Alfabet Yelity PRL

Alfabet Yelity PRL
John Luky
John Luky Alfabet Yelity PRL
Copyright Wszelkie prawa zastrzeone
Spis treci
Wstp...................................................................................................................................18
1. Persony...........................................................................................................................23
Jerzy Albrecht - Finkelstein...........................................................................................................23
Antoni Alster (Nachum Alster)......................................................................................................23
Helena Chaja Altenberg ................................................................................................................23
Henryk Altman...............................................................................................................................24
Maksymilian Alweil ......................................................................................................................24
Jan (Iwan) Amons..........................................................................................................................25
Igor Andrejew ...............................................................................................................................26
Jerzy Andrzejewski .......................................................................................................................26
Leon Andrzejewski (Leon Ajzef vel Lajb Wolf Ajzen).................................................................28
Stefan Antosiewicz .......................................................................................................................28
Stefan Arski Artur Salman..........................................................................................................29
Feliks Aspis ...................................................................................................................................29
Jerzy Mieczysaw Bafia ................................................................................................................30
Bronisaw Baczko (Gideon)...........................................................................................................30
Jzef Badecki ................................................................................................................................31
Wiesawa Bardonowa....................................................................................................................31
Karol Bkowski ............................................................................................................................32
Zygmunt Berling............................................................................................................................32
Wadysaw Biekowski.................................................................................................................35
Jzef Bik Bukar..........................................................................................................................35
Marek Bitter (Mejlech)..................................................................................................................35
Gustaw Alef-Bolkowiak (Alef Gutman).......................................................................................36
Leonard Borkowicz .......................................................................................................................36
Kazimierz Brandys........................................................................................................................37
Adam Bromberg (Adolf Adam Bromberg)...................................................................................38
Jan Brzechwa (Jan Wiktor Lesman)..............................................................................................39
Brzoza Jan (Jzef Worobiec (Wyrobiec).......................................................................................40
Teodor Bujnicki ............................................................................................................................41
Edmund Bua ................................................................................................................................41
Micha Mosze Chciski ..............................................................................................................42
Eugeniusz Chimczak .....................................................................................................................42
Leon Chwistek ..............................................................................................................................43
Jan Czapla......................................................................................................................................43
Jzef Czaplicki (Izydor Kurc)........................................................................................................44
Bohdan Czeszko............................................................................................................................44
Aleksander Dan (Aleksander Weintraub)......................................................................................45
Tadeusz Daniszewski (Dawid Kirszbraun)....................................................................................45
Henryk Dankowski........................................................................................................................46
Izaak Deutscher .............................................................................................................................46
Ostap Duski .................................................................................................................................47
Bolesaw Drobner .........................................................................................................................47
Wadysaw Dworakowski .............................................................................................................48
Bogdan Dzicio ...........................................................................................................................48
Emil Dziedzic ...............................................................................................................................49
Teodora Feder ..............................................................................................................................49
Anatol Fejgin ................................................................................................................................49
Jzef Feldman ...............................................................................................................................50
Jerzy Henryk Fonkowicz ..............................................................................................................51
Aleksander Ford (Mosze Lifszyc)................................................................................................52
Jan Foremniak ...............................................................................................................................54
Jan Ludwik Frey-Bielecki .............................................................................................................54
Mateusz Frydman..........................................................................................................................56
Marek Fritzhand ............................................................................................................................57
Zuzanna Ginczanka (Zuzanna Polina Gincburg)..........................................................................57
Adam Ginsbert-Gebert ..................................................................................................................57
Micha Goleniewski.......................................................................................................................58
Halina Grska Edelman..............................................................................................................59
Henryk Grossinger.........................................................................................................................59
Maria Gurowska lub Growska (Maria Sand)...............................................................................59
Faustyn Grzybowski .....................................................................................................................60
Jan Stefan Haneman.......................................................................................................................60
Wiktor Herer .................................................................................................................................61
Szymon Hirszowski (Szymon Hirsz).............................................................................................61
Leo Hochberg.................................................................................................................................62
Julian Hochfeld .............................................................................................................................63
Pawe Maksymilian Hoffman .......................................................................................................64
Jan Hryckowian.............................................................................................................................64
Bogusaw Hrynkiewicz..................................................................................................................65
Adam Humer .................................................................................................................................66
Wanda Jakubowska .......................................................................................................................67
Stefan Jdrychowski .....................................................................................................................67
Franciszek Jwiak pseudonim "Witold" .....................................................................................68
Jzef Jurkowski (Josef Jungban)..................................................................................................69
Edward Kalecki (Szymon Eliasz Tenenbaum)..............................................................................70
Ida Kamiska ................................................................................................................................70
Stanisaw Kania ............................................................................................................................71
Jzef Kapliski (Izrael Kapan).....................................................................................................71

Leon Kasman ................................................................................................................................72
Paulina Kern..................................................................................................................................73
Bolesaw Kieniewicz.....................................................................................................................74
Oskar Szyja Karliner .....................................................................................................................74
Melania Kierczyska (Melania Cukier).........................................................................................76
Zenon Kliszko ...............................................................................................................................77
Leon Kodecki ...............................................................................................................................77
Wadysaw Kochan .......................................................................................................................78
Aleksander Kokoszyn ...................................................................................................................79
Witold Kolski (Baruch Cukier)......................................................................................................80
Leszek Koakowski .......................................................................................................................81
Juliusz Katz-Suchy .......................................................................................................................82
Grzegorz Jan Korczyski (Stefan Kilanowicz).............................................................................83
anna Kormanowa (Zelikman)......................................................................................................84
Jan Kott .........................................................................................................................................86
Jzef Kowalski (Salomon Natanson).............................................................................................87
Helena Kozakiewicz .....................................................................................................................89
Jan Kozowski (Spiegel)................................................................................................................89
Jzef (Szaja) Krakowski................................................................................................................90
Jan Krasicki....................................................................................................................................91
Tadeusz Juliusz Kroski ...............................................................................................................93
Wacaw Krzyanowski ..................................................................................................................93
Wadysaw Kuczewski ..................................................................................................................94
Stefan Zygmunt Kurowski (Stefan Leon Warszawski)..................................................................95
Teodor Kufel..................................................................................................................................95
Stefan Kuhl....................................................................................................................................96
Jalu Kurek .....................................................................................................................................97
Alfred Lampe.................................................................................................................................98
Oskar Ryszard Lange ....................................................................................................................98
Sabina Lewi ..................................................................................................................................99
Aleksander Lewin .........................................................................................................................99
Leopold Lewin ..............................................................................................................................99
Pelagia Lewiska ........................................................................................................................100
Stanisaw Jerzy Lec (Stanisaw Jerzy de Tusch-Letz).................................................................101
Zofia Lissa ..................................................................................................................................101
Stefan Litauer...............................................................................................................................102
Wadysaw Litmanowicz (Abram Wolf).....................................................................................102
Czesaw apiski ........................................................................................................................103
Julian azebnik (Joel).................................................................................................................104
Mieczysaw (Mojesz) Malanko................................................................................................104
Wadysaw Matwin .....................................................................................................................106
Franciszek Mazur ........................................................................................................................106

Emil Merz ...................................................................................................................................107
Wanda Helena Michalewska .......................................................................................................108
Mieczysaw Mietkowski (Mojesz Bobrowicki).........................................................................108
Kazimierz Mijal...........................................................................................................................109
Mirosaw Milewski......................................................................................................................110
Mieczysaw Moczar (Mykoa Demko vel Diomko)....................................................................111
Jerzy Morawski (Izaak Szloma)...................................................................................................112
Salomon Morel.............................................................................................................................112
Marian Muszkat (Maus Mendel Muszkat)...................................................................................114
Wodzimierz Mu ........................................................................................................................116
Mieczysaw Notkowski................................................................................................................116
Mikoaj Orechwa ........................................................................................................................117
Mateusz Oks - Mordka Oks ........................................................................................................117
Leon Pasternak ............................................................................................................................117
Julian Polan - Haraschin ............................................................................................................118
Jerzy Pomianowski - Jerzy Birnbaum..........................................................................................119
Stanisaw Popawski....................................................................................................................120
Edward Poradko...........................................................................................................................120
Jakub Prawin ..............................................................................................................................121
Julian Przybo .............................................................................................................................121
Janusz Przymanowski .................................................................................................................122
Edmund Pszczkowski ..............................................................................................................123
Ludwik Przysuski (Salomon Ludwik Przysuski).........................................................................124
Siarhiej Prytycki .........................................................................................................................124
Jerzy Putrament ...........................................................................................................................125
Stanisaw Radkiewicz .................................................................................................................126
Aleksander Rafaowski................................................................................................................128
Marek Rakowski .........................................................................................................................128
Artur Ritter-Jastrzbski................................................................................................................128
Konstanty Rokossowski..............................................................................................................130
Roman Romkowski (Natan Grinszpan-Kikiel)............................................................................133
Stefan Rozmaryn (Stefan Rosmarin)...........................................................................................133
Adolf Rudnicki (Aron Hirschhorn)..............................................................................................134
Zofia Rudnicka (Paulina Hausman).............................................................................................134
Jan Rutkowski .............................................................................................................................135
Robert Satanowski ......................................................................................................................135
Hanna Sawicka (Hanna Krystyna Szapiro).................................................................................136
Jerzy Sawicki (Izydor Reisler )....................................................................................................137
Florian Siwicki ............................................................................................................................138
Czesaw Skoniecki.......................................................................................................................139
Wodzimierz Sobodnik ..............................................................................................................141
Marian Spychalski.......................................................................................................................141
Bernard Borys Schildhaus, (Bolesaw Krzywiski)....................................................................142
Stefan Staszewski - Szuster .......................................................................................................142
Julian Stryjkowski (Rosenmann).................................................................................................143
Juliusz Strumiski........................................................................................................................144
Ignacy Loga-Sowiski ................................................................................................................145
Wilhelm witkowski .................................................................................................................146
Antoni Skulbaszewski .................................................................................................................147
Antoni Sonimski ........................................................................................................................147
Wodzimierz Sokorski ................................................................................................................148
Stefan Staszewski (Gustaw Szusterman).....................................................................................149
Elbieta Szempliska-Sobolewska .............................................................................................149
Lucjan Szenwald .........................................................................................................................150
Konrad wietlik ..........................................................................................................................150
Piotr mietaski ..........................................................................................................................151
Micha Taboryski (Mojesz Taboryski)......................................................................................152
Leopold Trepper...........................................................................................................................152
Julian Tuwim ...............................................................................................................................153
Helena Usijewicz.........................................................................................................................153
Adam Wayk (Adam Wagman)..................................................................................................155
Henryk Wendrowski ...................................................................................................................156
Beniamin Wejsblech (Beniamin Wajsblech)................................................................................158
Andrzej Werblan (Aron Werblicht)..............................................................................................158
Anatol Wertheim..........................................................................................................................158
Roman Chaim Werfel .................................................................................................................159
Mieczysaw Widaj .......................................................................................................................159
Stanisaw Widerszpil (Salomon Widerszpil)...............................................................................160
Karol Wickowski (Zenon Stachula)...........................................................................................161
Bruno Winawer ...........................................................................................................................161
Kazimierz Witaszewski ...............................................................................................................162
Regina Wojskowska (Rywa Szyndler).........................................................................................163
Jan Wokow .................................................................................................................................163
Jan Wyka .....................................................................................................................................163
Jerzy Vaulin..................................................................................................................................164
Jan Zabawski ...............................................................................................................................165
Roman Zambrowski - Rubin Nussbaum ....................................................................................165
Stanisaw Zarako-Zarakowski ....................................................................................................166
Aleksander Zawadzki .................................................................................................................167
Tadeusz Boy eleski..................................................................................................................168
Stefan kiewski (Goldberg)......................................................................................................169
Micha ymierski, pseud. Rola (ymierski-Rola).......................................................................169
2. Klany..............................................................................................................................172
KLAN BARCIKOWSKICH........................................................................................................172
Wacaw Barcikowski ..............................................................................................................172
Andrzej Barcikowski...............................................................................................................173
KLAN BERMANW BOROWSKICH...................................................................................173
Wiktor Borowski (Aron Berman)...........................................................................................173
Marek Borowski (Szymon Berman).......................................................................................174
KLAN BRONIATOWSKICH.....................................................................................................177
Artur Mieczysaw Broniatowski.............................................................................................177
Micha Broniatowski ..............................................................................................................177
KLAN BRUSW........................................................................................................................178
Wodzimierz Brus (Beniamin Zylberberg).............................................................................178
Helena Woliska-Brus
(Fajga Mindla Danielak lub Fajga Mindlak-Danielak) ..........................................................179
KLAN BRYSTYGIERW..........................................................................................................180
Julia Brystiger.........................................................................................................................180
Natan Brystigier ....................................................................................................................183
Micha Bristigier.....................................................................................................................183
KLAN CHABER UCZYWO.................................................................................................184
Ferdynand Chaber...................................................................................................................184
Helena uczywo ....................................................................................................................185
ucja uczywo........................................................................................................................186
KLAN CHAJNW......................................................................................................................186
Leon Chajn..............................................................................................................................186
Jzef Chajn..............................................................................................................................187
KLAN CIMOSZEWICZW.......................................................................................................187
Marian Mikoaj Cimoszewicz ................................................................................................187
Wodzimierz Cimoszewicz.....................................................................................................188
KLAN CIUPAK RODA.........................................................................................................191
Profesor Edward Ciupak.........................................................................................................191
Magdalena roda ....................................................................................................................193
KLAN CYRANKIEWICZ..........................................................................................................193
Jzef Cyrankiewicz ................................................................................................................193
Joanna Halina Munk-Leszczyska .........................................................................................198
Andrzej Munk ........................................................................................................................198
Nina Andrycz .........................................................................................................................198
Krystyna Tempska-Cyrankiewicz ..........................................................................................199
KLAN DZIARNOWSKA ADOSZ........................................................................................200
Janina Dziarnowska ...............................................................................................................200
Jarosaw adosz .....................................................................................................................200
KLAN FORBETW...................................................................................................................201
Leon Forbert (Leo Forbert)....................................................................................................201
Adolf Forbert ..........................................................................................................................201
Wadysaw Forbert .................................................................................................................201
KLAN GEBERTW...................................................................................................................202
Bolesaw Konstanty Gebert - Bill Gebert ............................................................................202
Krystyna Poznaska-Gebert (19161991)..............................................................................204
Konstanty Gebert, ps. Dawid Warszawski .............................................................................204
Magorzata Jolanta Jasiczek-Gebert........................................................................................205
KLAN GEREMKW LEWARTOW.......................................................................................206
Bronisaw Geremek (Benjamin Lewartow)............................................................................206
Hanna Teresa Geremek...........................................................................................................207
Marcin Geremek ....................................................................................................................207
Maciej Geremek .....................................................................................................................207
Jerry Lewert............................................................................................................................208
KLAN GIERKW......................................................................................................................209
Edward Gierek........................................................................................................................209
Stanisawa Gierek ..................................................................................................................212
Adam Gierek ..........................................................................................................................213
Ariadna Gierek-apiska .......................................................................................................214
Stanisawa Gierek-Ciaciura.....................................................................................................214
KLAN GOMUKA SZOKEN.................................................................................................215
Wadysaw Gomuka, ps. Wiesaw .........................................................................................215
Zofia Gomukowa (Liwa Szoken, pniej Zofia Szoken)......................................................216
Ryszard Strzelecki-Gomuka ..................................................................................................217
KLAN GROSFELD.....................................................................................................................217
Leon Grosfeld.........................................................................................................................217
Jan Grosfeld ...........................................................................................................................218
KLAN GROSZ LAVERGNE...................................................................................................219
Wiktor Grosz (Izaak Medres) .................................................................................................219
Irena Grosz .............................................................................................................................220
Magorzata Lavergne..............................................................................................................220
KLAN HALBERSZTADT..........................................................................................................221
Wadysaw Halbersztadt..........................................................................................................221
Jerzy Halbersztadt...................................................................................................................221
KLAN JAROSZEWICZW.......................................................................................................222
Piotr Jaroszewicz ....................................................................................................................222
Oksana Jaroszewicz................................................................................................................224
Alicja SolskaJaroszewicz .....................................................................................................224
Andrzej Jaroszewicz................................................................................................................225
Jan Jaroszewicz ......................................................................................................................226
KLAN JARUZELSKICH............................................................................................................228
Wojciech Witold Jaruzelski ....................................................................................................228

Barbara Halina Jaruzelska ......................................................................................................231
Monika Jaruzelska...................................................................................................................232
Dariusz Fedyniak ...................................................................................................................232
KLAN JASTRUN AGATSZTAJN...........................................................................................233
Mieczysaw Jastrun (Mojsze Agatsztajn)...............................................................................233
Tomasz Jastrun (Agatsztajn)...................................................................................................234
KLAN KAMERAZ KOS..........................................................................................................235
Chaskiel Hirsz Kameraz .........................................................................................................235
Ninel Kameraz-Kos ................................................................................................................236
Bohdan Kos.............................................................................................................................236
ukasz Kos..............................................................................................................................236
Mateusz Kos ...........................................................................................................................237
KLAN KACZMARSKICH.........................................................................................................237
Jacek Marcin, Kaczmarski ....................................................................................................237
Anna Irena Trojanowska-Kaczmarska ...................................................................................239
Janusz Kaczmarski .................................................................................................................239
KLAN KERSTENW ................................................................................................................240
Adam Kersten ........................................................................................................................240
Krystyna Kersten.....................................................................................................................241
KLAN KICHLERW.................................................................................................................241
Nesanel Kichler (Nassanel Kchler).......................................................................................241
Jerzy Kichler...........................................................................................................................242
KLAN KISZCZAK......................................................................................................................243
Czesaw Kiszczak ...................................................................................................................243
Maria Teresa Korzonkiewicz-Kiszczak .................................................................................245
KLAN KOLE...............................................................................................................................245
Julian Kole .............................................................................................................................245
Magdalena Trembliska..........................................................................................................245
KLAN KRATKO.........................................................................................................................245
Jzef Kratko (Zalman)............................................................................................................245
Zygmunt Kratko (Zalman) ....................................................................................................246
KLAN KRYE............................................................................................................................246
Roman Krye .........................................................................................................................246
Andrzej Krye ........................................................................................................................247
KLAN KRZEMIENIW.............................................................................................................248
Ignacy Krzemie, (Ignacy Feuerberg)....................................................................................248
Edward Krzemie (Feuerberg)...............................................................................................249
Bogna witkowska ...............................................................................................................250
KLAN KOMAR - KOSSOJ........................................................................................................250
Wacaw Komar (Mendel Kossoj)............................................................................................250
Maria Komar (Riva Cukerman)..............................................................................................252

Micha Komar (Kossoj)..........................................................................................................252
KLAN KULA..............................................................................................................................253
Witold Kula ............................................................................................................................253
Nina Assorodobraj-Kula ........................................................................................................253
Marcin Kula............................................................................................................................254
KLAN KULPISKA CALA....................................................................................................254
Krystyna Kulpiska-Caa .......................................................................................................254
Alina Caa ..............................................................................................................................255
Jolanta Kulpiska ...................................................................................................................255
Marta Caa-Sroczyska...........................................................................................................256
KLAN MAZOWIECKICH..........................................................................................................256
Tadeusz Mazowiecki ..............................................................................................................256
Wojciech Mazowiecki ............................................................................................................257
KLAN MAZURW....................................................................................................................258
Stanisaw Mieczysaw Mazur ................................................................................................258
Krystyna Mazurwna .............................................................................................................259
KLAN MELLERW...................................................................................................................259
Adam Meller ..........................................................................................................................259
Stefan Meller ..........................................................................................................................260
Marcin Meller ........................................................................................................................262
Katarzyna Meller.....................................................................................................................263
KLAN MIRSKICH......................................................................................................................263
Micha Mirski..........................................................................................................................263
Klara Mirska - Fichman .........................................................................................................263
KLAN MINCW........................................................................................................................264
Hilary Minc ............................................................................................................................264
Julia Minc................................................................................................................................265
Bronisaw Minc ......................................................................................................................265
Henryk Minc...........................................................................................................................265
KLAN MYNARSKI HBNER............................................................................................266
Jzef Mynarski.......................................................................................................................266
Ryszard Mynarski .................................................................................................................266
Danuta Maria Hbner .............................................................................................................267
Wojciech Hbner.....................................................................................................................267
KLAN MODZELEWSKICH......................................................................................................268
Zygmunt Modzelewski (Fischer)............................................................................................268
Karol Modzelewski ................................................................................................................269
KLAN MORAWSKICH..............................................................................................................270
Edward Osbka-Morawski.....................................................................................................270
Wisa Janina Pankiewicz ........................................................................................................272
Micha Osbka -Morawski......................................................................................................273
10
KLAN NASZKOWSKICH.........................................................................................................273
Marian Naszkowskich.............................................................................................................273
Krystyna Naszkowska ............................................................................................................273
KLAN OCHAB PASTUSIAK..................................................................................................274
Edward Ochab ........................................................................................................................274
Longin Hieronim Pastusiak ....................................................................................................276
KLAN OGRODZISKICH........................................................................................................277
Przemysaw Ogrodziski .......................................................................................................277
Piotr Andrzej Ogrodziski .....................................................................................................278
KLAN POLEWKA......................................................................................................................279
Adam Polewka .......................................................................................................................279
Jan Polewka ............................................................................................................................279
KLAN PRAWIN PASSENT.....................................................................................................279
Jakub Prawin ..........................................................................................................................279
Daniel Passent ........................................................................................................................281
Agnieszka Osiecka..................................................................................................................281
Agata Passent .........................................................................................................................283
KLAN RUTKIEWICZ STAREWICZ......................................................................................283
Maria Rutkiewicz ........................................................................................................................283
Wincenty Jan Rutkiewicz .......................................................................................................284
Artur Starewicz.......................................................................................................................285
KLAN SAFJANW....................................................................................................................286
Zbigniew Safjan .....................................................................................................................286
Janina Waluk z domu Safjan ..................................................................................................287
Marek Henryk Safjan .............................................................................................................287
Dorota Maria Safjan ...............................................................................................................289
KLAN SANDAUERW.............................................................................................................289
Artur Sandauer .......................................................................................................................289
Erna Rosenstein ......................................................................................................................290
Paul Narcyz Rosenstein-Rodan ..............................................................................................290
Adam Sandauer ......................................................................................................................291
KLAN SCHAFF..........................................................................................................................292
Adam Schaff ...........................................................................................................................292
Leon Schaff.............................................................................................................................293
KLAN SCHNEPF........................................................................................................................294
Maksymilian Schnepf.............................................................................................................294
Ryszard Schnepf .....................................................................................................................295
Dorota Wysocka-Schnepf .......................................................................................................296
Zuzanna Schnepf.....................................................................................................................297
KLAN SIDOR OBASZEWSKI.............................................................................................297
Kazimierz Sidor .....................................................................................................................297
11
Maria obaszewska z d. Sidor ...............................................................................................298

Jan obaszewski ....................................................................................................................298
Grayna obaszewska ............................................................................................................299
KLAN SKRZESZEWSKICH......................................................................................................300
Bronisawa (Bruche) Skrzeszewska........................................................................................300
Stanisaw Skrzeszewski .........................................................................................................301
KLAN SKULSKICH...................................................................................................................302
Wilhelmina Skulska-Kruczkowska (Lea Horowitz)...............................................................302
Andrzej Kruczkowski.............................................................................................................302
Anna Krystyna Bikont ...........................................................................................................302
Piotr Bikont ............................................................................................................................303
Maria Kruczkowska................................................................................................................304
KLAN SKALSKICH...................................................................................................................304
Ernest Kajetan Skalski ...........................................................................................................304
Jerzy Wilkier-Skalski..............................................................................................................305
Zofia Nimen............................................................................................................................305
KLAN PIEWAKW ................................................................................................................305
Jan piewak (Singer)..............................................................................................................305
Anna Kamieska ....................................................................................................................306
Jan Leon piewak (Singer).....................................................................................................306
Pawe piewak (Singer)..........................................................................................................307
KLAN WIATO WGLARCZYK........................................................................................310
Jzef wiato (Izak Fleischfarb)..............................................................................................310
Sarna Obozowicz ...................................................................................................................312
Bartosz Wglarczyk ...............................................................................................................312
KLAN WIERCZEWSKI WOZNIESIENSKI........................................................................313
Karol wierczewski vel Tenenbaum (Walter).........................................................................313
Dmitrij Wozniesienski ............................................................................................................314
KLAN SZLAJFERW................................................................................................................314
Ignacy Szlajfer........................................................................................................................314
Henryk Szlajfer ......................................................................................................................315
KLAN SZTACHELSKICH.........................................................................................................317
Jerzy Sztachelski ....................................................................................................................317
Irena Sztachelska z domu Dziewicka .....................................................................................317
Marian Dziewicki....................................................................................................................318
Maria (Muta) Dziewicka.........................................................................................................318
Jerzy Dziewick........................................................................................................................318
KLAN SZYR WICICKI......................................................................................................319
Gerszon Szyr (Eugeniusz).......................................................................................................319
Marcin wicicki ...................................................................................................................319
KLAN TITKOW..........................................................................................................................321
Walenty Titkow ......................................................................................................................321
12
Andrzej Titkow ......................................................................................................................321

KLAN TORUCZYKW..........................................................................................................322
Henryk Toruczyk ..................................................................................................................322
Barbara Toruczyk .................................................................................................................323
Adam Henryk Toruczyk........................................................................................................323
KLAN TOEPLITZ.......................................................................................................................323
Jzef Toeplitz..........................................................................................................................323
Jerzy Toeplitz .........................................................................................................................324
Leon Toeplitz...........................................................................................................................324
Krzysztof Teodor Toeplitz - ps. KAT, KTT TW Senator....................................................326
KLAN TURLEJSKICH...............................................................................................................328
Jan Turlejski ...........................................................................................................................328
Maria Turlejska.......................................................................................................................329
KLAN URBACH URBAN.......................................................................................................330
Szymon Urbach.......................................................................................................................330
Jan Urbach - Urban ................................................................................................................330
Jerzy Urban.............................................................................................................................331
KLAN WAT I CHWAT................................................................................................................334
Aleksander Wat (Aleksander Chwat)......................................................................................334
Seweryna Broniszwna (Seweryna Chwat)............................................................................335
KLAN WGROWSKICH..........................................................................................................335
Mieczysaw Wgrowski .........................................................................................................335
Felicja Wgrowska .................................................................................................................336
KLAN WIATRW......................................................................................................................336
Wilhelm Wiatr.........................................................................................................................336
Jerzy Wiatr..............................................................................................................................337
Sawomir Wiatr ......................................................................................................................338
KLAN WUJEC OKRT...........................................................................................................340
Zygmunt Okrt (Nachaniasz/ Nachemiasz Okrt)..................................................................340
Regina Okrt...........................................................................................................................341
Henryk Wujec .........................................................................................................................341
Ludwika Wujec.......................................................................................................................342
Pawe Wujec............................................................................................................................343
KLAN ZAMBROWSKICH........................................................................................................343
Roman Zambrowski ...............................................................................................................343
Hanna Rafaowiczwna..........................................................................................................344
Antoni Zambrowski ...............................................................................................................345
KLAN ZARZYCKICH................................................................................................................347
Janusz Zarzycki.......................................................................................................................347
Krystyna Zieliska-Zarzycka .................................................................................................347
Sabina Wjcikiewicz...............................................................................................................348
13
KLAN ZITEK...........................................................................................................................348
Jerzy Zitek, ps. Jorg...............................................................................................................348
Jerzy Marek Zitek .................................................................................................................350
3. Dynastie........................................................................................................................351
DYNASTIA BERMANW........................................................................................................351
Iser (Izydor) i Guta (Gustawa) Berman..................................................................................351
Anna Berman..........................................................................................................................351
Irena Berman Olecka............................................................................................................351
Jakub Berman .........................................................................................................................351
Gustawa Berman ....................................................................................................................354
Lucyna Berman.......................................................................................................................354
Feliks Tych..............................................................................................................................354
Mieczysaw Berman................................................................................................................354
Adolf Abraham Berman .........................................................................................................355
Batja Tamkin-Bermanowa.......................................................................................................355
Emanuel Berman.....................................................................................................................356
Rafa Gerber............................................................................................................................356
DYNASTIA BIERUTW ..........................................................................................................356
Bolesaw Bierut.......................................................................................................................356
Magorzata Fornalska..............................................................................................................360
Aleksandra Jasiska-Kania.....................................................................................................361
Grayna Bernatowicz-Bierut...................................................................................................361
Marek Bierut...........................................................................................................................361
Janina Grzyska-Bierut ........................................................................................................362
Jan Chyliski Jan Bierut......................................................................................................362
Krystyna Bierut-Maminajszwili .............................................................................................364
Maciej Grski .........................................................................................................................365
Wanda Grska.........................................................................................................................365
Adam Kobieracki (Bierut)......................................................................................................366
DYNASTIA BOREJSZA RASKI GOLDBERG..........................................................366
Abraham Goldberg (18801933)............................................................................................366
Jzef Raski (Jzef Goldberg)...........................................................................................366
Bela Frenkiel-Goldberg Izabela Raska...........................................................................371
Jerzy Borejsza (Beniamin Goldberg)......................................................................................371
Jerzy Wojciech Borejsza (Goldberg).......................................................................................373
Maria de Rosset Borejsza........................................................................................................375
DYNASTIA BRONIEWSKICH..................................................................................................376
Janina Broniewska .................................................................................................................376
Wadysaw Broniewski ..........................................................................................................376
Maria Zarbiska ...................................................................................................................377
Maria Broniewska (Maja Broniewska)...................................................................................378
Lech Pijanowski......................................................................................................................378
Wojciech Pijanowski ..............................................................................................................378
14
DYNASTIA DZIERYSKICH................................................................................................379
Edmund Rufin Dzieryski ....................................................................................................379
Helena Januszewska................................................................................................................379
Aldona Dzieryska - Kojaowicz.........................................................................................379
Stanisaw Dzieryski ............................................................................................................380
Kazimierz Dzieryski..............................................................................................................380
Ignacy Dzieryski ................................................................................................................381
Jadwiga Dzieryska-Kuszelewska.......................................................................................381
Wiktor Dzieryski.................................................................................................................381
Wanda Dzieryska ................................................................................................................381
Wadysaw Dzieryski .........................................................................................................382
Feliks Dzieryski ..................................................................................................................382
Zofia Julia Dzierynska z domu Muszkat ..............................................................................384
Wadysaw Sia-Nowicki........................................................................................................385
DYNASTIA GRAFF...................................................................................................................386
Alicja Graff z domu Fuks .......................................................................................................386
Kazimierz Graff .....................................................................................................................387
Krystyna Izdebska..................................................................................................................388
Hubert Ireneusz Izdebski ........................................................................................................388
Agnieszka Graff .....................................................................................................................388
Bernard Osser.........................................................................................................................389
DYNASTIA HOLLAND.............................................................................................................389
Henryk Holland ......................................................................................................................389
Irena Rybczyska-Holland .....................................................................................................391
Stanisaw Brodzki ..................................................................................................................392
Agnieszka Holland .................................................................................................................392
Laco Adamk ..........................................................................................................................395
Katarzyna Adamik...................................................................................................................396
Magdalena azarkiewicz........................................................................................................396
llPiotr Antoni azarkiewicz ...................................................................................................397
Antoni azarkiewicz ..............................................................................................................398
Gabriela azarkiewicz............................................................................................................398
DYNASTIA KOMOROWSKICH ..............................................................................................398
Osip Szczynukowicz...............................................................................................................398
Zygmunt Leon Komorowski ..................................................................................................398
Bronisaw Maria Komorowski ...............................................................................................399
Wolf i Estera Rojer .................................................................................................................400
Hana Rojer (Jzefa Deptua)...................................................................................................400
Jan Dziadzia............................................................................................................................401
Anna Komorowska ................................................................................................................401
Zofia Komorowska ................................................................................................................402
Tadeusz Komorowski..............................................................................................................403
Maria Komorowska.................................................................................................................403
Piotr Komorowski...................................................................................................................403
Elbieta Komorowska.............................................................................................................403
15
DYNASTIA KURONIW..........................................................................................................403
Franciszek Kuro....................................................................................................................403
Wadysaw Kuro ..................................................................................................................404
Henryk Kuro........................................................................................................................404
Jacek Jan Kuro .....................................................................................................................405
Grayna Borucka-Kuro.........................................................................................................410
Danuta Maria Kuro ..............................................................................................................410
Maciej Kuro ..........................................................................................................................411
Jan i Jakub Kuro....................................................................................................................411
DYNASTIA KRAKO................................................................................................................412
Wincenty Krako ....................................................................................................................412
Tadeusz Krako.......................................................................................................................413
Piotr Krako............................................................................................................................414
Nina Terentiew-Krako ..........................................................................................................415
Barbara Trzeciak-Pietkiewicz ................................................................................................416
Monika Pietkiewicz Richardson..........................................................................................416
DYNASTIA NAJDUS - SMOLAR.............................................................................................417
Walentyna Najdus-Smolar .....................................................................................................417
Grzegorz Hersz Smolar...........................................................................................................418
Eugeniusz Smolar ..................................................................................................................419
Aleksander Smolar .................................................................................................................419
Anna Smolar...........................................................................................................................420
DYNASTIA SZECHTERW MICHNIKW.........................................................................420
Ozjasz Szechter ......................................................................................................................420
Helena Michnik.......................................................................................................................422
Adam Michnik (Aaron Szechter)............................................................................................422
Stefan Michnik........................................................................................................................434
Nina Karsov-Szechter ............................................................................................................436
Szymon Szechter ....................................................................................................................438
Barbara Szwedowska .............................................................................................................438
Antoni Michnik.......................................................................................................................438
DYNASTIA STOLZMAN - KWANIEWSKI..........................................................................440
Izaak Stolzman Zdzisaw Kwaniewski...............................................................................440
Magorzata Sylwia Kwaniewska...........................................................................................441
Aleksander Kwaniewski .......................................................................................................441
Jolanta Konty - Kwaniewska ................................................................................................445
Aleksandra Kwaniewska ......................................................................................................446
Pk. Julian Konty.....................................................................................................................446
Kuba Badach ..........................................................................................................................447
Tadeusz Tomasz Badach ........................................................................................................447
DYNASTIA WASILEWSKICH..................................................................................................447
Leon Wasilewski ....................................................................................................................447
Wanda Wasilewska..................................................................................................................448
Roman Szymaski ..................................................................................................................450
16
Ewa Szymaska......................................................................................................................450
Marian Bogatko ......................................................................................................................450
Oeksandr Kornijczuk.............................................................................................................451
Halszka Wasilewska - Niemiec ..............................................................................................452
Zofia Aldona Wonicka...........................................................................................................452
Natan Rybak............................................................................................................................452
17
Wstp
Motto
W czasach powszechnego faszu, mwienie prawdy
jest rewolucyjnym aktem. - George Orwell
Kada prawda przechodzi przez trzy etapy. Najpierw jest
wyszydzana, potem gwatownie zwalczana, a w kocu zostaje
uznana za oczywist. - Arthur Schopenhauer
Jedynie Prawda jest ciekawa Jzef Mackiewicz
Celem tego Alfabetu jest pokazanie, jak bardzo kastowy charakter ma dzisiejsza Polska, jak wielu
ludzi trzymajcych wadz", i to nie tylko w polityce, ale rwnie i w mediach (a to media s dzi
pierwsz wadz"), to ludzie wywodzcy si ze starych skompromitowanych krgw
komunistycznych, czsto najgorszego stalinowskiego chowu. Wielka cz z nich to ludzie, ktrych
ojcowie zaprawiali si do zdrady narodu przez dziesiciolecia, ju w czasach midzywojennych. To
ludzie, ktrym zabrako w domu jakiegokolwiek wychowania w ideach drogich przewaajcej czci
Narodu, wrd ktrego yj, od wiary do patriotyzmu i poczucia dziedziczenia narodowej historii.
W Alfabecie Yelity PRL pokazane s rozmiary opanowania wadzy w PRL przez komunistw z KPP
a pniej z PPR i PZPR a do powstania III RP (PRL-bis) w 1989 roku w wyniku zmowy okrgego
stou umoliwiajcej przejcie wadzy w nowej Polsce przez synw, ziciw czy bratankw PRLowskich bonzw.
Pokazane jest, w jak wielkim stopniu w Polsce jest dziedziczenie pseudoelit" oraz jak dawne siy
KPP a pniej PRL-owskie elity wadzy" zostay zastpione przez ich dzieci, wnuki i krewnych oraz
jak ci dziedzice wadzy uksztatowali prniacz klas polityczn", opart na ograniczonym tylko do
nich, do ich ukadw systemie awansw i karier.
W Alfabecie tym opisani s nie tylko ci ktrzy pozostali wierni ideologii komunistycznej wyznawanej przez ich ojcw i dziadw ale i ci , ktrzy take i po wejciu do lewicowej laickiej opozycji
pozostali wierni starym uprzedzeniom ich komunistycznych ojcw do polskoci czy Kocioa, ci
sami lewicowi opozycjonici, ktrzy bardzo boj si dekomunizacji i lustracji, bo mogaby odsoni
pen hab domow" ich rodzin.
John Luky Alfabet Yelity PRL Wstp
18
Polacy pod okupacj niemieck i sowieck podjli nierwn walk o przetrwanie pastwa polskiego.
Skutki byy okrutne. Niemcy wymordowali ponad sze milionw obywateli, z czego w przyblieniu
trzy miliony stanowili ydzi i inne narodowoci. Rosja sowiecka zesaa na mier do obozw i
bestialsko zamordowaa na Dalekim Wschodzie okoo dwa miliony mieszkacw Kresw
Wschodnich RP. W wizieniach miast i miasteczek wojewdztw wschodnich wymordowano setki
tysicy obrocw Polski. Katy sta si symbolem mczestwa i zagady polskiej inteligencji.
Do zbrodni na narodzie polskim naley doliczy te okrutne zbrodnie nacjonalistw ukraiskich spod
znaku OUN-UPA bdcych agentur hitlerowsk w Polsce.
Szans na odzyskanie przez Polsk po 1944 r. suwerennego bytu si udaremni Jzef Stalin, za
zdradzieck zgod mocarstw zachodnich na pozostawienie pastwa polskiego w sferze wpyww
imperium sowieckiego. W obezwadnianiu narodu polskiego decydujce znaczenie miaa dywersja
komunistyczna w wykonaniu specjalnych jednostek NKWD. One sprawoway nadzr i udzielay
pomocy komunistom ydowskim w tworzeniu struktur terroru wadzy ludowej (MBP, Informacji
Wojskowej i KBW). NKWD byo te gwn si niszczc Armi Krajow i Podziemne Pastwo
Polskie. To enkawudzici wywozili na Syberi, do obozw zagady, dotd nie ujawnion liczb
Polakw. Na przekr tej zdrady ze strony komunistw ydowskich i polskich, obrocy Polski nie
tracili wiary w odzyskanie przez nard wolnoci i niezawisoci. Kontynuowali a do lat
pidziesitych opr wobec obcej przemocy i rodzimych mordercw opozycji niepodlegociowej.
Okoo 145 tys. osb ze zbrodniczej formacji NKWD w 1946 r. stanowio trzon kierownictwa i
funkcjonariuszy organw partii komunistycznej oraz innego rodzaju kadry urzdniczej PRLu. Kluczowe stanowiska zajli ydzi.
cznie w latach 1944 - 1956 ofiarami represji bezpieki pado: okoo 8.600 polegych, ok. 25
straconych i zmarych tragicznie w wizieniach, ok. 25 tys. zamordowanych, ok. 50 tys. wywiezionych do ZSRR, ok. 240 tys. aresztowanych.
Wbrew wymogom sprawiedliwoci i interesom pastwa, chronione s klauzul tajnoci,
zwaszcza nazwiska ydowskich sprawcw zbrodni. Z wielotysicznej rzeszy ydowskich i polskich zbrodniarzy z UB, SB, Informacji Wojskowej, Wojskowej Suby Wewntrznej, PPR i
PZPR najczciej wymienia si (z pominiciem podania narodowoci, a jeli jest podawana, to
w bardzo nielicznych opracowaniach historycznych) - Jakuba Bermana, Stanisawa Radkiewicza, Jzefa Goldberga- Raskiego, Mieczysawa Mietkowskiego, Anatola Fejgina.
Rzadko publicznie wskazuje si na zbrodnie dokonane przez Bolesawa Bieruta, Jzefa Cyrankiewicza, Edwarda Osbki- Morawskiego, Aleksandra Zawadzkiego, Zygmunta Berlinga,
Karola wierczewskiego, Stanisawa Popawskiego i wielu innych. W ich yciorysach pomija si
sub w NKWD i wsplne zbrodnicze akcje przeciwko polskiej opozycji niepodlegociowej.
19
Specjaln ochron i zmow milczenia objto sprawcw zbrodni popenianych w latach 19561989. Przed sdem za zbrodnie odpowiadaj nieliczni na zasadach urgajcych sprawiedliwoci. Przyczyn tego zjawiska jest od czasw Polski Ludowej skorumpowanie wrd
prokuratorw i sdziw oraz ich przestpcze powizania z by i obecn nomenklatur wadz
komunistycznych, a take z funkcjonariuszami sub specjalnych PRL, z ktrymi wikszo
pozostaa na subie III RP.
Warto tutaj przypomnie e KPP (Komunistyczna Partia Polski) bya organizacj przestpcz i w
II RP zdelegalizowan. Jej dziaacze i funkcjonariusze zwalczali zaciekle pastwo polskie,
odmawiajc mu racji bytu. Kwestionowali jego granice (uznajc dziaalno niemieckich partii
komunistycznych na Kresach Zachodnich oraz biaoruskiej i ukraiskiej partii komunistycznej na
Kresach Wschodnich). Dziaali oni, nie tylko rozprzestrzeniajc ideologi, ale stosowali terror,
sabota, dywersj i skrytobjstwa popeniane na funkcjonariuszach pastwa polskiego, a take
pospolite napady rabunkowe w celu dodatkowego uzupeniania funduszy organizacyjnych, i tak
obficie pyncych z moskiewskiej centrali. Znaczna cz aparatu organizacji komunistycznych w II
RP (tzw. funki i pfunki) bya na sowieckim odzie.
Wtpliwoci obecnie nie ma, e .przeomy. w PRL-u byy reyserowane przez grup wrog Narodowi polskiemu. Byy dzieem ludzi w midzynarodowej diasporze mocno osadzonych nacyjnie,
rodzinnie, biograficznie, czego przykadem s ich imponujce powizania z wybitnymi
przedstawicielami zachodniej laickiej lewicy, a zwaszcza ich swobodne podrowanie przez
wwczas hermetycznie zamknit granic, zwan elazn kurtyn.
Przywileje te posiadali m. in. wybracy spod znaku Klubu Krzywego Koa, potem KSS, KOR.,
na koniec tak zwani doradcy NSZZ Solidarno.
Wsplny cel, motyw jednoczcy i stymulujcy opozycyjn dziaalno dwch pokole stalinowskich
sukcesorw i powojennych .reformatorw., to wadza i tylko wadza. Do przejcia wadzy po kolejnej
ekipie skompromitowanych zbrodniarzy komunistycznych byo zawsze potrzebne rozbudzenie
niezadowolenia i protestw, da socjalnych. Niewtpliwie gra na nastrojach i daniach
politycznych bya zawsze niebezpieczna dla zawodowych naprawiaczy za plecami Kremla.
Ciekawostka jest e Zjazd KPP odrzuci uznanie ogoszonej 11 listopada 1918 niepodlegoci Polski i
by w tej kwestii bardziej radykalny ni Wodzimierz Lenin i bolszewicy w Rosji, ktrzy deklarowali
w roku 1918 przynajmniej werbalnie narodom wchodzcym w 1914 (przed wybuchem I wojny
wiatowej) w skad Imperium Rosyjskiego, prawo do samookrelenia, a do oderwania si od Rosji
wcznie. Negatywne stanowisko wobec niepodlegoci miao swe korzenie w pogldach Ry
Luksemburg, dominujcych w dawnej SDKPiL.
20
KPRP, na pocztku lat 20., potpia postanowienia traktatu wersalskiego, ktry przyzna Polsce niepodlego, dostp do morza przez przyznanie Pomorza Gdaskiego, zaakceptowa przyczenie
Wielkopolski i czci Grnego lska, oderwa od Niemiec i utworzy Wolne Miasto Gdask. W w
W latach 20. przyjto nastpujce zaoenia programowe KPRP:
walka z ustrojem kapitalistycznym i jego obalenie, nacjonalizacja przemysu i ziemi uprawnej;
wprowadzenie dyktatury proletariatu na wzr Rosji Sowieckiej i budowa komunizmu;
internacjonalizm;
zrzeczenie si Grnego lska i Pomorza Nadwilaskiego na rzecz Niemiec.
zrzeczenie si terenw etnicznie mieszanych byej Rzeczypospolitej Obojga Narodw na
wschd od tak zwanej linii Curzona na rzecz Rosji Radzieckiej i podporzdkowanych jej satelickich BSRR i USRR, ewentualnie efemerycznych tworw powoanych przez bolszewikw (Litewsko-Biaoruska Socjalistyczna Republika Rad).
utworzenie Polskiej Republiki Rad w granicach Kongreswki i Galicji Zachodniej w ramach
europejskiego zwizku republik sowieckich.
W odezwie podpisanej przez Komitet Centralny Komunistycznej Partii Robotniczej Polski z

1920 pt. Do proletariuszy wszystkich krajw!, znajdowa si apel:
Robotnicy Europy i Ameryki! Odbierzcie rzdowi polskiemu poparcie wojenne zagranicy! Niech rzd kapitau polskiego znajdzie si sam wobec proletariatu rosyjskiego i polskiego, sam wobec Armii Czerwonej na froncie, sam wobec
ruchu rewolucyjnego kraju".
Po 1945 roku komunici pod oson Armii Czerwonej przejli dyktatorsk wadz w Polsce a tak
naprawd w w poowie Polski gdy druga poowa trafia pod okupacj radzieck na mocy Paktu
Ribbentrop-Mootow z 1939 roku, rozptujc krwawy komunistyczny terror w Polsce zwanej wtedy
PRL ktra bya hybryd pastwa polskiego bo stanowia ledwie poow Polski pozbawionej suwerennoci i niepodlegoci.
Efekt rzdw komunistw PZPR w PRL:
to komunistyczny terror, zniszczenie gospodarki narodowej, morderstwa polityczne opozycji niepodlegociowej, zniszczenie moralne spoeczestwa, cenzura, tumienie wolnoci wypowiedzi
i kreacji twrczej, zakamanie historyczne i polityczne, ograniczenie wolnoci przemieszczania si
i opuszczania kraju(w wyjtkowych przypadkach osoby szczeglnie niewygodne byy do emigracji
zmuszane), niski standard ycia, system awansw i wynagrodze zniechcajcy do rzetelnej pracy
21
i promujcy postawy konformistyczne, wysoka inflacja uniemoliwiajca oszczdzanie, braki zaopatrzenie powodujce dugo-godzinne stanie w kolejkach, ograniczone moliwoci wyjazdu do krajw spoza bloku wschodniego, zaduenie (ktre w 1989 wynosio 48 mld dolarw) oraz wprowadzanie w ycie Paktu Ribbentrop Mootow co byo jawn zdrad Polski przez komunistw z PZPR.
Komunici swoimi dziaaniami doprowadzili do upadku swojej partii PZPR oraz PRL-u ale nie nie
ponieli z tego tytuu adnej odpowiedzialnoci gdy wpadli na szataski pomys i wsplnie z kontrolowan przez siebie tzw. lewack opozycj z KOR i konfidentami SB stworzyli tzw. Okrgy St
ktry uchroni ich przed plutonem egzekucyjnym za popenione przez nich zbrodnie i przestpstwa w
PRL.
Efekt Okrgego Stou to brak dekomunizacji, lustracji, korupcja, gigantyczne afery gospodarcze,
kolesiostwo i ukady ktrych bohaterami byli komunici, postkomunici, lewaccy opozycjonici,
konfidenci SB i komunistyczni funkcjonariusze sub specjalnych.
Im to te bdzie powicona druga cz Alfabetu Yelity III RP (PRL-bis) ktry jest obecnie
w przygotowaniu.
22
1. Persony
Jerzy Albrecht - Finkelstein
(1914-1992) - ydowski komunista od 1945-1948 pierwszy sekretarz Komitetu Warszawskiego PPR, kolaborant sowiecki.
Od roku 1933 by sekretarzem Zarzdu Warszawskiej Organizacji Modziey Socjalistycznej "ycie", a

od 1934 roku w antypolskim Komunistycznym Zwizku Modziey Polskiej. W 1941 by
wspzaoycielem Zwizku Walki Wyzwoleczej, od 1942 w PPR (by sekretarzem Komitetu Warszawskiego), nastpnie PZPR (1945-1948 pierwszy sekretarz Komitetu Warszawskiego, 1948-1954
czonek Biura Organizacyjnego KC, 1956-1961 sekretarz KC). Kierownik kolejno Wydziau Propagandy
i Prasy oraz Dziau Propagandy, Kultury i Owiaty KC PPR. 1945-1969 pose do KRN, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL, 1952-1956 przewodniczcy Komisji Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej.
1952-1956 by take czonkiem Prezydium Oglnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego. Od 23 maja
1950 do 14 maja 1956 roku by przewodniczcym Rady Narodowej miasta stoecznego Warszawy. 19571961 zastpca przewodniczcego Rady Pastwa. 1960-1968 minister finansw. W 1968 Partia wycofaa
go z ycia politycznego ze wzgldu na jego pochodzenie.
Antoni Alster (Nachum Alster)

(ur. 4 lutego 1903 w Rzeszowie, zm. 29 wrzenia 1968 w Warszawie) ydowski komunista, czonek KPP, PPR
oraz PZPR, funkcjonariusz peerelowskich organw bezpieczestwa, byy wiceminister spraw wewntrznych, pose
do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji, kolaborant sowiecki, zbrodniarz stalinowski.
Od 10 grudnia 1954 (do 27 grudnia 1956) pierwszym zastpc Wadysawa Dworakowskiego, nastpnie
Edmunda Pszczkowskiego, sprawujcych kolejno funkcj przewodniczcego Komitetu ds. Bezpieczestwa Publicznego. Czonek frakcji puawian w PZPR. Nastpnie od 11 grudnia 1956 peni funkcj
podsekretarza stanu (wiceministra) w Ministerstwie Spraw Wewntrznych, zosta odwoany 4 maja 1962.
Od maja 1962 do stycznia 1968 by wiceministrem gospodarki komunalnej. Peni mandat poselski w stalinowskiej Krajowej Radzie Narodowej, Sejmie Ustawodawczym oraz Sejmie PRL I kadencji.
Obarczany odpowiedzialnoci za zbrodnie na wielu Polakach.
Helena Chaja Altenberg

(ur. 14 stycznia 1904, zm. 22 listopada 1978 w Warszawie) ydowska komunistka, kolaborantka sowiecka w
latach 1939-41.
John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony
23
Od 1924 czonkini Komunistycznej Partii Polski. Po wybuchu II wojny wiatowej przebywaa

w Biaymstoku, a po ataku III Rzeszy na Zwizek Radziecki w czerwcu 1941 ucieka do Kazachskiej
SRR. W 1943 wstpia do stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich w Moskwie. W latach 19441946
sekretarz i nastpnie kierownik wydziau personalnego Centralnej Szkoy Partyjnej PPR w odzi. W
latach 19461961 pracownik (starszy instruktor propagandy) w Ministerstwie Bezpieczestwa Publicznego i nastpnie w Ministerstwie Spraw Wewntrznych.
Henryk Altman
(ur. 19 lipca 1897 w Warszawie, zm. 26 lipca 1974 tame) ydowski dziaacz PPS-Lewicy, KPP, PPR i PZPR.
Czoowy sowietolog PRL.
W 1918 roku uczestniczy w organizowaniu warszawskiej Rady Delegatw Robotniczych i 16 grudnia

1918 w I Zjedzie Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP; od 1925: KPP). W marcu 1919 KC
KPRP skierowa go do Lublina do pracy w redakcji "Prawdy Komunistycznej".. Od 1928 czonek
Centralnego Wydziau Zawodowego i Centralnego Wydziau Inteligenckiego KC KPP. W 1932
uczestniczy w Kongresie Midzynarodwki Pracownikw Owiatowych w Paryu (czci Czerwonej
Midzynarodwki Zwizkw Zawodowych), na ktrym zosta czonkiem jej Komitetu Wykonawczego.
W padzierniku 1937 wzi udzia w VI Zjedzie KCZZ, na ktrym utworzy trzyosobow frakcj
komunistyczn. We wrzeniu 1939 uciek na zajty przez ZSRR Woy. Po 22 czerwca 1941 zbieg w
gb ZSRR, gdzie w padzierniku 1943 zosta naczelnikiem Wydziau Wydawniczego w Komitecie do
Spraw Dzieci Polskich w ZSRR ZPP. Od lipca 1944 w Chemie, a nastpnie w Lublinie, otrzyma funkcj
w Resorcie Pracy i Opieki Spoecznej jako kierownik Departamentu Ubezpiecze Spoecznych oraz
Pracy PKWN. Od sierpnia 1952 do 1965 dyrektor naczelny Archiww Pastwowych. Czonek rady
naukowej Instytutu Historii PAN, Zakadu Historii Partii przy KC PZPR i Zakadu Historii Stosunkw
Polsko-Radzieckich.
Od 1919 onaty z komunistyczn dziaaczk KPP i MOPR Ester (Edward) z d. Szafran.
Maksymilian Alweil
(ur. 11 lutego 1903 roku w Koomyi, zm. 17 lutego 1979 roku w Katowicach) kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
Urodzi si w rodzinie ydowskiej. Po ukoczeniu gimnazjum w 1919 r. podj nauk w szkole lekarskiej,
uzyskujc w 1929 dyplom technika dentysty. Od pocztku lat 20. pracowa jako stomatolog w Koomyi i
Tymienicy, w latach 19361938 prowadzi prywatny gabinet w Koomyi, co byo przejawem jego
skrajnej hipokryzji. Od koca lat 20. zaangaowany w dziaalno komunistyczn w antypolskiej KPZU
zosta w 1937 r. skazany na dwa lata wizienia (wyrok odbywa od stycznia 1938 r. do wrzenia 1939 r.).
Podczas okupacji radzieckiej pracowa w II Poliklinice Miejskiej w Koomyi oraz suy jako lekarz w
24
Armii Czerwonej. W 1941 r. uciek na Wschd, zostajc lekarzem w wojsku sowieckim, nastpnie
pracowa jako dentysta w Stalinabadzie. By czonkiem stalinowskiego ZPP (19441945).
W 1946 roku powrci do Polski i osiedli si na Grnym lsku. By czonkiem PPR (19461948) i
PZPR, dziaa rwnie w Towarzystwie Przyjani Polsko-Radzieckiej, Towarzystwie Rozwoju Ziem
Zachodnich, Zwizku Ateistw i Wolnomylicieli oraz Zwizku Bojownikw o Wolno i Demokracj.
Jan (Iwan) Amons

(ur. 29 czerwca 1918 w Skarycach k. Winnicy) podpukownik Ludowego Wojska Polskiego, prokurator i
zbrodniarz stalinowski, zdrajca Polski.
W latach 1926-1933 by uczniem Szkoy Powszechnej w Skarycach. W 1934 ukoczy dwuletnie

Seminarium Nauczycielskie w Kijowie, a w 1939 a jednoroczny kurs prawniczy dla komunistycznych
prokuratorw i sdziw ledczych w Chabarowsku. Od 1935 zatrudniony w organach wymiaru
sprawiedliwoci ZSRR. W latach 1942-1944 w stopniu podporucznika, oficer ledczy 22 Gwardyjskiego
Korpusu Piechoty Armii Czerwonej. 10 czerwca 1944 skierowany przez NKWD do Ludowego Wojska
Polskiego na stanowisko szefa Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Lublinie. Od czerwca do wrzenia
1944 by oficerem ledczym Prokuratury 1 Armii WP, od 28 wrzenia 1944 do 12 marca 1945
prokuratorem 2 DP. W okresie 9 lipca 1945 - 5 lipca 1946 by
wiceprokuratorem Prokuratory KBW. Od 5 lipca 1946 do 10 czerwca 1948 prokurator Wojskowej
Prokuratury Rejonowej w Lublinie, od 19 czerwca 1948 - 10 czerwca 1950 prokurator Wojskowej
Prokuratury Rejonowej w Gdasku, a od 11 sierpnia 1950 do 29 grudnia 1954 prokurator Prokuratury
Wojsk Lotniczych. Po zwolnieniu 1 padziernika 1954 powrci do ZSRR.
Nie posiada penego wyksztacenia prawniczego. Oskara w licznych procesach politycznych
przeciwko wyszym oficerom Wojska Polskiego, gdzie wyroki byy mordami sdowymi. da jako
prokurator kary mierci m.in. w procesach przeciwko nastpujcym oficerom:
pk Jzef Jungrav
ppk Wadysaw Minakowski
pk Bernard Adamecki
ppk Stanisaw Michowski
pk August Menczak
pk Szczepan cibior
Take:
zatwierdzi akty oskarenia 20 czonkw grupy Armia Krajowa - "Syrena" z WSR w Gdasku.
by oskarycielem czonkw organizacji niepodlegociowej "Kochaj Ryzyko" przed WSR w
Gdasku
25
by oskarycielem w procesie 5-ciu czonkw organizacji "Mciciele" skazanych 10 listopada

1949 przed WSR w Gdasku.
by oskarycielem w procesie Ludwika Kamiskiego i Aleksandra Kurczewskiego przed WSR w
Gdasku
Igor Andrejew
(ur. 1915 w Wilnie, zm. 5 lutego 1995 w Warszawie) sdzia stalinowski, zbrodniarz sdowy, stalinizator kodeksu
karnego, zdrajca Polski.
Pochodzi ze spolszczonej rodziny rosyjskiej w Wilnie. Ukoczy gimnazjum im. Joachima Lelewela w
Wilnie. Absolwent Wydziau Prawa i Nauk Spoecznych Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie.
Ucze profesora Bronisawa Wrblewskiego. Przed wojn asystent na Wydziale Prawa USB w Wilnie i
aplikant sdowy. W czasie wojny straci ojca skazanego na mier w ZSRR (zm. 1942) i przybranego
brata Aleksandra, ktry zgin z rk bandytw w 1943.
By jednym z sdziw, ktrzy w 1952 zatwierdzili wyrok mierci na gen. Augusta Fieldorfa "Nila".
Rozprawa Sdu Najwyszego odbywaa si w trybie tajnym, bez udziau oskaronego, na postawie dokumentw rozprawy niszej instancji. Andrejew podobnie jak i pozostali dwaj sdziowie, nie podwayli
zebranych w ledztwie rzekomych dowodw winy generaa wymuszonych torturami w ledztwie na innych oficerach AK i uznali wyrok kary mierci wydany przez Sd Wojewdzki za waciwy. Przez lata
jego rola w tej zbrodni sdowej nie bya szerzej znana i wysza na jaw dopiero w kwietniu 1989.
Razem z Jerzym Sawickim i Leszkiem Lernellem, Andrejew by wspautorem najwaniejszego w
okresie stalinizacji Polski podrcznika "Prawo karne Polski Ludowej" (1954). Od 1964 profesor nauk
prawnych. Wykadowca i pracownik naukowy Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutu Nauk
Prawnych PAN. Wspautor projektu Kodeksu karnego z 1969.
Jerzy Andrzejewski
(ur. 19 sierpnia 1909 w Warszawie, zm. 19 kwietnia 1983 tame) ydowski prozaik, publicysta, felietonista,
scenarzysta, pose na Sejm PRL I kadencji, dziaacz lewackiego KOR , homoseksualista i karierowicz PRL.
W okresie stalinowskim pisa propagandowe teksty, popierajce socrealizm i zaangaowanie ludzi sztuki
po stronie wadzy komunistycznej, m.in. Partia i twrczo pisarza.
Autor propagandowej powieci Popi i diament ktr spopularyzowa w 1958 roku Andrzej Wajda ,
czoowy propagandzista komunistyczny PRL ktry ilustrowa swoimi filmami partyjn wykadni historii.
26
Przypomnia t drog znan z powieci Jerzego Andrzejewskiego posta modego akowca, ktry na
rozkaz organizacji zastrzeli komunist, Stefana Szczuk. Andrzejewski i Wajda kazali Chemickiemu
zgin.
Kkolewski udowodni, e warstwa fabularna historii zapisanej przez Andrzejewskiego zostaa
skonstruowana na podstawie spreparowanych celowo materiaw operacyjnych UB, pochodzcych od
Jzefa Raskiego, wczesnego naczelnika departamentu ledczego. Popi i diament powsta na
yczenie Jakuba Bermana, gwnego dygnitarza stalinowskiego i organizatora sowietyzacji kultury w
Polsce po 1944 r. Nie wiadomo, czy Andrzejewski orientowa si, jak wielkiej ulega manipulacji. Brat
Raskiego Jerzy Borejsza-Goldberg rozwin szerok akcj popularyzacji ksiki, opublikowanej najpierw w tygodniku Odrodzenie pt. Zaraz po wojnie. Ukazywaa si wci w nowych wydaniach i zostaa
wprowadzona na list obowizkowych lektur szkolnych, faszujc prawd i wprowadzajc w bd
czytelnikw. Podobn rol odegra film Wajdy, ogldany przez miliony widzw w Polsce i na caym
wiecie.
W rzeczywistoci za, kiedy Armia Czerwona wkraczaa 16 stycznia 1945 r. do Ostrowca witokrzyskiego (nie jak w powieci - w majowych dniach koca wojny), 18-letni wwczas Stanisaw Kosicki
zosta wysany z ramienia AK w celu udzielenia pomocy napadnitej w mieszkaniu przez rabusiw
polskiej rodzinie W wyniku wymiany strzaw zgin wyjtkowo agresywny herszt napastnikw.
Okazao si, e by to kapitan sowieckich sub specjalnych Jan Foremniak, przedwojenny agent
wywiadu wojskowego ZSRR w Polsce, wieo mianowany na stanowisko wojewody kieleckiego,
przyjaciel szefa wojewdzkiego Urzdu Bezpieczestwa, Mieczysawa Moczara-Demki, uywajcego
rwnie nazwisk Spychaj i Wadysaw Sobczyski. mier Foremniaka nie bya planowana ani nie miaa
adnych ideologicznych motyww, jak to niezgodnie z prawd przedstawi Andrzejewski. Prawdziwy
przebieg wydarzenia znamy nie tylko z relacji Kkolewskiego. Stanisaw Kosicki napisa i wyda pt.
Wojna, wojna, wojenka swoje wspomnienia, poprzedzone przedmow Cezarego Chlebowskiego i sowem Stanisawa Broniewskiego - Orszy. Stanowi one jedn z najwartociowszych relacji z wojennych
walk o Polsk; jej autorem jest harcerz Szarych Szeregw i onierz kieleckiego Kedywu, po wojnie
skazany na mier i uratowany dziki miaej akcji partyzantw pod dowdztwem mjr. Antoniego Hedy Szarego, ktrzy rozbiwszy wizienie kieleckie w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 r., uwolnili siedmiuset
aresztowanych.
Przeladowany przez cae ycie Kosicki, ze zniszczonym zdrowiem, musia zaczyna wiele razy
wszystko od pocztku, prbujc podj normalne ycie. Okazao si, stosownie do sw Cezarego
Chlebowskiego, e akowcy to twarde sztuki, gotowe hodowa storczyki na kamieniach. Najwikszym
jednak sukcesem Kosickiego byo danie wiadectwa prawdzie: zdoa wyda wasne, jake cenne dla
wspczesnych i potomnych - wspomnienia. Ukazay si one (wydrukowane jego kosztem!) w 1993 r. w
Olsztynie, z ciekawymi ilustracjami. Niestety, ksiki Wojna, wojna, wojenka nie ma w bibliotekach i jest
ona polskiemu spoeczestwu prawie nie znana. Miejmy nadziej, e mier autentycznego bohatera
wydarze, ktre sfaszowano z powodw politycznych, spowoduje zainteresowanie jego osob. Napisa o
27
nim Krzysztof Kkolewski (Gos nr 34), a Tygodnik Solidarno (nr 13) zamieci podpisany przez zesp
redakcyjny nekrolog.
Leon Andrzejewski (Leon Ajzef vel Lajb Wolf Ajzen)

(ur. 25 grudnia 1910 w Sawinie, zm. 18 stycznia 1978 w Warszawie) ydowski komunista, pukownik Urzdu
Bezpieczestwa (UB). Wspodpowiedzialny za zbrodnie okresu stalinowskiego w Polsce.
Przed 1939 agent i kolaborant sowiecki 1939-41
Uczszcza do szk ydowskich w odzi. By czonkiem Komunistycznej Partii Polski (od 1928),
Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
W latach 1929-1933 i 1934-1939 przebywa w wizieniu za dziaalno antypastwow. W 1939-41
wsppracowa z wadz radzieck w okupowanym Lwowie jako funkcjonariusz MOPR. Od poowy
1940 by kierownikiem wydziau w fabryce myda,. Od maja 1943 oficer polityczny 1 DP im.Tadeusza
Kociuszki. Szef Wydziau Polityczno-Wychowawczego w Centralnej Szkole Podchorych w Riazaniu.
By wykadowc na kursie NKWD w Kujbyszewie. Od 22 sierpnia 1944 by kierownikiem ochrony
PKWN. Od 12 padziernika 1944 do 19 czerwca 1946 by zastpc kierownika Wydziau Personalnego
Resortu Bezpieczestwa Publicznego, jednoczenie dowdc Szkoy Oficerskiej Urzdu Bezpieczestwa.
W latach 1946-1948 peni funkcj dyrektora Gabinetu Ministra Bezpieczestwa Publicznego, w okresie
1948-1949 zastpcy komendanta Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego
(MBP) w Legionowie, 1949-1953 wicedyrektora Departamentu IV MBP, a od 1953 do 1954 p.o.
dyrektora Departamentu III MBP. Nastpnie, do 1955 by jego wicedyrektorem. Od 1955 do 1956 peni
tak funkcj w Departamencie IV Komitetu ds. Bezpieczestwa Publicznego, a w latach 1956-57 w
Departamencie I Komitetu ds. BP.
W MSW pracowa do 1960. W 1962 obj funkcj Penomocnika Rzdu ds. Wykorzystania Energii
Jdrowej.
Syn Stefana (wac. Bencjona), m Krystyny ywulskiej [Zofia (Sonia) Landau pisarka, felietonistka,
autorka tekstw piosenek i graficzka ydowskiego pochodzenia.], ojciec Tadeusza.
Stefan Antosiewicz
(ur. 2 marca 1918, zm. 15 maja 1998) pukownik UB, dugoletni funkcjonariusz aparatu bezpieczestwa Polski
Ludowej (Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Wewntrznych), m.in. pierwszy
dyrektor (p.o. dyrektora) wywiadu Resortu Bezpieczestwa Publicznego PKWN i Wydziau Wywiadu oraz
Departamentu I Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego.
28
Wspodpowiedzialny za brutalny terror MBP za co zosta doceniony i odznaczony Srebrnym Krzyem

Zasugi za wytrwa i ofiarn prac w subie nad utrzymaniem adu i porzdku w Demokratycznej
Polsce
Wieloletni prezes Aeroklubu PRL.
Stefan Arski Artur Salman

ur. 14 czerwca 1910 r. w odzi, zm. 2 kwietnia 1993 r. w Warszawie) ydowski dziennikarz, dziaacz socjalistyczny i komunistyczny, agent sowiecki.
Dziennikarz "Nowej Kultury" i wyszy urzdnik PZPR, przewodniczcy Zwizku Zawodowego

Dziennikarzy. W latach wojny prowadzi dziaalno agenturaln na rzecz Sowietw wrd polonii w
USA. Potem gwny twrca "czarnej" legendy emigracji i Polonii. Przeciwstawia on polonijn "reakcj"
"postpowemu odamowi Polonii". W swojej sztandarowej ksice "Targowica ley nad Atlantykiem"
dowodzi, e zarwno Polonia, jak i emigracja to zwyka "agentura amerykaska", za ktr kryje si
"brutalna pi imperializmu" "szykujca wiatu kolejn rze" i "hodujca w tym celu z jednakow
troskliwoci miercionone bakterie i emigracyjne kanalie". Podobne opinie wygasza na kartach swojej
kolejnej ksiki zatytuowanej "Pasaerowie martwej wizy". Tu z kolei napisa, e "proces wyobcowania
z polszczyzny" w rodowiskach reakcji polonijnej "dobiega koca". "Umarli za ycia, chodz jeszcze po
ziemi na podstawie Trupiej Wizy" koczy swoj ksik Arski.
W latach 50. XX w. autor propagandowych broszur, pisanych z punktu widzenia polskich wadz komunistycznych (m.in. o polityce pastw Europy Zachodniej i Dwudziestoleciu midzywojennym w
Polsce). Jego on bya Magda Hertz.
Feliks Aspis
(ur. 27 lipca 1901r. w Warszawie, zm ?) ydowski sdzia Wydziau II Najwyszego Sdu Wojskowego,
pukownik Ludowego Wojska Polskiego, odpowiedzialny za skazanie na mier w latach 1945-1956 oficerw
Wojska Polskiego.
W czasie wybuchu II wojny wiatowej zbieg do ZSRR, . Od sierpnia 1944 suy w Ludowym Wojsku
Polskim. By oficerem ledczym Naczelnej Prokuratury Wojskowej, a nastpnie podprokuratorem
Okrgowej Prokuratury Wojskowej w Warszawie. W 1948 mianowany podprokuratorem w Naczelnej
Prokuraturze Wojskowej. Od 1950 do 1957 by sdzi Wydziau II Najwyszego Sdu Wojskowego.
W 1946 zosta czonkiem Polskiej Partii Robotniczej, a nastpnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Przez dwa lata by sekretarzem Podstawowej Organizacji Partyjnej w NSW.
Raport komisji Mazura oskary go o dokonanie 13 mordw sdowych.
29
Jerzy Mieczysaw Bafia

(ur. 5 maja 1926 w Pocicznie, zm. 4 lipca 1991) komunista, prawnik, czonek PZPR.
Po 1950 zosta sdzi Sdu Powiatowego w Krakowie, pniej awansowa do tamtejszego Sdu
Wojewdzkiego, nastpnie zosta prezesem Sdu Wojewdzkiego w Warszawie. Oficjalnie w 1954
delegowany do Sdu Najwyszego, w rzeczywistoci ju rok wczeniej orzeka w tajnej sekcji Sdu
Najwyszego wydajcej m.in. wyroki mierci wobec przeciwnikw politycznych wadzy
komunistycznej. W 1955 skierowany do pracy w Ministerstwie Sprawiedliwoci, gdzie do 1969 peni
m.in. funkcj dyrektora departamentu prawno-organizacyjnego. Od 1970 profesor prawa na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 19691972 szef Kancelarii Sejmu, a nastpnie pose VI i VII kadencji w
latach 19721980. W latach 19721976 Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego. Od marca 1976 do czerwca
1981 minister sprawiedliwoci w rzdach Piotra Jaroszewicza, Edwarda Babiucha, Jzefa Pikowskiego
i Wojciecha Jaruzelskiego.
Autor komentarza do Kodeksu karnego z 1969.
Bronisaw Baczko (Gideon)

(ur. 1924) ydowski komunista, filozof, prowokator studencki,wspzaoyciel warszawskiej szkoy historykw
idei, gwny ideolog stalinizmu w filozofii marksistowskiej, stalinista, karierowicz PRL.
Zaraz po II wojnie wiatowej, obok Leszka Koakowskiego, Adama Schaffa i Tadeusza Kroskiego,
gwny ideolog stalinizmu w filozofii marksistowskiej. Zaangaowany przez PZPR do walki z niemarksistowskimi kierunkami filozoficznymi wystpujcymi w Polsce (gwnie ze szko lwowskowarszawsk napisa m.in. paszkwil O pogldach filozoficznych i spoeczno-politycznych Tadeusza
Kotarbiskiego, TKKN, Warszawa 1951) i uczyniony jednym z filarw obozu marksistowskiego w
dziedzinie ideologii.
Szczeglnie haniebnym epizodem w yciu Baczko by jego udzia w grupie omiu studentw, czonkw
PZPR, ktrzy wystpili w marcu 1950 r. z brutalnym, publicznym atakiem i donosem na synnego filozofa - profesora Wadysawa Tatarkiewicza. "Studenci ci wystosowali list otwarty do prof. Tatarkiewicza,
protestujc przeciwko rzekomemu dopuszczeniu na prowadzonym przez niego seminarium do "czysto
politycznych wystpie o charakterze wyranie wrogim budujcej socjalizm Polsce" i tolerowaniu ich.
Inicjatywa ta, niewtpliwie inspirowana przez wadze komunistyczne, bya zapewne elementem intrygi
prowadzcej do odebrania profesorowi kilka miesicy pniej prawa wykadania i prowadzenia zaj.
Wrd omiu autorw haniebnego listu otwartego, ktry spowodowa ostateczne usunicie prof. W.
Tatarkiewicza z uczelni, byli m.in. Henryk Holland i jego ona Irena Rybczyska, Bronisaw
Baczko i Leszek Koakowski
Od 1974 zwizany jest z Uniwersytetem Genewskim (obecnie profesor honorowy tej uczelni).
30
Jego ksika Hiob, mj przyjaciel bya nominowana do nagrody literackiej Nike ufundowanej przez
Gazet Wyborcz.
Jzef Badecki
(ur. 5 listopada 1908 r. w Uhnowie, wojewdztwo lwowskie.- zm. 15 lipca 1982 w Warszawie ), zdrajca Polski,
sdzia stalinowski,zbrodniarz sdowy.
Magisterium na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie uzyska w 1933 r. W
latach 1934-39 pracowa jako asesor Sdw Okrgowych w Samborze i Przemylu. Podczas okupacji by
nauczycielem i aplikantem adwokackim w Lublinie i Przemylu.
Po wkroczeniu Sowietw zgosi si do LWP. Jako sdzia wojskowy pi si po szczeblach kariery,
pracujc najpierw w Wojskowym Sdzie Polowym 5. Dywizji Artylerii i Wojskowym Sdzie Okrgowym nr 1 w Warszawie, potem w Wojskowym Sdzie Garnizonowym w Toruniu, a w kocu w
Wojskowym Sdzie Rejonowym w Kielcach. Od 30 sierpnia 1948 do 26 maja 1949 by zastpc szefa
WSR w Warszawie.
Jzef Badecki uczestniczy w wielu sprawach przeciwko tzw. "wrogom ludu". Orzek co najmniej
29 kar mierci, co plasuje go w czowce najbardziej krwawych stalinowskich sdziw. Podobnie jak
inni, najpierw ogasza wyroki, a dopiero pniej je pisa. W dniach 3-15 listopada 1948 r. przewodniczy
rozprawie przeciwko mczonemu wczeniej w ledztwie, synnemu Zaporze Hieronimowi Dekutowskiemu i siedmiu jego towarzyszom, ktrzy zostali skazani na kar mierci. 9 lutego 1949 r., na
niejawnym posiedzeniu warszawskiego WSR, jako sdzia-sprawozdawca, przyczyni si do przeduenia
(ex post) tymczasowego aresztowania pk. Aleksandra Krzyanowskiego "Wilka", legendarnego dowdcy
Okrgu Wileskiego AK. Wnioskowa o to dyrektor Departamentu ledczego MBP Jzef Raski. To
kolejny dowd, e stalinowskie sdownictwo byo podporzdkowane bezpiece.
W latach 1949-1956 Badecki swoim dowiadczeniem sdowym dzieli si z innymi wykada teori
pastwa i prawa oraz procesu karnego w Oficerskiej Szkole Prawniczej, Akademii Wojskowo-Politycznej
oraz na Fakultecie Wojskowo-Prawnym. W 1956 r. osign szczyt kariery zosta pukownikiem, a rok
pniej sdzi Najwyszego Sdu Wojskowego. Do stycznia 1968 r., kiedy zwolniono go z zawodowej
suby wojskowej, pracowa w Izbie Wojskowej Sdu Najwyszego. Nigdy nie zosta osdzony za swoje
zbrodnie.
Wiesawa Bardonowa
Komunistka, stalinistka, prokurator oskarajca w procesach politycznych od lat 60, zwana krwaw Wiesi.
Bya naczelnikiem Wydziau ledczego prokuratury wojewdzkiej w Warszawie w latach 80, odpowiedzialna za
dokonywane tam faszerstwa.
31
Odesza z pracy w prokuraturze we wrzeniu 1990 nie poddajc si weryfikacji, nie poniosa konsekwencji swoich czynw za popenione przestpstwa. Nie stana przed niezawisym sdem po 1990 roku
ze wzgldu na ukady po okrgym stole.
Cakowicie dyspozycyjna wobec SB i wczesnych wadz, czarna posta prokuratury drugiej poowy
PRL,
komunistyczna
karierowiczka,
odpowiedzialna
za
sowietyzacje
prokuratury.
Wraz z grup podlegych jej prokuratorw, w skad ktrej wchodzili m.in. Anna Detko-Jackowska,
Krystyna Bartnik, Artur Kassyk i Maciej Biaek, zajmowaa si sprawami politycznymi, w peni
wykonujc wczesne partyjne dyrektywy.
Karol Bkowski
(ur. 29 listopada 1912 w Warszawie, zm. 1 marca 1960 tame) - komunista, major armii Berlinga, I sekretarz
Komitetu Wojewdzkiego (KW) PZPR w odzi od 1952, pose na Sejm 1952-1957, pukownik, zastpca szefa, a
nastpnie szef Gwnego Zarzdu Informacji WP 1953-1956, szef wyszkolenia Komendy Gwnej MO 1957-1960.
Absolwent redniej kolejowej szkoy technicznej (1930), lusarz i majster w warszawskich fabrykach. Od
1928 dziaacz bojwek Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK) (od 1930 Komunistyczny Zwizek
Modziey Polskiej (KZMP).W latach
1936-1938 organizowa wyjazdy tzw. polskich
komunistycznych bojwkarzy na wojn domow w Hiszpanii. Po wrzeniu 1939 wraz z on uciek do
Magnitogorska, gdzie od 1940 by technikiem i kierownikiem oddziau w Zakadach Metalurgicznych
oraz sekretarzem MOPR. W padzierniku 1943 wcielony do 1 Armii WP, gdzie zosta zastpc dowdcy
batalionu, a nastpnie puku do spraw polityczno-wychowawczych. W 1944 wstpi do PPR.
Odpowiedzialny za represje wobec opozycji antykomunistycznej, nigdy nie stan przed sdem za
popenione przestpstwa i zbrodnie.
Zygmunt Berling
(ur. 27 kwietnia 1896 w Limanowej, zm. 11 lipca 1980 w Konstancinie-Jeziornie) dowdca wojskowy, uczestnik
walk o niepodlego Polski, onierz Legionw Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, skazany przez sd
wojenny Rzeczypospolitej Polskiej w 1943 na mier za dezercj z Polskich Si Zbrojnych w ZSRR, genera broni
Wojska Polskiego, dowdca stalinowskiej 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki i 1 Armii WP, zastpca Naczelnego Dowdcy Wojska Polskiego, komendant Akademii Sztabu Generalnego, prawnik, urzdnik pastwowy i
dziaacz partyjny, czonek PZPRod 1963 roku, wiceminister Lenictwa (19571970), prezes Naczelnej Rady
owieckiej Polskiego Zwizku owieckiego (1956-1959). Komunista,dezerter, sowiecki kolaborant, agent NKWD,
zdrajca Polski.
W 1914 zda matur. Nalea do Zwizku Strzeleckiego gdzie odby pierwsze przeszkolenie wojskowe.
We wrzeniu 1914 zacign si do Legionw Polskich, w szeregach ktrych walczy najpierw w 2 puku
piechoty legionw, potem w 4 puku piechoty Legionw. W sierpniu 1915 ukoczy szko oficersk i
32
zosta mianowany chorym. Dowodzi plutonem, peni obowizki dowdcy kompanii, by adiutantem
batalionu. W listopadzie 1916 zosta mianowany podporucznikiem. Od kryzysu przysigowego suy w
Polskim Korpusie Posikowym jako dowdca kompanii, a pniej do listopada 1918 suy w armii
austro-wgierskiej. Po odzyskaniu niepodlegoci wstpi do odtworzonego 4 puku piechoty, gdzie zosta
dowdc kompanii marszowej w randze porucznika. W lutym 1920 awansowa do stopnia kapitana.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej wsawi si jako dowdca V batalionu kieleckiego w obronie
Lwowa, za co zosta uhonorowany Srebrnym Krzyem Orderu Virtuti Militari. W 1926 w trakcie przewrotu majowego stan po stronie sanacji. W 1930 awansowa na podpukownika i dosta przydzia
dowdczy, pocztkowo w 6 puku piechoty, a nastpnie jako dowdca 4 puku piechoty. W czerwcu 1939
zosta wydalony z wojska (przeniesiony w stan nieczynny) z dniem 31 lipca w zwizku z gon
spraw rozwodow (oficerski sd honorowy uzna jego postpowanie za wyudzenie majtku ony
za zachowanie niegodne honoru oficera). Wojn obronn 1939 r. spdzi bez przydziau, ewakuowany
do Brzecia wraz z Instytutem przyjecha do Wilna. Po okupacji miasta przez Armi Czerwon w konsekwencji agresji ZSRR na Polsk 17 wrzenia 1939 aresztowany 4 padziernika 1939 przez NKWD. Do
1940 wiziony w Starobielsku, potem w Moskwie. W obozie jenieckim w Starobielsku zosta
zwerbowany do wsppracy z NKWD, nastpnie wraz z grup oficerw przeszed na stron wroga i
wczy si w sowieckie dziaania propagandowe, przekonujce do wizji odbudowy Polski jako 17.
republiki integralnie wczonej do ZSRR. Unikn masakry katyskiej dokonanej na oficerach Wojska
Polskiego wiosn 1940, a nastpnie zosta skierowany wraz z grup oficerw deklarujcych ch
wspierania Sowietw do willi NKWD w Maachwce pod Moskw, gdzie pomaga w ich weryfikacji,
badaniu prawdziwego stosunku do Rosji, a nastpnie selekcji pod ktem przydatnoci do suby w Armii
Czerwonej. By wspautorem deklaracji hodu i lojalnoci przesanej na rce Jzefa Stalina w marcu 1941r. Po agresji III Rzeszy na ZSRR i ukadzie Sikorski-Majski wstpi do tworzonej przez gen.
Wadysawa Andersa polskiej Armii, nie zrywajc kontaktw z NKWD i gen. Mierkuowem Zosta
mianowany przez generaa Wadysawa Andersa - dowdc Polskich Si Zbrojnych w ZSRR - szefem
sztabu odtworzonej 5 Dywizji Piechoty w stopniu podpukownika, a nastpnie szefem obozu przejciowego (bazy ewakuacyjno-zaopatrzeniowej) w Krasnowodsku. By zwolennikiem pozostania oddziaw
WP w ZSRR i udziau w walkach na froncie wschodnim. Po ewakuacji Armii Polskiej na Wschodzie
do Iranu bez powiadomienia swoich przeoonych pozosta w ZSRR, za co zosta zdegradowany i
wydalony z Wojska Polskiego rozkazem gen. Andersa nr 36 z 20 kwietnia 1943 a polski Sd Polowy
skaza go 2 lipca zaocznie na kar mierci jako dezertera. W 1943 mianowany przez Jzefa Stalina
dowdc 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki Ludowego Wojska Polskiego i awansowany do
stopnia generaa. Oskarany o spowodowanie znacznych strat 1 Dywizji Piechoty w bitwie pod Lenino
12 padziernika 1943 r. W marcu 1944 zosta dowdc I Armii WP. Zatwierdza wyroki mierci na
onierzach swojej armii podejrzanych o sprzyjanie lub wspprac z podziemiem niepodlegociowym.
Na przeomie lipca i sierpnia 1944 dowodzi 1 Armi Wojska Polskiego w trakcie dziaa poczonych z
forsowaniem Wisy i prb uchwycenia przyczka pod Dblinem i Puawami, w kocowej fazie operacji
brzesko-lubelskiej. Od 22 lipca 1944 by zastpc Naczelnego Dowdcy Wojska Polskiego w stopniu
33
generaa dywizji. Podczas powstania warszawskiego, po zajciu przez Armi Czerwon i 1 Armi Wojska
Polskiego Pragi, wypeniajc zarzdzenie szefa sztabu 1 Frontu Biaoruskiego gen. Michaia Malinina
(nakazujce 1 AWP wyj do koca 15 wrzenia 1944 gwnymi siami na wschodni brzeg Wisy,
jednoczenie prowadzc rozpoznanie rzeki, dokona wyboru miejsca przeprawy desantowej, promowej i
mostowej oraz przygotowa si do forsowania rzeki w celu uchwycenia przyczkw na zachodnim brzegu w rejonie Warszawy), wyda rozkaz czci podlegych mu jednostek wojskowych (2 DP i 3 DP) przeprawi si na Czerniakw, Powile i oliborz i nawiza kontakt z powstacami, co zakoczyo si
porak. Osobistym rozkazem Stalina wydanym 30 wrzenia 1944 r. Berling zosta odwoany ze
stanowiska dowdcy 1 AWP. Pozbawionego dowdztwa armii Berlinga KRN (na wniosek Bolesawa
Bieruta) wyznaczya 25 listopada 1944r. szefem Polskiej Misji Wojskowej w Moskwie. 10 lutego 1947
Berling wrci do Polski i organizowa Akademi Sztabu Generalnego. 12 kwietnia 1947 zosta powoany
na stanowisko komendanta tej uczelni wojskowej. Na wojskow emerytur przeszed w 1953, gwnie z
uwagi na stan zdrowia. W latach 1953-1956 by podsekretarzem stanu w Ministerstwie Pastwowych Gospodarstw Rolnych, 1956-1957 podsekretarzem stanu w Ministerstwie Rolnictwa, od 1957 do 1970
piastowa stanowisko wiceministra lenictwa - Inspektora Generalnego owiectwa. Od 1956 zajmowa
take stanowisko prezesa Polskiego Zwizku owieckiego. W 1963 wstpi do PZPR. Obecnie
odpoczywa sobie na Powzkach. By zwolennikiem Paktu Ribbentrop - Mootow z 1939 roku oraz
Kamstwa Katyskiego.
Zygmunt Berling (dowdca 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki Ludowego Wojska
Polskiego) nad mogi "ofiar zbrodni niemieckiej"w Katyniu powiedzia:
Stoimy nad grobem jedenastu tysicy pomordowanych naszych braci, oficerw i onierzy Wojsk
Polskich. Niemcy rozstrzeliwali ich jak dzikie zwierzta, rozstrzeliwali ich ze zwizanymi rkami,
Nieubagany wrg nasz, Niemiec, chce zniszczy cay nasz nard dlatego, e zagarn chce ziemie, na
ktrych od wiekw yjemy my, Polacy. Dlatego niszcz i morduj Niemcy naszych braci w Polsce, tpi,
rozstrzeliwuj i wieszaj inteligencj polsk, wypdzaj chopw z ich ziemi polskich. Dlatego wymordowali tutaj, w lesie Katyskim, oficerw i onierzy polskich. Krew braci naszych przelana w tym lesie
woa o pomst.
Mamy obecnie bro w rku, bro dan nam przez zaprzyjanionego sojusznika, przez Zwizek Radziecki, na ktry Niemcy nieudolnie usiowali przerzuci zbrodni tu przez nich dokonan.Bro t
wykorzysta musimy dla wyzwolenia uciemionej Ojczyzny i dla pomszczenia tej wielkiej, niesychanej
zbrodni, ktrej Niemiec tutaj dokona.
Pamitajcie, oficerowie i onierze - gos pomordowanych naszych braci woa do nas. Musimy go
wysucha!
Las katyski, 30 stycznia 1944
34
Wadysaw Biekowski
(ur. 17 marca 1906 w odzi, zm. 15 kwietnia 1991 w Warszawie) komunista - publicysta, socjolog, polityk, w
latach 19561959 komunistyczny minister owiaty.
Od 1930 do 1936 by dziaaczem organizacji modzieowych: Organizacji Modziey Socjalistycznej "ycie" i
Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej.
W latach 19451946 by zwizany z resortem owiaty. Od 13 listopada 1956 do 27 padziernika 1959 by

ministrem owiaty w rzdach Jzefa Cyrankiewicza. W latach 19491959 by dyrektorem Biblioteki
Narodowej. Od 1942 nalea do PPR, gdzie od 1945 do 1948 by w KC PPR. Nastpnie do 1970
nalea do PZPR. Od 1943 do 1947 by posem do Krajowej Rady Narodowej. W latach 19471952 by
posem na Sejm Ustawodawczy, a w latach 19611969 posem na Sejm PRL III i IV kadencji.
Wadysaw Biekowski podczas II wojny wiatowej by jednym z ideologw i organizatorw antypolskiej PPR i KRN. By redaktorem prasy komunistycznej. Od 1946 do 1947 by kierownikiem
propagandy KC PPR. Po 1976 sta si wsppracownikiem lewackiego Komitetu Obrony Robotnikw i
Towarzystwa Kursw Naukowych.
Jzef Bik Bukar

(ur. 14 marca 1909 lub 24 kwietnia 1922 w acucie) ydowski oficer ledczy UB, kierownik Wydziaw
ledczych WUBP w Gdasku i Katowicach, zbrodniarz komunistyczny.
Jako ledczy wyrnia si okruciestwem. W WUBP w Gdasku przesuchiwa m.in. czonkw organizacji niepodlegociowych: "Polskie Siy Demokratyczne" i "Polska Tajna Armia WyzwoleczoDemokratyczna", wymuszajc zeznania o ustalanej przez samego siebie treci. Latem 1946 wraz z Janem
Wokowem prowadzi ledztwo przeciw czniczce i sanitariuszce 5 Brygady Wileskiej AK Danucie
Siedzikwnie "Ince", bijc j i poniajc. Przyczyni si do wydania na ni wyroku mierci przez sd 21
sierpnia 1946.
3 wrzenia 1946 zosta przeniesiony do centrali MBP w Warszawie jako oficer ledczy Sekcji II Wydziau
ledczego, a 1 marca 1947 do Katowic jako zastpca naczelnika (a od 1 stycznia 1951 naczelnik)
Wydziau ledczego WUBP. Zwolniony 15 marca 1953.
W 1968 uciek do Szwecji. W 2003, po napisaniu do IPN listu z wnioskiem o przyznanie mu wyszej
emerytury, w ktrym potwierdzi swoj prac w UB w latach 1945-1953, zosta postawiony w stan
oskarenia o zbrodnie komunistyczne.
Marek Bitter (Mejlech)

(1902-1965) - ydowski komunista, czonek KPP
35
od 1928, zwizany z Centraln Technik, zabezpiecza przejazdy i przerzuty graniczne (m.in. B. Bieruta i
M. Fornalskiej). W czasie wojny w warszawskim getcie, potem wizie Majdanka, bandyta w lasach
zamojskich. Po wojnie czonek CKZP, 1951-1956 pracowa w Ministerstwie Przemysu Cikiego m.in.
jako dyrektor Departamentu Inwestycji, w latach szedziesitych pracowa w Zakadach Elektronicznych im. F. Zubrzyckiego w Warszawie.
Gustaw Alef-Bolkowiak (Alef Gutman)

(ur. 3 lutego 1916 roku w omy, zm. 7 sierpnia 1979 w Warszawie) ydowski pukownik Ludowego Wojska
Polskiego, agitator sowiecki, agent NKWD, bojwkarz GL i AL
Od 1928 czonek Haszomer Hacair, a od 1936 OMS "ycie". 1936-1938 redaktor w agencji prasowej
"agos", a 1938-1939 sekretarz Komitetu Pomocy Uchodcom z Niemiec w Zbszyniu. We wrzeniu
1939 uda si na tereny zajte przez Armi Czerwon. Kierownik wydziau opaowego w zarzdzie
miasta, dziaacz zwizkw zawodowych i agitator podczas "wyborw" do Rady Najwyszej ZSRR.
1940-1941 kierownik pastwowej konsultacji prawnej w Kolnie. Sekretarz oddziau zwizku zawodowego pracownikw sdw. Dziaacz WKP(b), agitator miejscowego komitetu WKP(b). Blisko zwizany z
partyzantk radzieck i NKWD. Od 1942 walczy w oddziaach GL i AL, zastpca dowdcy batalionu i
dowdca oddziau specjalnego. Od lutego 1942 czonek PPR. Szef Wydziau Personalnego Komendy
Gwnej Milicji Obywatelskiej.
W 1945 zosta wyznaczony na stanowisko szefa Oddziau Spraw Zagranicznych Sztabu Generalnego
LWP. Od marca 1946 do kwietnia 1948 zastpca attach wojskowego w Waszyngtonie, od 15 sierpnia
1948 do 15 wrzenia 1949 attach wojskowy w Belgradzie. 16 wrzenia 1949 skierowany do dyspozycji
Komitetu Centralnego PZPR. W latach 1955-1956 by dyrektorem gabinetu wicepremiera Franciszka
Jwiaka w Urzdzie Rady Ministrw. 1956-1958 przedstawiciel PRL w Midzynarodowej Komisji
Nadzoru i Kontroli w Kambody i Laosie. Od 18 grudnia 1958 do 10 listopada 1964 szef komunistycznego Oddziau Propagandy w Gwnym Zarzdzie Politycznym WP.
Leonard Borkowicz
(ur. 4 stycznia 1912 w Wiedniu, zm. 26 padziernika 1989 w Warszawie) komunistyczny dziaacz partyjny i
pastwowy, penomocnik Rzdu PRL na okrg Pomorze Zachodnie (19451946) i pierwszy w historii wojewoda
szczeciski (19461949), kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
Posiada a rednie wyksztacenie. W 1927 wstpi do Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej, a

w 1930 do Komunistycznej Partii Polski (KPP). Nalea take do skrajnie antypolskiej Komunistycznej
Partii Zachodniej Ukrainy i Komunistycznej Partii Niemiec. W 1932 zosta skazany przez polskie wadze
na 5 lat wizienia. W latach 1936-37 by przetrzymywany w obozie w Berezie Kartuskiej W czasie II
36
wojny wiatowej oficer Armii Czerwonej. Od 1943 suy w I Dywizji im. T. Kociuszki,, od sierpnia do
padziernika 1943 by dowdc 1 Praskiego Puku Piechoty.
W lipcu 1944 powierzono mu obowizki penomocnika PKWN na teren wojewdztwa biaostockiego.
Od padziernika 1944 do marca 1945 by zastpc komendanta gwnego MO. W marcu 1945 peni
funkcj penomocnika Rzdu Tymczasowego przy 1 Froncie Biaoruskim. W kwietniu 1945 uzyska
nominacj na penomocnika Rzdu Tymczasowego na okrg Pomorze Zachodnie. W latach 19461949
sprawowa funkcj pierwszego w historii wojewody szczeciskiego i by odpowiedzialny za caoksztat
spraw zwizanych z odbudow i zagospodarowaniem przyczonego do Polski Pomorza Zachodniego.
W lutym 1949 zoy rezygnacj z penionej funkcji. Wkrtce zosta powoany na ambasadora Polski w
Czechosowacji. W marcu 1950 zosta odwoany z tej funkcji.
Przyczyn odwoania by skandal zwizany z pobiciem przez L. Borkowicza przedstawiciela
Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego oraz podejrzenie wobec ony Borkowicza o wspprac
z Niemcami podczas okupacji.
Kazimierz Brandys
(ur. 27 padziernika 1916 w odzi, zm. 11 marca 2000 w Paryu) ydowski prozaik, eseista, autor scenariuszy
filmowych. Jeden z czoowych stalinizatorw polskiej literatury.
Nalea do najbardziej agresywnych redaktorw marksistowskiej "Kunicy" wciekle atakujcej

przeciwnikw wadzy. Midzy innymi "wsawi si" skrajnie oszczerczym atakiem na PSL mikoajczykowskie, ktre nazwa "gronym przewodem dla faszyzmu w Polsce". W latach 1948-1951 wyda 4tomowy cykl "Midzy wojnami", ktry mia obnay "nico" przedwojennej Polski i przeciwstawi jej
obraz "szczliwych" powojennych przemian. Ju pierwsza powie cyklu pokazywaa w sposb
zdeformowany obraz groby "antysemityzmu" w Polsce przed 1939 rokiem. Kolejny tom pt. "Antygona"
mia da klasowy osd "nikczemnych" burujw, buszujcych w Polsce midzywojennej. Najbardziej
antypolsk wymow mia
4. tom "Czowiek nie umiera"; zaczyna si od "odpowiednio"
wycyzelowanego jadowitego ataku na akowskie dowdztwo Powstania Warszawskiego: "5 padziernika
hrabia Br-Komorowski, wystraszony skutkami zbrodni, sposzony jak szczur dymem poncego miasta i
widokiem podstpnie przelanej krwi, ktrej by hojnym szafarzem, rozwcieczony wreszcie niemi sytuacj, obnaajc zbyt jaskrawo zdrad 'londyskiego dowdztwa' - ktre pod hasem powstania
przeciwko okupantom usiowao pchn modzie warszawsk przeciwko wyzwoleczym armiom,
radzieckiej i polskiej - wystraszony, sposzony i rozwcieczony tym wszystkim, pojecha hrabia Br do
Oarowa. Tam w kwaterze dowdcy SS von dem Bacha, po przyjacielskiej gawdzie, w ktrej obydwaj
generaowie odnaleli wsplnych przodkw po kdzieli - podpisano akt kapitulacji".
Ksika Brandysa speniaa wszystkie wymogi najbardziej agresywnego socrealizmu, pitnowaa
dywersj "wrogw ludu" i rnych acuchowych "psw imperializmu". Ludowe wadze zadbay o
37
odpowiednie spopularyzowanie tak arliwego pisarza. Jak po latach wspomina sam Brandys w
"Miesicach", w jednej ze spdzielni kady, kto chcia kupi wiadro, musia obowizkowo kupi ktry z
tomw wiekopomnego cyklu "Midzy wojnami". Po latach mocno wyszydzi t sprzeda wizan
Herbert. W suchowisku radiowym "Lalek" da obraz wielobranowego sklepu, w ktrym smoa jest
przemieszana z Brandysem, zgrzebami, acuchami i butami. W kolejnej ksice, "Obywatele", Brandys
dosownie poszed na cao w tropieniu i demaskowaniu rnych "wrogw ludu". Najczarniej narysowa
postaci deprawujcego modzie reakcyjnymi pogldami ksidza katechety Leniarza i jeszcze
niebezpieczniejszego od niego wroga klasowego, nauczyciela Dziayca. Jako wzr dziaania dla
czytelnikw postawieni zostali w powieci Brandysa czujni zetempowcy, ktrzy gorliwie szli po tropach
antyludowej zdrady. Nie zabrako i odpowiednio nakrelonego "szczliwego" koca caej epopei. By
nim w ksice Brandysa proces "piciu bankrutw politycznych, piciu zajadych wrogw Polski
Ludowej".
Wena "ideowa" Brandysa przejawia si rwnie w jego aosnych kaniach po mierci Stalina. Pisa:
"Wie o mierci Stalina porazia serca nasze najokrutniejszym blem". I wzywa wszystkich tak jak
on rozpaczajcych, aby pamitali, e jedyne, co pozostaje do zrobienia, "gdy odchodz ludzie najblisi i
najbardziej kochani, (...) to przysiga zoona w duszy: przysiga wiernoci dla ich myli i pragnie".
Adam Bromberg (Adolf Adam Bromberg)

(ur. 12 marca 1912 w Lublinie, zm. 23 marca 1993 w Sztokholmie) ydowski wydawca ksiek, encyklopedysta, komunista, kolaborant sowiecki we Lwowie w latach 1939-1941. Zrobi byskawiczn karier jako, byy
oficer polityczny w marynarce wojennej, skierowany na stanowisko szefa Pastwowego Wydawnictwa
Naukowego, ktrego ster dziery przez wiele lat.
Urodzi si w rodzinie ydowskiej, jego ojciec prowadzi w Lublinie skad i suszarni chmielu.
Uczszcza do Gimnazjum Humanistycznego Towarzystwa Zakadania Szk ydowskich w Lublinie. W
czasach szkolnych wstpi do Zwizku Modziey Szkolnej bdcego fili Komunistycznego Zwizku
Modziey Polskiej. Po maturze studiowa w Wyszej Szkole Handlu Zagranicznego w Wiedniu, ale
przerwa nauk o dwch latach i powrci do Polski. Zosta czonkiem antypolskiej Komunistycznej Partii
Zachodniej Ukrainy, czynnym w jej Wydziale Wojskowym we Lwowie. Zosta aresztowany w 1934 i 13
maja 1935 skazany na 3,5 roku wizienia. Przebywa we Wronkach i Koronowie. Zosta zwolniony na
mocy amnestii w grudniu 1936. Zacz pracowa w wydawnictwie Ferdynada Hoesicka w Warszawie.
W latach 1939-41 przebywa we Lwowie. By redaktorem w Pastwowym Wydawnictwie Mniejszoci
Narodowych przy Radzie Komisarzy Ludowych Ukraiskie SSR, gdzie kierowa sekcj polsk. W marciu 1941 oeni si. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej (1941) zmobilizowany do Armii
Czerwonej i ewakuowany w gb ZSRR, suy w batalionie budowlanym w Orsku. W 1943 wstpi do
tworzonej armii polski, skierowany do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki, w ktrej suy jako
oficer owiatowy, a nastpnie oficer ds. polityczno-wychowawczych. W maju 1944 zosta szefem
38
wydziau politycznego 2 Dywizji Piechoty, a w czerwcu 1944 dowdc szkoy oficerw politycznowychowawczych przy 3 Dywizji Piechoty. W padzierniku 1944 zosta zastpc dowdcy 1 Brygady
Pancernej ds. polityczno-wychowawczych. W maju 1945 zosta mianowany szefem Zarzdu PolitycznoWychowawczego Marynarki Wojennej.
W listopadzie 1945 mianowany szefem wydziau redakcyjno-wydawniczego Gwnego Zarzdu
Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. W lutym 1946 zosta zastpc Leona Kasmana jako
dyrektora wydawnictwa "Ksika" oraz wykadowc Centralnej Szkoy Oficerw PolitycznoWychowawczych. W 1947 zorganizowa wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, dziaajce
pocztkowo pod nazwa "Prasa Wojskowa", ktrym kierowa do padziernika 1951. Rwnoczenie duo
publikowa na temat polityki pastwa w ruchu wydawniczym. Jesieni 1951 opuci wojsko w stopniu
pukownika i zosta wieprezesem Centralnego Urzdu Wydawnictw, Przemysu Graficznego i Ksigarstwa, na ktrego czele sta Karol Kuryluk. Zosta odznaczony przez Bolesawa Bieruta Krzyem
Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W maju 1953 otrzyma stanowisko dyrektora Pastwowego
Wydawnictwa Naukowego. W maju 1955 w wydawnictwie tym utworzono redakcj encyklopedii.
Rwnie w maju 1955 ukoczy w trybie przyspieszonym wydzia dziennikarstwa Uniwersytetu
Warszawskiego, gdzie nastpnie wykada od grudnia 1955 do wrzenia 1968.
Zosta odwoany z funkcji dyrektora PWN w dniu 1 czerwca 1965, po niekorzystnej dla niego
kontroli NIK i negatywnej ocenie moliwoci przeprowadzenia przez niego zmian kadrowych i
przywrcenia penej kontroli politycznej nad wydawnictwem. Mianowano go radc w Ministerstwie
Szkolnictwa Wyszego. Od maja 1967 peni funkcj zastpcy redaktora naczelnego Pastwowych
Zakadw Wydawnictw Szkolnych. Zosta usunity z PZPR w kwietniu 1968 w zwizku z wydarzeniami
marca 1968. Zarzucono mu naduycia finansowe. Zosta zwolniony z pracy w PZWS oraz na Uniwersytecie Warszawskim, zacz pracowa jako kierownik biblioteki w Instytucie Transportu Samochodowego w Warszawie. Zosta aresztowany 21 czerwca 1969 pod zarzutem naraenia na straty
finansowe PWN. Opuci areszt 15 lipca 1969, a postpowanie przeciwko niemu umorzono na mocy
amnestii.
W sierpniu 1970 wyemigrowa z Polski razem z on i crk. W 1972 zosta zdegradowany do stopnia
szeregowca rozkazem ministra Obrony Narodowej Wojciecha Jaruzelskiego. Zamieszka w Szwecji,
gdzie w 1975 zaoy razem z crk Dorot wydawnictwo "Brombergs Bokfrlag".
Jan Brzechwa (Jan Wiktor Lesman)

(ur. 15 sierpnia 1898 w merynce na Podolu, zm. 2 lipca 1966 w Warszawie) ydowski poeta autor wielu
znanych bajek i wierszy dla dzieci, satyrycznych tekstw dla dorosych, a take tumacz literatury rosyjskiej,
stalinista.
39
By wnukiem warszawskiego ksigarza i wydawcy Bernarda Lesmana, a przy tym stryjecznym bratem
poety Bolesawa Lemiana, ktry wymyli literacki pseudonim "Brzechwa" (nawizanie do czci
strzay).
Niestety, w latach stalinowskich wyrni si on szczeglnie grafomaskimi wierszami politycznymi.
Atakowa "pasibrzuchw wiejskich" i innych "wrogw klasowych", "Ameryk giedziarzy, garzy i
szalbierzy". Pisa z emfaz:
Le imperialici na pokadach yachtw,
Chc agresji, chc wojny, zyskownych konszachtw.
A tu Apel Sztokholmski: stek zoliwych szykan!
Watykan cud uczyni i Hitlera wskrzesi.
Atakowa "amerykaski imperializm", Zachd jako zbir podegaczy wojennych, pitnowa rzekome
zwizki emigracji polskiej z hitlerowcami. Napisa pene socrealistycznego patosu "Strofy o planie 6-letnim". W odrbnej ksieczce "Stonka i bronka" "zdemaskowa" amerykask stonk ziemniaczan
niszczc podstpnie plony w Polsce.
Odpowiedzi na to by m.in. znakomity wiersz synnego patriotycznego polskiego poety ydowskiego pochodzenia Mariana Hemara "Odpowied Brzechwie". Hemar wymia tam bezlitonie kolaboranck sualczo Brzechwy, piszc m.in.:
(...) Panie poeto, co w kraju Traugutta,
Okrzei, Ziuka i ksidza Skorupki,
Stajesz w obronie jakiego Bieruta
Wykpiwasz wrogw jakiego Osubki
I to ci starcza za wolno! I taka /Twoja poety duma i Polaka. ()
Brzoza Jan (Jzef Worobiec (Wyrobiec)

(1900-1971) pseudo prozaik, prowokator sowiecki. Zdrajca narodowy ktry zasyn z pacyfikacji polskiej
Politechniki Lwowskiej.
Pracowa jako ciela, matur zda dziki samoksztaceniu. Wyrniony w konkursie Instytutu Gospodarstwa Spoecznego za Pamitnik bezrobotnego (1933). Czonek lewicowej filii warszawskiego
zespou literackiego Przedmiecie. Czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy
(1921-1922), uczestnik lewicowego Zjazdu Pracownikw Kultury we Lwowie (1936). W czasie II wojny
wiatowej przebywa we Lwowie, w latach 1939-1941 i 1944-1945 pracowa w redakcji sowieckiej
gazety Czerwony Sztandar. Repatriowany na lsk, do 1947 w redakcji Trybuny Robotniczej, w latach
1948-1950 kierownik literacki Teatru im. S. Wyspiaskiego, w okresie 1947-1956 prezes Oddziau
Zwizku Literatw Polskich w Katowicach.
40
4 stycznia 1945r, w trakcie przymusowych wywozw Polakw, przyby do Lwowa z delegacj PKWN w
celu likwidacji polskiej Politechniki Lwowskiej. Na zwoanym tego dnia przez rektora JAMPOLSKIEGO zebraniu oglnym profesorw Politechniki przedoono ostro sformuowan rezolucj z
potpieniem dziaalnoci rzdu emigracyjnego oraz AK, tym za, ktrzy nie chcieli podpisa rezolucji,
Brzoza zagrozi potraktowaniem ich jako hitlerowcw i zniszczeniem. Wrd zgromadzonych 17
profesorw (m.in. ZIPSER, BRZOZOWSKI, KAMIESKI, KURYO, WIERDAK, BAGIESKI,
AULICH, GEISLER, MOZER, OCHDUSZKO, PILATOWA, JAN NIKLIBORC) zapanowaa cisza i
przygnbienie. Gronie przemawiajcego Brzoz ucisza rektor. Poniewa nikt z profesury nie popar
rezolucji, wic rektor zamkn zebranie bez jej uchwalenia. W ten sposb odwaga cywilna i bystro
umysu uchyliy podstp prowokatora Brzozy, bo podpisa tej rezolucji nie mona byo w adnym
wypadku, sprzeciw za nis za sob grob uwizienia i w najlepszym wypadku deportacj w okrutnych
warunkach, czasem z caa rodzin.
Sam Brzoza doy sdziwego wieku w dobrobycie PRL-u, nigdy nie stan przed polskim sdem za
zdrad Polski i popenione przestpstwa.
Teodor Bujnicki
(ur. 13 grudnia 1907 w Wilnie, zm. 27 listopada 1944 w Wilnie) poeta, satyryk, krytyk literacki zwizany z
czasopismem agary. Przyjaciel i "mistrz" Miosza, agent NKWD.
Absolwent Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (studia historyczne).

W czasie drugiej okupacji sowieckiej Wilna (15 czerwca 1940 - 24 czerwca 1941) redaktor kolaboracyjnego pisma Prawda Wileska 1940 - 1941. Nastpnie przebywa w Moskwie. Czonek sowieckiego
Zwizku Patriotw Polskich, od pocztku okupacji sowieckiej wsppracowa z NKWD.
Kiedy przyszli Sowieci, zacz pisa peany na ich cze w szmatawcu "Czerwony Sztandar". Straszne
sowa, przygnbiajce tych, ktrzy go znali, odbierajce wiar w Polsk. Armia Krajowa wydaa wyrok
mierci na kolaboranta. Wykona go w roku 1944 mody onierz AK Waldemar Butkiewic o
pseudonimie "Roland". Zgin podczas odwrotu z akcji. Po latach zapytano Miosza, jak ocenia
postaw "Dorcia" (tak noblista nazywa Bujnickiego). "Ja go nie potpiam - odpowiedzia Miosz. Moe gdybym tam wtedy by, tak samo bybym si zachowa"...
Edmund Bua
(ur. 17 padziernika 1926 w Zagrzu koo Sosnowca) komunista, genera brygady SZ PRL, wieloletni onierz
komunistycznego kontrwywiadu wojskowego (Gwnego Zarzdu Informacji MON i Wojskowej Suby
Wewntrznej, od 15 sierpnia 1986 do 31 sierpnia 1990 Szef WSW).
41
Ostatni zasug gen. Buy dla suby, w ktrej spdzi cae ycie, byo niszczenie akt GZI i WSW w
pierwszych miesicach transformacji ustrojowej. Z ustale wynika, e przed zniszczeniem akta te byy
sfotografowane, a mikrofilmy Bua osobicie przekaza GRU (wywiad wojskowy SZ ZSRR) i/lub
Trzeciemu Zarzdowi Gwnemu KGB (kontrwywiad wojskowy prowadzony na rzecz SZ ZSRR).W
1996 r. genera zosta za to skazany na 2 lata wizienia, ale w zawieszeniu. Dzisiaj wiedzie spokojny ywot emeryta, umilajc sobie czas jako owczy Polskiego Zwizku owieckiego.
Micha Mosze Chciski

(ur. 13 maja 1924, zm. 16 maja 2011 w Hajfie) ydowski oficer PRL-owskiego kontrwywiadu wojskowego,
zdrajca Polski.
Od marca 1945 onierz Armii Czerwonej, w grudniu 1946 robotnik fabryczny w odzi. W 1947
rozpocz sub w kontrwywiadzie wojskowym Gwnym Zarzdzie Informacji Ministerstwa Obrony
Narodowej.
Zwolniony dyscyplinarnie w 1967, wyemigrowa do Izraela w 1969, gdzie w latach 1970-1976 pracowa
na Uniwersytecie Jerozolimskim. Nastpnie wyjecha do Stanw Zjednoczonych, gdzie pracowa na
Uniwersytecie Harvarda oraz dla Rand Corporation (1976-1981). W latach 1984-1996 by zatrudniony w
George C. Marshall European Center for Security Studies w Garmisch-Partenkirchen. Po przejciu na
emerytur powrci do Izraela. Zmar w Hajfie.
Jest autorem kilku ksiek, z ktrych najczciej cytowana to antypolska "Poland: Communism, nationalism, anti-semitism" (wyd. 1982). Po polsku ukazay si jego wspomnienia w tomach "Zegarek
mojego ojca" i "Jedenaste przykazanie: nie zapomnij". Nienawidzi Polakw i polskich wartoci
narodowo katolickich.
Eugeniusz Chimczak
(ur. 1921) - oficer UB, ledczy, zbrodniarz stalinowski,sadysta.
Pocztkowo (jako porucznik) pracowa w Tomaszowie Lubelskim, pniej awansowa do stopnia majora
i zosta przeniesiony do Warszawy. rda i relacje przesuchiwanych w procesach stalinowskich
wskazuj, e by jednym z najokrutniejszych ledczych. Przesuchiwa m.in. Tadeusza Puaskiego w
ledztwie zwizanym z grup Witolda.
Sub w aparacie bezpieczestwa PRL zakoczy w stopniu pukownika 15 czerwca 1984 r.
W 1996 roku zosta skazany w procesie innego oprawcy z UB - Adama Humera tylko na 8 lat
wizienia.
42
Leon Chwistek
(ur. 13 czerwca 1884 w Krakowie, zm. 20 sierpnia 1944 w Barwisze koo Moskwy w Zwizku Radzieckim)
malarz, filozof, matematyk, kolaborant sowiecki.
W latach 19031904 jako wolny suchacz studiowa na krakowskiej ASP u Jzefa Mehoffera. Na
Uniwersytecie Jagielloskim studiowa filozofi i matematyk.
Od roku 1922 wykada matematyk na Uniwersytecie Jagielloskim, gdzie habilitowa si w roku 1928
z logiki matematycznej.
Wykada m.in. na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Po wybuchu II wojny wiatowej i zajciu
Lwowa przez ZSRR pozosta na uczelni. Rozpocz take wspprac z sowieckim Czerwonym
Sztandarem, stajc si kolaborantem sowieckim.
W czerwcu 1941, tu przed wkroczeniem wojsk niemieckich, uciek si ze Lwowa wraz z wojskami
sowieckim. Od 1941 do 1943 mieszka w Tbilisi, gdzie naucza analizy matematycznej, od 1943 za w
Moskwie. Dziaa w stalinowskim Zwizku Patriotw Polskich w ZSRR. Publikowa w organie
stalinowskiego ZPP "Wolna Polska". Zmar w 1944 w Barwisze k. Moskwy.
Jego on bya Olga siostra Hugona Steinhausa, crk Alina Dawidowiczowa, doktor matematyki, malarka i autorka wspomnie (zm. w Krakowie w 2007 r.)
Jan Czapla
(ur. 18 wrzenia 1925, zm. 29 czerwca 2008 w Warszawie) komunista, wojskowy, genera dywizji Ludowego
Wojska Polskiego, I zastpca szefa (19651971) i szef Gwnego Zarzdu Politycznego LWP (19711972), czonek
Komitetu Centralnego PZPR (19711975), czonek Rady Naczelnej i Zarzdu Gwnego ZBoWiD, wiceminister
spraw zagranicznych (19721975), pose na Sejm PRL VI kadencji, ambasador PRL w Indiach, Sri Lance i
Nepalu (19751981), wiceminister owiaty i wychowania (19821985).
Po wojnie ukoczy Wysz Szko Oficerw Politycznych (1948) oraz studia historyczne w Wojskowej
Akademii Politycznej im. Feliksa Dzieryskiego (1961). Od 1945 w aparacie politycznym podlegego
Ministerstwu Bezpieczestwa Publicznego Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego. Bra udzia w
walkach z podziemiem niepodlegociowym w poudniowo-wschodnich regionach kraju. Nalea do
antypolskich PPR i PZPR.
W latach 19671968 by zaangaowany w kampani antysemick zapocztkowan przez rodowisko
skupionych wok Mieczysawa Moczara tzw. "partyzantw". W 1968 zabezpiecza od strony propagandowej interwencj WP w Czechosowacji, uzasadniajc j jako bratni pomoc.
W latach 19711972 peni funkcj szefa Gwnego Zarzdu Politycznego WP. W 1972, jako bliski
wsppracownik Mieczysawa Moczara, zosta usunity ze stanowiska szefa GZP WP przez ministra
obrony narodowej gen. Wojciecha Jaruzelskiego.
43
By autorem tendencyjnych publikacji propagandowych dotyczcych walk jednostek Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego z podziemiem niepodlegociowym po II wojnie wiatowej. Wraz z prof.
Mari Turlejsk by wspautorem wydanej w 1966 przez Wojskow Akademi Polityczn im. Feliksa
Dzieryskiego ksiki Z walk przeciwko zbrojnemu podziemiu 19441947. W 1967 opublikowa artyku
Korpus Bezpieczestwa Wewntrznego w walce z podziemiem zbrojnym, ktry zosta zamieszczony w
ksice W walce o utrwalenie wadzy ludowej 19441947. Ponadto by czonkiem Komitetu Redakcyjnego 3-tomowej Maej Encyklopedii Wojskowej, ktrej kolejne tomy ukazyway si w latach 1967
1971.
Jzef Czaplicki (Izydor Kurc)

(ur. 31 sierpnia 1911, zm. 26 czerwca 1985 w Warszawie) ydowski funkcjonariusz UB, oficer (pukownik)
Ludowego Wojska Polskiego, zbrodniarz stalinowski, sadysta.
Czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski, Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej
Partii Robotniczej, absolwent kursu NKWD w miecie Gorki w 1941.
Karier w UB rozpocz w 1944 od stanowiska zastpcy kierownika WUBP w Warszawie. Zwolniony
po 1957. Jego zadaniem byo przeladowanie Armii Krajowej. Ze wzgldu na zncanie si nad
Akowcami, przezwano go w bezpiece Akower.
Bohdan Czeszko
(ur. 1 kwietnia 1923 w Warszawie, zm. 21 grudnia 1988 w Warszawie) komunista, bojwkarz komunistyczny,
pisarz, pose na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji.
W czasie wojny od 1942 bojwkarz stalinowskiej Gwardii Ludowej i Armii Ludowej w Warszawie, ps.
"Agawa", czonek ZWM, w marcu 1945 wstpi do 2 Armii Wojska Polskiego.
Autor powieci o tematyce okupacyjnej, wojennej midzy innymi Pokolenia z 1948. Powie ta,
opisujca histori Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, powielaa wiele kamstw historycznych na temat
m.in. mordu w Katyniu, powstania warszawskiego oraz onierzy AK i NSZ. Zostaa zekranizowana
przezpupila PZPR- Andrzeja Wajd W latach 19541963 redaktor "Przegldu Kulturalnego", pniej
"Kultury". Od 1965 do 1980 by posem na Sejm PRL z ramienia komunistycznej PZPR.
44
Aleksander Dan (Aleksander Weintraub)

(ur. 6 stycznia 1897 we Lwowie, zm. 1943 tame) - ydowski poeta i literat, komunista, zdrajca Polski.
19 listopada 1939 podpisa owiadczenie pisarzy polskich witajce przyczenie Zachodniej Ukrainy do Ukrainy
Radzieckiej a dokadniej polskich ziem wschodnich II RP ktre trafiy pod okupacj ZSRR.[tak nazwa te polskie
ziemie Stalin].
W latach trzydziestych publikowa w lwowskich Sygnaach i innych pismach lewicowych. Dziaa w

MOPR i by blisko zwizany z KPP, w 1935 wszed w skad grupy inicjatywnej powoanej przez KPP dla
zorganizowania Kongresu Pracownikw Kultury, ktry odby si w dniach 16-17 maja 1936. Za aktywn
dziaalno lewicow zosta aresztowany w 1937 i uwiziony na dwa lata w lwowskim wizieniu
Brygidki. Po zajciu Lwowa przez ZSRR sta si czoowym dziennikarzem sowieckiego szmatawca
Czerwonego Sztandaru. W 1943 zosta zlikwidowany przez Niemcw we Lwowie w obozie przy ul. Janowskiej.
Tadeusz Daniszewski (Dawid Kirszbraun)

(ur. 10 czerwca 1904 w Warszawie, zm. 9 sierpnia 1969 w Warszawie) ydowski komunista, wieloletni dyrektor
Szkoy Partyjnej KC PPR i PZPR oraz kierownik Zakadu Historii Partii.
Od 1921 czonek antypolskiej KPRP/KPP. Pod koniec 1928 zosta sekretarzem Komitetu Okrgowego
(KO) KPP w Krakowie. 1929-1930 przebywa w ZSRR, gdzie wykada w szkole partyjnej i pracowa w
Komitecie Wykonawczym (KW) Kominternu, a w sierpniu 1930 bra udzia w V Zjedzie KPP w
Peterhofie. Wielokrotnie aresztowany za dziaalno komunistyczn. Ostatnim wyrokiem w Warszawie z
24 stycznia 1938 skazany zosta na 12 lat cikiego wizienia bez zaliczenia pobytu w Berezie Kartuskiej.
Osadzony w wizieniu w Rawiczu, wydosta si stamtd wraz z innymi winiami we wrzeniu 1939. W
1939 po odzyskaniu wolnoci zbieg do swojej ojczyzny do ZSRR. Tam w latach 1940-1941 by
redaktorem naczelnym wydawnictw sowieckiego Pastwowego Wydawnictwa Literackiego w Jzykach
Obcych, a nastpnie do 1942 pracowa w Gwnym Zarzdzie Politycznym Armii Czerwonej. W 19431944 obj stanowisko redaktora odpowiedzialnego za komunistyczn radiostacj im. T. Kociuszki. By
take kierownikiem Wydziau Wydawniczego ZG ZPP. Po zajciu Lublina powrci do kraju i w
listopadzie 1944 podj dziaalno w PPR. Jego gwnym zadaniem byo zorganizowanie Centralnej
Szkoy PPR. Po utworzeniu by dyrektorem szk w Lublinie, a nastpnie w odzi do grudnia 1948.
Od lutego 1948 rwnolegle organizowa w Warszawie Dwuletni Szko Partyjn przy KC PPR-PZPR,
ktrej dyrektorem by do 1950. Jednoczenie od wrzenia 1948 by kierownikiem Wydziau Historii Partii
KC PPR (pniej KC PZPR), a od 1957 do czerwca 1968 dyrektorem Zakadu Historii Partii przy KC
PZPR. W czasie jego 20-letniego kierowania t placwk przeksztacia si ona z kilkuosobowej komrki
badawczej o niewielkiej kolekcji drukw socjalistycznych w rozbudowan instytucj pseudo naukowobadawcz, dysponujc rozlegym archiwum i jedn z najwikszych bibliotek specjalistycznych w
zakresie
midzynarodowego ruchu robotniczego.24 lutego 1956 nadano mu tytu profesora
45
nadzwyczajnego. W latach pidziesitych zwizany z "frakcj" puawian. W 1959 zosta zastpc

przewodniczcego Komitetu Nauk Historycznych PAN. By rwnie czonkiem Rad Naukowych
Instytutu Historii Wyszej Szkoy Nauk Spoecznych przy KC PZPR oraz Zakadu Historii Stosunkw
Polsko-Radzieckich PAN, czonkiem Komisji Koordynacyjnej bada w zakresie historii najnowszej. W
sierpniu 1968 przeszed na rent dla zasuonych, y na koszt polskich podatnikw.
Henryk Dankowski
(ur. 5 stycznia 1929) genera dywizji LWP, komunistyczny wiceminister spraw wewntrznych PRL i szef Suby
Bezpieczestwa od 20 grudnia 1986 do 31 padziernika 1989, zastpca szefa SB w latach 19851986, dyrektor
Departamentu III Ministerstwo Spraw Wewntrznych PRL od 10 maja 1982 do 20 grudnia 1986, szef Zarzdu
WSW Pomorskiego Okrgu Wojskowego, oficer Gwnego Zarzdu Informacji a pniej WSW w latach 1950
1982.
26 czerwca 1989 sporzdzi charakterystyki wybranych parlamentarzystw sejmu kontraktowego,

bdcych tajnymi wsppracownikami SB pod ktem ich dalszego wykorzystania. Do 31 stycznia 1990
za jego wiedz zniszczono du liczb teczek personalnych TW SB aby ochroni w ten sposb tzw.rzd
Mazowieckiego za co nie ponis adnej odpowiedzialnoci karnej.
Izaak Deutscher
(take: Isaac Deutscher, ur. 3 kwietnia 1907 w Chrzanowie, zm. 19 sierpnia 1967 w Rzymie) - publicysta, historyk
i aktywista marksistowski. Autor biografii Jzefa Stalina i Lwa Trockiego, a take tumacz literatury ydowskiej
na jzyk polski.
Urodzony w religijnej chrzanowskiej rodzinie ydowskiej, studiowa literatur, histori i filozofi na

Uniwersytecie Jagielloskim. W dziecistwie przeszed tradycyjn ydowsk edukacj, poznawa take
Tor i Talmud, uznawany by za zdolnego ucznia. Jeszcze jako nastolatek straci jednak wiar, sam
twierdzi, e ostatecznie zosta ateist po tym, kiedy w wito Jom Kipur zjad na grobie cadyka porcj
niekoszernego jedzenia, nie wywoujc tym adnej nadprzyrodzonej reakcji.
W 1927 roku wstpi do Komunistycznej Partii Polski. Pogldy marksistowskie pojawiy si u niego w
czasie studiw w Warszawie, gdzie kontynuowa nauk filozofii. Jako dziaacza KPP zajmowa si redagowaniem podziemnej prasy komunistycznej. W 1931 odwiedzi ZSRR, gdzie zaoferowano mu prac
profesora historii teorii marksistowskiej. Deutscher odmwi i wrci do swojej nielegalnej pracy w
Polsce.
W roku 1939 wyemigrowa do Londynu, co wobec pniejszych wydarze Holocaustu , de facto
uratowao mu ycie. Pisa do gazet polsko-ydowskich oraz dziaa w trockistowskiej Rewolucyjnej Lidze
Robotniczej. Nauczy si angielskiego i zacz pisa do gazet brytyjskich, w tym do The Economist i The
Observer, gdzie zosta ekspertem ds. radzieckich.
46
Jako publicysta The Economist i The Observer zajmowa w czasie II wojny wiatowej otwarcie wrogie
stanowisko wobec Rzdu RP na uchodstwie i stanowiska Polski wobec ZSRR . Liczne komentarze
Deutschera systematycznie deprecjonoway wizerunek II Rzeczypospolitej i wysiek onierzy Polskich
Si Zbrojnych na Zachodzie wobec brytyjskiej opinii publicznej.
Pierwsz powaniejsz publikacj Deutschera bya biografia Stalina ( Stalin.A Political Biography.),
opublikowana w 1949. Ksika zostaa szybko uznana za kontrowersyjn, jako e jej celem bya raczej
polemika, a nie czysto akademicki wykad biograficzny. Deutscher napisa prac z pozycji
trockistowskich, chocia w odrnieniu od wielu przedstawicieli tego nurtu uzna rol osobist Stalina w
wydarzeniach w ZSRR, a nie redukowa go do roli "wyraziciela interesw biurokracji". Jeszcze wikszy
rozgos przyniosa mu trzytomowa biografia Trockiego, zoona z tomw The Prophet Armed (1954),
The Prophet Unarmed (1959) i The Prophet Outcast (1963). W swoich czasach biografia bya pod
wieloma wzgldami przeomowa. Deutscher korzysta, za specjaln zgod Natalii Siedowej, z
zamknitych archiww Trockiego przechowywanych na Uniwersytecie Harvarda.
Zmar w Rzymie w 1967. Jego imi nosi Deutscher Memorial Prize, coroczna nagroda przyznawana najlepszej pracy akademickiej wydanej w krajach anglojzycznych powiconej
marksizmowi lub napisanej z marksistowskiego punktu widzenia.
Ostap Duski
(ur. Adolf Langer, 1892-1964) galicyjski dziaacz komunistyczny, od 1918 w Komunistycznej Partii Austrii.
Wsptwrca Komunistycznej Partii Galicji Wschodniej, oskarony w procesie witojurskim.
Jeden z liderw Zwizku Proletariatu Miast i Wsi (pniej KPZU i KPP, czonek jej sekretariatu
krajowego). Aktywnie wspiera oderwanie czci terytoriw wschodnich II RP i przyczenie ich do
ZSRR. Podczas II wojny wiatowej przebywa we Francji. Po 1945 czonek PPR, pniej KC PZPR.
Redaktor naczelny PPR-owskiej propagandwki "Gos Ludu". Pose na Sejm PRL I, II i III kadencji,
dziaacz ruchw "walki o pokj". Laureat Leninowskiej Nagrody Pokoju (1960).
Bolesaw Drobner
(ur. 28 czerwca 1883 w Krakowie, zm. 31 marca 1968 w Krakowie) dziaacz socjalistyczny, chemik, pierwszy
powojenny prezydent Wrocawia.
Od 1898 dziaa w Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i lska Cieszyskiego, a nastpnie w

Polskiej Partii Socjalistycznej. Opowiada si za wspprac z Komunistyczn Parti Polski. Po najedzie
sowieckim na Polsk 17 wrzenia 1939 aresztowany przez NKWD i wiziony. W 1943 zosta uwolniony
i wszed do stalinowskich wadz Zwizku Patriotw Polskich oraz PKWN (kierownik Resortu Pracy,
Opieki Spoecznej i Zdrowia PKWN). W 1945 (do czerwca) pierwszy polski prezydent Wrocawia
47
(powoany 14 marca, jeszcze przed wkroczeniem Armii Czerwonej do miasta, urzdowanie mg

praktycznie rozpocz dopiero po kapitulacji Festung Breslau, w maju). Wsporganizator polskiej administracji. Opowiada si za przeksztaceniem Wrocawia w miasto wydzielone. Chcia stworzy system
gospodarczy eliminujcy obieg pienidzy (tzw. republika drobnerowska), co byo jednym z gwnych
czynnikw, ktre zadecydoway o pozbawieniu go tej funkcji.
W latach 19561957 by I sekretarzem Komitetu Wojewdzkiego PZPR w Krakowie. Od 1944 pose do
KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji; w II, III i IV kadencji Sejmu
peni funkcj Marszaka Seniora (1957, 1961, 1965).
Wadysaw Dworakowski
(ur. 10 wrzenia 1908 w osiedlu Oblassy w pow. Kozienice, zm. 17 listopada 1976 w Warszawie) ydowski
komunista, lusarz, karierowicz PRL.
Od 21 listopada 1952 do 18 marca 1954 by wicepremierem w rzdzie Bolesawa Bieruta. Od 10 grudnia

1954 do 29 marca 1956 by przewodniczcym Komitetu do Spraw Bezpieczestwa Publicznego przy
RM w rzdzie Jzefa Cyrankiewicza.
W latach 19431947 by posem do KRN. Od 1947 do 1956 by posem na Sejm (na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji).
Od 1934 by czonkiem KPP. Od 1942 nalea do PPR, gdzie od 1945 pracowa w aparacie partyjnym.
Od 1948 nalea do PZPR. W okresie od 11 VI 1949 do III lub IV 1950 I sekretarz Komitetu dzkiego
i Wojewdzkiego w odzi. Odwoany do pracy w KC PZPR. W latach 19521954 by zastpc czonka
Biura Politycznego KC PZPR. Od 1954 do 1956 by czonkiem Biura Politycznego KC PZPR. W latach
19541955 by te sekretarzem KC PZPR.
W 1959 powrci do zawodu lusarza. W pniejszym okresie by jednym z liderw zaoonej przez
Kazimierza Mijala KPP.
Bogdan Dzicio
(ur. 28 maja 1928 w Sawkowie) profesor dr hab., prawnik i historyk sztuki wojennej, wykadowca prawa,
historii i archiwistyki, pukownik Wojska Polskiego w stanie spoczynku, emerytowany prezes Sdu Najwyszego,
czonek Grnolskiego Towarzystwa Literackiego.
W latach 1950-1952 odbywa aplikacj w Sdzie Wojskowym w odzi i jako asesor orzeka w procesach
z ktrych cztery zakoczyy si orzeczeniem kary mierci wobec czonkw opozycyjnego podziemia.
48
Emil Dziedzic
(ur. 31 stycznia 1914 w Ochmanowie, zm. 15 padziernika 1943 w Krakowie) - dziaacz ZMW "Wici", SL, KPP i
PPR, pisarz, sekretarz Komitetu Okrgowego PPR na Podkarpaciu, bojwkarz GL i kolaborant sowiecki.
Od 1933 dziaa w ZMW "Wici i SL, a wkrtce wstpi do KPP. Na pocztku okupacji niemieckiej bra
udzia w zebraniach byych KPP-owcw, po czym wyjecha do zajtego przez ZSRR Lwowa, gdzie pracowa w redakcji kolaboracyjnego pisma "Nowe Widnokrgi". Do Krakowa wrci w sierpniu 1941, po
wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. Dziaa w komunistycznej organizacji konspiracyjnej wydajcej
pismo "Polska Ludowa", wraz z ktr w lutym 1942 przystpi do PPR. Organizowa komrki PPR i placwki, garnizony, grupy wypadowe i oddzia partyzanckie GL. Wspredagowa "Trybun Ludow" organ prasowy krakowskiego Komitetu Obwodowego PPR. Od poowy 1942, gdy w pole wyszy
pierwsze oddziay partyzanckie GL na tym terenie, swoj twrczo powici gwnie yciu i walce
partyzanckiej; napisa m.in. popularn pie onierzy GL "Szumi lasy, szumi gaje". Wkrtce zosta
mianowany sekretarzem okrgowym PPR na Podkarpaciu. Na tym stanowisku skupia si na rozbudowie
struktur PPR i oddziaw GL.
Teodora Feder
urodzona w Lublinie. Komunistka, zdrajczyni Polski.
Czonkini KPP od 1918. W 1921 aresztowana i skazana na 5 lat wizienia. W 1923 w ramach wymiany
winiw politycznych, wyemigrowaa do ZSRR. W latach 1923-1930 pracowaa w Profinternie i
aparacie Komitetu Wykonawczego Kominternu. Po 1930 studiowaa w Instytucie Czerwonej Profesury.
W latach 1933-1934 w Paryu. Midzy 1935 a 1936 wiceszefowa Wydziau Propagandy i Agitacji komitetu regionalnego WKP(b) w Woroneu. 1937-1938 sekretarz organizacji partyjnej w radzieckiej kolonii w Madrycie. W 1940 aresztowana przez NKWD razem z mem T. G. Mandalianem. On zosta
skazany na mier, ona 18 lipca 1941 skazana na 8 lat agrw. W 1945 zwolniona, powrcia do Polski,
by bra dalej udzia w jej stalinizacji.
Anatol Fejgin
(ur. 25 wrzenia 1909 w Warszawie, zm. 28 lipca 2002 w Warszawie) ydowski komunista, wysoki funkcjonariusz
UB, zbrodniarz stalinowski, zdrajca Polski.
Od 1928 by czonkiem Komunistycznej Partii Polski. W 1929 zosta skazany na kar 2 lat wizienia za
dziaalno komunistyczn, a w 1932 ponownie na kar 4 lat wizienia. W pniejszym okresie by
etatowym funkcjonariuszem KPP, do jej rozwizania w 1938.
49
We wrzeniu 1939 po kapitulacji Warszawy, Fejgin przedosta si do Brzecia, a nastpnie do Lwowa,

gdzie pracowa jako ekonomista, a pniej jako naczelnik Wydziau Planowania w drukarni pastwowej.
Pod koniec czerwca 1941 przenis si do obwodu Kujbyszewskiego. Pracowa tam w sowchozie penic
funkcj ekonomisty-buchaltera, a nastpnie zosta zatrudniony w Zakadach Zbrojeniowych w
Kujbyszewie. W maju 1943 wstpi do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki nowo tworzonego
Wojska Polskiego, gdzie zosta oficerem politycznym. Od lutego 1944 zajmowa stanowisko szefa
Wydziau Polityczno-Wychowawczego 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta, a od stycznia 1945
szefa Oddziau Personalnego w Gwnym Zarzdzie Polityczno-Wychowawczym WP. Od maja 1945
by czonkiem komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej. We wrzeniu 1945 zosta na wasn prob
przyjty do Gwnego Zarzdu Informacji Wojska Polskiego, w ktrym zosta zastpc pukownika
Piotra Puaka, szefa Zarzdu. W GZI WP zajmowa si archiwum II Oddziau Sztabu Generalnego,
dokumentami byego Ministra Spraw Wojskowych oraz aktami Samodzielnego Referatu Okrgu
Korpusu I. Od padziernika 1949 zosta przeniesiony do Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego. Z
dniem 1 maja 1950, zosta zatrudniony na stanowisku dyrektora Biura Specjalnego, a 1 grudnia 1951
zosta dyrektorem X Departamentu MBP Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego. Wraz z
pukownikiem Michaem Taboryskim kierowa zmanipulowaniem przez specjaln grup X Departamentu
MBP wynikw wyborw do Sejmu PRL pierwszej kadencji przeprowadzonych 26 padziernika 1952
roku. W czasie suby w aparacie bezpieczestwa przez cay ten czas pozostawa na etacie Departamentu
Personalnego Ministerstwa Obrony Narodowej. Dopiero z dniem 23 marca 1954 rozkazem nr 273, Anatol
Fejgin zosta przeniesiony do rezerwy. Zosta zawieszony w funkcji 5 grudnia 1953 po ucieczce na
Zachd pukownika wiaty, nastpnie zwolniony z MBP 10 lutego 1954 i usunity z partii. W 1955
zosta aresztowany i nastpnie w dniu 11 listopada 1957 skazany na kar 12 lat wizienia za stosowanie
niedozwolonych metod przesucha i amanie prawa w procedurze zatrzyma. Zarzuty obejmoway
bezprawne pozbawienie wolnoci i spowodowanie szczeglnego udrczenia co najmniej 28 osb, w
okresie od 1950 do 1953, w tym polecanie podlegym funkcjonariuszom stosowania wobec niektrych z
tych osb przymusu fizycznego i psychicznego. Zosta zwolniony z wizienia w 1964 na skutek
uaskawienia.
Doceniany przez wczesne wadze komunistyczne PRL, zosta odznaczony Orderem Krzya Grunwaldu
III klasy, Krzyem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyem Srebrnym Orderu Wojennego
Virtuti Militari.
Jzef Feldman
(ur. 14 stycznia 1913 w Warszawie) - ydowski prokurator i pukownik Ludowego Wojska Polskiego, zastpca
Naczelnego Prokuratora Wojskowego do spraw szczeglnej wagi (2 listopada 1950 - 29 lipca 1955), czonek PZPR.
W latach 1940-1943 pracowa jako ekonomista w Wokowysku. Po agresji Niemiec na Zwizek Radziecki uciek do ZSRR. 18 grudnia 1943 roku wstpi do 1 Korpusu Polskich Si Zbrojnych w ZSRR.
50
W grudniu 1945 roku zosta penicym obowizki oficera ledczego w Wojskowej Prokuraturze
Okrgowej nr VII w Lublinie. W listopadzie 1946 roku obj funkcj podprokuratora, w marcu 1947 wiceprokuratora, a w czerwcu 1947 roku - prokuratora Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Lublinie,
gdzie pracowa do listopada 1948 roku. 2 listopada 1948 roku zosta szefem Wydziau VI Departamentu
Sprawiedliwoci Ministerstwa Obrony Narodowej, a w maju 1950 roku obj funkcj kierownika pracy
organizacyjnej tego departamentu.
2 listopada 1950 roku zosta mianowany zastpc Naczelnego Prokuratora Wojskowego. Funkcj peni
do 29 lipca 1955 roku. W 1953 roku otrzyma awans na stopie pukownika.
Komisja Mazura w swoim sprawozdaniu z 1957 roku obciya Feldmana odpowiedzialnoci za
wiele czynw zwizanych z naduyciem wadzy.
Jerzy Henryk Fonkowicz

(ur. 19 stycznia 1922 w Warszawie, zm. 7 padziernika 1997 w Konstancinie-Jeziornie) genera brygady
Ludowego Wojska Polskiego, szef Departamentu Kadr MON od padziernika 1956, attach wojskowy PRL w
Helsinkach, zdrajca Polski.
Jako ppk Oddziau II Armii Ludowej, mianowany szefem specjalnej grupy bojwkarskiej przy Sztabie
Gwnym tej formacji.
17 kwietnia 1944 na rozkaz Mariana Spychalskiego przeprowadzi akcj na archiwum Delegatury Rzdu
na Kraj przy ul. Poznaskiej 12 w Warszawie, ktra nadzorowana bya przez Wacawa Kupeckiego, ktrego zlikwidowano. Ludzie Fonkowicza w godzinach 7.00-19.30 zorganizowali w lokalu kocio, w ktry
wpado ok. 20 osb (cz z nich przekazano Gestapo i wszelki lad po nich zagin). Uzyskane w wyniku
napadu materiay dotyczce komunistw przedwojennych wywiz do Moskwy Marian Spychalski,
natomiast dokumentacj dotyczc AK przekazano za porednictwem Rittera-Jastrzbskiego do Gestapo.
W dniach 15-16 kwietnia 1944 roku Niemcy przeprowadzili w Warszawie szereg aresztowa, m.in.
wpado wwczas ok. 60 czonkw Armii Krajowej. Istniej dowody, e aresztowania te byy wynikiem
akcji na ul. Poznaskiej.
W 1944 aresztowany, uwiziony na Pawiaku i wywieziony do obozu pracy w Niemczech.
W 1945 mianowany szefem Oddziau III Gwnego Zarzdu Informacji LWP (osona kontrwywiadowcza jednostek LWP). Z jego ramienia w czerwcu 1945 wraz z Piotrem Jaroszewiczem i Tadeuszem
Steciem bra udzia w przejciu niemieckiego archiwum w Radomierzycach. Skaday si na zwoone
przez Niemcw pod koniec wojny do miejscowego paacu liczne skrzynie, zawierajce zebrane w caej
Europie, tajne dokumenty. Migracj akt o nieocenionej - gdy mogy by wykorzystywane w
rozgrywkach po wojnie - wartoci, nadzorowa bezporednio Walter Schellenberg, szef VI departamentu
Gwnego Urzdu Bezpieczestwa Rzeszy (RSHA)..
51
Gen. Fonkowicz zosta wyrzucony z LWP w 1967 r. Jednym z powodw by jego nieprawomylny
stosunek do wojny szeciodniowej, w ktrej zwycistwo nad pastwami arabskimi odnis Izrael.
Poniewa stron arabsk wspiera ZSRR, po przegranej Polska zerwaa stosunki z Izraelem, co byo
decyzj sowieck, podobnie czystki antysemickie.
Genera Fonkowicz po zwolnieniu z LWP odwoa si od tej decyzji do wczesnego ministra obrony
narodowej Wojciecha Jaruzelskiego. Ten po zbadaniu sprawy decyzje podtrzyma i doprowadzi do ostatecznego zwolnienia Fonkowicza, swojego dawnego kolegi z Informacji Wojskowej.
Od padziernika 1956 r. Fonkowicz by szefem Departamentu Kadr MON, potem attach wojskowym
PRL w Helsinkach. Z powodu pochodzenia ydowskiego po wydarzeniach marcowych zosta wydalony
z wojska przez gen. Jaruzelskiego. 7 padziernika 1997 r. zosta bestialsko zamordowany przez grup ok.
10 nieznanych sprawcw. Zgin w wyniku dugotrwaych tortur a powodem bya jego wiedza o zawartoci niemieckiego archiwum przejtego w 1945 roku w ktrym byy kartoteki znanych osobistoci
caej Europy Zachodniej, cznie z francusk lini rodziny Rotschildw ktrzy byli wsppracownikami
nazistowskiej Gestapo.
Aleksander Ford (Mosze Lifszyc)

(ur. 24 listopada 1908 w Kijowie, zm. 4 kwietnia 1980 w Naples na Florydzie) ydowski reyser filmowy i
scenarzysta, odpowiedzialny za sowietyzacj polskiego filmu.
W czasie II wojny wiatowej, w latach 19401943, krci filmy szkoleniowe dla Armii Czerwonej.
Pniej by kierownikiem Czowki Filmowej przy I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki, tworzc
szereg filmw dokumentalnych, m.in. pierwszy w powojennej Polsce film dokumentalny
W latach 19481968 by wykadowc w dzkiej Szkole Filmowej jego uczniami byli m.in. Andrzej
Wajda i Roman Polaski. W latach 19541956 by dziekanem Wydziau Reyserii tej uczelni.
Nalea do elity, do cisego kierownictwa grupy wybranej jeszcze przez Stalina w ZSRR, ktr
szykowano do przejcia wadzy w kraju. Fordowi wyznaczono rol oficera owiatowego. Wkroczy do
Polski wraz z I Dywizj Piechoty im. Tadeusza Kociuszki. Rozpocz karier od zgrupowania w
Sielcach w stopniu porucznika. Poniewa by gorliwy i ambitny, szybko awansowa na podpukownika.
Filmowa przemwienia Wandy Wasilewskiej, Zygmunta Berlinga, Karola wierczewskiego. Nakrci
dokument o Majdanku, zasiedlaniu tzw. ziem odzyskanych. Za polityczno-wychowaczo-propagandowe
zasugi zosta mianowany komendantem wojskowej wytwrni Czowka, a w 1945 r. szefem Filmu
Polskiego pastwowej instytucji zajmujcej si caoci krajowej produkcji.
W stalinowskiej ekipie Bolesawa Bieruta zna chyba wszystkich. Wiedzia, z kim naley rozmawia,
eby zaatwia sprawy. To on przywiz z niemieckiej wytwrni Babelsberg kamery. Dziki temu
zrujnowana d wesza w posiadanie najnowoczeniejszego sprztu filmowego w Europie. Wielk
przyjani darzy go Jakub Berman, szara eminencja w wczesnym aparacie wadzy, odpowiadajcy za
52
przeladowania akowcw i terror bezpieki. Majc dostp do takich ludzi, Ford czu si bezkarny. By
najlepiej poinformowan osob w rodowisku, co oczywicie wykorzystywa do umacniania swojej
pozycji i eliminowania konkurencji. Nie dopuci do powstania autonomicznych struktur filmowych,
ktre planowali zaoy Antoni Bohdziewicz (wybitny reyser, onierz armii podziemnej, zwizany z
PPS) i jego dawny kolega Eugeniusz Ckalski (kierownik biura filmowego w rzdzie londyskim).
Pomaga tylko sabszym od siebie, podporzdkowujc ich cakowicie. Tych, ktrzy rocili jakie pretensje, niszczy bez skrupuw. Blokowa pomysy, zatrzymywa scenariusze.
Przeprowadzony przez NIK raport ujawni w zarzdzanej przez Forda kinematografii faszowanie
dokumentw, wypacanie na lewo pensji, niegospodarno. W 1947 r. reyser zosta usunity z kierowniczego stanowiska w Filmie Polskim, co nie znaczy, e utraci wpywy. Nadal rzdzi, pozostajc
nieformalnie najwaniejsz osob w kinie, o ktrej wszyscy mwili Pan Pukownik.
Pienidze i kobiety to zreszt osobny i bardzo burzliwy rozdzia w jego yciorysie. Ford, mistrz autokreacji, uwielbia luksus. Zawsze jedzi najlepszymi samochodami, opywa w dostatki, a wok niego
krciy si najpikniejsze dziewczyny (jedna pono popenia dla niego samobjstwo). Mimo niskiego
wzrostu (niecae 160 cm) uchodzi za niezwykle seksownego mczyzn. Korzysta z tego powodzenia
bez oporw. Raz skoczyo si to afer na ca Polsk.
Pod koniec lat 50. krytyk filmowy tygodnika Polityka Zygmunt Kauyski zakocha si w piknej
amerykaskiej aktorce Elinor Griswold. Wypatrzy j w Londynie, cign do Warszawy, oeni z ni i
zamkn w zotej klatce. Moda matka, uciekajc przed domow nud, udaa si pewnego dnia do odzi
na zdjcia prbne. Tam poznaa Forda, zostaa jego kochank i szybko zasza z nim w ci. Kauyski
by przekonany, e to jego dziecko. Nie godzi si na rozwd. W kocu skapitulowa. Od tej chwili, jak
powiadaj zoliwi, z caego serca nienawidzi polskiego kina.
Pod kierownictwem Forda konsekwentnie pomniejszano znaczenie polskiego czynu zbrojnego w czasie
wojny, oczerniajc Polsk i Polakw.
W styczniu 1949 r. Maria Dbrowska opisywaa swe wraenia z mwicego o tragedii ydw z getta
warszawskiego filmu "Ulica graniczna" w reyserii Forda, obejrzanego na wewntrznym przedpremierowym pokazie. Pisarka ogldaa ten film w wskim gronie (Ford, Jerzy Toeplitz, ona ministra
bezpieczestwa Ruta Radkiewicz, Zofia Hofmanowa). O swoich odczuciach pisaa: "Caa tragedia
ydowska pokazana jest wietnie i robi wstrzsajce wraenie, bo robic j ydowscy marksici
zapomnieli o marksizmie i robili to ze zwyczajnie ludzk mioci. Caa strona polska jest raco
wypaczona, gdy robiona jest z niechci, zaledwie powcigan. (...) ten film, zwaszcza jako przedsiwzicie pastwowe, jest skandalem, stanowi zamaskowan propagand antypolsk (...).
Uwaam niektre szczegy tego filmu za wielki skandal moralny i polityczny. Przez te szczegy jest to
film antypolski, a jest wypadkiem chyba bez precedensu, eby instytucja pastwowa szerzya propagand
przeciwko narodowi, ktrym dane pastwo rzdzi. Ten film ukazuje najoczywiciej, e jestemy rzdzeni
nie tylko przez obcych, ale przez zdecydowanych wrogw narodu polskiego" (Dzienniki powojenne
1945-1949, Warszawa 1996).
53
W 1954 r. Ford wyreyserowa jeden z najbardziej zakamanych polskich filmw okresu stalinowskiego "Pitka z ulicy Barskiej", sugerujcy, e "reakcyjne" podziemie polityczne jest gwnym inspiratorem
przestpczoci. Ford uda si na emigracj po marcu 1968 r.
W 1969 wyemigrowa z Polski: najpierw do Izraela, nastpnie do RFN, potem do Danii, na koniec do
Stanw Zjednoczonych. Zmar popeniajc samobjstwo.
Jan Foremniak
(ur. 17 maja 1910 w Podszkodziu w powiecie opatowskim, zm. 16 stycznia 1945 w Ostrowcu witokrzyskim) komunista, oficer AL, kapitan sowieckich sub specjalnych, przedwojenny agent wywiadu wojskowego ZSRR w
Polsce, mianowany na stanowisko wojewody kieleckiego, pospolity bandyta, zdrajca Polski.
Po ukoczeniu w Ostrowcu 4 klas gimnazjum im. J. Chreptowicza oraz szkoy rzemielniczej pracowa
jako lusarz. Od wczesnej modoci zwiza si z ruchem komunistycznym. Dziaa pocztkowo w
Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK) (pniej KZMP) w Ostrowcu, gdzie by sekretarzem
Komitetu Dzielnicowego (KD). Od 1930 by czonkiem KPP, wchodzi w skad KD. Za udzia w
zabjstwie prowokatora J. Nawrota zosta aresztowany 27 maja 1932 i wyrokiem Sdu Okrgowego w
Radomiu 2 lipca 1932 skazany na bezterminowe cikie wizienie; w drugim procesie za dziaalno
komunistyczn skazany 15-16 lutego 1933 na 5 lat wizienia.
Po wybuchu wojny 1939 wydosta si z wizienia w Rawiczu i uda si do Biaegostoku. Po napaci
hitlerowskiej na ZSRR w 1941 ewakuowany do Kazachstanu, gdzie pracowa jako majster na kolei. W
poowie 1942 skierowany do szkoy partyjnej w Moskwie. W maju 1943 zosta przerzucony na tyy armii
niemieckiej na Ukrain, a od wiosny 1944 dziaa na terenie Ostrowca, gdzie wczy si do pracy w PPR
i AL. W stopniu kapitana by oficerem informacji w sztabie Okrgu Radom-Kielce AL i od lipca 1944
oficerem bezpieczestwa 2 batalionu 1 Brygady AL im. Ziemi Kieleckiej. Po wyparciu wojsk
niemieckich z Ostrowca zosta mianowany wojewod kieleckim, jednak przed objciem funkcji
wraz z kilkoma towarzyszami dokona napadu rabunkowego na prywatne mieszkanie, podczas
ktrego zosta zastrzelony przez onierza AK Stanisawa Kosickiego. Wydarzenie to, po
spreparowaniu przez propagand komunistyczn, stao si kanw powieci Jerzego Andrzejewskiego
"Popi i diament".
Jan Ludwik Frey-Bielecki

(ur. 10 sierpnia 1916 w odzi, zm. 28 czerwca 1994 w Warszawie) komunista, genera dywizji pilot Ludowego
Wojska Polskiego, pose na Sejm PRL II i III kadencji, dowdca Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej
Obszaru Kraju w latach 19561962, kolaborant sowiecki, bojwkarz komunistyczny, zdrajca Polski.
54
Polski wojskowy i polityk pochodzcy z polsko-niemieckiej rodziny inteligenckiej. W 1934 ukoczy

Gimnazjum Zgromadzenia Kupcw w odzi. W czasie studiw na Politechnice Warszawskiej nawiza,
mimo wczeniejszych zwizkw z sanacj, kontakty z ruchem komunistycznym. By czonkiem
Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej (KZMP) od 1935 do jego rozwizania i Organizacji
Modziey Socjalistycznej ycie; peni funkcj sekretarza OMS ycie na Wydziale Mechanicznym
Politechniki i czonkiem Egzekutywy tej organizacji, a take czonka redakcji wydawanego przez ni
pisma Politechnik. W 1936 wzi udzia w strajku okupacyjnym na Politechnice i starciach z czonkami
Obozu Narodowo-Radykalnego, za co zosta aresztowany, a nastpnie zawieszony w prawach studenta.
Po wybuchu II wojny wiatowej zbieg na tereny zajte przez Armi Czerwon; po 17 wrzenia w
okolicach Wodzimierza Woyskiego wraz z Jerzym Albrechtem tworzy antypolsk Czerwon
Milicj, nastpnie uda si do Lwowa, gdzie od 1940 dziaa politycznie na Politechnice Lwowskiej.
Jesieni 1939 przebywa jaki czas na terenach okupacji niemieckiej, oficjalnie z powodw rodzinnych,
prawdopodobnie jednak z misj wywiadowcz; do Lwowa powrci grudniu 1939. Wiosn 1940
wyjecha do Ninego Tagiu na Uralu, gdzie do lipca 1941 pracowa w zakadach metalurgicznych im.
Kujbyszewa. 10 lipca 1941 rozpocz szkolenie w szkole partyjnej Kominternu w Kusznarenkowie pod
Moskw. By przewidywany jako czonek grupy inicjatywnej, majcej powoa na nowo parti
komunistyczn w Polsce; ostatecznie nie zosta wczony do grupy, ktra, przerzucona przez fronty,
powoaa PPR. Od 1941 suy w Armii Czerwonej. 30 grudnia 1941 zosta przekazany do Wojskowego
Orodka Partyzanckiego. 7 lutego 1944 znalaz si, wraz z innym polskim komunist Stefanem Antosiewiczem, w skadzie oddziau specjalnego przeznaczenia NKWD, przerzuconego na tereny Wileszczyzny w rejon jeziora Narocz, do bazy sowieckiej partyzantki. O dziaalnoci Freya-Bieleckiego w
partyzantce sowieckiej niewiele wiadomo. 7 maja 1944 Frey utworzy, zoony w znacznej mierze z
Polakw, wasny oddzia partyzancki, ktry dziaa w rejonie jezioro Narocz Oszmiana Puszcza
Nalibocka Lida Grodno Puszcza Augustowska. W 1944 po przeszkoleniu przez NKWD zosta
zrzucony na tyy wojsk niemieckich. Po przejciu frontu pod koniec sierpnia 1944 oddzia zosta rozwizany i Freya skierowano do Moskwy, gdzie dziaa w Zwizku Patriotw Polskich (ZPP), pracujc w
redakcji radiostacji ZPP Kociuszko jako spiker i redaktor. W grudniu 1944 oddano go do dyspozycji
szefa Resortu Bezpieczestwa PKWN Stanisawa Radkiewicza. W 1945 szef Wojewdzkiego Urzdu
Bezpieczestwa w Warszawie, w latach 19451946 szef WUBP w Krakowie. Jako szef WUBP w Krakowie kierowa walk z podziemiem niepodlegociowym, przede wszystkim z oddziaem Jzefa Kurasia
Ognia. Jego dziaalno na stanowisku szefa WUBP spotkaa si z krytyk ze strony kierownictwa
MBP w wyniku przeprowadzonej jesieni 1945 kontroli w Urzdzie stwierdzono m.in. baagan w
prowadzonej dokumentacji, nieprzestrzeganie zasad tajnoci, brak kontroli nad dziaalnoci
powiatowych UBP oraz bezprawie Urzdw Bezpieczestwa; w wyniku tej kontroli Frey zosta
ukarany dyscyplinarnie.
3 maja 1946 kierowa tumieniem patriotycznych wystpie modziey w Krakowie; osobicie wjecha
samochodem pancernym naprzeciw manifestujcych studentw i da rozkaz strzelania na postrach do demonstrantw z karabinu maszynowego; po rozproszeniu manifestacji na jego rozkaz aresztowano ponad
55
1000 osb, w tym ok. 800 studentw; wkrtce po tym Frey otrzyma awans na podpukownika UB; jednak jego pozycj w aparacie bezpieczestwa zachwiao uwolnienie 18 sierpnia 1946 przez oddzia
Ognia kilkudziesiciu winiw z wizienia w. Michaa w Krakowie.
W padzierniku 1946 zosta na wasn prob przeniesiony do wojska z zachowaniem stopnia podpukownika. W okresie od 25 padziernika 1946 roku do 22 lipca 1947 roku by suchaczem Kursu
Dowdcw Pukw w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dblinie z jednoczesnym kursem pilotau. Po
ukoczeniu kursu zosta przydzielony do 3 Puku Lotnictwa Myliwskiego na Oksywiu i wyznaczony na
stanowisko pomocnika dowdcy puku do spraw pilotau. W okresie od 1 sierpnia 1949 roku do 31 lipca
1951 roku by suchaczem radzieckiej Wojskowej Akademii Lotniczej w Monino. Od 1954 genera
brygady i zastpca dowdcy Wojsk Lotniczych. Przejciowo odsunity od stanowiska, powrci do
wadzy wraz z Wadysawem Gomuk. Od padziernika 1956 do 1962 dowdca Wojsk Lotniczych i
Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju, pierwszy po wojnie Polak na tym stanowisku. Zosta usunity z
wojska w 1963 roku.
Mateusz Frydman
ppk rez., szef Sekcji ledczej Informacji w Bydgoszczy (1946 i 1947 r.), z-ca szefa Wydziau ledczego GZI (1948 czerwiec 1951), szef Wydziau Specjalnego GZI (czerwiec 1951 - kwiecie 1953), czonek partii, czonek b. KBP,
sadysta.
Komisja Mazura obarczya go odpowiedzialnoci za:

stosowanie w okresie 1947-1951 przestpczych metod ledztwa osobicie i za zlecenie
stosowania tych metod podlegym funkcjonariuszom w celu wymuszania zezna, szczeglnie w spreparowanych sprawach bydgoskiej oraz zamojsko-lubelskich, przy czym
jego osobisty udzia cechowao szczeglne okruciestwo i sadyzm,
przyczynienie si ww. metodami do skazania kilkudziesiciu ludzi w sfabrykowanych
procesach na drakoskie kary,
tolerowanie przestpczych metod ledztwa i prac operacyjnych Informacji wbrew swemu
podstawowemu obowizkowi jako szefa Wydziau Specjalnego Gwnego Zarzdu Informacji w latach 1951-1953.
Pukownik Mateusz Frydman rwnie ly bitego przez siebie winia sowami: "Jakim prawem wam
Polakom zachciewa si niepodlegoci Polski?" (wg: Trzy dokumenty ujawniajce mechanizmy
przemocy i gwatu w latach 1945-1947, paryskie "Zeszyty Historyczne" 1984, nr 47, s. 55).
56
Marek Fritzhand
(ur. 12 padziernika 1913 w Budaczu, zm. 2 grudnia 1992 w Warszawie) ydowski filozof marksistowski i etyk,
stalinowski uczony.
Przed wojn skromny nauczyciel w szkole podstawowej w ukraiskiej wiosce. Opuci wojsko w 1948 r.
w stopniu podpukownika i uzyska prac w katedrze gwnego tropiciela "bdw ideologicznych" w nauce, Adama Schaffa. W 1954 r., a wic zaledwie sze lat po odejciu z wojska i przejciu do pracy
naukowej, Fritzhand zosta mianowany profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego.
W latach 1972-1980 przewodniczcy Komitetu Nauk Filozoficznych Polskiej Akademii Nauk.
Zuzanna Ginczanka (Zuzanna Polina Gincburg)

(ur. 1917 w Kijowie, zm. 1944 w Paszowie) ydowska poetka. Kolaborantka sowiecka.
Jej rodzice wyjechali do Polski niedugo po wybuchu rewolucji padziernikowej. Zamieszkali w

Rwnem na Woyniu, w ktrym osiedli si rwnie dziadkowie Ginczanki. Babka Zuzanny, Klara
Sandberg, prowadzia tam eksluzywny skad apteczny.
Po ukoczeniu gimnazjum przeniosa si do Warszawy, gdzie rozpocza studia pedagogiczne.
Po wybuchu II wojny wiatowej przeniosa si do Lwowa. Podczas sowieckiej okupacji uczestniczya
w dziaalnoci Zwizku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. Publikowaa swoje i tumaczone na jzyk polski
wiersze innych autorw w sowieckich Nowych Widnokrgach oraz w Almanachu Literackim. W 1943
ucieka w okolice Krakowa; jesieni 1944 zostaa aresztowana przez gestapo i wkrtce pniej rozstrzelana w Paszowie.
Adam Ginsbert-Gebert
(1914-1994) - kolaborant sowiecki 1939-41, aparatczyk PZPR.
specjalista w zakresie ekonomiki i planowania miast, wieloletni wykadowca SGPiS (organizator i

kierownik Katedry Gospodarki Miejskiej, dziekan Wydziau Ekonomiki Produkcji), autor prawie 400
prac dotyczcych urbanizacji i ekonomicznych aspektw ochrony rodowiska.
57
Micha Goleniewski
(ur. 1922 w Niewieu, zm. 2 lipca 1993 w Nowym Jorku) podpukownik, oficer komunistycznego wywiadu,
(Departamentu VII Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego - Departamentu I Ministerstwa Spraw
Wewntrznych) i kontrwywiadu. Wsppracowa z CIA od 1959 roku. Syn ksigowego, urodzi si w Niewieu.
Jego wyksztacenie ograniczyo si do 4 klasy gimnazjum, ktre zdoa ukoczy do wybuchu II wojny wiatowej
w 1939 roku.
Po ustanowieniu wadzy komunistycznej w Polsce, zosta przyjty do antypolskiej Polskiej Partii

Robotniczej i do pracy w organach bezpieczestwa. W strukturach Ministerstwa Bezpieczestwa
Publicznego szybko awansowa. Po reorganizacji organw bezpieczestwa pod koniec 1954 roku
(zlikwidowano MBP i powsta Kds.BP), Goleniewski zosta mianowany wicedyrektorem Departamentu
II (kontrwywiad) Komitetu ds. Bezpieczestwa Publicznego. W latach 1955-1957, by zastpc szefa
Gwnego Zarzdu Informacji, a w 1958 roku przeszed ponownie do organw bezpieczestwa i wywiadu, tym razem jako naczelnik Wydziau VI (wywiad naukowo-techniczny) Departamentu I MSW wywiad. Uwaany by przez zwierzchnikw za oficera wybitnie inteligentnego, cho trudnego pod
wzgldem charakteru. Dziaa jako m zaufania NKWD i KGB w polskich strukturach wywiadowczych.
W 1959 roku rozesa do placwek CIA w Europie listy wyjawiajce szczegy szpiegowskiej dziaalnoci Harry'ego Houghtona, agenta w strukturach administracji brytyjskiej. W styczniu 1961 roku,
wraz ze sw kochank zgosi si w rezydenturze wywiadu amerykaskiego w Berlinie Zachodnim.
Wyjawi wwczas miejsce, w ktrym ukry kolekcj mikrofilmw zawierajcych tajne materiay oraz
zdekonspirowa znane sobie siatki szpiegowskie na Zachodzie. Dziki jego zeznaniom ujto gronego
agenta George'a Blake'a oraz Gordona Lonsdale'a (Konon Moodyj).
W PRL skazano go zaocznie w 1961 roku na kar mierci.
Po pewnym czasie Micha Goleniewski zacz twierdzi, e jest cudownie ocalaym carewiczem
Aleksym, zbiegym do Polski w 1917 roku. W wrzeniu 1964 roku, obwoano go nawet nastpc tronu
Rosji. Wraz z utwierdzaniem swych roszcze do korony rozszerza swoje oskarenia o szpiegostwo na
rzecz Zwizku Radzieckiego. Obj nimi m.in. profesora Harvardu Henry'ego Kissingera, pniejszego
sekretarza stanu USA oraz oficera brytyjskiej tajnej suby (Secret Service - MI5, nastpnie jej szefa),
Michaela Hanleya. Budzio to coraz wiksze wtpliwoci oficerw pracujcych z Goleniewskim, a
niektrzy uwaali go nawet za schizofrenika.
Innego zdania byli James Jesus Angleton i pniejszy dyrektor CIA, Richard Helms. Obaj twierdzili, e
zachowanie Goleniewskiego byo sprytn gr, maskujc fakt, i cay czas podlega kontroli KGB, ktre
za jego porednictwem zdecydowao si wyda cz swojej agentury. Potwierdza to jego byy
zwierzchnik, dyrektor Departamentu I MSW (1956-1961), pukownik Witold Sienkiewicz. Zmar w
nowojorskim szpitalu w wieku 71 lat. Przyczyn mierci bya przewleka choroba.
Ojciec Jerzego Goleniewskiego, gitarzysty zespou Breakout.
58
Halina Grska Edelman

ur. 4 maja 1898 w Warszawie, zm. 4 czerwca 1942 we Lwowie) ydowska pisarka i lewicowa dziaaczka
polityczna, sowiecka kolaborantka, zdrajczyni Polski.
19 listopada 1939 podpisaa owiadczenie pisarzy polskich witajce przyczenie Zachodniej Ukrainy do Ukrainy
Radzieckiej a dokadniej polskich ziem wschodnich II RP ktre trafiy pod okupacj ZSRR.[tak nazwa te polskie
ziemie Stalin].
Od 1924 bya zwizana z lwowskim rodowiskiem literackim. W 1933 wsplnie z T. Hollendrem i K.

Kurylukiem zaoya we Lwowie miesicznik spoeczno-kulturalny "Sygnay". Uczestniczya te w wielu
inicjatywach spoecznych zwizanych z ruchem socjalistycznym. W latach 1935-1936 braa aktywny
udzia w walkach o "jednolity front", uczestniczya w manifestacyjnym pogrzebie zabitego bezrobotnego
robotnika Wadysawa Kozaka, wchodzia w skad delegacji Ligi Obrony Praw Czowieka i Obywatela,
naleaa do wsporganizatorw oraz uczestnikw Kongresu Pracownikw Kultury w maju 1936 we
Lwowie.
Po zajciu Lwowa przez ZSRR we wrzeniu 1939 podja aktywn wspprac z wadz sowieck,
wierzc w skuteczno goszonych hase. .Bya wsppracowniczk sowieckich "Nowych Widnokrgw", ktre publikowao fragmenty jej powieci, tumaczya na jzyk polski Matk Gorkiego. W
czerwcu 1941 nie ewakuowaa si z wadzami sowieckimi, prawdopodobnie z powodu choroby ma. 19
wrzenia 1941 zostaa aresztowana we Lwowie przez Niemcw i rozstrzelana na Piaskach
yczakowskich w czerwcu 1942.
Henryk Grossinger
Komunista, penomocnik KC PZPR na powiat gryficki.
Za terroryzowaniu wsi szczeglnie z saw zyska wanie za tzw. spraw gryfick.

