Anadolu Zeybek Mzii

Kaba Zurna Repertuvarnda

Szl Aktarm Teknikleri
Ali Fuat Aydn
Bilindii zere zeybeklik kkeni, etimolojisi hakknda aratrmaclar tarafndan
birbirinden farkl grler ileri srlen; kendine zg kltryle varln
srdrm ilgin bir kurum olarak karmza kar. 16. yzyldan balayarak
zellikle 18. ve 19. yzyllarda Osmanl mparatorluu'nun idari, siyasi,
ekonomik ve sosyal ynden ke getii dnemde, otorite boluu ve benzer
nedenlerden dolay, zeybekliin tm Bat Anadolu'da yaama alan bulduu
bilinmektedir.
zellikle 19. yzyldan balayarak Bat Anadolu'da toplumu derinden etkileyen
zeybekler, Ege'nin mzik, dans ve giysi geleneinin bugnk temelini
oluturmutur. Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasyla birlikte misyonunu
tamamlayan zeybeklik kurumu ortadan kalkarken onun yzlerce yllk kltrel
birikiminin rn olan zeybek ezgileri ve danslar bugn her vesileyle icra
edilmektedir. Bunlarn pek ou bireysel ve solo niteliklidir; doalama olarak
icra edilirler. te yandan toplu oynanan zeybek danslarnn varlna da zaman
zaman rastlanmaktadr. stisnalar dnda ounluu ar ve ritmik yap
bakmndan aksaktr1. Tempolarna gre veya birim olarak 2lik, 4lk ve 8lik
notlarn kullanlmasna gre ar, arca ve kvrak zeybekler olarak
gruplandrlabilirler.
Geleneksel halk mzii ezgilerinde olduu gibi zeybek ezgilerinde de makamsal
zelliklerin bulunduu grlmektedir. Bat Anadolu'da rastlanan zeybek ezgileri
incelenecek olursa, ses sahas asndan genelde bir oktavn zerinde bir
sahann kullanld, karar sesi olarak makamsal yaplar itibar ile Rast, Dgah
ve Segah perdelerinin arlkla kullanld grlmektedir. Ezgiler genellikle
yanak seslerle retilmilerdir. Bu nedenle ikili aralklar byk nem tar. Usul
olarak ise 9 zamanl aksak usullerden 3+2+2+2, 2+2+2+3 ve 2+2+3+2
bireimli olanlar kullanlmtr. Ar zeybeklerde 3l grup daha ok bata yer
alrken (ar zeybek usul)2, tempo arttka l grubun sonda yer almaya
balad grlr (ar aksak ve aksak). Szel eliin sklkla grlmedii ar
1 Bu konuda gebib: Karademir, Abdurrahim. Zeybek Danslar. Halkbilimi Aratrmalar 1.Kitap. stanbul2003; Karademir, Abdurrahim. Dnden Bugne Zeybekler ve Oyunlar. Efeler. Haz. Ersal Yavi. Aydn1991; Avc, Ali Haydar. Zeybeklik ve Zeybekler Tarihi. stanbul-2004; Avc, Ali Haydar. Zeybeklik ve
Zeybekler-Bir Bakaldr Geleneinin Toplumsal ve Kltrel Boyutlar. Hckelhoven-2001; Yetkin,
Sabri. Ege'de Ekyalar. stanbul-1996; ztrk, Okan Murat. Zeybek Kltr ve Mzii. stanbul-2006;
Akdou, Onur. Bir Bakaldr yks Zeybekler Tarihi-Ezgileri-Danslar. zmir-2004; Kele,
Tuncay. Anadolu Kltrnde Zeybekler. Gaziantep-1998; Yavuz, B.Galip. Zeybekler Tariheleri,
zellikleri, Trkleri ve demi Zeybekleri. zmir-2006; Yavi, Ersal. Efeler Kkenleri-EylemleriTreleri-Danslar-Giysileri. Aydn-1991
2 Baz aratrmaclar tarafndan kullanlan ar aksak usul bu usul kalbna karlk gelmemektedir.
Mustafa Hosu tarafndan yalnzca erli ve ikierli blnmeler halinde verilen ve ar zeybek ezgilerinde
kullanld ifade edilen (1997:112) bu usul karakterinin ar zeybek usul olarak adlandrlmas Okan
Murat ztrk tarafndan nerilmitir (2006:171).

