olmaldr.
- Tip 270 K halatlarn ap lleri Tablo-320-l'de belirtilen lden en fazla 0.66 mm byk ve
0.15 mm kk olabilir.
- Tamamlanm bir halatn hibir blgesinde ek yaplmayacaktr.
- retilmi bir halat, her blgesinde ayn kesit zelliklerini tamaldr.
- Halat sktrlmadan kesildiinde, hibir tel yerinden kmamaldr. Eer herhangi bir tel
yerinden ktktan sonra tekrar plak elle yerine oturtulabiliyorsa, halat kabul edilebilir.
- Halatlar yala temastan korunmaldr. Paslanm halatlar kullanlmayacaktr.
320.02.05.02 Numune ve Test Sonulan.
ngerme halatnn testi iin numuneler, retilmi tam boy halatn her iki ucundan alnacaktr.
Her 20 tonluk retimden dare elemanlarnca 3 adet numune alnp, uygun grlen laboratuarda
dare elemanlarnn nezaretinde teste tabi tutulacaktr.
Alman numunelere yaplan ve halatn tm fiziksel ve mekanik zelliklerini gsteren test sonular,
standartta belirtilen tolerans deerleri ierisinde olacaktr. Halatlara yaplan testlerde sonu
olumsuz karsa, numunenin alnd retime ait halatlar kullanlmayacaktr.
320.02.05.03 Ambalaj ve Nakliye.
retilen halatlar i ap 610 mm 'den az olmayacak kangallar halinde ambalajlanm olacaktr.
Halatlar nakliye ve teslimat esnasnda her trl mekanik hasardan korunacak
ekilde ambalaj lanacaktr.
Her kangal zerinde salam bir ekilde tutturulmu, okunakl, iki adet etiket bulunacaktr. Bu
etiketlerde kangaln numaras, uzunluu, arl, tipi, snf, ap ve reticinin amblemi,
silinmeyecek bir ekilde yazl olmaldr. Etiketlerden biri kangaln ierisinde tama srasnda
kaybolmayacak salam bir yerde, dieri ise kangaln d yznde kolayca grnp okunabilecek
bir yerde olacaktr.

288

320.03 Kalp zellikleri.

ngerilmeli kiri retimi iin kullanlacak kalplar, sacdan imal edilmelidir. Kalplar; elemann
tm llerini belirtilen toleranslar ierisinde, ( Tablo-320-3 ve 4) proje deerlerine uygun olmak
zere yeterli kalnlkta olacaktr.
Kiri kalplar, herhangi bir l iin yatay ve dey deformasyonlar nlemeli, betonun
sktrlmas srasnda deforme olmayacak ekilde glendirilmi olmaldr.
Hazrlanan kalplar daha nceden kurulmu, beton yataklar veya elik raylar zerine, her blm
ayn istikamette ve sabit bir ykseklikte olacak ekilde yerletirilmelidir.
Kalplar ngerme yknn transferi esnasnda, elemanda herhangi bir ekstra gerilmeye yol
amamas iin gerekli telenmeleri yapacak ekilde, dizayn edilmeli ve yerletirilmelidir. Kalbn
hareketli konumlandrlmasnn mmkn olmad durumlarda kiriin kalp ierisinde hareket
etmesi salanmaldr.
Kalplar kiri kesitinin u noktalarnda sivri ke oluumunu engellemek zere pahl yaplmal
veya keler yuvarlatlmaldr. Kalbn tm ek yerleri, birleim detaylar, beton dkm ve
sktrlmas esnasnda erbet szntsn nleyecek ekilde sk yaplmal, gereken yerlerde lastik
contalarla takviye edilmelidir.
Kalp kapaklarnda ngerme halatlarnn srlmesi iin braklm delikler ile halat arasnda kalan
boluklar, macun veya lastik conta kullanmak suretiyle kapatlmal, erbet sznts nlenmelidir.
Kalbn i yzeyleri ve birleim yerleri, rahatlkla temizlenebilecek ekilde, alabilir ve ulalabilir
olmaldr.
Her dkm ncesi kalplar ve yataklar temizlenmeli, daha nceki dkmden kalan beton artklar
ve yabanc maddelerden arndrlmaldr. Kalplar, halat ve donat montajndan nce yalanmal,
halat ve donat montaj yaplrken, halatlara ve donatya kalp ya bulamamaldr.
320.04 Donat Montaj.
Kiri donats projede gsterilen ap, uzunluk ve aralklara gre kalp ierisinde veya darda
hazrlanacaktr. Darda hazrlanan donat kalp ierisine tanrken, demir ubuklarn aralklarnn
ve pozisyonlarnn bozulmamasna dikkat edilmelidir.
Demir donat kalp ierisine monte edildikten sonra gerekli paspay boluklarna dikkat edilmeli,
germe ileminden sonra donat kontrol edilmeli, oluabilecek bozulmalar giderilmeli ve donatya
son ekli verilmelidir.
Donat montaj yaplrken paspay, ubuk arahklan, bindirme boylar karakteristik silindir basn
dayanm ve ankraj boylarnn projede verilen deerlere uygun olmas, toleranslar ierisinde
kalmas salanmaldr.
320.05 Halat Montaj.
ngerilmeli kiri retiminde kullanlacak halatlarn montajna balanmadan nce zerlerindeki toz
ve benzeri yabanc maddeler temizlenmelidir.
Halatlar yerletirilirken, hat boyunca doru istikamette, her sra iin kalp tabanndan sabit
ykseklikte ve yatayda proje tarafndan belirlenmi aralklarda olmasna dikkat edilmelidir.
289

Uzun hatlarda halatn sarkmasn nlemek amacyla, hat boyunca belirli aralklarda delikli sac
plakalar yerletirilmelidir. Bu plakalar yerletirilirken yk transferi esnasnda hareket edebilecek
ekilde konumlandrlmaldr.
320.06 ngerme lemi.
Projede, genellikle halat kopma dayanmnn %15 ine eit, baz hallerde ise daha dk olan her
bir halat iin belirlenmi ngerme yk, kullanlacak ngerme cihaznn kataloglarnda belirtilmi
piston kesit alan ile blnerek br halata uygulanacak ngerme gerilmesi tesbit edilecektir. Bu
deer ngerme makinesinin gstergesinde kullanlan birime gerekli katsaylar kullanlarak
dntrlecektir. Eer ngerme cihazyla beraber eitli proje yklemeleri iin verilmi tablolar
bulunuyorsa bu tablolar kullanlarak da makinenin ayarlanaca gerilme miktar, makinenin
gstergesindeki birim cinsinden tespit edilebilir.
Tm halatlar iin germe ve lme ilemi balamadan nce halatlarn retici tarafndan salanm
etiketlerinde yeralan elastik modl deerleri kullanlarak halata uygulanan yk iin teorik uzama
miktar aadaki forml kullanlarak hesaplanacaktr:
AL=(G/E).L
MJ= AF(t)xL(cm)/[A(cm2)xE(t/cm2)]
AL: uzama miktar
AF: Referans ykyle uygulanan son germe yk arasndaki fark (F2-F1) A
: Halat kesit alan E: Halat elastik modl
L : Toplam halat boyu (Halatn sabitlendii ktk arkasna kadar olan ngerme yatak
boyudur.
Daha sonra hareketli kafada bulunan krikolarn gerilmesiyle halatlann boluu alnacaktr. Bu
ilemden sonra halatlarda br miktar yklenerek, ilk germe ilemi yaplacaktr.
Bu ilemi takiben halatlar teker teker, germe kolu kullanlarak uzama miktarnn llmesine
referans oluturulacak belirli bir deere kadar gerilecektir. Uygulamada bu deer 50 bar olmakla
birlikte farkl koullar iin farkl deerlerde kullanlabilir.
Bir kiri iin kullanlan ngerme halatlarnn tamamnn ankraj trnaklarndan dar uzanan
blm, ngerme kolunun tamamen kavrayabilecei uzunlukta oimahdr. Aksi taktirde kol halat
kavrayamayaca iin yk uygulanamaz.
Referans gerilimi her halata ayr ayr uygulandktan sonra halatlarn ankraj trnaklarndan darda
kalan blmnn uzunluu ilk boy olarak llerek kaydedilecektir.
Her halat iin ilk boy lme ve kaydetme ilemi tamamlandktan sonra, ngerme makinesi projede
verilen yk zerinden hesaplanan gerilmeye ayarlanlacak ve germe ilemine balanlacaktr.
Bu ilem esnasnda halatlarn gerilme sras ok nemlidir. Halatlar ngerme yatann kar
tarafnda bulunan ankraj temellerinde minimum eksantrik gerilme yaratacak ekilde, kiriin y
ynndeki tarafsz eksenine simetrik bir srayla gerilmelidir. Her halat gerildikten sonra tekrar
ankraj trnaklarndan dar uzayan boyu llr. Daha nce hesaplanm teorik uzama miktaryla
halatlann gerekte uzad miktar karslatmlr. Her bir halatn gerek uzamas, teorik uzama
290

deerinden +/- 15, tm halatlarn uzamalarnn ortalama deeri teorik uzama deerinden +/- 5
farkl olabilir. Eer belirtilen bu toleranslardan fazla bir fark varsa sebebi aratn maldr.
Ankraj trnaklannn salamh,hesaplamalarn doruluu ve ngerme makinesinin kalibrasyonu
kontrol edilmeli, sorun zlnceye kadar beton dkm ilemi yaplmamaldr.
Uzamann fazla olduu durumlarda hata makinedeki yk ayarndan kaynaklanyor ise halat
ngerme kolu kullanlarak gevetilip, hata giderildikten sonra istenilen deere gerilebilir.
Beton, projede ngrlen transfer mukavemetine kazanncaya kadar halatlarn boylar,
pozisyonlar, ankraj trnaklarnn yerleri ve salamlklar korunmaldr.
ngerme ilemi yaplrken ve halatlar gerili durumdayken, kalplarn yan taraflar, ngerme
yataklarnn her iki ucu, betonarme, elik veya kuvvetli ahaptan imal edilmi siperlerle herhangi
bir halat kurtulmasna kar korunmaldr.
ngerme ilemi srasnda kullanlan, ankraj trnaklan, balant elemanlar gibi donanmn her
kullanmdan sonra gerekli bakm yaplmaldr. Bu elemanlar, dikkatlice kontrol edilmeli ve
gvdelerinde atlak oluanlar mutlaka yenileriyle deitirilmelidir. Trnaklar ve balant
elemanlar, retici firma tarafndan nerilen zel fralarla temizlenmeli ve yalanmaldr.
Prefabrik kiri retim tesisinde yaplan ngerme ilemleri srasnda halatlara uygulanan ngerme
ykleri ve halatlarn uzamalanna ait lmler yaplarak aada rnek olarak verilen TabIo-320-2'
de belirtildii ekilde kayt tutularak muhafaza edilmelidir.
Tablo-320-2 Halatlara Uygulanan ngerme Ykleri ve Uzamalar (rnek)

320.07 Beton Dkm.

Her tr hava koullar ve alma ortamnda prefabrik kiri elemannn her blgesinde tamamen
ayn kalitede ve ayn oranda skm, homojen ve yksek dayanmi beton olmas salanacaktr.
Betonun kartnlmas, tanmas ve sktrlmas ilemleri TS 500 standartlan ve Ksm 308
'Beton leri' nde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
291

Betonun kartrlmas, tanmas, yerletirilmesi ve dzeltilmesi ilerinin hi birinde alminyum

malzeme kullanlmayacaktr.
Ykseklii 135 cm 'den az olan kiriler iki tabakada, 135 cm 'den yksek olan kiriler tabakada
sktrlacaktr. tabakada sktrlan kirilerde ilk tabaka alt flanjn stne, ikinci tabaka
gvdenin en st noktasna kadar olacaktr. Her tabaka yerletirildikten sonra bir st tabakann
dkm ve sktrlmas ilemlerinin, betonun priz balang sresinden nce tamamlanmas,
katmanlar arasnda souk derz oluumu ve kalite farknn nlenmesi asndan zorunludur.
Kalp ierisindeki betonu sktrmak amacyla kullanlacak elektrikli veya haval d vibratrler,
betonu kalbn her noktasna eit ve hi boluk brakmadan yerletirecektir. Vibratrler
segregasyona yol amayacak ekilde dizayn edilmeli ve yerletirilmelidir.
Donatnn ok sk olduu blgelerde veya herhangi bir nedenle d vibratrleri yetersiz kald
durumlarda, i vibrasyona bavurulabilir.
Kirilerin st yzeyinin przsz olmas engellenecektir. Yerinde dkm demeyle kompozit
kesit oluturacak kirilerin st yzeyi en az 6 mm derinliinde przlendirilecektir.
Prefabrik kirilerde kullanlan betonun scakl maksimum 35 C olacaktr. Minimum beton
scakl, kullanlan katk malzemesinin performans gsterdii minimum scaklktan az
olmayacaktr.
320.08 Buhar Kr.
Prefabrik kirilerin retiminde kullanlan imento ve katk malzemelerinin zellikleri gz nnde
tutularak deneylerle tespit edilmi priz balang sresi boyunca, buhar krne balanlmamaldr.
Ancak hava scaklnn +5 C derece ve altnda olduu durumlarda betonun evresindeki scakl
+10 C / +20 C derece dzeyinde tutmak amacyla bu srede de buhar krU uygulanabilir.
Dinlendirme periyodundan sonra buhar kr ortam scaklklar saatte 20 C artacak ekilde
uygulanacaktr.
Kr boyunca scaklk +85 C 'yi gememelidir. Daha yksek scaklklar erken dayanm asndan
fayda salamamakla beraber, kirilerin ileri yalardaki dayanmlarn dmesine neden olabilir
ayrca betonun farkl blmlerinin maruz kald scaklklar arasndaki fark 10 C ile snrl
kalmaldr.
Kr scaklklar, aralarndaki mesafe 45 metreden fazla olmamak kouluyla yerletirilmi en az iki
adet (-20 C, +95 C) kapasiteli termometre ile 15 dakikalk aralklarla okunup kaydedilmelidir.
Buhar direk olarak beton yzeyine, kalba veya test numunelerine pskrtlmemelidir.
Buharn, kr iin betonu evreleyen sistemin erisinde her yana eit sirklasyon yapmas
salanmaldr.
Beton yzeyinin kr ilemi boyunca devaml nemli kalmas salanmaldr. Betonu nemli tutmak
iin zeri nem tutucu bir rtyle kaplanabir veya buhar krn korumak amacyla yaplm
sistemin ierisinde younlaan buharn beton yzeyine tekrar inmesi salanabilir. Buhar krnn
amac betonu mmkn olan en ksa srede transfer mukavemetine ulatrmaktr.

292

imento ve kullanlan katk zelliklerine bal olarak optimum bir ilem sresi ve scakl vardr.
lem sresi olgunluk derecesi kavram kullanlarak tespit edilebilir. Olgunluk derecesi, her (Ti)
scaklnda geen sre (ti) ise btn scaklklar iin (Tixti) arpmlarnn toplamdr. Aratrmalar
zellikle 48 saatten kk sreler iin elde edilen basn dayanm ile, olgunluk derecesi arasnda
bir bant olduunu gstermektedir. Basn dayanm bal olarak (erken dayanm/28 gn
dayanm) olarak ifade edilir ve olgunluk derecisinin logaritmas alnrsa iliki dorusal
olmaktadr.
Buhar kr uygulama ilemi bittikten sonra, betonun kre maruz kald sistemin ierisindeki
scaklk, saatte 20 C 'yi gemeyecek bir hzla, elemann daha sonra maruz kalaca ortam
scaklnn en fazla 10 C zerinde kalacak ekilde drlmelidir. Bu ilem esnasnda, kiri
elemann su kaybetmesini engelleyecek nlemler alnmaldr.
320.09 ngerme Yknn Transferi.
ngerme yknn betona transferi, beton basn dayanmnn projede belirtilen deere ulat,
test sonucunda belirlendikten sonra yaplacaktr. Ayn hatta birden fazla kalp ierisinde retim
yaplyorsa, her kalp iin, ayr ayr alnm numunelerin tamamnn, basn deneyi sonularnn
projede belirtilmi transfer mukavemetine ulatnn grlmesi gerekir.
Farkl kalplar iin alnm numunelerin arasnda en fazla 1.5 MPa (15 kgf/cm2) fark olabilir. Eer
retilen beton bu artlar salamyorsa yk transferi alman yedek numunelerin artlan salad
belirlenene kadar ertelenecektir.
Yk transfer ilemi prefabrik kiri elemannda herhangi bir atlak olumayacak ekilde
yaplacaktr. atlamay nlemek iin transfer ilemi yava ve sabit bir hzda, hidrolik krikolar
kullanlarak yaplmaldr.
Kullanlan krikolarn kapasiteleri yeterli olmaldr.
Krikolar boaltma ilemi esnasnda ykn her ki silindir tarafndan eit olarak paylaldna
dikkat edilmelidir. Krikolar temas ettikleri yzeye dik oturmal ve halatlarn arlk merkeziyle
ayn ykseklikte yerletirilmelidir.
Halatlar, kirite en az eksantirisite oluacak ekilde bir sra ile kesilmelidir. Kesme sralamas
germe sralamasna benzer bir ekilde yaplabilir. Halatlarn kesme ileminde oksijen veya elektrik
kayna kullanlmasndan kanlmal, elik kesme talar kullanlmaldr. Oksijen kayna ok
yksek slara yol atndan halatn molekler yapsnda bozulmalar oluabilir. Kesilmi
halatlarn bulunduu beton yzeyi korozyona kar bitml boya ile iki kat boyanacaktr.
Yk transferi srasnda kiriin hat zerinde yatay hareketine izin verilmeli, kalbn veya kiriin
kalp ierisinde yatay hareketini nleyebilecek her trl engel ortadan kaldrlmaldr.
320.10 Stoklama ve Nakliye.
Prefabrik ngerilmeli kiriler stok sahasnda nceden hazrlanm salam betonarme veya elik
bloklarn zerinde, eleman zedelenmeye kar koruyacak plastik veya ahap takozlar kullanlarak,
yapda kullanlaca haline benzer ekilde mesnetlenmelidir.
Stok sahas zemini, elemanda dnme ve burkulma gerilmelerine yol amayacak ekilde salam
olacaktr. Zeminde oluabilecek oturma ve gmeler nlenmelidir. Stok sahas nceden beton ile
kaplanmal ve gereken yerlerde, takviye betonarme temellerle glendirilmelidir.
293

Prefabrik kiri eleman projede ngrlen 28 gnlk beton mukavemetini kazanmadan stok sahasndan
nakledilmemelidir. Ayrca kiriler retildikten sonra yerinde dklecek tabiiye betonunun dkmne
kadar geen sre 6' ay gememelidir.
(I) Kesitli kirilerin, nakliye aracna yklendikten sonra arata mesnetlendii noktadan geriye kalan
serbest konsol uzunluu, her iki ba iin en fazla kiri derinlii kadar olmaldr. Bu uzunluk (T) kesitler
ve dier tip kesitler iin kiri derinliinin yans kadar olmaldr.
Kirilerin st ste konulmas ancak stok sahas zemin zelliklerinin uygun olmas ve yetkili Kontrol
Mhendisinin izin vermesi ile gerekletirilecektir. Bu durumda iki kiri arasna yerletirilecek
mesnetlerin, alttaki mesnetlerle ayn yere denk gelmesi, ayn dzlem ve ykseklikte olmas
gerekmektedir. Ayrca mesnetler, kaldrma kancas ve tabiiye filizlerini zedelemeyecek ekilde sz
konusu tehizattan yksek yaplmal ve bu snrlamalar gz nnde tutularak yerletirilmelidir.
320.11 Gvenlik.
ngerilmel kiriler retilirken herhangi bir inaat sahasnda alnmas gereken tm gvenlik
nlemlerinin yan sra ngerme ilemi srasnda ve sonraki ilemlerde de gvenlik nlemlerinin
alnmas arttr.
ngerme ilemi srasnda yksek dayanmh elik halatlar kullanlr. Kullanlan ngerme kolu ve
makineleri boyutsal olarak kk olsa da olduka yksek ekme gerilmeleri yaratmaktadrlar. Bu
cihazlar tarafndan yaratlan gerilmeler dorudan ngerme halatlarna ve ngerme yataklarnn sonunda
bulunan ankraj temellerine aktarlmaktadr. Bu nedenlerle her ngerme ilemine balamadan nce
gerekli gvenlik nlemleri alnmaldr.
ngerme inde alan tm personelin yeterli seviyede eitilmi, deneyimli ve dikkatli olmas
gerekmektedir.
ngerme leminden nce yaplmas gereken hazrlklar;
1.

Ankraj temellerinin kontrol edilmesi, proje ykne dayankl olup olmadnn gzden
geirilmesi,

2. Ankraj levhalarnn tama kapasitesinin kontrol,

3.

Ykn ankraj levhalarna eit ve dzgn yayldnn kontrol,

4.

ngerme krikolarnn, halat arlk merkeziyle ayn ykseklikte olup olmadnn kontrol,

5. ngerme krikolarnda ve ngerme kolunda herhangi bir ya sznts veya baka bir anza
durumunun olup olmadnn kontrol,
6. Ankraj trnaklarnda ve balant elemanlannda herhangi bir atlak veya deformasyon olup
olmadnn kontrol,
7. ngerme makinesinin ngerme ilemi yapldna dair sesli ve kl bir uyan sistemine sahip olup
olmadnn, varsa bu sistemin uygun bir biimde alp almadnn kontrol edilmesi.

294

ngerme ilemi srasnda gvenlik asndan dikkat edilmesi gereken baz hususlar aada
belirtilmitir:
1. ngerme ilemi yaplrken kalplarn yannda, hareketli ve sabit yatak balarnn arkasnda
ngerme ilemini gerekletiren operatrden baka hi kimse bulunmamaldr.
2. Operatr germe ilemini yaparken germesini tamamlad veya germekte olduu halatlarn
arkasnda durmamal germe ilemini halatn yanndan yapmaldr.
3. ngerme kolunu mutlak suretle ankraj plakasna tam dik konumda tutmaldr.
4. Gerilen halatlarn arkasna mutlaka betonarme, elik veya ar ahaptan bir siper tlmelidir.
ngerme lemi sonrasnda prefabrik kirilerin kalptan karlmas, tanmas, stok yaplmas ve
nakliyesinde dikkat edilmesi gereken baz hususlar unlardr:
1. Kirileri kalptan almak ve stok sahasna tamak iin kullanlan vinlerin tama kapasitelerinin
kiri arlndan dolay zerlerine gelecek ykten, belirli bir gvenlik erevesinde yksek
olduunun kontrol,
2. Vinlerin elektrik ve mekanik tehizatlarnn her kaldrma leminden nce arzasz olduu ve
dzgn altnn kontrol,
3. Stok sahasnn zemin kontrollerinin yaplp, zeminin herhangi bir devrilmeye veya kmeye yol
amayacak ekilde salam olduunun tespiti,
4. Nakliye amacyla kiriin yklendii aracn, her trl mekanik ve elektrik arzalarndan
arndrlm olduu,
5. Kiri yklendikten sonra aracn zerinden devrilmesini nleyecek tm balantlarnn doru
yaplmas ve ngrlen tama siniri amalarnn almamas.
320.12 Montaj.
retilen kiriler, projede ngrlen 28 gnlk beton mukavemetine ulatktan sonra montaja
gnderilebilir.
ngerilmel kirilerin kprdeki yerlerine montaj; projede belirtilen pozisyon ve yksekliklerde,
belirlenmi toleranslar ierisinde, (TabIo-320-5) yeterli kapasitede ekipman kullanlarak, eitimli
ve deneyimli igc tarafndan yaplmaldr,
Montaj srasnda herhangi bir kazann olumamas iin gerekli tm nlemler alnmal, kullanlacak
vin, kaldrma halat vb donanm nceden test edilmelidir. Vinlerin retici firma tarafndan
salanm kataloglarndaki, yk kaldrma, ykseklik ve mesafe ilikileri mutlaka gzden
geirilmeli ve sorumlu mhendislerden mutlaka onay alnmaldr.
320.13 Toleranslar.
ngerilmel kirilerin retimi ve montaj srasnda, retilen ve daha sonra montaj edilen elemann
kabul edilebilmesi iin belirli l toleranslar ierisinde kalmas gerekmektedir. ngerilmel
kiriler iin toleranslar iki aama iin ayr ayr verilmitir. 1- retim toleranslar, 2,- Montaj
toleranslar
295

320.13.01 retim Toleranslar.

320.13.01.01 T-Kesitli Kiriler in l Tolerans Deerleri.
TabIo-320-3 T- Kesitli Kiriler in l Farkllklar Snr Deerleri.
a

Uzunluk

b
c
d
e
f

En byk genilik
! +/-G mm.
Derinlik
! +1-6 mm.
Gvde Genilii
> +/-6 mm.
Flanj Genilii
! +6 mm. / -3 mm.
Kiri merkezinden st flanj u noktasna olan mesafe | +/-6 mm.
Flanj gnyesndek dnme
] Her 300 mm. tin +/- 3 mm.
! Max. 13 mm.
Kiri Balarndaki dnme
j o600mm. tin (her 300 mm' de
+/- 3 mm.
Kiri kenarlarnn merkez aksa olan paralleliindek ! a<12m. (+/-6mm.)
kayma
1
12<a<18 (+Z-9.5 mm.)
Dizayn edilmi ters sehimden sapma
j Her 3 m. Kiri boyu iin
! +/-6mm. (Max. +/-19 mm.)
Ayn aklk iin retilmi kiriler arasnda ters sehim j Her 3 m. Kiri boyu iin
fark __________
_ __._.. .............. ______ .. j +/-6mn\(Maxv+/-l?mm.)_ .............. ________
Haat Pozisyonu
< +7- 6 mm.
elik plaka pozisyonu
j +/- 25 mm.
Dkm esnasnda braklan deliklerin pozisyonu
+/- 25 mm

h
i
J
k

...
m
n
'O

r
s

i +/-25 mm.

Montaj Balantlar in Braklm Elemanlarn 1 +/-13

mm. Pozisyonu
Kaldrma Kancalarnn Pozisyonu
a) Uzunluk Ynnde +/- 150mm
] b) Derinlik Ynnde+/-25 mm
Kiriin Yan Yzeylerinde her hangi bir blge iin J Her 3 m. in 6mrn.
olabilecek maximum yzey bozukluu
*
Etriye Pozisyom
! sl(yatay aralk)=+/-25 mm.
! s2 (filiz ykseklii)=+/-! 9mm-

296

320.13.01.021-Kesit Kiriler in l Tolerans Deerleri.

Tablo-320-4 I -Kesitli Kiriler iin l Farkllklar Snr Deerleri.
a
b
c
d
e
f
g
h
i

k
I
m
n

Uzunluk

Her 10.5 m. Kiri Boyu iin +/-2.5mm.

Toplam genilik
Toplam Derinlik
Flanj Derinlikleri
Gvde Genilii
Kiri kenarlarnn merkez aksa
olan paralleligindeki kayma
Kiri Balarndaki Dnme
Dizayn edilmi ters senimden sapma

+9.5 mm./ -6 mm.

+13 mm./ -6 mm.
+/-6 mm.
+6 mm. / -3 mm.
Her 3m. in 3mm.

Halat Pozisyonu
elik Plakalarn Pozisyonu
Montaj balantlar iin Monte Edilmi
elemanlarn Pozisyonu
Kaldrma Kancalarnn pozisyonu
Kiriin Yan Yzeylerinde her hangi bir
blge iin olabilecek maximum yzey
bozukluu
Etritye Pozisyonu

Her 300 mm. in +/- 5mm. Max. +/-25 mm

Her 3m. iin +/-3mm. a<24m.
in Max. +/-13 mm. a>24 m.
tein Max. +/-25 mm.
+/-6mm.
+/-25mm.
+/-13 mm.
a) Uzunluk Ynnde +/- 150mm
b) Derinlik Ynnde+/- 25 mm
Her 3 nt in Max. 6mm.
nl(yatay aralk)=+/-25 mm. n2
(filiz ykseklii)=+/-19mm.

320.13.02 Montaj Toleranslar.

Tablo-320-5 Prefabrik Ongermeli Kirilerin Yerinde mal Edilmi Kpr yaklarma
Montaj Srasnda Oluabilecek Maksimum l Farklar
a

b
c
d
e
f
g

Yerinde dklm mesnet aksyla kiri aks [1

+/- 25 mm. arsndaki fark
|
Dizayn
edilmi mesnetlenme yksekliinde I Yksek olma durumunda 6
mm oluabilecek farkllk
| Alak olma
durumunda
13 mmaksyla kiri aks arasnda jj Her 300mm. Ykseklik iin 3
Dey
Mesnet
mm oluabilecek dnme
|| Max. 13
mm ardna gelen aklklar iin kiri balarnn II Mimari adan nemli blgelerde 6
Birbiri
istikametleri arasndaki sapma
[mm Grnmeyen blgelerde
13
mmst kotunda dnme
Kiri
[| +-/-13mm.
Aklk
ynnde
ngrlen
mesnetlenme
11+/-19 mm uzunluundan sapma
||Mesnetlenme geniliinden sapma
[[+/-13 mm

297

KISIM 321.- KPR MESNETLER.

Bu tasmda Kpr Mesnetleri olarak aada belirtilen tipler incelenmitir.
321.1 elik Takviyeli Kauuk Kpr Mesnetleri,
321.2 anak, Kresel ve Silindirik Kpr Mesnetleri.
321.01 ELK TAKVYEL KAUUK KPR MESNETLER
321.01.01 Tanmlar.
Elastomer Kpr Mesnedi: Elastomer kpr mesnedi, termal genleme ve bzlme ile trafik,
rzgar ve benzeri etkiler sonucu kpr tabannn zarar grmemesi iin kpr aya ile kpr
kiriinin arasna yerletirilen sade, dz ve ii takviyeli lastik bloktur.
Sade - Dz Mesnet: Sadece lastikten yaplm olan mesnettir.
Takviyeli Mesnet: Lastiin iine gmlm ve yapm halde bir veya daha fazla takviye kat
eren mesnettir.
Takviye Kab: Kayma sktrmasn artrmadan kompresyon skmasn arttrmak amacyla
takviyeli mesnetlerde lastik tabakalar arama sandvi eklinde yerletirilen rijit
veya
genleemeyen tabakadr. Takviye kat elik plakadan olumaktadr.
Kauuk Polimeri: Lastiin yapmnda kullanlan polimer tipidir.
321.01.02 Deney in Numune Alnmas ve Gnderilme Esaslar.
Elastomer mesnetler kullanlmadan nce mutlaka kalite kontrol testlerine tabi tutulup, uygunluk onay
alndktan sonra sanat yaplarnda kullanlmaldr. Sanat yaplarnda kullanlmas dnlen elastomer
mesnet numunelerinin tamam retildikten sonra antiye sahasna gtrlmelidir. Test yaplacak
numuneler, dare elemanlar tarafndan ve partiyi temsilen sondajlama usul ile rasgele seilerek
aada 321.01.04 de belirtilen sayda alnmaldr. Alnan numuneler paketlendikten sonra
mhrlenerek, numuneyi alanlarn dzenledikleri tutanakla birlikte, resmi test bavuru yazs ekinde
gnderilmelidir.
321.01.03 Test Bavurusunda Numuneler le lgili Bildirilmesi Gerekli Bilgiler.
1.Projenin ad
2.Kpr ve / veya viyadk ad
3.Mesnet tipi (Kayc, sabit, anak vb)
4.Kprde kullanlacak her grup mesnet tipi toplam says
5.Mesnet boyutlarn ve en kesit zelliklerini gsteren mesnet detay
.Projesinde ngrlen kauuk tipi (Doal - Neopren)
7.Projesinde dk scaklk mukavemeti iin ngrlen elastomer mesnet snf
S.Projesinde ngrlen takviye elik levhann boyutlar ve mukavemet snf
9.Projesinde ngrlen bir mesnete gelen maksimum dey ve yatay ykler
10.Projesinde ngrlen kayma rijitlii
ll.Projesinde ngrlen maksimum dey ve yatay deformasyon
12.Kayc tipi mesnetler iin projecinin ngrd srtnme katsays
13.Kayc tipi mesnetler iin kayc elik plaka rnei ve elik plaka zellikleri, boyutlar ve
malzeme snf 14. Mesnet zerinde zaman iinde silinmeyecek zellikte retici firma ad ve
retim tarihi
bulunacaktr

298

321.01.04 Test iin Gnderilecek Numune Says.

Sanat yaplarnda kullanlmas dnlen ayn tip ve boyutlardaki elastomer
mesnet
numunelerinin;
Toplam says: < 50 adet ise; En az 3 adet numune alnmaldr.
Toplam says: 50 adedin stndeki her 100 adetlik lave iin 1 adet ilave edilecektir.
321.01.05 Elastomer Mesnet Numunelerine Yaplacak Testler ve Uygunluk Kriterleri.
Elastomer mesnet numuneleri 321.02 ve 321.03' de belirtildii ekilde alnp test iin
gnderilecektir. Bu numunelere Tablo-321-l'de belirtilen kriterlere gre gerekli testler yaplarak
uygunluu belirlenecektir.
Tablo-321-1 Elastomer Mesnet Numunelerine Yaplan Testler ve Uygunluk Kriterleri
DENEY

ARTNAME LMTLER

DENEY
STANDARDI

1. Elastomer mesnetin cinsi

Neopren (Chloroprene) esasl mesnet olacaktr.

2. Fiziksel grn

Kauukta gzeneklilik, kabarma.yrtlma ve elik plakalarda sert, sivri

ve keskin ke olmayacaktr.
En
/
Kalnlk
DN 4141
BS Kalnlk
Boy Tolerans
Tolerans
5400
(mm)
(mm)
<20mm
+ 6 mm; - 3 mm
ram

3. Mesnet boyutlarnn projesine uygunluu.

>20mm

%5

6.Yalandrma ncesi sertlik tayini. (Shore-A)

TS ISO 6446

TADB.M.B.T.37
Deney Talimatna Gre
Uygun Olup Olmad Kontrol Edilecek.
Bir mesnete gelen proje mas. dey yknn 1,5
katnda
mesnette
deformasyon,
patlama, paralanma ve yrtlma olmayacaktr.
60 5

7.YaIandrma sonras sertlik deiimi.

(Shore-A)
8. Yalandrma ncesi kauuk numunesinde ekme
mukavemeti ve kopma uzamas tayini.

TS ISO 6446

+15/-3

TS ISO 6446

Kopma Mukavemeti Min. (Mpa),

13

Kopma uzamas, Min (%),.

400

9. Yalandrma sonras kauuk numunesinde ekme

mukavemeti ve kopma uzamas deiimi (%)

TS ISO 6446

Kopma Mukavemeti
Kopma uzamas

-15
-40

10. Basn yk altnda max ezilme oran tayini.(%)

(70"C'da 22 saat sonra,.)
11. Kauuk -elik plaka yapma dayanm tayini.
(Aderans) (Min.) (Nt./mm),
12. elik plaka akma, kopma dayanmlar ve %
uzamasnu tayini.
13. Hzlandrlm yalandrma mukavemeti tayini.

TS SO 6446

20

TS ISO 6446

7.0

TS
2162
EN 10025
TS ISO 6446

elik projesinde belirtilen kalitede olacak, ancak ST

37 kalitesinin altnda olmayacaktr.
Yalandrma sresi (Saat)
70

14. Dk scaklk krlganlnn tayini.

TS ISO 6446

4. Mesnetin alt, st ve ara kauuk plakalarnn ve

elik plakalarn projesine uygunluu.
S. Yalandrma ncesi ve yalandrma sonras
basn yk allnda kme.

TS ISO 6446

Yalandrma scakl ("Q

100

Sadece 3.4. ve 5. snf elastomer mesnetler

deneye tabi tutulduklarnda hasar olmayacaktr.
Sadece 2.ve 5. snf elastomer mesnetler deneye
15. Dk scaklk sertliinin tayini. (Shore-A)
TS ISO 6446
tabi tutulduklarnda sertlikteki art
max.l5 olmaldr.
25 pphm veya 50 pphm ozon konsantrasyonu, % 20
16. Ozon mukavemetinin tayini.
TS ISO 6446
uzama ve 40C'da 96 saat bekletildiinde kauuk
numunesinde atlama olmayacaktr.
NOT:l) Madde (1-13) arasnda yer alan deneyler yaplmas zorunlu deneylerdir. Dier deneyler (14, 15 ve 16) yaplmas
zorunlu olmayan deney gruplanndandr.

299

321.01.06 Dk Scaklk Mukavemeti.

Dk scaklk mukavemeti ile lgili olarak elastomer mesnetler iin be snf tespit edilmitir.
Snflar ve tipik kullanm scaklklar aada gsterilmitir.
l.SINIF: Scakl 5C a kadar olan yerlerde kullanlmaya uygun,
2.SINIF: Ylda en fazla 2 gece 0C* nin altna inen yerlerde kullanlmaya uygun,
3.SINIF: Scakl en fazla 2 hafta srekli olarak 0C nin altna inen yerlerde kullanlmaya
uygun,
4.SINIF: Scakl 6 haftaya kadar srekli 0C nin altnda, fakat ara sra 3 gnden fazla olmamak
artyla - 25 C nin altna inebilen yerlerde kullanlmaya uygun,
5.SINIF: 2 aya kadar srekli -15C nin altnda, fakat 4 veya 5 ay - 40 C a kadar olan yerlerde
kullanlmaya uygundur.
Dk scaklk deney artlar Tablo-321-2'de belirtilmitir.
Tablo-321-2 Dk Scaklk Deney artlan.
DENEY PARAMETRELER
Dk scaklk krlganl deney scakl, C
Dk scaklk sertlii deney scaklVp
N/A1': Uygulanmaz.

SINIFLAR

P'' ' 1..... 3

N/A!) 1 N/A 1

- 25

i*/A^__-l0_IL_l25_

4
-25
-25

5
-40
-40

321.02 ANAK, KRESEL VE SLNDRK KPR MESNETLER

321.02.01 Tanm. Bu ksm anak, kresel ve silindirik tipi kpr mesnetlerinin retici firma
talimatlar ve ilgili kpr projelerinde verilen detaylara uygun olarak yapm, imal ve montajm
kapsamaktadr.

ekil-321-1 anak (Pot) Mesnet

ekil-321-2 Kresel Mesnet

300

321.02.02 Mesnet Seimi ve Malzeme zellikler.

anak, Kresel ve Silindirik kpr mesneti tip seimi ve malzeme zellikleri AASHTO Blm 14
ve bu blmle ilgili AASHTO'nun ek blmlerine uygun olacaktr.
321.02.03 Proje.
Bu tip mesnetlerin imalat projeleri, uygulanaca proje detaylarna uygun belirtilen yk ve hareket
deerleri dorultusunda retici tarafndan yaplacaktr.
retici tararndan hazrlanan mesnet imalat projeleri, imalat ncesinde dareye sunulacak ve onay
alnacaktr.
321.02.04 Test lemleri.
Bu tip mesnetlere yaplacak testler; AASHTO Blm 14 ve bu blmle ilgili AASHTO'nun ek
blmlerinde belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
Testler Uluslararas kabul grm, tercihen akredite olmu laboratuvarlarda yaplacak olup, onayl
test sonu raporlan dareye sunulacaktr.
321.02.05 Montaj Yaplmas.
malat yerinden antiyeye sevk edilecek mesnetler, tama srasnda mesnet aksamnn birbiri
ierisinde hareket etmesini nlemek iin yklemeden nce geici olarak ve gerekli ekilde
sabitlenecektir.
Mesnetler yerlerine yerletirilmeden nce her trl hasar ve d etkilere kar korunacak ve montaj
ncesinde tm kir, ya ve dier yabanc maddelerden temizlenecektir.
Mesnet elemannn yerletirilecei mesnet bloklar nceden hazrlanm olacaktr.
Yerletirme srasnda, reticinin talimatlar haricinde mesnet aksam sklmeyecektr. Montaj
ileri retici firma gzetiminde projesine uygun olarak yaplacaktr.

301

KISIM 322.- GENLEME DERZLER

322.1 Tanm. Bu ksm Kpr ve Viyadklerde, genleme-bzlme etkileri sonucu ortaya kan
hareketlerin yapya bir zarar vermeden karlanmas amac le kullanlan, Ankrajl (elik Profil ve
Kauuk Contal) genleme derzi tertibatnn temini ve kullanlmas ile Bitm ve Agregadan oluan
Elastik Dolgu Tipi Genleme Derzleri ile ilgili artlar kapsamaktadr.
322.2 Ankrajl Genleme Derzleri.
322.02.01 Genel artlar.
Bu tip genleme derzleri; yapya ankrajl, elik kenar profilli, modler, su geirmez kauuk contal tipte
olacaktr.
Derz elemann oluturan btn paralar; elik, kauuk, kaynak vb. ayr ayr kabul grm test
kurumlarnca onayl kalite belgesine sahip olacaktr.
dareye sunulacak; kalite belgesi, lisans szlemesi vb. belgeler iinde bulunulan yla ait gncel
belgeler olacaktr. Genleme Derzi reticisi ISO 9001 kalite belgesine sahip olduunu belgeleyecektir.
Genleme derzi zerinde, montaj sonrasnda kolaylkla grnebilen bir yerde retici firma, retim
tarihi, malzeme zellikleri, seri no, sahip olunan kalite belgelerine ait iaret gibi bilgileri ieren plaka
bulunmaldr.
Genleme derzi H30-S24 Standard kamyon yk deerlerinin yarataca her trl statik-dinamik
etkilere kar en az 15 yl emniyetle dayanacak ekilde tasarlanm olacaktr.
Genleme derzi, kpr-viyadk tabiiye ve styapsnda 10 mm'ye kadar olabilecek dey hareketleri
gvenle karlayablmelidir.
Tarak (Finger), dili tip, dey ankrajl (bulonlu) tip genleme derzi kullanlmayacaktr. Alminyum
ieren profil ve elemanlardan tekil edilmi genleme derzleri kullanlmayacaktr.
elik Kprlerde genleme derzi tertibat, kpr elik konstrksiyonuna kaynak yaplarak tesbt
edilecek, civata , somun, dbel vb. balant yntemleri kesinlikle kullanlmayacaktr.
Genleme derzi uygulamasna ait, onayl kpr-viyadk projelerine uygun detay projeler, statik ve
dinamik hesaplara ait raporlar derz imala ncesi Mteahhit tarafndan hazrlanarak darenin onayna
sunulacaktr. Bu i iin Mteahhite proje bedeli denmeyecektir. Genleme derzi uygulama projeleri
dahilinde; tm derz elemanlarnn ebat, cins, adet, belli s aralklar dahilinde yaplan uzama ve ksama
miktarlar ile toplam hareket karlama kapasitesi, derzin ait olduu ayak, derz boluu lleri, gerekli
tm l, a, kot vb ve gerekli aklayc bilgiler yer alacaktr.
Genleme derzi, en az 5 yl olmak zere komple derz, aksam ve montaj garantisine sahip olacaktr.
Garanti sresince tasarm, malzeme veya montaj hatas ile hasar gren derz veya aksam montaj dahil
bedelsiz olarak retici firma tarafndan yenisi ile deitirilecektir.
322.02.02 Genleme Derzi Tertiba ve Malzeme zellikleri.
Derz elemannda kullanlan kenar elik profili ve btn ankraj elemanlar: ankraj plakalan, ankraj
etriyeleri minimum DN ST 37-2 (EN 10025 S235JRG2) kalitesinde olacaktr.
302

ok akhkl derzlerde boyuna orta profiller minimum DN ST 52-3 (EN 10025 S355J2G3)
kalitesinde olmaldr.
Genleme derzi 12 m' ye kadar yekpare, 12 m' yi amas durumunda se darenin onaylayaca
boyda iki paradan oluacaktr. ok sayda eklerden oluan genleme derzleri kesinlikle
kullanlmayacaktr. Genleme derzi ek yeri mmknse tat yolu dnda olacak, zorunlu hallerde
tat trafii etkisinin en az olduu kesimde bulunacaktr.
Genleme derzi tat ve yaya yolunu kapsayacak ekilde kpr tabiiye kesiti boyunca kpr
verevlik as, tm enine, boyuna eim ve bordur formuna uygun geometrik zelliklerde olacaktr.
elik kenar ve orta profiller yekpare bir kesite sahip olacak ekilde scak ekstrzyon yntemi ya da
kaynakla birletirilmi farkl kesitlerin birleimi eklinde retilmi olacaktr. Farkl kesitlerin
kaynakla birleimi ile retilmi profillerde boyuna kaynak birleimleri otomatik tozalt kaynak
yntemi ile ve srekli kaynak dikii gerekletirilecek ekilde yaplacak ve kaynaklama ilemi
sonras elik profil tav frnna sokularak istenmeyen i gerilmelerin nlenmesi salanacaktr.
Ankraj plakalar ve etriyelerinin kenar profillerine tespiti kapal ortamda gazalt kaynak yntemi
ile yaplacaktr.
ok akhkl genleme derzlerinde boyuna profiller altna yerletirilen mesnetlenme elemanlarnn
dorusal veya dzlemsel hareketi mekanik sistemlerle salanacak sadece kauuk veya poliretan
malzemenin elastikiyeti ile gerekletirilen hareket sistemine sahip derzler kabul edilmeyecektir.
Mesnetlenme kirilerinin hareket eden kayc elemanlar ile temas eden yzeyleri talama
ileminden geirilmi ve paslanmaz elik levha ile kaplanm olacaktr.
elik kenar ve orta profiller (boyuna profiller), destek elemanlar ve balantlar yorulmay
(fatigue) minimize edecek ekilde tasarlanm olmaldr.
Boyuna profiller zerinde bulunan conta yerletirme yuvas kesitinin imalat tolerans profil
boyunca 2 mm den fazla olmayacaktr.
Boyuna kenar profillerinde yatay kol bulunmas durumunda;yatay kolunaltma tespit edilen her bir
ankraj eleman arasnda kalan profil yatay kolu zerinde birer adet ve en azl8 mm apnda hava
tahliye delikleri bulunacaktr. Genleme derzi yerletirme boluklarnn betonlanmas esnasnda bu
deliklerden beton malzemesi taacak ve boyuna kenar profilleri altnda betonlanmam blge
kalmad kontrol edilecektir.
Korozyona kar elik kenar profilleri yzey temizlii salanacak ekilde kumlama ilemi sonras
beklenmeden astar boyalan atlm olacaktr. En az 80 mikron inko esasl astar ve stne en az
100 mikron kalnlnda klor kauuk veya epoks esasl TSE ve ISO belgeli boya ile paslanma ve
d etkilere kar kaplanm olacaktr.Boya uygulamasnn her aamasnda boya film kalnlklar
llerek kontrol edilecektir.
Genleme derzi tertibatnda kullanlacak tm kauuk (doal-neopren) elemanlar ilgili EN ve/veya
DN ve TSE normlarna uygun retilmi ve sertlik, kopma dayanm, kopma uzamas, yrtlma
dayanm, kalc deformasyon, ozon, su, ya, benzin-mazot, tuz ve her trl kimyasal maddeye
kar dayanmlar, yalandrma numune test deerleri ilgili test yntemi normlar (ASTM, DN)
dahilinde olacaktr. dare gerekli grd durumlarda; yukarda belirtilen kriterlere ait, kabul
grm test laboratuarlannca yaplm numune testlerine ilikin test raporlarn isteyecektir.

303

Derz sistemi su geirimsizlii, tek para halinde uygun conta eleman ile salanacaktr. Conta eleman
btn bir profil boyunca devam eden yuva ierisine birebir oturacak ekilde herhangi bir yaptrc,
elik profil zerine ilave tespit paras, cvata, pim vb. kullanlmakszn, yzey sularnn aaya
akmas veya szmasn kesinlikle engelleyecek ekilde, gerektiinde bakm, onanm ve deitirme
yaplmas srasnda yerinden karlabilir nitelikte, trafik, sismik hareketler gibi dinamik etkiler
nedeniyle yrtlmayacak, kopmayacak, yerlerinden kmayacak ve ara tekerlek yzeyleri ile temas
etmeyecek ekilde kenar profillerine irtibatlanm olacaktr.
Genleme derzi kenar profilleri alt ksmlarnda yerletirme boluu boyunca devam eden, betona kalp
tekil edecek ekilde fabrika kayna le tutturulmu, 5 mm et kalnlnda, l kalp niteliinde sac
kalp plakalar bulunacaktr.
Genleme derzi bordur sonu blmnde kalan profil d blgesinde kpr verevlik asna uygun
ekilde fabrikada tespit edilmi kenar kapama plakalar bulunacaktr. Kenar kapama plakas ile kenar
profilleri arasndaki a hibir surette sahada yaplacak profil kesimi ve plaka kayna ilemi ile
oluturulmayacaktr.
322.02.03 Genleme Derzlerinin Nakliyesi, Depolanmas ve Montaj.
Genleme derzi gerekli tm aksam tamamlanm olarak; nakliye srasnda hasar grmesini
engelleyecek nlemler alnarak antiye alanna nakledilmeli, montaj hemen yaplmayacak ise yerden
ykseltilerek ve zeri rtlerek zemin ve su ile temas etmesi nlenmelidir. Hasarl ve pasl derz
elemanlar kesinlikle kabul edilmeyecek ve montaj yaplmayacaktr.
Genleme derzi montaj ncesinde derz boluu, ierisinde bulunabilecek beton paralan, serbest
malzeme, su, pislik vb tm yabanc maddelerden temizlenerek arndrlacaktr. Servis mrn , dolduran
genleme derzlerinin deitirilmesi srasnda yeni genleme derzinin montaj yaplmadan nce eski derze
ait tm kalntlar temizlenecektir.
Genleme derzi montaj retici firma gzetiminde ve sorumluluunda bu konuda eitimli uzman
ekiplerce projesine uygun olarak yaplacaktr.
Derz boluuna doldurulacak betonun dayanm en az kpr tabiiye betonu dayanm snfnn bir st
snfnda olacaktr. Betonun yerletirilmesi ve kr yi yaplacak, derz kvrmlarnda derz elemanlarnn
yorulmasna neden olabilecek boluk ve kot farklarnn olumamasna zellikle dikkat edilecektir. Derz
boluu betonu tabiiye betonu ile ayn anda dklmyorsa yeni ve eski betonlarn temas edecei
yzeylere kimyasal epoksi bazl aderans arttrc malzemeler uygulanacaktr. Beton dkm srasnda
derz yzeyinin ve conta elemannn kirlenmemesi iin nlem alnmal, kirlenen blgeler hemen
temizlenmelidir. Beton prizini aldktan sonra derz zerindeki yaya yolundakiler dahil nakliye
kelepelerinin tm sklecektir. Dklen beton gerekli mukavemete ulamadan zerinden kesinlikle
ara geirilmeyecektir.
Derz boluklarnn betonlanmas ve szdrmazhk contas montaj ilemleri tamamlandktan sonra , elik
profiller ile beton ve beton ile styap malzemesi arasnda 15-20 mm boluk braklacak ve bu
boluklara elastik dolgu malzemesi uygulanacaktr.
Derz yerletirme boluu iindeki mevcut donat dahilinde tevzi donats bulunuyorsa derz montaj
ncesi bu donatlar sklecek ve montaj sonras tekrar yerletirilecektir.
Derz yerletirme boluu ve derz tertibat montaja hazrlandktan sonra, mobil vin kullanlarak
genleme derzi eleman derz boluuna, herhangi bir derz aksamna ve koruyucu boya tabakasna hasar
venneden yerletirilecektir. Derz yerletirme, iine konan genleme derzi boyuna
304

profillerinin st kotlar, yaplacak optik lmlere gre hidrolik krikolar ile yaplacak ayarlamalarla
projesinde ngrlen st kota getirilecektir. Kot ayarlamasnn tamamlanmas sonrasnda genleme
derzi zerindeki ankraj etriyeleri ve derz boluundaki donatlar arasnda punta kayna yaplacak ve
kriko ykleri boaltlarak genleme derzi styapya aslacaktr. Sabitlemenin gereklemesi in derz
eleman zerindeki her drt ankraj etriyesinden birinde balant kayna yaplacaktr.
Genleme derzi bnyesinde fabrika ve montaj sahasnda yaplan tm kaynaklar test edilmi ve
onaylanm prosedrlere gre uzman, eitimli ve bu konuda sertifika sahibi kiilerce yaplacaktr.
322.03 Bitm ve Agregadan Oluan Elastik Dolgu Tipi Genleme Derzleri.
Modifiye bitm ve seme agregadan oluan elastik dolgu tipi genleme derzlerinin uygulama
koullarna ait ana kriterler aada verilmitir.
Bu tip genleme derzlerinin toplam yatay hareket kapasitesi 50 mm ( 25 mm) olup toplam yatay
hareket ihtiyacnn bu deeri at,
-Trafik hacminin yksek olduu,
-Ar tatlarn trafik iindeki orannn yksek olduu,
-Durma- kalkma hareketlerinin sk olduu,
-Boyu 50 m'yi aan,
-Verevlik asnn 30 den fazla olduu,
-Genleme derzinde toplam dey hareketin lmm (toplam 2 mm) deerini at,
-Boyuna eiminin scak iklimlerde % 2, hman iklimlerde % 4* at kprlerde,
bitm ve agregadan oluan elastik dolgu tipi genleme derzlerinin kullanlmas uygun deildir.
Yukardaki belirtilen artlar dnda kalan ve darenin onay ile uygulanmas uygun grlen kprlerde
bitm ve agregadan oluan elastik dolgu tipi genleme derzleri kullanlabilir. Bu derzler kullanld
zaman derzlerin TSE ve ISO kalite belgesine sahip olmas gerekir. Elastik dolgu tipi genleme derzi
uygulamas srasnda retici firma rn kataloglar ve uygulama rehberlerinde belirtilen dier detaylara
dikkat edilecek, uygulama, retici firma gzetiminde ve sorumluluunda, bu konuda eitim grm
uzman kiilerce yaplacaktr.

305

KISIM 350.- YEN AVUSTURYA TNEL AMA YNTEM (NATM) LE YAPILAN

TNEL LER
350.01 Genel.
350.01.01 Giri.
1. Bu Ksm; Yeni Avusturya Tnel Ama Yntemi (NATM - New Austrian Tunneling Method) le
yaplan tnel ilerini kapsar.
2. Bu Ksm, her tr kaya ve zemin ortamlar ierisinde tnel yapmna ait artlan tanmlamaktadr.
3. Blm 200 kapsamnda yer alan yzeysel kaz, ak yarmalar ve dier toprak ileri bu Ksmm
kapsam dndadr.
4. Bu ksm, NATM ile ilgili tnel ileri ana maddelerini tanmlamaktadr.
5. Bu Ksmda ve artname kapsamnda bulunmayan tnel ii veya malzeme ile ilgili olarak dare,
Mhendis ve Mteahhit arasnda mutabakat salanacak ulusal veya uluslararas geerli olan bir
standart uygulanacaktr.
350.01.02 Tanmlar.
Bu Ksmda kullanlan terimler, aada aklanan anlamlan fade eder :
Tnel: Yeraltnda yaplacak kaz ile istenilen kesitte boluk oluturulmas ve desteklenmesi ile ina
edilen yer alt yapsdr. Geici evler oluturarak yapnn ina edilmesi, zerinin ve yanlarnn
doldurulmas eklinde yaplan yaplar a kapa tneli olarak tanmlanr.
Mhendis: ile ilgili olarak dare tarafndan kendilerine verilen grev ve sorumluluk snrlar
dahilinde hareket eden firma veya istihdam edilen yetkili Mhendis ve/veya Mhendislerdir.
Mhendisin bulunmamas durumunda grevleri, Kontrol Mhendisi ve/veya dare tarafndan
grevlendirilmi Mhendis tarafndan yrtlecektir.
Tnel Projecisi: Tnellerin Proje ve Mhendislik Hizmetlerini yerine getirmek zere dare tarafndan
onaylanm proje firmasdr.
Tnel Projecisinin Temsilcisi: Tnel Projecisi tarafndan temsilci olarak tayin edilmi, Mhendis ve
dare'nin onaylad yeterlilik artnamesinde belirtilen Tnel Mhendisi niteliklerine sahip
Mhendistir.
Tnel Projecisinin Temsilcisinin bulunmamas durumunda grevleri, Tnel Kontrol Mhendislii ve
Aratrma Bamhendislii tarafndan yrtlecektir.
350.01.03 'in Kapsam.
1. Bu ksm kapsamndaki iler; tnel yapm ilerinin artnamelere uygun olarak yaplmas ve
tamamlanabilmesi iin gereken tm tesis, igc, malzeme, ekipman ve dier tm tketim
malzemeleriyle ara ve gerecin temin ve hizmete sokulmas dahil tm yeralt yaplarnn (tneller, niler
vb) yapmn kapsamaktadr.

306

2. Bu ksm kapsamnda bulunmayan iler aada belirtilmektedir;

- Yol kaplamas, yaya yolu kaplamas, tnel-boyama veya tnel duvar kaplamalarnn yaplmas.
- Tnel ileriyle ilgili inaat ileri olarak belirtilenler dnda kalan elektrik ve mekanik tesisatn
yapm ve montajna ait iler.
- Tnel ileriyle ilgili inaat ileri olarak belirtilenler dnda kalan sinyalizasyon, haberleme,
evre kontrol ve izleme sistemleri vb' ye ait iler.
- Su depolar, basnl boru hatlar, kontrol ve bakm merkezleri vb yerst yaplarna ait tm iler.
3. Mteahhit; tm yeralt kazs ve yapsal ileri, karlalan her tr kaya ve zemin ortamnda
artnamede belirtildii ekilde yerine getirecektir. Aksi takdirde doabilecek her trl
olumsuzluklar, uygunsuzluklar btn masraflar kendisine ait olmak zere Mteahhit tarafndan
giderilecektir.
4. Kaz srasnda karlalan kaya ve kaya ktlesi artlarna ait bir belgeleme salamak zere
Mteahhit' in nitelikli Jeoloji Mhendisi tarafndan jeolojik haritalama yaplacaktr. (350.11.04
Ekler blmne baknz)
5. Aln evi ve yan evlerin desteklenmesi ile iin ak yarma kesimi ierisine uzayabilecek
herhangi koruyucu gvenlik nlemleri dahil olmak zere tnel girilerindeki tm ler, onayl
projesine gre yaplacaktr.
350.01.04 Jeolojik ve Jeoteknik Bilgiler.
1. lgili paftalarda sunulan ve raporlarda aklanan Jeolojik-Jeoteknik bilgiler, tnel gzergah
boyunca Tnel Projecisi tarafndan yaplm jeolojik haritalama, jeofizik aratrmalar, sondaj ve
laboratuvar almalarn ieren aratrmaya dayanan mevcut Jeolojik-Jeoteknik bilgi dzeyini
temsil etmelidir.
2. Jeolojik-jeoteknik raporlarda sunulan bilgiler aada belirtilen almalarn sonularnn birlikte
deerlendirilmesine dayanmaktadr;
- Yzey jeolojisi almalar (jeo'ojik harita alm, sreksizlik lm, problemli kesimlerin
ayklanmas, yzey ve yeralt suyu koullarnn belirlenmesi vb),
- Aratrma gzlem ukurlar,
- Jeofizik aratrmalar,
- Sondaj, basnl su testi, pressiyometre, inklinometre vb ile laboratuvar deneyleri.
Yaplm haritalama ve dier arazi deneyleri bu bilgileri tamamlamaktadr. Yapm srasnda
ihtiya duyulabilecek ilave aratrma almalar, Mhendis ve dare tarafndan onaylanmas
artyla Mteahhit tarafndan yaplacaktr.
3. Bu Ksm, tnel kazs srasnda karlalan kayann sreksizlik, ayrma, bozuma, dayanm
koullan ile su durumunu ieren ve kayann stabilitesi asndan bir kaya snflandrma sistemini
tanmlamaktadr. Bu amaca ynelik olarak tnel kaz aynasndaki kaya koullan Kaya Ktie
Kalitesi (Q) ve Kaya Ktle Snflamas (RMR) sistemine gre kaya snflarnn belirlenmesi
amacyla, Mteahhit tarafndan tnellerin ierisinde her ilerleme admnda kullanlacaktr. Bu kaya
snflan, yaplacak deformasyon lmleri ile birlikte deerlendirilerek kaz (her trl kaya kazs,
zemin kazs, yapay malzeme vb) ve destek sisteminin tespit edilmesinde kullanlacaktr.
307

350.01.05 Yapm Metodu.

1. Tnel ileri, NATM uygulamas ile ilgili tm prensiplere dayanlarak yaplacaktr.
2. Bu Ksmda yer alan artlar, bu zel tnel ama metoduna ait tm ana yapm detaylarn
kapsamaktadr. Ancak genel yapm kavramndan ve iin yrtlmesiyle ilgili doacak doacak
sonulardan Mteahhit sorumludur.
3. Yapmn tm safhalarnda tnel projecisnin temsilcisi ile Mhendis arasnda yakn bir
koordinasyon olmas gerekmektedir. Tnel kaz ve/veya destek sisteminde yaplacak deiiklik
teklifi veya tnel yapmyla ilgili herhangi baka konu hakkndaki herhangi bir deiiklik teklifi
Mhendis tarafndan onaylanacaktr. Bu onaylama Mteahht'n proje ve tnellerin yapmyla ilgili
sorumluluunu ortadan kaldrmaz.
4. Yapm; Mteahhit'in tecrbeli personeli ve kalifiye denetleyici kadrosu tarafndan
yrtlecektir. Aynada grevlendirilmelerinden nce anahtar personele yazl yetki verilmesi,
yeralt ilerinde tecrbesiz personele yeterli eitimin verilmesi gerekmektedir. Ancak bunlardan,
genel yapm kavramndan ve iin yrtlmesiyle ilgili doacak sonulardan Mteahhit
sorumludur.
5. Tnel ilerinin yapm srasnda, devaml olarak havalandrma, aydnlatma ve drenaj
salanacaktr. Havalandrma; uluslararas emniyet standartlarnda belirtilen ve gerekli klnan
minimum artlan karlayacaktr.
350.01.06 Kontrol lm Ve Aplikasyon.
1. Mteahhit, tnellerde herhangi bir ie balamadan nce, tm lm kontrol istasyonlarnn
yerleim ve pozisyonlan zerinde Mhendis ile mutabakat salayacaktr. dare ve/veya
Mhendis'le mutabakat saland zere Mteahhit; her bir istasyon, tnel girii- k vb ile lgili
koordinat ve istasyonlar vererek lm kontrol istasyonlann 1:1000 lekli bir plan zerine
kaydedecektir.
2. Nirengi noktalan ve referans noktalan vb' nin yerleimi, projesi ve imalat Mhendis onayna
tabidir.
3. Kontrol lmlerinin doruluundan, izimlerinden ve daha sonra periyodik olarak
kontrolnden tamamen Mteahhit sorumlu olacaktr.
4. Mteahhit gerekli tm yer st lm istasyonlar ve referans noktalarm, Mhendis'e n
kontrol lmlerinin kontrol ve daha sonra her bir tnele ait gzergah ve kot aplikasyonu iin
yeterli zaman tanmak zere, kaz ilerinin balamasndan ok nce monte edecektir.
5. Tm kaz ileri gereken hat, kurp ve evlere uygun olarak aplike edilecektir. lm istasyonlan,
eksenler, nirengi noktalar ve eim hatlar, tnel duvarlar zerinde boya ile aka iaret
edilecektir. stasyonlarda, her 10 metre veya Mhendis ile mutabakata vanlm aralkla boya ile
aka iaretlenecektir.
6. Gereken lm ve aplikasyonun yrtlmesi iin Mteahhit ihtiya duyulan kalifiye ve
tecrbeli personeli grevlendirecektir. lm ve aplikasyon iin gereken tm alet, ekipman, kayt
defteri, nivelman defteri, lm aletleri vb temin edecektir. lm ii ve aplikasyonun kontrol
iin gereken herhangi bir lm ekipman, szleme sresi boyunca Mhendis tarafndan
308

kullanlabilecektir. Mhends'in talebi halinde kontrol amacyla enr ve tama imkan Mteahhit
tarafndan salanacaktr.
7. hmal veya yanl aplikasyon nedeniyle ortaya kan tm ilave iler, masraf Mteahhit'e ai
olmak zere, Mhendis talimatyla Mteahhit tarafndan derhal yaplacaktr.
350.01.07. Jeolojik Haritalama.
1. Tnel yapm srasnda jeolojik haritalama temel bir art olup Mteahhit tarafndan yerine
getirilecektir. Mteahhit, belirtilen ileri yapmak zere dare ve Mhendis'in onaylad kalifiye
bir Jeoloji Mhendisini grevlendirecektir.
2. Tnel aynasndan itibaren srekli olarak en az 30 metrelik kesimin jeolojik yapsnn bilinmesi,
kaz ve destek sistemlerinin belirlenmesi ve yapm aamasnda projede ngrlen kaya
koullarndan farkl kaya ortamlarnn olup olmadnn aratrlmas iin yatay sondajlar
yaplacaktr. Yaplacak yatay sondajlarn karot verimi % 70 den az olmayacak ve son 10 m si
bindirmeli olacak ekilde planlanacaktr. Bu sondajlar Mteahhit tarafndan yaplacak,
deerlendirilmesi Mhendis ve Aratrma Bamhendisi iince yaplacaktr.
3. Her 50 metrelik kaz tamamlandnda, tnel kazs srasnda elde edilen jeolojik bilgilere ait
kapsaml kaytlar, kaz aamasnda gzlenen ve llen tm veriler nda yaplan kaz ve destek
sistemleri, proje aamasnda ngrlen kaz ve destek sistemleri ile imal edilen destek ve
karlalan kaya/zemin koullaryla ilgili tm verileri erecek ekilde jeolojik plan ve boyuna
profil Mhendis'e sunulmak zere Mteahhit tarafndan hazrlanacak ve muhafaza edilecektir.
lerleme hznn ayda 50 metreden az olmas halinde her ay bir rapor hazrlanacaktr. Blm
350-11.04 Ekler de belirtilen bu kaytlar, kaya formasyonlarna ait tm aklamalar,
sreksizliklerin ynelimlerini (dorultu ve eim), atlaklarn durumu, istozite, bozuma ve
bulunduklan yerler bakmndan karakteristiklerini, faylarn boyut ve yapsn, yeralt suyu
durumunu ve tnel yapm ile ilgili olabilecek dier tm bilgileri ierecektir. Ayrca ayna kaz
admlarnn her aamas fotoraflanarak Mhendis, Tnel Projecisi (veya Temsilcisi) ile dare'ye
verilecektir.
4. Jeolojik kesitler, tnel kazs srasnda, tnel st yan kazs aynasnda gnlk olarak veya
Mhendis talebine gre istenen sklkta kaydedilecektir. Elde edilen kesitlerin kopyalan,
Mhendis'te her zaman bulundurulacaktr.
5. Jeolojik artlarda ani ve beklenmedik bir deiiklik olmas halinde Mteahhit, Mhendis'i ve
tnel projecisinin temsilcisi'ni derhal haberdar edecektir.
6. Aratrma sondajlar Mteahht'in dare tarafndan onayl Jeoloji Mhendisinin huzurunda
yaplacaktr. Mhendis veya Tnel Projecisinin Temsilcisi de hazr bulunacaktr. Mteahhit,
yapaca her bir aratrma iini uygun bir sre nceden bildirecektir.
7. Komple kapsaml kaytlar Mhendis tarafndan kabul edilinceye kadar Tnellere ait tamamlama
belgeleri verilmeyecektir.
350.01.08 Tnel Projecisinin Temsilcisi.
1. dare tarafndan onaylanan tnel projecisi, 350.01.02*de tanmlanan Mhendisi temsilcisi olarak
tnel antiyesinde grevlendirecektir. Tnel Projecisi'nin Temsilcisi tnel almalarnn devam
sresince srekli olarak yerinde bulunacaktr. Tnel Projecisinin Temsilcisi, herhangi bir kaz
aynasnda kaya snflandrmasnn ve uygulanacak desteklemenin, paftalarda gsterilen ve bu
309

ksmda tanmlanan onayl kaz ve destek sistemlerine gre uygulamasndan sorumlu olacaktr.
Tnel Projecisinn Temsilcisi projenin doru olarak uygulanmasn salayacak, tnel ilerinin
yapm srasnda tm faaliyetleri izleyecek, tavsiyelerde bulunacak ve yardmc olacaktr.
artnameye uygun olmayan malatlar ve yapm metotlarn Tnel Projecisinn Temsilcisi derhal
Mteahhit ve Mhendis'e rapor edecektir.
2. Tnel Projecisinn Temsilcisi hem geici hem de daimi tm yeralt inaat ileri ile lgilenecektir.
Gerektiinde portal daim leri ierisine katlacak, tnel portallerini oluturmak iin gereken tm
geici ilerle de ilgilenecektir.
3. lmleri ve okumalar yapmak, izim ve diyagramlar Tnel Projecisinn Temsilcisi veya
Mhendis'in talimatna uygun olarak hazrlamak iin Mteahhit, darece onaylanm nitelikli
personel grevlendirecektir. Tnel Projecisinn Temsilcisi; lm sonularnn doru
yorumlanmasndan sorumlu olacak, lm ve ayna jeolojik haritalama sonularna gre kaz
snflarnn ve destek sistemlerinin deimesi gerektiinde Mhendis'in ve Aratrma
Bamhendisi*i'nin onay alnarak, destek ve yapm uygulamas deiiklikleri hakknda gereken
kararlar alacaktr.
4. Tm okuma, izim, diyagram, grafik vs.'nin kopyalan Mhendis'e verilecektir. Mteahhit,
jeoteknik lmlerin ve lm gerektiren tm dier ilere ait lmlerin kaydedilmesi iin
Mhendis tarafndan onaylanacak formlar kullanacaktr.
5. Tnel projecsinin temsilcisi, herbir lm istasyonundan elde edilen jeoteknik lmlerin
yorumlanmas ve kararlan ieren aylk rapor hazrlayacaktr. Rapor, allan her bir aynada
yaplan veya yaplmas teklif edilen her tr deiiklii ierecektir. Rapor Mteahhit tarafndan ay
sonundan itibaren 10 gn ierisinde Mhendis'e sunulacaktr.
350.02 Kaya Snflandrma.
350.02.01 Genel.
1. Bu blm, karlalan kaya'mn jeoteknik zellikleri ve tnel yapmnn etkisi altndaki
davranna gre yer alt kazs ile ilgili olarak Kaya Snflarnn tanmlanmasn kapsamaktadr.
2. Tnel kaz aynasndaki kaya ktle ortam, aada belirtilen mhendislik zellikleri dikkate
alnarak Kaya Ktle Kalitesi(Q) ve Kaya Ktle Snflamas (RMR) gibi sistemlere gre
snflandnlacaktr:
- Jeolojik birimlerin litolojisi, rengi, dokusu, imentolanmas ve dayanmlarnn niteliksel olarak
aklanmas,
- Ana sreksizliklerin konumu (eim/eim yn),
- Eklem takm says,
- Eklem aralklar,
- Eklem aklktan,
- Eklem devamll,
- Eklem przll,
- Eklem dolgu malzemesinin cinsi ve zellikleri,
- Ana sreksizlik sistemlerinin tr; fay (aktif, l, normal, yanal atml, ters),
- Eklem, atlak, uyumsuzluk, tektonik makaslama nitelii,
- Aynadaki sondaj verisi ile elde edilen RQD, tek eksenli basn dayanm, ayrma, bozuma,
dayanm koullan vb mhendislik zelliklerinin niteliksel olarak belirlenmesi,
- Su durumu.
310

Bu snflandrma kaya ktle davrann yanstmakta olup, kaya stabilitesini etkileyebilecek rt

yk, kaz kesitinin bykl, ilerleme adm, kaz sras, yeralt suyu, sreksizlik durumu ile
jeoteknik lm sonulan vb gibi baz d faktrler de dikkate alnaraka destek sistemi
belirlenecektir.
350.02.02 Uygulama ve Yntemler.
1. Kaya Snflan, ilgili tnel kazsnn balamasndan nce tnel kaz yzeyindeki kayann
grn esas alnarak tespit edilir.
2. Tnel kazsna balanrken, daha nceki almalarda edinilen deneyimlerin de yardmyla
benzer kaya artlarndaki jeoteknik lm sonular, deformasyonlarm tahmin edilmesinde, destek
sistemlerinin ayrt edilmesinde dikkate alnacaktr.
3. Tm kaz boyutu ve zemin artlarna bal olarak, kaznn blmler halinde yaplmas
gerekebilir. Bu durum snflandrmay ve bunun deerlendirmesini etkileyebilir.
Normal kaznn, st yar - alt yan - taban kazs olarak blnmesi halinde st yar kazs kaya
koullan snflandrmay belirleyecektir. Yan galeriler eklindeki bir kaz dzeni halinde her bir
kaz ayr olarak dikkate alnp snrlandrlacaktr. Alt yar kazsnda daha zayf kaya artlan olmas
halinde Mhendis ve dare onay ile ilave destek konulabilecektir.
4. Tnel kaz aynasndaki kayann davran zamana baldr. Yani makul bir zaman ierisinde
destek yaplmamas halinde, serbest aklk ierisindeki kaya ktlesi kalitesinde bir azalma
olacaktr. Buna gre, kazs yaplp zamannda desteklenebilen maksimum ilerleme adm
uzunluu, kayann desteksiz durma sresi olarak da fade edilebilen bir kaya kalitesi ltdr.
Bu lt destek sisteminin belirlenmesinde dikkate alnr.
5. st yan kazsna ait her bir lerleme adm, aynadaki kaya snflandrmas tnel projecisinin
temsilcisi tarafndan tesbit edilecektir. Mhendis, tespit edilen kaya snf ve gerekli destek
sisteminden haberdar edilecektir. Kaya snf ve ilgili destek sistemi Mhendis tarafndan
onaylanacaktr. Tnel aynasndaki destek snflanln tesbiti, bu proje iin tesis edilen ve bu
blmde tarif edilen Kaya Snflandrma Sistemine gre olacaktr.
6. Snflandrma, mterek olarak kararlatnlan formlara yazl olarak yaplacaktr. Snflandrma
Kaytlar, tnel kazsnn devam boyunca, danma ve uyarlama amacyla kullanma ak tutulacak
tm snflandrma formlarnn bir btndr.
7. Kaya snflandrmasnn tespitinde tnel projecisinin temsilcisi sorumlu olmasna karn, genel
uygulamada herhangi bir deiikliin yaplmasndan nce allan ayna ortaklaa muayene
edilmelidir. Tnel projecisinin temsilcisi'nden baka Mteahhit ve Mhends'i yetkili temsilcileri
muayene ekibine dahil edilmelidir.
8. Herhangi bir alma vardiyasnn balamasndan nce Mteahhit'in vadya efi kaya
snflandrma kaytlarna bakacak ve iin son girdilere uygun olarak yrtlmesini salayacaktr.
9. Tnel projecisinin temsilcisi'nin ve Mhends'i onaylarna baklmakszn Mteahhit,
yaplmakta olan ilerin emniyetinden tek sorumludur.

311

350.02.03 Sistem Tanm.

350.02.03.01 Genel.
Uygulanan kaya snflandrma sistemi, genel olarak Avusturya'da ve yaygn olarak Avrupa'da
kullanlan snflandrma sistemini takip etmektedir.
Deien zemin artlan, tnel kaz ileri srasnda, tecrbe kazanldka, tnel desteklemesinin
deitirilmesini gerektirmektedir. Belli bir kaya snf iin paftalarda gsterilen destek, o
snflandrma iin standart olarak kabul edilmektedir. Kaya bulo tipleri ve adetleri, pozisyon ve
eimleri, pskrtme betonu kalnl ve hasr elik tabakalar, elik iksa ve kafes kiri aralklar
deitirilebilir. Deien zemin artlarna uymak zere standart destek sisteminde tnel projecisin
temsilcisi tarafndan verilecek talimatla yaplacak herhangi bir deiiklik iin Mhendis onaynn
alnmas mecburiyeti vardr.
350.02.03.02 Snflandrma Sistemi.
Destek sistemlerinin tespitine esas oluturmak zere hazrlanan Kaya Snflandrma Sistemi
aada Tablo-350-1' de verilmektedir.
Tablo-350-1 Kaya Snflandrma Sistemi
KAYA
SINIFI
A

NORM B2203
Ekim 1994 ve Sonras

NORM B2203
Ekim 1994 ncesi

Al

Stabil

Al

Stabil

A2

Sonradan Az Sklen

A2

Hafif An Sklen

Bl

Gevrek

Bl

Gevrek

B2

ok Gevrek

B2

ok Gevrek

B3

Taneli

Da Atma

Baskl

C2

Baskl

C3

ok Baskl

C2

ok Baskl

C4

Akc

L2

C5

ien

Ll

Gevek Zemin
Dk Kohezyon
Gevek Zemin
Yksek Kohezyon

312

Kaya Snflar ve zellikleri aada Tablo-350-2' de verilmektedir.

Tablo- 350-2 Kaya Snflar ve zellikleri
KAYA
SINIFI
A

BC

TANIMI

ZELLKLER

"A" olarak gsterilen kaya ktleleri genellikle slabil olup elastik davran
STABL-HAFF
gsterirler. Yerel destek uygulanmamas halinde, yerekimi nedeniyle, yer yer
AIRI SKLEN
KAYA KTLELER s gkler meydana gelebilir. Gkler genellikle izole olmu, nemsiz
eklem yaplan nedeniyle oluur. Elastik deformasyonlar hzla azalr.
GEVREK KAYA
KTLELER

"B" olarak gsterilen kaya ktlelerinin davran, yapsal kenetlenme

ve/veya ekme mukavemeti azlndan tt) hzl geveme ve ayrmaya
meyillidir.
Hemen hemen tm evrede, boluk civarndaki ikincil gerilmeler, kaya
ktlesinin mukavemetini biraz amakta, bununla beraber bu zafiyet
mekanizmas ierilere ulamamakladr.
Destek yapmnn gecikmesi halinde artan kmeler meydana gelir.

BASKILI KAYA
KTLELER

"C" olarak gsterilen kaya ktlelerinin davran genellikle,

kaya
basncnn
yeniden
dalm
sreci
ve/veya
deplasman
snrlamalar
sonunda oluan gerilmelerin kaya dayanmndan daha byk olduunu
gstermektedir.
Kaya ktlesinin ar gerilmelere manz kalmas ile kabuk atma, burkulma,
kesme ve bolua doru plastik hareket gibi zafiyet mekanizmalar oluur.
Kaya
ktlesinin
plastiste
ve
viskozitesi,
zamana
bal
belirgin
deformasyon davran gstermesine ve sonuta byk deformasyonlara
yol aar.
Kaya zati arlk yklerinin aktif hale gemesi ve nemli miktarda
geveme
basnc,
sadece
byk
deformasyonlara
izin
verildiinde
meydana gelir. Bu durum kaya ktlesine zarar verecek derecedeki
geveme ve ayrma, kaya dayanmnda byk miktarda azalmaya yol
aar. Alan boluktaki byk deformasyonlar ve uzun dnemde zamana
bal deplasman davran, zeminin elastik olmayan, plastik ve viskoz
davranna baldr.
atlamaya veya dklmeye eilimli kaya ktleleri ve ime zellii
gsteren bileenleri olan kaya ktleleri bu gruba girer.
Bu grup, ayn zamanda ayrm veya bozumu kayalar, gevek zemin ve
organik zeminler gibi kaya ktlelerini kapsamaktadr. Kaya ktlesinin
dk zellikleri nedeniyle kohezyon miktarna ve/veya geveme basncn
takiben ar gerilmelere bal olarak, elastik veya plastik an gerilme

313

Kaya Ktlesinin Davran, su etkisi, kaz ile destekleme ve desteklemenin zamanlamas aada
Tablo-350-3 Destek Snflan'nda verilmitir
Tablo-350-3 Destek Snflar
DESTEK SINIFI: Al (Onayl paftalarda gsterildii gibi)
Kaya Ktlesinin
Davran
Su Etkisi
Kaz

"Stabil" kaya ktlesi olarak adlandrlr. Kaya ktlesi elastik davran gsterir.
Deformasyonlar kktr ve ok hzl azalrlar.Serbest kaya paralar temizlendikten sonra
sklme eilimi yoktur. _____________________________________________________
Yoktur
Kaz teorik olarak "tam ayna" olarak yaplabilir. Byk kaz profili hallerindc.kaz genellikle
styar ve altyar kazs eklinde srdrlr. Delme-patlatma kaz in gerekecektir. lerleme
adm uzunluu yumuak patlatma artlar ve yapm tknjine bal olarak seilir. __________
DESTEK SINIFI: A2 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)

Kaya Ktlesinin
Davran
Su Etkisi
Kaz

Destekleme ve
Zamanlamas

"Sonradan Az Sklen" kaya ktlesi olarak adlandrlr. Deformasyonlar kktr ve ok hzl

azalrlar. Kaya ktlesi elastik davran gsterir. Tnel tavannda ve yan duvarlarn st
ksmnda sreksizlikler ve kaya ktlesi zati arlndan dolay s sklmelerin olma eilimi
vardr.
nemsizdir.
Teorik olarak kaz "tam ayna" olarak yaplabilir. Gerekte, byk kaz profili hallerinde kaz,
genellikle styan ve altyar kazs eklinde srdrlr. Delme-patlatma kaz iin gerekecektir.
lerleme adm uzunluu yumuak patlatma artlan ve yapm tekniine bal olarak seilir.
styar kazsnda 2.5-3.5 m, altyarda 4 m ile snrlanmaktadr.
Bulonlama; sadece blgesel olarak tnel tavannda/yan duvarlarda yersel bloklarn stabil hale
getirilmesi amacyla kullanlabilir. Bu durumda kullanlacak kaya bulonlar, aynadan itibaren
en ok bir ilerleme adm geriden uygulanacaktr. Kaya bulonlama yn sreksizliklerin
ynelimlerine gre seilecektir.________________________________________________
DESTEK SINIFI: Bl (Onayl paftalarda gsterildii gibi)

Kaya Ktlesinin
Davran
Su Etkisi
Kaz
Destekleme ve
Zamanlamas

"Gevrek" kaya ktlesi olarak adlandrlr. Deformasyonlar kktr ve ok hzl azalrlar.

Patlatmadan kaynaklanan kayadaki gevemeler ve kaya ktlesinin dk dayanm tnel
tavannda ve yan duvarlarn st ksmnda sklmelere neden olur. ______________________
Genellikle nemsizdir.
Kaz enkesiti styar kazs ve altyar kazs olarak blnecektir. lerleme adm uzunluu
styar kazsnda 2.0-3.0 m arasnda, alt yanda ise 4.0 m olacaktr. lerleme adm uzunluu
zeminin desteksiz durma sresine, desteksiz akla, destekleme eleman yerletirme sresine
bal olarak ayarlanmaldr. Kaz iin delme patlatma gereklidir.
Snrl blgelerde sistematik destekleme gereklidir. Lokal olarak n destekleme gerekebilir.
Destekleme aynadan en fazla bir lerleme adm geriden monte edilecektir. Tehlikeli alanlar
derhal desteklenecektir.
DESTEK SINIFI: B2 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)

Kaya Ktlesinin
Davran
Su Etkisi
Kaz
Destekleme ve
Zamanlamas

"ok gevrek" kaya ktlesi olarak adlandrlr. Tnel desteklemesinin zamannda yaplmas
halinde deformasyonlar hzla azalrlar. Zamannda destekleme yaplmamas veya destekleme
elemanlarnn yetersiz olmas halinde derinlere ulaan gevemeler ve buna bal olarak
kopmalar meydana gelir.
_____________________________________
Bozumu veya aynm kaya ktlesi ierisine fazla su aknn kaya ktlesinin mukavemeti
zerinde etkisi bulunmaktadr.
Kaz tnel kesitine bal olarak blnr. lerleme adm uzunluu, desteksiz durma sresi ve
desteksiz aklna bal olarak belirlenir. lerleme adm styar kazsnda 1.5-2.0 m
altyarda ise 3.0- 3.5 m'den fazla olmayacaktr. Kaz genellikle yumuak patlatma ile yaplr.
Tnel tavan ve yan duvarlarda sistematik destekleme gereklidir. Gerektiinde tavanda sren
kullanlacaktr. Sren iin delme ve benzeri ilemlerin aynadaki veya tavandaki kaya ktlesi
zerindeki olumsuz etkileri nlenecektir.

314

Tablo-350-3 Destek Snflar (Devam)

DESTEK SINIFI: B3 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)
Kaya Ktlesinin
Davran
Su Etkisi
Kaz

Destekleme ve
Zamanlamas

Kaya Ktlesinin
Davran
Su Etkisi
Kaz
Destekleme ve
Zamanlamas

Kaya Ktlesinin
Davran

Su Etkisi
Kaz

Destekleme ve
Zamanlamas

"Taneli" kaya ktlesi olarak adlandrlr. Blnm kazda bile kaya ktlesinde dklmeler
meydana gelir. Kohe2yonun az olmas ve az imentolama kaznn stabil i leinde yetersizlie
neden olur.
Bozumu veya ayrm kaya ktlesi ierisine fazla su aknn kaya ktlesinin dayanm
zerinde etkisi bulunmaktadr.
Blnm kaz ile ilerleyebilmek iin kaya ktlesini iyiletirici, desteksiz durma sresini artrc
nlemler alnmaldr. lerleme adm uzunluu styar kazsnda 1.25-1.50 m, altyanda ise 3 m'den
fazla olmayacaktr. Kaz genellikle yumuak patlatma ile yaplr, titreime hassas kaya
ktlelerinde mekanik kaz metotlar kullanlacaktr. Taban kazs ve bir taban beton kemeri
yaplmas gerekli olabilir.
Tnel tavan ve yan duvarlarda, aynada ve aynann lerletilmesinden nce monie edilecek
sistematik destekleme gerekmekledir. Sren kullanm yerel olarak gerekebilir. Sistematik elik
iksa kullanlacaktr. Jeolojik artlara gre, styar aynasndan 100-150 m'den daha geride
olmamak zere, yerinde dkme bir taban kemer betonu yaplmas gerekebilir.
DESTEK SINIFI: Cl (Onayl paftalarda gsterildii gibi)
Yksek rt kalnl altnda masif kayada yksek n gerilmeler krlgan kaya ktlesinde
elastik enerji depolanmasna neden olur. Bu enerjinin anden yer deitirmcsiyle kayada
kesme ve kaya yapsnn ezilmesi ile birlikle krlmalar olur. Desteksiz braklan ksmlarda
frlayan kayalar paralanmaya msaittir. Kaya ktlesindeki krlmalar derinlere ular.
Bozumu veya ayrm kaya ktlesi ierisine fazla su aknn kaya ktlesinin dayanm
zerinde nemli etkisi bulunmaktadr.
Blnm kaz ile ilerlemelidir. Taban kazs gereklidir. lerleme adm uzunluu styanda
1.5-2.0 m altyanda 3 m'den fazla olmayacaktr. Kaz dzgn patlatma veya mekanik kaz
metotlan ile yaplabilir.
Destekleme elemanlar olarak ksa ama sk yerletirilmi kaya bulonlar, elik hasr gereklidir. Ek
tedbir olarak kaya ktlesindeki basnc azaltc delikler alabilir. Bu yntemle da atmalar da
nlenebilir. Jeolojik artlara gre styar aynasndan 100-150 m'den daha geride olmamak zere
yerinde dkme bir taban kemeri betonu yapmak gerekebilir.
DESTEK SINIFI: C2 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)
"Baskl" kaya ktlesi olarak adlandrlr. C2, evreleyen kaya ktlesi ierisinde derine uzanan
plastik zonlar ve basn veren davran ile karakterize edilir. Bu kaya ktlesinde orta derecede
fakat belirgin olarak uzun sren ve yava son bulan deformasyonlar gzlenir. Kaz evresindeki
deformasyonlarn mertebe ve hzlar orta derecededir. Plastik davrant yksek kohezyonlu kaya
ktlelerinde gerilme gzlenir.
Su szntlar ve konsantre su aknn kaya ktlesi zerinde nemli etkisi bulunmaktadr.
Tnel kazsnn, styan, altyar ve taban kazs olarak blnmesi zorunludur. Portal
blgelerindeki zel durumlar hari, styar kazs kendi ierisinde blmlere ayrlacaktr.
styan kazs aynasnda bir destekleme gvdesi gerekecektir. lerleme adm uzunluu
styanda 0.75-1.25 m, altyanda 2 m'den fazla olmayacaktr. Kaz dzgn patlatma ve mekanik
kaz metotlaryla yaplabilir. Tralamadan hemen sonra pskrtme beton kaplamas
gerekmektedir.
Genellikle tnel aynas stabildir. Tm kesit evresinde sistematik destekleme gereklidir. Her
ilerleme admnda destekleme sistemi tamamlandktan sonra bir sonraki ilerleme admna
geilecektir. Tnel tavannda sren uygulamas gerekecektir. Sren uygulamas iin delgi
sras ve sonrasnda imalatn ayna ve tavandaki kaya ktlesinin olumsuz etkilenmesi
nlenmelidir. Destekleme elemanlarnn grevi derin plastik krlmalar snrlamaktr. Jeolojik
artlara uygun olarak styar aynasndan 50-100 m'den daha geride olmamak zere taban
kemeri gereklidir.

315

Tablo-350-3 Destek Snflar (Devam)

DESTEK SINIFI: C3 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)
Kaya Ktlesinin
Davran
Su Etkisi
Kaz

Destekleme ve
Zamanlamas

Kaya Ktlesinin
Davran

Su Etkisi
Kaz

Destekleme ve
Zamanlamas

"ok baskl" kaya ktlesi olarak adlandrlr. C3, derin zayflk zonlarmm olumas,
balangta yksek ve hzl deformasyonlar ile karakterize edilir. Deformasyonlar uzun srer ve
yava son bulur. Derine nen krlma ve plastik blgeler gzlenir.
Su szntlar ve konsantre su aknn kaya ktlesinin davran zerinde nemli etkisi
olmaktadr.
Tnel kazsnn st yan kazs, alt yan ve taban kazs olarak blnmesi zorunludur.
Genellikle st yan kazs aynasnda bir destekleme gvdesi gerekecektir. Aynada sistematik
destekleme gerekebilecektir. lerleme adm uzunluu, st yan kazsnda 1.2 metreden, alt
yarda ise 2.0 metreden fazla olmayacaktr. Kaz genellikle yumuak patlatma veya mekanik kaz
metotlaryla yaplacaktr. Tralamadan hemen sonra pskrtme beton kaplamas
gerekmektedir. Youn bir destekleme patemi tm kaz aynalarnda
gerekecektir. Deformasyon mertebeleri, deformasyon boluklar ve/veya byk
deformasyonlara cevap verebilecek destek elemanlarnn kullanm gibi zel bir tertibat
gerektirecektir. Destekleme elemanlar, kaya ktlesinin eksenli gerilme durumunu idame
ettireceklerdir. lerleme adm uzunluunun ksaltlmas, sren boyunun uzatlmas ve styan
kazs aynasnda byk bir merkez destekleme gvdesinin braklmasnn yeterli olmamas
halinde ayna kazsnn ayrca alt ksmlara blnmesi gerekebilir. Muhtemel zmler,
styan kazsnn yar taraf kazlar veya yan galeriler halinde yaplmas olabilir. Komple kaz
blmnn an dey hareketleri olmas halinde, kaplama temelinin geniletilmesi,
pskrtme beton kabuunun temel blgesinin bulonlanmas ve enjeksiyonlanmas veya
geici taban kemerleri gerekli olabilir.
Tm tnel desteklemesi sistematik olarak, st yar ve alt yan kaz aynasnn daha fazla
ilerletilmesinden nce tatbik edilir. Tm tavan kesimi zerinde sren boru kullanm
gerekecektir. Sren in delme veya benzeri lemlerin aynadaki veya tavandaki kaya ktlesi
zerindeki olumsuz etkileri nlenecektir. st yar kazsnda alt blmlere ayrlm enkesit ve
geici ring yaplan gerekli olabilir. st yar kazs aynasndan 25-50 metre geride taban
kemerinin ring kapamas gerekebilecektir.
DESTEK SINIFI: C4 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)
"Akc" kaya ktlesi olarak adlandnlr. ok az kohezyon ve srtnme, kaya ktlesinin az
plastik davran ksa sre desteksiz braklan blnm kazda bile tnel iine malzeme
akna sebep olur. Dk kohezyon kazda birok alt blnmeyi gerektirmektedir, nceden
sren montaj yaplmadan veya sren ve kaz ile birlikte pskrtme betonu kaplamas
yaplmadan zeminin kendini tutma sresi yoktur.
Su szntlar ve konsantre su aklannn aa kan zeminin davran ve zelliklerinde
nemli etkisi olabilecektir. Bu nedenle kayann ortamnn dayanmn yiletirici nlemlerin
alnmas dnlebilir.
Aynada stabilite problemlerini nlemek iin yan galeriler eklinde bir alt blnme
gerekecektir. laveten styan kazs aynalan destekleme gvdeleri gereklidir. nden yaplan
desteklemeler veya zel destekleme nlemleri ile tnel aynasnn destek etkisi sayesinde
snrl kaz yaplmasna olanak verilmesi mmkndr. lerleme adm uzunluu styan
kazsnda 1.5 m altyanda ise 2.0 m'den fazla olmayacaktr. Kaz tnel ekskavatr le
yaplacaktr. Kaz ile birlikte pskrtme beton kaplamas gerekmektedir.
Tnel desteklemesi, styanda ve altyanda her bir ilerleme admnda tamamlanmaldr. Sren
boru veya elik levha sren tabiki, tavan kesiminin byk ksmnda gerekecektir. Kaz
aynasnda, pskrtme beton, hasr elik, kaya bulonu, drenaj elemanlarndan oluan
destekleme sisteminin, kaz srasnda veya hemen sonrasnda kullanlmas gerekebilecektir. Alt
blmlere ayrlm kesitin kazs ile birlikte pskrtme beton kaplamas yaplmas gerekli
olacaktr. Sren uygulanmas zorunludur. st yar kazsnn ait blmlere ayrlm
kesimlerinde geici ring kapama gerekebilir. Taban kemerinde ring kapamas, styan kaz
aynas gerisinde 25 ile 50 metre arasndaki ksa mesafelerde gerekli olabilir.

316

Tablo-350-3 Destek Snflan (Devam)

DESTEK SINIFI: CS (Onayl paftalarda gsterildii gibi)
Kaya Ktlesinin
Davran
Su Etkisi
Kaz

Destekleme ve
Zamanlamas

"ok kohezyonlt, ksa sreli stabI" kaya ktlesi olarak adlandrlr. ime potansiyelli kil
minerali, tuz, anhidrit ieren kaya ktlelerinde su almyla meydana gelen hacim ans
sebebiyle gevemeler olur. Kemer ve aynada serbest aklklarn snrlanmasyla kaya ktlesi
snrl bir srede stabil kalabilir.
Sznt ve konsantre su aknn, kazlan zeminin davran ve zelliklerinde byk etkisi
vardr. ime balatlm olabilir.
st yan, alt yar ve taban kazs olarak blnmesi zorunludur. Pek ok halde st yar kazs
aynas iin bir destekleme gvdesi gerekecektir. lerleme adm uzunluklar st yan kazsnda
1.5 metreyi, alt yar kazsnda 3.0 metreyi gemeyecektir. Kaz tnel ekskavatr ile yaplabilir.
Byk kayalarn veya mevzii olarak sert kaya ksmlarnn kazsnda patlatma gerekebilir.
Tnel desteklemesi, styanda ve altyanda her ilerleme admnda tamamlanmaldr. Sren boru
veya elik levha sren uygulamas, tavan kesiminin byk ksmnda gerekecektir. Alt
blmlere ayrlm kesitin kazs ile birlikte pskrtme beton kaplamas yaplmas gerekli
olacaktr. Geoteknik htiyalara uygun olarak styan aynasndan 100-150 metreden daha
geride olmamak zere taban kemeri gereklidir.

350.03 Yeralt Kazs.

350.03.01 Genel.
350.03.01.01 Tanm.
Bu blm her tr kayada tm yeralt kazlan iin geerlidir. Bu blmde, kaya snflandrmas ile
ilgili zel konular ele alnmamtr. Kaya Snflandrmas 350.02'de aklanmtr.
Yeralt Kazs, n atlatma yntemi kullanlarak delme ve patlatma veya yumuak patlatma
teknikleriyle veya yol veya tnel ekskavatr ile yaplacaktr.
Mteahhit, paftalarda detayl olarak gsterilen ve aada 350.03.01.02'de Sunular'da istenilen ve
tanmlanan tm prosedrlere ve Tnel Projecisnin Temsilcisi ile mutabakata vanhp Mhendis'ii
onaylad dier prosedrlere bal kalacaktr.
Mteahhit; kaz ve desteleme ilerini, belirtilen destekleme snf artlann salayacak, kazy
evreleyen kayann bozulma ve gevemesini asgariye indirecek, an sklmeyi snrlandracak ve
nceden yaplm n kaplama zerindeki hasar nleyecek ekilde yrtecektir.
350.03.01.02 Sunular.
1. Herhangi bir yer alt kazsnn balamasndan nce Mteahhit; gerekli saha drenaj, emniyet
nlemleri ve yaplm test programlan neticeleri dahil olmak zere, teklif kaz metotlar ve
sralarna ait detayl plan ve/veya aklamalar onaylanmak zere Mhendis'e sunacaktr.
2. Tnellerin eitli yer alt ilerine ait kaz sralar, tm tnel yapm ilerine ait bir genel program
halinde Mhendis'e sunulacaktr.
317

3. Mteahhit, 350.02'de tanmlanan kaya snflandrmasna dayanarak her bir kaya snfnda ve her tip
kaz profili iin detayl bir kaz ve destekleme ile ilerleme admnn detayl programn onaylanmak
zere Mhendis'e sunacaktr.
4. Her tr zemin veya kayadaki kaz metodu; delme, temizleme ve nakletme ve ekipman ile lgili
aklama, artname ve ilgili imalatnn literatr dahil olmak zere Mhendis'e sunulacaktr.
5. Teklif edilen patlatma dizaynnn zellikleri, aadaki bilgileri ierecek ekilde, kazlan herbr
profil ksm iin ayr ayr sunulacaktr.
- Delme paterni, delik aplan, aralk, derinlik ve eiklik,
- Her bir delik, tavik ve patlatmann tamamnda kullanlacak patlayclarn tipi, gc ve lokum olarak
miktarlar,
- Patlayclarn deliklere dalm ve hebir deliin doldurulmas,
- Tavik tipi, sras, gecikme adedi ve gecikme paterni; patlatmaya ait kablo diyagram; balant ve ana
hatlann ebat ve tipleri; ateleme kaynaklarnn tip ve kapasiteleri; kondensatrl patlatma makinesinin
tipi,
- Deliklerin sklanmas ve patlatma alannn rtlmesi,
- lerleme admnn doldurma ve atelenmesinde denetimden dorudan sorumlu personelin
yeterliliini gsteren yazl belgeler.
6. Herhangi bir malzemenin atlmas veya depo edilmesinden nce Mteahhit, depo ve atk sahalarna
ait vaziyet planlarn onay iin Mhendis'e sunacaktr. Vaziyet planlan; alma metotlan, stabilite,
emniyet tedbirleri, alanlarn geici ve daimi drenaj ve nihai peyzaj dzenlemelerine ait tm bilgileri
gsterecektir.
7. Tnelden kan ve yol dolgusunda kullanmak iin uygun bulunan kaz malzemesi Mhendis
tarafndan aksi belirtilmedike daimi olarak yol dolgusunda kullanlacaktr.
8. Mteahhit patlayc maddeleri, ruhsatl ve kapsl iin zel bir blm bulunan bir depo veya ambar
iinde muhafaza edecektir. Patlayc maddeler yalnzca geerli ruhsat sahibi, ehil ateleyiciler
tarafndan kullanlacaktr. Mteahhit inaat alanna sokulan patlayc maddelerin herhangi bir tescil
edilmemi durumunun bulunmamasn ve gereken ekilde kullanmn salayacaktr.
9. Patlayc maddeler, reticisinin nerdii miktarlarda ve ekillerde kullanlacaktr. Mteahhit
uygulanacak olan hazrlama ve patlatma lemlerinin biimleri ile ilgili nerilerini Mhendise yazl
olarak bildirecektir. Hazrlanma ve patlatma ilerinde kullanlacak yntem le ilgili Mhendis'in onay,
ie balamadan nce ve kaya yapsnn deitii veya uygulanan yntemin deiiklie urad
durumlarda alnacaktr. Bu tr bir onay, Mteahhit'i bal bulunduu Szlemenin Genel artlanln
ykmllklerinden hibir bir ekilde kurtarmayacaktr.
10. Patlatma uyguland zamanlarda Mteahhit gerekli gvenlik mesafelerini gzeterek ve
gerektii yerlerde ar patlama hasrlar kullanarak malzemelerin etrafa salmasn nlemek
suretiyle inaat alan iinde ve dnda herhangi bir kimseye veya nesneye zarar gelmemesini
salayacaktr. Islak arazide yaplan atmlarda, herhangi bir bina veya yapnn hasar grmemesi iin
patlamalann tehlikeli olmayan dzeylerde tutulmasna zel bir dikkat gsterilecektir.
318

11. Kaya boyutlarn ufaltmak iin mnferit yzeyde patlamalar veya nokta nokta delik delerek
patlatma biimleri gibi ikincil patlamalarn yaplmasn, ancak ehil atmclar yapabilir. S eimli
u deliklerin ve ateleme deliklerinin kullanm ancak Mhendisin izni ile mmkndr.
12. Frtnal havalarda patlayclarn kullanmn, yerletirilmesini ve atelemelerini ieren
herhangi bir ilem yaplmayacaktr.
13. stenmeden oluan kazaen patlamalar ve yanl uygulamalarn tehlikelerini ortadan kaldrmak
amacyla, Mteahhit reticinin nerilerine ve elektrikli ateleyicilerin kullanm ile ilgili BS
4992'in gereklerine uygun olarak naat alannn 3 km evresindeki her trl telsiz tesisatna (alana
giren aralarn telsizleri, cep telefonlar, yksek ve orta gte radyo veya televizyon iletme
istasyonlar, anten ve g kablolar vb) gerekli dikkati gsterecektir.Bu tr neriler iin
Mhendis'in onay elektrikli ateleyicilerin kullanlmaya balamasndan nce alnacaktr.
14. Beton, dkmn bitiinden itibaren 4 - 2 4 saat sonrasna kadar patlamadan dolay oluan
titreimlere maruz braklmayacaktr.
15. Kullanlan alarm sinyal sistemlerini ve patlama zamanlarn ayrntl olarak aklayan uyan
levhalar inaat alannn iine ve inaat alannn yaknndaki yol ve geitlere Mteahhit tarafndan
yerletirilecektir. Her patlamadan nce Mhendis'in kabul edecei konumlarda bayrakl uyarclar
grevlendirilecektir.
16. Yapm devam eden veya mevcut olan yap stunlar yada binalara bitiik yaplmas dnlen
patlamalarda ngrlen her patlama konumu iin Mhendis'in yazl zni alnacaktr. Mteahhit
alan iinde n denemeler gerekletirerek Mhendis'e gvenli titreim amplittleri ve tanecik
hzlanmn elde edilebilecei konusunda gvence verecektir. Mhendis tarafndan baka trl
istenmedike amplitt deeri 0.20 mm, pik tanecik hz deeri de 25 mm/sn'den fazla olmayacaktr.
Patlamalar sresince veya Mhendis'in istedii sre boyunca titreim deerleri (Vibrometre
yardmyla) okunup kayt edilecektir.
17- Titreimlerin llmesi vibrometre cihaz ile yaplacaktr. Mteahhit ayn tipten bir arac
Mhendis'in kiisel kullanm iin tedarik edecektir. Her patlama ilemi srasnda oluan
titreimleri lmek amacyla lme aleti reticisinin tarif ettii yaklak yntemler yardmyla
Mhendis'in belirleyecei bir konuma yerletirilecektir. Patlamalar sresince lmler, aralar
zerinde kayt edilecektir. Mteahhit, haftalk olarak bir nceki haftada yaplan lmlerin
kaytlann sunacaktr. Bunlarda titreimlerin kaytlan, kullanlan her bir ykn deeri, varsa
gecikmeler ve okunmalarn yapld yerlerin patlamadan olan uzaklklar belirtilecektir. Kayt
gerelerinin patlama le ayn zamanda iletilmesinden Mteahhit sorumlu olacaktr.
18. Titreim derecesi; aletin mm/sn cinsinden maksimum titreim derecesini gsterdii yer ve
alanda pik tanecik hznn (pth) direk lm ile veya salnmlardaki saniyeye den frekans (f)
ile ve milimetre cinsinden yer deitirmeleri (d) ile ifade ederek pth=2ifd bants kullanlmak
suretiyle hesap!anlabilir. Gerelerin, yer deitirme yerine amplittleri ltkleri durumlarda bu
deer yukardaki bantda bulunan 2'ye eit alnabilir.
19. Oturma mahallerine yakn yerlerde yaplan patlamalarda oluan grlt durumuna Mteahhit
zel bir dikkat gsterecektir. Bu tr konumlarda, daha nce belirtilen pik tanecik hz deerleri
grlty nleyecek deerlere drlmelidir.
20. Bu maddenin herhangi br gerekliliini gzetmeksizin, oturma mahallerinin 100 m
civarlannda, Mhendisin zel onay olmadan, (bu onay ortadan kaldrlacak malzemenin herhangi
319

bir baka yoldan kaldrlmas mmknse verilmeyecektir.) patlamaya hibir ekilde izin
verilmeyecektir.
21. Mteahhit elde bulunan ve kullanlm olan patlayc ateleyicilerin miktarn ayrntl ve tam
olarak kontrol ermekle sorumludur.
22. Mhendis'in yazl izni olmakszn Mteahhit tarafndan hibir patlayc madde
kullanlmayacaktr.
23. Patlatma ilemlerinin yaplaca tm zamanlarda Mhendis haberdar edilecek ve malzemeler
ve bunlarn durumlaryla ilgili gerekli tm detaylar verilecektir. Mhendis can ve mal emniyeti,
grltnn azaltlmas ve in emniyeti iin gerekli grdnde patlatma gcn kontrol etmek,
snrlamak ya da durdurmak yetkisine sahiptir.
24. Kullanlan patlayc malzemenin artlar veya Mhendis'ten veya ekibinden gelecek herhangi
bir onay Mteahhit'in sorumluluklarn, mecburiyetlerini ve ykmllklerini hafifletmez.
Patlayc maddelerin tanmas ve kullanlmas sebebiyle can, mal ya da ie gelebilecek her trl
zarar ve ziyan szleme gereince Mteahhit'in ykmllndedir.
25. Mhendis'e yaplacak tm sunular yapm ilerinden yeterli bir sre nce veya karlkl
mutabakata varlan tarihlerde yaplacaktr.
350.03.02 Yapm.
350.03.02.01 Ekipman.
1. Yeralt kaz ileri ve nakliye ile ilgili herhangi bir mekanik ekipman, yrrlkteki "i Sal
ve Gvenlii Tz" ne, performans olarak belirtilen ilere, ayn zamanda i program
gereklerine ve Mhendis'in onayna uygun olacaktr.
2. Yeralt mekanik plenti ve ekipman, elektrik, basnl hava veya dizel motor ile alacaktr.
Dizel motorlar, egzoz dumanlarnn artlmas iin filtrelere sahip olacaktr. Petrol veya parafinli
cihazlar yeraltnda kullanlmayacaktr.
3. Mhendis onay ahnarak, zemin a-tlar bakmndan gerekmedike, yeralt kazlarnda haval
kaya delme ilemi yaplmayacaktr.
4.Tnel kazsnn dorultu ve eiminin tespiti iin gerekli ett lm ve yn ekipmanlar
bulundurulacaktr.
350.03.02.02 Yapm Srasnda Aydnlatma ve Enerji.
1. Mteahhit, ikmal noktalarnn tmnde iyi alma dzenini muhafaza etmek ve salamaktan
sorumlu olacak ve ona balantl olarak antiyedeki her kiinin emniyetini salamak iin gerekli
btn nlemleri alacaktr. Mhendis tehlikeli olabileceini grd her parann deimesini veya
sklmesini isteyebilir.
2. Mteahhit, alan her sahada, tm aydnlatma sistemini altracak kendi yedek jeneratrn
ve herhangi bir zamanda tneli su basmamas iin altrlabilecek pompalar hazr
bulunduracaktr.

320

3. Aydnlatma sistemi, 100 Voltla veya Mhendis tarafndan belirtilecek daha az bir voltajla
altrlacak ve tehizat tamamyla baka bir santraln yksek gl tehizatndan ayr
tutulacaktr.
4. Emniyetli alma artlarn salamak iin tnelin veya kuyunun her blgesinde en az 100
YVatt'hk bir aydnlatma, Mteahhit tarafndan temin edilecek ve yerletirilecektir.
5. 20 Watt' hk bir gce sahip pil ile altrlan iki adet el feneri alma alannda salanacak ve
acil durumlar iin her zaman bakml olarak bulundurulacaktr.
6. Tnellerde ve kuyularda ak bobin veya ak elemanlar barndran elektrikli stclar veya
radyatrlerin bulundurulmasna izin verilmeyecektir.
350.03.02.03 Yapm Srasnda Havalandrma.
1. Mteahhit, yeralt almalarnda btn gerekli soutma tesisatn ve uygun havalandrmay
salayacaktr. iler ve yetkili personel tarafndan solunan atmosfer %20'den az oksijen
iermeyecek ve iinde gazlar, buharlar ve tozlar gibi kirleticiler, birok kirleticinin birlemi
etkileri gznne alnarak salk iin zararl olacak bir ekilde toplanm olmayacaktr. Alev
alabilir maddelerin konsantrasyonu, patlayc limitin %10'unu gemeyecektir. Mteahhit, gnde
en az bir defa ve snr aldnda daha sk, onaylanm ekipman kullanarak minimum patlayc
konsantrasyonu ve atmosfer deneylerini gerekletirecektir. Bu hususta "i Sal ve
Gvenlii Tz" hkmlerine uyulacaktr.
2. Havalandrma iin salanan hava temiz olacak ve tnelde kii bana saatte en az 500 m3 temiz
hava salanacaktr.
3. Havalandrma ve duman artma metodu, Mlends'in isteine gre gerekli deneylere tabi
tutulacak ve elde edilecek deney sonularna gre gerekirse havalandrma ve duman artma
metodu iyiletirilecek veya deitirilecektir.
4. Basnl hava ile gerekletirilen ilerin havalandrlmas iin yaplan neriler Mhendisin
onayna sunulacaktr.
350.03.02.04 Kaz Profilinin Tanm.
1. Paftalarda gsterilen kaz profili (normal tnel enkesit), teorik profili (T-Hatt) belirtmektedir.
Aada ekl-350-l'de kaz profili ve teorik profil (T-Hatt) gsterilmektedir.
2. Kaya kalitesine bal olarak, radyal deformasyonlar ve yapm toleranslar iin yeterli boluk
temini amacyla, teorik kaz profili uygun miktarda geniletilecektir.
3. eitli kaya snflan iin radyal deformasyonlan karlamak zere D-Hatt (ekil-350-1) olarak
tanmlanan kaz hatt, deformasyon toleranslarn (a) dikkate almaktadr. lgili paftalarda verilen bu
deerler, kaz srasnda deneyim kazanldka, gerek deformasyonlara uymak zere ayarlanabilir.
Ayarlamalar Mteahhit tarafndan yaplacak ve Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
4. D-Hatt kazlacak minimum profili temsil etmektedir. Genel olarak kaz srasnda kaya
(pskrtme betonu nominal kalnlnn te ikisi kadar bir toleransn knt yapan kenarlar ve
salam kaya keleri iin yerel olarak msaade edilebilecei haller dnda) bu hattn ierisine
girmeyecektir.
321

5. Mteahhit, delme ileminde dikkatli bir kontrol yaparak ve yumuak patlatma veya n atlatma
eitli elemanlarn deitirmek suretiyle D-Hatt le tanmlanan kaz profilini salamak zere her
tr gayreti sarfedecektir.
6. D-Hattyla tanmlanan kaz profilini idame ettirmek zere Mteahhit, kaz ve destekleme
(delme, elik iksa, hasr elik montaj, pskrtme betonu, tesviye pskrtme betonu vb) iin bir
yapm tolerans dikkate almak zorundadr. Yapm tolerans iin belirlenen deer, ilgili paftalarda
gsterilecektir. (ekiI-350-1)

c: Yapm Tolerans
a: Deformasyon Tolerans

T-HATTI
D-HATTI
BEKLENEN KAZI HATTI
(Proje kesit alannn tanm iin)

ekil-350-1 Kaz Profili, Deformasyon ve Yapm Tolerans

350.03.02.05 Ar Sklme.
1. An sklme, zeminin eitli kaya snflarnda gereken destek elemanlar iin hesaplanan profil
dnda paralanmasndan veya krlmasndan oluan boluktur. Meydana gelen ar sklme,
uygun olmayan iilik ve dikkatsiz kaz teknikleri nedeniyle oluabilir (nlenebilir an sklme)
ve/veya Mteahhit' in neden olmad durumlardan (nlenemeyen ar sklme) oluabilir.
2. nlenemeyen An Sklme ki nedenden meydana gelir:
-Dikkatli i ve uygun iilikle nlenemeyecek tabii ar sklme,
-Jeolojik koullardan kaynaklanan an sklme.
3. Aada ekil-350-2' de gsterilen an sklme; ngrlmeyen jeolojik ve tektonik artlar
nedeni ile oluabilir. nlenemeyen ar sklme, Mteahhit tarafndan azami dikkat ve en iyi
iilik rnei gsterilmi olmasna ramen, jeolojik ve tektonik artlar nedeniyle an sklmeyi
nleyemedii anlamna gelmektedir.
4. An sklme olmas halinde, ortam stabil hale getirmek iin gereken destekleme derhal
uygulanacaktr. Tnel projecisinin temsilcisi ve Mhendis haberdar edilecektir. Onarm ileri,
Kontrol Mhendisi, Mhendis, Tnel Projecisinn Temsilcisi ve Mteahhit arasnda mzakere
322

edilecek ve mutabakat salanacaktr. Onarm ilerine ait detay proje Mteahhit tarafndan
hazrlanacak, Mhendis ve dare tarafndan onaylanacaktr. Mhendis taralndan aksi
onaylanmadka veya aksine bir talimat verilmedike onarm ileri, aynann daha fazla
ilerletilmesinden nce yaplacaktr.
5. An sklmenin; Mteahhit'in kontrol dndaki fiziksel sebeplerden meydana geldii ve
yanl alma metodu ve dikkatsizlikten olumad kararma varlan yerlerde, an sklme
nedeniyle meydana gelen boluk lokal olarak yerinde llecektir. Projesine gre yaplan onarmn
tamamlanmas iin gereken malzemeler iin rleve alnacak, Mhendis tarafndan onaylanacak ve
ilgili poza gre deme yaplacaktr.

c: Yapm Tolerans

a : Deformasyon Tolerans

D-HATTI

AIRI SKLME

ekil-350-2 An Sklme
350.03.02.06 Kaz artlar.
1. Delme ve patlatma, kayann arzu edilen hatlar boyunca krlmasn salayacak bir tarzda
yaplacaktr.
2. Patlatma deliklerinin ap ve aralklar, sahadaki gerek kaya artlarna gre ayarlanacaktr.
Patlatmadan sonra mmkn en iyi kaz yzeyi elde etmek in Mteahhit, patlatma teknikleri
oluturacak ve srekli gelitirecektir.
3. Kaya kazs modern patlatma metotlar kullanlarak yaplacaktr. An sklmeyi snrlamak ve
kaya yzeylerinin atlamasn nlemek zere "yumuak patlatma" gibi kontroll patlatma
metotlar kullanlacaktr.
4. Tnel yan duvarlarndaki niler ve enine gei galerilerinin kazs, ana tnelde desteklemenin
konulmasndan sonra yaplacaktr. Tnel yan duvarlarndaki pskrtme betonu, elik iksa vb ni
veya enine gei galerisi profili boyunca dikkatlice kesilecek; kaz, geriye kalan tnel
desteklemesinin zarar grmeyecei bir tarzda yaplacaktr.
323

350.03.02.07 Emniyet nlemleri.

1. Her bir patlatma sonunda dikkatli ve uygun biimde kavlak alnmas zorunludur. Destekleme
elemanlarnn tnelin genel stabilitesi iin yeterli saylmasna karn Mteahhit, hemen ndeki
kaya bloklarnn gevemesini nlemek zere yerel kaya btanlar monte edecektir. Tnel
desteklemesinde stabilite bozukluklarna dair iaretler veya muhtemel atlaklar tesbit etmek zere
Mteahhit, tnel yan duvarlarn ve tavann peryodik olarak muayene edecektir. atlaklarn
deerlendirilmesi, jeolojik lm neticeleriyle birlikte, tnel projecisinin temsilcisi ile ibirlii
ierisinde yaplacaktr.
2. Patlatmaya ancak tm personelin, i ve ekipmann korunmas iin uygun nlemlerin
alnmasndan sonra izin verilecektir.
3. Delme, patlatma, kaz ve pskrtme betonu tatbikat; toz, duman, buhar, gaz, elyaf, sis, pus veya
. baka atmosfer artlarn 350.03.02.03 Yapm Srasnda Havalandrma blmne uygun olarak
kesinlikle kontrol altnda tutabilecek metot ve ekipman ile yaplacaktr. Herbir ilerleme admn
mteakip, krk kaya ve pasa yn, temizleme ilemleri srasnda ar tozlanmay nlemek zere
yeteri kadar slatlacaktr.
350.03.02.08 Srekli alma.
1. lerin emniyet ve gvenliini salamak zere, Mhendis tarafndan aksine bir talimat
verilmedike tnel kazs gndz ve gece srekli olacaktr. durumunun msait olmas halinde,
ilerin emniyete alnm olmas artyla hafta sonlarnda ve genel tatil sresince ilere ara
verilebilir.
2. Belirli yerlerdeki destekleme sistemine ait destekleme elemanlarnn tamamlanmasmdan nce
ilere ara verilmesine msaade edilmeyecektir.
3. laveten, herhangi bir kaz aynas, bu artname 350.02'de belirtilen stabil kaya hari, pskrtme
beton rts (minimum kalnlk 3-5 cm) ile kaplanacaktr.
4. Mteahhit ayrca tnel projecisinin temsilcisinin talep edecei ve Mhendis'in onaylayaca
tm ilave destekleme nlemlerini alacaktr.
350.03.02.09 Yapm Srasnda Drenaj.
350.03.02.09.01 Kapsam.
1. Mteahhit, yer alt ilerinin herhangi bir aamasnda suyu kontrol altna almak ve uzaklatrmak
iin yeterli pompa ve boru hattn temin ve monte edecek, iletecek ve bakmn yapacaktr. Su
birikimine izin verilmeyecektir.
2. Herbir alma aynasnda tesis edilecek pompa kapasitesi, her zaman ieriye akan suyun normal
hacminin en az birbuuk katna delme ekipmannn kulland su miktarnn eklenmesiyle elde
edilecek miktar kadar olacaktr.
3. Mteahhit, tnelde tesis edilmi pompalarla ayn kapasitedeki yedek pompalar alr durumda
depo edecek veya derhal temin edebilir durumda olacaktr.

324

4. Mteahhit, suyun tahliye edilmesinden nce keltme tanklar veya Mhendis'in talebine uygun
baka artma imkanlar salayacaktr.
5. Mteahhit, tm birikmi amur, sili veya dier dkntleri Mhendis'in talebine uygun olarak
yer alt ilerinden uzaklatracaktr.
350.03.02.09.02 Malzeme ve Yapm.
1. Boyuna Drenaj: Tnel drenaj, ilgili kaz tabannda yerletirilen akl doldurulmu hendeklerle
yaplacaktr. Byk miktarda su girii olan sahalarda, derive edilecek suyun miktarna bal olarak
150-250 mm apnda st ksm delikli sert PVC borularnn monte edilmesi gerekli olabilir.
ni ynnde yaplan tnel kazlarnda, belirli aralklarda, suyun tnel dna pompalanaca
toplama ukurlar alacaktr.
2. Radyal Drenler: Youn su aklar iin, kaya ierisinde tahliye delikleri alacaktr. Deliklerin
ierisine, IVz in apnda tavan ve omuz blgesinde delikli;ya duvarlar ve omuz alt
seviyelerinde, alt kesimi kapal, st kesimi delikli elik veya sert PVC borular yerletirilecektir.
Boru ile delik az arasndaki boluk abuk priz alan har ile kapatlacaktr. abuk priz alan har,
geici onarm veya kaplamalarda kullanlan ve birka dakikada priz ve sertleme salayan bir
malzemedir. Belirli baka bir zellik gerekmemektedir. Boru az, ilgili tnel kazs tabanndaki
geici boyuna drenaja, toplama ukurlarna veya boyuna hendeklere balanacaktr.
3. evre Drenleri: Kaya yzeyindeki slak sahalarda su, kayaya abuk priz alan har veya
pskrtme betonu ile tesbit edilmi ve ilgili kaz tabanndaki kuyular veya boyuna hendeklere
balanm yarm kabuklar (tercihan oluklu, yumuak PVC boru) vastasyla toplanacaktr.
4. Pskrtme beton kaplamada sonradan grlen slak sahalar, delinip alacak ve (2) veya (3)'de
olduu zere ileme tabi tutulacaktr.
5. Gerimli zemin veya ok atlakl kayada yaplan tnellerde, tnel projecisinin temsilcisi
tarafndan talep edilmesi ve Mhendis tarafndan onaylanmas halinde, pskrtme beton kaplamas
arkasnda su basncnn artmasn nlemek zere, minimum 4 santimetre apnda evre drenleri
sistematik olarak tesis edileceklerdir.
6. Yapm ii sresince tm suyun yeterli ekilde kontrol edilebilmesi iin Mteahhit, yaplan
toplama ukurlarnn temiz tutulmasn ve drenaj sisteminin bakml olmasn salayacaktr.
350.03.02.10 Aratrma Sondajlar.
Yapm srasnda llen kaytlar, ayna kaz haritalamas dikkate alnarak, tnel aynasnda yatay
ve/veya eik sondaj yaplarak kaz ve destek planlamas yaplacaktr. Karlalan jeolojik koul,
probleme gre alacak sondajn eimi, yeri, says ve uzunluu belirlenecektir. Yaplacak sondaj
almas Mteahhit, Mhendis ve Tnel Projecisinin temsilcisinin denetiminde yaplacaktr.
Sondajlardan hangi verilerin elde edilecei, karotlar zerinde yaplacak deneyler vb. ieren
aratrma program Mteahhit ve Tnel Projecisinin temsilcisi tarafndan hazrlanarak Mhendis
onayyla dareye sunulacaktr.

325

350.03.02.11 Nihai Kaz Koarmda Saha Trafii.

1. Kaplama yapm iin nihai kaz kotlarnn (formasyon kotu), saha trafii nedeniyle herhangi bir
anmaya veya kaya zelliklerinin bozulmasna kar korunmas iin tnel kaz kaya malzemesi
veya benzeri le dolgu yaplacaktr.
2. Su birikintilerine ve biriken su ierisinden trafik akna izin verilmeyecektir. Yapm srasnda
tnel iindeki su 350.03.02.09' da belirtilen esaslara uygun olarak drene edilecektir.
3.Herhangi bir bozulmu malzeme, kaplama ilerinden nce Mhendis talimat uyarnca kaldrlp
yenilecektir.
4. Koruma amacyla kullanlan dolgu malzemesi, kaplama yapm lerinin balamasndan nce
kaldnlmayacaktr.
350.03.02.12 Taban Kemerli Kesit zerinde Saha Trafii.
Geici veya nihai, beton veya pskrtme betonundan olsun, korunmam taban yaplar zerinde
herhangi bir saha trafiine izin verilmeyecektir. Bu tip yaplar, minimum 0.5 metre kalnlkta,
tnelden km uygun bir kaz veya benzeri malzemeyle dolgu yaplarak tahribata kar
korunacaktr. Dolgu malzemesi, ap 150 mm'den byk kaya bloklar ermeyecektir.
350.04 Tnel Desteklemesi.
350.04.01 Genel artlar.
Bu blm kazlan tnelin daimi stabilitesini salamak iin gerekli olan tnel kaplamas
elemanlarm oluturan tnel n desteklemenin, malzeme ve uygulamasna ait artlar
aklamaktadr.
350.04.01.01 Yapm Metodu.
Mteahhit, NATM'nn teknik ve proje kavramlarn anlam ve tanm olacak, tnel
desteklemesinin her bir elemannn fonksiyon ve grevlerini bilecektir.
350.04.01.02 Sunular.
1. Bu Ksm kapsamndaki herhangi bir yapm iinin balamasndan nce Mteahhit, tnel
desteklemesine ait tm elemanlarn kapsayan kapsaml bir malzeme deney ve kalite kontrol
programn onaylanmak zere Mhendis'e sunacaktr.
2. Kullanlan malzemelerin artnamelere uygunluunu belgeleyen imalat uygunluk belgeleri
sunulacaktr.
3. Delme, kaya bulonlama, ankrajlama vb iin aklama, artname ve ilgili imalat literatr dahil
olmak zere her bir tip destek elemannn montaj metodu Mhendis'e sunulacaktr.
4. Tm sunular Mhendis'e yapm ilerinden yeterli bir sre nceden veya karlkl mutabakata
varlan tarihlerde yaplacaktr.

326

350.04.01.03 Tnel Destekleme ilerinin Yapm.

1. Kazdan hemen sonra monte edilecek tnel desteklemesinin tipi ve miktar, tespit edilen kaya
snflandrmasna dorudan baldr. Tespit edilen kaya snflandrma sistemine bal olarak
standart n destekleme paftalarda gsterilmitir. Bununla beraber, bekleyen kaya artlarmdaki
deiimlerin bir sonucu olarak, herbir destekleme sistemi iin paftalarda gsterilen standart n
destekleme sistemlerinde, Tnel Projecisinin Temsilcisi'nin nerisi, dare ve MUhendis'in onay
ile, bu artname Ksm 350.02.03.01.'e uygun olarak, yapm srasnda tadilat ve ayarlamalar
gerekebilir.
2. Mteahhit destekleme elemanlarnn, kazlan tneli evreleyen kaya ktlesinin ayrma ve
gevemesini nleyecek tarzda ve srada monte veya tatbik edilmelerini salayacaktr.
350.04.01.04 Gabari Profili.
1. Gabari Profili iin 350.05'e baknz.
350.04.01.05 Kaytlar.
1. Fiilen monte edilen tnel desteklemesinin tm zelliklerini ve ilerin devam boyunca
performansn ihtiva eden kapsaml kaytlar Mteahhit tarafndan hazrlanacak, muhafaza edilecek
ve Muhends'e gnlk olarak sunulacaktr. Bu kaytlar; monte edilen destekleme elemanlarnn
tip, miktar ve yerini; desteklemenin montajndan sonraki gabari profilini; standart destekleme
sistemine gre farkllklar; ar deformasyonlara dair gzlemleri; pskrtme betonu atlaklarn
vs ierecektir. Ar deformasyon, pskrtme betonunda atlak gzlenmesi halinde tnel
projecisinin temsilcisi ile Mhendis derhal haberdar edilecektir.
2. Mteahhit herbir ayna pozisyonu enajn eren bir kayt tutacak ve ayna ilerledike bu kayt
yenilecektir. Bu kayt, ilgili aynaya yakn ve uygun bir yerde danma maksadyla
bulundurulacaktr.
3. Yukardaki tm kaytlar onay iin Muhends'e gnlk olarak sunulacaktr.
350.04.01.06 Ekipman ve Malzeme Temini.
1. Yeralt desteklemesinin montajna ait herhangi bir mekanik plent veya ekipman belirtilen ilere
performans bakmndan ve yrrlkteki i Sal ve Gvenlii Tz bakmndan uygun,
ayrca i programnn retim artlarn salayacak yeterli kapasitede olacaktr.
2. Yeralt kaz ilerinin devam srasnda destek montaj iin gereken ekipmann derhal almasn
temin in ekipmann uygun bakm ve yeterli yedek paralannm teinini salanacaktr.
3. allan tm aynalarda destekleme yapm iin gereken malzemelerin kesintisiz ikmali her
zaman salanm olacaktr. Zayf zeminlerdeki kazlar iin bu n artn, tnel yapm emniyet
hususlaryla kuvvetli balantl olduu bilinmelidir.
4. Tnel desteklemesinin montaj normal yntemler le nlenemeyecek, beklenmedik stabil
olmayan kaya artlar, fazla miktarda su ak gibi acil durumlarda derhal ve etkin bir nlem
alnmas iin gereken malzeme ve ekipman Mteahhit, her bir tnel kazsnda bulunduracaktr.

327

5. Mteahhit, paftalarda gsterilen Kaya Snflandrmasna uygun ve i programna gre gereken

her bir destekleme elemann, en az iki hafta sreyle yetecek ekilde antiyede bulunduracak veya
derhal temin edebilecek durumda olacaktr.
350.04.02 Pskrtme Betonu.
Pskrtme Betonu; Karayollar Teknik artnamesinin Ksm 351 " Pskrtme Betonu" blmnde
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
350.04.03 Donat elii.
1. Fabrikasyon elik donatlar BS 4483'de belirtilen artlara uygun olacak ve antiyeye dz
hasrlar halinde gnderilecektir.
2. Scak haddelenmi yumuak elik ubuklar ve scak haddelenmi yksek akma deerli ubuklar
BS 4449'da belirtilen artlara uygun olacaklar. Fakat hibir ubukta ark kayna dikii
bulunmayacaktr.
3. Souk ilenmi elik ubuklar BS 4461'e uygun olacak, fakat hibir ubukta ark kaynak dikii
bulunmayacaktr.
4. Sert ekilmi yumuak elik teller BS 4482'de belirtilen artlara uygun olacaktr.
5. BS 4449 ve BS 4461'de tanmlanan deforme ubuklarn ba mukavemeti ngiliz Standart
uygulama kodu CP114 Blm 2, 603. maddeye uygun ekilde test yapldnda, dz ubuk
demirlerin ba mukavemetinden en az % 40 yksek olacaktr.
6. Mteahhit BS 4449 ve BS 4461 standartlarna uygun ubuklar iin i yerine gnderilen
ubuklardan alnm rneklerin yeniden bkme testine tabi tutulduu ve bu test sonularnn uygun
olduunu gsteren belge sunmaldr. rnek alma zamanlamas ve kalite kontrol metodu ngiliz
Standartlar Tablo 5 madde 22'de belirtilen esaslara uygun olmaldr.
350.04.03.01 Hasr elik (Kaynakl Hasr elik).
350.04.03.01.01 Malzeme
elik hasrlar 350.04.03*de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
5 mm apnda 100 x 100 mm veya 6.5 mm apnda 150 x 150 mm aralkl hasr elik
kullanlacaktr. Hasr elik, minimum akma mukavemeti 500 N/mm2 olan yap eliinden imal
edilmi olacaktr.
350.04.03.01.02 Montaj.
Kaynakl hasr elik, kaz yzeylerinin veya daha nceden uygulanm pskrtme betonu
yzeylerinin dzensizliklerini mmkn mertebe yakndan izleyecek tarzda yerletirilecektir.
Pskrtme betonunun tatbiki srasnda titremesinin ve pozisyonunu deitirmesini nlenmesi iin
skca tespit edilecektir. Kaynakl hasr elik, pratik olarak mmkn en byk boyda
yerletirilecektir. Pskrtme beton kaplamasnda kullanlan hasr elik bindirme boyu, evresel
istikamette minimum iki aralk mesafesi boyuna istikamette bir aralk mesafesi olacaktr.

328

350.04.03.02 Tavan Asklar.

Hasr elii kaz yzeyine sabitlemek amacyla kullanlan tavan asklarnn detaylar onayl
uygulama paftalarnda gsterilecekti r.
350.04.03.02.01 Malzeme.
1. Tavan asklar olarak 350.04.03' de belirtilen esaslara uygun donat ubuklar kullanlacaktr.
2. Tavan asklar uygulama paftalarnda gsterildii gibi imal edilecektir.
350.04.03.02.02 Montaj.
Tavan asklar, daha nceden yerletirilen hasr elik nnde, kayaya salam olarak tespit
edilecektir. Tavan asklarnn pozisyonlar, monte edilecek kaya bulolan haltna tekabl edecek,
kaya bulolan tavan asks kesiti ierisinden geecektir.
350.04.03.03 elik Donat ubuklar.
Yerel zemin artlarna bal olarak ve proje paftalarnda gsterildii zere, portal sahalar,
tnellerin birleim yerleri ve enine gei pasajlar gibi youn gerilme altndaki yerlerde, ilave
donat olarak elik donat ubuklar da gerekebilir.
350.04.03.03.01 Malzeme.
elik donat ubuklar 350.04.03'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
350.04.03.03.02 Montaj.
1. elik donat ubuklar, daha nceden konulmu pskrtme betonu veya hasr elik tabakasna
emniyetli bir ekilde balanacaktr.
2. Bindirmeler ilgili paftalarda gsterildii zere dzenlenecektir.
350.04.04 elik ksa.
1. Yap elii BS 153 Blm 1 ve BS 4360'da belirtilen artlara uygun olacaktr. Ayrca scak
ekilmi elik yap profilleri ve scak ekilmi elik yap oyuk profilleri BS 4449 ve BS 4848'de
belirtilen esaslara uygun olacaktr.
2. Kesme kuvvetlerine kar konulan balkl bulon tipi balantlarda kullanlacak eliin
minimum 400N/mm2 akma mukavemetine ve minimum 500 N/mm2 ekme mukavemetine sahip
olmas gereklidir. Aksi szlemede belirtilmedike kesme kuvvetine kar konulan dier tip elik
balantlarda kullanlacak malzeme BS 4360'da belirtilen esaslara uygun olacaktr.
350.04.04.01 Genel.
1. Bu ksm, yeralt kazlarnda destek olarak gereken ve kullanlan elik iksann temin ve
montajn kapsamaktadr. Bunlar kazdan hemen sonra n destekleme olarak etkili olacak, aynca
pskrtme betonu kaplamasnn donats ve yk datan eleman olarak alacaklardr.

329

2. elik iksalar, her bir kaya snfna ait kaz geometrisi artlarn - 350.04.04.04.01' de belirtilen
ilgili toleranslar da dahil olmak zere- karlayacak ekilde imal edileceklerdir.
350.04.04.01.01 Sunular.
1. 350.04.01.02 de belirtilen hususlar bu ksm iin de geerlidir.
2. malat Paftalar
'in balamasndan nce aadakiler sunulacaktr.
elik iksamn komple imalat detaylar,
Montaj metodu ve yerleim,
Derz, iksa balantlar, iksa aralayclar, geometri vs. Detaylar,
Malzemelere ait uygunluk belgeleri.
350.04.04.02 elik ksa Tipleri.
elik ksa olarak; aada belirtilen elik iksa tiplerinden biri veya daha fazlas kullanlabilir.
350.04.04.02.011-Profl Kemerler.
I-Profili kemerler, tnel destek paftalarnda gsterilen boyutlarda olacaktr. lgili detay paftalar,
kemerdeki kesit adedi ve kesitler arasndaki balant detaylarn gsterecektir. Detay Mhendis
tarafndan onaylanacaktr
350.04.04.02.02 H-Profl Kemerler.
H-Profli kemerler, tnel destek paftalannda gsterilen boyutlarda, scak ekilmi HEB ve GI
profillerinden ibaret olacaktr. lgili detay paftalar, kemerdeki kesit adedi ve kesitler arasndaki
balant detaylarm gsterecektir. Detay Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
350.04.04.02.03 TH ve E-Profl Kemerler.
1. TH ve E-profilleri madencilikten domu olup enkesit olarak an eklindedirler. Bu profillerin
balantlan, birbiri ierisine giren her iki parann bindirilmesi ve kelepe ile tespit edilmesiyle
yaplmaktadr. Bu tip balantlar, kelepe balantlardaki srtnme nedeniyle byk
deformasyonlara imkan tanmaktadr.
2. Byk deformasyonlarn beklendii zemin artlarnda TH-Profilleri ve E-Profilleri
kullanlacaktr. lgili detay paftalan, kemerdeki kesit adedini ve kelepelere uygulanacak kuvveti
gsterecektir. Detay Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
350.04.04.02.04 Kafes Kiriler.
1. Kafes kiriler, tnel kaz geometrisi gereklerine uygun olarak yuvarlak elik ubuklardan imal
edilmi boyutlu hafif elik erevelerdir.
2. antiyede imal edilmeleri halinde Mteahhit, detayl bir imalat metodu bildirimini onaylanmak
zere Mhendis'e sunacaktr.

330

3. lgili detay paftalar, erevedeki kesit adedini ve kesitler arasndaki balant detayn
gsterecektir. Detaylar Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
350.04.04.03 Malzemeler.
1. Scak ekilmi profiller (I, H, TH ve E profilleri) minimum akma mukavemeti 240 N/mm2 olan
yap eliinden mal edilecektir.
2. Kafes kiriler, 350.04.03'e uygun donat ubuklarndan mal edilecektir.
350.04.04.04 elik ksamn mal Edilmesi.
350.04.04.04.01 Kaynak ve Oksijenle Kesme lemlerine Ait Denemeler.
1. malata balamadan nce, Mhendis tarafndan islendiinde, ite kullanlacak malzeme
rnekleri zerinde kaynak ve oksijenle kesme deneyleri yaplacaktr.
2. Malzeme rnekleri Mhendis tarafndan seilecek ve iaretlenecektir.
3. Kaynak elii dkm ve oksijen kesme ileminde, deneyler iin 20 mm kalnlnda malzeme
kullanlacak ve bu deneyler malzeme kalnl 20 mm'ye kadar olan, fakat 20 mm.yi amayan
btn malzeme, iin geerli olacaktr. 38 mm. kalnlktaki malzemelerle yaplan deneyler, 20 mm.
den fazla 38 mm.' den az kalnla sahip malzemeler iin geerli olacaktr. 38 mm. den kaln
malzemeler iin deneyler her 6 mm.lik kalnlk artsnda yaplacaktr.
4. Denetlemeler iin fabrikasyon srasnda takip edilecek aada belirtilen ilemler hususunda,
Mhendis'i tatmin edecek nitelikte olacaktr.
i-) Kaynak ileminin BS 5135 ve BS 4570 artlarna uygun olmas
ii-) Is kontrol tekniklerinin, eliin oksijen ile kesilen yzeyindeki iin zararl olabilecek
atlaklar, lokal sertlikleri ve dier kusurlar nleyici nitelikte olmas
5. Primer uygulamasnn yapld yerlerde imalat almalarndan ve deneme yaplmadan nce
rnek malzemeye primer uygulamas yaplacaktr. Kaynak ileminden sonra btn birleme
paralan 10C den az olmayan bir scaklkta en az 72 saat sreyle bekletilecek, daha sonra
blnerek atlaklar ve dier arzalar incelenecektir.
6. BS 4870'de Tablo-2'de liste halinde verilen uygulanacak testlerden 1. Blmdeki deneyler
uygulanacaktr. Buna ek olarak, BS 4360 da belirtilen 43A ve 50B snf elikler hari arpma
deneyleri yaplacaktr.
350.04.04.04.02 Kaynaklama lemi.
1. Szlemede aksi belirtilmedike, metal elektrik kaynaklar BS 135'e veya BS 4570'de belirtilen
esaslara uygun olacaktr.
2. Elektrotlar ve. kaynak tozlan, malatnn tavsiyelerine uygun olarak kullanlacaktr. BS 5135
veya BS 4570 kapsamnn haricindeki kaynaklama ilemleri Mhendis'in onayna bal olarak
yrtlebilecektir.
3. Kaynak azlarnn hazrlanmasn ait detaylar ieren imalathane ve antiyede yaplan kaynaklar
iin genel kaynak program imalatn balamasndan nce BS 5135 Madde 13 artlanna uygun bir
331

ekilde yazl olarak Mhendis'in onayma sunulacaktr. Mhendis'in onay alnmadan kaynak
programnda veya Szlemede belirtilen detaylarda herhangi br deiiklik yaplmayacaktr.
4. Kaynak ve oksijenle kesme ilemleri 350.04.04.04.0 l'de belirtilen deneyler le tespit edilen
yntemlere kesinlikle uyacaktr.
5. Szlemede aksi belirtilmedike, btn kt kaynaklar, hazrlanm kaynak azlar arasnda
yaplan tam nfuz etmi kaynaklar olacaktr.
6. Kaynakla doldurulmu eski haline getirilmi takmlarn fabrikasyonunda her paradaki btn
kt kaynaklar mmkn olduu zaman son montajdan nce tamamlanacaktr.
7. Nokta kaynaklarn ve geici tutturulmu kaynaklarn pozisyonuna ie balamadan nce
Mhendis tarafndan karar verilecektir. Geici olarak tutturulmu kaynaklar eki darbesiyle
karlmayp, kesilerek ya da yontularak dikkatli bir ekilde karlacak ve daima kalnlk kayb
olmakszn talanarak przsz hale getirilecektir.
8. Otomatik yada yan otomatik ilemlerle kaynak yapldnda, kok pasonun kusursuz olduuna
Mhendis tarafndan karar verilirse yaplan dolgunun yeniden temizlenmesine gerek olmayacaktr.
9. Ayn seviyeler zerinde kt kaynak yaplmas durumunda ana metalde kayp olmayacaktr. Son
talama ilemi szlemede belirtilen dorultuda olacaktr.
10. Balksz kesme kuvvetine kars koyan, balayclar imalatnn tavsiyelerine uygun biimde
kaynaklanacaktr.
11. Kt kaynaklarda ke kenarlar veya ke yzleri, 12 mm kalnl kadar olan malzemenin
kalnlnn 0.125 katndan yada kaln malzeme iin 2 mm. den daha fazla yanak hatt dna
tamayacaktr.
12. Kaynak ynne bal olarak balang ve biti noktalarndaki sreksizliin nlenmesi iin
konulan levhalar aada belirtilen artlar salayacaktr:
i-) Bir ift balang ve bir ift de biti levhalar ayn kalnlkta ve ana metalle ayn profilde
hazrlanacak ve btn kt kaynaklar da balang ve biti yerlerine kelepeyle
tutturulacaktr. Mhendis tarafndan aksi istenmedike, gerilme flanlanndaki kt
kaynaklar iin yaklak 5 ift levhada 1 ift levha ve dier kt kaynaklar iin 10 ift
levhada 1 ift levha imalat deney levhas olacaktr. Szlemede aksi belirtilmedike,
malat deney levhalarnn her iftinin boyutu 225 mm, 300 mm, ya da 375 mm genilik x
200 mm uzunluunda Tablo-350-4'de gsterildii gibi olacak ve bu uzunluk metalin
yaylma ynnde llen uzunluk olup, kaynakla dik a yapacak ekilde bulunacaktr.

332

Tabo-350-4 imalat Deney Levhalarnn Boyutlar

Malzeme

Bir ift Ek Deney Levhasnn Boyutu

30 mm kalnla
kadar levhalar
BS4360'a
gre 43A'dan50B
snfna kadarjelik
____
BS 4360'a gre 40C,
40D ve 40E, 43C,
43D ve 43E ve 50C
snfnda elik

1
30-75 mm
kalnla kadar
levhalar
225 x 200 mm
300 x 200 mm
[

300 x 200
mm

375 x 200 mm

75 mm'den kaln
levhalar
Boyutlara
Mhendis'le
birlikte karar
verilecektir.

ii-) Kt kaynak balantnn btn uzunluu boyunca yaplacak ve btn kaynak profilinde
ek levhann ierisinde en az 25 mm kadar uzatlacak ve 225 mm x 200 mm, 300 mm x
200 mm, 375 mm x 200 mm imalat ek deney levhalarnda, srasyla en az 200 mm, 275
mm, 350 mm kadar uzatlacaktr.
iii-) Kaynak ileminin bitiminde malat ilave deney levhalar balantlarnn yapld eklerin
tanmlanmas iin Mhendis tarafndan kabul edilen bir tarzda aretleninceye kadar
kaldn lmayacaktr.
iv-) Kaynak ileminin yapld yzeylerin balangcnda ve bitiinde konulan levhalar ana
metal kenarna 5 mm. den daha yakn olmayacak ekilde oksijenli kesme ilemine tabi
tutulacak, kalan metal paras ta ile tesviye edilerek veya Mhendis tarafndan kabul
edilen bir metot ile temizlenecektir.
v-) Ksm 350.04.04.04.03'e uygun olarak srdrlecek aadaki deneyler iin numuneler,
Mhendis tarafndan imalat iin ayrlan ilave deney levhalarndan seilecektir.
a-) Enine ekme deneyleri. (Deney yaplan paralarn saylar levhann tm kalnl
kaplayacak ekilde olacaktr.)
b-) Enine eilme deneyi.
c-) 'charpy V-notch deneyi, BS 4360 'daki 43A ve 50B kalitelerindek elikler
hari.
350.04.04.04.03 Kaynak Deneyi.
350.04.04.04.01 ve 350.04.04.04.02'de ayrntlar verilen deneyler BS 709 'da tanmlanan metotlar
kullanlarak gerekletirilecektir. Kaynak deneyleri srasnda aada belirtilen hususlarda yerine
getirilmelidir.
i) Genel.
Kaynakl balantlann deney sonular, ngiliz Standartlarnda ana metal iin gerekenlerden hi bir
zaman aa olmayacaktr.
333

ii) Yntem Deneyleri.

a. ekme ve Bkme Deneyleri:
Enine ve uzunlamasna bkme ve enine ekme deneyleri iin seilen kaynakl deney paralarndan
herhangi biri deneye tabi tutulan balantnn ana metalinin gereksinimlerine uymuyorsa, test
edilecek balant malzemesinden iki ayr rnek daha alnacaktr. Kal itenin, kabul edilebilir olmas
iin her ki rnek de deney artlarna uymaldr.
b. Charpy V-entik Deneyi:
Charpy V-Centik rneklerinden herhangi bir 3'l takmn ortalama darbe deeri deney
gerekliliklerine uymazsa, ayn rnekten alnan 3 ek deney paras daha denenmelidir. Kabul
edilebilir nitelikte olmas iin 6 denemenin sonularnn ortalamas, test gerekliliklerine uymaldr.
c. Revize Yntemler:
Deney gereksinimlerinin karlanmamas durumunda, Mteahhit, Mhendis'in kabul edecei,
revize yntemleri kullanarak ilave denemeler ve ilave deneyleri gerekletirecektir.
H) retim Deneyleri.
a. retim Deney levhalar:
Belirlenmi retim ak deneyi levha boyutlar, ekil 350-03'de belirtildii gibi ve 2 takm deney
rnei elde edilmesine imkan verecek ekilde, Mhendis'in talimatna gre kesilecektir.
b. ekme ve Bkme Deneyleri:
Enine ve uzunlamasna bkme ve enine ekme deneyleri iin seilen kaynakl balant deney
paralarndan herhangi biri deneye tabi tutulan balantnn ana metalinin gereksinimlerine
uymuyorsa, ayn retim deney levhalarndan ilave rnekler kesilecek ve deney tekrarlanacaktr, ilave
deneylerden herhangi biride gereksinimlere uymazsa balant reddedilecektir.
c. Charpy V - entik Deneyi
Charpy V - entik rneklerinden herhangi bir 3'l grubun ortalama darbe deeri deney
gerekliliklerine uymazsa ayn retimdeki deney plakalarndan alnan 3 ek deney paras daha
denenmelidir. Geerli kabul edilebilmesi iin 6 denemenin sonularnn ortalamas test gereklerine
uymaldr.
d. Tekrar Kaynak Yapma ve Tekrar Deneme
Deney gereksinimlerinin karlanmamas durumunda ilgili kaynakl balant tamamyla
kesilecektir. Balant tekrardan kaynatlacak ve deney tekrar edilecektir.
iv) Tahrip Etmeden Deneme.
Mhendis tarafndan onaylanan tahrip etmeden deneme metodu, gerilme elemanlarnn aln
kaynaklarnn muayenesinde ve gerekli grlen dier durumlarda kullanlacaktr.
350.04.04.04.01 Geometri.
elik iksalar, dizayn paftalannda gsterildii zere kullanlmalarn gerektiren destekleme
snflanmn her birine ait geometrik artlar karlayacak bir ekilde imal edileceklerdir.
350.04.04.04.02 Kaynak.
Malzeme ve iilik testleri 350.04.04.04.03*e uygun olarak yaplacaktr. Test yapmnn dk
kalitede olmas halinde onayl bir test ajans bu ii yapacaktr.

334

1. Elle yaplan metal-ark kaynak ilemi uygulanacaktr. malat, kaynak plenti kapasitesinin ve
yedek ekipmann kullanlacak kaynak ilemi iin yeterli olmasndan ve tm kaynak plenti ile
yedek ekipmann yi alr durumda bakml olmasndan sorumlu olacaktr.
2. Alman Standard DN 1913'e uygun kaplam elektrot kullanlacaktr. Elektrotlar, zel
uygulamaya gre (kaynak pozisyonu, derz dizayn) seileceklerdir. Elektrotlar orijinal kutular
ierisinde kuru olarak, hava etkilerine kar yeterli derecede korunmu, tercihen stlm yerlerde
ve imalatsnn artnamesine uygun olarak depo edilecektir.
3. Kaynaklanacak yzeyler kuru olacaktr, Birletirme yzeyleri ve evreleyen yzeyler, kaynan
kalitesini etkileyebilecek ar apak, nem, ya, boya veya baka bir maddeden arndrlm
olacaktr. Cruf, herbir kaynak ileminden sonra, zerine tatbik edilecek iiave bir ilemden nce
temizlenmi olacaktr. Her bir hal iin en uygun kaynak pozisyonu seilecektir.
4. elik profillerin kesilmesinde elle yaplan alevle kesme ilemi uygulanabilir. Testere ile kesime
de izin verilebilir.
5. Ek ve birletirme yzeylerin hazrlanmas bilahare talamayla yaplacaktr.

335

AKI lVHASICftxrHatc> Fl-AMS U%tV3

ttiSTJM tfajJMMa {RrKyf rrcouction TOteJ

. "~~~~J

ir ........ --------- r~

m., MJBJK" 3&I-4--STEST d-YnASI 22 GEKJSUK J; ?00 l!?.l*Ti.tIK ?,S 4360 CHJK SJNIFt-ARI 43.4 ve 500 KM

10 rnn. JfiSUHiKEA 6 TOJU 01#Pf

-----

2K),lltJiKtBESrfS>K

TESTJgfllASI 300 CEHlSK x 200 iffKUS; S &60 CELK SIMFUKI- ftOC,ltE, 43 C,ptI.
VE 50" JCM

-5 NT'in THl^ rito? ' '-"---- ''

''- ' --- ^~~- OT1

ET/cvJASI 300 CESS!,K x 200 ftlJNUJK BS 4360 ELK 'SIMIPIJUtl &3A. VE SOP M

iu>UKnwitfBdjce.
'i'!fI|!M;i.UsUs

te(()S fi (!.'!," -r^-^V"'*1 AKTIK

- L t, M)'H 03-E
0muWIKMSlA6nWHWtK ................ "" ' "
m'HJHNSkE
TESE LEVHASI 375 GtaJgl.fK * 500 IftlfflJK HS
AHMPIAR 40C.1B 43fLM
VE 50S idH

tilbO CE1.IK

ekl-350-3 retim Ak Deneyi Levhalarnn Boyutlar

336

6. Kaynaklanacak ksmlar, operatrn kolayca eriebilecei ve grebilecei bir ekilde

birletirilecektir.
7. Gzle muayene yaplabilmesi iin tm kaynaklar, cruftan temizlenecektir.
8. Kaynak ilemleri, zel imalat tecrbesine sahip, uygun eitim grm bir nezareti tarafndan
denetlenecektir. Kaynak ezaretisi aada listelenen grevlerden sorumlu olacaktr.
(a) Kaynaklarn veya kalifiye operatrlerin grevlendirilmesi ve yaptklar ilerin denetlenmesi,
(b) Uygun kaynak dolgu metalleri ve yardmc malzemelerin seilmesi, kullanlmas ve depo
edilmesi,
(c) Uygun kaynak makinas, plenti ve kaynak mtemilatnn seilmesi, kullanlmas,
(d) Kaynak dikilerinin gzle ve boyutsal kontrolnn (12)'ye gre yaplmas,
9. Herbir kaynakl balant tipinin balamasndan nce, herbir kaynak tarafndan U adet
kaynakl balant, normal imalat ilemlerine gre, muayene amacyla yaplacaktr. Bu balantlar
Mhendis tarafndan muayene edileceklerdir. alacak tm kaynaklar yukarda belirtilen
tecrbe muayenesinden geirilecektir.
10. Kaynakl balantlarn rutin kontrol, kaynakl balantlarn % 10'undan az olmamak zere,
Mhendis tarafndan (12)'ye uygun olarak, spot kontrol eklinde yaplacaktr.
11. Teslim Alma Deneyleri ve Rutin Muayene, aada verilen tabloda aklanan kriterlere gre
yaplacaktr. Tabloda verilen limitleri aan gzle grlr bozukluklar kaldrlacak ve uygun bir
tarzda slah edilecektir.
Boyutlar kk-kaynaklar
Alttan Kesme
Gzle grlr boluk
Grlr cruf bulunmas
Ak u krateri
Fzyon azl
atlaklar
Ar asimetrik kaynak

0.1a' ya kadar msaade edilir (% 10)

Snrl miktara kadar izin verilir.
Biraz, alann % 10'u
Snrl olarak izin verilebilir, srekli olmayacak
Hafif kmelere izin verilebilir
zin verilebilir ancak byk ve srekli sahada olmayacaktr.
Yerel kk atlaklara izin verilebilir
Kenar oran < 1.0 : 0.6

350.04.04.04.05 Montaj.
1. elik iksalar paftalarda gsterilen hat ve kotlarda monte edilecektir. Gerek kaz kotlar,
ekipman ve yapm metoduna en iyi uyacak bir ekilde, Mhendis onay alnarak Mteahhit
tarafndan tespit edilecektir.
elik iksay gereken yer ve kotuna getirmek zere sert ahap taban plakalar ve kamalar
kullanlacaktr. elik iksay bir ncekine balamak ve yerinde emniyetli olarak tespit etmek iin
balant ubuklar kullanlacaktr.
2. Balant ubuklar, ilgili onayl paftalarda gsterildii zere, 16 mm apnda elik ubuklardan
yaplm, bklm ve iksaya balanm olacaktr.
337

3. Kaya ile elik iksa arasnda minimum paspay 20 mm olan bir pskrtme beton dolgusu
vastasyla temas salamak zere, elik iksalar pskrtme betonu erisine gmlecektir.
4. elik iksalar tnel eksesine dik olarak monte edilecektir.
5. ksa balantlar, enkesitin statik etkinlii salanacak ekilde yaplacaktr.
6. TH-profilerinin kullanlmas halinde, yk transferini salamak ve elik profilin arkasnda
boluklarn olumasn nlemek iin profil oluklar tnel i tarafna bakacaktr. Zemin ile elik
arasndaki temas yukarda 3. maddede belirtilen esaslara gre salanacaktr.
350.04.05 Sren.
Sren, tnel kaz ilerinde gereken bir kaz ncesi destek elemandr. Sren, kazdan sonra ar
sklme, kme veya malzeme akmasna meyilli kaya ve zemin artlarnda uygulanacaktr. kuin
emniyetini salamak ve ar sklmeyi nlemek zere elik iksa motajyla her zaman balam l olan
sren, artlarn gerektirdii tarzda yerel veya sistematik olarak uygulanabilir.
350.04.05.01 Malzemeler.
1. ap 30 ile 35 milimetre olan elik borular kullanlacaktr.
i) elik borularn et kalnlklar 3 mm' den az olmayacaktr.
ii) elik borularm uzunluklar, raunt boyundan en az 1.00 metre daha uzun olacaktr. iii)
Enjeksiyon harc, 350.04.07.04.01'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
2. elik borular yerine, minimum 26 milimetre apnda yksek mukavemetli nervrl elik
ubuklardan ibaret donat demiri de kullanlabilecektir.
350.04.05.02 Montaj.
1. Sren, paftalarda gsterildii zere veya tnel projecisinin temsilcisi ve Mhendis talimatna gre
uygulanacaktr.
2. Kaz yzeyinde, kazlmam zemine doru nceden alm 30 ile 40 cm aralkl delikler ierisine
elik boru veya donat demirleri konulacaktr.
3. Sren, elik iksa gerektirmektedir.
4. Sren borularm, konulmasndan nce veya sonra har enjeksiyonu ihtiyac, tnel projecisi temsilcisi
ve Mhendis tarafndan tespit edilecektir.
5. Sren, elik iksa ve elik iksa zerindeki pskrtme betonu tarafndan uygun bir ekilde
mesnetlenecektir. Bu bakmdan, sren civarndaki ksmlarda kaya ile iksa arasndaki bolua
pskrtme betonu tatbik edilmesi, sren montajndan sonra tamamlanacaktr.
6. Kaz profili tavanmdaki sren borular veya donat demirleri arasndaki mesafe paftalarda belirtilen
mesafeye uygun olmal ancak tnel aynasndaki hakim jeolojik koullara gre uyarlanmaldr.