Wysano go jako penomocnika KC PZPR na powiat gryficki, z wielkimi kompetencjami i przy wsparciu
funkcjonariuszy organw bezpieczestwa. Dc do przyspieszenia kolektywizacji wsi, Grossinger
stosowa wobec chopw najskrajniejsze represje, niszczc ich dobytek. Wobec tych, ktrzy "marudzili" z
wstpowaniem do spdzielni, ludzie Grossingera stosowali zawalanie piecw w ich domach. Pod
wpywem masowego oburzenia chopw centralne wadze partyjne musiay publicznie odci si od
organizatorw akcji.(Kurier Codzienny z dn. 8-10 grudnia 2006 roku.)
Maria Gurowska lub Growska (Maria Sand)

(ur. 1 padziernika 1915, zm. 31 sierpnia 1998) sdzia w okresie PRL, ydowska zbrodniarka stalinowska.
59
Suya w Armii Ludowej jako czniczka. Po wojnie w 1946 dziki znajomociom ma zostaa
dyrektork partyjnej szkoy prawniczej dla sdziw w odzi. Aktywnie uczestniczya w kilku gonych
procesach politycznych okresu stalinowskiego. M.in. na podstawie sfabrykowanych przez prokurator
Helen Wolisk dowodw skazaa na kar mierci, bohatera narodowego gen. Augusta Emila
Fieldorfa, powieszonego na podstawie tego wyroku w wizieniu mokotowskim 24 lutego 1953.
Gwna Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wszcza przeciwko niej 5 maja 1992
ledztwo w sprawie zbrodni popenionej na gen. Fieldorfie, a po jego zakoczeniu wniosa o
przedstawienie Marii Gurowskiej zarzutu z art. 225 1 kodeksu karnego z 1969 (w skrcie d.k.k.). Proces
rozpocz si 22 grudnia 1997 w gmachu sdw przy alei Solidarnoci w Warszawie. Gurowska bya
obecna, ale potem a do mierci konsekwentnie nie zgaszaa si na rozprawy, migajc si od sprawiedliwoci.
Faustyn Grzybowski
(ur. 16 sierpnia 1913 w Mikoajewie k. Dniepropietrowska, zm. 9 kwietnia 1999 w Biaymstoku) komunista,
onierz Armii Czerwonej, funkcjonariusz i pukownik UB.
W 1929 ukoczy sowieck szko podstawow. Od 1933 czonek i aktywista partyjny w organizacji
modzieowej i WKP(b). Pracowa na stanowiskach rachmistrza w kochozie i sekretarza gminnego we
wsi Cariwodar koo Chersonia. 30 padziernika 1935 powoany do suby w Armii Czerwonej, do 1938
suy kolejno jako elew szkoy podoficerskiej 64. Kolejowego Puku NKWD, a nastpnie podoficer tej
szkoy i podoficer w miecie Czudzuj w Republice Turkmeskiej. 13 lutego 1938 zdemobilizowany w
stopniu podporucznika. W okresie 1938-1941 przewodniczcy kochozu im. Stalina w powiecie chersoskim. 13 sierpnia 1941 ponownie powoany do Armii Czerwonej, suy do 1943.
Od 7 czerwca 1943 w LWP. W kwietniu 1944 skierowany na kurs specjalny do szkoy NKWD w
Kujbyszewie i po jego ukoczeniu rozpocz sub w Resorcie/Ministerstwie Bezpieczestwa Publicznego. Odpowiedzialny za komunistyczny terror w PRL.
Jan Stefan Haneman

(ur. 15 maja 1890, zm. 11 czerwca 1957) komunista, ekonomista, stalinista.
Od 21 lipca 1944 do 5 grudnia 1944 by kierownikiem resortu gospodarki narodowej i finansw, a

nastpnie do 31 grudnia 1944 by kierownikiem resortu skarbu w stalinowskim PKWN. Nalea do
RPPS i PPS. Od 1943 do 1946 by posem do KRN (w 1946 zosta odsunity od dziaalnoci politycznej).
W 1945 zosta wiceprezesem Polskiego Zwizku Zachodniego.
60
16 marca 1944 delegacja KRN, w skadzie: Edward Osbka-Morawski, Marian Spychalski,

Kazimierz Sidor, Jan Haneman - uda si z hodem do Moskwy. Odpowiedzialny za zdrad
polskich interesw wobec Stalina i wschodniej granicy Polski.
Wiktor Herer
ydowski podpukownik bezpieki, komunistyczny morderca przez kilka lat naczelnik w Departamencie V
Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego, "pod skrzydami" osawionej Julii Brystygierowej, zrobi pniej
karier profesorsk w ekonomii, dochodzc do stopnia wicedyrektora Instytutu Planowania przy Radzie
Ministrw.
Odpowiedzialny za mord na jednym z bohaterw z batalionu "Zoka" Janie Rodowiczu ps. "Anoda"
Na wyjanienie cigle czeka po dwukrotnych umorzeniach ledztwa (w 1993 i 1995 r.) sprawa kulisw
mierci w gmachu Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego jednego z bohaterw z batalionu "Zoka" Jana Rodowicza ps. "Anoda". By jedn z postaci synnych z niewiarygodnej wrcz odwagi, powicenia
i zdolnoci do ryzyka. Za swe wojenne zasugi by odznaczony Krzyem Walecznych (dwukrotnie) i
Krzyem Virtuti Militari. Wszechstronnie uzdolniony, studiowa na Wydziale Architektury Politechniki
Warszawskiej, gdy pad ofiar represji. Aresztowano go w wigili Boego Narodzenia 1948 r. i zabrano
do ubeckiej katowni. Jego przesuchiwaniami kierowa naczelnik V Departamentu MBP major
ydowskiego pochodzenia Wiktor Herer (pniej profesor ekonomii). Zaledwie w dwa tygodnie po
aresztowaniu legendarny "Anoda" zgin w gmachu MBP. Z informacji zoonych w prokuraturze przez
innego czonka batalionu "Zoka", uwizionego w tym samym czasie, co "Anoda", Rodowicz zosta zastrzelony przez Bronisawa K. z MBP. Byy naczelnik w MBP Wiktor Herer zaprzeczy wersji o
zamordowaniu "Anody". Podtrzyma star oficjaln wersj, jakoby "Anoda" popeni samobjstwo,
skaczc na parapet otwartego okna i wyskakujc z czwartego pitra. Wersja ta wydaje si
nieprawdopodobna, choby ze wzgldu na to, e by wwczas rodek zimy - 7 stycznia 1949 r. Jak wic
wytumaczy twierdzenie, e w takim czasie na czwartym pitrze byo otwarte okno w katowni UB?
Faktycznie Anoda zosta jednak z niego wyrzucony. 12 stycznia 1949 r. jego ciao zostao w tajemnicy
przewiezione do zakadu pogrzebowego, a nastpnie anonimowo pogrzebane na Cmentarzu Powzkowskim. Rodzin o jego mierci powiadomiono dopiero 1 marca.
Szymon Hirszowski (Szymon Hirsz)

(ur. 11 marca 1900 w Drabiniance koo Rzeszowa, zm. 18 sierpnia 1958 w Katowicach) ydowski dziaacz
Bundu, KPP, ZPP, PPR i PZPR, sowietyzator PRL.
Od 1917 czonek ydowskiej Partii Socjaldemokratycznej (PSD). W grudniu 1918 zorganizowa

pierwsz komrk KPP w Rzeszowie. Po poczeniu SPD z Bundem dziaa w Bundzie, a po rozamie
61
w Bundzie - w Komunistycznym Bundzie (z polecenia KPP). Przez kilka lat by sekretarzem Komitetu
dzielnicowego KPP w Rzeszowie. Czonek zarzdu Powiatowej Kasy Chorych z listy klasowych
zwizkw zawodowych. W 1923 organizowa strajk kolejarzy, a w 1924 strajk powszechny w
Rzeszowie. Podczas drugich wyborw do Sejmu by sekretarzem Okrgowego Komitetu Wyborczego
Zwizku Proletariatu Miast i Wsi i penomocnikiem listy kandydatw, a w wyborach w 1928
penomocnikiem listy komunistycznej "Jedno Robotniczo-Chopska". 1933-1936 dziaa w zwizkach
zawodowych w Warszawie. Kilkakrotnie aresztowany za dziaalno komunistyczn. W 1939 pracowa
w lwowskiej fabryce wdek, w ktrej organizowa ruch zwizkowy. W czerwcu 1941 uciek w gb
ZSRR. 1944-1946 dziaa w stalinowskim Zwizku Patriotw Polskich w Czelabisku. W 1945 wstpi
do PPR. W 1946 wrci do kraju, zmieni nazwisko z Hirsz na Hirszowski i pracowa w Komitecie
Wojewdzkim PPR, a nastpnie PZPR, w Katowicach. By odznaczony sowieckim medalem "za doblestnyj trud".Odpowiedzialny za sowietyzacj PRL.
Leo Hochberg
(ur.1899 r. w odzi zm.w 1978 r. w Warszawie) ydowski komunista, stalinowski sdzia, zbrodniarz komunistyczny.
. Po ukoczeniu gimnazjum w Odessie (1917 r.) i prawa na Uniwersytecie Warszawskim (1926 r.), Leo
pracowa w Banku Dyskontowym w Warszawie Tak byo do wybuchu wojny, w 1939 r. uciek do
Zwizku Radzieckiego, pracowa tam na rnych stanowiskach w bankowoci i w przemyle
poligraficznym. Peni take funkcj przewodniczcego stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich w
ZSRR na okrg Baszkirskiej Republiki Autonomicznej. W 1944 r. wstpi do Ludowego Wojska
Polskiego, penic sub w sdownictwie wojskowym (m.in. sdzia, a nastpnie zastpca szefa Wojskowego Sdu Garnizonowego w rodzinnej odzi).
W "ludowej" Polsce jego kariera rozwina si w latach 1947-1955 Hochberg by sdzi i sekretarzem
Zgromadzenia Sdziw Najwyszego Sdu Wojskowego, a w latach 1955-1957 sdzi Sdu Najwyszego. Jeden z sdziw (te zaangaowany w "okres bdw i wypacze") stwierdzi, e NSW "w latach
minionych by gwn i zasadnicz transmisj stalinizmu do wszystkich sdw wojskowych [co czsto
oznaczao brutalne ingerencje w orzecznictwo sdw I instancji ].
Hochberg upowszechnia w sdzie "nowinki prawne" rodem z ZSRR, w tym przede wszystkim treci
prac Andrieja Wyszyskiego (prokurator generalny ZSRR, twrca teorii, e przyznanie si oskaronego
moe stanowi decydujcy dowd winy). Hochberg nie by jednak tylko teoretykiem, ale rwnie
praktykiem sdzi w niektrych sprawach I instancji.
Komisja, powoana w 1956 r. do zbadania przejaww amania socjalistycznej praworzdnoci w organach sdownictwa wojskowego, uznaa, e dopuci si wielu nieprawidowoci. Chciaa obniy mu
stopie wojskowy z podpukownika do kapitana i zakaza pracy w wymiarze sprawiedliwoci. Mimo
62
dyskwalifikujcej opinii Leo Hochberg pracowa dalej. W latach 1957-68 by naczelnikiem wydziau w
Ministerstwie Sprawiedliwoci.
Od 1947 roku by czonkiem PPR, potem PZPR, a take czonkiem Zarzdu Gwnego Towarzystwa
Przyjani Polsko-Radzieckiej. Oczywicie, tak jak Badecki i Hryckowian, "posiada liczne odznaczenia
wojskowe i pastwowe, w tym Krzy Oficerski Orderu Odrodzenia Polski". Mia udzia w mordzie
sdowym na rotmistrzu Pileckim i procesach innych onierzy AK. Zmar w 1978 r. Nie zosta osdzony za zdrad i zbrodnie stalinowskie.
Sam Leo Hochberg nalea do najbezwzgldniejszych komunistycznych zbrodniarzy - wyda 27
wyrokw mierci . Tym bardziej szokujce byo publikowane po mierci L. Hochberga stwierdzenie w
apologetycznym wspomnieniu zamieszczonym w Biuletynie ydowskiego Instytutu Historycznego
(kwiecie-czerwiec 1978 r. nr 2/1061): "Odszed od nas wybitny erudyta, mdry doradca (...) czowiek
wielkiego serca i dobroci".
T wielk dobro mia ucielenia kat, ktry wyda 27 wyrokw mierci w sfabrykowanych stalinowskich procesach!
Julian Hochfeld
(ur. 16 sierpnia 1911 w Rzeszowie, zm. 21 lipca 1966 w Paryu) ydowski socjolog marksistowski, teoretyk
socjalizmu polskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, nauczyciel i wychowawca duej grupy polskich
socjologw, pose do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I i II kadencji,
stalinista.
Julian Hochfeld, obecnie przedstawiany jako jeden z wybitniejszych rzecznikw "socjalizmu z ludzk
twarz" (wybielany m.in. przez Andrzeja Friszkego, autora penej zafaszowa historii opozycji politycznej PRL), by m.in. autorem tekstu przeciw podziemiu politycznemu opublikowanego na amach PPSowskiego "Robotnika" (18 VI 1946). Artyku ukaza si kilka tygodni po ogoszeniu komunikatu
Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego, zarzucajcego siedmiu czoowym dziaaczom PPS-WRN
rzekom cis wspprac z wywiadem andersowskim, szpiegostwo i wspdziaanie w aktach terroru.
Hochfeld w swym tekcie wtrowa tezom oskare ukutych przez kierownictwo komunistycznej
bezpieki, piszc: "Podziemie - take, a nawet przede wszystkim to, ktre si stroi w socjalistyczne pirka
lub ktre infiltruje w szeregi ruchu robotniczego - jest narzdziem zbrodni politycznej, ktr zwalczamy i
zwalcza bdziemy z ca nieustpliwoci. (...) Niech nikt z nas nie liczy na pobaliwo. Organizm
partyjny jest w zasadzie zdrowy. Ale to, co naroso na nim, co jest chore - zostanie wycite, by zdrowego
organizmu nie zakazio". Maria Dbrowska z oburzeniem pisaa o schematycznej marksistowskiej
przedmowie, ktr Hochfeld napisa do przeoonych przez ni dziennikw XVII-wiecznego
angielskiego pamitnikarza Samuela Pepysa. Wedug Dbrowskiej, Hochfeld twierdzi m.in., e cae
dotychczasowe dzieje ludzkoci byy prehistori, w ktrej "waciwie wszystko byo mae, a prawdziwa
historia zaczyna si dopiero od rewolucji padziernikowej.
63
Pawe Maksymilian Hoffman

(ur. 30 listopada 1903 we Lwowie, zm. 29 lipca 1978 w Warszawie) ydowski komunista, publicysta, redaktor
naczelny Rzeczpospolitej, Kunicy i Nowej Kultury, 1950-1954 kierownik Wydziau Kultury KC PZPR
odpowiedzialny za sowietyzacj Polski.
Studiowa na wydziale prawa i filozofii we Lwowie i Krakowie. Dziaacz ZNMS od 1921, a od grudnia
1922 Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK)/|KZMP.. Od listopada 1927 dziaa w KPP, w ktrej
by czonkiem Wydziau Rolnego i Wydziau Agitacji i Propagandy KO w Krakowie. Od 1932 do 1938
pracowa w Centralnej Redakcji KC KPP. W 1937 wraz z Lucjanem Szenwaldem redagowa Now
Kwadryg. Od jesieni 1939 do stycznia 1940 by nauczycielem w Rwnem i przewodniczcym
Komitetu Miejskiego Zwizku Zawodowego Nauczycieli. Pniej pracowa w sowchozie, a od grudnia
1940 by redaktorem dziau literatury marksistowskiej polskiej sekcji Pastwowego Wydawnictwa
Ukraiskiego. Od lipca 1942 tumacz w polskiej redakcji radiostacji w Kujbyszewie. Od maja 1943
oficer polityczno-wychowawczy w 1 DP im. Tadeusza Kociuszki, . Od lutego 1944 w kolegium redakcyjnym stalinowskiego organu ZPP Wolna Polska, a III-IV 1945 sekretarz odpowiedzialny redakcji,
nastpnie do 1948 redaktor naczelny Rzeczpospolitej, a od grudnia 1948 do marca 1950 redaktor
naczelny Kunicy. Od stycznia 1945 kapitan rezerwy LWP. Delegat na II Zjazd PPR i I Zjazd PZPR.
1949-1950 czonek egzekutywy organizacji partyjnej ZLP. Od IX 1950 do IX 1954 kierownik Wydziau
Kultury KC PZPR, a nastpnie redaktor naczelny Nowej Kultury. Od listopada 1968 zastpca redaktora
naczelnego PWN.
Jan Hryckowian
(ur. 15 padziernika 1907 w Latrobe w stanie Pensylwania w USA, zm. w 1975) zbrodniarz i oprawca okresu
stalinizmu, oficer LWP, sdzia sdw wojskowych, adwokat, zdrajca Polski.
Rodzina Hryckowiana powrcia do Polski w okresie midzywojennym a on ukoczy Wydzia Prawa na

Uniwersytecie Jagielloskim w 1931 roku i dwa lata pniej, jako zawodowy wojskowy, rozpocz prac
w sdownictwie. A do wybuchu II wojny wiatowej pracowa jako czynny sdzia w Wojskowych
Sdach Rejonowych w Grodnie i Tarnopolu. W 1938 roku zosta awansowany do stopnia kapitana. W
okresie okupacji dziaa w ZWZ-AK, w ktrym zajmowa si m.in. organizacj oddziaw partyzanckich
na Podhalu i w powiecie miechowskim. By dowdc batalionu od sierpnia 1941 do stycznia 1945 roku.
Do Rejonowej Komendy Uzupenie w Krakowie zgosi si na pocztku 1945 r. Przydzielono go do
korpusu oficerw suby sprawiedliwoci LWP. W grudniu 1945 r. awansowano go do stopnia majora, w
czerwcu 1946 r. zosta podpukownikiem. W tym czasie pracowa w Najwyszym Sdzie Wojskowym.
By sdzi orzekajcym m.in. w procesie pokazowym pukownika Jana Rzepeckiego i innych oficerw AK i WiN. W sprawach tych zapady wyroki mierci i dugoletniego wizienia.
64
W marcu 1947 r. zosta szefem Wojskowego Sdu Rejonowego nr 1 w Warszawie. Wtedy wanie wyda
najwicej wyrokw mierci. Byo ich co najmniej 16, w tym w pokazowym procesie Witolda Pileckiego
i procesach "odpryskowych" (utajnionych przed opini publiczn). 16 czerwca 1947 awa WSR w
Warszawie Sr.674/47 pod jego przewodnictwem skazaa na kar mierci kawalera Virtuti Militari
Konrada Dybowskiego wraz z ojcem Wadysawem Dybowskim. W styczniu 1949 r. Jan Hryckowian
odszed z sdownictwa wojskowego. Pracowa jako adwokat w Warszawie. W dniach 14-21 wrzenia
1953 roku w czasie procesu biskupa Kaczmarka by obroc siostry zakonnej Walerii Niklewskiej i
podobnie jak inni obrocy pomaga prokuratorom, zastraszajc i namawiajc swoich klientw do
przyznania si do winy. Nigdy nie zosta osdzony za zbrodnie stalinowskie. Jego ona, Stanisawa
Hryckowian, rwnie kapitan AK, odznaczona Krzyem Virtuti Militari, bya adiutantem gen.
Fieldorfa "Nila".
Bogusaw Hrynkiewicz
(ur. 12 wrzenia 1909 w Borkowie koo omy, zm. 22 czerwca 2003w Warszawie) komunista, agent NKWD i
wywiadu sowieckiego, wsppracownik Gestapo, zdrajca Polski.
Podczas studiw prawniczych na UW zwiza si z ruchem komunistycznym; w 1929 wstpi do

Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK, od 1930 KZMP) i zosta sekretarzem dzielnicowym
Midzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR). Dziaa rwnie w OMS "ycie".
1932-1933 wiziony za dziaalno komunistyczn. Jesieni 1939 przenis si do Wilna, a nastpnie do
Biaegostoku, gdzie pracowa w Miejskim Wydziale Owiaty. Latem 1940 nawiza wspprac z
NKWD. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 prbowa uciec w gb ZSRR, jednak nie zdy tego zrobi przed przejciem frontu i wrci do Warszawy. W pierwszej poowie 1942
nawiza kontakt z agentem wywiadu sowieckiego i NKWD Arturem Ritterem-Jastrzbskim, a nastpnie
z jego zwierzchnikiem Czesawem Skonieckim. Otrzyma zadanie przeniknicia do struktur organizacji
Miecz i Pug, co udao mu si pnym latem 1942. Dc do rozbicia tej organizacji, oskary jej szefw
Sowikowskiego i Grada o wspprac z gestapo, wskutek czego we wrzeniu 1943 zostali oni
zlikwidowani przez pluton specjalny Miecza i Puga. Wczesn wiosn odnalaz Komendanta Gwnego
AK Stefana Roweckiego "Grota" i prbowa nieskutecznie dokona jego likwidacji.
Latem 1943 skontaktowa si poprzez pracownika Sztabu Gwnego Gwardii Ludowej Czesawa
Strzeleckiego z Marianem Spychalskim, ktry zna Hrynkiewicza jeszcze sprzed wojny. Od jesieni 1943
w celu rozszyfrowania antykomunistycznego odcinka pracy AK i Delegatury Rzdu wsppracowa z
oficerem gestapo Wolfgangiem Birknerem (specjalist w przygotowywaniu prowokacji policyjnych i
znawc polskiego podziemia), wsplnie z ktrym opracowa plan przejcia archiwum Delegatury Rzdu i
AK prowadzonego przez znanego osobicie Hrynkiewiczowi Wacawa Kupeckiego "Kruka" przy ul.
Poznaskiej 37 w Warszawie. Archiwum to zostao przejte 17 lutego 1944 przez Hrynkiewicza oraz
gestapowca przydzielonego mu przez Birknera, i dwch onierzy GL Wincentego Romanowskiego
65
"Romana" i Stefana Wiechockiego "Stefana"; uprowadzono wwczas 7 osb zaginionych nastpnie bez
wieci (prawdopodobnie zamordowanych). Hrynkiewicz zabra gwnie materiay antykomunistyczne i
cz archiwaliw o polskim podziemiu, Niemcy materiay antyniemieckie i cz antykomunistycznych. Hrynkiewicz przekaza zdobyte dokumenty Marianowi Spychalskiemu, ktry w marcu
1944 zabra je do Moskwy. Od wiosny 1944 ponownie dziaa na rzecz wywiadu sowieckiego Do Polski
wrci we wrzeniu 1945. Pod koniec grudnia 1945 zosta aresztowany przez NKWD i 30 padziernika
1946 skazany na 5 lat wizienia; zwolniony w padzierniku 1948. Pniej by przesuchiwany przez MBP
w zwizku z wewntrzpartyjnymi czystkami. Nigdy nie stan przed polskim sdem aby odpowiedzie za
popenione przestpstwa i zdrad Polski.
Adam Humer
(wac. Umer, ur. 27 kwietnia 1908 w Camden (USA), zm. listopad 2001 w Warszawie) funkcjonariusz UB,
oficer ledczy w stopniu pukownika, sadysta, zbrodniarz stalinowski.
Urodzi si w chopskiej rodzinie o niemieckich korzeniach. W czasie studiw nalea do organizacji

studenckiej "Funk" oraz Zwizku Akademickiej Modziey Socjalistycznej. Czonek Komunistycznego
Zwizku Modziey Zachodniej Ukrainy, Wszechzwizkowego Leninowskiego Zwizku Modziey
Komunistycznej, PPR i PZPR.
Funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego w PRL. W resorcie od 12 wrzenia 1944
(m.in. kierownik Sekcji ledczej WUBP w Lublinie, od 15 lutego 1945 kierownik Sekcji VIII Wydziau I,
od 31 sierpnia 1945 zastpca kierownika Wydziau VII Departamentu I MBP, od 16 wrzenia 1945
zastpca kierownika Wydziau IV Samodzielnego MBP, od 1 lipca 1947 wicedyrektor, jednoczenie
naczelnik Wydziau II Departamentu ledczego MBP, od 1 wrzenia 1951 wicedyrektor Depatramentu
ledczego MBP). Zwolniony ze stanowiska 31 grudnia 1954, z resortu 31 marca 1955. W pniejszym
czasie, mimo i formalnie by poza resortem, to faktycznie doradza organom SB jako specjalista od
ruchu narodowego.
Tymczasowo aresztowany w 1992. W 1994 skazany za wymuszanie zezna torturami. Udowodniono mu
udzia w wielu przesuchaniach, upokarzanie, godzenie i torturowanie winiw politycznych. Skazany
zosta na dziewi lat wizienia, w drugiej instancji w 1996 zmniejszono wyrok do siedmiu i p roku,
zmar podczas przerwy w wykonywaniu kary. Na procesie zeznaway ofiary Humera m.in. Juliusz
Bogdan Deczkowski (AK) i Maria Hattowska (WiN), Stanisaw Skalski. Wedug ich zezna wobec
kobiet Humer stosowa m.in. bicie nahajk zakoczon stalow kulk oraz drutem kolczastym w piersi i
krocze.
Humer by take oskarany o skrytobjcze zamordowanie dziennikarza Tadeusza abdzkiego.
Prowadzi rwnie ledztwo w sprawie Adama Doboszyskiego, skazanego na mier w 1949.
66
Jego crk jest Magda Umer, waciwie Magorzata Magda Umer Przeradzka (ur. 9 padziernika
1949 w Warszawie) piosenkarka, wykonawczyni poezji piewanej, dziennikarka, polonistka,
reyser, scenarzystka, aktorka i autorka recitali.
Wanda Jakubowska
(ur. 10 padziernika 1907 w Warszawie, zm. 25 lutego 1998 w Warszawie) stalinowska reyser filmowa.
W czasie drugiej wojny wiatowej przebywaa w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz. Po

zakoczeniu wojny uczestniczya w organizacji polskiej kinematografii w oparciu o zespoy filmowe.
Przez kilkadziesit lat bya pedagogiem w Pastwowej Wyszej Szkoy Filmowej, Telewizyjnej i
Teatralnej im. Leona Schillera w odzi.
Autorka antypolskich filmw :Ostatni etap (1947), onierz zwycistwa (1953)
Maria Dbrowska pod dat 13 kwietnia 1948 r. odnotowaa w swych "Dziennikach" uwagi o faszerstwach filmu "Ostatni etap", zrealizowanego przez jedn z najbardziej skompromitowanych postaci
kinematografii okresu stalinizmu (autork osawionego "onierza Zwycistwa") Wand Jakubowsk:
"Wszystko, co w obozie w Owicimiu jest sympatyczne to Rosjanki i ydwki - oczywicie komunistki.
Wszystko, co w obozie zdeprawowane i ajdackie, to Polki (...). Polka - szalbierka aptekarzowa udajca
lekark, idiotka i nikczemnica kradnca chorym lekarstwa (...). Patrzc na ten skamany film i na t ajdack 'polsk doktork', mylaam ze zami o Garlickiej, jak sama ju miertelnie chora, jeszcze czogaa
si do chorych, aby ich ratowa. Takie byy polskie doktorki w Owicimiu" (Dzienniki 1945-1950,
Warszawa 1988).
Stefan Jdrychowski
(ur. 19 maja 1910 w Warszawie, zm. 26 maja 1996 w Warszawie) komunista,publicysta, kolaborant sowiecki,
zdrajca Polski.
W okresie midzywojennym czonek organizacji lewicowych intelektualistw w Wilnie, wspwydawca

czasopisma "Poprostu", wsppracownik agarw, przyjaciel Czesawa Miosza, opisany w jego ksice
pt. Zniewolony umys.
Po 17 wrzenia 1939 za namow Jzefa Stalina i Wandy Wasilewskiej posowa do Sejmu Republiki
Litewskiej oraz Rady Najwyszej Litewskiej SRR i ZSRR. W 1943 wsporganizator stalinowskiego
Zwizku Patriotw Polskich i armii polskiej w ZSRR. Od 1944 czonek antypolskiej Polskiej Partii
Robotniczej, nastpnie w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w latach 19561971 zasiada w Biurze Politycznym KC PZPR.
67
W 1944 skierowano go do wydziau informacji i propagandy w PKWN, przejciowo bywa rwnie

ambasadorem w Paryu i Moskwie. W latach 19451947 zajmowa si w rzdzie eglug i handlem
zagranicznym. W latach 19511956 peni funkcj wicepremiera, po dymisji Adama Rapackiego w
wyniku nagonki marcowej przej resort spraw zagranicznych, a w pocztkowym okresie ekipy Gierka
(19711974) peni funkcj ministra finansw. W latach 19561968 przewodniczy Komisji Planowania
przy Radzie Ministrw. W latach 19741978 ambasador PRL na Wgrzech.
Wyznaczony na posa do KRN (19441947), pniej regularnie peni mandat w Sejmie Ustawodawczym oraz PRL I, II, III, IV i V kadencji (19471972). 7 Grudnia 1970 roku wraz z Jzefem Cyrankiewiczem podpisa Ukad PRL-RFN o podstawach normalizacji wzajemnych stosunkw.
Przez kilkadziesit lat (a do 1990) czonek Rady Naczelnej ZBoWiD. W latach 80. by czsto zapraszany
do udziau w rnych komitetach honorowych i ciaach doradczych. W 1989 wybrany w skad Krajowej
Rady TPPR.
Franciszek Jwiak pseudonim "Witold"

(ur. 20 padziernika 1895 we wsi Huta Baranowska w pow. puawskim, zm. 23 padziernika 1966 w Warszawie) komendant gwny Milicji Obywatelskiej, od marca 1946 czonek Pastwowej Komisji Bezpieczestwa, genera
dywizji Ludowego Wojska Polskiego.
Jego ojciec, Ignacy Jwiak , aby utrzyma liczn rodzin, musia ima si rnych zaj. Poniewa by
niepimienny, nie mg nawet podpisa si pod aktem chrztu synw. Franciszek nawiza do rodzinnej
tradycji - skoczy jedynie szko powszechn Tacy ludzie rzdzili Polsk po wojnie.
Franciszek Jwiak dziaa najpierw w PPS i POW, suy w Legionach. Nie przeszkadzao mu to pniej
zwalcza tych, ktrych marzeniem bya niepodlega Polska. Wczenie zacz komunizowa - w 1921 r.
wstpi do KPRP (Komunistyczna Partia Robotnikw Polskich), a potem do Komunistycznej Partii
Robotniczej Polski. Rok pniej zosta po raz pierwszy zatrzymany i aresztowany na 18 miesicy w
Lublinie. W grudniu 1924 aresztowany po raz drugi. Wizienie opuci w grudniu 1926 i kierowa prac
komitetw okrgowych KPP: lubelskim, radomsko-kieleckim i poznasko-pomorskim. W 1931 zosta
szefem Wydziau Wojskowego Komitetu Centralnego KPP. W kwietniu tego roku aresztowany po raz
trzeci i skazany na sze lat pozbawienia wolnoci. W styczniu 1937 osadzony zosta w Berezie Kartuskiej. W tym samym roku skazany zosta na kar dziesiciu lat pozbawienia wolnoci. Do wybuchu II
wojny wiatowej odbywa kar w zakadzie karnym w Tarnowie. We wrzeniu 1939 roku uciek na
Wschd na treny okupowane przez ZSRR, tym razem do Kowla. Tam, w nastpnym roku, wzi lub z
mod komunistk - Frid Szpringer.
Na pocztku 1942 powrci do kraju, z on nigdy wicej si nie zobaczy. W maju tego roku zosta
czonkiem Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej, w sierpniu szefem Sztabu Gwnego
Gwardii Ludowej, a w listopadzie czonkiem Sekretariatu KC PPR. 1 stycznia 1944 mianowany zosta
szefem Sztabu Gwnego zastpc naczelnego dowdcy Armii Ludowej.
68
Jego now towarzyszk ycia zostaa - Helena Woliska (Fajg Mindl Danielak - ydowska komunistka). Pocztkowo "Lena" bya jego podwadn w sztabie GL-AL, potem zawdziczaa mu wysokie
stanowiska w stalinowskim aparacie wadzy - milicji i Naczelnej Prokuraturze Wojskowej. Jako
prokurator, w randze pukownika, w latach 1950 - 1953, z pogwaceniem stalinowskiego prawa,
wsppracujc z bezpiek, pozbawia wolnoci 16 osb. Jedn z nich by szef "Kedywu" Armii Krajowej
gen. August Emil Fieldorf "Nil", ktry po cikim ledztwie zosta skazany i zamordowany.
Wiosn 1944 r. Franciszek Jwiak i Woliska przenieli si do widrw Wielkich koo Otwocka.
Czekali na "wyzwolicielsk" Armi Czerwon. Za ssiadw mieli Wadysawa Gomuk (ktrego potem
"Witold" i "Lena" bd zwalcza). Kiedy wybucho Powstanie Warszawskie, razem z innymi PPRowcami, przedostali si do zajtego przez Sowietw Lublina. Do ruin Warszawy wrcili po styczniowej
ofensywie. Zamieszkali w ocalaej kamienicy przy ul. Jaworzyskiej 7 m. 10.
W latach 19441949 peni obowizki pierwszego komendanta gwnego Milicji Obywatelskiej i od
1945 rwnoczenie wiceministra bezpieczestwa publicznego. Nastpnie by prezesem Najwyszej Izby
Kontroli, a w latach 19521955 ministrem kontroli pastwowej. Rwnoczenie, w latach 19491952, by
czonkiem Rady Pastwa. W latach 19551957 by wicepremierem.
W latach 19481956 by czonkiem Biura Politycznego KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i
przewodniczcym Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej. By posem na Sejm Ustawodawczy i Sejm
PRL I kadencji.
W 1956 r. Franciszek Jwiak zosta wyrzucony z partii i odsunity od stanowisk (karier koczy jako
prezes Najwyszej Izby Kontroli). Wczeniej Woliska zostawia go dla swojego ma - Wodzimierza
Brusa (waciwie Beniamina Zylberberga), z ktrym lub wzia jeszcze w 1940 r., ale potem rozdzielia
ich wojna (razem z Brusem - najpierw oficerem polityczno-wychowawczym LWP, potem profesorem
marksistowskiej ekonomii, a w kocu rewizjonist - wyjechaa po 1968 r. do Oksfordu, gdzie Brus wykada na kilku uczelniach).
"Witold", ktry wedug zgodnych relacji, by pod pantoflem "Leny" (potrafia wyzywa go od najgorszych, a on przyjmowa to z pokor i nazywa j "laleczk"), ciko przey "kosza".
Jzef Jurkowski (Josef Jungban)

(ur. 30 marca 1913 w Lublinie) ydowski pukownik UB , dyrektor Departamentu V Komitetu do spraw
Bezpieczestwa Publicznego w 1955, szef Wojewdzkiego Urzdu Bezpieczestwa Publicznego w Gdasku w
1948, kierownik WUBP w Bydgoszczy w 1945, szef grupy operacyjnej na Grnym lsku, od 1944 oficer do zada
specjalnych Resortu Bezpieczestwa Publicznego, oprawca stalinowski.
Po ukoczeniu gimnazjum pracowa w KC KZMP. W latach 1934-1935 dwukrotnie skazany (na rok i na
pi lat wizienia) za dziaalno komunistyczn i antypolsk. W czasie II wojny wiatowej suy w
69
Armii Czerwonej, a od 1943 w 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki. 1 sierpnia 1944 przekazany
do dyspozycji kierownika Resortu Bezpieczestwa Publicznego Stanisawa Radkiewicza.
W 1956 suy w Midzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Wietnamie.
W 1969 uciek do Izraela.
Edward Kalecki (Szymon Eliasz Tenenbaum)

(ur. 24 czerwca 1895 w Radomiu, zm. 1 marca 1979 w Warszawie) ydowski pukownik, funkcjonariusz
aparatu bezpieczestwa Polski Ludowej.
Wydziau Finansowego Resortu Bezpieczestwa Publicznego PKWN i MBP w latach 1944-1945,

zastpca dyrektora Wydziau Finansowego MBP w latach 1945-1953. Szef Oddziau Finansowego
Dowdztwa Wojsk Ochrony Pogranicza w Warszawie (1 X - 14 XII 1954). Szef Oddziau Finansowego
Komendy Gwnej Milicji Obywatelskiej w Warszawie (14 XII 1954 - 31 XII 1956).
Ida Kamiska
(ur. 4 wrzenia 1899 w Odessie, zm. 21 maja 1980 w Nowym Jorku) ydowska aktorka teatralna i filmowa oraz
reyser, jedna z najwikszych aktorek w historii ydowskiej sceny teatralnej. W latach 19491953 dyrektor Teatru
ydowskiego w odzi, w latach 19531955 Teatru ydowskiego we Wrocawiu i nastpnie w latach 19551968
Teatru ydowskiego w Warszawie, kolaborantka sowiecka.
Ida Kamiska, aktorka, ktra kandydowaa do sowieckich wadz z ramienia Armii Czerwonej, staa si zawodowym dyrektorem.
Kamiska w 1939 roku z fal mieszkacw opucia Warszaw i dotara do Lwowa, gdzie wadze
komunistyczne powierzyy jej kierowanie Pastwowym Teatrem ydowskim. Po agresji III Rzeszy na
Zwizek Radziecki, w czerwcu 1941 ucieka do Rwnego, a nastpnie przez Charkw i Baku do Frunze,
stolicy Kirgistanu. Tam zorganizowaa zesp i przez dwa lata wystawiaa sztuki w miejscowej filharmonii oraz innych miastach republik radzieckich. Wwczas urodzia syna Wiktora, ktrego ojcem by
Marian Melman, drugi m Idy. W latach 19441946 Kamiska pracowaa w moskiewskim radiu w
audycjach polskich i obcojzycznych.
W 1947 Ida z Marianem Melmanem i synem wrcia do Polski i zamieszkaa w wyzwolonej Warszawie.
Przez wiele lat staraa si o powrt do kraju crki, ktra przebywaa na zesaniu w ZSRR (ostatecznie
wrcia w 1956). W 1948 wadze komunistyczne zaproponoway jej zorganizowanie pastwowego teatru
ydowskiego w odzi, ktrego w latach 19491953 bya dyrektorem. Nastpnie w latach 19531955
bya dyrektorem Dolnolskiego Teatru ydowskiego we Wrocawiu, a od 1955 dyrektorem naczelnym i
artystycznym Teatru ydowskiego im. Ester Rachel Kamiskiej w Warszawie.
70
W latach 19561960, po kolejnych falach emigracji ydw z Polski, publiczno Idy Kamiskiej malaa,
dlatego aktorka wyjedaa coraz czciej na tourne po Europie, do obu Ameryk, Izraela i Australii. Po
wydarzeniach marca 1968, wyjechaa z rodzin do Wiednia, skd nastpnie udaa si do Tel Awiwu, a
przed kocem 1968 dotara do Stanw Zjednoczonych i zamieszkaa w Nowym Jorku, gdzie usiowaa
zaoy Yiddish Theater, ale wysiki te nie zostay zakoczone powodzeniem. Zagraa rwnie gwn
rol u boku Harry'ego Belafonte w filmie The Angel Levin i role w dwch filmach telewizyjnych, ktre
nie przyniosy podanego sukcesu.
Ida Kamiska zmara na atak serca w Nowym Jorku, gdzie zostaa pochowana na Mount Hebron
Cemetery.
Stanisaw Kania
(ur. 8 marca 1927 we wsi Wrocanka koo Jasa) komunista, aparatczyk PZPR, karierowicz PRL, bra udzia w
przygotowaniach stanu wojennego.
W latach 40. XX wieku pracowa jako robotnik. Walczy w szeregach Batalionw Chopskich. Po wojnie
dziaa w Zwizku Walki Modych, w latach 19451948 w antypolskiej PPR, a nastpnie w PZPR.
Ukoczy Szko Partyjn przy KC PZPR oraz Wysz Szko Nauk Spoecznych przy KC PZPR. W
latach 19521956 pracownik aparatu Zwizku Modziey Polskiej. W latach 19581962 kierownik
Wydziau Rolnego Warszawskiego Komitetu Wojewdzkiego PZPR, w latach 19621968 sekretarz
Warszawskiego Komitetu Wojewdzkiego. Od grudnia 1968 do kwietnia 1971 kierownik Wydziau
Administracyjnego KC PZPR. W latach 19681986 czonek KC PZPR. W latach 19711980 sekretarz
KC PZPR, a w latach 19751981 czonek Biura Politycznego. Od 6 wrzenia 1980 do 18 padziernika
1981 I sekretarz KC PZPR. Obj to stanowisko po Edwardzie Gierku, usunitym w wyniku wydarze
sierpnia 1980. Nadzorowa Gwny Zarzd Polityczny Wojska Polskiego w latach 19711981.
Pose na Sejm PRL VI, VII, VIII i IX kadencji (19721989). W latach 19811983 wchodzi w skad
Prezydium Oglnopolskiego Komitetu Frontu Jednoci Narodu.
Od maja 1982 do listopada 1985 czonek Rady Pastwa PRL. W latach 19831985 przewodniczcy
Komisji ds. Samorzdu Pracowniczego przy Radzie Pastwa PRL. W Sejmie PRL IX kadencji (1985
1989) przewodniczcy Komisji Spraw Samorzdowych. W latach 19851990 by czonkiem Rady
Naczelnej ZBoWiD, formalnie bra udzia w przygotowaniach stanu wojennego.
Jzef Kapliski (Izrael Kapan)

pierwszy sekretarz KW PPR w Rzeszowie, jako delegat na l Zjazd PPR w grudniu 1945 roku domaga si
usunicia z wszystkich stanowisk administracji terenowej niekomunistw.
71
Leon Kasman
(ur. 28 padziernika 1905 w odzi, zm. 12 lipca 1984 w Warszawie) ydowski komunista. Pierwszy redaktor
naczelny dziennika "Trybuna Ludu" (organu KC PZPR) w latach 1948-1953 (pniej ponownie w latach 19571967), pose na Sejm PRL trzech kadencji: pierwszej (1952-56), czwartej (1965-1969) i szstej (1972-1976),
propagandzista komunistyczny, stalinista, karierowicz PRL.
W 1922, zosta po raz pierwszy aresztowany(w tym samym czasie, bdc niespena 17-latkiem, zosta
czonkiem egzekutywy Komunistycznego Zwizku Modziey w Polsce okrgu dzkiego i czonkiem
Komunistycznej Partii Robotniczej Polski). Po wyjciu na wolno podj nauk w Wolnej Wszechnicy w
Warszawie.
W latach 1934-1936 wykada w Moskwie na kursach polskich Kominternu. W 1936 r. instruktor w KC
KPP. Od 1936 r. do 1939 r. za dziaalno w KPP wyrok 5 lat wizienia w Nowym Sczu, Kielcach i
Tarnowie. Po wybuchu II wojny wiatowej we wrzeniu 1939 znalaz si we Lwowie, skd ewakuowa
si pod koniec czerwca 1941; zosta wwczas ranny w obie nogi i umieszczony w izbie chorych w miejscowoci Dunajewka. Pod koniec 1941 zaj si dziaalnoci w kadrach Kominternu. Od lipca 1943
dziaa w radzieckim obozie partyzanckim na Biaorusi, a od 1944 jako przedstawiciel Kominternu w
dowodzonych przez Mieczysawa Moczara oddziaach Armii Ludowej. Po zakoczeniu wojny zosta
kierownikiem wydziau propagandy i agitacji KC Polskiej Partii Robotniczej w Lublinie oraz redaktorem
naczelnym "Trybuny Wolnoci". Pniej, w odzi, kierowa wydziaem propagandy KC PPR nadzorujc
"Gos Ludu" i "Trybun Wolnoci", wreszcie trafi do Warszawy, gdzie zosta kierownikiem wydziau
organizacyjnego KC PPR, zastpc przewodniczcego Centralnego Urzdu Planowania i dyrektorem
Spdzielni Wydawniczej "Ksika" oraz (od 10 maja 1947) czonkiem rady nadzorczej RSW "Prasa". W
roku nastpnym zosta skierowany po raz pierwszy na stanowisko redaktora naczelnego "Trybuny Ludu"
(wskutek narastajcych w partii konfliktw okrelanych mianem "walki z kosmopolityzmem" odwoany z
tej funkcji w grudniu 1953). W 1955 mianowany na stanowisko wiceministra przemysu lekkiego i
pniej przewodniczcego Komisji Planowania; od 1956 zaliczany do frakcji "Puawian" zosta w 1957
ponownie skierowany na stanowisko redaktora naczelnego "Trybuny Ludu". W 1967 odwoany i przeniesiony do Narodowego Banku Polskiego, ktrego zosta wiceprezesem, ale wkrtce, w 1968 przeniesiony
na emerytur,ktr opacali polscy podatnicy.
Przez wiele lat jako redaktor naczelny organu KC PZPR "Trybuny Ludu", by tym dziaaczem, ktry
najgwatowniej gardowa za zaostrzeniem represji wobec przeciwnikw politycznych podczas obrad
Biura Politycznego KC PPR w padzierniku 1944 roku. "Wsawi si" wwczas powiedzeniem:
"Przeraenie ogarnia, e w tej Polsce, w ktrej partia jest hegemonem, nie spada nawet jedna
gowa" I gowy polskich patriotw, gwnie AK-owcw, zaczy spada w przyspieszonym tempie na
skutek rozptanej wwczas pierwszej wielkiej fali terroru przeciw Narodowi. I tak np. w grudniu 1944 r.
doszo do rozstrzelania piciu AK-owcw w piwnicy domu przed Zamkiem Lubelskim.
Leon Kasman, przez 16 lat naczelny redaktor "Trybuny Ludu", przyby w 1944 r. na tereny Lubelszczyzny jako agent moskiewski. Nie tyle zajmowa si walk, ile zbieraniem informacji dla Moskwy
72
o poczynaniach podejrzanych "krajowcw" z PPR-u. Dziaania Kasmana byy cile powizane z

powstaym z inicjatywy Bermana w styczniu 1944 roku w ZSRS Centralnym Biurem Komunistw
Polskich, zdominowanym przez dziaaczy pochodzenia ydowskiego. Dyo ono do przejcia
kierownictwa nad POR. Zdobywane przez Kasmana informacje miay suy dyskredytowaniu krajowych dziaaczy PPR polskiego pochodzenia wobec wadz sowieckich i reklamowaniu swojej grupy
towarzyszy jako najbardziej posusznego narzdzia w realizacji polityki sowieckiej w Polsce W
pniejszym okresie Kasman jako naczelny "Trybuny Ludu" sta si prawdziwym symbolem najskrajniejszego betonu i postrachem wszystkich mylcych dziennikarzy. Gdy po paroletniej przerwie w
redagowaniu "Trybuny Ludu" 2 marca 1957 r. znw zosta mianowany jej naczelnym przez Gomuk, w
dzienniku partyjnym wybuch bunt: omiu czoowych publicystw "Trybuny Ludu" podao si do dymisji
przeciw nominacji tak twardogowego dziaacza.
Paulina Kern
ydowska wiceprokuratorka Generalnej Prokuratury PRL, zbrodniarka komunistyczna. Podobnie jak Helena
Woliska ucieka do Wielkiej Brytanii, gdzie zmara w 1980 r.
W Departamencie Specjalnym Kernowa pracowaa od wrzenia 1950 r. do padziernika 1951 r. Raport

tzw. komisji Mazura z 1956 r., stwierdza, e nagminnie amaa prawo:
"W dniu 30 listopada 1950 roku w toku toczcej si rozprawie sdowej odbywajcej si w wizieniu
przeciwko Eugeniuszowi Grzybowskiemu sprzeciwia si wezwaniu na rozpraw wiadkw powoanych
przez oskaronego, a w szczeglnoci wiadka Ejmego, motywujc to trudnociami w doprowadzeniu na
rozpraw, mimo e wiadek ten przebywa w tyme wizieniu. wiadek ten, bdc zwierzchnikiem
Grzybowskiego, mg najbardziej wiarygodnie nawietli dziaalno organizacyjn oskaronego". Paulina Kern zignorowaa rwnie fakt, e Grzybowski odwoa wszystkie zoone w ledztwie zeznania,
owiadczajc, e zostay na nim wymuszone. "W swoim wystpieniu oskarycielskim zarzucia
Grzybowskiemu prowokacj i szkalowanie organw MBP - jeli chodzi o stosowanie niewaciwych
metod ledztwa - co znalazo swj wyraz w wyroku skazujcym go na kar mierci".
Komisja przywoywaa te udzia Kernowej w sprawie Wadysawa Cisowskiego. "W lipcu 1951 roku
(...) dokonujc kocowego przesuchania, nie umiecia w protokole wyjanie podejrzanego o torturowaniu go w toku ledztwa, a przeciwnie, owiadczya mu, e wadze ledcze Polski Ludowej nie bij.
Odmwia rwnie Cisowskiemu zapoznania z caoci materiaw ledztwa".
Z kolei 6 grudnia 1951 r. Kernowa zatwierdzia akt oskarenia przeciwko czonkom "Startu" - ekspozytury delegata rzdu RP na kraj (w sprawie zapady trzy wyroki mierci). Komisja napisaa: "Sprawa
ta oparta bya na wymuszonych i sztucznie dobranych dowodach" i wnioskowaa wobec Kernowej:
"Zwolni z pracy w Prokuraturze PRL, gdy stawiane jej zarzuty wskazuj na to, i nie daje ona gwarancji naleytego speniania funkcji prokuratora".
73
Bolesaw Kieniewicz
(ur. 21 listopada 1907 w Dworcu w pow. piskim, zm. 3 maja 1969 w Warszawie) oficer Armii Czerwonej,
genera dywizji LWP, pose na Sejm PRL I kadencji, zdrajca Polski.
Urodzi si w rodzinie drobnoszlacheckiej, polsko-biaoruskiej. Po ukoczeniu szkoy podstawowej (7klasowej) od wrzenia 1921 goniec w Oddziale Zaopatrzenia Wojskowo-Gospodarczego Frontu Kaukaskiego w trakcie wojny domowej, nastpnie robotnik budowlany w Saratowsku.
W maju 1926 wstpi do Armii Czerwonej i zosta skierowany do Oficerskiej Szkoy Piechoty im. Lenina
w Uljanowsku, ktr ukoczy we wrzeniu 1929.
Po ataku Niemiec na ZSRR walczy na Froncie Zachodnim,a w maju 1943, zosta skierowany w stopniu
pukownika do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie zosta zastpc dowdcy 1 Dywizji Piechoty ds. liniowych. 27 maja 1944 zosta mianowany na stanowisko dowdcy 4 Dywizji Piechoty im. Jana
Kiliskiego, ktr dowodzi do zakoczenia II wojny wiatowej. 12 listopada 1944 mianowany
generaem brygady. 14 wrzenia 1944 zosta mianowany dowdc garnizonu Warszawa-Praga
Po wojnie w maju 1945 zosta dowdc zbrodniczego Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego, ktry
powsta z przeksztacenia 4 Dywizji Piechoty. Funkcj t peni do 30 listopada 1946. 25 maja 1945 zosta
mianowany generaem dywizji. Od marca 1946 czonek Pastwowej Komisji Bezpieczestwa.
30 listopada 1946 (wyjecha na pocztku 1947 roku) odwoany z Wojska Polskiego, wrci do ZSRR,
gdzie od marca 1947 roku by uczestnikiem kursu wyszych dowdcw w Akademii Sztabu Generalnego
im. Woroszyowa w Moskwie, ktry ukoczy w marcu 1948. Nastpnie peni funkcje w Armii
Radzieckiej: zastpcy dowdcy Korpusu Piechoty (marzec 1948 wrzesie 1949); zastpcy dowdcy
Armii Zmechanizowanej (wrzesie 1949 luty 1950).
W lutym 1950 na yczenie marszaka Konstantego Rokossowskiego zosta ponownie skierowany do
Wojska Polskiego, gdzie 7 maja zosta dowdc Okrgu Wojskowego nr V w Krakowie. Funkcj t peni
do 8 stycznia 1954.
W lutym 1954 wyjecha do ZSRR i wrci do Armii Radzieckiej. Po demobilizacji, na wasn prob
osiad w Warszawie.
Oskar Szyja Karliner

(ur. 10 maja 1907 w Drohobyczu, zm. 8 grudnia 1988 w Tel-Awiwie) ydowski komunista,
prokurator wojskowy, zastpca prezesa Najwyszego Sdu Wojskowego w latach stalinowskich,
stalinista, zbrodniarz komunistyczny.
W 1926 rozpocz studia prawnicze na Uniwersytecie Jagielloskim w Krakowie, w 1932 zosta relegowany z uczelni za dziaalno komunistyczn; tytu magistra uzyska dopiero w 1952 (w PRL) na
Uniwersytecie Warszawskim. W 1924 wstpi do antypolskiego Komunistycznego Zwizku Modziey
74
Zachodniej Ukrainy (KZMZU). 1928-1929 dziaa w PPS-Lewicy, sekretarz jej Komitetu Miejskiego
(KM) w Drohobyczu. Pod koniec 1930 zacz dziaa w Wydziale Wojskowym KC KPP w Krakowie.
Redagowa i rozpowszechnia ulotki i odezwy komunistyczne.
8 czerwca 1932 zosta aresztowany, obok Romana liwy by jednym z gwnych oskaronych w procesie
dziaaczy "wojskwki" KPP. 13 lutego 1934 zosta skazany na 6 lat wizienia, wyszed 1 wrzenia 1936
na mocy amnestii, po czym znajdowa si pod nadzorem policyjnym. By urzdnikiem w Domu
Meblowym "Fortuna" w Sosnowcu. We wrzeniu 1939 wrci do Drohobycza zajtego wwczas przez
Armi Czerwon i pracowa jako urzdnik w Miejskim Biurze Opaowym, nastpnie w Obwodowej Komisji Planowania. Po ataku Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 zosta zmobilizowany do Armii
Czerwonej. 1943-1944 by konwojentem, nastpnie urzdnikiem w lenym przedsibiorstwie
transportowym w Marijskiej ASRR. Po nawizaniu kontaktu ze stalinowskim ZPP w lipcu 1944 wstpi
do LWP. Pocztkowo by oficerem ledczym w prokuraturze II Armii, potem 1 Okrgu Wojskowego. Od
1946 czonek PPR/PZPR. 31 grudnia 1945 rozkazem Naczelnego Dowdztwa awansowany na majora.
Od marca 1946 by szefem Rejonowej Prokuratury Wojskowej w Poznaniu, potem w Krakowie. Oskara
w procesie kierownictwa PPS-WRN w listopadzie 1948 w Warszawie. W listopadzie 1949 zosta
mianowany zastpc prezesa Najwyszego Sdu Wojskowego (NSW). Od 1953 pracowa w Generalnej
Prokuraturze Wojskowej. Od marca 1954 by szefem Zarzdu Sdownictwa Wojskowego. By autorem
uzasadnienia wyroku w procesie gen. Stanisawa Tatara. Z jego udziaem byy ferowane niemal
wszystkie wyroki mierci na oficerw. Komisja do zbadania odpowiedzialnoci byych pracownikw
Gwnego Zarzdu Informacji, Naczelnej Prokuratury Wojskowej i NSW (powoana w 1956) ustalia, e
Karliner jest odpowiedzialny m.in. za wprowadzenie praktyki przeduania aresztw,
zapocztkowanie w NSW bezzasadnego zaostrzania represji karnej i wyrokowanie na podstawie
niepewnych dowodw, wywieranie nacisku na sd w kierunku skazania na okrelone wysokie kary
(wedug sugestii organw bezpieczestwa, jak rwnie z wasnej inicjatywy) i za nastawianie
wyrokw sdowych na jak najdalej idc ulego wobec da organw ledczych i prokuratury z
pogwaceniem prawa oskaronych do obrony. Mimo e Komisja wnioskowaa m.in. degradacj
Karlinera do stopnia majora rezerwy i zakaz pracy w wymiarze sprawiedliwoci na 5 lat, 13 grudnia 1956
zosta zdemobilizowany w stopniu pukownika. W 1957 zosta dyrektorem Zespou Wsppracy
Midzynarodowej w Biurze Penomocnika Rzdu ds. Wykorzystania Energii Jdrowej. W marcu 1968
zosta wydalony z PZPR. Po zwolnieniu z pracy i przejciu na rent wojskow w 1969 uciek do Izraela,
gdzie zmar.
75
Melania Kierczyska (Melania Cukier)

(ur. 12 padziernika 1888 w Warszawie, zm. 4 lipca 1962 tame) ydowska komunistka, tumaczka, kolaborantka sowiecka, odpowiedzialna za stalinizacj polskiej literatury.
Znana jako "krwawa Melania" w 1949 r. wystpia ona w "Kunicy" ze swoist wykadni patriotyzmu, cile
wic go ze stosunkiem do ZSRR: "Prawdziwy patriotyzm Polaka, Francuza czy Anglika zakada przyja i
podziw dla pastwa, ktre przoduje ludzkoci w obronie pokoju, na drodze do spoecznego i narodowego
wyzwolenia, do socjalizmu".
Od 1906 czonek SDKPiL, kolporterka i agitatorka, przyjania si m.in. z Zofi Muszkat, pniejsz
on Feliksa Dzieryskiego. Od grudnia 1918 czonek KPRP/KPP. 1922-1927 nauczaa jzyka i literatury niemieckiej w warszawskim gimnazjum, a 1926-1927 jzyka i literatury polskiej 3 Seminarium
Ochroniarskim Towarzystwa ydowskich Szk rednich. 1928-1931 wykadaa metodyk nauczania
jzyka polskiego na Rocznych Kursach Nauczycielskich dla maturzystw prowadzonych przez Gmin
ydowsk w Warszawie. Naleaa do nauczycielskiej komrki KPP; w jej mieszkaniu odbyway si
zebrania dziaaczy partyjnych. Bya aktywnym czonkiem lewicy nauczycielskiej w Zwizku
Zawodowym Nauczycieli rednich Szk ydowskich i w Zawodowym Zrzeszeniu Nauczycieli Szk
Powszechnych RP. Braa udzia w wielu akcjach i kampaniach owiatowych. Uczestniczka prac
Uniwersytetu Ludowego przy ul. Obonej i dziaaczka Stowarzyszenia Wolnomylicieli Polskich,
zwaszcza jego "skrzyda proletariackiego", i MOPR. Pozbawiona prawa nauczania w szkolnictwie za
dziaalno komunistyczn na pocztku lat 30.W 1931-1935 nauczycielka w Przedsibiorstwie Handlowym ZSRR. Wsplnie z J. Kocie przeoya prac Engelsa "Anti-Dhring" (1936); wwczas po raz
pierwszy uya swojego literackiego pseudonimu "Kierczyska", ktry w PRL sta si jej nazwiskiem.
Prelegentka i dyskutantka w radykalnym Kole Polonistw UW i Kole krytykw-marksistw (zorganizowanym w 1936 przez KPP). Od padziernika 1939 w ZSRR, nauczycielka jzyka polskiego w
szkole redniej w Biaymstoku, a od jesieni 1940 pracowaa we Lwowie nad sowieckimi podrcznikami szkolnymi. Wspautor i redaktor "Historii literatury polskiej", wspwydawca "Pism wybranych"
Karola Marksa. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 w Kijowie, nastpnie w
obwodzie kujbyszewskim. Pracownica polskiej redakcji Radia ZSRR w Kujbyszewie. Od padziernika
1943 w Moskwie, gdzie pracowaa w Komitecie, a potem w Rozgoni im. Tadeusza Kociuszki oraz w
polskiej redakcji Wydawnictwa Literatury w Jzykach Obcych jako tumacz sowieckiej literatury piknej.
Czonek stalinowskiego ZPP, a nastpnie PPR. W padzierniku 1945 wrcia do kraju i w Warszawie
kierowaa dziaem kulturalno-literackim "Trybuny Wolnoci" tygodnika PPR. W 1948 wstpia do ZLP
i Zwizku Zawodowego Dziennikarzy RP (pniejszego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.
Dziaaczka koa literatw-peperowcw. Tumaczya sowieck literatur, wsppracowaa z Wydziaem
Kultury i Owiaty Komisji Centralnej Zwizkw Zawodowych (KCZZ), redakcj literack Polskiego
Radia i ze Szko Partyjn przy KC PZPR. 1949-1952 czonek egzekutywy organizacji partyjnej ZLP
Braa udzia w V Zjedzie ZLP w czerwcu 1950, na ktrym zostaa wybrana do Zarzdu Gwnego. Od
1952 przewodniczca komisji ds. krytyki literackiej. Bya zdecydowanym zwolennikiem socrealizmu.
Konsultantka Centralnej Kosmisji Wydawniczej przy Prezydium Rady Ministrw, a 1951-1955
czonkini sekcji literatury w Komitecie Nagrd Pastwowych. Publikowaa eseje krytyczno-literackie,
76
m.in. o twrczoci Marii Dbrowskiej, Zofii Nakowskiej, w "Kunicy", "Lewym Torze", "Nowej
Kulturze" i "Nowych Drogach", a w 1951 wydaa zbir "Spr o realizm", zamieszczajc w niej krytyk z
najbardziej dogmatycznej, marksistowsko-leninowskiej pozycji. W 1950 otrzymaa nagrod sowieckiego
ZLP w dziedzinie krytyki literackiej, a w 1955 nagrod pastwow II stopnia. W 1957 przesza na
emerytur, ya na koszt polskich podatnikw.
Zenon Kliszko
(ur. 8 grudnia 1908 w odzi, zm. 4 wrzenia 1989 w Warszawie) komunista, bliski wsppracownik Wadysawa Gomuki, czonek Biura Politycznego KC PZPR (1959-1970), pose do Krajowej Rady Narodowej, na
Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III, IV i V kadencji, wicemarszaek Sejmu PRL.
W 1925 wstpi do Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej. Od 1931 by czonkiem antypolskiej

Komunistycznej Partii Polski. Za publikacje w jej nielegalnym pimie zosta w 1933 aresztowany.
Zwolniono go ze wzgldu na opini psychiatry o jego ograniczonej poczytalnoci. Od 1942 dziaa w
antypolskiej Polskiej Partii Robotniczej. Peni funkcj kierownika Centralnej Techniki PPR (drukarnie).
Zasiada w Komitecie Centralnym PPR, a nastpnie dziaa w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
By posem do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy. Peni funkcj przewodniczcego
klubu poselskiego PPR. W 1948 zosta usunity z wadz partii za tzw. odchylenie prawicowonacjonalistyczne, a w latach 1953-1954 by wiziony. W okresie 1954-1956 pracowa jako redaktor w
Pastwowym Wydawnictwie Naukowym.
W latach 1957-1970 sprawowa funkcj sekretarza KC PZPR, a od 1959 do 1970 czonka Biura Politycznego KC. W latach 1956-1957 peni rwnie funkcj podsekretarza stanu (wiceministra) w
Ministerstwie Sprawiedliwoci, w okresie 1957-1971 by wicemarszakiem Sejmu i przewodniczcym
klubu poselskiego PZPR. W latach 1958-1971 czonek Prezydium Oglnopolskiego Komitetu Frontu
Jednoci Narodu.
By najbliszym wsppracownikiem Wadysawa Gomuki, nieoficjalnie nazywano go drug osob
w pastwie. Pod jego wpywem i namow, Wadysaw Gomuka podj decyzj o zdjciu
"Dziadw" ze sceny Teatru Narodowego.
W grudniu 1970 wspodpowiedzialny za akcj pacyfikacyjn w Gdasku i Gdyni, w nastpstwie
czego zosta usunity z PZPR i wadz pastwowych.
Leon Kodecki
(ur. 30 kwietnia 1912 , zm. 1994) komunista, podpukownik lotnictwa Ludowego Wojska Polskiego, kolaborant
sowiecki, zdrajca Polski..
77
Ukoczy Pastwowe Gimnazjum w Grajewie gdzie m.in. nauczy si jzyka Esperanto na kursach
prowadzonych przez Jakuba Szapiro. Od wczesnych lat sympatyzowa z ruchem komunistycznym bdc
aktywnym czonkiem KPP.
By pasjonatem lotnictwa, nalea do Aeroklubu Wileskiego gdzie odbywa kursy teoretyczne.
W 1939 r., po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny pnocno-wschodniej Polski zosta wyznaczony
przez wadze tymczasowe do zorganizowania archiwum pastwowego, otrzyma te stanowisko rejonowego inspektora owiaty, by nieetatowym lektorem KR KP(b)B.
Przez pewien czas by redaktorem gazety Nowe ycie wydawanej w Grajewie (od maja 1940 roku
przemianowane na Biaoruskie Nowajo ycio). Bra czynny udzia w kampanii do (zorganizowanych w
popiechu przez okupanta) wyborw do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Biaorusi (22.10.1939 r.).
Agitowa do gosowania na amach prasy i organizowanych przez now wadz wiecach :
Bd sta za wadz sowieck, za przyczeniem nas do ZSRR, za yciem pod egid
Genialnego Wodza Narodu Wielkiego Stalina
Dziaalno ta w pniejszym czasie bya uznana przez Wadze Polski Podziemnej jako akt kolaboracji z
okupantem. Jako wybrany przedstawiciel okrgu grajewskiego, bra udzia w obradach pierwszej sesji
Zgromadzenia Ludowego (Biaystok 28-30.10.1939 r.) podczas ktrej wystpiono z inicjatyw
przyczeniem polskich terenw do ZSRR jako Zachodnia Biaoru.
Wadysaw Kochan
(ur. 14 lipca 1917) komunista, pukownik Ludowego Wojska Polskiego, szef Oddziau IV ledczego Gwnego
Zarzdu Informacji LWP, zbrodniarz stalinowski.
Sub w organach Informacji Ludowego Wojska Polskiego peni od grudnia 1944 r. (w tym samym
czasie zosta czonkiem antypolskiej PPR).
W 1956 powstaa na fali "odwily" tzw. komisja Mazura w swoim sprawozdaniu, zatwierdzonym przez
Biuro Polityczne PZPR, na temat Kochana pisze:
(...) ponosi odpowiedzialno za nastpujce czynnoci i zaniedbania:
przyczynianie si do masowych bezpodstawnych aresztw bez sankcji, lub wnioskowanie sankcji
bez przedstawiania prokuratorowi jakichkolwiek dowodw
stosowanie, za porednictwem podlegego mu aparatur ledczego i osobicie, do roku 1948
wcznie caego kompleksu przestpczych metod ledztwa, przy czym bicie byo regu, od 1948
r. za przejcie na zasad "konwejera" w poczeniu z pozbawianiem badanych snu, stjkami,
osadzaniem w karcerze po kostki z wod, pozbawieniem jakiejkolwiek opieki lekarskiej oraz
szeregiem innych wymylnych udrcze, a poza tym stosowanie wymuszenia wobec osb
preparowanych do konfrontacji.
78
powoywanie si na rzekome pisemne pozwolenie prezydenta PRL na bicie

rozbudowanie sieci agentw "celnych", sugerujcych i inspirujcych faszywe zeznania w celi
przyczynianie si do skazania ogromnej liczby niewinnych osb na najsurowsze kary wizienia i
na kary mierci
przetrzymywanie skazanych na kar mierci latami w areszcie Informacji li tylko celem dalszego
wymuszania zezna (np. gen. Kuropieski, ppk Sokoowskiego, mjr. Kurkiewicza i innych)
W. Kochan by jednym z nielicznych funkcjonariuszy GZI, oskaronych o "amanie socjalistycznej
praworzdnoci", na podstawie ww. tajnego raportu. Najbardziej aktywnym czonkiem Komisji Mazura
przygotowujcej raport by Adam Uziembo, przedwojenny dziaacz KPP, czonek PPR i PZPR.
Bezporednio po zakoczeniu III Zjazdu PZPR koczcego popadziernikow Gomukowsk odnow w
PZPR, pk W. Kochan zosta skazany w tajnym procesie (29.01-28.03.1959) przez sd wojskowy na pi
lat wizienia. W procesie uczestniczyo 155 wiadkw 3 byych ministrw, 8 generaw i liczna rzesza
pukownikw. Kochan odsiedzia poow wyroku (zosta aresztowany 18.06.1957, a zwolniony
20.12.1959. W 1960 pk W. Kochan zosta zdegradowany specjalnym rozkazem gen. Mariana Spychalskiego.
W poowie 2006 roku, w 52. rocznic wyrzucenia pk Kochana z wojska przez wczesnego pierwszego
obywatela PRL Bolesawa Bieruta, z inicjatywy wiceministra Ministerstwa Obrony Narodowej w rzdzie Jarosawa Kaczyskiego odebrano Wadysawowi Kochanowi 3.000 z emerytury wojskowej.
Aleksander Kokoszyn
(ur. 18 grudnia 1904 w Rubieewicach, powiat Stopce, zm. 24 stycznia 1979 w Warszawie), Biaorusin, lusarz
stalinowiec, czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski (KPP), dziaacz Polskiej Partii Robotniczej,
genera brygady Ludowego Wojska Polskiego, oficer PRL-owskich wojskowych sub specjalnych, m.in. szef
Gwnego Zarzdu Informacji Ministerstwa Obrony Narodowej (GZI), a po likwidacji GZI i utworzeniu
Wojskowej Suby Wewntrznej pierwszy jej szef, agent NKWD.
Po wstpieniu do KPP od 1930 by delegatem fabrycznym. Technik Komitetu Dzielnicowego (KD) KPP
Bauty-Lewa. Od 1934 dziaacz dzkiego Zwizku Zawodowego Robotnikw Przemysu Metalowego w
Polsce. We wrzeniu 1939 uciek na tereny zajte przez ZSRR, by mechanikiem w Zarzdzie Miejskiej
Gospodarki Komunalnej w Baranowiczach. Po zajciu Baranowicz przez Niemcw pod koniec czerwca
1941 zbieg si do Warszawy, gdzie w marcu 1942 wstpi do PPR. Skierowany do pracy w Centralnej
Technice przy Sztabie Gwnym GL, kierowa redakcj "Gwardzisty". Pracowa wraz z on Stanisaw
Sowisk.
Absolwent kursw NKWD w Smolesku. W latach 1945-1946 zastpca szefa Wydziau Informacji
dzkiego Okrgu Wojskowego, a do grudnia 1948 szef Wydziau I GZI WP, odpowiedzialnego za
ochron kontrwywiadowcz Instytucji Centralnych Ministerstwa Obrony Narodowej. Nastpnie w latach
1949-1956 peni funkcj zastpcy dowdcy Wojskowego Korpusu Grniczego. J
79
8 grudnia 1956 Kokoszyn zastpi na stanowisku szefa GZI MON pukownika Karola Bkowskiego.
Jako nowy szef mia za zadanie zreorganizowa tzw. Informacj Wojskow oraz oczyci jej struktury z
oficerw, na ktrych ciyy zarzuty stosowania brutalnych metod podczas ledztwa. Dziaania te miay w
szybkim tempie doprowadzi do stworzenia nowej formacji, czyli Wojskowej Suby Wewntrznej.
14 stycznia 1957 stan na czele nowej formacji (WSW) jako pierwszy szef WSW .
By te absolwentem tzw. aleksandrowskiej szkoy NKWD w Smolesku, utworzonej dla przygotowania
kadr sowieckich sub specjalnych w krajach Europy. Kokoszyn nie przypadkiem od 1945 r. zajmowa
wysokie stanowiska w Informacji Wojskowej. Pniej sta si wychowawc i promotorem swoich
nastpcw. W 1965 r. zastpi go dotychczasowy szef Zarzdu I WSW gen. Teodor Kufel - rwnie
dawny komunista, po wojnie funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego. Oprcz
bogatego dowiadczenia praktycznego w organach komunistycznego terroru mia za sob take szkolenie
w moskiewskiej szkole KGB. U boku Kokoszyna kierownicze funkcje w centralnych organach WSW
peni ju od 1958 r. Z kolei jego zastpc od pocztku by Czesaw Kiszczak.
Kierowa ni a do listopada 1964, w midzyczasie awansujc do stopnia generaa brygady. w latach
1965-1967 sekretarz Komitetu Partyjnego Instytucji Centralnych MON.
Witold Kolski (Baruch Cukier)

(ur. 15 padziernika 1902 r - zmar 28 marca 1943) ydowski komunista, czonek antypolskiej KPP, kolaborant
sowiecki,
Jako ucze w 1918 nalea do koa modzieowego SDKPiL.. W 1921 zda matur i wstpi na Wydzia
Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Dziaacz ZNMS i Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK, pniej przemianowanego na KZMP). W 75 rocznic wydania Manifestu
Komunistycznego napisa broszur pt. "Manifest komunistyczny jego powstanie, tre, znaczenie"
(1923). W 1925 ukoczy studia. Czonek i funkcjonariusz KPP pod pseudonimem Floriaski. Od 1927
czonek Centralnego Wydziau Zawodowego i Centralnej Redakcji przy KC KPP. Przez pewien czas by
sekretarzem redakcji "Czerwonego Sztandaru" (centralnego organu KPP) i czonkiem Komitetu
Okrgowego (KO) KPP Warszawa-Lewa Podmiejska. W latach 1930-1931 przeszkolony w ZSRR. Od
1931 czonek Sekretariatu Krajowego KC KPZU. Uczestnik Plenum KC KPZU, III Plenum KC KPP w
lipcu 1931 i I Zjazdu KZMZU. Od kwietnia 1932 sekretarz KC KPP. Wielokrotnie aresztowany i skazywany za dziaalno komunistyczn i antypolsk , w tym w latach 1936-1938 w obozie w Berezie Kartuskiej, a nastpnie w wizieniu w Katowicach i Rawiczu.
Witold Kolski by zastpc redaktora naczelnego wydawanego we Lwowie przez okupacyjne wadze
radzieckie szmatawca "Czerwonego Sztandaru". To on podpisa i prawdopodobnie napisa artyku opublikowany w trzy dni po aresztowaniu Broniewskiego i Wata atakujcy obu poetw za odchylenie
nacjonalistyczne.
80
Po napaci Niemiec na ZSRR, Kolski uciek w gb ZSRR pozostawiajc we Lwowie on i ma crk.

Pracowa w ZSRR jako oficer polityczny Armii Czerwonej, by wsppracownikiem sowieckich
"Nowych Widnokrgw" (przemianowanych pniej na "Czerwony Sztandar", ktrego by zastpc
redaktora naczelnego). W kwietniu 1941 zosta przyjty do WKP(b).. Zrzucony na spadochronie przez
NKWD na teren okupowanej przez Niemcw Polski w 1943 roku, zgin w niewyjanionych okolicznociach, najprawdopodobniej popeni samobjstwo po nieudanym ldowaniu na terenie okupowanym
przez Niemcw.
Wspczenie, wedug niektrych publicystw (Gontarczyk, Musia), Witold Kolski mia by sekretarzem
PPR. Wiadomo ta oparta jest o jedn notatk Dymitrowa, ktry opiekowa si PPR z ramienia KPZR.
Leszek Koakowski
(ur. 23 padziernika 1927 w Radomiu, zm. 17 lipca 2009 w Oksfordzie) ydowski, marksistowski filozof
zajmujcy si gwnie histori filozofii, histori idei politycznych, eseista, publicysta, prozaik, komunista i
rewizjonista z KOR.
Koakowski ju w modzieczych latach deklarowa si jako "bezwyznaniowy", sam mwi:

Mj ojciec uwaa, e chrzest dzieci jest niewaciwy. Mia pod tym wzgldem przekonania podobne jak anabaptyci. Czowiek moe si ochrzci, kiedy jest ju starszy, z
wasnej woli.
Pod koniec 1945 przenis si do odzi, gdzie rozpocz studia na Uniwersytecie dzkim. W tyme
roku wstpi do komunistycznego Akademickiego Zwizku Walki Modych "ycie". W 1945 wstpi
rwnie do antypolskiej PPR. W 1949 wraz z on Tamar przenis si do Warszawy, gdzie mieszka we
wasnym mieszkaniu na Mokotowie.
W marcu 1950 by w gronie omiu studentw, czonkw PZPR, ktrzy wystpili z publicznym atakiem
(listem otwartym) na Wadysawa Tatarkiewicza, protestujc przeciwko dopuszczaniu na prowadzonym
przez niego seminarium do czysto politycznych wystpie o charakterze wyranie wrogim budujcej
socjalizm Polsce. Kilka miesicy pniej Tatarkiewiczowi odebrano prawo do wykadania i prowadzenia
zaj. Jako czonek PZPR by pracownikiem Instytutu Ksztacenia Kadr Naukowych przy KC PZPR. By
jednym ze wsptwrcw warszawskiej szkoy historykw idei, profesorem, a od 1953 kierownikiem
katedry historii filozofii nowoytnej na Uniwersytecie Warszawskim. W roku 1957 zosta redaktorem
naczelnym Studiw Filozoficznych.
Symboliczn i przeomow dat w yciu Koakowskiego by 21 padziernika 1966. W tym dniu wygosi
na Wydziale Historycznym UW wykad "Rozwj kultury polskiej w ostatnim 10-leciu" Za zbyt radykaln
krytyk wadz i odchodzenie w nauczaniu studentw od oficjalnego kanonu marksizmu jeszcze w 27
padziernika 1966 wydalono go z partii. W 1968, za udzia w wydarzeniach marcowych, odebrano mu
prawo wykadania i publikowania, co zmusio go do emigracji.
81
Po krtkim pobycie w Paryu Koakowski wyjecha najpierw do Montrealu, gdzie na przeomie 1968 i
1969 wykada na McGill University, a nastpnie do Kalifornii. Po roku wykadw w Berkeley przenis
si ostatecznie do Anglii. Tam te mieszka do mierci. Jego esej Tezy o nadziei i beznadziejnoci,
opublikowany w paryskiej Kulturze w 1971, stworzy intelektualny fundament dla strategii opozycji
antykomunistycznej, inspirujc powstanie lewackiego KOR-u i Uniwersytetu Latajcego w kraju. W latach 19771980 by oficjalnym przedstawicielem KOR-u za granic i odpowiada za kontakty midzy
rodowiskiem KOR-u i emigracj.
W latach 19681976 napisa trzytomow prac Gwne nurty marksizmu. Powstanie, rozwj, rozkad. W
Anglii na stae zwiza si z Uniwersytetem Oksfordzkim.
Juliusz Katz-Suchy
(ur. 28 stycznia 1912 w Sanoku, zm. 27 padziernika 1971 w rhus) ydowski komunista, profesor po
gimnazjum.
Ukoczy Szko Powszechn oraz w 1931 Gimnazjum Mskie w Sanoku. Ju w modoci zwiza si z
ruchem komunistycznym. W latach 19271929 by czonkiem organizacji Ha-Szomer Ha-Cair. W 1928
wstpi do antypolskiego Komunistycznego Zwizku Modziey Zachodniej Ukrainy (KZMZU). Od
1929 peni funkcj sekretarza Komitetu Miejskiego oraz czonka Komitetu Powiatowego KZMZU w
Sanoku. W latach 30. wstpi do antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. W tym czasie
uywa pseudonimw: Czerwiec, Kobiea, Juliusz Kowalski, Ksawer, Marek i Suchy. Ten ostatni sta si
pniej elementem jego nazwiska. Okres II wojny wiatowej spdzi w Wielkiej Brytanii, gdzie pracowa
w fabryce, a nastpnie jako korespondent prasowy. Nastpnie podj prac w reprezentujcej rzd lubelsko-warszawski Ambasadzie RP w Londynie.
W 1946 wrci do Polski. Wstpi do Polskiej Partii Robotniczej. By staym delegatem Polski przy ONZ
w Nowym Jorku i w latach 19571962 ambasadorem w Indiach. By take dyrektorem Polskiego Instytutu Spraw Midzynarodowych oraz wykadowc historii dyplomacji i stosunkw midzynarodowych na
Uniwersytecie Warszawskim.
Obroni doktorat w Szkole Gwnej Suby Zagranicznej mimo nieukoczenia studiw wyszych
[ukoczy zaledwie gimnazjum]. Nastpnie zosta w niej profesorem. By take profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Dziennikarstwa, a nastpnie na Wydziale Prawa Uniwersytetu
Warszawskiego.
W 1969 wyemigrowa do Danii i osiad w rhus, gdzie zmar.
82
Grzegorz Jan Korczyski (Stefan Kilanowicz)

(ur. 17 czerwca 1915, zm. 22 padziernika 1971 w Algierii) komunista, genera broni Ludowego Wojska
Polskiego, funkcjonariusz organw bezpieczestwa (MBP) i szef Zarzdu II Sztabu Generalnego WP wywiadu
wojskowego PRL, bojwkarz GL, komunistyczny morderca.
Nauk zakoczy na VII klasie gimnazjum. Pracowa jako pracownik fizyczny, goniec, korepetytor i
urzdnik. Z ostatniej pracy w szpitalu przy ul. Karowej w Warszawie zosta zwolniony po konflikcie z
przeoonymi. Na pocztku 1937 roku wyjecha do Hiszpanii, gdzie bra udzia w wojnie domowej,
walczc po stronie republikaskiej [sowieckiej] jako sowiecki bojwkarz w brygadach
midzynarodowych.
Od 1942 czonek antypolskiej PPR i GL, dowdca oddziau GL im. Tadeusza Kociuszki dziaajcego na
poudniowej Lubelszczynie. 7 listopada 1942 zaatakowa obz SS w Janiszowie, zabijajc jego komendanta, Petera Ignara, i uwalniajc 350 winiw-ydw, z ktrych cz wstpia do GL. 23 listopada
1942 zniszczy urzd gminny w Kamieniu (powiat puawski), zabierajc maszyn do pisania, powielacz,
blankiety kennkart i kas; w czasie gdy "Grzegorz" by na tej akcji, pod jego nieobecno cz czonkw
jego oddziau (w wikszoci ydw wcielonych do oddziau po akcji na Janiszw) pod przywdztwem
Jana Gruchalskiego "Sokoa" i Aleksandra Mika "Koguta" zbuntowaa si przeciw niemu i udusia 3
czonkw jego sztabu i zniszczya jego radiostacj. Po powrocie z akcji "Grzegorz" rozpocz krwaw
zemst, zabijajc buntownikw, a take ydw we wsi Ludmiwka i okolicach. Fakt ten zosta na
pocztku lat 50. wykorzystany do jego aresztowania Korczyskiego.
4 kwietnia 1943 w gajwce Margole wraz z 6 bojwkarzami (czonkami jego sztabu) "Grzegorz" zosta
otoczony przez Niemcw. Ciekawostk jest fakt e jako jedyny zdoa wydosta si z okrenia; pozostali
polegli. W 1944 by dowdc obwodu lubelskiego Armii Ludowej.
W 1945 dokonywa krwawych pacyfikacji wiosek na terenie Lubelszczyzny, uznanych za
wsppracujce z antykomunistyczn partyzantk niepodlegociow.
Od 15 marca 1946 do 5 wrzenia 1948 peni funkcj pomocnika ministra w Ministerstwie Bezpieczestwa Publicznegodo spraw operacyjnych (mia nadzr nad prac Departamentu I, Wydziau I
Samodzielnego, Zarzdu Informacji, Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Gwnego Urzdu
Cenzury). W 1947 by zastpc do spraw bezpieczestwa dowdcy Grupy Operacyjnej "Wisa" podczas
Akcji "Wisa". Aresztowany 21 maja 1950 przez grup operacyjn Biura Specjalnego MBP i po 4 latach
ledztwa oskarony i skazany w dniu 22 maja 1954 na doywocie m.in. za mordy na ludnoci polskiej i
ydowskiej.
MBP zamierzaa take wykorzysta materia dowodowy, aby skoni Korczyskiego do zezna
przeciwko Wadysawowi Gomuce. Wiziony w latach 19501956. 24 grudnia 1954 Sd Najwyszy
zmieni wyrok na 15 lat wizienia, na wolno wyszed na fali politycznej "odwily" w kwietniu 1956.
Od koca grudnia 1956 do lipca 1965 szef Zarzdu II Wywiadowczego Sztabu Generalnego LWP
wywiadu wojskowego. Wiceminister obrony narodowej w latach 19651971. Od 1965 Gwny Inspektor
83
Obrony Terytorialnej, od 1968 w stopniu generaa broni. W wydarzeniach marcowych w 1968 nalea do
wewntrzpartyjnego stronnictwa "partyzantw" Mieczysawa Moczara.
W grudniu 1970 dowodzi oddziaami Ludowego Wojska Polskiego, pacyfikujcymi demonstracje
robotnicze na Wybrzeu, by jednym z gwnych odpowiedzialnych za masakry robotnikw w
czasie tamtych wydarze i zosta za to usunity z zajmowanych stanowisk, a nastpnie wysany w
nagrod jako ambasador do Algierii. Zmar tam 22 padziernika 1971, wedug oficjalnej wersji z powodu zatrucia ameb (nieoficjalnie mwiono o samobjstwie, wypadku lub zabjstwie).
anna Kormanowa (Zelikman)

(ur. 14 sierpnia 1900 w odzi, zm. 3 sierpnia 1988 w Warszawie) ydowska komunistka, publicystka, historyk
ruchu robotniczego, dyrektor Departamentu Reformy szkolnictwa i Wychowania w Ministerstwie Owiaty TRJN
1945-1948, od 1947 pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego, odpowiedzialna za
komunizacj polskiego szkolnictwa i nauk historycznych w Polsce w latach 1944-1956.
1919 ukoczya liceum w Pabianicach i do 1927 studiowaa filozofi na Uniwersytecie Warszawskim,

uzyskujc stopie doktora. Od 1922 bya nauczycielk w odzi. Na przeomie lat 1917/1918 wstpia do
Koa Modzieowego SDKPiL, do ktrego nalea m.in. jej kuzyn Salomon Jaszuski. Od 1924 dziaaa
w Zwizku Zawodowym Nauczycieli Szk rednich ydowskich, publikowaa artykuy w lewicowej
prasie zwizkowej i owiatowej. Dziaaczka ruchu wolnomyslicielskiego. 1932-1932 bya czonkiem komrki nauczycielskiej KPP. W padzierniku 1939 ucieka na tereny zajte przez Armi Czerwon. W
listopadzie zostaa dyrektorem eskiej szkoy redniej w Biaymstoku, w maju 1940 kierownikiem
placwki metodycznej nauczania historii przy Obwodowym Oddziale Owiaty, a w listopadzie 1940 zastpca dyrektora Instytutu Pedagogicznego w Biaymstoku. Pod wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej
1941 ucieka do Stalingradu, gdzie uczya jzykw obcych, a nastpnie na Ural, gdzie bya starszym inynierem w dziale informacji naukowej w Instytucie Naukowo-Badawczym Przemysu Opon, przeniesionym tu z Moskwy. Od maja 1943 pracowaa w Komitecie ds. Dzieci Polskich przy Komitecie
Owiaty Ludowej Rosyjskiej Federalnej Republiki Sowieckiej. Przygotowaa projekt programu
nauczania historii dla klas III-VII, wydany w lipcu 1944, przedstawiajcy dzieje Polski w sposb
podporzdkowany biecym celom wczesnej polityki ZSRR w celu indoktrynacji polskich dzieci i
modziey w kierunku prosowieckim; program nieustannie podkrela yczliwy stosunek ZSRR do
Polski i "zgubny" charakter wschodniej polityki Polski. Publikowaa w prasie i wydawnictwach
stalinowskiego ZPP. 1 grudnia 1943 zostaa pracownikiem Instytutu Historii Akademii Nauk ZSRR. Bya
obok Stanisawa Skrzeszewskiego gwnym specjalist w dziedzinie szkolnictwa w ZPP. 10 listopada
1944, po powrocie do kraju, zostaa Naczelnikiem Wydziau Programw i Reformy Szkolnictwa Resortu
Owiaty PKWN, a nastpnie, po przeksztaceniu PKWN w Rzd Tymczasowy, dyrektorem
Departamentu Reformy Szkolnictwa i Wychowania Ministerstwa Owiaty. 1 grudnia 1944 wstpia do
PPR. Opracowaa cykl pogadanek o reformie rolnej i nowe programy nauczania wprowadzone w 1945 do
szk rednich. Czonek Wydziau Kobiecego KC PPR i wadz Ligi Kobiet. Prowadzia bardzo aktywn
84
dziaalno propagandow i publicystyczn. W lipcu 1947 habilitowaa si i jesieni 1947 zacza

prowadzi na Uniwersytecie Warszawskim wykady z historii XIX i XX w. i ruchw spoecznych. 8
czerwca 1948 otrzymaa profesur nadzwyczajn. Bya jednym z gwnych realizatorw polityki partii w
naukach historycznych, zajmujc zdecydowanie ortodoksyjne marksistowskie stanowisko. W 1948
naleaa do wspzaoycieli Marksistowskiego Zrzeszenia Historykw. W maju 1949 otrzymaa od
Sekretariatu KC PZPR zadanie opracowania nowego podrcznika historii Polski. Od 15 wrzenia 1949
bya kierownikiem Dziau Historycznego w teoretycznym organie PZPR "Nowe Drogi". 1 marca 1950
zostaa zastpc kierownika Katedry Historii Polski w Instytucie Ksztacenia Kadr Naukowych (IKKN)
przy KC PZPR partyjnej uczelni powoanej dla ksztacenia marksistowskich kadr, majcych w
przyszoci zastpi "reakcyjnych" profesorw. Zmierzaa do przeksztacenia nauki polskiej w duchu
marksistowskim. Aktywnie uczestniczya w pracach komisji przygotowujcej I Kongres Nauki Polskiej
stanowicy narzdzie stalinizacji polskiej nauki. Przygotowaa referat Podsekcji Historii, ktrego pierwsza redakcja potpiaa wszystko i wszystkich w polskich naukach historycznych i z tego powodu zyskaa
negatywn ocen wikszoci czonkw komisji, m.in. Aleksandra Gieysztora, Witolda Kuli i Tadeusza
Manteuffla. Na I Konferencji Metodologicznej Historykw Polskich w Otwocku na przeomie 1951/1952
wygosia referat "Zagadnienie partyjnoci w nauce historycznej", wskazujc na konieczno
opowiedzenia si historykw "po stronie walczcych mas". W pierwszej poowie lat 50. opublikowaa
dwa podrczniki historii Polski, przedstawiajce komunistyczne ujcie dziejw kraju. W listopadzie 1961
zostaa kierownikiem Katedry Historii Ruchw Spoecznych na Wydziale Historii UW, a 1962 otrzymaa nominacj na profesora zwyczajnego (bez wymaganego prawem dorobku naukowego). W
1968 usunita z IH PAN, a 1970 przesza na emerytur. Mimo to nadal prowadzia seminarium doktoranckie na UW oraz z Wyszej Szkole Nauk Spoecznych przy KC PZPR. Do koca ycia bya
przewodniczc Komitetu Redakcyjnego "Sownika biograficznego dziaaczy polskiego ruchu
robotniczego".. Jej uczniami byli m.in. Benon Dymek, Tadeusz Jdruszczak, Jerzy Holzer, Eugeniusz
Cezary Krl, Walentyna Najdus. Jej m, Pawe Korman "Litwin", "Pawe" (1901-1941), technik
kinematograficzny, by w latach 20. jednym z czoowych dziaaczy ZNMS "ycie we Lwowie i
wspredaktorem "Myli Polskiej".
Prbowaa skomunizowa histori. W czasie wojny jeszcze tylko dyrektorka szkoy redniej, po wojnie
(1949) zostaa mianowana profesorem i obja kierownictwo dziau historycznego w organie KC PZPR
"Nowe Drogi". Prowadzc inkwizytorsk kampani przeciw starym, zasuonym historykom polskim,
oskarajc ich "o ideologiczn aprobat... polskiego faszyzmu", Kormanowa stawiaa swoisty wzr
pisania o historii; by nim wedug niej "Krtki kurs historii Wszechzwizkowej Komunistycznej Partii
(bolszewikw)" - "niezawodny i nieodczny doradca kadego historyka XIX i XX wieku, niezastpiona
skarbnica teorii dla kadego badacza przeszoci" W referacie na Zjedzie Historykw w dniach 30
czerwca - 1 lipca 1950 r. Kormanowa zaatakowaa "dywersj antyradzieck" w historii i "agentur
Watykanu" wrd historykw, podkrelajc, e "Historia nie oparta o metodologi marksistowsk (...) jest
naukowo bezpodna, nie jest naukow w penym tego sowa znaczeniu". Niszczycielska rola Kormanowej w dziedzinie polskiej historii bya postrzegana przez bardzo wiele osb, nawet spoza sfery na-
85
ukowcw. Maria Dbrowska ju w lutym 1948 r. nazwaa Kormanow w swym dzienniku

"jawnym wrogiem wszelkiej polskoci".
Jej m, Pawe Korman "Litwin", "Pawe" (1901-1941), technik kinematograficzny, by w latach 20.
jednym z czoowych dziaaczy ZNMS "ycie we Lwowie i wspredaktorem "Myli Polskiej".
Jan Kott
(ur. 27 padziernika 1914 w Warszawie, zm. 23 grudnia 2001 w Santa Monica) ydowski komunista, poeta,
tumacz, eseista, krytyk literacki, stalinista, sowietyzator polskiej kultury.
W latach 1932-36 studiowa prawo na Uniwersytecie Warszawskim oraz romanistyk na Sorbonie.

Rwnoczenie zwiza si z Koem Polonistw UW i Koem Socjologii Pozytywnej. Na pocztku
studiw wstpi do Zwizku Polskiej Modziey Demokratycznej, z ktrego wystpi w 1934.
Dziaalno w Kole Polonistw, zdominowanym przez marksist Stefana kiewskiego, miaa due
znaczenie w ksztatowaniu wiatopogldu Kotta (wwczas wzi udzia w nielegalnej demonstracji
komunistycznej, za co przesiedzia kilka dni w areszcie). W czerwcu 1939 polubi Lidi Steinhaus, crk
Hugona.
W 1939 roku mieszka w Warszawie, po stronie aryjskiej, ukrywajc swoje ydowskie pochodzenie. Od
1943 by czonkiem PPR, od 1944 oficerem AL i redaktorem konspiracyjnego czasopisma "Moda Demokracja".
Po wojnie blisko zwizany z wadz komunistyczn, wspzaoyciel i redaktor lewicowego tygodnika
"Kunica" - organu PPR dla intelektualistw. (1945-48). W 1948 wspzaoyciel Instytutu Bada
Literackich PAN. By czonkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
W latach pidziesitych atakowa "wrogw" socjalizmu - od Kocioa katolickiego, zbrojnego
podziemia i gen. Andersa po "reakcyjnych" twrcw. Dyskredytowa m.in. dorobek Zygmunta Krasiskiego, Stanisawa Wyspiaskiego, Stefana eromskiego, Henryka Sienkiewicza i Josepha Conrada
(Jzefa Korzeniowskiego). Gwatownie atakowa wymow Lorda Jima Conrada, widzc w goszonych w
nim ideaach heroizmu i honoru wzr "niebezpiecznej" ideologii, wyznawanej pniej przez onierzy
AK, ktr oskara o faszyzacj. Krytykowa Kamienie na szaniec Aleksandra Kamiskiego, uwaajc je
za gron ksik, na ktrej wychowao si pokolenie kondotierw.
Po V Zjedzie Zwizku Literatw Polskich w 1949 r., ktry uczyni socrealizm obowizujc doktryn,
skoncentrowa na dziaalnoci dydaktycznej oraz badaniu twrczoci Stanisawa Trembeckiego. By
profesorem Uniwersytetu Wrocawskiego (1949-1952) i Uniwersytetu Warszawskiego (1952-1969).
W 1966 wyjecha do Stanw Zjednoczonych, gdzie wykada na Uniwersytecie Yale i Uniwersytecie
Kalifornijskim w Berkeley. Po wydarzeniach marca 1968 zosta przez wadze PRL pozbawiony tytuu
profesora i wystpi o azyl w USA. Od 1969 wykada na Nowojorskim Uniwersytecie Stanowym w
86
Stony Brook (do emerytury w 1983). W 1979 roku otrzyma obywatelstwo amerykaskie. Publikowa
ksiki i artykuy, m.in. w "The New Republic", "Partisan Review", "The New York Review", "Theater
Quarterly" czy "The Drama Review", wsppracowa te z londyskimi "Wiadomociami" .
Jerzy Giedroy w licie do Witolda Gombrowicza (18 V 1963 r.) pisa, e Jan Kott jest jednym z tych,
ktrzy "stali si szmatami i bezwolnymi narzdziami nieinteligentnego systemu". Leopold Tyrmand pisa
o "lokajskim Jana Kotta ukorzeniu si przed nieodwracaln Brutalnoci Historii". Kott, tak
bezkrytycznie fetowany w "Gazecie Wyborczej", w przeszoci niejednokrotnie chtnie siga do idei
zmitologizowanego postpu, by usprawiedliwia wszelkie stalinowskie zbrodnie. Gustaw HerlingGrudziski opisa sw rozmow z Kottem: "Zgadao si o Katyniu, nie obra oficjalnej linii postpowania.
Wyd tylko wargi i sykn z umiechem: 'C znaczy kilka tysicy oficerw wobec Historii w marszu'"
(G. Herling-Grudziski, Dziennik pisany noc, Warszawa 1990).
W swym daniu radykalnego przeksztacenia literatury i humanistyki jako jednego z imperatyww
wychowawczych nowego ustroju Kott by bardzo bezwzgldny. Odrzuca do lamusa Zygmunta
Krasiskiego i Stanisawa Wyspiaskiego, Stefana eromskiego, Henryka Sienkiewicza i Josepha
Conrada. Wydana przez Kotta wsplnie z Waykiem antologia wierszy polskich od Reja po Staffa
(Wiersze, ktre lubimy. Antologia, Warszawa 1951) staa si wzorcowym przykadem niewraliwoci
stalinowskiej krytyki literackiej na autentyczne pikno i wielko poezji. Ju w przedmowie Kott i Wayk
zdyskredytowali dorobek "reakcyjnych" polskich poetw na czele z Krasiskim, stwierdzajc m.in.:
"Krasiski pisa wiersze nieporadne, egzaltowane, wytrawione z ziemskiej materii. Tych kilku wierszy
Krasiskiego, ktre moemy polubi, szukalimy ze wieczk w rku". Wierszom Krasiskiego
powicono tylko dwie strony, sze razy wicej miejsca przeznaczono na zupenie zapomniane wiersze
Wadysawa Syrokomli, np. "Powrt Janka z targowiska", widzc w nich wspaniay wzr demaskowania
"systemu feudalizmu paszczynianego".
By jednym z filarw marksistowskiej "Kunicy", pierwszego wielkiego forum sowietyzacji
kultury polskiej.
Jzef Kowalski (Salomon Natanson)

(ur. 3 padziernika 1904 w Przemylu, zm. 17 lipca 1986 w Warszawie) komunista, publicysta, historyk ruchu
komunistycznego, jeden z czoowych faszerzy historii w czasach PRL, karierowicz PRL, zdrajca Polski.
1924 ukoczy gimnazjum w Przemylu i wyjecha do Pragi na studia medyczne. Na Uniwersytecie

Karola wstpi do studenckiej grupy komunistycznej. W 1926 wrci do Przemyla i rozpocz
dziaalno w KPZU. Bra udzia w zakadaniu miejscowej organizacji PPS-Lewicy. Pod koniec 1927
wyjecha do Wilna na studia na Uniwersytecie Stefana Batorego. Od 1928 czonek Komitetu Miejskiego
(KM) KPZB, a od 1929 sekretarz Komitetu Obwodowego KPZB w Pisku. Penomocnik KC KPZB ds.
"biaoruskiego ruchu wyzwoleczego", sterowanej przez Kreml irredenty biaoruskiej. W 1928 zosta na
87
krtko aresztowany, w 1930 aresztowany i zwolniony za kaucj, nie stawi si na rozpraw. Dziaa jako
instruktor KC KPZB. W maju 1931 zosta skierowany przez kierownictwo KPZB do ZSRR, pracowa w
przedstawicielstwie KPZB w Misku, by czonkiem Centralnej Redakcji i prowadzi wykady z historii
ruchu robotniczego w szkole partyjnej KPZB. Wsppracowa z Biaorusk Akademi Naukow. W
padzierniku 1932 wrci do Polski i zosta czonkiem Tymczasowego Sekretariatu Krajowego KC
KPZB. 1933-1934 kierowa okrgami KPZB w Biaymstoku i Pisku. Od czerwca do lipca 1934
czasowo by w skadzie Sekretariatu Krajowego KC KPP. Kierownik Wydziau Samorzdowego KC
KPP. Od lipca 1934 sekretarz Komitetu Warszawskiego KPP, a od stycznia 1935 sekretarz Komitetu
Okrgowego (KO) KPP w Zagbiu Dbrowskim. 11 kwietnia 1935 zosta aresztowany i 2 kwietnia 1936
skazany przez wileski Sd Okrgowy (SO) skazany na 8 lat wizienia z zaliczeniem aresztu ledczego;
po amnestii kar zmniejszono do 1/3. Wiziony najpierw w Grodnie, potem w Sieradzu. W nocy na 2
wrzenia 1939 w wyniku dziaa wojennych wydosta si z wizienia. W 1940 wstpi do WKP(b).
Pracownik redakcji wydawanych w jzyku polskim pism: "Wolna Praca" w Grodnie i "Sztandaru
Wolnoci" w Misku. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 zmobilizowany do
Armii Czerwonej, suy w Zarzdzie Politycznym Frontu Zachodniego. Zwolniony w stopniu kapitana,
pracowa w Komitecie Wykonawczym (KW) Kominternu w Ufie, potem w Moskwie 1942-1944
zastpca kierownika Rozgoni Radiowej im. Tadeusza Kociuszki nadajcej audycje w jzyku polskim.
Wsppracowa z pismami ZPP "Nowe Widnokrgi" i "Wolna Polska", piszc pod pseudonimem "Jzef
Kowalski", ktry po wojnie sta si jego nazwiskiem. Od jesieni 1944 by zastpc kierownika redakcji
"Polpress", a w latach 1945-1951 kierownikiem oddziau PAP. Z polecenia KC PPR przewodniczy
partyjnej komisji powoanej w celu rewindykacji z ZSRR dokumentw dotyczcych polskiego ruchu
robotniczego. Mimo e do 1951 przebywa na stae w ZSRR i by czonkiem WKP(b), jako go wzi
udzia w I Zjedzie PPR w grudniu 1945 i Zjedzie Zjednoczeniowym PPR i PPS w grudniu 1948; do
PZPR formalnie wstpi 15 padziernika 1951. W 1949 napisa i opublikowa ksik "Rewolucyjna
demokracja rosyjska a powstanie styczniowe". Od sierpnia 1951 do 1968 by zastpc kierownika
Zakadu Historii Partii KC PZPR. W 1958 zosta docentem i profesorem nadzwyczajnym. 1952-1954 by
kierownikiem Katedry Historii PZPR w Instytucie Ksztacenia Kadr Naukowych przy KC PZPR. Dziaa
na tych stanowiskach jako rzecznik ortodoksyjnie stalinowskiej interpretacji historii Polski i polskiego
ruchu robotniczego. W 1952 wyda ksik "Wielka Padziernikowa Rewolucja Socjalistyczna", w ktrej
wychwala rewolucj padziernikow jako rzekom "dwigni wyzwolenia Polski" i Rosj Sowieck
jako rzekomego sojusznika "polskich mas pracujcych i narodu polskiego" oraz zarzuca "antyludowej i
antyradzieckiej polityce buruazji polskiej" godzenie w niepodlego kraju. Okrela ZSRR "kraj Lenina i Stalina" jako kraj, ktry "znis wyzysk czowieka przez czowieka" i wskazuje "caej ludzkoci
drog do trwaego pokoju, do wyzwolenia, do szczcia", na ktry "masy pracujce Polski Ludowej"
spogldaj "z dum i radoci".
W 1952 bra udzia w przygotowaniu I Konferencji Metodologicznej Historykw Polskich w Otwocku
(grudzie 1952-stycze 1953), na ktrej wygosi referaty "czno midzy walk klasow a narodowowyzwolecz" i "Reakcyjna historiografia PPS", stwierdzajc w tym drugim, jakoby polityka
Pisudskiego bya polityk "wizania si z imperializmem austriacko-niemieckim". Wraz z Romanem
88
Werflem ostro atakowa profesora Henryka Wereszyckiego. W zwizku z tym na zjedzie Polskiego
Towarzystwa Historycznego w 1956 i na VIII Zjedzie Historykw w 1958 by ostro krytykowany, mimo
to pozosta na stanowisku zastpcy kierownika Wydziau Historii Partii. W 1958, po pozytywnym
zrecenzowaniu przez Henryka Jaboskiego ksiki "Rewolucyjna demokracja rosyjska a
powstanie styczniowe", zosta docentem. W I czci "Zarysu historii polskiego ruchu robotniczego"
(1959) stwierdzi, e Polska wolna i niepodlega "moga powsta i rozwija si jedynie jako Polska
robotniczo-chopska, budujca socjalizm, zwizana przyjani ze Zwizkiem Radzieckim i siami socjalizmu na caym wiecie". W 1966 i 1975 wyda dwa tomy historii KPP: "Trudne lata. Problemy
rozwoju gospodarczego 1929-1935" i "Komunistyczna Partia Polski", stanowice dalszy cig "Zarysu
historii...", w dalszym cigu propagujc hagiograficzny obraz KPP i jednostronne oceny PPS.
By delegatem na II, III i IV Zjazd PZPR. Od 1959 do 1968 czonek Centralnej Komisji Kontroli
Partyjnej (CKKP).
Helena Kozakiewicz
(ur. ?, zm. 1994 w USA) komunistyczna socjolog, marksistka.
W swej najwczeniejszej pracy - bdcej prac doktorsk - pt. Inna socjologia. Studium zapoznanej
metody podja przyczynek do sporu o wyjanianie zjawisk spoecznych a take podja si obrony
stanowiska teoretycznego Wodzimierza I. Lenina przed zarzutami, o cofnicie rozwaa filozoficznych
do etapu przedkantowskiego, a take interpretacjami widzcymi u Lenina wskrzeszenie zdroworozsdkowych, pozytywistycznych pogldw na spoeczestwo i przyrod, ktre miao go sytuowa w krgu
intelektualno-teoretycznym dziaaczy II Midzynarodwki. Kozakiewicz widziaa w stanowisku Lenina
propozycj "innej socjologii", gboko osadzonej w myli G. W. F. Hegla, nieznanej i niezrozumiaej dla
pozytywistycznie zorientowanej myli socjologicznej. Temu stanowisku, z pewnymi modyfikacjami,
Kozakiewicz pozostaa wierna do koca ycia.
Kozakiewicz uczestniczya take w wielu dyskusjach na temat sytuacji i aktualnoci myli marksistowskiej, bronic koncepcji dialektycznej przeciwko interpretacjom pozytywistycznym i pozytywizujcym, goszcym moliwo przeksztacenia marksizmu w jedn z wielu teorii socjologicznych.
Jan Kozowski (Spiegel)

ydowski komunista odpowiedzialny za komunistyczny terror wobec polskiej wsi.
Jan Kozowski (pierwotne nazwisko Spiegel) by sprawc najohydniejszego bezprawia na wsi, znanego
pod nazw "sprawy gryfickiej". Kozowski, gdy by pierwszym sekretarzem KW PZPR na terenie wojewdztwa koszaliskiego, chcia zabysn w caej Polsce tempem rugowania gospodarstw
indywidualnych i tzw. uspdzielcza wsi. W tym celu patronowa nagminnemu stosowaniu terroru i
89
gwatu wobec opornych chopw, zwaszcza w powiatach drawskim i biaogardzkim. Wywoao to tak
powszechne wzburzenie ludnoci, e przeraono si nawet w KC PZPR i uznano za konieczne publicznie
odci si od bezprawia Kozowskiego. Jego samego pospiesznie odwoano ze stanowiska pierwszego
sekretarza KW, a pniej uchwa KC PZPR z 15 czerwca 1952 r. wykluczono z partii. Nie przeszkodzio
mu to jednak w zajmowaniu w nastpnych latach kierowniczych stanowisk w przemyle spoywczym.
Jzef (Szaja) Krakowski

(ur. 29 czerwca 1914 w Rozprzy, zm. 25 kwietnia 1986 we Frankfurcie nad Menem) ydowski komunista, oficer
UB, kolaborant sowiecki, agent NKWD.
Od 1928 czonek komunistycznej organizacji dziecicej "Pionier". 7 lipca 1929 wstpi do ZMK/KZMP.
Wszed w skad Komitetu Miejskiego (KM) ZMK, cznik, utrzymywa tzw. "przyjazdwk" w Hotelu
Kupieckim w Czstochowie. Wskutek dekonspiracji w 1923 przenis si do odzi, gdzie dziaa w
Komitecie Dzielnicowym (KD) KZMP Prawa rdmiejska i by kierownikiem biura "Pioniera" na miasto
d. Odpowiada za organizacj masowych demonstracji w miecie. W czasie strajku wkniarzy w
1933 by przewodniczcym Komitetu Strajkowego, za co zosta aresztowany podczas manifestacji 15
marca 1933 i skazany na rok wizienia. Podczas odbywania kary w Sieradzu wstpi do KPP. Po wyjciu
z wizienia zosta sekretarzem KD KZMP Bauty oraz sekretarzem Lewicy Zwizkowej. Czonek
Midzyzwizkowej Komisji Zwizkw Zawodowych. By delegatem zwizkowym w fabryce wkienniczej N. Eitington i S-ka, w ktrej pracowa. Zosta staym czonkiem komitetu jednolitofrontowego. Poszukiwany przez policj, w 1938 przenis si do Warszawy, a nastpnie zosta skierowany do Komitetu
Okrgowego (KO) KPP Zagbia Dbrowskiego. We wrzeniu 1939 uciek na tereny zajte przez Armi
Czerwon. Dziaacz lwowskich sowieckich zwizkw zawodowych i pracowa w fabryce farb i lakierw.
W 1941 zosta przyjty do WKP(b) z zaliczeniem stau partyjnego od 1928. Wezwany do Moskwy przez
Komitet Wykonawczy (KW) Kominternu (MK). Za zgod MK wyjecha do Buzuuku, do armii gen.
Andersa, i zosta przydzielony do 27 puku 10 Dywizji Piechoty, jednak w dniu wyjazdu do Iranu otrzyma kategori "E" (niezdolny do suby wojskowej) i zosta pozostawiony w ZSRR.23 maja 1943 wstpi
do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki. Od 20 sierpnia 1943 do 6 lutego 1944 zastpca dowdcy batalionu 3 puku piechoty do spraw polityczno-wychowawczych. Na pocztku 1944 zosta
zastpc 9 puku piechoty w 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta, a nastpnie zastpc dowdcy
do spraw polityczno-wychowawczych samodzielnego Batalionu Szturmowego. Po utworzeniu Polskiego
Sztabu Partyzanckiego odkomenderowany do Brygady Partyzanckiej "Grunwald" jako zastpca dowdcy
ds. polityczno-wychowawczych. Po jej rozwizaniu obj t sam funkcj w Brygadzie im. Wandy
Wasilewskiej. Wstpi do PPR. Po rozformowaniu Brygady 2 sierpnia 1944 zosta skierowany do
Lublina, gdzie by zastpc penomocnika KC PPR i PKWN na dzielnic Prag. 14 wrzenia 1944
przemawia na pierwszym oglnym zebraniu czonkw PPR dzielnicy Pragi.
90
Absolwent kursu NKWD w Kujbyszewie. Od 6 listopada 1944 do 19 stycznia 1945 by zastpc

kierownika Wydziau Ochrony Rzdu MBP. 16 stycznia 1945 wraz z gen. Wadysawem Korczycem
otrzyma polecenie przygotowania na 19 stycznia defilady w wyzwolonej Warszawie. Nastpnie zosta
wyznaczony przez KC na II sekretarza Komitetu dzkiego (K) PPR. 21 stycznia 1945 zosta
komendantem gmachu WUBP w odzi, a 27 stycznia 1945 mianowany zastpc kierownika tego
WUBP. Na tym stanowisku pozostawa do czerwca, nastpnie zosta przeniesiony do WUBP w Gdasku
na analogiczne stanowisko. Od koca wrzenia 1945 by zastpc szefa WUBP w Warszawie (do
listopada 1948). Czonek Warszawskiego Komitetu Wojewdzkiego (WKW) PPR, delegat na
Oglnokrajow Narad PPR i I Zjazd PPR w grudniu 1945. Pod koniec 1948 zosta zdemobilizowany w
stopniu pukownika WP. Od 1949 by naczelnym dyrektorem Polskiego Biura Podry "Orbis" (do 1
stycznia 1957). Potem do 1968 pracowa w Przedsibiorstwie "Film Polski" jako szef produkcji zespou
"Kamera". 9 lutego 1959 decyzj Zespou Orzekajcego Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej (CKKP)
PZPR zosta ukarany nagan z ostrzeeniem m.in. za wykorzystywanie stanowiska subowego dla
osigania wasnych korzyci, kumotersk polityk kadrow i brak nadzoru nad gospodark podlegych
przedsibiorstw. W kwietniu 1968 zosta zwolniony z pracy, a we wrzeniu 1968 wydalony z PZPR.
Wyemigrowa do RFN, gdzie zmar.
Krakowski straci intratn prac w filmie dopiero w 1968 r., po 11 latach od jej rozpoczcia, bez
posiadania jakichkolwiek kwalifikacji ku temu. Warto doda, e syn pk. J. Krakowskiego Andrzej Krakowski, student "filmwki" w odzi, wyemigrowa w 1968 r. do USA, gdzie zosta
reyserem i scenarzyst filmowym. By m.in. reyserem antypolskiego filmu "Prominent" z
Donaldem Sutherlandem w roli gwnej.
Jan Krasicki
(ur. 18 wrzenia 1919 we wsi Sowliny koo Limanowej, zm. 2 wrzenia 1943 w Warszawie) bojwkarz
komunistyczny, terrorysta i morderca, agitator stalinowski, funkcjonariusz Komsomou we Lwowie, nastpnie
czonek grup dywersyjnych, czonek Polskiej Partii Robotniczej i Gwardii Ludowej, formalnie ogoszony
przewodniczcym Zwizku Walki Modych, prowokator NKWD, morderca i terrorysta komunistyczny,
zdrajca Polski.
W 1937 ukoczy Gimnazjum Pastwowe im. Jzefa Pisudskiego w wicianach, wic si pod koniec
nauki z antypolsk Komunistyczn Parti Zachodniej Biaorusi. W tym samym roku rozpocz studia
prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Tam wstpi do Organizacji Modziey Socjalistycznej
ycie, ktra pozostawaa pod wpywami nielegalnych ugrupowa - Komunistycznej Partii Polski i
Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej. Nawiza te bezporednie kontakty z bojwkarzami
KPP. W wyniku sprowokowanej bjki z dziaaczami narodowymi zosta aresztowany i usunity z
Uniwersytetu Warszawskiego.
91
Po wrzeniu 1939 przedosta si na tereny okupacji sowieckiej do Lwowa, gdzie zosta przyjty na drugi
rok prawa na Lwowskim Uniwersytecie Pastwowym im. Iwana Franki[ Uniwersytet Jana Kazimierza
pod okupacj sowieck]. Mieszka wwczas w II Domu Technikw. Zosta przewodniczcym Zwizku
Zawodowego Studentw i Pracownikw Naukowych wydziau prawniczego. W 1940 rozpocz starania
o przyjcie do Komunistycznego Zwizku Modziey (Komsomo). Jego zabiegi zostay uwieczone
powodzeniem, co byo dowodem zaufania sowieckich wadz do Krasickiego jako wyrniajcego si
agitatora politycznego. W okresie skierowanych w polsk ludno sowieckich represji, masowych
deportacji i terroru Krasicki aktywnie wczy si w dziaalno na rzecz propagowania stalinizmu wrd
polskiej i ukraiskiej modziey. Wsppracowa z sowieckim aparatem represji - bra udzia w
przeprowadzaniu deportacji i ukadaniu list osb przeznaczonych do wywzki. Midzy 15 a 20 padziernika 1939 wystpi w roli prowokatora podczas zorganizowanego przez NKWD mordu na
grupie polskich studentw Politechniki Lwowskiej. W pocztkach 1941 zosta II Sekretarzem
Miejskiego Komitetu Komsomou we Lwowie. Wiosn 1941 by czonkiem delegacji studentw na
spotkanie z I Sekretarzem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Ukrainy Nikit Chruszczowem.
Organizowa koa komsomolskie w zakadach pracy, urzdza odprawy dla agitatorw i terrorystw komunistycznych, ktrzy mieli organizowa obowizkowe spotkania polityczne, tzw. maswki dla robotnikw. Sta si wwczas bohaterem sowieckich reportay propagandowych w lwowskiej prasie i w
radio.
Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 by pod szczegln ochron sub sowieckich
- wraz z wadzami lwowskiego Komsomou ewakuowano go na wschd. W Moskwie zosta wytypowany do grupy Polakw, ktrzy mieli zosta przerzuceni do Polski w celu realizacji zada dywersyjnych
oraz wytycznych radzieckiej polityki i taktyki propagandowej na ziemiach polskich. Po przeszkoleniach
sub specjalnych, zakamuflowanych jako Szkoa Kominternowska, mieszczca si w Nagornoje,
Puszkino i prawdopodobnie Schodni, wczono go do tzw. drugiej grupy inicjatywnej, ktra, po
przerzuceniu do kraju 20 maja 1942 zasilia kierownicze kadry komunistycznej konspiracji w ramach
PPR i tworzonej wraz z ni Gwardii Ludowej.
Od czerwca 1942 do marca 1943 by kierownikiem cznoci radiowej Komitetu Centralnego PPR z
Moskw oraz czonkiem bojwki specjalnej, podlegej wadzom partii. Bra udzia w rnego rodzaju
akcjach terrorystycznych GL, w tym w bandyckiej akcji na Komunaln Kas Oszczdnoci w
Warszawie 30 listopada 1942, w ktrej skradziono olbrzymie fundusze. Zajmowa si rwnie
szkoleniem politycznym i wojskowym modych bojwkarzy GL. W 1943 przygotowywa powoanie
modzieowej przybudwki PPR, ktra uzyskaa nazw Zwizku Walki Modych, stajc si jej drugim
przewodniczcym.
Z polecenia Magorzaty Fornalskiej zamordowa sekretarza PPR Bolesawa Moojca. Latem 1943
na polecenie zwierzchnikw cign do Warszawy Bolesawa Bieruta. Wkrtce po powrocie zosta w
Warszawie 2 wrzenia 1943 aresztowany i zgin podczas prby ucieczki, na szczcie dla Polski bo
gdyby przey wojn to w PRL byby jednym z najokrutniejszych oprawcw stalinowskich.
92
Tadeusz Juliusz Kroski

(ur. 14 lipca 1907 w Warszawie, zm. 6 czerwca 1958 tame) filozof i historyk filozofii, wychowanek i profesor
Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, ucze Tadeusza Kotarbiskiego i Wadysawa Tatarkiewicza,
marksista i fanatyczny stalinizator nauki polskiej.
Po klsce powstania warszawskiego wraz z on, Iren Krosk, zosta wywieziony do obozu w
Niemczech. Nastpnie oboje trafili do Armii Brytyjskiej, gdzie zostali tumaczami. Pniej mieszkali w
Paryu i Londynie, w 1949 r. wrcili do Polski.
Wykada filozofi marksistowsk w Instytucie Ksztacenia Kadr Naukowych przy KC PZPR, Wojskowej Akademii Politycznej pracowa te na Uniwersytecie Warszawskim. Jest uwaany za ojca
duchowego tzw. warszawskiej szkoy historykw idei, stworzonej przez jego uczniw marksistw (m.in.
Leszka Koakowskiego, Bronisawa Baczk, Krzysztofa Pomiana).
By jednym z intelektualistw najbardziej zaangaowanych w tworzenie stalinizmu w Polsce. Czsto
przytaczana jest jego wypowied z prywatnego listu do Czesawa Miosza: "Kto daje nam gwarancj, e
ten ustrj, ktry umoliwia wolno i postp, przejdzie przez wszystkie niebezpieczestwa? Na kim si
opieramy? Grnicy, cz robotnikw i nawet ydw (myl, e nie wicej jak 20%). e wikszo jest
jeszcze przeciw nam, to dlatego mamy zrezygnowa z takiej szansy historycznej. No wic i ja czasem
celowo daj si ponie temperamentowi: My sowieckimi kolbami nauczymy ludzi w tym kraju
myle racjonalnie bez alienacji" (T. Kroski do Cz. Miosza, 7 grudnia 1948, Cz. Miosz, Zaraz po
wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945-1950, Wydawnictwo Znak, Krakw 1999).
Nalea do najgorliwszych stalinizatorw nauki polskiej i szczeglnie zajadych wrogw patriotyzmu
polskiego i katolicyzmu. Kroski, skdind bardzo bliski przyjaciel Miosza, bdcy jego "filozoficzn
gwiazd", szczeglnie gwatownie atakowa w swym licie "nikczemn do szpiku koci prawicow
inteligencj polsk". Zapowiada, e musi by "zdawiony" polski romantyzm i katolicyzm.
Wacaw Krzyanowski
Zbrodniarz komunistyczny i zdrajca Polski
Pierwszy stalinowski prokurator, ktremu IPN postawi zarzuty przed sdem (w 1993), oskarajc o
udzia w komunistycznej zbrodni sdowej. Zosta uniewinniony zarwno w sdzie I, jak i II instancji
(2001). Podczas procesu stwierdzi, e stalinowski system prawny mia charakter przestpczy.
Prawdopodobnie przyczyni si do mierci wielu niewinnych osb, podpierajc swoje zarzuty faszywymi
i absurdalnymi oskareniami.
Wacaw Krzyanowski w 1946 by oskarycielem posikowym w pokazowym procesie Danuty
Siedzikwnej (pseudonim "Inka"). Zada wwczas dla niepenoletniej (17-letniej) oskaronej
kary mierci.
93
Sd pierwszej instancji, ktry Krzyanowskiego uniewinni(wg. zasady swoich nie osdzamy), da wiar
jego tumaczeniom. Prokurator twierdzi, e bya to pierwsza tego typu sprawa w jego karierze. Nie
zdawa sobie sprawy, e bierze udzia w zbrodniczym procesie. Sd Najwyszy podtrzyma wyrok
uniewinniajcy. Z ustnego uzasadnienia wynika, e prokuratorzy i sdziowie w ogle nie powinni
odpowiada za formuowane przez siebie akty oskarenia i wyroki, jeli trzymali si litery obowizujcych przepisw prawa. To uzasadnienie jest sprzeczne z przyjt w demokratycznym wiecie wykadni: jeli prawo narusza elementarne zasady sprawiedliwoci, staje si bezprawiem. Na tej podstawie
sdzono zbrodniarzy nazistowskich w Norymberdze czy odpowiedzialnych za zbrodnie totalitarnych
reimw w Portugalii i Grecji. Wikszo z nich dziaaa zgodnie z obowizujcym wtedy w ich krajach
prawem.
W IPN s dokumenty, z ktrych wynika, e stalinowski prokurator kama przed sdem, mwic, i nie
zdawa sobie sprawy z tego, co robi, i e bya to jego pierwsza sprawa. Okazuje si, e wczeniej wnis o
orzeczenie kary mierci dla 19-letniego mieszkajcego w Polsce Niemca, ktry przekaza UB znaleziony
w lesie zardzewiay karabin. Wacaw Krzyanowski dowodzi przed sdem, e czowiek ten chcia za pomoc tej broni rozpta III wojn wiatow i oderwa Gdask od Polski. Niemca skazano na kar mierci
i stracono. Jego proces by parodi przewodu sdowego. Oskarony nie zna jzyka polskiego, mimo to
podczas ledztwa i w sdzie nie mg korzysta z pomocy tumacza. Zdaniem prokuratorw IPN, ich
dowody umoliwi ponowne postawienie Wacawa Krzyanowskiego przed sdem. Obie zbrodnie w
majestacie komunistycznego bezprawia miay miejsce w areszcie karno-ledczym w Gdasku, a
Krzyanowski nie uczestniczy w nich jak twierdzi przypadkowo, ale wiadomie da najwyszego
wymiaru kary dla "wrogw ludu".
W PRL-u Wacaw Krzyanowski otrzyma wiele odznacze i nagrd od komunistw. Czym tak zasuy
si "ludowej" wadzy? Wiadomo, e sub wojskow rozpocz w 1943 r. w Dambule (Kazachstan),
nalea do dywizji kociuszkowskiej, bra udzia w bitwie pod Lenino. Zaraz po wojnie ukoczy szko
oficerw bezpieczestwa publicznego w odzi i rozpocz prac w Wojskowej Prokuraturze Rejonowej
w Gdasku, gdzie by "ledziem" do 1950 r. W wojskowym wymiarze sprawiedliwoci (czytaj: bezprawia) pracowa potem na lsku i na Pomorzu (w Koszalinie), w 1976 r. zwolniony do rezerwy.
Do dzisiaj jednak nie zosta ukarany za swoje zbrodnie i zdrad Polski.
Wadysaw Kuczewski
(ur. 1887 w Bobrujsku, zm. 1963 w Czstochowie) metalurg, profesor inynier, rektor Politechniki lskiej,
pose na Sejm Ustawodawczy, zdrajca Polski.
Absolwent Wydziau Mechanicznego Instytutu Politechnicznego w Sankt Petersburgu. Przez wiele lat
pracowa w przemyle. Od roku 1939 by profesorem Akademii Grniczej w Krakowie. W 1945 peni
obowizki rektora Politechniki Warszawskiej. W 1945 przyby do Gliwic, gdzie obj funkcj pierwszego
rektora Politechniki lskiej. W latach 19521954 peni obowizki rektora Wyszej Szkoy Inynierskiej
94
w Katowicach. W latach 19471952 pose na Sejm, wybrany z listy tzw. Bloku Demokratycznego. Komunista. Czonek PPR, a nastpnie PZPR.
Wbrew sprzeciwom opozycji niepodlegociowej i legalnych wadz polskich w kraju i na emigracji
umow midzy Zwizkiem Sowieckim a komunistycznym Tymczasowym Rzdem Polski Ludowej
Edwarda Osbki Morawskiego o polsko-sowieckiej granicy pastwowej, podpisano w Moskwie 16
sierpnia 1945 roku. Komunici ydowscy i polscy dopucili si zbrodni na Narodzie Polskim z
zrzeczeniem si z poowy terytorium pastwa polskiego na rzecz Zwizku Sowieckiego. Wnioskodawc
o ratyfikacj tego zbrodniczego ukadu by zdrajca Polski Wadysaw Kuczewski . komunista, pose
PPR w KRN.
Stefan Zygmunt Kurowski (Stefan Leon Warszawski)

(ur. 1897, zm. 1959) ydowski prawnik, prokurator,zbrodniarz stalinowski.
W okresie midzywojennym dziaacz PPS Lewicy i KPP a take obroca w procesach politycznych. Od
1942 w PPR, pniej PZPR. Wsppracowa z PLAN. Od 1944 r. czonek Armii Ludowej. W latach
1946-1948 pierwszy prokurator Najwyszego Trybunau Narodowego. W 1945 r. zosta mianowany
szefem delegacji polskiej na proces norymberski przed MTW. Piastowa funkcj dyplomatyczn posa
PRL w Austrii. Od 1956 prezes Sdu Najwyszego. Uczestniczy w przygotowaniu komunistycznych
dekretw: o amnestii, o postpowaniu doranym i odpowiedzialnoci za klsk wrzeniow i
faszyzacj kraju.
Teodor Kufel
ps. Teoch (ur. 6 marca 1920 w Pocku) komunista, genera dywizji Ludowego Wojska Polskiego, funkcjonariusz
sub specjalnych PRL (m.in. Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego), szef Wojskowej Suby Wewntrznej
MON (19641979), minister penomocny szef Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie Zachodnim.
Przed wojn jako nastolatek otar si jeszcze o KPP-owsk modziewk, nalea jednak ju do
nastpnego pokolenia komunistw, ktre pierwsze kroki stawiao w czasie wojny, w szeregach PPR i GL.
Na pocztku 1944 r. zosta oficerem cznikowym w Sztabie Gwnym Armii Ludowej, walczy w
Powstaniu Warszawskim, zaraz po wojnie zosta za oficerem MO, WP, a wreszcie MBP. W 1954 r. by
suchaczem szkoy KGB w Moskwie, co mocno przyczynio si do jego awansu na wiceszefa, a nastpnie szefa WSW. Mia jednak monych protektorw take i w kraju - nieformaln grup
"partyzantw", skupion wok gen. Mieczysawa Moczara. Od poowy lat 60. Kufel nalea do cisego
sztabu "partyzantw", obok takich generaw, jak Grzegorz Korczyski, Franciszek Szlachcic, Tadeusz
Pietrzak, Marian Janic.
95
Kierowane przez Kufla WSW stay si wic bardzo wanym narzdziem walki politycznej w rkach
ambitnej frakcji partyjno-mundurowej. Gwnym celem wojskowego kontrwywiadu stao si w tym
czasie skompromitowanie i wyeliminowanie oficerw zwizanych z konkurencyjn grup "puawsk",
czsto ydowskiego pochodzenia, ktrzy objli wane stanowiska w armii po 1956 r., cieszc si
przychylnoci Spychalskiego. Kulminacj procesu stopniowego przejmowania kontroli nad wojskiem
przez "partyzantw" byy lata 1967-1968, gdy - wykorzystujc jako pretekst wojn Izraela z pastwami
arabskimi, a pniej wydarzenia marcowe - przeprowadzono w szeregach LWP ostateczn czystk, ktrej
ofiar pad take sam Spychalski.
Nowy minister obrony, gen. Jaruzelski, musia Kuflowi niemao zawdzicza, skoro utrzymywa go na
stanowisku szefa WSW a do 1979 r. Jego odwoanie nastpio w do tajemniczych okolicznociach
(gen. Piro wspomina tylko, i wybucho z Kuflem jakie "nieporozumienie"), po czym zosta wysany
jako attache wojskowy do Berlina Zachodniego, gdzie przebywa 2 lata, za w 1983 r. przeszed na
emerytur.
Stefan Kuhl
zwany "krwawym Kuhlem", ydowski oprawca, szef Gwnego Zarzdu Informacji Ludowego Wojska Polskiego
(IV 1947-VI 1950 r.), komunista, czonek PPR i PZPR, zbrodniarz stalinowski.
Komisja Mazura oskarya go o:

tolerowanie i rozwijanie niedozwolonych metod operacyjnych (nieuzasadnione rozpracowanie
ludzi niewinnych, niedopuszczalne metody nacisku na agentw, prowokacja i fabrykowanie
koncepcji prowadzcych w konsekwencji do niesusznych aresztw i sfingowanych procesw),
akceptowanie masowych, bezpodstawnych aresztowa wielu oficerw Wojska Polskiego i osb
cywilnych przy zupenym ignorowaniu ustaw wadzy ludowej,
tolerowanie rozmaitych niedopuszczalnych metod ledczych polegajcych na fizycznym i
moralnym maltretowaniu przesuchiwanych, a w szczeglnoci niereagowanie bd reagowanie
niewaciwe na znane mu fakty wymuszania biciem faszywych zezna (np. ukaranie trzydniowym aresztem winnego spowodowania mierci przesuchiwanego, bdcej wynikiem bicia w
czasie badania),
uczestniczenie w niektrych przesuchaniach przy stosowaniu zakazanych metod ledztwa (m.in.
parokrotnie sam bra w tym udzia, np.: w sprawach Sitkowskiego, Kowszyka i Krysika, a w
sprawie Roszyckiego by obecny przy biciu i liczy uderzenia),
akceptowanie realizacji i tolerowanie jawnie prowokacyjnych spraw o tragicznym przebiegu
ledztwa (grupy wojskowe: tzw. sprawa zamojsko-lubelska i sprawa bydgoska), - tolerowanie i
akceptowanie niezdrowej atmosfery w pracy organw informacji (podsuchy w pokojach ofi-
96
cerw ledczych, donosy, naduycia z meldunkami agentw celnych, dawienie rzeczowej

krytyki nawet na zamknitych zebraniach partyjnych),
zaniedbanie podstawowych obowizkw oglnego nadzoru, co spowodowao zakorzenienie si
zych, a nawet przestpczych metod,
tolerowanie przetrzymywania w areszcie latami mimo niepotwierdzenia si zarzutw (np. pk
Lasota przebywa w areszcie ledczym bez adnej podstawy prawnej od 2 grudnia 1947 r. do 20
grudnia 1948 r.),
tolerowanie licznych zej miertelnych w ledztwie bez gruntownego zbadania ich przyczyn (np.
przypadek mierci w zwizku ze stosowanymi metodami ledztwa pk. Zaskiego) i
niewszczynanie z tego tytuu waciwego postpowania,
tolerowanie antyhumanistycznych warunkw bytowych winiw ledczych w nieprzewietrzanych celach, karcerach napenionych po kostki wod lub nawet ekskrementami, o rozmiarach
pozwalajcych tylko na pozycj stojc, trzymania winiw latami bez spacerw, pozbawienie
ich pomocy lekarskiej,
akceptowanie metod ledczych skutkujcych w wyniku skazywania przez sd ludzi niewinnych
na bardzo surowe kary w sprawach jawnie spreparowanych.
Jalu Kurek
(ur. 27 lutego 1904 w Krakowie, zm. 10 listopada 1983 w Rabce) poeta i prozaik, przedstawiciel tzw. Awangardy
Krakowskiej, kolaborant sowiecki i zdrajca Polski.
Kiedy we wrzeniu 1939 roku wybucha druga wojna wiatowa, poeta wybra si na tuacza wdrwk i
dotar pieszo do Lwowa, gdzie nawiza wspprac ze Zwizkiem Pisarzy Radzieckich. W styczniu 1941
r. udao mu si jeszcze zapisa do Zwizku Pisarzy Radzieckiej Ukrainy, dopuszczajc si tym zdrady
Polski.
Z chwil wkroczenia wojsk hitlerowskich do Lwowa w 1941 roku Kurek uciek z miasta. Do 1945 roku
ukrywa si przed gestapo "przyczajony w lasach wschodniokarpackich.
Pn wiosn 1945 roku, do Krakowa, odda si cakowicie literaturze, pogodzi si z faktem e polskie
ziemie z Lwowem na czele trafiy pod okupacj ZSRR.
Robi byskotliw karier w PRL jako czonek Zwizku Pisarzy Radzieckiej Ukrainy.
97
Alfred Lampe
(ur. 14 maja 1900 w Warszawie, zm. 10 grudnia 1943 w Moskwie) ydowski komunista, fanatyk stalinowski i
zdrajca Polski..
W latach 1918-1921 czonek ydowskiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Poalej Syjon, od 1921
w KPP 1926 czonek KC KPP, 1929-1932 czonek Biura Politycznego; w walkach frakcyjnych w tej
partii nalea do tzw. mniejszoci. 1922-1929 sekretarz Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK) w
Polsce (od 1930 KZMP); 1930-1933 przedstawiciel KPP w Czerwonej Midzynarodwce Zwizkw
Zawodowych. 1922-26 i 1933-1939 wiziony w Polsce za dziaalno komunistyczn i antypolsk.
Wydosta si z wizienia 1 wrzenia 1939.
W latach 1939-1943 przebywa na ziemiach II RP okupowanych przez ZSRR (m.in. w Biaymstoku,
gdzie by dyrektorem fabryki wkienniczej i pracownikiem Obwodowej Komisji Planowania przy
Obwodowym Komitecie Wykonawczym Rad Delegatw), nastpnie w ZSRR. Podczas pobytu w
Biaymstoku pozostawa w cisych kontaktach z byymi dziaaczami KPP, m.in. Marcelim Nowotk i
Pawem Finderem. 22 czerwca 1941 uciek do Miska, a nastpnie do Czapajewska na Powou, gdzie
pracowa w miejscowym sowchozie. We wrzeniu 1941 wezwany przez Komitet Wykonawczy Midzynarodwki Komunistycznej do Moskwy. 1943 wsporganizator i ideolog stalinowskiego ZPP i 1
Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki; redaktor (od 1942 kierownik redakcji) sowieckich "Nowych
Widnokrgw", czonek redakcji pisma Wolna Polska.
Jak wspomina Berling, ...w rozmowie na temat potrzeby stworzenia wojska prowadzonej w
mieszkaniu Wasilewskiej w Moskwie, zaperzony Alfred Lampe dosadnie powiedzia:
Na huj nam to potrzebne! My mamy Armi Czerwon i to nam wystarczy.
Oskar Ryszard Lange

(ur. 27 lipca 1904 r. w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 2 padziernika 1965 r. w Londynie) marksista, ekonomista i polityk, pose na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, czonek KC PZPR i Rady Pastwa PRL, stalinowski
profesor, agent sowiecki w USA.
W latach 19261937 pracownik naukowy Uniwersytetu Jagielloskiego. Od 1927 r. by czonkiem PPS.

W 1937 r. wyemigrowa do USA. W latach 19381945 wykada na Uniwersytecie w Chicago. Kilkakrotnie wystpuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach Projektu Venona. Wedug
informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange zosta zwerbowany przez radzieckiego szpiega
Bolesawa Geberta (ojca Konstantego Juliana Geberta, ps. Dawid Warszawski-dziennikarza
GW) do wsppracy z NKWD jako agent wpywu o pseudonimie Friend (ang. przyjaciel). W 1944
spotka si w Moskwie Jzefem Stalinem.
W latach 19451947 peni z ramienia komunistycznych wadz polskich, funkcj ambasadora w Stanach
Zjednoczonych, nastpnie (od stycznia do grudnia 1947 r.) delegata przy ONZ i Radzie Bezpieczestwa.
98
Nalea do Rady Naczelnej PPS (19451948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (19471948)
oraz Komisji Politycznej CKW PPS (1948). Od 1948 r. by czonkiem Komitetu Centralnego PZPR.
Po mierci Stalina wygosi apologetyczny referat Ostatni wkad Jzefa Stalina do ekonomii
politycznej.
W 2010 r. powsta film dokumentalny pt.: New Poland w re. Roberta Kaczmarka i Grzegorza Brauna,
ktry porusza m.in. wtek pracy prof. O. Langego oraz B. Geberta dla wywiadu sowieckiego podczas ich
dziaalnoci w USA.
Sabina Lewi
ydowska kierowniczka cenzury PRL w Biaostockiem.
Podczas zjazdu delegatw wojewdzkich i miejskich biur kontroli prasy w dniach 23-25 maja 1945 r.
Lewi chwalia si tym, e czujnie zabronia wystawie sztuki Gabrieli Zapolskiej "Tamten". Jak mwia
Lewi: "Sztuka ta jest stara - z 1902 r. i omawia warunki ycia w Rosji, Sybir, kajdany itp. Na wystawienie
tej sztuki nie zezwoliam. Jako cenzor zajam stanowisko, e jakkolwiek potpiam ucisk carski i potpia
go rwnie Zwizek Sowiecki, ale w tym momencie wysuwa momenty przeciw narodowi rosyjskiemu
(sic!). My chcemy dzi nasze stosunki umocni, chcemy mie stosunki przyjemne i nie ley w interesach
demokracji, eby przypomnie rany jtrzce ()."
Aleksander Lewin
(ur. 15 grudnia 1915 w Pisku, zm. 24 sierpnia 2002 w Warszawie) ydowski pedagog, teoretyk i metodyk
wychowania, pionier sowieckiej pedagogiki w PRL.
W latach 1937-1939 i 1946-1979 pracowa w Domu Sierot przy ulicy Krochmalnej 92 w Warszawie, w
ktrym zetkn si z Januszem Korczakiem. Swoje relacje z tamtego okresu zawar w wydanej w 1997
ksice Takim go zapamitaem.
W 1948 ukoczy studia pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim. W 1974 uzyska tytu profesora.
By wieloletnim pracownikiem naukowym Wyszej Szkoy Pedagogicznej Zwizku Nauczycielstwa
Polskiego w Warszawie. By autorem pierwszej w Polsce sowieckiej metodyki wychowania pojtej
jako subdyscyplina pedagogiczna oraz metodologii powstawania mikrosystemw wychowawczych.
Leopold Lewin
(ur. 28 lipca 1910 w Piotrkowie Trybunalskim zm. 7 grudnia 1995 w Warszawie) poeta oraz tumacz poezji
niemieckiej, rosyjskiej i radzieckiej, kolaborant sowiecki w 1939-1940 roku, konfident UB o kryptonimie L.
99
W 1927 ukoczy gimnazjum rzdowe w Piotrkowie Trybunalskim, pniejsze I Liceum Oglnoksztacce im. Bolesawa Chrobrego. W tym samym roku rozpocz studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1928 w Wyszej Szkole Dziennikarskiej; obie uczelnie ukoczy w 1931.
W latach 1939-1940 przebywa we Lwowie, gdzie w pierwsz rocznic najazdu pochwali i rewolucj padziernikow, i najazd sowiecki na Polsk dokonany 17 wrzenia 1939r.
Od 1942 by pracownikiem Delegatury Ambasady RP w Dambulu (Kazachstan). W latach 1944-1946
suy w Ludowym Wojsku Polskim. W latach 1945-1948 by sekretarzem Zwizku Zawodowego Literatw Polskich. W latach 1945-1948 by redaktorem dziau literackiego dziennika "Robotnik", za w
latach 1963-1970 by redaktorem tygodnika "Kultura". W latach 1970-1977 zastpca redaktora naczelnego miesicznika "Literatura na wiecie".
Ciekawostk s dwie dodatkowe informacje: pierwsza, e Lewin by take twrc hymnu UB,
napisanego w 1954 roku, i druga, e wsppracowa z UB, kryjc si pod kryptonimem "L".
Pelagia Lewiska
(ur. 1907, zm. 1 czerwca 2004) komunistka,aktywistka PPR i PZPR, posanka na Sejm Ustawodawczy oraz na
Sejm PRL I kadencji, niszczya i sowietyzowaa polskie harcerstwo.
W okresie okupacji wiziona w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Po wojnie

naleaa do antypolskiej PPR, a nastpnie do PZPR: w latach 19521964 bya zastpc czonka KC
PZPR. Bya posank na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm I kadencji (19521956) (z okrgu Stargard
Szczeciski).
W 1946 jako pracownica wydziau propagandy PPR zostaa mianowana sekretarzem generalnym
Zwizku Harcerstwa Polskiego. Przypisuje si jej autorstwo reorganizacji ZHP w 1948, polegajcej na
ograniczeniu wieku jego czonkw do 15, a nastpnie nawet 14 lat, cisym powizaniu struktur
harcerskich ze szkoami podstawowymi i strukturami administracyjnymi pastwa, co umacniao kontrol
partii nad zwizkiem, powizaniu ideologicznym i organizacyjnym harcerstwa ze Zwizkiem Modziey
Polskiej oraz centralnym sterowaniu programem druyn (Harcerska Suba Polsce). Wprowadzenie tych
zmian spowodowao odejcie z ZHP duej grupy instruktorw. W styczniu 1949 Pelagia Lewiska
wygosia referat Problemy przebudowy harcerstwa opublikowany pniej jako broszura pt. Walka o
nowe harcerstwo, w ktrym ideologi skautingu i harcerstwa poddawaa miadcej krytyce, a
dotychczasowe ZHP oskaraa o "sub na korzy imperializmu" i porwnywaa z organizacjami hitlerowskimi:
100
Stanisaw Jerzy Lec (Stanisaw Jerzy de Tusch-Letz)

Stanisaw Jerzy de Tusch-Letz (ur. 6 marca 1909 we Lwowie, zm. 7 maja 1966 w Warszawie) - ydowski poeta,
satyryk i aforysta, kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
Podj studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza, pierwszy rok - polonistyk, a nastpnie - prawo. Studia
ukoczy w 1933. W okresie midzywojennym zwizany z ruchem lewicowym.
W latach 1939-1941 przebywa we Lwowie, gdzie wstpi do Zwizku Radzieckich Pisarzy Ukrainy.
19 listopada 1939 podpisa owiadczenie pisarzy polskich witajce przyczenie Zachodniej
Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej a dokadniej polskich ziem wschodnich II RP ktre trafiy pod
okupacj ZSRR.[tak nazwa te polskie ziemie Stalin].
Z tego okresu pochodzi szereg jego utworw zgodnych z oczekiwaniami wadz radzieckich, m.in.
pierwszy polski wiersz o Stalinie, publikowa take m.in. w sowieckim "Czerwonym Sztandarze" teksty
do propagandowych rysunkw satyrycznych Franciszka Pareckiego. Potem wizie obozu
hitlerowskiego we Lwowie na Janowskiej i w Tarnopolu; po ucieczce nalea do antypolskiej Polskiej
Partii Robotniczej. By bojwkarzem Gwardii Ludowej i Armii Ludowej.
W Ludowym WP otrzyma stopie majora. Attach prasowy w Wiedniu w latach 1946-1950. Pniej na
dwa lata wyemigrowa do Izraela, powrci do kraju w 1952. Potem publikowa m.in na amach tygodnika "wiat".
Zofia Lissa
(ur. 19 padziernika 1908 we Lwowie, zm. 26 marca 1980 w Warszawie) ydowska muzykolog, sowietyzowaa
muzykologi polsk.
Po wybuchu II wojny wiatowej pracowaa w radiu lwowskim. W 1940 obja funkcj dziekana wydziau
teorii muzyki w lwowskim Konserwatorium.
W latach 1939-1941 "wyrnia si" prosowieck gorliwoci we Lwowie.
W 1941, po ataku wojsk niemieckich na Lww, ucieka do Namanganie (Uzbekistan), gdzie pracowaa
jako nauczyciel w technikum muzycznym. Jako jedna z pierwszych wstpia w 1943 do stalinowskiego
Zwizku Patriotw Polskich.
W 1947 powrcia do Warszawy i obja stanowisko wicedyrektora Departamentu Muzyki w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Zaja si dziaalnoci naukow oraz organizowaniem ycia muzycznego. W
1947 uzyskaa habilitacj na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1948 zorganizowaa
Zakad Muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim i zostaa jego kierownikiem. Ju w okresie studiw
zwizaa si ze rodowiskami lewicowymi i pniej z racji swoich pogldw politycznych czynnie
101
uczestniczya w dyskusji ideologicznej dotyczcej estetyki i metodologii estetyki marksistowskiej w

muzykologii.
Od 1951 r. bya profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1954 r. dyrektorem Instytutu Muzykologii
na tym uniwersytecie. Wydaa ona m.in. 140-stronicow kuriozaln prac o potrzebie przeniesienia ekonomicznych wskaza Stalina na teren muzyki. W traktacie zatytuowanym "O obiektywnoci praw w
historii i teorii muzyki. Na marginesie pracy J.W. Stalina 'Ekonomiczne problemy socjalizmu w ZSRR'"
Lissa pisaa: "To, co Stalin mwi o odkryciu i zastosowaniu nowych praw ekonomicznych, godzcych w
interesy klas gincych i to, co mwi o oporze tych klas przeciw tym prawom, daje si rwnie przenie i
na teren walki o nowe metody twrcze w muzyce polskiej. rda oporu s te same i perspektywy ich
likwidacji - rwnie te same". Tego rodzaju absurdalne teksty wypeniay ca prac tego czoowego
marksistowskiego autorytetu w dziedzinie muzyki. Lissa przewyszaa wszystkich innych konsekwencj
w propagowaniu leninizmu-stalinizmu w muzyce, np. ju w 1950 r. wygosia referat "Leninowska teoria
odbicia a estetyka muzyczna". Za ten dorobek i szczery upr w deniu do likwidacji "reakcyjnego"
oporu w muzyce zostaa nagrodzona w lipcu 1953 r. Nagrod Pastwow II stopnia.
Stefan Litauer
1892 1959) korespondent Polskiej Agencji Telegraficznej w Londynie, nastpnie do kwietnia 1944 r. dyrektor
Agencji. Agent GRU i zdrajca Polski.
Usunity ze stanowiska przez Rzd RP na uchodstwie za dezinformacj i dziaanie na szkod pastwa

polskiego. Przewodniczcy londyskiego Foreign Press Association. Po wojnie pracowa w radiu BBC.
Ten przebiegy faszerz historii jako pierwszy [ na rozkaz Moskwy] wystpi w Londynie ju w pocztkach sierpnia 1944 r. z atakiem na Powstanie Warszawskie (na amach brytyjskiego "News
Chronicle"). Brutalnie atakowa powstanie, twierdzc, e jest to rzekomo "antysowiecka awantura
polityczna".
Wadysaw Litmanowicz (Abram Wolf)

(ur. 20 lutego 1918, zm. 31 marca 1992) ydowski zbrodniarz, z wyksztacenia prawnik, w latach powojennych
sdzia w procesach stalinowskich, wyda wyroki mierci na dziaaczy polskiego podziemia niepodlegociowego.
W 1939 uzyska tytu magistra na Wydziau Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W czerwcu 1941 zosta
deportowany w gb ZSRR. Pracowa jako buchalter w kochozie w Kagalniku pod Azowem (1941). W
sierpniu 1941 zosta zmobilizowany do Armii Czerwonej i skierowany do miesicznej Szkoy
Podoficerskiej. Po ukoczeniu szkoy suy jako podoficer w jednostkach Armii Czerwonej. 11 sierpnia
1944 przeniesiony do Ludowego Wojska Polskiego.
102
W latach 1947-1952 by sdzi Wojskowego Sdu Rejonowego w Krakowie, Kielcach i Warszawie. Jako
sdzia uczestniczy w procesach stalinowskich m.in. w procesie Tadeusza Klukowskiego i Jerzego
Kurzpy, skazanych na kar mierci 1 X 1952 r. w Warszawie z art.86 KKWP.
W latach 1952-1955 by oficerem do zlece doradcy sowieckiego szefa GZP WP pk. W. Zajcewa.
Karier w Ludowym Wojsku Polskim zakoczy w roku 1955 w stopniu majora (przeniesiony do
rezerwy).
Czesaw apiski
ur. 4 czerwca 1912 w Sosnowcu, zm. 6 grudnia 2004 w Warszawie) podpukownik, prokurator w procesach
stalinowskich, morderca sdowy, zdrajca Polski.
Absolwent Gimnazjum im. Krla Kazimierza Wielkiego w Olkuszu. Ukoczy w 1936 roku Szko
Podchorych Rezerwy Artylerii we Wodzimierzu Woyskim w stopniu podporucznika. Uczestniczy w
kampanii wrzeniowej. W czasie okupacji by od jesieni 1939 czonkiem Polskiej Ludowej Akcji
Niepodlegociowej (PLAN), pniej pracowa w wywiadzie ZWZ-AK. W czasie powstania
warszawskiego by dowdc kompanii AK na Ochocie. Drugiego dnia Powstania zosta ranny w rk.
Dziaa w partyzantce na Zamojszczynie. W AK doszed do stopnia majora.
Do LWP wstpi ochotniczo w 1945 roku i zosta skierowany do pracy w sdownictwie wojskowym.
Oskara pocztkowo w sprawach o dezercj i niewaciwe obchodzenie si z broni.
Pracowa na Biaostocczynie w Wydziale do Spraw Doranych Sdu Okrgowego, pniej zosta
przeniesiony, najpierw do odzi, potem do Warszawy. Peni w tych miastach funkcj szefa Prokuratur
Wojskowych Rejonowych. Prokurator apiski uczestniczy w tzw. sdach doranych, w ktrych
zapadao najwicej wyrokw mierci.
W czasie swojej pracy w odzi, w grudniu 1946 r., oskara m.in. w procesie dowdcy Konspiracyjnego
Wojska Polskiego kapitana Stanisawa Sojczyskiego pseud. "Warszyc". Oskarony i piciu jego
podkomendnych zostali rozstrzelani 17 lutego 1947 roku, tu przed ogoszeniem amnestii.
W 1947 roku trafi do Ministerstwa Obrony Narodowej do Departamentu Suby Sprawiedliwoci, gdzie
pracowa jako prokurator i kierownik sekcji. W tym czasie by prokuratorem w procesie pokazowym
rotmistrza Witolda Pileckiego.
W 1950 roku zosta przeniesiony do rezerwy. Pracowa w tym czasie jako adwokat. Mia uprawnienia do
obrony przed sdami wojskowymi.
31 stycznia 2001 IPN wszcz ledztwo, w ktrym zgromadzono 18 tomw akt i przesuchano yjcych
wiadkw (m.in. wdow po rotmistrzu Pileckim i Tadeusza Puaskiego) w sprawie mordw sdowych
popenionych przez apiskiego. W listopadzie 2002 roku powsta akt oskarenia. Do wydania wyroku
103
nie doszo wobec mierci oskaronego, ktry zmar na chorob nowotworow w Warszawie w szpitalu
onkologicznym przy ulicy Roentgena.
Julian azebnik (Joel)

(1904-1981) - ydowski aktywista w stalinowskim ZPP, m.in. przewodniczcy ZPP w Taszkencie, organizator
repatriacji z Uzbekistanu. We wrzeniu 1946 wrci do Polski, gdzie zosta Sekretarzem Generalnym CKP. W
latach pidziesitych, bdc czonkiem ZG TSK, pracowa jako cenzor.
Urodzony w Warszawie, od trzynastego roku ycia terminator krawiecki. Od 1921 zwizany z ruchem
komunistycznym, 1923-1924 najpierw czonek, a potem sekretarz dzielnicowego komitetu ZMK na
Muranowie. W 1924 po raz pierwszy aresztowany, nastpnie czonek warszawskiego komitetu KZM. Po
nauce w szkole partyjnej w Moskwie wrci nielegalnie w 1926 do Polski. Czonek muranowskiego i
warszawskiego komitetu partii. W 1931 zorganizowa strajk tramwajarzy. Ponownie wysany do Moskwy, po powrocie do kraju czonek egzekutywy komitetu warszawskiego, wydziau zadowego w CB.
W 1933 ponownie zatrzymany przez policj, nastpnie sekretarz CB. Walczy w kampanii wrzeniowej,
internowany jako jeniec na Wgrzech, skd uciek do ZSRR. Aktywny w ZPP, m.in. przewodniczcy ZPP
w Taszkencie, organizator repatriacji z Uzbekistanu. We wrzeniu 1946 wrci do Polski, gdzie zosta
Sekretarzem Generalnym CKP. W latach pidziesitych, bdc czonkiem ZG TSK, pracowa jako
cenzor.
Mieczysaw (Mojesz) Malanko

ydowski adwokat, komunista,stalinista, wsposkaryciel w procesach stalinowskich.
Tak "broni" swych podopiecznych, e porwna grup Moczarskiego do gestapo i Abwehry, twierdzc,
e "wszystkie te instytucje zostay powoane przez klasy posiadajce, ktre chc zatrzyma koo historii".
W podobny sposb Malanko "broni" - oskarajc szefa II Zarzdu Gwnego WiN pk. Franciszka
Niepoklczyckiego, synnego "upaszk", czyli mjr. Zygmunta Szendzielarza, dowdc V Wileskiej
Brygady AK, narodowca Adama Doboszyskeigo, rotmistrza Witolda Pileckiego i wsposkaronych,
gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila" (Malanko zgodzi si z wikszoci rzekomych dowodw "winy"
gen. "Nila"). Wedug ostatniego delegata Rzdu w Londynie na Kraj Stefana Korboskiego, w sprawie
Pileckiego i wsposkaronych "Raski postawi spraw jasno: obowizkiem rady obrocw [ktrej
przewodniczy Malanko ] jest gromadzenie dowodw przeciw oskaronym". Niegodne zachowanie M.
Malanki, robicego wszystko, by pogry oskaronych, ktrych mia broni, byo tym bardziej
oburzajce, e on sam zosta uratowany od mierci w Owicimiu przez synnego narodowca Jana
Mosdorfa.
104
Historyk Wiesaw J. Wysocki w ksice "Rotmistrz Pilecki" pisze: "Zgodnie z wczesnymi obyczajami
obroca nie tyle broni oskaronego, ile go tumaczy. Kadzi prokuratorowi, a oskaronego przedstawia
jako bezwolne narzdzie. W ten sposb obroca stawa si dodatkowym oskarycielem pomocniczym w
procesie". Skazany na kar mierci Pilecki 25 maja 1948 r. zosta stracony w wizieniu na Rakowieckiej
w Warszawie.
Mieczysaw Malanko i Edward Rettinger ("broni" m.in. synnego "upaszk", mjr. Zygmunta
Szendzielarza, dowdc V Wileskiej Brygady AK, ktry te dosta "czap" i 8 lutego 1951 r. zosta
zamordowany na Rakowieckiej - tam gdzie Pilecki) naleeli do najbardziej wzitych obrocw w
procesach politycznych. Razem z mec. Antonim Landauem prowadzili prywatn kancelari, zwan od ich
nazwisk "ReMLau". Malanko mia opini, e interesuje si tylko tymi klientami, ktrych rodziny
mog dobrze zapaci.
Mimo, i wielu klientw Malanki zostao skazanych i straconych, czasem odmawia podjcia si obrony,
bo - jak kiedy owiadczy - "nie lubi chodzi na pogrzeby". Tak byo w przypadku innego synnego
partyzanta - "Zapory", mjr. Hieronima Dekutowskiego i jego podkomendnych z lubelskiego WiN.
Wszyscy zostali skazani na "KS" i 7 marca 1949 r. straceni (na Rakowieckiej - tam, gdzie Pilecki i Szendzielarz). Malanko wiedzia ju wczeniej , jaki w danej sprawie zapadnie wyrok.
Po jednym z najwikszych procesw pokazowych w stalinowskiej Polsce - Adama Doboszyskiego , w
lipcu 1949 r. ten przedwojenny dziaacz narodowy zosta skazany przez WSR w Warszawie na najwyszy
wymiar kary (za wspprac z Niemcami - w czasie wojny i wywiadem amerykaskim - po wojnie, znw
oskara Zarakowski) i stracony (29 sierpnia 1949 r.) tam, gdzie Pilecki, Szendzielarz i Dekutowski. I tym
razem Malance nie przeszkadzao, e podczas procesu oskarony nie przyzna si do winy, odwoujc
wszystkie zeznania zoone w ledztwie jako wymuszone. Doda warto, e ycie Malance, podobnie jak
innym ydom z KL Auschwitz, uratowa inny narodowiec Jan Mosdorf, wizie nr 8230. Malanko lubi
zreszt mwi o Mosdorfie jako o swoim wybawicielu.
wiato na kulisy sprawy narodowca Doboszyskiego rzuca Jzef wiato (Izaak Fleichfarb, zastpca
Fejgina w departamencie X MBP). By on wiadkiem spotkania Malanki z gen. Romkowskim, kiedy wiceszef bezpieki pyta go, czy zdaje sobie spraw, e oskarony Doboszyski jest winien: "Adwokat
Malanka gorliwie potwierdzi. Wwczas Romkowski poinformowa Malank o celach politycznych,
ktre partia chce osign przy pomocy tego procesu. (...) W wyniku tej rozmowy Malanka przekonywa
Doboszyskiego, e powinien on przyzna si do winy i zasuy w ten sposb na agodniejszy wymiar
kary. (...) Rozmowy obrocw sam na sam z oskaronym nagrywane byy na tam przez podsuch. A
wic obroca, ktry wychyli si od nakazanej linii, moe by szybko zlikwidowany".
Na tym nie koniec kariery Mieczysawa Malanki. Jako zasuony stalinowski adwo-kat "broni" innego
bohatera AK - gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila". 10 stycznia 1953 r. napisa do Rady Pastwa prob o
ask, gdy co prawda "Fildorf [pisownia oryginalna] by wychowacem sanacyjnego korpusu
oficerskiego" i zosta skazany na kar mierci prawomocnie, ale przecie "po powrocie do kraju (r. 1947)
zaniecha on dziaalnoci antypastwowej i tym samym opuci szeregi kontrrewolucji". Malanko
105
zgodzi si jednak z wikszoci "dowodw" winy i w konsekwencji caej sprawy gen. Fieldorf zosta
powieszony (tam, gdzie Pilecki, Szendzielarz, Dekutowski, Doboszyski i inni).
W 1956 r., na fali "odwily", Malanko mia z powodu sprawy "Fildorfa" (jak rwnie innych z okresu
"bdw i wypacze") kopoty - by przesuchiwany przez komisj dla zbadania dziaalnoci "sekcji
tajnej" Sdu Wojewdzkiego dla m. st. Warszawy. W systemie komunistycznej dyktatury, prcz "tajnych"
obrocw, byli rwnie "tajni" sdziowie - naleaa do nich m.in. Maria Gurowska (z d. Zand, crka
Maryca i Frejdy, z d. Eiseman), przewodniczca skadu sdziowskiego w sprawie gen. Fieldorfa.
"Raski postawi spraw jasno: obowizkiem rady obrocw [ktrej przewodniczy Malanko ] jest
gromadzenie dowodw przeciw oskaronym. Sdziowie, chcc stan po waciwej stronie tajnej policji
politycznej, dzwonili do Raskiego z pytaniem, jaki wyrok sugerowaby, bdc na ich miejscu.
Raski odpowiada lakonicznie: pi... dziesi lat... doywocie... kara mierci".
Nie do, e bya lista obrocw wojskowych, bya jeszcze lista tajnych obrocw wojskowych, to jest
dopuszczonych do spraw tajnych. Naleeli do nich (...) adwokaci: Mieczysaw Malanko, Rozenblitt
[Marian Rozenblitt, w sdownictwie polskiej armii w ZSRS, potem kierownik sekretariatu w
Najwyszym Sdzie Wojskowym, razem z Malank i Rettingerem uczestniczy w jednej z kluczowych
spraw stalinizmu - "broni" generaw WP, oskaronych o udzia w tzw. spisku w wojsku, Benjamin
Wajsfeld, Zygmunt Gross, Zieliski - byo ich co zaledwie 6 czy 7.
Wadysaw Matwin
Komunista, jeden z czonkw-zaoycieli stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich, ktry zajmowa kilka
wanych stanowisk, by midzy innymi wydawc naczelnego organu prasowego komunistw "Trybuny Ludu" w
latach 1953-1957. Przewodniczcy Zarzdu Gwnego ZMP i sekretarz KC PZPR.
Franciszek Mazur
Komunista, by kierownikiem polityki wyznaniowej partii komunistycznej.
Urodzony 1 sierpnia 1895, zmar 7 marca 1975 roku, czonek Biura Politycznego i sekretarz KC PZPR.
Od 1917 nalea do PPS. W okresie Rewolucji Padziernikowej przebywa w Rosji, bra udzia w wojnie
domowej, by czonkiem Wszechzwizkowej Komunistycznej Partii (bolszewikw) od 1919. Powrci do
Polski w 1930 i wstpi do KPP, nalea do Komitetu Centralnego partii (1930-1938). Kierowa prac
antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Okres II wojny wiatowej spdzi spokojnie w
ZSRR. Od 1945 czonek PPR, czonek KC i Sekratariatu KC PPR; 1948 zosta zastpc czonka Biura
Politycznego KC PPR oraz czonkiem Biura Organizacyjnego KC PPR. 1950-1956 sekretarz KC. 19591964 czonek Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR. 1952-1956 by wicemarszakiem Sejmu I kadencji,
1952-1957 zastpc przewodniczcego Rady Pastwa. 1957-1965 ambasador PRL w Czechosowacji.
106
Od 1965 na emeryturze. 1946-1956 pose do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL; 1948
(padziernik-grudzie) przewodniczcy Klubu Poselskiego PPR.
By wsppracownikiem Julii Brystygerowej i on decydowa o takich rzeczach, jak aresztowanie
kardynaa Wyszyskiego czy zorganizowanie "ksiy patriotw", a potem "ksiy
intelektualistw", a w kocu da zgod na poczenie obu organizacji dywersyjnych duchowiestwa
przez PAX.
Czsto chorowa w zwizku z tym najczciej kurowa si w Zwizku Radzieckim. Pojawia si
natomiast niespodziewanie, gdy tylko miao si dzia co wanego na odcinku wyznaniowym. Posugiwa si Sub Bezpieczestwa, a w KC mia tylko jednego pracownika od spraw katolickich w tzw.
sektorze organizacji masowych. W ostatnich szeciu latach przed Padziernikiem 1956 by kierownikiem
polityki wyznaniowej partii. Jako wspsygnatariusz porozumienia biskupw i rzdu z 1950 roku ujawni
si jako osoba o kluczowym znaczeniu. W padzierniku w czasie VIII Plenum zosta usunity z
kierownictwa partii, przebywajc wanie w Zwizku Radzieckim.
Emil Merz
(ur. 27 grudnia 1897 r. w Tarnowie, zm. w Warszawie) adwokat, funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczestwa
Publicznego, sdzia Sdu Najwyszego PRL. W latach 1944-1948 funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczestwa
Publicznego, zbrodniarz stalinowski.
Jako dyspozycyjny i pewny politycznie przewodniczy przez cztery lata istnienia tajnej sekcji sdziw
Sdu Najwyszego (Wydzia III Izby karnej SN) orzekajcych i rozpoznajcych odwoania od wyrokw
sdw pierwszej instancji . W roku 1952 r. sdzie Emil Merz orzeka najczciej oraz najczciej by
sdzi sprawozdawc spord sdziw tajnej sekcji Sdu Najwyszego. Z 34 wyrokw kar mierci
orzeczonych w I instancji utrzyma 14. W tym samym roku uczestniczy w utrzymaniu 10 orzeczonych
wczeniej kar mierci. Istotn rol peni midzy innymi w mordzie sdowym na gen. Fieldorfie. Najpierw 20 padziernika 1952 r. przewodniczy posiedzeniu odbywajcym si w trybie tajnym, ktre pod
nieobecno oskaronego zatwierdzio wyrok mierci wydany wczeniej pod przewodnictwem sdzi
Marii Growskiej. Nastpnie 12 grudnia 1952 r. wraz z sdziami Gustawem Auscalerem i Igorem Andrejewem z sekcji tajnej negatywnie zaopiniowa prob o uaskawienie. Jego praca w Sdzie
Najwyszym bya przedmiotem postpowania dyscyplinarnego wszcztego na wniosek komisji
powoanej na fali padziernika 1956 r. przez ministra sprawiedliwoci Zofi Wasilkowsk do zbadania
dziaalnoci sekcji tajnych w organach sdowniczych. Cho formalnie uwolniono go od zarzutw
organizacji tajnej sekcji w Sdzie Najwyszym, ustalono wyjtkow aktywn i inspirujc rol w
rozstrzyganiu spraw o charakterze politycznym. Po niepenej analizie dziaalnoci sdziowskiej Emila
Merza za race naruszenie prawa uznano 16 spraw. Mimo tego Emil Merz orzeka w Sdzie
Najwyszym, a do osignicia wieku emerytalnego w 1962 roku. W ledztwie w sprawie mordu
sdowego na gen. Fieldorfie wszcztym w 1992 r. przez Gwn Komisj Badania Zbrodni przeciwko
107
Narodowi Polskiemu by jednym z podejrzanych. Z powodu wczeniejszej mierci nie ponis adnych
konsekwencji.
Wanda Helena Michalewska

z domu Kurnowska (ur. 25 maja 1906 w Newelu, zm. 3 marca 1986 w Warszawie) komunistka ,
konsul generalny PRL w Kijowie (19571965), kolaborantka sowiecka.
Rodzina ze strony matki miaa rosyjskie pochodzenie.
W 1921 Wanda Michalewska wstpia do radzieckiego Komsomou. Studiowaa prawo w Biaoruskim
Uniwersytecie Pastwowym. W Misku Biaoruskim dziaaa w Kastrycznickim Komitecie Dzielnicowym Komsomou. Od 1925 naleaa do Komunistycznej Partii Zachodniej Biaorusi, za co bya wiziona
w latach 19281936 w Biaymstoku i Fordonie. Sprawowaa funkcj instruktorki KC KPZB. W KPP
odpowiedzialna za kontakty z legalnie dziaajcymi stronnictwami ludowymi. Bya sekretarzem
Komunistycznego Zwizku Modziey oraz czonkiem egzekutywy OK KPZB w Baranowiczach.
W czasie II wojny wiatowej aktywna w stalinowskim Zwizku Patriotw Polskich w Orenburgu. W
1944 powrcia do Polski, zapisujc si do "Polskiej Partii Robotniczej i podejmujc prac w dyplomacji.
W latach 19461953 sprawowaa funkcj I sekretarza POP w ambasadzie RP (PRL) w Moskwie.
Dziaaa w Komitecie Wsppracy Kulturalnej z Zagranic. Od 1957 do 1965 bya konsulem generalnym
PRL w Kijowie. Po powrocie do kraju dziaaa w Towarzystwie Przyjani Polsko-Radzieckiej, staa na
czele Koa Przyjaci Kijowa przy Zarzdzie Stoecznym TPPR.
Mieczysaw Mietkowski (Mojesz Bobrowicki)

(ur. 15 lub 25 listopada 1903 w Biaymstoku, zm. 27 kwietnia 1990 w Warszawie) komunista, ydowski
funkcjonariusz organw bezpieczestwa(UB) Polski Ludowej, wiceminister bezpieczestwa publicznego, genera
brygady.
W latach 19221938 czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski. Od 1929 przebywa w Zwizku
Radzieckim. W latach 19311934 studiowa w Instytucie Czerwonej Profesury w Moskwie. W latach
19341936 z ramienia WKP(b) pomaga w Austrii Schutzbundowi. Nastpnie bra udzia w wojnie
domowej w Hiszpanii jako sowiecki bojwkarz.
W latach 19391943 pracowa w Wydawnictwie Literatury w Jzykach Obcych w Moskwie. W latach
19431944 sta na czele Wydziau Politycznego 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki. Czonek
Polskiej Partii Robotniczej, a nastpnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Od 16 padziernika 1944 do 9 grudnia 1954 wiceminister Bezpieczestwa Publicznego. Od 24 lutego
1949 by czonkiem Komisji Bezpieczestwa KC PZPR, nadzorujcej aparat represji stalinowskich w
108
Polsce. W 1954 w wyniku wszczcia dochodzenia w sprawie stosowania tortur w MBP, wyczony z
kierownictwa resortu i ukarany wykluczeniem z PZPR.
W skrajnie cyniczny i bezwzgldny sposb kierowa rozpracowaniem sfabrykowanej sprawy gen.
Stanisawa Tatara i uwizionych wraz z nim wojskowych. Jego styl "demaskowania wrogw" dobrze ilustrowaa opowiedziana przez dyrektora departamentu III MBP Jzefa Czaplickiego
wypowied Mietkowskiego: Wystarczy, bym powiedzia - e jeszcze nie ma wywiadu francuskiego, a po
dwch dniach znajdzie si wywiad francuski. Jak wspomina pniej Czaplicki, rzeczywicie po
dwch dniach uzyskali takie "wyjcie".
Kazimierz Mijal
(ur. 15 wrzenia 1910 - 28 stycznia 2010 ) komunista, podczas wojny wsppracownik Pawa Findera i Marcelego
Nowotki, a nastepnie Bolesawa Bieruta, po 1956 r. zwolennik maoizmu.
Karier polityczn rozpocz w czasie wojny, w roku 1941, w tajnej organizacji "Proletariusz", potem w
Polskiej Partii Robotniczej. Sekretarz Krajowej Rady Narodowej, prezydent miasta odzi w latach 1945
-1947, szef kancelarii prezydenta Bolesawa Bieruta. Od grudnia 1948 do marca 1959 by czonkiem KC
PZPR.
Od 27 kwietnia 1950 do 20 listopada 1952 minister gospodarki komunalnej w rzdzie Jzefa Cyrankiewicza. Od 21 listopada 1952 do 1 lutego 1956 minister-szef Urzdu Rady Mininistrw, a nastpnie
- do 20 lutego 1957 - minister gospodarki komunalnej w rzdzie Bolesawa Bieruta i Jzefa
Cyrankiewicza.
Zaoyciel Komunistycznej Partii Polski (nielegalnej). Skania si ku pogldom Mao Zedonga. Redagowa miesicznik "Chiny". W roku 1966 wyjecha nielegalnie z Polski (posugujc si paszportem
wydanym przez Ambasad Albanii) najpierw do Albanii, potem w roku 1978 do ChRL; za porednictwem Radia Tirana nadawa audycje w jzyku polskim, przeznaczone dla suchaczy w kraju, w
ktrych propagowa koncepcje socjalizmu maoistycznego. W roku 1983 powrci potajemnie do kraju.
Prbowa, bezskutecznie, reaktywowa KPP - partia istniaa do 1997 r., ale nie miaa znaczenia politycznego. Aresztowany w roku 1984, po ujciu w trakcie kolportau ulotek. Zwolniony po 3 miesicach.
Nie odegra ju adnej roli w polityce.
Jako sekretarz KRN jawnie pochwala IV rozbir Polski i wychwala zbrodnie armii czerwonej na
polskich terenach zaanektowanych przez ZSRR na mocy paktu Ribbentrop-Mootow.
28 stycznia 2010 roku zmar w Warszawie i uda si do swojego proroka Mao.
109
Mirosaw Milewski
Mirosaw Milewski (ur. 1 maja 1928 w Lipsku nad Biebrz, zm. 23 lutego 2008 w Warszawie) komunista, genera
dywizji Milicji Obywatelskiej, stalinowski oprawca.
Pracowa w stalinowskim aparacie bezpieczestwa od 1944 roku. Przeszed wszystkie szczeble kariery.
Zaczyna w Urzdzie Bezpieczestwa w Augustowie, zwizany by ze zbrodnicz obaw augustowsk.
Od 10 do 25 lipca 1945 regularne oddziay Armii Czerwonej nalece do 3 Frontu Biaoruskiego i
jednostki 62 Dywizji Wojsk Wewntrznych NKWD (w tym 385 Puk Strzelecki Wojsk Wewntrznych
NKWD), osaniane i wspomagane przez UB i 110-osobowy pododdzia 1 Praskiego Puku Piechoty,
przeprowadziy szeroko zakrojon akcj pacyfikacyjn obejmujc tereny Puszczy Augustowskiej i jej
okolic. Wrd onierzy polskich wspomagajcych Rosjan szczeglnie aktywny udzia w pacyfikacji bra
pniejszy szef MSW Mirosaw Milewski. Oddziay radzieckie otaczay tamtejsze wsie, aresztujc ich
mieszkacw podejrzanych o kontakty z partyzantk. Zatrzymano ponad 7 tys. osb, ktre wiziono w
ponad pidziesiciu miejscach. Sowieci utworzyli obozy filtracyjne, gdzie torturowano i przesuchiwano
zatrzymanych, przetrzymujc ich skrpowanych drutem kolczastym w doach zalanych wod pod goym
niebem. Okoo 600 osb narodowoci polskiej zostao wywiezionych w nieznanym kierunku i wszelki
lad po nich zagin; aresztowania tych osb dokonay organy Smiersz 3 Frontu Biaoruskiego.
Do 1958 r. suy w powiatowych i wojewdzkich ogniwach aparatu bezpieczestwa. Od pocztku lat 60.
pracowa w MSW, pocztkowo w Wojewdzkim Urzdzie w Biaymstoku. W latach 1962-1971 by wicedyrektorem i dyrektorem I Departamentu MSW, od 1971 wiceministrem spraw wewntrznych. W
latach 1980-1981 minister spraw wewntrznych PRL. Genera brygady Milicji Obywatelskiej od 1971
roku. Nominacj wrczy przewodniczcy Rady Pastwa PRL Jzef Cyrankiewicz. Genera dywizji Milicji Obywatelskiej od 1979 roku. Nominacj wrczy przewodniczcy Rada Pastwa prof. Henryk Jaboski. W latach 1945-1948 by czonkiem PPR, a nastpnie PZPR. W latach 1971-1980 zastpca
czonka, a od 1980 roku czonek Komitetu Centralnego PZPR. Od lipca 1981 roku by czonkiem Biura
Politycznego i sekretarzem KC PZPR. Od 1981 roku by take przewodniczcym Komisji Prawa i
Praworzdnoci KC PZPR. Do poowy lat 80. zaliczany by do bliskich i zaufanych wsppracownikw
gen. Wojciecha Jaruzelskiego. By take czonkiem i aktywnym dziaaczem ZBoWiD. W latach 19741985 czonek Rady Naczelnej, a w latach 1979-1985 wiceprezes Zarzdu Gwnego ZboWiDu. Jego
nazwisko wizane jest z przedawnion afer "elazo" oraz zabjstwem ksidza Jerzego Popieuszki. W
roku 2004 prof. Andrzej Paczkowski ujawni dokument ze swego prywatnego archiwum, ktry oboony
by zastrzeeniem, e moe zosta ujawniony dopiero w 2010 r. Dokument bdcy notatk z narady, ktra
odbya si przed poudniem 25 padziernika 1984 r. w Urzdzie Rady Ministrw, zosta spisany przez
Wiesawa Grnickiego, doradc premiera. Uczestniczyli w niej: premier (gen. Wojciech Jaruzelski), szef
URM (gen. Micha Janiszewski) oraz pk Koodziejczak. Morderca ksidza, Grzegorz Piotrowski, zezna,
e mia poparcie w aparacie wadzy, a konkretnie sekretarza KC PZPR, gen. Milewskiego: "Politycznym
inspiratorem porwania - niezalenie od indywidualnego fanatyzmu sprawcy - mg by wycznie towarzysz Mirosaw Milewski" [...] "Towarzysz premier, podzielajc dezaprobat zebranych dla dziaalnoci
tow. Milewskiego i nie podajc w wtpliwo politycznej, a moe i osobistej odpowiedzialnoci za
110
uprowadzenie, a by moe i za morderstwo na osobie ks. Popieuszki, sprzeciwi si jednoczenie

podejmowaniu decyzji personalnych na XVII Plenum KC PZPR, ktre miao si wkrtce rozpocz".W
1985 roku zosta usunity ze wszystkich stanowisk w partii i pastwie i przeniesiony na emerytur, na
utrzymanie polskich podatnikw. W 1990 na krtko aresztowany.
Mieczysaw Moczar (Mykoa Demko vel Diomko)

(ur. 25 grudnia 1913 w odzi, zm. 1 listopada 1986 w Warszawie Ukrainiec, komunista, genera dywizji KBW,
minister spraw wewntrznych, wieloletni prezes NIK, pose na Sejm PRL II, III, IV, V, VI i VII kadencji. Agent
sowieckiego wywiadu GRU.
Zdoby stosunkowo skromne wyksztacenie ukoczy szko powszechn w odzi oraz 3-letnie kursy
zawodowe. W latach 30. pracowa jako robotnik w fabryce wkienniczej, skd zosta zwolniony; w tym
czasie zwiza si z ruchem komunistycznym; od 1937 by w antypolskiej KPP. W latach 19381939 by
wiziony. W wizieniu spotka m.in. sekretarza Dzielnicy rodkowomiejskiej KPP w odzi Ignacego
Log-Sowiskiego. 6 wrzenia 1939 wizienie zostao rozbite w trakcie dziaa wojennych. Po 1939
przebywa w Biaymstoku, pracowa wwczas dla wywiadu ZSRR. Absolwent kursu NKWD w miecie
Gorki w 1941.
W czasie II wojny wiatowej dowdca bojwek GL i AL w okrgu dzkim, kieleckim i lubelskim.
Po 1945 dziaa w Komitecie Centralnym PPR, kierownik Grupy Operacyjnej Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego ds. wojewdztwa dzkiego, od 8 czerwca 1945 szef Wojewdzkiego Urzdu
Bezpieczestwa Publicznego w odzi, gdzie zapisa si szczeglnie okrutnie, osobicie torturujc
onierzy podziemia antykomunistycznego. By rwnie w duej mierze odpowiedzialny za
sfaszowanie wynikw referendum 1946 oraz wyborw 1947.
Od 25 maja do 5 wrzenia 1948 by Pomocnikiem Ministra BP do spraw operacyjnych.
Od 6 padziernika 1948 wojewoda olsztyski, a po likwidacji urzdw wojewodw (20 marca 1950)
przewodniczcy Prezydium Wojewdzkiej Rady Narodowej w Olsztynie (od 24 maja 1950 do 16 kwietnia 1952).
Przez kilka miesicy w 1956 minister do spraw PGR. W latach 19561964 wiceminister spraw wewntrznych, od 1964 szef tego resortu (do 1968).
W latach 19561981 czonek KC PZPR. W latach 19681971 sekretarz KC. W latach 19701971 oraz
19801981 czonek Biura Politycznego KC PZPR. Osobicie aspirowa na stanowisko I sekretarza KC,
jednak nigdy tego stanowiska nie obj.
Pod koniec lat szedziesitych przywdca tzw. frakcji partyzantw w PZPR, nastawionej wrogo wobec
partyjnych "liberaw" i "kosmopolitw". Umiejtnie posuy si skonnociami antyydowskimi w par-
111
tii w celu walki o wadz, zwaszcza prowadzc tzw. antysyjonistyczn (a tak naprawd antysemick)
nagonk w czasie wydarze marca 1968.
Prezes Zarzdu Gwnego ZBoWiD w okresie 19641972. W latach 19721980 wiceprezes, a w latach
19801983 prezes Rady Naczelnej ZBoWiD. W 1985 powoany w skad Prezydium Rady Naczelnej
ZBoWiD.
Od 1971 do 23 marca 1983 prezes NIK. W okresie 19761980 czonek Rady Ministrw (Najwysza Izba
Kontroli podlegaa wwczas rzdowi). W latach 19811983 wiceprzewodniczcy Oglnopolskiego
Komitetu FJN.
Autor ksiki Barwy walki (wydanej 13-krotnie w latach 19621988), ktrej rzeczywiste autorstwo
przypisuje si najczciej Wojciechowi ukrowskiemu,autorowi scenariusza filmu.
Jerzy Morawski (Izaak Szloma)

(ur. 11 sierpnia 1918, zm. 4 lutego 2012) ydowski czonek Politbiura KC PZPR, sekretarz KC, przywdca
"puawian", wysoki funkcjonariusz Komisji Prasowej KC PZPR, redaktor naczelny "Trybuny Ludu" w poowie
lat 50-tych, wiceprezes NIK w latach 1959-1963.
W okresie od maja 1945 do lipca 1945 by przewodniczcym Zarzdu Gwnego Zwizku Walki
Modych. Od 1945 do 1947 by posem do Krajowej Rady Narodowej, a nastpnie do 1965 posem na
Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II i III kadencji.
Od maja 1956 do lipca 1956 by redaktorem naczelnym "Trybuny Ludu", w latach pidziesitych
zwizany z "frakcj" puawian. W latach 19641969 by ambasadorem Polski w Londynie.
Od 1942 nalea do antypolskiego PPR, a od 1948 do PZPR. W latach 19551956 i 19571960 by
sekretarzem KC PZPR, a od 21 padziernika 1956 do padziernika 1960 by czonkiem Biura Politycznego KC PZPR.
Salomon Morel
(ur. 15 listopada 1919 w Garbowie, zm. 14 lutego 2007 w Tel Awiwie) ydowski funkcjonariusz aparatu
bezpieczestwa w PRL, zbrodniarz stalinowski, oskarony o zbrodnie przeciwko ludzkoci. Zwany ydowskim
Rudolfem Hoessem obozu w witochowicach.
Chcc unikn pobytu w getcie, rodzina Morelw musiaa si ukrywa. W czasie wojny Salomon wraz z
bratem ukrywa si w polskim gospodarstwie Jzefa Tkaczyka, w Garbowie. W celu zdobycia pienidzy
organizowa wraz z bratem i grup innych ydw napady rabunkowe na mieszkacw wiosek. Grupa
zostaa schwytana przez GL, Morel ca odpowiedzialno zrzuci na swojego brata i zosta wcielony do
pododdziau gospodarczego GL.
112
W 1944 po zajciu Lublina przez Armi Czerwon zosta stranikiem wiziennym na Zamku w Lublinie,
formalnie mianowanie go stranikiem nastpio dopiero 9 listopada 1944. Naczelnik wizienia Antoni
Stolarz w raporcie z 30 listopada 1944, wnosi o zwolnienie Morela oraz piciu innych stranikw
poniewa "nie wykonuj sumiennie naoonych na nich obowizkw, nie staraj si podporzdkowa do
regulaminu wiziennego zachowuj si arogancko przyczem rozsiewaj plotki co do mojej osoby, przez
co utrudniaj mi prac i podrywaj mj autorytet" (pisownia oryginalna), Stolarz prosi w raporcie o
zwolnienie tych stranikw jako "elementu szkodliwego subie wiziennej". Morel zosta przeniesiony
do penienia funkcji stranika w wizieniu w Tarnobrzegu gdzie rozpocz prac 15 grudnia 1944. 15
lutego 1945 Morel wraz z grup operacyjn Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego wyjecha na
Grny lsk.
Od lutego 1945 by krwawym komendantem Obozu Zgoda w witochowicach gdzie, w caym okresie
istnienia obozu zgino 1855 osb. Powodem bya gwnie epidemia czerwonki, tyfusu plamistego i tyfusu brzusznego, ktre powstay i rozprzestrzeniy si w wyniku godu oraz trudnych warunkw sanitarnych
i higienicznych, dochodzio rwnie do tortur oraz morderstw na terenie obozu. Do obozu kierowano
osoby bez adnych sankcji prokuratorskich, na podstawie decyzji wadz bezpieczestwa. W wikszoci
winiami obozu byli lzacy oraz obywatele III Rzeszy, cz winiw stanowili rwnie Polacy z tzw.
"Centralnej Polski" oraz co najmniej 38 obcokrajowcw (Austriacy, Belg, Czesi, Francuzi, Jugosowianie,
Rumuni). Wystpoway przypadki, e do obozu wraz z rodzicami kierowano dzieci. Wadze staray si
przekona mieszkacw lska, e do obozu trafiaj wycznie Niemcy oraz kolaboranci. Teodor Duda,
dyrektor Departamentu Wiziennictwa i Obozw, ukara Morela 3-dniowym aresztem domowym oraz
potrceniem 50% z pensji za to, e Morel dopuci do rozwinicia si epidemii tyfusu oraz nie
poinformowa o tym na czas zwierzchnikw a take, za inne uchybienia w prowadzeniu obozu. Obz
zosta zlikwidowany 16 listopada 1945 roku, za Salomon Morel zosta przeniesiony na stanowisko
komendanta do innego obozu. W 1946 r. wadze komunistyczne PRL odznaczyy go za to Krzyem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W lutym 1949 r. Morelowi powierzono stanowisko komendanta Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie,
ktry po zakoczeniu Akcji "Wisa" zosta przeksztacony w Wizienie Progresywne dla Modocianych
Przestpcw. Do 1956 r. nadzorowa jako komendant obozy pracy dla winiw.
Po 1956 roku pracowa w rnych zakadach karnych na terenie lska. W 1960 otrzyma odznak
Wzorowego Funkcjonariusza Suby Wiziennej. W 1964 na Wydziale Prawa i Administracji UW obroni
tzw. prac magistersk "Praca winiw i jej znaczenie". By m.in. naczelnikiem Wojewdzkiego Aresztu
ledczego w Katowicach, skd odszed na emerytur w 1968 r. Mia stopie pukownika suby
wiziennej.
W lutym 1990, oddzia w Katowicach Gwnej Komisji Bada Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,
rozpocz badanie tematu Obozu Pracy w witochowicach Zgodzie W lutym 1991, Morel zosta
przesuchany w charakterze wiadka przez Komisj.10 lipca 1992 komisja wszcza oficjalne ledztwo w
tej sprawie.
113
W roku 1992 bez przeszkd uciek do Izraela. Gwna Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu wszcza wobec niego ledztwo. Przed jego wyjazdem zdono go raz przesucha, ale nie
postawiono mu zarzutw.
30 wrzenia 1996 roku Salomonowi Morelowi postawiono dziewi zarzutw, w tym ludobjstwa pobicia, zncania si fizycznego i moralnego, sprowadzenia niebezpieczestwa powszechnego dla ycia i
zdrowia winiw. Oskarony m.in. o stosowanie wyszukanej metody tortur tzw. "piramidy", polegajcej
na skakaniu po uoonych w stos winiach.
19 grudnia 2003 r. Sd Rejonowy w Katowicach wyda w sprawie Morela postanowienie o tymczasowym aresztowaniu na okres 7 dni od daty zatrzymania. Nastpio to na wniosek Oddziaowej Komisji
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach. W postanowieniu mwi si o tym, e w
okresie od lutego do listopada 1945 roku w witochowicach, bdc funkcjonariuszem Ministerstwa
Bezpieczestwa Publicznego - Departamentu Wiziennictwa, jako Naczelnik Obozu Zgoda, dopucisi
zbrodni przeciwko ludzkoci, stanowicej zbrodni komunistyczn na umieszczonych w tym obozie (ze
wzgldw narodowociowych i politycznych) winiach.
W lipcu 2005 Izrael odmwi wydania Morela polskim wadzom, gdy prawo izraelskie nie przewiduje
ekstradycji swoich obywateli, nawet zbrodniarzy. wczesny minister sprawiedliwoci Andrzej Kalwas
zapowiedzia wtedy, e nie bdzie kolejnych stara o jego wydanie. Za Salomonem Morelem
wystosowano list goczy.
Otrzymywa z Biura Emerytalnego Suby Wiziennej emerytur w wysokoci ok. 5 tysicy zotych na
ktr skadali si polscy podatnicy. W lutym 2006 na kilka miesicy zawieszono wypacanie mu emerytury - podstaw do tego by brak kilku dokumentw, ktre jednak Morel szybko przesa poczt. Pod koniec
lutego 2007 r. rodzina Salomona Morela w Izraelu poinformowaa, e zmar on w poowie miesica w Tel
Awiwie i zosta tam pochowany.
Marian Muszkat (Maus Mendel Muszkat)

(ur. 5 listopada 1909 r. w Suwakach, zm. 30 wrzenia 1995 r. w Hajfie) ydowski prawnik, sdzia wojskowy,
kolaborant sowiecki, specjlista w zakresie tuszowania sowieckich zbrodni wojennych.
W czasach studenckich, by zagorzaym sympatykiem lewicy udzielajcym si w akademickich organizacjach socjalistycznych "Pochodnia" i ,,ycie. Wyjecha na stypendium do Francji, gdzie na
uniwersytecie w Nancy 1931 r. uzyska tytu inyniera ekonomisty a w 1936 r. uzyska tytu doktora
prawa na podstawie pracy z zakresu prawa karnego.
Po wybuchu II wojny wiatowej wyjecha do Wilna, gdzie pracowa dla radzieckiej Prawdy Wileskiej,
jednoczenie wykada na tamtejszym uniwersytecie. Na skutek wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej,
uciek do ZSRR, gdzie w latach 19411943 by urzdnikiem w kochozie w obwodzie gorkowskim, a
nastpnie nauczycielem w Instytucie Pedagogicznym w Gzy-Ordzie. W maju 1943 r. wstpi do lu-
114
dowego Wojska Polskiego, Od 1944 r. wykada w Szkole Oficerw Polityczno-Wychowawczych przy 1

Dywizji, w tym samym roku zosta sdzi Sdu Wojskowego 1 Armii Wojska Polskiego. W 1945 r.
awansowa na sdziego Najwyszego Sdu Wojskowego. Peni w nim funkcj szefa wydziau
orzekajcego w sprawach zbrodni wojennych, za w latach 1945-1946 wiceprezesa Najwyszego Sdu
Wojskowego.
Od 1945 r. czonek antypolskiej Polskiej Partii Robotniczej / Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
5 grudnia 1946 r. dr in. Muszkat zosta zdemobilizowany z wojska w stopniu pukownika, jak
czytamy ,,for his heroic combat against Germany tj. za swj heroiczny wkad w walce przeciwko
Niemcom".
W latach 1945-1946 zosta mianowany przez Ministerstwo Sprawiedliwoci szefem Gwnej Komisji
Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. Midzy innymi wraz z prof. T. Cyprianem, reprezentowa Polsk przy Komisji Narodw Zjednoczonych do Spraw Zbrodni Wojennych w Londynie.
15 lutego 1950 r. dosta stopie doktora habilitowanego i jednoczenie docenta UW.
Od 1 padziernika do 1954 r., samodzielny pracownik nauki Studium Zaocznego Wydziau Prawa UW.
Na Uniwersytecie Warszawskim wykada prawo karne wojskowe, a take prawo midzynarodowe w Od
1955 do 30 kwietnia 1957 awansowany jako profesor nadzwyczajny Prawa Midzynarowego na
Wydziale Prawa UW. W 1954 r. delegowany przez PRL jako obserwator do Korei.
W swoich pogldach propagowa socjalistyczne idee popierajc przy tym swojego mentora jakim
by Prokurator Generalny ZSRR Andriej Wyszynski. Muszkat mia wrd naukowcw zagorzaych oponentw, jednym z nich by prof. Stefan Korboski. Wedug niego pogldy Muszkata
robiy z sdu instytucj polityczn, z prokuratorw panw ycia i mierci kadego czowieka (...) a z adwokatw pomocnikw funkcjonariuszy milicji.
W 1957 r. Muszkat wyjecha do Izraela, gdzie na Uniwersytecie w Tel Awiwie wykada prawo
midzynarodowe i stosunki midzynarodowe. Na proby rzdu Izraela by opiniodawc w wielu
strategicznych kwestiach polityki midzynarodowej podejmowanych przez ten kraj. W 1961 r. Instytut
Yad Vashem wyznaczy go jako doradc i koordynatora do procesu Adolfa Eichmanna.
W 1992 r. opublikowa pen oszczerstw ksik o rzekomym polskim "antysemityzmie" w dobie
powojennej. Stefan Korboski opisa w swej znakomitej ksice "W imieniu Kremla" wystpienie
Muszkata na walnym zgromadzeniu Zrzeszenia Prawnikw Demokratw. Muszkat stwierdzi tam, e sd
winien zrozumie, i do kadego przepisu naley stosowa marksistowsk wykadni, wedug ktrej
dobro demokracji ludowej jest naczelnym nakazem i jeli pewien przepis temu warunkowi nie odpowiada, to nie moe by stosowany. Muszkat zada wyposaenia prokuratury w nadzwyczajne uprawnienia
w nowej rewolucyjnej sytuacji. Wedug Korboskiego, w myl koncepcji Muszkata prokuratorzy mieli
zosta panami ycia i mierci kadego czowieka. Adwokat za winien zapomnie o przedwojennej
zasadzie, e jego zadaniem jest obrona oskaronego przed kar. W ludowym wymiarze sprawiedliwoci
mia on teraz sta si - obok sdu i prokuratury - trzecim organem, ktrego zadaniem jest wykrycie
115
przestpcy, choby by nim jego wasny klient! Adwokat mia wic sta si pomocniczym funkcjonariuszem milicji ledczej
Wodzimierz Mu
(ur. 24 lipca 1918 w Moskwie, zm. 25 padziernika 1993 w Warszawie) komunista, genera brygady Ludowego
Wojska Polskiego, dziaacz PZPR, wieloletni dowdca zbrodniczego Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego
(19511964), zdrajca Polski.
Aktywny dziaacz antypolskiego KZMP. W 1937 skazany za dziaalno wywrotow i antypolsk na 2

lata wizienia w zawieszeniu na 5 lat i pozbawienie praw publicznych na 10 lat. Lata II wojny wiatowej
przeczeka spokojnie w ZSRR. Powoany do Armii Czerwonej.
W 1943 skierowany do 1 Korpusu Polskiego w ZSRR jako oficer polityczno-wychowawczy. W 1944
ukoczy trzymiesiczny kurs w Szkole Oficerw Politycznych w Moskwie.
Od sierpnia 1948 by dowdc 1 specjalnego puku zbrodniczego Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego. We wrzeniu 1950 zosta szefem sztabu, a w maju 1951 dowdc Korpusu Bezpieczestwa
Wewntrznego. Genera brygady z 1953. Dowodzi Korpusem do 1964 z przerw na studia w Akademii
Sztabu Generalnego Si Zbrojnych ZSRR w Moskwie. Czonek PPR, a nastpnie PZPR.
W latach 19851990 by czonkiem Rady Naczelnej ZBoWiD. Popeni samobjstwo.
Mieczysaw Notkowski
Komunista, ppk, oficer ledczy do spraw szczeglnej wagi w GZI (maj 1950 - stycze 1959), z-ca szefa Zarzdu
ledczego GZI (stycze 1951 - lipiec 1955), oficer Informacji od 1945 r., czonek partii PPR, oprawca stalinowski.
Komisja Mazura oskarya go o to e ponosi odpowiedzialno w takim samym zakresie jak Kochan,
ktrego by zastpc i aktywnym pomocnikiem, z tym e nie bra udziau w sprawie zamojskolubelskiej, natomiast ma wybitny wkad w spraw spisku wojskowego wraz ze wszystkimi jej
odpryskami. Natomiast kierowa ledztwem lub nadzorowa je przy uyciu konwejera z caym
asortymentem przestpnych rodkw. Aktywny by szczeglnie przy tzw. konfrontacjach, ktre byy z
gry wyreyserowane i wieczyy ledztwo prowadzone przestpnymi i brutalnymi metodami.
Odpowiedzialny ponadto za warunki bytowe i higieniczne winiw oraz za karcer. Tolerowa wymuszanie faszywych zezna, ukrywa fakty odwoania ich (np. w sprawie gen. Hermana wasnorcznie usun
dowody, co wykryo si w 1956 r. - vide k. 85 akt sprawdzajcych). Zataja amanie praworzdnoci
jeszcze w 1954 r. (np. zabrania oficerom Informacji udziela wyjanie prokuratorowi kpt. Wickowi co
do metod i faktw z ub. okresu).
116
Mikoaj Orechwa
vel Mikoaj Kyszko vel Mikoaj Malinowski (ur. 24 listopada 1902 w Borunach niedaleko Oszmiany, zm. ?)
pukownik LWP pochodzenia biaoruskiego, kierownik Wydziau Personalnego i dyrektor Departamentu Kadr i
Szkolenia MBP w latach 1944-1955,oprawca stalinowski.
Od 1919 onierz Armii Czerwonej, wzi udzia w wojnie polsko-bolszewickiej i w bitwie pod Warszaw
w 1920. W tym te roku wstpi do WKP(b). Do 1923 by sekretarzem komitetu gubernialnego w Nowogrodzie, w latach 19231924 sekretarz KC Komsomou Biaorusi. Jako delegat Biaorusi uczestniczy
w II Zjedzie Komsomou i Kongresie Komunistycznego Midzynarodowego Zwizku Modziey. W
1924 skierowany do pracy komunistycznej w II RP, gdzie przebywa trzykrotnie w latach 19241930,
19341935 i 19361937, ukrywajc si pod faszywymi nazwiskami Malinowski vel Kyszko. W 1926
zosta aresztowany w Wilnie i skazany na 5 lat wizienia za dziaalno antypolsk. Od 1926 czonek KC
antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Biaorusi. W 1935 zosta delegatem Zachodniej Biaorusi
na VII Kongres Kominternu. W latach 19361939 przebywa w Pradze, gdzie zosta uwiziony. W
grudniu 1939 dziki porozumieniu niemiecko-radzieckiemu wyjecha do ZSRR.
W 1944 oddelegowany do pracy w polskim MBP, gdzie w stopniach majora, podpukownika i pukownika by na stanowisku Kierownika Wydziau Personalnego MBP. Po 1956 powrci do ZSRR.
Mateusz Oks - Mordka Oks

(ur.1905 w ucku -zm.1996 w Warszawie) - 1944-1945 instruktor KC PPR, od marca 1945 do grudnia 1948
zastpca kierownika Wydziau Organizacyjnego KC PPR,stalinowiec,zdrajca Polski.
Urodzony w ucku, wyksztacenie niepene wysze (chemik). Od 1926 dziaa w Akademickim Kole
Socjalistycznym "Pochodnia" w Warszawie, od 1927 w KZMP, od 1929 czonek KPZU. W 1930 aresztowany, w 1933 skazany przez Sd Okrgowy w ucku na osiem lat wizienia, w 1935 zwolniony ze
wzgldu na stan zdrowia. W czasie wojny w ZSRR, dziaacz ZPP w Taszkiencie. 1944-1945 instruktor
KC PPR, od marca 1945 do grudnia 1948 zastpca kierownika Wydziau Organizacyjnego KC PPR, od
kwietnia 1947 do padziernika 1948 zastpca czonka KC PPR. Czonek KC PZPR, delegat na I, II, III
zjazdy PZPR. W 1967 by zastpc dyrektora PZU.
Leon Pasternak
(ur. 12 sierpnia 1910 (lub 1909) we Lwowie, zm. 14 padziernika 1969 w Warszawie) ydowski poeta, satyryk,
dziaacz polityczny, stalinowiec, w 1940 r. uzna Ukrain radzieck za swoj ojczyzn, zdrajca Polski.
117
19 listopada 1939 roku podpisa owiadczenie pisarzy polskich witajce przyczenie Zachodniej
Czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski. W II RP by kilkakrotnie aresztowany i wiziony za
dziaalno komunistyczn i antypolsk, m.in. dwa razy w Berezie Kartuskiej. Od 1939 roku w ZSRR.
Pracownik redakcji sowieckiego "Czerwonego Sztandaru". Od 1943 oficer 1 Dywizji Wojska Polskiego.
Czonek stalinowskiego PKWN (1944). Wspzaoyciel pisma Lewar.
Leon Pasternak tak pisa w Wierszu noworocznym na nowy rok 1940, w okupowanym przez Zwizek
Radziecki Lwowie, po tragicznym wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski 17 wrzenia 1939 roku:
a jednak podejmij kalendarz zdeptany,
cz kart jego bdziesz sawi w pieniach
gdy pada granica, pky wizie bramy,
w ten dzie wyzwolenia: siedemnasty wrzenia
Autor wierszy i pieni propagandowych (m.in. Oka).
Ryszard Marek Groski tak o nim pisa Leon Pasternak by ideowcem do koca, wiernym do ostatniego
tchnienia.
Julian Polan - Haraschin