zeybeklerde dans elii esnasnda gecikmeli bir icra eklinin ortaya kt

grlmektedir3.
Ayrca oynak ad verilen 3+2+2+2 bireimli, hareketli ve yumuak dans
figrlerine uygun 9/4 ve 9/8lik usullerdeki zeybeklere kadn zeybei
denilmektedir4. Kadn zeybeklerinde szlerin genellikle sevgiliye vg ve
pimanlk zerine olduu grlmektedir. Ritmik yap ile ztlk oluturan bu olgu
pek ok etkenden kaynaklanmakta olup bu etkenlerden ilk akla gelenler
folklorun elence ilevi ve yerellik zellikleridir. Dolaysyla doal olarak tm
trkler yre halknn iitmeye alt ritmik yaplara brnerek karmza
kacaktr5.
Bat Anadolu'da zeybek danslarna davul-zurna (ancak zellikle 20.yzyln
bandan itibaren baz blgelerde klarnet ve trompet vb. alglar zurnann yerini
almaktadr), balama ailesi, kaval, kabak kemane ve adna ince alg denilen
keman, ud ve darbukadan oluan alg topluluklarnn elik ettii grlmektedir.
zellikle Aydn dolaylarnda Germencik ile merkezi, ncirliova ilesine bal
Acarlar beldesi, Koarl ilesine bal enky ile merkez ileye bal Umurlu
beldesine bal Kocagr kynde; Mula dolaylarnda ise Milas ilesine bal
Selimiye beldesi ile Dibekdere kynde bulunan kaba zurna6 ekiplerinin
(takm) geimlerini mzisyenlik yaparak devam ettirdii grlmektedir. Bu
ekiplerin geim kayna ise zellikle dnler bata olmak zere ky seyirlik
oyunlar, halk danslar, asker uurlama, deve greleri, eitli kutlama ve
festivaller vb. etkinliklerdir. te yandan kaba zurna erkek algs olarak
grldnden
yre
dnlerinde
yalnzca
erkek
evi
tarafndan
kullanlmaktadr.
Zurna7 isminin Farsa sur ve nay kelimelerinde tretildii sylenmekte ise de
Arapa ve Trke dillerinden tredii ynnde grler de mevcuttur. Yaklak
iki oktavlk ses alanna sahip olan kaba zurna, zurna ailesinin en byk algs
olup 55 cm boyundadr. stte 7 adet altta 1 adet olmak zere 7-8 mm apnda
toplam 8 melodi perdesi bulunmaktadr. Bu deliklerden stteki 3 tanesine sa
elin 1. 2. ve 3. parmaklaryla ve altta bulunan 1 delie yine sa elin ba
parma ile baslr, dolaysyla 4. parmak bota kalr, dier 4 delie ise sol elin
1. 2. 3. ve 4. parmaklaryla baslr, sol elin ba parma ise zurnay tutmay ve
dengelemeyi salar. Ellerini ters olarak kullanan icraclar ise solak olarak
nitelendirilir (Kiisel grmeler: Sadettin Doan, Germencik-1997; Basri
Eriboyun, Germencik-1997; Doan Zentur, Germencik-1997; Hasan Akay,
Milas-1996; Veli Akay, Dibekdere-1997; Dursun Klahl, Dibekdere-1997;
Dursun Girgin, Dibekdere-1998; Turgut Boncuk, Ulukonak-1990, Hasan
Girgin, Dibekdere-2003).

3 Bu konuda gebib: ztrk, Okan Murat. Zeybek Kltr ve Mzii. stanbul-2006.

4 Bu konuda gebib: Akdou, Onur. Bir Bakaldr yks Zeybekler Tarihi-Ezgileri-Danslar.
zmir-2004.
5 Bu konuda gebib: Mirzaolu, F.Glay. Gdl'nn emesi: Bir Trknn Yaratl Hikayesi
Balamnda Tema, cra ve Mzikal Yap. Trkbilig 2003/5:86-93. Ankara-2003
6 Yazda yetitiim ortamda edindiim ve 1987'den gnmze kadar kaba zurna ve davul icraclar ile
ayrca konuya ilikin aratrma almalar ve bilgi birikimi olan kiilerle eitli tarihlerde ve eitli yerlerde
yaplan kiisel grmeler sonucunda elde ettiim bulgulara dayanan bilgilere yer verilmektedir. Kiisel
grmelerin listesi yaznn sonunda verilmitir.
7 Genel olarak zurna hakknda gebib: tken, Tamer. http://www.angelfire.com/art2/otken/giris.htm