338

350.04.06 elik Levha Sren.

elik levha sren (palplan) esas itibariyle dk kohezyonlu zayf zeminlerde, malzemenin kaz
srasnda veya kazy mteakiben kmesini nlemek amacyla kullanlacaktr. Sren kullanm
daima elik iksa montajm gerektirmektedir.
350.04.06.01 Malzemeler.
1. Kalnl 4-6 mm olan sren levhalar kullanlacaktr.
2. Boylan, kaz ilerleme boyu ve ayna gerisindeki destekleme artlarna gre seilecektir.
350.04.06.02 Montaj.
1. Levha srenler paftalarda gsterilen aralklarla srlecektir. Bunlar, aynay en az 0.50 metre
geecek ekilde, ilgili ilerleme adm kazsnn yaplmasndan nce zemin ierisine srlecektir.
2. elik levha sren gerisindeki boluklar ve aklklar ya pskrtme belonuyla veya uygun bir
imento harc kontak enjeksiyonuyla doldurulacaktr.
350.04.07 Kaya Bulonlar.
350.04.07.01 Genel,
1. Bu blm kapsamndaki artlar, tnellerin tavan, yan duvar ve tabanlarnda yerel olarak veya
sistematik olarak monte edilecek tm kaya bulonlar iin uygulanr. Kaya bulonlar ana iksann bir
paras olup, pskrtme betonu ile evreleyen kaya arasndaki mterek davran harekete
geirmek amacyla tnel ana kaplamasnn yk tama kapasitesine katkda bulunmaktadr. Tnel
kazs srasnda aynann stabilitesi iin arada srada gereken kaya bulonlar da ayn ekilde bu
artname kapsam ierisindedirler.
2. Kaya bulonlar, Mhendis onay alnarak tnel projecisinin temsilcisi tarafndan baka ekilde
tespit edilmemise, herbir ilgili standart destek sistemine ait paftalarda gsterilen boy ve
paterninde monte edilecektir. Ancak stabiliteyi etkileyen sreksizlik ynleri dikkate alnarak bulon
ynleri deitirilebilir.
350.04.07.01.01 Tanmlamalar.
1. SN-bulonlan belirtilen zelli (elerdeki nervrl elik ubuklardan yaplacak, evre kaya ile
imento harc vastasyla tamamen balanacaktr. Delik, bulonun yerletirilmesinden nce
enjeksiyon ile doldurulacaktr. SN ksaltmas, ilk kullanld "Stone Norfors" ukurundan
gelmektedir.
2. PG-bulonlar (sonradan enjeksyonlanan veya enjeksiyon bulonlar) bir hortum balanm
olarak nervrl elik ubuklardan yaplmtr. Enjeksiyon, bulonun yerletirilmesinden sonra
hortum ierisinden yaplr.
3. IBO-ankrajlar (delik-enjeksiyonlu akrajlar) kaya bulonu ve delme ubuundan ibaret bir
kombine sistemdir. Delme srasnda bulon, ucunda delme paras bulunan bir delme ubuu olarak
kullanlr. erisindeki boluktan enjeksiyonlanan ubuk ve delme paras delikte bir kaya bulonu
olarak kalmaktadr. Bulon deliinde kme meydana gelebilecek zeminlerde bu sistem kaya
bulonu montajna olanak salamaktadr.
339

4. Swellex Kaya Bulonlar (srtnme ankrajh kaya bulonlar), mekanik olarak katlanm elik
tplerdir. Yksek su basnc, tpn genileyerek eklini delie uydurmasn salamaktadr.
5. Mhendis ve dare'nin onaylad herhangi baka tip bir bulon.
350.04.07.02 Malzemeler.
350.04.07.02.01 SN-Bulonlar ve PG-Bulonlan.
1. Aksi onaylanmadka bulonlarn minimum ap ST 42 iin 28 mm, ST 52 iin 25 mm olacaktr.
2. Kopma yk di, somun, ankraj plakas ve varsa manon iin geerlidir.
3. Kaya bulonlar oluklu bir yzeye sahip nervrl donat ubuundan yaplacaktr. Bir ucuna
ankraj plakas ve tespit somunu balants yapmaya uygun di alacaktr.
4. Mhendis onay ile mesnet gereklerine bal olarak tnel projecisinin temsilcisi tarafndan aksi
belirtilmedike tm bulon tiplerinde en az 8 mm kalnlk ve 150 x 150 mm ebadnda ankraj
plakalan kullanlacaktr. Alttaki yzeye tam dik olarak monte edilmemi olmalar halinde dahi
ekli niform bir mesnet olumasn salayacaktr.
5. Rondela ve somunlar, ankraj kuvvetinin ankraj plakasna emniyetli transferini salayacaktr.
350.04.07.02.02 IBO-Ankrajlar.
1. IBO-ankrajlannm minimum kopma yk 250 kN olacaktr.
2. Kopma yk di, somun ve ankraj plakas iin de geerlidir.
3. elik ubuklar nervrl yzeye sahip olacaktr.
350.04.07.02.03 Swellex Kaya Bulonlar ve Sper Swellex.
1. Sper Sewellex Kaya Bulonlar, sistematik kaya bulonu paterni in minimum 200 kN'luk bir
kopma ykn tayacaktr..
2. Yerel bulonlama ve yapm safhalanndaki kaya bulonlamalan iin 110 kN'luk bir kopma ykne
sahip bulonlar ("Standart" Swellex) kullanlabilir.
3. Bulon plakalan, kaya bulonu balndaki ankraj kuvvetini pskrtme betonuna, elik iksaya
veya kaya yzeyine aktarabilecek nitelikte olacaktr.
4. Bulonlannn geniletilmelerinde bulon malatsnn tavsiye ettii ekipman kullanlacaktr.
350.04.07.02.04 imentolu Enjeksiyon Harc.
NORM B2270
1. imentolu enjeksiyon harc; kum, imento ve su veya sadece imento ve sudan ibaret olacaktr.
2. Normal Portland imentosu kullanlacaktr.
340

3. Enjeksiyonda kullanlacak kum, niform kalitede temiz mineral kum olacak ve onaylanm bir
kaynaktan alnacaktr. Bu malzeme Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
4. Su; ya, asit, alkalin, organik ve dier zararl maddelerden arnm ve temiz olacaktr.
5. lenebiliri i arttrmak zere katk maddeleri kullanlabilir.
6. imentolu enjeksiyon harc, niform bir kvam elde etmek zere mekanik olarak
kartrl acaktr.
350.04.07.03 Yapm.
imentolu harem enjeksiyonu pompa ile veya basnl haval deplasman tankyla yaplabilir.
350.04.07.03.01 SN-Bulonlan.
1. Tm kaya bulonu delikleri, belirtilen ilgili kaya snf kaya bulonlan iin gereken derinlikte,
yerletirme, ekleme ve enjeksiyon iin en iyi ileebilirlik salayacak apta alacaktr. Bulon
deliinin minimum ap, yerletirilecek kaya bulonu/manonu apndan en az 10 mm daha byk
olacaktr.
2. Bulon delikleri, tm delme artklar, amur ve dkntden temizlenecektir. Kaya bulonlan,
deliklerin delinme ve hazrlanmasn mteakiben 3 saat ierisinde yerletirilecektir.
3. Kaya bulonlarnm yerletirilmesinden nce, enjeksiyon borusu delik tabanna kadar sokularak
ve enjeksiyon ile birlikte geriye ekilerek, tm delik imento harcyla doldurulacaktr. Bulon
deliinin enjeksiyonu srasnda geriye ekilirken borunun ucu, havann srklenmesi iin, har
ierisinde gml tutulacaktr. Bulon dala sonra delie itilecektir.
4. erbet enjeksiyonlu bulonlarn somunlar, ankraj plakasnda yaklak 20 kN'Iuk bir kuvvet elde
etmek iin, kaz yzeyi gerisinde 2 raunt'tan daha ge olmamak zere veya kaya bulonunun
yerletirilmesinden itibaren 12 saat ierisinde sktrlacaktr. Bu kuvvet kalibrasyonlu bir tork
anahtan le uygulanacaktr.
5. Snrl ahma alan veya kaya bulonu boylarnn byk olmas halinde manon kullanmna
msaade edilecektir. Ekli paralarn adedi minimumda tutulacaktr. Bununla beraber ekli kaya
bulonlarnm yk tama kapasitesi, standart entegre kaya bulonunun sahip olduu yk tama
kapasitesinden daha az olmayacaktr. Bulonun enjeksiyonla tam temasn temin etmek zere
enjeksiyon ilemine zel itina gsterilecektir.
350-04.07.03.02 PG-Bulonlan.
1. Kaya bulonlarmn ekli olmas veya bulon deliklerinde ksmi kme olmas halinde enjeksiyon,
bulonun monte edilmesinden sonra yaplabilir. Bu durumda enjeksiyon, harcn ieriye
pompalanmas srasnda deliin azm kapatan zel bir eklentiye yaplr. Bulon deliindeki hava,
montaj srasnda bulona tm uzunluu boyunca eklenen bir boru vastasyla darya atlr.
Enjeksiyon harc daha sonra eriye pompalanr. Deliin har ile dolu olduu; tpn ucundan
harem kmasyla anlalr.
2. Uygulamada (3) nolu paragraf hari 350.04.07.03.01 maddesinde belirtilen hususlar geerlidir.

341

350.04.07.03.03 IBO-Bulonlan.
1. IBO-bulonlan dier kaya bulonu tiplerinin etkin olarak kullanlamad zemin artlarnda
kullanlacaktr.
2. IBO-Bulonlan, ubuklarn zemin ierisine srlmesiyle, geriye alnmadan yerletirilir.
3. IBO-bulonlan delme ileminin tamamlanmasndan hemen sonra enjeksiyon delii ierisinden
enjeksyonlanr.
4. Enjeksiyon karm, enjeksiyon basnc ve miktar, karlalan zemin artlarna gre tnel
projecisinin temsilcisi tarafndan belirlenecek ve Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
350.04.07.03.04 SweUex Kaya Bulonlan.
1. Kaya bulonu delikleri, gereken derinlikte delinecektir. Bulon delikleri, tm delme artklar,
amur ve dkntden temizlenecektir.
2. Kaya bulonlan, deliin delinme ve hazrlanmasndan sonra iki saatten daha ge olmamak zere
yerletirilecektir.
3. Bulonlarn montaj/geniletilmesi, imalatsnn tavsiyelerine gre yaplacaktr. zel geniletme
plenti kullanlacaktr. Kaya bulonunun geniletilmesinden sonra su dar atlacaktr.
350.04.07.04 Deneyler.
350.04.07.04.01 Enjeksiyon Harc.
1. Kaya bulonlan teslim alma deneylerinden nce, belirtilen dayanm salamak ve kullanlacak
enjeksiyon aleti bakmndan uygun ilenirlilik elde etmek zere uygun bir karm dizaynnn
tesbiti iin mevcut imento ve kum ile deneyler yaplacaktr.
2. lenebilirlilii arttrmak iin katk maddeleri kullanlabilir. Katk maddesinin dayanm
gelimesi zerindeki etkileri bu maddede akland zere deneylerle takip edilecektir.
3. Enjeksiyon harc, 5 x 5 x 5 cm' lik kplerle deneye tabi tutulacaktr. Kpler su ierisinde kr
edilecektir.
4. Herbir basn deneyi iin be adet kp numunesi hazrlanacaktr. Netice mukavemet, en dk
ve en yksek deerlerin elenmesinden sonra geriye kalan adet deerin ortalamas alnarak
bulunan ortalama mukavemettir.
5. Yapm srasnda her be bulonda bir haftalk kp numunesi enjeksiyon hortumunun
memesinden alnacaktr. Hazrlama ve deerendirme, yukarda aklanan prosedre gre
yaplacaktr.
350.04.07.04.02 Kaya Bidonlarnda ekme Deneyleri.
ekme deneyleri ISRM Doc.2, Ksm 1 "Kaya Bulonu Deneyleri in Tavsiye Edilen Metotlar"
esaslarna gre yaplacaktr.

342

350.04.07.04.02.01 Dorulama Deneyleri.

1. Yukarda bahsedilen dokman esaslarna gre hazrlanan detayl bir deney program.tm deney
ilerinden nce Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
2. ISRM tavsiyesi metotlardan sapmalar Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
3. Deneylerin tamamlanmasndan hemen sonra bir deney raporu hazrlanarak onaylanmak zere
Mhendis'e sunulacaktr.
4. Herbr tip kaya bulonu iin sunulacak bilgiler:
i) Bulon tipi,
ii) Deney ekipman,
iii) Mahal ve montaj kaytlan,
iv) Uygulanan deney ykleri ve deformasyon kaytlar,
v) Aksi halde deney neticelerinin ISRM dokmanna gre deerlendirilmesi,
vi) Olumsuz kan ekme deneyleri iin yorumlama ve tavsiyeler.
5. Arazideki bulonlann etkinlik ve hizmet kapasitelerinin gsterilmesi amacyla, bu projede
kullanlacak tm bulon tipleri iin tnel yapmna balanmadan nce dorulama deneyleri
yaplacaktr.
6. Deneyler, tnel kazs srasnda karlalmas beklenen benzer jeolojik zemin artlannda
yaplacaktr. Deneye tabi tutulacak bulonlann yerleri Mhendis tarafndan seilecektir.
7. Her tipten en az be adet bulon deneye tabi tutulacaktr. Deney metodu ve neticelerine gre
Mhendis ilave bulonlann deneye tabi tutulmasn isteyebilir.
8. Bulondaki uzamay, bulonun hareketini ve ekme kuvvetlerini kaydetmek zere, yukarda
bahsedilen ISRM dokmannda belirtilen yeterli deney ekipman temin edilecektir.
9. Aksine onaylanmadka uygulanacak maksimum yk 250 kN'dur.
350.04.07.04.02.02 Tnel Kazs Srasnda Deney.
1. Mhendis, retim bulonlarmm deneyi iin kaya bulolarn seecektir. Herbir tip bulon iin,
tnel ierisine monte edilmi ilk 100 bulondan be adet bulon seilecektir. Geriye kalan
bulonlardan her 200 bulondan be tanesi deney maksadyla seilecektir. Uygulanacak deney
kuvveti, deneye tabi tutulacak kaya bulonu kopma yknn en az % 80'i kadar olacaktr.
2. Deneylerde yenilen veya yerinden kan bulonlar yenilenecektir.
3. Herbr olumsuz sonu iin Mhendis, civarda ilave 3 adet bulonun deneye tabi tutulmasn
isteyebilir.
4. Aksi halde 350.04.07.04.02.1'de, (I)-(9) maddeleri gereince hareket edilecektir.
350.04.07.04.03 Montaj Kaytlar.
Tnel kazs srasnda, enjeksiyon kvam, delme derinlii, kaya bulonu tip ve boylan, teorik
pozisyondan sapmalar, enjeksiyon tip ve zaman, sktrma zaman, zel gzlemler gibi kaya
343

bulonu montaj le lgili detaylar ihtiva eden kapsaml kaytlar Mteahhit tarafndan her bir
ilerleme adm iin tutulacak ve Mhendis'in kontrol personeli tarafndan da imzalanacaktr. Bu
kaytlarn kopyalan, Mhendis'e sunulacaktr.
350.04.08 Kablo Ankrajlar.
Zemin artlarnn, kablo ankrajlarm kullanmn gerektirmesi halinde tnel projecisinin temsilcisi,
Mhendis tarafndan onaylanmak zere bir ema ve metot tanm hazrlayacaktr.
350.04.08.01 Genel.
NORM B2273
KAYA ANKRA JI
Tanmlar:
1. "Kaya-ankraj" terimi bu i iin gerekli ara ve gerelerin tm anlamna gelir.
2. "Ucundan rtibatlandnlm ankraj", ankrajm ucu yerletirildikten sonra ba taraftan ekilmek
suretiyle ankraj yaplmasn tanmlamaktadr.
3. "ekme kuvveti verilmeden yaplan ankraj", tm uzunluu boyunca ankraj ubuu ile kaya
arasndaki aderans ile alan ankraj anlamna gelmektedir.
4. "ekme kuvveti verilerek yaplan ankraj", Ankraj ubuu ile kaya arasndaki aderansm ekme
kuvveti verilerek temin edildii bir ankraj anlamna gelmektedir.
5. "Serbest uzunluk", ankraj bal nihai plakas ile ankraj dibi arasndaki uzakl anlatmakladr.
Genel:
Kaya ankrajlar, Mhendis'in istedii ekil ve yerlerde ucundan irtibatlandnlm, ekme kuvveti
verilmeden veya ekme kuvveti verilerek yaplan ankrajlar olacaktr. ubuklarn tesbiti
onaylanm bir polyester reine yardmyla salanacaktr.
Delme:
Ankrajlar iin delikler, bir sra boyunca her biri tek ankraj ubuu gerekli derinlikte delinmelidir.
Deliin derinlii, delik iine konacak ankraj ubuunun delik ucuna eriebilecei uzunlukta
olmaldr. Deliin ap, polyester reinenin kar laabilmesi ve ubuklarn gerekli emniyet
tertibatlan ile birlikte serbeste girebilecei ekilde olmaldr. Delme ileminin
tamamlanmasndan sonra delik temizlenmeli ve tozdan arndrlmaldr. Delme srasnda tek para
kaya dnda bir malzemeye rastlanhrsa, herhangi bir gecikme olmadan bu durum Mhendis'e
bildirilecek ve kayt edilecektir.
Ucundan rtibatlandnlm Ankrajlar:
1. Delme ileminin tamamlanmasndan sonra polyester reinesi kartu haliyle deliin dip ucuna
bastnlmaldr. Kartu says, tespit ba kuvveti en az ubuun kama mukavemeti kadar olacak
ekilde tespit edilmelidir. ubuun balant uzunluu temizlenmeli ve delie yerletirmeden nce
344

ya artklarndan arndrlmal ve ankraj ucunun yerletirilmesi srasnda tahrip edilmemesine dikkat

gsterilmelidir.
2. Delie yerletirmeden nce ubuklar, onaylanm bir katran-epoksi boya ile bir kat boyandktan
sonra korunmaldr. Boyama ilemi, ubuklann antiyeye getirilmesinden sonra en ksa zamanda
gerekletirilmeli ve bu ilem, st kapal yerde, temiz ve kuru bir ortamda yaplmaldr. ubuklar
boyandktan sonra depolanmal ve uygun bir iklim korunmasyla dzenli bir biimde ve yerden belirli
bir ykseklikte istifienmelidir.
3. Delie yerletirdikten sonra ankraj ubuu, 200 ile 400 d/d arasnda bir dnme hzyla 20 saniye veya
reine imalatsnn nerecei bir sre boyanca reinenin, katalizrn ve sertletiricisinin tmyle
karmasn salamak amacyla dndrlme!idir.
4. Son plakann ve civatann yerlerine konulmasndan nce en az 30 dakikalk bir sre gemelidir,
ankraj ubuuna burulma momenti bundan sonra uygulanmaldr.
5. Son plaka Mhendisin talimat ile aada belirtilen yn temlerden birisi kullanlmak suretiyle
oturtulmaldr:
i-) Kaya yzeyi ankraj eksenine dik bir dzlem halinde dzeltilmeli ve plaka, hazrlanm
yzeye niform olarak basmaldr. Kaya paralarnn ayrm, gevek olduu yerlerde tm
gevek kaya paralan kaldrlmal ve 1.snf har yardmyla hazrlanan dzlem
dzeltilmelidir. Plaka kenarlarndaki har kalnl 25 cm' yi gememeli ve 45 olacak
ekilde biimlendirilmelidir.
ii-) Kaya yzeyi yukardaki biimde hazrlanmal fakat dzenlenen kaya, sonula plaka
konumunun en az 15 mm gmlm olmas biiminde ayrca derinletirilmelidir. Ankraj
uygun ekilde yerletirilip muayene edildikten sonra, ankraj ucu ve plaka, 1.snf har ile
kaplanmal ve yaklak 25 mm boyutundaki krk paralarla yzeye yataklanma suretiyle
ankraj konumu gzle farkedilmez klnmaldr.
iii-) Ankraj ubuklar tatmin edecek biimde yerletirildikten ve muayene edildikten sonra serbest
uzunluu evreleyen halka boluunun iine basnla bitm erbeti doldurulmaldr.
Enjeksiyonla tatbik edilen bu sistem halka boluunun erbetle yice doldurulduunu
gsterir. Enjekte edilen bittim erbeti miktarnda boluk hacmini aan bir art olmas kayada
atlaklarn mevcudiyetini gstereceinden Mhendis'e rapor edilecek ve Mhendis yaplan
ilemin aadaki ekillerde deitirilmesine karar verebilecektir.
a-) Mhendis art kotuu bir sre sonunda lk enjeksiyon ilemi tamamlanmaldr.
Yerletirilen ankraj daha sonra plastik bir boru iine alnmal ve ankraj ile boru arasnda
kalan silindirik hacim basm altnda enjeksiyon edilerek tmyle erbet ile
doldurulmaldr. Plastik boru ankraj ucundaki reine tesbitinin iine 300 mm sokularak
yerletirilecek, bu mmkn olmad takdirde boru geici olarak geri ekilecek, reine
tesbitinin nne bitm erbeti doldurulacak, boru bu erbet ierisine yerletirilecektir.
b-) Enjeksiyon ileminin bitmesinden sonra plastik boru, ankrajm kafa ksmndaki kaya
yzeyinden 6 mm knt yapacak ekilde dzeltilmelidir. Borunun ap ve et kalnl,
delie kolayca girebilecek ve sapma ile boru arasnda 3 mm'Iik bir silindirik hacim
oluturacak ekilde seilmelidir.
345

ekme Kuvveti Verilmeden Yaplan Ankrajlar:

Delme ileminin tamamlanmasndan sonra reine, ankrajn tm uzunluu boyunca bir balant temin
etmek iin deliin tm derinliine enjekte edilecektir. Bu ilem, reinenin kartu ve/veya har eklinde,
Mhendis'in istedii ekilde kullanmak suretiyle gerekletirilmelidir. Ankraj ubuklan temiz, kuru ve
her trl pislikten, ince ve kaln yadan ve gevek pastan anndnlm olmaldr,
i-)

Reine Kartular ve Harc

a-) Reine, salam kayadaki aderansm salanm olduunu gsterecek biimde 2 aamada
yerletirilmelidir. Mhendis salam kaya iindeki deliin minimum derinliini
belirleyecek ve Mteahhit delii, salam kayaya eriinceye ve ankrajdan beklenen
aderansn ankraj ubuu kopma mukavemetine eit olana kadar delecektir.
Yerletirmenin ilk aamas reineyi kartu halinde salam kaya indeki delie
oturtmak ve paragraf 5 (i) ve (iii)'de tanmlanan biimde kartrmak ilemlerinden
oluacaktr. Kartrdktan min.30 dakika sonra ubuk alana mukavemetinin % 80'ine
kadar muayene amacyla yklenecek ve ubuk sonunun hareketi 1 mm hassasiyetle
tetkik edilecektir. Kaydedilen hareket, ubuun teorik elastik uzama deerinden
kkse Mhendis tarafndan tatmin edici kabul edilecektir.
b-) Tatmin edici bir birinci aama muayenesi yapldktan sonra, yklemeye son verilecek ve
deliin bo kalan ksm kabul edilebilir bir reine harc ile basn altnda
doldurulacaktr. Har, delik ularna bir tp ile enjekte edilecek ve bu ilpm u levhann
hava deliinden har szncaya kadar srdrlecektir. Reinenin tmyle kurumas iin
minimum 30 dakika veya imalatsnn gerekli grd daha uzun bir srenin
gemesinden sonra somun ve u levha kaldrlacak ve ankraj kaya yzeyi ile knt
meydana getirmeyecek biimde kesilecektir. Aa kan ankraj ucu 15 mm
kalnlnda polyester reine le kaplanarak korunacaktr.

ii-)

Reine Harc
a-) Bu teknik, yukardaki (i) bendinde tarif edilene benzer biimde uygulanacak ancak,
istisna olarak birinci aama iin yerletirilen reine onaylanm bir har halinde
olacaktr.

ekme Kuvveti Verilerek Yaplan Ankrajlar:

1. Bu teknik 2 aamada uygulanacak, ilki paragraf 5 ()'de tarif edilen birinci aama ile zde
olacaktr.
2. Birinci aama balantsnn yeterlilii onaylandktan sonra muayene yk ankraj akma
mukavemetinin % 70'i kadar olacak ve deliin bo kalan ksm onaylanm bir reine harc ile
basm altnda doldurulacaktr. Har, delik ularna bir boru yardmyla doldurulacak ve enjeksiyon,
u levhann akma deliinden har szncaya kadar srdrlecektir. Reinenin tmyle kurumas iin
minimum 30 dakika veya imalatsnn gerekli grd daha uzun bir srenin gemesinden sonra
somun ve u levha kaldn lacak ve ankraj sonunun hareketi kayt edilecektir. Ankraj kaya yzeyi ile
knt meydana getirmeyecek ekilde kesilecek ve aa kan ankraj sonu 15 mm kalnlnda
polyester reine ile kaplanarak korunacaktr.

346

3. Polyester reine Selfix sistemine gre veya edeerde olacak ve kr yapldktan sonra
aadaki minimum deerlere sahip olacaktr.
Basn mukavemeti
ekme mukavemeti
Kayma mukavemeti

100 N/mm2
62 N/mm2
52 N/mm2

Reine, bu mukavemetleri kartrldktan 4 saat sonra elde edebilecek nitelikte olmaldr.

4. Yukardaki deerlerin salandnn kontrol iin her ay muntazaman test yaplacaktr. Kartu
veya har halindeki polyester reineleri imalat tarihleri zerinde belirtilmi olan mhrlenmi
kuru veya kaplarla teslim edilecek ve reine antiyede, kuru ve an s farklarndan korunmu
yerlerde depo edilecektir. 6 aydan daha eski olan hibir reine kullanlmayacaktr.
Ankraj ubuklarnn Boyanmas:
1. Ucundan ankre edilmi ankrajlann serbest uzunluklar, bir tabaka onaylanm katran epoksy
boya ile boyanacaktr. Boya srlecek yzey, temiz kuru ve her trl kir, ince ve kaim ya ve
gevek pastan arndrlm olacaktr. Boya srekli, sert ve kalc bir niform kalnlk
salayacak bir tabaka tekili in uygulanacak ve tm fra ve aletler iyi bir halde tutulacaktr.
2. Kartrma nerilerini ve daha nce tavsiye edilmi bir s dnda, kullanm iin geerli
snrlandrmalar ve ieren boyama le ilgili tm ayrntlar Mhendis'e onay iin sunulmaldr.
Ankraj ubuklar:
Ankraj ubuklar, u levhalar ve somunlar szlemede belirtilen boyutlarda olmaldr. Mteahhit
elik ankraj ubuklar iin yaplan muayeneleri belgeleyen imalat sertifikalarnn kopyalarna
salayacak ve Mhendis zaman zaman bamsz bir laboratuvarda muayene edilmek zere
antiyeden elik rnekleri seerek laboratuarda test yaplacaktr,
Asfalt Blm:
Bu malzeme asbest ile doldurulmu bitm olacak ve tam detaylar onaylanmak zere Mhendis'e
verilecektir. Bitm tedarik edildii ekilde ve imalatsnn nerdii yntemle herhangi bir
maddeye bulatrmadan ve dardan bir ey kartrlmadan kullanlmaldr.
Ucundan rtibatlandrlm Ankraj ubuklarnn Gerilmesi:
Ucundan irtibatlandrlm ankraj ubuuna uygulanan kalc ekme gerilmesi ubuun akma
snrnn %70'ine eit olmaldr. Bu germe ilemi bir hidrolik kriko veya 1 ton ekme veya k kg m,
momenti lebilecek tork anahtarlar ile verilecektir. Bu germe aralar, imalatdan alnm bir
sertifikaya haiz olacak, bu sertifikada yazl deerler kalibre edilecektir.
Ucundan rtibatlandrlm Ankraj ubuklarma Muayenesi:
1. Mhendis, belirli, yerletirilmi ankrajlar zerinde tahribe varan ekme deneyleri isteyebilir.
Testler; 1 ton hassasiyetinde olan oyuklu krikolar yardm ile yaplmaldr. Mteahhit, ankrajn
sapmasn 1 mm'lik hassasiyetle lecek, yk ile sapma bantsn gsteren bir grafik haline
getirecek ve kopma halinde konuya aklk getirecektir.

347

2. Mhendis, testlerin, bakm sresinin sonuna kadar herhangi bir zamanda yaplmasn
isteyebilir.
Daimi Ykn Gzlenmesi:
Mteahhit germeyi len aletlerin, baz ankrajlar zerinde devaml olarak bulundurulmasn
salayacak ve bakmn yapacaktr. Aletler Mark 111 B dinamometre (yapmcs Hayden-Milas
Hartmann) veya edeer bir tip olacaktr. Mteahhit ayrca Mhendis'in kullanm iin, hassas el
gstergelerini, Haydan-Milas Hartmann veya edeer bir imalatdan, Mhendis'in talebi zerine
salayacak ve bakmn stlenecektir.
Burada yer alan artlar, iksa eleman olarak kullanlacak ankrajlar in geerlidir.
350.04.08.02 Malzemeler.
En az 20 adet 2 telli ve 20 adet 3 telli toron ankraj, gerekli tm filngleri ile birlikte sahada
bulundurulacaktr. Bir ankraj, kendi ierisinde veya evre ortamla uyumsuzluk gsteren
malzemeler ermeyecektir.
350.04.08.02.01 ngerme Toronlar.
Toronlar yksek mukavemetli elikten imal edilecektir. Mekanik zellik ve karakteristikler ASTM
A416/80, Ek 1 ile aada olduu zere uyum ierisinde olacaktr.
-

Yedi tell elik kablo, dk gevemeli

ap
Toronun kopma mukavemeti
Nominal elik alan

grad 250
0.6"
240.2 kN
139.35 mm2

350.04.08.02.02 Enjeksiyon erbeti.

NORM B2270
Enjeksiyon erbeti, Portland imentosu, su ve gerektiinde katk maddelerinden ibaret olacaktr.
imento (arlka) % 0.02'den fazla klorit ve % 0.10'dan fazla slfit ihtiva etmeyecektir. Katk
maddeleri, toron veya enjeksiyon erbetinin zelliklerine zarar vermeyecektir. Su/imento oran
mmkn mertebe dk tutulacak, hibir zaman 0.45'i gemeyecektir. erbet karm, karmn
hazrlanmasndan 3 saat sonra hacmen yzde 0.5'ten veya iinde yaklak 100 mm derinlikte har
bulunan 100 cm apnda kapal bir camveya metal silindirde 20 Cde lldnde azami % l'den
fazla kusma gstermeyecektir.
ngerme srasnda enjeksiyon erbetinin basn mukavemeti en az 20 N/mm2 olacaktr.
350.04.08.02.03 Koruyucu Tpler.
Toronlann serbest ular, dzgn PE tpleri ierisinde olacaktr. PE, homojen ve boluksuz
olacaktr. Bozuk malzemeye izin verilmeyecektir.
350.04.08.02.04 Ankraj Balklar.
Ankraj balklarn mukavemeti en az toronlann mukavemeti kadar olacaktr.
348

350.04.08.03 Sistem artlan.

350.04.08.03.01 Korozyondan Koruma.
Tm ankraj boyunca tek bir korozyondan koruma sistemi etkin olacaktr. Bu, ankraj bal,
paker, ankraj serbest boyu, totonun aderans boyu ve ankrajn uzak ucu olmak zere tm ksmlar
kapsayacaktr. Tek koruma sistemi enjeksiyon harc ve pskrtme betonu veya betondan (ankraj
bal) ibarettir.
Aderans boyu uygunluk deneyleriyle tesbit edilecektir.
350.04.08.03.02 Ankrajlarn Servis Ykleri.
Ankrajlann servis ykleri, emniyet katsays 1.4 kabul edilerek, 300 kN ile 500 kN arasnda
olacaktr. Ankrajlar, hidrolik krikolar kullanarak ngemeye tabi tutulacaktr.
350.04.08.04 Ankraj Montaj.
350.04.08.04.01 Delme.
Ankrajlar, deliklerin normal ayna delme ekipman kullanarak alabilecek boyda olacaktr. Delik
aplar, 2 ve 3 telli toron ankrajlar iin srasyla 75 ve 85 mm olacaktr.
kme olabilecek zeminlerde delik kenarlar, uygun kaplama tpleriyle iksa edilecektir.
Ankrajn delie konulmasndan nce ankraj delii su ile temizlenecektir.
Delme metodu, delik derinlii, suyla ykama ortam, su dn, delme hz, delinen kaya cinsi v.s.
gibi tm ilgili bilgileri ihtiva eden kaytlar Mteahlit'in jeoloji Mhendisleri tarafndan her bir
delik iin alnacaktr. Kaytlar, tnel projecisinin temsilcisi ve Mlends'e derhal iletilecektir.
350.04.08.04.02 Su Basnc Deneyleri.
Su basnc deneyleri, her yerdeki deliklerde yaplacaktr. Herbr tipik jeolojik kesimdeki lk
delik 4 bar altnda deneye tabi tutulacaktr. Mteakip herbir yerdeki su basnc deneylerine devam
edilip edilmeyecei Mhendis ile karlkl olarak tnel projecisinin temsilci tarafndan bu
deneylerden sonra kararlatrlacaktr. Herbir 15.nci delik standart olarak deneye tabi tutulacaktr.
Ankrajn aderans kesiminde 3 ile 4 bar'lk bir su basnc altnda, 5 dakikalk bir sre zarfnda,
dakikada 5 litreden daha fazla su kayb olmas halinde delie bir n enjeksiyon yaplacak, yeniden
delinerek deneye tabi tutulacaktr.
Su basnc deneyleri ile ilgili kapsaml bir kayt Mteahhit tarafndan tutulacak ve tnel
projecisinin temsilcisi ile Mhendise sunulacaktr.
350.04.08.04.03 Ankrajlann Montaj.
Ankrajlar, mmkn olan en hsa srede fakat delme ileminin tamamlanmasndan sonra en fazla
12 saat ierisinde monte edilmi olacaktr.
Ankraj dikkatle monte edilecektir. Ankraj, bir enjeksiyon borusu ve bir hava ka borusuyla
birlikte monte edilecektir.
349

Ankrajlar aralayclar kullanarak delik erisinde merkezlenecek, mesnet plakas delik eksenine dik
ada olacaktr. Dikliin salanmas iin kayada ceplerin kesilmesi gerekebilecektir.
350.04.08.04.04 Enjeksiyon.
Enjeksiyon ilemi, enjeksiyon blgesinde hava ve su ceplerinin kalmayaca bir ekilde
yaplmasn salayacaktr.
Enjeksiyon yava ve sabit bir hzda balayacak, karm ile ayn kompozisyon ve kvamdaki
enjeksiyon harcnn havalandrma borusundan en az bir dakika sreyle kt grlnceye kadar
devam ettirilecektir.
Enjeksiyon ilemine ait tm detaylar (enjeksiyon harc miktar, basnc, sreler v.s.) veren bir
kayt, Mteahhit tarafndan her bir ankraj iin tnel projecisinin temsilci ve Mhendis'e
sunulacaktr.
Ankraj serbest boyunun enjeksiyonu, ankraja ngerme verme ileminden sonra yaplacaktr.
350.04.08.05 Ankrajlar Deney lemleri.
NORM B 2273
350.04.08.05.01 Tesm Alma Deneyleri.
Teslim alma deneyleri alan ankrajaria ayn artlar altnda mal edilmi ankrajlar zerinde
yaplacaktr. Bu deneyler, alan ankrajlar zerinde standart teslim alma deneyleriyle bilahare
elde edilecek neticeleri gsterecektir. alan ankrajaria ilgili olarak, jeolojik artlar gibi dikkate
deer ve nemli deimelerin olmas teslim alma deneylerinin yaplmasn gerektirmektedir.
Deney Program:
Devirli ykleme ve boaltma ilemi yaplacaktr. Yk, belirtilen maksimum yke ulancaya kadar,
herbir mteakip devirde bir basamak arttrlr. Herbir yk artnda, toronlarn evredeki bir sabit
noktaya gre, ankraj balndaki deplasman tertip edilen programa gre sabit yk altnda
gzlenecektir.
Uygunluk deneyleri detaylar ve gerek deney program, bu projede uygulanacak ankraj tipinin
belirlenmesinden sonra yaplacaktr.
350.04.08.05.02 Tnel Kazs Srasnda Deneyler.
alan ankrajlar tnel kazs srasnda deneylere tabi tutulacaktr.
Bu deneylere ait detaylar ile deney neticelerinin deerlendirilmesi, bu projede uygulanacak ankraj
tipinin aklanmasndan sonra belirlenecektir.

350

350.04.09 Kaya Tabakalarnda Enjeksiyon.

350.04.09.01 Genel.
1. Bu blm tneli evreleyen atlakl kayann konsolidasyonu veya kaya ierisindeki boluklarn
doldurulmas iin kaya tabakas ierisine malzemelerin basn altnda enjeksiyonunu tanmlar. Bu
blm gevek zeminlerdeki enjeksiyonlar kapsamamaktadr.
2. 350.04.01.02'ye ilave olarak, enjeksiyon ilerinin ok eitlilik arzetmes ve zemin slahnda ok
eitli metot ve tekniklerin mevcut olmas nedeniyle Mteahhit, karlalan gerek artlara en iyi
uyumu elde etmek zere detayl bir enjeksiyon artnamesi hazrlayacaktr. Mhendis tarafndan
aksine bir talimat verilmemi veya mutabakat salanmamsa, bu enjeksiyon artnamesi onay iin
Mhendis'e sunulacaktr.
3. Tnel projecisinin temsilcisi, hebir lokasyondaki har enjeksiyonunda kullanlacak maksimum
basnlar belirtecektir. Belirtilen bu basnlar Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
4. Enjeksiyon delikleri Mhendis'in onaylad bir yol zerinde ve aralkta ilenecek blge iinde
delinecek ve har enjeksiyonu Mhendis tarafndan onaylanm basnla enjekte edilecektir.
Gerekecek ikinci enjeksiyon ilemi iin nceden alm enjeksiyon delii alp ykanacak har
enjeksiyonu tekrar yaplacaktr. Enjeksiyon deliinin yanma enjeksiyon basncn lecek lm
aletleri yerletirilecektir. Mhendis ile birlikte karar verilen enjeksiyon basnc almayacaktr.
5. Enjeksiyon deliklerinin su kabul deneyleri tarif edilen enjeksiyon yaplmadan nce ve deiik
basnlarda suyun debsini lmeye msade edecek ekilde gerekletirilecektir.
350.04.09.02 Malzemeler.
1. Enjeksiyon karm:
Sadece imento erbeti
imento harc (imento/kum) veya
C1 veya bentonitli imento erbetinden ibaret olabilir.
2. Normal Portland imentosu kullanlacaktr.
3. Enjeksiyon amacyla kullanlacak kum temiz, mineral kumu, niform kalitede ve onaylanm bir
kaynaktan olacaktr.
4. Su, temiz olacak, ya, asit, alkalin, organik ve baka zararl maddelerden arnm olacaktr.
5. Enjeksiyonun performansn artrmak iin katk maddeleri kullanlabilir.
6. Enjeksiyon harcnn kalite kontrol 350.04.07.04.01 ve 350.04.07.02.04/e uygun olacaktr.
350.04.09.03 Delme.
1. Enjeksiyon delikleri darbeli veya rotari tipte delme ekipman le alacaktr.
2. Enjeksiyon deliklerinin taban ap 35 mm'den daha az olmayacaktr. Darbeli tip deliciler
kullanldnda delme ucunun ap, delme ubuklarnda kullanlacak manonlarndan en az 8 mm
daha byk olacaktr.
351

3. Mhendis tarafndan aksine bir talimat vermedike, delme srasnda temizleme iin sadece su
kullanlacaktr. Tm delikler, delme ileminden hemen sonra basnl su ve/veya hava ile iyice
temizlenecektir. Ykama ileminden sonra delikler, enjeksiyon balayncaya kadar, bir tapa ile
kapatlacaktr.
350.04.09.04 Su Basnc Deneyleri.
Mhendis talimatna gre, su basnc deneyleri 350.04.09.01 (3)'e gre yaplacaktr.
350.04.09.05 Enjeksiyon Harann Kartrlmas.
1. Tm enjeksiyon harc karmlar, niform kvamda bir enjeksiyon harc elde etmek zere
yksek hz ve yksek kesme etkisine sahip kartrclar kullanarak hazrlanacaktr.
2. Enjeksiyon harc karmnn pompalama ileminden nce ksa bir sre iin depolanmas
istenildiinde, bu amala yaplm kantrcl tanklar kullanlacaktr.
3. Kil veya bentonit kalklan kullanldnda, hazrlama ve kartrma iin ayr kartrma tanklar
salanacaktr.
4. Karmda kullanlan suyun hassas lm iin su saatleri temin edilecektir, Mikserlerde,
kartrclarda, pompa ve enjeksiyon hortumlarnda gerektiinde manometreler, emniyet vanalar
baypas vanalar vs. konulacaktr.
350.04.09.06 Enjeksiyon lemi.
1. Enjeksiyon basncnn ve hacimlerinin, hassas olarak kontrol in yukarda 350.04.09.05 (4)'de
olduu zere nlemler alnacaktr.
2. Tm hortum ve borular, ayrmaya meydan vermeden yksek hz salamak zere kk apl
olacaklardr.
3. Enjeksiyon ilemleri nemli bir kesinti olmadan yaplacaktr.
4. Enjeksiyon ileminin tamamlanmasndan nce kesilme olmas halinde (plent arzas) delik temiz
suyla ykanacaktr.
5. Zemin artlan hakknda deneyim kazanlncaya kadar enjeksiyon ilemi dikkatle yaplacaktr.
Herbir tatbikattan nce emniyet vanalar denenecektir.
6. Tnelde enjeksiyon, basnlar eit olarak dalacak, n tnel kaplamasna ar basn
vermeyecek bir tarzda ve 350.04.09.01 (3)'e uygun olarak yaplacaktr.
7. Kaya tabakas konsolidasyonu iin enjeksiyon, sadece imento erbeti enjeksiyonu ile
balatlacaktr. Enjeksiyon alna bal olarak, su/imento oram bilahare azaltlabilecektir. Byk
miktarlarda erbet al halinde enjeksiyon, imento harc enjeksiyonu ile devam ettirilecektir.
Enjeksiyon, yine sade imento erbeti enjeksiyonu ile bitirilecektir.
8. Kum/imento karm kullanldnda gereken enjeksiyon basncnn salanmamas halinde,
enjeksiyon durdurulacak ve delik ykanacakttr. Birka saat sonra kum/imento karm kullanarak
enjeksiyon, arzu edilen basn salanncaya kadar devam ettirilecektir.
352

9. ki delik arasnda enjeksiyon erbeti geii olmas halinde bunlar ayn anda erbetlenecek veya
ilk delik erbetlenirken ikinci delik az kapal tutulacaktr.
10. Gerekli basncn 10 dakikalk bir sre ierisinde sabit tutuiabildii anda enjeksiyon
tamamlanmtr.
11. Yer, arlk, delik ap, delme zaman, kullanlan ekipman, su basnc deneyleri, karm,
miktar, enjeksiyon basnc, enjeksiyon ilemi srasnda meydana gelen zel durumlar vb gibi
enjeksiyon ilerine ait tm detaylar Mteahhit tarafndan kaydedilecek, Mhendis'in kontrol
elemanlar tarafndan da sahada imzalanarak Mhendis'e sunulacaktr.
350.05 Profil Kontrol ve Toleranslar.
350.05.01 Profil Kontrol.
350.05.01.01 Kapsam.
Mteahhit, dizayn edilen beton kaplama nominal kalnln salamak zere, n tnel kaplamas
nihai gabarisini dikkatli ve sistematik olarak kontrol edecektir.
350.05.01.02 Nihai Beton Kaplama in Profil Kontrol Metodu.
1, Nihai beton kaplamasnn; dizayn edilen boyuna gzergah kollar ve enine devere gre, tnelin
her iki tarafnda ina edilen temel kirileri zerinde yryen bir ray zerine monte edilmi kalp
kullanarak betonlanmas art getirilmitir (Baknz 350.07).
zerine tnel kalbnn monte edilecei raylar hizalamak ve tespit etmek zere braklm
ankrajlan olan temel kirilerinin hassas olarak aplikasyon ve yapmna ait sorumluluk tamamiyle
Mteahhit'e aittir.
Paftalarda gsterilen nihai kaplama minimum gabarisinin salanmas sorumluluu Mteahhit'e
aittir. Teorik hattan sapmalan tesis etmek zere Mteahhit, nihai beton kaplamann nominal
kalnln verecek minimum profili gsteren ablonu sahip bir gezer vin temin edecektir. Gezer
vin, tnel kalbnn yrtlmesinde kullanlacak ray zerinde yryecek ekilde dizayn edilecek
ve minimum gabari ierisine giren n kaplama ksmlarnn aretlenmesine mkan salayacaktr.
Gezer vin, gerektiinde, n kaplamann yeniden ekillendirilmesinde ve 350.06.01.03.01' de
zetlenen yzey hazrlanmas inde bir alma platformu olarak kullanlmak zere de dizayn
edilebilir.
Mteahhit, ablonu da dahil, gezer vincin dizaynna ait tm detaylar onaylanmak zere
Mhendis'e sunacaktr. Onay zerine Mhendis, profilin tekil edilmesi ilemleri srasnda ablon
geometrisinin sistematik olarak tahkiki iin talimat yaynlayacaktr.
2. Nihai gabari profilinin tesis edilmesinde Mteahhit ileri lm ve bilgi ilem tekniklerini tercih
edebilir. Bu durumda teorik profil hatlna gre sapmalar arzeden ksmlar Mteahhit, Mhendis.
tarafndan onaylanacak bir iaretleme metodu tanmlayacaktr.
350.05.01.03 Yapm.
1. Jeoteknik lmler, tnel evresinde her hangi bir pozisyondaki radyal deplasman hznn ayda
2 mm'den daha az olduunu gsterinceye kadar nihai gabari tahkiki yaplmayacaktr.
353

2. Tnel iksa ilemlerinin tamamlanmasndan, bu 350.06'da belirtildii zere yzey

hazrlanmasndan ve bu madde (l)'de belirtilen deformasyondan sonraki nihai gabari profili,
paftalarda gsterilen minimum gabari profiline uyacaktr.
3. Teorik gabari profilindeki herhangi bir sapma Mteahhit tarafndan; fazla kaz yaplm olmas
halinde ya ilave pskrtme betonu teminiyle veya i kaplama betonuyla veya gabari profili erisine
taan herhangi bir iksam yeniden ekillendirilmesiyle dzeltilecektir. Mteahhit, herhangi bir ilave
deme yaplmadan, bu ilerden sorumludur.
4. Mteahhit ve tnel projecsinn temsilcisi, onarm ileri iin bir teklif sunacaktr.
5. Mhendis onay alnmadan tnel iksasnda yeniden ekillendirme yaplmayacaktr.
6. lgili lmlerden nce, esnasnda veya sonrasnda yaplacak jeoteknik lmler, ilgili dizayn
artnamesine uygun olarak yrtlecektir. "Transfe-Sfr-Okumalan"nn tesisi iin yaknlama
(convergency) bulonlan ve/veya ekstensometreler gibi lm noktalar muhafaza edilecek veya kazdan
ok nce yenileri le deitirilecektir.
7. Mhendis onay alnmadan jeoteknik lm stasyonlar kaldrlmayacak, terkedImeyecektir.
350.05.01.04 Kayar
1. Yaplan onarm nlemlerinin her bir safhasna ait kaytlar tutulacaktr.
2. Nihai gabari profili, tnel projecisnin temsilcisi tarafndan yaplan tavsiyelere uyarak
Mteahhit'in teklif ettii ve Mhends'in onaylad boyuna istikametteki aralklarda ve tnel
evresi zerindeki noktalarda kaydedilecektir.
3. Yeniden profil tanziminin ve yzey hazrlamasnn, 350.06'ya uygun olarak tamamlanmasndan
sonra, gabari profilinin nihai tahkiki Mhendis huzurunda yaplacaktr.
350.05.02 Yapm Toleranslar.
350.05.02.01 Plandaki Toleranslar.
Tamamlanm tnel enkesitindek tnel ekseninin, hesaplanm tnel ekseninden (gzergah) plandaki
sapmas 50 mm'den fazla olmayacaktr.
350.05.02.02 n Kaplamadaki Toleranslar.
1. Mhendis tarafndan aksi onaylanmadka, i beton kaplamann teorik kalnlnda bir azalma
olmasna msaade edilmeyecektir. Bu artn salanmas iin paftalarda gsterilen pskrtme betonu,
ankraj/bulon balklar, elik iksa gibi destekleme elemanlar, teorik i beton kaplamas ierisine
girmeyecektir.
2. Taban yaps ve temel kirileri sahasnda hibir kaya paras veya kaya ucu, teorik kaz hatt ierisine
girmeyecektir.
350.05.02.03 Taban Kaz Kotunda Tolerans.
1. Beton taban kemeri olmayan tnel kesimlerinde Mteahhit, taban yaps alt kotu, taban yaps teorik
kaz hattna gre +0 ile -100 mm arasnda bir hassasiyetle kazacaktr.
354

Taban kaz kotunun; amur, gevek malzeme vs.'den temizlendikten sonra dizayn edilmi teorik
kaz hattna gre 100 mm'den daha aada olmas halinde Mteahhit bu sahalar, alttemel
malzemesi veya Mhendis' in talimatna gre veya onaylayaca ekilde dizayn teorik kotlarna
kadar doldurulacaktr.
2. Beton taban kemeri olan tnel kesitlerinde, dizayn edilmi beton yaps teorik kalnlnda bir
azaltmaya msaade edilmeyecektir. Fazla kaz, taban kemeri iin belirtilen yap betonuyla telafi
edilecektir. Taban kemerinin i yzeyi, teorik en kesitten, kot olarak 5 cm'den fazla
sapmayacaktr,
350.05.02.04 Beton Kaplamas Toleranslar.
1. Beton kaplama i yzeyinin teorik en kesite gre e doru gsterecei sapma genel olarak 5
cm'yi gemeyecektir. En alt ksmda (yaya yolu kotu/kablo kanal), kablo kanallarna ait minimum
boyutlarn salanmas iin i tarafa doru.sapnia 3 cm ile snrlandrlmtr. Kablo kanallar iin
prekast beton kapak plakalar, yerinde yaplacak lm neticelerine gre imal edileceklerdir.
Aralar iin belirtilen gabari profili erisindedir.toleransa izin verilmeyecektir.
Her durumda ve msaade edilen tm sapmalar iin i beton kaplamasnn belirtilen teorik kalnl
ile yol platformu ve yaya yollan iin belirtilen gabari profili salanm olacaktr.
2. Ni, oyuk ve benzeri yaplar, dizayn edilen istasyonunda 50 mm toleransla yaplacaklardr.
3. Prekast eleman ve dier yap elemanlar, teorik tnel enkesitine gre 15 milimetrelik
toleransla imal ve yerlerine monte edileceklerdir.
350.06 Su Yaltm ve Daimi Yeralt Suyu Drenaj.
350.06.01 Su Yaltm ve Koruyucu Kee.
350.06.01.01 Genel.
Bu blm nihai beton kaplama dna monte edilen srekli su yaltm membram vastasyla tm
yer alt yaplarnn su yaltmn kapsamaktadr. Beton ierisinde braklan su tutucular, derzlerin
izolasyonu gibi dier elemanlara ait artlar bu blm kapsamnda deildir. Su yaltm tm yer alt
yaplarnn su geirimsizliini salayacak ekilde olacaktr. Sznt olmas halinde, onarmlar in
nlemler alnacaktr.
350.06.01.01.01 Tanm.
1. Yer alt yaplarna membran su yaltm yaplmasnn amac yer alt sularnn tnel ierisine
szmasnn nlenmesi ve nihai beton kaplamann zararl kimyasal madde etkilerine kar
korunmasdr. Su yaltm, tavana ve temel veya taban kemeri seviyesi stnde duvarlara
uygulanacaktr. Su yaltm membram daima pskrtme beton iksas ile nihai beton kaplamas
arasnda bulunacaktr. Sz edilen yer alt yaplar, belirgin yer alt su tablas kotu altnda
yerletirilmediinden tnel taban yaplarnda membran su yaltm kullanlmayacaktr.
2. Su yaltm sistemi, iki tabakadan oluacaktr: birincisi, pskrtme beton yzeyine tespit edilmi
bir koruyucu kee tabakasndan ibaret olacaktr; ikinci tabaka, imalatsnn tavsiye ettii zel
aralarla uygun olarak tespit edilmi gerek su yaltm membrandr.

355

3. Yaltm fonksiyonu membran tarafndan salanrken; kee tabakas su yaltm membranmn

pskrtme betonu yzeyi ile temasndan hasar grmesini nlemek, pskrtme betonu ile nihai kaplama
arasnda farkla hareketler olmas halinde beton ile pskrtme betonu arasnda kilitlenmeyi nlemek bir
drenaj tabakas yaratarak yer alt suyunun boyuna yan drenaj borularna tahliyesini salamak ve
bylece tnel kaplamas gerisinde hidrostatik basn olumasn nlemek zere gerekecektir.
350.06.01.01.02 Sunular.
Aadaki sunular, onaylanmak zere szleme artlarna gre yaplacaktr.
1. Malzemelerin artname gereklerini saladn kantlayan uygunluk belgeleri.
2. Hazrlama, tespit etme, kaynakla birletirme ve bindirme, hasar tespit sistemi v.s. dahil kee ve su
yaltm membranmn montajna ait imalat talimatnamesi
3. malat ve montajcnn deneyimi dahil olmak zere imalat ve montajcnn ehliyetleri ile kaplama
montaj denetilerine ait zgemiler.
4. Aada listelenen numuneler:
Membran

: Herbir tip membrandan bir metre kare

Koruyucu Kee

: Herbir tip keeden bir metre kare

Kaynakl Ek

: Herbir tip membran iin kaynakl bir metre membran eki

Tespit ve balant paralar : Farkl herbir rondela ve ivi grubundan numune, membran iinden geen
kntlar iin 2 adet yaltm flan
5. Koruyucu kee ve yaltm membran ile ilgili olarak, montaj sras, eklerin pozisyonu, kntlara
ait ilemler, su tutuculara balantlar, ak yarmalardak yaplanl su yaltmlarna balantlar,
yerel donatlar vs. dahil tm montaj detaylarn gsteren uygulama paftalan onay iin sunulacaktr.
350.06.01.01.03 Kalite Garantisi.
1. Genel:
Bu projede karlalanlara benzer artlar altndaki tnellerde tatbik edilmek zere zel olarak imal
edilen ve kabul edilebilir performansa sahip uygun mamuller temin ve monte edilecektir.
2. malatnn Vasflar:
Tnel yaplar iin benzer malzemelerin imalatnda dzenli olarak uram ve ayn mahiyette en az be
yeni projede baarl uygulama gstermi bir imalat (imalatlar) seilecektir.
3. Denetleme ve Eitim:
malatnn temsilcisi, en azndan montajn ilk 10 alma gn boyunca ve daha sonra gerektiinde
hazr bulunacaktr.

356

Tm montaj ve deneyler, tnel membran kaplamalarnn tatbikinde en yeni, srekli kabul edilebilir
tecrbeye sahip bir ahsn denetiminde yaplacaktr.

Kaplama montaj ve deneylerinde grevlendirilecek tm personel, kaplama ilerinin balamasndan

nce uygun eitime tabi tutulacaktr.

i 4. Tm diki kontrollerine ait ilgili tm bilgileri ihtiva eden montaj kaytlar, onaylanmak zere
Mhendis'e sunulacaktr. Bu kaytlar, i beton kaplamasnn yapmna balama onay almak iin
yaplacak sunuun bir ksmn tekil edecektir. Ayrca 350.07.01.03'e baknz.
350.06.01.02 Malzemeler.
350.06.01.02.01 Koruyucu Kee.
Koruyucu kee; aada TabIo-350-5 'de belirtilen zellikleri salayan, uniforn kalnlk ve yzey
dokusuna sahip rgsz polipropilen sl ilemden gemi geotekstil olacaktr.
Tablo-350-5 Koruyucu Kee zellikleri
ZELLK
LMTLER
| Birim Arlk, minimum
500 gr/m2
| Kalnlk, 2 kPa basn altnda
mm
| ekme Dayanm MD/CD
kN/ m
Kopma Uzamas
% 50 - 70
Delinmeye Kar Dayanm (CBR testi) |
Edeer Gz Akl (O M)
mm
Permabilite (Dzlemde)
lt/m2s)

DENEY
STANDARDI

1 ARTNAME
|

EN 965

4.00
J

28/ 40
|

0.08
J

EN SO 10319
EN ISO 10319

5500 N
I

EN 964

0.035 m/s, (35

EN ISO 12236
EN ISO 12956
EN ISO 11058

350.06.01.02.02 Su Yaltm Membram.

Su yaltm membram, aadaki Tablo-350-6/1 ve 2' de belirtilen malzemelerden biri veya benzeri
malzemeden yaplm olacak ve aada tablolarda belirtilen artlan salayacaktr.

357

Tablo-350-6/1 Su Yaltm Membram (ECB : Ethylene-eopolymer bitun)

ZELLK

ARTNAME LMTLER

Kalnlk

DENEY
STANDARDI
DN 53370

ekme Dayanm

2.00 mm, minimum

(Bkz. Not 1)
10 N/mm2, minimum

Kopma Uzamas

% 500, minimum

DN 53455

Basn Dayanm,
%20 birim
uzamada
Yrtlma Yaylmas Dayanm

2.5 N/mm2 .minimum

(Bkz. Not 2)
150 N/mm, minimum

DN 53454

Su Basnc Altnda Dayanm

10 bar' da 10 saat sreyle

geirimsiz
7.2 N/mm2, minimum

DN 16726

Kaynakl Ek'in Dayanm

% 2, maksimum

Hzl Yalanmadan Sonra Boyutsal

Stabilite
80C 'de Depolama Srasnda ve
Sonrasnda Malzeme zellikleri:

DN 53455

DN 53363

DN 16726
DN 16726
DN 16726

a-) Genel Glnm

Kabarck olmayacak

b-) Boyutsal Stabilite, boyuna ve enine

<-%3

c-) ekme Dayanmnda Deiim, boyuna

ve enine
d-) Birim Uzamada Deiim Kopmada,
boyuna ve enine

< % 20
< % 20

e-) Katlanma, -20 C scaklkta

atlak olmayacak

Asit ve/veya alkalin eriyiklerde

depolandktan sonra davranlar

DN 16726

a-) ekme Dayanmnda Deiim, boyuna

ve enine
b-) Birim Uzamada Deiim

<%20
< % 20

c-) Katlanma, -20 C scaklkta

atlak olmayacak

Kesme Dayanm, Bitml Ek

100 N/50 mm

DN 16726

750 mm yksekliinde
zmbalama olmayacak

DN 50014

Zmbalama Testi
Srasndaki Davran
Su Emme

Max%l

" DN 53495

Not 1: Kalnlk testine tabi tutulan numunelerin ortalama kalnl 1.9 mm' den, tek bir
numunenin kalnl 1.7 mm' den az olmayacaktr.
Not 2: Kenar uzunluu 10 mm olan kbik numune iin.
358

Tablo-350-6/2 Su Yaltm Membran (PVC: Poly-vinyl-klorit)

ZELLK

ARTNAME LMTLER

DENEY
STANDARDI

Kalnlk

2.00 mm, minimum

(Bkz.Notl)

DN 53370

ekme Dayanm

15 N/mm2, minimum

DN 53455

Kopma Uzamas

% 250, minimum

DN 53455

Basn Dayanm, %20 brim uzamada

2.5 N/mm , (Bkz. Not 2)

DN 53454

Yrtlma Yaylmas Dayamm

100 N/mm, minimum

DN 53363

Su Basnc Altnda Dayanm

10 bar' da 10 saat sreyle

geirimsiz
13.5 N/mm2, minimum

DN 16726

Kaynakl Ek'n Dayanm

% 2, maksimum

Hzl Yalanmadan Sonra Boyutsal

Stabilite

DN 16726

DTN 16726
DN 16726

80 C de Depolama Srasnda ve
Sonrasnda Malzeme zellikleri:
a-) Genel Grnm

Kabarck olmayacak

b-) Boyutsal Stabilite, boyuna ve enine

<-%3
< % 20

c-) ekme Dayanmnda Deiim, boyuna ve

enine
d-) Birim Uzamada Deiim Kopmada,
boyuna ve enine
e-) Katlanma, -20 C scaklkta

< % 20
atlak olmayacak

Asit ve/veya alkalin eriyiklerde

depolandktan sonra davranlar

DN 16726
<%20

a-) ekme Dayanmnda Deiim, boyuna ve

enine
b-) Birim Uzamada Deiim

<%20

c-) Katlanma, -20 C scaklkta

atlak olmayacak

Kesme Dayamm, Bitml Ek

100 N/50 mm

DN 16726

Zmbalama Testi Srasndaki

Davran

750 mm yksekliinde
zmbalanma olmayacak

DN 50014

max %\

DN 53495

Su Emme

Not 1: Kalnlk testine tabi tutulan numunelerin ortalama kalnl 1.9 mm' den, tek bir numunenin
kalnl 1.7 mm' den az olmayacaktr.
Not 2: Kenar uzunluu 10 mm olan kbik numune in.

359

350.06.01.02.03 Aksesuar.
Malzemenin tespit edilmesi, koruma band, genleme derzlerinin glendirilmesi, yaptrma
flanlan ve ke ve kesiimlerin hazrlanmas, membrann imalats tarafndan tavsiye edildii gibi
yaplacaktr.
350.06.01.03 Yapm.
350.06.01.03.01 Yzey Hazrlanmas.
1. Su yaltm uygulanacak tm yzeyler, yeteri kadar temiz, dzgn ve zararl madde ve
kntlardan arndrlm olacaktr.
2. Su yaltmnn uygulanmasndan nce aadaki yzey hazrl yaplacaktr.
Koruyucu kee ve su yaltm membranmn tesbiti iin kayada minimum 5 cm'lik bir pskrtme
beton kaplamas gerekmektedir.
Pskrtme beton kaplamasnda dzgn olmayan ksmlar ilave pskrtme betonu vastasyla yok
edilecektir. ekil-350-4 'de gsterildii gibi yzeydeki girintilerde ap'n derinlie oran 5:I'den az
olmayacaktr. Kaya bulonlarda v.s. yuvarlatmalarn yarap (ra) minimum 0.3 m olacaktr.
Tnel profillerinin gei ve kesiimleri, minimum 50 cm'lik bir yarap ile yuvarlatlacaktr(
ekil-350-5).
knt yapan elik ubuklar, teller, arayclar, borular v.s. ilave pskrtme betonuyla kapatlmad
takdirde kesileceklerdir.
Akta kalan kaya bulonu gibi elik ksmlar, eriebilir olmalar gerekmiyorsa pskrtme betonu le *
kapatlacaktr.
Tm pskrtme betonu yzeyleri, en sonunda, minimum 2 cm kalnlkta tatbik edilecek, ince danel
(yuvarlak agrega, dane boyu 0-10 mm) pskrtme betonu ile dzgn hale getirilecektir.

360

min.2cm

KAYA BU.ONU

PSKRTME BETONU

M
m in .5a

r ~~r- i'"f r e r-f-'-f-yt "t

T T T "

> "r-,>

ekiI-350-4 Pskrtme Betonu Yzey Dzensizlikleri artlan

361

gp

yy*

JM r = rnln.SOcm

Su Yaltm Membran
Koruyucu Kee

Pskrtme Betonu

$f

ekil-350-5 Gei ve Kesiim Blgelerinde Uygulanacak Genel Metod

350.06.01.03.02 Uygulama.
Su yaltmnn uygulanmasndan nce uygulanaca tm yzeyler Mhendis tarafndan muayene
edilecek ve onaylanacaktr.
Uygulamada, imalatnn yazl talimatlar takip edilecektir.
Uygulamada kullanlacak genel metot aada verilmitir.
350.06.01.03.02.01 Hazrlama.
Tnel kesiimlerinde ve membrandan geen kntlarda su yaltm iin zel hazrlama gerekecektir.
Bunlar imalatnn tavsiyelerine gre yaplacaktr.
350.06.01.03.02.02 Keenin Tespiti.
Koruyucu kee, pskrtme betonu yzeyine, imalats tarafndan belirtilen uygun tespit
elemanlanyla tutturulacaktr. Uygulama yerine bal olarak, metrekarede 2-4 adet tespit eleman
kullanlacaktr. Betonlama srasnda an gerilmeye maruz kalmasn nlemek zere kee, yeterli bir
geveklikte serilecektir. Keenin bitiik kesimleri 10 cm bindirilecek ve nokta kayna veya benzeri
362

;: uygun bir metotla eklenecektir. Tnel yan duvarlarnn taban boyunca kee, paftalarda gsterildii
zere, yan drenaj borularn rtecek ekilde yeteri kadar uzatlacaktr.
( 350.06.01.03.02.03 Su Yaltm Membrannm Tutturulmas.
i Su yaltm membran keeyi rtecek ekilde monte edilecek ve keenin tespit elemanlarna s
kayna ile balanacaktr. Montaj gayesi ile membranda herhangi bir delinmeye msaade
edilmeyecektir. Su yaltm membran, varsa uyan tabakas ieriye gelecek ekilde ve betonlama ,
srasnda ar gerilmeye maruz kalmasn nlemek zere yeterli geveklikte serilecektir. Bitiik su i
yaltm tabakalar ift kaynakla birletirilecektir. Tnel yan duvarlarnn taban boyunca membran,
paftalarda gsterildii zere, yan drenaj borularm rtecek ekilde yeteri kadar uzatlacaktr. Su
tutuculara balantlar ve ak yarmalardaki yaplarn yaltmlanna balantlar, imalats tarafndan
hazrlanan paftalara gre yaplacaktr.
350.06.01.03.03 Ek Yerlerin Deneye Tabi Tutulmas.
Tm ek yerleri deneye tabi tutulacak ve bu deneylere ait kaytlar Mteahhit tarafndan Mhendise
sunulacaktr. (350.07.01.03.(3)'e baknz)
350.06.01.03.03.01 Ek Yerlerinin Basnl Hava ile Deneye Tabi Tutulmas.
!

Su yaltm membran bitiik tabakalar arasndaki ek yerleri, ift kaynakl eklerle tekil edilmi
deney
! kanalna basnl hava pompalanarak, geirimsizlik asndan deneye tabi tutulacaktr. Balangta
deney basnc 5 dakikalk bir deney sresi iin 2 bar veya 10 dakikalk bir deney sresi iin 1.5 bar
olacaktr. Hava basnc kaybnn her iki halde de % 20'den daha fazla olmamas halinde ek yeri su
geirmez kabul edilecektir.
350.06.01.03.03.02 Vakum Ekipman ile Ek Yerleri Deneyi.
zel tekil edilen ek yerleri veya yerel onarmlar gibi snrl ebattaki membran ksmlarnn
deneylerinde vakum ekipman kullanlabilir. Bu deneye tabi tutulacak alana skca oturtulduktan
sonra membrandaki szmtlan tesbit etmek iin havas pompayla boaltlan bir vakum anndan
ibarettir.
350.06.01.03.04 Koruyucu nlemler.
Montaj srasnda veya montajdan sonra su yaltm membrannm zarar grmemesi iin her trl
dikkat sarf edilecektir. Herhangi bir hasar olmas halinde, nihai beton kaplamann yaplmasndan
nce onanlacak ve deneye tabi tutulacaktr.
350.06.02 Daimi Yer Alt Suyu Drenaj
Bu madde, tnellerde daimi yer alt suyu drenaj sisteminin montaj ve bakmn ele almaktadr.
Yapm srasnda, boyuna yer alt suyu drenaj sisteminin dizayn kotundan daha aada yer alt
suyuna rastlanmas halinde bunu zmlemek zere aynca bir daimi drenaj sistemi dizayn
edilecektir.
350.06.02.01 Genel.
1. Bu bolm, tnellerin ierisindeki daimi yer alt suyu drenaj sistemi ile ilgili artlan kapsamaktadr.
Bu artname, tnel dndaki ve portal sahalardaki atk sulann artlmasna ait artlan
kapsamamaktadr.
363

2. Bu blm artnamesi, yer alt suyu ve atk su ayrk drenaj sistemi ile kark veya kombine sistemi
olmak zere her iki hal iin de geerlidir.
350.06.02.02 Malzemeler.
1. Boyuna yeraltsuyu drenaj, paftalarda gsterildii zere, evresi delikli sert PVC borularndan
ibaret olacaktr. artnamenin 313.01.02.02 blmnde belirtilen zelliklerde olacaktr.
2. Gzenekli Beton Portland imentosu ve TS706 ve TS3530'e uygun 37.5 mmlik agregadan
oluacaktr. Agregann imentoya oran hacim olarak 8:1, arlk olarak 10:1 olacaktr
350.06.02.03 Yapm.
1. Su yaltm membran arkasnda yapm srasnda grlen ve/veya toplanan su, paftalarda
gsterildii zere, tnelin her iki yan duvarnda monte edilen boyuna drenaj borularyla daimi
olarak derive edileceklerdir.
2. Boyuna yer alt suyu drenaj borular, tnel ierisindeki muayene cepleri arasnda, gzenekli beton
ile kaplanacak ve korunacaktr.
3. Muayene cepleri, paftalarda gsterildii zere, drenaj sisteminin daimi bakm (basnl suyla
ykama) iin i beton kaplama ierisine yerletirilecektir.
4. Mteahhit, daimi yer alt suyu drenaj sisteminin sadece yer alt suyunun kontrolnde
kullanlmasn salayacaktr. Yapm ve bakm peryotlan sresince dzenli servis ve bakm
yaplacaktr.
5. Yeralt suyu kontrol ile ilgili tm drenaj borular, paftalarda gsterilen hat ve kotlarda denmi
olacaktr.
350.06.03 Gzenekli Beton.
350.06.03.01 Genel.
1. Gzenekli beton, tnellerin ierisinde boyuna yer alt suyu drenaj borularnn yerletirilmesinde
kullanlacaktr.
2. Gzenekli Beton Portland imentosu ve TS706 ve TS3530'e uygun 37.5 mmlik agregadan
oluacaktr. Agregann imentoya oran hacim olarak 8: , arlk olarak 10:1 olacaktr.
350.06.03.02 Yapm.
1. Yerine konulmadan nce beton, makine veya el ile niform bir renk ve kvam elde edilinceye
kadar kantnlacaktr. Kullanlan su miktan, fazla har oluturmakszn agrega paracklannm
tmn kaplamak iin gereken miktan amayacaktr.
2. Beton sadece elle sktnlacaktr.

364

350.07 Beton Kaplama.

350.07.01 Genel.
Bu blm, nihai tnel kaplamas, temel kirileri ve taban kemerinin yapm ile lgili artlar
kapsamaktadr. Bu yaplar ounlukla donatz olmakla beraber Mhendis onay ile yerel olarak
donatl olabilirler.
350.07.01.01 Tanm.
1. Yerinde dkme bir beton kaplama olan tnel nihai kaplamas, tnel kaplama sisteminin emniyet
faktrn artrr, niform bir i yzey salar ve tnel kaplamasnn su geirimsizliini arttrr.
Dzgn bir i yzey, hava ak, estetik, aydnlatma ve bakm nedenleriyle gereklidir.
2. Temel kirileri, tnel kaplamasna mesnet tekil eder. Bunlar aynca bir taban kemeri gerekmesi
halinde bir balant zinciri oluturur. Kablo kanallar ve yaya yollan ounlukla bu boyuna beton
kiriler zerinde tesis edilir,
3. Taban kemeri, zayf jeolojik artlarn hakim olduu yerlerde tnel kaplamasnn (tnel tp)
tamamlayc halkasn tekil eder. Betonlam taban kemeri, zemin basnlarna dayanmal ve tm
tnel yapsna stabilite salamaldr.
4. Temel kirileri, taban kemeri ve tavan kemeri kalp veya iskeleleri, nihai tnel kaplamasnn
yapm iin gerekli aralardr. Bunlar; beton iin belirtilen ekil, ebat ve yzey dzgnln
salayacak ekilde, elikten dizayn ve imal edileceklerdir.
5. Kontak enjeksiyon, yerinde dkme beton kaplama ile kaya veya pskrtme betonu veya membran
kaplama (su yaltm) arasndaki boluklarn doldurulmas iin enjeksiyon malzemesinin basn
altndaki enjeksiyonudur. Beton kaplamann sertlemesinden sonra tnel tavan kesiminde sistematik
bir kontak enjeksiyon yaplacak ve 28 gnlk kp numunelerinden baarl neticeler alnacaktr.
Kontak enjeksiyonu iin gereken deliklerin braklmasn salamak zere tavan kemeri iskelesinde
nlem alnacaktr. Enjeksiyon deliklerinin pozisyonlan Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
350.07.01.02 Sunular.
1. Beton dkm lemiyle hasl olacak sehimlerin telafisi iin gereken kalp ters sehimini gsterir
uygulama paftalar sunulacaktr.
2. Mteahhit, detayl kalp uygulama projelerini, onaylanmak zere sunacaktr.
3. Tnel en kesiti, enine gei pasajlan ve cepler iin Mteahhit ayn kalp paftalarn, onaylanmak
zere Mhendis'e sunacaktr.
4. Kullanlacak beton iin deney raporlan, Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uygun
olarak sunulacaktr.
5. Kontak enjeksiyonu iin metot aklamas, plent ve malzeme tanmlan, i kaplama beton ilerinin
balamasndan nce onay iin Mhendis'e sunulacaktr,

365

350.07.01.03 artlan.
1. Mhendis tarafndan aksi onaylanmadka, tnel evresinde herhangi bir pozisyonda ve evreye
dik istikametteki deplasman hznn ayda 2 mm'den daha az olmamas durumumda tnelde beton i
kaplamas yaplmayacaktr.
2. Profil dzeltme ilemleri ve monte edilen su yaltm sistemi Mhendis tarafndan kabul edilip
onaylanmadka tnel ierisindeki beton i kaplama yaplmayacaktr.
350.07.01.04 Kalite Garantisi.
Kalite kontrol ile ilgili hususlarda Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uyulacaktr.
350.07.02 Malzeme.
350.07.02.01 Kalp.
1. Kalp, nihai kaplama yapmnda gereken ve kullanlan tm geici platform ve kalp lerini
kapsamak zere ele alnacaktr.
2. Nihai beton yapsnn tolerans limitleri ierisinde (10 mm) olmas in kalp; doru pozisyon, ekil
ve profili idame ettirecek yeterli rijitlikte olacaktr.
3. Seri kullanma uygun ve eri sath yzeyi vermek zere kalp elikten yaplacaktr.
Kalp, herbir yan duvarda ve tavanda boluklara sahip olarak salanacaktr. Boluklar; betonun
sktrlmasnda vibratr kullanlmasna imkan tanyacak, dklmesi srasnda betonun, kalbn
alnmasndan nce ise sertlemi beton yzeyinin muayene edilebilmesine imkan salayacak ekilde
dizayn edilmi olacaktr. Bunlar en az 600 mm kenarl kare ebadnda olacaktr. Beton dkm iin
boluklar, betonun ayrmasn nleyecek ykseklikte yerletirilecektir. Kalptaki ekler, erbetin
szmasn ve betondan su absorpsiyonunu nleyecek yeterli miktarda sk olacaktr.
4. Kalplar; ekil doruluu, salamllk, rijitlik, su geirmezlik ve yzey dzgnlnn
salanabilmesi asndan, her zaman iyi artlarda bakml tutulacaktr. Tm kalplar; temiz
korozyondan korunmu ve iyi onarlm olarak tutulacaklardr.
5.Kahp dizayn, Mhendis onayna tabidir.
6. Kalp st ksm, kemerli tavann iyi sktrlmasn temin etmek iin, dzenli aralklarda harici
vibratrlerin monte edilebilmesini salayacak tertibatlara sahip olacaktr.
elik kalp, herbir betonlama kesiminin balang/bitim kesitindeki evre boyunca aln paralarn
montajn salayacak ve tnellerin kurpta olduu yerlerde betonlamalar arasnda dzgn bir sath
elde etmek zere pah yapmna imkan tanyacak tertibat olacak ekilde temin edilecektir.
350.07.02.02 Beton.
1. artnamenin Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uyulacaktr.
2. Beton i kaplama, temel ve taban kemeri beton snf C 25 olacaktr.

366

3. Agregann maksimum dane boyutu, TS 802 ve TS 500 standartlarnda belirtilen kriterlere uygun
olacaktr.
4. Karmn kvamll, pompa ile beton dkmne imkan tanyacak ekilde seilecektir.
5. Akcl ve skmay slah etmek zere beton karmnda plastikletirici katk maddeleri
kullanlabilir. Bu tip katk maddelerine ait detaylar, kullanlmadan nce onaylanmak zere Kontrol
Mhendisine sunulacaktr.
350.07-02.03 Kontak Enjeksiyonu in erbet
1. erbet, imento ile su karmndan yaplacak; ancak Mhendis onay ile performansn arttrlmas
iin katk maddeleri kullanlabilecektir. imento ile birlikte kullanlacak tm su kaynaklar
Mhendis tarafndan onaylanacaktr. Onaylanm olan bir kaynaktan alnan suyun, yapm srasnda
her hangi bir zamanda uygun olmayan bir nitelik kazanmas halinde Mteahhit, baka su kayna
temin edecektir.
2. imento, yrrlkteki standartlara uygun olacaktr. erbet, tini form bir karm olup kvamll,
boluun tm ksmlarna basn altnda serbeste akabilecek dereceden daha fazla olmamak zere,
yeterli miktarda akc olacaktr.
3. erbet karm, dk veya hi kusma arz etmeyecek ve dk rtre karakteristikleri
gsterecektir. Prizini aldnda erbet mmkn en dk geirimlilie sahip olacaktr.
350.07.03 Yapm.
350.07.03.01 Betonlamadan nce Kalp Hazrl.
1. Kalp i yzeylerine, daimi kalplar hari veya Mhendis ile aksine bir mutabakat salanmamsa,
betonun yapmasn nlemek zere leke yapmayan bir kalp ya srlecektir.
2. Ayrc maddeler imalat talimatlarna harfiyen uyularak tatbik edilecek, donat veya ankrajlarla
temas ettirilmeyecektir.
Ayrc maddeler, ileride yaplacak yzey ilemlerine mani tekil etmeyecek kompozisyonda
olacaklardr.
3. Betonlamadan nce tm kalplar iyice temizlenecektir. Beton ile temasta olan kalp yzeyleri
yapkan yabanc maddelerden, knt yapan ivi ve benzeri maddelerden veya yank veya dier
bozukluklardan arndrlm olacaktr.
4. Kalp; betonlama srasnda ekil ve pozisyonunu rijit bir ekilde koruyacak, betonda yzey
bozukluklar ncelenecek ekilde monte ve tespit edilecektir.
5. Kalp, yk altnda beklenen deformasyonlar dikkate alan kotlarda monte edilecektir.
6. Standart KGM formlaryla Mhendis yazl onay vermedike Mteahhit kalplann ierisine beton
dkmeyecektir.

367

350.07.03.02 Beton Dkm iin Hazrlk.

Beton kaplamann dkmnden nce Mteahhit; kaz taban, yanlar ve tavan ksmn gevek veya
salam olmayan kaya paralan, amur, moloz, su birikintisi, ya veya herhangi yabanc
maddelerden iyice temizleyecektir.
350.07.03.03 Betonun Tanmas.
Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uyulacaktr.
350.07.03.04 Betonun Dklmesi.
1. Mteahhit, kullanlacak ekipmana ait aklamalar dahil, tnelde teklif etlii beton dkme metodu
ile ilgili tm detaylar sunacaktr.
2. Beton, pompa ile veya Mhendis'in onaylayaca metotla dklecektir. Beton dkme metodu,
betonun kalba yksek hzda dklmeyecei, betonda aynmaya neden olmayaca ve beton
pompasnn hava kabarcksz srekli bir beton ak temin edecei bir tarzda olacaktr.
3. Yan kiriler ve taban yapsnn betonlanmas, tnel i kaplama kemerinin yaplmasndan nce
ayr ilemde yaplacaktr. Taban yapsnda beton dkm metodu, Mhendis onayna tabi olacaktr.
4. Herbir taraftaki beton kiriler, tnel kalbnn hareket ettirilmesi iin gerekli olan raylar iin
mesnet olarak kullanlacaktr. Bunlar, kaplama kemerine ait kalbn konulmasndan nce en az 7
gn sreyle kre tabi tutulacaktr.
5. Beton, uygun geici delikler ierisinden kalp ierisine pompalanacaktr.
6. Beton, yan duvarlara ve tnel tavanna, betonlanan kesimde eit olarak datlm olarak ve 50
cm'yi gemeyen yatay tabakalar halinde dklecektir.
7. Maksimum kot farklar, kalp malatsnn belirttii deerleri amayacaktr.
8. Betonun tnel kemeri tepe noktasna baslarak oradan duvarlara ve tabana akmasna izin
verilmeyecektir. Beton; zemin veya n iksa yzeyindeki tm girintilere, bu yzeyler ile kalp
arasndaki tm boluklarn doldurulmas iin., dahili vibratrlerle tazyik edilecektir.
9. Tnel kemeri tavan ksmnn tamamen doldurulmu olmas hususunda zel dikkat sarf
edilecektir. Mteahhit, teklif edecei, tnelde beton dkm metotlarna ait detaylara, bu artn
salanmasna ilikin tekliflerini dahil edecektir. Tnel tavanndaki hava kabarcklar, kalp ucunda
braklacak havalandrma borular vastasyla giderilecektir.
10. Nihai kaplamada souk derzlerin hasl olmasndan mmkn mertebe kanlacaktr. Beton
dkm ilemleri srasnda yedek bir beton pompas ve dkm hatt salanacaktr. Ekipmann
bozulmas veya herhangi baka bir nedenle srekli beton dkmnn kesintiye uramas halinde
Mteahhit, beton henz plastik kvamda iken bu gibi derzlerde mmkn mertebe niform ve stabil
bir ev halinde sktracak, sktnlamayan herhangi bir beton kaldrlacaktr.
11. Tnel nihai kaplamas, tnel ekseni boyunca llen 10-12 metrelik kesimler halinde
dklecektir. Her bir kesim, inkita ve inaat derzi olumadan tek ve srekli bir ilemde
betonlanacaktr. Kesimlerin ularndaki tm inaat derzleri, eime dik olacaktr.
368

:j
12. Beton dkm yerindeki evre scaklnn 32 C 'den fazla olmas halinde Amerikan Beton
' | Enstits Standard ACI 305R-77'de aklanan scak havada beton dkme teknikleri kullanlacaktr.
i'

13. Souk havada beton dkm iin Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uyulacaktr.
350.07.03.05 Nihai Kaplama Betonunun Sktrlmas.

;,

1. Nihai kaplama betonunun sktrlmas srasnda Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara
uyulacaktr.

[:

2. Beton, kalba tespit edilmi vibratrler ve kalptaki muayene kapaklan ierisinden altrlacak
dahili vibratrlerle sktrlacaktr.

3. Dahili vibratrler, ayrmay nlemek iin ksa sreli kullanlacaktr.

350.07.03.06 Kalbn Sklmesi.

1. Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uyulacaktr.
2. Kalp, eki veya beton yzeyine kar manivela kullanlmasna gerek duyulmadan veya beton
yzeyine hasar vermeden kolaylkla sklecek ekilde dizayn edilmi olacaktr.
3. Kalbn sklmesi srasnda hasl olan zararlar Mteahhit tarafndan 350.07.03.08' de belirtilen
onarm ile giderilecektir.
4. En gayrimsait yk artlarnn yapya zarar veremeyecei bir beton mukavemeti salanncaya
kadar kalp skmne balanmayacaktr. Beton mukavemeti, aln iskelesinin sklmesinden sonra
tnel tavannda llecektir. Kalp skm iin minimum mukavemet, kaplama zati arl iin
gerekli yapsal artlan karlamaldr. Bu mukavemet, dk mukavemeti beton iin piston ap 40
mm olan Schmidt darbe ekici (sarkal tip) veya onayl benzeri ile tahkik edilecektir. Beton
ilerinin balamasndan nce alet, uygulanan herbir onayl beton kanmna gre kalibre
edilecektir.
350.07.03.07 Betonun Kr Edilmesi.
1. Betonun kr edilmesi srasnda Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara uyulacaktr.
2. rt tekil edici kr maddesi, mteakip herhangi bir yzey ileminde aderans etkilemeyecektir.
3. Kr nlemlerinin bir etki salamad, nemlilik ve rtre lmleriyle gsterilirse kr ileminden
vazgeilebilir.
350.07.03.08 Yzeylerin Onarlmas lemleri.
Kalplarn sklmesinden hemen sonra yaplacak gzlemle eer Mhendis gerekli grrse
yzeylerde onanm ilemine karar verilecek ve bu ilemler geciktirilmeden yaptnlacaktr. Mhendis
ncelemesinden nce herhangi bir yzey onarma lemi uygulanan beton yzeyler kabul
edilmeyecektir.

369

350.07.03.09 Kontak Enjeksiyonu

1. Beton i kaplama ilerinin balamasndan nce Mteahhit, kullanlacak yapm metodu ve
ekipmana ait tm detaylar onaylanmak zere Mhendis'e sunacaktr.
2. Mteahhit, enjeksiyon ilemlerinin her zaman kalifiye ve tecrbeli elemanlarn direk kontrol
altnda olmasn salayacaktr. Tnel projecisinn temsilcisi, Mhendis onay ile kullanlacak
maksimum basnlar belirtecektir.
3. Enjeksiyon ve havalandrma borular, betonlama yaplmadan nce yerlerine konulacaktr.
4. Enjeksiyon leminin tamamlamasndan sonra Mteahhit, borulann artk uzunluklarn kesecek
ve yzeyi Mhendis'in kabul edecei ekilde dzeltilecektir.
5. Mteahhit, enjeksiyon yaplan sahalar, enjeksiyon basnc,enjeksiyon tketimi ve karm
detaylarna ait kaytlan Mhendis'in istedii ekilde verecektir.
6. Enjeksiyon karmnn ve karma giren malzemelerin artnamelere uygun olduunun teyidi
iin Mhendis deney yaplmasn isteyecektir. Mteahhit, istendiinde, bu deneyleri yapacak ve
neticelerini, onaylanmak zere Mhendis'e sunacaktr.
7. Tescilli enjeksiyon n karmlar kullanldnda bunlar, imalatnn tavsiye ettii su/karm
orannda kantnlacaklardr. Tm enjeksiyon karmlar, yksek hz, yksek kesme etkisini
sahip kartrclar kullanlarak hazrlanacaktr.
8. Mteahhit, tnel kaplamas kontak enjeksiyonu yapmn gerektirmeyen bir betonlama metodu
nerebilir. Bununla birlikte, teklif edilen metodun Mhendis tarafndan kabul edilmesi halinde
dahi 350.07.01.01 (5) de belirtilen artlarnn salanmas ve Mhendis talimatyla, tnel
kaplamasnn tahkiki iin kullanlan deliklerin braklmas gerekmektedir.
350.08 Jeoteknik Enstrmantasyon ve lmler.
350.08.01 Genel.
350.08.01.01 artnamenin Kapsam.
1. Bu blm, NATM'ye gre dizayn edilmi tneller erisinde iksa elemanlar ve bitiik kayadaki
deformasyon ve yk deiimlerinin gzlenmesi ve kaydedilmesi amacyla yaplacak jeoteknik
lmlere ait artlan belirlemektedir.
2. Emniyet kavramnn bir paras olarak, tnel kaplamasnn 3-boyutlu deformasyonlan optik
metotlarla izlenecektir. Gzlenecek noktalar, standart yaknlama (convergency) bulonlanna
monte edilmi hedefler veya reflektrlerdir.
3. lmler; serbest istasyona kurulan, mterek eksenli entegre EDM cihaz bulunan, yksek
hassasiyette elektronik teodolit ile yaplacaktr. Bilgi ak tamamyla otomatik olacaktr.
Yazlm, deplasmanlann mutlak bir koordinat sisteminde lmm'lik hassasiyetle tespitine imkan
salayacaktr.
4. Bu blm kapsamndaki iler, jeoteknik enstrmantasyon ve aletlerin tesisi, okuma alnmas,
izilmesi ve lm neticelerinin yorumlanmasn htiva etmektedir.
370

5. n kaplama ve evreleyen kayann stabilitesi, tatbik edilen n kaplamann performans ve iksa

elemanlarnn kullanmna ait gerekli kararlar ve jeolojik lmlerin mertebe deiimlerinden ve
eilimlerden karlacaktr.
6. Jeoteknik lm kesitlerinin yeri ve aralarndaki mesafe jeolojik artlara jeolojik deiimlerin
sklna, kayann mekanik davranna, tnel boyuna ana gerilme artlarna ve tnel ebadna
baldr. Dizayn edilen lm kesitlerinin yerlerinde, tnel yapm srasnda, karlalan yerel
jeolojik artlara, edinilen tecrbelere gre ve Mhends'in onay ile tnel dizayncs temsilci si'nin
talebi zerine deiiklik yaplacaktr.
350.08.01.02 Cihazlarn Tarifi.
1. Rperler; tnellerin tavan taban ve/veya yan duvarlarna konulmu sabit iaretler, iviler veya
bulonlar olup dey deplasmanlarn tespiti iin optik lm metotlaryla llrler.
2. Yaknlama (convergency) ivileri veya bidonlar, tnel n kaplamasna monte edilirler. Tnel n
kaplamasmdaki veya genel olarak tnel boluundaki greceli deplasmanlarn tespiti iin lmler,
erit ekstensometre veya optik elektronik metotlarla yaplr.
3. Kuyu ekstensometreleri, tneli evreleyen zeminin eitli derinlikteki deplasman lann n
llmesinde kullanlrlar. Ekstensometre okumalar bir tnel evresindeki mutlak deplasman
miktar le tnel kaya evresindeki deformasyonlann derinlik ve paterni hakknda bilgi edinilmesini
salamakta olup, gereken kaya bulonu boylannm tahkik ve tespitinde tnel projecisinin temsilcisi
tarafndan kullanlacaktr.
4. Deformasyon lerleri
5. Bu enstrmanlar, lm kesitinin evresindeki eitli noktalarda pskrtme beton kaplamasmdaki
birim deformasyoiun llmesinde kullanlr. Bu lmler, yapld tarihten nihai kaplamann
yaplmasna kadar geen srede pskrtme beton kaplamasnn ykleme tarihesinin tahkik
edilmesinde kullanlacaktr.
350.08.01.03 Sunular.
1. Yaknlama (convergency) ivileri, deformasyon lerler, ekstensometre numuneleri
2. Kullanlmas dnlen enstrmantasyon ve okuma aletlerine ait artname ve kataloglar
3. Enstrmantasyon kesitlerinin komple yerleimi: Ana ve tali lm kesitleri iin enstrmantasyon
ekipman, kesitlerin yerleri, mesafeler, izleme program.
4. Deformasyonlann boyutlu hesab iin gerekli yazlma ve neticelerin sunulmasna ait bir
aklama.
Tm sunular Mhendis onayna tabidir.
350.08.02 Malzemeler.
350.08.02.01 Rperler.
Tnel tavam veya herhangi baka bir nokta kotunun tespitinde sadece onayl ivi ve bulonlar
kullanlacaktr.
371

Dey oturma ve taban kabarmalarnn izlenmesi, ekstensometre ve yaknlama okumalanyla

birlikte mutlak deplasman miktarlarnn yorumlanmas ve hesaplanabilmesi iin tnel tavan veya
belirli baka noktalarn (taban, yan duvarlar vs) nivelman, tnel kazs srasnda yaplacaktr.
Nvelman okumalar, 1 mm'lik bir hassasiyet salayacak bir metotla yaplacaktr.
350.08.02.02 Yaknlama (Convergency) Bidonlar.
Yaknlama bulon veya ivileri, minimum 250 mm boyda, korozyona kar korunmu nervrl
ubuklardan ibaret olacaktr. iviler, grnen kaya veya pskrtme beton yzeyine salam bir
ekilde tesbit edilecektir. Montajdan sonra yaklam ivileri bir koruyucu balkla korunacaklardr.
350.08.02.03 Hedef veya Reflektrler.
Optik-elektronik lm yaplmas halinde bulonlar, merkez noktas iaretlenmi bir reflektrn
monte edilebilmesinde adaptr vazifesi grebilecek, nceden belirlenmi bir krlma noktas olan
plastik bir balkla teh2 edileceklerdir. Bu cihaz, iki dnme eksenli ve heriki taraftan gzlenebilir
ekilde dizayn edilmi olacaktr.
Bu plastik reflektr, gerektiinde, pozitif merkezli bir prizma ile deitirilebilir.
350.08.02.04 Elektronik Uzaklk ler (Total station).
Mterek eksenli entegre bir elektronik mesafe lme ekipmanna (EDM) sahip bir
optik-elektronik Uzaklk ler kullanlacaktr. Ekipman, istikametler iin 3CC, mesafeler iin 1
mm'lik hassasiyete sahip olacaktr.
lme dzeni, aadaki ilave ekipman ierecektir:
- Ikl 4 satr matris ekran
- Nmerik ve alfanmerik girdi opsiyonu
- 2000 girdi bloklu taklabilir kaydedici modl
350.08.02.05 erit Ekstensometresi.
Optik-elektronik lmlerin yaplamamas halinde yaknlama (convergency) okumalar bilinen
bir imalatdan salanacak erit ekstensometreler vastasyla yaplacaktr. Kullanlan ekipman ve
lm metodu 0.1 mm'lik bir hassasiyet salayacaktr.
Ekipmann kullanm ve bakm, gnlk kalibrasyon da dahil olmak zere, imalatsnn
tavsiyelerine gre yaplacaktr. Uygun bir kalibrasyon erevesi, tnelde kullanld zere iki
ucunda daimi ivi veya bulon bulunan rijit bir elik ereveden ibarettir.
erit Ekstensometrenin kullanma ait prospekts, artname ve talimatlar Mhendis'e sunulacaktr.
Ekstensometrenin erit uzunluu minimum 20 metre olacaktr.
350.08.02.06 Kuyu Ekstensometresi.
Kuyu ekstensometreleri, ok pozisyonlu ubuk tipte veya sabit noktalarda mekanik ankrajlan olan
tek ubuk tipte olacaktr. Herbir ubuk veya telin geriye kalan uzunluu, serbeste hareket
edebilmesi iin bir boru ierisinde olacaktr. oklu ubuk tipi ekstensometreler, 2 veya 3 metre
372

aralkl en az pozisyonda okuma yapabilecek ekilde dizayn edilmi olacaklardr. Enstrman

korozyona kar mukavim olacaktr.
Ekstensometre konulacak delik ap, tip'e (tek/ok ubuklu tip) bal olup, imalatnn
tavsiyelerine uygun olacaktr.
Okumalar mikrometrik l saatiyle veya uzaktan okumalar iin elektrikli transdktrlerle
yaplacaktr. Ekstensometre okuma hassasiyeti 0.05 mm olacaktr.
malatnn prospekts, artnamesi ve talimatlar Mhendis'e verilecektir.
350.08.02.07 Deformasyon ler.
Enstrman (deformasyon ler) tmyle pskrtme beton kaplamas iine gmlecektir.
Enstrman; taze pskrtme betonu ierisinde, rijitliinin hala ok dk olduu esnada
deformasyonlarn llebilmesini salayacak nitelikte olacaktr. Bu ama iin enstrmann rijitii
mmkn mertebe dk olacaktr. Enstrman, pskrtme betonunun hidratasyonu srasnda hasl
olan s etkilerini karlayabilmen, pskrtme betonunun tatbikiyle hasl olan darbelere ve nem'e
kar mukavim olmaldr.
malat elektrikli tipte olacak, ve en az 10"5 m/m'lik bir hassasiyet salayacaktr. Enstrman
4*10"3 m/m'Ik bir lme aralna sahip olacaktr.
Kablolar blendajl 6 telli olacak ve pskrtme betonu kaplamasnn pskrtlmesi ve
deformasyonu srasnda hasar grmemesi iin PVC boru ile korunmu olacaktr. Okumalar,
belirtilen okuma hassasiyetini salayacak elektrikli dijital okuma birimleriyle yaplacaktr. Alet
nemlilik ve toz gibi tnel artlarndan etkilenmeyecektir.
malatnn kullanma ait prospekts, artnamesi ve talimatlar Mhendis'e sunulacaktr.
350.08.03 Uygulama.
350.08.03.01 Genel artlar.
1. Enstrmanlar, tnel projecisinin temsilcisi ile mutabk kalman ve Mhendis tarafndan
onaylanan yer ve programa gre monte edilecektir.
2. Gerek jeolojik veya jeoteknik artlarn gerektirmesi halinde jeoteknik enstrmantasyon ve
izleme program, her zaman deiim ve tadilata tabi tutulabilecektir.
3. Tm ana enstrmantasyon montaj tnel projecisinin temsilcisi veya Mteahhit nezaretinde
yaplacak, Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
4. Tm entrmantasyon, imalatnn tavsiyelerine ve bu blmde belirtilen ilave artlara gre
monte edilecektir.
5. Tm enstrmantasyon, son kaz raundu ierisinde ve aynaya yakn olarak monte edilecektir.
6. Monte edilen lm enstrmantasyonu ile lm iin gereken hacim, tm yapm sresince
serbest ve eriilebilir durumda tutulacaktr.
373

7. Tm enstrmanlar, patlatma ve tnel trafiine kar korunmu olacaktr. Bu enstrmanlarn

hasara kar korunmalar in gereken yerlerde koruyucu kapak veya klflar kullanlacaktr.
8. Yapm ilemlerinden dolay hasar gren enstrmanlar, lave deme yaplmadan derhal
yenilenecektir.
9. Mikrometrik lm saatleri veya erit ekstensometreler gibi okuma alma birimleri, tnel
yapm srasnda her zaman hazr bulundurulacaktr. Yedek para ve yedek niteler sahada
muhafaza edileceklerdir.
10. Yapm sresince Mteahhit, lm kesitlerinin yerleim ve izlenmesi iin gereken tm
ekipman temin ve tesis edecek, bakmn yapacaktr.
11. Jeoteknik lm iin gereken ve kullanlan tm enstrman ve ekipman, yapm periyodu
sresince tnel projecisinin temsilcisi ve Mhendis'e hazr bulundurulacaktr.
350.08.03.02 Okuma, izim ve Yorumlama.
1. lm neticeleri ve enstrman okuma, izim ve yorumlamalar Mteahhit'in kalifiye personeli
ve/veya tnel projecisinin temsilcisi tarafndan yaplacak Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
2. Optik deplasman izlenmesi iin, dorudan bilgi akna imkan tanyan bir yazlm
kullanlacaktr. Bu yazlm aadaki zelliklere sahip olacaktr:
-

Elektronik uzaklk lerin serbest istasyonlanmas ve standart sapmann her koordinat

stikametinde hesaplanmas,
Otomatik hedef belirleme ve yeni sfr okumalarn tanmas,
Arzu edilen herhangi bir noktann 3 boyutlu koordinatlarnn, deplasmanlarnn ve teorik hat'ta
olan radyal mesafelerin hesaplanmas,
Fiziksel etkenlerden hasl olan hatalarn dzeltilmesi,
Tahkik lmlerinden sonra koordinatlarn transformasyonu,
lme neticelerinin tablo olarak verilmesi ve grafik olarak sunulmas.

3. Mteahhit, personelin okumalar almas iin yeterli aydnlatma, havalandrma ve tm

enstrmanlara ulamn salamak zere gerektiinde operatr dahil, platformlan salayacak ve
bakmn yapacaktr. Bu imkanlar, istediinde Mhendis'e de tannacaktr.
4. Herbir enstrmana ait ilk okumalar (sfr okumalar), montajdan hemen sonra veya bu
enstrman hazr olur olmaz yaplacaktr.
5. Dier lm veya okuma aralklar, herbir lm kesiti iin aadaki ekilde ngrlmtr.
1. hafta
2. hafta
3.ve 4.nc hafta
Daha sonra

: gnlk
: haftada iki defa
: haftada bir defa
: ayda bir

Bununla birlikte gerek okuma frekans, bir tneldeki st yar kazs gvde kazs ve artmal
olarak kazlan paralel tnele ait yapm safhalarndan etkilenecektir.

374

Gvde kazs, st yar kazs srasnda monte edilen enstrmantasyon kesitine yaklatnda okuma
frekans tekrar arttrlacaktr. Paralel tnel tp, ilk tnel tpnde monte edilen bir
enstrmantasyon kesiti istasyonuna yaklatnda okumalar tekrar balatlacak, okuma frekans da
buna gre arttrlacaktr. Yapm aamalar; styar, altyar ve taban kaz aynalar pozisyonlar vb
zamana bal olarak verilecektir.
6. Artan hzda deformasyon grlen kesitlerde okumalar, deformasyon hznn zamanla azalmasna
kadar sk sk, en az gnde bir defa alnacaktr.
7. kaplama yapm almalar, lm yaplmasn engel leyinceye kadar lmler devam
ettirilecektir.
8. Tm lmler, okumalarn alnmasndan itibaren 24 saat ierisinde uygun diyagramlara
dntrlecek ve Mhendis tarafndan kontrole her zaman ak tutulacaktr. Btn kaytlarn
birer kopyas devaml olarak antiyede muhafaza edilecek ve Mhends'e hazr olarak
bulundurulacaktr.
350.09 Tnellerde Topraklama.
350.09.01 Genel.
1. Bu blm, tnel ayaklarnda monte edilecek ana topraklama elik eritlerinin malzeme ve
montajn, prekast beton yayayolu kanal ierisinde denen topraklama kablolarna
balantlar kapsamaktadr.
2. Topraklama eritlerinin denme ve balant detaylar onayl paftalarda gsterilecektir.
3. Bu blm, Elektrik artnamesi kapsamnda olan, Portal saha ve Elektrik Datm
Binalarndaki topraklama sistemini kapsamamaktadr.
4. Mteahhit, tnel topraklama sisteminin balants, ayn zamanda tm topraklama tesisatnn
deney ve almasndan sorumludur.
5. Mteahhit kapsaml bir deney programn ve elde bulunan neticelere ait kaytlan Mhends'e
sunacaktr.
350.09.02 Malzemeler.
1. Tnel tpleri ierisindeki boyuna ve enine ana topraklama eritleri, galvanizli ve enkesiti
minimum 105 mm (35x3 mm) olmaldr.
2. Konu topraklama eritleri arasnda gerekli olan tm balantlar, hepsi galvenize elikten
yaplm 2 adet balant bulonu M8, somun ve rondelalaria yaplacaktr. Bu balantlara ait
detaylar ilgili paftalarda gsterilecektir.
350.09.03 Yapm.
1. Boyuna ana topraklama eridi tnel ayaklar erisine yerletirilmi, yapsal elemanla birlikte
betonlanm olacaktr.

375

2. Enine eritler yol platformunun her iki tarafna yerletirilen boyuna topraklama eritleri
arasnda monte edilecektir. Bu enine eritler herbir yol plaformu alt temel tabakas ierisine
yerletirilecektir.
3. Tnel ayaklarndaki boyuna ve enine topraklama eritleri arasndaki her bir balant noktasnda
prekast yaya yolu kanal erisinde denmi topraklama kablolarnn ara balantlarn
yaplabilmesi iin temelden darya kmas gereken ve enine galvanize eritlerin uzantsyla
salanacak olan dey bir kulakk braklacaktr. Bu dey eridin uzunluu minumum 80 cm
olacaktr.
4. Mevcut galvanize eritlerinin uzunluuna gre Mteahhit, enine ve boyuna eritlerin paftalarda
gsterildii zere ara balantlarnn yaplabilmesine imkan tanmak iin 350.09.02' de
belirtilen balant elemanlarn yeterli miktarda temin edecektir.
5. Her iki tnel tpnn nihai portal istasyonunda tnel ayaklarnda bulunan boyuna topraklama
ana galvanize eritleri son bulacaktr. Bu noktalarda, portal sahalardaki topraklama kablolar
vastasyla tnel topraklama sisteminin daha sonra datm binalarna balantlarnn
yaplabilmesi iin 350.09.03' de belirtildii zere dey kulakklar balanacaktr.
350.10 Tnel i Tehizatlar.
350.10.01 Genel.
1. Bu blm, elektrik artnamesi kapsamnda olan trafik kontrol ekipman olmak zere, tnel
ierisinde trafik iaretinin, kablo kanallar yangn perdelerinin yerleimini ve yapmn
kapsamaktadr.
2. Genel olarak, tnel ierisindeki yatay trafik hatt iaretleri, tnel dndaki yol iaretleri ile
ayndr.
J

3. Bu blm yol iaretlemesine ait genel artlan kapsamamaktadr.

350.10.02 Yol aretleri.
1. Tnel ierisindeki yol iaretleri, kimyasal komposizyon, renk ve uygulama bakmndan yol
boyu iaretleriyle ayn tipte olacaktr.
2. Malzeme ve uygulama detaylar Ksm 504 "Yatay aretleme" blmnde verilmektedir.
3. Kesikli erit izgileri ayn hizada izilecektir.
4. Tnelin kurbta kalan kesimlerinde i taraftaki kesikli dairesel erit izgileri 10.2(2) de
belirtilen artlara uyacaktr. Tnel gzergahnn kurbta kalan kesimlerindeki kesikli d erit
izgilerinin uzunluu mtakip aliynmandaki her iki orta erit izgileriyle ayn hizada olmasn
temin etmek zere artrlacaktr.

376

350.10.03 Reflektif Butonlar.

350.10.03.01 Genel.
1. Reflektif butonlar, Blm 350.10.02'de belirtilen yol iaretlerini belirgin hale getirmek iin
tm tnel tplerinde kullanlacaktr.
2. Kullanlacak reflektif butonlar iki ynl tipte olacaktr.
3. Konu reflektif butonlarn montaj, imalatnn talimatlarna gre yaplacaktr.
4. Mteahit reflektif butonlarn montajndan ve dzenlenmesinden nce yerleim detay paftalarn
onay iin Mhends'e sunacaktr.
350.10.03.02 Malzeme, Boyut ve Mukavemet artlan.
1. Reflektif butonlar, altta ayn malzemeden dey bir sap olan, kalpta dkm yaplm
alminyum alam gvde ile, herbiri BS 873 Ksm IV'e uygun, plastik ierisine gml en az 43
adet zel cam reflektif elemandan ibaret iki reflektif panodan yaplacaktr.
2. Butonlar, en az 80 milimetre sap uzunluu olan, 150xl50xmaksimum 30.0 milimetrelik kare
tipte olacaktr.
3. Konulan reflektif yol iaretleri minumum 600 kNMuk bir basn mukavemetine sahip
olacaklardr.
350.10.03.03 Yapm.
1. Reflektif butonlarn montaj yol yzeyinde zel matkapla gereken derinlikte ve sap apndan 5.0
mm daha geni bir apta alm, erisi iki bileenli yaptrc ile, darya yaklak 5-10 mm
taacak ekilde uygun olarak doldurulmu deliklere ivi sapnn batrlmas suretiyle yaplacaktr.
2. Konu butonlar, tnel tpleri boyunca her iki d platformu kenarnda krmz renkte, her ki
erit izgileri arasndaki boluklarda beyaz renkte uygulanacaktr.
3. Reflektif butonlarn kenar ile dolu kenar izgileri arasndaki mesafe 5+0.5 cm olacaktr. Kesikli
erit izgileri arasndaki mesafenin ortasna yerletirilecek butonlar in montaj tolerans yol
platformu boyuna istikametinde 2.5 cm enine stikamette 0.5 cm olacaktr. Buton eikliinde de
1 derecelik bir tolerans aranacaktr.
350.10.04 Yangn Perdeleri.
350.10.04.01 Genel.
1. Yangn perdeleri, kablo kanallarnda veya iki deiik oda veya hacmi balayan dier
boluklarda monte edilen tertibatlardr. Bunlarn ana fonksiyonu, bahsedilen oda veya hacimlerden
birinde balayan yangnn yaylmasn nlemektedir.
2. Bna ve tnel erisinde duvarlardaki tm boluklar veya yaya yolu altndaki kablo
kanallarndan radyal kablo kanallarna veya dren deliklerine alan tm boluklar, yangnn
yaylmasn nlemek zere Alman Standard DN 4102, Ksm 11'e gre yangna dayankl olarak
izole edileceklerdir.
377

350.10.04.02 Malzemeler ve Yapm.

1. Konu perdeler, higroskopik olmayan, evre artlarna mukavim (nem ve s geirmez, asit ve
alkalinlere dayankl) ve solventsiz malzemeden yaplacaktr. Su reaksiyonu malzeme karakteristik
zelliklerini deitirmeyecektir.
2. Yangn perdeleri bir pano sisteminden ibaret olacak ve mineral elyafh pano ve mineral yn ile
izole edileceklerdir: Komple perde ile iinden geen kablolarn yaklak 0,5 m.lik ksm solventsiz,
asit ve alkaline dayankl bir kaplama maddesiyle rtlecektir.
3. Yangn Perdeleri, 90 dakikalk bir srede yangna dayankl olacaktr.
350.11 Tnel Kazs Aamasnda Yaplan Jeolojik almalar.
350.11.01 Genel.
Tnel yapm aamasnda yaplacak jeolojik-jeoteknik almalar, proje aamasnda ngrlen
kaya koullarnn, jeolojik yapnn, yeraltsuyu durumunun denetlenmesi ve ngrlenden farkl
jeolojik koullarla karlalmas halinde kaya snfnn ve destek sisteminin, yeni koullara gre
revze edilmesine ynelik veri toplamak amacyla yaplacaktr. Ayrca tnel iletim aamasnda
doabilecek problemlerin zmne ynelik belgeleme salayacaktr. Belgeleme; tasarm yaplan
destek ve kaz nlemlerinin uygunluunu kontrol etme, kazlmas gereken ve benzer artlardaki
kaya/zemin ktle koullarn ngrme ve ayn zamanda birimlerin deformasyonu bakmndan
jeoteknik izleme verilerinin yorumunu yapma imkan verecektir.
Kaz srasnda karlalan jeolojik yapnn haritalanmas ve belgelenmesi iin brrnek bir
iaretleme kullanlacak, kaydedilecek ve zelliklerin aklanmas iin birrnek terimler
kullanlacaktr.
Kaz srasnda karlalan jeolojik durumun kaydedilmesi iin daha nceden hazrlanan ve
gereken tm konulan ieren formlar kullanlacaktr.
Genel olarak jeolojik haritalama 1:100 lekte yaplacaktr. Gerektiinde detaylar uygun bir
lekte haritalanacaktr.
Sral haritalamaya dayanarak, gerek haritalama neticelerinin gnlk esasa gre ilendii bir
dey ve bir yatay enkesit izilecektir.
Dey kesit tnel ekseni boyunca yerletirecek, yatay kesit seilen kaz enkesitine (st yar kazs,
gvde, yan galeriler vs.) gre tespit edilecektir. Tnelin st yar-gvde kazs eklinde kazlmas
halinde yatay kesit, st yar kazsnn taban kotunda izilecektir. Tercihen 1:200 veya 1:500
lekler kullanlacak, yatay ve dey lek ayn olacaktr.
350.11.02 Jeolojik Dokmantasyon.
350.11.02.01 Genel.
Jeolojik dokmantasyon, aa kan kaya yzeyini 1:100 lekte, tm tavan evresini ve yan
duvarlar 1:100 lekte gsteren bir sayfa, ayn zamanda kaydedilen tm zellikleri ihtiva eden bir
sayfay kapsayacaktr.

378

Haritalama, kazlan kesime emniyetle giri imkan salayan nlemlerin alnmasndan hemen sonra,
kazs yeni yaplm yzeylerde yaplacaktr. 350.11.02.02 verilen terimler rnek olup, karlalan
zelliklere gre ayarlanabilir veya ekler yaplabilir.
350.11.02.02 Terimler.
350.11.02.02.01 Kaya Koullar / Kaya Ktle Koullan.
Kaya koullar standart isim ve terimlerle doldurulacaktr.
Kaya ktlesi bozuma, tektonik gerilme (kesme, fay ve kvnm oluumu) etkilerine gre deiik
kalitelerde grlebilir. Bu bakmdan, deiik kaliteleri ayrt edilebildiinde, kaya ktle koullan
kaya snf RMR ve Q olarak tanmlanacakktr.
350.11.02.02.02 Sreksizlikler.
Muhtemel sreksizlik tipleri ve ksaltmalar:
B : tabaka dzlemi
S : istozite
J : eklem
SL.: cilal yzey
F : fay
A : eksen (kvrm vs)
ST: tabakalama
Sreksizliklerin Ynetimi:
Sreksizlikler eiklik istikameti / eiklik as le llecektir.
Sreksizliklerin ekilleri ve ksaltmalar :
P : dzlem (planar) U
dalgal (undulating) S :
basamakl (stepped)

Sreksizliklerin Przllkleri ve Ksaltmalar :

P :
S :
R :

cilal (polished)
dzgn (smooth)
przl (rough)

Sreksizliklerin Devamllklan(Devanll) ve Ksaltmalar :

Sreksizliklerin devamllklan, iksaanmam sahann (tnel aynas gibi) ebadna balantl
izlenebilirler.
H :

yksek; sreksizlikler, iksaanmam alann uzunluunu aan bir mesafede

izlenebilirler. M :
orta; sreksizlikler, iksaanmam alann yar
uzunluunu aan bir mesafede
izlenebilirler. L
:
dk; sreksizlikler, iksaanmam alann
uzunluunu amayan bir mesafede
zlenebilirler.
379

Sreksizliklerin Aralklar:
Sreksizliklerin aralktan, aadaki aralklara gre snflandrlacaktr :
>60 cm, 20-60 cm, 6-20 cm, 2-6 cm, <2 cm
Kalnlk cm olarak llecektir.
Sreksizliklerin Akl, Dolgu/Kalnlklar ve Ksaltmalar :
Ak sreksizliklerin dolgu tip ve kalnlklar tarif edilecektir. Muhtemel tip ve ksaltmalar aada
verilmitir.
>5mm, l-5mm, 0.1-1.0 mm, 0.1mm<
Bu dolgu nitelikleri: sert, yumuak ve suya hassas olup/olmadklar belirtilecektir.
Cl
: kil (bozuma rn)
Qu
: kuvars Ca
: kalsit
Gy : Jips
MFG: milonitik fay kili MFB:
milonitik fay brei MCG:
milonitik krk bre O
:
dolgusuz aklk
Kalnlk mm olarak llecektir.
350.11.02.02.03 Kaya Ktlesi Eklemleri.
Kaya ktlesi eklemleri, maksimum ortalama aralklarnn, eklem takm saylar, ynelimleri bilgi
formunda gsterilen hazrlanm cetvellerle tespit edilmesi suretiyle ve kaya ktlesinin genileme
derecesiyle tarif edilecektir.
Kaya ktlesinin genilemesi, haritalanan sahada grlen sreksizliklerin aklk derecesine
baldr.
350.11.02.02.04 Su.
Su sznts; suyun yeri, kayna, miktar (kuru, nemli, slak, damlama, akma [t/sn]), ve durumu
[renk, koku] ve ayn zamanda kaya ktlesi zerindeki etkisi [yumuama, krlma] tespit edilerek
tarif edilecektir.
350.11.02.02.05 Bozuma.
Kayalarn bozuma derecesi Tablo-350-7'de gsterilen terimlerle tanmlanacaktr

380

TabIo-350-7 Kayalann Bozuma Dereceleri

AIKLAYICI TERM
(KISALTMA)
Taze
(F)
Az Bozumu
<SW)
Orta Derecede Bozumu
(MW)
ok Bozumu
(HW)
Tamamyla Bozumu
(CW)
Artk Zemin

ARAZDE TANIMA DENEY

Kaya bozuma (renk atma, bozuma) emareleri
tamyor.
Kaya yer yer solmutur, (sreksizliklerin lekeleri,
sreksizliklere yakn solma)
Kaya solmutur, sreksizlikler solgun yzeyli
olu bozuma ieriye ilemeye balamtr.
Kaya hemen hemen tmyle solmutur. Bozuma
derinlere inmi fakat^ekirdek kaya hala mevcut
Kaya toprak haline ayrm fakat orijinal doku ve
yap hala grlebilir, nadiren ekirdek talar
grlebilir.
Tm kaya malzemesi topraa dnm, ktle
yap ve malzeme dokusu tahrip olmu hacimce
deiiklik var ancak nemli tanma yok

350.11.02.02.06 Kaya Mukavemeti.

Kaya mukavemeti Tablo-350-8'de verilen terimlerle tanmlanacaktr.
Tablo-350-8 Kaya Mukavemeti
AIKLAYICI TERM
(KISALTMA)
Son Derece Sert
(ES)
_____________
ok Sert
(VS)
Sert
(S)
Orta Sert
(MS)
Zayf
(W)
ok Zayf
(VW)
Ar Zayf
(EW)

ARAZDE TANIMA DENEY

Kaya malzemesi eki darbesiyle entileblir.
Dokunulmam kaya numunelerini krmak iin
_cokjeolojik eki darbesi gerekir.
Elde tutulan kaya numunelerini krmak in ok
jeolojik eki darbesi gerekir.
Sk bir jeolojik kazma darbesiyle 5 mm kadar bir
girinti oluur, bak sadece_yzeyi izer.
Bak malzemeyi keser ancak 3 eksenli numune
tralamak iin ok sert
Hafif eki darbeleri altnda ufalanr, bak ile
ekil verilebilir.
Trnakla entik alabilir.

350.11.02.02.07 Kaya Ktlesinin Davran.

Kaz srasnda ve yeni kazlm yzeylerde iksa montajna kadar olan sredeki kaya ktlesi
davran tarif edilecektir. Gerektiinde RMR ve Q snflamas da yaplacaktr.
381

Kullanlacak terimler aadadr:

- Stabil
- sonradan sklen
- gevrek
- baskl
- gevek
350.11.02.02.08 Ar Sklme.
Jeolojik nedenlerle kaz toleranslarn aan, ar sklme oluan, tavan, yan duvarlar, omuzlar vb
yerlerin, kesit, harita, ekil ve ar sklme nedenleri ile km konumlar kaydedilecektir.
350.11.03 Yapm.
350.11.03.01 Genel.
Tnellerin dokmantasyonu, yzeyin haritalanmas ve tm-evre haritalama metodu'na dayanarak
haritalanacaktr. Tm-evre haritalama metodu sadece daimi duvarlarda uygulanacaktr.
Skl karlalan kaya artlarnn deikenliine gre ayarlanacaktr. Kaya artlarnn bir
rauntluk bir uzunluk ierisinde sk sk deimesi halinde her raunt haritalanacaktr. Yapm
halindeki her bir tnel kaz aynas gnde en az bir kere tahkik edilecektir.
350.11.03.02 Yzey Haritalama Formu.
Haritalamada kullanlacak formlar, haritalanacak alan 1:100 leinde gsterecek ve kolay izim
maksadyle "+" ile iaretli Ix 1 m olarak karelajlanacaktr.
Laser nlarnn yzeydeki pozisyonu ve ayn zamanda elik iksa balantlar, izim klavuzu
olarak iaretlenebilir.
Kaz yzeyinin haritas:
- deiik kaya trleri ara yzey(kontak) koullan, kaya ktle litolojileri
- kaya ktlesinin ayrma, bozuma gibi zonlan
- ana yapsal sreksizlikler(eklem, atlak, fay, tabaka, dokunak vb.) ve bunlarn
dorultu/eimleri,
- su k noktalar, miktar
- an sklme yer, ekli
Kaya ktlesinin deiik derecedeki bozumas, litolojiden ayr olarak bamsz zellii olarak
resmedilebilir.
Notlar dorudan doruya izim formunda gsterilebilir veya bilgi formuna atfta bulunabilir.

382

350.11.03.03 Bilgi Formu.

Bilgi formu aada Tablo-350-9' de aklanan bahklan iermelidir.
Tablo-350-9 Bilgi Formunda Belirtilmesi Gereken Balklar
TNEL

Yapm sahas ismi (tnel ad gibi)

YER
STASYON

Kaz sras ad, allan ayna

(yan galeri, st yar kazs, gvde kazs)
Ayna kilometresi

KAZI

Kaz metodu (ekskavatr, hidrolik eki, buldozer, patlatma)

HARTAYI YAPAN

Haritay yapann ad

TARH/SAAT

Kayt tarih ve saati

KAYA TR/ KAYA Kaya tr lejanda gre standart isim ve terimlerle tarif edilecek.
LTOLOJS
Aklamada aadakiler bulunacaktr.
Kaya tr
renk
mineralojisi hakknda notlar
kaya mukavemeti hakknda ksa notlar (terimler)
iin
350.11.02.02.06'yabknz.
Kaya
ktle trleri
isim
ve terimlerle
tarifdevamllk,
edilecek aralk,
Sreksizlikler;
tip,standart
ynetim,
ekil,
przllk,
SREKSZLKLER
dolgu kalnl, nitelii tespit edilerek ve gerekirse ilave notlarla
kaydedilecektir.(terimler iin 350.11.02.02.02.'ya baknz.)
Kaya ktlesi eklemleri, sreksizliklerin maksimum
KAYA KTLES
ortalama aralklarnn, ve eklemli bloklarn genel ekillerinin bilgi
EKLEMLER
formunda gsterilen hazrlanm cetvellerle tespit edilmesi suretiyle
ve kaya ktlesinin genileme derecesiyle tarif edilecektir, (terimler
iin 350.11.02.02.03.'e baknz)
Su debisi; suyun yeri, miktar ve durumu ve ayn zamanda kaya
SU/BOZUMA
ktlesi zerindeki etkisi tespit edilerek tarif edilecektirfterimler
iin 350.11.02.02.04.'e baknz).
Bozuma, kaya tipi tarifiyle birletirilmeden, kendi zellikleriyle
aklanacaktr, (terimler iin 350.11.02.02.05. 'e baknz)
KAYA KTLESNN Kaz srasnda ve yeni kazlm yzeylerdeki kaya ktlesi davran
tarif edilecektir, (terimler iin 350.11.02.02.07.'ye baknz) Jeolojik
DAVRANII
nedenlerle toleranslar aan ar sklme grldnde yer, ekil
ve ar sklme sebepleri, mmkn olan yerlerde
kaydedilecektir.
Karlalan
artlarla
ilgili
olarak
ek
notlar
GENEL NOTLAR
alnacaktr. Dokmantasyonun tamamlanmas iin ve ayrca zellik
arz eden sahalarda fotoraflar ekilecektir. Fotoraflarn ama ve
adedi kaydedilecektir.
Farkl kaya trleri veya (fay blgeleri, renkli veya kokulu su gibi)
zel jeolojik ve hidrojeolojik artlarla karlaldnda numuneler
alnacaktr. Alnan numunelerin yeri, cinsi ve aln
amac kaydedilecektir.

383

350.11.04 Ekler.
Kaz yzeyi jeolojik haritalama formlan imalat paftalarna gre retilecektir. Tnel Jeolojik
Haritas me ekil-350-6'de ve boyutlu gsterim rnei aada ekil-350-7 'da verilmitir.
Jeolojik Haritalama Formu ve Jeolojik Haritalama Bilgi Formu rnekleri ise Tablo-350-10,
Tablo-350-11, Tablo-350-12'de ve Tnelde Zamana Bal lmlerin Grafik Gsterimi (rnek)
Tablo-350-13 de verilmitir.

ekil-350-6 Tnel Jeolojik Haritas (rnek)

ekil-350-7 Tnel Jeolojik Haritasnn 3 Boyutlu Gsterimi (rnek)

384

TabIo-350-10 Jeolojik Haritalama Formu (rnek)

JEOLOJK HARrTAUMA FORMU

TNEL YER

STASYON

KAZI

HARITALAYAN

TARH/SAAT

+ + +

+ + +
+ + +

+ + +

+ + +

+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +
+ + +

385

+ + +
+ + +

+ + +

TabIo-350-11 Jeolojik Haritalama Bilgi Formu (rnek)

JEOLOJK HARTALAMA - BLG FORMU

TNEL:

YER:

HAR1TALAYAN :

KAZI
:
STASYON :
KAYA TPLER / KAYA KTLE TPLER

TP

YNELM

EKL

PRZLLK

DEVAMLILIK

ARALIK

DOLGU/
NOTLAR

NOTLAR

SREKSZLKLER

NO

TARH/SAAT:

KAYA KTLE GENLEMES

Sreksizlikler Kapal
Sreksizlikler Ksmen Ak
Sreksizlikler ounlukla Ak

Z 1

3s
^ LU

EKLEML GVDE

KAYA KUTELSl
DAVRANII

SUDA
BOZUMA

S
KAZI SIRASINDA GRLEN SU :
(YER,MKTAR,DURUM,KAYAYA
ETKS)
Notlar:

BOZUMA DERECES
DF

KAZI SIRASINDA DAVRANII:

D STABL
D SONRA SKLEN
D GEVREK
D BASKILI GEVEK
Notlar:

AIRI SKLME EKL / YER :

GENEL NOTLAR:
FOTORAFLAR

Dsw
D MW
D RS Notlar:

DHW
cw

NUMUNE

386

JEOLOJK KEST

KAYA SINIFI

PROJE
UYGULANAN

00 -4

DESTEKLEME
ELEMANLARI

PROJE

LERLEME
BOYU (m)

PROJE

UYGULANAN

UYGULANAN
BULONBOYU
(m)

PROJE
UYGULANAN

DEFORMASYON LM
STASYON NO

OKUNAN EN YKSEK DEER

(em)
KM

Tablo-350-13 Tnelde Zamana Bal lmlerin Grafik Gsterimi (rnek)

Proje Ad
Aklamalar

Tnel Ad
istasyon No

lm Kilometresi
Kaya Snf

DEY DEFORMASYON
"

YATAY DEFORMASYON

------ ----?

-----

----

- ---------

BOYUNA DEFORMASYON

-----

DESTEK AAMALARI
1- Dstyan Kazs
2- Gecld Taban Kemen"
3-SolTpAltyan Kazs
4- Safl TpAlcyan Kazs
5- Taban Kemeri Kazs
6- Taban Kemrt POskonme Betonu
7- Pilot Tnel
B- Taban Kemeri Betonu 9Gei d Kaplam

388

-----

351.- PSKRTME BETON

351.1 Tanm. Bu ksm projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde pskrtme beton
yaplmasn kapsar.
351.2 Kapsam.
Pskrtme beton "kuru sistem" ve "ya sistem" pskrtme beton olarak iki farkl sistemi kapsar.
Pskrtme betonlar, uygulamaya gre aadaki farkl kategorilere ayrlabilir. Bunlar:
a)
b)
c)
d)
e)

Yapsal (structural) pskrtme betonu,

Ksa sreli destek amacyla yaplan pskrtme betonu,
Kayalarn desteklenmesi ve kaz yapabilme amacyla yaplan pskrtme betonu,
Yzey iyiletirme amacyla yaplan pskrtme betonu,
Onarm amacyla kullanlan pskrtme betondur.

351.03 Tanmlar.
Pskrtme Beton: Youn ve homojen bir ktle oluturmak zere uygu!anlaca yere kapal bir hortum
veya tple iletilip, bir pskrtme ucu (nozul) araclyla yzey zerine yksek hzda pskrtlen
imento-su-agrega veya mento-su-agrega-kimyasal ve mineral katk karmdr.
Kuru Sistem: Kum, akl karm agrega ve imentonun ya da kum, akl karm agrega, imento, lif
ye mineral katklarn (uucu kl, silis duman vb) arlk lekli bir plentte oluturulan karmna
pskrtme ileminin yaplaca yerde priz hzlandrc tip kimyasal toz katknn ilave edilip basnl hava
ve hortum yardmyla pskrtme ucuna (nozul) iletilip, bu noktada karma suyunun verildii ya da
pskrtme ucuna basnla iletilen "kuru karma" karma suyuna homojen olarak katlm sv tip priz
hzlandrc katknn pskrtme ucunda verilerek pskrtme ileminin yapld sistemdir.
Ya Sistem: Kum, akl karm agrega, imento ve suyun ya da kum, akl karm agrega, imento, su,
lif, kimyasal ve mineral katklarn arlk lekli bir plentte oluturulan karmnn uygun bir donanm
ve hortum yardmyla pskrtme ucuna nakledilip bu noktada priz hzlandrc katk ilave edilerek
pskrtme ilemi yaplan bir sistemdir.
Tabaka: "Nozul" dan hzla kan betonun pskrtld yzeyde prizlenmesiyle bir seferde oluturulan
pskrtme beton katmandr.
Astar kat: Pskrtme yaplacak yzeyi korumak, perdahlamak veya astarlamak ya da bu yzey zerine
gelecek geotekstil-membran benzeri elemanlarn delinmemesi iin yzeyde agrega kntlarnn
olmad ve normal pskrtme betona gre maksimum dane boyutu daha kk olan ve ince bir tabaka
halinde uygulanan psktme beton katmandr.
Son kat: Gereinde el ile yaplacak yzey dzeltme ilemleri ncesinde uygulanan ok ince son kat
pskrtme beton katmandr.
Rebound (Geri Srama Kayb (GSK) - Seken beton): Yzeye pskrtlen ancak yzeye
yapmayarak geri srayan (seken) pskrtme beton miktardr.

389

Dklme: Pskrtlen betonun yzeye yeterince yapmamas nedeniyle blok halindeki dklmesidir.
Nozul (Pskrtme Ucu): Kuru sistemde su ve sv kimyasal katknn eklendii, ya sistemde ise sv
kimyasal katk ve pskrtme ilemi iin gerekli havann verildii ve betonun pskrtme sistemini terk
ettii en u nokta.
Balayc: Pskrtme beton bnyesine giren imento ya da imento ile imentolanma zelliindeki
mineral katknn toplam miktardr.
elik veya Sentetik Lif : Pskrtme betonun ekme dayanm, deformasyon yetenei enerji depolama
kapasitesi ve benzeri zelliklerini yiletirme amacyla kullanlan elik veya sentetik maddelerden
mamul liflerdir.
Lifli Pskrtme Beton : Pskrtme betona elik, organik polimer, cam elyaf veya karbon liflerinin
katlmasyla oluturulan pskrtme betondur.
Tokluk ndeksi - Enerji Depolama Kapasitesi: Tokluk, lifli betonun ekme gerilmeleri sonucu
atladktan sonra da yk tamaya devam etme yeteneidir. Lifli betonun en nemli zellii olan
"tokluk" ya plaka testi sonucunda betonun enerji depolama kapasitesi ile ya da kiriin eilmede -ekme
testi sonucunda betonun arta kalan dayanm olarak tanmlanr.
351.04 Pskrtme Beton Bileenleri.
Pskrtme beton bnyesine giren tm malzemelerin her biri kum, akl, imento, su, kimyasal ve
mineral katklar ile elik lifler Madde 351.04'te belirtilen tm fiziksel ve mekanik zellikler ynnden
pskrtme betonda kullanlabilecek niteliklere sahip olacaktr.
351.04.01 imento.
Kullanlacak imento TS EN 197-1 standardna uygun zellikte olacaktr. imento tipi ve miktar,
projecinin beton iin ngrd tm karakteristik ve performans zelliklerini salayacak ve antiye
beton retim teknolojisi uygulama koullan ile uyumlu olacak ekilde, antiyede yaplacak n deneme
karmlar ve uygulamalar ile belirlenecektir.
imento tipi ne olursa olsun, zel uygulamalar dnda imento miktan; kullanlan agregann maksimum
dane boyutu (DmaO, durabilite ve minimum imento dozaj nedenleriyle, kuru sistemde 350kg/m3,ten,
ya sistemde ise400 kg/m3'ten az olmayacaktr. ev kaplama, geici iksa v.b gibi zel uygulamalarda
dare onay ile bu miktarlar azaltlabilecektir. imento miktar, kuru ve ya sistemde 500 kg/m3'
amamaldr. Betonda aranan zelliklerin 500 kg/m3 ile salanamamas halinde, imento tipinin
deitirilmesi dnlmelidir.
Bileim kompozisyonu ve incelie bal olarak her bir harman imentonun reaktivitesi farkldr. Bu
nedenle her bir parti imento iin n performans testleri yaplmaldr. Genel bir kural olarak C3A
miktan, incelik (zgl yzey: blan) ve imento dayanm snf arttka; kullanlan priz hzlandrc ve
dier kimyasal katklara bal olarak priz sresi azalrken, erken dayanm kazanma (reaktivite) zellii
artar.

390

Ayrca fiili retimde kullanlan imentonun her partisi iin antiye laboratuvannda manuel ya da
otomatik vikat cihaz ile imento ilk ve son priz sreleri mutlaka tayin edilmeli ve imentonun su le
karlat andan, betonun pskrtlp yerine yerletirme ve yzey bitirme ilemleri tamamlanncaya
kadar geen sre; imentonun lk priz sresini kesinlikle amamaldr. imentonun ilk priz sresi
tamamlandnda hala yerine pskrtlp yerletirilmemi beton varsa, bu beton kesinlikle kul I andrl
mayacaktr. imento, ilk priz sresi ynnden kullanlacak imentonun cinsine bal olarak
Tablo-308-l'de
ngrlen
srelere
uygun
olmaldr.
imento,
beton
retim-lama-yerletirme-sktrma-yzey bitirme lemleri iin, retim ile pskrtme uygulamas
arasnda uygun srenin salanmasnn yani sra, gerekli ve yeterli ilk dayanmlar salayacak nitelikte
olmaldr.
imentonun dier beton bileenleri ile uyumu, performans ve uygunluu, fiili retimde kullanmadan
nce, kontrollk ve/veya mhendis denetiminde antiye koullarnda n beton dizayn ve uygulamalar
ile belirlenecektir. Bu n deneme almalar sonrasnda, fiili retimde kullanm dnlen her farkl
reticiye ait her farkl tip imentonun her bir partisinin kullanm ncesinde zellikle priz hzlandrc
katklar olmak zere kimyasal ve mineral katklarla uyumu test edilip kontrollk onay alnarak fiili
retimde kullanlmaldr.
Betonun dayanm zelliklerinin retimden ok sonra tespit edilmesi nedeniyle; betonda aranan
karakteristik ve performans zelliklerinde herhangi bir sorun yaanmamas iin, katk ve imento
zellikleri ile katk-imento uyumu srekli denetim almda tutulmaldr. Bu denetimin salkl bir
ekilde yrtlebilmesi iin, reticilerden kullanlan her parti imento ve katk iin fiziksel, kimyasal ve
mineralojik zelliklerini ieren raporlar istenmelidir. Kullanlan her parti imento rnei katk
reticisine letilerek, katk-imento uyumunda ve katk kullanm %'sinde yeknesaklk ve sreklilik temin
edilmelidir. zellikle QA %'si olmak zere, imentonun mineralojik bileenleri; pskrtme betonda
dayanm geliim hz, nihai dayanm, ilk ve son priz sresi, GSK (rebound), bir atmda
gerekletirilebilecek beton tabaka kalnl, porozite vb beton karakteristik ve performans zelliklerini
dorudan etkiledii iin; en ge 500 ton imentoyu temsilen imento mineralojik bileenleri dare
ve/veya kontrolln uygun bulduu bir laboratuvarda test edilmelidir.
Ayrca fiili retim sresince beton dayanm kazanma hz, GSK art, priz sreleri ya da beton
karakteristik ve performans zelliklerinde herhangi bir sorun yaandnda; ncelikle imento ve
kimyasal ve mineral katklar olmak zere tm beton bileen!erindeki ve retim tesisindeki deiimler
gzden geirilmelidir.
antiyede imento silosuna konan imento scakl 70cC'den daha fazla olmayacaktr. Beton santralinde
beton retiminde kullanlan imentonun su ile lk karlat andaki scakl, hi bir ekilde 50C'den
fazla olmayacaktr. Ayrca beton santralinden kan taze beton scakl hi bir ekilde 30C'den,
pskrtlen ve/veya yerine yerletirilen beton scakl ise hi bir ekilde 32C'den daha fazla
olmayacaktr.
imento taze olacak ve depoland siloda havann bal nemi de dahil olmak zere hibir ekilde
rutubete maruz kalmayacaktr.
Alkali silika reaksiyonu (ASR), alkali karbonasyon reaksiyonu (ACR) ve slfat etkileri vb. gibi agresif
etkilerin szkonusu olduu durumlarda, bu etkilere dayankl uygun imentolarn (curuflu, silika fmeli,
uucu kll, slfata dayankl, katkl v.b) kullanm dnlrken, bu tip imentolarn C3A

391

miktarnn dkl (% 5'ten daha az olmas) betonun priz ve erken dayanm kazanma hzn
etkileyecektir. Bu durum gzard edilmeksizin imento seimi yaplmal ve imento ile katk uyumu
konusunda gereken hassasiyet gsterilmelidir.
C3A miktarnn azl slfat etkilerine dayankll arttrrken, pskrtme beton ilk ve son priz sresinin
uzamasna ve priz hzlandrc katk kullanm %'sinde arta, bu ise beton zelliklerinde olumsuzluklara
neden olabilecektir. Bu nedenlerle gereinde betonun fiziksel - mekanik zelliklerini ve durabilitesini
olumlu ynde etkileyen silika fme, uucu kl v.b mineral katklarn kullanm da dnlmelidir.
351.04.02 Agrega.
Agrega kalitesi ve zellikleri, taze ve sertlemi betonun karakteristik ve performans zelliklerinde
dorudan ve nemli lde etkilidir. Krma agrega dikkatlice seilmeli, tanelerin kbik nitelikte olmas
tercih edilmelidir. Al, keskin keli, inemsi, yapraks tanelere sahip agregalar, pompalanabilirlii
zorlatraca gibi, Rebound kaybn da artracaktr.
Agrega temiz, salam ve dayankl olacak ve bnyesinde zararl miktarlarda toz, amur, kil veya organik
orijinli yabanc maddeler bulunmayacaktr. Klorr iyonu standartlarn zerinde olmamaldr. Donmu
agrega kesinlikle kullanlmayacaktr. Kullanlacak her bir agrega fraksiyonu alkali silika reaksiyonu
(ASR) ve zararl organik maddeler ynnden mutlaka test edilmelidir. ASR'nin gerek ve yeter koulu;
su, imento alkalinitesi (suda znen Na20 edeeri %'si) ve agrega iinde jellemeye eilimli
minerallerin varldr. Alkali silika reaksiyonunun oluumu iin, bu koulun ayn anda birlikte beton
bnyesinde bulunmas gerekir. Alkali silika reaksiyonunun (ASR) riskini yok etmenin en gvenilir yolu,
ASR riski olan agregann kullanlmamasdr.
Granlometri erilerindeki zarflar, bir klavuz niteliindedir. Mteahhit, beton bileenlerini bir btn
olarak gznne alarak; projenin ngrd beton karakteristik ve performans zelliklerini salayan,
GSK'n minimize eden, pompalanabilir nitelikteki betonu temin eden granlometri yi belirlemekle
ykmldr.
Kuru sistemde zellikle ince agregalarn rutubeti mmkn olduunca sabit tutulmal ve % 6'dan fazla
olmamaldr. Rutubet yzdesi aadaki formlle hesaplanmaktadr.
% R = E (M w- M tan,) / M ton,] * 100 < 6.0
Agrega rutubetindeki ar deikenlikler; pskrtme ilemini yapan operatrn, pskrtme ucunda
verdii su miktann ayarlamak iin, su vanas ile srekli oynamasn gerektirecektir. Bu durum, beton
zelliklerini olumsuz ynde ciddi boyutta etkileyecek ve rebound kaybn artracaktr.
Ya sistemde ise agrega rutubetleri, beton plentinde beton bileenleri kartrlmadan nce mutlaka
belirlenmelidir. Aksi halde ihtiya duyulan karma suyu miktar ve buna bal olarak betonun su / imento
oran ve beton dayanmlan ile kvam, ilenebilirlii ve kimyasal katklarn effektif kullanmlar, olmas
gereken lde denetlenemez. stenilmeyen farkl bir ok sorunlarla karlalr.
Betonun ktlece yaklak % 70-80'n agregalarn oluturduu gznne alndnda; agregalarn
scakl, scak ya da souk hava koullarnda beton retiminde taze beton scaklnn en nemli
belirleyicisidir. Bu nedenle taze beton scakl, plent knda 30QC'yi ve yerine yerletirilirken de
32C'yi amayacak ekilde agregann stlmas ya da soutulmas, karma suyuna buz katlmas (Beton

392

ierisinde buz paracklar kesinlikle olmayacaktr.), imento silolar ve karma suyu tanklarnn beyaza
boyanmas, transmikserlerin slak telislerle sarlmas gibi benzeri nlemler alnmaldr. Bu noktada
scakln (s enerjisinin) imentonun hidratasyona balama zamann (ilk priz sresi) ksaltt ve
hidratasyon hzn arttrd gerei gzard edilmemelidir. Olumsuz hava koullarnda agrega scakl,
beton scakln ve priz sresini etkileyen en nemli faktrlerden biri olmas nedeniyle; antiye yer
seimi, dzenlenmesi, pient ve agrega ihzarat sahalarnn seimi,.bunlar arasndaki mesafeler olduka
nemlidir.
Pskrtme betonun ilenebilirlii, priz sreleri ve erken mukavemet geliimi dnlerek taze betonun
scaklnn 10-25 "C arasnda olmas nerilmektedir.
Eer ya sistem kullanlyorsa, agrega fraksiyonlannm her birinin ve oluturduklan karmn incelik
modlne bal pompalanabilirlik zelliine dikkat edilmelidir.
nce agregalar fiziksel zellikler ynnden aadaki Tablo-35I-l'de verilen kriterlere uygun olacaktr.
Tablo-351-1 nce Agrega Fiziksel zellikleri
DENEY ADI

1.Yumuak paralar, kmr, linyit ve ist gibi dier yabanc

malzemelerin toplam oran. (%)
2. Kil Topaklar %'si

TEST METODU

ARTNAM
E LMT
%

AASHTOT113

<I,0

ASTM C-142

<0.50

3. No.200 Elekten Geen % (Ykanabilir Maddeler)*

a) Yzeyi Anmaya Maruz Betonlarda
b) Dier Tip Betonlarda

TS 3527

<4 <5

4. Organik Madde Miktar (% 3'lk NaOH ile) **

TS 3673

Standart |
renkten koyu
olmayacak.

S.Alkali Silika Reaksiyonu Har Prizmalarnn 14 Gnlk

Genleme %'si
6. ncelik Modl mitleri

(CANADA CSA
A23.2-25A)

<0.15

2.3-3.1

* Bu deerler, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlar ise), % 2 arttnlabilir. ** Renk
mukayesesi metoduyla organik madde denemelerine tabi tutulan agregalar, standart referans renginden
daha koyu renk verdii taktirde, har yapma kabiliyeti denemesine tabi tutulurlar.Organik madde miktar fazla
olan ince agrega ile hazrlanan harcn 7 ve 28 gnlk mukavemetleri,mukayese harc ile hazrlanan kplerin
mukavemetlerinin % 95'ini salyorsa, bu agrega kullanlabilir, aksi halde reddedilir. NOT: Tabii halde iken,
zellikleri bu limitler dnda kalan malzemeleri, uygun bir usul ile slah ettikten sonra kullanmak
mmkndr. Alkali Silika Reaksiyonu in Snr Deerler :
Kanada metoduna gre yaplan "Har ubuklarnn Hzlandrlm Genleme" deneyinde 14 gnlk deney
numuneleri ndeki:
Genleme Yzdesi, % 0,200 ve bunun stnde ise; malzeme kabul edilmeyecektir.
Genleme Yzdesi, % O.I50 - 0.200 arasnda ise; dare malzemenin kullanmn uygun metot kullanarak
zararllk snrnn altna drmek kaydyla uygun grebilir, bu durumda dare'nin onay alnacaktr. Genleme
Yzdesi, en ok % 0.150 olan numunelerin temsil ettii malzemelerin kullanm uygun bulunacaktr.

393

Kaba agregalar fiziksel zellikler ynnden aadaki Tablo-351-2'de verilen kriterlere uygun olacaktr.
Tablo-351-2 Kaba Agregarun Fiziksel zellikleri
DENEY ADI

TEST METODU

1. Yumuak paralar, kmr, linyit ve ist gibi dier yabanc

malzemelerin toplam oran. (%)

AASHTO T 113

2. Kil Topaklan %'s

3. No.200 Elekten Geen % (Ykanabilir Maddeler)*

1
3527

4. Magnezyum Slfat
(Don Mukavemeti) **

Ktlece

Kayp

Deeri

(%)

5. Kaba Agregada Los Angeles Anma Direnci %

ASTMC-142

7. nce - Uzun Ksmlar (%)

LMT %
<2,0

1 50-25

<0.50

TS

TS EN 1367 -2
TS EN 1097-2

6. Alkali Silika Reaksiyonu Har Prizmalarnn 14 Gnlk

Genleme %'si

|
ARTNAME 1

| CANADA
CSA [
A23.2-25A

<I8(MSIB)
|

<30(LA30)
<0.15

< 15

* Bu deerler, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlan ise), % 1 ,5 arttrlabilir.
** Bu limiti aan agregalarla en az 5 sene evvel ina edilmi, tabii ava artlar altnda ar derecede
ypranma gstermemi inaatlar varsa Kontrol Mhendisinin onay ile o malzemenin kullanlmasna izin
verilebilir.
Alkali SIka Reaksiyonu in Snr Deerler:
Kanada metoduna gre yaplan "Har ubuklannn Hzlandnlm Genleme" deneyinde 14 gnlk deney
numunelerindeki;
Genleme Yzdesi, % 0,200 ve bunun stnde ise; malzeme kabul edilmeyecektir.
Genleme Yzdesi, % 0,150 - 0,200 arasnda ise; dare malzemenin kullanmn uygun katk malzemesi
kullanarak zararllk snrnn altna drmek kaydyla uygun grebilir, bu durumda tdare'nin onay
alnacaktr. Genleme Yzdesi, en ok % 0,150 olan numunelerin temsil ettii malzemelerin kullanm uygun
bulunacaktr.

Pskrtme beton agregasmm granlometrik beliimi ve maksimum agrega boyutu, normal betonarme
betonunkinden farkldr. Kuru pskrtme betonda kullanlacak agregalann granlometrisi ekil-351-l'e
uygun, ya pskrtme betonda kullanlacak agregalann granlometrisi ise ekil-351-2*ye uygun
olacaktr.

394

KOmitlatif%gee
100

'/
73
S0

57/
/

*f

40

9
i

/ 12
J
4

0.075

<f

20

0.5

.3

41

s 4

"

/
33

z77/

v>-?r

0.(0

1.18

2.3

4.75

9.5

13.5

Elek Gz Ald (mm)

ekil-351-1 Kuru Pskrtme Beton Agrega Granlometrisi

Kmlatif% geen
100

94

//

90

V7

80

70

", /

60

50

40
30

22

S
22

10

9l
0.075

^
0.15

i/

100
93--^

stfV
79

L
/

49

/3,5

20

//

<?

49

30

tf
5

0.3

0.60

1.18

2.36

4.75

9.5

12.5

Elek Gz Akl (mm)

ekil-351-2 Ya Pskrtme Beton Agrega Granlometrisi

395

351.04.03 Karma Suyu.

deal karma suyu ime suyudur. Karma suyu TS EN 1008 standardna gre dzenlenmi aadaki
TabIo-351-3'de belirtilen uygunluk testlerine tabi tutulmal ve uygunsa kullanlmaldr. Karma suyu
scaklnn pskrtme beton scakln etkileyecei gzard edilmemelidir.
Tablo-351-3 Pskrtme Betonda Kullanlacak %gjn_zeyHderi
YAPILAN
TESTLER

l.Renk

2. Ya/Gres
3. Deterjan
4. Asl Madde
5. Koku
6. pH Deeri
7. Klorr(Cr)c"
elik Donatl
Betonda
Donatz Betonda
8. SlfaKSO-2*)1-2'
9. ekerl2)
Glukoz
Sakkaroz
10. Fosfat(P205)U)
Il.Nitrat(NO-,))
12. inko(Zn+2)'2'
13. SIfid<S'!)<4)
14. Sodyum Na+
Potasyum K+(S>
15 .Humus(Organik)
Maddeleri

DEERLER
Test Metodu
(EN 1008)

Karlatrmal Bir
Beton Testi
Olmakszn Uygunluk
Kriteri

Baz Durumlarda
Kullanm in
Uygunluk Kriteri

Gzle muayene ll
bir mezrde kat
taneciklerin kmesi
beklenir.
Gzle Muayene

Renksizden ak saman
rengine

Koyu ve renkli
(Krnuz,yeil,mavi

Mezr yarma kadar

numune ile doldurulup
iyice alkalanr.
80 cm3lk numunede
HCI lave edir.

ok az kpk oluumu
var.Ya da kpk
stabilitesi < 2 dk.
< 4 cm-1
Koku yok veya ok az

Uygun ndikatr

Uygun
Olmayan
Durum

(D

)
Ya filmi veya ya
emlsiyonu var.
ok kpk oluumu
var.Ya da kpk
stabilitesi > 2dk.
> 4 cm3
Koku ok (rnein
Hidrojen Slfr
gibi)
<4

> 500 mg/L

< 1000 mg/L

> 1000 mg/L

< 4500 mg/L

< 2000 mg/L
< 100 mg/L
< 100 mg/L

> 4500 mg/L3)

> 2000 mg/L
> 100 mg/L
> 100 mg/L

Eser miktarda

>4
< 500 mg/L

< 100 mg/L

< 500 mg/L
< 100 mg/L
< 100 mg/L
Toplam < 1500 mg/L

31
.1)

> 100 mg/L

> 500 mg/L
> 100 mg/L
> 100 mg/L
> 1500 mg/L

SuyaNaOH(%4-5)5
Sarms-kahverengiden
Sarms-kahver
cm3 ilave et, iyice alkala
daha ak.
engiden daha koyu.
3 dk sonra gzle muayene
et.
(l)
zin verilen hzl bir metod kullanlarak karar verildiinde.
^'Baz durumlarda kullanlabilir" kriteri, her olayda deerlendirme yapmaya ve/veya karlatrmal beton
testlerine bal olarak nihai deerlendirmeyi ifade eder.
0)
Her bir olay iin bamsz deerlendirme yapmak mmkndr. Ancak tm beton bileenlerinden ileri gelen
toplamklorr miktar TS EN 206-1 'deki limitleri gemeyecektir.
(4>
ngerilmeli beton ve erbet harlan iin gereklidir.
(5)
Alkali-Si!ika reaksiyonu riski varsa gereklidir.

396

351.04.04 Hasr elik (Kaynakl Hasr elik).

Kullanlacak hasr elik Ksm 350.04.03.01.01 'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Kaynakl hasr elik, kaz yzeylerinin veya daha nceden uygulanm pskrtme betonu yzeylerinin
dzensizliklerini mmkn mertebe yakndan izleyecek tarzda yerletirilecektir. Pskrtme betonun
tatbiki srasnda titremesinin ve pozisyonunu deitirmesinin nlenmesi iin skca tesbit edilecektir.
Kaynakl hasr elik, pratik olarak mmkn en byk boyda yerletirilecektir. Pskrtme beton
kaplamasnda kullanlan hasr elik bindirme boyu, evresel istikamette iki aralk mesafesi, boyuna
istikamette bir aralk mesafesi olacaktr.
351.04.05 Lifler.
elik ve sentetik lifler genellikle betonun enerji yutma kapasitesini, ekme dayanmn, deformasyon
yeteneini, enerji yutma kapasitesini arttrmak ve atlak oluma olasln azaltmak amacyla kullanlr.
Lifler genellikle ya bireysel taneler halinde ya da suda hzl bir ekilde eriyen yaptrclarla bir araya
getirilmi topluluklar halindedirler.
Liflerin donat zellikleri ynnden tanmlanmas; tercihen kullanldklar pskrtme betonda aranan
performans gerekliliklerine ya da pskrtme beton performans gereklilikleri yerine, pskrtme
betondaki kullanm miktar ve lif tipine (geometri ve boyut) gredir.
Pskrtme betonda aranan belirli performans zellikleri iin her farkl tip lif iin farkl kullanm
miktarlar gerekebilir. Lif uzunluu, Lifli betonun bloklamas ve liflerin kilitlenmesinin sz konusu
olmad deneysel olarak kantlanmadka nozul i apnn 0.7 katndan daha fazla olmayacaktr.
Liflerin pskrtme betonda kullanm amac, geleneksel elik donat miktar ve araln azaltmak ya da
uygun koullarda elik donat ihtiyacn tamamen ortadan kaldrarak, onun yerine gemektir. Lif
kullanm nedeniyle elik donat kullanm tamamen ortadan kaldrldnda; projeci, yap derzlerinin
yerlerini projede mutlaka belirtmelidir. Lifli pskrtme betonda aranacak performans ve temel
karakteristik zellikler ve gereksinimler proje mellifi tarafndan mutlaka ayrntl bir ekilde
belirtilmelidir.
Liflerin yapldklar madde, ekil ve boyut ynnden olduka farkllklar gstermesi, yap ve/veya yap
elemannn maruz kalaca yk, evre ve atmosferik etkileri nedeniyle projecinin pskrtme betonda
arayaca temel karakteristik ve performans zelliklerinin farkllklar gstermesi v.b nedenlerle her
farkl tip lifin pskrtme betonda kullanm miktar farkl olacaktr. Projecinin betona ilikin talepleri,
pskrtme beton donanm, lif zellikleri ve reticinin tavsiye-neri ve uyarlan da gznne alnarak
hangi tip lifin kullanlaca antiye n deneme kartrl anndan alnan numunelere gerekli testler
yaplarak belirlenmelidir.
Pskrtme ncesindeki taze betonun zellikleri ve kalitesi (su/imento oram, kohezyonu, imento dozaj
ve C3A miktar, kullanlan kimyasal katklarn birbiriyle ve imento + mineral katklarla uyumu, imento
ncelii, beton kvam) geri srayan ve psktld yzeyde beton iinde kalan lif miktann ve
homojen dalabilme zelliini etkileyecektir. Bu nedenlerle taze beton zellikleri

397

mmkn olduunca sabit tutulmaldr. Lifler genellikle beton santralinde ve reticinin tavsiyelerine
uyularak uygun datc ve kartrclarla betona katlr.
Yaygn olarak kullanlan lifler 12 mm - 50 mm uzunluktadr. Boy ksaldka, liflerin beton inde
homojen olarak kartnlabilmesi ve pskrtlmesi kolaylar, geri srama kayb (GSK) azalr. Ancak
uzun olanlar betonun enerji yutma kapasitesini artrma ve atlak oluumunu engelleme ynnden daha
olumlu etki yapmaktadr. Lif boylarnn genellikle 25-35 mm arasnda olmas stenir. Genel bir kural
olarak elik lif boyunun 50 mm'yi amas istenmemektedir.
Lifler reticinin tavsiyeleri dorultusunda depolanacaktr. elik lifler rutubetten korunmal, szdrmaz
ambalajlarda depolanarak kullanlaca ana kadar korozyon, sv ve kat yalar ile toz-kir gibi
beton-elk aderansn azaltan ve geri srama kaybn (GSK) artrc etkilere kar korunmaldr. Aynca
kir, ya-pislik-korozyon nedeniyle topaklanm elik liflerin kartrlmas ve pskrtlmesi de sorunlar
yaratacaktr.
351.04.05.01 elik Lifler.
elik lifler TS 10513 ve TS 10515 standartlanna uygun zellikte olacaktr. elik lifler dz,
ekillendirilmi ya da deforme edilmi biimlerde ve scak veya souk ilem grm olabilir. retim
teknikleri asndan 5 ana grupta toplanabilir
l.Grup: Souk haddelenmi elik lif.
2.Grup: Scak haddelenmi elik lif.
3,Grup:elik bloktan frezelenmi lifler.
4.Grup: elik levhadan kesilerek oluturulmu lifler.
5.Grup:Derleri
351.04.05.02 Sentetik Lifler.
Sentetik lifler genellikle organik polimerlerden ok farkl enkesit zelliinde genellikle kk boyutlu
ve pskrtme beton iinde rastgele dalaben, klasik kantrma yntemleriyle betona katlp
pskrtlebilen liflerdir.
351.04.06 Kimyasal Katklar.
Taze ve sertlemi pskrtme beton zelliklerini iyiletirmek, iyi bir pskrtme beton uygulamasn
gerekletirmek ve sertlemi beton kalitesini ykseltmek amacyla plastikletirici, priz geciktirici, priz
hzlandnc v.b deiik kimyasal katklar kullanlabilir. Kimyasal katklarn kullanmyla hem iyi bir
pskrtme beton uygulamas emniyet altma alnacak, hem de betondan beklenen erken mukavemet
artlanm karlamak mmkn olacaktr. Pskrtme betonda kullanlan kimyasal katklar TS EN 934-2,
TS EN 934-5 standartlanna ve aynca Ksm 308 "Beton leri" blmnde beton kimyasal katklan iin
belirtilen kriterlere uygun zellikte olacaktr.
Pskrtme betonda kullanlan kimyasal katklar iin kullanlan "Klorr iermeyen katk" terimi,
kimyasal katklar iin klorr ieriinin % 0.1'den az olmasn ifade etmektedir.
Kullanmlar dare ve/veya kontrollke onaylanm her bir mineral ve kimyasal katknn Mteahhit ve
retici arasnda yazl olarak belirlenmi antiyelere datm plan; (cins -miktar - zaman - ambalaj

398

ve etiketleme vb) katklar fiili retimde kullanlmadan nce kontrolle Mteahhit tarafndan
bildirilecektir.
Katklarn depolama ve kullanm ekli reticinin tavsiye-neri ve direktifleri dorultusunda olacaktr.
elik veya sentetik lifleri birarada tutan suda znen ya da dier yapkan maddeler; beton
bileenleri ile kimyasal ve mineral katklarla uyumlu olmaldr.
Tm katklarn kullanm ncesinde antiye ve/veya dare laboratuvarlar veya kontrollke uygun
grlen yeterli laboratuvarlarda n deneme almalar ile performanslar, birbirleriyle uyumlar le taze
ve sertlemi betonun performans, durahilite ve karakteristik zelliklerine etkileri kontrollk
denetiminde mutlaka saptanmal, kullanm iin dare onay alnmaldr.
Slfat ya da benzeri tahripkar zararl kimyasal etkilerin szkonusu olduu durumlarda; pskrtme
betonun bu etkilere kar dayankll nceden mutlaka test edilmelidir.
Katklarn salk, gvenlik ve evre etkilerine, kullanm ve depolama zelliklerine zel bir itina
gsterilmeli kullanm dozaj, uyumluluk zellikleri, taze ve sertlemi beton zelliklerine etkileri, daha
nceki kullanmlarna ilikin datalar, referanslar ve ayrntl gvenlik bilgilerine ilikin konularda
reticinin Mteahhiti, dare ve kontroll dkmante etmesi, uyarmas temin edilmelidir.
351-04.06.01 Uygunluun retici Tarafndan Belirtilmesi.
retici, gnderdii her farkl katknn, bu artname ngrlerine uygun olduunu ve performans
artlarn saladn beyan edecektir. Bileenlerde, kimyasal formlasyon ve/veya rnn herhangi bir
karakteristik zelliindeki deiim, iyiletirme tketiciye mutlaka bildirilecektir. retici, gnderdii her
farkl katk iin aadaki bilgi ve belgeleri Mteahhite ve dareye verecektir. Katknn ad, cinsi ve
iaretini, kullanm miktarn, depolama koullan, retim tarihi ve son kullanma tarihini, kullanm iin
aklama ve gerekli gvenlik nlemleri, toplam katk arlnn yzdesi cinsinden klor ieriini,
katknn ktlece % si olarak suda znen alkali oksit miktarn, toplam katkya gre kat madde oran,
younluunu, viskozitesini, renk ve kokusu, dier kimyasal ve mineral katklarla uyumu, imento tipleri
ile uyumu, imento priz sresine ve beton dayanmlarna etkileri, su azaltma ve/veya artrma zellikleri,
donma noktas, rn katalogu ve/veya prospektsleri ile teknik zelliklerini Mteahhite ve dareye
verecektir.
351.04.06.02 aretleme ve Etiketleme.
Katklar, kapal kaplar inde veya i yerine tankerlerle dkme olarak temin edilecektir. Kapal kaplar ile
temini halinde, zerlerinde kolayca yrtlp kaybolmayacak nitelikte aadaki bilgiler bulunacaktr.
rn ismi, ticari marka - iaret ya da retici kimliinin baka bir anlatm, rnn ticari sfat (rnein
marka, referans numaras ve/veya harf ve numara gibi), katk eidi, salk ve gvenlik nlem ve
uyarlan, tama, depolama ve kullanm iin zel uyan ve nlem bilgileri. Dkme olarak temin
edildiinde ise; rn sevkyatn temsil eden mhrl numune ve bu sevkiyata ait yukardaki testleri
ieren rn sertifikas ile verilecekir.

