UNIVERZITET U TUZLI

TEHNOLOKI FAKULTET
AGRONOMIJA

SEMINARSKI RAD
MJERE AGRARNE POLITIKEU OPINI GRADAAC

Asistent:

Studenti:

Mr. Sc. Edin Salihbai

oli Denis
Hasi Zerina
Kovaevi Mirsada
Softi Amra
Suljkanovi Fatima
Tuzla, Juni 2016

SDRAJ
1.

UVOD............................................................................................................... 5

2.

OSNOVNE KARAKTERISTIKE RELJEFA................................................................7

3.

PEDOLOKE OSOBINE I UKUPNE ZEMILJINE POVRINE..................................8

4.

3.1.

Pedoloke osobine..................................................................................... 8

3.2.

Ukupne zemljine povrine........................................................................8

KARAKTERITIKE POLJOPRIVREDNE PROIZVODNJE...........................................10

4.1.

Ratarska proizvodnja............................................................................... 10

4.1.2.

Kukuruz.............................................................................................. 10

4.1.3.

Krmno bilje........................................................................................ 11

4.1.4.

Industrijsko bilje................................................................................ 11

4.1.5.

Soja................................................................................................... 11

4.1.6.

Duhan................................................................................................ 11

4.1.7.

Povrtlarske kulture............................................................................. 12

4.1.8.

Ostale itarice.................................................................................... 12

4.2.

Stoarstvo................................................................................................ 14

4.3.

Voarsko vinogradarska proizvodnja........................................................15

5. U nastavku su navedeni privredni subjekti od interesa za optinu Gradaac i

koji predstavljaju dio reprodukcionog lanca poljoprivredne proizvodnje...............17
5.1.

Naturprodukt d.o.o Gradaac (direktor Heimovi Senad)...................17

5.2.

INMER d.o.o Gradaac..........................................................................17

5.3.

PILKOM d.o.o Gradaac (direktor Hasanovi Latif)................................18

5.4.

DOO Biberki Gradaac........................................................................19

5.5.

ZZ Ledenika dolina.............................................................................. 19

5.6.

DOO Vegafruit....................................................................................... 19

5.7. Struna savjetodavna sluba za integralnu proizvodnju voa i povra

Gradaac........................................................................................................... 21
5.8.

Udruenje poljoprivrednih proizvoaa integralne proizvodnje Gradaac21

5.9.

PZ PMG-VIP Gradaac...........................................................................22

5.10.
6.

ZZ Zeleni plan 2007..........................................................................23

MREA PROTIVGRADNIH STANICA..................................................................24

6.1.

Efikasnost sistema zatite od grada........................................................24

7. OSTVARIVANJE NOVANIH PODRKI U PRIMARNOJ POLJOPRIVREDNOJ

PROIZVODNJI........................................................................................................ 25
7.1.

Novane podrke koje se ostvaruju na nivou Federacije..........................25

7.2.

Novane podrke koje se ostvaruju na nivou Kantona.............................25

7.3. Brojno stanje podneenih zahtjeva za novanu podrku u primarnoj

poljoprivrednoj proizvodnji i broj protokolisanih zahtjeva sa ukupnom visinom
novanih podrki............................................................................................... 26
7.4. Novane podrke u primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji na podruju
opine (2010-2014g)......................................................................................... 27
8. PRIJEDNLOG MJERA ZA POBOLJANJE RAZVOJA POLJOPRIVREDNE OPINE
GRADAAC........................................................................................................... 28
9.

ZAKLJUAK..................................................................................................... 30

SAETAK
Gradaac predstavlja opinu koja se prostire na 218 km2, od ega poljoprivredno
zemljite zauzima 124 km2 (najvie je oranica 11.641 ha). Po pedolokoj karti, zemljite je
svrstano u dolinsko i brijegovito. Dolinsko je smeteno u rijenim dolinama pogodno za
intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju, dok se brijegovito smatra pogodnim za voarsku i
vinogradarsku djelatnost. Poljoprivredne povrine povoljnih agropedolokih osobina i
povoljni klimatski uslovi, opini Gradaac su objezbijedili vodee mjesto u oblasti
poljoprivredne proizvodnje Tuzlanskog kantona, posebno u oblasti voarstva i preradi povra.
Prvenstveno se gaje ljiva kojoj je posveena manifestacija Sajam ljive i trenja kojoj je
posveena manifestacija Trenjarevo. Posebna panja se zadnjih godina posveuje
proizvodnji zdrave hrane
Ostvareni dohodak u poljoprivrednoj proizvodnji je sigurno znaajan za stanovnitvo ove
opine. Ulaganja u razvoj poljoprivredne proizvodnje do sada su bila znaajna, to je
doprinijelo da su poljoprivrednici sa podruja ove opine dobili znaajna podsticajna sredstva.
Samo poljoprivredno zemljite te poloaj opine Gradaac, omoguavaju da se u toku godine
uzgoji vie kultura. Opina je posebno postala prepoznatljiva po proizvodnji ljive, a sve vie
se vri sadnja i ostalog voa, a posebno jabuke i kruke.
Po proizvodnji mlijeka opina je vodea na podruju Tuzlanskog kantona i ire, to je
opredijelilo velike preraivake kompanije mlijeka da na podruju ove opine otvore svoje
pogone. Veliko broj plastenika opredjeljuje poljoprivrednike da se bave uzgojem ranog
povra. Prema procjenama na podruju opine se oko 4.000 domainstava bavi
poljoprivrednom proizvodnjom.

1 UVOD
Nosioci razvoja poljoprivrede na podruju opine Gradaac su kako pravni subjekti
tako i individualni poljoprivredni proizvoai. Pravni subjekti su:
DDDuhan,DooVeagafruit,DooInmer,ZZLedenika dolina,DooPoljovet,
DooBiberki,JP Veterinarska stanica,DooGreni Smit,ZZZeleni plan 2007.
Poljoprivredna zadruga PMG-VIP,Poljoobrada Rajska,Natur produkt,Doo DerikomMionica,DooMat
trade
Gradaac,DooAes-TransDonji
Lukavac,DooFrutis
MoreGradaac,DooM-D Mionica,razna udruenja kao to su Udruenje voara
integralne proizvodnjeVoar Gradaac. Udruenje povrtlarske proizvodnje (plastenike i
staklenike) Donje Ledenice, Udruenje proizvoaa mlijeka i mesa, UdruenjeVocar
Rajska, individualni poljoprivredni proizvoai sa svojim farmama,plastenicima,robnom
proizvodnjom i slino.
U pogledu individualnih poljoprivrednih proizvoaa na podruju opine Gradaac ima cca
12500 domainstava i od toga broja procjena je da se poljoprivredom kao iskljuivom
djelatnou i jedinim izvorom prihoda bavi cca 50-60% domainstava.
Na evideniciji zavoda za zapoljavanje u mjesecu februaru 2015godine nalazilo se 7701 lica
sa obrazovnom strukturom kako slijedi:VSS-279,VS-26,SSS-1710,VKV-35,KV-2465,PKV323 I NKV-2861 od toga ena 3468 kako slijedi:VSS-206,VS-20,SSS-1083,VKV-4,KV
892,PKV-79 i NKV-1181.Registrovani poljoprivrednih proizoaa kao djelatnost ima cca
200.Predpostavlja se da vei dio ovih lica dohodak ostvaruju po osnovu poljoprivredne
proizvodnje,a da su se na evideniciji Zavoda za zapoljavanje prijavili da bi ostvarili
zdrastveno osiguranje.
Ukupni dohodak individalnog sektora poljoprivrede za opinu iznosi(statistiki pokazatelj):
-

