24

Feljton

Utorak, 11. oktobar 2016.

Pobjeda

3.

KRATKA POVIJEST INFORMATIKOG DOBA ILI ISTORIJA RAUNARA

Pie: Dipl. el. ing
Elmir OKOVi
Da nam pria o personalnom
raunaru ne bi zvuala faktografski dosadno pogledajmo
kako je sve to izgledalo u ivotu
i koja kompanija je bila prvi
tvorac kompjutera tree generacije, koji su imali u sebi integralno kolo, a kasnije-mikrop r o c e s o r, k a o l o g i a n
tehnoloki nastavak kompjuterske ekspanzije. Firma IBM,
a nema toga ko se iole zanimao
za raunare, da za nju nije uo,
osnovana je davne 1911. godine.
Poznata je po popularnom nazivu Big Blue, slobodnije prevedeno kao Veliko Plavo, a odnosi se na jedan zahtjev koji je
IBM imao prema svojim uposlenicima. Naime od njih se zahtijevalo da na posao dolaze u
tamnoplavom odijelu i bijeloj
koulji sa crnom kravatom.
Ovaj zahtjev je bio na snazi
skoro osamdeset godina, ukinut je tek devedesetih godina
prologa stoljea. IBM ima danas oko 355.000 zaposlenih, od
toga 195.000 tehniara i ininjera i godinje prihode od oko
91 milijarde dolara. Posljednjih
godina prihodi od sektora
usluga i konsaltinga su premaili prihode od proizvodnje. I
dan danas vodei je u oblasto
hardvera i softvera u svijetu.

Od pojave Interneta
svijet je bitno drugaiji
Kompanija IBM je osnovana 1911. godine. Poznata je i po
popularnom nazivu Big Blue. Od zaposlenih je zahtijevano
da na posao dolaze u tamnoplavom odijelu i bijeloj koulji
sa crnom kravatom. Ovaj zahtjev je bio na snazi skoro 80
godina i ukinut je tek devedesetih godina prologa vijeka

Raunar NEAC 2203 iz 1960. godine

IBM 360 model 67

Kao dostojni reprezent svoje,

tree generacije raunara, spomenuemo IBM 360model67
raunar. Ovaj model raunara
tipian je predstavnik svoje generacije raunara. Po dimenzijama je znatno smanjen, no
teko da bismo ga mogli nazvati personalnim, u smislu kakav
sada poznajemo. Ipak u odnosu na raunare druge generacije donio je niz novina. Za ovaj
raunar je karakteristino da
je imao time sharing aplikaciju, virtualnu memoriju hardvera i 32-bitno adresiranje.
Prozveden je sada daleke 1966.
godine i kad se pojavio bio je
neto sasvim novo. Imao je vieprocesorsku konfiguraciju, s
visokim stepenom dostupnosti sistema s etiri jedinice za

Model IBM360-67

IBM-ov model 360 67

Izgled raunara sredinom ezdesetih

obradu. Imao je vlastiti operacioni sistem TSS - Time Sharing System monitor - vremenska tabela, u prevodu s
engleskoga. Vieprocesorski
sistem je omoguavao gotovo
trenutan pristup raunaru i
odgovor od njega, vrijeme odgovora bila je jedna sekunda.
Bila je to novost koja je oznaila prekretnicu i u razvoju operacionih sistema.

Pretee

Ipak vrijeme je pokazalo da taj

dugo najavljivani operacioni
sistem nije sretno rjeenje, te
je on zamijenjen ve 1971. go-