399

351.04.06.03 Akkanlatrclar.
Pskrtme betonda gereinden fazla su kullanm, betonda segregasyona, kolezif dokunun bozulup
geirgen bir beton oluumuna, nihai dayanmda dkle, durabilite sorunlarna, beton zayiatna ve
priz hzlandrc katk ihtiyacnda arta neden olur.
Bu sorunlar azaltmak iin pskrtme betonda normal ve sper akkanlatrclar kullanlr. Sper
akkanlatnclarn normal akkanlatclara gre kullanm oran daha fazladr. Priz geciktirme etkisi
olmakszn daha fazla su azaltma zellii ile stenilen kvam ve pompalanabilir!k salarlar.
351.04.06.04 Priz Geciktiriciler ve Hidratasyon Kontrol Katklar.
Betonun priz sresini uzatmak iin ilave edilir. zellikle ya pskrtme beton uygulamasnda imento
ilk priz sresinin; betonun hazrlanma, tama, yerletirme, sktrma ve yzey bitirme ilemleri iin
ihtiya duyulan sreyi karlamamas durumunda ve/veya tama mesafesinin ok uzun olmas
durumunda; priz geciktiriciler ve hidratasyon kontrol katklar kullanlabilir. Yukardaki zorlayc
koullar szkonusu olmadka, pskrtme betonda priz geciktirici ve hidratasyon kontrol katklarn
kullanmndan kanlmaldr. An dozlarda kullanm, betonun katlama srecinde ani prize ve
pskrtme betonun erken yalardaki dayanmlarnda olumsuz etki yaratr. .
Hidratasyon kontrol katklar, kullanm dozajna bal olarak hidratasyonu etkilemeksizin betonun
ilenebilirlik zelliini bir ka saatten 2-3 gne kadar korumasn temin ederler. Bu tr bir katk
kullanldnda, hidratasyonu yeniden balatmak iin, pskrtme ilemi srasnda uygun bir priz
hzlandrc kimyasal katk kullanm gerekir. Hidratasyon kontrol katklar, daha sonra kullanm
zorunlu olan priz hzlandrc katknn kullanm dozajn, priz sresini ve katknn dayanm gelime
hzn olumsuz etkilememelidir.
351.04.06.05 Ponpalaabilirlik ve Tiksotropik Katklar.
Taze, ya betonun kolay pompalanabilirliini salayp, pskrtleblirlik zelliini gelitirerek, geri
srama kaybn (GSK) ve dklmeleri azaltan katklardr. Erken yksek dayanm gerektirmeyen ev
kaplamalar ve benzeri yerlerdeki uygulamalarda; hem priz hzlandrc katk kullanm %'sini azaltmak,
hem de her bir seferde uygulanabilecek beton kalnln artrmak ve GSK'n azaltmak amacyla bu tr
katklarn kullanm uygundur.
351.04.06.06 Hava srkleyiciler.
stenilen miktarda hava giriimi salayarak evre etkilerine kar pskrtlen betonun durabilitesini
arttrmak amac ile kullanlr.
351.04.06.07 Hzlandrclar.
Pskrtme esnasnda ilave edilerek betonun sertleme ve hzl priz almasn ve dolays ile erken
yalarda daha yksek dayanm kazanmasn salarlar. Hzlandrc katk etkisiyle betonun hzl bir
ekilde sertlemesi, bir seferde daha kaln pskrtme katman oluturma ve tnellerde tepe st
uygulamalarda emniyetli alma mmkn olur. Projenin ngrd toplam kalnl elde etmek

400

amacyla farkl katmanlar arasndaki kohezyon ve aderansn iyi olmas iin katk dozaj yi
ayarlanmaldr.
Pskrtme betonun kullanlaca yap ve/veya yap eleman, betonda aranan performans zellikleri,
kullanlan beton teknolojisi ve uygulama koullarna bal olarak 2 grup priz hzlandrc katk
kullanlabilir. Bunlar:
-Alkali iermeyen katklar (Polihidro-alumina slfat veya silika bileikleri, vb)
-Alkali ieren katklar (Alkali aluminat, karbonatlar ve silikatlar, vb)
351-04.06.08 Alkali ermeyen Priz Hzlandrclar.
Bu grup katklarn evre ve alma ortamna olumsuz etkileri daha azdr. zellikle agregada
alkali-silika reaksiyon riskinin olduu durumlarda daimi ve kalc pskrtme beton kaplamalarnda
alkali iermeyen katk kullanm tercih edilmelidir. Alkali iermeyen priz hzlandrclar, aadaki
koullara uymaldr:
- Arlka maksimum NaO edeeri yzdesi < 1.0 olmal,
- Balayc arlnn %'si olarak tercih edilecek kullanm dozaj aral; Kat
haldeki toz katklarda: %4-8
Sv haldeki katklarda: % 4-10
- Sv haldeki alkali iermeyen priz hzlandrclarn pH deeri tercihen 2,5 - 8 aralnda olmaldr.
351.04.06.09 Alkali eren Priz Hzlandrclar.
Bnyesindeki yksek alkali deeri ( pH>12 ) nedeniyle, kullanm esnasnda zel nlemler alnmas
gereklidir. Ar katk kullanm mukavemet kayplarn artrr. Bu nedenlerle pskrtme beton dizayn
aamasnda kullanm oranlan dikkatli bir ekilde belirlenmelidir. Alkali ieren katklar kullanldnda:
-imento veya balayc arlna gre kat haldeki toz katknn kullanm miktar: % 4-8
-imento veya balayc arlna gre sv haldeki katknn kullanm miktar: % 4-12
351.04.06.10 Aderans Arttrc Katk Maddeleri.
Aderans artrclar, betona hazrlanma aamasnda (Plentte) veya nozulda ilave edilerek pskrtlen
farkl katmanlar arasndaki ve/veya tabii zemin - pskrtme beton arasndaki aderans gelitiren zel
katklardr.
351.04.07 Kr Maddeleri.
Kr maddeleri, kontrolsz bir ekilde beton bnyesinden su kaybn nleyerek,
imentonun hidratasyonunu maksimize eden maddelerdir. Kr maddelerinin testleri ASTM C 156
standardna gre yaplacak olup, kr maddeleri iin TS 10966 standardnca ngrlen; Su kayb miktar:
< 550 gr/m2 kriterine uygun olacaktr.
Kr maddeleri uygulanlarna gre ki tiptir:
l.Tip( Kr Maddesi): Ya sistemde pskrtme ncesinde hazr beton iine katlan kr maddesidir.

401

2. Tip (D Kr Maddesi): Dtan uygulanan kr maddesi, beton pskrtldkten ksa bir zaman sonra
yzeye pskrtlr. Betonda priz hzlandrc katk kullanldnda, pskrtmeden 15 dakika sonra,
betonda priz hzlandrc kullanlmadnda ise 30 dakika sonra yzeye uygulanr. Seilen kr maddesi
beton katmanlar arasndaki aderans kesinlikle olumsuz etkilememeli ve gereinde kolayca
uzaklatnlabilmelidir. Her iki tip kr maddesinin kullanmnda da reticinin neri ve tavsiyelerine
uyulmaldr.
351.04.08 Mineral Katklar ( Uucu Kl, Silka Fme, Puzolanlar).
Projecinin beton iin ngrd karakteristik ve performans zelliklerine uygunluu antiyede
mhendis denetiminde yaplacak n deneme mix dizayn ve uygulama almalar ile belirlenmi
mineral katklar kullanlacaktr. zel bir bileen olarak mineral katk, beton santralinde dier
malzemelerle birlikte homojen olarak katlmaldr. Bu ilavelerle agrega tane dalm optimize edilir.
Bylece betonda daha sk, boluksuz ve kompakt bir doku elde edilir. Taze ve sertlemi betonun
zellikleri yileir ve geliir.
Mineral katknn dier kimyasal katklarla, zellikle hzlandrclarla uyumuna zel bir nem
verilmelidir. imento ile kimyasal reaksiyona giren mineral katklar, ksmen imentonun bir ksm
yerine ikame edebilir. Mineral katknn tipi ve miktar n testlerle doru olarak belirlenmeli ve
pskrtme betonla ilgili Standard, artname ve uygulamalara uygunluu kontrol edilmelidir. Mineral
katk olarak kullanlan birok rn imentonun kalsiyum balan yerine, daha gl balarn oluumunu
ve hidratasyon ssnn kontroln salayarak betonun mekanik ve fiziksel zelliklerini iyiletirirler.
Plverize uucu kl ve/veya silika fme kullanldnda taze betonun kohezyonu artar ve bunun
neticesinde geri sekme kayb (GSK) azalr, betonun pompalanabil iri ik zellii artar. Plverize uucu
kl ve silika fme gibi mineral katk ilaveleri bu maddelerin pozolanik aktiviteleri nedeniyle
imentodaki kirele reaksiyona girerek daha gl ilave kalsiyum silikat balar olutururlar. Bu ise
beton dayanmnda ve geirimsizliinde arta neden olur. Ancak baz puzolanlann beton zelliklerine
olumsuz etkileri de szkonusudur. Ayrca baz puzolanlar, puzolanik aktivitelerine bal olarak betonun
dayanm kazanma hzn yavalatabilirler.
351.04.08.01 Plverize Uucu Kl.
Pigmentler, bilinen klasik beton zelliklerine olumsuz etkileri olmayan ve ilgili olduu Standard ve/veya
artnamelere uygun ise kullanlmaldr. Ayrca antiyedeki betonda kullanlacak dier malzemeler ile
uygunluu da deerlendirilmelidir. Uucu kln (Plverize) serbest alkali seviyesi ok fazla olmayan ve
betonda kullanlacak dier malzemelerle birlikte ASR-ACR riski oluturmayacak tipi kullanlmaldr.
351.04.08.02 tlm Granl Cruf.
zgl yzeyi (Blain) minimum 4500 + 250 cm2/gr deerinde olmaldr.

402

351.04.08.03 Silika Fme.

Toz veya kolloidal karm ya da erbet eklinde ilave edilir. lave miktar normal koullarda aksi bir
neri olmad srece imento kuru arlna gre, arlka % 3-8'dr.Yksek dayanm v.b
nedenlerle daha yksek oranda kullanm ihtiyac sz konusu olduunda; su ihtiyac, ilenebilirlik, priz
sresi azalmas, homojen karm elde etmek iin ihtiya duyulacak kartrma sresindeki uzama ve
bzlme ve kme asndan alnmas gerekli zel nlemlere dikkat edilmelidir. Kullanlacak bu
mineral katk ayrca aadaki Tablo-351-4'deki zelliklere sahip olmaldr. Verilen
%'ler
arlkadr.
Amorf SO2 miktar (%): > 80
MgO miktar (%)
:<5
Kzdrma kayb (%)
:<4
zgl yzey
: > 15000 cm2/gr.
Tablo-351-4 Pskrtme Betonda Maksimum Mineral Katk Kullanm Yzdeleri.

Mineral Katklar

imento arlna gre Maksimum Kullanm %' si

1 1. Silka Fme
1 2. Uucu Kl
3. Yksek frn izabe crufu

% 15
a) % 30 (P tipi imentolarla)
b) % 15 ( Uucu kll imentolarla)
I
e)
% 20
(Dier
katkl imentolarla)
% 30 (P
tr
imentolarla)
j

351.04.09 norganik Pigmentler.

Estetik amala kullanlrlar. Dozajn her zaman ayn olmasna dikkat edilmelidir. Aksi halde her
uygulamada renk tonu deiir. Pigmentler genellikle inert olup beton zelliklerine ciddi boyutta
olumsuz etkileri szkonusu deildir.
351.05 Ekipman.
351.05.01 Genel.
Pskrtme betonda kullanlacak tm donanm ve makinalar le malzeme harmanlama ve kartrma
ekipmanlan dare ve/veya Mhendisin onaylad dizayn kriterlerini salamaldr. Kaz ve kaplama
ilemi sresince gerekli ve uygun alma performansn srekli olarak korumaldr. antiye
denemelerine balamadan nce makina ve ekipmanlarn tm detaylar dare ve/veya Mhendise yazl
olarak bildirilmelidir. Pskrtme makinas ve yardmc ekipmanlar uygulamann gerektirdii yeterli
kapasitede olmaldr. Ekipmanlar kullanlan her malzemenin gerektirdii uygun szdrmazlkta, rutubet,
su ve benzeri olumsuz tm etkilere kar korumal olmaldr.
Pskrtme ekipmanlan, dzenli hzda malzeme beslenmesine ve karmn nozuldan pskrtlmesi
esnasnda yzeye minimum GSK (rebound) ile maksimum yapma (aderans) ve younluk imkan
verebilecek bir hz salayabilecek zellikte olmaldr.

403

Ekipmanlar her vardiyada veya hidratasyon kontrol katks kullanlyorsa uygun aralklarla iyice
temizlenmeli ve kalntlarn birikimi nlenmelidir.
Boru ve hortumlardan oluan iletim hatlar mmkn olduunca dz veya makul kvrmlarda olmaldr.
lerinde gereksiz engel ve entikler bulunmamaldr.
letim hatlar antiye denemelerinde tespit edilen karm ve lif karakteristiklerinin tkanmadan
pompalanabilmesi iin gerekli uygun bir apta olmaldr.
alma sahas Mhendisin onaylayaca uygun aydnlatma imkanna sahip olmaldr. Emniyet
balklarna (Baret) taklan lambalar yeterli aydnlatma arac olarak kabul edilemez.
351.05.02 Ya Karm Ekipmanlar.
Ya kanm sistemi, youn akm veya yein akm prensibine gre alabilir.
Youn akm ynteminde; ekipmanlar beton kanmnn dzenli ve srekli evkini en az darbe ile
salayabilecek yapda olmaldr.
nerilen pompa tipleri: Piston, mono ve peristaltik olanlardr. Hava kompresr in ana kural her
m3/saat pskrtme kapasitesi iin 7 bar basnta 1 m /dakika hava kapasitesidir. Bu hava besleme hz
operatr tarafndan kontrol edilebilmelidir. Basnl hava ihtiyac hatlarn durumuna ve nozulun
pskrtme kapasitesine, uygunluuna bal olarak %50 orannda artabilir. ok dk hava akm
nozuldan akan malzemenin hzn azaltr ve neticede daha az skma ve younluk nedeniyle mukavemet
kayplarna neden olurken rebound kayplarnn da artmasna neden olacaktr. Ya sistem ekipmanlar
reticisinin nerileri dikkate alnarak kurulmaldr.
Nozul, pskrtme beton karmna aadaki zellikleri salayacak nitelikte olmaldr:
-Gerekli sv katknn (pskrtme beton priz hzlandrc ve aktivatrlerin),
-Yeterli pskrtme hz ve betonun skmasn salayan basnl havann, ilavesini en uygun ekilde
salayacak bir dizayna sahip olmaldr.
Sv katknn beton ile temasndan nce, nozulun ierisinde basnl hava ile karmas salanmaldr.
Nozul, basnl havann enerjisini en iyi ekilde kullanacak uzunlukta olmal, ar titreim ve sallanma
oluturmamaldr.
Pskrtmede kullanlan havada; ya, toz, nem ve benzeri kirlilikler szkonusu olmamal; basn,
alma basncnn altna dmemelidir. Bu konuda retici tavsiyelerine uyulmaldr.
Yein akm ynteminde ise; hazr ya beton kanmnn evki kuru karmda olduu gibi hava ile ve
rotorlu bir iletim arac ile yaplr. Bu durumda hava ihtiyac ok daha fazladr. Nozuldan sadece katk
ilave edilir.

404

351.05.03 Kuru Karm Ekipmanlar.

Ekipmanlar reticinin tavsiyesine uygun olarak kurulmal ve toz oluumu mmkn olduunca az
olmaldr. Kuru karmda nozul, suyun dier beton bileenleri ile homojen karmn ve su miktarn
srekli olarak kontrol edebilmeyi temin edecek ekilde en az bir adet su enjeksiyon ringi, su ayar-kontrol
vanas ile kimyasal ve/veya mineral katknn dier beton bileenlerine homojen karmn temin edecek
nitelie sahip olmaldr. Ayrca pskrtlen beton hzn olumsuz etkilememelidr.
nerilen kuru pskrtme ekipmanlar:
1. Teker Besleyici: Teker besleme pompasnn besleyicisi, kuru malzeme ile beslenen basn odasnn
iine yerletirilir. kan malzeme miktar ve zellikleri, hcre besleyicisinin ve tekerlein dnme
hzlarnn ayarlanmasna bal olarak deikenlik gsterir.
2. Rotor Makina: Rotor makina vastasyla kuru karm besleme haznesine doldurulur. Rotor
dndke, karm kendi arlyla besleme oluu vastasyla alttaki rotor odalarndan herbirine srayla
dolar. Odalardan biri doldurulurken, basnl hava stten dier (dolu) odalara flenir. Karm, k az
aklna boaltlr ve nakil boru hatt boyunca 3-6 bar basnla karm suyunun eklendii pskrtme
ucuna (nozula) gnderilir. Rotorun st ve alt kauuk disklerle (conta) szdrmaz hale getirilir. Her
bakm ve temizlik sonrasndaki montaj srasnda skma ve vidalama ilemleri dengeli ve yeterli
yaplmadnda, contalar abuk deforme olur ve zellikle kuru karmn ince malzeme ksm (kum-toz
katk-imento) tozuyarak; karmn tm zelliklerini ve insan saln, alma koullarn olumsuz
ynde etkiler.
Rotor prensibi ile oluturulan beton ak darbesi arzu edilmeyen bir durumdur. Hortum hattnn
uzatlmas ve doru rotor tipi (rotor odalarnn hacmi) seimiyle bu olumsuzluk azaltlabilir. kan
malzeme, devir hznn ve rotor odas hacminin ayarlanmasyla deikenlik gsterir. Her iki tip iin de
ortak olan, hattn ve nozulun aplarnn pskrtme kapasitesine uygun hale getirilmesidir.
3. ift oda tipi: ift oda sistemi, biri dierinin stnde olacak ekilde ayarlanp birletirilmi iki
odadan olumaktadr. Alttaki odann tabannda boaltma k vardr. lem sras, iki oda arasndaki an
tipi vana, kapal iken kuru karmn stteki odann beslenmesiyle balar. Sonra, besleme az kapatlr
ve stteki odann basnc alttakinin basncyla eitlenir. Daha sonra iki oda arasndaki vana alr ve
karmn stteki odadan alttaki odaya gemesi salanr. Bu ilem tamamlandktan sonra, vana kapatlr
ve ykleme kapsnn tekrar alabilmesi iin stteki odaya basn verilir. Ayn zamanda, kuru karm
hava basncyla dnen besleme tekerlei vastasyla alttaki odadan boaltlr ve hava akmyla boaltma
hattna iletilir. Pskrtme beton iletimi bu ekilde tekrarlanarak sreklilik salanr.
4. Basnl hava: Gerekli olan hava hacmi stenilen retim hz ve hortum hattnn uzunluuyla
belirlenir. Genellikle, her m3/saat pskrtme kapasitesi iin 2 m3/dakikalk basnl hava gerekmektedir.
Hortum hattndaki havann hz 40-60 m/sn olmaldr.
Dzenli malzeme akn elde etmek iin, hortum hattnn uzunluu yaklak 30 m'den az olmamaldr.
Teker besleyici in basnl odann iersindeki hava basnc, ak hortum hatt boyunca serbest hava
aknda yaklak 60 kPa (-0.6 bar) olmaldr. Kuru malzemeler eklendiinde basn yaklak 230 kPa'a
(2.3 bar) ykselecektir. Yani hava basnc yaklak olarak metre bana; -Yatay iletimde: 2.2 kPa
(0.0222 bar),

405

-Dey iletimde: 4.5 kP (0.045 bar) olmaldr.

Maksimum iletim mesafesi yatay hatlar iin yaklak 500 m, dey hatlar iin 100 m'dir.
5. Karm Suyu: Su, (3 - 6) bar aras basnta, nozulda ilave edilir. Ayrca, imento hidratasyonu iin
gerekli olan teorik minimum su/imento orannn almas gereken durumlarda ilave edilir.
Nozul, srekli olarak ilave edilen su miktarm doru olarak kontrol edebilmeli, ayn zamanda pskrtme
betonu oluturan tm malzemelerin verimli bir ekilde karmn salayacak yeterlilie sahip olmaldr.
Nozul kuru malzemenin ak hzn drmeksizn ve yeterli skmay salayacak biimde betonun
zemine pskrtlebilmesine olanak verecek bir dizaynda olmaldr. Nozul, suyun malzeme ak ynne
dik olacak ekilde enjekte edilmesini salayan, en az bir halkayla donatlmaldr.
Bunlara ilaveten nozul, katk malzemelerinin ilavesine ve doru bir ekilde karmasna olanak
vermelidir. Suyun ayarlanmas iin vidal su ayar vanas ve bir emniyet vanasyla donatlmaldr.
Tablo-351-5 Tavsiye Edilen letim Hatt ve Nozul Boyutlar

1 Pskrtme Beton Miktar

(
(m3/saat)

Hat ve Nozul ap
(mm)
25

Hava Basnc Gereksinimi

(m3/dk.)
3

32

4-5

40

50

12

65

17-20

351.05.04 Uzaktan Kumandal Pskrtme.

Uzaktan kumandal pskrtme ekipman, uygulamann zelliine bal olarak her tr pskrtme betonda
kullanlabilir.
Sistem eriilmesi mmkn olabilen uzakla kadar kullanlmaldr. Oyleki, operatr pskrtme
esnasnda nozulu, srekli olarak net bir ekilde gvenli bir pozisyondan gzlemleme olanana sahip
olabilmelidir. Bu durum, operatre tam ve etkin olarak nozul eklem ve fonksiyonlarna hakim olma
imkan verir.
351.05.05 Pskrtme Betonda Priz Hzlandrc Katk Dozlama.
-Priz hzlandrc katklarn ilavesi daima bir dozlama nitesi ve pompas ile yaplacaktr.
-Katklarn el ile dozlanmasna kesinlikle izin verilmeyecektir.
-Dozlama niteleri ve pompalan reticinin talimatlar dorultusunda kalibre edilecektir.
-Katk dozajlama niteleri, dare ve/veya Mhendise onaylanm dizaynda kullanlacak optimum
katk dozajnn % 5'ini amayan hassasiyetle homojen dozlama yapacak nitelikte olacaktr.
-dare / Mhendis tarafndan onaylanmam katk dozajlama nitesi kesinlikle kullanlmayacaktr.

406

Ya sistemde;
Sv priz hzlandrc kimyasal katk, beton ak ile ezamanl alabilen dozaj pompas ile nozuldan
ilave edilecektir. Toz priz hzlandrc se "yein akm" prensibine gre alan bir rotorlu niteden hava
ile birlikte nozuldan katlacaktr.
Kuru sistemde;
Toz katk, kuru beton karmna iletim eleman haznesine girmeden nce homojen ve orantl datm
salayacak bir dzenekle ilave edilecektir.
Sv katk; kuru kanma nozuldan basnla ilave edilen beton karma suyuna gerekli dozu salayacak
miktarda ilave edilerek yaplacaktr.
Hzlandrc kimyasal ve mineral katklar donma, kirlenme ve rutubete maruz kalmayacak ekilde.
reticinin tavsiyelerine gre depolanmaldr.
351.06 Karm Oranlarnn Belirlenmesi.
Fiili retime balamadan nce dare/ Mhendis ya da projeci veya Mteahhit tarafndan:
1.ncelikle mevcut zemin durumu ve proje koullan dikkate alnarak pskrtme betonda
aranan karakteristik ve performans zellikleri belirlenir.
* Maksimum su/imento oran,
* Minimum imento miktan,
* Eilmede-ekme dayanm,
* Tokluk (Enerji yutma kapasitesi),
* lk basn dayanm deeri ve basn dayanm geliimi,
* Maksimum dayanm,
* Permeabilite,
* Su emme zellii,
* Beton-zemin aderans ve / veya eski-yeni beton aderans,
* Priz alma, mukavemet geliimi ve nihai mukavemet belirlenecektir.
2. Mteahhit daha sonra Ksm 351-04'e uygun malzemeleri kullanarak karakteristik ve performans
zelliklerini salayacak pskrtme betonu elde etmekten sorumludur. Mteahhit bu zellikleri elde
edebilmek iin laboratuar ve arazi deneylerini yaparak pskrtme betonda kullanlacak malzemelerin
zelliklerini, cinsini ve miktarlann belirleyecektir. Bu durumda Mteahhit, belirledii uygun
kanmdan elde ettii aadaki beton zelliklerini belirtmek durumundadr. retimin kalitesi,
karakteristik ve performans zellikleri belli sklkla kontrol ve denetim altnda tutulur ve test
sonularnn kaytlan tutulur.
-imento tipi ve miktan, -Agregalann tipleri ve
miktarlan -Agregalarn elek analizleri ve
granlometrisi, -Agrega/ imento oran, -Lif tipi ve
miktan,
-Kimyasal ve mineral katk tipleri ve miktarlar, -Su
/ imento oran ve beton kvam, -Kanm scakl.

407

351.06.01 Kvam.
Ya sistemde pskrtme beton kvamnn ne olmas gerektii; pskrtme beton donanmnn, beton
tama sistemi ve uygulama prosedr ile beton bileenlerine sk skya baldr. Genellikle belirli bir
imento miktar, su / imento oran, beton kohezyonu ve pompalanabilir!ik zellikleri gznne
alnarak uygulama annda beton kvamnn 100-200 mm arasnda olmas stenir. Farkl beton
paallarnn slump (kme) deerleri arasndaki sapma 30 mm'yi amamaldr. Lifli pskrtme
betonda segregasyon ve su salma olmamal ve akkanlatrc kimyasal katklar kullanlarak betonun
su/imento oran kltlp hem dayanm ve kohezyon artnl mal dr. Bylece geri srama kayb
azaltlmaldr.
Ya sistemde taze beton kvamn tespit iin slump konisine alternatif olarak TS EN 206-1 standardnda
tanml "yaylma tablas" da kullanlabilir.
351.06.02 alma Scakl.
Dk scaklklarda yaplan uygulamalarda beton priz ve sertleme sreleri uzar. Bu da betonda aranan
erken dayanmn elde edilememesine neden olur. Priz hzlandrc katk kullanm miktar artrlarak bu
sorunun almaya allmas, beton nihai mukavemetinde nemli dlere sebep olur.
Yksek scaklk ise, beton ilenebilirlik zamannn ksalmasna, prizin hzlanmasna, beton kvamnn
hzl bir ekilde deiip katlaarak plastik zelliini yitirmesine, beton aderansnda de, geri srama
kaybnn artmasna, beton porozitesinin artmasna ve dayanm dklne neden olur. Kuru sistemde
rutubetli agrega ve imentonun, ya sistemde ise su ve imentonun birbiri ile ilk karlatklan andan,
pskrtme ilemi tamamlanncaya kadar geen sre; hibir koul altnda imento lk priz sresini
amamaldr.
Geri sekme kayb (GSK) az olan iyi bir pskrtme beton uygulamas in pskrme beton karmlarnn
+10C ile + 25C scaklklar arasnda tutulmas tavsiye edilmektedir. Eer beton scakl bu araln
dnda ise; antiye koullarna bal olarak gerekli nlemler (stma-soutma-karma suyuna buz katma,
agregalan slatma-rtme vb.) alnarak beton scakl bu aralkta tutulmaldr.
Taze beton scakl hibir koulda +5C'nin altna inmemeli ve +32C'nin zerine kmamaldr. evre
(ortam) scakl +5C'nin altna indiinde hibir ekilde pskrtme beton uygulamas yaplmamaldr.
351.07 Durabfflte artlar.
351.07.01 Genel.
Durabil beton; kendisinden beklenen dzeyde konfor ve servis hizmetini, hedeflenen servis mr
sresince, kendi i aktivite ve d etkiler nedeniyle hibir yapsal ve dokusal bir bozulmaya uramakszn
gerekletiren betondur.
Betonun kar karya kald tm evresel etkiler, Tablo-308-19 (a ve b)'de tanmlanmaktadr. Bu
etkiler: Karbonasyon, klorr etkileri, donma-zlme, kimyasal etkiler, slanma-kuruma, anma ve
dier agresif kimyasal sv etkileridir.

408

Betonda bnyesel durabilitenn salanmasnda beton bnyesine sv ve gazlarn giriinin engellenmesi

olduka etkili ve nemlidir. Beton bnyesine giren sv ve gazlar uygun koullarda agrega bnyesindeki
amorf silis, opal, chert, cams riyolit vb jelleme eilimli mineral ve imento alkalileri ile birarada Alkali
Silika Reaksiyonu (ASR), Alkali Karbonasyon Reaksiyonu (ACR), korozyon, tuzlarn donma-zlme
tekrarnda hacimsel genileme etkileri sonucunda; beton dokusunda bozunma, yumuak doku oluumu
ve kesit rijitliini nemli lde etkileyen atlaklarn oluumuna neden olurlar. Bu tr etkilerin
nlenmesi ve/veya hznn azaltlmasnda beton permeabilitesinin dk olmas olduka nemlidir.
Dk permeabilitenin salanmas iin ise:
-Uygun karm oranlar,
-Yeterli imento miktar, uygun imento tipi, ve dayanm snf,
-Dk su/imento oran,
-Kohezf ve segrege olmayan beton
-yi sktrma,
-yi bir yzey bitirme ilemi uygulamas gerekir.
Bu gerekliliklerin salanmas, zellikle de su/imento orannn olabildiince dk tutulmas
(pskrtme betonda imento miktarnn normal betonlara gre fazla oluuna ramen) ve segrege
olmayan kohezif bir betonun elde edilmesi iin ou kez mineral ve kimyasal katklarn kullanm
kanlmazdr. Beton permeabilitesinin dkl, karbonasyon olayyla da yakndan ilikilidir. Paspay
betonunda karbonasyon gerekletiinde, oksijen ve suyun donatya ulamas kolaylar ve donat
korozyonu hzlanr.
Beton durabilitesi iin aadaki faktrlere dikkat edilmelidir:
a) Uygun beton bileenleri seilmeli, bileenlerde zararl etkiler sz konusu olmamaldr. Uygun
bileen malzeme zellikleri Ksm 351.04.'te verilmektedir. Pskrtme beton bileenleri belirlenirken
imento tipi, snf ile mineral ve zellikle kimyasal katklarn uygunluuna dikkat edilmelidir, yleki bu
katklar taze ve sertlemi betonun zelliklerinde herhangi bir zararl etki oluturmamaldr.
b) yi seilmi bileenlerin en uygun karm oranlarnn belirlenmesi gerekir. yleki bu karm
oranlan projecinin ngrd tm beton performans karakteristiklerini gerekletirmelidir. Nihai
rnn performans gereksinimleri Ksm 351.10'da verilmektedir. yi seilmi bileenlerin uygun
karm oranlarnn stenilen dzeyde bir performans gerekletirmesi, bileenlerin beton santralinde
kantmld andan, yapdaki yerine yerletirilmesi ve bitirme ilemlerinin tamamlanmasna kadar geen
srete Tablo-308-19 (a ve b) ve evresel artlarla ilgili ngrlerinin gerekletirilmesine, kullanlan
teknolojik dzeye, deneyim-tecrbe ve uygulamann niteliine baldr.
351.07.02 Klorr Miktar.
Daha nce belirtildii gibi klorr iyonu elektro-kimyasal reaksiyon sonucu donatnn paslanmasna
neden olur. Tuz, sertlemi betona dardan nufz edebildii gibi, bir ksmda deniz orijinli agrega, kum,
su ve katklarla ( mineral+kimyasal) beton bnyesine tanr.
Pskrtme betondaki klorr miktar, TS EN 206-1 standard dikkate alnarak dzenlenmi Ksm
308.05.01.'de belirtilen snrlamalara uygun olacaktr. Mteahhit her trl kaynaktan (Agrega,

409

imento, kimyasal ve mineral katklar, karma suyu v.b) gelebilecek klorr miktarn hesaplayarak bu
limitler iinde kalnmasn salamakla ykmldr.
351.07.03 Alkali Miktar.
Suda znen alkali miktar, zellikle ASR ynnden beton in ciddi potansiyel bir problemdir. ASR
in gerek ve yeter koul:
-imento alkalilerinin ( Na2 ve K20 edeeri) suda znen yzdesi,
-Su,
-Agrega bnyesindeki amorf silisler, chert, opal, cams riyolit vb bazik ortamda jelleme (yumuak
doku oluturma) eilimi olan minerallerin varldr.
ASR'nin beton iin potansiyel bir problem oluturabilmesi iin bu koulun ayn anda birliktelii sz
konusu olmaldr. Ancak susuz ve imentosuz beton dnlemeyecei ve imento hammadde
kaynaklarnn zellikleri nedeniyle birok imento fabrikasnn imentolarnn (zellikle P trleri)
suda znen alkalilerinin %'sinin uluslararas snrlama olan % 0,6'nn zerinde olmas, su, katk ve
agrega benzeri dier beton bileenlerinden gelen suda znen alkalilerin de szkonusu olmas
nedeniyle, beton bnyesine giren suda znen alkali miktar 3 kg/m3 ' amaktadr. Yaplan aratrma
almalan ASR jelinin beton bnyesinde (8 - 10) MPa'lara ulaan isel ekme gerilmelerine neden
olduu bilinmektedir. Bu ise tm normal betonlarn ekmede-gme dayanmn amaktadr.
Havann bal nemi, su etkileri (zellikle tuz, CI, SO*3 vb dier tahripkar kimyasal etkilerle btnleen)
ve snn bu reaksiyonun hzn artran ve donat korozyonuna neden olan etkilerdir. Szkonusu tm bu
etkilerin ou, karlkl olarak birbirini destekleyip besleyen, hzlandran, gelitiren etkilerdir.
Betonda uucu kl, silika fme, cruf, tras, pomza, alkali iermeyen kimyasal katk, lityum tuzlan ve
katkl imentolann (uucu kll, trasl, curuflu, kompoze, katkl vb) kullanm ASR oluum olasln
azaltp hzm yavalatmakta, ancak ASR riskini yok etmemektedir.
Katkl imentolann kullanmnn ASR ynnden olumlu etki yaratmasna karn, her katkl imento le
betonda aranan karakteristik zellikleri (yksek basn-ekme vb) elde etmek mmkn olmayabilir.
Ayrca, ASR riskini azaltan uucu kl, silika fme, cruf, tras, pomza, alkali iermeyen katklann
kullanmnn ekonomik girdi boyutu gzard edilmemelidir.
ASR ynnden anlaml tm olaylar, etkiler ve malzemeler ile bunlann olumlu - olumsuz ynleri ile
birbirleriyle etkileimleri bir btn olarak gznne alndnda; ASR riskini yok etmenin en etkili yolu,
ASR riski tayan agregann kullanlmamasdr.
Yaplan aratrma almalan, yol st yap tabakalanndan bitml temel, binder, anma tabakalannda
kullanlabilir nitelikteki kalkerlerin ASR riski tamadn gstermektedir. Doal agrega kaynaklan ve
volkanik orijinli ocak malzemeleri Kanada CSA A23.2-25A'ya gre standardna gre test edilmeden
kullanlmamaldr.

410

I'

351.07.04 evresel Sarflarla ilgili Gereksinimler.

Pskrtme beton, projecinin ngrd gereksinimlere, Tablo-308-I9 (a ve b)'de tanml d evresel .
etki snflan gereksinimlerine ve aadaki snrlamalara uygun olmaldr:

; i 1) Maksimum su/imento oran, 0,50 deerini amayacaktr.

, i Betonda aranan gereksinimleri karlayan su/imento orann aan su/imento oran kullanldka;
:j sertlemi beton bnyesinde oluacak kalc boluk artacak, o lde de beton dayanmlan ve
|'|i durabilitesi decektir.
!i; Su/imento oran hesaplanrken, agrega serbest sath suyu, katk veya katklarla giren su ve fiilen
j kullanlan suyun toplam gznne alnmaldr.
,
2) Minimum imento dozaj, imento cinsi ne olursa olsun, imento miktar 350 kg/m3 ten az
olmayacaktr. Betonun maruz kalaca d evresel etki gereksinimlerini ve projecinin betonda arad :
tm karakteristik ve performans zellikleri salayan imento miktar, gerekli laboratuvar ve n dizayn
deneme almalan ile belirlenecektir. Bu deer 350 kg/m3 ten az olsa bile, durabilite nedeniyle
minimum 350 kg/m3 imento kullanlacaktr.
3) Pskrtme betona donma-zlme testleri yaplarak bu ynden uygunluk aranmaldr. Beton
bnyesindeki toplam hava; hava srkleyici katk kullanlmad durumda, sktrlmasna ramen
i' beton iinde hapis olan (skp kalan) hava ile, hava srkleyici beton kimyasal katklan araclyla
beton bnyesine sokulan havann toplamdr. Katklar araclyla srklenen hava, dzgn kresel bir
geometride ve beton iinde homojen dalrken; hapis olan hava, beton iinde hem homojen olarak
datmad gibi, geometrisi de dzgn deildir. Sert iklim blgelerinde, donma-zlme evrimi
; fazla olan yerlerde; betonun bu etkilere dayanmnda, beton iine kimyasal katklarla srklenen hava
i
ciddi boyutta olumlu etkiye sahiptir.
351.08 Pskrtme lemi Uygulamas.
Pskrtme beton kalitesinde gvence temini iin pskrtme lemi uygulamasnda mutlaka uyulmas
gereken ve dikkat edilmesi gereken birok husus vardr.
351.08.01 n Hazrlk almalar.
yi bir pskrtme beton uygulamas iin, yaplacak n hazrlk almalar olduka nemlidir ve
mutlaka zen gsterilmelidir.
351.08.02 Alt Yzey.
Klasik betonla karlatrldnda pskrtme beton kalnl genellikle daha azdr. Pskrtme beton
kalnlnn az oluu bnyesinden s enerjisi kaybnn daha hzl olmasna neden olur. Bu ise pskrtme
betonun dayanm kazanma hzn drr. Pskrtme betonun pskrtld yzeyin scakl dk
olduunda; zemin, pskrtlen betondan s enerjisi alacak ve scakl den pskrtme betondaki
imentonun hidratasyonu (prizlenmesi) gecikecek veya duracaktr. Bu durumda betonun dayanm
kazanma hz yavalayacak veya duracak demektir. zellikle gl esintiler (rzgar), yzey alan geni,
kalnl az pskrtme betonun yzeyinden hzla su kaybna neden olacaktr. imentonun hidrolik bir
balayc ve zellikle de kuru sistem pskrtme beton bnyesindeki suyun

411

azl, (dk su/imento orannda oluu) beton bnyesindeki hzl su kaybn daha bir nemli
klmaktadr.
Pskrtme ilemi ncesinde, ilgili donanmn tm ksmlar, birbiri le ilikileri ve fonksiyonel bir
ekilde alp almadklar ve uygunluklar mutlaka gzden geirilmeli ve aksaklklar ile eksiklikler
giderilmelidir. Ayrca pskrtme ilemim gerekletirecek ekip ve nozulu kullanacak kii, uygulamay
nasl yapacaklar konusunda mutlaka eitilmeli ve ne yapacaklarm ok iyi bir ekilde bilmelidirler.
Gerekli zel nlemler alnmadka ve kontrol tekilatnn izni olmadka; ar ya koullarnda,
iddetli rzgar ve betonun pskrtlecei yzey scakl +2C'nin altnda olduu durumlarda
pskrtme ilemi uygulanmayacaktr.
Proje gerei kullanm szkonusu olabilecek (iksa, elik hasr, beton, har, ahap, metal, plastik, kalp,
izolasyon vb.) malzemeler pskrtme beton jeti darbelerine dayankl olacaktr. Pskrtme betonun
istenilen dzgnlkte uygulanabilmesi ve altndaki yzeyle iyi bir aderansn gerekleebilmesi iin;
pskrtme esnasnda pskrtld yzeyin salam, deforme olmayan vibrasyon hareketi yapmayan
nitelikte olmas gerekir. Yzeyin salaml, temizlii, dokusu ve przll etkin bir aderans iin ok
nemlidir. Bu nedenle pskrtme yzeyinde serbest paracklar ve toz olmamal, yzey nemli fakat
betonun su / imento orann ve kvamn ciddi boyutta etkileyecek serbest su bulunmamaldr.
351.08.03 Kaya Yzeyler.
Betonun yzeye pskrtl meinden nce aadaki hazrlklar mutlaka yaplmaldr.
Zayf ve gevek kaya paralan yzeyden uzaklatrlmaldr.
htiya duyulacak toplam destein tespiti in, zeminin enkesit zellikleri belirlenmelidir.
Derenaj kanallar aarak, abuk prizlenen imento pastas veya har ile ya da erbet kullanlarak su
szntlarna zm bulunmaldr.
Kaya yzeylerde kopabilecek ta paralan bulunmayacak ve yzey temiz olacaktr. Pskrtme ilemi
ncesinde kaya yzeyleri veya daha nce pskrtlm pskrtme beton yzeyleri, su-hava kanm ile
betonun aderansn nleyecek tm malzemelerden iyice temizlenmelidir.
Basnl sularn geldii yzeylere kesinlikle pskrtme ilemi yaplmayacaktr. Yeralt sulanna zel bir
dikkat sarfedilecek ve pskrtme beton arkasnda hidrostatik basn ve benzeri olumsuz bir etki
yaratmamasna zen gsterilecektir. Zeminden gelen sular kimi durumlarda zemin zelliklerine bal
olarak kar ya da yamur suyu niteliinde olabilir. "Ac su" olarak nitelenebilecek bu tr sular,
imentonun kalsiyum balann zer, yzeyde beyazlanma ve kire birikimine neden olurken, beton
dokuda bozunmalara, aderans ve dayanm kaybna neden olur. Bu nedenle zeminden gelen ve pskrtme
betonu etkileyecek sular drene edilmeli ve/veya kontrol altnda tutulabilmelidir. Bunun iin
yaplabilecek ve alnabilecek tm nlem ve lmler kontrolln iznine bal olacaktr.
351.08.04 Beton Tamiratlar.
Daha nce pskrtlm betonun mevcut durumu dikkatlice gzden geirilip;
-Karbonasyon,

412

-Alkali-Silika Reaksiyonu (ASR),

-Segregasyon,
-Zayf beton kesimleri,
-Klor-slfat etkileri vb nedenlerle bozunmu betonlar sklp atlacaktr.
Tm serbest tanecikler, kusurlu ve bozumaya uram hasarl betonlar temizlenecek, yerinden
sklp atlacaktr.
artnamede belirtilen beton karakteristik zelliklerine (su emme-porozite-younluk-boluk oran vb.)
uymayan veya segregasyon ya da herhangi bir nedenle olumu kaba agrega ylmalarnn szkonusu
olduu kusurlu betonlar sklp atlacaktr.
artmane limitlerine uymayan donat kusurlarna sahip donatlar ve ar lde korozyona uram
donatlar szkonusu olduunda, dare ve/veya mhendise derhal haber verilecektir.
Sklp atlan beton kesimlerin kenarlarnda, d yzeyden ie doru 45 al kesit oluturulacaktr.
Eer donat evresinin % 50'si akta veya betonla tam olarak balanmamsa, bu ksmn betonu
donatdan tabii zemine doru donatdan itibaren 20 cm derinlie kadar temizlenip atlacaktr. Betonu
atlan bu ksm, basnl hava ile temizlenecektir. Krma ve temizleme srasnda donat ve geride kalan
betona hasar verilmeyecektir. Betonu krma ilemi el kompresr ile yaplacaktr. Su jeti skcleri
kontrolln izni ile kullanlabilecektir.
Aksi belirtilmedike aa kan donat yzeyleri SA 2 Vz (309.06.02.01) niteliinde temizlenecektir.
Kalp sistemi, maruz kalaca ykleri tayabilecek ve geri srayan beton kalp iine girmeyecek
nitelikte olacaktr.
90 al kelerde geri srama birikintilerinden kanmak iin keler 45 al bir ekilde hazrlanacak
ve pskrtme ilemi uygun bir ekilde yaplacaktr.
Pratik uygulamalardan da bilindii gibi donatlarn beton ile iyi bir ekilde sarglanmas iin donat ile
zemin arasnda en az 20 mm aralk olmaldr. Donatnn beton le iyi bir aderansnm gereklemesi;
donat ap ve aral, yzey eldllenimi, pskrtme esnasmda vibrasyon hareketi yapmamas ve
pskrtme ileminin uygunluuna baldr.
Uygun olmayan betonun yerinden sklmesinde keski-mur ve benzeri keskin azl aletlerin
kullanmna izin verilmeyecektir. Geride kalacak beton ve donatya hasar vermeyecek ekilde su jeti ile
skme ilemi, donatda hasar ve betonda mikro atlak oluumuna neden olabilecek dier mekanik skme
ilemlerine tercih edilmelidir.
Uygun olmayan betonun sklmesi le ilgili programda, sklecek alanlar ve skme derinlii
belirtilecektir. Su jeti ile skmede tamamen otomatik olan donanm tercih edilecek ve seilecek bir
referans uygulama blgesinde kalibrasyon yaplacaktr. Kalibrasyon ileminde su ak hz, basnc,
nozul boyuttan ve dinamik skme paterni (deseni, biimi) belirlenecektir. Kalibrasyon uygulamas,
skme programnda belirlenen gerek skme derinliinde yaplacak ve referans kalibrasyon blgesi
kontrollke onaylanacaktr.

413

Skme ilemi sonrasnda geride kalan beton yzeyinde serbest ya da kolayca sklebilir durumda akl
taneleri bulunmayacaktr. Bu ilem iin eki kullanlacaktr. Ayrca yzeydeki ukurluklar, yzey
alannn % 5'inden fazla olmayacaktr.
Skme lemi srasnda aa kan donatlarn yzeyleride temizlenecek ve donat yzeylerinde kirpas-ya bulunmayacak, yzey temizlii daha nce belirtildii gibi SA 2 V (309.06.02.01) dzeyinde
olacaktr. Deniz veya dier evresel etkilerle donatlarn klorr etkisinde kalmamasna zen
gsterilecektir.
Herhangi bir nedenle donatlarda kesit daralmas olutuunda kaynakl veya balanarak yaplacak
olan donat ilavesi kontrollke belirlenecektir. Bu lemler ve yaplacak yeniden betonlama ilemleri
iin Mteahhte herhangi bir deme yaplmayacaktr.
Karbonasyon Sorunu: Karbonasyon olaynn gzlendii ksmlardaki betonlar, donatlardan tabii
zemine doru en az 20 mm derinlie kadar sklerek yeniden salam bir doku ve kesit oluturacak
ekilde betonl anacaktr.
Klorr Sorunu: Betondaki klorr miktar 351.07.02.'de belirtilen kritik snn ayorsa, beton
donatlardan tabii zemine doru en az 30 mm derinlie kadar sklerek temizlenecek ve tabii zemine
doru devam eden betondaki klorr miktar kritik snrlarn altnda olacaktr. Sklen beton ksmlar
yeniden betonlanacaktr.
Yangn Sorunu: Yangn nedeniyle 300C'nin zerinde scakla maruz kalan betonlar sklp atlacak
ve yeniden betonlanacaktr.
351.08.05 Pskrtme Yaplacak Miktarlarn Belirlenmesi.
Kaya kalitesi belirlenip kaydedilecektir. Bu belirleme ve kaytlar kaya destei amacyla kullanlacak
beton hacminin belirlenmesinde kullanlacaktr.
Pskrtme ilemi uygulanacak alanlar, numaraland nlm lokasyon ve profiller zerine ilenecektir.
Pskrtme beton hacmi; yzey alan - belirlenen kalnlk ve yzey przllk durumuna bal olarak
belirlenecektir.
Yzey przszl:
-Fiili kaya yzeyi / Teorik yzey oran,
-Doldurulacak atlak ve oyuk (boluk) hacimlerinin dzgn yzey elde edilebilmesi iin gerekli hacim
ilikileri gznne alnarak tecrbeyle belirlenir.
Yzey przllk faktr zemin zellikleri, kaz yntemlerine ve patlatma tekniklerine bal olarak
1.0 ile 1.3 - 1.8 arasnda deiir.
351.08.06 Onay.
dare/Mhendis onay alnmadka pskrtme beton uygulamas yaplmayacaktr. Mteahhit, beton
uygulama programn yazl olarak dare /Mhendise iletip onay alacaktr.
351.08.07 Pskrtmenin Uygulanma Teknii.
Pskrtme beton uygulamasna gemeden nce uygulama srasnda aadaki hususlara uyulmaldr :

414

il
l
!
i -Aksi belirtilmedike, tabii zeminde n slatma yaplacaktr.
-Pskrtme ilemine aadan balanp, yukar doru devam edilmelidir.
-Nozul dorultusu pskrtme yzeyine daima dik olmaldr. ,, -stenilen beton zelliklerini
salayacak basn (hz) ve optimum zemin-nozul mesafesi j ayarlanmaldr.
I Pskrtme betonun ana amac; kompakt, youn ve skca yapan beton katmanlarn mmkn olabilen
en az GSK (rebound) ile elde etmektir. GSK'ni etkileyen pskrtme as ve gc gibi birok etken
vardr. Nozuldan kan malzemenin hz genelde deiken olmadndan, arpma gc nozul ile
i zemin yzeyi arasndaki mesafeye ve geli asna baldr. Eer mesafe ok ksa ise zeminde katman
oluturmak mmkn deildir. nk biriken malzeme pskrtmenin etkisiyle devaml olarak
srklenir. Eer mesafe ok fazla ise, arpma hz ok zayf olacak, dolaysyla dzgn bir yapma ve
skma salanmayacaktr. Nozul operatrnn bu mesafeyi uygun bir ekilde ayarlamas ok nemlidir.
Ayrca, pskrtlen beton nozulun ucundan kesintisiz ve sabit bir akla kmaldr. Herhangi bir
nedenle beton ak aralkl olarak kesintiye urarsa, nozul operatr, beton ak tekrar sabitieninceye
kadar allan alana pskrtme ilemini uygulamamaldr.
Tavsiye Edilen Pskrtme Mesafeleri:
Tamir ilerinde
Kaya destek (nozulu operatr el ile tutuyorsa)
Kaya destek (nozul, robotla dare ediliyorsa)

Kuru-Karsm
-

Ya-Karn
0.5-1.0 m0.5-1.0 m
0.5-1.5 m
1.0-2.0 m

Zemin yzeyinden geri srayan karmn geri srama as, arpt a ile ayndr. Yzeye arpma
as ne kadar eikse, malzeme kaybda ( GSK) o kadar fazla olur. Bu nedenle nozul kafes kirileri ve
takviye ubuklar gibi tahkimat unsurlarnn beton iine tam olarak gmlmesinin temin edilmesi
dnda pskrtlen yzeye daima dik a ile tutulmaldr.
Pskrtme betonun dayanm, skmas ve yapmas; yzey boluklar, porozite, segregasyon,
pskrtme as ve hz, zemin yzey sertlii, maksimum dane boyutu, karmn granlometrisi ve
homojenlii, su/imento oram ile dorudan ilgilidir. Dayanm, porozite, aderans vb kusurlar genellikle
kaya knt veya boluklarnda geri srayan malzeme birikmesiyle veya takviye donatlarnn
pskrtme beton ile iyice kaplanamamas halinde oluur. Takviye donatlarnn arkasnda oluan bu
kusurlara "Glgeleme" denir. Nozul operatrnn grevi, nozulu maharetli bir ekilde kullanarak
rebound ceplerinin ve birikintilerinin ve bunlara bal olarak "glgeleme" boluklarnn olumasn
nlemektir.
35X.08.08 Katman Kalnl.
Her bir pskrtme beton katman, nozulun allan alan zerinden birok defa gemesiyle
oluturulmaldr. Eer yeni pskrtlen beton zemine iyice yaprsa, l arl, i kohezyonu ve
yzeye yapma gcn yenemez. Eer yeni pskrtlen katman ok kalmsa,yani arlk ok fazlaysa,
yzeyden kendi arlyla kopacaktr. Kaln katmanlar uygulandnda st yzey yaklak 45*lik
ayla tutulmaldr. Tepe st almada iyi yapmayan katmanlarn dmesi normaldir. Eimli tepe
st yzeyler iin pskrtme beton tercihen omuzlardan tepeye doru uygulanmaldr. Dik, dike yakn

<tts

veya keskin eimli yzeylerde uygulamaya aadan balanmaldr. Bu tip yzeylerde kaln yani ok
ar pskrtme beton katman, kendini tamas nedeniyle akmakszn formunu muhafaza eder.
Her bir pskrtme beton katmanna, bir sonraki uygulanmadan nce priz almas iin yeterli sre
verilmelidir. Gevek malzeme ve geri srayan malzeme ortamdan uzaklatrlmaldr. Yzeyin
salamlnn yannda su-hava karm ile temizlenip slatlm olmas da kontrol edilmelidir.
Aynalarda destekleme amacyla mmkn olan en kaln katmanlarn hzl bir ekilde uygulanmas sz
konusu deilse, ngrlen beton kalnlnn, mmkn olduka az miktardaki ince katmanlarla
oluturulmasna allmaldr.
Pskrtme betonda imentonun ilk ve son priz srelerini ksaltan priz hzlandrc katk malzemesinin
kullanm, her bir geite daha kaln bir katman olumasn salar.
-Bir defada uygulanacak pskrtme betonunun maksimum kalnl 15 cm.'yi gemeyecektir. Kalnln
arttrlmas gerektiinde mteakip tabaka(lar), nceki tabakann mukavemeti sonradan tatbik edilecek
tabakay tayacak yeterli mertebeye ulamadan uygulanmayacaktr. Bu ilave tabakalar, gn
gemeyen bir sre iersinde tamamlanm olacaktr.
-elik iksa, tavan asklar, hasr elik ve dier donat, pskrtme betonu ierisine paftalarda gsterildii
zere gmlecektir. Tnel kaplamasnn i tarafna konulacak hasr elik ve donat ubuklan zerindeki
minimum beton paspay 20 mm veya paftalarda gsterildii gibi olacaktr. Bir tabakadan daha fazla
donat kullanldnda ilk tabaka pskrtme betonu ierisine gmlmeden ve zeri rtlmeden ikinci
tabaka monte edilmeyecektir.
-Salam kayada pskrtme betonu yark ve keleri uygun bir ekilde yuvarlatlm kaya yzeyini takip
edecektir. Salam kaya kntlannda pskrtme betonunun gerek kalnl yerel olarak belirtilen
kalnln te ikisine kadar azaltlabilir. Bu sadece iksa snf A2 ve Bl iin geerlidir.
-Seken (GSK) pskrtme betonu herbir pskrtme betonu tatbikatnn tamamlanmasndan hemen sonra
kaldrlacaktr. Ayn kaz sralan nedeniyle zellikle yatay pskrtme betonu balantlarnda ve tm
inaat derzlerinde seken (GSK) pskrtme betonu mteakip pskrtme betonu tatbikinden nce,
gerktiinde haval knalar kullanarak temizlenecektir.
-Sekme (GSK) malzemesi hibir suretle yapmda tekrar kullanlmayacaktr, iyeri alma alan sekme
malzemesinden srekli arndrlm olarak tutulacaktr.
-Kr gerektii yerde istenecektir. Kr uygulamasnda Madde-351.08.18. "Kr lemi" ksmnda
belirtilen esaslara ve dare ve/veya Mhendis talimatna uyulacaktr.
-Pskrtme beton toplam kalnlnn salanmasna ait nlemler tnel dizayncsnn temsilcisi
tarafndan belirlenecek ve dare ve/veya Mhendis tarafndan onaylanacaktr.
351.08.09 elik Liflerle Pskrtme.
stenilen nihai kalnla bal olarak, elik lifli pskrtme beton uygulamas; GSK'n (rebound)
minimize etmek amacyla iki fazda yaplr. lk faz 50 mm'hk katmandr. Tamir ileri Madde-351.08.11.
'de belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.

416

351.08.10 Kaya Destekleme in Kullanlan Ya Sistem Pskrtme Betonun UvgtlannuiM.

351.08.10.01 Genel.
-Pskrme ilemine balamadan nce, kaya yzeyi (tabii zemin) incelenmeli, haritas karlmal ve
kaya destek tipleri belirlenmelidir.
-Yzey, basnl hava ve nozuldan verilen suyla temizlenmelidir. Yzey temizlenirken, temizleme
ilemi tnelin st (tepe) ksmndan balamal ve sistematik olarak her iki yandan aaya doru devan
etmelidir. Temizleme sresinde zemin gzlenerek temiz olduundan emin olunmaldr.
-Beton antiye sahasna geldii zaman, slump' ve scakl llmeli ve zel kalite kontrol formunu
kaydedilmelidir. 15 dakikadan fazla sren kesintilerden sonra, tekrar pskrtme ilemine balamadan
nce tekrar slump kontrol yaplp kaydedilmelidir.
-Uygulanan yer ve operatrn ismi ayrca kaydedilmelidir.
-Tavsiye edilen kme deeri 100 ile 200 mm arasndadr.
-Fiili pskrtme beton uygulamasna balamadan nce, imento erbeti hazrlanp beton pompasna
baslmaldr.
-Oluacak geri srayan malzemenin henz allmam yzeyde birikmesini nlemek iin, pskrtme
ilemine daima alttan balanmaldr.
-Kaya desteklemesi her zaman yzeydeki atlaklarn ve deliklerin doldurulmas ilemiyle balar. Bu
ilem pratikte atlak hareketini durdurmas nedeniyle ok nemlidir.
-Nozul ile pskrtme yaplacak yzey arasndaki mesafe, Madde-351.08.07'de verilen tavsiyelerle
uyumlu olacak ekilde olmaldr. Pskrtme mesafesi azaldka, nozulun hareketi daha hzl olmaldr.
-Optimal skmay ve lif oryantasyonunu salamas iin, nozul yzeye dik tutulmaldr. Eer yanl
dorultuda olursa dk younluklu zayf beton elde edilecektir.
-Hava basnc, hzlandrc ve beton ak arasnda iliki daima gzlemlenmelidir. Eer yksek
dozlarda hzlandrc kullanlrsa, pskrtme beton yzeyi ok priz nedeniyle sertleecek, neticede
kaba agrega pskrtme beton iine gmlemeyecek GSK (rebound) artacaktr.
Yksek dozda priz hzlandrc kullanm, duvardaki pskrtme betona slak bir grnt verebilir, ancak
priz alma hzl olur ve yzey cam grnm alr. Priz hzlandrcsnn dozaj, amac gerekletiren en
dk seviyede tutulmal, reticinin tavsiye ettii limitler arasnda olmaldr. Yanlarda, tavan yzeyinde
kullanlandan daha az miktarda hzlandrc kullanlmaldr. lk tabaka taze betonun akmamas iin ince,
tercihen yaklak 60 mm (max.l00 mm) olmaldr. Takip eden tabakalar, nihai kalnla (ve kullanlan
priz hzlandrc katk malzemesinin tipine) bal olarak 50-200 mm olmaldr.
351.08.10.02 Kil Zonlu Tabakalar zerine Pskrtme Beton Uygulamas.
Az miktardaki (kk boyutlu) kil zonlannn stabil hale getirilmesi, kaya bulonlan ve erit
kombinasyonlaryla birlikte lif takviyeli pskrtme beton kullanlarak gvenli bir ekilde salanabilir.
Byle bir uygulama yaplarak pskrtme betonun kil zonu boyunca erit takviyeli bir kpr oluturmas
salanr ve salam kaya ierisinden kar tarafa kaya saplamalan vastasyla ankrajlanabilir.
Kil zonunun genilii ve muhtemel ien minerallerin varlna pskrtme betonun mu yoksa dkme
betonun mu daha uygun olacana karar verilir. Eer kil zonu 1 m'yi ayor veya dik ayla ilerliyorsa,

417

bir uzmana danlmaldr. Herhangi bir ime belirtisi bekleniyorsa, kil ile pskrtme beton arasna
sktrc malzeme yast (rnein mineral yn) yerletirilebilir. Eer kil zonunun snrl bir ime
basnc var, veya zayf zon krlm (knkl dokuda) kaya ieriyorsa; dkme beton kullanmak yerine,
pskrtme betonlu iksalan yerletirmek daha uygundur. Kullanlacak donat ap deiebilir, fakat
ounlukla 20 mm apl olanlar kullanlr.
ksalann genilii, kalnl ve akl; desteklerde olumas beklenilen gerilmelere baldr. lk
pskrtme beton katmam genellikle 100-150 mm'dir ve l i f takviyeli olmas tercih edilmelidir. Lifli
beton ayn zamanda yzey dzeltme iin de kullanlabilir. Bir sonraki pskrtme beton katman da, ilk
katmann uygulanmasndan sonra yerletirilen takviye donatlarna kar pskrtme
yaplmayacaksa, lif takviyeli olabilir.
Takviye donatlarnn yerletirilmesinden sonra yaplacak pskrtme beton uygulamas, zellikle
takviyenin tamamiyle kaplanamamas ve betonun zayf skmas risklerine kar ok dikkatli bir ekilde
yaplmaldr. Uygun elik lif boyutu seilmelidir.
351.08.10.03 Yksek Basnca Maruz Kalan Kaya Yzeyleri zerine Pskrtme Beton
Uygulamas.
Yksek kaya basncndan kaynaklanan kaz yzeylerinde kaya pullanmalarnn szkonusu olduu
durumlarda, kaya bulonl amal aryla birlikte lif takviyeli pskrtme beton kullanm tercih edilmelidir.
Pskrtme beton yzeyine kaya bulonlarnn elik balk plakalarnn yerletirilmesi ve basnc
datmak iin geni plakalarn kullanlmas ve bylelikle pskrtme betonun atlamasnn nne
geilmesi nemli bir konudur. Genellikle, 400-500 mm kenarl gen plakalar kullanlr. Pskrtme
beton elik plakalara zayfa tutunur.
Kesme kuvvetlerinin almasndan ve pullanmalardan kanmak in pskrtme betonun dzgn
katmanlar halinde uygulanmas nemlidir. Byle durumlarda beton deformasyon enerjisi ve plastik
deformasyon kapasitesinin basn dayanmndan daha byk bir nem kazanmas nedeniyle, lif donatl
pskrtme beton kullanm tercih edilmelidir.
351.08.10.04 Kaya Desteklemeleri in Kalnlk Kontrol.
Projede belirtilen minimum katman kalnl; taze pskrtme beton kaplamasnn iine yerletirilen zel
fluoresan plastik kalnlk kontrol ubuklaryla kontrol edilebilir. Kalnlk kontrol ubuklar 2 m2
pskrtlen alan bana en az bir ubuk olacak sklkta kullanlmaldr. Ayrca, genellikle tnel boluu
ierisinde kazlan yzeyin maksimum knt noktalarna da yerletirilmelidir.
Pskrtme beton kalnlk kontrol ubuklar; pskrtme ileminden hemen sonra betondan ekilmelidir.
Bylece basn gerilmeleri birikmesine kar daimi nlem olarak pskrtme beton kalnl boyunca yer
alacak ak kk delikler braklm olacaktr. Kalnlk kontrol ubuklarnn tipi, malzemesi ve
kullanm metodu hakkndaki detayl bilgiler Mteahhit tarafndan dare ve/veya Mhendise onaylanmak
zere temin edilmelidir.
Mteahhit, idare ve/veya Mhendis tarafndan gerekli grlen yer ve/veya yerlerde, mutabk kalnan bir
zamanda 25 mm apl darbeli alglayc yerletirilmi delikleri delerek herhangi bir pskrtme beton
katmann kalnlnn kontrol edilebilmesi ve incelenebilmesi iin dare ve/veya Mhendise her

418

;;. trl dokman ve donanm kolayl salamaldr. nceleme delikleri dare ve/veya Mhendisin ! I
onaylamas iin ak braklabilir.
!

351.08.10.05 Kaya Desteklemesi in Kenar ve Kelerin Yuvarlatlmas.

\t

il
Pskrtme beton, kaz yzeyindeki mevcut kaya ktlesinin bir paras olan kntl salam kaya
bloklarnn pskrtme betonla yeterli derecede kaplanmasn salayacak ekilde, kaya yzeyi i
snrlarn dzgn kenar ve ke yuvarlatmalaryla takip etmelidir.
|

351.08.10.06 Kaya Desteklemesi in Desteklemeye Ynelik Takviyelerin Gmlmesi.

i Aksi bir kalnln belirtilmedii durumda; kafes kirileri ve/veya gmlm elik konstrksiyon, en i
az 20 mm'Iik pskrtme betonla kaplanmaldr.
351.08.11 Tamir leri iin Pskrtmenin Uygulanmas.
[

Beton tamir ileri iin hem ya, hem de kuru sistem pskrtme beton kullanlabilir. Ya pskrtme
beton iin dier blmlerde verilen genel gereksinimlere uyulmaldr. Herhangi bir priz hzlandrc
katk malzemesi kullanlmakszn, pskrtlen katmanlar iin tavsiye
edilen kalnlklar:

-Takviye (destek) donatlarnn arkasnda ve etrafnda:

Tepe st aynalarda : Takviye donatlarn 10 mm geecek ekilde,
Dik aynalarda
: Takviye donatlarn 20 mm geecek ekilde
-Ek katmanlar veya takviye donatlarnn olmad durumda:
Tepe st aynalarda : Max. 30 mm.
Dik aynalarda
: Max. 50 mm
Sonraki katmanlarn uygulanmasndan nce, bir nceki pskrtme beton katman yeterli mukavemete
ulamaldr. Yaklak 20C scaklkta ve herhangi bir priz hzlandrc katk malzemesi kullanlmaz ise,
bekleme sresi yaklak 3-5 saattir.
Destek ve takviyelerin tamamiyle beton rt ile kaplanmam olmas ve betonun zayf bir ekilde
skmas risklerinin artmasndan dolay, takviye ubuklarnn arkasna pskrtme yaparken byk
boyutlu elik lifler kullanlmamaldr. Bununla birlikte, baka tip lifler kullanlacaksa zel nlemler
alnmaldr. elik lifler, destek takviye donatlarnn dna pskrtme yaplrken kullanlabilir.
Takviye kaplamas (beton rt kahnl:paspay), ya pskrtmeden nce referans dzlemi oluturularak
ya da pskrtmeden sonra, donat ap, yeri ve beton paspay len alet kullanlarak kontrol edilebilir.
Kullanlacak metod dare ve/veya Mhendis tarafndan onaylanmaldr.
Yzey bitirme ilemleri ve dzgnln kontrol, mastar ya da piyano teli kullanlarak yaplmaldr.
Deniz suyu ya da herhangi bir nedenle klor etkisine maruz yap veya yap elemanlarnda; beton
bnyesine klor giriini engelleyecek ve betona hasar vermeyecek kr maddeleri kullanlmaldr.

419

Tamir almalar iin gerekli pskrtme ilemlerinde aadaki gereksinimlere zenle uyulmaldr:
-Pskrtme yaplacak beton zemini tozdan, imento artklarndan ya ve akar durumdaki sudan
arndrlmaldr.
-Eer ihtiya duyulursa, yzeyin su absobsiyonunu engellemek iin zemin nemlendirilmelidir.
-Pskrtmeden nce ekipman ve operatrn yeterli dare ve/veya Mhendis
tarafndan
onaylanmaldr.
-Asl tamir ilerine balamadan nce, takviye donatlarnn dzgn gmlm olmasn ve yzey
yapsnn iyi olmasn salamak iin bir test numunesi oluturulabilir.
-Pskrtme iine balarken, nozul iinden kan beton karm doru bir ekilde ayarlanana kadar;
nozul pskrtme ilemi uygulanacak yzeyden uzak tutulmaldr.
-Kuru pskrtmede: Takviye donatlarnn dzgn bir ekilde gmlmesini salamak iin kullanlan
ekipman devaml bir ekilde homojen beton kna imkan vermeli, su ve kuru malzeme orannn
ayan ok iyi yaplmaldr.
-Normalde, nozul zeminden 50-100 cm mesafede ve zemine dik olarak tutulmaldr.
-Takviye ve destek donatlarnn arkasna pskrtme yaplrken, nozul zemine yakn tutulmaldr.
Bunun yannda takviyenin tmyle kaplanmasn ve geri srama dklmelerini engelleyecek ekilde
uygun bir ayla tutulmaldr.
-Betonlarm ilemi, donat elemanlarn evreleyerek istenilen beton kalnlna ulancaya kadar veya
belirlenmi kaplama kalnl elde edilene kadar uygulanmaldr. Eer gerekirse, orijinal ekli elde
etmek iin kalp ilerine bavurulabilir.
-Eer takviye donatlar arasndaki aklk 50 mm'den az ise, zel nlemler alnabilir (sadece kuru
pskrtme iin) rnein, su/imento orannn artrlmas, pskrtlen malzeme knn drlmesi
ve nozul ile zemin arasndaki mesafenin azaltlmas gibi.
-Dik ve eimli yzeylerde pskrtme eteklerden balamaldr.
-Bitiik alanlarn ar pskrtmeden etkilenmemesi iin yeterince korunmas gerekmektedir.
Bitirme ve yzey dzeltme ilemi gereken yerde, mastar plaka (tahta) veya piyano telleri kullanlabilir.
Eer dzeltme mala ii gerektiriyorsa, bu ii yapmak iin yalnzca ince sulu bir katman kullanlabilir.
Bir nceki katman yeterli mukavemete ulamadan yzey iyiletirmesi yaplamaz. Nihai katman
bitirdikten hemen sonra, uygun kr maddesi veya dare ve/veya Mhendise onaylanan bir baka kr
maddesi veya yntemi kullanlarak yzeyin kurumas engellenecektir. Deniz suyu veya kar-buz
mcadelesinde kullamlan tuzlarn klorr atana maruz kalan yaplar iin kullanlacak kr maddesi,
beton ierisine klorr girmesini engellemelidir. Birbirini takip eden yzey kaplamalar gerektiinde,
krlemede kullanlan maddelerin aderans zayflatc etkisinin olup olmad gzden geirilmeli, bu tr
etkisi olan kr maddeleri kullanlmamaldr.
351.0&12 Seken Malzeme Miktarm (GSK'nn) llmesi.
Gerektiinde, pskrtme betondaki GSK (rebound) miktar, en az 0.75 m3 miktarda beton pskrtlp
seken malzeme (rebound) toplanarak kontrol edilir. 40-50 m2 alanndaki yer plastik rt ile kaplanr.
Toplam 40-60 mm kalnlkta pskrtme beton, 20-30 mm'lik iki katman oluturacak ekilde kesintisiz
olarak tek seferde yerletirilir. Test balangcnda, iletim aracmm haznesi dolu olmal ve pskrtme
bitiinde haznedeki ayn seviye temin edilmelidir. Plastik rt zerindeki GSK (rebound) toplanr ve
tartlr. Toplam pskrtlen betonun arlka yzde miktar olarak kaydedilir.

420

351.08.13 Seken (GSK'nn) Malzemenin Atlmas.

Btn geri srayan malzemeler alma alanndan uzaklatrlmal ve almalarda kullanlmamaldr.
Geri srayan malzemenin atlmas, szlemeye uygun olacak ve evre kirliliine yol amayacak ekilde
dare /Mhendis onay alnarak gerekletirilmelidir.
j 351.08.14 Kusurlarn Giderilmesi.
Cepler, sarkmalar, tmsek ve kntlar veya dier kusurlar dzeltilmeli ve yeniden pskrtme
yaplmaldr. Yeniden pskrtme alan 300 mm x 300 mm'den az olmamaldr.
351.08.15 Bitirme.
Mala ile dzeltme veya mastarlama gibi bitirme ilemlerinden saknlmaldr. Tamir ileri
Madde-351.08.11. 'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
351.08.16 Operatrlerin Yeterlilii.
Nozul operatrleri iinin ehli olmal, pskrtme beton uygulamas konusunda gemi tecrbelerine ait
belgelere sahip olmal veya bir eitimcinin ya da formenin nezareti altnda bu tip bir konuda tecrbe
edinebilecek ekilde alm olmaldrlar. Bu almalara istinaden, Mteahhit tarafndan verilmi
yeterlik sertifikasna sahip olmaldrlar. Alternatif olarak ACI 5063R-82 Devlet Su leri, Karayollar
Genel Mdrl veya benzeri bir ulusal kurumdan alnm standardla uyumlu ve Mhendis tarafndan
onaylanm gemi baarl ilerini ispat eden bir belgeye sahip olmaldr.
retilen pskrtme beton bu artnameyle her ynden uyumlu olacak ekilde, klasik pskrtme beton ya
da elik lif donatl pskrtme beton retebilme yetenek ve deneyimi olan ve ustalklarn baaryla
gsteren nozul operatrleri tarafndan uygulanmaldr.
351.08.17 Yap skeleleri.
Yap iskelesi, gerekli btn emniyet gereksinimlerini karlamaldr. Ayrca nozul operatrnn doru
bir ekilde konulanabilmesi iin yeterli genilikte olmaldr.
351.08.18 Kr lemi.
Pskrtme beton, TS EN 206-1 standardnda verilmi olan tavsiyelerle uyumlu olacak ekilde veya
krleme peryodu boyunca imentonun devaml hidratasyonunu salayacak baka herhangi bir metod
kullanlarak krlenmelidir. Kr maddesi kullanlm eski bir pskrtme beton tabakas zerine yeni bir
pskrtme beton katman uygulamas yaplacaksa eski-yeni beton aderansn olumsuz etkileyecek kr
maddeleri, kesinlikle kullanlmamaldr. almalarda bu tip veya baka bir tip krleme maddesi
kullanlmadan nce tabakalar aras aderansa ynelik antiye denemeleri ve arazi testleri yaplmaldr.
Eer pskrtme betonda priz hzlandrc katk malzemesi kullanlyorsa, krleme herbir pskrtme
ileminin tamamlanmasndan tibaren 20 dakika iinde, eer priz hzlandrc katk malzemesi
kullanlmyorsa 1 saat iinde krleme ilemine balanmaldr. Islak krleme (su ile) en az 7 gn
boyunca devam etmelidir.
___

421

Gerekli olduu takdirde, kr maddesi su pskrtmeyle, kumlamayla veya benzeri bir ilemle, bir sonraki
pskrtme beton uygulanmadan nce temizlenmelidir.
351.08.19 Tabii Dona Kar Koruma.
Pskrtme betonun basn dayanm deeri en az 5 MPa'a ulaana kadar tabii dona kar korunmaldr.
351.09 antiyede Yaplan Pskrtme Beton Denemeleri.
351.09.01 Genel.
antiyede kalite kontrol ve test denemeleri mutlaka yaplacaktr. Tm antiye n test ve denemeleri,
gerekli pskrtme beton karmlarnn gelitirilmesi ve ie balanmadan nce her tip uygulamann
denenmesine olanak verecek ekilde planlanmaldr. dare ve/veya Mhendisin onayn salayacak
laboratuvar test neticeleri alnmadan hibir pskrtme beton tipinin uygulanmasna balanmayacaktr.
351.09.02 Ekipman ve Malzemeler.
antiye n denemeleri, fiili retim srecinde ve retimde kullanlacak ekipmanla yaplmal ve
oluturulan numuneler, fiili retimde kullanlacak olanlar tam anlam ile temsil edebilmelidir.
Kullanlacak ekipman zellikleri Ksm 351.05."e uygun olmaldr.
351.09.03 Test panellerinin retimi ve Test Panelinden ve/veya yerinden Karot Numunelerinin
Alnmas.
Mteahhit, dare ve/veya Mhendis kontrolnde artnameye uygun bileenlerle her tip pskrtme beton
iin uygun mix dizaynlar yapmakla ykmldr. Temiz ve kuru bir kartrc ile allmal ve ilk
karm kullanlmamaldr.
Tecrbeli bir nozul operatr, deneme karmndan uygun sayda test paneli hazrlamaldr. Deney
numuneleri elde etmek amacyla kullanlacak test panelleri, beton zelliklerini etkilememesi iin su
emmeyen nitelikte ve tama srasnda betonun atlamamas in ise yeterince rijit bir malzemeden
yaplm olmaldr. (elik, plastik ya da sktrlm su emmeyen tahta)
Laboratuar deneyleriyle uygun bulunan her bir priz hzlandrc katk maddesi iin bir deney karm
hazrlanarak deney panolarna (her br deney karm iin 3 adet 600 x 600 x 120 mm boyutlarnda, bir
adedi ba hizasndan yukarda) pskrtlecek, saha artlarnda kr edilecek ve deneylere tabi
tutulacaktr. Her bir priz hzlandrc iin en azndan deiik dozajda deneye tabi tutulacaktr. Priz
hzlandrcnn tipine gre dozaj, Madde 351.03.06. "Kimyasal Katklar" ksmnda belirtilen esaslara
uygun olacaktr.
Uygulanan her 100 m3 teorik lm pskrtme betonu iin bir deney panosuna pskrtme yaplacak ve
panodan 100 mm apnda ve kesilip balk yapldktan sonraki boyu 100 mm olacak ekilde her bir test
ya iin en az 3'er adet karot numuneleri alnp basn dayanm testlerine tabi tutulacaktr. Ayrca
uygulanan her 500 m3,lk teorik olarak hesaplanan pskrtme betonu iin de tnel kaplamasnn belirli
yer ve snrl alanlarndan, 100 mm apnda ve kesilip balk yapldktan sonraki boyu 100 mm

422

I olacak ekilde, her bir test ya iin en az 3'er adet karot numuneleri alnp, basn dayanm testlerine
tabi tutulacaktr.
ii Deney panolanndan ve/veya tabii zemindeki yerinden basn dayanm testi iin alnacak karotlar 1, 3, ;
7 ve 28 gnlk olacaktr. 1 gnlk karot numuneleri pskrtmenin yaplmasnn zerinden 20 saat
getikten sonra, 3, 7 ve 28 gnlk karot numuneleri ise 24 saat getikten sonra alnmaldr. 1, 3, 7 ve 28
gnlk test numuneleri laboratuvar koullannda Madde.351.09.03'e gre saklanmaldr.
Robot pskrtmede ve elle pskrtmede test panellerinin i boyutlar minimum 600x 600 mm
ebatlarnda olmal ve her ki durumda da basn dayanm testlerinde kullanlacak panolarn derinlii
(pskrtlen beton kalnl) en az 120 mm ve eilmede-ekme dayanm ve arta kalan dayanm
tesbitinde kullanlacak kiri numunelerinin alnacak olduu panellerin derinlii ise en az 150 mm
olacaktr. Rebound nedeniyle dklen betonun kalp ierisinde birikmemesi ve pskrtlen betonun
kalptan rahat kmasn salamak iin panel kalbn drt adet derinlik ksmnn da pskrtlen
| yzeyle 45c'lik a yapacak ekilde imal edilmesi gerekmektedir. Bu durumda panel d boyutlar
! lldnde 840x 840 mm olacaktr.
Beton paneller dey konumda yerletirilmi kalplara dik dorultuda pskrtme yaplarak hazrlanr.
Pskrtlen betonun kalp zeminine iyice yapmas ve yeterli sklkta olmas salanmal, sarkma,
tmsek vb yzey bozukluklar olmamaldr.
Test panellerine beton pskrtlrken, gerek uygulamada uyulmas gereken tm hususlara (a,
mesafe, tabaka kalnlklar, basn, scaklk vb) aynen uyulacaktr.
Pskrtme esnasnda geri srayan malzeme gevek bir ekilde panel iinde kalmamal ve pskrtme
ilemini gerek uygulamay yapan kii yapmaldr. Beton zellikleri gerek uygulamadakinin ayns
olacaktr.
Panel ve pskrtlen beton gerek uygulamadaki gibi rutubet kaybna kar korunacaktr. Test paneli
veya panellerinin kimlik bilgileri (panel no, yapnn neresindeki betonu temsil ettii, km, yer, ad, tarih
saat, beton mix dizayn no, nozul operatr, kimyasal-mineral katk, lif durumu, proje ad, antiye ad
veya no, proje kesimi vb) belli bir dzende kaydedilmelidir.
Beton paneller, pskrtmenin ardndan 18 saat kmldatlmamah ve karot alnacak zamana kadar
polietilen rt veya slak telis ile yzeyi kaplanarak (20 2) C'de muhafaza edilmelidir.
Panelden karot alm TS EN 12504 -1 standardna uygun olarak yaplacaktr. Panelin kk alan
oluturan (600 mm x 600 mm) kenarlarna 100 mm'den daha fazla yaklalmadan ve alnacak karot
numuneleri arasndaki mesafenin de 50 mm'den az olmamas temin edilerek numune alnacaktr.
Panelden alman deney numuneleri ve/veya paneller, antiyeden laboratuvara tanrken mekanik
darbelere ve rutubet kayplarna kar korumak iin paketlenerek sevk edileceklerdir.
Deney numunelerinin nereden, nasl, ne boyutlarda ve hangi sklkla alnacann son kararn kontrollk
verecektir. Karar verirken, iin tr, betonda aranan karakteristik ve performans zellikleri, iyeri
koullan, beton teknolojisinin gelimilik dzeyi, kullanlan beton malzemelerinin denetim-kalite
kontrol dzeyi,skl, gvenirlii, zemin zellikleri, uygulamac lan n bilgi ve deneyim birikimi,

423

yaplacak testin nemi, alnacak deney numunesinin yerindeki betonu temsil zellii, zaman ve
ekonomik faktr vb tm parametreleri bir btn halinde gznne alnmaldr.
351.10 Sertlemi Beton (Nihai rn) zellikleri.
351.10.01 Basn Dayanm Snflar.
Her proje iin pskrtme beton karakteristik serbest basn dayanm snflan tanmlanacaktr.
Tanmlanan proje karakteristik basn dayanmlarna bal 100 mm apl ve 100 mm yksekliindeki
karot numunelerden istenen basn dayanm deerleri Tablo-351-6'ya uygun olacaktr.
Tablo-351-6 Pskrtme Beton in Basn Dayanm Snflar ve Kalite Kontrol Kriterleri
BETON SINIFLARI
28 Gn Standart Kr Koularnda Kre Tabi
Tutulmu Betonun Karakteristik Basn
Dayanm (fCkP), (MPa)

PSKRTME BETONDAN ALINACAK KAROT

NUMUNEDE DAYANIM YNNDEN
ARANACAK KALTE KONTROL KRTERLER
KAROT NUMUNE B0Y(H) = 1D0MM;
AP(D)=100MM SLNDR

BASIN DAYANIM
SINIFLARI

D=150 mm, H
=300 mm,
SLNDR

A =150 mm
KP

BREYSEL MNMUM
DAYANIM
(MPa)

3 ADET NUMUNEDEN
OLUAN GRUBUN
ORTALAMA
MNMUM DAYANIMI
(MPa)

C20/25

20

25

18,1

20,6

C25/30

25

30

22,7

25,7

C30/37

30

37

27,2

30,8

35/45

35

45

31,7

36,0

C40/50

40

50

36,3

41,1

C45/55

45

55

40,8

46,3

C 50/60

50

60

45,4

51,4

C 55/67

55

67

49,9

56,5

Kalite kontrol amacyla alman test numunelerinin ve yapda yerindeki betonun kabul edilebilir dayanma
ulap ulamadnn belirlenmesinde Tablo-351-6'daki kriterler kullanlacaktr.
Pskrtme betonda priz hzlandnc kimyasal katk kullanm durumunda; bu tr katklann belirli lde
nihai beton dayanmnda de neden olmalan, antiyede dizayn almalan aamasnda n deneme
uygulamalannda gzard edilmemelidir. Aynca dizayn aamasnda, hava srkleyici, su ihtiyacn
azaltan plastikletirici vb kimyasal katklarla, silika fme vb mineral katklann beton dayanm
zelliklerine olumlu ve olumsuz etkileri de gzard edilmemelidir.

424

Pskrtme beton uygulamalarnda betonun kullanm amac, kullanldklar yer, yap ve/veya yap
eleman zellikleri ile bunlarda aranan karakteristik ve performans zellikleri gznne alndnda;
genellikle erken yalardaki dayanm kazanma hz ciddi boyutta nem kazanr. Bu nedenle projede;
beton dayanm snfyla da ilikilendirilerek erken yalardaki dayanm geliim hz belirtilmelidir.
antiye iyeri koullarnn dayanm geliim hzna etkileri de gznne alnarak zel kr nlemlerinin
gerekli olduu durumlar ve kr nlemleri ve maddeleri saptanmaldr.
351.10.02 Basn Dayanm ve Younluk Testleri.
Teste tabi tutulacak karot numuneleri, test panellerinden ve/veya yapdaki yerinden alnacaktr. Basn
dayanm ve younluk testlerine tabi tutulacak karotlar Ksm 351.09.03.'e uygun olarak alnp, deney
iin hazrlandktan sonra, TS EN 12390-3 standardna gre basn dayanm testine tabi tutulacaktr.
Deney iin evre scakl, tnel ierisindeki gerek artlara uygun olacaktr.
Alman karotlar, alndklar yerlerdeki (tnel zemini ve/veya test paneli) pskrtme beton kalnlklarn
ve betonun tm zelliklerini tam olarak karakterize etmelidir. Alnan karotlar gzle dikkatlice incelenip
betonda segregasyon, skma yetersizlii, boluk uygunsuzluu, agrega ve liflerin homojen dalp,
dalmama durumu ile gzle saptanabilen yzey bozukluklar vb olumsuzluklar tespit edilip
kaydedilmelidir.
Tamir ileriyle lgili betonun kontrolnde, test panellerinden alnan karotlann gzle muayene ve basn
dayanm testleri ile yetmlebilir. Bu durumda bir olumsuzlukla karlaldnda ve artname kriterlerinin
salanamamas durumunda; kontrollk tnel zeminindeki tamir edilen beton ksmlarndan karot almn
ve beton zelliklerinin tespitini isteyebilir.
Pskrtme betonda priz hzlandrc kimyasal katk kullanldnda 1, 3, 7 ve 28 gnlk basm dayanm
testleri yaplacaktr. Priz hzlandrc kullanlmayan pskrtme betonlarda en erken basn dayanm testi
3 gnlk olacaktr.
Yapdaki betonu karakterize etmesi amacyla boy/ap oran 1.0'dan farkl olarak alnan karot numuneleri
balk yapldktan sonraki boy/ap=1.0 olacak ekilde kesilerek dzeltildikten sonra basn dayanm
testine tabi tutulacaktr. Test sonulan, test numunelerinin almdklan yer ve kr ilemine gre
TABLO-351-6'da belirtilen deerlere uygun olacaktr. C 20 snfndaki pskrtme betonun basm
dayanmnn geliim hz ekil-351-3'e uygun olacaktr.

425

N/mm2

W
40
30
20
10

20

S
OS
02

0.1
6

IS
30
7
DAKKA

1 23548910121
|

SAAT

P ENETROMETRE
DENEYLER'

28

23
GN
KAROT BASIN DENEYLER

ekil-351-3 C 20 Snfnda Pskrtme Betonun Basn Dayanm Geliim Hz

Alnan karot numunelerdeki younluk testi, TS EN 12390-7 standardna uygun olarak yaplacaktr.
Basn dayanm ve younluk testlerinin skl ve hangi yalarda yaplaca; projeci ve/veya
kontrollk tarafndan iin cinsi, betonda istenen dayanm kazanma hz, betonda aranan dier
karakteristik ve performans zellikleri, kullanlan teknoloji, deneyim ve antiye koullan gznne
alnarak idare veya Mhendis tarafndan belirlenecektir.
Tnel ve madencilik uygulamalarnda genellikle erken dayanm deerleri (2, 5, 10 ve 30 dakikalk, 1, 12,
24 saatlik) tanmlanr. Pskrtme betonlarn erken dayanmlarn tespiti aadaki iki farkl metotla tesbit
edilir:
1) Test panellerine ve/veya tabii zemine uygulanan pskrtme beton numunelerine ASTM C 403-95'de
tanmlanan tipte 9 mm apnda dalma inesi olan Proctor Penetroraetresi kullanlarak penetrasyon testi
yaplarak betonun erken yalardaki dayanm kazanma hz belirlenecektir. ap 9 mm olan penetrasyon
inesinin tek ve srekli bir kuvvet etkisiyle hareketi sonucunda 15 mm'lik batma gerekletiinde elde
edilen kuvvet ve/veya basn gerilmesine gre uygunluuna karar verilecektir. fckp (proje karakteristik
basn dayanm) 20 MPa'dan daha yksek dayanml pskrtme betonlar iin; n tr, projecinin
betonda arad karakteristik ve performans zelliklerine gre betonun erken yalardaki dayanm
kazanma hz Mhendis tarafndan dare ve Projecinin de grleri alnarak belirlenecektir. Aksi
belirtilmedike ve f^ < 20 MPa olan betonlar iin ekil-351-3 ve aadaki koullar salanacaktr.
llen penetrasyon direnci, pskrtme betonuna ait priz alma ve erken mukavemet geliiminin bir
gstergesi olacaktr.
Pskrtmeden sonra geen zamana bal olarak gereken minimum penetrasyon direnci deerleri aada
belirtildii gibi olmaldr.

426

2 Dakika sonra : Minimum 260 N 5

Dakika sonra : Minimum 380 N 10
Dakika sonra : Minimum 450 N
Penetrasyon inesi pskrtme betonu ierisine tek ve srekli bir hareketle, yaklak 15 mm'lik bir
derinlie kadar itilecektir. Herbir hal iin 60 saniyelik bir srede alnacak 4 deney okumalarnn
ortalama deeri, her bir zaman aral iin gerekli direnci salamaldr. Yukarda belirtilen artlara
uygunluk, pskrtme betonunun ba hizasndan yukarda baarl olarak tatbiki iin byk neme
sahiptir.
2) ap 3 mm olan bir ineye sahip penetrometre cihaz ile (0 -1,2) N/mm2,ye kadar olan mukavemet
geliimleri tesbit edilir. Penetrasyon derinlii yaklak 15 mm olacaktr. Belirlenen penetrasyon diren
kuvveti, boy/ap oran = 1 olan, 10 cm apl karot numunesine tekabl eden basn mukavemetine
aadaki formlle dntrlebilir.
U=(Pr - 30) / 550
(N/mm2) olarak bulunur. Burada;
U : d=10 cm, h=10 cm karot numunesinin N/mm2 cinsinden basn dayanm,
Pr: Penetrometrede Newton cinsinden okunan penetrasyon diren kuvvetidir.
Bu mukavemet neticeleri yaklak deerler olarak kabul edilip esas olarak karmlarn mukayesesinde
kullanlacaktr. Bu iki metodun kullanm durumunda; penetrasyon-basm dayanm ve kuvvet-basm
dayanm arasndaki korelasyon (iliki) fiili retim ncesi yaplacak alma ile belirlenmelidir. Bu liki
(korelasyon) her farkl dayanm snf ve/veya mix dizayn iin belirlenmelidir. Rutin bir ekilde basn
dayanm test numunelerinin younluklar da tespit edilecektir.
351.10.02.01 Basn Dayanmlarnn Dk Olmas.
Karot basn dayanm test sonularnn bu artname hkmlerini ve Tablo-351-6'deki kriterlerin
salanmamas durumunda yaplacak ilemler:
1. Bir Gnlk Karot Basn Dayanmlarnda Baarszlk.
-Tnel dizayncsnn temsilcisine, Mhendise ve dareye bilgi verilecektir.
-Tnel kaplamasnn pheli yeri (blgesi) derhal incelenecektir.
-Beton retim-tama-pskrtme ilemlerine ilikin tm safhalar, donanm ve
malzemeler
ncelenecek,
-Srekli izleme yaplacak,
-lave olarak 3 gnlk testler yaplmak zere gerekli tm hazrlklar yaplacak,
-En ksa srede ilave deney (test) panelleri hazrlanacak ve erken dayanm kazanma hz ile basn
dayanrdan ve dier beton zelliklerine (younluk, porozite, su emme) ilikin testler yaplacaktr.
- gnlk basn dayanm testleri yaplacaktr.
2- Gnlk Karot Basn Dayanmlarnda Baarszlk.
-Tnel dizayncsnn temsilcisine, Mhendise ve dareye derhal bilgi verilecektir.
-zlemeye sreklilik kazandrlacaktr.
-lave testler yaplacaktr. (Ek test panellerinde)

427

3. Yedi Gnlk Karot Basm Dayanmlarnda Baarszlk.

-Tnel dizayncsnm temsilcisine, Mhendise ve dareye derhal haber verilecektir.
-lm kesimi hazrlanacak,
-Jeoteknik enstrmantasyon ve lmler alnacak, ayrca Madde-350.03.02.05'e uygun olmak zere
artname gereince izlenecektir.
-Defonnasyon lmlerinin ilave iksa yaplmasnn gerekmedii eklinde yorumlanmas halinde 28
gnlk ek4eneylerin yaplmas dnlecektir.
4. Yirmisekiz Gnlk Karot Basn Dayanmlarnda Baarszlk.
-Tnel dizayncsnm temsilcisine, Mhendise ve dareye bilgi verilecektir.
-Tnel kaplamasndan karot numuneleri alnarak test edilecek Test sonulan uygun olmayan pheli
blge ve/veya blgeler belirlenecektir.
-Kukulu blgelerin takviyesi iin Tnel Dizaync temsilcisi ile ibirlii yaplarak teklifler
hazrlanacaktr.
-Onarm ii yaplmadan nce teklifler Mhendis ve dare onayna sunulacaktr.
Pskrtme betonun sahip olmas gereken 28 gnlk basn, dayanmlannn salanamamas halinde;
Mhendis, pskrtme betonun "ds" teorik kalnlnn aadaki formlle hesaplanacak "d," deeri kadar
artnlmasmristeyebilir.
d,= [ (F/M) - 1 ] * ds

Burada :

F: Pskrtme betonun 28 gnlk karakteristik basm dayanm (fckp) MPa

M: Pskrtme betonun yapdaki yerinden alnan en az 3 adet 28 gnlk d=10cm, h=0cm
boyutlarndaki karot numunelerinin deneysel basn dayamrnlan ortalamas (*)
(*):Karot basn dayanmlar ortalamas bulunurken;
[(fc karot max) - (fc karot min) ] / (fc karat ortalama) ^ 0,20 koulunu salayan 3 adet karot ortalamas
gznne alnacaktr.
d,: lave pskrtme beton kalnl, cm cinsinden
ds: Pskrtme beton teorik (proje) kalnl, cm cinsinden
Mhendis alternatif olarak basn dayanm dk kan ksmlanh betonlanmn kesilip atlmasn ve
iksalann belirtilen iksa snflanna uygun olarak yenilenmesini isteyebilir.
Test raporu aadaki bilgileri kapsayacaktr:

^ ^

-Test numuneleri kimlik bilgileri, (Proje ad, kesimi, antiye ad veya no, ait olduu sanat yaps ve
:
yap eleman, numune no, numuneyi alan, mix dizayn no v.b)
>>--,-'-'-
-Test numunelerinin bekletildii rutubet koullan,
-Krkoullar,

./" -Numune boyutlan,

-Yklemj^zi',
-"
-Maksimum^nlln4^M ve basn dayafitrmnm Standard numune edeeri (0.5 MPa'a yuvarlatlm)
-Yoilk (10 k/nr'e yuvarlatlm)
-Numunenin yzey grn (Boluklar, granlometrik dalm, porozite ve segregasyon v.b)
-Dnce, iot, yorum ve/veya nemli uyanlar (varsa ve gerekliyse)

428

351.10.03 Eilme de-ekme ve Arta Kalan (Residual) Dayanm Testleri.

351.10.03.01 Test Dzeni.
Eilmede-ekme ve arta kalan dayanm testleri, test panellerinden dzgn bir ekilde kesilerek kartlan
75xl25x 600 mm boyutlarndaki kiri numuneler zerinde yaplacaktr. Test numuneleri kesildikten
sonra ve test edilmeden nce en az gn kirece doygun su iinde bekletilecektir. Prizma numuneleri
te iki noktalarndan basit kiri yklemesi eklinde yklenerek test edilecektir.
Projeci; pskrtme betonda kullanlan liflerin kesilmemesi ve ankraj durumunun bozulmamas vb.
kayglarla test paneli doldurma yzeyinin test srasnda ekme blgesinde olmasn istiyorsa, bu durum
belirtilmelidir. Bu durumda kiri doldurma yzeyini kesmeye, dzeltmeye gerek yoktur.
Test ya normal koullarda 28 gndr. Ancak projeci ve/veya kontrollk ve dare farkl yalarda da test
talebinde bulunabilir.
Test dzeni ekil-351-4'deki gibi olacaktr. Orta aklk deformasyonu 0.5 mm'ye ulancaya kadar,
deformasyon hz 0.25 0.05 mm/dak. olacak ekilde ykleme yaplacaktr. Orta aklk deformasyonu
0.5 mm'ye ulatktan sonra, deformasyon hz 1.0 mm/dakika olacak ekilde yklemeye devam
edilecektir. ekil-351-5'e benzer ekilde yk-deformasyon erisi izilecektir. Bu nedenle test cihaz
deformasyon kontroll ve yk-deformasyon erisi izebilme zelliinde, ykleme hz ve bu izimi
gerekletirebilecek nitelikte olacaktr.
Test dzenei rijitlii, numune deformasyon lmlerini etkilemeyecek nitelikte olacaktr. Destek ve
ykleme elemanlarnn aplar 10-20 mm aralnda olmaldr. Kiri orta aklk deformasyonu 4 mm'ye
ulanca teste son verilecektir.

P/2

P/2
Pskrtme beton kiri

ah

U-i
L/3

L/3

L/

L=Min. 450 mm ekil-351-4 Eilmede-ekme

Dayanm Testi Dzeni

429

Kiri Aklk Ortas Deplasman (mm)

ekil-351-5 Yk - Deformasyon Erisi ve Po.'in Belirlenmesi
Eilmede-ekme testi, betonun ekme dayanmnn dolayl bir ekilde belirlenme yoludur. Direkt ekme
testinin uygulama glkleri nedeniyle tercih edilir. Yapda yerindeki betonda ise "pull-off" test
uygulanabilir. elik lifli pskrtme betonlarda ise eilmede-ekme testine ek olarak "tokluk indeksi"
veya "enerji depolama yetenei" testleri de uygulanr.
Eilmede-ekme, enerji depolama yetenei, arta kalan dayanm tespiti ve tokluk indeksi testlerinde;
aksine birey belirtilmedike, numune doldurma yzeyleri ekme blgesi olacak ekilde test
yaplacaktr.
Yk ve deformasyon lmleri bilgisayar destekli elektronik transducerli, deformasyon kontroll
donanmlarla yaplacaktr.
351.10.03.02 Eilmede - ekme Dayanmnn Tespiti.
Elmede-ekme dayanm, beton/har matriksnin zelliklerine, kullanlan lifin zelliine, miktar ve
dalmna baldr. Eilmede - ekme dayanm testi hem lifli hem de lifsiz pskrtme betonlar iin
kullanlabilir.
Eilmede - ekme dayanm testi, 351.10.03.01.'de tanmlanan kiri numuneler zerinde yaplacaktr.
Lif donatl pskrtme betonun eilmede-ekme dayanm belirlenirken; deneysel olarak elde edilecek
yk-deformasyon erisinden elastik blgeye teet izilecek, (izilen bu teet tahmini maksimum ykn
% 50'sinden geecek ve en uygun teet olacak) teetin yatay ekseni kestii nokta ile balang noktas
arasndaki mesafe kiri orta aklk deformasyon deerinin 0.1 mm olduu noktaya yatay

430

eksen zerinde ilave edilecek ve o noktadan yk-deformasyon erisinin elastik blge erisine paralel
izgi izilerek yk-deformasyon erisi kestirilerek 0,1 mm'lik sapma band belirlenecektir. 0,1 mm'lik
sapma band aral ierisinde kalan ksmda ilk pik eilme dayanm (Po() belirlendikten sonra, kiriin
eilmede-ekme dayanm aadaki formlden hesaplanacaktr. (ekil-351-5)
Pceilme=Po,I.Ls/bxdz

Burada;

Pc eilme: Kiriin eilmede ekme dayanm. (N/mm2)

Po,
: Kiriin yk-deformasyon erisindeki, ilk pik (maksimum) yk deeri. (N)
Ls
: Kiriin mesnetler aras serbest akl, (mm)
b
: Elmede-ekme deneyinde te iki noktalanndan yklenen kiriin yk dorultusuna dik
boyutu. (Genilik, mm)
d
:Yk dorultusuna paralel kiri boyutu, (ykseklik, mm)
kiri numunenin bireysel minimum ekme dayanm ve ortalama ekme dayanm Tablo-351-7'ye
uygun olacaktr.
Tablo-351-7 Kiri Numunesinin Eilmede - ekme Dayanm Kriterleri
BETONSINIFLARI
28 Gn Standart Kr Koullarnda Kre Tabi
Tutulmu Betonun Karakteristik Basn Dayanm
(fckp), (MPa)
BASIN DAYANIM | D=150
mm, SINIFLARI
fl H
=300 mm, SLNDR

A =150 mm
KP

15 X 125x 600 mm BOYUTLARINDAK

KR NUMUNESNDE KALITA KONTROL
KRTERLER

BREYSEL MN.
ELMEDE-EKME
DAYANIMI
(MPa)

3 ADET NUMUNEDEN
OLUAN GRUBUN
ORTALAMA MN.
ELMEDE-EKME
DAYANIMI
(MPa)

Test raporu aadaki bilgileri kapsayacaktr:

-Proje ad,
-Numunenin temsil ettii sanat yaps, yap eleman ad, km'si ve yapdaki yeri,
-Test malana ve donanmnn tanm,

431

-Numune tanm, ykleme ekli, lif kullanlp kullanlmad,

-Mx dizayn no,
-Numune boyutlar,
-Kr koullar,
-Deformasyon hz,
-Yk-deformasyon erisi ve ilk maksimum yk, (Fo.0
-Hesaplanan eilmede-ekme dayanm,
-Test ya.
351.10.03.03 Arta Kalan Dayanm Snf Tespiti.
Arta kalan dayanm testinde, 351.10.03.01'e gre hazrlanan en az adet kiri numune kullanlacaktr.
Aksi belirtilmedike kiriler 28 gnlk iken test edilecektir.
351.10.03.01.'de belirtildii ekilde hazrlanan lifli pskrtme beton kiri numunesinin arta kalan
dayanm tespiti, projecinin tanmlad deformasyon snfna gre, (Baknz ekil-351-6 ve
Tablo-351-8) kiri orta aklk deformasyonu 0.5, 1.0, 2.0 veya 4 mm olacak ekilde sabit bir
deformasyon hz ile, te iki noktalarndan basit kiri yklemesi le yklenen kiri elemann
yk-deformasyon erisinden elde edilecektir.
Eilmeye zorlanan numunenin gerilme-deformasyon erisine dayanlarak tanmlanan arta kalan
dayanm snflar ekil-351-6 ve TabIo-351-8'de verilmektedir. Test edilen her kiri numunesinin gerek
boyutlar ve eilmede-ekme testinden elde edilen yk-deformasyon erisi ile ekil-351-6 ve
Tablo-351-8 ilikisi kurularak her bir kiri numunenin ekil-351-6'da verilen 5 farkl arta kalan dayanm
snfndan hangisine uygun olduu belirlenmelidir. Kiri takmn oluturan kiriten en az ikisi
projede tanml arta kalan dayanm snfna ait ekil-351-6 ve Tablo-351-8'in kriterlerini salamaldr.
ekil-351-6'daki arta kalan dayanm snf 2, 3 ve 4 olarak tanmlanan betonlara ait hi bir kiri
numunesinin gerilme-deformasyon erisi likisi br alt snf deerlerine inmeyecektir.
Deformasyon snflarnn tanmlanmasnn amac, projeciye dizayn esneklii salayabilmektir.
Tablo-351-8'deki kiri numune aklk ortasndaki deplasman ile ilgili limitler, projelendirme amacyla
kullanlabilir.
Test skl, iin tr, zellikleri, betonda aranan karakteristik ve performans zellikleri, test
sonularnn uygunluu, yapnn nem derecesi, zemin zellikleri, pskrtme betondan beklenen
fonksiyon vb koullar gznne alnarak projeci ve/veya kontrollke belirlenecektir.

432

Geriimg fMpiil

4.5

snf-*
4.3

40
3.5
2,5

2.5
2.3

1.5

sau'O

O
1

0.5

0.5

3
4
Kiri Aklk Odas Deformasyon
(mm)

ek-351-6 Arta Kalan Dayanm Smflan

TabIo-351-8 Arta Kalan Dayanm Snflar
Deformasyon
Smf

Kiri aklk
ortas

Arta Kalan Dayamm Snflan

(Mpa)

deplasman
(mm)
Test raporu aadaki bilgileri kapsayacaktr:
-Test cihaz ve ek donanmn zellikleri, -Test
numune kimlik bilgileri, -Test numune
boyutlar, -Kr koullan ve test ya,
-Deformasyon hz,

433

-Yk-deformasyon erisi,
-Eilmede-ekme dayanm,
-Deformasyon snf, -Arta
kalan dayanm snf.
351.10.04 Tokluk ndeksi Snfnn Belirlenmesi.
351.10.04.01 Genel.
Tokluk, lifli betonun ekme gerilmeleri sonucu atladktan sonra da yk tamaya devam etme
yeteneidir. Lifli betonun en nemli zellii olan "tokluk", ya plaka testi sonucunda betonun enerji
depolama kapasitesi ile ya da kiriin eilmede-ekme testi sonucunda betonun arta kalan dayanm
olarak tanmlanr.
351.10.04.02 Plaka Testi le Enerji Depolama Kapasitesinin Belirlenmesi.
Yandan ve plandaki grn ekii-351-7'deki gibi olan 600*600*100 mm'lik plakalar zerinde test
yaplacaktr. Lifli pskrtme betonun enerji depolama kapasitesi kontrolln aksine bir talebi
olmadka en az 3 adet 28 gnlk numune zerinde test edilecektir.
Plaka doldurma yzeyi alta gelecek ekilde kalp yzeyinden yk uygulanacaktr. Plaka orta
noktasndan yk uygulanrken deformasyon hz 1.5 mm/dakika olacak ekilde deformasyon kontroll
ykleme yaplacaktr.
Donanm, bu yklemeyi gerekletirecek ekilde gerekli elektronik deformasyon kontrol elemanlar
(transducer-interface kart, bilgisayar vb) le donanml olmaldr.
Bu test iin hazrlanacak test panelleri; fiil pskrtme beton uygulamasn karakterize edecek ekilde
hazrlanacak, Projeci ve/veya Mhendis tarafndan aksine bir ey sylenmedike, pskrtmeden hemen
sonra beton kalnl 10010 mm olacak ekilde doldurma yzeyi elik mastar ile dzeltilecektir.
Dzgn olmayan kenar yan yzeyler kesilerek dzeltilecektir. Test iin hazr olan numune, deneyin
hemen ncesinde gn boyunca su inde tutulmu olacaktr.
ekil-351-7'deki gibi bir test dzenei oluturulduunda ekil-351-8'deki gibi yk-deformasyon erisi
elde edilecek ekilde orta nokta deformasyonu 25 mm'ye ulancaya kadar yklemeye devam
edilecektir.
Yk-deformasyon erisinden eri altndaki alan depolanan enerjiyi verecektir. Depolanan enerjiye bal
olarak deformasyon erisi izilecektir. (ekiI-351-9) Tokluk ndeksi, Tablo-351-9'daki gibi belli
deformasyonda depolanan belli bir enerji miktar olarak belirtilir.

434

100 mn

500 mn
eoo mm
( ----------------- 1

ia'

ekil-351-7 Plaka Test Dzeni

Yk (kX)

100

N
i I
| |
iII
I
IIi
I I IiI

so

GO

40

m>-kj i*
I ! l>-

^rrr^

20

I
I
3k

IIIMI

fi 1 1 1
11, ii

o^J""S-^IIIpH
! I!
.

<

20

12

11
1 I

1!
1

I !
I i ! J peii: c
S

1S

~
~

ir

. 2fl

Deplasman (mm)
ekil-351-8 Plaka Testi Yk-Deformasyon Erileri

435

Depolanan enerji (Joules) (10')

1i

!1

ii1

1
11

i! 3c ,

|
|

fi
"*\

^-

hsir
elik

^*l

|
|

1
0

12

16

20

34

28

Deplasman (mm)
ekil-351-9 Plaka Testi Depolanan Enerji-Deformasyon Erileri
Plaka testi, (Deformasyona bal enerji depolama yetenei) zellikle iki ynde deformasyonun sz
konusu olduu kaya desteklemeleri iin daha iyi bir model olmas nedeniyle tercih edilen bir testtir.
Aynca merkezi eksenel yk, kaya ankraj bulonu iin de iyi bir lttr.
Test sonularnn gvenirlii in ekil-351-7'deki test dzeneinin uygunluu, kenar mesnetlerin
eitlii ve plakann mesnetlere dzgn ve ayn anda tam olarak basmas olduka nemlidir. Bunun in
gerekiyorsa beton test plakas ile mesnetlerin aras plastik, kauuk vb elemanlarla veya imento harc ile
dzelenerek; noktasal temaslar kesinlikle nlenmeli ve plan homojen yklenmesi temin edilmelidir.
Plaka testi, projenin elik lifli pskrtme beton iin ngrd karakteristik ve performans
zelliklerinin ve bu zellikleri etkileyen tm parametrelerin tespiti iin uygun bir testtir. elik lifli
pskrtme betonun rutin kalite kontrolnde; kp ve/veya karot numuneler zerinde basn dayanm
testi ve elik lif miktarm tespit iin ykama testleri yaplmaldr.
Plaka testi; deformasyona bal enerji depolama kapasitesini tespit etmenin yannda, elik lifli ve hasr
donatl pskrtme betonun yk-deformasyon, enerji depolama ve gme davran farkllklar ile elik
lif miktarnn etkileri konusunda olduka nemli bilgilerin elde edilmesi iin son derece uygun bir testtir.
Test cihaz, deformasyon kontroll ykleme yapabilen ve deformasyon kontrol hz ile rijitlii uygun
olan bir cihaz olacaktr.
Kalibrasyonu yaplm yk ve deformasyon transducerli, transducerlerin verdii deformasyon ve yk
bilgilerini bilgisayar ortamnda ilgili yazlm programnda deerlendirme imkan tanyan interface
kartlar ile donatlm ve yk-deformasyon erisini izip, eri altndaki alan (depolanan enerjiyi) hassas
ve doru bir ekilde hesaplayan nitelikte olacaktr.

436

Test numuneleri deney ncesinde, deney srecinde ve deney sonrasnda dikkatlice gzlemlenip
incelenerek gzlenen ve tespit edilen anormallikler raporda vurgulanacaktr. Projeci ve/veya Mhendis
tarafndan aksi belirtilmedike; yk, dzelenmi plaka doldurma yzeyine ve dik olarak uygulanacak,
kalp yzeyi, altta ekme blgesinde olacak, plaka kenarlan mesnetlere tam ve dzgn olarak
oturacaktr. Bunun iin gerektiinde yataklama yaplacaktr.
Test raporunda aadaki bilgiler mutlaka bulunacaktr:
-Numune kimlik bilgileri,
-Ortalama plaka kalnl,
-Test cihaz tipi, zellikleri ve rijiti,
-Kr koullan,
-Yk-deformasyon erileri,
-Enerji-deformasyon erileri,
-25mm'lik merkezi deformasyona karlk gelen depolanan enerji miktar (10 Joule'e yuvarlatlarak),
-Test tarihi,
-Numune ya,
-Ykleme hz,
-Numunenin test ncesi ve sonras grn ve atlak deseni,
-Numune boyutlar ve mesnet aklklar,
-Varsa ve gerekiyorsa dnce, not, yorum ve/veya nemli uyanlar.
351.10.04.03 Enerji Depolama Kapasitesi Snfnn Belirlenmesi.
Lifli pskrtme betonun enerji depolama kapasitesi belirlenirken Ksm 351.10.04.02'de belirtilen
esaslara uyulacaktr. Test skl iin tr, betondan beklenen fonksiyonlar, alma koullar, retim
hz vb artlar gznne alnarak; dare ve/veya kontrolk Mteahhit arasnda mutabk kalnan sklkta
ya da kotrollke belirlenecektir.
Test edilen her l setin enerji yutma kapasitesi .ortalamas Tablo-351-9'daki snf deerine eit ya da
byk olacaktr. Ya da projesinde tanmlanan enerji yutma kapasitesine eit veya byk olacaktr.

Tokluk Snf
a
b
c

Tablo-351-9 Enerji Depolama Kapasitesi

25 nm'lik deplasmanda
enerji depolama kapasitesi
(Joules)

1
J|
I

500
700
1000

351.10.05 Elastisite Modl.

Basn, ekme ya da eilme testlerinden elde edilen elastisite modl, yap davrann ve dizayn
kapasitesini etkileyen bir karakteristiktir. Yapda yerindeki beton iin ngrlen elastisite modl testi

437

TS EN 13412 standardna gre belirlenecektir. Projeci sl genleme ve rtre (kuruma bzlmesi)

ngrlerini projede belirtmelidir.
Kaya destekleme projelendirmesi ya da tamir uygulamalarnda gerilme ylmalar etkilerinden
kanmak iin tabii zeminle ayn elastisite modlne sahip pskrtme beton elde edilebilmesi amacyla
elastisite modlnn tespiti zorunlu olacaktr.
Test numuneleri, test panellerinden uygun boyutlarda kesilerek elde edilecektir. Tamir harlar iin 40 x
40 x 160 mm'Iik prizma numuneleri kullanlabilir. Elastisite Modl testleri fiili retime balamadan
nceki n deneme almalar esnasnda yaplarak, basn dayanm ile ilikisi kurulur ve rutin kalite
kontrol srecinde basn dayanm kontrol edilerek, dolayl bir ekilde Elastisite Modl'de kontrol
edilmi olur.
Test raporu aadaki bilgileri iermelidir:
-Numune tanm ve kimlik bilgileri,
-Numune boyutlar,
-Kr koullan,
-Deformasyon hz,
-Maksimum yk ve yk-deformasyon erisi,
-Elastisite modl,
-Test tarihi,
-Numune ya,
-Numune grn.
351.10.06 Aderans Dayanm.
Pskrtme betonun tabii zemine aderans ekil-351-10'daki gibi TS EN 1542 standardna gre
yaplacaktr. Direkt ekme ve/veya ekip koparma (pull out-pull off) testleri ile yaplan adrans testi
dzenei ekil-351-10'da verilmektedir.
Test ekipman kontrollke onaylanacaktr. Testin ykleme hz, gerilme art dakikada 1.0 ile 3.0 MPa
aralnda olacaktr. Test karot aplan 50 mm'den az olmayacak, 60 mm tercih edilecektir. Test
sonucunun gvenirlii ve homojen yklemenin gerekletirilebilmesi iin ekme kuvvetinin karot
boyuna ekseni dorultusunda olmasna zen gsterilmelidir. Aksi halde testte eksenel ve tm aderans
yzeyine homojen ykleme yaplamayacaktr.
Pskrtme beton kaya ve/veya zemin aderansnn tespiti iin kullanlan en yaygn teknik;
ekl-351-10'daki gibi, tabii zemine en az 15 mm girilecek ekilde pskrtme beton uygun bir karot
makinas ve ba ile kesilip, aderans test cihaz ekil-351-10'daki gibi gl bir yaptnc ile
pskrtme betona yaptrlr ve karot boyuna ekseni dorultusunda uygulanan eksenel ekme kuvveti
yardmyla pskrtme beton tabii zeminden kopanlr. Eksenel ekme kuvvetinin aderans yzeyine dik
olmas ya da ekme kuvvetinin karot boyuna ekseni dorultusunda olmas, test sonucunun gvenilirlii
asndan ok nemlidir.
ekip koparma (pull-off) testinde kopma, pskrtme betonda, tabii zeminde ya da pskrtme beton tabii
zemin yapma yzeyinde gerekleir. Aderans dayanm ile ilgili kesin sonucu sadece tabii

438

zemin pskrtme beton yapma yzeyinden olan kopmalar verir. Tabii zeminden kopma ya da
pskrtme betonun kopmas eklinde gerekleen test sonulan, pskrtme beton aderans ile ilgili kesin
bilgi vermez.
Tamir ilerinde karot alm ya da delme ilemleri yaplrken donatya zarar verilmemelidir.
Laboratuvarda test edilmek zere alnan aderans test numuneleri, alndklar yerdeki betonun
koullannda test edilecekleri tarihe kadar bekletilecektir. Suda ya da bal nemi yksek laboratuvar kr
koullannda kr edilmeyeceklerdir.Kaya desteklemelerinde pskrtme beton tabii zemin aderans, lokal
olarak kaya ve/veya zemin artlanna ve zelliklerine baldr. Bu nedenle her farkl kaya ve zemin
durumu iin ayr bir tanmlama yaplmaldr. Test ilemleri ve kullanlacak aparatlar ile yntemler her
farkl durum iin belirlenmelidir.
Aderans dayanm, projedeki yerinden karot makinas ile ekil-351-lO'daki gibi alnan pskrtme
beton + tabii zeminden oluan karot numunesinin laboratuvar koullannda direkt ekme yntemiyle
de bulunabilir. Eksenel ekme kuvvetinin arakesit yzeyine dik olmasna ve kopmann gerekletii
kesite dikkat edilmelidir. Arakesit yzeyinde gereklemeyen kopma sonular aderans dayanmnn
gerek deerini yanstmazlar. 50-60 mm apl karotlarla yaplan testlerde; pskrtme beton aderans
dayanm genellikle 0.5-2.5 MPa aralndadr.
elik hasr donatl pskrtme beton uygulamalannda; elik hasnn kum ceplerinin oluumuna neden
olmas ve pskrtme enerjisini azaltmas nedenleriyle, pskrtme beton kaya ve/veya tabii zemin
aderans daha zayftr. Aynca priz hzlandnc kimyasal katk miktannn ykseklii de aderans
azaltan bir etkidir.
Aderans dayanm test raporu aadaki bilgileri ermelidir:
-Numune kimlik bilgileri,
-Numune boyutlan,
-Numune ya ve test tarihi,
-Kr koullan,
-Ykleme hz,
-Maksimum yk ve aderans dayanm,
-Kopma kesiti (kopmann nereden gerekletii)

439

Kilitleme
Somunu
Takoz
AP
J? Eklem
L--^^"'^^^, Mesnet ve
Gl yaptrc

^ Pskrtme
Beton

Dayanma ekici ve
gl yaptrc

"^ Tabii zemin

VD

Tabii zemin ekil-351-10 Karot ekip Koparma (Pull

Off) Ve Direkt ekme Testi
Projeci, eski ve yeni beton ile beton-kaya (zemin) yzeyi arasnda belirli bir aderans dayanm
tanmlyor, gerekli gryorsa; yerindeki aderans dayanm deeri Tablo-351-lO'daki deerlerden dk
olamaz.
Tablo-351-10 Minimum Aderans Kriterleri

Tr

Yap Betonlar :
Dierleri

Pskrtme Beton - Eski Beton

Aderans (MPa)
Bireysel
3 Numune
Minimum
Ortalamas
0,75
0,38

.o

0,5

Pskrtme Beton - Kaya Yzeyi

(Tabii Zemin) Aderans (MPa)
Bireysel
3 Numune
Minimum
Ortalamas
0,38
0,08

0.5
0.1

eki, levye vb bir basit alet ile beton yzeye vurarak aderans hakknda n bilgi edinilebilir. Ancak
gerek aderans anlamak iin karot numuneleri test edilmelidir. Test numunelerinin almacaklan yerler ve
test skl iin tr, betonda aranan karakteristik ve performans zellikleri, uygulama teknolojisi vb
koullar gznne alnarak kontrollke belirlenecektir.
351.10.07 Permeabilite (Geirgenlik).
Yksek dzeyde tahripkar kimyasal etkilerin szkonusu olduu durumlarda geirimsiz beton
kullanlmaldr. Bu durumlarda mmknse gaz geirgenlii tanmlanmal projeci tarafndan ve
uygulama ncesi kontrollk denetiminde gerekli uygunluk testleri yaplmaldr.
Geirgenlik testi TS EN 12390-8 standardna uygun olarak yaplacaktr. Kapilarite ile su emme, sv
geirgenlii ve gaz difzyonu eklinde gerekleen beton geirgenlii, olduka farkl test prosedr ve

yntemleri ile saptanabilir. Seilecek test yntemi ve donanm, lokal evre ve iklim koullarna, betonun
porozite zelliklerine, doygunluk derecesine, tahripkar etkilerin varlna ve etki derecelerine j
baldr.
I

i
|
I.
i
,
1

Su tutma yaplar ve su alt yaplarnda; betonun su geirimliliini test etmek daha uygundur. Bu testte
betonun su geirimlilik katsays D'Arcy forml ile saptanarak gerekletirilebilir. Uluslararas kabul
grm tek bir Standard test metodu yoktur. Ancak birok labaratuvar silindirik karot numunesi
zerinde normal koullar altnda tekrarlandnda birbirine yakn sonular veren test metodlarn
kullanmaktadr. Dk basnl evresel koullarda, (atmosfer basnc dzeyinde) TS EN 13057'ye
uygun olarak kapiler su emmenin tespiti daha uygundur.
Su geirimsiz beton gerektiinde, TS EN 12390-8 standardna gre test edilen betonun penetrasyon
derinlii; bireysel testte 50 mm'den, testler ortalamas ise 20 mm'den az olacaktr.
12

Alternatif olarak su geirimsizlik katsays 10

edilecektir.

m/s'den az olduunda, beton geirimsiz kabul

Permeabilite testi iin kuru sistemde antiye uygulamalarndan 150 mm apl karotlar alnmaldr. Her
bir karot iin karot alma tarihi, karot no, pskrtme yn, numune ya, alnd yere ait bilgiler
kaydedilmelidir. Tamir ilerinde karot alrken donatya hasar vermemeye.zen gsterilmelidir.
351.10.08 Tabii Don Direnci.
Tabii don etkilerinin (donma-zlme) szkonusu olduu yerlerde ve/veya projecinin tabii don direnci
tanmlamasn ngrmesi halinde, beton:
Donma-zlmeye kar diren testi ASTM C 666,
Soyulma direnci ASTM C 672 ve SS 137244'e (sve Standard) ngrlerini salamaldr.
TS EN 206-1 standardnda tuz iermeyen ve orta dzeyde suya doygun betonlarda, donma-zlme
direnci in ek nlemlere gerek yoktur. Ancak tahripkar evre ve iklim koullarna maruz pskrtme
betonlarn yukardald Standard ve artname ngrlerini karlamas gerekir.
SS 137244'te, betondan alnan kp ve/veya karot numunelerinin % 3'lk NaCl zeltisine daldmlacak 3
mm'Iik ksm dnda kalan ksmlar parafin veya benzeri kauuk bir malzeme ile izole edilip 24 saat
boyunca 16 ile 24 C'den -14 ile -20 C'ye kadar dmesi salanr. Bu ilem 56 kez tekrarlanr. Sert iklim
koullarndaki yaplarn betonlar iin 112 kez tekrarlanr. 7, 14, 28, 42 ve 56. tekrarlann sonunda
soyulan, paralanp ufalanan, dalan ksmlar atlp numuneler tartlr. Arlk kayplar bulunur. 56.
tekrar sonundaki ktle kaybna gre soyulma direnci derecelendirilir.
Soyulma direnci:
- Ktle kayb < 0.1 kg/m2 se "ok iyi",
- Ktle kayb < 0.5 kg/m2 ise "iyi",
- Ktle kayb < 1.0 kg/m2 ise "normal", "kabul edilebilir" dir.

441

351.10.09 Lif erii ve eriin Tesbiti.

Lif ilavesi, pskrtme betonun tabii zemine aderans ve zellikle enerji depolama yetenei olmak zere,
eilmede-ekme, basn dayanmlarn az da olsa artrma ve atlak oluumunu engelleme gibi olumlu
etkiler yaratmaktadr.
Yerindeki, betonda olmas gereken gerekli elik lif miktar, betonda aranan eilmede-ekme ve/veya
tokluk indeksi (enerji depolama yetenei) koullarn salayan miktar olacaktr. Bu miktar test panelleri
ve ya betonda ya da sertlemi beton numunelerinde yaplacak testlerle belirlenecektir. Gerekli
minimum lif miktan (yerindeki veya test panelindeki) en az numune test ortalamas alnarak
belirlenecek ve ortalama deer gerekli minimum miktardan kesinlikle az olmayacak ve her bir testten
elde edilen miktar ise gerekli minimum miktarn % 75'inden az olmayacaktr. elik lif miktan, beton
pskrtldkden sonra kg/m3 cinsinden ifade edilecektir.
elik lifler topaklanma ve korozyona kar nlem olarak kuru ortamda rutubet almayacak ekilde
depolanmaldr. Deniz alt tnelleri veya deniz etkilerine maruz yaplarda, korrozyona kar bir nlem
olarak inko kapl ya da paslanmaz elik lifler kullanlmaktadr. Ancak kromdan arndrlm
imentolarla inko kapl elik lif kullanmnda; kaplamada kullanlan inko ile alkali beton ortam
arasnda gerekleen kimyasal reaksiyon sonucu bir miktar gaz k szkonusudur.
Galvenze elik lif kmr madencilii tnellerinde geici iksa amal pskrtme betonlarda da
kullanlabilmektedir.
elik liflerin donat etkisi, fabrikasyon retim olan hasr elik donat etkisinden aadaki iki ana ynden
farkllk gsterir. elik lifli betonlarda;
-Beton ve tabii zemin arasndaki aderans daha iyi,
-lk atlak oluumuna karlk gelen tokluk ndeksi (enerji depolama yetenei) daha yksektir.
Kaya destekleme amal pskrtme betonda, elik lif yerine sentetik lifler de kullanlabilir. zellikle
tamir ilerinde yaygn ekilde atlak nleme amacyla kullanlmaktadr. Farkl tipte sentetik lifler
szkonusudur. Genel pratik kullanm miktan 0.75 - 1.0 kg/m3*tr. Yksek dozlarda kullanm
topaklanma ve homojen dalmama ve zayf skma problemleri yaratmaktadr.
Lif Miktarnn Tespiti: Pskrtme betonun ierdii lif miktar taze betondan ve/veya sertlemi
betondanVmune alarak tespit edilebilir. elik lif iin her iki tip beton kullanlabilir. Sentetik lifler iin
yalnzca taze beton numunesi kullanlacaktr. Taze beton numunesi, fiili uygulama srecinde
pskrtmeden hemen nce test panelinden ve/veya taze betondan alnr. Sertlemi beton numunesi ise
yapdaki yerinden veya test panelinden kesilerek alnr. Pskrtme beton prosesine, tekniine, ya veya
kuru sisteme bal olarak taze betondan, yerinden veya test panelinden alnan numunelerin lif miktan
farkl olacaktr.
Sertlemi Beton Numunesinde Lif Miktarnn Tespiti: Yapda yerindeki betondan ve/veya benzer
ekilde pskrtlm test panelinden 75-150 mm apl en az 3 adet karot alnr. Pskrtme beton
kalnl 75 mm'den az ise; karot boyu, beton kalnlnda olacaktr. Beton kalnl 75 mm'den fazla ise;
karot boyu 75-50 mm aralnda olacaktr. Karot hacimleri (Vkarot), havada ve suda tartm yaplarak
aadaki (1) formlnden;

442

|. (Vkaro ~ M|lava - Msu) ............ (1) veya karotlar dzgn geometriye sahip ise, boyutlar llerek hacmi
'
belirlenir. (Vkar0t = m^h ) Karot numuneler pres veya uygun aletlerle krlp paralanr. Magnetik elik
;
lifler mknats araclyla veya uygun baka bir yolla betondan ayrlarak 0.1 grama hassas terazi ile
l
tartlr. (M]if)

Bir metre kp betondaki lif miktar (Qif);

Cf = Mlif x 1000 / Vkaro eitliinden bulunur. Burada; M|if gram cinsinden, VktM ise cm3 cinsinden
j
llnce; C\x kg/m3 olarak elde edilecektir.
Taze Betonda Lif Miktar Tespiti: Yapda yerindeki betondan veya benzer ekilde pskrtlm
test panelinden 1-2 kg taze beton numunesi alnr ve lif kayb olmayacak ekilde uygun bir yolla beton
ykanr ve elik ya da sentetik lifler taze betondan ayrlp kurutulup 0.1 grama hassas terazi ile tartlr.
( Miif) Taze beton hacmi (Vbe01l) bulunur. Cur = Mur. 1000 / Vbeon eitliinden bir metrekpteki lif
miktar kg cinsinden bulunur.

;
i
';
j
j
Ii

Test raporu aadaki bilgileri iermelidir:

-Numune kimlik bilgileri,
-Numune tr (ya ve/veya sertlemi beton),
-Test tarihi,
-Lif tr ve teknik zellikleri (boyut, ekil, ekme dayanm vb),
-Yapda yerindeki lif miktar.
351.11 Kalite Kontrol.
351.11.01 Genel

Kalite kontrol, retilen rnn proje, artname ve standardlann ngrd kalite kriterlerinin fiili retim
sresince gerekleip gereklemediinin, fiili retim ncesinde n deneme almalar ve fiili retim
srecinde artname ve standardlann ngrd btn kalite kontrol testleri ile saptanmas iin yaplan
alma ve verilen kararlarla belirlenmesidir.
farkl kontrol snflamas vardr.
1. Seyrek kontrol
2. Normal kontrol
3. Srekli ve sk kontrol
Hangi kontrol snfnn, uygulanmas gerektii sorunu, projecinn kararlar, projenin zellikleri ve
gmenin yarataca etkilere baldr. Seyrek ve normal kontrol snflarnda, kalite kontroln
rgtlenmesi yaplacak iler vb. anlamda zel gereksinimler szkonusu deildir. Srekli ve sk
kontrol snfnda ise tm kalite kontrol faaliyetlerinin program ve rgtlenmesi proje baznda
belirlenir.
ki farkl kalite kontrol anlay vardr.
1. Metod artnamelerinin ngrd ve halen lkemizde de uygulanan; zellikleri
teknik artnamelerde tanml olan kullanlacak her bir rnn kalite kontrol,

443

2. Performans artnamelerinin ngrd ve gelimi lkelerde giderek yaygnlaan sonu rnn

karakteristik ve performans zelliklerinin kalite kontroldr.
351.11.02 Pskrtme Betonda Aranan Temel Karakteristik zellikler.
Genel olarak pskrtme betonun performans zelliklerini etkileyen (projeci veya teknik artnamelerin
ngrd) temel karakteristik zellikler :
* Basn dayanm,
* ekme dayanm, (Direkt ekme, eilmede-ekme, yarmada-ekme )
* Tokluk indeksi (Enerji depolama yetenei),
* Deformasyon yetenei,
* Darbe dayanm,
* Artakalan dayanm,
* Aderans dayanm, ( Eski-yeni beton ve/veya tabii kaya-zemin ile beton aderans)
* Erken dayanm geliim hz,
* Younluk,
* Geirimsizlik,
* Kohezyon,
* Pskrtlebilirlik,
* Alkali silika reaksiyonu,
* Boluk boyutlar, porozite zellikleri,
* Tabii don dayanm,
* Geri srama kayb,
* Gerekli ve yeterli kalnlk,
* Zararl kimyasal etkilere kar dayankllktr. (NaCl, S04= vb)
351.11.02.01 Betonun Temel Karakteristik zelliklerini Etkileyen Faktrler.
351.11.02'de verilen betonun temel karakteristik zelliklerini etkileyen ana faktrler:
* imento (Cinsi, fiziksel-mekanik ve kimyasal zellikleri)
* Su (Yourma-kr ve temas suyu zellikleri)
* Agrega (Kum + akl) zellikleri (Salamlk, temizlik, yzey ekli, maksimum dane boyutu, organik
madde ierii, younluk, su emme, s deiikliklerine ve tabii dona dayankllk, hafif ve krlabilir
madde ierii, %10 ufalanma, ezilme deeri, kil-silt ierii, granlometrik bileimi, srtnmeanma
dayanm),
* Kimyasal katk zellikleri (Priz hzlandrc, hava srkleyici, normal-sper-hiper akkanlatnc,
geirimsizlik, priz geciktirici-durdurucu vb.)
* Kimyasal katklarn uyumu,
* Mineral katk zellikleri (tatozu-silika fume-tras-uucu kl vb.),
* Kimyasal katk + Mineral katk + imento uyumu,
* Su/imento oran,
* Beton retim - tama - yerletirme - sktrma - yzey bitirme ilemleri teknolojilerinin gelimilik
dzeyi,
* Beton bileenlerinin karm oranlarnn uygunluu,

444

* Beton bakm (kr) yntemi ve kr maddelerinin zellikleri,

* Betonun manz kald evre ve iklim koullan,
* Numune alma, numune boyut ve geometrisi,
* Numune kalplarnn temizlii ve geometrik yap uygunluu,
* Test cihazlarnn hassasiyet-kalibrasyon ve gelimilik dzeyi,
* Test koullan ve ykleme hz
* Balk maddesi zellikleridir.
351.11.02.02 rn Kalite Kontrol.
351.11.02 ve 351.11.02.01 birlikte deerlendirildiinde ve betonun temel karakteristik zelliklerinin
elde edilip edilmediinin retiminden 28 gn sonra yaplan testlerle kesinlemesi nedeniyle kalite
kontrol iki ana aamada gerekletirilir.
351.11.02.02.01 Yeterlik Kontrol.
a) Malzeme Uygunluk Kontrol.
Pskrtme betonda kullanm dnlen malzemelerin her birinin, (imento, kum, akl, kimyasal ve
mineral katklar, su, elik ve sentetik lif, drenaj ve izolasyon malzemeleri, donat ve kr maddesi vb)
teknik artname ve/veya ilgili standardlara uygun olup olmadnn yaplacak laboratuvar testleri ile
saptanmaldr.
b) Mix Dizayn Uygunluk Kontrol (n Deneme Karmlar).
351.11.02.02.01(a)'ya uygun olduklar laboratuvar testleri ile saptanan ve pskrtme betonda
kullanmna karar verilen beton bileenlerinin laboratuvar ve antiye koullannda yaplacak n deneme
karm almalar ile hangi oranlarda, hangi koullarda, ne zaman ve nasl kantmlaca fiili retimi
karakterize edecek ekilde yaplacak almalarla kontrollk denetiminde belirlenecektir. Priz sreleri
ynnden katk - imento uyum testleri n test olup, katknn o imento ile uygun olup olmadn batan
belirlemek iin yaplr ve bu sonular raporda belirtilmelidir. Ancak burada belirlenen katk dozaj,
demede esas alnacak miktar deildir. Priz hzlandnc kimyasal katknn demeye esas tekil edecek
kesin kullanm %'s miktar olarak ; priz sreleri ile ilgili bu rapor verileri de gznne alnarak antiye
koullannda fiili uygulamay karakterize edecek ekilde, fiili uygulamada kullanlacak malzeme ekipman ve personelle uygulama yaplarak, fiilen tnel pano uygulamasndan alman penetrometre ve
karot basn dayanm sonulann ve optimum rebound miktanm da salayan projeci ve/veya artnamenin
btn ngrlerini yerine getiren ve kontrollke uygun bulunup onaylanan dizayndaki deer % ve/veya
miktar olarak alnmaldr.
Bu almalarla:
Taze Betonda:
* Beton bileenlerinin ktlece kanm oranlan ,
* Su/imento oran,
* Mineral ve kimyasal katklann birbirleriyle ve kullanlacak imento ile uyumu ve kullanm
miktarlar,

445

* Betonun su ihtiyac,
* Beton retim-tama-yerletirme-pskrtme ve/veya yerletirme-sktrma-yzey bitirme ilemleri ile
ilgili donanm gznne alnarak beton ilenebilirlii ve pompalanabildii,
* Slump (kme) deeri,
* Younluk,
* elik ve/veya sentetik lif miktar, tipi ve zellikleri,
* Hava ierii vb zelliklere karar verilecektir.
Sertlemi Betonda :
zelliklerinin uygun olduu dnlen farkl mix dizaynlarn antiye koullarnda daha sonra yaplacak
fiili retimi birebir karakterize edecek ekilde uygulamas yaplarak; fiili retim sresinde uyulacak her
kural, uygulanacak ve yaplacak her kontrol, ilem ve testlerin birebir rneklenmesi yaplp, fiili
uygulamada kullanlacak karm oranlanna karar verilir.
Bu n deneme almalannda, kullanlan farkl n dizaynlarn test panellerine ve/veya tabii zemine
pskrtmesi yaplp, buralardan alnacak test numunelerine (karot, plak vb) 351.11.02.'de ngrlen
testler yaplarak; hangi n deneme kanm ya da karmlarnn projeci ve/veya artname-standardlann
ngrd kriterleri salad tespit edilerek uygun kanm saptanp onaylanr. Ayrca:
* Operatrn pskrtme uygulamas zlenerek, operatrn yeterliliine,
* Donamm-aksesuar-kanm oranlan uyum ve uygunluu ile uygunsuzluuna, alnmas gerekli
nlemler ve yaplacak deiikliklere,
* Beton bileenlerinde hangi periyotlarla hangi test ve kontrollerin yaplaca,
* Arazi-zemin-antiye koullan ile donanm ve personel bilgi-deneyim birikimi bir btn olarak
gznne alnarak, zel durumlar ve buna gre yaplmas gerekenler saptanacaktr.
Kalite kontrol test periyotlar kararlatrlrken; pskrtme betondan projede ngrlen niteliklere
(tama gc-yapsal sreklilik, servis mr, retim glkleri, zemin snf zellikleri, vb) gre
projecinin gr mutlaka alnmaldr. Bu konuda bir yaklam olarak Tablo-351-1 kullanlabilir.
TabIo-351-11 Kalite Kontrol Test Skl
Kalite Kontrol Testleri

Basn Dayanm
Eilmede ekme Dayanm
Kalnt (Arta Kalan)
Dayanm
Enerji Depolama
Aderans
Lif Miktan
Kalnlk

Seyrek Kontrol
Tayc olmayan
nemsiz yap ve
ilerde

Normal Kontrol
Sk Kontrol
nemli yap ve
ok nemli tayc
ilerde
yap ve ilerde
(tnel, iksaev.) J[_
(tnel-iksa)

500 m2 de bir

250 m2 de bir

500 m2

250 m2

1000 m

500 m2

1000 m2

500 m2

500 m2

250 m2

250 m2

100 m2

10 m2

25 m

446

50 m

100 m2 de bir

J|

351.11.02.02.02 Nitelik Kontrol

a) retimin Kontrol.
351.11.02.02.01. (a) ve (b)'de elde edilen sonulara gre onaylanan mix dizaynda kullanlan uygun
malzeme zelliklerinin (Baknz-351.11.02.01) ve taze beton zelliklerinin (Baknz 351.11.02.02.01
(a), (b) fiili retim sresince gereklenmesi temin edilecektir. Bunun iin projecininde gr alnarak
kontrollk ve Mteahhit hangi testin hangi sklkla yaplacan karar! atr mal dr. Bu kontroln amac
351.11.02.02.02. (b)'deld "uygunluk kontroln" gvence altna almaktr.
b) Fiili retimin Uygunluk Kontrol.
Onaylanm beton dizayn deerleri salanarak yaplan retimden test numuneleri alarak; (Test panelleri
zerinde ve test panellerinden alnan karot veya kiri numunelerinde ya da yapda yerindeki betondan
alnan karot ve dier numuneler zerinde) yaplacak kalite kontrol testleri ile projeci ve/veya artnamenin
ngrd aadaki test ve kontroller bu artnamenin ilgili maddelerine gre yaplacaktr. Aksi
belirtilmedike test skl iin 351.11.02.02.01 (b) ve Tablo-351-U'e uyulacaktr.
Yaplacak Test ve Kontroller :
* Basn dayanm,
* Eilmede-ekme,
* Tokluk (Enerji depolama kapasitesi) ve deformasyon kabiliyeti,
* Karot deerlendirilmesi ve boluk kontrol,
* Permeabilite,
* Younluk ve su emme,
* Dayanm geliim hz,
* Darbe dayanm,
* Aderans,
* Arta kalan dayanm,
* Geri srama kayb test sonularnn artnameye uygunluu,
* Hava ierii (%'si),
* Lif miktar,
* lk ve son Priz sreleri,
* Farkl kimyasal katklarn birbirleriyle uyumu testi,
* Priz hzlandrc kimyasal katk-imento uyumu testi,
* Kimyasal-mineral katklarn uyumluluk testi
* Porozite,
* Pskrtme beton yzey dzgnlk kontrol,
* Beton scaklk kontrol,
* Beton slump kontrol,
* Beton kr koullan ile kullanlan kr maddelerinin ve kr uygulamasnn uygunluu,
* Hava koullarnn (scak-souk hava) pskrtme beton uygulamas iin uygun olup olmad, alman
nlemlerin uygun ve yeterlilii,
* Pskrtme beton kalnlk kontrol yaplp, artnameye uygun kalnln gerekletirilmesi,
* Tabii zemin yzeyinin, artname ve/veya projecinin ngrd aderansn gereklenmesine
uygunluu, tabii zemin yzey rutubetinin pskrtme beton uygulanmasna uygun olup olmad,

447

* Kuru veya ya sistem pskrtme betonun pskrtme ileminin zamannda tamamlanp

tamamlanmad kontrol edilir. Bu durum, kullanlan kimyasal katklarn tr ve zellikleri ile,
imentonun ilk priz sresine baldr..
351.11.03 Yzey Dzgnl ve Kalnlk Kontrol.
Pskrtme betonda istenilen dzeyde bir yzey dzgnl ve homojen bir tabaka kalnlnn temin
edilip edilmediinin tespiti iin yzey dzgnlk ve kalnlk kontrol gereklidir. Yzey dzgnlk
kontrol; klavuz tel, erit, kalnlk probu, kalnlk aparatlar veya klasik yntemlerle belirlenir.
Klavuz Teller : Klavuz teller, 0,8 - 1,0 mm apl, yksek dayamml elik tellerin; uygun ekilde
gerilmesini temin eden gergi kilidi ya da yay bobini ieren bir aleti kapsayan bir sistemdir. Dzgnlk
kontrol, kalp destekleme ve ileri-geri srme in en yaygn kullanlan sistemdir. Klavuz teller, dzgn
blgelerde; tek bana ke oluturmak iin kullanlabildii gibi, 0,6 ile 0,9 metre aralklarla mastar
klavuzu olarak da kullanlabilirler.
Klavuz eritler : Klavuz eritler, boyutlar 25x50 mm'den fazla olmayan, 0,6 - 0,9 m aralkl apraz
paralarla birletirilen latalardan oluur. Klavuz eritler, hem tamir hem de yeni pskrtme beton yzey
dzgnl kontrolnde en yaygn kullanlandr.
Kalnlk Aparattan : Kalnlk aparatlar; plastik veya metalden mamuldr. Kalnlk aparatlar,
pskrtme yaplacak yzeye dik olarak uygun aralklarla (iki dorultuda) yerletirilirler, (ankre edilirler)
Pskrtme beton uygulamasndan sonra yerlerinde braklrlar.
Kalnlk Problan : Genellikle 0.6 - 0.78 mm'lik elikten yaplrlar. Beton kalnlk deeri zerlerinde
iaretlidir. Yzey bitirme ilemleri toleranslar fazla olan ve fazla kalnlk gerektiren ukurlu yzeylerde
kullanlrlar. Tabii zemine ulancaya kadar pskrtme betona sokularak (batnlarak) kalnlk lmleri
yaplr. Kalnlk problan genellikle patlatma ukurlannn tolere edilebilir boyutlarda olduu durumda
astar nitelikli pskrtme beton kalnlk lmnde kullanlrlar.
Kalplar : inaat kalplann pskrtme betonda kullanmak bir zorunluluk ve kural deildir.
Kullanldnda otomatik kalnlk kontrol temin ederler. Ancak kum cepleri, gevek beton oluumu vb.
bir ok sorunu da beraberinde getirir.
Yzey Bitirme lemleri: Yzey bitirme ilemleri aadaki iki ekilde tanmlanr.
a) Pskrtld Gibi: Pskrtme beton yzeyi, nozul ucundan kan betonun tabii zemin
yzeyinde oluturduu ve ek hibir ilemin yaplmad yzey eklindedir.
b) Kesilip Perdahlanm Yzey : Tabii zemine pskrtlen beton, ilk priz sonrasnda olmas gereken
kalnla gre kesilip, dzeltilir ve daha sulu bir pskrtme beton ile istenilen yzey ekli elde
edilecek ekilde perdah kat pskrtmesi yaplr.
Perdahlama: (b)'de elde edilen yzey aadaki perdahlama alet ve aparatlan ile perdahlanr.
* elik mala
* Tahta mala

448

* Fra
* Snger
Kalnlk toleranslar ve yzey dzgnl iin her 2 metrelik mesafedeki sapma snrlamalar projeci
tarafndan belirlenmelidir.
351.12 Katk - imento Uyum Laboratuvar Test Prosedrleri.
351.12.01 Genel.
[ Btn testler, kontrol karm (katk iermeyen ahit numune karm) ve test karmnn (katkl
malzeme uygunluk kontrol karm) her ikisi zerinde de yaplmaldr.
351.12.02 Laboratuvar artlar.
Aksi belirtilmedike numune ve test iin gereken laboratuvar artlar aadaki gibi olmaldr.
Scaklk
:
202C Bal Nem
> % 65

351.12.03 Priz Sresinin Belirlenmesi.

351.12.03.01 Hzlandrc Olmayan Katklarn Priz sresi.
Pskrtme betonda kullanlan ve ilk ve son priz srelerini birka dakikalk bir sreye indiren gunit tipi
priz hzlandrc katk dnda herhangi bir priz hzlandrc ve/veya hzlandrc olmayan bir katk
kullanm szkonusu olduunda, bu katklarn imento priz sresine etkileri; hem katksz referans ahit
numunenin hem de kullanm dnlen katklarn ilk ve son priz sreleri test edildiinde TS EN 480-1
ve TS EN 480-2 standartlarna uygun olmaldr.
351.12.3.2 Priz Hzlandrc Katklarn Priz Sresi.
Priz hzlandrc katk kullanlan test karm (Katk uygunluk kontrol) imento pastas ve katta
kullanlmayan kontrol karm (referans ahit numune) pastas TS EN 196-3'e gre vikat cihaz ile test
edilecektir. Bu test, elde edilen priz srelerini karlatrmak iin deil, katkl ve katksz karmlarn
priz srelerinin ne olduunu bilmek iindir. -Tnel ve benzeri ok erken priz gerektiren yap pskrtme
beton karmndan oluan imento pastasnda TS 11747 standardna gre;
lk priz sresi: 75 15 saniye
Son priz sresi: 150 30 saniye olacaktr.
Eimli ev kaplama vb. gibi dier ilerde TS EN 934-5 standardnn ilk ve son priz sreleri ile ilgili
Kriterleri dikkate alnacaktr.
351.12.3.2.1 Referans imento Pastasnn Hazrlanmas.
TS EN 196-3 standatnda belirtilen vicat aleti ile (otomatik ve/veya manuel) ilk ve son priz sreleri
belirlenecektir.

449

Priz sreleri tespit edilecek katknn kullanld imento pastas, aada tanmland ekilde ve
ekil-351-lFde gsterilen aparatlarla hazrlanacaktr. imento pastas hazrlanmadan nce; imento, su,
prizhzlandnc katk ve kullanlacak cihaz ve aparatlar 351.12.02.'de anlatld ekilde laboratuvar
koullarnda en az 12 saat tutulmaldr. Kullanlacak priz hzlandrc katk, kat formda toz katk ise;
nce imento toz katk le homojen bir karm elde edilecek ekilde iyice kartrlacaktr. Priz
hzlandrc katk sv formda ise, sv katk karma suyuna kandrlacaktr.
Kat formdaki (toz halinde) priz hzlandrc kimyasal katkl imentonun, su ile karlat andan
itibaren kartrma sresi ya da sv haldeki priz hzlandrc katkl suyun, imento ile karlat andan
itibaren kartrma sresi 15-30 saniye aralnda olmaldr. ok uzun ve yanl kartrma sre ve
ilemleri, priz srelerinin yanl tespit edilmesine ve/veya uygun bir malzemenin uygun olmad ya da
tersi bir karara neden olacaktr.
rnek ahma-1 (Kat Formdaki Toz Katk Kullanlarak)
* Otomatik ya da manuel alan vicat cihaz Seki 1-351-11'deki kalp boyutlarna (vikat halkas
ykseklii) gre ayarlanp test iin hazr hale getirilir. Katk, imento ve su miktarlar Tablo-351-12'
deki miktarlar dikkate alnarak tartlr.
* Katk + imento uygun bir kuru kapta spatula le hzl bir ekilde homojen olarak kartrlr ve katta ve
imento karm, kayp vermeden kartrma kab iine konulur.
* llen su konur ve uygun zellikteki bir mekanik kartrc, kap iine sokularak (1200 devir/dk. bir
hzda ve 15-30 saniyelik bir sre iinde kartrma tamamlanp, kartrma kab st silindiri ayrlp,
alttaki halka iindeki imento pastas yzeyi, mala veya elik mastar ile dzeltilip vikat cihazna
yerletirilir ve ilk prizin gerekleip gereklemedii kontrol edilir.
* lk priz gereklememi ise, 5'er saniye aralklarla priz lmleri yaplarak, ilk ve son priz sreleri
belirlenir. lk ve son priz sreleri 351.12.03.02' e uygun deilse; yaplan bu rnek alma, katk
miktarn % 0.5 artrarak aynen tekrarlanarak 351.12.03.02'deki priz srelerini gerekleyen katta miktar
(%'si) ve su / imento oran saptanr.

450

TabIo-351-12 Pskrtme Betonda Kullanlan Priz Hzlandrc Toz Katklarn Priz Sreleri

0.40

0.35

0.30

imento Cinsi:
Su/
imento
(Katk+im) Miktan
Oran

137,3
136,6
135,9
135,3
134,6
134,0
133,3
132,7
132,1
131,5
130,8
137,3
136,6
135,9
135,3
134,6
134,0
133,3
132,7
132,1
131,5
130,8
137,3
136,6
135,9
135,3
134,6
134,0
133,3
132,7
132,1
131,5
130,8 |

Katk
Miktar

2,7
3,4
4,1
4,7
5,4
6,0
6,7
7,3
7,9
8,5
9,2
2,7
3,4
4,1
4,7
5,4
6,0
6,7
7,3
7,9
8,5
9,2
2,7
3,4
4,1
4,7
5,4
6,0
6,7
7,3
7,9
8,5
9,2

Katk Katk+irento
%'si Miktan

2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0

Su
Miktar

es

lk
Priz
Sresi
(sn)

Katk Cinsi:
Son Priz artname Priz
Sresi
Sreleri (sn)
(sn)
ilk
Son
Priz Priz
+!
o"
T)
+1 o

feb o

s-Tl

rnek ahma-2 (Sv Formdaki Katk Kullanlarak)

* rnek alma 1'dekine benzer ekilde test hazrlklar yaplr. Katk, imento ve su Tablo
351-13'de verilen miktarlara gre tartlr. Katk, su iine konup bir baget (cam ubuk) le kartrlr.
* imento, kayp vermeden kartrma kab iine konulur.
* Sv priz hzlandrc su kantrma kabna konur konmaz mekanik kantnc, kap iine sokularak
1200 devir/dak. bir hzda kartrma ilemi 15-30 sn'de tamamlanp, kantrma kab st silindiri alnr
ve alttaki halka iindeki imento pastas yzeyi mala ile dzeltilip vikat cihazna yerletirilerek priz
sreleri lmlerine balanr. Daha sonra almaya "rnek alma l"deki gibi devam edilir.

451

Tablo-351-13 Pskrtme Betonda Kullanlan Priz Hzlandrc Sv Katklarn Priz Sreleri

140 gr

imento Cinsi:
imento
imentoya Katk
Miktar
Gre Katk Miktan
%'s
(gr)
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0

2.8
3.5
4.2
4.9
.5.6
6.3
7.0
7.7
8.4
9.1
. 9.8
2.8
3.5
4.2
4.9
5.6
6.3
7.0
7.7
8.4
9.1
9.8
2.8
3.5
4.2
4.9
5.6
6.3
7.0
7.7
8.4
9.1
9.8

(Katk+Su)
Miktar
W)

Su
Miktan
(gr)
39.2
38.5
37.8
37.1
36.4
35.7
35.0
34.3
33.6
32.9
32.2
46.2
45.5
44.8
44.1
43.4
42.7
42.0
41.3
40.6
39.9
39.2
53.2
52.5
51.8
51.1
50.4
49.7
49.0
48.3
47.6
46.9
46.2

452

Katk Cinsi:
(Katk+Su) / lk Priz
imento
Sresi
Oran
(Sn)
o
fi

m
en
o

5
o

Son Priz artname Priz

Sreleri (sn)
Sresi
lk
Son
(Sn)
Priz
Priz
Sm
+1
+1
ro

I 351.12.4 Priz Hzlandrc Katknn Kullanlmasnn Nihai Mukavemete Etkisinin Belirlenmesi.

! Priz hzlandrc katk maddesinin kullanm nedeniyle beton numunesinin nihai mukavemetindeki |!
azalma da priz hzlandnc katk maddesinin uygun olup olmadnn belirlenmesinde teste tabi
tutulacaktr.
| 1. Laboratuvarda 50x50x50 mm boyutlannda priz hzlandrc katkl ve katksz olarak 3'er adet kp
numuneler hazrlanarak standart kre tabi tutulduktan sonra, 28 gnlk basn dayanm ortalamalar
kyaslanp, priz hzlandnc katlarak hazrlanm kplerin mukavemet kayplannm % 30*u ap
amad belirlenecektir. Toz priz hzlandnc katklar kullanlarak numunelerin hazrlanrken ;
-1350 gr standart kum,
-Tablo-351-12'ye gre artname ilk ve son priz srelerini salayan katk miktan,
-imento miktar + Katk miktar = 450 gr.
-225 gr su kullanlacaktr.
miktarlar dikkate alnacaktr.

