A literatura galega at 1936

Durante os primeiros anos dos s.XX na literatura galega van convivir obras de esttica
decimonnica con outras que van aparecendo.
A renovacin esttica da literatura galega non foi obra dun nico grupo sino da
actividade de tres colectivos diferentes e coetneos: As irmandades da Fala, o Grupo
Ns, e as vangardas.
Estes tres eixos literarios teen varias caractersticas en comn:
1. Defensa da lingua galega como sinal de indentidade.
2. Afn de renovacin da linguaxe literaria co obxectivo de pr a literatura galega
altura das correntes estticas do momento.
3. Referentes estticos tanto galegos como universais
4. Coecemento dos perodos anteriores da literatura galega
5. Cultivo dos xneros menores como o narrativo, dramtico e didctico.
6. Valoracin da prensa escrita
7. A guerra civil interrompe a sa actividade de forma brusca.

Irmandades da Fala:
Nacen en 1916 na Corua. O seu obxectivo era defender os intereses de Galicia. Os
principais impulsores foron os irmns Antn e Ramn Villar Ponte e vai encontrar acubillo
nun bo nmero de intelectuais como Aurelio Ribalta, Manuel Lugrs Freire, Leandro Carr
e Lois Porteiro Garea. A nica muller que participou no acto inaugural foi Micaela Chao
pero despois irnse engadindo moitas mulleres mis como Teresa e Carme Chao,
Hermitas e Mercedes Pavn.
Os obxectivos culturais foron:
1. A elaboracin e divulgacin dunha norma estndar para a lingua galega.
2. A creacin dunha ctedra de galego na Universidade de Santiago de Compostela
3. A fundacin dunha editorial galega e a publicacin de gramticas, dicionarios e
libros galegos en xeral.
4. A imparticin de cursos e conferencias no noso idioma.
5. A conseucin dun plan pedagxico de educacin galeguista para o pobo.
6. A creacin dun xornal en galego
7. A procura de intercambios con centros culturais de Portugal.
Unha das principais finalidades das Irmandades foi o monolingismo tanto pblico como
privado.
A revista A Nosa Terra ser a voceira do ideario das Irmandades da Fala. Al publicarnse
artigos sobre a situacin poltica, a historia de Galicia, traducins de textos literarios de
toda Europa.
No 1918 as Irmandades da Fala declranse nacionalistas pero esta aposta poltica non
aceptada por todos os sectores que queran seguir unha lia de actuacin cultural. Isto
leva a unha escisin entre o grupo corues que defenda unha intervencin na poltica e
o ourensn que promove a non participacin en procesos electorais.
No 1931 as Irmandades da Fala acordan a creacin do Partido Galeguista e isto supn a
desaparicin delas.

A literatura no periodo das Irmandades da Fala:

Inciden no campo literario galego procurando a sa renovacin temtica e formal
tratando de pr a literatura galega altura da literatura europea contempornea.
Prefiren a prosa poesa, reivindican o papel do teatro como axente formador do
sentimento nacional, a desenvolver o ensaio, e a fundar editorials e coleccins literarias.
A Editorial Ns: Foi fundada no ano 1927 na Corua por Anxel Casal e despois
traldase a Santiago de Compostela. Publicou as revistas A Nosa Terra, A revista Ns, e
dou a coecer a producin cientfica derivada das investigacin do Seminario de Estudos
Galegos. Nela publicronse obras de Vicente Risco, Manuel Antonio, Ramn Otero
Pedrayo, Ramn Cabanillas, Antn Villar Ponte, Castelao, Alvaro Cunqueiro, .
A Editorial Ns mantivo a sa actividade at agosto de 1936. O seu fundador Anxel Casal
foi asasinado e os seus fondos editoriais espoliados.
Poesa das Irmandades da Fala.
A principios do s.XX a poesa segue unida s correntes decimonnicas. A obra de Ramn
Cabanillas representou o primeiro paso na renovacin potica mesturando as influencias
de autores do Rexurdemento coas lias simbolistas e modernistas do momento

Narrativa das Irmandades da Fala:

Un dos obxectivos principais das Irmandades da Fala era ampliar a presenza da narrativa
en lingua galega e por iso empregaron sobre todo a prensa peridica co fin de ampliar o
pblico destinatario da literatura en galego e renovar a temtica e o deseo das
coleccins. A Nosa Terra por un grande interese en acadar este obxectivo e publicar
artivos e convocar certames.
Terra a Nosa! ser a primeira das coleccins literarias deste periodo que se
completarn con Cltiga, Libredn e Lar.

