, .

i-' .S~
,,-
U
" >"
tO ~ ~
"
...c..,
!l!-

.iH
~ &:3
A. NIEMOjEWSKI

LEGENDO]
Kun permeso de Ia aitoro
el Ia pola originalo tradukis

Bronslaw Kuhl

Kun antaparolo de
Antoni Grabowsk.i

Dua, korektita eldono

ERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG /1923

E S P ER A NTO - FA K O
 TABELO DE ENHAVO
Pa~o
Antaparolo 7

cruj RAjTOj ESTAS REZERVATAj Tentistoj 11

Majlah . 35
Admono 48
Du disciploj 71

PRiSIlJO BREITKOPF &: HRTEL, LEIPZIG

 ~

ANTAPAROLO
A. Niemojewski (Iegu: Njemojeski), Ia atoro de Ia
"Legendoj", estas talenta pola nuntempa verkisto, kiu
kolektis jam rian rikolton de sia literatura agado.
Niemojewski publikigis unue serion da Iirikaj poezioj:
"Poezioj", "Subterajoj", "Promesita lando", "Brulrugoj",
"Polonia irridenta", "efurbo", "Petegoj", "Urtikoj".
Cie en ili brilas bela arta formo kaj nobla tendenco,
sed specale grandan talenton elmontris Niemojewski en
Ia poemoj, en kiuj li kantas pri Ia gojoj kaj suferoj de
la-Iaboristaj sferoj.
Poste Niemojewski verkis Ia dramojn : Familio", "Tiu
tago", "Rokita", "Fabelo", kaj Ia rakontojn: "Leteroj de
frenezulo", "Legendoj" ktp. - Plue sekvis Iiaj literaturaj
studoj pri Ia pola literaturo (Wyspianski) kaj bildoj el
sistemaj vojago] tra Eiiropo, Egiptujo, Palestino, Sirio ktp.
La frukto de tiuj vojagoj estis interalie anka du
volumoj da orientlandaj noveloj "EI sub polvo de [ar-
centoj" , kiuj formas en Ia literatura agado de I'atoro
transiron de beletristiko aI precizaj studoj, ar Niemo-
jewski, komencinte kiel artisto , transforrnigis iom post
iom en scienciston kaj dediis sin fine tute aI Ia kom-
para esplorado de religioj.
En tiu i direkto Niemojewski tradukis unue verkojn
de Renan kaj el lingvo greka Ia Judan Militon de Jozefo
,
7
rtI'f,. ... -. - f~t/;l'~" -

Flavius, poste li publikigis serion da rnalpl grandaj Ni opinias, ke anka inter Ia esperantaj samdeano]
propraj studoj: "Historio de Ia Kruco", "Kreado de Ia Ia "Legendoj" estos volonte legata], ka] ni povas nur
mondo laii biblio", "Ou bibliaj arbo]", kaj en Ia lasta tempo gratuli Ia atoron , ke li en Ia persono de Soro Kuhl,
aperis Ia grandega verko: "Dio Jezus, kiun Niemojewski konata jam pro lia bela stilo esperanta, trovis tiel bonan
eldons pole kaj en plivastigita propra germana traduko. tradukinton.
Tiun i verkon Ia autoro kompletigis ankora per Ia Ant. Grabowski.
studajo: "Kial rapidis Ia discipIoj ai Emaus".
Niemojewski pruvas en amba lastaj verkoj Ia tezon,
ke en Ia evangelioj estas kaita] astraj sistemoj, t. e. ke
ai Ia movado de evangeliaj personoj sur tero estas kon-
formaj Ia movoj de ielkorpoj en precize difinitaj periodoj.
NOTO
La aldonita] ilustrajoj multe plifaciligas Ia komprenon de Donante Ia permeson esperantigi Ia "Legendojn", Ia
tiuj interesaj malkao] , nepriparoleblaj pl vaste en Ia atoro skribis ai mi:
kadroj de tiu i arrkoleto. "Fine mi petas, ke Vi en ,Tentistoj' ~aDgu le Ia
Kiel unu el efoj de Ia pola] liberpensuloj Niemojewski vorton ,rabboni' je ,rabbi', ar tiam mi ne konis an-
redaktas de Ia jaro 1906 Ia organon "Mysl nie podlegla" kora tiun i iomon da hebrea lingvo, kiuo mi konas
(Penso sendependa). nuo, kaj ,vocativus' ajnis ai mi esti .nomnativus'."
Kelka] verkoj de Niemojewski estas tradukitaj en Tio estas Ia sola diferenco inter iuj sinsekvintaj el-
diversajn lingvojn; anka nia esperanta literaturo po- donoj de I'pola originalo kaj Ia Esperanta traduko. iujn
\ sedas jam kelke da ili en lingvo internacia.
La nuna libro "Legendoj" konsistas el 4 poeziaj
aliajn nomojn au karakterizajo esprimojn mi penis kon-
servi - kiom tio nur estis ebla - senange , por ne
rakontoj ka] bildoj el Ia vivo de Jezuo, sed tiu i nomo, perdi Ia armoo, kiu karakterizas Ia tutan verkon,
kvankam li ,estas Ia efa heroo, nenie estas dirita, sed La tradukinto.
lasita ai Ia konjektemo de Ia legantoj. Li kaj lia granda
verko estas traktataj diskrete kaj ili formas nur Ia kon-
dukan fadenon de serio da kolorai morbildoj el tiu epoko.
La efan akcenton Ia atoro metis sur Ia medion kaj sur
Ia manieron, kiel similaj ideoj gin impresis. Ne mankas
anka aludoj pri simla] rilatoj en Ia hejmlando de I'
aiitoro , kiel ni vidas tion en Ia legendo "Tentistoj". -
Kvankam Ia temo estas elstudita, 'Ia novelista talento de
I'atoro brilas en Ia legendoj plenforte. La tutajo vivas
kaj impresas potence Ia animon de Ia leganto.

9
8
 TENTISTOJ
En Jerusalaim regis sufoka atmosfero. La mano de
Ia Landestro ekpendis super iuj partioj kaj permesis
ai nenies kapo elkreski super Ia alteco de I'Roma lanco.
La homoj okupita] per metio, marandistoj, 'procenteguloj,
riaj mallaboremuloj, pensantaj nur pri Ia oportunajoj
de l'vivo, fine laboristoj kaj iuspeca simplularo ne sentis
Ia pezon de tiu mano. Sed Ia klasoj superaj, konserv-
antaj en sia brusto Ia politikajn tradiciojn, dezirantaj
influojn, signifon kaj estrecon, rigardis per kolera okulo
Ia palacon de Ia Landestro, kaj ofte dum Ia noktoj, kon-
dukante sekretajn interkonsilojn, pripensis planojn, kiujn
Ia sekvonta mateno disblovis kiel nebulojn. Tiuj klasoj
sentis sian forton kaj sian malpovon. Ili sentis sian
forton, ar kunginte kun Sinbedriono, ili havis Ia po-
tencon erpatan el Ia Skribo, Ia vivan vorton de l'pastroj
kaj eminentan, riecan situacion; do irkaiitaj ili estis
kvazai per triobla gardmuro kaj neniu povis ilin ataki,
Samtempe tamen iIi sentis san malpovon, ar tia situacio
ne sufiis ai ili , kaj havante super si Ia singardeman
Landestron , ili oe povis fari unu paon ekster tiun i
trioblan muron de Ia okupita felia pozicio. La popolo
lln estimis, obeis kaj salutis Ia riulojn; ili deziris, ke
tiu popolo je donita ordono sekvu ilin , kien ajn ili gin
koodukos. Sed tion ili ne povis esperi. La popolo
ests dormanta pulvo; sed i1i en siaj animo] ne bavis