(1912 -1984) ydowski zastpca przewodniczcego Wojskowego Sdu Rejonowego w Krakowie w latach 19461951, odpowiedzialny za wydawanie ponad 60 wyrokw mierci na onierzy podziemia niepodlegociowego,
podpukownik LWP, komunistyczny morderca, konfident SB.
Prawnik, urzdnik pocztowy, we wrzeniu 1939 r. naszywa sobie kapitaskie patki i uzyskuje" stopie
oficerski. Wymyla legend dziaalnoci w AK, by w 1945 r. z zatwierdzonym stopniem kapitaskim zacz sub nowym panom w roli sdziego Wojskowego Sdu Rejonowego w Krakowie. W tej roli
dorobi si wasnego" cmentarzyka w politycznych sprawach wyda ponad 60 wyrokw mierci.
Kiedy w 1951 r. narazi si swoim panom z UB (usunity z sdu prowadzi wykady prawa karnego dla
funkcjonariuszy bezpieki; w 1958 r. wrci do suby jako pukownik LWP), przeszed do pracy na
Wydziale Prawa UJ. Tu rozegra si najgoniejszy akt tej biografii: jako kierownik studium zaocznego
zaj si sprzedawaniem dyplomw ukoczenia prawa na UJ za apwki. Po wykryciu procederu
odsiedzia cztery lata. I wtedy zacz si cichszy etap jego kariery: od agenta celnego" (donoszcego na
kolegw z celi) do kluczowego agenta w rozpracowaniu kurii krakowskiej. Jako szwagier ks. Franciszka
Macharskiego okaza si szczeglnie dobrze umiejscowionym wsppracownikiem SB. Znakomicie
wynagradzany za donosy z kurii i nawet z Watykanu, do ktrego po wyborze Jana Pawa II mia okazj
by zapraszany nie zrezygnowa z nich do koca ycia w 1984 .
118
Jerzy Pomianowski - Jerzy Birnbaum

ur. 13 stycznia 1921 w odzi - ydowski prozaik, eseista, ekspert do spraw historii Europy Wschodniej, krytyk
teatralny, scenarzysta filmowy, tumacz literatury piknej z jzyka rosyjskiego i niemieckiego, kolaborant
sowiecki,sympatyk ukraiskiego ruchu nacjonalistycznego, zwolennik Paktu Ribbentrop-Mootow, zdrajca Polski.
Urodzi si w rodzinie ydowskiej, jako syn Stanisawa Pomianowskiego (zm. 1959) technika
wkiennika i Janiny z domu Kliger (zm. 1960) nauczycielki jzyka polskiego. Jest wnukiem chazana i
kompozytora Abrahama Bera Birnbauma (1865-1923) oraz bratankiem aktorki Heleny Gruszeckiej
(1901-1982) i publicysty Mieczysawa Birnbauma (1889-1940).
Po wybuchu II wojny wiatowej uciek do radzieckiej strefy okupacyjnej tzn Lwowa. Zosta zwerbowany do pracy w kopalni w Donbasie. Po napaci III Rzeszy na Zwizek Radziecki w 1941 wyjecha
do Tadykistanu, gdzie rozpocz studia medyczne w Stalinabadzie; pracowa w prosektorium.
W latach 1944-1946 redaktor PAP Polpress w Moskwie. Publikowa m.in. w stalinowskich Nowych
Widnokrgach (organie stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich). W 1946 jako repatriant wrci do
Polski. Wstpi do komunistycznej PZPR. W tym samym roku wyjecha do ZSRR jako korespondent
prasowy. W 1947 ukoczy I Instytut Medyczny w Moskwie. Do Polski wrci w 1994. Wsppracuje z
Tygodnikiem Powszechnym, Gazet Wyborcz i Rzeczpospolit. Z inspiracji Jerzego Giedroycia zaoy
w 1999 i redaguje prorosyjski miesicznik Nowaja Polsza.
Czonek istniejcej od roku 2008 polsko-rosyjskiej Komisji do Spraw Trudnych.
Sygnatariusz listy intelektualistw sprzeciwiajcych si budowie w Warszawie pomnika ofiar
ludobjstwa dokonanego przez nacjonalistw ukraiskich z OUN-UPA, SS Gallizien...
Dokonuje zdumiewajcej prby przechrzczenia ukraiskich nacjonalistw na ukraiskich narodowcw[wbrew ich woli], a wic na ukraiskich patriotw, co jest kamstwem tak historycznym jak i
politycznym.
Pozwala sobie rwnie okreli Polakw, ktrzy sw wieloletni prac a trzeba tu mie szczeglnie na
uwadze pracujcych przewanie spoecznie niestrudzonych badaczy tego ludobjstwa jako naszych
rodzimych szowinistw, autorw kampanii szczucia przeciwko ukraiskim narodowcom co jest
czyst demagogi i antypolsk prowokacj.
Zwolennik koncepcji Giedroycia - wedug niego tylko przez oddanie Litwinom i Ukraicom ich tzw.
dawnych stolic czyli klejnotw kultury polskiej - Wilna i Lwowa - zyskamy na Wschodzie niezbdnych
nam sojusznikw zamiast wrogw dnych odwetu za odwieczny ucisk i niedorzeczne przeladowania w
dwudziestoleciu midzywojennym. Kto temu przeczy, widzi za wschodni granic Polski tylko jeden
podmiot polityczny - Rosj. Jest to szkodliwe rwnie dla Rosji, poniewa pcha j na drog imperialnej
ekspansji, ktra nieraz doprowadzaa ten kraj do upadku- twierdzi Pomianowski dla SE. Jak jednak czas
obecnie pokaza bya to koncepcja zgubna i tragiczna dla Polski i Polakw i ostatecznie potwierdzaa IV
Rozbir Polski z 1939 roku.
119
Stanisaw Popawski
(ur. 22 kwietnia 1902 w Wendyczanach koo Mohylowa Podolskiego w guberni podolskiej, zm. 10 sierpnia 1973 w
Moskwie) radziecki dowdca wojskowy, genera armii Armii Radzieckiej i genera armii Ludowego Wojska
Polskiego, dowdca Wojsk Ldowych WP (19471950), wiceminister obrony narodowej PRL (19491956), czonek
Komitetu Centralnego PZPR (19491956), pose na Sejm Ustawodawczy i na Sejm PRL I kadencji, czonek
Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR nadzorujcej Ludowe Wojsko Polskie od maja 1949, Bohater
Zwizku Radzieckiego (1945), zbrodniarz komunistyczny.
W czasie wydarze poznaskiego czerwca 1956 oddziaw ludowego wojska uyto do rozproszenia
demonstracji robotniczych, gdy wadze pastwowe nie dysponoway wystarczajc iloci si milicyjnych uznajc, e w kraju demokracji ludowej nie bd one potrzebne. Jednostki wojskowe cignite
z poligonw nie byy przygotowane do udziau w tego typu dziaaniach, co zmusio je do zastosowania
czogw i transporterw opancerzonych, ktre w ocenie dowdcw miay oddziaywa psychologicznie
zniechcajc robotnikw do udziau w zamieszkach. Sytuacj pogarsza fakt, e w rkach demonstrantw
znajdowao si ok. 300 szt. broni strzeleckiej pozyskanej z rozbitych posterunkw milicji, wizienia przy
ul. Myskiej oraz ze studiw wojskowych poznaskich uczelni. Dowodzcy wwczas jednostkami LWP
gen. Stanisa Popawski by bezporednio odpowiedzialny za mier 74 osb i ponad 500 rannych
demonstrantw.
20 listopada 1956 uciek do ZSRR. W grudniu 1956 powierzono mu funkcj I zastpcy Gwnego
Inspektora Szkolenia Armii Radzieckiej. Od kwietnia 1958 by doradc w grupie generaw inspektorw
ministerstwa obrony ZSRR. W 1963 przeszed w stan spoczynku.
Nigdy nie stan przed sdem za swoje zbrodnie i przestpstwa.
Edward Poradko
(ur. 21 listopada 1924 w Wlce, zm. 28 lutego 1997 w Warszawie) komunista, genera dywizji Ludowego Wojska
Polskiego, oficer sub specjalnych PRL.
Podczas wojny w latach 19421943 by bojwkarzem Gwardii Ludowej a nastpnie Armii Ludowej na
Lubelszczynie. Od 10 listopada 1944 suy w Ludowym Wojsku Polskim.
Walczy z podziemiem niepodlegociowym.
W latach 19511957 oficer ledczy Gwnego Zarzdu Informacji (GZI) MON (od 3 wrzenia 1955, GZI
Komitetu ds. Bezpieczestwa Publicznego), pocztkowo w strukturach Marynarki Wojennej, a nastpnie
w lskim Okrgu Wojskowym.
W latach 60. XX w. zastpca Szefa Zarzdu Wojskowej Suby Wewntrznej (WSW) W 1979 zastpi na
stanowisku szefa Zarzdu II SG WP gen. Czesawa Kiszczaka, ktry zosta mianowany szefem WSW.
120
W padzierniku 1980 awansowany do stopnia generaa brygady, w 1981 ponownie zastpi gen.
Czesawa Kiszczaka, tym razem na stanowisku szefa Wojskowej Suby Wewntrznej. Na czele WSW
sta przez 5 lat, (do 1986). Poradko kierowa WSW przez cay okres stanu wojennego
W 1986 zosta mianowany przez Rad Pastwa PRL ambasadorem PRL (od 1989 RP) w Afganistanie,
do kraju powrci w 1990. Od 15 listopada 1990 w stanie spoczynku.
Czonek PPR, a nastpnie PZPR. Wielokrotnie by czonkiem instancji partyjnych na rnych szczeblach
w wojsku. Delegat na X Zjazd PZPR (lipiec 1986). W latach 19851990 czonek Rady Naczelnej
ZBoWiD.
Jakub Prawin
(ur w1901w Tarnowie zm.1957) komunista, pukownik, agent NKWD, penomocnik rzdu na teren byych Prus
Wschodnich, pierwszy wojewoda olsztyski.
Od 1931 roku czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski. Jak wikszo aktywnych dziaaczy
komunistycznych przeszed przez Berez Kartusk za dziaalno wymierzon w niepodlego pastwa
polskiego. We wrzeniu 1939 roku, uciekajc przez Niemcami, dotar do Lwowa. Przyjty do
Wszechzwizkowej Partii Komunistycznej trafi do Armii Czerwonej. Udzia w Bitwie pod Stalingradem
da mu awans na majora. Nastpnie odkomenderowany do I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki suy w kwatermistrzostwie, w Wydziale Owiatowym, jako z-ca dowdcy dywizji ds. politycznowychowawczych.
23 maja 1945 roku zosta pierwszym wojewod olsztyskim. Funkcj t sprawowa zaledwie do listopada. Aktywista partyjny, pukownik, agent NKWD. Szef w latach 1946-1950 Polskiej Misji
Wojskowej w Berlinie, ktra penia funkcj przedstawicielstwa dyplomatycznego. Kierownik specjalnej
komrki NKWD stworzonej w celu przejcia hitlerowskich tajemnic technologicznych. Prowadzi
rozmowy z przywdztwem niemieckich komunistw w sprawie granicy. Penomocnik rzdu na teren
byych Prus Wschodnich
Po powrocie do Polski, od lipca 1950 a do mierci by Jakub Prawin wiceprezesem Narodowego Banku
Polskiego. Zmar tragicznie uton kpic si w Wile, 7 lipca 1957 roku.
Julian Przybo
(ur. 5 marca 1901 w Gwonicy Dolnej, zm. 6 padziernika 1970 w Warszawie) komunista, poeta, eseista i
tumacz, kolaborant sowiecki w okupowanym przez ZSRR Lwowie w 1939 roku, zdrajca Polski.
W latach 19201923 studiowa polonistyk na Uniwersytecie Jagielloskim.
121
Nastpnie pracowa jako nauczyciel gminny w latach 19231925 w Sokalu, w latach 19251927 w
Chrzanowie i w latach 19271939 w Cieszynie, gdzie uczy w Pastwowym Gimnazjum im. A. Osuchowskiego, a pniej w Pastwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym.
W 1939 przenis si z Bogumina do Lwowa, gdzie pracowa w bibliotece Ossolineum.
29 listopada 1939 Rada Najwysza ZSRR wydaa dekret o nadaniu obywatelstwa radzieckiego
"byym obywatelom polskim", Przybo przyj t wiadomo z radoci.
W 1940 zosta czonkiem Komitetu Mickiewiczowskiego i uczestniczy w obchodach 85 rocznicy mierci
Mickiewicza; wszed rwnie w skad kolegium redakcyjnego sowieckichNowych Widnokrgw". By
wspautorem wydanego w 1940 w Kijowie podrcznika literatury polskiej dla 10 klas szkoy sowieckiej.
14 padziernika 1941 zosta aresztowany przez gestapo. Po uwolnieniu (dziki staraniom ony) nastpne
lata spdzi w rodzinnej wsi, zajmujc si prac na roli. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Rzeszowa w
sierpniu 1944 przystpi do budowy "wadzy ludowej"; nawiza kontakt z delegatami PKWN i wszed w
skad Wojewdzkiej Rady Narodowej (WRN) w Rzeszowie, w ktrej zosta kierownikiem Wydziau Informacji i Propagandy.
We wrzeniu przyby do Lublina, gdzie zosta czonkiem Krajowej Rady Narodowej (KRN), a w
padzierniku 1944 - zastpc przewodniczcego Komisji Owiaty KRN. Zosta pierwszym prezesem
Zwizku Zawodowego Literatw Polskich. W styczniu 1945 po zajciu przez Armi Czerwon przenis
si do Krakowa. Zapisa si do PPR (potem PZPR). W latach 19471951 pracowa jako dyplomata w
Szwajcarii. Potem peni funkcj dyrektora Biblioteki Jagielloskiej w Krakowie.
W 1953 podpisa tzw. Apel Krakowski - wyraajcy poparcie dla stalinowskich wadz PRL po
aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich, skazanych na kar mierci
w sfingowanym procesie pokazowym zwanym procesem ksiy kurii krakowskiej.
Sd pod przewodnictwem zbrodniarza komunistycznego, sdziego Mieczysawa Widaja ogosi wyrok 27
stycznia, skazujc na kar mierci : ks. Jzefa Lelit, Michaa Kowalika i Edwarda Chachlic.
Pozostaym oskaronym wymierzono kary od 6 lat wizienia po doywocie. Rezolucja Zwizku
Literatw Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego z 8 lutego 1953 popara te wyroki.
Janusz Przymanowski
(ur. 20 stycznia 1922 w Warszawie, zm. 4 lipca 1998 tame) komunista, pisarz, poeta i dziennikarz, scenarzysta,
tumacz literatury rosyjskiej, pukownik Ludowego Wojska Polskiego, pose na Sejm PRL VIII kadencji.
Matur zda w 1940 w Szkole nr 21 w Brzeciu nad Bugiem. W latach 19401943 internowany i
wiziony przez wadze sowieckie pracowa w kamienioomie bazaltu, w fabryce metalurgicznej w
sowchozie i w kochozie jako traktorzysta.
122
W 1943 wstpi ochotniczo do Armii Czerwonej. W listopadzie 1943 znalaz si w Sielcach nad Ok,
w 1 Korpusie Polskich Si Zbrojnych w ZSRR. Przeszed szlak bojowy do Warszawy. Od listopada 1944
specjalny korespondent i zastpca naczelnego redaktora gazety 1. Armii WP "Zwyciymy".
Po zakoczeniu II wojny wiatowej wstpi do antypolskiej PPR. Pracowa w redakcjach kilku czasopism
o tematyce wojskowej: redaktor naczelny "Skrzydlatej Polski", zastpca redaktora naczelnego "onierza
Polskiego", publicysta miesicznika "Wojsko Ludowe". W latach 19471950 sekretarz generalny
Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej.
W 1961 awansowany do stopnia pukownika. W latach 19621964 czonek warszawskiego Komitetu
Wojewdzkiego PZPR. W latach 19591964 studiowa i ukoczy Wydzia Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 19801985 by posem na Sejm PRL. Deklarowa si jako zwolennik
wprowadzenia w Polsce stanu wojennego w grudniu 1981 Przez wiele lat by czonkiem Rady
Naczelnej ZBoWiD.
Najwiksz saw przyniosa mu powie Czterej pancerni i pies, a na podstawie jego scenariusza
nakrcono serial telewizyjny o tym samym tytule. Bya to uwodzicielska propaganda komunistyczna,
faszujca histori. Akcja powieci osnuta jest na motywach z dziejw dziaa bojowych LWP. Poprzez
pryzmat zaogi czogu nr 102 "Rudy" (T-34) ukazuje szlak bojowy I Brygady Pancernej im. Bohaterw
Westerplatte. Na tym tle autor rozwin barwne i pene przygd dzieje Polakw walczcych w armii
Berlinga.Akcja powieci koczy si e na zdobyciu Berlina, Przymanowski celowo nie dokoczy dalszych
dziaa Brygady gdy musiaby ujawni kopotliw prawd o niej. Mianowicie - 6 maja 1945 zostaa
odznaczona Orderem Czerwonego Sztandaru, przyznanym przez Rad Najwysz ZSRR. W lipcu 1945
pododdziay Brygady zostay uyte do walk z polskim podziemiem niepodlegociowym podjto walk
z oddziaami "Tura" i "Szumnego", w sierpniu za, mimo zakazu wystpowania przeciwko zbrojnemu
podziemiu (amnestia), po uzyskaniu dodatkowego rozkazu podjto walk z oddziaami "Mota" i
"Zygmunta".
Edmund Pszczkowski
(ur. 25 padziernika 1904 w Warszawie, zm. 3 stycznia 1997 w Warszawie) komunista, genera brygady,
karierowicz PRL.
Od 18 marca 1954 do 30 marca 1956 by ministrem rolnictwa w rzdzie Jzefa Cyrankiewicza. Od 30

marca 1956 do 13 listopada 1956 by przewodniczcym Komitetu do spraw Bezpieczestwa Publicznego.
Od 1944 do 1947 by posem do KRN. Od 1947 do 1965 by posem na Sejm (do Sejmu Ustawodawczego oraz Sejmu PRL I, II i III kadencji). W latach 19631964 by ambasadorem PRL w Moskwie,
nastpnie do 1967 w Pakistanie.
123
Od 1930 nalea do KPP. Od 1948 by czonkiem PZPR. W latach 19481968 by w KC PZPR. W 1980
awansowany do stopnia generaa brygady w stanie spoczynku.
Zosta pochowany na Cmentarzu Komunalnym Pnocnym na Wlce Wglowej w Warszawie.
Ludwik Przysuski (Salomon Ludwik Przysuski)

(ur. 24 padziernika 1901 w Warszawie, zm. 11 sierpnia 1970 w Warszawie) ydowski komunista, lekarz
internista, funkcjonariusz aparatu bezpieczestwa w PRL, fanatyczny stalinista, kolaborant sowiecki, zdrajca
Polski.
Dyrektor departamentu Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego, pomysodawca tzw. "teczek

obiektowych" i "teczek gminnych", ktre miay zapewni MBP wszelkie moliwe dane o kadym Polaku.
1922-1928 studiowa medycyn na Uniwersytecie Wileskim. Czonek antypolskiej KPP od 1921;
nalea take do antypolskiej KPZB. Czonek Komitetu Dzielnicowego (KD) KPP Warszawa-Wola i podwydziau inteligenckiego Komitetu Warszawskiego KPP. Od 1931 sekretarz komrki KPP pracownikw
suby zdrowia. Za dziaalno komunistyczn kilkakrotnie wiziony w II RP. W padzierniku 1939
przenis si na tereny zajte przez ZSRR, najpierw by lekarzem stacji sanitarnej w Biaymstoku, pniej
pracowa w Sonimiu w administracji suby zdrowia. 23 czerwca 1941 zmobilizowany do Armii
Czerwonej, naczelny lekarz szpitali wojskowych w kilku miastach w ZSRR. Od kwietnia 1944 czonek
WKP(b). 13 maja 1944 zosta lekarzem 1 Armii Polskiej w ZSRR. Szef Wydziau Leczniczego Polowego
Punktu Ewakuacyjnego. Po wojnie wstpi do PPR/PZPR. Od 18 marca 1950 zastpca kierownika
Wydziau Administracyjnego KC PZPR do spraw suby zdrowia (do stycznia 1954). 1946-1950 dyrektor
Departamentu Suby Zdrowia Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego. By onaty z dziaaczk KPP
Lub Krasusk, mia jednego syna.
Siarhiej Prytycki
(ur. 1 lutego 1913 w Harkawiczach pod Sokk, zm. 13 czerwca 1971 w Misku) dziaacz komunistyczny
okresu II Rzeczypospolitej i Zwizku Radzieckiego, w latach 1968-1971 przewodniczcy Rady Najwyszej
Biaoruskiej SRR., zdrajca II RP, agent sowiecki i morderca sdowy.
W 1931 zosta sekertarzem rejonowego komitetu modzieowej organizacji antypolskiej KPZB w

Krynkach, pniej analogiczn funkcj peni w komitecie okrgowym w Grodnie i Sonimiu. Kierowa
strajkami pracownikw lenych na ziemiach pnocno-wschodnich II RP.
W latach 1934-1935 ksztaci si na Wyszej Szkole Partyjnej WKP(b) w Misku.
Podczas procesu dziaaczy komunistycznych w Wilnie w 1936 zastrzeli w sali sdowej jednego ze
wiadkw. Zosta skazany na kar mierci, jednak ostatecznie wyrok zamieniono na kar wizienia.
124
Po wczeniu ziem pnocno-wschodnich RP w skad Zwizku Radzieckiego sprawowa urzd

wiceprzewodniczcego Obwodowego Komitetu Wykonawczego w Biaymstoku (1939-1941).
Po agresji niemieckiej na ZSRR uciek na wschd Biaorusi, gdzie od czerwca do sierpnia bra udzia w
pracach nad stworzeniem systemu obronnego na Mohylewszczynie i Homelszczynie. W sierpniu 1941
zosta powoany w szeregi Armii Czerwonej.
Od 1942 do 1944 piastowa stanowisko II sekretarza Komsomou Biaoruskiej SRR.
W 1944 obj urzd I sekretarza Obwodowych Komitetw KP(b)B w Grodnie, Baranowiczach i
Moodecznie (1949-1952 1953-1960), a pniej w Misku (19601962). Od 1962 do 1968 by sekretarzem KC KPB oraz wicepremierem Biaoruskiej SRR.
22 stycznia 1968 obj stanowisko przewodniczcego Prezydium Rady Najwyszej Biaoruskiej SRR
urzd sprawowa do mierci.
By prototypem gwnego bohatera w filmie fabularnym " ". Po mierci przedmiot kultu
pastwowego jego imieniem nazwano m.in. prospekt i plac w Misku.
Jerzy Putrament
(ur. 14 listopada 1910 w Misku, zm. 23 czerwca 1986 w Warszawie) komunista, pisarz, poeta, stalinista, pose na
Sejm PRL I i II kadencji z ramienia PZPR, karierowicz PRL, agent NKWD, kolaborant sowiecki, po wojnie
ambasador Polski w Paryu, tajny wsppracownik UBP, zdrajca Polski.
W pocztkowym okresie studiw (polonistyka na uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie w latach

19301934) by czonkiem Modziey Wszechpolskiej oraz wiceprezesem tej organizacji w poowie lat
trzydziestych dokona wolty politycznej, przechodzc na pozycje komunisty-internacjonalisty Czonek
grupy literacko-artystycznej agary.W 1937 r. Putrament wraz z kolegami zosta oskarony o prowadzenie propagandy komunistycznej na amach czasopisma "Poprostu" wskutek czego wydawnictwo
zostao zamknite. Po wybuchu wojny znalaz si we Lwowie, gdzie dziaa w kolaboracyjnym Zwizku
Pisarzy. Po prowokacji NKWD i aresztowaniu grupy pisarzy polskich (m.in. Wata, Broniewskiego,
Sterna, Peipera, Parnickiego) w styczniu 1940 zacz organizowa serwilistyczny list potpiajcy
aresztowanych. Inicjatywa nie wypalia, utrcona przez Wand Wasilewsk, wtedy Putrament zosta
zwerbowany przez NKWD.
17 wrzenia 1940 wstpi ostentacyjnie do Zwizku Radzieckich Pisarzy Ukrainy
Po zaatakowaniu ZSRR przez Niemcy hitlerowskie,uciek do Moskwy, gdzie spdzi spokojnie wojn a
do wyzwolenia jego rodzinnego Wilna w lipcu 1944. Wsptwrca stalinowskiego Zwizku Patriotw
Polskich i 1 Armii Wojska Polskiego, oficer owiatowo-polityczny I Dywizji im. T. Kociuszki.
W 1944 Jerzy Putrament zosta wysany przez pk. Berlinga do Wilna, by namawia czonkw AK do
wstpowania do 1 Armii. Wykonywa te inne misje w imieniu Zwizku Patriotw Polskich.
125
Po wojnie by w latach 19471950 ambasadorem PRL w Paryu. Dziaa w stalinowskim Polskim

Komitecie Obrocw Pokoju.
W latach 19441948 czonek PPR, a od 1948 PZPR. By zastpc czonka (19481964) oraz czonkiem
(19641981) Komitetu Centralnego PZPR. W latach 19521961 pose na Sejm PRL I i II kadencji z
ramienia PZPR. A do mierci zasiada take w Radzie Naczelnej ZBoWiD. W 1983 wybrany w skad
Krajowej Rady Towarzystwa Przyjani Polsko-Radzieckiej.
Hasko oskara go o donosicielstwo, to z winy Putramenta pisarz nie mg wyjecha, a potem powrci
do kraju. Pisa paszkwile na Miosza. Putrament mia tak cech, e jak kogo przyjmowa w swoim
gabinecie, to kady interesant musia odczu, e jest maym petentem, ktry ma zna swoje miejsce.
Stanisaw Radkiewicz
(ur. 19 stycznia 1903 w Rozmierkach, zm. 13 grudnia 1987) dziaacz komunistyczny, czonek KPP, PZPR,
kierownik Resortu Bezpieczestwa Publicznego, od 1 stycznia 1945 do 1954 minister bezpieczestwa publicznego
(MBP), od marca 1946 czonek Pastwowej Komisji Bezpieczestwa, pose na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm
PRL I kadencji, organizator terroru stalinowskiego w Polsce.
Ukoczy a 3 klasy szkoy powszechnej. W 1915, wraz z rodzin, zosta wywieziony przez wycofujc
si armi carsk w gb Rosji, do wsi Efremwka k. Buzuuku, gdzie pracowa na roli u miejscowych
chopw. Podczas rewolucji bolszewickiej podj prac w gminnej kancelarii Rady Rewolucyjnej
Chopw i onierzy i wstpi do Komsomou. Po Traktacie Ryskim powrci wraz z rodzin (1922) do
rodzinnych Rozmierek, jednake ju w 1923 nielegalnie przedosta si do ZSRR, do brata Antoniego,
ktry peni sub w Armii Czerwonej. Biuro Polskie Komunistycznej Partii Biaorusi skierowao go do
Moskwy na "studia" w sekcji polskiej kominternowskiego Uniwersytetu Komunistycznego. W 1925
zosta nielegalnie wysany do Polski jako bojwkarz KZMP. Za dziaalno skierowan przeciwko
suwerennoci i niepodlegoci Polski zosta aresztowany (1928) i skazany na cztery lata wizienia. Po
odbyciu kary podj dziaalno w antypolskiej Komunistycznej Partii Polski jako etatowy funkcjonariusz
partyjny ("funk"), gdzie peni rne funkcje, m.in. sekretarza okrgowego Zagbia Dbrowskiego.
Ponownie aresztowany w 1937 przez p roku przebywa w areszcie. Po rozwizaniu KPP przez
Komintern przebywa w Warszawie, pracujc m.in. na budowach jako robotnik. Cieszy si specjalnymi
wzgldami Jzefa Stalina, gdy obok Jakuba Bermana mia penomocnictwa do likwidacji
istniejcych jeszcze komrek KPP w Polsce.
Po wybuchu II wojny wiatowej przedosta si na tereny zajte przez Armi Czerwon. Jako obywatel
sowiecki i czonek WKP(b) pracowa jako powiatowy inspektor szkolny w Kosowie Poleskim. Po ataku
III Rzeszy na Zwizek Radziecki (co nastpio 22 czerwca 1941) uciek do ZSRR i wstpi do Armii
Czerwonej jako oficer, szybko jednak zosta zdemobilizowany, a nastpnie podj prac w kochozie
Worowieszcz, suy take w batalionach pracy - pomocniczych jednostkach wojskowych, nastpnie od
1943 do 1944 sekretarz Centralnego Biura Komunistw, czonek ZG ZPP, suy w 2 Dywizji Wojska
126
Polskiego. Od padziernika 1943 w Bieomotach pod Moskw nadzorowa formowanie Samodzielnego

Batalionu Szturmowego. Po powoaniu stalinowskiego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego
(PKWN) stan na czele wchodzcego w jego struktury Resortu Bezpieczestwa Publicznego, piastowa
to stanowisko od lipca 1944 do 1 stycznia 1945. Najwaniejsze stanowiska w kierowanym przez niego
resorcie objli funkcjonariusze NKWD i absolwenci kursw w Kujbyszewie oraz bojwkarze PPR i GLAL z okresu okupacji niemieckiej. Po przeksztaceniu PKWN w rzd tymczasowy, a RBP w Ministerstwo Bezpieczestwa Publicznego, zosta awansowany do stopnia generaa brygady, nastpnie dywizji i
zosta ministrem BP. Jego zastpcami byli rwnie obywatele sowieccy i czonkowie WKP(b): gen.
Mojesz Bobrowicki vel Mieczysaw Mietkowski i gen. Natan Gruenspan-Kikiel vel Roman
Romkowski, ktrzy odgrywali w MBP kluczow rol, kierujc jego najwaniejszymi pracami.
Bezpieka pod kierownictwem Radkiewicza rozwijaa si bardzo szybko, stanowic gwne narzdzie terroru i zastraszania spoeczestwa. W kwietniu 1945 byo ju 12 tys. funkcjonariuszy, a w
grudniu 1945 24 tys. Apogeum rozwoju bezpieki miao miejsce w roku 1953, gdy jego liczebno
przekroczya 33 tys. W ramach MBP istniaa te Milicja Obywatelska (w grudniu 1945 70 tys.),
Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej (1946 125 tys. czonkw), Korpus Bezpieczestwa
Wewntrznego (41 tys.), Wojska Ochrony Pogranicza (32 tys.) oraz suba wizienna (10 tys.) i inne jednostki organizacyjne i suby. Byo to swoiste pastwo w pastwie, zwane przez kierownictwo partyjne
"bijcym sercem partii" (co w powszechnym przekonaniu traktowano dosownie). MBP zajmowao si
m.in. zwalczaniem organizacji konspiracyjnych, Kocioa katolickiego (i innych wyzna religijnych),
legalnej opozycji politycznej (m.in. PSL i SP) i kontrol wszystkich organizacji spoecznych i gospodarczych. Szczegln rol penili doradcy sowieccy z NKWD (tzw. sowietnicy), ktrzy sprawowali nieformalny nadzr nad funkcjonowaniem caego resortu.
Od 1945 do 1948 czonek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej (BP KC
PPR), a od grudnia 1948 czonek BP KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 24 lutego 1949 by
czonkiem Komisji Bezpieczestwa KC PZPR, nadzorujcej aparat represji stalinowskich w Polsce.
9 grudnia 1954 zdjty ze stanowiska ministra BP, a w lipcu 1955 ustpi z Biura Politycznego. Mimo e
doszo do procesw m.in. Romana Romkowskiego, Jzefa Raskiego i Anatola Fejgina, Stanisaw
Radkiewicz pozosta cakowicie bezkarny. Po zoeniu tzw. samokrytyki zosta wyznaczony na dyrektora
Pastwowych Gospodarstw Rolnych. W maju 1957 usunity z KC i na trzy lata z PZPR. W latach 19601968 dyrektor generalny Urzdu Rezerw Pastwowych. W 1968 przeszed na emerytur. Do mierci by
czonkiem PZPR.
Jako jedyny Polak na czele MB, jego podwadni i wsppracownicy byli ydami . Ten jedyny Polak
na wysokim stanowisku w MBP by w swym ministerstwie aosnym figurantem wobec swoich ydowskich podwadnych. Radkiewicz by oeniony z ydwk Rut Teltsch. Wiedzieli oni, podobnie
jak na grze Berman, o bardzo kompromitujcej tajemnicy Radkiewicza, ktra uatwiaa trzymanie go w rku. Radkiewicz po aresztowaniu przed wojn jako sekretarz KZMP podpisa na policji
tzw. lojalk.
127
Aleksander Rafaowski
(ur. 1894, zm. 1980) ydowski artysta malarz i scenograf. Kolaborant sowiecki 1939-41, jako malarz malowa
masowo portrety Stalina, Lenina i innych dziaaczy sowieckich.
Studiowa w latach 1913-1914 w krakowskiej Akademii Sztuk Piknych u Jacka Malczewskiego, w

latach 1915-1922 w warszawskiej Szkole Sztuk Piknych u Edwarda Trojanowskiego oraz w latach
1922-1923 w Berlinie u Aleksandra Archipenki. Potem przebywa w Paryu. Czonek grupy Blok 19231926, grupy Praesens 1926-1929. Okres wojny spdzi pokojnie w ZSRR. W latach 1946-1965 profesor
warszawskiej Akademii Sztuk Piknych.
Marek Rakowski
(ur. 5 lipca 1890 w Makini, zm. 31 marca 1982 w Warszawie) ydowski krytyk literacki, tumacz literatury
polskiej, rosyjskiej, angielskiej, francuskiej, hiszpaskiej, niemieckiej i woskiej na jzyk hebrajski i jidysz. Przed
1939 agent sowiecki.
By jednym z zaoycieli Zwizku Literatw ydowskich. Debiutowa jako krytyk literacki w 1916.
Wiziony za dziaalno antypolsk w obozie w Berezie Kartuskiej. W latach 1939-1956 przebywa na
terenie Zwizku Radzieckiego. Wsppracowa nastpnie z pismem Foks Sztyme.
Artur Ritter-Jastrzbski
(ur. 12 maja 1906 w Orle, zm. 7 maja 1981 w Warszawie) komunista, , dziaacz antypolskiej
Komunistycznej Partii Polski , agent GRU podczas II wojny wiatowej, funkcjonariusz sub specjalnych Polski
Ludowej, attach wojskowy PRL w Rzymie od 1964 do 1968, agent sowiecki i Gestapo, karierowicz
PRL, zdrajca Polski.
Od 1932 do 1933 przebywa w Zwizku Radzieckim, gdzie ukoczy Szko Wojskowo-Polityczn
Sekcji Polskiej Midzynarodwki Komunistycznej w Bakowce pod Moskw. Wwczas komendantem tej
szkoy by towarzysz Karol wierczewski, przyszy genera Wojska Polskiego i Kawaler Orderu Virtuti
Militari.
W tym czasie (1932-1933) rozpocz wspprac z wywiadem radzieckim. Po powrocie do Polski
pracowa w Centralnym Wydziale Wojskowym KPP, 17 wrzenia 1933 aresztowany za dziaalno
komunistyczn i antypolsk, zwolniony 14 kwietnia 1934. Latem 1936, na rozkaz wywiadu radzieckiego,
przesta by funkcjonariuszem KPP.
Po wybuchu II wojny wiatowej przedosta si do Biaegostoku, gdzie pracowa jako dyrektor miejskiego
szpitala. Po agresji III Rzeszy na ZSRR 22 czerwca 1941 zosta przerzucony przez wywiad radziecki z
on i dwojgiem dzieci (w wieku 3 i 4 lat) do Warszawy, gdzie wciela si w Niemca, wykorzystujc
128
swoje niemieckie pochodzenie. W 1942 zosta obywatelem niemieckim i czonkiem SA, pracujc dla
rosyjskiego wywiadu wojskowego za porednictwem Czesawa Skonieckiego, kierownika Wydziau
Specjalnego KC PPR, podlegajcemu wywiadowi Kominternu..
W 1942 Jastrzbski zamieszka w niemieckiej dzielnicy na ulicy Rozbrat 34/36 i zaoy przedsibiorstwo
budowlane. Jednoczenie nawiza kontakt z pracownikiem Gestapo, ktrego siedziba miecia si w alei
Szucha.
Udao mu si rwnie pozyska do wsppracy Mikoaja Tumanowa, rosyjskiego biaego emigranta
mieszkajcego w Warszawie. Tumanow, carski pukownik, zosta jednym z najlepszych przyjaci
Jastrzbskiego (Tumanow bywa u niego czsto take po wojnie, a do swojej mierci). Wojna z
Niemcami zmienia nastawienie Tumanowa do komunizmu i kiedy Jastrzbski zaryzykowa przyznanie
si "Koli" do pracy na rzecz radzieckiego wywiadu, ten zgosi swoj gotowo pomocy. Wprowadzi
Jastrzbskiego w rodowisko oficerw byej armii Biaych generaa Piotra Wrangla.
Bra udzia w operacji wywiadu radzieckiego polegajcej na wprowadzeniu agentw do organizacji
niepodlegociowej Miecz i Pug i likwidacji jej przywdcw. Dokonaa tego grupa czonkw Miecza i
Puga kierowana przez agenta wywiadu radzieckiego, Bogusawa Hrynkiewicza. Zlikwidowani zostali
m.in. przewodniczcy Rady Naczelnej Anatol Sowikowski, a take Zbigniew Grad, Cezary Kobut i
Franciszek Oppenchowski
Jedn z najbardziej udanych antypolskich akcji, w ktrej bra bezporedni udzia Jastrzbski, bya tzw.
sprawa Archiwum Armii Krajowej.
Jedn z najbardziej spektakularnych akcji tej trjki (w tym Jastrzbskiego), bya, wsparta przez
pukownika Jerzego Fonkowicza z wywiadu Armii Ludowej, przeprowadzona 17 lutego 1944 roku, akcja
na lokal archiwum Armii Krajowej w Warszawie, przy ulicy Poznaskiej 12, nadzorowana przez
Wacawa Kupeckiego, ktrego zlikwidowano. Ludzie Fonkowicza w godzinach 7.00-19.30 zorganizowali
w lokalu kocio, w ktry wpado ok. 20 osb (cz z nich przekazano Gestapo i wszelki lad po nich zagin). Uzyskane w wyniku napadu materiay dotyczce komunistw przedwojennych wywiz do Moskwy
Marian Spychalski, natomiast dokumentacj dotyczc AK przekazano za porednictwem RitteraJastrzbskiego do Gestapo. W dniach 15-16 kwietnia 1944 roku Niemcy przeprowadzili w Warszawie
szereg aresztowa, m.in. wpado wwczas ok. 60 czonkw Armii Krajowej. Istniej dowody, e
aresztowania te byy wynikiem akcji na ul. Poznaskiej.
Przed dojciem Armii Czerwonej do linii Wisy, Jastrzbski wywiz swoj rodzin na jej prawy brzeg, do
widra pod Warszaw, eby chroni j przed niebezpieczestwami spodziewanego powstania znanego pniej jako powstanie warszawskie.
Po powrocie do kraju, w poowie 1945 roku, rozpocz karier w Ministerstwie Bezpieczestwa Publicznego, nadal jako agent wywiadu radzieckiego. Prac w polskich organach bezpieczestwa rozpocz
15 listopada 1945 r. od wysokiego stanowiska kierownika Wydziau II (Walka z reakcyjnym podziemiem)
Departamentu I (kontrwywiad) MBP. Sprawujc funkcj kierownika Wydziau II, jednoczenie 1 lipca
1946 r. zosta wicedyrektorem Departamentu I; tym samym peni funkcj pierwszego zastpcy wJohn Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony
129
czesnego dyrektora Dep. I, Romana Romkowskiego. 20 lutego 1947 r. zosta szefem Wojewdzkiego
Urzdu Bezpieczestwa Publicznego w Gdasku, w marcu 1948 r., ju w stopniu podpukownika,
powrci do centrali MBP na stanowisko dyrektora Departamentu I MBP. W czerwcu 1948 r. zosta
odwoany "za brak czujnoci.
28 wrzenia 1948 r. zosta wysany do Lublina, gdzie stan na czele tamtejszego Wojewdzkiego Urzdu
Bezpieczestwa Publicznego (WUBP) i bra udzia w walkach z partyzantami z NSZ i innych polskich
niepodlegociowych.organizacji.
Odwoany z MBP 1 marca 1950, robi karier cywiln jako inspektor w Ministerstwie Pastwowych
Gospodarstw Rolnych, nastpnie w Zarzdzie Kin.
Od 1960 suy jako zastpca dowdcy ds. politycznych Warszawskiego Okrgu Wojskowego, w 1964
zosta mianowany attach wojskowym w Rzymie. Po powrocie do kraju w 1968 r. zosta zastpc
Gwnego Inspektora Obrony Terytorialnej - szefem Inspektoratu Powszechnej Samoobrony. Odwoano
go w 1972 r. po ucieczce syna do Danii. Wieloletni czonek Rady Naczelnej ZBoWiD.
By onaty z Eugeni z d. Kamienieck (1907-1982), dziaaczk antypolskich - KPP, PPR i PZPR.
Konstanty Rokossowski
(ur. 21 grudnia 1896 w Warszawie, zm. 3 sierpnia 1968 w Moskwie) radziecki dowdca wojskowy, marszaek
Polski oraz marszaek Zwizku Radzieckiego, dwukrotny Bohater Zwizku Radzieckiego, pose na Sejm PRL I
kadencji, wicepremier PRL (19521956), minister obrony narodowej PRL (19491956), wiceminister obrony
narodowej ZSRR (19581962), deputowany do Rady Najwyszej ZSRR 2., 5., 6. i 7. kadencji, zdrajca Polski.
By synem polskiego kolejarza Ksawerego Wojciecha (zm. 1905) i nauczycielki z Piska, Antoniny
Owsiannikowej z drobnej szlachty rosyjskiej (zm. 1911). Ojciec wywodzi si ze starej szlacheckiej
rodziny Rokossowskich herbu Glaubicz z Wielkopolski, ktra przyja nazwisko od miejscowoci
Rokosowo koo Kociana (jeden z jego przodkw walczy w armii Ksistwa Warszawskiego).
2 sierpnia 1914 wstpi jako ochotnik do armii rosyjskiej, do stacjonujcego w Grjcu 5 Kargopolskiego
Puku Dragonw, w ktrym uzyska w 1916 stopie kaprala. W 1918 wstpi do Armii Czerwonej,
natomiast jego brat powrci do Warszawy oraz zmieni swoje otcziestwo na Konstantinowicz.
W czasie II wojny wiatowej, uczestniczy w wielu wanych kampaniach: dowodzi 16 armi (w obronie
Moskwy), potem by dowdc Frontw: Briaskiego, Doskiego (pod Stalingradem), Centralnego, 1.
Biaoruskiego, a od jesieni 1944 2. Biaoruskiego. By wspautorem Operacji Biaoruskiej
(Bagration), w trakcie ktrej kierowany przez niego front przeprowadzi skuteczn ofensyw od
Dniepru a po Wis. W ramach 1. i 2. Frontu Biaoruskiego podlegaa mu take 1 Armia WP i inne
polskie jednostki wojskowe. 29 czerwca 1944 zosta mianowany marszakiem Zwizku Radzieckiego.
29 maja 1945 Rokossowski, wwczas dowdca 2 Frontu Biaoruskiego, zosta gwnodowodzcym
Pnocnej Grupy Wojsk Armii Czerwonej z siedzib w Legnicy, w rezydencji marszaka zamieszkaa
130
wwczas take jego siostra. Na polecenie Stalina, 6 listopada 1949, Rokossowski zosta powoany na
urzd polskiego ministra obrony narodowej oraz mianowany na stopie marszaka Polski. W grudniu
1949 Rokossowski zada od polskiego Sejmu uchwalenia nowych kredytw dla wojska (w latach
19491954 na skutek nowych uregulowa przekroczyy one a 15% dochodu narodowego), a w 1951 na
jego polecenie zmieniono plan 6-letni skutkiem tego byo przeznaczenie ogromnych kwot dla wojska
kosztem inwestycji cywilnych. Znaczne inwestycje wojskowe doprowadziy do wczenia Polski w
sowieck infrastruktur wojskow.
Od 1950 by czonkiem Biura Politycznego PZPR, a od 1952 wicepremierem. W trakcie wydarze
poznaskich w 1956 Rokossowski zaproponowa Biuru Politycznemu wysanie wojsk do Poznania w
celu stumienia protestw. Operacja, prowadzona przez podlegych mu generaw sowieckich, a
dowodzona przez polskich oficerw, zakoczya si sukcesem armia okazaa si bardzo sprawna i w
peni dyspozycyjna.
Po dojciu do wadzy Gomuki w padzierniku 1956 odszed ze skadu Biura Politycznego KC PZPR (20
padziernika 1956). 10 listopada odwoany zosta z funkcji ministra obrony narodowej i wicepremiera,
BP KC PZPR przyznao mu doywotni rent rwn dotychczas pobieranej pensji ostatecznie decyzje
te zatwierdzi 13 listopada 1956 Sejm PRL. Kierownictwo PZPR zaproponowao Rokossowskiemu
moliwo pozostania w Polsce z prawem staego pobytu, ten jednak odmwi i opuci Polsk, wraz z
500 doradcami sowieckimi zajmujcymi wczeniej stanowiska w wojsku polskim, i powrci do ZSRR.
Jest kawalerem polskiego Orderu Virtuti Militari, nadanego mu przez komunistw za zasugi wojenne;
jako wybitnie zasuony dla ZSRR zosta pochowany w murze Kremla.
Skandal z Konstantym Rokossowskim polega na tym, e z dnia na dzie wysoki dowdca armii
obcego pastwa sta si marszakiem i ministrem obrony innego pastwa By to jeden z najbardziej
drastycznych przejaww sowietyzacji Polski i uzalenienia jej od wschodniego ssiada.
Wedug radzieckiego generaa Pawa Batowa, na pocztku listopada 1949 r. Jzef Stalin wezwa do siebie
bohatera spod Stalingradu i komendanta 300-tysicznej Pnocnej Grupy Wojsk Radzieckich stacjonujcej w Polsce, Konstantego Ksawerowicza Rokossowskiego i poinformowa go, e prezydent
Bolesaw Bierut prosi, by obj on polski resort obrony. Jestem onierzem i komunist i, jeli taka jest
wola naszej partii, jestem gotw pojecha zameldowa Rokossowski, ktry sw deklaracj tak
uradowa generalissimusa Stalina, e ten od razu poszed do ogrodu i zerwa w podzice dwa pki
kwiatw.
Rokossowskiego od rki mianowano marszakiem Polski, zosta czonkiem Biura Politycznego i
wicepremierem. Obok Bieruta sta si najwaniejsz osob w pastwie, by jednym z bezporednich
kontaktw Kremla z Warszaw. Nawet Bierut wiedzia, e atwiej mu si bdzie ze Stalinem kontaktowa
przez marszaka, wic korzysta z tego kanau komunikacji.
Za czasw Rokossowskiego wojsko zostao upartyjnione, nasiliy si czystki, a polskich oficerw zaczli
zastpowa radzieccy eksperci. (Na 56 generaw w LWP a 44 byo oddelegowanych z Armii Czerwonej). W Ludowym Wojsku Polskim wszystko zaczo by krojone na wzr czerwonoarmijny.
131
Rokossowski nie prowadzi aktywnego ycia politycznego. Jego domen bya armia, do ktrej nie
pozwala nikomu innemu si wtrca. Gdy w 1955 r. rozpocza si walka na szczytach PZPR midzy
modymi dziaaczami, ktrzy chcieli zerwa ze stalinizmem (puawianie), a komunistycznymi
doktrynerami i aparatczykami, cieszcymi si sympati Kremla (natoliczycy) Rokossowski zdecydowanie popar tych drugich, stajc si ich patronem. Mimo naramiennikw ze skrzyowanymi
buawami by on bardziej radzieckim ni polskim marszakiem i potrzeby wojskowe jego ojczyzny leay
mu bardziej na sercu. Kopoty z lojalnoci wida byo w padzierniku 1956 r., gdy Nikita Chruszczow,
zaniepokojony polsk kontrrewolucj, zjawi si w Warszawie. Rokossowski, ktry wci by
wicepremierem i marszakiem Polski, przyczy si do delegacji radzieckiej i wraz z ni bra udzia w
naradzie z ambasadorem ZSRR, gdzie zastanawiano si, jak stumi bunt.
Jednym z waniejszych postulatw polskiego padziernika byo odsunicie Rokossowskiego od wadzy.
Wadysaw Gomuka uzalenia od tego przejcie wadzy w partii. Stao si to 13 listopada 1956 r. Po 7
latach pobytu w Warszawie Konstantego Rokossowskiego i 32 innych generaw i pukownikw
radzieckich, po wczeniejszym udekorowaniu ich wysokimi odznaczeniami polskimi i zoeniu
podzikowa za okazan pomoc, odesano do Moskwy.
Marszaek dwch narodw do 1962 r. peni funkcj wiceministra obrony ZSRR, a potem by generalnym inspektorem w tym samym ministerstwie. Zmar 3 sierpnia 1968 r. Mia 72 lata. PRL na jego
pogrzebie reprezentowa wczesny minister obrony narodowej gen. Wojciech Jaruzelski. Powiedzia on
wwczas: Pozostawi po sobie wzr bohaterskiego onierza patrioty, komunisty i internacjonalisty.
W onierzu Wolnoci napisano, e 6 sierpnia 1968 r. nie tylko zwykli ludzie pogreni zostali w
aobie, ale te niebo nad Moskw przesoniy cikie chmury.
Rodzice Rokossowskiego (ktry urodzi si 21 grudnia 1896 r.) nie byli zamoni. Matka zajmowaa si
domem, ojciec by inspektorem na kolei. Z tym e przy tworzeniu dla marszaka bardziej proletariackiego
yciorysu, ojca zdegradowano do robotnika kolejowego, a jego szlacheckie pochodzenie utajniono.
Rokossowski mieszka w majtku swego wuja, zamonego ziemianina. Tam nauczy si jedzi konno.
Drugi jego wuj mia zakad kamieniarski w Warszawie i chcia, by Rokossowski zosta jego wsplnikiem.
Postawi jednak warunek: chopak ma si nauczy fachu.
Prawdziwa jest te informacja, e dziadek bra udzia w warszawskich manifestacjach studentw i
robotnikw. Za to trafi na Pawiak. Po wyjciu z wizienia poszed za bratem do armii. Brat potem wrci
do Polski i by policjantem, o czym te nie wspominao si w oficjalnym yciorysie Konstantego.
Siostra Helena mieszkaa w Warszawie a do mierci w 1982 r. Marszaek co miesic przekazywa jej 10
proc. swojej pensji. A kiedy zmar, te pienidze wysyaa do Polski jego ona za porednictwem polskiego
MON, ktry opiekowa si Helen. Gdy zmara, w mieszkaniu na Brackiej pojawili si polscy oficerowie
i zabrali wszystko, co miao jakikolwiek zwizek z Rokossowskim. onaty by od maja 1923 z Rosjank,
Juli Pietrown Barmin nauczycielk, z ktr mia jedn crk Ariadn.
132
Roman Romkowski (Natan Grinszpan-Kikiel)

vel Menasze Grnszpan Kikiel), syn Stanisawa i Marii z domu Blajwajs (ur. 22 maja 1907 - 1 lipca 1965)
ydowski komunista, funkcjonariusz aparatu bezpieczestwa Polski Ludowej,zdrajca narodowy.
Czonek organizacji komunistycznych od 1922. Od 1927 czonek KPP. W 1930 wyjecha na studia do
ZSRR, gdzie studiowa ekonomi i histori na Uniwersytecie Moskiewskim, skoczy wieczorow szko
wojskow. W 1935 by suchaczem Midzynarodowej Szkoy Kominternu w Moskwie. Po powrocie do
Polski zosta skazany w 1936 na 7 lat wizienia za dziaalno komunistyczn. Od 1941 w ZSRR walczy
jako dowdca brygady partyzantki radzieckiej na Biaorusi. Latem 1944 skierowany do dyspozycji
CBKP, wtedy przyj nazwisko Romkowski.
Od lipca 1944 oficer w Resorcie Bezpieczestwa w stopniu podpukownika. Nastpnie, w sierpniu 1944
roku, obj stanowisko dyrektora Departamentu Kontrwywiadu w wczesnym Resorcie Bezpieczestwa
Publicznego. Sprawowa t funkcj do 6 wrzenia 1945. Jednoczenie (od stycznia 1945) pomocnik
Ministra Bezpieczestwa. Po reorganizacji struktur ministerstwa z 6 wrzenia 1945 roku stan na czele
Departamentu I MBP odpowiedzialnego za kontrwywiad, gdzie pozosta do stycznia 1946.
Od stycznia 1946 wiceminister MBP i szef UB. Od 1949 genera brygady i I wiceminister. Jego wpywy
w resorcie przewyszay wpywy nominalnego ministra - mia prawo skada meldunki bezporednio
awrientijowi Berii. Od 24 lutego 1949 by czonkiem Komisji Bezpieczestwa KC PZPR, nadzorujcej
aparat represji stalinowskich w Polsce. W 1956 aresztowany i w marcu 1957 skazany na 15 lat wizienia
za zncanie si nad zatrzymanymi i kopiowanie metod beriowszczyzny w organach bezpieczestwa.
Zwolniony ju w 1964.
Po zostaniu wiceministrem MBP sprawowa nadzr nad szczeglnie wanymi w tym resorcie
departamentami operacyjnymi, tj. I - kontrwywiadu, III - podziemia, V - partii i organizacji, VII wywiadu, X i ledczym. wiato w swych "rewelacjach" na falach RWE akcentowa, e
Romkowskiemu bezporednio podlega szczeglnie wany Departament X, w ktrym "zbieraj si
wszystkie nici terroru" i "kontrola nad spoeczestwem w kraju" i stwierdza, e: Romkowski
odgrywa w bezpiece rol decydujc, w pewnym sensie waniejsz od Radkiewicza (wczesnego
ministra bezpieczestwa) , trzsie ministerstwem.
Stefan Rozmaryn (Stefan Rosmarin)

ur. 23 padziernika 1908 r. we Lwowie - zm. 4 czerwca 1969 r. ) - kolaborant sowiecki 1939-41, ideolog sowieckiego
"prawa" w Polsce - autor tezy, e prawo, podobnie jak wadza pastwowa, jest jedynie wyrazem woli "klasy
panujcej"; stalinowski profesor - bez habilitacji. Gwny autor komunistycznej konstytucji lipcowej z 1952 r.
Jeden z gwnych teoretykw marksistowskiego konstytucjonalizmu.
133
Lata modoci spdzi we Lwowie tam te studiowa na Wydziale Prawa i Umiejtnoci Politycznych
Uniwersytetu Jana Kazimierza. W 1930 r. uzyska stopie doktora praw na Wydziale Prawa UJK. Do wybuchu II wojny wiatowej by adwokatem we Lwowie.
Zatrudniony na sowieckim Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Iwana Franki we Lwowie, gdzie w latach
1940 - 1941 by prodziekanem Wydziau Prawa.
Po wyjedzie ze Lwowa, co nastpio w 1941 r. peni m.in. funkcje dziekana i wykadowcy prawa w
Instytucie Prawniczym w Swierdowsku i Kazaniu. Czonek stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich.
Od 1946 r. czonek i dziaacz komunistyczny PPR jednoczenie naczelnik departamentu ustawodawczego Ministerstwa Sprawiedliwoci PRL. W 1947 r. uzyska tytu profesora nadzwyczajnego
Uniwersytetu Warszawskiego ze specjalnoci prawo skarbowe i posad kierownika Katedry Prawa
Pastwowego. Od 1950 r. dyrektor generalny Prezydium Urzdu Rady Ministrw. Od 1952 r. czonek
korespondent za od 1961 r. czonek rzeczywisty PAN. . Autor podrcznikw do prawa pastwowego.
Kolaborant we Lwowie 1939-1941. Gwny wsppracownik razem z Jakubem Sawickim Leona Chajna,
dyktatora stalinowskiego Ministerstwa Sprawiedliwoci.
Adolf Rudnicki (Aron Hirschhorn)

(ur. 22 stycznia 1909 w abnie, zm. 14 listopada 1990 w Warszawie) ydowski pisarz prozaik i eseista,
kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
17 wrzenia 1940 wstpi ostentacyjnie do Zwizku Radzieckich Pisarzy Ukrainy
W latach 1940-1941 przebywa we Lwowie, gdzie by czonkiem Narodowego Komitetu ydowskiego.

Po wojnie mieszka w odzi, a pniej w Warszawie. Powici si pracy pisarskiej. Wsppracowa z
marksistowskimi pismami Kunica i wiat.
Znaczcym motywem twrczoci Rudnickiego jest martyrologia ydw. Okrelenie "epoka piecw"
pochodzi od tytuu jednego z jego utworw.
Zofia Rudnicka (Paulina Hausman)

(ur. 1907, zm. 7 lutego 1981 w Warszawie) ydowska prawniczka i sdzia, dziaaczka spoeczna, czonkini Rady
Pomocy ydom przy Delegaturze Rzdu na Kraj "egota". Sdzia w sdownictwie stalinowskim, zdrajczyni
Polski, karierowiczka PRL.
Ukoczya studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, po czym do wybuchu II

wojny wiatowej pracowaa w Stryju jako adwokat. Po wczeniu miasta w skad Ukraiskiej SRR w
1939 na mocy Paktu Ribbentrop- Mootow, zatrudniona w administracji radzieckiej. W 1942 przeniosa
si do Krakowa, a pniej Warszawy. W tym samym roku znalaza si wrd zaoycieli i dziaaczy Rady
134
Pomocy ydom przy Delegaturze Rzdu na Kraj "egota". Od grudnia 1942 do lipca 1944 pracowaa w
Biurze Rady. Od 1943 naleaa do Stronnictwa Demokratycznego, a pniej Stronnictwa Polskiej Demokracji (SPD).
Po zakoczeniu wojny pracowaa w stalinowskim sdownictwie, przez dwadziecia lat (do 1969) bya
przewodniczc Wydziau Cywilno-Rewizyjnego Sdu Wojewdzkiego dla m.st. Warszawy. Zasiadaa w
Radzie Naczelnej i Centralnym Sdzie Partyjnym SD.
Jan Rutkowski
(ur. 24 lutego 1900 w Chlewiskach, zm. 10 lutego 1984 we Wrocawiu) komunista, pukownik Ludowego
Wojska Polskiego, szef Gwnego Zarzdu Informacji WP.
W wieku 19 lat wstpido Francuskiej Partii Komunistycznej. Za dziaalno w niej by trzykrotnie

wiziony. W 1936 uda si do Hiszpanii i walczy jako bojwkarz w komunistycznych Brygadach
Midzynarodowych. Peni min. funkcje: komisarza politycznego kompanii i batalionu oraz szefa
kontrwywiadu XIII Brygady. W czasie walk by czterokrotnie ranny. Po zakoczeniu walk zosta
internowany we Francji i osadzony w obozach: Gurs i Vernet. Przebywa w nich do kwietnia 1941.
Nastpnie dziaa we francuskim ruchu oporu. Od grudnia 1942 by wiziony w obozach koncentracyjnych: Mauthausen-Gusen, Auschwitz-Birkenau i Buchenwald. Po wyzwoleniu zosta dyrektorem w
Pastwowym Urzdzie Repatriacyjnym.
W okresie od grudnia 1945 r. do maja 1947 r. by szefem Gwnego Zarzdu Informacji Wojska
Polskiego. Nastpnie obj stanowisko sekretarza Komitetu Wojewdzkiego PPR we Wrocawiu. Pniej
pracowa w aparacie partyjnym PZPR.
Robert Satanowski
(ur. 20 czerwca 1918 w odzi, zm. 9 sierpnia 1997 we Wrocawiu) Komunista, dyrygent , genera brygady, pose
na Sejm PRL IX kadencji z ramienia PZPR.
W czasie okupacji pracowa pocztkowo jako nauczyciel, a w 1942 by zatrudniony w punkcie medycznym w Jenrach. Na przeomie 1942/1943 zorganizowa Zgrupowanie Polskich Oddziaw
Partyzanckich "Jeszcze Polska nie zgina", podlege dowdztwu partyzantki radzieckiej i obj nad nim
dowodzenie. Zgrupowanie pozostawao niezalene od innych polskich organizacji podziemnych, dziaao
na Woyniu, jego stan liczebny wynosi ok. 1000 ludzi.
Robert Satanowski ze zgrupowaniem partyzanckim "Jeszcze Polska nie zgina", sw nazw
wprowadzajc w bd wielu Polakw, dziaa z czasem w Lubelskiem w okolicy Parczewa.
135
Zwalcza tam podziemie narodowe oraz oddziay BCh i AK. Rozkazy i zrzuty broni otrzymywa
wycznie od Sowietw, bowiem by ich agentem i ich cele polityczne realizowa.
Satanowski nawiza cis wspprac z Ukraiskim Sztabem Ruchu Partyzanckiego, dziki czemu
pozna Chruszczowa. 13 lutego 1944 otrzyma od stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich stopie
pukownika. W marcu 1944 Satanowski reorganizuje zgrupowanie w struktur dwch brygad i obejmuje
bezporednie dowodzenie nad drug z nich. Po zajciu Woynia przez Armi Czerwon zgrupowanie
rozwizano, cz partyzantw wcielono do Ludowego Wojska Polskiego, inni przeszli na Lubelszczyzn
i weszli w skad Polskiego Sztabu Partyzanckiego. Satanowski zosta dowdc 4 brygady nowego
ugrupowania.
Po wojnie ukoczy kurs w Akademii Wojskowej im. Michaia Frunzego w Moskwie. Zosta dowdc 49
pp, po czym zajmowa inne stanowiska subowe do komendanta Oficerskiej Szkoy Marynarki Wojennej wcznie. Na wasn prob zwolniony z wojska 11 listopada 1949 w stopniu komandora.
Powici si karierze artystycznej, zaczynajc od posady kierownika muzycznego Polskiego Radia w
Gdasku, dziki poparciu partii komunistycznej.
W latach 1985-1989 by posem na Sejm PRL. W latach 1985-1990 czonek Rady Naczelnej ZBoWiD.
W 1983 wybrany w skad Krajowej Rady Towarzystwa Przyjani Polsko-Radzieckiej. W latach 19861989 by czonkiem Oglnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego.
Hanna Sawicka (Hanna Krystyna Szapiro)

pseudonim Hanka (ur. 19 grudnia 1917 w Krakowie, zm. 18 marca 1943 w Warszawie) ydowska dziaaczka
komunistyczna, pierwsza przewodniczca Zwizku Walki Modych, kolaborantka sowiecka. Bya kuzynk
Stefana Kisielewskiego (jego matka Salomea z d. Szapiro bya siostr Bernarda).
W 1935 r. zostaa aktywistk Organizacji Modziey Socjalistycznej ycie, pozostajcej wwczas pod
silnymi wpywami nielegalnego Komunistycznego Zwizku Modziey Polski i Komunistycznej Partii
Polski. W ramach konspiracji komunistycznej Hanna Szapiro bya najpierw zwizana z organizacj
modzieow Spartakus (zaoon przed wojn organizacj radykalnych socjalistw, od 1938 roku
przejmowan przez komunistw). Latem 1940 roku, po rozwizaniu Spartakusa na tle podziaw
ideowych i rozbienoci w kwestii stosunku do problemu walki z Niemcami w okresie wsppracy
Stalina z Hitlerem, przesza ostatecznie wraz z czci dziaaczy Spartakusa do innego rodowiska
komunistycznej konspiracji tzw. grupy akademickiej. Po ataku Niemcw na Zwizek Sowiecki to i
wszystkie inne rodowiska komunistyczne, chcc aktywnie wspomc ZSRR, wezway do
natychmiastowej walki przeciw Niemcom. Szapiro wsptworzya wwczas redakcj komunistycznego
Biuletynu Radiowego, od 24 czerwca 1941 r. drukujcego komunikaty stalinowskiej propagandy,
pochodzce z nasuchu radia moskiewskiego. Od tego czasu rodowisko to nazywane byo Biuletynowcami. Szapiro kierowaa kolportaem Biuletynu Radiowego.
136
W 1941 roku ojciec Hanny Szapiro mieszka pod Warszaw u polskich przyjaci, a ona jako
Hanka Sawicka korzystaa z gocinnoci znajomych. Prowadzia prac wydawnicz i kolportaow ;
niosa pomoc ludziom z getta, bya inicjatork utworzenia "Komitetu Pomocy Ofiarom Faszyzmu" a w
styczniu 1942 roku formalnie znalaza si w antypolskiej Polskiej Partii Robotniczej, tworzonej w myl
instrukcji Stalina przez przysan z Moskwy drog lotnicz specjaln grup Marcelego Nowotki. Od jesieni 1942 r. bya czonkiem i kierownikiem techniki Komitetu Warszawskiego PPR.
W lutym 1943 roku zostaa redaktorem nowego konspiracyjnego pisemka komunistycznego Walka
Modych, co pniej wylansowano jako tosame z funkcj przewodniczcej w rzeczywistoci nie
istniejcego Zwizku Walki Modych (ZWM). Powstanie Zwizku Walki Modych PPR ogosia w lipcu
1943 roku. W latach okupacji niemieckiej ZWM by przede wszystkim formu propagandow w
gruncie rzeczy nieformaln i nieliczn grupk redagujc od lutego 1943 r. pismo konspiracyjne Walka
Modych, skupiajc ludzi jedynie z Warszawy i okolic. Jego zesp redakcyjny tworzyli Hanka
Sawicka, Janek Krasicki, Aleksander Kowalski, Zofia Jaroszewicz, Zofia Jaworska, Helena Kozowska.
W pierwszym numerze "Walki Modych" ukaza si artyku programowy ZWM Dlaczego i po co
walczymy, w ktrym Szapiro pisaa "Walczymy o Polsk, w ktrej gospodarzem bdzie robotnik, chop i
inteligent pracujcy". Za czonkw ZWM awansem uznawano cz modszych wiekiem czonkw bojwek i oddziaw PPR Gwardii Ludowej i Armii Ludowej. Dopiero po zajciu Polski przez Armi
Czerwon tworzono rzeczywiste struktury ZWM jako organizacji modzieowej skupiajcej wiksz ilo
czonkw, wwczas te ex-post wielu dziaaczy uznawao si take za czonkw ZWM ju od 1943 roku.
6 marca 1943 ukaza si drugi numer "Walki Modych". Otwiera go znw artyku Hanny Szapiro, "Wiedza orem walki". Pisaa: "walka, jak prowadzimy obecnie i jaka nas czeka w najbliszej przyszoci,
wymaga bojownikw o twardych, nieugitych charakterach, gorcych sercach, otwartych umysach". 18
marca 1943 miao odby si na Starym Miecie przy ul. Mostowej spotkanie Hanki z dowdc
warszawskiego oddziau Gwardii Ludowej - Janem Strzeszewskim ps. "Wiktor" i dowdc oddziau
zbrojnego ZWM - Tadeuszem Olszewskim ps. "Zawisza". Uczestnicy wpadli w zasadzk gestapo.
Podczas strzelaniny Tadeusz Olszewski zgin, a Jan Strzeszewski i Hanna Szapiro zostali ranni i
schwytani przez gestapo. Hanna Szapiro zostaa przewieziona na Pawiak, gdzie zmara nastpnego dnia.
W PRL Hanna Szapiro (Sawicka) zostaa wykreowana na pierwsz przewodniczc ZWM i bohaterk
walk o niepodlego. Opisujc jej dziaalno w konspiracji pomijano jej stalinowsk ideologi komunistycznego podziemia oraz denia do utworzenia polskiej republiki sowieckiej w ramach ZSRR, a nie do
odzyskania niepodlegoci. Uczyniono z niej jedn z propagandowych ikon komunistycznego ruchu
modzieowego.
Jerzy Sawicki (Izydor Reisler )

(ur. 23 stycznia 1910 w Grdku Jagielloskim, zm. 5 czerwca 1967 w Brukseli) kolaborant sowiecki 1939- 41, w
getcie lwowskim agent Gestapo, stalinowski sdzia Sdu Najwyszego, sowietyzator polskiego prawa, prokurator
Sdu Najwyszego oraz Najwyszego Trybunau Narodowego.
137
Ukoczy prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W latach 19361941 praktykowa jako
adwokat we Lwowie. W okresie radzieckiej okupacji Lwowa by m.in. na stanowisku czonka III Kolegium Adwokatw we Lwowie.
W latach 19441953 by prokuratorem Sdu Najwyszego oraz Najwyszego Trybunau Narodowego ds.
cigania faszystowskich ale nie komunistycznych przestpcw wojennych w Polsce.
W latach 19451946 bra udzia w pracach delegacji KRN na procesy norymberskie. Od 1946 z polecenia ministra sprawiedliwoci Henryka witkowskiego podj ledztwo dotyczce zbrodni na
polskich oficerach w Katyniu, z zamiarem przypisania tej zbrodni Niemcom jako ludobjstwa. 26
stycznia 1946 w Norymberdze prowadzi m.in. przesuchanie Ericha von dem Bacha w ramach ledztwa
przeciwko zbrodniarzom wojennym. Oskara w procesach przed Najwyszym Trybunaem Narodowym:
Arthura Greisera (1947), Josefa Bhlera (1948) oraz zaogi hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. W latach 19481950 by profesorem na Wydziale Prawa Uniwersytetu dzkiego, a od 1952
na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.
Razem z Igorem Andrejewem, Leszkiem Lernellem, Sawicki by wspautorem najwaniejszego w
okresie stalinizacji Polski podrcznika Prawo karne Polski Ludowej (1954).
Uczniem Sawickiego by m.in. Lech Falandysz, ktry nazwa go swoim "mistrzem", a ktry to w latach
19901991 by dyrektorem Instytutu Wymiaru Sprawiedliwoci przy Ministrze Sprawiedliwoci, a nastpnie pracownikiem Kancelarii Prezydenta RP, najpierw w charakterze sekretarza stanu, pniej
zastpcy szefa Kancelarii prezydenta Lecha Wasy.
Florian Siwicki
(ur. 10 stycznia 1925 w ucku) komunista, genera armii Ludowego Wojska Polskiego, najbliszy wsppracownik generaa Wojciecha Jaruzelskiego, minister Obrony Narodowej, pose na Sejm PRL VII, VIII i IX
kadencji, zdrajca Polski,odpowiedzialny za akt terroryzmu midzynarodowego z 1968 roku pod kryptonimem
Dunaji za zniszczenie przyjaznych stosunkw midzy Polakami Czechami Sowakami - na dugie lata.
By synem podoficera 24 Puku Piechoty w ucku, ktry w kwietniu 1940 roku zosta aresztowany przez
funkcjonariuszy NKWD. W maju 1940 roku razem z matk zosta deportowany do Pnocnej Tajgi koo
Archangielska. Od 1943 w ludowym Wojsku Polskim w ZSRR. W latach 1954-1956 by suchaczem
Akademii Sztabu Generalnego Si Zbrojnych ZSRR w Moskwie. . By attach wojskowym w Chiskiej
Republice Ludowej. Od 1964 by szefem sztabu - zastpc dowdcy lskiego Okrgu Wojskowego.
W 1968 roku, w czasie midzynarodowej akcji terrorystycznej pod egid ZSRR o kryptonimie
operacja "Dunaj" dowodzi 2 Armi. Bya to najwiksza napa zbrojna w Europie od czasw II
wojny wiatowej, bez wypowiedzenia wojny. 2 Armia LWP wchodzia w skad 1 Grupy Wojsk
"Pnoc" pod dowdztwem radzieckiego gen. Iwana Pawowskiego. Siwicki mia pod swoim
dowdztwem 18 500 tzw. onierzy LWP, dysponujcych 471 czogami i 542 transporterami opan-
138
cerzonymi. Wobec niekorzystnego stosunku si poprosi gen. Wojciecha Jaruzelskiego (ktry wtedy
by ministrem MON) o dodatkowe siy wsparcia. Do zada 2 Armii naleao wspdziaanie z
Armi Radzieck w celu opanowania pnocnej czci Czechosowacji i uniemoliwienie
jednostkom armii czechosowackiej wyprowadzenia kontruderzenia. Ostatecznym celem miao by
zdawienie ruchu wolnociowego Czechw i Sowakw. MON te ponioso czne koszty interwencji [napadu] w wysokoci 441 mln zotych i 340 tys. koron czechosowackich.
Po tym bandyckim napadzie na Czechosowacj robi byskotliwa karier w PRL jako komunistyczny
genera brygady od 1962, genera dywizji od 1968, genera broni od 1974, genera armii od 1984.
Dowdca lskiego Okrgu Wojskowego w latach 19681971, I zastpca Szefa Sztabu Generalnego w
latach 19711973. W latach 19731983 szef Sztabu Generalnego i wiceminister obrony narodowej. W
latach 19831990 minister obrony narodowej w rzdach Wojciecha Jaruzelskiego, Zbigniewa
Messnera, Mieczysawa Rakowskiego i Tadeusza Mazowieckiego. Czonek Wojskowej Rady
Ocalenia Narodowego (19811983).
Uczestniczy w przygotowaniu i wprowadzeniu stanu wojennego. W marcu 2006 Gwna Komisja
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN postawia go w stan oskarenia za popenienie
zbrodni komunistycznej.
Czesaw Skoniecki
ps. Ksidz (ur. 4 stycznia lub 22 grudnia 1905 w Chmieleniu, zm. 28 lipca 1964 w Warszawie) komunista,
wspzaoyciel PPR, kierownik siatki NKWD w okupowanej Warszawie, kolaborant sowiecki, zdrajca Polski,
gwny cenzor PRL.
Od 1916 uczy si w gimnazjum w Mawie, by stypendyst sejmiku powiatowego, pniej utrzymywa

si jako korepetytor. Czonek ZHP. Wczenie zosta zwolennikiem lewicy rewolucyjnej - by wspzaoycielem i redaktorem naczelnym modzieowego pisma "Kosy", a nastpnie "Gosu Modziey". W
1924 za dziaalno rewolucyjn wrd modziey zosta wydalony z gimnazjum. Jesieni 1924 zoy
egzamin z zakresu 8 klas gimnazjum i podj studia na Wolnej Wszechnicy Polskiej, na Wydziale Humanistycznym. Wstpi wwczas do Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej "ycie"; czonek
zarzdu tego Zwizku. Aresztowany w nocy z 7 na 8 kwietnia 1925 wraz z innymi czonkami organizacji,
zosta po kilku tygodniach zwolniony i kontynuowa studia. W 1926 odbywa praktyk studenck w
Zwoleniu. Po ukoczeniu studiw pracowa jako nauczyciel. W 1927 wstpi do antypolskiego Zwizku
Modziey Komunistycznej (przeksztaconego pniej w KZMP), a nastpnie KPP. Czonek Komitetu
Dzielnicowego KPP na Mokotowie. Inwigilowaa go policja (ustalono m.in., e oddawa do druku 17
padziernika 1928 odezw komunistyczn skierowan do nauczycieli warszawskich).
Jesieni 1929 zosta przeniesiony do pracy w Wydziale Rolnym KC KPP, w 1930 bra udzia w
przygotowywaniu Europejskiego Kongresu Chopskiego w Berlinie. W tym czasie kierowa redakcj
tygodnika "Samopomoc Chopska" (organu Zjednoczenia Lewicy Chopskiej "Samopomoc") w Lublinie.
139
W nocy z 18 na 19 lutego 1930 zosta aresztowany na dworcu w Lublinie wraz z paczkami

zawierajcymi skonfiskowany formalnie, ale znajdujcy si jeszcze w redakcji nakad wspomnianego
czasopisma. Sd Okrgowy w Lublinie skaza go 3 czerwca 1930 na dwa lata twierdzy, Sd Apelacyjny
w Lublinie zmniejszy mu kar do 1,5 roku. Wyrok odsiadywa w Lublinie, czycy i Sieradzu, skd
wyszed 20 sierpnia 1931. Dziaa nastpnie w Krakowie jako instruktor CWR KPP, kierowa redakcj
legalnego tygodnika komunistycznego "Chopska Przyszo". Po zamkniciu czasopisma przez wadze
w lutym 1932, a tym samym - upadku planw, aby na bazie pisma utworzy parti Zjednoczenie Robotniczo-Chopskie "Przyszo", sta si patnym funkcjonariuszem partyjnym, tzw. obwodowcem, tj.
dziaajcym na szczeblu obwodu partii. Aresztowany na stacji w Strzakowie 25 wrzenia 1932, zosta
osadzony w wizieniu w Gnienie. W 1934 by sekretarzem okrgowym KPP Radom, WarszawaZachodnia Miejska i czonkiem Egzekutywy Komitetu Okrgowego (KO) KPP Warszawa Prawa
Podmiejska. Aresztowany 7 kwietnia 1935 w Zielonce pod Warszaw, osadzony w Centralnym
Wizieniu Karno-ledczym w Warszawie. Tu by starost komuny wiziennej do chwili zwolnienia pod
nadzr policji 20 sierpnia 1935. Przez pewien czas by czonkiem Egzekutywy KO KPP Warszawa Lewa
Podmiejska. Aresztowany w yrardowie 17 lutego 1936, sdzony razem z Marcelim Nowotk, zosta
skazany 30 lipca 1936 przez SO w Warszawie na 8 lat wizienia (wyrok zatwierdzi Sd Apelacyjny w
Warszawie 25 lutego 1937). Kar odbywa w wizieniu w Pocku i od koca 1937 w Rawiczu, skd
wydosta si w dniu wybuchu wojny z Niemcami 1 wrzenia 1939 i 9 wrzenia przyby do Warszawy, a
po jej kapitulacji do sowieckiej strefy okupacyjnej i pracowa w rejonowej gazecie "Nowe ycie" w
Grajewie.
Od listopada 1939 do stycznia 1940 by inspektorem szkolnym rejonu grajewskiego. W grudniu 1939
odby wraz z Nowotk rozmow z sekretarzem generalnym Komitetu Centralnego (KC) Komunistycznej
Partii (bolszewikw) Biaorusi Panteliejmonem Ponomarienk,. Od grudnia 1940 by zastpc sekretarza
redakcji wydawanego w jzyku polskim w Misku organu KC Komunistycznej Partii (bolszewikw)
Biaorusi "Sztandar Wolnoci". Po 22 czerwca 1941 znalaz si w Homlu. W grupie polskich komunistw
(gwnie wsppracownikw "Sztandaru Wolnoci") wystpi z inicjatyw utworzenia polskiego batalionu wchodzcego w skad Armii Czerwonej. Latem 1941 przyby do Moskwy, gdzie zosta
przeszkolony w szkole Komitetu Wykonawczego Midzynarodwki Komunistycznej (KW MK) i wszed
w skad Grupy Inicjatywnej PPR. 26 wrzenia 1941 zosta ranny w wypadku samolotu koo Wiamy
podczas prby przerzutu na ziemie polskie. Zrzucony w nocy z 27 na 28 grudnia 1941 w rejon
Wizownej koo Warszawy. Dziaa niezalenie od PPR. Prowadzi dziaalno na rzecz wywiadu sowieckiego i rozporzdza (cho nie od razu) wasn radiostacj, niezalen od cznoci radiowej
KC PPR z Moskw. Po przybyciu do kraju wysannika KW MK i wywiadu radzieckiego Feliksa
Karwackiego w marcu 1943 Skoniecki zosta mu podporzdkowany. Przekaza centrali wywiadu
sowieckiego nieprawdziwe informacje, e Leon Lipski, byy czonek Sekretariatu Krajowego KC KPP,
sprzeciwiajcy si rozwizaniu KPP, utworzy w 1943 "antyradzieck" organizacj o nazwie
Komunistyczna Partia Polski. Informacje te przyczyniy si w wysokim stopniu do tego, e centrala moskiewska nakazaa kierownictwu PPR zorganizowa zabjstwo Lipskiego, co nastpio 24 czerwca 1943.
Skoniecki dziaa w wywiadzie sowieckim do wybuchu powstania warszawskiego.
140
Po wojnie bra udzia w zjazdach partyjnych jako delegat i w wielu posiedzeniach KC PPR, a potem
PZPR (wystpi na III Plenum KC PZPR w listopadzie 1949), ale nigdy nie wchodzi do centralnych
wadz partyjnych.
By pierwszym redaktorem naczelnym organu KC PZPR "Chopska Droga", wydawanego od 21
padziernika 1945. 1947-1948 wchodzi w skad Komisji Prasowej KC PPR 5 listopada 1949 zosta
mianowany inspektorem w Wydziale Rolnym KC PZPR. Od 27 wrzenia 1955 by zastpc redaktora
naczelnego "Trybuny Ludu". 28 lutego 1957 zosta prezesem Gwnego Urzdu Kontroli Prasy,
Publikacji i Widowisk, czyli szefem cenzury. Odpowiada za zamknicie tygodnika "Po prostu" w
padzierniku 1957.
Wodzimierz Sobodnik
(ur. 19 wrzenia 1900 w Nowoukraince, zm. 10 lipca 1991 w Warszawie) ydowski poeta, tumacz literatury
francuskiej, rosyjskiej i radzieckiej, satyryk, autor ksiek dla modziey, kolaborant sowiecki z 1939 roku,
zdrajca Polski.
W 1921 zadebiutowa poetycko na amach jednodniwki futurystycznej Pam-Bam. W okresie dwudziestolecia midzywojennego czonek grupy literackiej Kwadryga. Po wybuchu II wojny wiatowej, w
okresie od 19391941 przebywa we Lwowie gdzie zosta czonkiem sowieckiej gadzinwki Nowych
Widnokrgw.
We wrzeniu 1940 , wstpi ostentacyjnie do Zwizku Sowieckich Pisarzy Ukrainy
W 1941 uciek do Uzbekistanu. Od 1945 do 1956 mieszka w odzi, od 1957 w Warszawie.
Jego ona, Eleonora Sobodnikowa (19011986) bya tumaczk literatury rosyjskiej i radzieckiej.
Marian Spychalski
(ur. 6 grudnia 1906 w odzi, zm. 7 czerwca 1980 w Warszawie) komunista z wyksztacenia inynier architekt,
karierowicz w okresie PRL, w latach 19431952 pose do Krajowej Rady Narodowej i pose na Sejm
Ustawodawczy (w padzierniku 1951 pozbawiony immunitetu), w latach 19571972 pose na Sejm PRL II, III, IV i
V kadencji, czonek Komitetu Centralnego i Biura Politycznego KC PZPR, przewodniczcy Rady Gwnej SFOS,
prezydent Warszawy (19441945), Czonek Honorowy PTTK (od 15 maja 1965), przewodniczcy Oglnopolskiego
Komitetu Frontu Jednoci Narodu (19681971) i przewodniczcy Rady Pastwa PRL (19681970), szef Sztabu
Gwnego Gwardii Ludowej (1942), szef Sztabu Gwnego Naczelnego Dowdztwa Wojska Polskiego (1944), szef
Gwnego Zarzdu Politycznego WP (1956), minister obrony narodowej PRL (19571968), Marszaek Polski (od 7
padziernika 1963).
Kolaborant sowiecki ktry wsppracowa z Gestapo, zdrajca Polski.
W 1931 wstpi te do antypolskiej Komunistycznej Partii Polski.
141
Podczas wojny w konspiracji. Od 1942 w Polskiej Partii Robotniczej, wsptwrca i szef Sztabu
Gwnego Gwardii Ludowej, w 1944 szef sztabu informacyjnego Sztabu Gwnego Armii Ludowej. We
wrzeniu 1943 by autorem akcji ujawnienia Gestapo listy dziaaczy Polskiego Pastwa
Podziemnego, Delegatury Rzdu na Kraj i onierzy Armii Krajowej
Spychalski by uwaany za czowieka Gomuki. Podobnie jak Gomuka odsunity od wszystkich funkcji
pod koniec lat 40, podobnie jak towarzysz Wiesaw wiziony przez kilka lat. Na wolno wyszed dopiero
po przemianach Padziernikowych. Peni bardzo wiele funkcji m.in. prezydent Warszawy w latach 19441945, minister obrony narodowej (1956-1968), przewodniczcy Rady Pastwa (1968-1970). I podobnie
jak Gomuka odsunity od wadzy po wydarzeniach Grudnia 1970 r. Zmar w 1980 r.
Bernard Borys Schildhaus, (Bolesaw Krzywiski)

(ur. 24 padziernika 1913 w Przemylu) ydowski podpukownik UB. . Ukoczy 7 klas szkoy powszechnej;
kurs krawiecki we Lwowie (1928-1930); Wydzia Robotniczy (Raboczyj Fakultiet; w skrcie Rabfak) przy NKWD
we Lwowie (1940-1941). Od 1928 do 1934 czonek antypolskiego Zwizku Modziey Komunistycznej
(ZMK)/Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej (KZMP), nastpnie KPZU (do jej rozwizania w 1938), od
1945 PPR, a nastpnie PZPR, oprawca stalinowski, zdrajca Polski.
W 1937 zosta skazany na 7 lat wizienia za dziaalno komunistyczn i antypolsk.

Od 5 padziernika 1939 do 30 wrzenia 1941 by funkcjonariuszem NKWD USRR obwodu lwowskiego, nastpnie suy w Armii Czerwonej i batalionach robotniczych. Partyzant sowiecki, potem
pracownik leny w Czelabisku. Od 20 kwietnia do 28 lipca 1944 uczestnik kursu NKWD w Kujbyszewie, 16 sierpnia 1944 przekazany do dyspozycji szefa WUBP w Rzeszowie, od 11 padziernika
1944 kierownik Sekcji 1 WUBP w Rzeszowie oraz szef PUBP w Jarosawiu od 23 maja do 23 wrzenia,
od 28 wrzenia 1945 szef PUBP w Przemylu, od 4 czerwca 1946 naczelnik Wydziau V WUBP w
Olsztynie, od 2 listopada 1946 zastpca szefa WUBP w Olsztynie, od 25 maja 1949 inspektor, a od 1
marca 1950 do 30 czerwca 1951 zastpca szefa WUBP w odzi, od 15 listopada 1954 szef WUBP w
Lublinie (nastpnie WUdsBP w Lublinie), od 1 padziernika 1955 szef WUdsBP w Biaymstoku, 15
stycznia 1957 przekazany do dyspozycji dyrektora Departamentu Kadr i Szkolenia MSW.
Stefan Staszewski - Szuster

(1906-1989) - komunista, szef wydziau prasowego KC.
Dziaacz komunistyczny. Od 1921 w antypolskim KZMP, szef kolportau, czonek sekretariatu KC i

sekretarz KC, nastpnie w KPP. Od 1934 w ZSRR, wykadowca w kominternowskiej Szkole Partyjnej
im. Lenina w Moskwie, pracownik wydawnictwa "Radzieckiej Trybuny". Do Polski wrci jako
funkcjonariusz partyjny. Dziaa w Zagbiu, na lsku i w odzi, przez rok by pierwszym sekretarzem
142
KC KZM Zachodniej Ukrainy, nastpnie czonkiem Sekretariatu KZMP. 1930-1932 pracowa w Sekretariacie KC KPP. Aresztowany i ponownie zwolniony za kaucj, wyjecha w 1934 roku do Zwizku
Radzieckiego, gdzie zosta wykadowc historii ruchu robotniczego w niemieckiej sekcji "Leninwki". W
1936 usunity z KPP. Zosta aresztowany w roku 1937 przez NKWD i skazany na wieloletni pobyt w
obozie pracy na Koymie. Zwolniono go po omiu latach odsiadki w roku 1945 wraz z grup innych
niedobitkw Komunistycznej Partii Polski na osobist interwencj Bolesawa Bieruta u Stalina (PPR
potrzebowaa wtedy na gwat wykwalifikowanych kadr do pracy partyjnej, z czego zdawa sobie spraw
Stalin). Po powrocie do kraju piastowa szereg odpowiedzialnych funkcji partyjnych i rzdowych w PRL.
By kolejno sekretarzem propagandy Komitetu Wojewdzkiego PPR w Katowicach, redaktorem
naczelnym "Trybuny Robotniczej" w Katowicach, kierownikiem i zastpc kierownika wydziau prasy i
wydawnictw KC PPR (do grudnia 1948) oraz PZPR (do stycznia 1954), wiceministrem rolnictwa (do
wrzenia 1955). W latach 1945-1948 w PPR, 1948-1968 w PZPR, 1955-1957 pierwszy sekretarz
Warszawskiego Komitetu Wojewdzkiego. Po 1956 prezes PAP, nastpnie w ogle wyrzucony z tzw.
nomenklatury KC. Znalaz sobie prac w PWN, w redakcji encyklopedii powszechnej. Usunity na
wiosn 1968 roku z szeregw PZPR, zosta nastpnie oskarony przez partyjne rodki przekazu o
inspirowanie antypartyjnej akcji marcowej tzw. komandosw. Sympatyk lewackiego Komitetu Obrony
Robotnikw.
Julian Stryjkowski (Rosenmann)

ydowski komunista, kolaborant sowiecki 1939-41, sugus aparatu propagandowego PZPR.
Urodzi si w polskim Stryju, uczszcza do polskiej szkoy czteroklasowej, a nastpnie do gimnazjum w

Stryju, w ktrym zda matur. W 1924 rozpocz studia polonistyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza
we Lwowie. Zakoczy je w 1932 , uzyskujc stopie doktora, prac Kobieta zbrodniarka w literaturze
romantycznej pod kierunkiem Juliusza Kleinera. W czasie swojego pobytu we Lwowie Stryjkowski nawizuje pierwsze kontakty z dziaaczami komunistycznymi.
Po ukoczeniu studiw (w latach 1932-1933) pracuje jako nauczyciel jzyka polskiego w gimnazjum w
Pocku, zostaje jednak wyrzucony po oskareniach o szerzenie ideologii komunistycznej i antypolskiej
Niedugo pniej, w 1934 zapisuje si do dziaajcej nielegalnie antypolskiej Komunistycznej Partii
Zachodniej Ukrainy, za przynaleno do ktrej jest w latach 1935-1936 wiziony. Po zwolnieniu z wizienia przenosi si do Warszawy, gdzie, ukrywajc si przed policj, znajduje prac w ksigarni. Publikuje
na amach "Modego wiata" pod pseudonimem ukasz Monastyrski. Pozostaje tam do wybuchu wojny.
Tu po wybuchu wojny Stryjkowski opuci Warszaw i uda si do Lwowa, gdzie by wiadkiem wejcia
wojsk radzieckich. Jako zadeklarowany komunista pracowa najpierw w redakcji sowieckiego dziennika
"Czerwony Sztandar". Po rozpoczciu ofensywy III Rzeszy na ZSRR ucieka w gb Rosji, gdzie
nieskutecznie prbuje si zacign do Armii Andersa. Pracuje jako robotnik fizyczny, midzy innymi w
143
Uzbekistanie, zostaje jednak przeniesiony do fabryki broni pod Moskw. W 1943 roku doczy do stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich oraz Polskiej Partii Socjalistycznej.
By m.in. wsppracownikiem gadzinwki "Czerwony Sztandar" w czasie okupacji sowieckiej we
Lwowie (1939-1941).Po powrocie do kraju zmieni nazwisko na Julian Stryjkowski. W 1945 r. jako
wsppracownik organu Zwizku Patriotw Polskich "Wolna Polska" w Moskwie publikowa
prosowieckie teksty, m.in.: "Walka trwa. Jest to walka oczyszczajca. W Polsce dziaa nie tylko okupant.
Pomagaa agentura z zagranicy, mienica si do niedawna 'rzdem polskim'... Okupant budowa obozy
mierci, rzd kaza na to patrze bezczynnie, a nawoywa do walki bratobjczej". Stryjkowski w owym
czasie pisa o rzdzie w Londynie jako "wilkoaczym pomiocie, ktrzy trzeba wytpi"; o sanacyjnych
spadkobiercach propagandy Goebbelsa, ktrzy przyszli w sukurs Hitlerowi w prowokacji katyskiej; o
"nienawici polskich marionetek, protestujcych przeciwko reformie rolnej, gdy za sznurki pocigaj
przemysowi magnaci i ziemscy waciciele"; o Pisudskim, e szykowa si do wsppracy z Hitlerem; o
Andersie, e "tworzy obozy koncentracyjne w Palestynie i Woszech, by nie pozwoli onierzom na
powrt do Ojczyzny". Pniej Stryjkowski jako pracownik Polskiej Agenci Prasowej by autorem
rozlicznych kamliwych tekstw pisanych na zamwienie reymowej propagandy, a wreszcie osign
najwikszy sukces. Zosta nagrodzony nagrod pastwow za "demaskujc" kapitalizm powie "Bieg
do Tragala".
Stryjkowski nigdy nie zdoby si na samorozliczenie ze swymi haniebnymi kamstwami na temat Polski.
Przeciwnie, pieczoowicie eksponowa si jako rzekoma ofiara "polskiego antysemityzmu", ktr
przeladowano na ulicy ju za sam wygld, pokrzykujc za nim "Mosiek". Marianowi Brandysowi
wyzna wprost: "Nienawidz tego kraju" (tj. Polski - wg: M. Brandys, Dziennik 1972, Warszawa
1996, s. 97).
Cieszy si sporym zaufaniem komunistycznych wadz, co udawao si czciowo dlatego, e w swojej
literaturze nie podejmowa "nieprawomylnych" tematw, czciowo rwnie dlatego, e wci nalea
do PZPR. Suby PRL byy rwnie w posiadaniu materiaw wiadczcych o jego
homoseksualizmie.
Juliusz Strumiski
Przewodniczcy Pastwowej Komisji Cen (od kwietnia 1953 r. do sierpnia 1968 r.)
Warto tu zacytowa fragment do znamiennego wyznania jego syna, Wadimira Strumiskiego,

opublikowany w 1987 r. na amach anglojzycznej gazety izraelskiej "Jerusalem Post". Zdaniem
Strumiskiego: "(...) Polska powojenna nie bya gruntem pod ydowskie domy. Dotyczy to take
ydowskich urzdnikw i pracownikw komunistycznej administracji, rzdu, partii i rodkw masowego
przekazu - krtko mwic: rzdzcej kasty, do ktrej naleeli take moi rodzice. Ale udzia w rzdach nie
zastpi domu. Wadza polityczna bya dla wielu ydowskich urzdnikw azylem, ciany ich biur byy
144
jeszcze jednym gettem, a ich praca - najsilniejsz, by moe nawet jedyn prawdziw wizi z krajem, w
ktrym mieszkali (...)" (cyt. za J. Rem (J. Urban): Brudzenie biaej plamy, "Polityka", 20 czerwca 1987).
Rem (J. Urban) cytowa te sowa W. Strumiskiego, by je skrytykowa, twierdzc, wbrew prawdziwemu
morzu faktw, jakoby w latach 1944-1968 wewntrz grupy komunistw ydowskiego pochodzenia przebiega "proces narastajcego wzmacniania si wizi z Polsk i polskim interesem narodowym".
Ignacy Loga-Sowiski
(ur. 20 stycznia 1914 w Vankewitz, zm. 10 grudnia 1992) komunista, dziaacz zwizkowy i polityczny w okresie
PRL, agent radziecki, zdrajca Polski.
By synem robotnika rolnego, uzyska wyksztacenie podstawowe (w pniejszym wieku uzupenione do

poziomu redniego), od 1935 czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski. Podczas okupacji
uczestniczy w pracy konspiracyjnej, m.in. jako czonek od 1942 PPR pracowa w aparacie Komitetu
Centralnego tej partii. W 1944 by penomocnikiem KC PPR na Lubelszczyzn.
Jako agent radzieckiego wywiadu o pseudonimie Grigorij 84 zosta umieszczony w Wydziale
Informacji Gwardii Ludowej.
W 1945 przez dwa miesice (stycze-luty) penomocnik Rzdu Tymczasowego na wojewdztwo dzkie,
nastpnie I sekretarz Komitetu Wojewdzkiego PPR w odzi (od 1946 pod nazw Komitet dzki PPR);
w 1943 i 1948 zastpca czonka KC, w latach 19431948 czonek KC PPR.
Od 1948 czonek PZPR, w latach 19481954 zastpca czonka KC, nastpnie po krtkiej przerwie 1956
1971 czonek KC i Biura Politycznego KC.
Od 1949 zwizany z dziaalnoci w zwizkach zawodowych, by przewodniczcym Okrgowej Komisji
Zwizkw Zawodowych i Wojewdzkiej Rady Zwizkw Zawodowych we Wrocawiu (19491956),
sekretarzem Centralnej Rady Zwizkw Zawodowych (1956), przewodniczcym Centralnej Rady
Zwizkw Zawodowych (19561971).
W latach 19571965 czonek, w latach 19651971 zastpca przewodniczcego Rady Pastwa. W latach
19711978 by ambasadorem PRL w Turcji.
W latach 19431952 sprawowa mandat poselski w KRN i w Sejmie Ustawodawczym, w latach 1957
1972 by posem na Sejm PRL II, III, IV i V kadencji. W latach 19581971 by wiceprzewodniczcym
Oglnopolskiego Komitetu Frontu Jednoci Narodu.
Wieloletni czonek wadz naczelnych organizacji kombatanckiej ZBoWiD. W latach 19851990 by
wiceprezesem Rady Naczelnej ZBoWiD. W 1983 wybrany w skad Krajowej Rady Towarzystwa
Przyjani Polsko-Radzieckiej. By dugoletnim czonkiem Komitetu Redakcyjnego kwartalnika KC
PZPR Z Pola Walki, w ktrym publikowano artykuy na temat historii polskiego i midzynarodowego
ruchu robotniczego i komunistycznego. 28 listopada 1988 wszed w skad Honorowego Komitetu Obcho-
145
dw 40-lecia Kongresu Zjednoczeniowego PPR - PPS - powstania PZPR, ktremu przewodniczy I

sekretarz KC PZPR.
Wilhelm witkowski
(ur. 1 stycznia 1919 w Grenwce koo Odessy) pukownik Armii Czerwonej i Wojska Polskiego, prokurator i
sdzia wojskowy, zbrodniarz stalinowski i zdrajca Polski.
Dziecistwo i modo spdzi w ZSRR. W 1940 ukoczy Instytut Prawa w Charkowie, po czym zosta
powoany do suby wojskowej w Armii Czerwonej. Zajmowa stanowiska w wojskowych organach
ledczych, by m.in. szefem prokuratury w 204 Dywizji Piechoty. W czerwcu 1944 przeszed do Wojska
Polskiego, gdzie pracowa w organach prokuratury wojskowej. W dniu 4 listopada 1950, na mocy decyzji
Biura Politycznego PZPR, zosta powoany na stanowisko Prezesa Najwyszego Sdu Wojskowego.
Funkcj t peni do 26 czerwca 1954, w tym samym roku powrci do ZSRR.
Prezes witkowski wspomagany przez osadzonych w najwaniejszych ogniwach aparatu terrorudoradcw radzieckich, przekonany, e partia powierzya mu misj dziejow wprowadzi rzdy
despotyczne. Zorganizowa elazne zespoy tj. trjki sdziowskie zoone z cakowicie ulegych
sdziw, lepo wykonujcych polecenia wadz zwierzchnich. W oparciu o teori Stalina o zaostrzajcej
si walce klasowej, wojskowy aparat represji szuka wszdzie wrogw, a gdy takich nie znalaz
posugiwa si prowokacj.
Prezesura W. witkowskiego w Najwyszym Sdzie Wojskowym przypada na okres wzmoonych
represji wobec wyszych oficerw WP, m.in. w tym czasie prowadzono proces gen. Tatara, pk. Utnika i
pk. Nowickiego, tzw. proces generaw, aresztowano take gen. Spychalskiego.
Po mierci Bolesawa Bieruta (12 marca 1956) powoano Komisj dla zbadania odpowiedzialnoci
byych pracownikw Gwnego Zarzdu Informacji, Naczelnej Prokuratury Wojskowej i Najwyszego
Sdu Wojskowego (tzw. Komisja Mazura). Raport Komisji stwierdza, e W.witkowski by jednym z
oficerw radzieckich, ktrzy byli odpowiedzialni za amanie praworzdnoci. Wedug raportu Komisji
Mazura W. witkowski wraz z sdzi Aleksandrem Tomaszewskim byli gwnymi inspiratorami wypacze w wojskowym wymiarze sprawiedliwoci, realizatorami wypaczonej praktyki karnej i
bezporednimi wspsprawcami drakoskich wyrokw w sfingowanych sprawach.
Pk Wilhelm witkowski, stalinowski zbrodniarz, prezes Najwyszego Sdu Wojskowego PRL z lat
1950 -54, by bratem ciotecznym do Rajmunda Kaczyskiego. Ich rodzice mieszkali w tym samym
"kibucu".
146
Antoni Skulbaszewski
(ur. 29 stycznia 1915 w Peregonomce koo Kijowa) pukownik Armii Radzieckiej i Ludowego Wojska
Polskiego, naczelny prokurator wojskowy,zbrodniarz stalinowski.
W Armii Czerwonej od 1935. Absolwent szkoy oficerskiej NKWD w Kijowie (1937). Uczestniczy w
bandyckim napaci ZSRR na Finlandi, a nastpnie w walkach niemiecko-radzieckich (front
poudniowo-zachodni i moskiewski). Absolwent Instytutu Irygacji i Mechanizacji Gospodarki Wiejskiej
w Taszkencie (1943). W lutym 1944 r. skierowany do suby w Wojsku Polskim, zajmowa kolejno
stanowiska. Od padziernika 1948 do lipca 1950 naczelny prokurator wojskowy, nastpnie zastpca szefa
Gwnego Zarzdu Informacji Ministerstwa Obrony Narodowej (sierpie 1950 - sierpie 1954). Jego
udzia w zbrodniach GZI na oficerach polskich dokumentuje m.in. Raport Komisji Mazura. W 1954
odwoany, po zwolnieniu ze suby uciek do ZSRR. Ze wzgldu na miejsce zamieszkania w Kijowie
oraz obowizujce na Ukrainie przedawnienie znajduje si on poza zasigiem polskiego wymiaru
sprawiedliwoci.
Antoni Sonimski
(ur. 15 listopada 1895 w Warszawie, zm. 4 lipca 1976 tame) ydowski poeta, felietonista, dramatopisarz,
satyryk, krytyk teatralny i dziaacz, stalinizator polskiej kultury.
W 1918 wsptworzy kawiarni literack Pod Picadorem, a w 1919 grup poetyck Skamander.
Wsppracowa z ni, z przerwami, do wybuchu wojny. W latach midzywojennych wsppracowa take
z Kurierem Polskim (19201923) i Wiadomociami Literackimi (19241939).
Jego teksty wykorzystyway m.in. kabarety Czarny Kot, Qui Pro Quo, Cyrulik Warszawski, Tip Top oraz
rosyjski awangardowy Niebieski Ptak. By czonkiem Zwizku Zawodowego Literatw Polskich i polskiej sekcji PEN Clubu.
Sonimski pocztkowo by z dala od gwnego frontu polityki kulturalnej; mia wygodn synekur na
Zachodzie jako etatowy pracownik UNESCO (1944-1948), a do 1951 r. jako dyrektor Instytutu Kultury
Polskiej w Londynie. Powrci do kraju w 1951 r. i od razu wczy si w stalinowsk propagand. 4
listopada 1951 r. opublikowa w PZPR-owskiej "Trybunie Ludu" atak na Miosza w zwizku z jego
"wybraniem wolnoci" na Zachodzie. Tekst Sonimskiego roi si od wyzwisk i insynuacji: "Wrogiem
jeste naszej teraniejszoci, ale co ci przeraa najwicej, to nasza przyszo (...) nie chcesz wyzwolenia
wasnego narodu z jarzma kapitalistycznego. Czego chcesz? (...) Bdmy szczerzy. Chcesz jednej tylko
rzeczy. Chcesz wojny. (...) Na trupach nowych milionw dzieci, kobiet i mczyzn (...) opierasz swoje
nadzieje. (...) Sprzymierzecami twoimi s przywrcone do ycia upiory hitlerowskie".
Twrca, ktry niegdy nalea do najoryginalniejszych indywidualnoci polskiego ycia kulturalnego,
posun si do stworzenia jednego z najbardziej serwilistycznych panegirykw na cze Bieruta. Jego
"Portret Prezydenta" Bohdan Urbankowski nie bez racji nazwa "szczytem polsko-sowieckiej poezji
147
dworskiej". Sualstwo Sonimskiego wobec reymu sprowokowao wiersz ("Do poety reymu")
synnego poety emigracyjnego Mariana Hemara:
(...) Patrzecie na tego Sonimskiego /To on, sympatyk lewicowiec /Od Saint Simona i Steckiego, /Byy
Beckowiec i ludowiec /Co 'lubi lud, lecz w lemoniadzie' /(Jak kiedy pisa w swej 'Paradzie') /I byy
Mikoajczykowiec, /Adiutant Kota i praporszczyk, /Byy kosynier i libera, /Byy Pisudczyk i
Sikorszczyk. (...) /Wczoraj ziemiasko-cukierniczy, /Dzisiaj wociasko-robotniczy. /Przechrzta co
tydzie, na wycigi, /Co z wszystkich sobie wzi religii /Jedn religi: Oportunizm /Dzi si obrzeza na
komunizm. (...) /Poecie wolno szkd przyczyni /Wolno si zaga i zewini, /Merda ogonem i ucieka,
/Pod st wle i hau-hau, odszczeka, /Wolno ze sowa zrobi ajno - /Jak tylko wierszem, to ju fajno!
(...).
W 1955 by jednym z zaoycieli Klubu Krzywego Koa.
Wodzimierz Sokorski
(ur. 2 lipca 1908 w Aleksandrowsku, zm. 2 maja 1999 w Warszawie) komunista, genera brygady Ludowego
Wojska Polskiego, pisarz, dziennikarz i publicysta, komunistyczny minister kultury i sztuki (19521956),
przewodniczcy Komitetu ds. Radia i Telewizji (19561972), zastpca czonka Komitetu Centralnego PZPR, pose
do Krajowej Rady Narodowej (19451947) i pose na Sejm Ustawodawczy, pose na Sejm PRL I, IV, V i VI
kadencji, prezes Zarzdu Gwnego Zwizku Bojownikw o Wolno i Demokracj (19801983), kolaborant
sowiecki, zdrajca Polski.
Od 1926 by czonkiem antypolskiej Komunistycznej Partii Polski (w latach 19291931 sekretarz

generalny tej partii). W latach 19311935 wiziony za dziaalno antypolsk. Ukoczy Wydzia
Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 pod pseudonimem Andrzej Sokora opublikowa
powie Rozdarty bruk.
Podczas II wojny wiatowej przebywa w ZSRR, w latach 19431944 by wsporganizatorem stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich. Po sformowaniu polskich jednostek w ZSRR, by zastpc
dowdcy do spraw polityczno-wychowawczych 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki, nastpnie
1. Korpusu Polskich Si Zbrojnych w ZSRR.
Od 1945 do 1947 by posem do stalinowskiej Krajowej Rady Narodowej, w latach 19471952 na Sejm
Ustawodawczy, a w latach 19521976 by posem na Sejm PRL I, IV, V i VI kadencji (kolejno z okrgw: oma, Chorzw, Kielce i Radzy Podlaski). Od 1948 do 1975 by zastpc czonka KC PZPR. W
latach 19451948 by sekretarzem Komisji Centralnej Zwizkw Zawodowych. Od 21 listopada 1952 do
19 kwietnia 1956 by ministrem kultury i sztuki, jednym z gwnych promotorw tzw. realizmu socjalistycznego (socrealizmu). W latach 19561972 by przewodniczcym Komitetu do spraw Radia, od 1960
Radia i Telewizji (Radiokomitetu).
Na jego zalecenie przemilczano wwczas niszczenie Cmentarza Orlt we Lwowie, faszowano
histori, wybielano zbrodnie armii czerwonej oraz opluwano w mediach tych ktrzy stawili czoo
148
sowieckiej napaci na Polsk w 1939 roku. W peni aprobowa IV rozbir Polski, zwolennik
depolonizacji kresw a szczeglnie Lwowa.
Szeroko znany z wesoego cynizmu, umiowania uciech ycia, karierowicz gotowy kadego sprzeda dla
kariery, dla ktrej to te zdradzi swj kraj.
Stefan Staszewski (Gustaw Szusterman)

(ur. 13 listopada 1906 w Warszawie, zm. 1989) ydowski komunista i terrorysta.
By dziaaczem antypolskiej KPP. Od 1945 dziaa w partyjnym aparacie PPR, a nastpnie - w PZPR. W
okresie od 22 wrzenia 1955 do 25 lutego 1957 by I sekretarzem Komitetu warszawskiego PZPR.
W latach 1957 - 1959 by prezesem PAP, od 1958 do 1968 roku pracowa jako redaktor w PWN, by
zwizany z "frakcj" puawian.
Odegra haniebn rol w terroryzowaniu chopw wczeniej przez lata dziaajcy jako satrapa prasowy
(kierownik wydziau prasy KC PZPR) . Kiedy mianowano go penomocnikiem KC w Poznaskiem,
"organizowa" przymusowy skup zboa od tamtejszych chopw. W ramach zastraszania aresztowano
tam 8 tysicy chopw. Jego fanatyczne i pene barbarzyskiej wrcz niekompetencji decyzje znaczco
uatwia fakt, e nie mia zielonego pojcia o rolnictwie. Nie przeszkodzio mu to w byciu przez ponad
ptora roku (od stycznia 1954 r. do wrzenia 1955 r.) wiceministrem rolnictwa. Sam wyznawa "(...) zostaem wiceministrem rolnictwa, zupenie nie znajc si na rolnictwie, jak typowy mieszczuch i e
ona mnie uczya odrnia yto od pszenicy (...)".
Elbieta Szempliska-Sobolewska
(ur. 29 kwietnia 1909 w Warszawie - zm. 27 kwietnia 1991 w Warszawie) - poetka i prozaik, kolaborantka
sowiecka, zdrajczyni Polski.
W 1941 bya we Lwowie redaktork kwartalnika "Almanach Literacki", ogranu Sojuza Pisatielej USRR.
19 listopada 1939 roku podpisaa owiadczenie pisarzy polskich witajce przyczenie Zachodniej
Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej a dokadniej polskich ziem wschodnich II RP ktre trafiy pod okupacj ZSRR. [tak nazwa te polskie ziemie Stalin].
We wrzeniu 1940r, wstpia ostentacyjnie do Zwizku Sowieckich Pisarzy Ukrainy
Lata 1941-1944 spdzia spokojnie w ZSRR, bya wsppracowniczk sowieckiej gadzinwki "Nowe
Widnokrgi". W 1946 roku przebywaa w placwce dyplomatycznej w Luksemburgu. W latach 19461962 przebywaa na Zachodzie. Do Warszawy powrcia w 1961 lub 1962 roku.
149
Lucjan Szenwald
(19091944) komunista, czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski, onierz Armii Czerwonej i I Dywizji
Piechoty im. T. Kociuszki, wykadowca w Szkole Oficerw Polityczno-Wychowawczych, kolaborant
sowiecki,zdrajca Polski.
Od 1926 r. do 1933 r. by zwizany z lewack grup poetyck Kwadryga. Ju w tym okresie wyranie
fascynowaa go ideologia komunistyczna, co doskonale wida w tworzonych wwczas przez niego
utworach.
Szenwald w 1930 r. wstpi do antypolskiego Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej, a dwa lata
pniej, w 1932 r. zosta czonkiem Komitetu Dzielnicowego Komunistycznej Partii Polski na Powilu.
W marcu 1937 r. zosta po raz pierwszy aresztowany przez policj w zwizku z dziaalnoci
antypastwow. Do 1939 r. pozostawa pod staym nadzorem wadz.
Po wybuchu II wojny wiatowej uda si na tereny okupowane przez Armi Czerwon. We Lwowie
zwiza si z kolaboracyjn grup polskich komunistw, na czele ktrej staa Wanda Wasilewska.
Publikowa propagandowe stalinowskie artykuy na amach polskojzycznego sowieckiego organu
Komunistycznej Partii (bolszewikw) Ukrainy Czerwony Sztandar, uczestniczy w dziaalnoci
agitacyjnej na rzecz propagowania wrd Polakw stalinowskiego modelu totalitaryzmu (pracowa m.in.
w Lwowskim Obwodowym Radiokomitecie). Dziaania te realizowa majc wiadomo dokonywanych
przez wadze sowieckie zabjstw i masowych deportacji setek tysicy Polakw z ziem wschodnich w
gb ZSRR do agrw w stepy Kazachstanu.
W czerwcu 1941 r. zgosi si na ochotnika do Armii Czerwonej, w ktrej by do roku 1943. Skierowany
do tworzcej si przy boku Armii Czerwonej I Dywizji Piechoty im. T. Kociuszki pocztkowo peni
funkcj cznika sztabowego, a nastpnie kronikarza tej formacji.
Jednoczenie cay czas tworzy agitacyjn poezj, w ktrej m.in. atakowa prawowity Rzd RP na
Obczynie oraz gen. Wadysawa Andersa, ktry wyprowadzi polskie wojsko z ZSRR do Iranu.
Od 1944 r. kontynuowa prac na rzecz indoktrynacji politycznej polskich onierzy w stopniu
kapitana by wykadowc w Szkole Oficerw Polityczno-Wychowawczych.
Zgin w wypadku samochodowym koo Kurowa pod Lublinem 22 VIII 1944 roku.
Konrad wietlik
ur. 15 wrzenia 1911 Kolebiatino/ Koliubiakino, gubernia moskiewska, zm. 4 wrzenia 1998 w Warszawie)
komunista, genera brygady LWP, czonek Komitetu Centralnego PZPR, zdrajca Polski.
Od 1933 zwizany z ruchem komunistycznym. Od 1941 przebywa w ZSRR.

W 1941 by suchaczem kursu NKWD w Gorkim. W 1943 wstpi do 1 Dywizji Piechoty i zosta
oficerem owiatowym 3 puku piechoty. Uczestnik bitwy pod Lenino. W 1944 zosta zastpc dowdcy 4
150
Zapasowego Puku Piechoty do spraw polityczno-wychowawczych, pniej zastpca dowdcy 1 Dywizji

Piechoty w stopniu majora, a w lipcu tego roku szefem Zarzdu Polityczno-Wychowawczego 1 Armii
WP. Na tym stanowisku wsppracowa z pk Piotrem Jaroszewiczem, zastpc dowdcy armii do spraw
polityczno-wychowawczych.
.W okresie od lipca do listopada 1945 by zastpc dowdcy Wojsk Lotniczych do spraw politycznowychowawczych, a od grudnia 1945 do listopada 1946 szefem Gwnego Zarzdu Politycznego WP.
Podpukownik i pukownik z 1945.
W latach 19461948 by dowdc Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego. 31 sierpnia 1948 zaatakowa
Wadysawa Gomuk za krytyk stosunku KPP do niepodlegoci Polski. W latach 19481959 by
czonkiem Komitetu Centralnego PZPR, a od 24 lutego 1949 take czonkiem Komisji Bezpieczestwa
KC PZPR, nadzorujcej aparat represji stalinowskich w Polsce. Od 1 sierpnia 1948 do 30 listopada 1954
by wiceministrem Bezpieczestwa Publicznego. Pniej do 1958 wiceminister Spraw Wewntrznych.
Przeniesiony do rezerwy ukoczy tzw. studia historyczne i ekonomik rolnictwa i pracowa w Komitecie
Centralnym PZPR w dziedzinie rolnictwa.
Piotr mietaski
(ur. 27 czerwca 1899 w Zawadach, zm. 23 lutego 1950) komunistyczny kat, jeden z gwnych egzekutorw
stalinowskich w Polsce Ludowej i funkcjonariusz Urzdu Bezpieczestwa, zwany "Katem z Mokotowa".
17 stycznia 1945 zosta funkcjonariuszem sekcji VII wydziau I Wojewdzkiego Urzdu Bezpieczestwa
Publicznego w Warszawie w randze wywiadowcy. Od 21 lipca 1945 peni funkcj referenta w sekcji
specjalnej, od 1 stycznia 1946 oddziaowego, od 1 lutego 1946 wywiadowcy w sekcji 1 (realizacja)
wydziau IV A (ledczego) a od 3 sierpnia 1946 - agenta zaopatrzenia w wydziale gospodarczym. Od 1
lutego 1947 pozostawa do dyspozycji szefa i w randze starszego sieranta by dowdc plutonu egzekucyjnego w Wizieniu Mokotowskim. Osobicie umierca skazacw jednym strzaem w ty gowy.
W okresie stalinowskim by wykonawc wyrokw mierci na wielu bojownikach niepodlegociowych,
tzw. onierzach wykltych, byych onierzach Armi Krajowej, w tym m.in. na Jerzym Miatkowskim,
Tadeuszu Pelaku, Edmundzie Tudruju, Arkadiuszu Wasilewskim, Romanie Gronskim, kapitanie
Stanisawie ukasiku, komendancie Hieronimie Dekutowskim (zabitych przez mietaskiego w jeden
dzie 7 marca 1949).
25 maja 1947 wykona wyrok mierci na rotmistrzu Witoldzie Pileckim. Zachowa si protok wykonania wyroku mierci na Witoldzie Pileckim z podpisem mietaskiego. Za pozbawienie ycia winia
otrzymywa on tysic zotych, podczas gdy pensja nauczycielska w tym okresie wynosia szeset
zotych.
Od 1 wrzenia 1948 do mierci pracowa jako oficer do zlece w wydziale oglnym WUBP w Warszawie.
151
W 2003 roku Instytut Pamici Narodowej rozpocz ledztwo majce na celu ustalenie losw mietaskiego w zwizku z dochodzeniem w sprawie mierci Witolda Pileckiego. Nigdy jednak nie udao si
dotrze do mietaskiego. Stwierdzono, e wszystkie dane personalne dotyczce "Kata z Mokotowa"
znikny z oficjalnych archiww rzdowych. ledztwo zostao wstrzymane w 2004.
Po raz pierwszy zdjcie st. sier. Piotra mietaskiego opublikowano w albumie Jacka Pawowicza
"Rotmistrz Witold Pilecki 19011948" (Wydawnictwo Instytutu Pamici Narodowej, 2009). Wedug
Tadeusza M. Puaskiego mietaski wyemigrowa z Polski do Izraela w 1968. Wedug ustale IPN
mietaski zmar 23 lutego 1950 na grulic.
Micha Taboryski (Mojesz Taboryski)

(ur. 2 maja 1910, zm. ?) ydowski funkcjonariusz UB - aparatu bezpieczestwa Polski Ludowej.
Dziaa w antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Biaorusi, Wszechzwizkowej Komunistycznej

Partii (bolszewickiej), Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Suy w Ludowym Wojsku Polskim, w ktrym doszed do stopnia podpukownika.[ Od 1944 do 1946
by zastpc kierownika Wydziau Cenzury Resortu Bezpieczestwa Publicznego, a w 1946 kierowa wydziaem "B" Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego. Od 1951 do 1955 by p.o. dyrektora
Departamentu II MBP. W 1955 zosta dyrektorem Departamentu IX Komitetu do spraw Bezpieczestwa
Publicznego, a w 1956 by dyrektorem Biura "W" Komitetu do spraw Bezpieczestwa Publicznego
Wraz z pk. Anatolem Fejginem kierowa zmanipulowaniem przez specjaln grup X Departamentu MBP wynikw wyborw do Sejmu PRL pierwszej kadencji przeprowadzonych 26
padziernika 1952.
Leopold Trepper
(ur. 23 lutego 1904 w Nowym Targu, zm. 19 stycznia 1982 w Jerozolimie) nacjonalista ydowski, pochodzcy z
Polski, radziecki szpieg podczas II wojny wiatowej, organizator i szef organizacji znanej jako Czerwona
Orkiestra. Zdrajca Polski.
Urodzi si w ydowskiej rodzinie w Nowym Targu, ktra przeprowadzia si do Wiednia, gdy mia
kilkanacie lat. Po wybuchu rewolucji padziernikowej przyczy si do bolszewikw. Pracowa w
rnych kopalniach na terenie Galicji. W 1923 organizowa nielegalny strajk w Dbrowie. W 1923
wyjecha z Polski do Palestyny jako czonek syjonistycznego socjalistycznego ruchu Hashomer Hatzair.
Tam wstpi do Komunistycznej Partii Palestyny, zosta zidentyfikowany jako sowiecki agent i wydalony
w 1929 roku. W latach 1929-1932 przebywa we Francji, gdzie wsppracowa z podziemn organizacj
Rabocors, bdc przykrywk dla GPU, a policja francuska j rozbia. Uciek do Moskwy, gdzie zacz
152
pracowa dla GRU. Przed wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej informowa Stalina o koncentracji
wojsk niemieckich nad granic. Trepper powrci do Moskwy w styczniu 1945. Zosta jednak
aresztowany z rozkazu Stalina i by wiziony do 1955. Po wyjciu z wizienia przeprowadzi si do
Polski, gdzie mieszkaa jego ona i trzej synowie. Zosta przewodniczcym ydowskiego Stowarzyszenia
Kulturalnego. Po wojnie szeciodniowej wyemigrowa do Izraela. W 1973 opublikowa autobiografi The
Great Game ("Wielka gra").
Julian Tuwim
(ur. 13 wrzenia 1894 w odzi, zm. 27 grudnia 1953 w Zakopanem) poeta ydowskiego pochodzenia, pisarz,
autor wodewili, skeczy, librett operetkowych i tekstw piosenek, jeden z najpopularniejszych poetw
dwudziestolecia midzywojennego. Wspzaoyciel kabaretu literackiego Pod Picadorem i grupy poetyckiej
Skamander. Bliski wsppracownik tygodnika Wiadomoci Literackie[. Tumacz poezji rosyjskiej,
francuskiej, niemieckiej oraz aciny. Brat polskiej literatki i tumaczki Ireny Tuwim, kuzyn aktora kabaretowego i
piosenkarza Kazimierza "Lopka" Krukowskiego. Jego bratem stryjecznym by aktor Wodzimierz Boruski,
karierowicz PRL.
By jednym najbardziej popieranych faworytw komunistycznej wadzy. Jeszcze podczas wojennego

pobytu na Zachodzie dawa on dowody skrajnej prosowieckoci. Jan Lecho tumaczy swoje zerwanie z
Tuwimem w maju 1942 r. jego "lep mioci do bolszewizmu". Po powrocie do kraju Tuwim nalea do
twrcw szczeglnie mocno zaprzyjanionych z komunistyczn elit wadzy i by odpowiednio forowany
(za proreimowe zaangaowanie obdarowano go m.in. will w Aninie). Na zamwienie wadz wypisywa
serwilistyczne wiersze w stylu "Do narodu radzieckiego", wysawiajcego "wiecznie ywego herosa
Stalina". W paszkwilanckim wierszu "We mgle" Tuwim kreli potwornie czarny obraz
"zdegenerowanych" polskich emigrantw, snujcych pijackie mrzonki o wojennej poodze atomowej.
Zgodnie z wczesn ideologi hasem "Kto nie jest z nami, przeciw nam" Tuwim pitnowa apolityczno
jako dowd ukrytej wrogiej niechci do systemu. W wierszu "Archanio" atakowa "star wini
reakcyjn, absolutnie apolityczn i zupenie bezpartyjn".
Helena Usijewicz
ur. 4 marca 1893 w Jakucku, zm. 15 stycznia 1968 w Moskwie komunistka, radziecka publicystka i tzw. krytyk
literacka., fanatyczka stalinowska, zdrajczyni Polski.
Bya crk Feliksa Kona. czonka rzdu sowieckiej Polski w 1920 roku. Od 23 lipca 1920 w czasie wojny
polsko-bolszewickiej komisarza do spraw owiaty w Tymczasowym Rewolucyjnym Komitecie Polski w
Biaymstoku. W latach 19191922 dziaacza antypolskiej Komunistycznej Partii Ukrainy oraz
Midzynarodwki Komunistycznej (Kominternu). Od 1922 w WKP(b).
153
Dziaalno w ruchu rewolucyjnym rozpocza w 1909 (w 1915 wstpia do partii bolszewickiej). W

1917 powrcia do Rosji, braa udzia w wojnie domowej. W 1932 ukoczya studia w Instytucie
Czerwonej Profesury i podja prac jako krytyk literacki w pismach "Literaturnyj kritik", "Literaturnoje
obozrienie". Wydaa broszur "O czysto leninizmu w teorii literatury", w ktrej bronia pryncypiw
bolszewizmu i krytykowaa zwolennikw bardziej liberalnego kursu w literaturze (m.in. Waleriana Pierewierzowa). Bya zwolenniczk realizmu socjalistycznego.
Bya on rewolucjonisty Grigorija Usijewicza (zm. 1918). Blisko przyjania si z Wand Wasilewsk,
bya tumaczk jej ksiek na jzyk rosyjski
W latach 1939 - 40 przybya z nakazu Stalina do polskiego Lwowa bdcego wwczas pod okupacj
radzieck i nadzorowaa niszczenie polskoci Lwowa gwnie w sterze kulturalnej i historycznej.. Bya
zwolenniczk oderwania Lwowa od Polski i poddania go cakowitej sowietyzacji w celu ostatecznego
zniszczenia jego polskiego charakteru jako miasta zawsze wiernego Polsce.
Dnia 23 stycznia 1940 roku we Lwowie aresztowano grup pisarzy lewicowych. Byli to: Wadysaw
Broniewski, Aleksander Wat, Tadeusz Peiper, Juliusz Balicki, Wojciech Skuza i Anatol Stern, tej samej
nocy zabrano z mieszka Teodora Parnickiego i Halin Pilichowsk. Wanda adniewskaBlankenheimowa przytacza rozmow Boya z crk Feliksa Kona, Helen Usijewicz, ktra po przyjedzie
z Moskwy zauwaya, i brak jest we Lwowie rewolucyjnych poetw. Na co Boy: Przecie
aresztowalicie Broniewskiego Odpowied: No to go mona wypuci. Ale jak go wypuszcz to
ju przecie nie bdzie pisa jak dawniej! mwi Boy. Dlaczego nie? pada lakoniczne
retoryczne pytanie".
Na pocztku roku 1941 zacz ukazywa si w Moskwie sowiecki miesicznik literacki w jzyku polskim
pt. Nowe Widnokrgi". Sprawozdawca Czerwonego Sztandaru" zapowiedzia je w padzierniku 1940
roku. Prace przygotowawcze nad uruchomieniem staego polskiego pisma literackiego, ktrego brak da
si tak dotkliwie odczuwa dobiegaj koca w najbliszym czasie ukae si w Moskwie pisa
pierwszy numer miesicznika spoeczno-politycznego i literacko-artystycznego Nowe Horyzonty
organu Zwizku Pisarzy Radzieckich. Kolegium redakcyjne skada si z Wandy Wasilewskiej (redaktor
naczelny), Heleny Usiejewicz (sekretarz odpowiedzialny), Zofii Dzieryskiej, Tadeusza Boyaeleskiego, Juliana Przybosia i Janiny Broniewskij". Poza zmian tytuu informacja bya cisa.
W wydanych reportaach Ksawerego Pruszyskiego Noc na Kremlu, w rozdziale powiconym Helenie
Usijewicz (Kobieta roku osiemnastego) znajduje si np. nastpujca informacja: Helena Usijewicz,
ktrej ojciec wyszed z polskich ruchw rewolucyjnych, przybya do Lwowa w nieokrelonej misji, ale jej
nieliczenie si z niczym sprawiao pewne wraenie. Nawizaa kontakt z pisarzami polskimi, uchronia
Boya-eleskiego od karnego wywiezienia w gb Rosji, stworzya polskie pismo literackie".
Z nadania Stalina nadzorowaa tworzenie si stalinowskiego tworu o nazwie wymylonej przez samego
Stalina czyli Zwizku Patriotw Polskich, zachowywaa wwczas podwyszon czujno rewolucyjn i
szczeglnie sprawdzaa czy nie pojawi si jakie odchylenia narodowe[polskie] i patriotyczne.
154
W przeciwiestwie do Wandy Wasilewskiej cenia Zygmunta Berlinga i czsto przestrzegaa Wand przed
zbyt pochopnymi sdami. Helena Usijewicz nigdy zreszt nie przeceniaa roli polskiej emigracji,
wskazujc niejednokrotnie, e o wszystkich sprawach w ostatecznym rachunku zadecyduje kraj i
okrelona sytuacja polityczno-wojskowa po wojnie oraz ZSRR jako ostateczny zwycizca II wojny
wiatowej dlatego te popieraa do koca IV rozbir Polski z 1939 roku dokonany na mocy Paktu
Ribbentrop Mootow
Adam Wayk (Adam Wagman)

(ur. 17 listopada 1905 w Warszawie, zm. 13 sierpnia 1982 tame) ydowski poeta, prozaik, kolaborant sowiecki z
1939 roku i zdrajca Polski.
Po wybuchu II wojny wiatowej przebywa we Lwowie, gdzie sta si entuzjast wcielenia ziem polskich
do sowieckiej Ukrainy.
19 listopada 1939 roku Broniewski podpisa owiadczenie pisarzy polskich witajce przyczenie
Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej a dokadniej polskich ziem wschodnich II RP ktre trafiy pod okupacj ZSRR.[tak nazwa te polskie ziemie Stalin].
Publikowa m.in. w gadzinwce "Czerwony Sztandar".
We wrzenia 1940 r. wstpi ostentacyjnie do Zwizku Radzieckich Pisarzy Ukrainy.
W latach 1942-1944 w Polskich Siach Zbrojnych w ZSRR. Od 1943 dziaacz stalinowskiego Zwizku
Patriotw Polskich. Wtedy to napisa sowa "Marszu 1 Korpusu" autorstwa Aleksandra Barchacza (Spoza
gr i rzek...) dla onierzy Polskich Si Zbrojnych w ZSRR. Wrci do kraju z 1 Armi Wojska Polskiego,
gdzie peni funkcj oficera politycznego.
W latach powojennych, jeszcze w Lublinie, wsppracowa z pismem "Rzeczpospolita", organem
PKWN. Stefan Kisielewski pisa o nim: (...) sta si politrukiem od sztuki i heroldem socrealizmu.
Niszczy nas wszystkich okropnie.By czonkiem antypolskiej PZPR.
Szczeglnie wielkie szkody dla literatury przyniosa jego dziaalno w niszczeniu polskich wartoci
patriotycznych. Pocztki dziaa Wayka przypady na czasy lwowskiej targowicy literackiej lat 19391941. Ju wtedy zamieni on dawne skonnoci do awangardowych eksperymentw literackich na skrajny
prosowiecki serwilizm. Szed on u niego w parze z penymi jadu strofami, szkalujcymi rozbite przez
dwch agresorw pastwo polskie. Ju 5 listopada 1939 roku Wayk "popisa si" godnym najgorszych
targowiczan wierszem "Do inteligenta polskiego". Wiersz ten zaczyna si od gwatownego, oszczerczego
ataku na polsk armi i jej dowdcw:
W kolejnych wierszach Wayk wysawia Zwizek Sowiecki jako jedyn, upragnion ojczyzn
("Biografia", "Rado radziecka"). Dawny awangardowy poeta bez enady tworzy najskrajniejsze
produkcyjniaki ("Konsomolki przyjedajce do Lwowa", "Do robotnicy"). Najwiksze szkody
155
przyniosy jednak dziaania Wayka w pierwszym dziesicioleciu powojennym. Jako sekretarz generalny
ZLP, redaktor naczelny "Twrczoci" (1950-1954), a okresowo nawet czonek KC, sta si gwnym
partyjnym autorytetem w sferze kultury. Pisarz Andrzej Braun wspomina w "Habie domowej" Trznadla:
"To, co powiedzia Wayk, miao znaczenie i Bierut czy Berman natychmiast nadawali praktyczny ksztat
koncepcjom Wayka". Jako oficjalny "teoretyk literatury" (tak go nazywa historyk literatury Tadeusz
Drewnowski) Wayk "wsawi si" m.in. bezprzykadn napaci na tak drog wszystkim czujcym po
polsku poezj Cypriana Norwida, piszc, e "blisze obcowanie z Norwidem dziaa uwsteczniajco na
wyobrani". Posun si do nazwania poezji Norwida "napuszon ndz myli" (A. Wayk, W stron
humanizmu, Warszawa 1949). Do najobrzydliwszych "wyczynw" Wayka nalea jego bezpardonowy
atak na poezj Konstantego Ildefonsa Gaczyskiego w oficjalnym referacie podczas zjazdu ZLP w
czerwcu 1950 roku. "Zachci" w nim Gaczyskiego, aby wreszcie "ukrci eb temu rozwydrzonemu
kanarkowi, ktry zagniedzi si w jego wierszach". Za najpilniejsze zadanie Wayk uzna "oczyszczenie
poezji ze smaczkw i piknostek buruazyjnej poetyki z czasw imperializmu". Gaczyski skomentowa
atak Wayka wypowiedzi w kuluarach: "C, kanarkowi eb mona ukrci, ale wtedy wszyscy zobacz
klatk. Co zrobi z klatk, koledzy?". Ten peen gorzkiej ironii komentarz nie pomg Gaczyskiemu,
ktry w rezultacie ataku Wayka z oficjalnej trybuny nagle poczu skrajn izolacj we wszystkich redakcjach i wydawnictwach, cakowit blokad publikacji. Najwikszy autorytet oficjalnej literatury poza
terroryzowaniem innych pisarzy nie zapomina o tworzeniu wasnych wierszy. Wyprodukowa m.in.
chyba najbardziej groteskowy utwr wrd poetyckiej produkcji polskiego stalinizmu - wiersz
demaskujcy "imperialistyczn" Coca-Col. W "Piosence o Coca-Cola" stwierdza z przejciem:
(...) Po Coca-Cola bogo, rowo /za par centw amerykaskich /nilicie nasz mier atomow /Po
Coca-Cola bogo, rowo! /My, co pijemy wod nadziei, /wiemy, gdzie siga dzi nasza wola: /wyszlicie
z Chin, wyjdziecie z Korei, /my wam przerwiemy sen Coca-Cola, /my, co pijemy wod nadziei.
W wierszu "Morderstwo" demaskowa "wroga", ktry zabi traktorzyst "za jedno sowo: spdzielnia"; w
utworze "Lud wejdzie do rdmiecia" deklamowa:
Patrz, jak stoi uparta /na rusztowaniach partia, /rozpala si klasowa /bitwa - nasza budowa. /Niech wiedz
ludzie, komu /rodzi si dom po domu, /czy magnatom stalowym, /wariatom atomowym, /czy sobie i
ludowi /Warszawa si sposobi. ()
Nie zabrako w twrczoci Wayka i wielkiego panegiryku na cze generalissimusa Stalina "Rzeka":
Mdro Stalina /rzeka szeroka, /w cikich turbinach /przetacza wody, /pync wysiewa /pszenic w
tundrach, /zalesia stepy, /stawia ogrody.
Henryk Wendrowski
(ur. 10 stycznia 1916, zm. 1997) pukownik, byy czonek AK, nastpnie funkcjonariusz organw bezpieczestwa
i wywiadu PRL (MBP, KdsBP, MSW), ambasador PRL w Kopenhadze 1968-1973, zbrodniarz stalinowski, zdrajca
narodowy.
156
Karier w organach bezpieczestwa rozpocz 25 wrzenia 1945, od stanowiska starszego referenta

Powiatowego Urzdu Bezpieczestwa Publicznego w Olecku. Ju w kwietniu 1946 zosta penicym
obowizki szefa PUBP w Olecku. 19 sierpnia 1946 cignito go do centrali Ministerstwa
Bezpieczestwa Publicznego w Warszawie, gdzie pracowa jako starszy referent Sekcji 2 Wydziau III
Departamentu III MBP. W marcu 1947 stan na czele Sekcji 2 (kierownik) Wydziau III Dep III. Od 15
sierpnia 1947 kierownik Sekcji 2 Wydziau II Departamentu III MBP. W tym czasie by bardzo
aktywny i odnosi znaczne sukcesy w penetracji i niszczeniu organizacji antykomunistycznych i
niepodlegociowych, takich jak m.in. Narodowych Si Zbrojnych NSZ.
Wedug Instytutu Pamici Narodowej:
ledztwo w sprawie zbrodni komunistycznej stanowicej zbrodni zabjstwa dokonanej jesieni 1946
roku w okolicach ambinowic przez funkcjonariuszy b. Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego na
czonkach Narodowych Si Zbrojnych ze zgrupowania "Bartka" z rejonu Podbeskidzia (...)
W latach 1945 - 1947 na Podbeskidziu dziaao due ugrupowanie Narodowych Si Zbrojnych pod
dowdztwem Henryka Flamego (Flame) ps. BARTEK. Szacunkowe ustalenia historyczne wskazuj na
liczebno ugrupowania dochodzc do okoo 300 osb dziaajcych w rnych pododdziaach. W 1946
roku Ministerstwo Bezpieczestwa Publicznego podjo dziaania majce na celu wprowadzenie do tego
zgrupowania agentw oraz doprowadzenie do jego rozpracowania i likwidacji. Z ustale wynika, e
osob, ktra dokonaa tych czynnoci by funkcjonariusz MBP kierownik Sekcji w Wydziale II
Departamentu III - Henryk Wendrowski (w ramach przeprowadzanej akcji wystpujcy pod
kryptonimem LAWINA)
Podczas akcji w oddziale NSZ, funkcjonariusze MBP namwili czonkw oddziau na wyjazd na ziemie
zachodnie, zorganizowany rzekomo przez dowdztwo Okrgu NSZ. Faktycznie przez cay czas akcja
bya kierowana przez UB. Po przetransportowaniu czonkw oddziau (150-200 osb) do wczeniej
przygotowanego miejsca, zostali oni odurzeni alkoholem i nastpnie rozstrzelani. W dalszej kolejnoci do
dow ze zwokami zastrzelonych wrzucono tabliczki identyfikacyjne onierzy radzieckich i polskich w
iloci odpowiadajcej iloci cia. Egzekucji mieli dokonywa Rosjanie, a bdcy na miejscu funkcjonariusze UB stanowili jedynie obstaw terenu. Ponadto z treci zezna J. Zieliskiego wynika, i z
opowiada kolegw dowiedzia si, e nastpna grupa onierzy NSZ ze zgrupowania BARTKA zostaa
zamordowana w ten sposb, i umieszczono ich w uprzednio zaminowanym baraku, ktry wysadzono w
powietrze.
1 lutego 1950 Wendrowski zosta przeniesiony w stan nieczynny. W grudniu 1953 ponownie przywrcono go do pracy w MBP, tym razem na stanowisku naczelnika Wydziau III Departamentu III. W
kwietniu 1955 sprawowa to samo stanowisko w Komitecie ds. Bezpieczestwa Publicznego. W grudniu
1955 zosta wicedyrektorem Departamentu III (walka z podziemiem reakcyjnym) KdsBP. Po likwidacji
KdsBP w 1956 przeszed do Ministerstwa Spraw Wewntrznych. W listopadzie 1956 obj stanowisko
naczelnika Wydziau IX (analityczno-informacyjnego) Departamentu I MSW, nastpnie w maju 1961
zosta naczelnikiem Wydziau III (wywiad na terenie Republiki Federalnej Niemiec, Austrii oraz Berlina
157
Zachodniego) Departamentu I MSW. Od maja 1962 w dyspozycji pk. Henryka Sokolaka, wczesnego
dyrektora Dep I; zwolniony z MSW w sierpniu 1968. Ju we wrzeniu 1968 zosta mianowany ambasadorem PRL w Kopenhadze, odwoany pi lat pniej, we wrzeniu 1973, powrci do kraju. Zmar w
1997.
Beniamin Wejsblech (Beniamin Wajsblech)

(ur. 22 grudnia 1908, zm. 13 marca 1991 w Warszawie) ydowski wiceprokurator Generalnej Prokuratury
PRL, oskaryciel w procesach politycznych w czasach stalinizmu, kolaborant sowiecki.
Przed wybuchem II wojny wiatowej sprzeda majtek, pienidze lokujc w szwajcarskich bankach. We
wrzeniu 1939 uciek do Zwizku Radzieckiego, stajc si komunist. Po agresji ZSRR na Polsk (17
wrzenia 1939) zaj posad prokuratora we Lwowie. Po wojnie by stalinowskim prokuratorem w
Polsce, da m.in. kary mierci dla Jana Stachniuka oraz by oskarycielem generaa Augusta Emila Fieldorfa ps. Nil. Po zwolnieniu pracowa jako radca prawny. Nie odpowiedzia za swoje zbrodnie przed
polskim niezawisym sdem.
Andrzej Werblan (Aron Werblicht)

(ur. 30 padziernika 1924 w Tarnopolu) ydowski komunista profesor, historyk, wieloletni czonek najwyszych
wadz PRL, wicemarszaek Sejmu, czonek Rady Pastwa, pose na Sejm PRL I, III, IV, V, VI, VII i VIII
kadencji. Wykadowca Uniwersytetu lskiego w Katowicach, Europejskiej Wyszej Szkoy Prawa i
Administracji, karierowicz PRL.
Od 1943 w Armii Polskiej w ZSRR. Do 1948 czonek Polskiej Partii Socjalistycznej. Od roku 1948 do
1981 by nieprzerwanie czonkiem KC PZPR, a w latach 19741980 sekretarzem KC. W 1980 by czonkiem Biura Politycznego. W latach 19711982 peni funkcj wicemarszaka Sejmu.
W 1974 obj stanowisko profesora zwyczajnego Uniwersytetu lskiego w Katowicach, wykada nauki
polityczne. By redaktorem naczelnym pezetpeerowskiego ideologicznego czasopisma "Nowe Drogi" i
dyrektorem Instytutu Podstawowych Problemw Marksizmu-Leninizmu Komitetu Centralnego PZPR.
Przez wiele lat by gwnym ideologiem partyjnym. W marcu 1968 analizowa szkodliwy wpyw ydw
na polski ruch komunistyczny szczeglnie w okresie stalinizmu.
W latach 19741985 wchodzi w skad Rady Naczelnej ZBoWiD. W latach 19811983 czonek
Prezydium Oglnopolskiego Komitetu Frontu Jednoci Narodu.
Anatol Wertheim
(1910-1996) - ydowski komunista, adwokat, bojwkarz komunistyczny.
158
1942-1943 w radzieckiej grupie bojwkarskiej Szaloma Zorina na Biaorusi. Po wojnie sekretarz WK w

odzi, czonek CKZP, dziaacz PPR/PZPR. Od 1960 w Izraelu, od 1979 mieszka w Kanadzie.
Roman Chaim Werfel

ur. 1906 w polskim Lwowie, czoowy ideolog okresu stalinowskiego w Polsce, syn rabina, by midzy innymi
redaktorem naczelnym "Gosu Ludu" i redaktorem naczelnym teoretycznego organu KC PZPR "Nowe Drogi"
od stycznia 1952 do 1959 roku, gwnego ideologa PZPR, kolaborant sowiecki. Autor haniebnej publikacji
poprocesowej pt. "Trzy klski reakcji polskiej. Na marginesie procesu grupy szpiegowsko-dywersyjnej Tatara,
Kirchmayera i innych".
Werfel z fanatyczn gorliwoci pilnowa skazanych za niewinno polskich oficerw, a przy okazji
dokada jak mg agenturze Tito i jego "klice" oraz "prawicowo-nacjonalistycznej grupie Gomuki". Wychwala mdrego Stalina, ktry wiedzia, jak rozbi "wrogie knowania trockistowskich agentw
imperializmu". Szkalowa Powstanie Warszawskie AK i PSL. O PSL-owskiej "Gazecie Ludowej" mona
byo si dowiedzie u Werfla, e liczya ona "na byych kapitalistw i byych obszarnikw, na WINowskie bandy lene, najemnych pakarzy na subie wyzyskiwaczy".
Mieczysaw Widaj
(ur. 12 wrzenia 1912 w Mociskach, zm. 11 stycznia 2008 w Warszawie) komunista, pukownik Ludowego
Wojska Polskiego, zastpca przewodniczcego Najwyszego Sdu Wojskowego, w latach 1945-1953 odpowiedzialny za skazanie na mier 106 onierzy podziemia niepodlegociowego, zbrodniarz stalinowski, zdrajca
narodowy.
W 1934 roku ukoczy wydzia prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie po czym odby
obowizkow jednoroczn sub wojskow w Woyskiej Szkole Podchorych Rezerwy Artylerii im.
Marcina Ktskiego we Wodzimierzu Woyskim. W styczniu 1938 roku zosta mianowany
podporucznikiem rezerwy w korpusie oficerw artylerii. Do 1939 roku odby praktyk w sdzie
grodzkim w Mociskach i sdzie okrgowym w Przemylu.. 15 marca 1945 roku zosta zmobilizowany
do Ludowego Wojska Polskiego. W maju tego roku zosta sdzi Wojskowego Sdu Garnizonowego w
Warszawie, pniej mianowany sdzi Wojskowego Sdu Rejonowego w odzi. W 1948 roku zosta
czonkiem antypolskiej PZPR, awansowany na zastpc przewodniczcego Wojskowego Sdu
Rejonowego w Warszawie. Od 1952 roku by przewodniczcym tego sdu. W okresie od sierpnia 1954
roku do grudnia 1956 roku by zastpc przewodniczcego Najwyszego Sdu Wojskowego w
Warszawie. 18 grudnia 1956 roku zosta przeniesiony do rezerwy. W latach 1945-1953 skaza na kar
mierci 106 onierzy polskiego podziemia niepodlegociowego, w tym:
7 kwietnia 1950 roku asa polskiego lotnictwa Stanisawa Skalskiego w wizieniu mokotowskim
w tzw. procesie kiblowym,
159
31 maja 1950 roku por. Zygmunta Szymanowskiego,
3 lipca 1950 roku por. Stefana Bronarskiego ps. "Roman",
2 listopada 1950 roku legendarnego dowdc podziemia Zygmunta Szendzielarza ps. "upaszka"
i jego podkomendnych,
w lutym 1951 roku na wniosek Heleny Woliskiej, zatrzyma w wizieniu Augusta Emila
Fieldorfa ps. "Nil",
25 kwietnia 1952 roku awa sdziowska WSR pod jego przewodnictwem, skazaa na kar mierci
czonkw Stronnictwa Narodowego Mieczysawa Ggorowskiego, Leona Mireckiego oraz
Wadysawa Lisieckiego.
W dniach 14-21 wrzenia 1953 roku przewodniczy skadowi sdziowskiemu WSR w Warszawie,
ktry skaza biskupa kieleckiego Czesawa Kaczmarka w sfingowanym procesie pokazowym tzw.
procesie biskupa Kaczmarka,
30 kwietnia 1953 roku skaza pod zarzutem szpiegostwa na kar mieci, utrat praw publicznych i
utrat mienia kawalera Orderu Virtuti Militari, mjr. Andrzeja Rudolfa Czaykowskiego (dowodw
na dziaalno szpiegowsk nie przedstawiono),
16 listopada 1953 roku skaza na kar doywotniego wizienia ppk. Jana Mazurkiewicza ps.
"Radosaw".
W 1957 roku, zwolniony z pracy, po kilku miesicach znalaz posad radcy prawnego, ktr peni do
emerytury. Mieczysaw Widaj mia zosta pochowany na cmentarzu parafialnym koo kocioa w.
Katarzyny na warszawskim Suewcu. Co ciekawe, na tym cmentarzu ley pochowanych 2 tysice osb,
gwnie onierzy podziemia, zamordowanych przez UB w latach 1945-1955. Przeciwko pochowaniu
sdziego na tym cmentarzu, zaprotestoway rodziny ofiar i kilku politykw PiS-u, w tym wicemarszaek
Senatu Zbigniew Romaszewski. ona M. Widaja, wycofaa si z pochowania ma na tym cmentarzu.
Ostatecznie zosta pochowany na cmentarzu w Grabowie.
Stanisaw Widerszpil (Salomon Widerszpil)

(ur. 1 kwietnia 1921 w Rzeszowie) ydowski socjolog i wykadowca, UB-ek.
W latach 40. pracowa w organach bezpieczestwa pastwa UB. Po ukoczeniu studiw w Akademii
Nauk Politycznych uzyska stopie doktora (1955), nastpnie habilitacj (1963) oraz tytu profesorski
(odpowiednio: 1970; 1977). W latach 19521957 zatrudniony w charakterze pracownika naukowodydaktycznego Instytutu Nauk Spoecznych przy KC PZPR, nastpnie by starszym wykadowc,
adiunktem, docentem i profesorem Wyszej Szkoy Nauk Spoecznych przy KC PZPR i Akademii Nauk
Spoecznych. Od 1968 kierowa Zakadem Socjologii WSNS, by take wicedyrektorem Instytutu Filozo-
160
fii, Socjologii i Religioznawstwa (19811984), a po jego przeksztaceniach Instytutu Filozofii i Socjologii

(19841990). By rwnie pracownikiem Politechniki Warszawskiej. Zasiada w Polskiej Akademii
Nauk.By czonkiem powoanego po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego "Zespou Partyjnych Socjologw przy KC PZPR".
Po przeomie 1990 zatrudniony w uczelniach prywatnych, m.in. w Prywatnej Wyszej Szkole Businessu i
Administracji oraz Wyszej Szkole Zarzdzania Personelem oraz w Prywatnej Wyszej Szkole Businessu,
Administracji i Technik Komputerowych w Warszawie.
Karol Wickowski (Zenon Stachula)

(ur. 18 lutego 1917 we Lwowie, zm. 3 wrzenia 1991 w Warszawie) oficer radziecki, agent NKWD, funkcjonariusz PRL-owskich organw bezpieczestwa publicznego.
Podczas II wojny wiatowej dziaa w podziemiu na Biaorusi, nastpnie przeszkolony przez NKWD jako
ich agent, zosta zrzucony na tereny okupowanej Polski. Po wojnie rozpocz prac w polskich organach
bezpieczestwa publicznego (MBP), gwnie w Departamencie V zajmujcym si partiami,
organizacjami i ugrupowaniami religijnymi, prowadzonym przez jego blisk wsppracowniczk Juli
Brystygierow.
W Departamencie V Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego zajmowa nastpujce funkcje: od 31
lipca do 15 grudnia 1946 roku zastpca naczelnika Wydziau I, od 16 grudnia 1946 do 30 kwietnia 1947
roku zastpca naczelnika Wydziau II oraz penicy obowizki naczelnika, a od 1 maja 1947 do 31
grudnia 1949 roku naczelnik tego wydziau.
Wicedyrektor Departamentu V, sprawowa j od 1 maja 1950 do 14 stycznia 1953 roku, dyrektor
Departamentu XI MBP (walka z Kocioem katolickim) od 15 stycznia 1953 do 31 grudnia 1954.
Po likwidacji MBP przeszed do Komitetu do Spraw Bezpieczestwa Publicnego, na stanowisko
dyrektora Departamentu VI odpowiedzialnego za walk z wrog dziaalnoci reakcyjnego kleru.
Bruno Winawer
(ur. 17 marca 1883, zm. 11 kwietnia 1944 w Opolu Lubelskim) ydowski komediopisarz, prozaik, felietonista, z
wyksztacenia fizyk. Autor popularnych komedii obyczajowych, czsto zwizanych z tematyk naukow, licznych
felietonw popularnonaukowych i na temat literatury oraz powieci fantastycznonaukowych, zdrajca Polski.
Studiowa fizyk na uniwersytecie w Heidelbergu. By asystentem laureata nagrody Nobla Pietera

Zeemana na uniwersytecie w Amsterdamie. W latach 1917-1920 pracowa naukowo na Politechnice
Warszawskiej. Po wybuchu II wojny wiatowej przebywa najpierw we Lwowie, a w 1941 trafi do getta
warszawskiego.
161
17 wrzenia 1940 r, wstpi demonstracyjnie do Zwizku Sowieckich Pisarzy Ukrainy.

W 1942 przedosta si na aryjsk stron, gdzie ukrywa si pod przybranym nazwiskiem. Aresztowany,
zosta wywieziony do obozu zagady w Treblince, skd udao mu si jednak wydosta. Zmar w szpitalu
w Opolu Lubelskim.
Kazimierz Witaszewski
(ur. 1 kwietnia 1906, zm. 1992) komunista, wkniarz, genera dywizji Wojska Polskiego, pierwszy prezydent
odzi po II wojnie wiatowej (od 25 stycznia 1945 do 7 marca 1945), pose do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm
Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji.
Wyksztacenie podstawowe, nastpnie rednie. Dziaacz antypolskiej Komunistycznej Partii Polski, PPR i
PZPR.
Przed drug wojn wiatow dziaa w zwizku zawodowym wkniarzy. Podczas wojny przebywa w
ZSRR, od 1943 by oficerem politycznym w Polskich Siach Zbrojnych w ZSRR. W latach 19441945
sekretarz generalny Tymczasowej Komisji Centralnej Zwizkw Zawodowych, w latach 19451948
przewodniczcy Komitetu Centralnego Zwizkw Zawodowych. W latach 19481949 podsekretarz stanu
w Ministerstwie Pracy i Opieki Spoecznej, w latach 19491951 I sekretarz KW PZPR we Wrocawiu. W
latach 19511952 kierownik Wydziau Kadr KC PZPR.
Od padziernika 1952 do padziernika 1956 Szef Gwnego Zarzdu Politycznego Wojska Polskiego i
wiceminister obrony narodowej (zastpca marszaka Konstantego Rokossowskiego). By wspodpowiedzialny za masowe represje wobec oficerw przedwojennych, onierzy Armii Krajowej, onierzy
Batalionw Chopskich w szczytowym okresie stalinizmu w Polsce. Nastpnie attach wojskowy,
morski i lotniczy Ambasady PRL w Pradze (19571959) i szef Zarzdu w Sztabie Generalnym WP.
Nalea do tej grupy stalinowcw, ktrzy nie ponieli adnych konsekwencji za swe czyny. Wrcz
przeciwnie, a do 1971 nalea do kierowniczych organw PZPR. Jeszcze w 1986 centralny organ
Wojska Polskiego "onierz Wolnoci" na 1 stronie informowa o 80. rocznicy jego urodzin. A do 1990
zasiada rwnie w Radzie Naczelnej ZBoWiD, obok wielu osb represjonowanych w okresie
stalinowskim.
Kazimierz Witaszewski - dzki tkacz, bez adnego wyksztacenia, w Polsce Ludowej zosta pierwszym
szefem zwizkw zawodowych, nastpnie I sekretarzem KW we Wrocawiu, kierownikiem Wydziau
Kadr KC, wreszcie w 1952 r. kolejnym wiceministrem obrony i szefem GZP LWP. Na tej funkcji
utrzyma si przy Rokossowskim najduej, bo a do padziernika 1956 r. Na dymisj zapracowa sobie
sawetnym stwierdzeniem o koniecznoci potraktowania inteligentw rurkami od gazu, co przysporzyo
mu powszechnie uywany przydomek genera gazrurka. Mimo tak fatalnej opinii w 1960 r. Gomuka
mianowa Witaszewskiego kierownikiem Wydziau Administracyjnego KC, ktremu podlegay m.in.
162
MSW i MON. Zajmowa to stanowisko a do 1968 r., na co z pewnoci miao wpyw zaufanie, jakim
cieszy si w Moskwie.
Regina Wojskowska (Rywa Szyndler)

(1908-) - urodzona w Krynkach, woj. Biaostockie, zawd wyuczony nauczycielka, czonek antypolskiej KPP.
Od 1941 w organizacji antyfaszystowskiej w Biaymstoku, nastpnie w oddziale bandyckim "Forojs"

(yd., "Naprzd!"). Po wojnie mieszkaa w odzi, etatowa dziaaczka PPR/PZPR.
Jan Wokow
(ur. 22 czerwca 1917 w Ozdzintyczach na Wileszczynie, zm. 24 stycznia 1999 w Warszawie) ydowski
komunista, analfabeta, karierowicz PRL.
Mia wyksztacenie podstawowe. Pracowa w sowieckiej radzie narodowej na Woyniu. Przed II wojn
wiatow nalea do KZMP i antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, a po wojnie by
czonkiem Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
By bojwkarzem Armii Ludowej. Nastpnie by podpukownikiem UB.
W 1946 kierowa zwalczaniem 5 Brygady Wileskiej Zygmunta Szendzielarza "upaszki" na Pomorzu.
6 padziernika 1951 dowodzi w Zbereu operacj UB i KBW przeciwko grupie WiN Edwarda Taraszkiewicza "elaznego", w ktrej "elazny" i jeden z jego podkomendnych zgin, a drugi, ranny,
dosta si do niewoli. Wokow osobicie zabi wwczas rodzicw jednego z partyzantw.
W 1957 zosta zwolniony z pracy w organach bezpieczestwa ze wzgldu na trudnoci w pisaniu i
czytaniu.
Jan Wyka
(ur. 1 marca 1902 w Zaleszczykach, zm. 2 wrzenia 1992 w Warszawie) komunista, poeta i prozaik, karierowicz
PRL.
Studiowa na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego oraz na Wydziale Humanistycznym (polonistyk i germanistyk) Uniwersytetu Jagiellonskiego. Jako poeta debiutowa na amach prasy w 1926.
W latach 19251927 pracowa jako nauczyciel w szkoach rednich (m.in. w Przemylu). By czonkiem
antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy i Komunistycznej Partii Polski.
163
W latach 19361939 uczestniczy w hiszpaskiej wojnie domowej jako bojwkarz w Brygadzie im.
Dbrowskiego, gdzie by te redaktorem pisma "Dbrowszczak". W latach 19391940 suy w Polskich
Siach Zbrojnych na Zachodzie. W latch 19401945 przebywa na terenie Wielkiej Brytanii. Od 1945 by
przedstawicielem Rzdu Tymczasowego. W tym samym roku przenis si do Warszawy. W latach 1945
1946 by redaktorem czasopisma "Chopska Droga". W latach 19461956 pracowa w Wydziale
Zagranicznym KC PZPR.
Jerzy Vaulin
(ur. 9 czerwca 1926 w Warszawie) reyser dokumentalista (pseud. Wolen Jerzy)w latach 1946-1968 agent UB,
morderca Antoniego ubryda i jego ony.
W okresie II wojny wiatowej bra udzia w akcjach zbrojnych przeciwko Niemcom (m.in. wsplnie z
Janem Malinowskim "Rolskim" w zamachu na szefa niemieckiej andarmerii w Dukli, Paula Diebala w
czerwcu 1944). W roku 1946 zapisa si na studia na Politechnik Wrocawsk, w tym samym roku zosta
aresztowany przez KM MO. W lecie 1946 podj wspprac z UB. Powrci na Rzeszowszczyzn jako
konfident UB, a nastpnie nawiza wspprac z oddziaem Antoniego ubryda. 24 padziernika 1946
zamordowa strzaem w ty gowy Antoniego ubryda oraz jego on Janin ubryd z d. Praczysk ps.
"Janek".
Po tej akcji powrci do Wrocawia gdzie kontynuowa przerwane studia. W kilka lat pniej ukoczy
rwnie jako konfident UB, Akademi Nauk Politycznych w Warszawie oraz PWSTiF w odzi. By
dziennikarzem gazet "Po prostu", "Sztandaru Modych", "Trybuny Dolnolskiej" i "Gosu Pracy". W
wytwrni filmowej Czowka zrealizowa ponad 20 filmw. Za swoje filmy by wielokrotnie nagradzany
przez Ministra Obrony Narodowej.
Dnia 28 czerwca 1994 Sd Wojewdzki w Rzeszowie uniewani postanowienia Wojskowej Prokuratury
Rejonowej z dnia 12 grudnia 1946 roku dotyczce umorzenia postpowania wobec mierci Antoniego
ubryda.
W roku 1999 toczya si przed Sdem Okrgowym w Kronie sprawa przeciwko Jerzemu Vaulinowi,
oskaronemu o popenienie zabjstwa maestwa ubrydw.
W 2001 roku wysa do syna Antoniego ubryda list, w ktrym wyjani, e zabicie jego ojca
sprawio mu przyjemno i moe o tym otwarcie mwi, poniewa sprawa si przedawnia. W tym
samym roku Iwona Bartlewska nakrcia film dokumentalny powicony losom ubrydw, lecz
jego wywietlenie w telewizji zostao zablokowane przez Vaulina pod zarzutem wykorzystania
"utworu literackiego" w postaci listu.
164
Jan Zabawski
ur. 6 czerwca 1910 w Jeremiczach, zm. 9 lutego 1988 w Warszawie) biaoruski i sowiecki dziaacz komunistyczny, pukownik Ministerstwa Spraw Wewntrznych, {UB},oprawca stalinowski.
Biaorusin, ukoczy 7 klas gimnazjum w Nowogrdku, po czym w 1924 wstpi do lokalnego oddziau
antypolskiego Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej. W 1928 zosta oddelegowany przez KC
Komunistycznej Partii Polski do Moskwy na studia na Komunistycznym Uniwersytecie Mniejszoci
Narodowych Zachodu im. Juliana Marchlewskiego, ktry ukoczy 8 marca 1932 pod nazwiskiem Jan
Paryn. Przez kilka lat pracowa w redakcji gazety partyjnej w Misku.
Po powrocie do Polski pracowa pod ps. "Franek" i "Czesaw" w sekretariacie modzieowym KPP, by
rwnie sekretarzem do spraw narodowociowych w Wilnie. 23 sierpnia 1932 aresztowano go pod faszywym nazwiskiem Mieczysaw Wierzbicki, a 29 maja 1933 wyrokiem Sdu Okrgowego w Wilnie
zosta skazany na 7 lat wizienia, ktre spdzi w Wilnie (do 1 sierpnia 1933), Grodnie (do wrzenia
1935), Wronkach (do 10 lutego 1936 i Grudzidzu (do 1937). Zwolniony zosta 29 sierpnia 1937 na
podstawie amnestii z 1936. W wizieniu utraci obywatelstwo polskie. Po skontaktowaniu si z przedstawicielami KC KPP skierowany do sanatorium w Miedzeszynie. Po wielokrotnych zatrzymaniach na
terenie Nowogrdczyzny i Wileszczyzny przeprowadzi si do Warszawy, gdzie kontynuowa dziaalno komunistyczn i antypolsk.
30 stycznia 1939 zosta ponownie aresztowany i przewieziony do Stopcw nad granic polsko-sowieck.
3 lutego 1939 odstawiony przez onierzy Korpusu Ochrony Pogranicza do przejcia na stron sowieck,
gdzie zosta aresztowany i skazany na 5 lat obozu za nielegalne przekroczenie granicy i szpiegostwo.
Przesiedzia siedem lat. 30 listopada 1945 zwolniony z agru na skutek interwencji KC Polskiej Partii
Robotniczej.
Do kraju powrci 13 kwietnia 1946. Od 29 maja zatrudniony w Ministerstwie Bezpieczestwa Publicznego: od 1 czerwca 1946 do 31 stycznia 1948 jako kapitan, a nastpnie podpukownik, zastpca naczelnika Wydziau ds. funkcjonariuszy MBP, od 1 lutego do 14 kwietnia 1948 zastpca szefa, a od 15
kwietnia 1948 do 1 marca 1951 szef Wojewdzkiego Urzdu Bezpieczestwa Publicznego we
Wrocawiu. Od 1 stycznia 1951 do 9 grudnia 1952 dyrektor Departamentu VIII Ministerstwa
Bezpieczestwa Publicznego, za od 1 wrzenia do 31 padziernika 1951 starszy inspektor Ministra BP,
od 1 stycznia do 31 maja 1955 dyrektor Departamentu V MBP, od 1 czerwca do 27 listopada 1956 dyrektor Departamentu X.
Roman Zambrowski - Rubin Nussbaum

(1909-1977) - czonek Politbiura, 1945-1954, ydowski przewodniczcy Komisji Specjalnej do Walki z
Naduyciami i Szkodnictwem Gospodarczym
165
Dziaa w ruchu komunistycznym od okresu przedwojennego, od 1928 czonek antypolskiej KPP, 19301938 czonek Komitetu Centralnego Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej. Okres II wojny
wiatowej spdzi w ZSRR, 1943-1944 w polskich jednostkach wojskowych w ZSRR, 1944 szef Zarzdu
Polityczno-Wychowawczego 1 Armii Wojska Polskiego. Od 1944 czonek PPR, 1944-1945 kierownik
Wydziau Organizacyjnego KC PPR. By czonkiem KC PPR (1944-1948), czonkiem Biura Politycznego KC PPR (1945-1948) oraz czonkiem Biura Organizacyjnego KC PPR (1948). Ponadto 19451948 by czonkiem Sekretariatu KC PPR. Od 1948 czonek PZPR, w grudniu 1948 zosta wybrany na
czonka KC (do 1964), czonka Biura Organizacyjnego KC (do 1954) i na czonka Biura Politycznego KC
(do 1963). 1948-1954 i 1956-1963 sekretarz KC PZPR. 1945-1947 czonek Prezydium KRN, 1945-1954
przewodniczcy Komisji Specjalnej do Walki z Naduyciami i Szkodnictwem Gospodarczym; 19471952 wicemarszaek Sejmu Ustawodawczego. 1947-1955 czonek Rady Pastwa. 1954-1955
przewodniczcy Komitetu Rady Pastwa i Rady Ministrw ds. Podziau Administracyjnego Kraju, 19551956 minister kontroli pastwowej. 1963-1968 by wiceprezesem NIK. 1968 zosta wydalony z partii i
przeniesiony na emerytur. By posem do stalinowskiego KRN, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL w
latach 1944-1965.
Stanisaw Zarako-Zarakowski
(ur. 7 listopada 1909 w m. Swona, Ujezd Dryssa w guberni witebskiej, zm. 11 kwietnia 1998 w Warszawie)
komunista, genera brygady Wojska Polskiego zdegradowany do szeregowca, naczelny stalinowski prokurator
wojskowy od 2 lipca 1950 do 19 kwietnia 1956, odpowiedzialny za wydawanie wyrokw mierci na czonkw
podziemia niepodlegociowego, zbrodniarz stalinowski, zdrajca Polski.
Absolwent Wydziau Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, czonek PZPR. Po zakoczeniu
ksztacenia pracowa na stanowisku rewidenta w Spdzielni Rolniczej w Wilnie (1935-1937), a nastpnie
jako modszy rewident Okrgowej Izby Kontroli w Wilnie (do 1939). Po wkroczeniu Armii Czerwonej do
Wilna w lutym 1945 pracowa jako gwny buchalter w Instytucie Geologicznym. Naczelny prokurator
wojskowy od 2 lipca 1950. Uczestniczy w wielu procesach stalinowskich, w ktrych albo sam oskara,
albo te zatwierdza akty oskarenia; wyda wiele wyrokw mierci; bra udzia m.in. w procesach:
czonkw II Zarzdu Gwnego WiN (m.in. F. Niepoklczyckiego i S. Mierzwy), czonkw WiN skazanych przez WSR w Krakowie 6 sierpnia 1947, czonkw III Zarzdu Gwnego WiN i Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Demokratycznej Polski Podziemnej skazanych przez WSR w Warszawie
22 grudnia 1947. Gwny oskaryciel w tzw. procesie generaw (gen. S. Tatara, pk. M. Utnika, pk. S.
Nowickiego, gen. F. Hermana, gen. J. Kirchmayera, gen. S. Mossora, pk. M. Jureckiego, mjr W. Romana
i kmdr. Sz. Wacka - faszywie oskaronych o organizowanie rzekomego spisku w wojsku i skazanych 13
sierpnia 1951), a take oskaryciel w procesach oficerw Wojska Polskiego II RP, Kazimierza Puaka
(skazanego 19 listopada 1948), Czesawa Kaczmarka, politykw PSL po referendum ludowym w 1946 i
czonkw kurii krakowskiej. Genera brygady od 1953. Przeniesiony do rezerwy 19 kwietnia 1956.
166
Komisja Mazura w swoim sprawozdaniu z 1957 obciya Zarakowskiego odpowiedzialnoci za wiele

czynw zwizanych z naduyciem wadzy. W 1991 Lech Wasa zdegradowa go do szeregowca.
Unikn odpowiedzialnoci za swoje czyny zarwno w okresie PRL, jak i III RP.
Aleksander Zawadzki
ur. 16 grudnia 1899, zm. 7 sierpnia 1964 dziaacz partii komunistycznych, genera, przewodniczcy Rady
Pastwa PRL.
W 1921 wstpi do antypolskiego Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej (KZMP). Od 1923

roku by sekretarzem Komitetu Dzielnicowego KZMP w Dbrowie Grniczej oraz czonkiem Zarzdu
Okrgowego KZMP, w tym czasie wstpi do Komunistycznej Partii Polski (KPP). Poniewa by
poszukiwany przez policj za dziaalno w ZMK, zosta skierowany do Okrgu dzkiego, wchodzc
przy tym w skad Komitetu Centralnego KZMP. Na terenie Okrgu dzkiego dziaa do 1924 roku i zosta skierowany do szkoy partyjnej w Moskwie, gdzie przebywa kilka tygodni.
W styczniu 1925 roku zosta skierowany na teren Zagbia Dbrowskiego, aby odbudowa rozbit
organizacj KPP na tym terenie. Z uwagi na to, e by tam zbyt znany, zadania tego nie wykona skierowano go wic na teren Biaegostoku, Grodna i Piska.
W dniu 9 lipca 1925 roku Aleksander Zawadzki zosta aresztowany w Wilnie pod zarzutem udziau w
zabjstwie konfidenta i prowokatora policji odpowiedzialnego za aresztowania czonkw Zarzdu
Okrgowego KPP w Dbrowie Grniczej. Z wizienia wyszed 2 marca 1932 roku zosta skierowany
na leczenie do ZSRR, leczy si tam i uczy w szkole partyjnej pod Moskw.
Do Polski powrci w maju 1934 roku, lecz ju 27 maja 1934 zosta aresztowany jako czonek Komitetu
Centralnego KPP. W areszcie przebywa do lutego 1935, gdy zosta zwolniony za kaucj. Po wyjciu z
wizienia zosta kierownikiem Centralnego Wydziau Wojskowego Komunistycznej Partii Polski.
Wystpowa wtedy pod pseudonimem "Wacek". Wydzia ten zajmowa si dziaalnoci antypolsk w
Wojsku Polskim.
W dniu 13 stycznia 1936 roku zosta ponownie aresztowany w czasie akcji policji przeciwko Centralnemu Wydziaowi Wojskowemu KPP. Zarzucono mu wtedy dziaalno na szkod pastwa polskiego.
Proces odbywa si w dniach 4 21 kwietnia 1938 roku i wraz z Aleksandrem Zawadzkim, ktry by
gwnym oskaronym, sdzono jeszcze 55 osb. Zawadzki zosta skazany na 15 lat wizienia. Po
utrzymaniu w mocy wyroku w dniu 23 listopada 1938 roku przez Sd Apelacyjny, osadzono go w wizieniu w Brzeciu nad Bugiem. Przebywa tam do wrzenia 1939 roku, gdy miasto zostao zajte przez
Armi Czerwon.
W pocztkowym okresie II wojny wiatowej pracowa na terenie kresw wschodnich, a po ataku Niemiec
na ZSRR uda si do Moskwy, a nastpie do miejscowoci Aksaj pod Stalingradem. W lipcu 1942 roku
zosta zmobilizowany do batalionw roboczych Armii Czerwonej.
167
Po rozpoczciu organizowania przez stalinowski Zwizek Patriotw Polskich polskich jednostek

wojskowych w ZSRR, uda si do obozu w Sielcach, gdzie dotar w poowie wrzenia 1943 roku.
Pocztkowo dosta przydzia do 3 batalionu 6 puku piechoty 2 Dywizji Piechoty w stopniu starszego
sieranta. Jednak po dwch tygodniach przybyy do Sielec gen. Karol wierczewski w spisach znalaz
jego nazwisko i w dniu 24 wrzenia 1943 roku mianowa go na stopie porucznika i stanowisko zastpcy
szefa Wydziau Owiatowego 1 Korpusu. W grudniu 1943 roku zosta mianowany na stanowisko zastpcy dowdcy do spraw wychowawczych 1 Korpusu w stopniu pukownika.
Od 1944 by czonkiem PPR. W kwietniu 1944 roku zosta mianowany generaem brygady oraz zastpc
dowdcy Armii Polskiej w ZSRR ds. polityczno-wychowawczych, a od 5 maja 1944 roku szefem
Polskiego Sztabu Partyzanckiego, przewodniczcym Centralnego Biura Komunistw Polskich w ZSRR
(10 stycznia 1944 sierpnia 1944) oraz czonkiem Prezydium Zarzdu Gwnego Zwizku Patriotw
Polskich. 22 lipca 1944 roku zosta mianowany zastpc do spraw polityczno-wychowawczych Naczelnego Dowdcy Wojska Polskiego. W lutym 1945 roku zosta awansowany na generaa dywizji.
Nastpnie peni szereg funkcji w PPR i PZPR: 1948 czonek Sekretariatu KC PPR i Biura Organizacyjnego KC PPR, nastpnie czonek PZPR; w PZPR peni funkcje: czonka Biura Organizacyjnego KC
(1948-1954), czonka KC i Biura Politycznego KC (od 1948), sekretarza KC (1948-1954).
W okresie 21 stycznia 10 czerwca 1949 by wicepremierem, nastpnie od 5 czerwca 1949 roku do 28
kwietnia 1950) przewodniczcym Centralnej Rady Zwizkw Zawodowych i ponownie wicepremierem
w okresie od 28 kwietnia 1950 20 listopada 1952.
Od 20 listopada 1952 a do mierci 7 sierpnia 1964 w Warszawie by Przewodniczcym Rady Pastwa.
Wielki zwolennik rozbioru II RP oraz depolonizacji i sowietyzacji polskich ziem wschodnich II RP
anektowanych przez ZSRR na mocy paktu Ribbentrop-Mootow z 1939 roku.
Tadeusz Boy eleski

pseudonim literacki Boy (ur. 21 grudnia 1874 w Warszawie, zamordowany 4 lipca 1941 we Lwowie) pisarz,
poeta-satyryk, kronikarz, eseista, tumacz literatury francuskiej, krytyk literacki i teatralny, lekarz, entuzjasta
eugeniki, dziaacz spoeczny, wolnomularz, kolaborant sowiecki.
Po wybuchu II wojny wiatowej wyjecha do Lwowa. Zamieszka u szwagra ony prof. Jana Greka. W
padzierniku 1939 roku sowieckie kierownictwo Uniwersytetu Lwowskiego powoao go na kierownika
katedry historii literatury francuskiej. Dziaa w lwowskim oddziale Zwizku Literatw Polskich, wszed
w skad kolegium redakcyjnego pisma Zwizku Pisarzy Sowieckich gadzinwki "Nowe Widnokrgi",
publikowa artykuy w sowieckim szmatawcu "Czerwonym Sztandarze", uczestniczy w sowieckich
imprezach propagandowych.
168
19 listopada 1939 roku Broniewski podpisa owiadczenie pisarzy polskich witajce przyczenie
Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej a dokadniej polskich ziem wschodnich II RP ktre trafiy pod okupacj ZSRR.[tak nazwa te polskie ziemie Stalin].
Wkrtce po zajciu Lwowa przez Niemcw, w nocy z 3 na 4 lipca 1941, zosta aresztowany wraz z prof.
Grekiem i jego on, Mari Paresk-Grekow przez Einsatzkommando zur besonderen Verwendung
pod dowdztwem Brigadefhrera dr Karla Eberharda Schngartha z udziaem ukraiskich nacjonalistw
z batalionu Nachtigall pod dowdztwem Roman Szuchewycza i zamordowany tej samej nocy na
Wzgrzach Wuleckich w grupie polskich profesorw lwowskich uczelni. Miejsce jego pochwku jest
nieznane.
Stefan kiewski (Goldberg)

(ur. 9 grudnia 1911 w Warszawie, zm. 4 stycznia 1991 w Warszawie) ydowski krytyk i historyk literatury,
dziaacz pastwowy. Kolaborant sowiecki 1939-41, zapocztkowa sowietyzacj bada naukowych nad literatur
polsk.
Wsptwrca stalinowskiego PPR, redaktor naczelny marksistowskiej "Kunicy" (19451948) i

"Polityki" (19571958), pierwszy dyrektor Instytutu Bada Literackich Polskiej Akademii Nauk, minister
szkolnictwa wyszego (19561959), profesor Uniwersytetu Warszawskiego. By posem do Krajowej
Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, III i IV kadencji (19431956 i 1961
1969).
Wygosi sowa: Chcemy, aby literatura pomagaa budowa socjalizm w Polsce na Zjedzie Literatw
Polskich, w styczniu 1949.
Autor licznych prac z zakresu krytyki i teorii kultury, wsptwrca polityki kulturalnej pastwa. Od 1952
by czonkiem-korespondentem, od 1961 czonkiem rzeczywistym PAN, w latach 19531955 peni
funkcj sekretarza naukowego akademii. Wchodzi w skad wadz PZPR. W wyniku wydarze
marcowych zosta usunity z Komitetu Centralnego.
Micha ymierski, pseud. Rola (ymierski-Rola)

Morski, wac. Micha ywiski (ur. 4 wrzenia 1890 w Krakowie zm. 15 padziernika 1989 w Warszawie)
wojskowy, komunistyczny marszaek Polski od 3 maja 1945. Komunista, agent NKWD dziaajcy na szkod
Polski, aferzysta, karierowicz PRL, zdrajca Polski.
Podczas I wojny wiatowej w Legionach, pocztkowo jako dowdca kompanii i batalionu I Brygady.
Od stycznia 1919 suy w Wojsku Polskim. W sierpniu 1919 roku w zwizku z wybuchem I powstania
lskiego zosta kierownikiem ekspozytury Naczelnego Dowdztwa d/s powstania lskiego, z zadaniem
169
kierowania akcj powstacz na terenie Grnego lska. W latach 1919-1920 uczestniczy w wojnie
polsko-bolszewickiej, gdzie obj odcinek frontu nad Berezyn pod Borysowem. By dowdc II Brygady, a nastpnie 2 Dywizji Piechoty Legionw. W latach 1922-1923 studiowa w Wyszej Szkole Wojennej
w Paryu, nastpnie odby sta we francuskim Sztabie Generalnym.
W 1924 otrzyma w stopie generaa brygady, mianowany zosta zastpc szefa administracji armii do
spraw uzbrojenia (odpowiedzialnym za finanse zakupy sprztu wojskowego), w Ministerstwie Spraw
Wojskowych. W czasie przewrotu majowego w 1926 stan po stronie wojsk rzdowych - dowodzi
brygad, po klsce si rzdowych zosta aresztowany wraz z generaami Tadeuszem Rozwadowskim, Juliuszem Malczewskim i Wodzimierzem Zagrskim.
6 wrzenia 1927 zosta skazany na 5 lat wizienia za naduycia finansowe przy dostawach dla armii
dokonywanych przez firm "Protekta" (maski przeciwgazowe), pozbawiony odznacze, zdegradowany i wydalony z zawodowej suby wojskowej, przebywa w wizieniu na warszawskim
Mokotowie i w Cieszynie do 1931. Wwczas nawiza pierwsze kontakty z komunistami.
W pniejszym okresie przebywa we Francji (do 1938), gdzie wstpi do antypolskiej Komunistycznej
Partii Polski. W 1932 zwerbowa go do wsppracy sowiecki wywiad NKWD. ymierski dostarcza
NKWD informacje na temat organizacji i wyszkolenia Wojska Polskiego, transakcji Ministerstwa Spraw
Wojskowych we Francji a take werbowa agentw dla wywiadu ZSRR z korpusu oficerskiego WP. W
latach 1931-1938 kontakty z wywiadem ZSRR nawizali trzej bracia ymierskiego - Jan, Jzef i Stanisaw, bracia po 1945 wstpili do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie dosuyli si stopnia pukownika.
W padzierniku 1938 roku wrci do Polski. W 1939 roku bezskutecznie ubiega si o powrt do wojska.
W czasie okupacji niemieckiej utrzymywa kontakty z komunistyczn grup "Mot i Sierp". Jesieni 1939
roku wyrobi sobie faszywe dokumenty na nazwisko Zwoliski posugiwa si nim w czasie okupacji.
W 1940, ponownie zaoferowa swoje usugi wywiadowi sowieckiemu, lecz ten skontaktowa si z nim
dopiero w 1942, poprzez czonka siatki NKWD Jzefa Maeckiego ps. "Sk" (oficjalnie czonka sztabu
Gwardii Ludowej). ymierski mia za zadanie dostarczanie informacji o polskim podziemiu
niepodlegociowym, prbujc zosta czonkiem organizacji konspiracyjnych (ZWZ, Bataliony
Chopskie, NSZ), nigdzie jednak nie udao mu si dosta z uwagi na kryminaln przeszo. W 1940
podj kolejn prb przeniknicia do struktur podziemia, kontaktujc si z Komend Gwn ZWZ,
jednak gen. Stefan Rowecki "Grot" oferty tej nie przyj. W 1941 ponownie skontaktowa si z jednym z
przedstawicieli ZWZ (za porednictwem jednego z dziaaczy Stronnictwa Ludowego), Stefanem
Korboskim (dziaajcym w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym przy ZWZ), ktry nie zgodzi
si na negocjacje z ymierskim.
Od wiosny 1943 zwizany z PPR (by czonkiem niejawnym), Gwardi Ludow, a pniej Armi
Ludow. Od maja 1943 doradca ds. wojskowych w Sztabie Gwnym GL jako genera "Jzef". 1 stycznia
1944 mianowany naczelnym dowdc Armii Ludowej pod pseudonimem "Rola". Od 21 lipca 1944
genera broni (z pominiciem stopnia generaa dywizji) i Naczelny Dowdca Ludowego Wojska
Polskiego.
170
1944-1947 jako dowdca Armii Ludowej (do lipca 1944) i naczelny dowdca WP - m. in. zatwierdza wyroki mierci na onierzy AK wydawane przez Sdy Wojskowe PKWN. By czonkiem
Prezydium KRN, 1944 kierownik Resortu Obrony Narodowej PKWN, 1944-1949 Minister Obrony
Narodowej.
3 maja1945 nadano mu stopie marszaka Polski, przeciwko czemu zaprotestowaa Delegatura Si
Zbrojnych na Kraj, wydajc drukiem ulotk w ktrej potpia ymierskiego jako "zdrajc" w subie sowieckiej, zarzucajc mu brak kompetencji dowdczych oraz obwiniajc za 60-procentowe straty 1 Armii
Wojska Polskiego w czasie walk z Niemcami na Pomorzu.
Uczestnik konferencji poczdamskiej w skadzie delegacji polskiej. Jako naczelny dowdca Wojska
Polskiego i Minister Obrony Narodowej (1944-1949), przewodniczcy Pastwowej Komisji Bezpieczestwa (od 1946) - w okresie stalinizmu by wspodpowiedzialny za uycie wojska do pacyfikacji
spoeczestwa, przeladowania onierzy podziemia niepodlegociowego (gwnie z Armii Krajowej),
onierzy LWP wczeniej sucych w AK lub Polskich Siach Zbrojnych na Zachodzie oraz cywilw
skazywanych z powodw klasowych, etnicznych lub politycznych na kary wieloletniego wizienia lub
mier (np. przez sdy wojskowe WSR na podstawie dekretw PKWN).
Micha Rola-ymierski osobicie zatwierdza liczne wyroki mierci na przedwojennych oficerw
Wojska Polskiego ktrzy zostali osdzeni przez sdy komunistyczne (jego podpis widnieje na ok.
100 wydanych wyrokach mierci), aprobowa take zbrodnicze dziaania Gwnego Zarzdu
Informacji, m. in. na jego wniosek z dnia 26 wrzenia 1947 wczesna Rada Ministrw pozbawia
obywatelstwa grup polskich oficerw, wrd nich gen. Stanisawa Maczka.
W latach 1952-1955 ponownie znalaz si w wizieniu z powodw politycznych, w ramach czystek
stalinowskich. ledztwo zostao umorzone w kwietniu 1956. Po zwolnieniu nie odegra ju istotnej roli w
wydarzeniach w kraju, zajmujc od grudnia 1956 do 1967 podrzdne stanowisko wiceprezesa
Narodowego Banku Polskiego.
W 1981 popar publicznie wprowadzenie stanu wojennego w Polsce.
Pozostawa czonkiem PZPR do 1986, jednak fakt jego czonkostwa w tej partii ujawniono publicznie
dopiero w 1981, kiedy na IX Nadzwyczajnym Zjedzie PZPR wszed w skad Komitetu Centralnego. W
1974 zosta prezesem honorowym ZBOWiD. Zmar w 1989 w wieku 99 lat, jego grb na warszawskich
Powzkach okry hab miejsce spoczynku innych Polakw.
171
2. Klany
KLAN BARCIKOWSKICH
Wacaw Barcikowski
(ur. 10 padziernika 1887 w Warszawie, zm. 2 maja 1981 tame) prawnik, adwokat i dziaacz polityczny.
Przewodniczcy Stronnictwa Demokratycznego (19491956). Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego (19451956),
kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
Przed I wojn wiatow przez szereg lat przebywa w Moskwie, gdzie bra udzia m.in. w rewolucji 1905.
W 1912 zda w Moskwie egzamin maturalny, za w 1918 ukoczy studia na Uniwersytecie Moskiewskim.
W latach 19191924 pracowa w sdownictwie, nastpnie jako adwokat; broni m.in. w procesach
brzeskim (1930), toruskim (1931) i uckim (1934). Dziaa w Lidze Obrony Praw Czowieka i
Obywatela (LOPCiO). W latach 19371939 czonek Klubu Demokratycznego w Warszawie. W okresie
II wojny wiatowej dziaa w ruchu oporu, m.in. jako jeden z gwnych dziaaczy Polskiej Ludowej Akcji
Niepodlegociowej i przewodniczcy Naczelnego Komitetu Ludowego (19431944). Zwolennik jego
wsppracy z antypolsk PPR.
Po wojnie aktywny w Stronnictwie Demokratycznym. Zasiada w jego Centralnym Komitecie i
Prezydium CK (19451958). By posem do stalinowskiego KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm
PRL I kadencji. W latach 19471952 przewodniczcy Komisji Prawniczej i Regulaminowej w Sejmie
Ustawodawczym, w latach 19481952 przewodniczcy Klubu Poselskiego SD. Zasiada w Prezydium
KRN (19451947), nastpnie by wicemarszakiem Sejmu Ustawodawczego (19471952) i czonkiem
Rady Pastwa. W latach 19521956 zastpca przewodniczcego Rady Pastwa.W okresie 19451956
sprawowa funkcj pierwszego prezesa Sdu Najwyszego.
Wspodpowiedzialny za degradacj w sdownictwie w okresie stalinowskim.
Dziaa w Towarzystwie Przyjani Polsko-Radzieckiej. Sprawowa funkcj przewodniczcego: Polskiego
Zwizku Zachodniego, Polskiego Komitetu Sowiaskiego, Towarzystwa Przyjaci Modziey Szk
Wyszych, a take Zrzeszenia Prawnikw Demokratw (nastpnie: Zrzeszenia Prawnikw Polskich).
John Luky Alfabet Yelity PRL 2. Klany
172
Andrzej Barcikowski
(ur. 27 kwietnia 1955 w Warszawie) urzdnik pastwowy i polityk, szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego
(20022005), karierowicz PRL.
W 1977 ukoczy studia politologiczne na Uniwersytecie Warszawskim a w latach 19771983 pracowa

na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW.
W latach 19841990 by w Komitecie Centralnym PZPR na stanowiskach kierowniczych w ogniwach
odpowiedzialnych za analizy i programy polityczne. Od 1990 przez cztery lata by zatrudniony w polskim
oddziale brytyjskiego koncernu informatycznego ICL. W okresie 19951996 peni funkcj dyrektora
biura rady nadzorczej Polskiego Banku Rozwoju.
W latach 19961997 zajmowa stanowisko dyrektora generalnego w URM oraz szefa zespou doradcw
premiera Wodzimierza Cimoszewicza. W 1997 by szefem Gabinetu Politycznego Prezesa Rady Ministrw. W latach 19982000 pracowa na kierowniczych funkcjach w wydawnictwach MUZA S.A. oraz
MUZA Edukacyjna Sp. z o.o. W 2001 obj stanowisko wicedyrektora Departamentu Organizacji w BRE
Banku S.A. Wszed w skad kapituy Polskiego Goda Promocyjnego "Teraz Polska", a take w skad
kolegium Urzdu Zamwie Publicznych.
By czonkiem komisji etyki Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Od padziernika 2001 do kwietnia 2002
zajmowa stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewntrznych i Administracji w rzdzie Leszka Millera. Od kwietnia do czerwca 2002 sprawowa urzd szefa Urzdu Ochrony Pastwa. 29
czerwca tego samego roku zosta szefem Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego. Odwoany na pocztku
listopada 2005.
By dyrektorem Biura Monitoringu i Zgodnoci w BRE Banku, zajmowa si przeciwdziaaniem praniu
pienidzy i finansowaniu terroryzmu. Pozostawa czonkiem Rady Konsultacyjnej Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego (mianowany w 2008). W 2010 zosta dyrektorem Departamentu Ochrony
Narodowego Banku Polskiego.
KLAN BERMANW BOROWSKICH

Wiktor Borowski (Aron Berman)
(ur. 7 listopada 1905 w Warszawie, zm. 22 listopada 1976 w Warszawie) komunista,stalinowiec, porucznik
Ludowego Wojska Polskiego i tzw.dziennikarz.
W latach 19211926 by dziaaczem antypolskiego Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej. W

latach 19251929 nalea do Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej "ycie". W latach 1925
173
1927 by redaktorem naczelnym "Gosu Robotniczego". Od 1926 nalea do antypolskiej Komunistycznej

Partii Polski.
W latach 19331939 przebywa w wizieniu trzykrotnie skazywano go za dziaalno wymierzon
przeciwko suwerennoci i niepodlegoci Polski.
Ponad rok spdzi w strukturach Kominternu w Moskwie. Po klsce wrzeniowej 1939 roku uciek do
ZSRR gdzie w 1943 rozpocz dziaalno w stalinowskim Zwizku Patriotw Polskich. Od 1944 by
oficerem politycznym w 1 Armii Wojska Polskiego i redaktorem "Biuletynu Praskiego". Po wojnie
nalea do najgorszych stalinizatorw polskiej prasy jako redaktor naczelny "ycia Warszawy", a od 1951
r. zastpca redaktora naczelnego gwnego dziennika komunistycznego - "Trybuny Ludu".
Jego synem jest Marek Borowski, byy marszaek Sejmu, komunista z PZPR, zaoyciel i byy
przewodniczcy Socjaldemokracji Polskiej.
Marek Borowski (Szymon Berman)