U 2004.god - 6.400.000,00 KM

U 2005.god.- 6.452.000,00 KM

U 2006.god.- 11.450.000,00 KM

U 2007.god.- 17.500.000,00 KM

U 2008.god 15.974.000,00KM

U 2009.god- 16.000.120,00 KM

U 2011.god- 12.500.000,00 KM

U 2012.god- 5.700.000,00 KM

U 2013.god- 14.541.020,30 KM
5

U 2014.god-4.268343,81

KM

1 OSNOVNE KARAKTERISTIKE RELJEFA

Podruje opine Gradaac zauzima juni i neto jugoistonog dijela srednje Posavine
koja se protee na dijelu sjeverne Bosne u prostoru od 4510 do 4445 sjeverne geografske
irine te od 18 48 geografske duine.
Karakter reljefa odreuje postojanje dvije zone:ravniarska zona i zona uspona.
Ravniarska zona pripada Posavini, a zona uspona nastavlja i zavrava se na padinama
Majevice i Trebave.Zona uspona po karakteru reljefa dijeli se na tri mikrozone i to:valovito
talasasta,breuljkasta i bregovita.
U pogledu visinskih odnosa treba istai da oni nisu jako izraeni na ovom podruju i kreu se
od 100-600 metara nadmorske visine.
Karakteristiku reljefa istiu jo ispresijecanost terena sa potoima,uvalama i putevima.

2 PEDOLOKE OSOBINE I UKUPNE ZEMILJINE POVRINE

1.1.

Pedoloke osobine

Zemljita ovog podruja svrstana su u dvije grupe.U prvu grupu dolaze dolinska
zemljita i druga grupa bregovita zemljita.Dolinska zemljita odnosno zemljita rijenih
dolina do prvih treseta,prvenstveno dolaze u obzir za industrijsku-intezivnu poljoprivrednu
proizvodnju.
Bregovita zemljita,izuzev valovite mikrozone,nemaju pedoloka svojstva za industrijsku
poljoprivrednu proizvodnju ratarskih kultura. Meutim dobar dio ovih povrina predstavlja
vanredne mogunosti za rentabilnu voarsku i vinogradarsku proizvodnju.Ova zamljista su
podloena erozijama.
U pogledu hidrografskih prilika ovo podruje je ispresijecano potocima i potoiima od kojih
jedan dio presui u toku ljeta.Posebne karakteristike ove mree su vodotoci koji brzo nabujaju
i poplavljuju doline kroz koje protiu,nakon ega se voda sliva u najnie predjele plavlei
usjeve.Pored toga rejon uspona karakteriu erozioni procesi,a ravniarski rejon podzemne
vode.U ravniarskom rejonu neophodni su hidromemelioraciski zahvati,a na rejonu uspona
zatita od erozije i uredjenja bujica.

1.2.

Ukupne zemljine povrine

Ukupna povrina poljoprivrednog i umskog,na podruju opine Gradaac do

1992.godine iznosila je 41.724 ha i to:
-

oranice 23.241 ha ili 57,268 %,

livade
3.518 ha ili 8,341 %,
pnjaci
494 ha ili 1,183%,
vonjaci
3.136 ha ili 7,516%,
vinogradi
4 ha
ili 0,009%,
ume
9.368 ha ili 22,42% ,
neplodno zemljite 1.963 ha ili 4,704%

Od ukupnih 41.724 ha (100%) individualni sektor zauzimao je 33.515 ha ili 80,32% oranice
individualnog sektora u odnosu na ukupne povrine individualnog sektora zauzimaju 19.144
ha ili 57%,livade 2.458 ha ili 7,33 %,panjaci 404 ha ili 1,20%,vonjaci 2.888 ha ili
8.61%,vinogradi 2.0 ha ili 0,005%,ume 8.199 ha ili 24,64% i neplodno zemljite 420ha
1.253%.

Drutveni sektor u ukupnom povrinama uestvuje sa 8.209 ha ili 19.67% oranice drutvenog
sektora u odnosu na ukupne povrine optine zauzimaju 4.097 ha ili 49,90% , livade1.060 ha
ili 12,91%,panjaci 90 ha ili 1,096%,vonjaci 248 ha ili 3.02%,vinogradi 2ha ili 0,024%,ume
1.169 ha ili 14,24% i neplodno 1.543 ha ili 18,79%.
Ukupne povrine poljoprivrednog i umskog zemljita januar 2015.godine iznosi 22.380ha i
to:
-

oranice
12.634 ha
livade 281 ha
vonjaci
3.600 ha
vinogradi 5 ha
panjaci 258 ha
ume 5.498 ha
neplodno zemljite
104 ha

Od ukupne povrine 22.380 ha ili 100%,individualni sektor zauzima 20.571 ha ili 92,84%.
Na zemljite koje je predmet raspodjele,a koje je u vlasnitvu drave ili drugih pravnih
subjekata otpada:
-

Zemljite <<Bosnaprodukt>>
254 ha
Zemljite PD DP <<Napredak>> 700 ha

Zemljite <<Bosnaprodukta>> je u nadlenosti Ministarstva poljoprivrede Tk-a i izvrena je

podjela prema raspisanom javnom oglasu u 2012.godini.
Zemljite PD DP<<Napredat>> trenutno je u nadlenosti firme odnosno steajnih
struktura,svo zemljite koje nije minirano dato je na koritenje Doo<<Bibing>>Donja
Medjidja,opina Gradaac.
Na podruju opine daleko su vea potraivanja za poljoprivrednim zemljitem u vlasnitvu
drave u odnosu na raspoloive povrine.

3 KARAKTERITIKE POLJOPRIVREDNE PROIZVODNJE

Poljoprivrednu proizvodnju ine:ratarska, stoarska i voarska grana,a u okviru
ratarske grane obavlja se proizvodnja merkantilne penice,kukuruza,krmnog bilja,krompira za
industrijsku preradu plastenika u staklenika,sirovog duhana,sjemenskog krompira i dr.U
okviru voarske grane vri se zasnivanje visoko stablaica kontinentalnog i i junog
voa,zasnivanje vinograda,kao i zasnivanje kotiavog,jezgrastog i drugog voa. U okviru
stoarstva vri se tov junadi,uzgoj rasplodnih junica,uzgoj rasplodnih ovaca,uzgoj pilenki
tekih roditeljskih linija,uzgoj pilenku lakih roditeljskih linija,uzgoj brojlera i dr.

1.3.

Ratarska proizvodnja

1.3.1. Penica
Na podruju opine odmah iza kukuruza nazastupljenija ratarska kultura bila je
psenica. Penica obezbjeuje stoarskoj proizvodnji neophodno potrebnu slamu,i uklapa se u
plodored.Proizvodnju penice na podruju opine karakteriu relativno niski prinosi i
nestabilna proizvodnja koja varira po godinama u zavisnosti od vremenskih prilika.U
posljednje vrijeme prisutan je blagi porast sjetvenih povrina ove kulture upravo iz razloga to
je ova kultura premirana od strane federalne vlade.Vizuelna i ostala zapaanja glede ove
kulture su pozitivna u smislu porasta biolokih i ostalih osobinan.U 2014.godini ukupan
prinos ove kulture po jedinici povrine bio je 2,0 tone/ha.