-1350 gr standart kum,

-Tablo-351-12'ye gre artname ilk ve son priz srelerini salayan katk miktan,
-imento miktan =450gr -Katk miktan + Su miktan = 225 gr kullanlacaktr.
miktarlar dikkate alnacaktr.
Toz ve sv tip priz hzlandnc katklar kullanlarak numunelerin hazrlanmas, imentolarda
mukavemet tayini deneyindeki gibi yaplacaktr.
2. 351.09.03.'e gre ayn artlarda priz hzlandnc katkl ve katksz olarak hazrlanm herbir test
panellerinden alman 9'ar adet karot numunelerinin basn dayanm deerlerinin ortalamalannn
mukayesesi yaplacaktr. Bu rnukayesede; priz hzlandnc katlarak hazrlanm test panelinden alnan
ve standart kre tabi tutulan karot numunelerinin 28 gnlk basn dayanm ortalamalanndaki
mukavemet kayb % 30'u gemeyecektir.
351.12.5 Test Raporu.
Test raporu aadaki bilgileri iermelidir.
* Test ekipmannn eidi ve zellikleri
* Bileen malzemelerin (imento ve katknn) ad, cinsi, zellikleri, reticisi, varsa prospektsleri ile
fiziksel ve kimyasal test rapor ve sertifikalan
* Testin yapld ortam scakl ve bal nem %'si
* Su/imento oranlan
* Kontrol ve test kanmlannn ilk ve son priz sreleri
* imento kvam suyu miktar veya %si
* Test tarihi
* Malzemelerin kullanlaca proje, kesim, yap ve/veya yap elemanlar

453

Q3yi/ a
t|

M. Ba._{

Vfanuel Vkal Chd-a {imento kvam suvu

ve pr\7 surder lespt) f Kalp (2) \u\k
kontrol platformu H K am plaka 15)
Durdurma apaat (A) SmdrmuhJ, ly >a
VCV silikon

ftltj e!

i Kv<m suyu
Soh prus
,* ', inesi

flk priz
tneu

inesi

ekil-351-11 Priz Sresi Tayini Test Cihazlar ve Aparatlar

454

BOLUM 400
YOL STYAPISI

455

KISIM 401.- ALTTEMEL

401.1 Tanm. Bu ksm, aada Tablo-401-l'de belirtilen gradasyon limitleri ierisinde srekli
gradasyon verecek ekilde hazrlanan malzemenin su ile kartrlarak, ince tesviyesi tamamlanm
dolgu veya yarmadan oluan styap taban zerine bir veya birden fazla tabakalar halinde, projesinde
belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak serilip sktnmasyla oluturulan alttemel
tabakasnn yapmn kapsar.
401.2 Malzeme.
Alttemel yapmnda kullanlacak malzeme; kum, akl, teras akl, ayrm, bozumu kaya, cruf,
krmata ve benzeri malzemelerden oluacaktr. Bu malzemelerin temin edilecei ocaklar, Blge
Aratrma Bamhendislii veya Teknik Aratrma Dairesi Bakanl tarafndan onaylam olacak ve
malzeme Kontrol Mhendisinin gzetimi altnda alnacaktr. Alttemel malzemesi aadaki artlara
uygun olacaktr. AASHTO T-27, T-ll veya TS 1900 standartlarnda belirtilen metotlar le bulunan
granlometri, Tablo-401-l'de verilen gradasyon limitleri dahilinde ve iyi derecelenmi olacaktr.
Tablo-401-1 Alttemel Malzemesi Gradasyon Limitleri

ELEK AIKLII mm
n
1
75
1
3I
50
|
2|
37.5
1
11 1/2
25
I
1!
19
I
3/4
i
9.5
|[
3/8
J
4.75
1
No.4
|2

|
No.40
1
No.200

II

0.425
0.075|
|

NO-M
||
I

TP-A
% GEEN
100
85 -100
70 - 100
45-80
30-75
10-25
0-12

TIP-B %
GEEN
100
80 - 100
60-90
30-70
25-60
15-40
10-20
0-12

Malzemenin; 0.075 mm elei geen ksm 0.425 mm elei geen ksmnn 2/3'nden fazla olmayacaktr.
Alttemel malzemesi, kum-akl ocaklarndan salandnda, tvenan malzemenin gradasyonu Tip-A
gradasyon limitlerine uygun olacaktr. Gradasyonu Tip-A limitlerine uymayan malzemeler elenerek
gradasyonu ayarlanacaktr. Alttemel malzemesinin kum-akl veya ta ocaklarndan krlarak
hazrlanmas durumunda malzemenin gradasyonu Tp-B gradasyon limitlerine uygun olacaktr.
Kum-akl ocandan krlarak malzeme hazrlanmas durumunda 4.75 mm elek zerinde kalan
ksmnn en az % 50 sinin iki veya daha fazla yz krlm olacaktr. Ta ocandan alttemel malzemesi
krmnda yasslk indeksi % 40 dan az olacaktr.
Alttemel yapmnda kullanlacak olan malzemenin dier fiziksel zellikleri Tablo-401-2'de belirtilen
zelliklere uyacaktr.

456

Tablo 401-2 Alttemel Malzemesinin Fiziksel zellikleri

DENEY ADI

ARTNAME LMTLER

DENEY
STANDARDI

20

TS-3655
AASHTOT-104'

2 mm elek zerinde kalan

agregamn hava tesirlerine kar
dayankllk (donma) deneyinde
Na2S4 ile kayp, Maksimum %
Anma kayb (Los Angeles)
Maksimum %

TS-3694
AASHTO T - 96
TS-1900
AASHTO T -

50

Likit Limit, Maksimum %

25

TS-1900
AASHTO T-90

Plastisite ndeksi, Maksimum %

Kil Topa ve. Dalabilen Tane ri Malzeme
(4.75 mmelek st)
Oran, Maksimum %
2

nce Malzeme
(4.75 mm elek alt)
2

ASTMC-142
AASHTO T-194

Organik Madde %

Modifiye Proctor Deneyi (AASHTO T193, TS 1900) ile bulunan maksimum kuru birim arln
% 97' sine kadar sktrlan numunelerin ya CBR deerleri Tip-A iin minimum % 30, Tip-B iin
ise minimum % 50 olacaktr.
Alttemel malzemesinin plentte kartrlp finier ile serilmesi durumunda Plent-miks Alttemel
olarak tanmlanacak ve bu durumda Tip-B gradasyon limitlerine uyulacaktr.
401.03 Yapm Sarflar.
401.03.01 Serme.
Alttemel malzemesi, inaat ve tesviyesi tamamlanarak hazrlanm taban zerine, skm kalnl
20 cm' yi gemeyecek ekilde, tabakalar halinde, Kontrol Mhendisinin direktifi dahilinde serilip
sktrlacaktr.
Ancak sktrma makinelerinin kapasitelerinin yksek olmas durumunda, tabaka kalnl
deneylere dayanarak ve Kontrol Mhendisinin onay ile 30 cm' ye kadar arttrlabilir. Alttemelin
birden fazla tabakalar halinde serilmesi durumunda, tabaka kalnlklar birbirine eit olacaktr.
Alttemel malzemesinin plent-miks olmas durumunda serim finier ile yaplacaktr.
Yol taban yzeyinde gevek ksmlar varsa onarlacak, serbest malzeme, ukurlar, kabarmalar
bulunmayacak, alttemel malzemesi donmu taban zerine veya alttemelin istenilen skmas
salanmadan nce donabilecei hallerde serilmeyecektir.
Serme ii, homojen, eit miktar ve kalnlklarda sermeyi salayacak tertibata sahip aralarla
yaplacak ve bir kerede serilip sktrlan tabakann skm kalnl yukarda verilen deerleri
gemeyecektir.
457

Sermeye malzemenin alnd yere en uzak noktadan balanarak, malzemenin alnd yere doru
devam edilecektir. Serme i sktrma iinden en ok 200 m leride olacak, her i gn sonunda serilen
btn malzeme sktrlm olacaktr.
Projede belirtilen kalnln fazlal nedeni ile alttemelin birden fazla tabakalar halinde serilmesi
gerektiinde, tabaka kalnlklar birbirine eit alnacak ve her bir tabaka, zerine yenisi serilmeden,
istenilen birim arla kadar sktrlm olacaktr.
Yayc makine kullanlaca zaman malzeme figre halinde yolun bir tarafna konulacak, ancak
yamurlu mevsimlerde ve k aylarnda platform kenarnda braklmayacaktr.
Sktrlm malzeme zerinden trafik geirilmeyecektir.
Malzeme yayldktan sonra btn kesit geniliince greyderle tesviyesi yaplacaktr. Bu srada zellikle
malzeme gradasyonunun bozulmamasma dikkat edilecektir.
Alttemel malzemesinin serilmesi, tesviye edilmesi srasnda malzemeye ilave edilecek su miktar Tip-A
iin Modifiye Proctor ile bulunan su ieriinin 2'si, Tip-B iin W(opt-2) ile Wopt arasnda olacaktr.
401.03.02 Sktrma.
Alttemel malzemesi, Tablo-401-4'de verilen deerler esas alnarak sktrlacaktr.
Sktrma, statik izgisel yk 30 kg/cm2 den byk olan kendi yrr dz bandajl vibrasyonlu
silindirler ve/veya lastik bana den yk 3500 kg dan az olmayan lastik tekerlekli sktrclarla
yaplacak, kullanlan malzeme ve serilen tabaka kalnlna uygun sktrma teknii, iin balangcnda
yaplacak bir deneme kesiminde belirlenecektir. Deneme kesimi en az silindirleme eridinden
oluacak ve uzunluu 100 m'den ksa olmayacaktr.
Sktrma; yolun eksenine paralel olarak yaplacak, dk kotlu kenardan balayarak eksene doru
kayacaktr. Yatay kurplarda kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir. Her geite
bir nceki geite sktrlan ksma, silindir geniliinin en az % 10'u kadar bindirme yaplacaktr.
eritlerin tmnde ilk gei tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
Sktrma srasnda grlen segregasyona uram kesimler, bu kesimlerde malzemenin
kaldrlarak yerine uygun malzeme getirilmesi ve sktrlmas yoluyla dzeltilecektir. Sktrlm
alttemel kalnl projede belirtilen kalnln % 10' undan farkl olursa, malzeme yzeyi kabartlarak
gerekli ilave veya azaltma yaplarak tekrar sktrlacaktr.
Bordur, kalplar ve duvar yanlar gibi silindirin yanaamayaca yerlerde sktrma.vibrasyonlu plakal
sktrclar, vibrasyonlu tokmaklar veya elle ekilebilen kk vibrasyonlu silindirlerle yaplacaktr.
Arazi kuru birim arlnn belirlenmesinde kullanlacak metotlar, Tablo-401-3' de verilmitir.
Yaplan kontroller, serilen tabakann Tablo-401-4'de verilen oranlarda skmadn gsterdii
takdirde, gerekiyorsa ek sulama yaplarak istenilen birim arla eriinceye kadar sktrmaya devam
edilecektir.
Gerekli durumlarda skma kontrolnde esas alman laboratuar maksimum kuru birim arlnda,
AASHTO T-224'e gre iri agrega oranndaki deiiklikten dolay dzeltme yaplmaldr.
458

Tablo-401-3 Arazi Kuru Birim Arl Tayin Metotlar

Malzemenin Maksimum
Tane Boyutu

Deney Metodu
L
1
6"
|_garjnda
I
12"
Kasnak
|^apnda
10"
Metodu
[ apnda
12"
apnda
Nkleer Metod

Kum Konisi
Metodu

^n
2

mm
50

75

1/2

37.5
75

1/2

37.5

Deney
Standard
AASHTO
T-191
AASHTO
T-191
AASHTO
T-181
AASHTO
T-181
AASHTO
T-238, T-239

Tablo-401-4 Alttemel Sktrma Kriterleri

TP-A

TP-B

Skma,
Minimum %

95

Optimum Su
erii %
Skma,
Minimum %
Optimum Su
erii %

Wopt 2
97
(Wopt-2) - Wopt

Modifiye Proctor
TS 900,
AASHTO T-180
Modifiye Proctor
TS1900,
AASHTO T-180

Sktrmann tamamlanmasndan sonra yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol, 4 m,

uzunluunda, esnek olmayan mastarla yaplacaktr. Yolun boyuna kontrol iin, mastar yol
eksenine paralel olarak ve yzeyin genilii boyunca aralklarla yol yzeyine konulduunda,
mastarn yola temas eden herhangi iki noktas arasndaki blmde mastarla yol yzeyi arasndaki
aklk 20 mm.den fazla olmayacaktr. Bitmi tabakann enine kontrolnde yol eksenine dik olarak
konulacak mastar ile bulunacak aklk, yine 20 mm' den fazla olmayacaktr.
Bitmi tabakann, herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 20 mm' den fazla kot
fark olmayacaktr.
Temel tabakas tekil edilinceye kadar alttemel yzeyinin, projedeki kesit ve boyuna eimine
uygun, iyi bir durumda muhafaza ve bakm salanacaktr.
401.04 Kalite Kontrol Deneyleri.
Yapm esnasnda kullanlan malzemeyi ve oluturulan tabakay kontrol etmek amacyla, belirli
aralklarla yaplmas gerekli deneyler ve saylan, Tablo-401-5'de verilmitir.

459

Tablo-401-5 Kalite Kontrol Deneyleri

DENEY ADI

MNMUM DENEY SAYISI ve

DENEY SIKLII

Tane Boyutu Dalm

TS1900,AASHTOT-27,11
Lkit Limit, Plastik Limit
TS 1900, AASHTO T-89, 90
Anma Kayb (Los Angeles)
TS-3694, AASHTO T-96

Her 2000 m3,de 1 deney

Hava Tesirlerine Kar Dayankllk

TS-3655, AASHTO T-104
Su ierii
TS 1900
Kuru Birim Arlk-Su erii likisi
TS 1900, AASHTO T-99, T-180

Her 2000 m3'de 1 deney

Her malzeme veya gradasyon
deiikliinde ve ayrca 6 ayda bir
deney
Her malzeme veya gradasyon
deiikliinde ve ayrca 6 ayda bir
deney
Her 2000 m3,de 1 deney

Her malzeme veya gradasyon

deiikliinde ve ayrca ayda bir
deney
Ya CBR TS 1900,
Her malzeme veya gradasyon
AASHTO T-193
deiikliinde ve ayrca ayda bir
deney
Skma %' si Belirleme Testleri
1-Kum Konisi Metodu AASHTO T-191
Her Tabakann 1000 m2'de 1 deney
2-Kasnak Metodu AASHTO T-181
Her Tabakann 1000 m2lde 1 deney
3-Nkleer Metod* AASHTO T-238, 239
Her Tabakann 250 m2'de 1 deney
*in balangcnda en az 10 farkh noktada nkleer metod ile yaplan skma deney sonular ile
Kum Konisi veya Kasnak metodlanndan biri ile yaplan skma deney sonularnn korelasyonu
yaplacaktr. Skma kontrolnn nkleer metodla yaplmas durumunda, ayrca her 2500 m de
bir, dier metodlardan birisi le de skma kontrol yaplacaktr. Kalite kontrol deneyleri, en az
Tablo-401-5'de belirtilen sayda olmak zere, Kontrol Mhendisince uygun grlen ara ve sklkta
yaplacaktr.
401.05 Dorulama Testi.
Dorulama testi, Alttemel tabakasnn ve ona destek olan styap tabannn niform olup
olmadn ortaya koymak, alttemel veya styap tabannda yer alan zayf ve skmam kesimleri
belirlemek iin uygulanr. Dorulama testi dare tarafndan istenilen durumlarda yaplacaktr.
Bu testin uygulanmas srasnda;
1. Dorulama testinde kullanlacak ekipman pnmatik lastik tekerlekli silindir, ift dingilli
kamyon veya sulamada kullanlan arazz olabilir.
2. Bu test iin kullanlacak lastik tekerlekli silindirin tekerleri eit aralkta olacak ve yk eit
ekilde datacaktr.
3. Test iin kullanlacak ekipman/ara 30^10 ton arlnda olacaktr.
460

4. Ekipman/ara a ait lastikler; 90-150 ps (620-1040 kPa) deerinde basn kapasitesine sahip
olacaktr. Test uygulanmadan nce lastiklerin basnlar llecek ve kayt edilecektir.
401.05.01 Uygulama.
Alttemel tabakasnn sktrlmas tamamlandktan sonra zerine temel tabakas serilmeden nce
Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenen kesimlerde Dorulama Testi yaplacaktr.
Dorulama testinin yaplaca alttemel malzemesinin su ierii, test srasnda en az Wopt-4 'U
deerinde olmaldr.
Test yaplmasnda kullanlacak ekipman/ara lastik basnlar ve zerine yklenecek yk miktar
belirlenerek ayarlanacaktr.
Dorulama testi srasnda ekipman/ara; hz 4-8 km/saat olacak ekilde hareket edecektir. Ancak
ekipman/aracn hareket hz zerinden getii tabakada oluabilecek esneme, defleksiyon, kme
vb unsurlarn belirlenmesi ve llmesine izin verecek ekilde ayarlanabilecektir.
Dorulama testi bir veya daha fazla sayda pas yaplarak gerekletirilecektir. Bu geiler srasnda
lastik tekerlekler alttemel tabakasnn farkl alanlarna basacaktr.
Dorulama testi le belirlenen, oynayan, ken, niform stabIite gstermeyen alttemel
kesimlerinde inceleme yaplarak problemin kayna aratrlacaktr. Bu kesimde yer alan alttemel
malzemesinden ve styap tabanndan numune alnarak incelenecektir.
Dorulama testi sonucunda tespit edilen tm zayf, ken kesimlerde yol taban Mteahhit
tarafndan alacak, problemli kesimler kazlp atlacak yerine aHtemel veya seme malzeme
getirilerek iyiletirilecektir. Ayrca alttemel tabakas zerinde belirlenen tm yzey
dzgnszlkleri giderilecektir.

461

KISIM 402.- TEMEL

402.01 Tanm. Bu ksm, tama gcU yeterli taban veya alttemel tabakas zerine uygulama
artlan aada verilen ve styap projesinde belirtilen kalnlk kadar
GRANLER TEMEL (GT)
PLENT-MKS TEMEL (PMT)
MENTO BALAYICILI GRANLER TEMEL (BGT) yapmn kapsar.
402.02 Malzeme.
Yukarda verilen tip temel tabakasnn yapmda kullanlacak agrega akl, krlm akl, krma ta,
kum, cruf veya benzeri malzemelerden hazrlanacaktr. Kullanlacak malzemenin bunlardan hangisi
olaca veya karm halinde bu karmn hangi malzemelerden, ne oranda olaca Karm Dizayn
Raporu' nda belirtilecektir.
Karm Dizaynlar darenin uygun bulmas halinde ii yapan Mteahhit laboratuarnda ya da tercihen
akredite olmu zel bir laboratuarda yaplabilecek ve hazrlanan dizayn dare tarafndan onaylandktan
sonra kullanlabilecektir. Ancak karm dizaynndan kaynaklanan nedenlerden dolay oluan
bozulmalardan Mteahhit firma sorumlu olacaktr.
Bu malzemelerin temin edilecei ocaklar, Blge Aratrma Bamhendislii veya Teknik Aratrma
Dairesi Bakanl tarafndan onaylanm olacaktr.
Malzemeyi oluturan kaba ve ince agrega ile ilgili zellikler 402.02.01 ve 402.02.02'de verilmitir.
402.02.01 Kaba Agrega.
akl: Dzensiz ekil ve boylarda, su etkisi ile yuvarlanm veya anm halde bulunan doal
agregadr.
Krlm akl: Knm sonunda elde edilmesi istenen maksimum tane boyutunun en az 1.5 kat daha
byk boyutlu akln veya kayalann krlmasyla elde edilen agregadr.
Teras akl: Doal oluumlar halinde bulunan, kum, ilt ve kil ile kark abldr. ok dk trafikli
ya da nemsiz yollarda fiziksel zelliklerinin artnameye uygun olmas kouluyla, krlmakszm
kullanlabilir.
Krma la*: Kalker, dolomit, bazalt, granit, kuvarsit veya benzeri kayalann krlmasyla elde edilen
agregadr.
Krlm Cruf: Havada soutulmu yksek frn crufunun krlmasyla elde edilen agregadr. Bu
agregann AASHTO T-19 'a gre saptanan gevek birim arl 1100 kg/m3den az olmayacaktr.
Temel yapmnda kullanlacak olan malzemenin kaba ksm (2 mm elek zeri) Tablo-402-1' de verilen
zelliklere sahip olacaktr. Kaba agregada donmu malzeme ve herhangi bir nedenle karm yabanc
malzeme bulunmayacaktr.
Su absorpsiyonu % 4'den byk olan malzemelerde, tabii don deneyi yaplarak malzemenin kullanlp
kullanlmayacana dare tarafndan karar verilecektir.
462

Tablo-402-1 Kaba Agregann Fiziksel zellikleri

DENEY ADI
2 mm elek zerinde kalan
agregann hava tesirlerine kar
dayankllk (donma) deneyinde
Na^SC^ ile kayg, Maksimum %
Anma Kayb (Los Angeles),
Maksimum %
Kil Topa ve Dalabilen Tane
Oran, Maksimum %
Organik Madde, %
Dier zararl maddeler,
Maksimum %

ARTNAME
LMTLER
15

40
(4.75 mm elekst)
1.0
Bulunmayacak
1.0

DENEY
STANDARDI
:
TS 3655
i
AASHTOT-104
TS 3694
;
AASHTO T-96
|
ASTMC-142

~-&*n2J-l2L-

402.02.02 nce Agrega.

Temel yapmnda kullanlacak olan malzemenin nce ksm doal veya krlm akl, krma kum,
doal kum, cruf kumu veya benzeri malzemeler ya da bunlarn karmndan olacaktr.
Doal kum: 2.00 mm le 0.075 mm elekler arasnda kalan ve talarn doal yollarla bozuma ve
ayrmasndan meydana gelen malzemedir.
nce akl: 9.5 mm ile 2.00 mm elekler arasnda kalan akldr.
Ta tozu: Ta ocaklarndan krm srasnda elde edilen nce malzemedir.
Cruf kumu: Havada soutulmu yksek frn crufunun elenmesi ile elde edilen malzemedir.
Temel yapmnda kullanlacak olan malzemenin ince ksm (2.00 mm elekten geen), Tablo-402-2'
de verilen zelliklere uygun olacaktr.
Tablo-402-2 nce Agregann Fiziksel zellikleri
DENEY ADI
Likit Limit,
Maksimum %
Plastisite ndeksi,
Maksimum %
Kil Topa ve Dalabilen
Tane Oran, Maksimum %
Organik Madde, Maksimum %
Renk Skalas
Dier Zararl Maddeler,
Maksimum %

ARTNAME LMTLER nS4^ENY*~

|
STANDARDI
TS 1900 |
25
AASHTO T-89
TS 1900 [
6
AASHTO T-90
(4.75 mm elekalt) 1

ASTMC-142

0,5

1 AASHTO T-194
TS 3673
j

1,0

463

402.02.03 Su.
Granler Temel (GT), Plent-Miks Temel (PMT) ve imento Balaycl Granler Temel (BGT)
yapmnda kullanlacak su, ya, tuz, asit, alkali gibi endstri atklar ve bitkisel atklar
iermeyecektir.
BGT iin kullanlacak suyun 1 litresinde 2 gr dan fazla S03 olmayacaktr.
402.03 GRANLER TEMEL (GT).
402.03.1 Tanm. Granler temel tabakas; akl, krlm akl, krlm cruf veya krmata ile
ince malzeme kullanlarak Tablo 402-3'de verilen gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon
verecek ekilde hazrlanan malzemenin, su ile kartrlmas ve artnamesine uygun olarak
hazrlanm tama gc yeterli taban veya alttemel tabakas zerine bir veya birden fazla tabakalar
halinde, projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak serilip sktnlmasyla
oluturulan tabakadr.
402.03.2 Malzeme.
Granler temel tabakas yapmnda kullanlacak olan malzeme 402.02'de belirtilen Fiziksel
zellikleri salayacak, Tablo-402-3'de verilen gradasyon limitleri erisinde ve yi derecelenmi
olacaktr.
Tablo-402-3-Granler Temel Tabakas Gradasyon Limitleri
ELEK AIKLII
||
% GEEN
mm
|
n
|j
B
C
2
A50
37.5
||
1 1/2
1
100
80
100
25
j
1
||
70 - 100
100
60 - 90
60-92
75 - 100
19
JL
3/4
1
9.5
||
3/8
J
40-75
50-85
30
70
4.75
S
No.4
|
30-60
35-65
25-55
2.00
1
No. 10
1
20-45
25-50
15-40
0.425
No.40
1
10-25
12-30
8-20
0.075
J[
No.200
1
0- 12
0-12
2-8
Granler temel malzemesinin 4.75 mm elek zerinde kalan ksmnn arlka en az % 50'sinin iki
veya daha fazla yz krlm olacaktr. Malzemenin 0.075 mm elei geen ksm, 0.425 mm elei
geen ksmnn 2/3'nden fazla olmayacaktr.

Jl

BS 812 metodu ile bulunan yasslk indeksi, en fazla % 40 olacaktr.

Modifye Proctor ile bulunan maksimum kuru birim arlnn % 98'ine sktrlan numunelerin
ya CBR deerleri, % 100'den az olmayacaktr.
Granler temel malzeme gradasyonunun Tablo-402-3'de verilen A, B, C tiplerinden hangisine
uygun olaca, aadaki maddelere gre tespit edilecek ve hangi tip temelin kullanlaca
projesinde belirtilecektir.
464

402.03.02.01 Asfalt Betonu le Kaplanacak Yollarda.

Bu yollarda kullanlacak Granler Temel (GT) malzemesi gradasyonu A, B tiplerinden birisine
uygun olacaktr.
402.03.02.02 Sathi Kaplama Yaplacak Yollarda.
a) Projede belirtilen temel tabakas kalnl 20 cm den az ise tabakann tm C tipi Granler
Temel malzemesi ile yaplacaktr.
b) Projede belirtilen temel tabakas kalnl 20 cm veya daha fazla ise tabaka, A, B veya C tipi
Granler Temel malzemelerinden birisi ile oluturulacaktr.
402.03.03 Kartrma ve Serme.
Granler Temel Tabakas, iki farkl tane boyutu grubundaki agregalarn karnlmasyla
hazrlanacak ise kartrma ii sabit veya hareketli bir plentte ya da yolda yaplacaktr.
Granler temel tabakasnn ikiden fazla tane boyutu grubunun kartrlmasyla hazrlanmasnn
sz konusu olduu durumlarda karm, mutlaka plentte yaplacak ve kartrma ilemi Plent-Miks
Temel 402.04.05' de belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
Malzemelerin; yolda karm yapan makinelerle yaplmas durumunda, makine agregann tmn
yerden alp gerekli oranda su ile kartrp serecek kapasitede ve zellie sahip olmaldr.
Kartrmann greyderle yaplmas durumunda, malzemeler yolda yan yana ve ayr ayn figre
edilecek, bu figrelerden kullanm yzdesi az olan dierinin zerine itilerek st ste getirilecek,
daha sonra yola aktarlarak kartrlacak ve yaylacaktr. Aktarma ilemine malzeme homojen
olarak kanncaya kadar devam edilecektir, aktarma srasnda malzemenin segregasyona
uratlmamasna dikkat edilecektir.
Malzemede skmann salanabilmesi iin gerekli olan su, malzemeye aktarma sralarnda
katlacaktr. Su miktar Modifiye Proctor veya Titreimli Tokmak Metodu ile bulunan optimum su
ieriine gre hesaplanacak ve sktrma srasnda su ieriinde Titreimli Tokmak metoduna gre
Wopt 1 limitleri dahilinde, Modifiye Proctor metoduna gre ise (Wopt-2) Wopt 'den az
olmayacaktr.
Granler Temel Malzemesi; Ksm 401 "Alttemel Tabakas" nda belirtilen esaslar dahilinde
yapm, sktrlmas ve yzey dzgnl tamamlanm, gerekli eim verilmi alttemel tabakas
zerine, projede verilen skm kalnlk salanacak ekilde bir veya birden fazla tabakalar
halinde, Kontrol Mhendisinin talimat ile serilip sktrlacaktr.
Granler temelin serilecei yzey zerinde gevek ksmlar varsa onarlacak, serbest malzeme,
ukurlar, kabarmalar bulunmayacak temel malzemesi donmu yzey zerine veya temelde
istenilen skma salanmadan donabilecei durumlarda serilmeyecektir.
Serme ii homojen ve niform miktar ve kalnlklarda sermeyi salayabilecek dzenee sahip
aralarla yaplacak ve bir defada serilip sktrlan tabakann skm kalnl 20 cm' yi
gemeyecektir.

465

Serme ilemine, malzemenin alnd yere en uzak noktadan balanacak, malzemenin alnd yere
doru devam edilecektir. Serme ii, sktrma iinden en ok 200 m ileride olacak, her i gn sonunda
serilmi btn malzeme sktrlm olacaktr.
GT malzemesi projede belirtilen kalnln fazlal nedeni ile birden fazla tabakalar halinde
serildiinde, tabaka kalnlklar birbirlerine eit olarak alnacak ve her tabaka, zerine yenisi serilmeden
nce stenen birim arla kadar sktrlm olacaktr.
GT malzemesinin serilmesinde bir yayc makine kullanlacaksa malzeme figre halinde yolun bir
tarafna konulacak, ancak yamurlu mevsimlerde ve k aylarnda platform kenarnda
braklmayacaktr.
Serilmi ve sktrlmam malzeme zerinden trafik geirilmeyecektir.
Malzeme yayldktan sonra btn kesit geniliince greyderle tesviyesi yaplacaktr. Bu srada malzeme
gradasyonunun bozulmamasna dikkat edilecektir.
402.03.04 Sktrma.
GT malzemesi TabIo-402-4' de verilen deerler esas alnarak sktrlacaktr. Sktrmada, statik
izgisel yk 30 kg/cm'den byk olan kendi yrr dz bandajl vibrasyonlu silindirler ve/veya lastik
bana den yk, en az 3500 kg olan lastik tekerlekli sktrclar kullanlacaktr. Kullanlan malzeme
ve serilen tabaka kalnlna uygun olan sktrma teknii iin banda bir deneme kesimi yaplarak
belirlenecektir. Deneme kesimi en az silindirleme eridinden oluacak ve 100 m'den az olmayacaktr.
Sktrma; yolun eksenine paralel olarak yaplacak, dk kotlu kenardan balayarak eksene doru
kayacaktr. Yatay kurplarda kurbun inden balanacak ve dna doru devam edilecektir. Her geite
bir nceki geite sktrlan ksma, silindir geniliinin % 10'u kadar bindirme yaplacaktr. eritlerin
tmnde ilk gei tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
Sktrma srasnda grlen segregasyona uram kesimler; bu kesimlerde malzemenin kaldrlarak,
yerine uygun malzeme getirilmesi ve sktrlmas yoluyla dzeltilecektir.
Sktrlm temel kalnl projede gsterilen kalnlnn % 10 'undan farkl olursa, yzeykabartlarak
gerekli ilave ya da azaltma yaplarak tekrar sktrlacaktr.
Bitmi tabakann, herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 15 mm'den fazla kot fark
olmayacaktr.
Bordur, kalplar ve duvarlarn yanlar gibi silindirin yanaamayaca yerlerde sktrma vibrasyonlu
plakal sktrclar, vibrasyonlu tokmaklar veya elle ekilebildi, kk vibrasyonlu silindirlerle
yaplacaktr.
Tabakann yerinde birim arlnn saptanmasnda en byk tane boyutuna gre Ksm 401,
Tablo-401-3'de verilen metotlardan uygun olan kullanlacaktr. Yaplan kontroller sonucunda tabakann
en az Tablo-402-4'de belirtilen oranlarda skmadnn belirlenmesi halinde gerekirse ilave sulama
yaplarak sktrma ilemine istenilen birim arlna eriilinceye kadar, devam edilecektir.

466

TabIo-402-4-Granler Temel Tabakas Sktrma Kriterleri

Minimum % Skma

Optimum Su erii %

Modifiye Proctor 98
TS L900
Titreimli Tokmak 95
TS 1900 BS 1377

W(opt - 2) Wopt
VVopt 1
Tokmak

Modifiye Proctor
Titreimli

Sktrmann tamamlanmasndan sonra yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol 4 m

uzunluunda, esnek olmayan mastarla yaplacaktr. Yolun boyuna kontrol iin mastar yol
eksenine paralel olarak ve yzeyin genilii boyunca aralklarla yol yzeyine konulduunda,
mastarn yola temas eden herhangi iki noktas arasndaki blmde, mastarla yol yzeyi arasndaki
aklk 15 mm' den fazla olmayacaktr. Bitmi tabakann enine kontrolnde yol eksenine dik
olarak konulacak mastar ile bulunacak aklk, yine 15 mm'den fazla olmayacaktr.
Granler temelin seriminden ksa bir sre sonra bitml temel tabakas ina edilecekse, granler
temelin zerine astar tabakas uygulamas yaplmayacaktr.
Granler temel tabakasnn uzun sre ak kalaca ve bu sre iinde ya beklenmesi, trafie
almas sz konusu olduu ve zerine gelecek scak karm tabakalarnn toplam kalnl 10 cm'
den az olaca durumlarda astar tabakas uygulamas yaplacaktr. Uygulanacak astar malzemesi
ve miktar 402.04.08'de belirtilen artlara uygun olacaktr.
haleli ilerde, kaplama yaplncaya kadar yol yzeyinin istenilen atlara uygun bir durumda
korunmas ve bakm Mteahhit tarafndan salanacaktr.
402.03.05 Kalite Kontrol Deneyleri.
Yapm esnasnda kullanlan malzemeyi ve oluturulan tabakay kontol etmek amacyla, belirli
aralklarla yaplmas gerekli Kalite Kontrol deneyleri ve saylar Tablo-402-5'de verilmitir.

467

TabIo-402-5 Kalite Kontrol Deneyleri

DENEY ADI
Tane Boyutu Dalm
TS 1900, AASHTOT-27.il
Likit Limit, Plastik Limit
TS 1900, AASHTO T- 89, 90
Anma Kayb (Los Angeles)
TS-3694, AASHTO T-96
Hava Tesirlerine Kar Dayankllk
TS-3655, AASHTO T-104
Yass lk indeksi
BS812
Krlmlk %'si

MNMUM DENEY SAYISI ve

DENEY SEKLII
Her 1000 m3,de 1 deney
Her 1000 m3,de 1 deney
Her malzeme veya gradasyon
deiikliinde ve jynca 6 ayda bir deney
Her malzeme veya gradasyon
deiikliinde ve ayrca 6 ayda bir
deney
Her malzeme veya gradasyon
deiikliinde ve ayrca ayda bir deney
Her malzeme veya gradasyon
deiikliinde ve ayrca ayda bir deney
Her 1000 m3'de 1 deney

Su erii
TS 1900
Her malzeme veya gradasyon
Kuru Birim Arlk-Su erii likisi
deiikliinde ve ayrca ayda bir deney_
TS-1900, AASHTO T-180
Her malzeme veya gradasyon
Ya CBR TS 1900,
deiikliinde ve ayrca ayda bir deney
AASHTO T-193
Skma %' si Belirleme Testleri
-Kum Konisi Metodu
Her Tabakann 1000 m2'sinde 1 deney
AASHTO T-191
-Kasnak Metodu
Her Tabakann 1000 m2'sinde 1 deney
AASHTO T-181
-Nkleer Metot* AASHTO
Her Tabakann 250 m2'sinde I deney
T-238, 239
|

*in balangcnda en az 10 farkl noktada nkleer metod ile yaplan skma deney sonulan
ile Kum Konisi veya Kasnak metodlarmdan biri ile yaplan skma deney sonularnn
korelasyonu yaplacaktr. Skma kontrolnn nkleer metodla yaplmas durumunda, ayrca
her 2500 m ' de bir, dier metodlardan birisi ile de skma kontrol yaplacaktr. Kalite
kontrol deneyleri en az Tablo-402-5'de belirtilen sayda olmak zere, Kontrol Mhendisince
uygun grlen ara ve sklkta yaplacaktr.
402.04 PLENT - MKS TEMEL (PMT)
402.04.01 Tanm. PMT tabakas knlm akl, krlm cruf, krma ta ve ince malzeme
kullanlarak Tablo-402-6'da verilen gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon verecek
ekilde kaba ve ince olmak zere en az ayr tane boyutu grubunun uygun oranda su ile bir
plentte kantrlmasyla hazrlanan malzemenin 402.04.07'de belirtilen ekilde hazrlanm yzey
zerine projesinde belirtilen plan, profil ve en kesitlere uygun olarak bir ya da birden fazla
tabakalar halinde serilip sktrlmasyla oluturulan tabakadr.

468

402.04.02 Malzeme.
PMT tabakas yapmnda kullanlacak olan malzeme, 402.02'de belirtilen fiziksel zellikleri
salayacak ve Tablo-402-6'da verilen gradasyon limitlerinde, kaba ve ince agregadan oluacaktr.
Tablo-402-6 Plent-Miks Temel Tabakas Gradasyon Limitleri

402.04.03 yeri Karm Forml.

Plentte hazrlanan temel tabakalarnda kullanlacak olan karm gradasyonu, her tane boyutu
grubuna ait malzemeyi temsil edecek ekilde en az on adet elek analizi ortalamas esas alnarak
hazrlanacaktr.
Tablo-402-6'da verilen gradasyon limitleri ierisinde kalmak kouluyla, hazrlanan iyeri karm
gradasyonunda 4.75 mm elek zerinde kalan malzemenin tamamnn, iki veya daha fazla yz
krlm agregadan oluacaktr.
Karmn BS 812 metodu ile tayin edilen yasslk indeksi, maksimum % 35 olacaktr.
Ana gradasyon limitleri ierisinde kalmak kouluyla, iyeri karm gradasyonuna uygulanacak
tolerans limitleri aada Tablo-402-7 'de verilmitir.
TabIo-402-7 Tane Byklne Bal olarak Tolerans Limitleri
|
[
[

TANE BYKL
4.75 mm ve daha byk elekler iin
4.75 mm - 0.075 mm aras elekler iin
0.075 mm elek iin

TOLERANS LMTLER
7
5
2

Karmda kullanlacak olan su miktarnda titreimli tokmak (TS 1900, BS 1377) ile bulunan
optimum su ieriinden VVopt 0.5 veya Modifiye Proctpr (TS 1900, AASHTO T 180) deneyi ile
bulunan optimum su ieriinden (Wopt-l) - VVopt aralnda olacaktr.
yeri karm formlnn hazrlanmas ve gerekli laboratuar deneylerinin yaplabilmesi iin,
karmn hazrlanmasna balanmadan en az 15 gn nce, her tane grubuna ait yeterli miktarda

469

temsili agrega numuneleri ile bu tane gruplarna ait antiye elek analizleri sonulan, Blge veya Merkez
laboratuarlarna teslim edilecektir.
Karm imalatnn balayabilmesi iin, karm forml ve plent kapasitesi gz nne alnarak,
kullanlacak her tane boyutu grubundaki malzemeden en az 15 gn srekli almaya yetecek miktarda
malzeme nceden hazrlanm olacaktr.
Dizayn gradasyonuna uygun olarak hazrlanan ve Modifye Proctor yntemi ile bulunana Maksimum
Kuru Birim Arlnn % 100' ne sktrlm numunelerin ya CBR deerleri % 120' den az
olmayacaktr.
402.04.04 antiye Sahasnda Agregalarn Depolanmas.
Agrega blmnde tanmlanan kaba ve ince agrega gruplar ayr ayr hazrlanacak ve en az segregasyon
olacak ekilde depolanacaktr. Agrega gruplarnn birbirine karmamasna zen gsterilecek ve
depolama sresi boyunca malzemeye zararl maddelerin karmas nlenecektir. Depo sahasndan
malzeme alm srasnda, deponun tabandan itibaren 20-30 cm yukarsndan malzeme alnacaktr. Depo
tabanndan malzeme yklenmeyecektir.
402.04.05 Karmn Hazrlanmas.
Karmn hazrlanmasnda, iyeri karm forml esas alnacaktr.
Agregalarn ve suyun kartrlmas ilemi harman (batch) tipi veya srekli alan plentlerde
yaplacaktr.
Karmn hazrlanmasnda iyeri karm formlne gre verilecek besleme oranlarna kesinlikle
uyulacaktr.
Karmn hazrlanmas srasnda, beslemede ve optimum su miktarnda kesiklilik veya dzensizlik
olmayacak, retimde gerekli kontroller yaplacak, plent sk sk durdurulup altrlmayacaktr. Karm
homojen olacak, su ile karmam topaklar bulunmayacaktr. Besleme hzlar ayarlanacaktr. malatta
kalite ve retim sreklilii salanacaktr.
Karmn iyeri gradasyonunda ve optimum su ieriinde Blge ve gerektiinde merkez laboratuarnn
onay alnmadan hibir deiiklik yaplmayacaktr.
402.04.06 Karmn yerine Tanmas.
Karmn iyerine tanmas damperli kamyonlarla yaplacaktr. Kamyon adedi plentin kapasitesi ve
tama mesafesi de gz nne alnarak kanm plentinin kesiksiz almasn salayacak sayda
olacaktr. Karmn rutubetini kaybetmemesi iin gerekli nlemler alnacaktr.
402.04.07 Yol Sathnn Hazrlanmas.
Plentte hazrlanan temel tabakas malzemesi, Ksm 401'da belirtildii ekilde, yapm ve dzeltmeleri
tamamlanm, gerekli eim verilmi alttemel tabakas zerine serilecektir.
Yzey zerinde gevek bsmlar, serbest malzeme, ukurlar, kabarmalar veya atlak ksmlar
bulunmayacak varsa uygun ekilde onarlacaktr.

470

402.04.08 Plentte Hazrlanan Temel Tabakalarnn Yapm.

i i1 Plentte hazrlanan temel tabakalarnn yapm srasnda, nceki blmlerde verilen ve aada belirtilen artlara
uyulacaktr.
j
i|
j:
il
i)
ij
1

Temel tabakasnn yapmna balanrken blgenin corafi zellikleri gz nnde

bulundurulacaktr. Genel olarak yapm sresi, Mart ay ba ile Ekim ay sonuna kadar olan
zamandr. Bu sre, mevsim artlarna gre belirlenir. Yal, don ve karl havalarda serim
yaplmayacaktr. ok scak havalarda yzeydeki suyun buharlamasna engel olunacak,
gerektiinde yzey nemlendirilecektir. Serilen bir tabakann bozulmasna meydan verilmeyecek,
ksa bir sre ierisinde zeri kaplanacaktr.
Aadaki durumlarda PMT tabakasnn yzeyi astarlanacaktr.
1. PMT yzeyinin ok uzun sre ak kalaca ve bu sre iinde ya beklenmesi durumunda,
2. PMT zerine gelecek toplam BSK kalnl 10 cm veya daha nce ise,
3. Yolun uzun bir sre tat trafiine ak tutulaca durumlarda PMT tabakasnn yzeyi astarlanacak veya
darenin talimat le sathi kaplama yaplabilecektir.
Astar malzemesi olarak TS 1083' e uygun MC-30, TS 1082' ye uygun SSIh, CSS-1 veya CSS-lh malzemelerinden
birisi kullanlacak ve malzeme yzeye 0.5-2.0 litre/m2 miktarnda uygulanacaktr.
Plentte hazrlanan temel tabakasnn, styap takviyesi olarak uygulanmas halinde, zellikle kpr yaklamlar ile alt
geitlerde, yol st kotunda meydana gelecek deiiklikler nedeni ile, kot farkllklar ve gabari daralmalar olmamas
iin gerekli nlemler alnacaktr.
402.04.09 Karmn Serilmesi.
Karmn serimi iin fnier kullanlacaktr. Bir seferde serilip sktrlan tabakann skm
kalnl, 20 cm'den fazla olmayacaktr.
Malzemenin zelliine ve kullanlan sktrma makinelerinin kapasitesine bal olarak gerekiyorsa
serilip sktrlan tabaka kalnl 20 cm'den az olabilir. Bu gibi durumlarda, serilip sktrlan
tabaka kalnl yaplacak deneme kesiminde Kontrol Mhendsince saptanacaktr.
Serim srasnda segregasyona meydan verilmeyecek, malzeme yolun plan, profil ve en kesitlerine
uygun olarak serilip sktrlacaktr. Serme genilii, styap projesinde belirtildii gibi olacaktr.
Gerektiinde, iin durumuna gre serme genilii ve kullanlacak finier says Kontrol Mhendisi
tarafndan belirlenecektir.
402.04.10 Karmn Sktrlmas.
Karm yola serilir serilmez silindiraja balanacaktr. stenilen skmann salanabilmesi iin gerekli olan tabaka
kalnl, sktrma makinesi ve gei saylar, serilen kesimin ilk 100 m'lik ksmnda denenerek belirlenecektir. Bu
deneme kesimi en az silindirleme eridinden oluacaktr.
Sktrma, statik izgisel yk 30 kg/cm den daha byk olan kendi yrr dz bandajl vibrasyonlu silindirler ve lastik
basma den yk en az 3500 kg olan lastik tekerlekli sktrclarla yaplacaktr.
471

Sktrma; yolun eksenine paralel olarak yaplacak, dk kotlu kenardan balayarak eksene doru ',
kayacaktr. Yatay kurplarda kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir. Her
!
geite, bir nceki geite sktrlan ksma silindir geniliinin % 10' u kadar
bindirme
yaplacaktr. eritlerin tmnde ilk gei tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
Sktrma srasnda tespit edilen segregasyona uram kesimler; bu kesimlerde malzemenin
kaldrlarak yerine uygun malzeme getirilmesi ve sktrlmas yoluyla dzeltilecektir.
Bordur, kalplar ve duvarlarn yanlar gibi silindirin yanaamayaca yerlerde sktrma,
vibrasyonlu plakal sktrclar, vibrasyonlu tokmaklar veya elle ekilebilen kk vibrasyonlu
silindirlerle yaplacaktr.
Arazide skma kontrol Ksm 401 "Alttemel" tabakasnda Tablo-401-3'de verilen metotlardan
biri ile yaplacaktr. Yeterli sktrma ile eriilmesi istenen minimum skma yzdeleri
Tablo-402-8' de verilmitir.
Tablo-402-8-Plent - Miks Temel Tabakas Sktrma Kriterleri
Minimum Skma %

Modifye Proctor 100

TS 1900
ASHTOT-180
Titreimli Tokmak 97
TS 1900 BS 1377

(VVopt -1) -Wopt

Modifye
Proctor Wopt 0.5
Titreimli
Tokmak
Yaplan kontroller sonucunda gerekli skmann salanmad anlalrsa, sktrmaya devam
edilecektir. Eer temel tabakas birden fazla tabakalar halinde seriliyorsa, bir sonraki tabakann
serimi, ilk tabakann skmasnn tamamlandnn testlerle anlalmasndan sonra yaplacaktr.
Optimum Su ierii %

Yeterli silindiraja ramen gerekli skmann elde edilemedii tabakalar kaznarak kaldrlacak ve
yerine yeni karm serilip sktrlacaktr.
Sktrlm temel kalnl, projede gsterilen kalnln % 10' undan farkl olursa, yzey
kabartlacak, gerekli lave veya azaltma yaplarak tekrar sktrlacaktr.
Bitmi tabakann, herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 15 mm'den fazla kot
fark olmayacaktr.
Sktrmann tamamlanmasndan sonra yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol
402.03.04'de belirtildii ekilde yapldnda yzeyde 15 mm'den fazla kot fark
grlmeyecektir.
402.04.11 Kalite Kontrol Deneyleri.
Yapm esnasnda kullanlan malzemeyi ve oluturulan tabakay kontrol etmek amacyla, belirli
aralklarla yaplmas gerekli Kalite Kontrol Deneyleri, minimum deney says ve sklklar
Tablo-402-9'de verilmitir.

472

"j
j

Tablo-402- Kalite Kontrol Deneyleri

DENEY ADI
Tane Boyutu Dalm
TS 1900, AASHTOT88
-Kaba agrega
-nce agrega
-Karm ___________
Likit Limit, Plastik Limit
jrejjOO^AASHTO T89-90
Anma Kayb (Los Angeles)
JS_369_4^AASHTT:96i
Hava Tesirlerine Kar Dayankllk
TS-3655,AASHTOT-104
Yasshk ndeksi BSSI2
Krlmlk_%'si
Su ierii TS 1900
Kuru Birim Arlk-Su erii likisi
TS-1900,AASHTOT-180

X_^tCT_LJ__220_M!I^TH22
Kum Konisi Metodu
AASHTOT-191
Kasnak Metodu
AASHTOT-181
Nkleer Metot*
AASHTO T-238, 239

MNMUM DENEY SAYISI ve SIKLII

Her 500 m3,de I deney
Her 300 m3,de 1 deney
Her lOOOton'al deney
Her 1000 ton'a 1 deney
Her malzeme veya gradasyon deiikliinde ve
aynca_ 6 ayda bir deney
Her malzeme veya gradasyon deiikliinde ve
________ ayrca 6 ayda bir deney
J__aj^mTjdjzjiy^
Kar ra Jlzaynda vejer ay birjieney_
Her 1000 ton'_l deney
Karm dizaynnda ve her ay bir deney
Kannn_ dizaynnda ve her ayda bir^eney
%' si Belirleme Testleri
Her Tabakann 1000 m2'de 1 deney Her
Tabakann 1000 m2,de 1 deney
Her Tabakann 250 m2'de 1 deney

*in balangcnda en az 10 farkl noktada nkleer metod ile yaplan skma deney sonular ile
Kum Konisi veya Kasnak metodlarndan biriile yaplan skma deney sonularnn korelasyonu
yaplacaktr. Skma kontrolnn nkleer metodla yaplmas durumunda, ayrca her 2500 m de
bir, dier metodlardan birisi ile de skma kontrol yaplacaktr. Kalite kontrol deneyleri en az
Tablo-402-9'de belirtilen sayda olmak zere, Kontrol Mhendisince uygun grlen ara ve sklkta
yaplacaktr.
402.05 MENTO BALAYICILI GRANLER TEMEL (BGT).
402.05.01 Tanm. imento Balaycl Granler Temel (BGT) tabakas akl, krlm akl,
krlm cruf, krmata ve nce malzeme kullanlarak, Tablo-402-10'da verilen gradasyon limitleri
ierisinde srekli gradasyon verecek ekilde hazrlanan malzemenin uygun oranlarda imento ve
su ile bir plentte kartn mas yla hazrlanan ve yeterli bir alttemel tabakas zerine, bir veya
birden fazla tabakalar halinde, projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak serilip
sktn mas yla oluturulan tabakadr.

473

402.05.02 Malzeme.
402.05.02.01 Agrega.
imento Balaycn Granler Temel tabakasnn yapmnda kullanlacak olan agrega, 402.02'de
belirtilen zellikleri salayacaktr.
Kullanlacak malzeme, srekli gradasyona sahip olacak ve Tablo-402-10'da verilen gradasyon
limitleri ierisinde kalacaktr.
Tablo-402-10 BGT Tabakas Gradasyon Limitleri
ELEK AIKLII
mm
|
37.5
25
19
9.5
4.75
2.00
0.425
0.075

j
% GEEN

in
1 1/2
100
1
72-100
3/4
92
3/8
40-75
No.4
No. 10
No.40
No.200

1
f
||
1]j
jj
f

60 30 - 60
20-45
8-25
0-10

402.05.02.02 imento.
Kullanlacak imentolar, TS EN 197-I'de belirtilen artlara uygun olacaktr. imentonun teknik
kontrolleri, TS EN 196-1 standartmda belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
402.05.02.03 Su.
Karmda kullanlacak su, blm 402.02.03' de belirtilen zelliklere uygun olacaktr. Agregada
suda znen slfat varsa, miktarna bal olarak aada Tablo-402-lI'de verilen imento Tipleri
kullanlacaktr.
Tablo-402-U Slfat eriine Bal Olarak Kullanlacak imento Tipleri
Agregada Su'da znen Slfat (S042) Miktar, mg/kg
(TS 3440)
imento Tipi
TS- 19
< 300
TS-20
TS-26
TS-20
300 -1000
TS-26
TS - 809 (Tip-5
>I000
ASTMC - 150)

474

imento ierisindeki trikalsiyum alminat ( 3CaO- A1203 ) % 5'den az ise, bu imento her tr
agrega ile kullanlabilir.
402.05.02.04 Kr Malzemesi.
Kr malzemesi olarak aadaki malzemelerden birisi kullanlacaktr; TS 1083' standardna uygun orta hzda kr olan sv petrol asfaltlan;
MC-30,MC-70,MC-250, TS - 1082' standardna
uygun asfalt emlsiyonlar;
SS - 1, SSh, CRS - 1, CRS - 2, CSS - 1, CSS - h, MS - 1 veya
darece uygun grlecek baka kr malzemeleri de kullanlabilecektir.
402.05.03 Karm Oranlar.
Granler malzeme, aada belirtilen serbest basn dayanmn salayacak miktarda
kartrlacaktr. Karmn % imento ve % optimum su ierii oranlan imento Balaycl
Granler Temel Kanm Dizayn yaplarak tespit edilecektir.
Modifiye Proctor deneyi (TS 1900) le bulunan optimum su ieriinde ve maksimum kuru birim
arln en az % 98' inde 15.24 cm apnda, 17.78 cm yksekliindeki CBR kalb ierisinde,
Modifiye Proctor tokma ile 7 tabaka halinde ve her tabakaya 62 darbe vurularak hazrlanan
briketlerin 7 gn krden sonra yaplacak test sonucunda; serbest basn dayanmlar 35 kg/cm2'
den az, 55 kg/cm2'den fazla olmayacaktr.
402.05.04 Yapm Metotlar.
402.05.04.01 Kartrma.
Agrega iyeri karm formlne gre su ve imento ile, harman tipi (batch) veya srekli alan
plentlerde kantrlacaktr.
Kanmn hazrlanmas srasnda agrega, su ve imento beslemesinde kesiklilik ve dzensizlik
olmayacaktr. Kanrma sresi karmnn homojenliini salayacak ekilde belirlenecektir.
Karmn su ierii, Modifiye Proctor deneyi (TS 1900) ile bulunan optimum su ieriinden az
olmayacak veya bu deerin zerinde + 0.5'den fazla olmayacaktr.
Kartrcya su ilave edildiinde imento topaklarnn olumasn nlemek iin agrega ve imento
daha nce yeteri kadar kartrlm olmaldr.
Agregann doal su ierii, kartrma ilemi sresince agrega ve imentonun homojen ve tam
olarak karma engel olacak kadar yksek olmayacaktr.
402.05.04.02 Serme.
imento balaycl granler temel tabakasnn serme ve sktrma ilemlerinin belirli bir sre
ierisinde tamamlanmas gerekir. Normal Portland imentolar kullanlarak yaplan karmn,
kartrcdan kndan itibaren yerine nakli, serme, sktrma ve reglaj ilemleri 2 saat ierisinde
bitirilecektir.

475

Karm; plentten temiz ve zeri branda rtl aralarla, en fazla 30 dakikada serilecei yere
nakledilecektir.
Hava scaklnn 5C' nin altna olduu durumlarda ve yamurlu havalarda BGT retimi
yaplmayacaktr. Kanm donmu yzey zerine serilmeyecektir.
BGT malzemesi Ksm 401 "Alttemel" de belirtilen esaslar dahilinde, yapm ve dzeltilmesi
tamamlanm, gerekli eim verilmi yzeyler zerine serilecektir. Karmn serilecei yzey
Kontrol Mhendisinin uygun grecei miktarda, bir pskrtc ile homojen olarak
nemlendirilecektir. Karmn serimi iin fnier kullanlacaktr. Karm tekrar ekil verme
ilemine gerek kalmadan sktrmaya hazr durumda, bir kerede serilecek ve bu serimde
segregasyon olumamasna dikkat edilecektir. Birden fazla serici kullanlmas durumunda sericIer,
karmn bir eritten dierine serilmesi arasnda geen sre 30 dakikay gememek artyla paralel
olarak altrlacaktr.
Karmn homojenliinin ve serbest basn dayanmnn kontrol amacyla, serimi tamamlanm
her 1000 m2' lik kesimlerde, Kontrol Mhendisince uygun grlen yerlerde, en az 5 noktadan 5
ayn numune alnacaktr. Bu numunelerden 402.05.03' de belirtilen kalp ierisinde (ap = 15.24
cm, ykseklik = 17,78 cm), Modifiye Proctor metodu ile bulunan maksimum kum birim
arlnn % 98' ine sktrlacak ekilde hazrlanan briketlerin 7 gnlk krden sonraki ortalama
basn dayanm 35-55 kg/cm2 arasnda olacaktr. Ayrca birbiri ard sra gelen her biri 1000 m2' lik 5
ayr kesimden alnm toplam 25 numunenin her 1000 m2' lik kesiminin serbest basn
dayanmlarnn varyasyon katsaylarnn (V = standart sapma/ortalama serbest basn dayanm)
karelerinin ortalamasnn kare kk [ ( V2+ V22 + V23 + V24 +V25 ) / 5] V2 0.25" den kk olacaktr.
Bulunan deerler bu limitler dnda olduunda yksek varyasyon katsaysna sahip kesimdeki
malzeme sklp atlacak ve bu kesimler yeniden na edilecektir.
402.05.04.03 Sktrma.
BGT malzemesinin sktrma ilemi, blm 402.04.10* da, PMT tabakas iin belirtilen
sktrma ekipman ve yntemi ile yaplacaktr.
erit bileimleri dnda, ksmen veya tamamen sertlemi malzeme zerine silindir
karlmayacaktr.
Segrege olmu ve bozuk kesimler, karmn hazrlanmasndan sonraki 2 saat ierisinde sklp
atlarak yeni karmla onarlacaktr.
BGT tabakas, Modifiye Proctor metodu ile bulunan maksimum kuru birim arlnn % 98'
inden az olmamak artyla sktrlacaktr. Skma kontrol, Ksm 401 Tablo-401-3'de belirtilen
metotlardan birisi ile yaplacaktr.
Sktrlm BGT kalnl, projede gsterilen kalnln % 10' undan farkl olursa, gerekli
dzenleme aada belirtilen ekilde yaplacaktr.
1. Sz konusu dzenleme, karmn hazrlanmasndan sonraki 2 saat ierisinde yaplacaksa,
malzeme yzeyi en az 5 cm kabartlacak ve gerekli azaltma ya da yeni karmla ilave yaplarak
sktrlacaktr.

476

2. Eer dzenleme 2 saati aan bir sre sonrasnda yaplacaksa, mevcut malzeme tm tabaka
kalnl boyunca kaldrlp, yeni bir karmla projede verilen kalnln %10'undan fazla sapma
gstermeyecek ekilde serilip sktrlacaktr.
3. Sktrlmann tamamlanmasndan sonra yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol,
Blm 402.03.04'de belirtildii ekilde yaplacak ve yzeyde 15 mm'den fazla bir kot fark
olmayacaktr.
Bitmi tabakann herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 15 mm'den fazla kot fark
olmayacaktr.
402.05.04.04 naat Derzleri.
Gnlk inaatn sonunda ve 2 saatten fazla ara verildiinde, skm temel tabakasnn bitim
yerleri yol eksenine dik dorultuda kesilerek, dzgn ek yeri yzeyi oluturulacaktr.
Boyuna ek yerleri, yukarda akland gibi, yol eksenine paralel olarak erit kenarndan 5-10 cm.
ieriden kesilerek tekil edilecektir. Kesme ilemi, silindirlere monte edilmi veya zel kesme
ekipmanlar ile yaplacaktr.
Dklm, serilmi, sktrlm ve tesviyesi bitmi bir eridin yanna yeni eridin serimine
balamadan nce gerekli temizlik yaplacak ve ek yzeyleri imento erbeti veya su ile
slatlacaktr.
402.05.04.05 Malzemenin Kr Edilmesi ve Korunmas.
imento balaycl graler temel tabakas, sktrmann tamamlanmasndan sonra en fazla 8 saat
ierisinde, 402.05.02.04'de verilen etkili ve niform bir koruyucu kr tabakas ile
kaplaacaktr.Havann scak ve gneli olduu zamanlarda bu sre en fazla 4 saat olacaktr. BGT
tabakas, serilmesinden sonra en az 7 gn kr edilecektir.
imento balaycl temeller, en az 7 gn sre ile inaat ekipmanna ve normal trafie kapal
tutulacaktr.
Kr ileminde, aada belirtilen metotlardan biri uygulanacaktr:
a) Bitml kr tabakas, uygun bir distribtrle en az 0.5 It/m2 orannda veya Kontrol
Mhendisinin nerdii miktarda uygulanacaktr.
b) Malzemenin zeri, rutubet kayb nlenecek ekilde, geirimsiz plastik rtlerle
kaplaacaktr. Plastik rt seriminde bindirme pay en az 3 m olacaktr.
c) imento Balaycl Graler Temel Tabakas serilen bir yzeyin zeri kesinlikle ak
braklmamaldr. Kr ilemi tamamlandktan sonra yzey bitml kaplama ile kaplanmaldr.
402.05.04.06 Deneme Kesimi.
imento balaycl graler temel yapmndan nce Kontrol Mhendisinin uygun grecei bir
yerde, naat srasnda kullanlacak malzeme karm oran, kantrma, serme, sktrma gibi tm
inaat aamalarnn denenecei 400-800 m2, yzey alanna sahip bir sahada deneme kesimi
yaplacaktr. Bu deneme kesimi, temel malzemesinin serimine balanlmadan en az 10 gn nce
ina edilecektir.
477

402.05.05 Kalite Kontrol Deneyleri.

Yapm srasnda kullanlan malzemeyi ve oluturulan tabakay kontrol etmek amacyla, belirli
aralklarla yaplmas gerekli Kalite Kontrol Deneyleri, minimum deney says ve sklklar
Tablo-402-12'de verilmitir.
Tablo-402-12 Kalite Kontrol Deneyleri
DENEY ADI
Tane Boyutu Dalm
TS 1900, AASHTO T - 88
Likit Limit, Plastik Limit TS
1900, AASHTO T-89-90
Anma Kayb (Los Angeles)
TS-3694, AASHTO T-96
Hava Tesirlerine Kar
Dayankllk (Na2 S04 Kayb)
TS-3655, AASHTO T-104
Su erii-Kuru Birim Arlk
likisi
AASHTO T-180,TS-1900
Serbest Basn Dayannm (7 gn)
ASTMD-1633
Skma % 'si Tayini
-Kum Konisi Metodu
AASHTO T-191
-Kasnak Metodu
AASHTO T-181
-Nkleer Metod*
AASHTO T-238,239

MNMUM DENEY SAYISI ve

DENEY SIKLII
her 1000 ton ' a 1 deney
her 1000 ton ' a 1 deney
her 10000 m3, e 1 deney
her 10000 m3'e 1 deney
her 20000 fal deney
her 1000 m2' ye 5 deney
her 100 m de 1 deney
her 100 m' de 1 deney
her 25 m' de I deney

* Skma kontrolnn nkleer metotla yaplmas durumunda, ayrca her 250 metrede bir, deer
skma kontrol metotlarndan uygun olan biri ile de skma kontrol yaplacaktr.
Kalite kontrol deneyleri, en az Tablo-402-12' de belirtilen sayda olmak zere, Kontrol Mhendisi
tarafndan uygun grlen ara ve sklkta yaplacaktr.

478

KISIM 403.- TEK TABAKALI BTML SATH KAPLAMA

403.1 Tanm. Bu ksm, granler temel, plent-miks temel, imento balaych granler temel
veya benzer temeller ile asfalt kaplamalar zerine ince bir tabaka halinde bitml balayc
uygulama ve hemen sonra bunun zerine agregan serilip silindirlenmesi ile yaplan tek tabakal
bitml sathi kaplama yapmndan bahseder.
403.2 Kapsam.
Bu ksm, tek tabakal sathi kaplamay kapsar. Sathi kaplama yapmnda kullanlan agrega ve
bitml balayclarda aranan zellikler, gradasyon limitleri, ina metodu, arazi ve laboratuar
kontrolleri ve dier artlar bu artnamede verilen esaslara uygun olacaktr.
403.03 Malzemeler.
403.03.01 Agrega ve zellikleri.
Agrega krma ta veya krlm akl olacak ve temiz, przl, salam ve dayankl tanelerden
oluacaktr. Agrega iinde yumuak ve dayanksz paralar, kil, organik ve dier zararl maddeler
serbest veya agregay sarm halde bulunmayacaktr.
Agrega gradasyonu Tablo-403-Fde belirtilen gradasyonlara uygun olacaktr.
TabIo-403-1 Tek Tabaka Sathi Kaplama Gradasyonlar

A-Tipi ve Tip-1 gradasyonlarmdaki sathi kaplamalar; kalnl yeterli, dzgn yzeyli granler
temel, plent-miks temel, imento balaych granler temel veya benzeri temeller zerine
uygulanabilecek ve bitml malzeme ile agrega birbiri pei sra uygulanarak bir yzey tabakas
oluturacaktr.
A-tipi gradasyonu 1. kat sathi kaplamada kullanlacaktr. ift kat sathi kaplama yaplacaksa, A
tipinin zerine 2. kat olarak Tip-2 gradasyonunda mcr kullanlacaktr.
Tip-2-3-4 gradasyonlannda yaplan sathi kaplamalar bitml yzey tabakalarnn mrn
arttrmak, hava ve su etkilerinden korumak, kaygan olmayan yzeyler elde etmek amac ile
bitml malzeme ile agregann birbiri pei sra uygulanmas ile ina edilen bir yzey tabakasdr.
Agrega retimi srasnda en ok 200 m3 de bir elek analizi yaplarak artname snrlar iine girip
girmedii kontrol edilecektir.
479

Agrega; Tablo-403-2 de belirtilen fiziksel ve mekanik zellikleri salayacaktr.

Agrega akldan hazrlanm ise Tip-1 ve Tip-2 gradasyonlar iin 4.75 mm (No. 4) elek zerinde
kalan ksmnn Tip-3 ve Tip-4 gradasyonlar iin 2.00 mm (No. 10) elek zerinde kalan ksmnn
arlka en az % 80' inin iki veya daha fazla yz krlm olacaktr.
Agrega ykanm ve temiz olacaktr. Serilmeden nce kuru olacaktr. nce toz filmi ile kaplanm
ve kirli agrega tanelerine bitm yap snamaktadr.
Mcr yol boyunca depo edilecek ise depo yerlerinde agreganm temiz bir ekilde korunmas iin
gerekli nlemler alnacaktr.
Agrega Ek-A da verilen "Soyulma Deneyi" yntemine gre test edildiinde, soyulmaya kar
mukavemeti en az % 50 ve agrega EkB de verilen "yapma deneyi (Vialit yntemi)" ne gre
test edildiinde; den mcr says en fazla % J2 olacaktr. Soyulma ve Yapma ynnden
artname kriterlerini salamayan agregalar iin, darenin onay ile bitml balaycya yapma
zelliini arttrc katk maddeleri ilave edilebilecektir. Soyulmaya kar mukavemeti artrc katk
malzemesi Ksm 411 'de belirtilen koullar salayacaktr. Soyulma mukavemetini artrmak iin
kullanlacak katk malzemesinin, cinsi ve miktar laboratuar deneyi sonucunda tespit edilecektir.
Agrega kbik danelerden oluacak, yasslk indeksi ve cilalanma deeri artname limitlerine
uyacaktr.
Tablo-403-2 Agrega zellikleri
DENEY
Anma Kayb (Los Angeles)
maksimum %
Hava Tesirlerine Kar
Dayankllk (donma deneyi,
Na2S4 ile) kaytp, maksimum %
Krlmlk, arlka min. %
- Tip - 1, Tip - 2 iin 4.75 mm elek
zerinden en az iki yz
- Tip - 3, Tip - 4 iin 2.00 mm elek
zerinde en az iki yz.
Soyulma Mukavemeti
minimum %
Yapma Deneyi, (Vialit Metodu ile)
den mcr says, maksimum, (%)
Yasslk ndeksi
maksimum %
Cilalanma Deeri, minimum
Kil Topaklar ve Ufalanabilir
Taneler, maksimum %

ARTNAME
LMT
30
12

80

DENEY
STANDARDI
TS 3694
(ASTMC- 131)
TS 3655 ( ASTM
C - 88 )

80
50

EK-A

12

EK-B

25

BS812

50
0,5

TS EN 1097-8
ASTMC-142

480

403.03.02 Bitml Malzemeler ve zellikleri.

403.03.02.01 Astar Olarak Kullanlacak Bitml Malzemeler.
Astar malzemesi olarak TS 1083 - "Yol styaplarnda Kullanlan Sv Petrol Asfaltlar"
standardna uygun MC-30 ve MC-70; TS 1082 - "Yol styaplarnda Kullanlan Asfalt
Emlsiyonlar" standardna uygun SS-1, SS-lh, CSS-1, CSS-lh malzemelerinden birisi
kullanlacaktr.
Sathi kaplama yapmnda kullanlacak btn bitml malzemelerden TS 115 EN 58/
1996-"Bitml Balayclar - Numune Alma" standardna gre numune alnacak ve malzemenin
artnamesine uygun olup olmad tespit edilecektir. Bitml malzemelere uygulanacak deneyler
ve metodlar ile limitleri Ksm 412," Bitml Balayclar"da verilmektedir.
403.03.02.02 Kaplama in Kullanlacak Bitml Malzemeler.
Kaplama iin TS 1081 EN 12591 "Bitmler ve Bitml B alayc I ar-Kaplama Snf
Bitmler-zellikler" standardna uygun 70/100 penetrasyonlu bitm, 100/150 penetrasyonlu bittim,
160/220 penetrasyonlu bitm; TS 1082 ye uygun RS-1, CRS-1 veya CRS-2 bitml
balayclarndan birisi kullanlacaktr. darenin onay le polimer modifye katyonk bitm
emlsiyonu kullanlmas durumunda, bitm emlsiyonu AASHTO M316 standardna uygun
olacaktr.
403.04 Sathi Kaplama Dizayn.
Tek tabaka sathi kaplama yapmnda astarlanm veya gerektiinde yaptrma malzemesi
uygulanm yzey zerine hangi miktarda bitml malzeme ve agrega serilecei; kullanlacak
agregamn ortalama boyutu, yasslk indeksi sathi kaplama yaplacak yoldaki trafik hacmi ile
mevcut sathn durumu ve yrenin klim koullar gz nnde bulundurulacak dare tarafndan
uygun bulunan bir dizayn yntemiyle tayin edilecektir. Eer kaplamada bitm emlsiyonu
kullanlacak ise bitm emlsiyonundaki kalnt bitm miktar tam olarak bilinmelidir.
403.05 Yapm artlar.
403.05.01 Yolun Hazrlanmas.
Mevcut yol, sathi kaplama yaplmadan nce mutlaka kontrol edilecektir. Kaplamann yaplaca
sath toz, pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden tamamen temizleninceye kadar
dner sprgeler veya dier mekanik sprgeler, hatta gerekiyorsa el sprgeleri yardm ile
sprlecektir.
Yol yzeyi granler temel, plent-miks temel ise yzeydeki ukurlar ve kntler, btn gevek
ve kusurlu malzemelerin kaldrlmas ve yerine Mhendisin uygun grecei granler bir yama
malzemesinin konulmas suretiyle onarlacaktr. Yama malzemesi evresine uyacak ve dzgn bir
yzey oluturacak ekilde sktn lacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme bulunmayacak,
ekilde sprme ilemi yaplacaktr. styap kalnlklar tam uygulanm olacak, artnamelerde
istenilen younluk ve skmay salayacaktr. Yukardaki artlara uymayan temeller zerine sath
kaplama ina edilmeyecektir.
Yol yzeyi bitml kaplama ise, Ksm 216 "Mevcut Yollarn Onarm ve Bitml Kaplama iin
Hazrlanmas" 'nda belirtilen esaslar dalilinde mevcut yol hazrlanacaktr. Eski yzeyde seyahat
kalitesini dren tmsekler, ondlasyonlar, girinti ve kntlar przsz ve dzgn bir yzey
salanacak ekilde giderilecektir.
481

Astar tabakasnn uygulanmasndan hemen nce sprme ilemi, kaplama geniliinin her iki
tarafndan 25' er cm daha geni bir yzeyde yaplacaktr. Sathtan splen malzemeler kaplama
agregas ile kantrlmayacaktr.
403.05.02 Astar Malzemesinin Uygulanmas.
Astar malzemesi Ksm 403.05.01' de belirtilen ekilde hazrlanm yzeye distribtrle
pskrtlecektir.
Distribtr, sathi kaplama yapmnda en nemli i makinelerinden birisidir. Distribtr, belirlenmi
miktardaki bitml malzemeyi niform olarak pskrtebilecek tehizatla birlikte takometre, bitmetre,
5. teker ve termometre le de donatlm olmaldr. Bitml balaycy stenilen miktarda pskrtecek
kapasitede olmal, pskrtme borusunun her noktasnda ayn basnc salamaldr.
Astar malzemesi pskrtlmeden nce yol yzeyi kuru olacak, granler, plent-miks temellerde
yzeyden itibaren 3 cm Hk ksmda rutubet % 2 den fazla olmayacaktr.
Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda yzey kuru ise hafife rutubetlendirilecektir.
Astar malzemesi 0.5-2.0 litre/m" olacak miktarda pskrtlecektir. Astarn ne kadar verilecei yol
yzeyinin durumuna gre Mhendis tarafndan kesin olarak verilecek ve metrekareye den astar
malzemesinin Mhendisin verdii miktara uyup uymad deney yaplarak kontrol edilecektir. Astar
malzemesinin pskrtme scaklklar Tablo-403-3 de verilmektedir.
Astar malzemesi, hava scakl glgede en az 10C ve daha yksek iken uygulanacaktr. Astar
malzemesi uygulandktan sonra malzemenin kr ve yzey ine penetre edebilmesi iin en az 24, en ok
48 saat beklenecektir.
Astar malzemesi banketlerde kaplama geniliinden en az 25 cm daha geni uygulanacaktr.
Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda emlsiyonun uygulanmasn ve
pskrtlebilme zelliini iyiletirmek in arlka % 50 ye kadar su ilave edilebilir.
403.05.03 Kaplama Bitml Malzemesinin Uygulanmas.
Kaplama bitml malzemesi, 403.05.01' e gre hazrlanm ve astar verilmi yzeye 403.05.02 de
zellikleri verilen distribtrle pskrtlecektir.
Kaplama bitml malzemesi, kaplama yaplacak yerdeki hava scakl glgede en az 10C ve daha
ykseliyor iken uygulanacaktr. Hava scaklnn gece 5C nin altna dmesi durumunda gndz hava
scakl glgede en az 10C olsa bile kaplama yaplmayacaktr. Uygulanacak bitm miktar 0.70-1.75
litre/m arasnda olup, 403.04 de nerildii gibi kesin miktar dizayn ile saptanacaktr. Uygulamann
saptanan miktarda olup olmad yapm srasnda yaplacak deney ile tespit edilecektir.

482

Tablo-403-3 Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar

Bitml malzeme olarak bitm emlsiyonlar kullanldnda, astar atlmad durumlarda, hava
ok scak ve yol yzeyi ok kuru ise, emlsiyon pskrtlmeden nce, yol yzeyi
rutubetlendirilecektir. Temel yzeydeki rutubet minimum % 3 olacaktr, ancak ok slak ve
yzeyde su birikintileri olmayacaktr.
Yamurlu ve emlsiyonun kesilme sresi iinde yamur olasl veya bitm emlsiyonu ile salhi
kaplama uygulamasndan sonraki 24 saat iinde hava scaklnn 0C'ye dme ihtimali olmas
durumunda, emlsiyonlu sathi kaplama yaplmayacaktr.
Bitml malzeme yol yzeyine pskrtldkten hemen sonra scakl kaplama scaklna kadar
azalacandan, sathi kaplama yapm hz, bitm filmi bir dakika iinde agrega le kaplanacak
ekilde olmaldr.
Uygulamaya balamadan nce enine ek yerinden itibaren geriye doru; yaplacak erit geniliince
kat serilerek dzgn enine ek yeri yaplmas salanacaktr. Distribtr kat zerinde hareket
ederek pskrtmee balayp balaycnn uygulanaca satha varldnda tam istenilen miktara
ulalm olacak, agrega serimi de kat zerinden balatlarak salkl bir enine ek yeri yaplacak
ve daha sonra kat toplanacaktr.
Btn kaplama geniliince, bitml ve agrega uygulamas boyuna ek yerini ortadan kaldrr.
Fakat genellikle sathi kaplama yapm srasnda trafie yol vermek gerektiinden boyuna ek yeri
kanlmaz olmaktadr. Ayrca kaplama bitml malzemesi btn yol geniliince uygulandnda,
distribtr pskrtme borusunun her noktasna ayn basnc salamal ve btn yol geniliince
agrega serilmesi in nceden nlem alnmaldr. Genellikle kaplama iki veya erit halinde
yapldndan boyuna ek yerinde agrega ylmasn nlemek iin, bitml malzemenin yandaki
eridin zerine tamayp eridin kenarna tam uymas ve agreganm da tam pskrtlen balayc
zerine gelmesi salanmaldr.

483

Herhangi bir nedenle distribtrn bitml balayc vermedii, atlad btn noktalara bitml
balayc bir el pskrtcs ile uygulanacaktr.
Kaplamada soyulmaya kar mukavemeti dk olan agregalar kullanlmas halinde, soyulma
mukavemetini arttrc katk maddelerinin kullanlmasna karar verilmi ise, katknn kullanlma ekline
uygun hareket edilecektir.
403.05.04 Agregam Uygulanmas.
Sathi kaplama yapmnda bitml balayc ve rtme agregas arasnda hzl bir adezyon salamak:
rtme agregas serildii anda balaycnn viskozitesine, rtme agregasmm temiz ve kuru olmasna
baldr. Btm emlsiyonlu sathi kaplamada kullanlan agrega rutubetli olabilir, ancak hibir durumda
agrega zerine yapm kil ve benzeri malzemeler olmayacaktr.
Bitml balaycnn pskrtlmesinden hemen sonra mcr serilmelidir. Bitm veya bitm
emlsiyonu ile agrega serimi arasnda zaman kaybna msaade edilmeyecektir. Distribtr ile mcr
yayc arasnda en fazla 5 m, mcr yayc ile silindir arasnda ise 5-10 m mesafe olacaktr. Sathi
kaplama yapmnda agrega sericisi nemli bir i makinesidir. yi kullanmak koulu le iyi bir agrega
serici agrega kaybn nler ve nform bir serme yapar.
rtme agregas; bitml balayc uygulamasnn hemen arkasndan, agrega sericisi ile niform bir
ekilde yaplacaktr. Serilecek agrega miktar kabaca 8-25 kg/m2 arasnda olup, 403.04 de nerildii
gibi kesin miktar dizayn le saptanacaktr. Uygulamann saptanan miktarda olup olmad yapm
srasnda yaplacak deney ile tespit edilecektir.
rtme agregas serildikten hemen sonra lastik tekerlekli ve/veya 6-8 ton arlnda demir bandajl
silindirlerle silindiraja balanacaktr. Hi bir zaman silindiraj srasnda agregalarn atlamasna,
krlmasna ve ufalanmasna izin verilmeyecektir. Silindiraj, boyuna dorultuda ve kaplamann d
kenarndan balanarak eksene doru, yatay kurplarda kaplama iinden dna doru, dey kurplarda
dk kotdan yksek kota doru yaplacaktr. Her gei bir nceki geie n tekerleklerin yars kadar
bindirme yapacaktr. lk silindiraj agrega yayldktan 15 dakika sonra tamamlanm olacaktr. Bundan
sonra silindiraj sadece dzgn bir yzey elde edilinceye kadar devam edecektir.
Btn nlemlere ramen, sktrma ileminden sonra bitm ile agrega arasnda adezyon salanmasn
takiben yzeyde serbest malzeme kalmsa bu malzeme kaplamaya zarar vermeden sprlecektir.
403.05.05 Trafik Kontrol ve Emniyet.
Yoldan geecek trafik, alanlarn emniyetini salayacak ve almalarn aksamasn en aza
indirecek ekilde ikaz iaretleri, bayraklar ve klavuz kamyonlar vastas ile dzenlenecektir. Bu
dzenlemeler; Ksm 154 "Yapm, Bakm ve Onarm almalar Srasnda Trafiin Kontrol" de
belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
Silindiraj tamamlanncaya kadar kaplama zerinden trafik geirilmeyecektir.
Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin yksek sratle gemesi agrega tanelerinin oynamasna sebep
olur. Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin gemesi zorunlu ise, silindiraj tamamlanp bitml
balayc ksm sertleinceye kadar, geecek aralarn hz 15 km/saat veya daha az olarak
snrlandmlacaktr. Daha sonra Mhendis trafik kontrolne son verene kadar, hz 25 km/saat veya daha
az olarak snrlandrlacaktr.
484

EKA
SOYULMA DENEY
Krlm agrega numunesinin 9.5-6.3 mm.Iik elekler arasnda kalan ksmndan 200 gram alnarak
iyice ykanr, saf su ile birka kere alkalandktan sonra 110 C'lik etvde kurutulur. Ykanm
kurumu malzemeden 100+0.5 gram numune beher iine tartlr ve stlmak zere 1 saat
140C-150C'lik etvde bekletilir.
Dier taraftan mcr numunesi hangi tip bitml kaplamada kullanlacaksa, o kaplamada
kullanlacak bitml balaycdan 5.00.1 gram 250 cm3'lk bir beher iine tartlr. Bitml
balayc ihtiva eden beher bir kum banyosuna yerletirilir ve stlr. Bitml balayc eriyince
etvde stlm mcr derhal behere dklr ve bir cam bagetle, btn mcr tanelerinin zeri
homojen bir btm filmi ile kaplanncaya kadar, kum banyosu zerinde iyice kartrlr. Beherdeki
karm, 10 cm apndaki iki petri kabna eit miktarda aktarlr ve kaplanm mcrlarn zeri
bagetle ok hafif darbelerle dzeltilir. 10 dakika laboratuvar scaklnda bekletilir. Sonra petri
kaplar, saf su ile dolu derin bir tepsi ierisine batacak ve petri kaplarnn zerinde en az 3 cm su
olacak, ekilde yerletirilir. 24 saat sreyle bekletilmek zere 60 C'lik etve konur. Bu srenin
sonunda petri kab dar alnr, suyu deitirilir, yandan gelen bir k altnda bilhassa karmn
st yz gzle incelenir.
Deney sonunda tm agrega tanelerinin soyulmam yzeylerinin btn yzeye oran, soyulmaya
kar dayankllk olarak verilir.
!

EKB
YAPIMA DENEY (VALT YNTEM LE)
Bu deney sathi kaplama mcr olarak kullanlacak agrega ile bitml balayc arasndaki
yapmann, suyun etkisi ile azalmasnn greli olarak deerlendirilmesi amac ile gelitirilmi bir
deneydir.
Cihazlar:
elik Deney Levhalar: 200 x 200 x 3 mm boyutlarnda dz elik levhalardr.
Mekanik Mcr Serici: Metal bir tabla zerine, 9 cm ykseklikte oturtulmu 100 blmeli bir kafes
sistemi ile bu kafesin altndaki oyuklara yerletirilip karlabilen hareketli metal levhadan
olumutur.
Silindir: Lastik bandajl laboratuar silindiridir.
Deney Cihaz: ayar vidas ile yatay duruma ayarlanabilen, taban zerinde deney levhalarnn
oturtulaca sivri ubuk ile drt kebent ve elik bilyalarn 50 cm ykseklikten serbest
dn salayacak dikey bir borudan olumutur.
elik Bilye: 500 5 gr arlnda ve 50 mm apnda.
Deneyin Yapl:
19 mm den geip 9.5 mmlik elek zerinde kalan agrega numunesi iyice ykanp saf su ile
alkalandktan sonra 110C lik etvde kurutulur. Paralel yaplacak deney iin yass ve uzun
485

olmayan kbik tanelerden 300 adet mcr seilir. Mcr sericinin kafes sistemindeki her bir
blmeye birer tane olmak zere 100 adet mcr yerletirilir.
145C - 150C lik etvde stlm levhalar zerine 145-150C ye kadar stlm asfalttan 40 gram
tartlarak bir spatula ile levhann tm yzeyine dzgn bir ekilde yaylr. Bitml balaycn
deney levhas mekanik serici iine yerletirildikten sonra, mcr sericinin hareketli levhas sratle
ekilerek mcrlarn bitm tabakas zerine serbeste dmesi salanr. Mekanik serciden karlan
deney levhas, silindirieme srasnda mcrlarn levha zerinden kaymasn nleyecek uygun
scakla dmesi in laboratuar scaklnda 2-3 dakika bekletilir.
Silindirieme ilemi, laboratuar silindiri ile agrega serilmi levha zerinden defa bir yne ve
defa buna dik ynde olacak ekilde alt gei ile yaplr. Bir gidi dn bir gei saylr. Bu lem
srasnda mcrlarn silindir nnde kaymamasna dikkat edilmelidir. Silindirlenmi deney
levhalar laboratuar ortamnda bir saat bekletildikten sonra 35C lik su banyosunda 24 saat tutulur.
Bu srenin sonunda su banyosundan karlan levha ayarlanm deney aletine, sivri ubuun
zerine agregalar aaya gelecek ekilde yerletirilir.
elik buyann 50 cm lik serbest d, bilya deney aletinin borusu zerindeki hafif eimli
yuvaya konularak salanr. Deney levhas zerine 10 saniye ara ile uygulanan toplam serbest
dten sonra, levha karlr ve den mcrlar saylr. Den mcrlar, toplam mcr saysnn
yzdesi olarak ifade edilir. Deney sonucu, ayn cins malzeme ile ayn artlarda yaplm
deneyin saysal ortalamas alnarak belirlenir.

486

KISIM 404. - FT TABAKALI BTML SATH KAPLAMA

404.1 Tann. Bu ksm, granler temel, plent-miks temel, imento balayc ganler temel veya
benzer temeller le asfalt kaplamalar zerine birbiri ardndan iki kat sathi kaplama yaplmasyla
elde edilen bir bitml kaplama tabakasnn yapmm kapsar.
404.2 Kapsam.
Bu ksm, ift tabakal sathi kaplamay kapsar. Sathi kaplama yapmnda kullanlan agrega ve
bitml balayclarda aranan zellikler, gradasyon limitleri, ina metodu, arazi ve laboratuar
kontrolleri ve dier artlar bu artnamede verilen esaslara uygun olacaktr.
404.03 Malzemeler.
404.03.01 Agrega ve zellikleri.
Agrega krmata veya krlm akl olacak ve temiz, przl, salam ve dayankl tanelerden
oluacaktr. Agrega iinde yumuak ve dayanksz paralar, kil, organik ve dier zararh maddeler
serbest veya agregay sarm halde bulunmayacaktr.
Agregagradasyonu; Tablo-404-l'de belirtilen gradsyonlara uygun olacaktr.

Agrega retimi srasnda en ok 200 m3 de bir elek analizi yaplarak artname snrlar iine girip
girmedii kontrol edilecektir. Tip-2'nin 2. tabakas iin agrega retiliyor ise en ok 100 m3 de bir
elek analizi yaplacaktr.
Tablo-404-1 ift Tabaka Sathi Kaplama Gradasyonlar

Tip-l' in 1. ve 2. tabakas ve Tip-2' nin 1. tabakasnda kullanlacak agreganm 4.75 mm. (No.4)
elek zerinde kalan ksmnn, Tip-2 nin 2. tabakasnda kullanlacak agreganm 2.0 mm (No. 10) elek
zerinde kalan ksmnn arlka en az % 80 inin iki veya daha fazla yz krlm olacaktr.
Ksm 403.03.01'de "Agrega zelliklerinde" belirtilen Tp-A, 1. kat olaak kullanlm ise 2. kat
olarak, Tablo-404-1 'deki Tip-2 ye ait 1. tabaka gradasyonu kullanlacaktr.

487

Agrega ykanm ve temiz olacaktr. Serilmeden nce kuru olacaktr. nce toz filmi ile kaplanm j
ve kirli agrega tanelerine bitUm yapmamaktadr.
Mcr yol boyunca depo edilecek ise depo yerlerinde agregann temiz bir ekilde korunmas iin
gerekli nlemler alnacaktr.
Agrega Ksm 403 Ek-A da verilen "Soyulma Deneyi" yntemine gre test edildiinde,
soyulmaya kar mukavemet en az % 50 ve agrega Ksm 403 Ek-B de verilen "Yapma Deneyi '
(Vialit yntemi )" ne gre test edildiinde; den mcr says en fazla % 12 olacaktr. Soyulma ve
Yapma ynnden artname kriterlerini salamayan agregalar iin darenin onay ile bitml
balaycya yapma zelliini arttrc katk maddeleri ilave edilebilecektir. Soyulmaya kar
mukavemeti artrc katk malzemesi Ksm 411'de verilen koullan salayacaktr. Soyulma
mukavemetini arttrmak iin kullanlacak katk malzemesinin, cinsi ve miktar laboratuar deneyi
sonucunda tespit edilecektir.
Agrega kbik danelerden oluacak, yasslk indeksi ve cilalanma deeri artname limitlerine
uyacaktr. Agrega; Tablo-404-2 de belirtilen fiziksel ve mekanik zellikleri salayacaktr.
Tablo-404-2 Agrega zellikleri
ARTNAME
LMT

DENEY
STANDARDI

Anma Kayb (Los Angeles)

maksimum %
Hava Tesirlerine Kar Dayankllk
(donma deneyi, Na2S04 ile) kayp
maksimum %
Krlmlk, arlka min. % Tip-1
(1. ve 2. tabaka),
Tp - 2 (1.tabaka) iin 4,75 mm elek
zeri, en az iki yz
Tip - 2 2. tabaka iin, en az iki yz

30

TS 3694 (ASTM
C-131)
TS 3655
(ASTM C - 88)

Soyulma Mukavemeti
minimum %
Yapma Deneyi, (Vialit metodu ile)
_den mcr says (%) maksimum
Yasslk ndeksi Maksimum, %

50

25

Ksm 403
EK-A
Ksm 403
EK-B
BS812

Cilalanma Deeri, minimum,%

50

TS EN 1097-8

Kil Topaklan ve Ufalanabilir

Daneler, maksimum %

0,5

ASTM C-142

DENEY

12
80

80
80

12

488

j 404.03.02 Bitml Malzemeler ve zellikleri.

, j 404.03.02.01 Astar in Kullanlacak Bitml Malzemeler.
! Astar malzemesi olarak, TS 1083 - "Yol styaplarnda Kullanlan Sv Petrol Asfaltlar" :
standardna uygun MC - 30 ve MC - 70; TS 1082 "Yol styaplarnda Kullanlan Asfalt
Emlsiyonlar" standardna uygun SS - 1, SS - h, CSS - 1, CSS h malzemelerinden biri
kullanlacaktr.
Kullanlacak bitml malzemelerden TS 115 EN 58/ 1996 "Bitml Balayclar - Numune
Alma" i standardna gre numune alnacak ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad
tespit
edilecektir. Bitml malzemelere uygulanacak deneyler ve metotlar ile limitleri Ksm 412'de
verilmektedir.
t

404.03.02.02 Kaplama in Kullanlacak Bitml Malzemeler.

Kaplama iin TS 1081 EN 12591- "Bitmler ve Bitml Balayclar 'Kaplama Snf Bitmlerin
zellikleri" standardna uygun 70/100 penetrasyonlu bitm, 100/150 penetrasyonlu bitm,
160/220 penetrasyonlu bitm, TS 1082 ye uygun RS-1, RS-2, CRS-1 veya CRS-2 bitml
balayclarndan birisi kullanlacaktr. darenin onay ile polmer modifiye katyonk bitm
emlsiyonu kullanlmas durumunda, bitm emlsiyonu AASHTO M316 standardna uygun
olacaktr.
404.04 ift Kat Sathi Kaplama Dizayn.
ift kat sathi kaplama yapmnda hangi miktarlarda bitml malzeme ve agrega serilecei,
kullanlacak agregann ortalama boyutu, yasslk ndeksi, sathi kaplama yaplacak yollardaki trafik
hacmi ile mevcut sathn durumu ve yrenin iklim koullan gz nnde bulundurulacak ve dare
tarafndan uygun bulunacak bir dizayn yntemiyle her bir tabaka iin ayr ayr tayin edilecektir.
Sathi kaplama serimi scak havada yaplacaksa her ki tabaka iin bulunan toplam bitm miktarnn %
60' 1. tabaka sathi kaplama iin, % 40' ise 2. tabaka sathi kaplama iin kullanlacaktr. Sathi
kaplama serimi naat mevsimi sonunda veya nispeten souk havalarda yaplacaksa her iki tabaka
iin bulunan toplam bitm miktarnn % 40' 1. tabaka sathi kaplama iin, % 60' ise 2. tabaka sathi
kaplama iin kullanlacaktr. Bu durumlar birbiri ardndan yaplacak ift kat sathi kaplama inaat
iin sz konusudur. Eer 1. tabakann seriminden sonra yolun uzunca bir sre trafie ak
tutulmas planlanyor ise her bir tabaka ayr ayr tek kat sathi kaplama gibi dnlecek ve Ksm
403 "Tek Tabakal Bitml Sathi Kaplama" da belirtilen esaslar geerli olacaktr.
Eer kaplamada bitm emlsiyonu kullanlacak se bitm emlsiyonundaki kalnt bitm miktar
tam olarak bilinmelidir.
Her bir tabaka iin dizaynla bulunan agrega miktarlar kesin deerler olup, bu miktarlardan az
veya ok agrega kesinlikle kullanlmayacaktr.
404.05 Yapm artlar.
404.05.01 Yolun Hazrlanmas.
Mevcut yol, sathi kaplama yaplmadan nce mutlaka kontrol edilecektir. Kaplamann yaplaca
sath toz, pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden tamamen temizleninceye kadar
dner sprgeler veya dier mekanik sprgeler, hatta gerekiyorsa el sprgeleri yardm ile
sprlecektir.
489

Yol yzeyi granler, plent-miks temel ise yzeydeki ukurlar ve kntler, btn gevek ve kusurlu
malzemelerin kaldrlmas ve yerine Mhendisin uygun grecei granler bir yama malzemesinin
konulmas suretiyle onarlacaktr. Yama malzemesi evresine uyacak ve dzgn bir yzey oluturacak
ekilde sktrlacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme bulunmayacak ekilde sprme ilemi
yaplacaktr. styap kalnlklar tam olarak uygulanm olacak ve artnamelerde istenilen younluk ve
skmay salayacaktr. Yukardaki artlara uymayan temeller zerine sathi kaplama ina
edilmeyecektir.
Yol yzeyi bitml kaplama ise, Ksm 216 "Mevcut Yollarn Onarm ve Bitml Kaplama iin
Hazrlanmas" 'nda belirtilen esaslar dahilinde mevcut yol hazrlanacaktr. Eski yzeyde seyahat
kalitesini dren tmsekler, ondlasyonlar, girinti ve kntlar przsz ve dzgn bir yzey
salanacak ekilde giderilecektir.
Astar tabakasnn uygulanmasndan hemen nce sprme ilemi, kaplama geniliinin her iki tarafnda
25 er cm daha geni bir yzeyde yaplacaktr. Sathtan sprlen malzemeler kaplama agregas ile
kantrlmayacaktr.
404.05.02 Astar Malzemesinin Uygulanmas.
Astar malzemesi 404.05.01 de belirtilen ekilde hazrlanm yzeye distribtrle pskrtlecektir.
Distribtr, belirlenmi miktardaki bitml malzemeyi niform olarak pskrtebilecek tehizatla
birlikte takometre, bitmetre, 5. teker ve termometre ile de donatlm olmaldr. Bitml balaycy
istenilen miktarda pskrtebilmeli, pskrtme borusunun her noktasnda ayn basnla pskrtmeyi
salamaldr.
Astar malzemesi pskrtlmeden nce yol yzeyi kuru olacak, granler, plent-miks temellerde
yzeyden itibaren 3 cm lk ksmda rutubet % 2 den fazla olmayacaktr. Astar malzemesi olarak bitm
emlsiyonlar kullanldnda yzey kuru ise hafife rutubetlendin lecektir.
Astar malzemesi 0.5-2.0 litre/m2 olacak miktarda pskrtlecektir. Astarn ne kadar verilecei yol
yzeyinin durumuna gre mhendis tarafndan kesin olarak verilecek ve metrekareye den astar
malzemesinin Mhendisin verdii miktara uyup uymad deney yaplarak kontrol edilecektir. Astar
malzemesinin pskrtme scaklklar Tablo-404-3 de verilmektedir.
Astar malzemesi hava scakl glgede en az 10C ve yksek iken uygulanacaktr. Astar malzemesi
uygulandktan sonra malzemenin kr ve yzey iine penetre edebilmesi iin en az 24, en ok 48 saat
beklenecektir.
Astar malzemesi banketlerde kaplama geniliinden en az 25 cm daha geni uygulanacaktr.
Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda emlsiyonun uygulanmasn ve
pskrtlebilme zelliini iyiletirmek iin arlka %. 50 ye kadar su ilave edilebilir.
404.05.03 Kaplama Bitml Malzemesinin Uygulanmas.
Kaplamada kullanlacak bitml malzemelerin pskrtme scaklklar Tablo-404-3 de verilmektedir.
Herhangi bir nedenle distribtrn bitm veremedii, atlad btn noktalara bitml balayc bir el
pskrtcs ile uygulanacaktr.
490

 Kaplamada soyulmaya kar mukavemeti dk olan agregalar kullanlmas halinde, soyulma :

mukavemetini arttnc katk maddelerinin kullanlmasna karar verilmi ise, katknn kullanlma I
ekline uygun hareket edilecektir.
\ Kaplama bitml malzemesi, yaplaca yerdeki hava scakl glgede en az 10C ve ykseliyor i!
iken uygulanacaktr. Hava scaklnn gece 5C nin altna dmesi durumunda gndz hava
scakl glgede en az 10C olsa bile kaplama yaplmayacaktr.
TabIo-404-3 Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar

404.05.03.01 Bitml Balaycnn 1. Tabaka iin Uygulanmas.

1. tabaka kaplama bitml malzemesi, 404.05.01 e gre hazrlanm ve astar tabakas
pskrtlm yzeye 404.05.02 de zellikleri belirtilen distribtrle pskrtlecektir.
1. tabaka iin uygulanacak asfalt miktar, 404.04 de belirtildii gibi saptanacaktr. Uygulamann
saptanan miktarda olup olmad yapm srasnda deney yaplarak tespit edilecektir.
Bitml malzeme olarak asfalt emlsiyonlar kullanldnda, astar atlmad durumlarda, hava
ok scak ve yol yzeyi ok kuru ise, emlsiyon pskrtlmeden nce, yol yzeyi
rutubetlendirilecektir. Temel yzeydeki rutubet minimum % 3 olacaktr, ancak ok slak ve
yzeyde su birikintileri olmayacaktr.
Yamurlu ve emlsiyonun kesilme sresi iinde yamur olasl veya bitm emlsiyonu ile sathi
kaplama uygulamasndan sonraki 24 saat iinde hava scaklnn 0C'ye dme ihtimali olmas
durumunda, emlsiyonlu sathi kaplama yaplmayacaktr.
Bitml malzeme yol yzeyine pskrtldkten hemen sonra scakl kaplama scaklna kadar
azalacandan, sathi kaplama yapm hz, bitm filmi bir dakika iinde agrega ile kaplanacak
ekilde olmaldr.
491

Uygulamaya balamadan nce enine ek yerinden itibaren geriye doru yaplacak erit geniliince
kat serilerek dzgn enine ek yeri yaplmas salanacaktr. Distribtr kat zerinde hareket
ederek pskrtmee balayp balaycnn uygulanaca satha varldnda tam istenilen miktara
ulalm olacak, agrega serimi de kat zerinden balatlarak salkl bir enine ek yeri yaplacak,
daha sonra kat toplanacaktr.
Btn kaplama geniliince, bitml balayc ve agrega uygulamas boyuna ek yerini ortadan
kaldrr. Fakat genellikle sathi kaplama yapm srasnda trafie yol vermek gerektiinden boyuna
ek yeri kanlmaz olur. Ayrca kaplama bitml malzemesi btn yol geniliince
uygulandnda, distribtr pskrtme borusunun her noktasna ayn basnc salamal ve btn
yol geniliince agrega serilmesi iin nceden nlem alnmaldr. Genellikle kaplama iki veya
erit halinde yapldndan boyuna ek yerinde agrega ylmasn nlemek iin, bitml
malzemenin yandaki eridin zerine tamayp eridin kenarna tam yaslanmas ve agreganm da
tam pskrtlen balayc zerine gelmesi salanacaktr.
404.05.03.02 Bitml Balaycnn 2. Tabaka iin Uygulanmas.
1. tabaka sathi kaplamann ina edilmesinden hemen sonra 2. kat bitml malzeme, 404.05.03.01.
de belirtilen usullere uygun olarak 404.04 de istenilen yntemle hesaplanacak miktarda
uygulanacaktr. 1. kat sathi kaplamann seriminden sonra yol, 2. kat sathi kaplama yapmna kadar
trafie kapal tutulacaktr.
404.05.04.01 Birinci Kat Agreganm Uygulanmas.
Sathi kaplama yapmnda bitml balayc ve rtme agregas arasnda hzl bir adezyon salamak;
rtme agregas serildii anda balaycnn viskozitesine, rtme agregasmn temiz ve kuru olmasna
baldr. Bitm emlsiyonlu sathi kaplamada kullanlan agrega rutubetli olabilir, ancak hibir
durumda agrega zerine yapm kil ve benzeri malzemeler olmayacaktr.
Bitml balaycnn pskrtlmesinden hemen sonra mcr serilmelidir. Bitml balayc veya
bitm emlsiyonu ile agrega serimi arasnda zaman kaybna msaade edilmeyecektir. Distribtr
ile mcr yayc arasnda en fazla 5 m, mcr yayc ile silindir arasnda se 5-10 m mesafe olacaktr.
Sathi kaplama yapmnda agrega sericisi nemli bir i makinesidir. yi kullanmak koulu ile iyi bir
agrega serici agrega kaybn nler ve niform bir serme yapar.
rtme agregas; bitml balayc uygulamasnn hemen arkasndan, agrega sericisi ile niform bir
ekilde yaplacaktr. Serilecek agrega miktar 8-25 kg/m2 arasnda olup, 404.04 de belirtildii gibi
kesin miktar dizayn ile saptanacak ve uygulanacaktr. Uygulamann saptanan miktarda olup
olmad yapm srasnda yaplacak deneyle tespit edilecektir.
rtme agregas serildikten hemen sonra lastik tekerlekli ve/veya 6-8 ton arlnda demir bandajl
silindirlerle silindiraja balanacaktr. Hi bir zaman silindiraj srasnda agreganm atlamasna,
krlmasna ve ufalanmasna izin verilmeyecektir. Silindiraj, boyuna dorultuda ve kaplamann d
kenarndan balanarak eksene doru, yatay kurplarda kaplama iinden dna doru, dey
kurplarda dk kotdan yksek kota doru yaplacaktr. Her gei bir nceki geie n
tekerleklerin yars kadar bindirme yapacaktr, ilk silindiraj agrega yayldktan 15 dakika sonra
tamamlanm olacaktr. Bundan sonra silindiraj sadece dzgn bir yzey elde edilinceye kadar
devam edecektir.

492

404.05-04.02 kinci Kat Agregann Uygulanmas.

2. kat agrega tabakas 404.04 de stenilen yntemle hesaplanan miktarda ve 404.05.04.01 de
! belirtilen usullere uygun olarak serilip sktrlacaktr.
Btn nlemlere ramen sktrma ileminden sonra yzeyde serbest malzeme kalmsa, bu
malzeme kaplamaya zarar vermeden sprlecektir.
404.05.05 Trafik Kontrol ve Emniyet.
Yoldan geecek trafik, alanlarn emniyetini salayacak ve almalarnn aksamasn en aza
indirecek ekilde ikaz iaretleri, bayraklar ve klavuz kamyonlar vastas ile dzenlenecektir.
Bu dzenlemeler; Ksm 154 "Yapm, Bakm ve Onarm almalar Srasnda Trafiin
Kontrol" de belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
Silindiraj tamamlanncaya kadar kaplama zerinden trafik geirilmeyecektir.
Yeni bitmi ift kat satli kaplama zerinden trafiin yksek sratle gemesi agrega tanelerinin
oynamasna sebep olur. Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin gemesi zorunlu ise, silindiraj
tamamlanp bitml balayc ksmen sertleinceye kadar, geecek aralarn hz 15 km/saat veya
daha az olarak snrlandrlacaktr. Daha sonra Mhendis trafik kontrolne son verene kadar, hz 25
km/saat veya daha az olarak snrlandrlacaktr.

493

KISIM 405- BTML KORUYUCU SATH KAPLAMA (SEAL COAT)

405.01 Tanm. Bu ksm; bitml balayc ve agregadan oluan Tip-A, Tip-B ve Tip-C koruyucu
sathi kaplamalarn, mevcut herhangi tipte bir kaplama veya bitml temel tabakas zerine,
uygulanmasn kapsar.
Koruyucu sathi kaplama yapmnda, bitml balayc ve agrega ayr ayr ve birbirinin pei sra
uygulanacak ve agrega silindir ile sktrlacaktr.
Koruyucu sathi kaplama (Seal-Coat) tabakas 12.5 mm den daha az kalnlkta olacak ve aadaki
amalar iin yaplacaktr.
a) Yol kaplamasn hava ve rutubetin olumsuz etkilerinden korumak,
b) Eski ve kuru yzeyleri yenilemek,
c) Kaygan yzeylerde srtnme direncini artrmak,
d) Yzey rengi deiiklii ile daha iyi gr artlan elde etmek.
405.02 Malzeme.
405.02.01 Agrega.
Agrega; salam ve temiz kum, akl, krmata veya bunlarn karmndan oluacak ve kil topaklar
ve yabanc maddeler iermeyecektir.
Agrega; gradasyon, yasshk indeksi.don kayb, anma kayb, soyulma mukavemeti ve cilalanma
deeri ynnden Tablo-405-1 de belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
Tablo-405-1 Agrega Gradasyonlan ve zellikleri
Arlka^ % Geen
TIP-A
TIP-B
100
100
95-100
75-100
0-15
0-95
0-40
0-5
0-2
0-2
artname
Limiti
Yasshk indeksi %
maks. 25
Anma Kayb %
maks. 30
Don Kayb %
maks. 12
Soyulma Mukavemeti %
min. 50
Cilalanma Deeri
min. 50
Elek Boyu
3/8"
No:4
No: 10
No:40
No:200
Deney

I
I
|j
I
i
I
j
I

|j

TP-C

J|

i0-50

0-5

||
0-2
Deney Standard

JL ________ ...
1
BS 812
" AASHTO T96- B
][ AASHTO T -104
J Ksm 403 Ek-A
1 TS EN 1097-8

494

405.02.02 Bitml Malzeme.

nce ve normal koruyucu tabakalarda kullanlacak bitml malzemeler aada Tablo-405-2'de ve
bu malzemeler iin en uygun agrega tipleri ve bitml malzemenin uygulama miktarlar ise
aada Tablo-405-3'de verilmitir.
Tablo-405-2 Kullanlacak Bitml Malzemeler
Bitml Balayc
Bitm Emlsiyonlar
Bittim
Mineral Agrega

nce Koruyucu
Tabaka

Normal Koruyucu Tabaka

RS-l,RS-2

RS- 2

| 70/100 pen., 100/150

pen.ve !
160/220TP-B
pen. ve TP-C

TP-A

Tablo-405-3 Agrega Tipleri ve Bitml Balaycnn Uygulama Miktarlar

Cinsi
Bitml
TP-A Agregas
RS Bitm
0.45 - 0.55
Emlsiyonlar
Bitm

Agrega Miktar: Agregann miktar her metre kareye tatbik edilen beher 0.1 litre bitml balayc
iin 1.20 kg olacak ve % 10 tolerans kabul edilecektir.
405.03 Yapm artlan.
405.03.01 Mevcut Yzeyin Hazrlanmas.
Kaplamann Bitml Balayc tabakas uygulanmasndan nce yol yzeyinde yer alan btn
yabanc malzemeler sprlerek temizlenecektir. Sprme ilemi, kaplama geniliinden her iki
tarafta 25' er cm daha geni bir yzeyde yaplacaktr.
405.03.02 Kaplama Bitml Balaycsnn Uygulanmas.
Yzey zerine mevcut proje metotlarndan birisine gre belirlenen miktardaki bitml balayc
homojen olarak distribtrle pskrtlecektir. Bitml balaycnn uygulanmas srasnda hava
koullanna dikkat edilecektir. Kaplama bitml malzemesi yzey kuru ve hava scakl glgede
en az 10C iken uygulanacaktr. Trafik asndan uygun olan yol kesimlerinde kaplama tam
kaplama geniliinde, aksi halde tek erit genilii veya 1/3 kaplama geniliinde yaplacak ve bir
defada yaplacak kaplamann genilii en fazla 7 metre olacaktr.
Uygulamaya balamadan nce, yzey ek yerinden itibaren geriye doru distribtrn pskrtme
memelerinin pskrtmeye balayarak balaycnn uygulanaca yzeye ulaldnda tam kapasite
ile alr duruma gelmelerini salayacak bir mesafeye kadar inaat kad ile rtlecektir. Bitml
balaycnn uygulanmasndan sonra inaat kad kaldrlacaktr.
495

Kaplama ek yerinin dzgn olmasn ve ek'e kadar btn eridin bitm miktarn tam alabilmesini
salamak iin, pskrtme memeleri her ek yerinde ani olarak kapatlacaktr. Eer gerekirse uygulama
sona erdiinde, damlamay nlemek iin, pskrtme memelerinin altna bir damlama tavas
yerletirilecektir. Distribtrn herhangi bir nedenle bitm vermedii, atlad btn noktalara bir el
pskrtcs kullanlarak bitml balayc verilecektir.
405.03.03 Agregamn Uygulanmas.
Temiz ve kuru agregadan oluan rtme tabakas mekanik veya kendinden hareketli bir yayc ile
homojen bir ekilde serilecek ve bu i bitml balaycnn uygulanmasnn hemen ardndan
yaplacaktr. lem en fazla 10 dakikada tamamlanacaktr. Serilecek agregamn miktar mevcut proje
metotlarndan birisine gre belirlenecektir.
Serme ileminde hemen sonra agrega lastik tekerlekli bir silindir ile veya bandajl bir tandem silindir ile
veya her ikisi ile silindrlenecektir. Silindiraj srasnda hi bir zaman agregamn atlamasna, krlmasna
ve ufalanmasna izin verilmeyecektir. Silindiraj; boyuna dorultuda olacak ve kaplamann d
kenarlarndan balanarak gittike eksene doru gelinecektir. Her gei, bir evvelki geite silindirlenen
eride, n tekerleklerin veya tamburun geniliinin yans kadar bir bindirme yapacaktr.
Mineral agregamn ilk silindiraj serilmesinden sonra yanm saat ierisinde tamamlanmaldr. lk
silindiraj; silindirin bir ileri br geri komple hareketidir. Hava scaklnn dk olduu zamanlarda
silindirajn gei says gerektii kadar arttrlacaktr. Lastik tekerlekli silindirlerin yeterli olmas
halinde tandem silindirler kullanlmayacaktr.
Kaplama, yolun yars veya 1/3' geniliinde eritler halinde yaplyorsa, i kenarda, yolun dier yars
kaplanrken uygulanacak bitml balaycnn zerine gelecei 10 - 15 cm* lik bir ksm agrega ile
rtlmeden braklacaktr.
405.03.04 Kaplamann Korunmas.
Yoldan geecek trafik, alanlann emniyetini salayacak ve almalarn aksamasn en aza indirecek
ekilde ikaz iaretleri, bayraklar ve klavuz kamyonlar vastas ile dzenlenecektir.
Bu dzenlemeler; Ksm 154 "Yapm, Bakm ve Onarm almalan Srasnda Trafiin Kontrol" de
belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr. Trafik yeni pskrtlm asfalt zerinden geirilmeyecektir.
Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin yksek sratle gemesi agrega tanelerinin oynamasna sebep
olur. Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin gemesi zorunlu ise, silindiraj tamamlanp asfalt ksm
sertleinceye kadar, geecek aralann hz 15 km/saat veya daha az olarak snrlandracaktr. Daha sonra
mhendis trafik kontrolne son verene kadar, hz 25 km/saat veya daha az olarak snrlandrlacaktr.

496

KISIM 406.-BTML TEMEL

406.1 Tanm. Bu ksm, krlm ve elenmi kaba agrega, ince agrega ve mineral fillerin belli
gradasyon limitleri arasnda, iyeri karm forml esaslarna uygun olarak bitml balayc ile
bir plentte kartrlarak yeterli temeller veya dier bitml kaplamalar le beton kaplamalar
zerine bir veya birden fazla tabakalar halinde scak olarak ve projesinde belirtilen plan, profil ve
enkesitlere uygun olarak bitml temel yaplmasn kapsar.
406.2 Kapsam.
Bitml temel, karma giren kaba agrega, ince agrega ve mineral filler ile bitml malzemede
aranan zellikler, gradasyon limitleri, iyeri, karm formlnn esaslar, ina metodu, arazi ve
laboratuar kontrolleri ve dier artlar bu artnamede verilen esaslara uygun olacaktr.
406.03 Malzemeler.
406.03.01 Mineral Agrega ve Genel zellikleri.
Agrega krmata, krlm akl veya bunlarn karmndan ibaret olacaktr. Karm iindeki krma
ta veya krma akl temiz, sert, salam ve dayankl da nelerden ibaret olacak, btn malzemede
kil topaklan, bitkisel maddeler ve dier zararl maddeler bulunmayacaktr,
Agregada slfat, klorit veya kurutma veya kartrma srasnda veya sonradan hava etkisi ile
krlmaya yatkn olan ayrma rn dier maddeler bulunmayacaktr.
Mineral agrega, kaba agrega, ince agrega ve mineral filleri ieren en az ayr dane grubunun
dzgn bir derecelenme verecek ekilde belli oranlarda kartrlmasndan oluacaktr.
Karm agregann gradasyonu Tablo-406-1' de verilen gradasyon limitlerinden birine uyacaktr.
Tablo-406-1 Bitml Temel Tabakas in Gradasyon Limitleri
Elek Boyu
| 37.5
mm
(11/2")
|
25
|mm(l")
19
mm
(3/4")
!
12.5
mm
(1/2")
|
9.5
mm
1(3/8")4.75 mm(No.4)
| 2.00 mm (No. 10)
|
0.425 mm
!(No.40)
0.180J mm (No.80)
| 0.075mm (No.200)

Tip-A
100
72100
60 90
50 78
4370
30 55
1842
6 21
2 13
07

Tip-B
100
80100
70 90
6181
5575
42 62
30 47
15 26
717
18

Malzeme hazrlanmas srasnda her grup malzemenin gradasyonu tespit edilecektir. Kaba agrega
iin en ok 300 m3 de bir elek analizi, ince agrega iin en ok 100 m3 de bir elek analizi
yaplacaktr. Laboratuar karm dizaynna esas olacak eitli tane grubundaki malzemelerin
ortalama elek analizleri konkasr ayarlar tamamlanp srekli almaya baladktan sonra en az 10
497

adet elek analizinin ortalamas alnarak hesaplanacaktr. Elek analizleri ASTM C-136, C-U7' ye
uygun olarak yaplacaktr.
Agrega en az tane grubu halinde hazrlanacaktr.
Kaba agrega, ince agrega ve mineral filler ihale yoluyla hazrlat!lacaksa, agregalarla ilgili btn
muayene ve deneyler artnameye uygun olarak dareye ait Blge veya Merkez Laboratuarlarnda
veya darenin uygun grecei tercihen akredite olmu laboratuvarlarda yaplacaktr.
406.03.01.01 Kaba Agrega.
Kaba agrega; krmata, krma akl veya bunlarn karmndan oluacaktr.
Kaba agrega, agrega karmnn 4.75 mm (No-4) lik elek zerinde kalan ksm olup, temiz,
przl, salam ve dayankl tanelerden ibarettir. Kaba agrega iinde yumuak ve dayanksz
paralar, kil, organik ve dier zararl maddeler serbest veya agrega tanelerini sarm halde
bulunmayacaktr.
Kaba agregada aranan zellikler Tablo-406-2' de verilmektedir.
Tablo-406-2 Kaba Agregann zellikleri
DENEY
ARTNAME
1 Angeles),
LMTLER
AINMA KAYB (Los
maks %

DENEY
STANDARDI

||
1

HAVA TESRLERNE KAR DAYANIKLILIK

(Donma deneyi, Na2S4 ile) kayp, maksi mum %
KIRILMILIK (en az iki yz),
100arlka.minimum %
Jj
YASSILIK NDEKS, maksimum %
35
SU ABSORPSYONU, maksimum %
2.5
SOYULMA MUKAVEMET, minimum %

35

**
|

TS 3694
(ASTMC-131)
TS 3655
(ASTM C-88)

BS 812

50

KL TOPAKLARI VE UFALANABLR
J
1,u
TANELER, maksimum, %
______ ||
* SIKITIRILMI BTML KARIIMLARIN SUDAN
KAYNAKLANAN BOZULMALARA KARI DRENC
8
.ndrek ekme Mukavemeti
Oram, min.%
||

TS 3526
(ASTM C-127)
403. Ksm EK-A
ASTM C-142
AASHTO T-283

* Bu deney zorunlu deildir, gerek duyulduunda yaplacaktr.

Kaba agrega BS 812 ye gre test edildiinde; yasslk indeksi % 35 den fazla olmayacak; taneler
kbik ve keli olacaktr.
498

Agrega Ksm 403 EK-A' da verilen 'soyulma deneyi' yntemine gre test edildiinde, soyulmaya kar
mukavemet en az % 50 olacaktr. Ekonomik ve teknik nedenlerden dolay soyulma mukavemeti
dk agregann kullanlma zorunluluu doarsa, darenin onay le, soyulma ;| mukavemetini
arttrmak iin balaycya yapma zelliini arttrc katk maddeleri ilave i | edilebilecektir.
Soyulmaya kar mukavemeti artrc katk malzemesi. Ksm 411' da belirtilen [j koullar
salayacaktr. Kullanlacak katk malzemesinin cinsi ve miktar laboratuarda yaplacak | deney
sonucunda tespit edilecektir.
ij. Kaba agregada su absorpsiyonu % 2.5 den fazla olmayacaktr. Ekonomik ve teknik nedenlerden
;; dolay % 2.5 den fazla su absorpsiyonu olan agregann kullanlma zorunluluu doarsa, darenin [
onay alnacak ve dare bu konuda zel laboratuar karm dizayn hazrlayacaktr.
]

406.03.01.02 nce Agrega.

Krlm, elenmi ta, akl veya kum ile bunlarn karmndan oluacaktr. nce agrega, agrega '
karmnn 4.75 mm (No.4) lik elekten geip 0.075 mm, (No.200) elekte kalan ksm olup temiz,
salam ve dayankl olacak ve Tablo-406-3' da verilen zelliklere sahip olacaktr.
Karmda kullanlacak doal kum, ince agrega zelliklerine sahip olacak ve miktar karmdan
istenilen stabilite, akma ve boluk deerlerinin salanmas artyla tespit edilecektir.
TabIo-406- 3 nce Agregann zellikleri
ZELLKLER
PLASTSTE NDEKS,
maksimum %
KL TOPAKLARI VE
UFALANABLR TANELER,
maksimum, %
ORGANK MADDE MKTARI,
maksimum %

DENEY METODU

ARTNAME LMTLER

TS 1900

ASTM C-142

1,0

TS 3673
(AASHTO T - 194)

0-1 (Renk skalas)

(0.5)

406.03.01.03 Mineral Filler.

Mineral filler, genel anlam ile tamam 0.425 mm (No.40) elekten geip, arlka en az % 70' i
0.075 mm (No.200) elekten geen malzeme olarak tanmlanr.
Kaba ve ince agregann karm gradasyonu 0.425 mm (No.40) elekten geen malzeme miktar
ynnden yetersiz ise, agrega karmna mineral filler ilave edilebilir.
Mineral filler ta tozu, mermer tozu, snm kire veya benzeri maddelerden oluacak; kil, toprak,
organik ve zararl madde iermeyecektir.
Mineral fillerin plastisite indeksi % 4' den fazla olmayacak, kolayca akabilecek kadar kuru olacak
ve zellikle topaklar ihtiva etmeyecektir. Mineral filler TabIo-406-4' de belirtilen gradasyon
limitlerine uyacaktr.

499

Tablo- 406-4 Mineral Fillerin Gradasyon Limitleri

!
Elek
Boyu
| 0.425 mm (No.40)
0.075 mm (No.200)

Arhkca^^geen
100
70 -100

Mineral fillerin elek analizi AASHTO T37 (ASTM546) ya gre yaplacaktr.

Agrega karmna ilave edilen mineral fillerin 0.075 mm (No.200) elek zerinde kalan ksm ince
agrega olarak kabul edilecektir.
406.03.02 Bitml Balayclar ve Genel zellikleri.
Bitml temel tabakasnn yapm srasnda kullanlacak bitml malzemeler ve bunlarn
zellikleri aada verilmektedir.
406.03.02.01 Karmda Kullanlacak Bitml Balayc.
Bitml temel tabakasnn yapm iin agregaya ilave edilmek suretiyle hazrlanacak karmda
bitml balayc olarak TS 1081 EN 12591- "Btmler ve.Bitml B alayc lar-Kaplama Snf
Bitmler-zellikler" standardna uygun 40/60 penetrasyonlu bitm, 50/70 penetrasyonlu bitm
70/100 penetrasyonlu bitm kullanlacaktr. Hangi bitmn hangi blge ve yrede kullanlaca
hususu iklim koullarna bal olarak darece saptanacaktr.
Bitml balayclardan TS 115 EN 58/ 1996-"Bitml Balayclar- Numune Alma" standardna
gre numune alnacak ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad tespit edilecektir.
Bitml malzemelere uygulanacak deneyler ve metotlar ile limitleri 412. Ksm'da verilmektedir.
Karmda soyulmaya kar mukavemeti dk olan agregalar kullanlmas halinde, soyulma
mukavemetini artna katk maddeleri kullanlacak; katk ilavesi servis tanknda yaplacaktr.
Servis tanknn ihtiva ettii bitml balaycnn en az 3/4 , sirklasyona veya kantrma ilemine
tab tutulmadan kesinlikle kullanlmayacaktr. Kartrma ilemi karm homojen oluncaya kadar
devam edecektir.
406.03.02.02 Yaptrc ve Astar Olarak Kullanlacak Bitml Malzemeler.
Astar malzemesi olarak TS 1083 e uygun MC-30, TS 1082 ye uygun SS-1, SS-lh, CSS-1, CSS-lh
malzemelerinden biri kullanlacaktr.
Yaptrc olarak, TS 1082-"Yol styaplannda Kullanlan Asfalt Emlsiyonlar" Standardna
uygun RS-1, RS-2 ve CRS-1 ve CRS-2 malzemelerinden biri kullanlacaktr.
Yaptrc ve astar malzemesi olarak kullanlacak bitml balayclardan TS 115 EN
58/1996-"Bitml Balayclar- Numune Alma" standardna gre numune alnacak ve
malzemenin artnamesine uygun olup olmad tespit edilecektir. Bitml malzemelere
uygulanacak deneyler ve metotlan ile limitleri Ksm 412 " Bitml Balayclarda verilmektedir.

500

: 406.04 Karmn Bileimi ve yeri Karn Forml.

I 406.04.01 Bitml Temel Dizayn.
j dare tarafndan baka bir karm dizayn yntemi tayin edilmedike, bitml temelin karm jj
dizayn TS 3720 "Bitml Kaplama Karmlarnn Hesap Esaslar" standardna gre ve Marshall fj
metodu kullanlarak yaplacaktr. Ancak hazrlanacak biri kellere, 25 mm (1 in) lik elek zerinde |
kalan malzeme yerine, 25 mm (1 in) den geip 19.0 mm (3/4 in) elekte kalan malzeme
konularak yaplacaktr. Bylece briketteki maksimum tane boyu 25 mm (1 in) olacaktr.
1

Bitml temel dizaynnda; TabIo-406-5' de belirtilen dizayn kriterleri esas alnacaktr.

TabIo-406-5 Bitml Temel Dizayn Kriterleri
ZELLKLER

Min.

BRKET YAPIMINDA UYGULANACAK

DARBE SAYISI
MARSHALL STABLTES, kg

75
600

BOLUK, %

ASFALTLA DOLU BOLUK, %

55
70

AGREGALAR ARASI BOLUK (VMA),%

2

AKMA, mm (10- in)

Maks,

||
7
1

2n 1 -5 "
II (0.20 in)
(0.08 in) J

BTM
(arlka, 100'e)

3.0
5.5

Bitml temel yapmnda kullanlacak her tr mineral agrega ve bitml balayc iin gereken
tm deneyler laboratuar karm dizayn hazrlanmadan nce tamamlanm olacaktr. Laboratuar
karm dizaynnn hazrlanmas iin temsili ve yeterli miktardaki agrega ve bitml balayc
numuneleri Blge veya Merkez laboratuarna, karm imalinin balamasndan en az 15 gn nce
teslim edilmi olacaktr.
Karm dizaynlar darenin uygun bulmas halinde ii yapan Mteahhit laboratuvarnda ya da zel
bir laboratuarda yaplabilecek ve hazrlanan dizayn dare tarafndan onaylandktan sonra
kullanlabilecektir. Ancak karm dizaynndan kaynaklanan nedenlerden dolay oluan
bozulmalardan Mteahhit firma sorumlu olacaktr.
Laboratuar karm dizaynnda ve bitml temel yapmnda kullanlacak mineral agrega
karmnn granlometrisi TabIo-406-l'de verilen gradasyon snflarndan birisine uygun
olacaktr. Kullanlacak granlometri snrlan iindeki agrega karm, kabadan inceye doru
muntazam bir derecelenme gsterecek ve herhangi bir elekte st snrda oran bir malzeme bunu
takip eden elekte alt snrda seyretmeyecektir.
501

Laboratuar kanm dizayn yazl olarak bildirildikten sonra iyeri karm formlne esas
olacaktr.
Bitml temel imalinde kullanlan karm agregann gradasyonu, bitml balayc ile
kantnlmadan nce ve sonra, Tablo-406-6' da verilen tolerans snrlan iinde kalacak, ancak
hibir ekilde artname limitleri dna kmayacaktr. Aynca bitm miktar da Tablo-406-6' da
verilen tolerans snrlar iinde kalacaktr. Tabloda verilen tolerans deerleri laboratuvar deney
sonular iin verilmi olup, imalat her durumda dizayn deerlerine gre yaplacaktr.
Ancak retimde herhangi bir nedenle; kanm gradasyonu, btn nlemlere ramen, bu izin
verilen limitler dnda kalyor ise veya agrega ocandan gelen deiiklikler dolays ile karmn
zelliklerinde deimeler saptanyorsa, yeni bir laboratuar karm dizayn yaplacaktr.
406.04.02 yeri Karm Forml.
yeri kanm forml laboratuar karm dizaynna gre plentte retilen bitml scak karmn
fiziksel zelliklerinin dizayn kriterlerine uygunluunun tespiti ve skma kontrolne esas olacak
younluun tayinini kapsar. Her farkl karm dizayn iin, imalatn balangcnda yeri Kanm
Forml hazrlanacaktr.
Plentte laboratuar kanm dizaynna uygun olarak retilen bitml temel kanm ile antiye
laboratuannda TS 3720' ye uygun olarak en az 6 Marshall briketi hazrlanacaktr. Bu MarshalI
briketleri Tablo-406-5' de verilen proje dizayn kriterlerini salayacaktr. Salamad takdirde
Kontrol Mhendisi karm dizaynnn yeniden yaplmasn isteyecektir.
yeri kanm younluu tayini iin, 6 Marshall briketi younluunun ortalamasna alnacaktr.
Her bir biriketin younluu ile ortalama younluk arasnda karlatrma yaplacak ve fark 0.015
den fazla deerler atlacak, ikiden fazla atlm deer olmamas salanacaktr. Geride kalan
deerlerin ortalamas yeri karm younluu olarak belirlenecektir. Bu younluk deeri skma
kontrolne esas olacaktr. yeri karm forml sonucu bulunan younluk deeri dizayn
younluk deerinin 0.020' si olacaktr.
yeri karm formlnde, laboratuar kanm dizayn ile verilen gradasyon toleranslar ve
optimum bitm geerli olacaktr. Kanm bu deerlerden farkl ise, bu kanmla hazrlanan
briketler dikkate alnmayacaktr. Kanmn tolerans snrlan Tablo-406-6' da verilmektedir.
Tablo-406-6 Kanmn Tolerans Snrlar
Malzeme
4.75 mm (No.4) ve daha byk eleklerden
geenler
2.00 mm (No.10) - 0,177 (No.80) eleklerden
^geenler
0.075 mm (No.200) elei geen
Bitm

Toleranslar
%5
%3

%2
% 0.3

406.05 Yapm artlar.

406.05.01 Genel.
Mineral agrega ve bitm iyeri karm formlne gre; harman tipi kartrma (batch tipi) prensibi ile
alan plentte kartrlacaktr. Srekli kartrma veya tamburda kartrma (drum mix tipi)
prensibi ile alan plentlerin kullanm darenin yazl zinine bal olacaktr. Plent iyeri kanm
formlne uygun bitml karm verecek nitelikte, ii belirlenen zamanda bitirecek kapasitede ve
gerekli kontrol aletleri ile tehiz edilmi olacaktr. Plentten kan karm homojen olacak ve
iinde karmam hibir tane bulunmayacaktr.
Kartrma ileminden nce bitm ve agrega TabIo-406-7' de belirtilen scaklklara kadar
stlacaktr.
TabIo-406-7 Malzemelerin Kartrma Scaklklar
BTML BALAYICI TP
[
40/60,50/70 pen bitm
ile [
hazrlanan
|karmlarda 70/100 pen
bitm ile [
hazrlanan karmlarda

Bitm

Agrega

min.
145C

maks.
160C

min. maks.
150C 165C

140C

155C

145C 160C

Agregann scakl ile bitmn scakl arasndaki fark 15C den fazla olmayacaktr. Plentten
kan karmn scakl Tablo-406-8' de ve karmn minimum serim scaklklar Tablo-406-9'
da belirtildii gibi olacaktr.
Tablo-406-8 Plentten kan Karmn Scakl
Hava Scakl (glgede)

Karm Scakl

15 C aras iin
15.1 30 C aras iin
30 C dan yukars iin

minimum 155C
minimum 145C
minimum 140C

Tablo-406-9 Karmn Serim Scaklklar

| Sktrlm Tabaka Kalnl |
50-75
>75mm
mm
|
Yol Yzeyi Scakl (C)
J Minimum Serim_JScakl
fl)
(C)
2)
1
<5

<

5-9.9
1
135
141
10-14.9
||
[
132
138
1
>15
1
130
||(1) Finiere boaltma
135
i
yapld andaki scaklk. (2) Serim yaplmamaldr.
503

Bitml temel inaat genel olarak 1 Nisan - 30 Kasm tarihleri arasnda yaplacak ve i program,
bitml temelin zeri hibir ekilde ak braklmayacak ve en az binder tabakas ile kaplanacak ekilde
dzenlenecektir. zellik gsteren yerlerde bu sre ilgili makamlardan Olur alnarak uzatlabilecek
veya ksaltlabilecektir.
Hava scakl glgede ve herhangi bir suni sdan uzakta 5C olduu veya 5C'm altna dmee
balad zaman, yamur veya kar yayorken veya yolun zerinde su, buz veya kar mevcut iken
bitml kaplama yaplmayacaktr.
406.05.02 Yolun Hazrlanmas.
Daha nceden ina edilmi yol, bitml temel inaat balamadan nce mutlaka kontrol edilecektir.
Kaplamann yaplaca sath toz, pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden tamamen
temizleninceye kadar dner sprgeler veya dier mekanik sprgeler, hatta gerekiyorsa el sprgeleri
yardm ile sprlecektir.
Yol bitml kaplamal ise, yzeyde hibir gevek nokta bulunmayacaktr. Gevek noktalar sklecek,
serbest malzemeler temizlenerek dar atlacak ve usulne uygun olarak scak karmla onarlacaktr.
Yol yzeyindeki ufak, byk btn ukurlar usulne uygun olarak onarlacak tmseklikler mutlaka
giderilecektir. Yol yzeyinde mevcut enine ve boyuna atlaklar usulne uygun doldurulup
onarlacaktr.
Yol yzeyi granler, plent-miks temel ise, yol btnyle plan, profil ve enkesitlere gre ina edilmi
olacak, bombe ve dever artnamelere uygun olacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme
bulunmayacak, ekilde sprme ilemi yaplacaktr.
styap kalnlklar tam olarak uygulanm olacak ve artnamelerle istenilen younluk ve skmay
salayacaktr. Sathta kil, organik madde ve nebati toprak bulunmayacak, mevcutlar kaznacaktr.
Yukardaki artlara uymayan temeller zerine bitml temel ina edilmeyecektir.
Yol yzeyi imentolu karm ise, yol tmyle plan, profil ve en kesitlere uygun olarak ina edilecektir.
Bombe ve dever artnamelerle belirtilen ller ierisinde olacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme
bulunmayacak, kil, nebati toprak ve dier yabanc maddeler varsa kaznarak atlacaktr. Sathtaki
krlmalar, atlaklar, ayrlmalar, derzler ve derz dolgu malzemeleri usulne uygun olarak onarlacaktr.
406.05.03 BitmlU Malzemenin Hazrlanmas.
yerinde, 406.03.02.01' de verilen artlara uyan en az 240 ton bitml malzeme bulundurulacak ve
iyeri bitml malzemeyi pompaj devresine kadar stabilecek ve muhafaza edebilecek tertibatla
donatlm olacaktr. Istma tertibat yal sistem olacak ve her zaman alabilecek, stmay homojen
yapabilecek kapasitede ve zellikte olacaktr. Bitml malzeme tanklar, bitml malzemeye su, kil ve
dier yabanc maddelerin girmesini nleyecek ekilde olacaktr. Kartrma ileminden nce bitm
406.05.01' de belirtilen scaklklara kadar stlacaktr.
406.05.04 Mineral Agregamn Hazrlanmas.
406.03.01' de belirtilen artlara uygun olarak hazrlanan agregalar plente yakn ve ayr ayr tane gruplar
halinde depo edilecektir. Tane gruplannm birbirine karmas mutlaka nlenecek, her tane grubunun
zerine boyutlarn belirten levhalar konacaktr. Agrega depolarna kil, toprak ve dier btn zararl
maddelerin karmas nlenecektir. Agrega depolanmas segregasyona sebebiyet vermeyecek ekilde
olacaktr.
504

I , Plenn souk besleme depolarndaki malzemenin ar rutubetli olmamas temin edilecektir. yeri
i karm formlne esas olan her tane grubu malzeme ayr ayr souk besleme silolarna
:|
konulacaktr. Souk besleme silolar, iyeri karm formlnde seilmi granlometriyi veren
oranlara gre, agregann kurutucuya gemesini salayacak ekilde ayarlanacaktr. Agregalar
kurutucuda, kartrcya geldiklerinde 406.05.01' de belirtilen kartrma scakln salayacak
:: biimde kurutulacak, kurutulmu agregadaki nem oran % 0.5 den fazla olmayacaktr.
| Eleme ve scak silo sistemi olan plentlerde, agrega en az drt tane grubu halinde elenerek scak
i. silolara nakledilecektir. Her gn bir kere scak silolardan numune alnarak gradasyon ve scak silo
I oranlar kontrol edilecektir.
i

406.05.05 Kartrma.
Agrega doru ve hassas bir biimde tartlp, iyeri karm formlnde verilen granlometriyi
salayacak miktarlarda kartrcya nakledilecektir. Bitml balayc iyeri karm formlndeki
miktara uygun olarak ilave edilecektir.

Plentte kartrma sresi, agrega tanelerinin tam ve niform bir biimde bitmle sarlm olmas ve ;
homojen bir karm elde edilmesi koulu ile, plentin ve kullanlan agregann tipine bal olarak l:
Kontrol Mhendisi tarafndan tayin edilecektir.
yeri karm formlne gre hazrlanm karmn fiziksel zelliklerini tayin elmek amac ile
plentten kan karmdan gnde en az iki kez numune alnacak ve bu
numunelerle bekletilmeksizin antiye laboratuarnda en az er adet MarshalI briketi
hazrlanacaktr. Bu i briketler fiziksel zellikler ynnden TabIo-406-5' de belirtilen dizayn
kriterlerini salayacaktr.
Agregann ve bitml balaycnn an stlmasna, fazla stlm ve yanm karmlarn yola
serilmesine kesinlikle izin verilmeyecektir.
|

406.05.06 Bitml Astar Malzemesinin Uygulanmas.

'. Granler Temel ve Plentmiks Temellerin serinimden ksa bir sre sonra Bitml Temel Tabakas .
ina edilecekse, temeller zerine astar tabakas uygulamas yaplmayacaktr. Temellerin uzun sre
ak kalaca ve bu sre ierisinde ya beklenmesi, temellerin trafie almas szkonusu olduu ve
temeller zerine gelecek scak karm tabakalarnn toplam kalnlnn 10 cm den az olduu
durumlarda; granler temel, plentmiks temel ve projede gsterilen dier hallerde 406.03.02.02' de
verilen zelliklere uygun bitml astar malzemesi uygulanacaktr.
Astar malzemesi uygulanmadan nce yolun yzeyi 406.05.02' de belirtildii ekilde
hazrlanacaktr. Yol yzeyinin temizlenmesi serme geniliinden yarm metre fazla yaplacaktr.
Yol yzeyi kuru olacak, granler temellerde, yzeyden itibaren 3 cm' lik ksmda rutubet % 2 den
fazla olmayacaktr. Hava scaklnn 5 C dan aa olduu, sathta ar rutubet bulunduu,
genelde hava artlarnn uygun olmad durumlarda astar tabakasnn uygulamas
yaplmayacaktr.
Astar malzemesi, homojen bir pskrtme salayacak distribtrle gn nda yaplacak,
metrekareye 0.5-2.5 litre arasnda malzeme atlmas salanacaktr. Bitml malzemenin ne kadar
verilecei, yol yzeyinin durumuna gre Kontrol Mhendisi tarafndan kesin olarak belirlenecek
ve metrekareye den astar malzemesinin Kontrol Mhendisinin verdii miktara uyup uymad
yaplacak deney ile belirlenecektir. Kullanlan astar malzemesinin pskrtme scaklklar
Tablo-406-10' da belirtildii gibi olacaktr.
505

'i

Tablo-406-10 Astar Malzemesinin Pskrtme Scaklklar

Astar Malzemesi

Pskrtme Scaklklar

MC30

30C 50C

Emlsiyon Asfaltlar

20C70C

Yol sathnn dzgn olmamas nedeni ile oluabilecek fazla bitml malzemeler el sprgeleri ile ;
temizlenecektir. Astar malzemesi pskrtldkten sonra bitml malzemenin kr ve penetre ;
edilebilmesi iin en az 24 saat zerine yeni bir bitml kaplama serilmeyecek mmkn olduu I i
taktirde yol trafie kapatlacaktr. Aksi taktirde kr sresince trafik hz 30 km/saat olarak !:
snrlandnlacaktr. Astarlanm yzeyde bozulmalar olursa, zerine bitml kaplama yaplmadan
nce, bu ksmlar onarlacaktr.
Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda emlsiyonun uygulanmasn ve
' pskrtlebilme zelliini iyiletirmek iin arlka % 50 ye kadar su ilave edilebilir.
406.05.07 Bitml Yaptrc Malzemesinin Uygulanmas.
'
Beton yollar zerine; nceden astarlanm fakat ok tozlu ve astarn soyulduu yzeyler zerine; \
nceden mevcut (eski) fakat przsz veya bitm az bitml kaplamalar zerine; dik eim, ;
keskin kurp ve trafik kl ehir ii kavaklar gibi yksek kayma gerilmelerinin oluabilecei
yerlerde bitml temel yapldnda satha yaptrc madde uygulanacaktr. Yaptrc malzeme
406.03.02.02' de verilen zelliklere uygun olacaktr.
Yaptrc malzeme uygulanmadan nce yolun yzeyi 406.05.02* de belirtildii ekilde
hazrlanacaktr. Yol yzeyinin temizlenmesi serme geniliinden yarm metre fazla yaplacaktr.
Yaptrc hangi ara ve gerele serilirse serilsin, malzeme satha dzgn ve homojen bir ekilde ve
0,15 - 0.50 litre/m2 olacak miktarda uygulanacaktr. Yzeyin durumuna gre uygulanacak
yaptrc malzemenin kesin miktar Kontrol Mhendisi tarafndan saptanacaktr. Yola dklen
malzemenin bu saptanan miktara uyup uymad arazide llecektir. Bitml balaycnn
dzgn olmayan, yzey dolays ile gllenmesine, fazla pskrtme veya pskrtme yaplrken
meydana gelebilecek akma ve damlamalar dolays ile baz yerlerde an bitml malzeme
birikmesine msaade edilmeyecektir. Byle yerler kaznarak temizlenecektir. Yaptrma
tabakasnn gnlk uygulamas, ayn gn yaplaca planlanan bitml kaplama alan kadar
olacaktr.
Yaptnc malzeme olarak emlsiyon asfalt kullanldnda emlsiyonun uygulanmasn ve
pskrtlebilme zelliini iyiletirmek iin arlka % 50 ye kadar su ilave edilebilir. Yaptrc
olarak kullanlacak bitml malzemelerin pskrtme scaklklan Tablo-406-11' de verilmektedir.
Tablo-406-11 Yaptrc Olarak Kullanlacak Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar
Bitml Malzeme
RS1
RS2
CRS1
CRS2

jj

Pskrtme Scaklklar (C)

20 60
50 85
50 85
60 85

||

I
I

I
506

f Yaptrma tabakas olarak btm emlsiyonu kullanldnda suyun buharlamas iin bitml ]
tabaka serilmeden nce yeterli sre gemelidir. Yaptrma tabakasnn yzeyinden bitml scak ji
karm serilmeden nce trafiin gemesine izin verilmeyecektir.
406.06 Karmn Tanmas.
j Bitml temel karmnn naklinde kullanlan aralar temiz, muhafazal, damper asesi dz ve
madeni olacaktr. Karmn nakli yaplmadan nce aralarn damper aseleri yapmay nleyecek
ince bir yala yalanacak veya tabana uygun bir malzeme konulacaktr. Kullanlacak yalama
maddesi karm ayrtrmayaca gibi herhangi fiziksel ve kimyasal etkisi de olmayacaktr.
Karmn aralara doldurulmas ve nakli srasnda segregasyon olmamas iin zen gsterilecektir.
Karm naklinde kullanlan aralar brandah rt tertibatna sahip olacaktr.
; Eer Kontrol Mhendisi tarafndan klandrma yeterli grlmezse gece almas yaplmayacak
i ve karm iyerine ancak gn nda serilip sktrlacak miktarda sevk edilecektir.
406.07 Karmn Serilmesi.
Karmn serilecei yzeyin durumu 406.05.02' de belirtildii ekilde hazrlanm olacaktr.
Serme ilemi fnierierle; yolun plan, profil ve en kesitlerine uygun olacak ekilde yaplacaktr.
Finier elektronik duyarga kumandal olacak, gerili elik tel sistemi (offset hatt) kullanlarak
serme yaplacaktr. Gerili elik tel sisteminde elik tel tespit kazklan her 5 metrede bir
yerletirilecek, telin uzunluu en az 200 metre olacak ekilde tanzim edilecektir.
haleli lerde gerili elik tel sistemi Mteahhit tarafndan dzenlenecek ve Kontrol Mhendisi
tarafndan uygun grldnde serme ilemine balanacaktr.
Bir defada serilip sktrlm tabakann kalnl, karmn iindeki en byk tane boyutunun 1.5
katndan az, 3 katndan fazla olmayacaktr.
Serme ilemi mmkn olduu kadar srekli olacak ve serim srasnda sericinin hz sabit
tutulacaktr.
Yeterli sayda tecrbeli kreki ve trmk gibi personel finieri takip ederek kaplama yzeyinden
istenilen zellik ve nitelikleri temininde yardmc olacaklardr.
Makine ile serilmesi mmkn olmayan yerlerde malzeme elle serilebilecektir. Ancak, bu srada
dzgn ve kaliteli iilik ile sktrlm haldeki kaplamann kot, eim ve dzgnlk bakmndan
artname ve projesi salanm olacaktr.
Yatay kurplarda serim ilemine kurbun iinden en dk kot' dan balanacak, dier eritler kurbun
dna yksek kot' a doru devam edecektir.
Serilen karm iyeri karm formlnde verilen kompozisyona uygun olacak malzeme
segregasyona uratlmadan serilecektir. Bu husus her gn en az iki kez serim srasnda finierin
arkasndan temsili numuneler alnarak saptanacaktr. Bu amala numunelere ASTM D-2172
(AASHTO T-164) Bitml Kaplama Karmlarnda Bitm Miktar Tayini (Ekstraksiyon) ve
AASHTO T-30 Ekstrakte Edilmi Agregann Gradasyonunun Tayini deneyleri uygulanacaktr.

507

406.08 Deneme Kesimi.

Belirlenmi arazi skmasn elde edebilecek silindiraj yntemini lesis etmek amac ile her bir
tabakann yapmnn balangcnda en az 400 m2 ve projede verilen kalnlkta deneme kesimi ina
edilecektir. Deneme kesiminin ina edilecei yer Kontrol Mhendisi tarafndan seilecek ve yapm
Kontrol Mhendisi tarafndan ynetilecektir. Eer artnamelerde verilen deerlere uygun sonu
alnmsa deneme kesimi yerinde kalacak ve btn iin bir paras olacaktr.
Deneme kesiminde sktrmaya, karm serildikten sonra 406.09.01' de belirtilen sktrma usullerine
uygun olarak ve iyeri karm formlnde verilen iyeri karm younluunun en az % 97' si elde
edilinceye kadar devam edilecektir.
Younluklar Kontrol Mhendisi tarafndan geliigzel seilmi en az noktadan ikier (2) adet, 15
cm apnda karot numuneleri alnarak tayin edilecektir.
Karot numunelerinin ortalama younluu, iyeri karm younluunun % 98' sinden aa
olmayacaktr.
Karotlar, gnn serin saatlerinde ve gerektiinde karot alnacak yere souk su, buz veya dier soutucu
maddeler uygulanarak kaplamann paralanp dalmasn nleyecek ekilde alnacaktr. Karotlarn
alnd yerler kaplamann kendi malzemesi ile en ksa zamanda doldurulup sktrlacaktr.
Younluk tayini Kontrol Mhendisinin onay ile yukarda belirtilen ynteme ilaveten ASTM D-2950
Nkleer Cihazla Bitml Kaplamada Yerinde Younluk Tayinine uygun olarak nkleer cihazla tayin
edilebilir. Ancak, nkleer cihazla bulunan younluklarn karot numuneleri ile kalibrasyonu yaplacak
ve karot sonulan esas alnacaktr.
Eer uygulanan skma yntemi ile istenen arazi younluu elde edilememi ise, skma yntemi
ayarlanarak yeniden deneme kesimi yaplacak ve uygun sonular elde edilinceye kadar devam
edilecektir.
stenen skmay veren silindiraj yntemi ve makineler kaplama yapmnda aynen uygulanacaktr.
Laboratuar kanm dizaynnda deiiklik yapldnda Kontrol Mhendisi yeni deneme kesimi
yapmn isteyecektir.
406.09 Karmn Sktrlmas.
406.09.01 Genel.
Karm yola serildikten hemen sonra sktrma ilemine balanacaktr. Silindiraja balandnda
karmn scakl 135C nin altnda olmayacak ve karmn scakl 80C nin altna dmeden
sktrma ilemi tamamlanm olacaktr.
Sktrma ileminde statik arl 8-12 ton arasnda demir bandajl silindirler ile lastik basnc
ayarlanabilen kendinden yrr minimum 20 tonluk lastik tekerlekli silindirler kullanlacaktr.
Gnlk 600 tondan fazla sermelerde her 400 ton iin bir demir bandajl silindir ilave edilecektir. Plentin
hazrlad karm sktrmaya yetecek sayda silindir temin edilecektir.

508

Karm serildikten sonra varsa nce enine ve boyuna ek yerleri silindirleecektir. Silindiraja i
kaplamann kenarndan, balanacak ve ortaya doru devam edilecektir. Silindiraj sonunda yol yzeyinde
ta krlmalar, kaymalar, atlamalar ve yrtlmalar olmayacaktr.
Karmn sktrlmas lemi aada tarif edilen safhada tamamlanacaktr. Bu safhalardaki .
sktrma metotlar deneme kesiminde kontrol edildikten sonra, esas sktrma metodu deneme ;
kesiminde elde edilen sonulara gre tespit edilecektir.
406.09.01.01 lk Silindiraj (Tespit Silindiraj).
i Karmn yola serilmesini takiben beklemeksizin ilk silindiraj yaplacaktr. lk silindiraj statik
arlkl demir bandajl silindirlerle yaplacak ve bir noktadan en az iki gei olacak ekilde
uygulanacaktr. Silindiraj srasnda karmn telenmesine engel olunacaktr. Gerektiinde ilk ;
silindirajda lastik i basnc ayarlanabilen kendinden hareketli lastik tekerlekli silindirler de
kullanlabilecektir.
406.09.01.02 Ara Silindiraj.
lk silindiraj takiben demir bandajl, lastik basnc ayarlanabilen kendinden hareketli lastik tekerlekli
veya vibrasyonlu silindirlerle yaplacaktr. Bir noktadan en az iki gei olacak ekilde uygulanacaktr.
Bu silindirajda malzemenin telenme-sinden dolay oluacak odlasyona, tekerlek izlerine engel
olunacak ve silindirlerin kompozisyonu buna gre tespit edilecektir.
406.09.01.03 Son Silindiraj.
Demir bandajl veya lastik basnc ayarlanabilen kendinden hareketli silindirlerle yaplacaktr. Bir
noktadan en az ki gei olacak ekilde uygulanacaktr. Son silindiraj tamamlandnda yzeyde
tekerlek izleri ve klcal atlaklar bulunmayacaktr.
406.09.02 Silindiraj Esaslar.
Karm serildikten sonra silindiraj aada belirtildii ekilde yaplacaktr.
A. Birinci eritte:
1. Varsa nce enine ek yerleri silindirleecektir.
2. Serilen eridin dk kenarndan silindirilemeye balanacak ve her geite bir nceki iz'e en fazla 15
cm. bindirme yaplarak yksek kenara doru devam edilecektir.
3. lk silindirajda 1, 2 deki sra, ara ve son silindirajda ise 2. maddedeki sra uygulanacaktr.
4. Yatay kurplarda silindiraja kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir.
B. kinci eritte:
1. Varsa nce enine ekleri sndirlenecek.
2. Boyuna ek yeri sndirlenecek.
3. Serilen eridin dk kenarndan balanarak her geite bir nceki iz' e en fazla 15 cm. bindirme
yaplarak yksek kenara kadar silindiraj devam edilecektir.
4. lk silindirajda 1, 2, 3 deki sra, ara ve son silindirajda ise 3. maddedeki sra uygulanacaktr.
406.09.03 Silindirajda Dikkat Edilecek Hususlar.
eritlerin kenarlarnn silindirlenmesinde tekerlerin en az 10 cm. dar tamas temin edilecektir.
Silindirlemede ani duru ve kalklar yaplmayacaktr. Slindirleme sresinde silindirlerin taze
509

karm zerinde bekletilmelerine ve manevra yapmalarna izin verilmeyecektir. Silindirleme j

sresince silindirlere zik zak hareketler yaptn lmayacaktr. Silindirlerin tekerleri karmn i
yapmasn nlemek iin yeterli miktarda su ile slatlacaktr. Sudan baka bir sv j
kullanlmayacaktr. Silindiraj sonunda yol yzeyinde renk fark, ta krlmalar ve teker izleri j
bulunmayacaktr. Silindirlerle sktn 1 amayan yerler en az 10 kg. arlndaki el tokmaklar veya j
kompaktrler ile sktrlacaktr.
406.09.04 Ek Yerlerinin Yaplmas.
Boyuna ve enine ek yerleri silindirajdan sonra belli olmayacak ekilde ina edilecektir. Gnlk
alma sonunda tek erit halinde serilmi ksm braklmayacaktr. kinci erit serilmeden nce
birinci eridin boyuna ve enine kenarlan kontrol edilecek, kenarlarn dik olmas temin edilecektir.
Bu amala enine ek yerlerinde skm tabaka kalnl kadar tahta lata konulmas veya bitml
scak karm ile rampa yaplmas durumunda kesim hattnn proje tabaka kalnln salayacak
ekilde belirlenmesi gereklidir.
Boyuna ve enine kenarlarda 3 metre iinde, bir doru izgiye gre 2.5 cm den fazla
dalgalanmalara msaade edilmeyecektir. kinci erit serilirken birinci eride yaplacak bindirme 5
cm den fazla olmayacaktr. Bindirme sonucu fazla karm yeni eridin zerine dzgn bir ekilde
gelberi ile ekilecektir. kinci erit serilirken birinci eridin dik kenan yaptrc ile tla edilecektir.
Gerektiinde boyuna ve enine ek yerlerinin daha iyi yaplmas iin yan sath stma tertibat
sericiye taklarak birletirme yzeyi stlacaktr. Ek yerlerinin yaplmasnda kalifiye ii
kullanlacak ve ek yerlerinin geirimsiz, dzgn ve przsz olmas temin edilecektir.
406.10 Skm Kaplamann Kontrol.
406.10.01 Yoldaki Skma Kontrol.
Yola serilip sktrlm kaplamann younluu Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenen yerlerden
alnacak karot numuneleri ile tayin edilecektir. Numuneler; retimin her 500 ton'undan en az bir
ift veya birbiri ile balantsz olarak ina edilmi daha ksa kesimlerde ise her bir kesim iin her
gn en az bir ift olarak alnacaktr.
Bir gnlk imalattan alnm 15 cm apndaki karot numunelerinin ortalama younluu iyeri
karm younluunun % 98 sinden aa olmayacaktr. Ayrca, ortalamaya giren karotlar arasnda
iyeri karm younluunun % 96 inden dk hibir deer bulunmayacaktr.
Karotlar, gnn serin saatlerinde ve gerektiinde karot alnacak yere souk su, buz veya dier
soutucu maddeler uygulanarak kaplamann paralanp dalmasn nleyecek ekilde alnacaktr.
Karotlann ahnd yerler kaplamann kendi malzemesi ie en ksa zamanda doldurulup
sktrlacaktr.
Karot numuneleri ayn zamanda kaplamann kalnlk tayini iin de kullanlacaktr. Ortalamaya
giren karot numunelerinin kalnl, projede verilen kalnln (h) 0.1 tolerans iinde olacaktr.
Ancak her durumda, bir gnlk imalattan alnm karotlann ortalama kalnl en az projede
verilen kalnlk (h) kadar olacaktr.
Bitml temelin skma ve kalnlk kriterleri Tablo-406-12' de verilmektedir.

510

Tablo-406-12 Skma ve Yzey Kalnlk zellikleri

BITUMLU
TEMEL
TABAKASI
96
98

ZELLKLER
Skma, yeri Karm Younluunun % si tek deer olarak ortalama deer olarak
1 Skm tabakann hava boluu, ortalama %
[maks.
Skm tabakann
- Kalnlk (h) tolerans
- Ortalama deer

7,5

...

0.1h
h h+0,lh
........
..._ ^
..

406.10.02 Yzey Dzgnl.

Karm serilip sktnIdktan sonra yol, plan, profil ve en kesitlere uyacaktr. Yol yzeyinde renk
fark, atlamalar, kmeler, tmsekler ve teker izleri bulunmayacaktr.
Bitmi kaplamann yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol deforme olmayacak nitelikte
4 metrelik mastar ile yaplacaktr. Yolun boyuna kontrol iin, mastar yol eksenine paralel olarak
ve yzeyin genilii boyunca aralklarla yol yzeyine konulduunda, mastarn yola temas eden
herhangi iki noktas arasndaki blmde mastarla yol yzeyi arasndaki aklk 10 mm den fazla
olmayacaktr. Bitmi kaplamann enine kontrolnde; yol eksenine dik olarak konulacak mastarla
bulunacak aklk 10 mm den fazla olmayacaktr. Bitmi kaplamann, herhangi bir noktas ile
tabakann proje kotu arasnda 10 mm* den fazla kot fark olmayacaktr.
406.11 Yolun Trafie Almas.
Serme ve sktrma sresince yolun serme yaplan eridi trafie kapal tutulacaktr. Son
silindirajdan sonra serilen tabaka evre scaklna eriinceye kadar zerinden trafik
geirilmeyecektir.
Btmle temel tabakasnn zeri; ayn alma sezonu ierisinde mutlaka Binder tabakas ile
kaplanacaktr.
406.12 Kalite kontrol Deneyleri.
Bitml Temel' in yapm srasnda kullanlan malzemeleri, imalat ve oluturulan tabakay
kontrol etmek amacyla belirli aralklarla yaplmas gereken Kalite Kontrol Deneyleri, minimum
deney saylan ve skl aada Tablo-406-13' de verilmektedir.