(ur. 4 stycznia 1946 w Warszawie) komunista, polityk, wicepremier i minister finansw w latach 19931994,
Marszaek Sejmu w latach 20012004, pose na Sejm I, II, III, IV i VI kadencji, karierowicz PRL.
Mody Marek Borowski by - wedug "Wprost" - bardzo mocno zwizany duchowo ze swym ojcem
stalinowcem. Polityk Unii Wolnoci Jan Lityski, ktry chodzi z nim do jednej klasy (w sawetnym
liceum dla modziey bananowej im. Klimenta Gottwalda), wspomina, e M. Borowski ju wtedy "by
ideowym wyznawc komunizmu". Mody Borowski wczenie zaprzyjani si z innym synem
komunistycznego dziaacza - Adamem Michnikiem, a w 1962 r. wstpi do zaoonego przez Michnika
midzyszkolnego Klubu Poszukiwaczy Sprzecznoci. W 1967 r. zosta czonkiem komunistycznej PZPR.
W 1967 r. ojciec Borowskiego straci piastowan od 1951 r. funkcj zastpcy naczelnego "Trybuny
Ludu". To jeszcze mocniej popchno zwizanego z michnikowcami Borowskiego do opozycyjnego
ruchu studenckiego w 1968 r.; odegra w nim aktywn rol. Zosta wyrzucony z PZPR, co ogromnie
przey; by wrcz zdruzgotany. Pozosta jednak - jak wspomina - nadal wierny wartociom
komunistycznym. Pozosta czonkiem ZMS-u i dalej studiowa na SGPiS-ie. Po ukoczeniu studiw
zacz pracowa w Domach Towarowych "Centrum", gdzie zosta przewodniczcym ZMS. Ju po kilku
latach - w 1973 r. - wysano go na sta do francuskich domw towarowych.
Powrci do PZPR w 1975 r. - roku do szczeglnym, w ktrym zaproponowano wpis do Konstytucji o
wiecznej przyjani z ZSRS. W "yciu" z 3 listopada 2001 r. Joanna Bichniewicz napisaa: "Wprowadzenie stanu wojennego przyj niemal z ulg. 'To byo racjonalne i suszne rozwizanie' - mwi zarwno
wtedy, jak i dzi". Ciekawe, e akurat w dobie stanu wojennego zacz si nagy skok jego kariery zatrudnienie w Ministerstwie Rynku Wewntrznego. Znalaz jakich dobrych protektorw. By to
szczeglnie dobry czas dla awansw towarzyszy ydowskiego pochodzenia. Jak stwierdzi ydowski
publicysta Abel Kainer (Stanisaw Krajewski) na amach podziemnej KOR-owskiej "Krytyki", nr 15 z
174
1983 r., "WRON graa rol bardziej opiekunki ydw". Znany izraelski naukowiec profesor Chone
Shmeruk mwi w wywiadzie dla "Rzeczpospolitej" z 19 kwietnia 1995 r.: "Wadze PRL w latach 80. te
popieray sprawy ydowskie. Byo wtedy takie powiedzonko: 'Co si nosi w Polsce? ydw na rkach'
()"
Redaktor Bichniewicz w kontekcie wczesnego awansu Borowskiego przytoczya wypowied jednego z
czonkw SLD i dugoletniego dziaacza PZPR: "Musia go kto dobrze pilotowa. Nie byo takich
cudw, by kto, ot tak, wypatrzy modego zdolnego w Domach 'Centrum' i zapragn go mie w
ministerstwie. Nie w tamtym systemie".
Za rzdw T. Mazowieckiego Borowski awansowa na podsekretarza stanu w Ministerstwie Rynku
Wewntrznego, gdzie odpowiada za rynek artykuw konsumpcyjnych i nadzorowa prywatyzacj
handlu i turystyki. "To w tym okresie dosza do skutku afera alkoholowa, za co mia odpowiada przed
Trybunaem Stanu przeoony Borowskiego".
W 1993 r. zosta wicepremierem i ministrem finansw w rzdzie pierwszej koalicji SLD i PSL. Jako szef
resortu finansw odpowiada m.in. za fatalnie, z rnymi nieprawidowociami przeprowadzon
prywatyzacj Banku lskiego. Wybuch prawdziwy skandal wok caej sprawy, w niemaej mierze
dziki nagonieniu jej przez wczesnego posa PSL, przewodniczcego Komisji Przeksztace Wasnociowych Bogdana Pka. Premier Waldemar Pawlak zdecydowa si na odwoanie wiceministra finansw
Stefana Kawalca, ktry bezporednio odpowiada za przeksztacenia Banku lskiego. Borowski postanowi postawi si premierowi Pawlakowi i wymusi na nim cofnicie dymisji Kawalca. Zoy swoj
dymisj ze stanowisk rzdowych i bezskutecznie prbowa namwi innych postkomunistycznych
ministrw do zbiorowego odejcia z rzdu. Bluff zawid. Premier przyj dymisj Borowskiego, ktry
wyranie przegra ca spraw. Zemci si wkrtce na pole Pku, doprowadzajc do jego odwoania z
przewodnictwa komisji sejmowej.
Jako polityk SLD-owski Borowski naley do nurtu "czerwonych liberaw" w gospodarce. Ma wyrane
uprzedzenia wobec Kocioa. Po wygranej SLD w 2001 r. Borowski awansowa najwyej - zosta
marszakiem Sejmu. Na tej funkcji "wsawi si" m.in. brutaln decyzj usunicia noc przez Stra
Marszakowsk posa Gabriela Janowskiego, ktry okupowa trybun, dajc debaty na temat
prywatyzacji STOEN-u. Nastpnego dnia liczni posowie opozycyjni powitali za to Borowskiego
okrzykami: "Haba" i "ukaszenko"!
Borowski odegra szczeglnie du rol w dziaaniach opozycji SLD-owskiej, zmierzajcej do obalenia
rzdu Millera i stworzenia nowej partii o nazwie Socjaldemokracja Polska. Wielu widzi w powstaniu tej
partii drog do tak wymarzonej przez Kwaniewskiego i Michnika wsplnej formacji, tworzcej wreszcie
historyczny sojusz byych komunistw i byych opozycjonistw z lewicowej opozycji laickiej, gwnie
komunistycznego chowu. Warto przypomnie, e Borowski od pocztkw SdRP, faktycznie od jej zjazdu
zaoycielskiego, nalea do ludzi zwizanych z Aleksandrem Kwaniewskim. Midzy
postkomunistycznym prezydentem RP a premierem Millerem bardzo mocno si iskrzyo. Nie byo wic
chyba przypadkiem, e Borowskiemu przypada rola autora decydujcego ciosu w Millera. Niektrzy w
175
tym, co si stao w rezultacie buntu M. Borowskiego, widz kolejne odnowienie starego sporu dwch
frakcji w onie partii komunistycznej: "ydw" i "chamw"! Stare przyjanie Borowskiego z
Michnikiem, Lityskim i innymi przedmarcowymi "komandosami" z prominentnych rodzin ydowskich
mog teraz szczeglnie silnie procentowa w czeniu "braci rozdzielonych" z SLD i UW!
1 maja 2005 wyrazi zamiar kandydowania w wyborach prezydenckich jako kandydat Socjaldemokracji
Polskiej. 6 czerwca tego roku jego komitet wyborczy zosta zatwierdzony przez Pastow Komisj
Wyborcz. Dodatkowo poparcia politycznego udzieliy mu partie Unia Pracy, Zieloni 2004 oraz po
wycofaniu si Wodzimierza Cimoszewicza Sojusz Lewicy Demokratycznej. Popary go rwnie
Federacja Modych Unii Pracy i Stowarzyszenie Moda Socjaldemokracja. Szefem sztabu wyborczego
zosta Tomasz Nacz, ktry jednak zrezygnowa z tej funkcji i przeszed do sztabu Wodzimierza Cimoszewicza po jego deklaracji uczestnictwa w wyborach. Przewodniczcym komitetu wyborczego
Marka Borowskiego deputowany do Parlamentu Europejskiego Dariusz Rosati.
Swj udzia w wyborach Marek Borowski zakoczy w I turze. Po wycofaniu si Wodzimierza Cimoszewicza poparcia udzieli mu odchodzcy prezydent Aleksander Kwaniewski. W II turze wyborw udzieli swojego poparcia Donaldowi Tuskowi.
Po wyborczej porace jako przewodniczcy SdPl uczestniczy w 2006 w tworzeniu koalicji Lewica i
Demokraci celem wsplnego udziau w wyborach samorzdowych. W tych wyborach bezskutecznie
ubiega si o stanowisko Prezydenta Warszawy z ramienia nowej koalicji, zajmujc trzecie miejsce
(przegrywajc z Kazimierzem Marcinkiewiczem i Hann Gronkiewicz-Waltz), zdobywajc 22,61%
poparcia (159 043 gosw). 17 listopada poinformowa na konferencji prasowej, e nie popiera adnego z
kandydatw. Jednak tydzie pniej, w przeddzie ciszy wyborczej, zapowiedzia oddanie gosu na
kandydatk PO.
W tych samych wyborach uzyska mandat radnego sejmiku mazowieckiego, obejmujc w nim funkcj
przewodniczcego liczcego cztery osoby klubu radnych Lewicy i Demokratw.
W wyborach parlamentarnych w 2007 ponownie uzyska mandat poselski, otrzymujc w okrgu warszawskim
75 493 gosy. 22 kwietnia 2008 zosta przewodniczcym Koa Poselskiego SdPl-Nowa Lewica (od wrzenia
2009 dziaajcym bez czonu "Nowa Lewica" w nazwie). W 2008 zrezygnowa take z kierowania
Socjaldemokracj Polsk, zostajc przewodniczcym jej rady politycznej. W wyborach do Parlamentu
Europejskiego w 2009 kandydowa z listy komitetu Porozumienie dla Przyszoci CentroLewica, ktry nie
osign progu wyborczego.
176
KLAN BRONIATOWSKICH
Artur Mieczysaw Broniatowski
(ur. 5 kwietnia 1912 w Czstochowie, zm. 22 czerwca 1989) ydowski funkcjonariusz aparatu bezpieczestwa
Polski Ludowej UB, bojwkarz komunistyczny podczas wojny domowej w Hiszpanii, kierownik
Wojewdzkiego Urzdu Bezpieczestwa w Warszawie i dyrektor Centralnej Szkoy Ministerstwa Bezpieczestwa
Publicznego w Lodzi
Od 1932 studiowa medycyn we Francji, pniej w Krakowie. By czonkiem "Lewicy Akademickiej" i

antypolskiego KZMP. W 1935 zosta skazany na 1,5 roku wizienia za dziaalno komunistyczn i
antypolsk. W czasie hiszpaskiej wojny domowej wzi udzia w walkach bojwek Dbrowszczakw,
w skadzie XIII Brygady Midzynarodowej w stopniu porucznika i wstpi do KPH. Po zakoczeniu
wojny w Hiszpanii internowany we Francji, skd w 1943 uciek do ZSRR. 15 sierpnia 1943 wstpi do 1
Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki, gdzie zosta szefem Wydziau Personalnego Zarzdu Polityczno-Wychowawczego. 1 sierpnia 1944 przekazany do dyspozycji szefa Resortu Bezpieczestwa
Publicznego Stanisawa Radkiewicza. Po 1945 by kierownikiem Wojewdzkiego Urzdu
Bezpieczestwa Publicznego w Warszawie, z ramienia ktrego organizowa krwawe struktury powiatowe
UB m. in. w Pocku i wojewdzkie w Rzeszowie.
Otrzyma stopie majora w Ludowym Wojsku Polskim. By dyrektorem Centralnej Szkoy Ministerstwa
Bezpieczestwa Publicznego w odzi, dyrektor Biura Spoeczno-Administracyjnego URM, dyrektor
Departamentu Spoeczno-Administracyjnego MSW.
Micha Broniatowski
Absolwent Katedry Iberystyki na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1985-1992 pracowa jako warszawski
korespondent Reuters, wczeniej dla brytyjskiej agencji telewizyjnej ITN i w Associated Press. Relacjonowa
dziaania podziemnej opozycji, a potem wybory w 1989 i powstanie rzdu Mazowieckiego.
W 1992 roku Broniatowski zosta pierwszym dyrektorem polskiego przedstawicielstwa Reuters dla
obsugi serwisw ekonomicznych. Pod jego kierownictwem powsta polskojzyczny serwis informacyjny- pierwszy lokalny serwis Reuters w krajach byego bloku sowieckiego. Nastpnie w latach 1997
2001 peni funkcj dyrektora przedstawicielstwa Reuters w Rosji i byym ZSRR.
W latach 2002-2003 pan Broniatowski wsppracowa z Telekomunikacj Polsk oraz z wydawnictwem
Edipresse Polska, gdzie bra udzia w relaunchu tygodnika Przekrj oraz nabyciu przez Edipresse
rosyjskiego domu wydawniczego Kon-Liga.
177
Nastpnie w latach 2003-2009 by wiceprezesem Interfax International Information Group - najwikszej

rosyjskiej agencji informacyjnej, w ktrej odpowiada za jej redakcje w Chinach oraz za sie korespondentw i biura handlowe m.in. w Londynie, Frankfurcie, Hong Kongu, Nowym Jorku i w Warszawie.
Od 1994 do 2005 Broniatowski by czonkiem Rady Dyrektorw ITI, gdzie m.in. odpowiada za
strategi nowych mediw oraz by nieformalnym rzecznikiem prasowym Grupy. W latach 20012005 peni funkcj czonka Rady Nadzorczej Grupy Onet.
Broniatowski zarzdza dwoma maymi spkami, by moe ITI jest anioem biznesowym w tych
strukturach a by moe chodzi o "inne" powizania?
KLAN BRUSW
Wodzimierz Brus (Beniamin Zylberberg)
(ur. 23 sierpnia 1921 w Pocku, zm. 31 sierpnia 2007 w Oksfordzie) ydowski ekonomista, wykadowca
Oksfordu, konfident wschodnioniemieckiej tajnej milicji Stasi[NRD]
Okres II wojny wiatowej spdzi bezpiecznie w ZSRR. Do kraju wrci razem z armi Berlinga, w ktrej
suy jako oficer polityczny. W latach 1952-1954 by profesorem SGPiS, a potem od 1954 Uniwersytetu
Warszawskiego. Wodzimierz Brus podj prac naukow w Instytucie Nauk Spoecznych przy KC
PZPR, SGPiS i na Wydziale Ekonomii Politycznej UW. Mia przyczyni si do umocnienia pionu ideologicznego i wzi udzia w obalaniu nauki buruazyjnej. Robi to z powodzeniem. Wtedy z uczelni
musiay odej takie tuzy przedwojennej profesury jak Kotarbiski, Tatarkiewicz, Ossowscy. W swoich
publikacjach wychwala demokracj w Zwizku Sowieckim, a w Polsce ekonomi marksistowskoleninowsk (przeciwn kapitalistyczno-obszarniczej) oraz jej mentorw Bieruta i Minca, rwnoczenie
atakujc niepodleg Polsk zgni i umierajc pod rzdami bezwzgldnej faszystowskiej dyktatury
sanacji. W poowie lat 50. Brus zmieni front: ortodoksyjny marksista jak wielu jemu podobnych
zosta rewizjonist. Jego koledzy-naukowcy -karierowicze Leszek Koakowski, Bronisaw Baczko i
Zygmunt Bauman marksistowscy ortodoksi i walczcy ideologowie stalinizmu te zostali
rewizjonistami. Wodzimierz Brus zosta wyrzucony z UW - 25 marca 1968 r. T sama decyzja, ktr
podpisa minister owiaty i szkolnictwa wyszego Henryk Jaboski dotyczya rwnie innych,
wspomnianych ju tzw. akademikw, m.in.: Baczki, Baumana, Koakowskiego.
Brus opuci Polsk otrzymujc intratn posad w Oxfordzie.
Pastwo Brusowie, zachowujc polskie obywatelstwo, zamieszkali w spokojnej, willowej dzielnicy tego
uniwersyteckiego miasteczka. Profesor wykada ekonomi, ale te filologi rosyjsk i rodkowoeuropejsk w Wolfson i Saint Anthonys College. Jego ona uczestniczya w sympozjach naukowych,
udzielaa si towarzysko, ostentacyjnie manifestujc swoje poparcie dla Solidarnoci i potpiajc stan
178
wojenny!!! W poowie lat 70. Wodzimierz Brus zosta przyapany z kochank w hotelu. Aby ukry
ten fakt przed zaborcz on, podj tajn wspprac ze wschodnioniemieck Stasi. Jako pierwszy dokumenty na ten temat ujawni kilka lat temu dwumiesicznik Arcana.
Urodzony w 1921 r. Wodzimierz Brus ju w wieku dwudziestu paru lat zosta majorem LWP, a po
oddelegowaniu go na uczelni w wieku 28 lat (w 1949 r.) byskawicznie zosta profesorem Szkoy
Gwnej Planowania i Statystyki. Za jakie to zasugi zrobi tak olniewajc karier naukow?! Ot nie
mia w tym czasie na swym koncie adnej liczcej si pracy ekonomicznej, lecz za to sporo broszur niewybrednych paszkwili na Polsk niepodleg 1918-1939. Ju w 1945 r. wyda w "Bibliotece onierza" (pod nr. 27) w Wydawnictwie Oddziau Propagandy Gwnego Zarzdu PolitycznoWychowawczego Ludowego Wojska Polskiego broszur "Urojenia i rzeczywisto. Prawda o ZSRR".
Wychwala w niej sowieck demokracj (!), sowiecki rozkwit gospodarczy (!) i rewolucj kulturaln. Na
stronie 24. broszury mona byo przeczyta, e "obywatel ZSRR posiada ogromne prawa polityczne".
Rwnoczenie Brus z ogromn werw szkalowa histori Polski niepodlegej 1918-1939, piszc o
"straszliwej zgnilinie wczesnej Polski". Uzasadnia rwnie sowieckie kamstwa o Katyniu. W 1945 r.
wyda inn paszkwilanck antypolsk broszur "Polska 1918-26". Wrd morza faszw w niej zawartych wci przewijao si twierdzenie o "bezwzgldnej faszystowskiej dyktaturze sanacji". W lad za tym
poszy kolejne potworki propagandowe Brusa: "ZSRR a wojna polsko-niemiecka 1939 r.". Za tego typu
"odkrycia naukowe" Brusa nagrodzono tytuem profesora. Dysponujc tego typu dorobkiem,
wystpi jako gwny "ustawiacz" nauk ekonomicznych na tzw. I Kongresie Nauki Polskiej w 1951 roku.
Akcentujc, e nauki ekonomiczne s "z istoty swej partyjne", z caej ekonomii buruazyjnej gotw by
wykorzysta jedynie materia faktyczny, ktry "moe by wyzyskany dla zdemaskowania stosunkw
panujcych w Polsce kapitalistyczno-obszarniczej". Autorytetami nowej ekonomii byli wedug referenta
Bierut i Minc.
Helena Woliska-Brus
(Fajga Mindla Danielak lub Fajga Mindlak-Danielak)
(ur. 28 lutego 1919 w Warszawie) ydowska prokurator oskarajca w procesach politycznych okresu stalinizmu
w Polsce, m.in. w sprawie gen. Emila Fieldorfa Nila. Nazwisko Brus nosi po pierwszym i zarazem trzecim mu,
profesorze ekonomii Wodzimierzu Brusie (drugim jej mem w latach 1942-1956 by Franciszek Jwiak
czonek Biura Politycznego KC PPR /PZPR 1948 1956; 1944-1949 komendant gwny Milicji Obywatelskiej i
rwnolegle od 1945 wiceminister bezpieczestwa publicznego (MBP)).
Od 1936 r. czonek KZMP, przed wojn rozpocza studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu
Warszawskiego i ukoczya je dopiero w 1948 r. Helena Woliska bya w latach 1945 1955 jedn z
bardziej wpywowych osb na szczytach komunistycznej wadzy. Wysokie miejsce w aparacie partyjnym
i pastwowym zawdziczaa zayej znajomoci z Franciszkiem Jwiakiem, przedwojennym dziaaczem
WKP(b) i KPP. Jako Lena pracowaa najpierw w jego sztabie zbrodniczej GL i AL, potem w Milicji
(Jwiak by twrc i pierwszym komendantem MO), a nastpnie w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej
179
(od marca 1945 do marca 1949 Jwiak by wiceministrem bezpieki).W roku 1949 w wieku 30 lat zostaa
podpukownikiem, pniej zasiadaa w komisji weryfikujcej sdziw i prokuratorw wojskowych, w
ramach fali czystek i represji w Wojsku Polskim zwizanych z nominacj marszaka Konstantego Rokossowskiego na ministra obrony narodowej. Przez trzy lata za bya sekretarzem Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej. Doktor nauk prawnych na podstawie
pracy "Przerwanie ciy w wietle prawa karnego", ogoszonej drukiem w 1962.cigania. W konsekwencji w 1998 Ministerstwo Sprawiedliwoci Rzeczypospolitej Polskiej wystosowao do wadz
brytyjskich wniosek o ekstradycj Woliskiej, zarzucajc jej bezprawne pozbawienie wolnoci w latach
19501953 24 onierzy Armii Krajowej, w tym gen. bryg. Augusta Emila Fieldorfa "Nila" (21 listopada
1950 r. wydaa postanowienie o tymczasowym aresztowaniu Fieldorfa i nadzorowaa prowadzone
przeciwko niemu ledztwo). Wniosek ekstradycyjny zosta odrzucony przez Brytyjczykw w 2006.
Oskarona stwierdzia, e przedstawione jej zarzuty maj charakter polityczny i ..antysemicki. Drwia
ze swoich ofiar a Polsk opluwaa na wszystkie moliwe sposoby pobierajc jednoczenie bezprawnie
wysok emerytur wanie z Polski dziki ktrej ya w dostatku i spokoju pod czujn opiek brytyjczykw.
Warto przypomnie w tym kontekcie fragment rozmowy Sawomira Bilaka z Mari Fieldorf-Czarsk,
crk zamordowanego generaa. Powiedziaa ona m.in.: "Pytam si dlaczego nikt nie mwi, e w sprawie
mego ojca wystpowali wycznie sami ydzi? Nie wiem, dlaczego w Polsce wobec obywatela polskiego
oskarali i sdzili ydzi"
KLAN BRYSTYGIERW
Julia Brystiger
(ur. 25 listopada 1902 w Stryju, zm. 9 padziernika 1975 w Warszawie)z domu Prajs znana take jako, ps. Luna,
Krwawa Luna( ydowska funkcjonariuszka aparatu bezpieczestwa Polski Ludowej [UB], zbrodniarka
stalinowska, zboczona sadystka, agentka sowiecka, zdrajczyni Polski.
Bya kochank najwaniejszych polskich komunistw. Pniej staa si oprawczyni, bya bardziej okrutna ni
niemieckie dozorczynie z obozw koncentracyjnych. Donosia nawet na partyjnych towarzyszy.
Bya crk ydowskiego aptekarza. W 1920 ukoczya gimnazjum we Lwowie, a w 1926 studia historyczne na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie, nastpnie kontynuowaa nauk w Paryu.
W 1928 zdaa egzamin pedagogiczny we Lwowie. Uzyskaa doktorat z dziedziny filozofii Uniwersytetu
Jana Kazimierza we Lwowie. W latach 19281929 pracowaa jako nauczycielka historii w gimnazjum C.
Epsteina w Wilnie i w ydowskim seminarium nauczycielskim Towarzystwa Kulturalno-Owiatowego
"Tarbut".
Od 1927 dziaaa w Midzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR) i w komrce
techniki partyjnej antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (KPZU).. Od 1931 dziaaa w
180
Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. W padzierniku 1931 zostaa skazana na 2 tygodnie wizienia
za dziaalno komunistyczn i antypolsk. Od 1932 bya funkcjonariuszem partyjnym (tzw. funkiem
etatowym dziaaczem partii) penic kolejno funkcje sekretarza propagandy i agitacji Komitetu Obwodowego KPZU we Lwowie, Przemylu, Drohobyczu i od wrzenia 1932 ponownie we Lwowie. Za
dziaalno w zdelegalizowanych strukturach komunistycznych w padzierniku 1932 zostaa ponownie
aresztowana i skazana na rok wizienia. Po zwolnieniu zostaa czonkiem egzekutywy KC MOPR.
Obsugiwaa obwody woyski i stanisawowski tej organizacji. Pod koniec 1934 zostaa na krtko
zawieszona w prawach czonka partii. Po zoeniu samokrytyki latem 1935 obja funkcj sekretarza
Komitetu Okrgowego KPZU StryjSambor. Od 1935 zajmowaa si problematyk chopsk i roln w
Centralnej Redakcji KPZU we Lwowie.
W 1936 zostaa sekretarzem Komitetu Centralnego MOPR tzw. Zachodniej Ukrainy. Organizowaa
prokomunistyczny Kongres Pracownikw Kultury we Lwowie w maju 1936. W kwietniu 1937 zostaa
kolejny raz aresztowana i skazana na 2 lata wizienia. W czasie odbywania kary bya [kapo] starost
komuny wiziennej (grupy winiw odbywajcych wyroki za dziaalno komunistyczn).
Po zajciu Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej przez Armi Czerwon przyja obywatelstwo sowieckie i
pracowaa w Radzie Zwizkw Zawodowych we Lwowie oraz bya sekretarzem Komitetu Obwodowego
MOPR. W 1940 zostaa "czonkiem wszechzwizkowym" KC MOPR. W tym czasie wsppracowaa
razem z grup innych kolaborantw z radzieckim szmatawcem w jzyku polskim "Nowe Widnokrgi"
we Lwowie. Po wybuchu wojny niemieckosowieckiej zbiega do Charkowa, a nastpnie do Samarkandy. W latach 19431944 w stalinowskim Zarzdzie Gwnym Zwizku Patriotw Polskich w
Zwizku Radzieckim.
Jak wspomina Jzef wiato: Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Lwowa Brystygierowa prowadzia
sw dziaalno donosicielsk w ten sposb, e zorganizowaa tak zwany Komitet Winiw Politycznych.
Przy pomocy tego Komitetu NKWD wyapywao wszystkich odchylecow partyjnych i w ten sposb
Brystygierowa daa si we znaki swoim towarzyszom.
Podja te wspprac z NKWD. Jak mwi Jzef wiato (Izaak Fleischfarb) Luna zasyna z
donosw do NKWD, nawet na swoich towarzyszy partyjnych. Rywalizowaa w tym wzgldzie z brami
Goldbergami - Jzefem (pniejszym dyrektorem departamentu ledczego MBP Jackiem Raskim) i
Beniaminem (Jerzym Borejsz). Raski mia si pniej skary wiatle: pomylcie, towarzyszu, e ta
kurwa napisaa raport na mnie, e naleaem do rodziny syjonistw Ale tow. Luna zapomina, e ja
mam dusz karier w NKWD ni ona.
wiato wspomina: w swej bogatej karierze Brystygierowa bya w Rosji przez duszy czas rwnoczenie kochank Bermana, Minca i Szyra
W padzierniku 1944 zostaa przyjta do PPR. Zasiadaa w Krajowej Radzie Narodowej z nominacji ZG
ZPP. Od grudnia 1944 pracowaa w Resorcie Bezpieczestwa Publicznego na stanowiskach kierownika
sekcji, kierownika wydziau, od 1945 p.o., a nastpnie dyrektorka Departamentu V Ministerstwa
181
Bezpieczestwa Publicznego. Zajmowaa si gwnie sprawami kadrowymi (kluczowymi w systemie

komunistycznym).
Brystiger nadzorowaa pierwszy etap ledztwa: osobicie katowaa zatrzymanych, miaa wasne
wyrafinowane metody zncania si nad nimi (np. bia pejczem mczyzn po genitaliach i przycinaa
je szuflad) Syna z sadystycznych tortur zadawanych modym winiom, bya zboczona na
punkcie seksualnym i tu miaa pole do popisu.
Bya delegatem na I zjazd PPR (1945), II Zjazd PPR (1948) i Kongres Zjednoczeniowy PZPR, na ktrym
zostaa wybrana do Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej (w jej skad wchodzia do marca 1954). Zajmowaa si partiami, organizacjami i ugrupowaniami religijnymi. Braa czynny udzia w wypowiedzianej
przez komunistw wojnie z Kocioem katolickim i wiadkami Jehowy.
W 1947 roku dla aparatu bezpieczestwa najwaniejszym zadaniem byo rozbicie do koca reakcji
peeselowskiej . Luna domagaa si lepszej organizacji pracy z agentur, tak aby doprowadzi do: przyspieszenia trwajcego procesu wewntrznego rozkadu PSL, ujawnienia wszelkich zwizku partii
Mikoajczyka z podziemiem zbrojnym i obcymi wywiadami, nagonienia aktw sabotau gospodarczego
i spekulacji w spdzielniach lub innych instytucjach, kierowanych przez czonkw PSL oraz eliminacji
najbardziej aktywnych dziaaczy stronnictwa. Jerzy Morawski pisa w tekcie "Strzay zza wga" ("ycie" z 7 listopada 1995 r.), i: Departament Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego kierowany przez
Lun Brystygierow, na co wskazuje coraz wicej faktw, typowa do fizycznej likwidacji dziaaczy PSL
(propozycj zatwierdzono na najwyszym szczeblu).
Jzef wiato pisa, e Luna dawaa Piaseckiemu pienidze na dziaalno rozbijajcych Koci
postpowych katolikw, ale w zamian wymagaa posuszestwa. Musia np. potpi generaa Tatara
jako zdrajc narodu, faszyst i imperialistycznego agenta. wiato ujawnia, e Bierut, prcz
Piaseckiego, posiada na odcinku katolickim wasnego agenta, ktrego sam zwerbowa za porednictwem Luny Brystygierowej - Dominika Horodyskiego, ktrego mona byo czsto spotka w
mieszkaniu prywatnym pukownika Brystygierowej przy Alei Przyjaci 6.
W styczniu 1951 roku Luna uczestniczya w akcji usunicia dotychczasowych administratorw
apostolskich w diecezjach zachodnich, a w kilka miesicy pniej w masowych represjach wobec
zakonw i seminariw duchownych. Na jej osobiste polecenie w padzierniku 1951 roku przeprowadzono rewizj w Niszym Seminarium Duchownym w Warszawie, w wyniku ktrej znaleziono
egzemplarze przedwojennych pism i ksiek, ktre uznano za antypastwowe. Zatrzymano wielu
alumnw i przewieziono do budynku UB na ul. Kawczysk, gdzie kilku z nich rozebrano do naga i
kazano sta przy otwartym oknie.
W nastpstwie wizyty prymasa Stefana Wyszyskiego na Ziemiach Zachodnich w listopadzie 1951 roku,
Brystygier zorganizowaa kolejny zjazd ksiy-patriotw w grudniu 1951 roku we Wrocawiu, w trakcie
ktrego uczestnicy nie tylko podkrelili zasugi komunistw w sprawie Ziem Zachodnich, ale take
poddali w wtpliwo szczero intencji Episkopatu.
182
W latach 1951-1953 kierowaa te dziaaniami agenturalnymi wrd modzieowych dziaaczy katolickich, tzw. Personalistw, ktra miaa wyjtkowo perfidny charakter i zakoczya si licznymi
aresztowaniami wrd modziey.
W ramach infiltracji i rozbijania Kocioa Luna przygotowywaa m. in. pokazowy proces biskupa
kieleckiego Czesawa Kaczmarka, kierowaa rwnie akcj uwizienia prymasa Wyszyskiego. Ksidz
prymas po caonocnej rozmowie z ni okreli j krtko: To bya straszna kobieta. Po aresztowaniu
Prymasa, udaa si do odzi do biskupa Michaa Klepacza w celu nakonienia go do objcia funkcji
przewodniczcego Konferencji Episkopatu pod nieobecno Prymasa.Wynikiem pracy kierowanego
przez ni Departamentu V byo aresztowanie ok. 900 ksiy katolickich, unicestwione zostay liczne
organizacje katolickie. Jeszcze w padzierniku 1955 roku na odprawie kierownictwa bezpieki
Brystygierowa wzywaa do likwidacji zakonw.
W 1957 w zwizku z procesami byych funkcjonariuszy UB planowano pocign j do odpowiedzialnoci karnej. Przeciwstawi si temu Wadysaw Gomuka. Odesza z resortu bezpieczestwa 16
listopada 1956. Prbowaa pniej swoich si jako pisarka, wydaa m.in. powie Krzywe litery.
Pracowaa w PIW jako redaktor. Nigdy nie stana przed sdem i nie odpowiadaa za swoje zbrodnie i
zdrad Polski.
Trzeba jednak wspomnie, i Brystygierowa odznaczaa si szczegln gorliwoci w zwalczaniu
polskiej inteligencji patriotycznej. Znamienny by typ instrukcji udzielanych przez ni na szkoleniowych
odprawach dla funkcjonariuszy. "Wyjaniaa" im, e w istocie caa polska inteligencja jest przeciwna
systemowi komunistycznemu i waciwie nie ma szans na jej reedukacj. Pozostaje wic jej
zlikwidowanie. Poniewa jednak nie mona zrobi bdu, jaki uczyniono w Rosji po rewolucji 1917 r.,
eksterminujc inteligencj i w ten sposb opniajc rozwj gospodarczy kraju, naley wytworzy taki
system naciskw i terroru, aby przedstawiciele inteligencji nie wayli si by czynni politycznie.
Przydatne maja by tylko ich umiejtnoci.
Natan Brystigier
(zm. 1930) dziaacz syjonistyczny, nacjonalista ydowski. Od 1920 m Julii Brystygier,
Micha Bristigier
ydowski muzykolog, krytyk muzyczny, popularyzator muzyki, publicysta. Urodzi si w Jagielnicy koo
Tarnopola w rodzinie ydowskiej, jako syn dziaacza nacjonalistycznego Natana Brystigera (zm. 1930) i Julii z
domu Prajs (znanej jako Luna Brystiger).
Jego dziadek prowadzi tam aptek. W latach 19401941 studiowa medycyn we Lwowie, jednak
przerwa nauk w zwizku z wkroczeniem wojsk niemieckich do miasta w czerwcu 1941.Wstpi do
183
antypolskiego Komunistycznego Zwizku Zachodniej Ukrainy, bo tak, wedug niego, nazywaa si ta

cz Polski, w ktrej lea Lww, w poowie lat 30-tych ubiegego wieku. Dziaa w "komrce ulicznej"
w nie byle jakim towarzystwie - jego towarzysze i towarzyszki to by inny wiat. Irena Brus, Zofia Naszkowska, Artur Hajnicz to historyczne w Polsce Ludowej nazwiska. We wrzeniu 1943 wraz z
ewakuowanymi onierzami woskimi wyjecha do Woch i osiad w Bolonii. W 1946 wrci do Polski i
zamieszka w Warszawie. W latach 50. dziaa w Klubie Krzywego Koa utworzonego pod patronatem
jego matki krwawej Luny - Luny Brystygierowej - szefowej Departamentu Personalnego MBP-MSW.
Stworzenie Klubu pod kuratel bezpieki miao przyszociowe znaczenie w kamuflowaniu dziaa w
walce o przetrwanie i zachowanie kluczowej roli komunistw ydowskich w rzdzeniu pastwem oraz
wpywu na decyzje i udziau w dziaaniach obejmujcych organizacje i liderw nurtu opozycyjnego.
Micha Bristiger opowiada, jak to pewnego razu z kolegami przenosi zapiecztowane worki z jakimi
dokumentami uczelni. W pewnej chwili jeden z workw pk i koledzy zaczli studiowa jego zawarto.
Byy to wycznie donosy. Koakowski donosi na Baczk, Baczko na Bristigera, Bristiger na Baumana
itd. Bohaterowie tej opowieci zanosili si miechem. No c, wspomnienia modoci.
Tego te Michaa Bristigera podpis widnieje pod akcj Czerskiej - "W uznaniu tej solidarnoci 9 maja
zapalmy znicze na cmentarzach onierzy radzieckich, na grobach Rosjan i przedstawicieli innych
narodowoci, ktrzy rwnie zginli daleko od domu, daleko od bliskich. Nie chcemy
relatywizowania historii. ale o polskich ofiarach komunizmu Bristiger jak zwykle zapomina.
KLAN CHABER UCZYWO

Ferdynand Chaber
(ur. 16 kwietnia 1907 w Tarnowie, zm. 7 maja 2005 w Warszawie) ydowski dziaacz komunistyczny.
Syn bogatej rodziny ydowskich handlarzy winem. Zosta on w latach dwudziestych komunist.
Studiowa prawo i ekonomi na Uniwersytecie Jagielloskim. Od marca 1929 roku by czonkiem
antypolskiej Komunistycznej Partii Polski (pseudonimy "Krzysiek", "Bolek").
Przed II wojn wiatow spdzi 6 lat w wizieniu, skazany za dziaalno przeciwko suwerennoci i
niepodlegoci Polski. Okres II wojny wiatowej spdzi spokojnie w Zwizku Radzieckim. Do 1941
roku przebywa we Lwowie, biorc czynny udzia w sowieckich strukturach okupacyjnych niszczcych polski Lww.
W kwietniu 1945 roku zosta skierowany do pracy w cenzurze prasowej Polski Ludowej, po jej
wydzieleniu z Wydziau Propagandy. Zosta kierownikiem wydziau w Centralnym Biurze Kontroli Prasy
w II Departamencie Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego, a nastpnie przeniesiony do pracy w
Komitecie Centralnym PPR (gdzie by zastpc kierownika Wydziau Prasy i Wydawnictw KC oraz za-
184
stpc Wydziau Propagandy). Funkcj t peni rwnie w PZPR, a do przejcia na emerytur

w 1967 roku.
Ferdynand Chaber jest ojcem Heleny uczywo.
Helena uczywo
Nazwisko swe odziedziczya po mu Witoldzie uczywo, dziaaczu tzw. opozycji demokratycznej i organizatorze
podziemnej poligrafii w czasach PRL-u. Jest crk dziaaczy komunistycznych ydowskiego pochodzenia,
Ferdynanda Chabera (19072005) i Doroty (Debory) z domu Guter.
Rozwiedziona z Witoldem uczyw, dziaaczem opozycji demokratycznej i organizatorem podziemnej

poligrafii w czasach PRL-u. Maj crk ucj,absolwentk Wydziau Stosowanych Nauk Spoecznych i
Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. Przyjacika Adama Michnika.- Helena uczywo jest
absolwentk Liceum im. Klementa Gottwalda, czeskiego komunisty. Utworzone w 1951 roku byo jedynym warszawskim liceum bez lekcji religii. Uczniowie rekrutowali si wycznie z rodzin stalinowskich
aparatczykw, prokuratorw wojskowych, oficerw politycznych, zamieszkujcych pobliskie wojskowe
bloki w rejonie ulic: Nowowiejska, Pikna i Filtrowa. Helena uczywo bya oczywicie uczestniczk
ydowskich ruchawek w marcu 1968 roku. Naleaa do Zwizku Socjalistycznej Modziey Polskiej
(przybudwka PZPR). W 1977 wspzakadaa i do 1981 redagowaa pismo Robotnik, w 1981 bya
redaktor naczeln agencji prasowej Solidarnoi pracowaa dla Daily Telegraph, w latach 1982-1989
redagowaa Tygodnik Mazowsze,najwiksze pismo podziemnej Solidarnoci. W 1989 uczestniczya
ze strony opozycyjnej w obradach rady ds. mediw Okrgego Stou, no bo przecie do tak wanych
rozmw nie wolno byo dopuci opozycji narodowej i antykomunistycznej a tylko t zwizan z
lewackim KOR. W 1989 wraz z Michnikiem zaoya ydowsk Gazet Wyborcz drukowan po
polsku dla Polakw, w ktrej obja stanowisko zastpcy redaktora naczelnego Adama Michnika. Do
2004 bya wiceprezesem zarzdu Agory. W latach 2004-2007 bya faktyczn naczeln Gazety Wyborczej. Midzynarodowa masoneria wyrazia jej nie raz swe uznanie: W 1989 otrzymaa nagrod Harvard
University Niemann Foundation Lyons Award for Conscience and Integrity in Journalism, w 1986
Radcliffes Bunting Institute Peace Fellowship, a w 1999 zostaa wyrniona Knight International Press
Fellowship Award. Wedug miesicznika Forbes Helena uczywo naley do najbardziej wpywowych
kobiet w Polsce. W 2008 roku znalaza si na 5. miejscu w rankingu Forbesa. W 2002 roku oraz w
latach 2004-2005 notowana bya na licie najbogatszych Polakw tygodnika Wprost.
Ciekawostka!!!
W Internecie pojawia si informacja e Helena uczywo- Chaber jest ...ciotk posa Pawa Kowala
[rozamowca PiS], przywdcy PJN oraz e wspara kongres zaoycielski PJN!!!
Pawe Kowal to od 2009 pose do Parlamentu Europejskiego, sympatyk Bandery i gloryfikator OUNUPA w Polsce., za co otrzyma Ukraiski order "Za Zasugi" trzeciego stopnia. Jako polski eurodeputowany skrytykowa rezolucj PE z 25.02.2010 potpiajc odznaczenie Bandery tytuem Bohatera Ukrainy.
185
ucja uczywo
Absolwentka Wydziau Stosowanych Nauk Spoecznych i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, crka
Witolda i Heleny Chaber.
KLAN CHAJNW
Leon Chajn
(ur. 3 marca 1910 w Warszawie, zm. 1 marca 1983 tame) ydowski komunista,jako agent komunistyczny zosta
sekretarzem generalnym Stronnictwa Demokratycznego, czonek Rady Pastwa, mason.
Ukoczy studia na Uniwersytecie Warszawskim (1933) i Wyszej Szkole Dziennikarstwa (1931), . Od

1932 czonek antypolskiej KPP, od 1944 czonek Stronnictwa Demokratycznego. Od 1933 pracowa w
adwokaturze, jednoczenie dziaa w partii komunistycznej; podczas II wojny wiatowej w ZSRR, by
dziaaczem stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich, oficerem politycznym I Armii Polskiej w ZSRR;
w 1944 zastpca kierownika Resortu Sprawiedliwoci (wiceminister) w stalinowskim PKWN; w latach
19451949 podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwoci; w latach 19491952 wiceprezes NIK;
w latach 19531957 podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Spoecznej; w latach 19571965
czonek Rady Pastwa; w latach 19631965 przedstawiciel Rzdu PRL w Radzie Administracyjnej
Midzynarodowego Biura Pracy; w latach 19651976 dyrektor naczelny archiww pastwowych; peni
liczne funkcje w SD: czonka Zarzdu Gwnego (1945), czonka Centralnego Komitetu (19451969),
czonka Komitetu Politycznego CK (19451954), czonka Prezydium CK (19451965), sekretarza
generalnego CK (19451961), wiceprzewodniczcego CK (19611965); w latach 19441969 pose: do
KRN, do Sejmu Ustawodawczego oraz Sejmu PRL I, II, III i IV kadencji.
W ostatnim okresie ycia ujawni, e zosta czonkiem SD na polecenie wadz PPR i bdc jednym z
przywdcw Stronnictwa Demokratycznego, by jednoczenie nadal czonkiem PZPR.
Leon Chajn by stalinowcem ktry faktycznie trzs caym Ministerstwem Sprawiedliwoci. Ten
ydowski komunista, znakomicie wspdziaajcy z tak przemonymi wwczas Jakubem Bermanem i
Hilarym Mincem, decydowa o wszystkim w resorcie, w niczym nie liczc si z figurantem ministrem
sprawiedliwoci Henrykiem witkowskim. Jak pisa Wacaw Barcikowski w swych wspomnieniach z
owych lat: () faktycznym kierownikiem Ministerstwa Sprawiedliwoci by Leon Chajn. Chajn, ktry
samowolnie podporzdkowa sobie sdy i prokuratury, ponosi ogromn odpowiedzialno za dyktowanie
bezwzgldnych wyrokw w sfabrykowanych stalinowskich procesach w Polsce. Nader typowe pod tym
wzgldem byy jego kategoryczne stwierdzenia w broszurze wydanej w 1947 roku: S jeszcze
prokuratorzy, ktrzy zdradzaj zbytek gorliwoci formalnej przy przetrzymywaniu zbirw z NSZ.
186
Najwyszy czas skoczy z tym marazmem i dobrym sercem w stosunku do bratobjcw! (L. Chajn
Trzy lata demokratyzacji prawa i wymiaru sprawiedliwoci, Warszawa 1947, s. 76-77).
Aby przerwa niepotrzebne liczenie si ze zbdnymi formalnociami (czytaj: reguami prawa), Chajn
wzywa do przyspieszonych czystek. Ju w kwietniu 1946 r. podczas dyskusji w Krajowej Radzie
Narodowej Chajn gromko pitnowa, e w polskim sdownictwie jest zbyt wiele starych kadr
sdziowskich i prokuratorskich, akcentujc: Chcielibymy () wprowadzi do sdownictwa nowy
strumie krwi spoecznej () . I rzeczywicie, wprowadzono ca mas nowych sdziw
doksztaconych w przyspieszonym tempie, ktrzy bez skrupuw wydawali krwioercze wyroki
zgodnie z yczeniami zwierzchnikw. Ulegli wobec Chajna sdziowie doprowadzali do skazywania na
dugoletnie okresy wizienia na podstawie faszywych dowodw. Leon Chajn jako agent komunistyczny
zosta oddelegowany do Stronnictwa Demokratycznego po to, by intrygami i podstpami jak najmocniej
podporzdkowa SD partii komunistycznej (od 1945 do 1961 r. Chajn by sekretarzem generalnym SD, a
pniej jego wiceprzewodniczcym).
Jego synem by Jzef Chajn.
Jzef Chajn
(ur. 13 wrzenia 1941, zm. 14 marca 2010 w Warszawie) ydowski dziaacz tzw. opozycji demokratycznej w PRL,
walterowiec, od koca lat 90. do 2008 wicedyrektor do spraw zbiorw ydowskiego Instytutu Historycznego; syn
Leona Chajna (19101983) i Miry z domu Fiedotin (19051984).
Czonek tzw. Stowarzyszenia Wolnego Sowa, wspzaoyciel Stowarzyszenia im. Gai i Jacka Kuroniw.
Przez wiele lat po 1989 r. by sekretarzem Fundacji Batorego, majcej potne oddziaywanie w
rnych sferach ycia. Jzef Chajn by tam swego rodzaju "szar eminencj" wpywajc na odpowiedni selekcj osb i instytucji, ktre sponsorowane byy z pienidzy fundacji.
KLAN CIMOSZEWICZW
Marian Mikoaj Cimoszewicz
Ur. W 1917r w Uljanowsku, zam. Endrychowce pow. Wokowysk, komunista, agent NKWD.
Robotnik. drogowy, w 1939r nie powoany do wojska Polskiego - by ju wwczas agentem NKWD. We
wrzeniu po agresji Armii Czerwonej byskawicznie awansuje - jest u nich poborc dostaw obowizkowych w Wokowysku-- rekwirowa pody rolne na rzecz okupanta - Bolszewikw. Na pocztku 1940r jest
seksotem-- tajnym donosicielem komisarza NKWD Kuprianowa w Parowozowni B-stok. W padzierJohn Luky Alfabet Yelity PRL 2. Klany
187
niku 1940r skierowany do Armii Czerwonej- Szkoa Podoficerw Radiotechnicznych. w Rostowie nad
Donem. W czasie wojny jest w Jednostce. Specjalnej NKWD-SMIERSZ. W 1943r po kursie pracownikw owiatowych- politycznych przeniesiony do Armii Berlinga. Od zakoczeniu wojny do 1972r w
organach Informacji Wojskowej i WSW, w tym: Komendant G. Zarz. Inf. WP (1948-50), szef Inf. Wojsk.
w Wojskowej Akademii Techn.-1951-54, szef Wydz. Inf. Wojsk. Garnizonu W-wa-1954-57 (z ukoczon
w 1934r z przerwami szko podstawow), oraz Szef Oddz. III i z-ca Oddz. I WSW w stopniu pk.. W
latach 1945-46 uczestniczy w likwidacji podziemia AK. Wzbudza powszechny strach i groz w WAT,
by gorszy od sowieckiego Komendanta WAT gen. Leoszeni ktry wielu Polakw- jak zeznaj
wiadkowie, wybroni z ap polaka Cimoszewicza. Aresztowa pierwszego komendanta i twrc WAT
gen. Grabczyskiego. Nakaza zbudowa cel pod schodami o nieludzkich warunkach w ktrej wizi
m.in. kpt. Sowika (ktrego ona bya w ciy) przez 11 mies., przesuchiwa go z broni w rku tzw. konwejerem-do utraty przytomnoci, niszczc go fizycznie i psychicznie. Przesuchiwa z broni wielokrotnie- czsto groc powieszeniem- min. Romualda Uasa, (ktrego ojca w 1952r zamordowano w
wojewdzkim. UB w Biaymstoku za udzia w AK) Kossowskiego, Walenczaka, Krzyanowskiego,
Downara, Kaliskiego i wielu, wielu innych. Usuwa z pracy b. AK-owcw m.in. p. Cymerman, a na jej
miejsce zatrudni swoj on. Wysiedlano prawowitych wacicieli z domw (14-tu) i wprowadzano tam
oficerw Informacji Wojskowej, sam rwnie zamieszka w takim domu. W r.1954 ukoczy kurs
Dowdcw Oficerw Informacji, potem-1955-57 liceum wieczorowe i Wyszy Kurs Doskonalenia
Oficerw przy Wojskowej Akademii Politycznej im. F. Dzieryskiego. Moc medali i odznacze. By
wiec jednym z najbardziej zaufanych i wiernych komunistw na Polsk dla zniszczenia Jej patriotycznego ywiou. By Jej wieloletnim i wielokrotnym katem.
Wodzimierz Cimoszewicz
(ur. 13 wrzenia 1950 w Warszawie) komunista, prawnik. Wiceprezes Rady Ministrw oraz minister
sprawiedliwoci i prokurator generalny (19931995), wicemarszaek Sejmu (19951996), prezes Rady Ministrw
(19961997), minister spraw zagranicznych (20012005) oraz marszaek Sejmu (w 2005). W latach 19892005
pose na Sejm X, I, II, III i IV kadencji, od 2007 senator VII i VIII kadencji. Tajny wsppracownik
wywiadu PRL - Carex

Ur. 1950r. Ju w liceum wstpi do antypolskiego ZMS-u, w 1971r wstpuje do PZPR- byskawiczna
kariera w czasie studiw na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego przewodniczcy komunistycznego ZMS-u, rwnoczenie wchodzi do wadz uczelnianych PZPR, zostaje komisarycznym
szefem centralniezjednoczonych (pomimo protestw studentw) organizacji: ZSP, ZMS, ZMW w
Socjalistyczne Zrzeszenie Studentw Polskich. Zostaje sekretarzem komitetu Uczelnianego PZPR. W
1977 r rozpocz liczne wyjazdy do krajw kapitalistycznych- Genewa, na praktyk w ONZ. W czasie
strajkw 1980r jest na praktyce w konsulacie PRL w Malmoe, we wrzeniu 1980r wyjazd do USAstypendium Fullbrighta na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. W 1985r udaje si na biaostock
wie- tereny zam. przez mniejszo biaorusk, gboko penetrowan przez SB i KGB- utrzymuje blisk
188
wspprac z biznesmenamirodem z GRU i KGB. Uaktywniony pod koniec lat 80-tych zosta sekretarzem Komitetu Gminnego PZPR. W wyborach kontraktowych w 1989 r z puli komunistycznej
wszed do Sejmu. Do PZPR nalea do samego jej koca, nie wstpi do SdRP akcentujc swoj
bezpartyjno- zabieg czysto taktyczny, gra pozorw dla zamydlenia oczu. ...Jego postawa wskazuje
jednak, e chciaby on za wszelk cen zatrze za sob swj PZPR-owski rodowd, i korzenie. Oznacza
to, e zosta zgodnie z dyrektyw sowieckiego Biura Polit. KPZR dla sub specjalnych pastw obozu
oddelegowany do tworzenia ludzkiego obliczaformacji post-komunistycznej. Pomimo braku
dowiadczenia politycznego, zostaje kandydatem tej formacji w wyborach prezydenckich 1990r. W tym
te roku pose J. Beszta- Borowski ujawnia z trybuny sejmowej haniebn przeszo jego ojca.
W 1992r min. Macierewicz ujawnia Wodzimierza Cimoszewicza jako tajnego wsppracownika
wywiadu - Carex. Akta jego wsppracy ze subami specjalnymi zachowane byy jeszcze w 1992r w
archiwum Zarzdu Wywiadu UOP. W.C. oczywicie zaprzecza, mwic i to jego...CIA chciaa
zwerbowa na agenta. W 1990r dotara do niego w sejmie tajna notatka subowa MSZ, z ktrej wynikao
m.in. e: .bezpartyjny Cimoszewicz spotyka si z biaoruskim aktywem...SdRP, a spotkania maj
charakter tajny... spiral wrogoci pomidzy Biaorusinami a Polakami nakrca Moskwa...sojusz
wyborczy Cimoszewicz- W .Stachwiuk...z nomenklatury komunistycznej .. naley si obawia nie
biaoruskiego nacjonalizmu... lecz bardziej moliwoci uzyskania przez polskich Biaorusinw protekcji z
zewntrz- jak ruch komunistyczny czy suby specjalne obcych pastw W odpowiedzi pose Cimoszewicz z niepohamowan furi zaatakowa MSZ, zarzucajc mu inwigilowanie go. By szefem komisji
sejmowej ds. afery alkoholowej, w tym czasie jego ona uczestniczya w spce alkoholowej. W 1990r
szefem jego kampanii wyborczej zosta kandydat do senatu w 1989r, przewodniczcy OPZZ i
biznesmenz SLD- Karczewski, dokona on wczeniej wielokrotnych naduy w bankach na wiele mln.
z. Sprawa zanika poniewa by powizany z szefem firmy Pronar w Narwi Martyniukiem
(podejrzanym od duszego czasu o powane naduycia gospodarcze, m.in. bezcowy import paliw, a
ledztwo prowadzia Delegatura UOP). 6 marca 1994r odwiedzi go na tajnej wizycie i gocinnej
kolacji, Min. Sprawiedliwoci, Prokurator Generalny, V-cepremier W.Cimoszewicz. Doda naley e
Cimoszewicz wystpowa z projektem ograniczenia dostpu UOP do ledztw w sprawach gospodarczych. Twierdzi e na kolacji by prywatnie i prasy nie powinno to interesowa. Wizyt zabezpiecza
komendant woj. policji w B-stoku ze swoimi podkomendnymi subowo, rwnie ekipa z Biura Ochrony
Rzdu- paliwo, samochody. Podobnie byo na prywatnym balu na imieninach ony w Kalinwce k.
Biaegostoku wsplnie z Kwaniewskim, Oleksym, Millerem i Jaruzelskim 4 grudnia 1994r. Ochraniali
ich BOR-owcy, tajniacy, miejscowa policja za krwawic podatnikw. Sprawa Pronaru ucicha,podobnie
jak posa Sergiusza Plewy z listy SLD w wyborach.1993r, podejrzanego o powane naduycia finansowobankowe. Kiedy zosta premierem , Michnikowa GW powitaa ten fakt z niebywaym entuzjazmem
piszc m.in.: Cimoszewicz uwaany jest za najbardziej wiarygodnego, niezalenego polityka lewicy...
wsawi si akcj czyste rce. Kilka miesicy wczeniej ukaza si w GW wsplny tekst
Cimoszewicza i Michnika: O prawd i pojednanie, wsplnie apelujcych o zakoczenie wszelkich
rozlicze PRL-owskiej przeszoci, sucy oczyszczaniu postkomunistw i promowaniu
Cimoszewicza jako bezpartyjnego- z poza aparatu PZPR. Akcja czyste rce nie przyniosa
189
adnych negatywnych skutkw krytykowanym przez Cimoszewicza osobom, przeciwnie- wielu z nich31 ministrw, v-ceministrw i sekretarzw stanu, weszo do rzdu Cimoszewicza , pomimo e wczeniej
w rnych spkach i radach nadzorczych zamali ustaw antykorupcyjn- pobierajc bezprawnie od 30
do 400 mln. wczesnych z. Premier Cimoszewicz nie zaj stanowiska gdy w/w list 31 dostarczy mu
Klub Parlamentarny KPN. Akcja czyste rcesuya do oczyszczenia ze stanowisk osb niepokornych,
jak np. rzecznik cakowitego rozliczenia dugw PZPR i SdRP w woj. Gdaskim-Marek Biernacki.
Cimoszewicz po ujawnieniu tajnej poyczki dolarowej KPZR dla SdRP- Millera i Rakowskiego, ostropod publiczk, skrytykowa ten fakt, jednoczenie bdc min. Sprawiedliwoci ochroni kulisy tej
moskiewskiej poyczki.
Cimoszewicz przyj na rozmow Moona z siejcej mier sekty, Pogrom kielecki- UB-cka prowokacja, to dla niego dzieo Polakw- stawa po stronie demonstrujcych swj skrajny antypolonizm
ydw. Wyjtkow arogancj wykaza w sejmie 20 marca 1997r w zwizku z sytuacj w Stoczni
Gdaskiej: To ja osobicie podjem decyzj o uyciu si policyjnych. Odmawia przyznania tej stoczni
gwarancji rzdowych na kredyt bankowy, jednoczenie z nonszalancj zadeklarowa 70 mln. dolarw dla
stoczni wietnamskiej. Szczyt ignorancji i arogancji osign.
Jako premier, w lipcu 1997r w czasie wielkiej powodzi w 9 wojewdztwach- zajmowa si jako szef
sztabu SLD kampani wyborcz....sytuacja jest wprawdzie powana ale dotyczy nieduych obszarw, a
rzd nie bdzie si zajmowa odszkodowaniami, gdy trzeba by przezornym i ubezpieczonympowiedzia po obradach rzdu. Jeszcze wikszym blamaem rzdu Cimoszewicza okazaa si zapowied
szybkiego wybudowania tysica domw dla powodzian, ich jako staa si prawdziwym symbolem brakorbstwa i nieodpowiedzialnoci zleceniodawcw i budowniczych. Skrajna kompromitacja premiera
Cimoszewicza w czasie walki z klsk powodzi sprawia, e posta jego staa si niewygodna nawet dla
postkomunistw. Na wizerunek Cimoszewicza pracuje te pro-ukaszenkowskie Biaoruskie Tow.
Spoeczno -Kulturalne , finansowane przez Ministerstwo Kultury. Festiwale Muzyki Cerkiewnej i
Piosenki Biaoruskiej wykorzystywane s rwnie do promowania Cimoszewicza, ktry zawsze moe te
liczy na poparcie nagradzanych awansami ludzi o prowieniencji post-komunistycznej. 18 maja 2005
ogosi publicznie, e nie bdzie kandydowa na urzd prezydenta w wyborach w tym samym roku.
Jednak 28 czerwca zmieni zdanie i zadeklarowa swj start w tych wyborach. Swoj decyzj uzasadni
wpywem wyborcw. Do zmiany deklaracji o zakoczeniu kariery politycznej namawia go take prezydent Aleksander Kwaniewski oraz Stowarzyszenie Ordynacka. Cho pozosta czonkiem SLD i jego
klubu poselskiego, wystartowa jako kandydat niezaleny. 3 lipca na konwencji wyborczej SLD uzyska
poparcie tej partii w wyborach, wspary go te Unia Lewicy III RP, Federacja Modych
Socjaldemokratw i fundacja Jolanty Kwaniewskiej "Porozumienie bez barier". Szefem komitetu
wyborczego zostaa Jolanta Kwaniewska, szefow sztabu wyborczego posanka Katarzyna Piekarska. Po
ogoszeniu kandydatury zosta wezwany przed komisj ledcz ds. PKN Orlen. Do przesuchania doszo
30 lipca. W efekcie ledczy deklarowali moliwo postawienia przesuchiwanego przed Trybunaem
Stanu, a do prokuratury zoyli doniesienia o moliwoci popenienia przez niego przestpstwa, m.in. w
oparciu o zeznania Anny Jaruckiej. 14 wrzenia 2005 Wodzimierz Cimoszewicz ogosi rezygnacj z
190
kandydowania na urzd prezydenta oraz wycofanie si z ycia publicznego W wyborach parlamentarnych

w 2007 kandydowa do Senatu z ramienia KWW Cimoszewicz do Senatu. Uzyska mandat w okrgu
biaostockim. W czerwcu 2010 przed pierwsz tur wyborw prezydenckich popar kandydatur
Bronisawa Komorowskiego. W wyborach parlamentarnych w 2011 ponownie dosta si do Senatu z
ramienia KWW Cimoszewicz do Senatu. Przystpi do Koa Senatorw Niezalenych.
KLAN CIUPAK RODA

Profesor Edward Ciupak
(ur. 1 stycznia 1930 w Andrzejowie, zm. 10 padziernika 2011) socjolog, profesor zwyczajny, nauczyciel
akademicki. Ojciec Magdaleny rody. Zarejestrowany przez wywiad PRL jako kontakt informacyjny Gabriel.
Wieloletni wsppracownik Urzdu ds. Wyzna, ateista, przez niemal cae ycie zawodowe zajmowa si
Kocioem katolickim. Urzd ten, zlikwidowany w kocu 1989 r., by czci aparatu kontroli i represji
PRL, stosowanych wobec kociow i zwizkw wyznaniowych. Profesor komunistycznej Wyszej
Szkoy Nauk Spoecznych przy KC PZPR. W okresie PRL Edward Ciupak by szczliwym posiadaczem
subowego paszportu uprawniajcego go do wyjazdu na Zachd Europy. Wielokrotnie przebywa we
Francji, gdzie kilka razy zabra crk Magdalen (obecnie rod, znan z amw Gazety Wyborczej i
Wprostfilozof, ateistk, przeciwniczk lustracji, zwolenniczk ruchw feministycznych i
proaborcyjnych). Wedug archiww sub specjalnych PRL, prof. Ciupak zosta pozyskany przez
Departament I (wywiad) przed wyjazdem do Francji. W kartotece figuruje jako kontakt informacyjny
bya to jedna z kategorii wiadomej wsppracy z wywiadem cywilnym PRL. Wykorzystywanie kontaktu
informacyjnego Gabriel wywiad PRL rozpocz w maju 1965 r. Z odrcznych notatek wynika, e
podczas rozmowy z 20 kwietnia 1965 r. z pracownikiem paryskiej rezydentury ps. Sawan Edward
Ciupak przekazywa informacje na temat prof. Swieawskiego, ktry uzyska stypendium francuskie.
Przekazywa rwnie bardzo szczegowe informacje dotyczce dr. Malanowskiego z katedry socjologii
UW, ktry przebywa we Francji. Wedug dokumentw bezpieka oczekiwaa od Gabriela przede
wszystkim dokadnych informacji na temat polskiego Kocioa we Francji. Rozmwca by bardzo
otwarty i chtny do pomocy, wspominajc, e w kraju jest wykorzystywany jako ekspert przez Urzd do
spraw Wyzna czytamy w notatce rezydenta. Z dokumentw wynika, e funkcjonariusze wywiadu
PRL mieli o swoim rozmwcy bardzo dobre zdanie rezydent wywiadu opisywa, e jego rdo jest
komunikatywne i ma z nim w rozmowiebardzo bezporedni kontakt, a idc do niego z konkretnym
pytaniem, mona liczy na pewniaka na wyczerpujc odpowied. Wywiad PRL z gorliwoci
zajmowa si emigracj polityczn i polskimi parafiami w Paryu. Szczegln uwag Departamentu I
cieszya si Polska Misja Katolicka. Zbierano o niej szczegowe informacje w dokumentach znajduje
si m.in. tajna notatka Sawana z rozmowy z dr. Edwardem Ciupakiem sporzdzona 21 stycznia 1965 r.:
E. Ciupak zosta wprowadzony przez Marka liwiskiego na spotkania urzdzane w Paryu przez
191
zakonnika Placyda Galiskiego. M. liwiski przebywa we Francji na paszporcie PRL, ukoczy on

studia socjologiczne na UW. Placyd Galiski pochodzi z klasztoru z Tyca, ma paszport polski, nosi si z
zamiarem powrotu do kraju. W kady czwartek przy ul. 19 Maitre-Abert (Hotel Etienne Delet) Galiski
organizuje dyskusje na tematy religijne. Omawia on np. bibli. () W soboty odbywaj si spotkania
towarzyskie (). Poza tym Galiski przyjmuje indywidualnie. Poszukuje on mieszka i pracy dla ludzi
przyjedajcych z kraju. () Ciupak twierdzi, e caa ta impreza ma inny ni tylko religijny charakter.
Rozmwca mj nadal bdzie si interesowa Galiskim raportowa do centraliSawan. Z dokumentw wynika, e Gabriel we Francji ledzi sprawy parafii polskiej. Przesiaduje w kocioach,
robi wywiady wrd wiernych, zna wielu ksiy, rozmawia w Misji Katolickiej, szpera w bibliotekach
Misji pisa rezydent polskiego wywiadu, zaznaczajc, e jego kontakt wietnie orientuje si w tematach problematyki interesujcych SB, w tym dotyczcych zwizkw Kocioa we Francji z polsk
emigracj, polskiej Misji Katolickiej i seminariw duchownych. Gabrielwskazywa m.in., e przepyw
pienidzy do Polski z Parya odbywa si przez sprzeda w kraju dewocjonaliw pochodzenia
francuskiego. Jednym z zada Gabriela byo dokonanie opisu struktury instytucji zwizanych z polskim
Kocioem we Francji. W czasie rozmw kontakt informacyjny sam zwrci bezpiece uwag na celowo
uwanego ledzenia publikacji Gosu Katolickiego wydawanego we Francji. Sugerowapomoc w tym
zakresie, dorzucajc, i jest w kontakcie z redaktorem naczelnym ks. Adolfem Jzefem Stop.
Pracownicy wywiadu potwierdzali pniej znajomo tematyki przez Gabriela i to, jak wartociowym
jest rdem. Doceniali jako informacji, rewanujc si zwerbowanemu, obdarowujc go regularnie za
porednictwem rezydenta prezentami w postaci papierosw i alkoholu. W dokumentach przechowywanych w IPN dotyczcych prof. Ciupaka znajduje si kilkustronicowa, odrcznie sporzdzona
notatka na temat studenckiej pielgrzymki z Parya do Chartres, gdzie stoi konsekrowana w 1260 r.
gotycka katedra pw. Najwitszej Marii Panny. Prof. Ciupak przyzna, e by na tej pielgrzymce. Z
dokumentw wynika, e Gabriel po pielgrzymce do Chartres przekaza wywiadowi PRL informacje,
ktre uznano za interesujce. Dotyczyy one relacji midzy Misj i seminarium ksiy oraz roli ks. Stopy.
Gabriel opisa organizatorw pielgrzymki: ks. Georgesa Wierusza Kowalskiego i ks. Burzaw,scharakteryzowa te grup polskiej modziey emigracyjnej na podstawie swoich obserwacji.
Przekaza, e jej pogldy nie pokrywaj si z ideologi propagowan przez Woln Europ o
przeladowaniu Kocioa katolickiego w Polsce. Jednoczenie Gabriel donosi, e ksia przyjedajcy
do Francji z kraju s traktowani przez emigracj jak bohaterowie.Podejmuj po przyjedzie intensywn
prac duszpastersk, manifestujc, i jest ona ograniczana w PRL. Ich kontakty ograniczaj si do
modziey emigracyjnej. Z innych moich obserwacji wynika,e nie maj oni wpywu na tzw. star
emigracj zarobkow, ktra przyjechaa do Francji w latach midzywojennych pisa Gabriel. Po
powrocie do kraju Edward Ciupak podj prac w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego,
gdzie wykada do 2005 r. Pracowa take w Wyszej Szkoy Nauk Spoecznych przy KC PZPR. Dzisiaj
prof. Ciupak, chocia jest ju na emeryturze, nadal ksztaci mode kadry. Jest dziekanem Wyszej Szkoy
Administracyjno-Spoecznej w Warszawie, wykada te w warszawskiej Wyszej Szkole Finansw i
Zarzdzania. Na kierunku neuropsychologia kliniczna zajcia prowadzi obok prof. Janusza Czapiskiego,
a jego kolegami-wykadowcami na tej uczelni s m.in. prof. Lew Starowicz i dr Waldemar Gontarski.
192
Magdalena roda
(ur. 7 stycznia 1957 w Warszawie) teoretyk etyki, filozofka, publicystka, feministka; ateistka, przeciwniczka
lustracji, zwolenniczka ruchw feministycznych i proaborcyjnych. Bya wiceminister w rzdzie Marka Belki. Od
1993 redaktor Przegldu Filozoficznego, od 1994 sekretarz redakcji pisma Etyka. Crka Edwarda Ciupaka - ps.
Gabriel.
Jest sta felietonistk Gazety Wyborczej i profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. 16 sierpnia 2004
premier Marek Belka powoa Magdalen rod na stanowisko Penomocnika Rzdu ds. Rwnego
Statusu Kobiet i Mczyzn. Minister roda wzbudzia kontrowersje, kiedy 8 grudnia 2004 Agencja
Reutera podaa wiadomo o jej wypowiedzi na konferencji w Sztokholmie dotyczcej "morderstw
honorowych". roda powiedziaa, e: Katolicka, w przewaajcej mierze, Polska, cho wolna od
"honorowych zabjstw", ma problemy ze zjawiskiem stosowania przemocy wobec kobiet, majce
rdo w silnym wpywie Kocioa Katolickiego na ycie publiczne. [...] Katolicyzm nie wspiera
bezporednio, ale te nie sprzeciwia si przemocy wobec kobiet. Istniej jednak porednie zwizki,
poprzez kultur,ktra jest silnie oparta na religii. Pocztkowo roda zaprzeczya tym doniesieniom;
nastpnie przyznaa, e moga uy podobnych sw, ale wynikao to ze sabej znajomoci angielskiego.
W rezultacie nacisku mediw premier Marek Belka postanowi ukara rod: penomocniczka miaa sta
si podsekretarzem stanu w Ministerstwie Polityki Spoecznej. Magdalena roda ocenia ten pomys jako
"cios w urzd i prawa kobiet" i zagrozia dymisj; premier ustpi.
KLAN CYRANKIEWICZ
Jzef Cyrankiewicz
(ur. 23 kwietnia 1911 w Tarnowie, zm. 20 stycznia 1989 w Warszawie) dziaacz socjalistyczny i komunistyczny,
czonek wadz PPS i PZPR, piciokrotny premier RP i PRL w latach 19471952 i 19541970 (funkcj t sprawowa
najduej w historii Polski), przewodniczcy Rady Pastwa. Z zawodu prawnik i dziennikarz, z wyboru
karierowicz PRL, dyktator komunistyczny i zdrajca Polski.
Wywodzi si z patriotycznej rodziny o inklinacjach narodowych (ojciec jego by endeckim dziaaczem w

Galicji, a z zawodu geodet). Bratem Jzefa Cyrankiewicza by Jerzy Cyrankiewicz(ur. 1920, zm. 1960)
polski lekarz praktykujcy w Szkocji, dziaacz polonijny. Przed II wojn wiatow studiowa medycyn
na Uniwersytecie Jagielloskim By dziaaczem Modziey Wszechpolskiej. W czasie wojny walczy w
Samodzielnej Brygadzie Strzelcw Karpackich (m.in. w Bitwie o Tobruk). Uczestniczy w kampanii
woskiej w szeregach II Korpusu Polskiego. Po 1945 osiad w Wielkiej Brytanii, gdzie ukoczy studia
medyczne (na Polskim Wydziale Lekarskim w Edynburgu). Od 1953 praktykowa jako lekarz w Szkocji
(w Harthill), by rwnie dziaaczem emigracyjnym. Zmar tragicznie w 1960. Natomiast Jzef by zaprzeczeniem swojej rodziny.
193
Podczas studiw na Uniwersytecie Jagielloskim w Krakowie, ktrych nie ukoczy,bardzo szybko

zwiza si z krakowskimi komunistami z PPS. Od 1931 dziaa w PPS i Zwizku Niezalenej Modziey
Socjalistycznej. Od 1935 sekretarz Okrgowego Komitetu Robotniczego PPS w Krakowie.
Jako oficer rezerwy WP wzi udzia w kampanii wrzeniowej. Od jesieni 1939 na czele PPS-WRN i GL
PPS w okrgu krakowskim. Wraz z GL PPS podporzdkowa si Zwizkowi Walki Zbrojnej, zostajc
zaprzysionym oficerem tej organizacji. W czasie II wojny wiatowej by jednym z czoowych dziaaczy
PPS WRN. Kierownictwo tej organizacji planowao jego kandydatur na stanowisko zastpcy Delegata
Rzdu na Kraj z ramienia PPS.
Wedug oficjalnych rde aresztowany w 1941 roku i osadzony w wizieniu przy Montelupich, a rok
pniej przewieziony do Auschwitz. Wedug rde nieoficjalnych i zezna kilku winiw obozu,
przebywa w Owiecimiu ju w 1940 roku. Mona przypuszcza, e rok 40 podawany by w pierwszej
wersji, majcej skonstruowa oficjalny yciorys Cyrankiewicza, a wizao si to cile z przybyciem w
tym roku do KL Auschwitz rotmistrza Witolda Pileckiego i prb poczenia dwch historii w jeden
chwalebny yciorys.
Witold Pilecki aresztowany w Warszawie w 1940 roku, kierujc si rozkazem wniknicia do obozu
Auschwitz, nie podj ucieczki i nie zgodzi si na wykupienie z rk hitlerowcw. Jego bohaterska misja
rozpocza si 21 wrzenia i trwaa trzy lata. Pilecki, wystpujcy w KL Auschwitz jako Tomasz
Serafiski, otrzyma numer obozowy 4859. Pracowa w obozie w rnych komandach; by sprztajcym,
pielgniarzem, stolarzem, rzebiarzem. W cigu kilku tygodni zorganizowa zalki konspiracji obozowej. Posuy si modelem utajnionych "pitek", ktre miay bardzo ograniczone kontakty pomidzy
sob. Baz byo pi grnych "pitek", niezalenych i nic o sobie nie wiedzcych, ktre rozwijay si w
dolne "pitki". Pierwsza "grna pitka" powstaa jesieni 1940, druga dopiero w marcu 1941. Do
pierwszej "pitki" naleeli: Wadysaw Surmacki - nr 2759. Wadysaw Dering - nr 1723. Jerzy de Virion
- nr 3507. Eugeniusz Obojski - nr 194. Alfred Stssel - nr 435. Organizacja przyja nazw Zwizek
Organizacji Wojskowych.
Z biegiem czasu organizacja rozrosa si do wielu komrek ulokowanych w kilku komandach obozu.
Naleeli do niej m.in. narciarz Bronisaw Czech i artysta rzebiarz prof. Xawery Dunikowski. Obja nawet kilku winiw funkcyjnych. Szpital obozowy sta si wan enklaw konspiracji. Zorganizowano
pierwszy kontakt z ludnoci cywiln poza obozem, ktr wykorzystano dla przerzutu lekarstw. Konspiracja miaa wasny sd, wydawaa wyroki mierci na kapusiw, ktre wykonywano przy pomocy wszy
zakaonych tyfusem, albo zamieniajc kartoteki winiw z wyrokami mierci wydanymi przez
Niemcw. Spenetrowano rwnie tzw. Aufnahmenkommando Oddziau Politycznego - Politische
Abteilung, czyli obozowego Gestapo.
Jzef Cyrankiewicz trafi do KL Auschwitz wedug wersji oficjalnej - z wizienia na Montelupich w
Krakowie 4 wrzenia 1942 [nr 62933]. W obozie Cyrankiewicz wsppracowa z socjalistami, oraz z
komunistami niemieckimi i austriackimi wszyscy podejrzewani o wspprac z Politische Abteilung
[obozowym Gestapo].Od niemal pierwszego dnia Cyrankiewicz otrzyma status winia funkcyjnego i w
194
krtkim czasie awansowa na blokowego pisarza. Przyjani si z obozow mietank kapo i nadzorcami.
Zaangaowany w ruch konspiracyjny prowadzi szeroko zakrojon agitacj polityczn wrd winiw.
Po nieudanej ucieczce z obozu spdzi w bunkrze przy Gestapo trzy tygodnie, po czym zosta
wypuszczony i powrci na eksponowane stanowisko pisarza. 26 czerwca 1944, przed transportem do
Buchenwaldu, Henryk Baroszewicz, czonek kierownictwa ZOW, wtajemniczy Cyrankiewicza w
konspiracj obozow zwizku. Wkrtce potem nowy wizie Auschwitz, inspektor katowicki AK,
Wacaw Stacherski, przekaza myln informacj jakoby Cyrankiewicz by przywdc ZOW. Na
podstawie tej informacji, latem 1944, komendant Okrgu lskiego AK, pk. Zygmunt Janke "Walter"
mianowa konspiracyjnie Jzefa Cyrankiewicza "Rota" dowdc ZOW.
Tak zrodzia si legenda "Cyrankiewicza-bojownika owicimskiego", rozdmuchana natychmiast po
wojnie przez komunistyczn propagand. Po powrocie do Polski Cyrankiewicz odszuka prawdziwego
Tomasza Serafiskiego i dowiedzia si od niego o roli Pileckiego w Auschwitz. Po powrocie samego
Pileckiego mia mu porednio zaproponowa ujawnienie si i milczenie w zamian za zapewnienie bytu
materialnego. W meldunku nr 6 z 4 wrzenia 1946, Pilecki wspomina Cyrankiewicza i to, i ten spotka
si z Serafiskim i szuka materiaw do referatu Owicim walczcy. Maria Bielecka wspomina:
"Kiedy po powrocie do Polski [1946] odwiedzi mnie Witold Pilecki, powiedziaam mu, e straciam
okazj do wysuchania relacji o Owicimiu. Witold umiechn si: "Ten odczyt si nie odby. Mia go
wygosi Cyrankiewicz. Kiedy dowiedziaem si o tym, napisaem do niego, e jestem w posiadaniu
dokumentu dotyczcego jego pobytu w Owicimiu. I jeeli on omieli si mwi o konspiracji w
Owicimiu, to ja opublikuj posiadany dokument. Odczyt si nie odby".
Kilkadziesit lat po tamtych wydarzeniach polskie gazety opublikoway wywiad z bratankiem Witolda
Pileckiego, w ktrym Krzysztof Pilecki odpowiadajc na pytania Jadwigi Knie Grnej stwierdzi: Stryj
doskonale wiedzia, e jego przeszo (Cyrankiewicza) w KL Auschwitz bya zupenie inna ni ta, ktr
rozpowszechniay wadze PRL. Wedug tej drugiej, Cyrankiewicz by bohaterem owicimskim i
zaoycielem obozowej organizacji konspiracyjnej. Prawda jednak bya inna. Jzef Cyrankiewicz w
obozie popeni mnstwo nikczemnych czynw. By esesmaskim donosicielem. Przez niego zgino
wiele osb. Stryj uoy w cao fragmenty dramatycznych zbiegw okolicznoci. Doszed do tego, e po
kolei ginli bez ladu ci czonkowie organizacji konspiracyjnej, ktrzy mieli bliszy kontakt z
Cyrankiewiczem.
27 grudnia 2007 tygodnik Wprost opublikowa artyku na temat domniemanego szpiegostwa Jzefa
Cyrankiewicza na rzecz Gestapo. Odezwali si naoczni wiadkowie i potwierdzili podane przez pismo
fakty. Jednak oficjalne rda niczego nie wykazay, chocia wiadomym jest, e przez wiele lat
Cyrankiewicz mia szeroki dostp do akt obozowych, a nawet wypoycza te bardziej dla niego
interesujce.
Rotmistrz Pilecki uciek z obozu w 1943 roku i natychmiast zaangaowa si w walk podziemn z
okupantem. By oficerem AK. Przeszed przez powstanie warszawskie i emigracj. Powrci do kraju w
1946 roku, pracujc nadal w podziemiu. Aresztowany przez UB 8 maja 1947 roku, oskarony o
szpiegostwo zosta osdzony i skazany na kar mierci. Jedyn osob, ktra moga uaskawi
195
Pileckiego by Jzef Cyrankiewicz. W trakcie procesu prokurator odczyta pismo od

Cyrankiewicza skierowane do sdu. W pimie tym potpia Pileckiego i odegnywa si od
znajomoci z oskaronym i tym samym odsuwa szans na uaskawienie. Wyrok wykonano strzaem w ty gowy. Nikt nie wie gdzie pochowano rotmistrza Witolda Pileckiego
Po zwolnieniu z obozu na wiosn 1945, znalaz si we wadzach koncesjonowanego przez komunistw
PPS, wchodzc w skad Rady Naczelnej PPS. Na stanowisku tym znajdowa si do 1948. Od lipca 1945
do grudnia 1948 peni jednoczenie funkcj sekretarza generalnego Centralnego Komitetu
Wykonawczego PPS, oraz czonka Komisji Politycznej Centralnego Komitetu Wykonawczego (od
listopada 1945 do grudnia 1948). Od 1946 do 1949 by rwnie prezesem Polskiego Zwizku byych
Winiw Politycznych.
Nalea do dziaaczy socjalistycznych, ktrzy opowiedzieli si za cis wspprac z komunistami z
Polskiej Partii Robotniczej, liczc na szybka karier polityczn. Wpyno to na popieranie przez
Cyrankiewicza frakcji w PPS, sympatyzujcej z komunistyczn PPR i dcej do wsplnego bloku
politycznego z t parti, ju w roku 1945. W listopadzie 1946 wszed w skad TRJN na czele z Edwardem
Osbk-Morawskim, jako minister bez teki. W 1945 upomnia si u Stalina o dziaacza ludowego Stanisawa Mierzw, przetrzymywanego w ZSRR pomimo upynicia wydanego wyroku po procesie
szesnastu. Nie zareagowa natomiast na prob o uaskawienie Witolda Pileckiego (penicego w latach
okupacji niemieckiej bohatersk misj w obozie koncentracyjnym Auschwitz), ktr skierowaa do niego
ona Pileckiego, Maria w 1948, mao tego sam naciska na sd aby Pileckiego jak najszybciej skazac na
kar mierci. Po sfaszowanych przez komunistw wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1947, dnia 5
lutego 1947 stan na czele nowego rzdu, zdominowanego przez zdrajcw komunistycznych. Bdc
premierem (o jego wyborze zadecydowano wczeniej na Kremlu), prowadzi polityk podporzdkowan
ZSRR m.in. bez sprzeciwu rezygnujc z udziau Polski w planie Marshalla. Zwalcza rwnie
politykw PPS, ktrzy bronili jej niezalenoci i zdominowania przez komunistw, ostro krytykujc m.in.
Zygmuntauawskiego (jednego z dziaaczy PPS i posa na Sejm Ustawodawczy). Dy wwczas do
poczenia PPS i PPR, co oznaczao faktycznie rezygnacj z zasad ideowych socjalizmu (nawet w zakresie dziaalnoci wczesnej PPS, tolerowanej przez komunistw z PPR), oraz w kocu wchonicie przez
PPR co nastpio formalnie na Kongresie Zjednoczeniowym w grudniu 1948, kiedy powstaa PZPR (po
przeprowadzeniu czystek w szeregach PPS). Podczas Kongresu Zjednoczeniowego Cyrankiewicz zosta
wybrany w skad Komitetu Centralnego PZPR, oraz zosta Sekretarzem KC PZPR i Biura
Organizacyjnego PZPR (pozostajc na tych stanowiskach do 1971). Funkcj premiera RP Cyrankiewicz
peni do 1952. W latach 19471972 nieprzerwanie by posem na Sejm RP (na Sejm Ustawodawczy) i
PRL (I, III, IV i V kadencji).
W 1952 Cyrankiewicz musia zrzec si stanowiska premiera na rzecz Bolesawa Bieruta, co nastpio po
uchwaleniu Konstytucji PRL, obejmujc 21 listopada 1952 funkcj wicepremiera. W okresie 19521956
przewodniczy Zarzdowi Gwnemu Towarzystwa Przyjani Polsko-Radzieckiej, bdc rwnolegle
czonkiem Prezydium Oglnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego. Od marca 1954 wszed w skad
Biura Politycznego KC PZPR. 18 marca 1954, w efekcie podziau wadzy wrd komunistw (co byo
196
konsekwencj sporw w PZPR po mierci Stalina w 1953) ponownie zosta premierem, i pozostawa na
tym stanowisku do momentu protestw spoecznych Grudnia 1970. W tym okresie jako premier (oraz
wczeniej, w okresie stalinizmu), aktywnie angaowa si w akcje wymierzone w Koci katolicki w
Polsce, w szczeglnoci w czasie obchodw milenijnych w 1966.
W czasie wydarze Czerwca 1956 opowiedzia si przeciwko robotnikom i nakaza oddziaom LWP
i Korpusowi Bezpieczestwa Wewntrznego brutalnie stumi powstanie robotnicze w Poznaniu.
Wwczas, 29 czerwca 1956, w przemwieniu na antenie Polskiego Radia w Poznaniu stwierdzi i:
"Kady prowokator czy szaleniec, ktry odway si podnie rk przeciw wadzy ludowej, niech
bdzie pewny, e mu t rk wadza ludowa odrbie w interesie klasy robotniczej, w interesie
chopstwa pracujcego i inteligencji, w interesie walki o podwyszenie stopy yciowej ludnoci, w
interesie dalszej demokratyzacji naszego ycia, w interesie naszej Ojczyzny.".
By wwczas zwolennikiem umiarkowanych reform polityczno-gospodarczych, nie opowiedzia si
jednak jednoznacznie za konkretnymi zmianami w okresie walk frakcyjnych w PZPR pomidzy stronnictwami tzw. natoliczykw i puawian w 1956. Po wydarzeniach politycznych z roku 1956 wspiera
Wadysawa Gomuk, wczesnego przywdc frakcji puawian w PZPR, czym utorowa mu drog do
wadzy.
W czasie kryzysu politycznego Marca 1968 wystpi ostro przeciwko protestujcym studentom. W
odpowiedzi na list Koa Poselskiego Znak (protestujcego przeciwko antyinteligenckiej i antysemickiej
nagonce wadz PRL), 10 kwietnia 1968 w Sejmie wygosi demagogiczn mow potpiajc uczestnikw
protestw spoecznych.
Podczas protestw robotniczych Grudnia 1970 zaakceptowa decyzj Gomuki o strzelaniu do
robotnikw i przyj j do realizacji jako premier rzdu. W konsekwencji tych wydarze 23 grudnia
1970 zosta odsunity od wanych stanowisk w pastwie i partii, nastpnie mianowano go na funkcj
przewodniczcego Rady Pastwa, ktr sprawowa krtko do 27 marca 1972. 6 maja odszed rwnie z
wadz ZBoWiD (by przewodniczcym Rady Naczelnej zwizku nieprzerwanie od 1949). W 1972 nie
zosta rwnie wybrany do Sejmu, a w grudniu 1975 odszed z KC PZPR.
Po odejciu z czynnej polityki zaangaowa si w tzw. komunistyczny ruchu "walki o pokj", przyjmujc
w 1973 funkcj przewodniczcego Oglnopolskiego Komitetu Pokoju, wybrany w skad Prezydium
wiatowej Rady Pokoju w Sztokholmie (by nim do 1986). Przyczyni si do utrwalenia systemu
komunistycznych rzdw w Polsce, co uznaway kolejne ekipy rzdzce PRL. Wyrazem tego byo jego
symboliczne czonkostwo w kontrolowanym przez PZPR Froncie Jednoci Narodu (do 1983
Cyrankiewicz wchodzi w skad Prezydium Oglnopolskiego Komitetu FJN). Do koca ycia bytake
czonkiem Rady Naczelnej ZBoWiD.
Prywatnie jako bawidamek cieszy si powodzeniem u kobiet. Trzykrotnie onaty: pierwsza ona od
1940 do 1946 Joanna Halina Munk-Leszczyska (siostra reysera Andrzeja Munka), druga ona od 1947
do 1968 znana aktorka Nina Andrycz (maestwo oficjalnie trwajce o kilka miesicy duej od
197
nastpnego, ale Cyrankiewicz w ostatnim okresie by ju zwizany z Tempsk), trzecia ona kardiolog
Krystyna Tempska.
Joanna Halina Munk-Leszczyska

pierwsza ona Cyrankiewicza od 1940 do 1946 (siostra reysera Andrzeja Munka)
Andrzej Munk
ur. 16 padziernika 1921 w Krakowie, zm. 20 wrzenia 1961 w owiczu) ydowski reyser filmowy, jeden z
przedstawicieli nurtu zwanego polsk szko filmow.
W czerwcu 1939 ukoczy VIII Pastwowe Gimnazjum Matematyczno-Przyrodnicze im. Augusta

Witkowskiego w Krakowie. W czasie okupacji hitlerowskiej przenis si do Warszawy i ze wzgldu na
pochodzenie ydowskie musia si ukrywa.
Pracowa w firmie budowlanej, pniej bra udzia w powstaniu warszawskim. Po powstaniu przebywa
w Generalnym Gubernatorstwie, a po wyzwoleniu wrci do Warszawy. Studiowa na Politechnice Warszawskiej, a nastpnie na Uniwersytecie Warszawskim, ale ostatecznie zosta przyjty do Szkoy
Filmowej w odzi. Ukoczy j w 1951 (wydzia operatorski i reyserski).
W latach 1948-1952 by czonkiem PZPR, lecz w 1952 zosta usunity z organizacji za zachowanie
"niegodne czonka partii". W latach 1950-1955 pracowa w Wytwrni Filmw Dokumentalnych,
pocztkowo jako operator komunistycznej Polskiej Kroniki Filmowej, potem jako reyser fabularyzowanych filmw dokumentalnych.
Nina Andrycz
druga ona Cyrankiewicza od 1947 do 1968. (ur. 11 listopada 1915 w Brzeciu Litewskim) aktorka teatralna,
filmowa i telewizyjna, recytatorka oraz poetka i pisarka. Autorka tomikw poezji To teatr (1983), Ra dla nikogo
(1989) oraz kryptobiograficznej powieci My rozdwojeni (1992), w ktrej opisaa drastyczne pocztki swojej
kariery.
Studiowaa prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i histori na Uniwersytecie Warszawskim. Studiw tych nie ukoczya. Absolwentka warszawskiego Pastwowego Instytutu Sztuki
Teatralnej (1934).
Bohaterka filmu dokumentalnego Ju nie mog przesta by dam (1996). 8 marca 2009 zosta wyemitowany reporta o Ninie Andrycz w programie Uwaga - Kulisy sawy.
198
W teatrze zadebiutowaa 16 listopada 1934. W latach 19341935 pracowaa w Teatrze na Pohulance w

Wilnie. Aktorka warszawskiego Teatru Polskiego (od 1935 do 2004 z przerw w latach 19391945). W
czasie II wojny wiatowej nie pracowaa jako aktorka. Bya wwczas kelnerk.
Jej nazwisko przywouje gwnie pami o rolach krlowych (Maria Stuart u Sowackiego, Elbieta w
"Marii Stuart" Schillera, Krlowa w "Don Carlosie") lub arystokratek i heroin (Szimena w "Cydzie",
Lady Milford w "Intrydze i mioci", Izabela cka w "Lalce"). Decyduje o tym sposb jej gry, peen
patosu i arystokratycznej maniery.
W 2011 roku wystpia w pierwszej dotd produkcji teatralnej realizowanej w technologii 3D. Bdzie to
musical opowiadajcy losy Poli Negri. Reyseri spektaklu zajmie si Janusz Jzefowicz. Gwn rol
zagraa Natasza Urbaska, a Nina Andrycz wcielia si w posta Sarah Bernhardt..
W lutym 2010 roku Nina Andrycz podarowaa Nataszy Urbaskiej naszyjnik wysadzany perami, ktry
przed laty otrzymaa od indyjskiej premier Indiry Gandhi. Do prezentu doczya kartk z yczeniami:"Odznaczam Pani na Gwiazd moim klejnotem i ycz zdrowia".
Krystyna Tempska-Cyrankiewicz
z domu Dbska (ur. 17 marca 1919, zm. 29 listopada 2008 w Warszawie) doktor nauk medycznych, reumatolog,
trzecia ona Jzefa Cyrankiewicza, pierwsza dama PRL.
Od 1951 (czyli od czasu powstania) bya zwizana z Instytutem Reumatologii w Warszawie. Bya
wieloletnim kierownikiem Zakadu Organizacji Walki z Chorobami Reumatycznymi, a w latach 1980
1989 penia funkcj zastpcy dyrektora ds. Organizacji i Nadzoru Specjalistycznego.
Bya zaoycielk Orodka Rehabilitacji w Konstancinie we wsppracy z Fundacj Sue Ryder. W latach
19771984 penia obowizki przewodniczcej Europejskiego Komitetu Lig Socjalnych, wiceprezydenta
EULAR, a od 1991 honorowej czonkini Midzynarodowego Towarzystwa Naukowego EULAR.
Bya crk dyrektora Zakadw Lniarskich w yrardowie Edmunda Dbskiego oraz Leontyny z
Bujalskich. Z pierwszego maestwa miaa dwie crki i syna. W czerwcu 1968 zostaa on Jzefa
Cyrankiewicza, z ktrym od duszego czasu bya zwizana. wiadkami na tym lubie byli Lucjan
Motyka i Zenon Kliszko. Zostajc on Jzefa Cyrankiewicza, staa si maonk premiera, a w latach
19701972, kiedy jej m sprawowa funkcj przewodniczcego Rady Pastwa, czyli formalnie gowy
pastwa, bya pierwsz dam.
199
KLAN DZIARNOWSKA ADOSZ

Janina Dziarnowska
(ur. 1903 w Zagbiu Donieckim, zm. 1992) - pisarka i tumaczka, reportaystka, publicystka, znawczyni literatury radzieckiej.
W 1918 powrcia do Polski i podja studia w Instytucie Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej.
W 1921 rozpocza prac nauczycielsk a w 1936 zostaa czonkiem antypolskiej Komunistycznej Partii
Polski. Podczas okupacji pozostawaa w Warszawie i organizowaa nielegalne nauczanie modziey oraz
pomagaa rodzinom osb aresztowanych przez Niemcw. Ten okres swojego ycia opisaa potem w
Powieci o Annie. Po wojnie aktywnie uczestniczya w zagospodarowywaniu Ziem Odzyskanych, co z
kolei znalazo odzwierciedlenie w powieci Miasto nowych ludzi, nie obchodzi jej natomiast los Ziem
Utraconych.
Jarosaw adosz
(ur. 20 padziernika 1924 w Warszawie, zm. 1997) filozof-marksista-leninista, logik, przewodniczcy Zwizku
Akademickim Modziey Polskiej,doktorant Adama Schaffa, profesor i wieloletni dyrektor Instytutu Filozofii,
Socjologii i Logiki Uniwersytetu Wrocawskiego, profesor i dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu lskiego w
Katowicach, redaktor naczelny lewicowego pisma Nowe Horyzonty. Redaktor /od koca lat siedemdziesitych /
nowej edycji dzie W.I.Lenina w Polsce.Czonek i dziaacz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Towarzystwa
Krzewienia Kultury wieckiej. Od 1990 roku do mierci w 1997 roku prezes Stowarzyszenia Marksistw
Polskich.
Ortodoksyjny marksista, wielki znawca dorobku K. Marksa i caej tradycji myli marksistowskiej, historii
ruchu robotniczego. Krytyk marksistowskiej scholastyki i apologetyki. W dyskusjach dotyczcych
socjalizmu w Polsce zajmowa stanowisko uznajce, e w Polsce nie ma spoeczestwa socjalistycznego /
tym bardziej komunistycznego / lecz mamy do czynienia ze spoeczestwem okresu przejciowego z
dyktatur proletariatu jako form organizacji politycznej i pastwowej. Podkrela istnienie w Polsce klas
spoecznych, sprzecznoci, wyzysku i walki ideologicznej i politycznej. Przedmiotem jego krytyki bya
zarwno ta tendencja w ramach polskiego marksizmu, ktra nawizywaa do "modego Marksa" i
prbowaa rozwija jego myl w duchu modomarksowskiego humanizmu, m.in. Adam Schaff, Marek
Fritzhand, jak i socjologizujcy nurt empiryczny. Ten ostatni - reprezentowany m.in. przez J.J. Wiatra,
W.Wesoowskiego - by przez J. adosza traktowany jako marksizm zdegenerowany i jednoczenie
apologetyczny wobec status quo. Krytykowa take marksizm szkoy poznaskiej i tzw. warszawsk
szko etyczn. Pozostawa pod wyranym wpywem francuskiej myli spoecznej: Jean Piaget / wida to
zwaszcza w "Szkicach z epistemologii matematyki"/ a pniej Louis Althusser.
200
W latach wojny dziaa w organizacji Polskich Socjalistw, a od 1942 r. w antypolskiej Polskiej Partii
Robotniczej oraz jako bojwkarz w komunistycznej Gwardii Ludowej.
KLAN FORBETW
Leon Forbert (Leo Forbert)
ydowski fotograf, producent filmowy, reyser i projektant dekoracji filmowych, zaoyciel studia filmowego LeoFilm.
Jego synami byli Adolf Forbert (1911-1992), fotograf, reyser i operator oraz Wadysaw Forbert (19152001), operator i reyser.
Adolf Forbert
(ur. 21 padziernika 1911 w Warszawie, zm. 23 czerwca 1992 tame) ydowski fotograf, operator filmw
fabularnych i dokumentalnych oraz reyser filmw dokumentalnych.
By synem Leona Forberta, fotografa, producenta filmowego i projektanta dekoracji filmowych oraz
bratem Wadysawa Forberta, operatora filmowego. W latach 1929-1931 pracowa w Australii jako
asystent operatora kroniki filmowej. W 1931 zaoy w Warszawie laboratorium filmowe Sektor, ktrego
by kierownikiem do 1939. Po wybuchu II wojny wiatowej uciek do radzieckiej strefy okupacyjnej. W
latach 1939-1941 by operatorem radzieckiej kroniki filmowej. W 1941 dosta si do niewoli niemieckiej,
z ktrej udao mu si zbiec. W 1943 wraz z bratem Wadysawem trafi do Czowki Filmowej armii
Zygmunta Berlinga. W 1945 nagra wyzwalanie Krakowa.
By wspzaoycielem Pastwowej Wyszej Szkoy Filmowej w odzi, w latach 1948-1983 profesorem
na Wydziale Operatorskim oraz w latach 1951-1952 jego dziekanem.
Wadysaw Forbert
(ur. 26 maja 1915 w Warszawie, zm. 7 lutego 2001 w Kopenhadze) ydowski operator filmw fabularnych i
dokumentalnych oraz reyser filmw dokumentalnych .
Urodzi si w Warszawie w rodzinie ydowskiej, jako syn Leona Forberta, fotografa i projektanta
dekoracji filmowych. Jego bratem by Adolf Forbert (1911-1992), operator filmowy. W latach 1929-1931
przebywa w Australii, gdzie nawiza kontakt z filmem. Po powrocie do Polski pracowa w atelier fotofilmowym w Warszawie. Od 1935 by operatorem filmw dokumentalnych. Po wybuchu II wojny wia-
201
towej uciek do Zwizku Radzieckiego. W 1943 wstpi do I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki.
Podj prac w Czowce Filmowej Ludowego Wojska Polskiego; od jesieni 1944 pracowa w Polskiej
Kronice Filmowej, a nastpnie w Wytwrni Filmw Dokumentalnych.
W 1970 wyemigrowa do Danii. Zmar w Kopenhadze.
KLAN GEBERTW
Bolesaw Konstanty Gebert - Bill Gebert
znany jako Bill Gebert (ur. w 1895 r. w Tykocinie, zm. 1986 r. w Warszawie) - wspzaoyciel Komunistycznej
Partii Stanw Zjednoczonych, wspzaoyciel organizacji polonijnych w USA, ambasador PRL w Turcji, dziaacz
komunistyczny i agent wywiadu radzieckiego INO, zdrajca Polski.
Wspzaoyciel Komunistycznej Partii Stanw Zjednoczonych, ambasador PRL w Turcji, dziaacz

komunistyczny i antypolski, pochodzenia ydowskiego oraz agent radzieckiego wywiadu. By agentem
ZSRR w USA o pseudonimie Ataman, bdcy wanym rdem dla oficera NKGB o pseudonimie Chan
(Chan Selim)
Ojciec dziennikarza Konstantego Geberta piszcego jednak pod pseudonimem Dawid Warszawski
w Gazecie Wyborczej.
W 1912 wyemigrowa z bdcej pod zaborami Polski do USA, gdzie pracowa jako grnik i pracownik
fabryczny. By jednym z zaoycieli Komunistycznej Partii Stanw Zjednoczonych. W wydawanej przez
siebie gazecie, roztacza rajskie wizje Rosji radzieckiej ziemi obiecanej robotnikw. Wszed do wadz
partii komunistycznej w Chicago i Pittsburghu.
Bolesaw Gebert (senior) by starym agenturalnym dziaaczem komunistycznym, jednym ze wspzaoycieli agenturalnej ekspozytury Kremla na kontynencie pnocnoamerykaskim - Komunistycznej
Partii Stanw Zjednoczonych. Ju w pocztkach swych agenturalnych dziaa w USA zhabi si nader
aktywnym udziaem w akcji przeciw Polsce,miertelnie zagroonej w 1920 roku sowieckim najazdem na
Warszaw,ktry mia bolszewizm zaprowadzi "po trupie Polski" do Europy. Sam Gebert chlubi si tym
ponurym epizodem na amach wydanej w czasach Jaruzelskiego przez siebie ksiki wspomnieniowej,
skdind wypenionej najbardziej obskurn komunistyczn propagand. Opisujc swoj rol w 1920
roku, stwierdza m.in.: "Bylimy jedyn grup wrd Polonii, ktra zwalczaa wspieran przez imperialistw rosyjsk kontrrewolucj. Pozostaa prasa polonijna popieraa wypraw Pisudskiego i prowadzia
kampani na rzecz kupowania obligacji rzdu polskiego na finansowanie wojny z Krajem Rad. Akcj
prowadzono pod hasem 'Bij Bondem [tj. obligacj] bolszewika'. Rzd polski usiowa sprzeda w USA i
wrd Polonii obligacje na sum 50 milionw dolarw. Zwalczalimy t akcj i odnosilimy rezultaty".
Anty-Polak kominternowiec tak chwali si tym, e osabia akcj wsparcia dla zagroonej Polski wrd
amerykaskiej Polonii.
202
W sierpniu 1932 roku zosta wydelegowany jako jeden z dwch przedstawicieli Komunistycznej Partii
USA na XII plenum Komitetu Wykonawczego Midzynarodwki Komunistycznej w Moskwie. Byo to
ju szczeglnie znaczce prestiowe docenienie roli B. Geberta w podkopywaniu demokratycznego
systemu wadzy w USA na usugach Kremla. W kocu trafiono na trop wywrotowej dziaalnoci B.
Geberta w USA i 12 maja 1934 roku skazano go na deportacj ze Stanw Zjednoczonych do Polski. Polskie MSZ odrzucio jednak moliwo przyjcia takiego "nabytku" przez Polsk, powoujc si na to, e
Gebert nigdy nie wystpi o obywatelstwo polskie. Wadze sowieckie te nie zgodziy si na jego
deportacj z USA do ZSRS, chcc, by pozosta dla nich uyteczny w Stanach Zjednoczonych.
Wykorzystujc niedbao amerykaskich tajnych sub, B. Gebert mg dalej dziaa na szkod USA dla
Sowietw, zyskujc jako tajny agent NKWD pseudonim "Ataman". Gebert wyspecjalizowa si w
"prowadzeniu agentw pochodzcych z mniejszoci etnicznych".
Po utworzeniu Kongresu Zwizkw Zawodowych (CIO), przyczyni si do zasilenia jego szeregw
Polakami. Zosta zastpc czonka Biura Politycznego Komitetu Centralnego KPUSA, a w 1932 r.
delegatem na XII Plenum Kominternu.
Podczas wiecu, ktry odby si w Detroit 19 wrzenia 1939, dwa dni po sowieckiej inwazji 17
wrzenia, Gebert agitowa za poparciem dla ZSRR i za rozbiorem Polski. Nienawidzc II
Rzeczpospolitej popiera IV rozbir Polski i przymusowe wcielenie polskich ziem wschodnich do
ZSRR jak te przymusow depolonizacj tych ziem cznie z czystkami etnicznymi Polakw, ich
wywzkami i mordami przez sowietw.
Po napaci sowieckiej na Polsk 17 wrzenia 1939 roku B. Gebert kolejny raz "zabysn" w polakoerczych akcjach na terenie USA. Wystpujc na wiecach, z werw usprawiedliwia dobicie Polski
przez Zwizek Sowiecki w bandyckiej spce z III Rzesz. Polonijny "Dziennik Zjednoczenie" z
oburzeniem pisa o tej polakoerczej roli Geberta, stwierdzajc m.in.: "W pisaniu gupstw przecign
wszystkich niejaki B.K. Gebert, czonek Krajowego Komitetu Komunistycznej Partii Stanw
Zjednoczonych, ktry w jzyku polskim opowiada o raju, w jakim dzi yje lud rosyjski". Wzrastajc
rol Geberta jako bardzo aktywnego agenta KGB w USA szeroko opisano w wydanej w 1999 roku w
USA ksice Johna Earla Haynesa i Harveya Klehra "Venona - zdemaskowanie sowieckich agentw w
Ameryce". B. Gebert umiejtnie kamuflowa swoje dziaania, stajc si jednym z czoowych dziaaczy
prosowieckiego amerykaskiego Kongresu Sowiaskiego. Organizowa inspirowane w duchu
prokomunistycznym kongresy Sowian amerykaskich w Detroit, Pittsburgu i Nowym Jorku. W 1946
roku FBI kolejny raz zwrcio uwag na Geberta, uznajc za szczeglnie niebezpieczn jego rol jako sekretarza generalnego radykalnej kryptokomunistycznej organizacji o nazwie Midzynarodowy Porzdek
Robotniczy. Zagroony aresztowaniem w 1947 roku Gebert pospiesznie ucieka ze Stanw
Zjednoczonych, odpywajc na pokadzie "Batorego" do Polski.
Depesze Bolesawa Geberta ujawniono w sowieckich raportach z 1944 roku rozszyfrowanych w
ramach projektu Venona. Wynika z nich, e Gebert by agentem ZSRR o pseudonimie Ataman,
bdcy wanym rdem dla oficera NKGB o pseudonimie Chan (Chan Selim)
203
Po wojnie powrci do Polski, gdzie obj wysokie stanowisko w kontrolowanych przez PZPR zwizkach
zawodowych. W 1950 zosta przedstawicielem wiatowego ruchu zwizkowego przy ONZ, kontrolowanego przez Moskw. W latach 1960-1967 by ambasadorem PRL w Turcji.
Wkrtce po swym przyjedzie do Polski Bolesaw Gebert zacz by podejrzewany, e jest rzekomo
agentem amerykaskim. Na rozkaz Moskwy zosta usunity z Rady wiatowej Federacji Zwizkw Zawodowych. Ministerstwo Bezpieczestwa ledzio go dniem i noc. Podesao mu swoj agentk,
Krystyn Poznask, ktra zostaa jego kochank, aby tym lepiej moga go ledzi. Ot Bolesaw Gebert
nie wiedzc o tym, oeni si z Krystyn Poznask. Ministerstwo Bezpieczestwa pozwolio jej na maestwo, aby w roli ony moga jeszcze lepiej ledzi Bolesawa Geberta jako ma. Tak wic konfident
Moskwy dosta na stae przydzia innego konfidenta.
Krystyna Poznaska-Gebert (19161991)

ona Bolesawa Geberta, bya dziennikarka, onierz 3 Dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego, za po
wojnie dziennikarka, publicystka i tumaczka, agentka UB ktra bdc on Geberta donosia na swojego ma
do UB.
Konstanty Gebert, ps. Dawid Warszawski

(ur. 22 sierpnia 1953 w Warszawie) ydowski dziennikarz, publicysta o nastawieniu antypolskim, dziennikarz
Gazety Wyborczej, przyjaciel Adama Michnika.
W 1976 ukoczy psychologi na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1989 dziennikarz i wsppracownik

Gazety Wyborczej (gdzie publikuje dla zmyki pod pseudonimem Dawid Warszawski), zaoyciel i
byy redaktor naczelny miesicznika o tematyce ydowskiej Midrasz. Jest synem Bolesawa Geberta
(18951986), jednego z zaoycieli Komunistycznej Partii Stanw Zjednoczonych, agenta sowieckiego
oraz zdrajcy Polski i Krystyny Poznaskiej-Gebert (19161991), pierwszej ony Artura Starewicza i
agentki UB. Jest mem Magorzaty Jasiczek-Gebert, czonka zarzdu i dyrektora Centrum
Pomocy Uchodcom Polskiej Akcji Humanitarnej, ojcem Natalii, Jana, Zofii i Szymona. Jest
publicyst i midzynarodowym reporterem Gazety Wyborczej, a take prezesem Stowarzyszenia
"Midrasz", wydajcego miesicznik pod tym samym tytuem. Autor ksiek o Okrgym Stole, wojnie w
Boni i o wspczesnym Izraelu. Konstanty Gebert zwizany z marksitowskim KOR-em, by jednym z
zaoycieli niezalenego ydowskiego Uniwersytetu Latajcego (1979), Polskiej Rady Chrzecijan i
ydw oraz we wrzeniu 1980 roku Niezalenego Samorzdnego Zwizku Zawodowego Pracownikw Nauki, Techniki i Owiaty, ktry wkrtce poczy si z NSZZ Solidarno. Uniknwszy
internowania w czasu stanu wojennego, jako Dawid Warszawski publikowa w prasie podziemnej. W
1989 r. relacjonowa obrady Okrgego Stou. Od pocztku wsptworzy Gazet Wyborcz, dla ktrej
w latach 1992-95 pisa korespondencje z wojny w Boni.
204
Wyrzdzi ogromne szkody obrazowi Polski za granic. Warszawski niejednokrotnie narzeka na rzekomy
polski "antysemityzm" i brak odpowiedniej gotowoci polskich katolikw do dialogu z ydami. Sam za
"najlepiej" pokaza, jak rozumie ten "dialog" ju w 1989 r., wulgarnie i oszczerczo atakujc Prymasa
Polski Jzefa Glempa na amach wychodzcego w Stanach Zjednoczonych ydowskiego czasopisma
"Tikkun".
26 lipca 1996 r. Warszawski opublikowa na amach dodatku "Ex Libris" do "ycia Warszawy" jeden z
najbardziej paszkwilanckich tekstw, gruntownie zafaszowujcych histori stosunkw polskoydowskich. Warszawski szczeglnie mocno nasili sw kalumniatorsk dziaalno tego typu przy
okazji "Ssiadw" Grossa. Midzy innymi w artykule publikowanym w niemieckim "Die Welt" pisa, e:
"Polacy powinni swoje zbrodnie na ydach zaakceptowa jako cz wasnej historii" Dawid Warszawski sta si czoowym wyrazicielem ydowskiego nacjonalistycznego triumfalizmu w Polsce,
przekonania, e mniejszo ydowska powinna odegra rol dominujc.
Jake wymowne pod tym wzgldem byy jego uwagi zamieszczone na amach amerykaskiego
miesicznika "Moment" w 1998 roku w artykule pt. "By 2050 Poland will become an economic powerhouse with Polish Jews as its drawing force" (Przed 2050 r. Polska bdzie ekonomiczn potg z
polskimi ydami jako jej si napdow). Warszawski pisa tam m.in.: "Do roku 2000 Polska bdzie
miaa spoeczno ydowsk liczc okoo 30 000 osb, sze razy wiksz ni w 1989 r., kiedy to
ydowskie odrodzenie rozpoczo si na serio. (...) W swej determinacji przystpienia do Unii Europejskiej i wyzbycia si przekona politycznych, ktre czyniy nard polski zakadnikiem historii przez
2000 lat, modzi Polacy porzucili zarwno ze, jak i dobre tradycje. Wol uczy si niemieckiego ni
historii wojen z Niemcami. (...) Antysemityzm zosta zmarginalizowany do ksiycowych peryferii.
Zarazem cae poacie tosamoci narodowej i tradycji zostay zapomniane (...). W roku 2010 ydowscy
profesorowie zdominuj wydziay polskiej historii i tradycji na uniwersytetach (...). Polskie lobby ydowskie wkrtce wzronie w si powizan z zadziwiajcym rozwojem polskiej gospodarki (...). W
poowie przyszego wieku Polska stanie si kontynentaln potg gospodarcz, a polscy ydzi, w caej
Europie, bd jej si przewodni.
Magorzata Jolanta Jasiczek-Gebert

(ur. 13 lipca 1952, zm. 12 kwietnia 2011 w Warszawie) ydowska dziaaczka humanitarna. Z wyksztacenia bya
etnografem. Od 1976 zwizana bya z tzw. opozycj demokratyczn, kolportowaa midzy innymi nielegaln
pras.
Zaoya pierwsze w powojennej Polsce po 1968 ydowskie przedszkole. Bya wspzaoycielk, a

pniej dyrektorem Centrum Pomocy Uchodcom przy Polskiej Akcji Humanitarnej. W 2008 zostaa zostaa wyrniona Nagrod im. Jerzego Zimowskiego przyznawan przez Instytut Spraw Publicznych.
Pomiertnie zostaa odznaczona przez Prezydenta RP Bronisawa Komorowskiego Krzyem Oficerskim
Orderu Odrodzenia Polski. Bya on Konstantego Geberta, miaa troje dzieci.
205
KLAN GEREMKW LEWARTOW

Bronisaw Geremek (Benjamin Lewartow)
(ur. 6 marca 1932 w Warszawie, zm. 13 lipca 2008 w Lubieniu) komunista, ydowski historyk-mediewista i syn
dzkiego rabina, chasyd, w czasie wojny uratowany przez polsk rodzin Geremkw we Wschowej. W latach
20002001 przewodniczcy Unii Wolnoci, minister spraw zagranicznych w latach 19972000, pose na Sejm X, I,
II i III kadencji, od 2004 do mierci pose do Parlamentu Europejskiego.
Odegra ogromn rol w zablokowaniu autentycznego rozliczenia z komunizmem i utrzymaniu polityki

grubej kreski. Ponosi szczegln odpowiedzialno za narzucenie OKP antynarodowego planu gospodarczego Sorosa i Sachsa. W swych wystpieniach za granic niejednokrotnie wystpowa ze swego
rodzaju donosami na Polsk, skrajnie eksponujc rzekome niebezpieczestwa antysemityzmu,
nacjonalizmu i populizmu; skrajny manipulator znany jest z niezwykle rozwinitych umiejtnoci
rozmijania si z prawd. Jest wynalazc nowego typu dezinformacji, zwanego faktem prasowym, [chodzi
o zdarzenie, ktre nigdy nie zaistniao w rzeczywistoci, ale stao si wiarygodne, bo napisano o nim w
prasie!!.)
Nazwisko rodzinne brzmi Lewertow. Rodzice nosili imiona Boruch i Szarca. Mieszkali w Warszawie
przy ulicy Mawskiej 3. Brat Geremka urodzi si w 1926 r. Po dziadku, ktry by magidem*, dosta imi
Israel, ale powszechnie nazywano go Izio,a naprawd nazywa si Jerry Lewart. Bronisaw urodzony w
1932 r., mia na imi Benjamin, woano go Benek. Potem losy potoczyy si tak, e zostaem Bronisawem Geremkiem. Rodzina utrzymywaa si z prowadzonej przez ojca wytwrni futer, ktre cieszyy
si duym powodzeniem nie tylko w Warszawie, lecz przede wszystkim na lsku, gdzie ojciec czsto
jedzi w interesach.
Mimo e caa blisza i dalsza rodzina bya ortodoksyjna, bardzo religijna i pobona, ojciec by syjonist.
Jego marzeniem byo powstanie Izraela. Prbowali nawet tam si osiedli. Tam urodzi si jego brat Jerry.
Po paru latach wrcili do Warszawy, gdzie ju urodzi si Bronisaw. W okresie nauki w liceum wstpi do
komunistycznego Zwizku Walki Modych, a w 1950 zapisa si do partii komunistycznej PZPR, by
drugim sekretarzem POP na Uniwersytecie Warszawskim.
Od drugiej poowy lat 70. aktywnie dziaa w tzw. opozycji demokratycznej. W latach 19781981 by
wspzaoycielem i wykadowc Towarzystwa Kursw Naukowych. W sierpniu 1980 zwiza si z ruchem spoecznego protestu robotnikw Gdaska, zosta jednym z tzw. ekspertw i doradcw
powstajcego NSZZ "Solidarno". W 1981 na I Krajowym Zjedzie Delegatw NSZZ "S" przewodniczy Komisji Programowej. Zosta internowany po wprowadzeniu stanu wojennego, zwolniony po
okoo roku, w grudniu 1982. Peni nastpnie funkcj doradcy zdelegalizowanej "Solidarnoci", blisko
wsppracowa z Lechem Was. Bra udzia w rozmowach plenarnych w czasie obrad tzw. zmowy
Okrgego Stou z wadzami PRL w 1989, ktre doprowadziy do wyborw parlamentarnych w Polsce i
powstania tzw. sejmu kontraktowego. W wyborach tych po raz pierwszy zdoby mandat poselski, pniej
206
by wybierany posem na Sejm w 1991, 1993 i 1997. W Sejmie kontraktowym przez cz kadencji
kierowa Obywatelskim Klubem Parlamentarnym.
Nalea do zaoycieli Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna, Unii Demokratycznej i Unii
Wolnoci. By przewodniczcym klubu parlamentarnego UD i UW w okresie 19901997. Od 2000 do
2001 peni funkcj przewodniczcego Unii Wolnoci. Od 2005 do mierci nalea do Partii Demokratycznej. W latach 19892001 zasiada w Sejmie. W X, I i II kadencji przewodniczy Komisji Spraw
Zagranicznych, kierowa te Komisj Konstytucyjn (19891991) i Komisj Prawa Europejskiego
(20002001). W 2001 ubiega si o reelekcj, jednak kierowana przez niego UW w tych wyborach parlamentarnych nie przekroczya wyborczego progu. Po wyborach parlamentarnych w 1991 Lech Wasa
nieformalnie powierzy mu sformowanie nowego rzdu, jednak misja ta zakoczya si niepowodzeniem.
Po utworzeniu koalicji AWS-UW, 31 padziernika 1997 obj stanowisko ministra spraw zagranicznych.
12 marca 1999 w imieniu rzdu polskiego zoy dokumenty ratyfikacyjne Paktu Pnocnoatlantyckiego
(NATO) w depozycie rzdu Stanw Zjednoczonych Ameryki. Zoy dymisj po rozpadzie koalicji
rzdowej AWS-UW, urzd ministra sprawowa do 30 czerwca 2000. W wyborach do Parlamentu
Europejskiego 13 czerwca 2004 zosta wybrany europosem z komitetu Unii Wolnoci. W Parlamencie
Europejskim wchodzi w skad frakcji Porozumienia Liberaw i Demokratw na rzecz Europy. W 2007
odmwi zoenia owiadczenia lustracyjnego. Zgin 13 lipca 2008 w wypadku drogowym na drodze
krajowej nr 2 w Lubieniu w powiecie nowotomyskim. Prowadzony przez niego samochd osobowy
zjecha na przeciwlegy pas jezdni i zderzy si z nadjedajcym z przeciwka samochodem dostawczym.
Prokurator Prokuratury Rejonowej w Nowym Tomylu umorzy ledztwo w tej sprawie w zwizku z
ustaleniem, i sprawc wypadku by Bronisaw Geremek.
Hanna Teresa Geremek

ona Bronisawa bya historykiem staroytnoci, pracownikiem naukowym UW, zmara 21 lipca 2004.
Marcin Geremek
syn Bronisawa i Teresy, z zawodu lekarz
Maciej Geremek
syn Bronisawa i Teresy, z zawodu lekarz
207
Jerry Lewert
Brat Bronisawa Geremka (Benjamina Lewertow).Urodzony w 1926 roku.
Nazwisko rodzinne brzmi Lewertow.
Rodzice nosili imiona Boruch i Szarca. Mieszkali w Warszawie przy ulicy Mawskiej 3. Po dziadku,
ktry by magidem*, dosta imi Israel, ale powszechnie nazywano go Izio. Rodzina utrzymywaa si z
prowadzonej przez ojca wytwrni futer, ktre cieszyy si duym powodzeniem nie tylko w Warszawie,
lecz przede wszystkim na lsku, gdzie ojciec czsto jedzi w interesach. Mimo e caa blisza i dalsza
rodzina bya ortodoksyjna, bardzo religijna i pobona, ojciec by syjonist. Jego marzeniem byo powstanie Izraela. Prbowali nawet tam si osiedli. Tam te si urodzi. Po paru latach wrcili do
Warszawy, gdzie ju urodzi si jego brat Benjamin-Bronek. W 1942 r. rodzina trafia na Umschlagplatz.
Ojciec natychmiast postanowi ich stamtd wyrwa. Przez Niemca, ktrego zna z Katowic, udao mu si
najpierw wykupi Bronka, bo by najmodszy. Ukrywali si w Warszawie. Pojedynczo, dla wikszego
bezpieczestwa. Wtedy, pod koniec 1942 r., dowiedzia si o Hotelu Polskim, przez ktry mona byo
wyjecha z Polski. W 1942 r. ydowska organizacja ze Szwajcarii wpada na pomys, e mona wydostawa ydw z okupowanej Polski, organizujc im paszporty poudniowoamerykaskie. Chodzio o to,
e obywatele krajw, z ktrymi Niemcy nie prowadziy wojny, nawet ydzi, byli traktowani inaczej.
Czasami udawao im si wyjecha za granic, czasem wymieniano ich na niemieckich jecw.
Organizacji ze Szwajcarii udao si zdoby paszporty m.in. Boliwii, Ekwadoru, Gwatemali, Hondurasu,
Panamy, Pargwaju, Peru, Urugwaju, Wenezueli i paru innych pastw, ktre potem byy przerzucane do
Warszawy. Wystawiano je na ydw. Oni zgaszali si z nimi do Hotelu Polskiego i tam zostawali
internowani. Czekali na cud. Na wyjazd z Polski. Taki paszport i pobyt w Hotelu Polskim to byo oczywicie co lepszego ni kryjwka po aryjskiej stronie. Wielu ukrywajcych si ydw pacio za takie
papiery wielkie pienidze. Jerry za tysic dolarw kupi wtedy papiery ekwadorskie dla ojca. Dla siebie
palestyskie.. Nadziej budzi fakt, e zaczy przychodzi listy od tych, ktrzy byli w Hotelu Polskim,
Niemcy ich gdzie wywieli, ale w kocu wydostali si z okupowanej Europy. Wiosn 1943 r. trafili do
obozu Bergen-Belsen w grupie ok. 1,8 tys. innych. Tam zaczo si sprawdzanie papierw. Po jakich
trzech miesicach Niemcy szybko doszli, e s lipne. Wikszo ludzi zaraz zabrali do KL Auschwitz, w
tym take ich ojca. Z jakich powodw Niemcy zostawili tych z papierami palestyskimi i z jakich
dwch pastw latynoskich. W styczniu 1945 r. zostali pognani do Terezina. Po drodze oswobodzili ich
Amerykanie. Jerry trafi do kibucu niedaleko Tel Awiwu. Tam mieszka, pracowa, uczy si jzyka
hebrajskiego. Przeywa rado, e ydzi wreszcie maj swoje pastwo. W 1949 r. zosta powoany do
wojska. Wiosn 1950 r. otrzyma list z Warszawy z wiadomoci e matka, i Bronek przeyli. Matka
wysza za m za Geremka, gdy dowiedziaa si, e ojciec zosta zamordowany. Jerry postanowi
odwiedzi swoj rodzin w Polsce. Po trzech miesicach poegna rodzin i pojecha do Niemiec. Tam
zgosi si na emigracj do USA. Po p roku dosta papiery. Do Nowego Jorku dopyn w ostatnich
dniach 1951 r. Najpierw w Ohio pracowa w piekarni. Potem byem spawaczem. Po p roku ruszy do
Nowego Jorku. Tam znalaz robot w budownictwie. Wyspecjalizowa si w kadzeniu elewacji
budowlanych wszelkiego typu. Od pitrowego domu jednorodzinnego po stupitrowe wieowce. W 1968
208
r. zaoy swoj pierwsz i jedyn w yciu firm, ktr prowadzi do dzi. Na bardzo trudnym i
konkurencyjnym rynku nowojorskim przez wiele lat radzi sobie cakiem dobrze. Dzi firma jest ju o
wiele mniejsza ni w latach 80. i 90. Sam te jest chory na raka.
W 1954 r. polubi swoj on Eleonor. Amerykank od pokole, ale ydowskiego pochodzenia. Ich
syn Bradley pomaga prowadzi firm. Crka Lean jest o dwa lata od niego modsza. Jest adwokatk. Ma te trjk wnukw.
KLAN GIERKW
Edward Gierek
(ur. 6 stycznia 1913 w Porbce ob. dzielnica Sosnowca, zm. 29 lipca 2001 w Cieszynie) , dziaacz komunistyczny, w latach 19701980 I sekretarz KC PZPR, pose na Sejm PRL I, II, III, IV, V, VI, VII i VIII kadencji.
Tzw. gierkowska dekada, czyli okres sprawowania przez Edwarda Gierka wadzy w latach 19701980, charakteryzowa si w pierwszej poowie dynamicznym rozwojem gospodarczym PRL, aby w drugiej poowie
zakoczy si wieloaspektowym kryzysem gospodarczym, ktry w efekcie doprowadzi do upadku jego rzdw
oraz w dalszej perspektywie do upadku systemu komunistycznego w Polsce.
Edward Gierek wyemigrowa wraz z rodzin za chlebem do Francji. Tam w wieku 17 lat wstpi do
zwizkw zawodowych i polskiej sekcji Francuskiej Partii Komunistycznej. Wysiedlony karnie do Polski
w 1934, odby w kraju sub wojskow i po zmianie stanu cywilnego w tym samym roku wyemigrowa
do Belgii, gdzie ponownie dziaa w partii komunistycznej. Pracowa tam w kopalni wgla kamiennego w
Limbourgu.
W Belgii nauczy si pynnie mwi po francusku i w mniejszym stopniu flamandzku, co pniej
wykorzystywa, jako I sekretarz i przywdca kraju, do osobistych kontaktw z zachodnimi przywdcami.
W czasach okupacji niemieckiej dziaa w belgijskim ruchu oporu, w tzw. Witte Brigade. W tamtych
czasach nabawi si rwnie podobno pylicy puc (co pniej byo w Polsce wielokrotnie wykorzystywane propagandowo). Gierek peni te w Belgii funkcj przewodniczcego Rady Narodowej Polakw i
stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich.
W 1948 z on Stanisaw i dwoma synami wrci do Polski. W latach 19491954 by sekretarzem
Komitetu Wojewdzkiego PZPR w Katowicach. W 1954 zosta czonkiem KC PZPR. Nastpnie obj
funkcj kierownika Wydziau Przemysu Cikiego KC PZPR. W latach 19561970 sprawowa wiele
funkcji partyjnych, szybko pi si po szczeblach kariery: by czonkiem Biura Politycznego KC PZPR
oraz, od 1957, I sekretarzem KW PZPR w wojewdztwie katowickim, ktre nazywano gierkowym ksistwem udzielnym, skupi tam wok siebie grup partyjnych dziaaczy. W latach pidziesitych
zwizany z frakcj puawian.
209
Pod koniec lat szedziesitych wyrs na naturalnego przywdc partii komunistycznej i po krwawo
stumionym wystpieniu robotnikw w grudniu 1970 zastpi skompromitowanego Gomuk na
stanowisku I sekretarza KC PZPR, z poparciem Edwarda Babiucha i Franciszka Szlachcica.
Do zmiany na szczytach wadzy w PRL doszo wskutek zakulisowych rozgrywek w PZPR oraz dziaa
podjtych przez wadze ZSRR, ktre od duszego czasu, w osobie Edwarda Gierka widziay nastpc
niezbyt lubianego przez KPZR Wadysawa Gomuki.
To wtedy, na pocztku 1971, zasyn swym wiecowym zawoaniem No to jak, towarzysze, pomoecie?, podczas ktrego sala gono odpowiadaa: Pomoemy!
Zmiana na stanowisku I sekretarza PZPR, ktrym zosta Gierek, miaa dopomc ekipie komunistycznej w
uspokojeniu wrogich im wwczas nastrojw spoecznych i doprowadzi w efekcie do zagodzenia napitej sytuacji w kraju.
Propaganda PRL, w celu zapewnienia zaufania spoecznego w stosunku do nowej ekipy, podkrelaa
nieustannie odmienno nowej wadzy od poprzedniej, skupionej wok Wadysawa Gomuki. Gierek,
jedc do fabryk, rozmawiajc z robotnikami, chcia w ten sposb zerwa ze schematami poprzednich
ekip, zakaza take wieszania przedstawiajcych go portretw w urzdach i szkoach. Deklaracje poprawy
sytuacji robotnikw okazay si jednak niesatysfakcjonujce, bowiem ju 22 stycznia 1971 wybuch
kolejny strajk w Stoczni Szczeciskiej w reakcji na niesprawiedliwie narzucone robotnikom normy
pracy, ktre nakazyway im odpracowanie caej niedzieli z 24 stycznia. Byo to efektem polityki
wymuszonego zacigania zobowiza do ponadnormatywnego czasu pracy. Do strajkw w Szczecinie
przyczyy si kolejne 23 zakady pracy w tym miecie, a 10 lutego 1971 wybuch nowy strajk w odzi,
w Zakadach Przemysu Bawenianego im. Marchlewskiego. Mimo podjtych negocjacji strajk rozszerza
si i 15 lutego obj kolejne 32 zakady zatrudniajce ponad 100 tys. robotnikw. W efekcie wadze
musiay przywrci m.in. ceny misa sprzed 13 grudnia 1970.
Gierek, pierwszy przywdca komunistycznej Polski wychowany na buruazyjnym zachodzie, stara si
w miar swoich moliwoci przyblia kraj do wzorcw zachodnich, nie rezygnujc jednak z pryncypiw socjalizmu. W porwnaniu z szarym okresem rzdw Gomuki czasy Gierka wyrniaj si
raczej pozytywnie, cho druga poowa lat 70. zakoczya si gospodarczym kryzysem w wielu
dziedzinach i doprowadzia w rezultacie do upadku PRL. W latach siedemdziesitych zacign na
Zachodzie kredyty na rozwj kraju. W latach 70. nastpi szybki rozwj przemysu i budownictwa.
Budowano do 300 tys. mieszka rocznie. Wielk rol odegrao tu budownictwo elbetowe z prefabrykatw, oparte na technologii tzw. wielkiej pyty. Zaczto budowa pierwsze autostrady ( olimpijka)
oraz drogi szybkiego ruchu ( gierkwka). Zmechanizowano w duym stopniu rolnictwo oraz
wprowadzono wysokie zuycie nawozw sztucznych i innych rodkw chemicznych, jednak
jednoczenie, od 1973, ograniczano rozwj rolnictwa indywidualnego na rzecz nieefektywnych PGR-w,
co spowodowao ju w 1976 narastajce niedobory na rynku ywnociowym. Polska w latach 70. staa si
take cenionym wykonawc robt budowlanych w wielu krajach arabskich, m.in. w Iraku i Libii.
210
Wielu inwestycji nigdy nie ukoczono, gwnie z powodu le skonstruowanego programu inwestycyjnego, ktry nie bilansowa si, co spowodowao zbyt due dysproporcje w caej gospodarce doprowadzajc przede wszystkim do kryzysu energetycznego i transportowego, zwizanego z brakiem rozbudowy
infrastruktury kolejowej (najwiksze rodki przeznaczono na drogi krajowe).
Biuro Polityczne KC PZPR rozpoczo dziaania zmierzajce do coraz gbszego uzaleniania Polski w
sferze gospodarczej i politycznej od ZSRR. W tym celu na pocztku lat 70. podjto prb zmiany konstytucji PRL z 1952, w postaci dodania w niej zapisu o wiecznej przyjani z ZSRR, wzmocnieniu
kierowniczej roli PZPR i socjalistycznym charakterze polskiej pastwowoci.
W 1976 przyzna Leonidowi Breniewowi order Virtuti Militari).
Zezwolono pod naciskiem Rosjan na wybudowanie w Polsce szerokotorowej Linii Hutniczo-Siarkowej i
konsultowano nieomal kad decyzj gospodarcz. Wskazuj na to take oficjalne deklaracje Edwarda
Gierka (zawdziczajcym swoje stanowisko gwnie poparciu ZSRR) ktry stwierdzi w dniu 5 stycznia
1971, na spotkaniu z Leonidem Breniewem w Moskwie i:
(...) sytuacja w kraju ewoluuje w dobrym kierunku, normalizacja dokonuje si na bazie
pryncypialnej krytyki, ale bez osobistych napaci, bez historii obrachunkowych. (...)
chcemy bardziej zacieni wspprac Polski ze Zwizkiem Radzieckim. Chcemy oderwa si od niedobrych praktyk orientowania si na Zachd
Edward Gierek stara si prowadzi polityk zagraniczn bardziej otwart na kraje zachodnie ni jego
poprzednik. Zwizane byo to z panujcym wwczas okresem odprenia w stosunkach midzynarodowych. Wyrazem tego byy m.in. liczne spotkania z kolejnymi amerykaskimi prezydentami
Nixonem (1972), Fordem (1975) i Carterem, niemieckim prezydentem Walterem Scheelem i kanclerzem
Willy Brandtem, oraz przede wszystkim z wczesnym prezydentem Francji Valrym Giscardem
dEstaingem, z ktrym Edward Gierek mg swobodnie porozumiewa si w jzyku francuskim.
Gierek i jego ekipa dyli te do normalizacji stosunkw z Watykanem i Kocioem Katolickim w Polsce,
szczeglnie po wyborze Karola Wojtyy na tron papieski. Wyrazem tego bya audiencja Edwarda Gierka
u papiea Pawa VI w 1977, a nastpnie udzia polskiej delegacji z przewodniczcym Rady Pastwa prof.
Henrykiem Jaboskim na inauguracji pontyfikatu papiea Jana Pawa II w 1978 oraz spotkanie polskiej
delegacji z Edwardem Gierkiem na czele z papieem Janem Pawem II podczas pierwszej pielgrzymki do
Ojczyzny w czerwcu 1979. Oficjalnie wadze wyraay rado z wyboru Jana Pawa II, ale czonkowie
wadz partyjnych przyjli ten fakt z przygnbieniem. Towarzysze, mamy problem stwierdzi Gierek
otwierajc pierwsze po wyborze papiea posiedzenie Biura Politycznego. Jednoczenie znacznie rozbudowywano Departament IV Ministerstwa Spraw Wewntrznych zajmujcy si infiltrowaniem Kocioa, nie zaprzestano take mniejszych lub wikszych szykan wobec duchowiestwa, prowadzono
polityk ograniczania wpyww Kocioa.
Protesty robotnicze w czerwcu 1976 w Radomiu, Ursusie i kilku innych miastach, w czasie ktrych
zatrzymano ponad 600 osb, z ktrych 72 skazano na kary wizienia, a dalszych 1000 wyrzucono z pracy,
brutalne represjonowanie uczestnikw (cieki zdrowia, wyrzucanie z pracy), spowodowao powstanie
211
opozycji demokratycznej. Wtedy to powstay KOR, ROPCiO, KSS KOR i Wolne Zwizki Zawodowe.
Okres rzdw Edwarda Gierka to take zamordowanie w dniu 7 maja 1977, na tle politycznym, zwizanego z opozycj studenta Stanisawa Pyjasa (Edward Gierek dowiedzia si o tym dopiero miesic po
pogrzebie) oraz innych opozycjonistw w 1976, Jana Broyny i ksidza Romana Kotlarza,
zamordowanego przez funkcjonariuszy SB.
Od 1976 rozpoczo si reglamentowanie sprzeday cukru (wprowadzono tzw. ). Jednoczenie wystpoway coraz wiksze problemy z zakupem innych towarw, gwnie misa i jego przetworw. Jednak
propaganda sukcesu nie pozwalaa wczesnym wadzom na jakkolwiek korekt linii rozwojowej
gospodarki poczwszy od 1976 nastpuje stopniowo upadek polityki gospodarczej ekipy Edwarda
Gierka, polityka wzrostu gospodarczego oparta bya w duym stopniu na systemie poyczek
zagranicznych, ktre rosy w lawinowym tempie.
Upadek Gierka by zwizany z fal strajkw w lipcu/sierpniu 1980 i powstaniem NSZZ Solidarno.
Jeszcze przed podpisaniem porozumie sierpniowych oficjalne komunikaty prasowe podaway, e
Edward Gierek przekaza tymczasowo wadz Stanisawowi Kani ze wzgldu na chorob serca i
konieczno hospitalizacji. 6 wrzenia 1980, na VI Plenum PZPR formalnie zdecydowano o odebraniu
Gierkowi stanowiska I Sekretarza KC PZPR i wybrano w jego miejsce Stanisawa Kani. 2 grudnia zosta
usunity z Komitetu Centralnego PZPR, nastpnego roku zosta usunity z partii.
W stanie wojennym na polecenie generaa Jaruzelskiego zosta internowany, specjalna komisja partyjna
PZPR oskarya go o przywaszczenie domu i dziaki w Katowicach. Raport przewodniczcego komisji
(powoanej gwnie do zbadania sprawy naduy wysokich funkcjonariuszy partyjnych PZPR,
zwizanych z nieprawidowym wykorzystaniem poyczek zagranicznych z lat 70.), Tadeusza Grabskiego,
zosta ogoszony dopiero w 1985, po zakoczeniu stanu wojennego, w literaturze podziemia emigracyjnego przez Instytut Literacki w Paryu. W czasie dochodzenia komisja nie uznaa za wskazane przesucha
innych politykw PZPR, ktrzy take uczestniczyli w najwyszych strukturach wadzy PRL z lat 70.
m.in. Stanisawa Kani i Wojciecha Jaruzelskiego.
W ramach represji odebrano mu emerytur (do koca ycia pobiera rent z Belgii). Ostatnie lata Edward
Gierek spdzi w swojej willi w Ustroniu, gdzie czsto spotyka si z Januszem Rolickim . Byy przywdca PZPR zmar w Szpitalu lskim w Cieszynie. 3 sierpnia 2001 zosta pochowany na katolickim
cmentarzu w Sosnowcu roduli. Zgodnie z jego yczeniem by to pogrzeb wiecki.
Stanisawa Gierek
z domu Jdrusik (ur. 10 lutego 1918 w Sosnowcu, zm. 14 kwietnia 2007 w Cieszynie). Od 10 kwietnia 1937 roku
bya on (przyszego) I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, z ktrym miaa trzech synw: Adama (ur. 1938),
Zygmunta (1940-1940?) i Jerzego (ur. 1942).
Edward Gierek by jednym z pierwszych przywdcw bloku pastw komunistycznych, ktry by

fotografowany nie tylko jako polityk, lecz take prywatnie. W zwizku z tym jego ona wyrosa w oczach
212
opinii publicznej na "pierwsz dam". Wedug Jerzego Eislera bya to nie tylko pierwsza dama w
peerelowskiej Polsce, lecz i w caym bloku pastw komunistycznych. Prac magistersk obronia na
Wydziale Historii Uniwersytetu lskiego.
W czasie kiedy jej m by pierwszym sekretarzem partii istniao bardzo wiele informacji o Stanisawie
Gierek, mwiono o jej wizytach w Paryu po zakupy czy te do fryzjera.
Dugie lata mieszkaa razem z mem w Katowicach na Brynowie, a przez ostatnie lata ycia mieszkaa
w Ustroniu. Zmara w Szpitalu lskim w Cieszynie. 19 kwietnia 2007 zostaa pochowana na cmentarzu
w Sosnowcu.
Adam Gierek
(ur. 17 kwietnia 1938 w Zwartbergu, prowincja Limburgia w Belgii) komunista, profesor inynier, polityk,
nauczyciel akademicki, senator V kadencji, od 2004 pose do Parlamentu Europejskiego, specjalista inynierii
materiaowej. Syn Edwarda Gierka I Sekretarza KC PZPR.
Urodzony w Belgii, w 1947 przyjecha do kraju. W 1961 ukoczy studia z tytuem zawodowym magistra
inyniera na Wydziale Mechanicznym-Technologicznym Politechniki lskiej w Gliwicach. W latach
19621965 odby sta aspirancki w Moskiewskiej Wyszej Szkole Samochodowo-Mechanicznej
"", ktry zakoczy obron rozprawy doktorskiej (kandydackiej) powiconej problematyce opracowania racjonalnych podstaw projektowania automatycznych linii odlewniczych.
Stopie doktora habilitowanego uzyska w 1968. W 1972 Rada Pastwa przyznaa Adamowi Gierkowi
tytu profesora nadzwyczajnego, a w 1979 profesora zwyczajnego. Po ukoczeniu studiw pozosta na
Politechnice lskiej w Gliwicach jako nauczyciel i badacz. Od 1972 by organizatorem Instytutu Inynierii Materiaowej na Wydziale Metalurgii Politechniki lskiej (wydzia w Katowicach).
W trakcie kilkuletniego urlopu bezpatnego w latach 80 XX w. zosta zatrudniony jako profesor-go na
Uniwersytecie Technicznym w Drenie. Po powrocie do Polski, od 1989 do 1991, kierowa Zakadem
Materiaoznawstwa i Technologii Materiaw w Instytucie Inynierii Materiaowej Politechniki lskiej
w Gliwicach (siedziba w Katowicach, ul. Zygmunta Krasiskiego), a od 1991 kierowa Katedr Technologii Stopw Metali i Kompozytw.
W 2001 z rekomendacji Unii Pracy zosta wybrany na senatora V kadencji. Wstpi pniej do tej partii.
W 2004 uzyska mandat deputowanego do Parlamentu Europejskiego. Zasiad w Komisji Przemysu,
Bada i Energii (ITRE), z ramienia ktrej wiosn 2007 zosta sprawozdawc rezolucji Parlamentu
Europejskiego w sprawie wykorzystania wiedzy w praktyce i szeroko zakrojonej strategii innowacyjnej
UE. W 2004 by wrd zaoycieli Ruchu Odrodzenia Gospodarczego im. Edwarda Gierka, ktry planowa wystawi jego kandydatur w wyborach prezydenckich w 2005, do czego ostatecznie nie doszo. W
2009 z powodzeniem ubiega si o reelekcj w PE (ponownie z listy SLD-UP)[1]. W 2010 zosta
wiceprzewodniczcym UP do spraw midzynarodowych.
213
Syn I sekretarza KC PZPR, Edwarda Gierka. Dwukrotnie onaty (najpierw z Ariadn Gierekapisk, nastpnie z Krystyn Zbal-Gierek), ma dwoje dzieci (crk Stanisaw i syna
Marcina).
Ariadna Gierek-apiska
(ur. 1 maja 1938 w Wilnie) - lekarka okulistka, profesor, bya ona Adama Gierka.
Dyplom lekarza uzyskaa w 1963, 1965 stopie naukowy doktora, 1974 dr hab., 1977 otrzymaa tytu
profesora nadzwyczajnego a w 1987 profesora zwyczajnego od Rady Pastwa PRL. Odbya stae naukowe w USA, Niemczech, Hiszpanii, ZSRR, Belgii i na Wgrzech.
W latach 1974-2007 kierowniczka Katedry i Kliniki Okulistyki lskiej Akademii Medycznej. Od 1988
dyrektor Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 5 lskiej Akademii Medycznej.
6 lutego 2008 lski samorzd lekarski w zwizku z posdzeniami o naduywanie alkoholu w godzinach
pracy zakaza jej wykonywania zawodu lekarza. W 2007 publikacje prasowe informoway o przypadkach
wzywania do szpitala policji w zwizku z podejrzeniami o wykonywanie przez ni czynnoci
medycznych po spoyciu alkoholu. Wszczte postpowania karne w tej sprawie zostay jednak umorzone.
Funkcjonariusze katowickiej delegatury NIK po przeprowadzeniu wstpnej kontroli w jednostkach w
ktrych Gierek-apiska zarzdzaa mieniem wykryli przypadki niegospodarnoci i defraudacji. Spraw
przetargw przeprowadzanych przez szpital w latach 2002-2007 badaj te prokuratorzy. 27 kwietnia
2010 Prokuratura Okrgowa w Katowicach sporzdzia akt oskarenia dotyczcy 13 zarzutw korupcyjnych. czna kwota apwek przyjtych przez prof. Ariadn G. . od przedstawicieli firm farmaceutycznych udokumentowana w akcie oskarenia wynosi 360 000 z.
Crka Teodora Zankowicza in. agronoma, i Klary z Falkowskich. Bya ona Adama Gierka, syna
pierwszego sekretarza KC PZPR - Edwarda Gierka. Ma crk, rwnie okulistk .
Stanisawa Gierek-Ciaciura
Crka Adriany apiskiej-Gierek, rwnie okulistka.
214
KLAN GOMUKA SZOKEN

Wadysaw Gomuka, ps. Wiesaw
(ur. 6 lutego 1905 w Biaobrzegach, zm. 1 wrzenia 1982 w Konstancinie) dziaacz komunistyczny, I sekretarz
KC PPR (1943-1948), I sekretarz KC PZPR (1956-1970).
Urodzony w Biaobrzegach (obecnie dzielnica Krosna). Od 1919 pracowa jako lusarz w przemyle
naftowym.
W latach 1922-1925 dziaa w zwizkach zawodowych. Zosta sekretarzem okrgu zwizku w Drohobyczu. W latach 1925-1926 nalea do Narodowej Partii Chopskiej. W 1926 zorganizowa strajk w
kopalniach ropy w Drohobyczu.
Pocztkowo dziaa w PPS-Lewica, a w pocztkach 1927 wstpi do antypolskiej KPP.
W 1932 aresztowany i skazany na 5 lat wizienia za "dziaalno na szkod pastwa polskiego, a w
interesie Rosji", niedugo po procesie sdowym i wyroku wymieniony na jednego ze schwytanych przez
Rosjan agentw polskiego wywiadu granicznego. W latach 1934-1935 przebywa w Moskwie, gdzie
ukoczy szko partyjn, Midzynarodow Akademi Leninowsk. W latach 1935-1938 dziaa w
Zwizku Zawodowym Chemikw na Grnym lsku, a mieszka w witochowicach. W midzyczasie
ponownie aresztowany w 1936 z przerwami przetrzymywany w wizieniu do wybuchu wojny.
Po kampanii wrzeniowej, w czasie ktrej wydosta si z wizienia w Sieradzu, przedosta si do
Biaegostoku, pniej do Lwowa. W 1941 wrci w kronieskie, gdzie wstpi do PPR. Zakada jej
komrki na Podkarpaciu, a w lipcu 1942 przyjecha do Warszawy, gdzie zosta jednym z przywdcw
PPR. Od lipca 1942 sekretarz KW w Warszawie, od padziernika 1942 czonek KC, od stycznia 1943
czonek sekretariatu KC, a od 23 listopada 1943 I sekretarz. Autor podstawowych dokumentw
programowych, w tym wydanej w 1943 broszury "O co walczymy".
Inicjator utworzenia stalinowskiej KRN. W rzdzie lubelskim, a pniej w TRJN wicepremier i
minister Ziem Odzyskanych.
Popar IV rozbir Polski, zwolennik oderwania od Polski Lwowa, Wilna i Grodna oraz depolonizacji ziem polskich zagarnitych w 1939 roku przez ZSRR na mocy paktu rozbiorowego
Paktu Ribbentrop-Mootow i Paktu Hitler-Stalin.
Odpowiedzialny za sfaszowanie wynikw referendum ludowego w 1946. 22 czerwca tego roku wzi
udzia w naradzie wraz z Bolesawem Bierutem i doradc radzieckim przy MBP pk Siemionem Dawidowem na ktrej omwi techniczne szczegy faszowania wynikw referendum.
W 1947 roku zdjty ze stanowiska I sekretarza, na ktrym zastpi go Bolesaw Bierut. Zosta kierownikiem Zakadu Ubezpiecze Spoecznych we Wrocawiu. Oskarony o odchylenie prawicowonacjonalistyczne, uwiziony w 1951 (zwolniony w 1954) i usunity z partii. Ponownie przyjty do partii
215
w 1956 w wyniku wypadkw czerwcowych, dokooptowany w skad KC, 21 padziernika wybrany I

sekretarzem.
W II poowie lat 60. zaostrzy kurs, zwikszajc jednoczenie nacisk na "waciwe stosunki" z ZSRR,
czego skutkiem byo zdjcie ze sceny Dziadw w re. Kazimierza Dejmka. Inicjator kampanii
antysemickiej w 1968 roku, ktra spowodowaa masow emigracj ydw z Polski. Po wypadkach
marcowych jego pozycja ulega osabieniu. Na uwag zasuguje fakt, i sam by mem Zofii (Liwy)
Szoken Polki pochodzenia ydowskiego, z ktr mia syna Ryszarda (ur. 1930). Inicjator rozprawy
ze studentami Uniwersytetu Warszawskiego oraz udziau LWP w inwazji Armii Radzieckiej na
Czechosowacj w celu stumienia powstania niepodlegociowego Czechw i Sowakw.
W grudniu 1970 na jego polecenie krwawo stumiono (kilkadziesit ofiar miertelnych) robotnicze
manifestacje na Wybrzeu. 20 grudnia pod naciskiem zwolennikw Edwarda Gierka zmuszony do
ustpienia ze stanowiska I sekretarza, a w 1971 przeniesiony na emerytur. Zmar na raka w Konstancinie
w 1982 roku.
Zofia Gomukowa (Liwa Szoken, pniej Zofia Szoken)

(ur. 12 maja 1902, zm. 27 listopada 1986 w Warszawie) ydowska dziaaczka komunistyczna, ona Wadysawa
Gomuki.
Urodzona w rodzinie ydowskiej. Po przerwaniu nauki w gimnazjum pracowaa jako robotnica w fabryce
zapaek "Pomyk" na warszawskiej Pelcowinie. Naleaa do Zwizkw Zawodowych Robotnikw
Przemysu Chemicznego oraz nielegalnej Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (od 1920). W latach
20. wiziona przez dwa lata za dziaalno antypastwow. Od 1928 bya w zwizku z Wadysawem
Gomuk i dopiero w 1950 wzili lub cywilny, jako ateici nie chcieli zawiera maestwa kocielnego.
W czasie II wojny wiatowej przebywaa wraz z mem we Lwowie (19391942), gdzie prowadzili
dziaalno antypolsk. Od 1944 pracowaa w KC PPR. W 1945 zostaa wybrana delegatk powiatu grudzidzkiego na I Zjazd PPR. W latach 40. pracowaa jako sekretarka ma w Ministerstwie Ziem
Odzyskanych. Kiedy w 1967 r. Gomuka po raz pierwszy zaatakowa tzw. syjonistw i uy okrelenia V
kolumna, zastanawiano si, jak to moliwe, e czowiek zwizany z kobiet ydowskiego pochodzenia
nagle przyjmuje antysemick postaw. Towarzyszka Zofia (domagaa si, aby tak si do niej zwracano)
bya niewiast do uomnej urody. Zoliwcy opowiadali dowcip.
Pytanie: dlaczego Gomuka sta si przeciwnikiem ydw? Odpowied: jak by musia na co dzie
y z towarzyszk Zofi, te zostaby antysemit.
Gomuka nieraz grzmia, e nard jest rozpasany, domaga si luksusw, a trzeba zaciska pasa.
Szczeglnie drania go jak mawia mania cheptania kawy. To nie jest napj dla Polakw, uwaa.
Tymczasem Zofia w tajemnicy przed mem lubia wypi ma czarn. Zofia Gomukowa publicznie nie
wystpowaa, nie towarzyszya mowi podczas oficjalnych wizyt skadanych w bratnich krajach bo bya
216
niskiego wzrostu, okrga, o typowo semickiej twarzy. Wedug Smolara, to wanie Zofia Gomukowa (za
zgod Wadysawa Gomuki) nadawaa dziaaczom pochodzenia ydowskiego polskie nazwiska, by mogli oni obj wysokie stanowiska, \"nie rac swoim pochodzeniem\". Hersz Smolar, ktry przyjecha z
ZSRR do Polski latem 1946 r., tak opisa w swoich wspomnieniach procedur zmiany nazwisk towarzyszom pochodzenia ydowskiego:"Zalman (Zygmunt) Kratko przedstawi mnie Zofii, tak po domowemu
nazywano on Gomuki, ktra pracowaa wtedy w wydziale kadr [KC]. Wwczas ju wiedziaem o
swoistym procederze chrztu [hebr. szmad], ktry odbywa si wanie w tym wydziale przy pomocy Zofii.
Dotyczy on ydowskich dziaaczy komunistycznych, o ktrych si martwiono. Na wszelki wypadek
zmieniano im imiona i nazwiska na brzmice po polsku, czynic z nich czystych rasowo Polakw.
Prawdopodobnie z ydowskiego rodowiska pochodzio artobliwe okrelenie takich dziaaczy mianem [POP], skrt od sw penicy obowizki Polaka.
Popiera take interwencj LWP w Czechosowacji w 1968, uwaajc, e przejcie wadzy w Czechosowacji przez ekip prozachodni i proniemieck zagrozi nieuznawanej i negowanej wwczas
oficjalnie przez RFN granicy Polski na Odrze i Nysie uyckiej.
7 grudnia 1970 doprowadzi do podpisania pomidzy Polsk a RFN ukadu, w ktrym RFN oficjalnie
przyjo do wiadomoci zachodni granic Polski. Korzystajc z tego niewtpliwego sukcesu w polityce
zagranicznej postanowi wprowadzi podwyk cen na miso i jego przetwory, co w konsekwencji
doprowadzio do protestw spoecznych i jego upadku.
W grudniu 1970 na jego polecenie krwawo stumiono (kilkadziesit ofiar miertelnych) robotnicze
manifestacje na Wybrzeu. 20 grudnia pod naciskiem zwolennikw Edwarda Gierka zmuszony do
ustpienia ze stanowiska I sekretarza, a w 1971 przeniesiony na emerytur.
Ryszard Strzelecki-Gomuka
ur.1930 r, syn byego I sekretarza KC, w 1970 w randze wiceministra.
W 2010 roku udzieli Focusowi Historia obszernego wywiadu w ktrym stara si wybieli swojego
ojca Wadysawa i pokaza go jako polskiego patriot a nie agenta Moskwy.
KLAN GROSFELD
Leon Grosfeld
Pukownik, ydowski komunista, pseudo-historyk PRL.
217
Przedstawi usystematyzowan, ujednolicon, zgodn z lini partii rzdzcej oraz marksistowsk wizj
historii wykadni dziejw II Rzeczypospolitej majc obowizywa w oficjalnej historiografii PRL na
Pierwszej Konferencji Metodologicznej Historykw Polskich w Otwocku, ktra odbya si na przeomie
1951 i 1952 roku. Referaty programowe dotyczce II RP wygosili Leon Grosfeld (Prawidowo i
specyfika polskiego imperializmu)oraz Tadeusz Daniszewski (Miejsce i rola polskiego ruchu robotniczego)
Grosfeld ju na wstpie swego odczytu stwierdzi, e jest rzecz politycznie poyteczn i celow
przeciwstawi osigniciom Polski Ludowej ponur rzeczywisto gospodarczo-spoeczno-polityczn
Polski okresu imperializmu. Grosfeld, w oparciu o tez, e przedwojenne pastwo polskie osigno
imperialistyczne stadium kapitalizmu, chcia dowie, e Polska okresu midzywojennego bya
jednym z najsabszych ogniw systemu kapitalistycznego, e imperialistyczny charakter Polski midzywojennej by rdem jej szczeglnego zacofania i degradacji.
Co ciekawe, uwaa, e odbudowane w 1918 roku pastwo polskie nie tylko prowadzio wasn polityk
imperialistyczn, ale dziaao rwnie jako narzdzie obcego imperializmu, byo pastwem niesuwerennym, zwasalizowanym. Mao tego, w dalszej czci referatu Grosfeld przywoa sowa Edwarda Ochaba o
tym, e pastwo polskie byo [...] spadkobierc i pobratymc krwawych rzdw caratu i kajzerowskiego
okupantai stwierdzi, e w okresie II RP wadze udoskonaliy jeszcze wyzysk i ucisk midzy innymi
polskich robotnikw. Inn cech odradzajcego si pastwa polskiego mia by jego specyficzny
charakter polegajcy na tym, e Polska rzdzona przez klasy posiadajce bdce na usugach
midzynarodowej finansjery, podporzdkowana interesom zachodniego kapitalizmu, miaa by obozem
warownym wiatowej kontrrewolucji przeciw ZSRR.
Jan Grosfeld
(ur. 1 maja 1946 w Warszawie) - ekonomista, politolog i dziaacz katolicki, profesor Uniwersytetu Kardynaa
Stefana Wyszyskiego. Autor wielu ksiek i artykuw o tematyce teologiczno-spoecznej.
W 1969 ukoczy studia na Wydziale Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Warszawskiego, nastpnie w

latach 1970 - 1984 by pracownikiem Spdzielczego Instytutu Badawczego w Warszawie. W 1976
doktoryzowa si z teorii ekonomii w Wyszej Szkole Ekonomicznej w Poznaniu, a w 1981 habilitowa w
Szkole Gwnej Planowania i Statystyki w Warszawie. W latach 1981-1987 by czonkiem redakcji
miesicznika "Znak", a w latach 1989 - 1995 miesicznika "Powcigliwo i Praca". W 1992 zosta
czonkiem Komitetu Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem, w 1993 czonkiem Polskiej Rady
Chrzecijan i ydw. Od 1994 jest profesorem na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (obecnie
Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego), gdzie pracuje w Instytucie Politologii i kieruje Katedr
Cywilizacji i Kultury Europejskiej oraz Katedr Wspczesnej Myli Spoecznej Kocioa. Jest redaktorem naczelnym czasopisma "Chrzecijastwo-wiat-Polityka".
218
Pochodzi z rodziny ydowskiej, przyj chrzest pod koniec lat 70. Od 1985 uczestniczy w Drodze
Neokatechumenalnej.
KLAN GROSZ LAVERGNE

Wiktor Grosz (Izaak Medres)
(ur. 24 lipca 1907, zm. 9 stycznia 1956 w Warszawie) ydowski komunista, genera brygady Ludowego Wojska
Polskiego i czoowy polakoerczy politruk.
Od 1934 nalea do antypolskiej Komunistycznej Partii Polski. Publikowa w sowieckiej gadzinwce "Czerwonym Sztandarze". By wsporganizatorem stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich w
Zwizku Radzieckim i sowieckiej I Dywizji im. Tadeusza Kociuszki. Suy w LWP w stopniu genera
brygady. W latach 19441945 peni funkcj szefa Gwnego Zarzdu Polityczno-Wychowawczego
Wojska Polskiego, a pniej ambasadora Polski w Czechosowacji (19491956). Od 1954 by czonkiem
Midzynarodowej Komisji w Kambody. Nalea do najbardziej polakoerczych politrukw pierwszego
okresu powojennego jako szef Gwnego Zarzdu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego w
latach 1944-1945. Odegra wwczas najwiksz rol w "zabijaniu pirem", zwaszcza w odniesieniu do
Armii Krajowej. Grosz nalea do licznej skdind grupy komunistw ydowskich, ktrzy postawiwszy
na stalinizm, zrobili zadziwiajce, icie napoleoskie kariery - w cigu zaledwie czterech lat (od 1941 do
1945 r.) awansowa z szeregowca na generaa. Tak byskawiczn karier zawdzicza fanatycznej
gorliwoci w plwaniu na polsko i polskie siy niepodlegociowe. To on inspirowa najohydniejsze
antyakowskie plakaty w stylu "AK - zapluty karze reakcji" i zajadle szkalowa Powstanie
Warszawskie. Ju w padzierniku 1944 r. da sygna do rozpoczcia najskrajniejszej kampanii
oszczerstw przeciw Armii Krajowej. W poufnej instrukcji zaleca: "Mamy liczne dowody zbienoci hase
goszonych przez AK i propagand Goebbelsa, mamy liczne dowody wsppracy AK-NSZ z bandami
bulbowskimi i gestapo, nie pora wic okazywa im 'zrozumienie', 'szacunek' i tolerowa 'przywizanie do
przeszoci'". (...) Kady pracownik pol-wychu musi poj, e dzisiaj nie ma miejsca na adne
kompromisy z AK w wojsku. Jeli byli akowcy chc pracowa z nami, nie zawieramy z nimi adnych
ukadw o nieagresji w stosunku do ich dawnej ideologii. Oni musz ze swoj przeszoci zerwa,potpi j i odgrodzi si od niej, a wtedy bdzie dla nich miejsce w Wojsku Polskim. To nie jest ukad rwnych z rwnymi (...) zwolennikw 'neutralnego' czy pojednawczego stosunku do AK traktowa jak
akowcw, dopki si nie wyka w najbliszym czasie aktywn walk przeciw AK (...)" .
8 grudnia 1944 r. w pogadance dla "nowego" ludowego wojska Grosz gosi: "Zdrajcy spod znaku NSZ i
AK stosuj swoj star wyprbowan metod prowokacji i szpiegowania... Zniszczy to, co jest dum
narodu, co jest jego si - Wojsko Polskie - oto wsplny cel Hitlera i AK" . W wydanej w 1945 r.
broszurze "Na drogach powrotu" Grosz gosi, e wybuch Powstania Warszawskiego spowodowaa "ego-
219
istyczna awanturniczo garstki bankrutw", twierdzi, e bya to chyba "najwiksza zbrodnia sanacyjnej
kliki". Antyakowskim atakom Grosza zajadle wtrowali inni wpywowi komunici ydowskiego pochodzenia. Znamienny by fakt, e Jakub Berman, niewtpliwie najbardziej wpywowy komunista
ydowski w Polsce, jako pierwszy w 1944 roku zacz publicznie oskara AK o rzekom
wspprac z gestapo i nazwa akowcw bandytami.
Irena Grosz
z domu Sznajberg, ona Wiktora Grosza.
Bya zastpc naczelnego redaktora gazety "Rolnik Polski", a od 1949 r. do 1971 r. redaktorem naczelnym tej gazety (od 1952 r. pod nazw"Gromada Rolnik Polski. (19071979).
Magorzata Lavergne
Jego crka Magorzata Lavergne,
zajmowaa stanowisko dyrektora Departamentu Promocji i Informacji MSZ. Jako wicedyrektor departamentu promocji i informacji, a od 1992 r. dyrektor departamentu polityki kulturalnej i naukowej
MSZ Lavergne nie wyrnia si raczej kompetencjami fachowymi. Zasyna czym zupenie innym
niebywa zrcznoci w organizowaniu dla siebie jak najwikszej liczby wyjazdw zagranicznych.
wietny znawca kulisw MSZ Tadeusz Kosobudzki pisa w swej ksice "MSZ od A do Z" (Warszawa
1997, s. 137): "W MSZ praktykowane byy wycieczki pod pozorem subowych delegacji. Korzystaa z
tego rwnie Magorzata Lavergne. Zalecaa takie przygotowanie biletw lotniczych,eby po drodze
odwiedzi miasta, gdzie ma swoich najbliszych - siostr czy przyjacik. Lavergne nie lubia lata przez
Frankfurt. Pracownicy wic musieli szuka nowych pocze. To podnosio koszty, ale byo tolerowane
(...). We wrzeniu 1994 r. przebywaa w Dubaju, prowadzc negocjacje na temat wymiany kulturalnej z
tym emiratem. Dubaj synie co prawda bardziej ze wietnie zaopatrzonych sklepw ni ze zdobyczy w
dziedzinie kultury". Doprawdy trudno nie "podziwia" takiej inwencji pani Lavergne w wyszukiwaniu
"odpowiednich" kontaktw kulturalnych dla Polski. Rzecz znamienna, e pani ta "gorczkowo trudzia
si" nawizywaniem wymiany kulturalnej w Dubaju w sytuacji, gdy brakowao pienidzy na promocj
polskiej kultury, choby wrd setek tysicy Polakw zamieszkaych na Litwie, Ukrainie, Biaorusi czy w
Rosji.
220
KLAN HALBERSZTADT
Wadysaw Halbersztadt
Pukownik GZI, ydowski komunista.
Szef Wydziau Ewidencji Operacyjnej, nastpnie Biura Studiw, a w kocu komendant Oficerskiej
Szkoy Informacji
Jerzy Halbersztadt
Gwny wsptwrca Muzeum Historii ydw Polskich , wczeniej by dyrektorem Programu Polskiego Muzeum
Holokaustu w Waszyngtonie
Odpowiedzialny za napicia wok Muzeum Historii ydw Polskich, finansowanego z pienidzy

polskich podatnikw a popierany przez szefa Polskiego Komitetu Wspierania Budowy Muzeum Marcina wicickiego [ byego komunist z PZPR i UW] ktry pisa:
- Z niepokojem przyjmuj informacj rzecznika prasowego ministerstwa o zapowiedzianej zmianie na
stanowisku dyrektora Muzeum Historii ydw Polskich. Jerzy Halbersztadt kierowa projektem muzeum
od 14 lat, rwnie w pierwszych heroicznych latach, kiedy muzeum nie byo wspfinansowane ze
rodkw publicznych napisa wicicki w oficjalnym pimie. Dyrektor Halbersztadt ma wielki wkad w
stworzenie nowoczesnej koncepcji programowej muzeum, zbudowanie zespou z wyprzedzeniem
realizujcego programy kulturalne i edukacyjne muzeum i przygotowujcego wystaw gwn, a take w
przygotowanie i rozstrzygnicie konkursu architektonicznego, w wyniku ktrego Warszaw ozdobi
interesujcy budynek.
- Jest wielk zasug dyrektora Halbersztadta, historyka znakomicie znajcego stosunki polskoydowskie, e projekt Muzeum Historii ydw Polskich cieszy si wiarygodnoci nie tylko w Polsce, ale i
na wiecie, co jest niezwykle wane dla umocnienia nowoczesnego wizerunku naszego kraju za granic
oceni wicicki.
W obronie Jerzego Halbersztadta wystpili rwnie artyci [ pupile PRL] m.in. Andrzej Wajda i Janusz
Morgenstern, byli ministrowie kultury Izabella Cywiska i Joanna Wnuk-Nazarowa, a take m.in.
Wodzimierz Cimoszewicz i Jerzy Kropiwnicki. Jerzy Halbersztadt kieruje projektem Muzeum od 15
lat. Przeprowadzi je przez najtrudniejszy okres. Jest gwnym twrc koncepcji programowej, opracowa
rwnie zaoenia programu architektonicznego i doprowadzi do wyonienia projektu budynku, ktry jest
obecnie realizowany i cieszy si wielkim uznaniem. Zbudowa zesp i pokierowa opracowaniem penego
projektu wystawy gwnej, ktra kilka miesicy temu zostaa z uznaniem przyjta przez Rad Muzeum do
realizacji napisali w specjalnym licie. Zwrcono w nim uwag, e Jerzy Halbersztadt dziki zaufaniu
wielu ofiarodawcw z caego wiata zebra znaczn cz funduszy potrzebnych na finansowanie
221
tworzenia wystawy i biec dziaalno Muzeum oraz e jest fachowcem, oddanym idei dialogu polskoydowskiego, ktr wszyscy podzielamy.
Jestem dumny z osigni midzynarodowego i niezwykle fachowego zespou, ktry udao mi si skupi
wok projektu muzeum oraz szerokiego poparcia spoecznego, ktre zbudowalimy w wielu krajach. Robiem swoje tak dugo jak mogem. Licz na to, e efekty naszej wsplnej pracy nie zostan zmarnowane i
bd kontynuowane. Zrobi wszystko, by pomc tym, ktrzy wezm na siebie ciar tego zadania. ycz
powodzenia wszystkim przyjacioom i wsptwrcom muzeum powiedzia Halbersztadt.
KLAN JAROSZEWICZW
Piotr Jaroszewicz
(ur. 8 padziernika 1909 w Niewieu, zm. 1 wrzenia 1992 w Aninie w Warszawie) polityk komunistyczny,
genera dywizji Wojska Polskiego, premier PRL w latach 19701980, czonek Komisji Wojskowej Biura
Politycznego KC PZPR, nadzorujcej ludowe Wojsko Polskie od maja 1949.
Syn ksidza prawosawnego. Ukoczy liceum oglnoksztacce w Jale. W latach trzydziestych

nauczyciel i kierownik szkoy powszechnej w Michawce, Pilawie i w Borowiu w powiecie garwoliskim.
Po wybuchu II wojny wiatowej znalaz si w sowieckiej strefie okupacyjnej. W 1940 zosta deportowany w okolice Archangielska, a nastpnie Stalingradu i do Kazachstanu. Tam zatrudniony zosta w
"lesopunkcie" Kuziel, w rejonie Jaszkino.
28 sierpnia 1943 przyjty zosta do 1 Korpusu Polskich Si Zbrojnych w ZSRR, przydzielony do 4 Puku
Piechoty i wyznaczony na stanowisko pisarza-magazyniera. Nastpnie jako "oficer bez stopnia" zosta
zastpc dowdcy 7 kompanii 4 pp. W okresie od 20 wrzenia do 15 listopada 1943 by suchaczem kursu
oficerskiego 2 Dywizji Piechoty i kursu oficerw polityczno-wychowawczych 1 Korpusu PSZ w ZSRR.
Po ukoczeniu kursw powrci do 4 pp, w ktrym obj stanowisko zastpcy dowdcy III batalionu do
spraw polityczno-wychowawczych. W tym momencie rozpocza si jego byskotliwa kariera wojskowa.
1 grudnia 1943 przeniesiony zosta do Wydziau Polityczno-Wychowawczego 2 DP na stanowisko
instruktora propagandy wrd ludnoci cywilnej i wojsk nieprzyjaciela. 15 kwietnia 1944 zosta zastpc
szefa tego wydziau, 21 lipca szefem wydziau, a 19 sierpnia wyznaczony zosta na stanowisko zastpcy
dowdcy 2 DP ds polit.-wych.
Od 1944 by czonkiem PPR. Pose na Sejm w latach 19471985 (na Sejm Ustawodawczy oraz I, II, III,
IV, V, VI, VII i VIII kadencji). Od 1956 stay przedstawiciel PRL w RWPG oraz czonek Komitetu Wykonawczego RWPG. W latach 19521970 wicepremier, w okresie 19541956 minister grnictwa. Od
1957 wiceprzewodniczcy Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrw oraz przewodniczcy Komitetu
222
Wsppracy Gospodarczej z Zagranic. W latach 60. pose regionu kronieskiego. Czonek Komitetu
Centralnego PZPR (19481980). W latach 19641980 czonek Biura Politycznego KC PZPR.
Premier od grudnia 1970 do lutego 1980. Odznaczony m.in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej. Od
1972 prezes Rady Naczelnej ZBoWiD (odwoany w 1980). W latach 19711981 czonek Prezydium
Oglnopolskiego Komitetu Frontu Jednoci Narodu. Wspautor tzw. manewru gospodarczego z 1976
polegajcego na podwyce cen ywnoci poczonej z wprowadzeniem rekompensat, co doprowadzio
do protestu robotnikw w Ursusie i Radomiu. W lutym 1980 usunity na VIII Zjedzie PZPR przez
Edwarda Gierka z funkcji premiera oraz z Biura Politycznego KC PZPR. W 1981 usunity z PZPR. W
stanie wojennym internowany jako czonek ekipy Edwarda Gierka.
Jaroszewicz by dwukrotnie onaty. Pierwsza ona, Oksana, zmara w 1954 r. Mia z ni syna Andrzeja
(ur.1947). Drug on bya Alicja Solska, z ktr mia syna Jana.
Zosta zamordowany razem z on Alicj Solsk w niewyjanionych okolicznociach, w nocy z 31
sierpnia na 1 wrzenia 1992, w swoim domu w Aninie przy ul. Zorzy 19, w domu, gdzie po wojnie
mieszka Julian Tuwim. Sprawcw ani motywu nie wykryto, proces domniemanych zabjcw zakoczy
si uniewinnieniem. Cz materiau dowodowego w ledztwie zostaa wykradziona z akt
policyjnych, co stwierdzono w 2005.
W 2007 Biuro Wywiadu Kryminalnego Komendy Gwnej Policji postawio tez, e zabjstwo Jaroszewiczw miao zwizek z archiwum hitlerowskim, ktrego cz Jaroszewicz zatrzyma w Radomierzycach w 1945 jako pukownik LWP, gdzie dotar wraz z Tadeuszem Steciem i generaem Jerzym
Fonkowiczem. Wedug analitykw policji dokumenty, ktre trafiy pniej do prywatnego archiwum
Jaroszewicza, zawieray informacje kompromitujce politykw z rnych krajw, rwnie zachodnich
jak te francuskiej linii Rothschildw [ midzynarodowej rodziny niemieckich ydw, zwizanych z
bankowoci i finansami] za wspprac z Gestapo.
Dziennikarz tygodnika Angora Leszek Szymowski stwierdzi, e powodem morderstwa byo tzw.
archiwum Jaroszewicza, w ktrym znajdoway si kopie dokumentw obciajcych Wojciecha
Jaruzelskiego, Czesawa Kiszczaka i innych politykw lat '80. Zbrodnia ta bya czci szerszego
planu eliminacji wszystkich, ktrzy mogli zagrozi przebiegowi transformacji ustrojowej, wyreyserowanej przez generaw Kiszczaka i Jaruzelskiego.
W ledztwie dotyczcym mierci Jaroszewiczw policjanci pominli wtek rodzinny. Dlatego po latach
tym tropem poszli dziennikarze UWAGI!. Reporterzy dotarli do starszego syna premiera Andrzeja
Jaroszewicza. Tylko on z najbliszej rodziny zgodzi si na wywiad. Dziennikarze zadali mu pytania,
ktre zburzyy obraz idealnej rodziny. Andrzej Jaroszewicz opowiedzia o skrywanych przez 16 lat
nieznanych faktach z ycia rodziny Jaroszewiczw.
Jaroszewicz koczy prac nad rozszerzeniem swojej ksiki Przerywam milczenie. To mogo by
jednym z powodw morderstwa. Wiele osb z najbliszego otoczenia Jaroszewiczw uwaa, e premier
mg mie materiay mogce kogo skompromitowa. Pracowa nad drug wersj wydanie Przerywam
milczenie. Nie wiem, gdzie jest ta wersja przyznaje Andrzej Jaroszewicz[syn].
223
Ja sam widziaem okoo 200, 300 stron. Chcia wyjani niektre sprawy zwizane z histori z PRL-u
dodaje Henryk Piecuch, autor ksiek o subach specjalnych.
Umawia si z jedn z dziennikarek, chyba z telewizji gdaskiej, ktra na pocztku wrzenia 1992 r.
(Jaroszewicz zgina w nocy z 31.08. na 01.09.1992 r.), miaa na tamie wideo filmowa dokumenty, ktre
on posiada. Z jej zezna wynikao, e prosi j, aby po sfilmowaniu tego wywie to za granic,
ewentualnie udostpni po jego mierci mwi mecenas Marian Hilarowicz.
Premier Piotr Jaroszewicz wspomina najbliszej rodzinie, e ma tajne dokumenty. Miay one by
zabezpieczeniem dla bliskich po jego mierci. Dziennikarzom UWAGI! ujawnia to osoba blisko
zwizana z premierem, ktra chce by anonimowa.
Bya wigilia. Wszyscy byli na tej wigilii. Jaroszewicz powiedzia: suchajcie, jakby co ze mn si stao,
to ty Andrzej jeste odpowiedzialny za ca rodzin. Dam tobie dokumenty, ktre opublikujesz po mojej
mierci powiedzia.
Po dokumentach lad zagin. Ten wtek nie zainteresowa ledczych. Podobnie jak wtek rodzinny.
Zaoono, e Jaroszewicze byli zgodn rodzin. Nie prbowano szuka ewentualnych konfliktw midzy
nimi.
Premier i pani Solska nie byli zgodnym maestwem. To bya kobieta nie do ycia. Nie lubia Andrzeja.
Chciaa go zlikwidowa. Powiedziaa, e ten szczeniak jest niepotrzebny tutaj wspomina Marianna
Oleszczuk, gosposia Jaroszewiczw.
Myl, e Jan ma bardzo du wiedz, ktr si z nikim nie podzieli twierdzi Andrzej Jaroszewicz.
Mnie mwi Jasio, eby wpyn na Andrzeja, eby on si nie miesza do tego procesu i nie stara si
dochodzi prawdy. To byo przed procesem, bo ja pniej te pojechaam jako wiadek. To bya dziwna
wizyta, bo Jasio przyjecha na par godzin, nawet caej doby u mnie nie by wspomina Elbieta
Mureddu Jaroszewicz.
Oksana Jaroszewicz
Pierwsza ona, Piotra Jaroszewicza, ktry mia z ni syna Andrzeja (ur.1947) zwanego czerwonym ksiciem
Alicja SolskaJaroszewicz
(ur. 1925, zm. 1 wrzenia 1992 w Warszawie) dziennikarka, ona premiera Piotra Jaroszewicza
Podczas II wojny wiatowej walczya jako Inka w szeregach Armii Ludowej.