1.3.2. Kukuruz
Kukuruz je najzastupljenija kultura kojase uzgaja na ovom podruju.Kukuruz je
industrijska biljka od koje se moe dobiti vei broj proizvoda,a posebno u stoarskoj
proizvodnji.Planska proizvodnja kukuruza trebala bi se orijentisati na preraivake kapacitete
kao i stalno poveavanje stonog fonda.Proizvodnja kukuruza na podruju opine ima
perspektivu sa posebnim osvrtom na sortiment koji je pogodan za spravljenje silae.U
buduoj sjetvi kukuruza potrebno je obratiti panju na novi sortiment i to provjerenih
proizvoaa i educirati poljoprivredne proizvoae oko spravljenja silae kao hrane za stoni
fond.Primjetno je poveavanje sjetvene povrine ove kulture uglavnom silanog za
spravljenje stone hrane.Ukupan prinos ove kulture u 2014.godini po jedinici povrine bio je
2,2 ton/ha.

10

1.3.3. Krmno bilje

Proizvodnja krmnog bilja je neposredno vezana za unapreenje stoarske
proizvodnje.Ovo se naruito odnosi na individualni sektor jer je stoarska proizvodnja kod
individualnih proizvoaa obuhvaena gotovo u cjelosti. Obezbjeenje kvalitetne krmne
baze,pored smjetaja i njege,je osnovni element za rentabilno i visokoproduktivno
stoarstvo.Tendencija porasta ukupnih sjetvenih povrina stonog krmnog bilja ove grupe
predstavljaju pozitivne kvalitetne promjene u razvitku poljoprivrede u ovom podruju.Ove
promjene bi vodile poboljanju stone hrane i plodnosti zemljita to je u cilju poveanja
intezivnosti proizvodnje.Proizvodnja krmnog bilja na podruju opine ima perspektivu u
odnosu na poveanje stonog fonda.Usamoj sjetvi treba voditi rauna o kvaliteu sjemena i
izvriti educiranje poljoprivrednih proizvoaa za ovaj vid proizvodnje jer je na terenu
prisutna nestruna sjetva ovih kultura.

1.3.4. Industrijsko bilje

Od industrijskog bija u ovom podruju trebalo bi se usmjeriti na sadnju duhana,sjetvu
soje kao sirovine za spravljenje stone hrane,sadnju korparske vrbe,te uljane repice kao
zdrave hrane u ljudskoj ishrani.

1.3.5. Soja
Soja ima viestruki znaaj u preraivakoj industriji,stoarstvu,a u posljednje vrijeme
koristi se kao zdrava hrana u ishrani.Ovu kulturu treba planirati na zamljitima koja su
pristuupana za mainsku obradu i boljih fizikih i ostalih svojstava.Za ovu kulturu na
podruju opine postoje preraivaki kapaciteti,a proizvodnju bi trebalo usmjeriti na
ugovaranje za poznatog kupca i prepraivaa.

1.3.6. Duhan
Duhan je specifina industrijska biljka koja ima privredni znaaj za podruje opine
zbog svojih specifinosti u primarnoj obradi poslije obavljene berbe.Duhan je biljka koja trai
puno radne snage pa je jedan od najpogodnijih kultura za apsorpciju vika radne snage koja se
javlja na selu i to one radne snage gdje se ne trai veliki fiziki napor ve vie strunosti i
specijalizacije u poslu.Upravo to je jedan od osnovnih inilaca unapreenja poljoprivredne
proizvodnje uopte. Na podruju opine to je usitnjena proizvodnja gdje je po domainstvu
angaovano svega 0.5 ha,jer su uglavnom radi o brdskim terenima i malim parcelama.Postoje
11

mogunosti za proizvodnju duhana prevenstveno uvoenjem drugog tipa duhana (virdinija)

s tim to su potrebna ulaganja u sunice za suenje ovog tipa duhana.itavu problematiku oko
sadnje,izbora parcele,suenja i sve tehnologije koje prate ovu proizvodnju izvrio bi,a i vri
struni tim DDDuhanGradaac,firme koja se bavi proizvodnjom i obradom istog.Unazad
nekoliko godina poela je i ozbiljnija proizvodnja duhana tipa-virdinija,gdje se duhan sui
vjetaki na sunici.Problematika u ovoj proizvodnji je oko isplate premija,a zbog velikog
avansiranja proizvodnje i nepovoljnih eksternih izvora finansiranja (kredita) dolazi do
smanjivanja proizvodnje.U 2014.godini sadnja duhana izvrena je na 250 ha odnosno RS 195,
a FBIH 55 ha.

1.3.7. Povrtlarske kulture

Za pravilnu ishranu stanovnitva povre je od neprocjenjive vanosti.Povrtlarske
kulture imaju veliki znaaj kao kulture koje se proizvode za trite i za prehrambenu
industriju.Neku plansku proizvodnju mogue je organizovati uvezanu sa prehrambenom
industrijom odnosno preradom.
S obzirom na blizinu prehrambenih kapaciteta te povoljnih klimatskih i drugih uslova
tradicuju u gajenju povra na podruju opine mogue je razviti krupnu robnu proizvodnju
osvrui se na preraivake kapaciteteVegafruitt, odnosno Swity, ,Fane doo Srebrenik
i dr. s tim da ta proizvodnja bude ugovorena i po garantovanim zatitnim otkupnm
cijenama.Na podruju opine dolazi do poveanja sjetvenih povrina pod povrtlarskim
kulturama a posebno plastenike i staklenike proizvodnje.U plastenikoj i staklenikoj
proizvodnji dolazi do irenja kontrolirane proizvodnje u smislu(temperatura,vlaga,integralna
zatita i dr.), odnosno to manje uticaja od strane atmosferskih faktora i svega onoga to
zagauje zdravu okolinu.Ovaj vid proizvodnje je dosta izraen u ravniarskom dijelu
opine,u eksperimentalnom je obliku i na ostalim dijelovima opine.U cjelokupnoj
povrtlarskoj proizvodnji je prisutan bri napredak u smislu poveanja povrina i primjene svih
dostignua koje prate ovu granu poljoprivrede.Ovdje je bitno napomenuti da se povrine koje
su poslije rata bile zasijane penicom i nekim drugim neprofitabilnim kulturama sve vie
zasijavaju povrtlarskim kulturama kao i podiu se stakleniki i plasteniki zasadi u cilju
ostvarivanja dobiti po jedinici povrine.

1.3.8. Ostale itarice

Za opinu ostale itarice u koje spadaju jeam,zob i ra su od manjeg znaaja.Ovim
kulturama se zasijavaju manje povrine.Zob i jeam slue kao reprodukcioni materijal u
stoarstvu,a ra uglavnom kao slama za prostirku.Tehnologija proizvodnje zobi i jema je
identina agrotehnici penice.Ove itarice trebale bi biti zastupljene u brdskim predjelima i
zamljitima skromnih zahtjeva i drugih osobina.
12

Sjetvene povrine u 2014. godini su prikazane u tabeli 1.

Tabela1.: Sjetvene povrine u 2014.godini (Statistiki pokazatelj sjetve FBIH/RS)

r/br
1
2
3
4

Kultura
Penica
Kukuruz
Soja
Duhan

Prinos tona/ha
u 2014.god.
2,0
2,2
1,5
0,15

Povrina ha
u 2014. god.
1000
3500
10
250

Ostvarenje u 2014. godini i plan proljetne sjetve za 2015. godinu je prikazan u tabeli 2.