511

Tablo-406-13 Kalite Kontrol Deneyleri

JLMACI

JPENEYADI

Dizayn iin
agrega retilmesi

Elek Analizi
(Ya metod)

Konkasrde agrega
retiminin kontrol
Scak silo
gradasyon kontrol

Elek Analizi
(Ya metod)
Elek Analizi
(Yajjnelod)^
Bitm yzdesi, Briket
hazrlama, Briket
zgl arl,
Stablite,Akma ve
Vh.Vf, VMA hesaptan
Bitm %'si ve

Karmn fiziksel
zelliklerinin
kontrol

Segregasyon olup
olmadnn tespiti
Tabakann Skma ve
Kalnlk kontrol

Karot alm, karot

zgl arl tayini

512

JgNEYJjngJfijL
Kaba ve orta agrega
in 300 m1 'de bir,
nce agrega iin
lOOm^dejjir^

DENEY STANDARJDr

min.500m3,debir

ASTMC-136.C-II7

min. gnde bir kez

ASTMC-136.C-117

min. gnde iki kez

AASHTOT-I64.T-30
ASTM D-1559
ASTM D-2726

ASTM C-136.C-I17

min. gnde iki kez

AASHTOT-64
AASHT O T-30

min. her 500 l'dan bir

ift

ASTM D-2726

KISIM 407.-ASFALT BETONU BNDER VE AINMA TABAKALARI

407.1 Tanm. Bu ksm, krlm ve elenmi kaba agrega, ince agrega ve mineral fillerin belli
gradasyon limitleri arasnda iyeri karm forml esaslarna uygun olarak bitml balayc ile
bir plentte kartrlarak yeterli temeller veya dier bitml kaplamalar ile beton kaplamalar
zerine bir veya birden fazla tabakalar halinde scak olarak ve projesinde belirtilen plan, profil ve
en kesitlere uygun olarak asfalt betonu kaplama yaplmasndan bahseder.
407.2 Kapsam.
Asfalt betonu genel anlam ile Anma Tabakas'n, Binder Tabakas' veya bunlarn her ikisini
birden kapsar.
Asfalt betonu karmna giren kaba agrega, ince agrega ve mineral filler ile bitml malzemede
aranan zellikler, gradasyon limitleri, iyeri karm formlnn esaslar, ina metodu, arazi ve
laboratuar kontrolleri ve dier artlar bu artnamede belirtilen esaslara uygun olacaktr.
407.03 Malzemeler.
407.03.01 Mineral Agrega ve Genel zellikleri.
Agrega krmata, krlm akl veya bunlarn karmndan ibaret olacaktr. Karm iindeki
krmata veya krma akl temiz, sert, salam ve dayankl tanelerden ibaret olacak, btn
malzemede kil topaklar, bitkisel maddeler ve dier zararl maddeler bulunmayacaktr. Agregada
slfat, klorit, kurutma ve kartrma srasnda veya sonradan hava etkisi le krlmaya yatkn'olan
ayrma rn dier maddeler bulunmayacaktr.
Mineral agrega; kaba agrega, ince agrega ve mineral filleri ieren en az ayr tane grubunun
dzgn bir derecelenme verecek ekilde belli oranlarda kartn I masndan oluacaktr.
Ar trafikli yollarda yaplacak anma tabakasnda, ocak durumunun uygun olmas halinde,
magmatik kayalardan retilmi agregalar kullanlacaktr.
Karmn agrega gradasyonu Binder Tabakas iin Tablo-407-l'de, Anma Tabakas iin
Tablo-407-2 'de arlka % geen olarak verilen gradasyon limitlerine uyacaktr.
Tablo-407-1 Binder Tabakas in Gradasyon Limitleri

25
19
12,5

Elek Boyu

% GEEN

mm (1")
mm (3/4")
mm (1/2")

100
80-100
58-80

9,5
mm (3/8")
4.75 mm (No. 4)
2.00 mm (No.10)
0.425 mm (No. 40)
0. ISO mm (No. 80)
0.075 mm (No. 200)

48-70
30-52
20-40
8-22
5-14
2-7
513

Tablo-407-2 Anma Tabakas in Gradasyo Limitleri

!
TP-1
I
Elek Boyu
TP-2
I 19
mm (3/4")
oo
1
[53
rorntf/F)^' L jgjjgg^ __ 1 __ JOO ____

~ 1Q-9Q~~*"!
80 - 100
4.75 mm (No. 4)
40-55
1
55-72
i 2.00 mm (No. 10)
25 - 38 |
jj
36-53
i 0.425 mm (No. 40)
10-20
1
16-28
| 6-15
0.180 mm (No. 80)
|
8-16
I
: 0.075 mm (No. 200!
_4-J0
j__....... 4-10___ .....i

Malzeme hazrlanmas srasnda her grup malzemenin gradasyonu tespit edilecektir. Kaba agrega
iin en ok 200 m3 de bir elek analizi, ince agrega iin en ok 100 m3 de bir elek analizi
yaplacaktr.
Laboratuar karm dizaynna esas olacak eitli tane grubundaki malzemelerin ortalama elek
analizleri; konkasr ayarlan tamamlanp, srekli almaya balandktan sonra en az 10 adet elek
analizinin ortalamas alnarak hesaplanacaktr. Elek analizleri ASTM C-136, C-117' ye uygun
olarak yaplacaktr.
Agrega en az tane grubu halinde hazrlanacaktr.
Kaba agrega, ince agrega ve mineral filler ihale yoluyla hazrlatlacaksa, agregalarla ilgili btn
muayene ve deneyler artnameye uygun olarak dareye ait Blge veya Merkez laboratuarlarnda
veya darenin uygun bulaca tercihen akredite olmu laboratuvarlarda yaplacaktr.
407.03.01.01 Kaba Agrega.
Kaba agrega; krmata, krma akl veya bunlarn karmndan oluacaktr.
Kaba agrega; agrega karmnn 4.75 mm' lik (No. 4) elek zerinde kalan ksm olup, temiz,
przl, salam ve dayankl tanelerden oluacaktr. Kaba agrega iinde yumuak ve dayanksz
paralar, kil, organik ve dier zararl maddeler serbest veya agrega tanelerini sarm halde
bulunmayacaktr.
Karma giren kaba agrega, akldan hazrlanm ise 4.75 mm' lik (No. 4) elek zerinde kalan
ksmnn % 100'nn iki veya daha fazla yz mekanik olarak krlm olacaktr.
Kaba agrega yasslk indeksi, BS 812' ye gre test edildiinde bulunan deer artnamede verilen
limitten fazla olmayacak; taneler kbik ve keskin keli olacaktr.
Agrega EK-A da verilen deney yntemine gre test edildiinde, soyulmaya kar mukavemeti en
az % 50 olacaktr. Soyulmaya kar mukavemeti % 50' den az olan agregalar iin, darenin onay
ile bitml balaycya yapma zelliini arttrc katk maddeleri ilave edilecektir. Soyulmaya
kar mukavemeti artrc katk malzemesi Ksm 411' da belirtilen koullan salayacaktr.

514

Soyulma mukavemetini arttrmak iin kullanlacak katk malzemesinin, cins ve

miktar laboratuarda yaplacak deney sonucunda tespit edilecektir.
Kaba agregada aranan Fiziksel ve Mekanik zellikler Tablo- 407-3'de verilmektedir.
Tablo-407-3 Kaba Agregamn Fiziksel ve Mekanik zellikleri
DENEY

ARTNAME
LMTLER
BINDER

DENEY
STANDARDI

AINMA
AINMA KAYBI
35
30
(Los Angeles), maksimum %
HAVA TESRLERNE
KARI DAYANIKLILIK
12
10
(donma deneyi, Na2S04 ile)
kayp, maks. %
KIRILMILIK (en az iki yz)
100
100
arlka, minimum %
YASSILIK NDEKS
35
30
maksimum %
CLALANMA DEER
50
minimum %
SU ABSORPSYONU
2.5
2.0
maksimum %
SOYULMA MUKAVEMET
50
50
minimum %
KIL TOPAKLARI VE
0,5
UFALANABLR TANELER,
0,5
maksimum %
*SIKITIRILMI BITUMLU
KARIIMLARIN SUDAN
KAYNAKLANAN
80
80
BOZULMALARA KARI
DRENC, ndirek ekme
Mukavemeti Oran, min.%
* Bu deney zorunlu deildir, gerek grldnde yaplacaktr.

TS 3694
(ASTMC-13I)
TS 3655
(ASTM C- 38)

BS8I2
TS EN 1097-8
TS 3526
(ASTM-127)
EK-A
ASTM C-142

AASHTO T-283

Ekonomik ve teknik nedenlerden dolay artname limitlerinden daha fazla su absorpsiyonu olan
agregamn kullanlma zorunluluu doarsa, darenin onay alnacak ve dare bu konuda zel
laboratuvar karm dizayn hazrlayacaktr.
407.03.01.02 nce Agrega.
4.75 mm'lik (No.4) elekten geip 0.075 mm' lik (No. 200) elek zerinde kalan malzeme olarak
tanmlanan ince agrega, krlm ta, akl veya kum ile bunlarn karmndan oluacaktr.
nce agrega temiz, salam ve dayankl olacak, plastisite indeksi % 2 den fazla olmayacaktr.
515

Karmda kullanlacak doal kum ince agrega zelliklerine sahip olacak ve miktar karmdan
istenilen stabilite, akma, boluk deerlerinin salanmas artyla tespit edilecektir.
nce agregann zellikleri Tablo-407-4'de verilmektedir.
Tablo- 407-4 nce Agregann zellikleri

r- ...... "'" ~

^JAj^TOAME LMTLER
AINMA
BNDER
2
2

PLASTSTE
NDEKS [ maksimum
%KL TOPAKLARI VE
0,5
UFALANABLR TANELER, j
maksimum %
0-1 (Renk Skalas)
ORGANK MADDE 1
(0.5)
MKTAR], maksimum %

0,5

!
DENEY
STANDARDI
TS 1900
ASTM C-142

bulunmayacak TS 3673 1
(AASHTO T-194)

407.03.01.03 Mineral Filler.

Mineral filler; tamam 0.425 mm (No. 40) elekten geip, arlka en az % 70'i 0.075 mm
(No.200) elekten geen malzeme olarak tanmlanr.
Kaba ve nce agregann karm gradasyonu 0.425 mm (No. 40) elekten geen malzeme miktar
ynnden yetersiz ise, agrega karmna mineral filler ilave edilebilir.
Mineral filler; ta tozu, mermer tozu, snm kire veya benzeri maddelerden oluacak; kil,
toprak, organik ve zararl madde iermeyecektir.
Mineral fillerin plastisite indeksi % 4' den fazla olmayacak, kolayca akabilecek kadar kuru olacak
ve ierisinde zellikle topaklar bulunmayacaktr. Mineral Filler aada TabIo-407-5' de belirtilen
gradasyon limitlerine uyacaktr.
Tablo-407-5 Mineral Fillerin Gradasyon Limitleri
Elek Boyu
0.425 mm (No. 40)
0.075 mm (No. 200)

Arlka % geen
100
|

70-100

Mineral fillerin elek analizi AASHTO T37 (ASTM D546) ya gre yaplacaktr. Agrega
karmna ilave edilen mineral fillerin 0.075 mm (No. 200) elek zerinde kalan ksm ince agrega
olarak kabul edilecektir.
407.03.02 Bitml Balayclar ve Genel zellikleri.
Asfalt betonu anma, binder tabakalarnn yapm in agregaya ilave edilmek suretiyle
hazrlanacak karmda bitml balayc olarak, TS 1081 EN 12591- "Bitmler ve Bitml
516

Balayclar -Kaplama Snf Bilmler zellikler" standardna uygun 40/60, 50/70 ve 70/100 i
penetrasyonlu bitm; Tip-1, Tip-2, Tip-3 ve Tip-4 limitlerine uygun polimer modifiye bitm
kullanlacaktr. Hangi bitml balaycnn hangi blge ve yrede ve hangi tabakada kullanlaca
hususu iklim koullarna bal olarak dare tarafndan belirlenecektir.
i Bitml balayclardan TS 115 EN 58/ 1996- "Bitml Balayclar- Numune Alma" standardna
gre numune alnacak ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad tespit edilecektir. :
Bitml malzemelere uygulanacak deneyler ve metotlar ile limitleri Ksm 412 "Bitml
Balayclar" da verilmektedir.
, Karmda soyulmaya kar mukavemeti dk olan agregalar kullanlmas halinde, soyulma 1
mukavemetini artrc katk maddeleri kullanlacak; katk lavesi servis tanknda yaplacaktr.
Servis tanknn ihtiva ettii bitml balaycnn en az 3/4', sirklasyona veya kartrma lemine ;
tabi tutulmadan kesinlikle kullanlmayacaktr. Kartrma ilemi karm homojen oluncaya kadar ;
devam edecektir.
407.03.02.01 Yaptrc ve Astar Olarak Kullanlacak Bitml Malzemeler.
Astar malzemesi olarak TS-1083'e uygun MC-30, TS 1082'ye uygun SS-1, SS-lh, CSS-I,
CSS-lh ; malzemelerinden birisi kullanlacaktr.
;

Yaptrc olarak, TS-1082 "Yol styaplarnda Kullanlan Asfalt Emlsiyonlar" standardna

uygun RS1, RS2 ve CRS1 ve CRS2 malzemelerinden birisi kullanlacaktr.
Yaptrc ve astar malzemesi olarak kullanlacak bitml malzemelerden TS 115 EN 58/ 1996
"Bitml Balayclar-Numune Alma" standardna gre numune alnacak ve malzemenin
artnamesine uygun olup olmad tespit edilecektir. Bitml malzemelere uygulanacak deneyler
ve metotlar ile limitleri Ksm 412 "Bitml Balayclar" da verilmektedir.
407.04 Karmn Bileimi ve yeri Karm Forml.
407.04.01 Asfalt Betonunun Dizayn.
dare tarafndan baka bir karm dizayn yntemi tayin edilmedike asfalt betonunun karm
dizayn TS-3720 "Bitml Kaplama Karmlarnn Hesap Esaslar" standardna gre Marshall
metodu kullanlarak yaplacaktr.
Asfalt betonu karmlarn dizaynnda; Tablo-407-6 da verilen dizayn kriterleri esas alnacaktr.

517

Tablo-407-6 Asfalt Betonu Dizayn Kriterleri

BINDjER
mm.
maks.

ZELLKLER

BRKET YAPIMINDA UYGULANACAK

DARBE SAYISI

75

75

MARSHALL STABLTES, Kg.

75
900

BOLUK, %
ASFALTLA DOLU BOLUK, %

60

AGREGALAR ARASI BOLUK, (VMA) %

13

AKMA, mm(10-2in)

2(8)

FLLER/BTM ORANI
BTM (Arlka, 100' e)

3.5

PTT-"""

4(16)

---------- B-rnmrn-

2(8^4(16)

1.4 6.5
4.0
7.0

Asfalt betonunda kullanlacak her tr mineral agrega ve bitml balayc iin gereken tm
deneyler laboratuar karm dizayn hazrlanmadan nce tamamlanm olacaktr. Laboratuar
karm dizaynnn hazrlanmas iin temsili ve yeterli miktardaki agrega ve bitml balayc
numuneleri Blge veya Merkez laboratuarna, karm malinin balamasndan en az 15 gn nce
teslim edilmi olacaktr.
Karm dizaynlar darenin uygun bulmas halinde ii yapan Mteahhit laboratuarnda ya da zel
bir laboratuarda yaplabilecek ve hazrlanan dizayn dare tarafndan onaylandktan sonra
kullanlabilecektir. Ancak karm dizaynndan kaynaklanan nedenlerden dolay oluan
bozulmalardan Mteahhit firma sorumlu olacaktr.
Laboratuar karm dizaynnda ve asfalt betonu yapmnda kullanlacak mineral agrega karmnn
granlometrisi binder tabakas iin Tablo-407-1' de, anma tabakas iin Tablo-407-2' de verilen
gradasyon snflarna uygun olacaktr. Kullanlacak granlometri snrlan iindeki agrega karm,
kabadan inceye doru muntazam bir derecelenme gsterecek ve herhangi bir elekte st snrda olan
bir malzeme bunu takip eden elekte alt snrda seyretmeyecektir.
Laboratuar karm dizaym yazl olarak bildirildikten sonra iyeri karm formlne esas
olacaktr.
Asfalt betonu imalinde kullanlan karm; agregann gradasyonu, bitml balayc ile
kartrlmadan nce ve sonra, Tablo-407-7' de verilen tolerans snrlan iinde kalacaktr. Aynca
bitm miktan da Tablo-407-7' de belirtilen tolerans snrlar iinde kalacaktr. Tabloda verilen
tolerans deerleri laboratuvar deney sonulan iin verilmi olup, imalat her durumda dizayn
deerlerine gre yaplacaktr.
Ancak retimde herhangi bir nedenle; karmn gradasyonu, alnan btn nlemlere ramen bu
izin verilen limitler dnda kalyor ise veya agrega ocandan gelen deiiklikler dolays ile
kanmin zelliklerinde deimeler olduu saptanyor ise, yeni bir laboratuar kanm dizayn
yaplacaktr.

518

Tablo-407-7 Karmn Tolerans Snrlar

Malzeme
4.75 mm (No.4) ve daha byk
eleklerden geenler
2.00 mm (No.10) - 0.177 (No.80)
deklerden ge^_ler_

Toleranslar
%4
%3

MIlSEfi2222l!LiS&

:%2
%0.3

Bitml balayc
)j 407.04.02 yeri Karm Forml.

I yeri karm forml, laboratuar karm dizaynna gre plentte retilen bitml scak karmn J
fiziksel zelliklerinin dizayn kriterlerine uygunluunun tespiti ve skma kontrolne esas olacak
younluun tayinini kapsar. Her farkl karm dizayn iin, imalatn balangcnda yeri Karm
Forml hazrlanacaktr.
Plentte laboratuar karra dizaynna uygun olarak retilen asfalt betonu karm ile antiye
laboratuarnda TS 3720ye uygun olarak en az 6 Marshall briketi hazrlanacaktr. Bu Marshall
briketleri TabIo-407-6' de belirtilen proje dizayn kriterlerini salayacaktr. Salamad takdirde
Kontrol Mhendisi karm dizaynnn yeniden yaplmasn isteyecektir.
yeri karm younluu tayini iin, en az 6 Marshall briketi younluunun ortalamas alnacaktr.
Her bir biriketin younluu ile ortalama younluk arasnda karlatrma yaplacak ve fark 0.015
den fazla deerler atlacak, ikiden fazla atlm deer olmamas salanacaktr. Geride kalan
deerlerin ortalamas iyeri karm younluu olarak belirlenecektir. Bu younluk deeri skma
kontrolne esas olacaktr. yeri karm forml sonucu bulunan younluk deeri dizayn
younluk deerinin 0.020* si olacaktr.
yeri karm formlnde, laboratuar karm dizayn ile verilen gradasyon toleranslar ve
optimum bitm geerli olacaktr. Karm bu deerlerden farkl ise, bu karmla hazrlanan
briketler dikkate alnmayacaktr.
407.05 Yapm artlar.
407.05.01 Genel.
Mineral agrega ve bitm iyeri karm formlne gre; harman tipi kartrma (batch tipi) prensibi
ile ahan plentte kartnlacaktr. Srekli kartrma veya tamburda kantrma (drum mix tipi)
prensibi ile alan plentlerin kullanm darenin yazl izinine bal olacaktr. Plent iyeri karm
formlne uygun bitml karm verecek nitelikte, ii belirlenen zamanda bitirecek kapasitede ve
gerekli kontrol aletleri ile tehiz edilmi olacaktr. Plentten kan karm homojen olacak ve
iinde karmam hibir tane bulunmayacaktr. Kantrma ileminden nce bitm ve agrega
Tablo-407-8' de belirtilen scaklklara kadar stlacaktr. Polimer modifiye bitm kullanldnda
scaklklar Ksm 412 "Bitml Balaycda belirtildii gibi olacaktr.

519

Tablo-407-8 Malzemelerin Kartrma Scaklklar

BTML BALAYICI
40/60, 50/70 pen bitm ile
hazrlanan karmlarda

Bitm
min. C
maks. C
145
160
140

70/100 pen bitm ile

hazrlanan karmlarda

'"" ...................... " ........ .............................................................................

............................... "

Agrega
min. C
150

155

j
maks. C
165

145

160

Agreganm scakl ile bitmn scakl arasndaki fark 15C den fazla olmayacaktr.
Plentten kan karmn scakl; Tablo-407-9'da, Asfalt Betonu serim scaklklan ise
Tablo-407-10'da belirtildii gibi olacaktr. Karmda Modifiye Bitm kullanld zaman imalat
scaklklar Ksm 412 "Bitml Balayc" 'de belirtildii ekilde olacaktr.
TabIo-407-9 Plentten kan Karmn Scakl
Hava Scakl (Glgede)

Karm Scakl

5 15C aras iin

. minimum 155C

15.130C aras iin

minimum 145C

30C dan yukars iin

minimum I40C

Tablo-407-10 Asfalt Betonu Serim Scaklklar

| Sktrlm Tabaka Kalnl
|
1
1
[

<50 mm

Yol Yzeyi Scakl (C) [

<5
5-9.9
10-14.9

50-75 mm

>75 mm

Minimum Serim Scakl (C) >

(2)

(2)

146
141

(2)

(2)

141
138
135

135
132
130

1(l)Fniere boaltma
>7
5'
yapld andaki scaklk. (2)Serim yaplmamaldr.

Asfalt betonu yapm genel olarak 01 Nisan - 30 Kasm tarihleri arasnda yaplacak ve i program bu
tarihlere gre dzenlenecektir. zellik gsteren yerlerde bu sre dareden Olur alnarak
uzatlabilecek veya ksaltlabilecektir.
Hava scakl glgede ve herhangi bir suni sdan uzakta 5C olduu veya 5C* nin altna dmee
balad zaman; yamur veya kar yayor iken veya yolun zerinde su, buz veya kar mevcut ken
bitml kaplama yaplmayacaktr.

520

,407.05.02 Yolun Hazrlanmas.

IDaha nceden ina edilmi yol, asfalt betonu naat balamadan nce mutlaka kontrol edilecektir.
Kaplamann yaplaca sath toz, pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden tamamen
temizleninceye kadar dner sprgeler veya dier mekanik sprgeler veya el sprgeleri yardm
le sprlerek, gerekirse ykanarak temizlenecektir. Ayrca yol yzeyi trafie uzun sre ak
kalm ve bu nedenle yzeyi yeterli przlle sahip deil ise uygun makinalarla yzey
. priizlendirilecektir.
I Yol bitml kaplamal ise, yzeyde hibir gevek nokta bulunmayacaktr. Gevek noktalar
sklecek, serbest malzemeler temizlenerek dar atlacak, ve usulne uygun olarak scak
;
karmla onarlacaktr. Yol yzeyindeki kk, byk btn ukurlar usulne uygun olarak
onarlacaktr, tmseklikler mutlaka giderilecektir.
, Yol yzeyi granler, plent-miks temel ise, yol btnyle plan, profil ve en kesitlere gre ina :
edilmi olacak, bombe ve dever artnamelere uygun olacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme ;(
bulunmayacak, sprme ameliyesine temel tabakasndaki kaba agrega daneferinin sath ortaya
kncaya kadar devam edilecektir. styap kalnlklar tam olarak uygulanm olacak ve |
artnamelerle istenen younluk ve skmay salayacaktr. Sathta kil, organik madde ve nebati |
toprak bulunmayacak, mevcut ise kaznarak atlacaktr. Yukardaki artlara uymayan temeller
zerine asfalt betonu ina edilmeyecektir.
! Yol yzeyi imentolu karm ise, yol tmyle plan, profil ve en kesitlere uygun olarak ina ;
edilecektir. Bombe ve dever artnamelerle belirtilen ller ierisinde olacaktr. Sathta gevek ve ;
serbest malzeme bulunmayacak, kil, nebati toprak ve dier yabanc maddeler varsa kaznarak |
atlacaktr. Sathtaki krlmalar, atlaklar, ayrlmalar, derzler ve derz dolgu malzemeleri usulne
uygun olarak onarlacaktr.
407.05.03 Bitml Malzemenin Hazrlanmas.
yerinde, 407.03.02.01' de verilen artlara uyan en az 240 ton bitml malzeme bulundurulacak
ve iyeri bitml malzemeyi pompaj devresine kadar stabilecek ve muhafaza edebilecek tertibatla
donatlm olacaktr. Istma tertibat yal sistem olacak ve her zaman alabilecek, stmay
homojen yapabilecek kapasite ve zellikte olacaktr. Bitml malzeme tanklar, bitml
malzemeye su, kil ve dier yabanc maddelerin girmesini nleyecek ekilde olacaktr. Kartrma
ileminden nce bitm 407.05.01' de belirtilen scaklklara kadar stlacaktr.
407.05.04 Mineral Agregamn Hazrlanmas.
407.03.OV de belirtilen artlara uygun olarak hazrlanan agregalar plente yakn ve ayr ayr tane
gruplar halinde depo edilecektir. Tane gruplarnn birbirine karmas mutlaka nlenecek, her tane
grubunun zerine boyutlarn belirten levhalar konacaktr. Agrega depolarna kil, toprak ve dier
btn zararl maddelerin karmas nlenecektir. Agrega depolamas segregasyona sebebiyet
vermeyecek ekilde olacaktr.
Plentn souk besleme depolarndaki malzemenin an rutubetli olmamas salanacaktr. yeri
karm formlne esas olan her tane grubu malzeme ayr ayr souk besleme silolarna
konulacaktr. Souk besleme silolar, iyeri karm formlnde seilmi granlometriyi veren
oranlara gre, agregann kurutucuya gemesini salayacak ekilde ayarlanacaktr. Agregalar
kurutucuda, kartrcya geldiklerinde 407.05.01' de belirtilen kartrma scakln salayacak
biimde kurutulacak, kurutulmu agregadaki nem oran % 0.5 den fazla olmayacaktr.
521

Eleme ve scak silo sistemi olan plentlerde, agrega en az drt tane grubu halinde elenerek scak
silolara nakledilecektir. Her gn scak silolardan numune alnarak gradasyon ve scak silo oranlan
kontrol edilecektir.
407.05.05 Kartrma.
Agrega doru ve hassas bir biimde tartlp, iyeri karm formlnde verilen granlometriyi
salayacak, miktarlarda kartrcya nakledilecektir. Bitm dizaynda belirtilen miktara uygun
olarak ilave edilecektir.
Plentte kartrma sresi, agrega tanelerinin tam ve niform bir biimde btmle sarlm olmas ve
homojen bir karm elde edilmesi koulu ile, plentin ve kullanlan agregann tipine bal olarak
Kontrol Mhendisi tarafndan tayin edilecektir.
yeri karm formlne gre hazrlanm karmn fiziksel zelliklerini tayin etmek amac ile
plentten kan retime ait karmdan gnde en az iki kez numune alnacak ve bu numunelerle
bekletilmeksizin antiye laboratuarnda en az er adet Marshall briketi hazrlanacaktr. Bu
briketler fiziksel zellikler ynnden TabIo-407-6' da belirtilen dizayn kriterlerini salayacaktr.
Agreganm ve bitml balaycnn an stlmasna, fazla stlm ve yanm karmlarn yola
serilmesine kesinlikle izin verilmeyecektir.
407.05.06 Bitml Astar Malzemesinin Uygulanmas.
Granler Temel ve Plent-miks Temellerin seriminden ksa bir sre sonra Asfalt Betonu tabakalar
ina edilecekse, temeller zerine astar tabakas uygulamas yaplmayacaktr. Temellerin uzun sre
ak kalaca ve bu sre ierisinde ya beklenmesi, temellerin trafie almas szkonusu olduu
ve temeller zerine gelecek scak karm tabakalarnn toplam kalnlnn 10 cm den az olduu
durumlarda; granler temel, plentmiks temel ve projede gsterilen dier hallerde 407.03.02.01' de
verilen zelliklere uygun bitml astar malzemesi uygulanacaktr. Astar malzemesi uygulanmadan
nce yolun yzeyi 407.05.02' de belirtildii ekilde hazrlanacaktr. Yol yzeyinin temizlenmesi
serme geniliinden yarm metre fazla yaplacaktr. Yol yzeyi kuru olacak, granler, plent-miks
temellerde yzeyden itibaren 3 cm* lik ksmda rutubet % 2 den fazla olmayacaktr.
Hava scaklnn 5 C dan aa olduu, sathta ar rutubet bulunduu, genelde hava artlarnn
uygun olmad durumlarda astar tabakasnn uygulamas yaplmayacaktr. Astar malzemesi,
homojen bir pskrtme salayacak distribtrle gn nda yaplacak ve metrekareye 0,5-2,5 litre
arasnda malzeme atlmas salanacaktr. Bitml malzemenin ne kadar verilecei, yol yzeyinin
durumuna gre Kontrol Mhendisi tarafndan kesin olarak belirlenecek ve metrekareye den astar
malzemesinin Kontrol Mhendisinin verdii miktara uyup uymad yaplacak deney ile
belirlenecektir. Kullanlan astar malzemesinin pskrtme scaklklar Tablo-407-ll'de belirtildii
gibi olacaktr.
Tablo-407-11 Astar Malzemesinin Pskrtme Scaklklar
Astar Malzemesi

Pskrtme Scaklklar

MC30

30C 50C

Bitm Emlsiyonu

20 C 70C

522

Yol sathnn dzgn olmas nedeni ile oluabilecek fazla bitml malzemeler el sprgeleri ile
J; temizlenecektir. Astar malzemesi pskrtldkten sonra bitml malzemenin kr ve penetre ;
edebilmesi iin en az 24 saat, zerine yeni bir bitml kaplama serilmeyecek, mmkn olduu
| takdirde yol trafie kapatlacaktr. Aksi taktirde kr sresince trafik hz 30 km/saat olarak i |
snrlandrlacaktr. Astarlanm yzeyde bozulmalar olursa, zerine bitml kaplama yaplmadan
j nce bu ksmlar onarlacaktr.
t Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda emlsiyonun uygulanmasn
ve ! pskrtlebilme zelliini iyiletirmek iin arlka % 50 ye kadar su ilave edilebilir.
i

407.05.07 Bitml Yaptrc Malzemesinin Uygulanmas.

;' Beton yol ve beton kprler zerine; nceden astarlanm fakat ok tozlu ve astarn soyulduu
| yzeyler zerine; nceden mevcut (eski) fakat przsz veya bitm az bitml kaplamalar
I zerine; tabaka kalnl 40 mm ye kadar ince bir kaplama yaplacak yzeylere; dik eim, keskin
kurp ve trafik kl ehir ii kavaklar gibi yksek kayma gerilmelerinin oluabilecei yerlerde
asfalt betonu kaplama yapldnda yzeye yaptnc malzeme uygulanacaktr.
Bitml tabakalar birbiri ard sra ina ediliyor ise, yeni bir bitml kaplama zerine asfalt betonu .
serilmeden nce yaptrc malzeme uygulanp uygulanmayacana yzeyin durumuna gre ;
Kontrol Mhendisi karar verecektir. Yaptnc malzeme 407.03.02.01' de belirtilen zelliklere
uygun olacaktr.
Yaptnc malzeme uygulanmadan nce yolun yzeyi; 407.05.02' de belirtildii ekilde
hazrlanacaktr. Yol yzeyinin temizlenmesi, serme geniliinden yanm metre fazla yaplacaktr.
Yaptrc, hangi ara ve gerele serilirse serilsin, malzeme yzeye dzgn ve homojen bir ekilde
ve 0.15-0.50 litre/m olacak miktarda uygulanacaktr. Yzeyin durumuna gre uygulanacak
yaptrc malzemenin kesin miktar Kontrol Mhendisi tarafndan saptanacaktr. Yola dklen
malzemenin bu saptanan miktara uyup uymad arazide llecektir.
Bitml balaycnn dzgn olmayan yzey dolays ile gllenmesine, fazla pskrtme veya
pskrtme yaplrken meydana gelebilecek akma ve damlamalar dolays ile baz yerlerde am
bitml malzeme birikmesine zin verilmeyecektir. Byle yerler kaznarak temizlenecektir. !
Yaptrma tabakasnn gnlk uygulamas, ayn gn yaplaca planlanan bitml kaplama alan
kadar olacaktr.
Yaptnc malzeme olarak bitm emlsiyonu kullanldnda emlsiyonun uygulanmasn ve
pskrtlebilme zelliini iyiletirmek iin arlka % 50 ye kadar su ilave edilebilir. Yaptnc
olarak kullanlacak bitml malzemelerin pskrtme scaklklar Tablo-407-12'de belirtildii gibi
olacaktr.
Tablo-407-12 Yaptrc Olarak Kullanlacak Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar
[
|
1
|

Bitml Malzeme
RS
RS2
CRS1
CRS2

Pskrtme Scaklklar (C)

1
20
85
60
50

50 85
|
60 85
523

Yaptrma tabakas olarak bitm emlsiyonu kullanldnda suyun buharlamas iin bitml tabaka
serilmeden nce yeterli sre gemelidir. Yaptrma tabakasnn yzeyinden bitml scak karm
serilmeden nce trafik gemesine izin verilmeyecektir.
407.06 Karmn Tanmas.
Asfalt betonu karmnn tanmasnda kullanlan aralar temiz, muhafazal, damper asesi dz ve
madeni olacaktr. Karmn nakli yaplmadan nce aralarn damper aseleri yapmay nleyecek ince
bir yala yalanacak veya tabana uygun bir malzeme konulacaktr. Kullanlacak yalama maddesi
karm ayrtrmayaca gibi herhangi fiziksel ve kimyasal etkisi de olmayacaktr. Karmn aralara
doldurulmas ve nakli srasnda segregasyon olmamas iin zen gsterilecektir. Karm naklinde
kullanlan aralar brandah rt tertibatna sahip olacaktr.
Eer Kontrol Mhendisi tarafndan klandrma yeterli grlmezse gece almas yaplmayacak ve
karm iyerine ancak gn nda serilip s kt olabilecek miktarda sevk edilecektir.
407.07 Karmn Serilmesi.
Karmn serilecei yzeyin durumu 407.05.02' de belirtildii ekilde hazrlanm olacaktr. Serme
ilemi finierlerle; yolun plan, profil ve en kesitlerine uygun olacak ekilde yaplacaktr. Serme ilemi
mmkn olduu kadar srekli olacak ve serim srasnda sericinin hz sabit tutulacaktr. Yeterli sayda
tecrbeli kreki, trmk vb personel, fnieri takip ederek kaplama yzeyinde stenilen zelliklerin
temininde yardmc olacaktr. Finierin doldurma teknesinin yan kapaklar alr kapanr tipte olacak ve
malzeme segregasyona uramadan serilecektir. Makine ile serilmesi mmkn olmayan yerlerde
malzeme elle serilebilecektir. Ancak, bu srada dzgn ve kaliteli iilik ile sktrlm haldeki
kaplamann kot, eim ve dzgnlk bakmndan artname ve projesi salanm olacaktr. Serilen
karm iyeri formlnde verilen kompozisyona uygun olacak, bu durum her gn en az iki kez serim
srasnda finierin arkasndan temsili numuneler alnarak saptanacaktr. Bu amala numunelere ASTM
D2172 (AASHTO T164) "Bitml Kaplama Karmlarnda Bitm Miktar Tayini
(Ekstraksiyon)" ve AASHTO T 30 "Ekstrakte Edilmi Agregann Gradasyonunun Tayini" deneyleri
uygulanacaktr.
Karm, kaplama geniliinde seriiecekse, kot ve eimlerin doru belirlenmesi iin btn binder ve
anma tabakalar gerili elik tel sistemi (offset hatt) veya en az 12 m boyunda olan yryen referans
sistemi ile serilecektir.
Kaplama ok eritli olarak ina ediliyorsa, btn binder ve anma tabakalarnn ilk eridi gerili elik tel
sistemi veya en az 12 m boyunda olan yryen referans sistemi ile serilecektir. Dier eritler ise Kontrol
Mhendisinin uygun grmesi ile yryen referans sistemi veya duyargal papu sistemi ile serilebilir.
Takviye tabakas olarak serilecek tek tabaka asfalt betonu kaplamas gerili elik tel sistemi ile
serilecektir.
Gerili elik tel sisteminde, elik tel tespit kazklar her 5 metrede bir yerletirilecek ve yolun kenarna en
az 200 metre uzunlukta tanzim edilecektir. Duyargal papu veya zgara papu yrrken atlama
yapmayacaktr.
haleli ilerde gerili elik tel sistemi (offset hatt) Mteahhit tarafndan tanzim edilecektir. Mteahhit
tarafndan kurulan referans sistemi Kontrol Mhendisi tarafndan uygun grldnde serme ilemine
balanacaktr.
524

Br defada serilip sktrlm tabakann kalnl, karmn iindeki en byk tane boyutunun 1.5 i
katndan az, 3 katndan fazla olmayacaktr.
Trafik durumunun uygun olmas halinde karm birden fazla finier kullanlarak tm platform :
geniliince boyuna ek yeri braklmadan serilecektir.
Birden fazla tabaka serilmesi halinde boyuna ek yerleri akmayacak ve artmal olacaktr. Son
tabakada boyuna ek yeri yol eksenine oturacaktr.
Yatay kurplarda serim ilemine kurbun iinden en dk kot'undan balanacak, dier eritler kurbu
dna doru yksek kot'a doru devan edecektir.
407.08 Deneme Kesimi.
Belirlenmi arazi skmasn elde edebilecek silindiraj yntemini tesis elmek amac ile her bir
tabakann yapmnn balangcnda, iyeri karm formlne uygun, en az 400 m2 ve projede verilen
kalnlkta deneme kesimi ina edilecektir.
Deneme kesiminin ina edilecei yer Kontrol Mhendisi tarafndan seilecek ve yapm Kontrol
Mhendisi tarafndan ynetilecektir. Eer artnamede verilen deerlere uygun sonu alnmsa deneme
kesimi yerinde kalacak ve btn iin bir paras olacaktr.
Deneme kesiminde sktrmaya, karm serildikten sonra 407.09.01' de belirtilen sktrma usullerine
uygun olarak ve iyeri karm formlnde verilen iyeri karm younluunun en az % 98' i elde
edilinceye kadar devam edilecektir.
Younluklar Kontrol Mhendisi tarafndan geliigzel seilmi en az noktadan kier (2) adet, 10-15
cm apnda karot numuneleri alnarak tayin edilecektir.
Karot numunelerinin ortalama younluu, iyeri karm younluunun % 98' inden aa
olmayacaktr.
Karotlar, gnn serin saatlerinde ve gerektiinde karot alnacak yere souk su, buz veya dier soutucu
maddeler uygulanarak kaplamann paralanp dalmasn nleyecek ekilde alnacaktr. Karotlarn
alnd yerler kaplamann kendi malzemesi ile en ksa zamanda doldurulup sktrlacaktr.
Younluk tayini Kontrol Mhendisinin onay ile yukarda belirtilen ynteme laveten ASTM D-2950
"Nkleer Cihazla Bitml Kaplamada Yerinde Younluk Tayini" ne uygun olarak nkleer cihazla tayin
edilebilir. Ancak, nkleer cihazla bulunan younluklarn sonular; karot numuneleri le kalibrasyonu
yaplacak ve karot sonulan esas alnacaktr.
Eer uygulanan skma yntemi ile istenilen arazi younluu elde edilememi se, skma yntemi
ayarlanarak yeniden deneme kesimi yaplacak ve uygun sonular elde edilinceye kadar devam
edilecektir.
stenilen skmay veren silindiraj yntemi ve makineler kaplama yapmnda aynen uygulanacaktr.
Laboratuar karm dizaynnda deiiklik yapldnda Kontrol Mhendisi yeni deneme kesimi
yapmn isteyecektir.
525

407.09 Karmn Sktrlmas.

407.09.01 Genel.
Karm yola serildikten hemen sonra sktrma ilemine balanacaktr. Silindiraja balandnda
karmn scakl 130C nin altnda olmayacak ve karmn scakl 80C' nin altna dmeden
sktrma ilemi tamamlanm olacaktr.
Sktrma ileminde statik arl 8-12 ton arasnda demir bandajl silindirler ile lastik basnc
ayarlanabilen kendinden yrr lastik tekerlekli silindirler kullanlacaktr.
Sktrma ileminde 6-10 tonluk demir bandajl vibrasyonlu silindirler de kullanlabilecektir.
Anma tabakasnda Kontrol Mhendisinin izni ile ihtiya duyulmas halinde 6-10 tonluk demir
bandajl vibrasyonlu silindirler kullanlabilecektir.
Gnlk 600 ton'a kadar olan sermelerde bir demir bandajl silindir ile bir lastik basnc
ayarlanabilen kendinden yrr lastik tekerlekli silindir kullanlacaktr.
Gnlk .600 ton' dan fazla sermelerde her 400 ton iin bir demir bandajl silindir ilave edilecektir.
Pletin hazrlad karm sktrmaya yetecek sayda silindir temin edilecektir.
Karm serildikten sonra varsa'nce enine ve boyuna ek yerleri silndirlenecektir. Silindiraja
kaplamann kenarndan balanacak ve ortaya doru devam edilecektir.
Silindiraj sonunda yol yzeyinde ta krlmalar, kaymalar, atlamalar ve yrtlmalar olmayacaktr.
Karmn sktrlmas ilemi aada tarif edilen safhada tamamlanacaktr. Bu safhalardaki
sktrma metotlar deneme kesiminde kontrol edildikten sonra, esas sktrma metodu deneme
kesiminde elde edilen sonulara gre tespit edilecektir.
407.09.01.01 lk Silindiraj (Tespit Silindiraj).
Karmn yola serilmesini takiben beklemeksizin ilk silindiraj yaplacaktr. lk silindiraj statik
arlkl demir bandajl silindirlerle yaplacak ve bir noktadan en az iki gei olacak ekilde
uygulanacaktr. Silindiraj srasnda karmn telenmesine engel olunacaktr. Gerektiinde ilk
silindirajda lastik i basnc ayarlanabilen kendinden hareketli lastik tekerlekli silindirler de
kullan labilecektir.
407.09.01.02 Ara Silindiraj.
lk silindiraj takiben demir bandajl, lastik basnc ayarlanabilen kendinden hareketli lastik
tekerlekli veya vibrasyonlu silindirlerle yaplacaktr. Bir noktadan en az iki gei olacak ekilde
uygulanacakr. Bu silindirajda malzemenin telenmesinden dolay oluacak ondlasyona, tekerlek
izlerine engel olunacak ve silindirlerin kompozisyonu buna gre tespit edilecektir.
407.09.01.03 SonSindiraj.
Demir bandajl veya lastik basnc ayarlanabilen kendinden hareketli silindirlerle yaplacaktr. Bir
noktadan en az iki gei olacak ekilde uygulanacaktr. Son silindiraj tamamlandnda yzeyde
tekerlek izleri ve klcal atlaklar bulunmayacaktr.

526

407.09.02 Silindiraj Esaslar.

Karm serildikten sonra silindiraj aada belirtildii ekilde yaplacaktr. Silindiraj srasnda
silindirlerin hzlar maksimum 5 km/saat olacaktr.
A. Birinci eritte:
1. Varsa nce enine ek yerleri silndirlenecektr.
2. Serilen eridin dk kenarndan silindrlemeye balanacak ve her geite bir nceki iz'e en
fazla 15 cm bindirme yaplarak yksek kenara doru devam edilecektir.
3. lk silindirajda 1, 2 deki sra, ara ve son silindirajda ise 2. maddedeki sra uygulanacaktr.
4. Yatay kurplarda silindiraja kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir.
B. kinci eritte:
1. Varsa nce enine ek yeri silindirlenecektir.
2. Boyuna ek yeri silindirlenecektir.
3. Serilen eridin dk kenarndan balanarak her geite bir nceki iz'e en fazla 15 cm bindirme
yaplarak yksek kenara kadar silindiraja devam edilecektir.
4. lk silindirajda 1,2,3. deki sra, ara ve son silindirajda ise 3. maddedeki sra uygulanacaktr.
407.09.03 Silindirajda Dikkat Edilecek Hususlar.
eritlerin kenarlarnn silindirlenmesinde tekerlerin en az 10 cm dar tamas temin edilecektir,
Silindirleme srasnda ani duru ve kalklar yaplmayacaktr. Silindrleme sresinde silindirlerin
taze kanm zerinde bekletilmelerine ve manevra yapmalanna izin verilmeyecektir. Silindirleme
sresince silindirlere zik zak hareketler yaptnlmayacaktr. Silindirlerin tekerleri karmn
yapmasn nlemek iin yeterli miktarda su ile slatlacaktr. Sudan baka bir sv
kullanlmayacaktr. Silindiraj sonunda yol yzeyinde renk fark, ta kirlmalan ve teker izleri
bulunmayacaktr.
Silindirlerle sktnlamayan yerler en az 10 kg arlndaki el tokmaklar veya kompaktrler ile
sktnlacaktr.
407.09.04 Ek Yerlerinin Yaplmas.
Boyuna ve enine ek yerleri silindirajdan sonra belli olmayacak ekilde ina edilecektir.
Gnlk alma sonunda tek erit halinde serilmi ksm braklmayacaktr. kinci erit serilmeden
nce birinci eridin boyuna ve enine kenarlar kontrol edilecek, kenarlarn dik olmas ve tabaka
kalnlnn projede belirtilen kalnlkta olmas salanacaktr. Bu amala enine ek yerlerinde
skm tabaka kalnl kadar tahta lata konulmas veya bitml scak karm ile rampa
yaplmas durumunda kesim hattnn proje tabaka kalnln salayacak ekilde belirlenmesi
gereklidir.
Boyuna ve enine kenarlarda 3 metre iinde, bir doru izgiye gre 2.5 cm' den fazla
dalgalanmalara msaade edilmeyecektir.
kinci erit serilirken birinci eride yaplacak bindirme 5 cm' den fazla olmayacaktr. Bindirme
sonucu fazla kanm yeni eridin zerine dzgn bir ekilde gelberi ile ekilecektir. kinci erit
serilirken birinci eridin dik kenan yaptrc ile Ula edilecektir. Karmda Modifye bitm
kullanld durumlarda boyuna ve enine ek yerlerinin kesitlerine, daha iyi aderans salamak in
527

uygun yaptrc srlecektir. Gerektiinde boyuna ve enine ek yerlerinin daha iyi yaplmas iin yan
sath stma tertibat sericiye taklarak yerletirme yzeyi stlacaktr.
Ek yerlerinin yaplmasnda kalifiye ii kullanlacak ve ek yerlerinin geirimsiz, dzgn ve przsz
olmas temin edilecektir.
Kontrol Mhendisinin gerekli grmesi halinde Asfalt Betonu Anma tabakasnn boyuna ve enine ek
yerleri tamamlandktan sonra daha iyi aderans salamak iin ek yerleri zerine 7 - 10 cm geniliinde
Ksm 415 'e uygun malzeme srlecektir.
407.10 Skm Kaplamann Kontrol.
407.10.01 Yoldaki Skma Kontrol.
Yola serilip sktrlm kaplamann younluu Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenen yerlerden
alnacak karot numuneleri ile tayin edilecektir. Numuneler; retimin her 250 ton'undan en az bir ift
veya birbiri ile balantsz olarak ina edilmi daha ksa kesimlerde ise her bir kesim iin her gn en az
bir ift olarak alnacaktr.
Bir gnlk imalattan alnm 10-15 cm apndaki karot numunelerinin ortalama younluu iyeri
karm younluunun % 98' inden aa olmayacaktr. Ayrca, ortalamaya giren karotlar arasnda
binder tabakas iin iyeri karm younluunun % 96' sndan dk, anma tabakas iin % 97' sinden
dk hi bir deer bulunmayacaktr. Bu skma deerlerinin salanamamas durumunda nedenleri
aratrlacaktr. Skmann yetersiz olduunun belirlenmesi durumunda bu kesimler gerekirse sklp
yeniden yaplacaktr. Ayrca yolun hi bir kesiminde % 100'den daha fazla skma bulunmayacaktr.
Karotlar, gnn serin saatlerinde ve gerektiinde karot alnacak yere souk su, buz.veya dier soutucu
maddeler uygulanarak kaplamann paralanp dalmasn nleyecek ekilde alnacaktr. Karotlarn
alnd yerler kaplamann kendi malzemesi ile en ksa zamanda doldurulup sktrlacaktr.
Karot numuneleri ayn zamanda kaplamann kalnlk tayini iin de kullanlacaktr. Ortalamaya giren
karot numunelerinin kalnl binder ve anma tabakas iin projede verilen kalnln (h) 0.1
tolerans iinde olacaktr, Ancak, her durumda, bir gnlk imalattan alnm karotlarn ortalama
kalnl en az projede verilen kalnlk (h) kadar olacaktr. Asfalt betonun skma ve kalnlk kriterleri
Tablo-407-13' de belirtilmektedir.
Tablo-407-13 Skma ve Yzey Kalnlk zellikleri

zellikler
Skma, iyeri karm younluunun %' si
-tek deer olarak -ortalama deer olarak
Skm tabakann hava boluu,
ortalama % maks.
j
Skm tabakann kalnlk (h) toleranslar
-tek deer olarak -ortalama deer olarak

Binder
Tabakas
96
98

Anma
Tabakas
97
98

0.1h h
h+0,lh

0.1 h h
h+0,l_h
|

528

407.10.02 Yzey Dzgnl.

Yzey dzgnl iki yntemle kontrol edilecektir.
Mastarla kontrol,
Profilometre ile kontol.
Kaplama yzeyinin dzgnlnn kontrol Mastarla mutlaka yaplacak, ancak darenin istemesi
halinde Profilometre ile de ayrca lm yaplp deerlendirilecektir.
407.10.02.01 Yzey Dzgnlnn Mastarla Kontrol Edilmesi.
Karm serilip sktrldktan sonra yol plan, profil ve en kesitlere uyacaktr. Yol yzeyinde renk fark,
atlamalar, kmeler, tmsekler ve teker izleri bulunmayacaktr.
Bitmi kaplamann yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol deforme olmayacak nitelikte 4
metrelik mastar ile yaplacaktr. Yolun boyuna kontrol iin, mastar yol eksenine paralel olarak ve
yzeyin genilii boyunca aralklarla yol yzeyine konulduunda bider ve anma tabakalan iin
mastarn yola temas eden herhangi ki noktas arasndaki blmde mastarla yol yzeyi arasndaki
aklk 5 mm den fazla olmayacaktr. Bitmi kaplamann enine kontrolnde, yol eksenine dik olarak
konulacak mastar ile bulunacak aklk binder ve anma tabakalar iin 5 mm den fazla olmayacaktr.
Bu lmler her 250 m'lik kesimlerde en az 10 nokLada ve farkl eritlerde yaplacaktr. Bitmi
kaplamann, herhangi bir noktas le tabakann proje kotu arasnda 10 mm* den fazla kot fark
olmayacaktr.
407.10.02.02 Yzey Dzgnlnn Profilometre ile Kontrol Edilmesi.
lmler btn yol boyunca ve pofilometenin her trafik eridini ortalayarak ilerlemesiyle alnr.
Altgeit, stgeit, menfez, kpr vb yerlerden alman lmler RI hesaplanmasnda deerlendirme d
tutulur. Bu gibi deerlendirmeye alnmayan ksmlarn dzgnlk kontrol 407.10.02.01* e uygun
olarak Mastarla yaplr.
Yol IRI deerlerine gre homojen kesimlere ayrlr ve belirlenen IRI deerleri her kilometre iin 1.8
metreden bykse, bu ksmlar bozuk ksm olarak deerlendirilecek ve bu ksmlarn kaplamas
yeniden yaplacaktr.
407.11 Yolun Trafie Almas.
Serme ve sbtrma sresince yolun serme yaplan eridi trafie kapal tutulacaktr. Son silindirajdan
sonra serilen tabaka evre scaklna eriinceye kadar zerinden trafik geirilmeyecektir.
407.12 Kalite Kontrol Deneyleri.
Asfalt Betonu (Bnder-Amma)' nn yapm srasnda kullanlan malzemeleri, malat ve oluturulan
tabakalan kontrol etmek amacyla belirli aralklarla yaplmas gereken Kalite Kontrol Deneyleri,
minimum deney saylar ve skl aada Tablo-407-14' de verilmektedir.

529

Tablo-407-14 Kalite Kontrol Deneyleri

DENEY SIKLII

DENEY
STANDARDI

Kaba ve orta agrega

iin 200 m3'de bir,
nce agrega in
100 m3'de bir.

ASTMC-136.C-117

Elek Analizi
mn. 400m3,debr
(Ya metod)
Elek Analizi
min. gnde bir kez
(Ya metod)
__
Karmn fiziksel
Bitm yzdesi, Briket min. gnde iki kez
zelliklerinin
hazrlama, Briket zgl
kontrol
arl, Stabilite,Akma
ve Vh.Vf.VMA
hesaplar
Segregasyon olup
Bitm %'si ve
min. gnde ki kez
olmadnn tespiti
Gradasyon
min. her250t'dan bir
Tabakann Skma ve Karot alm, karot
ift
Kalnlk kontrol
zgl arl tayini

ASTMC-136.C-117

AMACI
Dizayn iin agrega
retilmesi

DENEY ADI
Elek Analizi
(Ya metod)

Konkasrde agrega
retiminin kontrol
Scak silo
jgradasyon kontrol

530

ASTMC-136.C-117
AASHTOT-164.T-30
ASTMD-1559
ASTMD-2726
AASHTOT-164
AASHTO T-30
ASTM D-2726

KISIM 408.- TA MASTK ASFALT (TMA)

408.1 Tanm. Bu ksm, krlm ve elenmi kaba agrega, ince agrega ve mineral fillerin belli
gradasyon limitleri arasnda iyeri karm forml esaslarna uygun olarak, bitml balayc ile
bir plentte kartrlarak yeterli bitml kaplamalar ve beton kaplamalar zerine bir tabaka halinde
scak olarak, projesindeki plan, profil ve en kesitlere uygun olarak Ta Mastik Asfalt (TMA)
kaplama yaplmasndan bahseder.
408.2 Kapsam.
Ta Mastk Asfalt karmna giren agregalar, bitml malzemeler ve dier katklardan aranan
zellikler, gradasyon limitleri, iyeri karm forml esaslar, ina metodu, arazi ve laboratuar
kontrolleri ve dier koullar bu ksmda verilen esaslara uygun olacaktr.
408.03 Malzemeler.
408.03.01 Agrega.
Agregalar aada belirtilen artlara uygun olacaktr.
408.03.01.01 Bileim.
Agrega salam, dayankl ve temiz taneleri ieren krmata, krma akl veya bunlarn
birleiminden oluacaktr. Agrega organik maddeler, kil topaklan ve dier zararl maddeler
iermeyecektir.
408.03.01.02 Gradasyon.
Birletirilmi agrega; kabadan inceye doru ve Tablo-408-l'de verilen gradasyon snrlar iinde
derecelenmi olacaktr. Mineral agrega, filler dahil en az drt ayn tane grubunun belli oranlarda
kantrlmasndan oluacaktr. Bitml malzemeler ile kartrld zaman agrega uniform
olacaktr. Karm dizayn gradasyonundan sapmalar aada verilen toleranslara uygun olacaktr.
Tablo-408-1 TMA Gradasyon ve Tolerans Snrlar
Elek Boyutu
ine
mm
3/4"
9.0
1/2"
12.5
3/8"
9.5
No.4
4.75
No. 10 2.00
No.40
0.42
No.80 0.177
No.200 0.075

TMA
TP-1
Geen %
100
90-100
50-75
25-40
20-30
12-22
9-17
8-14

TMA
TP-2

Tolerans
Limitleri

Geen %

100
90-100
25-45
20-30
12-22
9-17
8-14

4
4
3
3
3
3
2

531

408.03.01.03 Krma.
Herhangi bir agrega kaynandan agrega retilmesinde, tm malzeme bir elek veya ubuk:
zgaradan geecek ve kalan malzeme krlacaktr. Elek veya ubuk zgara akl malzemenin nem i
ve dier durumlar dikkate alnarak dare tarafndan onaylanacaktr. Krlm akl, % 100* 3" (75:
mm) elek zerinde kalan akl agregam krlmasndan elde edilen rn olacaktr.
408.03.01.04 Kaba Agrega.
Kaba agrega, No. 4 elek zerinde kalan malzeme; krmata, krma akl veya bunlarn ;
bileimlerinden oluacaktr. Kaba agrega temiz, sert, dayankl olacak ve bitml malzemeleri i
agregaya yapmasn nleyecek kil topaklar, organik malzemeler ve dier zararl ve gevrek
malzemeleri iermeyeceklir. TMA kaba agregas granit, bazalt veya dier yksek kaliteli .
magmatik kayalarn krlmasndan eide edilen agrega olacaktr. Kaba agrega olarak krmata
kireta ancak dare'nin yazl izni ile kullanlabilecektir. Kaba agrega akldan retildiinde, :
agreganm tm yzleri krlm olacaktr. Kaba agrega Tablo-408-2'de belirtilen artlara uygun i
olacaktr.

DENEY

TabIo-408-2 Kaba Agrega zellikleri

" ................ "" ................ "---- "------ ARTNAME
"1
LMTLER
DENEYSTANDARDI
25
TS-3694
(ASTMC-131)
TS-3655
8
i (ASTM C-88)
25
BS-812

Los Angeles Anma

Kayb Maksimum %
Na2S04 ile Dayankllk
Kayp, Maksimum %
Yasslk indeksi,
Maksimum %
Cilalanma Deeri,
50
TS EN 1097-8
Minimum
Soyulma Mukavemeti,
60*
Ksm 403 EK-A
Minimum %
TS-3526
Su Absorpsiyonu,
2.0
(ASTM C-127)
Maksimum %
Kil Topaklar ve Ufalanabilir
TS-3526
bulunmayacak
Daneler, maksimum %
(ASTMC-142)
* Soyulma mukavemeti % 60'da dk olan talar soyulma mukavemetini
artrc katk maddeleriyle kullanlabilecektir.
408.03.01.05 nce Agrega.

nce agrega, No. 4 elekten geen malzeme; sert ve dayankl krmata, krma akl veya bunlarn
bileiminden oluacaktr. nce agrega kil topaklar, gevrek malzemeler, organik maddeler ve dier
zararl malzemeleri iermeyecektir. nce agrega Tablo-408-3'de belirtilen artlara uygun olacaktr.

532

Tablo-408-3 nce Agrega zellikleri

DENEY

| Plastisite indeksi
j Organik Madde,
renk skalas
Organik Madde, %

ARTNAME
LMTLER

DENEY
STANDARDI

N.P.
!o-

TS-1900
TS-3673

Bulunmayacak

AASHTT-194
!

408.03.01.06 Mineral Filler.

Gradasyon ayarlamas iin gerek grlmesi halinde, agregaya mineral filler lave edilebilecektir.
lave mineral filler, ta tozu veya snm kireten oluacaktr. Filler malzemesinin kayna dare
tarafndan onaylanacaktr. Mineral filler tmyle kuru olacak, topak, kil, organik madde ve dier
zararl maddeleri iermeyecektir. Mineral filler Tablo-408-4 ve Tablo-408-5'deki artlara uygun
olacaktr.
Tablo-408-4 lave Mineral Filler Gradasyon Limitleri
Elek Boyu
ine

mm

No. 40
No. 80
No. 200

0.42
0.177
0.075

Geen
%
100
85-100
70-100

Tablo-408-5 lave Mineral Fillerin Fiziksel zellikleri

DENEY
Plastisite indeksi
Organik Madde, renk skalas
| Organik Madde, %

ARTNAME
LMTLER

DENEY
STANDARDI

N.P.

TS-1900

0-1
bulunmayacaktr

TS-3673
AASHTOT-194

408.03.02 Bitml Malzemeler.

408.03.02.01 Bitml Balayc.
TMA retiminde TS 1081 EN 12591'e uygun 40/60 pen. veya 50/70 pen. bitm kullanlacaktr.
Kanmdaki bitmn drenajn nlemek iin elyaf kullanlacaktr. Elyaf, karma, karm
arlnn % 0,3-1.5' orannda veya imalat tarafndan nerilen oranda ilave edilecektir. TMA
karmnda, ar trafie sahip yollarda, gece-gndz veya mevsimsel scaklk farklarnn fazla
olduu blgeler ile scak klim blgelerinde, darenin onay ile modifye bitmler
kullanlabilecektir.
533

Modifikasyonda kullanlacak bitm TS-1081 EN 12591* de belirtilen artlara uygun olacaktr.

Yaplan modifikasyondan sonra elde edilecek modifiye bitm, modifye bitm teknik artnamesine
uygun olacaktr. Modifiye edici madde ve modifikasyon yntemi Mteahhit tarafndan
belirlenecek ve dare tarafndan onaylanacaktr. Scak iklim blgelerinde, karm; polimerler ya
da doal asfaltlar ilave edilerek plette modifiye edilebilecektir. Kullanlacak katknn tipi ve
miktar dare tarafndan onaylanacaktr.
408.03.02.02 Yaptrma Tabakas.
Yaptrma tabakas olarak RS-1, RS-2, CRS-1 veya CRS-2 snf bitm emlsiyonlar
kullanlacaktr. Bitm emlsiyonlar 412. Ksmda verilen artlara uygun olacaktr.
408.03.03 Soyulma Mukavemetini Artrc Katk Maddesi.
Soyulma mukavemetini artrc katk maddesi, Ksm 411 "Sathi Kaplama ve Bitml Scak
Kanm Yapmnda Kullanlacak Soyulmaya Kar Mukavemeti Artrc Bitm Katk Malzemesi"
nde verilen koullara uygun olacaktr.
408.03.04 Elyaf.
Elyaf stabilzr, selloz veya mineral elyaf olacaktr. Elyaf dozajnn msaade edilen toleranslar
gerekli olan elyaf arlnn %10'u olacaktr. Elyaf silodan otomatik sistemle kartrcya
beslenecektir. Seilen elyaf Tablo-408-6 ve Tablo-408-7'de tanmlanan zelliklere uygun
olacaktr. KUk peletler halindeki granl elyaflar da kullanlabilecektir.
Tablo-408-6 Mineral Elyaf zellikleri
Fiber Uzunluu (maksimum)
6 mm
1 No 40 (0.425 mm) elekten geen
%95 (min)
| No 200 (0.074 mm) elekten geen
%65 (min.)
Tablo-408-7 Selloz Elyaf zellikleri
Elyaf Uzunluu (maksimum)
6 mm
No 20 (0.850 mm) elekten geen
%85%10
No 40 (0.425 mm) elekten geen
%65%10
No 100 (0.149 mm) elekten geen
%30%10
Kl Muhtevas
% 18 %5
PH
:
7.5 %1
Ya Absorpsiyonu
. Elyaf Arlnn 5 1 kat
Nem Absorpsiyonu
:
Arlka < % 5
408.04 Karm Dizayn.
Birletirilmi agrega Tablo 408-1'de verilen gradasyon artlanna uygun olacaktr. Marshall
numuneleri, bitm kullanldnda 135C 5 C'de ve modifiye bitm kullanldnda 145
5C'de her iki yzeyine 50 darbe uygulanarak hazrlanacaktr. dare tarafndan baka bir kanm
dizayn yntemi tayin edilmedike, kanm dizayn iin Marshall Karm Dizayn Yntemi
kullanlacaktr. Kanmn dizayn deerleri Tablo-408-8'de verilen dizayn kriterlerine uygun
olacaktr.

534

Tablo-408-8 TMA Dizayn Kriterleri

ARTNAME j
LMTLER

ZELLKLER
Briket Yapmnda Uygulanacak Darbe Says
Hava Boluklar, (%)
Scak klim blgelerinde hava boluklar, (%)
Agregalar aras boluk (VMA), (%), min.
TP-1
|

!
1
; 3-4

50
2-4

l.

TP-2 1

Tekerlek zinde oturma *

(30 000 devirde, 60C*de), (%), maks.
Elyaf mktar,% ____________
1
Schellenberger bitm szlme deneyi, (%), maks.
|
* Fransz NF P 98-253-1 deneyi ile tespit edilecektir.

17
6
0.3-1.5
0.3

Karm, tekerlek izi olumasna kar dayankl olacaktr. Dizayn srasnda, Ek-A'ya gre
Schellenberg bitm szlme deneyi yaplarak, mineral agregadan bitm ve bitm harcnn ne
miktarda szld belirlenecektir. Kullanlan modifiye bitm tipi, karmn tekerlek izine kar
dayankll ile ilgili laboratuar sonular ve karmn dier zellikleri, kullanlan elyafn tipi ve
oran karm dizaynnda tanmlanacaktr.
408.05 Yapm artlan.
Bitml balayc ve mineral agrega en az ^"Clik, en fazla 180 C lik, bir karm scakl elde
edilecek bir scaklkta kartn lacaktr.
Plent; elyaf katky ve filler malzemeyi otomatik olarak istenilen arlkta besleyecek donanma
sahip olacaktr.
Elyaf katk iin yeterli miktarda kuru depolama yaplacak ve elyafn karma uniform biimde
orantl olarak ve stenilen miktarlarda verilmesi iin nlemler alnacaktr. Plentte, elyaf
kartrcya, tartm sistemi ile otomatik olarak dorudan doruya ilave edilecektir. Elyafn
kanma ilave edilmesinin zaman ve elyaf ilavesi nedeniyle artan kartrma sresi, elyaf
reticisinin nerdii ekilde olacaktr.
Plentte retilen karmdan gnde en az iki kez numune alnarak bitm szlme deneyi
yaplacaktr. Szlme miktar maksimum % 0,3 olacaktr.
Scak karm, scak karm depolama silolarnda depolaabIecektir. Depolama silolar uygun
stma ve izolasyon ekipman ile donatlm olacaktr. Bekletme zaman dare'nin belirledii
snrlamalar iinde olacaktr. Hibir durumda TMA gece boyunca veya bir sonraki gnn
kaplamas iin depoda bekletilmeyecektir. Karm; sericiye verildiinde 145 Cm altnda
olmayan bir scakla sahip olacaktr. Karmn scakl, tam sericiye boaltlmadan nce
kamyonun iinde llecektir. Karm sermek iin minimum evre scakl glgede 10 C
olacaktr.
Karm, serildikten hemen sonra, bir finier iin statik arl minimum 10 ton olan en az iki adet
elik bandajl silindir kullanlarak sktrlacaktr. Slindirleme ilemine karm scakl
145C'ye
dmeden
nce
balanacaktr.
TMA. zerinde
lastik
tekerlekli
silindirler
535

kullanlmayacaktr. Silindirler, sericinin arkasndaki en fazla 100 m'lik mesafe

ierisinde altrlacaktr. Sktrma srasnda vibrasyon uygulanmayacaktr.
Silindirlerde, karmn bandajlara yapmasn nlemek iin, sulama sistemi olacaktr.
Slindirleme ilemine silindir izleri j kayboluncaya ve gerekli younluk elde edilinceye kadar
devam edilecektir. Slindirleme ilemi, serilen karmn scakl 115C'ye dmeden nce
tamamlanacaktr. Yerinde younluk salanr salanmaz, bitml balayc veya fillerin yzeye
kmasna neden olabilecek an silindirlemeyi , nlemek iin, Slindirleme durdurulacaktr.
Sktrma lemi srasnda; Mteahhit, istenilen | minimum younluun elde edildiinden emin
olmak amacyla, nkleer younluk lme aletleri ile ' younluu izleyecektir.
Modifiye bitm kullanlmas halinde; kartrma ve sktrma scaklklar Modfye Bittim
reticisinin nerilerine gre ayarlanacaktr.
Karmn plentte modifiye edilmesi halinde, kartrma sreleri, kartrma ve sktrma
scaklklar,
katk
reticisi
firmann
nerilerine
gre
olacaktr.

Bu ksmda bahsedilmeyen dier hususlar Ksm 407 "Asfalt Betonu Binder Anma" da belirtilen
hususlara uygun olacaktr.
Sktrlm tabaka kalnl TMA Tip-1 iin 35-50 mm, TMA Tip-2 iin 25-40 mm olacaktr.
Skma % 97'den az olmayacaktr. Her durumda sktrlm malzemenin hava boluklar %6'dan
az olacaktr.
Tm yzey kotlar, kalnlklar, yzey dzgnl artlar ve tolerans limitleri 407. Ksm'da
belirtilen esaslara uygun olacaktr.
408.06 Deneme Kesimi.
Deneme kesimi, karmn yolda uygulanmasndan nce yol dndaki bir kesimde ina edilecektir.
Deneme kesiminde, 407. Ksm'da verilen yapm koullar uygulanacaktr. Yapm yntemleri,
retim scaklklar deneme kesiminde belirlenecek ve karm dizayn ile ilgili kk dzeltmeler
yaplabilecektir. Slindirleme yntemi de deneme kesiminde tespit edilecektir. Deneme kesiminin
uzunluu ve genilii ile deneme kesimi sonular dare tarafndan onaylanacaktr.
408.07 Numune Alma ve Deneyler.
dare tarafndan aksi belirtilmedike, agrega, bitml balayc ve bitml karm malzemelerin
kontrol ile ilgili numune alma ve deneyler 407. Ksm'da belirtilen yntemlere ve deney
metodlanna uygun olarak yaplacaktr.
408.08 Yzey Dokusu.
Sktrmadan sonra, Kum Yama Yntemi (Sand Patch Method, ASTM E-965) ile llen doku
derinlii, TMA Tip-1 iin 1.0 mm'den fazla ve TMA Tip-2 iin 0.80 mm'den fazla olacaktr.
EK-A
SCHELLENBERGER BTM SZLME DENEY
135C 5C'de hazrlanan 1000 g TMA karm 1000 ml'lik cam behere konularak 0.1 g
hassasiyetinde tartlr. Beher, zeri kapatldktan sonra 1 saat 1. dakika sre ile 170 C
scaklktaki etvde bekletilir. Bu srenin sonunda etvden kartlr ve karm beheri sarsmadan
boaltlr. Boaltlan karm 0.1 g hassasiyetinde tartlr ve arlk kayb yzde olarak hesaplanr.
536

KISIM 409- PLENTTE VEYA YOLDA KARITIRILARAK HAZIRLANAN

BTML KARIIM BAKIM MALZEMES
409.1 Tanm. Bu ksm krlm ve elenmi kaba agrega, ince agrega ve mineral fillerin belirli bir
karm forml esaslarna uygun olarak bitml balayc ile plentte veya yolda kartrlarak
asfalt betonu veya sathi kaplamal yollarda bakm malzemesi, ikinci snf yollarda yzey tabakas
olarak kullanlmasndan bahseder.
409.2 Kapsam.
Bu ksmda belirtilen bakm malzemesi genel anlam ile kaplamal yollarda yol yzeyinin
iyiletirilmesi iin kullanlacak scak veya souk bitml karmlar kapsar. Bitml karm
bakm malzemesi hazrlanmas srasnda kullanlacak malzemeler ile yapm metotlar, arazi ve
laboratuvar kontrolleri ve dier koullar bu ksmda verilen esaslara uygun olacaktr.
409.03 Malzemeler.
409.03.01 Mineral Agregalar.
Agrega; krmata, krma akl veya bunlarn elenmi akl ile karmndan oluacaktr. Agrega
iindeki taneler temiz, sert, salam ve dayankl olacak, slfat, klprit veya kurutma ve kartrma
srasnda veya sonradan hava koullarnn etkisiyle krlmaya yatkn olan maddeler iermeyecektir.
Karmn gradasyonu Tablo-409-l'de verilen tane boyutu dalm limitlerine uygun olacaktr.
Tablo-409-1 Tane Boyutu Dalm

Agreganm kaba ksm, 4.75 mm (No.4) elek zerinde kalan ksm, Tablo-409-2'de; ince ksm,
4.75 (No.4) elekten geen ksm, Tablo-409-3'de verilen zelliklere uygun olacaktr.

537

Tablo-409-2 Kaba Agrega zellikleri

DENEY

ARTNAME
LMTLER

DENEY
STANDARDI

35
12
50
2
60

TS-3694(ASTMC-131)J
TS-3655 (ASTM C-88)
Ksm 407 Ek-A
TS-3526ASTMC-142

Los Angeles, Anma Kayb, maks.%

Na2S04 ile Dayankllk; Kayp, maks.%
Soyulma Mukavemeti, min.%
Kil Topaklan ve Ufalanabilir Daneler,
Krlmlk (en az iki yz) akhka, min.%

Tablo-409-3-nce Agrega ve Mineral Filler zellikleri

DENEY
Plastisite ndeksi, maks %
Kil Topaklan ve Ufalanabilir Taneler %
Organik Madde, Renk Skalas

1
ARTNAME
LMTLER

1
6
1 _____2
1
(o-i)

DENEY
STANDARDI
TS-I900
TS-3526 (ASTM-C-142)
TS-36413

Gradasyonun ayarlanmas iin gerekli grlmesi halinde, agregaya mineral filler ilave
edilebilecektir. lave mineral filler, ta tozu, mermer tozu veya snmU kire olabilecektir. Mineral
filler Tablo-409-3'de verilen zelliklere ve Tablo-409-4'de verilen gradasyon limitlerine uygun
olacaktr.
Tablo-409-4-Mineral Filler Gradasyon Limitleri
ELEK BOYU
ne

mm

% GEEN

|
No.40
No.80

0.42

100

0.177

85-100

No.200

0.075

70-100

409.03.02 Bitml Balayclar.

Kanmda kullanlacak bitml balayc, scak karmlar iin, TS 1081 EN 12591- "Bitmler ve
Bitml Balayclar-Kaplama Snf Bitmler-zellikler" standardna uygun 40/60 penetrasyonlu
bitm, 50/70 penetrasyonlu btm, 70/100 penetrasyonlu bitm, souk karmlar iin MS-1,
MS-2, MS-2h veya SS-1 bitm emlsiyonlar ile MC-800, RC-800 sv petrol asfaltlarndan birisi
olacaktr. Kullanlacak bitml balayc 412. Ksmda verilen zellikleri salayacaktr.
Yaplacak iin zelliine gre bitml astar ve/veya yaptrma malzemesi kullanlacak ise bu
malzemeler ve uygulama yntemleri 406.ve 407. Ksmlarda belirtilen hkmlere uygun olacaktr.
409.04 Karmn Dizayn.
Scak karm olarak imal edilecek malzemenin dizayn TS 3720 "Bitml Kaplama
Kanmlannn Hesap Esaslar" veya ASTM ve dare tarafndan kabul edilmi kriterler
erevesinde Teknik Aratrma Dairesi Bakanlnn Merkez veya Blge birimleri tarafndan
yaplacaktr. Dizayn deerleri Tablo-409-5'de belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
538

Souk kanm olarak mal edilecek malzemenin dizayn Teknik Aratrma Dairesi Bakanl'nn
Merkez veya Blge birimlerince hazrlanacaktr. Souk karm dizayn kriterleri Tablo-409-5'de
verilmektedir.
Tablo-409-5 Bakm Malzemesi Dizayn Kriterleri
ZELLKLER
DARBE SAYISI

ARTNAME LMTLER
Scak Karm

Souk Karm

75

75

MARSHALL STABLTES, min. kg ;

750
BOLUK, %
3-6
AKMA, mm

2-5

*Marshall Stabilite deneyi 22 lC scaklkta yaplacaktr.

250*
maks. 8
2-5
i

Karm imalinde kullanlacak her tr mineral agrega ve bitml balayc iin gereken tm
deneyler laboratuar karm dizayn hazrlanmadan nce tamamlanm olacaktr. Laboratuar
kanm dizaynnn hazrlanmas iin temsil ve yeterli miktardaki agrega ve bitml balayc
numuneleri Blge veya Merkez Laboratuarlarna, karm imaline hazrlanmadan en az on be gn
nce teslim edilecektir.
Acil ve kk lerde karm dizayn yaplmadan aada verilen forml kullanlarak agregaya
ilave edilecek bitml balayc miktan hesaplanabilecek ve karm imalat bu deere gre
yaplabilecektir. Hesapla bulunan bitm miktar net bitm miktar olduundan, souk karmlarda
karma ilave edilecek sv petrol asfaltnn veya asfalt emlsiyonun bnyesindeki net bitm
miktan, hesaplanan ile ayn olacak ekilde, bitml balayc miktar artrlarak kanm
hazrlanacaktr.
Karm iin gerekli bitm miktarnn hesab:
Pc = 0,035a + 0,045b + X + F
X = 0,15c (No.200'den geen %11-9615 ise)
X = 0,18c (No.200'den geen %6-%10 ise)
X = 0,20c (No.200'den geen %5 ve daha az ise)
Pc = Toplam karmn %'s olarak bitm miktan
a = No.10 elek zerinde kalan agrega %'si (tam say olarak)
b = No.l0-No.200 elekler arasnda kalan agrega %'si (tam say olarak)
c = No.200 elei geen agrega %'si (tam say olarak)
F = %0-%2 (malzemenin absorbsiyonuna bal olarak seilir)
F deeri agregann su absorbsiyonunun yaklak 1/3 olarak alnabilir.
Agrega kanmnn gradasyonu, bitml balayc ile kantnlmadan nce ve sonra
Tablo-409-6'da verilen tolerans limitleri ierisinde kalacaktr. Ayrca bitm miktar da
Tablo-409-6'da belirtilen tolerans snrlan iinde kalacaktr.
539

Tablo-409-6 Tolerans Deerleri

2.00 mm (No. 10) ve zerindeki elekler

%5

2.00 mm (No. 10) - 0.075 mm (No.200)

%3

Bitml Balayc

%0.5

409.05 Yapn artlan.

Bitml karm yama malzemesi olarak kullanlacak ise, yama yaplacak yzey uygun bir
ekipman ile dikdrtgen eklinde ve silndirleme yaplabilecek genilikte kenarlar dik olarak
kesilecek, eski malzeme kazlp atldktan sonra hibir serbest malzeme kalmayacak ekilde
sprlecektir. Bitml malzemenin seliminden nce alan ukurun yan yzeylerine ve tabanna
yaptrc tatbik edilecektir. Yaptrcnn miktar ve pskrtme scaklklar 406.ve 407.Ksnda
belirtilenlere uygun olacaktr.
Karm Tablo-409-7'de verilen bitml balayc ve agrega scaklklarna uygun olarak plette ya
da yerinde kartrlarak hazrlanacaktr.
Tablo-409-7 Malzemelerin Kartrma Scaklklar
Bitml Malzemenin
Cinsi
j

RC, MC 800

MS-1 MS-2,
MS-2h

1
|

ss-

Bitm

Bitml Malzemenin
Kartrma Scakl

gregann
Scakl

75-100

16-80*

20-70

16-80*

140-160

145-165

*Agregann rutubeti % 2'den az olacaktr.

Malzeme, scak karm ise serimden hemen sonra, souk karm ise emlsiyonun kesilmesinden
hemen nce veya sv petrol asfaltn zcsnn yeteri kadar uup sktrlmaya uygun hale
gelmesinden sonra, silindirlenip sktrlacaktr.
Bitml karm, dzeltme tabakas olarak kullanlacak ise, segregasyona neden olmayacak ekilde
greyder veya dier serme makinalar ile serilecektir. Malzeme seriminden nce eski yzey
temizlenecek' ve gerekirse yzeyin zelliine bal olarak astar veya yaptrma tabakas
uygulanacaktr. Serilen malzeme yukarda belirtilen hususlar dikkate alnarak silindirlerle
sktrlacaktr. Silndirleme sonucunda sktrlan malzemenin younluu laboratuvar karm
dizaynnda verilen younluun % 98'sinden az olmayacaktr.
Hava scakl 5 C veya daha az olduunda, yamur veya kar yayorken ya da yolun zerinde su,
buz veya kar mevcut iken, scak karm uygulamas yaplmayacaktr. Hava scakl 10C'nin
altnda ve yzey scakl 4C'nin altnda ise ve yamur veya kar yayorsa ya da hava
scaklnn 24 saat ierisinde 2C'nin alna dme ihtimali olmas durumlarnda, souk karm
uygulamas yaplmayacaktr.
Bu ksmda belirtilmeyen, yama yaplacak yzeyin hazrlanmas, karmn nakli, serilmesi,
sktrlmas ve yama yntemleri ile ilgili dier konular bakm el kitaplanna ve konuyla ilgili
genelge ve talimatlara uygun olarak yaplacaktr.
540

I KISIM 410.- BTM EMLSIYONLU HAR TP KAPLAMALAR

i

410.0 l.Tanm. Bitm emlsyonlu har tipi kaplamalar; ince agrega, mineral filler, bitm
emlsiyonu, su ve/veya katk maddeleri karmndan oluur, Bitm emlsyonlu har tipi Ikaplamalar stabil ve tama gc yeterli temel tabakas olan btn yollarda kullanlabilir. Bitm
emlsyonlu har tipi kaplama; mevcut kaplamada anma, deformasyon ve yzey
atlamalarnn bakm ve onarm amac ile yaplabilir. Ayrca mevcut kaplamann srtnme
katsaysn arttrmak iin uygulanabilir.

:| 410.02 Malzemeler.

: 410.02.01 Bitm Emlsiyonu.

i,

Bitm emlsyonlu har tipi kaplamalarda SSh; CSSh veya polimer modifiye bitm esasl
/ CSSh (katk ilavesi ile) balayclarndan biri kullanlacaktr. Kullanlacak bitml balayc
Ksm 412'de verilen zellikleri salayacaktr.
i

! 410.02.02 Agrega.
i! nce agrega; sert, przl, temiz ve salam tanelerden oluacak ve krmata veya krma akldan
hazrlanacaktr. Ar trafikli yol yzeyleri in % 100 krmata agrega kullanlacaktr. Herhangi bir
kimyasal aktif mineral filler ilave edilmeden nce, agrega ASTM D 2419 a gre test edildii
I; zaman kum edeeri 45 den az olmayacaktr. Agregann gradasyonu Tablo-410-1' de belirtilen
5 limitlere uygun olacaktr. Yaplacak e gre hangi Tip gradasyonun uygulanaca ASTM D
L 3910, SSA A105, SSA. AI43' e ve/veya prEN 12273'e gre tespit edilecek veya projede
belirtilmi olacaktr.

Tablo-410-1 Gradasyon Limitleri

Elek Boyutu
Tip-1
9.5 mm (3/8")
4.75 mm (No.4)
2.36 mm (No.8)
1.18mm(No.l6)
0.600 mm (No.30)
0.300 mm (No.50)
0.150 mm (No.100)
0.075 mm (No.200)

100
90 100
65 90
40 60
2542
15 30
10 20

% GEEN
I
Tip-2

oo

1
i
[
L
|
1
1

90 100
65 90
45 70
30 50
18 30
10 21
5 15

Tip-3
100
70 90
4570
28 50
19 34
12 25
718
5 15

410.02.03 Su.
Su, iilebilir nitelikte olacak ve inde suda eriyebilen zararl tuzlar bulunmayacaktr.

541

410.03 Dizayn, Deneyler ve Yapm artlar.

Bitm emlsiyonlu har tipi kaplamalann dizayn ve buna ait deneyler ile yapm artlan ve
yapmda kullanlacak makine ve ekipman ASTM D3910 (Desgn, Testing and Constructon of
Slurry Seal), SSA A105 (Emulsfied Asphat Slurry Seal), SSA A143 (Micro Surfacing) ve/veya
prEN 12273 standartlarnda belirtilen esaslara uygun olacaktr. Bitm emlsiyonlu har tipi
kaplama olarak yukarda verilen gradasyonlar dnda, kesikli gradasyonlu katkl karmlarda
dare'nin onay le, ayn amalar iin kuilanlabilinecektr.

542

: KISIM 411.- SATH KAPLAMA VE BTML SICAK KARIIM YAPIMINDA

i:
KULLANILACAK SOYULMAYA KARI MUKAVEMET ARTIRICI
j
BTM KATKI MALZEMES
411.01 Tanm.- Bu Ksm; sath kaplama, bitml scak karm ve dier bitml kaplamalarn
|:i yapmnda agrega-bitm adezyonunu artrarak su, scaklk ve trafik ykleri gibi evre etkileri
; altnda agreganm kaplamadan ksa srede ayrmasn nlemek amac ile kullanlan soyulma
: mukavemetini artrc kimyasal katk malzemelerini kapsar.
!'

411.02 Malzeme.
I
i!1
1
I
!
j
\:
i;

Malzemenin kimyasal kompozisyonu; alkilamin, amidoamin, imidazoln veya benzeri yapda

olacaktr. Bu yapnn dnda olup da Karayollar Genel Mdrlnce deney yaplarak uygunluu
saptanm baka katk malzemeleri de kabul edilebilecektir. Kat ve granler veya sv haldeki
katklar, en fazla 25 kg arlnda olan ambalajlarda teslim edilecektir. Sv katklar metal
kaplarda teslim edilecektir. Sv katklarn, souk havalarda da bitme ilave edilebilmesi iin,
dklme noktas -20C - 0C arasnda olacaktr. Ambalajlama, kar, yamur, rutubet ve yksek
scaklk gibi evre koullarnda, malzemenin zelliklerinin bozulmadan korunabilecei bir ekilde
yaplacaktr. Katklarn erime noktas 75C'den az ve parlama noktas 150C'den fazla olacaktr ve
bu deerler katk reticisi firma tarafndan belgelenecektir.

Malzeme sya kar stabil olacak, Sathi Kaplama veya Bitml Scak Karm yapm iin gerekli
scaklktaki bitmle kartrldnda kolaylkla eriyecek ve etkisini yitirmeyecektir. Malzeme
bitmle kartrldktan sonra herhangi bir nedenle souyup, tekrar stlmas durumunda dahi, ;
karmda soyulmaya kar mukavemeti arttrc etkisini devam ettirecektir. Ambalaj zerinde
katknn kullanm ekli, retim tarihi ve son kullanm tarihi yazl olacaktr. Malzeme normal hava
koullarnda depolandnda zelliklerini koruyacak nitelikte olacaktr.
Katk malzemesi, vcuda temas veya teneffs edilmesi durumunda, insan salna zararl
olmayacaktr. Satc firma, katk malzemesinin insan salna ve evreye zararl olmadn,
dare'ce kabul edilebilir bir kurulutan alnm belge ile garanti edecektir.
411.03 Malzemenin Uygunluunun Belirlenmesi.
Malzemenin uygunluu ve kullanm oran, sathi kaplamalar iin Yapma ve Soyulma, bitml
scak karmlar iin Soyulma deneyleri yapldktan sonra saptanacaktr. Katk malzemesi ieren
bitm ile yaplacak olan bu deneyler ve artname limitleri Tablo-411-1'de belirtilmektedir.
Tablo-411-1 Katk Malzemesi eren Bitm ile Yaplan Deneyler
ARTNAME
LMTLER

DENEY
STANDARDI

| SOYULMA MUKAVEMET min. %

70

KISIM 403 EK-A

YAPIMA (VIALIT), den mcr says, maks.%

KISIM 403 EK-B

DENEY

543

Satc firma teklif ettii malzemenin uygunluunu ve kullanm orann, KGM Teknik Aratrma
Dairesi Bakanlnn Merkez veya Blge laboratuarlarndan alaca deney raporu ile belgeleyecek
ve katk malzemesinin kullanm oram bitme gre arlka % l'i gemeyecektir. Tablo-411-l'de
belirtilen deneyler ile tespit edilen ve yine ayn tabloda belirtilen artname limitlerini salayan
kullanm oranlan, malzemenin satn alnmas iin alan ihalelerde fiyat mukayesine esas
alnacaktr. Deneyler srasnda kullanlacak olan bittim ve agrega, dare tarafndan temin
edilecektir. dare gerektiinde Tablo-411-l'de belirtilen deneyler dnda karmlarn su etkisine
kar mukavemetini belirleyen baka deneylere ait sonulan da talep edebilecek ve bu sonulara
gre de malzemeyi deerlendirebilecektir.
411.04 Malzemenin Bitme lave Edilmesi.
Katk malzemesi, arl nceden tespit edilmi ve kullanm scaklna kadar stlm bitme
retici firmann tespit ettii yntem ile belirlenen orana gre ilave edilecek ve tamamen eriyip
karmcaya kadar, kanm sirkle edilecektir. Satc firma teslim srasnda malzemenin bitme
ilave edilme, kartrma ve kullanm yntemini gsteren bir rehberi dare'ye verecektir.
411.05 Kalite Kontrol.
antiye'ye teslim edilen her parti katk malzemesi, kullanlacak agrega ve bitm ile test edilecek
ve uygunluu onaylandktan sonra deme yaplacaktr. Soyulmaya kar mukavemeti,
Tablo-411-l'de belirtilen limitlere kadar artrmayan veya gerektiinde dier deney sonularna gre
olumsuz bulunan katk malzemeleri kabul edilmeyecektir.

544

! i KISIM 412.- BTML BALAYICILAR

ij 412.01 Tanm. Bu ksm; yol styaplarnda kullanlan; Bitm, Modifiye Bitm, Sv Petrol :
Asfaltlan ve Bitm Emlsiyonlarm kapsar.
412.02 Bitm.
!

; Bitm, petrol rafinerilerinde ham petroln damtlmas ile elde edilen ve yol yapmnda ve
i1 bakmnda kullanlan maddedir. Kaplama snf bitmler; bitmden TS 115 EN 58 standardnda
belirtilen esaslara uygun olarak alnan numunelere, TS 1081 EN 12591 "Bitmler ve Bitml
Balayclar-Kaplama Snf Bitmler-zellikler" standardnda belirtilen deneyler uygulandnda
h deney sonular Tablo-412-l'de verilen deerlere uygun olacaktr.
{ 412.02.01 zellikler.
Bitm ierisinde su bulunmamal ve homojen olmaldr. Bitm 175C kadar stldnda
kpklenme olmayacaktr. Bitm snflan Tablo-412-l*de belirtilen zelliklere sahip olmal ve j
uygulama scaklklar 412. 06'da belirtildii ekilde olacaktr.
412.03 Modifiye Bitm.
Bu blm, bitml scak karm anma tabakas ve darenin uygun grd yerlerde binder
tabakas veya sathi kaplama yapmnda kullanlacak penetrasyon snflandrmak bitmlerin, doal
asfalt, pomer vb gibi katk maddeleri katlarak modifiye edilmesi ile retilen modifiye
bitmlerin; retimi, fiziksel zellikleri ve tabakalarn yaplaca yrelerin scaklklarna bal
olarak snflandrlmasn kapsar.
412.03.01 zellikler.
412.03.01.01 Modifiye Edici Madde,
Modifiye bitm retilmesinde modifiye edici madde olarak, kaya asfaltlan, gl asfaltlar,
termoplastik polimerler, lateks, granl kauuk gibi katk maddeleri kullanlacaktr.
412.03.01.02 Bitm.
Modifiye edilecek bitm; TS-1081 EN 1259l'de belirtilen esaslara uygun 50/70, 70/100, 100/150
ve 160/220 penetrasyonlu veya dare'nin uygun grecei Penetrasyon Snf Bitm olacaktr.
412.03.02 Modifiye Bitm Tipinin Seimi.
Modifiye bitm; malzemenin serilecei blgenin iklim koullarna ve bitml kaplamann tipine
bal olarak belirlenecektir. Ancak, dare tarafndan aksi belirtilmedike genel olarak Akdeniz
ikliminin hkm srd blgelerde ve Gney Dou Anadolu'nun gney kesimlerinde Tp-1 veya
Tip-2, Karadeniz, Marmara, Anadolu, Bat Anadolu, Gney Dou Anadolu'nun kuzey
kesimlerinde ve Dou Anadolu'nun bat kesimlerinde Tip-3, Dou Anadolu'nun dier
kesimlerinde Tip-4 Modifiye bitm kullanlacaktr. Sathi kaplamalar iin dare, Tablo-412-2'de
belirtilen bitm tipleri dnda bir modifiye bitm de isteyebilecektir.
retilecek modifiye bitm, modifikasyon ileminden sonra Tablo-412-2'de verilen deerlere
uygun olacaktr.
545

Anma, Binder veya Sathi Kaplama tabakas yapmnda kullanlacak modifiye bitmn tipi dare j]
tarafndan belirlenecektir. Projenin yerine bal olarak ayn ihalede farkl modifiye bitm tipleri i
kullanlabilecektir.
j
412.03.03 Malzemenin Hazrlanmas ve Depolanmas.
j
412.03.03.01 Malzemenin Hazrlanmas.
|
Modifiye edilecek bitm ile modifiye edici madde olarak kullanlacak katk malzemeleri, katk ;;
malzemelerini reten firmann malzemenin kartrlmas ile ilgili retim talimatlarna uygun olarak
kartnlacaktr.
Modifiye bitm, antiyede kurulu uygun plentte retilebilecei gibi antiyeden uzakta bir merkezi ;
plentte ya da rafineride de retilebilecektir. Merkezi plentte retilen modifiye bitm antiyeye ; normal
bitm ile kartrlmak zere, zengin karm olarak da getirilebilecektir.
Modifiye bitmn antiyede retimi srasnda, modifiye edici katk maddesi, bitme darenin denetimi
altnda, yine dare tarfndan onaylanm raporda belirtilen oranda ilave edilecektir. Modifiye edici
madde orannda hibir ekilde deiiklik yaplmayacaktr. Ancak bitmn tipi ve snfnn deimesi
nedeniyle modifiye edici maddenin orannda deiiklik yaplmas gerekirse, bu durum Mteahhit
tarafndan hazrlanacak ve dare tarafnadn onaylanacak bir raporla tespit edilecektir.
antiyeye gelen katk malzemesi Kontrol Mhendisi tarafndan tutanakla teslim alnacak ve imalatta
gnlk kullanlan miktarlarla ilgili olarak tutanak hazrlanacaktr.
Modifiye bitmn antiyeye hazr olarak getirilmesi durumunda modifiye bitm iindeki katk maddesi
miktar, gerek grld takdirde dare tarafndan tespit edilecektir. Mteahhit katk maddesinin
orann tespiti amacyla dareye kullanlan bitm ve katk maddesinden yeterli miktarda numune
verecektir.
412.03.03.02 Malzemenin Depolanmas.
Merkezi bir plentte retilen modifiye bitmn ve antiyede retilen modifiye bitmn tama ve
depolama koullar aadaki ekilde olacaktr.
a. Merkezi Bir Plentte retilen Modifiye Bitmn Depolanmas
Tama aralar modifiye bitmn ayrmasn nleyecek sisteme sahip olacaktr. Malzeme zengin
karm olarak antiyeye getirilecek ise seyreltme ilemi iin antiyede gerekli ekipmanlar bulunacaktr.
Modifiye bitm reten firma tarafndan, malzemenin antiyedeki depolama koullan ve depolama sresi
belirtilecektir.
b. antiyede retilen Modifiye Bitmn Depolanmas
Modifiye bitm retiminde kullanlacak farkl petrollerden retilmi, zellikleri farkl bitmler ayr ayr
depolanacaktr. Katk malzemesi retici firmann nerdii ekilde depolanacaktr. antiyede retilen
modifiye bitmn gnlk olarak kullanlmamas durumunda depolanabilmesi iin uygun tanklar
bulundurulacaktr.
Bitml karmda kullanlmadan nce depolanm modifiye bitmden temsili numune alnarak,
fiziksel zelliklerinin artname kriterlerine uygun olup olmad kontrol edilecek, gerekirse modifiye
bitm kullanlmadan nce yeterli srede sirkle edilecektir.

546

i 412.03.04 Malzemenin Teslimi, Kabul ve Gnlk Kalite Kontrol.

! ! Merkezi plentte modifiye edilmi bitm, dare tarafndan antiyede teslim alnacaktr. Bu amala
J: antiyede yeterli depolama kapasitesi olacaktr. Teslim edilen malzemenin zelliklerinin
Tablo-j; 412-2'de belirtilen zelliklere uygun olduunu gsteren rapor dare'ye verilecektir.
antiyeye ; getirilen her bir ayr parti malzemeden dare, numune alp deneyleri yapacak ya da
antiyede ji yaptracaktr.
\j! antiyede retilen malzemeden gnde en az bir kez olmak zere, Kontrol Mhendisinin uygun
;|!. grd sayda, numune alnarak Tablo-412-2' de belirtilen deneyler yaplacaktr.
;, Deney sonulan uygun olmayan malzeme bitml karm imalatnda kullanlmayacaktr. j
Malzemenin kalite kontrol iin antiye laboratu var uda yeterli ve nitelikli personel ile gerekli i
cihaz, ekipman olacaktr.
:

412.03.05 Modifiye Bi tmn Kullanlmas.

': Mteahhit ihale szlemesine gre; bu artname kapsamndaki modifiye bitm ile bitml scak
;, karm veya sathi kaplama retimi yapacak se depolama tanklar, plent, distribtr, fmier,
i, silindir vb ekipmanda yaplmas gereken deiiklik ve ilaveleri yapacaktr. Plentin modifiye
;' bitm depolama ve besleme sistemi, agrega ve modifiye bitm scaklklar, kartrma ve i;
sktrma scaklklar; kullanlan modifiye bitmn zelliklerine bal olarak ayarlanacaktr. i
i Modifiye bitm kullanlarak yaplacak kaplamann btn fiziksel zellikleri, ihale szlemesi eki
Teknik artnamelere ve projeye uygun olacaktr. Ancak retici Firma yeterli yzey
przllnn salanmas ve tekerlek izlerinin olumasnn geciktirilmesi amacyla
artnamelerde yer almayan farkh karm tipleri nerilebilecektir. Bu tr karmlar, dare
tarafndan onayland taktirde uygulanacaktr.
412.03.06 Mteahhitin Sorumluluu.
Mteahhit ie balamadan nce; ihale szlemesinde belirtilen bitml kaplama retiminde yine
dare'ce belirtilmi modifiye bitm tipinin retimi ve kullanm ile ilgili olarak aada belirtilen
teknik bilgi ve belgeyi ieren Teknik Raporu dare'ye verecektir. Mteahhit:
1. Kullanlacak bitme uygulanan ve TS-1081 EN 1259 T de belirtilen deneylerin sonularn,
2. Kullanlacak modifiye edici katk maddesinin, retici firma tarafndan belirlenmi teknik
zelliklerini gsteren dokman,
3. Kartrma ve retim ile ilgili tm teknik bilgileri,
4. Katk maddesinin hangi oranda kullanlacan ve bu durumda elde edilen modifiye bitm
zelliklerinin dare'ce belirlenmi koullara uygunluunu gsteren, en az iki farkl katk orannda
yaplm, laboratuvar deney sonularn,
5. Modifiye bitm ile retilecek scak karmn, kartrma, serme ve sktrma scaklklarn,
6. Sathi kaplamada kullanlmas durumunda pskrtme scakln ve dier btn hususlar ieren
bilgileri Teknik Raporda belirtecektir. Mteahhit ayrca, ie balamadan nce dare'ye yeterli
miktarlarda bitm, modifiye edici katk maddesi ve retmi olduu modifiye bitm numunesi
547

verecektir. e ancak, Mteahhit tarafndan verilen bu Teknik Raporun, dare tarafndan!

onaylanmas ve gnderilen modfye bitmn test edilip uygun bulunmas ve kullanlacak katk ;
orannn belirtilmesinden sonra balanabilecektir. Bu onay lemi, Mteahhidin modifiye bitmn ;
uygunluu konusundaki sorumluluunu ortadan kaldrmayacaktr.
[

Sz konusu Teknik Rapor, merkezi plentten hazr modifiye bitm getirildii durumlarda da, j
hazrlanacaktr.
Mteahhit, modifiye bitmn, i sresince szleme eki artnamelere uygun olmasndan ve
homojen bir ekilde devamndan sorumlu olacak ve modifiye bitm retimi veya temini ve
bitml kaplama imalinde kullanm srasnda antiyede, konunun uzman yeterli sayda teknik
eleman bulunduracaktr.
412.04 Bitm Emlsiyonlar.
Bitm Emlsiyonlar, bitm taneciklerinin emlgatr yardm ile su ierisinde dadmas ile oluan
bitml balayclardr. Bitm Emlsiyonlarnn zellikleri, TS 1082 "Yol st Yaplarnda
Kullanlan Asfalt Emlsiyonlar" ve\veya EN 13808 standardna gre belirlenecektir. Polimer
modifiye katyonik bitm emlsiyonu AASHTO M316 standardna uygun olacaktr.
Bitm emlsiyonlar kullanlan emlgatr tipine gre katyonik ve anyonik olmak zere iki gruba
ayrlrlar.
Katyonik bitm emlsiyonlar Tablo-412-3 'de, anyonik bitm emlsiyonlar ise TabIo-412-4'de
belirtilen artlan salayacaktr.
Katyonik bitm emlsiyonlarnn Tablo-412-3'de ve anyonik bitm emlsiyonlarnn
Tablo-412-4'de belirtilen zellikleri TS 132 "Asfalt Emlsiyonlarnn Deney Metotlar" standardna
gre test edilecektir.
Katyonik ve anyonik bitm emlsiyonlar, uygulama scaklklar 412.04.06'da belirtildii ekilde
olacaktr.
Katyonik ve anyonik bitm emlsiyonlar homojen olmaldr. Datmn takip eden 14 gn
ierisinde, donarak faz ayrm olumasna engel olunacaktr. yi bir kartrma ileminden sonra
bitm emlsiyonu homojen olacaktr.
Katyonik ve anyonik bitm emlsiyonlarndan numune, TS 115 EN 58 "Bitml
Balayclar-Numune Alma" standardna uygun olarak alnacaktr.
Numuneler deneye alnacaklar zamana kadar 4C'nin zerinde bir scaklkta temiz ve az iyice
kapal bir kapta saklanacaktr.
antiyede retilen ya da satn alnan bitm emlsiyonlarnn retim tarihleri, son kullanma tarihleri
ve depolama koullan retici tarafndan dare'ye yazl olarak bildirilecektir.
412.05 Sv Petrol Asfaltlar.
Sv Petrol Asfaltlar; ham petroln kolay uucu bileenlerinin destilasyon yoluyla
uzaklatrlmasndan sonra kalan kalntya, ham petroln kaynama noktas yksek bir bileeninin
veya gazya tipinde orta derecede bir zc veya nafta veya benzin tipi ok uucu bir zc
kantnlmasyla elde edilen yumuak balayclardr. Sv petrol asfaltlannn zellikleri, TS 1083
"Yol st Yaplarnda Kullanlan Sv Petrol Asfaltlar" standard esaslanna gre belirlenecektir.
548

412.05.01 zellikler.
Sv petrol asfaltlan kullanlmadan nce kesilme ve faz ayrm gstermemelidir. Sv petrol
asfaltlarnda, uygulama scaklna kadar stldklannda kpklenme olmayacaktr.
TS 115 EN 58 standardna gre alnm olan sv petrol asfalt numuneleri, TS EN 12594
standardna gre deneyler iin hazrlanacaktr. Sv petrol asfaltlarnn uygulama scaklklar
412.06'da belirtildii ekilde olacaktr.
Sv petrol asfaltna TS 1083 standardnda ngrlen deneyler uygulandnda, deney sonular
tiplerine gre:
Yava Kr Olan Sv Petrol Asfaltlar Tablo-412-5,
Orta Hzda Kr Olan Sv Petrol Asfaltlan Tablo-412-6,
abuk Kr Olan Sv Petrol Asfaltlar Tablo-412-7'de belirtilen limitlere uygun olacaktr.
412.06 Uygulama Scaklklar.
Bitml balayclarn pskrtme ve kartrma scaklklar TabIo-412-8'de verilen deerlere
uygun olacaktr.
Tablo-412-8 Bitml Balaycriarn Uygulama Scaklklar
Bitml Balayc
TipJ ve Snf

MC-30
RC veya MC-70
RC veya MC-250
RCveyaMC-800
RC veya MC-3000

RS-1
RS-2
MS-1
MS-2,MS-2h
SS-l,lh,CSS-l,lh
CRS-1
CRS-2

Btn Snflar

Scaklk Aralktan
Minimum - Maksimum
(C)
Kartrma Scakl(1)
Pskrtme
Scakl
Sv Petrol Asfaltlar
30 60 - 80(3) 75
& 50 - 100(3) 80 (2
> 75 115
<2) 95 > 110 <2)
Emlsiyonlar
20 - 60 50 20 - 70
85 20 - 70
20 - 70
20 - 70C4)
20 - 70
50 - 85 60 85

Bitm
maks.185

maks.185

()) Boaltmdan hemen sonraki karm scakl (2) Kpiiklenmenin olmad maksimum scaklk
(3) Scaklk parlama noktas zerinde olabilir .Yangna kar nlem alnmaldr.
(4) Karartma ve yaptrma tabakalar iin

549

412.07 Bitml Balayclardan Numune Alnmas. (TS 115 EN 58)

antiyeye gelen her parti bitml balaycdan TS 115 EN 58 standardnda belirtilen esaslara gre
numuneler alnacaktr. Aada belirtilen yntemler ve koullara gre gerekli miktarda numune
alnarak, deneyler ilgili standartlara uygun olarak yaplacaktr.
Bitml balayclardan merkez ya da blge laboratuarlarna gnderilmek zere alnacak numuneler
dare denetiminde alnp mhrlenecektir.
Numuneler, deneye tabi tutulacak maddelerin ortalama kalitesini belirlemek veya ortalama kaliteden
sapmalar tespit etmek iin alnabilir. Ortalama kaliteden sapmay belirlemek iin alnan numuneler, bu
amala alndn gsterecek bir aretle aretlenmelidir.
Numunelerin alnmasna balamadan nce, btn kap ve cihazlarn gvenli bir ekilde almaya uygun
olduundan emin olunmaldr.
Tehlikeli blgelere girilerle lgili btn talimatlara sk skya uyulmaldr.
Tesis ve cihazlarn uygun bir ekilde bakm yaplmaldr. Kontroller periyodik olarak ve uzmanlar
tarafndan yaplmaldr.
Numune alma ilemi srasnda numune buharlar solunmamahdr.
Numune alacak kii, numune almann amac hususunda bilgilendirilmeli ve burada belirtilen yntemler
konusunda deneyimli olmaldr.
Numuneyi alan kii tarafndan bir numune alma raporu hazrlanmal ve bu rapor, raporu hazrlayan ve
numune alnmasnda hazr bulunan kar tarafn yetklisnce de imzalanmaldr. Raporda numune
almann gerekesi ve numune alma metodlan, numune alnan ortamn artlan ve gerekli deneyler yer
almaldr. Bu bilgiler bir form halinde verilmelidir. rnek form Ek A'da verilmitir. Bu raporun bir
kopyas, byk numunelerden hazrlanan her blnm numune ile birlikte sunulmaldr. Raporlar
numune kaplarna konulmamaldr.
Numune alnacak kabn daha nceki durumu ile ilgili bilgiler de rapora eklenmelidir.
Laboratuvar numunesinin bykl, yaplacak olan deneylerin zelliklerine ve saysna baldr. Her
blnm numune en az 2 kilogram, blnm emlsiyon numuneleri ise en az 3 kilogram olmaldr.
Numune almadan hemen nce en az 5 litre bitml balayc, numune alma vanas vastasyla bir baka
kaba boaltlmal ve bu ksm numune olarak kullanlmamaldr. Deneye tabi olan bitml balaycy
temsil eden bir numune almak iin, numune alma ilemi, srekli olarak veya btn ak sresince
vanann eit zaman aralklaryla alp kapatlmas suretiyle nokta numuneleri alnarak
gerekletirilmelidir.
ok iyi kartrlm bitml balayclar ara tankerlerinden boaltlyorsa, numune, bitml
balaycnn ikinci 1/3'lk ksm boaltlrken alnmaldr.
Byk hacimli kaplardan sk sk numune alnd durumlarda, numune vanas, numune probu veya
yollu vana gibi numune alma cihazlar, numune alnacak kaba daimi kalacak ekilde uygun olarak
yerletirilmelidir. Aksi halde sv deney numuneleri, arlatrlm numune kaplar veya tabandan
kapanr numune tpleri kullanma gibi daldrma teknikleri ile alnmaldr. Varillerdeki
550

veya hacmi 2 m3'e kadar olan kaplardaki dk scaklklarda sv olan bitml balayclardan
numuneler, ak numune tpleri kullanlarak alnabilir. Numune alma metodlan Tablo-412-9'da
verilmitir.
Tablo-412-9 Boru Hatlarnda, Kaplarda veya Teneke Kutularda Yksek veya Dk
Scaklkta Sv Halde Olan Bitml Balayclardan Numune Alma Metodlan.
Daimi kalmak

Numune Alma
Metodu
Kullanlan numune
alna cihaz
Numune alma probu

zere monte
edilen
cihazlarla
numune alma
Daldrma
metoduyla
numune
alma

Numune alma vanas

Numune alma vanas
3 yollu vana

B
Hatla
_Numu
Ana
Akm

>
Kaplardan
oru
rndan e 800 m3 Numune Alma
50-800 | 2-50 m8
Alma
, in'1
Yan
'
"
............. 1
Akm
............... "
+

|
j

"nrV

kadar
kaplar
ve teneke
kutular

............

Arlatrlm numune kab

Yzey numunesi kab
Tabandan kapanr numune
tp
Ak numune tp
j
+: Kullanlabilir Pskrtme cihazlarndan
|
kullanlabilir.
+ (+): Snr olarak kullanabilir, 0:
Sadec

...... (+)

++

s dk
sc

aklklarda sv oan maddeler iin

Viskoz, plastik ve yan kat bitml balayclardan paral numune alma kaplan ile numune
alnmal, yar katdan sert bitml balayclara kadar olanlardan el aletleri ile numune alnmaldr.
Emlsiyon numuneleri en az 3 kg olmaldr. Bitml balayclarn teneke kutularda olmas
halinde, iinden numune alnacak kutularn says Tablo-412-10'da verilmitir. Taraflar
numunelerin tek tek veya karma numune olarak deneye tabi tutulmas hususunda anlamaldrlar.
Tablo-412-10 Teneke Kutulardan Alnmas Gereken Numune Saylar
Toplam Kutu Says

Numune Alnmas Gerekli Kutu Says

2

M___
9-27
28-64

A"

65-125

126-216

217-343
344-512

7
8

513-729

4130-1.000

10

1000'nn zeri

'

' i

Vn, (Burada n, en yakn tam sayya yuvarlatlm

olarak toplam kutu veya topak saysdr).

551

Numune alma ilemi, durgun bitml balayclardan ayrlma olup olmadn kontrol amacyla
yaplyorsa, en az seviyeden (st, orta ve alt) numune alnmaldr. Bu numuneler bir karma
numune elde etmek amacyla birbiri ile kartrlmamaldr.
Bitml balayclardan numune almakta kullanlacak kaplar, temiz ve kuru olmaldr.
Sadece scakken sv olan maddeler iin, numune muhafaza ve sevk kab olarak geni azl,
tercihen akma az bulunan, laklanmam teneke kutularn veya kavanozlarn kullanlmas
uygundur.
Emlsiyonlar dnda, dk scaklklarda sv olan bitml balayclar iin sevk kab olarak
laklanmam, kalay kapl, vida kapakl teneke kutular, cam veya uygun plastik kavanozlar
kullanlabilir. Hafif bileenlerin buharlarnn kaybolmasn mmkn olduu kadar azaltabilecei
iin kk azl kaplarn numune ve karma numune kaplar olarak kullanlmas tercih edilmelidir.
Emlsiyonlar iin numune, karma numune veya sevk kaplan olarak sadece cam veya plastik
kaplar kullanlmaldr. Emlsiyon numunelerinin sevk kaplar tamamen doldurulmaldr.
Emlsiyon numunelerinin depolanmas ve nakliyesi srasnda scaklnn lC'nin altna
dmemesi salanmaldr.
Numuneler rapor formuna uygun olarak kapak zerine veya numune kabna ilitirilen bir etiket ile
anlalr ve silinmeyecek bir ekilde iaretlenmelidir.
EK-A
BTML MADDELERDEN NUMUNE ALINMASI SffiASINDA HAZIRLANACAK
RAPOR FORMLARI
A.l. DENEYLERLE LGL BLGLER
A. 1.1 -Deneyleri isteyen kurulu
A. 1.2 - Deneylerin masraflarn karlayacak kurulu (Biliniyorsa)
A.1.3 -Numunenin miktar ve tantm
A. 1.4 - Deneye tabi olan maddenin durumu ve tipi
A. 1.5 - Numune almann ve deney programnn amac
A.2. TESLMAT VE KULLANILMA LE LGL BLGLER
A.2.1 - reticinin ad
A.2.2 - Satcnn ad (reticiden farkl ise)
A.2.3-Alcnn ad
A.2.4 - Teslimat
A.2.5 - Ama
A.3. NUMUNE ALMA LE LGL BLGLER
A.3.1 - Numune alma tarihi ve katlanlar
A.3.2 - Numune alma mahalli
A.3.3 - Numunenin alnd yer; tank hacmi, deneye tabi olan maddenin durumu
A.3.4 - Kullanlan numune alma metodu
A.3.5 - Numune ile ilgili veriler
A.3.6 - Numunenin dalm
A.3.7 - zel not ve dnceler

552

Tablo-412-1 Yol Yapmnda Kullanlan Kaplama Smfi Bitiimlerin zellikleri (TS 1081
SIRA
NO

DENEY ADI

DENEY
STANDARDI

PENETRASYON, (25 C) 0,lmm

TS 118 EN 1426

B 40/60
40-60

B 50/70
50-70

B 70/100
70-100

YUMUAMA NOKTASI, C

TS 120 EN 1427

48-56

46-54

43-51

FRAASS KIRILMA NOKTASI \ C

mak.
NCE FLM HALNDE ISITMA DENEY
(163 C'de,5 saat)
KTLE DEM, %
mak.
KALICI PENETRASYON, %
min.
YUMUAMA NOKTASI, C
min.
YUMUAMA NOKTASI YKSELMES, C mak.

TS EN 12593

-7

-8

-10

0,5

0,5

0,8

TS 118 EN 1426

50

50

46

TS 120 EN 1427

49

48

45

TS 123 EN 22592

230

230

230

TS 1090 EN 12592

99,0

99,0

99,0

TS EN 12606-1
TS EN 12606-2

2,2
4,5

2,2
4,5

2,2
4,5

4
4.1
4.2
4.3
4.4
5

PARLAMA NOKTASI ,C
min.
6
ZNRLK, %
min.
7
PARAFN MUMU ER b, %
mak.
a
Souk blgelerde kullanlacak bitmlere yaplacaktr.
Gerek duyulduunda yaplacaktr.

BTM SIN

TS EN 12607-2

Tablo-412-2 Modifiye Bitran Fiziksel zellikleri

SIRA
NO
1
2

DENEY ADI
PENETRASYON(25C,100g,5sn.)0,1mm
min.
DKTLTE 25C'de,(5cm/dk.) cm
min
YUMUAMA NOKTASI (R/B) .C

DENEY
STANDARDI
TS 118 EN 1426
TS119

TP-2

20

20

10

60

65-75

65-75

TS EN 12593

-8

-12

EN 13398

25

50

TS123

200

200

FRAASS KIRILMA NOKTASI.", .C

mak.
ELASTK GER DNME (25C),%
min.
PARLAMA NOKTASI, C
min.
ZGL AIRLIK

TS1087

1.0-1.1

1.0-1.1

DEPOLAMA STABLTES'.

EN 13399
4

TS 120 EN 1427

72

72

TS 118 EN 1426

40
10

40
10

TS119
EN 13398

5
25

30
50

3
4
5
6

8.1
8.2
9
9.1
9.2

9.3
9.4
9.5

YUMUAMA NOKTASI FARKI, .C

mak.
PENETRASYON DEER FARKI, .C
mak.
NCE FLM HALNDE ISITMA DENEY "
(163C'de,Ssaat)
KTLE KAYBI, %
mak.
YUMUAMA NOKTASINDAK DEKLK
artma, C
mak. .
azalma, C
PENETRASYONDAK DEKLK
azalma, %
mak.
artma,
% 25uC,de,(5cm/dk.) cm
DKTLTE
ELASTK GER DNME (25C), %
min.

TS 120 EN 1427

TP-1

TS121

. *Modi1iye Bftm depolanmayacaksa. depolama stabilitesi deneyinin yaplmasna gerek yoktur. b4 ve 9 sra nolu deney aletlerinin antiye
laboratuvannda bulundurulmas ihtiyaridir, ancak Idare'ninjstemesi durumunda szkonusu deneyle
yaplacak veya yaptrlacaktr.

Tablo-412-4 Yol styaplarnda Kullanlan Anyonik Asfalt Emlsiyonlarnn zellikleri (T

Tipler

abuk Kesilen

Trler

RS-1

Orta Hzda Kesilen

RS-2

TSNo:

Min

Maks Min

Saybolt Furol viskozitesi, 25 C da sn.

TS117

20

100

Saybott Furol viskozitesi, 50 C da sn.

TS117

kme (a). 5 gn %

TS132

Depolanma stabilitesi deneyi, (b) 1 gn %

TS132

Emlsiyon kesilmesi (c), 35 mi. 0.02 N

TS132
60

MS-1

MS-2

MS-2h

Maks

Min

Maks

Min

Maks

Min

Maks

20

100

100

400

100

75

60

Emlsiyonlar zerindeki Deneyler

CaCbveya 50 mi. 0.10 NCaC2, %

rtme kabiliyeti ve suya kar diren:

5
1

5
1

_
_

5
1

TS132

rtme (Kum agrega ile)

iyi

iyi

iyi

Su pskrtmesinden sonra

orta

orta

orta

rtme (Ya agrega ile)

orta

orta

orta

Su pskrtmesinden sonra

orta

orta

orta

imento ile kartrma deneyi, % krlma

TS132

Elek deneyi, %

TS132

0,10

0,10

0,10

0,10

0,10

Destilasyon kalms, %

TS132

55

63

55

65

65

200

100

200

100

200

100

200

40

90

40

97,5

40

97,5

40

97.5

2,0

2,0

2,0

2,0

Destilasyon Kalnts zerindeki Deneyler

Penetrasyon, 25 C da,100 g 5.sn

TS 118 EN 1426 100

Duktilite, 25 C da 5 cm/dak cm

TS119

40

frikloretilende znrlk. %

TS1090

97,5

40

TS135

2.0

Kl,%

97,
5

Not: a) Asfalt emlsiyonu satn alndktan sonra 5 gnden daha ksa bir sre ierisinde kullanlacak se kme deneyinin alc, malzemenin
satn ald zamandan balayacak ve kullanlaca gne kadar devam edecek bir kme deneyinin yap
b) 24 saatlik (1 gnlk) depolanma stabilitesi deneyi 5 gnlk kme deneyi yerine kullanlabilir.
c) Emlsiyonun kesilmesi deneyi, malzemenin sevk tarihinden itibaren 30 gn ierisinde yaplmaldr.

Tablo-412-3 Yol styaplarnda Kullanlan Katyonik Asfalt Emlsiyonlarnn zellikleri (TS-1

Tipler

abuk Kesilen

Trler
TSNo:

CRS1
Min
Maks

Orta Hzda Kesilen

CRS 2
Min
Maks

CMS 2
Min
Maks

CMS 2h
Min
Maks

=mlsiyonlar zerindeki Deneyler

Saybolt Furol viskozitesi, 25 C da, sn.

TS117

Saybolt Furol viskozitesi, 50 C da, sn.

TS117

20

100

100

400

50

450

50

450

kme (a), 5 gn %

TS132

TS132

_
_

Depolanma stabilitesi deneyi (b), 1 gn, %

40

40

Emlsiyon kesilmesi (c), 35 mi. 0.8 %

Sodyumdioktilsulfosuksinat %
rtme kabiliyeti ve suya kar diren:

TS132

iyi

iyi

5u pskrtmesinden sonra

orta

orta

rtme (ya agrega ile)

orta

orta

Su pskrtmesinden sonra

orta

orta

Pozitif

Pozitif

rtme {kuru agrega ile)

TS132

Elek deneyi, %

TS132

imento ile kartrma deneyi, %

TS132

artikl yk deneyi

=H
Destilasyon:

TS132

Pozitif

0,10

0,10

0,10

0,10

6,5

6,5

12

Ya destilat, emlsiyonun hacmen %si olarak

Kalnt, %

60

Destilasyon Kalnts zerindeki Deneyler

Penetrasyon, 25 C da, 100 g 5 sn.
Duktilite , 25 C da, 5 cm/dak, cm.
Trikloretilende znrlk, %
Kl, %

TS 118 EN 1426

Pozitif

12

65

65

65

100

200

100

200

100

200

40

90

TS119

40

40

98

40

TS135

40

TS 1G90

_
_

98

97,5

2,0

97,5

2,0

Ne*: a) Asfalt emlsiyonu satn alndktan sonra 5 gnden daha ksa bir sre ierisinde kullanlacak ise kme deneynin yap il maya bilir. Ancak alc, malzemen
ve kullanlaca gne kadar devam edecek bir kme deneyinin yaplmasn steyebilir.
s) 24 saatlik (1 gnlk) depolanma stabilitesi deneyi 5 gnlk kme deneyi yerine kullanlabilir.
c) Emlsiyonun kesilmesi deneyi, malzemenin sevk tarihinden itibaren 30 gn erisinde yaplmaldr.

Tablo-412-5 Yol styaplarnda Kullanlan Yava Hzda Kr Olan Sv Asfaltlann zellikler

Tipler

TSNo:

Saybolt - Furol viskozitesi:

TS117

SC 70
Min

Maks

50 C da, sn

60

120

60 C da, sn

82.2 C da, sn
Kinematik viskozite, 60 C da, cSL

TS 1093

70

Parlama noktas, C (Tagliabue ak kab)

TS123

66

Destlasyon

TS122

360 C a kadar toplu destilatn hacim olarak % si

SC 250

SC800

Mn

Maks

Min

Maks

125

250

100

200

140

250

500

800

1600

80

93

10

30

20

12

20

100

25

110

50

140

70
100

99,0

99,0

0,5

0,5

Destilasyon kalnts zerindeki deneyler:

Yzme Deneyi ,50 C, sn
Belirli penetrasyonlu kalnt,%

TS 1079

50

60

Duktilite , 25 C da 5 cm/dak, cm.

TS119

100

100

Trikloretilende znrlk, arlka %

Su, %

TS 1090 99,0

TS124
0,5

Not: Kalntnn 25 C daki dktiltesi 100 den daha kk ise kalntnn 15.6 C daki dktilitesi tayin daki duktilite
deeri 100 dendaha byk karsa malzemenin standarda uygun olduu kabul edilir .

TabIo-412-6 Yol styaplarnda Kullanlan Orta Hzda Kr Olan Sm Asfaltlarn zellikleri (TS-108
MC 30

MC 70

Mn

Mak
s

Mn

25 C da, sn

75

150

50 C da, sn

60

120

Tipler
Saybolt - Furol viskozitesi:

TS No:
TS117

60 C da, sn

MC250

Maks Mn

MC 800

Maks

Mn

Mak

125

250

100

200

82.2 CC da, sn
Kinematik viskozite, 60 C da, cSt

TS1093

30

60

70

140

250

500

800

160

Parlama noktas, C (Tagliabue ak kab)

TS1080

38

38

66

60

Destilasyon

TS122

225 C a kadar

25

20

10

40

70

20

60

15

55

260 C a kadar
316 C a kadar

75

93

65

90

60

87

45

80

360 C daki destilasyon kalnts, hacim olarak %

50

55

67

75

250

120

250

120

250

120

TS1090 99,0
TS124
0,2

100

100
99,0

100

99,0

99,0

0,2

0,2

0,2

360 C a kadar toplu destilatn hacim olarak % si

35

Destilasyon kalnts zerindeki deneyler:

Penetrasyon , 25 C da 100 g, 5 sn.
Duktilite , 25 C da 5 cm/dak, cm.
Trikloretilende znrlk, arlka %
Su, %

TS118 120
EN 1426
TS119 100

Not: Kalntnn 25 C daki duktilitesi 100den daha kk ise kalntnn 15,6 C daki duktilitesi tayin edilir.
15,6 C daki duktilite deeri 100 den daha byk karsa malzemenin standarda uygun olduu kabul edilir.

250

TabIo-412-7 Yol styaplarnda Kullanlan abuk Kr Olan Sv Asfaltlann zellikleri (TS

Tipler
Saybolt - Furol viskozitesi

TSNo:

RC 8

Maks

60

120

125

._

100

70

140

500

250
27

800
27

10
50
70
85
55

35
60
80
65

_.

__

Min

Maks

Min

TS117

50 C da, sn.
60 C da, sn.
82.2 Cda, sn.
<nematik viskozite, 60 "C da, cSt
^arlama noktas, C, (Tagliabue ak kap)
3estilasyon

RC 250

RC 70
Min

TS 1093
TS 1080
TS122

250

360 C a kadar toplu destilatn hacim olarak % si

190 C a kadar
225 C a kadar
260 C a kadar
316 C a kadar
360 C daki destilasyon kalnts, hacim olarak %

15
45
75
75

Destilasyon kalnts zerindeki deneyler:

Penetrasyon , 25 C da 100 g, 5 sn.
TS 118 EN 1426
80
120
80
120
Duktilite , 25 C da 5 cm/dak, cim.
TS119
100
100

Trikloretilende znrlk, veznen %

TS 1090
99,0
99,0

Su, %
TS124
0,2
0,2

Slot: Kalntnn 25 C daki duktilitesi 100 den daha kk ise kalntnn 15,6 C daki duktilitesi tayin edilir.
15,6 C daki duktilite deeri 100 den daha bOykkarsa malzemenin standarda uygun olduu kabul edilir.

80
100
99,0

KISIM 413.- ASFALT KAPLAMANIN KAZINMASI

413.1 Tanm. Bu i projede veya dare tarafndan gsterilen yerlerde; mevcut yol styapsn
oluturan Bitml Scak Karm tabakalarnn yenilenmesi, onarm veya profilinin dzeltilmesi
ve bylece styapnn salamlatrlmas, yzeyinin dzgn hale getirilerek uygun bir sr yzeyi
elde edilmesi iin Asfalt Kaplamann kaznmasn kapsar.
413.2 Ekipman.
413.02.01 Kaz Makinesi.
Bitml Scak Karm kaplamann kaznmas iin kullanlacak makine aada belirtilen
zelliklere sahip olacaktr.
a. Kazma makinesi kendinden hareketli/kendi yrr olacaktr.
b. Makine yeterli gce ve eki gcne sahip olacak, kesme derinliini doru, tam, dzgn bir
ekilde ve sreklilik salayacak ekilde srdrebilecektir.
c. Yolun boyuna ve enine eimini salamak in gereken asfalt kaplama kalnln kazyacak
kapasiteye sahip olacaktr.
d. Boyuna ve enine eim ve kot kontroln doru ve hassas bir ekilde yapacak otomatik sisteme
sahip olacaktr.
e. Kazma srasnda oluabilecek toz ve paralarn darya gitmesini etkili olarak nleyecek bir
sisteme sahip olacaktr.
f. Kazma hzna uygun olarak kaznan malzemenin tamamn yoldan alp ykleyecek bir sistemi
olacaktr.
g. Kazma genilii eit olacak ve bir seferde, bir eritin en az 1/3 geniliini kazyabilecektir.
413.02.02 Sprge.
Mteahhit i yerinde dner zellie sahip ve dnme hz ayarlanlabilen mekanik bir sprge
bulunduracaktr. Kazma srasnda; kaz makinesi tarafndan alnamayan, yzeyde veya kenarlarda
kalan kaz malzemesi bu sprge ile toplanacak ve vakumla veya mekanik olarak alnacaktr.
413.02.03 Hava Kompresr.
Hava Kompresr, kaznm yzeyde kalabilecek tozlan ve paralan temizlemek, kaznm
yzeyde var ise atlaklan tespit etmek iin yeterli kapasiteye sahip olacaktr.
413.04 Yapm artlan.
413.04.01 Kaplama Yzeyinin Hazrlanmas.
Kazma ilemi balamadan nce mevcut Bitml Scak Karm kaplama yol mutlaka kontrol
edilecektir.

560

' i Kazma yaplacak kaplama yzeyi; toz, toprak ve dier yabanc maddeler tamamen temizleninceye 1
kadar dner sprgeler le sprlecektir.
413.04.02 Kazma.
i'

; Kazma ilemi sadece bir erit boyunca ve dzgn bir yzey elde edilecek ekilde yaplacaktr.
; Kaz makinesinin almas srasnda kaplama altnda yer alan dier tabakalara, drenaj, su alma 1
yaplarna, bordur vb yaplara zarar verilmeyecektir.
; Trafik altndaki yollarn kaznmas srasnda, tm kazma derinliinin 5 cm' yi getii durumlarda 1
yanda yer alan erit veya bankette ayn gUn ierisinde kaznacaktr.
Tm kazma derinliinin 5 cm ve daha az olduu durumlarda Mteahhit yan erit veya banketin 1
kaznmasn bir sonraki gn yapabilir.
Farkl kazma derinliklerine gei; ancak her 7.5 m uzunluundaki kesimde niform olarak 1 cm
derinlik art yaplarak salanacaktr.
Kazma ilemine balanlan ve kazmann sona erdii noktada mevcut kaplama yzeyine dzgn
bir gei yaplmas salanacaktr. Trafik ynne dik olacak ekilde keskin bir kaz kenar
braklmayacaktr.
Kaplama kenarlan, drenaj yaplan, rogar, bordur kenarlar, kurp'ta yer alan kesimlerin kazmas
srasnda zel dikkat gsterilecektir. Kaz makinesinin yaklaamad kesimlerin kazlan dare
tarafndan kabul edilecek yntemle yaplacaktr.
413.04.03 Yzey Tolerans Deerleri.
Kazma sonrasnda elde edilen yzeyde ukur, tmsek ve dier hasarlar bulunmayacaktr.
Kaznm kaplamann yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol, deforme olmayacak
nitelikte minimum 3 m uzunluundaki mastar ile yaplacaktr.
Yolun boyuna kontrol iin, mastar yol eksenine paralel olarak ve yzeyin genilii boyunca
aralklarla yol yzeyine konulduunda mastann yola temas eden herhangi iki noktas arasndaki
blmde mastarla yol yzeyi arasndaki aklk 6 mm den fazla olmayacaktr. Kaznm
kaplamann enine kontrolnde, yol eksenine dik olarak konulacak mastar ile bulunacak aklk 6
mm den fazla olmayacaktr.
413.04.04 Kaznm Yzeyin Temizlenmesi.
Kazma ileminin tamamlanmasndan hemen sonra yzey sprlerek temizlenecektir. Temizleme
leminde gerekirse basnl hava kullanlacaktr. Kaznm yzeyde, kaznan kaplamadan kalan
ince, lokal artk ksmlar bulunmayacaktr.
Kazma srasnda ortaya kan ve temizlemeden elde edilen malzeme depo yerine tanacaktr.

561

KISIM 414.- KAZINMI ASFALT KAPLAMANIN YENDEN KULLANIMI LE

j
YAPILAN BTML SICAK KARIIM TABAKASI

!
414.01 Tanm. Bu ksm, bozulmu Bitml Scak Karm tabakalarnn kazlp ilave yeni agrega :
ve bitm ve gerekiyorsa yeniden kullanm katklar ile uygun oranlarda kartrlarak yeniden scak !
karm
tabakalarnda
kullanmn
kapsar.
I
Kaznm asfalt kaplamann yeniden kullanm ile hazrlanan scak karmlar; yzey tabakas
yapmndan
kullanlmayacaktr.
i
Karmda; arlk olarak % 25'den fazla kazlm asfalt kaplama kullanlmayacaktr.
414.02 Malzemeler.
lave edilecek mineral agregalann zellikleri ve bitml balayclarn zellikleri hazrlanacak !
scak karm hangi tabakada kullanlacak ise, o tabakann artnamesine uygun olacaktr.
Yeniden kullanm katks; ASTM D 4552' da belirtilen esaslara uygun veya yalanm bitm
gerekli standardlara gre iyiletirecek uygun petrol rn katk olacaktr. Kaznm asfalt
kaplamann temin edildii yer belirtilecektir.
414.03 Scak Karm Dizayn.
Karmda kullanlacak kazlm asfalt kaplamann aada belirtilen zellikleri saptanacaktr.

!
- Ortalama gradasyonu,
- Bitml balayc miktan,
- Gerek grldnde bitmn zellikleri.
Kanm dizaynnda; kazlm asfalt kaplama malzemesi, yeni agregalar, bitm, gerekli ise yeniden
kullanm katks ve soyulma mukavemetini artrc katk kullanlacaktr. Kazlm asfalt kaplama
malzemesi ile hazrlanacak karm hangi tabakada kullanlacak ise, o tabakaya ait gradasyon ve
dizayn kriterleri esas alnarak kanm dizayn hazrlanacaktr.
414.04 Yapm artlar.
Kazlm asfalt kaplama malzemesinin gradasyonu ve bitml balayc miktar homojen olacaktr.
Bu nedenle kazmada kullanlan makineler; ayn tip ve zellikte kaznm malzeme retecek
ekilde kazma yapacaktr. Gradasyonu ve/veya bitml balayc miktar deitiinde karm
dizayn tekrar hazrlanacaktr. Scak kanm hazrlamakta kullanlan, kazlm asfalt kaplama
malzemesinden gnde en az bir kez numune alnarak bitm miktar ve gradasyonu belirlenecektir.
Istlm agregalar, kazlm malzemeye de s transferi yapacandan, karmn uniform bir
scaklkta olmas iin, agregalar gerekli scakla kadar stlacaktr. Kanm hazrlamakta
kullanlan plent; kazlm asfalt kaplama malzemesini dizaynda belirtilen miktarda beslemek iin
gerekli donanma sahip olacaktr.
Bu ksmda bahsedilmeyen dier hususlar iin kazlm asfalt kaplamas ile hazrlanan karm
hangi tabakada kullanlacak ise, o tabakann artnamesine ait ksmlarda belirtilen esaslar
geerlidir.
562

KISIM 41S.-ASFALT VE BETON KAPLAMALARDA UYGULANAN DERZ VE ATLAK

DOLGU MALZEMELER ZELLKLER VE UYGULAMA ESASLARI
415.01 Tanm. Bu ksm; asfalt ve beton kaplamalar arama ve yzeyine; su ve yabanc madde
giriini nlemek amac ile scak veya souk olarak uygulanan derz ve atlak dolgu malzemelerini
ve bunlarn uygulama esaslarnn kapsar.
Asfalt ve beton kaplamalarda kullanlan derz/atlak dolgu malzemeleri;
1. Scak uygulanan derz/atlak dolgu malzemeleri,
2. Souk uygulanan derz/atlak dolgu malzemeleri
3. nceden hazrlanarak ekillendirilmi derz/atlak dolgu malzemeleri olarak e ayrlr.
415.02 Genel.
Derz/atlak dolgu malzemesi; asfalt ve beton kaplamalarda scakla bal olarak tekrar eden genleme
ve bzmeler sebebiyle oluan atlaklara su ve yabanc maddelerin nfuz etmesini nlemek amac ile
uygulanr.
Kullanlacak derz/atlak dolgu malzemesi ortam scaklnda akmayacak ve lastik tekerleklere yapp
kalkmayacak ekilde, yapma ve esneklik zelliine sahip olmaldr. Malzeme her iklim koulunda
durabil olmaldr.
Malzeme uygulandktan sonra en az 5 yl bozulmadan kalabilmelidr.
Bu ksmda kullanlan terimlerin tanmlar aada verilmektedir.
Derz: Beton ve/veya bitml tabakalardan oluan bir styapda, tabakalar arasnda bulunan dey
sreksizliktir.
Derz/atlak Dolgu Malzemesi: Homojen bir halde uygulandnda derz/atlan uygun yzeylerinin,
birbirine yapmasn salayarak, derz/atlan ierisine, suyun ve yabanc maddelerin girmesini
nlemek iin doldurulan malzemedir.
Astar (Prmer): Dolgu malzemesinin derz/atlak yzeylerine yapmasnn tam olarak salanabilmesi
iin derz/atlak yzeylerine uygulanan malzemedir.
Dkme Scakl: reticinin nerileri dorultusunda belirtilen zaman sresince malzemenin stld
dkm anndaki scaklk.
415.03 Malzeme.
415.03.01 Scak Uygulanan Derz ve atlak Dolgu Malzemeleri.
Scak uygulanan derz/atlak dolgu malzemesi, homojen olacak, byk hava kabarcklar ve kesilmeler
olmakszn, srekli akarak derz/atlaklar tamamyla dolduracak ekilde dklebilme kvamna
gelebilecek nitelie sahip olacaktr.
Malzeme zellikleri AASHTO M 324-04, ASTM D 6690-01 veya Tst 5926 EN 14188-1 e uygun
olacaktr. lgili standartlara ait fiziksel zellikler Tablo-415-1 ve Tablo-415-2 de verilmektedir.
563

Tablo-415-1 Scak Uygulanan Derz ve atlak Dolgu Malzemeleri Fiziksel zellikleri

(AASHTO M 324-04, ASTM D 6690-01)
DENEYLER
Konik
Penetrasyon
25C
Akma 60C, mm
Bond
(daldrlmam
numune le)

Bond
(Suya
daldrlm
numune ile)
Esneklik, %
Yalandrlm
Numune
zerinde
Esneklik, %
Asfalt
Uyumluluu

TP-I

TIP-II

Tip-m

TIP-IV

Maks 90

Maks 90

Maks 90

90 - 150
Maks 3.0
12.7 mm, 3
numune, 29C'de % 200
uzamada,
3 devirde
jgeecek (A)

Maks 5.0
25.4 mm, 3
numuneden 2'si
-18C 'de,
% 50 uzamada,
5 devirde,
^eecek (A)

Maks 3.0
12.7 mm, 3
numune, 29C'de % 50
uzamada,
3 devirde
geecek (A)

Min. 60

Maks 3.0
12.7 mm, 3
numune, 29C'de % 50
uzamada,
3 devirde
geecek (A)
12.7 mm, 3
numune, 29C'de %50
uzamada 3
devirde
^gececelc^^^^
Min. 60

Min.60

Uyumlu olacak
(B) ,

Uyumlu olacak
(B)

Uyumlu olacak
(B)

Uyumlu olacak
(B)

Min. 60

(A): Deneyin herhangi bir aamasnda, oluabilecek herhangi bir ayrlma veya alma miktan 6
mm'yi getii anda bu deney sonucu olumsuz kabul edilir.
(B): Numune, 60C deneye tabi tutulduunda, adezyonda bir bozulma, dolgu malzemesi ile asfalt
betonu biriketi bileim yeri arasnda herhangi bir ya tas, sznts ve asfalt betonu biriketi
ile dolgu malzemesinde baka bir olumsuzluk olmamaldr.
Tip-I : Ihman iklimlerde kullanlan derz ve atlak dolgu malzemesidir. Bu malzeme dk
scaklk performans iin -18C ve % 50 uzama koulu altnda test edilir.
Tip-II : Birok iklim tipine uyan derz ve dolgu malzemesidir. Dk scaklk performans iin
-29C ve % 50 uzama koulu altnda test edilir.
Tip-ni: Birok iklim tipine uyan derz ve dolgu malzemesidir. Dk scaklk performans iin
sadece suya daldrlm numune iin, -29C ve % 50 uzama koulu altnda test edilir.
(SS-S-1401C)
Tip-IV: ok souk iklimlerde kullanlan bir derz ve atlak dolgu malzemesidir. Dk scaklk
performans iin -29C ve % 200 uzama koulu altnda test edilir.

564

Tablo-415-2 Scak Uygulanan Derz ve atlak Dolgu Malzemeleri Fiziksel zellikleri

(Tst 5926 EN 14188-1)

415.03-02 Souk Uygulanan Derz/atlak Dolgu Malzemeleri.

Snflandrma zellikleri aada verilen Souk Uygulanan Derz/atlak Dolgu malzemeleri, Tst
5926 EN 14188-2 standardna uygun olmaldr. Tablo-415-3' de ilgili artnamede yer alan deney
zellikleri belirtilmektedir.
415.03.02.01 Tek Bleenli Malzemeler.
Souk Uygulanan Tek Bleenli Derz/atlak Dolgu Malzemeleri, derz/atlaa uygulandnda
homojen bir kvamda olmaldr. Malzeme, Tst 5926 EN 14188-2 standardmda belirtilen esaslara
uygun olmaldr.

565

[.
Malzeme aldktan sonra uygulama ve dklebilme zelliklerini uygulamann performansn
etkilemeyecek sre iinde koruyabilmelidir.
415.03.02.02 ok BHeenli Malzemeler.
Souk Uygulanan
atlaa i
uygulandnda

ok

Bileenli

Derz/atlak

homojen

bir

Dolgu

Malzemeleri,
kvamda

derz

veya

olmaldr.

'
Malzeme, Tst 5926 EN 14188-2 standardnda belirtilen esaslara uygun olmaldr. Bir baz ve bir de
kr olmasn salayacak ikinci bir bileenden olumaldr. Elle veya makina ile
kantnlabilmelidir.
Bileenler, onarm in ihtiya duyulacak karma uygun miktarlarda sunulmaldr. Her bir bileen
ve bunlann kanmndan elde edilecek derz/atlak dolgu malzemesi homojen bir kvamda
olmaldr.
Derz/atlak dolgu malzemesi standardnda istenen btn gereksinimleri karlamaldr. Malzeme
aldktan sonra uygulama ve dklebilme zelliklerini uygulamann performansn etkilemeyecek
srede koruyabilmelidir.
Baz zel yzeylerde astar (primer), gerekli ise, btn test ve uygulamalar, reticinin direktifleri
dorultusunda astarl (primerli) olarak yaplmaldr.

566

Tablo-415-3 Souk Uygulanan Derz/atlak Dolgu Malzemeleri Fiziksel zellikleri

(Tst 5926 EN 14X88-2)
DENEYLER

DENEY
STANDARDI

ARTNAME
LMTLER

Uygulama zellikleri
1

Ambalajdan kartlabilirlik

1.1
1.2
2
3
4
5

1 Bileenli Derz Szdrmazlk Malzemeleri

2 Bileenli Derz Szdrmazlk Malzemeleri
Kr (Sertleme) Hz
Yapkanlk Biti Sresi
Kendiliinden Yerleme zellii, Tip SI
Akmaya Kar Diren, Tip Ns

6
7

Malzeme zellikleri
Hacimsel Kayp
EN ISO 10563
Sv Kimyasallara Daldrma Sonrasnda Ktle EN 14187-4
SmfB,C,D
ve Hacimdeki Deime

8
9

1.1
10.2

Sv erisinde Ayrmaya Kar (Hidroliz)

Diren
Yanmaya Kar Diren

EN 28394
EN 29048
EN 14187-1
EN 14187-2
EN 14187-3
EN ISO 7390

EN 14187-5
EN 14187-7

levsel zellikler
Kohezyon
EN ISO 9047
Kohezyon (Souk klime Sahip Blgelerde) IfprEN 14187-9

11

BaDayanm
EN28340

12
13

Elastik Geri Dnme

ISO 7389
Yapay
UV le Ypratmaya Kar Diren

14

Sv Kimyasallara Daldrma Sonrasnda Ktle EN 14187-6 ve

Hacimdeki Deime
|| Snf
B, C, D

|| EN
EN 14187-8

567

> 70 mi/nn
> 70 ml/min
Beyan deeri
Beyan deeri
Beyan deeri
Dey eim < 2 mm
Yatay eim < 2 mm
< %5 hacimce
< %25 ktlece, art
olmamal
<%30 hacimce,
Sertlik deiimi
ShoreA< + %50
Akma, atlak,
Pullanma, sertleme,
tutuma olmamaldr.
Hasar olmamal - 20
"C'de < 0.6 Mpa
Hasar olmamal - 30
"C'de < 1.0 Mpa
% 100 uzatmada elastisite
modl
23C'de>0.15Mpa
-20C'de<0.6Mpa
> % 70
% 100 uzatmada elastisite
modlndeki deiim, <
% 20
Hasar olmamal

415.03.03 nceden Hazrlanarak ekillendirilmi Derz/atlak Dolgu Malzemeleri.

nceden Hazrlanarak ekillendirilmi Derz/atlak Dolgu Malzemeleri kullanm yerine gre aada
belirtilen standartlara uygun olmaldr.
AASHTO M33-39 "Beton yaplarda kullanlan nceden hazrlanarak ekil verilmi bitml tipte
genleme derzleri dolgusu"
AASHTO M 213-01 "Beton kaplamalar ve yapsal inaalarda kullanlan, nceden hazrlanarak
ekillendirilmi genleme derzleri dolgusu"
AASHTO M 220-84 "Beton kaplamalarda kullanlan nceden hazrlanarak ekil verilmi elastomer
zellikli polikloropren derz kapatcs"
M 297-98 "Kprlerde kullanlan nceden hazrlanarak ekil verilmi elastomer zellikli polikloropren
derz kapatcs"
AASHTO M 282-99 "Beton yollarda kullanlan, scak uygulamal, elastomerik tipte derz kapatcs"
415.04 Yapm artlar.
415.04.01 Genel.
malat ncesi, kullanlacak derz/atlak dolgu malzemesiyle ilgili detayl "Uygulama Raporu"
hazrlanarak darenin onay alnacaktr. Uygulama raporunda imalatn her aamas hakknda
kullanlacak ekipmanlar, uygulama srasndaki evre ve iklim koullan vb. konular dikkate alnarak
detayl aklama ve prosedrler yeralacaktr. malat onayl "Uygulama Raporuna " gre yaplacak olup,
genel olarak aada belirtilen hususlara uyulacaktr.
Derz/atlaklarn genilik/derinlik oranna gre deiik ilemler uygulanlmaktadr. nce, derz/atlaklar
yksek basnl hava, kumlama (sandblasting), scak basnl hava (airblasting), fra ve yksek basnl
su vb metotlarla temizlenir. Derz/atlak temizliinin tam olarak yaplmas dolgu kapatma ileminde
nemli bir basamaktr. Eer derz/atlak btnyle temizlenmezse, doldurulacak madde kenarlara
yapmaz.
Kumlama ilemi ok iyi bir temizleme lemi olduu kadar ok youn da i gc gerektiren bir ilemdir.
Scak basnl hava ilemi kompresre bal bir stc sisteminin eklenmesi ile gerekletirilebilir. Bu
ilem; derz/atlan kuru olmasn salarken, derz/atlak dolgusunun derz/atlaa iyice yapmasn da
salar. Derz/atlan doldurulmas, scak hava ile kurutma ileminden hemen sonra vakit geirilmeden
yaplmaldr.
Scak basnl hava kullanldnda derz/atlak yzeyine ok uzun sre temas etmemesi gereklidir aksi
takdirde scak hava derz/atlak yzeyini yakabilir.
Derz/atlan temizliinde yksek basnl su sistemi kullanlrsa, derz/atlak doldurulmadan veya
kapatlmadan nce mutlaka kurutulmaldr.
Genellikle, derz/atlak derinliinin 20 mm nin zerinde olduu durumlarda derz/atla dolduran dolgu
malzemesini korumak iin fitil kullanlmaldr. Bu fitillerin esnek olmas, boyutlarnn
568

deimemesi ve sktnlablir olmas gereklidir. Ayrca, absorbe edici zelliinin olmamas ve

erime noktasnn dolgu malzemesinin dklme scaklnn zerinde olmas arttr. Fitilin,
derz/atlaktan darya kmamas ve kaymamas iin derz/atlak geniliinden % 25 daha geni
olmas gereklidir.
Derz/atlaklarn, onarmndan hemen nce kuru ve temiz olmas ve fitilin dzgnce yerletirilip
yerletirilmedii kontrol edilmelidir. Eer derz/atlak uzunca bir sre kapatlmadan braklmsa
kapatlmadan nce basnl hava ile mutlaka temizlenmelidir.
Dolgu malzemesinin derz/atlaa doldurulmas srasnda hava kabarcklarnn malzeme ierisinde
kalarak zayf bir doku meydana getirmesini nleyecek ekilde uygulama yaplmaldr. Bunu
salamak iin derz/atlak dolgusunun doldurulmasnda zel aletler kullanlabilir.
Yol yzeyinde derz/atlak boyunca izlerin oluumunu nlemek amacyla derz/atlak dolgusu yol
yzeyinden 2-6 mm aada braklr. Bu deer Uygulama Raporunda belirtilir. Dolgu malzemesi
fazlal yol yzeyinden alnarak yzey temizlenmelidir.
Daha nce yaplm derz/atlak dolgu kesimlerinin yenilenmesi gerektiinde, derz/atlak 2.5 cm
derinlie kadar kazlarak, derz/atlaa yeni bir yzey oluturulur. Daha sonra; kumlama ve
basnl su ile ykama vb ilemler ile derz/atlak temizlenir ve artk maddeler kaldrlr. Herhangi
bir filler art veya eski derz/atlak malzemesi kalntsnn kalmadndan emin olunmaldr. Yeni
bir derz malzemesi konulmadan nce, derz/atlan btn yzeylerinin temiz ve kuru olduu
kontrol edilmelidir.
Derz/atlak malzemesinin dklebilme scaklndan daha byk erime scaklna sahip bir fitil
olua yerletirilerek, kapatc iin yapkan olmayan bir alt yzey meydana getirilir.
Derz/atlak dolgu malzemesi, basnl enjeksiyon ubuu kullanlarak yerletirilir. Derz/atlak
dolgu malzemesi alttan ste doru uygulanr. Derz/atlak dolgusu reticisi tarafndan nerilen bir
astar (primer) var ise, bu durumda, reticinin prosedrlerine uyulmaldr. Eer astar (primer)
retici tarafndan nerilen sistemin bir paras ise, performans testleri iin hazrlanm
malzemelerde astarl (primerli) olmaldr.
Derz/atlak dolgu malzemesinin uygulandktan sonra kr olabilmesi ve bylelikle trafik altnda
tatlarn tekerleklerine yapp gitmesini nlemek iin yeterli kr sresi salanmaldr.
Derz/atlan doldurulmas ileminden hemen sonra, yol trafie alacaksa; derz/atlak
malzemesinin aralarn tekerleklerine yaparak sklp gitmesi nlenmelidir. Bunu salamak
iin, derz/atlaa doldurulan dolgu malzemesinin zeri ince kum, mineral tozlar vb malzemelerle
rtlmelidir.
Derz/atlak dolgu malzemelerinin uygulanmas snasnda retici talimatlarna uyulmaldr. Ortam
scaklnn uygun olmasna dikkat edilmelidir. Btn derz/atlak dolgu malzemeleri retici
prosedrlerine uygun olarak doru scaklkta kullanlmaldr.
Derz/atlak dolgu malzemesinin fazla kullanlmas durumunda gereken dzeltme lemi yaplarak
yzeyin istenilen seviyeye getirilmesi salanmaldr.
erisine herhangi bir zc veya s transfer ya karm derz/atlak dolgu malzemeleri
kullanlmamaldr.
Malzemenin uygulama sezonu yaz sonu ile sonbahar ortas arasnda olmaldr.
569

415.05 Muayene ve Denetim.

Kullanlacak derz/atlak dolgu malzemesi kalite standartlar altnda retilmi olacaktr. Ayrca,
malzemenin ulusal veya uluslararas akredite olmu bamsz laboratuarlarca test edilmi olmas
ve test sonularnn rn kataloundak deerler ile 415.03 'te verilen teknik artlar salyor
olmas gerekmektedir.
Derz/atlak dolgu malzemesinin baars, ulusal veya uluslararas bamsz kurulular tarafmdan
spatlanarak sertifikalanm olacak ve malzemelerin daha nceki kullanmlaryla ilgili problem
tanm, kullanlan malzeme tipi ve uygulama sonularn ieren referans listesi ile beraber
Uygulama Raporu kapsamnda dareye sunulacaktr.
dare, malzemeleri Mteahhit adna ve masraflan Mteahhit tarafndan karlanmak zere dare
laboratuarnda yada tercihen akredite olmu bir laboratuarda n denemelere tabi tutarak tetkik
edebilecektir. Ayrca, dare uygulama srasnda kullanlacak malzemelerden ilgili standartlarda
belirtilen miktarda numune alarak dare laboratuarnda yada yeterli bir laboratuarda gerekli
grd deneyleri Mteahhit nam ve hesabna yaptrma hakkna sahiptir.
414.06 Garanti artlar.
retici/satc firma rnn uygulanaca yol kesimini inceleyip, rnn bu yol kesimi iin
uygunluunu "Uygulama Raporunda" net bir ekilde belirterek imzalayacaktr. retici/satc firma
rnnn Uygulama Raporuna gre yaplp yaplmadn takip etmeli ve Teknik uzman destei
salamaldr. Malzeme kabul tarihinden itibaren, Mteahhit ve/veya retici/satc firma tarafmdan
en az 5 (be) yl sreyle garanti edilecektir.

570

.! KISIM 416.- BITUMLU SICAK KARIIM TABAKALARINDA KULLANILAN

j
GEOSENTETK MALZEMELER VE ELK GRDLER
416.01 Tanm. Bu ksm, bitml scak karmlar ile kaplanm yollarn takviyesinde, eski
kaplamada oluan atlaklarn takviye tabakasna yansmasn geciktiren geokompozt, geogrid ve
elik gridler ile szdrmazhk amacyla kullanlan geotekstillerin zelliklerini ve yapm koullarn
kapsar.
416.02 Genel.
Hangi tip geosentetiin veya elik gridin kullanlaca takviye edilecek yada onanm grecek yola
ait dare tarafndan hazrlanan yada onaylanan styap Projelendirme Raporunda belirtilecektir.
Aadaki blmlerde szdrmazhk amacyla kullanlan geotekstiller, eski kaplamada oluan
atlaklarn takviye tabakasna yansmasn geciktiren geokompozit, geogrid ve elik gridlerin !
malzeme zellikleri ve yapm metotlar verilmitir. Raporda geokompozitler nerildiinde
geokompozitin geotekstili ve geogridi bu artnameye uygun olacaktr.
416.03 Malzemeler.
Rulolar, tama ve depolama srasnda herhangi bir hasara kar uygun ekilde paketlenmi
olmaldr. Her rulo etiketlenmi olmal ve bu etiket zerinde tanmlayc btn bilgiler
bulunmaldr.
416.03.01 Geotekstil ve zellikleri.
Kullanlan geotekstil; rgsz tipte, polipropilen veya poliester esasl liflerden retilmi olacaktr.
Geotekstiller ultraviyoleye kar kuvvetlendirilmi, eskimeye, rmeye, zclere, sya ve
oluabilecek herhangi bir kimyasal reaksiyona kar dayankl olmaldr. Aynca asit, alkali, bakteri
ve dier organizmalara kar da dayankl olmaldr. Geotekstiller Tablo-416-1 de verilen artlar
salayacaktr.
Tablo-416-1 Geotekstil zellikleri
ZELLKLER

DENEY METODU

ekme Dayanm, kN/m, minimum

Maksimum Ykteki Uzama, %,
minimum
Asfalt tutmas, L/m2
!
Erime noktas, C, minimum
Birim Arlk, g/m2
Alan Deiimi, %, maksimum

^SMT^

EN ISO 10319
EN rSO 10319

[|
I

TASK FORCE 25, Method 8 ]

ASTMD276
TSEN965
135-145
TASK FORCE 25, Method 8 J

571

7
50
0.9-1.5

150

|
15

416.03.02 Geogrid ve zellikleri.

Kullanlacak geogridin zellikleri TabIo-416-2 ye uygun olacaktr.
Tablo-416-2 Geogrid zellikleri
ZELLKLER

DENEY METODU

ekme Dayanm, Cam elyafl geogrid

ISO 3341
kN/m, minimum
Birleik geogrid
EN ISO 10319
j
Krlma Anndaki Uzama, %, maksimum j ISO j3341, EN ISO 10319i
% 2 Birim Deformasyondak Dayanm,
kN/m, minimum
Erime Noktas, C, minimum

ARTNAME
LMT
100/100
5

ISO 3341, EN ISO 10319

60/60

ASTM D 276
j

200

Geogridler tek bana kullanldklarnda; kazlm yol yzeyine geogrid serilmeden nce,
Uygulama Raporuna gre gerekli ise, bitml dzeltme tabakas yaplmaldr.
416.03.03 elik Grid ve zellikleri.
Yansma atlaklannm geciktirilmesinde kullanlan galvaniz (inko) kaplamal elik gridler elik
alardan ve enine ynde belirli aralklarla dizilen donat eritlerinden oluur. elik gridler,
Tablo-416-3 de verilen artlan salayacak zellikte olacaktr.
TabIo-416-3 elik Grid zellikleri
ZELLKLER

DENEY
METODU

ARTNAME LMT
|
elik A
Donat Teli
]
Class IH
Class El

Galvaniz Kaplama, gr/m2,

minimum
Kopma YUk, kN, minimum

ASTM A641
ASTMA641

1,8

elik Gridin Boyuna ekme

Dayanm, KN/m, minimum
elik Gridin Enine ekme
Dayanm, KN/m, minimum
Elastisite Modl, kN/mm2,
minimum

ASTMA975

40

12
|
40

ASTM A975

50

50

ASTM A975

200

200

416.03.04 Yaptrma Tabakas.

Yaptrma tabakas geotekstilin szdrmaz hale getirilmesini ve ayn zamanda mevcut yol
kaplamas ile takviye tabakasnn birbirine yapmasn salayan malzemedir.
572

Takviye tabakasnda kullanlacak scak karm iin corafik blgenin iklim koullarna uygun
olarak belirlenen penetrasyondaki bitm, yaptrma tabakas olarak da kullanlacaktr.
Gerekli nlemler alnd takdirde katyonik asfalt emlsiyonlarndan CRS-1, CRS-2, CMS-2 ve
CMS-2h; anyonik asfalt emlsiyonlarndan RS-1, RS-2, MS-1 yaptrc olarak kullanlacaktr. ;
Ancak sv petrol asfaltlar yaptrc olarak kesinlikle kullanlmayacaktr.
416.04 Kullanlacak Ekipmanlar.
': 416.04.01 Bitml Balayc Distribtr.
Distribtr, nceden belirlenmi miktarda bitml balaycy niform olarak pskrtme
kapasitesine sahip olmaldr. Pskrtme srasnda damlamaya, duraklamaya zin verilmemelidir.
Distribtrde ayrca tek memeli ve pozitif kapatma vanal bir el pskrtcs bulunacaktr.
416.04.02 Serme Ekipman.
Serme ekipman, mekanik veya elle alan ve rnn dzgn bir ekilde serebilecek kapasitede ;
olacaktr. Kk ilerde ya da ksa mesafelerde elle serim yaplabilecektir.
416.04.03 Dier Ekipmanlar.
rn kesmek iin bak veya makas, serilen rn dzeltmek iin sprgeler veya gelberiler,
bindirme yerlerine bitml balayc tatbiki iin fralar bulundurulacaktr.
416.05 Yapm Metotlar.
416.05.01 Genel.
Yansma atlaklarnn geciktirilmesinde kullanlan geogrid, geokompozit ve elik gridler ile
szdrmazhk amal kullanlan geotekstiller iin uygulama ncesi, detayl "Uygulama Raporu"
hazrlanarak darenin onay alnacaktr. Uygulama raporunda imalatn her aamas, kullanlacak
ekipmanlar, uygulama srasndaki gerekli evre ve iklim koullar, rnn yerletirme koullar vb
konularla ilgili detayl aklama ve prosedrler yer alacaktr. malat onayl "Uygulama Raporuna"
gre yaplacak olup, aadaki hususlar da dikkate alnacaktr.
Hava artlar dare'ce uygun grlmediinde imalat yaplmayacaktr. Havann ve kaplamann
scakl, yaptrma tabakasnn geotekstili tutmasna yetecek kadar olacaktr. Bitm
kullanldnda, hava scakl 10 C veya daha az olduunda geotekstil uygulamas
yaplmayacaktr. Bitm emlsiyonu kullanld hava scakl 15C veya daha fazla olduunda
uygulama yaplacaktr.
rn serilmeden nce, nemden ve ultra-viole nlarndan korunacak ekilde ambalajlanm
olacak, rulolar kt hava artlarndan korunacak ekilde depolanacaktr. Eer akta depo
edileceklerse, ykseltilmi bir yere depolanarak su geirmez rtler ile korunacaktr.
416.05.02 Yzeyin Hazrlanmas.
Kullanlacak malzemenin yerletirilecei yzey her trl kir, su, ya, bitki ve dier yabanc
maddelerden temizlenecektir. 3 mm ve daha fazla genilikteki atlaklar temizlenecek, dare
tarafndan uygun grlen metot ve atlak dolgu malzemesi ile doldurulacaktr. Geni atlaklar ve
ukurlar ise usulne uygun olarak onarlacaktr.
573

416.05.03 Yaptrma Tabakasnn Uygulanmas.

Szdrmazlk amal geotekstil ve atlaklarn yansmasn geciktirici
geokompozifler kullanldnda; 416.04.01.01'de belirtilen ekilde hazrlanm kuru kaplama
yzeyine uniform. olarak ve mevcut yzeyin durumuna ve retici beyanna gre 0.9-1.5 Ii/m2
miktarnda yaptrma, tabakas pskrtlecektir. Yaptrma tabakas olarak emlsiyon
kullanlyorsa, krden sonra kalan btm yukardaki miktarlar arasnda olmas salanacaktr.
Yaptrma tabakasnn miktar; geotekstili eski kaplamaya (veya dzeltme tabakasna)
yaptrmaya, geotekstili doygun hale getirmeye, geotekstilin st tarafnda yeterli miktarda
bulunarak geotekstilin zerine gelecek asfalt betonu tabakasna balanmasna yetecek kadar
olmaldr. Dk yaptrc miktar bu fonksiyonlarn olumasna engel olacaktr. Ar yaptrc
miktar ise yksek scaklkta kayma ve kusma problemlerini meydana getireceinden doru
yaptrc miktarn uygulamak son derece nemlidir. Yol kavaklarnda, %4 den dik boyuna
eimlerde veya ara hznn deitii dier kesimlerde Kontrol Mhendisinin izni ile yaptrc
miktan % 20 orannda azaltlabilecektir.
Bitml malzeme, serilecek malzemenin geniliinden her ki tarafta 15 cm fazla olacak ekilde
pskrtlecektir.Yaptnc olarak kullanlacak bitml balayclarn pskrtme scaklklar
Tablo-416-4 de verilmektedir.
Tablo-416-4 Yaptrc Olarak Uygulanacak Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar
PSKRTME SICAKLII j
BTML BALAYICI
Bitm, 50/70 pen, 70/100 pen. \ 145-160C
1
CRSl
50-85C
|
CRS2
60-85C
|
CMS-2, CMS-2h
4V7C
1
RS-1
20-60C
1
RS-2

50-85C
i
MS-1
| 2-7C
|
Yaptrc olarak emlsiyon kullanlmas halinde, geotekstil serilmeden nce emlsiyon iinde hi
su kalmayncaya kadar kr etmi olacaktr. Kr zaman emlsiyonun tipi, havann scakl ve
rutubeti ve dier etkenlere bal olarak deiebilir. Kabaca bir rehber olmak zere artlara bal
olarak deien kr sreleri Tablo-416-5'de verilmektedir.
Tablo-416-5 Emlsyonlu Yaptrclarn Kr Sreleri

Yaptncmn dzgn olmayan yzey dolays ile gUenmesine; fazla pskrtme veya pskrtme
yaplrken meydana gelebilecek akma ve damlamalar dolays ile baz yerlerde ar birikmesine
msaade edilmeyecektir. Byle yerler kaznarak temizlenecektir.
574

416.05.04 Malzemenin Serilmesi.

Geotekstil, geokompozit, geogrid ve elik gridler serme ekipman ile veya kk ilerde elle
serilebilecektir.
Geotekstilli uygulamalarda, yaptrma tabakas zerine bitm soumadan ve yapma zelliini
kaybetmeden dzgn bir ekilde serilecek, buruukluklara izin verilmeyecektir. Kk krklk
ve katlanmalar sprge veya alt lastikli gelberilerle dzeltilecek, 2 cm yi geen katlanmalar
kesilerek kaplama ynne doru birbiri zerine bindrilecektir.
Enine ek yerleri kaplama ynnde 10-15 cm, boyuna ek yerleri 5-10 cm bindirilecek ve bindirme
yzeyine fra ile reticinin nerdii miktarda bitml balayc uygulanacaktr.
rn serildikten sonra zerinden tat trafiinin gemesine izin verilmeyecektir.
416.05.05 Takviye Tabakas.
Bitml scak karm takviye tabakas, rn serildikten hemen sonra yaplacak ve serim srasnda
karmn scakl, karma ait uygulama scaklndan az olmamak kaydyla rn tipine gre
ayarlanacaktr. Tabakalar arasnda iyi bir balant salamak iin takviye tabakasnn skm
kalnl en az 4 cm olacaktr.
Takviye tabakasnn serilmesi srasnda malzemenin hareket etmemesi ve hasar grmemesi iin
finier ve dier tatlarn manevralar ok yava ve minimum seviyede olacaktr.
416.06 Muayene ve Denetim.
Kullanlacak malzemeler kalite standartlar altnda retilmi olacaktr. Ayrca, malzemelerin
Ulusal vaya Uluslararas akredte olmu bamsz laboratuarlarca test edilmi olmas ve test
sonularnn rn kataloundaki deerler le 416.03.01' de belirtilen teknik artlar salamas
gerekmektedir.
Malzemelerin yansma atlaklarn nlemedeki baars Ulusal veya Uluslararas Bamsz
Kurulular tarafndan ispatlanarak sertifikalanm olacak ve
malzemelerin daha
nceki
kullanmlaryla ilgili problem tanm, kullanlan malzeme tipi ve uygulama sonularn ieren
referans listesi ile beraber dareye sunulacaktr.
dare, malzemeleri Mteahhit adna ve masraflar Mteahhit tarafndan karlanmak zere dare
laboratuarnda yada tercihen akredte olmu yeterli bir laboratuarda n denemelere tabi tutarak
tetkik edebilecektir. Bundan baka, dare uygulama srasnda kullanlacak malzemelerden numune
alarak dare laboratuarnda yada yeter bir laboratuarda gerekli grd deneyleri Mteahhit nam
ve hesabna yaptrma hakkna sahiptir.
Kullanlacak malzemenin kalite kontrol iin, satn alnan rnden en az 416.05.01' da belirtilen
sayda olmak zere ilgili standartlarda belirtilen sayda rulo deney amacyla ayrlacaktr. Rulolarn
her birinden deney metotlarnda verilen ekil ve sayda deney numunesi hazrlanacak ve
laboratuvar deneyleri bu numuneler zerinde yaplacaktr. Her bir ruloya ait deney sonular
ortalamas artname limitini salamak zorundadr. Eer her rulonun deney sonucu ortalamas
artname limitini salyorsa o parti kabul edilecektir.