Teatro das Irmandades da Fala:

Igual que coa narrativa, nesta poca buscarse a renovacin do xnero teatral. Antn
Villar Ponte impulsar a creacin do Conservatorio Nazonal de Arte Gallego (CNAG).
Buscaban un grupo estable de actores e actrices coecedores das correntes teatrais
actuis con fin de atraer a maior pblico sobre todo burgus. Pero pronto xorden
problemas no CNAG e en 1922 pasar a chamarse Escola Dramtica Galega o que supor
a volta ao costumismo.
Dramaturgos mis destacados son: Ramn Cabanillas, Armando Cotarelo Valledora,
Antn Villar Ponte e Xaime Quintanilla.

Ensaio nas Irmandades da Fala:

Buscarn igual que cos xneros anteriores darlle maior importancia ao xnero ensastico
escollendo sobre todo como temas a poltica, a historia, a lingstica. Ramn Villar Ponte,
John Vicente Viqueira e Lois Porteiro Garea destacarn neste estilo.

RAMN CABANILLAS:
Autor tardo a sa obra Antfona da cantiga a obra escollida para iniciar a andaina da
editorial de Galaxia. Destaca principalmente como poeta pero escribe tamn obras de
teatro A man da Santia, O Mariscal. Na primeira mestura amor e poltica mentres que
na segunda busca a recuperacin da figura de Pedro Pardo de Cela co fin de reivindicar a
resistencia galega fronte o poder dos Reis Catlicos.
Como poeta cultiva tanto a poesa lrica como a poesa narrativa:
1. Poesa lrica:
a. No desterro e Vento mareiro: Poesa intimista pero tamn cunha lia cvica
e combativa que fixo que a Cabanillas se lle coecera como poeta da raza
b. Da terra asoballada: Segue coa lia anterior pero ademis ten un fin
didctico e mantn a reivindicacin da clase galega como axente poltico e
a crtica anticaciquil.
c. A rosa de cen follas: 34 poema de amor
d. Da mia zanfona: Lembranza da mocidade, lamento pola guerra e
recreacin de paisaxes da vila natal do autor (Cambados)
e. Samos: Tpico do locus amoenus para amosar a paz e a espiritualidade da
vida monacal.
2. Poesa narrativa:
a. Estoria do Bendito San Amaro: Narra a vida ermitaa do Fidalgo de Arentei
(San Amaro tras a sa morte)
b. Na noite estrelecida: Actualiza a Materia de Bretaa localizando o Santo
Grial no Cebreiro. Emprega versos alexandrinos e octoslabos e divdese en
tres sagas:
i. A espada Esclibor
ii. O cabaleiro do Santo Grial
iii. O soo do Rei Artur
Lingua literaria: Lingua depurada, rexeita os castellanismos. Dominio dos metros clsicos
e das formas estrficas contemporneas. Fai moitas revisins da sa obra o que amosa o
seu interese por perfeccionala. Busca o preciosismos co emprego de sinestesias e
aliteracins as como versos de arte maior combinados con versos de arte menor.
Temtica: Denuncia o asoballamento da clase labrega, e procura a dignidade para este
grupo social e tamn afonda na historia de Galicia empregada con afn didctico. O
autor non deixa de lado o intimismo nin o seu amor por Galicia ou a lingua galega.

GRUPO NOS:
Xorde tras a escisin no seo das Irmandades da Fala tras a decisin de participar na vida
poltica. A sa orixe esta no coecido como Cenculo ourensn, grupo de accin cultural
no que participaban Vicente Risco, Ramn Otero Pedrayo e outros intelectuais ourensns.
No ano 1920 poen en andamento a revista Ns. Boletn mensual da cultura galega. Esta
revista desempea un papel decisivo no desenvolvemento da literatura, do ensaio e da
arte dde preguerra.

Os membros deste grupo (Vicente Risco, Ramn Otero Pedrayo, Castelao, e Florentino
Lpez Cuevillas) evolucionan dende o exotismo at a realidade galega. A renovacin
esttica propugnada por este grupo e a mesma que se defenda nas Irmandades da Fala.
1. Emprego do galego para abordar calquera temtica
2. Integracin da cultura galega dentro da europea en p de igualdade
3. Renovacin de xnero dramtico e narrativo intentando superar o ruralismo e
costumismo
4. Achegamento ao xnero fantstico e recuperacin didctica da historia
5. Adaptacin das obras ao gusto do pblico burgus mantendo o respecto pola
literatura popular