Tabela 2. : Plan proljetne sjetve za 2015.godinu-statistika

Naziv kulture
Penica jara
Ra jara
Jeam jari
Zob jara
Kukuruz za zrno
Kukuruz u silau
Djetelina
Lucerka
DTS
Duhan
Krompir
Grah
Crni luk
Bijeli luk
Kupus
Paradajz
Paprika
Krastavac
Ostalo povre
Ostalo krmno bilje
Soja
eerna repa
Korparska vrba
UKUPNO

Ostvareno u 2014. god.

35
3500
4100
30
25
250
250
700
190
170
35
700
90
90
90
80
250
10
3
10.598

Planirano u 2015 .god.

40
3600
4200
35
30
260
240
650
180
160
30
710
95
95
95
90
270
15
6
10.0801

13

1.4.

Stoarstvo

Na podruju optine kao i za uzgoj produktivnih pasmina stoke postoje klimatski,

zemljini i drugi uslovi. Raspoloenje proizvoaa prema novim pasminama u stoarstvu je
pozitivno.
Komplementarnost stoarske i ratarske proizvodnje uslovljavaju potrebu njihovog
srazmjernog i paralelnog razvoja kako u brojanom stanju analogno tome i u povrinama.
Radi daljnjeg praenja razvoja stoarske proizvodnje na podruju optine dat je tabelarni
prikaz brojlanog stanja, januar 2015.g.
Tabela3.: Brojno stanje grla stoke za period 2014. i 2015. godina
r/b

Naziv

1.

Goveda-ukupno od
toga krave i steone
junice
Goveda-ukupno od
toga krave i steone
junice
Ovce-ukupno od toga
ovce za priplod
Ovce-ukupno od toga
ovce za priplod
Svinje-ukupno od
toga krmae i
suprasne nazimice
Svinje-ukupno od
toga krmae i
suprasne nazimice
Konji-ukupno od
toga kobile i drebne
omice
Konji-ukupno od
toga kobile i drebne
omice
Koze-ukupno
Konic pela

2.

3.
4.
5.

6.

7.

8.

9.
10.

Brojno stanje januar

2015. god.

Brojno stanje januar

2014. god.

5900

6040

5250

5340

4450

4500

3050

3100

650

620

28

30

100

110

10

11

170
3600

180
3700

U govedarstvu, vodeoj grani stoarstva, predvien je simentalac odnosno domae areno

govee u tipu simentalac i to na cijelom podruju. irenjem ove pasmine treba da ide putem
pretapanja sadanjeg fonda goveda kao poetnog materijala i to vjetakom oplodnjom
14

(provjerenim sjemenom i poznatih osobina). U cilju intenziviranja stoarske proizvodnje

potrebno je uticati pored ostalog i na poboljanje strukture stonog fonda usmjeravajui ga
vie na intenzivno stoarstvo.
Daljnjim stihijskim djelovanjem na ovaj tako znaajan segment intenziviranja proizvodnje,
a posebno u fazi uvoenja novih produktivnih pasmina, ne bi se dobili dugoroni pozitivni
finansijski efekti. Zato je neobino vano uspostaviti optimalnu saradnju izmeu grane
stoarstva aktera na tritu. Trina orjentacija i pronalazak stratekih kupaca mesa na dugi
period je klju opstanka i razvoja stoarstva u ovoj regiji. Bez takve koncepcije teko je
zamisliti da bi stoarstvo moglo dosegnuti dalje od stanja u kome je sada bez obzira na
uvoenje visokokvalitetnih pasmina koje poveavaju produktivnost i ekonominost
proizvodnje. Plasman i kooperativna saradnja imaju presudnu ulogu na stanje i dalje
unapreenje stoarstva. U stanju gdje predominantnu ulogu ima individualni poljoprivredni
proizvoa koji je poetna karika u indutrijskom lancu vrijednosti, neophodna je intervencija i
saradnja svih zainteresovanih strana (stakeholder-a) u razvijanju raznih oblika saradnje u ovoj
oblasti. Na podruju opine prisutno je bre ukrupnjavanje stonog fonda kod individualnih
poljoprivrednih proizvoaa farmi krava za proizvodnju mlijeka i tovnih junadi, odvajanju
enskog podmlatka provjerenih genetskih osobina. Farme muznih krava naslanjuju se na
plasman mlijeka prema mljekari Inmer gdje postoje daleko vee potrebe za ovom sirovinom
i jedan dio prema Tuzlanskoj mljekari, a plasman mesa je preputen samim poljoprivrednim
proizvoaima. Stanje u ovoj proizvodnji je stabilno i nema nekih izraenih bolesti koje su
prisutne u drugim okruenjima, mada posebnu panju treba posvetiti nomadskoj ispai ovaca
koji je problem na ovom podruju, zbog pojave bolesti i teta na poljoprivrednim usjevima i
sl.

1.5.

Voarsko vinogradarska proizvodnja

Voarstvo ima znaajnu ulogu u ukupnoj poljoprivrednoj proizvodnji, a i privredni

uslovi za uzgoj voa znatno su povoljniji na podruju opine. U strukturi dominira ljiva
Stenley, aanske sorte, neke nove sorte, sporadino poegaa. Ono to je interesantno za
ljivu je irenje aanskih sorti (aanska pozna, rana, ljepotica i dr.). Ove sorte ljiva
prispijevaju meu prvim isto su stolne sorte, atraktivne su na tritu, a mogu se koristiti i u
industrijskoj proizvodnji. U sortimentu ljive treba mijenjati sortu Stenley drugim sortama
otpornijim na bolset moniliju koja predstavlja krupan problem. U okviru ostalih vonih vrsta
mogla bi se izdvojiti jabuka (razne sorte jabuka ali najzastupljenija je Ajdared) koja je
trenutno u velikom brojaanom i povrinskom usponu (uglavnom gusti sklopovi) odnosno po
jedinici povine vei broj sadnica. Orijentacija u voarstvu ovog podruja mora biti usmjerena
na asortimansku strukturu vonih kultura koja moe postii vee prodajne cijene po jedinici
na tritu i osigurati profitabilno poslovanje na dugi rok. Tu bi se na prvom mjestu mogla nai
ljiva sa svim svojim sortama, jabuka koja je inae deficitarna na ovom podruju i ostale
vone vrste.

15

Kada govorimo o unapreenju voarstva onda se mora imati na umu vie faktora koji utiu na
njegov razvoj. Voarstvo predstavlja veoma specifinu granu poljoprivrede koja zahtijeva
mnogo strunog znanja, stalna ulaganja, provoenje osnovnih agrotehnikih mjera, znatan
angaman radne snage i druga dostignua koja prate ovu granu poljoprivrede. Samo u tom
sluaju uz odgovarajue zemljine i klimatske uslove moemo oekivati ustaljene prinose
odgovarajueg kvaliteta i odreene ekonomske efekte.
I ono to moemo rei za vone vrste a to je da osim ljive i to pojedinih sorti sve ostale
vone vrste deficitarne ili ih uopte nema u ponudi na naem podruju. Radi se prvenstveno o
razvoju voarstva onih kultura koje trae angaovanje velikog broja radne snage, a takve robe
bi se mogle ponuditi i plasirati na zapadnom tritu Evrope.
Tabela 4.: Brojano stanje vonih vrsta po statistikim pokazateljima januar 2015. godine.
VRSTA VOA
Trenje
Vinja
Kajsija
Jabuke
Kruke
Dunje
ljive
Breskve
Orasi
UKUPNO

BROJ STABALA UKUPNO U 2015. GOD.