575

416.06.01 Numune Miktarlar.

Deneyler iin numuneler, antiyeye gelen rulolar iinden rastgele seilmi rulolardan en az 400 cm
uzunluunda, rnn tm geniliinde alnacaktr. antiyede alnacak numuneler Tablo-416-6'ya
uygun olacaktr.
Tablo-416-6 Numune Alnacak Rulo Says

416.06.02 Garanti artlar.

retici/satc firma rnn uygulanaca yol kesimi inceleyip, rnn bu yol kesimi iin
uygunluunu "Uygulama Raporunda" net bir ekilde belirterek imzalayacaktr. retici/satc firma
rnnn Uygulama Raporuna gre yaplp yaplmadn takip etmeli ve uzman destei
salamaldr. Malzeme kabul tarihinden itibaren, mtealht ve/veya retici/satc firma tarafndan
en az 5 (be) yl sreyle garanti edilecektir.

576

KISDVI450.-BETON YOLLAR
Beton (rijit kaplamal) yollar, imento betonu ile yaplan ve zerlerinden geen dingil yklerini !!
tabana ileten bir styap kaplama trdr. Bu yollar styap taban zerine yerletirilen granler
alttemel/temel tabakas, zayf beton tabakas veya bitml tabaka zerine serilmi beton plaklardan ;
oluur.
(

i Beton styap tipleri:

/J 1. Derzli Donatz Beton Kaplama, I
2. Derzli Donatl Beton Kaplama, jj 3.
Srekli Donatl Beton Kaplamadr.
, Bu ksm kapsamnda; "Derzli Donatz Beton Kaplama" yapm ileri ele alnmtr.
450.01 DERZL DONATIIZ BETON KAPLAMA
450.01.1 Tanm. Bu ksm; yeterli dayanmda alttemel, temel, zayf beton, bitml kaplama veya
mevcut kaplama zerine projelerinde gsterilen boyut, eim, kesit ve dorultuda portland
imentosundan ina edilecek olan beton kaplama tabakasnda kullanlacak; tm malzeme, makine
ve donanm ile bunlarn zelliklerini, ina esaslarn, l ve kontrol yntemlerini kapsar.
450.01.2 Malzeme.
Beton kaplamay oluturacak ana malzeme; agrega, imento, su, derz demirleri ve kimyasal katk
maddeleri olup, kalp, kimyasal kr ve derz dolgu malzemeleri ile makine, tehizat vb yardmc i
malzeme olarak tanmlanr. Tm malzemeler, beton dayanklln olumsuz etkileyebilecek veya
donat korozyonuna sebep olabilecek miktarda zararl madde iermeyecek ve betonda kullanm
amacna uygun olacaktr.
450.01.02.01 Agrega.
Beton Kaplama tabakasnda kullanlacak olan agrega; ta ocaklarndan veya darenin izni alnmak
zere doada kark halde bulunan kum-akl ocak veya dere yataklarndan salanacaktr.
i

Ocak veya dere yataklardan temin edilen kark haldeki doal kum-akl agrega olduu gibi
; kullanlmayacaktr. Doada kark halde bulunan bu doal agrega, her zaman elenecek,
ykanacak, gerektiinde krlacak ve bu artname hkmlerine uygun, en az kaba ve ince agrega
olmak zere iki gruba veya orta agrega vb gibi ok gruba ayrlacak, ayr ayr depo edilecek ve
temiz olarak korunacaktr.
Ta ocaklarndan elde edilecek olan agrega; ocak tann krlmasyla hazrlanacak ve doal
kum-akl agregann gruplandnlmas gibi krmata agregada en az kaba ve ince agrega olmak zere
iki gruba veya orta agrega v.b. gibi ok gruba ayrlacak, ayn ayr depo edilecek ve temiz olarak
korunacaktr. Ancak hibir zaman, riyolitik ve andezitik volkanik talar, andezitler, opal, rt,
phyllite, riyolit ve snger ta, silisli kire ta ve kalsedonik rtler, tridimit ile kristobalit esasl
mineraller ieren ta ocaklar, malzeme oca olarak kullanlmayacaktr.
Beton kaplamada kullanlan agregalar Alkali-Slka Reaksiyonuna (ASR) neden olacak kimyasal
zelliklere sahip olmayacaktr.

577

450.01.02.01.02 grega Ocaklar ve Denetimi.

i
.1

Ta ocaklarndan tan krlmasyla hazrlanan veya doal kum-akl ocaklarndan salanan; kaba, :
ince, orta vb agregalann kimyasal reaksiyon ynnden aktif olmamas, "Non Reaktivte" olmas ,
gerekmektedir.
Bu amala malzeme ocaklarnn aratnlmas aamasnda, ocaklar kesinlemeden nce ta ocaklar
ve/veya doal kum-akl ocaklarndan Kontrol Mhendisi ile beraber temsili agrega numuneleri
tutanak dzenlenerek, TS 707 standardnda belirtilen esaslara uygun olarak alnmaldr.
e balamadan nce alman bu numunelere; darenin uygun grd tercihen akredite olmu bir
laboratuarda ASTM C 294 ve ASTM C 295'e gre "Beton Agregalarnn Petrografik Analizi"
:
deneyleri yaplmaldr. Petrografik deney sonularna gre malzemenin bileimindeki Alkali- '
Karbonat, potansiyel tepkimeye girebilme zellii gsteriyorsa, ASTM C 586'ya gre, kaya
silindirleri metodu olarak tanmlanan
"Kireta Bazl Beton Agregalann Potansiyel Alkali;
Reaktivitesi" deneyleri yaplarak raporlar dareye sunulacaktr.
;
Deney sonulannn olumsuz olmas durumunda, yeni ocaklar aranacak ve ayn deneyler j
tekrarlanacaktr. Bu ilem, istenilen uygun sonulan salayan ocaklarn bulunmasna kadar j
srdrlecektir. Ancak, bundan sonra beton yol agregalar aada ilgili maddelerde belirtilen i
dier fiziksel zelliklerle ilgili deneylere tabi tutulacaktr.
450.01.02.01.03 Hzlandrlm Genleme Deneyi ve Denetimi.
Mteahhit, iin gvenlii asndan beton imalatna balamadan nce sorumluluu Mteahhite ait
olmak zere, beton kanm almalar aamasnda; betonda kullanlacak agregalara Kanada CSA
23.2-25A metoduna gre "Har ubuklannn Hzlandnlm Genlemesyle Agregalann
Alkali-Silika Reaktivte Tayini" deneyini yaptrmakla ykmldr. Bulunan deney sonularnn
aada belirtilen snr deerlere uygun olup olmad raporda kaydedilecektir.
Snr Deerler:
Kanada metoduna gre yaplan "Har ubuklarnn Hzlandrlm Genleme" deneyinde 14
gnlk deney numunelerindeki:
-Genleme Yzdesi, % 0.200 ve bunun zerinde se; malzemenin kullanm kabul edilmeyecektir.
-Genleme Yzdesi, % 0.150 - 0.200 arasnda ise; dare malzemenin kullanmn uygun katk
malzemesi kullanarak zararllk snnnn altna drmek art ile uygun grebilir.
-Genleme Yzdesi, en ok % 0.150 olan numunelerin temsil ettii malzemelerin kullanm
uygundur.
Beton yol kaplama inaatnda kullanlacak olan agregalann alnaca ocaklardan, inaata
balamadan nce dare elemanlaryla birlikte tutanaa bal temsili numuneler alnacaktr. Bu
numuneler zerindeki deneyler dare'nin kabul ettii, tercihen akredite olmu bir laboratuarda
Mteahhit tarafndan yaptrlacaktr. Raporlarla uygun olduu saptanan ocaklarda iletmeye
balanlacaktr.
Farkl kaynaklardan elde edilen farkl cins agregalann bir tek yn halinde depolanmasna veya
eitli agregalann sra ile kullanlmasna izin verilmeyecektir. inde donma ve dier bir nedenle
topaklar olumu malzemeler hibir ekilde kullanlmayacaktr.
57S

'.; Agreganm zararl yabanc madde ermesinden dolay Mteahhitin fazla kaz yapaca, agregayj
i] ykanmam olarak tayaca ve ykayaca durumlar olabilir. retimin balamasndan itibaren l
kaba ve ince agregalar; elek analizi, No.200'den geen malzeme oran ve incelik modl )
bakmndan ok sk kontrol altna alnacaktr. Numuneler ve deneyler, retimin her 500 m3,nde .
en az 3 deneylik bir seri olarak yaplacaktr. malata balamadan nce, beton karm ettlerinin ;
sonulan elde edilinceye kadar tm kaba ve ince agrega ihtiyacnn en az % 25'i retilerek depo ',
edilmi ve gerekli tm deneylerle kontrol edilmi olacaktr.
dare gerek grd zamanlarda, inaatn hangi aamasnda olursa olsun, kaba ve ince agregadan
dier deneylerin yaptrlmas iin ek numuneler alarak deney yaptrabilecek ve bu numunelerin i
uygun kmamas halinde depo edilmi malzemelerin kullanlmasna izin vermeyecektir.
; Beton kaplama imalatnda kullanlacak olan ve darece kabul edilen fiziksel ve kimyasal
zelliklere haiz her trl agrega kesinlikle ykandktan sonra kullanlacaktr.
: 450.01.02.01.04 Agreganm Depolanmas ve Korunmas.
I erisindeki su tamamen szmam slo/depol ardan, beton iin agrega alnmayacaktr. Rutubetin
! dzgn dalml olmasn salamak iin slak agreganm en az 24 saat nce depo edilmi olmas
gereklidir. Bu ekilde depo edilmi slak agregalar kullanlabilir. Agreganm rutubet oran
harmandan harmana veya saatten saate deimeyecek ekilde olacaktr. Agrega; depolara bir
metreden fazla ykseklikte olmayan tabakalar faalinde st ste ylacak ve bir tabaka tamamen
depo edilmeden, bir sonraki tabakaya balanlmayacaktr. Koni eklinde veya sadece bir noktadan
dklmek suretiyle stok yaplmasna izin verilmeyecektir.
Agregalarn stoklanmas, beton, metal, levha, tahta deme veya dier uygun zemin zerine
yaplacak ve yan yana konulan farkl ynlardaki eitli agregalarn birbirleriyle karmamas in
aralan blmelerle ayrlacaktr.
Farkl ocaklardan gelen her trdeki kaba ve ince agreganm karmna veya farkl agregalarn sra
ile kullanlmasna zin verilmeyecektir.
450.01.02.01.05 Agregalarn llmesi.
Beton santral ile birlikte alacak olan ve agregalarn llmesi iin kullanlan tart dzeni,
teraziler, kantar veya yaysz gstergeli tip olup, bir veya birka silo tamaya elverili olacaktr.
Btn ykleme ve kullanma artlan altnda kamalarn daima ayn arl korumasn salayacak
ekilde dzenleme yaplacaktr. Terazi hassasiyeti % 0.5' amayacaktr. Terazi paralarnn
vibrasyon, birleme veya dier bir nedenle ayarnn bozulmasna engel olmak iin paralar ile silo
ve kefeler arasnda bir aralk bulundurulacaktr. Herhangi bir terazide en az l miktar iki
kilodan fazla olmayacaktr. Terazi kantar ve gsterge siloya malzeme ykleyen geidin almas
esnasnda operatrn daima grebilecei bir yere yerletirilecektir. Teraziler tartnn hassasiyetine
etki yapabilecek hava akmlanndan korunacaktr.
nce ve kaba agregay tartmak in uygun byklkte ve agregay szmadan tutabilecek ve
tamamen terazi tarafndan tanabilecek ayn silolar temin edilecektir. Operatrn silo kapaklarn
altrrken kefeden fazla yk karabilmesi iin gerekli tertibat bulunacaktr.
Mteahhit, Kontrol Mhendisinin kontrol yapabilmesini salamak amac ile nceden kalbrasyonu
yaplm en az 250 kg kapasitede bir terazi ile 10 adet 25'er- kiloluk standart arlklar hazr
bulunduracaktr.
579

Harman bana kartrlan beton hacmi, imalatnn, santraln garantili kapasitesi olarak gsterdii
hacmi amayacaktr.
Agrega vagonlarla veya kamyonlarla kartrcya tanrsa her harman kapasitesi Kontrol
Mhendisi tarafndan bildirilen ayr kompartmanlarda olacaktr, nceden muayene edilip Kontrol'
Mhendisi tarafndan kabul edilmek art ile blmeli kamyon karosr kullanlabilir. Bu takdirde
imento kompartman, kabul edilmi, su geirmez bir kapak ile rtlmelidin Btn kamyonlarn
karosrleri, blmeler, imento kompartman lan ve dier tehizat ve malzeme, harman hazrlama ve
santrala tanmasnda, santraln birer harmanlk miktarda doldurulmas, harman meydana getiren
miktarlarn doruluunu, malzemenin darya dklmesini, harmanlarn birbirine karmasn
nleyecek ekilde iletilecektir. Dzgn ve verimli bir ekilde almad Kontrol Mhendisince
belirlenen btn makineler yeniden uygun ekilde tamir edilinceye kadar antiyeden
uzaklatrlacaktr.
450.01.02.01.06 Kaba Agrega.
Beton yol kaplama agregas, ocak tandan krlarak ve/veya darenin onay alnmak artyla doal
akl olarak salanacak ve aada Tablo-450-1 'de belirtilen Fiziksel ve Mekanik zelliklere
sahip olacaktr.
Tablo-450-1 Kaba gregann Fiziksel ve Mekanik zellikleri
DENEY
1. Kaba Agregada Los Angeles
Anma Direnci
2. Magnezyum Slfat Ktlece Kayp
Deeri (Don Mukavemeti) **
3. No.200'den Geen Malzeme Oran
% (**)
4. Kil Topaklan Oran

DENEY
STANDARDI
TS EN 1097-2
TS EN 1367-2
TS 3527

ASTMC-142

ARTNAME LMTLER
<%30

(LA30)

<%18

(MSs)

Max. % 0.5
(Bu oran dier yabanc zararl
malzeme oranna dahil
edilemez.)
Max. % 0.25

5. Yumuak paralar, kmr, linyit ve

AASHTOT113
Max. % 1.0
ist gibi dier yabanc malzemelerin
toplam oran.
6. Kaba gregann (2" - 3/ 8"
nesellik Limiti < 2;Yapraksallk Limiti >0.6
malzeme iin) inesellik ve
yapraksalhk Limiti. (BS 812)
inesellik Limiti = Ortalama Uzunluk / Ortalama Elek Boyutu (*)
Yapraksalhk Limiti = Ortalama kalnlk / Ortalama Elek Boyutu (*)
(*) Ortalama Elek Boyutu=(2" + 3/8") / 2 = 19 / 16 (in)
(**)Bu deer, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlar ise), %
1.5 arttnlabilir.

580

Elek Analizi:
Kaba agregann TS 3530 EN 933-1'e gre yaplan elek analizi aada Tablo-450-2'de belirtilen
granlometri gruplarndan birisini salayacaktr. Bu granlometriyi elde etmek iin birka grup
malzemenin kullanlmas gerekiyorsa, belirtilen granlometriyi elde etmek artyla, eitli kaba
agrega gruplarnn harman yaplmasna izin verilecektir.
Tablo-450-2 Kaba Agrega Granlometrisi
ELEK AIKLII

2in
1 Vz in

3 / 8 in
No.4
No.8

I-GRP
(38.0- 9.5 mm)
AIRLIKA %
GEEN
100
90-100
25-55^
0-15
0-5

II-GRUP
(19.0-2.36 mm)
AIRLIKA %
GEEN

100 95
-100
20-55
0-10
0-5

450.01.02.01.07 nce Agrega.

Doal ocaklardan ve/veya ocak tann krlmas suretiyle salanan beton kaplamann ince agregas
aada Tablo-450-3 'de belirtilen Fiziksel ve Mekanik zelliklere sahip olan temiz malzeme
olacaktr.
Tablo-450-3 nce Agregamn Fiziksel ve Mekanik zellikleri

DENEY

DENEY
ARTNAM
Standart
renkten koyu
1. Organik Madde Tayini
TS 3673
STANDARDI
E
olmayacaktr.
(%3'lkNaOHle) (*)
LMTLER
2. No.200'den Geen Malzeme Oran (**)
TS 3527
Max. %4
ASTMC-142
Max. % 0.25
3. Kil Topaklar Oran
4. Yumuak paralar, kmr, linyit ve ist
Max. % 1.0
gibi dier yabanc malzemelerin toplam AASHTO Tl
oran.
Mi. % 40
AASHTO T 176
5. Kum Edeeri
(*) Renk mukayesesi metoduyla organik madde
denemelerine
tabi tutulan agregalar, standart referans renginden daha koyu
renk
verdii
taktirde, har yapma kabiliyeti denemesine tabi tutulurlar
Organik madde
miktar fazla olan ince agrega ile hazrlanan harcn 7 ve 28
gnlk
mukavemetleri, mukayese harc ile hazrlanan kplerin
mukavemetlerinin % 95'ini salyorsa, bu agrega kullanlabilir, aksi halde reddedilir. (**)
Bu deer, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlan ise), % 2.0
arttrlabilir.
581

Elek Analizi:
nce agregann TS 3530 EN 933-1*ye gre yaplan elek analizi, aada Tablo-450-4'de belirtilen
granlometriyi salayacak ve buna ait incelik modl belirlenecektir.
TabIo-450-4 nce Agregann Granlometrisi

Yukarda Tablo-450-4*de belirtilen granlometriyi elde etmek in birka grup malzemenin

kullanlmas gerekiyorsa, belirtilen granlometriyi elde etmek artyla, eitli ince agrega
gruplarnn harman yaplmasna izin verilecektir.
nce agrega gruplarndan bir tanesi krlm kum ise, bu krlm kumun ince agrega iindeki oran
% 50'den fazla olmayacaktr. Ancak baz hallerde darenin izini ile ince agregann tamam krlm
kum olabilecektir.
nce agregann yukarda belirtilen eleklerinden birbirini takip eden herhangi iki elek arasnda %
45'den az malzeme kalyor ise, bu granlometriye sahip malzemenin incelik modl;
2,3 < ncelik modl < 3,1 deerlerinin arasnda olmaldr.
Beton kaplamada kullanlacak ince agregann seilmi granlometrisine bal incelik modl,
malzemenin retimi srasnda yaplan periyodik kontrollerde 0,20'den fazla fark
gstermeyecektir.
450.01.02.01.08 Agrega Granlometrilerinin Belirlenmesi.
Agrega gradasyonlannm belirlenmesinde ve beton karm hesaplarnda kullanlacak elek
serilerinin seimi iki ekilde yaplacaktr:
Beton kanm oranlar tayini iin; kaba agregalann granlometrileri Tablo-450-2'deki deerlere ve
ince agregalann granlometrisi ise, Tablo-450-4'deki deerlere uygun olacaktr.
Tablo-450-2 ve Tablo-450-4'deki granlometri snr deerlerine uygun kaba ve ince agregalar ile
aadaki Tablo-450-5'deki granlometri snr deerlerini salayacak ekilde agrega karm
oranlan belirlenecektir.

582

Tablo-450-5 Agrega Karmnn Granlometri Deerleri

AIRLIKA % GEEN
ELEK AIKLII
2 in
50.0 mm
1 Vz in 38.0 mm
lin
25.0 mm
3/4 in_J 19.0 mm !
3/8 in | 9.5 mm
No.4
4.75 mm
!
2.36 mm_J
No.8
No. 16
1.20 mm
No.30
600 Mm
No.50
300 Mm
No. 100 j 150jm
No.200
75 ^m
j
i
450.01.02.02 imento.

KIRILMI
AGREGA
100
96 -100
70-90
60-80
45-63
34-50
25-40
16-30
10-22
4-14
0.8-5
0-2.5

DOAL AKIL
100
96 -100
66-89
58-79
39-60
30-45
22-38
15-29
8-21
3.5-11.5
0.7-4
0-2

Beton yol yapmnda kullanlacak imento numuneleri, beton retimine balamadan nce dare ve
Mteahhit elemanlarnca birlikte tutanak dzenlenerek ve TS 23 EN 196-7 standardna uygun
olarak alnacak ve aada Tablo-450-6' da belirtilen standartlardaki esaslara uygun olarak
fiziksel ve kimyasal deneyler tercihen akredite olmu laboratuarlarda yaptnlacaktr. Yaplan
testler sonunda TS EN 197-1 standardna gre uygunluk raporu alnm dkme imento
kullanlacaktr. naat alanna en yakn imento fabrikalarndan alnacak imento numuneleri
zerinde alkalinite deeri dahil, tm dier deneyler yaptnlm olacak ve sonularna gre darece
uygun bulunan fabrikann imentosu kullandrlacaktr. imentolarla ilgili TS EN standart
numaralar Tablo-450-6 verilmektedir.
Tablo-450-6 imentolarla ilgili TS EN Standartlar
STANDART NO
TS EN 196-1
TS EN 196-2
TS EN 197-1
TS EN 196-3
TS EN 196-4
TS EN 196-5
TS EN 196-6
TS 23 EN 196-7
TS EN 196-21
TS 22-1 ENV 413-1
TS 22-2 EN 413-2
TS EN 197-2

STANDART ADI
imentolarda Dayanm Tayini
imentolarda Kimyasal Analiz Metotlar
Genel imentolar-Bileim, zellikler ve Uygunluk Kriterleri.
imentolarn Priz Sresinin ve Hacim Genlemesinin Tayini
imentolarda Katk Miktar Tayini
Puzolanik imentolarda Puzolanik zellik Tayini imentolarda ncelik Tayini
imentolarda Numune Alma ve Hazrlama Metotlar
imentolarda Klorr, Karbondioksit ve Alkali Miktarlar Tayini
Har imentosu zellikleri
Har imentosu Deney Metotlar
imento Uygunluk Deerlendirmesi.
583

450.01.02.02.01 imentolarn Mekanik ve Fiziksel zellikleri.

imentolarn fiziksel ve mekanik zellikleri Tablo-450-7'de belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
Tablo-450-7 imentolarn Fiziksel ve Mekanik zellikleri
BASIN DAYANIMI (MPa)

32,5 N

> 16,0

32,5 R

>10,0

42,5 N

>o,o

42,5 R

>20,0

52,5 N

>20,0

52,5 R

>30,0

28 GNLK
STANDART
DAYANIM
32,5 < fc<52,5

TEST

SRES TEST
Dakika

MKTAR TEST
(mm)

>75

42,5 < fc<62,5

fc>52,5

GENLEME

<o

>60
>45

TS EN 196 - 3

7 GNLK

PRZE
BALAMA

TS EN 196-3

2
GNLK

TS EN 196-1

DAYANIM
SINIFI

450.01.02.02.02 imentolarn Kimyasal zellikleri.

imentolarn kimyasal zellikleri aada Tablo-450-8' de belirtilen kriterlere uygun olmaldr.
Tablo-450-8 imentolarn Kimyasal zellikleri
KMYASAL
ZELLK

DENEY
STANDARDI

KIZDIRMA KAYBI

EN 196-2

ZNMEYEN
KALINTI
SLFAT MKTARI
(S03 olarak)

EN 196-2 b>
EN 196-2

MENTO
TP
CEM
CEM III
CEM
CEM III
CEM
CEMIICI
CEM IV
CEMV

DAYANIM
SINIFI
HEPS N

ARTNAME
LMTLERM)
< % 5.0

HEPS N

<%5.0

32.5 N
32.5 R
42.5 N
42.5 R
52.5 N
52.5 R
HEPS N
HEPS N
HEPS N

< % 3.5
<%4.0

CEM IIIdl
KLORR ER
EN 196-21
HEPS NeJ
<%0.10'J
EN 196-5
CEM IV
DENEY SALAR
PUZOLANK
ZELLK
a)
zellikler imento ktlesinin yzdesi cinsinden verilir.
b)
Hidroklorit asit ve sodyum karbonatla znmeyen kalnt tayini.
c)
Btn dayanm snflan iin imento tipi CEM II/B-T % 4,5'e kadar slfat ihtiva edebilir.
d)
CEM III/C tipi imento, % 4,5'e kadar slfat ihtiva edebilir.
e)
CEM III tipi imento, % 0,10'dan fazla klorr ihtiva edebilir, bu taktirde gerek klorr
muhtevas ambalaj ve/veya teslim belgesinde belirtilmelidir.
0 ngermeli uygulamalar iin imento dk zellik deerine gre reti!ebilir.Byle
durmda,teslim belgesinde % 0,10 deerinin yerine bu dk deer yazlr.

584

Betonda Alkali Agrega Reaktivitesine neden olan faktrlerden birisi de kullanlacak hidrolik
balayc etkinliindeki imentonun kimyasal zellii le lgili znebilir alkali oksit miktardr.
Bu nedenle, imentonun ierdii alkali oksit; kimyasal ve/veya fotometrik analize dayanan ve
(Na20 + 0.658 K2O) balantsnda hesaplanarak sodyum oksit edeeri olarak ifade edilen alkali
[oksit miktar olup, "imentonun Alkalnite Deeri" olarak tanmlanr.
IBeton kaplamada kullanlacak imentolar iin znebilirlik alkali oksit miktar (alkalimle deeri)
'en ok % 0.6 olarak snrlandrlmtr. Bu nedenle Mteahhit zellikle imento reticisi
'fabrikadan alkali oksit iin belirtilen snr deere uygun imentonun retildiini kantlayan bir I
belge ve/veya raporu dareye sunacaktr.
Bu imentonun deney yaplarak denetimi in "Sodyum Oksit Edeerinin" tespitini de salamak
zere ek deneylerle imento numunelerinde tm kimyasal ve fiziksel deneyler yaptrlarak i
sonular gsterir rapor Mteahhit tarafndan dareye sunulacaktr.
imento zelliini bozmayan ve kayplara neden olmayan zel imento aralar ile tanp uygun
silolarda depolanacaktr. Tama ve depolama srasnda imentonun hi bir ekilde nem
almamasna salanacaktr. antiyede drt ay ve daha fazla sre ile depolanm imento
kullanlmayacaktr. Kaplama betonu malatnda kullanlacak imentonun scakl llecek ve
scak imentonun kullanlmasna izin verilmeyecektir.
Torba imento kullanlmasna darece izin verilmi ise, bozulmu, sertlemi, imento topaklar
ihtiva eden imento torbalan kabul edilmeyecektir. Bir torba imentonun net arl (501)
kg'dan farkl olmayacaktr. Akta depolanm torba imentolarn yalardan ve nemden
korunmas iin branda veya kaln polietilen rtler rtlecek ve imentolar korunacaktr.
450.01.02.03 Beton Karma Suyu.
Beton yapmnda TS EN 1008 standardna gre test edildiinde aada Tablo-450-9* da belirtilen
kriterlere uygun olan su kullanlacaktr.
Suyun kullanlmaya uygun olduuna dair rapor, inaat balamadan en ge 15 gn nce temin
edilmi olacaktr. Bu amala, dare ve Mteahhit elemanlarmca tutanak dzenlenerek alnan
numuneler Mteahhit tarafndan deneylerin yaplabilmesi iin darenin kabul ettii bir laboratuara
gnderilerek uygunluk raporu alnacaktr.

585

Tablo-450-9 Beton Karma Suyu zellikleri

YAPILAN
TESTLER

1. Renk

2. Ya/Gres
3. Deterjan

4. Asl Madde
5. Koku
6. pH Deeri
7. Klorr(CI")(2)

DEERLER
Test Metodu
(EN 1008)

Gzle muayene
ll bir mezrde
kat taneciklerin
kmesi beklenir.
Gzle Muayene
Mezr yarsna
kadar numune ile
doldurulup iyice
alkalanr.
80 cnr'lk
numunede
HCI lave edilir.
Uygun indikatr

Karlatrmal Bir
Beton Testi
Olmakszn
Uygunluk Kriteri
Renksizden ak
saman rengine

Baz Durumlarda
Kullanm in
Uygunluk Kriteri{1)

Uygun
Olmayan
Durum

Koyu ve renkli
(Kran z,yeI,mavi)

Eser miktarda

Ya filmi veya ya
emlsiyonu var.
ok kpk oluumu
var ya da kpk
stabilitesi >2dk.

>4cm3

Koku yok veya ok

az
>4
< 500 mg/L

Koku ok (rnein
Hidrojen Slfr gibi)
<4
-

>500 mg/L

< 1000 mg/L

>1000 mg/L

< 4500 mg/L

< 2000 mg/L
< 100 mg/L
< 100 mg/L

> 4500 mg/L-"

> 2000 mg/L
> 100 mg/L
> 100 mg/L

ok az kpk
oluumu var ya da
kpk stabilitesi
<2dk.
<4cm3

13)

elik Donatl
Betonda
Donatz Betonda
8. S]fat(SO"/4)u'
9. eker.*2'
Glukoz Sakaroz

13)

10. Fosfat(P205)w
ll.NitraKNO')'^
12. inko(Zn+')w
13. Slfd(S"i!)1'"
14. Sodyum Na+
Potasyum K+C5)
15.Humus
(Organik)
Maddeleri

< 100 mg/L

> 100 mg/L
< 500 mg/L
> 500 mg/L
< 100 mg/L
> 100 mg/L
< 100 mg/L
> 100 mg/L
Toplam < 1500
>1500 mg/L
mg/L
Suya NaOH(% 4-5) 5 Sarms
Sarms
cm3 ilave et, yice
kahverengiden
kahverengiden daha
alkala 3 dk sonra
daha ak.
koyu.
gzle muayene et.
(1) zin verilen hzl bir metod kullanlarak karar verildiinde.
(2) "Baz durumlarda kullanlabilir" kriteri, her olayda deerlendirme yapmaya ve/veya karlatrmal
beton testlerine bal olarak nihai deerlendirmeyi ifade eder.
(3) Her bir olay iin bamsz deerlendirme yapmak mmkndr. Ancak tm beton bileenlerinden ileri
gelen toplam klorr miktar EN 206'dak limitleri gemeyecektir.
(4) ngerilmeli beton ve erbet harlar iin gereklidir.
(5) Alkali-Silka reaksiyonu riski varsa gereklidir.

450.01.02.04 Beton Kimyasal Katk Maddeleri.

450.01.02.04.01 Betonda Hava Srkleyici Katk Maddesi.
Beton kaplamalarda hava srkleyici kimyasal katk maddelerinin testlerinin yaplp darece kalite
ynnden uygunluu onaylandktan sonra kullanlacaktr.
586

|Hava srkleyici kimyasal katk maddesi, betonda % 3-6 arasnda deien oranda ve en ok 1.0 I
mm apnda hava boluu salayacak nitelikte olacaktr. Katk miktan ile kullanm ekli i
imalatnn nerisine gre belirlenecektir. i
i Hava srkleyici katk maddesinin temsili numunesi, kullanlmasndan nce Mteahhit tarafndan
; darenin uygun grd laboratuara gnderilerek TS EN 934-2'ye gre kullanma uygunluu i
belirlenecektir. Hava srkleyici katk maddesi, santraldeki karma ve yourma suyuna otomatik i
bir pskrtc ile tartl olarak konacaktr. Betona konan hava srkleyici maddenin betonda '
oluturduu boluk oran TS EN 12395 metoduna gre taze beton karmnda periyodik olarak her j
gn sabah ve leden sonra en az birer defa, kontrol edilecek ve bu deerin tespit edilen hava
boluu orann amamas salanacaktr.
0 C nin altnda 6 aydan daha uzun srede beklemi olan katk malzemelerinin deneysel kontrol
yaptrlmadan kullanlmayacaktr.
450.01.02.04.02 Dier Kimyasal Katk Malzemeleri.
Betonun ilenebilme zelliini kolaylatrmak, beton dayanmn arttrmak, segregasyonu
nlemek, priz sresini ayarlamak vb. gibi betona baz nitelikler kazandrmak amacyla katk
maddeleri kullandrlabilecektir. Bunun iin, bu artnamede beton kaplama iin belirtilmi
dayanm, younluk, dayankllk (durabilite), yapm ve dzgnlk artlarn bozmayacak katk
maddeleri seilecektir.
Belirtilen ama iin kullanlmak istenen katk maddesi, kullanlmadan nce Mteahhit tarafndan
darenin uygun grd tercihen akredite olmu bir laboratuara gnderilecek, deneysel olarak
kontrol edilecek, TS EN 934-2 standardna gre uygunluu belirlendikten ve dare tarafndan
onaylandktan sonra kullanlmasna izin verilecektir.
450.01.02.05 Derz Dolgu Malzemeleri.
Derzlerin krk ve hasarl olan blmleri varsa ncelikle onarlacak, daha sonra her trl kir, toz,
ta ve beton paralan, kr membran, ya, eski derz dolgu malzemesi artklarndan iyice
temizlendikten sonra derz dolgu yaplacaktr.
Beton kaplamann genleme derzlerinde kullanlacak olan derz dolgu malzemeleri Ksm 415
"Asfalt ve Beton Kaplamalarda Uygulanan Derz ve atlak Dolgu Malzemeleri zellikleri ve
Uygulama EsaslarTnda belirtilen tiplerden iin zelliine gre uygun tipte olanlardan birisi
seilecektir.
Malzeme, kullanlmadan nce darenin uygun grd, tercihen akredite olmu bir laboratuarda
deneyleri Mteahhit tarafndan yaptrlacak ve uygunluk raporu dareye sunulacaktr.
450.01.03 Beton Karm Dizayn ve Kalite Kontrol Deneyleri.
450.01.03.01 Genel.
Beton kaplama in karm dizaynnn amac; bu artnamede tanmlanan zelliklere uygun olan
imento, kaba ve ince agrega, su, beton kimyasal ve mineral katk maddelerini en uygun oranlarda
kartrarak, en gvenli yaylma, skma ve ilenebilme kabiliyeti salayarak dayanm ve
dayankll temin etmektir.

587

Bu amala, beton kaplama yapmna balamadan nce dizayna girecek malzemelerden kontrollk \
elemanlarnca temsili numuneler alnp, tutanakla birlikte dare laboratuarlarna teslim edilecektir, j
dare laboratuarlarnda "Beton Karm Oran Esaslar" blmnde belirtilen esaslar uygulanarak !
"Beton Karm Dizayn" yaplacak ve 1 m3 karma girecek malzeme miktarlar belirlenecektir. !
450.01.03.02 Beton Karm Oran Esaslar.

Kaba agrega, ince agrega, imento, su, beton kimyasal ve mineral katk maddelerinden meydana
gelen beton kaplama karmnda, imento miktar metrekp bana 350 kg' dan az olmayacak ve '
su/imento oran (W/C) % 45'i amayacaktr.
Beton karm ettlerinin laboratuar almalar sonucunda; beton dayanmlar aadaki j
450.01.03.02.01 ve 450.01.03.02.02 de verildii gibi iki farkl ekilde belirlenecektir. Bu iki kriteri ;
salayan karm, beton retimine esas olacak karm olacaktr.
450.01.03.02.01 Eilme Dayanm.
(ASTM C 78) standardnda belirtilen esaslara gre laboratuarda; 3 adet 7 gnlk ve 6 adet 28
gnlk beton kiri numuneleri hazrlanp, 7 ve 28 gn boyunca standart kre tabi tutulduktan .
sonra, bu her bir kiri numunesine eilmede-ekme dayanm testi uygulanacaktr. Bu 6 adet 28 \
gnlk gruplardan oluan kiri numunelerinin eilmede ekme dayanmlarnn ortalamalan ve i
standart sapmalar hesaplanacaktr,
a) Projeye gre seilecek beton snfna gre 28 gn boyunca standart kre tabi tutulmu 6 adet
kiri numunesinden oluan grubun karakteristik eilmede ekme dayanm deerleri;
C 35/45 MPa Beton Snf in ; 4 N/mm2 olacaktr. C
40/50 MPa Beton Snf in ; 4,5 N/mm2 olacaktr. C
45/55 MPa Beton Snf in ; 5 N/mm2 olacaktr.
b) fCk =fcm-Sd6 olacaktr. Burada;
fCk: Karakteristik dayanm.
fen,: 6 adet kiriin ortalama eilmede ekme dayanm, Sde:
6 adet kiriin hesaplanan standart sapmasdr.
450.01.03.02.02 Basn Dayanm.
(ASTM C 39) standardna gre 3 adet 7 gnlk ve 6 adet 28 gnlk beton silindir numuneleri
hazrlanp, 7 ve 28 gn boyunca standart kre tabi tutulduktan sonra, bu her bir beton silindir
numunesine basn dayanm testi uygulanacaktr. Bu 6 adet gruplardan oluan silindir
numunelerinin basm dayanmlannm ortalamalan ve standart sapmalar hesaplanacaktr.
a) Projeye gre seilecek beton snfna gre 28 gn boyunca standart kre tabi tutulmu 6 adet
150 x 300 mm silindir numunesinden oluan grubun karakteristik basn dayanm deerleri;
C 35 MPa Beton Snf in ; 35 N/mm2 olacaktr.
C 40 MPa Beton Snf in ; 40 N/mm2 olacaktr.
C 45 MPa Beton Snf in ; 45 N/mm2 olacaktr.
b) fCk = fcm-Sd olacaktr. Burada;
fck: Karakteristik dayanm.
588

ifcm: 6 adet silindirin ortalama basn dayanm, |Sd6: 6

adet silindirin hesaplanan standart sapmasdr
jTeste tabi tutulan silindir ve kiri numunelerinin 7 gnlk basn ve eilmede ekme dayanm
i deerleri, 28 gnlk basn ve eilmede ekme dayanm deerlerinin % 65'inden az olmayacaktr.
; Dizaynda hedeflenecek slump deeri u ekilde belirlenecektir:
l.Taze betonun tama mesafesine bal tama sresi,
|2.Betonun serimi:
! Tablal vibratr olan serim makinesi ile yaplyor ise serim srasndaki slump: 15-40 mm, ;
Elle serim yaplyor ise serim srasndaki slump: 25-50 mm olacaktr.
Ettlere daya olarak belirlenmi olan beton kaplama karmn meydana getiren agregalarn
miktarlar kaba ve ince agreganm kuru hacim zgl arlna bal olarak hesaplanacandan, stok
edilmi kaba ve ince agreganm rutubet oranlan beton retiminden nce deneysel olarak
belirlenecektir.
Bu amala, sabah en az ki, leden sonra en az iki olmak zere, gnde en az drt defa Kontrol
Mhendisinin uygun grecei zamanlarda agrega stoklarndan numune alnacak ve belirlenen
rutubet oranlarna gre TS 802 standardnda belirtilen beton karm hesap esaslarna gre
malzeme miktarlarnda gerekli dzeltme yapmak artyla beton karmlar hazrlanacaktr.
Beton santralna ilave edilecek su miktarn belirlemek iin net kartrma su miktar, agregada
bulunan su ve agreganm absorbsiyonu dikkate alnarak ayarlanacaktr. nce ve kaba agreganm
absorbsiyon oran TS EN 1097-6 metodu ile belirlenecektir. Otomatik olarak rutubet dzeltilmesi
yapan gelimi beton santral kullanld takdirde darenin talebi zerine agrega rutubet oranlar
gnlk olarak kaydedilecektir.
450.01.03.03 retilen Betonda Kalite Kontrol.
Beton kaplama, onaylanan beton karm formlnn beton santraline aktarlp beton dkmne
balanlmasndan itibaren beton retimleri peryodik olarak istenilen dayanmlar, kme, birim
arlk ve hava yzdesinin tayini deneylerinin uygunluu ynnden kontrol edilecektir.
Bu amala, ASTM C 31 standardna gre her bir gnlk retimden veya her 200 m3 beton harc
iin (hangisi daha fazla numune almay gerektiriyorsa o seilecek ve toplam gnlk retimin
yansn temsil edecek ekilde 3'erli olmak zere iki grup halinde ) 6 adet beton kiri numuneleri
ve 6 adet beton silindir numuneleri alnp dayanm deneylerine hazrlanacaktr.
Gnlk retimlerde 200 m3'n zerindeki her 50 m3'lk retim iin ilave bir numune daha
alnacaktr. Beton kiri ve silindir numunelerin hazrlanmas ve kr edilmesi ASTM C 31
standardma gre ve beton silindir numunelerinin basn dayanm ASTM C 39'a gre ve kiri
numunelerinin eilmede ekme dayanm ise ASTM C 78 standardna gre yaplacaktr.
Test sonulan, Tablo-450-10'da belirtilen kriterleri salamaldr.

589

Tablo-450-10 Beton Kiri ve Silindir Numunelerin Hazrlanma Kriterleri

TEST
SRES
(Gn)

28

BETON
SINIFLARI
(MPa)

DAYANIM DEERLER
(MPa)
KR NUMUNES

SLNDR
NUMUNES

KP NUMUNES

C 35/45

teori eilme min 4.0

fek basn 35

fek basn 45

C 40/50

teort eilme min ~ 4.5

fek basn 5:40

fek basn ^ 50

C 45/55

tcorteilme min 5.U

fek basn 545

fek basn 55

fcort eilme min Standart kre tabi tutulan 6 adet kiri numunesinin eilmede-ekme dayanm
deerlerinin ortalamas bu dayanm deerinden aa olamaz. fek basn
:Standart kre tabi tutulan 6 adet silindir numunesinin karakteristik basn dayanm deerini
gstermektedir.

Beton karmnn kvam, TS EN 12350-2 metoduna gre kvam (slump) deneyi ile kontrol
edilecektir. Bu amala en ok her 200 m2 beton kaplama iin serim srasnda en az 1 adet slump
deneyi yaplacaktr. Bu slump deeri; beton serimi tablal vibratr olan serim makinesi ile
yaplyor ise; 15-40 mm, el ile serim yaplyor ise; 25-50 mm olacaktr.
Beton retim tesisinde de slump kontrol yaplacak ve bu deerde "Onaylanm Beton Karm
Oranlar" raporunda belirtilen deere gre ( 0.5 cm) fark olmas tolerans limitleri ierisinde kabul
edilecektir. Bu deerlerin dnda kvam (slump) deerlerine sahip betonlar dktrlmeyecektir.
Bylece beton karmndaki su, Kontrol Mhendisince hassas olarak takip edilecek ve kvam
(slump) etkileyen bu su miktar, Kontrol Mhendisinin onay olmadka deitrilmeyecektir.
450.01.03.04 Sertlemi Beton Yoldan Kalite Kontrol Amal Karot Numune Alnmas ve
Alnan Karot Numunelerinin Deerlendirilmesi.
Uygulamas tamamlanp 28 gn doldurmu beton yolun beton kalitesinin uygun olup olmadnn
belirlenmesi amacyla, her 5000 m2,Iik beton yol uygulamasndan ve ayrca Kontrol Mhendisinin
mukavemetin yetersiz olduunu dnp, gerekli grd yerlerde 4" apnda en az 3 adet karot
numune tekniine uygun olarak alnp, dare laboratuannda basn dayanm deneyine tabi
tutulacaktr.
Numunelerin alnaca yap ksm ve yeri dare tarafndan bir tutanakla belirlenir. gcnn
azaltlmas ve ayrca beton yola daha az hasar vermek amacyla, 450.01.05.08.'de belirtilen
kalnlk kontrol iin alnan karot numuneleri kalnlk tayini yapldktan sonra, boy/ap = 2 olacak
ekilde kesilip basn dayanm deneyinde kullanlabilecektir.
Karotlann alnd yerlerde oluan boluklar, dk slumpl, yksek dozlu bir har ile veya rtre
yapmayan hazr paket harlarn sktrlmas suretiyle karotlann alnmasn mteakip, uygun
ekilde doldurularak kapatlmaldr.

590

Sertlemi betondan yukarda belirtilen skla gre alnan karot numunelerinin basn
dayanmnn uygunluk kontrol; Ksm 308 "Beton leri" nde Tablo-308-23 "Sertlemi Betondan
Alnan Karotlarn Deerlendirilmesi" ne gre yaplacaktr.
450.01.04 Makine ve Ekipman.
1

j Beton kaplama yaplacak (yzeyin) temel tabakasnn hazrlanmas, betonun kartrlmas,

dklmesi, beton yzeyin dzeltilmesi, kaplamann korunmas ve iin tamamlanabilmesi iin
gerekli btn makine ve ekipman, beton iine balamadan nce alr durumda antiyede
bulundurulacak ve Kontrol Mhendisi tarafndan kontrol ve kabul edilecektir.
450.01.04.01 Kalplar.
Yan kalplar kabul edilebilir nitelikte, elikten, dzgn olacak ve ykseklikleri betonun kenar
kalnlna eit olacaktr- 20 cm' k kalplara kadar kalplarn tabana oturan ksmlarnn genilii
yksekliklerine eit olacaktr. Daha yksek kalp kullanldnda taban genilikleri en az 20 cm
olacaktr.
Kalp boylar minimum 3 m, kalnl minimum 5 mm olacak ve kalplar boyuna ek yerlerinden
birbirlerine skca kilitlenip, balanabilecek zellikte olacaktr. Yolun geometrisi itibar ile kurba
gelen kesimlerde, kurp ile uyumlu kalp sistemleri kullanlacaktr.
Bklm veya hasar grm yan kalplar kullanlmayacaktr. Beton kaplama imalatlarnda
kullanlacak kalplar en fazla 5 yllk olacaktr. Btn kalplar her kullanmdan nce temizlenecek
ve yalanacaktr.
450.01.04.02 Serme Makineleri.
Serme makinesi, kendi kuvveti ile hareket eden, bamsz yayma ve dzeltme mekanizmalarna
sahip olacaktr. Bu makine, karm homojen bir ekilde segregasyona yol amadan serip,
sktrabilen ve bitmi bir yzey oluturabilen zelliklere sahip olacaktr.
Kaplamada istenilen enine eimi salamak zere, serme makinelerinde, en az iki adet titreimli
mastar bulunacaktr.
450.01.04.03 Vibratrler.
Vibratrler, daldrma ve tabla tiplerinde olacaktr. Bu her iki tip vibratre ait zellikler aada
verilmektedir.
450.01.04.03.01 Daldrma Tipi Vibratrler.
Bu tip vbratrl serme makinesinin bamsz alan iki mastar olacaktr. Serme makinesinin
arkasna n mastar boyunca her 2.5 metre iin en az bir adet daldrma tipi vibratr konulacaktr.
Daldrma tipi vibratrler, dakikada en az 3500 darbe vuracak kapasiteye sahip olacaktr.

591

450.01.04.03.02 Tabla Tipi Vibratrler.

Bu tip vibratrl serme makinesinin bamsz alan iki matan ve ayrca bamsz alan tabla
vibratr olacaktr.
Tabla vibratr; kalplarla temas etmeyecek ekilde monte edilmi olacak ve beton yzeyini btn
geniliince ayn zamanda titretirebilecektir. Tabla boyunca 1.8 metrelik boy iin en az bir
vibratr cihaz bulunacaktr. Kullanlan vibratrler senkronize olup, dakikada minimum 3500
darbe vuracak kapasiteye sahip olacaktr.
Titreim tablasnn, betonun iyice sktrlmasn temin etmek iin n mastar nnde kalp st
seviyesinden yeter miktarda ykseklikte bir beton ktlesi bulunarak alabilecek kabiliyette
olacaktr.
450.01.04.04 Beton Derz Kesme Makineleri ve Yardmc Ekipmanlar.
Projesinde belirtilen veya yapm srasnda oluturulan llerde derzlerin kesimi iin yeterli say
ve kapasiteye sahip kesme ekipman olacaktr.
Kesme ekipman su soutmal ve elmas ulu olacaktr.
Derz kesiminde kullanlmak zere, kesilecek derzlerin eksene dik olarak kesilmesi iin iyerinde
zel olarak alminyumdan yaptrlm, yeterli salamlk ve rijitlkte, T eklinde 4 m x 4 m iki adet
mastar bulunacaktr.
450.01.04.05 Beton Derz Temizleme Ekipmanlar.
Derzlerin kesilmesi srasnda derz kesme makinesinin arkasnda gerekli tehizata ve kapasiteye
sahip arazz ve benzeri basnl su depolu bir ara ve dier temizleme malzemeleri kullanlarak
temizlik yaplacaktr. Bu ekipmanlarla derz artklar, ta, toz ve beton paralar, vb gibi
malzemeler temizlenecek ve tamamen kurutulacaktr.
450.01.04.06 Beton Kaplama Yzeyinin Dzgnlk lme Mastar.
malat yaplan beton kaplamalarda yzey dzgnlk lmlerini yapmak zere, 3 m uzunluunda,
elikten yaplm, tekerlekli / tekerleksiz mekanik bir mastar kullanlacaktr.
450.01.05 Yapm artlan.
Beton kaplama inaat usullerinde aadaki hususlara ek olarak TS 1247 normal hava koullarnda
beton yapm, dkm ve bakm kurallar dikkate alnacak ve uygulanacaktr.
450.01.05.01 Beton Kaplama Yaplacak Tabakann Hazrlanmas ve Kontrol.
Kendi artnamesine gre hazrlanm veya mevcut bir tabaka zerine beton dklmeden nce; bu
tabaka zerindeki serbest malzeme, toprak ve toz iyice sprtlp, temizlenmeli, yzey slatlarak
suya doygun hale getirildikten sonra, Kontrol Mhendisi tarafndan uygunluu kontrol edilmi ve
kabul edilmi olmas gerekir.
Beton dkme ileminin hemen nnde alt tabakann zerinde metre uzunluu 75 kg arlnda,
yan kalplara dayanan, eitli boylarda pimleri bulunan bir mastar kullanlacaktr. Bu mastar yalnz
el ii ile iletilip her hangi bir makineye balanmayacaktr.
592

': Mastardaki eitli pimler zemindeki kot ve eim deiikliklerine uyacak ekilde ayarlanacaktr. |
Mastarn ayarlanmas ve altrlmas beton dklmeden nce alt tabakann kot ve eimlerinin
hassas olarak tekrar muayene edilmesine olanak salayacak ekilde olacaktr. Btn fazla |i,;
malzeme kaldrlacak kotu projeden alnacak ve bulunan ukurlar, kabul edilmi malzeme ile p,
doldurularak silindir veya el tokmaklar ile uygun kesit ve oranda sktrlacaktr. Mastar,
"'' Mteahhit tarafndan her gn kontrol edilecektir. Tat aralarnn ve dier
makinelerin kullanlmas ile ukur, yark ve zler meydana geldike, bunlar (beton veya
beton agregalar dnda) uygun malzeme ile doldurulup silindrlenerek
sktrlacaktr. 450.01.05.02 Kalplarn Yerletirilmesi ve Sklmesi le lgili
Hususlar. Btn kalplar dorultu ve eimlere uygun olarak, uzunluklar ve btn beton
dkme ilemi boyunca iyice sktrlm bir zemin zerine oturmu olacaktr. Kalplar ve
makinelerin zerinde |,, yryecei raylar hibir zaman 3.0 m uzunluktaki bir kesimde 3
mm' den fazla seviye deiiklii [! gstermeyecektir. Kalplarn yerletirilmesinde kalplarn ve
makinelerin zerinde yryecei |( raylarn st seviyeleri 3.0 m lik mastarla veya bu esastaki HI-LO
dedektr le Mteahhit tarafndan [!i kontrol edilecek ve yukardaki miktardan fazla deiiklik varsa
dzeltilecektir.
l
'j Kalp altlarnn toprak, akl veya ta paralar le beslenmesine izin verilmeyecektir. Eer bir
j kalp, kendi boyunca yeterli derecede skm bir zemine oturamyorsa, o ksm kartlarak zemin
i dzeltilip sktrlacak ve kalp tekrar yerine konacaktr. Kalplarn sklmesi srasnda kesinlikle
i makineleri kullanlmayacaktr.

I
i

i; Yerletirilmi btn kalplarn dorultu ve eimleri bir defada beton dklmeden nce Kontrol i!
Mhendisince kontrol ve kabul edilecek ve kalplarn beton dkldkten en erken 24 saat sonra ;
sklmesine izin verilebilecektir. naat esnasnda scaklk +10 C den aaya derse, kalplar
ancak 72 saat sonra sklebilecektir. Kalplar ek yerlerinde ayr ayr hareketleri nleyecek ekilde
bir kilit sistemi ile skca birbirine balanm olacaktr.
; Kalplarn yerletirilmesinde mekanik kalp tokma kullanlacaktr. Bu tokmak kendi kuvveti
ile I hareket edebilir trde olup, kalplar zerinde seyrederek, kalplar altndaki malzemeyi
tokmaklama ilemi ile her ki taraftan sktracaktr.
Mteahhit, beton dkme ilemini aksatmayacak miktarda kalp kullanacak ve almalarn, en son
tesviye ilemi sktrma, kalplarn kontrol ve kabul ilemlerini betonlama yerindeki almalara
engel olmayacak ekilde dzenleyecektir. Kaplama almalar iin denmi, kontrol ve kabul
edilmi, kalplarn miktar eitli donanm ve ekipman ile iin hacmine gre deiirse de, bu
miktar, her zaman her iki taraftan da 250 metreden az olmayacaktr.
Eer, yan eritlerdek betonun herhangi bir hasara kar muhafazas temin edilmi ve 3 metrede 3
mm' den fazla seviye fark yoksa; yandaki eritler, kalplar yerine beton tesviye makinesini
tamak iin kullanlabilir. Ancak, hibir zaman yandaki beton eritler beton 10 gnlk olmadan
kullanlamaz. Betonun son tesviyesine ait tehizatn demir tekerlekleri beton sath zerinde
altrlmayacak, tesviye makinesinin tekerlekleri beton eridin kenarna 10 cm' den daha yakna
gelemeyecektir.
450.01.05.03 Betonun Kartrlmas.
Kullanlacak Beton santral, Kontrol Mhendisi tarafndan kabul edilmi, bir ilemde bir harman
kantran cinsten ve ilave edilen su miktarn %1.0 tolerans ile otomatik olarak len, harmann en

593

ksa srede karmasn temin edecek otomatik dzene sahip, eitli koullara uymak iin kolayca
ayarlanabilecek ve kontrol edilebilecek ekilde olacaktr.
Her harman iin kartrma sresi 1 dakika olup, bu sre btn malzemenin santrale giriinden
sonra llmeye balanacaktr. Kartrma sresi srasnda kazan normal hz ile dnecek, fakat bu
hz dakikada 14 devirden az veya 20 devirden fazla olmayacaktr. esnasnda otomatik zaman
lme dzeni bozulur veya krlrsa, her harmann en az iki dakika olmak zere karmasn temin
etmek koulu ile, gerekli onarm yaplrken o i gnnn sonuna kadar MUteahhtin santral
kullanmasna izin verilebilecektir.
Kartrc kazanndaki beton tamamen boalmadan kazan yeniden doldurulmayacaktr. Kazana su,
agregalarla beraber konulacak, fakat suyun boaltlmasna, kazana bir miktar agrega koymadan
balamlmayacaktr. Herhangi bir harman iin suyun boaltlmas btn agregalarn kazana
doldurulmasndan sonra 10 saniye iinde tamamlanacaktr. Kazann iinde sertlemi beton
bulunmayacaktr.
Hazrlanm olan beton karmn temel tabakas zerinde tanmasna izin verilecek tama
aracnn en byk brt arl, aksi Kontrol Mhendisi tarafndan yazl olarak bildirimedike,
tekerlek geniliinde santimetre tul bana 100 kg olacaktr. Brt arlk, aracn ve zerindeki
ykn arlnn toplamdr.
Ksmen sertlemi betonun yeniden ilem grmesine kesinlikle izin verilmeyecek ve o taze beton
kaplama imalatnda kesinlikle kulland rlmayacaktr.
450.01.05.04 Betonun Tanmas, Dklmesi, Serilmesi ve Dzeltilmesi.
450.01.05.04.01 Genel.
Beton santralinde betonun retimi ve iyerine nakli; srekli olacak ve betonun priz yapmasn
nleyecek ekilde dzenlenmelidir. Betonun tanmas srasnda, ayrma olumaman, betonun
homojenlii bozulmamah ve malzeme kayb olmamaldr.
Betonun tanmasnda transmikserler kullanlacaktr. Tama srasnda, transmikserin betoniyeri 3-4
devir/dakika olmak zere tama devrinde dnmelidir. Hazr betonun toplam tama sresi; en fazla
1 (bir) saat olacaktr.
Ancak taze beton, retim yerinden iyerine tama sresi 20 dakikay gememek koulu ile
damperli kamyonlarla da tanabilir. Taze betonun tanmas srasnda rzgar, ya, toz ve gne
nlarna kar korunmas iin gereken nlemler alnacaktr.
Projelerde veya Kontrol Mhendisi tarafndan belirtilmeyen durumlarda, kaplama eridinin en
byk genilii 7.5 metre ve en kk genilii 3 metre olacaktr. Szleme ve/veya eklerinde
belirtilmedii takdirde, beton kaplamada "Vibrasyonla" sktrma ve dzeltme yaplacaktr.
Kaplama betonu dklmeden nce tamamlanm ve uygunluu Kontrol Mhendisince kabul
edilmi alttemel, temel, zayf beton veya mevcut kaplama zerine, projesinde gsterildii gibi veya
darenin verecei talimat zerine aada belirtilen seeneklerden biri seilecektir.
a. Polietilen membran serilecektir. Bu membran uygun grlen ebatlarda temin edilecek ve
kullanl srasnda gzle muayene edilerek hatal yerler kesilip atldktan sonra en az 10 cm
bindirmeli olarak serilecektir. Kullanlacak membran en az 200 gram/m2 arla sahip olacaktr.
594

jb. Polietilen yerine aynca tabaka olarak MC tipi orta hzda kr eden sv petrol asfalt
kullanlabilecektir. Sv petrol asfalt TS 1083 ve AASHTO M 82 artnamesine uygun MC-30
olacaktr.
Sz konusu sv petrol asfalt minimum 1.0 kg/m miktarda ayrc bir tabaka olarak homojen bir
ekilde pskrtlecek ve kr iin yeterli sre beklenilecek, kr tamamlanmam sv petrol asfalt
zerine beton dklmesine izin verilmeyecektir.
Sv petrol asfalt; Ksm 412 "Bitml Balayclar" 'da belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
Kontrol Mhendisi tarafndan izin verilmedike ve beton en az 10 gnlk olmadan beton kaplama
zerinde hi bir ara altrlmayacaktr.
Beton dklmesi srasnda, betona toprak veya dier yabanc maddelerin bulamamas iin beton
yayma iinde alan iiler daima beton stnde bulunacak ve herhangi bir sebeple topraa
basarlarsa tekrar beton tabakasn dnmeden nce ayakkablarn ykayarak temizleyeceklerdir.
Beton dklrken dzeltme makinesi mastarnn nndeki beton kalnlnn btn mastar
geniliince istenilen tabaka kalnlndan 7.5 cm daha fazla olmas salanacaktr.
Serme makinesi; inaat derzi yaplan yerler dnda yukarda tanmlanan mastarn nndeki
fazlal salamayacak bir noktaya kadar altrlmayacaktr.
Serme makinesinin ilk geiinden sonra alak kalan veya delikli yzey gsteren yerlere ilave beton
konulacak ve tekrar dzeltilecektir. Yeniden yaplacak dzeltmelerde mastarn tm boyunca n
tarafndan dzgn bir beton fazlal devam ettirilecektir. Delikli yzeyler tokmaklanarak
dzeltilmeyecek ve beton ilerinde kesinlikle trmk kullanlmayacaktr.
Beton boyuna derzlerin kenarlarnda (kalp boyunca) ve inaat derzleri boyunca bir vibratr ile
iyice sktrlacaktr. Bu eit vibratrler basnl hava, motor veya elektrikle alacak ve darbe
adedi dakikada 3200'den az olmayacaktr.
Serme makinesinin son geiinde ve btn derzlerin almasndan sonra ve beton sertlemeye
balamadan nce beton satha bir mastar le perdah yaplacaktr. Mastar, tahtadan veya madeni dz
ve przsz, betonu oynatmamas veya betona batmamas in hafif olacaktr. Mastarn etkili
olabilmesi iin 30 cm genilikte ve 3 m uzunlukta olmas lazmdr. Mastar kenardan kenara ve
silme hareketine benzer bir hareketle oynatlacak, ileri hareketi bir ka kademede olacaktr. Bir
sonraki hareket bir nceki hareketin zerinden aacaktr. Mteahhit tesviye sisteminde mevcut
tehizata ek diyagonal mastarda kullanacaktr. Son dzeltme yaplmadan nce beton sath 5 m
uzunluunda, Kontrol Mhendisi tarafndan kabul edilmi standart dz kenarl bir mastar ile
kontrol edilecektir. Belirlenen btn girinti ve kntlar beton lk prizini almadan nce
dzeltilecektir. Beton sathnn przlendrilmesi iin uygun nitelikteki kl fralar kullanlacaktr.
Przllk derinlii trafik gvenlii ve konforunu salayacak ekilde dare tarafndan
belirlenecektir. Yzey przllnn oluturulmas in dare tarafndan farkl yntemler de
istenileblecektir.
Beton yeterli miktarda sertleince; kenarlar, boyuna derzler, inaat ve genleme derzleri, yan ap
en az 6 mm olan kenar dzeltme aletiyle dikkatle dzeltilecektir. Yaplacak iilik ve kullanlacak
alet bu derzlerdeki betonun dier yerlerdeki betondan ayn nitelikte olmamalarn temin edecek
ekilde olacaktr. Bu gibi yerlerde ilave har veya imento erbeti kullanlmasna zin
verilmeyecektir.

595

Karmda kullanlan imentonun scakl + 40 C yi gemeyecektir. Karmda + 40 C:

zerindeki bir scaklkta imento kullanlmas halinde, yourma suyu ve agregalar dare tarafndan!
kabul edilen bir yntemle soutulacaktr. Beton karmnn scakl beton santralden ktktan!
sonra llecek ve +32 C yi gemeyecektir. Karmn scaklnn + 32 C yi getii hallerde;
agrega ve suyu soutmak iin dare tarafndan kabul edilen yntemlere bavurulacaktr.
\
i

Herhangi bir nedenle beton dkme i 30 dakika veya daha fazla bir zaman iin durdurulduunda,
eksen hattna ve beton yzeyine dik bir derz elde etmek iin betonun nne darece uygun grlen bir
inaat derzi yaplacaktr. Bu durum nceden yaplm bir genleme veya ekme derzinden 5 m. i den
daha az mesafede meydana gelmise, burada naat derzi yaplmayacak ve bir nceki derzden
itibaren beton sklecektir. Kalplar dnda braklm veya tam beton
kesinlikle i kullanlmayacaktr.
450.01.05.04.02 Elle Dzeltme.

Dzeltme makinesinin almasnn mmkn olmad deiken genilikteki kaplamalarda el ile |

dzeltme yaplmasna izin verilecektir. El ile dzeltme elik veya elik tabanl tahta mastar ile i
yaplacaktr.
Bu mastar, ular kalptan kaldrlmadan boyuna ve enine hareketlerle ileri doru iletilecektir. Bu i
mastarlar
kaplamaya enine profile
uygun
eimi
verecek
ekilde olacaktr.
i
450.01.05.04.03 Makine le Dzeltme.
i

Serme makinesinin zellii 450.01.04.02' de belirtilen zelliklere sahip olacaktr. Kalplarn st ;

ile makine tekerlek yzeylerinde beton ve toprak paralar bulunmayacaktr. Makine her zaman en !
iyi mekanik durumda bulundurulacak ve tarif edildii ekilde betonu sktrabilecek ve i
dzeltilebilecektir. Kalplan yerinden oynatan veya bozulmalar dolaysyla gecikmelere neden olan
makineler kullandnlmayacaktr.
Dzeltme makinesi her kaplama ksm zerinde 2 veya daha fazla ve arzu edilen sonucu verecek
aralklarla sefer yapacaktr. Genel olarak dzeltme makinesinin iki seferi yeterli olarak kabul
edilebilir.
450.01.05.04.04 Vibratr le Dzeltme.
Vibratrl dzeltme makineleri, dzeltme artlarna uyup, 450.01.04.03'de tarif edilen tiplerden
biri olacaktr.
Daldrma tipi vbratrlerde n mastar 30 cm genilikten daha dar olmayacak ve n kenar, yan
ap en az 5 cm lik bir knt ile donatlacaktr. Bu tip vibratrler, aksine kayt olmad taktirde,
her beton ksm stnde iki defadan fazla olmamak art ile betona gerekli titreimi vererek
gezecektir.
Tabla tipi d vibratrl serme makinesi aksine kayt olmad taktirde, her ksmn zerinden iki
defadan fazla olmamak art le betona gerekli titreimi vererek gezecektir.
Dzeltme amacyla kullanlmak zere denenen makine gerek mekanik, gerekse vibrasyon
asndan, gerekli kvamda betonu dkme kabiliyeti bakmndan olumlu bir sonu vermezse, bu
makine antiyeden uzaklatnlp yerine kabul edilmi tipte vibratrl bir dzeltme makinesi
getirilecektir. Vibratrl dzeltme makineleri, makine ile dzeltme iin bildirilen artlar altnda
altmlacaktr.
596

Bu artnamedeki beton vibrasyonu iin gerekli artlar dahilinde ayn nitelik ve kvamda betonu
baaryla dkp dzelttii Kontrol Mhendisi tarafndan kabul edilen baka bir vibratrl
jdzeltme makinesi de kullanlabilecektir.
450.01.05.05 Betonun Korunmas.
[450.01.05.05.01 Betonun Kimyasal Kr Membram le Korunmas.
1450.01.05.05.01.01 Genel.
Kaplamal sahalarda kr lemi yzey tesviyesi bitirilir btirilmez, yzeydeki serbest suyun
> buharlamasndan hemen sonra gerekletirilecektir. Krlendirmenin baarl olmas mmkn olan
en ksa zamanda balanmasna baldr. Bu nedenle beton yerine yerletirildikten sonra vakit !
geirilmemeli, en ksa zamanda tesviye bitirilerek bir an evvel krlendirmeye balanmaldr. Scak, ;
rzgarl havalarda sre daha da ksa tutulacaktr. Yeni dklm bir kaplama betonunun en etkin
krlendirilmesi, kr membram uygulamas ile salanr. Kaplamal saha betonlarnda kullanlacak
olan kr membram aadaki zelliklerde olacaktr.
j 450.01.05.05.01.02 Kaplamal Sahalarda Kullanlacak Kimyasal Kr Malzemesinin
zellikleri.
Kullanlacak olan kr malzemesi reine esasl ve/veya su bazl emlsiyon tipinde olacaktr. Kr
membram TS 10966 standardna uygun olacaktr. Kr membram seiminde TS 10966
standardnda yer alan tiplerden biri, uygulama yerinin scaklk, nem ve rzgar gibi beton krn
etkileyen ortam koullan dikkate alnarak belirlenecektir. Kr membram uygulama tarihinden 21
tam gn sUrenin gemesinden sonra gn (UV) yzeyden kendi kendine ve zaman iinde
kabilecek nitelikte olacaktr. (elf Degrading). Yzeyden ayrlma sresi renkli tipler iin UV
altnda en fazla 6 ay olacaktr.
Kullanlacak kimyasal kr malzemesinden Mteahhit ve Kontrol Mhendisiyle beraber, tutanaa
balanarak alnacak en az 2.0 t' lik temsili numune, darenin uygun grd, tercihen akredite
olmu bir laboratuarda yaplacak deneylerle kontrol edilecek ve uygunluk raporu dareye
sunulacaktr.
450.01.05.05.01.03 Uygulama ekli ve Miktar.
Kimyasal kr malzemesi el ile veya makine ile tatbik edilebilir. Kr membranmn uygulama
miktar 0.250 litre/m2 olacak ve bu miktar 0.135 Iitre/m2,nin altna dmeyecektir. dare, gerekli
grmesi halinde, Mteahhitten kr malzemesinin litre/m2'ye uygulama miktar belirlenmesi
raporunu tercihen akredite olmu bir laboratuardan alnmasn isteyebilecektir. Uygulama, tercihen
birbirine dik ki pas halinde yaplacaktr. Bu ekilde yaplacak uygulama iin gerekli iskele
dzenekleri salanacaktr. Uygulama srasnda kullanlan ekipmann memeleri temiz olacak ve
malzeme homojen bir ekilde pskrtlecektir. Kr malzemesi uygulamasnda aksamalara izin
verilmeyecektir. Kr malzemesi ierisine, antiyede su, baka bir katk kartnlmayacak veya
oaltlmayacaktr. Kr malzemesinin belirtilenin stnde bir miktarda uygulanmas halinde,
oluan membranm daha sonra mekanik yollar ile kartlmas gerekeceinden, belirtilen miktann
almas nlenecektir. Rzgarl havalarda artnamede ngrlen miktara uyabilmek iin gerekli
nlemler alnacaktr.
Beton kaplamann yan ksmlanndaki kalplar aldktan hemen sonra, aa kan beton
cidarlarna ayn kr malzemesinden yukanda tanmland ekilde ve miktarda pskrtlecektir.
597

450.01.05.05.02 Beton Kaplamann adrla Korunmas.

Beton kaplama yukarda 450.01.05.05.01' de belirtilen koruma artlarna ek olarak rzgara, yaa'
ve gne nlarna kar Kontrol Mhendisinin kabul edecei zel mal edilmi bir adr sistemi
ile
korunacaktr.
!
adrla koruma, beton eridi zerinde hareket edebilecek ve en az 150 metre uzunlukta branda
bezi ve benzeri malzemeden yaplm ve zerinde su gllenmeyecek ekilde salam ve su
geirmeyen bir tarafa eimli yaplm kenarlarda ayn malzemeden kapatlm olacaktr. Koruma!
iin kullanlan adr en az 6 saat yeni dklm betonun zerinde kalacaktr.
i
450.01.05.05.03 Anormal Hava Koullarnda Beton Yapm, Dkm ve Korunmas.
!
Kontrol Mhendisi tarafndan yazl aksine bir talimat verilmedii durumda hava scakl +5 C
den az veya +30 C den fazla olduu zaman beton dklmeyecektir. Kontrol Mhendisinin yazl
talimatyla hava scaklnn +5 C' den az veya +30 C den fazla olduu durumlarda beton
dkm yaplacaksa btn ilemler TS 1248 Anormal Hava Koullarnda Beton Yapm, Dkm!
ve Bakm Kurallarna uygun olarak yrtlecek ve bu kurallardan hangisinin uygulanacana |
Kontrol Mhendisi karar verecektir.
!
Bu artlarda beton dklmesi halinde, 450.01.05.05.02'de belirtilen ekilde korunacak, aynca
gerektiinde darenin onay alnmak kaydyla ilave koruma yntemlerine de bavurulacaktr.
450.01.05.06 Derzler.
Beton kaplamadaki btn derzler, projelerde gsterilen yerlerde ve boyutlarda, eksene (enine veya :
boyuna) ve beton yzeye dik olarak yaplacak, derzlerde 3 metre uzunlukta, 6 mm den fazla
sapmalara zin verilmeyecektir.
450.01.05.06.01 Enine/Boyuna naat Derzleri.
Beton dkmne 30 dakika veya daha fazla bir sre ara vermek gerekirse, bu blgelerde enine
naat derzi yaplacaktr. Ancak, ara verme durumu nceden yaplm bir genleme veya ekme
derzinin 5 metreden daha az mesafede meydana gelmise, burada inaat derzi yaplmayacak ve bir
nceki derzden itibaren dklen beton sklecektir. Boyuna inaat derzleri de projesine uygun
olarak tekil edilecektir.
Gnlk beton dkmleri, projelerde gsterilen genleme veya ekme derzlerinde bitirilecektir.
450.01.05.06.02 ekme Derzleri.
Enine ve boyuna ekme derzleri betonun tm geniliini kapsayacak ve zayflatlm kesit eklinde
yaplacaktr. Enine derz ile boyuna derzin birletii beton kaplama, proje derinlii kadar kesilmi
ve bu derzler birbirine dik olacaktr. Derzler, hava artlarna bal olarak betonun yeterli
mukavemete ulamasndan hemen sonra kesilecektir.
450.01.05.06.03 Genleme Derzleri.
Genleme derzleri; bitiik beton anolarn birbirlerinden tamamen ayracak ekilde dzenlenecek,
derzler eksene ve yzeye dik olacaktr. Genleme derzlerinde bu artnamenin 450.01.02.05 'Derz
Dolgu Malzemeleri' nde belirtilen malzemelerden, yaplan iin zelliine gre uygun olan
malzeme kullanlacaktr. Derz dolgu malzemesinin ykseklii beton yzeyinden 2.5 cm aada
598

olacak ve dolgu malzemesi betonun btn kalnl boyunca devam ettirilecektir. Kullanlan
! malzemenin boyu, ano boyundan hi bir zaman ksa olmayacaktr.

| Genleme derzi yapmnda; nceden ekillendirilmi derz dolgu malzemeleri kullanldnda,

| tesviye ilemini sonuna kadar yerinde tutabilmek iin iin sonunda kartlmak zere kama ve
! balant demirlerini tutacak ve beton kesitine uygun olarak hazrlanm yalanm elik levhalar
!
veya Kontrol Mhendisinin kabul edecei baka bir donanm kullanlacaktr. elik levhalar veya
bu iin kullanlan donanm, betonu bozmadan kolayca kabilecek, malzemeyi enine ve dey
dorultuda dzgn bir ekilde tutabilecek zellie sahip olmaldr. Kalplarn alnmasndan sonra
derz kesim zamanna uygun olarak, nceden ekillendirilmi derz dolgu malzemesinin zeri
kesilerek temizlenecek ve uygun tipteki derz dolgu malzemelerinden birisi ile doldurulacaktr.
450.01.05.06.04 Derz Demirleri.
Derzlerde projelerde gsterildii ekil ve boyutlarda belli l ve aralklarda dzgn ve passz derz
balant demirleri kullanlacaktr. Bu demirler eksene paralel ve derze dik durumda yerletirilecek
ve beton dkm srasnda yerlerinden oynamamas iin gerekli nlemler alnacaktr. Mevcut
beton kaplama ile yeni beton kaplama birleiminde kullanlacak derz demirlerinin yerletirilmesi
ilgili proje detaylarnda gsterildii gibi, mevcut betona zarar vermeden ve Kontrol
Mhendisliince onaylanacak bir yntemle delik delinecek ve delinen ksma darenin uygun
grecei malzeme doldurulduktan sonra derz demiri yerletirilecektir.
450.01.05.06.05 Derzlerin Hazrlanmas ve Doldurulmas.
Derzler, projelerinde gsterilen llerde ve Kontrol Mhendisinin kabul ettii 450.01.04.04
'Beton Derz Kesme Makineleri ve Yardmc Ekipmanlar' maddesinde belirtilen uygun derz kesme
makineleri ile aada belirtildii ekilde kesilecektir.
Karlkl olarak beton kenarlarna, uygun mastarlar yerletirilmek suretiyle, kesilecek derzler
iaretlenecektir. Derzlerin eksene dikliindeki sapma, beton kaplama geniliinin % 0.2'sinden
daha fazla olmayacak ve 4 metre uzunlukta bir kesimde 8 mm.den fazla sapma olmayacaktr.
Derzlerin kesilmesi srasnda derz Tcesme makinesinin arkasnda gerekli tehizata ve kapasiteye
sahip arazz ve benzeri basnl su depolu bir ara ve dier temizleme malzemeleri kullanlarak
temizlik yaplacaktr. Bu ekipmanlarla derz artklar, ta, toz ve beton paralan, vb malzemeler
temizlenecek ve tamamen kurutulacaktr. Derz temizleme ekipmanlar ile temizlenen derzler
(genleme derzleri hari) en az derz genilii ve en ok derz geniliinin bir buuk kat kadar
derinlikteki hacim, derz dolgu malzemesi ile doldurulacandan, bu derinlii elde etmek iin
derzler nce, dare tarafndan onaylanacak naylon veya poletien ip, hazr derz fitili , vb gibi bir
malzeme ile doldurulacaktr. Bu ilemler tamamlanmadan derz dolgu malzemesi uygulamasna
balanlmayacaktr.
Beton kaplama derzlerinde kullanlacak malzeme, belirtilen artlara uygun olacaktr. Derz dolgu
uygulamalar ile ilgili hususlar Ksm 415 'de belirtilen esaslara uygun olacaktr. Dolgu ilemleri
darece kabul edilmi dolgu malzemesi reticisinin tavsiye ettii ekilde yaplacaktr. Malzeme
doldurulduktan sonra derz dna tam ksmlar temizlenecek ve dolgu malzemesinin derz
zerinde kerek ukurluklar oluturmasna zin verilmeyecektir.
450.01.05.07 Yzeysel Durabilitenin Arttrlmas in Betonun Korunmas.
Beton kaplamal yollarda iklim ve evre etkilerinin yarataca tahribatlarn fazla olaca dnlen
yerlerde, darenin uygun grmesi halinde, yzeysel durabilitey arttrc kimyasal malzemelerden
599

uygun olan kullanlabilecektir. Ancak gerekmeyen yerlerde gereksiz maliyet nedeniyle \

kullanmdan kanlmaldr. Durabiiitey arttrc malzemeler kullanlmadan nce mutlaka dareden
kullanmak zere onay alnacaktr. Beton kaplamal sahalarda, anma ve donma-zlme etkisine I
kar dayanmn arttrlmas, su ve zeltileri ile dier svlara kar geirgenliin azaltlmas,;
yapsal olmayan yzeysel klcal atlaklar ve noktasal boluklarn doldurulmas, bozulmazlm I
salanmas gibi betonun yzeysel durabilitesinin arttrlarak, kaplamann hizmet mrnn tam j
olarak salanmas amacyla kimyasal maddelerle koruma uygulamas yaptrlabilecektir.
I

450.01.05.07.01 Malzeme ve zellikleri.

'
Emprenye malzemeleri amacna uygun olmak art ile, aadaki tiplerden biri seilerek i
kullanlacaktr.
j
-Solventli akrilik reine
i
-Su bazl epoks reine
-Solvent veya su bazl siloksan reineleri
j
-Su bazl anorganik silika fluatlar
Emprenye malzemesi uygulandnda, film oluturulmakszn, beton yzeyine absorbsiyon
yoluyla nfus ederek kaplamay doyurma (emprenye) etkinliinde olacaktr. \
Malzeme uygulanp, iyice sertletikten sonra beton kaplama yzeyi standarda uygun bir
andrma makinesi ile 15 dakika anmaya tabi tutulduunda, derinlik kayb aada Tablo-450-11
'da belirtilen derinlik limitlerini amayacaktr.
Tablo-450-11 Derinlik Limitleri
| Betonun Su/imento Oran
1
0.65
0.52

0.44

j Anma Derinlii (mm.)

0.26

|
1

0.12
0.08

Kullandrlmadan nce malzemeden gerekli temsili numuneler Mteahhit ve Kontrol Mhendisi

le beraber alnarak, darenin uygun grecei bir kamu laboratuarnda deneyler yaplarak uygun
rapor dareye sunulacaktr.
450.01.05.07.02 Uygulama ve Miktar.
Beton kaplama yzeyleri, temiz, kuru, ya ve benzeri gibi yabanc maddelerden ve zellikle,
kimyasal kr malzemesinden annm olacaktr. Havadaki bal nemin % 75'in stnde, kaplama
yzeyindeki nemin % 6'nn stnde olduu hallerde uygulamaya izin verilmeyecektir. Hava
scakl 20 C nin stnde olacaktr. Yeni beton kaplamalarn ya en az 28 gn olacak ve eski
beton kaplamalar incelenerek, tel fra ve geni alanlarda kumlama ve benzeri metotla; trafik
boyas ve lastik artklar ve yalardan temizlenecek, toz, her trl gevek ve yabanc maddelerden
arndrlarak, varsa atlak, krk ve ukurluklar onarlacaktr. Betonun yzey dokusuna bal
olarak, malzemenin toplam uygulama miktar; en az 00g/m2 olacaktr. Uygulamadan nce,
Mteahhitin ve/veya reticinin malzemenin gerek miktar, gerekse ilemleri konusunda nerileri
dikkate alnacaktr. Ayrca, esas e balanmadan iyerinde uygun grlen boyutlarda "deneme
uygulamas" yaptrldktan sonra darenin onay alnacaktr.
Deneme uygulamas yaplacak beton yzeyi iin tespit edilen miktar uygulandktan sonra 10 gn
beklenecek ve mmknse andrma makinesi ile gerekli deneye tabi tutulacaktr. Anma
600

i; derinliinin artnamede istenilen limit deerleri salamamas durumunda ise uygulanan miktar, [j artrlarak veya
eksiltilerek denemeye devam edilecektir. Belirlenen ve uygulanan miktar; beton i. yzeyinde bir film tabakas tekil
ederek kayma oluturmayacaktr.

t
ji

450.01.05.08 Kalnlk Kontrol.

H":
;.
;?
r
j
j
ilj
jjj:
p

Beton kaplama kalnlnn denetlenmesi iin btn giderleri mteahhide ait olmak zere her 5000
m2' de en az bir grup (3 adet) ve ayrca Kontrol Mhendisinin gerekli grd yerlerde karat
makinesi ile silindirik karot numunesi alnacaktr. Herhangi bir ksmdaki beton kalnl,
projelerde gsterilen kalnlktan en ok 10 mm. ve genel ortalama kalnlk ise, projelerde belirtilen
kalnlktan en ok 5 mm noksan olabilecektir. Bu limitlerden daha eksik dklm beton kaplama
ksmlar sklecek ve yeniden ina edilecektir. Bunun in Mteahhite ayrca bir bedel
denmeyecektir. Eer beton kalnl yzey dzgnl temin edilmek artyla proje kalnlndan
fazla ise, bu fazlalk dare tarafndan kabul edilirse fazla kalnlktan dolay Mteahhite ayrca
bedel denmeyecektir.

450.01.05.09 Beton Yzeyinin Dzgnlk artlan.

\i Beton kaplamada yzey dzgnlk lmleri mastarn yol eridi ekseni hattna dik ve paralel I ekilde 3 metre
uzunluunda elikten yaplm, tekerlekli/tekerleksiz mekanik bir mastar ile '< Kontrol Mhendisi tarafndan kontrol
edilecek ve dzgnszlk 3 metre uzunlukta 5 mm yi s amayacaktr. Yaplan kontrolde yzey dzgnszl 3
metre uzunlukta 6 mm ve bunun stnde
ise bu ksmlar, boyu 3 metreden az olmamak zere eridin btn geniliince her trl giderleri
Mteahhite ait olmak zere sklp yeniden yaplacaktr.

' u 450.01.05.10 Hasarl ve zrl Beton Kaplama Kesimlerinin Yenilenmesi artlar. -Yamur
altnda imal edilmi ve yzeyi bozulmu beton kesimleri, -Beton yzeyinde ayak izi ve/veya benzeri zrl
kesimler -Yzey dzgnszl 3 metre uzunlukta 6mm ve bu deerin stndeki kesimler, -Derzlerin ekseni
olan dikliindeki sapma 4 metreden 8 mm ve bu deerin stndeki kesimler, -Yzeyde hava kabarcklar
boluk, oyulma ve benzeri gibi zrl kesimler, -Yaygn rtre atlaklar veya yapsal atlaklarn olutuu
kesimler,
I

Kontrol Mhendisi tarafndan sktrlp yeniden artname hkmlerine uygun olarak imal
ettirilecektir. Bu iler iin Mteahhite hibir ekilde ek deme yaplmayacaktr.

450.01.05.11

Kaplamann Trafie Almas.

Kaplama betonu, dkld gnden itibaren 10 gn veya hava artlar dolaysyla kontrol mhendislii tarafndan bu
srenin uzatlmas istendiinde, daha uzun bir sre Mteahhitin ! aralarna ve trafie kapal olacaktr. Mteahhit, her
trl arac kaplamadan uzak tutmak iin gereken engel ve k tertibatn temin edecek, yerletirecek ve bakmn
yapacaktr. Aralar tarafndan kaplamada meydana getirilecek hasarlar Mteahhit tarafndan cretsiz olarak tamir
edilecektir. Ekskavatr, vin, betoniyer gibi ar makineler Kontrol Mhendisinin yazl zni olmadan kaplama zerinde
bulunmayacak ve iletilmeyecektir. Btn derzler doldurulup tamamlanmadan beton kaplama trafie almayacaktr.
450.01.05.12

Beton Kaplamann Kabul.

Beton kaplamann tamamlanmasndan ve iin geici kabule hazr hale geldiinin Mteahhit tarafndan dareye
bildirilmesinden sonra dare, yaplm olan iin kontrol ve kaplamann kalite

601

kontrol asndan uygun olup olmadnn belirlenmesi amacyla; aada belirtilen deneylerin
yaplmasn isteyecektir.
450.01.05.12.01 Kalnlk Kontrol.
Beton kaplama kalnlnn denetlenmesi iin btn giderleri Mteahhite ait olmak zere kabul
ilemini gerekletirecek olan dare elemanlarnca belirlenen yerlerden, alnacak toplam karot
says 15 adetten az olmamak zere yeterli sayda silindirik karot numunesi aldrp,
deerlendirmeye tabi tutulacaktr.
1- Herhangi bir ksmdaki beton tabaka kalnl, projelerde gsterilen kalnlktan en ok 10 mm
noksan olabilecektir.
2- Genel ortalama kalnlk ise, projelerde belirtilen kalnlktan en ok 5 mm noksan olabilecektir.
Bu limitlerden daha eksik dklm beton kaplama ksmlar sklecek ve yeniden ina
edilecektir. Bunun iin Mteahhite ayrca bir bedel denmeyecektir. Eer beton kalnl yzey
dzgnl temin edilmek artyla proje kalnlndan fazla ise, bu fazlalk dare tarafndan kabul
edilirse fazla kalnlktan dolay Mteahhite ayrca bedel denmeyecektir.
450.01.05.12.02 Beton Kaplama Yzeyinin Dzgnlk lm.
Beton kaplama tamamlanp yeterli sertlie ulanca beton kaplamann yzeyinin dzgnlk
lm aada tanmlanan tiplerden A-tipine gre mutlaka yaplacak, ancak darenin istemesi
halinde B- tipine gre de ayrca lm yaplp deerlendirilecektir.
450.01.05.12.02.01 A-Tipi Dzgnlk lm.
Beton kaplamann yzeyinin dzgnlk lm; kabul ilemini gerekletirecek olan dare
elemanlarnca yolun tamamn temsil edecek ekilde belirlenen en az 20 farkl kesimden yeterli
sayda lmler alnarak yaplacaktr.
Bu tip lmler; 4 m uzunluunda elikten yaplm tekerlekli/ tekerleksiz mekanik bir mastar ile
yaplacaktr, lmler; mastarn yol ekseni hattna dik ve paralel ekilde konulmas suretiyle
yaplacaktr. Yaplan kontrolde yzey dzgnlnde 3 metre uzunlukta 5 mm ve bunun stnde
oluan sapmalar bozuk ksmlar olarak deerlendirilir. Bu ksmlar, boyu 3 metreden az olmamak
zere eridin btn geniliince her trl giderleri Mteahhite ait olmak zere sklp yeniden
yaplacaktr.
450.01.05.12.02.02 B-Tipi Dzgnlk lm.
lmler btn yol boyunca ve profilometrenin her trafik eridini ortalayarak ilerlemesiyle alnr.
Altgeit, stgeit, menfez, kpr vb yerlerden alnan lmler.IRI (International Roughness
Index-Uluslararas Dzgnszlk ndeksi) hesaplanmasnda deerlendirme d tutulur. Bu gibi
deerlendirmeye ahnmayan ksmlarn dzgnlk kontrol 450.01.05.12.02.01' e uygun olarak
yaplr.
Yol ER deerlerine gre homojen kesimlere ayrlr ve belirlenen IRI deerleri her kilometre iin
2.0 metreden bykse, bu ksmlar bozuk ksm olarak deerlendirilecek ve bu ksmlarn
kaplamas yeniden yaplacaktr.

602

BOLUM 500
ETL LER

603

KISIM 501.- TP-1 SERVS YOLU

501.1 Tann. Bu ksm, yol ve sanat yaplarnn yapm srasnda yol gvdesi kazlarak kesilen,
mevcut yol kesimi yerine veya dare tarafndan gerek grlen durumlarda mevcut trafie geit
vermek amac ile yaplan yollar kapsar.
501.2 Malzeme.
Servis yolu yapmnda kullanlacak malzemeler ve bu malzemelerin nitelikleri, yeni yaplan yolda
ve bu yol ile ilgili ilerin yapmnda kullanlan malzemeler ve malzeme nitelikleri le ayn
olacaktr.
501.03 Yapm artlar.
Servis yolu gzergah, profil, krmz hat, en kesit tipi vb dare tarafndan belirlenecek, projesi ise
Mteahhit tarafndan hazrlanacaktr.
Servis yolu yapmnda yaplacak iler; szleme ile yaplan yeni yoldaki ilerle ayn olduundan,
servis yolu da Teknik artnamede belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
Servis yollar geici olarak yapldndan, zerinden geecek trafik younluu ve aralar gz
nne alnarak servis yolunun devaml olarak kullanlabilir durumda olmas salanacaktr.
Kontrol Mhendisi servis yolu yzeyinin, dolgulann sulanmas ve sktnlmas, kaplamann
onarm vb lerin yaplmasn isteyebilir. Bu durumda Mteahhit, bu gibi ileri verilen talimata
uygun olarak yapacaktr.

604

KISIM 502.- TIP-n SERVS YOLU

502.01 Tanm. Bu ksm; ta, kum, akl, su, yol kamulatrma eridi dnda kalan ariyet
ocaklarndan ekilecek ariyet malzemesi, temel, alttemel ve asfalt mcn malzeme ocaklar yollar
ve ihale kapsamndaki ilerin yaplmas iin gereken malzeme ve makinelerin nakli iin yaplan
servis yollarn kapsar.
502.02 Gzergah Tespiti.
Bu tip yollarn gzergahlar, tama mesafelerinin en ksa olmasn salamak ve arazinin
topografk olarak uygun olan yerlerinden geirilmek zere Kontrol Mhendisi ve Mteahhit
tarafndan birlikte tespit edilir ve bir protokol dzenlenir. dare; gerekli grd durumda, servis
yolu gzergahn deitirebilir.
502.03 Yapm artlar.
Mteahhit; belirlenen gzergah zerinde, servis in gerekli olan genilikte ve eim vb dier
nitelikleri uygun olan "servis yolu" nu yapacaktr. Servis yolu, her durumda ve deien iklim
artlarnda aralarn yeterli hzda ve gvenli olarak almalarna uygun olacaktr.

605

KISIM 503.- TRAFK ARET LEVHALARI

503.01 Tanm. Bu bsm; trafik gvenliinin salanmas amacyla yrtlen dey trafik
iaretleme hizmetlerinde kullanlmak zere, aada tip ve zellikleri verilen levhalar zerine, geri
yanstma zelliine sahip reflektif malzemeye ipek serigrafi yntemiyle yaz yazlmas, resim,
sembol ve bordur tekil edilmesi suretiyle imal edilen hazr trafik iaretlerini kapsar.
503.02 Malzeme.
Bu blmde trafik iaretlemesinde kullanlan malzemelerden aada belirtilenler incelenmitir.
503.02.1
503.02.2
503.02.3
503.02.4
503.02.5
503.02.6
503.02.7
503.02.8
503.02.9

Galvanizli Satan mal Edilen Levhalar,

Alminyum Malzemeden mal Edilen Levhalar,
CTP Malzemeden mal Edilen Levhalar,
Trafik aretinde Kullanlan Reflektif Malzemeler,
Alminyum Profil ve Balant Elemanlar,
Cvata ve Somunlar,
Galvanizli Omega Profil Trafik aret Direi,
Transperan Boyalar,
Trafik Emniyet Konileri.

503.02.01 Galvanizli Satan mal Edilen Levhalar.

503.02.01.01 lgili Standartlar.
TS 205, "Metalik Malzemenin Eme ve Katlama Deneyleri",
TS 822, "Galvanizli Dz ve Oluklu Saclar (Scak Daldrma Metodu ile Galvanizlenmi)",
TS 3813, "Alamsz elik-erit ve Saclar Yumuak eliklerden (Souk Haddelenmi)",
ASTM A123-89, "Standart Specification for Zinc (Hot Dip Galvanized) Coatings on Iron and
Steel Pruducts",
503.02.01.02 Malzeme zellikleri.
1. Levha malzemesi olarak; Galvaniz kaplama dnda, DN 17100 standard, St 37-3 snf
teknik zelliklerine uygun, 2 mm 0.1 kalnlnda sac kullanlacaktr.
2. Levha imalat, projede detaylar gsterilen ekil ve llerde yaplacaktr.
3. Aksi belirtilmedike levha boyutlarnda toleranslar % 0.5 olacaktr.
4. Levhalar, scak daldrma yntemi ile galvanizlenmi hazr satan yaplacaktr.
5. inkonun Kaplama Arh: TS-822 standard, snf 2/2 D'ye uygun ekilde galvanizlenmi
olacaktr.
6. inko Kaplama Kalnl: ISO 2178- ISO EN 1461 standardna uygun olacaktr.
7. Kaplama Yapma Testi: ASTM A 123 standardna uygun olacaktr.
8. Kaplama Bkme Testi: TS 205 standardna uygun olacaktr.
9. Levhalarn yzeyleri, kenar ve delikleri ondlasz, apaksz ve dzgn olacaktr.

606

10. Reflektf malzeme yaptrlma durumuna gelen ham trafik iaret levhas malzemesinin delik ve
kenar kesim yerleri inko bazl boya ile boyanarak izolasyonu yaplacaktr.
\ 503.02.02 Alminyum Malzemeden mal Edilen Levhalar.
I
} 503.02.02.01 lgili Standarar.
TS 412-87, "Biimlenebilen Alminyum ve Alminyum Alasmlar-Kimyasal Bileimi",
TS 4313 EN ISO2409, "Boyalar ve Vernikler-apraz Kesme Deneyi",
TS 4328 EN IS01519, "Boyalar ve Vernikler Bkme Deneyi (Silindirik Mandrel)",
TS 4922, "Metalik Malzemelerin Yzey lemi-Alminyum ve Biimlenebilir Alminyum
Alamlarnn Anodik Oksidasyonu (Eloksal), Teknik zellikler",
ASTM B117-02, "Standard Practice for Operating Salt Spray (Fog) Apparatus",
ASTM D 2794-93 (1999)'e 1, "Standard Test Method for Resistance of Organic Coatings to the
Effects of Rapid Deformation (Impact)",
DN 50017,
503.02.02.02 Malzeme zellikleri.
1. Alminyum levhalar, TS 412 (AL 99,5) standardnda belirtilen kimyasal bileim oranlanna
uygun olacaktr.
2. Levhalarn yzeyleri, kenar ve delikleri ondlasz, apaksz ve dzgn olacaktr.
3. Kalnlk 3 mm olacak, kalnlk tolerans 0,15 mm, boyut tolerans % 0,5 mm olacaktr.
4. Btn alminyum levha ve profiller en az 10 mikron kalnlnda mat (natrel) eloksal ile
kaplanacaktr. Kaplamada kullanlacak Eloksal, TS 4922 standardna uygun olacaktr.
5. Younluk (6): 2.70 gr/cm3 olacaktr.
6. ekme Dayanm (Rm): Minimum 95 MPa olacaktr.
7. Maksimum Ykte Kopma Uzamas (A): Minimum % 4 olacaktr.
8. Sertlik (HB): 25-45 Brinell olacaktr.
9. Yapma: TS 4313 EN ISO 2409 standarnda belirtilen esaslara gre deney yapldnda
'snflandrma derecesi = 0' olacaktr. Eloksal filminde hi bir kalkma veya ayrlma olmayacaktr.
10. Esneklik: ISO 1519 standarnda belirtilen esaslara gre 6 mm mandrel ap ile silindirik ve
konik bkme deneyine tabii tutulduunda eloksal yzeyinde atlama, krlma veya soyulma
olmayacaktr.
11. Darbe Dayanm: ASTM D 2794 standarnda belirtilen esaslara gre 1 m ykseklikten 1
kg'Ik ktle drlerek deney yapldnda eloksal yzeyinde atlama, krlma veya soyulma
olmayacaktr.
12. Korozyon: Deney Numuneleri;
607

12.1- ASTM B117 standardna gre tuzlu suya 500 saat,

12.2- DN 50017 standardna gre ilenme suyuna 500 saat,
12.3- %100 lk mazot iinde 500 saat
12.4- %10 luk kalsiyum Klorr zeltisine 500 saat
12.5- % 10 luk slfrk asit zeltisine 500 saat sreyle daldrlr.
Yukarda belirtilen deneylere tabi tutulan numuneler gzle kontrol edildiinde, atlama, patlama,
krlma, soyulma, dklme, deformasyon vb herhangi bir deiiklik grlmeyecektir.
13. Hava Etkilerine Dayankllk: Atlas-Xenon hzlandrlm iklimlendirme deneyi aleti ile 500
saat deneye tabi tutulan numuneler gzle kontrol edildiinde, eloksal kaplamada atlama, patlama,
krlma, soyulma, dklme, deformasyon vb herhangi bir deiiklik grlmeyecektir.
14. Donma-zlmeye Dayanm: Laboratuvar scaklnda muhafaza edilen deney numuneleri,
(-30 C) 'deki soutma kabininde 3 saat sreyle tutulduktan sonra kabinden kartlp 1 saat sreyle
laboratuvar artlarnda saklanr. Daha sonra numuneler, 2 saat sreyle (+70C) etvde tutulur ve
yeniden soutma kabinine konuluncaya kadar laboratuvar artlarnda saklanr.
Bu ilem 25 defa tekrarlanacaktr.
Deney serisi uygulandnda, numune eloksal kaplamasnda atlama, patlama, krlma, soyulma,
dklme, deformasyon vb herhangi bir deiiklik grlmeyecektir.
15. Levhalann her birinin yzeyinde, alkol, benzin, mazot gibi kimyasal metotlar ile silinmeyecek
ekilde, kalc olarak yazlm; retici firmann ad, retim tarihi ve " TCK " maldr ibaresi
bulunan bilgiler bulunacaktr.
503.02.03 CTP Malzemeden mal Edilen Levhalar.
503.02.03.01 lgili Standartlar.
TS 10381, "Trafik aret Levhalan-Cam Elyaf le Takviyeli Plastikten (CTP)".
503.02.03.02 Malzeme zellikleri.
1. CTP den imal edilen levhann kalnl 4 mm olacaktr.
2. Levhalann her iki yz ve kenarlar ondlasz ve dzgn olacaktr. Levha yzeyinde toz,
sodyum klorr, toluen, benzin, gaz ya, aseton, ya vb yanstc malzemenin yzeye yapmasn
nleyecek maddeler bulunmayacaktr. Ayrca normal sellozik boya ile boyamaya elverili
olacaktr
503.02.03.03 Test Yntemleri.
CTP Levhalar; TS 10381, "Trafik aret Levhalan-Cam Elyaf le Takviyeli Plastikten (CTP)"
standardna uygun olacaktr. Ancak, TS 10381, madde 2.3.5.'de belirtilen deney, terebentin ve
trikloretilen hari tutulmak suretiyle yaplacaktr.
503.02.04 Trafik aretinde Kullanlan Reflektif Malzemenin zellikleri.
503.02.04.01 lgili Standartlar.
ASTM D 4956-04, "Standard Specification for Reflective Sheeting for Traffic Control",
LS 300C-1979, "Federal Specification Sheeting and Tape, Reflektive, Nonexposed Lens",
608

503.02.04.02 Teknik zellikler.

1. Reflektif Malzemenin teknik zellikleri Ksm 505 "Reflektif Malzeme" de belirtilen kriterlere
uygun olacaktr.
2. Malzeme kimyasal zclere dayanm ynnden; LS 300C (1979) standard madde 4.4.6'da
belirtilen esaslara uygun olacaktr.
503.02.05 Alminyum Profil ve Balant Elemanlar.
Bilgi iaret levhalar ile otoyol iaret levhalar imalatnda kullanlacak olan profil ve balant
elemanlarnn detay proje ve resimleri, dare tarafndan ayrca verilecektir.
Profiller DN 17256063 T6 standartnda belirtililen zelliklere uygun olacak ve Ekstrzyon
yntemi ile imal edilecektir.
Profillerin Kimyasal zellikleri.
S: % 0.30-0.70
Mg : % 0.40 - 0.90
Fe: %0.30 Cu:
%0.10
Mn:%
0.10-0.20 Zn: %
0.03-0.10 Cr: %
0.05-0.10
Deerlerinin her biri, tek deer olarak % 0.05' gememek zere toplam % 0.15 olabilecektir.
Profillerin Fiziksel zellikleri.
Younluk
Elastik Modl
ekme Dayanm
Elastik Limit
Sertlik

2.70 gr/cm3
7000 kg/mm2
25 kg/mm2 19
kg/mm2
75 Brinelli

Alminyum elemanlar 0.010 mm kalnlnda eloksal ile kaplanacaktr.

Kelepe elemanlan elikten yaplacak, ekme dayanm: Min. 40 kg/mm2 olacak, her eleman
minimum kalnbnda 0.025 mm inko veya kadmiyum ile kaplanacaktr. Kaplama kalnl TS
149 standart madde 2.2.2. l'de belirtilen esaslara gre deneye tabi tutulacaktr.
Profiller birbirilerine zorlama yapmadan geecek, profil boyunca eilme olmayacak, en kesitleri
deimeyecek, dzgn bir d yzey oluturulacak, zerlerinde darbe, entik vb bulunmayacaktr.
503.02.06 Cvata ve Somunlar.
Cvata ve somunlar; Trafik iaret levhalarnn, levha direklerine monte edilmesinde kullanlacaktr.
Cvata ve somunlar elikten imal edilecektir.
Cvata ve somunlarn, ekme dayanmlar minimum 40 kg/mm2 olacaktr.
609

Bu malzemeler; alt ke bal metrik vidal ve somunlu M8x60 olacak ve TS 1021/2'de belirtilen
esaslara uygun olacaktr.
Cvata ve somunlarn lleri, TS 1021/2 standartnda verilen cetvelden,
d = M8
b = 30
da=10.2
kmin = 14.20
h=5.5
m= 6.5
AA =13
L = 60

tm ller (mm) olarak alnacaktr.

Toleranslar.
TS 1021 standart, izelge-l de'ki fy 2,7 ve 9'a ait tolerans ile TS 80 standart, izelge-8 'deki deerler
alnacaktr. Buna gre;
T 17 iin -1.20 mm
h 15 iin
- 0.48 mm
Js 16 iin
0.375 mm
b = 30 iin +1.5 P,P = Adm
toleranslar uygulanacaktr.
Cvata ve somunlar; her trl hava artlarna kar dayankllk iin en az 0.050 mm inko ile kaplanm
olacaktr.
Kaplama kalnl TS 149 standart, madde 2.2.2.1'e gre, korozyona dayankllk ise TS 149 standart,
madde 2.2.2.2'de belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
Galvaniz kaplama ilemi yapldktan sonra, ilave bir di ama ilemi yaplmadan somun vira edilirken
sonuna kadar tutukluk yapmayacaktr.
503.02.07 Galvanizli Omega Profil Trafik aret Direi.
503.02.07.01 Hammadde Malzeme ve rne Ait Teknik zellikler.
1. Omega profil trafik iaret levha direi iin kullanlacak sac malzeme; DN 17100 standard, St 37-3
snf teknik zelliklerine uygun, madde 1.2'de tanmlanan kalnlklarda sac olacaktr (Tanmlanan
kalnlklar galvaniz kaplama haritir).
2. Omega profil trafik iaret levha direi imalat, ekil-503-02-07-1 ve Seki 1-503-02-07-2'de verilen
ekil ve llerde yaplacaktr.
3. Aksi belirtilmedike toleranslar levha ebatlarnda % 0.5 olacaktr.
4. Direklere monte edilecek levhalar iin; 4 metrelik direkler zerinde bir taraftan itibaren
merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 120 adet, 3,5 metrelik direkler zerinde bir taraftan
itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 110 adet, 3 metrelik direkler zerinde bir taraftan
itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 90 adet, 2,5 metrelik direkler zerinde bir taraftan

610

j; itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 80 adet, 2 metrelik direkler zerinde de bir

fiti taraftan itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 40 adet 0 10 mm. apnda delikler
]j;j i bulunacaktr.
i |,: 5. Galvanizlenmemi omega profil trafik iaret levha direi yzeyleri, kenar ve delikleri ondlasz,
| apaksz, dzgn olacaktr.
jj 6. Galvanizleme ileminden nce; ilenmi omega profil para yzeylerinde, apak, krpnt,
j; knt, keskin u ve kenarlar, paslar bertaraf edilecek ve galvanizleme iin gerekli temizlik [f
yaplacaktr.
'. 7. Omega profil trafik iaret direi imalatyla ilgili her trl ilem tamamlandktan sonra; omega
'i profil TS 914, "Galvanizleme (Scak Daldrma Metoduyla)" normuna uygun olarak ]
galvanizlenecektir. Scak daldrma galvaniz banyosu temel olarak ergimi inko erecek, ergimi i
inko ierisindeki toplam katklar ise ktlece % 1,5 'u gemeyecektir.

|j S. Omega profil trafik iaret levha direi, istenilen ekilde imal edildikten sonra, scak daldrma
yntemi ile galvanizleme ilemine tabi tutulacaktr.
: 9. Galvanizlemeden sonra omega profil trafik iaret levha direi zerinde herhangi mekanik ilem
yaplmayacaktr. Galvanizlenm yzeyler dzgn ve przsz olacak, kabarck, atlak veya
kaplama boluklar bulunmayacaktr.

i' 10. Galvanizlenen paralarda deliklerin kapanmamasna, paralanl ucunda inkonun damlalar
; halinde donmamasna dikkat edilecektir.
11. Galvanizden sonra kusurlarn rtula dzeltilmesi ve ayrca nemli birikinti kalntlar
(Galvanzasyondan sonra nemli koullarda bekletme esnasnda oluan beyaz veya koyu korozyon
rnleri -primer inko asit) kabul edilmeyecektir.
12. Kaplama Kalnl ve Arl Testi; EN IS02178, "Non-magnetic coatngs on Magnetic
Substrates", EN IS01461', "Hot Dip Galvanized Coatings On Fabricated Iron and Steel
Articles-Specfications and Test Methods" standardna gre yaplacak ve kontrol edilecektir.
13. Galvaniz kaplama yapma testi; ASTM A123/A123M-02, "Standard Specification for Zinc
(Hot-Dip Galvanized) Coatings on Iron and Steel Products" standardna uygun olarak yaplacaktr.
14. Daldrma Testi; TS 914,"Galvanizleme (Scak Daldrma Metoduyla)" standardna gre
yaplacak ve kontrol edilecektir.
503.02.07.02 malat Aamalarnda Kontrol.
dare, gerek grd takdirde, imalat aamasnda kullanlan malzeme kalitesi ile birlikte retimin
kalitesini ve ambalajlama eklini kontrol etmeye veya ettirmeye yetkilidir.
malat aamasnda gerek grlmesi halinde alman numuneler, Karayollan Genel Mdrl
Malzeme Laboratuarlar ve/veya darece uygun grlecek tercihen akredite olmu baka bir
laboratuara teslim edilerek, bu Teknik artnamede aranan teknik zelliklere haiz olup olmadnn
tespiti ynnden gerekli muayene ve deneylere tabi tutulmas istenilecektir.
Deney bedeli Mteahhit tarafndan denecektir.
611

40*2
H2=12~N,
|

10

J
"

21

l* J

R2=10^,

cr^-

10
,

11 L^_

<p

^f

"^^~ ~^%.

//^A V

L>JAJ

93*2

83tz

4)-i

20

20

i
ij
i

ller milimetredir.

ller milimetredir.

ekil-503-02-07-2 (4 mm) kalnlndaki

omega profil iin ekil ve ller

ekil-503-02-07-1 (5 mm) kalnlndaki

omega profil iin ekil ve ller
503.02.08 Transperan Boyalar.

Trafik iaret levhas imalinde, bordur sembol ve zemin rengi olarak kullanlan transperan boyalar,
bu artnamede zellikleri belirtilen reflektif tabakalar zerine ipek elek kullanlarak
uygulanacaktr.
Transperan boyalar, ipek elekle uygulandklarnda 20-25 t/m2 kullanlacaktr.
Transperan boyalar, reflektif tabaka reticisinin talimatlarna uygun bir ekilde kullanldnda
uyguland reflektif tabakann mr kadar dayankl olacaktr.
Transperan boyalarn renkleri, KarayoUan Genel Mdrlnn belirledii renk koflarnda
olacaktr.

612

I Gm beyaz reflektif tabaka zerine uygulanan transperan boyann k yanstma zellii

reflektif tabakann k yanstma zelliinin en az % 80 'i olacaktr.
503.02.09 Trafik Emniyet Konisi.
503.02.09.01 Tanmlar.
Trafik Emniyet Konisi: Taban ve koni gvdesinden oluan plastik trevli bir malzemedir. _
Taban: Trafik Emniyet Konisinin zemine basan en alt ksmdr. \ Tip-1 Koni: Ykseklii
450-500 mm aralnda olan koni. : Tip-IA Koni: Ykseklii 450-500 mm aralnda
olan koni. j Tip-2 Koni: Ykseklii 750-900 mm aralnda olan koni.
j Tip-2A Koni : Gvde yzeyine reflektif malzeme yaptrlm, ykseklii 750-900 mm aralnda t
j olan koni.
j Reflektif Yzeyler: Trafik Emniyet Konilerinin gece grnrln artrmak amacyla, koni
gvdesine yaptrlm olan beyaz renkli geri yanstma zelliine sahip blmleridir.
Tip-1 A koni zerine, tabandan 100 mm mesafede ve 100 mm eninde koni gvdesini epeevre j
saracak ekilde reflektif malzeme yaptrlacak, ikinci reflektif tabaka ile alttaki arasnda 80 mm
mesafe bulunacak ve yine 100 mm eninde reflektif malzeme yaptrlacaktr. Yaptrlacak her bir
reflektif malzeme, tek para halinde ve birletirme kesiminde en az 10 mm geniliinde bindirme
pay olacak ekilde bastrlarak yaptrlm olacaktr. Tip-2A koniye yaptrlacak reflektif ;
malzeme, Tip-1 A ile ayn oranda bytlerek yaptrlacaktr.
I 503.02.09.02 lgili Standartlar.
"Road Equipment Portable Road Traffic Signs Cones and Cylinders "(prEN N199E)
ASTM D 2240
ASTM D 638
ASTM G 53 (QUV-A lamba kullanlarak yalandrma testi)
C.I.E publication no: 15-2/1986
C.I.E publication no: 54-1982
TS710
503.02.09.03 Malzemenin Teknik zellikleri.
503.02.09.03.01 Malzemeler.
Koni gvdesinin yapld malzemenin yzey sertlii ASTM D 2240 standartnda belirtilen
esaslara gre test edildiinde, koni yanal yzey sertlii 70-85 Shore-A olacaktr.
Koninin taban ksmnda Tablo-503-l'de belirtilen arlk ve stabiliteyi salayacak kalnlkta
kauuktan veya benzeri bir malzemeden yaplm arlk katman bulunacaktr. Arlk katmannda
herhangi bir rnde daha nce kullanlm/rejenere malzeme kullanlmayacaktr.
Taban malzemesi, ASTM D 2240 standartnda belirtilen esaslara gre test edildiinde, sertlii
65-80 Shore-A aralnda olacaktr.

613

503.02.09.03.02 Fiziksel ve Performans zellikleri.

Emniyet konisi; koni gvdesi ve taban tek para halinde mal edilecek, taban ve gvde birbirinden j
ayrlmayacaktr.
!
y

Koni rengi, koni gvdesi ve taban boyunca homojen olacaktr.

!|

Her bir tip iin teslim edilen koniler, ayn tip ve ekilde olacaktr.

j:

Taban st yzeyi zerinde, 20x60 mm'lik alana sacak ekilde "TCK" amblemi bulunacaktr, j
"TCK" amblemi fiziksel ve kimyasal yollarla silinmeyecek, kalc olacak zellikte imal edilmi \
olacaktr.
ekil;. Koni gvdesinin d yzeyi ile orta ekseni arasnda, koni tepe noktasndan itibaren, koni
boyunun % 75'e kadar olan ksmn as 10 2.5 olacaktr. Geri kalan % 25 Hk ksmn as ;
ise 12 2.5 ye kadar artrlabilecektir.
'
<
Taban; Taban ekli yuvarlak veya en az 4, en ok 8 adet eit kenarl dzgn bir geometriye sahip
olacaktr.
503.02.09.03.03 Boyut, Arlk ve Toleranslar.
Tablo-503-1 Trafik Emniyet Konisinin Yksekliklerine Bal En Kk Arlklar
KON TP

YKSEKLK (h)
(mm)

AIRLIK
(kg)

Tip-1 veTip-1 A

450<h<500

En Az 1,8

Tip-2 ve Tip-2 A

750<h<900

En Az 4,0

503.02.09.03.04 Depolama ve Depolama Ykseklii.

Koniler birbiri zerine yl haldeyken ve tekrarlanan st ste yma ilemleri srasnda
birbirlerine yapmayacak, reflektif yzeyler tahrip olmayacak; hem i, hem de d yzeyler
przsz, apaksz ve dzgn olacaktr.
Yzeylerde izik, yark ve herhangi bir deformasyon olmayacaktr. ki adet ayn tip koni st ste
konulduunda ykseklik, bir koni yksekliinin 1,2 katndan fazla olmayacaktr. Oda scaklnda
10 adet koni st ste konulduunda, stten balanarak btn koniler birbirlerine yapmadan tek
tek kolaylkla alnabilecektir.
Koni tepe d ap 60 15 mm, tepesi delik konilerde tepe delik ap 35 5 mm olacaktr.
Koni tabannn zeminle temas eden kenar kalnl 15 mm den fazla ise, taban evrel ember ap,
koni yksekliinin % 75'i kadar olacaktr.
Koni taban plakasnn zeminle temas eden kenar kalnl 15 mm veya daha az ise, taban evrel
ember ap, koni yksekliinin % 90' kadar olacaktr.
614

dare tarafndan aksi belirtilmedike emniyet konileri iin toleranslar % 5 olacaktr.

Renk Tayini ve Fotometrk zellikler; Renk Tayini ve aydnlanma faktr C.I.E. Publication No:
15-2/1986 standardnda C.I.E. D 65 aydnlatc kullanlarak, 45/0 geometrisinde lm
yapldnda Tablo-503-2 ve Tablo-503-3' de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
1. Beyaz Renkte Reflektif Malzeme in:
Tablo-503-2 Renk Tayini ve Aydnlanma Faktr
1
X
Y

Aydnlanma
Faktr (p)

0.285
0.325

0.335
0.375

En Az 0.20

0.355
0.355

0.305
0.305

2. Koni Gvdesi in:

Tablo-503-3 Renk Tayini ve Aydnlanma Faktr

1

|
Y 1

0.690
0.310

0.575
0.316

0.521
0.371

0.610
0.390

Aydnlanma 1
Faktr (P)
i
En Az
0.11

503.02.09.03.05 Gece Grnrl in Geri Yanstma Katsays (R1) Tayini.

C.I.E Publication No: 54 (1982) standardnda tanmlanan lm metodu ile C.I.E A tipi aydnlatc
kullanlarak "Road Equipment Portable Road Traffic Signs Cones and Cylinders" (prEN N199E)
standart madde 7.3'e gre lm yapldnda Tip-IA ve Tip-2A emniyet konisinde kullanlan
reflektif malzeme iin geri yanstma iddeti katsaylar TabIo-503-4 ve Koni gvdesi zerine
yaptrlm reflektif malzeme zerinden lm alndnda minimum geri yanstma iddeti
katsaylar Tablo-503-5'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Tablo-503-4 Reflektif Malzeme Geri Yanstma iddeti Katsaylar.
Gzleme As

Giri
Acs
1
(R1) 1
^r As
(Cd71ux/m2)

12 dakika
|
200
20 dakika

1 derece

j
180
!
20
1
115
5

-5
|

||

250
1

15
|

40

65

-5
15
150
40
60

Beyaz iin

|1
||
-5
15
40

|[
I
[|

615

Tablo-503-5 Koni Yzeyine Yaptrlm Refiektif Malzemenin

Minimum Geri Yanstma iddeti Katsaylar.
GZLEM AISI
1

BEYAZ

12 dakika

220

20 dakika

160

2.0 derece

2.5

503.02.09.03.06 Stabilite Testi.

Emniyet konileri; "Road Equipment Portable Road Traffic Signs Cones and Cylinders" (prEN
N199E) standart madde 7.4'de belirtilen esaslara gre test edildiinde, minimum test ykleri
Tablo-503-6'da belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
Tablo-503-* Konilere Uygulanan Minimum Test Ykleri.
KON TP

YKSEKLK (mm)

Uygulanan Test

EN AZ

EN OK

Yk (N)

Tip-1 ve Tip-1 A

450

500

Tip-2 ve Tip-2 A

750

900

5.0

56

'

503.02.09.03.07 Dme Dayanm Testi.

Road Equipment Portable Road Traffic Signs Cones and Cylinders (prEN N199E) standart madde
7.6'da belirtilen esaslara gre test edildiinde, konide patlama, krlma, aynlma, ekil ve renk
bozukluu olmayacaktr.
503.02.09.03.08 Refiektif Malzemenin Koni Yzeyine Yapma Testi.
Tip-IA ve Tp-2A emniyet konisi zerine yaptrlm olan refiektif malzeme, yukardan aaya
doru dikey olarak kesilir. Koni ile refiektif malzeme arakesitinde 25 mm'den fazla ayrlma,
soyulma olmayacaktr.
Ayn zamanda birden fazla kattan oluan refiektif malzemede de her bir kat iin 25 mm'den fazla
aynlma olmayacaktr. Konide kullanlan plastik trevli malzeme ile zerine yaptnlan refiektif
malzeme arasnda yapma uyumu olacaktr.
503.02.09.03.09 Dk Scaklklarda Darbe Diren Testi.
Road Equipment Portable Road Traffc Signs Cones and Cylinders (prEN N199E) standart
madde 7.5'de belirtilen esaslara gre test yapldnda, koni gvdesinde ve refiektif malzeme
yzeyinde yrtlma, knlma veya hasar meydana gelmeyecektir.
616

Deneyden sonra trafik konisi orjinal eklini koruyacaktr. Reflektif malzemenin geri yanstma ' i
iddeti deerleri de Tablo-503-5' de verilen deerlerin % 80'inden daha dk olmayacaktr.
i I 503.02.09.03.10 Kopma Dayanm ve Uzamas.
i! ASTM D 638 standartna gre Lo (ilk boy) = 50 mm'deki kopma uzamas minimum % 200 ve
|';' kopma dayanm minimum 6.0 MPa olacaktr.
(; 503.02.09.03.11 Kimyasal Maddelere Kar Dayanm.
I 1. Koni gvdesinin plastik malzemesinden alnan numuneler, TS 710 standardna gre; etilalkol ve
! trikloretilen svlarnda 1 dakika, benzin, gazya, mazot ve % 20'lik tuz zeltisi iinde 7 gn
j, bekletildiinde; herhangi bir hasar, bozulma ve renk deiimi olmayacaktr. Ayrca koni taban st
-yzeyinde bulunan "TCK" ambleminde her hangi bir bozulma olmayacaktr
i 2. Koni zerine yaptrlm reflektif malzeme etilalkol, trikloretilen, benzin ve gazya svlan ile
i. silindiinde; reflektif malzemede pullanma, renk deiimi kabarma, kopma, koni ile reflektif
malzeme arakesitinde herhangi bir ayrma ve deformasyon ile reflektif malzemenin (R1)
i deerinde bir deiim olmayacaktr.
503.02.09.03.12 Yalandrma (Ultraviyole Inlarna Kar) Dayanm.
' Koni gvdesinden kesilerek alnan numunelerde ASTM-G 53'de tanmlanan QUV-A lambas ile,
UV emisyon sresi 2 saat olan periyotlarda toplam 240 saatlik (10 gn) uygulama yapldnda;
numunelerde krlma, atlama, hacimsel deiim (bzlme-genileme), kabuklanma, pullanma,
tabakalama, ayrlma olmayacak, Tablo-503-2 ve Tablo-503-3'de verilen minimum aydnlanma
deerlerindeki deiim % 15'den fazla olmayacak, kromatiktik koordinatlar Tablo-503-2 ve
Tablo-503-3'de belirtilen snrlar iinde kalacaktr.
503.02.09.03.13 Is Deiikliklerine Dayanm.
Numuneler; scaklk deiimlerinin 1 evrimi (Periyodu) aada Tablo-503-7'de belirtildii
ekilde tanmlanan uygulamaya 10 defa (10 gn) maruz brakldnda; verilen kriterleri
salayacaktr.
Tablo-503-7 Is Deiikliklerine Dayanm
+ 20 C den - 30 C ye gei sresi: 5 saat
.................... ....
- 30 C de beldeme sresi
: 3 saat _______
-30Cden + 20 "Cyegei sresi : 5 saat .................. .............
+ 20 C den + 60 C ye gei sresi : 4 saat
+ 60 C de bekleme sresi
: 3 saat
+ 60C'den +20Cyegeij sresi; 4-saat
1 eyrimjtirgsj_______ ^m._ _____ :^J^~~-~

503.02.09.03.14 Koni Gvdesine Yaptrlm Reflektif Malzemenin Suya Dayankll.

zerine reflektif malzeme yaptrlm koni numunesi, uygun bir kap iinde 23 2 C de suya
tamamen daldrlm olarak 48 saat bekletilip slak durumda gzle muayene edildiinde koni ile
617

reflektif malzeme arakesitinde herhangi bir kabarma, hava veya su kabarc oluumu, ayrlma,
pullanma ve herhangi bir deformasyon olumayacaktr.
503.03 Trafik aret Levhalannn malat ve Montaj.
Karayollarnda kullanlan trafik iaret levhalannn imalat ve montajlar ile kullanm esaslar ve
yatay iaretlemeler, Karayollan Genel Mdrlnce yaymlanan "Trafik aretleri El Kitab-I ve
II" ile "Erime Kontroll Karayollannda Trafik aretleme Standartlan" nda belirtilen esaslar
dahilinde yaplacaktr.
Trafik iaret levhalannn karayoluna monte edilmesi ilemleri, daha nce Mteahhit tarafndan
yaplm ve darece onaylanm projelere uygun olarak yaplacaktr.

618

KISIM 504.- YATAY ARETLEME

: 504.01 Tanm. Bu ksm, karayollarnda, trafik gvenliinin salanmasna ynelik olarak, erit ve j;
kenar izgilerinin izilmesi, yaya geitlerinin izgi ile belirtilmesi, ok eritli yollarda kavak jl
yaklamlanndaki uygun eridin seimini gsterecek oklann izilmesi, kavaklarda, refj J
balnglan ve adalan snrlayan bordrlerin gece grnm salamak iin boyanmas, aynlma ;
ve katlma eritlerinin iaretlenmesi, park yerlerinin izilmesi, refj yaklamnn iaretlenmesi, Il
dn adalan yaklamnn iaretlenmesi vb yatay iaretleme ilerinin yaplmasn kapsar.
jl 504.02 SOUK UYGULANAN YOL ZG BOYASI VE TNER
:

504.02.01 Malzeme zellikleri.

| Souk yol izgi boyalan, TS EN 1871, "Yol aretleme Malzemeleri-Fiziksel zellikler" |?

standartnda belirtilen esaslara ve aada tanmlanan teknik zelliklere uygun olacaktr.
'f
Ij TS EN 1871 standardnda tanmlanan parlaklk faktr Tablo-504-l'de, UV ile yalandrmadan
sonra parlaklk faktrndeki fark snflar Tablo-504-2'de ve kusma deneyinden sonra parlaklk
faktrndeki fark snflar Tablo-504-3'de belirtildii ekilde olmaldr.

Parlaklk faktr iin aada Tablo-504-1 'de verilen snflar geerlidir.

Tablo-504-1 Parlaklk Faktr

RENK

SINIF

PARLAKLIK FAKTR (B)

Beyaz

LF7

>0,85

San

LF2

> 0,50

UV ile yalandrmadan sonra parlaklk faktrndeki fark snflan aada Tablo-504-2'deki

belirtildii gibi olacaktr.
TabIo-504-2 UV ile Yalandrmadan Sonra Parlaklk Faktrndeki Fark Snflar
RENK

SINIF

AB

Beyaz ve San

uv-

<0,05

Kusma direnci deneyinden sonra parlaklk faktrndeki fark snflan aada Tablo-504-3'de
belirtildii gibi olmaldr.

619

Tablo-504-3 Kusma Direnci Deneyinden Sonra Parlaklk Faktrndek Fark Snflar

f

RENK

SINIF

Af

Beyaz ve Sar

BR-1

<0,03

504.02.02 Fiziksel zellikler.

504.02.02.01 Grn.
Boya kutusu aldnda; yzeyde kaymak tabakas, kesilme, phtlama, iri tanecikler, yabanc
maddeler grlmeyecek boya kendi kabnda 23C2C scaklkta ve % 50RH 5 RH'de uygun
bir kartrc kullanarak yaklak 150 devir/dakika hzda boya ktlesini btnyle hareket ettirecek
ekilde 2 dakika sre ile kartrldnda homojen duruma gelecek ve dipte sert, kaln ve
karmayan bir kelti olmayacaktr.
504.02.02.02 Cam Kreciklerin Tutunmas.
Boya; testte kullanlan cam krecik; Karayollar Genel Mdrl, "Cam Krecik" standardna
uygun olmaldr. Datc; biri hareketli, dieri sabit 3 mm kalnlkta ve her biri ayn dzende 4
mm apnda delikler bulunduran iki levha ile iki datc elekten oluan ve ekil-504-1 de verilen
dzenek, Fra; deve ty yada benzer zellie sahip malzemeden yaplm olmaldr,
Tabak; taban 70x150 mm, ykseklii en az 40 mm olmaldr. Deney paneli; cam TS 4320'ye
uygun olmaldr. Ovalama Fras; kaim naylon, 60 kl gurubu birbirinden 5 mm uzaklkta olacak
ekilde 30x65x6 mm boyutlarnda polistren ya da benzeri tabana yerletirilmitir. Her gurup ap
0.3 mm, boyu 11 mm olan naylon 66 dan yaplm 11 kldan meydana gelmitir.Fralama cihaz;
dakikada 45 d/d 5 d/d hzda 100 mm uzunlukta gidip-gelme hareketi yapabilen, 100
gidip-gelmeyi sayabilecek bir saya sistemi, sisteme monte edilmitir. Fralamay yapacak olan
fra gidip-gelme hareketi yapan kolun ucuna serbest hareket edecek ekilde monte edilmitir.
Frann arlk etkisi ayarlanabilir dengeleme arl ile dengelenerek yok edilmitir (ekil-504-2)
lem; Datcda hareketli levha, sabit levha ile temas edecek ve altna gelecek ancak delikler alt
alta gelmeyecek ekilde yerletirilmitir. ki levha arasndaki delikleri dolduracak ekilde ve
yeterli miktarda yaklak 4 gr cam krecik levha zerine serpilir ve fra ile dzgn olarak iki
levha arasndaki boluklar dolduracak ekilde yaylr. Datc taban merkezine yerletirilir.
Delikleri hareketli levha cam krecikleri tabaa dmeye brakacak ekilde kaydnhr. Tabakta
toplanan cam krecikler 1 mg hassasiyet ile tartlr, (mi) tekrar datcya konur. Deney paneli
zerine boya 350 fim 25 u.m kalnlnda ya film kalacak ekilde uygulanr. Boyann
uygulanmasndan en ge 20 saniye ierisinde dac test panelinin zerine yerletirilir ve
zerinde bulunan cam krecikler boyaya braklr. 60 dakika beklemeden sonra hafife boya
yzeyi fralanr. Dklen cam krecikler tartlr. (m2) Panel, 7gn 23C 2C scaklkta ve
%50RH 5 RH'de bekletilir. Daha sonra panel tartlr. (m3) Fralama cihazna yerletirilen panel
zerine 300 gr arlk uygulayan fralama sisteminde 100 devir yaptrlr. Fralamadan sonra
panel tartlr. (m4) Toplam boya alan (At) ve fralanan yzey alan (Af), lmm2 hassasiyet ile
llr. Boya yzeyinden dklen cam krecikler (c ), ktlece yzde olarak;
C= [(m3-m4)xAt / (ml-m2)xAf]xl00 olarak hesaplanr.
Boyadan dklen cam kreciklerin oran ktlece %10'u gemeyecektir.

620

olgular mm/dlr.

A-SaUt levha
B-Harekefll lavhs C-Yay
her kanarda adet D-Set
cam ianelerin yaylmasn
azaltan E-AnaflvJe
P-Set tutucular

Datc

ller tnm'dir.Toleranc 0,1

Takartek
25.4

Kuruma sresi tayin cihaz

ekil-504-1 ve 504-2 Datc ve Kuruma Sresi Tayin Cihaz

621

504.02.02.03 Viskozite.
Boya; ASTM D 562 standardna uygun test cihaz ile 23C 2C scaklkta ve % 50RH 5 RH
olan ortamda lldnde boyann viskozitesi en az 80 KU ve en fazla 95 KU olacaktr.
504.02.02.04 Yzey Kuruma Sresi.
ASTM D 711-89 ve BS 6044 standardnda belirtilen silindirik mandrel, (ekil-504-3) TS 4320
standardna gre hazrlanm cam test paneline 23C 2C scaklkta ve % 50RH 5 RH de 350
um 25 um ya film kalacak ekilde boya ekildikten sonra sre (zaman saati) tutulur. Silindirik
mandrel, 15 dakika sre ierisinde rampasndan serbest dmeye tabi tutulur. Halka zerine
yapma olur ise halka zerindeki boya tiner yada benzeri maddeler ile nemlendirilmi bez ile
temizlenir. Halkaya boyann yapmama sresi en fazla 15 dakika olmaldr.

' Fa dengetaylckl
n

^3^
1*1
StaH

ek-504-3 Yzey Kuruma Sresi lm Cihaz

504.02.02.05 Dip Kuruma Sresi.
TS 4320 standardna gre hazrlanm cam test paneline 23C 2C scaklkta ve %50RH 5 RH
de 350 um 25 um ya boya filmi kalacak ekilde ekilen numuneye, BS EN 29117 1992
standartnda belirtilen yntem uygulandnda; boya yzeyinde deformasyon, dng izi, yzey
przll ve boya filminde incelme durumunun gzlenmedii sre, yani kuruma sresi en az 30
dakika, en fazla 45 dakika olacaktr.
504.02.02.06 Esneklik.
Numune boyalar, TS 4320 standardna gre hazrlanan yumuak alminyum test panellerine TS
4321 standardnda belirtilen yntemlerden birisi ile kuru film kalnl 50 um 5 um olacak
ekilde uygulanr. TS 4317 standardna gre havada 7 gn kurutulan paneller 12 mm apl silindir
mandrel ve tip-1 cihaz ile TS 4328 standartnda belirtilen esaslara gre deneye tabi tutuhr.
Deney sonucunda; boya filminde atlama, kabarma, dklme ve yzeyden pul pul ayrlma
grlmemelidir

622

504.02.02.07 Anma Dayanm.

Numune boya, TS 4320 standardna gre hazrlanan cam test panellere TS 4321 standardnda
belirtilen yntemlerden birisi ile ya film kalnl 150 um 25 \xm olacak ekilde uygulanr. Test
paneli, 24 saat 23C 2C scaklkta ve % 50RH 5 RH de bekletildikten sonra 3 saat 105C
5C scaklkta etvde tutulur. Test paneli, etvden kardktan sonra scakl, oda scaklna
dene kadar beklenir ve daha sonra deneye tabi tutulur.
Kum; iinde en az % 90 silis bulunan deniz kumu, 0.710 mm elekten geip 0.600 mm elek
zerinde kalan gradasyona sahip olacaktr.
Huni; 5 litre kum kapasiteli, alt akl 20 mm apnda, alp kapanan srgl kapa bulunan, i
ap 20 mm uzunluu 900 mm olan bir boru ile birleen huni ekil-504-4'de gsterildii gibidir.
, 200mm.
,

J
--------*

-HUN

020 mm.

;AM BORU

BOYA SRLM
CAM LEVHA
DAYANAK

ekil-504-4 Anma

KUM
TOPLAMA
KABI

Dayanm lm Cihaz

Srgl kapak kapatlr. 5 litrelik kum huniye doldurulur. Kumun borudan srekli bir ekilde
akmas ve boyal yzeye arpmas iin kapak tam ve hzl bir ekilde alr. Bylece 5 litre kumun
her kullanlndan sonra deney paneli zerindeki boya gz ile muayene edilir. Deney sonunda
kumun dkld yerde 4 mm'Ik almann gzlendii an dklen kumun litre olarak miktan ve
yaplan deney says tespit edilir. stenilen kum miktar 100 litreden az olmamaldr.
623

504.02.02.08 Szmaya Kar Dayanm.

Boyann bitml yzeye uygulanmasndan 72 saat sonra boya filminin rengini deitirmesi
incelenecektir.
Bitm;TS 1081'e gre AC 60-70 snf asfalt imentosu,
Tepsi; metal 150x200x6 mm boyutlarnda olacaktr,
Istc; 175C 10C scaklk salayan zellikte olacaktr, cetvel; elik, uzunluu en az 200
mm olacaktr,
Mastar; 350 mikron ya film matan,
Bitm tepsiye doldurulur ve stc kullanlarak 175C 10C 'ye kadar stlr. Bitm eridii
zaman cetvel kullanlarak dzgn bir ekilde bitm yaylr. Soumaya braklr ve 24 saat 23C
2C scaklkta ve % 50RH 5 RH de scaklkta bekletilir. Uzunluu en az 50 ram olan saydam
erit, tepsinin 200 mm kenarna paralel olacak ekilde 25 mm uzaa bitm yzeyi zerine konur.
ki takoz en az 50 mm aralkla bitm yzey zerine yerletirilir. Boya filmi saydam erit ve bitm
zerine bak bir defa geirilmek suretiyle uygulanr. Yatay durumda 23C 2C scaklkta ve
%50RH 5 RH de 72 saat kurumaya braklr. Bitm zerindeki boya filminin ve saydam erit
zerindeki boya filminin aydnlanma faktrleri fark en az 3 birim olmaldr.
504.02.02.09 Dizel Yaktna (Motorin) Dayamm.
Panel; 'Deney Panellerinin Hazrlanmas' nda belirtilen esaslara gre hazrlanm ve kurumas in
72 saat bekletilmi 2 adet alminyum panel hazrlanr. izme Cihaz; (ekil-504-5) ine ucu yan
kresel, ap 1 mm olan, Deney Panellerinden bir tanesi TS 4314 daldrma metoduna (Metot-1)
gre 1 saat dizel yabtnda bekletilir. Panel kaptan almr. Kurutma kad ile kurutulur. 1 saat sonra
boya filmi ste gelecek ekilde uzun kenara paralel izilmenin yaplaca cihazn kayabilen
paneline yerletirilir.(ekil-504-5) nenin stndeki tutamaca 0.8 kg'Ik bir yk konulur. Panel
kaydrlr. Kaydrma ii 3 defa yaplr. Deney paneli incelendiinde kaznarak boya filminin
kalkmas ve alt test panelinin gzkmesi kontrol edilir. 3 saat sonra boya filmi zerinde kabarma
vb bozukluklar olup olmad kontrol edilir, daha sonra deney paneli aydnlanma faktrndeki
azalma 3 birimden fazla olmamaldr.

624

!(]

ller mmVfr.

^ ^^

^A
rf_5

^\^^r^

'jy
5

^-^

oo

W
a
ekil-504-5 izme Cihaz

504.02.02.10 Tuzlu Suya Dayanm.

% 20 Hk NaCl zeltisi ierisine 'Deney Panellerinin Hazrlanmas* nda belirtilen esaslara gre
hazrlanm ve 72 saat bekletilmi 2 adet alminyum test panelinden biri TS 4314 daldrma
metodu (Metot 1) 'e gre 18 saat braklr. Deney paneli bu srenin sonunda kartlr ve kurutma
kad ile kurutulur. 5 dakika sonra izme cihazna test paneli yerletin lir. (ekil-504-5) Tutamaca
1 kg'lk yk konulur ve panel 3 defa kaydrma ilemine tabi tutulur. Boya filminde kabarma,
yumuama, pullanma olmamal ve aydnlanma faktrndek azalma 3 birimden fazla olmamaldr.
504.02.02.11 kme Tayini.
TS 4325 Nisan/1985 standartnda belirtilen esaslara gre hazrlanan ve teste tabi tutulan numune
verilen sre sonunda aldnda, boya ierisine braklan spatula, kendi arlnca dibe inmeli,
sert bir kelek olmamal, spatulann geni yzeyi dorultusunda kartrldnda, hissedilir bir
diren ile karlalmamal ve homojen hale gelecek ekilde kantrldnda viskozite deiimi ise
% 5'i gememelidir.
504.02.03 Deney Panellerinin Hazrlanmas.
TS 4320 standartnda belirtilen esaslara gre hazrlanan cam ve alminyum test paneller TS 4321
standardnda belirtilen yntemlerden birisi ile ya film kalnl 350 \m 25 um olacak ekilde
boya ile kaplanarak TS 4317 standardna gre 7 gn sre ile 23C 2C scaklkta ve % 50RH 5
RH de kurutulur.
504.02.04 Kimyasal zellikler.
Souk uygulanan yol izgi boyasna ait kimyasal zellikler aada Tablo-504-4' de verilmektedir.
625

Tablo-504-4 Kimyasal zellikler

DENEY ADI

DENEY STANDARDI

ARTNAME LMTLER
EN AZ

EN OK

1 .Toplam Kat Madde Miktar, (%)

TS EN 12802 Ek A

73

77

| 2. Balayc Madde Miktar, (%)

TS EN 12802 Ek B

18

ASTM D 1394

15

...

3. Beyaz Titanyum Pigmentleri (Rutil) |

Ti02 Miktar, (%)

Tatbik edilen souk yol izgi boyas, yolun 20 dakika sonra trafie almasn salayacak zellikte
ve yapda olacaktr. Boya ve tiner iinde klor ve benzol bulunmayacaktr.
retilen tiner, teslim edilecek olan boyann teknik zelliklerine uygun olacaktr. Tinerin
laboratuvar muayenesi srasnda uygun seyreltilebilme art aranacaktr.
504.02.04.01 Boyann Yolda Denenmesi.
Boyann tmnn kesin teslim tarihinden itibaren iklim ve evre koullarnn uygun olaca en
ksa sre iinde, Yllk Ortalama Gnlk Trafii 10.000'e kadar olan ve darece seilecek bitml
scak karm kaplamal en az bir deneme yolunda, darece uygun grlen teslim yerlerinden
alnarak kapal ve havalandrmaya uygun, -20 C ile +30C scakhk aralndaki, taban zemininde
ahap zgaralar bulunan ambarlarda, muhafaza altnda tutulan toplam 1 ton yol izgi boyasnn
uygun bir miktar ile yolda deneme yaplacaktr. Deneme uygulamas srasnda; boya kuru film
kalnl 32525 mikron olacak (cam krecii olmakszn llecek ancak aplikasyonun tm
boya arlnn yaklak 1/3' orannda cam krecikli olarak yaplacaktr) ekilde en az 500 metre
uzunluundaki yol kesiminde yol izgi aplikasyonu yaplacaktr. 10 aylk bir bekleme sresi
sonunda, ASTM-D 713, ASTM-D 821, ASTM-D 868 ve ASTM-D 913 standartlarnda belirtilen
deney yntemleri ile yol izgileri teste tabi tutulduunda, yola izilen izgiler, yola izildii ilk
andaki grnmnn % 50 den fazlasn kaybetmeyecektir.
Deneme yolundaki bu uygulama; boyann ya ve rzgar olmayan evre artlarnda, ortamn ve
asfaltn scakl en az 15 C ve bal rutubetin en fazla % 85 olmas art ile ayrca taze boya filmi
zerinde bir toz tabakas olmayacak ekilde temiz ve kuru asfalt yzeye tatbik edilmesi eklinde
yaplacaktr. Bu uygulama yaplmadan nce, deneme yolu olarak seilen kesimlerde orta eksen
veya erit izgileri 4.5 metre dolu izgi, 7.5 metre boluk braklaca esas dikkate alnarak, 4.5
metrelik kesimlerin 7.5 metre aralklarla yol yzeyini ya, kir ve kalc pislikten arndrmak
amacyla, bir tambur zerine yerletirilmi freze bakl makinelerle en ok 2 mm derinlie kadar
olmak zere yol yzeyini, frezeleme yntemi ile zmparalama eklinde temizleme ilemi
Mteahhit tarafndan yaplacaktr. Temizlenecek kesimlerde 0,12 metre geniliinde izgiler
izileceinden, temizlenecek yzeyin genilii en az 0,15 metre olacaktr. Firma bu temizleme
ilemini bedelsiz olarak yapacak veya yaptracaktr.
504.02.04.02 Depolama ve Kullanm Esaslar.
Boyalar; kapal ve havalandrmaya uygun, minimum - 20 C ile maksimum + 30C scaklkta,
taban zemininde ahap zgaralar bulunan ambarlarda, gne nlarna ve rutubete
maruz
626

1i
I

t
j kalmayacak ekilde muhafaza edilecek, depolama, ambara ilk giren boya ve tinerin ilk nce
i kullanlmasn salayacak ekilde yaplacaktr.
Depolar, i scakln 30 C ' i getiinde haftada en az iki kere, 30 C ' m altndaki scaklklarda
ise belirli aralklarla havalandnlacaktr.
Kaplarn dip ksmlarnda zamanla meydana gelen kelmeyi tamamen ortadan kaldrmak ve
i boyay homojen hale getirmek iin kullanmadan nce kap indeki boya iyice kantnlacaktr.
! Ykleme, tama ve depolama srasnda, boya kaplarnda hasar meydana gelmemesine dikkat i
edilecektir. Boya ve tinerin muhafaza edildii ambarlarda, zemine yakn olacak ekilde en az bir |
adet aspiratr bulunacaktr.

i 504.02.04.03 Aplikasyon Esaslar.

! Yatay iaretleme ile ilgili teknik esaslar, 2918 Sayl Karayollar Trafik Kanunu ve bal j
Ynetmelikler gereince yaymlanm olan "Trafik aretleri El Kitab"nda belirtildii ekilde i
yaplacaktr.
i 504.03 TERMOPLASTK YOL ZG BOYASI
: 504.03.01 Tanm. Termoplastik Yol izgi Boyas; toz, plaka veya topak halde bulunan, stlarak

eritildikten sonra, belirli bir serme hzyla yol yzeyine, zerine cam krecik
dklerek scak
! olarak uygulanr. Termoplastik boya; yol yzeyi ile gerekli yapmay normal yol kaplama
i scaklna kadar souduktan sonra salar.
Termoplastik izgi boyas, yanstma gcn, izgi kalnln ve geniliini koruyarak trafik
altnda deformasyona dayanan, trafik iaretlerini her trl yol yzeyine izmekte kullanlan
homojen bir boyadr.
504.03.02 Malzeme.
504.03.02.01 Termoplastik Boya Bileenleri.
Termoplastik boya bileenlerinin oranlan; boya numunesine; ASTM D 4797-88 standardnda
belirtilen deneyler uygulandnda; bulunan sonular AASHTO M 249-98 Standardnda ve aada
Tablo-504-5' de belirtilen deerlere uygun olmaldr.
Tablo-504-5 Termoplastik Boya Bileenleri Oranlan
|

BLEEN
Balayc

Cam krecik

Titanyum Doksit

BEYAZ

SARI

En az 18.0

En az 18.0

30-40

30-40

En az 10.0

Kalsiyum Karbonat ve
nert Dolgular

En ok 42.0

Bak.Not-1

San Pigmentler

627

Not-1: San pigment ve dolgu maddelerinin miktar, retici tarafndan boyann dier zelliklerimi
karlayacak
ekilde
belirlenecektir.
j
504.03.02.02 Termoplastik Boyann Genel zellikleri.

Termoplastik boyann genel zellikleri aada verilen ve TS EN 1871 Standartnda belirtilen'

esaslara
uygun
olacaktr.
!
a. zgl Arlk. Deney AASHTO M 249 -98 Standardnda belirtildii ekilde yaplacak, i
sonular ayn standarda uygun olacaktr.
b. Yumuama Noktas. Deney AASHTO M 249-98 Standardna gre yaplacak, sonu ayn!
standarda uygun olacaktr.
c. Parlama Noktas. Deney ASTM D 92 Standardna gre yapldnda, parlama noktas en az i
240C
olmaldr.
j
d. Akabilme Kabiliyeti ve Uzatlm Akabilme Kabiliyeti. Deney AASHTO M 249-98
Standardnda belirtildii ekilde yaplacak, sonular ayn standarda uygun olacaktr.
e. Sarlk indeksi. Deney AASHTO M 249 -98 Standardnda belirtildii ekilde yaplacak,
sonular ayn standarda uygun olacaktr.
504.03.02.03 Termoplastik Boyann Performans zellikleri.
Termoplastik boya yola uygulandktan sonra performans, TS EN 1436 standartnda belirtilen
esaslara uygun olacaktr.
504.04 CAM KREC (Dklerek Uygulanan Malzeme)
504.04.1 Tanm. Cam krecikler; bir aracn farlanndan gelen k demetini srcye doru geri
yanstarak yatay iaretlerin gece grnrln salamak iin kullanlan effaf, kresel cam
tanecikleridir.
504.04.2 Malzeme.
Cam krecikleri, TS EN 1423/ Nisan 2003 standartnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
504.04.02.01 Grn.
Cam krecikleri; effaf, temiz, renksiz, dzgn yzeyli ve kresel biimde olmal, atlak veya
knk cam krecii taneleri bulunmamaldr. Cam krecik ierisine herhangi bir nedenle baka bir
malzeme katlmamaldr.
504.04.02.02 Tane Bykl Dalm.
Cam kreciklerin tane bykl dalm, TS EN 1423/ Nisan 2003 standardnda belirtilen, ISO
565-R 40/3 serisi metal tel rg, yuvarlak ekilli, kare gzl deney elekleri ile tayin edilmelidir.
Cam kreciklerin kmlatif elek zerinde kalan ktlece % olarak, aada Tablo-504-6' da
belirtilen gradasyona uygun olacaktr.

628

Tablo-504-6 Tane Bykl Dalm

ISO 565 R 40/3 elekler, Mm
850
710
600
355
212
125

Tutulan Kmlatif Ktle (%)

0-2
i
0-10
5-25
30-70
70-100
95-100

504.04.02.03 Camn Krma ndisi.

Cam kreciklerin krma ndisi (n), TS EN 1423/ Nisan 2003 standardnda EK-A 'da belirtilen
esaslara gre tayin edildiinde, aada Tablo-504-7'de belirtilen snflara uygun olmaldr.
TabIo-504-7 Cam Kreciklerin Krma ndisi
Snf A
Snf B
Snf C

n > 1.5
n>1.7
> 1.9

504.04.02.04 Kimyasal Dayankllk.

Cam kreciklerin;
-Suya,
- Hidroklorik Asit'e,
- Kalsiyum Klorr'e,
- Sodyum Slfur'e dayankllk deneyleri TS EN 1423/ Nisan 2003 standardnda EK-B 'de
belirtilen esaslara gre tayin edildiinde; Su, hidroklorik asit, kalsiyum klorr ve sodyum
slfrden herhangi biriyle temas halinde, cam kreciklerin yzeylerinde bir puslanma veya
matlama olmamaldr.
504.04.02.05 Rutubet Geirmeyen Kaplamalar.
Cam kreciklerin yzeyinde rutubet geirmeyen bir kaplama olup olmadn tespit etmek iin
krecik numunelerine, TS EN 1423/Nisan 2003 standardnda EK-E ilem-A 'da belirtilen esaslara
gre deney yapldnda; rutubet geirmeyen kaplamann varlm gstermek zere cam
kreciklerin % 80'i deneyi gemelidir.
504.04.02.06 Uygulama.
Yol izgi boyas zerine dklerek uygulanacak cam krecikleri miktar, kullanlan boya
arlnn 1/3' kadar olacaktr.

629

504.05 TERMOPLASTK VEYA FT KOMPENANTLI BOYA LE PERFORMANSA

DAYALI YATAY ARETLEME YAPILMASI
504.05.01 Tanm. Bu ksm, bitml scak karm kaplamal yollarda; eski yol izgileri
silindikten ve yol yzeyi temizlendikten sonra, beyaz renkli termoplastik ve/veya ift bileenli
boya ile birlikte cam kreci kullanlarak yaplacak yatay iaretleme iini kapsar. Bu yatay
iaretleme ii performans esasl olarak yaplacaktr.
504.05.02 Malzeme.
Mteahhit, yatay iaretleme iinde TS EN 1871 ve AASHTO M 249-98 standartlarnda belirtilen
esaslara uygun olarak retilmi yol izgi boyas ve boya ile birlikte TS EN 1423 ve TS EN !
1424'de belirtilen zelliklere sahip cam krecii kullanacaktr.
Kullanlacak malzemenin yumuama noktas vb zellikleri iklim koullarna bal olan zellikler
ynnden, Trkiye'nin iklim koullarna uygun yatay iaretleme malzemesi olacaktr.
aretlemede kullanlan termoplastik boya, uygulamadan en ok 5 dakika sonra izgiye zarar
vermeyecek ekilde yolun trafie almasna uygun zellikte olacaktr.
zellikleri yukarda belirtilen boya ve cam krecik malzemelerini reten firmalar, ISO 9000 kalite
belgelerine sahip olacaktr. reticilere ait kalite belgeleri dareye sunulacaktr.
504.05.03 Uygulama artlan.
zerine yatay iaretleme yaplacak yolda mevcut bulunan ve uygun nitelikte olmayan eski izgiler
silinecektir. Ancak, mevcut yatay iaretleme malzemesi ile yeni yaplacak uygulamada kullanlan
boyann ayn nitelikte olmas halinde darenin izin vermesi durumunda eski izgiler
silinmeyebilecektir.
Yol yzeyinde boyann yapmasn engelleyen bir durumun olmas halinde, yolda eski izgi
olmasa dahi yeni uygulama yaplacak kesimin alt silinmelidir.
Eski izgilerin silinebilmesi iin tralama lemi yaplacaksa, tralama 2 mm.'den daha derin
olmayacaktr. Eski izgilerin silinmesinde deterjan, zc vb maddeler kullanlmayacaktr.
Eski izgilerin tamamen kp kmadna yaplan inceleme sonucunda Kontrol Mhendisi karar
verecektir.
Yatay iaretleme yaplacak yol yzeyi, uygulamadan hemen nce, tm ya, kir, pas, toz ve benzeri
her trl yabanc maddelerden tamamen temizlenecektir.
Yaplacak iaretlemeye esas olmak zere bir n iaretleme yaplacaktr.
Yatay iaretleme malzemesi kuru film kalnl termoplastik boya uygulamasnda 1,5 mm'den, ok
bileenli boya uygulamasnda ise 0,8 mm. den az olmamak artyla (cara krecii kalnl hari),
hava, yol ve trafik koullarna gre Mteahhit tarafndan belirlenecektir.
Yaya geidi izgileri ile dier tm taramalarda boya kuru film kalnl; 2 mm den az olmamak
artyla, hava, yol ve trafik koullarna gre Mteahhit tarafndan belirlenecektir.

