Você está na página 1de 9

-TI (nominalizador instrumental)

Oficina do dia 2016-08-04

Anewe: Leia
Nuk shapanati sawet, paxti ikashe, rauti sawet, n niti tanahini, n kai.
Emitiki nukuashe1 , tsautiki n tsaua. Askash nuk maneti hit, nuk saiti n
sain. Yura westima, nashkyahi maitiya nukush, nukeve munukni, nukeve
saikni.
M yt pakeain naxiti kiri kash, shashati hit, aw2 yura shashai keyut,
veashe piti pit. Askat m yameait, w txashati hit, txashak. Askawat
usha.

1 Ser

que -ashe ou -sh (ltimo era o original)

2 a

Ns usamos nosso shapanati, passamos o paxti, usamos tambm nosso rauti,


pegamos o caminho e vamos seguindo. Chegando l no terreiro e sentamos no
banco. Depois quando ns pegamos nosso violo, ns comeamos a cantar nossas
msicas. Muitas pessoas chegaram com chapu e comearam a danar conosco,
cantar conosco.
J no final da tarde vamos em direo ao banheiro, e pegamos o sabo. Terminando de ensaboar o corpo, voltamos para comer. Depois, j ficando de noite,
peguei minha lanterna e acendi. Depois dormi.

Exemplos

NIITITI lugar que serve para ir


caar: caminho na mata, onde vou
caar

RAUti coisa que serve para enfeitar:


enfeite

MESTTI coisa que serve para??: lana

NAXITI lugar que serve para tomar banho: banheiro

PAXTI coisa que serve para pintar


de amarelo: urucum
MAITI coisa que serve para vestir na
cabea: chapu
3

KUXATI coisa que serve para bater: pode ser um cip, um pedao de cabo
de goiaba, e tambm um faco.

SHUSHUTI coisa que serve para


brincar: brinquedo

NEWETI coisa que serve para


tarrafear: tarrafa

ASHTI evento onde se pesca com tingui: o marisco de tingui

PITI coisa que serve para comer:


comida

MANETI coisa que serve para tocar:


instrumento musical ou gravador

SAWETI coisa que serve para vestir


no corpo: roupa

PUTATI coisa que serve para jogar:


bola

ITI coisa que serve para ver:


corao

VIRITI coisa que serve para


misturar, rodando entre as palmas
das mos: pilo com dentes na ponta

VEPUTI coisa que serve para fechar:


porta ou tampa
MATSUTI coisa que serve para
varrer: vassoura

TXASHATI coisa que serve para focar, clarear: lanterna, luz, lmpada

Explicao
Nuk tsi mera, mahu wetsa anepaik, tsi retu anush n ti anemisi: kuxati,
weati, tsauti.

Mais exemplos
SAITI coisa que serve para
cantar: cano

SHASHATI coisa que serve


para abanar: abano
ou coisa que serve para esfregar:
sabo

PITXTI lugar que serve para


cozinhar: cozinha ou coisa que
serve para cozinhar: ingrediente

MANAKATI coisa que serve


para morder: dente

TSAUTI coisa que serve para


sentar: banco

MAPETI coisa que serve para


subir: escada

TSATI coisa que serve para


chupar: cana

VETXINATI pessoa que serve


para namorar: namorado(a)

ASKAWATI coisa que serve


para fazer alguma coisa: instrumento, ferramenta

TUATI coisa que serve para


coar: coador

XINTI ??

WESHATI coisa que serve


para raspar: faca

KATI ???

AMATI coisa que voc vai dar:


pode ser uma mamadeira, ou
remdio, etc.

RAKUTI coisa que serve para


enrolar: lenol

MIXKITI coisa que serve para


mariscar: anzol

ITXAWATI coisa que serve


para juntar ou somar: ajuntador ou soma matemtica

WEATI coisa que serve para


tirar: concha

NEATI coisa que serve para


amarrar flexa: cordinha

METUTI coisa que serve para


apontar: dedo / tambm quer
dizer farinha)

NESHATI coisa que serve para


amarrar barco: corda
TXUSHATI coisa que serve
para acender: isqueiro

TSITI lugar que serve para


falar: ??

Palavras que terminam com TI por coincidncia

NITI trilha na mata (*niwe)


ATI ??
KETI panela
MUTI pote
TEUTI colar

PIA KANETI arco


SHAPANATI saia de envira
AATI ing
EMITI terreiro

Raya
... Completar lacunas
(1)

Wa ikesaih ____ (mane). Isso que est fazendo assim um instrumento

(2)

Unuh ____ (mape). Aquilo l uma escada

(3)

w ____ (ina). A peconha dele.

(4)

w ____ (keshni). O barbeador dele.

(5)

Nah ____ westi (metu). Este um dedo.

(6)

Wah ____ peshe (munu). ??

(7)

Wah w kai ____ (nii). Esse o caminho por onde se vai.

(8)

Wa ikesai ____ mawakani (sai). Aqueles fazendo assim esto cantando


uma cano.

(9)

Ea ____ veshwe (pax)! Traga o urucum para mim!

(10)

Na peshe ____ (matsu).

(11)

Aa ____ (kuxana).

(12)

Nah ____ (wesha) shevati. (no tem sheva sozinho)

(13)

uh sheki ____ (paixa). Com essa panela/alguma coisa voc faz


comida

... Ligar

txatxiti

mestti

kuxati

mixkiti

pitxti
9

Você também pode gostar