VICENTE RISCO:
Contribuiu ao desenvolvemento da narrativa e do ensaio. A sa primeira novela Do caso
que llaconteceu Dr. Alveiros publicouse en Terra a Nosa! Novela breve onde o seu
personaxe principal Bieito Alveiros descifra unha oracin que lle serve para volver vida
momia de Tutankamon e que o conduce por unha viaxe polo inframundo.
A vellia vella, O lobo da xente, A trabe de ouro e a trabe de alquitrn son outras das
sas novelas que tratan temas fantsticos e reivindicativos. Na revista Nos comenza a
publicar outra novela Os europeos en Abrantes que ficou inacabada e onde os
protagonistas son satirizados pola sa devocin polos adiantos tecnolxicos e poal vida
moderna.
A sa obra mis sobranceira O porco de p onde relata a vida de don Celidonio un
tendeiro que busca ascender socialmente e que o leva a acadar a alcalda e o estatus de
heroe social. unha crtica burguesa disposta a calquera cousa ags o esforzo
intelectual co fin de mellorar a sa posicin. A novela destaca polas sas descricins
sobre todo a do protagonista cuxo aspecto fsico se vai animalizando segundo ascende
na escala social. O personaxe de don Celidonio est relacionado coa figura do cacique
galego e converte a esta novela nun clsico da nosa literatura.
Risco tamn escribiu ensaio e con Teora do nacionalismo galego senta as bases do
pensamento nacionalismo do momento. Tamn publica o artigo Ns os inadaptados. No
xnero dramtico publicou O bufn dEl Rei drama ambientado nunha corte real da Idade
Media.

RAMN OTERO PEDRAYO:

Amosa na sa obra a decadencia a fidalgua e o auxe burgus de finais do s. XIX. A sa
primeira obra narrativa Pontela, home libre onde o seu protagonista proclama a sa
liberdadee mantn relacin turbulentas con todas as persoas que o rodean. Tamn
destaca a triloxa Os camios da vida, Arredor de s, A romeira de Xelmirez.
En Os camios da vida, vese o interese que este autor tia pola Galicia do s. XIX e a
transicin da fidalgua ao mundo burgus. Amosa a decadencia da aristocracia rural que
substituda por unha clase media asentada nas vilas e cidades. Otero Pedrayo ten unha
visin conservadora e defende un modelo renovado desta clase social vinculado ao
nacionalismo e formacin universitaria para frear a sa desaparicin.
En Arredor de s recrea o periplo vital dos menbros do grupo Ns. O seu personaxe
Solovio amosa un desencanto moral e intelectual que o leva a vivir desnortado. Esto
levarao a facer unha viaxe por Espaa e Europa que o axudar a descubrir que a
solucin est en prestar atencin realidade galega. Outras obras son Contos do camio

de da ra, Devalar, O mesn dos ermos. A sa linguaxe literaria preciosista e inclinada

parfrase. Descricins detalladas, con obras de ritmo lento e tendencia a introspeccin.
Nas sas obras hai gusto polo ambiente medieval, a fidalgua e o lirismo da paisaxe.
Como ensaista escribe libros de viaxes, biografas, e o ensaio xeogrfico. Como
dramaturgo, autor de monlogosde pezas breves e de seis obras longas. As sas obras
teatrais estn cheas de simbolismo con intervencins amplas dos personaxes.
FLORENTINO LOPEZ CUEVILLAS:
ensaista e considerado como o fundador da moderna arqueoloxa galega. Aplicou os
mtodos cientficos recuperacin, anlise e catalogacin dos monumentos megalticos
e castrexos galegos. Escribiu moitos ensaios e so unha obra narrativa Prosas galegas.

ALFONSO DANIEL RODRIGUEZ CASTELAO

Non se pode separar a sa faceta como artista plstica da de escritor. En Cousas retrata
os feitos e os tipos humanos , cada lia unha pincelada chea de matices.
Obra literaria:
1. Narrativa:
a. Un ollo de vidrio. Memorias dun esquelete. Vidas dos mortos nun cemiterio
a travs dun esquelete enterrado cun ollo de cristal e que lle permite ver
todo.
b. Cousas: Relatos breves acompaados dunha ilustracin.
c. Cousas II
d. Os dous de sempre: Novela. Dous nenos que teen vidas opostas pero cun
final traxico condicionados polo entorno e pola sa actitude vital
e. Retrincos: Cinco relatos componente autobiogrfica
2. Teatro
a. Os vellos non deben namorarse: Tres vellos que se namoran de mulleres
novas con diferentes resultados. No eplogo os tres vellos xa mortos falan
dos erros que cometern.
3. Ensaio
a. Diario
b. As cruces de pedra na Bretaa
c. As cruces de pedra na Galiza
d. Sempre en Galiza: Consideracin de Galicia como nacin. Despgase do
ideario republicano e analiza a situacin poltica galega tras a guerra civil.
e. Alga de groria
4. Obra grfica: Cousas da vida, Cincuenta homes por dez res, Album Ns, Atila en
Galiza, Galicia mrtir, Milicianos, Dibuxos en negro.
Castelao un creador total que presenta unha obra co obxectivo de ofrecer unha
radiografa de Galicia, Europa e o mundo para que o pobo galego coeza a sa situacin
e sexa capaz de decidir o seu futuro. Artista comprometido co tempo que lle tocou vivir e
que trata de cambiar a realidade coa sa arte. E un dos activistas mais sinceros na
defensa da lingua e cultura galega.