11
 signifon kaj fine ekscitg! per io ,kreante rilatojn,
e unu fajreron, por gin eltiri kaj jeti en tiun pulvon.
kiuj sangis ilin en potencajn fantomojn, disvastigantajn
erpante sian forton el Ia pasinteco, i1i ne havis ka-
Ia timon nokte, kiam u] ripozas, sed senfortajn dum
pablon rigardi Ia estontecon, ka] se Ia rilatoj farigus
Ia tago, kiam oni devas agadi.
por ili e plej oportunaj, ekzistis inter ili nek unu homo,
iusemajne i1i kunvenadis dum malfrua vespero e
kapabla esti estro. I1i e ne kreis al si idealon en tiu
Kajafas, kie ili interangis-Ia plej detalajn kaj precizajn
i direkto. I1i ek.posedis sole Ia arton malpermesadi,
sciigojn pri tio, kio okazis en diversaj urboj de Ia lando,
haltigadi, malrapidigi Ia fervorojn; i1i tamen ne scipovis
kaj e pri tio, kio estas okazonta en Romo, ar ne mankis
montri Ia vojon, heligi gin per ideo kaj veki aI ago. Tio
ai ili rilatoj en Ia efurbo de I'mondo. Poste tiujn i
estis direkto sendirekta, kaado de iu lumo sub barel0,
sciigojn i1i diskutadis kaj eltiradis konkludojn. Dum tiaj
atendado kaj deziro malligi iun nodon sen almeto de
kunvenoj oni ne diferencigis aferojn gravajn de malgrava].
l'mano. Kaj se iu ajn Ia manon intencis etendi, ili
iu afero estis grava; tio dependis de gia kunigo kun
kaptadis lin , rekondukis, kaj e tmis , vidante en li
aliaj sciigoj. Oni rakontis do ai si kun agrenitaj vzago],
estontan despoton. La popolo tamen , kvankam sajne
en kiun Ia Roma Cezaro enamigis, kia estas Ia karaktero
gi estis senviva, kreis al si Ia idealon de l'estonta estro-
de tiu i virino, kian influon si posedas je Ia estro de
Tiu ideal0 estis Mesjah, antaudirita de Ia profetoj. Kaj
l'mondo, kaj kiu ree n influas. Oni pripensis tion, u
tio estis vere dealo de Ia popolo, sed ne de Ia superaj
Ia konsulo, sendita Iberion, favoras ilin , u ne, kaj u
klasoj, ar i1i tiujn profetojn martiradis kaj mortigadis.
ne estus pli bone zorg, ke oni revoku tiun i konsulon
Kvankam i1i ankau kredis, ke venos Ia Antaudirito, tamen
kaj sendu ai lia loko alian. Oni diskutadis anka iun
inter ilia kredo ka] Ia kredo de l'popolo ests abismo.
detalon el la hejma vivo de Ia Landestro, kio en certa okazo
I1i komprenis Ia Skribon, Ia popolo gin sentis. La popolo
povus esti en Romo profitigata kontra aii por li. Kajafas
atendis viron, instruantan pri tio, kio en profundo de askultis kutime tiujn i interparolojn gratante per Ia
ies koro estis sentata; Ia popolo demandis neniam, el
ftngroj inter Ia dentoj kaj rigardis atente Ia parolantojn,
kiu familio Ia profeto devenis; gi atendis nur Ia agojn
kaj nur fine li prenis Ia voon kaj per eksterordinare
kaj al ili nur kredis. Sed ili postulis, ke al i1i estu
sprita opinio solvis iun problemon, eligante strange
montrita persono, ke Ia venonto, malferminte Ia librojn,
simplan konkludon. Nur Suten, unu el Ia plej grandaj
montru per Ia fingro sian ateston generacian, Ia kon-
riuloj, scipovis iufoje lin konvinki, ar li posedis intelekton
senton de sia nomo kun Ia nomo de l'antaudiro, ke anta
eble ankora pli spritan, grandan elokventecon kaj anka
io li ne estu surprizo kaj ke li trovu ilin preparitaj je
maloftan sinregadon. Sed li estis homo ankora juna,
tia alveno. Dume pasis jaroj post jaroj, Ia popolo al-
apena tridekjara. Do li ne povis tiom scii, kiom sciis
kutimigis ai Ia nova ordo, kiu delonge farigis malnova,
Kajafas, kiu faligis lian rezonadon per simpla cito de
Ia malesperigo ekregis lin iam pli forte, gis fine' i1i
Ia okazintajo, pruvanta Ia malkonsenton kun Ia teorio
komencis, por sin plifortigi, proponi planojn, kapti avide
anoncata de Suten.
iun sciigon, kiu antaldirus sangon doni al gi troigitan
\ 13
12
 .rero okazis anta dekok jaroj dufoje, anta dudek jaroj
Dum unu el tiaj kunsidoj Suten sciigis, ke rondiras
unufoje kaj anta kvardek jaroj trifoje. Je tio i 1evigis
en Ia urbetoj en akompano de kelkaj diseiploj [una rabbi,
Suten, jetis planken telereton, kiun li havis en Ia mano,
kiu kuracas per Ia metado de Ia manoj kaj vekas inter
kaj ekkriis forte:
Ia amasoj admiron. Kajafas interrompis seree, ke oni
- Tia afere okazis ankora neniaml
povus tin alkonduki en Ia templon, por ke li metu Ia
Kaj ree frutempe li forlasis Ia kunsidon.
manojn sur Ia kapojn de l'impostistOj, prenantaj jus de
La sekvontan tagon matene venigis lin Kajafas, ms
Ia popol0 novan imposton. Baldau tamen Ia interparol0
kun li en Ia gardenon kaj longe ili solece interparolis.
turnis sin eu alian direkton, ar iu alportis seiigon, ke
Post tiu eesto e Kajafas, Suten forlasis Ia urbon kaj
en Ia konsilantaro, irkauanta Ia Cezaron, okazis gravaj
dum unu monato li ne aperis en Ia kunvenoj. Post
sangoj kaj eniris homoj nekonataj. Suten ne partoprenis
monato li revenis. iuj lin irkais kaj demandis, kie
en plua interparol0, kaj e pli frue 01 kutime forlasis
li vojagis. Sed li donis respondojn elturnigajn ai e
Ia kunsidon. Dum Ia venonta li tute ne eestis.
tute silentis. Dume Kajafas sidigis sur sia loko kaj
Post du semajnoj li tamen venis ree kaj alportis
kontra Ia kutimo prenis Ia unua Ia voon.
pluajn sciigojn pri tiu rabbi. ar mankis seiigoj pli
Li komeneis rekte de tio, ke li estos parolanta pri
gravaj, do oni auskultis tian rakonton gis Ia fino. Li
tiu juna rabbi. iuj farigis tre seivo1aj kaj kelkaj al-
certigis, ke rabbi ne nur okupas sin per Ia sanigado,
rigardis Suten-on, kiu sidigis pli malproksime, mallevis
sed ankau anoneas instruon, kiu ne iurilate estas kon-
Ia kapon, kvaza li ordigadis Ia pensojn kaj sin al io
senta kun Ia tradieia interpretado de Ia Skribo. Seiigo
preparis.
tiu maltrankviligis Annason, Ia bopatron de Kajafas, Ia
Kajafas parolis, ke Ia afero prezentigas iom alie, 01
p1ej a1tan en tiu 'i jaro pastron, ar li estis tre postu1-
tio komenee ajnis. La juna rabbi ne estas ia ajn tromp-
ema en Ia aferoj de l'interpreto de Ia Skribo. Li do
ao to, nek soristo, nek monkolektanto, nek li ajnigas
komeneis deta1e demandadi pri tiu instruo. Sed Kajafas
profetoo, nek anoncas aferojn eksterordinarajn, kiujo oni
ektusetis kaj ordonis al Suten rakonti sirnple tion , kio
devus kontrabatali, nek li celas 'estrecon, nek estas
okazis, kaj ne ton , kion oni parolis. Suten komencis
bomo, ribeliganta Ia popolon. Sajnas tamen, ke Ia po-
do large priparoli, ke tu rabbi akiris grandan famon
polo algas al li, ar gi sekvas lin, askultas lian in-
e Ia popo10, kiu tie kaj e komeneas murmuri, ke li
struadon, rkaas lin per granda atado, preska adoro.
estas Ia antaudirita Mesjah. Estas iuj kiuj for1asis Ia edzinojn kaj familiojn kaj lin
Tiuj vortoj elvokis grandan ridon inter Ia kunveno.
sekvas; Ia aliaj forjetis sian metion, por konstante esti
E Annas svingis Ia manon en Ia aero kaj ridetis kaj Ia
e lia flanko. Rakontas homoj kredindaj, ke tie1 estas.
alia] diversmaniere komencis serei. Suten eksilentis,
Sed kredindaj bomoj povas havi ma1profundan rigardon
sidigis en angulo, sed estis tre kolera. kaj malfortan aidosenton; ili povas vidi nur Ia e6kon,
Tiu i sintenado turnis Ia atenton de Kajafas, kiu
sed ne Ia kazon, kaj admiri Ia fumon, ne rimarkinte
donis Ia signon, ke oni silentigu, kaj li diris, ke simila
15
14
 ~~~ --~--~----~-
Ia flamon. Sed tie ei ne temas pri tio. Rabbi estas
Cetere oni povus interkonsenti. Por tio tamen, por
viro de Ia popoIo kaj .tia homo estas bezona hodiai1!
Granda miro ekregis iujn. IIi ne povis kompreni Ia movigi Ia amasojn en tiun direkton, oni bezonas estron,
Tiu estro povas esti nur tia homo, kiel rabbi ..
argumentojn de Kajafas. De iuj flankoj oni siegis lin,
ke li plikIarigu, kion li pensas. Sed tia estro devus ilin absolute obe, Rabbi estas
homo el Ia amaso; li estas tamen' lati Ia rakonto _
Kajafas tamen lacigis kaj ne volis paroli pli longe.
intelekto ne subiganta facHe aI direktado de aliaj per-
Sed Ia sekvontan kunsidon li kunvokis ne por Ia venonta
sonoj. Sed li estas juna! La juneco forigas multajn
semajno, sed por postmorgai1. iuj disiris en granda
malfacilajojn. Rabbi estas homo simpla, aI kiu devus
pensinctgo. ar ili komprenis, ke, se Kajafas tiel kon-
pIai Ia interrilatoj kun Ia plej altaj aferoj, se iIi alvokus
sideras Ia aferojn, do tio estas efektive grava. lin aI siaj celoj!
AI tiu sekvanta kunsido venis iuj tre frue, kaj Kajafas,
stariginte kelkajn en Ia antaambro, por ke ili gardu La popolo atendas Mesjab-on kaj direktas Ia okuIojn
al , rabbi. Liaj faroj paroIas multe. Kvankam Kajafas
Ia servistaron, faris grandan paroladon,
tion ne krefas kaj Ia juna rabbi anka ton ne kredas,
En tiu i paro lado li prezentis Ia nunan situacion, ne
kaj iuokaze ne devus tion kredi, kun Ia popolo tamen
parante nigrajn kolorojn, nek mallai1dojn. Li elmontris,
Ia afero prezentas sin alimaniere. La popolo devas kredi
ke en tiu stato de l'aferoj neeble estas e revi pri Ia
tion, kio estas bezona, sed ne tion, kio estas vera, La
forskuo de l'Roma estreco. La popolo ilin obeas, sed popolo povas kredi, ke rabbi estas Mesjab.
nur en Ia templo, se tamen ili ordonus al gi ataki Ia
AI tiu i homo turnis Ia atenton Suten. Per tio li
gvardion de Ia Landestro, gi verajne malobeus kaj ligitajn
pruvis, ke li posedas Ia okulojn escepte vigIajn kaj ke
kondukus ilin al Ia magistrato. Lerteco ne mankas al
li estas destinita al plenumo de gravaj agoj. Li do mem
ili, sed ili tute ne posedas Ia influon je Ia popolo. Mankas parolu Ia ceteron.
al ili homo. Tia homo povus esti tiu juna rabbi.
Ekregis profunda silento, ar iuj eksentis, ke Ia afero
Poste li citis multajn ekzemplojn, pruvantajn, ke en
havas eksterordinaran karakteron kaj postulas multan
ordinaraj kondioj rabbi post kelkaj jaroj farigos Ia plej atenton por Ia prijugo.
populara viro en Ia lando. Nomo lia estos sonanta en
Suten komencis rakont, ke de longa tempo li esploris
ies buo], De ili dependas, ke tio okazu pIi frue ..
Ia pasojn de rabbi kaj In iam iom ekkonis. Li citis
Se Ia amaso per lia pero transirus sub ilian influon,
muJtajn ekzemplojn de Ia influo, kan havas rabbi, kaj
Ia sendependeco estus jam duone akirita. Romo ne
konfesis, ke li estas certe Ia plej kapabla inteIekto ekster
havas grandajn profitojn eI Ia lando malria, multfoje Ia muroj.
jam rabita kaj tiel maIproksima. La Landestroj englutas
Lia parolo estas frapanta, kvankam malJonga. Kien
grandajn sumojn kaj ofte estas malkaata] iliaj mensogoj.
aJn li turnas Ia okulojn, elkreskas amasegoj, kvazai1 el
Por Romo certe maloportuna estas Ia akirajo, kaj ver-
sub Ia tero, kaj sekvas lin. Li akiris de Ia egiptaj ku-
ajne gi ne disverus sangon por teni gin en siaj manoj.
raclsro] Ia arton meti Ia manojn kaj havas fortan okulon.
16 Niemojewski.
2
17

~
-
- -- ~--
........
 Suten vidis per propraj okuloj, kiel unufoje sub lia ri- La kunvenintoj konsentis je tio unuvoe.
gardo sekigis figujo. Suteo estis veturonta jam Ia sekvontan tagon. Fru-
Sed li estas simplulo. Kittm rkaas lin Ia amasoj, matene Kajafas alvokis ln ankora unufoje e sin kaj
li posedas Ia memkooscion. Oni ne scias tamen, kiel provizis per diversaj avertoj.
li agus, se li starigus antaii ilia kunveno. Li timis, u Suten tagas por tiu tasko. Li konis tin
Li devas deziregi Ia estrecon, ar per siaj faroj parte de l nfanago, konis liajn preferojn kaj mankojn. La
li gin jam ekposedis. Estreco lia estas jam granda - preferoj estis grandaj, sed anka Ia mankoj gravaj. Suten
kaj tie Suten komencis paroli mokplene - eble gi ne ne estis kapabla diveni Ia karakterojn. De Ia plej jun-
trairus Ia urbajo pordegojn kaj tial tiujn pordegojn evitas; ecaj jaroj li vidis Ia hipokritecon kaj esis kredi ai Ia
sed invitita gi kurblgos, apud ni gi elkreskos kaj jam virto. Li konfesadas tioo i malkae kaj nur Ia personaj
revene ne penetros tra tiuj i pordegoj. rilatoj irmis lin kontra Ia publika mallado, kiu iun
Pro tio do estas nepra bezono lin nuoe akiri. Suten alian certe ne estus evitinta. Suten opiniis, ke iun
