ILK GIVIYAZILITUNG TABLET VE YENI BIR HITIT KRALININORTAYA IKist ANADOLU’DA BULUNAN iLK CiViYAZILI TUNG TABLET VE YENi BiR HiTIT KRALININ ORTAYA CIKISI Ali M. Dingol” Belkas Dingo ‘THE FIRST BRONZE TABLET FOUND IN ANATOLIAN SOIL AND. ‘THE EMERGENCE OF A NEW HITTITE KING Following the discovery of the Bronze Tablet in 1986 near the Sphinx Gate at BofarkBy, a discussion about the personality of Kurunta had started. The similarity of the treaty between Tuthaliya IV of Hatti and Kurumta of Tarhuntassa on this tablet and the treaty between an unmentioned Hitite king and Ulmi-Tesup of Tarhuntassa drew the attention to the question, whether the names of these two kings of Tarhuntassa represent the same person. Some clauses of the text on the Bronze Tablet refer to @ previous treaty and therefore the Hittite king of the Ulmi-Tesup treaty was thought to be Hatusili I. On the other hand, Ulmi-Tesup and Urhi-Tesup (=Mursli Il) as names of sons of the pious king Muwatali, whose protective god was the Storm God Tesup Pihasassi seemed to be very suitable, Kurunta=UImi-Tesup seemed to be awarded the kingship in Tarhuntassa by his uncle Hattusii because of his loyalty to him Subsequently his position became better d grew up together in ‘enlarged by the treaty on the bronze tablet contain a vast area. The Mediterranean shore between the mouths of Kestros and Calycadnos is the southern border of the country. ‘These rivers roughly represent also the western and eastern limits, leaving the port of Ura at Corycos to the land of Hatti, The Great King should not have given a vital port of his land to-a vassal. In fact, this por is not mentioned inthe treaty, except by a reference as “arunaz pedaz” “from the place of the sea”, to denote the demarcation line between the territories of Tarhuntassa and Ura lying up in the hills north of the port itself. That Kurunta became the Great King of Hatti after the death of his friend ProfDr. All M. Dingol ve Prof Dr. Betkis Dingol Istanbul Universites, Edebiyat Fakiltesi, Eskigag Dill ve Kuler Hokimi,HiitolojiAnabilim Dab. 34439-stanb2 ALI M. DINGOL - BELKIS DINGOL ‘Tuthaliya IV became evident by the twelve bullae produced by three different seals also unearthed at Hattusa. A new rock monument with the hieroglyphic inscription of Kurunta was discovered at Hatip spring near Konya, which supported the evidence ‘guined by the seal impressions, although some scholars believe that the title Great King should not proove his accession to the throne in Hattusa but in Tarhuntassa. This cannot be valid, since bearing an equal ttle by a local monarch would not have been tolerated by the Hittite Great King. Kurunta must have become the Great King only after the throne became vacant by the death of Tuthaliya IV. Whether Hatip monument was ‘within the borders of Tarhuntassa when Kurunta was reigning in Hattusa is not an important problem, since this country had been automatically annexed to the territory of Hatti as soon as Kurunta’s position