Bya dziennikark Walki Modych, nastpnie Gosu Ludu, ktry by organem KC PPR. A od 1948 roku
powstania gazety do 1979 bya dziennikark Trybuny Ludu. Specjalizowaa si w tematyce ekono-
224
micznej, w sprawach gospodarczych, zwaszcza w handlu zagranicznym. Swoje maestwo z Piotrem

Jaroszewiczem wykorzystywaa do tego, aby dociera do interesujcych danych, ktre dla innych byy
niedostpne.
Jej pierwszym mem by funkcjonariusz szefostwa transportu WP Pawe Solski, z ktrym miaa dwjk
dzieci. W latach 50. zostaa on wczesnego wicepremiera Piotra Jaroszewicza, ktry od 23 grudnia
1970 do 18 lutego 1980 by premierem. Z maestwa z Jaroszewiczem miaa syna Jana.
Alicja Solska i jej m Piotr Jaroszewicz zostali zamordowani w swoim domu na warszawskim Aninie
przy ulicy Zorzy 19 w nocy z 31 sierpnia na 1 wrzenia 1992. 10 wrzenia zostali pochowani, w grobie
rodzinnym Jaroszewicza, na warszawskich Powzkach.
Premier i pani Solska nie byli zgodnym maestwem. To bya kobieta nie do ycia. Nie lubia Andrzeja.
Chciaa go zlikwidowa. Powiedziaa, e ten szczeniak jest niepotrzebny tutaj wspomina Marianna
Oleszczuk, gosposia Jaroszewiczw.
W testamencie Alicji Solskiej zosta pominity Andrzeja Jaroszewicz.
Andrzej Jaroszewicz
ur.1947r. Syn Premiera PRL Piotra i Oksany Jaroszewicz
Nazywano go Czerwonym Ksiciem. W kasynach Monte Carlo przegrywa bajoskie sumy, synny
rajdowiec, znawca samochodw i piknych kobiet. W III RP chcia y jak w PRL.
Syn premiera i jego wsplnik zostali zatrzymani 8 sierpnia 2005 roku podczas gonej akcji patrolu
Krzysztofa Rutkowskiego w ogrdku gastronomicznym przy restauracji Esplanada na ul. Piotrkowskiej
w centrum odzi. Uzbrojeni i ubrani w swoje uniformy ludzie Rutkowskiego wpadli do ogrdka, cisnli
granaty hukowe, rzucili haso "gleba!" i obalili mnie na ziemi - wspomina Andrzej Jaroszewicz.
Proces w tej sprawie toczy si od lipca 2006 r. Prokuratura oskarya obu mczyzn o to, e w sierpniu
2005 r. prbowali grobami wymusi 150 tys. euro od jednego z dzkich biznesmenw w zamian za
rzekome zaatwienie w jednym z bankw w Austrii kredytu na kwot 5,5 mln euro; kredytu tego jednak zdaniem ledczych - nigdy nawet nie prbowali zaatwi. Grozia im kara do 10 lat wizienia.
Wedug ledczych pokrzywdzony biznesmen i Andrzej Jaroszewicz w 2004 r. zaoyli spk, ktra miaa
zbudowa spalarni szkodliwych odpadw w poddzkim Zgierzu; udziaowcem mia by obywatel
Chorwacji. Uzgodniono, e Chorwat zacignie w austriackim banku kredyt w wysokoci 5,5 mln euro. Po
kilku miesicach Chorwat poinformowa biznesmena, e kredyt zostanie przyznany, a koszty jego
otrzymania wynios okoo 150 tys. euro.
Zdaniem prokuratury mimo e nie podpisano adnej umowy ani listu intencyjnego, od czerwca 2005 roku
oskareni zaczli da od biznesmena zapaty 150 tys. euro. Pniej - wedug prokuratury - dania
zamieniy si w groby zamachu na ycie i zdrowie pokrzywdzonego przy pomocy wynajtych Rosjan.
225
Andrzeja Jaroszewicza i Chorwata zatrzymali w sierpniu 2005 roku w jednej z restauracji w centrum
odzi pracownicy firmy detektywistycznej Krzysztofa Rutkowskiego, do ktrego o pomoc zwrci si
biznesmen.
Obaj oskareni od pocztku nie przyznawali si do winy i zaprzeczali, e grozili pokrzywdzonemu. Trzy
miesice spdzili w areszcie; wyszli z niego po wpaceniu kaucji w wysokoci po 50 tys. z.
Prokuratura daa dla obu oskaronych kar po 2,5 roku wizienia. Sd uzna jednak, e nie ma dowodw,
e dochodzio do zastraszania biznesmena i uniewinni obu mczyzn. Po apelacji prokuratury wyrok
utrzyma sd odwoawczy.
By te oskarycielem posikowym w sprawie o zabjstwo jego ojca Piotra Jaroszewicza. By w zych
stosunkach z drug on ojca Alicja Solsk ktra pomina go w swoim testamencie, nie utrzymuje
kontaktw ze swoim przyrodnim bratem Janem.
Od jakiego czasu zauwaaem bardzo napite stosunki midzy pani Solsk a ojcem. Ich kulminacj
byo stwierdzenie, zdanie, ktre ojciec wypowiedzia do mnie trzy dni przed mierci: eby ty wiedzia
synku, jak oni mnie strasznie zmczyli. Sowo oni odnosio si do reszty oprcz mnie opowiada Andrzej
Jaroszewicz.
Sam ojciec dawa do zrozumienia, e testament jest, e Andrzeja musi wynagrodzi, bo cae ycie by
pokrzywdzony dodaje Grayna Jaroszewicz, bya ona Andrzeja Jaroszewicza.
Jan Jaroszewicz
Syn Piotra Jaroszewicza i Alicji Solskiej-Jaroszewicz
To wanie on, nie mogc pnym wieczorem 1 wrzenia 1992 r. dodzwoni si do rodzicw,
przyjecha do ich domu w Aninie, odkry tragedi i zawiadomi policj.
Syn Piotra Jaroszewicza i Alicji Solskiej unika wywiadw. Od wielu lat nie spotyka si te ze starszym,
przyrodnim bratem. To wanie Jan by pierwszy na miejscu zbrodni. Znalaz zwoki ojca i zawiadomi
policj. Jego spokojna reakcja zdziwia oficera dyurnego, ktry napisa w notatce subowej: by
spokojny i nie wida byo po nim ladw specjalnie duego zdenerwowania.
Szukaem mamy, ale nie wpadem na to, eby do azienki zajrze. Stamtd pies wyskoczy. Ja jestem
spokojny z natury. Ja w momencie, kiedy jest stres, zaczynam by spokojny wyjania Jan.
Nie wyczuwaem od niego wstrznicia tragedi rodziny. Jego zachowanie wskazywao, e on jest
bardzo ciekawski. Co robi policja, o czym mwi, jakie s przypuszczenia. Jak dwch policjantw
zaczynao rozmawia o czym, to on natychmiast sta ju przy wspomina policjant.
Jan odmwi policji ujawnienia zawartoci tajemniczej winiowej kasetki, ktra bya w sejfie. Mimo to
policja mu j oddaa bez zagldania do rodka. Wystarczyo im pisemne owiadczenie, w ktrym Jan
226
stwierdzi, e w kasetce s jego dokumenty osobiste. Tajemnicze pudeko byo schowane w sejfie, ktry
nie zosta otwarty przez bandytw. Byy w nim take due iloci kamieni, ktrych policja nie zinwentaryzowaa.
Jak mona wydawa szkatuk? Zezwala na nieujawnienie zawartoci? Dwie osoby nie yj, a kto
mwi, e nie otworzy. W szkatuce mogo by wszystko uwaa Andrzej Jaroszewicz.
Musia tam by testament. Wujek dobrze wiedzia, e Andrzej ma tylko jego na wiecie twierdzi
Elbieta Mureddu Jaroszewicz, siostrzenica Piotra Jaroszewicza.
- Sam ojciec dawa do zrozumienia, e testament jest, e Andrzeja musi wynagrodzi, bo cae ycie by
pokrzywdzony dodaje Grayna Jaroszewicz, bya ona Andrzeja Jaroszewicza.
- Jakby (testament) by, to by wyszed. Moja matka zostawia u swojej przyjaciki w Szwajcarii i stamtd
go przywioza mwi Jan.
W testamencie Alicji Solskiej zosta pominity Andrzeja Jaroszewicz.
W krgu najbliszych znajomych Jaroszewiczw szukamy osb, ktre mogy by zamieszane w zabjstwo. Jedynym wiadkiem zbrodni by pies. Wskazuje on dziennikarzom kolejny kierunek poszukiwa.
- Pies zareagowa na jednego z kolegw Jana. Nie widziaem jeszcze takiej reakcji psa. Gdybym go nie
przytrzyma, to pewnie by si na niego rzuci i go poszarpa mwi Andrzej Jaroszewicz.
On tresuje psy. On zawsze bije psy i sprowadza je do parteru. Jego gryz wszystkie psy w okolicy. Bo
si go boj Jan tumaczy znajomego.
Pies musia zna Radosawa B., ktry bywa z Janem w domu premiera. Byli kolegami. Razem studiowali w Leningradzie. Niestety, w aktach nie ma nawet wzmianki o koledze Jana, cho dniu ujawnienia
zabjstwa pojawi si w Aninie. To wanie tajemniczy Radosaw B. zasugerowa policjantom, jak
zabjcy mogli wej do willi Jaroszewiczw.
Myl, e Jan ma bardzo du wiedz, ktr si z nikim nie podzieli twierdzi Andrzej Jaroszewicz.
- Mnie mwi Jasio, eby wpyn na Andrzeja, eby on si nie miesza do tego procesu i nie stara si
dochodzi prawdy. To byo przed procesem, bo ja pniej te pojechaam jako wiadek. To bya dziwna
wizyta, bo Jasio przyjecha na par godzin, nawet caej doby u mnie nie by wspomina Elbieta
Mureddu Jaroszewicz
227
KLAN JARUZELSKICH
Wojciech Witold Jaruzelski
(ur. 6 lipca 1923 w Kurowie) komunista, kontraktowy prezydent PRL (1989) i prezydent RP (19891990),
genera armii Wojska Polskiego, szef Gwnego Zarzdu Politycznego WP (19601965), szef Sztabu Generalnego
WP (19651968), minister obrony narodowej (19681983), przewodniczcy Komitetu Obrony Kraju
Zwierzchnik Si Zbrojnych, Naczelny Dowdca Si Zbrojnych na wypadek wojny, wsptwrca Patriotycznego
Ruchu Odrodzenia Narodowego; sta na czele junty, Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, ktra w nocy z 12
na 13 grudnia 1981 wprowadzia na terytorium Polski stan wojenny (19811983), czonek Biura Politycznego KC
PZPR (19711989), I sekretarz KC PZPR (19811989), pose na Sejm PRL III, IV, V, VI, VII, VIII i IX kadencji,
prezes Rady Ministrw PRL (19811985), przewodniczcy Rady Pastwa PRL (19851989). Dyktator
komunistyczny, zdrajca Polski.
W latach 1946 1954 wsppracowa jako agent informator z Informacj Wojskow pod pseudonimem Wolski
Wywodzi si z rodziny ziemiaskiej herbu lepowron. Ojciec (Wadysaw Mieczysaw Jaruzelski)

walczy w wojnie polsko-bolszewickiej 1920, dziadek (Wojciech Jaruzelski senior) w powstaniu
styczniowym. Wojciech Jaruzelski przyszed na wiat w majtku w Kurowie, gdzie jego ojciec zajmowa
wtedy posad administratora. 7 padziernika 1923 zosta ochrzczony w tamtejszym kociele
rzymskokatolickim.
Przed wojn uczszcza do gimnazjum prowadzonego przez zakon marianw na warszawskich Bielanach. We wczesnej modoci by bardzo religijnym i dobrze zapowiadajcym si uczniem. W 1939
wraz z rodzin przenis si na Litw, a po aneksji tego kraju przez ZSRR w 1940 zosta zesany na
Syberi. Pracowa w tajdze przy wyrbie lasw, gdzie nabawi si choroby oczu, lepoty nienej, ktra
trwale uszkodzia mu wzrok. Podczas zesania zmar jego ojciec, Wadysaw, pochowany w Bijsku.
Ukoczy szko oficersk w Riazaniu i zosta skierowany do 2. Dywizji Piechoty im. Henryka Dbrowskiego oraz z wyrnieniem Wysz Szko Piechoty i Akademi Sztabu Generalnego. W latach
19471957 by wykadowc taktyki i suby sztabw w Wyszej Szkole Piechoty, szefem Zarzdu
Akademii Wojskowych, Szk i Kursw Oficerskich oraz zastpc szefa Gwnego Zarzdu Wyszkolenia
Bojowego (w 1956 awansowany jako najmodszy w korpusie oficerskim do stopnia generaa); w
padzierniku tego samego roku, jako jedyny polski genera, opowiedzia si za pozostaniem
marszaka Konstantego Rokossowskiego w LWP. W latach 19501952 bra udzia w zajciach
dwuletniego Wieczorowego Uniwersytetu Marksizmu i Leninizmu, ktre ukoczy z ocen bardzo dobr.
W latach 19571960 dowodzi 12. Dywizj Zmechanizowan w Szczecinie.
Jako dowdca si zbrojnych PRL 16 lipca 1975 wyrazi zgod zestrzelenia polskiego cywilnego
samolotu AN-2, ktrego pilot Dionizy Bielaski zamierza uciec do Austrii.
Zawodow sub wojskow zakoczy 31 stycznia 1991.
W 1960 zosta powoany na stanowisko szefa Gwnego Zarzdu Politycznego LWP a w 1962 mianowany wiceministrem obrony narodowej. Od 1965 peni funkcj szefa Sztabu Generalnego LWP.
228
Do antypolskiej Polskiej Partii Robotniczej wstpi w 1947. Od 1964 by czonkiem Komitetu Centralnego PZPR. W latach 19701971 by zastpc czonka, a od 1971 czonkiem Biura Politycznego
KC PZPR. Na IV Plenum KC PZPR (18 padziernika 1981) zosta wybrany I sekretarzem KC PZPR
W okresie 19671968 jako czonek cisego kierownictwa resortu obrony wspodpowiedzialny by
za usuwanie z armii i degradacj blisko 1300 oficerw pochodzenia ydowskiego lub Polakw oenionych z kobietami pochodzenia ydowskiego, co byo czci antysemickich dziaa wadz
pastwowych, ktrych kulminacj byy tzw. wydarzenia marcowe.
Od 11 kwietnia 1968 do 21 listopada 1983 by ministrem obrony narodowej. Podczas penienia tej
funkcji podlege mu jednostki LWP bray udzia w tumieniu Praskiej Wiosny przez siy Ukadu
Warszawskiego w ramach operacji Dunaj, by to akt midzynarodowego terroryzmu.
Wojciech Jaruzelski nadzorowa take tumienie wystpie robotnikw w czasie wydarze grudnia
1970 na Wybrzeu, piastowa wwczas stanowisko ministra obrony narodowej. Z tego powodu
zarzucano mu wspodpowiedzialno za krwawe wydarzenia, do ktrych wtedy doszo.
Uczestniczy take w przygotowaniach do pacyfikacji strajkw na Wybrzeu, wydajc jako minister
obrony narodowej liczne decyzje 8 grudnia 1970 gen. Jaruzelski wyda rozkaz (rozkaz MON nr
8884/Oper.) (...) w sprawie zasad wspdziaania wojska i resortu spraw wewntrznych w zakresie
zwalczania wrogiej dziaalnoci (...), ktry stanowi podstaw do kooperacji MON i MSW w tumieniu
robotniczych protestw w czasie wydarze grudnia 1970 i by jedn z przyczyn pniejszej masakry.
Take 14 grudnia 1970 o godz. 23:40 z polecenia gen. Jaruzelskiego szef Sztabu Generalnego WP wyda
tajny szyfrogram nakazujcy dowdcom okrgw wojskowych przeprowadzajcych akcj pacyfikacyjn
na Wybrzeu podjcie dziaa w przypadku ewentualnego uycia wojsk do zada specjalnych i faktycznie
wczajcy siy zbrojne do konfliktu.
Ju od sierpnia 1980 rozpocz prace studyjne nad wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce, prowadzone w ramach Komitetu Obrony Kraju i Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. 12 listopada 1980,
dwa dni po oficjalnej rejestracji NSZZ Solidarno ujawni na posiedzeniu KOK-u, e przygotowany
zosta zestaw niezbdnych aktw prawnych dotyczcych stanu wojennego.
1 grudnia wadze ZSRR przekazay polskim wojskowym plany wkroczenia wojsk radzieckich do Polski
w ramach wicze Sojuz 81. Gotowo operacyjn do przekroczenia granicy wyznaczono na 8 grudnia.
5 grudnia na szczycie pastw Ukadu Warszawskiego w Moskwie gen. Wojciech Jaruzelski
przedstawi koncepcj samodzielnego zlikwidowania Solidarnoci i opozycji, gdy tylko wystpi
pierwsze oznaki wyczerpania spoeczestwa.
13 grudnia 1981 wprowadzi w Polsce stan wojenny i stan na czele Wojskowej Rady Ocalenia
Narodowego (WRON).
W lutym 1992 Sejm przewaajc liczb gosw podj uchwa, w ktrej uzna decyzj o wprowadzeniu
stanu wojennego za sprzeczn z konstytucj PRL. Powoano specjaln komisj do przesuchania wczesnych czonkw Rady Pastwa, po roku parlament zosta jednak rozwizany, a przejmujce wwczas
229
wadz SLD i PSL zrezygnoway z kontynuacji ledztwa parlamentarnego. Jaruzelskiego doceniono,

zapraszajc go na pierwsze posiedzenie Sejmu II kadencji. W 1996 komisja odpowiedzialnoci konstytucyjnej gromadzca dokumenty dotyczce stanu wojennego uznaa, e wprowadzenie stanu wojennego
byo wysz koniecznoci, sejm umorzy postpowanie wobec Jaruzelskiego podzielajc opini tej
komisji.
Wedug Komisji Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej pracujcej do 1994 Wojciech Jaruzelski wraz z
Czesawem Kiszczakiem w 1989 wydali polecenie zniszczenia stenogramw posiedze KC PZPR.
Na pocztku lat 90. toczyo si w tej sprawie postpowanie, pniej, ze wzgldw formalnych i
politycznych umorzone.
By gwnym animatorem Okrgego Stou, cho nie uczestniczy w jego obradach. Za niego prowadzi
spraw Czesaw Kiszczak co uchronio obu generaw od plutonu egzekucyjnego.
3 lipca 1989 Adam Michnik opublikowa na amach Gazety Wyborczej artyku zatytuowany Wasz
prezydent, nasz premier, gdzie porednio odnis si do kontraktu zawartego przy Okrgym Stole, gdy
obie strony zgodziy si na ustanowienie urzdu prezydenta PRL.
19 lipca 1989 Jaruzelski zosta jednak prezydentem PRL, a od 31 grudnia 1989 prezydentem
Rzeczpospolitej Polskiej, wybrany przez Zgromadzenie Narodowe przewag jednego gosu. O jego
wyborze zdecydowaa postawa posw i senatorw wybranych z list Solidarnoci. Popiera tzw. rzd
Mazowieckiego.
By faktycznym twrc Gazety Wyborczej na ktr przeznaczy rodki finansowe zabrane
upadajcej Trybunie Ludu oraz wspiera wraz z Kiszczakiem przy pomocy MSW, Adama
Michnika i jego ekip z GW stwarzajc im swoisty inkubator pod rozwj koncernu prasowego.
Po 1990 wycofa si z ycia politycznego, cho bra udzia w debatach spoecznych i politycznych
(wypowiada si na temat czonkostwa Polski w Unii Europejskiej).
Jako byy prezydent RP, zgodnie z ustaw o uposaeniu byych prezydentw z 1996, Jaruzelski objty jest
doywotni ochron osobist Biura Ochrony Rzdu. Z urzdu przysuguje mu take emerytura prezydencka, ale Jaruzelski nie pobiera pensji byego prezydenta, decydujc si na pozostanie przy
generalskiej. Przysuguj mu rwnie pienidze na prowadzenie biura oraz prawo do korzystania z
lecznic pastwowych.
9 maja 2005 na zaproszenie prezydenta RP Aleksandra Kwaniewskiego wzi udzia w delegacji
pastwowej na uroczystoci z okazji 60. rocznicy zakoczenia II wojny wiatowej w Moskwie. Zosta
tam odznaczony przez prezydenta Federacji Rosyjskiej Wadimira Putina Medalem 60-lecia Zwycistwa.
Ceremonia odbya si podczas przyjcia, wydanego na Kremlu przez rosyjskiego prezydenta
9 maja 2010 na zaproszenie wykonujcego obowizki prezydenta RP Bronisawa Komorowskiego wzi
udzia w delegacji pastwowej na uroczystoci z okazji 65. rocznicy zakoczenia II wojny wiatowej w
Moskwie. Spotka si m.in. z prezydentem Federacji Rosyjskiej Dmitrijem Miedwiediewem oraz
odwiedzi miejsce katastrofy smoleskiej i cmentarz w Katyniu.
230
24 listopada 2010 na zaproszenie prezydenta RP Bronisawa Komorowskiego wzi udzia w Paacu

Prezydenckim w posiedzeniu Rady Bezpieczestwa Narodowego.
Wojciech Jaruzelski, jako stojcy na czele utworzonej w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 Wojskowej Rady
Ocalenia Narodowego, zosta oskarony o:
1. zbrodni komunistyczn, polegajc na kierowaniu zwizkiem przestpczym o charakterze zbrojnym, majcym na celu popenianie przestpstw
2. podeganie czonkw Rady Pastwa PRL (organ ten formalnie wprowadzi stan wojenny
w PRL) do przekroczenia ich uprawnie poprzez uchwalenie dekretw o stanie wojennym
w czasie trwajcej sesji Sejmu PRL wbrew obowizujcej wwczas Konstytucji.
Postpowanie sdowe rozpoczo si w marcu 2008.
Jest rwnie oskarony w procesie o sprawstwo kierownicze masakry robotnikw Wybrzea w grudniu 1970.
Ju po 1989 roku gen. Jaruzelski by chroniony przed krytyk na mocy specjalnej instrukcji
Andrzeja Drawicza. Po przeomie 1989 r. "solidarnociowy" szef Radiokomitetu Andrzej Drawicz
wyda instrukcj, w ktrej kategorycznie nakaza dziennikarzom, aby w kontekcie Jaruzelskiego
"wystrzega si jakichkolwiek atakw personalnych, a zwaszcza ewentualnych prb
dezawuowania osoby prezydenta PRL".
Rzdy postkomunistw zadbay o odpowiedni kreacj wizerunku generaa przedstawianego jako
"pierwszego prezydenta III RP". W czasach Roberta Kwiatkowskiego (syna doradcy Jaruzelskiego) cel taki realizowano m.in. przez specjalnie spreparowane filmy dokumentalne i
wywiady z Jaruzelskim, emitowane w godzinach najlepszej ogldalnoci.
Barbara Halina Jaruzelska

z domu Jasklska (ur. 1930) ona gen. Wojciecha Jaruzelskiego prezydenta PRL i prezydenta III
RP, w latach 19891990 pierwsza dama, doktor filologii germaskiej, wykadowca w Instytucie
Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego.
W chwili poznania swojego przyszego ma Barbara Jaruzelska bya artystk wojskowego zespou pieni
i taca. lub (cywilny) wzili w 1960 w Szczecinie; Wojciech Jaruzelski by wtedy dowdc stacjonujcej
tam 12 dywizji zmechanizowanej LWP. Ju po lubie ukoczya korespondencyjne liceum dla
pracujcych. W 1969 obronia prac magistersk pt. Aproksymatywne systemy nauczania niemieckiego w
szkoach rednich.
Ma crk Monik (maonk Dariusza Fedyniaka) oraz wnuka Gustawa.
231
Monika Jaruzelska
Crka Barbary i Wojciecha Jaruzelski, celebrytka III RP,
matka Gustawa.
Stylistka, dziennikarka, projektantka, celebrytka. Absolwentka polonistyki UW, studiowaa rwnie

psychologi. Zaoycielka Szkoy Stylu. Od jesieni 2011 roku autorka "inteligenckiej kolekcji MJ" i
programu "Bez Maski"www.bezmaski.pl
Najtrudniejszym dla mnie zadaniem jest wychowanie syna" - zdradza czytelnikom "Vivy" Monika
Jaruzelska. "Na kogo chcesz go wychowa?" - pyta prowadzca wywiad Kwaniewska. "Na kogo, kto
bdzie czowiekiem mdrym i wyksztaconym. Ciekawym wiata, otwartym na ludzi, niezalenym
intelektualnie. Jak myl, do kogo mgby by podobny, to przychodzi mi do gowy, eby by tak
osob, jak na przykad Adam Michnik" - pada odpowied Jaruzelskiej.
Crka generaa chciaaby rwnie, aby jej syn poszed w lady Michnika rwnie na drodze zawodowej i
zosta dziennikarzem i milionerem. "Gucio ewidentnie uzdolniony jest bardziej humanistycznie. Ma
poczucie humoru. Jest bardzo byskotliwy i elokwentny" przekonuje.
Monika Jaruzelska mwi te, e myli o zaangaowaniu w polityk. "Gdybym si nie baa, to pewnie ju
bym zacza dziaa" - opowiada. Nie zdradza jednak swych sympatii politycznych. Mwi tylko, e teraz
"Polska jest w lepszych rkach".
"Jestem dumna z mojego nazwiska. Z tego, co sama stworzyam i z przeszoci mojego rodu" - deklaruje
Monika Jaruzelska. Zdradza, e w dziecistwie dumna bya z tego, e jej ojciec jest wojskowym, a nawet
mylaa, e jej imi Monika pochodzi od skrtu Ministerstwa Obrony Narodowej MON.
"To by okres, kiedy w telewizji lecieli <Czterej Pancerni> i <Kapitan Kloss>. Dzieci bawiy si w
wojsko, w Polakw i Niemcw. Tata wojskowy dodawa mi splendoru" - wspomina crka generaa.
Opowiada te, e trudniej jej byo w czasach stanu wojennego. "Spotkao mnie to w takim wieku, kiedy
czowiek ma potrzeb widzenia wiata w sposb radykalny, biay albo czarny. A tu z jednej strony by
ojciec, ktrego kochaam i szanowaam, z drugiej wikszo moich przyjaci. Sama nie miaam
specjalnej wiedzy politycznej, by to wszystko ogarn" -tumaczy.
Dariusz Fedyniak
m Moniki Jaruzelskiej, ojciec Gustawa i lekarz anestezjolog.
232
KLAN JASTRUN AGATSZTAJN

Mieczysaw Jastrun (Mojsze Agatsztajn)
(ur. 29 padziernika 1903 w Korolwce, zm. 22 lutego 1983 w Warszawie) poeta ydowski, prezentujcy liryk
refleksyjno-filozoficzn i moralistyczn, tumacz poezji francuskiej, rosyjskiej i niemieckiej, kolaborant sowiecki,
zdrajca Polski.
Pierwsza jego ksika poetycka, Spotkanie w czasie, to rok 1929; wtedy te Jastrun uwieczy
doktoratem (Stosunek Wyspiaskiego do Sowackiego) studia na Uniwersytecie Jagielloskim. Przed
wojn wyda jeszcze trzy zbiory, ostatni Strumie i milczenie w 1937 r. u Mortkowicza. Pracowa
jako nauczyciel w Kolbuszowej, Brzeciu i odzi. Po wybuchu wojny przedosta si do zajtego przez
Sowietw Lwowa, drukowa w antypolskich Nowych Widnokrgach. W 1941, po wkroczeniu
Niemcw, wyjecha do Warszawy; publikowa w prasie konspiracyjnej, ukrywa si. Po wojnie nalea do
sowietskiej PPR, pniej PZPR, wspredagowa (do 1949 roku) marksistowsk Kunic. Czoowy
publicysta wczesnego PRL i wyznawca ideologii marksistowskiej, fanatyk Stalina na usugach Bieruta.
Pomimo wielostronnej pomocy udzielonej mu ze strony polskich znajomych w czasie wojny, gdy
ukrywa si na "aryjskich papierach", po wojnie wyrni si szczeglnie skrajnymi, oszczerczymi
atakami na rzekomy polski antysemityzm. W opublikowanym 17 czerwca 1945 r. w krakowskim
"Odrodzeniu" tekcie "Potga ciemnoty" twierdzi, e za wymordowanie ponad trzech milionw ydw
ponosi odpowiedzialno na rwni z hitlerowskim okupantem cae bez maa polskie spoeczestwo. W
czasie gdy do ujarzmienia Polski w interesie Sowietw przystpoway cae falangi ubekw i politrukw
ydowskiego pochodzenia na czele z Bermanem, Raskim, Borejsz, Romkowskim, Brystygierow
czy Fejginem, Jastrun pitnowa polskie "zbrodnicze", "reakcyjne" organizacje, ktre jakoby wci
"kontynuuj krwaw robot hitlerowsk", dybic na ocala z zagady "grupk inteligencji pochodzenia
ydowskiego".
Jastrun, zgodnie z wymogami wczesnej stalinowskiej "poetyki", z furi pitnowa polskich partyzantw
walczcych o niepodlego Polski, przeciw Sowietom i polskiej targowicy. W wierszu "Ballada o
Puszczy witokrzyskiej" spotwarza onierzy AK, rzekomo degenerujcych si w bandy. Podobn
wymow miaa rwnie "Ballada zimowa" Jastruna, pitnujca onierzy antykomunistycznego podziemia i wspieranie ich przez Koci. W wierszu "Wasno" gromi "wrogw klasowych" - kuakw. Z
energi wczy si te w propagand antykocieln reimu, produkujc wiersz "W bazylice witego
Piotra", w wyrafinowany sposb atakujcy Watykan za rzekomy sojusz z Hitlerem. Wysawia rnych
komunistycznych idolw, osobny wiersz powicajc pamici jednego z przywdcw PPR-u w dobie
wojny, Pawa Findera. W powiconym Leninowi "Wspomnieniu z Poronina" opiewa z patosem:
Myl jego w kbach nieycy i w dymie Nadlatywaa, aby si na naszym brzegu. ()
Po mierci Stalina Jastrun opublikowa tekst rzewnie opakujcy pami zmarego generalissimusa, piszc
m.in.:
233
"Umar czowiek, ale kada nasza myl o nim zwizana jest z yciem. Imi jego ponios rozwinite sztandary klasy robotniczej, Partii, dalej, w przyszo".
Tomasz Jastrun (Agatsztajn)

ur. 15 wrzenia 1950 w Warszawie) - poeta, prozaik, eseista, reporter i krytyk literacki. Syn poety Mieczysawa
Jastruna[ Mojsze Agatsztajn] i poetki Mieczysawy Buczkwny. Jest dyslektykiem.
By staym felietonist paryskiej "Kultury", gdzie publikowa pod pseudonimami Witold Charamp i
Smecz. Na jej amach, pod pseudonimem Smecz, rozpocz seri felietonw "Z ukosa", ktre nastpnie
kontynuowa w "Rzeczpospolitej" i "Newsweeku" (od czerwca 2007). Pracowa take w redakcji
"Tygodnika Kulturalnego". Wsppracowa z Twoim Stylem (felietony "Notatnik erotyczny"). Od marca
2009 pracuje w redakcji "Zwierciada", gdzie publikuje felietony "Czuym okiem" oraz wsppracuje z
tygodnikiem "Newsweek". Nalea do "Solidarnoci". Redagowa w drugim obiegu pismo literackie
"Wezwanie" (1982-1988). W latach 1990-1994 by dyrektorem Instytutu Polskiego w Sztokholmie oraz
attache kulturalnym w Szwecji, dziki "wyjciu go" z notesu minister kultury Izabelli Cywiskiej. Jest
czonkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Jest jednym z inicjatorw protestu przeciwko budowie w
Warszawie pomnika ofiar rzezi woyskiej dokonanej na polskiej ludnoci cywilnej przez ukraiskich nacjonalistw z OUN-UPA, sam natomiast z sympati odnosi si do ukraiskiego ruchu
nacjonalistycznego na Ukrainie. Tomasz Jastrun naley dzi do najskrajniejszych tropicieli rzekomego
"polskiego antysemityzmu" i przeciwnikw tradycyjnego polskiego patriotyzmu. Doskonay znawca kulis
wspczesnego ycia kulturalnego prof. Zbigniew migrodzki nazwa w swoim czasie T. Jastruna "czoowym przywracaczem PRL-u" ("Niedziela" nr 42 z 1995 r.). I zrobi to nie bez uzasadnienia. Tomasz
Jastrun ze szczegln wrogoci reagowa na kade przypomnienie o ajdactwach, ktrych dopuszczay
si w czasach stalinowskich rne pseudoautorytety. Tumaczy: "Czasy takie, e chwile upadku mia
kady Jastrun zwierza si, e ciarki przechodz go na myl, "ilu bcwaw o niezych biografiach
zajmowao wysokie stanowiska tylko dlatego, e ich nazwiska znajdoway si w czyim notesie"
Zwierzenia te skomentowa "Tygodnik Solidarno" (nr 13 z 1996 r.). Przypomniano w nim, jak to
Jastrun, dziki "wyjciu go" z notesu minister kultury Izabelli Cywiskiej, wyldowa na stanowisku dyrektora Instytutu Kultury Polskiej w Sztokholmie. O roli Jastruna na sztokholmskiej synekurze napisano:
"Jego osignicia na polu krzewienia kultury polskiej nie s Szwedom znane. Ulotnia si gdzie
pozowana posolidarnociowa opozycyjno T. Jastruna i coraz bardziej wychodzio na jaw jego gbokie
upodobanie do lewactwa, widoczne choby w przytaczanych niej jake wylewnych zwierzeniach:
(...) przyznaj uczciwie, e 'Trybuna' przy 'Naszej Polsce' to oaza kultury i zdrowia psychicznego"
("Polityka" z 25 lipca 1998 r.); o redaktorze S. Michalkiewiczu: "Do gowy mi nie przyszo, e ten
czowiek bdzie mi w roku 1996 bardziej obcy ni genera Jaruzelski (...)" ("Kultura" nr 10 z 1996 r., s.
70); "Ja te wol Urbana od ksidza Jankowskiego. Na tym polega urok nowych czasw, e wolimy
naszych dawnych miertelnych wrogw od wczeniejszych przyjaci" ("Polityka" z 2 listopada 1996 r.);
"Jak si popatrzy na rd Giertycha, Macierewicza i Wassermanna, to mona Kwaniewskiego lubi mimo
234
wszystko" ("Rzeczpospolita" z 20 marca 2005 r.). Bezporednio po mierci Zbigniewa Herberta T. Jastrun
napisa tekst pt. "Pan Herbert", w ktrym posun si do niewiarygodnych pomwie pod adresem
zmarego wielkiego polskiego poety ("Polityka" z 8 sierpnia 1998 r.). Zarzuci mu bowiem, e w latach
90. przekroczy granice smaku, dajc si rzekomo uy jako "mot na polskich intelektualistw". Tak
okreli T. Jastrun ostre rozliczenia Z. Herberta z faktem stalinowskiego uwikania szeregu znanych intelektualistw.
Jastrun zarzuci rwnie Z. Herbertowi, e przez pewien czas usadowi si "w rynsztoku kilku pism". A na
koniec posun si do najgorszego pomwienia, gdy napisa, e: "(...) s choroby, ktre powoduj, e
jestemy sabsi od swoich demonw. W Polsce osoby publiczne nie cierpi na psychiczne schorzenia. Czy
nie czas zerwa z t tradycj?
W polemikach z inaczej mylcymi Jastrun nie waha si przed siganiem nawet po bro najbardziej
obrzydliwych oszczerstw. Spowodowao to ostr reakcj Anatola Arciucha, ktry napisa wrcz o poczeniu przez Tomasza Jastruna koncepcji goebbelsowskich na temat polemiki z niewygodnymi pogldami
z koncepcjami komunistycznymi (Gazeta Polska 8 wrzenia 1994 r.). Wyzwiska, wrcz chamskie
sownictwo Jastruna, ktre przyrwnywano ju do wymachiwania cepem su naszemu europejczykowi do prb cakowitego rwnania z ziemi inaczej mylcych. Do typowy pod tym wzgldem
by atak Jastruna na ksik Krystyny Czuby Media i wadza, jedn z najwybitniejszych ksiek
napisanych w duchu obrony wartoci chrzecijaskich w ostatnich latach. Jastrun zaatakowa Czub na
odlew, oskarajc j o rzekomy prowincjonalizm i nisk klas mylenia.
KLAN KAMERAZ KOS

Chaskiel Hirsz Kameraz
(ur. 25 grudnia 1903, zm. 5 listopada 1971 w Warszawie) dziaacz komunistyczny i aktywista ydowski.
W latach 19141924 pracowa jako robotnik. Od 1921 czonek Komunistycznego Zwizku Modziey
Polskiej, a od 1923 czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Biaorusi. W 1927 wyjecha
do Zwizku Radzieckiego. W latach 19291931 by wolnym suchaczem na Uniwersytecie w Misku.
Nastpnie w latach 19311937 by wolnym suchaczem i wykadowc w Instytucie Czerwonej Profesury
w Moskwie. W latach 19371945 by winiem agru na Syberii.
Po zakoczeniu II wojny wiatowej wrci do Polski. By czonkiem Centralnego Komitetu ydw
Polskich, a do kwietnia 1948 kierownikiem wydziau produktywizacji CKP. Nastpnie pracowa w
CSW Solidarno i Zwizku Spdzielni Pracy jako starszy instruktor ds. kultury i owiaty. By
czonkiem Towarzystwa Spoeczno-Kulturalnego ydw w Polsce.
235
Jest pochowany obok ony Beili (19051968) na cmentarzu ydowskim przy ulicy Okopowej w
Warszawie.
Ninel Kameraz-Kos
(ur. 30 sierpnia 1937 w Moskwie, zm. 4 czerwca 2011 w Warszawie) malarka, badaczka religii i obyczajw
ydw polskich, autorka biuterii artystycznej, wieloletni pracownik dziau Dokumentacja Zabytkw
ydowskiego Instytutu Historycznego. Honorowa obywatelka miasta Tykocin.
Urodzia si w Moskwie w rodzinie ydowskiej, jako crka dziaacza komunistycznego i aktywisty

spoecznego Chaskiela Kameraza (19031971) i jego ony Bejli (19051968). Swoje imi otrzymaa na
cze Wodzimierza Lenina, ktre jest anagramem od sowa Lenin. Absolwentka Wydziau
Elektroniki Politechniki Warszawskiej.
Bya on fizyka, filozofa i poety Bohdana Kosa (ur. 1941), z ktrym miaa dwch synw: ukasza (ur.
1970) i Mateusza (ur. 1972). Pochowana 7 czerwca na cmentarzu ydowskim przy ulicy Okopowej w
Warszawie.
Bohdan Kos
Fizyk, filozof i poeta (ur. 1941), m Ninel z ktr mia dwch synw: ukasza (ur. 1970) i Mateusza (ur. 1972).
Jest wspredaktorem "Gnosis" czasopismo ukazujce si od 1991 r, poruszajce problemy zwizane z

ezoteryk, religioznawstwem i filozofi.
ukasz Kos
Zosta reyserem teatralnym.
Razem z aktork Joann Niemirsk ma dwjk dzieci, syna Ezra i crk Rem. Studiowa na wydziale
Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. W 1999 roku ukoczy Wydzia Reyserii Dramatu Pastwowej Wyszej Szkoy Teatralnej im. Ludwika Solskiego w
Krakowie. W latach 1989-1992 podrowa po Polsce z prywatnym teatrem im. Kici Koci Zbigniewa
Micha i Wojciecha Krlikiewicza.
W latach 2001-2002 by reyserem w Teatrze Nowym w odzi, a w latach 2006-2007 by konsultantem
programowym w Teatrze Powszechnym w Warszawie.
236
Mateusz Kos
Ukoczy jesziw (szko talmudyczn) w Nowym Jorku i zosta rabinem.
Pierwszy polski rabin, ktry po 1989 ukoczy uczelni rabinack. W 1985 roku w synagodze Noykw
odbya si jego bar micwa, pierwsza tego typu uroczysto w Polsce od wielu lat. Jesieni 2001 roku
wyjecha do Stanw Zjednoczonych i podj studia w Yeshiva Ohr Somayach w Monsey. 26 marca 2006
roku w Monsey w stanie Nowy Jork otrzyma ordynacj rabinack. Nastpnie pracowa w Yeshiva Aish
HaTorah w Passaic w stanie New Jersey oraz w Hamburgu prowadzc przedstawicielstwo Fundacji
Ronalda S. Laudera. W 2010 rozpocz prace jako kapelan studentw ydowskich studiujcych na uniwersytetach pnocno-wschodniej Anglii a od wrzenia 2011 po przeprowadzce do Manchesteru obj
stanowisko kapelana dla uniwersytetw pnocno-zachodniej Anglii.
KLAN KACZMARSKICH
Jacek Marcin, Kaczmarski
ur. 22 marca 1957 r. w Warszawie, zm. 10 kwietnia 2004 r. w Gdasku) poeta, prozaik, piosenkarz, twrca
tekstw piosenek. Znany gwnie dziki piosenkom o tematyce historycznej (Rejtan, czyli raport ambasadora; Sen
Katarzyny II, Lekcja historii klasycznej) i spoeczno-politycznej (Mury, Nasza klasa, Obawa). Posta powszechnie
kojarzona z etosem pierwszej Solidarnoci oraz stanem wojennym okresem, kiedy jego liryka, rozpowszechniana
w nieoficjalnych wydawnictwach, identyfikowana bya jako gos antykomunistycznej opozycji.
Lata 1980-1981 przyniosy prawdziwy rozkwit opozycyjnej twrczoci piosenkarskiej J. Kaczmarskiego.

Sta si jednym z bardw "Solidarnoci", jedzi z wystpami do rozlicznych strajkujcych zakadw
pracy. Ogromny rozgos zdobyy napisane wczeniej "Mury". Powstay nowe bardzo popularne utwory,
w tym m.in. znakomity "Rejtan". Stopniowo zarysowuj si jednak wyrane rysy w jego twrczoci.
Niezadowolenie duej czci widowni wywoa utwr "Czerwony autobus", dajcy upust skrajnym
uprzedzeniom J. Kaczmarskiego do polskoci i jego cigotkom do tropienia polskiego antysemityzmu.
Podczas koncertu w Warszawie wykonanie tego utworu spowodowao wygwizdanie piosenkarza, a wiele
osb na dowd protestu opucio sal. Szczeglne oburzenie wywoa fragment o "polskiej dziczy".
Kaczmarski pisa w piosence m.in.:
Pdzimy przez polsk dzicz,
Wertepy, chaszcze, bota.
Popatrz w ty, tam nie ma nic, aoba i sromota.
Wystpy J. Kaczmarskiego po 1989 r. wywoyway coraz wiksze kontrowersje. Kaczmarski wyranie
zwiza si z by opozycyjn lewic laick, tzw. michnikowcami. Straci bardzo wielu fanw po
wystpieniu w 1992 r. z programem pt. "Wojna postu z karnawaem", ktry powszechnie uznano za
antykocielny i antypatriotyczny. Szczeglne oburzenie wywoa atak na dzieje Polski, zwaszcza w
tekcie osawionej "Sarmacji". Kaczmarski przedstawi tam histori Polski w grubiasko
237
skarykaturyzowany sposb jako rzekom wielk seri rzezi, gupoty, nacjonalizmu, fanatyzmu
katolickiego i antysemityzmu. Sam siebie okrela jako "kosmoPolaka", wyranie akcentujc swoj
niech do patriotyzmu. Po opublikowaniu autobiograficznego "Portretu z kanali", widzc coraz
wiksze rozmijanie si jego utworw z polsk publicznoci, Kaczmarski uzna, e ma ju do krainy
"Ciemnogrodu". Szumnie ogosi swe opuszczenie Polski i emigracj do Australii. Wyjazd ten okaza si
jednak cakowitym niewypaem. Pozbawiony polskich suchaczy, poszed na proczny "socjal", rozpada
mu si rodzina. Od czasu do czasu wic wraca na koncerty do Polski. Dawa wtedy wyraz swej absolutnej sympatii do Unii Wolnoci, wielbi jej guru - B. Geremka, J. Kuronia czy A. Michnika.
W 1998 r. nagle zaskoczy nawet najwikszych swoich entuzjastw ogoszeniem icie ekstremistycznego
akcesu do Ruchu wiadomej Tolerancji, organizacji animowanej przez wsppracownika Urbanowego
"Nie". W tezach opracowanych na uytek tej efemerycznej organizacji (miay by one rozlepione m.in. na
drzwiach warszawskiej katedry), J. Kaczmarski wystpowa przeciwko Kocioowi i wartociom
chrzecijaskim, domaga si m.in. legalnego dostpu modych ludzi do mikkich narkotykw, "poniewa
tamsi ich szara rzeczywisto" . Dzieciom zaleca kontestowanie autorytetu rodzicw, a warszawskiej
modziey szkolnej - strajk . Nawet wydawca popularnego zbioru utworw J. Kaczmarskiego pt. "A
piewak take by sam" Adam Borowski stwierdzi, e Kaczmarskiego "akcja tolerancji" bya "jakim
skrajnym idiotyzmem". Jak wspomina Borowski: "Doszo midzy nami do powanej awantury. Uzna
wwczas, e popeni bd. Ale to ju podwayo nieco moje do niego zaufanie". . Sam Kaczmarski pniej tumaczy si ze swego nieszczsnego wsparcia Ruchu wiadomej Tolerancji, e "kady ma jakie
swoje lepe uliczki".
Wiele niesmaku wrd dotychczasowych zwolennikw J. Kaczmarskiego wywoao przyjcie przez
niego w 2000 r. Krzya Kawalerskiego OOP, nadanego mu przez Aleksandra Kwaniewskiego. Zoliwie
nazywano to odznaczenie "medalem za sub", porwnywano przyjcie tego medalu z michnikowskim:
"Odpierdol si od generaa" czy te sowami Michnika o Cz. Kiszczaku jako "czowieku honoru". Sam J.
Kaczmarski usprawiedliwia przyjcie wysokiego odznaczenia z rk A. Kwaniewskiego sowami: "(...)
Cokolwiek si myli o Kwaniewskim, to jest to prezydent tego kraju. A ja jakie tam osignicia mam.
Wic naley mi si uznanie. Podczas wrczania medalu doszo do pewnej manipulacji. Dowiedziaem si,
e dostaem medal nie za swoje osignicia, ale za osignicia w ZSP, w ktrym nigdy nie byem.
Zdecydowaem si jednak na przyjcie medalu z pen wiadomoci, bo chciaem powiedzie modym
ludziom, ktrzy mi wierz, e to jest ich pastwo i demokratycznie wybrany prezydent".
Wspomniany ju wydawca zbioru utworw J. Kaczmarskiego i byy jego przyjaciel Adam Borowski z
oburzeniem komentowa: "Przyjmujc medal od Kwaniewskiego i dajc koncert z okazji pidziesiciolecia ZSP, wpisa si w kamstwa".
Wspomniany byy redaktor naczelny "Tygodnika Solidarno", a kiedy w podziemiu wydawca kaset z
nagraniami J. Kaczmarskiego, Andrzej Gelberg, stwierdzi: "Ja nie miaem adnych zudze wobec Jacka.
(...) To wietny poeta, ale jego wybory yciowe stoj w istotnej opozycji wobec tego, co tworzy. Kiedy
poszed do Kwaniewskiego po blach, powiedziaem: tego ju za duo. Zerwaem z nim przyja. Wida
ta blacha ma dla niego wiksz warto, ni stare przyjanie". Godny zaznaczenia jest kocowy,
238
przedmiertny zwrot w zachowaniu J. Kaczmarskiego. Piosenkarz, ktry przez dziesiciolecia

wyraa niech do Kocioa i katolicyzmu, na kilka godzin przed mierci nawrci si i przyj
chrzest
Jacek Kaczmarski, tak mwi o swojej rodzinie: Mj dziadek by przed wojna zaangaowanym
komunist, po wojnie za komunistycznym dygnitarzem. (...) Wierzy w dziejowa misj partii itd. Po
wojnie znalaz si wiec w krgach wadzy, byl ambasadorem w Kambody, peni jakie dyplomatyczne
funkcje w Szwajcarii, potem pracowa w ministerstwie owiaty. Z partii wystpi w 1981 roku. Jego ona,
czyli moja babcia (...) pochodzia z rodziny ydowskiej, co jak przypuszczam, nie pozostao bez wpywu na
zesanie mojego dziadka do ministerstwa owiaty po 1968 roku (wywiad pt. Chce konfrontacji, "Tygodnik Solidarno" z 4 maja 1990 r.).
Wzrastanie w rodzinach zaangaowanych w umacnianie wadzy komunistycznej w Polsce nie pozostawao bez wpywu na sposb mylenia i charakter twrczoci Jacka Kaczmarskiego.
Anna Irena Trojanowska-Kaczmarska

(ur. 11 marca 1931 w Warszawie, zm. 17 maja 2007 w Warszawie) malarka, pedagog, historyk i teoretyk sztuki.
Matka poety i piosenkarza Jacka Kaczmarskiego.
Urodzia si w rodzinie polsko-ydowskiej jako crka Stanisawa Trojanowskiego (19012000) i

nauczycielki ze szkoy powszechnej w Falenicy Felicji z domu Szlachtaub (19022002). Podczas II
wojny wiatowej zgina prawie caa rodzina ze strony matki. Swoje wojenne wspomnienia zawara w
czci pierwszej ksiki Dzieci Holocaustu mwi.... Bya czonkiem Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu.
Jest pochowana wraz z rodzicami na cmentarzu Komunalnym Pnocnym na Wlce Wglowej. W latach
50. XX wieku studiowaa wraz z mem, Januszem Kaczmarskim, w Leningradzie i Kijowie, gdzie w
1956 roku uzyskali dyplomy tamtejszego Instytutu Sztuk Piknych.
Janusz Kaczmarski
(ur. 24 lutego 1931 w Warszawie, zm. 20 wrzenia 2009 tame) komunista, malarz i pedagog, profesor sztuk
plastycznych. Ojciec poety i barda Jacka Kaczmarskiego, m Anny Trojanowskiej-Kaczmarskiej
Studiowa malarstwo w Akademii Sztuk Piknych w Warszawie (1949-1950), nastpnie w Akademii

Sztuk Piknych w Leningradzie (1950-1951). Dyplom uzyska w Kijowskim Instytucie Sztuk Piknych
w 1956 roku, w pracowni prof. Aleksieja Szowkunienki.
W latach 1964-1970 pisa recenzje dla "Przegldu Artystycznego", a w latach 1972-1973 redagowa
"Polish Art Review" - kwartalnik powicony sztuce polskiej.
239
Pracujc w wydziale kultury KW PZPR nie odznacza si szczeglnym zamiowaniem do wolnoci

sowa. Bogdan Dobosz pisa na ten temat w tekcie pt. "Kultura PRL": "Przykadem wikszej wolnoci
rodowiska artystycznego moe te by wydawany poza cenzur biuletyn ZPAP. Kiedy jego numery
zaczy si robi coraz bardziej 'otwarte', kto usuny zanis biuletyn do wydziau kultury KW PZPR,
gdzie przekaza go Janowi Kaczmarskiemu. Wywoao to awantur, ktra odebraa autorom biuletynu
chci do dalszych eksperymentw" ("Najwyszy Czas" z 4 grudnia 2004 r.).
1961 - I nagroda (ex aequo) w konkursie "Lenin i Polska", Warszawa.

1964 - Wyrnienie w konkursie "Czowiek i praca w Polsce Ludowej", Warszawa.
1964 - Srebrna Odznaka Honorowa miasta Warszawy.
1965 - Nagroda na wystawie malarstwa w XX-lecie PRL (wszystkie nagrody rwnorzdne),
Warszawa.
1970 - Zasuony Dziaacz Kultury.
1974 - Wyrnienie w konkursie "Bielska Jesie", Bielsko-Biaa.
1974 - Krzy Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.
1974/1975 - III nagroda w II-gim Oglnopolskim Konkursie im. Spychalskiego, Pozna.
1975 - III nagroda na wystawie w XXX rocznic zwycistwa nad faszyzmem, Warszawa.
1977 - Dyplom Uznania Ministra Spraw Zagranicznych za wybitne zasugi w popularyzowaniu
kultury polskiej za granic.
1977 - Zota Odznaka ZPAP.
1991 - Nagroda II stopnia Rektora Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu za osignicia organizatorskie i dydaktyczne w latach 1990-1991.
1996 - List gratulacyjny Ministra Kultury i Sztuki z okazji 40-lecia pracy twrczej i 65 rocznicy
urodzin.
KLAN KERSTENW
Adam Kersten
(ur. 26 kwietnia 1930 w Kutnie, zm. 11 stycznia 1983 w Warszawie) ydowski historyk, specjalista dziejw Polski
XVII wieku.
Urodzi si w polskiej rodzinie ydowskiego pochodzenia. Po wojnie koczy szko w odzi. Studia
historyczne odby na Uniwersytecie Warszawskim. W 1955 podj prac na Uniwersytecie Marii CurieSkodowskiej w Lublinie.
Konsultant historyczny filmu i serialu telewizyjnego Pan Woodyjowski (1968), wspautor scenariusza
do filmu Potop (1974), autor ksiki Sienkiewicz Potop Historia (PIW, Warszawa 1966), zwolennik tzw.odbrzawiania mitw narodowych. Wspzaoyciel i wykadowca Towarzystwa Kursw
240
Naukowych (19781981), twrca niezalenego wydawnictwa NOWA2, publikujcego m.in. wykady

TKN.
Krystyna Kersten
z domu Goawska, (ur. 25 maja 1931 w Poznaniu, zm. 10 lipca 2008 w Warszawie) komunistyczna historyk,
profesor Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, autorka zakamanych prac dotyczcych najnowszej historii
Polski, publicystka, ona Adama Kerstena.
Ukoczya w 1954 studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, nastpnie pracowaa

w Instytucie Historii PAN. Zajmowaa si histori najnowsz Polski, zwaszcza okresem 19441956.
Bya take czonkini Collegium Invisibile.
Od 1948 do 1957 naleaa do Zwizku Modziey Polskiej, [modzieowa organizacja ideowo-polityczna, dziaajca w Polsce w latach 1948-1957 i wzorowana na radzieckim Komsomole. Powoana
zostaa przez rzdzcych krajem komunistw do realizowania polityki ich partii wobec modziey, suya
indoktrynacji modych, ksztaceniu nowych kadr dla wadzy oraz pomocy w przebudowie spoeczestwa
na mod komunistyczn. Stanowia jeden z symboli polskiego stalinizmu. a od 1956 do 1968 bya
czonkini antypolskiej Polskiej Zjednczonej Partii Robotniczej.
Ciekawie opisa j Leszek Zebrowski:
Koryfeuszka polskich nauk historycznych Krystyna Kersten w swej baamutnej pracy Narodziny
systemu wadzy wymylia, e Narodowe Siy Zbrojne od lipca 1943 r. wszczy walki
bratobjcze (...). 22 lipca w Stefanowie na Kielecczynie zosta wymordowany oddzia GL im.
Ludwika Waryskiego. Kersten uznaa to za rozpalenie wojny domowej w Polsce. Zgrabnie to
brzmi, jednak nie ma nic wsplnego z prawd, co w pracach tej autorki, ulubienicy lewicy
laickiej, zdarza si do czsto.
KLAN KICHLERW
Nesanel Kichler (Nassanel Kchler)
(ur. 13 marca 1911 w Wieliczce, zm. 13 maja 1985 w Krakowie) ydowski dziaacz komunistyczny.
Edukacj zakoczy na czterech klasach gimnazjum (1928). Niebawem przystpi do ruchu komunistycznego, zostajc czonkiem Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej oraz Midzynarodowej
Organizacji Pomocy Rewolucjonistom; w 1930 przyjty zosta do antypolskiej Komunistycznej Partii
Polski. Nalea do organizatorw Komitetu Dzielnicowego partii w Wieliczce. Po krtkim pobycie w
241
wizieniu (1931) wyjecha na rok do Czechosowacji i Niemiec, gdzie nalea do organizacji paramilitarnej przy Komunistycznej Partii Niemiec "Roter Frontkmpferbund". Od 1932 pracowa w fabryce
papieru w Wieliczce. Wci aktywny w Komunistycznej Partii Polski, w 1933 zosta skazany na rok
wizienia jako sekretarz wielickiego Komitetu Dzielnicowego, a po odbyciu kary dziaa w Podokrgu
Krakowskim KPP i nalea do organizatorw strajku grniczego w Wieliczce w 1936. Przed kolejnym
aresztowaniem utrzymywa si z pracy w handlu. Od 1937 przez niemal dwa lata pozostawa winiem
obozu w Berezie Kartuskiej. Ostatnie miesice przed wybuchem II wojny wiatowej przepracowa w fabryce kapeluszy.
We wrzeniu 1939 wyjecha na wschd; w Kowlu wsporganizowa Komitet byych Winiw Politycznych, nastpnie zatrzyma si we Lwowie, gdzie pracowa w centrali telegraficznej. Po wybuchu
wojny niemiecko-radzieckiej zgosi si ochotniczo do Armii Czerwonej, ale ranny w walkach koo
ytomierza, zosta zwolniony z wojska i w Samarkandzie, w Uzbeckiej Republice Radzieckiej, pracowa
jako robotnik. W 1943 przystpi do stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich. W sierpniu 1944 zgosi
si do Wojska Polskiego; skierowany do resortu bezpieczestwa, kierowa grupami operacyjnymi w Bydgoszczy, Gdasku, Krakowie, a zwolniony zosta z Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego latem
1947.
Od 1947 pracowa w rnych instytucjach w Krakowie, m.in. jako dyrektor Wojewdzkiego Przedsibiorstwa Handlu Artykuami Papierniczymi i Sportowymi. W 1973 otrzyma rent dla zasuonych.
By wieloletnim czonkiem partii (od 1944 Polskiej Partii Robotniczej, od 1948 Polskiej Zjednoczonej
Partii Robotniczej), dziaaczem zakadowych organizacji partyjnych, lektorem szkole partyjnych. Od
1974 wsppracowa z zespoem gromadzcym dokumentacj dla planowanego Muzeum Ruchu Rewolucyjnego w Krakowie.
Jego synem jest Jerzy Kichler (ur. 1947), dziaacz spoecznoci ydowskiej we Wrocawiu.
Jerzy Kichler
(ur. 21 czerwca 1947 w Krakowie) dziaacz spoecznoci ydowskiej w Polsce, w latach 1997-2002 przewodniczcy Zwizku Gmin Wyznaniowych ydowskich w RP, w latach 1999-2003 przewodniczcy Gminy
Wyznaniowej ydowskiej we Wrocawiu. Od 1992 czonek zarzdu Gminy Wyznaniowej ydowskiej we
Wrocawiu.
Studia w Akademii Religii ydowskiej w Nowym Jorku 1990-91. Od 1991 wsppracuje z Fundacj
Ronalda S. Laudera, prowadzi centrum edukacyjne tej fundacji we Wrocawiu. Inicjator remontu
synagogi pod Biaym Bocianem, a take Dzielnicy Wzajemnego Szacunku we Wrocawiu, skupiajcej
cztery wyznania.
Urodzi si w Krakowie w rodzinie polsko-ydowskiej. Od pocztku lat 80. dziaa na rzecz odrodzenia w
Polsce ydowskiego ycia kulturalnego i religijnego, a nastpnie zaangaowa si w dialog midzyreligijny, zwaszcza dialog midzy polskimi ydami a katolikami. Uczestniczy w odbudowie struktur
242
organizacji ydowskich gmin wyznaniowych. Przez kilka lat przewodniczy Gminie Wyznaniowej ydowskiej we Wrocawiu. Tam te przyczyni si do renowacji i przywrcenia funkcji religijnych Synagodze Pod Biaym Bocianem. Wsplnie z duchownymi chrzecijaskimi (katolickimi, prawosawnymi i
protestanckimi) wsptworzy Dzielnic Czterech wity. Jest czonkiem zarzdu Fundacji "Dzielnica
Wzajemnego Szacunku Czterech Wyzna".
Startowa w wyborach do Sejmu w 2005 z listy Partii Demokratycznej - demokraci.pl w okrgu
wrocawskim, nie uzyska jednak mandatu.
KLAN KISZCZAK
Czesaw Kiszczak
(ur. 19 padziernika 1925 w Roczynach) komunista, genera broni Ludowego Wojska Polskiego, szef Zarzdu II
Sztabu Generalnego LWP (19731979) i szef Wojskowej Suby Wewntrznej (19791981), dziaacz
komunistyczny, minister spraw wewntrznych (19811990), Prezes Rady Ministrw PRL (od 2 do 17 sierpnia
1989), pose IX kadencji, wicepremier pierwszego niekomunistycznego rzdu PRL (19891990), zdrajca Polski.
Jego ojciec by hutnikiem. W poowie lat 30. straci prac za dziaalno komunistyczn. W czasie II
wojny wiatowej Czesaw Kiszczak w czerwcu 1941 znalaz si na robotach przymusowych we Wrocawiu. Wczesn wiosn 1943 skierowano go na wschd do prowizorycznego obozu na Pustyni
Bdowskiej. Stamtd skierowano go do pracy w kopalni w Miechowicach. Uciek z kopalni w rodzinne
strony, przedosta si do Generalnego Gubernatorstwa, do Krakowa. Ujty w apance, zosta wysany do
Wiednia, do pracy na kolei. Tam zetkn si z komunistami austriackimi, po wkroczeniu do miasta
Armii Czerwonej by organizatorem milicji ludowej. W maju 1945 wrci do Roczyn i zapisa si do
antypolskiej PPR. W 1945 ukoczy w odzi Centraln Szko Partyjn. Skierowany zosta do wojska
jako oficer, lecz stamtd usunito go z pracy partyjnej ze wzgldu na zbyt mody wiek i brak
dowiadczenia. Dlatego trafi do kontrwywiadu wojskowego (Informacji Ludowego Wojska
Polskiego), gdzie, jak wynika z dokumentw, zajmowa si m.in. oskaraniem o szpiegostwo i
dywersj onierzy Andersa.
Od 1945 by czonkiem PPR, pniej PZPR. Czonek Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR w
latach 19861990.
W 1946 zosta czonkiem Polskiej Misji Wojskowej w Londynie. Od 1951 szef informacji 18 Dywizji
Piechoty w Eku. W czasie czystek w wojsku kpt. Kiszczak zoy szefowi GZI raport obciajcy
m.in. Wacawa Komara, Stanisawa Flato i Jzefa Kuropiesk. W 1953 zosta zwolniony z
kontrwywiadu wojskowego i skierowany do Departamentu Kadr MON. W 1957 rozpocz sub w
Wojskowej Subie Wewntrznej. W strukturze tej suby do 1965 by szefem kontrwywiadu Marynarki
Wojennej, a pniej szefem Zarzdu WSW lskiego Okrgu Wojskowego. W 1967 zosta zastpc szefa
WSW gen. Teodora Kufla. W 1972 zosta szefem Zarzdu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego
243
(wywiadu wojskowego). W 1978 mianowany zastpc szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Od
1979 by szefem Wojskowej Suby Wewntrznej. W 1981 przeszed do Ministerstwa Spraw
Wewntrznych na stanowisko ministra. By bliskim wsppracownikiem gen. Jaruzelskiego. Czonek
WRON, bra aktywny udzia w organizowaniu stanu wojennego.
Ukoczy kurs operacyjno-strategiczny w Akademii Sztabu generalnego Si Zbrojnych ZSRR. W
1968 odznaczony Orderem Wojny Ojczynianej I stopnia.
By gospodarzem i uczestnikiem tajnych rozmw w Magdalence i ukadw Okrgego Stou.
Desygnowany na premiera w lipcu 1989, nie zdoa utworzy rzdu (nie uzyska poparcia ZSL i SD). W
rzdzie Mazowieckiego awansowa do funkcji wicepremiera. 6 lipca 1990 wycofa si z ycia politycznego, przekazujc resort spraw wewntrznych Krzysztofowi Kozowskiemu.
Obciany jest odpowiedzialnoci za mier dziewiciu grnikw z kopalni Wujek 16 grudnia 1981, na
pocztku stanu wojennego. Inicjator akcji Hiacynt w 1985, wymierzonej w rodowisko gejw (zarejestrowano ok. 11 000 osb). Zaangaowany w tuszowanie morderstw Grzegorza Przemyka, ksidza
Popieuszki oraz innych narusze praw czowieka przez komunistyczn SB.
Wedug Komisji Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej pracujcej do 1994 Kiszczak wraz z Wojciechem Jaruzelskim mieli w 1989 wyda polecenie zniszczenia stenogramw posiedze KC PZPR.
Na pocztku lat 90. toczyo si w tej sprawie postpowanie, pniej, ze wzgldw formalnych i
politycznych zostao umorzone.
Czesaw Kiszczak jest jedyn osob skazan w sprawie wprowadzenia stanu wojennego. 12 stycznia
2012 roku Sd Okrgowy w Warszawie uzna jego win z tytuu czonkostwa w zwizku przestpczym o
charakterze zbrojnym (art. 2582 kodeksu karnego), wymierzajc mu kar 4 lat pozbawienia wolnoci,
agodzc j jednak na podstawie amnestii z 1989 roku o poow, tj. do 2 lat oraz warunkowo zawieszajc
z uwagi na wiek i stan zdrowia oskaronego, na okres 5 lat.
Ponadto byy wicepremier ma dwa procesy za bezprawne zwolnienia ze suby w latach 80. oficera SB z
Koszalina, ktry posa crk do pierwszej komunii oraz milicjanta z drogwki", ktry zawar lub
kocielny.
Oficerowie Informacji Wojskowej, oprcz cigania (i zabijania) wrogw klasowych, organizowali
rwnie akcj rozpracowywania, skcania i kompromitowania polskiej emigracji niepodlegociowej w
Londynie. Jednym z oficerw IW, ktrzy w Londynie po wojnie filtrowali osoby zamierzajce
powrci do Polski, by Czesaw Kiszczak (zatrudniony w ambasadzie Polski Ludowej na etacie
wonego). Pniej tumaczy si, e suy emigracji wycznie pomoc. Z odnalezionych ostatnio
raportw wynika jednak, e w 1950 r. podpisa dokument, w ktrym oskara 220 polskich oficerw z
emigracji o terroryzm i szpiegostwo!
Kiszczak by zaufanym czowiekiem Jaruzelskiego, ktry w 1972 r. mianowa go szefem wywiadu, a
7 lat pniej - kontrwywiadu wojskowego. Gdy w 1981 r. dotychczasowy minister obrony zosta
244
premierem i I sekretarzem partii, Kiszczak zosta pierwszym wywodzcym si z wojska ministrem

spraw wewntrznych.
Maria Teresa Korzonkiewicz-Kiszczak

Jest magistrem ekonomii oraz doktorem nauk humanistycznych. Przez wiele lat bya nauczycielk w szkoach
rednich, pniej wizytatorem metodykiem oraz wykadowc marketingu w Wyszej Szkole Bankowoci i
Finansw.
Ekonomistka i wykadowczyni autorka bajek, przypowieci, powieci beletrystycznych i wierszy.

Prywatnie ona Czesawa Kiszczaka.
KLAN KOLE
Julian Kole
(ur. 1908, zm. 1998) ydowski komunista, dziaacz pastwowy i partyjny.
Nalea do PPR gdzie w latach 1945-1948 by czonkiem KC PPR. Nastpnie nalea do PZPR i do 1964
by czonkiem KC PZPR. Od 1951 do 1969 by wiceministrem finansw.
Nalea do znaczcych dewastatorw polskiej gospodarki komunista ydowskiego pochodzenia Julian
Kole, od 15 grudnia 1948 r. do 5 czerwca 1951 r. kierownik wydziau ekonomicznego KC PZPR i wiceminister finansw od czerwca 1951 r. do stycznia 1969r.
Magdalena Trembliska
ona Kolego, "wsawia si" od 1945 r. nadzorowaniem specjalnej tajnej grupy likwidacyjnej dziaajcej przy KC
PPR. Zadaniem tej grupy byo likwidowanie "niewygodnych" czonkw partii komunistycznej, czonkw PPS i
oczywicie PSL. Spraw szerzej opisa J. wiato w swych wyznaniach dla RWE.
KLAN KRATKO
Jzef Kratko (Zalman)
(ur. 16 wrzenia 1914 w Pisku) ydowski oficer Ludowego Wojska Polskiego, pukownik Bezpieczestwa
Publicznego, jeden z najgroniejszych funkcjonariuszy MBP.
245
15 sierpnia 1944 wyznaczony zosta na stanowisko zastpcy komendanta Milicji Obywatelskiej miasta
stoecznego Warszawy do spraw polityczno-wychowawczych.
Dyrektor Departamentu VII Komitetu do spraw Bezpieczestwa Publicznego w latach 1955-1956,
dyrektor Departamentu Szkolenia MBP w latach 1953-1954, dyrektor Departamentu IV MBP w latach
1947-1953, szef Wojewdzkiego Urzdu Bezpieczestwa Publicznego w Katowicach w latach 19461947, szef Inspektoratu Komendy Gwnej MO.
Czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski, Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej
Partii Robotniczej. W 1969 uciek do Izraela.
Przed pk. Jzefem Kratko skada przysig ojciec Anny Komorowskiej - Jan Dziadzia w IV
Departamencie Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego.
Zygmunt Kratko (Zalman)

Object 1
Brat Jzefa, komunista, wysokiej rangi Ubowiec.
Kierowa akcj rekwizycji zboa od chopw na terenie wojewdztwa biaostockiego w sposb tak
bandycki, e doprowadzi do buntu. Zmusio to Sekretariat Biura Politycznego KC PZPR w 1951 do
udzielenia mu nagany za "tolerowanie niewaciwych metod" podczas skupu.
KLAN KRYE
Roman Krye
(ur. 4 lipca 1907 we Lwowie, zm. 23 marca 1983 w Warszawie) prawnik, podpukownik, sdzia orzekajcy w
procesach politycznych, funkcjonariusz stalinowskiego aparatu represji. Stalinowski zbrodniarz sdowy. Zdrajca
Polski.
Aplikacj, asesur i pierwsze lata w zawodzie sdziego odby jako sdzia grodzki w Sdzie Grodzkim w
Sdzie Okrgowym w Grudzidzu. Od 14 maja 1945 by sdzi kolejno: Sdu Grodzkiego w Grudzidzu
(do 3 lipca 1945), Wydziau I Najwyszego Sdu Wojskowego (do 31 padziernika 1950) i Wydziau II
NSW (do 11 sierpnia 1955). 11 sierpnia 1955 zosta przeniesiony do rezerwy. W latach 19551977 by sdzi Sdu Najwyszego.
Najwaniejsze orzeczenia sdziego Romana Krye w tych latach to:
Utrzymanie w mocy wyroku kary mierci na Stefana Ignaszaka, cichociemnego, oficera wywiadu
Komendy Gwnej AK, ktry po kampanii wrzeniowej przedosta si do Francji i w marcu 1943
r. zrzucony zosta do Polski.
246
Utrzymanie w mocy trzech wyrokw kary mierci na rotmistrza Witolda Pileckiego, bohatera
polskiego podziemia niepodlegociowego.
Skazanie na kar mierci majora Tadeusza Pleniaka, onierza Polskiego Pastwa Podziemnego,
zastpcy dowdcy II rejonu Obwodu AK Jarosaw, organizatora tajnego nauczania, czonka
organizacji "Nie" ("Niepodlego") i Delegatury Si Zbrojnych w Okrgu "WiN" Rzeszw,
kierownika Wydziau Propagandy, Wydziau Informacji (wywiadu) i zastpcy kierownika Okrgu.
W okresie dziaalnoci ppk Krye, w rodowiskach organizacji niepodlegociowych funkcjonowao

powiedzenie "Sdzi Krye, bd krzye", a take termin "ukryowa", ktrego uywa m.in. znany adwokat i obroca w procesach politycznych, mecenas Wadysaw Sia-Nowicki. Mwio si rwnie, e
sdzia Krye ma swj prywatny cmentarz na Suewcu w Warszawie (przy parafii witej Katarzyny).
Po pokonaniu i wyeliminowaniu wszelkiej maci wrogw Ojczyzny, wywodzcych si ze rodowisk AK i
innych organizacji niepodlegociowych, ppk Krye nie spocz na laurach i z penym zaangaowaniem
powici si zwalczaniu m. in. przestpczoci gospodarczej. To wanie sdzia Roman Krye 2 lutego
1965 r. wyda bez prawa odwoania wyrok skazujcy na mier bohatera tzw. "afery misnej",
Stanisawa Wawrzeckiego[ojca aktora Pawa Wawrzeckiego], dyrektora Miejskiego Handlu Misem Warszawa Praga. Wyrok wykonano 19 marca 1965 r. Po roku 1989 wiele z wydanych przez niego
wyrokw zostao uznanych za mordy sdowe i uchylonych. Midzy innymi 27 lipca 2004 r. Sd
Najwyszy uchyli wyroki w "aferze misnej" uznajc, e zapady one z racym naruszeniem prawa i
umorzy postpowanie z uwagi na mier oskaronego.
Andrzej Krye
(ur. 29 marca 1948 w Warszawie) - prawnik, sdzia, sekretarz stanu i podsekretarz stanu w Ministerstwie
Sprawiedliwoci w rzdzie Jarosawa Kaczyskiego w latach 2005-2007. Syn Romana Krye. W 1970 ukoczy
prawo na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W komunistycznej Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej dziaa od lat 70. do jej upadku. Karierowicz PRL. Syn Romana Krye,
zbrodniarza stalinowskiego.
W 1979 skaza dziaacza Ruchu Obrony Praw Czowieka i Obywatela Adama Wojciechowskiego na kar
wizienia za napa i pobicie trzech funkcjonariuszy Suby Bezpieczestwa. W poowie lat 90. zasiada
w skadzie sdu wydajcego wyrok w sprawie przywdcy "Mafii pruszkowskiej" Andrzeja
Kolikowskiego, pseud. "Pershing" a take prowadzi gon, zagroon przedawnieniem spraw FOZZ,
ktra zakoczya si wyrokiem z 29 marca 2005. W marcu 1980 jako sdzia Sdu Rejonowego w
Warszawie skaza na kar aresztu zasadniczego Andrzeja Czum, Wojciecha Ziembiskiego i Bronisawa
Komorowskiego za publiczne stwierdzenie, e PRL nie jest pastwem niepodlegym i zorganizowanie w
Warszawie 11 listopada 1979 obchodw wita Niepodlegoci. Wykonane wyroki zostay skasowane
przez Sd Najwyszy. W czerwcu 2007 Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu na
wniosek Zbigniewa Nowaka wszcza postpowanie sprawdzajce w sprawie, czy podczas wyrokowania
247
nie zamano prawa. W jego efekcie 12 listopada 2007 podj decyzj o wszczciu ledztwa w sprawie (in
rem):
1. przekroczenia uprawnie i niedopenienia obowizkw przez skad orzekajcy Sdu Rejonowego
dla Miasta Stoecznego Warszawy poprzez bezprawne skazanie wyrokiem z dnia 22 stycznia
1980 w sprawie o sygn. VIII Kws 18/80 Andrzeja C., Bronisawa K., Wojciecha Z. i Jzefa J. na
kar aresztu zasadniczego co skutkowao bezprawnym pozbawieniem wolnoci ww. osb, tj. o
przestpstwo z art. 189 2 kk w zb. z art. 231 1 kk w zw. z art. 11 2 kk w zw. z art. 2 ust. 1
ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamici Narodowej Komisji cigania Zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1016);
2. pobicia w dniu 11 listopada 1979 w Warszawie zatrzymanego Andrzeja C. przez funkcjonariuszy
Suby Bezpieczestwa tj. o przestpstwo z art. 158 1 kk w zb. z art. 231 1 kk w zw. z art. 11
2 kk w zw. z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamici Narodowej
Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu;
3. pobicia w dniu 21 sierpnia 1979 w Warszawie zatrzymanego Wojciecha Z. przez funkcjonariuszy
Suby Bezpieczestwa tj. o czyn z art. 158 1 kk w zb. z art. 231 1 kk w zw. z art. 11 2 kk w
zw. z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamici Narodowej Komisji
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Od lat lat 80. bra udzia w szkoleniu aplikantw i asesorw sdowych oraz w komisjach egzaminacyjnych na stanowiska sdziowskie. Od listopada 2005 do maja 2006 by z ramienia Prawa i
Sprawiedliwoci sekretarzem stanu w Ministerstwie Sprawiedliwoci w okresie, kiedy urzd Ministra
Sprawiedliwoci sprawowa Zbigniew Ziobro. Od maja 2006 do listopada 2007 by podsekretarzem stanu
w Ministerstwie Sprawiedliwoci. By czonkiem Komisji powoanej przez Ministra Sprawiedliwoci do
opracowania projektu nowego Kodeksu karnego w latach 2000-2001. W latach 2001-2005 bra udzia
jako ekspert w pracach sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach (NKK)
Wspautor komentarza do Kodeksu postpowania karnego wydanego przez Zrzeszenie Prawnikw
Polskich w 2002. Od 2002 do 2008 pracownik naukowy w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwoci.
Prowadzi zajcia z zakresu prawa karnego materialnego na Europejskiej Wyszej Szkole Prawa i Administracji.
KLAN KRZEMIENIW
Ignacy Krzemie, (Ignacy Feuerberg)
(ur. 2 lutego 1911, zm. 11 lipca 1980 pukownik Ludowego Wojska Polskiego. Jako komisarz polityczny uczestnik
hiszpaskiej wojny domowej 1936-1939 jako bojwkarz komunistyczny. Od sierpnia do grudnia 1945 z-ca szefa II
Oddziau Gwnego Zarzdu Informacji LWP, szef II Oddziau GZI od grudnia 1945 do grudnia 1950, a nastpnie
szef I Oddziau GZI. Odwoany ze stanowiska w grudniu 1952 roku.
248
W Raporcie komisji Mazura z 1957 roku wymieniony z nazwiska jako jeden z bezporednio
odpowiedzialnych za inspirowanie i realizacj wypaczonych metod pracy operacyjnej, ktre skutkoway
skazywaniem ludzi niewinnych. W pniejszym okresie peni stanowisko sekretarza radcy ambasady
PRL w Bugarii.
Peni on kolejno funkcje: szefa Wydziau Wojskowego ZPP, szefa Gabinetu Wojskowego Bieruta i
penomocnika do spraw pobytu wojsk sowieckich w PRL. Zosta generaem brygady. Szczeglnym
epizodem w jego karierze byo ekspresowe skoczenie studiw (uzyska tytu magistra historii po
kilkutygodniowej nauce na kursach w szkole leninowskiej w Moskwie).
Edward Krzemie (Feuerberg)

Dziennikarz Gazety Wyborczej, syn Ignacego Krzemienia.
Absolwent elektroniki na Politechnice Warszawskiej. Pracowa jako projektant ukadw scalonych. W

latach 80. zwizany z solidarnociow opozycj, by czonkiem zespou drukujcego Tygodnika Mazowsze. Od powstania w 1989 roku Gazety Wyborczej jest w niej zatrudniony. Najpierw jako dziennikarz
polityczny, pniej redaktor, zastpca szefa dziau krajowego, zastpca szefa dziau opinie, a od lutego
2009 redaktor naczelny serwisu internetowego Wyborcza.pl. Wedug raportu Macierewicza (Sprawa
kryptonim SZPAK, str. 75) w 1992 r. Edward Krzemie by inspirowany przez WSI do napisania
krytycznych artykuw o Radosawie Sikorskim i skompromitowania go. Wojskowe Suby
Informacyjne posuyy si "Gazet Wyborcz" a konkretnie - jej publicyst Edwardem Krzemieniem. W
toku sprawy ["Szpak"] podjte zostay dziaania majce na celu inspirowanie artykuw prasowych
negatywnie pokazujcych osob Sikorskiego, zwaszcza jako wiceministra obrony narodowej w rzdzie
Jana Olszewskiego. Jedn z inspirowanych przez WSI osb by dziennikarz "Gazety Wyborczej", Edward
Krzemie.
Wczeniej dokonano rozpoznania operacyjnego osoby E. Krzemienia za porednictwem rzecznika
prasowego MON Ryszarda Tabora - ktry by OZI [Osobowym rdem Informacji] obsugiwanym
przez pk R. Lonc. Poprzez R. Tabora WSI uzyskao informacje o negatywnym nastawieniu red. E.
Krzemienia do postulowanych przez rodowiska prawicowe zmian w WP [Wojsku Polskim] i do osoby
wiceministra R. Sikorskiego. W toku dalszych dziaa ustalono, e red. E. Krzemie jest zainteresowany
napisaniem krytycznego artykuu o R. Sikorskim i skompromitowaniu go. Dziki temu doszo do sytuacji
ocenionej jako niezwykle "korzystna" dla WSI w aspekcie podjcia dziaa inspirujcych. Wwczas
prowadzcy spraw zdecydowali si podstawi red. E. Krzemieniowi oficera WSI, ktry mia podsuwa
mu materiay rdowe do planowanych przez niego artykuw. E. Krzemie w swoich artykuach
dotyczcych sytuacji w resorcie obrony narodowej bardzo negatywnie przedstawia osob wiceministra
R. Sikorskiego.
249
Bogna witkowska
21 lutego 1967 w Olsztynie) - dziennikarka i promotorka kultury. ona Edwarda Krzemienia, dziennikarza
"Gazety Wyborczej".
Po maturze pracowaa jako bibliotekarka, a nastpnie jako goniec w lokalnej gazecie. Ma za sob
nieukoczone studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1991-1992 wsppracowaa z czasopismem brulion, a nastpnie pracowaa jako dziennikarka informacyjna w "Obserwatorze
Codziennym" i "yciu Warszawy" (do 1995). Znana jest jako "matka chrzestna polskiego hip-hopu",
poniewa w latach 1993-1997 prowadzia - pocztkowo w radiu Kolor, a potem w innych radiostacjach pierwsze w Polsce audycje o muzyce hip-hopowej ("Kolorszok"). W latach 1999-2002 bya redaktork
naczeln miesicznika "Machina", w ktrym od 1996 prowadzia dzia sztuka i literatura. Obecnie jest
prezesem zaoonej przez siebie Fundacji Nowej Kultury Bc. Zmiana (zarejestrowana 26 wrzenia 2002).
Od kwietnia 2009 r autorka audycji w Roxy FM Walki uliczne, emitowanej w pitki w godz. 10-13.
Matka Ignacego (ur. 1998) i Konstantego (ur. w 2001).
KLAN KOMAR - KOSSOJ

Wacaw Komar (Mendel Kossoj)
(ur. 4 maja 1909 w Warszawie, zm. 26 stycznia 1972 w Warszawie) ydowski genera brygady Ludowego Wojska
Polskiego, wieloletni funkcjonariusz komunistycznych sub specjalnych, szef wywiadu wojskowego (Oddziau II
Sztabu Generalnego LWP) i wywiadu cywilnego Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego oraz dowdca
Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego, zabjca polityczny, zdrajca narodowy.
W 1927 wstpi do antypolskiego Zwizku Modziey Komunistycznej. Bra udzia w zabjstwach

tajnych wsppracownikw polskiej policji politycznej na mocy wyrokw Komunistycznej Partii
Polski.
Szybko sprawdzi si jako czowiek o skrajnie bezwzgldnej naturze, zdolny do wykonywania bez
wahania wyrokw mierci na wszystkich, ktrzy gronie narazili si partii komunistycznej. We
wspomnieniach dla KC PZPR chlubi si: 27 lipca 1926 wsplnie z Feliksem Dziobatym i Pikusiem
zabiem prowokatora Bendera. () 18 padziernika 1926 zabiem prowokatora Kostka. () W
listopadzie 1926 tow. (Alfred) Lampe wysa mnie z ramienia partii do organizacji zabjstwa prowokatora
w Zagbiu Dbrowskim. () 10 maja zabiem prowokatora Niewiarowskiego. Po dokonaniu
wspomnianych morderstw jako zasuony ju kat partyjny zosta przerzucony do szkoy wojskowej
do Zwizku Sowieckiego. Tam wanie trafi do OGPU-NKWD. Stamtd zosta przerzucony na robot
wojskow czyli szpiegowsk do Niemiec i Polski. Bez skrupuw prowadzi wic na rzecz Kremla
najbardziej nikczemne dziaania wymierzone przeciwko krajowi, z ktrego si wywodzi.
250
Midzy grudniem 1936 a lutym 1939 przebywa w Hiszpanii i wzi udzia wojnie domowej jako
bojwkarz sowiecki (16 lipca 1946 Krajowa Rada Narodowa na wniosek Ministra Obrony Narodowej
"w uznaniu bohaterskich zasug ochotnikw polskich w bojach z niemieckim faszyzmem na polach
Hiszpanii w 1936-1939 r. o Polsk Demokratyczn"odznaczya go Krzyem Zotym Orderu Wojennego
Virtuti Militari).
W 1940 r. jako agent sowieckiego wywiadu Kossoj trafi do Wojska Polskiego we Francji. W 1945 r.
zosta mianowany zastpc szefa Polskiej Misji Wojskowej we Francji. Skierowany do kraju zosta nominowany 20 grudnia 1945 r. na szefa Oddziau II (wywiadowczego) Sztabu Generalnego WP w stopniu
pukownika. 17 grudnia 1946 r. Komar (Kossoj) zosta mianowany generaem brygady. 20 czerwca 1947
r., pozostajc dalej szefem II Oddziau WP, zosta naczelnikiem Wydziau II Samodzielnego (wywiad)
Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego, przeksztaconego 17 czerwca tego roku w Departament VII
(wywiad) MBP, ktrego dyrektorem by Komar do 31 maja 1950 roku. By to wypadek bez precedensu
w powojennej Polsce, i szefem wywiadu wojskowego i politycznego bya ta sama osoba.
Co ciekawe, od 1947 r. Komar czy funkcje szefw wywiadu wojskowego i cywilnego (MBP), co
byo wypadkiem bez precedensu w caym okresie PRL.
W pierwszych latach po wojnie Oddzia II zajmowa si m.in. przerzutem broni dla greckiej partyzantki
komunistycznej, a take szkoleniem wojskowym partyzantw greckich w Polsce. Kierowany przez
Komara II Oddzia ze szczegln wpraw zajmowa si niszczeniem polskich rodowisk politycznych
na wychodstwie. Korzysta przy tym z pomocy innych dbrowszczakw, w duej mierze pochodzenia
ydowskiego, dobrze zorientowanych w stosunkach na Zachodzie. Szczeglnie wielk gorliwo w tropieniu wrogw ludu Komar zacz przejawia we wrzeniu 1949 r. w zwizku z likwidacj tzw.
odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego. Rozpocz w Oddziale II czystki, ktrych ofiar pado 86
oficerw, w tym 25 przedwrzeniowych, 12 byych akowcw i 49 z powodu niemonoci sprawdzenia
ich przeszoci.
Jesieni 1950 r. gen. Komar zosta odsunity od kierowania wywiadem, przeniesiono go na stanowisko
gwnego kwatermistrza WP. By to pozorny awans wskazujcy na wyran nieufno wyszych wadz
do niego. W kocu doszo do aresztowania go w listopadzie 1952 r. pod zarzutem rzekomego trockizmu i
szpiegostwa na rzecz pastw zachodnich. W czasie ledztwa, by ratowa wasn skr, skada niezwykle
wylewne zeznania, pograjc dawnych przyjaci, poczwszy od wkrtce potem aresztowanych jego
zastpcw: pk. Witolda Ladera i pk. Stanisawa Flaty. Zeznawa: Na drog zdrady, na drog spisku i
szpiegostwa zaszedem wskutek mych trockistowskich nacjonalistycznych i titowskich pogldw, ktre
pokryway si z kreci robot i polityk Spychalskiego. () Spychalski postawi spraw jasno, e o polsko Polski trzeba walczy, aby walczy, trzeba mie si, a si jest armia. () Powiedzia mi, e w KC
tacy ludzie jak Gomuka, Kliszko, Feder, Biekowski, Modzelewski i Duski s t si w KC, ktrzy
walcz o suszn spraw. Rozpaczliwie prbujc si ratowa, Komar poza obfitymi zeznaniami
sypicymi na innych zdoby si na maksymalnie udawan samokrytyk, wyznajc: Zrozumiaem
ogrom zdrady i ohyd mojego ycia () zbrodni przeze mnie popenionych nikt nie cofnie.
Postanowiem prawd o mojej zbrodniczej dziaalnoci spiskowo-szpiegowskiej opowiedzie, by w ten
251
sposb cho w minimalnej dozie przyoy si do naprawienia tego za, co zrobiem, przyoy si do
walki z ni, do walki z agentami imperializmu.
W nowej sytuacji po mierci Stalina, Komar zosta zwolniony z wizienia pod koniec 1954 r., a w
sierpniu 1956 r. mianowany dowdc KBW. Pniej odsunity za stanowiska wraz ze wzrostem
wpyww Moczara. Znamienne, e w okresie po 1989 r. tendencyjna historiografia wybielaa rol
Komara, przedstawiajc go niemal wycznie jako ofiar stalinizmu, a zupenie przemilczajc jego
rozmaite szkaradne wieloletnie usugi dla stalinizmu w okresie przedwojennym i powojennym. Starannie
przemilczano rwnie fakt jego tak wylewnych zezna, ktre niebezpiecznie obciyy rozlicznych
znajomych i przyjaci. Jaskrawym przykadem zafaszowywania historii by obszerny tzw. Apel
Antygony w obronie dbrowszczakw (Gazeta Wyborcza z 25 kwietnia 2007 r.), gdzie wyliczono
wycznie zasugi W. Komara w wojnie domowej w Hiszpanii i w czasie walk w II wojnie wiatowej,
przemilczajc jego rozliczne inne dziaania w subie stalinizmu.
Maria Komar (Riva Cukerman)

ona Mendela Kossoja Wacawa Komara
ydowska funkcjonariuszka partii komunistycznej, pobieraa pienidze z centrali moskiewskiej bya

skrajnie fanatyczn komunistk. Konsekwentnie podawaa faszyw dat urodzenia, zmieniwszy j dla
szczeglnego uczczenia przewrotu bolszewickiego w 1917 roku, z ktrym maksymalnie si
identyfikowaa. Wyznaa w jednej z ankiet: () bdc ju na pracy w Komunistycznym Zwizku
Modziey, zaczam uywa daty Rewolucji Padziernikowej jako daty mego urodzenia. () I t to dat
mam w moich dokumentach oficjalnych po dzie dzisiejszy
Micha Komar (Kossoj)

ur. 28 sierpnia 1946 w Warszawie) ydowski scenarzysta i krytyk filmowy, autor sztuk teatralnych, wydawca i
publicysta. Syn komunisty Wacawa Komara.
W 1969 ukoczy Wydzia Ekonomiki Produkcji SGPiS w Warszawie. W 1982 otrzyma doktorat w
dziedzinie nauk humanistycznych. Pracowa w redakcjach czasopism Szpilki i Miesicznik Literacki oraz
wsppracowa z redakcj Wspczesnoci i Dialogu. Kierownik literacki zespou filmowego Silesia
(1979-1983).
Okres po 1989 r. przynis byskawiczn karier Michaa Komara zwizanego z michnikowcami. Tego
typu koneksje zapewniy modemu Komarowi byskawiczne awanse kierownictwo Spdzielni
Wydawnicz Czytelnik, gazet Sztandar Modych, ktry zbankrutowa pod jego zarzdem, i wreszcie
Uni Wydawcw Prasy, gdzie jako zastpc zyska jednego z michnikowcw Seweryna Blumsztajna.
Wyranie opowiada si po stronie zwizanego z Gazet Wyborcz obozu, m.in. w agresywny
252
sposb atakujc lustracj i IPN. Szczeglnie drastycznym przykadem jego wystpie tego typu bya
publikowana przeze w Newsweeku z 31 grudnia 2006 r. skrajnie karykaturalna modlitwa poranna
modego pracownika IPN, szkalujca motywy dziaania IPN.
Micha Komar oeni si w 1970 r. z Ew apk. Krzysztof Mtrak opisywa w swym dzienniku
przyjcie lubne tych dwojga w hotelu Bristol 24 padziernika 1970 r. jako melan prywatnej inicjatywy
z byymi funkcjonariuszami (wg K. Mtrak Dziennik 1969-1979, Warszawa 1997, s. 38). W 1991 r.
Ewa Komar zostaa dyrektorem i wspwacicielem, wsplnie z Jerzym apk, Fabryki Zapachw i
Aromatw Mrowna.
Jest m.in autorem wywiadw-rzek z Wadysawem Bartoszewskim (2 tomy, 2006 i 2008), Stefanem
Mellerem (2 tomy, 2008), Krzysztofem Kozowskim (2009) oraz Sawomirem Petelickim (2010)
wybielajcych PRL.
Obecnie peni funkcj zastpcy przewodniczcego Stowarzyszenia Autorw ZaiKS.
KLAN KULA
Witold Kula
(ur. 18 kwietnia 1916, zm. 12 lutego 1988) historyk, w latach 19501986 profesor Uniwersytetu Warszawskiego,
czonek Marksistowskiego Zrzeszenia Historykw.
By wsporganizatorem i profesorem (19531968) Instytutu Historii Polski Akademii Nauk, w latach

19741983 peni funkcj wiceprzewodniczcego Midzynarodowej Komisji Metrologi Historii. Czonek
Polskiej Akademii Nauk.
Nina Assorodobraj-Kula
(ur. 16 sierpnia 1908 w Warszawie zm. 6 listopada 1999 w Warszawie) socjolog, historyk myli spoecznej,
profesor Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1935-1977, kolaborantka sowiecka
W latach 1926-1930 studiowaa histori na Uniwersytecie Warszawskim (magisterium pod kierunkiem

Marcelego Handelsmana). W 1935 roku obronia doktorat "Pocztki klasy robotniczej. Problem rk roboczych w przemyle polskim epoki stanisawowskiej", napisany pod kierunkiem Stefana Czarnowskiego.
Nastpnie wykadaa na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1937-1939 przebywaa na stau w Paryu, gdzie napisaa habilitacj "Elementy wiadomoci klasowej mieszczastwa. Francja 1815 1830".
We wrzeniu 1939 roku znalaza si we Lwowie, gdzie pracowaa w Ossolineum. Po czerwcu 1941
wrcia do Warszawy i zatrudnia si w opiece spoecznej i uczya w tajnych szkoach rednich. W trakcie
wojny wstpia do antypolskiej PPR. W 1945 roku wsplnie ze Stanisawem Ossowskim i Jzefem
253
Chaasiskim zorganizowaa Wydzia Socjologii na Uniwersytecie dzkim. W 1948 roku powrcia na

Uniwersytet Warszawski, gdzie wykadaa w Studium Nauk Spoecznych. W 1956 roku zostaa dziekanem Wydziau Filozoficznego UW. W latach 1963-1968 penia funkcj przewodniczcej Polskiego
Towarzystwa Socjologicznego. W listopadzie 1968 roku zostaa wyrzucona z PZPR. Na Uniwersytecie
pracowaa do 1977 roku, kiedy przesza na emerytur.
ona historyka marksistoskiego Witold Kuli.
Marcin Kula
Jan Marcin Kula (ur. 24 marca 1943 w Warszawie) - historyk, specjalizujcy si w historii spoecznej. Autor wielu
publikacji powiconych historii Polski i Ameryki aciskiej, a take zagadnieniu pamici historycznej. Profesor
Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Leona Komiskiego.
Jest synem Witolda Kuli i Niny Assorodobraj-Kula.

Ukoczy XLI Liceum Oglnoksztacce im. Joachima Lelewela w Warszawie (matura w 1960).
Ukoczy studia na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskujc magisterium z historii (1965) i socjologii
(1967). W latach 1968-1990 by pracownikiem Instytutu Historii PAN, gdzie doktoryzowa si w 1968
pod kierunkiem Tadeusza epkowskiego, habilitowa w 1976. W 1985 otrzyma tytu profesora
zwyczajnego. W 1990 zosta pracownikiem Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1994 wykada take na
Wysza Szkoa Przedsibiorczoci i Zarzdzania w Warszawie (przemianowanej w 2008 na Akademi
Leona Komiskiego]. Jest czonkiem Polskiego Pen Clubu, Polskiego Towarzystwa Historycznego,
Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Towarzystwa Polsko-Brazylijskiego oraz jednym z zaoycieli i
czonkiem wadz Stowarzyszenia Archiwum Solidarnoci. By przewodniczcym rady redakcyjnej serii
W krainie PRL (Wydawnictwo Trio).
KLAN KULPISKA CALA

Krystyna Kulpiska-Caa
(ur. 11 czerwca 1923 w Wilczkowicach) dziaaczka lewicowa i kombatancka, porucznik Armii Krajowej,
uczestniczka Powstania warszawskiego. Dziaaczka Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej oraz Polskiej
Partii Socjalistycznej.
W okresie okupacji niemieckiej w Polsce od 1943 bya wsppracowniczk organizacji modziey

socjalistycznej "Pomienie" i pisma "Pomienie" (w skad ktrej wchodzili m.in. Jan Strzelecki, Krzysztof
Dunin-Wsowicz).
254
Od 1946 do 1948, bya czonkiem Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej (bya m.in. sekretarzem Komitetu Wykonawczego). Od 1946 do 1948 bya czonkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. W
latach 1948-1989 czonek antypolskiej PZPR.
Od 1990 ponownie w PPS. Czonek wadz naczelnych (m.in. od 1993 bya sekretarzem Centralnego
Komitetu Wykonawczego, w 2006 penia funkcj przewodniczcej Rady Naczelnej PPS. Obecnie (2008)
peni funkcj czonka Prezydium Rady Naczelnej PPS, oraz czonka Komisji Historycznej PPS.
Bya dugoletnim pracownikiem Wydawnictwa Gebethner i Wolff (1941-1947), "Wiedzy", a nastpnie
Wydawnictwa "Ksika i Wiedza" (1947-1948), "Dom Ksiki" (1949-1953) Pastwowego Wydawnictwa Naukowego (1953-1968), Polskiego Wydawnictwa Ekonomicznego (1968-1983) - m.in. bya
redaktorem "Dzie" Oskara Langego, oraz Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN (1983-1995).
Alina Caa
(ur. 1953) ydowska historyczka, feministka, pracownica naukowa ydowskiego Instytutu Historycznego,
zajmuje si histori stosunkw polsko-ydowskich w XIX i XX w., w tym dziejami antysemityzmu, stereotypami
narodowociowymi, ruchami ideologicznymi wrd ydw i histori ydw po 1945 roku. Crka Krystyny
Kulpiskiej-Caej.
Od 1976 wsppracowaa z Komitetem Obrony Robotnikw i Komitetem Samoobrony Spoecznej KOR.

Po 1989 dziaaczka feministyczna. W 2006 protestowaa przeciw postawieniu w Warszawie pomnika
Romana Dmowskiego,wielkiego Polaka i patrioty. W tym samym roku kandydowaa w wyborach
samorzdowych do warszawskiej rady miasta z listy partii Zielonych 2004.
Jest autork antypolskich ksiek powiconych stosunkom polsko-ydowskim. W Asymilacji ydw w
Krlestwie Polskim (1864-1897) oraz Wizerunek yda w polskiej kulturze ludowej (1987, pniej kilkakrotnie wznawiana). Ksika ta zostaa wydana take po angielsku i staa si podrcznikiem dla
studentw etnologii i socjologii.
Bada rwnie dzieje tzw. antysemityzmu w Polsce.
Jolanta Kulpiska
(ur. 4 listopada 1928 w Kominku koo Kalisza) profesor zwyczajny dr hab., socjolog, wieloletnia dyrektor
Instytutu Socjologii Uniwersytetu dzkiego. Siostra Krystyny Caa.
W 1947 r. ukoczya Liceum Humanistyczne im. M. Konopnickiej w odzi, a w 1951 r. studia socjologiczne na Uniwersytecie dzkim. Od 1950 r. asystent na Uniwersytecie dzkim, w latach 195155 aspirantura na Uniwersytecie im. omonosowa w Moskwie.
255
Czonek rad redakcyjnych czasopism: Kultura i Spoeczestwo, Humanizacja Pracy, Work and Occupation, European Journal of Industrial Relations, Human Resource Development International.
Promotor wielu prac doktorskich. Czonek Komitetu Nauk Socjologicznych Polskiej Akademii Nauk i
Komitetu Pracy i Polityki Spoecznej Polskiej Akademii Nauk oraz przewodniczca Konferencji
Instytutw Socjologii.
Marta Caa-Sroczyska
(dr in. architekt).- crka Krystyny Kulpiskiej-Caa
KLAN MAZOWIECKICH
Tadeusz Mazowiecki
Ostatni premier PRL i pierwszy premier III Rzeczypospolitej (w latach 19891990); wsptwrca i przewodniczcy Unii Demokratycznej i Unii Wolnoci; pose na Sejm PRL III, IV i V kadencji, pose na Sejm RP I, II
i III kadencji (w latach 19912001). Od 2010 doradca Prezydenta RP ds. polityki krajowej i midzynarodowej.
Twrca tzwGrubej Kreski.Gruba kreska to symbol niechci wobec historycznych rozlicze, lustracji i
dekomunizacji oraz akceptacji wobec funkcjonowania rodowisk postkomunistycznych w polskiej polityce oraz
gospodarce po 1989r. To czowiek, ktry zacz od dziaalnoci, jako kolaborant stalinowski, a skoczy jako
kolaborant Jaruzelskiego i Kiszczaka.
Urodzi si w 1927 roku. W 1944 mia wic ju 17 lat. Nie bra jednak udziau w antyniemieckiej
konspiracji a tym bardziej antysowieckiej. Za to w czasach stalinizmu zacz dziaa w ramach systemu.
W 1949 Tadeusz Mazowiecki zwiza si z tygodnikiem Dzi i jutro (rodowiskiem Bolesawa
Piaseckiego) oraz ze Stowarzyszeniem PAX. W 1950 1952 w wieku 23 lat zostaje zastpc redaktora
naczelnego Sowa PowszechnegoW 1953 roku obsmarowa jak to katolicki publicysta biskupa Czesawa Kaczmarka, skazanego wanie przez komunistyczny sd.
8.01.1951 aresztowano bp. Kaczmarka pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA i Watykanu. W kilka
dni po aresztowaniu, Tadeusz Mazowiecki napisa we Wrocawskim Tygodniku Katolickim
(redaktor naczelny 1953-55): Ludowa ojczyzna przywrcia godno milionom prostych ludzi, w
olbrzymiej wikszoci wierzcych () i buduje w niezwykle trudnych warunkach powojennego
ycia podstawy lepszego bytu. () Ku szkodliwej dziaalnoci kieroway ks. bp. Kaczmarka i
wsposkaronych pogldy prowadzce do utosamienia wiary z wsteczn postaw spoeczn, a
dobro Kocioa z trwaoci i interesem ustroju kapitalistycznego. () Proces ks. bp. Kaczmarka
udowodni rwnie naocznie, i to nie po raz pierwszy, jak dalece imperializm amerykaski,
pragncy przy pomocy nowej wojny, a wic mierci milionw ludzi, narzuci panowanie swojego
256
ustroju wyzysku i krzywdy spoecznej krajom, ktre wybray now drog dziejow, usiuje rnymi drogami oddziaywa na duchowiestwo oraz ludzi wierzcych i kierowa ich na drog walki z
wasn ojczyzn, stanowic wsplne dobro wszystkich obywateli. () Proces ordynariusza
kieleckiego, bp. Kaczmarka i jego wsppracownikw odbywa si w dniach 14-21 wrzenia 1953 r.
przed komunistycznym Wojskowym Sdem Rejonowym w Warszawie (nawet w PRL-u sdzenie
duchownego przed wojskowym trybunaem byo ewenementem). Akt oskarenia jak czytamy w stenogramie dotyczy: dziaalnoci w antypastwowym orodku w interesie imperializmu
amerykaskiego i Watykanu w celu obalenia wadzy robotniczo-chopskiej drog dziaalnoci
dywersyjnej i szpiegowskiej. Proces by transmitowany w radio.
Od 1961 do 1972 roku Mazowiecki by posem do PRL-owskiego Sejmu. Po masakrze robotnikw na
Wybrzeu zada powoania komisji w tej sprawie. Zabroniono mu ponownie peni funkcj posa, wic
w 1976 roku przysta do grupy opozycjonistw. Po 1980 roku, jak przystao na osob ze rednim
wyksztaceniem, Mazowiecki sta si jednym z gwnych intelektualistw Solidarnoci.
Doradcy protestujcych robotnikw w sierpniu 1980 r. Zarwno Tadeuszowi Mazowieckiemu jak i
Bronisawowi Geremkowi rzd umoliwi przybycie do stoczni. Wszystkie swoje posunicia konsultowali z wczesnymi wadzami. Wpywajc na decyzje podejmowane przez Komitet Strajkowy starali si
zrealizowa dwa cele: po pierwsze jak najszybsze zakoczenie strajku, po drugie nie dopuszczenie do
rozprzestrzenienia si protestu na cay kraj. Dlatego dyli do przekonania robotniczych przywdcw, e
naley zakoczy protest.
W 1989 roku Mazowiecki okaza si by osob akceptowaln dla komunistw i otrzyma stanowisko
szefa rzdu. Skutecznie udao mu si zatrzyma pocztkowo szybkie tempo reform demokratycznych.
Zapobieg rwnie rozliczenie komunistycznych dziaaczy i bezpieczniakw.
W III RP Mazowieckiego wykreowano oczywicie na autorytet i bohatera. W tym czasie wielcy,
niezomni ludzie umierali niemal anonimowo.
2.08.2009 Tadeusz Mazowiecki na modzieowym Przystanku Woodstock powiedzia m.in.:
rocznica Powstania Warszawskiego nie powinna by witem narodowym () lustracja jest
tematem zastpczym () problemem jest niski poziom nauczania religii w szkoach
W 2010 otrzyma intratn posad - doradcy Prezydenta RP -Bronisawa Komorowskiego ds. polityki
krajowej i midzynarodowej.
Wojciech Mazowiecki
(ur. 24 kwietnia 1957 w Warszawie) Absolwent historii na Uniwersytecie Warszawskim.
Od 1989 pracowa w "Gazecie Wyborczej", dziki ukadom ojca Tadeusza z Adamem Michnikiem , gdzie
otrzyma lukratywn posad sekretarza redakcji i kierownika dziau gospodarczego, pniej oczywicie
awansowa [magia nazwiska], zasiada te w kierownictwie Agory (spki wydajcej dziennik).
257
Od 2002 do 2007 kierowa dziaem krajowym w "Przekroju" a dziki ukadom zosta te szefem dziau
programowego Superstacji oraz prowadzcym audycj W samo poudnie.
Jest dyrektorem programowym tv Superstacja, gdzie mottem jest spluwanie na opozycj prawicow, tam
wanie bryluje Eliza Michalik, ktra wszystkich bezrobotnych nazywa uli, rodziny wielodzietne
marginesem, wyborcw Pis-u ciemniakami, Kaczyskiego gupkiem. Tam krluje stara PZPR-wa
Paradowska, obecnie mioniczka Tuska i jego PO, fanka dowcipw Palikota o bkajcym si
.p.Gosiewskim po peronie. Tam rezyduje niejaki Kuba Wty ze swoim Krzywym Zwierciadem, w
ktrym bluzga wsplnie z posem Rozenkiem po prawicy i po Kociele.
Budka z piwem i nawet z tymi ulami spod niej to Wersal przy kloace, ktrej dyrektorem programowym
jest zgorzkniay pan Wojtek Tam sowa nieparlamentarne typu "kurwa" i inne lec na ywca w tych programikach dla jasnych Polakw z usteczek pani Elizy, pana Kuby i ich wspprowadzcych o kadej
porze dnia.
Ale jest to linia suszna dla pana Wojtka. Tak samo pan Wojtek jest po susznej stronie. Jest zawsze na
kursie i na ciece, jak jego ojciec Tadeusz Mazowiecki ktry walczy za PRL-u z siami
imperialistycznymi zagraajcymi wadzy komunistycznej,
Jego specjalno to tropienie tzw. antysemityzmu w kocioach.
KLAN MAZURW
Stanisaw Mieczysaw Mazur
ur. 1 stycznia 1905 we Lwowie, zm. 5 listopada 1981 w Warszawie matematyk, pose na Sejm PRL I kadencji z
ramienia PZPR (z okrgu Lublin), kolaborant sowiecki.
W 1923 ukoczy gimnazjum we Lwowie, w latach 1923-1926 studiowa matematyk na Uniwersytecie

Jana Kazimierza i uniwersytecie w Paryu. W latach 1926-1935 by asystentem II katedry analizy matematycznej i I katedry analizy matematycznej UJK. W 1936 habilitowa si z matematyki. W latach 19361939 by adiunktem i docentem II katedry matematyki Politechniki Lwowskiej.
W okresie sowieckiej okupacji Lwowa nadal prowadzi dziaalno naukow. Mazur od 1940 by
wsppracownikiem Akademii Nauk Ukrainy w Kijowie. Kandydat do rady miejskiej sowieckiego
Lwowa. W latach 1939-1941 i 1944-1946 profesorem nadzwyczajnym, kierownikiem katedry
geometrii sowieckiego ju Uniwersytetu Lwowskiego.
W latach 1946-1948 profesorem Uniwersytetu dzkiego, od 1948 Uniwersytetu Warszawskiego; od
1947 czonkiem PAU, od 1952 PAN; najbliszy wsppracownik Stefana Banacha i jeden z gwnych
wsptwrcw lwowskiej szkoy matematycznej.
258
W latach 30. nalea do antypolskiej Komunistycznej Partii Polski.

Ojciec tancerki Krystyny Mazurwny (ur. 1939).
Krystyna Mazurwna
(ur. 20 stycznia 1939 we Lwowie) tancerka i choreograf pracujca we Francji, solistka "Casino de Paris.
Crka matematyka prof. Stanisawa Mazura (1905-1981).

W latach 1946-1949 przebywaa w odzi, od 1949 w Warszawie. W roku 1957 ukoczya warszawsk
Szko Baletow w klasie Leona Wjcikowskiego i zostaa zaangaowana do baletu Teatru Wielkiego.
Solistka Teatru Wielkiego w Warszawie. Wystpowaa te w warszawskim Teatrze Syrena. Jej partnerami
scenicznymi byli: Witold Gruca, Stanisaw Szymaski, Gerard Wilk. Autorka choreografii m.in. dla
Teatru Wielkiego w odzi i Teatru ydowskiego w Warszawie.
W 1967 roku zaoya zesp taca nowoczesnego "Fantom.
Od roku 1968 mieszka w Paryu, taczya w spektaklu Josephiny Baker. Bya choreografem w teatrze
"lyses Montmartre w Paryu . Zaoya zesp "Ballet Mazurowna, z ktrym wystpowaa we Francji. Od lat 90. jest felietonistk w nowojorskim tygodniku "Kurierze Plus. Bya choreografem w
telewizyjnym programie You Can Dance - Po prostu tacz w TVN. Zasiadaa w jury nowego tanecznego
show Got to dance. Tylko taniec, ktre emisja bya si w marcu 2012 na antenie telewizji Polsat.
Bya on muzyka Jeana Pierrea Bluteau. Jest matk kompozytora Kaspera Toeplitza (ze zwizku
z Krzysztofem Teodorem), gitarzysty jazzowego Balthazara Bluteau i pianistki Ernestine Bluteau.
KLAN MELLERW
Adam Meller
ydowski komunista, dziaa w antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, Polskiej Partii
Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. By funkcjonariuszem aparatu partyjnego Komunistycznej Partii Polski, zdrajca Polski.
Meller by jednym z funkcjonariuszy zawodowego aparatu partyjnego KPP, ktrzy jako kurierzy
Kominternu zostali po rozwizaniu KPP przerzuceni za granic. W oparciu o uchwa Midzynarodwki
Komunistycznej kierowano ich do Francji, gdzie byo najwaniejsze skupisko tych wysannikw
Kominternu. (Byli wrd nich m.in. tacy znani pniej stalinici, jak: Zygmunt Modzelewski, Eugeniusz
Szyr czy Bolesaw Moojec, zamordowany przez "swoich" po zabiciu Marcelego Nowotki). Kurierzy
Kominternu tacy jak stary Meller zajmowali si m.in. organizacj przerzutu terrorystw i broni do
259
republikaskiej Hiszpanii. Po napaci Niemiec hitlerowskich na Francj komunici ydowskiego

pochodzenia, w tym Meller, stanowczo odmwili suby w walczcej na terenie Francji armii gen.
Wadysawa Sikorskiego. Tym intensywniej rozwijali za to potajemn dziaalno komunistyczn wanie wtedy ojciec Mellera przyj partyjny pseudonim "Conrad", ktry po wojnie pozostao czci
jego nazwiska. Po powrocie do Polski po wojnie, zosta funkcjonariuszem powszechnie znienawidzonej
donosicielskiej stalinowskiej Informacji Wojskowej. Pniej zacz robi intensywn karier w dyplomacji PRL, gdzie bardzo poszukiwano ludzi z takim agenturalnym dowiadczeniem. Nie wyszed tylko
pomys z mianowaniem A. Mellera ambasadorem PRL w Paryu. Francuzi odmwili przyznania mu tzw.
agrment, zbyt dobrze pamitajc o jego wojennej roli jako kuriera Kominternu. Dalej awansowa jednak
w strukturach MSZ-owskich, dochodzc a do stopnia dyrektora departamentu. Kariera ta zostaa jednak
gwatownie przerwana w 1968 roku, gdzie go usunito z MSZ a powodem usunicia byy nie tyle czystki
pomarcowe, ile "problemy zwizane ze sfer zdrowia psychicznego i skandal obyczajowy".
W latach 1957-1965 by przedstawicielem PRL przy ONZ w Genewie. Nastpnie pracowa w Ministerstwie Spraw Zagranicznych jako dyrektor Departamentu II (obejmowa Chiny, Wietnam, Komisj
Rozejmow w Korei). W marcu 1968 wysany na wczeniejsz emerytur 22 kwietnia 1968 na koszt
podatnikw.
Stefan Meller
(ur. 4 lipca 1942 w Lyonie, zm. 4 lutego 2008 w Warszawie) komunista, dyplomata, historyk, publicysta, w
latach 20052006 minister spraw zagranicznych w rzdzie PiS.
Wstpi do PZPR ju na przedostatnim roku studiw. Awansowa na pierwszego sekretarza Komitetu

Uczelnianego ZMS na UW, co otwaro mu drog do byskawicznej kariery.
Przez pewien czas (do 1965 r.) S. Meller utrzymywa zwizek miosny z Agnieszk Kliszkwn, crk
jednego z najpotniejszych wwczas prominentw partyjnych, czonka Biura Politycznego KC PZPR
Zenona Kliszki, prawej rki Wadysawa Gomuki. Szanse na byskawiczn karier popsuy bardzo
bliskie zwizki S. Mellera z michnikowcami, ktrych bardzo mocno popiera jako pierwszy sekretarz KC
PZPR. Ostateczny cios marzeniom S. Mellera o karierze politycznej w owym czasie zada przebieg wydarze marcowych 1968 roku. W dzie po wyrzuceniu starego Mellera z MSZ nader ostro zaatakowano
samego Stefana Mellera na zebraniu PZPR w Polskim Instytucie Spraw Midzynarodowych, gdzie
pracowa od mniej wicej roku. Zosta usunity z PZPR i z pracy w PISM.
Po usuniciu z PISM pocztkowo ima si rnych prac, m.in. pracowa jako kasjer w spdzielni
kosmetycznej "Izis". Pniej dosta etat w filii Uniwersytetu Warszawskiego w Biaymstoku, gdzie
wykada histori narodw radzieckich. Nastpnie zatrudniono go w Pastwowej Wyszej Szkole
Teatralnej, gdzie w kocu nawet zosta prorektorem. Jak wida, pomimo usunicia z partii wyranie
260
pomagay mu przerne koligacje. Ciekawe, e nawet zwizki z KOR nie przeszkadzay mu w wyjazdach
na Zachd.
Na pocztku lat 90. Meller redaguje miesicznik "Mwi wieki" i robi to wyranie w duchu uprawiania
"poprawnej politycznie" wersji historii, z wyranymi uprzedzeniami do tradycyjnego polskiego patriotyzmu.
Od grudnia 1992 r. rozpoczyna si przyspieszona, byskawiczna kariera S. Mellera w MSZ. Zostaje
wicedyrektorem departamentu, a za rzdw SLD (premierostwo J. Oleksego) - po raz pierwszy wiceministrem spraw zagranicznych. Potem zostaje nominowany na ambasadora we Francji (do 2001 r.). W
czasie gdy dyskutowano o jego kandydaturze na stanowisko ambasadora w Paryu, na posiedzeniu
sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych jeden z jej czonkw, przypominajc dawn prac S. Mellera
jako kasjera w spdzielni kosmetycznej "Izis", powiedzia: "Dobrze si skada, e w kraju synnym z
produkcji kosmetykw bdzie nas reprezentowa czowiek o takim dowiadczeniu" (S. Meller mia kiedy
legitymacj starszej kosmetyczki!).
W kocwce pobytu prowadzi si z partnerk, ktra bya blisk przyjacik Kwaniewskiej. Mwiono
wtedy, e przez ni zaatwi sobie awans na wiceministra, mimo e oceny jego ambasadorowania byy nie
najlepsze".
W 2003 r. zosta skierowany na ambasadora do Moskwy. Ocena jego pracy na tym stanowisku bya
jeszcze gorsza, tym bardziej e nie zna jzyka rosyjskiego i nie nalea do do wybitnych znawcw
Rosji". Mottem jego dziaania, jak wszystkich jego poprzednikw byo: Rosji nie naley drani
Jesieni 2005 r. S. Meller zosta ministrem spraw zagranicznych w rzdzie Kazimierza Marcinkiewicza,
da wyranie do zrozumienia: adnych zmian, zapomnijcie o lustracji i dekomunizacji, nienaruszony
pozostawi jeden z ukadw okrgostoowych.. Sprzeciwi si usuwaniu ludzi zwizanych z bezpiek,
ludzi sowieckiego chowu, absolwentw sowieckich szk partyjnych. Powici jedynie, i to wbrew
swojej woli, dla uwiarygodnienia si w oczach nowej wadzy kilku towarzyszy. Ambasadorw miano
odwoa szedziesiciu, odwoano szeciu.
W pierwszej podry zagranicznej, ktra jest zawsze traktowana jako wyrany symbol wanoci kierunku
nadawanego polityce, Meller pojecha do Moskwy! Po odejciu ze stanowiska szefa MSZ. "Europejczyk"
Meller wyranie opowiedzia si za ograniczeniem obrony polskich interesw narodowych. Jak stwierdzi
na amach "Faktu" z 18 lipca 2006 r.: "Pamitajmy take, e interes narodowy ma swoje granice. Jest
ni europejska solidarno, ktra realnie istnieje. By to zrozumie, potrzebne jest przemeblowanie
mzgu". Jak wielka jest ta rzekoma europejska "solidarno", rzeczywicie moglimy si atwo
przekona w cigu ostatnich kilku lat. Choby z zalece prezydenta Francji Chiraca, by Polska "siedziaa
cicho", ze sprawy osawionego gazocigu rosyjsko-niemieckiego na dnie Batyku, z traktowania polskich
robotnikw w rnych krajach Europy Zachodniej, choby ostatnio w Niemczech.
Warto jeszcze przypomnie pogrki Mellera z wywiadu w "Duym Formacie" z 8 maja 2006 r.: "Ja te
jestem optymist (...) dlatego, e jestemy w Unii Europejskiej, i dlatego, e osoby, ktre warchol
261
politycznie w Polsce, dugo warcholi nie bd. Nie uda im si to (...). A wyrosn im nie
powinnimy pozwoli. Bo jestemy w Unii Europejskiej".
Marcin Meller
(ur. 23 padziernika 1968) historyk, dziennikarz i prezenter telewizyjny. Pochodzi z rodziny ydowskiej, jest
synem Stefana Mellera, byego ambasadora RP w Paryu i Rosji oraz byego ministra spraw zagranicznych oraz
wnukiem komunisty Adama Mellera.
Meller uczszcza do klasy humanistycznej XI Liceum Oglnoksztaccego im. Mikoaja Reja w

Warszawie (cho przez pierwsze p roku uczszcza do klasy matematyczno-fizycznej, wczeniej w
klasie matematyczno-fizycznej V Liceum Oglnoksztaccego im. Ks. Jzefa Poniatowskiego).
Absolwent historii na Uniwersytecie Warszawskim.
Dziki ojcu Stefanowi rozpocz przyspieszon karier. Nie przeszkodzio mu w awansach nawet to, e
redaktor Baczyski wywali go z "Polityki", bo "zabalowa" i nie odda na czas tekstu. Jak wyznawa w
wywiadzie dla "Duego Formatu", wiedzia, e ojciec "pod mostem go nie zostawi". Najpierw chyba
gwnie dziki koneksjom ojca zosta prezenterem telewizyjnym. Par lat temu za zosta naczelnym redaktorem "Playboya". Pogldy ma oczywicie odpowiednie, "poprawne politycznie". W postkomunistycznej "Trybunie" z 26 marca 2007 r. informowano o wiecu proaborcyjnym pt. "Stop fanatykom:
Romanom i Rydzykom". Wrd sygnatariuszy listu poparcia dla feministycznej manifestacji znalazo si
m.in. nazwisko Marcina Mellera obok Wojciecha Olejniczka, Kazimiery Szczuki, Krystyny Kofty,
Magdaleny rody i Izabeli Cywiskiej.
Przez wiele lat pracowa jako reporter w tygodniku "Polityka", gdzie zajmowa si tematyk midzynarodow, polityczn i obyczajow. By dziaaczem NZS-u. By gospodarzem nadawanego przez
TVN w latach 2000-2002 reality show "Agent". Od roku 2003 jest redaktorem naczelnym polskiej edycji
miesicznika "Playboy". Od wrzenia 2005 do czerwca 2008 razem z King Rusin prowadzi magazyn
"Dzie Dobry TVN". Od listopada 2008 do stycznia 2009 prowadzi na antenie TVN teleturniej
"Kapitalny Pomys". Od 24 stycznia 2009 na antenie TVN24 w kad sobot prowadzi magazyn
kulturalny "Drugie niadanie mistrzw". Od 7 kwietnia 2009 roku w radiu Roxy FM w kad niedziel
prowadzi midzy 14:00 a 16:00 swj autorski program pt. "Mellina". Od kwietnia 2011 jest felietonist
Wprost.
W kwietniu 2011 roku ogosi te buczucznie e nie jest ju Polakiem a lzakiem [tym z
RA].Warto przypomnie e jego dziadek by ydowskim komunist, ojciec polskim komunist a
on zosta lskim rasiowcem.
Dwukrotnie onaty. Pierwsz on bya dziennikarka, Agnieszka Niezgoda. Drug on od wrzenia 2007
r jest liderka zespou Andy, Anna Dziewit. Ma modsze bliniacze rodzestwo, Katarzyn i Andrzeja.
262
Katarzyna Meller
Crka Stefana w 2008 zostaa rzecznikiem prasowym spki PL.2011
KLAN MIRSKICH
Micha Mirski
ur. 26 marca 1902 w Kowlu, zm. 7 listopada 1994 w Kopenhadze) ydowski dziaacz komunistyczny, literat,
dziennikarz, stalinista.
Od 1927 dziaacz antypolskiej Komunistycznej Partii Polski. By czonkiem redakcji pism "Cum Kampf",
"Literarisze Tribune" i "Zyben Tog". Przetumaczy m.in. na jzyk jidysz Anty-Dhring Fryderyka
Engelsa.
Podczas II wojny wiatowej schroni si w Zwizku Radzieckim. W 1945 jako repatriant wrci do Polski
i rozpocz prac jako dziennikarz w Polskiej Agencji Prasowej. W latach 19451949 by przewodniczcym Wojewdzkiego Komitetu ydowskiego w odzi. W latach 50. i 60. aktywny czonek
Towarzystwa Spoeczno-Kulturalnego ydw w Polsce oraz czonek redakcji miesicznika "Nowe
Drogi".
W 1968 uciek do Danii i osiad w Kopenhadze, gdzie zmar. Jest pochowany obok ony Klary (1901
1990) i crki Mai Zelman (19271964) na cmentarzu ydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie.
Klara Mirska - Fichman

ur. 1 padziernika 1901 w Warszawie, zm. 9 stycznia 1990 w Kopenhadze) ydowska pisarka
Urodzia si w Warszawie w zamonej rodzinie ydowskiej. Okres II wojny wiatowej spdzia w

Zwizku Radzieckim, skd wrcia jako repatriantka w 1945. W 1968 wyemigrowaa do Danii i osiada
w Kopenhadze, gdzie zmara. Jest pochowana obok ma Michaa (19021994) i crki Mai Zelman
(19271964) na cmentarzu ydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie.
263
KLAN MINCW
Hilary Minc
(ur. 24 sierpnia 1905 w Kazimierzu Dolnym, zm. 26 listopada 1974 w Warszawie) ydowski dziaacz komunistyczny, ekonomista, od 1921 czonek antypolskiej KPP, w okresie powojennym peni szereg funkcji
pastwowych (m.in. minister przemysu, minister przemysu i handlu, wicepremier ds. gospodarczych, pose na
Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji). Od 1949 czonek Komisji Bezpieczestwa KC PZPR,
nadzorujcej aparat represji stalinowskich w Polsce, kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
W okresie midzywojennym wstpi do Zwizku Polskiej Modziey Socjalistycznej i do antypolskiego

Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK, nastpnie KZMP). Od 1921 czonek KPRP/KPP. W 1922
obwodowiec ZMK na na teren Zagbia Dbrowskiego, wojewdztwa krakowskiego, lska
Cieszyskiego i Grnego lska a w latach 1922-1923 czonek Komitetu Centralnego (KC) KZMP.
Pniej studiowa prawo i ekonomi w Polsce, a nastpnie we Francji, gdzie si doktoryzowa. W 1928
wydalony z kraju przez wadze francuskie. Uda si na wschd, przebywa m.in. we Lwowie, a nastpnie
w Samarkandzie (w 1939); podczas pobytu w ZSRR wstpi do WKP(b). W czasie II wojny wiatowej
na przeomie lat 1942/1943 pracowa w redakcji polskiego radia w Saratowie, a nastpnie w Moskwie,
pniej zaangaowa si w tworzenie stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich i Biura Komunistw
Polskich w ZSRR. By pracownikiem redakcji wydawanego od marca 1943 pisma ZPP "Wolna Polska",
gdzie zamieszcza wiele programowych artykuw w sprawie ksztatu geograficznego i spoecznogospodarczego przyszej Polski. W maju 1943 by jednym z wsptwrcw 1 Dywizji Piechoty im.
Tadeusza Kociuszki, 14 maja zosta oficerem politycznym w 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza
Kociuszki wsppracujcym z NKWD najpierw jako szef jej Wydziau Kulturalno-Owiatowego, a od
1 czerwca 1943 szef Wydziau Owiatowego w stopniu majora. W sierpniu 1943 mianowany
prokuratorem dywizyjnym, po wyonieniu si rnicy zda midzy nim a Zygmuntem Berlingiem i
Wodzimierzem Sokorskim zdegradowany do stopnia plutonowego. Od sierpnia 1944 by czonkiem
Biura Politycznego Komitetu Centralnego PPR.
W Rzdzie Tymczasowym obj tek ministra przemysu. Postulowa centralizacj gospodarcz w Polsce,
propagowa i wdraa system nakazowo-rozdzielczy. W 1949 stan na czele Pastwowej Komisji Planowania Gospodarczego. By take przewodniczcym Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrw.
Minc, dyktator gospodarczy, "wsawi si" m.in. przeprowadzeniem tzw. bitwy o handel. "Bitwy",
ktra w katastrofalny sposb zdruzgotaa polski handel i prywatn inicjatyw. To Minc wywar
decydujcy wpyw na wprowadzenie we wrzeniu 1948 roku nowej, skrajnie sekciarskiej polityki
rolnej, niszczcej szans realnego rozwoju wsi. Wyjtkowo szkodliwy dla kraju realizowany pod
kierownictwem Minca tzw. plan 6-letni, ze skrajnie zawyonymi, nierealnymi zadaniami, ktre
wci podnoszono pod hasem umocnienia "obronnoci" kraju przed "imperialistami". W rezultacie wyciskano z ludnoci wszystko, co tylko si dao, w przyspieszonym tempie spadaa stopa
yciowa, a zwaszcza konsumpcja przetworw zboowych i misa
264
Maria Dbrowska zapisaa w swym dzienniku pod dat 8 wrzenia 1948 r. nastpujcy komentarz do
goszcego cakowit zmian polityki wobec wsi referatu Minca: "(...) Dzi znw Hilary Minc wypowiedzia wielk wojn 'bogatym chopom'. W mowie tej peno niewiarygodnych gupstw, nienawici do
Polski, bawochwalczej czci dla Rosji, peno takich kamstw o tym kraju, e ko by si umia (...)" (M.
Dbrowska: "Dzienniki powojenne 1945-1949", Warszawa 1996, s. 278).
W 1956, na fali wydarze czerwcowych, usunito go z Biura Politycznego. Zoy samokrytyk, ale w
1959 zosta usunity z KC PZPR i zmuszony do wystpienia z partii.
Sztab Minca, jego otoczenie skadao si w wikszoci z ludzi pochodzenia ydowskiego.
Julia Minc
(ur. 29 maja 1901, zm. 26 listopada 1987 w Warszawie) ydowska dziennikarka , wieloletnia szefowa Polskiej
Agencji Prasowej w okresie PRL, wiceprzewodniczca Pastwowej Komisji Etatw (1954-1956). ona ekonomisty
i polityka Hilarego Minca (19051974). Dziaaczka antypolskich - KPP, FPK, ZPP w ZSRR, PPR i PZPR.
W czasie jej urzdowania PAP miaa wyczno na publikowanie wielu istotnych wiadomoci w kraju
oraz uczestniczya w szerzeniu propagandy komunistycznej i umacnianiu cenzury.
Bronisaw Minc
(ur. 5 maja 1913 - zm. 28 stycznia 2004) ydowski ekonomista marksistowski, publicysta, brat Hilarego Minca.
Jednego z architektw gospodarczego bankructwa PRL.
W latach 19461952 dyrektor Departamentu Koordynacji w Centralnym Urzdzie Planowania i w

Pastwowej Komisji Planowania Gospodarczego. W latach 1948-1984 kierowa katedr w Szkole
Gwnej Planowania i Statystyki w Warszawie, wieloletni dziekan wydziau oraz prorektor do spraw
nauki tej uczelni. W latach 1953-1968 kierowa Zakadem Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii
Nauk. Przy pomocy brata uzyska tytu doktora nauk ekonomicznych w SGPiS w 1950 r. W 1955 r.
otrzymuje kolejn nominacj na profesora nadzwyczajnego, a w sze lat pniej profesora zwyczajnego.
Henryk Minc
inny brat, dr Henryk Minc, by ambasadorem PRL w Budapeszcie
265
KLAN MYNARSKI HBNER

Jzef Mynarski
Ojciec Ryszarda i dziadek Danuty Marii Hbner -
(1897 1946) - do komunistw przysta 1 padziernika 1944r., wstpujc do bezpieki, a konkretnie do

Powiatowego Urzdu Bezpieczestwa Publicznego w Nisku. Szybko awansowa. Ju ptora miesica
pniej by kierownikiem tamtejszej Sekcji ledczej. Przeoonym Jzefa Mynarskiego w niaskiej
bezpiece by kat Polakw Stanisaw Supruniuk. Byskotliw karier Jzefa Mynarskiego w niaskim
UB przerwaa mier 5 marca 1946 r. Jego bestialstwo nigdy rzecz jasna nie zostao rozliczone. Jednak
przykad dyspozycyjnego i okrutnego ubeka nie poszed na marne rodzinn tradycj kontynuowa syn Ryszard Mynarski ojciec Danuty Marii Hbner.
Ryszard Mynarski
(ur. 1923 r.) ojciec Danuty Marii Hbner.
Po ukoczeniu gimnazjum w Kowlu, w czasie wojny od 1940 do 1943 r. pracowa w tartaku w

Zarzeczu, a nastpnie w Zarzdzie Drogowym w Nisku. We wrzeniu 1944 r. wstpi do Milicji Obywatelskiej. Z jej ramienia organizowa posterunek MO w Pysznicy koo Niska. Nastpnie, przez prawie rok
od listopada 1944 r. suy w LWP. W lipcu 1945 r. Ryszard Mynarski trafi pod skrzyda ojca, zatrudniajc si jako oficer ledczy PUBP w Nisku. Tam wsppracowa ze swoim szefem i synnym z
torturowania winiw oprawc Stanisawem Supruniukiem ciganym z wniosku prokuratury od 1999
roku za zbrodnie na narodzie polskim.
W lipcu 1946 r., czyli ju po mierci Jzefa Mynarskiego, przej obowizki szefa niaskiego UB,
zastpujc przeniesionego do PUBP w Kronie, Stanisawa Supruniuka. Po wydaniu na Supruniuka
wyroku mierci przez podziemie niepodlegociowe przeniesiono go na bezpieczniejszy odcinek, a jego
miejsce zaj Ryszard Mynarski..
Po rocznym kierowaniu PUBP w Nisku, w padzierniku 1947 r. zosta przeniesiony do PUBP w
niedalekim Jarosawiu, te na stanowisko oficera ledczego. Jednak z troski o wasn skr ubek
Mynarski czmychn w 1948 roku do Warszawy.
Dwa miesice wczeniej urodzia si crka Danuta. Rodzina przeniosa si do Warszawy Ryszard
Mynarski zamieszka na Suewcu. W III RP Ryszardem Mynarskim, ze wzgldu na jego powojenne
zasugi, interesowa si ju wymiar sprawiedliwoci. W kwietniu 2000 r. Prokuratura Okrgowa w
Tarnobrzegu wystpia do MSWiA o udostpnienie jego akt osobowych, tak jak czterech innych
funkcjonariuszy niaskiego PUBP. Dwa miesice pniej Ministerstwo zgodzio si przekaza
266
dokumenty. Przygotowywany akt oskarenia by zwizany ze ledztwem w sprawie Stanisawa

Supruniuka. ledztwo stano jednak w miejscu. Nazwisko Mynarskiego pojawia si m.in. w ksice
Zbigniewa Nawrockiego Zamiast wolnoci. UB na Rzeszowszczynie 1944 1949, Rzeszw 1998.
Autor przytacza sprawozdanie z dziaalnoci PUBP w Nisku za pierwsze miesice 1947 r., czyli
bezporednio po sfaszowanych przez komunistw wyborach do Sejmu. P.o. szefa niaskiego UB, czyli
wanie Ryszard Mynarski, meldowa do Rzeszowa: Likwidacja PSL nastpia na skutek akcji tut.
Urzdu, jaka trwaa od m-ca listopada 1946 r. 75 proc. byych czonkw PSL przeszo do SL. W ksice
znajdujemy te ponur statystyk dziaalnoci PUBP w Nisku: w 1944 r. aresztowano w tym powiecie 93
osoby, w 1945 r. 185 osb, w 1946 r. 200, w 1947 r. 131, a w 1948 r. 147 osb. Jak wida,
najwicej aresztowanych przypada na rok 1946, kiedy tamtejszym UB kierowa Ryszard
Mynarski. Dzi zdjcia ojca polskiej eurokomisarki mona oglda na wystawach. Nie jest to jednak ani
Muzeum Powstania Warszawskiego, ani inne miejsce, ukazujce bohaterw niepodlegociowej walki.
Fotografie Ryszarda Mynarskiego wisz natomiast wrd wizerunkw innych ubeckich oprawcw.
Danuta Maria Hbner

ur. 8 kwietnia 1948 w Nisku minister ds. europejskich w rzdzie Leszka Millera i bya szefowa UKIE, pierwszy
polski komisarz w Unii Europejskiej (ds. polityki regionalnej), posanka do Parlamentu Europejskiego VII
kadencji, karierowiczka PRL.
Danuta Maria Hbner w latach 19701987 bya czonkiem partii komunistycznej PZPR. Naleaa do
postkomunistycznej organizacji Stowarzyszenia Ordynacka.
Jej yciorys to typowa cieka kariery wczesnego obiecujcego komunisty z nieodzownym oczywicie
stypendium Fulbrighta(kunia kadr midzynarodwki). Wyjechaa tam Pani Danuta w tak niesamowitych okolicznociach, e do dzi wielu pamita ten przypadek. Ot Wojciech Hubner, m Danuty,
dzie po zostaniu I sekretarzem POP PZPR na SGPiS przyzna stypendium w USA sobie i swojej onie.
W 2009 zostaa kandydatk Platformy Obywatelskiej w wyborach do PE jako lider listy w okrgu
Warszawa, usilnie zataja przed opini publiczn prawd o swojej rodzinie, nawet wpis do Wikipedii o jej
ojcu i dziadku zosta usunity nagle tu przed ...jej kampani do parlamentu Europejskiego!
Danuta Hbner wysza za m tu po ukoczeniu studiw (1971). Ma dwie crki Ew i Karoline.
Wojciech Hbner
Byy I sekretarz POP PZPR na SGPiS, zasyn tym e przyzna stypendium w USA (Fulbrighta) sobie i swojej
onie Danucie w pierwszym dniu objcia stoka I sekretarza.
Jest mem Danuty Marii Hbner
267
KLAN MODZELEWSKICH
Zygmunt Modzelewski (Fischer)
Stalinowiec, ydowski dziaacz komunistyczny, aktywista i funkcjonariusz partyjny i pastwowy PRL, m.in.
minister spraw zagranicznych w okresie budowy systemu dominacji sowieckiej w Europie rodkowej,
ekonomista,zdrajca Polski. By wiceministrem i ministrem spraw zagranicznych Polski Ludowej i czonkiem Rady
Pastwa. Z racji penienia tak wysokich funkcji nalea do wskiego krgu "wacicieli Polski Ludowej".
Urodzi si 15 kwietnia 1900 roku w Czstochowie. W 1917 roku wstpi do rewolucyjnej Socjaldemokracji Krlestwa Polskiego i Litwy. W 1918 do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. Ze sfaszowanym paszportem wyjecha w 1923 roku do Francji. Tam w latach 19231937 by dziaaczem
Francuskiej Partii Komunistycznej (a w latach 19241925 nawet czonkiem Komitetu Centralnego FPK).
Studiowa na Uniwersytecie i w Szkole Nauk Politycznych w Paryu, w 1928 roku obroni doktorat z
ekonomii. W okresie dokonywanych przez Stalina czystek wyjecha do ZSRS. Nie ominy go wewntrzne porachunki w stalinowskiej partii: w latach 19371939 by wiziony w ZSRS. Mimo tych
dowiadcze pozosta zdyscyplinowanym komunist i deklarowa gotowo postpowania zgodnie z
wytycznymi sowieckiej partii.
W 1943 roku by wspzaoycielem stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich w tym okresie
jednego z waniejszych narzdzi realizacji polityki Stalina wobec Polski. Zosta take czonkiem
Centralnego Biura Komunistw Polskich. W 1944 roku wraz z innymi dziaaczami formalnie zosta
czonkiem Komitetu Centralnego PPR.
Budowa podstawy systemu totalitarnego w Polsce. W 1944 roku zosta pierwszym dyrektorem agencji
Polpress. Mianowano go posem do powoanej przez PPR fasadowej Krajowej Rady Narodowej. W
1945 roku by ambasadorem komunistycznego rzdu w Moskwie, a od czerwca 1945 do lutego 1947
podsekretarzem stanu w zdominowanym w peni przez PPR Ministerstwie Spraw Zagranicznych tzw.
Tymczasowego Rzdu Jednoci Narodowej.
Po sfaszowanych przez komunistw wyborach w lutym 1947 roku take zosta posem z ramienia PPR.
W ramach nowego rzdu obj tek ministra spraw zagranicznych (19471951). W latach 19511954 by
rektorem Instytutu Nauk Spoecznych przy KC PZPR. W latach szczytowego stalinizmu i powszechnego
terroru by take czonkiem Rady Pastwa PRL. W kolejnych wyborach do sejmu w 1952 roku ponownie zosta posem tym razem PZPR, ktrej nieprzerwanie by czonkiem. Nieprzerwanie by te
czonkiem najwyszych gremiw partii komunistycznej Komitetu Centralnego.
Przez Bolesawa Bieruta odznaczony najwyszymi odznaczeniami w tym Orderem Budowniczych
Polski Ludowej. Zmar w 1954 roku.
268
Karol Modzelewski
(ur. 23 listopada 1937 w Moskwie) ydowski historyk i profesor nauk humanistycznych, dziaacz tzw. demokratycznej opozycji w okresie PRL, senator I kadencji, karierowicz PRL.
Jest naturalizowanym(przybranym) synem Zygmunta Modzelewskiego, czonka SDKPiL, KPP,

Francuskiej Partii Komunistycznej (take czonkiem KC FPK), i czonkiem KC PPR-PZPR.
Jego prawdziwy ojciec, przedwojenny komunista ydowski, zosta aresztowany w Moskwie w 1937
roku.
W latach 19621964 by asystentem i doktorantem w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1957 wstpi do PZPR. W 1964 zosta wydalony razem z Jackiem Kuroniem z szeregw
partii. Wykrelono go wwczas rwnie z listy czonkw ZMS. W zemcie na wydalenie wystosowali
List otwarty do Partii, krytykujcy lini polityczn PZPR. Usunito go wwczas take ze studiw
doktoranckich i z pracy. Bra udzia w wydarzeniach marca 1968.
W latach 19721983 by zatrudniony w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN we Wrocawiu.
W 1980 wstpi do "Solidarnoci", by pomysodawc nazwy zwizku.- i jego tzw. doradc, czynic w ten
sposb wiele szkd temu oddolnemu narodowemu ruchowi spoecznemu. Wchodzi w skad prezydium
dolnolskiego MKZ, prezydium zarzdu regionu, Krajowej Komisji Porozumiewawczej, bra take
udzia w I KZD w Gdasku.
Do 1992 pracowa w Instytucie Historii PAN, w 1990 uzyskujc tytu naukowy profesora.
W latach 19921994 by zatrudniony w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocawskiego. Od 1994
zawodowo zwizany z Instytutem Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego na stanowisku profesora.
Jest czonkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, w grudniu 2006 obj stanowisko wiceprezesa
PAN. Dziaa w Towarzystwie Naukowym Warszawskim.
W okresie 19891991 sprawowa mandat senatora I kadencji, wybranego w wojewdztwie wrocawskim
z ramienia Komitetu Obywatelskiego. Na pocztku lat 90. wsptworzy Solidarno Pracy, nastpnie
Uni Pracy. By jej honorowym przewodniczcym, rezygnujc z tej funkcji oraz z dziaalnoci partyjnej
w 1995. W 2005 wszed w skad komitetu wyborczego Wodzimierza Cimoszewicza w wyborach prezydenckich.
Wielki przeciwnik lustracji i IPN, ktry to w wypowiedzi dla Gazety Wyborczej zaatakowa twierdzc
"Trzeba stwierdzi, e IPN nie daje gwarancji rzetelnoci naukowej
Ju wczeniej ("Gazeta Wyborcza" 13-15 sierpnia 2005 r.) zapytany przez dziennikarza o jego wasne
rodowisko: "rodowisko historykw bulwersuj informacje o wsppracy ich wybitnych kolegw po
fachu z peerelowskimi tajnymi subami. To take przecieki autorstwa badaczy z IPN?". Tu znany
historyk uzna, e jakiekolwiek prby ujawniania komunistycznej agentury we wasnych szeregach s
habice i niepotrzebne: "Nie mam pobaania dla tej prby wywoania odruchu tropicielstwa w ro-
269
dowisku historykw uniwersyteckich. Jest to prba wniesienia do rodowiska uniwersyteckiego

najbardziej skrajnej i brudnej postaci walki politycznej
KLAN MORAWSKICH
Edward Osbka-Morawski
wac. Edward Osbka, (ur. 5 padziernika 1909 w Bliynie k. Skaryska-Kamiennej, zm. 9 stycznia 1997 w
Warszawie) dziaacz socjalistyczny, przewodniczcy stalinowskiego PKWN, czonek KRN, premier Rzdu
Tymczasowego i Tymczasowego Rzdu Jednoci Narodowej, kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
W 1928 przenis si do Koskich i podj prac w urzdzie gminy w Duraczowie; wwczas te wstpi
do Polskiej Partii Socjalistycznej i Towarzystwa Uniwersytetw Robotniczych. W 1936 przyby do Warszawy, gdzie z ramienia Warszawskiej Spdzielni Mieszkaniowej wszed w skad zarzdu
warszawskiego oddziau Zwizkw Zawodowych Pracownikw Spdzielczych. W 1938 zaoy
Spdzielni Spoywcw "Wyzwolenie", ktrej by prezesem do 1939. W tym czasie zatrudni w swojej
spdzielni (jako ksigowego) Bolesawa Bieruta, a w oliborskiej komrce PPS wspdziaa m.in. z
Wand Wasilewsk. W 1938 rozpocz nauk w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie na Wydziale
Prawa i Ekonomii.
5 padziernika 1939 uda si do radzieckiej strefy okupacyjnej, zatrzymujc si na trzy miesice w
Hajnwce, skd, za zgod wadz radzieckich, czsto wyjeda w sprawach zaopatrzeniowych do rnych
miast tzw. Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Biaorusi.[tak Stalin nazywa polskie wschodnie ziemie II
RP]. Pod koniec grudnia 1939 powrci do Warszawy i nawiza wspprac z Adamem Prchnikiem i
jego grup "oliborskich socjalistw", organizujc konkurencyjne ugrupowania wobec utworzonego
przez dziaaczy PPS konspiracyjnego "Wolno, Rwno, Niepodlego".
W maju 1941 wstpi do organizacji "Barykada Wolnoci", a po aresztowaniu jej przywdcw przez
Niemcw wraz ze Stanisawem Chudob przej nad ni kontrol. 1 wrzenia 1941 wszed do 6-osobowego kierownictwa organizacji Polscy Socjalici.
31 grudnia 1943 wzi udzia w spotkaniu zaoycielskim KRN, zostajc jej wiceprzewodniczcym. Ju
16 marca 1944 przewodniczy, wsplnie z Marianem Spychalskim, delegacji KRN, jaka wyruszya do
Moskwy w celu nawizania kontaktw z komunistami polskimi przebywajcymi w ZSRR; do Moskwy
dotara ona dopiero 16 maja 1944, a 22 maja zostaa przyjta przez Stalina, ktry uzna KRN za przedstawicielstwo narodu polskiego.
Przebywa w ZSRR do 27 lipca 1944; w tym samym dniu podpisa tajne porozumienie z Wiaczesawem Mootowem w sprawie uznania linii Curzona za wschodni granic Polski w oparciu o
Pakt Ribbentrop-Mootow z 1939 roku uznajc w ten sposb IV rozbir Polski za fakt dokonany. Z
270
punktu prawa midzynarodowego porozumienie to byo bezprawne i nie nioso skutkw prawnych
odnonie polskiej granicy wschodniej i polskich ziem okupowanych przez ZSRR po 1945 roku.
Nastpnie, jako przewodniczcy powoanego w Moskwie stalinowskiego PKWN, zosta przetransportowany przez NKWD do Chema.
5 sierpnia 1944 w rozmowie ze Stanisawem Mikoajczykiem zaprzeczy, jakoby w Warszawie wybucho
powstanie:
adnych walk w Warszawie nie byo. W Warszawie panuje zupeny spokj.
Jednak ju 1 wrzenia, przemawiajc w Lublinie, obarczy odpowiedzialnoci za wybuch powstania
emigracyjne wadze, stwierdzajc:
Tragedia Warszawy to rwnie zowrogi wynik nieodpowiedzialnej i podstpnej gry,
podjtej przez klik sanacyjn, ktra z brudnych pobudek dzy wadzy nad narodem
daa haso do przedwczesnej, nieprzygotowanej, beznadziejnej i nieuzgodnionej z sojusznikami walki powstaczej.
Swoje oskarenia kierowa zwaszcza pod adresem gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego
11 wrzenia 1944 podczas obrad KRN, omawiajc dotychczasowy sukces rzdw PKWN, Osbka
potpia niepodlegociowe podziemie:
Na szczcie w narodzie naszym jest tylko garstka warchow, od ktrych cay nard
odwraca si z odraz i wzgard. Szeregi ludzi dobrej woli, ktrzy dotychczas ulegali
podszeptom tej gry bankrutw, topniej z kadym dniem i najblisze tygodnie poka,
e bankruci londyscy s zupenie sami, odizolowani cakowicie od narodu.
Od padziernika 1944 by kierownikiem resortw spraw zagranicznych oraz rolnictwa i reform rolnych.
30 padziernika 1944 wsplnie z Bierutem, Michaem ymierskim i Stanisawem Radkiewiczem podpisa Dekret o ochronie pastwa. 31 grudnia 1944 zosta premierem rzdu tymczasowego, w czerwcu
1945 przeksztaconego w Tymczasowy Rzd Jednoci Narodowej. W odezwie Do ludnoci wyzwolonej
Warszawy pisa:
Wadz w stolicy obj Rzd Tymczasowy, prawowity Rzd Polski, wyoniony przez
Krajow Rad Narodow na podstawie konstytucji z 1921 roku. [...] Odrzucie precz
podszepty rozbijaczy jednoci narodowej, reakcyjnych bankrutw politycznych, sprawcw naszych klsk i nieszcz narodowych, winowajcw tragicznego powstania we
wrzeniu ubiegego roku, podegaczy wojny domowej z AK i NSZ.
W przemwieniu w Polskim Radiu mwi o Stalinie i Armii Czerwonej:
Nie ma sw, ktrymi mona by wyrazi ogrom szczcia, jakie przepenia serce kadego z nas, nie ma sw, ktrymi mona by wyrazi w caej peni podzikowanie i
hod naszej wyzwolicielce, bohaterskiej Armii Czerwonej, i jej genialnemu wodzowi,
Marszakowi Stalinowi.
271
21 kwietnia 1945 podpisa w Moskwie ze Stalinem Ukad o przyjani, pomocy wzajemnej i wsppracy
powojennej pomidzy Rzeczpospolit Polsk a ZSRR, jak rwnie szereg innych, skrajnie
niekorzystnych dla Polski porozumie.
29 czerwca 1947 zosta odwoany z funkcji przewodniczcego Centralnego Komitetu Wykonawczego, a
we wrzeniu straci rwnie miejsce w skadzie CKW. Nie wzi udziau w kongresie zjednoczeniowym
PPR i PPS. 20 stycznia 1949 zosta odwoany z funkcji ministra administracji publicznej. Do 1968 by
dyrektorem Centralnego Zarzdu Uzdrowisk. By posem na Sejm Ustawodawczy w latach 19471952.
W 1956 wstpi do PZPR, z ktrej wystpi w 1970. W 1990 podj prb reaktywacji PPS, jednak zaoona przez niego partia, jedna z kilku o tej nazwie, nie odegraa adnej roli w polityce.
Od 1944 by mem Wisy Pankiewicz. Jego drug on bya Anna Hania Osbka.
27 lipca 1944 roku w imieniu PKWN Edward Osbka-Morawski podpisa w Moskwie Porozumienie midzy PKWN a rzdem ZSRR o polsko-radzieckiej granicy. Tym samym zrzek si w
imieniu polskich komunistw praw i pretensji do tzw. Kresw Wschodnich pooonych na
wschd od Linii Curzonaa cilej Linii Namira.
Anatolij Sobczak, polskiego pochodzenia mer Petersburga (jednym z jego urzdnikw by Wadimir
Putin), powiedzia w radiu, e zgodnie z prawem jeeli federacja kilkunastu pastw si rozpada, to
tereny wczone do niej si w 1939 roku mog wrci do stanu sprzed aneksji.
Dr hab. Dora Kacnelson, wybitny filolog i historyk, nieyjca ju polska ydwka, ktra wikszo ycia
spdzia w ZSRR, twierdzia, e w momencie rozpadu Zwizku Radzieckiego istniaa moliwo powrotu do Polski: Lwowa, Grodna, Stanisawowa, a nawet Tarnopola.
Stworzenie z terenw zabranych Polsce w 1939 r. Republiki Wschodniej Polski, do ktrej cignito by
Polakw z caej Federacji (przede wszystkim z Kazachstanu). Gdyby wwczas wadze Polski wystpiy z
takim daniem, to bya szansa na odzyskanie chocia czci utraconych ziem. Byo to jednak moliwe
do momentu powstania niepodlegej Biaorusi, Litwy i Ukrainy.
Win za to ponosi ..rzd Tadeusza Mazowieckiego ktry zaprzepaci dziejow szans mylc tylko
o wasnych stokach i karierach a nie o interesie Polakw i Polski po 1990 roku.
Wisa Janina Pankiewicz

(ur. 14 kwietnia 1922 w Warszawie, zm. 13 lipca 2000 w Warszawie) komunistka,socjolog, dziennikarz,, ona
premiera Edwarda Osbki-Morawskiego - zdrajcy Polski, karierowiczka PRL.
W II RP naleaa do Czerwonego Harcerstwa Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W okresie od

1943 do 1945 dziaaa w komunistycznym Zwizku Walki Modych. W latach 50. ukoczya socjologi
na Uniwersytecie Warszawskim. Od lat 50. bya redaktorem w Wydawnictwie Sztuka, a nastpnie w
Skadnicy Ksigarskiej.
272
Wisa Pankiewicz bya czonkiem Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Od 1978 do 2001 bya
czonkiem Towarzystwa Mionikw Historii i przewodniczc sekcji historii Warszawy. W latach 80.
organizowaa wykady z tzw. historii Polski. Od jesieni 1980 bya wsporganizatork i animatork
Wszechnicy Robotniczej "S" Regionu Mazowsze. Od 1982 do 1989 bya kolporterk Tygodnika
Mazowsze.
Micha Osbka -Morawski

Syn Edwarda i Janiny w III RP by m.in. dziaaczem lewackiej Unii Pracy i jej kandydatem na posa w wyborach
parlamentarnych w 1993
KLAN NASZKOWSKICH
Marian Naszkowskich
Komunista, przedwojenny dziaacz antypolskiej KPP, a po wojnie m.in. szef Polskiej Misji
Wojskowej w Paryu, ambasador w ZSRS, wiceministra obrony i szefa Gwnego Zarzdu
Politycznego Ludowego Wojska Polskiego.
gen. bryg. Marian Naszkowski od VI.1950-do X.1952 by szefem GZPWP
Gwny Zarzd Polityczno-Wychowawczy Wojska Polskiego (GZPW WP) - Gwny Zarzd
Polityczny Wojska Polskiego (GZP WP) Instytucja Centralna Ministerstwa Obrony Narodowej
funkcjonujca w ludowym Wojsku Polskim w latach 1944 - 1989 na prawach wydziau Komitetu
Centralnego PZPR.
W 1945 r. zosta szefem Polskiej Misji Wojskowej w Paryu, w 1947 r. ambasadorem w Moskwie, 3 lata
pniej wiceministrem obrony i szefem GZP LWP, za 1952 r. wiceministrem spraw zagranicznych, ktr
to funkcj peni a do 1968 r. Nastpnie przesunito go na stanowisko redaktora naczelnego "Nowych
Drg", a w 1972 r. wysano na ambasadora przy Midzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie.
Krystyna Naszkowska
crka komunistycznego generaa i dziennikarka Gazety Wyborczej od spraw... rolniczych.!
273
KLAN OCHAB PASTUSIAK

Edward Ochab
(ur. 16 sierpnia 1906 w Krakowie, zm. 1 maja 1989 w Warszawie) komunistyczny dziaacz polityczny PRL. I
sekretarz KC PZPR w 1956 i przewodniczcy Rady Pastwa w latach 19641968. Pose na Sejm Ustawodawczy
oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, czonek Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR,
nadzorujcej Ludowe Wojsko Polskie od maja 1949 roku.
Od poowy lat dwudziestych aktywnie dziaa w ruchu spdzielczym. W 1929 zapisa si do antypolskiej
KPP, za co w sanacyjnej Polsce by wielokrotnie aresztowany (w latach 1933 i 1938 skazany na kar wizienia dziki czemu przey stalinowsk czystk).
W 1939 uciek do ZSRR. Do chwili inwazji hitlerowskiej na ZSRR przebywa w Kijowie i Saratowie,
gdzie pracowa w sowieckim Wydawnictwie Literatury w Jzykach Obcych. Po 1941 suy jako
ochotnik w Armii Czerwonej.
Wsporganizator stalinowskiego ZPP oraz I Armii Wojska Polskiego w ZSRR. Skierowany przez
WKP(b) do 1. Polskiej Dywizji im. Tadeusza Kociuszki. Od maja 1943 w randze podporucznika by w
1. Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki jednym z czoowych oficerw politycznych (tzw.
"politrukw") wsppracujcym z NKWD; powierzono mu funkcj wykadowcy i kierownika szkoy dla
podoficerw politycznych 2. Puku Piechoty 1. Dywizji. Pod koniec grudnia 1943 w randze porucznika
zosta mianowany zastpc dowdcy ds. polityczno-wychowawczych powstajcej wwczas 3. Dywizji
Piechoty im. R. Traugutta; odpowiada za szkolenie polityczne onierzy.
Z gorliwoci realizowa wytyczne, ktre godziy w interesy Polski, suc jednoczenie interesom
sowieckim klasycznym przykadem jest przeprowadzenie akcji na rzecz uznania przez onierzy tzw.
linii Curzona za prawn i historycznie uzasadnion granic midzy Polsk a ZSRR. W jednym ze swoich
raportw podsumowujcych t akcj pisa: "Ogromna wikszo onierzy pochodzcych z tzw. kresw
wschodnich pogodzia si z tym, e ziemie z wikszoci ukraisk i biaorusk wejd w skad republik
sowieckich. Powtarzaj si pytania ju nie o to, czy osadnicy odzyskaj swoje stare parcele na kresach,
lecz czy otrzymaj odpowiedni rekompensat w Polsce centralnej i zachodniej".
W styczniu 1944 Edward Ochab wszed w skad powoanego wwczas w Moskwie tajnego Centralnego
Biura Komunistw Polskich (CBKP), jako czonek specjalnego zespou zoonego z oficerw politycznych. Ich zadaniem bya indoktrynacja polityczna w wojsku polskim, wedug linii ustalonej przez
CBKP. Nalea do najbardziej zaufanych czonkw tego zespou, np. w maju 1944 wszed ju jako
major do specjalnej politycznej komisji weryfikacyjnej, powstaej na mocy uchway CBKP w Armii
Berlinga.
W armii Berlinga zrobi byskawiczna karier. W drugiej poowie 1944 by ju pukownikiem i zastpc
dowdcy 1. Armii ds. polityczno-wychowawczych, a zarazem penomocnikiem Rady Wojennej tej armii.
25 lipca jako penomocnik Rady przyby na czele tzw. grupy operacyjnej (zoonej ze 152 oficerw i
274
podoficerw) do Lublina w celu przygotowania tam siedziby PKWN. W pierwszych dniach sierpnia
1944 zosta wczony w skad Komitetu Centralnego PPR. Podczas obrad Krajowej Rady Narodowej
(KRN) w Lublinie (911 wrzenia 1944) mwi: "Organizuje si w Polsce rzd demokratyczny i dawne
chwasty nie mog wicej istnie, wrci do wadzy. (...) Niestraszna jest dla nas wroga polityka AK, idca
na rk hitlerowskim przywdcom. (...) Jasn jest rzecz, e naley spowodowa, aby z ludmi takimi
rozprawi si po wojskowemu (...). Oni s w stanie nam szkodzi i ich naley zniszczy".
23 listopada obj kierownictwo resortu administracji publicznej PKWN. Po powoaniu 31 grudnia 1944
Rzdu Tymczasowego zosta wiceministrem administracji publicznej.
Od kwietnia do czerwca 1945 by ministrem administracji publicznej w Rzdzie Tymczasowym RP i
czonkiem sekretariatu KC PPR. W latach 19461948 skierowano go na lsk, gdzie zosta I sekretarzem
PPR w Katowicach. W tym czasie przewodniczy rwnie Spoem podczas bitwy o handel.
21 lipca 1945, podczas VIII sesji KRN nawoywa: "Reakcj polsk trzeba z korzeniami wyrwa z
naszego gruntu (...). Mamy zupene zaufanie do kierownictwa tych kadr, ktre bd prowadzi walk a
do zupenego zniszczenia band reakcyjnych. (...) my reakcji wicej do wadzy nie dopucimy".
4 lutego 1947 podczas otwarcia Sejmu Ustawodawczego wygosi mow, w ktrej "wyrazi najwiksz
rado, e nareszcie Polska bdzie miaa peny ustrj komunistyczny i bdzie wiecznie zwizana z tym
ustrojem ze Zwizkiem Sowieckim. Dzikowa Zwizkowi Sowieckiemu za pomoc udzielon w
zaprowadzaniu ustroju komunistycznego w Polsce i skadajc najgbszy hod Zwizkowi Sowieckiemu i
jego wadzom przysig wieczyst mio i wierno Sowietom"
W czerwcu 1948 obj funkcj prezesa "Centralnego Zwizku Spdzielczego" (CZS) w celu spacyfikowania, niezalenego dotd od wadz pastwowych, ruchu spdzielczego. 21 sierpnia 1948 przyjto
odpowiednie ustawy, ktre day mu jako przewodniczcemu CZS prawo nadzoru, rewizji,
opiniowania celowoci istnienia oraz zatwierdzania statutw spdzielni. W dniach 2324 wrzenia 1948,
w czasie obrad plenum Komisji Centralnej Zwizkw Zawodowych, mianowano go na szefa "Centralnych Zwizkw Zawodowych"; w sposb ostateczny zamkno to proces cakowitego uzaleniania
zwizkw zawodowych od reimu komunistycznego; stay si one organizacj majc przede wszystkim
wspdziaa w wymuszaniu zwikszenia produkcji.
W okresie wewntrzpartyjnej walki z tzw. gomukowszczyzn wiernie stan po stronie Bolesawa
Bieruta, ostro atakujc Wadysawa Gomuk za jego tzw. "prawicowo-nacjonalistyczne odchylenia"; w
nagrod za swoj postaw we wrzeniu 1948 zosta wybrany w skad Sekretariatu KC PPR.
Ochab sprawowa po wojnie funkcje polityczne w wojsku (mianowany zosta generaem brygady),
obejmujc w 1949 funkcj wiceministra obrony narodowej (12 czerwca 1950 zosta odwoany) oraz szefa
Gwnego Zarzdu Politycznego w Wojsku Polskim.
W latach 19501956 by jednym z sekretarzy KC PZPR. Po mierci Bolesawa Bieruta I sekretarz tej
partii (marzec-padziernik 1956). W PZPR reprezentowa nurt centrowy, niezaleny tak od natoliczykw, jak i puawian.
275
Po padzierniku 1956 powoli odsuwany od wanych stanowisk partyjnych. W latach 19571959 minister
rolnictwa (na ktrym nienajlepiej si zna co przyznawali nawet jego wsppracownicy). W latach
19571964 sekretarz PZPR. W latach 19611964 zastpca przewodniczcego Rady Pastwa, a od 12
sierpnia 1964 do 11 kwietnia 1968 jej przewodniczcy. W tym czasie wsawi si m.in. odmow przyjcia
w Polsce papiea Pawa VI, ktry zamierza uczestniczy w uroczystociach tysiclecia Chrztu Polski.
Ustpi w lipcu 1968 na znak protestu przeciwko kampanii antysemickiej rozptanej przez Moczara i
Gomuk.
Mia opini przewidujcego koniunkturalisty; zawsze popiera tych, ktrzy w danej chwili posiadali
najwiksz wadz; jedynym wyjtkiem bya jego postawa 1968, gdy z wasnej woli zrzek si wszystkich
stanowisk pastwowych i partyjnych. By rwnie dyspozycyjny, dlatego kierownictwo partii
wykorzystao go przy obsadzaniu wolnych w danej chwili stanowisk pastwowych.
on Edwarda Ochaba bya Rozalia Ochab z domu Rachela Silbiger (19071996). Oboje s pochowani
na Cmentarzu Wojskowym na Powzkach w Warszawie.
Edward Ochab mia dwch braci: Stanisawa i Jana weterynarza i dziaacza ZSL. Crka Edwarda
Ochaba Anna jest on Longina Pastusiaka, druga crka Zofia (19432011) ukoczya Wydzia
Elektryczny Politechniki Warszawskiej, przez wiele lat uczya matematyki w warszawskich szkoach.
Zostaa pochowana na Cmentarzu ydowskim w Warszawie[. Trzecia crka Maryna jest tumaczk.
Fragment wywiadu z byym przewodniczcym Rady Pastwa w ksice pt. Oni Teresy Toraskiej, w
ktrym m.in. Ochab z dum wspomina stalinowski okres polskiej historii: "Mimo wszystko uwaam jednak ten okres 194455 za okres najwaniejszy, historycznie doniosego etapu rozwoju, rewolucyjnego, o
przeomowym znaczeniu, nikt go z naszych dziejw nie wymae. Jestem przekonany, e pozostanie w
dziejach jako fundament nowej epoki, ludowej epoki, w marszu do spoeczestwa bezklasowego".
Longin Hieronim Pastusiak

(ur. 22 sierpnia 1935 w odzi) polityk, historyk i politolog, amerykanista, dziaacz komunistyczny PZPR, SdRP
i SLD; w latach 19912001 pose na Sejm I, II i III kadencji, w latach 20012005 senator i marszaek Senatu V
kadencji.
W lipcu 2007 roku Wprost opublikowa informacj, e Longin Pastusiak by zarejestrowany w aktach SB jako
Wilman. Jego nazwisko znajdowao si na tzw. Licie 500, wykazie osb, ktre bezpieka uwaaa za swoich
wsppracownikw
W 1959 ukoczy studia magisterskie w Woodrow Wilson School of Foreign Affairs oraz University of
Virginia w Charlottesville, a w 1960 zosta magistrem na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Uniwersytetu Warszawskiego. Doktoryzowa si w American University w Waszyngtonie oraz w
Wydziale Historii Wyszej Szkoy Nauk Spoecznych przy KC PZPR w Warszawie. Stopie doktora habilitowanego uzyska w 1967 w Instytucie Historii PAN. Profesorem nadzwyczajnym mianowano go w
1978, zwyczajnym za w 1986.
276
W latach 19631994 pracowa w Polskim Instytucie Spraw Midzynarodowych. Jest autorem licznych
publikacji z zakresu historii Stanw Zjednoczonych oraz stosunkw polsko-amerykaskich. Zajmowa
funkcj prezesa "Towarzystwa Polska-Kanada", wiceprezesa Towarzystwa "Polska-Korea", by
czonkiem Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego i Klubu Rzymskiego. Prowadzi w TVP1 autorski
program Anegdoty prezydenckie na temat amerykaskich przywdcw, wyda rwnie ksik pod tym
samym tytuem. Jest autorem take publikacji Roosvelt a sprawa polska 19391945 wydanej w 1980 i
wielokrotnie wznawianej.
W 1961 przystpi do PZPR i pozosta w niej, a do jej upadku w 1990.
W tym samym roku przystpi do nowo utworzonej SdRP, a w 1999 do Sojuszu Lewicy Demokratycznej.
Z ramienia tego ugrupowania od 1991 do 2001 peni funkcj posa na Sejm I, II i III kadencji.
W okresie 19911997 zajmowa stanowisko wiceprzewodniczcego Klubu Parlamentarnego SLD. W
latach 19972001 by wiceprzewodniczcym Komisji Spraw Zagranicznych i przewodniczcym Staej
Delegacji Sejmu i Senatu do Zgromadzenia Unii Zachodnioeuropejskiej. W 2000 zosta szefem
Podkomisji ds. Stosunkw Transatlantyckich w Zgromadzeniu Parlamentarnym NATO, a rok pniej
wiceprzewodniczcym frakcji socjaldemokratycznej w Zgromadzeniu Parlamentarnym NATO.
W 2001 uzyska mandat senatora z okrgu gdaskiego jako kandydat koalicji Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy, tego samego roku wybrano go na urzd Marszaka Senatu. By czonkiem
komitetu wyborczego Wodzimierza Cimoszewicza w wyborach prezydenckich w 2005. W wyborach
parlamentarnych w tym samym roku ponownie ubiega si o mandat senatora, nie zosta jednak ponownie
wybrany. 1 czerwca 2008 zosta wiceprzewodniczcym SLD. W 2009 by liderem pomorskiej listy SLDUP w wyborach do Parlamentu Europejskiego, nie uzyska mandatu eurodeputowanego.
onaty z Ann Ochab, crk Edwarda Ochaba. Ma crk Aleksandr i syna Feliksa.
KLAN OGRODZISKICH
Przemysaw Ogrodziski
(ur. 4 maja 1918, zm. 11 maja 1980) lewacki dziaacz polityczny i dyplomata, pose do stalinowskiej Krajowej
Rady Narodowej, ambasador PRL w Indiach i Norwegii, dyrektor generalny komunistycznego MSZ (19561962).
Kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
Ukoczy studia prawnicze na Uniwersytecie Jagielloskim. W okresie II Rzeczypospolitej dziaa w

jednolitofrontowym we Lwowie Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej oraz PPS, do ktrej
wstpi w drugiej poowie lat trzydziestych. Podczas pierwszej okupacji Lwowa (19391941) sprzeciwia
si antysowieckiemu ruchowi oporu, wraz z ojcem zosta czasowo uwiziony za faszowanie dokumentw paszportowych. W czasie niemieckiej okupacji Lwowa (19411944) zaangaowany w
277
dziaalno regionalnych oddziaw PPS-WRN oraz Rady Pomocy ydom "egota", ktrej by skarbnikiem. By redaktorem lewicowej prasy konspiracyjnej, w tym pisma socjalistyczno-ludowego "Za
Wolno i Niepodlego"[6]. W padzierniku 1944 zosta przewodniczcym Tymczasowego Zarzdu
Gwnego OM TUR. 31 grudnia 1944 wszed w skad Krajowej Rady Narodowej z rekomendacji OM
TUR. Pracowa w Komisji Spraw Zagranicznych[. Zasiada w Radzie Naczelnej PPS. W 1948 by
delegatem na zjazd zjednoczeniowy PPR i PPS.
W 1945 rozpocz karier w komunistycznej dyplomacji, m.in. na stanowisku radcy ambasady w
Rzymie. 10 lipca 1952 obj stanowisko charg d'affaires ad interim w ambasadzie w Paryu placwk
kierowa do wiosny 1954. By take przedstawicielem PRL w Midzynarodowej Komisji Nadzoru i
Kontroli w Wietnamie. Od 1956 do 1962 sprawowa funkcj dyrektora generalnego MSZ. 4 wrzenia
1962 zoy listy uwierzytelniajce jako ambasador w Indiach. Od lutego do czerwca 1963 reprezentowa
take interesy PRL na Cejlonie.
10 czerwca 1969 rozpocz misj ambasadorsk w Norwegii, za 15 padziernika 1969 zoy listy
uwierzytelniajce jako ambasador w Islandii.
onaty z Halin Jacusk-Ogrodzisk. Jego synem jest dyplomata Piotr Ogrodziski.
Piotr Andrzej Ogrodziski

(ur. 7 wrzenia 1951 w Paryu) filozof, urzdnik pastwowy i dyplomata, byy ambasador RP w Kanadzie,
dziaacz tzw. opozycji w okresie PRL, karierowicz PRL.
W 1975 ukoczy studia Instytucie Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. W 1984 uzyska
stopie naukowy doktora nauk filozoficznych. Zajmowa si filozofi polityki i histori filozofii. Od 1978
do 1990 pracowa w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
Od lat 70. zwizany ze rodowiskiem tzw. opozycji demokratycznej. Od 1977 by czonkiem redakcji
"Robotnika". W 1980 zosta czonkiem "Solidarnoci". By wrd zaoycieli zwizku pracownikw nauki, techniki i owiaty. Wsptworzy i redagowa pismo "NTO Nauka-Technika-Owiata". Po
wprowadzeniu stanu wojennego wsppracowa z wydawnictwami drugiego obiegu (CDN), by
redaktorem "CDN Gosu Wolnego Robotnika". W 1989 zaangaowany w kampani wyborcz Komitetu
Obywatelskiego. Od 1991 do 1997 by adiunktem w Instytucie Studiw Politycznych PAN. Jednoczenie
w 1993 podj prac w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. By wicedyrektorem Departamentu Studiw
i Planowania (19931997, od 1994 take p.o. dyrektora), radc (19971998) i zastpc ambasadora RP w
Waszyngtonie (19982001), dyrektorem Departamentu Ameryki (20012004). W latach 20042009
sprawowa urzd ambasadora RP w Ottawie. Nastpnie powrci na stanowisko dyrektora Departamentu
Ameryki w MSZ.
Syn Przemysawa Ogrodziskiego. Jest onaty z Joann Kawalerowicz-Ogrodzisk, ma trzech
synw.
278
KLAN POLEWKA
Adam Polewka
(ur. 4 marca 1903 w Krakowie, zm. 1 padziernika 1956 w Krakowie) publicysta, pisarz, tumacz, lewicowy
dziaacz polityczny, pose na Sejm Ustawodawczy (z ramienia PPR, potem PZPR), nastpnie z ramienia PZPR
pose na Sejm PRL I kadencji, zdrajca Polski.
Absolwent Gimnazjum w. Jacka w Krakowie. W latach 19281929 by dyrektorem Teatru Robotniczego

w Sosnowcu, wsptwrca Teatru Cricot, publikowa midzy innymi w Gazecie Literackiej. Jeden z
inicjatorw imprezy "Dni Krakowa". By rwnie redaktorem dziennika popoudniowego "Echo
Krakowa". Ojciec scenografa, reysera i malarza Jana Polewki.
okupacj ZSRR. [tak nazwa te polskie ziemie Stalin].
Imieniem Adama Polewki nazwano jeden z krakowskich parkw. Znajdowa si on na Krowodrzy, przy
ul. Dzieryskiego (obecna ul. Lea). Stojcy tam pomnik usunito po 1989 r. a park Uchwa Rady
Miasta Krakowa w 1991 r. zosta parkiem im. Wincentego Paulo.
Jan Polewka
(ur. 1945 w Krakowie) scenograf i reyser teatralny, syn Adama Polewki .
Studiowa na krakowskiej Akademii Sztuk Piknych u Jonasza Sterna i Andrzeja Stopki. Studia ukoczy
w roku 1970.
Opracowywa scenografie i kostiumy dla Teatru im. Wojciecha Bogusawskiego w Kaliszu, Teatru im.
Jana Kochanowskiego w Opolu, Teatru Wspczesnego w Warszawie, Teatru Starego w Krakowie oraz
Opery Wrocawskiej. W roku 1971 rozpocz wspprac z woskim reyserem Giovanni Pampiglione, z
ktrym zrealizowa kilka sztuk Carla Gozziego i Carla Goldoniego. W latach 1990-1998 by dyrektorem
krakowskiego Teatru Lalki, Maski i Aktora "Groteska".
KLAN PRAWIN PASSENT

Jakub Prawin
(ur. 18 kwietnia 1901 w Tarnowie, zm. 7 lipca 1957 w Warszawie) doktor ekonomii, genera brygady Wojska
Polskiego, ydowski komunista, zdrajca Polski.
279
Wuj i wychowawca Daniela Passenta, dziennikarza tygodnika "Polityka"

Syn Adolfa, zawiadowcy stacji kolejowej, i Bronisawy z Erlichw. W czerwcu 1911 ukoczy gimnazjum w Tarnowie. W 1920 unikn poboru do wojska i przedosta si do Wiednia, gdzie ukoczy
studia prawnicze (uzyska tytu doktora nauk prawnych), a take studia w Wyszej Szkole Handlu
Zagranicznego w Wiedniu. W Wiedniu zwiza si z ruchem komunistycznym - w 1920 wstpi do
Zwizku Modziey Komunistycznej (Kommunistischer Jugend-Verband).
Po powrocie do Polski w 1928 (skorzysta z amnestii), pracowa w firmach ubezpieczeniowych, we
woskiej firmie handlowej jako przedstawiciel na Polsk. Broni praw zwizkw zawodowych. W 1931
wstpi do antypolskiej Komunistycznej Partii Polski, gdzie by m.in. sekretarzem Komitetu
Dzielnicowego (KD) rdmiecie i Wola oraz sekretarzem Wydziau Propagandy Komitetu Warszawskiego (KW) i czonkiem KW KPP. Od maja 1935 do stycznia 1936 i od stycznia do maja 1937 by
wiziony w Berezie Kartuskiej za dziaalno antypolsk. We wrzeniu 1939 uciekajc przed Niemcami
trafi do Lwowa, gdzie dziaa na rzecz komunistw. Przyjty do WKP(b) z zaliczeniem stau w KPP od
1931.
W 1941 ucieka przed Niemcami, wcielony do Armii Czerwonej. Jako onierz Armii Czerwonej walczy
w bitwie pod Stalingradem. Za bitw mianowany do stopnia majora. W 1943 w stopniu majora odkomenderowany do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki. Suy jako politruk wsppracujcy z
NKWD[1] w kwatermistrzostwie, w wydziale owiatowym 1 Dywizji, nastpnie zastpca dowdcy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki ds. polityczno-wychowawczych. Ranny w bitwie pod Lenino.
Pukownik z 1944.
W latach 1944-1945 by dyrektorem departamentu w Ministerstwie Skarbu i dyrektorem departamentu
ds. kolejnictwa w Ministerstwie Komunikacji. Jako Penomocnik Rzdu Polskiego (mianowany 26 lutego
1945) przy 3 Froncie Biaoruskim, a nastpnie Penomocnik Rzdu na Okrg Warmisko-Mazurski w
dniu 23 marca 1945 o godz. 12.00 przej administracj Warmii i Mazur. Od 23 maja 1945 do listopada
1945 by pierwszym wojewod olsztyskim. W listopadzie 1945 skierowany do Berlina na stanowisko
szefa Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie. Na tym stanowisku w 1946 mianowany generaem brygady.
Od lipca 1950 by wiceprezesem Narodowego Banku Polskiego.
Zablokowanie jakichkolwiek drg awansu setkom tysicy ludzi wywodzcych si z tradycyjnych
warstw posiadajcych w Polsce, z rnych rodowisk patriotycznych i katolickich, szo w parze ze
stworzeniem ogromnej szansy byskawicznych karier dla stawiajcych na komunizm ludzi ze
rodowisk ydowskich. Do typowa pod tym wzgldem bya icie napoleoska kariera w wojsku
zrobiona przez Jakuba Prawina (wuja Daniela Passenta). Prawin w cigu zaledwie 5 lat, od 1941 r.
do 1946 r., awansowa z szeregowca do stopnia generaa brygady! W 1941 r. by jeszcze szeregowym
onierzem-ochotnikiem, w 1943 r. - majorem, w lipcu 1944 r. - podpukownikiem, a w 1946 r. generaem brygady i szefem Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie.
280
Daniel Passent
(ur. 28 kwietnia 1938 w Stanisawowie) dziennikarz i dyplomata, wieloletni felietonista tygodnika spoecznopolitycznego Polityka i byy ambasador RP w Chile, take tumacz, satyryk i autor ksiek.
Zarejestrowany jako wsppracownik SB "Daniel" "John"/ rdo IPN/.
Przeciwnik lustracji i dekomunizacji.
Jako dziecko z ydowskiej rodziny ocalony z Holocaustu przez Polakw, wychowywany w Berlinie
przez wuja Jakuba Prawina, generaa Ludowego Wojska Polskiego i szefa Polskiej Misji Wojskowej w
Berlinie, z wyksztacenia ekonomista, studiowa na Uniwersytecie w Leningradzie (1955/1956), na
Uniwersytecie Warszawskim (19561960) i na Uniwersytecie Princeton (1962/1963).
Dziaalno dziennikarsk rozpocz w 1956 roku w Sztandarze Modych, gdy by studentem Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1959 roku jest zwizany z Polityk. By m.in. korespondentem podczas
wojny wietnamskiej, a od wielu lat pisze felietony. Wszed do historii wiatowego dziennikarstwa, gdy na
pocztku lat 60. zdoby prawo do publikacji pamitnikw Adolfa Eichmanna - zbrodniarza
hitlerowskiego, odpowiedzialnego za zagad ydw. Polityka bya jednym z dwch pism na wiecie,
ktre jako pierwsze je opublikoway. W latach 80. wielokrotnie broni na amach tego tygodnika
decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego oraz polityki wczesnych wadz. W latach 1996-2001
peni funkcj polskiego ambasadora w Chile.
Daniel Passent, lewicowy publicysta "Polityki", wsppracowa ze Sub Bezpieczestwa. TW
Daniel donosi m.in. na p. Zygmunta Kauyskiego, krytyka filmowego i dziennikarza - wynika z
dokumentw IPN.
Na podstawie dokumentw IPN powstaa ksika "Filmowcy w matni bezpieki". Napisa j p. Filip
Gaczak. Z ksiki dowiadujemy si, e p. Kauyski rwnie zarejestrowany by jako kontakt poufny
SB pod pseudonimem Literat.
Passent, ktry ukoczy studia w Leningradzie (dzi Sankt Petersburg), zarejestrowany zosta jako TW
John i Daniel z wasnej woli. Dostarcza on subom PRL informacje zwaszcza o cudzoziemcach,
przyjmujc za to pienidze.
Ze zwizku z poetk Agnieszk Osieck ma crk Agat Passent.
Agnieszka Osiecka
(ur. 9 padziernika 1936 w Warszawie, zm. 7 marca 1997 ) poetka, autorka tekstw piosenek, pisarka, reyser
teatralny i telewizyjny, dziennikarka.
Agnieszka Osiecka studiowaa w latach 19521956 na Wydziale Dziennikarskim Uniwersytetu

Warszawskiego, w latach 19571962 na Wydziale Reyserii Filmowej Pastwowej Wyszej Szkoy
Teatralnej i Filmowej w odzi[3]. W latach 19541972 zwizana bya ze Studenckim Teatrem Saty-
281
rykw; bya czonkiem rady artystycznej tego teatru i tam take debiutowaa jako autorka tekstw
piosenek; napisaa ich dla tej sceny 166.
W latach 1954-1957 publikowaa swoje teksty, eseje i reportae w Gosie Wybrzea, Nowej
Kulturze, Sztandarze Modych i Po Prostu. Pniej pisaa rwnie w Literaturze, Kulturze i
Polsce. Bya czonkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Przez 7 lat prowadzia w Polskim Radiu Radiowe Studio Piosenki, ktre wydao ponad 500 piosenek i
pozwolio na wypromowanie wielu wielkich gwiazd polskiej estrady.
W latach 19941996 wsppracowaa z Teatrem Atelier w Sopocie, dla ktrego napisaa swoje ostatnie
sztuki i songi uznane przez krytyk za najdoskonalsze w jej artystycznym dorobku. Od 1997 jest patronk
tego teatru. Co roku odbywaj si w nim pfinaowe koncerty konkursu na interpretacj piosenek
Agnieszki Osieckiej pod nazw Pamitajmy o Osieckiej. Prcz tego jej imieniem nazwano studio Programu III Polskiego Radia, gdzie odbywaj si prestiowe koncerty polskich i zagranicznych gwiazd.
Zmara 7 marca 1997 w wyniku choroby nowotworowej (rak jelita grubego), zostaa pochowana na
warszawskich Powzkach kwatera wpr 284b. Dorobkiem Agnieszki Osieckiej zajmuje si zaoona
przez crk poetki Agat Passent Fundacja Okularnicy. Obecnie wydaje 14-tomowy Wielki piewnik
Agnieszki Osieckiej. W 1997 na Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu Magda Umer przedstawia
wyreyserowany przez siebie koncert-spektakl Zielono mi, skadajcy si z piosenek Agnieszki Osieckiej,
w ktrym wystpia plejada gwiazd polskiej estrady muzycznej.
"Panna Czaczkes" tak nazywa j pieszczotliwie Marek Hasko. Ich romans zacz si rozwija na
przeomie 1956 i 1957. Osiecka bya wtedy 21-letni studentk, ktra dziaaa w STS-ie, natomiast
Hasko by doskonale znany w caym kraju dziki sukcesowi zbioru opowiada Pierwszy krok w
chmurach. Znajomo ta przebiegaa do burzliwie, z czasem ze wzgldu na fakt, e Hasko nie mg
wrci do Polski po wyjedzie za granic. Osiecka za usilnie, lecz bezskutecznie zabiegaa u
wczesnych wadz o pozwolenie na powrt Haski do kraju. Agnieszka z Markiem spotkaa si dopiero
po raz ostatni w kwietniu 1968 w Los Angeles. Osiecka odbywaa wwczas podr stypendialn po
Ameryce. Zostaa jej po Marku jego korespondencja oraz maszyna do pisania. Staa ona na biurku
Agnieszki do koca jej ycia. Gdy napisaa wiersz, ktremu daa tytu Konieczny Marek ju nie y,
podobnie jak jej ojciec.
Crka pianisty Wiktora Osieckiego[ i Marii z domu Sztechman. Bya on Wojciecha Jesionka, a po
rozwodzie w latach 19631964 Wojciecha Frykowskiego.
Matka dziennikarki Agaty Passent (ze zwizku z Danielem Passentem).
We wrzeniu 2010 nakadem wydawnictwa Agora ukaza si tom korespondencji midzy Agnieszk
Osieck i Jeremim Przybor z lat 1964-1966 p.t. Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory listy na
wyczerpanym papierze (ISBN 978-83-268-0078-8). Cierpiaa na chorob alkoholow.
282
Agata Passent
(ur. 4 lutego 1973 w Warszawie) felietonistka, dziennikarka i celebrytka.
Ukoczya germanistyk na Uniwersytecie Warszawskim; studiowaa take na Harvard University. Pisze

felietony do "Twojego Stylu" (staa wsppraca od 1997) oraz "Twojego Dziecka". Wsppracuje z Radiem PiN, na ktrego antenie wygaszaa cotygodniowe felietony pt. "Stacja Warszawa". Felietony
powstaway w latach 20052006.
Jest zaoycielk i prezesem Fundacji Okularnicy im. Agnieszki Osieckiej, ktra zajmuje si opiek nad
dorobkiem poetki, midzy innymi organizuje konkurs na interpretacj jej piosenek pt. Pamitajmy o
Osieckiej. Wraz z Janem Borkowskim redaguje 14-tomowy Wielki piewnik Agnieszki Osieckiej.
Jest crk Agnieszki Osieckiej i Daniela Passenta. Ma syna Jakuba z partnerem fotografem Wojciechem
Wietesk. Mieszka w Warszawie.
Jest czonkini .Gminy Wyznaniowej ydowskiej w Warszawie.
KLAN RUTKIEWICZ STAREWICZ

Maria Rutkiewicz
z d. Kamieniecka (ur. 22 lipca 1917 w Brzeciu, zm. 27 czerwca 2007) komunistka, czonkini Grupy Inicjatywnej
PPR, radiotelegrafistka, kierowniczka Biura Sekretariatu KC PPR i PZPR, sekretarz Zarzgu Gwnego ZMP,
redaktor naczelna Pastwowego Wydawnictwa "Iskry". Karierowiczka PRL, zdrajczyni Polski.
W 1936 wstpia do antypolskiej KPP. Po klsce wrzeniowej 1939 przeniosa si do Biaegostoku, gdzie
pracowaa na kolei. W 1941 przeszkolona w ZSRR, wesza w skad Pierwszej Grupy Inicjatywnej PPR.
Pod koniec wrzenia 1941, po mierci Jana Turlejskiego wyznaczona do obsugi radiostacji grupy i w
nocy z 27 na 28 grudnia 1941 zrzucona na spadochronie do Polski. W 1943 wysza za m za Wincentego Rutkiewicza, z ktrym pozostawaa w zwizku od 1938. 14 wrzenia 1943 bdc w ciy zostaa
aresztowana i uwiziona na oddziale kobiecym Pawiaka, "Serbii". W wizieniu urodzia blinita
Magorzat i Jana. Zwolniona pod koniec lipca 1944. Po wojnie i mierci ma wysza za m za Artura
Starewicza.
We wrzeniu 1948 zostaa kierowniczk Biura Sekretariatu Komitetu Centralnego PPR (pniej PZPR);
zajmowaa to stanowisko do 23 grudnia 1949. Nastpnie bya sekretarzem Zarzdu Gwnego ZMP, a od
20 lutego 1951 penia funkcj starszego instruktora Wydziau Kadr KC PZPR. 1952-1953 kierowaa
Pastwowym Wydawnictwem "Iskry". W latach 1953-1955 pracowaa w Instytucie Nauk Spoecznych
przy KC PZPR. W 1956 bya redaktorem "Gromady". Pniej bya starszym instruktorem Sekretariatu
283
KC Jerzego Albrechta, a od 1957 sekretarzem Prezydium Centralnego Zespou do Walki o Oczyszczenie

Szeregw Partyjnych.
Wincenty Jan Rutkiewicz

(ur. 17 wrzenia 1906 w Sosnowcu, zm. 10 kwietnia 1945 w Oranienburgu) - komunista
Syn dziaacza socjalistycznego Jana i Jadwigi z Bartodw. W 1914 ewakuowaa si rodzina Rutkiewiczw do Kijowa. W 1919 przyby do Warszawy, gdzie uczy si w Pastwowym Gimnazjum im. A.
Mickiewicza. Nalea do czynniejszych dziaaczy Zwizku Polskiej Modziey Demokratycznej,
propagujc w nim idee socjalistyczne. Od 1925 studiowa na Wydziale Elektrycznym Politechniki
Warszawskiej. Sta si jednym z przywdcw lewego skrzyda politechnicznego Koa Zwizku
Niezalenej Modziey Socjalistycznej. Wesp z Romualdem Gadomskim organizowa w 1927
wystpienie prokomunistycznej grupy z ZNMS i po jej poczeniu z ZNMS "ycie" - utworzenie Organizacji Modziey Socjalistycznej "ycie". Pod koniec 1925 zosta wprowadzony przez Mieczysawa
Wgrowskiego do antypolskiej Komunistycznej Partii Polski (KPP) i ta dziaalno pochona go do tego
stopnia, e zrezygnowa ze studiw. Z polecenia kierownictwa KPP pod koniec 1926 roku dziaa w legalnej PPS-Lewicy jako czonek Komitetu Okrgowego w Warszawie i egzekutywy Okrgu Warszawa
Podmiejska. W okresie walk frakcyjnych w KPP popiera stanowisko ultralewicowej "mniejszoci". Powoany do suby wojskowej (1928-1929), wsppracowa z Wydziaem Wojskowym KPP. Nastpnie
znw powrci do dziaalnoci w PPS-Lewicy. Z ramienia Komitetu Centralnego (KC) oraz Centralnego
Komitetu Wyborczego PPS-Lewicy uczestniczy w 1930 w wiecach przedwyborczych m.in. w Pocku,
Koninie, wyjeda te do woj. krakowskiego i rzeszowskiego. We wrzeniu 1930 skierowany zosta z
ramienia KC PPS-Lewicy do Lublina jako funkcjonariusz na okrg lubelski (okrgowiec). Spotyka si z
oporami ze strony miejscowych dziaaczy PPS-Lewicy, zwaszcza przy wysuwaniu kandydatur na posw
do Sejmu. Pod pseudonimem "Lutkiewicz" reprezentowa okrg lubelski na II Zjedzie PPS-Lewicy w
odzi.Wybrany zosta do KC PPS-Lewicy,ale drugiego dnia obrad (2 lutego 1931) aresztowano go razem
ze wszystkimi uczestnikami. Po kilkumiesicznym pobycie w dzkim wizieniu, w wyniku stara
rodziny uzyska zwolnienie za kaucj. Nastpnie zgosi si do kierownictwa KPP, ktre skierowao go w
czerwcu 1932 do Moskwy, na roczny kurs Szkoy Wojskowo-Politycznej Sekcji Polskiej
Midzynarodwki Komunistycznej. Decyzj Sekretariatu Krajowego KC KPP zosta przydzielony do
dyspozycji Centralnego Wydziau Wojskowego, by potem kierownikiem Obwodu Wojskowego m.in. w
Poznaniu. Formalnie tzw. Wojskwka miaa zajmowa si agitacj rewolucyjn wrd modziey, w
praktyce bya to praca na rzecz wywiadu sowieckiego. Oddelegowany po pewnym czasie do
Midzynarodowa Organizacja Pomocy Rewolucjonistom (MOPR) peni funkcj okrgowca, angaujc
w szerokim zakresie do pomocy swego brata Jana, lekarza. Po rozwizaniu KPP w 1938, pracowa jako
krelarz-technik w biurze budowlanym sympatyzujcych z lewic Szymona i Heleny Syrkusw, nastpnie obj stanowisko kierownika Biura Elektrycznego w Spoecznym Przedsibiorstwie Budowlanym
na oliborzu w Warszawie. W czasie kampanii wrzeniowej 1939 suy w baonie cznoci w 18 dywizji
284
piechoty. Wzity do niewoli w czasie walk pod om, przebywa w Stalagu 1 Stablack w Prusach
Wschodnich. Dziki zabiegom brata Jana, jako rzekomo chory na grulic, zosta latem 1942
przeniesiony do szpitala, skd w sierpniu 1942 zbieg i wrci do Warszawy. Wkrtce potem nawiza
kontakty z konspiracj komunistyczn i przystpi do dziaalnoci w PPR i GL. Kierownictwo partii
powierzyo mu zadanie oficera wywiadu przy Sztabie Gwnym GL. Wsppracowa te przy obsudze
radiostacji KC PPR z przyby z ZSRR w tzw. Pierwszej Grupie Inicjatywnej PPR Mari Kamienieck,
ktra od 1938 bya jego on (formalnie lub wzili dopiero w 1943 na polecenie KC dla zaopatrzenia w
zapewniajce bezpieczestwo dokumenty). W czasie szerokiej akcji aresztowa wrd dziaaczy lewicy,
zosta 22 lipca 1943 ujty przez gestapo i uwiziony na Pawiaku, skd w transporcie winiw 11
wrzenia 1943 przewieziono go do Auschwitzu.W sierpniu 1944 przeniesiono go do obozu
koncentracyjnego w Oranienburgu, gdzie zgin 10 kwietnia 1945 w czasie bombardowania miasta przez
Anglikw.
Artur Starewicz
(ur. 20 marca 1917 w Warszawie) komunista z PPR i PZPR, propagandysta partyjny, pose na Sejm PRL II, III,
IV i V kadencji, ambasador Polski w Wielkiej Brytanii, karierowicz PRL.
Studiowa chemi na Politechnikach w Warszawie i we Lwowie, edukacj dokoczy w Uzbekistanie,

gdzie pracowa w latach 1943-1944.
W II RP aktywny by w komunistycznym ruchu modzieowym. Od jesieni 1939 roku czonek WKP(b),
pniej dziaa w PPR, a od 1948 roku a do jej upadku w PZPR.
W latach 1954-1959 peni funkcj zastpcy czonka KC PZPR.
We wrzeniu 1944 roku powrci do Polski, kierowa partyjn propagand w Rzeszowie, a od stycznia
1945 roku sekretarzowa Komitetowi Wojewdzkiemu PPR w Krakowie.
W latach 1946-1947 znw zajmowa si propagand, tym razem jako kierownik jej wydziau w Komitecie Warszawskim PPR.
Od 1948 do 1954 roku kierownik Wydziau Propagandy i Agitacji Masowej KC PZPR.
Zwizany z ruchem zawodowym, w latach 1954-1956 by sekretarzem CRZZ.
W 1956 roku przez krtki czas peni funkcj zastpcy redaktora naczelnego "Trybuny Ludu".
Od grudnia 1956 do lipca 1963 roku kierownik Biura Prasy KC PZPR, pniej do 1971 roku sekretarz
KC PZPR.
Posowa na Sejm PRL II, III, IV i V kadencji (1957-1972).
W czasie rzdw Wadysawa Gomuki jeden z jego najbliszych wsppracownikw. Zwolennik
liberalizacji systemu PRL i przeciwnik frakcji moczarowskiej.
285
Po odejciu od wadzy ekipy Wadysawa Gomuki zajmowa si dyplomacj, by w latach 1971-1978

ambasadorem PRL w Wielkiej Brytanii.
KLAN SAFJANW
Zbigniew Safjan
(ur. 2 listopada 1922 w Warszawie) scenarzysta, pisarz i dziennikarz. Byy redaktor naczelny "Sowa ydowskiego".Komunista,czonek PZPR i PRON. W czasie wojny podporucznik LWP.
W 1993 roku czasopismo "Arka" zarzucio Safjanowi, e w 1944 jego donos doprowadzi do
rozstrzelania innego onierza LWP byego akowca Jana Nesslera. Z. Safjan powiedzia m.in.:
"Dlatego zameldowaem o tym, gdy uwaaem Nesslera, e jest elementem negatywnym.
Pocztkowo sam nie byem zdecydowany. Gdy przemylaem wszystko, doszedem do wniosku, e z
takimi jak Nessler trzeba prowadzi bezkompromisow walk, i chocia czuem do Nesslera
sabo, lubiem go, zdecydowaem si donie oficerowi informacji, chciaem si sam przekona, e
jestem zdolny do bezkompromisowej walki" (por. "Stawka wiksza ni ycie, Patrzc wstecz",
"Arka", nr 6 z 1993 r., s. 168) W jednym z komentarzy do opisanej w "Arce" sprawy zabjczego
donosu Z. Safjana na J. Nesslera prof. Jan Prokop akcentowa: "Jak moemy domaga si od
Rosjan rozliczenia zbrodniarzy katyskich, jeli sami nie chcemy wywietli dokonanych w imieniu
PRL przestpstw. Ale umarli woa nie przestan" (por. "Stawka wiksza ni ycie...", s.172).
W kolejnym komentarzu redaktor naczelny "Arki" (dzi "Arcanw") prof. Andrzej Nowak
napisa: "Zbigniew Safjan jest realnie istniejcym obywatelem III Rzeczypospolitej. Polskie biesy
yj naprawd, lubi podre, tenis (aluzja do podanych w 'Kto jest kim w Polsce, 1984'
ulubionych zaj Z. Safjana). Nie lubi tylko pamici, ktr po dawno zapomnianej mierci ich
ofiar przechowywa mog nie zniszczone jeszcze 'bezduszne' dokumenty".
Wspautor (wsplnie z Andrzejem Szypulskim pod pseudonimem Andrzej Zbych) scenariuszy do serii
spektakli teatru telewizji oraz serialu Stawka wiksza ni ycie [pomys wzity z rosyjskiej ksiki
przygodowej Baron von Golding Jurija Dolda-Mychjyka] oraz serialu Najwaniejszy dzie ycia.
Autor m.in. powieci "Pole niczyje" (sfilmowanej w 1988), "Kanclerz" (ekranizacja Kanclerz z 1989),
"Potem nastpi cisza". Odznaczony Krzyem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski,
odznak Zasuonego Dziaacza Kultury i statuetk Gwiazdy Telewizji Polskiej (z okazji 50-lecia TVP).
Dziennikarz m.in. miesicznika "Polska", warszawskiej "Kultury". Od 1951 kierowa dziaem
propagandy w Centralnym Zarzdzie Ksigarstwa. Od 1967 do 1990 by czonkiem PZPR a w latach
19711973 komitetu warszawskiego PZPR. W latach 19821984 wchodzi w skad Tymczasowej Rady
Krajowej PRON. Znalaz si na licie Kisiela. Jego synem jest Marek Safjan a siostr Janina Waluk.
286
Janina Waluk z domu Safjan

(ur. 1 czerwca 1926 r, zm. 2 kwietnia 2008) socjolog, ekonomista, mediator, spoecznik, dziaaczka opozycji
antykomunistycznej, pracownik naukowy UW oraz wieloletni pracownik Kancelarii Senatu. Siostra Zbigniewa
Safjana.
W 1981 r., penia funkcj kierownika Dziau Zatrudnienia w Orodku Prac Spoeczno-Zawodowych przy
Komisji Krajowej NSZZ Solidarno. Od 1989 r., bya pracownikiem Biura Interwencji Senatu, zajmujc si przede wszystkim systemem penitencjarnym w Polsce oraz mediacj. Wspzaoyciel i
czonek Zarzdu Gwnego Stowarzyszenia Penitencjarnego Patronat w ktrym kierowaa powstaym
w 1995 r., Zespoem Do Spraw Wprowadzenia Mediacji w Polsce przeksztaconym w 2000 r., w
niezalene, pozarzdowe Stowarzyszenie Polskie Centrum Mediacji ktrego bya prezesem. Od 2005 r.
piastowaa funkcj przewodniczcego Spoecznej Rady ds. Alternatywnych Metod Rozwizywania
Konfliktw i Sporw przy Ministrze Sprawiedliwoci. Propagatorka idei sprawiedliwoci naprawczej, za
co zostaa wyrniona prestiow nagrod The Pioneer Award w 2000 r. Pochowana 7 kwietnia 2008 r.,
na Wojskowych Powzkach w Warszawie.
Janina Waluk prawdopodobnie przez dugie lata ukrywaa przed wiatem fakt, e bya aktywnym
czonkiem sekty Brahma Kumaris, dziaajc na ich rzecz incognito w krgach politycznych, psychologicznych i innych. Bya aktywnym czonkiem Brahma Kumaris do swoich ostatnich dni ycia.
Brahma Kumaris urzdzili jej pogrzeb, co nawiasem mwic jest naruszeniem ich statutu. Za jej
ycia czsto mwili o moliwociach i wpywach dr Janiny Waluk i szansach wykorzystania jej dla
poszerzenia wpyww Brahma Kumaris w Polsce midzy innymi z uwagi na jej dziaania w Senacie
Rzeczypospolitej oraz w Centrum Mediacji. Kim s Brahma Kumaris? Zostali opisani jako jedna z
najlepiej zorganizowanych organizacji sekt wiata, podejrzanej o inspirowanie do wiatowej
wojny atomowej. Brahma Kumaris, jak przyznaj sami czonkowie, ma kontakty z najpotniejszymi systemami kontroli wiata. W rozmowach z czonkami Brahma Kumaris oraz na ich
porannych lekcjach mona usysze takie stwierdzenia jak: ten wiat musi zosta zniszczony,
poniewa jest nieczysty i mieszkaj w nim demony ten wiat trzeba spali, wysadzi, abymy
razem z Kriszn mogli zamieszka w zotych paacach, ubiera si w drogocenne szaty i nosi
korony wysadzane klejnotami.
Marek Henryk Safjan

(ur. 28 sierpnia 1949 w Warszawie) prawnik, prezes Trybunau Konstytucyjnego w latach 19982006, sdzia
Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci (od 2009); syn Zbigniewa
Ukoczy w 1971 studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1980

uzyska stopie doktora nauk prawnych, w 1990 obroni habilitacj, w 1998 otrzyma tytu profesora.
Specjalizuje si w zakresie prawa cywilnego i prawa medycznego, opublikowa okoo 200 prac
naukowych. W latach 19961997 peni funkcj prorektora UW. By uczestnikiem prac Centrum
287
Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarnoci. W 1997 zosta wybrany w skad Trybunau

Konstytucyjnego, w styczniu 1998 prezydent RP Aleksander Kwaniewski powoa go na
stanowisko prezesa TK. 5 listopada 2006 zakoczy kadencj sdziego i zarazem prezesa. 2 lipca
2007 zosta uhonorowany w Strasburgu Medalem Pro merito za dziaalno jako prezesa Trybunau
Konstytucyjnego i zaangaowania w prace i dziaalno europejskich instytucji badawczych i
akademickich. W 2006 zosta laureatem Nagrody Kisiela. By staym publicyst "Newsweeka" oraz
czonkiem rady Helsiskiej Fundacji Praw Czowieka. W lutym 2009 zosta nominowany do objcia
stanowiska polskiego sdziego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwoci. 6 padziernika 2009 podczas
uroczystej sesji inauguracyjnej zoy lubowanie jako nowy sdzia ETS, zastpujc na tym stanowisku
Jerzego Makarczyka.
Aktywnie wspiera Jana Tomasza Grossa w jego antypolskiej kampanii.
Wicedyrektor archiwum IPN historyk dr Piotr Gontarczyk powiedzia w wywiadzie udzielonym
Waldemarowi yszkiewiczowi z "Tygodnika Solidarno" (nr z 22 grudnia 2006 r.): "Kiedy
kariery robio si dziki cytatom z pism Marksa, teraz - chociaby na dokumentowaniu 'polskiego
antysemityzmu ' (...)". Niedawno w szczeglnie skandaliczny sposb skompromitowa si swoim
tropieniem "polskiego antysemityzmu" prof. Marek Safjan, w tekcie publikowanym na krtko
przed odejciem ze stanowiska prezesa Trybunau Konstytucyjnego. Tekst ten ukaza si 17
wrzenia 2006 r. na amach ydowskiego dwutygodnika "Sowo ydowskie", ktrego redaktorem
naczelnym jest ojciec prof. M. Safjana - Zbigniew Safjan. Ogromniasty, cztero kolumnowy artyku
prof. M. Safjana "Refleksje z Krety" stanowi absolutn gloryfikacj osawionego antypolskiego
paszkwilu "Fear" ("Strach") Jana Tomasza Grossa. Safjan nie znalaz ani jednego sowa krytyki
nawet dla najpodlejszych antypolskich oszczerstw Grossa pisanych z pozycji skrajnego
ydowskiego fanatyzmu. Wrcz przeciwnie, M. Safjan cakowicie identyfikowa si z ca wymow
polakoerczej ksiki, bdcej wytworem chorej wyobrani hochsztaplera zza oceanu.
Panegirycznie chwalc paszkwil Grossa, prof. Safjan zapowiada, e jego ksika "Strach" otwiera
jakoby "zupenie nowy etap debaty o przeszoci". Jako czonek HFPC podpisa petycj
wymuszajc na prokuraturze krakowskiej wstrzymanie postpowania ws. ksiki Grossa
Strach. O wstrzymanie postpowania krakowskiej prokuratury, ktra bada, czy ksika Jana
Tomasza Grossa pt. "Strach" moe by pomwieniem Narodu Polskiego zwrcili si czonkowie
Komitetu Helsiskiego. Pod jego przewodnictwem Trybuna Konstytucyjny uzna 19.04.2006 e
nabr na aplikacje adwokack na zasadach uchwalonych przez ustaw o adwokaturze jest legalny,
sprzeczny z konstytucj jest za pastwowy egzamin adwokacki,bo powinien mie charakter
korporacyjny. Wyrok
TK zamkn wic polski rynek pracy dla modych prawnikw nie
powizanych z korporacjami. (rodzinnie lub z ukadu).
288
Dorota Maria Safjan

(ur. 14 grudnia 1949 w Warszawie) prawniczka, bya wiceminister finansw i wiceprezydent Warszawy, ona
Marka Safjana
Ukoczya w 1971 studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, w 1976 uzyskaa stopie doktora
nauk prawnych. Bya uczestnikiem prac Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarnoci. Do 1991 pracowaa jako adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji UW, a od 1985 w Centrum
Medycznym Ksztacenia Podyplomowego. Nastpnie przez dziesi lat zwizana z administracj
pastwow, bya kolejno dyrektorem departamentu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Spoecznej (do
1992), dyrektorem departamentu w Najwyszej Izbie Kontroli (do 1999) i podsekretarzem stanu w
Ministerstwie Finansw (do 2001). Po objciu przez Lecha Kaczyskiego urzdu prezydenta Warszawy
zostaa w 2002 jego zastpc. Zoya dymisj ju rok pniej po konflikcie z prezydentem. Bya
nastpnie doradc prezesa NIK Mirosawa Sekuy. Pracuje w Katedrze Prawa Prywatnego w Wyszej
Szkole Przedsibiorczoci i Zarzdzania im. Leona Komiskiego.
KLAN SANDAUERW
Artur Sandauer
(ur. 14 grudnia 1913 w Samborze, zm. 15 lipca 1989 w Warszawie) ydowski krytyk literacki, eseista, tumacz,
profesor Uniwersytetu Warszawskiego, ojciec Adama Sandauera.
Ukoczywszy filologi klasyczn na uniwersytecie we Lwowie, w latach 1939-1941 uczy w Samborze.