Gvde zerinde melodi perdelerinin bittii yerden itibaren huni eklinde

genileyen blme kalpak ad verilmekte olup, kalpak zerinde ayrca 5-6 mm
apnda ad verilen ve akort amacyla bal mumu, kat vb. maddelerle kapatlan
3 sra halinde, 3 yukarda, 1 ortada ve 3 aada olmak zere 7 adet delik daha
bulunmaktadr. Bu deliklerden en altta bulunan 3 tanesine cin delii ad
verilmektedir (Dursun Klahl, kiisel grme, Dibekdere-2007).
Zurnann flendii blmde gvdenin iine giren ve gvde ile kam arasndaki
balanty salayan fasla veya balk ad verilen bir blm bulunmaktadr.
Kam lle ad verilen ince boru eklindeki bir mile taklr. Ayrca nefes evirme
tekniini kolaylatrmak iin azlk ad verilen ortas delik daire biiminde bir
para lle zerine geirilmektedir. Ses, kk bir kam silindirin ezilerek dar bir
elips haline getirilmi d deliinin alma kapanma titremeleri suretiyle
olumaktadr (Kiisel grmeler: Basri Eriboyun, Germencik-2007, Dursun
Klahl, Dibekdere-2007).
Kaba zurna entonasyonu ok zor bir algdr. Deliklerin genilii nedeniyle diyez
ve bemoller rahatlkla karlabilmekte, kamn durumuna gre fleme
tekniiyle parmak pozisyonunu bozmadan elde edilen ses yarmar arala
kadar pesletirilebilmekte veya tizletirilebilmektedir.
Kaba zurnann Osmanl dneminde mehter takmnda, karagz ve orta
oyununda, saray musikisinde de kullanld bilinmektedir (tken, Tamer.
http://www.angelfire.com/art2/otken/kullanim.htm). Gnmzde ise genellikle
Trakya'da (Edirne-Krklareli) ve mehter mziinde, Bat Anadolu'da (AydnMula) ve Orta Anadolu (Krkkale-Krehir)'de kullanlmaktadr. Tm bu
blgelerde icra teknikleri birbirinden farkldr.
Genel olarak tm zurna ailesinde olduu gibi Trakya'da ve mehter mziinde
karar sesleri genellikle ezginin makamna bal olarak ve 5 parmak
pozisyonunda kan ses Dgah perdesi kabul edilmek suretiyle belirlenirken
(Hseyin nal, kiisel grme, Ankara-1994) Aydn'da ve Mula'da Yrede
karar sesleri x gvdenin st ksmnda kapatlan delik saysn dolaysyla bu
delikleri kapatmak iin kullanlan parmak saysn gstermek zere x
parmaktan veya x'ten eklinde ifade edilmektedir, rnein 3 parmaktan
veya 3'ten. Genellikle kullanlan karar sesi ise kaba dzen de denilen 7
parmak ve bu sesin st drtls olan 4 parmaktr. Ezginin makamsal karar
sesi ne olursa olsun btn ezgiler bu perdelere transpoze edilmi olarak icra
edilmektedir (Aydn, 1997:44; 2001a:51; 2005:47; Kiisel grmeler:
Sadettin Doan, Germencik-1997; Basri Eriboyun, Germencik-1997; Doan
Zentur, Germencik-1997; Hasan Akay, Milas-1996; Veli Akay, Dibekdere-1997;
Dursun Klahl, Dibekdere-1997; Dursun Girgin, Dibekdere-1998; Turgut
Boncuk, Ulukonak-1990; Hasan Girgin, Dibekdere-2003).

Ancak yerel repertuvarlar ierisinde bulunan baz ar zeybek ezgilerinin eitli

nedenlerden kaynaklanan bugne kadar alnageldii kendi karar sesleri
bulunmaktadr. rnein, Aydn'da ki Parmak Zeybei'nin 2 parmak, Kuruolu
Zeybei'nin 3 parmak, Soukkuyu Zeybei'nin 4 parmak, Elifolu Zeybei'nin 6
parmak (Kiisel grmeler: Sadettin Doan, Germencik-1997; Basri
Eriboyun, Germencik-1997; Doan Zentur, Germencik-1997) Mula'da ki