dine. Daleko vie uspjeniji od

S/360-67 se pokazao CP/CMS.
To je bio prvi potpuno zaokrueni virtualni operacioni sistem. CP/CMS je imao jednu
vrlo dobru osobinu: a to je da je
imao bolje perfomanse za time-sharing. On je uveo i virtuelnu mainu, koja je mnogo
bre radila, i virtuelne memorije. Razvijali su se i ostali
IBM-ovi sistemi kao to su
M44/44X i Manchester/
Ferranti Atlas. Jedan od najznaajnijih je GE 645 (koji je
bio izgraen za Multics Projekat) raunarskim hardverom.
Konkretno, IBM operacioni
sistemi su dostupni bez dodatne naplate IBM korisnicima.
CP/CMS se isporuivao kao
nepodrani tip-III softvera u
obliku izvornog koda to
znai da veina korisnika
S/360-67 podraava jedan
operacioni sistem. Potreba za
pomoi i podrkom zajednici,
doveli su do stvaranja jake
S/360-67 korisnike zajednice, koja je bila pretea open
source projekata. To su projekti koji se sastoje od besplatnih
programa koje neko donira, i
koji su kao institucija opstali
do danas. Poznati su mnogi dananji open source programi,
jedan od najplodotvornijih je

saradnja Microsofta i Washinton Univerziteta.

Unapreenja

The S/360-67 dizajn ukljuen

je kao radikalno nova komponenta za implementaciju virtualne memorije, poznatu kao
"Blaauw Box&quot, ime
je dobio po svome dizajneru
koji se zvao Gerry Blaauw.
Ovaj ureaj je originalno dizajniran za vrijeme prozvodnje i
realizacije S/360 projekta. Naravno spomenuli smo samo
jedno od dosta unapreenja
koja je uveo IBM, ali je karakteristino za taj period i na
osnovu njega moemo imati
sliku kako je to sve izgledalo u
tim ludim ezdesetim godinama, kad se pored informatike deavala i revolucija 68
godine, koja je takoe imala

Od trenutka kada je
stvoren, Internet je u relativno kratkom vremenu dosegao globalne dimenzije i od akademske
mree postao svjetska
mrea, sa brzinama prenosa koje su postajale
sve vee

Jedan od prvih IBM-ovih modela

Djelovi prvog amerikog vojnog kompjutera

svog traga na globalnom nivou.

Uostalom, razvoj civilizacije
uvijek su, uz tehnoloke promjene, pratile i one drutvene.

Roenje interneta

Da je ovaj period vaan, govori

i to to je osim razvoja hardvera i softvera, u ovom periodu
nastao i Internet. Srasli kao
prst i nokat, raunar i Internet,
su postali od tada, kraja esdesetih godina, jedno. Nije vie
zamislivo ni odvojiti globalnu
mreu-Internet i raunarske
tehnologije. Dakle, za poetak
Interneta trebalo je stvoriti
tehnoloke uslove, a teoretiari se dvoje kad je sve to poelo.
Neki tvrde kako je to godina
1961. kad je dr Leonard Klajnrok na Univerzitetu MIT prvi
put objavio rad o packetswiching tehnologiji. Neki navode 1969. godinu kao godinu
roenja Interneta jer je tada
Ministarstvo odbrane SAD-a
odabralo Advanced Research
Project Agency Network, poznatiju kao ARPANET, za
istraivanje i razvoj komunikacija i komandne mree koja
e preivjeti nuklearni napad.

Svjetska mrea

Sedamdesete godine donijele

su nekoliko veoma vanih otkria koja su obiljeila razvoj
Interneta kakvog danas znamo, a potom se dogodilo i odvajanje ARPANET-a iz vojnog
eksperimenta u javni istraivaki projekat. Vjerovatno je
najvaniji trenutak bio 1983.
kad je tadanja mrea prela
sa NCP-a (Network Control
Protocol) na TCP/IP (Transmission Control Protocol/
Internet Protocol), to je znailo prelazak na tehnologiju
kakvu danas poznajemo - Internet, bez koga se vie ne moe. Od tada, kada je Internet
stvoren, u relativno kratkom
vremenu dosegao je globalne
dimenzije i od akademske
mree postao svjetska mrea,
sa brzinama prenosa koje su
postajale sve vee, sa sve veom primjenom u svim sferama ljudske djelatnosti, osobito u oblasti komunikacija.
Internet, zajedno s ostalim
informatikim disciplinama
je promijenio sliku svijeta, nakon njega nita nije isto.
(Nastavlja se)