Tam zosta uwiziony w getcie ydowskim, z ktrego uciek w 1943 r., a nastpnie si ukrywa. W latach
1944-1945 by w LWP korespondentem wojennym Dziennika "Pancerni", zdemobilizowanym w stopniu
podporucznika. W latach 1946-1948 przebywa w Paryu. W latach 1948-1949 pracowa w Redakcji
Tygodnika "Odrodzenie" w Warszawie. Od 1974 r. profesor literatury polskiej na Uniwersytecie Warszawskim.
Od 1949 r. by onaty z malark Ern Rosenstein (19132004), z ktr mia syna Adama (ur. 1950),
fizyka, dziaacza politycznego i spoecznego.
Mimo e nigdy nie nalea do PZPR, po wprowadzeniu stanu wojennego przyj czonkostwo w
Narodowej Radzie Kultury - organizacji, ktra popara gen. Jaruzelskiego.
Jako ydowski pisarz tak bezczelnie uzasadni ydowsk dominacj nad Polakami: "W czasie
wojny zginli proci ydzi i wybitni Polacy. Uratowali si wybitni ydzi i proci Polacy. Dzisiejsze
spoeczestwo w Polsce - mwi Sandeuer - to ydowska gowa naoona na polski tuw. ydzi
stanowi inteligencj, a Polacy masy pracujce." "Dlatego antysemityzm, wszelkie odruchy
antyydowskie w Polsce to choroba umysowa, to buntowanie si rki i nogi przeciwko wasnej goJohn Luky Alfabet Yelity PRL 2. Klany
289
wie. ydzi s gow Polakw, bo s lepsi - pisa Sandauer - a Polacy to rce i nogi. Nie moe polska
rka bi ydowskiej gowy" - poucza Artur Sandauer
Erna Rosenstein
(ur. 17 maja 1913 we Lwowie, zm. 10 listopada 2004 w Warszawie) ydowska malarka surrealistyczna. Siostra
Pawa Rosensteina Rodana.
W latach 19321934 Erna Rosenstein studiowaa w Wiener Frauenakademie, a nastpnie w latach 1934
1936 w krakowskiej Akademii Sztuk Piknych pod kierunkiem Wojciecha Weissa. W latach studiw
nawizaa kontakty ze studenck Grup Krakowsk, w tym z malarzem i grafikiem Jonaszem Sternem.
W 1937 odbya krtk podr do Parya, gdzie w 1938 miaa okazj pozna malarstwo surrealistyczne.
Czas wojny spdzia z rodzicami we Lwowie. W 1942 udao jej si uciec z tamtejszego getta.
Po wyjedzie ze Lwowa, ukrywaa si pod przybranymi nazwiskami najpierw w Warszawie, a po 1944
w Czstochowie.
Po wojnie staa si czci krakowskiej awangardy. Wsptworzya odradzajc si Grup Krakowsk,
wraz z m.in. Tadeuszem Kantorem, Mari Jarem, Jonaszem Sternem. W 1949 wysza za m za Artura
Sandauera, zamieszkaa w Warszawie, gdzie w 1950 urodzi si ich syn Adam Sandauer, pniej dziaacz
spoeczny i polityczny.
Do 1954, ze wzgldu na obowizujcy w Polsce socrealizm, Rosenstein nie moga wystawia swoich
prac. Jej malarstwo pene jest obrazw getta, pozostajc oparte na podwiadomoci, narracji, romantyzmie.
Od 1972 Rosenstein zacza wydawa tomiki poezji oraz miniatury dramatyczne.
Paul Narcyz Rosenstein-Rodan

(ur. 1902 r. w Krakowie, zm. w 1985 r.) austriacki ekonomista, ydowskiego pochodzenia. Jego siostr bya
polska malarka Erna Rosenstein.
Studiowa ekonomi i matematyk w Wiedniu. Pniej specjalizowa si w teorii wzrostu gospodarczego,

by wsptwrc ekonomii rozwoju i twrc koncepcji wielkiego pchnicia w gospodarkach o niskim
poziomie rozwoju. W latach 30. wyemigrowa z Austrii do Londynu, gdzie wykada m.in. w Royal
Institute for International Affairs, a po II wojnie wiatowej, do Stanw Zjednoczonych. Wykada na
M.I.T. i by dziekanem ekonomii na Boston University.
Zajmowa si koncepcjami pomocy dla pastw rozwijajcych si, a w tym gwnie dla Ameryki aciskiej, wschodniej i poudniowo-wschodniej Europy. By zwolennikiem zewntrznej pomocy ekono-
290
micznej dla uprzemysowienia, ktre uwaa za rodek do zwikszenia dochodw i siy nabywczej i
zmniejszenia bezrobocia podstawowych problemw tych regionw. Uwaa, e najlepsz drog do
industrializacji (najlepiej opierajcej si na przemyle lekkim) byaby specjalizacja i integracja z
gospodark wiatow zgodnie z koncepcj przewagi komparatywnej. Sposobem na mobilizacj kapitau
miaa by interwencja pastwa, w formie wspierania ksztacenia, gwarancji rzdowych i przeprowadzania
duych projektw inwestycyjnych.
Adam Sandauer
(ur. 1950) doktor fizyki, syn znanego pisarza Artura Sandauera i plastyczki Erny Rosenstein, zaoyciel, przez
wiele lat przewodniczcy, a obecnie honorowy przewodniczcy Stowarzyszenia Pacjentw "Primum Non Nocere",
organizacji udzielajcej pomocy prawnej ofiarom bdw medycznych. Sam jest ofiar bdu lekarskiego, z
powodu ktrego przeszed szereg operacji naprawczych i od lat jest na rencie.
W 1969 Adam Sandauer zosta oskarony o rozpowszechnianie nielegalnych ulotek i usunity ze

studiw. Postpowanie karne przeciwko Adamowi Sandauerowi zakoczyo ogoszenie amnestii. Po kilku
latach zosta ponownie przyjty na studia, ktre ukoczy w 1975. Obroni prac doktorsk z fizyki w IF
PAN w 1980.
W 1980 by inicjatorem spoecznej akcji zbierania podpisw pod apelem do wadz o uwolnienie osb
wizionych za przekonania. Na pocztku lat 90. doradza klubowi parlamentarnemu Konfederacji Polski
Niepodlegej, a w wyborach parlamentarnych w 1993 bez powodzenia kandydowa z ramienia tej partii
do Senatu. Wsppraca ta zostaa zakoczona w poowie lat 90. W czasie wyborw parlamentarnych w
1997 by rzecznikiem prasowym Krajowego Porozumienia Rencistw i Emerytw RP.
Od czasu powstania w 1998 Stowarzyszenia Pacjentw "Primum Non Nocere", apelowa o stworzenie
prawa zapewniajcego pomoc wszystkim poszkodowanym w wyniku bdw i wypadkw medycznych.
Od 2000 roku prowadzi kampanie na rzecz utworzenia urzdu Rzecznika Pacjenta, jako instytucji
powoanej dla niesienia pomocy tym osobom. Zakres dziaania powoanego ustaw z 2008 roku urzdu
Rzecznika Praw Pacjenta, mimo podobiestwa nazwy, odbiega znacznie i nie powinien by traktowany
jako realizacja postulatw Sandauera.
By on take jednym z inicjatorw powoania obywatelskiej koalicji pod hasem Zdrowie prawem, nie
towarem.
Czonek Stowarzyszenia Wolnego Sowa.
291
KLAN SCHAFF
Adam Schaff
(ur. 10 marca 1913 we Lwowie, zm. 12 listopada 2006 w Warszawie) ydowski filozof Pocztkowo prezentujcy
pogldy konserwatywnego nurtu filozofii marksistowskiej, specjalizujcy si w epistemologii (teorii poznania);
nastpnie ideolog eurokomunizmu, pod koniec ycia zbliajcy si w pogldach do wspczesnych antyglobalistw.
Stalinowiec, zdrajca Polski.
Urodzi si we Lwowie w rodzinie ydowskiej. Studiowa prawo i ekonomi w Paryu oraz filozofi we
Lwowie. W 1932 wstpi do antypolskiej KPP, a od 1945 dziaa w PPR, od 1948 w PZPR. Od 1941
przebywa w Moskwie. W 1945 ukoczy tam studia filozoficzne na Uniwersytecie Moskiewskim, gdzie
rwnie uzyska doktorat i habilitacj oraz asystowa prof. Marii Spiridonowej. W latach 19441946
kierowa polskim zespoem Radia Moskwa.
W 1948 powrci do Warszawy. By czonkiem Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej. W tych
latach reprezentowa pogldy stalinowskie. Rok pniej pod patronatem KC PZPR zaoy ideologiczny
Instytut Ksztacenia Kadr Naukowych, ktrym kierowa do 1954. W tym roku stan na czele Instytutu
Nauk Spoecznych przy KC PZPR, w 1957 zosta kierownikiem Wyszej Szkoy Nauk Spoecznych przy
KC PZPR, ktr kierowa do 1968. W latach 19521953 by kierownikiem Instytutu Filozoficznego
Uniwersytetu Warszawskiego.
W latach 50. znany by take z publikacji prasowych bezkrytycznie opiewajcych Stalina, od 1956
zwizany z "frakcj" puawian. Wykada rwnie na Wieczorowym Uniwersytecie Marksizmu i
Leninizmu, ktry w tamtych latach koczy m.in. Wojciech Jaruzelski.
Schaff by uwaany za gwnego i oficjalnego ideologa PZPR. By czonkiem Polskiej Akademii Nauk
(krajowy czonek rzeczywisty) kierujc w latach 19561968 Instytutem Filozofii i Socjologii PAN. W
1969 zosta czonkiem Klubu Rzymskiego, a 1987 pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa
Wsppracy z Klubem Rzymskim.
By protektorem zakadanego przez Adama Michnika Klubu Poszukiwaczy Sprzecznoci.
Na fali zmian 1968, wskutek antysemickiej nagonki prasowej, w dniach 67 lipca zosta usunity z KC
PZPR i odsunity od wpywu na nauk filozofii w PRL.
W czasie trwania stanu wojennego by ostrym krytykiem Solidarnoci; znana bya jego propozycja
zgoszenia kandydatury Wojciecha Jaruzelskiego do Pokojowej Nagrody Nobla. Wsppracowa z
MSW PRL w akcjach wywiadowczych przeciwko USA. Po przemianach spoecznych w 1989 pozosta
konsekwentny i nadal wierny swoim ideom, prezentujc m.in. pogld marksizmu demokratycznego jako
recepty na kapitalizm, ktry wedug niego nie poradzi sobie z godem i bezrobociem strukturalnym, e
przyszoci ludzkoci jest nadal socjalizm, cho ten przyszy ustrj nie musi si tak nazywa.
292
Zajmowa on szczeglnie wpywowe pozycje w nauce jako czonek KC PPR, a pniej PZPR, dyrektor
Instytutu Nauk Spoecznych przy KC PZPR, redaktor naczelny "Myli Filozoficznej", pniej dyrektor
Instytutu Filozofii i Socjologii (do 1968 r.), czonek PAN. Ju w 1947 r. Schaff wystpi z gloryfikacj
relatywizmu moralnego, stwierdzajc na amach "Odrodzenia": "Dla marksizmu moralne jest to, co
odpowiada interesom klasy robotniczej". W 1948 roku w artykule "Klasowy charakter filozofii"
dekretowa: "Kto milczy, ten popiera obiektywnie istniejcy stan rzeczy, kto nie opowiada si za postpem, ten jest obiektywnie przeciw niemu". W artykule "Dziesi lat walki o zwycistwo filozofii
marksistowskiej" ("Myl Filozoficzna" 3 (1954)) Schaff stwierdza m.in.: "Nie ulega wtpliwoci, e
filozofia katolicka zarwno ze wzgldu na swj szeroki zasig, jak te i na bojowo-reakcyjny charakter
jest dzi gwnym przeciwnikiem naukowej filozofii". Za tego typu "rozpoznaniem" ze strony Schaffa
nastpoway konkretne administracyjne uderzenia w "upartych" katolickich filozofw. W swych
napastliwych tekstach Schaff nie oszczdza take dawno nieyjcych mylicieli, np. w ksice "Rozwj
wpyww filozofii marksistowskiej w Polsce" pisa: "Antykomunista, wrg socjalizmu, nacjonalista i
prekursor idei faszystowskiej w Polsce - oto waciwe oblicze ideologiczne Stanisawa Brzozowskiego".
Schaff nalea rwnoczenie do najbardziej niewybrednych pochlebcw generalissimusa Stalina. Po jego
mierci zapewnia w "Myli Filozoficznej" nr 2 (1953): "Umar Stalin, ale dzieo Jego yje i jest
niemiertelne (...). Odszed od nas Stalin - gigant myli i czynu. (...) Naszym wielkim zadaniem jest walka
o szczytne miano uczniw Wielkiego Stalina".
Schaff - ideolog, ktry odegra tak ponur rol w niszczeniu polskiej nauki - jeszcze wiele lat po upadku
stalinizmu prbowa uzasadnia rzdy totalitaryzmu w Polsce, goszc na spotkaniu w Oxfordzie, e
"tylko komunizm chroni Polakw przed faszyzmem" (cyt. za: A. Walicki, Zniewolony umys po latach,
Warszawa 1993, s. 205). W okresie stanu wojennego "wsawi si" szczeglnie brutalnymi atakami na
"Solidarno" i prawdziwie groteskow propozycj przyznania Pokojowej Nagrody Nobla gen. W.
Jaruzelskiemu (por. wywiad z J. Szpotaskim w "Tygodniku Solidarno" z 10 marca 1995 r., przeprowadzony przez A. Zambrowskiego na temat ksiki A. Schaffa, Pora na spowied). Schaff nigdy nie
przeprosi za szkody wyrzdzone przez niego polskiej filozofii i caej polskiej nauce. Przeciwnie, w latach
80. i 90. opublikowa szereg ksiek, w ktrych zawar apologi swego ycia, wysawiajc siebie samego
jako wielkiego uczonego i wizjonera; to samouwielbienie czy on z antypolskim urazem. W 1995 r. pisa
w ksice "Notatki kopotnika", e polski Nard "jest chory na antysemityzm"; w innej ksice: "Pora na
spowied" (Warszawa 1993), twierdzi, e Belweder w nocy z 4 na 5 czerwca 1992 r. uratowa Polsk
przed "faszystoidalnym przewrotem - ktry byby pocztkiem Finis Poloniae".
Leon Schaff
Modszy brat osawionego stalinizatora polskiej nauki, filozofa Adama Schaffa.
Leon Schaff wystpi z szerok wykadni terroru wobec wszystkich warstw i klas uznanych za niechtne
wobec komunistycznego reimu. W wydanym w 1950 r. podrczniku "Polityczne zaoenia wymiaru
293
sprawiedliwoci w Polsce Ludowej" L. Schaff postulowa "pozbawienie tych klas praw obywatelskich" i
jak najszersze zastosowanie wobec nich "metod pozasdowych". Leon Schaff by rwnie arliwym zwolennikiem stosowania "procesw pokazowych" wobec "wrogw ludu". W cytowanej ju pracy z 1950 r.
akcentowa: "Tego typu procesy jak grup byej AK, NSZ, WiN, jak proces Doboszyskiego,
demaskoway istotne oblicze polskiej reakcji. Procesy te ujawniay nikczemn rol tych ugrupowa,
wykazay ich bezideowo polityczn, wykazay ich cisy zwizek z obcym wywiadem. Procesy te speniay niewtpliwie donios rol w zakresie mobilizacji spoeczestwa; wzrostu jego czujnoci
politycznej, odizoloway reakcj od mas ludowych".
Par lat pniej, podczas plenum KC PZPR w dniu 20 kwietnia 1949 r. Bolesaw Bierut przedstawi
najwaniejsze jego zdaniem zadania nowego wymiaru sprawiedliwoci: wzmocnienie walki z obc
agentur, wyostrzenie i udoskonalenie form tej walki, demaskowanie i unieszkodliwianie orodkw obcej
agentury, wzmocnienie obronnoci kraju, walka z podegaczami wojennymi i ich ekspozytur w kraju .
Podobnie ujmowa to zagadnienie prominentny procesualista karny Leon Schaff, w swojej rozprawie
doktorskiej, traktujcej wanie o politycznych zaoeniach wymiaru sprawiedliwoci. Wrd zada
sdw ludowych i prokuratury ludowej wyrni on: dawienie oporu obalonych klas wyzyskiwaczy,
obron przed wszelkimi zamachami wroga klasowego, walk przeciw wasnym wyzyskiwaczom, (...)
przeciw szpiegom, dywersantom, agentom obcego wywiadu nasanym przez pastwa kapitalistyczne,
obron kraju przed agresj, ktra (...) wystpuje w postaci walki ze szpiegostwem, dywersj, sabotaem
gospodarczym inspirowanym z zewntrz, propagand szeptan, sianiem nienawici klasowej lub
religijnej itp.; ciganie i tpienie wszelkich przejaww wrogiej ideologii, reprezentujcej interesy
obalonych klas wyzyskiwaczy; mobilizowanie spoeczestwa do wykonania zada gospodarczoorganizacyjnych i kulturalnych8 .
Znamienne jest, e Leon Schaff wrd zada komunistycznych sdw i prokuratur nie wymieni w ogle
tak jak wikszo marksistw zajmujcych si tym zagadnieniem najwaniejszego chyba, to jest karania sprawcw pospolitych przestpstw kryminalnych i rozpoznawania sporw cywilnych.
KLAN SCHNEPF
Maksymilian Schnepf
ydowski komunista, nalea do antypolskiej KPP, oficer stalinowskiej Informacji Wojskowej,
zdrajca Polski.
W 1945 r. wraz z wydzielonym oddziaem specjalnym bra udzia w przeprowadzonej przez siy sowieckie 'operacji augustowskiej', w rezultacie ktrej ponad 700 mieszkacw ziemi augustowskiej nie
tylko nigdzie nie odnaleziono wrd ywych, ale take nigdy nie odnaleziono ich cia". Pukownik M.
Schnepf przez wiele lat (do marca 1968 r.) pracowa jako szef Studium Wojskowego na UW. Zosta
294
lektorem KW PZPR. By bardzo aktywnym dziaaczem Towarzystwa Spoeczno-Kulturalnego ydw w

Polsce, a na stronie internetowej wiatowego Kongresu ydw okrelono go nawet jako "przywdc
spoecznoci ydowskiej w Polsce podczas reimu komunistycznego".
Ryszard Schnepf
(ur. 22 wrzenia 1951 w Warszawie) dyplomata, historyk, iberysta i urzdnik pastwowy, sekretarz stanu w
Kancelarii Premiera Rzeczypospolitej Polskiej w latach 20052006, wiceminister spraw zagranicznych w latach
20072008, od 2008 ambasador RP w Krlestwie Hiszpanii i Ksistwie Andory.
Ryszard Schnepf, zanim zosta gwnym doradc premiera Marcinkiewicza w polityce zagranicznej, by
ambasadorem w Urugwaju (1991-1995) i w Kostaryce (2001-2005). Wsawi si wwczas organizowaniem haniebnej nagonki na przywdc Polonii w Ameryce aciskiej, prezesa USOPA Jana
Kobylaskiego.
Historyk, wychowanek Geremka, zosta ambasadorem w Urugwaju z porki Krzysztofa Skubiszewskiego, cho nie by do tego w adnym razie przygotowany merytorycznie. Dziaa judzco i
destrukcyjnie wrd Polonii w Ameryce aciskiej. Krzysztof Grecki pisa w tekcie "Tradycja obozu
zagady" ("Nasza Polska" z 30 sierpnia 2005 r.) o Schnepfie m.in.: "Od pierwszych chwil skcony z
Poloni. Przez potomkw Polakw z Urugwaju i Ameryce aciskiej zwany, z uwagi na dwuznaczn,
uwaczajc godnoci dyplomaty konduit (zajmowa si gwnie interesami z miejscowymi ydami oraz
ryzykownym handlem sprowadzanymi bezcowo luksusowymi samochodami), 'awanturnikiem polskiej
dyplomacji'". Ostro potpi sposb zachowania si Schnepfa przywdca Polonii w Ameryce aciskiej
prezes Jan Kobylaski, ktry wyzwa Schnepfa od "agentw KGB i Castro". Z kolei to wanie Shnepf
szczeglnie mocno przyczyni si do odwoania Jana Kobylaskiego z funkcji honorowego konsula RP w
Montevideo. Ukarano go tak za jednoznaczne poparcie dla prezesa Edwarda Moskala, protestujcego
przeciw cigym ustpstwom wobec szkalujcych Polsk rodowisk ydowskich. Niejednokrotnie
zwracano uwag na bardzo szkodliw rol odegran przez R. Schnepfa w Ameryce aciskiej. Na
przykad polonijna dziaaczka Elbieta Sczepaska pisaa w tekcie "Polonia, czyli ofiary i oprawcy"
("Gos" z 1-8 kwietnia 2006 r.), i: "Ryszard Schnepf, bdc ambasadorem RP w pastwach Ameryki
aciskiej, dziaa na szkod Polakw i Polski".
Jako gwny doradca premiera Marcinkiewicza w polityce zagranicznej Schnepf szczeglnie gorliwie
zajmowa si spraw zapewnienia jak najwikszego zadouczynienia ydom za mienie w Polsce. Std
jego usunicie z funkcji zostao przyjte ze szczeglnym alem przez przedstawicieli wiatowego
Kongresu ydw. Znalazo to wyrane odbicie w tekcie zamieszczonym na stronie internetowej tego
Kongresu, gdzie wyraono obawy, e odejcie Shnepfa moe doprowadzi do spowolnienia procesu
negocjacji midzy rzdem Polski a rodowiskami ydowskimi w sprawie mienia (por. szerzej T. Sommer,
Dla kogo robi Schnepf, "Najwyszy Czas" z 27 maja 2006 r.). Wedug T. Sommera: "Komunikat WJC
295
(tj. wiatowego Kongresu ydw) wprost sugeruje, e Schnepf by zaangaowany w negocjacje z przyczyn osobistych, a waciwie - po prostu rasowych".
Sommer przypomnia w swym tekcie rwnie jake niegodn nagonk organizowan przez Schnepfa na
prezesa Kobylaskiego, stwierdzajc: "Mona wrcz odnie wraenie, e niczym innym ambasador
Schnepf jako przedstawiciel RP w Ameryce aciskiej si nie zajmowa. Za spraw Schnepfa
Kobylaskiemu przypito atk 'klinicznego antysemity', a nawet faszysty (...)". Dodajmy, e w tej nagonce po dzi dzie uczestniczy w sposb niezwykle ordynarny i tendencyjny ona Schnepfa - prezenterka telewizyjna Dorota Wysocka-Schnepf (patrz: np. gwatowny atak teje na prezesa
Kobylaskiego w I programie TVP 15 stycznia 2007 r.). Szokuje fakt dopuszczenia do takiego naduywania ekranu telewizji publicznej do niegodnych i oszczerczych aktw nienawici wobec najsynniejszego
dzi przedstawiciela Polonii wiata.
Warto tu przypomnie jednak, co zdecydowao o usuniciu Schnepfa, dugo traktowanego jako gwnego
doradc premiera Marcinkiewicza w sferze polityki zagranicznej. Ot Schnepf w sposb wrcz kretyski ujawni sw postaw godzc w podstawowe interesy Polski, publicznie udzielajc poparcia tak
antypolskiej inicjatywie jak projekt budowy gazocigu Niemcy - Rosja na dnie Batyku. Jak pisa Piotr
Gursztyn w tekcie "Dymisja Schnepfa za midzynarodow gaf" ("Dziennik" z 12 maja 2006 r.) Schnepf
powiedzia, e "rzd chce zaproponowa polski udzia w budowie gazocigu Rosja - Niemcy. Informacja
ta zostaa od razu zdementowana przez premiera (...). Marcinkiewicz by kompletnie zaskoczony
wypowiedzi swojego doradcy. Decyzj o byskawicznym zdymisjonowaniu Schnepfa za jego jake
nielojalne wobec premiera i oglnie wobec polskich interesw narodowych wystpienie skomentowa
wpywowy europose PiS Adam Bielan - mwic w rozmowie z dziennikarzem "Rzeczpospolitej": "Ryszard Schnepf zosta zdymisjonowany wycznie z powodu zoenia niezgodnej z polityk rzdu i
interesem pastwa propozycji dotyczcej moliwoci przyczenia si Polski do projektu rurocigu rosyjsko-niemieckiego". Kompromitujce wystpienie Schnepfa w sprawie gazocigu przekrelio jego szanse
na objcie stanowiska ambasadora RP w Madrycie. Pomimo to i tak Schnepfa potraktowano zaskakujco
agodnie. Usunity z otoczenia premiera przeszed do MSZ, gdzie peni funkcj penomocnika ministra
spraw zagranicznych do spraw "zagroe". Rzecz przedziwna w sytuacji, gdy to wanie on jest
szczeglnie wielkim zagroeniem dla polskich interesw i symbolem wyjtkowej nielojalnoci osoby
penicej wysokie publiczne stanowisko.
Ciekawostk jest fakt sprawowania przeze rwnoczenie stanowiska dyrektora fundacji "Szalom"
prowadzonej przez rodzin Szurmiejw.
Dorota Wysocka-Schnepf
(ur. 4 padziernika 1970 w Jeleniej Grze) dziennikarka.
Ukoczya studia na Politechnice Wrocawskiej (kierunek inynieria rodowiska). W przeszoci

pracowaa w radiowej Trjce, bya reporterk sejmow, prowadzia wywiady w cyklu Salon polityczny
296
Trjki oraz program Konferencja prasowa w telewizji TVN. W latach 2001-2004 bya korespondentk
Polskiego Radia w Ameryce aciskiej. Wsppracowaa wwczas z Rzeczpospolit i Wprost. Od
2004 do 2010 roku w TVP1 prowadzia Wiadomoci, do prowadzenia ktrych wrcia po 1,5 rocznej
przerwie 23 lipca 2011. Jest take jedn z prowadzcych program publicystyczny Polityka przy kawie
emitowany w Jedynce po programie Kawa czy herbata?. W TVP1 prowadzia te programy: Debaty
Polakw, Kwadrans po smej, Kwadrans po 11-tej i Z refleksem.
Uczestniczya w nagonce na prezesa Kobylaskiego jako ona Schnepfa.
Jako prezenterka telewizyjna przypucia gwatowny atak na prezesa Kobylaskiego w I programie TVP 15 stycznia 2007 r. Szokuje fakt dopuszczenia do takiego naduywania ekranu telewizji publicznej do niegodnych i oszczerczych aktw nienawici wobec najsynniejszego dzi
przedstawiciela Polonii wiata.
Zuzanna Schnepf
crka Ryszarda Schnepfa i Doroty Wysockiej Schnepf zostaa po ukadzie ,zatrudniona na etacie w fundacji
Shalom kierowanej przez Gold Tencer i Szymona Szurmieja.
KLAN SIDOR OBASZEWSKI

Kazimierz Sidor
(ur. 26 padziernika w 1915 w Rudce Starociaskiej, zm. 2 grudnia 1981 w Warszawie) dyplomata i dziaacz
polityczny, komendant obwodu Wodawa Okrgu Lublin Batalionw Chopskich, pukownik WP, wielokrotny
ambasador PRL w Iranie i Afganistanie (1956-60), Egipcie, Somalii, Jemenie i Libii (1960-65), we Woszech i na
Malcie (1972-77) oraz w Turcji (1978-1980). Zdrajca Polski.
Urodzony w Rudce Starociskiej na Lubelszczynie, z wyksztacenia biolog i prawnik, przed II wojn

wiatow dziaa w Zwizku Modziey Wiejskiej Siew. Ju w 1939 wczy si w dziaalno podziemn. Wsporganizowa Zwizek Modochopski, ktry z czasem zosta przeksztacony w Bojow
Organizacj Ludow, ktr Sidor dowodzi w latach 1940-1942 na Lubelszczynie. W pniejszych
latach wesp z Stefanem Skoczylasem organizowa Bataliony Chopskie w powiecie wodawskim. Formalnie obj funkcj komendanta obwodu w poowie 1943. W 1942, po przystpieniu Bojowej Organizacji Ludowej do antypolskiej PPR i wejciu w skad zbrodniczej Gwardii Ludowej zosta dowdc
Okrgu Lubelskiego Gwardii Ludowej, a pniej zastpc dowdcy Obwodu nr 2 GL. By czonkiem
wojewdzkiego komitetu PPR oraz wsporganizatorem i od 18 lutego 1944 do 1945 przewodniczcym
podziemnej Wojewdzkiej Rady Narodowej w Lublinie. By wydawc i redaktorem pism Biuletyn i
Manifest Wolnoci.
297
Od marca do lipca 1944 przebywa w Moskwie jako czonek delegacji Krajowej Rady Narodowej,
posem do ktrej by w latach 1944-1947. By pierwszym po wojnie wojewod lubelskim i peni t
funkcj w latach 1944-1945. W ludowym Wojsku Polskim otrzyma stopie pukownika.
Od 1948 by czonkiem PZPR. W okresie 1945-1946 szef Polskiej Misji Wojskowej w Rzymie, 19471949 attach wojskowy Ambasady RP w Berlinie. W latach 1950-1956 by wicedyrektorem Instytutu
Spraw Midzynarodowych. Nastpnie pracowa w MSZ, gdzie peni szereg funkcji kierowniczych na
placwkach zagranicznych. W latach 1956-1960 pose PRL w Iranie i Afganistanie, 1960-1965
ambasador w Egipcie, z rwnoczesn akredytacj w Somalii, Jemenie oraz Libii, 1972-1977 ambasador
we Woszech i na Malcie, 1978-1980 ambasador w Turcji. Czonek Rady Naczelnej ZBoWiD.
Jego siostr bya Maria obaszewska, dziaaczka ludowa, a po wojnie funkcjonariuszka UB, matka
Grayny obaszewskiej, a szwagrem Jan obaszewski, rwnie funkcjonariusz UB.
Maria obaszewska z d. Sidor

(ur. 25 marca 1918 w Pudce-Ostrowiu w wojewdztwie lubelskim, zm. 14 kwietnia 1990 w Warszawie) dziaaczka ruchu ludowego, funkcjonariuszka (kapitan) UB i MO, zdrajczyni Polski.
Crka Antoniego, siostra Kazimierza Sidora, dyplomaty. Na krtko przed wybuchem II wojny wiatowej
bya prezesem organizacji ruchu ludowego "Siew" w rodzinnej wsi. Podczas okupacji naleaa do BCh, w
1943 przesza do GL i PPR. W 1945 bya suchaczk Centrum Wyszkolenia MBP w odzi i referentk
WUBP w Lublinie, a nastpnie w Gdasku. 1 czerwca 1948 zostaa zastpc naczelnika Wydziau
Personalnego WUBP w Gdasku, 1 lutego 1951 zastpc naczelnika Wydziau Finansowego WUBP w
Gdasku, a 1 lipca 1951 - naczelnikiem Wydziau Oglnego WUBP w Gdasku. W 1954 przesza do
Komendy Stoecznej MO, gdzie bya m.in. zastpc naczelnika Wydziau Paszportw i Dowodw
Osobistych.
Od 1950 ona funkcjonariusza UB Jana obaszewskiego.
Jan obaszewski
(ur. 21 marca 1921 w Wilnie, zm. 8 maja 1989) komunista, onierz radziecki, oficer UB, zastpca szefa
Wojewdzkiego Urzdu Bezpieczestwa Publicznego (WUBP) w Krakowie w latach 1954-1956, stalinowiec,
zdrajca Polski.
Absolwent wileskiej szkoy powszechnej i warszawskiej Szkoy Spdzielczej. Z zawodu ksigowy. W

czasie sowieckiej okupacji Kresw Wschodnich wstpi do Komsomou i WKP(b), a w 1941 wstpi do
Armii Czerwonej i walczy na froncie niemiecko-radzieckim. 15 grudnia 1947 zosta p.o. naczelnikiem
298
Wydziau IV WUBP w Gdasku, a w listopadzie 1949 szefem PUBP w Gdasku. Od 27 listopada 1952
do 1 sierpnia 1953 suchacz Kursu Aktywu Kierowniczego Orodka Szkoleniowego MBP, nastpnie
instruktor w Kierownictwie ds. Szkolenia WUBP w Krakowie. Od 1 lipca 1954 zastpca szefa WUBP w
Krakowie, 1 stycznia 1955 przemianowanego na Wojewdzki Urzd ds. Bezpieczestwa Publicznego. 30
czerwca 1956 zwolniony, 3 padziernika 1957 ponownie przyjty i mianowany inspektorem Wydziau
Szk i Szkolenia Departamentu Kadr i Szkolenia MSW. 16 stycznia 1958 zwolniony.
Od 1950 by mem dziaaczki ludowej, partyzantki BCh i AL Marii z d. Sidor, siostry Kazimierza
Sidora.
Grayna obaszewska
(ur. 20 lipca 1952 w Gdasku) wokalistka i kompozytorka. Znana z takich utworw jak "Czas nas uczy
pogody", "Piosenka o ludziach z dusz", "Brzydcy" czy "Gdyby".
Ukoczya Podstawow Szko Muzyczn w Gdasku w klasie fortepianu. Od 1970 do 1972 roku bya
suchaczk gdaskiego Studia Piosenki Polskiego Radia i Telewizji, prowadzonego przez Renat Gleinert. Debiutowaa na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Grze w roku 1971. Rok pniej
przeniosa si do Poznania. piewaa w chrkach towarzyszcych w koncertach i nagraniach Halinie
Frckowiak, Wojciechowi Skowroskiemu i Elbiecie Wojnowskiej.
W latach 1975-1977 wsppracowaa z grup S-26 Andrzeja Ellmana. Potem zwizaa si z zespoem
Ergo Band. Wraz z nim koncertowaa w kraju oraz w NRD, RFN, Czechosowacji i na Wgrzech. Na
Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu wystpia po raz pierwszy w 1974. Pniej piewaa na
tym festiwalu wielokrotnie. W 1976 zdobya tam nagrod dziennikarzy za "Nocny spacer", w 1978 III
nagrod za "Zwierciado czasu", a w 1991 I nagrod za "Wszystko co ze omija mnie". W latach 19781983 bya wokalistk zespou Crash. Wystpia z nim w koncertach gwnych Jazz Jamboree w
Warszawie w latach 1977-1978 i w 1981. W latach 1983-1989 wsppracowaa z jazz-rockow grup
Cancer. Z Crashem i Cancerem dokonaa nagra radiowych i telewizyjnych.
Wystpowaa i nagrywaa take z zespoami Janusza Komana, Alex Bandem Aleksandra Maliszewskiego, Grup Doktora Q Tadeusza Klimondy i z orkiestr Zbigniewa Grnego. Dokonaa licznych nagra
archiwalnych dla Regionalnej Rozgoni Polskiego Radia w Poznaniu i centrali w Warszawie z
czoowymi muzykami jazzowymi, m.in. z Januszem Skowronem i Krzysztofem cieraskim. Od 1997
wsppracuje z Triem Jarosawa mietany.
Braa udzia w festiwalach jazzowych w Kaliszu, Krakowie, Lublinie, Wrocawiu, a take za granic, w
Danii, Szwecji, Hiszpanii, RFN i Kuwejcie. Uczestniczya w trasach koncertowych po USA i Francji.
299
KLAN SKRZESZEWSKICH
Bronisawa (Bruche) Skrzeszewska
z domu Mandelbaum (ur. 24 lutego 1898 w Krakowie, zm. 28 lipca 1973 w Warszawie) - ydowska dziaaczka
polityczna, nauczycielka, archiwista, wsporganizatorka komunistycznego Ministerstwa Bezpieczestwa
Publicznego,wieloletnia dyrektorka Archiwum Akt Nowych w Warszawie, karierowiczka w PRL.
Studiowaa na Uniwersytecie Jagielloskim, pocztkowo na Wydziale Prawa, skd po roku przeniosa si

na histori na Wydziale Filozoficznym; studia prawnicze kontynuowaa w Szkole Nauk Politycznych w
Krakowie. W 1923 na obu kierunkach uzyskaa absolutorium. Od pocztku studiw zaangaowaa si w
modzieowy ruch komunistyczny, bya czonkiem antypolskiej Komunistycznej Partii Robotniczej
Polski, nastpnie Komunistycznej Partii Polski. Naleaa te do organizatorw Zwizku Niezalenej
Modziey Socjalistycznej "ycie" oraz dziaaa w polskiej sekcji Midzynarodowej Organizacji Pomocy
Rewolucjonistom (tzw. Czerwonej Pomocy). Z racji lewicowej dziaalnoci kilka razy bya
zatrzymywana, przesuchiwana oraz pozostawaa pod policyjnym nadzorem.
Uczya czerwonej historii w gimnazjum Towarzystwa ydowskiego Szkoy redniej w Kutnie (19231924); po kilkuletniej przerwie wznowia prac w Gimnazjum Koedukacyjnym Filipa Axera w Czstochowie (1929-1934). W okresie pracy w zawodzie nauczyciela naleaa do Zwizku Nauczycieli
ydowskich Szk rednich. W 1934 wysza za m za nauczyciela, rwnie zaangaowanego w ruchu
komunistycznym, Stanisawa Skrzeszewskiego.
W 1939 znalaza si we Lwowie, gdzie bya nauczycielk, wicedyrektorem i wreszcie dyrektorem XI
Gimnazjum. W 1941 zostaa ewakuowana do Uzbekistanu; tame w miecie Margielan, w szkole niepenoredniej, uczya niemieckiego i francuskiego. W czerwcu 1943 zostaa czonkini stalinowskiego
Zwizku Patriotw Polskich w Moskwie, dziaaa w zwizkowych wydziaach wydawniczym i wojskowym, prowadzia archiwum wydziau wojskowego. W sierpniu 1944 zostaa kierownikiem archiwum Resortu Bezpieczestwa Publicznego stalinowskiego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, rycho
przemianowanego na Ministerstwo Bezpieczestwa Publicznego. Przystpia w tym czasie do Polskiej
Partii Robotniczej (od 1948 bya czonkini Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej).
Od 1948 prezesowaa Towarzystwu Przyjaci Kursw Uniwersyteckich, w maju 1951 zostaa dyrektorem Departamentu Studiw Przygotowawczych Ministerstwa Szk Wyszych i Nauki (w grudniu
1951 z nazwy resortu znikna nauka).
Od 1 padziernika 1955 penia funkcj dyrektora Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Zajmowaa si
organizacj nadzoru nad archiwami zakadowymi i archiwami urzdw centralnych. Pod jej kierunkiem
odbyway si zebrania metodyczne odnonie zabezpieczenia dokumentacji technicznej biur
projektowych. Uczestniczya w pracach porzdkowych takich zasobw, jak archiwa Centralnego Urzdu
Planowania i rzdu londyskiego czy archiwum Ignacego Jana Paderewskiego.
300
Stanisaw Skrzeszewski
(ur. 27 kwietnia 1901 w Nowym Sczu, zm. 20 grudnia 1978 w Warszawie) Komunista, byy minister spraw
zagranicznych, byy minister owiaty PRL, kolaborant sowiecki z 1939 r, zdrajca Polski.
Od 1916 nalea do tajnych kek socjalistycznych. Od 1921 do 1925 studiowa na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagielloskiego. Podczas studiw od 1921 nalea do k modziey komunistycznej. Od 1922 czonek antypolskiego Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK, pniejszego KZMP), od 1924 czonek antypolskiej Komunistycznej Partii Polski (KPP). Aresztowany w
1924, zosta zwolniony dziki interwencji Wadysawa Heinricha. Nie przyjty do pracy na uczelni,
wyjecha do Francji, gdzie 1925-1926 studiowa filozofi i metodologi ogln na Sorbonie. Utrzymywa
tam kontakty z Francusk Parti Komunistyczn.
1926-1928 by nauczycielem w gimnazjum w Dbicy, gdzie zaoy pierwsz komrk KPP. Zwolniony z
pracy w tej szkole, utrzymywa si z udzielania korepetycji oraz pomocy Bruche Mendelbaumwny, z
ktr w 1934 si oeni. 1932-1933 przez 5 miesicy pracowa w szkole w Sromowcach nad Dunajcem.
Od koca 1934 dziaa w komunistycznej frakcji Zwizku Nauczycielstwa Polskiego. .
Po wybuchu wojny 3 wrzenia 1939 opuci Krakw i przebywa w zajtym przez ZSRR Lwowie,
pocztkowo (listopad 1939-stycze 1940) jako wykadowca w Instytucie Pedagogicznym, pniej
pracownik naukowy Instytutu Doskonalenia Nauczycieli. W drugiej poowie czerwca 1941 zosta
wezwany doKijowa w celu uzyskania - jako byy czonek KPP - praw czonkowskich we Wszechzwizkowej Komunistycznej Partii (bolszewikw) (WKP(b)). Po rozpoczciu wojny niemieckosowieckiej uciek w gb ZSRR, by nauczycielem w szkole redniej w Margielanie (Uzbekistan) od 28
lipca 1941 do 22 maja 1943. Wezwany do Moskwy, wzi udzia w zjedzie stalinowskiego Zwizku
Patriotw Polskich (ZPP) w ZSRR 8-9 czerwca 1943. Od 1944 czonek antypolskiej PPR, w latach
19451948 czonek Komitetu Centralnego PPR.
W 1944 kierownik Resortu Owiaty w stalinowskim PKWN, w latach 19441945 minister owiaty. W
latach 19451947 ambasador we Francji, w latach 19471950 ponownie minister owiaty. Od 1948
czonek PZPR, w latach 19481959 by czonkiem KC PZPR (potem, w latach 19591968, czonek
Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR).
W latach 19441947 pose do KRN, w latach 19521956 pose na Sejm PRL I kadencji.
W 1953 by kandydatem wysunitym przez ZSRR na stanowisko Sekretarza Generalnego ONZ po
rezygnacji z tej funkcji Trygve Lie.
W peni akceptowa lini partii zdradzieckich ktre zakada i organizowa tj. ZPP i PPR, w zamian
za stanowiska akceptowa cakowicie IV rozbir Polski z 1939 roku.
301
KLAN SKULSKICH
Wilhelmina Skulska-Kruczkowska (Lea Horowitz)
(ur. 18 grudnia 1918, zm. 28 czerwca 1998) ydowska dziennikarka i komunistka.
Po II wojnie wiatowej bya m.in. czonkiem redakcji Trybuny Ludu w latach 19481956. Po rozwizaniu redakcji reformatorskiego tygodnika Po prostu w protecie wraz z grup dziennikarzy przesza
do tygodnika tygodnika wiat. Bya te redaktorem krakowskiego tygodnika Przekrj. ona
Andrzeja Kruczkowskiego, jej crkami s Anna Bikont i Maria Kruczkowska.
Krystyna Zieliska napisaa na jej temat: W Stowarzyszeniu Dziennikarzy w latach pidziesitych te
odbieralimy niez edukacj. Oto na przykad Wilhelmina Skulska miaa wyjtkowo dobrze poinformowane rda, z ktrych czerpaa materiay do swoich obszernych reportay. Opisywaa, jak le si dzieje
w fabryce X lub Y i nazajutrz zmieniano kierownictwo zakadu! Nie zdziwiam si wic, gdy w SDP
odby si wykad pod tytuem Wkad reportay Wilhelminy Skulskiej w realizacj zada Planu
Szecioletniego. Maciej ukaszewicz napisa o niej jako o niegdy czoowej przedstawicielce prasy
reimowej. W dniach 29-31 padzierniku 1980 r Wilhelmina Skulska wzia udzia w Nadzwyczajnym
Zjedzie SDP w Gdasku. Wraz z innymi znanymi publicystami PRL jak Stefan Bratkowski, Maciej
Szumowski i Maciej ukasiewicz dokonaa wtedy samokrytyki.
Jako najbardziej wpywowa dziennikarka w stalinowskiej prasie, bya wspzaoycielk gwnego
organu partii komunistycznej "Trybuny Ludu" oraz dziennikark tej gazety w latach 1948-1956 .
Crkami jej i byego redaktora komunizujcych "Sygnaw" w latach 30. Andrzeja Kruczkowskiego s dwie redaktorki "Gazety Wyborczej": Anna Bikont i Maria Kruczkowska.
Andrzej Kruczkowski
redaktor komunizujcych "Sygnaw" w latach 30, m Wilhelminy Skulskiej.
Anna Krystyna Bikont

z domu Kruczkowska (ur. 1954 w Warszawie) dziennikarka, reporterka i pisarka. Crka Wilhelminy Skulskiej,
bya ona Piotra Bikonta.
Jest absolwentk biologii i psychologii. Pracowaa jako asystentka na Wydziale Psychologii Uniwersytetu
Warszawskiego. Po wprowadzeniu stanu wojennego wesza w skad zespou redakcyjnego drugoobiegowego Tygodnika Mazowsze, najwikszego pisma podziemnej Solidarnoci. Wsptworzya TM
302
do 1989, tj. do czasu zakoczenia jego dziaalnoci. Od czasu powstania Gazety Wyborczej w 1989
pozostaje zwizana z tym dziennikiem.
Jest autork i wspautork ksiek oraz zbiorw reportay w tym publikacji My, z Jedwabnego.
Wsplnie z Joann Szczsn napisaa m.in. Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu.
Anna Bikont szczeglnie wyspecjalizowaa si w niszczeniu osb inaczej mylcych ni redakcja
"Wyborczej". Bya autork napaci na Wojciecha Cejrowskiego w artykule pt. "Brunatny kowboj RP"
("Gazeta Wyborcza" z 4 marca 1995 r.). Zarzucia Cejrowskiemu rzekome propagowanie antysemityzmu i
faszyzmu oraz sugerowaa wyrzucenie jego programu z telewizji. Atak Bikont rozpocz dugotrwa
nagonk na Cejrowskiego i ostatecznie speni swoje zadanie, bo jego program znikn z maego ekranu.
Szczeglnie skandaliczna bya jej rola w wybielaniu przernych stalinowskich twrcw. Suy temu cykl
artykuw w "Wyborczej" napisanych wsplnie z Joann Szczsn, a pniej wydana przez nie obszerna
ksiga zakama i faszw pt. "Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu", Warszawa 2006.
Pisarz, poeta i dramaturg Bohdan Urbankowski okreli t ksik jako "walk drugiego pokolenia UB z
drugim pokoleniem AK" . Z kolei zdaniem znanego publicysty i krytyka z "Rzeczpospolitej" Krzysztofa
Masonia: "Najbardziej habica karta dwudziestowiecznej literatury polskiej zostaa wybielona w tej
ksice niczym w chemicznej pralni".
Warto doda, e A. Bikont, ktra w pewnym okresie odkrya w sobie ydowsko, naley dzi do
najzagorzalszych rzeczniczek jednostronnego spojrzenia na sprawy polsko-ydowskie. Wyrazem tego bya
m.in. jej ksika pt. "My z Jedwabnego", Warszawa 2004 - grubany paszkwil na Jedwabne, Polakw i
katolicyzm.
Piotr Bikont
(ur. 12 maja 1955 w Poznaniu) reyser, dziennikarz i publicysta; krytyk kulinarny.
Z wyksztacenia reyser filmowy, autor filmw dokumentalnych (m.in. o Okrgym Stole i opozycji
demokratycznej) publicysta i reyser teatralny. W latach 70. i 80. dziaacz tzw. opozycji demokratycznej.
Najbardziej znany jako poowa duetu publicystw kulinarnych tworzonego z Robertem Makowiczem,
publikujcego we Wprost (w latach 2002-2005), a nastpnie w Newsweek Polska (od 2005). Wspautor
z Makowiczem ksiek: Dialogi jzyka z podniebieniem (Znak, ISBN 83-240-0348-7) i Listy
piecztowane sosem (Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-08-03147-1)."St z Niepowyamywanymi
Nogami" (Znak). Autor przewodnika kulinarnego po Polsce "Nawigator Kulinarny".
Przewodniczcy Kapituy Dobrego Smaku - jury konkursu Polska Nalewka Roku odbywajcego si w
ramach Oglnopolskiego Festiwalu Dobrego Smaku w Poznaniu.
303
Wsppomysodawca i wielokrotny uczestnik Mistrzostw wiata w Rzucie Motkiem do Telewizora,

odbywajcych si corocznie w Bagu od lat 80. XX w.
Gocinnie wystpuje jako aktor filmowy.
Wraz z Maciejem Piotrem Prusem prowadz w klubie Pikny Pies comiesicznie odbywajcy si
magazyn mwiony Gadajcy Pies.
Tumacz osawionego antypolskiego paszkwilu ydowskiego "Maus".
Maria Kruczkowska
Siostra Anny Krystyny Bikont i crka Wilhelminy Skulskiej, dziennikarka Gazety Wyborczej.
Obie siostry redaktorki, crki Wilhelminy Skulskiej, przeprowadziy w "Gazecie Wyborczej" z 6-7 marca
1999 r. atak na podrczniki znanego, patriotycznego historyka dr Andrzeja Leszka Szczeniaka. Publikacja ta zapocztkowaa nagonk zmierzajc do wycofania jego podrcznikw ze szk i ksigar.
Szczeglnie bulwersujce byo zachowanie dwch pa ledczych z "Wyborczej", jak czsto nazywaj
Bikont i Szczsn, w czasie spotkania z Gustawem Herlingiem-Grudziskim. Pojechay one specjalnie do
Woch z zaskakujcym i prowokujcym tekstem na temat Z. Herberta. Reyser Jerzy Zalewski tak
komentowa t spraw w wywiadzie dla "Naszej Polski": "Pan Herling, ktry by ju czowiekiem starszym, da si 'wpuci' (
) zamiast je wyprosi, wda si w dalsz roz mow. Ale pniej przechorowa t
spraw tak, e potem szybko umar"
KLAN SKALSKICH
Ernest Kajetan Skalski
(ur. 18 stycznia 1935 w Warszawie) dziennikarz i publicysta.
Z wyksztacenia jest historykiem. Dziennikarzem zosta w 1958 roku, debiutujc w dzienniku Sztandar
Modych, wwczas organie komunistycznego ZMS, modzieowej organizacji komunistycznej. Jeden
z zaoycieli Gazety Wyborczej, zastpca redaktora naczelnego tego dziennika (potem
komentator tame) i czonek zarzdu Agory. Krtko, do koca 2005 roku, komentator
Rzeczpospolitej. Obecnie tzw. niezaleny publicysta, jego teksty ukazuj si m.in. w miesiczniku
Press. Czonek zespou portalu publicystycznego Studio Opinii. W prasie pojawiay si informacje o
jego wsppracy z SB. Sam zainteresowany zaprzecza faktowi wsppracy. Ja nie wsppracowaem, ani:
Nie pamitam rwnie, co podpisaem w zwizku z tym. Tak wic to, e dokument zosta podpisany
nie ma adnego znaczenia. Nie pamitam szczegw a wic nie wsppracowaem. W dodatku
304
Skalski ktry cho dokumenty podpisa, to jednak agentem nie by zabiera gos w sprawach lustracji oraz atakowa Bogusawa Nizieskiego, rzecznika interesu publicznego.
Jerzy Wilkier-Skalski
Ojciec Ernesta Skalskiego by funkcjonariuszem agenturalnej, antypolskiej KPP, wiziony przed wojn za
dziaalno wywrotow przeciwko Pastwu Polskiemu. Po wojnie Jerzy Wilkier peni funkcj szefa personalnego
Komendy Wojewdzkiej MO w Krakowie.
Zofia Nimen
Matka Ernesta bya sekretarzem technicznym KC Midzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom
(MOPR) dywersyjnej agentury Kominternu, siejcej rewolucje i zamt na wszystkich kontynentach globu. Po
wojnie, ju jako Skalska, penia funkcj kierownika Wydziau ledczego w osawionej Komendzie Wojewdzkiej
MO w Krakowie.
KLAN PIEWAKW
Jan piewak (Singer)
(ur. 18 lipca 1908 w Goej Przystani, zm. 22 grudnia 1967 w Warszawie) ydowski poeta, eseista . M poetki
Anny Kamieskiej (19201986), ojciec socjologa Pawa piewaka (ur. 1951). Kolaborant sowiecki, zdrajca Polski.
Urodzi si na ukraiskiej wsi Goa Przysta w rodzinie ydowskiej, jako syn Leona i Klary. Dziecistwo
spdzi w Chersoniu, nastpnie wraz z rodzin wrci do Polski i zamieszka w Rwnem na Woyniu.
Studiowa polonistyk we Lwowie i w Warszawie. Zwizany by z grup poetw lewicujcych, ktrzy
swoje wiersze drukowali w pismach socjalistycznych, Sygnaach i Lewym Torze. Okres II wojny
wiatowej spdzi w Zwizku Radzieckim.
By od modych lat zwolennikiem socjalizmu o komunizujcym zabarwieniu, drukowa swe utwory w
periodykach tego nurtu Lewym Torze, Lewarze i Sygnaach. Wsppracownicy tych pism podjli
w wikszoci kolaboracj z Sowietami po ich agresji na Polsk i poparo IV rozbir RP. rodowisko
lewicowych pisarzy skoncentrowao si pod parasolem NKWD we Lwowie; tam te 30 kwietnia 1941 r.
w numerze Almanachu Literackiego ukaza si wiersz J. piewaka Rozmowa z przyjacielem, ktry
305
stanowi apoteoz Stalina i komunizmu. W latach 1947-1949 Jan piewak publikowa w dzkim Gosie
Robotniczym, a od 1950 wspredagowa Twrczo. Stao si to rok po tzw. kongresie szczeciskim,
na ktrym wprowadzono odgrnie, jako obowizujcy polskich twrcw, sowiecki realizm
socjalistyczny. Twrczo pilnowaa prawidowoci tej linii z wyjtkow gorliwoci, bdc naczelnym
organem oceniajcym ukazujce si na rynku pozycje literackie. W okresie odwily po 1956 r., Jan
piewak pracowa dla liberalizujcego miesicznika Wspczesno i zacz pisa bardziej osobiste
wiersze i eseje , traktujce m.in o wasnych, naprawd traumatycznych przeyciach, zwizanych z
hitlerowsk okupacj na Wschodzie, gdzie m.in. zginli tragicznie jego rodzice (Klara i Leon) ,
dziadkowie Pawa piewaka. J. piewak zdoby do spor popularno jako poeta, oczywicie nie
przypominano ju dzie tego z czasw fascynacji komunizmem, chocia w idee marksistowskie
wierzy on pewnie do koca ycia. Jan piewak zmar na raka w 1967 r.
Anna Kamieska
(ur. 12 kwietnia 1920 w Krasnymstawie, zm. 10 maja 1986 w Warszawie) poetka, pisarka, tumaczka i krytyk
literacki; autorka ksiek dla dzieci i modziey. Przekadaa m.in. z rosyjskiego, bugarskiego, biaoruskiego,
sowackiego, serbsko-chorwackiego, aciskiego oraz hebrajskiego. W jej dorobku znajduje si blisko 100 ksiek.
W 1948 wysza za m za poet i tumacza Jana piewaka.
W modoci i wieku rednim posiadaa pogldy lewicowo-marksistowskie, debiutowaa w wieku lat

czternastu wierszem w lewicujcym pimie dla starszych dzieci Pomyczek, chocia za oficjalny
debiut uwaa si jej publikacj w komunistycznym Odrodzeniu(1944). Po wojnie pracowaa w
tygodniku Wie, propagujcym kulturowe wzorce marksizmu wrd chopstwa, a take w Nowej
Kulturze, gdzie obowizywa styl pryncypialnego realizmu socjalistycznego. Po 1968 r. Kamieska bya
czonkiem redakcji miesicznika Twrczo. Po nawrceniu zaprzyjania si z ks. Janem Twardowskim, a jej pogrzeb celebrowa prymas Jzef Glemp. Duo pisaa i tumaczya, co ciekawe wiersze
Kamieskiej niezbyt wysoko ceni Czesaw Miosz, twrca sympatyzujcy przecie ze rodowiskiem
lewicowych liberaw. Jak mona przypuszcza, Anna Kamieska godzia katolicyzm w modernistycznojudaizujcej wersji z pogldami lewicowymi, co pewnie odbio si na pogldach syna Pawa piewaka.
Rzecz bardzo wana o ile wiadomo nie stwierdzono, eby A. Kamieska miaa korzenie ydowskie ze
strony jakichkolwiek przodkw, co potwierdzayby ich nazwiska i rodowe dzieje; najprawdopodobniej
bya etnicznie czyst Polk.
Jan Leon piewak (Singer)

(1949-1988 - dziennikarz, pisarz, zastpca red. nacz. miesicznika "Powcigliwo i Praca", dziaacz spoeczny) syn Jana piewaka.
306
Pawe piewak (Singer)

(ur. 17 kwietnia 1951 w Warszawie) ydowski socjolog i historyk idei, profesor Uniwersytetu Warszawskiego,
publicysta, byy pose PO na Sejm V kadencji. Dyrektor ydowskiego Instytut Historycznego. Syn Jana
piewaka, dziaacz liberalno-syjonistyczny.
Zwizany ze rodowiskiem "Wizi". W 1979 by wspzaoycielem podziemnego kwartalnika "Res

Publica". Od 1980 dziaa w NSZZ "Solidarno", pracujc w Regionie Mazowsze.
Jest czonkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. By w kolegiach redakcyjnych "Res Publiki Nowej" i
"Przegldu Politycznego". Stay wsppracownik "Wprost" i "ycia Warszawy". Publikowa take w
"Tygodniku Powszechnym" oraz w wielu gazetach codziennych: "Dzienniku", "Fakcie", "Gazecie
Wyborczej" i "Rzeczpospolitej". Wsppracuje z tygodnikiem internetowym "Kultura Liberalna".
Zrobi karier na Uniwersytecie Warszawskim, dochodzc do funkcji kierownika Zakadu Historii Myli
Spoecznej w Instytucie Socjologii UW i zostajc doktorem habilitowanym (profesorem uniwersyteckim), ale dorabia take na pomniejszych uczelniach. To pewnie nie koniec sukcesw zawodowych, poniewa piewak ma wszelkie predyspozycje do dalszego picia si w gr, jak choby
pochodzenie,koneksje i ukady zagraniczne. Wydziay socjologii s opanowane przez element naukowy o
libertyskich, lewicowych i filosemickich pogldach, czsto bezporednio przez ludzi ydowskiego
pochodzenia. Pocztkw medialnej popularnoci piewaka naley szuka w postaniu stacji telewizyjnej
TVN, gdzie szybko zosta on wykreowany na wybitnego znawc szeroko rozumianej sfery polityki, co
jest o tyle dziwne, e nie jest on przecie politologiem, czyli nie posiada ukierunkowanej wiedzy w
penetrowaniu politycznych niuansw polskiej i zagranicznej rzeczywistoci. W kadym bd razie Pawe
piewak sta si staym gociem i waciwie komentatorem w TVN, a nastpnie zacz si systematycznie
pojawia w publicznej TVP. Zaowocowao to chci zaistnienia w realnej polityce, co te piewak
uczyni, zostajc w 2005 roku posem z ramienia Platformy Obywatelskiej. Jeszcze przed tym
wydarzeniem, zademonstrowa sw ydowsk zacieko w czasie prawyborw we Wrzeni, kiedy
przyczepi si ze swoim synem Janem (wtedy szefem ydowskiej Oglnopolskiej Organizacji
Modzieowej OOM) do grupy kolporterw wydawnictw jednej z partii narodowych, krzyczc to wy
chcecie bi i mordowa ydw!. Wobec przybyej policji zoy doniesienie, i cay incydent wywoali
narodowcy, co stao si pocztkiem ich kolejnego nkania na drodze sdowej z przychylnoci kolejnych
ministrw sprawiedliwoci ze Zbigniewem Ziobr wcznie. Profesor UW kierowa si zemst na
narodowcach, ktrzy z gniewem odnieli si do plugawej i oburzajcej wypowiedzi piewaka wzgldem
Romana Dmowskiego, e twrca polskiego nacjonalizmu nie zasuguje na nazwanie jego imieniem
najbardziej zapyziaego placyku, gdzie schodz si sika psy. Wrzenia bya take wiadkiem
zaspokajania potrzeb przerosego ego piewaka, gdy przywieziona tam grupa oklaskowa modziey w
niebieskich koszulkach i hasami na cze idola( rzekomych czonkw PO) reagowaa sztucznym
entuzjazmem na rednio-byskotliw mow swego mistrza na trybunie ustawionej we wrzesiskim rynku.
Politycznej furory pose piewak nie zrobi, szerszym echem midzynarodowym odbia si tylko jego
wypowied dla niemieckiej gazety Die Welt, w ktrej wyrazi on wstyd za Polsk Kaczyskich, co
307
niektrzy odebrali za szkalowanie Polski w ogle. Zniesmaczony postaw piewaka by znany francuski
filozof liberalny o ydowskich korzeniach Guy Sorman i powiedzia w dzienniku Fakt(6 luty 2007 r.) :
Postawmy sobie rwnie pytanie, czy moralne jest , by polski pose oczernia swj kraj w Niemczech i
sugerowa Europejczykom, e Polska staa si krajem faszystowskim?. To poniekd kolejny dowd, i
tzw. polscy ydzi odczuwaj duo mniejsz lojalno wzgldem wasnego kraju zamieszkania od swych
ziomkw z innych pastw.
Pawe piewak koncentruje si na dziaalnoci wymierzonej w polski ruch narodowy i umacnianie
wpyww ydowskich, co czyni jako czonek polonofobicznej Otwartej Rzeczpospolitej Stowarzyszenia przeciwko Antysemityzmowi i Ksenofobii, Rady Programowej ydowskiego miesicznika
kulturalno-propagandowego Midrasz, Rady Naukowej rocznika Zagada ydw(periodyk Instytutu
Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk co ma tematyka filozoficzno-socjologiczna do historii zagady ydw?) oraz wsppracownik wielu soc-liberalnych i pseudokatolicko-modernistycznych pism,
gdzie drukuje swe artykuy, komentarze i udziela wywiadw. piewak posiada take zwizki z
reaktywowan w Polsce m.in. dziki przychylnoci urzdujcego wtedy prezydenta Lecha
Kaczyskiego szowinistyczn lo masonw ydowskich B nai B rith (Synowie Przymierza). Oto
prbka naukowego podejcia Pawa piewaka do znienawidzonego przez siebie Romana Dmowskiego:
Nie mam adnej wtpliwoci, e Dmowski by ideologicznym obuzem i stworzy to wszystko, co jest
najgorsze w polskiej tradycji (Angora 2 stycznia 2006). Osoba mienica si naukowcem, profesorem i
aspirujca do historycznych analiz polskich dziejw, dostaje piany na ustach i rzuca wyzwiska, gdy
ledwie kto ruszy problem idei narodowej , a ju szczeglnie olbrzymich zasug Romana Dmowskiego
dla odrodzenia niepodlegej Rzeczypospolitej, co przyznaj mu najgorsi wrogowie ideowi i polityczni;
zdarzao si to nawet incydentalnie Adamowi Michnikowi. piewak w swej prymitywnej i zaciekej
antyendeckiej fobii jest lepy na wszystkie argumenty, nie potrafi rozpatrywa tych spraw racjonalnie.
Nigdy nie doczekalimy si oskarenia i ukarania Pawa piewaka przez aparat sprawiedliwoci III/IV RP
za notoryczne zniewaanie dobrego imienia Romana Dmowskiego, co sdy powinny czyni z urzdu.
C, kady yd ma w tym kraju duo wicej praw od najwikszych Polakw.
Pawe piewak przejawia due zainteresowanie religi judaistyczn i chrzecijask(deklaruje si
prywatnie jako bezwyznaniowiec), naley do rodowiska modernistycznego Klubu Inteligencji Katolickiej i takiego miesicznika Wi, znany jest jako znawca tradycji i literatury rabinicznej, wyda
m.in. ksik Ksiga nad ksigami : Midrasze, autor komentarzy biblijnych i rozwaa nad Tor,
pisanych dla Tygodnika Powszechnego. piewaka nazwa mona do wybitnym judaizatorem
Kocioa Katolickiego, std tak chtnie korzysta z jego usug i lansuje niego samego potny front judaistyczno-modernistyczny, ktry urs znacznie w si po Soborze Watykaskim II
piewak tak opisuje swoj tosamo religijn Nigdy nie chodziem do adnego kocioa. To byo mi
cakowicie obce, w znaczeniu zwizku z instytucj () Koci nie by w domu obecny ani jako instytucja sakramentalna, ani jako instytucja publiczna ()katolicyzm nie jest moim domem, Koci nie
jest moim domem, nie miaem te momentu nawrcenia. Wchodz do wity i na tym koniec () Mnie
oczywicie fascynuje chrzecijastwo, ale nie mam poczucia utosamienia si z nim, nie uwaam si za
308
chrzecijanina. Mam teraz wielk przyjemno, e mog pisa do < Tygodnika Powszechnego>
rozwaania nad Tor. To jest pochylanie si nad sowem, poczucie odkrywania wielkoci () Mnie nie
bardzo interesuje, czy kto wierzy w Boga, tylko czy on robi rzeczy, ktrych si oczekuje od czowieka
wierzcego. W judaizmie pojcie wiary jest mniej obecne ni w Kociele . Bogobojni ydzi, np. chasydzi,
wierz bardziej w misj zbawcz wsplnoty, a w przestrzeganiu regu s jak zakonnicy. Sycha tutaj
echa judaistycznego podejcia do odczuwania religii jako do wiernoci zdyscyplinowanego tumu, ktry
tylko poprzez cise wykonywanie setek nieraz absurdalnych zakazw i nakazw, zdobdzie ask Jahwe.
Zakonnicy najpierw wierz, a pniej trzymaj si reguy swego zgromadzenia, inaczej na nic by si ona
do zbawienia nie przydaa. Ich porwnywanie z chasydami stanowi wanie element judaizowania katolicyzmu. Poza tym piewak sugerujcy jak ceni dobre uczynki i wielko Tory nie wypowiada jednego
zdania o Talmudzie, za przecie jest to w duej mierze zbir zasad (swoisty judaistyczny katechizm)
skrajnej nienawici do chrzecijan i oglnie gojw. U piewaka widoczne s talmudyczne wpywy w
traktowaniu ydowskich wrogw, a wic polskich narodowcw ze specjalnym podkreleniem Romana
Dmowskiego.
Charakterystyczna jest rwnie ta wypowied piewaka o swojej matce Annie Kamieskiej, nawrconej
na katolicyzm w granicach 1967 r. (mierci jej ma Jana piewaka, ojca Pawa) : Potem poznaa mojego tecia i postanowia w wieku 50 lat nauczy si hebrajskiego. I z czasem posugiwaa si nim bardzo
sprawnie. Ona miaa poczucie, e skoro Pan Bg zostawi nam Bibli hebrajsk, to znaczy, e jest to Jego
jzyk. Jeli wic chcemy zrozumie Bibli, musimy zrozumie hebrajski. Abstrahujc od tego, i Stary
Testament nie by pisany jedynie po hebrajsku (zawiera fragmenty po aramejsku i grecku), piewak
demaskuje w tym miejscu swoje podejcie do Biblii-Starego Testamentu jako wycznie do witej,
natchnionej ksigi ydw. Dlaczeg to?Rwnie natchniony Nowy Testament, zosta napisany po
aramejsku i grecku. Hebrajski nie jest ekskluzywnym jzykiem Boga, co samo w sobie trci blunierstwem, albowiem Bg to Pan wszystkich ludw, zna ich mow i nie moe konwersowa i dyktowa
tekstw tylko po hebrajsku, bo akurat ydom si tak spodobao. To klasyczne podejcie ydowskiego
nadczowieka w judaizmie, ktrego Bg nie uywa (nie umie?) innego jzyka prcz hebrajskiego. piewak w wywiadzie dla Gocia Niedzielnego sprytnie wycza z Biblii Nowy Testament; pytanie czy
red. Dziedzina to zauway, czy przeszed nad tym do porzdku dziennego? W wietle powyszych rozwaa, warto te spojrze nieco inaczej na nawrcenie Anny Kamieskiej, przypadajce w czasie
posoborowych zmian i wzrostu tendencji judaistycznych w Kociele Katolickim, jak i samych podtekstw owego wydarzenia( te piewaka, czyli pewnie osoba z krgu tradycji ydowskiej, skoro biegle
operowa hebrajskim).
309
KLAN WIATO WGLARCZYK

Jzef wiato (Izak Fleischfarb)
(ur. 1 stycznia 1915 w Medynie koo Zbaraa, zm. 2 wrzenia 1994 w Stanach Zjednoczonych) wysoki
funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego, pochodzenia ydowskiego m.in. wicedyrektor
Departamentu X MBP. Obawiajc siczystek po aresztowaniu awrientija Berii w 1953, uciek na Zachd podczas
podry subowej do Berlina Wschodniego.
Urodzi si w Medynie koo Zbaraa w ydowskiej rodzinie Gabriela Fleischfarba, magazyniera w

mynie. Jego matka nosia nazwisko Wieseltur. Ukoczy siedem klas szkoy podstawowej, po czym
pracowa w Krakowie jako szewc. W modoci dziaa w organizacji syjonistycznej Gordonia, a nastpnie
od 1933 w Komunistycznym Zwizku Modziey Polskiej w Krakowie, za co zosta aresztowany w 1934
i 1936. W poowie 1936 oeni si z Fryd Zollman. Od 1936 dziaa w zwizkach zawodowych.
W 1938 zosta powoany do suby wojskowej, w 1939 trafi do niewoli niemieckiej. Po ucieczce
przedosta si na tereny poudniowowschodniej Polski okupowane przez Armi Czerwon. Po pewnym
czasie pobytu na terenach zajtych przez ZSRR zosta aresztowany i wywieziony w gb Zwizku
Radzieckiego. Tam pozna i 26 kwietnia 1943 polubi sw drug on, Justyn wiato i przyj jej
nazwisko.
Suc w batalionach pracy skorzysta z amnestii w 1943. Nie zabiega o przyjcie do armii gen. Andersa,
natomiast wstpi do polskiej dywizji Zygmunta Berlinga. Po ujawnieniu swojej komunistycznej przeszoci szybko awansowa, ju w 1943 zosta podporucznikiem i oficerem w wydziale politycznym w
LWP.
Z wydziau politycznego LWP do nowo uformowanego Resortu Bezpieczestwa Publicznego zosta
skierowany przez gen. Konrada wietlika, zastpc szefa Wydziau Politycznego Dywizji Kociuszkowskiej, pniejszego wiceministra bezpieczestwa. Rozmow wstpn w Lublinie Jzef wiato
odby z Mieczysawem Mietkowskim, rwnie pniejszym wiceministrem bezpieczestwa, od ktrego
dosta skierowanie do Departamentu Personalnego Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego w Warszawie.
Znany by z osobistego uczestnictwa w przesuchaniach aresztowanych z uyciem siy oraz w obawach i
pacyfikacjach. Odegra decydujc rol w najwaniejszych zatrzymaniach oraz aresztowaniach tamtego
okresu.
Gwnie dziki znajomoci z pierwszym wiceministrem Mietkowskim wiato by w 1945 kolejno
zastpc komendanta Urzdu Bezpieczestwa w Warszawie, Olsztynie i Krakowie. Odpowiedzialny za
represje i liczne aresztowania dziaaczy Polski podziemnej, w tym ostatniego dowdcy AK - gen.
Leopolda Okulickiego. W 1948 ju w stopniu majora zosta przez R. Romkowskiego przeniesiony z
powrotem do MBP w Warszawie, do organizowanego Departamentu X. Pocztkowo bya to komrka
specjalna, w ktrej poza Romkowskim by wiato i sekretarka, lecz wkrtce komrkprzeksztacono w
Biuro Specjalne pod kierownictwem pk. Anatola Fejgina, a 7 marca 1950 oficjalnie w Departament X.
310
Po przemianowaniu biura na departament, jego dyrektorem zostaFejgin, a Jzef wiato obj stanowisko
pierwszego wicedyrektora, ju w stopniu podpukownika, na ktry awansowa w 1949. Wpywy wiaty
szybko stay si wiksze ni jego bezporedniego przeoonego, specjalne zadania przeznaczone dla
Departamentu X odbiera wprost od Bolesawa Bieruta. M.in. na podstawie osobistego polecenia Bieruta
aresztowa w Krynicy Wadysawa Gomuk i jego on Zofi. Wykonywa aresztowania innych
prominentnych dziaaczy, jak marszaka Michaa Rol-ymierskiego, ktremu skonfiskowa wysadzany
brylantami radziecki Order Zwycistwa (odznaczenia nie odnaleziono po ucieczce wiaty). Mia te
prawo do bezporednich rozmw telefonicznych z awrientijem Beri, wczesnym wicepremierem i
marszakiem ZSRR w szczeglnie wanych wypadkach. W dwch szafach elaznych w jego gabinecie
znajdoway si wszystkie najtajniejsze kartoteki, akta i dokumenty aparatu bezpieczestwa i Biura
Politycznego Partii i jedynie on mia do nich stay dostp. Jak pniej wspomina ... byy tam dowody i
zeznania kadego czoowego dziaacza partii przeciw kademu innemu, zarwno w partii jak i poza ni,
gotowe do wykorzystania w chwili politycznie waciwej.
Mia ogromn wadz, wynikajc nie tylko z formalnie penionej przez niego funkcji; wykorzystywa j
do prowadzenia rozrzutnego i rozwizego trybu ycia, nie ukrywajc swych zwizkw osobistych z
podlegymi mu funkcjonariuszkami resortu.
W listopadzie 1953, Bolesaw Bierut za porednictwem Jakuba Bermana poleci ppk. Jzefowi wiatle
uzyska we wschodnioniemieckim ministerstwie bezpieczestwa (Stasi) tzw. "uciszenie" (wyeliminowanie) Wandy Broskiej. W tym celu wiato wyjecha do Berlina Wschodniego wraz z dyrektorem
Departamentu X Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego pk. Anatolem Fejginem. Na miejscu odby
konferencj z sekretarzem stanu ministerstwa bezpieczestwa Erichem Mielke, przedoy mu ca dokumentacj i w imieniu polskiej bezpieki zada uciszenia Wandy Broskiej. Mielke przyrzek, e
poczyni odpowiednie kroki. Majc troch czasu razem z Fejginem postanowili przejecha si kolejk i
przypadkowo znaleli si w Berlinie Zachodnim w sektorze francuskim. Jzef wiato wspomina Tam
zobaczylimy wielkie sklepy bardzo adnie urzdzone, ogrom towarw, zupenie odcinajce si od
Berlina Wschodniego. Raczej uwaalimy, e jestemy we Wschodnim Berlinie, tylko e dotychczas nie
widzielimy centrum. Weszlimy do sklepu i zaczlimy kupowa rne rzeczy, ktre nam si podobay
w owym czasie. Kiedy mielimy zapaci za towar, okazao si, e potrzebne nam s zachodnie marki i
wtedy dopiero zorientowalimy si, e znajdujemy si w Berlinie Zachodnim.
Jzef wiato uciek nastpnego dnia, 5 grudnia 1953. Wspomina Na drugi dzie wraz z pukownikiem
Fejginem udalimy si na nowo do Berlina Zachodniego. Ja z zamiarem ucieczki, on z zamiarem zakupienia rzeczy, ktre mu si podobay. Gdy przejechalimy do Berlina Zachodniego, wstpiem do jednej
takiej budki z zamiarem wymieniania pienidzy na zachodnie. Pk. Fejgin by na ulicy przed tym sklepem, czeka na mnie. Umwilimy si w ten sposb, e nastpnie on wejdzie i wymieni walut. Liczyem, e po jego wejciu do sklepu bd mg odej od niego i zwyczajnie uciec, bd mia troch czasu
na odczenie si. W Berlinie Zachodnim zgosiem si do wadz amerykaskich. Byo to dla nich zupene
zaskoczenie, kiedy si wylegitymowaem i kiedy dowiedzieli si, kim jestem. W Berlinie Zachodnim
spdziem tylko jedn noc.
311
6 grudnia 1953, czyli ju nastpnego dnia, amerykaskie wadze przewiozy Jzefa wiat z Berlina do
Frankfurtu, nastpnie 23 grudnia odlecia specjalnym samolotem do Stanw Zjednoczonych, do Waszyngtonu. Wystpowa w audycjach Radia Wolna Europa w cyklu Za kulisami partii i bezpieki, a jego
wystpienia oraz zrzucane od lutego 1955 za pomoc balonw 40stronicowe ulotki pod tym samym tytuem doprowadziy do gbokich zmian w bezpiece i likwidacji MBP. Sprawa emisji audycji wiaty
wzbudzia nie tylko w zespole Polskiej Sekcji RWE silne kontrowersje i sprzeciwy etyczne wobec osoby
ocenianej jak kat. Audycje wprowadzono na anten w wyniku osobistej decyzji Jana NowakaJezioraskiego. Ujawnienie nieoczekiwanej ucieczki wiaty spowodoway histeryczne reakcje wadz
PRL natychmiast wysunito standardowe oskarenie, e by dugoletnim, zakonspirowanym agentem
wywiadu USA, ktry podstpnie wkrad si na zajmowane stanowiska.
W Polsce pozostawi on oraz dwoje dzieci.
Jzef wiato nadzorowa tajne wizienie w Miedzeszynie, gdzie do metod wydobywania zezna
naleao m.in. skazywanie na klczenie na pododze z cegie z podniesionymi do gry rkami przez 5
godzin, przepdzanie nago korytarzami z jednoczesnym chostaniem stalowymi prtami, bicie pak
splecion ze stalowych drutw . O tych wszystkich okruciestwach i zbrodniach ydowskich katw z UB
nie ma nawet jednego zdania informacji w ksice Grossa, tak chtnie i obszernie rozpisujcego si o
zbrodniach popenionych przez Polakw na ydach.
Sarna Obozowicz
pracownica PAP podlega Mincowej, siostra wiaty
Bartosz Wglarczyk
Pan redaktor Bartosz Wglarczyk, jednoczenie udzielajcy si dla TVN, jest w linii prostej potomkiem
osawionego Jzefa wiaty, co to naprawd nazywa si Izaak Fleischfarb i by wicedyrektorem X Departamentu,
zbrodniarzem i zdrajc Polski.
Dziennikarz Gazety Wyborczej od 1989, wieloletni szef dziau zagranicznego gazety. W latach 90. by
korespondentem Gazety Wyborczej w Moskwie i w Brukseli, a w latach 19982004 w Waszyngtonie.
Prowadzi program wiat wedug Wglarczyka oraz So a sprawa polska w Superstacji. Od wrzenia
2008 wraz z King Rusin prowadzi poranny program "Dzie Dobry TVN. Jeden z ekspertw w
programie Milionerzy. W 2010 roku razem z Joann Krup poprowadzi fina programu Top Model.
Zosta modelk.
Komentator wydarze krajowych i midzynarodowych w: TOK FM, Polsacie, TVN24, TVN, TVP i TV
Puls. Dziennikarz Polskiego Radia Programu I i Programu III Polskiego Radia.
312
W grudniu 2011, Wglarczyk zdecydowa si na opuszczenie koncernu Agora by zosta redaktorem

naczelnym miesicznika Sukces, nalecego do Presspubliki.
KLAN WIERCZEWSKI WOZNIESIENSKI

Karol wierczewski vel Tenenbaum (Walter)
ps. Walter (ur. 22 lutego 1897 w Warszawie, zm. 28 marca 1947 pod Jabonkami) genera pukownik Armii
Czerwonej i genera broni Ludowego Wojska Polskiego, komunista, kolaborant sowiecki, terrorysta sowiecki w
wojnie hiszpaskiej, czonek Centralnego Biura Komunistw Polskich i Komitetu Centralnego Polskiej Partii
Robotniczej, wiceminister Obrony Narodowej, pose do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy,
zdrajca Polski.
Sowiecki genera, uczestnik rewolucji bolszewickiej i wojny z Polsk w 1920 r., skierowany przez ZSRS
do dowodzenia jednostkami midzynarodowymi podczas wojny domowej w Hiszpanii oraz tzw. polskimi
formacjami wojskowymi, tworzonymi u boku Armii Czerwonej w okresie II wojny wiatowej. By on
zaprawiany w bolszewickich masakrach rewolucji padziernikowej w 1917 roku w Rosji. Zasugi w tej
krwawej ani w 1918 roku uczyniy go czonkiem WKP(b). W kolejnych latach 1918-1920 dopuszcza
si zbrodni na Polakach . dowodzc pododdziaami Armii Czerwonej w walkach przeciwko wojskom
polskim. Po klsce bolszewikw nad Wis w 1921 roku przekazuje wiedz o zbrodniczych technikach
walk rewolucyjnych suchaczom .polskiej. Szkoy Czerwonych Komunardw w Zwizku Sowieckim,
szkolonych do dziaa terrorystycznych i wywrotowych w Polsce. Sowieci w maju 1938 r. odwouj go z
dowodzenia najemnikami komunistycznymi w hiszpaskiej wojnie domowej i wraca do Zwizku Sowieckiego na wykadowc w Akademii Wojskowej im. M. Frunzego. Ma to miejsce w czasie
prowadzonych tajnych rozmw Hitlera ze Stalinem w sytuacji przesdzajcej klsk komunistw w
Hiszpanii, po przegranej bitwie nad Ebroi zaamania si prowadzonej od lipca do listopada 1938 r.
ofensywy komunistw, nazywajcych si republikanami. Klsk ich sprawio na danie A. Hitlera
wstrzymanie przez Stalina dostaw broni, amunicji i ropy. Po napaci na Polsk 1 wrzenia Niemiec i 17
wrzenia 1939 roku Rosji Sowieckiej, gen. wierczewski wykonuje przeciwko Polsce zadania operacyjno-taktyczne. W 1941 roku dowodzi 248 Dywizj Piechoty Armii Czerwonej na Froncie Zachodnim.
W sierpniu 1943 roku zostaje zastpc dowdcy 1 Korpusu Polskich Si Zbrojnych w ZSRR,
zorganizowanego za zgod Stalina z tzw. inicjatywy i z nazwy polskiej, a w rzeczywistoci ydowskiego
Zwizku patriotw Polskich (ZPP). K. wierczewski od 1944 r. dziaa w Centralnym Biurze Komunistw
Polskich w Moskwie i zostaje czonkiem KC PPR. W sierpniu i wrzeniu tego roku jest organizatorem i
dowdc 2 Armii LWP, po czym wiceministrem obrony narodowej, nadzorujcym m.in. likwidacj
oddziaw zbrojnych (AK, NSZ i in.) Polskiego Pastwa Podziemnego. Wspdziaa z gen. Iwanem
Sierowem (NKWD). Bez skrupuw i litoci wierczewski skada podpisy pod wyrokami mierci
skazanych onierzy zawodowych wiernych II RP przez sdy wojskowe PKWN i PRL. wierczewski
313
naduywa alkoholu i wiele strategicznych decyzji podejmowa w stanie upojenia. -Wydawao mu si, e
walka o Drezno bdzie tylko wypraw po upy Nie docenia Niemcw. Popenia szkolne bdy w
dowodzeniu, nie korzysta z rozpoznania lotniczego. Tymczasem Polakom przyszo si zmierzy z
elitarnymi oddziaami armii rodek, ktre szy z odsiecz Berlinowi. To wszystko zoyo si na krwawe
niwo: 5 tys. zabitych, 11 tys. rannych, kilka tysicy zaginionych. Jedynie w Powstaniu Warszawskim
zgino jednorazowo wicej Polakw. By posem KRN i posem Sejmu Ustawodawczego po
sfaszowanych wyborach w 1947 roku. Zgin pod Baligrodem 28 marca 1947 roku podczas inspekcji
wojsk w niewyjanionych okolicznociach, [trafiy go trzy pociski w brzuch w plecy i poladek] stajc si
bohaterem ustanowienia i utrwalania zbrodniczej wadzy ludowej, wprowadzajcej rodkami
ludobjczymi system sowiecki w Polsce.
Dmitrij Wozniesienski
Zi wierczewskiego, m crki Zory.
Rosjanin, funkcjonariusz radzieckich organw bezpieczestwa, (kontrwywiadu wojskowego) pukownik

Wojska Polskiego, szef Gwnego Zarzdu Informacji WP, by bezporednio odpowiedzialny za masowe
aresztowania i procesy w wczesnej kadrze oficerskiej WP, jeden z najbardziej znanych procesw to
proces gen. Stanisawa Tatara w ramach tzw. procesu TUN. Zwolennik IV rozbioru Polski,
odpowiedzialny za utrwalanie wadzy sowieckiej w Polsce oraz depolonizacje terenw polskich,
okupowanych przez ZSRR po 1939 roku.
W maju 1944 zosta oddelegowany do Wojska Polskiego w ZSRR. W stopniu pukownika LWP zosta
zastpc szefa Wydziau Informacji 1 Armii Wojska Polskiego. W padzierniku tego samego roku zosta
szefem Wydziau (pniej Oddziau) Informacji 1 Armii Wojska Polskiego. Po decyzji utworzenia 3
Armii Wojska Polskiego zacz formowa struktury Informacji dla 3 Armii WP. Z powodu braku rekrutw i innych problemw zaniechano formowania tej Armii i organw Informacji dla niej, powrci wic z
powrotem do 1 Armii WP. Po zakoczeniu dziaa wojennych zosta szefem Oddziau Informacji Okrgu
Wojskowego nr 2 czyli w Bydgoszczy. Ju bdc tam organizowa wiele czystek i prowokacji w Wojsku
Polskim m.in. tzw. sprawa zamojsko-lubelska i sprawa bydgoska.
KLAN SZLAJFERW
Ignacy Szlajfer
ydowski oficer UB z Wrocawia, a pniej cenzor z Warszawy, wysoki dygnitarz PRL.
314
Henryk Szlajfer
(ur. 1947) - ydowski ekonomista i politolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 19932008 dyrektor
departamentu strategii i planowania polityki, nastpnie departamentu Ameryki oraz archiwum w Ministerstwie
Spraw Zagranicznych, mianowany przez wczesnego premiera RP Jerzego Buzka ambasadorem ad personam,
byy ambasador-szef Staego Przedstawicielstwa RP przy OBWE, MAEA i innych organizacjach
midzynarodowych w Wiedniu.
Kandydat na ambasadora w USA odrzucony przez stron amerykask, uznany przez Rzecznika
Interesu Publicznego za kamc lustracyjnego.
W 1968 roku Szlajfer wraz z Adamem Michnikiem, wwczas studenci Uniwersytetu Warszawskiego,
zostali za dziaalno opozycyjn relegowani z uczelni. W ich obronie 8 marca 1968 r. odby si wiec,
ktry sta pocztkiem masowych protestw studenckich zwanych wydarzeniami marcowymi. Zosta
skazany na 2 lata wizienia.
Uwiziony przez SB cakowicie si zaama i potwornie sypa na kolegw podczas moczarowskiego
ledztwa. Jego zeznania ogromnie obciyy wiele uwizionych osb z ruchu studenckiego. Cz z nich
potem przez wiele lat nie chciaa mu podawa rki. Podczas procesu Adama Michnika, Barbary
Toruczyk, Wiktora Greckiego i jego samego on [tj. H. Szlajfer] zrobi wszystko co moliwe dla
wsparcia wymylonych oskare prokuratury. Michnik zosta skazany na 3 lata, Szlajfer i Toruczyk na 2
lata, a Grecki na 20 miesicy. Szlajfer zosta jednak szybko zwolniony ju w dwa dni po procesie".To
zadecydowao, e nie awansowa po 1989 r. na wysokie stanowisko, jak stao si to z licznymi jego
kolegami - byymi ydowskimi "komandosami". Minister Krzysztof Skubiszewski zrobi go jedynie
wicedyrektorem Polskiego Instytutu Spraw Midzynarodowych, co i tak byo o wiele za wysoko dla
Szlajfera majcego wwczas niewielki dorobek naukowy. Potem Skubiszewski mianowa go nawet p.o.
dyrektorem PISM. Chocia by tylko doktorem, zarzdza dziki temu czoowym polskim instytutem zajmujcym si badaniami problematyki midzynarodowej, w ktrym pracowao wielu badaczy z o wiele
wikszym od niego dorobkiem i wyszymi od niego stopniami naukowymi (profesorw i doktorw
habilitowanych). Sta si posusznym narzdziem Skubiszewskiego w likwidowaniu PISM, "grabarzem"
tego instytutu, dziaajc dla przeksztacenia go z niezalenego instytutu naukowego w wycznie
departament MSZ. Szlajfer skorzysta na tym osobicie, zostawszy dyrektorem PISM jako departamentu.
Poprzednio jako tylko doktor nie mia adnych szans na zostanie na trwae dyrektorem PISM jako
odrbnego instytutu naukowego. Przeprowadzi przy tym dokadn czystk PISM z niewygodnych mu
pracownikw, starannie dbajc, by na ich miejsce weszli wycznie dobrani przez niego "internacjonalici
- Europejczycy". Tak oczyszczono PISM z badaczy troszczcych si o obron polskiego interesu
narodowego.
Odtd zaczy si przyspieszone awanse Szlajfera, "pisa przemwienia Geremkowi" i by strategiem jego
polityki, by praw rk Bronisawa Geremka" i przez lata prowadzi Departament Planowania i Analiz.
W 2000 r. zosta (do 2004 r.) staym przedstawicielem Polski przy Biurze Narodw Zjednoczonych i
Organizacjach Midzynarodowych oraz staym przedstawicielem - szefem misji Rzeczypospolitej
315
Polskiej przy OBWE w Wiedniu w randze ambasadora. Przez lata mia przy tym szczeglnie dobranego
wsppracownika komunistycznego pukownika wietlickiego.
W 2005 r. pod koniec rzdw postkomunistw z SLD Szlajferowi trafia si niesychana gratka.
Postkomunici uznali go - byego opozycjonist, za najdogodniejszego kandydata do reprezentowania III
RP jako ambasador w USA. By to wybr niesychany. Na najwaniejsze stanowisko ambasadorskie
wysyano wanie Szlajfera. To on mia utrzymywa kontakty z najwiksz Poloni w wiecie, tak
patriotyczn, tak katolick i tak antykomunistyczn. Wysyano do tego typu kontaktw czowieka
znanego z uprzedze do polskiej historii, znanego z niewybrednych atakw na obrocw polskoci i
zajadego tropiciela tzw."polskiego nacjonalizmu".
Warto te przypomnie jego brutaln napa na bronicych prawdy o Polsce profesorw Zbigniewa
Musiaa i Bogusawa Wolniewicza w ksice "Polacy/ydzi. Zderzenie stereotypw" (Warszawa 2003, s.
105-106). Peen uprzedze do Kocioa katolickiego, by w 1992 r. wspautorem oszczerczego
antykatolickiego tekstu, drukowanego w "East European Reporter" (nr z maja-czerwca 1992 r.). Tekst ten
pod jake wymownym jednoznacznym tytuem "Is the Catholic Church a threat to democracy?" ("Czy
Koci katolicki jest zagroeniem dla demokracji?") zawiera grubiaskie oszczercze oskarenia pod
adresem Kocioa katolickiego w Polsce. Stwierdzano tam m.in. (s. 20), e "(...) obecna polityka Kocioa
polskiego jest nie do pogodzenia z nasz wizj demokratycznego porzdku politycznego (...). Sprawa
polega na tym, e poprzez swj obecny triumfalizm i ekspansjonizm Koci prawdopodobnie stacza
ostatni desperack walk w obronie starej historycznej Polski (...). Koci musi si zmieni. Jedyne
punkty w tej debacie to, jak to dugo bdzie trwao i jakie bd spoeczne koszty transformacji".
Jednak jeden z naukowcw amerykaskich oskary go o wspprac z SB. Potem przysza caa fala
oskare o "kamstwo lustracyjne". Nawet w wybraniajcej Szlajfera "Gazecie Wyborczej" przytoczono
w tekcie Wojciecha Czuchnowskiego "Telewizja lustruje Szlajfera" (nr z 15 czerwca 2005 r.) niektre
niezbyt wygodne dla Szlajfera fakty. Znalaza si wrd nich wypowied prof. Jerzego Eislera z IPN,
skdind zwizanego z michnikowcami, i: "(...) podczas pobytu w areszcie Szlajfer dla SB zoy
obszerne zeznania. Notatki, ktre wtedy robi, podobnie jak jego zeznania, suyy jako materia dla
prokuratora. Wykorzystywane te byy wielokrotnie przez komunistyczn propagand" - mwi Eisler. (...)
Podlega ostracyzmowi - miano mu za ze jego postaw w ledztwie, tym bardziej e w odrnieniu od
niektrych nie przeprosi za to, jak si zachowa - tumaczy Eisler. Szokujcym faktem jest to, e Szlajfer,
oskarany o "kamstwo lustracyjne", by jednoczenie dyrektorem archiwum MSZ. Warto doda, e
wspautorem, wraz ze Szlajferem, tekstu atakujcego Koci katolicki w Polsce, by Piotr Ogrodziski
syn Przemysawa Ogrodziskiego, dygnitarza PRL, dyrektora generalnego MSZ (19561962).
Ciekawostk jest e Gazeta Wyborcza zaatakowaa Michaela Wallera, ktry w internetowym blogu
skrytykowa nominacj Henryka Szlajfera na ambasadora w USA. W komentarzu Sowiecki
ambasador Polski do USA?" Waller napisa m.in.: rda bliskie Biaego Domu s zaniepokojone tym, e
nowym ambasadorem Polski ma by wsppracownik komunistycznej tajnej policji. Stwierdzi, e jednym
z zada nowego ambasadora bdzie przekonanie Waszyngtonu, e polski rzd oczyci si ze szpiegw i
agentw z czasw sowieckich, co, czego prezydent Aleksander Kwaniewski nie zdoa udowodni.
316
Napisa take, e nominacja Szlajfera zaszkodzi Polsce. Waller poda, e Szlajfer by Tajnym
Wsppracownikiem SB pozyskanym w 1968 r. Szlajfer zaprzeczy tym informacjom, stara si
podway wiarygodno Amerykanina. Podobnie postpia GW, ktra przedstawia Wallera jako autora
opinii, na ktre wikszo ekspertw patrzy z przymrueniem oka. Michael Waller podkreli, e
warunkiem zniesienia wiz do USA jest przeprowadzenie lustracji i dekomunizacji.
Michael Waller to amerykaski ekspert ds. terroryzmu i sub specjalnych.
KLAN SZTACHELSKICH
Jerzy Sztachelski
(ur. 17 stycznia 1911 w Puawach, zm. 17 grudnia 1975 w Warszawie) komunista, od 1945 czonek antypolskiej
PPR, a nastpnie PZPR. Zastpca czonka KC PPR (grudzie 1945 grudzie 1948), czonek KC PZPR (grudzie
1948 listopad 1968).Zdrajca Polski, karierowicz PRL.
Penomocnik rzdu na Okrg Mazurski (marzec 1945), minister aprowizacji i handlu (kwiecie 1945
luty 1947) w rzdach Edwarda Osbki-Morawskiego, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia
(marzec 1947 1951), minister zdrowia (stycze 1951 listopad 1956) w rzdach Jzefa Cyrankiewicza i
Bolesawa Bieruta, minister, penomocnik rzdu ds. stosunkw z Kocioem, kierownik Urzdu do Spraw
Wyzna w kolejnych rzdach Jzefa Cyrankiewicza (listopad 1956 maj 1961), nastpnie ponownie
minister zdrowia i opieki spoecznej w kolejnych rzdach Jzefa Cyrankiewicza (maj 1961 lipiec 1968);
wieloletni pose na Sejm (na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i V kadencji w latach
19441965 oraz 19691972).
W latach pidziesitych zwizany z "frakcj" puawian. Prezes Zarzdu Gwnego antykatolickiego
Towarzystwa Krzewienia Kultury wieckiej (kwiecie 1969 czerwiec 1975).
Prywatnie by mem Ireny Sztachelskiej.
Irena Sztachelska z domu Dziewicka

(ur. 13 stycznia 1911, zm. 8 czerwca 2010) polska lekarz pediatra, dziaaczka pastwowa, posanka na Sejm w
latach 19471956 (na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji) i przewodniczca Zarzdu Gwnego
Ligi Kobiet Polskich (19451950).Kolaborantka sowiecka,zdrajczyni Polski, zwolenniczka IV rozbioru Polski z
1939 roku.
Crka Mariana Dziewickiego i Heleny z Jazdowskich, siostra Marii (Muty) Dziewickiej i Jerzego
Dziewickiego, ona Jerzego Sztachelskiego.
317
W dwudziestoleciu midzywojennym studiowaa medycyn na Uniwersytecie Stefana Batorego w

Wilnie, gdzie zaangaowaa si w ruch komunistyczny bya czonkiem Zwizku Lewicy Akademickiej
"Front", a w 1933 wstpia do antypolskiego KZMP. Za dziaalno antypastwow zostaa skazana w
procesie z 1935 spdzia w wizieniu tylko 4 dni.
Po najedzie radzieckim na Litw zaproponowano jej mandat posa na Sejm Republiki Litewskiej
z okrgu Wilno, ktry sprawowaa od czerwca do sierpnia 1940. Pniej wybrano j do Rady
Najwyszej Litewskiej SRR.
Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej w 1941 zostaa ewakuowana w gb ZSRR, walczya w 16
Litewskiej Dywizji Piechoty Armii Czerwonej. Pniej zostaa zastpc dowdcy batalionu platerwek
ds. polityczno-wychowawczych.
W grudniu 1942 Sd Specjalny Rzeczypospolitej wyda na Jerzego i Iren Sztachelskich wyrok od trzech
do pitnastu lat pozbawienia wolnoci za kolaboracj z ZSRR w latach 19401941.
Po powrocie do Wilna w lipcu 1944 zakadaa tam oddzia stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich.
Po 1945 znalaza si w Polsce, gdzie od 1947 sprawowaa mandat posa na Sejm Ustawodawczy,
wybrana z listy pastwowej Bloku Stronnictw Demokratycznych. Posank bya rwnie w I kadencji
Sejmu PRL (19521956) w obu kadencjach pracowaa w komisji zdrowia.
Od 1945 do 1950 staa na czele Zarzdu Gwnego Ligi Kobiet Polskich, pniej pracowaa m.in. jako
lekarz pediatra w Instytucie Matki i Dziecka.
Do koa bya wierna ideologii komunistycznej.
Marian Dziewicki
Ojciec Ireny Sztachelskiej , prawnik, sekretarz Koa Posw z Litwy i Biaorusi w pierwszej Dumie, prezydent
Wilna w okresie Litwy rodkowej, dziaacz samorzdowy. 19 maja 1908 obrany zosta sekretarzem Rady
Miejskiej. Funkcj t sprawowa, wybrany ponownie w 1910, a do rozwizania Rady Miejskiej przez okupacyjne
wadze niemieckie w 1915. Oeniony 28 listopada 1909 z Helen z Jazdowskich, mia z ni troje dzieci Iren,
Mari oraz Jerzego
Maria (Muta) Dziewicka

Siostra Ireny w latach 70. i 80. dziaaczka lewackiego KOR i "Solidarnoci.
Jerzy Dziewick
Brat Ireny do 1968 redaktor naczelny "Gosu Wybrzea", w latach 80. wsppracownik SDP.
318
KLAN SZYR WICICKI

Gerszon Szyr (Eugeniusz)
(ur. 15 kwietnia 1915 w odygowicach, zm. 15 stycznia 2000 w Warszawie) ydowski polityk komunistyczny i
antypolski. Jako zastpca Minca, pk Gerszon Szyr by odpowiedzialny za zniszczenie polskiej gospodarki.
Dziaacz KZM (1930-1934), czonek antypolskiej KPP (1934-1936), uczestnik rewolty sowieckiej w Hiszpanii
(1937-1939). Karany za zdrad pastwa w II RP, czonek ZPP, politruk w dywizji Berlinga, penomocnik KRN
przy dowdztwie 1 i IV Frontu Ukraiskiego Armii Sowieckiej, w PPR (1944-1948, czonek Biura Politycznego KC
PZPR (1964-1968) i czonek KC PZPR (1948-1981), te Marcina wicickiego, byego sekretarza KC PZPR, a
pniej prezydenta Warszawy z rekomendacji UW.
By w latach 1946-1949 wiceministrem przemysu i handlu, pniej zastpc i nastpnie przewodniczcym Pastwowej Komisji Planowania Gospodarczego (PKPG) 1954-1956. Instytucja ta wyjtkowo
szkodzia Polsce umacnianiem biurokracji i centralizacj gospodarki.
By sprawc, o skutkach zbrodniczych, apelu o jak najsurowsze karanie tzw. sabotaystw w
gospodarce. Pisa na ten temat na amach teoretycznego organu KC PZPR "Nowe Drogi", gosi, i
gospodarka to take front walki partyjnej. W walce tej w przekonaniu Szyra naley uy wszelkich
drastycznych rodkw do kary mierci wcznie i stosowano, jak np. w aferze misnej w latach 60.
w Radomiu. Od marca 1954 do 11 lipca 1956 by przewodniczcym Pastwowej Komisji Planowania
Gospodarczego, a nastpnie do 13 listopada 1956 by ministrem budownictwa w rzdzie Jzefa
Cyrankiewicza. Od 27 padziernika 1959 do marca 1972 by wicepremierem w kolejnych rzdach Jzefa
Cyrankiewicza i Piotra Jaroszewicza. Od 29 czerwca 1963 do 22 grudnia 1968 by rwnie przewodniczcym Komitetu Nauki i Techniki. Od marca 1976 do 31 padziernika 1981 by ministrem gospodarki
materiaowej w rzdach: Piotra Jaroszewicza, Edwarda Babiucha, Jzefa Pikowskiego i Wojciecha
Jaruzelskiego. Od 1981 na emeryturze. W latach 19721976 przewodniczcy Pastwowej Rady
Gospodarki Materiaowej. W latach 19521956, 19611969 i 19721976 by posem na Sejm PRL I, III,
IV i VI kadencji. Od 1962 by przewodniczcym Towarzystwa Przyjani Polsko-Afrykaskiej. Od 1965
peni funkcj przewodniczcego Polskiego Komitetu Solidarnoci z Krajami Azji, Afryki i Ameryki
aciskiej. W latach 80. by przewodniczcym Krajowej Komisji Dbrowszczakw przy Zarzdzie
Gwnym ZBoWiD. W latach 19721990 by rwnie wiceprezesem Rady Naczelnej ZBoWiD. Te
Marcina wicickiego, b. prezydenta Warszawy, dziaacza PZPR, UD, Unii Wolnoci, PD i PO.
Marcin wicicki
(ur. 17 kwietnia 1947 w Warszawie) komunista, pose na X i II kadencji, minister w rzdzie Tadeusza Mazowieckiego, byy prezydent Warszawy. Socjalista, komunista, czonek ZSMP, PZPR, UD,UW , PD i PO. Zi
komunisty Eugeniusza Szyra
319
Od 1969 dziaa w Zwizku Modziey Socjalistycznej. Peni funkcj wiceprzewodniczcego koa

antypolskim ZMS na UW. Od 1971 do 1979 nalea do Zwizku Socjalistycznej Modziey Polskiej. W
styczniu 1974 zosta czonkiem komunistycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 1972 do
1982 by gwnym specjalist w Komisji Planowania przy Radzie Ministrw. Od 1979 do 1981 by
czonkiem egzekutywy oddziaowej organizacji partyjnej. W 1982 zosta dyrektorem ds. studiw i analiz
w Sekretariacie Konsultacyjnej Rady Gospodarczej. Od 1987 do 1989 by sekretarzem generalnym tej
rady.
Od lipca 1989 do stycznia 1990 peni funkcj czonka Komitetu Centralnego PZPR, a od lipca do
wrzenia 1989 by sekretarzem KC a do upadku PZPR. Ukoczy w 1971 studia na Wydziale Ekonomii i
Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Uzyska nastpnie stopie naukowy doktora nauk
ekonomicznych. By stypendyst Uniwersytetu Harvarda i George Washington University w USA. W
latach 80. dziaa w partii komunistycznej PZPR, zasiada te w Komitecie Centralnym. W 1989
uczestniczy w tzw. obradach Okrgego Stou po stronie rzdowej, w zespole do spraw gospodarki i polityki spoecznej. By wspautorem propozycji urynkowienia gospodarki. W tym samym roku z ramienia
PZPR uzyska mandat posa na Sejm kontraktowy, uzyskujc w drugiej turze poparcie Komitetu
Obywatelskiego "Solidarno". W rzdzie Tadeusza Mazowieckiego obj stanowisko ministra
wsppracy gospodarczej z zagranic. Podpisywa pierwsz umow gospodarcz o wsppracy z
Wsplnot Europejsk, sta na czele zespou opracowujcego przyjty przez Sejm rzdowy raport o
kosztach i korzyciach przystpienia do WE. Po raz drugi zosta posem w 1993 z ramienia Unii Demokratycznej z okrgu Olsztyn, zrezygnowa z mandatu w maju 1996. W latach 19941999 zajmowa
stanowisko prezydenta m.st. Warszawy, pozostajc w ramach koalicji samorzdowej SLD-Unia Wolnoci
i Samorzdnoci. Po zakoczeniu kadencji zasiada w radzie miasta do 2002. Od 1999 do 2001 peni
funkcj wiceministra gospodarki, by czonkiem zespou Jana Kuakowskiego negocjujcego warunki
przystpienia Polski do Unii Europejskiej.
Od 1991 dziaa w Unii Demokratycznej, pniej Unii Wolnoci. Od 2006 do 2007 by wice przewodniczcym Partii Demokratycznej-demokraci.pl. Bez powodzenia kandydowa do Sejmu w wyborach
w 2001 i 2005, a w 2004 do Parlamentu Europejskiego z listy UW w Szczecinie. W wyborach
samorzdowych w 2006 zosta wybrany radnym sejmiku mazowieckiego z listy LiD. W wyborach
parlamentarnych w 2007 ponownie bezskutecznie kandydowa do Sejmu z listy koalicji Lewica i
Demokraci w okrgu warszawskim. W 2009 wstpi do klubu radnych Platformy Obywatelskiej w
sejmiku mazowieckim. W wyborach samorzdowych w 2010 uzyska reelekcj do sejmiku wojewdztwa
mazowieckiego z listy PO. W przeszoci by doradc gospodarczym prezydenta Litwy Valdasa
Adamkusa. W latach 20022005 by koordynatorem Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w
Europie do spraw ekonomicznych i ochrony rodowiska. Nastpnie, do koca marca 2011, peni funkcj
dyrektora orodka analitycznego UNDP Blue Ribbon Analytical Center w Kijowie. Jest synem dziaacza
katolickiego okresu PRL Andrzeja wicickiego oraz ziciem komunisty PZPR Eugeniusza Szyra. Ma
trzech synw i crk.
320
Jest te Przewodniczcym Polskiego Komitetu Wspierania Budowy Muzeum Historii ydw

Polskich w Warszawie. Cao budowy bdzie kosztowa od 80 do 100 milionw zotych. Wikszo
funduszy pokryje Urzd Miasta Stoecznego Warszawy (40 mln PLN), Ministerstwo Kultury i
Dziedzictwa Narodowego (40 mln PLN), Stowarzyszenie ydowski Instytut Historyczny wraz z
prywatnymi sponsorami z caego wiata (20 mln PLN).
KLAN TITKOW
Walenty Titkow
(ur. 2 listopada 1917 w miejscowoci Rwne[) komunista, stalinowiec, dygnitarz PRL.
By czonkiem antypolskiego KZMP i PPR, a nastpnie PZPR. W okresie od 22 sierpnia 1951 do 18

lutego 1953 by I sekretarzem Warszawskiego Komitetu Wojewdzkiego PZPR. W latach 19531955 by
I sekretarzem Komitetu Wojewdzkiego PZPR w Krakowie. Od 1955 do 1968 zasiada w KC PZPR. W
okresie od 1 lutego 1960 do 24 lipca 1964 by I sekretarzem Komitetu Warszawskiego PZPR. W latach
19521965 pose na Sejm PRL I, II i III kadencji.
W 1956 by redaktorem naczelnym Trybuny Ludu. Od 1964 do 1968 by wiceministrem zdrowia i opieki
spoecznej. Ojciec reysera filmw dokumentalnych Andrzeja Titkowa.
Andrzej Titkow
(ur. 24 marca 1946 roku w Warszawie) scenarzysta, reyser i producent filmw dokumentalnych oraz fabularnych. Syn Walentego Titkowa I sekretarza Komitetu Warszawskiego PZPR.
Dziki pozycji ojca,w 1972 roku uzyska dyplom Wydziau Reyserii PWSFTviT w odzi. W tym
samym roku rozpocz prac w Telewizji Polskiej. Zosta w niej do 1981 roku. W 2004 roku wrci jako
zastpca kierownika Redakcji Filmw Dokumentalnych Programu 1 TVP. Na tym stanowisku pozosta
do 2006 roku.
W latach 1998-99 wykada w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1999 roku
prowadzi zajcia z historii filmu oraz zagadnie formy filmowej na Uniwersytecie Kardynaa Stefana
Wyszyskiego w Warszawie, a od roku 2004 take w Warszawskiej Szkole Filmowej.
321
KLAN TORUCZYKW
Henryk Toruczyk
(ur. 8 lutego 1909 we Wocawku, zm. 18 stycznia 1966) komunista ydowskiego pochodzenia, pukownik
Ludowego Wojska Polskiego,bojwkarz komunistyczny w wojnie domowej w Hiszpanii, zdrajca Polski.
Przed wojn nalea do antypolskiej Komunistycznej Partii Polski. Ukoczy studia w Belgii, uzyskujc
tytu zawodowy inyniera tekstylnego oraz podchorwk w Polsce. W latach 1937-1939 bra udzia
jako ochotnik w wojnie domowej w Hiszpanii. W 1938 kolejno: adiutant w batalionach im. Palafoxa i
Mickiewicza, nastpnie szef sztabu brygady pod dowdztwem Bolesawa Moojca. Po rozwizaniu
brygad pozosta w Hiszpanii by, w 1939 w stopniu majora, obj dowdztwo powtrnie sformowanej
XIII Brygady Midzynarodowej. Nastpnie obj dowdztwo wszystkich jednostek midzynarodowych.
XIII Brygada Midzynarodowa im. Jarosawa Dbrowskiego, potocznie: Dbrowszczacy grupa polskich
komunistw i zdrajcw narodowych, wojny domowej w Hiszpanii w latach 19361939, walczcych w
skadzie terrorystycznych Brygad Midzynarodowych po stronie wojsk republikaskich [sowieckich]
przeciwko wojskom gen. Francisco Franco. Faktycznie, tak jak wszystkie Brygady Midzynarodowe XIII
Brygada bya organizowana i nadzorowana przez Komintern i sowieckie suby bezpieczestwa NKWD.
Komunistyczni bojwkarze rozpalili ogie wojny domowej w Hiszpanii w katolickim kraju. Wojn o
niebywaej eskalacji nienawici, zniszczenia, zwyrodnienia. Jej znaki szczeglne to:
eksplozja nienawici do Kocioa katolickiego trwajcej i obecnie w UE;

wymordowanie prawie siedmiu tysicy zakonnikw i ksiy, w tym trzynastu biskupw;
zniszczenie setek kociow i klasztorw;
rabunek i zagada bezcennych dbr kultury;
rze 300 tysicy ludzi, w tym inteligencji hiszpaskiej i okoo 30 tys. zaginionych;
niezliczone tysice Hiszpanw mordowanych w wizieniach;
setki tysicy uciekinierw za granic przed represjami wadz centrolewicy socjalistycznej
hiszpaskiej republiki bolszewickiej.
Za to Henryk Toruczyk zosta pozbawiony obywatelstwa polskiego przez wadze polskie II RP.
Po zakoczeniu walk przekroczy granic francusk i zosta internowany w obozach: Vernet i Dilfa. W
1943 uciek do ZSRR. Zosta tam, w stopniu pukownika, dowdc Samodzielnego Batalionu Szturmowego. Pierwszy dowdca zbrodniczego Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego od marca do maja
1945. Po wojnie zosta oddelegowany do administracji Ziem Odzyskanych, a nastpnie zosta dyrektorem
departamentu w Ministerstwie Przemysu Lekkiego. Syn aktywisty Bundu. Ojciec profesora topologii,
Adama Henryka Toruczyka, i publicystki i wydawcy Barbary Toruczyk, twrczyni "Zeszytw Literackich".
322
Barbara Toruczyk
(pseud. Julia Juryska, ur. 26 wrzenia 1946 r. w Warszawie), publicystka, eseistka, historyk literatury, wydawca,
przyjacika Adama Michnika.
Crka komunisty Henryka (1909-1966) i Romany (1915-2000) Toruczyk. Studiowaa socjologina

Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego (1964-1968) oraz Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (mgr 1974). W 1963 r. uczestniczya w zebraniach Klubu Poszukiwaczy
Sprzecznoci, zaoonego przez Jana Grossa, Jana Kofmana i Adama Michnika. Uczestniczka wydarze
marcowych 1968, aresztowana i wyrzucona z UW z zakazem studiw na uczelniach pastwowych).
Wsppracowniczka lewackiego KOR (1976-1981), nastpnie Towarzystwa Kursw Naukowych (19771981). W latach 1978-1981 wsppracownik Oficyny Literackiej NOW-a, "Biuletynu KOR", czasopisma
"Krytyka". Od 1979 do 1980 r. redaktor pisma Res Publica. W 1982 r. w Paryu zaoycielka i redaktor
naczelny kwartalnika "Zeszyty Literackie". W latach 1986-1987 przebywaa na stypendium The Mary
Ingraham Bunting Institute Radcliff College (USA). Zamna z Roberto Salvadorim. Mieszka w
Warszawie, na Ochocie. Jest autork listu otwartego w obronie przywilejw komunistw tzw. Polakw walczcych w Brygadach Midzynarodowych w hiszpaskiej wojnie domowej 1936-1939 po
stronie sowieckiej (walczy w nich jej ojciec).
Adam Henryk Toruczyk

profesor topologii syn komunisty Henryka Toruczyka.
KLAN TOEPLITZ
Jzef Toeplitz
(1866-1938) by jednym z zaoycieli Banca Commerciale Italiana pod koniec XIX w. i uwaany jest za twrc
nowoczesnego systemu bankowego Woch.
By przez wiele lat faktycznym sternikiem ekonomii faszystowskich Woch a do 1933 roku gdy przesta
kierowa Banca Commerciale Italiana.
Udzieli on te poyczki tytoniowej polskiemu rzdowi,ktra miaa m.in. wspomc reform walutow
min.W.Grabskiego () jednym z jego cichych warunkw tej umowy byo postawione przez J.Toeplitza
danie zwolnienia jego bratanka-komunisty [Leona] z wizienia i umoliwienie mu wyjazdu za granic
do koca wyroku. Warunek ten zosta przez wadze polskie speniony.
323
Jerzy Toeplitz
(ur. 24 listopada 1909 w Charkowie na wschodzie Ukrainy - zm. 24 lipca 1995 w Warszawie) historyk kina;
pedagog, twrca i dugoletni rektor dzkiej Szkoy Filmowej. Nalea do rodu Toeplitzw, jego bratankiem by
znany publicysta i medioznawca, krytyk filmowy Krzysztof Teodor Toeplitz.
W grudniu 1945 r. Jerzy Toeplitz zosta dyrektorem Wydziau Zagranicznego w Filmie Polskim to on
decydowa o ksztacie polskiego importu filmowego. Jerzy Toeplitz mia swj znaczcy udzia w stalinizacji i danowizacji polskiej kinematografii. To on wygosi w duchu socrealistycznym referat na zjedzie
filmowcw w Wile w 1949 r., stanowicym swoisty negatywny przeom na drodze do narzucania
polskim filmom danowskich wizji. Przypomnijmy, e wanie na tym zjedzie poddano niszczcemu
atakowi posta Antoniego Bohdziewicza, jedynego bardziej odwanego reysera nonkonformisty, i odsunito go od pracy w tym zawodzie. . Sam J. Toeplitz otwarcie przyzna po latach: "Naleaem wtedy do
ludzi, ktrzy uwaali, e socrealizm to kierunek suszny i waciwy" . Jako wieloletni rektor dzkiej
szkoy filmowej odegra do kontrowersyjn rol. Na przykad Andrzej Wajda wyznawa: "Jest
historyczn zasug Jerzego Toeplitza, e powoa Szko [Pastwow Wysz Szko Teatraln i
Filmow ] do ycia, ale on te pogrzeba j ostatecznie, pozostawiajc w odzi. Tu ju nic nie mogo
wyrosn. Szko naleao przenie do Warszawy". W 1968 r. J. Toeplitz zosta usunity ze stanowiska i
wyjecha do Australii, gdzie zaoy kierowan przez siebie szko filmow. Warto doda, e by autorem
kilkutomowej "Historii Sztuki Filmowej.
Leon Toeplitz
Leon Toeplitz (ojciec)- agent komunistyczny. Ojciec KTT
W modoci zaangaowa si w nielegaln dziaalno komunistyczn, ktra w owym czasie zwizana

bya cile z sowieck agentur na Polsk. Jeszcze w czasie studiw, w 1922 r., zosta z tego powodu
aresztowany i osdzony w ramach gonej wwczas sprawy "Leona Toeplitza i jego towarzyszy".
Wszystkim oskaronym zarzucono przynaleno do nielegalnego Zwizku Modziey Komunistycznej,
dcego do "obalenia istniejcego w Polsce ustroju spoecznego". Najwaniejsze zarzuty wysunite pod
ich adresem dotyczyy bezporednich dziaa dywersyjnych w Wojsku Polskim, godzcych w obronno
kraju. Akt oskarenia gosi, e: "Leon Toeplitz jako czonek rzeczonego zwizku organizowa wsplnie z
innymi kka (jaczejki) komunistyczne w wojsku polskim, dostarcza tam literatur komunistyczn,
urzdzi w mieszkaniu ojca swego, Teodora Toeplitza w Warszawie, przy ulicy Sewerynw pod nr 5 skad
literatury komunistycznej oraz rozpowszechnia t literatur wrd modziey akademickiej" (cyt. za K.T.
Toeplitz: "Rodzina Toeplitzw. Ksika mojego ojca", Warszawa 2004, s. 300).
Pod adresem trzech gwnych oskaronych: Leona Toeplitza, Jana Pomorskiego i Antoniego Piwowarczyka, skierowano rwnie inny, bardzo powany zarzut, oskarajcy ich o to, "(...) e w roku 1922
bez waciwego pozwolenia zbierali wiadomoci o liczebnoci oddziaw wojskowych, iloci
324
skomunizowanych onierzy, o nastrojach oficerw, czyli wiadomoci dotyczce zewntrznego bezpieczestwa Polski, a ktre powinny by zachowane w tajemnicy".
Zarzuty tego typu pod adresem trzech czonkw nielegalnej organizacji komunistycznej, bdcej
sowieck agentur, byy tym cisze, e zostay postawione zaledwie w dwa lata po rozbiciu sowieckiego
ataku na Warszaw..
Sprawa L. Toeplitza i wsposkaronych nazywana bya w tradycji komunistycznej spraw "wojskwki".
Nawet wg niektrych rde komunistycznych znajdujcych si w Zakadzie Historii Partii KC PZPR
wizaa si ona z planami komunistw, zmierzajcymi do dokonania przewrotu poprzez opanowanie
wojska. W pierwszej instancji sdowej Leon Toeplitz dosta najsurowszy wyrok - sze lat cikiego
wizienia, zamieniony po apelacji na cztery lata. Opisujcy rozpraw sprawozdawca sdowy "Kuriera
Polskiego", a zarazem adwokat Leon Okrt pisa o wystpieniu Leona Toeplitza na sali sdowej: "Z
pewnoci siebie, co bez arogancji mwi o tej 'deformacji' jak nakada na osobnika 'faszywie pojty
patriotyzm' i wiara, i koci, i przesdy, i literatura. Zwizek modziey komunistycznej, do ktrego
naley, przeciwdziaa tej deformacji, stara si urobi czowieka wolnego od wszelkich uomnoci,
gotowego do ujcia prawdy historycznego materializmu. Przewrt spoeczny jako cel opiewany w odezwach, ktrymi dzieli si Toeplitz, jest wedle sw jego tylko 'teoretyczn przesank'. Oczywicie mamy do czynienia z czowiekiem zdeklarowanych opinii, ju ywo i wzgldnie wymownie operujcym
partyjn dialektyk.
Jak wida, mody Toeplitz ju wwczas publicznie i zdecydowanie odrzuca polski patriotyzm i religi na
rzecz wyznawanej przez siebie ideologii, majcej umoliwi w Polsce zaprowadzenie "sowieckiego raju".
Dla wielu osb rewolucyjna postawa L. Toeplitza bya tym bardziej szokujca, e nalea on do bogatej
ydowskiej rodziny mieszczaskiej. T wanie postaw wysawia znany pisarz komunistyczny
Stanisaw Wygodzi we wstpie do ksiki "Kazetemowcy". Pisa tam, a na pewno zwrot ten odnosi si
do ludzi w stylu L. Toeplitza, e byli i tacy, ktrzy " przychodzili do Komunistycznego Zwizku
Modziey z zasobnych domw i wyrzekali si dobrobytu, kariery, porzucali wygodne ycie,
Leon Toeplitz zosta zwolniony z wizienia po odsiedzeniu ponad poowy wyroku i odstawiony za
granic bez prawa powrotu do Polski przed upywem zasdzonych czterech lat Uratowao go wstawiennictwo mieszkajcego we Woszech stryja Jzefa Toeplitza, szefa czoowego banku faszystowskich
Woch - Banca Commerciale Italiana. Udzieli on wwczas rzdowi polskiemu "poyczki tytoniowej",
ktra miaa m.in. wspomc reform walutow ministra W. Grabskiego. Jednym z cichych warunkw tej
umowy byo postawione przez J. Toeplitza danie zwolnienia jego bratanka z wizienia i umoliwienie
mu wyjazdu za granic do koca wyroku. Warunek ten zosta przez wadze polskie speniony, ale te
wywoa przykre reakcje ze strony komunistycznych winiw. Antoni Piwowarczyk (Wolski) rzecz komentuje nastpujco: "Pewien mj towarzysz wizienny zosta wrbany przez rodzin w bardzo przykr
sytuacj w komunie wiziennej. Ostatnie dni jego siedzenia w wizieniu byy takie, e caa komuna go
bojkotowaa. Nie chcieli z nim rozmawia. Wychodzi na wolno dziki duej transakcji midzynarodowej, mianowicie poyczce woskiej dla rzdu polskiego. Poyczki tej udziela jego stryj. Ot w czasie pertraktacji zawarto tam take dentelmeskie niepisane porozumienie, e bratanek zostanie
325
zwolniony z wizienia. A Grabski stryja wykiwa, mianowicie... sowa dotrzyma, ale poczeka na
dogodny moment. Kiedy zostali rozstrzelani Kniewski, Rutkowski i Hibner, wtedy znalaz si taki
porzdny komunista, ktry pracowa w ogrdku, zachowywa si przyzwoicie, no i zosta zwolniony z
wizienia (...). A poniewa z tego wizienia zaledwie dwa czy trzy miesice wczeniej, czyli dopiero co,
wyszli Rutkowski i Kniewski - ja ich jeszcze odprowadzaem do kraty - to pami o nich bya ywa i
bliska. Wszyscy jeszcze czuli ich obecno, a wic jak ich rozstrzelali (pod Cytadel, za zamach z broni
w rku i prb zastrzelenia na ulicy prowokatora, niejakiego Cechnowskiego, ktrego pniej zabi we
Lwowie Naftali Botwin), to komuna nie chciaa rozmawia z tym, ktry w tym czasie wychodzi na
wolno".
Cytowany przez K.T. Toeplitza Antoni Piwowarczyk (Wolski) by jednym ze wsposkaronych w
procesie L. Toeplitza i dobrze zna ca spraw. Byo co rzeczywicie bardzo niewygodnego w stosunku
L. Toeplitza z parti komunistyczn. Oto wychodzi on na wolno dziki wstawiennictwu bardzo
bogatego wuja bankiera w faszystowskim pastwie woskim, akurat w czasie gdy stracono kilku jego
komunistycznych wspwiniw. Warto doda, e wg K.T. Toeplitza, w stryj ojca - Jzef, by przez
wiele lat faktycznym sternikiem ekonomii faszystowskich Woch a do 1933 r., gdy przesta kierowa
Banca Commerciale Italiana.
Krzysztof Teodor Toeplitz - ps. KAT, KTT TW Senator

(ur. 28 stycznia 1933 w Otrbusach, zm. 30 marca 2010 w Warszawie) dziennikarz, pisarz i dziaacz polityczny,
felietonista, publicysta, krytyk filmowy, autor scenariuszy filmowych (m.in. serialu Czterdziestolatek), sztuk
teatralnych i programw telewizyjnych. Uywa pseudonimu Krzysztof Deuter.
Wedug autorw programu "Misja Specjalna", nadawanego na TVP1 Toeplitz wsppracowa z kontrwywiadem
PRL, podano informacj, e K.T. Toeplitz wsppracowa z SB. Mia zosta zarejestrowany w latach 70. jako TW
o pseudonimie "Senator", a zwerbowany po tym, jak milicja zatrzymaa go za jazd pod wpywem alkoholu.
Pochodzi ze spolonizowanej rodziny ydowskiej Toeplitzw (napisa o niej ksik). Jego dziadem by
Teodor Toeplitz, dziaacz PPS, wspzaoyciel i prezes Warszawskiej Spdzielni Mieszkaniowej, za
stryjem twrca i dugoletni rektor dzkiej Szkoy Filmowej, profesor Jerzy Toeplitz.By synem
Kazimierza Leona Toeplitza i jego ony Eugenii z domu Radzio. Absolwent warszawskiego liceum im.
Stefana Batorego. W latach 19471948 nalea do komunistycznego ZWM, nastpnie od 1948 do 1954
by czonkiem komsomolskiego ZMP. Debiutowa w 1947 recenzj filmow na amach OMTURowskiego czasopisma "Modzi Id W 1955 ukoczy histori sztuki na Uniwersytecie Warszawskim.
Wykada w Pastwowej Wyszej Szkole Pedagogicznej w Warszawie oraz w dzkiej Pastwowej Wyszej Szkole Filmowej. Od strony naukowej zajmowa si kultur popularn, filmem, mass-mediami.By
wsppracownikiem wielu czasopism m.in. "wiata", "Nowej Kultury" (19521959), "Przegldu
Kulturalnego" (19591960), "Kultury" (19651969 i 19751981) oraz "Polityki" (od 1983); peni
funkcj redaktora naczelnego: 19691975 "Szpilek", 19911992 dziennika "Nowa Europa", od maja
1994 do marca 1998 tygodnika "Wiadomoci Kulturalne". Pracowa jako felietonista w "Przegldzie".
326
Pisa codzienne komentarze (o charakterze felietonowym) w "Trybunie". Publikowa take w polskiej

edycji "Le Monde diplomatique".
Od powstania "Solidarnoci" w 1980 odnosi si do zwizku "nieomal wrogo", popiera rzd gen.
Jaruzelskiego, take podczas stanu wojennego . Na wniosek Jerzego Urbana nie zosta poddany
weryfikacji po wprowadzeniu stanu wojennego. By
redaktorem naczelnym nudnego,
postkomunistycznego i antypolskiego tygodnika "Wiadomoci Kulturalne", do ktrego Skarb Pastwa
dopaci wiele miliardw zotych. Zwracanie baczniejszej uwagi na KTT, na jego pochodzenie, yciorys i
antypolskie pogldy, nie byoby uzasadnione, gdyby nie by osobnikiem a tak bardzo typowym w
postkomunistycznych ukadach wadzy KTT nie poszed ladem uczciwych i spolonizowanych ydw,
takich jak Szymon Askenazy (1866-1935), lecz takich, jak Jerzy Urban i Leon Toeplitz. Ten ostatni w latach dwudziestych zosta skazany za agenturalna dziaalno na rzecz ZSRR. Zgodnie z t tradycja KTT
w r. 1947 wstpi do Zwizku Walki Modych - ZWM, ktry by przybudwk modzieow PPR. W tym
nurcie suby sowieckiemu w Polsce panowaniu robi pniej karier w ZMP, w wielu redakcjach pism
oraz w TV. Rwnie w stanie wojennym gorliwie wspiera polityk Wojciecha Jaruzelskiego. Jego
szkalujce Solidarno felietony z "Polityki" zostay opublikowane take w wydawnictwach ksikowych: "16 miesicy" (r. 1983) i "Zamienie informacyjne" (1986).
Podobnie jak w przypadku Jerzego Urbana, wydarzenia po r. 1989 nie popsuy rwnie dobrego samopoczucia i kariery KTT. Postkomunistyczne ukady wadzy powoay go na stanowisko redaktora
naczelnego "Nowej Europy", a gdy doprowadzi to pismo do bankructwa, na stanowisko redaktora
naczelnego "Wiadomoci Kulturalnych". To antypolskie i antykatolickie pismo mogo powsta i
funkcjonowa tylko dziki wielkim dotacjom z budetu pastwa. W r. 1994 Skarb Pastwa wydal na ten
cel 15 miliardw z, a w 3 nastpnych latach 7, 10 i 6 miliardw. Razem - 38 miliardw z. KTT do
wsppracy zaprosi takie "ory", jak: Mariusz Chwedczuk, Piotr Ikonowicz, Kazimierz Koniewski,
Aleksander Maachowski, Ronald Topor i Jerzy Wiatr.
8 wrzenia 1996 r. "WK" opublikowa tekst pt.: "Dziedzictwo faszyzmu", w ktrym Ruch Odbudowy
Polski okrelony zosta jako partia narodowo-socjalistyczna i faszystowska. Podobna wymow mia artyku "Patologiczna obsesja ydoercw" z 30 listopada 1997 r. Wyczulenie, czy raczej przeczulenie wobec
postaw antysemickich, na lamach "WK" nie ma oczywicie nic wsplnego z potpieniem wszelkich
przejaww rasizmu i antysemityzmu. Stosunek "WK" do antychrystianizmu i antypolonizmu by wicej
ni przyzwalajcy. W numerze z 15 maja 1996 r. na pierwszej stronie opublikowany zosta rysunek Rolanda Topora przedstawiajcy krzy w kroczu kobiety. Z zapaem godnym lepszej sprawy "WK" broniy
komiksu Arta Spiegelmana, w ktrym ydzi s przedstawiani jako myszy, Niemcy jako koty, a Polacy
jako winie. "WK" pochwaliy rwnie antypolski film "Sztetl" - Mariana Marzyskiego (7 lipca 1996 r.).
Ostatnim popisem "WK" (Nr 51-52 i nastpne) byy teksty inaugurujce, w sposb skandaliczny, obchody dwusetnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza. Redagowany przez KTT tygodnik uzna, ze
"pyszna i na czasie zabawa" bdzie zlustrowanie Mickiewicza: "Kobieciarz, sekciarz, brudas,
polgramofan, cudzoonik i yd" przede wszystkim.
Po wyborach z 21 wrzenia 1997 r.
(post)komunistyczne "Wiadomoci Kulturalne" nie powinny nawet marzy o dalszych dotacjach z
327
budetu pastwa, ale okazuje si, e mog liczy na bardzo silne wsparcie ze strony rzdzcej Unii
Wolnoci. "Gazeta Wyborcza" opublikowaa w obronie "WK" list otwarty, pod ktrym podpisali sie m.in.:
Jzef Hen, Kazimierz Koniewski, Aleksander Krawczuk, Kazimierz Kutz, Olga Lipiska, Andrzej
Rosner i Jerzy Wiatr oraz Jerzy Giedroyc. Ju dzisiaj moemy powiedzie z cakowitym przekonaniem,
w oparciu o publicystyk KTT, e przez kilka dziesicioleci nalea on do najbardziej gorliwych i...
uzdolnionych rzecznikw komunistycznego totalitaryzmu w mediach. Jego sualstwo wobec komuny nie
byo niczym przypadkowym. Byo natomiast swego rodzaju potwierdzeniem, i "niedaleko pada jabko
od jaboni". Mimo e ojciec KTT - Leon, wywodzi si z zamonej ydowskiej rodziny mieszczaskiej, to
bardzo szybko zwiza si z parti komunistyczn. Sam KTT, obok cechujcej go prokomunistycznej
zajadoci, szczeglnie wyrni si jako jeden z najbardziej ekstremistycznych gromicieli polskich
tradycji narodowych i zajady wrg polskiego patriotyzmu i Kocioa katolickiego.
Jest ojcem kompozytora Kaspera Toeplitza ze zwizku z Krystyn Mazurwn crk Stanisawa
Mazura, dziaacza antypolskiej KPP ze Lwowa ktry wsppracowa z radzieckimi wadzami
okupacyjnymi Lwowa w 1939 -1941 roku
KLAN TURLEJSKICH
Jan Turlejski
(ur. 1909 lub 1913, zm. 26 wrzenia 1941 koo Wiamy) biaoruski i radziecki dziaacz komunistyczny, czonek
grupy inicjatywnej PPR, deputowany do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Biaorusi (1939) i pose do Rady
Najwyszej ZSRR (19401941),kolaborant sowiecki,zdrajca Polski.
Z wyksztacenia by inynierem hutnictwa, pracowa jako urzdnik. Ju w okresie II Rzeczypospolitej

dziaa w ruchu komunistycznym, najpierw w OMS "ycie" (od 1933), a pniej w KPP i KZMP.
Po padziernikowych "wyborach" z 1939 znalaz si wrd ponad 900 przedstawicieli ludowych, ktrzy
mieli zadecydowa o wczeniu tzw. Zachodniej Biaorusi w skad ZSRR. 13 grudnia 1939 mianowano
go czonkiem prezydium Powiatowego Komitetu Wykonawczego w omy. 24 marca 1940 kandydowa
w tzw. wyborach do Rady Najwyszej ZSRR, wybrano go wwczas deputowanym. Po wybuchu wojny
niemiecko-radzieckiej ewakuowa si wraz z Armi Czerwon na wschd, gdzie wszed w 1941 w skad
tzw. grupy inicjatywnej PPR, ktra miaa za zadanie odbudowa w Polsce zniszczony ruch komunistyczny.
Zgin w katastrofie lotniczej w czasie prby przerzutu do Polski. Jego on bya komunistyczna historyk
Maria Turlejska.
328
Maria Turlejska
(z domu Zieleczyk, ur. 23 sierpnia 1918 w Warszawie, zm. 16 lipca 2004 w Warszawie) socjolog, historyk,
dziaaczka komunistyczna i publicystka. Bya profesorem i wykadowc w Uniwersytecie Warszawskim,
Wojskowej Akademii Politycznej i Uniwersytecie Wrocawskim. Wsppracowaa z "Polityk". Jako historyk
specjalizowaa si w dziejach najnowszych Europy. Stalinistka, karierowiczka PRL, zdrajczyni Polski.
Tu przed wojn wysza za m za poznanego na spotkaniach "Spartakusa" i Zwizku Niezalenej

Modziey Socjalistycznej dziaacza Komunistycznej Partii Polski Jana Turlejskiego. Lata 1939-1941
spdzia wraz z nim w omy pod okupacj sowieck. Po rozpoczciu wojny niemiecko-radzieckiej jej
m jako deputowany do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Biaorusi ewakuowa si z Armi
Czerwon do Moskwy i potem zgin w czasie prby przerzutu do Polski, gdzie jako czonek "Grupy
Inicjatywnej" mia odbudowywa parti komunistyczn. Maria Turlejska przedostaa si do Warszawy i
tam po powstaniu antypolskiej Polskiej Partii Robotniczej aktywnie wczya si w jej dziaalno. Bya
zecerem w tajnej drukarni PPR, naleaa do Gwardii Ludowej i Armii Ludowej.
Po zakoczeniu wojny funkcjonowaa w aparacie wadzy komunistycznej. Uczestniczya m.in. osobicie
w faszowaniu wynikw[ referendum ludowego pod hasem "3 TAK" w czerwcu 1946. W latach 19471948 kierowaa Wydziaem Historii Partii KC PPR. Jej zadaniem byo m.in. wprowadzenie takich zmian
do programw nauczania historii, ktre wygodne byy dla wadz komunistycznych i ktre zacieray fakty
dowodzce istnienie konfliktw w historii stosunkw polsko-rosyjskich. cile w tym czasie
wsppracowaa z Wadysawem Gomuk. W 1948 wstpia do Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej.
Wedug zachowanych w IPN danych zostaa w 1950 zwerbowana przez Ministerstwo Bezpieczestwa
Publicznego, gdzie funkcjonowaa jako TW "Ksenia prowadzona przez pk. Jzefa wiato. Zachowao
si okoo stu meldunkw pisanych przez ni, gwnie o pracownikach Uniwersytetu Warszawskiego,
Instytutu Nauk Spoecznych przy KC PZPR i Wojskowej Akademii Politycznej. W 1955 zostaa usunita
z PZPR, pniej jednak, po dojciu Gomuki do wadzy, ponownie wrcia do ask aparatu partyjnego.
Wraz z gen. Janem Czapl bya wspautork wydanej w 1966 przez Wojskow Akademi Polityczn im.
F. Dzieryskiego ksiki Z walk przeciwko zbrojnemu podziemiu 1944-1947.
Po 1970 ekipa Gierka raz jeszcze usuna j z krgw zblionych do wadzy; jej ksik "Zapis pierwszej
dekady" z 1972 wycofano z ksigar i cay nakad przeznaczono na przemia. Po 1976 publikowaa w
tzw. drugim obiegu m.in. pod pseudonimem ukasz Socha. Czsto odwiedzaa rwnie odsunitego od
wadzy Wadysawa Gomuk, z ktrym prowadzia dyskusje, zbierajc przy tym informacje do swoich
opracowa historycznych. Po wprowadzeniu stanu wojennego opublikowaa w 1984 "Te pokolenia aobami czarne... Skazani na mier i ich sdziowie 1944-1954", opracowanie oparte m.in. na dokumentach z
tajnych archiww PRL, z ktrych cz otrzymaa w 1980 od Gomuki. Za ksik t otrzymaa w 1987
Nagrod Kulturaln "Solidarnoci". Bya konsultantk historyczn filmu fabularnego "Przesuchanie"
(1982) re. Ryszarda Bugajskiego. Od 1989 wsppracowaa z "Gazet Wyborcz" kontynuujc
wieloletni znajomo z Adamem Michnikiem.
329
Ma te niechlubne zasugi dla reimu stalinowskiego i wspprac z tzw. "informacj" - tajnymi subami
w tamtym okresie. Zasna te sprzeciwem sprzeciw w sprawie podrcznikw szkolnych do historii
autorstwa dra Leszka A. Szczeniaka w 1999.
KLAN URBACH URBAN

Szymon Urbach
ydowski waciciel zakadu optyczno-chemiczno-elektrotechnicznego przy ul. Piotrkowskiej w odzi
Jan Urbach - Urban

ur. 7 marca 1895 w odzi, zm. 7 wrzenia 1987 w Warszawie) ydowski dziennikarz i sprawozdawca sejmowy,
deputowany do stalinowskiej Krajowej Rady Narodowej, czonek PPS i Bundu, waciciel i szef gazety.
W okresie carskim uczestniczy w walce o polskie nauczanie w odzi, nastpnie ksztaci si na studiach
inynierskich w Lige. W tym okresie by dziaaczem Polonii Belgijskiej. Po powrocie do kraju zosta
wykadowc Towarzystwa Krzewienia Owiaty oraz Robotniczego Uniwersytetu Ludowego w odzi. W
latach 19181921 walczy w charakterze ochotnika w Legii Akademickiej Wojska Polskiego. W 1921
rozpocz prac dziennikarza zosta korespondentem sejmowym prasy dzkiej. By jednoczenie
dziaaczem Polskiej Partii Socjalistycznej. W latach 19291939 sta na czele redakcji zwizanego z PPS
"Gosu Porannego". W swej publicystyce porusza wtki antynazistowskie.
Po przegranej wojnie obronnej w 1939 pozosta we wschodniej strefie okupacyjnej. Po wybuchu wojny
niemiecko-sowieckiej zacign si jako ochotnik do I Armii Wojska Polskiego. Zosta redaktorem
naczelnym gazety IV dywizji "Do boju". Po dotarciu do kraju wszed w skad Krajowej Rady Narodowej
jako delegat Zwizku Patriotw Polskich, jednak ostatecznie zrzek si mandatu[2]. Podj prac w resorcie informacji i propagandy PKWN. Zosta organizatorem i redaktorem naczelnym pisma PPS "Barykada wolnoci". Wspzakada Zwizek Zawodowy Dziennikarzy, wchodzc w skad jego zarzdu
gwnego. Jako czonek specjalnej grupy operacyjnej czynnie uczestniczy w procesie upastwowienia
zakadw poligraficznych w odzi. Sta na czele redakcji "Monitora Polskiego". Wsporganizowa odrodzone pismo socjalistyczne "Robotnik".
W 1947 zamieszka w Warszawie. Przez szereg lat wykonywa funkcj sekretarza redakcji pism:
"Rzeczpospolita", "Gos Pracy", "Przyja", "Suba Zdrowia" i "Walka z Alkoholizmem".
Po likwidacji PPS zosta czonkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
330
Z maestwa z Mari z d. Brodacz (19001994), mia syna Jerzego. Jest pochowany na Cmentarzu
Wojskowym na Powzkach w Warszawie.
Jerzy Urban
pseudonimy: Jerzy Kibic, Jan Rem, Klakson (ur. 3 sierpnia 1933 w odzi) ydowski rzecznik prasowy rzdu
PRL w latach 19811989, dziennikarz, publicysta, pisarz i polityk, redaktor naczelny tygodnika "NIE" i waciciel
wydajcej go spki Urma, karierowicz PRL.
Urodzi si pod nazwiskiem Urbach. Pochodzi z rodziny ydowskiej, od wielu pokole zwizanej ze
rodowiskami robotniczymi odzi.
W dziecistwie, jak sam o sobie pisze, mia "trudny charakter". Zaliczy cznie 17 szk podstawowych i
rednich. Z dwch szk rednich (I i II LO w odzi) go wyrzucono, a dwie sam opuci, zdajc w kocu
matur w trybie eksternistycznym. Studiowa prawo i dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim. Z
obu wydziaw go wyrzucono.
Karier dziennikarsk rozpocz w czasopimie "Nowa Wie". W latach 19551957 dziennikarz (reporter
i publicysta) tygodnika "Po prostu". Gazeta zostaa jednak zamknita z osobistej inicjatywy Gomuki.
Sam Urban dosta oficjalny zakaz publikowania pod swoim nazwiskiem. Od 1961 pracowa w "Polityce",
gdzie kontynuowa swj cykl felietonw, tym razem ju pod pseudonimami. W kocu dosta cakowity
zakaz pracy dziennikarskiej, ktry cofnito mu dopiero po odejciu Gomuki od wadzy. W 1970 wrci
do pracy dziennikarskiej, najpierw w czasopimie "ycie Gospodarcze", a nastpnie ponownie w
"Polityce", gdzie mimo pozostawania bezpartyjnym awansowa na kierownika dziau krajowego.
Mimo licznych osobistych kontaktw z dawnym rodowiskiem "Po prostu", z ktrego wywodzio
si wielu dziaaczy opozycyjnych oraz krytycznego stosunku do rzdw Edwarda Gierka, by
przeciwnikiem ruchu Solidarnoci w 1980 i w swoich felietonach w "Polityce" (podpisywanych
pseudonimem Rem) krytykowa jego liderw.
Od 17 sierpnia 1981 do 18 kwietnia 1989 by rzecznikiem prasowym rzdu. Piastujc to stanowisko by
jednym z najczciej pokazywanych w mediach i rwnoczenie najbardziej znienawidzonym czonkiem
kolejnych gabinetw rzdowych. Ustanowi tradycj cotygodniowych trwajcych okoo godziny
konferencji prasowych, na ktre tumnie przybywali zagraniczni i krajowi dziennikarze i ktre byy
niemal w caoci transmitowane w TVP. Konferencje te byy jednym z gwnych narzdzi propagandowych rzdu Wojciecha Jaruzelskiego i jego nastpcw (a do 1989). W trakcie tych konferencji, oprcz
podawania oficjalnych komunikatw rzdu, toczy si midzy Jerzym Urbanem a zagranicznymi
dziennikarzami rodzaj "gry" sowno-ideologicznej, ktra nadawaa konferencjom swoistej pikanterii i
zwikszaa ich ogldalno. Znanym stwierdzeniem Urbana z tego okresu byo rzd si sam wyywi,
bdce odpowiedzi na sankcje Ronalda Reagana wobec rzdu generaa Jaruzelskiego (naoone za
wprowadzenie stanu wojennego), traktowane przez spoeczestwo jako przejaw buty i cynizmu
wczesnych elit wadzy.
331
W 1983 w poufnym licie do gen. Czesawa Kiszczaka zaproponowa utworzenie w MSW specjalnego
pionu propagandowego, ktrego celem miaoby by m.in. programowanie i realizacja czarnej propagandy oraz prowadzenie przemylanej, zrcznej i staej kampanii na rzecz zmiany obrazu SB, MO i ZOMO
w spoeczestwie i inicjowanie akcji tych sub dla ocieplenia ich wizerunku do ktrego poleca m.in.
swojego przyjaciela Mariusza Waltera, gdy to najzdolniejszy w ogle redaktor telewizyjny w Polsce,
ktry przedstawia tow. Mieczysawowi Rakowskiemu i mnie sporo interesujcych koncepcji
oglnopolitycznych i propagandowych. Ostatecznie ten specjalny pion propagandowy nie zosta
powoany".
We wrzeniu 1984 na miesic przed zabjstwem ks. Jerzego Popieuszki ukaza si felieton Seanse
nienawici Urbana, krytykujcy ksidza jako Savonarol antykomunizmu.
Nie zaprotestowa rwnie przeciwko nagonce MSW na osoby homoseksualne w latach 80. W 1986
pytany o akcj "Hiacynt" w wywiadzie dla amerykaskiej prasy zaprzeczy, jakoby kiedykolwiek miaa
ona miejsce.
W kwietniu 1989 zosta powoany na ministra-czonka Rady Ministrw i sprawowa jednoczenie funkcj
przewodniczcego Komitetu ds. Radia i Telewizji (do wrzenia).
W wyborach do Sejmu kontraktowego w 1989 startowa jako kandydat niezaleny. Kandydowa w
okrgu Warszawardmiecie, do ktrego spyway gosy Polakw z placwek dyplomatycznych.
Mimo e by pewien zwycistwa przegra z Andrzejem apickim popieranym przez Komitet Obywatelski przy Lechu Wasie. Urban wygra jedynie w obwodach gosowania w Pjongjangu, Buenos
Aires i Protwinie na Syberii. Od tamtego czasu nigdy ju nie prbowa by czynnym politykiem.
Od kwietnia do wrzenia 1989 by prezesem Radiokomitetu, potem dyrektorem-redaktorem naczelnym
niewielkiej agencji prasowej KAR (potem przemianowanej na Unia-Press, w 1993 rozwizanej) i rwnoczenie przygotowywa si do rozpoczcia prywatnej dziaalnoci wydawniczej. W 1990 zaoy i zosta
redaktorem naczelnym polityczno-skandalizujcego tygodnika "Nie" pisma antyklerykalnego i niestronicego od posugiwania si wulgaryzmami, ktre zdobyo wielu czytelnikw. Czasopismo to, a do roku
2002 do cile zwizane ze rodowiskiem SLD, po 2002 zaczo coraz silniej krytykowa rzd Leszka
Millera i prezydentur Aleksandra Kwaniewskiego oskarajc obydwu o rzekom zdrad lewicowych
ideaw i dopuszczenie do gigantycznego poziomu korupcji w Polsce.
Do 1990 pozostawa bezpartyjny. W 1989 zoy podanie o przyjcie do PZPR, ale podania tego nie
zdono rozpatrzy przed upadkiem tej partii. W styczniu 1990 zosta czonkiem SdRP, a nastpnie SLD.
Wystpi z SLD w 2004.
W 2002 zosta oskarony o obraz Jana Pawa II jako gowy pastwa watykaskiego w zwizku z
publikacj w "Nie" artykuu Obwone sado-maso. Artyku ukaza si przed pielgrzymk papiea do
Polski. Urban m.in. nazwa papiea sdziwym bokiem, gasncym starcem i Breniewem Watykanu,
ywym trupem[. Doniesienie do prokuratury zoyy Forum Modych PiS oraz Rada Etyki Mediw. Przed
sdem wiadek Magdalena Bajer przewodniczca Rady Etyki Mediw stwierdzia, e zawiadomiono
332
prokuratur, poniewa uznano, e Urban brutalnie namiewa si z cierpienia czowieka bdcego jednoczenie gow pastwa. Proces by precedensowy.
Urban nie przyzna si do winy. W czasie procesu stwierdzi: Spogldanie na kult papiea okiem ateisty
jest rwnie zgodne z prawem jak ekstaza dewotek.
W obronie Urbana wystpiy m.in. Midzynarodowy Instytut Prasy w Wiedniu, obawiajc si, e proces
przeciwko Urbanowi to forma cenzury oraz Reporterzy bez Granic.
Prokuratura wnosia o 10 miesicy wizienia w zawieszeniu na trzy lata i 20 tys. z grzywny. 25 stycznia
2005 sd uzna Urbana za winnego zarzucanego czynu i skaza na grzywn 20 tys. z Jerzy Urban
wiadomie wywoa skandal, publikujc artyku o Janie Pawle II w czasie, gdy papie przyjecha do
Polski argumentowa sd. Zdaniem sdu publikacja bya wiadomym i taktycznym posuniciem oraz
zamierzon prowokacj Jerzego Urbana, inaczej nie wywoaaby tak gwatownych protestw i oburzenia.
Sd podkreli, e dozwolona krytyka nie musi by przyjemna, ale nie moe mie charakteru zniewaajcego.
Po ogoszeniu wyroku Urban powiedzia, e wyrok wiadczy o sklerykalizowaniu wymiaru sprawiedliwoci. Doda, e nie liczy na powodzenie apelacji. Zoy odwoanie do Trybunau w Strasburgu z
pominiciem polskiego Sdu Najwyszego.
Skarga Urbana do Trybunau w Strasburgu zostaa przyjta i rozpatrzona. W odpowiedzi Trybuna
stwierdzi, e skazanie Jerzego Urbana na 20 tys. z grzywny za zniewaenie gowy innego pastwa nie
stanowi naruszenia wolnoci sowa, gwarantowanej przez Europejsk Konwencj Praw Czowieka i
Podstawowych Wolnoci. Trybuna zapyta take, czy Jerzy Urban wyczerpa wszystkie dostpne rodki
odwoania w Polsce.
W 2003 zeznawa przed sejmow komisj ledcz w sprawie afery Rywina, oskarajc publicznie Leszka
Millera o tolerowanie korupcji w jego bezporednim otoczeniu, co wywoao spore zaskoczenie i oskarenia o zdrad rodowiska SLD. We wrzeniu 2004 podobne zaskoczenie wywoaa krytyka balw
dobroczynnych organizowanych przez prezydentow Jolant Kwaniewsk.
W 1992 w jednym z programw TV senator Ryszard Bender okreli Urbana mianem "Goebbelsa stanu
wojennego". Jako e Urban poczu si owym porwnaniem uraony, sprawa trafia do sdu. Sd bada
spraw przez 13 lat, a poszczeglne jego instancje wydaway wyroki korzystne raz dla jednej, raz dla
drugiej strony. W 2005 Sd Najwyszy wyda ostateczn opini, utrzymujc wyrok Sdu Apelacyjnego
w Lublinie z padziernika 2004. Byo to jednoznaczne z uznaniem, e Bender mia prawo porwnywa
Urbana do Goebbelsa w zakresie stylu uprawianej propagandy.
Ponad 80% jego dochodw pochodzi z inwestycji na rynku kapitaowym. Urban ulokowa okoo 40 mln
z gwnie w obligacjach IKEA, Forda oraz polskiego i wgierskiego rzdu. W 2003 zarobi cznie z
dochodami poza spk Urma okoo 6 mln z netto. Zajmuje 98. miejsce na licie 100 najbogatszych
Polakw publikowanej przez tygodnik Wprost (2004) z majtkiem okoo 120 mln z.
333
Jerzy Urban jest autorem 21 ksiek, z ktrych najwiksz poczytnoci cieszy si wydany w 1990
Alfabet Urbana, bdcy ripost na ksik Stefana Kisielewskiego Abecado Kisiela. Wydano te pi
ksiek o Urbanie, z ktrych jedna zostaa napisana przez Ann Bojarsk, inna za przez Karyn
Andrzejewsk drug on Jerzego Urbana.
Jerzy Urban by trzykrotnie onaty. Obecnie jego on jest Magorzata Daniszewska, dawniej wydawca i
redaktor naczelna pisma "Art & Business", a wczeniej rwnie redaktor naczelna miesicznika "Zy".
Ma crk Aleksandr Magd i dwoje wnukw.
KLAN WAT I CHWAT

Aleksander Wat (Aleksander Chwat)
(ur. 1 maja 1900 w Warszawie, zm. 29 lipca 1967 w Antony) ydowski pisarz i poeta z krgu futurystw. By
rwnie tumaczem literatury anglosaskiej, francuskiej, niemieckiej, rosyjskiej i radzieckiej. Wsptwrca
polskiego futuryzmu. W 1919 wsparanowa pierwszy polski wystp futurystyczny. Kolaborant sowiecki ,
zdrajca Polski.
Studiowa na Wydziale Filologicznym UW. Debiutowa w 1920 na amach prasy jako poeta. W latach
19211922 by redaktorem czasopisma Nowa Sztuka, a w latach 19241925 Almanachy Nowej Sztuki. 19291931 redaktor Miesicznika Literackiego i kierownik Spdzielni Wydawniczej Tom. W
latach trzydziestych by kierownikiem literackim Wydawnictwa Gebethner i Wolff. Po powrocie do
Polski w 1948 zosta redaktorem naczelnym Pastwowego Instytutu Wydawniczego.
Na pocztku lat 20. odbywa w Ostrowie Wielkopolskim sub wojskow w zoonym z ochotnikw
221 puku piechoty. Od koca lat 20. sympatyzowa z komunistami, wspredagowa zawieszony w 1931
roku Miesicznik Literacki pismo o kierunku marksistowskim. Pod koniec lat 30. redaktor w znanym
wydawnictwie Gebethner i Wolff. Po wybuchu wojny ucieka na wschd.
W styczniu 1940 zosta we Lwowie aresztowany wraz z Wadysawem Broniewskim przez NKWD w
zorganizowanej prowokacji. Wiziony m.in. na ubiance i w Saratowie, nastpnie zesany do
Kazachstanu. W Ama Acie odnajduje on Paulin (Ol) Watow i 9-letniego syna Andrzeja. Wrci w
1946 do Polski a od 1959 przebywa na emigracji. Kilkanacie miesicy pracowa we Woszech jako
redaktor polskiej serii w mediolaskim wydawnictwie Umberta Silvy. W 1961 osiad w Paryu. Nkany
przewlek chorob (zesp Wallenberga, powodujcy ostre ble gowy) popeni samobjstwo poprzez
przedawkowanie lekw przeciwblowych. Zosta pochowany na cmentarzu Les Champeaux w
Montmorency.
334
Siostr Aleksandra Wata bya znana aktorka dramatyczna Seweryna Broniszwna.

O losach Aleksandra, Oli i Andrzeja Watw w czasach radzieckich opowiada paradokumentalny film
Roberta Gliskiego Wszystko, co najwaniejsze. Watowi powici take piosenk p.t. Aleksander Wat Jacek Kaczmarski.
Seweryna Broniszwna (Seweryna Chwat)

(ur. 13 lipca 1891 w Warszawie, zm. 28 czerwca 1982 tame) ydowska aktorka teatralna i filmowa. Siostra
poety Aleksandra Wata.
Ukoczya w 1908 Szko Aplikacyjn i otrzymaa anga w Warszawskich Teatrach Rzdowych, gdzie
graa do sezonu 1909/1910. Nastpnie przeniosa si do Krakowa gdzie wystpowaa na scenie Teatru
Miejskiego im. Juliusza Sowackiego. Do Warszawy powrcia po trzech latach, zaangaowano j do
nowo powstaego Teatru Polskiego. Od sezonu 1926/1927 bya aktork Teatru Narodowego w Warszawie
i graa tam do wybuchu wojny. W 1945 przystpia do trupy Teatru Wojska Polskiego w odzi, aby po
kilku miesicach powrci do Warszawy gdzie od 1946 do przejcia na emerytur graa w Teatrze
Polskim w Warszawie.
KLAN WGROWSKICH
Mieczysaw Wgrowski
(ur. 28 grudnia 1902 r. w Warszawie, zm. 2 stycznia 1967 r. w Warszawie), komunista, genera brygady, szef
Gwnego Zarzdu Polityczno-Wychowawczego Ludowego Wojska Polskiego, pose na Sejm Ustawodawczy i I
kadencji, szef Polskiej Misji Wojskowej w Wielkiej Brytanii i w Korei.
Syn Kazimierza Wgrowskiego, farmaceuty, prowadzcego aptek w Warszawie, przy ul. Szkolnej 4.
Studiowa prawo w Szwajcarii. Przed II wojn wiatow czonek antypolskiego Zwizku Modziey
Komunistycznej, Komunistycznej Partii Polski i Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej "ycie"
i Francuskiej Partii Komunistycznej.
W czasie wojny schroni si w ZSRR, nalea do wsporganizatorw stalinpwskiego Zwizku Patriotw
Polskich i I Dywizji Piechoty im. T. Kociuszki. W 1944 r. wstpi do antypolskiej Polskiej Partii Robotniczej. Od 16 wrzenia 1944 r. do 9 maja 1945 r. zastpca szefa zarzdu Gwnego Zarzdu
Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. W latach 1945-46 by szefem Misji Wojskowej w
Wielkiej Brytanii.
Po powrocie do Polski peni od stycznia 1946 r. funkcj zastpcy kierownika i kierownika (do 31
padziernika 1948 r.) Wydziau Propagandy i Agitacji Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej;
335
od 10 maja 1947 r. czonek Rady Nadzorczej Robotniczej Spdzielni Wydawniczej "Prasa". Od 1948 r.
do mierci w 1967 r. zastpca czonka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Od 1948 r. ponownie w czynnej subie wojskowej: od padziernika 1948 r. do listopada 1949 r. by
szefem Gwnego Zarzdu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. W okresie od 25 maja 1950 r.
do 28 marca 1952 r. by Przewodniczcym Prezydium Wojewdzkiej Rady Narodowej w Gdasku.
Od 1953 r. szef Polskiej Misji Wojskowej w Komisji Nadzorczej Pastw Neutralnych w Korei.
Od kwietnia 1953 r. do grudnia 1957 r. wiceminister Kontroli Pastwowej. Z ramienia PPR i PZPR
sprawowa mandat posa na Sejm Ustawodawczy (1947-1952) i Sejm PRL I kadencji 1952-1956.
Wiceprzewodniczcy Zarzdu Gwnego Towarzystwa Przyjani Polsko-Radzieckiej.
Felicja Wgrowska
ona Mieczysawa (ur. w 1907 r.), absolwentka szkoy handlowej w Grenoble, dziaaczka komunistyczna, w czasie
II wojny przebywaa w ZSRR; po wojnie pracowaa w Polskiej Agencji Prasowej i w Polskim Radiu (kierownik
Sekcji Kontroli, redaktor naczelna Programu Krajowego, redaktor naczelna Redakcji Programw Dziecicych,
inicjatorka audycji "Bkitna sztafeta".
KLAN WIATRW
Wilhelm Wiatr
Inspektor szkolny, agent Gestapo, ojciec Jerzego Wiatra.
Wilhelm Wiatr, zosta zastrzelony za zdrad na rzecz gestapo z rozkazu zastpcy szefa Kedywu Okrgu
Warszawskiego AK Jzefa Rybickiego. Oto, co pisa w tej sprawie m.in. publicysta "Gazety Wyborczej"
(nr z 1-2 czerwca 1996 r.) Jacek Hugo-Bader: "Jurek Wiatr w czasie wojny traci po kolei ojca, Boga,
matk i wiar w rzd polski. To byo 22 maja 1943 r. wieczorem. Kto zapuka do drzwi. Otworzy ojciec.
Przeszli do pokoju. Po chwili pady trzy strzay. Pierwszy wbieg Jurek. Ojciec lea na pododze, obok
kartka, e wyrok wykonano w imieniu Polski Podziemnej (...). W 1988 r. kapitan Stanisaw Sosabowski
'Stasinek' opublikowa swoje wspomnienia. Rozkaz wykonania wyroku na inspektorze szkolnym Wiatrze
otrzyma od dowdcy Kedywu Okrgu Warszawskiego AK pk. Jzefa Rybickiego 'Andrzeja'. Niemcy
zmusili inspektora do wydania spisu nauczycieli, ktrzy byli oficerami rezerwy. Wielu z nich trafio
potem do Owicimia. 'Stasinek', ktry zna inspektora od dziecka, relacjonuje: 'Pokazaem jednemu z
moich ludzi, gdzie mieszka inspektor. Zapuka do drzwi jako inkasent elektrowni'".
336
W numerze z 6-7 lipca 1996 r. "Gazeta Wyborcza" opublikowaa jednak rozstrzygajcy ca spraw list
crki zastpcy szefa Kedywu Okrg AK Warszawa Jzefa Rybickiego - Hanny Rybickiej. Pisaa ona
m.in.: "(...) przedstawiam poniej stan sprawy w wietle dokumentw zachowanych w Archiwum Akt
Nowych i Wojskowego Instytutu Historycznego. Wspomniane dokumenty wskazuj, e wyrok na p.
Wilhelmie Wiatrze zosta wykonany w ramach akcji 'C' (czyszczenie), zarzdzonej decyzj Komendy
Gwnej AK. Jej celem byo jednoczesne zdecydowane uderzenie w sieci agenturalne policji
niemieckiej".
Jerzy Wiatr
Jerzy Jzef Wiatr (ur. 17 wrzenia 1931 w Warszawie) komunista, socjolog i politolog,, profesor i wykadowca
akademicki, pose na Sejm I, II i III kadencji, byy minister edukacji narodowej, ojciec Sawomira Wiatra.
W wydanej w 1953 r. propagandowej pracy "Obiektywny charakter praw przyrody i spoeczestwa w

wietle pracy J.W. Stalina 'Ekonomiczne problemy socjalizmu w ZSRR'" J. Wiatr do spki z innym faszerzem Z. Baumanem wychwala ju na pierwszej stronie tekstu "ostatni prac Towarzysza Stalina"
jako "potn dwigni rozwoju wszystkich nauk, ktre z bezcennej skarbnicy stalinowskiej filozofii
czerpi i czerpa bd". Obaj stalinowscy propagandyci wysawiali pod niebiosa "niemiertelne" wskazania Jzefa Stalina, a zarazem chwalili kierownictwo PZPR za zdemaskowanie w por "kliki odchylecw prawicowych". Gorzko, a dononie opakiwa J. Wiatr mier Stalina, piszc na amach "Po
Prostu" w 1953 r.: "Dzi, gdy zabrako wrd nas najwikszego Czowieka naszej epoki, Jego dziea
s nam jeszcze drosze i cenniejsze. Staj si one w coraz wikszym stopniu busol kierujc nasz
prac. Dziki Stalinowi yjemy w piknej epoce".
J. Wiatr zaleca w poradniku dla nauczycieli "Ideologia i wychowanie" (z 1965 r.): "Przestrzeganie
internacjonalizmu ruchu socjalistycznego, a w obliczu zagroenia ze strony imperializmu kapitalistycznego przestrzeganie solidarnoci z udzielaniem sobie wzajemnej pomocy - w razie potrzeby rwnie zbrojnej". Nieprzypadkowo wic pniej tak chtnie usprawiedliwia wojn Jaruzelskiego
przeciwko swemu Narodowi - stan wojenny, a nawet przyrwnywa Jaruzelskiego do Pisudskiego i
Sikorskiego. Doszo nawet do tego, e publicznie domaga si w gazetach, by "tpi tych, ktrzy cign
nas do tyu na drodze reform", czyli ludzi "Solidarnoci"
Jako SLD-owski minister edukacji od lutego 1996 r. Wiatr wyranie prbowa dyskryminowa religi w
szkoach, wywoujc tym protesty Episkopatu, nauczycielskiej "Solidarnoci" i rodzicw. Protestowano
te przeciwko powoaniu przez Wiatra jako eksperta dla swego resortu seksuologa Z.L. Starowicza. Wiatr
wywoa wwczas powszechne oburzenie, deklarujc, i rodzice nie maj prawa decydowa o tym, jaki
program bd realizowali nauczyciele. Doszo do szeregu demonstracji studentw i nauczycieli przeciwko Wiatrowi jako urzdujcemu ministrowi, a nawet do obrzucenia go jajami podczas wizyty na Uniwersytecie Jagielloskim. Wiatr posun si do nazwania swych oponentw faszystami! . Prezydent
Kwaniewski pospieszy za to z uhonorowaniem J. Wiatra Krzyem Komandorskim z Gwiazd Orderu
337
Odrodzenia Polski. Nie wyjaniono jednak, co wsplnego z odradzaniem Polski miaa rola J. Wiatra jako
stalinowskiego politruka i ideologa PZPR.
Sawomir Wiatr
Polityk, komunistyczny dziaacz PZPR, pose na Sejm X kadencji, byy podsekretarz stanu w Kancelarii Prezesa
Rady Ministrw. Karierowicz PRL i konfident wywiadu PRL, KO/DI (1.02.2002 2004), owiadczy, e by
wiadomym i tajnym wsppracownikiem organw bezpieczestwa pastwa.
By odpowiedzialny za niezwykle kamliw prounijn kampani informacyjn. Starannie "usypia"

Polakw co do zagroe dla polskich interesw narodowych wynikajcych z fatalnie wynegocjowanych
warunkw wejcia Polski do UE.
Sawomir Wiatr ju od dziecistwa uczulony by na przejawy "polskiego antysemityzmu". W rozmowie z
redaktorem "Gazety Wyborczej" uskara si: "Z polskim antysemityzmem zetknem si przed rokiem
1968, w warunkach piaskownicy. Byem troch poniewierany, tak wygldao moje dziecistwo na
warszawskiej Starwce i pierwszy etap uwiadomienia sobie ydowskiego pochodzenia".
Od wczesnej modoci, wraz z rodzin bardzo wiele czasu spdza w Wiedniu. Przyszy agent PRLowskiego wywiadu mg w Wiedniu bardzo wiele si nauczy. "Wiede jest wtedy wiatow stolic
szpiegw. Roi si w niej od przedstawicieli komunistycznych partii i dawnych partyzantek, a take
rezydentw wywiadw pastw demokracji ludowej. Wszyscy yli w braterskiej komitywie. Bywali u
siebie i biesiadowali. Moja lewicowo wyrastaa tam, nie w Polsce" - mwi Sawomir Wiatr Cige
pobyty zagraniczne maksymalnie wyobcoway S. Wiatra z Polski i uczyniy go prawdziwie obojtnym na
jej interesy, jak to pniej okaza w toku kampanii przedunijnej. Poczu si straszliwie ukarany w 1973 r.,
gdy wyjtkowo nie dosta paszportu z powodu nagego politycznego podpadnicia swego ojca. "Cae
nieszczcie polegao na tym, e musiaem spdzi w kraju wakacje po raz pierwszy i chyba jedyny" zwierza si redaktorowi "Wyborczej".
Mody Wiatr szybko sta si bardzo aktywnym czonkiem PZPR, awansujc do rangi sekretarza Komitetu
PZPR na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Tam "popisa si" niechlubnymi
dziaaniami przy organizowaniu bojwek dla rozbijania nielegalnie dziaajcego tzw. latajcego
uniwersytetu. Bojwki zaczy od prowokowania awantur na nielegalnych wykadach, ale z czasem
zaczo dochodzi nawet do ich rozbijania si. W drugiej poowie lat 80. Sawomir Wiatr nalea do
szczeglnie popieranej przez M.F. Rakowskiego i naganianej w mediach grupy modych aktywistw.
Sam S. Wiatr zwierza si o tamtych czasach: "Mielimy wolny dostp do 'Trybuny', radia i telewizji. Nie
byo dnia, eby nas nie pokazywali w telewizorze". W grudniu 1988 r. S. Wiatr - dziki L. Millerowi zostaje kierownikiem wydziau KC PZPR. Szybko okaza si niebywale pomocny - dziki zmysowi
manipulatorskiemu - w czasie synnej polemiki midzy modymi aktywistami partyjnymi a czonkami
uczelnianego NZS-u zorganizowanej w stowce KC. Cynicznie akcentowa: "Spokojnie, towarzysz
338
sekretarz odpowie na wszystkie pytania, zwaszcza na te, na ktre bdzie chcia odpowiedzie". W 1989 r.
M.F. Rakowski powoa go na sekretarza KC PZPR. Wszed do Sejmu kontraktowego w 1989 r.
Przegrana w wyborach 1991 r., gdy kandydowa z listy SdRP, skonia S. Wiatra do skupienia si na
sprawach biznesowych, w ktrych zyska ogromnie korzystne wsparcie partyjne. Zakada firm Mitpol.
Jego wsplnikami s adwokat Mirosaw Brych, przyjaciel Ireneusza Sekuy, obroca Bagsika, oraz
Krzysztof Ostrowski, zastpca kierownika wydziau zagranicznego KC PZPR. Ostrowski, jak pisa
tygodnik 'Wprost', by jednym z tych, ktrzy w 1988 r., kiedy PZPR zwtpia ju we wasn przyszo,
wydali zarzdzenie nakazujce przelanie partyjnych zasobw dewizowych z kont w PKO BP na konta w
renomowanych bankach zachodnich. 'Wprost' utrzymuje, e przynajmniej cz tych pienidzy przeja
potem SdRP, zapocztkowujc budow potgi finansowej partii (...). Mitpol wprowadzi na polski rynek
ogromny austriacki koncern Billa. Powstaje firma Billa Polen (znana z sieci supermarketw - . (...) W
Billa Polen, obok Mitpolu i Billi austriackiej, udziay ma austriacka firma Polmarck, ktrej gwnymi
udziaowcami s Andrzej Kuna i Aleksander agiel. Firm Kuny i agla interesuj si polska prokuratura
i UOP w zwizku z naduyciami w Funduszu Obsugi Zaduenia Zagranicznego. W maju 1993 r. Zarzd
ledczy UOP bada dokumenty Polmarcku i Billi w warszawskim sdzie rejonowym.
Z ustale sejmowej komisji zajmujcej si spraw Oleksego wynika, e na terenie Polski w firmie
Polmarck zatrudniony by pukownik rosyjskiego wywiadu Wadimir Aganow, ktry prowadzi informatora o kryptonimie 'Olin' (...)".
Wiatr pozna w roku 1989 Aganowa, a w 1990 roku Aleksandra agla i Andrzeja Kun; w zaoonej
firmie supermarketw Billa Poland, Mitpol Wiatra mia 2 proc. udziaw, austriacka Billa AG 50 proc.,
za Polmarck GmBh nalecy do Kuny i agla, gdzie zatrudnili Aganowa, 48 proc. firma Mitpol to
dawny zesp bada Akademii Nauk Spoecznych przy KC PZPR; dzi prowadzi on badania rynkowe w
midzynarodowej sieci Gallupa.
Ciekawe, e szereg firm, w ktrych pracowa S. Wiatr, deklarowao wysokie poniesione straty (Mitpol w
2000 r. - 121,7 tys. z straty, Alpine Polska - ponad 210 tys. z straty na pocztku 2000 r., stworzona przez
S. Wiatra w 1995 r. Press Service - ponad 250 tys. z straty pod koniec grudnia 1999 r.). Pomimo tych
niepowodze Wiatrowi zapewniono w 2000 r. miejsce w Radzie Nadzorczej BRE - m.in. obok byego
szefa UOP Gromosawa Czempiskiego i biznesmena Jana Kulczyka.
Jako penomocnik rzdu ds. informacji europejskiej S. Wiatr naley do osb szczeglnie odpowiedzialnych za potulne przyjmowanie warunkw dyktowanych Polsce przez UE. Otwarcie deklarowa na
amach "Tygodnika Powszechnego" z 9 czerwca 2002 r., e "strategia tzw. twardych negocjacji to
bzdura".
W roli penomocnika rzdu ds. informacji europejskiej dopuci si rwnie ogromnej biznesowej
"stronniczoci", agodnie mwic. Wielka cz opozycji sejmowej domagaa si jego dymisji po przedziwnym, skandalicznym wrcz przetargu na produkcj filmw "Unia bez tajemnic", promujcych
wiedz o Unii Europejskiej. Wygraa go Agencja Z&T, ktrej wspzaoycielem i dawnym udziaowcem
by rzecznik rzdu Micha Tober. Przetarg by dziwnie uproszczony i przeprowadzony w ekspresowym
339
tempie, przy udziale zaledwie piciu firm, z pominiciem licznych innych, duo bardziej renomowanych.
Zwycizc zostaa bardzo maa firma, ale z udziaami SLD-owskiego instytutu. Jak fatalne knoty
propagandowe produkowaa, kady pamita. Wane, e znowu zarobili "kolesie".
Prawdziwym ciosem dla S. Wiatra staa si konieczno ujawnienia w sierpniu 2002 r. tego, e by tajnym
i wiadomym wsppracownikiem sub specjalnych PRL. W pierwotnym swoim owiadczeniu na ten temat skama. Wiedzia o tym premier Miller, ale mimo to mianowa S. Wiatra na stanowisko ministerialne
. I tak to jako dziwnie zamkno si koo: od agenta gestapo Wilhelma Wiatra do agenta wywiadu PRL-u
Sawomira Wiatra.
By jednym z gwnych i najbardziej zasuonych ideologw i propagandzistw PZPR. Tytu magistra
otrzyma na UW w 1954 r., doktoryzowa si tam w 1957 r., za habilitowa w 1961 r.; strzeg czystoci
idei leninowskich, w roku 1989 w wywiadzie dla Trybuny Ludu wprost odmwi ekstremalnemu
skrzydu opozycji, tj. KPN, Solidarnoci Walczcej oraz rzdowi polskiemu na uchodstwie, prawa do
legalnej dziaalnoci; za co zosta odznaczany przez Aleksandra Kwaniewskiego Orderem Ora Biaego.
KLAN WUJEC OKRT

Zygmunt Okrt (Nachaniasz/ Nachemiasz Okrt)
(ur. 14 stycznia 1897 w Stopnicy, zm. 1964) ydowski pukownik, dugoletni oficer wojskowego i cywilnego
aparatu bezpieczestwa PRL. Ojciec Ludwiki Wujec, ony Henryka Wujca.
Urodzony w rodzinie pochodzenia ydowskiego, syn Ignacego - Israela i Sary - Salomei.