Parmak Zeybei'nin 2 parmak, Soukkuyu Zeybei'nin 3 parmak, nce Hava'nn

4 parmak, Eski Ferayi'nin 6 parmak kararl (Hasan Akay, kiisel grme,
Milas-1996) icra edilmesi gelenek haline gelmitir; ancak gnmzde bu karar
sesleri de terk edilmeye balanmtr, hatta gnmz zurna icraclar ezgileri
herhangi bir karar sesine transpoze edebilmeyi ustalk sayp, aksini icrac iin
eksiklik olarak grmektedirler (Kiisel grmeler: Dursun Klahl, Dibekdere1997; Dursun Girgin, Dibekdere-1998). Baz ustalar ise bu geleneksel karar
seslerinin korunmas gerektiini sylemektedirler (Kiisel grmeler, Hasan
Akay, Milas-1996; Veli Akay, Dibekdere-1997, Turgut Boncuk, merler-1999).
Trakya'da ve mehter mziinde kam gvdeye gre yatay olarak taklr ve icra
esnasnda dudaklarn arasnda kstrlr. Aydn ve Mula'da ise kam dikey
olarak kullanlarak borunun orta ksmna kadar azn iine alnr ve azda
oluturulan bolukta alnr. Bu alm eklinde borunun stne azlk taklr
(tken, Tamer. http://www.angelfire.com/art2/otken/uflemeteknigi.htm).
Aydn ve Mula'da bir veya daha fazla sayda zurna dem tutarken (homofoni)
Trakya'da ve mehter mziinde genellikle taksim vb. gibi serbest ezgilerde dem
zellii kullanlmakta dier ezgilerde dier zurnalar da ezginin icrasnda solist
zurnaya elik etmekte veya tm zurnalar ezgiyi birlikte almaktadr
(heterofoni). Bat Anadolu'da da Aydn ve Mula dnda kalan baz blgelerde,
rnein zmir'de Trakya'da kullanlan teknie benzer heterofonik bir teknik
kullanlmaktadr (Kiisel grmeler: Ramazan Onur, zmir-1999; Ylmaz
Okyay, zmir-1999; Mehmet ndev, Ulukent-1999; Nebi Kayan, zmir-1999).
te yandan kaba zurna almnda olduka sk kullanlan, icra ile ilgili nemli bir
teknik zellik olan vibrasyon (parmaklarla yaplan tril ile kartrlmamas
gerekir) Aydn ve Mula'da az boluunda bulunan kama dil vurdurularak
yaplrken (boaz iinde grtlak borusunda kaslmalar yaplarak havann kesik
kesik kmasyla da elde edilebilir) Trakyada ve mehter mziinde dudaklarn
arasna kstrlan kamn, dudaklarn ve enenin yardm ile aa-yukar
sallanmas ile yaplmaktadr.
(tken, Tamer. http://www.angelfire.com/art2/otken/uflemeteknigi.htm)

Dibekdere Kynden kaba zurna ustalar Dursun Girgin, Dursun Klahl ve Veli
Akay Trakya'da ve Mula'da grlen kaba zurna icra teknikleri hakknda
Trakyallar zurnay klarnet gibi alarlar. Biz ise zurnay zurna gibi
alarz. Bizim zurnalar almak ok gl nefes ve cier ister
demektedirler (Kiisel grme, Mula-Milas-Dibekdere-1998).
Zurnann yannda ritim arac olarak kullanlan davul, Aydn ve Mula'da da
yaygn olarak kullanlmaktadr. Ancak Aydn ve Mula'da bulunan davullar dier
blgelere oranla daha kk aptadr. aplar yaklak 60 cm dolayndadr.
ounlukla ceviz aacndan yaplan bir kasnan her iki yzne dana derisi
gerilmek suretiyle yaplr. Davul sa taraftaki deriye, yine ceviz aacndan
yaplan ve tokmak ad verilen bir arala, sol taraftaki deriye ounlukla st
dalndan yaplan bir ubukla vurulmak suretiyle omuzdan geirilen bir ask
yardmyla karn hizasnda tutularak alnr (Kiisel grmeler: Sadettin
Doan, Germencik-1997; Basri Eriboyun, Germencik-1997; Doan Zentur,
Germencik-1997; Hasan Akay, Milas-1996; Veli Akay, Dibekdere-1997; Dursun
Klahl, Dibekdere-1997; Dursun Girgin, Dibekdere-1998).