67.000
7.400
32.000
1.020.00
409.000
3.850
1.305.000
24.900
19.000
2.888.950

16

1 U nastavku su navedeni privredni subjekti od interesa za optinu

Gradaac i koji predstavljaju dio reprodukcionog lanca
poljoprivredne proizvodnje.
U nastavku su navedeni privredni subjekti od interesa za optinu Gradaac i koji
predstavljaju dio reprodukcionog lanca poljoprivredne proizvodnje.

1.6.

Naturprodukt d.o.o Gradaac (direktor Heimovi Senad)

Firma Naturprodukt posjeduje tvornicu komposta za uzgoj ampinjona, kapaciteta

240 tona,mjesne proizvodnje koja predstavlja jedinu proizvodnju te vrste u BiH.
Momentalna iskoritenost kapaciteta je 80% jer nije dovrena druga komora za pasterizaciju.
Uz malu dogradnju platoa za namakanje slame kapacitet bi se mogao poveati na 320 tona
mjeseno proizvodnje,a uvoenjem linije za briketiranje komposta mogao bi se postii izvoz
na trite Republike Hrvatske.
Plasman proizvoda se odvija na cijelom prostoru BiH, a najvei je na podruju Sarajevskog i
Tuzlanskog kantona.
Domaa proizvodnja komposta pozitivno utie na razvoj gljivarskog sektora u BiH, a samim
tim i na otvaranje novih radnih mjesta (porodini biznis). Firma je izvrila modernizaciju
linije - tunela (savremenana tehnologija.

1.7.

INMER d.o.o Gradaac

INMER d.o.o. Gradaac jedna je od vodeih mljekara u BiH, a proizvodnjom i

preradom mlijeka i mlijenih proizvoda bavi se od 1999.g. Proizvodnja mljekare Inmer
temelji se iskljuivo na domaoj sirovini,a proizvodi robnih marki MIG, domae blago u
Dukat prisutni na teritoriji cijele Bosne i Hercegovine. Kljuni poslovni iskorak dananje
mljekare Inmer d.o.o. uinjen je 1. Juna 2007.g. kada mljekara Inmer ulazi u sastav Dukat
mlijene industrije d.d..
Planovi za Inmer i cjelokupno trite BiB vrlo su ambiciozni i u toku je njihova realizacijaintenzivno razvijanje primarne proizvodnje mlijeka u partnerskoj saradnji s proizvoaima
mlijeka, razvijanje domae proizvodnje, uvoenje novih znanja i tehnologija, jaanje robnih
marki uz inzistiranje na vrhunskoj kvaliteti proizvoda.
Investiranje u proirenje kapaciteta i kvalitetu proizvodnje mljekare Inmer zapoelo je ve
2007.g. u sklopu dvogodinjeg investiciskog plana Dukat mlijene industrije, vrijednog dva
miliona eura.Tako su kapaciteti za prijem i preradu svjeeg mlijeka,kao baza poslovanja,
17

udvostrueni na sadanjih 200.000 litara dnevno,dok je prerada mlijeka u prvom kvartalu

2013.g. poveana u odnosu na 2012 .g. Osim na tritu BiH, proizvode mljekare Inmer Dukat
plasirana na tritu Hrvatske,Srbije,Crne Gore,Kosova i Makedonije. Stvaranje i njegovanje
partnerskih odnosa s proizvoaima mlijeka, financiska, struna i savjetodavna pomo
strunog tima agronoma i veterinara, koji su svakodnevno na raspolaganju
kooperantima,odlika je ali i konkurentska prednost Dukat mlijene industrije na svim
tritima na kojima je prisutna vlastitom proizvodnjom. Velike napore Dukat mlijena
industrija ulae u razvoj poslovanja koperanata ije poslovanje prilagoava standardima
proizvodnje mlijeka propisanim od strane Europske Unije.
Mljekara Inmer u svom sastavu otkupa mlijeka broji vie od 800 proizvoaa mlijeka i 120
otkupnih stanica opremljenih savremenom laktofrizima. Pored toga u odkupu uestvuju i 2
zadruge i 2 proizvoaa koji ukupno odkupljuju mlijeko od preko 1400 proizvoaa mlijeka.
Dnevno mljekara Inmer odkupljuje vie od 80.000 litara svjeeg mlijeka, a otkup i prerada
mlijeka poveava se iz dana u dan ulaskom mljekare Inmer u sastav Dukat mlijene industrije.
Mljekara Inmer danas zapoljava 67 uposlenih,te nastoji u organizaciju ukljuiti to vei broj
mladih obrazovanih kadrova sa podruja Opine Gradaac i ire.

1.8.

PILKOM d.o.o Gradaac (direktor Hasanovi Latif)

Preduzee PILKOM d.o.o. Gradaac osnovano je 15.03.2000 .g. i bavi se tovom

pilia kao osnovnom djelatnou, proizvodnjom stone hrane (koncentrata za tov pilia),
transport za vlastite potrebe ( dovoz repromaterijala i odvoz gotovih proizvoda) kao i
prometom. Firma posjeduje savremenu automatsku klaonicu kapaciteta 2000 komada
zaklanih brojlera po satu, mjeaonu istone hrane kapaciteta 5000kg gotovog koncentrata na
sat,vozni park koji sainjavaju 4 kamiona, 16 kombija, 2 kedija i 1 viljukar. Upoljava 59
radnika na neodreeno vrijeme, 9 sezonskih radnika, 27 kooperantskih firmi sa podruja TK
kao i nekoliko kooperanata iz Republike Srpske. Robu iz svoga proizvodnog asortimana
plasira irom Federacije BiH,a jedan dio i na podruju Republike Srpske. Posjeduje HACCP i
QMS ISO 9001:2000 kao i HALAL certifikat.
Frima Pilkom je u 2013 g. utovila i zaklala 2.180.000 komada tovnih pilia od ije je obrade
dobiveno 3.161.000 kilograma pileeg mesa,to firmu svrstava na peto mjesto po obimu
proizvodnje pileeg mesa u Bosni i Hercegovini.
U aprilu 2010.g. u krugu firme se otvaraju dvije savremene hladnjae kapaciteta 500 tona.
Naredni plan razvoja ovog preduzea je izgradnja kompleksa farmi kapaciteta 160.000
komada peradi u jednom turnusu ili 1.120.000 komada u toku jedne kalendarske godine.
Koperaciju ostvaruju preko P.Z.Mis - Coperativa Pretrovo.

18

Po prirodi posla potrebne su veterinarske i komunalne usluge, a koje trenutno vri JU

Veterinarska stanica Gradaac i JKP Komunalac Gradaac. Za te usluge preduzee izdvaja
velika sredstva. Veterinarske usluge stanice Gradaac u periodu od 2011 do 2014 g. Iznosile
su cca 200.000Km

1.9.

DOO Biberki Gradaac

Bavi se tovom pileeg mesa. U okviru firme Biberki objedinjene su sve firme koje
egzistiraju na podruju opine za uzgoj brojlera a koje nisu u sastavu Pilkoma a to su :
1. Biberkic Fadil kapaciteta 10000 kom,
2. Biberki Nermin kapacitet 15000 kom.
Godinja planska proizvodnja sastoji se od 5 turnusa i iznosi 600000 km. Firma Biberki
trenutno ima 38 kooperanara sa podruja Tuzlanskog. Posavskog kantona i Brko Distrikta. U
okviru firmi radi Kolaonica kapaciteta 700 komada brojlera na sat, a u toku je pripremna faza
za nadogradnju klaonica kapaciteta 2000 kom/sat. Firma posjeduje vlastitu mjeaonu hrane.