Swoj karier w aparacie bezpieczestwa rozpocz w styczniu 1945 od stanowiska zastpcy Szefa
Odziau Informacji 1 Armii Wojska Polskiego; nastpnie w sierpniu 1945 obj stanowisko szefa
Wydziau Informacji Pomorskiego Okrgu Wojskowego, od grudnia 1945 peni analogiczn funkcj w
dzkim Okrgu Wojskowym.
W 1948 przeszed do krwaego Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego na stanowisko inspektora przy
kierownictwie Departamentu VII (wywiad) MBP. Rok pniej zosta wicedyrektorem Departamentu VII i
zastpc generaa Wacawa Komara (wczesnego dyrektora Departamentu VII).
W lutym 1951 obj stanowisko dyrektora Centralnego Archiwum Ministerstwa Bezpieczestwa
Publicznego, nastpnie sprawowa to samo stanowisko w Komitecie do spraw Bezpieczestwa Publicznego i od listopada 1956 w Ministerstwie Spraw Wewntrznych. Zwolniony z MSW w sierpniu
1960, zmar cztery lata pniej w 1964.
340
Regina Okrt
Przedwojenna dziaaczka antypolskiej KPP ktra w latach 1946-1949 pracowaa w Urzdzie Bezpieczestwa w
odzi, odpowiedzialnym za krwawy terror wobec Polakw. Karierowiczka PRL.
ona ubeka - Zygmunta Okrta (Nachemiasza Okrta)
Henryk Wujec
(ur. 25 grudnia 1940, w oficjalnych dokumentach 1 stycznia 1941w Podlesiu koo Bigoraja) pochodzi z rodziny
chopskiej, polityk, fizyk, dziaacz tzw. opozycji w czasach PRL, pose na Sejm na Sejm X, I, II i III kadencji,
byy wiceminister rolnictwa. Karierowicz PRL i III RP, etatowy doradca Prezydenta Komorowskiego.
Reprezentuje ideologi Gazety Wyborczej, jedynie suszn obecnie w Polsce. Aktywista forum polskoukraiskiego, sympatyk OUN-UPA i wielbiciel Bandery.
W 1970 ukoczy studia na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1977 studia podyplomowe z zakresu technologii elektronowej na Politechnice Warszawskiej. W latach 1976-1977 by
wsppracownikiem Komitetu Obrony Robotnikw zwanego rwnie Rowym Salonem, nastpnie
do 1981 czonkiem Komitetu Samoobrony Spoecznej KOR.
W 1980 wstpi do NSZZ "Solidarno", zasiada we wadzach krajowych i mazowieckich zwizku.
W latach 1987-1988 by czonkiem, a od 1988 do 1990 sekretarzem Komitetu Obywatelskiego przy
przewodniczcym NSZZ "Solidarno" Lechu Wasie. W 1989 bra udzia w obradach Okrgego Stou
w zespole ds. pluralizmu zwizkowego, po ktrych to otrzyma lukratywne posady o ktre to, jeszcze
walczy jako korowiec.
W latach 1989-2001 by etatowym posem na Sejm X, I, II i III kadencji z ramienia Obywatelskiego
Klubu Parlamentarnego, Unii Demokratycznej, a nastpnie Unii Wolnoci. Zasiada w Komisji Rolnictwa
i Gospodarki ywnociowej oraz Komisji Finansw Publicznych. Peni funkcje sekretarza OKP, klubw
parlamentarnych UD i UW, nastpnie (1997-1999) wiceprzewodniczcy Klubu Parlamentarnego Unii
Wolnoci (1997-1999).
W rzdzie Jerzego Buzka (od 1999 do 2000) zajmowa stanowisko sekretarza stanu w Ministerstwie
Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej. Po zakoczeniu pracy w parlamencie w 2002 zosta by zatrudniony w Towarzystwie Inwestycji Spoeczno-Ekonomicznych.
Od 2005 nalea do Partii Demokratycznej, z ktrej wystpi w 2006. Zwizany z Forum Liberalnym.
W dn.03.08.09 w programie TVN-24 w brutalny sposb zaatakowa ks.Isakowicza-Zaleskiego
przyrwnujc go do Gomki a z drugiej strony stan w obronie Stepana Bandery, przywdcy nacjonalistw ukraiskich odpowiedzialnego za ludobjstwo Polakw przez OUN UPA na Woyniu i
Maopolsce Wschodniej. Oberwao si te rodowiskom kresowym a sam Wujec stwierdzi e by
341
osobicie w Porycku i widzia tam jeden krzy to po co ta caa wrzawa a najlepiej to by, byo aby Polacy
przeprosili Ukraicw za to e Ukraicy mordowali Polakw.
Tote kiedy, testujc naszych pozerw, zajmujcych stanowiska prezydenta Rzeczypospolitej, ministra
spraw wewntrznych i ministra spraw zagranicznych, ukraiscy szowinici wysali dzieci szlakiem
Stefana Bandery, Henryk Wujec w audycji emitowanej w TVN-24 3 sierpnia br, nikczemnie przypisa
ksidzu Tadeuszowi Isakowiczowi-Zaleskiemu odpowiedzialno za odrodzenie na Zachodniej Ukrainie
kultu Stefana Bandery. Tymczasem ksidz Tadeusz Isakowicz-Zaleski z renesansem tym nie ma nic
wsplnego. Odpowiedzialno za to ponosz po pierwsze Stany Zjednoczone, ktre po II wojnie
wiatowej, z uwagi na sowieckie zagroenie Europy Zachodniej, machny rk na hitlerowskie
(nazistowskie he, he!) koneksje OUN-UPA, podobnie jak na przeszo Reinhardta Gehlena bo
potrzeboway antysowieckich dywersantw. Trzeba przyzna, e OUN-UPA skrztnie to wykorzystaa i
obecnie banderowcy s politycznymi kierownikami wszystkich orodkw ukraiskich rwnie
Zwizku Ukraicw w Polsce.
Po drugie - na skutek lizusostwa prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego, ktremu wydawao si, e
wanie za podlizywanie si Amerykanom zostanie wynagrodzony posad sekretarza generalnego ONZ,
Rzeczpospolita Polska i pozujcy na politykw politykierzy w rodzaju Lecha Wasy, podczas tzw.
pomaraczowej rewolucji poparli Wiktora Juszczenk, ktrego nawet najblisze polityczne zaplecze
bo w postaci maonki stanowi banderowcy. I to jest grono nastpnych odpowiedzialnych za renesans
kultu Stefana Bandery nie tylko na Ukrainie ale rwnie w Polsce.
Trzecim odpowiedzialnym jest niewtpliwie prezydent Lech Kaczyski i jego mio do nacjonalisty
ukraiskiego Wiktora Juszczenki i jego sabo do otaczania si coraz gupszymi doradcami.
Politycy ukraiscy postanowili przetestowa polskich pozerw przy pomocy dzieci jak si okazao z
powodzeniem gdyby nie reakcja rodowisk kresowych i ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego, ktrzy
omielili si zwrci uwag na t jak to nazwali prowokacj.
Henryk Wujec, przekracza granice ju nie tylko przyzwoitoci, ale zwyczajnego rozsdku w podlizywaniu si banderowcom pod pretekstem tzw. pojednania. Jzef Mackiewicz zauway kiedy, e
Niemcy robi z Polakw bohaterw, podczas gdy Sowieci gwno. Okazuje si, e nie tylko Sowieci
Wujec te potrafi.
Ludwika Wujec
z domu Okrt (ur. 2 kwietnia 1941 we Lwowie) komunistka, fizyk, urzdnik samorzdowy, dziaaczka
tzw.opozycji w PRL, ona Henryka Wujca.
Studiowaa fizyk na Uniwersytecie Warszawskim, w 1972 zostaa absolwentk Wydziau Matematyki,

Fizyki i Chemii na Uniwersytecie dzkim.
342
W latach 19651978 naleaa do partii komunistycznej PZPR. Od 1963 do 1981 pracowaa jako nauczycielka fizyki i matematyki. W 1976 zostaa wsppracownikiem lewackiego Komitetu Obrony Robotnikw i nastpnie KSS KOR
W 1980 przystpia do "Solidarnoci", w 1981 podja prac w Agencji Prasowej "S". zwizku.
Pod koniec lat 80. bya m.in. asystentk Tadeusza Mazowieckiego w czasie obrad Okrgego Stou i
wicedyrektorem biura Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wasie. Od 1990 dziaaa w ROAD, Unii
Demokratycznej i Unii Wolnoci, penic przez rok funkcj zastpcy sekretarza generalnego UD i UW.
Od 1995 do 2002 zasiadaa we wadzach samorzdu warszawskiego jako sekretarz i czonek zarzdu
gminy Warszawa-Centrum. W 1998 zostaa take radn powiatu warszawskiego. W 2002 przesza na
emerytur. Od 2005 zwizana z Parti Demokratyczn, z ktrej wystpia wraz z mem w 2006.
Pawe Wujec
Syn Ludwiki i Henryka Wujec.
Urodzi si w 1971 roku. Jest absolwentem Wydziau Zarzdzania Uniwersytetu Warszawskiego. Dziki
pozycji ojca ukoczy program Executive MBA Uniwersytetu Warszawskiego i University of Illinois.
Wczeniej studiowa na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW.
Z Agor zwizany od 1991 r. dziki ukadom ojca z Adamem Michnikiem ktry to zaatwi mu posad w
GW, pocztkowo jako dziennikarz w dziale gospodarczym Gazety Wyborczej pisa m. in. o prywatyzacji i giedzie. Ze wzgldu na nazwisko awansowa w latach 1995-1998 na zastpc kierownika dziau
gospodarczego, nastpnie przez trzy lata odpowiedzialny za dzia promocji nakadu Gazety Wyborczej.
Pniej przychodz kolejne awanse, jest jednym z twrcw portalu Gazeta.pl, zwizany z projektami
internetowymi Agory od 2001 r. Przez ostatnie lata odpowiedzialny za rozwj serwisw wertykalnych i
informacyjnych, od 2008 r. szef portalu Gazeta.pl oraz dyrektor marketingu Grupy Gazeta.pl. Jego ostatni
awans to posada dyrektora segmentu Internet Agory.
KLAN ZAMBROWSKICH
Roman Zambrowski
(ur. 15 lipca 1909 w Warszawie, zm. 19 sierpnia 1977 w Warszawie) ydowski komunista, kolaborant sowiecki,
zdrajca Polski, karierowicz PRL.W latach 19451947 czonek Prezydium KRN, w latach 19451954
przewodniczcy Komisji Specjalnej do Walki z Naduyciami i Szkodnictwem Gospodarczym; w latach 19471952
wicemarszaek Sejmu Ustawodawczego. W latach 19471955 czonek Rady Pastwa.
343
Dziaa w ruchu komunistycznym od okresu przedwojennego, od 1928 czonek antypolskiej KPP, w

latach 19301938 czonek Komitetu Centralnego Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej. By
wieloletnim czonkiem kierownictwa Komunistycznego Zwizku Modziey Polski, przedstawicielem
KZMP we wadzach KIM (Komunistycznej Midzynarodwki Modziey) w Moskwie, przez pewien
czas I sekretarzem KC KZMP.
Po najedzie Niemiec i ZSRR na Polsk we wrzeniu 1939 Roman Zambrowski zosta uwolniony z
obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej. Podj prac w pobliskich Baranowiczach w miejskiej administracji sowieckiej jako bezpartyjny urzdnik, do WKP(b) nie zosta bowiem przyjty wskutek cicego
na nim zarzutu przynalenoci do antypartyjnej grupy "markowcw" (od pseudonimu Alfreda Lampego
"Marek"). W zwizku z zamieszkaniem w Baranowiczach Roman Zambrowski sprowadzi rodzin z Moskwy. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej zostali ewakuowani w gb ZSRR do sowchozu nad
Wog.
Okres II wojny wiatowej spdzi spokojnie w ZSRR, w 1944 zosta szefem Zarzdu PolitycznoWychowawczego 1. Armii Wojska Polskiego. Skierowany przez WKP(b) do 1. Polskiej Dywizji im.
Tadeusza Kociuszki.Od 1944 czonek PPR, w latach 19441945 kierownik Wydziau Organizacyjnego
KC PPR. By czonkiem KC PPR (19441948), czonkiem Biura Politycznego KC PPR (19451948)
oraz czonkiem Biura Organizacyjnego KC PPR (1948). Ponadto w latach 19451948 by czonkiem
Sekretariatu KC PPR.
Od 1948 czonek PZPR, w grudniu 1948 zosta wybrany na czonka KC (do 1964), czonka Biura
Organizacyjnego KC (do 1954) i na czonka Biura Politycznego KC (do 1963). W latach 19481954 i
19561963 sekretarz KC PZPR.
W latach 19451947 czonek Prezydium KRN, w latach 19451954 przewodniczcy Komisji Specjalnej
do Walki z Naduyciami i Szkodnictwem Gospodarczym; w latach 19471952 wicemarszaek Sejmu
Ustawodawczego. W latach 19471955 czonek Rady Pastwa.
W latach 19541955 przewodniczcy Komitetu Rady Pastwa i Rady Ministrw ds. Podziau Administracyjnego Kraju, w latach 19551956 minister kontroli pastwowej. W latach 19631968 by
wiceprezesem NIK.
By posem do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I, II i III kadencji w latach 19441965.
Synem Romana Zambrowskiego jest dziennikarz Antoni Zambrowski.
Hanna Rafaowiczwna
Komunistka, dziaaczka antypolskiego KPP. Kolaborantka sowiecka i zdrajczyni Polski.
Wkrtce po urodzeniu syna Antoniego, zagroona wizieniem za dziaalno komunistyczn, ucieka

wraz z dzieckiem przez Wolne Miasto Gdask do ZSRR i w Moskwie kontynuowaa studia wysze,
344
przerwane w Warszawie przez areszt. W okresie wielkiej czystki zostaa w 1937 aresztowana przez
NKWD i trafia na ubiank i Butyrki. Zostaa po kilku dniach zwolniona i sprawa zakoczya jedynie
wydaleniem z WKP(b), do ktrej naleaa po automatycznym przeniesieniu z KPP.
Antoni Zambrowski
(ur. 27 stycznia 1934 w Warszawie) dziennikarz, publicysta, komunista i dziaacz tzw. opozycji politycznej w
PRL, karierowicz PRL.
Wkrtce po urodzeniu Antoniego matka Hanna Rafaowiczwna, zagroona wizieniem za dziaalno

komunistyczn, ucieka wraz z dzieckiem przez Wolne Miasto Gdask do ZSRR.
Po najedzie Niemiec i ZSRR na Polsk we wrzeniu 1939 Roman Zambrowski zosta uwolniony z
obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej. Podj prac w pobliskich Baranowiczach w miejskiej administracji sowieckiej jako bezpartyjny urzdnik, do WKP(b) W zwizku z zamieszkaniem w Baranowiczach
Roman Zambrowski sprowadzi rodzin z Moskwy. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej zostali
ewakuowani w gb ZSRR do sowchozu nad Wog.
Antoni podj nauk w sowieckiej szkole podstawowej, ktrej kierownikiem zosta jego ojciec. W roku
1943 ojciec rozpocz szybk karier w strukturach komunistycznych (od 1944 szef Zarzdu PolitycznoWychowawczego 1. Armii Wojska Polskiego), dochodzc do szczebla czonka Biura Politycznego PPR, a
nastpnie od 1948 PZPR.
Po przyjedzie w maju 1945 roku wraz z rodzin do Warszawy, Antoni Zambrowski jeszcze w szkole
podstawowej wstpi do komunistycznego Zwizku Walki Modych (1947). Matur uzyska w roku 1951
w warszawskim Liceum im. Tadeusza Reytana. By aktywist ZMP. Wysany na studia wysze do
Moskwy w latach 19511956 studiowa ekonomi na Uniwersytecie Moskiewskim im. omonosowa,
ktry ukoczy z wyrnieniem. Tam na wiosn 1956 roku przyjty do partii komunistycznej PZPR jako
kandydat.
Po powrocie do kraju w lecie 1956 roku uczestniczy w wydarzeniach Polskiego Padziernika w
Warszawie, m.in. w wiecach studentw na Politechnice Warszawskiej. Zatrudni si w Zakadach
Wytwrczych Urzdze Telefonicznych na Kamionku, gdzie zorganizowa grup dziaania Rewolucyjnego Zwizku Modziey, powstajcego na gruzach stalinowskiego ZMP. Jako I sekretarz Tymczasowego Komitetu Dzielnicowego RZM na Grochowie bra udzia w wymuszonym przez wadze
partyjne zjedzie zjednoczeniowym RZM i Zwizku Modziey Robotniczej, na ktrym powoano
Zwizek Modziey Socjalistycznej, pocztkowo wzgldnie niezaleny od wadz.
W roku 1958 przyjty przez fabryczn POP na czonka PZPR, wybrany do Komitetu Zakadowego PZPR
jako kandydat wysunity przez sal. W roku 1959 przeniesiony subowo do Zakadw Wytwrczych
Lamp Elektrycznych "Ra Luksemburg", za w 1960 roku do Centralnego Orodka Doskonalenia
Kadr Kierowniczych przy KC PZPR.
345
W roku 1963 po dymisji ojca Romana Zambrowskiego ze stanowiska czonka Biura Politycznego KC
PZPR oraz sekretarza KC, zawieszony przez ministra Aleksandra Burskiego w prawach wykadania w
CODKK. Przenis si na Wydzia Ekonomii Uniwersytetu Warszawskiego (na etat starszego asystenta).
W roku 1962 otworzy przewd doktorski u komunisty prof. Wodzimierza Brusa.
W roku 1966 wydalony z PZPR przez Warszawsk Komisj Kontroli Partyjnej i w konsekwencji
zwolniony z pracy na Uniwersytecie Warszawskim decyzj prorektora Zygmunta Rybickiego.
Bierze udzia w pracach koa dyskusyjnego, grupujcego pracownikw naukowych i studentw
Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu dzkiego. Uczestnikw tych spotka czy krytyczny
stosunek do koncepcji Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego wobec PRL, przedstawionych w ich
licie otwartym do czonkw partii.
W marcu 1968 roku aresztowany przez SB pod faszywym zarzutem organizowania wiecu studentw
UW 8 marca.
Po zwolnieniu z wizienia pracowa w Centralnym Laboratorium Optyki. Od roku 1976 wsppracownik
lewackiego Komitetu Obrony Robotnikw i Towarzystwa Kursw Naukowych. Po pierwszej pielgrzymce Jana Pawa II do ojczystego kraju (1979) dziaa w akcji "Chrystus w rodkach przekazu
spoecznego", zbierajc podpisy wiernych pod apelem o transmisj mszy witej w Polskim Radiu i TVP.
Od wrzenia 1980 czonek NSZZ "Solidarno". W stanie wojennym internowany w wizieniu w
Biaoce. W sierpniu 1985 oraz 1986 roku pikietowa sklepy monopolowe w ramach ogaszanej przez
podziemn "Solidarno" i Episkopat akcji Ruchu Otrzewienia Narodu, za co siedzia dwukrotnie w
wizieniu na Suewcu. Wsppracowa jako dziennikarz z pras emigracyjn (londyski "Tydzie
Polski") oraz podziemn (m.in. "Obz" red. przez Andrzeja Ananicza).
W latach 19881989 pracowa jako str na budowie metra warszawskiego. W czasie kampanii wyborczej do Sejmu i Senatu w roku 1989 zosta asystentem wyborczym Jarosawa Kaczyskiego, z ktrym
w latach 197980 zbiera by podpisy pod apelem o msz w radiu i TV. Nie przyjty do pracy w "Gazety
Wyborczej", dziki poparciu Jana Dworaka podj prac bibliotekarza w "Tygodniku Solidarno", kierowanym przez Tadeusza Mazowieckiego.
Po mianowaniu przez Lecha Was redaktorem naczelnym "Tygodnika Solidarno" Jarosawa Kaczyskiego, dziennikarz pisma. W "Tygodniku Solidarno" przez dwie kadencje by przewodniczcym
redakcyjnej Komisji Zakadowej NSZZ "Solidarno".
Po wybuchu I wojny czeczeskiej czonek-zaoyciel Komitetu Polska Czeczenia .
Publicysta pism prawicowych: "ad", "Nowy wiat", "Gazeta Polska", "Gos", "Najwyszy CZAS!"
oraz "Nasza Polska". Czonek Stowarzyszenia Wolnego Sowa.
346
KLAN ZARZYCKICH
Janusz Zarzycki
(ur. 15 kwietnia 1914 w Pruszkowie, zm. 15 lutego 1995 w Warszawie) architekt i polityk, genera dywizji
Ludowego Wojska Polskiego, wieloletni prezydent Warszawy, karierowicz PRL.
Studiowa na Politechnice Warszawskiej, do 1941 przebywa w ZSRR. W 1941 powrci do Warszawy.

By onierzem ZWW i GL. W 1943 aresztowany i przebywa w niemieckich obozach. W latach 19461947 i 1956-1960 szef Gwnego Zarzdu Politycznego Ludoego Wojska Polskiego.
Po wojnie zwizany z LWP. W latach 1948-1954 i 1959-1964 by czonkiem KC PZPR. W latach
pidziesitych zwizany z "frakcj" puawian. W latach 1957-1969 by posem na Sejm PRL II, III i IV
kadencji. Od 14 maja 1956 do 17 grudnia 1956 i od 5 maja 1960 do 29 grudnia 1967 by przewodniczcym Prezydium Rady Narodowej miasta stoecznego Warszawy. Na kolejnych kongresach
ZBoWiD (1969, 1974, 1979, 1985) by wybierany w skad Rady Naczelnej ZBoWiD.
pochowani na Cmentarzu Wojskowym na Powzkach w Warszawie.
Krystyna Zieliska-Zarzycka
ona Zarzyckiego z domu Rozental (ur. 23 padziernika 1924 w Warszawie, zm. 1 stycznia 2007 w Warszawie)
ydowska dziennikarka, komunistka, posanka na Sejm PRL IX kadencji, karierowiczka PRL.
Podczas II wojny wiatowej zostaa przesiedlona do getta warszawskiego. W 1942 opucia getto i
zamieszkaa w Kopyczycach z narzeczonym Bronkiem Kopyto, siostr Lucyn i synkiem siostry Sabiny
Marianem.
Studiowaa na Wydziale Filozoficzno-Spoecznym i Wydziale Dziennikarskim Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1954 uzyskaa dyplom magistra dziennikarstwa. W latach 19501989 bya zwizana
z Polskim Radiem (z przerw w latach 19551957, kiedy pracowaa w Polskiej Agencji Prasowej, m.in.
jako korespondentka w Sofii). Zajmowaa si przede wszystkim tematyk spoeczn, m.in. w czasie stanu
wojennego pisaa o kopotach zaopatrzeniowych, kolejkach, zakupach na kartki. Poruszaa te zagadnienia konsumenckie. W Programie I Polskiego Radia prowadzia Sygnay dnia, cykliczn audycj
Obserwacje Krystyny Zieliskiej w sobotnie poranki, rozmowy z rolnikami.
Miaa w dorobku m.in. cykl filmw dokumentalnych Z pamitnika szalonej gospodyni (do tekstw
Agnieszki Osieckiej, z muzyk Seweryna Krajewskiego), kilka pozycji ksikowych (Ludzie pierwszego
szeregu, 1957; zbiory felietonw Karnet nie z balu, 1985, ycie na gorco, 1986, Pczek na srebrnym
widelcu, 1986), artykuy w "Polityce" (Czas wracania, Klimat, krajobraz, jzyk, 1999). Od 1950 naleaa
347
do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, w latach 19641968 przewodniczya Klubowi Publicystyki

Polityczno-Spoecznej stowarzyszenia.
W latach 19851989 penia mandat poselski na Sejm PRL IX kadencji wybrana z listy krajowej (z
ramienia partii komunistycznej PZPR).
Miaa crk Len. Maonkiem Krystyny Zieliskiej-Zarzyckiej by gen. Janusz Zarzycki, wieloletni
prezydent Warszawy.
Sabina Wjcikiewicz
z domu Rozental (ur. 28 lutego 1915, zm. 28 listopada 1941 w Warszawie) ydowska modelka, siostra Krystyny
Zieliskiej-Zarzyckiej.
Pracowaa jako modelka w Magazynie Francuskim na ulicy Kredytowej w Warszawie. W 1938 roku
wzia lub z Ludwikiem Wjcikiewiczem w synagodze im. Maonkw Noykw w Warszawie.
Podczas II wojny wiatowej wraz z ca rodzin zostaa przesiedlona do getta warszawskiego. Tam
wyprzedawaa cay swj majtek, aby si utrzyma. Popenia samobjstwo, wyskakujc z smego pitra
kamienicy, w ktrej mieszkaa. Zostaa pochowana na cmentarzu ydowskim przy ulicy Okopowej w
Warszawie. Jej grb jest take symbolicznym grobem jej rodzicw: Heleny i Gabriela Rozentalw oraz
ma Ludwika Wjcikiewicza.
KLAN ZITEK
Jerzy Zitek, ps. Jorg
(ur. 10 czerwca 1901 w Szobiszowicach, ob. dzielnica Gliwic, zm. 20 listopada 1985 w Zabrzu) komunista,
genera brygady Ludowego Wojska Polskiego, czonek Komitetu Centralnego PZPR (19641981), przewodniczcy Prezydium Wojewdzkiej Rady Narodowej w Katowicach (19641973), wojewoda lsko-dbrowski
(19451950), wojewoda katowicki (19731975), czonek Rady Pastwa (19631980), zastpca Przewodniczcego
Rady Pastwa (19801985), pose na Sejm II RP (19301935) i na Sejm Ustawodawczy (19471952) oraz na Sejm
PRL II, III, IV, V, VI, VII i VIII kadencji (19571985), prezes Zwizku Weteranw Powsta lskich, wiceprezes
Rady Naczelnej Zwizku Bojownikw o Wolno i Demokracj (19491985).
W latach 19221939 pracowa w samorzdzie i autonomicznej administracji wojewdzkiej lska.

Podczas II wojny wiatowej schroni si w ZSRR, pracowa w budownictwie wojskowym. Od 1945
czonek antypolskiej PPR, nastpnie PZPR.
W latach 19451950 wicewojewoda lsko-dbrowski, w latach 19501964 zastpca przewodniczcego,
w latach 19641973 przewodniczcy Prezydium Wojewdzkiej Rady Narodowej w Katowicach, w latach
348
19731975 wojewoda katowicki. W latach 19631980 czonek Rady Pastwa, a w latach 19801985
zastpca Przewodniczcego Rady Pastwa.
Wielokrotnie by posem na Sejm; ju w latach 19301935 pose III kadencji Sejmu II RP z ramienia
BBWR, w latach 19471952 pose na Sejm Ustawodawczy z ramienia PPR (potem PZPR), a w latach
19571985 pose na Sejm PRL IIVIII kadencji (z ramienia PZPR). W latach 19611969
przewodniczcy sejmowej Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej. 2 kwietnia 1980 otwiera
VIII kadencj Sejmu jako marszaek Senior.
Jako wicewojewoda lsko-dbrowski powoa latem 1945 komisj, ktra podja si spisu przymusowo
wywiezionych do ZSRR przez Armi Czerwon grnikw. Spis zawiera 9877 nazwisk. Komisja podja
rwnie dziaania zmierzajce do zwolnienia deportowanych grnikw i ich powrt do domu.
Od 1949 (do koca ycia) by wiceprezesem Rady Naczelnej Zwizku Bojownikw o Wolno i
Demokracj. Odznaczony m.in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1959). 3 maja 1971, w 50.
rocznic wybuchu powsta lskich, awansowany do stopnia generaa brygady LWP. 10 czerwca 1975
odszed na emerytur. Zmar 20 listopada 1985 w Zabrzu. Zosta pochowany na cmentarzu przy ul.
Francuskiej w Katowicach. Dzie pogrzebu Jerzego Zitka by dniem aoby w wojewdztwie
katowickim. W pogrzebie wzi udzia wczesny premier prof. Zbigniew Messner oraz czonek Biura Politycznego KC PZPR Kazimierz Barcikowski, ktry poegna zmarego w imieniu kierownictwa
partyjno-pastwowego PRL.
Ciekawe rzeczy opowiada te o Jorgu, architekt Henryk Buszko, ktry projektowa m.in. osiedle
Tysiclecia i domy wczasowe w Ustroniu, jedne ze sztandarowych inwestycji z czasw Zitka. Niektre
budowle nigdy by nie powstay, gdyby Zitek nie nagina przepisw. Kiedy zwoa narad dyrektorw
pastwowych przedsibiorstw, eby zbudowali drog do Ustronia, ktrej nie przewidyway adne plany.
Innym znowu razem przesa w kopercie 100 tys. z dla pracownikw firmy, ktrzy budowali Rabk i
wanie byli w kropce, bo partia (wtedy waciwie bya tylko jedna i w dodatku stojca ponad wojewodami) zakazaa im kontynuowa prace. Robotnicy zdopingowani przez Zitka mogli gwizda na te
zakazy, cho kto mgby to nazwa apwk. - Gdyby on tych pienidzy nie wyda, nie poszyby na nic
dobrego - przyznaje Buszko i rozgrzesza Zitka w ten sposb z dziaa, ktre dzi zapewne cignyby
na jego gow prokuratur i wszystkie suby policyjne. Wanie ta sprawa - czy Zitek z powodu tego, co
robi w PRL-u, moe by dzi idolem lub wzorcem ???
Od 2007 jego najmodszy wnuk Jerzy Zitek jest posem Platformy Obywatelskiej.
349
Jerzy Marek Zitek

(ur. 1 grudnia 1956 w Katowicach) polityk, lekarz i samorzdowiec, pose na Sejm VI i VII kadencji.
Ukoczy studia na Wydziale Lekarskim lskiej Akademii Medycznej w Katowicach, nastpnie uzyska
stopie doktora nauk medycznych. Od 1981 praktykuje jako ginekolog-poonik. W 2006 z ramienia
Platformy Obywatelskiej zosta wybrany na radnego sejmiku lskiego. W wyborach parlamentarnych w
2007 uzyska mandat poselski z listy PO. Kandydujc w okrgu katowickim. W wyborach w 2011 z
powodzeniem ubiega si o reelekcj. Jest najmodszym wnukiem Jerzego Zitka (Jorga).
350
3. Dynastie
DYNASTIA BERMANW
Iser (Izydor) i Guta (Gustawa) Berman
ydowscy rodzice -Jakuba, Mieczysawa, Adolfa,Anny i Ireny.
Anna Berman
Siostra Jakuba (z zawodu germanistka) ktra wraz z mem Pawem i szecioletni crk zgina w niemieckim
obozie zagady w Treblince.
Irena Berman Olecka

Druga siostra Jakuba z zawodu pedagog.
Jakub Berman
(ur. 23 grudnia 1901 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 1984 w Warszawie) ydowski komunista, wiceprezes Rady
Ministrw, pose na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji, czonek Komisji Wojskowej Biura
Politycznego KC PZPR, nadzorujcej Ludowe Wojsko Polskie od maja 1949. Zbrodniarz stalinowski, kolaborant
sowiecki,zdrajca Polski.,wielki zwolennik IV Rozbioru Polski z 1939 roku oraz Paktu Ribbentrop -Mootow.
Morderca zza biurka, reyser procesw politycznych.
Ukoczy studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. W 1924 zosta czonkiem Zwizku

Modziey Komunistycznej, a w 1928 antypolskiej Komunistycznej Partii Polski (KPP) w tyme
1928 r. otrzyma zgod wadz partyjnych na zawarcie lubu w obrzdku ydowskim pod baldachimem,
cho komunici tak zaciekle zwalczali wszelkie przejawy klerykalizmu.
Po niemieckim najedzie na Polsk w 1939 zbieg do Zwizku Radzieckiego. Wiosn 1941 zosta
jednym z redaktorw Sztandaru Wolnoci organu Komunistycznej Partii Biaorusi. Od listopada
1941 do maja 1943 by kierownikiem polskiego kursu w szkole komunistycznej w Kusznarenkowie,
szkolc dziaaczy soieckiej Polskiej Partii Robotniczej (PPR). W grudniu 1943 powoano go na sekretarza
wydziau krajowego, stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich (ZPP).
John Luky Alfabet Yelity PRL 3. Dynastie
351
Wsporganizator Centralnego Biura Komunistw Polskich oraz zdradzieckiego Polskiego Komitetu

Wyzwolenia Narodowego (PKWN) w ZSRR (1944), od sierpnia 1944 do grudnia 1948 czonek Biura
Politycznego PPR, nastpnie do maja 1956 czonek Biura Politycznego PZPR, w latach 19521954
czonek Prezydium Rady Ministrw, a w latach 19541956 wiceprezes Rady Ministrw.
W latach 19491954 by czonkiem Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczestwa Publicznego, nadzorujcej aparat represji stalinowskich w Polsce, wspodpowiedzialny za zbrodnicz
dziaalno Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego. Koordynowa przygotowywania licznych
procesw politycznych, przeladowania kilkusettysicznej rzeszy czonkw AK, BCh i NSZ. W drugiej
poowie lat 40 XX wieku tak umocni swoj pozycj w Rzeczypospolitej Polskiej, e stanowi wraz z
Bolesawem Bierutem i Hilarym Mincem trjk stanowic najcilejsze kierownictwo PZPR. Bez
zajmowania eksponowanych stanowisk, kierowa ideologi partii komunistycznej oraz aparatem terroru.
By uwaany za tzw. szar eminencj. Mia kierowniczy udzia w morderstwach politycznych wsplnie z
Ministrem Bezpieczestwa Publicznego generaem dywizji Stanisawem Radkiewiczem.
W ramach odwily padziernikowej 1956, w maju 1957 zosta usunity z PZPR. W 1983 odznaczony
medalem Krajowej Rady Narodowej.
Gwny architekt przejcia wadzy w Polsce przez ydw udajcych Polakw.
Stenogram z tajnego referatu tow. Jakuba Bermana, wygoszonego na posiedzeniu egzekutywy
Komitetu ydowskiego w kwietniu 1945 roku
ydzi maj okazj do ujcia w swoje rce caoci ycia pastwowego w Polsce i rozszerzenia nad nim
swojej kontroli. Nie pcha si na stanowiska reprezentacyjne. W ministerstwach i urzdach tworzy tzw.
drugi garnitur. Przyjmowa polskie nazwiska. Zataja swoje ydowskie pochodzenie. Wytwarza i szerzy
wrd spoeczestwa opinie i utwierdzi go w przekonaniu, e rzdz wysunici na czoo Polacy, a ydzi
nie odgrywaj w pastwie adnej roli.
Celem urabiania opinii i wiatopogldu narodu polskiego w podanym dla nas kierunku, w rkach
naszych musi si znale w pierwszym rzdzie propaganda z jej najwaniejszymi dziaami pras,
filmem, radiem. W wojsku obsadza stanowiska polityczne, spoeczne, gospodarcze, wywiad. Mocno
utwierdza si w gospodarce narodowej. W ministerstwach na plan pierwszy przy obsadzaniu ydami
wysuwa naley: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Skarbu, Przemysu, Handlu Zagranicznego, Sprawiedliwoci. Z instytucji centralnych centrale handlowe, spodzielczo. W ramach inicjatywy
prywatnej, utrzyma w okresie przejciowym siln pozycj w dziedzinie handlu. W partii zastosowa
podobn metod siedzie za plecami Polakw, lecz wszystkim kierowa.
Osiedlanie si ydw powinno by przeprowadzone z pewnym planem i korzyci dla spoeczestwa
ydowskiego. Moim zdaniem, naley osiada w wikszych skupiskach, jak: Warszawa, Krakw; w
centrum ycia gospodarczego i handlowego: Katowice, Wrocaw, Szczecin, Gdask, Gdynia, d,
Bielsko. Naley rwnie tworzy typowe orodki przemysowe i rolnicze, gwnie na ziemiach
odzyskanych, nie poprzestajc na Wabrzychu i Rychbachu obecnie Dzieroniw. W tych orodkach
moemy przystosowa przysze kadry nasze w tych zawodach, z ktrymi bylibymy sabo obeznani.
352
Uzna antysemityzm za zdrad gwn i tpi go na kadym kroku. Jeeli stwierdza si, e jaki Polak jest
antysemit, natychmiast go zlikwidowa przy pomocy wadz bezpieczestwa lub bojwek PPR jako
faszyst, nie wyjaniajc organom wykonawczym sedna sprawy.
ydzi musz pracowa dla swego zwycistwa, pracujc jednoczenie nad zwycistwem i gruntowaniem
komunizmu w wiecie, bo tylko wtedy i przy takim ustroju nard ydowski osignie najwysz pomylno
i zabezpieczy sobie najsilniejsz pozycj. S niewielkie widoki na to, by doszo do wojny. Jeli Ameryka
zacznie si szybko socjalizowa, to t drog mniejszych lub wikszych wstrzsw wewntrznych i tam
musi zapanowa komunizm. Wtedy reakcja ydowska, ktra dzi trzyma z reakcj midzynarodow,
zdradzi j i uzna, e racj mieli ydzi stojcy po drugiej stronie barykady. Podobny przypadek
wspdziaania ydw caego wiata, wyznajcych dwie rone koncepcje ustrojowe komunizm i
kapitalizm zaistnia w ostatniej wojnie. Dwa najwiksze mocarstwa wiatowe, cakowicie kontrolowane
przez ydw i bdce pod ich wielkim wpywem, poday sobie rce.
Trud ydw pracujcych wok Roosevelta doprowadzi do tego, ze USA wsplnie z ZSRR wystpiy
zbrojnie do walki przeciwko Europie rodkowej, gdzie bya kolebka nowej idei, opartej na nienawici do
ydw. Zrobili to ydzi, gdy wiedzieli, e w przypadku zwycistwa Osi, a gwnie hitlerowskich Niemiec,
ktre doskonale przejrzay plany polityki ydowskiej, niebezpieczestwo rasizmu stanie si w USA faktem
dokonanym i ydzi znikn z powierzchni wiata. Dlatego te ydzi sowieccy powicili dla tego celu krew
narodu rosyjskiego, a ydzi amerykascy zaangaowali swoje kapitay.
Naley si liczy z dalszym napywem ydw do Polski, poniewa na terenie Rosji jest jeszcze duo
ydw. Przed wkroczeniem Niemcw, w poszczeglnych miastach ZSRR byo kilka skupisk ydw
polskich: Charkw 36.200, Kijw 17.800, Moskwa 53.000, Leningrad 61.000, w zachodnich
republikach 184.730. ydzi skupieni w tych orodkach to przewanie inteligencja ydowska i dawne
kupiectwo ydowskie. Element ten jest obecnie szkolony w ZSRR. S to kadry budowniczych Polski tzn.
zgodnie z projektem Politbiura fachowcy ci obsadza bd najwaniejsze dziedziny ycia w Polsce, a
og ydw bdzie rozlokowany gwnie w centrach kraju.
Stara polityka ydowska zawioda. Obecnie przyjlimy now, zespalajc cele narodu ydowskiego z
polityk ZSRR. Podstawow zasad tej polityki jest stworzenie aparatu rzdzcego, zoonego z
przedstawicieli ludnoci ydowskiej w Polsce. Kady yd musi mie wiadomo, e ZSRR jest wielkim
przyjacielem i protektorem narodu ydowskiego, e jakkolwiek liczba ydw w stosunku do stanu
przedwojennego ulega olbrzymiemu spadkowi, to jednak dzisiejsi ydzi wykazuj wiksz solidarno.
Kady yd musi mie wpojone to przekonanie, e obok niego dziaaj wszyscy inni, owiani tym samym
duchem prowadzcym do wsplnego celu. Kwestia ydowska jeszcze jaki czas bdzie zajmowaa umysy
Polakw, lecz ulegnie to zmianie na nasz korzy, gdy zdoamy wychowa cho dwa pokolenia polskie.
Wedug danych wojewdzkiego Komitetu ydowskiego na terenie lska Grnego i Dolnego jest obecnie
ponad 40.000 ydw. Okoo 15.000 ydw ma by zatrudnionych w osadnictwie. Powiat Rychbach
(Dzieroniw) i Nysa s przewidziane do tych celw. Akcja osadnicza jest finansowana z ydowskich
funduszw zagranicznych i pastwowych. ydzi celowo tworz now, cho chwilowo nieznaczn
353
koncentracj elementu ydowskiego, kadc podwalin pod zawd rolnika i robotnikw przemysowych.
Jest to budowanie podoa szerszych celw politycznych.
Gustawa Berman
(19001978) ona Jakuba Bermana, stalinowskiego zbrodniarza z ktrym miaa crk Lucyn.
Lucyna Berman
Crka Jakuba i Gustawy Berman, ona Feliksa Tycha.
Feliks Tych
Zi Jakuba Bermana, m jego crki Lucyny.
(ur. 31 lipca 1929 w Warszawie) ydowski historyk i publicysta, w latach 19952006 dyrektor ydowskiego
Instytutu Historycznego.
Czonek Rady Naukowej Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk (do 1968 by tam docentem),
czonek Komitetu Redakcyjnego Polskiego Sownika Biograficznego, by rwnie wieloletnim redaktorem naczelnym Sownika biograficznego dziaaczy polskiego ruchu robotniczego. Od 1970 profesor
nadzwyczajny, a od 1982 profesor zwyczajny, w latach 19711987 pracowa w Centralnym Archiwum
Komitetu Centralnego PZPR.
Feliks Tych to jeden z tych, ktremu jako byemu dyrektorowi ydowskiego Instytutu Historycznego
warto powici wicej uwagi. Z publikowanych dokumentw z archiwum IPN wynika jego typowa dla
ydw komunistyczna kariera kosztem zniewolonych Polek i Polakw. Dziki maestwu z crk
Bermana zrobi byskotliw, PRL-owsk, naukow karier, zostajc profesorem. Jak wikszo wczesnej ydokomunistycznej wierchuszki zamieszkiwa w ekskluzywnej czci stolicy przy ul. Chopina tu
obok Alei Przyjaci, gdzie dotychczas mieszka m.in. Adam Michnik. To okazaa, reprezentacyjna kamienica z luksusowymi mieszkaniami, o ktrych mogli tylko pomarzy Polacy.
Mieczysaw Berman
Dziaacz syjonistyczny, nacjonalista ydowski, zagazowany przez Niemcw w obozie zagady w Treblince. (brat
Jakuba i Adolfa).
354
Adolf Abraham Berman

(ur. 17 padziernika 1906 w Warszawie, zm. 3 lutego 1978 w Tel Awiwie) ydowski komunista, sekretarz egoty,
brat Jakuba.
Absolwent filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1926 czonek partii Poalej Syjon Lewica.
W czasie II wojny wiatowej posugiwa si pseudonimem Borowski. By wsporganizatorem Bloku
Antyfaszystowskiego i redaktorem organu Der Ruf. Pracowa w ydowskiej organizacji charytatywnej
CENTOS, opiekujcej si dziemi w getcie warszawskim. Pomaga ydom w ucieczkach z getta. By
odpowiedzialny za wyszukiwanie kontaktw z Polakami "po aryjskiej stronie", co mg robi wzgldnie
swobodnie, gdy nie mia semickich rysw.
W styczniu 1944 zosta kierownikiem referatu ydowskiego sowieckiej Krajowej Rady Narodowej. W
roku 1945 zosta wiceprzewodniczcym, a potem przewodniczcym Centralnego Komitetu ydw
Polskich. By nim do 1949. W 1950 wyjecha z Polski do Izraela. Zeznawa w procesie Adolfa
Eichmanna, a take przeciwko Wierze Gran. By deputowanym Knesetu z ramienia Mapam. Napisa
ksik, w ktrej opisa swoje wspomnienia z getta warszawskiego. Od 1954 by czonkiem Komunistycznej Partii Izraela i wchodzi w skad jej wadz.
onaty z Barbar (Basi) Tamkin-Bermanow. Mia syna Emanuela (z wyksztacenia psychologa), a
take dwch braci: Jakuba i Wiktora i dwie siostry: Ann i Iren (Oleck).
Adolf, czcy przed wojn zaangaowanie syjonistyczne z uczestnictwem we Froncie Ludowym Wandy
Wasilewskiej, unikn losu wielu ydw dziki udanemu przejciu z warszawskiego getta na stron
aryjsk. W przewiadczeniu, e walka z nazizmem jest celem absolutnie nadrzdnym dla wszystkich
uczestnikw ruchu oporu, nawiza kontakty zarwno z podziemiem prokomunistycznym, jak i z Armi
Krajow. Jego cznikiem z AK by mody Wadysaw Bartoszewski, z ktrym zaoy synn organizacj
pomocy ydom \"egota\" . W roku 1950 wyemigrowa do Izraela, gdzie wybrany zosta na posa do
Knesetu. Nie widzia jednak adnej potrzeby wyrzekania si marksizmu.
Batja Tamkin-Bermanowa
"pani Barbara", wychowana zostaa w zwykej ydowskiej rodzinie. Od 1930 bya towarzyszk ycia, pniej
on Adolfa Bermana (dr psychologii, nauczyciel, prominentna posta w getcie warszawskim, czonek gremiw
kierowniczych konspiracji polsko-ydowskiej).
Poczwszy od roku 1943, przez dwadziecia kilka miesicy aktywnie dziaaa w ydowskim ruchu oporu.
Wraz z innymi ydami i Polakami uratowaa wtedy ycie setkom uciekinierw z gett. W przedostatnim
kalendarzowym roku okupacji pocza spisywa wydarzenia biece, przeplatajc je wspomnieniami.
Bermanowa pracowaa nad Dziennikiem z podziemia przez ponad dziewi miesicy. Po piro i zwyky
szkolny zeszyt w kratk signa po raz pierwszy pitego stycznia 1944, po raz czterdziesty pierwszy, a
355
zarazem ostatni - czternastego stycznia nastpnego roku. Trzy dni pniej jej pracy pooya kres
ofensywa bolszewicka. Jak pisze sama, chciaa utrwali losy ludzi tpionych i przeladowanych z
okruciestwem, jakiego nie znaa historia, a take dziaania garstki skazacw, ktrzy postawili sobie za
zadanie uchronienie resztek narodu od zagady, uratowanie jego honoru i przechowania dokumentw
majcych da wiadectwo prawdzie.
Emanuel Berman
syn Adolfa i Batji, z wyksztacenia jest psychologiem, wyemigrowa do Izraela.
Rafa Gerber
Krewny J. Bermana
Zrobi byskawiczn karier naukow (doktorat 1950 r., profesura 1954 r.), cho nie napisa adnej
wasnej ksiki. Przez kilka lat peni funkcj dyrektora centralnego archiwum pastwowego, wyrzdzajc swoj dziaalnoci niepowetowane szkody. Bya pracownica podlegego mu archiwum Klara
Mirska, ogromnie cenica Polakw ydwka, w wydanej na emigracji w Paryu w 1980 r. ksice "W
cieniu wielkiego strachu" zarzuca Gerberowi wiadome zaprzepaszczenie zbieranych przez ni caymi
latami wielkich zbiorw relacji ydw uratowanych przez Polakw. Gerber uzna te relacje za rzekomo
bezwartociowe z punktu widzenia naukowego. Szczeglnie niszczycielsk rol odgrywali rnego typu
"marksistowscy" krytycy i teoretycy literatury.
DYNASTIA BIERUTW
Bolesaw Bierut
wac. Bolesaw Biernacki, ps. Janowski, Iwaniuk, Tomasz, Biekowski, Rutkowski, Rotenschwanz (ur. 18
kwietnia 1892 w Rurach Jezuickich/Brygidowskich , zm. 12 marca 1956 w Moskwie) komunista, agent NKWD,
przewodniczcy stalinowskiej Krajowej Rady Narodowej od 1944, pierwszy stalinowski przywdca Polski
Ludowej, prezydent RP od 1947, Przewodniczcy KC PZPR od 1948, premier PRL od 1952. Kolaborant
sowiecki,zdrajca Polski,wielki zwolennik IV Rozbioru Polski z 1939 roku oraz Paktu Ribbentrop -Mootow.
Od 1912 zwizany z lewicowym ruchem robotniczym (PPS-Lewica), od 1918 w KPP. Na jednym z

partyjnych zebra pozna Jana Hempla, pod jego wpywem Bierut zerwa z religi. W 1919 wystpi z
KPP i przyczy si (razem z Hemplem), do skrajnie lewicowego Zwizku Robotniczego Stowarzysze
Spoywczych. W 1921 ponownie wstpi do antypolskiej KPP. W 1924 zosta aresztowany za dziaalno
356
komunistyczn, nastpnie zwolniony z wizienia, zosta etatowym funkcjonariuszem KPP. Od maja 1925
do maja 1926 przebywa w Moskwie na kursach partyjnych, pod pseudonimem Jan Iwaniuk . W
Moskwie odby szkolenie w zakresie zasad konspiracji, pracy wywiadowczej i sabotaowej, pozna take
cise kierownictwo KPP.
W 1932 wrci do Polski. Od padziernika 1932 do stycznia 1933 sprawowa funkcj sekretarza komitetu
KPP w odzi, nastpnie przeszed do wydziau wojskowego KPP (dziaajcego na rzecz wywiadu
ZSRR), wsppracujc z wywiadem sowieckim.
Od tego momentu podj te dziaalno dywersyjno-szpiegowsk przeciwko Polsce.
11 grudnia 1933 zosta aresztowany i w lutym 1935 skazany na 7 lat wizienia, nastpnie by wiziony
przez wadze sanacyjne w Rawiczu, dziki czemu udao mu si "przeczeka" stalinowskie czystki.
Po amnestii w 1938, okres do 1939 spdzi w Warszawie, gdzie pracowa jako ksigowy w Spoem.
Po wybuchu II wojny wiatowej zbieg na tereny okupowane przez Armi Czerwon. Przebywa potem
na terenie ZSRR i na polskich terenach okupowanych przez ZSRR. Zrzek si obywatelstwa polskiego i
przyj obywatelstwo sowieckie. Od padziernika 1939 pracowa w Kowlu, a nastpnie na budowie
zorganizowanej przez Komisariat Komunikacji ZSRR (listopad 1939-czerwiec 1940). Od lata 1941
przebywa w Misku, jako kierownik Wydziau ywnociowego w urzdzie miasta (wtedy niemiecka
administracja), pozostajc jednoczenie w kontakcie z wywiadem sowieckim. W ZSRR przyj nazwisko
Bierut od pierwszych sylab nazwisk ktrymi posugiwa si penic swoje funkcje, w Kominternie:
Biekowski i w GRU: Rutkowski.
W lipcu 1943 zosta przerzucony do Polski, gdzie wszed w skad KC PPR pod pseudonimem Bolesaw
Birkowski. Od stycznia 1944 przewodniczcy KRN. Po objciu przywdztwa KRN, zarysowa si wyrany konflikt Bieruta z wczesnym szefem PPR Wadysawem Gomuk, Na tle tego konfliktu Bierut
wysa 10 czerwca 1944 donos do szefa Kominternu, Georgija Dymitrowa, w ktrym oskary kierownictwo PPR (zwaszcza Gomuk, oraz wspierajcych go Wadysawa Kowalskiego i Ignacego Log), o
"grupowe metody pracy (tzw. frakcyjno), bezpryncypialno, dokonywanie nieustannych zygzakw od
sekciarstwa do skrajnego oportunizmu.
5 sierpnia 1944 uda si do Moskwy, gdzie uczestniczy w rozmowach z premierem Rzdu RP na
uchodstwie Stanisawem Mikoajczykiem. Bierut jednoznacznie zadeklarowa rezygnacj z polskich
terenw wschodnich, m.in. zapewniajc Stalina w dniu 12 padziernika 1944, i: Jestemy tu, by w
imieniu Polski da, by Lww nalea do Rosji. Ju wwczas Bierut otrzyma instrukcje od Stalina o
zaostrzeniu dziaalnoci PKWN na terenie tzw. "Polski Lubelskiej", zmierzajce do pogbienia represji
wobec si niepodlegociowych, realizowanych przez tworzcy si aparat bezpieczestwa PKWN, wywiad ZSRR i siy NKWD.
19-26 kwietnia 1945 Bierut ponownie przebywa w Moskwie na czele tzw. delegacji polskiej, gdzie w
jego obecnoci Jzef Stalin i Edward Osbka Morawski podpisali "ukad o przyjani, wzajemnej pomocy
i powojennej wsppracy polsko-sowieckiej" (w tym czasie NKWD przetrzymywao w wizieniach 16
357
przywdcw Polskiego Pastwa Podziemnego aresztowanych pod koniec marca 1945, o czym Bierut
wiedzia.
28 czerwca 1945 Bierut powoa Tymczasowy Rzd Jednoci Narodowej, w ktrym dominujc rol
odgrywali przedstawiciele ugrupowa komunistycznych i lewicowych. Po I Zjedzie PPR w grudniu
1945 wszed w skad Biura Politycznego PPR jako czonek tajny (oficjalnie przedstawiano go jako
bezpartyjnego szefa KRN), gdzie reprezentowa tendencj skrajnie promoskiewsk.
5 lutego 1947 zosta wybrany przez Sejm Ustawodawczy (ukonstytuowany w wyniku sfaszowanych
wyborw) na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, ktrym by do czasu wyboru Rady Pastwa przez
nowoobrany Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, tj. do 20 listopada 1952 r. Uchwalona 22 lipca
1952 r. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nie przewidywaa stanowiska Prezydenta
pastwa.
Podczas wizyty na Kremlu 15 sierpnia 1948 Stalin udzieli Bierutowi zgody na usunicie Gomuki z ycia
politycznego. Na plenum KC PPR 31 sierpnia Bierut doprowadzi do ustpienia Gomuki, ostro atakujc
go w gwnym przemwieniu i oskarajc o tzw. odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne. Po
wchoniciu resztek uzalenionej od komunistw PPS, co nastpio formalnie na Kongresie
Zjednoczeniowym 15-21 grudnia 1948, gdy powstaa Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR),
Bierut zosta 22 grudnia 1948 przewodniczcym Komitetu Centralnego PZPR (I sekretarzem KC PZPR).
Na stanowisku tym kierowa czystk w aparacie partyjnym PZPR, doprowadzajc do zdominowania
partii przez skrzydo cile stalinowskie. Zwikszy rwnie ilo sowieckich doradcw wojskowych w
"ludowym" Wojsku Polskim i milicji, jednoczenie powoujc 6 listopada 1949 sowieckiego generaa
Konstantego Rokossowskiego na stanowisko ministra Obrony Narodowej i marszaka Polski. 2 sierpnia
1951 doprowadzi do aresztowania Wadysawa Gomuki, do procesu jednak nie doszo na skutek mierci
Stalina w 1953.
22 lipca 1952 uchwalono Konstytucj Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, opracowan przez specjaln
komisj pod przewodnictwem Bieruta (na bieco wprowadzajc poprawki Stalina do tekstu ustawy,
zgodnie z wzorcow konstytucj stalinowsk z grudnia 1936), legalizujc komunistyczne
prawodawstwo i sposb sprawowania wadzy (m.in. poprzez likwidacj podstawowej dla pastw
demokratycznych zasady trjpodziau wadzy). W czasie prac nad konstytucj,
Bierut wraz z Bermanem zaproponowali rwnie zmian hymnu narodowego i goda Polski (na
socjalistyczne w formie i "ludowe" w treci), na co jednak Stalin nie wyrazi zgody.
Od 20 listopada 1952 do 18 marca 1954 Bierut by premierem PRL.
Sprawujc wadz, Bierut by realizatorem polityki uzaleniania od ZSRR i sowietyzacji Polski . By
wspodpowiedzialny za liczne zbrodnie systemu komunistycznego w Polsce (w tym wczesnego Urzdu
Bezpieczestwa powoanego do czynnego i bezwzgldnego zwalczania terrorem i represjami
przeciwnikw politycznych komunistw), oraz bezporednio odpowiedzialny (jako przewodniczcy Komisji Bezpieczestwa KC PZPR od 1949 a do mierci w 1956) za terror i przeladowania polskich
358
dziaaczy niepodlegociowych, osobicie nadzorujc ledztwa przeciwko onierzom Armii Krajowej i

Wojska Polskiego, a take proponujc i zatwierdzajc wyroki [stracono 2500 osb]. Ofiarami UB stali si
czonkowie Armii Krajowej i ludzie zwizani z polskim rzdem w Londynie. Komunistyczna propaganda
nazywaa ich "podziemiem reakcyjnym" lub "zaplutym karem reakcji". Popar oficjalnie IV rozbir
Polski z 17 wrzenia 1939 oraz aktywnie wspiera depolonizacj wschodnich terenw Polski wczonych
si do ZSRR na mocy paktu Ribbentrop-Mootow. Ochrania zbrodniarzy sowieckich i ukraiskich z
OUN-UPA, by odpowiedzialny za stosowanie i utrzymywanie systemu zorganizowanej przemocy, w
celu sterroryzowania spoeczestwa, zwalcza koci rzymsko-katolicki ktry by wwczas bastionem
obrony polskoci i niepodlegoci. Doprowadzi m.in. do mierci Witolda Pileckiego, winia obozu
Auschwitz, gwnego twrcy ruchu oporu w obozie oraz generaa Emila Fieldorfa, jak rwnie profesora
Stefana Ehrenkreutza. W zwizku z procesem szesnastu w 1945, nie podj rwnie adnych dziaa
zmierzajcych do ostrzeenia wczesnych przywdcw Polskiego Pastwa Podziemnego przed majcym
nastpi porwaniem, uwizieniem i skazaniem przez NKWD o czym zosta poinformowany wczeniej
przez zastpc szefa NKWD, Iwana Sierowa. By bezporednio odpowiedzialny za bezprawne
pozbawienie wolnoci kardynaa Stefana Wyszyskiego, wydajc polecenie jego uwizienia, na co
wczeniej uzyska zgod Moskwy.
Bierut by rwnie odpowiedzialny za sfaszowanie wynikw referendum ludowego w 1946. 22 czerwca
tego roku wzi udzia w naradzie wraz z Wadysawem Gomuk i doradc radzieckim przy MBP pk.
Siemionem Dawidowem, na ktrej omwi techniczne szczegy faszowania wynikw referendum.
By inicjatorem i nadzorowa sfaszowanie wyborw do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947.
24 lutego 1949 stan na czele Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczestwa Publicznego,
nadzorujcej aparat represji stalinowskich w Polsce.
Zmar 12 marca 1956 w Moskwie, gdzie by gociem XX Zjazdu KPZR (14-25 lutego 1956), na ktrym
Nikita Chruszczow wygosi tajny referat demaskujcy zbrodnie stalinizmu: "O kulcie jednostki i jego
nastpstwach". Istnieje hipoteza, i Bolesaw Bierut zosta zastrzelony przez czonka Biura Politycznego
KC PZPR i jednoczenie agenta sowieckiego, Franciszka Mazura na polecenie sowieckich mocodawcw . Bierut zosta celowo zlikwidowany przez Rosjan, poniewa mg by istotn przeszkod w
procesie destalinizacji, ogoszonym przez Chruszczowa na XX Zjedzie KPZR.
Po mierci ciao Bieruta przewieziono 14 marca 1956 do Warszawy, gdzie wystawiono je na widok
publiczny w gmachu KC PZPR. Na pogrzebie, ktry odby si wkrtce potem, pochowano go na
Powzkach (gdzie spoczywa sobie do dzisiaj, co jest skandalem), mow aobn wygosi Edward Ochab.
20 marca 1956, na VI plenum KC PZPR z udziaem Chruszczowa, Edward Ochab zosta wybrany
nowym I sekretarzem KC PZPR.
W yciu prywatnym mia te ciki i ciemny charakter. Uczuciowo zwizany z wieloma kobietami, m.in.
z Magorzat Fornalsk (ona; mieli crk) i Wand Grsk (sekretarka). Od lipca 1921 do II wojny
wiatowej onaty z Janin Grzysk, z ktr mia dwoje dzieci. Jego syn Jan Chyliski peni dziki
koneksjom w latach 70. misj ambasadora Polski w Bonn. Od 1945 oficjalnie mieszka w Belwederze,
359
gdzie na potrzeby propagandowe fotografowa si z dziemi, modzie i kobietami. Czciej jednak

przebywa w willi przy ul. Klonowej w Warszawie oraz orodkach rzdowych w Natolinie, Konstancinie,
Sopocie, Juracie, Midzywodziu, Krynicy, asku lub Karpaczu. Lubi polowania, zwaszcza ustawiane,
co wwczas byo rozpowszechnion praktyk wrd komunistycznych dygnitarzy. Lubi patrze na
konanie bezbronnych zwierzt gdy to go uspokajao. Stale towarzyszya mu liczna obstawa, w wikszoci rosyjska , dowodzona przez sowieckiego pk. Faustyna Grzybowskiego (od 1944 szefa WUBP w
Biaymstoku i Wrocawiu). Obstawa Bieruta zapobiega trzem prbom zamachw na jego ycie, zabijajc
na miejscu niedoszych zamachowcw.
Bolesaw Bierut bez wtpienia zasuy sobie na miano "najwikszego targowiczanina" Polski lat 19441956. Przedtem przez dziesiciolecia by sucym konsekwentnie przeciw Polsce agentem NKWD.
Jzef wiato w swych wyznaniach "Za kulisami bezpieki i partii" nazwa B. Bieruta "agentem na
utrzymaniu NKWD". Synny sowietolog Robert Conquest, autor gonej ksiki o sowieckich czystkach,
pisa o nim jako o "funkcjonariuszu ledczym NKWD" (por. R. Conquest: "The Great Terror, Stalins
Purge of the Thirties",).
W swoich wystpieniach posuwa si do najskrajniejszych przejaww sualstwa wobec Zwizku
Sowieckiego kosztem Polski. Winston Churchill odnotowa np. z najwyszym obrzydzeniem w
swych pamitnikach "The Second World War" przebieg rozmw 13 padziernika z
przedstawicielami PKWN: "(...) Ich przywdca, Mr. Bierut uy takich sformuowa: Przybylimy
tu, by zada w imieniu Polski, eby Lww nalea do Rosji. Taka jest wola narodu polskiego"
Czy mona byo niej upa w antypolskim sualstwie?
Magorzata Fornalska
ps. Jasia (ur. 8 czerwca 1902 w Fajsawicach, zm. 26 lipca 1944 w Warszawie) komunistka zwizana z Bolesawem Bierutem, z ktrym miaa crk Aleksandr.
Crka Antoniego i Marcjanny, siostra Felicji Fornalskiej i Aleksandra Fornalskiego, rwnie dziaaczy
komunistycznych. Od 1918 czonkini antypolskiej SDKPiL i RKP(b), a od 1921 KPP. Od lipca do
grudnia 1918 suya w I Carycyskim Batalionie Komunistycznym, potem bya wychowawczyni w
Domu Dziecka w Saratowie, nastpnie w Pietrowsku. W styczniu 1920 zostaa skierowana do pracy
partyjnej w Polsce. W lipcu-sierpniu 1920 wraz z bratem Aleksandrem pracowaa w Tymczasowym
Komitecie Rewolucyjnym Polski. Absolwentka kursu przy Uniwersytecie Komunistycznym im.
Swierdowa w Moskwie. 1921 ponownie wrcia do Polski. Braa udzia w IV Zjedzie KPP latem 1927
pod Moskw. Studiowaa w Akademii Wychowania Komunistycznego i w Midzynarodowej Szkole
Leninowskiej (do 1930). W okresie midzywojennym kilkakrotnie aresztowana i wiziona za dziaalno
komunistyczn. Od 1936 w KC Czerwonej Pomocy. Po opuszczeniu wizienia we wrzeniu 1939 w
ZSRR, a od koca 1941 w szeregach tamtejszych polskich komunistw. Od wiosny 1942 ponownie w
Polsce, w KC PPR, wspredaktorka organu PPR Trybuna Wolnoci. 14 listopada 1943 aresztowana przez
360
gestapo wraz z Pawem Finderem i osadzona na Pawiaku, a 26 lipca 1944 rozstrzelana w ruinach getta
warszawskiego. 26 lipca 1948 Prezydent RP, Bolesaw Bierut nada jej oczywicie pomiertnie Krzy
Grunwaldu I klasy.
Aleksandra Jasiska-Kania
(ur. 15 czerwca 1932 w Moskwie) marksistka, socjolog. Jest crk Bolesawa Bieruta i Magorzaty Fornalskiej.
Zamna z socjologiem Albinem Kani (19301994), maj razem crk Joann Magorzat. Zrobia karier w
PRL dziki pozycji swojego ojca.
Studiowaa socjologi na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1949-1954. W latach 60. zaangaowana

w rozwijanie postulowanej przez Juliana Hochfelda koncepcji "marksizmu otwartego". W roku 1967
obronia doktorat "Karol Marks a problemy alienacji we wspczesnej socjologii amerykaskiej", ktrego
promotorem by Zygmunt Bauman[ w 1953 r. by on razem z Wiatrem autorem poczwarnej panegirycznej ksiki ku czci "wielkiego" J.W. Stalina]. W roku 1978 habilitowaa si na podstawie rozprawy o
charakterze narodowym. W roku 1991 otrzymaa tytu profesora.
Tropicielka rzekomego polskiego nacjonalizmu i ksenofobii jest rwnoczenie jedn z najgorliwszych rzeczniczek upowszechniania marksizmu i zwikszania jego rangi.
Aleksandra Jasiska-Kania opublikowaa w 1983 r. w pracy zbiorowej "Godziny zwierze" niezwykle
panegiryczne wspomnienie o Bierucie i Fornalskiej, wychwalajc m.in. ich rzekom "ogromn
skromno" i wybielajc ich przestpstwa i zdrad Polski..
Grayna Bernatowicz-Bierut
Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego (1968 r.); magister prawa.
W 1971 r. ukoczya podyplomowe studium dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. W 1975 r. obronia
prac doktorsk, a w 1992 r. otrzymaa tytu doktora hab. nauk humanistycznych; specjalizacja politologia.
Od 1993 r. jest pracownikiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, najpierw jako doradca ministra i
wicedyrektor Departamentu Bada Strategicznych PISM, nastpnie, od 1998 r., dyrektor koordynator
problematyki integracji europejskiej. W latach 2000 - 2002 penia funkcj Podsekretarza Stanu MSZ. W
kwietniu 2002 r. zostaa mianowana przez Prezydenta RP na stanowisko Ambasadora Nadzwyczajnego i
Penomocnego w Krlestwie Hiszpanii oraz Ksistwie Andory. Funkcj t penia do 30 wrzenia 2007 r.
Jej mem jest dziennikarz Marek Bierut.
Marek Bierut
(Bolesaw Bierut by jego stryjem).
361
Dziennikarz ktry w stanie wojennym "reaktywowa" "Rzeczpospolit", pniej by jej korespondentem

w Sztokholmie.
Janina Grzyska-Bierut
(ur. 30 stycznia 1890 w Lublinie, zm. 17 kwietnia 1985) przedszkolanka, pierwsza dama PRL, maonka
premiera Bolesawa Bieruta.
Bya crk Bronisawy z Zawadzkich i Stanisawa Grzyskiego.

Przed I wojn wiatow pracowaa jako przedszkolanka, zatrudniona przez Zofi Staniszewsk, ktra
zaoya przedszkole i wraz z mem Eugeniuszem Staniszewskim administrowali majtkiem Studzianki
w okolicach Lublina. Tutaj Janina Grzyska poznaa Bolesawa Bieruta, ktry razem z Janem Hemplem
prowadzili prace miernicze w majtku Studzianki.
3 lipca 1921 w Lublinie Janina Grzyska i Bolesaw Bierut wzili lub kocielny. 12 lutego 1923
urodzia si ich crka Krystyna, a 29 stycznia 1925 syn Jan. W latach pniejszych Bierutowie nie yli
ze sob, gdy w 1925 roku Bierut z polecenia KPP wyjecha do ZSRR i zwiza si tam z Magorzat
Fornalsk, maestwo Janiny i Bolesawa Bierutw w rzeczywistoci byo maestwem jedynie z
nazwy. O relacji pomidzy maonkami wiadczy choby fakt, i Bierut, przebywajc w Moskwie
otrzymywa od ony listy, w ktrych ta, tytuowaa ma Panem Prezydentem. W tym czasie Bolesaw
Bierut by w nieformalnym zwizku z Magorzat Fornalsk, z ktr mia crk Aleksandr, a od 1944
y z Wand Grsk.
Od 1944 do 1947 Bolesaw Bierut by przewodniczcym Krajowej Rady Narodowej, a nastpnie do
1952 prezydentem i zarazem przewodniczcym Rady Pastwa. Ponadto w 1948 zosta I sekretarzem
KC PPR, a nastpnie do mierci w 1956 sta na czele PZPR. W latach 1952-1954 by te premierem.
W tym czasie Janina Grzyska bya pierwsz dam, a w latach 1952-1954 bya rwnie maonk
premiera. W tym czasie czsto bya mylona przez goci z zagranicy z Wand Grsk, ktra bya nazywana krlow Belwederu. Po mierci Bolesawa Bieruta, Janina Grzyska dbaa o pami o nim. Zmara
17 kwietnia 1985 niemal 30 lat po Bierucie.
Jan Chyliski Jan Bierut

do 1945 Jan Bierut (ur. 29 stycznia 1925 w Warszawie) komunista,inynier, wiceminister (19651970),
ambasador PRL w Bonn (19781981). Karierowicz PRL. Jest synem Bolesawa Bieruta i Janiny Grzyskiej.
Ukoczy szko oglnoksztacca przy Robotniczym Towarzystwie Przyjaci Dzieci na oliborzu oraz
Gimnazjum im. Bronisawa Limanowskiego (matura w 1944). W 1943 przystpi do komunistycznego
Zwizku Walki Modych, a pniej nalea do bojwek Gwardii i Armii Ludowej. W latach 19441945
walczy w oddziale Armii Ludowej na Podhalu. W 1945 przez krtki okres peni funkcj adiutanta ojca w
362
stopniu podporucznika. W tym samym roku podj studia na Akademii Grniczej w Krakowie, a w latach
19471952 ksztaci si w Moskiewskim Instytucie Lotniczym (uzyska dyplom magistra inyniera
specjalisty ds. silnikw lotniczych).
Po powrocie do kraju podj prac w Wytwrni Sprztu Komunikacyjnego w Rzeszowie, a pniej w
Instytucie Lotnictwa w Warszawie. W 1963 mianowany wiceprzewodniczcym Komisji Nauki i Techniki
(do 1965). W latach 19651967 peni obowizki wiceministra przemysu cikiego, a od 1967 do 1970
przemysu maszynowego. W 1970 zatrudniony w charakterze dyrektora Zakadw Technicznych
Zgoda w witochowicach. Od 1971 do 1978 sprawowa funkcj wiceprzewodniczcego Komisji Planowania przy Radzie Ministrw. W latach 19711981 by czonkiem KC PZPR. W 1978 obj urzd
ambasadora PRL w Bonn (do listopada 1981). Po powrocie do kraju przeszed na emerytur, jednak
peni obowizki doradcy przy Komisji Planowania oraz w Przemysowym Instytucie Motoryzacyjnym.
Wyda ksik, zatytuowan "Jaki by Bolesaw Bierut. Wspomnienia syna", panegiryczny obraz
targowiczanina Bieruta w ksice wydanej w Warszawie w 1999 r. - dziesitym roku wolnej Polski?!. W
swojej ksice Chyliski poszed dosownie na cao w wybielaniu ojca - komunistycznego zbrodniarza.
Bezwzgldny terror bierutowskich wadz przeciw niepodlegociowemu podziemiu wyjani tym, e bya
to jakoby walka z "terrorystami" . Wedug Chyliskiego, ludzie podziemia niepodlegociowego byli
"terrorystami, czasem psychopatami". Co wicej, wielkoduszny, niemal gobiego serca Bierut bardzo
czsto ich uaskawia . Doprowadzajc swj panegiryzm do icie czarnego humoru, Chyliski gosi, e
Bierut mia jakoby demokratyczny mandat do rzdzenia narodem i wcale nie zosta mu on narzucony.
Dowodem na to miao by oddanie przy wyborze Bieruta na prezydenta a 408 gosw poselskich za, na
444 posw wchodzcych w skad Sejmu.
Oczywicie Chyliski gromko zaprzecza, by wybory w 1947 r. byy w jakikolwiek sposb zafaszowane.
Jedyny drobny bd Bieruta, jaki Chyliski skonny jest przyzna, to jego zachowanie w partyjnych
sporach midzy towarzyszami polskiego i ydowskiego pochodzenia. Pisze: "Nie bez winy by w tym i
mj ojciec, zarzucajc antysemityzm tym czonkom Biura Politycznego i Komitetu Centralnego, ktrzy
podjli krytyk polityki personalnej kierownictwa partii realizowanej w jego imieniu praktycznie przez
trzyosobowy zesp Berman - Minc - Zambrowski, ktremu zarzucali stosowanie narodowociowych
preferencji w obsadzaniu kierowniczych stanowisk. Trudno dzi obiektywnie oceni stopie zasadnoci
tych zarzutw. Myl, e nie byy cakowicie pozbawione podstaw. Ojciec mj nie chcia ich uzna"
Skdind godny uwagi jest fakt, e syn tak skrajnie proydowskiego Bieruta przyznaje, e o caej polityce
personalnej partii komunistycznej i obsadzie kierowniczych stanowisk w pastwie i partii decydowao
trio towarzyszy pochodzenia ydowskiego: Berman - Minc Zambrowski. Ciekawy jest przytoczony
przez Chyliskiego z dat 20 stycznia 1949 r. zapisek osobisty B. Bieruta: "Sytuacj utrudnia brak
odpowiedzialnych wymaganemu poziomowi ludzi, z ktrymi mona byoby podzieli si rzetelnie prac.
W B. Pol. [Biurze Politycznym ] takich ludzi jest tylko trzech: Berman, Minc i Zambrowski - dwigaj
oni na sobie gwny ciar pracy". Zapisek ten najlepiej dowodzi stopnia umysowej zalenoci B.
Bieruta od wspomnianych trzech przywdcw komunistycznych ydowskiego pochodzenia, duo bardziej uzdolnionych i wyksztaconych od Bieruta. Na stronie 192 swej ksiki Chyliski przytacza zapisek
363
osobisty Bieruta ostro krytykujcy przywdc komunistycznego A. Zawadzkiego za "antyydowsko",

cho by on onaty z ydwk. Bierut zapisa pod dat 26 marca 1950 r.: "(...) wyrane intrygi Olka o
charakterze wybitnie antysemickim. Tumaczy mi bowiem, e najwikszym nieszczciem dla partii s
trzej towarzysze: Hilary, Jakub i Zambrowski" [tj. Minc, Berman i Zambrowski - J]. Chyliski przytacza
rwnie uskaranie si Bieruta, e Zawadzki "zdecydowa si wystpi z platform walki o odydzanie
naszego aparatu".
Poza t jedn spraw - tj. wytkniciem Bierutowi skrajnego traktowania jako "antysemityzmu" wszelkich
przejaww krytyk nadreprezentacji towarzyszy ydowskich w aparacie wadzy - Chyliski daje w swej
ksice skrajnie wyidealizowany obraz swego ojca komunistycznego tyrana, tym chtniej za to
dokadajc polityce Gierka, Jaruzelskiego czy okresu po 1989 roku. Prawdziwym szczytem tego
groteskowego obrazu jest stwierdzenie, e "Pogrzeb Bolesawa Bieruta potwierdzi jego niezwyk
popularno w spoeczestwie" . Spdzone naciskami partyjnymi tumy na pogrzebie Bieruta miay by
wic dowodem jego rzekomej olbrzymiej popularnoci. W wietle tego typu wywodw ksiki
Chyliskiego raczej trudno uwierzy w jego jakie wysze walory intelektualne. Jak wida, ani przez
chwil nie przeszkodzio to w jego rozlegej karierze na szczytach wadz, tak jak wielu innym synom
komunistycznych przywdcw.
Krystyna Bierut-Maminajszwili
(ur. 12 lutego 1923, zm. 21 grudnia 2003) inynierarchitekt mieszkajca w Gruzji, crka Bolesawa Bieruta.
Ukoczya szko redni Robotniczego Towarzystwa Przyjaci Dzieci na oliborzu oraz Szko esk
Architektury im. Noakowskiego. W czasie okupacji studiowaa architektur na tajnych kompletach
Politechniki Warszawskiej. Od wiosny 1943 dziaaa w Zwizku Walki Modych na oliborzu. Pracowaa
w Spoecznym Przedsibiorstwie Budowlanym. Na przeomie 1944 i 1945 przebywaa w obozie w
Pruszkowie, a pniej znalaza si w Koskich.
W 1945 podja studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej (w 1951 uzyskaa dyplom
inyniera magistra). Bya uczennic i pracownikiem prof. Szymona Syrkusa. W 1951 zdaa egzamin na
studia aspiranckie Instytucie Architektury w Moskwie, gdzie poznaa przyszego ma Bidzinie
Maminajszwili. Po przyjedzie do Gruzji zatrudniona w Gruziskiej Akademii Nauk Architektonicznych
w charakterze projektanta i pracownika naukowego oraz w Instytucie Estetyki (jako projektant wntrz i
maych form architektonicznych).
W 2000 wrcia do Warszawy (wraz z mem). W 2001 awansowana do stopnia oficera.
Bya crk Bolesawa Bieruta i Janiny Grzyskiej, siostr Jana Chyliskiego. Z Bidzinie Maminajszwili
miaa dwie crki, ktre posiadaj obywatelstwo RP.
364
Maciej Grski
(ur. 27 stycznia 1944 w Warszawie) dziennikarz, urzdnik pastwowy i dyplomata, ambasador RP we Woszech
(19962001) i Grecji (20052006), wiceminister obrony narodowej (20032005).
Nielubny syn Bieruta i jego sekretarki Wandy Grskiej, aktywistki PPR.
W 1966 ukoczy Wydzia Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, a po dwch latach podyplomowe studia
afrykanistyczne. W latach 19801984 korespondent (m.in. ycia Warszawy) w Sztokholmie. Pod koniec
lat 80. pracowa w Pastwowej Agencji "Interpress" (po 1991: Polska Agencja Informacyjna S.A., ktrej
by wiceprezesem w latach 1994-1995 a potem prezesem w latach 1995-1996). Od 1988 do 1990
przebywa w Rzymie i Watykanie jako korespondent.
Kreator i propagandysta stanu wojennego, znany z wystpie u boku Urbana, ktremu
prowadzi konferencje prasowe, szef Interpressu. W Rzymie, gdzie by ambasadorem, nie nalea do
najbardziej zapracowanych dyplomatw. Zajmowa si jedynie goszczeniem partyjnych i wojskowych
prominentw SLD w prywatnym charakterze nieprzerwanie wizytujcych Rzym. Std nasza ambasada
nazywana bya 'Pensjonat Rubens' (ley przy via Rubens). Oprcz penienia funkcji szefa pensjonatu
zajmowa si take kolekcjonowaniem... talonw na benzyn. Na swoje nazwisko zarejestrowa pi samochodw i pobiera z MSZ Woch talony, ktre poktnie z zyskiem spieniy za - bagatela
kilkanacie tysicy euro. Po powrocie z Rzymu mianowany wiceministrem obrony narodowej ds.
polityczno-wychowawczych . W Atenach przejmuje sched po innym wsppracowniku Urbana Grzegorzu Dziemidowiczu".
W 1996 mianowany ambasadorem RP we Woszech. Po powrocie z placwki w 2002 obj funkcj
doradcy Prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego ds. Unii Europejskiej. W 2003 roku obj funkcj wiceministra obrony narodowej ds. spoecznych a potem od 2004 rwnie ds. polityki obrony,. W 2005
ponownie mianowany ambasadorem, tym razem w Grecji, zosta po roku odwoany przez Stefana
Mellera. Macieja Grskiego ze stanowiska ambasadora w Atenach odwoano w marcu 2006 roku.
Wanda Grska
Po mierci Fornalskiej w 1944 roku towarzysk ycia Pierwszego sekretarza staa si Wanda Grska jego
sekretarka i czniczka.
To ona zamiast lubnej ony towarzyszya Bolesawowi Bierutowi podczas oficjalnych spotka, nie
odstpujc go na krok. Std wzio si (nawet wrd zagranicznych politykw) mylne przekonanie, e
Grska to pani prezydentowa. Krlowa Belwederu, jak j nazywano miaa silny wpyw na Bolesawa
Bieruta i skupiaa w swoich rkach ogromn wadz. Pozostaa przy nim do jego mierci w 1956 roku.
365
Adam Kobieracki (Bierut)

Bratanek Macieja Grskiego.
ur 06.01.1957 w Warszawie, studiowa w latach 1975-1982 na Uniwersytecie Warszawskim, Wydzia

Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, Moskiewski Pastwowy Instytut Stosunkw Midzynarodowych.
Absolwent MGIMO - Moskiewski Pastwowy Instytut Stosunkw Midzynarodowych - jedna z
najbardziej prestiowych uczelni dyplomatycznych na wiecie, ksztacca specjalistw z zakresu
stosunkw midzynarodowych. Instytut podlega Ministerstwu Spraw Zagranicznych Rosji.
W polskim MSZ od 1982 r., od 1991 r. stay przedstawiciela RP przy Biurze Narodw Zjednoczonych i
Organizacjach Midzynarodowych w Wiedniu, a od 1997 r. szef Misji RP przy OBWE w Wiedniu.
DYNASTIA BOREJSZA RASKI GOLDBERG

Abraham Goldberg (18801933)
Dziaacz syjonistyczny, ydowski nacjonalista, redaktor naczelny "Hajntu", ojciec Jzefa Goldberga (Raskiego) i Benjamina Goldberga (Jerzego Borejszy) o dziadek Jerzego Wojciecha Borejszy (Goldberga).
Jzef Raski (Jzef Goldberg)

(ur. 13 lipca 1907 w Warszawie, zm. 21 sierpnia 1981 w Warszawie) ydowski agent i oficer NKWD i MBP, pose
na Sejm Ustawodawczy, oprawca stalinowski,sadysta, zdrajca Polski.
Po wojnie uywa zarwno imienia Jacek, jak i Jzef. Pochodzi z rodziny ydowskiej, by synem
dziaacza syjonistycznego i redaktora naczelnego syjonistycznej gazety Hajnt Abrahama Goldberga. Od
1915 uczszcza do mskiego gimnazjum ydowskiej spki Chinuch w Warszawie, podobnie jak brat
(Jerzy Borejsza). Bdc w VI klasie zorganizowa nielegalne kko samoksztaceniowe o orientacji
marksistowskiej. Zosta relegowany ze szkoy, ale pozwolono mu na powrt i zdanie matury w 1925. Po
maturze rozpocz studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, ktre ukoczy w 1929. W
nastpnych latach (od 1936) prowadzi kancelari adwokack i zosta czonkiem Warszawskiej Izby
Adwokackiej.
W czasie studiw zaangaowa si w dziaalno Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej
(ZNMS), ju po wyonieniu si z niego Organizacji Modziey Socjalistycznej (OMS) "ycie". Po
krtkim okresie dziaalnoci w "yciu" zosta przyjty do Zwizku Modziey Komunistycznej (ZMK),
po czym wstpi w szeregi Komunistycznej Partii Polski (KPP), gdzie pracowa w Centralnym Biurze
ydowskim. W 1932 wszed w skad Sekretariatu Krajowego KC KPP. Wyjeda za granic, m.in. do
366
Palestyny i Parya, gdzie w 1937 uczestniczy we Wszechwiatowym Kongresie ydowskim i

nawizywa liczne kontakty w rodowiskach zajmujcych si kwestiami emigracji ydw do Palestyny,
wtedy zosta zwerbowany przez NKWD.
Po wybuchu II wojny wiatowej wraz z on (Bela Frenkiel-Goldberg, od 1945 Izabela Raska)
przedosta si na tereny zajte przez wojska radzieckie. Sam we wasnorcznym yciorysie poda swoje
stanowisko w NKWD: pracownik gosudarstwiennoj biezopasnosti. W 1940 zosta wezwany do
Lwowa, gdzie rozpocz prac w Oddziale Politycznym NKWD dla polskich jecw 1939 peni
funkcj oficera polityczno-wychowawczego oraz suy za tumacza; syn z donosicielstwa do NKWD
na wszystkich, w tym take swoich towarzyszy, za rne odchylenia. W tym czasie zaskarbi sobie
wzgldy pniejszego zaoyciela bezpieki gen. NKWD Iwana Sierowa. Latem 1941 w czasie
ewakuacji wizie jako funkcjonariusz NKWD bra udzia w rozstrzeliwaniu winiw. Pniej zbieg w
gb ZSRR, gdzie a do 1943 pracowa w NKWD. Jzef Goldberg zosta powoany do III Dywizji im.
Romualda Traugutta w 1944 i skierowany do pracy polityczno-wychowawczej. Pracowa w redakcji gazety dywizyjnej "Na Zachd", a nastpnie w redakcji gazety I Armii "Zwyciymy". Ukoczy dywizyjn
szko oficerw polityczno-wychowawczych. W kwietniu 1944 wraz z 3 Dywizj bra udzia w walkach
na Woyniu, a w sierpniu na przyczku warecko-magnuszewskim; zosta wwczas lekko kontuzjowany
w gow i odesany na badanie do Lublina; tam ze wzgldu na swoje "kwalifikacje" zosta przeniesiony
z wojska do Resortu Bezpieczestwa Publicznego PKWN; zacz posugiwa si bardziej polsko
brzmicym nazwiskiem matki Raski i imieniem Jacek. Od stycznia 1945 by czonkiem PPR.
9 wrzenia 1944 zosta referentem Sekcji 7 (ledczej) resortu Bezpieczestwa Publicznego, a 21 listopada
- zastpc kierownika tej sekcji. Od przeksztacenia PKWN w Rzd Tymczasowy 1 stycznia 1945 by
kapitanem i kierownikiem VIII Wydziau Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego (MBP). 16 wrzenia
1945 zosta kierownikiem Wydziau IV Samodzielnego MBP. 1 lipca 1947 zosta pukownikiem i
dyrektorem Departamentu ledczego MBP. Szybki awans w strukturach MBP zawdzicza temu, e bez
wahania wykonywa polecenia Bolesawa Bieruta i Iwana Sierowa, wobec ktrych by w peni dyspozycyjny. Ponur saw zdobyy metody ledcze Raskiego - sprowadzay si one do dopasowywania
materiau ledczego do wczeniej opracowanych tez oskarenia. Zeznania byy wydobywane za pomoc
tortur, ktre Raski stosowa powszechnie. Zyska sobie miano czowieka bezwzgldnego i niezwykle
brutalnego - osoby przez niego przesuchiwane mwiy, e by sadyst gorszym od gestapowcw.
Setki osb, przesuchiwanych przez Raskiego lub jego podwadnych, stracio ycie lub zostao
kalekami. Jego postpowanie i mentalno dobrze charakteryzuje sprawa Emilii Malessy "Marcysi", ony
Jana Piwnika "Ponurego", czniczki usilnie poszukiwanego przez MBP prezesa Zarzdu Gwnego
Zrzeszenia WiN pka Jana Rzepeckiego. Zostaa ona aresztowana jesieni 1945. Bezpieka wiedziaa, e
zna ona miejsce pobytu Rzepeckiego, lecz nie ujawni go nawet podczas tortur, wobec tego Raski zastosowa metod "psychologiczn" - odwoujc si do jej sumienia Polki i patriotki, przekona Maless, e
bdzie ona odpowiedzialna za przelanie polskiej krwi w wypadku, gdy nie dojdzie do porozumienia
midzy "wadz ludow" a Rzepeckim. Nastpnie Raski da jej sowo honoru, e Rzepeckiego i
innych czonkw podziemia niepodlegociowego, ktrych bezpieka zatrzyma w wyniku zezna Malessy,
367
nie spotka nic zego. Majc takie gwarancje ze strony Raskiego, Malessa zdradzia kryjwk
Rzepeckiego oraz wydaa wielu innych onierzy AK. Aresztowani zostali poddani brutalnemu ledztwu
(Rzepeckiego skazano na 5 lat wizienia). Malessa, gdy dziki uaskawieniu wysza na wolno, zacza
wydzwania do Raskiego, by ten dotrzyma danego wczeniej sowa honoru i uwolni wszystkich
zatrzymanych w wyniku jej zezna. Prby te byy nieskuteczne. 5 czerwca 1949, nie mogc y ze
wiadomoci zdrady, Malessa popenia samobjstwo. Raski odpowiada rwnie za aresztowanie
prezesa III Zarzdu Gwnego WiN pk. Franciszka Niepoklczyckiego, ktrego nastpnie skazano na
mier (wyrok nie zosta wykonany).
Nadzorowa ledztwo w sprawie Witolda Pileckiego i faktycznie jest sprawc skazania tego bohaterskiego
rotmistrza na kar mierci, ktry jako dobrowolny wizie KL Auschwitz by twrc konspiracji wojskowej w tym obozie.
W latach 1949-1951 Raski by lektorem KC PZPR z ramienia MBP. Prowadzi rwnie wykady o
metodach ledztwa operacyjnego w Centrum Wyszkolenia MBP w Legionowie k. Warszawy.
Od 1948 do marca 1950, w okresie walki z tzw. gomukowszczyzn, by kierownikiem tzw. grupy
specjalnej (przeksztaconej w Biuro Specjalne, a nastpnie tw. X Departament - Ochrony Partii), gdzie
odpowiada za rozpracowanie "prowokatorw" wewntrz partii komunistycznej. Swoimi "metodami
ledczymi" (rwnie torturami) Raski obj czonkw partii, ktrych postanowia wyeliminowa ekipa
Bieruta. Jego ofiarami w tej wewntrznej rozgrywce w PZPR stali si m.in. Marian Spychalski,
Wodzimierz Lechowicz, A. Jaroszewicz. mier podczas przesuchania pka W. Dobrzyskiego, zakwalifikowana jako brak "sukcesw" w ledztwie, staa si powodem powoania specjalnej komisji, ktra
odesaa Raskiego z powrotem do Departamentu ledczego. Jego pozycj dodatkowo osabio
odsunicie od wadzy awrientija Berii.
Od jego nazwiska powsta termin "raszczyzna" stalinowskich metod ledczych, preparowania
dowodw i fingowania procesw sdowych.
Jesieni 1953 Centralna Komisja Kontroli Partyjnej (CKKP) w Warszawie otrzymaa skarg przeciwko
Raskiemu wniesion przez torturowane przez niego czonkinie PZPR H. Siedlik i E. Piwisk, ktre
w lipcu 1953 zwolniono z wizienia. Kobiety oskaryy Raskiego o stosowanie tortur. Skarga
zawieraa opis "metod" stosowanych w ledztwie. Jej autorki oskaryy wrcz Raskiego, e jest
zboczecem i sadyst. Stao si to podstaw wszczcia przez CKKP sprawy przeciwko Raskiemu. Do
oskarenia wczya si take, nienawidzca Raskiego Julia Brystygierowa. 5 marca 1954 na mocy
rozkazu personalnego nr 222, podpisanego przez ministra Stanisawa Radkiewicza, zwolniono
Raskiego z zajmowanego stanowiska.
Pracowa w Zespole Programu Zagranicznego Polskiego Radia, nastpnie zosta dyrektorem Pastwowego Instytutu Wydawniczego. Dalszej karierze Raskiego w PRL stany na przeszkodzie
audycje Jzefa wiaty, emitowane od wrzenia 1954 na antenie Radia Wolna Europa, w ktrych obnay
on metody dziaania MBP. Aby ratowa sytuacj, wadze PRL postanowiy "ukara" odpowiedzialnych
za stosowanie zbrodniczych praktyk w MBP naturalnym celem ataku sta si Raski. Decyzja o
368
wszczciu ledztwa przeciw niemu zapada najpierw na posiedzeniu Biura Politycznego KC PZPR i
dopiero pniej podja je Generalna Prokuratura PRL. Odpowiedni wniosek przedstawi 8 listopada
1954 prokurator generalny S. Kalinowski. Tego samego dnia Raski zosta aresztowany. ledztwo w
jego sprawie zlecono wiceprokuratorowi Generalnej Prokuratury K. Kukawce. Raskiego oskarono o
przestpstwo z art. 141 Kodeksu Karnego Wojska Polskiego: "jako dyrektor Departamentu ledczego
MBP przekroczy granice swych uprawnie i penomocnictw, wyrzdzajc przez to powan szkod interesom PRL".
Proces przeciwko Raskiemu odbywa si przy drzwiach zamknitych i nadzorowany by osobicie
przez sekretarza KC Franciszka Mazura (kontrola partyjna bya potrzebna, aby proces przebiega wg ustalonego scenariusza, w ktrym nie byo miejsca dla innych odpowiedzialnych za zbrodnie MBP). Ponadto
akt oskarenia, ktry sporzdzi Kukawka, by opracowywany pod kontrol czonkw Biura Politycznego. Pierwsza rozprawa odbya si 19 grudnia 1955 przed Sdem Wojewdzkim w Warszawie - proces
trwa tylko 2 dni, wiadkowie byli przesuchiwani bardzo popiesznie (gwnym wiadkiem oskarenia
bya Siedlik). 23 grudnia Raski zosta skazany dwukrotnie na 5 lat wizienia (na mocy amnestii
zmniejszono mu kar do 3 lat i 4 miesicy). Udowodniono mu jedynie, e osobicie stosowa zabronione
przez prawo metody w toku ledztw przeciwko osobom podejrzanym o dziaalno antypastwow", bra
bezporedni udzia w biciu przesuchiwanych oraz stosowaniu innych niedozwolonych rodkw.
Stwierdzono ponadto, e jego postpowanie "spowodowao demoralizacj podlegych mu oficerw
ledczych, ktrzy widzieli w nim wzr do naladowania". Podczas procesu cakowicie pominito
odpowiedzialno Raskiego za aresztowania i torturowanie czonkw podziemia
niepodlegociowego.
Do kwietnia 1956 Raski pozostawa w areszcie wewntrznym MBP. Dopiero na skutek interwencji
prokuratora zosta przeniesiony do wizienia w Mokotowie. W lipcu 1956 Sd Najwyszy w Izbie Karnej
rozpatrzy rewizj nadzwyczajn zoon przez prokuratora generalnego i przekaza spraw do
ponownego rozpatrzenia przez Sd Wojewdzki w Warszawie. W rewizji zarzucono Sdowi Wojewdzkiemu "niewykazywanie inicjatywy w kierunku ujawnienia danych nawietlajcych cao przestpczej
dziaalnoci oskaronego" (tame). Wytknito take umylne zaniechanie przesuchania wiadkw i
niesprawdzanie dowodw. Nastpstwem decyzji Sdu Najwyzszego byo przekazanie sprawy
Raskiego Prokuraturze Generalnej do uzupenienia ledztwa. W sierpniu 1956 Raski ponownie
zosta przesuchany. 31 grudnia 1956 na fali padziernika 1956 wznowiono przeciw niemu ledztwo,
ktre jednak poczono ze ledztwem przeciwko dwm innym pracownikom MBP oskaronym o stosowanie "niehumanitarnych metod" w pracy ledczej Anatolowi Fejginowi i Romanowi Romkowskiemu.
Proces rozpocz si 16 wrzenia 1957, a 11 listopada tego roku sd skaza Raskiego i Romkowskiego
na kary 15 lat wiezienia, a Fejgina na 12. Podczas procesu nie wzito pod uwag caoksztatu zbrodniczej
dziaalnoci Romkowskiego, ograniczajc si jedynie do oskarenia go o stosowanie "niedozwolonych
czynw" wobec kilkudziesiciu czonkw PZPR. Cakowicie przemilczano fakt przeladowania przez
Raskiego czonkw polskiego podziemia niepodlegociowego oraz powiza Raskiego z sowieckimi organami bezpieczestwa.
369
Oskareni odwoali si od wyroku, skadajc 2 padziernika 1958 rewizj do Sdu Najwyszego (SN). W
jej wyniku SN obniy Raskiemu kar do 14 lat z zaliczeniem dotychczasowego okresu spdzonego w
areszcie i wizieniu. Raski stara si o warunkowe zwolnienie, jednak 8 kwietnia 1964 Sd
Wojewdzki we Wrocawiu, gdzie przebywa w areszcie Raski, odrzuci wniosek obrocy.
Ju 8 padziernika 1964 Rada Pastwa zastosowaa wobec niego prawo aski. Po wyjciu z wizienia nie
mia wikszych trudnoci ze znalezieniem pracy. Zosta urzdnikiem w Mennicy Pastwowej, a do
przejcia na emerytur w 1969. Nigdy nie wykaza skruchy z powodu popenionych zbrodni. Nigdy tez
nie stan przed prawdziwym sdem i nie ponis odpowiedzialnoci karnej za zdrad i swoje zbrodnie.
Zmar w wyniku choroby nowotworowej, pochowany na cmentarzu ydowskim przy ulicy Okopowej w
Warszawie
Tak pisa na temat sprawy rotmistrza Pileckiego i wsposkaronych z nim w procesie Tadeusz M.
Puaski:
"Wyroki zapady ju wczeniej - wyda je dyrektor departamentu ledczego MBP Jzef Goldberg
Raski. Podczas jednego z przesucha powiedzia Puaskiemu: "Ciebie nic nie uratuje. Masz u mnie
dwa wyroki mierci. Przyjd, wyprowadz, pieprzn ci w eb, i to bdzie taka zwyka ludzka mier" .
Warto przy okazji stwierdzi, e jednym z czonkw kolegium Najwyszego Sdu Wojskowego, ktry 3
maja 1948 r. zatwierdzi wyrok mierci na Pileckim, wykonany 25 maja 1948 r., by sdzia Leo Hochberg,
Przypomnijmy, e wymieniony tu Jzef Raski (Goldberg), dyrektor Departamentu ledczego w MBP
zyska sobie zasuon saw najokrutniejszego kata bezpieki. Od byego oficera AK Kazimierza
Moczarskiego, ktry by jedn z ofiar "piekielnego ledztwa" prowadzonego pod nadzorem Raskiego,
wiemy, jakie byy metody katowania winiw przesuchiwanych w MBP. Spord 49 rodzajw maltretacji i tortur, ktrym go poddawano, Moczarski wymieni m.in.:
"1. bicie pak gumow specjalnie uczulonych miejsc ciaa (np. nasady nosa, podbrdka i
gruczow luzowych, wystajcych czci opatek itp.);
2. bicie batem, obcignitym w tzw. lepk gum, wierzchniej czci nagich stp - szczeglnie
bolesna operacja torturowa;
3. bicie pak gumow w pity (seria po 10 uderze na pit - kilka razy dziennie);
4. wyrywanie wosw ze skroni i karku (tzw. podskubywanie gsi), z brody, z piersi oraz z krocza
i narzdw pciowych;
5. miadenie palcw midzy trzema owkami (...);
6. przypalanie rozarzonym papierosem okolicy ust i oczu; ()
8. zmuszanie do niespania przez okres 7-9 dni (...)"
Warto przypomnie, e Raski (Goldberg) by odpowiedzialny za dziaanie tajnej grupy ubeckich
mordercw, ktrzy na jego polecenie potajemnie mordowali w lesie wybranych onierzy AK i porywanych z ulicy ludzi. Tak zamordowano m.in. formalnie zwolnionego z aresztu byego kapelana 27.
dywizji AK ksidza Antoniego Dbrowskiego.
370
Wrd skrytobjczo zamordowanych po wywiezieniu z wizienia do lasu by m.in. pukownik AK

Aleksander Bielecki, na ktrym bezpiece nie udao si wymusi oczekiwanych zezna, oraz jego ona.
Bela Frenkiel-Goldberg Izabela Raska

Kochanka Mitzenmachera-Redyki, kadrowego dziaacza komunistycznego w Polsce, Niemczech i ZSRR,
nastpnie agenta i wsppracownika polskiej policji, niemieckiego Antikominternu i Gestapo, dziaacza PPR.
Bya pniejsz towarzyszk ycia Goldberga-Raskiego, w 1945 roku zmienia nazwisko na Izabela
Raska.
Jerzy Borejsza (Beniamin Goldberg)

(ur. 14 lipca 1905 w Warszawie, zm. 19 stycznia 1952 w Warszawie) ydowski publicysta, propagandysta,
komunista, polityczny i kulturalny, wydawca, brat Jzefa Raskiego i ojciec Jerzego Wojciecha Borejszy.stary
agent NKWD Jerzy Borejsza (senior), "wsawi si" swoimi donosami ju w okupowanym przez Sowietw Lwowie
po 17 wrzenia 1939 roku.
Donosom zawdzicza swj awans na dyrektora wydawnictwa Ossolineum, w ktrym przeprowadzi

bezwzgldn komunistyczn czystk. Wspomina o tym pisarz Aleksander Wat w "Moim wieku",
stwierdzajc, e: "Borejsza obj Ossolineum i troch profesorw wysa do mamra. Midzy innymi
naczelnego dyrektora Ossolineum Lewaka". Po aresztowaniu "dziki" J. Borejszy profesor Lewak zagin
bez wieci. Borejsza - wedug informacji utrwalonej w tzw. tamach Wayka - podobno przyczyni si
rwnie do aresztowania poety W. Broniewskiego przez Sowietw w 1940 roku. Aleksander Wat
wspomina rwnie o zeznaniach Borejszy wymierzonych przeciwko niemu, mwic, e: "Byy one
takie, e powinni mnie byli od razu rozstrzela wedug swoich enkawudowskich kryteriw".
W 1944 r. Borejsza zosta pierwszym cenzorem w tzw. Polsce Ludowej. Pniej, korzystajc ze wsparcia
swego okrutnego brata Jzefa Raskiego (Goldberga), dyrektora Departamentu ledczego w Ministerstwie Bezpieczestwa Publicznego, sowietyzowa ca polsk pras i wydawnictwa. Jake
wymowne pod tym wzgldem byy oskarycielskie zapiski na temat roli Borejszy zawarte w
"Dziennikach" Marii Dbrowskiej czy we wspomnieniach Moniki eromskiej, crki synnego pisarza.
Stryj historyka Jerzego W. Borejszy Jzef Raski (Goldberg), rwnie stary agent NKWD, "zapisa si"
w historii jako jeden z najwikszych katw Polakw po 1944 roku. Mniej znane s jego wczeniejsze
"dokonania". A przede wszystkim to, e by on funkcjonariuszem oddziau NKWD do spraw polskich we
Lwowie od 1939 r. do 2 czerwca 1941 roku. Mia do czynienia z polskimi jecami z Katynia i Starobielska. Powojenna dziaalno Raskiego jako dyrektora X departamentu (ledczego) w Ministerstwie
Bezpieczestwa Publicznego bya ju nieraz szerzej opisywana . Raski ponosi wspodpowiedzialno za kilka najhaniebniejszych zbrodni na polskich patriotach - m.in. rotmistrzu Witoldzie Pileckim
371
i generale "Nilu" Fieldorfie. Historyk i publicysta Tadeusz M. Puaski pisa o procesie Pileckiego i jego
towarzyszy: "Wyroki zapady ju wczeniej - wyda je dyrektor departamentu ledczego MBP Jzef
Goldberg Raski". Wanie Raski wyda 13 grudnia 1950 r. rozkaz osadzenia w wizieniu mokotowskim gen. Fieldorfa "Nila". Tak wpywowy w MBP doby stalinizmu Raski by skrajnym
antypolskim szowinist. By przypomnie w tym kontekcie opini Teofili Weintraub, ydwki z
pochodzenia, wypowiedzian w zbiorze wywiadw Ruty Pragier: "Raski. Jego sekretarka mwia, e
by polakoerc. Nienawidzi ludzi".
Borejsza powoa do ycia Spdzielni Wydawnicz "Czytelnik", ktrej by pierwszym prezesem w
latach 19441948. By to w tamtych latach potny koncern kulturalno-owiatowy, majcy ambicj jak
najszerszego udostpnienia sowa drukowanego spoeczestwu. Dziki wpywom i pomysowoci
Borejszy i jego zespou moliwe byo zrealizowanie licznych akcji kulturalnych, m.in. Autorzy wrd
swoich czytelnikw, Akcja planowego czytania czy Zespoy ywego Sowa. Z jego inicjatywy podjto
budow Domu Sowa Polskiego. Sukces Czytelnika i jego liczebno (ok. 100 tys. czonkw) sprawi, e
traktowano go niekiedy niczym czwart parti w Polsce. Na mocy uchway nr 52 Sekretariatu KC PPR
wydanej w padzierniku 1947, zarzucajcej rodowisku "Czytelnika" i samemu Borejszy m.in. "wzrost
niekontrolowanej inicjatywy prywatnej na odcinku wydawniczym" oraz pojawienie si pozycji bdcych
wyrazem "wojujcego katolicyzmu". Byo to rwnoznaczne z utrat dotychczasowej pozycji, mimo partyjnych awansw i orderu Polonia Restituta. Od tego czasu Borejsza zacz stara si uchroni
spdzielni przed parcelacj, do ktrej ostatecznie doszo ju po jego nagym odwoaniu z funkcji
prezesa w padzierniku 1948.
By inicjatorem i sekretarzem generalnym wiatowego Kongresu Intelektualistw w Obronie Pokoju,
ktry odby si we Wrocawiu w dniach 2528 sierpnia 1948. Na jego zaproszenie do Polski przyjechali
intelektualici z caego wiata, m.in. Pablo Picasso, Paul luard, Max Frisch, Ilja Erenburg. Swj list do
uczestnikw kongresu skierowa Albert Einstein. Atmosfer spotkania okrelio w najwikszym stopniu
wystpienie delegata radzieckiego Aleksandra Fadiejewa, w ktrym atakowa on twrcw zachodniej
kultury, m.in. Jeana-Paula Sartrea i Thomasa Stearns Eliota. Po wrocawskim kongresie Borejsza by le
widziany w Moskwie, a na arenie krajowej polityki odsuwano go stopniowo na plan dalszy.
Od 1946 by Borejsza wiceprzewodniczcym Towarzystwa Przyjaci Ossolineum, a w latach 19501951
kuratorem tej placwki i penomocnikiem rzdu do jej spraw.
1 styczniu 1949 uleg cikiemu wypadkowi samochodowemu. Na skutek doznanego wwczas wstrzsu
mzgu i choroby (rak odka) nie by ju, mimo modego wieku, czowiekiem w peni sprawnym. W
ostatnich latach podj si wraz z Wand Jakubowsk stworzenia biograficznego filmu o Karolu
wierczewskim. Drogi twrcw rozeszy si jednak w trakcie prac nad scenariuszem onierza
Zwycistwa i Jakubowska koczya film samodzielnie.
Borejsza pochowany jest w Alei Zasuonych na Cmentarzu Wojskowym na Powzkach w Warszawie.
Czesaw Miosz napisa o nim w swoim "Alfabecie":
Najbardziej midzynarodowy z polskich komunistw. () z niczego zbudowa, poczyJohn Luky Alfabet Yelity PRL 3. Dynastie
372
najc od 1945 roku, swoje pastwo ksiki i prasy. Czytelnik i inne domy wydawnicze, gazety, tygodniki, wszystko od niego zaleao posady, przyjcie ksiek do druku, honoraria. Byem w jego stajni, wszyscymy byli
Jerzy Wojciech Borejsza (Goldberg)

(ur. 22 sierpnia 1935 w Warszawie) publicysta i historyk specjalizujcy si w historii Polski i Europy XIX i XX
wieku. W latach 19521953 studiowa na Uniwersytecie Kazaskim a nastpnie w latach 19531957 na
Uniwersytecie Moskiewskim.
W 1962 roku uzyska doktorat, a w 1968 habilitacj na Uniwersytecie Warszawskim. W ramach represji
pomarcowych zatrzymano wnioski o jego docentur i profesur. W 1975 roku zosta usunity z
Uniwersytetu Warszawskiego (Orzeczenie Komisji Prof. Klemensa Szaniawskiego z 1981) i przeniesiony
do Instytutu Historii PAN, gdzie uzyska tytu docenta, a w 1983 roku profesora. W latach 20012011
piastowa tam stanowisko kierownika Zakadu Systemw Totalitarnych i Dziejw Drugiej Wojny wiatowej. Od 2004 jest take profesorem Wydziau Nauk Historycznych UMK, a od 2009 Wydziau Nauk
Politycznych i Stosunkw Midzynarodowych tego uniwersytetu.
W latach 19901991 wykada (jako Gastprofessor) na Ruprecht-Karl-Universitt Heidelberg. W okresie
19911996 peni funkcj dyrektora Centre Scientifique Polonais w Paryu, a od 1996 do 1998 roku
profesora EHESS i Uniwersytetu w Dijon. By stypendyst EHESS (1959/60, 1963), Fondazione Einaudi
(Wochy 19711972), Alexander von Humboldt Stiftung (RFN 19761978) oraz Historische Kommission zu Berlin (Berlin Zachodni 19841985). W latach 19891992 przewodniczy Radzie Nadzorczej
Spdzielni Wydawniczej Czytelnik. Czonek TNW, PEN-Clubu, SPP oraz towarzystw naukowych
polskich i zagranicznych, czonek towarzystw i redakcji.
Wnuk dziaacza syjonistycznego, redaktora naczelnego "Hajntu" Abrahama Goldberga (18801933), syn
dziaacza komunistycznego Jerzego Borejszy (19051952).
Ma dwch synw.
W. Borejsza junior jako naukowiec, historyk, pochodzcy z rodziny, ktra tak ciko zhabia si
dziaaniami przeciwko Polsce, konsekwentnie prbuje wybiela komunistyczn przeszo. Zamiast
poparcia rozrachunku z tym wszystkim, co byo najwstrtniejsze w komunistycznych zbrodniach, J.W.
Borejsza junior naley do historykw szczeglnie zaangaowanych w pomniejszaniu tamtych
zbrodni. Ostro skrytykowa go za to wspautor synnej "Czarnej ksigi komunizmu" Stephen
Courtois.
Ju 2 stycznia 1988 r. w wywiadzie dla "Polityki" pt. "Czas przeszy niedokonany..." J.W. Borejsza
prbowa pomniejsza komunistyczne zbrodnie i tumaczy na swj sposb rozmiary sowieckiego
terroru, akcentujc: "Trzeba pamita o wiekowych tradycjach carskiego terroru (...) trzeba pamita, e
bolszewicy byli niewielk elitarn parti zoon z wielu wiatych ludzi. (...) Wiedzieli, e jeli im si nie
powiedzie, to rzeczywicie nastpi biay terror, ktry ich wszystkich zmiecie". Trudno poj, jak
373
naukowiec - profesor wyszej uczelni, mg posun si do tak absurdalnych kamstw! Bolszewicki terror
dziesitki, a nawet setki razy przewysza rozmiary carskiego terroru. Najskrajniejszy czerwony terror
rozwin si w drugiej poowie lat 30., kiedy nie grozi aden biay terror. Wtpliwoci budzi rwnie to,
czy przywdcw bolszewickich (Lenina, Stalina, Trockiego i in.), popierajcych niezwykle krwawy
terror, mona uzna za wiatych ludzi? wiatli ludzie na og ginli jako ofiary ich terroru.
Znamienne byo wystpienie J.W. Borejszy podczas konferencji historykw "Polska - Rosja 1939-1989 trudne dziedzictwo" w ambasadzie RP w Moskwie w 2003 roku. Wystpujc z tej okazji na amach "Gazety Wyborczej" (3 listopada 2003 r.), prof. J.W. Borejsza uskara si: "Zarzucono (...) np. badania nad
dziejami polskiego socjalizmu w szerokim tego sowa znaczeniu (od XIX wieku), nie mwic ju o tym,
e Polska jest bodaj jedynym krajem, ktry nie podj dotychczas w archiwach Moskwy bada nad
dziejami tysicy swoich rodakw dziaajcych w Kominternie, wymordowanych podczas 'wielkiej
czystki' przez Stalina, cho czyni to w odniesieniu do wspobywateli historycy woscy, francuscy,
fiscy, wgierscy czy bugarscy".
Troch szokowao to ubolewanie nad zaniedbaniem w Polsce dziejw tysicy naszych "rodakw
dziaajcych w Kominternie". Syn targowiczanina i bratanek kata Polakw jako nie dostrzega, e
"rodacy dziaajcy w Kominternie" byli po prostu zdrajcami Polski, podobnie jak jego ojciec i stryj. Std
jake trafne wydaje si stwierdzenie autora sygnowanego literami PS tekstu z "Naszej Polski" (nr z 11
listopada 2003 r.) pt. "'Bohaterowie' z Kominternu", polemizujcego z cytowanymi wyej uoglnieniami
J.W. Borejszy: "Obaj antenaci profesora pierwotnie nosili nazwisko Goldberg i byli przedwojennymi
dziaaczami KPP, czyli polskiej sekcji Kominternu. To prawda, e wielu ich rodakw i zarazem
towarzyszy zgino w wyniku 'wielkiej czystki' (Borejsza i Raski mieli niestety wicej szczcia), ale
dlaczego polscy historycy maj zajmowa si losami tej grupki renegatw, podczas gdy tyle tematw
dotyczcych prawdziwej martyrologii narodu polskiego nie zostao dotd naleycie zbadanych? Kolejny
raz okazuje si, e dla potomkw ydokomuny wane jest tylko to, co dotyczy ich zamknitej kasty, a nie
wikszoci spoeczestwa, w ktrym przyszo im y".
Wybielajcy komunizm prof. J.W. Borejsza z tym wiksz werw jest gotw do oskarania innych o
rzekome skonnoci faszystowskie. Ot wanie on by autorem ekspertyzy na temat "WC Kwadransa"
Wojciecha Cejrowskiego w procesie Cejrowskiego przeciwko Diatowieckiemu w Warszawie w 1996
roku. Chodzio o nazwanie przez Diatowieckiego programu Cejrowskiego "programem faszystowskim".
"Ekspert" Borejsza w sposb skrajnie tendencyjny uzna, e "WC Kwadrans" mg si kojarzy z
ideologi faszystowsk . Pitnujc Cejrowskiego, J.W. Borejsza napisa, i Cejrowski: "Czyni z nich
[homoseksualistw ] bodaj gwny obiekt swoich atakw. (...) Nie wiem, czy pan Cejrowski jest
wiadom, e Hitler, aby usprawiedliwi 'noc dugich noy' (1934 r.) nakaza ex post prowadzenie oficjalnej propagandy przeciwko homoseksualistom i zsyanie ich do obozw. (...) Owe natrtne ataki (...)
mog budzi skojarzenia z epok nazistowsk u ludzi starszych i znajcych histori" . Czy tego typu
dowodzenie nie byo jaskrawym przykadem obdnej wrcz stronniczoci "historycznego eksperta" J.W.
Borejszy? A jednak Sd Wojewdzki w Warszawie zaakceptowa tak nacigane wywody Borejszy, co
posuyo do przesdzenia caej sprawy na niekorzy Cejrowskiego.
374
Inny przypadek skrajnej stronniczoci prof. J.W. Borejszy opisywa Tomasz Korna w tekcie "Antyfaszyci w walce", "Najwyszy Czas" z 16 grudnia 2000 roku. Wedug niego: "Ostatnio znw dali zna
o sobie tzw. antyfaszyci. Zaproszeni do studia TVP na dyskusj prbowali si nie dopuci do
uczestnictwa w programie osb, ktre wedug nich byy faszystami. Rozcignli czerwon - a jake flag i starali si storpedowa program. Kiedy prowadzcy program red. R. Czesarek wezwa stra
przemysow, aby wyprowadzia smarkaczy, zagrozi opuszczeniem audycji - zaproszony w charakterze
eksperta - prof. J. Borejsza z PAN. Owymi 'faszystami' okazali si czonkowie Modziey
Wszechpolskiej, organizacji o przedwojennym rodowodzie".
Profesor J.W. Borejsza niejednokrotnie dowid ju, e podobnie jak Bourboni niczego si nie nauczy z
ciemnej historii swojego ojca i stryja. W najlepsze wybiela komunizm i wyrokuje jako swoisty ekspert nie
tylko historii, ale i etyki wobec inaczej mylcych od niego. Szkoda, e przy takiej historii jego antenatw
nie zdoby si na nieco wicej skromnoci.
Jake aosna bya postawa zademonstrowana przez Jerzego Borejsz juniora w porwnaniu z jednoznacznym patriotycznym podejciem ludzi z przeszoci, ktrzy cae ycie starali si, by zrehabilitowa
nazwy swych rodw za cikie winy wobec Polski. Mona tu przytoczy wiele takich zachowa m.in. z
rodu Radziwiw czy Branickich. Czy posta generaa Adama Poniskiego, ktry przez cae ycie bez
wytchnienia stara si zrobi wszystko dla cho czciowego wynagrodzenia Polsce szkd, jakie poczyni
jego ojciec, gwny zdrajca doby sejmu grodzieskiego. Czy ksi Jzef Poniatowski, ktry tak usilnie
stara si zetrze cice na jego rodzinie plamy zostawione przez stryja - targowiczanina krla Stanisawa
Augusta.
Warto przy okazji doda, e Bronisaw Geremek po zostaniu ministrem spraw zagranicznych wicedyrektorem swego sekretariatu uczyni on J.W. Borejszy - Mari de Rosset Borejsz. Przedtem przez
lata penia ona funkcj jego osobistej sekretarki. Tak to wszystko wci si zamyka w krgach tych
samych rodzin czy klanw.
Maria de Rosset Borejsza

ona JW Borejszy, sekretarka i przyjacika Bronisawa Geremka.
Bronisaw Geremek po zostaniu ministrem spraw zagranicznych wicedyrektorem swego sekretariatu

uczyni on J.W. Borejszy - Mari de Rosset Borejsz. Przedtem przez lata penia ona funkcj jego
osobistej sekretarki i przyjaciki.
375
DYNASTIA BRONIEWSKICH
Janina Broniewska
Z domu Kunig (ur. 5 sierpnia 1904 w Kaliszu, zm. 17 lutego 1981 w Warszawie) komunistka, pisarka, autorka
powieci dla dzieci i modziey, publicystka, pedagog, major Ludowego Wojska Polskiego.
W latach 19341937 bya redaktorem "Pomyka". Pierwsza ona Wadysawa Broniewskiego.

We wrzeniu 1940 roku, w rocznic napaci Armii Czerwonej na Polsk, zgosia akces do Zwizku
Pisarzy Sowieckich Biaorusi.
W okresie II wojny wiatowej dziaaczka stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich i czonkini
sowieckiej gadzinwki Nowych Widnokrgw w ZSRR, od 1944 do 1946 redaktor naczelna Polski
Zbrojnej, oficer i korespondent wojenny I Dywizji im. T. Kociuszki, dla ktrej zaprojektowaa
Broniewska pierwszy wizerunek ora bez korony, propagowanego przez wadze komunistyczne (wzr ten
co prawda nie przyj si na stae w oglnonarodowej tradycji PRL-u uywano poprawianych rysunkw
ora Zygmunta Kamiskiego - zawsze bez korony). W 1944 posanka do stalinowskiej Krajowej Rady
Narodowej. W latach 1947-1950 redaktor naczelna tygodnika Kobieta
W okresie stalinizmu jako jedna z prominentnych postaci Zwizku Literatw Polskich penia tam
funkcj sekretarza POP PZPR. Bya propagatork socrealizmu, majc wielki wpyw na ycie kulturalne
wczesnej Polski. Penia rwnie funkcj wiceprezesa Rady Naczelnej ZBoWiD.
Wadysaw Broniewski
(ur. 17 grudnia 1897 w Pocku, zm. 10 lutego 1962 w Warszawie) Komunistyczny, proreimowy literat poeta,
przedstawiciel liryki rewolucyjnej, kolaborant sowiecki.
19 listopada 1939 roku Broniewski podpisa owiadczenie pisarzy polskich witajce przyczenie Zachodniej
Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej a dokadniej polskich ziem wschodnich II RP ktre trafiy pod okupacj ZSRR.
[tak nazwa te polskie ziemie Stalin].
Uwaa si za socjalist, ceni sobie osobist niezaleno. W 1915 r. w wieku 17 lat wstpi do Legionw
Pisudskiego. Po odzyskaniu niepodlegoci stawa si coraz bardziej radykalny w swoich pogldach i w
konsekwencji, po mierci Gabriela Narutowicza, zbliy si do antypolskiej KPP. W 1930 by na krtko
aresztowany i osadzony wraz z Janem Hemplem i Aleksandrem Watem w areszcie miejskim w
Warszawie.
W 1939, w obliczu zagroenia najazdem niemieckim, Broniewski opublikowa synny wiersz Bagnet na
bro. We wrzeniu 1939 zgosi si do wojska na ochotnika. Przyjecha z Warszawy przez Lublin i Lww
do Tarnopola. 12 wrzenia zosta przydzielony do Orodka Zapasowego 28 Dywizji Piechoty w Zbarau.
Zanim jednak mia okazj stan do walki, nastpi sowiecki najazd na Polsk. W grudniu Broniewski
376
sprowadzi do Lwowa Mari Zarbisk, z ktr od 1938 by w nieformalnym zwizku, i jej crk
Majk. Na terenach okupowanych przez ZSRR znalazy si take pierwsza ona Broniewskiego, Janina
Broniewska i ich crka Joanna ("Anka") (ur. 24 listopada 1929 r.).
Sowieci rozpoczli tymczasem polityk pozyskiwania polskich intelektualistw. Wielu literatw,
zwaszcza o pogldach lewicowych zdradzio Polsk (Jerzy Borejsza, Wiktor Grosz, Mieczysaw Jastrun,
Jan Kott, Stanisaw Jerzy Lec, Leon Pasternak, Tadeusz Peiper, Julian Przybo, Jerzy Putrament, Julian
Stryjkowski, Lucjan Szenwald, Aleksander Wat, Adam Wayk, ale te Tadeusz Boy-eleski) i zaczo
pod wpywem Wandy Wasilewskiej cile wsppracowa z wadz sowieck.
Wadze sowieckie rozpoczy wydawanie polskojzycznego szmatawca Czerwonego Sztandaru
publikowa on rwnie (do stycznia 1940 aresztowania poety) przedwojenne wiersze Broniewskiego.
24 stycznia 1940 Wadysaw Broniewski zosta wraz z Aleksandrem Watem i innymi literatami
aresztowany przez NKWD we lwowskiej restauracji Ognisko Inteligencji w zorganizowanej przez
NKWD prowokacji. 27 stycznia, trzy dni po aresztowaniu, w Czerwonym Sztandarze ukaza si tekst
spreparowany przez NKWD, podpisany przez Witolda Kolskiego pod tytuem Zgnie gadzin
nacjonalistyczn, w ktrym autor szkalowa w stylu stalinowskim aresztowanych literatw i uzasadnia
ich aresztowanie motywami kryminalnymi. Aresztowani zostali przewiezieni do aresztu ledczego na Zamarstynowie
Po czterech miesicach, w maju 1940 r., Broniewski zosta przetransportowany do wizienia ledczego
NKWD na ubiance, gdzie spdzi trzynacie miesicy. Po wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej wywieziono go do Saratowa, a nastpnie do Ama Aty, gdzie zosta wypuszczony z wizienia po amnestii
wynikajcej z ukadu Sikorski-Majski, 7 sierpnia 1941 r.
W okresie powojennym pocztkowo tworzy poezj polityczno-propagandow, pniej utwory refleksyjne o motywach osobistych. W czasach stalinizmu by poet gboko zaangaowanym w budow
nowej rzeczywistoci, co czsto interpretowane jest jako postawa jednoznacznie prokomunistyczna.W
1949 roku Prezydent RP Bolesaw Bierut nada mu Order Sztandaru Pracy I klasy. W 1950 roku z okazji
wita 22 lipca otrzyma Nagrod Pastwow I. stopnia.
Maria Zarbiska
(ur. w 22 kwietnia 1904, zm. w 5 lipca 1947 w Zurychu) pisarka i aktorka.
W latach 1924-1926 uczya si aktorstwa w Instytucie Reduty, po ktrego ukoczeniu wystpowaa w

Teatrze Reduty. Od 1929 do 1931 wystpowaa na deskach Teatru Polskiego w Katowicach, w pniejszych latach nie bya zwizana z konkretn scen. W 1938 poznaa swojego pniejszego ma
Wadysawa Broniewskiego, z ktrym po wybuchu wojny znalaza si we Lwowie. Tam wystpowaa do
1941 w Teatrze Polskim, a nastpnie powrcia do Warszawy, gdzie pomagaa ydom wydosta si z getta. Za t dziaalno w 1943 aresztowano j i wywieziono do Owicimia, pniej do Altenburga. Po
377
zakoczeniu wojny powrcia do gry aktorskiej wystpujc w Teatrze Wojska Polskiego w odzi.
Niestety pogarszajcy si stan zdrowia zmusi j do zaprzestania pracy scenicznej.
Swoje przeycia wojenne zawara w "Opowiadaniach Owicimskich" wydanych po jej mierci w 1948
roku. Jej niedokoczona powie Dzieci Warszawy (wydana ksikowo w 1958 roku, ale drukowana
wczeniej w odcinkach w Przyjacielu) bya za czasw PRL-u lektur obowizkow w czwartej klasie
szkoy podstawowej. Wyjedajc do sanatorium w Szwajcarii planowaa dokoczy powie po
powrocie, niestety tam zmara i z tej przyczyny ksika nie ma zakoczenia zamknitego.
Bya drug on poety Wadysawa Broniewskiego i matk aktorki Marii Broniewskiej.
Maria Broniewska (Maja Broniewska)

Maria Broniewska-Pijanowska (ur. 8 padziernika 1931 roku w Warszawie) aktorka teatralna i filmowa..
Absolwentka warszawskiej PWST.
W 1996 r. w uznaniu zasug dla Stolicy Rzeczypospolitej Polskiej uhonorowana zostaa Nagrod Miasta
Stoecznego Warszawy.
Crka aktorki i pisarki Marii Zarbiskiej, przybrana crka poety Wadysawa Broniewskiego, ona
krytyka filmowego, reysera i scenarzysty Lecha Pijanowskiego, matka prezentera telewizyjnego
Wojciecha Pijanowskiego.
Lech Pijanowski
(ur. 26 lipca 1928 w Warszawie, zm. 6 stycznia 1974 w Warszawie) krytyk filmowy i telewizyjny, reyser,
scenarzysta.
Popularyzator i pomysodawca teorii i praktyk gier. Pomysodawca scenariuszy do szeregu filmw

fabularnych, filmw dokumentalnych a take - szczeglnie po 1963 - filmw animowanych (takich jak:
Kartoteka, Bzz, Ja i on). Rwnie reyser filmw dokumentalnych (Gospodarze gminy Beda, Proces).
W czwartkowym dodatku do ycia Warszawy pt. ycie i Nowoczesno prowadzi sta rubryk
Rozkosze amania gowy, powicon zagadkom logicznym i amigwkom.
Wojciech Pijanowski
(ur. 1 listopada 1951 w Warszawie) prezenter telewizyjny, szaradzista, autor wielu teleturniejw i amigwek.
Gracz i dziaacz golfowy. Syn krytyka filmowego Lecha Pijanowskiego i aktorki Mai Broniewskiej (przybranej
crki poety Wadysawa Broniewskiego).
378
W 1975 roku Wojciech Pijanowski wprowadzi zmiany do teleturnieju Wielka gra, po ktrych zasady gry
znacznie odbiegy od angielskiego pierwowzoru, i ktre obowizyway do koca istnienia tego teleturnieju.
W latach 80. razem z Krzysztofem Szewczykiem i Wodzimierzem Zientarskim wsptworzy rozrywkowy program telewizyjny Jarmark. W 1992 roku sprowadzi do Polski teleturniej Koo Fortuny i
podj si jego prowadzenia, co przyczynio si do sawy jego i tego formatu telewizyjnego w Polsce. Po
3-letnim prowadzeniu piciuset odcinkw "Koa Fortuny" zrezygnowa, a na jego miejsce zatrudniono
Pawa Wawrzeckiego oraz Stanisawa Mikulskiego.
Wojciech Pijanowski pracowa w takich stacjach telewizyjnych jak m.in.: TVP, TV 4, TV Centrum, TV
Puls czy Tele 5. Oprcz pracy nad teleturniejami mia okazj komentowa golfa dla stacji TV 4 czy prowadzi program Godzina z Pijanowskim w TV Centrum. Pod koniec 2004 planowa otworzy wasn
stacj TV Fortuna z ofert programw rozrywkowych i teleturniejw, jednak do tego nie doszo.
Naley do Polskiego Zwizku Golfa. W latach 20072008 by reyserem i scenarzyst teleturnieju
Najgorszy polski kierowca emitowanego w TV Puls. Obecnie jest wsptwrc programu Wideoteka
dorosego czowieka, razem z Mari Szabowsk oraz Krzysztofem Szewczykiem, z ktrym niegdy
prowadzi program Jarmark.
DYNASTIA DZIERYSKICH
Edmund Rufin Dzieryski
(ur. 15 (27) maja 1838 w Oszmianie - zm. 1882) - polski szlachcic, ziemianin, nauczyciel, kawaler Orderu w.
Anny.
Wywodzi si z rodziny szlacheckiej piecztujcej si herbem Sulima. By synem Jzefa Dzieryskiego,

po ktrym odziedziczy rodzinny majtek Oziembowo, (obecnie Dzierynowo) na Biaorusi.
Helena Januszewska
(1849-1896) - ona Edmunda, crk profesora petersburskiego, osoba wyksztacona, bya mioniczk muzyki,
literatury polskiej i wiatowej, znajc biegle kilka jzykw. Mieli dziewicioro dzieci.
Aldona Dzieryska - Kojaowicz

(1870-1966) ktra zostaa wydana za ziemianina, najstarsza siostra Feliksa
379
W 1892 wysza za m za Gedymina Buhaka i zamieszkaa w Wilnie. Po wojnie Aldona z Dzieryskich, secundo voto Kojaowicz, przeniosa si do odzi, gdzie zamieszkaa u swej crki, Marii
Staszewskiej. W latach peerelowskich duej pomocy udzielaa przeladowanym byym akowcom z
Wileszczyzny i Kowieszczyzny. Dziki jej interwencji Bierut skorzysta z prawa aski skazanego na
mier (spokrewnionego z Dzieryskimi) Wadysawa Siy-Nowickiego. Do koca ycia, w
odpowiednie rocznice, zamawiaa msz wit za dusz brata Feliksa. Aldona zmara w wieku 95 lat.
Stanisaw Dzieryski
(1872-1917), Najstarszy brat Feliksa Stanisaw (rocznik 1872)
Absolwent uniwersytetu w Moskwie, by wyszym urzdnikiem Banku Ziemskiego w Wilnie. Nie

zaoy rodziny. W 1917 zosta zamordowany w Dzierynowie przez zbiegych z frontu sodatw.
Kazimierz Dzieryski
(1875-1943), Drugi spord starszych braci Feliksa Kazimierz (rocznik 1875)
Studiowa na politechnice w Karlsruhe w Niemczech. Mieszkajc tam na stancji, zakocha si w crce

gospodyni, Niemce Luccii Schiatti, z ktr si oeni i przywiz j do Polski. Kazimierz by inynierem
komunikacji, pracowa w ministerstwie, ale urlopy, wita rodzinne spdza stale w Dzierynowie. Z
chwil przejcia na emerytur, osiad wraz z on na stae w Dzierynowie.
Kazimierz i Luccia (rocznik 1887) byli idealnym, kochajcym si maestwem. Miejscowa ludno
darzya ich prawdziwym szacunkiem i wielkim zaufaniem. Oboje namitnie kochali i czytali ksiki.
Lubili bardzo sucha audycji Radia Wileskiego, a w szczeglnoci tej, w ktrej swj popis miaa
Ciotka Albinowa, nadawanej w gwarze tutejszej. Nawet granatowa policja nie odwaya si
dokucza czy przeladowa Kazimierza z racji dziaalnoci brata Feliksa. (Jerzy S. tka).
W okresie okupacji Kazimierz i Luccia Dzieryscy aktywnie dziaali na rzecz konspiracji polskiej i jej
oddziaw partyzanckich na rozlegych obszarach Puszczy Nalibocko-Iwienieckiej. Luccia Dzieryska,
zatrudniona jako tumaczka przez komendatur gestapo, miaa dostp do cennych informacji, ktre
przekazywaa polskiej partyzantce. Latem 1943 Luccia i Kazimierz Dzieryscy uprzedzili o
przygotowywanej przez gestapo szeroko zakrojonej akcji przeciwko partyzantom (bya to gona naonczas akcja pod kryptonimem German). Maestwo Dzieryskich uczestniczyo take w przygotowaniu zaplanowanej przez partyzantw polskich akcji zbrojnej w Iwiecu 19 czerwca 1943, podczas
ktrej rozgromiono garnizon niemiecki.
W sierpniu 1943 Niemcy wpadli na trop tej dziaalnoci i aresztowali Lucci. Kazimierz przebywa w tym
czasie w Iwiecu pod faszywym nazwiskiem. Na wiadomo o aresztowaniu ony, nie chcc jej opuci
380
ujawni si i wraz z ni (wziwszy si za rce w obliczu mierci jak odnotowuj wiadkowie) zosta
przez Niemcw rozstrzelany w sierpniu 1943. Pochowano ich na cmentarzu w Iwiecu.
Ignacy Dzieryski
(1879-1953), nauczyciel jedynie Ignacy (rocznik 1879) zmar mierci naturaln w 1953 (inne rda podaj 1956)
w Wylgach koo Kazimierza Dolnego.
Ignacy Dzieryski w midzywojniu by wizytatorem ministerialnym. W 1951 bra udzia w odsoniciu

pomnika w Warszawie brata Feliksa. Podczas uroczystoci wygosi przemwienie, utrzymane w odpowiednim naonczas duchu. (Tre przemwienia, naturalnie konsultoway wczesne wadze
polityczne). Razem z siostr Aldon napisa swe wspomnienia o bracie Feliksie, przygotowa by je do
druku. W tej sprawie pisa do samego prezydenta Bieruta. Wspomnienia te jednak nigdy nie zostay
wydane.
Jadwiga Dzieryska-Kuszelewska
(1871-1949), wydana za ziemianina.
Modsza siostra, Jadwiga Dzieryska-Kuszelewska jeszcze przed rewolucj 1917 zamieszkaa w

Moskwie. Miaa crk, take Jadwig, ktra przez cae ycie nosia nazwisko panieskie swej matki.
Jadwiga Dzieryska (rocznik 1871) zmara w 1949.
Wiktor Dzieryski
(1867-1868), ktry zmar w dziecistwie
Wanda Dzieryska
(1878-1892), zmara w dziecistwie, wedle niektrych informacji mia j przypadkowo zastrzeli bawicy si
broni Feliks.
381
Wadysaw Dzieryski
ur. 11 marca 1881 w Oziembowie, zm. 20 marca 1942 w Zgierzu) rosyjski i polski (od 1922 r.) lekarz neurolog i
psychiatra, profesor Uniwersytetu w Jekaterynosawiu (dzi Dniepropietrowsk), autor pierwszego polskiego
podrcznika akademickiego do neurologii, pukownik lekarz Wojska Polskiego, najmodszy z dzieci Edmunda,
brat Feliksa Dzieryskiego.
Zgin w dniu 20 III 1942 r., podczas zgierskiej egzekucji 100 Polakw na wczesnym pl. Stod.
Egzekucja bya odwetem za zastrzelenie w Zgierzu 6 marca tego roku dwch gestapowcw przez czonka
AK Jzefa Mierzyskiego, w trakcie ujawniania przez niego miejsca ukrycia broni. Pomimo, e Niemcy
znali sprawc, celem sterroryzowania narodu polskiego zastosowali zbiorow odpowiedzialno. Bya to
najwiksza publiczna egzekucja nie tylko na terenie Kraju Warty, ale i na terenie caego okupowanego
przez Niemcw obszaru Polski.
Feliks Dzieryski
ps. partyjne: "Jacek", "Jakub", "Franek", "Astronom", "Jzef", "Domaski" (ur. 11 wrzenia 1877 w
Oziembowie, w Puszczy Nalibockiej, zm. 20 lipca 1926 w Moskwie) rosyjski dziaacz socjalistyczny i komunistyczny, twrca i szef pierwszych sowieckich organw bezpieczestwa: Czeka, GPU i OGPU, symbol terroru
w rewolucyjnej i porewolucyjnej Rosji, zyska przez to miano "elazny Feliks", "Krwawy Feliks" i "Czerwony
Kat". Uwaany za jednego z twrcw pastwa radzieckiego. Kolaborant sowiecki, Zdrajca Polski.
Ojciec Feliksa zdoby wyksztacenie na petersburskich uczelniach. Jako "kandydat nauk", w 1869 r. by
doradc trybunau i zosta odznaczony carskim Orderem w. Anny. Matka, rwnie osoba wyksztacona,
bya mioniczk muzyki, literatury polskiej i wiatowej, znajc biegle kilka jzykw.
Ojciec z racji sabego zdrowia szybko przeszed na emerytur, a niewielki, stuhektarowy, majtek
rodzinny wydzierawia; rodzin utrzymywa z dzierawy i stosunkowo maej emerytury nauczycielskiej.
Sytuacj materialn rodziny pogorszya jego mier (1882). Utrzymanie rodziny i opieka nad 8 dziemi
spada na barki matki; ojciec przed mierci kademu z 4 synw zapewni po 1000 rubli na nauk. Aby
umoliwi dzieciom ksztacenie, w 1887 matka wraz z nimi przeniosa si do Wilna, gdzie Feliks rozpocz nauk w gimnazjum, ktr kontynuowa do 1896. Powtarza I klas, gwnie ze wzgldu na jzyk
rosyjski, ktrego nauka przychodzia mu z trudem; z powodzeniem dawa sobie natomiast rad z
przedmiotami cisymi, szczeglnie z matematyk i fizyk; jak wikszo polskich uczniw tamtego
okresu Dzieryski, obok wykadanej po rosyjsku literatury i historii Rosji, w systemie
samoksztaceniowym uczy si historii i literatury polskiej. Okres gimnazjalny wspomina niechtnie,
podobnie jak i jego bracia; raziy w gimnazjum tresura uczniw, szpiclowanie, obowizek modw za
cara i jego rodzin. Przejawia w gimnazjum buntownicz postaw, bdc z natury porywczym. Nie uzyska matury i nie odby studiw uniwersyteckich. Tumaczy wiersze Dierawina, Puszkina, Lermontowa, Niekrasowa, Kolcowa i sam pisa wiersze. Umia gra na fortepianie, wykonywa utwory
Fryderyka Chopina i Stanisawa Moniuszki.
382
Jeszcze w gimnazjum (1894) zwiza si z polsk socjaldemokracj (wspzaoyciel SDKPiL w 1900

roku). W 1897 Litewska Socjaldemokratyczna Partia, w ktrej dziaa, skierowaa go do Kowna, gdzie
redagowa nielegaln gazet w jzyku polskim "Robotnik Kowieski", uywajc pseudonimu "Jacek".
Zosta aresztowany 29 lipca 1897, by wiziony w Kownie i Wilnie, a w nastpnym roku zesano go na 3
lata do Noliska w guberni wiackiej; przeniesiony do Kajgrodu w teje guberni, 28 sierpnia 1899 zbieg z
zesania i przyby do Warszawy. Zosta ponownie aresztowany w Warszawie 4 lutego 1900 i osadzony w
X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, nastpnie w wizieniu w Siedlcach, po czym zesano go do
Wierchojaska na Syberii; stamtd zbieg 25 czerwca 1902 i przyby do Berlina. Wszed w skad
Komitetu Zagranicznego SDKPiL oraz zacz wydawa "Czerwony Sztandar". Bra udzia w
wydarzeniach z lat 1905-1907 m.in. prowadzc demonstracj 1 maja 1905 nazwan wwczas przez PPS
"krwaw awantur", za co zosta aresztowany 30 lipca 1905, osadzony w X Pawilonie Cytadeli
Warszawskiej i skazany na 11 lat zesania; zosta zwolniony w nastpstwie amnestii 2 listopada 1905. 26
grudnia 1906 zosta aresztowany i zwolniony za kaucj, ktr dostarczy wadzom wiziennym jego brat
Ignacy. Aresztowany znowu w Warszawie 16 kwietnia 1908 osadzony zosta - jak zwykle - w X
Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. W 1909 zosta zesany na Syberi, skd pod koniec roku zbieg. W
1910 w celach leczniczych przyby do Woch, na wysp Capri. Pozna tam Maksima Gorkiego, ktry
wspomaga go wczeniej finansowo.
Po powrocie do Krakowa 10 listopada 1910 w kociele w. Mikoaja polubi Zofi Juli Muszkat.
Zofia Muszkat bya crk dziaacza socjalistycznego Zygmunta Muszkata, wywodzcego si ze rodowiska ydowskiego. 23 czerwca 1911 urodzi mu si jedyny syn Jan.
1 wrzenia 1912 zosta po raz szsty aresztowany. W wyniku tego spdzi dwa lata w znanym mu ju X
Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Aresztowanie uniemoliwio wspprac z Leninem, ktry 1912-14
przebywa w Krakowie i w Biaym Dunajcu. Po rozprawie sdowej 29 kwietnia 1914 zosta skazany na 3
lata katorgi. W zwizku z wybuchem I wojny wiatowej 28 lipca 1914 deportowano go z Warszawy do
Ora w gbi Rosji, nastpnie przeniesiono do wizienia w Mcesku, a w kocu, po ponownym osadzeniu
i skazaniu na 6 lat katorgi, osadzono w wizieniu Butyrki w Moskwie.
1 marca 1917 rewolucyjne oddziay zdobyy wizienie i uwolniy winiw politycznych, wrd nich
Dzieryskiego. Po wyjciu na wolno popar on z miejsca nurt bolszewicki rewolucji lutowej. W
Moskwie wystpowa przeciwko mienszewikom i eserowcom, przez jaki czas ukrywa si w domu
jednego z adwokatw moskiewskich, Aleksandra Lednickiego (wsptwrcy rosyjskiej Partii
Konstytucyjno-Demokratycznej (tzw. kadetw)). Lednicki zaopatrzy Dzieryskiego w ubranie i
pienidze i pomg mu uda si z czasem z Moskwy do Piotrogrodu, gdzie znajdowao si centrum
rewolucyjnych zdarze; przyby tam take Lenin, przetransportowany przez Niemcw specjalnym
pocigiem. Dzieryski by wdziczny Lednickiemu za okazan pomoc; po przejciu wadzy w Rosji
przez bolszewikw dziki poparciu Dzieryskiego mogo przez jaki czas istnie w Moskwie
dyplomatyczne przedstawicielstwo Rady Regencyjnej Krlestwa Polskiego (wczeniej Komisja
Likwidacyjna do spraw Krlestwa Polskiego), ktrym kierowa Lednicki.
383
Podczas rewolucji nalea do cisego kierownictwa partii bolszewikw, by bliskim wsppracownikiem

Lenina. W latach 1917-1926 sta na czele Nadzwyczajnej Komisji ds. Walki z Kontrrewolucj i Sabotaem (ros. , Czeka, czerezwyczajka), ktra bya odpowiedzialna za masowe zbrodnie na "wrogach
ludu": przeciwnikach politycznych, ale take "obcych klasowo" ziemianach, przedsibiorcach,
duchownych. W 1920 czonek samozwaczego Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w
Biaymstoku. W latach 1921-1924 komisarz ludowy komunikacji, od 1924 przewodniczcy Najwyszej
Rady Gospodarczej ZSRR. Po reorganizacji Czeka by szefem powstaych na jej miejsce GPU i OGPU.
By zwolennikiem wprowadzenia NEP-u. Po mierci Lenina w walce o wadz w partii bolszewickiej
opowiedzia si po stronie Jzefa Stalina. Przyczyni si walnie do zwycistwa i ugruntowania rzdw
bolszewickich w Rosji. Jako kierownik Czeka i GPU stosowa terror, tpic masowo przeciwnikw. Wraz
ze Stalinem i Zinowiewem przeprowadzi usunicie Trockiego.
Zmar na atak serca w trakcie posiedzenia Komitetu Centralnego WKP(b).
Zofia Julia Dzierynska z domu Muszkat

(ur. 4 grudnia 1882 roku w Warszawie, zm. 27 lutego 1968 roku w Moskwie) ydowska komunistka, nauczycielka, ona Feliksa Dzieryskiego, kolaborantka sowiecka. Zdrajczyni Polski.
Od 1904 roku zwizana z Socjaldemokracj Krlestwa Polski i Litwy. Aresztowana za dziaalno

partyjn w 1906 i ponownie w 1909, zostaa wydalona administracyjnie z granic Imperium. Jako aktywna
dziaaczka SDKPiL poznaa, a nastpnie polubia Feliksa Dzieryskiego. lub odby si w Krakowie 10
listopada 1910 roku w kociele w. Mikoaja. Z ich zwizku 23 czerwca 1911 roku przyszed na wiat
jedyny syn Jan. Zofia Muszkat urodzia go bdc w wizieniu. Nastpnie w wyniku represji caratu wobec
jej ma zostaa wraz z synem zesana na Syberi do guberni irkuckiej.
Od wrzenia 1918 do lutego 1919 bya sekretarzem radcy misji sowieckiej w Bernie, nastpnie wyjechaa
do Moskwy, gdzie pozostawaa a do mierci. W latach 1919-20 pracowaa w rnych biurach
sowieckich ds. polskich, ktre zajmoway si ewentualnym przejciem wadzy w Polsce przez
komunistw.
Po klsce wojsk sowieckich w Polsce w 1920 r. zostaa kierowniczk polskojzycznej szkoy im. Ry
Luksemburg w Moskwie (do 1922), a w 1923-24 wykadaa w Komunistycznym Uniwersytecie
Mniejszoci Narodowych Zachodu w Moskwie. W latach 1924-28 sekretarz Biura Polskiego Komitetu
Centralnego Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewikw). Jednoczenie bya czonkiem redakcji
pisma Ku nowej szkole, a nastpnie Trybuny Radzieckiej (1927-37) i Kultury Mas (1929). W latach 192834 pracownik naukowy Instytutu Lenina. Od 1937 redaktor odpowiedzialny w polskich sekcjach
Towarzystwa Wydawniczego Robotnikw Zagranicznych w ZSRR, pniej w Pastwowym
Wydawnictwie Literatury. W jzykach obcych pod jej redakcj wydano 7 tomw Dzie wybranych
Wodzimierza Lenina. W latach 1939-43 pracowaa w Komitecie Wykonawczym Midzynarodwki
Komunistycznej, zajmujc si sprawami polskimi, a po jej rozwizaniu w KC WKP(b).
384
W 1941 wadze sowieckie mianoway j kierownikiem polskojzycznej rozgoni propagandowej

im. T. Kociuszki i swoim agentem w Centralnym Biurze Komunistw Polskich w ZSRR.
W 1946 roku przesza na emerytur. Trzykrotnie odznaczona Orderem Lenina, a w 1955 r. polskim
Orderem Sztandaru Pracy I kl.
Do Polski komunistycznej nie wrcia, ale odwiedzia j trzykrotnie, jako oficjalny go reimu komunistycznego: w 1948 - (z okazji powstania PZPR), w 1950 (sprowadzenie prochw J. Marchlewskiego
z Moskwy do Warszawy) i 1951 (obchody 25-lecia mierci jej ma Feliksa Dzieryskiego).
W 1969 wydano w tumaczeniu na jzyk polski jej wspomnienia zatytuowane Lata wielkich bojw,
(opublikowane przez oficyn Ksika i Wiedza w 1969 r.).
Zmara jako zasuona dziaaczka komunistyczna przeywszy o 42 lata swojego maonka.
Wadysaw Sia-Nowicki
(ur. 22 czerwca 1913 w Warszawie, zm. 25 lutego 1994 tame) adwokat , dziaacz polityczny, dziaacz opozycji
antykomunistycznej w PRL, uczestnik wojny obronnej Polski w 1939, onierz Armii Krajowej oraz Zrzeszenia
"Wolno i Niezawiso", wsppracownik KOR, sdzia Trybunau Stanu w latach 19921993, wsptwrca i
pierwszy prezes Chrzecijasko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy.
Sw dziaalno w AK kontynuowa w Zrzeszeniu "Wolno i Niezawiso" w Lublinie, gdzie w latach

19451946 by take wiceprezesem zarzdu wojewdzkiego Stronnictwa Pracy. Zosta aresztowany wraz
z podkomendnymi 16 wrzenia 1947 w Nysie podczas prby ucieczki na Zachd. W czasie ledztwa by
torturowany. Podczas niejawnej rozprawy 3 listopada 1948 w Wojskowym Sdzie Rejonowym w
Warszawie, oprcz Wadysawa Siy- Nowickiego i mjr. Hieronima Dekutowskiego, na awie oskaronych zasiedli ich podkomendni: kpt. Stanisaw ukasik ps. "Ry", por. Jerzy Miatkowski ps. "Zawada"
adiutant, por. Roman Groski ps. "bik", por. Edmund Tudruj ps. "Mundek", por. Tadeusz Pelak ps.
"Junak", por. Arkadiusz Wasilewski ps. "Biay". Wszyscy oskareni dla ponienia przebrani byli w
mundury Wehrmachtu. Zostali skazani na kar mierci przez Wojskowy Sd Rejonowy w Warszawie.
Trafi do celi dla "kaesowcw", gdzie przebywao wwczas ponad sto osb. Na przeomie stycznia i
lutego 1949 podjli oni prb ucieczki postanowili wywierci dziur w suficie i przez strych dosta si
na dach jednopitrowych zabudowa gospodarczych, a stamtd zjecha na powizanych przecieradach i
zeskoczy na chodnik przy ulicy Rakowieckiej. Kiedy do zrealizowania planu zostao ledwie kilkanacie
dni, jeden z winiw kryminalnych uzna, e akcja jest zbyt ryzykowna i wsypa uciekinierw, liczc na
zagodzenie wyroku. Wadysaw Sia-Nowicki i Hieronim Dekutowski trafili na kilka dni do karceru,
gdzie siedzieli nago, skuci w kajdany.
Bolesaw Bierut dziki wstawiennictwu spowinowaconej z rodzin Nowickich Aldony Dzieryskiej, siostry Feliksa Dzieryskiego (dwaj bracia Dzieryskiego oenili si z dwiema siostrami
ojca Wadysawa Siy-Nowickiego), zamieni mu wyrok na doywocie. Na pozostaych
385
wsposkaronych w sprawie wykonano w dniu 7 marca 1949 kar mierci w warszawskim

wizieniu mokotowskim. Wyrok doywocia odbywa w Warszawie, Rawiczu, Wronkach i Strzelcach
Opolskich. Z wizienia wyszed w wyniku amnestii 1 grudnia 1956. Zosta zrehabilitowany w 1957.
Po wyjciu z wizienia by obroc w procesach rehabilitacyjnych onierzy AK i WiN. Od 1961 dziaa
w warszawskim Klubie Inteligencji Katolickiej. By doradc prawnym Episkopatu Polski.
By obroc w procesach politycznych m.in. KOR, KPN a take czonkw "Solidarnoci" w okresie
stanu wojennego. Od 1980 by doradc NSZZ "Solidarno". Od 1986 by czonkiem Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczcym Rady Pastwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Wojciechu Jaruzelskim.
Na jej forum domaga si wyjanienia okolicznoci zbrodni katyskiej. Wchodzi w skad wadz
Chrzecijasko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy (w latach 19891992 prezes), ktre reaktywowa w
lutym 1989.
Bra udzia w obradach Okrgego Stou (od 6 lutego do 5 kwietnia 1989) po stronie koalicyjnorzdowej. W trakcie obrad wnioskowa o uczczenie minut ciszy zamordowanych w tym samym roku
ksiy Stefana Niedzielaka i Stanisawa Suchowolca (wypowied ta zostaa ocenzurowana w relacji
TVP) Pracowa jako osoba niezalena w Zespole do Spraw Reform Politycznych. Jako kandydat
niezaleny bra udzia w wyborach do Sejmu kontraktowego, przegrywajc rywalizacj w swoim okregu
z Jackiem Kuroniem. W wyborach parlamentarnych w 1991 bez powodzenia kandydowa do Sejmu z
listy Chrzecijaskiej Demokracji.
Zosta pochowany na Cmentarzu Powzkowskim.
DYNASTIA GRAFF
Alicja Graff z domu Fuks
(ur. 20 czerwca 1917, zm. 20 grudnia 2005 w Warszawie) stalinowska prokurator wojskowa, wicedyrektor
Departamentu III Prokuratury Generalnej. Zbrodniarka stalinowska, zdrajczyni Polski. ona prokuratora
Kazimierza Graffa.
Przed II wojn wiatow ukoczya prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W 1953 podpisaa si pod
pismem do naczelnika wizienia na Rakowieckiej, ktre informowao o terminie wykonania wyroku
mierci na generale Augucie Emilu Fieldorfie. Kiedy po latach rodzina bohatera Polski Podziemnej
napisaa do niej list z prob o wyjanienie okolicznoci mierci gen. Fieldorfa, Graff nie odpisaa. Nie
zdobya si na odpowied na pytanie: jak zgin legendarny szef Kedywu Komendy Gwnej Armii
Krajowej, ani na adne inne pytanie o swoj przeszo i rol w stalinowskim systemie bezprawia.
Choby na sowo: przepraszam. Nadzorowaa take spraw bezprawnego aresztowania przez bezpiek
pk. Wacawa Kostka-Biernackiego.W pimie z 19 listopada 1953 roku Graff wymieniaa zarzuty wobec
Biernackiego: "Od 1931 r. do 31 sierpnia 1939 r. w zwizku z wykonywaniem urzdu wojewody nowoJohn Luky Alfabet Yelity PRL 3. Dynastie
386
grdzkiego i poleskiego na terenie tych wojewdztw realizowa polityk sanacyjnego rzdu faszystowskiego dawienia rewolucyjnego ruchu mas pracujcych miast i wsi oraz wynaradawiania ludnoci
ukraiskiej i biaoruskiej. (...) Nadzorowa znajdujcy si na podlegym mu terenie obz w Berezie Kartuskiej, bdcy zorganizowanym orodkiem wyniszczania dziaaczy ruchu robotniczego". Dalej prokurator
przywoaa suche liczby: "Pocztek kary dnia 9.XI.1945 r., koniec kary 9.XI.1955 r. (...) pozostao do
odbycia 2 lata wizienia [10 kwietnia 1953 roku Sd Wojewdzki w Warszawie skaza Wacawa KostkaBiernackiego na kar mierci, zamienion potem na 10 lat wizienia, z zaliczeniem aresztu ledczego ".
Pk Wacaw Kostek-Biernacki zmar w maju 1957 roku, niecae dwa lata po odbyciu caej, 10-letniej kary
w wizieniu
Kazimierz Graff
(ur. 11 listopada 1917 w Warszawie) ydowski prawnik, stalinowski prokurator. Zbrodniarz stalinowski,
zdrajca Polski.
Urodzony w rodzinie ydowskiej, jako syn kupca Maurycego Graffa i nauczycielki Gustawy z domu
Simonberg. Przed II wojn wiatow absolwent prawa na Uniwersytecie Warszawskim; by dziaaczem
antypolskiego Komunistycznego Zwizku Modziey ycie oraz przewodniczcym Warszawskiego
Akademickiego Komitetu Antygettowego z jego ramienia (19371938). Wraz z on Alicj Graff od
1946 oskara wielu onierzy Armii Krajowej, m.in. Stanisawa Sojczyskiego ps. Warszyc, rozstrzelanego w 1947, oraz kolejnych 12 onierzy AK skazanych na mier w cigu trzydniowego procesu
przez sd w Siedlcach. Ju nastpnego dnia Graff wyda rozkaz rozstrzelania skazanych AK-owcw, "aby
nie zdyli zoy przysugujcej im z mocy prawa proby o uaskawienie" W 1967 zwolniony z
prokuratury wojskowej. Od tej pory pracowa jako adwokat i radca prawny (m.in. w przedsibiorstwie
Telkom w latach 19711997). 18 padziernika 2007 oskarony przez Instytut Pamici Narodowej za
sprzeczne z prawem PRL aresztowanie Stanisawa Figurskiego.
Funkcj zastpcy Naczelnego Prokuratora Wojskowego Kazimierz Graff peni do listopada 1951 roku.
Nastpnie, do 1968 roku, kierowa Prokuratur Warszawskiego Okrgu Wojskowego. By znany z tego,
e nagle, jako wysannik wyszych czynnikw, pojawia si na rozprawach sdowych. W trakcie jednego
z takich procesw miejscowy prokurator po konsultacjach z nim oraz "korespondencji" przy uyciu podawanych pod stoem karteczek wnis o jak najszybsze zakoczenie rozprawy. Gdy sd doszed do
wniosku, e spraw naley jednak kontynuowa, "pk Graff da otwarcie wyraz niezadowoleniu z tej
decyzji sdu, uciekajc si nawet do osobistych uszczypliwych uwag".Kazimierz Graff zasyn jako
wspautor aktu oskarenia w sprawie generaa Stanisawa Tatara i innych oficerw WP, majcej wykry
"imperialistyczny spisek w wojsku". Pismo powstao na polecenie Bieruta. Historyk wojskowoci Jerzy
Poksiski napisa, e akt oskarenia "by dokumentem politycznym. Stanowi wykadni merytoryczn i
metodologiczn dla niszych szczebli machiny represyjnej pastwa. Z tego wzgldu przygotowaniem i
zawartymi w nim treciami byy zainteresowane najwysze czynniki w pastwie".Najwysze czynniki w
387
osobach Bieruta i Bermana nie zaakceptoway jednak tez oskarycielskich, uznajc, e zawieraj zbyt
wiele "mielizn politycznych", a niektre fragmenty okrelono wrcz jako naiwne. Tym razem Graff najwyraniej przesadzi w swoim politycznym lizusostwie. Nad nastpn wersj oskarenia pracowali ju
ludzie z departamentu ledczego MBP - Anatol Fejgin i Jzef Goldberg-Raski. Po 1968 roku,
Kazimierz Graff zosta usunity z prokuratury wojskowej i dwa lata pniej rozpocz praktyk
adwokack. W 1997 roku, na wniosek rodziny jednego ze straconych, zosta skrelony z listy adwokatw.
Pk Kazimierz Graff od lat mieszka w centrum Warszawy, a z tytuu swoich "zasug" dostawa od pastwa
4 tys. emerytury.
Krystyna Izdebska
Crka Alicji i Kazimierza Graffa oraz ona znanego prawnika, autora podrcznikw akademickich, Huberta
Izdebskiego.
Hubert Ireneusz Izdebski

(ur. 19 wrzenia 1947 w Warszawie) prawnik, profesor nauk prawnych, historyk idei i prawa, teoretyk
administracji, specjalizujcy si w opracowywaniu projektw ustaw i zagadnieniach samorzdowych, radca
prawny i adwokat.
Uczestniczy w pracach nad reform administracji publicznej w latach 19911994, 19951997, 1998.
Autor projektu drugiej ustawy samorzdowej dla miasta stoecznego Warszawy. Wsptworzy projekt
ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie. Autor i wspautor wielu publikacji z
zakresu prawa administracyjnego, historii myli politycznej i prawnej, historii ustroju i prawa, prawa
cywilnego, konstytucyjnego oraz teorii i filozofii prawa. Jest wykadowc Collegium Civitas w
Warszawie oraz Krajowej Szkoy Administracji Publicznej.
Agnieszka Graff
Crka Alicji i Kazimierza Graffa (ur. 1970) ydowska pisarka, tumaczka i publicystka ydowskiego pochodzenia, zwizana z ruchem feministycznym.Czonkini zespou lewackiej "Krytyki Politycznej".
Studiowaa na angielskim University of Oxford, w Amherst College w stanie Massachusetts w USA i w

warszawskiej Szkole Nauk Spoecznych PAN. W 1999 doktoryzowaa si z literatury angielskiej. Pracuje
w Instytucie Ameryk i Europy Uniwersytetu Warszawskiego, wykada rwnie na gender studies.
Autorka wielu esejw i felietonw (publikowanych m.in. w "Gazecie Wyborczej", "Literaturze na wiecie" i "Zadrze"). Wspzaoycielka Porozumienia Kobiet 8 Marca, wraz z ktrym organizuje coroczne
388
Manify. Czonkini Rady Programowej Programu Spraw Precedensowych w Helsiskiej Fundacji Praw
Czowieka. Bada zwizki midzy homofobi a antysemityzmem.
Bernard Osser
Fotograf i korespondent prasy francuskiej prywatnie m Agnieszki Graff.
DYNASTIA HOLLAND
Henryk Holland
(ur. 8 kwietnia 1920 w Warszawie, zm. 21 grudnia 1961 tame) ydowski socjolog, dziennikarz, publicysta,
kapitan Ludowego Wojska Polskiego, kolaborant sowiecki, stalinista, karierowicz PRL, zdrajca Polski.
Od 1932 do 1936 dziaa w organizacji skautowej Haszomer Hacair. W 1934 zosta czonkiem Rewolucyjnego Zwizku Modziey Szkolnej, a rok pniej do antypolskiego Komunistycznego Zwizku
Modziey Polskiej. Nastpnie wstpi rwnie do antypolskiej Komunistycznej Partii Polski. Po 1939
przedosta si do Lwowa, gdzie wsppracowa z sowieckimi redakcjami "Czerwonego Sztandaru" i
"Modziey Stalinowskiej". W 1943 wzi udzia w pierwszym zjedzie stalinowskiego Zwizku Patriotw Polskich.
Podczas wojny suy w Armii Czerwonej, a w 1943 zosta przyjty w stopniu porucznika do Ludowego Wojska Polskiego. W lutym 1944 zosta instruktorem w Wydziale Polityczno-Wychowawczym 2
Dywizji Piechoty. W listopadzie tego samego roku dosta awans na kapitana. Od 1944 do 1947 by
redaktorem naczelnym tygodnika "Walka Modych". Dziaa w Zwizku Walki Modych. W 1948 zosta
czonkiem zarzdu gwnego Zwizku Modzie Polskiej oraz redaktorem "Trybuny Wolnoci". By
autorem wielu napastliwych artykuw prasowych pod adresem AK oraz podziemia antykomunistycznego. Prowadzi walk ideologiczn z przedstawicielami nauki polskiej wystpujc m.in.
przeciwko Lwowsko-Warszawskiej Szkole Filozoficznej, podsycajc atmosfer oskare
ideologicznych skutkujcych aresztowaniami i innymi represjami.
Nalea do Polskiej Partii Robotniczej, a nastpnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
W roku akademickim 1946/1947 Holland rozpocz studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim,
czc je z karier partyjn, pen oddania stalinowskiej ideologii. By prawdziwie bezwzgldny wobec
domniemanych wrogw ludu, kiedy Komitet Uczelniany rozpatrywa spraw usunicia aktywisty, ktry
w ankiecie personalnej zatai, e jego ojciec by przedwojennym policjantem, Holland powiedzia, i w
student jest przykadem niebezpiecznego wroga, ktry wkrad si w szeregi naszej partii, i zaproponowa, aby organizacja partyjna powiadomia o swojej uchwale wadze bezpieczestwa.
389
Donosicielsk propozycj Hollanda zebrani z Komitetu Uczelnianego zaakceptowali jednomylnie. Nie

wiadomo, jaki los spotka studenta w ten sposb poleconego UB.
Szczeglnie haniebnym epizodem w yciu Hollanda by jego udzia w grupie omiu studentw, czonkw
PZPR, ktrzy wystpili w marcu 1950 r. z brutalnym, publicznym atakiem i donosem na synnego
filozofa profesora Wadysawa Tatarkiewicza, studenci ci wystosowali list otwarty do prof.
Tatarkiewicza, protestujc przeciwko rzekomemu dopuszczeniu na prowadzonym przez niego
seminarium do czysto politycznych wystpie o charakterze wyranie wrogim budujcej socjalizm
Polsce i tolerowaniu ich. Inicjatywa ta, niewtpliwie inspirowana przez wadze partyjne, bya zapewne
elementem intrygi prowadzcej do odebrania profesorowi kilka miesicy pniej prawa wykadania i
prowadzenia zaj.
Wrd omiu autorw haniebnego listu otwartego, ktry spowodowa ostateczne usunicie prof. W.
Tatarkiewicza z uczelni, byli m.in. Henryk Holland i jego ona Irena Rybczyska, Bronisaw Baczko i
Leszek Koakowski.
Jako wielce zaufany towarzysz zosta oddelegowany we wrzeniu 1949 r. na najsynniejszy stalinowski
proces pokazowy proces Lszl Rajka na Wgrzech. Rajk, jeden z najbardziej fanatycznych
wgierskich komunistw, by przez kilka lat ministrem spraw wewntrznych, zajadle tpicym
prozachodnich oponentw komunizmu. W partii komunistycznej cieszy si szczeglnie du
popularnoci jako rodzimy Wgier i dlatego by tym bardziej znienawidzony przez dyktatorsko rzdzc
Wgrami ydowsk grup kierownicz na czele z Mtysem Rkosim. Rajka oskarono o antysowiecki
nacjonalizm i titoizm, torturami wymuszono na nim przyznanie si do rzekomych win i powieszono
przed oknem celi, w ktrej siedziaa jego ona.
Holland, fanatycznie nastawiony na rozpraw z nacjonalistami, z tym wiksz luboci relacjonowa
dla Polskiego Radia przebieg procesu wgierskiego nacjonalistycznego odchyleca. By to jeden z
najpodlejszych wyczynw w jego yciu. Warto doda, e Holland wzi bardzo czynny udzia w
propagandowej kampanii przeciw odchyleniu prawicowo-nacjonalistycznemu w Polsce. Z furi
atakowa Gomuk
W padzierniku 1950 r. Holland rozpocz studia doktoranckie w Katedrze Historii Filozofii, osawionej
kuni kadr marksistowskich Instytutu Ksztacenia Kadr Naukowych przy KC PZPR. W 1953 r.
publikuje sw najohydniejsz prac, faktycznie paszkwilancki atak na niemogcego si broni, bo
nieyjcego od 1938 r. synnego filozofa profesora Kazimierza Twardowskiego Legenda o Kazimierzu
Twardowskim. Zaatakowa filozofi prof. Twardowskiego za rzekome ubstwo teoretyczne, pitnowa
j jako filozofi skrajnie obskuranck, fideistyczn, klechowsk. Profesora Twardowskiego nazwa
fideist zalatujcym zakrysti. Z furi atakowa wszystkich tych, ktrzy chwalili dokonania naukowe
prof. Twardowskiego przed wojn, demaskujc ich jako rzekomych faszystw.
W 1954 r. Holland przeszed byskawiczn ewolucj pogldw. W nastpnych latach, w czasie zajadego
konfliktu midzy frakcjami wewntrzpartyjnymi ydw (puawian) i chamw (natoliczykw)
przyczy si oczywicie do frakcji puawian. Przyjani si z czoowymi przywdcami puawian, m.in. z
390
L. Kasmanem, A. Starewiczem, A. Alsterem, J. Finkelszteinem, R. Zambrowskim. 12 listopada 1961 r.

doszo do spotkania H. Hollanda z korespondentem francuskiego Le Monde Jeanem Wetzem i jego
on.
Zapocztkowao ono cig wydarze, ktry doprowadzi do tragicznej mierci H. Hollanda. Podczas
spotkania, ktre odbyo si w mieszkaniu Wetzw, Holland ujawni zasyszane od jednego z dziaaczy
partyjnych rewelacje Nikity Siergiejewicza Chruszczowa o okolicznociach mierci Stalina i obalenia
Berii. Holland popeni ogromn nieostrono, poniewa mieszkanie Wetzw, w ktrym odbywaa si
rozmowa, byo dobrze zabezpieczone radiofonicznie z pomoc podsuchu urzdzonego przez MSW. Po
ogoszeniu przez Wetza w Le Monde rewelacji zasyszanych od Hollanda, Wadysaw Gomuka wpad
w straszliw irytacj, podsycan przez sugestie moczarowcw nieznoszcych puawian. Gomuk
rozwcieczya groba zarzutw z Moskwy, e z Polski wyciekaj na Zachd komunistyczne tajemnice,
takie jak wspomniane zwierzenia Chruszczowa na XXII Zjedzie Komunistycznej Partii Zwizku
Radzieckiego o okolicznociach obalenia Berii.
W rezultacie ledztwa podjtego przez MSW 19 grudnia 1961 r. aresztowano Hollanda. Holland nie
ukrywa faktw i zoy obszerne zeznanie. Nie spodziewa si sankcji prokuratorskiej, myla, e moe
go spotka tylko kara partyjna za niedyskrecj. Tym bardziej wstrzsna nim wiadomo, e moe grozi
mu co najmniej 5 lat wizienia na podstawie drakoskiego dekretu o stanie wojennym. W takich
warunkach doszo 21 grudnia 1961 r. do samobjczego skoku Hollanda z okna jego mieszkania podczas
rewizji prowadzonej przez SB.
Aresztowanie i zarzut z art. 7 Maego Kodeksu Karnego oznaczay cios w plany yciowe Hollanda, ktry
w 1962 r. mia wyjecha na atrakcyjne 6-miesiczne stypendium Fundacji Forda. Wszystko to miao teraz
zosta przekrelone. Do tego dosza trudna sytuacja osobista po rozwodzie z I. Rybczysk, poczucie
osamotnienia i nasilenie choroby nerek.
Nalea do antypolskich - Polskiej Partii Robotniczej, a nastpnie do Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej.
onaty z dziennikark Iren Rybczysk. Ojciec reyserek filmowych: Agnieszki Holland i Magdaleny
azarkiewicz.
Irena Rybczyska-Holland
(ur. 20 kwietnia 1925 w ucku) - dziennikarka i publicystka.
W 1945 bya nauczycielk szkoy w Budziszewicach. Przez dwa lata, do 1947 pracowaa w Naczelnym
Komitecie Wykonawczym Stronnictwa Ludowego. W latach 1946-1950 studiowaa na Wydziale
Dziennikarskim Akademii Nauk Politycznych, ponadto na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu
Warszawskiego (filozofia; nieukoczone). W tym czasie bya te redaktor naczeln pisma "Wolna
Wiciowa Gromada". W 1948 bya redaktor naczeln "Nowej Wsi" (potem pracowaa tam rwnie od
391
1950 do marca 1968). W latach 1949-1950 w redakcji owiatowej Polskiego Radia. Od 1968 do 1973 r.
pracowaa w miesiczniku "Ty i Ja". W latach 1973-1980 w miesiczniku "Magazyn Rodzinny". W 1981
r. wspuczestniczya w zakadaniu Komitetu Ochrony Praw Dziecka.
Jej pierwszym mem by Henryk Holland (z ktrym ma dwie crki: Agnieszk Holland i Magdalen
azarkiewicz), drugim - Stanisaw Brodzki.
Stanisaw Brodzki
(ur. 7 grudnia 1916 r. w Karlowych Warach, zm. 18 padziernika 1990 r. w Warszawie) komunista, dziennikarz,
publicysta.
Ukoczy Wydzia Nauk Ekonomicznych i Spoecznych Uniwersytetu w Genewie (Szwajcaria). W

czasie II wojny wiatowej by m.in. redaktorem naczelnym periodyku stalinowskiego Zwizku Patriotw
Polskich na rodkowym Wschodzie pt. "Biuletyn Wolnej Polski" (1944-1945). W latach 1946-1947
attache prasowy przy Konsulacie Generalnym RP w Jerozolimie. W poowie 1947 r. repatriowany do
Polski.
W latach 1947-1948 kierownik dziau zagranicznego gazety "Gos Ludu". Od 1948 do 1957 r. kierownik
dziau kulturalnego "Trybuny Ludu". W 1956 r. zosta wybrany prezesem Stowarzyszenia Dziennikarzy
Polskich (zrezygnowa z tej funkcji po zamkniciu tygodnika "Po prostu"). W latach 1957-1967 zastpca
redaktora naczelnego tygodnika "wiat". Od 1967 do 1977 by sekretarzem redakcji "Polskich
Perspektyw". Od 1978 r. na emeryturze.
By drugim mem Ireny Rybczyskiej-Holland.
Agnieszka Holland
(ur. 28 listopada 1948 w Warszawie) ydowska reyser filmowa i teatralna, take scenarzystka filmowa,
karierowiczka PRL.
Crka Henryka Hollanda (dziaacza PZPR) i Ireny Rybczyskiej, siostra Magdaleny azarkiewicz.
Absolwentka Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie.
W 1971 ukoczya prask szko filmow (FAMU). Po powrocie do kraju wsppracowaa z
Krzysztofem Zanussim i Andrzejem Wajd. W latach 70. i 80. pojawia si na ekranie w kilku rolach
drugoplanowych (m.in. w Przesuchaniu Ryszarda Bugajskiego). W poowie lat 70. zacza tworzy
wasne filmy. Za debiut Aktorzy prowincjonalni na festiwalu w Cannes otrzymaa nagrod FIPRESCI. W
Polsce nakrcia take Gorczk i Kobiet samotn, po czym wyjechaa za granic. Od 1981 pracuje na
Zachodzie, pocztkowo w Niemczech i we Francji, a od lat 90. w Stanach Zjednoczonych. Obecnie
(2008) mieszka we Francji, w Bretanii.
392
Pocztki kariery filmowej A. Holland przypady na lata 70. czas rozwoju tzw. kina moralnego
niepokoju. Zrealizowaa wwczas m.in. takie filmy jak: Aktorzy prowincjonalni, Gorczka i
Kobieta samotna. Bya cay czas ogromnie lansowana przez Andrzeja Wajd. Ju w latach 70. zaznaczy si w twrczoci filmowej Holland bardzo silnie akcentowany feminizm, zwaszcza w telewizyjnym filmie Co za co (1977 r.). Bohaterka filmu, pani docent, rezygnuje z posiadania dzieci, bo
chce zrobi karier.
W momencie wprowadzenia stanu wojennego, 13 grudnia 1981 r., Holland przebywaa na Zachodzie.
Zdecydowaa si tam pozosta na stae, co otworzyo nowy rozdzia w jej karierze filmowej. Bardzo silnie
zostaa ona zdominowana przez komercyjno, denie do sukcesu kasowego za wszelk cen, nawet z
ewidentn szkod dla prawdy. Nader czsto Holland dawaa przy tym wyraz relatywizmowi, zacieraniu
jasnych, precyzyjnych granic midzy dobrem a zem.
W wypowiedziach, dziaaniach i twrczoci Agnieszki Holland wci zaznaczaa si wyrana niech do
religii, a w szczeglnoci do Kocioa katolickiego. Dorastaa w ateistycznym domu (rodzice byli
komunistami), pod wielkim wpywem mamy, ktra wiar w ycie pozagrobowe uwaaa za dowd
saboci czowieka, ktry nie jest w stanie udwign tragicznoci swojej kondycji. Za od ojca
pochodzcego z ydowskiej rodziny, jak sama mwi, ydowskiego dziedzictwa nie dostaa w ogle.
W swych wypowiedziach wielokrotnie atakowaa katolicyzm, szczeglnie mocno krytykujc polski
katolicyzm, twierdzia, e polska literatura () zawsze grzeszya () katolicko-patriotyczn
sztywnoci. Wyznaa te: Nie mam specjalnych sympatii ani dla katolicyzmu, ani dla Kocioa, ani
tym bardziej dla kleru.
Zarzucaa, e polski katolicyzm by zawsze filozoficznie szalenie pytki, patriotyczno-polityczny, a nie
teologiczny czy mistyczny. W 2006 r. demonstracyjnie daa szczeglny wyraz swej wrogoci do
Kocioa poprzez sfotografowanie si w koszulce z napisem Nie chodz do kocioa. Naleaa do
osb najaktywniej atakujcych synny film Mela Gibsona Pasja za rzekomy antysemityzm.. Miaa
znaczcy wpyw w nagonce na wietne dzieo Mela Gibsona "Pasja", zorganizowanej przez ks. Adama
Bonieckiego i "Tygodnik Powszechny". W czasie pseudo-dyskusji po premierze, do ktrej dopuszczono
tylko zajadych krytykantw, Holland nazwaa Jezusa Chrystusa "krwawym pulpetem", co pniej
starano si zatuszowa.
Wraz z innymi tzw. autorytetami moralnymi, w tym m.in. z Bogumi Berdychowsk, Henrykiem
Wujcem" i Sewerynem Blumsztajnem, pod patronatem KUN [Kongresu Ukraiskich Nacjonalistw]
wzia udzia w nagonce na pomnik ku czci Polakw pomordowanych przez UPA, ktry mia stan w
Warszawie. Pomnika tego w stolicy Polski nie ma do dnia dzisiejszego.
Antykatolickie fobie Agnieszki Holland znalazy bardzo wyrane odzwierciedlenie w jej twrczoci
filmowej. Poczwszy od filmu Zabi ksidza, gdzie wiadomie zdeformowaa posta ksidza Jerzego
Popieuszki i wyranie upikszya posta jego esbeckiego mordercy. W 1988 r., premier mia obraz
Agnieszki Holland "Zabi ksidza" - wsplna produkcja Francji i USA . Film, zrealizowany cztery lata po
393
mierci ks. Popieuszki, by inspirowany jego biografi. Holland nie skoncentrowaa si jednak na osobie
kapana, lecz stworzya psychologiczny thriller powicony jego zabjcy Grzegorzowi Piotrowskiemu.
"Zabi ksidza" to fikcyjna opowie o modym ksidzu Alku i o Stefanie, oficerze Suby Bezpieczestwa, ktry z premedytacj popenia zbrodni. Autorka filmu staraa si zrozumie psychologi
zabjcy i jego powicenie w nieujawnieniu zleceniodawcw mordu. Morderca ksidza wg Holland to
faktyczna ofiara i bohater jednoczenie.
W filmie Trzeci cud (1992 r.) ukazaa posta wtpicego ksidza w wtpliw wg niej religi. Zarwno
w tym filmie, jak i w innych (m.in. Julia wraca do domu) Holland staraa si upowszechnia ideologi
New Age, suc zastpowaniu religii przez wypenianie przestrzeni duchowej i religijnej w
spoeczestwach opisami zjawisk paranormalnych, rzekomych wieckich cudotwrcach, etc. W
bretoskim domu A. Holland mona znale obrzdowe meksykaskie figurki i laleczki wudu.
Jej najbardziej okrzyczany film Europa, Europa, tworzony wyranie wedug rnych uproszczonych
stereotypw. Obok ciekawej postaci gwnego bohatera Szymona Perela, modego yda ratujcego si
dziki udawaniu Niemca i dziaajcego w Hitlerjugend, obserwujemy obraz modego Polaka
oczywicie antysemity, ktry paci w kocu mierci za sw antysemick zajado i obraz oczywicie
dobrego Niemca. W Przegldzie Tygodniowym z 29 marca 1992 r. komentowano film Europa,
Europa jako kolejny dowd na to, e Agnieszka Holland () idzie na bardzo powane kompromisy z
koniunkturalnie reagujcym tzw. widzem masowym ().
Skrajna tropicielka rzekomego tzw polskiego antysemityzmu znana jest z rwnoczesnego cigego
naganiania skrajnie negatywnych uoglnie na temat Polski i Polakw.
Stwierdzaa: Nieprzyjmowanie na siebie wspodpowiedzialnoci za istniejce zo mci si rwnie
w yciu codziennym. Polacy tak si ju zyli z myl, e winni s INNI Rosja, komunici, dziejowe
fatum e stali si niemal niezdolni do stwierdzenia, e robi co le, i e powinni robi to lepiej
(). Myl, e jeli bra pod uwag t specyficznie polsk ucieczk przed odpowiedzialnoci i
kompletn ruin etosu pracy, to mona powiedzie, e Polska nie jest Europ oraz e Polacy
maj pewn skonno do niedojrzaoci (). atwo ich zmanipulowa ideologicznie. Polacy nie
mieli siy, eby skonfrontowa si ze zem w sobie. Zawsze to zo byo eksterioryzowane, zawsze zy
by inny, czy to byli Rosjanie, Niemcy, komunici, czy ydzi. Ostatnio te kompleksy si wrcz legalizuje, na przykad wprowadzajc absurdalny i haniebny artyku do nowej ustawy lustracyjnej,
przewidujcy kar wizienia za publiczne pomawianie narodu polskiego o zbrodnie (). Polacy
zawsze mieli skonno do zrzucania winy na innych i nieprzyjmowania odpowiedzialnoci za
wasne decyzje.
Upowszechniajc w swych wywiadach skrajnie uczerniony obraz Polski i Polakw, Holland dziwnie
zapomina, e zostaa wylansowana najpierw w Polsce [w duej mierze przez ukady ojca ale nie tylko] i
wanie tym tak atakowanym przez ni Polakom zawdzicza swe pierwsze docenienie, zanim zostaa
zauwaona w wiecie. Dosadnie przypomniaa o tym Holland i innym zniesmaczonym polskimi
barbarzycami twrcom publicystka Teresa Kuczyska, piszc w tekcie Twrcy na kozetce Freuda
394
(Tygodnik Solidarno z 8 grudnia 2006 r.): Wszyscy polscy twrcy, ktrzy robili i robi kariery za
granic, najpierw zdobyli uznanie i saw w kraju. Uznanie tych rodakw, ktrymi tak gardz. () Zatem
panie i panowie twrcy, ktrzy tak wybrzydzacie na ten kraj, na rodakw. Jeeli tak plujecie w nich, to
plujecie na samych siebie. Bo to oni zrobili z was tych, ktrymi jestecie. Uznanych pisarzy, malarzy,
reyserw.
Tak naprawd wypyna w Polsce dziki ukadom ojca, czoowego stalinisty w Polsce a pniej bya
regularnie nominowana do wszystkich moliwych konkursw z rnymi efektami ale nigdy nie udao si
jej zdoby najwaniejszej czyli .Oskara, co doprowadza ja atakw furii i zazdroci.
Tak te byo w 2012 roku gdzie jej film W ciemnoci przegra zArtyst Michela Hazanaviciusa,
Holland na to zareagowaa wciek zazdroci "Akademia popenia harakiri"- Jestem w lepszej
sytuacji ni Martin Scorsese. Przegraam z naprawd dobrym filmem, a nie jak idiotyczn
wydmuszk [czyli filmem "Artysta"]. Akademia popenia dzi harakiri, bo nastpna transmisja
bdzie miaa o 20 procent mniejsz ogldalno dodaa.
Zdaniem niektrych komentatorw na niekorzy filmu Holland mogo te dziaa "zmczenie Akademii
tematem Holokaustu".
Niespecjalnie spodobaa si za to Francuzom wypowied Agnieszki Holland, ktra nazwaa film
Hazanaviciusa "idiotyczn wydmuszk".
Idiotyczna wydmuszka? Kiedy kto mwi takie rzeczy o zwycizcy, to znaczy, e nie potrafi godnie
przegrywa. Trzeba mie troch szacunku dla konkurentw, ktrzy maj inn wizj kina. Nawet Pitt i
Clooney zachowali si fair play i pogratulowali Jeanowi Dujardinowi. Film "Artysta" jest bardzo
odwany artystycznie. Do tego, wbrew pozorom, bardzo aktualny, cho jego akcja rozgrywa si na
przeomie lat 20. i 30. Pokazywan na ekranie rewolucj, jak byo powstanie kina dwikowego, mona
porwna do nowych technologii internetowych, do ktrych starsze pokolenia nie mog si przyzwyczai.
Kryzys z 1929 roku przypomina natomiast to, co dzieje si dzisiaj w eurolandzie. Do tego niema komedia
jest prawdziwym wyzwaniem dla wspczesnych aktorw. Ale s ludzie, ktrzy tego nie rozumiej Tak to
skomentowali jej wypowied Francuzi.
Laco Adamk
wac. Ladislav Adamk (ur. 25 grudnia 1942 w miejscowoci Mala Hradna) sowacki reyser teatralny, filmowy
i operowy.
Autor widowisk telewizyjnych. W Bratysawie studiowa architektur. Na Akademii Filmowej (FAMU)

w Pradze ukoczy w 1973 reyseri tam pozna wanie swoj ukochan czyli Agnieszk Holland. Od
1972 mieszka w Polsce i wsppracuje z Telewizj Polsk (by m.in dyrektorem artystycznym Programu
I), najpierw w odzi, pniej w Krakowie i Warszawie. Debiutowa w 1973 w Teatrze Telewizji, dla
ktrej przygotowa Bia zaraz Karela apka. Odtd tworzy gwnie widowiska na maym ekranie. 13
395
grudnia 2008 odbya si premiera Diabw z Loudun Krzysztofa Pendereckiego w jego reyserii, ktra
uwietnia otwarcie nowego gmachu Opery Krakowskiej.
Byy m reyserki Agnieszki Holland i ojciec reyserki Katarzyny Adamik.
Katarzyna Adamik
znana jako Kasia Adamik (ur. 28 grudnia 1972 w Warszawie) - plastyk, reyser, lesbijka. Absolwentka Wydziau
Grafiki na Akademii Sztuk Piknych w Brukseli.
Dziki ukadom i koneksjom, rodzina zrobia z niej reyserk ale nie bardzo si sprawdza w tej roli
dlatego aktywnie dziaa w ruchu feministycznym i lesbijskim. W 2012 roku ujawnia prasie tajemnic -
Jestem zakochana - mwi Kasia Adamik (40 l.). Kim jest wybranek jej serca? To kobieta! Kasia i
jej partnerka Olga Chajdas (29 l.) si nie ukrywaj. Bywaj na imprezach filmowych, trzymaj si
za rce, pozujc do zdj, umiechaj si. I wygldaj na naprawd szczliwe.
Mama Kasi jest z tego powodu bardzo dumna i szczliwa!
Jest crk reyserw: Agnieszki Holland i Laco Adamika, a take siostrzenic aktorki Magdaleny
azarkiewicz.
Magdalena azarkiewicz
z domu Holland (ur. 6 czerwca 1954 w Warszawie) reyserka i scenarzystka, crka Ireny Rybczyskiej i
Henryka Hollanda, siostra Agnieszki Holland, wdowa po reyserze Piotrze azarkiewiczu oraz matka
kompozytora Antoniego Gross-azarkiewicza.
Magdalena azarkiewicz studiowaa kulturoznawstwo na Uniwersytecie Wrocawskim (1976). W latach

1977-1978 bya kierownikiem literackim Teatru im. Jaracza w Olsztynie. W 1982 ukoczya Wydzia
Radia i Telewizji Uniwersytetu lskiego w Katowicach.
Przed laty napisaa na zamwienie niemieckiego (!) producenta Arthura Braunera scenariusz filmu
"Pogrom", opartego na wydarzeniach zbrodni kieleckiej z 4 lipca 1946 roku. Oczywicie scenariusz ten
by jak najdalszy od przypomnienia roli faktycznych NKWD-owskich i ubeckich sprawcw tej
komunistycznej zbrodni. Znana jest rwnie z szukania komercyjnego rozgosu za wszelk cen. Synny
by kiedy jej pomys na promocj jednego ze swych filmw za pomoc nagonienia w ramach reklamy
krtkiego fragmentu, nacechowanego ordynarn, obsceniczn erotyk. Kilka stacji telewizyjnych,
skdind dalekich od prawicy, odrzucio wymylon przez M. azarkiewicz reklam, uznajc ja za
pornograficzn i wyzut z wszelkiego gustu
396
Piotr Antoni azarkiewicz

ll
Object 2
(ur. 13 marca 1954 w Cieplicach lskich, zm. 20 czerwca 2008 w Warszawie) reyser, scenarzysta, aktor oraz
producent filmowy.
Absolwent II LO im. C.K. Norwida w Jeleniej Grze. W 1977 ukoczy filologi polsk na Uniwersytecie Wrocawskim, a 4 lata pniej uzyska dyplom na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu
lskiego.
azarkiewicz pracowa jako asystent przy Kobiecie samotnej Agnieszki Holland, Prognozie pogody
Antoniego Krauze. Nastpnie zrealizowa kilka filmw dokumentalnych. Jego debiutem fabularnym by
film Kocham kino. By rwnie wieloletnim reyserem programu Bezludna wyspa w TVP2.
W 1995 r. z werw doczy si do nagonki na program W. Cejrowskiego "WC Kwadrans", w sposb
szczeglnie agresywny oskarajc go o krzewienie ideologii faszystowskiej. Jako czonek Rady Nadzorczej Telewizji Polskiej SA azarkiewicz skierowa 10 marca 1995 r. do Krajowej Rady Radiofonii i
Telewizji list: "Wojciech Cejrowski ly i wymiewa ludzi o innych ni on pogldach (...). Ulubionym
celem przemiewczych atakw Cejrowskiego s wybrane doniesienia z prasy, gwnie zagranicznej
- opisujce wszelkiego rodzaju zdarzenia wykraczajce poza mentalno kotuna (...). Co stoi za
'WC Kwadransem'? Mentalno szeroko rozumianego kotuna (...) tego samego, ktry jest zawsze
wrogiem postpu (...) tego, ktry sprawia, e cigle jeszcze istniej wielkie poacie Ciemnogrodu
(...). 'WC Kwadrans' budzi moje najgbsze oburzenie i wywouje odraz. Nie mog poj, jak to
moliwe, by w Telewizji Polskiej pojawia si audycja, ktrej prowadzcy w jawny sposb propaguje ideologi faszystowsk..."
Atak Piotra azarkiewicza na Wojciecha Cejrowskiego zosta wsparty przez wystosowany rwnie do
KRRiT list jego syna Antoniego azarkiewicza wraz z 60 podpisami uczniw i nauczycieli liceum, do
ktrego uczszcza.
Przypomnijmy tu, e Cejrowski zareagowa na napa P. azarkiewicza skierowaniem sprawy do sdu. W
pierwszej instancji azarkiewicz zosta skazany wyrokiem nakazujcym mu przeproszenie Cejrowskiego
za "obraliwe sowa i nieprawdziwe zarzuty". Sprawa cigna si jednak dalej w rnych instancjach i
ostatecznie zakoczya uwolnieniem azarkiewicza od zarzutw dziki "odpowiedniej" prawnopolitycznej decyzji Sdu Najwyszego.
Podobnie jak ona i szwagierka azarkiewicz rwnie stara si maksymalnie demaskowa rzekomy
"polski antysemityzm". Nakrci w tym celu m.in. film "W rodku Europy" na temat pogromu ydw w
miasteczku na wschodzie Polski. W innym filmie "Polowanie na czarownice" pitnowa rzekomo
"szalejc" na pocztku lat 90. w Polsce "dyskryminacj i homofobi oraz "wyrni si" rwnie
gwatownym wystpieniem podczas tzw. Marszu Rwnoci
By mem Magdaleny azarkiewicz oraz ojcem Antoniego azarkiewicza i Gabrieli azarkiewicz.
397
Antoni azarkiewicz
(rwnie jako Antoni Gross-azarkiewicz) (ur. 12 marca 1980 w Warszawie) kompozytor i aktor z rodu Hollandazarkiewicz.
W 1995 roku wspar atak swojego ojca - Piotra azarkiewicza na Wojciecha Cejrowskiego przez wystosowanie do
KRRiT specjalnego listu wraz z 60 podpisami uczniw i nauczycieli liceum, do ktrego uczszcza ktrzy chcieli
usun z telewizji program WC Kwadrans - Wojciecha Cejrowskiego.
Dziki nazwisku by wielokrotnie nominowany do Polskiej Nagrody Filmowej, tworzy midzy innymi
muzyk filmow i teatraln. Skomponowa muzyk do filmu swojej ciotki Agnieszki Holland W ciemnoci.
Jest synem klanu reyserw Magdaleny azarkiewicz i Piotra azarkiewicza, wnukiem stalinisty
Henryka Hollanda, siostrzecem Agnieszki Holland.
Gabriela azarkiewicz
Jest crk Magdaleny azarkiewicz i Piotra azarkiewicza.
DYNASTIA KOMOROWSKICH
Osip Szczynukowicz
Dziadek hrabiego Bronisawa Komorowskiego, niejaki Osip Szczynukowicz to rezun oddelegowany przez
Sowiecki Rewolucyjny Komintern do dywersji na terenach pozaborowych, odebranych Rosji Traktatem
Wersalskim.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej, dziadek Komorowskiego by czekist w armii Tuchaczewskiego i

po sromotnym laniu w bitwie nad Niemnem w 1920r. dosta si do polskiej niewoli. Zachowaa si jego
kartoteka jeca wojennego.
W padzierniku 1920 dziadkowi Komorowskiego udao si zbiec i schroni si na Litwie w Kowaliszkach
u polskiej szlachty o nazwisku Komorowscy. Waciciele majtku zginli z rk Rosjan, a Szczynukowicz
przywaszczy sobie ich nazwisko. Tam w roku 1925 narodzi si Zygmunt Leon Komorowski, ojciec
Bronisawa Marii.
Zygmunt Leon Komorowski

