U sociologiji se jo od njenih poetaka veoma mnogo raspravljalo o oblicima i uzrocima

nenormalnog ponaanja u drutvima. Kasnije je zapaeno da se broj nenormalnih ponaanja

neobino poveava sa procesom industrijalizacije i urbanizacije. Isto tako je zapaeno da
prelazak seljakih masa u gradove zbog industrijalizacije povlai za sobom nagao porast
raznih vrsta nenormalnih ponaanja i mentalnih oboljenja. E.Durkhaim 1893. Za pojam
nenormalnog ponaanja u sociologiju uvodi termin anomija. On je definisao anomiju kao
odsustvo svake norme u drutvu i odsustvo svake kontrole nagona, strasti, elje linosti, njenu
pobunu protiv svih ustaljenih pravila, osobito u periodima drutvenih kriza.
Robert Merton je razvio teoriju anomije imajui u vidu tele poremeaje drutva po
amerikim gradovima. Po toj teoriji, svaka drutvena zajednica ima svoje ciljeve i njeni
lanovi tee da ih postignu. Za postizanje tog cilja drutvo je postavilo put sa kog se ne smije
skrenuti, svako skretanje sa puta nije normalno i vodi pravo u anomiju.
Novija socioloka istraivanja su upotpunila sliku anomija ugradu. Njihov broj i oblik
neprestano se poveava. Sluajevi anomija u gradu su ne samo veoma esti ve su i veoma
razliiti po svom obliku i sankicijama. Prema tome, ovi sluajevi mogu se svesti na oblike
anomija, tajna drutva i rasne sukobe.
Ma koliko ovi sluaji bili razliiti po motivima i nainu izvoenja, oni ipak imaju neto
zajedniko a to je ruenje ustaljenih normi drutvenog ponaanja.
1. Oblici anomija
U savremenom mgradu je sve vei broj oblika anomija i lica koja se nenormalno ponaaju. To
dolazi zbog sve vee zahuktalosti ivota u gradu to se negativno odraava i na tijelo i na
psihu njegovih stanovnika. Tipiniji a i najei oblici anomija su samoubice, pobaaji,
profesionalni prijestupnici, skitnice, narkomani, seksualna patologija, psihoze i neuroze te
masovne mentalne epidemije.
Samoubice nasilno i namjerno unitavaju sopstveni ivot i time prouzrokuju samoubistvo.
Veoma esto ovo djelo izvravaju nenormalne linosti, ali su esti sluajevi da i psihiki
zdrave osobe u trenutcima smanjene svijesti i u patoloko stanju poine isto djelo.
E.Durkhaim je izvrio tipologiju samoubistava: egoistiko ubistvo se pojavljuje u
zajednicama u kojima labave veze izmeu lanova, pa se pojedini lanovi sve vie izdiu
iznad ostalih. Primjer za ovo je slabljenje porodice u gradu i sve vei porast broja samaca i
osoba koje su raskinule brane veze. Altruistika samoubistva su posljedica potpune
dominacije grupe nad pojedincem, kad on postaje samo broj u grupi, kad ona njime potpuno
zavlada. Tada se kod njega javalja osjeanje da je duan u svakom trenutku da se rtvuje za
interes i ast svoje grupe. Anomina samoubistva se javljaju u zajednicama u kojima se
poremetio moralni sklop i dolo je do socijalne neravnotee.
Halbwash se bavio poreenjem broja, tipova i uzroka samoubistava u raznim etnikim i
regionalnim okvirima.