630

izgi genilikleri; erime kontroll karayollarnda (otoyol), erit izgileri iin 15 cm, kenar ,
izgileri iin 25 cm, dier yollarda, kenar, orta ve erit izgileri iin 12 cm olacaktr.
Yatay iaretleme iinin teknik uygulama detaylarnda "Trafik aretleri Elkitab-l"de belirtilen
hususlar esas olarak alnacaktr. Farkl ve zel durumlarda darenin uygun grecei uygulama
yaplacaktr. Uygulanacak l tolerans %5'tir.
izgilerin lleri tam olacak, uzaktan bakldnda yol zerinde dzgn bir hat oluturacaktr.
Belirtilen hususlara aykn olduu darece tespit edilen izgiler, Mteahhit tarafndan silinecek ve
I yeniden izilecektir.
almalar esnasnda yolun boya ile kirletilmesi halinde, bu boya silinecektir.
Eer bu ilem tralama ile yaplacaksa, tralama ilemi asfalt tahrip etmeyecek ekilde ve en ok 2
mm derinlikte olacaktr.
Hatal izilen veya dklen boya, baka bir malzeme ile rtlmek suretiyle temizlenmeyecektir.
Yukarda belirtilen artlan salamayan kesimlerde i'in geici kabul yaplmayacaktr.
dareden zel izin alnmadka, dini ve ulusal bayramlar ile trafik hacminin yksek olduu ana
yollarda, trafik younluunun en yksek olduu saatlerde alma yaplmayacaktr.
Gnlk alma raporu olarak, "Yatay aretleme Kalite Kontrol Formu", Firma Sorumlu
Mhendisi tarafndan eksiksiz olarak doldurularak imzalanacaktr.
Gnlk formlar birer haftalk periyotlarla Kontrol Mhendisine verilecek ve dzenlenen bu
formun asl Kontrol Mhendisliince dosyalanacaktr.
Mteahhit, i nedeni ile gerekebilecek trafik akm kesintilerinin, normal trafik akmn
aksatmamas iin gerekli tm tedbirleri alacak, gereksiz kesilmeleri nlemek amacyla; gerekli
servis yolu ve/veya trafik akmn yeniden ynlendirme balantlarnn iaretleme projelerini
yaparak, onaylanmak zere ie balamadan en az gn nceden dareye sunacaktr.
Servis yollan ve/veya trafik akmnn yeniden ynlendirilmesi sadece darece onaylanm projeye
gre yaplacaktr. Ancak ok zaruri ve istisnai hallerde, Kontrol Mhendisinden zin alnarak farkl
bir ilem yaplabilecek ve uygulanan ilemler bir rapor halinde en ge takvim gn iinde
idareye bildirilecektir.
Bu iler iin gerekli tm dey ve kl iaretler Mteahhit firma tarafndan temin edilecek ve iin
devam sresince niteliklerine uygun olarak sreklilii salanacaktr. in tamamen bitirilmesinden
sonra, ie balarken konulmu olan tm aretler kaldmlacaktr.
504.05.04 Genel Konular.
Mteahhit bakaca bir istek bildirimi olmakszn iyerinde gerek kulland malzeme, ara ve
gere, gerekse yolu kuUananlann yaratabilecekleri her trl tehlikeyi gz nnde tutarak; hem
kendi hem de Karayollan Genel Mdrl personelinin ve/veya nc kiilerin herhangi bir
tehlikeye maruz kalmamas iin gereken her trl nlemi almakla ykmldr.

631

Mteahhit; almalar sresince, nc ahslarn bana gelebilecek kaza ve hasarlar iin gerekli
sigortay yaptrmak zorundadr.
Mteahhit, iyerinde ve antiyede yangna kar gereken her trl nlemi alacaktr.
Yanc malzeme kullanlmas nedeniyle, alma esnasnda sigara iilmesi yasaktr.
in gerekletirilmesi iin gereken her trl zin, ruhsat vb dare tarafndan salanacaktr.
Mteahhit, malzeme ve tehizatn; iyeri ile antiyedeki dier ara ve gereleri tehlikeye sokmayacak
ekilde kullanacak ve depo edecektir.
Yeterli say ve kapasitedeki uygun yangn sndrme cihazlan ile zehirlenme ve yanklara kar gerekli
ilkyardm malzemesi, kolayca eriilebilecek bir yerde bulundurulacaktr.
Mteahhit szleme sresince, yatay iaretleme arac/makinesini her zaman alr durumda ve hazr
bulunduracaktr.
Ara/makinenin teknik bir arzaya maruz kalmas halinde, bu ara/makine ya hemen tamir edilecek ya
da arzann ortaya kmasndan itibaren 24 saat ierisinde alr durumda yeni bir ara/makine ile
deitirilecektir.
Tm alma mahallerinde, darenin yazl izni olmadka, talimatlarn gerektirdii tantc, yasaklayc
ve tehlikeye kar uyarc levhalar dnda hi bir reklam veya tantc iaret levhas konulmayacaktr.
504.05.05 in Ksmi Geici Kabul, Garanti Sresi ve Kalite Testleri.
Yaplan malatn garanti sresi, yollarn her bir kontrol kesimindeki Ksmi Geici Kabuln
yaplmasndan sonra balayacaktr.
Garanti sresi, Devlet Yollan ve dier yollarda, Tablo-504-8'de belirtildii gibidir. Otoyollarda
uygulanacak izgi kalnlklar ve garanti sreleri ise Tablo-504-9 'da verilmitir. Tablo-504-10'da
belirtilen performans deerleri "Garanti sresince" srekli olarak salanacaktr. Bu deerleri
salamayan yatay iaretlemeler olduu takdirde, iaretlemeler istenilen performans deerlerini
salayacak ekilde, eer alma mevsimi uygun ise 15 i gn iinde dare elemanlar denetiminde
yenilenecektir.
alma mevsiminin uygun olmamas halinde ise, yatay iaretlemenin Tablo-504-lO'da verilen
performans deerlerini salamad tespit edilen blmleri iin, lm tarihinden itibaren garanti
sresinin ilemesi durdurulur.
alma mevsiminin balamasndan sonra Mteahhit bozulan yatay iaretleme blmlerini bedelsiz
olarak yenileyecektir.
Bozulan yatay iaretleme blmlerinin yenilenmesi ileminin dare tarafndan yaplan lmler
sonucunda uygun bulunmas halinde yenileme tarihinden itibaren durdurulan garanti sresi tekrar
ilemeye balayacaktr.
Bu uygulamalar sonrasnda Tablo-504-10'da verilen performans deerlerini koruyamayan yatay
iaretleme blmnn garanti sresi bitim tarihi telenmi olur.

632

Yaplan yenileme almalar sonucunda sz konusu blm iin oluan garanti sresinin yeni bitim
tarihi dare tarafndan ilgili firmaya tebli edilir.
Garanti sresi sonunda yatay iaretleme yaplan alann (m2 olarak) en az % 90' Tablo-504-10'da '
verilen performans deerlerini salayacaktr.
Tablo-504-8 Devlet Yollan ve Dier Yollarda izgi Kalnl ve Garanti Sresi
DEVLET YOLLARI ve DER YOLLARDA (Otoyol Dndaki Yollarda)
Minimum
Garanti 1
Kalnlk (mm) Sresi
2
|
2y>l

Trafik Younluu
1i

YOGT<= 25 000 ara

25 000 ara <YOGT < = 75 000 ara

lyl

75 000 ara <YOGT < = 150 000 ara

9 ay

6 ay

4j

150 000 ara <YOGT

Tablo-504-9 Otoyollarda izgi Kalnlklar ve Garanti Sresi

|

OTOYOLLARDA
Minimum Kalnlk (mm)
[|
Garanti
Kenar
Orta 1

Trafik Younluu
i

1
L2 ;

F
14

YOGT < = 25 000 ara

25 000 ara <YOGT < = 75 000 ara
75 000 ara <YOGT < = 150 000 ara
150 000 ara <YOGT

1.5

_j
;

Sresi J2seJ
2
|
3 yl

1.5

2 yl

1.5

1 yl

1.5

6 ay

Performans lmleri EN 1436 da belirtilen esaslara uygun olarak yaplacak, test sonulan
Tablo-504-10'da belirtilen kriterlere uygun olacaktr. Bu deneyler, darece yaplacaktr.
Ancak dare gerekli grd takdirde; kullanlan malzeme (boya-cam krecik) ve/veya malzeme
performansna ait herhangi bir test yada testleri kendisi yapabilecei gibi, uygun grd baka
herhangi bir kurulua da yaptrabilecektir.

633

Tablo-504-10 Performans Deerleri

PERFORMANS DEERLER
NO

DENEY ADI

SIND7I

STENLEN DEER

Q2

Qd > 100 mcd/lx.m2

Gndz Grnrl

j Gece Grnrl (slak)

RW2

RL>35mcd/lx.m2

Gece Grnrl (kuru)

R2

RL> 100mcd71x.m2

Aydnlanma Faktr

B4

B > 0.50

Renk Koordinatlar

TS EN 1436

TS EN 1436, Tablo-6

Kayma Direncic *J

6
a) Yaya Geitleri

S3

SRT>55

b) Dier tm iaretlemeler iin

SRT>45

(*)
: Bu lmler, BSK kaplamal yollarda yaplacaktr.
( **) : Bu lmler, sadece iaretlemenin ilk yapld anda yaplacaktr.
dare ve/veya nc ahslarn yol atklar hasarlardan, bu hasarn oluum nedeni ve kimin
tarafndan meydana getirildiinin belge ile ortaya konulmas durumunda, sadece bu hasar gren
ksm iin geerli olmak zere mteahhidin garanti sresi ile ilgili sorumluluu sona erecektir.
504.06 SOUK YOL ZG BOYASI LE PERFORMANSA DAYALI YATAY
ARETLEME YAPILMASI
504.06.1 Tanm. Bu ksm, sathi kaplamal yollar le bitml scak kanm kaplamal yollarda
souk yol izgi boyas ile birlikte cam krecii kullanlarak yaplacak yatay iaretleme iini
kapsar. Bu yatay iaretleme ii performans esasl olarak yaplacaktr.
504.06.2 Malzeme.
Mteahhit, TS EN1871-Ocak 03, "Yol aretleme Malzemeleri-Fiziksel zellikler" standartnda
belirtilen esaslara uygun olarak retilmi yol izgi boyas ve boya ile birlikte TS EN 1423-Nisan
03, "Yol aretleme Malzemeleri-Dklerek Uygulanan Malzemeler-Cam Krecikler, Kayma
nleyici Agregalar ve Bunlarn Karm" standardna ve seilen boya tipine uygun cam krecii
kullanacaktr.
Mteahhit, ie balamadan nce yatay iaretleme iinde kullanaca malzemelerin teknik
zelliklerini gsteren bir belge ve darenin gerekli grd durumlarda istenilen miktarda
malzeme numunesini dareye teslim edecektir.
Yatay iaretleme malzemeleri, uygulama yaplacak yol kesimlerindeki iklim, yol artlan, kar
mcadelesinde kullanlacak tuz ve agrega, trafik younluu vb dier ilgili faktrler dikkate
alnarak Mteahhit tarafndan belirlenecektir. '

634

, Yatay iaretleme yaplacak yol kesimi ihale ncesinde istekli firma tarafndan grlecek ve
firmadan iyerini grdne dair yer grme belgesi alnacaktr.
504.06.03 Uygulama artlan.
Yatay iaretleme uygulamas, 2918 Sayl Karayollar Trafik Kanunu ve bal Ynetmelikler
gereince yaymlanm olan Trafik aretleri El kitabnda belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
Mteahhit, yeterli teknik bilgi ve tecrbeye sahip bir mhendisi almalar sresince iin banda
bulunduracaktr. Bu Mhendisin yeterli nitelikte olduunu belirten ve mesleki tecrbesine ilikin
belgeler ihale safhasnda dareye verilecektir. Bu mhendis dare elemanlar ile gerekli iletiimi
salayarak iin tekniine ve artnamelere uygun olarak yaplmasn salayacaktr.
Her hangi bir nedenle ilgili Mhendisin iin banda olmad zamanlarda uygulama yaplmasna
izin verilmeyecektir.
Uygulama; e Balama Tutanann dzenlendii tarihinden itibaren 30 gn ierisinde, yol trafie
kapatlmakszn yaplacak, uygulamadan sonra yatay iaretler en ge 20 dakika iinde kurumu
olacaktr.
Mteahhit, bu sre iinde, yaplan yatay iaretlemeleri korumak ve trafik gvenliini salamak
iin gereken tm nlemleri alacaktr. Tablo-504-10' da belirtilen performans deerlerini
salayabilmek iin cam kreciinin boyaya gre arlka oranna uygulamay yapan Mteahhit
karar verecektir.
Yatay iaretlamede ullamlacak boya ve cam krecik malzemelerini reten firmalar ISO 9001 ve
ISO 9002 kalite belgelerinden birine sahip olacaktr. Bu belgeler dareye sunulacaktr.
Yol yzeyine boyann aplikasyonundan nce yatay iaretleme yaplacak yolda halen grnmn
koruyan eski yatay iaretler, tm ya, kir, pas, toz ve benzeri her trl yabanc maddeler
temizlenecektir. Yol yzeyinin iyi temizlenmemesinden doacak sorumluluk Mteahhite aittir.
Eski izgilerin silinmesi halinde, bu izgiler frezeleme yntemiyle tralama ilemine tabi tutulacak
ancak bu ilem sadece BSK kaplamal yol kesimlerinde yaplacaktr.
Eski izgilerin tralanmas 2 mm'den daha derin olmayacaktr. Mevcut izgilerin silinmesinde
deterjan, zc vb. maddeler kullanlmayacaktr.
Mteahhit, yatay iaretlemeye esas olmak zere dey iaretleme baz alnarak bir n iaretleme
aplikasyonu yapacaktr.
Yatay iaretleme almas yaplan bu n aplikasyonun dare tarafndan uygun bulunmasndan
sonra balayacaktr.
izgilerin lleri tam olacak, uzaktan bakldnda yol zerinde dzgn bir hat oluturacaktr.
izgilerin lmnde uygulanacak lm tolerans % 5'tr.
artnamede belirtilen esaslara uygun olmayan izgiler, ayn kimyasal zelliklere sahip yol
kaplamas rengindeki bir boya ile kapatlmak suretiyle ortadan kaldmlacaktr. Yolun baka
nedenlerle boya ile kirletilmesi halinde de ayn yntem uygulanacaktr.
635

Yukarda belirtilen artlan salamayan kesimlerde geici kabul yaplmayacaktr.

',]

dareden zel izin alnmadka, dini ve ulusal bayramlar ile trafik hacminin yksek olduu ana ').
yollarda, trafik younluunun en yksek olduu saatlerde alma yaplmayacaktr.

ij
Gnlk alma raporu olarak "Yatay aretleme Kalite Kontrol Formu", Mteahhit sorumlu '
mhendisi tarafndan eksiksiz olarak doldurularak imzalanp, haftalk periyotlarla iin Kontrol }
Mhendisine verilecek ve bu formun asl Kontrol Mhendsliince dosyalanacaktr.
]
Mteahhit, i nedeni ile gerekebilecek trafik akm kesintilerinin, normal trafik akmn
1
aksatmamas iin gerekli tm nlemleri alacak, gereksiz trafik kesilmeleri nlemek amacyla;
I
gerekli servis yolu ve/veya trafik akmn yeniden ynlendirme balantlarnn aretleme
;
projelerini yaparak, onaylanmak zere ie balamadan en az gn nceden dareye sunacaktr.

Servis yollar ve/veya trafik akmnn yeniden ynlendirilmesi sadece darece onaylanm projeye gre
yaplacaktr.
Ancak ok zorunlu ve istisnai hallerde, darenin iyerindeki yetkilisinden zin alnarak farkl bir 1
ilem yaplabilecek ve uygulanan lemler bir rapor halinde en ge takvim gn iinde dareye
bildirilecektir.
t
Bu iler iin gerekli tm dey ve kl iaretler Mteahhit tarafndan temin edilecek ve iin devam
sresince niteliklerine uygun olarak sreklilii salanacaktr. Bu i iin Mteahhit'e herhangi bir deme
yaplmayacaktr.
in tamamen bitirilmesinden sonra, e balarken konulmu olan tm aretler kaldrlacaktr.
504.06.04 Genel Konular.
Mteahhit, bakaca bir istek bildirimi olmakszn iyerinde gerek kulland malzeme, ara ve gere,
gerekse yolu kullananlann yaratabilecekleri her trl tehlikeyi gz nnde tutarak; hem kendi hem de
dare personelinin ve/veya nc kiilerin herhangi bir tehlikeye maruz kalmamas iin gereken her
trl nlemi alacaktr.
Mteahhit, almalan sresince, nc ahslarn bana gelebilecek kaza ve hasarlar iin gerekli
sigortay yaptracaktr.
Mteahhit, iyerinde ve antiyede yangna kar gereken her trl nlemi alacaktr.
in gerekletirilmesi in gereken her trl izin, ruhsat ve benzer ilemler dare tarafndan
salanacaktr.
Mteahhit, malzemelerini ve tehizatn; iyeri ile antiyedeki dier ara ve gereleri tehlikeye
sokmayacak tarzda kullanacak ve depolayacaktr.
Yeterli say ve kapasitedeki uygun yangn sndrme cihazlar ile zehirlenme ve yanklara kar gerekli
ilkyardm malzemesi, kolayca eriilebilecek bir yerde bulundurulacaktr.
Mteahhit iin devam sresince, alr durumdaki yatay iaretleme arac/makinesini her zaman hazr
bulunduracaktr. Ara/makinenin teknik bir arzaya maruz kalmas halinde, bu ara/makine

636

ya tamir edilecek ya da arzann ortaya kmasndan itibaren 24 saat ierisinde alr durumda
yeni bir ara / makine ile deitirilecektir.
Tm alma mahallerinde, darenin yazl izni olmadka, talimatlarn gerektirdii tantc,
yasaklayc ve tehlikeye kar uyarc levhalar dnda hi bir reklam veya iaret levhas
konulmayacaktr.
504.06.05 in Ksmi Geici Kabul, Garanti Sresi ve Kalite Testleri.
Yol Kontrol Kesimi baznda iin bitiminden 30 gn sonra yaplacak performans lmlerinin
jTablo-504-10'da belirtilen performans deerlerini salamas halinde Ksmi Geici
Kabul yaplacaktr.
Garanti sresi her bir kontrol kesimi iin 12 aydr. Bu sre kontrol kesim baznda yaplan ksmi
geici kabuln yapld tarihten itibaren balar.
Garanti sresi sonunda bu i bnyesinde yaplan yatay iaretlemenin her bir kontrol kesiminin m2
olarak en az %90'nda, Tablo 504-10'da verilen performans deerleri salanacaktr.
lk lmden sonraki yaplacak performans lmleri birer aylk periyotlar halinde yaplarak
sonular Tablo-504-10'a gre deerlendirilecektir. Ancak, dare gerek grd takdirde bu
lmleri deiik aralklarla yapabilir.
lm sonularn olumlu kmas halinde; o kontrol kesimindeki iin tamamnn yaplmas iin
"denecek miktar / Garanti sresi = Aylk deme miktar" formlne gre kan miktar,
Mteahhit'e o aylk hakedi olarak denecektir. Yaplan bu deme garanti srecinin iledii
anlamna gelir.
lm sonularnn herhangi bir yol kontrol kesiminde Tablo-504-10'da belirtilen deerleri
salamamas halinde, o kontrol kesimi ile ilgili garanti sresi, lm tarihi itibariyle dondurulur ve
Mteahhit'e sz konusu performans deerlerini salayan yenilemenin yaplmasna kadar geen
srede herhangi bir deme yaplmaz.
lm tarihi, alma mevsimi iinde ise 15 gn iinde yenileme yaplmas amacyla lm
sonular Mteahhite bildirilir. Bu 15 gnlk srenin iletilmesinde iklim koullan dikkate alnr.
klim koullan elvermesine ramen verilen sre iinde istenilen performans deerlerini
salamayan iaretlemeler yeniden yaplmad takdirde iptal ilemi yaplr .
Verilen sre iinde Mteahhit tarafndan, stenilen performans deerlerini salamayan aretleme
iklim koullan elverdii halde tekrar yaplmad takdirde Mteahhite hibir deme yaplmadan
garanti teminat irad kaydedilerek ihale iptal edilir.
lm tarihi, allmayan dnem iinde ise alma mevsiminin balangcndan itibaren 15 gn
iinde yenileme yaplmas Mteahhitten stenilecektir. Bu 15 gnlk srenin iletilmesinde iklim
koullar dikkate alnr.
Yenileme almalarnn bitirildii tarihten itibaren garanti sreci yeniden balatlr ve iin
dondurulma sresinin ilave edilmesi ile elde edilen yeni garanti sresinin bitim tarihi, dare
tarafndan Mteahhite bildirilir. Bu ilem sonrasnda performans lmlerine yeniden balanlr.
allmayan dnem; bu artname kapsamnda "01 Aralk - 01 Nisan" tarihleri arasdr,
637

stenilen performans deerlerini salamad belirlenen ancak iklim koullar nedeniyle 15 gn j

iinde izgi aplikasyonu yaplmas mmkn bulunmayan aylarda (1 Aralk-1 Nisan aras), garanti i
sresi uygun olan iklim koullarna kadar dondurularak geen sre, o kontrol kesimin garanti
sresine ilave edilir. allmayan dnem iinde olmasna ramen Mteahhit tarafndan alma J.
yaplmak istenirse, her trl sorumluluk Mteahhit de kalmak koulu ile dare tarafndan
almaya
izin
verilebilir.
!
Dondurma sresi iinde istenen performans deerlerini salamayan kontrol kesimi/kesimleri ile i
ilgili Mteahhit'e yeni bir deme yaplmaz. Bu ihale kapsamnda ki kesimlerde izgi aplikasyonu,
her bir kontrol kesimi ile ilgili olarak en fazla 3 kez yaplabilir. Mteahhit tarafndan yenileme
kabul edilse bile daha fazla yenileme yaplmaz ve Mteahhtin garanti teminat irad kaydedilir.
Performans lmleri; TS EN 1436 "Yol aretleme Malzemeleri-Yol Kullanclar iin Yol
aretleri Performans" standartnda belirtilen esaslara uygun olarak yaplacak, test sonular da
Tablo-504-10 ve TS EN 1436' ya uygun olacaktr. dare tarafndan belirli periyotlar ile yaplacak !
olan yol izgi performans lmleri balayc olup itiraz kabul edilmez.
i
dare ve/veya nc ahslardan dolay izgide bir oluan herhangi bir hasar durumunda, ;
Firmann, hasarl ksm iin, garanti sresi ile ilgili sorumluluu sona erecektir.
dare tarafndan yaplacak kar mcadelesi srasnda kullanlacak tuz ve agrega nedeniyle izgide
hasar olutuu ileri srlemez.

638

KISIM 505.- TRAFK ARET LEVHALARINDA KULLANILAN REFLEKTF VE

REFLEKTF OLMAYAN MALZEMELER
505.01 Tanm. Bu ksm; trafik dey iaretlemesi yapmnda ve trafik gvenlii elamanlarnda
kullanlan geri yanstma zelliine sahip reflektif malzemeler ile trafik dey iaretlerinin
sembollerinin yapmnda kullanlan reflektif olmayan malzemeleri kapsar.
505.02. REFLEKTF MALZEME.
Reflektif malzeme; trafik dey iaretlemesi yapmnda ve trafik gvenlii elemanlar zerinde
kullanlan geri yanstc rnn, ilenmemi ve uygulanmadan nceki durumudur.
Bu blm, esnek yapda kapsl erisine alnm, cam krecikler kullanlarak yaplan optik sistem
ve prizmatik yap kullanlarak oluturulan optik sistem ile imal edilmi retroreflektif malzemeleri
de iermektedir.
505.02.01 Teknik zelkler.
Reflektif malzemeye ait temel zellikler; yapma snflar, gn altndaki renk kriterleri,
performans zellikleri, test metodlar; ASTM D4956-04' standardnda tanmland gibi olacaktr.
505.02.02 ASTM D4956-04' Standardnda Tanmlanan Malzemelerin, Karayollarnda
Kullanm Yerlerine ve Teknik zelliklerine Gre Snflandrlmas.
Tip 1: Normal Performansl Malzeme (Cam kreck kullanlarak imal edilmi),
Tip 3: Yksek Performansl Malzeme (Cam krecik kullanlarak imal edilmi),
Tip 4: Yksek Performansl Prizmatik Malzeme,
Tip 6: Elastomerik Yksek Performansl Malzeme (Yapkansz),
Tip 7: Sper Yksek Performansl Prizmatik Malzeme (Uzun ve orta mesafeli gr),
Tip 8: Sper Yksek Performansl Prizmatik Malzeme (Uzun ve orta mesafeli gr),
Tip 9: Sper Yksek Performansl Prizmatik Malzeme (Orta ve yakn mesafeli gr),
505.02.02.01 Karayollar Genel Mdrl Kriterleri.
Reflektif malzeme st tabakasn oluturan effaf folyonun i ksmnda tamum iareti olacaktr. Bu
tantm iareti; retim aamasnda imalat tarafndan konulacak, reflektif n yzeyinden
grnecek, reflektif malzemeden sklemeyecek ekilde ve malzemenin etkili performans
sresince grnr halde kalacaktr.
Tantm iareti, fiziksel yntemler ve kimyasal zcler ile silinmeyecek, kalc olacaktr.
Tantm iareti, " TCK- retim yl (2005 gibi)" olacak ve 20 mm x 20 mm'lik bir alana sacak
ekilde boyutlandmlacaktr.
Tantm iareti enine eksende her 25 cm, boyuna eksende her 35 cm de bir, malzeme boyunca
tekrarlanacaktr.

639

Tantm iareti, malzemeye normal gzle 5 metre ve daha uzak mesafelerden bakldnda kolayca j!
grlemeyecek ekilde yerletirilmi olacaktr. Bu inceleme yaplrken malzemenin arkasnda k j
veya k yanstc bir cisim bulunmayacaktr.

(;

I
Birbirine yakn tantm iaretleri arasnda, enine eksende 0.25 metre, boyuna eksende 0,35 metre
mesafe bulunacaktr. Tantm iaretindeki boyutlarda, % 20 tolerans kabul edilecektir.
Malzeme kimyasal zclere dayanm ynnden; LS 300 C (1979) standard madde 4.4.6'da belirtilen
esaslara uygun olacaktr.
505.02.02.02 Uygulama Kriterleri.
Refiektif malzeme tiplerinin kullanm ve seim kriterleri, dare tarafndan belirlenecektir. Bu kriterler
dnda yaplacak uygulamalar darenin iznine tabidir.
505.03 REFLEKTF OLMAYAN MALZEME.
Refiektif olmayan malzeme, souk olarak yapan ve mat siyah renkte olan bir malzemedir. Bu
malzeme trafik iaretlerinde; yaz, rakam, ekil, sembol ve bordur yapmnda kullanlacaktr.
505.03.01 Teknik zellikler.
Malzemeye ait temel zellikler; ASTM D 4956-04' standardnda, madde 6.6-6.7-6.8-6.9-6.10* da
tanmland gibi olacaktr
505.03.02 Karayollar Genel Mdrl Kriterleri.
505.03.02.01 Film Karakteristikleri.
Refiektif olmayan malzeme; yaptrc tabaka dahil minimum 0,08 mm kalnlkta olacaktr.
505.03.02.02 Maksimum Ykte ekme Dayanm-%Uzama.
Maksimum ykte ekme dayanmnn belirlenmesi iin 100 mm x 300 mm boyunda malzeme
numunesine, genilik 100 mm, ene aral 100 mm olacak ekilde 23C 2 scaklk % 50RH 2
rutubette 305 mm/dak ekme hz ile deney yapldnda mukavemeti minimum 9 kg/cm olmaldr.
Malzemede minimum uzama %I00 olmaldr.
505.03.02.03 Boyutsal Stabilite.
10 mm x 25 mm ebadnda alminyum test paneline yaptrlan malzeme 24 saat 23C 2 scaklk %
50RH 2 rutubette bekletilir. Bu sre sonunda refiektif yzeyine yapma snf-1 testi uygulanr.
Test paneli, 48 saat 65 C 2 scaklkta bekletildikten sonra malzemedeki boyutsal deime 0.4 mm den
fazla olmayacaktr.
505.03.02.04 Soyulma Yapmas.
Alminyum test paneline yaptrlan malzeme 24 saat 23 C 2 scaklk, % 50RH 2 rutubetli ortamda
koullandrlr. Malzeme 305 mm/dak ekme hz ile yapt yne 180 ters ynde soyulma
yapldnda soyulma kuvveti minimum 1.1 kg/cm olacaktr.
640

505.03.02.05 Kimyasal zclere Dayankllk.

24 saat 23C 2 scaklk, %50 RH 2 rutubetli ortamda koullandrlan malzemeler 23C 2 'de
aaada Tablo-505-1 'de belirtilen kimyasal zeltiler ierisinde, verilen srelerde bekletildikten sonra
numuneler ykanp, kurulanacaktr. Yaplan deneyler sonucunda numunelerde bozulma olmayacaktr.
Tablo-505-1 Kimyasal zclere Dayankllk

Kimyasal zc

[
%10HC
|
% 10 NH4OH
|. Etil Alkol

| su
Etilen glikol+Su (1+1)
1
Referans yakt
|
SAE 20 Motor Ya
Jet Yakt
|
VM&P Nafta

Mineral zc

Sre
10 dk
; 10 dk
10 dk
24 saat
24 saat
1 saat
24 saat
1 saat
|
10
dk
I
10
dk

505.03.02.06 Uygulama Kriterleri.

Reflektif olmayan malzemeler; trafik iaret levhalar zerinde, "Trafik aretleri El Kitab" nda
belirtilen esaslar dahilinde kullanlacaktr.
505.04 Ambalaj ve Teslimat.
Reflektif malzemenin yzey ve kenarlarnda krk, atlak, ukur ksmlar ve toz bulunmayacak ve
kenarlarnda yrtklar olmayacaktr.
Reflektif malzeme dz ve przsz olacak kenar ve yzeyinde kabarklk, buruuk, krk ve katlanm
ksmlar bulunmayacaktr.
Rulo halindeki reflektif malzeme, rulonun dzgnl ve durumu bozulmayacak ekilde rijit bir karton
veya baka bir malzemeden yaplm silindir biimindeki bir mandrel zerine sk ve dzgn bir ekilde
sarlm olacak, rulolarn eni ve boyu belirtilenden az olmayacaktr. 45 m lik rulo uzunluu tek paradan
oluacaktr. Rulolar, her trl hava artlarna dayankl ambalaj ierisinde teslim edilecektir.
Malzemede mevcut olabilecek her trl kusur/hata, LS-300 C standart ksm 4' de belirtilen artname
limitlerinin altnda olacaktr.
Ambalaj, iormal tama artlarna dayanacak salamlkta olacak ve Klas 2 tabaka hari kucakta
tanabilir/lap tipi olacaktr. Klas 2 tabaka iin dipik tipi (Splice) gerekecektir.

641

505.05 Hazr Trafik aret Levhalar zerindeki Reflektif Malzeme.

I
Bu malzemeler; trafik dey iaretleme programnda kullanlm olan geri yanstc malzemelerdir.
Bu blm, esnek yapda kapsl ierisine alnm, cam krecik kullanlarak yaplan optik sistem ve
prizmatik yap kullanlarak oluturulan optik sistem ile imal edilmi retroreflektif malzemeleri
iermektedir.
Malzemeye ait temel zellikler; ASTM D4956-04 standard, madde 6.1-6.2-6.3-6.4-6.5-6.10 ve 6.11
de tanmland gibi olacaktr.
505.05.01 Karayollar Genel Mdrl Kriterleri.
Tantm areti, madde 02.02.01.01'de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Hazr trafik iaret levhas zerine yaptrlm reflektif malzemede hava kabarcklar, bozuk yapma
noktalan, katlanm burumu, bzm yzeyler, kenar yerlerinde kalkm, yapmam blmler,
reflektif yzeyinde reflektiviteyi bozacak izikler, kalkmalar, kabarmalar, syrlmalar olmayacaktr.
Reflektif malzemeler ayn tipte ve tek paral olacaktr.
Standart trafik iaret levhalarnda kullanlan ve beyaz ve san renkli reflektif malzeme zerine
uygulanan yaz, rakam, ekil, sembol ve bordrler; reflektif malzeme imalatsnn tavsiye edecei
saydam veya opak serigrafi tutkal ve zcs kullanlarak ipek serigrafi yntemiyle yaplacaktr.
Gm beyaz reflektif tabaka zerine uygulanan transperan boyann k yanstma zellii reflektif
tabakann k yanstma zelliinin en az % 80'i olacaktr.
dare, gerek grd takdirde, ipek serigrafi yntemi yerine, 505.03' de zellikleri belirtilen 'Reflektif
Olmayan Malzeme' veya ayn cinsten olmak zere ikinci kat reflektif malzemeden oluan rn
isteyebilir.
505.05.02.01 Alt Tabakaya Yapma.
Hazr trafik iaret levhas 24 saat, 23C 2 scaklk, %50RH 2 rutubetli ortamda koullandrlr.
Trafik aret levhas zerindeki reflektif malzeme yzeyinde, 20 x 20 mm'lik kare bir reflektif yzey
paras kalacak ekilde kesici ulu bir alet yardm ile etrafndaki reflektif malzeme alan kaznarak
temizlenir. Temizlemeden sonra kalan bu alan elle reflektif malzemeye zarar vermeksizin karlmaya
allacaktr. Bu alan ierisindeki reflektif para yapt yzeyden zarar verilmeden soyulup
kanlarmyorsa reflektif malzemenin yapmas uygun olarak deerlendirilecektir.
505.05.02.02 Kimyasal zclere Dayankllk.
a. Levha zerindeki reflektif malzeme, gazya, terebentin, toluen, ksilen, etil alkol gibi zcler
ile yzeyine bastrlmadan 5 pas silindiinde, malzemede znme, kabarma, atlama veya
patlama olmayacaktr.
b. Reflektif malzeme zerine ipek ve serigrafi yntemiyle yazlan yaz, resim, sembol ve
bordrler, alkol, benzin, gazya, mazot, vb zcler ile yzeyine bastrlmadan 5 pas
silindiinde, reflektif malzeme zerindeki yaz, resim, sembol ve bordrde silinme olmayacaktr.
642

505.05.02.02.01 Test Yntemi.

Reflektif malzeme zerindeki, ipek serigraf ve/veya dier bask metotlar ile yazlan yaz, rakam,
sembol, bordrler aada isimleri belirtilen kimyasal zclerle ayr ayn test edilecektir.
1.
2.
3.
4.

%99 saflkta etilalkol,

Benzin,
Gazya,
Mazot.

Reflektif malzeme zerindeki serigraf boya, yukarda verilen kimyasal zcler emdirilmi pamuk
veya benzeri malzemeler ile yzeyine bastrlmadan minimum (5) be kez pas geilerek silinecektir.
Silinme ilemi sonrasnda reflektif malzeme zerindeki yaz, rakam, sembol, bordrlerde hibir
grlme kayb olmayacak, alt tabakada soyulma, atlama, kabarck olumas veya fon-reflektif ve
serigrafide renk deimesi meydana gelmeyecektir. Reflektif malzeme hasarsz sklemeyecektir.
505.06 Kenar Dikmesi zerinde Kullanlan Reflektif Malzeme.
Trafik gvenlik eleman olan kenar dikmesi zerinde kullanlan geri yanstc malzemedir.
505.06.01 Teknik zellikler.
Malzeme; temel zellikler, yapma snflar, gn altndaki renk kriterleri, performans zellikleri,
test metodlar; ASTM D4956-04 standardnda tanmlanan ve madde 2.2 de belirtilen Tip-3 snf beyaz
ve krmz renkli reflektif malzeme iin belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
505.06.02 Karayollar Genel Mdrl Kriterleri.
505.06.02.01 Reflektif Malzemenin Suya Dayanm.
Tanmlanan ebatlardaki reflektif malzeme 24 saat, 23C 2 scaklk, %50 RH 2 rutubetli ortamda
koullandrldktan sonra kenar dikmesi malzemesi zerine yaptrlr.
48 saat ayn koullarda bekletilir. 48 saatlik sre sonunda, reflektif yaptrlan kenar dikmesi 23C 2
scaklktaki suya batrlr. 48 saat su ierisinde bekletilen numune kartlr ve slak olarak kontrol edilir.
Reflektif malzemede; bozulma, renk deiimi, atlama, kapak atma, yapkanda atma, yapt
yzeyden ayrlma olmayacaktr. Test sonrasnda reflektivite zellikleri Tip-3 snf iin belirtilen
minimum deerlerin altnda olmayacaktr.
505.06.02.02 Is Deiikliklerine Dayanm.
Tanmlanan ebatlardaki reflektif malzeme 24 saat, 23C 2 scaklk, %50 RH 2 rutubetli ortamda
koullandrldktan sonra kenar dikmesi malzemesi zerine yaptrlr.
48 saat ayn koullarda bekletilir. 48 saatin sonunda sra ile -30C 2 scaklkta 2 saat, 80DC 2
scaklkta 2 saat bekletilir. Bu ilem 5 kez tekrar yapldktan sonra Reflektif malzemede bozulma, renk
deiimi, atlama, kapak atma, yapkanda atma, yapt yzeyden ayrlma olmayacaktr.
643

Test sonrasnda reflektivite zellikleri Tip-3 snf in verilen minimum deerlerin altnda
olmayacaktr.
505.06.02.03 Kimyasal zclere Dayankllk.
Dikme zerindeki reflektif malzeme, gazya, benzin, mazot, etil alkol gibi zcler ile yzeyine
bastnlmadan 5 pas silindiinde, malzemede znme, kabarma, atlama veya patlama
grlmeyecektir. Reflektif malzeme hasarsz sklmeyecektir.
505.07 Otokorkuluklar zerinde Kullanlan Reflektif Malzeme.
Trafik gvenlik eleman olan otokorkuluklar zerine monte edilen trapez paralar zerinde
kullanlan geri yanstc malzemedir.
505.07.01 Teknik zellikler.
Malzeme; temel zellikler, yapma snflan, gn altmdaki renk kriterleri, performans
zellikleri, test metodlan; ASTM D4956-04 standardnda tanmlanan ve madde 2.2' de belirtilen
Tip-3 snf beyaz ve krmz renkli reflektif malzeme iin belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
505.07.02 Kimyasal zclere Dayankllk.
Otokorkuluklar zerinde kullanlan reflektif malzeme, gazya, benzin, mazot, etil alkol gibi
zcler ile yzeyine bastnlmadan 5 pas silindiinde, malzemede znme, kabarma, atlama
veya patlama grlmeyecektir. Reflektif malzeme hasarsz sklemeyecektir.

644

( KISIM 506- OTOKORKULUKLAR

i:1

; 506.01 Tanm. Bu tasm; karayolunda trafiin gvenle seyrini salamak amac ile proje ve l'
-artnamelere uygun olarak hazrlanan, yolun tamamna veya belirli kesimlerine konulacak ayrc
:| ve koruyucu otokorkuluklara ait malzeme zelliklerini ve bunlarn yerine yerletirilmesini kapsar.
jj

il
|[!
!'
i

Otokorkuluk Tipleri;
506.02 elik Otokorkuluklar.
506.03 Beton Otokorkuluklar.
506.04 Halat Otokorkuluklar.

!'| i 506.02 ELK OTOKORKULUKLAR

i'1
506.02.01 Otokorkuluk Kullanm iin Gereken Faktrler ve Kullanlmas Gereken Yerler.
:,! elik dikmeler arasna elik takozla monte edilen elik profil (ray) dan oluan otokorkuluklar;
j 'Karayolu Tasarm El Kitab' ile Bakm Dairesi Bakanlnca uygun grlen esaslar dahilinde
; yaplr.
jt'

506.02.02 Otokorkuluk Elemanlar.

a. Standart ve zel raylar,
b. Standart ve zel boyda dikmeler,
i c. Basn Plakl otokorkuluk dikmesi,
i d. Deiik cinste takozlar (ara balant paras dahil),
] e. Gergi kua,
f. Balant elemanlar,
g. Genleme eki,
i h. U ve balk paras,
i . Refj Geileri iin yaplacak otokorkuluklar ( Sklebilir, Taklabilir Sistem):
506.02.03 Genel Konular.
Otokorkuluk elemanlar, dare tarafndan belirlenen esaslara uygun olarak imal edilecek ve
montaj yaplacaktr.
Otokorkuluu tekil eden btn elemanlar, kesme, delme, ekillendirme, kaynaklama, apak ve
yzey temizleme ilemleri tamamlandktan sonra en son ilem olarak scak daldrma yntemiyle
galvanzlemeye tabi tutulacaktr.
Montaj srasnda kesme, delme, kaynaklama vb gibi galvaniz kaplamay zedeleyecek herhangi bir
ilem yaplmayacaktr. Ancak, zel durumlarda, darenin uygun grmesi halinde standart d
dikme ve takoz imal ettirilebilir.
Otokorkuluk hattnn yaplaca kesimler ve kullanlacak tipler, dare tarafndan 'Karayollar
Tasanm El Kitab' ve Bakm Dairesi Bakanlnca uygun grlen esaslar dahilinde belirlenerek
itinerer ekline getirilecektir. Montaj aamasnda bu itinererler Mteahhit firmaya verilecek ve
arazi aplikasyonu firma tarafndan yaplacak, darenin kontrolundan sonra imalata balanacaktr.

645

Mteahhit, i nedeni ile gerekebilecek trafik akm kesintilerinin, normal trafik

akmn |
aksatmamas iin gerekli tm nlemleri alacaktr. Bu i iin gerekli tm dey ve kl iaretler
Mteahhit tarafndan temin edilecek ve iin devam sresince niteliklerine uygun olarak sreklilii
salanacaktr. in tamamen bitirilmesinden sonra, ie balarken konulmu olan tm iaretler
kaldrlacaktr. almalar esnasnda meydana gelebilecek kazalardan firma sorumludur.
.;
Mteahhit; iyerinde

gerek kulland malzeme, ara ve gere, gerekse yolu kullananlarn

)
yaratabilecekleri her trl tehlikeyi gz nnde tutarak; hem kendi hem de Karayollar Genel \
Mdrl personelinin ve/veya nc kiilerin herhangi bir tehlikeye maruz kalmamas iin j
gereken her trl nlemi almakla ykmldr.
Mteahhit, almalar sresince, nc ahslarn bana gelebilecek kaza ve hasarlar iin gerekli
sigortay yaptrmak zorundadr.
in gerekletirilmesi iin gereken her trl izin, ruhsat ve benzerleri dare tarafndan
salanacaktr.
Mteahhit malzemelerini ve tehizatn; iyeri ile antiyedeki dier ara ve gereleri tehlikeye
sokmayacak tarzda kullanacak ve depolayacaktr.
Tm alma mahallerinde, darenin yazl izni olmadka, talimatlarn gerektirdii tantc,
yasaklayc ve tehlikeye kar uyarc levhalar dnda hi bir reklam veya iaret levhas
konulmayacaktr.
Temin edilecek malzemeler iin standart ve kodlara szlemede atfta bulunulduunda,
szlemede ak bir ekilde belirtilmedike ilgili standart ve kodlarn en son gncel basks veya
dzeltilmi basks esas olarak uygulanacaktr.
Bu tr standart ve kod'lar ulusal kapsaml olduunda, veya belirli bir lke veya blgeye ait
olduunda, belirtilen standart ve kod'lara esas itibariyle denk veya onlardan daha yksek
performans salayan dier geerli standartlar darenin n incelemesine ve yazl onayna tabi
tutularak kabul edilebilecektir.
Belirtilen standartlar ve nerilen alternatif standartlar arasndaki farklar, Mteahhit tarafndan yaz
ile tam olarak aklanarak dareye sunulacaktr. dare, bu deiiklik nerilerini inceleyerek esas
itibariyle eit performans salamadna karar vermesi durumunda, Mteahhit ilgili artnamelerde
belirtilen standartlara uyacaktr.
506.02.04 Kullanlacak Malzeme.
elik otokorkuluklann imalinde kullanlacak malzemelerin temininde TS 550 EN 10021-96
elik in Genel Teknik Teslim artlan standart esaslar uygulanr.
Cvata, somun ve rondela hari, dier btn elemanlarn malzemesi DN 17100 standard, St 37-3
snf teknik zelliklerine uygun olacaktr.
ekme dayanm, akma dayanm, akma snr, kopma uzamas gibi zelliklerin bu malzeme iin
TS veya DN normunda tannan snrlar iinde kald retim sertifikas vb ile belgelenecektir.
Cvatalarda 4,6 kalitesi aranr.

646

Cvata somun ve rondela gibi balant elemanlan TS 61, TS 79, TS 80, TS 528, TS 1020, TS 1021 ve
TS 1026 standartlarnda belirtilen normlara uygun elikten yaplacak ve projede belirtilen boyutlarda
olacaktr.
Bu malzemeler de dier btn elemanlar gibi sadece scak daldrma yntemi ile galvanizlenmi
olacaktr.
i 506.02.05 Malzemelerin retimi.
506.02.05.01 Otokorkuluk Ray (W- kesitli kiri).
Otokorkuluk ray yapmnda; rulo halinde zel olarak imal edilmi 470 mm geniliinde, 3 mm
kalnlndaki DKP erit salardan, 4300 mm lik boylar halinde kesilip projesine uygun olarak imal
edilmi W kesitli raylar kullanlr. Profiller dzgn ve niform kesitli olacaktr. Bklm, ezilmi veya
kesiti bozulmu profiller kullanlmayacaktr.
Yanap 40 metreden daha kk kurblara yerletirilecek otokorkuluklar, kurp apna uygun apta zel
olarak imal edilir. Bu ekillendirme ilemi scak daldrma usul ile galvanizleme ileminden nce
yaplm olacaktr.
506.02.05.02 Otokorkuluk elik Dikmesi.
elik dikme olarak, 4 mm kalnlndaki DKP sacdan projesine uygun olarak mal edilen Sigma Profilli
dikmeler kullanlacaktr.
506.02.05.03 Basn Plakl Otokorkuluk Dikmesi.
dare tarafndan gerek grld takdirde, zemine ndirme blgelerinde yer alan ilk iki ve son iki
dikme, 10 mm kalnlndaki DKP sacdan mal edilen basn pla kaynatlm, basn plakl
otokorkuluk dikmesi olacaktr.
506.02.05.04 elik Takozlar.
U takozlan 5 mm, L=480 mm ve L=780 mm olan takozlar 3 mm, bu takozlarn montesinde kullanlan
balant paralan ise 4 mm kalnlndaki DKP saclardan projelerine uygun olarak imal edilmi
olacaktr.
506.02.05.05 Gergi Kua.
Gergi kua olarak; 5 mm kalnlndaki DKP sacdan projesine uygun olarak imal edilen gergi kua
kullanlacaktr.
506.02.05.06 Balant Elemanlar.
Otokorkuluklarda kullanlacak; Cvata somun ve rondela gibi balant elemanlar TS 61, TS 79, TS 80,
TS 528, TS 1020, TS 1021 ve TS 1026 standartlannda belirtilen normlara uygun elikten yaplacak ve
projede belirtilen boyutlarda olacaktr.
506.02.05.07 Genleme Eki.
Kpr zerlerinde devam eden otokorkuluk hatlarnda, kpr genleme derzlerine uygun nitelikte, 3 ve
5 mm kalnlndaki DKP sac kullanlarak projelerine gre imal edilmi genleme ekleri kullanlacaktr.
647

506.02.05.08 U ve Balk Paralar.

U ve balk paralan olarak; 3 mm kalnlndaki DKP erit salardan projelerine uygun olarak
imal edilen u ve balk paralan kullanlacaktr.
506.02.05.09 Refj Geileri iin yaplacak otokorkuluklar (Sklebilir, Taklabilir Sistem).
zel bir ekilde dzenlenmi ve gerektiinde dier yol bandna gei yaplmasn salayacak
yapda olan yol kesimlerindeki otokorkuluklar, zel bir aparat gerektirmeden gerektiinde elle
sklebilecek ekilde monte edilecektir.
Bu tr otokorkuluk hatlarndaki dikmeler, imalat esnasnda beton yada asfalt zemin erisine
monte edilecek zel dikme yuvalarna dikmelerin taklmas suretiyle yaplacaktr. Bu dikmelerin
montajnda cvata kullanlmayacak, dikmeler bu yuvalardan istenildii zaman elle karlp, tekrar
taklabilecek ekilde projelendirilecektir.
Dikmelerin gerektii zaman yerlerinden sklp tekrar taklabilmeleri iin bu kesimde bulunan
otokorkuluk raylarnn balant yerlerinden nceden sklmesi gereklidir.
506.02.06 Otokorkuluk Elemanlarnn Galvanizle Kaplanmas.
Otokorkuluk sisteminde kullanlacak btn elik elemanlarn, kesme, delme, ekillendirme,
kaynaklama vb imalatla lgili her trl ilemleri tamamladktan sonra, scak daldrma yntemi ile
inko galvaniz kaplamas yaplacaktr.
Kaplamada kullanlacak kle inko ASTM B-6 'de belirtilen artlara uygun olacak ve en az KI-I kalitesindeki yksek saflkta kle inko kullanlacaktr.
Galvanizleme srasnda banyodaki alminyum oran % 001'i gemeyecektir. Kaplamann mat ve
gri grnml olmas salanacaktr.
Galvanizlenmi yzeyler dzgn ve przsz olacak, kabarck, atlak, veya kaplama boluklan
bulunmayacaktr. Galvanizden sonra kusurlann rtu yaplarak dzeltilmesi kabul edilmeyecektir.
Galvanizleme lemi srasnda banyo scaklnn 455-465 C arasnda tutulmas salanmaldr.
Galvanzlenen paralarda, cvata deliklerinin kapanmamasna, parann ucunda inkonun damlalar
halinde donmamasna dikkat edilecektir. Galvanizlenmi malzeme depo sahasna yerletirilecek,
malzeme, deney sonu raporunun olumlu olmas durumunda kullanlacaktr.
malat tamamlanm veya montajda kullanmak zere hazrlanan malzeme, dare tarafndan
gsterilen bir sahaya depo edilecektir. Depo edilen malzemelerin her birinden teste tabi tutulmak
zere yeterli sayda numune alnacaktr.
Teslimatn veya montajda kullanlacak malzemenin partiler halinde gelmesi durumunda dare
gerek grd takdirde teste tabi tutulmak zere tekrar numune alabilir.
Test Yntemleri.
Galvaniz kalitesinin belirlenmesi iin alman her numune aada standartlan belirtilen testlere tabi
tutulacaktr.
a. ASTM A90/A90M-01 Standard Test Method for Weight [Mass] of Coating on Iron and Steel
Articles with Zinc or Zinc-Alloy Coatings", standardna gre inko kaplama arl testi,
b. ASTM A123/A123M-02, "Standard Specification for Zinc (HotDip Galvanized) Coatings on
Iron and Steel Products" standardna gre yapma kontrol testi,
c. ASTM A239-95(2004) Standard Practice for Locating the Thinnest Spot in a Zinc (Galvanized)
Coating on Iron or Steel Articles" standardna gre daldrma testi,
648

d. EN IS02178, "Non-magnetic coatings on Magnetic Substrates", EN ISO 1461', "Hot Dip

Galvanized Coatings On Fabricated ro and Steel Articles-Specifications and Test Methods"
standardna gre kaplama kalnl ve arl lmleri testi ile DKP sac malzemelerin
kaplamadan nceki kalnl lmlerine tabi tutulacaktr.
506.02.07 Otokorkuluk Montaj.
Otokorkuluk malzemelerinin arazide, yerine montaj, "Karayolunda Pasif Koruma Tertibatlar
Hakknda eviri Bilgileri" ne uygun olarak yaplacak ve bu almalar srasnda galvanizli
sathlarn bozulmasn, deforme olmasn nleyecek gerekli her trl nlem alnacaktr.
Her iki ucu ak oto korkuluk kesimlerinde dikme ve raylarn yerletirilmesine trafik ynndeki u
parasndan balanarak devam edilecektir.
Bir ucu ak, dier ucu kprde veya sabit tesislerde olan otokorkuluk kesimleri iin dikmelerin
yerletirilmesine kprlerden veya sabit tesislerden balanlacaktr, ileri veya geriye doru
gidilerek dikmeler proje esaslarna uygun olarak yerletirilecektir.
Her iki ucu kprde veya sabit tesislerde olan otokorkuluk kesimleri iin dikmelerin
yerletirilmesine kprlerden veya sabit tesislerden balanr. Arada kalan son aklk projede
verilen standart otokorkuluk raylar ile kapatlamad takdirde, yerinde alnacak llere gre zel
otokorkuluk ray imal edilecektir.
Otokorkuluk raylar trafik ynleri dikkate alnarak, projelerde gsterildii gibi dikmeler zerine
takozlar vastasyla monte edilerek eklenilecektr. Otokorkuluk raylarnn bindirme paylarnda
birbirlerine tm yzeyde temas etmeleri salanacaktr. Raylar takozlara balant plakalar
kullanlarak balanlacaktr.
Kpr yaklamlarnda yaplan otokorkuluk hatlar kpr zerinde de kesintisiz olarak devam
etmelidir. Bu hatlar le kpr zerinde devam eden otokorkuluk hatlar, kpr genleme derzlerine
uyum salayan ve projelerine gre mal edilmi bir genleme eki ile birletirilmelidir. Kpr
zerinde genleme derzi bulunmamas nedeniyle genleme eki konmayacak kprlerdeki
otokorkuluk hatlarnn montajna ak udan balanp kpr zerinde de kesintisiz olarak devam
edecek ekilde yaplacaktr.
Her otokorkuluk kesimine, projelerde gsterildii ekilde, u paras ve zel bir balang
rakordman ile balanlacak, yine u paras ve biti rakordman ile bitirilecektir.
Refj geii ve kavak kolu burunlanndaki otokorkuluk hatlarnn balangcna, projelere uygun
olarak imal edilmi balk paras yerletirilecektir.
Ek yerlerinde ve takozlann dikmelere balanmasnda kullanlan cvatalar nizami torklarda tam
olarak sklacaktr. Montaj bitmi otokorkuluklar; dzgn, srekli ve krksz bir grnt verecek
ekilde yerletirilmi olacaktr.
Otokorkuluk hattnn montajnda eitli nedenlerle sonuna kadar aklamayan direkler, iin
bitimine kadar aklabildii kadarki halleri ile braklacaktr.
Gerekli kontrollarin yaplmasndan sonra aklamayan kesim spiral ta kullanlarak kesilecek
gereken delikler matkap kullanlarak delinecek, kesilen ve delinen yerler % 99.9 inko ieren zel
rtu boyalan ile boyanacaktr.
649

Otokorkuluklarn montaj srasnda yatay ve dey yndeki sapma oranlan % 3' gemeyecektir,
506.03 BETON OTOKORKULUKLARI (BARYERLER)
506.03.01 Tanm. Bu ksmda kullanlan baz terimlerin tanmlan yledir;
1. Beton Otokorkuluk: Betondan yaplan ve trafik akmna dnk yz, bu yze arpan tatlar
yapmn dorultusunda tekrar tat yoluna dndrebilecek ekilde biimlendirilmi, projesinde
gsterilen veya dare taralndan belirtilen performans snrlarndaki rijit karayolu
otokorkuluklar/bariyerleridir.
2. Temel montaj: Yapnn stabilitesi ynnden beton otokorkuluunun karayolu kaplamas
yzeyine veya karayolu temeline monte edilmesidir.
3. Beton Otokorkuluun Montaj: Beton otokorkuluk elemanlannn beton taban, styap
kaplamas yzeyi, beton kanal veya hazrlanan temel zerine geici veya kalc olarak projesinde
belirtildii ekilde monte edilmesidir.
4. Derz: ki beton karayolu otokorkuluk elemannn uygun ekilde birletirilmesidir.
5. Balang ve Biti Noktas Montaj: Yapnn stabilitesi ve trafik gvenlii ynnden beton
otokorkuluk elemannn projesine uygun ekilde sonlandnlmas ve evresindeki yaplara uygun
hale getirilmesidir.
6. Performans Snflan: TS EN 1317-1, TS EN 1317-2 'de belirtilen snflar, karlama dzeyleri
ve kabul kriterleridir.
506.03.02 Beton Otokorkuluk Kullanm Esaslar ve eitleri.
Beton otokorkuluklar; 'Karayolu Tasarm El Kitab' ile Bakm Dairesi Bakanlnca uygun
grlen esaslar dahilinde kullanlacaktr.
Beton otokorkuluklan; Prefabrik veya yerinde dkme olarak yaplabilir.
506.03.03 Yapm Sarflar.
506.03.03.01 Prefabrik Beton Elemanlarn zellikleri.
Prefabrik Beton Elemanlar:
a. Simetrik Tip,
b. Asimetrik Tip,
c. Prefabrik Beton U Eleman olarak retilirler.
Simetrik Tip Prefabrik Beton Eleman; Otokorkuluun her iki tarafnda da trafik ak olan
karayolunun orta refjnde kullanlan elemanlardr.
Asimetrik Tip Prefabrik Beton Eleman; Karayolunun i ve d banketlerinde kullanlan ve
yalnzca tat trafiine dnk olan yzeyleri arpmalara kar etkili olan elemanlardr. Prefabrik
Beton U Eleman; Beton otokorkuluk elemanlarnn monte edildii kesimlerin balang ve
biti noktalannda kullanlrlar. Bunlar montaj tamamlanan beton elemanlann aralann
arpmalan karsnda stabil kalmasn salamak amac ile dubellerle zemine sabitlenen beton u
elemanlardr.
650

506.03.03.02 Malzeme.
506.03.03.02.01 imento.
Kullanlacak imento; Ksm 308 'Beton leri' 'nde belirtilen zelliklere ve TS EN 197-1 j standardna
uygun olmaldr.
; 506.03.03.02.02 Agrega.
Beton karmnda kullanlacak, agregann tipi, granlometrisi, fiziksel ve mekanik zellikleri Ksm
308 'Beton leri' nde belirtilen zelliklerde olacaktr. En byk dane bykl TS 500 ve TS 802'ye
uygun olarak seilecektir.
506.03.03.02.03 Katklar.
Betonun eitli zelliklerini artrmak veya dzeltmek amacyla gerektiinde kullanlacak beton I
kimyasal katk maddeleri Ksm 308 'Beton leri' nde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
506.03.03.02.04 Beton.
Prefabrik elemanlarn retiminde kullanlacak beton;'Ksm 308 'Beton leri' nde Tablo 19.a ve 19.b'de
belirtilen etki snflarna gre projelendirmede esas alnacak beton zellikleri (dayanm snf,
su/imento oram, min. imento ve min.hava ierii) Tablo 20 'ye gre seilmelidir. Ancak kullanlacak
betonun dayanm hibir ekilde C25/30 beton snfnn altnda olmayacaktr.
Beton karmnda kullanlacak su/imento oran maksimum 0.50 ve betonun kme/slump deeri
50-100 mm arasnda olacaktr.
retimde hazr beton kullanld taktirde beton hazrlama yeri ile prefabrik, eleman retim yeri
arasnda betonda oluabilecek kme/slump fark en fazla 25 cm olacaktr.
Dayanm deneylerinde kullanlacak deney numunelerinin hazrlanmas ve kre tabi tutulmas TS EN
12390-2 standartnda belirtilen esaslara gre, atmosfer basnc altnda buhar kr yaplanlar ise 3648'de
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. malatta boya maddesi kullanlmayacak ve beton doal
imento renginde olacaktr.
506.03.03.02.05 elik.
a. ubuk tehizatlar iin
b. Yapsal tehizatlar iin
c. zel tehizatlar in,
donat elemanlar TS 708 'de ve Ksm 309 'Demir leri' nde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
506.03.03.02.05.01 Scak elik ekme Y ve I Profiller.
Bu profiller sadece gvenlik bariyeri olarak kullanlmak zere imal edilecek otokorkuluklarda
kullanlacaktr. Otokorkuluun iki u noktasna monte edilecek ve beton ierisinden inaat demirleri le
birbirine balanm olacaktr. Biribirini takip eden iki prefabrik beton eleman derz noktasnda karlkl
iki Y profilin oluklarna geen scak elik ekme I profil vastas ile balanacaktr.

651

506.03.03.02.05.02 EPDM Lastik Takozlar.

Birbirini takip eden iki adet prefabrik eleman 1 profil ile balandktan sonra balant noktasnda
zemine yakn kelerine darbe snmleyici olarak shore sertlik deeri 80 olan EPDM lastik
takozlar yerletirilecektir. Lastik takozlar sadece gvenlik bariyeri olarak kullanlmak zere imal
edilecek otokorkuluklarda kullanlacaktr.
506.03.03.02.06 Ekler.
Prefabrik olarak TS 708 standartmda belirtilen zellikleri salayacak ve gerekli llere uyacak
ekilde, yumuak elikten imal edilecek, di alacak, yuva ekleri; istenen yerlere deiken
birimler balanmadan nce skca sabit elemanlara yerletirilecektir.
506.03.03.02.07 Dubeller.
Taban balantlar iin kullanlan yumuak elik dubeller TS 708 standartmda belirtilen zelliklere
sahip olacaktr. Dubeller; dzgn, apaksz, yamukluu olmayan, normal llerin dnda ap
olan ubuklar bozmayacak ekilde sonlan dzgn olarak kesilmi olacaktr. Dubellerin zerinde
ya, boya, kir, pas olmayacak, dubeller gevek balanmayac aktr.
506.03.03.03 Prefabrik Beton Elemanlarn mal Edilmesi, Kr, Tama ve Depolanmas.
506.03.03.03.01 Genel.
Prefabrik Beton Elemanlar; elik kalplarda retilecektir. Dzgn bir yzey ve devaml bir renk
grnts salamak iin birimler ok dzgn yzeye sahip kalplarn iine dklecektir.
Betonun doldurulmasndan nce kalp ve tehizat temizlenecek, gevek balama, pas, ya vb gibi
balant ve yzey bozucu d etmenlerden armdnlacaktr.
Hazr beton birimler en ok % 5 toleransla, verilen llerde ve profillerde olacaktr.
Karayolundaki yzey suyu drenajm salamak iin prefabrik elemanlar, taban ksmnda bu sulan
tahliye edecek boluklar bulunacak ekilde imal edilmelidir.
506.03.03.03.02 Beton Karm Dizayn.
Beton kanm dizayn, Ksm 308 'Beton leri' nde belirtilen esaslara, Teknik Aratrma Dairesi
Bakanlnca yaynlanan 'Beton Karm Oranlar Tayin Rehberi' ve TS 802 'Beton Kanm
Hesab Esaslan* na uygun olacaktr.
506.03.03.03.03 Betonun Dklmesi, Bakm ve Kr.
Betonun hazrlanmas, tanmas, dklmesi, donatlarn yerletirilmesi, betonun ilenmesi ve
sktrlmas, betonun muhafaza ve kr edilmesi, souk ve scak havada beton dkm Ksm 308
"Beton leri" nde belirtilen artlara uygun olarak yaplacaktr.
Burada belirtilmeyen hususlar iin, TS 1247 'Normal hava koullarnda beton yapm, dkm ve
bakm koullan' ve TS 1248 'Anormal hava kouliannda beton yapm, dkm ve bakm koullan
standartlanna uygun olacaktr.

652

nceden dklm yap elemanlarna atmosfer basnc altnda buhar kr uyguland takdirde bu
ilem, TS 3648 standartnda belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. malatta kullanlan beton
kartrma donanm TS 4203 standartma uygun olacaktr.
506.03.03.03.04 Tama, Depolama.
Prefabrik elemanlar gerekli mukavemeti kazandktan sonra, herhangi bir zedelenmeye imkan ,
vermeyecek ekilde tanacak ve depolanacaktr. antiyeye tanacak elemanlar
yzeysel zedelenmelerden ve atlaklardan korunacaktr.
506.03.03.03.05 Hazr Beton Elemanlarn aretlenmesi.
retimi tamamlanm btn hazr beton elemanlar, yerletirmeden sonra grlmeyecek ekilde;
malat numaras, tarih, retici firmann ismi ve gerekli tantm aretlenecektir.
506.03.04 malatn Kalite Kontrol.
506.03.04.01 malat Srasnda Kontrol.
Beton prefabrik eleman imalat srasnda taze betondan numune alnmas kr ve gerekli deneyler
Ksm 308 "Beton lef'nde belirtilen hususlara uygun olarak yaplacaktr.
506.03.04.02 Gzle Muayene.
retilen elemanlar, depolanma iin yklenmeden evvel yzey dzgnl renk, boyut ve
toleranslar ynnden gzle muayene edilecektir. pheli durumlarda gerekli lmler yaplacaktr.
Hatal olarak imal edilmi elemanlar depolama yerine veya antiyeye gnderilmeyecektir.
506.03.04.03 Sertlemi Betondan Numune Alnmas.
Prefabrik elemanlarn imalat srasnda alnm olan numunelere yaplan deneylerden, beton
dayanmnn yetersiz olduunun anlalmas halinde yahut herhangi bir sebepten leri gelen pheli
hallerde (betonun, grn, beton tabancas veya dier tahribatsz metotla yaplan kontroller vb)
dare sertlemi betondan numune alr veya alnmasn isteyebilir. Sertlemi betondan numune
alnmas, alnacak numune says, numunelere yaplacak ilemler ve sonularn deerlendirilmesi,
Ksm 308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
506.03.05 Performans Snflar ve arpma Testleri.
Gvenlik bariyeri olarak kullanlacak otokorkuluk tipleri TS EN 1317-1 ve TS EN 1317-2
standartlarnda belirtilen 'arpma testi kabul kriterleri' ni karlanmaldr. dare gerek grdnde
arpma testi raporlarn isteyebilir.

653

KISIM 507.- YOL KENAR DKMES

507.01 Tanm. Bu ksm, yol boyunca ve kurplarda yolun her iki tarafndaki banket kenarlarna
konulan kenar dikmelerini kapsar. Yol Kenar Dikmeleri zellikle gece seyreden trafik iin yol
platformunun srcler tarafndan rahata seilmesini salar. Karayollarnda iki eit kenar
dikmesi kullanlmaktadr.
a. CTP (Cam Elyaf Takviyeli Polyester) Yol Kenar Dikmesi.
b. elik Yol Kenar Dikmesi.
507.02 CTP (Cam Elyaf Takviyeli Polyester) Yol Kenar Dikmesi.
507.02.1 Tamm. CTP Yol kenar dikmesi; Cam Elyaf Takviyeli Polyesterden imal edilir. Krmz ve
beyaz renkli reflektif malzeme her iki yzeye yaptrlr. Blnm yollarda kullanlacak kenar
dikmelerinin sadece n yzne (d bkey) tek tarafl olarak yaptrlr.
507.02.2 Boyutlar, ekil ve aretleme.
507.02.02.01 Boyutlar ve ekil.
Cam Elyaf Takviyeli Polyesterden imal edilen yol kenar dikmesinin ve reflektrn ekli,
ekil-507-1'de ve boyutlar ise aada Tablo-507-l'de belirtildii gibi olacaktr.
Tablo-507-1 CTP Kenar Dikmesi Boyutlar

Genilik

100 mm

Ykseklik

1 300 mm

Erilik

10-13 mm

Kalnlk

3 mm

Reflektr Boyutu

150 mm x 70 mm (Ykseklik x Genilik)

507.02.02.02 Toleranslar.
a. Genilik-Ykseklik Tolerans:
Kenar Dikmesi ve reflektr iin yukarda Tablo-507-l'de verilen genilik, ykseklik ve erilik
llerinin tolerans deeri % 2 dir.
b. Kalnlk Tolerans:
Dikmenin kalnl iin yukarda Tablo-507-l'de verilen lnn tolerans deeri % 5 tir.
507.02.02.03 aretleme.
Yol kenar dikmesinin n yzne (d bkey); lleri ekil-507-l'de verilen "TCK" amblemi arka
yzne (i bkey) ise 1 cm yksekliindeki karakterlerle, rnn hizmet mr boyunca kaybolmayacak
ekilde, reticinin ad ile ay ve yl olarak retim tarihi baslacaktr.

654

Yol kenar dikmesinin alt sivri ucundan itibaren, 50 cm ykseklikte bir yatay siyah izgi le
dikmenin zemine gmme derinlii aretlenecektr.
Yol kenar dikmesinin i bkey yzne beyaz, d bkey yzne krmz reflektif malzeme
yaptrlacaktr. Dikmelere, tek tarafl reflektif malzeme yaptrlmas durummda CTP'lerin yans
krmz, dier yans beyaz reflektif malzeme yaptnlm olacaktr.
, 507.02.03 Genel zellikler.
507.02.03.01 Genel.
a. Malzemenin Teknik zellikleri: Cam Elyaf Takviyeli Polyesterden retilen kenar dikmede
cam elyaf, dikmenin boyuna ve enine olmak zere her iki istikamette olacaktr. Dikmenin her iki
yz boyunca yzey tl kullanlacaktr. Dikme, profil ekme metodu ile kaplanm, her iki yz
dzgn ve istenilen renklerde (opak beyaz veya san) ve homojen olacaktr.
Sar Renkli Reflektif malzeme iin renk koordinatlan Tablo-507-2'de verilmektedir.
Tablo-507-2 Sar Renkli Reflektif Malzeme Renk Koordinatlar
Sar Renk in Renk
Koordinatlar

CIE Lab. Standart

Metoduna gre, 4570
Geometride, 2 gzlem
as, D65 tip lamba
kullanlarak

L*: 72-74
a*: 12-14
b*: 83-85

b. Esnek kenar dikmesi her trl hava artlarna, ultraviyole nlara, ozon ve hidrokarbonlara
dayankl, arpmalara mukavim, yzeyi arplmam olacak, metalik olmayan ilk defa kullanma
sunulan polimerik malzemeden yaplacak ve d hava artlannda asgari 60 aylk hizmet mrne
sahip olacaktr.
CTP kenar dikmesinin retiminde yorulmu, ypranm ve daha nce kullanlm eski malzemeler
kullanlmayacaktr.
507.02.03.02 Ham Madde Belgesi.
Yol kenar dikmesi reticisine ham maddeyi salayan firma, maddenin maruz kalabilecei her trl
hava ve evre artlarnda, mekanik zelliklerini 60 ay boyunca muhafaza edeceini belge ile
taahht edecektir.
507.02.03.03 Grn.
Yol kenar dikmesinde, rnn mukavemetini ve kullanmn etkileyecek delik, krk, atlak, ukur,
yamk, renk bozukluklar ve reinesi az blgeler gibi yzey kusurlar bulunmayacaktr.
Dikme yzeyleri, zerine reflektif malzeme yaptrlabilecek dzgnlkte olacak, yzeyde ya,
stiren, aseton gibi reflektif malzemenin yzeye yapmasn nleyecek maddeler bulunmayacaktr.
Dikmenin renk dalm gze arpacak bariz farkllklar gstermeyecek, dikmenin her iki yz ve
kenarlar dzgn olacaktr.
Dikmenin alt sivri ucu ve st ksm dzgn apaksz ve atlaksz kesilmi olmaldr.

655

507.02.04 Mekanik zellikler ve Performans.

507.02.04.01 Yk Altnda Eilme Scakl.
Kenar dikmesi, 507.02.05.02.02' de belirtilen esaslara gre 'Yk Altnda Eilme Issnn Tayini'
deneyine tabi tutulduunda, yk altnda eilme scakl en az 95 C olacaktr.
507.02.04.02 Su Absorbsiyonu.
Kenar dikmesi, 507.02.05.02.03' de belirtilen 'Su Absorbsiyonu Deneyi' ne tabi tutulduunda,
numunenin arlka su absorbsiyonu % 0.4 0'tan fazla olmamaldr.
507.02.04.03 Kimyasal Dayankllk.
Kenar dikmesi; 507.02.05.02.04' de belirtilen 'Kimyasal Maddelere Dayankllk Tayini' deneyine
tabi tutulduunda, deney numunesinin grnnde br deiiklik olmamaldr. Ayrca deney
zeltisi renk deiimine uramamal ve zeltide herhangi bir kelek olumamahdr.
507.02.04.04 Aleve Dayankllk.
Kenar dikmesi; 507.02.05.02.05' de belirtilen 'Alevlenme zelliinin Tayini* deneyine tabi
tutulduunda, numune, "alev almayan" veya "kendiliinden sner" tipte olmaldr.
507.02.04.05 Darbe Dayanm.
Kenar dikmesi; 507.02.05.02.06' da belirtilen 'Darbe Dayanm Deneyi'ne tabi tutulduunda,
darbe uygulanan nokta evresinde 6 mm apndaki alanda herhangi bir hasar veya atlak
grlmemelidir.
507.02.04.06 Scaklk Dayanm/Esneklik.
Kenar dikmesi, 507.02.05.02.07' de belirtilen 'Scaklk/Esneklik Dayanm Deneyi' ne tabi
tutulduunda, dikme dey konuma gre 5 C'den fazla sapma gstermemelidir.
507.02.04.07 Elastikiyet.
Kenar dikmesi; 507.02.05.02.08' de belirtilen, Esneklik (Elastikiyet) Deneyi'ne tabi tutulduunda,
malzeme orijinal haline dnecek ve yzeyde herhangi bir hasar (atlama, krlma, kopma,
paralanma ve kapak atma) olumayacaktr.
507.02.04.08 Eilmede ekme Dayanm.
Kenar dikmesi; 507.02.05.02.09' da belirtilen, 'Eilme-ekme Dayanm Tayini' deneyine, dikme
ynne paralel ynde tabi tutulduunda, eilmede ekme dayanm minimum 500 Mpa olmaldr.
507.02.04.09 Ultraviyole Inlara Dayanakllk.
Kenar dikmesi; 507.02.05.2.10' da belirtilen 'Ultraviyole Inlara Dayanm Tayini' deneyine tabi
tutulduunda, numunedeki iki ksm arasnda renk deiimi olmamaldr.

656

507.02.04.10 Eilme (Defleksiyon).

Kenar dikmesi, 507.02.05.02.U'de belirtilen 'Eilme Deneyi* ne tabi tutulduunda, meydana
gelen sehim 25.4 cm'den fazla olmamaldr.
507.02.04.11 Soua Dayanm/Esneklik.
Kenar, dikmesi; 507.02.05.02.12'de belirtilen 'Soua Dayanm/Esneklik Deneyi'ne tabi
tutulduunda, dikme dey konuma gre 5C den fazla sapma gstermemelidir.
507.02.04.12 Soukta Darbe Dayanm.
Kenar dikmesi; 507.02.05.02.13'de belirtilen 'Soukta Darbe Dayanm Deneyi'ne tabi
tutulduunda, dikme yzeyinde atlama, krlma ve dalma olmamaldr.
507.02.04.13 Dikmeye Yaptrlan Reflektif Malzeme zellikleri.
507.02.04.13.01 Reflektif malzeme.
"ASTM D 4956-01 Retroreflektive Sheets for Traffic Signs' standartmda belirtilen Type III" e ve
KGM'nn "Trafik aretlerinde Kullanlan, erisinde Cam Krecii Bulunan Yksek
Performansl Reflektif Malzeme Teknik artnamesi" ne uygun ve basnla yaptnlabilen tipte
olacaktr.
507-02.04.13.02 Reflektif Malzemenin evre Etkilerine Dayankll.
a. Dikmeye yaptrlan yksek performansl reflektif tabaka, sentetik reineyle yaptrlm ve
dzgn bir yzey tarafndan kapsl iine alnm optik merceklerden oluacaktr. Reflektif
malzeme; tm iklim artlarna dayankl olmaldr.
b. Suya Dayankllk;
Reflektif malzeme; madde 507.02.05.02.14'de belirtilen 'Reflektif Malzemenin Suya Dayanm
Deneyi'ne tabi tutulduunda deney sonucunda, reflektif malzemede bir bozulma ve dikme
yzeyinden ayrlma olmayacaktr.
c. Is Deiikliklerine Dayankllk;
Reflektif malzeme; madde 507.02.05.02.15'de belirtilen 'Reflektif Malzemenin Is Deiikliine
Dayanm' deneyine tabi tutulduunda, reflektif malzeme dikmeden ayrlmayacaktr.
507.02.04.13.03 Reflektif Malzemenin Kimyasal Maddelere Kar Dayankll.
Reflektif malzeme; TS 710 standartmda belirtilen konsantrasyon ve scaklktaki sodyum klorr,
benzin, mazot, gazya ve % 3'Ik slfrik asit ile silindiinde malzemede herhangi bir bozulma
grlmeyecek ve reflektif malzeme CTP yol kenar dikmesinden ayrlmayacaktr.
507.02.04.13.04 Reflektif Malzemenin Korunmas.
Kenar dikmesinin nakli ve montaj srasnda Reflektif malzemede; izik, syrk, anma ve dier
fiziki hasarlarn olumasn nleyecek ekilde gerekli nlemler alnacaktr.

657

507.02.05 Deneyler.
507.02.05.01 Grn ve Boyut Muayenesi.
Her kenar dikmesi numunesi nce gzle muayeneye tabi tutularak, madde 507.02.03.03 'de
belirtilen 'Grn' esaslarna gre grn kontrolnden geirilecektir.
Daha sonra dikmenin ve reflektif malzemenin genilii ve uzunluu 1,0 mm hassasiyetle
llecektir. Dikmenin kalnl ise mikrometre le 0.1 mm hassasiyetle llecek ve dikme ve
reflektif malzemenin boyutlarnn madde 507.02.02.01 'Boyutlar ve ekil' deki llere ve madde
507.02.02.02 'Toleranslar'da belirtilen toleranslara uygunluu kontrol edilecektir.
507.02.05.02 Deneyler.
507.02.05.02.01 Renk Tayini.
DIN5033; DIN6174; ASTM D1925; ASTM D2244, ASTM E308, ASTM E313 ve ASTM E347
standartlarnda belirtilen tanmlamalara gre (45/0) lm geometrisinde 2lik gzlem asnda,
D65 aydnlatma kayna kullanlarak grnr spektrumda (400-700 mm) lm yapan
spektometre cihaz ile lmler yaplacaktr.
stenilen renk koordinat ve aydnlanma faktr kriterleri uygun olacaktr.
507.02.05.02.02 Yk Altnda Eilme Issnn Tayini.
Dikmelerin yk altnda eilme scakl, TS 1400 veya ASTM D 648'de belirtilen esaslara uygun
olarak tayin edilecektir. Deney sonucunda elde edilen deerlerin, madde 507.02.04.01 'Yk
Altnda Eilme Scakl' nda belirtilenlere uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.03 Su Absorbsiyonu Deneyi.
Dikmelerin su absorbsiyonu, kenarlar 50 1 mm uzunluunda olan kare eklindeki deney
numunesi zerinde TS 702 veya ISO 62/Nisan 1997' standartnda belirtilen esaslara gre tayin
edilecektir. Deney sonucunda elde edilen deerin, 507.02.04.02 'Su Absorbsiyonu' da
belirtilenlere uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.04 Kimyasal Maddelere Dayankllk Tayini.
Yol kenar dikmesinin, TS 710 veya ISO/R75' standartnda belirtilen konsantrasyon ve sdaki
sodyum kloriir, benzin, mazot, gazya, % 3'lk slfrik asit ve % 10'luk lidroklorik asit gibi
kimyasal maddelere kar dayankll yine ayn standartlara gre tayin edilecektir. Deney sresi
minimum 7 gn olacaktr. Deney sonucunda elde edilen deerlerin 507.02.04.03 'Kimyasal
Dayankllk' ta belirtilenlere uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.05 Alevlenme zelliinin Tayini.
Dikmenin alevlenme zellii TS 1066 veya ASTM D 635'standartna gre tayin edilecektir.
Deney sonucunun 507.02.04.04 'Aleve Dayankllk' ta belirtilen zelliklere uygun olup
olmadna baklacaktr.

658

507.02.05.02.06 Darbe Dayanm Deneyi.

| a. Cihazlar; Arlk paras (1 kg arlkta), sert elik malzeme.
[
Deney numunesinin yatay olarak yerletirilebilecei destek.
j
Darbeyi 120 cm ykseklikten, 90 lik darbe asyla numune parasnn zerine
brakabilecek mekanizma.
b. lem; Deney numunesi, destek zerine yerletirildikten sonra numunenin orta ksmnda tepe
noktasna yakn bir yere 120 cm ykseklikten 1 kg arlndaki elik paras serbest dmeye
braklacaktr.
c. Deney sonucunda; numunede krlma, delik veya yarlma olup olmad izlenerek, sonularn
madde 507.02.04.05 'Darbe Dayanm'nda belirtilenlere uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.07 Scaklk/Esneklik Dayanm Deneyi.
Kenar Dikmesi 2 saat sreyle + 60C'de tutulacaktr. Daha sonra dikme dey vaziyette gmme
derinlii izgisinden sabitlenerek st ucundan 90 bklecek ve yere paralel duruma getirilecektir.
Dikme serbest braklacaktr. Bu ilem, numune etvden (60C'lik ortamdan) kartldktan sonraki
2 dakika iinde 5 defa tekrarlanacaktr. Numunelerin her serbest brakllan sonraki 30 saniye
ierisinde kendiliinden en fazla 5 sapma le dik konuma gelip gelmedii gzlenecektir. Deney
sonucunun 507.02.04.06 'Scaklk Dayanm/Esneklik'e uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.08 Esneklik (Elastikiyet) Deneyi.
Kenar Dikmesi yatay olarak yere braklarak, zemine gmlen alt ucunun 30 cm yukarsndan
numuneye ayakla baslp, br ucundan elle yukarya kaldrlacak ve her iki ucu birbirine deecek
ekilde bklp tekrar ilk haline getirilecek, yani, yere paralel duruma dndrlecektir. Deney
sonucunda numunenin 507.02.04.07 'Elastikiyet'e uygunluu kontrol edilecektir.
507.02.05.02.09 Eilme-ekme Dayanm Tayini.
Eilmede ekme dayanm TS 985 veya ISO/178 (1975)'standartna gre tayin edilecektir.
Deneyde elde edilen deerlerin madde 507.02.04.08 'Eilmede ekme Dayanm'nda belirtilen
deere uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.10 Ultraviyole Inlara Dayanm Tayini.
Test numunesinin yansnn zerine k szdrmayan uygun bir malzeme rtlecek ve dier yars
ise ultraviyole nlan veren yksek basnl, cva arkl 360 wattlk bir kuvartz tpn 30 cm
altnda lamba klanna dik olacak ekilde 16 saat sreyle ultraviyole nlarna tabi tutulacaktr. Bu
sre sonunda dikme zerindeki kaplanm yer alacak ve na maruz kalm ksm ile deney
srasnda rtl tutulan ksm arasnda bir renk deiiklii olup olmad gzlenecektir.
Sonucunun, 507.02.04.09 'Ultraviyole Inlara Dayanakllk'a uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.11 Eilme Deneyi.
Kenar dikmesinin ucuna, ekil-507-l'de grld gibi, 910 gr (2 pounds) arlk asldnda
meydana gelen sehim llecek ve sonucun 507.02.04.10 'Eilme (Defleksiyon)'a uygun olup
olmadna baklacaktr.

659

maksimum
esneme 254
mm

1210 mm

"7^

TJ"

c
910 g dpey yk

Sabit Meetet Noktas

ekil-507-1 Eilme Deneyi

507.02.05.02.12 Soua Dayanm / Esneklik Deneyi.
Kenar Dikmesi 2 saat sreyle -30C'de tutulduktan sonra, dey vaziyette gmme derinlii
izgisinden sabitlenerek st ucundan 90 bklecek ve yere paralel duruma getirilip braklacaktr.
Dikmenin 30 saniye ierisinde kendiliinden en fazla 5 sapmayla dik duruma.gelip gelmedii
gzlenecektir. Bu ilem, numune soutucudan ktktan sonraki 2 dakika ierisinde 5 defa
tekrarlanacaktr. Deney sonucunun 507.02.04.11 'Soua Dayanm/Esneklik'e uygun olup
olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.13 Soukta Darbe Dayanm Deneyi.
a. Dikme 2 saat sreyle -30C'de tutulduktan sonra, 900 gr arlnda elik top 150 cm
ykseklikten, srtnmesiz bir dey klavuz ierisinden drlerek, dikmenin orta ksmndaki
yzeye arptrlacaktr. Bu ilem, numune soutucudan ktktan sonraki 10 dakika ierisinde 5
defa tekrarlanacaktr. elik topun darbesine maruz kalan dikmenin yzeyi yatay durumda olmal
ve dikme her iki ucundan desteklenmelidir.
b. Dikme 2 saat sreyle -30 C'de tutularak soutucudan kartldktan sonra, 2 dakika ierisinde
elle, 90 Hk yay izecek ekilde, dz ve sert bir yzeye 3 defa arptrlacaktr. Sonularn madde
507.02.04.12 'Soukta Darbe Dayanm'a uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.14 Reflektif Malzemenin Suya Dayanm Deneyi.
Reflektif malzeme numuneleri uygun bir kap ierisinde 23 2C scaklkta ehir suyuna tamamen
batrlm olarak 48 saat sre ile bekletildikten sonra slak olarak test edilecektir. Sonucun
507.02.04.13.02 Reflektif Malzemenin evre Etkilerine Dayankll; (b.) 'Suya Dayankllk' ta
belirtilen hususlara uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.15 Reflektif Malzemenin Is Deiikliine Dayanm.
Numuneler -30 C sda 2 saat sreyle bekletildikten sonra, 1 saat laboratuar artlarnda
tutulmasnn ardndan 2 saat sreyle +80 C deki frnda bekletilecektir.
Bu lem 5 defa tekrarlandktan sonra, dikme ile reflektif malzeme arasnda bir ayrma veya
bozulma olup olmad kontrol edilerek, sonucun 507.02.04.13.02 Reflektif Malzemenin evre
Etkilerine Dayankll (c.) 'Is Deiikliklerine Dayankllk' ta belirtilen hususlara uygun olup
olmadna baklacaktr.

660

507.03 elik Yol Kenar Dikmesi.

507.03.1 Tanm. elik Yol Kenar Dikmesi; elik malzemeden imal edilir. Krmz ve beyaz
renkli reflektif malzeme her iki yzeye yaptrlr. Blnm yollarda kullanlacak kenar
dikmelerinin sadece n yzne (d bkey) tek tarafl olarak yaptrlr.
507.03.2 Boyutlar, ekil ve aretleme.
507.03.02.01 Boyutlar ve ekil.
elik yol kenar dikmesinin ve reflektrn ekli, ekil-507-02'de ve boyutlar ise aada
Tablo-507-3' de belirtildii gibi olacaktr.
Tablo-507-3 elik Kenar Dikmesi Boyutlar
Genilik
Ykseklik

100 mm % 3
1300 mm +50 mm

Erilik

10 mm +3 mm

Kalnlk

1,5 mm % 5 (Kaplama Dahil)

Reflektr Boyutu
elik Malzeme Kalnl

150mmx70mm%2
(Ykseklik x Genilik)
1,2 mm paslanmaz elik

Her numune nce gzle muayeneye tabi tutularak, grn kontrolnden geirilecektir. Daha
sonra dikmenin ve reflektif malzemenin genilii ve uzunluu 1,0 mm hassasiyetle llecektir.
Dikmenin kalnl ise mikrometre ile 0.1 mm hassasiyetle llecektir.
507.03.02.02 aretleme.
Yol kenar dikmesinin n yzne (d bkey); lleri ekil-507-l'de verilen "TCK" amblemi
arka yzne (i bkey) ise 1 cm yksekliindeki karakterlerle, rnn hizmet mr boyunca
kaybolmayacak ekilde, reticinin ad ile ay ve yl olarak retim tarihi baslacaktr.
Yol kenar dikmesinin alt sivri ucundan itibaren, 50 cm ykseklikte bir yatay siyah izgi le
dikmenin zemine gmme derinlii iaretlenecektir.
Yol kenar dikmesinin i bkey yzne beyaz, d bkey yzne krmz reflektif malzeme
yaptrlacaktr. Dikmelere, tek tarafl reflektif malzeme yaptrlmas durummda CTP'lerin yans
krmz, dier yars beyaz reflektif malzeme yaptrlm olacaktr.
507.03.03 Teknik zellikler.
Esnek kenar dikmesi her trl hava artlanna, uitraviyole nlara, ozon ve hidrokarbonlara
dayankl, arpmalara mukavim, yzeyi darbe grmemi olacak, d hava artlannda en az 60 aylk
hizmet mrne sahip olacaktr.
Yol kenar dikmesinin retiminde yorulmu, ypranm ve imalatta daha nce kullanlm eski
malzemeler kullanlmayacaktr.
661

eHk yol kenar dikmesi; en az 70 mikron kalnlkta, zenginletirilmi inko esasl astar boya ve eri
az 70 mikron kalnlkta inko fosfat esasl anti korozif boya le kaplaacaktr.
j
507.03.03.01 Ham Madde Belgesi.

Yol kenar diknesi reticisine ham maddeyi salayan firma, maddenin maruz kalabilecei her trll
hava ve evre artlarnda, mekanik zelliklerini 60 ay boyunca muhafaza edeceini belge ile
taahht
edecektir.

507.03.03.02 Grn.
j
elik malzemeden retilen kenar dikmesinin her iki yz dzgn, przsz ve istenilen renklerde;
(opak
beyaz
ve
san)
homojen
olacaktr.
j
i

Yol kenar dikmesinde; rnn mukavemetini ve kullanmn etkileyecek delik, krk, atlak, ukur, j
ezik,
renk
bozukluklar
gibi
yzey
kusurlar
bulunmayacaktr.

Dikme yzeyleri, zerine reflektf malzeme yaptnlabilecek dzgnlkte olacak, yzeyde ya,
stiren, aseton gibi reflektif malzemenin yzeye yapmasn nleyecek maddeler bulunmayacaktr.
Dikme yzeyinde boyasz blge renk bozukluklar, boya akmalar, boya damlalar knl yada
ukurluklar olmayacaktr. Dikmenin her iki yz ve kenarlar dzgn olacaktr. Dikmenin alt ucu
ve st ksm dzgn, apaksz, atlaksz ve przsz kesilmi olacaktr.
507.03.03.03 Renk Tayini.
DN 5033; DN 6174; ASTM D1925; ASTM D2244, ASTM E308, ASTM E313 ve ASTM E347
standartlannda belirtilen tanmlamalara gre (45/0) lm geometrisinde 2lik gzlem asnda,
D65 aydnlatma kayna kullanlarak grnr spektrumda (400-700 mm) lm yapan
spektometre cihaz ile lmler yaplacaktr.
stenilen renk: koordinat ve aydnlanma faktr Tablo-507-4' de belirtilen kriterlere uygun
olacaktr.
Tablo-507-4 Reflektif Malzeme iin Renk Koordinatlar
Beyaz Renk in
Renk Koordinatlan

CIE Lab. Standard Metoduna gre,

45/0 Geometride, 2 gzlem as,

L*: 96-97 a*: 0-1 b*:

0-1
Yi: <=\ (ASTM E313)

D65 tip lamba kullanlarak

L*: 77-78
a*: 14-15
b*: 92-93

San Renk in Renk

Koordinatlan

507.03.03.04 Yapma Testi.

TS 4313 ISO EN 2409 standartuda belirtilen esaslara gre test edilen numune;'Smf 0'a uygun
olacaktr.

662

507.03.03.05 Esneklik (Elastikiyet).

[ Dikme yatay olarak yere braklarak, zemine gmlen alt ucunun 30 cm yukarsndan numuneye
) ayakla baslp, br ucundan elle yukarya kaldrlacak ve her iki ucu birbirine deecek ekilde
bklp tekrar ilk haline getirilecek yani yere paralel duruma dndrlecektir.
Deney sonucunda numune orijinal haline dnecek ve yzeyde atlama,- krlma, kopma,
paralanma ve kapak atma gibi herhangi bir hasar olumayacaktr.
507.03.03.06 elik Top ile Darbe Testi.
a. Cihazlar; Arlk paras lkg arlkta, sert elik malzeme.
Deney numunesinin yatay olarak yerletirilebilecei destek. Darbeyi 150cm
ykseklikten, 90'lik darbe asyla numune parasnn zerinde brakabilecek
mekanizma.
elik topun darbesine maruz kalan dikmenin yzeyi yatay durumda olmal ve dikme
her iki ucundan desteklenmelidir.
b. lem-a: Deney numunesi, oda scaklnda destek zerine yerletirildikten sonra numunenin
orta ksmnda tepe noktasna yakn bir yere 150 cm ykseklikten lkg arlndaki elik paras 6
defa serbest dmeye braklacaktr.
Deney sonucunda; Numunede krlma, atlak, delik veya yarlma gibi
deformasyonlar
grlmeyecektir.
b. lem-b: Deney numunesi, 2saat sreyle 0 C'de tutulduktan sonra destek zerine yerletirilecek
sonra numunenin orta ksmnda tepe noktasna yakn bir yere 150 cm ykseklikten 1 kg
arlndaki elik paras 6 defa serbest dmeye braklacaktr.
Deney sonucunda; Numunede krlma, atlak, delik veya yarlma gibi
deformasyonlar
grlmeyecektir.
507.03.03.07 Darbe Testi.
Numune, gmme izgisine kadar gmlm olarak dikey durumda iken, 100 kn/saat hzla gelen
bir ara ile 10 defa numune yzeyine arpma yapldnda numune eski dikey durumuna gelecek
ve numune yzeyinde krlma, atlak, delik veya yarlma gibi deformasyonlar grlmeyecektir.
507.03.03.08 Scaklk Dayanm/Esneklik.
Dikme 2 saat sre le +60 C'de tutulacaktr. Daha sonra dikme dey vaziyette gmme derinlii
izgisinden sabitlenerek st ucundan 90 bklecek ve yere paralel duruma getirilecektir. Dikme
serbest braklacaktr. Bu ilem, numune etvden (60C'lik ortamdan) kartldktan sonraki 2
dakika iinde 4 defa tekrarlanacaktr. Numunelerin her serbest brakltan sonraki 30 saniye
ierisinde kendiliinden en fazla 5 sapma ile dik konuma gelip gelmedii gzlenecektir. Dikme
dey konuma gre 5 den fazla sapma gstermemelidir.
507.03.03.09 Soua Dayanm/Esneklik.
Dikme 2 saat sre ile -30 C'de tutulduktan sonra, dey vaziyette gmme derinlii izgisinden
sabitlenerek st ucundan 90 bklecek ve yere paralel duruma getirilip braklacaktr. Dikmenin
30 saniye ierisinde kendiliinden en fazla 5 sapmayla dik duruma gelip gelmedii gzlenecektir.
Bu ilem, numune soutucudan ktktan sonraki 2 dakika ierisinde 4 defa tekrarlanacaktr.
Dikme dey konuma gre 5 C'den fazla sapma gstermeyecektir.
663

507.03.03.10 Ultraviyole Inlara Dayankllk.

elik dikme numunesi, IS04892-3 standardna gre 168 saat TJVB-313 tip 2 lambas kullanlarak,
8 saat 60C+/-2'de radyasyonda, 4 saat 50C+/-2'de karanlkta alan periyotta teste tabi
tutulduunda, numunedeki ki ksm arasnda renk deiimi ve boyada yzeyde atlama, krlma,
kopma, paralanma ve kapak atma gibi herhangi bir hasar olumayacaktr.
507.03.03.11 Dikmeye Yaptrlan Reflektif Malzeme zellikleri.
elik Dikmeye yaptmlacak "Reflektif Malzemeler"; Ksm 505'de belirtilen esaslara uygun
olacaktr.

664

CTP YOL KENAR DKMES

GLASS FBER REINFORCED
ROADSIDE DELINEATOR
1 cm

7cm
Reflektr
(On ve arka yze
yaptracaktr.)
Refleelor
(Will be mounterj on
fronl and back face)

3 cm
2 cm'
3 cm
2 cm
3 cm

C
K

,++
2an
Firma ad
mal Tarihi
Manufacturers name
Martufacluring date
(ONTHEREARFACE)
Gmmeizgisi
Buria] Depth Line

Beyaz Reflektr
White Reflecor

1 cm

Krmz Reflektr
Red Reflecor
1 cm

D cm

ekil-507-2 CTP Yol Kenar Dikmesi

665

ELK YOL KENAR DKMES

STEEL DELINEATOR
Kaldrma Delii
Removal Slot
Firma ad tmal
Tarihi
M an ura et u re rs name
Mahufacturing dala
t ONTHEREARFACE)
Reflektr
(On ve arka
Derinlik
aretiyze
yaptrlacaktr.)
Depth Mark
Reflector
(Willbe mountedon
frant and back face)
Beyaz
Reflektr
White
Zemin Tutma engeli
Ground R elenti on Barb
Relecot
Mm
1,4
mm

T
Krmz Reflektr
Red Reflecor

1 cm

.10 cm

ekil-507-3 elik Yol Kenar Dikmesi

666

KISIM 508.- KONTROL KESM LEVHALARI

!| i

i|"

i|: 508.01 Tanm. Bu ksm, karayolunun belirli bir kesiminin aka tanmlanabilmesi ve trafik
f. kazalarnda yolun etkisi ile alnabilecek nlemlerin aratrlmas amac ile bir kilometre aralklarla
'il kullanlan ve zerinde yolun kontrol kesim numaras ile kilometre bilgilerini ieren Kontrol Kesim
jjj Levhalarn kapsar.
h
J1 Kontrol kesim levhalar; batdan-douya ve kuzeyden-gneye olmak zere, iki ynl yollarda
,[ yolun yalnz sanda, blnm yollarda ise her iki seyir ynnde ayr ayr olmak zere yolun
! sanda kullanlacaktr.

Ij.

] 508.02 Malzeme.
!

Kontrol kesim levhalar, Ksm 503. "Trafik aret Levhalar" nda belirtilen;

j 503.02.01 Galvanizli Satan mal Edilen Levhalar,

503.02.2 Alminyum Malzemeden mal Edilen Levhalar,
503.02.3 CTP Malzemeden mal Edilen Levhalarn
; yapmnda kullanlan malzemeler kullanlarak yaplacaktr.
j Kontrol kesim levhalarnn yapmnda kullanlacak malzeme, boyut ve ekilleri (ekil-508-1) dare
I tarafndan belirlenecektir.
i

i Kontrol kesim levhalarnn, kaplama kotuna olan mesafesi 0.60 m' den az, 1.20 m* den fazla
olmayacaktr.
Kontrol kesim levhalarnn, trafik iaret levhalar ile ayn direk zerinde kullanlmas durumunda,
src tarafndan panel levha olarak alglanmamas in iaret levhas ile arasnda yeterli miktarda
boluk braklacaktr.

65014
000
ekil-508-1 Kontrol Kesim Levhas

667

KISIM 509.- IIKLI ARET/SNYALZASYON TESSLER

509.1 Tanm. Bu ksm, karayolunda ulam gvenliini salamak iin kl iaret/sinyalizasyon
tesislerinin kurulmasn kapsar.
509.2 Genel.
Kavaklara kl iaret/sinyalizasyon tesisi kurulmas ii ok iyi ett edilip, planlanmaldr. Ett ve
planlama yaplmadan kurulan kl iaret/sinyalizasyon tesisi istenilen yarar salamad gibi
aadaki belirtilen olumsuz etkilerin olumasna da yol aar.
Sabit yatrm masraf,
letme, bakm-onarm masraf,
Ana yolda seyreden aralarn gereksiz yere durdurulup, bekletilmelerinden dolay oluan
enerji, zaman, amortisman kayplar,
Seyahat konforunun azalmas,
evre kirliliinin artmas.
Kavakta kurulan kl iaret tesisinin bamsz iletilmesi halinde;
-

Ulam gvenlii artmal,

Kapasite kullanm artmal,
Bekleme zamanlan azalmal,
Ekonomik olmaldr.

Ikl iaretlerin birbirleri ile koordineli olarak iletilmesi halinde, yukarda belirtilenlere ek olarak;
-

Ulam akmnn iyilemesi ve bu iyilemeden dolay seyahat sresinin azalmas, seyahat

konforunun iyilemesi, toplu tam ve zel aralarda salanan yakt tasarruflar,
Durma ve bekleme yznden meydana gelen emisyonlarn ve durma kalkmalardan
meydana gelen grltlerin azalmas nedeni ile evre artlarnn iyilemesi gibi avantajlar
da salanm olacaktr.

509.02.01 Ikl aret Tesislerinin Kurulmas Kriterleri.

Ikl iaret tesisleri; ulamn gvenlii, alas ve dzenlenmesi (sevk ve idaresi) ilkelerinden
hareketle kurulacaktr. Aynca baz zel haller iinde rnein toplu tam aralar, Polis, yangn
sndrme, ambulans ve kurtarma aralar gibi kl iaret tesislerinin kurulmas gerekli olabilir.
Ikl iaret tesisleri kurulmadan nce bu zorunluluun veya problemin dier ulam nlemleri ile
giderilip giderilemeyeceinin de aratrlmas gereklidir.
rnein;
-

Tek ynl yol uygulamas,

Balant yollarnn ulamn daha emin ve kolay olduu komu kavaklara sevk edilmesi,
Yer yer ve zaman zaman dnlerin yasaklanmas veya ekil-509-1' de gsterildii gibi
baka ynlere sevkedilmesi,
Bu gibi yerlerde alt ve st geit yaplmas gibi nlemler dnlebilir.

668

ek-509-1 Sola Dnlerin Baka Ynlere Sevk Edilmesi rnekleri

509.02.02 Ulamn Gvenlii Kriteri.
Bir kl iaret tesisinin kurulmas; karayolu kesiminde eer srekli, ok sayda, rnein ylda 4-5
adet ve benzer karakteristikte kazalar meydana gelmesi ve bu kazalara ancak bir kl iaret tesisi
ile engel olunabilecei gr hakim ise ve hz kstlamas, sollama yasa vb alman dier
nlemlerin baarl sonular vermedii durumlarda dnlmelidir.
Ikl iaret tesisinin kurulmas iin aada belirtilen hususlar gz nne alnmaldr.
a. Karayolunda sk sk ilk gei hakkndan doan kazalarn olmas,
-

lk gei hakk kuralnn o yerde iyi grlebilmesi, tanmabilmesi veya aklna ramen
uygunsuz ulam artlar yznden ulam gvenlii yeterince salamlamyor ise,
lk gei hakk kuralnn o yerde yeterli aklkta ve anlalrlkta olmamasndan dolay
ulam gvenliine ulalamyor ise,
Normalin zerinde bir ulam hacminin bulunmas halinde.

b. Sola dnmek isteyenler ile doru gitmekte olan trafik arasnda meydana gelen kazalarn skl.
c. Alt veya st geitlerle veya baka koruma nlemleri ile gvenlii salanamayan yaya veya
bisikletliler ile aralar arasnda meydana gelen kazalarn skl.
d. zellikle korunmas gereken insanlarn, rnein rencilerin ve yallarn srekli bulunduklar
yerlerde baka nlemlerle tehlikenin giderilememesi durumunda kl iaret tesisi kurulmaldr.
Kavaklarda, meskun mahal ii ve d yollarda ulam gvenliinin irdelemesinde yksek hzlara
zellikle dikkat edilmelidir. Bu yksek hzlar kardan karya gemek isteyen yayalar ile tali
yoldan yol vermek zorunda olan aralar iin tehlikeli olmaktadr. Bu durumda bir kl iaret tesisi
trafik gvenlii artrr.
Meskun mahal dnda yer alan drtten fazla eride sahip e dzey kavaklarda veya yol
balantlannda kl iaret tesislerine ihtiya duyulabilir. Eer burada dier ulam nlemleri ile
sonu alnabilecek ise kl iaret tesis etmekten vazgeilmelidir.
509.02.03 Ulamn Ak Kriteri.
Ikl iaret tesisi bulunmayan bir kavakta ulam akmlar artan gecikmeler olmakszn hareket
ettirilemiyor ise kurulacak bir kl iaret tesisi kavakta yaplacak baz yeniletirmelerle birlikte
ulam aknda bir iyileme salayabilir. Mevcut bir kavakta ulam akna dorudan doruya
lmler ve yaplan gzlemler sonucunda karar verilmelidir.
669

Kavakta yaplan saymlar sonucunda minimum ara trafii art olarak ta tanmlanan ve aada
Tablo-509-1' de verilen deerlerin zerinde deerler elde ediliyor ise bir kl iaret tesisi
kurulabilir.
Tablo- 509-1 Ulamn Ak Kriteri-A
Her bir yaklam iin
erit says
Ana yol
1

Ana yoldaki ara/saat Tali yol yaklamnda en

trafii
yksek ara/saat trafii
(Her iki yn toplam) (Yalnz bir yn)
|

Tali yol
!
1
1

2 veya fazla ;
2 veya fazla

2 veya fazla I

2 veya fazla

500

150

600

150

600
i
500

200
200

Ulam aknn dzeltilmesi ihtiyac aada belirtilen hususlarn bulunmas halinde dikkate
alnmaldr.
-Yol verme mecburiyeti olan en az bir erit veya ana yoldan sola dnmek isteyen aralarn
bulunduu eritten trafiin yksek olduu saatlerde ok uzun kuyruklar meydana geliyorsa byle
durumlarda bu kuyruklarn kaplayaca sahann dna kmaktan kanlmaldr.
-Yol verme mecburiyetinde olan aralarn 2-3 dakikadan daha fazla uygun olmayan sre bekleme
mecburiyetinde bulunmalan halinde veya yaplan saymlar neticesinde: aadaki Tablo-509-2' de
verilen asgari deerlerin zerinde deerler bulunmas durumunda,
Tablo- 509-2 Ulamn Ak Kriteri-B
Her bir yaklam iin
erit says
|
|

Ana yol |
1

Ana yoldaki ara/saat

trafii
(Her iki yn toplam)

Tali yol yaklamnda en

yksek ara/saat trafii
(Yalnz bir yn)

Tali yol
750

75

2 veya fazla

1| . 1 .

900

75

2 veya fazla

2 veya fazla

900

100

2 veya fazla
750
100
1
*
bu eit trafik saymlar yayalar iin de yaplarak snyalize yaya geitleri kurulabilir. Okul nleri

veya yallann kald yerlerde yaya trafiinin en az 125 yaya/saat, ara trafiinin 400 ara/saat'in
zerinde olmas halinde bir yaya kl iaret tesisi konulabilir.

670

509.02.04 Ulamn Dzenlenmesi Kriteri.

|j Bu kriter aada belirtilen sorular nda ncelenmelidir.
a) Bir karayolu dizisi veya ann kl iaretlerle koordinasyonu halinde ulamn aknda baz
j dzenlemeler oluyor mu?
b) Toplu tam aralarna dier aralar yol boyunca engel oluyor mu? yaplacak bir sinyalizasyon ile
toplu tam aralarna br ncelik salanabiliyor mu?
c) Ara ulam yknn izin verilenin zerinde olmas halinde bu ulam ann kenarna konulacak bir
kl aret tesisinin yardm ile ara I an belirli sayda koloniler halinde snrlayp hareketlendirmeye
imkan veren bir kapc tesis yararl olur mu?
d) ehir ii ve evre otoyollarnda yksek ulam yknden kanlmak istenilmesi halinde ve bunu
snrlandrmak iin bir kl iaret tesisi dnlyor mu?
e) ayet iki eritten fazla bir yolda gidi ve gelie ait eritlerin yk gnn baz saatlerinde farkl
ulam ykne sahip ise bir kl iaret tesisi ile eritlerden bir ksm ykn durumuna gre bazen
gidie bazen gelie ayrlmak isteniyor mu?
Bu sorularn bir veya birkann cevab net bir ekilde "evet" ise bir kl iaret tesisinin kurulmas
planlanabilir.
509.03 Genel. 509.02 ve 509.03'de ad geen standartlarn gncellenmesi halinde yrrlkte olan
standartlara uygunluk aranacaktr.
509.03.01 Kavak Kontrol Cihaz.
1. Kavak kontrol cihazlar (Trafik Sinyal Denetleyicileri) akredite edilmi bir kurulu tarafndan
verilmi TS EN 12675 standard uygunluk belgesine sahip olacaktr
2. Kavak kontrol cihazna ait tat dedektrleri, yaya butonlan, oto ve yaya k gruplar, kullanlacak
dedektr saylan, yeil dalga kontrol sistemi gibi zellikler kavak projesine bal olarak tasarlanan
sinyalizasyon projesinde belirlenecek, gerekli grlmeyen zel fonksiyonlar istenmeyecektir.
3. Kavak kontol cihaz, gnlk en az 10 trafik program kapasitesine sahip olacaktr. Bir gn iinde en
az 6 deiik saatte trafik programlarm devreye alp karabilecektir. Cumartesi ve pazar gnlerinde
trafik programlan farkl saatlerde devreye alnabilecektir.
4. Kavak kontrol cihaz ierisinde elektrik sarfiyatn lmek iin programl bir dijital elektrik sayac
bulunacaktr. Bu sayacn endeksi, kavak kontrol cihaznn kapa almadan okunabilecektir.
5. Cihaz grup says 8, 10, 12, 16 yada 20 grup olacaktr.
6. Kavak kontrol cihaz P 55 veya st koruma snfna sahip olduu akredite edilmi bir kurulu
tarafndan belgelendirilecektir.

671

509.03.02 Sinyal Vericiler.

509.03.02.01 Halojen Ampulh Sinyal Verici Gruplar.
1. Sinyal vericilerin ana gvdeleri, siperlikleri, irtibat ayaklan, optikleri ve kapaklar her trl
atmosferik koullara dayankl polikarbonat malzemeden imal edileceklerdir. Regrind (kazanlm)
polikarbonat kullanlmamal, virgin (ilk retim) polikarbonat hammaddeden retilmelidir. Sinyal
vericiler krlgan ve gevrek yapda olmamaldr.
2. Sinyal verici ve sinyal verici gruplarnn optik nite (oto, yaya, flar...) anma ap 200 mm
veya 300 mm %2 olmaldr.
3. Ik kayna olarak sinyal vericilerde 10 volt, 50-55 watt halojen ampul kullanlacaktr.
4. 200 mm oto sinyal verici grubu 3 metre 4 x 1 NMH kablo, 300 mm oto sinyal verici grubu 12
metre 4 x 1 NMH kablo, yaya sinyal verici grubu 3 metre 3 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
5. 300 mm oto sinyal verici gruplar 509.04 "Sinyalize Tesis Yapm" ksmnda zellikleri verilen
konsol balant aparat ile birlikte teslim edilecektir.
6. Sinyal verici gruplar; 200 mm ve 300 mm oto ve yaya gruplar, akredite edilmi bir kurulu
tarafndan verilmi TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip olacaktr.
7. Sinyal verici gruplarna ait siperlikler, irtibat ayaklan, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen
ekipman ile birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular inde monte
edilmi ve (siperlikler hari) almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki
malzemeleri ve saylarn bildiren bir etiket bulunacaktr.
509.03.02.02 Led'li Sinyal Verici Gruplar.
1. Sinyal vericilerin ana gvdeleri, siperlikleri, irtibat ayaklar, optikleri ve kapaklan her trl
atmosferik koullara dayankl polikarbonat malzemeden mal edileceklerdir. Regrind (kazanlm)
polikarbonat kullanlmamal virgin (ilk retim) polikarbonat hammaddeden retilmelidir. Sinyal
vericiler knlgan ve gevrek yapda olmamaldr.
2. Sinyal verici ve sinyal verici gruplarnn anma ap 200mm veya 300mm %10 olmaldr.
3. Ik kayna olarak sinyal vericilerde LED kullanlacaktr.
4. 200 mm oto sinyal verici grubu 3 metre 4 x I NMH kablo, 300 mm oto sinyal verici grubu 12
metre 4 x 1 NMH kablo, yaya sinyal verici grubu 3 metre 3 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
5. 300 mm oto sinyal verici gruplar 509.04 "Sinyalize Tesis Yapm" ksmnda zellikleri verilen
konsol balant aparat ile birlikte teslim edilecektir.
6. Sinyal verici gruplar (200 mm ve 300 mm oto ve yaya gruplar) akredite edilmi bir kurulu
tarafndan verilmi TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip olmaldr.
7. Sinyal verici gruplarma ait siperlikler, irtibat ayaklan, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen
ekipman ile birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde monteli ve
(siperlikler hari) almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki malzemeler ve
adetlerini bildiren bir etiket bulunacaktr.
672

509.03.03 Standart ve Bast Sinyalizasyon Direi.

1. Standart ve bast direk imalatnda daha nce kullanlm, pasl, eski boru kullanlmayacaktr.
Direkler; 76.2 mm, 101.6 mm ve 127 mm apnda (3 in, 4 in, 5 in) silindirk sanayi demir
borulardan (TS 301/2) tek paradan eksiz olarak imal edilecektir.
2. Bast direklerde 101.6 mm ve 127 mm apnda (4 in, 5 in) borular birletirmek iin
projede grld gibi stteki yuval bilezik ve daha alt seviyedeki bilezik 101.6 mm (4 in)
apnda boruya alt ve stnden kesintisiz kaynak edilecektir. Daha sonra 101.6 mm (4 in)
apndaki boru 127 mm (5 in) apndaki borunun iine yerletirilerek st bileziin yuvasna
oturtulup kaynaklanacaktr.
3. Direklerin imali srasnda; 76.2 mm (3 in) apndaki boru iin 3.55 mm, 101.6 mm (4 in)
boru iin 3.95 mm, 127 mm (5 in) boru iin 4.85 mm et kalnlklarna sahip demir boru
kullanlacaktr.
4. Standart sinyalizasyon direinin st ksmnda kapak kullanlmayacak, 101.6 mm (4 in) apnda
kesilmi sac direin zerine kaynaklanarak kapatlacaktr.
5. Elektrik balantlarnn yapld 30 x 12 cm ebatlanndaki balant odasnn keleri oval olarak
kesilecektir.
6. M8 cvata deliklerinin 4 cm. altna 15 mm apnda 4 adet kablo delii alacaktr.
7. Tm kaynaklama, kesme ve apak alma ilemleri tamamlandktan sonra direkler ve yan kapak
EN ISO 2178 ve ISO 1461 standartlannda belirtilen esaslara uygun olarak scak daldrma metodu
ile galvanizlenecektir.
8- Galvanizleme ileminden sonra klavuz ilemi hari kesme, delme ve kaynak ileri
yaplmayacaktr.
9. Galvaniz ileminden nce cvata yataklar 100 mikron geniletilecek, galvanizleme ileminden
sonra cvata delikleri klavuzlanacaktr.
10. Bast direk zerinde 8 adet M16, 4 adet M8, 2 adet M6 inox cvata, 1 adet yan kapak,
artmal klemens rayna bal 21 adet TSEK belgeli 6'lk ray klemensi bulunacaktr.
11. Standart direk zerinde 4 adet M8, 2 adet M6inox cvata, 1 adet yan kapak, artmal klemens
rayna bal 21 adet TSEK belgeli 6'hk ray klemensi bulunacaktr.
12. Bast ve Standart direklerinin imalat ekil-509-2'de belirtilen esaslara uygun olarak
yaplacaktr.

673

BAST VE STANDART DREK

PROJES
SlpelUt bllmlns kllml? u

Bkme ilemi
gah/ani* l*emlndon ence
mblarak yap facak
YoEBy leltonul vundfiVI a
mntm>m ifl
rmuLmum IS derece olacak.
KoLDenvakfiaiTi
tm
I&914standardnda
natvanflefiecek civ ala delikleri klavuz b nacaktr.
GOlDfi cnaulaf InoK oTacakt

J_' \

8cm

Kapakubuu
5mmc2cmv3Gcm

3 m tamsof* geirilip kaypak3nmi5

Mmkjn&difiket kaltrJr& 1cmcap1Scm
dadeMIScfrara

Kapak: 2mm )t 16 cm x 3Gcm

Kapak iindeki artmal ray

Olarnda 31 adet B bk
TSEK bekjel ray Memsnsl
bulunacaktr.

Sem

39

20cm

n
1 V

oLicak sl kapa k kllan Imayacak.

Tepfl tamamen kajnskla kapal

Not Btn ller i(jn HaB en farla '-S1 olmaldr. ekilde grlen
dvatalar ve yan Kapaklar diree monteli olacaktr,
3 n; boru 3,55, 4 ine boru 3.85 ,9 ne boru 4.85 mm
el kalnlnda olmaldc

ekil-509-2 Bast ve Standart Direk

674

j; 509.03.04 300 mm Tekli Halojen Fla nitesi.

i i

;; 1. Fla amacyla kullanlan nitenin anma ap 300 mm %10 olmaldr.

jh
||| 2. Ik kayna olarak fla nitelerinde 10 volt, 50-55 watt halojen ampul kullanlacaktr.
|! 3. alma voltaj 220 Vac olacaktr.
i||

..; 4. 300 mm Fla nitesi 12 metre 2 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
j| 5. 300 mm Fla nitesi, 509.04 "Sinyalize Tesis Yapm" ksmnda zellikleri verilen
konsol i' balant aparat ile birlikte teslim edilecektir.
i 6. Fla nitesi TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip halojen ampullu sinyal verici
grubunun tek nitesi kullanlarak yaplacaktr.
i

i 7. Fla nitesine ait siperlik, irtibat ayaklar, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen ekipman ile
; birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde monteli (siperlik hari)
! ve almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki malzemeler ve adetlerini
i
bildiren bir etiket bulunacaktr.
8. Fla cihaz tekli halojen fla nitesinin iinde olmayacak, 220 voltta alan fla cihazlar ile
birlikte kullanlabilecektir.
509.03.05 300 mm Tekli Led'li Fla nitesi.
1. Fla amacyla kullanlan nitenin anma ap 300 mm % 10 olmaldr.
2. Ik kayna olarak fla nitelerinde sar veya krmz led kullanlacaktr.
3. alma voltaj 220 Vac olacaktr.
4.300 mm Fla nitesi 12 metre 2 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
5. 300 mm Fla nitesi, 509.04 "Sinyalize Tesis Yapm" ksmnda zellikleri verilen konsol
balant aparat ile birlikte teslim edilecektir.
6. Fla nitesi TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip led sinyal verici grubunun tek
nitesi kullanlarak yaplacaktr.
7. Fla nitesine ait siperlik, irtibat ayaklar, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen ekipman ile
birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde monteli (siperlik hari)
ve almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki malzemeler ve adetlerini
bildiren bir etiket bulunacaktr.
8. Fla cihaz tekli halojen fla nitesinin iinde olmayacak, 220 voltta alan fla cihazlar ile
birlikte kullanlabilecektir.
509.03.06 Gne Enerjili Led'li Flar Sistemi.
Sistem; polikristal 40 watt solar panel, solar panel ynlendirme aparat, ak grubu, arz reglatr,
fla cihaz, 12 Volt (de) Led'li fla nitesi olmak zere 5 ana paradan oluacaktr.
675

509.03.06.01 Polikristal 40 Watt Solar Pane).

-

Polikristal tip olacaktr.

12 volt, 40watt olacaktr.
Modl ultravyole nlara kar dayankl olacaktr.
-40 C ve +80 C arasnda alabildii belgelenecektir.

509.03.06.02 Solar Panel Ynlendirme Aparat.

-

40 watt solar paneli yatay ve dey eksende hareket ettirmeye ve salam bir ekilde
sabitlemeye uygun yapda olacaktr.
Bnyesinde kullanlan civat ve somunlar inoks olacaktr.
Aparat EN SO 2178 ve ISO 1461 standartlarnda belirtilen esaslara uygun scak
daldrma metodu ile galvanizlenecektr.

509.03.06.03 Ak Grubu.
-

Ak grubu az bakml, tpl (OpzS) sabit tesis tipi olacaktr. Ak tam dolu olduunda
12 volt led'H fla nitesini en az 15 gn boyunca gece ve gndz altracak yap ve
kapasiteye sahip olacaktr.
Ak grubu 2 voltluk 6 adet 150 amperlik hcrenin seri balanmasyla oluturulacaktr.
Ak hcreleri TS 1352 standard uygunluk belgesine sahip olmaldr.
Ak grubu scak daldrma galvaniz kapl 2 mm et kalnlnda bir dolap iine reticinin
tavsiye ettii ekilde montajh olacaktr.

509.03.06.04 arz Reglatr ve Fla Cihaz.

-

arz reglatr solar enerji le ak grubunu arz edecek aky tampon arzda
tutacaktr.
arz etme akm ve tampon arz voltaj ak reticisinin verdii limitler iinde
olacaktr.
Yksek randman, switch mode teknolojisi ile g kayb olmakszn alacaktr.
Fla cihaz birden fazla led'li fla nitesini e zamanl olarak altrabilecek yap ve
kapasitede olmaldr.
Fla cihaz periyodun %50 sresince fla nitesini yakmal %50 sresince
sndrmelidir.
Fla periyodu 0,5 sn ile 2 sn arasnda seilebilmelidir.

stenildii taktirde geceleyin Led'li fla nitesinin azaltlabilecektir.

509.03.06.05 12 Volt (De) Led'li Fla nitesi.

-

alma voltaj 12 Volt (de) olacaktr.

Ik kayna olarak fla nitelerinde sar veya krmz led kullanlacaktr.
300 mm Fla nitesi 12 metre 2 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
300 mm Fla nitesi, 509.04 "Sinyalize Tesis Yapm" ksmnda zellikleri verilen
konsol balant aparat ile birlikte teslim edilecektir.
Fla nitesi TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip ledli sinyal verici
grubunun tek nitesi kullanlarak yaplacaktr.
Fla nitesine ait siperlik, irtibat ayaklar, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen
ekipman ile birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde
676

monteli (siperlik hari) ve almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde

iindeki malzemeler ve adetlerini bildiren bir etiket bulunacaktr.
509.04 Sinyalize Tesis Yapm.
509.04.01 Sinyalize Tesis Yapm ve Montaj.
509.04.01.01 Trafik iaretlemeleri.
Mteahhit; yol gzergahnda ve kavakta yapaca almalar in Karayollar Genel Mdrl
tarafndan tespit edilen standartlara uygun trafik iaretlemesini kendisi yapacaktr.
Gereken gvenlik nlemleri alnmadan sinyalize tesis yapm iine balanlmayacaktr509.04.01.02 Rgarlar.
1. Her sinyalizasyon direi iin bir adet rgar kullanlacaktr.
2. Sinyalizasyon direi iin koyulacak rgarlar dnda yol geilerinde karlkl olarak iki tarafa
refj veya kaldrmdan 1 metre ieriye birer adet rgar yaplacaktr. zel durumlarda dareden izin
alnacaktr.
3. (3)metrelik daire iindeki rgarlar birletirilip tek rgar yaplacaktr.
4. Toprak sathlarda rgar seviyesi zemin seviyesinden 5 cm yksek olarak ina edilecektir.
5. Rgar kapa, direin bulunduu yerin 180 derece aksi istikametine alacak ekilde ina
edilecektir.
6. Ortalama rgar derinlii 60 cm olacaktr. Minimum rgar derinlii 50 cm olacaktr.
7. Rgar yapmnda 300 doz beton kullanlacaktr.
8. Beton atlamamas iin periyodik olarak sulanacaktr. Sfr derecenin altndaki uygulamalarda
beton katks kullanlacaktr.
9. Rgar i ebatlar 36 x 36 cm olacaktr. Rgarlar kalp ile hazrlanacaktr.
10. Rgar kapa ekil-509-3'de belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
11. Rgar derinliinin 60 cm yi at durumlarda ekl-509-3'de uygun, ancak i ebatlar
54 x 54 cm, d ebatlar 60 x 60 cm olan rgar kapaklar kullanlacaktr.
12. Rogar ve kapa iin yukanda verilen teknik zellikleri salayan prefabrik uygulamalar idare
tarafndan uygun grld taktirde uygulanabilecektir.

677

40cm

45 cm uzunluunda 10
Kapak
luk demir ubuk kapaa
tutacak
kaynatlacak ve aseye
kaynakl kulaklara monte 40x40 ebatlarnda
edilecek
3x4mm baklaval sac
3
Temel aparatnn alt
cn ksmnda betona
gmmek iin aparatn 2
kenarna kaynakl 4 adet
10cm demir ubuk
kullanlacaktr.

{?

36cm.

3 cmlik kebentlerden
i ebatlar 36x36 cm **
olarak imal edilecek

3cm

--------- 42 cm
Kaynak ileri bittikten sonra
TS 622 standardnda scak daldrma galvaniz
kaplama yaplacaktr.

ek-509-3 Rogar Kapa

509.04.01.03 Direk Temelleri.

1. Direk temelleri kalp kullanlarak yaplacaktr.
2. Standart direkler ve bast direkleri iin iki farkl direk temeli kalb kullanlacaktr.
3. Kalbn hasarsz kmas iin gerekli nlemler alnacaktr. Beton; atlamamas iin periyodik
olarak sulanacaktr. Sfr derecenin altndaki uygulamalarda beton katks kullanlacaktr.
4. Standart direkler iin hazrlanan direk temeli; 13.7 cm apnda, 60 cm derinliinde, bast
direkler iin hazrlanan direk temeli se 16.2 cm apnda ve 110 cm derinliinde olacaktr.
Bu derinlik seviyeleri, sert ve salam zeminlerde dareden izin almak koulu ile 50 cm ve 100 cm
ye drlebilir.
5. Bast ve standart sinyalizasyon direk temelleri, bordur olan kesimlerde, bordrden en az 1 m
ieriye ina edilecektir. Bordur bulunmayan kesimlerde darenin gr alnacaktr.
6. Temel yapmnda; beton dayanm snf C 20/25 olan beton kullanlacaktr.
7. Temel betonu priz sresi tamamlanmadan direk montaj yaplmayacaktr.
678

8. Rgar le direk temelleri arasnda 80-90 mm apnda kangal boru kullanlacak, bu boru direk
iindeki elektrik balantsnn yapld ray klemenslerine kadar uzatlacaktr.
9. Her sinyalizasyon direine bir enerji kablosu girecek en ok 2 enerji kablosu kacaktr. Rgar
ile direk balant odas arasnda (80-90 mm kangal boru iinde) 3*den fazla enerji kablosu
bulunmayacaktr. Standart direk balant odasnda 2den fazla enerji kablosu bulunmayacaktr.
10. Direkler temele monte edilip hitap ettikleri yne evrildikten sonra direk ile temel aras kumla
doldurulacak ve temelin zerine en az 5 cm yksekliinde direi saracak ekilde bilezik betonu
atlacaktr.
11. Direk temel kalplar ekiI-509-4' de belirtilen llere uygun olacaktr.
12. Temel kalplarnn yapmnda 5 ve 6 inlik demir borular kullanlacaktr.

ekiI-509-4 Direk Temel Kalplar

509.04.01.04 Cihaz Temeli.
1. Cihazn kurulaca yere bir bast direk temeli hazrlanacaktr. ekl-509-5' de gsterilen
Kavak Kontrol Cihaz montaj aparat, bu temele monte edilecektir.
2. Snyalize kavam htiyac olan grup saysndan fazla k grubuna sahip kavak kontrol cihaz
(KKC) kullanlmayacaktr.
3. Kavak kontrol cihaznn k grup kapasitesi kadar k grup kart (lamba kart) cihazla
birlikte verilecektir.
4. Cihaz ile ana rgar arasnda kablolar tamak amacyla 80-90 mm apnda kangal boru
kullanlacaktr. Bu boru rgardan cihaz giriine kadar uzatlacaktr.

679

5mm kalnlnda
Cihaza uygun lde
dikdrtgen
montaj levhas

Kablo delii 5"

Temelin stten grn

TS 914 scak
daldrma galvanizli

tySladet destekleyici gen

demir I evlin 5mm x
lcn x 15em

Zemin seviyesi -

15 cm
15 cm

150 cm.

11

cm

80 cm

ekil-509-5 Kavak Kontrol Cihaz Montaj Aparat

509.04.01.05 Kablo Kanallar ve Borular.
509.04.01.05.01 Toprak Kazs.
1. Cihazdan kan ve cihaza giren tm kablolar mutlaka yeraltndan ve kablo borusu iinde
tanacaktr.
2. Tm kablo borulan 50 cm derinlikte kazlacak olan kablo kanallarna denecektir.
3. Kaldrm veya refj altna denen kablo borular kangal boru olacaktr.
4. Kangal borular 70-80 mm apnda ve 6 at basnca dayankl olacaktr.
5. Yaklam flarleri iin kullanlacak kangal boru ap en az 40 mm olacaktr.
6. Kangal borular yekpare olacak, yeraltnda ekleme yaplmayacaktr.
7. 40 metreyi aan kablo kanal kazs yaplmas durumunda, her 40 metre iin bir rgar
yaplacaktr.
8. Meskun mahal ilerinde yaplan refj veya kaldrm kazlarnda, kaz el ile yaplacak, traktr
kazc veya ekskavatr kullanlmayacaktr.

680

509.04.01.05.02 Asfalt Kazs.

1. zerinden ara geen her zemin altna denecek olan kablo borular, 4.05 mm et kalnlna
sahip 7.62 cm (3 in) apnda galvaniz kapl demir boru olacaktr. Galvaniz kapl borularn
yeraltndaki ekleri kendi orijinal manonlar ile yaplacaktr.
2. Asfalt kazs yaplrken nce derz kesme ile maksimum 15 cm geniliinde ve yeterli derinlikte
kesme ilemi yaplacak daha sonra kompresr ile 30-40 cm derinliinde kazlarak ilem
tamamlanacaktr. Demir borunun st seviyesinin asfalt yzeyine en yakn olduu mesafe 20 cm
den az olmayacaktr.
3. Kazc traktr veya ekskavatr gibi yola hasar veren makineler kullanlmayacaktr.
4. Trafie ak yollarda nce yolun yarsnn gei kazs yaplacak daha sonra dier yars
tamamlanacaktr.
5. Kablo borular dendikten sonra zemin tekrar eski haline getirilip sktrlacak ve gerekli
temizlik yaplacaktr.
509.04.01.06 Sinyal Vericilerin Montajnn Yaplmas.
1. Sinyal verici gruplarnn son kontrolleri yaplp siperlikleri salamca takldktan sonra
ekil-509-6'da gsterdii gibi yerlerine monte edilecektir. Tm sinyal vericiler diree salam,
hitap ettii yne uygun monte edilecektir. Yn ayarlamas yapldktan sonra alt ve stteki ayar
cvatalarnn boluklar alnacaktr.

odas delik
lama

4" boruya kaynakl

m16 inox cvata

4" boruya kaynakl 2 somun

ve m16inoks cvata

4" boru
ekiI-509-6 Konsol Montaj Aparat

681.

2. Standart diree monte edilen sinyal vericilerin ve gruplarnn st irtibat aya inoks metrik-8
cvata ile yaplacaktr. Alt irtibat aya ise galvaniz kapl bir kelepeyle diree balanacaktr.
Btn sinyal vericilerin enerji kablolar (4 x 1 NMH, 3 x 1 NMH) Ust irtibat ayann iinden
yaplacaktr.
3. Bast direklerin konsoluna monte edilecek oto sinyal vericileri iin ekil-509-6' daki gibi
scak daldrma galvaniz kapl salam bir aparat kullanlacaktr. Bu aparat yardmyla konsoldaki
sinyal vericiler yol yzeyine tam dik konuma getirilip sabitlenecektir.

Kaplama s
Montaj
Kaplama stII
Montaj
(yandan
grn)

ekil-509-7 Sinyal Verici Gruplarnn Montaj

4. Bast direk konsollarna krmz, san ve yeil yan yana gelecek ekilde yatay konumda sinyal
verici grubu balanmayacaktr.
5. Sinyal verici grubun st ksm ekil-509-7'de gsterildii gibi yol eksenine 90 derecelik a ile
monte edilecektir.
6. Refje ve kaldrma karlkl olarak iki bast direk monte edildiinde konsoldaki oto sinyal
verici gruplar ayn hizaya getirilmelidir. Bunun iin bast direklerde konsol balantsn
salayan 8 adet M16 cvata ile ayar yaplacaktr.
7. Kavakta kullanlan tm sinyal vericiler ve sinyal verici gruplar ayn renkte olacaktr. Sinyal
verici rengi iin darenin uygun gr alnarak siyah, gri, siyah-gri, turuncu, yeil renklerden biri
seilecektir.
8. Bir k grubunda hem halojen hem led'li sinyal verici kullanlmas, ampul dedeksiyonunu
zorlatraca iin kullanlmayacaktr.

682

509.04.01.07 Enerji Kablolar.

>'j 1. Enerji kablolar tesisatnda yeraltnda ve rgarlarda kesinlikle ek yaplmayacak tm ekler
sinyalizasyon direkleri iinde bulunan ray klemensleri zerinden yaplacaktr.
2. Sinyalizasyon bnyesinde havai hat enerji balants kullanlmayacaktr..
3. Yeraltna denen enerji kablolar tek damarl (NYY), sinyal verici ve sinyalizasyon direkleri
iine denen enerji kablolar ok damarl (NMH) olacaktr.
4. 1.5 mm2 den kk kesitli NYY, 1 mm2 den daha kk kesitli NMH enerji kablosu
kullanlmayacaktr.
| 5. Btn kablolar, kablo borular iine denecektir.
6. Elektrik enerjisi girii iin minimum 2 x 6 NYY kesitli kablo kullanlacaktr. 50-200 metre
arasndaki mesafelerde 2 x 10 NYY, 200-500 metre aras mesafelerde 2 x 16 NYY kablo
kullanlacaktr.
7. 2 x 6 NYY kablonun elektrik direine balants 3 metrelik 2.54 mm (1 in) galvanizli demir
borunun iinden geirilerek yaplacaktr.
5. Her rgar iinde 1.5 metre fazla kablo braklacaktr.
9. Sinyalize kavak grup saysnn 10 gruptan fazla olmas halinde 4 x 1.5 NYY, 7 x 1.5 NYY ve
10 x 1.5 NYY kablolar kullanlacaktr.
509.04.01.08 ok letkenli Kablo Tesisat.
1. Sinyalize kavak cihaz grup saysnn 10 'dan az olmas halinde 19 x 1.5 NYY, 21 x 1.5 NYY, 24
x 1.5 NYY veya 30 x 1.5 NYY ok letkenli kablo kullanlacak, kavak cihaz grup saysnn 10'dan
fazla olmas halinde 4 x 1.5 NYY, 7 x 1.5 NYY ve 10 x 1.5 NYY kablolar kullanlacaktr.
2. Kullanlacak kablolar renkli deil numaral tip olacaktr.
3. Cihaz ve direklerdeki klemens balantlar ekil-509-8' de verilen rnee uygun olacak ve
elektrik kablosu, btn sinyalizasyon direklerine iletken numarasna gre balanacaktr.
4. k gruplar ekil-509-6'da verilen rnekte gsterildii gibi nce oto grupla, sonra yaya
gruplar, daha sonra fla ve ntr balantlar sras le yaplacaktr.
5. Kavaklardak kablolarn iletken says, Kablo iletken says = (oto x 3) + (yaya x 2) + fla +
ntr forml ile hesaplanacak ve uygun olan bir st iletken sayl kablo kullanlacaktr.
6. Enerji kablolar uygun sayda iletkene sahip (14, 19, 21, 24, 30) olacak ve TSE belgeli enerji
kablosu kullanlacaktr.
7. ekil-509-8'de gsterildii gibi son direkten karlacak olan kablo tekrar cihaza geri dnecek
ve sistem iki ynden beslenecektir.
8. Her lamba k grubuna 4 ten fazla sinyal verici grubu balanmayacaktr.
683

9. Standart direk balant odasnda en ok 2 adet ok iletkenli elektrik kablosu , bast direk
balant odasnda en ok 3 adet ok iletkenli elektrik kablo balants yaplacaktr.
10. Standart ve bast direklerdeki balant odas Seki 1-509-9'da verildii gibi olacak, balantlar
25 cm. uzunluundaki direk i eperine kaynatlm ve direkle beraber galvanizlenmi armal
ray zerinde bulunan 21 adet 6'lk ray klemensi ile yaplacaktr. Ray klemesleri TSE belgesine
sahip olacaktr.
11. Balant odalarnda sra klemens kullanlmayacaktr.

scouncu direk
balant odas

1. direk
balant odas

diree
giri

M
m
m
m
m
m
m

m,
m
m

2. 3. 4. ..direk
balant edalar
direkten
k

777?,
7ZP,

?m
_12_
ray klatensleri'

?m

ten

J.

19x1,5NXX " 21x1,5NYY

24x1,5NTC - 30x1, 5NSY iletkenli kablo
Kavak kontrol cihaznn k klemensleri

KSYKSYKSYKSYKSYKSYKSYKSY

cihazdan ak

ekiI-509-S Elektrik Balant Tesisat (19 x 1.5 NYY kablo iin)

684

azNtr

artmal
klemens ray

6 lk
klotensler

Snrlama
klemsnsi

ekil-509-9 Direk in

Elektrik Balant Odas

509.04.01.09 Enerji Temini.

Ikl aret/sinyalize tesisin alabilmesi iin gerekli enerji sisteminin srekli olarak temini ve
abonelik lemleri dare adna Mteahhit tarafndan yaplacaktr.

685

KISIM 510.- PREFABRK T DRE

510.1 Tanm. Bu ksm, Karayollar tesislerinin korunmasn salamak iin bu tesislerin etrafnn
prefabrik dik it direi ile prefabrik eik it direi yaplmasn kapsar.
510.2 Prefabrik Betonarme Dik it Direi.
j
Projesinde belirtilen esaslar dahilinde ve ekil-510-1 'de gsterildii ekilde, 2.5 m uzunluunda, ]
dz, alt taban 14 cm, st taban 8 cm geniliinde olacak ekilde ierisinde nervrl demirlerden l
25 cm adm aral ile oluturulan spiral etriyeli demir donat bulunan, betonarme dik it direi
beton eleman retim tesisinde hazrlanarak gerekli grlen yerlere yerletirilecektir.
510.02.01 Yapm arttan.
Prefabrik it direi; projesinde belirtilen esaslar dorultusunda gerekli makine ve tehizat tesis
edilecek ve santraln temin ve montaj yaplacak, bu i iin gerekli demir, imento ve su tesis
yerine getirilecek, depolanacak ve korunacaktr.
Kum ve krma ta ocak veya derelerden karlacak, depolanacak, krlarak, granlometrsine gre
elenerek, ykanacaktr. Krlarak hazrlanan agrega vastalara yklenip tesis yerine tanacak ve
boaltlacaktr.
Nervrl demirlerden 25 cm adm aral ile oluturulan spiral etriyeli demir aksam projesine gre
ilenerek yerine konulacaktr.
'
Projesinde belirtilen aralklarda galvanizli dikenli tel balama deliklerinin oluturulmas suretiyle
beton yapma tesisinde beton dayanm min. C25/30 MPa olacak ekilde, TS EN 197-1 standardna
uygun imento kullanlarak it direini imal edilecek ve kr yapmas salanacaktr.
Prefabrik beton it direkleri, imalat yerinden i bana tanacaktr.
Kontrol Mhendisinin direktifleri dorultusunda her cins ve klastaki zeminde 50x50x50 cm
ebatlarnda temel ukuru kazlacak, kaz malzemesi vastalara yklenerek, depo veya imla yerinde
tanacaktr.
C20/25 MPa dayanma sahip temel betonu iin gerekli imento ve su ibanda temin edilecek,
gerekli kum ve akl vb agrega ocak veya derelerden karlacak, depolanacak, granlometrsine
gre elenerek ayr ayr depo edilecektir.
Agrega tartlarak veya darece izin verilmesi halinde hacim esasyla llerek, gereken miktarda
TS EN 197-1 standardna uygun imento ve su ile birlikte betoniyere verilerek karm
hazrlanacaktr.
Beton, betoniyerle kartrlacak, betoniyerden alnarak temel ukuruna projesinde grld
ekilde 10 cm kalnlkta dkldkten sonra it direinin yerletirilecektir.
Temel ukuru, beton ile doldurulacak ve beton vibratrle sktrlacaktr. Vibratr inesinin
giremedii yerler mala ve ilerle lenecektir.
Dklen beton yzeyler dzeltilecek ve beton krn alncaya ve sertleinceye kadar scak ve
souktan korunacaktr.
Beton karmndan numune alnmas ve laboratuar deneylerinin yaplmas, artnamenin 308.
Ksm "Beton leri" ve 309. Ksm "Demir leri"nde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
510.03 Prefabrik Betonarme Eik it Direi.
Projesinde belirtilen esaslar dahilinde ve ekil-510-2 'de gsterildii ekilde, 2.5 m'si dz ve 0.5
m'si 45 ah olacak ekilde, ierisinde nervrl demirlerden 25 cm adm aral ile oluturulan
spiral etriyeli demir donat bulunan, betonarme eik it direi beton eleman retim tesisinde
hazrlanarak gerekli grlen yerlere yerletirilecektir.

686

510.03.01 Yapm artlan.

Prefabrik it direi; projesinde belirtilen esaslar dorultusunda gerekli makine ve tehizat tesis
edilecek ve santraln temin ve montaj yaplacak, bu i iin gerekli demir, imento ve su tesis ;
yerine getirilecek, depolanacak ve korunacaktr.
\ Kum ve krma ta ocak veya derelerden karlacak, depolanacak, krlarak, granlonetrisine gre
elenerek, ykanacaktr. Krlarak hazrlanan agrega vastalara yklenip tesis yerine tanacak ve
boaltlacaktr.
Nervrl demirlerden 25 cm adm aral ile oluturulan spiral etriyel demir aksam projesine gre
ilenerek yerine konulacaktr.
Projesinde belirtilen aralklarda galvanizli dikenli tel balama deliklerinin oluturulmas sureliyle
beton yapma tesisinde beton dayanm min. C25/30 MPa olacak ekilde, TS EN 197-1 standardna
uygun imento kullanlarak it direini imal edilecek ve kr yapmas salanacaktr.
Prefabrik beton it direkleri, imalat yerinden bana tanacaktr.
Kontrol Mhendisinin direktifleri dorultusunda her cins ve klastaki zeminde 50x50x50 cm
ebatlarnda temel ukuru kazlacak, kaz malzemesi vastalara yklenerek, depo veya imla yerinde
tanacaktr.
C20/25 MPa dayanma sahip temel betonu iin gerekli imento ve su ibanda temin edilecek,
gerekli kum ve akl vb agrega ocak veya derelerden karlacak, depolanacak, granlonetrisine
gre elenerek ayr ayr depo edilecektir.
Agrega tartlarak veya darece izin verilmesi halinde hacim esasyla llerek, gereken miktada
TS EN 197-1 standardna uygun imento ve su le birlikte betoniyere verilerek karm
hazrlanacaktr.
Beton, betoniyerle kartrlacak, betoniyerden alnarak temel ukuruna projesinde grld
ekilde 10 cm kalnlkta dkldkten sonra it direinin yerletirilecektir.
Temel ukuru, beton ile doldurulacak ve beton vbratrle sktrlacaktr. Vibratr inesinin
giremedii yerler mala ve ilerle ilenecektir.
Dklen beton yzeyler dzeltilecek ve beton krn alncaya ve sertleinceye kadar scak ve
souktan korunacaktr.
Beton karmndan numune alnmas ve laboratuar deneylerinin yaplmas, artnamenin 308.
Ksm "Beton leri" ve 309. Ksm "Demir leri"nde belirtilen esaslara uygun olacaktr.

687

Temel Betonu
C20/25 MPa D amirali
50x50x50 cm

Dikenli
Balant
Delikleri

yer

Spiral
Eltiye 06

,.

Boyuna donat 407

Narvlirl elik
L=250 om
Nervrl
elik
L=275
cm Adm
Aral i
=25 cm
Boyuna
do nal
407
Nervrl
Spiral E riye 08
Nervrl etik
L=275 om
elik
L=250
cm

1- im ani o, agraga, kalk ve

efimi Kam 308 ' Balon ler
belirtilen esaslara g re
yaplmaldr.
2- Ksm 30S Tablo-308-19a
19b'de verilen elkl snflarna
N GRONO
Y
grepro|elendlrmedo esas
bel sn zellikleri (dayanm snl.au/lmenlo
oran, mln.Irnenlo ve mln.haa erii) Tabto-303-20ye gre seilmelidir. Ancak prefabrik elemanlarda hibir ekilde C25/30 Mpa belon
simlinin allna d tmem elidir.
3- Belon karm dizayn. Ksm 308 ' Beton leri' de belirtildii gibi VB TS 802, KGM TADB. Belon kanm oranlar layin rehberine gSte yaplmaldr.
4- Belonun I anmas, dSkOmfl, bakm, kOrOvekalile koni re I ileri Kam 303 'Selen leri'de belirtilenlere uygun yaplmaldr. Buhar kOr uygulanmas
durumunda TS 3648'e uygun olarak yaplacaktr.
5- Oonal elemanlan Ksm 309 ' Demir leri' de belirtilen esaslara ve TS 703 standardna uygun olarak yaplacaktr.

ekil-510-1 Prefabrik Betonarme Dik it Direi

688

BU

da

ve

alnacak

Temel Betonu
C2C25 MPa Demlrsiz
50x50x50 cm

g-

Eik Ksmda
Admv
Spiral
Et/iye 06
Nervrt
elik
L=3Q0cm
Adm
Aral;
Deyde
25, Eikte
1Scm
Boyuna

Dikenli
Balant ^
Delikleri \

Donat
407
NervrJ
elik
L=2S0 cm

1- imento, agrega, katk va su seimi Ksm 308' Balon leri' de

belirtilen

esaslara gre yaplmaldr.

2- Ksm 3Q8Tablo-30S-9a ve t9b' de verilen etki snflarna
greprcjetendlrmede esas alnacak beton zellikleri (dayanm
snf.su'lmento oran, mlagimento ve mln,hava erii)
Tablc-308-20'ya gre seilmelidir. Ancak prefabrik elemanlarda
hibir ekilde C2S/30 Mpa beton snfnn allna dlmemelldir.
3- Belon karm
Ksm 308' Balon
belirtildii gibi

dizayn,
leri' de
vaTS 602,

KGMTADB. Beton
oranlar tayin

karm
rehberine

gre yaplmaldr.
N GRN
YAN GRN
4- Balonun tanmas, dkm, bakm, kr vekalile konlrol leri Ksm 309' Beton leri' de belirtilenlere uygun yaplmaldr. Buhar kr uygulanmas
durumunda TS 364ffe uygun olarak yaplacaktr.
5- Donat eiemantan Ksm 309' Demir leri' de belirtilen esaslara ve TS 708 standardna uygun olarak yaplacaktr.

ekiI-510-2 Prefabrik Betonarme Eik it Direi

689

KISIM 511.-GALVANZL KAFES TELDEN T YAPILMASI

511.1 Tanm. Bu ksm Karayollan tesislerinin korunmasn salamak iin bu tesislerin etrafna
galvanizli kafes tel, tel it, pano ve kare profilden dz it direi yaplmasn ve TSE 2398 standartnda
belirtilen esaslara uygun, rulo halindeki galvanizli kafes telin, direkler boyunca i gerilerek tel it
yaplmas ilerini kapsar.
511.2 Rulo Galvanize Telden it Yaplmas.
511.02.01 Yapm artlanProjesinde belirtilen veya Kontrol Mhendisinin verdii talimatlar dorultusunda; 3 mm kalnlnda, 5
x 5 cm gz aklna sahip, 1.8 m yksekliinde, rulo halinde olan galvanizli kafes tel, 2 m
uzunluunda olan it direklerinin altnda ve stnde 10'ar cm boluk kalacak ekilde direklere 5 mm
kalnlndaki galvanizli balama teli ile en az drt noktadan aada ekil-511-l'de gsterildii gibi
balanacaktr.
Kafes tel itin en alt ve en st deliklerinden 0 5 mm kalnlndaki galvanizli gergi teli artmak olarak
geirilerek gerdirilecektir. Salanan gerginliin bozulmamas iin her direkte gerekli nlem alnarak,
rulo halindeki kafes telin bittii yerde yeni rulo tekniine uygun olarak eklenecektir.
511.03 1.5 X 2 m Boyutlarnda Galvanizli Kafes Tel it Pano ve 2.5 m Boyunda Kare
Profilden Dz it Direi Yaplmas.
TS 2398 standartnda belirtilen esaslara uygun, 0 3 mm kalnlnda, 5 x 5 cm gz aklna sahip
galvanizli kafes tel, 40 x 40 x 4 mm kesitndeki kebentten yaplan 1.5 x 2 m boyutunda olan ereve
ierisine, 15x5 mm kesitindeki lama demirleri ile gergin bir ekilde kaynak veya perinle monte
edilerek aada ekil-51I-2'de gsterildii gibi pano yaplacaktr.
Ayrca, 50 x 50 x 2 mm kesitindeki kare profil malzemesi kullanlarak 2.5 m boyunda dz it direi
yaplacaktr.
511.03.01 Yapm artlar.
Kafes tel it pano yapmnda kullanlacak kebentlerin ular 45 a ile kesilecek ve kaynak
yaplacaktr. Kaynak fazlal ve apaklar temizlenecek, pas, ya ve tozdan arndrlacaktr.
Lama demirleri erevenin drt taraf iin uygun boyutta kesilecek, pas, ya ve tozdan arndrlacak,
galvanizli telin gzlerinden artmal olarak geirilerek gerdirilecek, kebent ereveye kaynak veya
perinle monte edilecektir.
Dey kenarlara st, orta ve alt olmak zere er adet montaj delii sa ve sol kenarlarda farkl ara
mesafelere sahip olacak ekilde alacak, kare profil, belirtilen boyda dz olarak kesilecek, ste gelecek
ucu t= 5 mm kalnlnda lama demiri ile kapatlacaktr. Kaynak fazlalklar temizlenecek, sa ve soldan
pano montaj iin uygun olacak ekilde alt adet, st ksma dikenli tel gerilmesi iin adet delik
alacaktr.
Galvanizli kafes tel dndaki imalat, projesinde belirtilen ekilde boyanacak, cvata ve bulonlar hazr
hale getirilecektir.
malat tamamlanan kafes tel it panosu, it direkleri vb malzeme, iyerinde Kontrol Mhendisinin
gsterdii ekilde depo edilecektir.
690

;j

Daha sonra direklerin dikilecei yerler belirlenerek, 30 x 30 cm boyutunda ve 60 cm derinliinde

ukur alacaktr.
Kazdan kan malzeme Kontrol Mhendisinin gsterecei uygun bir yere depo edilecektir.
it direinin yerletirilmesi srasnda, son durumda direin 2 m lik blm yzeyde kalacak ve
direin altnda 10 cm beton olacak ekilde yatay ve dey dorultuda sabitlenecektr.
Direk temeli iin alan ukura direk yerletirildikten ve sabitlendikten sonra beton dayanm
C20/25 MPa olacak ekilde demirsiz beton dklecektir.
Betonun yeterli dayanma ulamasndan sonra projesinde belirtilen esaslara uyularak, sa ve sol
panocvata ile direklere ayr ayr monte edilecektir.

691

GALVANZL KAFES TELDEN T YAPILMASI

S5 mm
Gstenc ss

<*i

2.rGahanz!i3o

O
EL
3*
Di

Gergi

9;

S5 mm
k=n D

^ ^ <W* B5 ^GaUrfi S^TeS

G<fiJ*"diH*j>KafeTsf GzApiip
Jcm,TteElit33Hin a.SOm

O
O
2,5"
GsloocS Soru 35 mm Galvanizli
Gergi Tsli
,.

nrsfe-K=fe5TeI e
Direfc-GEjj Te!
Saklants

Tereci E^ton

SalanaiRucK

.GalaJi'diSsl

Kfes T-Gergi Tefi S5!5nt.s

1-imentc,agrega, katk ve su seimi Ksm 30S'Beton slefrnde belirtilen esaslara gre yap m at dm
2-KiEim30STablo-3flS-1Sa ve 13b" de verilen etki s m 1la nna gcreprcjelend rmede esas alnacak beton zeirkeri (dayanm smft.su'imento
oran, min.amenta <& min.ha'.a ierii) Tablo-30!^2'ie gere seilmsiidir. Ancak hibir ekilde C2/25 M pa
beton smtnm altna d&ameroelfclir. 3-Betonkanm dizayn, KJsm30S'Beon3erFndebe!tildiglg!biveTSS02veKGMTAO.B. Beton karm
oranlan tayin rehberine gre yap imald 4- Betonun tanmas, dkm, bakm, krfi ve kalite kontrol isteri Ksm 308 'Beton ileri'nds belirtilen esaslara
uygun yaplmaldr.

?J,5x2 m EBATLARINDA GALVANZL KFESTELT PANO've 2,5 m BOYUNDA KARE PROFLDEN T DRE
i 1 PANO + 1 DREK= 1 At<)0 )
2,05 m _______________________________________ ^
LatraDemtrl=5mm
Dikenli Tel
ekilmesi
[in Delikler
Y
Civat*Bulm
MO, L=O0m

15x5 Lama Demiri

Galvanizli Kafes tel 03 mm

Cvataya BulonM0,L=100 mm
40x40x4.
Kebent

Boyama: Kasaban Pano, Lama

Galvanizli KafasTel
Gz.Aki3!5x5cm
Tel Kalnl 03 mm
Demiri ve Kara Profil Direk olduu iin
boyanmayacaktr.

Temel Betonu C20/25 Mpa

0.10 mj

rO.30 mt

50x50x2 Kate Profil

Kebent

l
w

40x40x4.

1-Jmento,*agrega, katk ve su seimi Ksm 308 'Beton Ileri'nde belirtilen esaslara gre yaplmaldr.
2- Ksm308 Tablo-308-19a ve 9b' de verilen etki snflanna goTeprojeiend irmede esas alnacak-beton zellikleri (dayanm snf .su
oran, rnn.imento ve mahavaerii} Tablo-308'-20'ye gre seilmelidir. Ancak hibir ekilde C20/25 Mpa
beton snfnn altma^dfl s ime/relidir.
3- Beton k ansm dizayn. Ksm 303 "Beton steri'nde belirtildiigibi ve TS 802 ve KGM T.A.D.8. Beton karm oranlan tayin rehberi
4- Betonun tanmas, dkm,' bakm, kr ve kalite kontrol ileri K m 308 'Beton isteri'nde belirtilen esaslara uygun yaplmadr.

KISIM 512.- JLETL TEL

512.1 Tanm. Bu ksm; engelleme amacyla duvar, it, bariyerler ile birlikte ya da tek olarak
uygulanan hat teli, diken teli ve diken eridinin birletirilmesi ile oluturulmu, yksek dayanm
derecesine sahip jiletli tel yaplmasn kapsar.
512.2 Malzeme.
512.02.01 Galvanizli jiletli teller, TS 8745, "Dikenli Tel, stvane-Askeri Maksatlar in" standartnda
belirtilen esaslara uygun olacaktr.
512.03 Karayollar Genel Mdrl Kriterleri.
Galvanizli elik diken teli 0.24-0.25 mm apnda olacaktr.
Galvanizli elik diken eridi (levha) 0.45-0.50 mm olacaktr.
Jiletli tel iin kullanlan; galvanizli diken teli, diken eridi, hat teli, tama halkas, balama teli
elemanlar TS 8745 standartnda belirtilen galvaniz ve fiziksel zelliklere uygun olacaktr.

694

h i KISIM 513.- OTOYOLDA KULLANILAN TEL RGL KAFES T

i '.

!' 513.01 Tanm. Bu ksm; tatlarn, yayalarn ve hayvanlarn otoyolu kardan karya gemelerine :j
engel olmak ve kamulatrma snrlar ierisinde kalan yap, tesis, aa, im vb korumak iin tek II.
dorultu halinde madeni tel it dikilmesi ve kafes tipi tel it yapmn kapsar.
|

I 513.02 Malzeme.
!|: Tel rgl kafes itlerin ve dikenli tellerin yapmnda kullanlacak btn malzemeler standartlara ![,|
uygun olacak ve dare tarafndan belirtilen esaslara gre imal edilecektir.
;;! Kafes itin oluturulmasnda kullanlan tel, galvanizli ve 3 mm kalnlkta olacaktr. it dikmesi li1
olarak kullanlan borular da galvanizli ve 2" apnda olacaktr.
!' Bu malzemeler tdare tarafndan uygun bulunduktan sonra kullanlacaktr. dare, gerektii zaman I
bedeli Mteahhit tarafndan denmek suretiyle malzeme ve yaplan malatn kalite kontrol iin I testler
yaptrlabilecektir.
| Malzemelerin kalitesi yksek ve yeni olacaktr. Bu i'te kullanlacak madeni malzemeler ]\ galvanizli
olacaktr. Malzemelerin galvanizlenmesinde, 02.01 'Galvanizleme' 'de belirtilen esaslar ii:
uygulanacaktr.
513.02.01 Galvanizleme.
I Tel rgl kafes tipi tel it ve 2"Iik galvanizli boru ile tel it dikmesinin tekil ettii madeni !
malzemelerde aada belirtilen artlara uyulacaktr.
I

a. Tm malzemeler scak daldrma yntemi ile inko kaplanarak galvanizlenecektir.

b. Bu ksmda belirtilen galvanizleme artlar ile malzemelerin ilgili galvanizleme artlarnn
dmda kalan hususlarda TS 914 "Demir ve elik Paralarnn .Koruyucu - Kaplamalar"
standartmda belirtilen esaslara uyulacaktr.

c. Galvanizin gz ile muayene testinde aadaki hususlarn gereklemesi gerekir.

