UNIVERZITET U TUZLI

TEHNOLOKI FAKULTET

Avdibegovi Melisa
I Provjera
iz "Analize i simulacije procesa"

Tuzla, decembar 2014. Godine

1

1.FORMULACIJA PROBLEMA
U multifunkcionalnoj procesnoj jedinici, sa povrinom za transfer topline, vri se tretman
elektrolitskog sistema AX-voda. Preko izmjenjivake povrine procesne jedinice mogu se
transferirati razliite vrijednosti toplinskog toka koji i odreuje funkcionalni tip procesne
jedinice:
-

grija
ispariva ili
kristalizator

Potrebno je :
-

za sluaj kad procesna jedinica funkcionie kao kristalizator formirati sistem

jednaina matematikog opisa
na formiranom matematikom opisu pokazati karakteristiku sistema jednaina
za strukturu skupa promjenjljivih kojima su poznate vrijednosti: protok, sadraj AX,
temperatura sistema, pritisak pri kome se provodi proces i vrijednost toplinskog toka
transferiranog preko ogrijevne povrine kreirati algoritamski softver za rjeavanje
sistema jednaina

Vrijednost transferiranog toka je vea od vrijednosti potrebne da polazni sistem postane

zasien, isparavanjem dijela prisutne vode, u odnosu na AX.
Identitet elektrolitskog sistema je: natrijum sulfat-voda i ima slijedee vrijednosti
parametara:
-

protok 9000 kg/h,

sadraj soli 15.0 mas.% i
temperatura 30C.

Utvrditi vrijednost temperature i sadraja soli u sistemu zasienom u odnosu na AX pri 0.9
bar.

2.RJEAVANJE PROBLEMA
2.1.Procesna struktura multifunkcionalne jedinice data je na slici 1.

Slika 1. Procesna struktura analiziranog procesa

Oznake:
1-pojni tok
2-tok zasienog rastvora(matini tok)
3-tok generisane pare
4-tok kristalnog produkta

2.2 Matematiki opis procesa kada procesna jedinica funkcionie kao kristalizator
Jednaina materijalnog bilansa:
m
1=m
2+ m
3+ m
4

(1)

Jednaina materijalnog bilansa u odnosu na so:

1 c(1)
( 2)
m
soli= m2 c soli + m 4

(2)

Uzeto je da kristalni produkt kristalie kao bezvodna so

Temperatura u procesnoj jedinici u zavisnosti od pritiska i sadraja soli:
2)
c (soli
, p uk
(3)
t 2=f
Sadraj soli u toku matine otopine u zavisnosti od temperature :
(2)
c soli =f (t kr )
Jednaina toplinskog bilansa procesne jedinice
1 h^ 1 + m
4 q^ kr + Qtr =m
2 h^ 2 + m
3 h^ 4
m

(4)

(5)

Specifina entalpija pojnog toka u zavisnosti od sadraja soli u toku i temperature procesnog
toka:
1)
h^ 1=f (c (soli
, t 1)
(6)
Specifina entalpija izlaznog toka rastvora u zavisnosti od sadraja soli u toku i temperature:
( 2)
h^ 2=f ( c soli , t 2)
(7)
Specifina entalpija toka generisane sekundarne pare je u zavisnosti od pritiska:
^
H 3=f ( puk )
Specifina entalpija kristalnog produkta u zavisnosti od temperature:
h^ 4 =f (t 2 )

(8)

(9)

2.3.Karakteristika sistema jednaina

Uopteni implicitni zapis sistema jednaina je:
f 1 (m
1 ,m
2,m
3,m
4 )=0
1)
2)
1 , c (soli
2 , c (soli
4 )=0
f 2( m
,m
,m

2)
f 3 ( t 2 , c(soli
, puk ) =0

2)
f 4 ( c (soli
, t 2 ) =0

1 , h^ 1 ,Qtr , m
2 , h^ 2 , m
3,^
4 , h^ 4 ) =0
f 5(m
H 3, m
1)
f 6 ( h^ 1 ,c (soli
, t 1) =0

2)
f 7 ( h^ 2 ,c (soli
, t 2) =0

f 8( ^
H 3 , Puk )=0
f 9 ( h^ 4 , t 2 ) =0

U formiranom sistemu 9 jednaina povezuje 14 varijabli iz ega proizilazi prva karakteristika

sistema jednaina matematikog opisa;broj jednaina je uvijek manji od broja varijabli koje
figuriu u sistemu jednaina. U cilju rjeavanja sistema jednaina potrebno je za odreene
varijable, iji je broj jednak
razlici broja varijabli i broja jednaina,dodijelit
vrijednosti.Veliina koja odreuje broj varijabli ije vrijednosti moraju biti poznate je broj
stepeni slobode sistema jednaina:
F mn
pri emu je

n
-broj varijabli a -broj jednaina.
5

Za formirani matematiki opis broj stepeni slobode sistema jednaina je:

F m n 14 9 5
Iz strukture sistema jednaina proizilazi druga karakteristika matematikog modela:svaka
jednaina povezuje manji broj varijabli od ukupnog broja varijabli. U pitanju su tzv.rijetki
sistemi jednaina.