2. Pobaaji
Pojava pobaaja po gradovima neprestano se iri. Neki sociolozi posebno istiu drutvenu
tetnost ove pojave, jer se po gradovima i inae smanjuje prirodni prirataj stanovnitva. Do
toga dolazi zbog odgaanja vremena stupanja u brak, poveanja broja celibata,irenja
represivnih mjera za ogranienje poroda, porasta broja neplodnih brakova, sve brojnijih
seksualnih enverzija, prostitucije, seksualnih perverzija u urbanom drutvu.Do toga je dovela i
emancipacija ena od porodinih, branih i roditeljskih obaveza.
3. Profesionalni prijestupnici
To su lica koja se bave prijestupom kao stalnim zanimanjem i od toga se izdravaju. Mogu
biti razliiti ali su meu njima glavne: krae, razbojnitvo, obijanja trgovina, i dr. Djela
proesionalnih prijestupnika u razliitom stepenu ugroavaju javni red i poredak a idu od sitnih
deparoa, preko tekih kraa pa do tekih ubistava.
Gangster je profesionalni prijestupnik koji vri usluge drugim profesionalnim prijestupnicima
primjenom nasilja i za materijalnu korist. To su mahom najtea krivina djela, osobito ubistva.
Varalica ima mnogo po gradovima. Oni se koriste lahkovjernou ljudi iz grada koji eli da
to prije doe do novca ili neke druge koristi. Sve je vie i raznih siledija tj., lica koja sve
vie upotrebljavaju snagu, naruavaju javni red ili integritet pojedinca, oni vre zloupotrebu
svoje snage iako su ve kanjavani.
4. Skitnice
Skitnicama se smatraju lica bez odreenog zanimanja koja bjee od drutva ili koje je drutvo
svjesno ili nesvjesno odbacilo. Takva lica se obino smatraju lijenim, nestabilnim i
nesocijalnim. Meu njima ima i dosta mentalnih bolesnika.
5. Narkomani
Sve vie se govori o problemima narkomanije i narkomana po gradovima. U tom pogledu su
od posebnog znaaja tzv opojne droge, to su farmakoloki proizvodi koji se kadkad
upotrebljavaju i kao lijek, ali koji pretjeranom upotrebom dovode do raznih anomija i
patolokih promjena. Od njih neka umiruju i stvaraju blaeno osjeanje, to su osobito opijumi,
morphijum, kodejn i kokzin te se zbog takog djestva nazivaju euphorici. Druge vrste droga
izazivaju razne ulne obmane i zbog toga se nazivaju phantastica. Tu spadaju hai i
marihuana ije puenje izaziva kod narkomana razne fantastike predstave.
Pored opojnih droga, koje su veoma jake i opasne, postoje i njihove blae vrste. To su kofein i
nikotin ija je potreba masovno rairena troenjem kafa i duhana.
6. Seksualna patologija
Seksualna patologija obuhvata pojave zadovoljavanja seksualnog nagona na perverzan,
morbidan i nenormalan nain.

Homoseksualizmu pogoduju izdvojenost i prostrana ogranienost. Ve podavno je zapaeno

da su sluajevi homoseksualnosti naroito raireni na brodovima,zatvorima, koledima,
kampovima i sl.
Ekshibicionisti osjeaju potrebu da otvoreno pokazuju drugima svoje genitalne organe ili
druge dijelove koji imaju nekog znaenja pri vrenju seksualnih radnji.
Fetiizam je perverzni seksualni kult nekog dijela ljudskog tijela ili nekog predmeta koji stoji
u vezi sa seksuanim organima ili radnjama ili je njihov simbol.
7. Psihoze i neuroze su veoma proirene mentalna oboljenja u savremenom gradu. One
se meusobno razlikuju i po te8ini i po vrstama oboljenja.
Psihoze su razne vrste oboljenja nervnog sistema, ali oboljenja nejednakog intenziteta.
Paranoja je ako kod oboljelog preovladavaju sumanute ideje o tipinoj vrijednosti i veliini ili
gonjenju od pojedinaca i drutva. To su mahom i veoma osjetljive osobe, razdraljive i
cinine. Melanholija prouzrokuje tuno raspoloenje, neodlunost i potitenost. Najtea
psihoza je izofrenija ili duevno rastrojstvo koje dovodi do poemeaja u miljenju i govoru,
udaljavanja od stvarnosti i raznih sumanutih ideja.
Neuroze su psihosomatski poremeaji vegetativnog nervnog sistema zbog jakih psihikih
nadraaja.Neuroze nastaju zbog raznih sukoba u raznoj linosti ili njenim sukobima sa
okolinom. Meu ovakve neuroze spadaju profesionalne neuroze do kojih dolazi zbog straha
od otputanja sa posla, premjetaja sa jednog na drugo radno mjesto i slino. Posebnu vrstu
neuroza ine tzv prinudne neuroze zbog koji dolazi zbog neke poznate ili nepoznate sile koja
linosti namee odreenu predstavu sa kojim se bori njena psiha, to dovodi do sukoba u
samoj linosti. Mogu trajati due ili krae vrijeme a ponekad i do smrti.
U gradu su poznate i psihoneuroze meu kojima se po znaenju istiu histerija koja se
pojavljuje u obliku preosjetljivosti, nastupanju iznenadnog plaa, vritanja, valjanju,
prenadraenosti i sl.
8. Masovne mentalne epidemije
Sugestiej i hipnoze imaju znaaj za ponaanje pojedinaca i kolektiva u gradu i taj naaj raste
iz raznih razloga. Sugestija je psihiki utjecaj pojedinaca na drugog pojedinca ili grupu tako
da sugerirani preuzima nekritiki taj uticaj i ponaa se prema njemu.
Poseban oblik namjerne sugestije je hipnoza. To je posebno psihiko stanje do koga dovodi
buenje predstava kod izvjesnih pojedinaca ili kolektiva pod uticajem hipnoterapije.
Tajna drutva
Stvaranju tajnih drutava pribjegavaju linosti koje smatraju da su u datoj sredini u manjini ili
da su u borbi za neto slabija strana i da do cilja ne mogu doi otvoreno se borei za njega.
Osnovni principi kome ova drutva zasnivaju svoj opstanak je diskrecija; utanje i
konspiracija lanova je njihova osnovna dunost. Jedan od vanih obiljeja tajnih drutava je i

njihovo nastojanje da se izdvoje njihovi lanovi i nainom sporazumijevanja izmeu sebe.