demandas Ia eestantojn, u i1i konsentas je tio. homon oni povas aeti; li mem ja aetadis ion: rilatojn,
La eestantoj komencis murmuri inter si kaj turnis amikecon, fdelecon , e amon profundan. Kajafas ne
Ia okulojn ai Kajafas. Tiu i klare kaj precize konfesis, neis tion principe, sed ajnis ai H, ke trovigas esceptoj,
ke Ia akiro de rabbi estas afero treege grava. La kun- ke iafoje en junaj homoj ekaperas malatado de Ia rieco
veniotaro jesis. kaj e de Ia estreco kaj influoj. Kaj rabbi estis ankora
Tiam Suten prenis ree Ie voon kaj demandis, u Ia juna. Sed koncerne Ia jarojn li estis preska samaga
eestantoj permesas ai li interkonsenti kun rabb, u ne. kun Suten kaj por Ia 'sarnagulcj facile estas interkonsenti.
Kaj se i1i pli multe konfidus ai iu alia, i1i diru Ia nomon. Sed duaflanke dividas ilin ree Ia deveno kaj Ia mondo,
Kajafas donis signon per Ia mano, dezirante respondi. en kiu i1i edukigadls. Multo, granda multo da duboj
Oni eksilentis, kaj li parolis tiamaniere. venis en Ia kapon de Kajafas.
La afero, kiun ili pripensas, estas egale grava, kiel Suten askultante liajn admonojn, kurbigis Ia vizagon
dangera. Grava, ar gi igas esperi; dangera, ar gi mokride. Kiam Kajafas komencis paroli pri Ia nobleco,
minacas per proskripcio. Kiu estas tine tiu i rabbi, li alrigardis tiel atente liajn okulojn, ke tiu enmetis Ia
tion neniu certe scias. Tal do estas necesa escepta Hngron en Ia buon, kaj komencis eltiradi el inter Ia
singardemo. Suten iras kun li paroli, Sed li nune parolu dentoj Ia restojn de l'mangajoj , rigardante Ia murojn.
kun li nur siaflanke, kiel viroeminenta, sed ne kiel ilia Suten sciis, kion li intencis. En fundo de I'animo H
reprezentanto. Se Ia afero ne prosperos, Ia sekreto havis jam Ia tutan planon preta, Ia planon pli largan kaj
dronos inter du paroj da okuloj; en Ia plej malbona pli profunden celantan, 01 Ia plano de Kajafas. En tiu
okazo elmetos sin ai dangero sole Suten. Se tamen plano rabbi devis esti pordo, tra kiu oni eniras Ia kon-
Ia afero iros bone, tiam estos tempo kunveni denove struajon. Sed ne Kajafas estis enironta tra tiu i pordo.
kaj esplori Ia pluajn sekvojo. En Ia nunaj rilatoj pli sufoke estis ai Suten, 01 ee ai
18 2"' 10
 Kajafas, 01 al iuj kune. Suten sentis en si forton por
komenci Ia militon kontra granda parto de I'mondo;
mankis nur aI li ilo milita. Tiu ilo estis farigonta Ia
rabbi; Kajafas - povis en ekstrema okazo tiun ilon beni,
se li volus . .. Li estis jam homo pasinta I
I1i iuj estis la Suten pasintaj. La tuta Sinhedriono,
Ia tuta pastraro, tuta aristokrataro, e Ia scienculoj I
Suten sciis, ke parto de tiu i malbeno pezas anka sur
li. Li sola havis i tiun konscion. iuj ceteraj estis blindaj.
Sed tiujn sentojn li ne eligis eI Ia profundo de I'koro
sur Ia vizagon, kiu post mallonga rideto estis ree mal-
varma kaj senesprima, kieI nesurskribita pergameno.
Kajafas ripetis kun akcento iun admonon kaj fine ko-
mencis karesi Suten-on sur Ia vangoj kaj diris:
- Memoru pripensi iun pason,. anta 01 decidi.
Memoru prefere prokrasti 01 agi. Memoru prefere silenti
01 paroli; prefere nenion fari 01 fari malbone ...
Suten komencis jam malpaciencigi. Sed Kajafas an-
kora lin ne ellasis:
\ . - Ekkonu lin. Esploru, kion li volas. Trapenetru
lin, kio lin flatas. Trarigardu lin, anta 01 kun li paroli ..
Subite ti interrompis, alrigardis lin kaj ame irkaii-
prenis:
- Vi estos iam Ia efpastro!
Suten en liaj brakoj deturnis Ia vizagon, ne povante
deteni mokrideton. La dupinta apo ajnis aI li efektive
inda 'por Ia kapo de Kajafas. Li komencis jam revi pri
Ia apo kun oraj sagoj.
Kajafas, parolanta pri Ia dupinta apo, ajnis al li esti
homo blinda kaj tute .pasinta.
Sed li disigis de li, kieI de Ia plej granda sagulo kaj
efo de sia nacio. Li iris hejmen kaj post unu horo
estis jam ekster Ia pordegoj de I'urbo.
20
La saman tagon vespere Annas venis al Kajafas. Ili
komencis interparoli pri Ia vojago de Suten.
Annas lads- multe Ia sagon de tiu i juna homo kaj
skuis Ia kapon al iuj flankoj. Kajafas gratis per Ia
fingroj inter Ia dentoj kaj dirs mallonge:
- Suten havas vzagon sur vzago,
Annas Ievis pro ekmiro Ia manojn kaj malfermis Ia
buon, Kajafas ekklakis kelkfoje per Ia Iango je Ia
palato kaj dentoj kaj darlgis:
- Mi diris, ke li havas vzagon sur' vizago. La
ekstera vzago estas de ni konata; sed Ia suban n ne
vidis. AI mi ajnas, ke tiu suba vizago estas alia.
Ekregis silento, dum kiu Annas mallevis Ia kapon kaj
gratis Ia orelon. Kaj Kajafas ekmurmuris kvaza al si:
- Kiu scias, u ne estas granda felio por n, ke
Suten ne posedas Ia talenton de tiu rabbi!
Annas ree Ievis Ia kapon kaj Kajafas aldonis:
- ar se li posedus Ia talentojn de rabbi, tiam ne
li venadus al niaj kunyenoj, sed ni al liaj ...
Annas ankora ne povis kompreni kaj rigardis per
demandaj okuloj Kajafas-on, kiu finis:
- Li ne por ni iris interkonsenti kun i tiu rabbi.
Li iris paroli por si. Sed li trokalkulis. Gis kiam mi
vivos, ni ne estos venantaj al liaj kunvenoj! Sur mia
maldekstra manplato estas skribite, ke mi vivos pli longe
01 tiuj, kun kiuj mi devas agi singardeme!
Annas respondis maltrankvile:
-- Do eble li prefere ne iru paroli kun rabbi?
Kajafas ekridetis:
- Li parolu kaj alkonduku lin tien i. ar de tiam ne
li sola estos kun li interparolanta!
Ili disigis.
* .y. *
21
 Jordano sange brilis en Ia subiranta suno. Giaj akvoj Fine li haltis sur Ia supro kaj sidigis. Tiam li irka-
ruligis tra Ia fruktodona vaio, sur kiu kreskis palmo], rigardis Ia teron kaj Ia ielon,
figujoj kaj olivarboj, Tie estis kvaza belega gardeno, La ter o ekdronis jam tute en Ia noktaj krepuskoj; sur
lando 'promesita , kie eble neniam larmo nebuligis Ia Ia ielo brilis kaj flagris Ia steloj, Rabbi rigardis tiujn
okulon kaj Ia tera doloro nenam povis Ia koron atingi, stelojn, lia brusto veligis kaj li sentis strangan eks-
Sur Ia dekstra bordo staris areto da homoj kaj rigardis citigon de l'spirito.
malproksimgantan viron, kiu iris kun Ia ,kapo mallevita Sajnis ai li, ke Ia vasta tero estas ipo kaj Ia monteto
kvaza en granda enpensgo. Tio estis Ia juna rabbi. Ia plej supra loko sur tiu ipo , de kiu Ia estro donas
Lia vesto blanke brilis longe inter Ia verdajo. Forirante Ia ordonojn ai Ia remistoj kaj ai Ia direktilisto, kien ili
de Ia rivero, li pais komence per Ia vojeto, kondukanta devas nagi. Li sentis, ke li sola en tiu momento, mal-
Jerihon-on, sed balda li sin direktis dekstren. La arboj dormante sur tiu ipo , pripensas Ia vojon, sur kiu Ia
farigis malpli densaj kaj Ia verdajo malpli ofta. Fine ipo estos naganta tra Ia akvoj de I'mondo, kaj ke lia
Ia arboj kaj Ia verdajo tute malaperls kaj komencigs voo, kiam gi adgos , estos obeata de iuj remistoj
Ia dezerto. kaj direktilistoj. Lia voo erpis Ia forton el tiu brilet-
La tero, alterne rok- kaj sabloplena, posedis Ia flavecon anta ielo, el tiuj steloj flagrantaj kaj el io , kio estis
malheligitan. Proksme vidigis polvokolora] altajoj. Kiam supre kaj sube. Kaj kvankam regis Ia nokto, kvankam
rabbi eniris inter Ia rokojn, eho de liaj pao] audigis Ia suna hei eco estinggis , li vidis per siaj okuloj mal-
surde, kvaza iu per manplato batis Ia montflankon. proksimen, vidis malproksimajn okazajojn kaj komprenis
Poste Ia rokoj iom disigis, aperis profundajoj, abismoj ilan signifon.
kaj post ili dekliva pinto. Li rigardis ree teren, kaj en rigardo lia estis granda
Dume Ia suno subiris kaj Ia krepusko falis inter Ia amo kaj profunda sento de kompato. Tra Ia densa nokta
rokojn. La profundajoj farigis similaj ai nigraj makuloj. krepusko li vidis ion, kio dum Ia sensuna tempo okazadis.
Nur Ia pinto brilis ankorai purpure. Rabbi direktis siajn Li vidis do Ia dormantajn en Ia domoj amasojn kaj
paojn en tiun flankon. dormantajn sur Ia herbejoj patistojn. Li vidis plue
Irante li nek unufoje levis Ia kapon, nur rigardis Ia Ia senhejmulojn kaj Ia vivantojn en soleco pro Ia nigraj
teron. Iafoje el sub liaj piedoj elkurs Iacerto, jen ek- makuloj kaj pro Ia ulceroj epidemiaj.
ancellgis sur Ia flugiloj verda bazilisko, jen serpento Kaj li rigardis pli profunden: li direktis Ia okulojn
eksiblis, jen aglo alte en Ia aero ekgrakis. en Ia korojn kaj en Ia spiritojn de l'dormantaj amasoj.
La supreniro estis laciga. Svito fluis de lia frunto Rigardante li ne ektremis pro tio, kion li vidis. Kaj
super Ia vangoj sur Ia barbon. Li spiris rapide, ne kvankam larmoj brilis en lia] okuloj, tamen li konsoligis.
haltante. La rugo foriris eI Ia roko, ka] Ia pinto ekdronis La koroj de tiuj amasoj estis simplaj kaj Ia spiritoj
en krepusko. Rabbi komencis pai pli malrapide, ar Ia nedeziremaj; sed Ia manoj tremis pro peno kaj Ia malsato
akraj tonoj povis en Ia mallumo vundi liajn piedojn. tordis iliajn intestojn.

22 23
 Do li ne volis ilin jugi, sed deziris porti ai ili pli-
faciligon, konsolon, forvion de Ia larmoj, plifortigon de
Ia spiritoj ...
Subite ekajnis ai li, ke iu post li haltis. Li irkarigardis.
En Ia nokta krepusko sur Ia montpinto tuj apud li
vidigis malprecize viro kun malhela vzago kaj brilantaj
okuloj. Li observis rabb-n kaj silentis.
Viron tiun li vidis jam kelkfoje. Depost ia tempo li
sekvis Ia amasojn, kiuj akompanis rabb-n de urbo ai urbo.
iu deziris ektu Ia vestojn de l'instruisto; li neniam
alproksimigis. iu petis konsilojn aii malkovris siajn
vundojn; li silentis kaj tenis sin en malproksimo.
Rabbi ne alvoks lin, Li tamen sekvis. Sekvis tra
urboj, tra lagbordoj, tra Ia vaio de J ordano, tra lando
dezerta kaj supreniris post li Ia monton.
Li alproksimgis nur dum Ia sol eco.
Longe li observis rabbi-n, fine sidigis apud li kaj ek-
parolis. Rabbi askults liajn vortojn ne interrompante
lin. Kaj li rakontis pri Ia tero, vastiganta sube, pri Ia
amasoj dormantaj kaj ili~ mizero. Poste li konfesis,
ke li estas homo multpova, sed Ia rieco ne gojigis lin.
Li lasis siajn havojn malproksime kaj poste sekvis rabb-n,
por ekkoni, kion li pensas kaj faras.
Kaj li ekvidis, ke rabbi plenumas agojn eksterordi-
narajn, kiuj mirigas Ia simplulojn. Sed li ne miras.
ar rabbi faris multe, ne tuis tamen Ia plej gravan aferon.
Li forigas Ia doloron. Sed tiu doioro revenos. Li
forvias larmojn; sed Ia aliaj aperos en Ia okuloj kaj
fluos sur Ia vizagon. Li levas Ia falantojn; sed ili fales
ree sub Ia pezo de I'premo.
Li vidis, kiel siatempe rabbi alrigardis Ia figujon, kiu
sub tiu i ardanta rigardo sekigis. Li kredas, ke se
24
rabbi rigardus sur tiun i senfruktan rokon, tiam el-
kreskus sur gi cedro. Sed rabbi ne deziras uzadi sian
forton por Ia surtera bono de Ia popolo .
Kaj Ia popolo suferas kaj atendas, Rabbi estas pat-
isto: kial li sian aron ne satigos? Rabbi estas gardisto:
kial li enlasas tra Ia pordo malsston, mizeron kaj -
Romanojn? .
Satigu Ia buon, kaj Ia manoj ne estos avidantaj Ia
fremdan bonon. Trankviligu Ia ntestojn , kaj Ia lipoj
ne estos ofendantaj Ia ordonojn de profetoj kaj sagulo].
Forta vi estas, direktu Ia pupilon ai Ia senfrukta tero,
por ke iu tono sangigu en panon kaj iu terbulo en
noblan metalon; kaj ai tiu pano kaj ai tiu metalo etendu
Ia manon nur via popolol ...
Dirinte tion li etendis Ia brakojn ai Ia valoj.
Rabbi kais en Ia manplatoj Ia vizagon kaj askultis,
kiel li daiirigis plue kun iam pli kaj pli granda fajro,
kvankam lia okulo estis malvarma, Rabbi-n ekregis mal-
agrabla sento kaj li diris:
- Vi turmentas min. Foriru!
Sur Ia horizonto aperis ruga lunkorno. La irkaajo
farigis ankora pli malgaja.
La brilo falis sur Ia vizagon de rabbi kaj sur Ia vi-
zagon de tiu viro, kiu eksilentis, se d ne foriris.
Rabbi konstante kas Ia vizagon en Ia manoj kaj liaj
pensoj forkuris malproksimen de Ia montsupro , sur
kiu li sidis, kaj de Ia viro, kiu ne deturnis .de li Ia
okulojn.
Li pensis, ka] en lia enpensgo komencis lin rka-
preni granda malgojo pro Ia mizero de, tiu i mondo.
Tiam tiu viro ekmurmuris denove:
- Vi kompatas per Ia koro, sed ne per Ia sago. Gis
certa tempo vi estos nutranta per grandiozaj vortoj.
25
 ,

Tiam rabbi ekkoleris, turnis Ia brulantajn okulojn al Li preterpais Ia gardistojn e Ia pordego kaj enms
tiu viro, kiu kais Ia kapon en Ia brakoj, levige, foriris Ia stratetojn. La amasoj vagadis ie; li observis illn kaj
de Ia monto kaj malaperis en maIlumoj. . penis memorfiksi ion, kion li vidis. Poste li preter-
pais Ia palacojn de riuloj kaj denombris grandan kvanton
Rabbi ekspiris. Sajnis al li, ke kun tiu viro forfIuis da ili. Poste li preterpais Ia domegon, en kiu staris
ia nubo, kiu kovris la teron. La Iuno iris supren kaj parto de l'soIdataro, destnta por Ia gardado de l'urbo.
iom heligis la dezerton. La nokta birdaro komencis Fine li ekvidis sesdek turojn de Ia fortikajoj kaj Ia vag-
rondfIugi super Ia montoj. Tie kaj ie audigis grakado. antajn sur Ia muroj postenojn. Li ekvidis potencon kaj
Rabbi-n rkais maltrankvileco. riecon, tiujn i fortojn mondregantajn kaj diktantajn Ia
La griza lunkorno "ekpendis sur Ia ielo kaj poste legojn, lau kiuj Ia homa gento estis vivonta. Poste li
komencis ree mallevigt al Ia tero. Gi rugetigis, fine trapais Ia palacon de Ia Landestro, reprezentanto de
ekbruls kiel fiamo de toro. La dezerto farigis iarn I'Roma potenco. Tiam tiu efurba bruego, tiuj belegaj
pli malgaja. Rabbi levgs , malsupreniris de la pinto domoj de Ia riuloj, tiuj militistaroj, tiuj fortikajaj turoj,
kaj komencis rondiri inter Ia rokoj. io i ekajnis al li ia monto, kiu kusigis sur lia vojo,
La maltrankvileco kreskis en li konstante. Li vidis monto, kiun li antae ne vidis, pri kiu li neniam pensis
anta si kvaza vojon pendantan en Ia aero. Gi estis apud Ia lagbordoj, predikante al Ia simplula amaso, sanig-
I dekliva, dornoplena, surutita per gruzoj de akraj tonoj. ante Ia malsanulojn kaj fortigante Ia fallntojn. Ekregis
Sajnis al li, ke li vidas malanta si en Ia ombroformoj Iin granda malgojo ; li direktis siajn paojn al Ia templo,
multenombrajn homamasojn, ke li montras al ili tiun eniris sur gian tegmenton kaj tie ekploris, Kaj jam Ia
\ teruran vojon, mem iras antaen, ke la amasoj kun timo nokto kovris Ia urbon.
forigas, ke neniu lin sekvas ... Sur Ia ielo ne brilis steloj. Malhelaj nuboj kovris
jen ree ajnis aI li, ke ia maro superakvgas Ia dezerton, Ia bluajon. irkaue estis maIgaje, terure. La surda
kaj li kun Ia ombraj amasoj staras sur Ia bordo. Li templo faris impreson premegantan. Rabbi mallevis Ia
starigas Ia piedojn sur Ia ondoj, paas sur Ia akvoturnoj ; vzagon aI Ia muro kaj liaj Iarmoj fluis sur gi.
Ia ombroj kun etenditaj manoj jetas sin post li. Sed Tiam adigis malanta li flustrado.
sub iliaj piedoj disigas Ia movigemaj akvoj, Ia amasoj - Vi ne obeis min . . . Ne kredis al miaj vortoj ...
enfalas, dronas ... Vi trairis Ia landon de Ia dezerto gis Ia muroj de l'templo
Blanka' tagigo fortimigis Ia viziojn. Rabbi irkarigards, kaj Ia larmoj ekfluis el viaj okuloj .. ~ Sed alie vi an-
kaj poste, erarigante Ia discplojn pri Ia vojo, komencis kora ploros l
trairadi Ia landon, kie li ankora ne estis konata, urbojn, Ree staris malanta li tiu viro. Rabbi ekkonis lian
kie li ankora ne predikis, nek sanigadis. Li observis voon, sed ne turnis Ia kapon al li. Kaj tiu darigis plue:
atente Ia homojn kaj ilian vivon. jam krepuskigs, kiam - Malforta vi estas . .. Pli malforta, 01 vi pensis . .
li haltis anta jerusalaim. Dubo mordas vian animon . .. u vi vidis Ia gvardion

26 27
 unu nokto li suriris ree tiun deklivan supron.
kaj Ia palacon de Ia Landestro? . . . u vi vidis OIaJn
momento tiu viro aperis e lia flanko.
logejojn! . .. Kion vi signifas kaj kion fari vi povos?! ...
malkovris tutan sian ildon, Gia brilo super-
Rabbi komencis tremi. La flustrado kreskis en Ia
mallumoj. erton gis Ia randoj de I'horizonto, sur kiu
- Ankora dek mil mizereguloj sekvos vin . . An- nlarla 1'.1010 arbaro.
kora dua dekmilo da kripluloj etendos al vi Ia mal-
Iam Ia viro turnis Ia brilantajn okulojn al rabbi kaj,
tendlntelmbnu manojn aI malproksimo, diris perforta voo:
sanajn ,brakojn . . Kaj kio poste? Kio plue?! ...
- En Ia sagujo de bonintencoj viaj mankas sagoj ..
MI alparolis vin dufoje, sed vi ne obeis mio ...
VI obl.rvla propraokule Ia landon vastigantan inter Ia
Eble malgra tio Ia almozulaj amasoj ne dorsturnos sin
dezerto kaj Ia muroj de I'Sankta Kastelo . .. Eble jam
de vi . .. Sed vi mem - kion vi faros plue? . ,. Tio
estas por malsanuloj kaj blinduloj, tio por mizeruloj ...
nune vi komprenis, kio estas Ia mondo kaj kio devas esti
tluj, kluJ volas gin regi ... Observu ankora kaj pripensul
Sed por homoj sanaj, komprenantaj Ia vivon kaj ne pov-
Rabbl rlgardis Ia malproksimon. Kaj Ia viro darigis:
antaj morti?.. Kaj se vi anoncas Ia regnon ne de
Vldu tlujn valojn, urbojn, fortikajojn, gardistojn ...
tiu i mondo, kial vi venis? . . u komprenos vin Ia
Vldu tluln amasojn nudajn kaj vestitajn, mizerajn kaj
vivantoj kaj sekvos vin?.. Revemulo vi estas! Ri-
rle.Jn . . Vidu tiujn tendojn, palacojn kaj kastelojn ...
gardu malsupren el Ia altajoj de tiu i templo I En mal-
10 el kuAlgos e viaj piedoj, io obeados vin, se vi
espero jetu vin per kranio kontra Ia rokoj, kaj se
Adojnoj' destinis vin kaj kiel ilon vin elekts , tiam tie mln sekvosl
Rabbl lulkigis Ia frunton.
profunde atendos vin Ia brakoj angelaj, kiuj vin prenos
kaj delikate starigos sur Ia tero, ho revemulo! ' ..
MI donos al vi Ia estrecon super io i, u vi
das? Mi donos Ia regadon super tiuj teroj kaj super
Rabbi turnis sin en tiun flankon, de kie fluis Ia mur-
tluj gente]! . .. Klinigu al mil Faru, kion mi ordonosl
muro, kaj ekrigardis. En Ia krepusko vidigis malprecize
beadu mlnl
Ia figuro kun brilantaj okuloj, Gi penis per rigardo
Sed rabbl jam ektuis lin per sia rigardo kaj, levinte
kontrastari al rabbi, sed post momento mallevinte tiujn
flore Ia kapon, ektondris:
brilantajn okulojn gi turnis sin al Ia tuparo kaj mal-
For, tentlsto I Estro vi estas de malsato kaj soifo,
aperis en krepusko.
vlpi vi pOVIlS mizeron, sed Ia homan animon vi ne [un-
osl For]
Rabbi forkuris el Ia urbo.
Kaj 11 restis sola sur Ia monta supro.
La nokto renkontis Iin ree en Ia dezerto, en kiu li
rondiris pro Ia distrigo de I'pensoj. Pasis matenoj kaj
vesperoj kaj li, ne tuante mangajojn, vagis inter Ia rok-
'"
fendoj, apogis iafoje Ia frunton kontra Ia roktono] kaj Post monato Kajafas sidis dum bela posttagmezo en
dronis en enpensigo. ardeno kaj al Ia malplej juna filo diktis leteron al

28 29
iu komercisto en Romo, kiam oni sciigis Iin, ke venis - En kia ceio? - murmuris Suten.
Suten kaj deziras lin vidi. - Veturas maljuna Haleus, intencas veturi Semil kaj
Kajafas interrompis tuj Ia laboron, Ia filon forsendis Johaja. Mi instigas anka Annas-on. Sole grizaj kaj
kaj ordonis konduki Suten-on en Ia logejon, kien li bal- Ia plej estimataj kapoj! .
da mem venis. Suten ne povis kompreni, kio tute Kajafas-on ne mir-
Suten estis en. malbona humoro kaj silentema. Sur igis, ar dum lia foresto okazis en Ia situacio gravaj
lia vizago vidigis lacgo. Kajafas irkaprenis lin; Suten sangoj. Li do komencis al Suten klarig,
respondis per malvarrna irkapremo de liaj brakoj. - Ni ricevis el Romo nerefuteblajn pruvojn je tio,
Kajafas ekmaltrankviligis. ke Ia nuna amatino de I'Roma Cezaro estas hebreino.
- Vi farigis malgoia, filo - li diris, sidigante Iin apud Si devas esti certe treege nobla virino. Cezaro ekkonis
si kaj proksimigante Ia vizagon ai Ia lia, por Iin pli bone in dum festeno e sia plejamato Sejan, kie si ludis en
alrigardi. Ia horo. Alia amato, nomata Makro, plifaciligis Ia al-
Suten silentis. proksimigon kaj hodia si estas unua virino en Ia ef-
- Kio do okazas kun tiu sorsto, kun tiu saniganto, urbo de l'mondo.
amato de I'amasao, stelo matena de I'kripluloj? - ek- Suten farigis malpacienca.
demandis Kajafas kun iom moka rideto. - Kiel do tio i nin koncernus? - li ekkriis incitite.
Suten ne respondis. Kajafas atente Iin observis kaj - Kiel tio nin koncernus, Suten? Vi sovagigis en
parolis iam pli moke: tiu barbara lando inter Ia soristoj kaj mizeruloj! Kiel
- u ne ekvidos Iin mia okulo? Kiam do aperos tio nin koncernus? .. Veturas delegitaro, por inter-
Ia estro de estontaj armeoj niaj? Kiam ti kolektos legio- konsenti kun si. Si influas Cezaron kaj povas pro tio
nojn, forskuos Ia regadon de I'Romanoj, Ia landon savos multajn servojn ai ni fari. Kio kun vi okazis, Suten?
kaj Ia regan sceptron metos en niajn manojn? Mi vin ne rekonas!
La vortojn "regan" kaj "en niajn manojn" li prononcis Kaj eltirinte Ia fingron el Ia buo, li komencis kap-
kun aparta akcento. Suten kuntiris Ia brovojn, silentis skui. Suten kuntiris moke Ia vizagon kaj parolis, ak-
kelkan tempon, fine diris seke: centante iun vorton:
- Mi eraris. Tio estas homo malgranda, - Nu, nu, grizaj kapoj de Ia popolo, seriozaj mal-
- Do eble e pli bone - ekridis Kajafas, fermetante junuloj, pastroj kaj efpastroj veturas seri protekton e
Ia okulojn. - Sed vi, Suten, iel ne tre felie kulturas malastulino . .. Ankorai ni ne havis ion similan!
Ia politikon... Vi persekutas sur dezerto iun sor- Kajafas kaptis Iian manon.
istaon, kiam ni tie i okupigas pri epokaj aferoj. - Tfi! - ekkrais Suten, forigis malestime Ia brakon
Suten svingis Ia brakojn. Kajafas komencis grati per de I'maljunulo kaj eliris.
Ia fingro inter Ia dentoj kaj poste diris: Kajafas turnis sin al li en Ia sego, rigardis Ia pordon,
- u vi ne intencus vojagi Romon? kapskuis.

30 31
 - Jen frenezulo I - li murmuris, ne provante ekregi - La popolo esprimu sian indignon.
sian miron. - Kaj tia homo volas okupig! pri politiko.
Li signodonis. Simon klinigis profunde kaj eliris
Li ekridetis kaj skuis Ia kapon. rapide. Kajafas alvoks Ia servsto]n, por ke ili kon-
- Kion li deziras de ni? - li murmuris kaj ankora
duku Iin al Annas, kiun li volis ankora unufoje instigi
unufoje komencis pripensi Ia aferon de l'delegitaro. aI Ia partopreno en Ia deligitaro de popolaj efoj, vetur-
- Kion li deziras de Ia grizaj haroj de Semil, Johaja, ntaj aI Ia plej fama malastulino, por per si influi Ia
Haleus ka] Annas? . Kion li deziras de tiu i bona Roman imperiestron.
hebreino, kiu sin donis aI Cezaro? ...
- Li estas dangera frenezulo! - li decidis fine.
En tiu momento haltis e Ia sojlo Ia servisto ka]
anoncis, ke venis Ia templestro, kiu estis nomata Simon.
Kajafas ordonis ln enkonduki. Simon estis tre pala, MAJLAA
liaj mano] kaj lipoj tremis. Li profunde klinigis, kaj Apud Ia bordo de I'Tiberiada maro vivis ermite mizer-
Kajafas demandis pri Ia kazo de Ia alveno. ulo, nomata Majlah, viro iam tre saga, eminenta
Simon sciigis per indignigita voo, ke Ia popolo kaptis kaj posedinta multajn afarojn. Sed kiam Ia ulcero]
anta Ia templo malastulinon, irkas in kaj volis malferrnigis sur lia korpo, kiam Ia naza malsano faris
tonmortigi. Sed malhelpis Ia gvardio de Ia Landestro, lin abomeninda kaj infektema, Ia amikoj kaj flatuloj for-
defendante Ia virinon. Okazis do interbatgo , al kiu lais de li, senigante lin de signifo, Ia patistoj ka] eko-
venis multego da homo], Dume aperis Ia dekuriono kaj, nomoj fortels liajn arojn kaj lia sago dum Ia malsano
por trankviligi Ia popolon, sciigis, ke li ordonos al Ia kaj malrieco perdis iun viglecon. En tiu sago restis
gvardio forlasi Ia virinon, se Ia pastro] in kondamnos. pena tiom, por kompreni Ia tutan vantecon kaj pere-
Oni devas rapide decidi, ar povas okazi batalo inter mon de homaj klopodo], senfundan malbonecon de
Ia popolo kaj Ia gvardio. l'mondo kaj neesploreblan mokon de l'sorto.
Li finis kaj atendis Ia respondon, Kajafas komencis MaIsana MajIah sidis dum Ia tutaj tagoj apud Ia bordo
plej trankvile grati inter Ia dentoj per Ia fingro, poste I'Tiberiada maro, rigardante Ia sulkigintajn vastajojn,
li ekklakis per Ia lango kaj demandis: ndo post ondo alkuradis, velis, prucis kaj maIaperadis.