Aydn ve Mula'da bulunan bir kaba zurna ekibinde solist zurna (usta) ezgiyi
alarken, dem zurnalar (rak) genellikle karar sesinde dem tutmakta, davullar
ise ritm fonksiyonunu stlenmektedir. Kaba zurna ekipleri en az 3 kiiden (1
solist zurna, 1 dem zurna ve 1 davul) oluabiliyorsa da en ok grlen ekip
oluumu 1 solist zurna, 2 dem zurna ve 2 davul olmak zere 5 kiilik
oluumdur. Etkinliin zelliine gre daha kalabalk ekipler (1 solist zurna, 3
dem zurna, 4 davul vb.) veya birden fazla ekip oluturulabilmektedir. Bylece
yre dnleri gibi uzun sreli (3-4 gn8) etkinliklerde dinlenerek alma veya
ayn anda birden fazla ekiple mzik yaplmas salanabilmektedir.
Gnmzde ekonomik koullarn arlamas nedeniyle zurna alarak
geimlerini salayan kiilerin saysnda nemli azalmalar grlmektedir. Yre
dnlerinde erkek evi tarafnda kaba zurna ekiplerine alternatif olarak kz evi
tarafnda da mzik yapabilen bando da denilen ince alg ekipleri ve son
yllarda org icraclar (orgcular) mzik yapmakta; daha ok dini grleri
nedeniyle mzik yaplmasn istemeyen dn sahipleri ise mevlit ve ilahiler
eliinde dnlerini gerekletirmektedir. Kaset-CD teknolojisinin ve medya
aralarnn geliimi de yerel mzisyenler asndan olumsuz bir ileve sahiptir.
Dn sahiplerinin mzisyenlere verilen creti karlayamamas veya
beklentilerin ok altnda cret verebilmesi nedeniyle mzisyenler i bulma
konusunda sknt yayorsa da dn sahiplerinin kaba zurna ekibi
armamalarnn asl sebebi, mzisyenlere verilen cretten daha ok
dnlerinde zellikle kaba zurna ekiplerince canl mzik yaplmas halinde iki
kullanlacak olmas ve dn masrafnn ikisiz bir dne gre olduka
artmasdr. Ayn zamanda dn sahipleri dini grlerinden dolay da ikisiz
dn yapmakta dolaysyla mzisyen armamaktadrlar. Yine kimi dn
sahiplerinin geleneksel dnleri modern bulmamalar kaba zurna ekiplerini
tercih etmemelerine sebep olmaktadr.
Ayrca yine mzisyenler iin asl gelir dn sahiplerinden aldklar cretten
ziyade dnden elde ettikleri orta paras da denilen izleyici veya
dinleyicilerden aldklar bahiler ve dans edenlere taklan paralardr. yle ki,
nceki dnemlerde nemli kiilerin dnlerinde alabilmek ve ngrlen orta
parasn alabilmek iin mzisyenlerin dn sahiplerine cret dedikleri rivayet
edilmektedir (Abdurrahim Karademir, kiisel grme, Aydn-2001).
Dibekdere Ky sakinleri tarafndan, kylerinin kltrel kimliini ne karmak
iin 2002 ylnda bir dernek kurulmutur. Ksa ad MUZKAT-DER olan dernein
isminin alm yledir: Milas Yresi Nefesli-Vurmal-Telli Sazlar alanlar ve
Mula Zeybek Kltrn Aratrma-Tantma-Yaatma Dernei.
Dernein amac ise, bir yandan dank ve rgtsz durumda olan ve geimini
davul - zurnayla salayanlar bir araya getirmek, onlarn sorunlaryla ilgilenmek;
dier yandan da icra ettikleri zeybek mziiyle ilgili almalar yapmak, bu
8

Yre dnleri geleneksel olarak Pazartesi veya Cuma gn balamaktadr. Pazartesi balayan dn
Perembe akamna kadar 4 gn srmektedir. Bu dne n dn denmektedir. Pazar gnnn resmi
tatil olarak ilan edilmesinden daha nceki dnemden kalma bir gelenektir, Perembeyi Cumaya balayan
gecenin kutsallndan gerdee girme bu akam gerekletirilirdi. Daha sonralar Cuma gn balayan ve
Pazar akamna kadar 3 gn sren bir dn gelenei ortaya kmtr. Bu dnlere ters dn
denmektedir. imdilerde ise ekonomik koullarn da etkisiyle dnler 1-2 gne dahi sdrlmaktadr.