was changed from vassal to sovereign ruler. ‘Tarhuntassa became the capital of a small kingdom under the reign of Hartapus, whose father was Urhi-Tesup=Mursili Il after the fall of the Hittite Empire, Hartapus was probably born in Alasiya where Mursili III lived as an exile. He bears the title Great King, because the dynasty at Hattusa no longer existed, ‘Tung tabletin bulunusu: ‘Anadolu’ daki ilk buytk Lmparatorluk olan Hitit Devletinin (1 6 1650- 1200) baskenti, Corum flinin Sungurlu ilgesi yakinmdaki Bogazkale’dir. Onceleri Bogazkéy olarak bilinen ve bilimsel literatlire de bu adia giren bu kéy, 1980'li yillarin ortalarinda idart Orgiitlenmede ilge diizeyine cikarlmst ‘Yerlesimin hemen yakimndaki, ytizBlgiimii yaklasik 2 km* tutan, elips bigiml etrafi surlarla gevrili, girislerindeki yoksek kabartmalara gore, “Arslan Kapi”, ‘Kral Kapisi” ve “Sfenksli Kap1” adi verilen tig kapist bulunan, kent Greni, 1834 yilinda bu bélgeyi de gezen Fransiz Charles Texier tarafindan, plan ve Gizimlerle diinyaya tanitlmistr. Ingitiz.dogubilimcisi Archibald Sayce burann, baskentlerinin Suriye’de bulunduguna inandigi Hititler ile ilgili olabilecegini diisiinmilstir. 1882'de Carl Humann ve Otto Puchstein Bogazkéy yanindaki kutsal alan Yazihkaya’ya gelmisler ve oradaki kabartmalarin alct mulajlarim, yaparak, Berlin’e gotirmiislerdir. Bunlar halen orada Bergama Mizesi'nde saklanmaktadir. 1893-4 yllarinda burada ilk sondajlart Fransiz Ernest Chantre gergeklestirmistir. 1905'te ise, Osmanli Imparatorluk Miizesi adma (Milze-i Humayun) Theodor Makridi Efendi ile birlikte Alman Hugo Winckler sondajlara devam ederek, dnemli sayida civiyazih tablet ortaya cikarmislardir. 1906-7 ve 1911-12 sezonlarinda kaziy! slirdiirenler Alman Dogubilim Dernegi ve Alman Arkeoloji EnstitUst adina yine Hugo Winckler ve Otto Puchstein ‘olmustur. Elde ettikleri bulgular arasinda bulunan ve Misir Firavunu IT. Ramses ve Hitit Buyuk Krali TI. Hattusili arasindaki siyasal antlasmanin Akkadga ni igeren tabletin varligi, Bogazkoy’ tin Hitit tlkesinin baskenti olabilecegi irinci Diinya Savast’nin patlak vermesi ile kazilar dustincesini giglendirmistiILK GIVIYAZILITUNG TABLET VE YENI BiR HITIT KRALININORTAYA 3 ‘CIKISt durduysa da, Avusturya-Macaristan ordusunda yedek subay olan Cek bilgini Bedrich Hrozny, Istanbul’a gelip, Mizedeki Bogazkdy tabletlerini incelemis ve 1915 yilnda tabletlerdeki civiyazih metinlerin bir Hint-Avrupa dilini yansitugint diinyaya ilén etmistit. Aruk baskent Hattusa oldugu anlasilan Bogazkoy'de kazilara 1932 yelinda yine Alman Arkeoloji Enstitiist adina Kurt Bittel tarafindan baslanmis, 1939-1952 arasinda Ikinei Ditnya Savasi nedeniyle kesintiya ugrayan aragurmalar, 1978'e kadar Kurt Bittel baskanliginda, sonra Peter Neve idaresinda slirmistiir (Neve 1992). 1994 sezonundan beri kazslan Jiirgen Seeher yonetmektedir. 