- Kiel sonas Ia sesa ordono? aj vidante tiun dissaltadon de Ia ondoj Majlah ridis
Simon recitis Ia tekston. maldoIe kaj lia malfermita buo flustris:
- Kaj kion parolas Moseo en Ia Skribo? - demandis . Jen Ia hom l
ree Kajafas. Kaj ree: ,
Simon ripetis tri tekstojn, Tiam Kajafas levigis, - Jen sortoj liaj!
etendis Ia dekstran manon gis Ia alteco de I'frunto ka] Kaj ankora:
diris seroze: . Jen penado homa ka] ceIo atingita!
32 NJomojewski. 33
 Tiujn i vortojn li ripetadis dum Ia dissaltado de iu dlssaltis sen postesigno. Kaj maldole li ridis pro penoj
ondo kaj ridis maldole, kapskuante. Nur kiam Ia mal- kaj klopodoj de tiu i ondo homa; li deziris pruci sur
sato komencis lin turmenti, li rampis lalonge de I'bordo, ln sian puson el Ia gutetantaj ulceroj, por ke gi su-
kolektante kaj englutante, kion Ia maro el sia profundo feru kaj vantecon sian komprenu.
eljetis sur Ia sablojn. Tamen foje unu boato albordigls, kaj en gi sidis fi-
La noktojn li pasigadis en tendo, kovrita per sekaj kaptisto, nomata Petro. Okupita per riparado de I'reto,
folioj. Li kuis sur arbara musko kaj gemis, kaj Ia li ne tuj rimarkis Ia uIcerkovritan homon. Nur kiam
dormo kutime nur por mallonga tempo fermadis tiajn tlu i komencis maldole ridi, li turnis ai li siajn sim-
palpebrojn, forigante Ia memoron ,pri Ia suferoj. plulajn okulojn kaj, elirinte sur Ia bordon, komencis lin
Ofte Ia songo pli multe lin turmentis, 01 Ia maldormo. kompati.
ar ofte ajns al li dum Ia dormado, ke li kolektas Majlab respondis al lia] kompatemaj vortoj per moko.
konkojn sur Ia bordo, dsgratas siajn vundojn, por ke Tamen Ia fiisto ne ekindignis, sed sidigis sur Ia sablo
ili estu pli multa]. apud li.
Jen ree ajnis ai li, ke li per tremantaj manoj erpas Tiam Majlab komencis paroli kaj montris ai li tiun
Ia salan marakvon kaj versas sur siajn vundojn, por ke ~l dissaltadon de Ia ondoj kaj poste ridis maldole, kap-
i1i pli forte doloru. skuante. Poste li montris Ia blindecon homan, trempis
Kaj anka ajnis al li, ke li promenas en vasta Iando, Ia fingron en sia sekrecio kaj miris per Ia puso Ia
per Ia puso de siaj vundoj mras iun pordon, por ke vizagon de l'flisto.
Ia tuta homaro suferu kaj vantecon sian rimarku. Poste li eksilentis kaj observis atente.
Tiel pasis varmegaj someroj, bela] atunoj, pluvecaj Sed Ia flsto respondis, ke ne io en Ia mondo estas
vintroj kaj florantaj printempoj. Forgesis Majlab, ke li vanta, ekzemple Ia boneco. Poste li rakontis, ke li ne
estis iam ria, ke li guis estimon ka] posedis alian pens- ftmas infektigon, nek tiujn ulcerojn, ar li konas viron,
manieron. Sajnis ai li, ke li naskigis kun Ia ulceroj, ke li kiu, ektuinte per siaj manoj, cikatrigas Ia vundojn gut-
uaskigis en mizero kaj soleco kaj ke liaj nunaj pensoj ntajn kaj forigas iujn ulcerojn.
faris kun li vojagon de lulilo tra Ia longa vojo de I'vivo Majlab kapskuis kaj ridis respondante:
gis Ia bordo de Tiberiada maro. - Post paso de semajno vi alnagos en tiu i boato al
De tempo ai tempo, kiam li sidis sur Ia bordo, ri- mi kun Ia peto, ke mi fordonu al vi duonon de Ia tendo.
gardante Ia dissaltantajn ondojn, rigardo lia falis sur Ia Sed Ia flisto respondis:
rondnagantajn boatojn fiistajn. La homoj aidantaj en - Venos tempo, kiam el buo via malaperos ne nur
. i1i enprofundigadis tagmeze Ia retojn kaj eltiradis ilin ulceroj, sed e tiu maldola rido.
el Ia maro vespere. Dirinte tion li Ievigis por fornagi. Sed Majlab al-
Majlab observis ilian metion, kaj kiam kun Ia prok- rampis al li kaj 'mirls per Ia puso liajn piedojn. Post
simiganta krepusko i1i malaperis, ajnis al li, ke ia ondo tio Ia fsto permesis al li miri anka Ia amba manojn.

34 3 35
Majlab miris ilin, poste li smiris Hajn palpebrojn, buon Tiam Majlab komencis ridi moke kaj alrampinte ai Ia
kaj orelojn. ftAisto mirs ree per Ia sekrecio de siaj ulcero] lian
Poste li alramps sian tendon kaj Ia fisto fornagis. frunton, palpebrojn , vizagon , buon , bruston, manojn
Nokte levlgis granda fulmotondro kaj [etis sin sur Ia kaj piedojn.
akvojn de l'Tiberiada maro. La ondoj kreskis kaj kun Poste li sidis longe ~ur Ia bordo, gis Ia boato kun Ia
granda bruo dsverigis sur Ia bordo, prucante blankajn Risto malaperis en malproksimo kaj Ia nokta mallumo
amojn sur Ia altajojn kaj trovigantajn tie arbojn. La kovris per Ia krepusko Ia maron kaj teron.
maro ekmovgis gis Ia fundo. La nuboj volvigs tiel utage sidadis Majlab sur Ia bordo de I'Tiberiada
malalte, ke Ia ondoj preska ilin atingis. La ventego maro, observante Ia ondojn. Sed Ia boato ne aperis
jetadis sur Ia maron kaj dronigis Ia rondflugantajn birdojn. kaj Ia fiisto Petro ne albordgis en Ia golfo. Tiam
La akvoj eljetis sur Ia bordon grandan kvanton da mal- Majlab komencis ri di ankora pli moke kaj goji maldole,
vivaj fio] kaj diafanaj moluskoj, Dum tio Ia tondroj ke almena unu lia songo estas plenumita, ke alrnena
kaj fulmoj dissemis tian teruron en Ia naturo, ke Ia unu homon li infektis per Ia pus o de siaj ulcero] kaj
bestoj arbaraj komencis mugi timeme kaj Ia vulturoj tlel montris al li Ia veron de l'homa ekzistado.
ne kuragis bekmangi Ia fiojn , kovrantajn Ia malsek- Pasis kvin tagoj, poste ses kaj sep tagoj. Tamen fine
igitajn sablojn. Ia okan tagon vespere Ia boato aperis sur Ia akva horizonto,
Majlab pensis, ke Ia ondigintaj akvoj ensorbis Ia boaton proksimigis rapide kaj direktis gin unu homo.
de l'flisto kaj lin dronigis. Kiam alvenis Ia matena Majlab komencis ridi.
brilo kaj Ia fulmotondro kvietigis, li alrampis sur Ia bordon Sajnis al li, ke li vidas velintan kaj rugigintan vi-
kaj observis Ia ondojn, u ili sur Ia teron ne eljetos agon, 'okulojn plenajn je timego kaj ke tra Ia malprok-
restajojn de l'boato kaj Ia kadavron de I'homo. ai mo atingas lin jam Ia varma spiro. Li observis avide
irka Ia tagmezo montrgs en malproksimo boatoj kaj ridis.
kaj Ia sidantaj en i1i flistoj enprofundigis Ia retojn en Kaj jam li vidis apud si sur Ia sabIoj de I'bordo
Ia maron, Vespere unu boato albordigis. Majlab ek- klinigintan mizerulon kun malfermitaj vundoj, rigardantan
vidis en gi Ia konatan fiiston. kolere Ia dissaltantajn ondojn kaj ripetantan Iajn vortojn.
Do li demandis lin, kie li pasigis Ia nokton. Li vidis jam tion kaj ridis.
La flisto respondis, ke sur Ia maro, ar dum Ia tago La boato glitis sur Ia akvoj kel birdo, kiam gl, eten-
li riparis Ia reton, kaj nokte Ia akiro estis mirinde abunda. dinte en Ia aero Ia flugilojn, flugas ai Ia tero. Staris
Majlab respondis je tio, ke li merisogas, ar nokte en gi Ia fisto Petro kaj seris per Ia okuloj du tono]n,
ondegis Ia akvoj kaj estis granda fulmotondro. inter kiujn li povus enkonduki sian sipeton.
La fiisto rediris, ke efektive Ia ondoj komencis esti Kaj haltiginte gin, kel li intencis, li suriris Ia bordon,
iom malkvieta]; sed tiu viro, pri kiu li jam rememors, proksimigis al Majlab kaj anoncis, ke morga kunvenos
eliris el Ia boato sur Ia akvojn kaj ilin trankviligis. tie i multaj fikaptistoj kun siaj familioj kaj anka

36 37

,

homoj de aliaj metioj. Li aligu ai iIi kaj askultu Ia
vortojn, kiuj ai tiu kunveno estos diritaj.
Li ne finis ankora paroli, kiam Majlab alrampinte
komencis tu si liajn piedojn, manojn, vzagon, vangojn,
palpebrojn kaj orelojn. Diligente li esploris kaj rigardis
kaj observis kaj al siaj okuloj ne volis kredi.
, Tiam Ia fiisto diris:
- Sekrecio de viaj ulceroj ne infektos min kaj balda
infektos jam neniun, kvankam tien i multaj alvenos kaj
pri via tendo ili ads, Ekkredu nur al tiu, kiu estas
sim pia kiel mi kaj kiu alie instruas 01 vi.
Dirinte tion li fornagis kaj Majlab enrampis sian tendon.
La nokto venis per mallumaj paoj, sed li ne povis ek-
dormi. Doloro terura lin turmentis, sed li ne ekgemis.
Li aiidis Ia bruan dissaltadon de l'ondoj sur Ia bordo,
sed jam ti ne ridis.
Ia dubo vagis en lia kapo kaj erarigis iujn liajn
pensojn. Li ekmiris, ke Ia flisto ne infektigis kaj ke
ti alkondukas amasojn ai Ia bordo, kiun iu evitis.
Poste li fermis Ia palpebrojn kaj ajnis al li, ke tiu
stranga fiisto vizitis lin kaj sidigis e Ia eniro en Ia
tendon.
Li do komencis demandi:
- De kie vi havas, flsto, tiun kvieton de I'animo?
Sed Ia fsto nur ridetis. Kaj demandis ln Majlab
plue:
- De kie vi havas, flisto, tiun indiferentecon kontra
Ia vundoj kaj ulceroj?
Sed Ia fsto ridetis konstante. Kaj demandis lin
Majlab ankora:
- De kie vi havas, fiisto , tiun sagecon, kiu anta-
diras aferojn eksterordinarajn kaj gisatendas ilian plen-
umon?
38
..
.
La fisisto ekridetis lastafoje kaj malaperis.
Majlab vekigis kaj pripensis tion, kio sajnis al li en
Ia songo ; poste li ekdormis denove,
Kaj en tiu dua endormigo sajnis aI li, ke li sidas apud
Ia marbordo kaj observas Ia dissaltantajn ondojn. iu
auteto de l'akvo estas homa kapo. Ondoj da tiuj kapoj
alkuradas, disverigas sur Ia bordo kaj de Ia sablo levigas
amasoj da fiskaptistoj, kiuj rapidas profunden en Ia landon.
Kaj Ia akvosuprajo ne malgrandigas , ne malaltigas, nur
naskas novajn ondojn senfine kaj seninterrompe.
Majlah vekigis kaj pensis longe pri sia dua songo,
klan al gi doni klarigon. Tiam li ekdormis Ia trian fojon.
Kaj en tiu tria songo sajnis ai li, ke li staras apud
Ia bordo kaj observas Ia elirantajn el Ia maro fi-
kaptistojn. Subite li rememoris, ke kiam li ne havis
tlujn ulcerojn, li estis tre simila al kelkaj el tiuj homoj.
Tio pripensigis lin kaj li komeneis kun pti granda atento
observi Ia etirantajn el Ia marakvoj fkaptistojn. Tiam
ekregis lin granda miro, ar ju pli multe da homoj el-
lradis, des pti granda farigis Ia simileco. Fine sajnis
aI li, ke estas ti, kiu en senfina nombro da figuroj eliras
el Ia marabismo kaj rapidas en Ia profundon de l'lando.
Tlam ti vekigis kaj ne povis kompreni, kion tiuj i tri
longoj povus signifi kaj kia estus ilia klarigo.
L sekvintan tagon ti frumatene alrampis Ia bordon
ka; rigardis gis Ia tagmezo Ia akvohorizonton. La vundoj
brutis; interne ti sentis febron. Li ekploris,
Salplenaj larmoj, fluante sur Ia ulcerkovritaj vangoj,
pligrandigis liajn dolorojn. Sed jam li ne rezonis mokride,
Jam Ia moko forlasis lian animon. Restis nur tie mal-
lojo deziranta kvietigon. Li ploris konstante.
La maro kuigis kvaza glata lazuro iela, La suno
etendis sian oran bruladon super Ia mondo. La folioj
39
pendis senmove sur Ia arbo], La arbaraj birdoj ekdormis
sur Ia branoj, dezirante dormeti dum Ia tagmeza varmego.
Ka] li ploris senese.
Vespere eksvarmis en malproksimo Ia boatoj kaj sam-
tempe sur Ia bordo komencis aperadi aretoj da virinoj,
maljunuloj kaj infanoj. Ili sidigadis sur Ia sablo, sur
tonoj, sur kuantaj trunkoj de I'renversitaj arboj. Miris
Majlah pro tio, ke neniu lin evitis, sed iu per rideto
kvaza ion antadiris.
La boatoj alnagis ; Ia flisto] miksigis kun Ia virinoj,
maljunuloj kaj infanoj. Poste Ia maljunuloj kaj virinoj
sidigis en Ia boatoj kaj Ia viroj ekokupis Ia bordon. Kaj
oni vidis kapon apud kapo e Ia terlimo de I'marakvoj,
kvaza Ia giboforma tero konsistis nur el kapoj. Tiutempe
unu boato foriris iom de Ia bordo kaj en gi sidis du homoj.
La unua estis Petro Ia fisto, kaj Ia dua - viro nekonata.
La vizago de tiu viro estis mrinde kvieta kaj Ia okuloj
turnigis tiel, kvaza li iun per iIi tuetis. Krom tio
ests en ili granda heleco kaj sago kaj komprenemo de
Ia aferoj. Majlah ne povis deturni Ia rigardon de tiu
vizago. Kaj tu viro sids en Ia boato, apognte Ia barbon
sur Ia mano, kaj observis Ia bomojn kunvenintajn sur
Ia bordo. Tiam Petro Ia fkaptlsto eltiris Ia remilo nel
Ia akvo, sidigis anka en Ia boato kaj mallevis Ia kapon
sur Ia bruston.
Ekregis silento, interrompata nur per delikata plad-
ado de I'akvoj kontra Ia boatrandoj.
Post momento eksonis de tie voo; Majlah haltigis
Ia spiron. La vortoj fluis tra Ia aero kaj disiris inter
Ia hornoj kunvenintaj sur Ia bordo.
Tiu stranga viro predikis alegorion pri bomo prudenta