mzii ve kltr yeni yetien nesillere sevdirmek, bata Ege Blgesinde

olmak zere tm lke geneline yaymak ve yaatmak olarak ifade edilmektedir.
te yandan blgede bugne dein derlenmi olan zeybek rneklerine baklacak
olursa blgesel bir repertuvarn varlndan sz edilebilir. Yresel mzisyenlerce
kullanlan repertuvar usta-rak ilikisi (mek)9 ierisinde oluan bir silsile
zerinden kuaklar arasnda kulaktan kulaa aktarlmaktadr. Kaba zurna ekibi
ierisinde solist zurnaya usta zurna, dem zurnalara da rak zurna
denmesinin sebebi de bu durumdur. Ancak davul icraclar iin benzer bir
isimlendirme sz konusu deildir.
Bir ustann birden fazla ra olabilecei gibi bir rak da yalnzca tek bir ustaya
bal kalmayp birden fazla ustadan geleneksel repertuvar renebilir. renim
srasnda yaplacak ilk ilem eseri hafzaya kaydetmek, ikinci ilem ise eseri
yorumlamaktr. Bu noktada ise geleneksel anlaya saygl kalma kayd ile kendi
anlayn da katarak icra etmek olarak tanmlanabilen slup devreye
girmektedir.
Blgesel repertuvarlarn ierisinde bulunan eserler Bat Mzii'nin ok sesli
rg tekniine benzer ekilde evrim geirmediinden kulaktan kulaa bellenip
aktarlarak gnmze ulatrlabilmi, icraclar nota vb. bir mzik yazm sistemi
kullanma ihtiyac hissetmemilerdir.
Repertuvarn kulaktan kulaa aktarld, notann kullanlmad bir ortamda
aktarlan eserlerin az ya da ok deiiklie uram olabilecei, varyantlarnn
oluabilecei, hatta ayn anda birka farkl versiyonunun icra edilebilecei
aktr. Geleneksel eserlerin doruluu vb. kavramlar ok anlaml
olamayacandan bu versiyonlardan hangisinin doru olduunu saptamak
mmkn olamayacaktr.
Bir eserin alnan eitli versiyonlar da icracnn
inisiyatifine
ya
da
icra
srasndaki
ruh
haline,
dinleyicilerin sosyal konumuna veya anlk taleplerine gre
oluur. Bu durum da gelenek asndan dinamizm
belirtisidir. Dolaysyla her icrada ayn eserin az ya da ok
farkl yeni versiyonlar retiliyor olabilir. Byle bir
gelenek ierisinde retilmi olan bu versiyonlarn hepsi
de eit derecede geerlidirler. retilen bu varyant ve
farkl versiyonlarn ortak bir yan vardr elbette. Her
dnemde bunlar retildikleri dnemin mzik zevklerine
uymak zorundaydlar. Cem Behar (1998:81)
Nota kullanlmamas sebebiyle baz eserler kuaktan kuaa aktarlamam
olabilecei, ancak bunun ayn anda bir eser seimi, bir eleme ve yenilenme
anlamna geldii unutulmamaldr.

Mek hakknda gebib: BEROLU, ehvar. Trk Musikisinde slup ve Tavr Asndan Mek. IV.
stanbul Trk Mzii Gnleri Trk Mziinde Eitim Sempozyumu. Ankara-1998.
BEHAR, Cem. Musikiden Mzie-Osmanl/Trk Mzii: Gelenek ve Modernlik. stanbul-2005
BEHAR, Cem. Ak Olmaynca Mek Olmaz-Geleneksel Osmanl/Trk Mziinde retim ve
ntikal. stanbul-1998