1986 kazi sezonunun basinda, restorasyon galismalan sirasinda Sfenks'li Kapr'nin 35 meire batisinda, sur duvarinin ige bakan yliztiniin hemen dibinde, o zamanki doseme yzeyinden yaklasik 30 cm derinlikte acinus ve killi moloz toprakla doldurulinus bir cukur iginde, zedelenmemis bir bicimde, bir tung plaka ortaya gikanldi. Bu, simdiye kadar otuzbini askin Hitit kil tabletinin bufunmus oldugu Anadolu topraginda ele gegen ilk madent civiyazih Hitit tabletidir (Assur ve Babil givi yazistyla yazilmis altin tabletler Mezopotamya’da ele gecirilmistir). 35 cm x 23, 5 cm boyutlarinda ve kalinhigi 8-10 mm arasinda degigen dikdértgen tabletin agirhigi 5 kilogramdir. Dar kenarlanndan birinin koselerine 1,8 cm capinda, daire bigimli iki delik agimisur ve bunlarin herbirinden 31 em uzunlugunda ve 13 halkadan olusan tung zincirler gecirilmistir. Bu zincirlerin uglart da birbiclerine baglanmistir, Tablet, kill tabletlerin Omexindeki gibi, cift tarafh olarak yazilmis ve her ydz iki siituna ayrilmisuir. Civiyazis: igaretlerinin, tase kalemi gibi bir geteg ile, ayna gibi parlatilmis yiizeye, vurulmak suretiyle yapildigi anlasilmaktadir (Neve 1987). ‘Tabletin icerigi Tablet, 28 paragrafa ayrilmis 382 saturdan olusan, eksiksiz. bir metin igermektedir. Metnin konusu Hitit BuyUk Kral IV. Tuthaliya (1.6 1250-1220) ile, onun bagumlist (vasalt), yerel Tarhuntassa Ulkesi kralt Kurunta arasinda aktedilen antlasmadi. § 1 Tuthaliya’nm soyunu ayrinth bir bicimde vermektedir. § 2 ise, Kurunta’dan, Tuthaliya’nin babast IL. Hattusili (1. 1275- 1250) saraymda gocuklugunu gecirmis bir akraba olarak séz. etmekiedir. Buradan, yaptian antlagmanin esitler arasindaki (paritetik) bir akit olmadigi ortaya cikmaktadir. § 3-9, Kurunta’nn Hattusili déneminde Krallik tahtma oturtuldugunu ve iki lke arasindaki simrlarin bir antlagmayla o zaman belirlenmis oldugunu anlatmaktadir. § 10-12, “ebedi kaya mezari” (denilen anita)'na iliskin diizenlemeler, otlak haklarina iliskin kosullar ve Tarhuntassa Ulkesine vaktiyle konulmug bazi dinsel yiktimluluklerinin Hattusa tarafndan karsilanacai konusunda maddeler igermektedir. § 13-15'te gencliklerinden beri4 LIM. DINCOL- BELKIS DINGOL. taraflanin birbirleriyle olan iyi ve dostane iliskilerinden ve Hattusili'nin Hitit tahtint yegeni, Muwattalli’nin (1 O 1310-1282) ogu, Mursili IIT'den (1 © 1282 1275) gasp. ettigi suada Kurunta’nin Hattusili’ye sadik kalismdan bahsedilmektedir. § 16'mn konusu, Kurunta igin yeni ve daha iyi kosullar igeren bir antlasma yapilmastdtr. § 17, taraflarin kralliklarinin 8miir boyu garanti altina almmasina iliskindit. § 18 Tarbuntassa Kralmun, yine Hitt kral soyundan olan Kargamis krali ile ayn haklara sahip olacagindan soz, eder. § 19, Kurunta’nin ister Hitit kral ailesinden bir kizla, ister baska biriyle evlensin, gelecekte hangi ‘oglunu isterse veliaht tayin etmekte dzgtir olacagi belirtilmektedir. § 20-21"de, Hitit kralnin Kurunta’nin segimine saygr duyacaga, herhangi bir Koti davranis igine girse bile, dlkenin Kurunta’mn ye dolaytsiyla Muvattalli'nin soyundan geri alimmayacagi garantiedilmektedir. Bu paragraf, Kurunta’nin kral Muwattalli’nin soyundan geldigini aciklamakta, tahta