kaj pri bomo bona. Homo bona ests sinjoro kaj bom o
prudenta lia servisto. Sed balda homo prudnta ri
markis, ke, se li malzorgas sian servodevon, tiam homo
bona faras anstata li tion, kion li ne plenumis. Ri-
markinte tion, li komencis iam pli multe mallabori kaj
fine tute esis far, kion li devis. Kaj li rimarkis anka,
ke dank' al tio Ia rilatoj inter sinjoro kaj servisto plene
8angigis. Kaj tio, kion li rimarkis, estis vera. Homo
prudenta farigis sinjoro kaj homo bona servis to. Dume
okazis milito. Proklamis gin homo prudenta,ar li
precize kalkulis, ke li posedas sepoble pli multe da milit-
istaro kaj pli bonajn armilojn, do ke li povas sendangere
ataki Ia malamikon kaj rabi Iian bienon. Vane homo
bona aI li tion malkonsilis. Vi estas homo bona, diris
tiu, do vi abomenas Ia sangoverson ; sed mi estas pru-
denta kaj vidas, ke Ia pligrandigo de Ia fortoj estas ne-
cesa. La milito eksplodis. Sed en Ia unua batalo homo
prudenta ricevis gravan vundon en Ia kapo, falis de sia
evalo, kaj Ia miJitistaro, piedpremante Iin, ris kontra
Ia malamiko. Kuis do tiu homo prudenta sur Ia kampo
en sufero kaj soleco kaj dume Ia estro, kontenta pro
tiu i okazo, ke Ia sinjoro sur Ia kampo mortos, el nenie
havante helpon, venkis Ia malamikon, forprnis Iiajn
trezorojn kaj proklamis sin rego de arnba popoloj. La
militistaroj juris aI li fidelecon kaj oni trumpetanoncis
Ia pacon. iuj revenis aI siaj okupoj. Post ia tempo
aperis sur Ia sojlo de bona .horno mizerulo peteganta,
ke li belpu lin kaj akceptu kiel serviston e por Ia plej
malaltaj servoj, ke li nur do nu aI li tegmenton super
Ia kapo ka] pecon da pano por nutrigi, Kompatigis
homo bona, enkoridukis lin en sian domon kaj lavis kaj
bandags liajn vundojn kaj poste dividis kun H Ia panon.
Tiam homo prudenta, kiu estis fariginta mizerulo, tre
miris kaj parolis aI homo bona: mi estis via servisto
kaj ne obeis vin; mi ekposedis Ia regadon super vi kaj

40 41
al alia] amasgis kaj etendadis Ia manojn. Tiam Majlab,
trem ante per Ia tuta korpo kaj blinda pro Ia larmoj en Ia ADMONO
okuloj, komencis rampi al Ia plej granda amaso. Jam
li ne vidis, kio irkaii Ia boato okazadis. Super li etend- i estis grandioza figuro. Giganta kresko , forta nuko
igis brakoj, adigis plej dorlotaj vortoj ; ondo da amaso kaj potencaj brakoj rememorigis tion, kion Ia tradicio
proksimigis al Ia bordo, kaj li en gia fundo rampis sur rakontis pri Ia formoj de Samson. Grandega vizago kun
Ia sablo, spiregante kaj plorante. Tiamaoiere li prok- randaj, brunaj okuloj, agIa nazo, longaj lipharoj kaj iom
simigis al Ia bordo kaj trovinte sio e Ia rando de Ia riza, preska Ia zonon atinganta barbo faris majestan
boato levis Ia okulojn. La homoj eliris jam el Ia ipeto, Impreson. Liaj vestoj ests multekostaj kaj diverskoloraj,
kaj Ia rigardo de tiu stranga homo falis sur lin. Ia kapon kovris turbano eI Ia plej valora teksajo, Li
Majlab transrampis Ia boatoraodon, rampis sur Ia bretoj pais iam tre malrapide, kaj trairante Ia urbon al neniu
kaj levis Ia vizagon kovritan per vundopuso kaj larmoj ; espondadis je Ia salutoj. Fiero kaj konscio pri Ia super-
lia ulcerkovrita buo movigis petege. eco antaiiiris tin, dispelante Ia popolamason.
Kaj tiu stranga homo etendis Ia manon ai li ka] metis Li estis nomata Joel. En Sinhedriono oni uzis lin
Ia manpIaton sur lian kapon, kiun neniu kuragis ektui, preclpe por Ia celoj de I'reprezentado. Li proklamadis Ia
Majlab ekgems: verdiktojn, antalegadis Ia decidojn kaj donadis Ia admonojn.
- Kompatu je mi, Sinjoro. Stariginte en Ia templo sur Ia estrado, li aspektis
Tiam li adis super si: randioze. Lia profunda voo similis Ia sonon de I'bronza
- Forigita estu de vi Ia doloro ... trumpeto, kiun skuis Ia spiro de Ia pIej kapabla artisto.
Kaj Majlab esis suferi. a enhavo de lia] paroloj estis antae precize formulita.
- Forigita estu de vi Ia maIbeleco ... Joel nenion bezonis aldoni, nenion forigi, Tiujn paro-
Kaj fermgis Ia vundoj de Majlab. ' lojn verkis homoj lertaj en Ia juro kaj mirinde konantaj
- Forigita estu de vi via malkredemo ... Ia lingvon. Joel antalegs iliajn vortojn per sia bel-
Kaj Majlab sanigita kaj forta falis singultante vizagen. ga voo, aldonante al ili seriozon per Ia figuro. Do,
Petro Ia fiisto enmetis Ia remilon en Ia akvon, Ia boato kiam 11 ekparolis, Ia amasoj slentigs kaj askultis, kaj
malproksimigis de Ia bordo kaj de Ia amasoj, ekbruis elu silabo faladis profunde en ilian animon. ujn do
Ia marondo, kaj Majlab konstante ploris. verdiktojn, anoncojn, admonojn kaj alvokojn, etirantajn
Tiam li eksentis ree Ia manon sur sia kapo kaj geme de Siohedriono, Ia popolo iam kunigis kun Ia figuro
demandis: de Joel, supozante, ke li havas Ia plej grandan signifon
- Kion vi deziras, Sinjoro, de mi? Inter Ia sepdek anoj de I' Alta Konsilantaro. Joel post
Eksonis super lia kapo: Ia tempo komencis havi anka tiun opinion, kio estis des
- Kredu al Ia boneco kaj faru ai aliaj, kiel mi al pU facila, ke en tiaj momentoj, kiam ti parolis al Ia
vi faris. popolo, Ia aliaj anoj asistis kun Ia plej granda estimo,

44 45
prezentis Ia pergamenon kaj servis lin, por tiamaniere al-
doni al tio, kion li parolis, pli grandan graveeon.
Ekkredis do joel aI sia granda sageco kaj aI eseepta
sia signifo. Li ekkredis kaj sentis sin senmezure felia.
Nenio konfuzis Ia fonton de liaj pensoj. Fama lia ri-
eeo multobligis iutage. Liaj infanoj estis sana], riaj,
estimataj kaj anka feliaj. Kaj ajnis al joel, ke, kiun
Sinjoro elekts, al tiu li donis bienojn terajn, por ke li
povu volon Lian plenumi.
Kaj ajnis al li anka, ke Ia malriuloj estas viktimoj
de propraj pekoj au de Ia antaulaj kulpoj. Sen kulpo
kaj peko neniu povus esti, laii lia opinio, malria. Li
sentis en si nenian kulpon kaj estis ria, kaj el inter
tiu mizera simplularo iumomente oni iun kondukis al
Ia jugo kaj punis. La jugisto joel sciis, kiom estis da
telo], kiom da kalumnioj, kiom da adultoj, kiom da sen-
bezona alvokado de l'nomo Sinjora. Li seiis, kiom
okazis da trompoj kaj malpiajoj, kiom da ateneoj kontra
Ia fremda edzino kaj naskigoj nelegaj, kiom da proeentego
kaj falsa atestado. Kial Ia kulpuloj devenis nur el Ia
mizerularo? Kial nek unu devenis el inter Peru sim ?
La ideo de l'amaso kunigis en lia kapo kun Ia ideo de
l'rnaljusteco. Li malestimis tial tiun amason, same kiel
li malestimis Ia pekon.
Specialan tamen malaton li sentis kontra Ia impost-
istoj, kiuj estis famaj pro Ia malhonesteeo. Sed li mal-
atis ilin anka tial, ar neniam li sukeesis elturnigi de
Ia imposto, kiun li senlime malatis pagi.
En Ia templo li aperadis kvarfoje dum Ia semajno kaj
pregls per tiaj vortoj:
"Mi dankas vin, Sinjoro, ke vi kreis min joel, filo
de Azdra ria homo, filo de Haskiel ria homo, filo de
jakob ria homo ...
46
Kaj ankau mi dankas vin, Sinjoro, ke vi donis al mi
reskon grandan, figuron belegan, kiu elvokas estimon
de l'popolo, Ke vi donis al mi viglan prudenton, koron
Doblan kaj belan voon .
Ke vi permesis al mi esti justa, ne mensoganto, ne
trompisto, ne kalumniulo, ne adultulo, ne blasfemanto
i nekredemulo ..
Kaj anka mi dankas vin, Sinjoro, ke vi elektis min
aI' Sinhedriono, ke vi faris mio jugisto, kiu jugas aliajn,
mem ne estante jugata .. "
Kaj ankora mi dankas vin, Sinjoro, ke vi ne faris
min homo el Ia amaso, malria, malbona, stulta, ne-
honesta .
Ke vi min faris nek patisto , nek arpentisto, nek
barelisto, nek azenkondukanto, nek buisto, nek mar-
I e&ndisto de Ia oferbestoj, nek servis to, nek impostisto,
klol estas tiu, kiu tie post mi brustofrapas kaj devas
paroli: Sinjoro, kompatu min pekulon ...
Kaj kiam mi enrigardas min, gojas animo mia kaj
dmiras vin, ho Sinjoro, pro via sageco, pro via per-
fekteco, pro via dispono kaj divido de unuj homoj de Ia
aliaj ...
Do, ar vi tiel kun mi agis, mi vidas vian favoron
kaj observos vian ordonon kaj estos punanta iujn, kiuj
ntau mian jugistan vzagon estos alkondukitaj.
Gloro al vi, Sinjoro en altajoj! Vi estas, kiu. min
kreis kaj al Ia homoj donis kiel ekzemplon! Do Ia nomb
via ne pereos en Ia popolo, ar Ia filoj de filoj miaj
dankados vin pro mi kaj sur Ia altaroj bruligos Ia ofe-
rojn, kiujn Ia popolo alportos ...
Poste li forlasis Ia templon kaj revenis tra Ia urbo
bojmen. iuj faris al li Ia vojou, kaj li pais irkalihl
per sia gloro kaj perfekteco, fiera, trankvila, nenncelebln.
 Okazis, ke mortis lia maljuna patro, Azdra, preska Tiam joel atiris Ia patiston kaj ankora unufoje or-
centjara, 10ganta en jerihono, kie li posedis multajn donis ai li, forpeli Ia aron kaj kun gi foriri, ar ti inteneas
bienojn. joel nun devis vo;agi tien, por Iin entombigi, iM bani en tiu i loko.
fari Ia ordonitan penton kaj ekposedi Ia heredajon. La patisto, kuante, respondis, ke ti tion ne faros,
Plais al li tiu urbo, kuanta apud unu el Ia flank- ar guste en tiu loko li enpelos balda Ia aron en Ia
riveroj de jordano. La irkaajo estis ravanta. joel riveron, por gin trinkigi kaj lavi.
restis tie pli longe, 01 li antae inteneis, kaj ofte dum Joel demandis Ia patiston, u li konas lin? Tiu re-
Ia vesperoj entreprenis sola promenojn en Ia arbaroj spondis, ke li tu te ne seias, kiu li estas. Do joel diris
kaj valoj. Lia famo e tien penetris. Kaj ar Ia log- ai li sian nomon. La patisto e ne ektremis.
antoj konis Ia vasteeon de liaj bienoj ka] Ia nekalkul- joel komeneis Iin insulti, kio tamen e plej malmulte
eblajn riajojn en Ia afaroj, do gasto tia estis objekto ne influis Ia patston. Do li demandis, en kies servo
de senesa respektado. li estas. La patsto respondis, ke en Ia Azdraa, Je
joel-on laeigis iom Ia ovaeioj, des pli, ke Ia morto tio joel ekkris, ke tiaokaze li servas e li, ar Azdra
de l'patro profunde lin impresis. Malofte li pensis pri mortis, kaj ti estas Ia heredinto. Li do ordonis al Ia
Ia momento, kiam li adiaos Ia mondon. Nune li ek- patisto, plenumi tuj Iian volon, minaeante forpeli Iin el
vidis subite, ke en Ia tuparo de l'generacioj tuj anta Ia servado. Sed Ia patisto respondis, ke li ne konas
Ia tupo de joel putrigis kaj rompgs Ia tupo de Azdra, lin, sed nur konas Ia afaron, do kiel longe Ia afaro
rkaiiblovis do lin kvaza morta malvarmo. Li volis estos donita ai lia gardado, tiel longe ti estos faranta
forgesi tion, kaj seri aliajn pensojn meze de palmo], tion, kio estas bona por gi, sed ne tion, kio estus agrabla
figujoj kaj arbaretoj. Li komeneis e enprofundigad en por Joel.
Ia landon gis Jordano, kaj tiam li rajds sur azeno kaj Joel ekmiregis. Similan malobeemon ti renkontis
kunprenis Ia azenkondukanton. neniam. La plej poteneaj homoj en Ia efurbo klinis
Dum unu el tiaj ekskursoj li forlasis Ia kondukanton anta ti Ia kapojn, Ia popolo askultis kun estimo liajn
kaj Ia azenon en Ia arbaro kaj mem iris gis apud Jor- vortojn, Ia pastroj prezentis aI li Ia pergamenojn - kaj
dano, por gui banon. Sed ar li forte vitgs, tial sidig- jen subite ia patisto el apudo de jordano kontrastaras
inte sur Ia bordo, li sin ventumis. . ai li, kaj krom tio ankora lia servanto, mizerulo, simplulo,
Tiam li rimarkis proksime patiston, kiu ripoze kuis, kiun li povis iumomente lavole forpeli!
kaj Ia afaro proksimigadis ai Ia loko, kie sidis Joel. La kolero ekregis lin kiel fiamo. Li demetis Ia supran
Do li ekkriis al Ia patsto, ke li forpelu Ia afaron veston, kaj, estante forta, li deidis senprokraste puni
kaj mem foriru. La patisto tamen ne ekmovgs pro Ia kuragulon,
lia kriado. Li proksimgis do ai li kaj jam estis etendonta Ia
Joel levigis kaj komeneis alvoki Ia servston. Sed tiu manon ai Ia kuanto, kiam subite alsaltis vilhara hundo
videble ne adis, ar li ne aperis. de I'patisto , jetis sin ai liaj piedoj kaj komeneis tiel

Niemojewslti. 4 49
48
boji kaj dentgrinei, ke Joel estis devigita reiri kaj forpeli je tio rediris unu el tiuj viro], ke ili ne selas, al kiu
gin. apartenas tiuj patejo] , ke neniel tio ilin interesas, ar