Bir mzisyen iin ustasnn tannm olmas kendisine nemli bir avantaj
salamaktadr. Mzie genellikle 7-8 yalarnda balanmaktadr. O anki
ihtiyalara ve kiisel tercihlere gre zurna veya davul tercih edilmekte ise de
genellikle dem zurnadan balanmaktadr. Bu noktada genellikle ocuklar
ailesinde kullanlan algy -ki bu alg genellikle babalarnn kulland algdralmaya zenmektedir. te yandan bir ustann da yalnzca kendi alabildii
algy rana retebilecei gzden karlmamaldr (Dursun Klahl, kiisel
grme, Dibekdere Ky-2007).
Zurna alabilmek iin ok gl ve kesintisiz bir nefese ihtiya olduundan,
ncelikle su dolu bir bardaa bir kamla flemek suretiyle ncelikle nefes
evirme denilen teknik renilmektedir. Ayn yntem daha sonra dem zurna
zerinde uygulanmakta, kimi ezgiler denenerek de zurnaya geilmektedir.
Ancak ustalk ve dolaysyla tek bana dnlerde alma askerlik grevini
yerine getirdikten sonra baka bir deyile 21-22 yalarnda balanmaktadr
(Dursun Klahl, kiisel grme, Dibekdere Ky-2007). Ayrca dikkat eken
baka bir husus yrede mzisyenlerin ounun birbiriyle akraba olmas ve
evlenme yann gnmz ortalamasnn altnda 17-18 ya civarnda olmasdr.
Nefes evirme esnasnda algc bir yandan flerken bir yandan da burnundan
nefes alarak dngnn srekliliini salamaktadr. Dem zurnalar tarafndan
srekli karar sesi flendiinden nefes evirme mziin kesintisizlii asndan
byk nem tamaktadr. Bu ilemin srekli yaplabilmesi iin kullanlan
kamn yumuak olmas gerekmektedir. Solist zurnalar tarafndan kullanlan
kamlar dem zurnalarda kullanlanlara gre daha sert olduu iin nefes
evirme ileminin srekli olarak yaplabilmesi mmkn deildir. Dolaysyla
solist zurna icrasnda ezgi yaps gerei boluklar olabilmektedir.
yi bir zurnacnn gl bir nefesin ve ok iyi ileyen parmaklara sahip olmasnn
yan sra iyi bir kulaa da sahip olmas gerekmektedir. Bylece zurna rencisi
ustasnn icralarndan yresel repertuvar renmektedir. Ayrca kaset-CD'ler
araclyla bire bir grme ans bulamad ustalar da dinleme ans
bulabilmektedir.
Davul icrasnda ise iyi bir kulan yan sra gl bir ritm duygusu aranmaktadr.
Davul icrasn renme aamasnda yresel repertuvara ilikin ezgi ve ritm
kalplar bir baka deyile ezginin hangi kesitinde hangi kalbn uygulanaca
renilir. Davulcu, ustalatka ritm kalplarn velveleli bir ekilde almaya;
zurnac ise ezgilerde sslemeler kullanmaya balar; baka bir deyile her ikisi
ayr ayr kiisel sluplarn da ortaya koymaya balarlar.
Davul icracs ezgileri zurnac kadar bilmekte, zurnacnn icras zerinden ezgiyi
takip etmekte, zellikle ar zeybek ezgilerinin icrasnda ayrca dansy da
takip etmektedir. Bu nedenle ar zeybekler yrede icras en zor ezgiler olarak
karmza kmaktadr. Ar zeybeklerde zurnac davulcu ve dans arasnda
grlen birbirini takip etme olay ezgiye de zellikle ritm ynnden esneklik
kazandrmaktadr.
Gelimi medya aralarnn kullanm nedeniyle her trl kltrle temas halinde
olmalarna ramen Aydn ve Mula yreleri iin blgesel repertuvarlarn az
saydaki ortak eserler haricinde birbirinden ok farkl olmas yre

mzisyenlerinin kendi geleneklerini srdrmelerindeki ve korumalarndaki

kararllna ilikin rnek oluturmaktadr. Ancak kanlmaz olarak gncelpopler ezgiler de dinleyicilerin istekleri dorultusunda yerel repertuvarlarn
yan sra mzisyenlerin repertuvarlarnda yer almaktadr.
zleyen blmde ise usta-rak silsilesi sonucu aktarlan rnekler zerinde ezgi
ve ritm asndan analizler yaplarak deiim sreci hakknda yorum yaplmaya
allacaktr.
1. Aydn Soukkuyu Zeybei. Hseyin Doan. okran Plak. Bursa-197?.
2. Aydn Soukkuyu Zeybei. Sadettin Doan. Ege Video. zmir-1987. MC B3.
3. Aydn Soukkuyu Zeybei. Tibet Var. Servet Yapm. Denizli-200?. CD Track 9.