gectiginde Mursili TIL adint alan Urhi-Tesup ile akraba oldugunu meydana gikarmaktadir. § 22-23, savas durumunda Tarhuntassa’nin verecegi asker saytsint belirlemekte, fakat iilkeyi diger yardim ve yiiktimliluklerden muaf tutmaktadir. § 24 verilen haklann ve kaldinilan ytikiimlilikklerin teyidini igermektedir. § 25-26'de her iki ilkenin tannlart antlagmaya sahit olarak cagnimakta, sadik kalanlara iylikler dilenmekte, yeminini bozanlara ise lnet edilmektedir. § 27 antlasmammn sahitleri olan, gogu kral ailesinden yuksek riitbeli memurlarin ve diger bagiml, Krallarin adlarm ve tinyanlarm icermektedir. En sondaki § 28'de_ is antlagmanin blyUk tannlar olan Arinna kentinin Gtines Tanricast ve Hat Ukesinin Firtina Tannsi’nn mihiirleriyle mihirlendigi ve yedi niisha olarak yazilp, adlan teker teker belirtilen tannilarin éniine koyuldugu (onlara emanet edildigi) bildirilmektedir (Otten 1987; Otten 1988). Bu mihirlerin baskilarumin sézii edilen zincirlere baglandi: tahmin edilmektedir. ‘Metin tarihlenmesi ve Kurunta’nun kimligi: Metin gerek igerik, gerek iislup agisindan ¢ok daha &nce bulunmus olan ve adi belli olmayan bir Hitit Baytk kralt ile yine Tarhuntassa kral olan Ulmi- ‘Tesup arasindaki antlasmaya gok benzemektedit (van den Hout 1995), Tung tablette adi geen Kurunta ile yapilan eski antlasmanin bu olmasi halinde, Kurunta’nin Ulmi-Tesup ile esitlenmesi_gerekmektedir, ki bu olast géziikmektedir, tung tablette eskiden var oldugu ve simdi degistigi belirtilen Kosullar, gergekten Ulmi-Tesup antlasmasinda bulunmaktadi. Bu durumda, onunla antlasan adi belirsiz kralin da Hattusili olmasi gerekir. Bizce bunu da engeleyen bir sey yoktur. Hattusili, tahtr yegeni Urhi-Tesup'tan zorla alirken, kkendisine sadik kalan diger yekeni Ulmi-Tesup'a mikafat olarak Tarhuntagsa kkrallygim: armagan etmis olmaldir. Bu comertligin bir nedeni de, aslnda HititILK GIVIYAZILI TUNG TABLET VE YENI BIR HITITKRALININORTAYA 5 GIKist Kral Muwattalli'nin oglu olmak bakimindan, kardesi Urhi-Tesup'un (= Mursili TIL) krallktan uzaklastinimast sonucu tahtm yasal varisi konumuna gelen Ulni- ‘Tesup'u (+Kurunta) hos tutmak istemesi, onu vassal kral yaparak, astl hakki olan Hitit kralhgi fizerindeki olast iddiasindan vazgegmesini saglamaya alismasiydi. Hattusili’den sonra tahta gegen oglu Tuthaliya da aynt nedenlerle, beraber blylldiklerini ve dostluklanm da g6z dniine alarak, onunla daha iyi kosullarla Tung Tabletteki antlasmayi yapmis olmalidir (Dingol 1998). Acaba antlasmada verilen sadakat sdzleri ne kadar gegerliligini sUrdUrebilmistir? Kurunta’mn Miihiirleri: Bogazkdy'de, hemen hemen Tung Tabletie aynt zamanda, Tapmak 3"te ve daha sonra Nigantepe'de 3 degisik miihirle damgatanmis toplam oniki kadar Kil topagi ortaya cikariidi (Res. 1). Bunlar, tzerlerinde Hitit Buyuk Kral mihiilerinin tipik simgesi “kanath gines kursu” ve “Labama” tinvanlani olan mihiirlerdi ve Kurunta'nn admu tagiyorlards! (Neve 1987) Baska bir deyisle, Hitit Buyuk kralina sadakat yeminleri eden, Tarhuntassa