(ur. 11 kwietnia 1925 w Kowaliszkach, zm. 27 wrzenia 1992) afrykanista, socjolog, antropolog, profesor,
dyplomata, onierz Armii Krajowej i nastpnie komunistycznego Ludowego Wojska Polskiego, poeta.
398
Po wyparciu Niemcw z Litwy przez Armi Czerwona pod koniec roku 1944 Zygmunt Leon Komorowski wstpuje do wojska polskiego do armii Berlinga. Suy w 12 Koobrzeskim Puku Piechoty i
byskawicznie awansuje na stopie oficerski.
Bronisaw Komorowski na temat swojego ojca, pisze: Zygmunt Komorowski, mj ojciec (1925-1992),
za czasw tzw. pierwszej okupacji sowieckiej i za okupacji niemieckiej dziaa w konspiracji (pseudo
Kor), a od jesieni 1943 roku by w AK. Pod koniec wojny ojciec przebija si do Polski razem z
upaszk. Zapali go bolszewicy z broni w rku, ale nie rozstrzelali(?) jak stu innych, tylko wsadzili do
wizienia. Za zoty piercionek babuni stranik wyprowadzi go z celi, z ktrej winiowie trafiali pod
stienku, do takiej w ktrej siedzieli rekruci do armii Berlinga.
Tajemnic jest to, e oto onierz AK z oddziau upaszki, miertelnego wroga Sowietw i polskich
zdrajcw, zapany z broni w rku, w cigu paru miesicy zostaje oficerem L.W.P.
Jeeli fakty podane przez Bronisawa Komorowskiego, e jego ojciec by w oddziale upaszki s
prawdziwe, to jedynym wytumaczeniem tej tajemnicy jest to, e Zygmunt Leon Komorowski, ojciec
Bronisawa by sowieckim agentem!
Od jesieni 1943 walczy jako partyzant w 3 i 6 brygadzie Armii Krajowej pod pseudonimem Cor. Pniej
suy w 12 Koobrzeskim Puku Piechoty Ludowego Wojska Polskiego, koczc wojn w stopniu podporucznika pod Dreznem.
Po wojnie by pracownikiem naukowym Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizowa si w socjologii i
antropologii kulturowej Afryki. W latach 19911992 peni funkcj ambasadora RP w Bukareszcie.
29 wrzenia 1946 r. w odzi polubi Jadwig Szalkowsk (ur. 1921), crk Antoniego i Czesawy z
Zieliskich. Mieli trjk dzieci, w tym jednego syna, pniejszego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Bronisawa Komorowskiego.
Bronisaw Maria Komorowski

(ur. 4 czerwca 1952 w Obornikach lskich) polityk, z wyksztacenia historyk, polityk, od 6 sierpnia 2010
prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W okresie PRL dziaacz lewackiej tzw. opozycji demokratycznej. Pose na
Sejm I, II, III, IV, V i VI kadencji. Minister obrony narodowej w rzdzie Jerzego Buzka, na pocztku lat 90.
wiceminister w tym resorcie. Wicemarszaek Sejmu V kadencji, od 2007 Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej VI kadencji. Hobbystycznie zajmuje si mylistwem.
Jest wsptwrc i wyznawc tzw. Kamstwa Woyskiego mwicego e za ludobjstwo 160.000

Polakw na terenie Woynia i Maopolski Wschodniej II RP dokonanego przez ukraiskie bandy OUNUPA ponosi odpowiedzialno NKWD i Sowieci a nie ukraiscy nacjonalici.
Stwierdzi on:
Dla mnie jako syna Kresowian nie do zaakceptowania jest prba przeniesienia odpowiedzialnoci
za tragedi Kresw na kogokolwiek innego ni Sowieci. Nie wolno zapomina, e tragedia ta zaJohn Luky Alfabet Yelity PRL 3. Dynastie
399
cza si nie w lipcu 1943 r., ale 17 wrzenia 1939 r. wraz z inwazj Sowietw na Polsk.
Przerzucanie odpowiedzialnoci na kogo innego jest dziaaniem w interesie rosyjskim.
Jako marszaek Sejmu RP, najpierw skutecznie zablokowa podjcie przez Sejm uchway potpiajcej
zbrodnie UPA i oddajcej hod jej ofiarom, mimo e PSL, ktry zgosi projekt zgodzi si na wycofanie
sowa "ludobjstwo" a niedugo pniej ten sam Komorowski forsuje uchwa potpiajc II RP i
burzenie cerkwi na Chemszczynie w roku 1938. Obuda i podwjne standardy.
Zdecydowa si wzi udzia w zarzdzonych przez siebie przedterminowych wyborach prezydenckich
jako oficjalny kandydat Platformy Obywatelskiej a pomoga mu tym Tragedia Smoleska a pniej poparcie Adama Michnika.
Poparcia udzieliy mu Partia Demokratyczna demokraci.pl, Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe i
Demokratyczna Partia Lewicy.
Swoje wsparcie dla jego osoby jeszcze na etapie prawyborw wyrazili publicznie m.in. Wadysaw
Bartoszewski, Tadeusz Mazowiecki , Lech Wasa i Aleksander Kwaniewski. 14 maja 2010 gosowanie
na marszaka Sejmu na amach "Gazety Wyborczej" zapowiedzia jej redaktor naczelny Adam Michnik
ktry to uruchomi gigantyczn kampani na jego rzecz, za co te odwzajemni si pniej Komorowski
przyznajc Michnikowi....Order Ora Biaego!
W pierwszej turze wyborw prezydenckich z 20 czerwca 2010 uzyska (41,54%), zajmujc 1. miejsce
spord 10 kandydatw. Wszed do drugiej tury gosowania razem z Jarosawem Kaczyskim, ktry
uzyska poparcie na poziomie 36,46%. Otrzyma oficjalne poparcie ze strony kandydujcego w pierwszej
turze Andrzeja Olechowskiego i wspierajcego go Stronnictwa Demokratycznego. Za jego kandydatur
opowiedziaa si rwnie m.in. Unia Pracy
W drugiej turze gosowania Bronisaw Komorowski uzyska 8 933 887 gosw wanych, tj. 53,01%,
wygrywajc tym samym wybory, co zostao stwierdzone w obwieszczeniu i uchwale PKW z 5 lipca
2010. Sd Najwyszy stwierdzi wano wyborw 3 sierpnia 2010.
10-11-2010 - Prezydent Bronisaw Komorowski odznaczy Orderem Ora Biaego - Adama Michnika za
jego pomoc i poparcie w wyborach prezydenckich w 2010 roku.
Wolf i Estera Rojer

Dziadkowie Anny Komorowskiej pochodzenia ydowskiego przed wojn mieszkali w Warszawie, zginli w czasie
wojny.
Hana Rojer (Jzefa Deptua)

Matka Anny Komorowskiej.
400
Stracia rodzicw w czasie wojny. Zmienia tosamo, co nie uchronio j przed wywzk do Niemiec.
Tam wyzwolia j armia amerykaska, ale Jzefa Deptua - bo tak nazywaa si po zmianie tosamoci wrcia do Biaegostoku. Tam przy pomocy kuzynki Anny Wojszelskiej (dziaaczki Komunistycznego
Zwizku Modziey Polskiej, pniej Polskiej Partii Robotniczej i pracownika Wojewdzkiego Urzdu
Bezpieczestwa Publicznego w Szczecinie) zaatwia sobie prac w nadzorowanym przez NKWD
Urzdzie Bezpieczestwa Publicznego.
Jan Dziadzia
Ojciec Anny Komorowskiej, Jan Dziadzia, ju jako czonek Polskiej Partii Robotniczej, skoczy sub wojskow
w 1946 r., a dwa lata pniej napisa podanie o przyjcie go do pracy w Ministerstwie Bezpieczestwa Publicznego.
Ja Dziadzia Jan wsppracownik MBP zobowizuj si wiernie suy sprawie wolnej, niepodlegej i
demokratycznej Polski. Zdecydowanie zwalcza wszystkich wrogw demokracji (...) lubuj uroczycie
sta na stray wolnoci, niepodlegoci i bezpieczestwa pastwa polskiego, dy ze wszystkich si do
ugruntowania adu spoecznego opartego na wewntrznych, gospodarczych i politycznych zasadach
ustrojowych Polski Ludowej i z ca stanowczoci, nie szczdzc swoich si, zwalcza jego wrogw (...)"
cytuje zobowizanie ojca pierwszej damy "Gazeta Polska".
lubowanie to zoy w IV Departamencie Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego m.in. przed pk.
Jzefem Kratko, byym czonkiem KPP, jednym z najgroniejszych funkcjonariuszy MBP (w latach
50. by on w II Zarzdzie Sztabu Generalnego, a w 1969 r., na skutek antysemickich czystek, wyjecha do
Izraela).
Co ciekawe, ojciec Anny Komorowskiej mia opowiada swoim przeoonym o problemach z ojcem,
ktry chce studiowa Bibli oraz zwraca si z prob o polubienie Jzefy Deptuy. W 1954 roku
rodzice obecnej pierwszej damy mieli zwrci si z wnioskiem o zmian nazwiska na: Dembowscy.
Sytuacja drastycznie zmienia si na pocztku 1968 r. Do MSW zaczy napywa antysemickie donosy,
najpierw na Jzef Deptu, a pniej na Jana Dembowskiego. Ostatecznie, jak niemal wszyscy funkcjonariusze MSW, ktrych dotkna czystka antysemicka, zostali zwolnieni. W lutym 1968 r. z KSMO
musiaa odej Jzefa Dembowska. Dostaa wprawdzie pene uposaenie emerytalne, ale to bya maa pociecha dla 39-letniej emerytki. W kwietniu z MSW na takich samych warunkach i z takich samych
powodw w stopniu podpukownika zosta zwolniony z MSW ojciec Anny Komorowskiej.
Anna Komorowska
z domu Dembowska, pierwotnie Dziadzia (ur. 11 maja 1953 w Warszawie) od 2010 pierwsza dama RP,
maonka prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisawa Komorowskiego, z wyksztacenia filolog klasyczna.
401
Jest crk Jana Dziadzi i Jzefy z domu Deptuy (przy urodzeniu Hany Rojer), ktrzy w 1954 roku
zmienili nazwisko na Dembowscy. Oboje byli pracownikami krwawego Ministerstwa Bezpieczestwa
Publicznego, a potem Spraw Wewntrznych w 1968 roku na fali czystek antysemickich oboje zostali
wysani na wczeniejsz emerytur.
Skoczya VI Liceum Oglnoksztacce im. Tadeusza Reytana w Warszawie, podczas nauki w nim
naleaa do druyny harcerskiej im. Romualda Traugutta Czarna Jedynka. Nastpnie ukoczya filologi
klasyczn na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowaa jako nauczycielka aciny w szkole redniej.
W 1970 r. poznaa w Zwizku Harcerstwa Polskiego swojego przyszego ma, Bronisawa Komorowskiego. Pobrali si w 1977 r.
W dniu 31 grudnia 1981 r. jako jedna z pierwszych dotara do obozu internowania w Jaworzu, gdzie by
przetrzymywany jej maonek. Po 1989 r. pracowaa krtko w towarzystwie ubezpieczeniowym, potem
powicia si wychowaniu dzieci i prowadzeniu domu.
W wyborach na urzd Prezydenta RP zarzdzonych po tragicznej mierci prezydenta Lecha Kaczyskiego wraz z ca rodzin zaangaowaa si w kampani wyborcz, wspierajc swego ma Po
wygranych wyborach prezydenckich 2010 roku zostaa pierwsz dam.
W grudniu w 2011 roku zorganizowaa w Belwederze po raz pierwszy w historii Polski, ydowskie
wito Chanuka. W tym roku Chanuka przypada od 20 do 27 grudnia. Podczas trwajcego osiem
dni wita kadego dnia na chanukowym dziewicioramiennym wieczniku ydzi zapalaj jedn
wiec. Na dziewitym, pomocniczym ramieniu wiecznika znajduje si szames - wieczka, od
ktrej pomienia odpala si kolejne W Belwederze zapalono wiece z okazji ydowskiego wita
Chanuka. W uroczystoci udzia wzili Pierwsza Dama Anna Komorowska, Szef Kancelarii
Prezydenta Jacek Michaowski oraz ministrowie KPRP, a take Naczelny Rabin Polski Michael
Schudrich i przewodniczcy Gminy Wyznaniowej ydowskiej. Chanuka w Belwederze to znak, e
w wolnej Polsce jest miejsce absolutnie dla nas wszystkich, e jest miejsce do wsplnego
witowania - powiedzia minister Jacek Michaowski. Jak podkreli, Chanuka upamitnia ludzki
heroizm, ale jest te okazj do wsplnego przeywania radoci. Zaznaczy, e w tym roku ta rado
jest tym wiksza, e tegoroczne obchody Chanuki zbiegaj si z chrzecijaskim Boym
Narodzeniem.
Z Bronisawem Komorowskim ma pitk dzieci: Zofi (ur. 1979), Tadeusza (ur. 1981), Mari (ur.
1983),Piotra (ur. 1986), Elbiet (ur. 1989).
Zofia Komorowska
(ur. 1979) absolwentka Wydziau Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje w
organizacjach pozarzdowych.
402
Tadeusz Komorowski
(ur. 1981) absolwent socjologii Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego w Warszawie i prawa w Wyszej
Szkole Handlu i Prawa im. azarskiego.
Pracuje jako prawnik, lubi jak jego ojciec mordowa zwierzta, uczestniczy wraz z ojcem w polowaniach. Na jednym z forum internetowych, w pewnym komentarzu, wymieniono nazwisko Tadeusza
Komorowskiego w kontekcie powstajcego obecnie projektu nowej partii, tzw. Partii Eksperckiej
Jeli masz ju dosy obecnych ukadw, i chciaby mie realny wpyw na losy Naszego Udrczonego
Kraju, daj nam zna! Powstaje nowa partia i nowa jako w polityce! Napisz na biuro@partiaekspercka.pl. Finansuje nas AGORA i ITI a w zarzdzie s eksperci tej miary co Micha Tusk,
Tadeusz Komorowski i Emil Palikot rzecznikiem prasowym jest Antoni Michnik za stron prawna
reprezentuje Joanna Niesioowska-Ksiak.
Maria Komorowska
(ur. 1983) absolwentka Instytutu Stosowanych Nauk Spoecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje w
organizacjach pozarzdowych.
Piotr Komorowski
(ur. 1986) po ukoczeniu liceum Przymierza Rodzin w Warszawie zacz studiowa nauki polityczne, chce zosta
dyplomat.
Elbieta Komorowska
(ur. 1989) absolwentka Liceum im. Narcyzy michowskiej. Studentka na Uniwersytecie Warszawskim.
DYNASTIA KURONIW
Franciszek Kuro
Dziadek Jacka Kuronia nalea do zaoonej przez Pisudskiego Organizacji Bojowej PPS.
403
Wadysaw Kuro
Brat Franciszka, ps.Julek, stryjeczny dziadek Jacka Kuronia, lewacki terrorysta.
Oprcz licznych napadw rabunkowych z broni w rku dziarski chwat zastrzeli podczas strajku
dyrektora kopalni "Reden" (Reden to dzisiaj dzielnica Dbrowy Grniczej). Kolejnym wyczynem byo
zamordowanie katolickiego ksidza za krytyk z ambony metod lewackich bojwkarzy. ywot zakoczy
na stryczku, gdy nie doceniono wwczas bohaterskich dokona dzielnego Wadka. Dowodzona przez
stryjecznego dziadka Jacka Kuronia bojwka okrada w 1907 roku fabryk dziadka prof. Maciej
Giertycha. Od tego zajcia zaczy si kopoty finansowe jego fabryki, ktre ostatecznie doprowadziy do
bankructwa. By to przejaw pospolitego bandytyzmu, za dla wielu pracownikw fabryki i ich rodzin
przyczyn ndzy i krzywdy ludzkiej. Wadysaw napad kiedy ze swoj bojwk na karetk pocztow.
Otoczony przez andarmw szybko wyprzg konia, siad na nim tyem, zacz strzela z dwch rewolwerw naraz i uciek. Od tej pory cigano go listem goczym, a za jego gow wyznaczono du nagrod. Wadysaw Kuro mia zgin w 1907 lub 1908 roku na szubienicy. Przed mierci zdy jeszcze
zastrzeli "plujcego na bojowcw" ksidza, pj do knajpy i si upi. W rodzinie Kuroniw mwi si,
e Wadysaw by na tyle znan postaci ruchu socjalistycznego, e kilkakrotnie wspomina o nim sam
Pisudski.
Henryk Kuro
ur w Sosnowcu (1905-1982)
W wieku 13 lat, gdy koczya si I wojna wiatowa, bra udzia w rozbrajaniu oddziaw niemieckich w
Sosnowcu, a 2 lata pniej, jako maoletni chopiec, zgosi si na ochotnika do udziau w wojnie polskobolszewickiej. Wsplnie z ojcem bra rwnie udzia w I powstaniu lskim. Henryk Kuro przez ca
swoj modo zwiza si z Zagbiem Dbrowskim. Tu ukoczy szko podstawow w Dbrowie
Grniczej, tu ukoczy Liceum Oglnoksztacce im. Waleriana ukasiskiego, tu rwnie pracowa w
kopalniach Reden, Barbara oraz w hucie Katarzyna. Rodzina Kuroniw wyjechaa do Lwowa, gdzie w
1934 r. przyszed na wiat Jacek Kuro. W latach szedziesitych napisa list do prokuratora generalnego
PRL w obronie syna Jacka:
"Syn mj od lat najmodszych powici si bez reszty sprawie budowy socjalizmu w Polsce, ktrej
odda wszystkie swoje siy. Ju jako kilkunastoletni pracowa w rnych organizacjach, nawet
zajmujc odpowiedzialne funkcje. Za sw dziaalno by bity i szykanowany przez t reakcyjn
cz spoeczestwa, ktra wysaa mu "wyroki mierci", nierzadko nachodzc mieszkanie i bijc
szyby.
Od lat najmodszych jako czowiek i czonek Partii ywo reagowa na wszelkie przejawy ycia
politycznego i spoecznego i mimo braku kompetencji politycznej i spoecznej uwaa za swj
404
obowizek obywatelski wypowiada swoje pogldy. Jeeli nawet w jego wystpieniach mogy si
znale ostre sformuowania, nie wypywao to z wrogoci do Pastwa, ale z bdnych informacji
czy bdnych interpretacji stanu faktycznego. Akt aski - spodziewam si - wywoa w nim jedynie
najaktywniejsze uczucia wdzicznoci i umoliwi mu wczenie si znowu w szeregi tej grupy
obywateli, ktrych nam w tej chwili tak bardzo potrzeba". (2 lipca 1966)
Jacek Jan Kuro

(ur. 3 marca 1934 we Lwowie, zm. 17 czerwca 2004 w Warszawie) komunista, walterowiec, jeden z przywdcw
tzw. opozycji politycznej w PRL, historyk, karierowicz PRL i III RP.
Zaoyciel Hufca Walterowskiego ktry mia na celu stworzenie w Polsce druyn modzieowych na
wzr radzieckiej Organizacji Pionierskiej imienia W.I.Lenina, wspzaoyciel KOR, zwanego te "rowym salonem"
Dwukrotny minister pracy i polityki spoecznej, latach 1989-2001 pose na Sejm X, I, II i III
kadencji.
W 1955 zaoy Krg Walterowski, ktrego by komendantem do 1961. Hufiec Walterowski mia na celu
stworzenie w Polsce druyn modzieowych na wzr radzieckiej Organizacji Pionierskiej imienia W. I.
Lenina. Podstaw ideologiczna funkcjonowania Walterowcw zostaa opracowana z uwzgldnieniem
wskaza radzieckiego pedagoga Antona Makarenki. Dzieci i modzie w hufcu walterowskim zostaa
odcita od tradycji polskiego przedwojennego harcerstwa i skautingu, bya poddawana ostrej sowietyzacji. Zaoycielem hufca i jego ideologiem by Jacek Kuro, pomimo jego wysiku, osignicia hufca
byy mizerne. W praktyce wyszkoli 2 komsomolcw Adama Michnika i Seweryna Blumsztajna. i kilku
pomniejszych, ktrzy pniej po 1989 roku otrzymali dziki temu lukratywne posady. Ostatecznie Hufiec
zosta zlikwidowany przez wadze PRL-u w 1961 r.
W latach 1957-1964 pracowa w Gwnej Kwaterze ZHP, gdzie peni m.in. funkcj kierownika Wydziau
Programowego. W 1953 zosta przewodniczcym zarzdu uczelnianego ZMP na Politechnice Warszawskiej. W listopadzie 1953 usunito go z tej organizacji, jak i z PZPR za krytyk koncepcji ideowej
ZMP.
Od 1955 bra udzia w zebraniach Klubu Krzywego Koa. W 1957 ukoczy studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1964 wraz z Karolem Modzelewskim by autorem Listu
otwartego do Partii, krytykujcego biurokratyzacj i klasowy charakter reimu PRL. W jego miejsce
proponowa "demokracj robotnicz" z takimi rozwizaniami, jak referendum, gdzie podejmowano by
decyzj, jaka cz dochodu narodowego miaaby by konsumowana, a jaka przeznaczona na inwestycje.
Robotnicy przyjmowaliby w "kolektywny" sposb decyzje dotyczce planu gospodarczego. Zosta za to
skazany na kar 3 lat pozbawienia wolnoci w 1965, zwolnienie uzyska w 1967. W marcu 1968, w
405
zwizku z wydarzeniami marcowymi, zosta aresztowany i skazany za organizacj strajkw studenckich

tym razem na kar 3 i p roku pozbawienia wolnoci.
Wierzy gboko w komunizm z ludzk twarz i stara si aby PRL si reformowa ale nigdy nie
chcia aby w Polsce by kapitalizm i wolny rynek, szczeglnie niechtnie odnosi si do II RP.
Akceptowa IV rozbir Polski i oderwanie Lwowa od Polski, pomimo faktu e urodzi si w polskim
Lwowie i mawia e jest Polakiem ze Lwowa a jest dumny z tego e obecnie Lww jest ukraiskim
miastem.
We wrzeniu 1976 by jednym z sygnatariuszy aktu zaoycielskiego Komitetu Obrony Robotnikw, a w
1977 KSS KOR, zwanego rowym salonem ze wzgldu na przyjacielskie stosunki czce cz
dziaaczy KOR z komunistami z aparatu represji PRL.
Wsppracowa z Biurem Interwencji KSS KOR. Od 1977 wchodzi w skad redakcji niezalenego
kwartalnika "Krytyka", od 1978 wykada w ramach Towarzystwa Kursw Naukowych
W lipcu i sierpniu 1980 organizowa sie informacji o ruchu strajkowym. We wrzeniu 1980 by doradc
Midzyzakadowego Komitetu Zaoycielskiego NSZZ "Solidarno". Po wprowadzeniu stanu wojennego zosta Internowany 13 grudnia 1981, w 1982 aresztowany pod zarzutem prby obalenia ustroju,
zarzutem nieprawdziwym gdy Kuro nie chcia obala ani socjalizmu ani komunizmu w Polsce tylko go
udoskonala.
Zwolniono go 1984 na mocy amnestii. W czasie uwizienia w listopadzie 1982 zmara jego pierwsza
ona Grayna (Gajka).
W 1989 bra udzia w rozmowach Okrgego Stou zwanego Sojuszem Czerwonych i Rowych, bya to
ostatnia prba ratowania socjalizmu w Polsce.
W latach 1989-1990 i 1992-1993 by ministrem pracy i polityki socjalnej w rzdach Tadeusza Mazowieckiego i Hanny Suchockiej. Od 1989 do 2001 sprawowa mandat posa na Sejm czterech kadencji z
ramienia Komitetu Obywatelskiego, Unii Demokratycznej i Unii Wolnoci. W wyborach w 1995
kandydowa na urzd Prezydenta RP; zaj 3. miejsce, uzyskujc 9,2% gosw.
Penic funkcje rzdowe wsplnie z Januszem Onyszkiewiczem zablokowa uchwalenie gotowej ju
ustawy potpiajcej zbrodnie OUN-UPA.
Pogrzeb Kuronia odby si 26 czerwca 2004 na Cmentarzu Wojskowym na Powzkach w Warszawie.
Zosta pochowany w Alei Zasuonych. Hod oddali mu m.in. prezydent RP, przyjaciele i przedstawiciele
rnych religii w Polsce chocia sam by ateist
Jacek Kuro - 5 lipca 1992, bdc na Ukrainie, w wywiadzie dla pisma Wysokoj Zamok powiedzia:
"Ja Polak za Lwowa dumny jestem z tego, e Lww jest ukraiskim miastem".
We wspomnieniach z dziecistwa napisa, ze ojciec ju w dziecistwie wyjani mu, ze "Boga nie ma i ja
nie staraem si ju wicej docieka, dlaczego tak wielu w tego Boga wierzy". Moe kolejne zdanie
406
wyjani nam przyczyn braku tej dociekliwoci, bowiem Kuro pisze: "Znajdowaem odpowiedzi na
wszystkie pytania w klimacie ideowym mojej rodziny, ktry to klimat wiza sie z duchowoci lewicy".
Mia zatem Kuro wasn "religie" wywodzca sie z tej wspominanej do czsto "duchowoci lewicy",
ktra umacnia czytana od wczesnego dziecistwa literatura klasykw marksizmu-leninizmu. Zreszt, za
najwaniejsza w yciu przeczytana przez siebie pozycje uwaa ksik Lenina "Pastwo i rewolucja".
Rodzina Kuronia bya zafascynowana hasami rewolucji 1905 roku, a w krgu najbliszych ywo
przechowywane byo wspomnienie o "rewolucyjnej dziaalnoci" Wadysawa Kuronia, brata jego
dziadka, ktry "wsawi si" tym, ze podczas strajku w kopalni Reden zabi stojcego na dziedzicu
dyrektora kopalni (podobno yda), a kilka dni pniej zamordowa ksidza, ktry "mia" skrytykowa
zabjstwo dyrektora. Sam Jacek Kuro nie ukrywa swej fascynacji osob stryja Wadysawa.
Duo miejsca w jego wspomnieniach zajmuje kwestia ydowska i, jak pisze, w czasie okupacji jako 8letnie dziecko przeywa "cay ten bl, wstyd i groz spowodowana antysemityzmem Polakw, za ktry
win ponosi kler katolicki".
O latach 1945-56 pisze:
"Poznaem potem ydw, ktrzy byli sam nienawici do faszyzmu, a rozumieli przez to antysemityzm.
W rezultacie nienawidzili Polakw formacji narodowej, Polakw-katolikw, jakich w spoeczestwie polskim bya wtedy wikszo". Wynika z tego, ze dla Kuronia pojcia " faszysta" i "Polak-katolik" s
tosame, postawi bowiem pomidzy tymi pojciami znak rwnoci, zapominajc przy tym, ze
faszyzmowi bliej do socjalizmu, bowiem obie te ideologie zawsze mamiy spoeczestwa "pakietem socjalnym". Jednoczenie, poznajc wspomnienia i "dziea" Kuronia, trudno oprze sie przekonaniu, ze dla
niego warunkiem koniecznym do normalizacji stosunkw polsko-ydowskich jest znikniecie Polakw,
zwaszcza katolikw oraz "formacji narodowych i patriotycznych", ktrzy tak jak wtedy, tak i dzi s
"wikszoci".
W latach powojennych rodzina Kuroniw repatriowaa sie ze Lwowa do Krakowa i od razu mocno
zaangaowaa sie po stronie "nowego porzdku". Ojciec Jacka Kuronia nadal pozostawa w zwizkach z
PPS, ale syn ju szuka przyjaci w PPR, gdzie szybko doszed do wniosku, ze "rdem wszelkiego za
w Polsce jest prywatna wasno". Po przeprowadzce do Warszawy, w wieku 15 lat by ju dziaaczem
ZMP i budowa swoja "lewicowa duchowo'.
Sam pisze: "Nie mielimy czasu odrabia lekcji, zreszt nauczycieli traktowalimy jak reakcje. Nauczyciele bali si nas". Strach, poczucie wadzy imponuje mu, ale przede wszystkim imponuje mu
nieograniczona wadza. Niewane, ze z demokracja nie ma nic wsplnego, pisze dalej:
"Kady mia kogo we wadzy. Wujka, stryjka, kumpla, ktry "przekrci si" przez "dzielnice", a teraz
by w UB, w wojsku, milicji, komitecie dzielnicowym lub wojewdzkim partii. Gdy si miao jak
spraw, szo si do Jurka, Franka, Jzka, ktrzy byli tacy swoi wanie".
407
Trudno oprze sie przekonaniu, ze kontestacje polityczne Kuronia, jakie pojawiy sie w pniejszych
latach jego ycia wynikay wanie z tsknoty za ydowsko-ubeckimi koneksjami, ktre odeszy wraz z
krytyka stalinizmu.
Z uderzajca szczeroci wspomina, ze uczestniczy jako obserwator w procesach modzieowych grup
antysocjalistycznych, podczas ktrych skazywano na wieloletnie wiezienie lub nawet na kar mierci jego
rwienikw, 16-17-latkw.
Nawet po latach, nawet po swoich pobytach w wiezieniu, pisze o tym bez emocji, bez refleksji nad
okruciestwem totalitarnego sytemu, ktremu wiernie suy. Takich modych ludzi, nie godzcych si na
totalitarny socjalizm byy wtedy tysice, ale tez by to czas rozprawy z harcerstwem polskim, a
komunistom szczeglnie zaleao na likwidacji przede wszystkim grup starszoharcerskich, ktrych po
latach konspiracji wojennej uznano za "nie nadajcych si do resocjalizacji".
Zamiar by prosty, sprowadzi harcerstwo na wzr sowiecki do rangi "pionierw" i podporzdkowa
ZMP. Odebrano harcerzom lilijk, krzy harcerski, mundurki i ograniczono wiek przynalenoci najpierw
do 15 lat, ale szybko granicznym wiekiem dla "pioniera" byo 14 lat.
Bra w tym udzia bardzo aktywnie Jacek Kuro, ale jemu byo mao. Stworzy "dzieo swego ycia",
najpierw Krg, a nastpnie Hufiec Walterowski, ktrego zosta komendantem
To bya klasyczna komunistyczna organizacja o wysokim stopniu indoktrynacji, ktra za patrona przyja
bolszewickiego oficera strzelajcego do polskich obrocw w wojnie 1919-20.
W swoich wspomnieniach tak opisuje ten okres: "Walterowcy to by nasz pomys socjalistycznego
wychowania. Uznalimy, ze metoda Makarenki najlepiej bdzie suy naszym celom".
Ale przecie w tym samym czasie, opierajc si na "pedagogice Makarenki", utworzono w Jaworznie
Wiezienie Progresywne dla polskiej modziey, ktra miaa za sob "przeszo" w Szarych Szeregach
lub, co najmniej "niewaciwe pochodzenie".
Przepoczwarzenie si "twardego stalinisty", jakim bez wtpienia by Kuro w bezkompromisowego
opozycjonist nastpio po napisaniu wsplnie z Karolem Modzelewskim "Listu otwartego do partii",
ktry po latach wielokrotnie przywoywany, jakkolwiek nawet po roku 1989 nigdy nie opublikowany,
mia uwiarygodni Jacka Kuronia w oczach spoeczestwa.
Nie wspomniano ani sowem, ze list nie porusza sprawy suwerennoci Polski, a by jedynie prba
zwrcenia uwagi towarzyszy partyjnych na sytuacje w partii i powsta w wyniku zachynicia sie autorw retoryka Trockiego i J. P.Sartre'a.
Odwoywa sie do korzeni marksistowskich i stanowi prb zdefiniowania "socjalizmu z ludzka
twarz."Ta wizja" socjalizmu z ludzka twarz" bya bliska Kuroniowi do koca.
W opozycji lat 70. i 80. Kuron konsekwentnie reprezentowa "uniwersalna kosmopolityczna" wizje
nowoczesnego spoeczestwa, oczywicie pod rzdami lewicy. Pojecie suwerennoci byo mu naj-
408
zupeniej obojtne i jakby nie dostrzega zjawisk, jakie miay miejsce po rozpadzie ZSRR czy na
Balkanach.
Moliwe, ze do przyjcia przez niego bya suwerenno np. Biaorusi, ale nie Polski, bowiem nawet
wydarzenia marca 68 przedstawia jako przejaw "zdziczaego polskiego antysemityzmu", chocia dobrze
wiedzia, jako ze by w centrum wydarze, ze jest to walka o wadze poststalinowcw z komunistami
krajowymi. Z trosk pochyla si na wyjazdem studentw pochodzenia ydowskiego, gdy w
rzeczywistoci dobrze wiedzia, ze konsekwencje "marszu po wadze" ponieli studenci polscy, nabrani
na patriotyczne hasa.
Ale to byli przecie tylko Polacy i nie pasowali do kosmopolitycznej wizji.
Opozycja patriotyczna w latach 70. i 80. jakby nie dostrzegaa tego, co mwi Kuro, no moe oprcz
tych, ktrzy spotykali sie u mecenasa Napoleona Siemaszki i Jana Zamoyskiego w Salonie na Piknej.
Generalnie, uszo uwadze wikszoci, ze walka Kuronia z komunizmem nie jest w aden sposb
zwizana z odzyskaniem naszej, polskiej suwerennoci, ze walka ta jest jedynie etapem do przejcia z jednej zalenoci w drug.
Korzystalimy wtedy z azylu Kocioa, nie oddzielajc wiernych od niewierzcych, naiwnie ufajc, ze
uniwersalne prawdy chrzecijaskie zmieniaj ludzi.
Ze tak nie byo przekonalimy sie po roku 1989, gdy zaczto opluwa Koci i kapanw, chyba, ze...
byli to kapani "Kocioa otwartego".
Kuro doradca pierwszej "Solidarnoci", sam przyznawa, ze ta pierwsza "Solidarno" niepokoia go swym narodowym, bardzo polskim charakterem.
Bya wg niego zbyt niepodlegociowa, patriotyczna, katolicka i... narodowa wanie.
Do tego ten hymn, autorstwa Jerzego Narbutta, w ktry pobrzmieway tak niemile dla jego ucha,
romantyczne odniesienia niepodlegociowe: "Solidarni nasz jest ten dzie, a jutro....( ) Bo lepiej bymy
umierali stojc ni mamy klczc na kolanach y".
Pod koniec lat 80. ponowne strajki, ale jakby jakie inne, a po nich "proletariusze" z KOR oraz wszystkich
okresw i frakcji powojennego komunizmu podzielili wadze i wpywy.
Pozostawiono Was, ktry jako ikona oporu, laureat Nagrody Nobla dobrze legitymizowa ten ukad.
Kuro by jedna z waniejszych postaci tego ukadu, ale reprezentowa tam nie polska racje stanu, ale
skrajnie lewicowe, trockistowskie rodowiska i ich wizje spoeczestwa.
409
Grayna Borucka-Kuro
rwnie Gajka lub Gaja Kuro (ur. 2 stycznia 1940, zm. 23 listopada 1982) dziaaczka tzw. opozycji demokratycznej, pierwsza ona Jacka Kuronia, matka Macieja Kuronia.
Jacka Kuronia poznaa w 1955 w trakcie kolonii letniej dla dzieci z przedmie Warszawy, ktr organizowali tzw. walterowcy (nazwani tak na cze komunisty, gen. Karola wierczewskiego "Waltera")
w Wolinie. Bya tam zastpow. Pobrali si cztery lata pniej, a w 1960 urodzi si ich syn Maciej.
Planowaa zosta fizykiem, ale po namowach ma, zdecydowaa si studiowa psychologi.. Pracowaa
w Poradni Wychowawczo-Zawodowej na Pradze, pniej przez kilkanacie lat na oliborzu. Gdy w
1965 Jacek Kuro i Karol Modzelewski zostali skazani za "List otwarty do czonkw PZPR", Grayna
Kuro podtrzymywaa kontakty z uczestnikami zaoonego przez nich klubu dyskusyjnego na Uniwersytecie Warszawskim. W marcu 1968 organizowaa wysyanie pienidzy i paczek do winiw z rnych
orodkw akademickich.
Formalnie nigdy nie bya czonkiem Komitetu Obrony Robotnikw, cho aktywnie go wspieraa. Czsto
mieszkanie Kuroniw byo dla opozycjonistw miejscem spotka i cennych informacji dla SB ze
wzgldu na zaoony tam podsuch.
15 grudnia 1981 internowana w orodkach w Godapi i Darwku. Zwolniona przez wadze stanu
wojennego w czerwcu 1982 ze wzgldw zdrowotnych. Trafia do Szpitala im. Pirogowa w odzi z
podejrzeniem powanego bakteryjnego zapalenia puc lub grulicy. Wkrtce potem Jacek Kuro, ktry w
tym czasie przebywa w wizieniu, otrzyma wiadomo od generaa Czesawa Kiszczaka, e jeli tylko
zajdzie potrzeba leczenia Grayny Kuro za granic, nie bdzie mia nic przeciwko temu, eby da im
obojgu paszport i zezwoli na opuszczenie Polski. W tym czasie lekarze zdiagnozowali u niej
zwknienie puc. O chorobie ony dowiadywa si przede wszystkim z listw przyjaci, m.in. Marka
Edelmana, ktry by lekarzem prowadzcym Gaj.
Grayna Kuro zmara w 1982, pochowano j na Cmentarzu Powzkowskim.
Danuta Maria Kuro

z domu Filarska, primo voto Winiarska (ur. 15 sierpnia 1949 w Warszawie) historyk, dziaaczka opozycyjna w
okresie PRL, wsporganizatorka struktur podziemnej "Solidarnoci" na Lubelszczynie, redaktorka czasopism
zwizkowych drugiego obiegu.
Studiowaa histori na Uniwersytecie Warszawskim (19681970), a nastpnie na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (uzyskujc dyplom w 1976). W latach 70. zwizana ze rodowiskiem lubelskich
"Spotka. W latach 19801981 bya redaktork pism zwizkowych "Solidarnoci" i "Solidarnoci"
Rolnikw Indywidualnych. Po wprowadzeniu stanu wojennego zajmowaa si m.in. tworzeniem
niejawnych struktur zwizkowych (od 1982 do 1984 wchodzia w skad regionalnej komisji
koordynacyjnej, nastpnie zostaa czonkini tymczasowego zarzdu regionu), pomoc internowanym i
410
represjonowanym, drukiem podziemnych biuletynw na powielaczu offsetowym i kontaktami z

zagranic. Bya gwnym wsppracownikiem "Tygodnika Mazowsze" w regionie.
Podczas rozmw Okrgego Stou bya dziennikark w Serwisie Informacyjnym "Solidarnoci". Po
wyborach czerwcowych w 1989 tworzya biuro poselskie Jacka Kuronia. Naleaa do ROAD. Do 1995
pracowaa w dziale terenowym "Gazety Wyborczej.
W 2000 wraz z Jackiem Kuroniem zaoya Uniwersytet Powszechny im. Jana Jzefa Lipskiego w
Teremiskach. Obja funkcje prezesa Fundacji Pomoc Spoeczna SOS Jacka Kuronia.
Jej pierwszym mem by dziennikarz i dziaacz "Solidarnoci" Janusz Winiarski, drugim Jacek Kuro
(od 1990). Ma troje dzieci z pierwszego maestwa.
Maciej Kuro
(ur. 8 marca 1960 w Warszawie, zm. 25 grudnia 2008 w Izabelinie) kucharz, dziennikarz, publicysta kulinarny,
prowadzcy programy telewizyjne o tematyce kulinarnej, celebryta III RP.
Urodzi si 8 marca 1960 w Warszawiejako syn Grayny i Jacka Kuroniw.

W 1980 jako student Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Olsztynie reprezentowa olsztyskie rodowiska
studenckie w Komitecie Zaoycielskim Niezalenego Zrzeszenia Studentw w Warszawie. W stanie
wojennym w 1982 decyzj ministra nauki i szkolnictwa wyszego zosta usunity ze studiw na
Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Przenis si wic na studia historyczne w
Wyszej Szkole Pedagogicznej w Olsztynie, nastpnie ksztaci si w The Culinary Institute of America w
Stanach Zjednoczonych.
By autorem kilku ksiek kucharskich, w tym Kuchni polskiej. Kuchni Rzeczypospolitej wielu narodw.
W telewizji prowadzi programy kulinarne: Niebo w gbie w WOT, Gotuj z Kuroniem i Kuro raz w
TVN oraz teleturniej kulinarny Graj z Kuroniem w TVP1.
Mia on Joann i czworo dzieci: Jana, Jakuba, Kacpra i Gaj.
Zmar nagle 25 grudnia 2008 w swoim domu w Izabelinie koo Warszawy z powodu cikiej niewydolnoci krenia. 7 stycznia 2009 zosta pochowany na Cmentarzu Powzkowskim w Warszawie.
Jan i Jakub Kuro

Synowie Macieja Kuronia i tak jak ich nieyjcy tata kucharz, poprowadz w telewizji program kulinarny.
Bracia zaprezentuj w nim przepisy stworzone ku czci znanych postaci i potrawy, ktre przeszy do
historii sztuki kulinarnej dziki filmowi i literaturze.
Modych Kuroniw zobaczy bdzie mona na antenie stacji kuchnia.tv ju od marca 2010r.
411
DYNASTIA KRAKO
Wincenty Krako
(ur. 1 czerwca 1916 w Kotowiczach na Wileszczynie, zm. 10 sierpnia 1976 w Koszalinie) komunista, prawnik,
dziennikarz, karierowicz PRL, zdrajca Polski.
By synem robotnika rolnego; ukoczy studia prawnicze na Uniwersytecie Wileskim (1938). Czonek
antypolskiej Polskiej Partii Robotniczej, nastpnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zajmowa
wiele funkcji w kierownictwie lokalnym i centralnym partii czonek Komitetu Centralnego (od 1959),
sekretarz (19541956) i I sekretarz (19561960) Komitetu Wojewdzkiego w Poznaniu, kierownik Wydziau Kultury KC (19601971), sekretarz KC (od 1974).
W latach 19451954 pracowa w redakcji "Dziennika Batyckiego", nastpnie kierowa pismami
partyjnymi, by redaktorem naczelnym "Kuriera Szczeciskiego", "Sowa Ludu" (Kielce), "Gazety
Poznaskiej". W okresie od 16 kwietnia 1951 do 30 wrzenia 1952 peni funkcj redaktora naczelnego
pierwszego powojennego dziennika w Poznaniu "Gosu Wielkopolskiego".
W latach 19711972 wicepremier, od 1972 czonek Rady Pastwa; w marcu 1976 wybrany do Rady
Pastwa na kolejn kadencj, zmar po kilku miesicach.
By posem na Sejm PRL II, III, IV, V, VI i VII kadencji (od 1957), w kadencji VI (od 1972 do marca
1976) przewodniczcy Komisji Spraw Zagranicznych. Od lipca 1972 prezes Rady Naczelnej Towarzystwa cznoci z Poloni Zagraniczn "Polonia". Od 1974 roku by czonkiem Rady Naczelnej
ZBoWiD.
Przez lata sekretarz KC PZPR ds. kultury. Krako wyrnia si zarwno swymi dogmatycznymi
pogldami, jak i skonnociami do autorytarnego dyrygowania kultur. Nader typowa pod tym wzgldem
bya jego broszura z 1968 r. Gos w dyskusji przedzjazdowej, ostro pitnujca krnbrnych literatw.
Synny pisarz i publicysta Stefan Kisielewski (Kisiel) tak skomentowa udzia Wincentego Kraki w
nikczemnej nagonce na twrcw w 1968 r.: () jak powiedzia towarzysz Krako, kultura polska nie
skorzysta z naszych usug. Znalaz si waciciel polskiej kultury przeraony osio (S. Kisielewski,
Dzienniki, Warszawa 1996, s. 16).
Bardzo due wpywy Kraki w sferze kultury uatwiy karier jego potomkw w szczeglnie atrakcyjnej
jej dziedzinie publicznej telewizji. Ciekawie opisaa to dziennikarka Tygodnika Solidarno (nr z 19
listopada 2004 r.) Marzanna Stychlerz-Kuciska w tekcie Krako i inni, stwierdzajc m.in.:
Kolejnym charakterystycznym zjawiskiem w TVP jest pokoleniowo, dziedziczenie stanowisk. Wadza
przechodzi z ojca na syna, a potem paeczk przejmuj wnuki. Wystarczy, e przez jaki czas senior rodu
peni jak wan funkcj. Klasycznym przykadem jest tu familia Krakw. () Rodzina Krakw
stanowi jakby oddzieln instytucj w TVP. Pocztek dynastii da Wincenty Krako, sekretarz KC PZPR
ds. kultury
412
Tadeusz Krako
rodzony pod Wilnem, absolwent Wydziau Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletni dziennikarz telewizyjny,zastpca redaktora naczelnego Redakcji Publicystyki Kulturalnej pr.1 , szef Redakcji Reportau i Filmu
Dokumentalnego pr.2 TVP. Dyrektor Instytutu Polskiego w Sztokholmie.
Dyrektor Programowy pierwszej prywatnej telewizji TOP-CANAL. Obecnie mieszka w Warszawie.

Syn Wincentego i ojciec Piotra Kraki. redni Krako by czowiekiem kochliwym i zmienia partnerki.
Ale mia ludzkie odruchy, wszystkie bye ony oraz liczne przejciowe przyjaciki nadal pracuj w TVP i
jako mwi moi rozmwcy w tym sobie w miar bezkonfliktowo funkcjonuj. To swoisty fenomen.
W lad familii Krakw poszli inni. () Jedna z wikszych telewizyjnych rodzin wraz z
przylegociami, czyli dziemi, kuzynami, kochankami oraz bliszymi i dalszymi znajomymi wg
Michaa Moki (dziennikarza zwizanego z Solidarnoci) liczy 64 osoby. W 1991 r. Tadeusz Krako
wyda szczeglnie zakaman ksik Pocztek raz jeszcze. Z Andrzejem Szczypiorskim rozmawia
Tadeusz Krako. Byo to pene panegiryzmu wysawianie osoby A. Szczypiorskiego, znanego z histerycznych atakw na polsko i patriotyzm (stachanowca antypolonizmu) i na wartoci chrzecijaskie,
jak si pniej okazao, wieloletniego agenta SB. Krako bezkrytycznie nagoni w swej ksice m.in.
godne barona Mnchausena samochwalcze opowieci Andrzeja Szczypiorskiego o tym, jak si heroicznie opiera bezpiece, jakim to by nonkonformist i jak sam Kiszczak usprawiedliwia si przed nim
z jego internowania (s. 126). Krako nie zdoby si ani razu na prb podwaenia kamstw
Szczypiorskiego przez przypomnienie jego sawetnych proreimowych wyczynw propagandowych. W
rezultacie tolerowania wszystkich zafaszowa Szczypiorskiego pisana na klczkach ksika Kraki jest
faktycznie tylko kamliwym mieciem. W 1995 r. T. Krako wyda bezkrytyczny, arcynudnawy wywiad z Jerzym Turowiczem Wierno (Pozna).
W 1998 r. wydana zostaa kolejna pena zakamania ksika Kraki Czas skorpionw stanowica w
duej czci miniportrety rnych pisarzy. Znw znalaz si tam m.in. panegiryczny portret pisarza-agenta
A. Szczypiorskiego, o ktrym Krako napisa m.in.: W jego stylistyce nie ma ani jednego zbdnego
znaku, to krystalicznie czysty wyraz myli. Dodajmy: myli antypolskiej, antychrzecijaskiej, agenturalnej! Podobnymi pochwaami obdarzy rwnie innego agenta SB Andrzeja Drawicza, od jesieni 1989 r.
do koca 1990 r. gwnego hamulcowego prawdziwych zmian w telewizji. Z jakim rozrzewnieniem
Krako pisa o Drawiczu: By mdrym, dobrym i szlachetnym czowiekiem. () Wielu go kochao,
niewielu rozumiao, maowierni potpiali. Dodajmy, e w ksice Kraki znalaz si panegiryk o pisarzu
Jerzym Kosiskim. Krako ogromnie wysawia nawet jego najbardziej antypolsk, paszkwilanck
ksik Malowany ptak, wychwala jej rzekom ponadczasow, biblijn narracj.
413
Piotr Krako
(ur. 11 lipca 1971 r. w Warszawie), prezenter i dziennikarz telewizyjny, celebryta. Jest synem Barbary Pietkiewicz
i dziennikarza telewizyjnego Tadeusza Kraki (czonkw PZPR). Dziadek nowego szefa "Wiadomoci", Wincenty
Krako, take by dziennikarzem. Peni take funkcj sekretarza KC PZPR ds. kultury.
Piotr Krako ukoczy IX LO im. Klementyny Hoffmanowej w Warszawie. Jest absolwentem Wydziau
Wiedzy o Teatrze warszawskiej PWST (obecnie Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza).
13 wrzenia 2008 r. wzi lub z Karolin Ferenstein z ktr ma dwch synw, trzyletniego Konstantego
oraz rocznego Aleksandra.
Ju w czasach PRL pracowa dla Telewizji Polskiej jako prezenter programu dla dzieci i modziey 5-1015, pniej spiker TVP1. Przygotowywa take magazyn interwencyjny Na ywo oraz program powicony rodkom masowego przekazu Oblicza mediw. Nastpnie zosta korespondentem telewizji
publicznej w Rzymie. Po wyganiciu kontraktu korespondenta TVP w Ameryce Mariusza Maxa
Kolonki w 2005, zosta przeniesiony do Waszyngtonu (relacjonowa wszystkie wane dla Stanw
Zjednoczonych wydarzenia m.in. powd w Nowym Orleanie, ktr spowodowa huragan Katrina). Od
2 marca 2009 program publicystyczny w TVP1 - Temat dnia. Rozmowa Jedynki. Od 27 maja 2008
prowadzcy gwne wydanie Wiadomoci TVP1, od 26 stycznia 2012 szef tego programu, zastpi
Karola Macuyskiego.
W lady dobranego dziadka i ojca poszed rwnie najmodszy z rodu Krakw, telewizyjny redaktor
Piotr Krako. Ju jako korespondent TVP w Stanach Zjednoczonych na pocztku naszego stulecia okaza
si absolutnym nieudacznikiem. Brutalnie obnay wszystkie jego saboci merytoryczne i warsztatowe
wietny znawca spraw Stanw Zjednoczonych i tamtejszej Polonii Zbigniew K. Rogowski. W tekcie
Krako, niewypa w eterze (Nasza Polska z 20 marca 2005 r.) Rogowski pisa o Krace: Kolejny
personalny niewypa. Donosi o jakich marginalnych, peryferyjnych wydarzeniach, nie ma dojcia do
ludzi politycznego establishmentu, nie dostrzega 10-milionowej Polonii, wic nic nie wie o jej yciu
politycznym, na co dzie unika jak ognia relacji o zjawisku antypolonizmu. Szczeglnie za brak obu tych
tematw w korespondencjach Kraki skaryli mi si Polacy ogldajcy programy TVP za porednictwem
TV Polonia. Zauwamy, e jak na medium wizualne Krako prezentuje si niekorzystnie: obcy akcent
wymowy, saba dykcja (proponuj kurs na I roku szkoy teatralnej).
Skrajne braki merytoryczne i fachowe mody Krako nadrabia podobnie jak jego ojciec Tadeusz
gorliwoci w atakowaniu tych, ktrych trzeba (zgodnie z reguami poprawnoci politycznej). 18 wrzenia 2002 r. P. Krako zabysn jako redaktor prowadzcy wzmoony atak paszkwilancki na Radio
Maryja w telewizyjnym programie Oblicza mediw.
Kariera telewizyjna obu Krakw wietnie pokazuje, do jakiego stopnia w telewizji publicznej (!) nie
liczy si autentyczny talent (ktrego obu Krakom ewidentnie nie dostaje), lecz tylko rodowd z dobrej,
czerwonej rodzinki.
414
W latach 80. mody Piotr Krako debiutowa i prowadzi w TVP znany program dla dzieci i modziey "510-15". Kontynuujc karier w telewizji, zosta korespondentem w Rzymie, a po nastaniu wakatu w 2005
r. na stanowisku korespondenta w USA zosta przeniesiony do Waszyngtonu. Nastpnie prowadzi
gwne wydanie "Wiadomoci" w TVP1 oraz program publicystyczny - "Temat dnia. Rozmowa
Jedynki". "Nasza Polska" opisaa w 2010 r. epizod z ycia Kraki, ktry by moe lepiej pozwoli
zrozumie jego byskotliw karier. Z akt IPN wynika, e Krako w latach modzieczych nie mia
wielkich kopotw z uzyskaniem paszportu i do 18. roku ycia zdy trzy razy wyjecha do Bugarii,
dwa do Szwecji i raz do Nigerii, Australii, Grecji i Niemiec. Z jego teczki paszportowej wynika, e
starajc si o wyjazd do NRD, na drodze do odpowiedniej piecztki biura paszportowego stana
przeszkoda formalna. Ot nastoletniemu Krace paszport na kolejny wyjazd zgodnie z prawem winni
odebra rodzice, odbir kwitujc wasnorcznym podpisem. Tymczasem Tadeusz Krako, znany dziennikarz i ojciec Piotra, przebywa wanie w ZSRR. W aktach IPN zachowao si ciekawe owiadczenie
Barbary Pietkiewicz-Krako, matki Piotra, ktra prosia o umoliwienie odbioru paszportu bez
wymaganego podpisu ma: Majc nadziej i zwaywszy na nienagann nasz postaw obywatelsk i
partyjn przez nasze dotychczasowe yciowe dziaania proba moja zostanie uwzgldniona.
Owiadczenie zoya 15 padziernika 1987 roku. Tego samego dnia pojawia si na nim dekretacja:
Prosz wyda bez zgody ojca.
Nina Terentiew-Krako
(ur. 14 marca 1946 w Warszawie) dziennikarka, prezenterka telewizyjna, wieloletnia szefowa TVP2, Dyrektor
Programowy Telewizji Polsat, pierwsza ona Tadeusza Krako.
Jest absolwentk polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 19701971 odbya sta zawodowy w Polskim Radiu Koszalin. Prac w Telewizji Polskiej rozpocza w 1971 w Redakcji Publicystyki Kulturalnej. Przygotowywaa program kulturalny Pegaz. Pniej przygotowywaa liczne filmy
dokumentalne, reportae i audycje powicone kulturze. Wrd programw, ktre sama prowadzia, byy
gwnie rozmowy z zaproszonymi gomi w ramach cyklw XYZ, Rozmowy z..., Bezludna wyspa i Zwierzenia kontrolowane.
W 1980 roku zostaa kierownikiem redakcji publicystyki TVP, a w 1986 szefem zespou artystycznego
TVP2, a w 1991 zostaa dyrektorem ds. artystycznych TVP2. W 1991 uzyskaa nominacj na stanowisko
zastpcy dyrektora ds. programowych TVP2. Od 1998 penia funkcj dyrektora programowego TVP2.
W dniu 6 czerwca 2006 zoya rezygnacj, lecz zgodnie z okresem wypowiedzenia telewizyjnej Dwjce
penia j do wrzenia 2006. Od 1 padziernika 2006 do kwietnia 2007 bya doradc programowym
waciciela oraz zarzdu Telewizji Polsat ds. produkcji polskiej. Od kwietnia 2007 jest dyrektorem
programowym Polsatu.
Jest take autork ksiki-zbioru wywiadw Zwierzenia kontrolowane.
415
Dziaaa w Fundacji Jolanty Kwaniewskiej "Porozumienie bez barier", naley do klubu "22" kierowanego przez Henryk Bochniarz.
Jest macoch dziennikarza TVP Piotra Kraki.
Przypadkiem te zatrudnia w telewizji Monik Pietkiewicz Richardson kuzynk Piotra Krako.
Barbara Trzeciak-Pietkiewicz
ur. 1945 dziennikarka radiowa i telewizyjna, druga ona Tadeusza Krako.
Przed wyborami do Sejmu kontraktowego w czerwcu 1989 we wrocawskim Komitecie Obywatelskim

"Solidarno".
Bya dyrektor (1990-1993) Radia i Telewizji Wrocaw (w PR Wrocaw pracowaa wczeniej w latach
1969-1977, a w Telewizji Wrocaw od 1977 do 1981), potem dyrektor TVP2, nastpnie od 2003 r.
dyrektor programowa w Polsacie, pniej prezes zarzdu TV 4, wreszcie czonkini Rady Fundacji Polsat.
Jest matk Moniki Richardson i ciotk Piotra Kraki.
Monika Pietkiewicz Richardson

(ur. 25 kwietnia 1972 we Wrocawiu) dziennikarka, celebrytka.
Studiowaa iberystyk na Uniwersytecie Warszawskim. Dyplom obronia w Orodku Studiw Amerykaskich Uniwersytetu Warszawskiego.
Od 1995 jest dziennikark TVP2. Bya autork, wspautork i prowadzc program Kulty popkultury,
teleturniej prawny Teleadwokat oraz programy o tematyce europejskiej: Europejczycy, Strefa otwarta, Witaj, Europo, Europa da si lubi i Orze czy reszta?. Bya gospodyni Pytania na niadanie w TVP2.
Prowadzia serwisy kulturalne w TVP Info oraz od stycznia do wrzenia 2010 program kulturalny Wstp
Wolny w TVP2. W marcu 2011 zostaa wspprowadzc audycji Radia Zote Przeboje Zote Przeboje na
Dzie Dobry.
Przez 2,5 roku (do maja 2008) penia funkcj redaktorki naczelnej czasopisma Zwierciado.
Wystpia w dwch filmach: Problemat profesora Czelawy (1985) jako Joasia Paliwoda, crka Janka,
oraz Egoici (2000) jako prezenterka telewizyjna.
W 2009 uczestniczya w IX edycji programu Taniec z gwiazdami.
Jej pierwszym mem by Will Richardson, mieszkajcy w Polsce dziennikarz i podrnik. To wanie
jego nazwisko sobie zatrzymaa. Jej drugi m, Szkot Jamie Malcolm, by pilotem RAF, obecnie lata w
416
liniach Virgin Atlantic. Maj dwoje dzieci: Tomasza Davida Malcolma i Zofi. Jest crk Barbary
Trzeciak-Pietkiewicz i kuzynk Piotra Kraki.
Ostatnim osigniciem celebrytki jest rozbicie maestwa Zbigniewa Zamachowskiego.
DYNASTIA NAJDUS - SMOLAR

Walentyna Najdus-Smolar
(ur. 12 maja 1909, zm. 12 kwietnia 2004 w Warszawie) komunistka, ydowska historyk, profesor w Instytucie
Historii Polskiej Akademii Nauk, znawczyni historii ruchu socjalistycznego, karierowiczka PRL, zdrajczyni
Polski.
Matka Aleksandra i Eugeniusza.

Od 1925 dziaaa w Midzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom, bdcej przybudwk
nielegalnej partii komunistycznej, i w "Czerwonej Frakcji". W 1929 zostaa przyjta do antypolskiego
Komunistycznego Zwizku Modziey Zachodniej Biaorusi w Biaymstoku. Represjonowana
politycznie za dziaalno niezgodn z polskim prawem po raz pierwszy bya aresztowana ju w wieku
19 lat. W latach 19311936 odsiadywaa kar 4 lat i 7 miesicy wizienia. Uwolniona w styczniu 1936 z
tytuu amnestii. Przyjto j wwczas formalnie do antypolskiej Komunistycznej Partii Polski, albowiem
nieformalnie nastpio to podczas odbywania wyroku w 1933. Krtki okres wolnoci by te aktywnym
czasem jej dziaalnoci: bya czonkiem Komitetu Miejskiego KPP i kierownikiem nielegalnej szkoy aktywu partyjnego.
W listopadzie 1936 powrcia do wizienia z wyrokiem dwunastu lat. W komunie wiziennej penia
funkcje "sekretarza agit-propu". W zwizku z dziaalnoci na rzecz ruchu komunistycznego nie
ukoczya studiw historycznych na Uniwersytecie Warszawskim zostaa relegowana z tej uczelni w
1931.
Po agresji sowieckiej na Polsk 17 wrzenia 1939 znalaza si w Biaymstoku. Zostaa wtedy redaktorem
sowieckiego pisma propagandowego "Wolna Praca" (pniej jego tytu zosta zmieniony na
"Wyzwolony Biaystok"). Tu zwizaa si z Herszem Smolarem, wwczas redaktorem sowieckiej gazety
okupacyjnej w jzyku ydowskim "Biaystokier Sztern". W maju 1941 zostaa przyjta przez specjaln
komisj bolszewick, na czele ktrej sta Pantelejmon Ponomarienko, pierwszy sekretarz KC KP(b)
Biaorusi, do Wszechzwizkowej Komunistycznej Partii (bolszewikw) z zaliczonym staem partyjnym
od 1936. Z czasem z porzucia dziennikarstwo i staa si naukowcem bya wykadowc historii w
Instytucie Pedagogicznym w Orenburgu, nastpnie do 1947 kierownikiem katedry na Politechnice w
Misku.
417
Po powrocie do Polski wstpia do Polskiej Partii Robotniczej, a nastpnie do Polskiej Zjednoczonej

Partii Robotniczej. Przyznano jej dyplom Uniwersytetu Warszawskiego a nastpnie zostaa wykadowc
Szkoy Partyjnej przy KC PZPR, gdzie kierowaa katedr. Po utworzeniu Instytutu Nauk Spoecznych
przy KC PZPR zostaa tam docentem. W 1958 przesza do Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk,
gdzie w 1964 otrzymaa tytu naukowy profesora. Zaangaowaa si wwczas w badania dziejw klasy
robotniczej i ruchu robotniczego. Do koca pozostaa fanatyczna komunistk.
Grzegorz Hersz Smolar

(ur. 1905 w Zambrowie, zm. 1993 w Tel Awiwie) ydowski komunista, karierowicz PRL, zdrajca Polski.
Urodzi si w Zambrowie w rodzinie ydowskiej jako Hersz Smolar, syn Dawida - producenta wody
sodowej. Do 1917 ukoczy cztery klasy szkoy podstawowej. W latach 1918-1919 organizowa w miasteczku lewicujc grup modziey syjonistycznej, ktr nazwa Zwizkiem Modziey Socjalistycznej.
W lipcu 1920, po wkroczeniu Armii Czerwonej, zosta z ramienia tej organizacji czonkiem miejscowego
Komitetu Rewolucyjnego. Z tego powodu, po wyparciu bolszewikw poszukiwaa go andarmeria wojskowa.
Wyjecha do Warszawy, gdzie zwiza si z antypolsk Komunistyczn Parti Polski. Ta przerzucia go do
Kijowa, gdzie zosta sekretarzem Wydziau Ekonomicznego Gubernialnego Komitetu Komunistycznego
Zwizku Modziey, a take sekretarzem gazety Modzie Robotnicza. Nastpnie podj studia w sekcji
ydowskiej Komunistycznego Uniwersytetu Mniejszoci Narodowych Zachodu w Moskwie. Bya to
uczelnia partyjna, ksztacca dziaaczy komunistycznych gwnie z krajw ssiadujcych ze Zwizku Radzieckiego. Po mierci Wodzimierza Lenina w 1924 zostadelegowany do Humaskiego Komitetu
Okrgowego KZM. Organizowa tam tzw. zacig leninowski do tej organizacji. W 1925 zosta przyjty
do Komunistycznej Partii Zwizku Radzieckiego, a nastpnie przeniesiono go do Charkowa (gdzie pracowa jako redaktor Modej Gwardii) i Moskwy. W 1926 zosta wybrany na czonka Centralnego
ydowskiego Biura Komitetu Centralnego Komsomou. Dwa lata pniej sekcja polska Midzynarodwki Komunistycznej skierowaa go do pracy partyjnej w kraju. Przenis si do Wilna, gdzie by sekretarzem komunistycznej modziewki, a pniej Komunistycznej Partii Zachodniej Biaorusi. Szybko
jednak zosta aresztowany i przez trzy nastpne lata odbywa kar w wileskich ukiszkach. W 1932
wrci do KPZB, tym razem jako sekretarz na Baranowicze i Sonim oraz Biaystok. Od 1934 by
kierownikiem krajowej redakcji wydawnictw KC KPZB, a take publikowa testy w jzyku jidysz. W
1936 ponownie zosta aresztowany i skazany na 6 lat wizienia, z ktrego uwolni go wybuch II wojny
wiatowej i wkroczenie Armii Czerwonej. Zosta wwczas redaktorem dziennika Biaystokier Sztern ydowskiego organu Komitetu Obwodowego KPZR. Gdy w czerwcu 1941 wojska III Rzeszy
zaatakoway Zwizek Radziecki, Smolar przebywa w Misku, gdzie nastpnie trafi do miejscowego getta. Tworzy tam komunistyczn partyzantk, a po opuszczeniu getta zostakomisarzem politycznym
sowieckich oddziaw partyzanckich dziaajcych w tym rejonie.
418
W 1946 jako repatriant powrci do Polski i rozpocz prac w Centralnym Komitecie ydw Polskich
jako kierownik Wydziau Kultury i Propagandy oraz czonek jego Prezydium. W latach 1949-1950 peni
funkcj przewodniczcego CKP jako nastpca Adolfa Bermana, ktry wyjechado Izraela. Nastpnie, a
do 1962 by przewodniczcym Zarzdu Gwnego Towarzystwa Spoeczno-Kulturalnego ydw w
Polsce. Do 1968 kierowa Foks Sztyme organem prasowym PZPR w jzyku jidysz. Stanowisko to
utraci w 1968 w wyniku antysemickiej nagonki, bdcej nastpstwem wydarze marcowych. Wtedy te
zosta usunity z partii. W 1970 wyjecha przez Pary do Izraela, gdzie pracowa w Bibliotece Narodowej
w Jerozolimie oraz na Uniwersytecie Tel Awiwu. Tam te zmar w 1993. W Polsce pozostaa jego ona
Walentyna.
Eugeniusz Smolar
(ur. 31 grudnia 1945) ydowski dziennikarz, tzw. dziaacz opozycyjny w okresie PRL, karierowicz PRL i III RP.
Jest synem dziaaczy komunistycznych ydowskiego pochodzenia, Grzegorza Smolara i Walentyny

Najdus, bratem Aleksandra Smolara.
Od 1966 studiowa ekonomi na Uniwersytecie Warszawskim, w 1970 wyemigrowa do Szwecji.
Ukoczy studia na Wydziale Socjologii Uniwersytetu w Uppsali. W 1975 zosta dziennikarzem Sekcji
polskiej BBC, w 1982 wicedyrektorem, za w 1988 dyrektorem sekcji. W BBC pracowa do 1997. By
wspzaoycielem emigracyjnego kwartalnika politycznego "Aneks" oraz Wydawnictwa Aneks. W
drugiej poowie lat 70. reprezentowa w Wielkiej Brytanii rodowisko lewackiego Komitetu Obrony Robotnikw i nastpnie Komitetu Samoobrony Spoecznej KOR.
Po powrocie do Polski w 1997 zainicjowa powstanie Inforadia. W 2005 roku stacja zmienia wacicieli.
Pierwotnie naleaa do spki Inforadio Sp. z o.o., ktrej udziaowcami byli: Agora SA, CEB, Polityka
Spdzielnia Pracy i Infor. Od 2005 roku wspwacicielami radia s Agora SA (66% udziaw)Adama
Michnika i Polityka - Spdzielnia Pracy (34% udziaw). W 1998 wszed w skad zarzdu Polskiego
Radia. Od 2002 do 2004 by jego dyrektorem programowym. W padzierniku 2005, gdy dotychczasowy
prezes Janusz Reiter zosta ambasadorem w Waszyngtonie, obj na kilka lat stanowisko prezesa Centrum
Stosunkw Midzynarodowych.
Aleksander Smolar
(ur. 10 grudnia 1940 w Biaymstoku) ydowski publicysta, politolog, prezes zarzdu Fundacji im. Stefana
Batorego. Zaoonej przez ydowskiego,amerykaskiego finansist i filantropa, George'a Sorosa, oraz grup
dziaaczy tzw. opozycji demokratycznej lat 80., jako pierwsza prywatna fundacja w Polsce.
419
Dziaalno Fundacji finansowana jest w wikszoci ze rodkw otrzymanych od zaoonego i

sponsorowanego przez George'a Sorosa Instytutu Spoeczestwa Otwartego, a take z darowizn osb
indywidualnych, firm i instytucji z Polski i zagranicy.
W ramach swojej dziaalnoci Fundacja wsppracuje z instytucjami z kraju i zagranicy. Jest czonkiem
Forum Darczycw w Polsce i Grupy Zagranica, a take Europejskiego Centrum Fundacji (European Foundation Centre) i amerykaskiej Rady Fundacji (Council on Foundations).
Anna Smolar
(ur. 19 lipca 1980) polsko-francuska reyserka teatralna pochodzenia ydoskiego, absolwentka literaturoznawstwa na Universit Paris Sorbonne.
Reyserowaa Zamian Claudela w Teatrze lskim w Katowicach, Maestro wg sztuki Jarosawa

Abramowa-Newerlyego, Jedn rk Jola Pommerat w Teatrze Studio, Pani z Birmy w Teatrze
Polonia,, Bullerbyn, O tym jak dzieci domowym sposobem zrobiy sobie las i co z niego wyroso w Teatrze
im. Kochanowskiego w Opolu, sztuk w Teatrze Radia Tok FM Jak piknie byo rzuca pytami
chodnikowymi Marka Modzelewskiego. Z Agnieszk Holland wspreyserowaa Aktorw
prowincjonalnych w Teatrze Im. Kochanowskiego w Opolu. Z Jackiem Poniedziakiem wspreyserowaa Enter w Nowym Teatrze. Asystowaa m.in. Krystianowi Lupie, Jacques'owi Lassallowi i Andrzejowi Sewerynowi. We Francji tworzy w grupie teatralnej La compagnie Gochka
DYNASTIA SZECHTERW MICHNIKW

Ozjasz Szechter
(ur. 1901, zm. 1982) ydowski dziaacz komunistyczny i antypolski, karierowicz PRL,zdrajca Polski.
Jego synem ze zwizku z Helen Michnik jest Adam Michnik.

W dwudziestoleciu midzywojennym aktywnie dziaa w ruchu komunistycznym. We Lwowie by
czonkiem modzieowej bojwki komunistycznej. Pniej jednym z funkcyjnych dziaaczy nielegalnej
antypolskiej Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy.
Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy konsekwentnie dya do rozbicia Polski, oderwania wielkiej
czci jej ziem i przyczenia do ju rusyfikowanej skrajnym sowieckim terrorem wschodniej Ukrainy.
Ozjasz Szechter by starym, wyprbowanym agentem Moskwy w Polsce. I wchodzi wraz z
Brystygierow, Bermanem, Chajnem, Groszem, Kasmanem i innymi w skad wydzielonej komrki,
bezporednio podporzdkowanej Moskwie. By te zwolennikiem Paktu Ribbentrop-Mootow oraz
420
popiera aktywnie oderwanie wschodnich terytoriw II RP i wcielenie ich si do ZSRR, a co za tym idzie
walnie przyczyni si do IV rozbioru Polski.
Bra udzia w operacji szpiegowskiej NKWD przeciw Polsce pod kryptonimem Ko Trojaski (w
Obszarze C - Zachodnim). Zosta za to aresztowany i skazany w tzw. procesie uckim w 1934. (nazwa
wzia si od miejscowoci uck), zaama si i sypa wsptowarzyszy, tumaczc to rzekomymi
torturami w ledztwie. Gdy pniej wyszo na jaw e nic takiego nie miao miejsca, nie zrobi ju
znaczcej kariery w Polsce Ludowej. Ale nie zosta te odrzucony przez wadcw PRL. Mieszkanie
dosta w Alei Przyjaci (w czasie okupacji bya to dzielnica tylko dla Niemcw, po wojnie dla nowych
okupantw czyli komunistw).
Po wojnie Szechter by czonkiem kierownictwa Komitetu Organizacyjnego ydw w Polsce. Pracowa
jako kierownik Wydziau Prasowego Centralnej Rady Zwizkw Zawodowych, a nastpnie jako zastpca
redaktora naczelnego pisma zwizkowego "Gos Pracy" oraz redaktor w wydawnictwie Ksika i
Wiedza. Ciekawe, e szefem Szechtera w tej gazecie kadubowych zwizkw zawodowych by Bolesaw
Gebert, ojciec obecnego podwadnego Michnika - Dawida Warszawskiego (Geberta).
W latach 60. zwiza si ze rodowiskami kontestujcymi system polityczny. W maju 1977 wzi udzia w
odbywajcej si w warszawskim kociele w. Marcina godwce protestacyjnej przeciwko uwizieniu
przez wadze PRL kilkudziesiciu dziaaczy KOR-u.
Po jego mierci, jego syn Adam Michnik (Aron Szechter) prowadzi kampanie na rzecz wybielania
ciemnych plam z yciorysu ojca.
Ozjasz Szechter - po 1944 peni funkcj kierownika wydzialu KC PPR ds. ydowskich, a take by
zastpc komendanta UB w Szczecinie. Od 1 kwietnia 1946 do 31 grudnia 1950 zatrudniony jako
kierownik Wydziau Prasowego Centralnej Rady Zwizkw Zawodowych, od 1 stycznia 1951 do 11
marca 1953 zastpca redaktora naczelnego stalinowskiego organu zwizkowego "Gosu Pracy".
By jednym z zaoycieli KPZU, jej gwnym ideologiem i czonkiem Biura Politycznego. Mia swoj
skrzynk kontaktow w Wiedniu, gdzie spotyka si z niejakim Barolem. W latach trzydziestych Barol
nadzorowa z Wiednia operacj "ko trojaski", czyli werbunek polskich oficerw dla Sowietw. Pniej,
rozszyfrowany przez Austriakw, uciek do Moskwy, wchodzc nawet do wadz partii komunistycznej. W
1930 Szechter razem z innymi dziaaczami zosta aresztowany i osadzony w urzdzie ledczym w ucku.
Jzef Mutzenmacher (Regua) w "Historii KPP" podaje, ze dziaacze KPZU zostali aresztowani, gdy
tworzyli zbrojne bojwki i usiowali wywoa zamieszki w Maopolsce Wschodniej. W 1933 w czasie
przesuchania przez sdziego zezna, e by torturowany i bity. Jednak Regua pisze, e wielu aresztowanych, w tym Szechter (ps. Jerzy) zamao si w czasie ledztwa i zoyo zeznania obciajce innych.
Wkrtce zapragnli zrehabilitowa si wobec partii i zaczli przesya na wolno listy z wiezienia z historiami o biciu, gwaceniu etc. W wizieniu siedzia osiem lat, m.in. przebywa w jednej celi z
Edwardem Ochabem. Po wojnie pracowa jako redaktor w wydawnictwie "Ksika i Wiedza". By
redaktorem Dziau Klasykw Marksizmu KiW. Po 1944 peni funkcj kierownika wydziau KC PPR ds.
ydowskich, a take by zastpc komendanta UB w Szczecinie. Od 1 kwietnia 1946 do 31 grudnia 1950
421
zatrudniony jako kierownik Wydziau Prasowego Centralnej Rady Zwizkw Zawodowych, od 1

stycznia 1951 do 11 marca 1953 zastpca redaktora naczelnego stalinowskiego organu zwizkowego
"Gosu Pracy". Nastpnie pracowa w cenzurze, gdzie zupenie przypadkiem zdj z afisza "Dziady" w
1968. W maju 1977 roku wzi udzia w odbywajcej si w warszawskim kociele w. Marcina godwce
protestacyjnej przeciwko uwizieniu przez wadze PRL kilkudziesiciu dziaaczy lewackich KOR.
Helena Michnik
(1903-1969) komunistka, dziaaczka Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej "ycie", wsporganizatorka komunistycznej organizacji pionierskiej w Polsce.
Wychowana w cakowicie zasymilowanej rodzinie ydowskiej w Krakowie. Na Uniwersytecie Jagielloskim ukoczya histori i filologi klasyczn. Po studiach pracowaa jako nauczycielka w szkole w
Drohobyczu
Od okoo 1936 w nieformalnym zwizku z poznanym we Lwowie Ozjaszem Szechterem. Wsplnie z
nim wychowywaa jego syna z wczeniejszego maestwa z Sabin Chatz - Jerzego oraz swojego syna z
wczeniejszego maestwa - Stefana. Matka Adama Michnika (ur. 1946), ktremu nadano jej nazwisko
ze wzgldu na brak formalizacji jej zwizku z Ozjaszem Szechterem.
Po ataku Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 wraz z Ozjaszem Szechterm i dziemi usza do Kotliny
Fergaskiej. W Namanganie zostaa nauczycielka w szkole dla uchodcw polskich. Po rozpocztej pod
koniec 1943 wdrwce z Armi Andersa przez Azj rodkow, Irak, Iran i Palestyn razem z synami
dotara do Europy Zachodniej, skd wrcia do Polski pod koniec 1945.
Po wojnie nauczycielka historii i autorka stalinowskich podrcznikw szkolnych (Historia Polski do roku
1795, napisana z Ludwik Mosler).
Na przeomie lat 50. i 60. XX w. dyrektor sieci Klubw Midzynarodowej Prasy i Ksiki
Zmara w 1969 na atak serca, pochowana na Cmentarzu Powzkowskim
Adam Michnik (Aaron Szechter)

(ur. 17 padziernika 1946 w Warszawie) ydowski historyk, eseista i publicysta kosmopolityczny, redaktor
naczelny "Gazety Wyborczej". Mulitimilioner ktry zbi fortun na tzw. koncesjonowanej opozycji demokratycznej w PRL, nieoficjalnie Naczelny Cenzor III RP.
W latach 19681989 jeden z gwnych organizatorw nielegalnej, tzw. demokratycznej opozycji w PRL,
pose na Sejm X kadencji.
Pochodzi z rodziny przedwojennych dziaaczy ydowskich i komunistycznych, jest synem Ozjasza
Szechtera i Heleny Michnik. Ma dwch przyrodnich braci: Stefana Michnika i nieyjcego ju Jerzego.
422
Jego ojciec Ozjasz Szechter by komunist i aktywist nielegalnej KPZU, Bra udzia w operacji
szpiegowskiej NKWD przeciw Polsce pod kryptonimem Ko Trojaski (w Obszarze C - Zachodnim).Zosta za to aresztowany i skazany w tzw. procesie uckim w 1934.(nazwa wzia si od miejscowoci uck) za zdrad Polski.
Helena Michnik to dziaaczka Zwizku Niezalenej Modziey Socjalistycznej "ycie", wsporganizatorka komunistycznej organizacji pionierskiej w Polsce. Po wojnie nauczycielka historii i autorka
stalinowskich podrcznikw szkolnych.
Stefan Michnik, brat Adama Michnika to kapitan Ludowego Wojska Polskiego, sdzia, adwokat. By
rwnie informatorem i rezydentem Informacji Wojskowej, sdowy morderca. W 1950 r. zosta patnym,
dobrowolnym tajnym informatorem suby bezpieczestwa o pseudonimie "Kazimierczak". Wkrtce
awansowa na rezydenta Informacji Wojskowej w Jeleniej Grze. W latach 1951-1953, by przewodniczcym skadw sdziowskich orzekajcych czsto kar mierci na onierzach podziemia antykomunistycznego, wywodzcych si z dawnych oddziaw AK, BCh i NSZ.
W szkole podstawowej by aktywnym czonkiem Hufca Walterowskiego ZHP, prowadzonego przez
Jacka Kuronia. Organizacja miaa na celu stworzenie w Polsce druyn modzieowych na wzr radzieckiej Organizacji Pionierskiej imienia W. I. Lenina. Dzieci i modzie w hufcu walterowskim zostaa
odcita od tradycji przedwojennego harcerstwa i skautingu.
W 1962 zaoy wraz z kolegami, a za namow Jana Jzefa Lipskiego i pod protekcj Adama Schaffa,
dyskusyjny Klub Poszukiwaczy Sprzecznoci. Rozczarowani rzeczywistoci PRL modzi ludzie dyskutowali w jego ramach nad sposobami jej naprawy, czytywali i analizowali klasyczne teksty ale tylko
lewicowych mylicieli.
W 1964 rozpocz studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Ju rok pniej zosta
zawieszony w prawach studenta za rozpowszechnianie wrd kolegw listu otwartego do czonkw
PZPR autorstwa Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, w ktrym autorzy wzywali do rozpoczcia
naprawy systemu politycznego w Polsce.
W marcu 1968 zosta ostatecznie relegowany z uczelni za aktywny udzia w tzw. wydarzeniach
marcowych, tj. protestach studentw i rodowiska akademickiego, zapocztkowanego zdjciem przez
cenzur inscenizacji Dziadw Adama Mickiewicza w reyserii Kazimierza Dejmka ze sceny Teatru
Narodowego
W poowie lat 70. pozwolono mu kontynuowa studia, ktre ukoczy eksternistycznie na Wydziale
Historycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu promotorem magisterium by prof.
Lech Trzeciakowski a recenzentem prof. Jerzy Topolski.
Pracowa przez dwa lata na stanowisku spawacza w Zakadach Wytwrczych Lamp Elektrycznych i
Rtciowych im. Ry Luksemburg a nastpnie, z rekomendacji Jacka Kuronia, zosta osobistym sekretarzem Antoniego Sonimskiego.
423
W latach 19761977 przebywa w Paryu, po powrocie do Polski wczy si w dziaalno istniejcego

ju od kilku miesicy Komitetu Obrony Robotnikw zwanego rowym salonem ze wzgldu na
przyjacielskie stosunki panujce pomidzy czci dziaaczy KOR a komunistami z aparatu represji PRL.
W latach 19771989 by redaktorem lub wsppracownikiem niezalenych pism wychodzcych w tzw.
drugim obiegu, tj. "Biuletyn Informacyjny", "Zapis", "Krytyka" oraz czonkiem kierownictwa najwikszej
podziemnej oficyny wydawniczej: NOWa. W okresie 19801981 by doradc struktur Regionu
Mazowsze NSZZ "Solidarno" i Komisji Hutnikw "Solidarnoci.
W stanie wojennym, w grudniu 1981 zosta najpierw internowany, a nastpnie postawiony w stan
oskarenia i osadzony w areszcie pod zarzutem "prby obalenia ustroju socjalistycznego". Ostatecznie na
mocy amnestii jego sprawa zostaa umorzona, co spowodowao jego zwolnienie.
W 1988 zosta doradc nieformalnego Komitetu Koordynacyjnego Lecha Wasy, a nastpnie czonkiem
Komitetu Obywatelskiego. Uczestniczy aktywnie w przygotowaniach, negocjacjach wstpnych, a nastpnie obradach Okrgego Stou w 1989.
Po Okrgym Stole otrzyma od Lecha Wasy misj zorganizowania duej, oglnopolskiej gazety
codziennej, majcej by "organem" Komitetu Obywatelskiego przed zbliajcymi si wyborami. Gazeta
ta w ramach uzgodnie okrgostoowych zostaa nazwana "Gazet Wyborcz" "Solidarno", gdy miaa
funkcjonowa tylko do koca wyborw do Sejmu w 1989. Po zorganizowaniu tej gazety gwnie na bazie
zespou dziennikarskiego nielegalnego "Biuletynu Informacyjnego" i "Tygodnika Mazowsze", Adam
Michnik zosta jej redaktorem naczelnym. W poowie 1990 Lech Wasa usiowa bezskutecznie odwoa
go z tej funkcji, a Komisja Krajowa NSZZ "Solidarno" odebraa pismu prawo posugiwania si
znakiem zwizku. Zakoczyo si to przejciem caego majtku gazety przez Michnika i jego klik,
przywaszczajc sobie to co dane zostao caemu spoeczestwu. Michnik dziki temu zdoby ogromne
pienidze ktrych nigdy pracujc by nie zarobi i a co najwaniejsze wadz medialn w Polsce ktra
pozwolia mu manipulowa spoeczestwem, niszczy niewygodnych mu ludzi, zataja prawd oraz
manipulowa histori i polityk na uytek jemu oddanych elit. Dziaanie te powszechnie znane s pod
nazw Michnikowszczyzna.
Pomidzy 12 kwietnia a 27 czerwca 1990 wraz z trzema innymi osobami (historykami Andrzejem
Ajnenkielem i Jerzym Holzerem oraz dyrektorem Archiwum Akt Nowych Bogdanem Krollem) uzyska
dostp do wybranej czci archiww MSW. Grupa ta uzyskaa potoczn nazw "Komisja Michnika" i
zostaa powoana z inicjatywy Henryka Samsonowicza. Wynikiem trzymiesicznych prac by krtki
raport, stwierdzajcy niekompletno archiww bez wskazywania kto jej zrobi. Dostp w tym czasie do
tych akt miaa tylko Komisja Michnika.
Zarwno jako pose, jak i redaktor "Gazety Wyborczej", aktywnie wspiera rzd Tadeusza Mazowieckiego, jak te jego kandydatur przeciw Lechowi Wasie w wyborach prezydenckich w 1990. Przed
drug tur opowiedzia si po stronie lidera NSZZ "S" przeciwko kandydaturze Stanisawa Tymiskiego.
Pod jego rzdami "Gazeta Wyborcza" zostaa przeksztacona w najbardziej poczytn i wpywow gazet
codzienn w Polsce. Na bazie majtku tej gazety powstaa spka Agora S.A., ktra staa si jednym z
424
najwikszych koncernw medialnych w Polsce, dysponujc m.in. kilkunastoma tytuami miesicznikw,

portalem internetowym gazeta.pl, agencj reklamy zewntrznej AMS oraz udziaami w kilkunastu
stacjach radiowych.
Od momentu pojawienia si okrelenia "gruba linia" w expose Tadeusza Mazowieckiego z wrzenia
1989, jest jego zwolennikiem. Grub kreska" to symbol niechci wobec historycznych rozlicze,
lustracji i dekomunizacji oraz akceptacji wobec funkcjonowania rodowisk postkomunistycznych w
polskiej polityce oraz gospodarce.
3 lutego 2001 udzieli gonego wywiadu Poegnanie z broni. Adam Michnik Czesaw Kiszczak
przeprowadzonego przez Agnieszk Kublik oraz Monik Olejnik, w ktrym okreli Czesawa Kiszczaka
i Wojciecha Jaruzelskiego jako "ludzi honoru", dotrzymujcych podjtych podczas Okrgego Stou
zobowiza.
W rocznic stanu wojennego, 13 grudnia 2005, Adam Michnik wygosi na Uniwersytecie Warszawskim
wykad (opublikowany take w "Gazecie Wyborczej"), w ktrym m.in. apelowa do prezydenta Lecha
Kaczyskiego o ustawow abolicj dla osb odpowiedzialnych za stan wojenny.
Adam Michnik broni si przed krytyk i atakami, m.in. oskarajc swoich adwersarzy o zniesawienie i
pozywajc ich o naruszenie dbr osobistych. W niemal wszystkich wytoczonych sprawach sd przyznawa mu racj ze wzgldu na jego potg medialn i finansow. Niektrzy publicyci (m.in. Piotr Semka)
zwracali uwag, e sam Michnik wielokrotnie uywa ostrego jzyka i groc krytykom procesami o
zniesawienie bez polemizowania z nimi dziaa na szkod wyznawanej przez siebie wolnoci sowa
Obecnie Adam Michnik i rodowisko Gazety Wyborczej naoyo swoist cenzur w Polsce, rodem z
PRL na informacje dotyczce dekomunizajcji, agentury SB, grubej kreski Mazowieckiego, Okrgego
Stou i wielu afer zwizanych z nim a take odnonie historii. Szczeglnie cenzurowany jest 17 wrzenia
1939 czyli IV rozbir Polski, udzia w nim sowietw i ich agentury komunistyczno-ydowskiej, Pakt
Ribbentrop-Mootow a take ludobjstwo Polakw na Woyniu i Maoplsce Wschodniej dokonane przez
nacjonalistw ukraiskich z OUN-UPA. oraz odradzanie si neofaszyzmu ukraiskiego na Ukrainie.
Powodem tych dziaa Adama Michnika jest prba wybielenia swojej rodziny ktra uczestniczya w tych
wydarzeniach ale po stronie sowieckiej, przeciwko Polsce.
Poniej cytaty z Michnika i o Michniku:

Michnik w wywiadzie z Danielem Cohn Benditem stwierdzi: Mj ojciec by bardzo znanym dziaaczem
komunistycznej partii przed wojn, siedzia osiem lat w wizieniu
w katolickim pimie Powcigliwo i Praca (nr 6, 1988 r.): (...) Jak na pewno wiecie, rodowiskiem, z
ktrego pochodz, jest liberalna ydokomuna. To jest ydokomuna w sensie cisym, bo moi rodzice
wywodzili si ze rodowisk ydowskich i byli przed wojn komunistami.
425
wspomina w pocztkach 1992 roku w rozmowie z generaem Jaruzelskim, faszywie generalizujc:

Najwiatlejsze umysy na Zachodzie popieray komunizm (G W25-26 IV 1992 r.).
W kierowanym przez Kuronia czerwonym harcerstwie" mody Michnik przeywa nastrj komsomolskich idealistw. Wspomina jeszcze w 1984 roku: Bez sentymentu nie umiem myle o tej gromadce
chopcw i dziewczt, ktra latem 1958 roku w czerwonych chustach nawiedzaa chopskie zagrody,
piewajc piosenki po rosyjsku i ydowsku.
W rozmowie z Danielem Cohn Benditem w czerwcu 1988 Michnik stwierdzi: Nie bd ukrywa, e co
mielimy wsplnego z trockizmem. I dodawa: Naleaem do komunistw w szedziesitych latach.
Uwaaem, e komunistyczna Polska to moja Polska
W 1995 roku przyznawa w rozmowie z ksidzem Tischnerem: "Normalny czowiek z normalnego domu
kiedy koczy szko, wiedzia, e ci rzdzcy komunici to s oprawcy, zbrodniarze, e mog zabi,
zama ycie. To rodzio strach. Ja uwaaem, e komunici wprawdzie popeniaj pewne bdy
ideologiczne, bo nie do uwanie przeczytali Marksa oraz Lenina, ale, e to da si naprostowa.
Wystarczy ich troch owieci, przekona, zmusi do czytania
Szczeglnie skrajne byo zacietrzewienie Michnika i jego rodowiska przeciw Kocioowi katolickiemu i
kardynaowi Wyszyskiemu. Przedstawiali go jako skrajnego wstecznika i popierali ideologiczn wojn
PZPR przeciw Kocioowi. Take i w najostrzejszym punkcie tej wojny po ogoszeniu Listu biskupw w
1965 roku. Michnik wsawi si wwczas gwatownym atakiem na kardynaa Wyszyskiego na amach
Argumentw, atakiem odzwierciedlajcym, jak przyznawa po latach, gbi myli kompletnego
troglodyty (Midzy Panem..., op. cit., s. 73). Ju w 1977 roku samokrytycznie" ocenia w wydanej w
Paryu ksice Koci, lewica, dialog (s. 61) swj udzia w potpianiu listu biskupw polskich z 1965
roku: (...) w tym nieprzyzwoitym spektaklu sam wziem udzia i na samo wspomnienie rumieni si ze
wstydu. Wstydz si swojej gupoty (...). W innych czciach tej ksiki (s. 31 i 139) Michnik tak pisa o
swoim rodowisku lewicy laickiej: (...) Popieralimy polityk represji, czsto okrutnych, widzc w niej
drog do nowego wspaniaego wiata ", oskaralimy Koci o reakcyjno i wszystkie inne grzechy
gwne, nie baczc na to, e w atmosferze totalitarnego zniewolenia Koci broni prawdy, godnoci i
wolnoci czowieka (...). Tradycyjnie przywyklimy sdzi, e religijno i Koci to synonimy
wstecznictwa i tpego Ciemnogrodu. Z tej perspektywy wzrost indyferentyzmu religijnego traktowany
by przez nas jako naturalny sojusznik umysowego i moralnego postpu. Pogld taki sam byem jego wyznawc uwaam za faszywy (...).
W 1981 roku postawi na zego konia" Andrzeja Gwiazd, w opozycji do Wasy, i zosta faktycznie
zepchnity na margines wydarze. Nie wybrano go do adnych wadz Solidarnoci. Uskara si po latach w rozmowie z ks. Tischnerem (Midzy Panem... op. cit., s. 376), e w 1981 roku: Nikt z redaktorw
TySola " ani Mazowiecki, ani Cywiski, ani Kuczyski nie proponowa mi napisania dla nich artykuu
(...). Tadeusz Mazowiecki (...) nigdy nie zaproponowa mi napisania artykuu do Tygodnika Solidarno
".Ostatnie miesice 1981 roku przeywa w nastroju ogromnego rozczarowania. Nie mg pogodzi si z
426
faktem, e w Solidarnoci" coraz bardziej dominowa nurt patriotyczno-narodowy, tzw. prawdziwi

Polacy, ktrych pniej niejednokrotnie szkalowa.
Michnik siedzia w wizieniu w warunkach o wiele dogodniejszych ni ogromna cz innych postaci
opozycji (opisywa to szczegowo Rozpochowski). I, o dziwo, z jego celi swobodnie wychodz na wiat
kolejne listy, artykuy i ksiki, podczas gdy pozostali wspwiniowie nie mog si doprosi nawet
owka. O wyjtkowym uprzywilejowaniu Michnika w wizieniu decydoway pewne wpywowe krgi
partyjne, te same, ktre tak zabiegay o poparcie zagranicznych ydw dla WRONu (ydowski
publicysta Abel Kainer pisa w 15 numerze podziemnej Krytyki z 1983r., e: WRON graa rol wielkiej
opiekunki ydw).
Wiosn 1985 r. Michnik otwarcie opowiada si za kompromisem z komunistami jako rzecz nieodzown
w ksice Takie czasy... Rzecz o kompromisie
Redaktorowi naczelnemu paryskiej Kultury Jerzemu Giedroyciowi zawdzicza Michnik wieloletnie
polityczne wsparcie i nagonienie oraz pomoc materialn i finansow. Michnik odwdziczy si"
Giedroyciowi prb przejcia od niego Kultury z pomoc Barbary Toruczyk. Jak wspomina z
niesmakiem Giedroyc: (...)Toruczyk nie ukrywaa, e chce robi samodzielne pismo, eby opanowa
Kultur ". Bya niesychanie oddana Michnikowi, przewidywaa, e on bdzie moim nastpc. Bardzo
mnie zaskakuje, gdy sysz od pani, e on mnie ceni. Demonstrowa co zupenie odmiennego, odwiedzajc tu przed mierci Jzia (Czapskiego). Starannie mnie unika, mimo otwartych jak zawsze drzwi.
Nie umiem pani nic wicej powiedzie o przyczynach tej animozji(...)(E. Berberyusz: Ksi z Maisons
Laffitte, Gdask 1995 r., s. 170).
Herlingowi-Grudziskiemu Michnik odwdziczy si" za dawn pomoc pen lekcewaenia wypowiedzi o jego synnej agrowej ksice Inny wiat: Nikt tego nie przeczyta (w rozmowie z Jaruzelskim).
Kiedy za Jaruzelski sprostowa: By tumaczony na jedenacie jzykw Michnik odparowa: Co z tego.
Drukoway to antykomunistyczne oficyny, to si nie liczyo. Komentujc te uwagi Michnika, HerlingGrudziski pisa: Inny wiat" ukaza si najpierw w wielkim londyskim wydawnictwie William Heinemann, ktre trudno doprawdy nazwa antykomunistyczn oficyn". I mia, prcz doskonaych recenzji,
dwa wydania w cigu bardzo krtkiego czasu.
rodowiskom Kocioa katolickiego Michnik te si odwdziczy". Pki obronny puklerz Kocioa by
mu potrzebny, kadzi Kocioowi, jak mg i bi si w piersi za swe dawne antykocielne wyzwiska, woajc o potrzebie dialogu. Jak zosta naczelnym GW, robi wszystko dla maksymalnego dyskredytowania
Kocioa i wartoci chrzecijaskich. Jarosaw Gowin skrytykowa Michnika za prby przedstawiania
Kocioa jako instytucji, ktra prbuje zaj monopolistyczn pozycj partii komunistycznej (w Polityce,
nr 47 z 1993 roku, Michnik stwierdzi, e biskupi jakoby prbowali zastpi marksizmleninizm ideologi
katolick). Nawet najwikszy Polak XX wieku, Jan Pawe II niejednokrotnie pada ofiar mniej lub
bardziej zawoalowanych uprzedze Michnika, ktry go w pewnym momencie nazwa byym autorytetem
naszych czasw.
427
Dugi czas houbicy Michnika biskup Jzef yciski nie mg ukry swej irytacji przeczytawszy w
wywiadzie Michnika dla L 'Actualite religieuse, e po upadku komunizmu Jan Pawe II wyznaczy
nowego wroga liberalizm. Krytykuje go w kategoriach, ktre zdaj si pochodzi z Soboru trydenckiego
(...). Boi si on przede wszystkim potwrotu Polski do Europy (cyt. za: Bp Jzef yciski: Straszenie
liberalizmem, Rzeczpospolita z 20 lipca 1996). Biskup yciski porwna te stwierdzenia Michnika z
uwagami Miliona Friedmana, papiea amerykaskiego liberalizmu" o elementach bliskich liberalizmowi
w nauczaniu Jana Pawa II. Jeli tak deformowana jest przez Michnika posta i nauczanie Ojca witego,
to c mwi o sposobie traktowania przez niego i jego gazet rnych mniejszych postaci Kocioa.
Poczwszy od Prymasa Polski Jzefa Glempa po licznych biskupw, oskaranych o rzekomy
konserwatyzm i pochlebianie Ciemnogrodowi.
W wywiadzie dla Tygodnika Powszechnego z 10 I 1989 r. Michnik stara si jak mg wybieli posta
najbardziej znienawidzonego czowieka doby jaruzelszczyzny, akcentujc, e Jerzy Urban by konstruktorem ogromnej wikszoci posuni liberalizacyjnych ze strony wczesnych wadz i ubolewajc, e ten
jeden z inteligentniejszych analitykw polityki polskiej marnuje si jako publicysta Trybuny Ludu. Potem
przyszy dalsze bratania i zblienia, wsplne fetowania imienin Olka" Kwaniewskiego etc.
24 padziernika 1989 roku Michnik postulowa na amach Gazety Wyborczej doprowadzenie do sojuszu
wszystkich si reformatorskich, tych z Solidarnoci" i tych z PZPR, dodajc, e: W pozytywnym uoeniu stosunkw Polski i ZSRR skrzydo reformatorskie z PZPR, tacy ludzie jak gen. Wojciech Jaruzelski
czy pierwszy sekretarz KC Mieczysaw Rakowski mog odegra zasadnicz rol.
wypowied A. Michnika z wywiadu dla Komsomolskiej Prawdy z 29 wrzenia 1989 r., gdy wypowiadajc si na temat systemu, ktry by odpowiada wymogom ycia, stwierdzi midzy innymi:
Niekiedy syszy si opinie, e powinien to by system kapitalistyczny. Dla mnie jest to absurdalne.
Obecnie w niektrych koach w Polsce powsta kult sowa prywatyzacja". Co to znaczy? Co prywatyzowa? Koleje, samoloty? Przecie to bajki, absurd.
W czasie debaty sejmowej w pocztkach wrzenia 1989 r. A. Michnik wystpi przeciw wysunitemu
przez posa Kazimierza Ujazdowskiego postulatowi rozliczenia si z ludobjcami w togach, tj. sdziami,
ktrzy w czasach stalinowskich skazywali ludzi na mier. P roku pniej 28 kwietnia 1990 r. Michnik
stanowczo wypowiedzia si w debacie sejmowej przeciwko nacjonalizacji mienia PZPR. Wystpujc na
rzecz kompromisowego rozwizania tej sprawy, Michnik powiedzia midzy innymi: Przepraszam za
osobiste wyznanie: 25 lat temu zostaem po raz pierwszy aresztowany przez komunistyczn milicj.
Wtedy miaem 18 lat. Od tego czasu byem aresztowany i zatrzymywany wiele razy. Mnie nie trzeba
tumaczy, e komunizm to nic dobrego... Ale wanie z tej perspektywy chc powiedzie, e w niektrych gosach, o czym mwi z blem, usyszaem co, co bym nazwa antykomunizmem jaskiniowym.
..Inie chc powiedzie, e dzi z popisywaniem si tymi deklaracjami, gdzie si PZPR miesza z botem,
przyrwnuje do katyskich mordercw... ja nic wsplnego nie mam i nie chc mie... I chc do tego
jeszcze doda, e w stanie wojennym, po 13 grudnia i siedzc w kryminale ja nie byem a tak ostrony,
ebym dzisiaj musia by a tak odwany... Wystpienie Michnika przeciw nacjonalizacji mienia PZPR,
cho jedna z jego najbardziej udanych oratorsko wypowiedzi, wywoao bardzo ostre sprzeciwy w wielu
428
rodowiskach solidarnociowych. Sprowokowao te fal listw protestacyjnych do Gazety Wyborczej.

Najbardziej dramatyczny by publikowany w G W4 maja list dziennikarza Jana Ska (jego ojciec zosta
stracony w 1952 r. po wyroku mierci wydanym przez sd wojskowy z udziaem brata Adama Michnika Stefana).
Michnik lubi akcentowa jako wzorzec swoj postaw wobec komunistw. On przecie siedzia w
wizieniach i oto teraz wszystko wybacza; jak na tym tle wygldaj mciwi antykomunici, zwaszcza ci,
ktrzy nigdy nie cierpieli w wizieniu tak jak Michnik. Nieuczciwo Michnika polega na tym, e
starannie milczy o tym, e wybaczanie komunistom oznaczaoby przebaczenie rwnie tym, ktrzy
tysicom Polakw zgotowali o wiele cisze cierpienia ni Michnikowi. Jak to akcentowa kiedy byy
wizie komunizmu w czasach stalinowskich Stanisaw Murzaski: (...) Jedni jak Adam Michnik pisali w
wizieniu ksiki, drudzy zbierali na posadzce zby (...) (S. Murzaski: Jak kryminalista z kryminalist
Tygodnik Solidarno 27 marca 1998).
Komunizujcy od modoci Michnik obcia win za to, co si stao w Zwizku Sowieckim wycznie
stalinizm. Tego typu pogld wyrazi m.in. na amach sowieckiego tygodnika politycznego Nowoje Wriemia" z 10II 1990 r. Stanowisko Michnika wywoao protest redaktora naczelnego niezalenego
moskiewskiego tygodnika informacyjnego Express-Kronika Aleksandra Podrabinka. W licie otwartym
do Michnika, opublikowanym w tym pimie (nr l O z 1990 r.) Podrabinek przypomnia, e istota terroru
stalinowskiego terroryzm, znalaza odbicie ju w leninowskim dekrecie o czerwonym terrorze (5 IX 1918
r.) i stworzeniu w latach 1918-1920 systemu obozw koncentracyjnych. Podrabinek stwierdzi: Dla wadz
teza o winie stalinizmu za katastrof naszego ycia spoecznego jest wygodna. Wyrzekajc si Stalina
maj jeszcze nadziej uratowa Lenina, wyrzekajc si stalinizmu d do uratowania socjalizmu (...). Na
tym tle, Panie Michnik, Paskie wypowiedzi o stalinizmie nie wygldaj zbyt pocigajco (...) (cyt. za tumaczeniem listu otwartego A. Podrabinka, ad'23 W 1990 r.).
Oto opinia Kisielewskiego o Michniku, wyraona pod koniec ycia na amach gdaskiej Modej Polski:
(...) Ostatnio nie bardzo przyjani si z Michnikiem. Widujemy si raz na p roku i raczej si kcimy.
Kochaem go niemal w okresie KOR-u, to byo wspaniae. Natomiast to, co on teraz mwi i pisze, jest
bardzo czsto bez sensu. Te manifesty krakowskie, deklaracje praw czowieka " rozsyane po caym
wiecie! Jak w Polsce naprawd wybuchnie jaki rasizm, szowinizm, a to bdzie ju kompletna patologia,
to najbardziej przysuy si do tego wanie takie denerwujce pseudo szlachetne gadanie. Przecie ten
dzisiejszy Michnik to totalitarysta. Demokrat jest ten, kto jest po mojej stronie. Kto ze mn si nie
zgadza, jest faszyst i nie mona mu poda rki. A tylko Michnik wie, na czym polega demokracja i
tolerancja. On jest tutaj sdzi alf i omeg
(...). Szczeglnie ostro napitnowa ewolucj" Michnika Zbigniew Herbert w wywiadzie dla Tygodnika
Solidarno z 11 listopada 1994. Herbert uzna Michnika za klasyczny przykad kariery komunistycznego
Dyzmy. Smutna historia wyjtkowo uzdolnionego, penego talentu chopca, ktry doszed do lat, kiedy to
ludzie natarczywie pytaj co on waciwie zrobi z ca swoj heroiczn modoci?" A on stacza si po
rwni pochyej, w gorczkowy aktywizm. Cynizm godny admiratora Ksicia " i najpospolitszy
nihilizm. Zawid niemal wszystkich swoich przyjaci.
429
Celnie scharakteryzowa metody Michnika ju w 1992 r. Lech Kaczyski, piszc w Nowym wiecie (nr z
8 V 1992 r): (...) Michnik (...) przyjmuje postaw chuligana, ktry napada na przechodnia i jednoczenie
krzyczy ratunku! Policja!" (...) niewielu ludzi ma taki udzia w szerzeniu nienawici w yciu
publicznym, jak Adam Michnik. Na pewno za nikt nie potrafi czy jej krzewienia z zapewnieniami o
wasnej szlachetnoci.
W wydanej w tyme 1991 roku, cytowanej ju ksice Interpelacje Jana Marii Jackowskiego i Szczepana
aryna autorzy tumaczyli straszn sabo Michnika jako polityka jego skrajnym zacietrzewieniem,
nieumiejtnoci dialogu z osobami inaczej mylcymi: ...Michnik potrafi kopa swoich przeciwnikw
politycznych i ideowych bezwzgldnie, z dzik zacitoci. Gdy mu nie staje argumentw rzuca
inwektywy, nie elegancko przerywa, nie odpowiada napytania, zmienia temat, krzyczy i wychodzi z niego
jaka zapieka agresja w stosunku do tych, ktrzy si z nim nie zgadzaj. Jak to si ma do programowo
goszonej przez niego europejskoci, poszanowania pogldw innego czowieka, tolerancji i godnoci-nie
wiadomo... (J.M. Jackowski, S. Zaryn: Interpelacje. Kulisy manipulacji Warszawa 1991, s. 93).
w Gazecie Wyborczej (1996, nr 302) napisa: Zwracam si do premiera Oleksego jak czekista do czekisty.
Michnik nie dostrzeg adnej niestosownoci w tego typu zwrocie, mogcym mie rne odmiany typu:
jak gestapowiec do gestapowca".
Zdumiewajce jak bardzo Michnik lubi siga do bolszewickich porwna. W wywiadzie dla Tygodnika
Powszechnego w 1989 roku powiedzia, i w Gazecie Wyborczej odgrywa rol kogo w rodzaju komisarza politycznego. Jake silnie odbija si na Michniku wpyw starych rodzinnych indoktrynacji. Dla
ogromnej czci Polakw sowo komisarz polityczny budzi jak najgorsze asocjacje z Dzieryskim, Jagod czy Jeowem. Dla Michnika za to termin chlubny, warty naladowania.
Szczeglnie oburzajce byo zachowanie Michnika wobec znanej dysydentki rosyjskiej Natalii
Gorbaniewskiej. Michnik odmwi udzielenia jej wywiadu, motywujc to brakiem zaufania. Gorbaniewska powiedziaa: ...Dla mnie jest to miernik zych obyczajw. Krytykowanie linii politycznej nie
moe spycha osoby na pozycj osobistego wroga, a co gorsza zaliczy go do grona ludzi nieuczciwych.
Michnik i wielu innych ludzi wie, e nie podzielam ich zachwytu dla Gorbaczowa (...) (wg Puls nr 48 z
1991 r). Przypomnijmy, e Gorbaniewska, niestrudzona bojowniczka o prawa czowieka w ZSRR, bya
winiarka, wybitna poetka rosyjska naley do najbardziej zasuonych przyjaci Polski za granic, jest
znawczyni polskiej literatury, i tumaczk polskiej poezji.
Trzej znani bugarscy pisarze: Boris Chritstow, Dymitr Korudijew i Jordan Wasiliew w artykule
zatytuowanym: Cynizm i nietolerancja oskaryli Michnika o otwart zdrad ideaw demokracji i
nietolerancj, piszc midzy innymi, i wizyta Michnika gboko zrania uczucia wszystkich bugarskich
demokratw. Przyjecha, eby stan w obronie prezydenta elewa, ale zrobi to w sposb
powierzchowny, prowokacyjny i butny, bez spotkania z Edwinem Sugarowem, poet i deputowanym,
ktry ogosi strajk godowy; zrobi to bez wyjanienia sobie samemu przyczyn antyprezydenckich i
antykomunistycznych manifestacji w naszym kraju (...) jego wypowiedzi w Bugarii byy demagogiczne,
nieodpowiedzialne i gboko nas ranice (...). Jakmona (...) nazywa setki tysicy demokratw
430
neofaszystami? (...) Kto mu pozwoli tak ciko obrazi najbardziej wiatych, najmdrzejszych i najmniej
podatnych na konformizm ludzi w Bugarii? (...) Michnik przyjecha i stan w obronie elewa, gdy obu
czy ten sam los. Ci dawni idole gotowi s dzisiaj wspiera fasadow demokracj, za ktrej kulisami
wszystkie sznurki ponownie s w rkach komunistw (...) Michnik okaza si nietolerancyjny wobec
bugarskiej demokracji i dlatego straci nasz szacunek i mio (...) (cyt. za Gazet Wyborcz z l lipca
1993).
Z oburzeniem komentowaa peen buty wyskok Michnika w bugarskiej telewizji Kristina MetanowaNejman, w 1989 roku zaoycielka Solidarnoci Polsko-Bugarskiej. W nadesanym do Tygodnika Solidarno (z 9 lipca 1993) tekcie Z dziejw honoru w Bugarii pisaa: (...) Dawne gwiazdy opozycji s
intelektualnie bezradne wobec ruchw protestu przeciw rekomunizacji. Niczym dawni marksici, nazywajcy protestujcych przeciw totalitaryzmowi chuliganami; zoony objaw sprzeciwu wobec recydywy
komunizmu Michnik i inni dysydenci potrafi opatrzy jedynie etykietk motochu lub neofaszystw.
W listopadzie 1993 Michnik popisa si atakiem na przywdc czeskiej prawicy premiera Vaclava
Klausa. W wywiadzie opublikowanym w sowackiej Narodnej Obronie Michnik zarzuci Klausowi
jakoby czy liberaln retoryk z socjalistyczn polityk (wg Rzeczypospolitej z 25 listopada 1993 r).
Klaus uzna zarzuty Michnika za absurdalne i gupie, uniemoliwiajce jakkolwiek po waniejsz
polemik.
Alain Besancon w wywiadzie dla Tygodnika Solidarno z 2 III 1990 r. ubolewa, e w Polsce: Nastpi
podzia midzy antystalinistami i antykomunistami: antykomunici zostali odrzuceni na margines (...).
Porozumienie z komunistami nastpio kosztem jasnych propozycji dla spoeczestwa (...). Krytykowa
fakt, e rni dziaacze dawnej opozycji w Polsce, konsekwentnie pomniejszaj zagroenie komunistyczne w Polsce stwierdzajc: Od dziesiciu lat sysz, choby od Michnika czy Modzelewskiego, e
partia komunistyczna zanika powoli, ale systematycznie. Ot mam dowody, e tak wcale nie jest. Tekst
Besanona wywoa gniewn ripost Michnika w G W z 22 III 1990 r. Michnik oskara Besanona, e
napisa tekst skrajnie niemdry, peen pycizny i braku kompetencji, wyraajcy jego wasn klsk
intelektualn i polityczn. Zarzuca Besanonowi, e w istocie nie ma adnych dowodw na brak zanikania
partii komunistycznej.
Prawdziwe oblicze Michnika szybko odkrya rwnie znakomita woska dziennikarka Barbara Spinelli.
Ju jesieni 1989 r. dostrzega, jak bardzo pozorne s zmiany zachodzce w Polsce, i ostrzegaa, e partia
komunistyczna tylko si przyczaia i chronic swoich ludzi, czeka na chwil, w ktrej bdzie moga si
odegra (paryska Kultura, 1989, nr 11, s. 152). W pniejszym szkicu (ze stycznia 1991 r. Spinelli piszc
wprost o zmarnowaniu zwycistwa polskiego narodu po 1989 roku, wrd osb odpowiedzialnych za to
wymienia po nazwisku tylko jedn osob - wanie Michnika, stwierdzajc: (...) Bronic postkomunistycznej demokracji, ktra umiaa wprawdzie powstrzyma inflacj, ale nie potrafia tolerowa adnej
prawdziwej opozycji, Michnik zdaje si przygotowywa do dziwnych i przewrotnych sojuszw. Michnik
jest zreszt tylko najbardziej jaskrawym wyrazem gbokiej dezorientacji duchowej, jaka opanowaa elit
intelektualn (...). Elit, ktra nie chce mie nic wsplnego z Polsk przedwojenn, ktra nie pamita, co
to znaczy suy naprawd krajowi, ktra ywi pogard do przedwojennych prb budowania demokracji.
431
Elit, ktra jest dzieckiem komunizmu, ktrej brak punktw odniesienia w przeszoci i ktra si rzeczy
naley po czci do albumu rodzinnego Bieruta, Gomuki, Gierka i Jaruzelskiego (...).
Wystpienie Michnika na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie w kwietniu 1990 r. Mwi tam, e w
Polsce grozi antykomunistyczna dyktatura; antykomunizm z bolszewick twarz, ktremu towarzyszy
bdzie szowinizm, klerykalizm, populizm i ksenofobia, nie mwic o grobie antysemityzmu (por.
Charles Hoffman: Gray Dawn. The Jews ofEastern Europ in the Postcommunist Era, New York 1992,
s. 302).
W 1989 roku Michnikowska Gazeta Wyborcza maksymalnie nagania akcj rabina Weissa w
Owicimiu, popierajc j. W 1994 ten sam Michnik okrela akcj rabina Weissa z 1989 roku jako
klasyczny przykad prowokowania awantury. Jak wic zalenie od potrzeby wystpuje jako obrotowy
ydo-Polak, odcinajc odpowiednio kupony za kadym razem od zamanifestowanej postawy. To
przedstawia si jako zatroskany o los Polski patriota, to znw przyjmuje fetowanie w Nowym Jorku jako
yd Roku 1991".
Szczeglnie haniebnym donosem na Polsk" wyrni si Adam Michnik w rozmowie z niemieckim
socjologiem Jurgenem Habermasem w 1993 roku. Posun si w niej do stwierdzenia: Zanim tu Hitler
przyszed, mymy zaoyli wasny obz koncentracyjny w Berezie Kartuskiej (por. Polityka, 1993, nr 47).
Skandaliczny by sam fakt porwnania hitlerowskich obozw zagady z obozem odosobnienia w Berezie
Kartuskiej, ktry suy do bezwzgldnego odizolowania na pewien czas przeciwnikw politycznych, ale
nie do ich wyniszczania. Kiedy takie stwierdzenie Michnika ukazao si na amach prasy niemieckiej, a
pniej amerykaskiej (w prestiowym New York Times Review of the Book), sprzyjaa potwierdzaniu
najgorszych oszczerstw o polskich obozach koncentracyjnych".
W dziesit rocznic wprowadzenia stanu wojennego w Polsce Michnik popisa si tekstem: W imi
przebaczenia(Gazeta Wyborcza, 13 grudnia 1991), w ktrym jak mg stara si wybieli autorw stanu
wojennego, przypominajc, e przecie i w Drugiej Rzeczypospolitej te naruszano prawo, bo w maju
1926 roku dokonano przewrotu w pastwie, a 1930 roku w twierdzy brzeskiej osadzono przywdcw
antysanacyjnej opozycji. I akcentowa: / wtedy byy ofiary, wdowy i sieroty. Zapomnia tylko w swych
porwnaniach 1926 roku z 1981 rokiem o jednej podstawowej sprawie, e Pisudski stawa w swoim zamachu z oddziaami wojska przeciw oddziaom wojska popierajcym wczesny rzd i prezydenta,
podczas gdy gen. Jaruzelski narzuci wojn bezbronnemu narodowi, nie majc w nim wikszego oparcia,
za to tym wiksze w cigej grobie interwencji Wielkiego Brata" ze Wschodu.
W Magazynie Gazety Wyborczej ( 1994, nr 40) Michnik twierdzi, e po mierci Pisudskiego wadz w
pastwie wziy jakie czwartorzdne figury. Protestujcy w zwizku z t ocen Michnika czytelnik z
Wrocawia, Edmund Jaxa-Nagrodzki pisa, e wrd tych rzekomo czwartorzdnych figur znaleli si
midzy innymi wicepremier in. Eugeniusz Kwiatkowski, prezydent RP prof.
Ignacy Mocicki, minister spraw zagranicznych pk. Jzef Beck, minister owiaty i wyzna religijnych
prof. Wojciech witosawski, marszaek Edward migy-Rydz (por. Magazyn Gazety Wyborczej z 4 lutego 1994).
432
fragment tekstu Adama Michnika opublikowanego w Gazecie Wyborczej w kolejn rocznic Powstania
w Getcie Warszawskim. Pisa Michnik: Zarwno heroizm udzi, ktrzy pomagali ydom, jak i podo
antysemitw s skadnikiem polskiego dziedzictwa. I jest to dziedzictwo tym bardziej kopotliwe, e
wrd tych pierwszych byli take komunici, pniejsi gloryfikatorzy stalinowskiego terroru, a wrd
tych drugich take bohaterowie antyhitlerowskiego podziemia i ofiary stalinowskich procesw (A. Michnik: Bunt i milczenie, Gazeta Wyborcza, 17-18 kwietnia 1993). Zdumiewajce, e nikt w caej prasie
polskiej nie postawi wwczas Michnikowi pytania, na czym opar swoje obrzydliwe pomwienie?
Dlaczego nie zadano, by wymieni cho jedno nazwisko bohatera antyhitlerowskiego podziemia, ktry
by jakoby podym antysemit!
W ksice dialogu z ks. Tischnerem: Midzy panem a Plebanem (Krakw 1995, s. 167,187,191,3 85),
Michnik stara si maksymalnie zdemonizowa Marzec 1968, jako rzekomo najwiksze nieszczcie polskie po wojnie. Mwi, e: Marzec utyta polsk wiadomo, rok '68 to by horror horrorw, rok 1968
przynis wielk rehabilitacj polskiej megalomanii narodowej, ktra owocowaa straszliwym spustoszeniem spoecznej substancji. I dodawa: Dla mnie Marzec to byo renie demona. Wtedy pierwszy raz
za mojego ycia w Polsce zara przeraajcy demon nacjonalizmu. Wszystkie te oskarenia o Marcu
1968 jako horrorze horrorw gosi czowiek, ktrego rodzina ya na znakomitych synekurach" w dobie
rzeczywicie koszmarnego dla Polakw okresu stalinizmu.
23 VIII 1989 r. czytamy w G W tekst Czy Sachs powtrzy sukces Grabskiego? Dzie pniej na
pierwszej stronie publikowane jest omwienie programu J. Sachsa pod wielce obiecujcym tytuem Cud
gospodarczy w Europie? (Sachs obiecuje: Likwidujemy cakowicie inflacj w cigu szeciu miesicy.
Stopa yciowa zacznie wzrasta za pl roku. Nie dajcie sobie wmwi, e radykalny program gospodarczy wymaga cierpie i wyrzecze). W parze ze skrajn apologetyk planu Sorosa-Sachsa-Balcerowicza
idzie cigle, konsekwentne przemilczanie tekstw, podwaajcych jego koncepcje czy ukazujcych
saboci realizacji. We wrzeniu 1989 r. w G W zablokowano druk zamwionego wczeniej tekstu
synnego czeskiego ekonomisty, pniejszego premiera Vaclava Klausa, na ten temat. Zablokowano ze
wzgldu na to, e tekst okaza si krytyczny wobec planu (por. uwagi Klausa w wywiadzie dla
Rzeczpospolitej z 411990 r.).
Krytykujc postaw Michnika, ktry uzna za jedn z cech Homo sovieticus opory przed byszczeniem
bogactwem wobec biednych, Kerszman stwierdzi: Nie uwaam (...) za przyzwoite popisywanie si
bogactwem wobec ludzi, ktrych nie bardzo sta na chleb czy lekarstwa (...). Jeli ograniczenia dotycz
spraw bardzo ywotnych: zaspokojenia podstawowych potrzeb biologicznych, leczenia, nauki, dziaaj
nie tylko bolenie, ale te upokaajco i poniajca (Kultura 1995 r, nr 12, s. 116, 123).
Artyku Michnika w G W z 31 XII 1992 r.): (...) Zwyciski Bili Clinton, ktry w modoci pali trawk
", nie chcia walczy w Wietnamie i pono nawet mia poza maesk kochank, bdzie by moe i dla
nas propozycj jakiego innego wariantu amerykaskiego mitu, jakiej innej, bardziej nowoczesnej
propozycji cywilizacyjnej (...).Oto propozycje cywilizacyjne" na miar nowoczesnego" wychowawcyMichnika: palenie trawki", niech do walczenia w narodowej armii i niewierno maeska. Jest to
oczywicie pewien do konsekwentny styl ycia.
433
Uwagi Jacka Kuronia na temat innej z cech wychowawcy" Adama Michnika: (...) A Ada jest
ksikowym wariatem. Swego czasu wylansowa mod na kradzie ksiek. Krad, to znaczy bra u
kogo z pki i sobie zabiera (...). (cyt. za publikowan w Res Publice z marca 1996 r. rozmow z
Kuroniem Na trzy sposoby, s. 51).
Stefan Michnik
ur. 28 wrzenia 1929 w Drohobyczu syn Heleny Michnik i przyrodni brat Adama Michnika, kapitan Ludowego
Wojska Polskiego, sdzia, adwokat. By rwnie informatorem i rezydentem Informacji Wojskowej, sdowy
morderca, karierowicz PRL, zdrajca Polski.
By aktywnym dziaaczem w Zwizku Walki Modych. W 1948 r. zosta sekretarzem koa Zwizku
Modziey Polskiej na terenie elektrowni w Warszawie, gdzie pracowa jako laborant-elektryk. 7 grudnia
1947 r. wstpi do PPR, a pniej do PZPR. Z rekomendacji partii 28 sierpnia 1949 r. zapisa si jako
ochotnik do Oficerskiej Szkoy Prawniczej w Jeleniej Grze. Studiowa tam do 25 lutego 1951 r. W 1950
r. zosta czonkiem egzekutywy Oddziaowej Organizacji Partyjnej PZPR w tej szkole.
W 1950 r. zosta patnym, dobrowolnym tajnym informatorem suby bezpieczestwa o pseudonimie
"Kazimierczak". Wkrtce awansowa na rezydenta Informacji Wojskowej w Jeleniej Grze.
27 marca 1951 r., po ukoczeniu Oficerskiej Szkoy Prawniczej, zosta asesorem w Wojskowym Sdzie
Rejonowym w Warszawie, w stopniu podporucznika w wieku 22 lat. Jednoczenie zosta rezydentem
Wydziau Informacji Garnizonu Warszawskiego, ktry mia szeciu informatorw o pseudonimach:
"Chtki", "Czaruch", "Romaski", "Szych" (lub "Szycha"), "Zbotowski" i "ywiec". W 1952 r.
przekwalifikowano go z rezydenta na tajnego informatora. 10 czerwca 1953 r. podjto decyzj o
zaprzestaniu wsppracy z "Kazimierczakiem".
W kwietniu 1952 r. zosta porucznikiem i zacz przewodniczy skadom sdziowskim sdzcym
schwytanych czonkw onierzy podziemia niepodlegociowego i czonkw dawnej partyzantki
antyhitlerowskiej. 20 listopada 1953 r. przesta pracowa w Wojskowym Sdzie Rejonowym. Obj
wwczas stanowisko kierownika gabinetu Katedry Nauk Wojskowo-Prawniczych Wojskowej Akademii
Politycznej im. F. Dzieryskiego w Warszawie kierowanej przez Polana-Haraschina.
Nigdy nie ukoczy studiw prawniczych. Prbowa uzupeni sw wiedz, studiujc na Wydziale Prawa
Uniwersytetu Warszawskiego. Jednak po czterech latach nauki w 1955 r. zaliczy tylko I stopie studiw
prawniczych.
Od 10 grudnia 1955 r. by instruktorem Wydziau Szkolenia Oddziau I Organizacji i Planowania Zarzdu
Sdownictwa Wojskowego. W roku 1956 w wieku 27 lat awansowa do stopnia kapitana, aby rok pniej
dobrowolnie odej z wojska. Wedug innych danych 26 lipca 1957 r. kapitan Stefan Michnik zosta
przeniesiony do rezerwy ze wzgldu na opisanie jego dziaa w raporcie Komisji Mazura. Przez kilka
miesicy w latach 1957-1958 by adwokatem w Warszawie. Nastpnie, w latach 1958-1968, redaktorem
434
w Wydawnictwie MON. Przez kilka miesicy na przeomie lat 1968-1969 by likwidatorem szkd
stoecznego PZU.
Oskarany o zbrodnie stalinowskie oficer Ludowego Wojska Polskiego, sdzia w Wojskowym Sdzie
Rejonowym w Warszawie w latach 1951-1953, gdzie by przewodniczcym skadw sdziowskich orzekajcych czsto kar mierci na onierzach podziemia antykomunistycznego, wywodzcych si z
dawnych oddziaw AK, BCh i NSZ.
By sdzi midzy innymi w procesach:
majora Zefiryna Machalli (wyrok mierci, pomiertnie rehabilitowany, skad sdziowski podj
wspln decyzje o niedopuszczeniu obrocy do procesu, o wykonaniu wyroku nie poinformowano rodziny),
pukownika Maksymiliana Chojeckiego (niewykonany wyrok mierci),
por. Andrzeja Czaykowskiego, w ktrego egzekucji uczestniczy,
majora Jerzego Lewandowskiego (niewykonany wyrok mierci),
pukownika Stanisawa Weckiego wykadowcy Akademii Sztabu Generalnego (13 lat wizienia,
zmar torturowany, pomiertnie zrehabilitowany),
majora Zenona Tarasiewicza,
pukownika Romualda Sidorskiego redaktora naczelnego Przegldu Kwatermistrzowskiego (12
lat wizienia, zmar wskutek zego stanu zdrowia, pomiertnie zrehabilitowany),
podpukownika Aleksandra Kowalskiego,
majora Karola Ska, artylerzysty spod Radomia, przedwojennego oficera, potem oficera Narodowych Si Zbrojnych (wyrok mierci, stracony w 1952 roku).
By rwnie sdzi w tzw. "sprawach odpryskowych" od procesu generaw (sprawy Tatara).
Wymieniony przez Komisj Mazura jako jeden z sdziw amicych praworzdno.
W 1969 r. po wydarzeniach marcowych 1968 r. wyjecha do Szwecji (odmwiono mu wizy USA), gdzie
mieszka do dzi jako emerytowany bibliotekarz w miasteczku Storvreta, okoo 10 kilometrw od Uppsali.
W latach 70 wsppracowa z Radiem Wolna Europa i publikowa w paryskiej "Kulturze" teksty na temat
Czechosowacji w roku 1968 (pod pseudonimem Karol Szwedowicz).
Po 1989 r jego postawa spotkaa si z prb tumaczenia jej naiwnoci przez Adama Michnika. Jednak
od sierpnia 2007 Instytut Pamici Narodowej rozwaa wniosek o jego ekstradycj ktremu to sprzeciwia
si rodowisko Gazety Wyborczej.
Morderca sdowy Stefan Michnik, brat obecnego redaktora naczelnego "Gazety Wyborczej" Adama
Michnika, byskawicznie awansowa w wieku zaledwie 27 lat do rangi kapitana, mimo e nie posiada
matury. "Zasuy si" tak sw gorliwoci w sfabrykowanych procesach politycznych. Ju jako
podporucznik by sdzi wydajcym wyroki w sfabrykowanych procesach mjr. Zefiryna Machalli, pk.
Maksymiliana Chojeckiego, mjr. Jerzego Lewandowskiego, pk. Stanisawa Weckiego, mjr. Zenona
Tarasiewicza, ppk. Romualda Sidorskiego, ppk. Aleksandra Kowalskiego. 10 stycznia 1952 r. stracono
435
w wieku 37 lat skazanego na mier przez S. Michnika mjr. Z. Machall (zosta zrehabilitowany
pomiertnie 4 maja 1956 r.). 8 grudnia 1954 r. zmar w niecay miesic po udzieleniu mu przerwy w
wykonaniu kary wizienia skazany przez Michnika na kar 13 lat wizienia pk Stanisaw Wecki. Na
szczcie nie wykonano wyrokw mierci na skazanych przez S. Michnika na mier pk. M. Chojeckim i
mjr. J. Lewandowskim. W 1951 r. zosta stracony z wyroku S. Michnika mjr Karol Sk (w procesie
podlaskiego NSZ). W tym samym procesie podlaskiego NSZ Michnik wyda jeszcze dwa wyroki mierci:
jeden wykonano (na Stanisawie Okuniskim), inny (na Tadeuszu Moniuszce) zagodzono na doywocie.
W "yciu" z 11 lutego 1999 r. pisano, e wedug informacji redakcji S. Michnik wyda okoo 20
wyrokw mierci w procesach politycznych.
Nina Karsov-Szechter
wydawca, pisarka.
Uratowana jako dziecko z transportu do Treblinki, zostaa adoptowana przez Stanisaw SzymaniewskKarsov. W 1964 ukoczya filologi polsk na Uniwersytecie Warszawskim. Na pocztku lat 60-tych poznaa Szymona Szechtera, historyka, ktry zosta repatriowany do Polski w 1957. Zostaa jego lektork, a
nastpnie wsppracowniczk. Wsplnie z nim zbieraa materiay o procesach politycznych lat 60-tych,
m.in. Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego oraz sytuacji w rodowiskach studenckich, literackich i
partyjnych w Polsce.
W roku 1966 zostaa aresztowana ze wzgldw politycznych. Jej uwolnienia domaga si Bertrand
Russell, a dziki temu ukadowi Amnesty International uznao j za "winia 1968 roku". Po emigracji
zaoya w 1970 roku wraz z mem Szymonem Szechterem stryjem Adama Michnika wydawnictwo
Kontra, ktrego siedziba znajduje si w Londynie.
W wydawnictwie Kontra opublikowaa ksiki Jzefa Mackiewicza, Lwa Szestowa, Andrzeja Bobkowskiego, Barbary Toporskiej, Szymona Szechtera, Wieniedikta Jerofiejewa, Wacawa Lewandowskiego, Michaa Bkowskiego, Dariusza Rohnki i innych.
Od roku 1972 wydaje ksiki Jzefa Mackiewicza. Seria "Dziea" Mackiewicza wydawana od 1993 roku
liczy ju 20 tomw, poszczeglne tytuy wydawane s te oddzielnie. Ksiki Jzefa Mackiewicza
publikowane przez wydawnictwo Kontra s sprzedawane w Polsce i za granic. Ich dystrybutorem w
Polsce jest BDM DiSO. Cae dziaania id jednak w kierunku aby uniemoliwic za pomoc trikw prawnych wydawania dzie Mackiewicza w wolnej Polsce, dzie zakazanych iciganych w PRL przez komunistw z PZPR. Nina Karsov-Szechter wykorzystuje te pozycjklanu Szechterw w Polsce i czuje si
bezkarna i jest pewna wygrania kadego procesu w Polsce, dlatego w sprawie wydawania dzie
Mackiewicza , mwi kademu -nie!
436
Przez ponad dwadziecia lat w ktrych Nina Karsov-Szechter, praktycznie wystpujc jako penoprawna
dysponentka praw autorskich, dopucia si nastpujcych dziaa:
- w latach osiemdziesitych minionego wieku zaprzepacia szans wydania w jzyku niemieckim
powieci Mackiewicza ju przetumaczonych przez Gottholda Rhode'a oraz Nin Kozowsk;
- na przeomie lat osiemdziesitych i dziewidziesitych, w okresie najchonniejszym czytelniczo,
uniemoliwia powszechne zaistnienie na krajowym rynku dzie Mackiewicza. Efektem takiej "polityki"
bya i jest ladowa obecno ksiek Mackiewicza na krajowym rynku, a take w nauczaniu szkolnym;
- na pocztku lat dziewidziesitych uniemoliwia obcojzyczne edycje dzie zbiorowych Mackiewicza;
przymierzay si do nich wydawnictwa z Niemiec, Francji oraz Szwajcarii;
- uniemoliwia wydanie rosyjskiego tumaczenia Kontry, cho w Moskwie od lat czeka ju gotowy
przekad;
- uniemoliwia wydanie po litewsku dzie Jzefa Mackiewicza oficynie Versus Aureus;
- w latach dziewidziesitych, jak pisa Wodzimierz Odojewski na amach "Rzeczpospolitej" 4 listopada
2000 roku: "stana w poprzek nawet takim inicjatywom, jak prba wydania Drogi donikd w srebrnej
serii PIW-u -Literatura XX wieku [...] czy te wstawienia dwch ksiek Mackiewicza [...] na list
popieranych przekadw na rosyjski w Moskwie";
- od wielu lat uniemoliwia prowadzenie prac naukowych nad dzieem Jzefa Mackiewicza poprzez
blokowanie dostpu do Archiwum Emigracji Uniwersytetu Toruskiego, posiadajcego w swych
zbiorach obszern korespondencj pisarza.
Ponadto w roku 1988 wydawnictwo p. Niny Karsov-Szechter wydao ksik Icchaka Rubina ydzi w
odzi pod niemieck okupacj 1939-1945. W ksice tej Jzef Mackiewicz nazywany jest faszerzem i
ajdakiem oraz antysemit. To ostatnie "udowadniane" jest cytatem z eseju Mackiewicza, w ktrym mwi
on o koniecznoci cakowitego wytpienia komunistycznej zarazy, a co p. Rubin komentuje: "wystarczy
w tej tyradzie zastpi sowo 'komunizm' sowem 'ydzi' i bdziemy mieli antysemicki bekot Hitlera".
Wydanie tej pozycji przez p. Nin Karsov-Szechter wystawia jej bardzo dwuznaczne wiadectwo.
Nikomu nie pozwol wydawa ksiek Jzefa Mackiewicza [List Niny Karsov-Szechter do
Jacka Trznadla, Londyn 22 kwietnia 1992]
Jako spadkobierca ony Jzefa Mackiewicza Barbary Toporskiej nabya w spadku po niej prawa do
spucizny pisarza. Prawa te byy przedmiotem sporu sdowego z crk Jzefa Mackiewicza - Halin.
Sdy dwu instancji stwierdziy nabycie wskazanych praw przez Nin Karsov w zwizku z testamentami
sporzdzonymi odpowiednio przez Jzefa Mackiewicza na rzecz Barbary Toporskiej oraz przez Barbar
Toporsk na rzecz Niny Karsov. W 2009 Sd Najwyszy odrzuci kasacj Haliny Mackiewicz od
orzeczenia sdu II instancji. Orzeczenia te byy komentowane w prasie jako niesprawiedliwe, ze
wskazaniem, e pisarz przekaza prawa do swej spucizny crce.
437
Krytycy zarzucaj Ninie Karsov ograniczenia w dostpie do ksiek Jzefa Mackiewicza przez ich
limitowany nakad, blokowanie przekadw na jzyki obce, utrudnienia w pracy nad archiwaliami pisarza,
w tym edycj rde z nim zwizanych.
Szymon Szechter
Stryj Adamam Michnika (Arona Szechtera)
Ociemniaego historyk, ktry zosta repatriowany do Polski w 1957. Nina Karsov zostaa jego lektork, a
nastpnie wsppracowniczk. Wsplnie z nim zbieraa materiay o procesach politycznych lat 60-tych,
m.in. Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego oraz sytuacji w rodowiskach studenckich, literackich i
partyjnych w Polsce. Za swoja dziaalno zostaa aresztowana w lipcu 1966 i skazana w padzierniku
1967 na kar trzech lat pozbawienia wolnoci. Jej uwolnienia domaga si Bertrand Russell, a Amnesty
International uznao j "winiem 1968 roku". W wizieniu wzia lub z Szymonem Szechterem. 5
wrzenia 1968 zostaa zwolniona, a 15 listopada 1968 wyemigrowaa wraz z mem do Wielkiej Brytanii.
Razem z nim opublikowaa ksik wspomnieniow "Nie kocha si pomnikw", ktra zawiera fragmenty
wspomnie i dziennikw ich obojga.
W 1970 roku wraz z Nin Karsov zaoy w Londynie wydawnictwo Kontra, ktre jest znane przede
wszystkim z wydawania ksiek Jzefa Mackiewicza. Wraz z ni przetumaczy na polski m.in. "Moskw-Pietuszki" Wieniedikta Jerofiejewa oraz "Apoteoz nieoczywistoci" Lwa Szestowa, a na angielski
"Trans-Atlantyk" Witolda Gombrowicza (razem z Carolyn French).
Barbara Szwedowska
nieformalna ona Adama Michnika,z Sopotu, prawniczka, nazywana kiedy "prokuratorem Solidarnoci".
Matka syna Michnika Antoniego. Syn Michnika, urodzony w drugiej poowie lat 80., otrzyma imi
Antoni na cze Sonimskiego. Antoniego chrzci praat Henryk Jankowski, a rodzicami chrzestnymi byli:
Lech Wasa i ona Bujaka.
Antoni Michnik
Syn Adama Michnika i Barbary Szwedowskiej.
Antoni Michnik zda matur w III Liceum Oglnoksztaccym Marynarki Wojennej w Gdyni, w czasie
nauki by laureatem i finalist wielu konkursw i olimpiad przedmiotowych, m.in. zaj pite miejsce na
National Geographic Geographical World Championship w 2003 r. By rwnie dwukrotnym stypendyst
438
MENiS a take wieloletnim uczestnikiem programu Odyseja Umysu, w ramach ktrego zaj w roku
2002 w wiatowych finaach druynowe czwarte miejsce. Poza tym by zwycizc konkursu na prac
roczn z antropologii kultury w Instytucie Kultury Polskiej UW, praca pt.: Rne nurty mitu habsburskiego i jego dzisiejszej recepcji.
Wszystkie swoje osignicia zawdzicza magii nazwiska Michnik i i pozycji swojego ojca Adama
Michnika.
Obecnie jest studentem Kolegium Midzywydziaowych Indywidualnych Studiw Humanistycznych na
Uniwersytecie Warszawskim. Ma na swoim koncie publikacje: Magnetyzm i tarcie (fragment powieci),
Migotania przejanienia 1-2 (18-19) 2008, arkusz prozatorski; Filmowe rda trylogii drogi Davida
Lyncha, Kwartalnik Filmowy nr 64, zima 2008; Mieszczaskie wtki mitu habsburskiego, [w]: Pongo.
Szkice z antropologii literatury, Warszawa 2009. Publikowa rwnie w Kwartalniku Filmowym,
Kontekstach, jest wsppracownikem Radia Roxy i Stowarzyszenia im. Stanisawa Brzozowskiego.
Naley do Warszawskiego Koa Leksykograficznego.
Jest aktywnym czonkiem Krytyki Politycznej. W kawiarni Nowy Wspaniay wiat w ramach zaj
tzw. Uniwersytetu Krytycznego prowadzi a dniach 6.10.2010 19.01.2011 r. wykady zatytuowane
Muzyka i Wizualno w czasach popkultury, projekt ten by finansowany przez Miasto Stoeczne
Warszawa. Wczeniej, w maju 2009 r. w Sejnach uczestniczy w uroczystoci wrczenia Claudio
Magrisowi nagrody Czowiek Pogranicza.
Z pobytu tam zachowao si zdjcie oraz wspomnienie uczestnikw o Adamie Michniku, ktry jak
zanotowano przedstawia si jako przysza eelita. Natomiast w 2008 r. w ramach Festiwalu Nauki w
Instytucie Socjologii UW mia wykad Kino Davida Lyncha: mity i prawdy, o ktrym zachowaa si w
internecie do kliwa recenzja
Na jednym z forum internetowych, w pewnym komentarzu, wymieniono nazwisko Antoniego Michnika
w kontekcie powstajcego obecnie projektu nowej partii, tzw. Partii Eksperckiej. Na ile jest to prawda
nie wiadomo - Jeli masz ju dosy obecnych ukadw, i chciaby mie realny wpyw na losy
Naszego Udrczonego Kraju, daj nam zna! Powstaje nowa partia i nowa jako w polityce! Napisz na
biuro@partiaekspercka.pl. Finansuje nas AGORA i ITI a w zarzdzie s eksperci tej miary co Micha
Tusk, Tadeusz Komorowski i Emil Palikot rzecznikiem prasowym jest Antoni Michnik za stron prawna
reprezentuje Joanna Niesioowska-Ksiak.
Jej program jest do niejasny z jednej strony powouje si na osob Jzefa Pisudskiego, z drugiej
nawouje do rewizji miejsca Kocioa Katolickiego w Polsce. Partia ta wystpuje jako anonimowy,
niejasny twr, na wymienionym portalu nie s wymienione adne, konkretne z imienia i nazwiska osoby zwizane z programem partii, nie s wskazane osoby w ni zaangaowane, tak, wic nie wiadomo
z jakim rodowiskiem organizacja ta jest naprawd powizana.
439
DYNASTIA STOLZMAN - KWANIEWSKI

Izaak Stolzman Zdzisaw Kwaniewski
yd rosyjski w stopniu pukownika NKWD, wcielony w Polaka do organizowania nadzoru UB na terenach
Pomorza Zachodniego i Pnocnego. Pod koniec lat czterdziestych zmienia nazwisko na Kwaniewski i przyjmuje
imi Zdzisaw. NKWD zaopatruje go w dyplom ukoczenia medycyny w Poznaniu i niezbdne dokumenty dla
uwiarygodnienia wykonywanego zawodu lekarza.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Polski, Stolzman dowodzcy oddziaem NKWD w latach 19451947 dopuszcza si zbrodni ludobjstwa na: jecach niemieckich, marynarzach szwedzkich, onierzach AK, NSZ i innych formacji zbrojnych. Dokonuje egzekucji w okolicach Borne, Sulinowo (Gross
Born), w nie istniejcej obecnie wsi Doderlage, w Berkniewie (Barkenbrucke) koo Bornego Sulimowa,
po ktrym zostay szcztki fragmentw zniszczonych domw. Na terenie tym, bdcym poligonem wojsk
sowieckich, w okolicznych lasach grzeba swoje ofiary, ktrych koci jeszcze obecnie s odnajdywane.
Stolzman vel Kwaniewski pod koniec lat 40 -tych i na pocztku 50 -tych, z rozkazu wadz NKWD
nadzorowa i koordynowa zbrodnicz dziaalno powiatowych i miejskich urzdw bezpieczestwa publicznego w Drawsku, Biaogardzie, Szczecinku, Waczu, Koobrzegu, Poczynie, Jastrowie i Okonku.
Uczestniczy rwnie w zbrodniach UBP w Gdasku, Supsku, Szczecinie, Ustce, Koszalinie i Elblgu.
Oprawca ten pozbawia ycia winiw przez rozstrzeliwanie, wieszanie, a take gazowanie, jak np. w
gdaskiej siedzibie NKWD i przez wstrzykiwanie trucizny, co byo wyczn jego specjalnoci.
Puk. Izaak Stolzman da si te pozna w 1947 r. uczniom gimnazjum w Waczu. Nadzorowa z
ramienia UB spraw zaoenia nielegalnej organizacji modzieowej na terenie Gimnazjum Oglnoksztaccego, ktrej przywdc konspiracyjnym by Bogdan Szczucki. Dziaalno tej grupy polegaa
m.in. na zdejmowaniu flag wywieszanych z okazji komunistycznych rocznic, rozrzucaniu ulotek,
gonym skandowaniu Precz z komun!!! lub Pachoki Rosji. Prbowali oni zwrci uwag na
stalinowskie zbrodnie, ktrych m.in. dopuszcza si Stoltzman.
Poczynania Izaaka Stoltzmana vel Kwaniewskiego byy czci dziaa sowieckich grup operacyjnych
w likwidacji czonkw polskiego ruchu oporu. Byy to grupy kontrwywiadu sowieckiego, dziaajce na
terenie Polski zawsze i przede wszystkim przez przydzielonych specjalnie agentw. W czasie okupacji
niemieckiej wywiad sowiecki rzuci na teren Polski tysice swoich agentw, wrd ktrych by Stolzman.
Zadaniem ich byo ustalenie osb oraz danych o polskim ruchu podziemnym po to, aby mie adresy i
nazwiska osb do likwidacji po wkroczeniu wojsk sowieckich. Byli oni nazywani owcami AK-owskich
gw.
Izaak Stolzman vel Kwaniewski podejmuje si zacierania swojej zbrodniczej dziaalnoci zamykajc
usta wiadkom pod grob utraty ycia.
W roli lekarza zamieszka w Biaogardzie przy ul. Bohaterw Stalingradu 10 (obecnie Dworcowej).
Przepoczwarza si w katolika, co wynika z ksigi zawartych maestw kocioa parafialnego w
440
Biaogardzie, w ktrym 6 lutego 1954 r. zawar zwizek maeski. Zdzisaw Kwaniewski, ur. w 1921 r.
w ZSRR polubi Aleksandr Paasz, ur. 28 grudnia 1929 r. w Wilnie, z zawodu pielgniark.
Z maestwa tego w domu przy wczesnej ul. Bohaterw Stalingradu 10, urodzi si15 listopada 1954 r.
Aleksander byy prezydent i jego siostra Magorzata Sylwia, o ktrej wiadomo tylko tyle, e jest w
Szwajcarii dyrektorem banku. A. Kwaniewski nie mwi o niej nic. W miejscowym kociele NMP nie ma
ich metryki chrztu.
W dokumentach SB jest adnotacja, e Zdzisaw Kwaniewski w 1939 r. ukoczy Liceum Humanistyczne "Owiata" w Wilnie, w 1944 r. by kierownikiem biaoruskiej szkoy podstawowej w
miejscowoci Wojtowicze, a po wojnie pracowa w Pastwowym Urzdzie Repatriacyjnym i skoczy
studia medyczne.
"Na przeomie lat 50. i 60. Zdzisaw Kwaniewski utrzymywa bliskie kontakty z krgiem osb narodowoci ydowskiej, ktre pniej w znacznej wikszoci wyemigroway z kraju. Z jednordowej i
niepotwierdzonej informacji wynika, e Z. Kwaniewski w tym okresie w gronie osb zaufanych
(uczestnikw spotka brydowych) rzekomo nie ukrywa, e ona jego jest Polk, on za ydem" czytamy w opracowaniu SB.
Ojciec A. Kwaniewskiego zmar w 1990 r i bez rozgosu zosta pochowany na cmentarzu ydowskim w
Warszawie. Matk pochowano w 1995r przed wyborami prezydenckimi. Miaa ona pogrzeb katolicki na
cmentarzu warszawskim, dziki uzyskaniu zawiadczenia od proboszcza kocioa parafialnego w
Biaogardzie. Fakt ten A. Kwaniewski, bez zachowania prywatnoci, sprytnie wykorzysta w kampanii
prezydenckiej, by zyska na wiarygodnoci jako katolik.
Magorzata Sylwia Kwaniewska

Ur w 1951 roku, siostra Aleksandra o ktrej wiadomo tylko tyle, e jest w Szwajcarii dyrektorem banku. Jako
panna, lekarz medycyny, wyjechaa do Szwajcarii na rzekomo 2-letnie studia doktoranckie, z ktrych nie
powrcia do kraju. Aleksander Kwaniewski robic karier jako komunistyczny minister PRL i celowo zataja
ten fakt e jego siostra robi te karier ale w ...Szwajcarii w ... imperialistycznym banku!
Aleksander Kwaniewski
(ur. 15 listopada 1954 w Biaogardzie) komunista z zawodu dziennikarz. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej od
23 grudnia 1995 do 23 grudnia 2005.
W okresie PRL komunista, dziaacz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (od 1977), minister w rzdach
Zbigniewa Messnera i Mieczysawa Rakowskiego. Zaoyciel Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej, pose na
Sejm I i II kadencji. Karierowicz PRL i III RP, agent SB o pseudonimie Alek.
By synem Zdzisawa Kwaniewskiego Izaaka Stolzmana.
441
W 1989 r. by on ministrem kultury fizycznej i sportu w rzdzie Mieczysawa Rakowskiego. Esbecy

interesowali si nim ju pi lat wczeniej, jednak wwczas poprzestali na wypisywaniu bezkrytycznych
peanw na jego cze.
"Sw postaw reprezentuje marksistowski wiatopogld, bdc zarazem krytycznie nastawiony
wobec kompromisw w kontaktach wadzy z Kocioem, jak te wobec wszelkich przejaww odstpstw od zasadniczych pryncypiw ustrojowych i ideologicznych. (...) Rodziny za granic nie
posiada, jego dotychczasowe wyjazdy do kk. (Dania, RFN) miay charakter subowy" - odnotowali
funkcjonariusze SB w 1984 r.
Nie zauwayli, e siostra redaktora naczelnego "Sztandaru Modych" mieszka w Szwajcarii.
Dziwnym trafem nabrali si na jego wysze wyksztacenie, piszc, e Kwaniewski "ukoczy z tytuem
magistra Wydzia Ekonomii Uniwersytetu Gdaskiego".
Wszystko zmienio si wiosn 1989 r. Tu po moskiewskim spotkaniu Kwaniewskiego z Gorbaczowem
oficerowie III Departamentu MSW stali si znacznie bardziej wnikliwi. Zaczli bada pochodzenie
etniczne wczesnego szefa Komitetu Modziey i Kultury Fizycznej. Z dokumentw SB: "Okresowo
pojawiaj si opinie w rodowiskach dziennikarskim i sportowym o ydowskim rodowodzie
Aleksandra Kwaniewskiego".Zaczli si te przyglda zarobkom jego ony.
W roku 1978 A. Kwaniewski by ju kierownikiem Wydziau Kultury ZG SZSP. eni si z Jolant
Konty - pochodzenia ydowskiego, crk pk. Kontego - oficera Informacji Wojskowej, podejrzanego o
zbrodnicz dziaalno w wojsku w okresie stalinowskim. Przenosi si do Warszawy, gdzie poza
kolejnoci otrzymuje mieszkanie. Ju nie stara si skoczy studiw na Uniwersytecie Gdaskim.
Rezygnuje z pisania i obrony pracy magisterskiej. Niewtpliw przyczyn tej decyzji jest skierowanie go
przez KC PZPR na roczne studia do Moskwy (1979/1980), na wydzia midzynarodowego dziennikarstwa w Pastwowym Instytucie Stosunkw Midzynarodowych przy MSZ, ktry koczy z sukcesem
uzyskujc dyplom Nr 1792 z dnia 20 czerwca 1980 r. A. Kwaniewski nie ujawni tego faktu wwczas,
kiedy zarzucono mu nie posiadanie dyplomu ukoczenia Uniwersytetu Gdaskiego.
Na wspomnianym dyplomie uzyskuje nastpujce oceny: * historia Komunistycznej Partii
Zwizku Radzieckiego - celujco; * komunizm naukowy - celujco; * ateizm naukowy - celujco; *
ekonomia polityczna - celujco; * stosunki midzynarodowe - dobry; * ekonomia radziecka celujco; * prawo radzieckie - celujco; * logika - dobry; * podstawy dziennikarstwa dostateczny.
Uczelni t [ MGIMO] uwaano za wylgarni wiatowej sowieckiej agentury.
23 czerwca 1982 r. Aleksander Kwaniewski zosta zarejestrowany przez Wydzia XIV Departamentu B pod nr 72204 w kategorii zabezpieczenie.
29 czerwca 1983 r. zmieniono kategori rejestracji na TW pseudonim "Alek".
3 grudnia 1983 r. przeniesiono rejestracj na stan Wydziau VII Departamentu III MSW.
7 wrzenia 1989 r. dokonano wyrejestrowania.
442
Od lutego do kwietnia 1989 by uczestnikiem obrad plenarnych Okrgego Stou oraz obrad w Zespole do
spraw Pluralizmu Zwizkowego (wspprzewodniczcy zespou wraz z Tadeuszem Mazowieckim i Romualdem Sosnowskim), w Zespole do spraw Reform Politycznych i w Podzespole do spraw
Stowarzysze i Samorzdu Terytorialnego. W latach 19881991 sta na czele Polskiego Komitetu
Olimpijskiego. Po upadku PZPR w 1990 wraz z Leszkiem Millerem i Jzefem Oleksym zosta
wsptwrc Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej, zaoonej z rosyjskich pienidzy w oparciu o
tzw.Afer Moskiewskiej Poyczki, ktrej przewodniczy do 1995.
W 1997 na amach pierwszej edycji dziennika ycie (w wydaniach z 22 sierpnia oraz z 2324 sierpnia)
zostay opublikowane artykuy Wczasy Aganowa i Kwaniewskiego oraz Wakacje z agentem autorstwa
Jacka skiego i Rafaa Kasprowa. Dotyczyy one spotka Aleksandra Kwaniewskiego (wtedy
przewodniczcego KP SLD) z rosyjskim szpiegiem Wadimirem Aganowem w pensjonacie Rybitwa
na terenie Centralnego Orodka Sportu w Cetniewie w sierpniu 1994. Urzdujcy prezydent zaprzeczy,
by spotyka si z Wadimirem Aganowem, na co ycie opublikowao zdjcia, na ktrych Aleksander
Kwaniewski znajdowa si obok Wadimira Aganowa.
We wrzeniu 1999 bra udzia w obchodach 59. rocznicy zbrodni katyskiej. W czasie wizyty na
cmentarzu w Piatichatkach Aleksander Kwaniewski by piany, blady i si chwia. Przedstawiciele
Kancelarii Prezydenta RP zachowanie Aleksandra Kwaniewskiego uzasadnili pourazowym zespoem
przecieniowym goleni prawej. Pod koniec 2005 w udzielonym wywiadzie ustpujcy ju prezydent
przyzna si do spoywania alkoholu przed tymi uroczystociami, tumaczc to gocinnoci zapraszajcych. W przypadku Aleksandra Kwaniewskiego najwyraniej rzecz normaln jest kilka promili we
krwi. Na uroczystoci na grobach pomordowanych w Katyniu Polakw Prezydentowi brakuje
najwyraniej yroskopu - efekt upojenia alkoholowego daje mocno o sobie zna. Trudno mu powiedzie
co sensownego nie liczc faktu, e pozycj pionow pomagaj mu utrzyma agenci BOR. Spraw
tumaczono tzw. chorob filipisk.
Filipiska choroba tropikalna - tajemnicze schorzenie, na ktre zapad Aleksander Kwaniewski.

Pierwsze objawy tej dolegliwoci dao si zauway u byego prezydenta 09.10.2007 podczas konwencji
LiD w Szczecinie , na ktrej wanie pady synne sowa:
"Jarosawie Kaczyski, Lechu Kaczyski, Ludwiku Dornie i psie Sabo, nie idcie drog, nie idcie
t drog!"
. Na konferencji prasowej, ktra odbya si po wiecu, jeden z dziennikarzy zada pytanie:
"Czy pan co pi dzisiaj? Alkohol."
Po duszym zastanowieniu byy prezydent odrzek:
"A na jakiej..., nie, no wie pan, to jest... no nie wiem, jak czsto pan takie pytania zadaje. No, a
jaki jest problem?"
443
Na stwierdzenie innego dziennikarza "Jest pocztek kampanii wyborczej, a pan prezydent wyglda na
bardzo zmczonego czowieka", Kwaniewski odpowiedzia:
"Niech pan nie miesza kampanii i prosibym was o troch kultury w zadawaniu pyta. Zaywam
leki, to s leki, ktre by moe daj tego typu efekty, e pan moe si zastanawia, czy co jest tak,
czy nie tak. Natomiast s to leki, ktrych nie wolno czy z alkoholem, wic nie cz. A jeeli
pana interesuje moje zdrowie, to tego si nie pyta na antenie. To jest nieadne. Nie ycz nikomu,
eby musia ze swoimi kopotami chodzi po rozgoniach [..] Media signy bruku, wic pytaj
o wszystko."
Aby pooy kres zoliwym plotkom, nastpnego dnia Kwaniewski wygosi owiadczenie:
"Wykonuj swoje zobowizania w kampanii wyborczej i mam nadziej, e pomagam. Jeli chodzi
o stan ducha, czy zdrowia to mog powiedzie, e od kilku miesicy uywam silnych rodkw
medycznych, to wynika z dolegliwoci jakich nabawiem si w czasie pobytu na Filipinach.
Wymagaj one takiego radykalnego leczenia i tyle. Czasami czowiek czuje si lepiej, czasami
gorzej."
Pod koniec 2004 podczas tzw. pomaraczowej rewolucji na Ukrainie zosta z inicjatywy Leonida
Kuczmy mediatorem. Bra aktywny udzia w rozmowach pomidzy nacjonalist ukraiskim Wiktorem
Juszczenk i komunist Wiktorem Janukowiczem.
10 lipca 2001 w czasie obchodw 60. rocznicy pogromu w Jedwabnem Aleksander Kwaniewski, w
obecnoci ambasadora Izraela Szewacha Weissa, oficjalnie, w imieniu swoim i tych Polakw, ktrych
sumienie jest poruszone tamt zbrodni, przeprosi za ni oraz odda hod pomordowanym, ukrywajc
jednak faktycznych prowodyrw tej zbrodni z komunistycznego UB.
16 grudnia 2005 tu przed kocem kadencji uaskawi swojego koleg i wieloletniego komunistycznego
dziaacza PZPR i SLD Zbigniewa Sobotk, skazanego prawomocnie za udzia w tzw. aferze starachowickiej, zamieniajc mu orzeczon kar m.in. 3,5 roku pozbawienia wolnoci na kar 1 roku pozbawienia
wolnoci z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres prby wynoszcy 2 lata.
Jako byy prezydent w 2006 sta si jednym z bohaterw tzw. tam Oleksego, ujawnionych nagra Jzefa
Oleksego z jego prywatnych rozmw z Aleksandrem Gudzowatym. Byy premier stwierdzi w nich, e
Aleksander Kwaniewski nigdy nie bdzie w stanie udowodni legalnego pochodzenia swojego majtku.
Od 2008 peni funkcj przewodniczcego Europejskiej Rady ds. Tolerancji i Pojednania, powoanej
przez Europejski Kongres ydw do zwalczania przejaww rasizmu i antysemityzmu w Polsce.
444
Jolanta Konty - Kwaniewska

(ur. 3 czerwca 1955 w Gdasku) - ona byego prezydenta RP Aleksandra Kwaniewskiego, w latach 1995-2005
pierwsza dama Polski, prezenterka TVN Style, magister prawa, dziaaczka spoeczna, prezes fundacji
Porozumienie bez barier, crka komunisty, pk. Julian Konty.
Jolanta Kwaniewska jest absolwentk IX Liceum Oglnoksztaccego im. Giuseppe di Vittorio w

Gdasku. W 1979 ukoczya studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdaskiego,
nastpnie prbowaa zda egzamin na aplikacj sdziowsk. Podczas studiw bya szefow rady
wydziaowej Socjalistycznego Zwizku Studentw Polskich.
W listopadzie 1979 roku wysza za m za Aleksandra Kwaniewskiego. 16 lutego 1981 roku urodzia
crk - Aleksandr. Prac zawodow podja w 1984 roku w szwedzko-polskiej firmie polonijnej PAAT,
produkujcej m.in. na rynek Zwizku Radzieckiego sztuczn biuteri. W firmie tej bya m.in.
dyrektorem ds. handlowych. W 1991 roku rozpocza wasn dziaalno gospodarcz - agencj
nieruchomoci o nazwie Royal Wilanw - ktr zaoya do spki z on Ireneusza Nawrockiego, pniejszego prezesa PZU ycie. Firm t kierowaa do momentu objcia przez ma urzdu prezydenta
Polski. Podczas sprawowania urzdu przez jej ma firma zostaa oddana w zarzd powierniczy. Po
zakoczeniu drugiej kadencji prezydenckiej Aleksandra Kwaniewskiego wrcia do kierowania t
agencj.
Jest zaoycielk fundacji Porozumienie bez barier, ktrej gwnym przesaniem jest urzeczywistnienie
idei wyrwnywania yciowych szans ludzi niepenosprawnych i pokrzywdzonych przez los. Wok tej
Fundacji naroso wiele dwuznacznoci finansowych. Przy zakadaniu Fundacji i zbieraniu pierwszych
rodkw, Jolanta Kwaniewska wykorzystaa wpywy polityczne ma, wysyajc m.in. do wszystkich
wojewodw w Polsce pismo polecajce sporzdzenie przez te urzdy potencjalnej listy darczycw.
Lista darczycw Fundacji objta jest tajemnic. Jolanta Kwaniewska odmwia jej ujawnienia na
prob czonkw sejmowej komisji ledczej ds. PKN Orlen. Wiadomo jednak z raportw spek giedowych, e darczycami tej fundacji s m.in. PKN Orlen, Kulczyk Holding, Fundacja Warta, PTK
Centertel, Grupa ywiec, Winthertur, Fundacja Banku Zachodniego WBK, Bartimpex i L'Oral Poland.
W 2001 roku Fundacja zgromadzia cznie 4,5 miliona z darowizn.
W zwizku z dziaalnoci Fundacji Jolanta Kwaniewska bya przesuchiwana jako wiadek przez
prokuratur warszawsk w ledztwie dotyczcym ewentualnych faszywych zezna Aleksandra agla i
Andrzeja Kuny przed sejmow komisj ledcz ds. PKN Orlen. 25 czerwca 2005 zostaa przesuchana
przez Komisj Sejmow ds. PKN Orlen.
W 2003 w prasie pojawiy si pierwsze spekulacje, e Jolanta Kwaniewska zamierza kandydowa w
wyborach prezydenckich w 2005. Sondae opinii publicznej wskazyway poparcie dla jej kandydatury na
poziomie 30% - wikszym ni jakikolwiek inny potencjalny kandydat. Przez kilka miesicy Jolanta
Kwaniewska nie dementowaa tych pogosek, a nawet stwierdzia, e rozwaa tak moliwo,
prowadzc przy tym rodzaj sondaowej mini kampanii przedwyborczej. Ostatecznie jednak, pod koniec
445
2004 owiadczya publicznie, e nie bdzie kandydowaa. 28 czerwca 2005 zostaa szefow komitetu
wyborczego kandydata na prezydenta Wodzimierza Cimoszewicza. Wiosn 2006 roku Kwaniewska
bya ekspertem w programie TVN Style pt. Lekcja stylu, natomiast jesieni zostaa prowadzc tego
programu. Pocztkowo prowadzia go razem z Magd Moek, obecnie nie ma wspprowadzcej. Na
podstawie tego programu powstaa w 2009 ksika (poradnik) pt. Lekcja Stylu oraz w 2010 Lekcja stylu
dla mczyzn.
Aleksandra Kwaniewska
(ur. 16 lutego 1981) crka byego prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego, dziennikarka, absolwentka Wydziau
Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, celebrytka.
W 2006 roku wystpia w trzeciej edycji programu Taniec z gwiazdami. Taczc w parze z Rafaem
Maserakiem zdobya drugie miejsce. W "finale finaw" tego programu w parze z Michaem Skawiskim
zaja trzecie miejsce, podobnie jak w specjalnym Tacu z gwiazdami - najpikniejsze tace. W 2008 roku
uczestniczya w programie "Ranking Gwiazd".
Od grudnia 2006 do listopada 2007 wsppracowaa z telewizj TVN m.in. jako reporterka porannego
programu Dzie Dobry TVN, gospodyni programu: "Kulisy Taca z Gwiazdami"
Od czerwca 2008 prowadzi program autorski Niedziela sodko-Kwaniewska w stacji radiowej Planeta
FM a od kwietnia 2009 jest wspprowadzc programu Maa czarna w TV 4.
Wystpia w teledysku grupy Why Not, za co bya nominowana do nagrody Yacha 2006 w kategorii
Kreacja Aktorska. Jest laureatk plebiscytu Glamour Kobieta roku w kategorii Debiut.
Ol Kwaniewsk i Kub Badacha czeka lub jak z bajki. Jak donosz magazyny para powie sobie TAK
22 wrzenia 2012 roku. Na ceremoni zaproszono 420 goci i bdzie kosztowaa ponad 250 tysicy
zotych. Narzeczeni pobior si w Warszawie, a ich huczne wesele odbdzie si w Serocku. Bardzo
moliwe, e prezydentwna wybraa sukienk projektu domu mody LA MANIA.
Ojcowie obojga znaj si z polityki, Aleksander Kwaniewski jest zachwycony wyborem crki..
Pk. Julian Konty

Urodzi si na polskim Woyniu, na terenach administrowanych dzisiaj przez Ukrain. Stalinowski oficer
Informacji wojskowej, podejrzany o zbrodnicz dziaalno w wojsku w okresie stalinowskim, ojciec Jolanty.
Emerytowany oficer Ludowego Wojska Polskiego, zmar 21 maja 2007 roku w Gdasku w wieku 80 lat. 23 maja
zosta pochowany na gdaskim Cmentarzu Srebrzysko.
446
Kuba Badach
ur. 24 sierpnia 1976 w Krasnymstawie wokalista, instrumentalista, kompozytor, araner, producent muzyczny;
lider zespou Poluzjanci (dawniej Polucjanci) oraz czonek grupy The Globetrotters. Zwany jest ksiciem kefiru.
Jest synem byego posa SLD - Tadeusza Badacha i przyszym ziciem Aleksandra Kwaniewskiego a jego
wybrank jest Aleksandra Kwaniewska.
Tadeusz Tomasz Badach

ur. 10 grudnia 1947 w Gorzkowie komunista, inynier rolnik, pose na Sejm X i IV kadencji.
W 1973 ukoczy studia na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa Akademii Rolniczej w Lublinie. Od 1977
peni funkcj prezesa Zarzdu Okrgowej Spdzielni Mleczarskiej w Krasnymstawie.
W latach 1974-1989 nalea do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 1989 do 1991 by posem na
Sejm kontraktowy. W latach 1998-2001 zasiada w sejmiku lubelskim. W wyborach parlamentarnych w
2001, startujc z listy koalicji SLD-UP w okrgu chemskim, uzyska mandat posa IV kadencji. W 2005
nie ubiega si o reelekcj. Przyjaciel i przyszy te Aleksandra Kwaniewskiego, postanowi wsplnie z
nim poczy klany rodzinne we wsplnym interesie polityczno gospodarczym poprzez maestwo ich
dzieci Kuby i Aleksandry.
DYNASTIA WASILEWSKICH
Leon Wasilewski
(ur. 24 sierpnia 1870 w Petersburgu, zm. 10 grudnia 1936 w Warszawie) dziaacz PPS, bliski wsppracownik
Pisudskiego, architekt polskiej polityki wschodniej u progu niepodlegoci, ojciec Wandy.
Rodzina Wasilewskich wywodzia si z guberni witebskiej, dziecistwo i modo spdzi jednak w

stolicy Rosji, z daleka od Polski. W 1893 wyjecha do Galicji, gdzie wstpi do PPS (wczeniej krtko
sympatyzowa z endecj) i pozna Jzefa Pisudskiego. Par lat spdzi w Londynie, wydajc
socjalistyczne pismo "Przedwit". Po powrocie do Galicji zajmowa si redagowaniem Robotnika.
Po rozamie w PPS pozosta wierny ugrupowaniu Jzefa Pisudskiego PPS Frakcji Rewolucyjnej.
Zosta czonkiem Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodlegociowych i Polskiego Skarbu Wojskowego. W czasie I wojny wiatowej dziaa w Naczelnym Komitecie Narodowym,
od 1917 nalec do Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 Wasilewski zosta ministrem
spraw zagranicznych w rzdzie Jdrzeja Moraczewskiego. Po dymisji rzdu wyjecha do Francji, by
uczestniczy w pracach Komitetu Narodowego Polskiego, dokooptowany jako delegat Naczelnika
447
Pastwa Jzefa Pisudskiego po przeksztaceniu KNP w delegacj Polski na parysk konferencj

pokojow. W latach 1920-21 pose RP w Estonii. Bra udzia w negocjacjach pokojowych z Rosj
Sowieck, koczcych wojn polsko-bolszewick. Po podpisaniu i ratyfikacji traktatu ryskiego
przewodniczy polskiej komisji do spraw delimitacji granicy wschodniej.
W II Rzeczypospolitej zajmowa si prac naukow w 1924 mianowano go prezesem Instytutu Badania
Najnowszej Historii Polski, pi lat pniej zaoy pismo Niepodlego, wydawa pisma i korespondencje marszaka Pisudskiego, a na pocztku lat trzydziestych zosta szefem Instytutu Bada Spraw
Narodowociowych. Do koca ycia dziaa w PPS, w 1931 zosta wiceprezesem jej Rady Naczelnej.
Wasilewski by u progu lat dwudziestych zdecydowanym zwolennikiem budowy federacji Polski,
Litwy i Biaorusi na Kresach i sojuszu z niepodleg Ukrain. Dziaacz ruchu prometejskiego.
Wanda Wasilewska
(ur. 21 stycznia 1905 w Krakowie, zm. 29 lipca 1964 w Kijowie) polska i radziecka dziaaczka komunistyczna,
pseudo-pisarka i polityk, od lipca do wrzenia 1944 roku wiceprzewodniczca PKWN, agentka NKWD,
pukownik Armii Czerwonej, karierowiczka, zwolenniczka Paktu Ribbentrop-Mootow czyli IV Rozbioru Polski,
zdrajczyni Polski.
Urodzia si w Galicji w rodzinie dziaacza niepodlegociowego z PPS Leona Wasilewskiego, bliskiego

wsppracownika Jzefa Pisudskiego, studiowaa polonistyk na Uniwersytecie Jagielloskim.
Dziaaczka Zwizku Modziey Socjalistycznej i Towarzystwa Uniwersytetw Robotniczych. W modoci pracowaa jako dziennikarka i nauczycielka, czonkini Zwizku Nauczycielstwa Polskiego, w okresie
midzywojennym wsppracowaa z wieloma lewicowymi pismami.
Mimo radykalnych pogldw nie zwizaa si z parti komunistyczn, lecz ladem ojca wstpia do PPS,
gdzie szybko zostaa czonkiem Rady Naczelnej (1934-37). W partii socjalistycznej bya zwolenniczk
koncepcji jednolitofrontowych, walczya z odchyleniem prawicowo-oportunistycznym.
We wrzeniu 1939 roku wraz ze Stanisawem Dubois i innymi dziaaczami lewicy przedostaa si do
Kowla, ktry po 17 wrzenia zaj ZSRR (Wasilewska skomentowaa to po latach: "uciekaam w
stron Zwizku Radzieckiego, a Zwizek Radziecki przyszed do mnie..."). Przyja obywatelstwo
radzieckie i zamieszkaa we Lwowie, gdzie obja faktyczne kierownictwo nad grup polskich i ukraiskich komunistw. Zorganizowaa pismo Czerwony Sztandar, zamieszczajc tam swoje artykuy.
Miaa osobisty kontakt z Jzefem Stalinem, rycho pojawiy si plotki o ich romansie, wedug ktrych
bya jego kochank i naonic.
Uczestniczya aktywnie w kampanii do pseudowyborw z padziernika 1939 (wybierano zgromadzenia
Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Biaorusi). Gorca zwolenniczka oderwania, szczeglnie Lwowa a
take Wilna i Grodna od Polski. Popara sowietski atak na Polsk z 17 wrzenia 1939 roku oraz zabr
wschodnich terenw II RP, przez ZSRR na mocy paktu Ribbentrop-Mootow. Na pocztku 1940 roku
448
nominowano j do funkcji czonka Rady Najwyszej ZSRR z okrgu Lww. Sama o sobie mwia, jako o
"byej Polce" (ja bywszaja Polka!). We Lwowie zostaa w 1940 roku dyrektork Teatru Dramatycznego.
W 1940 roku z okupowanej Warszawy sprowadzia przy wsppracy NKWD i gestapo swoj crk Ew
Szymask (matka Wanda nie zgodzia si na wyjazd) oraz pene wyposaenie swego mieszkania.
Jeszcze przed zajciem Lwowa przez Niemcw w czerwcu 1941 roku wyjechaa w gb ZSRR, gdzie
wraz z Jerzym Putramentem zaoya pismo "Nowe Widnokrgi". Wstpia do Armii Czerwonej i zostaa
jej korespondentem wojennym. Wspuczestniczya w powoaniu polskiej 1 Dywizji Piechoty im.
Tadeusza Kociuszki oraz 1 Armii Wojska Polskiego. Z rozkazu Stalina stworzya Zwizek Patriotw
Polskich, ktrego zostaa szefow a w 1944 z ramienia PPR mianowano j wiceszefow PKWN.
Po 1945 roku nie zdecydowaa si wrci do Polski, nie czua si Polk oraz obawiaa si negatywnej
reakcji spoeczestwa na jej zdradzieck dziaalno w latach 1939-41, przeciwko pastwu Polskiemu.
Przez par kadencji Wasilewska bya deputowan do Rady Najwyszej ZSRR, byo to jej najwiksze
marzenie i szczyt pseudo kariery politycznej. Jej zachcianki, hipokryzja i zdrada kosztowaa Polsk utrat
52% kraju, mier i tuaczk milionw Polakw a ostatecznie oznaczao to IV rozbir Polski. Po wojnie
dziaaa w ruchach pokojowych (wiatowa Rada Pokoju), z racji czego czsto wyjedaa zagranic,
bywaa te wiele razy w Warszawie, ale w PRL nie stana przed sdem za zdrad Polski ze wzgldu na
koneksje i ukady z aktywem PPR a pniej PZPR.
Zmara latem 1964 roku na zawa serca w Kijowie, po paru dniach po powrocie z letniska Pluty.
Pochowano j na kijowskim cmentarzu Bajkowo, ze strony polskiej w pogrzebie uczestniczyli Wincenty
Krako i Jerzy Putrament a na koszt rzdu Zwizku Radzieckiego wystawiono Wasilewskiej marmurowy
nagrobek, ktry by pomiertn nagrod za jej wielki wkad i pomoc w IV rozbir Polski w 1939 roku.
W yciu prywatnym rwnie bya niestaa i ludzi traktowaa czysto instrumentalnie, zgodnie ze swoimi
zaoeniami ideologicznymi, okrya hab swoj rodzin, bya trzykrotnie zamna. Pierwszy raz z robotnikiem kolejowym z Tuchowa i studentem matematyki Romanem Szymaskim (lub wzili w lutym
1925 roku w krakowskim kociele), z ktrym miaa crk Ew (ur. 1928). Po mierci Szymaskiego na
tyfus zwizaa si z Marianem Bogatko, murarzem, dziaaczem PPS . lub wzili w obrzdku kalwiskim
w 1936 roku (na warszawskim Lesznie) przed planowanym wyjazdem do ZSRR. yli ze sob jeszcze
kilka lat, Bogatko mieszka w latach 1939-40 z Wasilewsk we Lwowie przy ul. Zagrzaskiej (dom
wynajmowaa siostra Wandy Halszka, po 1945 roku na emigracji w Londynie), dopki nie zosta w
kwietniu 1940 roku zamordowany skrytobjczo przez NKWD za jej wiedz.
Ostatni zwizek maeski zawara Wasilewska z ukraiskim pisarzem Oeksandrem Kornijczukiem.
Ostatnie lata spdzia w dobrobycie i spokoju na koszt NKWD.
Mimo oficjalnego kultu jej osoby po 1945 w Polsce Ludowej dla wikszoci Polakw Wasilewska staa
si symbolem zdrady narodowej i zaprzastwa. Maria Dbrowska nazwaa j w swych dziennikach
liydup Stalina, Marian Hemar powici jej jedn ze swych fraszek (Madame Wasilewska), gdzie
zgryliwie sportretowa j jako sowieckiego pachoka.
449
Cech Wasilewskiej bya jej polityczn naiwno, infantylizm, skrajn jednostronno w widzeniu
rzeczywistoci, skonno do zbytkw i luksusu (we wspomnieniach z 1964 narzekaa, e w 1939
brakowao jej w Kowlu kawy, po 1945 miaa y w Kijowie w przepychu), a take polityczny
cynizm ocierajcy si o but (synne zapytanie do wycignitego przez ni z agru Andrzeja Witosa
Ciekawe, jaka jest teraz pogoda w Komi?).
Roman Szymaski
(zm. 8 sierpnia 1931 w Krakowie) dziaacz socjalistyczny zwizany z Krakowem, pierwszy m Wandy
Wasilewskiej.
Studiowa matematyk na Uniwersytecie Jagielloskim, gdzie pozna Wand Wasilewsk (lub wzili w
lutym 1925). Dziaa w Polskiej Partii Socjalistycznej (by czonkiem egzekutywy OKR), zwizkach
zawodowych (m.in. jako sekretarz Zwizku Zawodowego Pracownikw Przemysu Chemicznego) oraz
OM TUR. Zmar w 1931 na tyfus. Jego pogrzeb mia charakter wiecki, przemawia na nim m.in. Bolesaw Drobner.
Z Wand Wasilewsk mia crk Ew Szymask (ur. 1928).
Ewa Szymaska
crka Wandy i Romana - Ewa (ur. 1928), tumaczka jzyka rosyjskiego.
W 1940 roku z okupowanej Warszawy do Lwowa, sprowadzia j matka Wanda przy wsppracy NKWD
i Gestapo. Wanda Wasilewska bya za t pomoc dozgonnie wdziczna nie tylko NKWD ale rwnie
..Gestapo! Tumaczya twrczo Wandy Wasilewskiej [matki] na jzyk rosyjski wsplnie z Helen
Usijewicz. Miaa syna Piotra (ur. 1950) z dziaaczem Komunistycznej Partii Hiszpanii.
Marian Bogatko
(ur. 17 marca 1906 w Krzepicach, zm. 25 lub 26 maja 1940 we Lwowie) dziaacz socjalistyczny zwizany z
Krakowem, drugi m Wandy Wasilewskiej.
Urodzi si na Ziemi Czstochowskiej, jednak lata 19071913 wraz z rodzin spdzi w Kaliszu, po czym
przeprowadzili si do Krakowa, gdzie podj nauk w szkole ludowej. Po jej ukoczeniu pracowa jako
dyplomowany robotnik murarz. Angaowa si w dziaalno w ruchu robotniczym, za co zosta w 1923
aresztowany. W 1928 przystpi do OM TUR, a niedugo po tym do PPS, dziaa w Zwizku Robotnikw
Budowlanych. W 1930 by po raz kolejny aresztowany i wiziony na Zwierzycu. W 1932 wszed w
skad KC OM TUR. Zajmowa si animacj kulturalnego ycia robotniczego w Krakowie, m.in. prowa-
450
dzi sekcje taneczn i chraln oraz koo wolnomylicielskie, peni rwnie funkcj lektora partyjnego w
Maopolsce oraz pracowa w redakcji pisma "Pomienie". W 1933 organizowa strajk generalny krakowskich murarzy.
W 1936 przeprowadzi si wraz z Wand Wasilewsk do Warszawy; w tym samym roku, przed
planowanym wyjazdem do ZSRR, wzili lub w obrzdku kalwiskim na warszawskim Lesznie.
Bogatko kierowa administracj "Dziennika Popularnego" (pisma PPS zblionego ideowo do KPP). Po
rozbiorze Polski na jesieni 1939 midzy III Rzesz a ZSRR znalaz si wraz z on we Lwowie, gdzie
zosta zamordowany na wiosn 1940 w domu przy ul. Zagrzaskiej (wynajmowanym przez siostr
pisarki, Halszk). Oficjalna wersja gosia, i sprawc mordu na Bogatce by nacjonalista ukraiski. Jak
podaje prof. Elena Cybienko, legenda gosia, i by to zamach kontrrewolucjonistw na Wand
Wasilewsk, a Bogatko zasoni j wasn piersi. W zachowanych wspomnieniach Nikity Chruszczowa
zachowaa si informacja, i zabjstwa na Bogatce dokonali agenci NKWD i e by to, jak okreli
Chruszczow, wypadek. Wanda Wasilewska, ktra w chwili morderstwa bya w domu, zostaa
poinformowana o sprawie, a take przeproszona przez wysannikw Chruszowa Oleksandra
Kornijiczuka (pniejszy m Wasilewskiej) i Barzana. Mimo zamordowania ma przez
Sowietw, Wasilewska pozostaa przychylna wobec ZSRR. Histori t potwierdzia crka
Wasilewskiej, Ewa, ktra w momencie zabjstwa Bogatki rwnie przebywaa w domu.
Oeksandr Kornijczuk
(ur. 1905 w Chrystyniwce, zm. 1972 w Kijowie) komunista ukraiski dramatopisarz i dziaacz spoecznopolityczny okresu radzieckiego; przedstawiciel realizmu socjalistycznego w sztuce.
Urodzi si 12 maja 1905 w Christiniwce pod Kijowem w rodzinie lusarza, w modoci pracowa na
kolei. Studia na wydziale literatury w Kijowie ukoczy w 1929. Od 1940 czonek partii komunistycznej.
Zajmowa kierownicze stanowiska w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Komitecie ds. Sztuki
Ukraiskiej Republiki Radzieckiej. By czonkiem wiatowej Rady Pokoju. By mem Wandy
Wasilewskiej.
Dziaalno literack rozpocz w 1925 roku opowiadaniem o Leninie On by wielki.
W romantyczno-heroicznym dramacie Bogdan Chmielnicki, 1939 pokaza wydarzenia wojny narodowowyzwoleczej 16481654 i polityczny akt poczenia Ukrainy z Rosj. Na kanwie tej sztuki powstay
filmy: Bogdan Chmielnicki w reyserii I. Sawczenki (1941), 300 lat temu w reyserii W. Pietrowa (1956)
i opera Bogdan Chmielnicki (1951-53) z muzyk K. Dakiewicza i librettem autorstwa Kornijczuka i W.
Wasilewskiej.
Podczas II wojny wiatowej pracowa jako publicysta, pisa sztuki o tematyce wojennej, w ktrych
bohaterowie Armii Czerwonej przeciwstawiaj si gorowszczynie (od postaci dowdcy Gorowa). Od
marca 1943 roku - zastpca Komisarza spraw Zagranicznych ZSRR.
451
Laureat Nagrody im. Tarasa Szewczenki w 1969.

Zosta odznaczony m.in. Medalem "Sierp i Mot" Bohatera Pracy Socjalistycznej (23 lutego 1967),
piciokrotnie Orderem Lenina, Orderem Rewolucji Padziernikowej, Orderem Czerwonego Sztandaru
oraz Orderem Czerwonej Gwiazdy. Piciokrotny laureat Nagrody Stalinowskiej (1941, 1942, 1943, 1949,
1951) i Midzynarodowej Leninowskiej Nagrody Pokoju (1960).
W ZSRR kry wierszyk Korniejczuk i Wanda, nie rodzina a banda!
Halszka Wasilewska - Niemiec

siostra Wandy (po 1945 na emigracji w Wielkiej Brytanii)
Zofia Aldona Wonicka

Siostra Wandy Wasilewskiej, zamieszkaa razem z Wasilewsk i Kornijczukiem w Kijowie oraz sprowadzon w
1945 z Warszawy matk Wand (zm. 1978).
Natan Rybak
Ukraisko-sowiecki pisarz (by mem siostry Oeksandra Kornijczuka ktry to by trzecim mem Wandy
Wasilewskiej.).
452

Alfabet Yelity PRL

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Alfabet Yelity PRL

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL

Copyright Wszelkie prawa zastrzeone

John Luky Alfabet Yelity PRL

Jzef Kapliski (Izrael Kapan).....................................................................................................71

John Luky Alfabet Yelity PRL

Franciszek Mazur ........................................................................................................................106

John Luky Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL

Wojciech Witold Jaruzelski ....................................................................................................228

John Luky Alfabet Yelity PRL

Maria Komar (Riva Cukerman)..............................................................................................252

John Luky Alfabet Yelity PRL

Maria obaszewska z d. Sidor ...............................................................................................298

Andrzej Titkow ......................................................................................................................321

John Luky Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL

John Luky Alfabet Yelity PRL Wstp

John Luky Alfabet Yelity PRL Wstp

John Luky Alfabet Yelity PRL Wstp

W odezwie podpisanej przez Komitet Centralny Komunistycznej Partii Robotniczej Polski z

John Luky Alfabet Yelity PRL Wstp

John Luky Alfabet Yelity PRL

Od roku 1933 by sekretarzem Zarzdu Warszawskiej Organizacji Modziey Socjalistycznej "ycie", a

Antoni Alster (Nachum Alster)

Helena Chaja Altenberg

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

Od 1924 czonkini Komunistycznej Partii Polski. Po wybuchu II wojny wiatowej przebywaa

W 1918 roku uczestniczy w organizowaniu warszawskiej Rady Delegatw Robotniczych i 16 grudnia

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

Jan (Iwan) Amons

W latach 1926-1933 by uczniem Szkoy Powszechnej w Skarycach. W 1934 ukoczy dwuletnie

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

by oskarycielem w procesie 5-ciu czonkw organizacji "Mciciele" skazanych 10 listopada

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

Leon Andrzejewski (Leon Ajzef vel Lajb Wolf Ajzen)

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

Wspodpowiedzialny za brutalny terror MBP za co zosta doceniony i odznaczony Srebrnym Krzyem

Stefan Arski Artur Salman

Dziennikarz "Nowej Kultury" i wyszy urzdnik PZPR, przewodniczcy Zwizku Zawodowego

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

Jerzy Mieczysaw Bafia

Bronisaw Baczko (Gideon)

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

W latach 19451946 by zwizany z resortem owiaty. Od 13 listopada 1956 do 27 padziernika 1959 by

Jzef Bik Bukar

Marek Bitter (Mejlech)

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

Gustaw Alef-Bolkowiak (Alef Gutman)

Posiada a rednie wyksztacenie. W 1927 wstpi do Komunistycznego Zwizku Modziey Polskiej, a

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

Nalea do najbardziej agresywnych redaktorw marksistowskiej "Kunicy" wciekle atakujcej

John Luky Alfabet Yelity PRL 1. Persony

Adam Bromberg (Adolf Adam Bromberg)