Li postulis de Ia patisto , ke li Ia hundon alvoku, 11I raras nenian malutilon, sed kolektigas , por askulti
kriis, ke H akuzos lin pro Ia havado de hundo, kiu lu Dian vorton.
estis generale malatata, Sed Ia patsto, ne turnante e Ia joel diris al ili sian nomon. Sed ili respondis, ke
plej maIgrandan atenton je H, komeneis plendavoe kanti: tlu Domo havas por i1i nenian signifon. Do H rakontis
"Iras aI popolo sia, iras blanka, brilanta kaj pura. - pri sia rango en Ia efurbo kaj en Sinhedriono. I1i
Iras malria kaj sen seeptro kaj sen krono kaj sen rediris, ke li revenu tien, kaj tiam eerte iu donos aI
skarlato ... li Ia konvenan respekton. Sed tie i iuj estas egalaj
Sed en Iiaj okuIoj forto, kaj en Ia voo poteneo, kaj anta Dio, kaj ne ekzistas homo, kiu estus pli alta 01
sur Ia frunto vero, kaj en Ia koro amo alIa popoIo ... Ia alia]. Pl alta estas nur tiu, kiu al ili paro Ias , ilia
Iras jam, iras savonto, iras antaiidirita, iras Mesjab. 1" instruisto.
joeI dume forkuris tiom, ke lin Ia hundo ne plu joel ordonis senprokraste alkonduki al li tiun instru-
persekutis, sed, reveninte aI sia sinjoro, kuigis e lia iston. Sed i1i respondis, ke i1i tion ne povas fari, ar
kapo. La voo de l'patsto audigis sur Ia vaIo inter Ia instruisto parolas al Ia popolo, kaj oni ne devas lin
Ia paImoj, inter Ia kanoj riveraj kaj kuris sur Ia akvo. malhelpi,
joel komeneis askulti, kaj Ia vortoj de I'patista kanto Do komeneis joel ilin anka insuIti kaj estus e
Iin pripensigis. levinta kontra ili Ia manon; tamen li timis Ia amason,
En tiu momento li adis bruon de vooj. Li turnis kiu estus ilin verajne defendinta kaj aI li farinta mal-
Ia kapon kaj ekvidis sur Ia proksima monteto amason bonon. Li kontentgis nur per tiu insultado, ne parante
da homoj, kiu arigis kaj sidigis, Sur Ia supro de I'monteto malestimajn vortojn, je kio ili ne respondis, sed kunmetinte
kreskis alta kverko. Sub tiu kverko sidis ia viro mezaga, Ia manojn sur Ia brustoj, klngls anta H kun respekto.
Li estis turnita al joeI dekstraflanke kaj estis videbla Vidante, ke tiamaniere li ne sukeesas, li enmetis Ia
sur Ia fono de l'suno, kiu jam klinigis aI subiro. manon sub Ia supran veston kaj eltiris el Ia saketo du
La patsto lasis Ia hundon gardi kaj mem iris aI Ia monerojn, por doni al iu po unu. Sed ili retiris,
monteto kaj miksigis kun Ia amaso. io i mirigis multe levante Ia manojn supren kaj sciigante, ke Ia donaeon
Ia Ioganton de l'efurbo. Do H survestinte ree Ia supran i1i ne akeeptos.
veston, komeneis iri al Ia monteto. Kaj kiam li proksim- Tiam joeI diris, ke li prenos ilin en sian servadon
gis al Ia amaso, vens renkonte al li du viroj kaj, ek- kaj donos bonegan salajron. IIi respondis, ke ili ne
vidinte liajn riajn vestojn kaj 'belegan turbanon, demandis, povas konsent, servante al sia instruisto.
kion li tie i deziras? Do joel demandis, u tiu instruisto estas ria, kiajn
Li respondis, ke pli guste li devus ilin demandi, kion li havas bienojn kaj kiom da afaroj? Ili respondis, ke
ili faras en liaj bienoj kaj patejoj? li posedas nenion kaj estas tiel malria kiel ili.
50 4 51
 Joel alrigardis jen unu, jen Ia alian, ne komprenante. - Mi ordonos ligi tiun i vian instruiston, konduki
- Do tiu instruisto via havas neniajn bienojn, kaj en Ia urbon, sendi ai Jerusalaim, mi ordonos tin jugi,
vi ai li servas? - li demandis. Ikurgi, ordonos lin ..
- Ni servas lin - ili responds. - Nenion vi, sinjoro, faros ai li, se li je tio ne kon-
- Kial? Por kio li povas viu bezooi? Kiel li pagas, sentos.
nenion havante? Joel eksitentis. Li estis efektive senforta. Rigardinte
- Li pagas nenion ai ni kaj ni nenion postulas; ar do unufoje ankora unu kaj Ia alian , li ekkrais kaj
kvankam ni nomas nin lia] serviste], tamen ne ni ai li, revenis al Ia rivero.
sed li al ni faras servon. Li decidis tamen, reveninte urbon, espIori tiun i
- NenieI mi komprenas vian parolon! aferon. Dume li seris Ia azenkondukanton kaj alvokis
- Ni ne miras, ar ankora viaj okuloj ne estas mal- lin en Ia arbaro, Li ekrigardis Ia sunon; gi jam kais
fermitaj kaj Ia oreloj ne maltopitaj, sin trans Ia monteto. Li vidis, kieI Ia arnasoj disigis
- Eble vi estos ilin al mi maIfermantaj? - ekkriis kaj maIaperis. EI Ia monteto deiris Ia patisto, enpelis
malestime Joel. Ia safaron en Ia riveron, banis gin, kaj poste kun gi
- Ne n, sed li, kiam venos Ia horo kaj estos lia volo. malproksirnigis. Mallumo kovris Ia valon Jordanan.
Kiam estos lia volo, ne mia? Joel komencis timi. Li volis malbeni Ia maIobeeman
- Jes, sinjoro. kondukanton, volis fine reveni piede Jerihonon, sed ne
- Kiu do al li donis tian estrecon, ke li povas tia- konante Ia vojon povis facite erari. Krom tio li re-
maniere agi? memoris, ke en Ia arbaroj kasigas lupoj. Ekregis lin
- Tiu, kiu Iogas en Ia ielo kaj estas sinjoro de ni timo iam pti granda; li sidigis apud Ia rivero kaj
iuj, de ni kaj vi! - respondis ili, klinante respektplene tremis.
Ia kapojn. Tiam audigis subite Ia vokado de I'kondukisto, peIanta
Joel pripensis momenton kaj poste turnis sin ai ili Ia azenon. JoeI iris renkonte al li.
ka] komencis minaci per Ia mano: La servsto prenis Ia bridon de l'azeno kaj volis helpi
- Via instruisto estas mensogulo, ribelanto, mal- Ia sinjoron sidigi. Sed tiu eliris eI lia' mano Ia vipon
obeanta al Sinhedriono! kaj komencis bati lin sur Ia ultrojn. La kondukanto
- Li obeas Dion! - konfirmis amba viro], klnigante, ekgenuis, submetis Ia ultrojn kaj post iu ekbato gemis
Joel incitgs. mallate, suferante pacience Ia punon.
- Mi vin akuzos, starigos anta Ia konsitantaron, vi JoeI lacginte, ordonis aI li starig] kaj haltigi Ia beston.
estos punata] sur Ia korpo! IIi eniris Ia arbaron,
- Nenion vi, sinjoro, povos fari al ni sen lia volo --- Nokta mallumo, sol eco arbara kaj Ia timo neniigis
diris unu el Ia viro; ka] montris sur Ia monteto Ia nstru- balda Ia koIeron de Joel. Li turnis sin do al Ia kon-
iston. dukanto, kaj lia voo estis mitda:

52 53
 u en tiu i arbaro estas rabistoj?
Povas esti, sinjoro.
Kaj u ili povas nin ataki?
Povas, sinjoro.
Kion ili povos al ni fari?
Nenion ili, sinjoro, al ni {aros.
Kial ili povas ataki kaj povas nenion fari?
ar Dio gardas siajn servantojn, sinjoro.
Do mino Sed u li gardos cin?
Ne, sinjoro, li min gardos. Pli malbone estos
kun vi.
- Fierulo ci estas. Morgau mi ordonos cin vipi,
- Vi faros, sinjoro, k.ion vi volos.
Joel eksilentis. Li ne estis tamen kontenta pro Ia
rezultato de Ia interparolo. Li silentis ankora momenton,
poste diris per voo tre milda:
- Mi pardonos al ci Ia kulpon , ar ci min servas
kaj dum Ia nokto kondukas.
- Mi dankas vin, sinjoro.
- u en i tiu arbaro estas sovaga] bestoj?
- Estas, sinjoro.
- u ili povas nin ataki?
- Povas, sinjoro.
- Kaj ili povas al ni fari ian fatalajon?
- Nenion al n, sinjoro, ili faros.
- Ree ci parolas tiel, ke ci estas nekomprenebla.
- Dio gardas siajn servantojn, sinjoro.
- Kiel do ci lin servas, stuItulo?
- Per Ia tuta vivo, sinjoro.
- Cia vivo ofendas Dion.
- La vivo de mizeruloj ne ofendas Dion, sinjoro.
- Do kies .vivo ofendas Dion?
- La vivo de riuloj, sinjoro.
54
De riuloj? Mi ordonos morga vipi cin dufoje,
matene kaj vespere!
Via volo, sinjoro ...
Joel ree eksilentis, sed iam pli estis malkontenta
pro Ia interparolo, Ree do li tre mildgis kaj diris:
- Mi pripensis kaj pardonos al ci vortojn ciajn, ar
ci mem estos defendanta kontra Ia rabistoj kaj sovaga]
bestoj. Sed diru, kiu instruis al ci tian parolon?
- Tiu instruisto, sinjoro.
- Kia instruisto?
La servisto eksilentis timante. Joel komencis lin
demandi trudeme:
-t-r- Eble tie sur Ia monteto? Tiu irkaita per Ia amasoj?
Tiel? Ci forlasis min kaj iris lin aiiskulti P Mi ordonos
vipi cin trifoje, matene, tagmeze kaj vespere!
- Via volo, sinjoro ...
- Kiel do, hipokritulo, mia volo! Mi al ci ordonis
servi al mi, kaj ci forkuras kun Ia azeno, por askulti
Ia parolojn de ia vagulo!
- De instruisto, sinjoro ...
- De vagulo, mi diras, kiu cin ribeligas kaj estos
starigita anta Ia jugo. Kial ci askultas Ia parolojn
de tiu homo?
-'ar mi velas esti savota kaj eniri Regnon elan.
- Kaj mi ne eniros Regnon ielan?
- Ne, sinjoro, se vi ne sekvos liajn posteslgnojn ...
- Silentu, stultulo, kaj pelu Ia azenon, ar gi haltis
kaj pnosiras Ia herbon!
La kondukanto ekkriis al Ia azeno; tu komencis pai
pli vigIe. La vojo farigis pli dekliva, Ia mallumo dens-
igis tiel, ke oni tute nenion povis vidi. Nur supre
montrlgis malgranda ielspaco, surutita per Ia steloj.
En Ia arbaro regis silento, Joel ektremis; komencis
55
esti malvarme. Li kunmetis Ia manojn sur Ia brusto
kaj klinis Ia kapon antaen, esplorante Ia mallumojn.
Kaj li miris, kiamaniere Ia kondukanto ne eraras, sed
kun tia certeco Ia beston pelas anta si. En Ia pro-
fundo de I'arbaro audigis Ia vokado de ia birdo au besto,
ar malfacite Joel povis diveni, preska neniam komunik-
igante kun Ia naturo. Ree komencis lin turmenti timo.
Li deziris do, kiel eble plej favorigi por si Ia kondukanton,
por ke tiu pli volonte Iin gardu kaj en okaza bezono
defendu. Tial li alparolis lin:
- Por ke ci ekkonu mian eksterordinaran bonecon,
mi e tiufoje pardonas aI ci Ia kulpon. Sed diru, kia-
maniere ci trafas, kiamaniere ci ne eraras, kiamaniere
ci ne timas dum tia terura mallumo kaj en tia senhom-
ejo iri, servi al mi, kaj havas ankora tiel liberan ani-
mon?
- La instruis to ordonis al mi timi nenion kaj neniun.
- Kiel, li ordonis timi neniun?
- Jes, sinjoro, neniun.
- Nek siajn sinjorojn?
-- Jes, sinjoro, nek Ia sinjorojn.
- Do ci ne timas min?
- Ne, sinjoro.
- - Ci malamas min?
- Mi amas vin, sinjoro.
- Kial ci min amas?
- ar Ia instruisto ordonis ami iujn, e tiujn, kiu]
faras al ni maIjustajon. Li ordonis pagi per bono al ili
por Ia malbono ...
Joel ekpensis pri Ia lastaj vortoj de I'kondukanto kaj
venis al Ia konkludo, ke tiufoje li adis aferon por si
oportunan. Do Ia instruisto ne ordonis veng]. Kaj Ia
okazo por tio estis Ia plej gusta.
56
- Ne ordonis Ia instruisto levi Ia manon kontra siaj
sinjoroj?
- Li ne parolis, ke kontra Ia sinjoroj; nur instruis,
ke ne estas permesite vengi.
- Do ci amas min?
- Mi amas vin, sinjoro.
- Tio estas tre bela. Se ordonis tion al ci tiu in-
struisto, mi laiidas lin pro tio.
- La instruisto demandis pri vi, sinjoro.
- Jes? demandis pri mi?
- Kaj li riprois al tiuj du lernantoj, ke i1i ne al-
kondukis vin anta lian vzagon,
- Kiel? Min konduki anta lian vzagon! Li ja devas
al mi veni! Ci estas kruduIo!
- Do anka Ia instruisto diris, ke li iros al vi, sinjoro.
- Nu, ci vidas, ke mi cin prave riproisl
- Li volas doni al vi admonon ..
- Stulta ci estas! Li ne povis tion dri, ar li estas
eble tro prudenta por tion fari.
- Li diris, sinjoro I iuj Peru sim ricevos admonon,
kaj anka Sinhedriono ...
- Kio? kian admonon?
Joel ekkaptis Ia bridon kaj haltigis Ia azenon. Mirego
forprenis de li Ia parolon.
Li ne povis kompreni tian malrespekton. Sed ar
irkaiie vastgis arbara senhomejo, malgajeco kaj de
tempo al tempo audigis Ia kriado de rabobirdoj, li diris
nenion, nur kuntirigis sur Ia dorso de I'besto kaj esigis
iun interparolon.
La azeno ekfaIetis unu- kaj duafoje. La kondukanto
haltigis gin kaj diris:
- Malsupreniru, sinjoro, de Ia dorso.
Joel ne obeis. La kondukanto ripetis:
57
 - Malsupreniru, sinjoro, kaj sekvu min piede, ar
Ia besto povas fali kaj faros al vi ian domagon, kiam
vi fales sur Ia vojeto dum Ia mallumo.
joel malsupreniris de Ia dorso de l'azeno.
- Pau post mi, sinjoro, tenante vin proksime de mio
La besto sekvos vin kaj ne restos malantae, timante
Ia sovagajn bestojn.
Ili do komencis piede migri, irante Ia deklivan vojeton.
joel faletis sur Ia tonoj kaj cedroradikoj, Ia arbustoj
gratis liajn manojn, li spiris late, vits kaj sentis sin
senmezure malfelia. Li malbenis interne Ia emon eks-
kursadi apud jordano kun servisto neelprovita; li mal-