Ses kaytlar incelenecek olursa yukarda bahsedilenleri dorular biimde silsile

iinde yer alan icraclarn her ne kadar kayt ortamlar farkl da olsa ayn ezgiye
ilikin geleneksel ezgi ve ritm kalplarna kiisel sluplarn da katarak icra
yoluna gittikleri grlmektedir. Ayrca tempoya ynelik eserin giderek daha
yava bir tempoda icra edilmeye baland ancak son yllarda geleneksel karar
sesine uyulmakszn icra edildii sylenebilir (Tablo-1).
No

Form

Karar

9 (s)

=3 (s) +2 (s) +2 (s) +2 (s)

Tempo

2A+2A1

15

4'50

3'50

3'50

3'50

36

1A+2A1

18

6'00

4'00

4'00

4'00

30

2A+2A1

26

9'00

5'50

5'50

6'00

21

Tablo 1 Aydn Soukkuyu Zeybei'nin farkl icrasna ilikin eitli parametreler.

KAYNAKLAR
1. Akdou, Onur. Bir Bakaldr yksZeybekler Tarihi-Ezgileri-Danslar. zmir-2004

2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Aydn, Ali Fuat. Kuruolu Zeybei. Halkbilimi / Say 3, s.44 / Orta Dou Teknik niversitesi Trk
Halk Bilimi Topluluu / Ankara-1997
Aydn, Ali Fuat. Mula Yresinden Bir Derleme Problemi: nce Hava-nceolu kilemi.
Halkbilimi / Say 14, s.51 / Orta Dou Teknik niversitesi Trk Halk Bilimi Topluluu / Ankara-2001
Aydn, Ali Fuat. Milas Zeybei-Rodos Ada Zeybei. Halkbilimi / Say 15, s.94 / Orta Dou Teknik
niversitesi Trk Halk Bilimi Topluluu / Ankara-2001
Aydn, Ali Fuat. Geleneksel Trk Mziinde Usta-rak likisinin Gereklilii zerine
eitli Grler. Halkbilimi / Say 16, s.34 / Orta Dou Teknik niversitesi Trk Halk Bilimi
Topluluu / Ankara-2002
Aydn, Ali Fuat. Aydn Kadolu Zeybei. Halkbilimi / Say 17, s.52 / Orta Dou Teknik
niversitesi Trk Halk Bilimi Topluluu / Ankara-2002
Aydn, Ali Fuat. TRT THM Repertuarnda Bulunan Ayr Aydn Zeybei zerine.
Halkbilimi / Say 18, s.55 / Orta Dou Teknik niversitesi Trk Halk Bilimi Topluluu / Ankara-2003
Aydn, Ali Fuat. Aydn ine ve Karpuzlu Yrelerine Ait Farkl ki Parmak Zeybei
zerine. Halkbilimi / Say 19, s.46 / Orta Dou Teknik niversitesi Trk Halk Bilimi Topluluu /
Ankara-2005
Hosu, Mustafa. Geleneksel Trk Halk Mzii Nazariyat. zmir-1997

9.
10.Karademir, Abdurrahim. Zeybek Danslar. Halkbilimi Aratrmalar 1.Kitap. stanbul-2003
11.Karademir, Abdurrahim. Dnden Bugne Zeybekler ve Oyunlar. Efeler. Haz. Ersal

YAV.
Aydn-1991
12.Mirzaolu, F.Glay. Gdl'nn emesi: Bir Trknn Yaratl Hikayesi Balamnda
Tema, cra ve Mzikal Yap. Trkbilig 2003/5:86-93. Ankara-2003
13.tken, Tamer. http://www.angelfire.com/art2/otken/giris.htm

14.ztrk, Okan Murat. Zeybek Kltr ve Mzii. stanbul-2006

KSEL GRMELER
1. Abdurrahim Karademir, zmir-1996
2. Basri Eriboyun, Germencik-1997
3. Bekir Nalbantolu, Fethiye-1998
4. Doan Zentur, Germencik-1997
5. Dursun Girgin, Dibekdere-1998
6. Dursun Klahl, Dibekdere-1997
7. Emin Tenekeci, Aydn-1995
8. Hamdi zbay, Fethiye-1998
9. Hasan Akay, Milas-1996
10. Hasan Girgin, Dibekdere-2003
11. Hasan Serdar, Mula-1999
12. Hseyin nal, Ankara-1994
13. smet Kanavuzlar, Mula-1999
14. Ltfi Nalbantolu, Fethiye-1998
15. Mehmet Ali Eren, Mula-1999
16. Memi Gn, Mula-1996
17. Sadettin Doan, Germencik-1997
18. Seyhan algc, Glck-1999
19. Turgut Boncuk, Ulukonak-1990
20. Veli Akay, Dibekdere-1997