vassal kralt, Hattusa’da kkrallik tahtina oturmus, taht zerindeki yasal hakkindan vazgecmemist Olasihkla, Kurunta bu iddiasim Tung tableti beraberce _yazdirdiklart Tuthaliya'ni olimunden sonra gerceklestirmis olmalidir. Bu milirler onun Hitit krallanarasinda yer almasint gerektirmistir. Ancak, bazi Hititologlar, Kurunta'nin Tuthaliya’ya karst gelen bir isyanct olarak bagkente gelmis, fakat bir sire sonra devlete Sadik guclerce bertaraf edilmig olacagint iddia etmisler, kronoloji iginde ona siire vermemislerdi. Hatip Kaya Ant: 1996 yulinda, Konya itinin kent merkezine 17 km, uzun sire arkeolojik kazilarin yapildig: Karahbyk’e ise, sadece 5 km mesafede, Hatip kaynaklant adi verilen ve Hatip cayimin giktgi kayahgan diizeltilmis yuzeyine islenmis bir Hitit kaya anit, Selguk Universitesi Eskigag Tarihi Dogenti Dr. Hasan Bahar ve ekibi tarafindan bulundu, Amitin o gine kadar g6zlerden saklanmasinin nedeni, kayaligin éntindeki agaglardi. Bunlar alabalkk diretim havuzlari yapmak tzere kesilince, kabartma timilyle ortaya gikmustt (Res. 2). Ug yil nce, anuttaki figiriiniin alt yansmi gorebilen Konya Mizesi_uzmam Osman Erm bulusunu yerel bir gazetede yaymnlamistt. Dog. Dr. Bahar, anittaki yayint omuzlamis, kisa tunikalt, sivri ugly pabuclu, boynuzlu tann kiilahy giymis figiriin arkasinda yer alan hiyeroglifleri farkedince, bunlart okumak iizere, bu satirlarin yazarlarim yaziu deferlendirmeye cadirdi. Yaprlan inceleme sonucu, yazitin transkripsiyonu ve gevirisi syle yapildi (Dingol 1998; 1998a):6 ALI M. DINCOL- BELKIS DINGOL CERVUS-ti MAGNUS.REX [HEROS Mulwa-ta-li MAGNUS.REX HEROS FILIUS Biiyitk Kral, kahraman, Muwattalli’nin oglu, Biiyiik Kral, kahraman Kurunta. Béylece, Kurunta’mn Muwattali’nin oglu oldugu, hig bir kuskuya yer buakmayacak kadar kesinlikle anlasilmy oldu. Diger taraftan, —gerek Bogazkéy'de bulunan mithirleri, gerek Hatip kaya aniti, Kurunta’nin Hitit tahunda gok kisa bir ste kalmadgimin da kanttlanyds. Tim bu kanutlara karsin, Kurunta = Ulmi-Tesup'un krallik siiresini, Hitit kronolojisi iginde hig hesaba katmayanlar oldugu gibi (Wilhelm 2004), Kurunta’nin Hattusa’da dedi Tarhuntassa’da ikinci bir “Buyiik Kral” tnvanim tasidigint ileri stirenler de vardir (Singer 1998). Bu goriislerin ikisi de kammuzca ikna edici kanitlara dayanmamaktadir. Higbir belgesi elimize gecmemis olan ve sadece adint Dildigimiz kigilere krallgs yakistinrken, mOhlrleri ve kaya anit olan birini kral listesine dahil etmemenin’ mantigin: anlamak zordur. Diger taraftan , Hatip anitinda kendisini “Hatti tlkesinin” Baytik Kral olarak degil, sadece Buiyiik Kral olarak tanituigt igin, Kurunta’yt sadece Tarhuntassa’mn hiikimdari saymak ta, hiyeroglif yazitlarm hig birisinde Hitit krallarmin egemen olduklavi ilkenin adint vermedikleri gergegini gézardi etmek anlamina gelmektedir. Tarhuntassa’mn simrlari: Tung Tablette sinirlant yeniden dizenlenen Tarhuntassa _tlkesini Anadolu'nun neresine yerlestirmek gerekecektir? Baska bir deyisle, Hitit devletinin egemenlik alam ile, bu