Tajna drutva su: slobodni zidari, mafija, gangovi, karbonari i dr.
a) Slobodni zidari i rotari
Slobodni zidari su veoma rairena tajna drutva svuda u svijetu. Vuku porijeklo jo iz ranijih
cehova graanskih majstora i otuda imaju za svoje simbole eir i trougao.
Slobodni zidari istiu kao svoj cilj borbu za slobodu linosti borbu protiv klerikalizma i
dogmatizma ali se u praksi ovi ciljevi obino svode na uzajamno pomaganje.
b) Mafija
Mafija je nastala na Siciliji jo u vrijeme borve stanovnika ovog ostrva sa stranim i domaim
ekspolatatorima. U novije vrijeme njen je centar postao grad Plermo, a sa sve veim
iseljavanjem Italijana u Ameriku tamo su osnovana mnoga tajna drutva pod uticajem mafije.
Ona su postala stvarnim gospodarima nekih amerikih metropola koji su zbog toga postali
tyranopoli.
c) Gang
Kriminalna tajna drutva su sve brojnija u suvremenim gradovima. I ova drutva mogu imati
svoj ritual, znakove raspoznavanja, norme ponaanja i sl, ali je kod njih manjeg znaenja.
Prije svega njih u gradovima osnivaju tzv marginalne linosti koje se iz raznih rasnih, etikih,
ekonomskih, religioznih i sl razloga teko integriu u drutvenu strukturu. To su tajna
kriminalna drutva na jednom teritorijlnom dijelu grada.
d) Karbonari
Ideoloka tajna drutvo su se osobito poela osnivati u toku prolog vijeka uporedo sa
razvojem nacionalistie, anarhistike i komunistike misli. Pokreti inspirisani ovim idejama
imali su za cilj da promijene mnoge odnose u drutvu i zbog toga su dolazili u sukob sa
ustaljenim pokretom. Modeli takvih drutava bili su italijanski carbonari ili ugljari. To je bilo
tajno drutvo profesionalnih revolucionara koje je imalo za cilj nacionalno osloboenje Italije.
Rasni sukobi
Rasna mijeanja su veoma esta pojava po gradovima. Najvaniji oblici rasnih sukoba u
savremenim gradovima jesu: antisemitizam, crnako pitanje, ciganski problemi i apartheid.
a. Antisemitizam
Sudbina Jevreja je bila dosta slina iako su oni bili protjerani iz Palestine jo poetkom nove
ere i naseljeni u raznim krajevima svijeta. Kod raznih socijalnih kategorija razvije
antisemitizam ili mrnje prema Jevrejima. Razne drutvene snage su nastojale da ih izoluju ili
da ih u raznim programima unite.

b. Crnaka pitanja
Crnako pitanje je veoma aktuelno u mnogim amerikim gradovima. Rasna mrnja je esto
podignuta na stepen na kome se ne iskljuuje ni genocid. Jedna kategorija stanovnitva osjea
se ugroenom od one druge i obratno, pa se zbog toga pribjegava osnivanju tajnih drutava.
Crnako pitanje je usonovi rasno i rasistiko. Naprimjer, stambeno pitanje veoma esto fiziki
odvaja crnce od bijelaca a ima i vie faktora koji podravaju ovakvo slanje. Odvojene kole za
Crnce bile su, a i danas, djelimian problem za njihovu integraciju u zajednicu.
c. Cigani
Cigani sami sebe nazivaju romima tj ljudima. U evropu su doli iz Indije u XV vijeku. Ve
njihove somatske osobine, crne oi i kosa, tamna boja, nii stas i sl, pokazuju daleku zemlju
njihovog porijekla. Ne samo njihove tjelesne odlike, ve i mentalitet i oblici ponaanja i
miljenja protiv njih su izazvali i izazivaju razne oblike rasne netrpeljivosti.
d. Apartheid
Teorija praksi o izabranom narodu ili nekoj drugoj socijalnoj kategoriji neminovno dovodi do
potpune ili djelimine socijalne segregacije u naseljima. U junoj Africi od 1948. Pojavila se
politika apartheida. U toj zemlji je evropska manjina nametnula afrikoj veini politiku
zasnovanu na dominaciji bijele rase i strogoj segregaciji bijelaca i obojenih. Afrikanci
moraju biti prostorno i drutveno odvojeni od Evropljana, mogu se razvijati samo na osnou
svojih tradicija i obiaja, mijeani brakovi su zabranjeni. Ukoliko rade u industrijskim
preduzeima, domoroci ne samo da obavljaju najnie poslove, ve moraju da stanuju u tano
odreenom prostoru tzv. lokacijama, gdje su stambeni uslovi veoma loi.