1. Galvaniz homojen bir yapda parann her tarafnda ayn grte ve renkte olmal, przllk,
kabarck, izgiler bulunmamaldr.
2. 90 derece bkld zaman galvaniz kaplamas zedelenmemelidir.
3. ata ile galvaniz kaplamas izildiinde izecei yerden baka kaplama kalkmayacak ve ayn
ekilde, eki vurulduu zaman isabet ettii yerden baka yer zedelenmeyecektir.
d. Malzeme imal edildikten sonra galvanizlenecektir. Delik amak, kaynak yapmak vb lemler
galvanizlemeden nce yaplacaktr.
513.02.02 Galvanizli Boru ile Tel it Dikmesi Yaplmas.
Tel it dikmesi olarak kullanlacak borular 230 cm boyunda, 2" apnda TS 301/2-DIN 2440
standartlarnda belirtilen esaslara uygun inko galvanizli boru olacaktr.
Bu borularn ii ve d galvanizlenecektir. Borunun galvanizle kaplanm yznde, kabarcklar ve
izgiler bulunmayacaktr. Boru yznde dzgn ve niform olan galvaniz kalnl 56 mikrondan ve
metrekareye 600 gr 'dan az olmayacaktr.
695

513.02.03 Tel rg.

j
Tel rglerde kullanlacak galvanizli telin ap <D 3 mm olacak, ekme direnci 35 kg/mm2'den az
olmayacak ve tel yzeyinde m2'ye 220 gr dan aa galvaniz olmayacaktr.
rg genilii 180 cm eninde, 5 x 5 cm gz aklnda kafes tipi eklinde olacaktr. Tel rgler
1.80 m. eninde ve 10 m veya 20 m boyunda rulo eklinde sarlm olarak teslim edilecektir.
513.02.04 Gergi Teli.
Tel rgnn, tel kafes ite tesbiti iin kullanlacak olan alt ve st gergi telleri galvanizli olacaktr.
Gergi teli; O 4 mm apnda olacak, ekme direnci 37 kg/mm2'den az olmayacak ve yzeyinde
m2'ye 240 gr 'dan az galvaniz bulunmayacaktr.
513.02.05 Boru Bal.
Borularn balarna konacak olan boru bal; tel it dikmesi olarak kullanlacak borularla ayn
zelliklere sahip olacaktr. Boru bal presle yerine oturtulacaktr.
513.03 Dier artlar.
Malzemeler; iyeri teslimi yaplmasndan itibaren iin szlemesinde belirtilen srede dare
ambarna girii yapldktan sonra darenin gsterecei Bakm letme efliklerine darece
belirlenen miktarlarda teslim edilecektir.
Tel rgl kafes it yapmnda kullanlacak malzeme, dare ambarna giri yapmadan nce
Muayene ve Kabul Komisyonunca kontrol edilecektir. Muayene Kabul Komisyonu gerekli
grdnde bu malzemelerin testlerinin, uygun grecei laboratuarda bedeli Mteahhit tarafndan
karlanmak zere yaplmasn isteyebilir.

696

h
i pSEM 514.- PEYZAJ PROJELENDRME HZMETLER

i;!

;i. 514.01 Tanm. Bu Ksm, yol boylan, dareye ait servis, bakm, dinlenme alanlar ile Blge, ube
jV ve Bakmevi sahalar, malzeme ocaklarnn peyzaj projelerinin hazrlanmasna ilikin almalar
i; kapsar.
|J! 514.02 Proje Dzenleme Hizmetleri.

I;

|!|
514.02.01 n Peyzaj Proje ve Raporunun Hazrlanmas.
:

| n Peyzaj projesi ve raporunun hazrlanmas, izilecek peyzaj projelerine baz oluturacak verilerin |j
toplanarak, kesin proje aamasna ynelik kararlarn alnd proje aamasdr. j|, n peyzaj proje ve
raporlar; alan verilerine dayal kesin ihtiya programlan ile oluturulan; ii planlama/ proje alan ile ilgili
yaplacak ilemleri, nerileri, evre etkileim deerlerini, ekonomi | ve benzer faktrler baznda
karlatrmalan da kapsayan; proje alannn niteliine gre uygun | grlen lekte izilebilecek ema,
grafik, aklama ve raporlar ile bu verilere gre dzenlenmi plan, kesit ve grnleri kapsayan proje
ettleridir.
.

Bu alma kapsamnda;
a. Topografya: Proje gzergahnn toporafik zellikleri, arazinin yzeysel zellikleri, engebeler,
eimler, rakm deerleri.vb
b. Jeoloji: Proje gzergahnn jeolojik zellikleri, gzergahn jeolojik niteliine ilikin genel veriler
c. Drenaj: Proje gzergahnda yzey sular ve yer alt su kaynaklar, suyun ak karakteristikleri,
arazideki suyun yol yapsna olas etkileri ve alnacak nlemler, vb
d. Toprak: Toprak zelliklerinin gzergah boyunca byk toprak gruplarna gre aklanmas,
arazi kullanm kabiliyet snflamas, toprak zellikleri kombinasyonu (eim, erozyon, vs.), toprak
tipleri, asitlii, stabilizasyon durumu, vb
e. klim: Proje gzergahna ilikin meteorolojik veriler (aylk scaklklann en yksek, en dk ve
ortalama deerleri, ya, rzgar hz ve yn, kar ya, topran donduu gnler, rzgar hz ve
yn, bal nem, vb)
f. Blgesel Karakter: Blgenin sosyo-ekonomik zellikleri, mevcut kullanmlar( tarm, orman,
turizm, sanayi, rekreasyon, ulam, vs.) , yol evresindeki doal varhklann ve kltrel
kullanmlarn yola grsel etkileri, istenmeyen kullanmlar (malzeme ocaklan, atk alanlan, vb)
g. Su: Proje gzergahmdaki kullanlabilir su kaynaklar ile ilgili bilgiler (Yerleri, nitelikleri,
kullanma uygunluklan, vb)
h. Fauna: Proje gzergahmdaki yaban varl, zel koruma blgeleri, vb
. Doal Bitkisel rt (vejetasyon): Proje gzergahmdaki bitki rtsnde yer alan trler, orman, mera
alanlanlar, vb
j. Tarihi ve Kltrel Deerler : Proje gzergahmdaki tarihi varlklarn yerleri, zellikleri, yol ile
etkileimleri, kltr varlklan, sit alanlar, milli parklar, tabiat koruma alanlar, vb

697

ilikin olarak toplanan yazl ve grsel her trl veri yukardaki balklar altnda incelenerek
harita, ema, pafta, grafik ve raporlar zerinde gsterilir.
n peyzaj projesi ve raporu onaylanmadan dier proje aamalarna geilmez.
514.02.02 Kesin Proje.
Kesin proje; onaylanm n peyzaj projesi ve raporuna uygun olarak planlama/ proje alannn
byklk ve niteliine gre en byk 1/1000 veya darece uygun grlen lekte izilen, tasarm
ve yaplanmann gsterildii uygulama projelerine baz tekil eden projelerdir.
514.02.03 Uygulama Projeleri.
Uygulama projeleri; proje/planlama alannn onanm kesin projesinin uygulanabilmesi iin
gerekli tm verileri kapsar.
Bu projeler; yapsal, bitkisel uygulama zelliklerini ve llerini yap ve evresinde yer alan tm
donanm sistemlerinin projeyi etkileyen btn elemanlarn, alt yapya ilikin verileri, sistem
detaylarnn retim ve uygulamaya ynelik bilgilerini ve referanslarn, kullanlan malzeme nitelik
ve zelliklerini ieren, bro ve antiyelerde her trl yapm ve uygulama aamasnda
kullanlabilecek nitelik ve yeterlilikte, kolaylkla anlalabilir izim teknikleriyle hazrlanm proje
btndr.
Peyzaj uygulama projeleri bir koordinasyon projesidir. Dolaysyla projede yer alan tm ilevler,
bileenler ve donatmlar ile ilgili aklamalar kapsar. Mimari, inaat, makine, elektrik gibi dier
meslek disiplinleri tarafndan hazrlanm tm projeler uygulama projelerine yanstlacaktr. Peyzaj
uygulama projeleri 1/500 lekte izilecek ya da iin gereince gre darenin uygun grd
lekler kullanlacaktr.
514.02.03.01 Yapsal Peyzaj Uygulama Projeleri.
Onaylanm kesin projeye gre kullanm birimleri dzeyinde bu aama iin gerekli elemanlar;
arazi biimlendirme, sirklasyon, d mekan kullanmlar (prefabrik elemanlar, hasr ve sentetik
rtler, vb), yapsal peyzaj elemanlar, donatlar, d mekan aydnlatma, sulama, drenaj, altyap
sistemlerinin styapya yansyan yap elemanlar ve sistem nerilerini kapsayan projelerdir.
Sulama, drenaj, aydnlatma vb gibi altyap projeleri ilgili meslek disiplinlerince hazrlanacaktr.
514.02.03.02 Bitkisel Uygulama Projeleri.
Yapsal uygulama projelerinin onaylanmasndan sonra, kesin projede ortaya konulan ilkeler
dorultusunda hazrlanan bitkilendirme projeleridir.
Projede kullanlan ve darece uygun grlen bitkilerin grup veya tek olarak yerleri, Latince ve
Trke adlan, adetleri ve dikim aralklar ile fidanlara ilikin boy, ya ve kap standartlar Lejantta
belirtilecektir.
514.02.04 Detay Projeler.
Peyzaj uygulama projelerinde tanmlanan her trl yapsal/bitkisel donanm ve donatlara ilikin
yapm ve retim tekniklerine ynelik bilgilerin llendirilmi, tanmlanm anlatmlan olacak
ekilde 1/200 - 1/20 leklerde izilecektir.
698

514.02.05 Proje Uygulama Raporlar.

Proje uygulama raporlar; projenin araziye aplikasyonunda ilerlik salayacak her trl bilgi ve
veriyi iermelidir.
514.03 Peyzaj Projelendirme Prensipleri.
1. Projelendirilen alanlarda bitkisel toprak serilecek alanlar ve bitkisel topran kalnl projelerde
belirtilecektir.
2. Proje alannda yer alan her trl yapsal zellikler (binalar, kprler, stgeit.altget, drenaj,
elektrik-telefon, vb. deplasman yaplan) projeler zerine ilenecektir.
3. Krsal, kentsel, kltrel btn peyzaj verileri projeler zerine lenecektir.
4. Yapm ve bakm aamasnda gerekli ve kullanlabilecek su kaynaklan projelerde gsterilecektir.
5. Malzeme ocaklar ve depolama alanlarnn rehabilitasyonu le ilgili plan ve projeler
hazrlanacaktr. Aynca yapm almalar nedeniyle doal bitki rtsne zarar verilecek olas
alanlarn bitkisel dzenlemesi yaplacaktr.
6. Proje alannda doal bitki rtsnde yer alan bitkiler projeler zerinde iaretlenerek korunmas
salanacak ya da korunmas mmkn olmayanlardan tanmas mmkn olanlarn dikim yerleri
projeler zerinde iaretlenecektir.
7. Btn projelerde TS 2923 "Yerli Aa, Aak ve al Adlarnn Sembolletirilmesi"
standardnda belirtilen semboller kullanlacaktr.
8. Aalandrma almalarnda kullanlacak bitkiler drt grupta toplanacaktr:
- Yaprakl aalar
- breli aalar
- allar
- Yerrtcler
9. Yolboyu projelendirme tekniine gre;
-Yarma evlerinde hendek betonunun bitiminden, dolgu evlerinde banket kenarndan itibaren 3-5
metre mesafeden sonra "yerrtc-ah-yaprakh aa-ibreli aa" eklinde dzenleme yaplacaktr.
-Yarma ve dolgu evleri dnda yolboylannda yaplacak aalandrmalarda, yol kenarndan
itibaren, dar ta yapma sahip ve fazla boylanmayan aalarda en az 4-5 m, geni ta yapsna
sahip ve boylu aalarda ise en az 8-10 m mesafe braklmaldr.
-Erozyon sorunu olmayan yksek yarma ve dolgu evlerinde, grsel etkisi olmayan dolgu altlan ve
yarma stlerinde bitki kullanm en aza indirilecektir.
10. Projelendirmede kullanlacak bitki dikim aralklar;
- Yerrtc Bitkiler: Dikim yntemi kullanlyorsa metrekareye 3-6 adet dikilecek ekilde
projelendirilmelidir. Pskrtme yntemiyle yerrtc bitki tohumu dikimi yaplacak alanlar proje
zerinde belirlenecek ve kullanlacak yntem, tohum karm ve miktarlar proje raporlarnda
belirtilecektir.
- allar:
50-100 cm boylanan allar; dikim aralklar 50-100 cm (fidan boyu en az 50 cm)
100-200 cm boylanan allar; dikim aralklar 75-100 cm (fidan boyu en az 100 cm)
699

200 cm.den fazla boylanan allar; dikim aralklar 100 cm (fidan boyu en az 100 cm)
olmaldr. - Aalar: Projelerde yaprakl aalar iin en az 4-5 metre, ibreli aalar iin en az 4
metre dikim aral braklmaldr.
Bitki dikim aralklar, peyzaj dzenleme alannda hedeflenen amaca gre deiiklik gsterebilir.
11. Herbr proje paftasnda yer alan bitki grubunda; Cns-Tr ad/ adedi/dikim aral ki an ayr ayr
gsterilecektir.
12.zellikle yerleim alanlarna yakn geen yollarda, yolun korunmas amacyla kamulatrma snn
boyunca bitkisel it oluturulacak ekilde dzenleme yaplacaktr.
13.Balant yollan, devlet yolu, il yolu, kavak alanlar vb kesimelerde zel bitkilendirme yaplacaktr.
14. Refjlerde bakm gereksinimi olmayan yerrtc bitki ya da al kullanlacak, zellikle kar
mcadelesi yaplan kesimlerde tuza ve soua dayankl bitki trleri kullanlacaktr.
15. 50 cm'den yksek bariyerlerle ayrlm refj kesimlerine zel bitkilendirme projeleri yaplacaktr.
16. Kavak alanlannda boylu allardan ok, bodur al ve yer rtc bitkiler ile yksekten
dallandnlm dar ta yapsna sahip aalar kullanlmaldr.
-Kavaklardan dnlerde gr engellememek iin yeterli gr alan (gr geni) braklmaldr.
Braklacak bu mesafe en az 150 m olmaldr. Bu alanlarda boyu 50 cm yi gemeyen bodur allar, yer
rtcler ve seyrek olarak yksekten dallandrlm, dar ta yapsna sahip aalar dikilebilir.
-Kavak merkezine 15 m den yakn aave 30 m den yakn boylu al dikilmemelidr. Bu alanlar im
veya boyu 30 cm yi gemeyen yer rtcler ile kaplanmaldr.
17. Dinlenme, bakm, servis, vb. alanlarda projelendirme genel peyzaj projelendirme ilkelerine
uygun yaplacaktr..
18.Yarma ve dolgu evlerinde erozyon nleme amac ile yaplacak teraslama, erozyon nleme tahtas,
vb almalarda, projede kullanlacak bitki dikim aralklar, iin zellii gznne alnarak
belirlenecektir.
19-Proje uygulama aamasnda; uygulamann zorlad/gerektirdii ve/veya iverenin nerdii
deiiklikler, proje mellifi tarafndan projelere yanstlacak ve uygulamaya esas tutulacaktr.
514.04 Projelerin Kabul ve Teslim Alnmas.
Her proje aamasnda dare'nin gr alnacak, projelerin dare tarafndan uygun grlmesi halinde bir
sonraki proje aamasna geilecektir.
dare, her proje aamasnda Mteahhit tarafndan teslim edilen birer ozalit kopyay 15 gn iinde
inceleyip, uygun bulduu takdirde onaylayarak Mteahhite iade edecektir.
dare tarafndan dzeltme yaaplmas istenilen projeler Mteahhit tarafndan gerekli dzeltmeler
yapldktan sonra en ge onbe gn iinde dareye onay iin verilecektir.

700

Projelerin onay sreleri toplam sreye dahil olup, dzeltme ilemleri bir som-aki aamann yapm
sresi inde tamamlanacaktr.
Projenin dare tarafndan onaylanmas projelerin kabul saylacak, ayrca bir kabul ilemi
yaplmayacaktr.
Projelerin orijinalleri, 4 takm ozalit kopya ile keif, metraj, artname ve raporlarn yer ald 2
takm ihale dosyas dareye teslim edilecektir. Ozalit kopyalar katlanp dosyalanm olacaktr.

701

KISIM 515.- PEYZAJ UYGULAMA ALIMALARI

515.01 Tanm. Bu Ksm; yolboylar, servis, bakm, dinlenme alanlar le Blge, ube ve
Bakmevi sahalarnn, malzeme ocaklarnn yapsal ve bitkisel dzenlemeleri ile perdeleme
sistemlerinin (kar, rzgar ve grlt perdeleri) ve stabilizasyon, rehabilitasyon almalar iin
gerekli, malzeme ve iiliin nitelik ve standartlar ile yaplacak ilerin ve uygulamalarn teknik
yntemlerini kapsar.
515.02 Malzeme.
515.02.1 Genel Standartlar.
Mteahhit; kullanaca malzeme, iilik ve uygulama ilerini, iin yapld zaman mevcut ve
yrrlkte olan Trk Standartlarnda belirtilen esaslara ve dier kamu kurum ve kurulularnn
belirledii standart ve tanmlara uygun olarak yapacaktr.
515.02.02 Sertifikalandrma.
Bitkilendirme almalarnda kullanlacak yapsal ve bitkisel materyal (tohum, vb) ile gbre ve
kimyasal maddelerin bu artnamede belirtilen niteliklere uygunluunu kantlayacak lgili kamu
kurulularnca (Tarm Bakanl, TSE gibi) verilmi olan belge ve sertifikalar sahip olmalar
gereklidir.
515.02.03 Fidan Temini.
Btn fidanlar projesinde, yazl belgelerde ve/veya raporlarda belirtilen zelliklerde, devlet
fidanlklarndan veya zel fidanlklardan temin edilecektir.
515.02.04 Kimyasal Maddeler.
Bakm almalarnda kullanlacak her trl kimyasal maddeler (yabani ot ldrc(herbisid),
bcek ldrc (insektisid), mantar ldrc (fungusid) ilalar canllar ve evreyi olumsuz ynde
etkilemeyecek, Tarm Bakanl onayndan gemi olacaktr. lalar, retici firmann nerdii
zaman ve miktarlarda kullanlacaktr.
515.02.05 Gbreler.
515.02.05.01 Organik Gbre.
Organik gbre, tamamen ayrm (dekompoze ve tam fermente olmu) ahr gbresidir. Ayn
gbre iin kullanlan "tam ayrm ahr gbresi" de havalandrlarak aerobik koullarda fermente
olmu ahr gbresi anlamna gelir. Organik gbrenin iinde rmeden kalm sap, saman, tohum,
yaprak, kat, vb. organik madde veya ta, kum, akl, toprak metaller ve plastik paralar gibi
yabanc maddeler bulunmayacak, fena koku yaymayacak, rengi koyu kahverengi olacak, nem
ierii ynnden elenebilecek nitelikte olacak, tezekli olmayacaktr.
515.02.05.02 Kimyasal Gbre.
Kimyasal yolla fabrikada retilen ve belli bal bitki besin maddelerinden azot, fosfor ve potasyum
ieren, topraa atldnda suda eriyerek bitki kklerince alnabilen bileiktir.
702

Kimyasal gbreler evreyi olumsuz ynde etkilemeyecek nitelikte olacak, ilgili Kamu
Kuruluunun (Tanm Bakanl veya dier kurulular) onayndan gemi ve belgelenmi olacaktr.
515.02.05.03 Sv Gbreler.
Eriyik halde bulunan ve temel besin maddelerinin yannda mikrobesin maddelerini de ieren ,
prospektsnde belirtildii oranlarda bitki yapraklarna pskrtlerek uygulanan karmlardr.
Sv gbreler evreyi olumsuz ynde etkilemeyecek nitelikte olacak, ilgili Kamu Kuruluunun
(Tarm Bakanl veya dier kurulular) onayndan gemi ve belgelenmi olacaktr.
515.02.06 Toprak Dzenleyiciler.
Organik veya inorganik kkenli malzemelerin yalnz olarak veya eitli oranlarda kartrlmasyla
elde edilen ve topran verimliliini artrmak amacyla, su tutma kapasitesini ve fiziksel yapsn
iyiletiren ve piyasada eitli ticari isimler altnda satlan malzemelerdir. Bu malzemeler, darenin
onay alnarak kullanlacaktr.
515.02.06.01 Bitkisel rnt (Kompost).
Yaprakl aalardan (kayn, mee, grgen, kestane, akaaa, vb.) oluan koru veya ormanlarn
tabannda, dklm yaprak ve dallarn tam rmesi sonucu olumu ve iinde hibir ayrmam
yaprak, dal, vb. yabanc maddeler bulunmayan organik malzeme veya fidanlk, park, bahe ve yol
aalarndan dklen yaprak ve dallarn bir ukura atlarak rtlmesi sonucu olumu, iinde
ayrmam yaprak, dal, vb. yabanc maddeler bulunmayan organik maddedir. Hibir zaman ibreli
aa koruluk veya ormanlarndan veya "Erica" fundalklarndan alnm bitkisel rnt
kullanlmayacaktr.
515.02.06.02 Torf.
Su, sazhk ve bataklk bitkilerinin kalntlar olup, su altnda ksmen paralanm durumda
korunmu organik maddedir.
515.02.06.03 Perlit.
Gri-beyaz renkli volkanik kkenli organik maddedir. Topraktan kartlan maden paralanr,
elenir, frnlanr, stlr. Istlma srasnda maddenin iinde bulunan su buhar haline geerek patlar
ve kk snger eklindeki ksmlara ayrlr. ok hafif ve yksek derecede stld iin de
sterildir.
515.02.06.04 Kum.
Yolboyu bitkilendirme almalarnda kullanlacak kum, tane bykl en fazla 1,5 mm. dili,
temiz, biraz st ieren dere kumu olacak, iinde kire bulunmayacaktr. Deniz kumu
kullanlmayacaktr.
515.02.07 Bitkisel Toprak.
Bitkisel toprak, humus bakmndan zengin, mikroorganizma faaliyetleri ynnden aktif, bitkilerin
yetimesine uygun, yzeyden itibaren 5-40 cm derinliinde yzeysel toprak tabakalardr.

703

Bitkisel toprak 6-7.5 arasnda reaksiyona (pH), % 4-9 arasnda kirece, % 2.5-12.0 veya daha fazla
organik maddeye, % 0-0,15 tuza, yeterli azot (25 ppm N03 - N veya % 0.10 orannda azot), fosfat
(15 ppm "mg/kg" fosfor asidi) ve potasyum (150 ppm "mg/kg" potasyum oksid'e) sahip olmal, bu
zellii eit olarak btn ksmlarnda gstermelidir.
Toprak bnyesi kumlu tn, tn veya milli tn olmal, kil oran % 20'yi gememelidir
Bitkisel toprak, Kontrol Mhendisi tarafndan onaylanm kaynaklardan temin edilecektir. Bitkisel
topran iinde boyutu 5 cm'yi geen ta, akl, kum, kire, akaryakt sznts, baka yalar veya
yal maddeler, katran.vb. moloz ve artklar bulunmayacak, kok, tohum gibi istenmeyen dier
btn materyalden ve zararllardan arndrlm olacaktr. Karayolu yapm almalar srasnda
yzeyden kazdan bitkisel toprak ortalama 1.5 metre yksekliinde, dzgn ekiller halinde depo
edilecektir.
Bitkisel toprak depolarnn zeri erozyona, kurumaya, yabani ot sarmama kar topran
korunmas ve topran canlln srdrebilmesi amacyla inorganik (polieten, vb materyal) veya
organik (im, otsu bitki ekimi, vb.) materyal ile kapatlacaktr.
515.02.08 Fidan Kaz (Aa herei).
Boylu aalarn dikiminde fidan tutmak ve rzgarn olumsuz etkilerinden korunmak iin
kullanlan, dikilecek bitkinin zellii gznnde bulundurularak llendirilm sert aa
paralandr.
515.02.09 Aa ba.
Dikilen fidan kaza balamak iin kullanlan, yumuak kauuktan veya benzer bir malzemeden
yaplm, fidan gvdesine srtnmeyle zarar vermeyen, fidana ve kazna balanabilen, ular
fidan ve herekten uzakta kalabilen, atmosferik koullara dayankl balardr.
515.02.10 Su.
Bitkilendirme aumalarnn her aamasnda kullanlan su, ime ve kullanma suyu standartlannda
olacaktr. zel kaynaklardan temin edilen suyun peyzaj uygulamalarnda kullanlmas Kontrol
Mhendisinin onayna baldr.
515.02.11 Bitkiler.
Uygulamada kullanlan fidanlar, kullanlaca yrenin iklim koullarna uygun, (varsa) projesinde
belirtilen standartlara (ya, boy, ap, vb.) ya da ihaleye kartlan ile ilgili olarak hazrlanan zel
Teknik artnamesinde belirtilen standartlara uygun olacaktr.
515.02.11.01 Aalar.
Geliimini tamamladnda boyu en az 5 metre, ap 10 cm'den az olmayan, dal, srgn ve
yapraklarn oluturduu tepe tacn tek bir gvde ile tayan yaprakl veya ibreli, odunsu gvdeye
sahip bitkilerdir.
515.02.11.02 allar.
Kk boazndan itibaren dipten dallanarak, birok gvde gelitiren, toprak yzeyinden itibaren
kitle yapan, en fazla 5 metreye kadar boylanan yaprakl ya da ibreli ok yllk bitkilerdir.
704

515.02.11.03 it bitkileri.
it bitkileri dipten itibaren sk dallanan, budanabilir nitelikte bitkilerdir. Dzgn bir it
oluturulabilmesi iin; it tesisinde kullanlacak fidanlarn ayn fidanlkta, ayn cins ve trden, ayn
ana veya tohumdan retilmi, ayn biim ve boyutta olacaktr.
515.02.11.04 Yer rtcler.
Otsu veya yan-odunsu, tek veya ok yllk, salkl tohumdan veya elikten retilmi, projedeki
yerine dikilmeden nce en az bir defa artlm, artld yerde en az iki hafta bytlm;
gl kk, gvde, dal ve yaprak gelitirmi, salam ve salkl bitkilerdir.
515.02.12 Fidan Etiketleri.
Dikim iin Mteahhit tarafndan salanan bitki trlerinin kolaylkla tannmas iin fidanlar
etiketlendirilecektir. Etiket ve stndeki yazlar, uzun sre atmosferik koullara dayankl bir
malzemeden yaplacak, etiket boyutlar bitki trnn Trke ve Latince isminin okunakl olarak
yazlabilecei byklkte olacaktr.
Bir demet veya kme halindeki ayn cins ve fidanlarn yalnz ki tanesine, tek bitkilerin se her
birine ayr ayn etiket balanacaktr. Etiketler, fidanlar yerine dikilip, in geici kabul yaplana
kadar fidanlarn stnde bal kalacaktr.
515.02.13 im Tohumu.
im saha tesisi iin, sahann kullanma ekli ve amalan, bakm koullar, eimi, baks, k ve
glge koullanna ve topran cinsine gre projesinde nerilmi uygun im tohumu kanm
kullanlacaktr.
Mteahhit, satn alaca sertifikal im tohumundan rnek alarak en yakn bir kamu kurumunda C
resmi bir tohum sertifikalandrma istasyonu) imlenme testi yaptracaktr. Kanm oluturan her
cins tohumun imlenme kapasitesi % 90 , kanmn safl % 99'dan az, toplam yabani ot tohumu
% 0,5 'ten fazla olmayacaktr.
Bu testin sonulanna gre Mteahhit, Kontrol Mhendisinin yazl onayn alarak im tohumu
salayacaktr.
hale sresince her uygulama dneminde taze tohum satn alnacaktr. Kontrol Mhendisinin
talebiyle, proje sahasna getirilen her torba im tohumundan, test yaptrmak amacyla herhangi bir
zamanda rnek tohum alnabilir ve resmi bir kurumda imlenme testi yaptrlabilir.
515.02.14 Tohumdan Uygulamalarda Kullanlacak Tohum Materyali.
Otsu veya yan odunsu tek yllk veya ok yllk bitkiler le al, aa, vb. ok yllk bitkilerin
tohumlanm kapsar ve 515.02.13.'de belirtilen btn niteliklere sahip olacaktr.
515.02.15 Hazr imler.
Kullanlacak hazr imin temiz doal ayrlk veya zel yetitirilmi im alanlardan elde edilmi,
iyi kklenmi, iinde l im bitkisi ve yabani ot bulunmayan, hastahksz, bir nceki byme
(vejetasyon) mevsiminde yabani ot ldrc ve bcek ldrc ilalarla ilalanm, dzenli kesimi
ve bakm yaplm olacaktr.
705

Hazr imin boyutlar, koullara gre Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenecektir.

Mteahhtin kullanaca hazr im alan, Kontrol Mhendisinin yerinde yapaca incelemeden sonra
yazl olarak belirlenecektir. Kontrol Mhendisinin yerinde inceleme yapamayaca durumlarda,
Mteahhit tarafndan skme balanmadan nce, proje sahasna en az be metrekarelik bir rnek
getirerek Kontrol Mhendisinin onaym alacaktr.
515.02.16 Vejetatif Yntemle im Alan Yapm.
Toprak st yaplan kklenmeye uygun im ve benzeri bitkilerin biilmesi le elde edilen
paracklaryla im alan tekil edilmesi, tohum temini g olan bitkiler ve/veya mevcut im alanlarn ve
biim artklannn deerlendirilmesi asndan nem tar. Toprak st yaplaryla geliimlerini devam
ettiren im ve benzeri bitkilerin elik olarak nitelenebilecek stolonlarmm nitelikleri ve uygulama
yntemi Kontrol Mhendisinin onayyla ve/veya proje raporuyla belirlenecektir.
515.02.17 Erozyon Kontrol Yntemleri.
515.02.17.01 Bitkisel rtleme.
Bitkilerin eitli paralar ve yardmc canl veya cansz materyalden yararlanarak yzey erozyonunu
nleme almalandr. Materyalin nitelik ve uygulama yntemi proje raporuyla ve/veya Kontrol
Mhendisinin onayyla belirlenir.
515.02.17.02 Mallama.
ev yzeylerinde bitki rtsnn geliip, topra tutmasna kadar geen srete toprak yzeyinin d
etkenlere (rzgar, yamur, vb.) kar korunmas ve toprak nemini muhafaza ederek bitkilerin hzl
gelimelerinin salanmas amacyla polietilen, odun tala, am ibreler, vb. materyal kullanlabilir.
Kullanlacak materyalin nitelikleri ve serme kalnl Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenecektir.
515.02.17.03 Pskrtme Yntemleri.
Uygulamann niteliine gre, sv madde tanklar iinde kartrlarak hazrlanm karmn zel
balklarla ev yzeyine pskrtlmesi ilemidir. Kullanlacak materyalin tr, miktar, oranlar
uygulama yntemine gre deitiinden; projelerde, uygulama raporlarnda, zel Teknik
artnamelerde tarif edilen karm oranlar ve sistem tipi kullanlacaktr. Bu yntemde; otsu ve odunsu
bitki tohumlan ile malzeme miktar ve oranlan projelerde ve/veya raporlarda verilmek kayd ile tohum
karm, yaptnc (stabilizatr), su, mal, gbre ve selloz veya torf kullanlr. Kullanlacak
materyalin, doaya zararl madde iermediine ilikin raporlarnn olmas gereklidir.
515.02.17.04 Hasr rtler.
Hindistan cevizi lifleri, saman lifleri, pamuk lifleri ile renksiz polimer hasrn tohumlu veya tohumsuz
olarak birlikte dokunmas ile elde edilen hasr rtler projesinde gsterilen ve/veya Kontrol
Mhendisinin onaylad niteliklerde olacaktr.
515.02.17.05 Erozyon nleme Tahtas.
lgili ie ait projede gsterildii ve Kontrol Mhendisinin onaylad malzeme ve niteliklere sahip
olacaktr.
706

515.02.17.06 Plastik rtler.

lgili ie ait projede gsterildii ve Kontrol Mhendisinin onaylad malzeme ve niteliklere sahip
olacaktr.
515.02.17.07 Kafes Tel.
lgili ie ait projede gsterildii ve Kontrol Mhendisinin onaylad malzeme ve niteliklere sahip
olacaktr.
515.02.17.08 Prefabrik Elemanlar.
lgili ie ait projede gsterildii ve Kontrol Mhendisinin onaylad malzeme ve niteliklere sahip
olacaktr.
515.03 Uygulama Zaman.
Bitkilendrme almalar (toprak leme, bitki skm ve dikimi, tohum ekimi, vb.) uygun
mevsimde ve yaplacak ie uygun hava ve toprak koullarnda, Kontrol Mhendisinin onay
alnarak gerekletirilecektir.
Fidan dikimi ve tohum ekimi iin topran fiziksel yapsnn kolay ilenebilir, dklgen ve
kolaylkla ufalanan, hafif nemli (tavnda) olduu ve havann ak, bulutlu ya da paral bulutlu
olmas uygun koullar oluturur. Yl boyunca, hava scaklnn sfrn altna dt gnler ile
hava scakl ne olursa olsun topran donmu olduu gnler, iddetli souk ve kurutucu
rzgarlarn estii gnler, iddetli yal gnler, topran suya tam doymu, amur ya da su basm
olduu gnlerde arazide hibir alma yaplmayacaktr. plak kkl fidanlar, vejetatif dnemde
dikilmez. Ekim-Dikim almalar, Kontrol Mhendisinin onay ve kontrolnde yaplacaktr.
515.04 ler ve ilik.
515.04.01 Duyuru.
Mteahhit, projenin araziye aplikasyonu, toprak hazrl, tesviye, dikim ileri, vb.herhagi bir
almaya balamadan en az bir gn nce Kontrol Mhendisine duyuruda bulunacaktr.
515.04.02 Program.
Mteahhit, szlemesinde belirtilen ilere ilikin programn hazrlayarak dareye onaylatacakr.
programnda; yaplacak iler, miktarlar, balama ve biti talihleri belirtilecektir. dare bu i
programlarn aynen veya deitirerek onaylama yetkisine sahiptir.
515.04.03 Uygulama almalar.
515.04.03.01 Makine ve Elie Yaplacak ler.
Bu artnamede tanmlanan tm iler, ie uygun ve onaylanacak makinelerle ya da elle yaplacaktr.
Mevcut aalann altnda ve ok yakn evresinde, dar yerlerde ya da herhangi bir nedenle
makineyle almann mmkn olmad durumlarda iler elle yaplacaktr.

707

515.04.03.02 Mevcut Aa ve allarn Korunmas.

Plan, proje, artname, metraj ve keiflerde belirtilmi olup olmadna baklmakszn, uygulama
alannda mevcut hibir aa veya al, Kontrol Mhendisinin yazl talimat
olmakszn] kesilmeyecek veya sklmeyecektir, btkilendirme alannda salkl olarak yetimekte olan
aa ve allar korunacaktr.
Mteahhit, yklendii iin szleme sresi boyunca, szleme konusu alan iindeki tm bitkileri kastl
ya da kastsz olabilecek her trl zararlanmaya kar korumak iin gerekli nlemleri alacak; nceden
Kontrol Mhendisinden onay almakszn mevcut aa ve allar ile yetimekte olan fidanlardan dal
kesmeyecek, budamayacak ya da ap 0,5 cm.'yi geen kkleri zedeleyebilecek herhangi bir ilem
yapmayacak, mevcut aa, al ve itlerin metreye kadar evresine toprak, moloz, p veya inaat
malzemesi ymayacak, al ve itlerin metreye kadar evresinde veya aa talarnn yaylma
alannn altnda ate yakmayacak ve yaklmamas iin gerekli nlemleri alacaktr.
Alanda makineyle byk toprak ilemesi yaplacaksa, korunacak bitkiler kazklarla veya uygun baka
yntemlerle iaretlenecektir.
515.04.03.03 Mevcut im Sahalarn Korunmas.
Projesinde korunmas ngrlm mevcut im sahalar, Mteahhit tarafndan teslim alnacak ve kesin
kabule kadar bakm salanacaktr.
Projesinde ngrld takdirde, mevcut im alanlar Mteahhit tarafndan, Kontrol Mhendisinin
onaylayaca yntemlerle (kompoze gbre, yabani ot ilac, toprak dzenleyici, kum, organik gbre, vb.)
slah edilecektir.
515.04.03.04 Otsu ve Odunsu Bitkilerden Arndrma.
Yolboylar haricindeki uygulama alanlarnda Mteahhitnin sahay teslim almasndan sonra ve ilk
toprak ilemesinden hemen nce, proje sahasnda mevcut her trl yabani ot ile sahadan
uzaklatrlmas kesinlemi al ve aalar, el ile ya da makineyle dipten kesilerek artklar sahadan
uzaklatrlacaktr.
Sahann yabani otlardan arndrlmas ileri Kontrol Mhendisinin onaylayaca bir ot ldrc ila
(herbisid) ile de yaplabilir. Bu temizlikten sonra, bitkiler tekrar srgn vermeden toprak lenerek
kklerin aa kmas ve kurumas salanacaktr. Kkleri derine giden ve ortamda istenmeyen bitkiler,
yeniden srgn vermeyecek ekilde sklerek alandan uzaklatrlacaktr.
Kontrol Mhendisince uygun grlmesi halinde, bitklendirilecek alann eimi 1:3'den azsa ve toprak
erozyon belirtileri gstermiyorsa saha btn yabani ot ve dier istenmeyen bitkilerden arndrlacaktr.
Bunun iin, sahadaki bitkiler nce topraa en yakn noktadan elle veya makineyle kesilecek, daha
sonra toprak srlerek kkler alt-st edilip kurumaya braklacaktr.
Alann eimi ve erozyon tehlikesi nedeniyle, topran fazla ilem yaplmadan bitkilendirilmesi gereken
durumlarda dikim noktas merkez olmak zere 30-SO cm apnda bir alandaki otlar, dikim ukuruna ve
dikilecek fidan yer amak zere ya dipten kesilerek ya da uygun bir herbisitle kurutularak, saha ksmen
temizlenecektir.
erit ve terasa dikimlerde de ayn kurallar uygulanacaktr.
708

515.04.03.05 Ta ve Molozdan Arndrma.

Otsu ve odunsu bitkilerin uzaklatrlmasndan sonra ya da bu ilemle birlikte herhangi bir toprak
ilemesine balamadan nce, proje sahasnda mevcut btn iri ta, akl, tula, beton, metal, tahta,
moloz ve pler toplanarak uzaklatrlacaktr.
515.04.03.06 p ve Molozlarn Uzaklatrlmas.
Saha temizlii, her trl toprak ileme ve tesviye srasnda kan yabani ot, istenmeyen odunsu
bitkiler, ta, tula, metal, tahta, vb. tm artklar nce dzenlenen sahann belli noktalannda
toplanacak, toplanan artklar sahada fazla bekletilmeden, Kontrol Mhendisinin onaylad yere
tanarak alandan uzaklatmlacaktr.
Kontrol Mhendisi onaylad takdirde, kan inorganik maddeler (ta, tula, moloz, vb) 1
metreden derin alt toprak dolgusu yaplan yerlere dklebilecektir.
515.04.03.07 Mevcut st Topran lenmesi ve Bitkisel Topran Serilmesi.
515.02.07'de nitelikleri belirtilen bitkisel toprak, projesinde gsterilen ve Kontrol Mhendisince
uygun grlen yerlere, uygun grlen kalnlkta serilecektir.
Alan istenmeyen her trl yabanc materyalden arndrldktan sonra, mevcut toprak el ile veya
mekanik bir yntemle hafife gevetilecek, daha sonra bitkisel toprak serilecektir.
Bitkisel toprak serildikten sonra ilenerek, trmkla tesviyeye uygun bir yap ve dokuya getirilecek,
bu lemler srasnda kan ve boyutu 5 cm.'yi geen ta, ot, dier stenmeyen maddeler toplanarak
alandan uzaklatrlacaktr.
Temizlenmi bitkisel toprak, ilgili plan ve belgelerinde belirtilen eykselti erileri veya kodlarna
gre tesviye edilecektir.
Bitkisel toprak, skma ve oturma pay dikkate alnarak, projesinde belirtilen st kodlardan daha
kaln serilecek ve sktrlarak tesviye edilecektir.
515.04.03.08 Bitkisel Topran nce Tesviyesi.
nce tesviye, yol, kaldrm, teras, patika, otopark, bina trotuvar, vb. kaplanm alanlarn st
kodlaryla ayn dzlemde ya da bu dzlemden en fazla 2 cm aada bitirilecektir.
Eim; ya ve dier yzey sularnn sahadan uzaklatrlmasna yardmc olacak ekilde, mevcut
drenaj ana veya doal drenaj izgisine ulatracak ynde verilecektir.
nce tesviye srasnda kan ve boyutu 2 cm'den fazla ta, bitki ve istenmeyen btn yabanc
maddeler toplanarak, alandan uzaklatmlacaktr. nce tesviyesi bitirilen alanda, su birikebilecek
ukurluklarn olumamasna dikkat edilecektir.
515.04.03.09 Toprak Yapsnn Islah.
lenmesi zor, ok ar, yapkan veya fiziksel yaps bozuk st topraa, ekim-dikim
almalarndan nceki son toprak ilemesi srasnda, uygulama alanna en yakn resmi kurulutan
alnan toprak analiz raporlarna gre ya da ilgili proje ve belgelerinde belirtilen miktar ve
oranlarda dere kumu, organik gbre, kimyasal gbre, bitkisel rnt, perlit gibi toprak
709

dzenleyici maddeler tek ya da belirtilmi oranlarda kartrlm olarak; alnan toprak raporlarnda
belirtilen miktar, oran ve zamanda verilecektir. Bitkisel topraa kire verilmesi halinde, bu ilem
gbrelemeden 4 hafta nce ya da 4 hafta sonra yaplacaktr.
515.04.03.10 Erozyon Kontrol almalar.
Erozyon Kontrol almalarnda kullanlacak bitkisel materyal, evre ekolojisine uygun, hzl
kklenen, projesinde belirtilen ya da Kontrol Mhendisinin uygun grd trlerden seilecektir.
515.04.03.10.01 Kksz eliklerle Canl it Tesisi.
Yollarn kaz ve dolgu evlerinde; erozyon tehlikesi olan alanlar ile toprak yzeyindeki kaymalar
ve ta yuvarlanmalarna kar, projesinde belirtilen ya da Kontrol Mhendisince uygun grlen
alanlarda uygulanacaktr. Uygulama, bitkilerin durgun olduklar dnemde yaplacaktr.
Onarm alannda mevcut koullara uygun, kklenme gc en yksek olan trlerin dal ve dalcklar
kullanlacaktr. zellikle st ve kavak trleri, hzl kklenmeleri ve bymeleri nedeniyle canl
it tesisine uygundur.
Eimi en fazla 2:1 olan ev yzeylerinde 200-400 cm aralklarla, 50-100 cm derinliinde,
eykselti erilerine paralel veya 15-20 derecelik ayla alan hendeklere, 50-150 cm
uzunluunda, abuk kklenebilen bitki trlerine ait elikler yan yana veya 5-8 cm aralklarla
yerletirilecektir. Uygulamaya, kksz eliklerle evin alt kenarndan balanlacak, eliklerin %'
bir stteki hendekten kan toprakla rtlerek devam edilecektir. Kksz eliklerle yaplan canl
itler, ev yzeyinde toprak stabilizasyonunun salanmasnda etkisini hzl gsteren bir uygulama
olmasna karn geici bir nlem olduu gznnde bulundurularak canl it tesisinden sonra it
aralarna ortam koullarna ve bitkisel rtleme hedefine bal olarak kalc bitki rts tesis
edilecektir. Bu amala aa, al, yer rtc ya da ok yllk otsu bitkilerden yararlanlabilir.
515.04.03.10.02 Kkl eliklerle Canl it Tesisi.
Uygulama alannn iklim ve toprak zellikleri dikkate alnarak, iyi kk ve gvde gelimesi
gsteren trlerden seilen bitkilerin kkl elikleri 515.04.03.10.01'de akland ekilde
dikilecektir. Kullanlan kkl elikler, 60-100 cm boyunda olacaktr.
Kkl eliklerle yaplacak canl it tesisinde kullanhacak bitki trleri uygun kompozisyonlarda
yerletirilecektir. Hzl gelien trlerin yava gelien trleri kapatmamas iin her 3-5 metrede bir
tr deitirilecek, trlerin zellikleri dikkate alnarak yatay ve dey ynde deiik
kombinasyonlar oluturulacaktr. Kkl eliklerce canl it tesisinde, sra aralannda ikinci
bitkilendirme yaplmasna gerek yoktur.
515.04.03.10.03 Kkl-Kksz eliklerle Canl it Tesisi.
Kkl-Kksz eliklerle Canl it Tesisi; 515.04.03.10.01. ile 515.04.03.10.02'nin kombinasyonu
olduundan uygulama sz konusu maddelerde akland ekilde yaplacak, her 50 cm'de bir
kksz eliklerin arasna kkl elik yerletirilecektir.
515.04.03.10.04 rg it Tesisi
Yollarn kaz ve dolgu evlerinde; erozyon tehlikesi olan alanlar ile toprak yzeyindeki kaymalar
ve ta yuvarlanmalarna kar, projesinde belirtilen ya da Kontrol Mhendisince uygun grlen
alanlarda uygulanacaktr.
710

; Kklenme gUc yksek trlerin ince, uzun, esnek dallar kullanlarak ev yzeyinde ya da alan
|j; karklar iinde tesis edilecektir. Bu amala st dallarndan yararlanlabilir.
j' rg itlerin toprak stne tesisinde; 100-150 cm aralklarla, 60-100 cm boyunda ahap, demir ya
jf.lda kam kazklar 15-20 cm.leri toprak dnda kalacak ekilde aklacak, aralarna 25-30 cm.de j
! bir, 40-60 cm boyunda kazklar aklacaktr. En az 150 cm boyundaki st dallan, bu kazklar it
arasndan rlerek son 20 cm.lik ksmlar topraa gmlecektir. Genellikle 5-7 adet st dal :j':
rldkten sonra aralan toprakla doldurulacaktr.
| \ rg itlerinin kank iine tesisinde; 10-20 cm. derinliinde alan karklar iine ayn sistemle rg
! [ it yaplarak kark tekrar toprakla doldurulacaktr.
I

ev yzeylerine serilen bitkisel topran yzeyden akmasn nlemek amacyla; tesis edilen rg
itlerin arasnda kalan alan hemen bitkilendirilecektir.

515.04.03.10.05 Canl al Demeti.

I
j
|i
\

I
!

100-300 cm uzunluundaki st dallarnda oluturulan 10-30 cm kalnlndaki demetler

balanarak, 10-20 cm derinliinde alan oluklara, demet aplarnn '/fc'si veya 1/3' toprak iinde
kalacak ekilde yerletirilecektir. 80 cm.lik aralklarla al demetlerine dik olarak aklacak
kazklarla al demetleri sabtlenecektr.
al demetleri eykselti erilerine paralel olarak, 3 - 4 metre aralklarla ve hafif eimli olarak
yerletirilecek, aralannda kalan alan uygun bitki trleriyle (al, yerrtc,ayr-mera bitkileri, vb)
bitkilendirilecektir.
515.04.03.10.06 Dal rts.
iddetli erozyon etkisi altndaki evlerde, ev yzeyinin bir an nce rtlenmesi gereken
durumlarda kullanlacaktr.
Tek veya ok katl olarak tesis edilen dal rtsnde canl materyal olarak aa veya al dallan
kullanlacaktr. Dallar, kiremit eklinde st ste yerletirilecektir. lem, ev tepesinden aaya
doru yaplacaktr.
Dal rts tesisinde; 80 cm uzunluundaki ahap kazklar, uzunluklannm 1/3' toprak stnde
kalacak ekilde; 70x70 cm veya 100x100 cm aralklarla topraa aklacaktr. Dallar, bu kazk
sralarnn arasna yan yana yerletirilecektir. Bir daln bitiminden sonra ikinci dal, ncekinin 30
cm zerinden balayacak ekilde yerletirilecektir. Dal rts, ev yzeyinde yukardan aaya
doru yerletirildikten sonra ahap kazklar arasna tel gerilecek, daha sonra dal rts yzey
stnde iyice bastrlmcaya kadar kazklar topraa aklacaktr. lem bittikten sonra dallarn zeri
toprakla kapatlacaktr.
515.04.03.10.07 Odunsu eliklerle Onarm.
Kolay kklenebilen odunsu eliklerle tesis edilen bu onarm ekli, toprak kaymas tehlikesi olan
slak alanlarda, kayalk evlerde ve ky koruma alanlarnda kullanlacaktr.
Uygulamada odunsu eliklerin uzunluklarnn en az 2/3' toprak altna gmlecektir. elikler, 20
cm derinliindeki ukurlara 1-3 gz toprak stnde kalacak ekilde yerletirilecektir.

711

515.04.03.10.08 Mallama.
ev yzeylerinde bitki rtsnn geliip, topra tutmasna kadar geen srete toprak yzeyinin
d etkenlere (rzgar, yamur, vb.) kar korunmas ve toprak neminin korunarak, dikilen
fidanlarn hzl gelimelerinin salanmas amacyla mallama yaplacaktr. Mal malzemesi olarak
polietilen gibi malzemelerin yansra odun tala, am breleri gibi doal malzemeler de
kullanlabilir.
Kullanlacak materyalin nitelii ve serme kalnl Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenecektir.
515.04.03.10.09 Pskrtme Yntemiyle Tohum Ekimi.
Projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisince uygun grlen alanlarda pskrtme yntemiyle
bitkilendirme yaplacaktr. Bu yntemde, uygulanacak karm, karmn oranlar, kullanlacak
tohum cinsleri ve miktarlar uygulamann yaplaca blgenin zelliklerine gre belirlenecek ve
Kontrol Mhendisinin yazl onay alnacaktr.
Uygulama, havann ok scak, ok souk, yamurlu veya rzgarl olmad, topran nemli olduu
zamanlarda yaplacaktr. Yntemin uygulanmasnda, iin kapasitesine uygun, bu i iin zel
gelitirilmi ekipman kullanlacaktr.
515.04.03.10.10 Hasr rtler.
Hasr rtler; hindistan cevizi lifleri, saman lifleri, pamuk artklar gibi malzeme ile renksiz
polymer hasrn tohumlu veya tohumsuz olarak bir arada dokunmas ile elde edilen malzemedir.
ev eiminin 2:l*den daha dik olduu durumlarda topran ev yzeyinde tutunmasn salayarak
bitki rtsnn gelimesine yardmc olur.
Projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisince uygun grlen alanlarda, proje detaylarna
uygun olarak serilecektir.
Hasr rtlerin ev yzeyine serilmesinden nce ev yzeyindeki her trl alma ile toprak
tesviyesi tamamlanm olmaldr. Hasr rtler, ev tepesinden aaya doru serilecek, rzgarla
havalanmasn nlemek amacyla kazklarla topraa sabitlenecektir. Kontrol Mhendisince uygun
grlen durumlarda; hasr rtlerin arasna alacak boluklara fidan dikimi yaplabilir.
515.04.03.10.11 Erozyon nleme Tahtas.
Projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisince uygun grlen alanlarda 5x5x100 cm
boyutundaki kazklar, 50 cm aralklarla ve 15 cm.lik ksm toprak stnde kalacak ekilde
aklacaktr. aklan kazklara 2 cm kalnlnda, en az 20 cm geniliinde ve 1 metre
uzunluunda tahtalar aklacak, tahtalarn st koduna kadar toprak serilecektir.
515.04.03.10.12.PIastik rtler.
Polietilen, vb maddelerden retilen plastik rtler, projesinde gsterilen veya Kontrol
Mhendisince uygun grlen alanlarda proje detaylarna uygun olarak serilecektir. Plastik rtler,
ev yzeyinin d etkenlere kar korunmasn salamak amacyla kullanlabilecei gibi, ii tohum
ve toprakla doldurularak zel olarak hazrlanm rt veya yastklar eklinde de olabilir. Plastik
rtlerin ev yzeyine serilmesinden nce ev yzeyindeki her trl alma ile toprak tesviyesi
tamamlanm olmaldr.
712

!l

".

![' 515.04.03.10.13 Kafes Tel Tr Malzemeler.

i\[ Projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisince uygun grlen alanlarda proje detaylarna uygun
!|; olarak yerletirilecektir.
:!

Kafes teller, rt eklinde olabilecei gibi kutu eklinde hazrlanm ve ii tala doldurulmu
11 ekilde de olabilir. evlere uygun eklide yerletirilmelerinden sonra, aralarnda kalan bo alanlar
! uygun bitkilerle bitkilendirilecektir.
515.04.03.10.14 Prefabrik Elemanlar.
|
; Prefabrik elemanlar, dikey ve yatay yzeylerin kaplanmasnda kullanlan demeler, ev yzey
[ elemanlar, im talan; bordur, kenar ta, duvarlar gibi alan kullanm ayrclarjaydmlatma,
oturma elemanlar, p kutusu, iek kasas, oyun aletleri gibi donat elemanlarn kapsar. i
Uygulama alannn zelliine gre proje ve/veya uygulama raporlarnda belirtildii
gibi i dzenlenmi altyap zerine, proje ve/veya uygulama raporlarnda belirtilen teknie uygun
olarak
kullanlacaktr.
j Eskiyen, knlan,rengi bozulan,
yenisi le : deitirilecektir.

vb.

zelliklerini

yitiren

para

ayn

zellikte

515.04.03.10.15 Teraslama.
Projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisinin uygun grd yerlerde, uygun l ve sklkta
teras alacak, kaz malzemesi serilecek, kan yabanc madde ve talar ayklanacak, saha dna
tanacak, istiflenecek, tatlara yklenerek alandan uzaklatrlacak ve alan fidan dikimine uygun
hale getirilecektir.
515.04.03.11 im Alan Yapm.
515.04.03.11-Olim Tohumu Temini.
Projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisinin uygun grd, evre koullarna (toprak, iklim,
vb) uygun tohum karm kullanlacaktr. Karmdaki btn im trlerine ait "saflk" ve
"imlenme yzdesi"ni ve test tarihini belirten sertifikas olmayan im tohumlan
kullanlmayacaktr. im tohumu karmnda kullanlan trlere gre farkllk gstermekle birlikte
genel olarak im tohumlarnn saflk orannn % 99, imlenme yzdesinin % 90'dan az olmamas
gerekmektedir. Sertifikas bulunmayan im tohumlan iin veya Kontrol Mhendisinin gerekli
grd durumlarda im tohumlar en yakn kamu kuruluunda test ettirilecektir. im tohumlar
her kullanmdan nce yeni temin edilecek, kullanlmasna kadar kuru ve serin ortamlarda
saklanacaktr.
515.04.03.11.02 Ekim Yntemiyle im Alan Yapm.
im ekilecek alanda, arazi apalanarak kaba tesviyesi yaplacak, yzeyde oluan oyuk ve
kntler dzeltilecek, apalamadan ve dzeltmeden kan ta, kk vb. yabanc maddeler
sahadan uzaklatrlacak,- trmklanarak ince tesviyesi yaplacaktr. Projesinde belirtildii gibi veya
Kontrol Mhendisinin uygun grd oranlarda im tohumu karm hazrlanacak, tohum alana
ekilecek, ierisine, Kontrol Mhendisinin uygun grd oranda gbre, kum, vb materyal
kartrlarak hazrlanan rt malzemesi 1-1,5 cm kalnlnda serilecek, sktrlacak ve can suyu
verilecektir. Sulama, topran stten 15 cm derinliine su tamamen ileyinceye kadar
srdrlecektir..
713

515.04.03.11.03 Vejetatif Yntemle im Alan Yapm.

Vejetatif yntemle yani bitki paralann kullanarak im alan yapmnda; toprak hazrl
515.04.03.11.02'de akland gibi yaplacaktr. Bu yntem iin en uygun uygulama dnemi, topran
en scak olduu Temmuz ve Austos aylandr. Scak iklimlerde Nisan ayndan Austos ay ortasna
kadar uygulama yaplacaktr.
Uygulamada iki yntem vardr:
a. Ekim Yntemi: Mevcut im bitkilerinden 3 - 5 cm uzunluunda elde edilen stolonlar (im
bitkilerinin toprak st ksmlar), sk olarak topraa serpilecek ve zerlerine iyi rm,
elenmi ahr gbres+bahe topra karm 0,5 cm kalnlnda serilir. Alan, 6-8 hafta
ierisinde tamamen bitkiyle rtlm olmaldr. Bu yntem iin 1 dekar alanda 12.5 kg.
stolon gerekmektedir.
b. Dikim Yntemi: Toprak yzeyinde 10 cm aralkla, 2 cm derinliinde alan eritlere; 7 cm
arayla 3 - 5 cm uzunluunda kesilmi stolonlann yaprakl u ksmlar toprak zerinde
kalacak ekilde dikilecektir. Alan, 10 - 12 hafta ierisinde bitkiyle kaplanm olmaldr. Bu
yntem iin 1 dekar alana yaklak olarak 2 kg stolon gerekmektedir. Dikim ilemi
bittikten sonra alan, silindirlenerek stolonlarla topran temasnn artmas salanacaktr.
c. Bakm: Alan bitkiyle rtlnceye kadar her gn akam saatlerinde yamurlama sulama
sistemiyle sulanacaktr. Alann bitkiyle kaplanmasndan sonra sulama miktar azaltlabilir.
Sk bir doku elde etmek iin haftada bir kez biilecektir. Bime ilemi 2 cm ykseklikten
yaplacak, biimden sonra alan silindirlenecektir.
515.04.03.11.04 Hazr imler.
Hazr im, im veya ayr rtsnn 5-8 cm kalnlnda, deiik boyutlarda kaldrlmasyla elde edilir.
Elde edili ekillerine gre; im paralar, im rulolar ve im yataklan olarak isimlendirilir.
515.04.03.11.04.01 Hazr imin Sklmesi.
Kontrol Mhendisinin onaylayaca iyi nitelikli im veya ayr alanndan elle veya uygun kesme
makinesiyle, kkleriyle birlikte 5-8 cm. kalnlnda en az 30x30 cm boyutlarnda kareler halinde
kesilecektir. kartlan paralarn altnda en az 2 cm kalnlnda toprak tabakas bulunacaktr.
515.04.03.11.04.02 Hazr imin stiflenmesi ve Tanmas.
Geni alanlann kaplanmas iin gerekli ok miktarda im keseklerinin hepsi, alnaca yerden ayn
gnde sklmeyecek, denecei yerde bekletmeyecektir. Bir defada kesilip, sklerek tanacak
kesek miktar, mevcut i gcnn bir gnde veya en fazla iki gnde deyip sulayablecei kadar
olacaktr. Bunun mmkn olmad durumlarda, denecek yere getirilecek kesekler glge, rzgar
tutmayan, kuru zeminli bir alanda en fazla 1 metre ykseklikte istiflenecektir. Kesilen paralar, tama
ve istifleme srasnda im ime bakacak ekilde yerletirilecektir. stifte iki gn bekleyen kesekler
gzden geirilerek bozulmaya yz tutanlar ayrlacaktr.
515.04.03.11.04.03 Hazr imin Denmesi.
Hazr imin denecei alandaki kaba ve ince tesviye ileri tamamlanm olacaktr. Demeye
balamadan nce, alanda yaplan toprak hazrl Kontrol Mhendisi tarafndan denetlenecek ve
onaylanacaktr. Denecek zeminde bitmi ince tesviyenin bozulmamas iin, yeterli sayda ve
boyutlarda ahap latalar konularak alanlarn bu latalar zerinde yrmesi, almas ve keseklerin
tanaca el arabalarnn bu latalar zerinde hareket etmesi salanacaktr.
714

Kesekler yan yana sk' bir ekilde alana oturtulacaktr. Kesek sralan artmal olarak
yerletirilecek, hafife tokmaklanarak yerine iyice oturmas salanacaktr. Derzlerdeki boluklara
ince elenmi toprak ya da lA toprak+ V dere kumu karm har doldurulacaktr. Denen keseklerin
dz bir yzey oluturmasna, denmesi bitmi keseklerin kodlarnn ilgili projesindeki kodlara
uygun olmasna dikkat edilecektir. Kesekler uygun hava ve toprak koullarnda denecek, bu
i iin sonbahar veya erken k dnemleri tercih edilecektir. Kurak veya donlu havalarda deme
yaplmayacaktr.
515.04.03.11.05 Mevcut ve Yeni im Alanlarn Kaynatrlmas.
Mevcut im alanlara bitiik alanlarda im ekilirken, toprak leme ileri mevcut im alann en az
50 cm iinden balayacak ve her iki alann birbirine kaynamas salanacaktr.
515.04.03.11.06 Yeni Yaplan im Alanlarn Sulanmas.
im tohumu, stolon ekimi ya da im keseklerinin denmesi bittikten sonra, imlendirilen alan
pskrtme veya ince yamurlama yntemiyle sulanacaktr. Sulama, topran stten en az 15 cm.
derinliine su ileyene kadar devam edecektir. Sulama srasnda, suyun im yatan yrtmamasna
dikkat edilecek, bu ekilde bozulan yerler olursa yeniden ekim yaplacak ve zeri elenmi gbreyle
kapatlacaktr. Yeni denen keseklerin sulanmas srasnda derz aralarndaki toprak akarak boluk
ortaya karsa derz aralan tekrar ayn nitelikteki toprakla doldurulacaktr. Bu yntemle sulama ii,
imler 10 cm. boya eriip ilk biim yaplncaya kadar srecektir.
Eimli alanlarda yaplm im alanlann sulanmasnda ekili tohumun ve topran akmamas iin
daha zenli allacaktr.
515.04.03.11.07 imin lk Biilmesi.
lk biimden 48 saat nce, biilecek btn alandaki, boyu 2 cm.'yi geen ta ve benzeri her trl
yabanc maddeler toplanacak ve im hafif bir silindirle silindirlenerek kklerin topraa daha yi
balanmas ve yzeyde kalm kk talann topraa gmlmesi salanacaktr. Silindirlemeyle
yatan im 48 saat sonra dorulduunda tercihen ok keskin bir trpanla ya da makas veya im
bime makinesiyle 4-5 cm yksekliinde biilecektir. Bime ilemi, toprak kuru iken yaplacak,
ayn gn kesimden kan otlar alandan uzaklatmlacaktr.
515.04.03.12 Fidanlar.
Fidanlar salam, ok yi kk ve dzgn gvde gelitirmi, kkleri ile srgnleri dengeli gelimi,
ince saak kk geliimini yapm, srgnleri fazla uzun olmayan, hibir yerinde atlak, krk,
kopuk, syrk, ezik, vb. hasar, hastahk ve zararl bulunmayan, gzle farkedilmeyen hibir virtik
hastalkla bulak olmayan, lgili projesinde veya zel artnamesinde belirtilen cins ve trlerde
olacaktr.
515.04.03.12.01 Fidanlarn Temini ve Tanmas.
Fidanlar, projesinde gsterilen veya Kontrol Mhendisinin uygun grd niteliklerde, salkl ve
yeterli gelimesini tamamlam, hastahksz ve dzgn formda olacaktr. Fidanlar, fidanlktan
iyerine en ksa srede ve hibir zararlanmaya neden olmayacak ekilde, tercihen st kapal bir
arala tanacaktr. Tama srasnda zarar grm fidanlar hibir ekilde alana dikilmeyecek,
yenileriyle deitirilecektir. Topraksz fidanlarn tanmas srasnda kklerinin kurumamas iin
kkleri nemli uval gibi bir malzemeyle sarlacaktr.
715

515.04.03.12.02 Fidanlarn Gmye Alnmas ve Depolanmas.

Balanm ve nemli uvala sarlm topraksz (plak kkl) fidan demetleri dikilecekleri alana
ulatnda alarak, hemen dikilemeyecekse nceden hazrlanm hendeklerde gmye
alnacaktr.
Dikim alanna getirilen topraksz fidanlar ayn gn dikilecekse, kklerin kurumamas iin uval vb
malzemeyle rtlecektir.
Gm yerleri ve depolama alanlar, aalandrma alannn iinde, fidanlarn dikilecei yere yakn,
rzgar ve don tehlikesi olmayan yerlerde kurulacaktr.
515.04.03.12.03 Fidan ukurlar.
Her fidann dikilecei yer, uygulama projesine gre araziye aplike edilecektir.
Alan fidan ukurlar, fidan kklerinin kvrlmadan, bklmeden yaylabilecei genilikte
olacaktr. ukur ama, elle ya da makineyle yaplabilir. Fidan ukurlarnn almas ilemi,
fidanlar araziye getirilmeden nce tamamlanacaktr.
Fidan ukurunun derinlii, dikilecek fidann kk boyundan 10 cm fazla, ukur genilii, fidann
kk apndan 20 cm fazla olacaktr. ukur dibindeki toprak kabartlarak, dikim alanndaki toprak
kalitesinin ok dk olmas ve Kontrol Mhendisince de uygun grlmesi halinde organik
gbre+btkisel toprak karm ukur dibine serilerek hafife sktrlacaktr.
ukurun derinlik ls, tesviyesi bitmi toprak yzeyinden alnacaktr.
515.04.03.12.04 Aa Fidanlarnn Dikimi.
Dikim ileri, 515.03 ' de belirtilen zamanlarda yaplacaktr. Fidan dikimleri, dzenleme alannda
(varsa) im alan yapmndan nce tamamlanacaktr.
Fidan ukuru st toprakla doldurulurken kkler arasnda hava boluu kalmamasna, ukurun
doldurulduktan sonra iyice sktrlmasna dikkat edilecektir. Fidan ukuru, dikilen fidann kk
boazna kadar doldurulacak, fidan evresinde 50-80 cm apnda sulama ana yaplacaktr.
Kontrol Mhendisince gerekli grlen durumlarda fidanlar hereklenecektir. Dikimi ve heree
balanmas biten her fidana en az 8 litre can suyu verilecektir.
515.04.03.12.04.01 Topraksz (plak Kkl) Fidanlarn Dikimi.
Her cins topraksz (plak kkl) fidann ok zayf, ince, zedelenmi ya da yar kopmu kkleri
budama makasyla kesilerek atlacak, dikim ilemleri 515.04.03.12.04 'de belirtilen koullara
uygun olacaktr.
515.04.03.12.04.02 Kapl Fidanlarn Dikimi.
Kapl fidanlarn kaplan, fidan ukura yerletirilmeden nce kartlacak., her i gn sonunda
alandan uzaklatrlacaktr.
Kapl fidanlarn dikim ilemleri 515.04.03.12.04 ' de belirtilen koullara uygun olacaktr.
716

515.04.03.12.05 al Dikimi.
allarn dikim ilemleri 515.04.03.12.04 'de belirtilen koullara uygun olacaktr.Dikilen her alya 5
litre can suyu verilecektir.
515.04.03.12.06. Otsu ve Yan Odunsu Bitkilerin Dikimi.
Otsu kkenli, yllk, yumrulu ve soanl bitkilerin dikiminde ilgili proje ve belgelerinde belirtilen dikim
alanlarna, belirtilen dikim aralklar le dikilecektir.
Dikim derinlii fidelerin kk boyutlarna uygun olarak alacaktr. Dikimden sonra kklerin
evresindeki toprak elle sktrlarak kklerin topraa iyi tutunmas salanacaktr.
Dikimden sonra saha temizlenerek yzeysel olarak apalanacak, fidelerin arasndaki toprak tesviye
edilecek ve sulanacaktr. Bir sulamada su, toprakta tam kk derinliini dolduruncaya kadar srecektir.
515.04.03.12.07 Bitkisel it Tesisi.
Bitkisel it tesisinde kullanlan bitkiler, tek tek dikildiklerinde cins ve tr zelliklerine normal
gelimesini yapan aa ve allardr. Bu bitkiler, it tesisi amacyla, sk dikilip alak budanarak amaca
uygun eJdlIendirilecektir.
it bitkilerinin dikimi dzenli bir izgi zerinde alan ukurlara veya hendee, 515.04.03.12.04 'de
tanmland ekilde yaplacaktr.
Dikim aralklar, detay projesinde belirtilmemise bitki cinsine ve hedeflenen amaca gre 25 - 75 cm
arasnda deiir. Sra says, oluturulacak itin amacna ve dikilen bitki cinsine gre tek sral veya iki
sral olabilir.
Dikim bittikten sonra, zellikle hzl byyen Kurtbar, Al, Ate dikeni, Gladiya gibi bitkiler dipten
25 cm yukardan budanarak gr bir dallanma salanacaktr. Ancak kayn, grgen trleri ile ibreli veye
herdemyeil bitkilerle oluturulan itlerde dikilen bitkiler istenen boya ulamadan budanmayacak, tepe
srgnleri kesilmeyecektir.
515.04.03.12.08 Perdeleme Amal Bitkilendirme.
Perdeleme amal bitkilendirme; bitkisel kar perdesi, rzgar perdesi, grlt perdeleri, irkin
grntlerin kapatlmas amacyla yaplan almalardr. Perdeleme amal bitki lendirmede, dikim
aralklar, dikim sralarnn says ve kullanlacak bitki trleri, yaplacak almann amacna gre
belirlenecektir.
515.04.03.13 Byk Aa Nakli.
Yollarn geniletilmesi srasnda sklmesi gereken boylu aalardan makineyle tanmaya uygun
olanlar, n Proje zerinde iaretlenerek, Kesin projesinde belirtilen yerlere uygulama almalar
srasnda nakledilecektir.
Byk aa nakli almalarnda; sklen aacn kk geniliine uygun olarak yeterli genilik ve
derinlikte alan ukurlara yerletirilerek dikimleri tamamlanan boylu aalar, rzgara kar korunmak
zere en az noktadan kazklara balanacak, en az bir gelime dnemi boyunca dzenli olarak yeterli
sklkta sulanacaktr.
717

515.04.03.14 evre iti.

Bitkilendirme almalarnn nsan ve hayvan zararlarnda korunmas gereken durumlarda,
bitkilendirme alam dikenli tel, kafes teli, ahap veya benzeri itle evrilecektir.
itin yapm, aalandrma almas balamadan nce tamamlanm olacaktr.
515.05 Kesin Kabule Kadar Yaplacak Bakm almalar.
Uygulama almalarnn tamamlanmasndan kesin kabule kadar geen srede yaplmas gereken
bakm almalar; sulama, im bime, yabani ot kontrol, bcek ve hastalklara kar ilalama,
gbreleme, al yataklarnn ve aa diplerinin apalanmas, sulama anaklarnn dzeltilmesi,
aa ve allarn kuruyan dallarnn kesilmesi, budama, ieklik sahalarn bakm, fidan
hereklerinin salamlatrlmas, kuruyan bitkilerin yenileriyle deitirilmesi, bozulan yerlerin
onarlarak zgn ekline dntrlmesi ile dzenlenmi alann temiz ve bakml tutulmas iin
Kontrol Mhendisinin gerekli grecei btn ileri kapsar.
Mteahhitin bakm, onarm ve yenileme ileri iin kesin kabule kadar sorumluluk sresi en az bir
vejetasyon dnemidir.
Kuruyan fidanlarn ve kuruyan im alanlarn yenilenmesi dnda, Mteahhit' e bu dnem iinde
yapt ilerin bedeli denir.
Bu aamada yaplacak bakm almalar; Ksm 516'da tanmlanan esaslara gre yaplacaktr.
515.06 Uygulamalarn Teslimi ve Kabul
515.06.01 im Alanlarn Kabul.
Tesis edilen im alann kaplama yzdesi (kma yzdesi) % 90 ve zerinde ise im alan baarl
kabul edilir ve kabul terihinde im alann biimi yaplm ve artk maddelerden temizlenmi
olmas kaydyla birim fiyat zerinden tamam denir.
515.06.02 Yerrtc ve Otsu Bitkilerin Kabul.
Dikim yntemi uygulanan yerrtclerin ve otsu bitkilerin, kabul tarihinde tutma oran % 80 ve
zerindeyse ve uyguland alanda erozyon nleme ilevini yerine getirdiyse bu alanda tamamlama
yaptrlmadan tutan fidanlarn adedine gre birim fiyat zerinden deme yaplr.
515.06.03 Aa ve allarn Kabul.
Dikildii yerde, kabul tarihindeki tutma oran toprakl-kapl fidanlarda % 100, plakkkl
fidanlarda % 80 ve zerinde olan, uygulama alanndaki formu ile tr zelliklerini devam ettiren
bitkiler, hastalk ve zararllardan ari ise; bu alanda tamamlama yaptrlmadan tutan fidanlarn
adedine gre birim fiyat zerinden demesi yapbr.
Fidanlarn tutma oranlarnn toprakl-kapl fidanlarda % 100, plak kkl fidanlarda % 80'in
altnda olmas halinde veya tutmayanlar daha az olduu halde kayplar belli gruplar halinde bir
alan bo brakmsa darenin istemesi halinde bunlarn yerine ayn cins ve trden veya darenin
uygun grecei cins ve trde yeni fidanlar dikilecektir.

718

Refj bitkilendirmesi, perdeleme amal bitkilendirme, bitkisel it gibi btnlk oluturmas

gereken almalarda, fidanlarn kurumas veya formlannm bozulmas nedeniyle boluklarn
olumas halinde tutma oranna baklmakszn yenileme dikimleri yaplacaktr.
515-06.04 Erozyon nleme Uygulamalarnn Kabul.
Uyguland alanda salam olarak ve fonksiyonunu yerine getirmi durumdayken birim fiyat
zerinden demesi yaplr.

719

KISIM 516.- YOLBOYU GELM BAKIM ALIMALARI

516.1 Tanm. Bakm almalar; sulama, im bime, yabani ot kontrol, bcek ve hastalklara kar
ilalama, gbreleme, al yataklarnn ve aa diplerinin apalanmas, sulama anaklarnn
dzeltilmesi, aa ve allarn kuruyan dallarnn kesilmesi, ieklik sahalarn bakm, fidan
hereklerinin salamlatrlmas, kuruyan bitkilerin yenileriyle deitirilmesi, bozulan yerlerin
onarlarak zgn ekline dntrlmesi ile dzenlenmi alann temiz ve bakml tutulmas iin Kontrol
Mhendisinin gerekli grecei btn ileri kapsar.
516.2 Bakm almalar.
516.02.01 Sulama.
Aa ve allar ile im alanlarn sulanmas; blgenin iklim, toprak ve ya koullarna gre Mteahhit
tarafndan hazrlanacak ve darece onaylanacak programa gre yaplacaktr.
Sulama program; sulamaya balama tarihi, sulama periyodlar ve sulamaya son verme tarihlerini
kapsar.
Sulama hangi yntemle yaplrsa yaplsn su, sulanan bitkinin kk blgesini tam derinliine
doyuruncaya kadar devam edecektir. Bu derinlik, im alanlarda en az 10 cm, aa ve allarda 75
cm.'dir.
Sulama tercihen ince yamurlama sistemiyle ve gnn serin saatlerinde yaplacaktr.
Yabani otlara, hastalk ve bceklere kar yaplan lalamay izleyen iki gn iinde sulama
yaplmayacaktr.
516.02.02 im Bime.
Yl boyunca ince hah dokusunda kalmas istenen im alanlarda imin boyu 5 cm'yi bulduunda 2-3 cm
yksekliinde, genel amal im alanlarda imin boyu 8-10 cm'ye ulatnda 5 cm yksekliinde
biilecektir.
im bime ilemi, zeminin kuru olduu dnemlerde keskin makasl makinelerle veya bime
makaslanyla yaplacaktr. Biimden kan otlar, almann yapld gn ortamdan uzaklatrlacaktr.
516.02.03 im Alanlarn Gbrelenmesi.
im alanlarda nitelii, miktar ve uygulama zaman Kontrol Mhendisince onaylanm kimyasal veya
doal gbre kullanlacaktr.
Kimyasal gbreleme, im alann zemini hafif nemli iken yaplacak, gbrenin tm alana homojen ekilde
datlmas salanacak ve gbrelemeden hemen sonra gbrenin eriyerek topraa karmasn salamak
amacyla bol sulama yaplacaktr.
516.02.04 Aa ve allarn Bakm.
Aa ve ahlann dzenli olarak sulanmasndan baka, Kontrol Mhendisince uygun grlen
zamanlarda anaklan dzeltilecek, kaymak tutan toprak apalanacak, yabani otlar kknden
720

sklerek uzaklatrlacaktr. Fidan herekleri salamlatracak, aa balar ayarlanacaktr. Fidan

gvdesi zerinde istenmeyen srgnler, yan dallar ile kurumu ular kesilerek uzaklatrlacaktr.
516.02.05 itlerin Bakm.
itler dzenli olarak sulanacak, it bitkilerinin evresindeki yabani otlar kknden sklerek
uzaklatrlacak, -gerekli grlyorsa- itin istenen ekli almas amacyla hafif budama veya
tralama yaplacaktr.
Herdemyeil veya ibreli bitkilerle it tesis edildiinde, dikilen bitki istenen boya ulamadka tepe
srgnleri kesilmeyecektir.
516.02.06 Otsu Yllk ve/veya ok Yllk Bitkilerin ve ieklik Alanlarn Bakm.
Otsu yllk ve/veya ok yllk bitkilerin ve ieklik alanlar dzenli olarak sulanacak, topran yz
kaymak tuttuka apalanacak, yabani otlar ktka kkten sklerek uzaklatrlacaktr. Yl iinde
20 m 2 byklndeki bir alana m 3 tam yanm ahr gbresi verilecektir.
Bu ilemler yaplrken bitkilere zarar verilmeyecek, alan srekli olarak yabani otlardan
arndrlm, temiz, salkl ve bakml bulundurulacaktr.
516.02.07 Yabanc Ot Kontrol.
Gen fidanlarn evresinde yetierek fidan boan veya tamamen kapatan yabanc otlarla, fidan
arazide tutup, yerleinceye kadar mcadele edilecektir.
Yabanc ot kontrolnn miktar, alann zelliklerine, mevsime ve ya miktarna gre
planlanacaktr. Bu temizlik ylda en az iki defa yaplacak ve fidanlar ot boyunu geip onlarn
rtsnden kurtuluncaya kadar devam edecektir.
Yabanc otlar biilirken fidanlarn tepe srgnlerinin kesilmemesine dikkat edilecektir.
Yabanc otlarla mcadele, elle, makineyle, herbisitlerle veya bunlarn kombinasyonuyla
yaplabilir. Kesilen otlar uygulama sahasndan uzaklatrlacaktr.
Yangnlara kar koruma amacyla, yol d kenanndan en az 2,5 metre mesafedeki tm kuru otlar
temizlenerek ortamdan uzaklatrlacaktr.
516.02.08 Budama.
Yolboylarnda bakm almalann engelleyen, trafik gvenliini tehlikeye dren ya da kuru
veya zarar grm aa ve al dallan tekniine uygun olarak ve Kontrol Mhendisinin onay ile
uzman bir kii tarafndan budanacaktr.
Budama ilemi; yaprakl aalarda kuruyan dallarn kesilmesi, allarda gelimelerini
destekleyecek ekilde, doal formlann bozmadan, her cins ve tr in doru olan mevsimde
yaplacaktr.
breli aalarda, formlarnn bozulmasna neden olmayacak ekilde, yalnzca kuruyan alt dallann
kesilmesi dnda budama yaplmayacaktr.

721

516.02.09 ilalama.
Bakm almalarnda kullanlacak her trl kimyasal maddeler (hebisid, insektisid ve fungusit
ilalar) canllar ve evreyi olumsuz ynde etkilemeyecek, Tarm Bakanlnn onayndan gemi
olacaktr.
lalar, retici firmann nerdii zaman ve miktarlarda kullanlacaktr.
516.02.10 apalama.
Gen fidanlarn yakn evresinde bulunan ve onlara zarar verebilecek durumda olan yabanc otlar,
fidan dibinden balanarak 50-80 cm apndaki alandan temizlenecektir. Bu mcadele, fidan
gelimesini tamamlayarak alanda tutununcaya kadar ylda en az iki kez yaplacaktr.
516.02.11 Trafik Gvenlii Asndan Tehlike Oluturan Aa ve allarn Kaldrlmas.
Yol kenarnda yer alan kkleri gevemi, gvdesi rm, zayflam veya kolayca devri lebi lecek
ekilde rzgar etkisi altnda olan aalar ile toprak alt veya toprak st ksmlaryla yol yapsnn
bozulmasna neden olan, ibkey kurplarda ve kavak alanlarnda gr engelleyerek trafii
tehlikeye dren, elektrik hatlar iin tehlike oluturan aa ve allar budanarak ya da kesilerek
ortamdan uzaklatrlacaktr.
Yol kenarndan kesilerek uzaklatnlan bitkinin yeniden srgn vermesini nlemek amacyla
uygun herbisit kullanlacaktr.
516.03 Yolboyu Dinlenme Alanlarnn Bakm.
Yolboyu dinlenme alanlarndaki bitkiler ve yeil alanlarn bakm 516.02'de akland ekilde
yaplacaktr.
Alandaki masa-bank niteleri, p kutular, su kaynaklar, uaklar, tuvaletler gibi yapsal
elemanlann bakm, yenilenmesi, onarm, temizlii gibi iler Kontrol Mhendisinin talimatlar
dorultusunda yaplacaktr.

722

" KISIM 517- OTOYOL PEYZAJ PROJE, YAPIM ve BAKIM LER

J Otoyol peyzaj proje, yapm ve bakm ileri ayr ksm olarak deerlendirilmitir.
517.1 OTOYOL PEYZAJ PROJE LER,
517.2 OTOYOL PEYZAJ YAPIM LER,
517.3 OTOYOL PEYZAJ BAKIM LER
517.01 OTOYOL PEYZAJ PROJE LER
517.01.1 Tanm. Bu ksm; otoyol planlama ve peyzaj projesinin hazrlanmas srecinde r
yaplacak almalar kapsar.
517.01.2 Planlama ve Projelendirme Sreci.
Planlama ve Projelendirme sreci; otoyol gzergah zerindeki tm inaat alanlarma ait bitkisel ve
' yapsal peyzaj projelerinin yaplmasndaki kriterleri kapsar.
Planlama ve Projelendirme sreci aada belirtilen aamalardan olumaktadr.
1. Gzergaha Uygun Yresel Bitkilerin Belirlenmesi

2. n Proje Raporu ve Planlarnn Hazrlanmas (1/5000)

' '
3. n Projenin dare'ye sunuluu ve Onay

4. Peyzaj ve Sulama Uygulama Projelerinin Hazrlanmas (1/1000)

___________________ t _______________
5. Bitkisel Metrajn Hazrlanmas
_______________________ ___________________

6. Uygulama Projelerinin dare'ye sunuluu ve Onay

517.03 PEYZAJ N PROJE BLGLER, PEYZAJ N PROJE RAPORU VE PLANI

517.01.03.01 Peyzaj n Proje Bilgileri ve Kapsam.
Hazrlanacak n Proje raporunda projelendirilecek kesime ait aada sralanan bahklar altndaki
detayl bilgiler verilecektir. Gzergaha ait 1/25 000 lekte, fiziki ve corafi yapy ieren, renkli
harita bu raporun bir eki olacaktr.

723

517.01.03.01.01 klimsel zellikler.

-Scaklk
-Ya
-Rzgar
-Bulutluluk
-Sis
-Nem
517.01.03.01.2 Jeolojik Yap.
517.01.03.01.3 Jeomorfolojik Yap.
517.01.03.01.4 Toprak zellikleri.
517.01.03.01.5 Su ve Drenaj.
517.01.03.01.6 Fauna.
517.01.03.01.7 Flora.
517.01.03.01.8 Tarihi ve Kltrel Olgular.
517.01.03.01.9 zel Durumlar.
Tnel, Tnel portalleri, Viadk, Mezarlk, Havaalanlar, Limanlan, Kara Ve Deniz Yollan, Enerji
Nakil ve Su sale Hatlan, Alt Yap Tesisleri, Doal Gaz ve Petrol Boru Hatlar, Telekominikasyon
Geileri, Askeri Tesisler vb
517.01.03.01.10 evre Koruma.
evre Koruma hakkndaki ilgili yasa, tzk ve ynetmelikler dikkate alnarak projelendirilecek
kesim hakknda detayl bilgiler verilecektir.
517.01.03.01.11 Dier Durumlar.
Her trl kavak, balant yolu ve yan yol gibi balantlar, otoyol hizmet tesisleri ve gie alanlar
ve iletme merkezleri vb
517.01.03.02 n Proje Raporu ve Plam.
Uygulama yaplacak alanlarda; dare, Mteahhit ve peyzaj alt Mteahhiti elemanlarnca ortak
olarak gzergah zerinde yerinde yaplan incelemeler sonucunda yresel bitkilerin belirlenmesi
gerekmektedir.
Leke almas olarak 1/5000 lekte hazrlanacak olan n projeler, temel prensipler erevesinde
en az 6 (alt) ay olmak zere dare'nin belirleyecei srede hazrlanacaktr. Yaplacak olan
bitkilendirmenin salkl ve srekli olabilmesi iin peyzaj n projelerinde su kaynaklan da
gsterilecektir.

724

517.01.04. UYGULAMA PROJELERNN (KESN PROJE) STANDART DETAYLARI VE

PROJELENDRME PRENSPLER.
517.01.04.01 Kapsam.
Uygulama projelerinin (kesin proje) standart detaylar ve projelendirme prensipleri onayl n
projeler dorultusunda hazrlanm tm detaylar gsteren 1/1000 lekli uygulama projeleri,
uygulama projesi raporu ve bitkisel metraj ierir.
Projenin yaplaca gzergahta oluacak peyzaj zerindeki olumsuz etkileri en aza indirebilmek,
ev stablizasyonunu salamak, yolun monotonluunu krmak ve yola estetik bir grnm
kazandrmak, doal doku uyumunu salamak zere ve varsa "ED" Raporunda belirtilen peyzaj
prensipleri ve yntemleri uygulanarak peyzaj uygulama projeleri hazrlanacaktr.
Hazrlanan tm projeler, n Proje-Uygulama projeleri-Detay projeler, Otoyol Proje-Yapm ve
Bakm leri Peyzaj Hizmetleri Teknik artnamesine uygun olarak hazrlanacaktr.
517.01.04.02 Uygulama Projelerinde Dikkat Edilecek Hususlar.
-Uygulama projeleri 1 /1000 lekte hazrlanacaktr.
-Tm detay projeleri 1 / 250 lekte hazrlanacaktr. Detay projeleri olarak peyzaj tip kesiti, refj
(deverli, deversiz, aydnlatmal) detay, gie adalarnda uygulanacak iek saks detaylar ve tnel
giri ve klarnda kullanlacak objelerin detaylar verilecektir.
-Detay projelerine ek olarak bitki listesi; Latince ve Trke ad, dikim aral, boyu, evre ls,
al ise dallanma durumu, bitki gsterim ekli ve fidan ukuru lleri verilecektir.
-zel olarak kullanlacak malzemeler iin de detay paftas uygun lekte hazrlanacaktr.
-Kavak projeleri, cret toplama alanlar ve otoyol hizmet tesisleri ile otoyol arasnda kalan
alanlarn projeleri 1/1000 lekte hazrlanacaktr.
-Hazrlanan projelerdeki bitki tr ve adetleri ve zellikleri 'lejant' blmnde belirtilecektir. Grup
toplamlar ve genel toplam adet bitki says gsterilecektir.
-Lejantta yer alan bitki trleri Latince - Trke olarak TSE 2923 yerli aa, aak ve al
adlarnn sembolletirme kurallarna gre adlandrlacaktr.
-Projeler zerinde kamulatrma ve tel it gsterimleri farkl ekillerde gsterilecektir.
-Projelerde ev eimleri oranlan belirtilecektir.
-Projelerde bir anahtar pafta bulunacak bu paftada;
a) Gzergah zerindeki tm kavaklar, servis alanlan, cret toplama alanlan, b )
Gzergah ile ilgili var ise sorunlu blmler ve zmleri, c ) nemli tarihi ve
sanatsal yaplar,
d) Proje kapsamndaki byk sanat yaplan ve tneller,
e) Vistalar (manzaralar)
f) Tanm arazileri, orman alanlan, ehir geileri gsterilecektir.
517.01.04.03 Sulama Projeleri.
n Projede belirlenen su kaynaklanna gre 1/1000 lekteki peyzaj projelerinde yer alacak ekilde
hazrlanacaktr. Sulama ile lgili detaylar uygun lekte detay paftalannda gsterilecektir. Bakm
letme Merkezleri ve gie alanlan, kavaklar, ehir geileri, tnel iletme sahalar, evre yollan
gibi zel alanlar iin sulama projeleri verilecektir.

725

517.01.04.04 Uygulama Projesi Raporu.

Uygulama projelerinin araziye tatbiki iin gerekli olan metraj, birim fiyat, keif ve bitki uygulama
tekniklerini ierecektir. Ancak zel durumlarda dare ve Mhendisin uzman elemanlar karar ile
deiiklie gidilebilecektir.
517.01.04.05 Peyzaj Planlama Almlarnn Projelendirme Teknikleri ve Iiiikilendirme
Esaslar.
517.01.04.05.01 Kent Geileri.
517.01.04.05.01.01 evler.
ev eimleri, Yarma/Dolgu (Y/D)'da 2/1' den daha yatk olan evlerde bitkilendirme yaplacaktr.
2/1 'den daha dik olan sorunlu evlerde ise alann zelliine gre yaplacak alma, dare ve
Mhendisin uzman elemanlar tarafndan yerinde yapm aamasnda belirlenecektir.
Bitkilendirme esas olarak, yolun projelendirme hz dnlerek projelendirilecek bitki gruplar,
younluk olarak kitle boluk dengesi yaratacak ekilde dikilecektir. evlerde Yarma/Dolgu (Y/D)'
da yer rtc, al ve aa gruplar kark olarak doala en yakn formda oluturulacaktr. ev
yzeyi 3 metreden fazla olduu kesimlerde al + aa kombinasyonu ile sk dokulu bir
bitkilendirme yaplacaktr. 3 metreden az olan evlerde ise al + yerrtc ve kk aalarla
doala uygun alma yaplacaktr.
Yarma evlerinde bitkilendirme, beton kanaln bitiminden itibaren 2 m (yer rtc veya im)
braklarak (yangn band biimi iin) daha sonra bitkilendirme balayacaktr.
Dolgu evlerinde ise banketten itibaren 2 m (yer rtc veya im iin) brakldktan sonra (yangn
band biimi iin) bitkilendirme balayacaktr. Bu kesimlerde seilen trler trafik emniyeti
asndan ekil olarak kompakt ve esnek dall al ve aalardan seilecektir.
Yarma ve dolgu evlerinde 2 metre yangn bandndan sonra yaplacak bitki lendirmelerde en fazla
ilk iki palye bitkilendirilecek, daha fazla palye olduunda hydroseeding veya frisol ile
bitkilendirme yaplaca proje raporunda ve paftalarda aklamal olarak belirtilecektir.
evlerde dzenleme, bitkilerde ksa boyludan uzun boyluya doru olacak ve ehir geilerinde
Renkli, Kokulu ve yrenin yapma uygun aa, al trleri seilecektir.
Bu uygulama, aada ekil-517-1 gsterilmitir.

726

Kanal
2 m mesafe

ekil-517-1 Yarma ve Dolgu evlerinde Bitkilendrme ablonu

|

Bitkilendirme yarma ve dolgu evlerinde ev yzeyinin ortasndan balamayacak evlerin birleme

noktalarndan balatlarak doala uygun alma yaplacaktr.
ekil-517- 2' de evlerde bitkilendirme boyuna kesit olarak gsterilmektedir.

DORU

YANLI
ekil-517-2 evlerde Bitkendirmenin Boyuna Kesit Gsterimi
Erozyon nleme amac ile yarma ve dolgu evlerinde tahkimat:
Erozyon nleme amacyla yaplacak almalar gnmz teknolojisine uygun elemanlardan (tahta,
canl vejetatif malzemeli it, st dallar, karbonlu plastik erozyon nleme malzemeleri, jeotekstil
malzemeler, seramikler, prefabrik beton gibi doaya uygun) seilecektir. Bu almalar proje
raporu ve paftalarda gsterilecektir.

727

517.01.04.05.01.02 Refjler.
Kent geilerinde aydnlatma tesisleri olan ve genilii 3 m' den az refjlerde beton kaplama olarak,
aydnlatma tesislerinin olmad refjlerde ise dare'nin karar uygulanarak projelendirme yaplacaktr.
Aydnlatma tesisi olsun yada olmasn 3 m ve daha geni olan refjlerde; beton kanal dnda kalan
ksmlarda projelendirme yaplacaktr. Refj genilii dikkate alnarak bitkilendirme ift sra ve
aprazlama yaplacak, kenarlarda makine ile biim iin uygun mesafe braklacaktr.
Kullanlacak ablon bitkilendirme; tek trde en az 2000 m uzunlukta olacak, ardndan gelecek ikinci tr
nceki trn bitimine 500 m kala balayacaktr (ekil-517-3).

ekil-517-3 Refj Bitkilendirme ablonu'

-Seilecek olan trler dayankl, az bakm gerektiren, az suya ihtiya duyan, soua dayankl, souk
blgelerde kar ve buz mcadelesinde kullanlan tuza dayankl yani yresel kanaatkar trlerden
seilmelidir.
-Refjde kullanlan boylu allar ve kk aalar Trafik Gvenlii asndan refjden tamayacak
ekilde olmaldr. Bu trler fonksiyonel olabilmeleri iin; k kesici, kompakt ve gevek dall kitle
etkisi yapacak ekilde olmaldr. Kullanlacak aalar genel grnm olarak dzgn atl olmal ve tek
aa yerine refj geniliine bal olarak al + aa gruplar kullanlmaldr.
-ehir geilerinde oluabilecek yaya trafii doru seilmi refj bitkilendirilmesi ile nlenebilecei
bilinmelidir.
-3 m' den daha dar ll refjlerde ehir geilerinde zel alma gerektirdiinden detay projeli
almalar yaplmaldr.
-Tm alma iin geerli olan bitki trlerinin Kokulu, Renkli, Dayankl ve yreye uygun olmasna
dikkat edilmelidir.
-Yaplan almalarda, bulunduu ehrin yada yrenin zelliini en iyi vurgulayan bitki trleri
kullanlarak giri ve klar ynlendirilmelidir.
517.01.04.05.01.03 Kavaklar.
Kavak yaklamlarnda, kavaa giri ve k bitkisel dzenleme ile vurgulanmaldr. Kavak kollan,
kavak ii alanlar ve kavak anayol katlm alanlar bitkilendirilmesinde ncelik gvenlik
728

olmal, dier fonksiyonlar sonra gelmelidir. Aralarn yola giri klar gvenlikle salanmaldr.
; Kavak kollarnda; yolun dbkeyinde koruyucu bitkilendirme aalar ile yaplacak, ibkeyde
alak boylu allar kullanlacaktr. i! ' Kavaklarda aa says allara oranla daha
fazla olmal bu byk hacimler rasyonel kullanlmaldr.
I

!|j ehir geilerinde kavaklar bulunduu yeri tanmlayc ve vurgulayc

ekilde olmal, jj j gerektiinde cansz materyal (kaya, ahap vb), canl materyal (su vs) ile beraber
kullanlmaldr.

ijlli

Yol ve kavak kollar arasndaki trafik gvenliinin salanmas amacyla kavak

burunlarndan i itibaren 5 m'Iik mesafede aalandrma yaplmayp im ve yer rtc ile
projelendirilecektir.
Bitki dikim aralklar veya boyutlar peyzaj dzenleme alannda hedeflenen amaca ynelik
deiiklikler gsterebilir, yerine gre ek zel teknik artname hazrlanabilir.

517.01.04.05.01.04 Alt ve st Geitler.

Yol gzergahnda bulunan alt ve st geitler ve st geitlere ait orta ayaklar bitkisel yapy ve
;, doall bozmaktadr. Buralarda kpr ve alt geit yaklam dolgular hzl byyen, renkli, !:
kokulu, kanaatkar trler ile bitkilendirilmelidir. Kat yap ve kt grnt kapatlmaldr. Orta
ayak ise trafik gvenlii asndan tehlikeli olduundan refjde zel seilen trler ile ;
kapatlmaldr.
I1
|

Seilen bitki trleri her kpr yaklamnda ve orta ayakta ayn tip seildii taktirde iaretleme
fonksiyonu kullanlm olup bir kprye gelindiini bildirecektir.
517.01.04.05.01.05 Otoyol Hizmet Tesisleri (OHT).
Bu alanlardaki uygulamalar otoyol aalamas olarak dnlmemeli tamamen yolu kullananlarn
konaklama, dinlenme ve ihtiyalarn karlayabilecekleri bir alan olarak projelendirilmelidir.

Otoyol hizmet tesisleri ile otoyol arasnda ses ve grlt perdesi oluturacak ekilde youn |
bitkilendirme yaplmaldr. Bu alanlarda seilen trler sk ve boylu aalar olmal, aalarn altlar
youn bir ekilde al ile doldurulmal, yeil bir duvar oluturulmaldr. OHT ile ilgili sahalarn
projelendirilmesi dare' nn kararna gre yaplacaktr.
517.01.04.05.01.06 cret Toplama istasyonlar.
cret toplama sistemi bulunan otoyollarn giri ve klarnda bulunan daha ok bir yerleim
merkezi yaknnda olan karayollar birimleridir. stasyonun byklne gre iinde alanlarn
says deimektedir. Otoyolu kullanan srclerin girite katedecekleri yol iin gerekli kullanm
biletini ald, kta ise yolun kullanm cretini dedii para toplama alanlardr. Yolun kullanm
srasnda durup kalkmann yapld en nemli durak noktalardr.
Bu nedenle sz konusu istasyonlar kullancnn, dedii cretin karl olan kalite ve konforu
salayacak ekilde projelendirilmelidir.
stasyonda yaplacak alma yolun kullanc lannn yan sra burada alan grevliler asndan
da nemlidir. Daha ok renkli, kokulu, dayankl ve gsterili trlerden oluan bir alma
yaplacaktr.
729

517.01.04.05.01.07 zel Blmler.

Kamulatrma snrlar ve evler arasnda kalan blmler
Yarma ve Dolgu evleri bitimlerinde yer alan ve kamulatrma snrna kadar devam eden
alanlardr. Hem tel rgnn korunmas, hem de plak olarak grnen bu "aynalarn" doal
onarm iin peyzaj asndan aalandrlmas gerekmektedir. zel koruluklar olarak da
deerlendirilebilirler.
Kamulatrma snrlar
ehir geilerinde kamulatrmann korunmas, vatandan ve hayvanlarn yola giri ve kn
engelleyecek ekilde olmaldr. Bu almalar Trafik gvenlii asndan da ok nemlidir.
Otoyola giri ve kn engellenmesi ayn zamanda grlty nleyecek ve grlt perdesi
oluturulmasna yardmc olacaktr. Bitkilendirme sravari ve "pencereli" boluklu olmal, kitle
grnts vermelidir. Daha ok dikenli kendi kkleriyle oalabilen dipten dallanan trler
seilmelidir. Bu trler yrede en ok bulunan ve doada srekli var olan trlerden seilmelidir.
Ariyet alanlar ve Ta ocaklar
Bu alanlarn yerleri peyzaj projelerinde gsterilecektir. Projeleri yapm aamasnda hazrlanacaktr.
517.01.04.06 Krsaldan Geiler.
Krsal geilerde temel prensip, bitkiler, gzergahn monotonluunu kracak, gl ve daha
dayankl trlerden seilecektir.
evre yolu, krsaldan geiyor ise kentsel gei yntemleri uygulanacaktr.
Krsal geilerdeki evlerde bitkilendirme kent geilerinin ayns olup seilen bitki trleri ehir
geilerine nazaran daha kanaacar ve dayankl trlerden seilmeli, tr says artt almamaldr.
Refjler, kavaklar, alt ve st geitler, otoyol hizmet tesisleri, zel blmler, ariyet alanlar ve ta
ocaklarnda da Kent geilerindeki yntemler geerlidir.
517.01.05 BTKSEL MATERYALN TANIMI VE BTKLENDRME ESASLARI
517.01.05 .01 Bitkisel Materyalin Tanm.
ncelikle proje gzergahnda yerinde yaplacak olan flora (bitki rts) tanmlamasndan sonra
seilen trlerden uygun olanlar, uygulama projeleri aamasnda kesinleecektir. Bitki trleri,
sadece toprak yapsna gre deil, proje alannn iklim ve blge zelliklerine gre de seilecektir.
Bunlarla birlikte seilecek trlerin zellikleri ve bitkilendirmeyle ilgili kriterler aadaki
prensipler dahilinde olacaktr.
517.01.05.02 Bitkilendirme Prensipleri.
517.01.05.02.01 Bitkisel Toprak.
Bitkisel toprak kalnl projesine gre ve/veya 20 cm kalnlnda olmaldr. Sorunlu blgelerde
yapm aamasnda dare ve Mhendisin uzman elemanlarnn grne bavurularak kalnl
tespit edilmelidir.
730

Bitkisel topran depolanmas, korunmas iin syrmalar sonrasnda dare tarafndan belirlenen
ykseklikteki bitkisel toprak, ta ve akldan arndrldktan sonra depolanmaldr. Toprak
serilmeden nce saha tm ta, moloz, inaat art, asfalt art vb malzemelerden temizlenecektir.
Bitkisel topran iinde boyutu 5cm. geen ta, akl, kum, kire, akaryakt sznts, baka yalar,
yal maddeler, katran, asfalt art vb maddeler ve pisliklerin bulunmayaca proje raporunda
belirtilecektir.
Mevcut ve uygulama alan iin seilen bitkisel topran test ve tahlilleri resmi laboratuvarlarda
yaptrlacaktr. Bu sonular proje raporunda grnecek ve seilecek trlerde bu sonular dikkate
alnacaktr.
517.01.05.02.02 Seilecek Bitkiler.
Yer rtcler
Otoyol bitkilendirmesinde kullanlan yer rtcler evlerde topra korumak, erozyona kar
bitkisel bir rt oluturmak, yangn tehlikesini ve yabani ot kn engellemek, yol grnmn
gzelletirmek gibi nedenlerle nemli bir yer tutar.
imlemenin yaplamad kesimlerde yzey tutucu olarak kullanlacaktr. im + yer rtcler
nerilmektedir. Yer rtcler kaz evlerinde hendek betonundan, dolgu evlerinde banket
kenarndan itibaren dikilmelidir.
Yangn tehdidi altnda olan yerlerde; ev yzeyinde otoyola dik olarak eritler halinde yer
rtcler kullanlabilir.
Yer rtc bitki rtsnn oluturulmasnda deiik ekim ve dikim yntemleri uygulanabilir. Elle
dikimde dikim aral m2'ye (10-20) adet olacak ekilde fidan trne gre belirlenecektir.
Seilecek trler yrenin bitkilerinden olmaldr.
ev eimi, toprak yaps, ekonomik koullar gz nne alnarak elle dikim uygun olmad
yerlerde hydroseeding, frisol yntemleri uygulanacaktr. Kritik kesimlerdeki karar dare'nin
uzman eleman verecektir.
Hydroseeding -Frisol Yntemi ile Bitkilendirme.
2/1 veya daha dik olan evlerde bitkisel toprak zerine yada topraksz yzeylerde zelliine gre
karm hazrlanarak su+tohum+mal+yapkan madde karmnn ev yzeyine basnla
pskrtlerek her eit yresel zellikte tohumun atlmas eklidir. ev yzeyinin yapsna gre
iindeki karm deiebilir. Hydroseeding' de asl maddeler tohum, yapkan madde, su, mal
(Tohum yastk malzemesi) malzemeleridir. lemin yaplaca alana gre iine konulacak ilave
maddeler olabilir, (torf, saman vb) Bu yntemle bitkilendirilmesi gereken yerler projede
belirtilecektir. Yapm aamasnda ise artlara gre dare, Mhendis ve Mteahhit'in uzman
elemanlar tarafndan karar verilerek karm tr seilecektir.
Bu yntemle im tohumu, aa-al-yer rtc bitki tohumlar da atlabilir.
im.
2/1' den daha yatk evlerde n tutucu olarak imleme dnlmektedir. Proje aamasnda im
alanlar dekar olarak belirtilmelidir. im karmnn seimi, imleme yaplacak alanlar ve imleme
yaplma tekniklerine yapm aamasnda dare, Mhendis ve Mteahhit'in uzman elemanlan
731

tarafndan karar verilecektir. Seilecek trler yreye uygun olacak ve rizomla oalanlar tercih
edilecektir.
allar.
Kk boazndan itibaren dipten dallanan, toprak yzeyinde kitle yapan, ok yllk bitkilerdir.
Yaprakl, ibreli, yapran dken tip ve herdemyeil tipte olabilirler.
Dikim aralklar formlarna gre belirlenip, 0,50 m. - 1,00 m. arasnda olacak ekilde yrenin fidan
trne gre seilecektir. Uygulamada kullanlacak trlerde l, ya ile deil, boy ve dallanma
durumuna gre olup ambalajl fidanlardan seilecektir. Dikim ukurlar 30x30 cm. ebadnda
alacaktr. Ayrca bu ukurlarn fidann boy ve evre lsne orantl olarak almalar
gerekmektedir.
al Dikim Aralklar ve Boy lleri.
al dikim aralklar ve boy lleri aada Tablo-517-l'de tanmlanmtr.
Tablo-517-1 al Dikim Aral ve Boy lleri.
Boy
0.50 - 1.00 m!boy yapan allar

Dikim Aral
0.50 m ara ile dikilecek

1.00 - 2.00 m boy yapan allar

0.75 m ara ile dikilecek

2.00 m'den daha uzun boy yapan 1.00 m ara ile dikilecek
allar
i

Min. Boy
min. 50 cm boyunda
ambalajl (kk
torba)
min
100 cm boyunda (2-3
dall) ambalajl (byk
torba-teneke)
min 100 cm boyunda (2-3
dall) ambalajl (byk
torba-teneke)

Proje metraj bu llere gre hazrlanacaktr.

Aalar.
breli Aalar.
Yapraklar ine, pulsu yapda olan herdem yeil aalardr. Bir ok familya ve alt trleri kapsar.
Byk aalar olup koyu kitle etkisi olutururlar.
Dikim aralklar (3 m) olacak ekilde yrenin fidan trne gre belirlenecektir. Uygulamada
kullanlacak trlerde standart, ya ile deil, boy ve evre ls ile belirlenecektir. Fidanlar 100
cm. boyunda ambalajl fidan olarak seilecektir. Dikim ukurlar 40x50 cm. ebadnda alacaktr.
(yerine gre fidann boy ve evre ls orantl olmaldr). Fidanlar ortalama 4-6 cm. gvde
evresi lsnde (kk boazndan 80 cm ykseklikte) olacaktr. Seilecek fidan trnn ambalaj,
byk torba teneke II. grup snflamasndan seilmelidir.
Yaprakl Aalar.
Bir ok familya ve alt trleri kapsar. Byk aalar, orta boylu aalar ve kk aalar olabilir.
breli aalara oranla daha kanaatkar ve daha dayankldrlar. Hzl geliirler. Bazlan yapran
dker bazlar herdem yeildir.
732

h Dikim aralklar (4 m) olacak ekilde yrenin fidan trne gre belirlenecektir. Uygulamada
kullanlacak trlerde standart, ya ile deil, boy ve evre ls le belirlenecektir. Fidanlar
ti ambalajl fidan olarak seilecektir. Dikim ukurlar 40x50 cm ebadnda alacaktr, (yerine gre
fidann boy ve evre ls orantl olmaldr.) Fidanlar minimum 150 cm boyunda, ortalama 4-6
j cm gvde evresi lsnde (kk boazndan m ykseklikte) olacaktr. Seilecek fidan
trnn
i ambalaj, byk torba teneke II. grup snflamasndan seilmelidir.
i

Yaprakl ve breli Fidanlarda stenen Ortak zellikler.

j| Fidanlarn dikim mevsiminden nce yaplacak aratrmalarla yrenin fidanlklarndan temin

edilecei proje raporunda belirtilecektir. Uygulama srasnda yaplacak deiikliklere dare,
Mhendis ve Mteahhitin uzman elemanlarn ile birlikte karar verilecektir.
j

517.01.06 PROJE BELGELERNN NTELKLER, TESLM VE KABUL

517.01.06.01 Proje Belgelerinin Nitelikleri ve Teslimi.
Hazrlanan rapor, sulama projesi ve peyzaj projeleri, metrajlar ve bunlarla ilgili belgeler
okunulabilir ayrntda ve korunabilir dzende hazrlanacaktr. Projelerde zellik tayan
aklamalar antet zerindeki bo ksmda lejantla birlikte yer alacaktr.
Proje dokmanlar ve bunlara ait bilgisayar disketleri, 'CD' leri dare'ce belirlenecek formatta
teslim edilecektir.
517.01.06.02 Proje Kabul.
Peyzaj Projeleri, bitkilere ait metraj paftalar, metraj raporlar ve detay projeleri (tip kesiti, refj,
gie girilerinde uygulanacak iek saks detaylar, bitki listesi, fidan ukuru lleri)
hazrlanacaktr. Proje lejantlar ve proje balklar dare'nin belirleyecei rnek formata gre
hazrlanacaktr.
Her proje aamasnda dare'nin gr alnacak, bir sonraki aama projelendirme almalarna bu
onaydan sonra geilecektir. dare, Mteahhit tarafndan hazrlanan ve teslim edilen birer takm
ozalit kopyay 30 gn iinde inceleyecektir. Revizyon gerekmesi halinde dzeltme iin gnderilen
paftalar, dzeltmesi yaplp 15 gn iinde tekrar dare'nin onayna sunulacaktr. dare tarafndan
uygun grlen projelerin onaylanmas projenin kabul saylacak ayrca bir kabul ilemi
yaplmayacaktr.
Peyzaj projeleri kabul ilemi aamasnda proje orjinalleri, effaf ozalitleri ve 3 () takm ozalit
kopyas olacak ekilde dare'ye teslim edilecektir.
517.02 OTOYOL PEYZAJ YAPIM LER
517.02.01 Tanm ve Kapsam.
Otoyol peyzaj projesi tamamlanp yapmna balanm olan iin tam ad, mteahhidi, peyzaj alt
Mteahhitlerini tanmlamaktadr. Bu ksm otoyol gzergah zerindeki tm inaat alanlarna ait
bitkisel ve yapsal peyzaj yapm kriterlerini kapsamaktadr.
517.02.02 Peyzaj leri Yapm Uygulamas.
Peyzaj ileri yapm uygulamasnda dare tarafndan onaylanan projeler ve proje uygulama raporlar
esas alnr. dare ve Mhendis peyzaj ilerini gerekletirirken bu i iin belirlenmi onayl birim
733

fiyatlar kullanlacaktr. Bulunamayan birim fiyatlar var ise (Uygulama projesi ile raporunda ve iin
yapm srecinde sorunlu olarak belirtilen blmlerdeki fiyatlarn oluturulmas gibi) szlemesine
gre oluturulacaktr. Bu ilerde uygulamada Bayndrlk Bakanl Karayollar Birim fiyatlar ve
fidanlar iin evre ve Orman Bakanl Aalandrma ve Erozyon Kontrol Genel Mdrl Fidanlk
ve Tohum leri Dairesi Bakanl aa ve al fiyatlar rayi olarak alnmaldr. Hazrlanan i
programnda bu eksiklikler dzenlenerek tamamlanmaldr. Bu durumda sorumluluk Mteahhite aittir.
Ayrca her i kalemi iin bir bakm bedeli hesaplanmaldr (im bakm bedeli, al bakm bedeli vb).
Peyzaj uygulamalar yer teslimlerini takiben balatlmal, yapm almalarnn son aamasna
braklmamaldr. Projesinde belirtilen sulama sistemleri gerekli grlen yerlerde dare ve Mhendisin
onay le Mteahhite yaptrlacaktr.
517.02.03 Uygulama ncesi Hazrlk Aamalar ve Uygulama Esaslar.
517.02.03.01 Normal Yntemler.
a. Onaylanan proje ve uygulama raporu onay tarihinden itibaren en fazla 1 ay iinde Peyzaj
Program dare'ye gnderilecek ve onay alnacaktr.
b. Kazdan kan bitkisel toprak yerinden alnp depolanacak ve serilmeden nce indeki organik
madde ve verimlilii analizleri yaplarak sonular belgelenecektir.
c. Tanarak baka yerden gelen bitkisel toprak iin de, toprak analizleri yaplacaktr. Getirildii
yer ve serilecei alan benzer karakterlerde olmaldr. Tanan topran da bitkisel toprak
zelliklerini tad analizlerle kantlanacaktr.
d. Bitkisel toprak slah, toprak analizleri sonularna gre ve rapordaki tavsiyelere uygun olarak
dare ve Mhendisin uzman elemanlarnn onay alnarak organik ve/veya inorganik maddelerle
topraa takviye yaplmaldr.
e. Bitkisel topran serilmesinden nce alt toprak tabakasnn nem durumu ve toprak yzeyinin
durumu serime uygun olarak onaylanm olmaldr. Bitkisel toprak, 20 cm. kalnlnda veya
projesine uygun olarak tabaka halinde ve homojen bir ekilde serilmelidir. Daha sonra i
makinesinin silindiri ile sktrlmahdr. Bu alma ile alt toprak le serilen topran kaynamas
salanmaldr.
f. Bitkisel topran serildii alanda birletii yzeyin yapsna gre rnein bordur, beton kanal,
menhol vb. st seviyesinden 5 cm. aada olmak zere tesviyesi tamamlanan sahalann reglaj
yaplmaldr. Son tesviyesi yaplan bu sahalann yzeyinde istenmeyen bitkiler, talar ile dier
kabul edilmeyecek maddeler bulunmamal ve bu sahalar peyzaj uygulamaya hazr hale
getirilmelidir.
g. im tohumlar taze, temiz ve yeni rn im tohumu trlerinden olmal, Mhendisin uzman
eleman im satn alma tarihlerini ayarlamaldr.
h. im tohumu karm satc firma tarafndan hazrland taktirde tohumun nitelii ve karmda
belirlenen her tr tohumun imlenme oranlarna dair yazl bir garanti belgesi aranmaldr.
i. Eer karm i yerinde olacak ise; her tohum tr iin kendi orijinal ambalajnda ve analiz ve
imlenme yzdelerine ait garanti belgeleri ile getirilmelidir.
j. im ekim alanlan belirlenip, Buna gre raporda belirlenen tohumlarn analizleri iin rnek alnp
laboratuarlara gndermelidir. im tohumlannn testlerinde asgari % 99 saflk ve % 90 imlenme
kabiliyetine sahip olmalan gerekmektedir.
k. im tohumu ekimi srasnda, tavna gelmi toprak olacak ve daha nce testleri yaplm olan
tohum karm sahann her tarafna eit olarak gelecek ekilde makine veya elle atlacaktr. Hava
durumu uygun olmal ve rzgar olmamaldr. Atlan tohumlar kuru ise trmklanarak topraa
kantnlmahdr. Uygun arlkta silindir sahada gezdirilmelidir. Makineli almada ise (traktr,
hydroseeding vb) makineye gre ilem yaplacaktr.
1. Btn aa ve allarn temin ekli ve saklama ekli belirlenir.
734

m. Bu bitkiler iin fidanlk oluturulmaldr, (yetitirme veya ihzarat iin)

n. Belirlenen fidanlarn normal byme ve boy geliimi tamamlam salkl ve iyi grnml
olmalar uzmanlar tarafndan belirlenen lde olmaldr. Ayrca temin edilen yerden (resmi
ve/veya zel) hastalkl olmadna dair sertifika le belgelenecektir.
o. Aa, al, yer rtclerin dikimi srasnda; uygulama projesinde belirtilen alanlar ve fidan
yerleri sahaya aplike edilir. Daha sonra dare ve Mhendisin uzman elemanlarndan onay
alndktan sonra dikim ukurlar alr. Alacak ukur lleri dikilecek fidana gre ayarlanmal
ve projesine uygun dikim tekniine gre almaldr.
1. Dikilecek fidanlar nakil srasnda rzgarn ve gnein zararlarndan daha az etkilenmesi
iin gerektii ekilde korunmaldr.
2. Fidanlarn kklerinin zarar grmemesi iin orijinal ambalajlarnda yada toprakl zeri
sarl olarak nakledilmesi, dikimden nce kklere zarar verilmemesi gerekmektedir. Dikim
yerinde bekletilecekse zerleri toprakla rtlp korunmaldr.
3. dare'nin uzman aksini belirtmedike fidanlar, otoyolun aksna paralel olarak dz ve
intizaml dikilmelidir.
4. Fidan ukurlar yola dik olacak ekilde alacak, fidanlar projesine uygun dikim teknii
le dikilecektir.
5. Dikim ncesinde topran tavnda olmasna dikkat edilmelidir.
6. Fidanlar bakm kolayl asndan genellikle vejetasyon mevsimi ncesinde
dikilmelidir. Aksi durumda dare ve Mhendisin onay ile zel bakm yaplmas kaydyla
fidan dikilebilir.
p. Eer dikim ve imleme ii ayn dnemde yaplacak se; nce fidan dikimi sonra tesviye edilen
alanlarda imleme yaplmaldr. Fidan aralarna im tohumu atlmamaldr. q. Dikilen fidanlarn
sulanmas iin her trl hazrlk yaplacak, sulama sistemi yaplm ise faal durumda olacak ve
sulama, bu sistemden yaplacaktr.
517.02.03.02 Dier Yntemler.
517.02.03.02.01 Hydroseeding-Frisol Yntemi ile Bitkilendirme.
a. 2/1 veya daha dik olan evlerde bitkisel toprak zerine yada topraksz yzeylerde zelliine gre
kanm hazrlanarak su+tohum+ mal+yapkan madde karmnn ev yzeyine basnla
pskrtlerek her eit yresel zellikte tohumun atlmas eklidir.
b. Bu yntemle im tohumu, Aa+al+yer rtc bitki tohumlar da atlabilir.
c. ev yzeyinin yapsna gre iindeki karm deiebilir.
d. Hydroseeding' de asl maddeler tohum, yapkan madde, su, mal (Tohum yastk malzemesi)
malzemeleridir. lemin yaplaca alana gre iine konulacak ilave maddeler olabilir, (torf,
saman, vb) Bu yntemle uygulama yaplacak yerler projede belirtilmi olup ve uygulamasna
dare, Mhendis ve Mteahht'nn uzman elemanlar tarafndan karar verilecek ve kanm tr
seilecektir.
517.02.03.02.02 Erozyon nleme Amac ile Yarma ve Dolgu evlerinde Tahkimat
Erozyon nleme amacyla yaplacak almalar gnmz teknolojisine uygun elemanlardan (tahta,
canl vegetatif malzemeli it, st dallar, karbonlu plastik erozyon nleme malzemeleri,
geotekst malzemeler, seramikler, prefabrik beton gibi doaya uygun) seilecektir. Bu yntemle
uygulama yaplacak yerler projede belirtilmi olacak ve uygulamasna dare, Mhendis ve
Mteahht'nn uzman elemanlan tarafndan karar verilerek kanm tr seilecektir.

735

517.02.04 Uygulama Srecindeki Kontroller ve Uygulama Programlan.

517.02.04.01 in Balangcnda.
programnn hazrlanmas ve bu programa gre;
- Bitkisel toprakla ilgili Mteahhitin grevlerini denetlemek ve tm ettlerin yaptrlmasn
salamak,
- Bitkilerin temini ve saklanma ekillerini denetlemek,
- Arazide doal yetien bitki rtsnn tohumlarnn toplanmasn ve/veya teminini salamak. Bu
tohumlarn uygun koullarda saklanmasn denetlemek.
Bu lerin tamamlanmasn takiben dare'nin onayndan sonra; taman toprak, bitkiler, seilen
gbre, toprak slah ve tohumlarn kontrol ilemlerini salamak.
517.02.04.02 Ekim Safhas.
Bitkisel topran serilmesinden nce sahalarn noksansz teslim alnmasn, bitkisel topran
serilmesini ve imlemeye uygun hale getirilmesini denetlemek.
Dikim teknikleri ve zamanlan; hazrlanan sahaya projenin aplikasyonu, fidanlarn nakli, dikime
uygun zamann seilmesi ve doru dikimler yaplmasn denetlemek.
517.02.04.03 Ara Kontrol.
in yapm sresince periyodik zamanlarda yaplan kontrollerdir.
517.02.04.04 Dikimi Tamamlanan Bitkilerin Bakm Dnemi.
Uygulama sreci iinde yaplan almalar
programna gre almalarn dzenler.

kapsar,

bu dnemin bakm

517.02.04.05 Son Kontrol.

Szlemeye gre iin dare'ye tesliminden nceki Kontrollk hizmetlerini kapsar.
Nihai projelerine gre fidan saymlan yaplarak teslimler yaplr, metrajlar dare'ye teslim edilir.
517.02.05 Yapm Dnemindeki Bakm artnamesi (12 Aylk Bakm Dnemi)
Bir fidan iin, Mteahhitin 12 aylk babm sresi fidann dikiminin yaplp dare'ye teslim
edilmesinden sonra balar. Bu sre, dikimi izleyen yaz mevsiminin tamamn ve bitkinin tutmasna
kadar geen sreyi ierir. Bu sre iinde yapt i karl belirlenen bedel kendisine denir.
Mteahhit, peyzajla ilgili aalandrma ilerinin ara kontrolnden nce bir bakm program
hazrlayarak sunacak ve bu program Mhendisin uygun grmesi ile dare'nin Onayna
sunulacaktr. Bakm programnda;
1- Mteahhitin igc,
2- Tehizat,
3- Malzeme
ile ilgili detayl bilgiler ve hangi esaslara gre yaplaca gsterilecektir.
736

Tm almalar aadaki artlar yerine getirilerek yapld takdirde yeil doku daha salkl
oluturulacaktr. Her yl yaplacak saymlarla fidan yaama oranlarnn tespitleri yaplabilecektir.
517.02.05.01 Fidan Bakm.
517.02.05.01.01 Sulama.
Fidanlarn tutmas halinde normal ya artlarnda byyp boy atmas beklenir. Ve bu zellii
tayan trler seilmelidir. Ancak; fidanlarn ilk dikilme dnemi en kritik dnemleri olup iyi
baklmalar gerekmektedir. Bu dnemde Mteahhit fidanlarn kurumamas iin ihtiya duyulan
suyu temin etmelidir. Toprak analizleri sonucunda fidanlarn dikildii topraklarn nem oran
belirlenmitir. Yllk sulama dnemi yani vejetasyon mevsiminde hava scaklnn +24 C 'nin
zerine kt, toprak neminin azald, gn uzunluunun artt zamanlarda sulama yaplacaktr.
Bu da bize sulamann hangi sklkta yaplacam gstermektedir. Bu bilgiler dorultusunda dare
ve Mhendisin verecei kararla bir fidana ayda ortalama 4 (drt) kez su verilmelidir. Sulama
yaplrken fidann kk boazna ve yapraklarna zarar vermemek iin yamurlama sulama
yaplmaldr. Sulama tm olarak fidann kklerine kadar ileyecek ekilde olmaldr.
517.02.05.01.02 Budama.
Fidanlarn hasta ve hasar grm dallar bymeyi engellemektedir. Bu tip dallar kesilmeli,
fidann gvde ve kk geliimini hzlandrmak iin u yapraklar azaltlmal ve fidann rzgardan
daha az zarar grr duruma gelmesi salanmaldr. Fidanda kk ve gvde dengesi kurulmaldr.
Budama, iinin ehli kiiler tarafndan yaplmaldr. Budama kalc yapy oluturduundan ok
nemlidir. Her fidan in budama, fidann gelecekteki oluturaca grnm bozmayacak ekilde
olmaldr.
517.02.05.01.03 apa.
Ylda en az 3 kez olmak kayd ile yaza girite sulama ana aacak ekilde fidanlarn evresi
apalanmahdr. Sulama iin bu anaklarn almas nemlidir. lkbaharn sonlarnda yaplacak bu
alma bahar yalarnn da kklere iyi ulamasn salayacaktr. Yaz dneminde ise en az 1 kez
yaplacak olan apa sulama srasnda oluan kaymak tabakay kracak ve suyun kklere iyi
ulamasn salayacaktr. Ylda 1 kez yaplmas gerekli olan bir dier apa ise ka kirite fidann
kk boazn souklara kar korumak amal yaplacak olan almadr. u unutulmamaldr ki
yaz dnemi ncesi ve yaz aynda 1 kez yaplan apa 2 kez yaplan sulamaya karlk gelir.
517.02.05.01.04 Yabani Ot Kontrol.
Fidanlarn sulama hazneleri ve fidan aralarndaki blgeler yabani otlardan temizlenmelidir. im
alanda bulunan tm bitkilerin altlarnn toprak olarak kalmasna dikkat edilmelidir. Bu durum
fidanlarn yangndan etkilenmemesi ve fidann boulmamas iin gereklidir.
517.02.05.01.05 Bcek ve Hastalk Kontrol.
in uzman getirilerek tespit edilen hastalklar dare ve Mhendisin onay ile kimyasal ilalarla
giderilmelidir. Bcekler iinde ayn durum sz konusudur.
517.02.05.01.06 Gbreleme.
Yeni dikilmi fidanlara ilkbaharda ve sonbaharn sonunda sv halde nitrat gbreleri verilmelidir.
Toprak testleriyle belirlenen besin yetersizliine gre uygun gbreleme yaplmaldr. Test yapan
737

yetkili kurumun tavsiyelerine gre toprak iin tahlil yapld gibi fidanlar iinde testler
yapldktan sonra uygun gbre seilmelidir. Besin yetersizlii tespit edilmedii halde yaplan
komple bir gbreleme uygun karianmamaktadr ve yaplmamaldr.
517.02.05.01.07 Fidanlarn Yenilenmesi.
Kuruyan, formu bozulan, geliiminde gerileme grlen fidanlar dare ve Mhendisin uzman
elemanlarnn kararyla onaylanp deitirilmelidir.
517.02.05.02 im Bakm.
imler iin sulama ve gbreleme en nemli kavramlardr. imlendirilen blgelerin salkl
byme artlarnda bakm aada sralanan ve gerekli grlen ilemlerin yaplmasna bal
olmakla birlikte bunlarla da snrl deildir.
517.02.05.02.01 Sulama.
Nemin kk blgesinde emilmesine yetecek derecede ve yalnzca salkl byme iin zorunlu olan
sklkta yaplmaldr. Bu ilemlerin yaplmas ilk yaz mevsiminde yamurlarn yetersiz kalmas
halinde yeni yetien imlerin kurumasn nlemek asndan ok nemlidir.
Toprak analizleri sonucunda imlemenin yapld topraklarn nem oran belirlenmitir. Bu da
sulamann hangi sklkta yaplacan gstermektedir. Mteahhit ilk yaz dneminde imlerin
kurumasn nlemek amacyla fidanlarn sulanmas klyla sulanmaldr. imlendirilen
sahalardaki imin tutmas ve srmeye balamas normal ya ve artlarda byyp boy atmas
beklenir.
517.02.05.02.02 im Bime.
im tohumlarndan hakim tr olarak ortaya kanlarn olgunlap topraa dmesinden sonra ylda
bir defa im bime yaplacaktr. Gerekli grldnde bu ilem tekrarlanacaktr.
517.02.05.02.03 Gbreleme.
imler iin ilk yl ylda 2-4 kez olmak zere 1000m2'ye 20 kg. hesabyla saf nitrojen
uygulanmaldr. Bu uygulamann ilki ilkbaharn balangcnda dieri bitki geliimi balad srada
yaplmaldr. Toprak testleriyle belirlenen besin yetersizliine gre uygun gbreleme yaplmaldr.
Besin yetersizlii tespit edilmedii halde yaplan komple bir gbreleme uygun karianmamaktadr
ve yaplmamaldr.
517.02.05.03 Yer rtclerin Bakm.
517.02.05.03.01 Sulama.
Nemin kk blgesinde emilmesine yetecek derecede ve yalnzca salkl byme iin zorunlu olan
sklkta yaplmaldr. Fidanlar iin yazdmz artlar ve sorumluluklar bu bitkiler iinde gereklidir.
517.02.05.03.02 Budama.
Fazla byyen st ksmlar yeknesakl bozmayacak ekilde uyumlu bir grnt vermek zere
budanp dzeltilmelidir.
738

517.02.05.03.03 Yabani Ot Kontrol.

Bu otlarn toprak yzeyine kmadan ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Yabani ot kontrol,
mevcut bitkilere zarar vermeden elle yaplmaldr.
517.02.05.03.04 Bcek ve Hastalk Kontrol.
in uzman getirilerek tespit edilen hastalklar dare ve Mhendisin onay ile kimyasal Malarla
giderilmelidir. Bcekler iinde ayn durum sz konusudur.
517.02.05.03.05 Gbreleme.
Yeni dikilen fidanlar iin ilk yl ylda 2-4 kez olmak zere 1000m2'ye 20 kg. hesabyla saf nitrojen
uygulanmaldr. Bu uygulamann ilki ilkbaharn balangcnda dieri bitki geliimi balad srada
yaplmaldr. Test yapan yetkili kurumun tavsiyelerine gre uygun gbre seilmelidir. Besin
yetersizlii tespit edilmedii halde yaplan komple bir gbreleme uygun karlanmamaktadr ve
yaplmamaldr.
517.02.05.03.06 Fidanlarn Yenilenmesi.
Kuruyan, formu bozulan, geliiminde gerileme grlen fidanlar dare ve Mhendisin uzman
elemanlarnn kararyla onaylanp deitirilmeli ve yenilenmelidir.
517.02.06 Tm Alanlarn Kapsaml Temizlii.
Tm peyzaj alanlarndaki her trl sprnt ve dkntlerin ayda en az bir kere temizlenmesi in
kapsaml bir temizlik programnn muntazam yaplmas salanmaldr.
517.02.07 Ariyet Alanlar ve Ta Ocaklarma Yeniden Doaya Kazandrlmas.
Ta ocaklar ve Ariyet alalannn kullanmlannn bitiminde, estetik elemanlar da tasarma ilave
edilerek, jeolojik katk elemanlar dikkate alnarak projelendirilmen ve onarlmahdr.
517.03 OTOYOL PEYZAJ BAKIM LER
517.03.01 Tamm ve Kapsam.
Yapm tamamlanm tm peyzaj alanlarnn inaat Mteahhiti tarafndan dare'ye tesliminden
sonra balayan bakm srecidir. Bu ksm bakm dneminde yaplacak peyzaj bakm ilerini
kapsar. Bakm ilerinin hale ile yaptrlmas durumunda;
1- Bakm Mteahhitinin igc,
2- Tehizat,
3- Malzeme gc
le ilgili detayl bilgiler ve hangi esaslara gre yaplaca hususlar da ihale art olarak
istenecektir.
Bakm yntemleri aada belirtilmitir.

739

517.03.02 Bakm Yntemleri.

517.03.02.01 Ot Bime.
Yzey rtsnn devamllnn salanmas, yangnlarla tahrip olmamas ve an yabanilemenin
nlenmesi iin ( kengel, dikenli al vs) tohumlar dmeden nce (gn dnmnden nce) ylda
bir defa ot bime ii yaplacaktr. Gerekli grldnde bu ilem tekrarlanacaktr. Yarma dolgu
evlerinde bir yangn band oluturmak iin makine ile, 2 m geniliinde ot bime yaplacaktr.
Refjde; fidan dipleri, otokorkuluk altlar ve bo alanlardaki otlar biilecektir. Ayrca Otoyol
Hizmet Tesisleri, Bakm letme Merkezleri, gie alanlar, kavaklar, trafo merkezlerinin kenarlar
temizlenecektir. Biilen otlar toplanacaktr.
517.03.02.02 Sulama.
nc ahslar tarafndan kartlan yangnlarn sonucunda yanan sahalarn bir kere sulamas
yaplmaldr. Eer yeni bir fidan dikimi gerekletirilmi ise bu fidanlarn sulamas yaplmaldr.
Fidanlarn tutmas halinde normal ya artlarnda byyp boy atmas beklenir. Peyzaj
projelendirilmesi srasnda bu zellii tayan trler seilmelidir. Ancak; fidanlarn ilk dikilme
dnemi en kritik dnemleri olup iyi baklmalar gerekmektedir. Bu dnemde Mteahhit fidanlarn
kurumamas iin ihtiya duyulan suyu temin etmelidir. Toprak analizleri sonucunda fidanlarn
dikildii topraklarn nem oran belirlenmitir. Bu da bize sulamann hangi sklkta yaplacan
gstermektedir. Bu bilgiler dorultusunda dare'nin verecei kararla bir fidana ayda ortalama 4
(drt) kez su verilmelidir. Sulama yaplrken fidann kk boazna ve yapraklarna zarar vermemek
iin yamurlama sulama yaplmaldr. Sulama tm olarak fidann kklerine kadar ileyecek ekilde
olmaldr.
517.03.02.03 Budama.
Yalanan, kuruyan, yanan veya formu bozulan fidanlarn iin ehli bir kii tarafndan budanmas
gerekmektedir.
517.03.02.04 apa.
Ylda en az 3 kez olmak kayd ile yaza girite sulama ana aacak ekilde fidanlarn evresi
apalanmaldr. Sulama iin bu anaklarn almas nemlidir. lkbaharn sonlarnda yaplacak bu
alma bahar yalarmn da kklere iyi ulamasn salayacaktr. Yaz dneminde ise en az 1 kez
yaplacak olan apa sulama srasnda oluan kaymak tabakay kracak ve suyun kklere iyi
ulamasn salayacaktr. Ylda 1 kez yaplmas gerekli olan bir dier apa ise ka girite fidann
kk boazm souklara kar korumak amal yaplacak olan almadr. u unutulmamaldr ki
yaz dnemi ncesi ve yaz aynda 1 kez yaplan apa 2 kez yaplan sulamaya karlk gelir.
517.03.02.05 Fidan Aralar Temizlii.
Fidanlarn sulama hazneleri ve fidan aralarndaki blgeler yabani otlardan temizlenmelidir. im
alanlarda bulunan tm bitki gruplannn aralar ve altlannn toprak olarak kalmasna dikkat
edilmelidir. Bu durum aa ve allarn yangndan etkilenmemesi ve boulmamas iin gereklidir.
517.03.02.06 Bcek ve Hastalk Kontrol.
in uzman getirilerek tespit edilen hastalklar dare'nin onay ile kimyasal ilalarla giderilmelidir.
Bcekler iinde ayn durum sz konusudur.
740

KISIM 5X8.- KAMULATIRMA SINIR TALARI

518.01 Tanm. Bu ksm; snr tespiti iin kamulatrma sahasnda ve geniliin deitii
noktalarda, projelerde veya dare tarafndan tespit edilen eri ve ke noktalar gibi yerlerde
aada belirtilen artlara uygun bir ekilde ve projelerde gsterilen boyut ve tiplerde ina edilen
beton snr talarm kapsar.
518.02 Malzeme.
Kamulatrma snr talan; demirli veya demirsiz olarak projelerde gsterilen detaylara uygun bir
ekilde ve beton dayanm snf C20/25 MPa olmak zere yaplacaktr.
Snr talarnn yapmnda kullanlan malzemeler ve retim, Ksm 308 "Beton leri" nde ve
Ksm 309 "Demir leri" nde belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
518.03 Yapm artlan.
Snr talan; dare tarafndan kazklarla tespit edilen yerde, belirlenen kot ve ykseklikte olmak
zere yerine dikilecektir.
Temel ukurlan alp snr ta konulduktan sonra etraf 15 cm Hk tabakalar halinde gerektiinde
sulanacak ve yi bir ekilde sktrlarak doldurulacaktr. Etrafnn doldurulmas ve sktrlmas
srasnda beton talarn yerinden oynamamas salanacaktr.
Snr talan, kaya zemine konulaca zaman temel ukuru 30 cm derinlikte olmak zere alacak ve
tan etraf imento harla doldurulacaktr. Bu harcn dozaj projelerde gsterildii veya Kontrol
Mhendisi tarafndan belirtildii gibi olacaktr.
imento, agrega, katk ve su; Ksm308 "Beton leri" nde belirtilen esaslara gre yaplmaldr.
Ksm 308* de Tablo-308-19.a ve 19.b' deki etki snflarna gre projelendirmede esas alnacak
beton zellikleri (dayanm snf, su/imento oran, min. imento ve mn.hava ierii)
Tablo-308-20'ye gre seilmelidir. Ancak hibir ekilde C20/25 MPa beton snfnn altna
dlmemelidir.
Beton karm dizayn, Ksm 308'de belirtildii gibi, TS 802 standartna ve KGM TADB "Beton
Karm Oranlar Tayin Rehberi"ne gre yaplmaldr.
Betonun tanmas, dkm, bakm, kr ve kalite kontrol Ksm 308'de belirtilen esaslara
uygun olarak yaplmaldr. Kamulatrma Snr Tann ekil ve boyutlan ekil-518-1 'de
gsterilmektedir.

741

200

c
K

250

Beyaz Kire Badana -----

900

'A/y>9 <*
'XV-

650

300

200
300

ekil-518-1 Kamulatrma Snr Ta ekil ve Boyutlar

742

KISIM 519.- YOL EVRESNN TEMZLENMES

519.01 Tanm. Bu ksm, kamulatrma sahasnn yol inaat snrlar dnda kalan ksmnn,
bitkilerden ve allardan, sprnt ve erpten, kklerden, knt tekil eden kayalardan, tahta
paralarndan ve ktklerden, ykntlardan, kurumu aa dallar ve aalardan temizlenmesini
kapsar. Btn bu iler aada belirtilen artlara uygun bir ekilde yaplacaktr. Yol evresinin
temizlenmesi; "Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme leri" ve "Kaz leri" gibi dier
ksmlardaki ilerle kartrlmayacaktr.
519.02 Yapm artlar.
519.02.01 Ykntlarn Kaldrlmas.
Btn kkler, allar, mnferit kaya paralar, kurumu dallar ve dier ykntlar kaldrlarak
bitkisel olanlar yaklacaktr. Burada mevcut al, aa kk vb zemin seviyesinde kesilecektir.
Temizlik sonrasnda toplanan bitkisel atklarn yaklmas mmkn deilse Kontrol Mhendisinin
izni ile kamulatrma hududu dnda ve yoldan grnmeyecek bir yere kaldrlabilecektir. Enkaz
atlacak yer sahipli arazi ise, bu arazi sahibinden yazl izin alnacaktr.
519.02.02 Kesilecek Aalarn Seilmesi.
Kaldrlacak ve kesilecek aa, funda vb bitki Kontrol Mhendisi tarafndan tespit edilecektir.
Kaldrlmas istenilecek olan aa, funda vb bitkiler; kurumu, rk, bitkisel hastalklara ve
bceklerin tahribine dayanksz, tehlikeli durumda bulunanlar ve yol civarnda bulunmas
istenilmeyen bitki ve aalardr.
Eer bir blgede sk ve fazla miktarda fakat iyi ve uygun nitelikte aa ve al gibi bitkiler
bulunuyorsa, bu durumda temizlii salamak iin en az sayda aa kesilecek veya temizlik
yaplacaktr.
Temizlikten sonra kalan aa ve fundalara iyi bir ekilde geliip byyecek yeterli saha ayrlm
olacaktr. Aa ve byk fundalarn kesilmesi i kkler tekrar budaklanmayacak ekilde toprak
seviyesinde yaplacak ve kesilmi ksmlar yaklacak veya yoldan grlmeyecek bir yere
nakledilecektir.
519.02.03 Dzgn Olmayan Sahann Dzeltilmesi.
Dzgn olmayan ve girinti kntl olan yerlerde, bu ksmlar disklerle, greyderle veya kaz
makineleri ile dzeltilecektir. Bu i srasnda ince bir tesviye yaplacak ve fazla miktarda kaz
yaplmayacaktr. Ancak duruma gre dzeltme yaplacaktr. Dik iniler ve ukurluklarn kaba
ekilde tesviyesi yeter saylacaktr.
in yaplmas srasnda, yolun yanlarndan kamulatrma hududuna doru temizleme ii o ekilde
yaplacaktr ki kademeli olarak bu hududa gelindii zaman civar araziye geite gze batan bir
kesinti olmayacaktr. Kamulatrma sahas, civar arazinin iinde bariz ve ayr ekilde grlen bir
manzara gstermemelidir. evre arazi ile uyumlu bir grnmde olmaldr.
Btn bu temizlik ilerinin yaplmas srasnda civarda bulunan sahipli araziye, aalara ve varsa
ekinlere zarar vermemeye dikkat edilecektir. Eer byle bir zarar olursa Mteahhit bu zarar
tazmin edecektir.
743

KISIM 520.- YKSEK GRNEBLME ZELLNE SAHP GVENL

YELEKLER
520.01 Tanm. Bu ksm; yolda alan personelin gndz, herhangi bir aydnlk ortamda ve
karanlkta, aralarn farlaryla aydnlatma altnda, tehlikeli durumlarda griinebilirliini ve can
gvenliini salamay amalayan LOGO-A ve LOGO-B tipi, fluoresan portakal krmzs renkte,
yksek grnebilme zelliine sahip i gvenlii yeleini kapsar.
520.02 Yeleklerin Tasannu.
Gvenlii Yelekleri, TS EN 471, "Yksek Grnebilme zelliine Sahip Uyar Elbisesi"
standartma belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Yelekler TS EN 471, standard madde 4.1-izelge-1, smf-2'de belirtildii gibi minimum malzeme
alanlarna sahip olacaktr.
520.03 Tasarm zellikleri.
Geri yanstma malzemesinin bantlarnn genilii 50 mm den az olmayacaktr.
Yelekler, gvde evresinde aralarndaki aklk 50 mm den az olmayan iki adet yatay biimli
reflektif malzemeye sahip olacak ve reflektif malzeme eritleri her bir omuz zerinden nden
arkaya en st gvde eridi ile birleecektir.
Alt gvde eridinin alt blmnn bittii yer, yelein alt eteinin en az 50 mm zerinde olacaktr.
520.04 Genel Malzeme Tanmlar.
520.04.01 Fon Malzemesi ve Kombine Edilmi Performans Malzemelerine ait zellikler.
520.04.01.01 Renk.
520.04.01.01.01 Fon Malzemesi.
Kromatiktik TS EN 471 standard, madde 5-izelge-3'de tanmlanan fluoresan portakal krmzs
rengine uygun olacaktr.
520.04.02 Geri Yanstc Malzemeye ait Fotometrik Fiziksel zellikler.
520.04.02.01 Geri Yanstc Malzemenin Performans zellikleri.
Reflektif malzeme/geri yanstma malzemesi zellikleri; TS EN 471 standard, madde 6-izelge-5,
snf-2'de verilen deerlere uygun olacaktr.
Performans zellikleri; EN 471 standardna uygun olacak ve standarda uygunluu sertifika ile
belgelenecektir.
520.04 aretleme.
Piktrogram ve performans seviyesi; i gvenlii yelei ve iaretlemede kullanlan piktrogram
ekil-520-1 'de gsterilmektedir.
744

Logo

Logo

5 cm X
n Grn

n Grn
Arka Grn

Arka Grn

ekil-520-1 Gvenlii Yelei ve Piktrogram

a) Piktrogramlann yanndaki k numara (burada X), izelge-l'e gre malzemenin snf alann
gstermektedir. kinci numara ise (burada Y), izelge-2'ye gre geri yanstc malzemenin snfn
gstermektedir.
b) Logo detay ayrca sunulacaktr.
c) Yelek bedenleri "XL" olacaktr.
d) Logo plastik bask olacaktr.

745

KISIM 521.- PREFABRK BETONARME KAR SPERLER

521.1 Tanm. Bu ksm, dare tarafndan tespit edilen yerlerde, projelerde gsterildii ekilde,
aada belirtilen artlara uygun olarak, prefabrik dikmeler arasna yerletirilen plaklardan
oluan kar siperi yapmn kapsar.
521.2 Malzeme.
Prefabrik Betonarme kar siperini; 2 plak+1 dikme veya 3 plak +1 dikmeden oluan 1 ano tekil
etmektedir.
1 plak ykseklii 0.54 m, genilii 1.5 m dir. Dikme boyutlar: ykseklik h = 2.36 m genilik =
14x14 cm dir.
Balant dikmesi ve plaklarn beton dayanm snf C40/50 Mpa, olacaktr.
retim iin kullanlacak imento TS EN 197-1 standardna uygun CEM 42.5 MPa olacaktr.
Plak ve dikmeleri ierisinde bulunan demir donat TS 708 ve Ksm 309 "Demir leri" nde
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
Temel betonu, 50x50x30 cm boyutlarnda demirsiz beton olacaktr.
521.03 Yapm artlar.
Yaplacak tm almalar, projesine uygun ve Kontrol Mhendisinin talimatlar dorultusunda
olacaktr.
Prefabrik betonarme kar siperi yaplacak yerde nce 30-50 cm derinliinde ve 50x50 cm
ebadnda temel kazs yaplarak, temele dayanm snf C20/25 MPa olan demirsiz beton
dklecektir.
Prefabrik dikmeler projesine uygun ekilde dik olarak yerletirilecektir. Priz sresi beklenilecek
ve daha sonra boluklu plaklar dikmelerindeki yuvalarna yerletirilecektir.
Aada ekil-521-l'de ( 2 plak + 1 dikme = 1 ano) dan oluan Prefabrik Betonarme Kar Siperi
ve Balant Dikmesi, ekil-521-2 'de ise (3 plak + 1 dikme = 1 ano) dan oluan Prefabrik
Betonarme Kar Siperi ve Balant Dikmesi ve detaylar gsterilmektedir.

746

 2PW(*:1,S;K-.,1JVV3.J
.BA^'^T.'BifES

fes*

1I

?l52

i,

'a.s
^tr's.ts^oauiafta. sn.
S.tsn

c*?BO!x$a;b
STS'SN'197-TCEM 2.SM03 SH3W}

A
1-tcm

.T'U-.-'ii' .lV:.\ u.'T-i-. ii..- u

,'ctoagfep
>sQflXTS.EN;37rl:.CW42.S^atat(lp0s>

&

P f't rftm t
KaatfU* cm

DlkKEe.
HMiaOo

03

26x eUF' Effj 5.10ai75:S?n

IJLiSl

beteri's rTrfinrala el fctefncDd'r.-.

^'nEt^nb--arvr:n>fna\nn

iitim 5Mt

ekil-521-1 (2 Plak + 1 Dikme = 1 Ano)' dan oluan Prefabrik Betonarme Kar Siperi, Balant Di

(.3PtflK;t i ;

JI-1-A!WS}

---- +

BASLK DtVES:

EtjytBBS

SO.dK* PLAK va SOS* THSTA*1*

a.a.

;<<yta o
oa-3,
EMjt TOM

C23JK **P=

TSMi9?-.(Ei3.5Bveaa;uei3

-o
e 111

i Hin [

us ta ^ctasgj^pa SSTS EN- UM de M S w fc.e W

4^1

O.KMEe OOmU OETRY

fcvna P<nnEtDB'L4

KBnOinafic

rptEsaMT ..............................

^ini^feep^;i^(esu;s.ehtlK|sto&33qnil3f^
i'fris i'3B Tay-KS^iSsi 9iftjffvsi jr! eftii gRneT ^ji^l^^^ s ffi/ilita^K"faacn.tee lferi.
betstVnJf inin jtm's Sis tpsrl,

SDansllcni'niKisen 33Oerpr felgrfncs'ra.TS TOS si^^omaLSrsuit^jaS.yal'fr;

ek-521-2 (3 Plak + 1 Dikme = 1 Ano)' dan oluan Prefabrik Betonarme Kar Siperi, Balant Dikmes

KISIM 522.- KAR DREKLER

522.1 Tanm. Kar direkleri; karn yoldan uzaklatrlmas srasnda yol platformunu belirleyen
iaretlerdir. Kar kalnlnn ok yksek olduu yerlerde yolu belirtecek ekilde tm yol boyunca,
kpr, menfez vb sanat yaplarnn bulunduu yerlere, yksek dolgular ve uurum olan yerlerde
kar direkleri dikilmelidir. Kar direkleri ncelikli olarak, trafiin youn olduu, yksek standartl
nemli yollarda dikilmelidir. Bu ksm; Kar Direklerinin yapmn kapsar.
522.2 Malzeme.
522.02.01 Aa Direk.
Kar direi olarak kullanlacak aa direk; 2.5-3.5 m boyutunda ve 6 x 6 cm kesitinde olacaktr. Bu
direkler siyah boya ile boyanm veya bitm ve katran gibi maddelere batrlm, ucu sivriltilerek
50 cm gmlecek ekilde platform kenarna aklan kazklardr.
Dikmelerin gvdesine stten 10 cm bo braklarak her 50 cm' de bir reflektif malzeme
aklacaktr.
522.02.02 Demir Boru Direk.
Kar direi olarak kullanlacak demir boru direkler; d ap 6 cm olan demir boru olacaktr. Boru
tabanda 100 cm si beyaz boya ile 50 cm aralklarla ardalanmal olarak siyah-turuncu-syah boya ile
boyanarak, 25 x 25 x 60 cm beton temel iine yerletirilecektir.
Demir boru kar direklerinin gvdesine her 50 cm de bir reflektif malzeme yerletirilecektir.
522.03 Yapm artlar.

Yaplacak tm almalar projesine uygun olacak ve darenin talimatlar doultusunda

yaplacaktr.
Kar direkleri temel betonunda kullanlacak imento, agrega, katk ve su seimi Ksm 308
'Beton leri'nde belirtilenler esaslara uygun olarak yaplmaldr.
Projelendirmede esas alnacak beton zellikleri Ksm 308 Tablo-308-19a ve 19b'de verilen etki
snflarna gre Tablo-308-20'den dayanm snf belirlenecektir. Ancak, temel betonunun
dayanm snf 20/25 Mpa' dan kk olmayacaktr.
Beton karm dizayn, Ksm 308 "Beton leri" nde belirtildii gibi ve TS 802, KGM TADB
Beton karm oranlan tayin rehberine gre yaplmaldr.
Kar direklerinin ekil, boyut ve boyama detaylar ekil- 522-1' de belirtilmitir.

749

KAR DRE
Soyu
BojMUCll

BUM

Krnn
RnM<llf$erit
VpnllKk

BWml

-37

Turuncu
Boyanacak

Bafrta

Siyah
Boyanacak

Brola

9,50 r
3,00 m

- 2,5' veya 2'

Defolu Soru

C20/25
MPa
BETONU

M cm

(Aielyade
Boyanacak)

0,10 m :
BOYAMA DETAYI

1. imento, agrega, katk ve su seimi Ksm 308 'Beton leri'nde belirtilen esaslara gre yaplmaldr.
2. Ksm 308,Tablo-308-19a ve 19b'de verilen etki snflarna gre projelendirmede esas alnacak beton zellikleri
(dayanm snf, su/imento oran, min.imento ve min.hava ierii) Tablo-308- 20'ye gre seilmelidir. Ancak
hibir ekilde C20/25 Mpa beton snfnn altna dlmemelidr.
3. Beton kanm dizayn, Ksm 308 'Beton leri'nde belirtildii gibi ve TS 802 ve KGM TADB. Beton karm
oranlan tayin rehberine gre yaplmaldr.
4. Betonun tanmas, dkm, bakm, kr ve kalite kontrol ileri Ksm 308 'Beton ileri'nde belirtilen esaslara
uygun yaplmaldr.

ekil- 522-1 Kar Direklerinin ekil, Boyut ve Boyama Detaylar

750

KISIM 523.-KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK TUZLAR

523.01 Tanm. Bu ksm;, k mevsiminde trafik gvenliini artrarak karayolunu seyahat
edilebilir halde tutmak iin, buzlanm kar, donmu yamur vb etkilere kar yollarda buzlanmay
nleyici olarak kullanlan eritme maddelerini (tuzlar) tanmlar.
Bu ksm; doal tortulardan elde edilen kaya tuzu, gl tuzu ve deniz tuzlarm ierir.
523.02 Malzeme.
523.02.01 Kalsiyum Klorr.
Kullanlacak Kalsiyum Klorr ASTM D 98- 98 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
523.02.02 Sodyum Klorr.
Kullanlacak Sodyum Klorr ilgili Trk Standard TS 13158' de belirtilen ve aada verilen
artlara uygun olacaktr.
523.02.02.01 Genel zellikler.
Tuz, kirli beyazdan kahverengiye kadar deien renklerde, iri veya ince taneli, badak (homojen)
grnmde olmal, gevek ve akc olmal, kekleme (topaklama) grlmemeli, elle
sktnldnda topaklama olumamah ve gzle grlebilir yabanc madde iermemelidir.
523.02.02.02 Snflandrma.
Snf I: Kaya Tuzu
Snf II: Deniz Tuzu, gl tuzu ve vakum tuzu
Tip I

: ri taneli

Tip II: nce taneli

523.02.02.03 Fiziksel ve Kimyasal zellikler.
Kar ve buz mcadelesinde kullanlacak olan tuzun fiziksel ve kimyasal zellikleri aada
Tablo-523-1' de belirtilen artname deerlerine uygun olacaktr.

751

Tablo-523-1 Tuzun Fiziksel ve Kimyasal zellikleri

ARTNAME DEERLER
Snf-I

ZELLK

_Tip:L

Snf-II

_Tip-n

Rutubet, % (m/m), en ok
Tane
Bykl
Dalm,
Kurutulmu
Numunede,
%(m/m)

12.5 mm'lik elekten geen

9.5 mm'lik elekten geen, en az
4.75 mm'lik elekten geen
2.36 mm'lik elekten geen
600 jim'lik elekten geen

2ML

100
10-80
15

100
15

3
100
95
20-90
10-60
15

100
10-70
15

Suda znmeyen maddeler, kuru madde temelinde

20C2C'ta, % (m/m), en ok

Suda znen klorrl bileikler, kuru madde

temelinde ( NaCl cinsinden) %, (m/m), en az

95

Suda znen slfatl bileikler, kuru madde

temelinde, (CaSGj cinsinden) %, (m/m), en ok

2.5

Ak havada depolanabilme (dkme tuz iin)

TipJ

Akcln (gevekliini) koruyabilmelidir.

Varsa, ynn zerindeki ufalanamayan
(sert) kabuun kalnl en ok 75 mm olmaldr.

(m/m = Arlka)

523.03 zel artlar.

1. stenilen tuz, ykanm, kuru, topaklama ve neme kar katk maddelerini belli oranlarda
iermi olacaktr. (Topaklama ve nem nleyiciler mmkn olduunca az kullanlmal ve insan ve
evre sal iin tehdit oluturmamaldr.) Topaklama veya nemlenmeyi nleyici katk
maddelerinin cinsi ve % oran belirtilecektir.
2. Ham tuzun aralara yklenmesi srasnda yabanc madde karmayacak, yabanc madde karan
ve dare tarafndan kabul edilmeyen tuzlar depoya boaltlmayacak, hibir ekilde teslim
ahnmayacaktr.Ancak gzle yaplan bu muayene, getirilen tuzun teknik artlara uygun olduu
anlamna gelmez.Tuzun yukarda belirtilen fiziksel ve kimyasal zelliklere uygunluu sondaj
metodu ile alnan, Blge Mdrlkleri tarafndan mhrlenen numuneler zerinde darenin uygun
grecei tercihen akredite olmu laboratuvarda teste tabi tutulduktan sonra kesin teslim ilemi
yaplarak bedeli denecektir. Laboratuvar deney bedeli Mteahhite aittir. Her hakedi
dzenlenmesinden nce malzemelerin teknik zelliklere uygunluu saptanacaktr.
3. Mteahhit teslim edecei ham tuzu, hangi kaynaktan temin ettiini belgeleyecektir.
4. Teslim edilen tuzun yolda uygulanmas "Karayolu Bakm El Kitab" nda belirtilen esaslara gre
yaplacaktr.

752

KISIM 524.-KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK AGREGALAR

524.01 Tanm. Bu ksm; k artlarna maruz kalan yollarda; buzlanmay nleyici eritme
maddelerinin, tuzlarn etkili olmad veya kullanmnn istenmedii durumlarda, trafik
gvenliini artrarak yolu kullanlabilir durumda tutmak iin zemin ile tekerlekler arasndaki
srtnme katsaysn arttrmak amacyla, kaymay nleyici madde olarak kullanlacak olan
agregalan kapsar.
524. 02 Malzeme.
Kar ve buz mcadelesinde kullanlacak agregalar; elenmi kum, krlm elenmi ocak ta, dere
malzemesi, cruf vb malzemelerden oluacaktr.
Bu malzemelerin temin edilecei ocaklar, Blge Aratrma Bamhendisliklerince veya Teknik
Aratrma Dairesi Bakanlnca onaylanm olacak ve malzeme Kontrol Mhendisinin gzetimi
altnda alnacaktr.
Malzemeler (agregalar) aadaki zellikleri sahip olacaktr;
1.
2.
3.
4.
5.

Agregalar; temiz, sert, dayankl malzemeden oluacaktr.

Agregalann Los Angeles anma kayb maksimum % 35 olacaktr.
Agregalar, kil topaklar, bitkisel ve organik vb zararl maddeleri iermeyecektir.
Agregalar balayc madde iermeyecektir.
Agregalann kuru halde temin ve depolanmalar salanacaktr. Malzemeyi kuru halde
tutmak iin gereken durumlarda ierisine topaklama ve neme kar belli oranlarda katk
maddeleri konulacaktr.
6. Agregann en byk tane boyu 9.5 mm' den byk olmayacak, agregalar kbik ekilli
olacak ve aada TabIo-524-l'de belirtilen gradasyona uygun olacaktr.
Tablo-524-1 Kar ve Buz Mcadelesinde Kullanlacak Agrega Gradasyonu
|
Elek
|
% Geen (Arlka )
Boyutu
[
3/8 in ( 9.5
100
|
|mm )
No:4 (4.75
75-84
1
1
mm)
No:10 (2
1.1.-1.6
mm)
|
No:40
0.08-0.12
(4.25/tm)
Agregalann kaymay nleyici madde olarak yola uygulanmas "Karayolu Bakm El Kitab" nda
belirtilen esaslara gre yaplacaktr.

II

753

KARAYOLLARI GENEL MDRL

ANKARA - 2006