vassal kralhjin topraklarmmn iliskisi nasildir? Tung Tabletteki metinden, Tarhuntassa’nin batt sinini_kesin. olarak saptanabilmektedir. Batida ttkeyi Luka iilkesinden, yani Klasik dénemin Lykia bolgesinden ayiran sinirt Kastaraya nehri olusturmaktadit. Bu akarsuyu yine lasik donemin Kestros'u giiniimiiziin Aksu Nehri ile esitlemekte ne filolojik, ne de cografi bakimdan bir engel yoktur. Metinde, nefrin bausinda, Lukka illkesine ait oldugu belirtilen Parha kenti de yine hem adi, hem yeri bakimindan klasik dénemin Perge’si ile aymidir. Kastaraya nehri kuzeyde, Hatti tilkesinde kalan Pedassa'ya kadar cikmaktadir ki, buray: da klasik Pisidia ile esitlemekte Hititologlar arasinda fikir birligine variimistic. Pedassa’dan sonra doguya dogru sini belirlenirken sayilan Arimmatia’nin “pmar havuzu"(= °KASKAL.KUR, Arimmauta) ile Beysehir Gold kayisindaki Hitit kaynak suyu anit Elatunpinar’s Res. 4) esitlemenin yanlis olmayacagi gortstindeyiz. Aym sekilde, tablette dzel bir “pinar havuzu" PKRASKAL-KUR watar hinnarivas) oldugu anlasilan yer ile de, jeolojik terminolojide “maar” adi verilen bir olusum olan Meke Gélit'niILK GIVIYAZILI TUNG TABLET VE YENI BIR HITIT KRALININORTAYA 7 cikist bir tutmanin da uygun olacagi kamsindayiz. Kuzey stnirinin dogu ucu, tablete gore Saliya bélgesi ve “Yuksek Dag"dir. Saliya bdlgesi, Kizzuwatna kralt Sunasura ile bir Hitit kralt arasinda aktedilmiy bagka bir politik antlasma metnine gore, Hatti Uikesi ile Kizzuwatna arasindaki cakisma noktasinda yer almaktadir (Goetze 1940; Garstang ve Gumey 1959). Kizzuwatna’nin klasik Kilikia'nm ovalik kesimini kapsadift eskiden beri kabul edildigine gire, Saliya’yt Ulukisla-Pozanti dolaylarinda aramak dogru olacaktrr, “Yiiksek Dag” (metinde ablativ olarak = pargawaz HUR.SAG-az) bu durumda, gergekten 3430 metrelik Aydos zirvesi ile Bolkar Dagi’ndan baskast olamaz. Bu noktadan sonra sim olusturduklart belirtilen yerlerin, metindeki ifadeye gire, dagin “eteklerinde” yer aldiklanm anlamaktayiz. Gergekten de Bolkar Dag ve aynt silsilenin gimey-banya dogru devam olan Orta Toros'larin gineyi cograft bakimdan ayn bir birimdir. Dolayistyla Tarhuntassa’nm dogu simn bu daglarin kuzey eteklerindeki yerlesmelerden geemektedir. Dogu sinirmmda iizerinde bitaz

Você também pode gostar

• Türkiye'deki Hiyeroglif Çalışmaları Ve Hurûf-I Berbâiyye Tercümesi

  

  Documento1 página

  Türkiye'deki Hiyeroglif Çalışmaları Ve Hurûf-I Berbâiyye Tercümesi

  Muammer İreç

  Ainda não há avaliações
• 43558,30arkeometri Split1

  

  Documento14 páginas

  43558,30arkeometri Split1

  Muammer İreç

  Ainda não há avaliações
• Truva Hazi̇neleri̇ni̇n Peşi̇nde Bi̇r Hukuk Mücadelesi̇ Osmanli Devleti̇ Ve Schli̇emann Davasi

  

  Documento14 páginas

  Truva Hazi̇neleri̇ni̇n Peşi̇nde Bi̇r Hukuk Mücadelesi̇ Osmanli Devleti̇ Ve Schli̇emann Davasi

  Ali Sönmez

  Ainda não há avaliações
• • Revistas
  • Podcasts
  • Partituras
• Villanova Kültürü

  

  Documento29 páginas

  Villanova Kültürü

  Muammer İreç

  100% (1)