1.10. ZZ Ledenika dolina

ZZ Ledenika dolina je registrovana 2005 g. i osnovna djelatnost joj je proizvodnja
mlijeka i mesa. Posjeduje savremene firme za uzgoj tovne junadi,visoko steonih junica kao i
viskomlijenih krava,cca 100 junadi za tov i 100 enskih teladi za vlastitu reprodukciju. Ima
15 uposlenih radnika. ZZ ima svu opremu i osposobljne radnike za bavljenje ovom
proizvodnjom. Problemi u okviru zadruge su nedovoljne povrine poljoprivrednog zemljita
koje bi se mogle dodijeliti u bliem okruenju.

1.11. DOO Vegafruit

U procesu privatizacije fabrike za preradu voa i povra Bosnaprodukt doo
Gradaac je ugaena kao privredni subjekat. Pravni nasljednik Bosnaprodukt
je
Vegafruit doo Gradaac.
Proizvodni program u fabrici Vegafruit doo pogon Gradaac je isti u odnosu na
Bosnaprodukt.Proizvodni program fabrike obuhvata :
-

proizvodnju marmelade, dzema i pekmeza;

proizvodnju vonih sirupa i sokova;
19

proizvodnju alkohola ( rakije-ljivovice, viljamovka i jabukovaa)

preradu povra (krastavac,paprika,cvekla,uve,ajvar)
proizvodnju duboko zamrznutih vonih kaa
Fabrika posjeduje vlastitu hladnjau.

U Vegafruit d.o.o pogon Gradaac uraena je sanacija u graevinskom i tehnolokom dijelu

fabrike. U tehnolokom dijelu instalirani su novi proizvodi linije koje zadovoljavaju visoke
standarde :
-

Linija marmelade 30t/24h

Linija vonih sirupa 6000l/h
Linija alkohola 6000l/h

Osim navedenih novih linija izvrena je sanacija hladnjae kapaciteta 2100t

Pored instalirane opreme u fabrici su uvedeni standardi ISO 9001:2000 i HACCP.
Fabrika osim na domaem trzitu svoje proizvode plasira u susjedne zemlje,zemlje EU i
prekookeanske zemlje. Razvojni programi obuhvataju:
-

proizvodnja keapa
proizvodnja duboko zamrznutog voa(rolend).

Tabela5.: Otkup voa i povra u 2015. god.

VOE
Jabuka
ljiva
Kruka
Jagoda
ipak
Vinja
Marelica
Malina
Kupina

POVRE
1150 t
900 t
200 t
150 t
100 t
120 t
50 t
10 t
10 t

Cvekla
Paprika
Patlidan
Krastavac
Mrkva
Feferon
Kupus
Paradajz
Luk crveni

350 t
1300 t
200 t
1000 t
35 t
100 t
350 t
30 t
30 t

U cilju poboljanja kooperacije izmeu primarnih poljoprivrednih proizvoaa

(zemljoradnike zadruge, udruenja, individualnih proizvoaa) s jedne strane i fabrike s
druge strane poeljno je blagovremeno potpisivanje ugovora o otkupu voa i povra.
Prijedlozi u kojem bi smijeru trebalo djelovati za poboljavanje uslova rada:
1.

Formiranje agrobanke koja e pratiti razvoj poljoprivrede,

2.

Pronalaenje nosioca istinskog primarnog agrara (farme, zadruge, udruenje)

Proizvodnja hrane u Federaciji BiH predstavlja prioritetnu granu. Ova proizvodnja je makro
ekonomskom vizijom razvoja ocijenjena kao osnovna poluga razvoja drutva. Uvoz srodnih
20

proizvoda u FBiH je ogroman pa su i mogunosti supstitucije uvoza izuzetno veliki,kao i

mogunost izvoza su izuzetno velike, pored navedenog i svijest potroaa se kontinuirano
razvija i sve vise potroaa se poredjeljuje za domae proizvode.
Karakteristike porizvoaa koje odluuju o uspjehu i neuspjehu u datoj djelatnosti su kvalitet,
rokovi isporuke, cijene i karakteristike porizvoda. U procesu proizvodnje su prisutna uska grla
i oteenja na objektima, opremi, infrastrukturi, ali se kapacitet koristi u granicama moguih.
Uz planiranu proizvodnju na proizvodnim linijama bila bi potpuna uposlenost kapaciteta i
proizvodnje u tri smjene. Instaliu se kapaciteti za vone kae za duboko zamrzavanje voa 25
tona na dan. Kao imperativ u narednom periodu se postavlja zadatak jaanje kadrovske
osnove tvornice,posobno ininjerskim kadrovima koji ce biti u stanju preuzeti znanjem i
unaprijediti procese,podici kvalitet i sigurnost proizvoda.

1.12. Struna savjetodavna sluba za integralnu proizvodnju voa i povra

Gradaac
U julu 2005 g. konstituisana je savjetodavna sluba je privatno organizovana poput
mnogih savjetodavnih slubi u Zapadnoj Evropi. Pomenuta savjetodavna sluba djeluje u
sastavu Udruenja poljoprivrednih proizvoaa integralne proizvodnje Gradaac i u okviru
iste rade profesionalno zaposlena dva savjetodavca za integralnu proizvodnju voa i jedan IP
savjetodavac za integralnu proizvodnju povra. Do zvanine registracije Udruenja
poljoprivrednih proizvoaa integralne proizvodnje Gradaac aktivnosti organizovanja svih
koraka i nophodnih mjera ukljuujui i nabavku savremenih meteorolokih stanica i ureaja
za provjeru tehnike ispravnost atomizera i povrtlarskih pumpi prskalica sprovodio je
DEZA/GTZ Projekat u Gradacu koji je i potpomagao i samu registraciju ovog Udruenja i
same savjetodavne slube. Danas savjetodavna sluba pokriva 100ha vonjaka u integralnoj
proizvodnji kod 45 proizvoaa a u toku je i uvoenje naela integralne proizvodnje i u
oblasti povrtlarstva kako u proizvodnji povra u zatienom prostoru, tako i u proizvodnji
povra na otvorenom.

1.13. Udruenje poljoprivrednih proizvoaa integralne proizvodnje

Gradaac
U okviru udruenja djeluje Savjetodavna sluba koja svojim lanovima daje uputstva
vezana za integralnu proizvodnju voa i povra.
U savjetodavnoj slubi rade tri savjetodavca koji pruaju sljedee usluge:
-

redovno posjeuju proizvoae tokom vegetacione sezone

daju uputstva vezana za tehnologiju gajenja
21

a)
b)
c)
-

daju uputstva o pravilnoj upotrebi:

hemijskih sredstava za zatitu bilja
mineralnih ubriva
sredstava za prorjeivanje plodova
ustanovljavaju pravo vrijeme berbe
provjeravaju i potvruju ispravnost prskalica
pomau saglasno principima integralne proizvodnje
pripremaju relevantne sajmove i izlobe
vode teoretske obuke u zimskom periodu
pruaju pomo pri nabavci zatitnih sredstava i ostalog repromaterijala
organizuju dan rezidbe stabala
pomau pri plasmanu proizvodnje