Simulacija procesa za sluaj kristalizatora

Kako je vrijednost transferiranog toka vea od vrijednosti potrebne da polazni sistem postane
zasien to proizilazi da procesna jedinica funkcionie kao kristalizator.
Jednaina materijalnog bilansa:
m
1=m
2+ m
3+ m
4

(1)

Jednaina materijalnog bilansa u odnosu na so:

1 c(1)
( 2)
m
soli= m2 c soli + m 4

(2)

Uzeto je da kristalni produkt kristalie kao bezvodna so

Temperatura u procesnoj jedinici u zavisnosti od pritiska i sadraja soli:
(2 )
c soli , p uk
t 2=f

(3)

Sadraj soli u toku matine otopine u zavisnosti od temperature :

c(2)
soli =f (t kr )
Jednaina toplinskog bilansa procesne jedinice
1 h^ 1 + m
4 q^ kr + Qtr =m
2 h^ 2 + m
3 h^ 4
m

(4)

(5)

Specifina entalpija pojnog toka u zavisnosti od sadraja soli u toku i temperature procesnog
toka:
( 1)
h^ 1=f (c soli , t 1)
(6)
Specifina entalpija izlaznog toka rastvora u zavisnosti od sadraja soli u toku i temperature:
( 2)
h^ 2=f ( c soli , t 2)
(7)
Specifina entalpija toka generisane sekundarne pare je u zavisnosti od pritiska:
6

^
H 3=f ( puk )
(8)
Specifina entalpija kristalnog produkta u zavisnosti od temperature:
h^ 4 =f (t 2 )

U formiranom sistemu sedam jednaina povezuje sljedee varijable:

(2)
^ ^ ^
1, m
2 ,m
3,m
4 c(1)
m
soli ,c soli , t 1 , t 2 , h1 , h2 , H 3 , Q TR, Puk .
Proizilazi da je broj stepeni slobode sistema jednaina:
F = m n = 14-5= 9
Struktura sistema varijabli kojima su dodijeljene vrijednosti je:
S SIP = {}

(9)

Uopteni implicitni zapis sistema jednaina je (I):

f 1 (m
1 ,m
2,m
3,m
4 )=0
1)
2)
1 , c (soli
2 , c (soli
4 )=0
f 2( m
,m
,m

2)
f 3 ( t 2 , c(soli
, puk ) =0

2)
f 4 ( c (soli
, t 2 ) =0

1 , h^ 1 ,Qtr , m
2 , h^ 2 , m
3, ^
4 , h^ 4 ) =0
f 5 (m
H 3, m

(I)

1)
f 6 ( h^ 1 ,c (soli
, t 1) =0

2)
f 7 ( h^ 2 ,c (soli
, t 2) =0

f 8( ^
H 3 , Puk )=0
f 9 ( h^ 4 , t 2 ) =0

Ako iz uoptenog implicitnog zapisa eliminiemo varijable kojima su dodijeljene vrijednosti

dobija se sistem jednaina(II):
f 1 (m
2 ,m
3,m
4 )=0
2)
2 , c (soli
4 )=0
f 2( m
,m

2)
f 3 ( t 2 , c(soli
)=0

2)
f 4 ( c (soli
, t 2 ) =0

2 , h^ 2 , m
3,^
4 , h^ 4 ) =0
f 5 ( h^ 1 , m
H 3, m

(II)

f 6 ( h^ 1 )=0

2)
f 7 ( h^ 2 ,c (soli
, t 2) =0

f 8( ^
H 3)=0
f 9 ( h^ 4 , t 2 ) =0

U sistemu jednaina (II) egzistiraju jednaine

f6

f8

u kojima figurie samo po jedna

varijabla:
f 6 h^ , f 8 ^
H3
1

Eliminacijom navedenih jednaina i varijabli iz sistema jednaina(II) dobija se podsistem

jednaina (III):
f 1 (m
2 ,m
3,m
4 )=0
2)
2 , c (soli
4 )=0
f 2( m
,m

2)
f 3 ( t 2 , c(soli
)=0

2)
f 4 ( c (soli
, t 2 ) =0

(III)

2 , h^ 2 , m
3,^
4 , h^ 4 ) =0
f 5 ( h^ 1 , m
H 3, m
2)
f 7 ( h^ 2 ,c (soli
, t 2) =0

f 9 ( h^ 4 , t 2 ) =0

Kako u sistemu jednaina(III) ne postoji niti jedna jednaina iz koje se neto moe izraunati.
Iz realcije

f3

f4

se rijeava kao sistem

2 2

(2)

gdje emo izraunati

c soli

t2

.Eliminacijom varijabli

(2)

c soli

t2

iz sistema jednaina(III) dobija se podsistem jednaina

(IV):
f 1 (m
2 ,m
3,m
4 )=0
f 2(m
2 ,m
4 )=0
2 , h^ 2 , m
3,m
4 , h^ 4 ) =0
f 5 (m

(IV)

f 7 ( h^ 2 )=0
f 9 ( h^ 4 ) =0
U sistemu jednaina(IV) egzistiraju jednaine

f7

varijabla:
f 7 h^ 2 , f 9 h^ 4

10

f9

u kojima figurie samo po jedna

Eliminacijom navedene jednaine i varijabli iz sistema jednaina dobija se podsistem

jednaina(V):
f 1 (m
2 ,m
3,m
4 )=0
f 2(m
2 ,m
4 )=0

(V)

f 5 (m
2,m
3,m
4 )=0
Kako u sistemu jednaina(V) ne postoji niti jedna jednaina iz koje se neto moe izraunati
m
2
moramo uspostaviti iterativnu proceduru. Kao iterativnu varijablu emo uzeti
,a
jednaina iz koje e se utvrditi utanjena vrijednost za iterativnu varijablu je
Eliminacijom varijable

m
2

iz sistema jednaina(V) dobija se:

f 1 (m
3,m
4 )=0
f 2(m
4 ) =0
U sistemu jednaina egzistira jednaina

f2

u kojoj figurie samo jedna varijabla:

f 2 m4
Eliminacijom navedene jednaine i varijable iz sistema jednaina dobija se:
f 1 (m
3 )=0
f 2(m
2 ,m
3 ) =0
U sistemu jednaina(V) egzistira jednaina

f1

u kojoj figurie samo jedna varijabla:

f 1 (m
3 )=0
Eliminacijom navedene jednaine i varijable iz sistema jednaina dobija se:
f 5 (m
2 )=0
Iz jednaine

f5

2 .
se utvruje utanjena vrijednost za varijablu m

11

f5

Algoritamski softver rjeenja sistema jednaina je:

1

Upisuju

se

vrijednosti

za

varijable

kojima

su

dodijeljene

vrijednosti:.

(1)
m1 , c soli
, t1 , puk , QTR

Utvruje se vrijednost za specifinu entalpiju pojnog toka

h^ 1 , iz jednaine (6):

f 6 h1

H 3

Utvruje se vrijednost za specifinu entalpiju toka generisane sekundarne pare

, iz

f 8 H 3

jednaine (8):
.
f3 f4
2 2
Iz realcije i se rijeava kao sistem
, utvruje se sadraj soli u toku matine
( 2)
c soli

otopine

t kr

i temperatura u kristalizatoru

.
h4

f 9 h4

Utvruje se vrijednost za specifinu entalpiju toka kristala , iz jednaine (9):

h2

Utvruje se vrijednost za specifinu entalpiju toka matine otopine

, iz jednaine

f 7 h2

(7):
m2

Otvara se iterativna petlja u odnosu na protok toka matine otopine

, i iterativnoj

(0)

m2

varijabli se dodjeljuje poetna vrijednost

.
f 2 m4

m4

Utvruje se protok toka kristalnog produkta

, iz jednaine (2):
m3

Utvruje se protok toka generisane sekundarne pare generisane u kristalizatoru

, iz

f 1 m3

jednaine (1):
m 2( r )

10 Utvruje se utanjena vrijednost za protok toka matine otopine

f5 m

, iz jednaine (5):

(r )
2

11 Uporeuje se izraunata vrijednost iterativne varijable sa predpostavljenom, ako je

zadovoljena zadata tanost proraun je zavren, u suprotonom se zadaje nova
vrijednost za iterativnu varijablu i postupak ponavlja od koraka 8.

12

3.PRILOG
Toplinski kapacitet kristalnog produkta u zavisnosti od temperature i sadraja dat je relacijom:
c p (t ) c p , H 2O ( t ) ( B0 B X c Bt t B 2 t 2 ) c

Toplinski kapacitet vode moe biti izraunat iz relacije:

100

c p , H 2O (t ) 4223 .6 2.476 t log

Na 2 SO4 H 2 O

Parametri u relaciji za toplinski kapacitet otopine

B0 5364.78; B x 5043.73 Bt 13.45 B 2 24.10 10 3

su:

Temperatura u zavisnosti od pritisaka i sadraja soli je data relacijom:

1669 .6
228 .4
10.0888 log( p) log( a c 2 b c 1)

(10)
Tabela 1. Ravnotea u sistemu

Na 2 SO4 H 2 O

t,C
80
90
100

Rijeavanje sistema

2 2

u zavisnosti od temperature

c, mas.udio
0.3041
0.2992
0.2982

moe se izraunati u polymathu na ovaj nain :

(c) c (0.32705 0.000295 t )

f t t 1669.6 / 10.0888 log p log 1 b c a c 2 228.4

p=0.9e5
b=-(0.241)
a=-(0.39)

c(0) 0.15
t (0) 30

13

Tempratura u kristalizatoru iznosi 99.88844 C

Sadraj soli u zasienom toku iznosi 0.2975829 mas.udio

14