1.14. PZ PMG-VIP Gradaac

PZ PMG-VIP Gradaac osnovana je krajem 2002. godine sa prevashodnim ciljem
da povee primarnu proizvodnju, preradu i plasman voa i povra prerada kukuruza eerca.
U ovom momentu Zadruga broji 51 zadrugara-osnivaa i oko 200 kooperanata. Zadrugari
dolaze preteno sa teritorije Opine Gradaac. To su voari i povrtlari na otvoreno i u
zatienom prostoru. U okviru zadruga instalirana je linija za kuhanje, vakumiranje i
sterilizaciju kukuruza eerca, plinska sunica manjeg kapaciteta, maine za ienje,
kalibriranje i vaganje krompira i luka. Uz gore navedeno Zadruga posjeduje i hladnjae
kapaciteta 400 tona.
Trenutno broji 6 stalno zaposlena radnika, a u sezoni oko 15 radnika po Ugovoru o
povremenim i privremenim poslovima. Proizvodi koji su pordfolij u PMG-VIP su: jabuka,
luk, krompir, kukuruz eerac, bamija, a ostali proizvodi po momentu prispijea. Proizvodi se
za sada plasiraju samo na domaem dritu u velikim trnim centrima Konzum, Mercator,
Dananovi, Robot Comerc koji se nalaze u Sarajevu, Tuzli, Zenici, Mostaru i dr. U 2007
godini potpisan je ugovor o zakupu objekta i zemljita od svojih zadrugara, a ujedno pokuava
pronai zapadno evropsko trite za ljivu.
PZ PMG-VIP je radio dugorono planiranje i dolo se do podataka da je oekivati u narednim
godinama berbu ljive u koliinama od 13.000-15.000 tona, a jabuke 5.500-6.500 tona i
kruke oko 3000 tona dobre kvalitete na podruju Opine Gradaac na godinjem nivou.

1.15. ZZ Zeleni plan 2007

ZZ ZELENI PLAN 2007 bavi se stoarstvom odnosno proizvodnjom mlijeka, mesa
i selekcijom enskih teladi-junica. Zadruga objedinjuje 35 porodica kroz isti vid prozvodnje.
22

Sve trne vikove mlijeka isporuuju tuzlanskoj mljekari. Zadruga je novoformirana i ima
velike ambicije za proirenje poljoprivredne proizvodnje u stoarstvu, ratarstvu pa i u
voarstvu.

4 MREA PROTIVGRADNIH STANICA

Na podruju Optine Gradaac se trenutno nalazi u potpunosti izgraenih est
protivgradnih stanica na sljedeim mjestima:
23

Protivgradna stanica Br. 147 Ledenice Donje, kod strijelca Stojana Stania
Protivgradna stanica Br. 148 Novalii kod srijelca Sefera Omerovia
Protivgradna stanica Br. 149 Mionica (Krevine), kod strijelca Hasana Mujia
Protivgradna stanica Br. 150 Vukovci, kod strijelca Omera Omeria
Protivgradna stanica Br. 151 Jelove Selo, kod strijelca Emina Meanovia
Protivgradna stanica Br. 152 Zelina Srednja, kod strijelca Mehmeda Dinia

Svaka protivgradna stanica na poetku protivgradne sezone je snadbjevanja sa po 12

protivgradnih raketa.
U periodu protivgradne sezone 2005 i 2006. godine, ispaljene su 52 protivgradne rakete tipa
TG-10, a u 2007. godini bilo je pripremnih aktivnosti ali nije ispaljena ni jedna raketa, nai
na zalihi su bile 72 rakete, u 2008. godini je ispaljeno je 78 raketa, a u 2009. godini ispaljene
su 22 rakete u 2010. godini ispaljeno je 26 raketa, u 2011 godini je ispaljeno 48 raketa, u 2012
godini ispaljeno je 20, a u 2013. Godini ispaljeno je 34 rakete. U 2014 godini ispaljeno je 72
rakete. Aktivnosti na protivgradnoj zatitu su krenule od mjeseca februara (popunjene
protivgradne stanice raketama) izvene sitne popravke i drugo tako da radni period od
15.04.2015. godine moe nesmetano da krene. Nadamo se da e se sa irenjem zatienog
prostora na Tuzlanski kanton podii kvalitet protivgradne zatite na naem podruju.

1.16. Efikasnost sistema zatite od grada

Grad nanosi tete svake godine koje su esto katastrofalne. Sistem omoguuje
smanjenje tete od grada i do 80 % od teta koje su se javljale prije.
Sistem zatite od grada ne otklanja grad kao pojavu, ve smanjuje tete od grada. To znai da
u izuzetnim i sloenim vremenskim situacijama, kada su gradonosni procesi jakog intenziteta,
moe i pored dejstva zatite od grada da doe do padanja grada i teta. Meutim, i tada se
tete osjetno smanjuju jer je prirodni proces obrazovanja grada u znatjoj mjeri poremeen.

5 OSTVARIVANJE NOVANIH PODRKI U PRIMARNOJ

POLJOPRIVREDNOJ PROIZVODNJI

24

1.17. Novane podrke koje se ostvaruju na nivou Federacije

Novane podrke koje poljoprivredni proizvoai ostvaruju na nivou Federacije
odnose se na sljedee grane poljoprivredne proizvodnje:

1. Proizvodnja merkantilne penice

2. Krmno bilje na oranicama
3. Proizvodnja krompira za industrijsku preradu
4. Proizvodnja povra za industrijsku preradu
5. Proizvodnja sirovog duhana u listu roda 2013.g.
6. Proizvodnja sjemenske penice
7. Proizvodnja sjemenskog krompira roda 2013.g.
8. Proizvodnja svejeg kravljeg, ovijeg i kozijeg mlijeka
9. Tov junadi
10. Uzgoj rasplodnih junica iste pasmine u sistemu uzgojno-selekcijskog rada na
farmama 2 i vie
11. Uzgoj rasplodnih ovaca u sistemu uzgojno-selekcijskog rada 50 i vie
12. Uzgoj pilenki tekih roditeljskih linija
13. Uzgoj pilenki lakih roditeljskih linija
14. Proizvodnja meda
15. Proizvodnja morske ribe
16. Obiljeavanje rasplodnih ovaca

1.18. Novane podrke koje se ostvaruju na nivou Kantona

Novane podrke koje poljoprivrednici ostvaruju na nivou Kantona odnose se na
sljedee grane poljoprivredne proizvodnje:
-

Muzne krace u sistemu za proizvodnju otkupa mlijeka

Utovljene svinje
Proizvodnja pileeg mesa
Vjetako osjemenjavanje
Konice pela, lijekovi
Proizvodnja leguminoza
Proizvodnja povra u zatienom prostoru
Proizvodnja gljiva
Proizvodnja voa
Kapitalne investicije
Regresivanje kamate
Sufinansiranje trokova za registrovane poljoprivredne proizvoae

25

1.19. Brojno stanje podneenih zahtjeva za novanu podrku u primarnoj

poljoprivrednoj proizvodnji i broj protokolisanih zahtjeva sa ukupnom
visinom novanih podrki
GODINA 2014
Tabela 6: Kantonalni podsticaj

Uzgoj pilenki tekih

linija
Proizvodnja gljiva
Proizvodnja
komposta
Proizvodnja pileeg
mesa
V.O. Plotkinja
Konice pela
UKUPNO

Proizvodnja
kukuruza
Proizvodnja povra u
zatienom prostoru
Proizvodnja voa
Proizvodnja
korniona
Podizanje nasada
aronije
UKUPNO

A. ANIMALNA PROIZVODNJA
Ukupan broj
Broj odobrenih
podneenih zahtjeva
zahtjeva i vrijednost
u KM
1
26.352,00
7
1

14.201,60
21.116,55

40.502,09

1
20
37

8.875,00
2.280,00
113.327,24

B. BILJNA PROIZVODNJA
Ukupan broj
Broj odobrenih
podneenih zahtjeva
zahtjeva i vrijednost
u KM
183
61.940,00

Ekoloka proizvodnja
Kapitalne investicije
Regresiranje kamata
Sufinansiranje trokova
penzionog

Broj neobraenih
zahtjeva i vrijednost
u KM
-

Broj neobraenih
zahtjeva i vrijednost
u KM
-

87

83.164,20

81
6

111.503,00
1.410,77

2.625,00

358

260.642,97

OSTALE PODRKE
1
14
14
19

5.000
125.649,37
242.258,26
33.600,00

26

Ukupno
SVE UKUPNO

48
443

406.507,63
780.477,84

1.20. Novane podrke u primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji na podruju

opine (2010-2014g)
Na podruju opine podsticajne mjere predstavljaju veliki imput poljoprivrednoj
proizvodnji. Stvorila se povoljna klima za proizvodnju upravo onih kultura koje se podstiu.
Poljoprivredni proizvoai sa podruja opine iz ukupne mase izdvojene iz federalnog i
kantonalnog podsticaja u 2010 g. povukli su finansijska sredstva cca4.500.000.00 km, u 2011
g.za razne proizvodnje povukli cca 5.000.000.00 KM (Federacija-Kanton), U 2012 g.
Realizovano je oko 3.500.000.00 KM, a u 2013 g. realizovana je cca 4.000.000.00KM
(federalni i kantonalni podsticaj), a u 2014 g. povukli smo cca 2.500.000.00 KM.
Dosadanja praksa je pokazala da od ukupne izdvojenih finansiskih sredstava od strane
federalnog i kantonalnog
ministarstva pokazatelja od strane nosilaca aktivnosti
poljoprivredne proizvodnje pravna lica,zemljoradnike zadruge i ostali, opinska
administracija-sektor za poljoprivredu imao je potekoa u prikupljanju reaktivnih pokazatelja
koji su bitni za ovajizvjestaj, tako da su mogue neke greke u kapacitetima,obimu
proizvodnje i drugim bitnim injenicama koje mogu da promijene sliku odreenog subjekta.
Na kraju ovog izvjetaja koji predstavlja poetnu osnovu za dijalog i donoenje nekih
zakljuaka dajemo nekoliko prijedloga,mjera, a oni su :
Nakraju ove informacije moe se zakljuiti da je 2014 g. bila vrlo loa u smislu prinosa,
poplava, leda i ostalih prirodnih nesrea, koje su uticale na niz negativnih dogaaja koje je
zahvatilo ovo podruje i ire.

6 PRIJEDNLOG MJERA ZA POBOLJANJE RAZVOJA

POLJOPRIVREDNE OPINE GRADAAC
Kada je upitanje mjera na poboljanju razvoja poljoprivredne opine Gradaac one bi
se mogle svrstati u dvije skupine i to :

Mjere koje se odnose na nivo drave-kantona na ije donoenje moemo uticati

preko federalnih i kantonalnih poslanika
27

Mjere koje moemo donijeti na nivou opine (aktivnosti su uveliko u toku,dale

su rezultate i treba ih nastaviti)
Ouvanje zemljita od unitavanja kroz kvalitetniju primjenu zakonskih
propisa;
Unutranje trite urediti potpuno slobodno,a protiv nelojalne strane
konkurencije primijeniti mjere zatite domae proizvodnje kroz carine,
prelevmane,kontigente i sl.
Potsticati primjenu struke kroz isnivanje razliitih sturkovnih udruenja na
interesnom osnovu samih proizvoaa i njihove kvalitetnije edukacije;
Aktiviranje privredne komere oko realizacije programa razvoja (privredna
komora-udruenje agronoma)
Uvoenje sistema cjenovne sigurnosti poljoprivrednih proizvoda,kao i jo
mnogo drugih mjera,na ije donoenje moemo uticati sa niivoa opine preko
poslanika u parlamentima, uz predthodno usaglaavanje na nivou opinskog
vijea, a njihovim primjenama na terenu a posebno sa aspekta primjene istih na
nivou nae opine kao jedne strateke grane poljoprivrede;
Izdvajanje finansiskih sredtava u budzetu za djelovanja tamo gdje su ukae
potreba cca 3-5% budzeta.
Pokuati sprijeiti tete koje priinjavaju divlje svinje na poljoprivrednim
usjevima u koordinaciji sa Lovakim drutvom

Duga skupina mjera koje se mogu donijet na nivou opine,a to su:

Izrada kvalitetnih projekata za rekutivaciju zemljita od strane koja se uplauje

za promjenu namjene poljoprivrednog zemljita sa nivoa opine u budzet
kantona
Nastaviti
sa
stvaranjem
strukovnih
udruenja
poljoprivrednih
proizvoaa,zadruga na interesnim osnovama radi lakeg nastupa na tritu
kako kod nabavke repromaterijala,tako i kod prodaje poljoprivrednih
proizvoda;
Uvoenje novih sortimenara,otpornih na bolesti, ljive jabuke ,podizanje
nasada voa za potrebe preravake industrije kao i potrebe u svejem stanju,te
za izvoz kako u svjeem tako i u preraenom stanju
Pored razvoja voarstva posvetiti panju razvoju stoarstva selekciskoj
slubi ,povrtlarskoj proizvodnji kao i povrtlasrkoj proizvodnji na otvorenom.
Davanje olakica od strane opine privatnim preduzeima koji su
zainteresovani za podizanje preravakih kapacirera jroz dodjelu lokacije uz
minimalnu naknadu kao i olakicu u plaanju posebnih taksi koje su u
nadlenoj opine,
Donoenjem odluka koje proizilaze iz odredbi Zakona o poljoprivrednom
zemljitu i Zakona o vodama, a sve u cilju to efikasnijeg rjeavanja problema
na terenu.

28

7 ZAKLJUAK
Gradaac spada po povrini u srednje opine Kantona. U obradivim povrinama
najzastupljenije su oranice i vonjaci, a ova opina upravo ima najvee povrine vonjaka u
Tuzlanskom kantonu.
Raspoloivost poljoprivrednih povrina, povoljne pedoloke karakteristike zemljita i povoljni
klimatski uslovi obezbjedili su ovoj opini jedno od vodeih mjesta u oblasti poljoprivredne
proizvodnje u Tuzlanskom kantonu, posebno u oblasti ratarstva (kukuruz, povre), voarstva i
stoarstva.
29

Voarstvo u ovoj opini ima dugu tradiciju, a posljednjih godina intenzivno je raeno na
poveanju broja stabala. U ovoj proizvodnji dominiraju gazdinstva sa proizvodnjom ljive,
kruka i trenje, u poslijednje vreme i jabuke, te se, po broju stabala i po koliinama koje se
proizvode, proizvoai u ovoj opini svrstavaju u jedan od najveih proizvodnih i trgovakih
centara ovog voa u Bosni i Hercegovini.
Stoarska proizvodnja zauzima znaajno mjesto u ukupnoj poljoprivrednoj proizvodnji opine
Gradaac. Podruje je pogodno za uzgoj produktivnih pasmina stoke, jer je mogunost
proizvodnje i nabavke stone hrane izuzetno visoka, a nakon osnivanja mlijekare dolazi do
uveanja stonog fonda i poveanja proizvodnje mlijeka. Posljednjih godina dolo je do
poveanja sadnje duvana, a gazdinstva nameravaju da uvedu novu rentabilniju sortu duvana
(virdinija), to bi angairalo ne samo vee sjetvene povrine, ve i veu uposlenost u ovom
sektoru.

30