benis tiun serviston, ke li, anstata gustatempe veni,
askults parolon de ia frenezulo, malbenis ankaii tiun
frenezulon, kiu lin elmetis al tiom da suferoj. Li ne
guis Ia banon, iun gojon forprenis de ti Ia aroganteco
de l'patisto kaj Ia malrespektemo de tiuj du viro]. Tiu
i perforta piedirado tra Ia arbaro estis nesuferebla kaj
senmezure malagrabla por homo, kiu promenadis nur en
Ia efurbo meze de Ia amasoj disigantaj anta li. Li
ne povis kompreni, ke jen li, ano de Sinhedriono, kiu
paro1adis en Ia templo al Ia popolo kaj estis p1ej atata,
ke jen li nune tra Ia malluma arbaro paas, gratita, laca,
1asita al protekto de necerta servisto, kiu en Ia inter-
parolo altigas super li. Do li macis per Ia lango,
faletis, insultis mallate - sed iris.
La kondukanto subite haltis.
- Mi ne vidas, sinjoro, Ia trabon super Ia torento.
Atendu min i tie kaj mi iros supren kontra Ia river-
fluo kaj, retrovinte Ia trairejon, revenos al vi.
joel ektimis. Ekfulmis en lia kapo Ia penso, ke Ia
kondukanto volas lin perfidi, ke li volas forigi, por ke
dum e ataku Ia rabistoj, kun kiuj li estas en interkon-
58
sento. Sed li timis, aperigi tiaspecan suspekton. Li
starigis sub Ia arbo.
La azeno sekvis Ia kondukanton, pnmangante per Ia
dentoj Ia arbustofoliojn.
La kondukanto dronis en Ia mallumo. Oni adis nur
Iiajn paojn inter Ia arbustoj. Sed balda e tio ailentigis.
La vito fluis per densaj gutoj de Ia frunto de Joel.
Li spiris profunde kaj Ia tempioj pulsobatis malkviete.
Fine li komencis k1aki per Ia dentoj.
Li ekkriis kelkfoje al Ia kondukanto. Sed tiu ne re-
spondis.
Tie1 strange sonis en Ia arbaro Ia voo de Joel, ke li
esis voki. umomente li sentis sin pli terurita en Ia
soleco. En tiu i timo li komencis pregi kaj murmuri
tiajn vortojn:
"Dio, kiu e1kondukis vian popolon e1 Ia dezerto, kom-
patu vian p1ej bonan servanton kaj helpu lin ..
"La plej bonan servanton, kiu ne pruntedonas procent-
ege, kaj se li blasfemas, tiam nur tre malofte ...
"Kiu ne estas impostisto, nek krimulo, nek avidema,
nek blasfemanto, nek azenkondukanto, nek patisto, nek
apartenas al Ia popolao ...
"Kiu estas ano de Sinhedriono, parolas al Ia popolo,
jugas gin kaj punas la ordono via .
"Kiu estas certe al vi agrabla kaj tamen vi lin elmetas
al provadoj ...
"Kiu donas al vi oferon, kaj nome unu kolombon ...
"Sinjoro .. du ko1ombojn . . tr, kvar ..
"Sinjoro ... kapridon mi ordonos por vi bui kaj ofer-
bruligi ...
"Du kapridojn . kaj afdon . u ne sufos, Sinjoro? ...
"Safinon kaj afoviron, nur elaskultu kaj heligu Ia mal-
lumojn ..
59
 Konstante kreskis Ia timo de joel kaj fine trapasis
.Sinjoro, bovon mi oferos, propran bovon, propran, ne
trompe prenitan de Ia popolo, el mia propra aro ...
I. lastajn limojn. Post gi sekvis malespero. Tu-
Sinjoro - pli multe mi ne povas!" momente ia birdo ekridis supre kaj en malproksimo
Li balancgs, pregis kaj petegis, sed Ia timo iam pli digis lcngedara mugo de besto.
Joel komencis pro malespero blasfemi:

granda trapenetris lin per tremego.
Subite ekblovis vento kaj movis Ia arbaron. Audigis Vi ne enrigardis min, Sinjoro, kaj ne elaskults
terura, misterplena bruo. Sajnis al Joel, ke en tiu bruo mlan pregou o

sonas iaj krioj, iaj murmuroj, sonoro de glavoj kaj tintado "Vi Dio? ... Vi Sinjoro? .. o
de diversaj armiloj rabistaj. Viajn servantojn vi forlasas en malluma arbaro kaj
Li falis genuen, kais Ia frunton en Ia manoj. inter sovagaj bestoj ...
La vento irkakurs Ia tutan arbaron kaj komencis jam "Sed vere! Kvardek jarojn vi kondukis tra Ia dezerto
sube movi Ia arbustojn. Samtempe Ia ielo mallumigs Moseon kun Ia tuta popolo! Kvardek jarojn!
supre, kaj Joel ne vidis e Ia trunkon, anta kiu li genuis. "Kia vi estas Dio? ... Ne, vi ne estas tiu, kiu estas!"
Li ektimis pli multe kaj opiniis, ke venis jam Ia lasta Kaj li, krais Ia teron , sur kiu li genuis, krais Ia
horo. Tal li komencis preg ree, sed jam tiamaniere: arbotrunkon, kiu staris anta li, krais Ia aeron, kiun
"Sinjoro, vermo mi estas kompare kun via potenco ... li spiris, krais Ia ielon, en kiu kais sin Adonaj' ...
" Vermo, kiun ne nur via piedo povas dispremi, sed Ne Adojnoj', sed pli guste Suten! ...
e formangi iu besto , renversi iu trunko kaj dronigi En tiu momento li eksentis manplaton sur sia brako.
iu torento, kaj iu rabisto trapiki per Ia ponardo kaj Li salte levigts de Ia tero por sin defendi. Sed en Ia
senigi de Ia vivo ... krepusko aperis Ia kapo de l'azeno. La kondukanto
"Mi estas pekulo, arogantulo, mensoganto kaj nomas tenis Ia bridon de l'besto. joel sidigis kaj i1i ekiris.
min tio, kio mi estas ... Subite Ia vento trankviligis kaj el inter Ia nuboj el-
"Mi bruligas Ia oferojn, kiujn Ia popolo aIportas . fluis Ia luno kaj disvers bluetan helecon en Ia arbaro.
Farigis tre lume.
"Mi ladas min anta vi en Ia prego, sed ne humilgas .
"Impostisto pli guste pregas ... Joel tuj kvietigis, sed silentis; La besto pais mirinde
"Sed se vi estas Dio, se vi estas Tiu, kiu estas, kom- vigIe. IIi eliris el Ia arbustoj. Joel adis Ia murmuron
patu mio kaj defendu ... de I'torento. Balda Ia arbustoj disigis, aperis profund-
"Mi plibonigos, Sinjoro ... En Ia templo mi estos ajo, sur kies fundo bruis Ia akvo. Super gi trovgs
faranta Ia penton ... Malkase, Sinjoro ... Mi utos polvon trabo , heligata per Ia lunbrilo. La besto suriris gin
sur Ia kapon kaj estos faranta late Ia konfeson de I'pekoj ... per pao certa kaj post momento transiris Ia duan
"Siojoro, u mi povas fari ion pli grandan?" flankon. La arbaro maldensgls ; ili eniris largan vojon.
La vento kreskis , pligrandigis , skuis Ia arbaron. Baldai aperis Ia muroj de jerihonoo
Potencaj branegoj anceligis , kazante grandan bruon. joel dum Ia tu ta vojo ne diris e unu vorton, En

60 61
Ia urbo iuj dormis ankora. Anta Ia domo de I'riulo
estis senhome. Neniu el la servistoj venis al li renkonte.
Do li malsupreniris rapidege de Ia dorso de I'besto,
suriris Ia. tuparon; Ia pordo ne estis losita. Li tra-
pasis Ia koridoron kaj eniris Ia dormejon. Rapide
dejetinte Ia vestojn li kusigis sur Ia liton.
Li ekspiris. Finigis iuj maltrankviligoj. Balda pro
granda lacigo li fermis Ia palpebrojn kaj ekdormis, Li dormis
tiel profunde, ke nenia songa revajo movis lan penson.
Vekgnte sufie malfrue, ti sidigis sur Ia lito kaj
komeneis pripensadi.
Li rememoris, kie ti estas kaj kie estis. Li migris
apud Jordano, eraris en Ia arbaro kaj sentis grandan
timon. Kaj io i pro tiu malhonesta servisto. Trifoje
li promesis al li vipadon kaj trifoje al li tion pardonis.
Sed li ne pardonis ankora tiun longan seradon de
I'trairejo super Ia torento. Kaj tio estis plej puninda,
ar Joel pro Ia timo bIasfemis. Kiu estas kuIpa pro
Ia blasfemado, se ne tiu malpia kondukanto. u li ne
kondukis lin en Ia tenton? u Joel iam ajn en Ia vivo
bIasfemis?
Neniam abomena blasfemo makulis lian buon, Kaj nune?
Kolero komeneis boli en li.
Li rememorigis aI si vorton post vorto, kion Ia mal-
honesta kondukanto kuragis paroli pri tiu instruisto kaj
pri Ia dia protekto.
Li ja altigis super lin, super Joel, super Ia anon de
Sinhedriono.
Ne, tio estas obstineeo, tio estas maIobeemo, krimo!
Kian punon li devas eIpensi pro tio?
Li frapvokis Ia servistojn kaj atendis. Sed neniu
aperis. Do li ekfrapis Ia duan kaj trian fojon, kaj poste
mem eliris en Ia antaambron.
62
Tie li renkontis unu serviston; sed tiu faris pro miro
grandajn okulojn,
- Kiel, sinjoro, do vi estas? Kaj ni timis ..
- Vi estas stultulo, mi dormis Ia tutan nokton, nur
vi nenion seias pri tio. Mi vin iujn forjetos, dispeIos,
ordonos vipi ...
- VoIo via, sinjoro - respondis Ia palganta servisto.
- Alvoku al mi tuj Ia kondukanton - ekkriis Joel.
La servisto ne movigs de Ia loko; li nur rigardis
per iam pli mirigitaj okuloj Ia sinjoron.
- MO'ligu do, kanajlol - ekkriegis Joel kaj levis
Ia manon.
La servisto deturnis sin kaj forkuris. '
Pasis momento post momento. Joel malpaclencgts.
Fine li iris el Ia koridoro sur Ia korton.
Tie li ekvidis tiun serviston konsiligantan kun Ia aliaj.
Kie estas Ia kondukanto? - ektondris J oel.
La servisto ekbalbutis, klinigante profunde:
Sinjoro ... li ne estas ...
Kiel, li forkuris?
Sinjoro ... anka Ia besto mankas ... Vi eble piede
revenis ...
Sango aIfluis en Ia kapon de Joel. Per teruraj okulo]
li fuImofrapis Ia tremantajn servistojn, kiam subite aperis
en Ia pordego Ia besto kaj post gi Ia kondukanto.
Tiu, ekvidinte Ia sinjoron, alkuris , jetis sin aI liaj
piedoj kaj komeneis voki:
- Pardonu, sinjoro, mi ekeraris en Ia arbaro, ne
povis vin retrovi ... Mi kriisl ... Mi irkaikuris fru-
matene Ia tutan arbaron kaj fine pensis, ke vi piede
revenis ...
JoeI kuntiris Ia pugnon super lia kapo kaj ekkriis:
- Ci mensogasl . Ci kun mi revenis noktel
63
 La kondukanto saltlevgis, Li farigis tre pala, Ia oku-
loj estis teruritaj. Metinte Ia fingron sur Ia buon li OU DISCIPLOJ
parolis kun granda certeco:
- Ne, sinjoro, tio ne mi tio ne mi ... Tio estas EI Betsajdo al Kafarnaum dum malfrua vespero iris
certe Ia ago de nia instruisto . du homoj. Unu el iIi estis viro maljuna, sed vigIa;
joel malfermis large Ia okulojn, ekrigardis Ia servistojn. Ia dua - junulo, eble dekkvinjara. IIi akcelis Ia paojn,
iuj krucigis Ia manojn kaj komencis movi Ia lipojn. por anta Ia noktgo preteriri Ia krudajn montdeklivojn
Kaj Ia kondukisto parolis: . kaj aliri jordanon, kie inter Ia kanoj estis kata boato,
- Vi, sinjoro, certe alvokis en Ia mizero lian helpon ... en kiu plue sur Ia rivero kaj Ia lago iIi estis veturontaj.
Ne? .. Eble vi pregs ... Au eble vi blasfemis ... Li La aero estis vaporplena, saturita per odoro de di-
donis al vi admonon! versaj floroj, kiuj kvaza per negero] kovris Ia arbojn.
joel komencis froti per Ia manplato Ia frunton, ek- La ielo en Ia okcidento ne mallumgs ankora, nur
rigardis Ia azenon, kiu estis tre lacigita, havis enfalintan estis kvaza lazura kurteno, malanta kiu kolorigts Ia
ventron kaj iumomente oscedis. Li ekrigardis Ia kon-' heleco. Supre tamen aperis profunda bluo kaj tie kaj
dukanton, sur kiu Ia nokto kaj lacegoj gravuris neforig- ie jam brilis Ia stelo], kies nombro umomente pligrand-
eblajn signojn, ekrigardis Ia tremantan servistaron, Ia igadis.
domon, Ia arbojn. En Ia aero rondflugis noktobirdoj, per silenta kuro
Subi te li turnis sin kaj foriris en Ia dormejon. glitante super Ia kapoj de l'vojagantoj,
Sidginte sur Ia liton, li frotis Ia frunton, irkarigardis La densajo kreskis anta ili, sed iIi jam adis Ia
Ia murojn, Ia plankon kaj plafonon. bruon de rulgantaj jordanakvoj. I1i do trovigis prok-
- Kio gi estas? - li murmuris. - Kio gi estas? sime de Ia rivero. irkais ilin iam pli granda mal-
Kio gi estas? ... lumo. La steloj sur Ia ielo brilis hele, kvaza aro da oleaj
Li pripensis tiamaniere Ia tutan tagon. lampeto], sed inter Ia arbustoj malmulton povis diveni
Vane Ia servistoj eniradis demandante, u li ne postu- Ia okulo. La vojo kurbigis maldekstren; ili tamen turnis
las mangou. sin tra Ia densajo rekte al Ia rivero. IIi iris tra mal-
joel sidis sur Ia lito tiamaniere gis Ia vespero. larga vojeto. La maljuna vojeganto iris antae , pre-
- Nur vespere li ordonis alvoki Ia kondukanton, en- parante Ia trairon por Ia junulo, kiu videble ne konis
ferms sin kun li kaj longe ili pri io interparolis. Ia vojon. La rivera murmuro farigis pli lauta. Fine
, La servistoj atendis e Ia pordo, sed povis adi nenian ili atingis Ia bordon kaj ekvidis Ia nigrajn akvojn, sur
kiuj aperadis rondoj de akvoturnoj kaj amo]. La bruo
vorton.
Kaj tiuj interparolis gis Ia noktomezo, gis Ia tagigo, de I'fluantaj ondoj plenigadis Ia senhomejon.
gis Ia sunlevigo ... La maljuna vojaganto lasis Ia junulon sur Ia bordo
kaj mem iris iom supren kontra Ia fluo, kie nigris Ia

64
Niernojewski. 5 65
kanoj. Post iom da tempo audigis Ia pladadc de l'remilo La junulo pripensadis longe kaj diris:
kaj el Ia ombro] elovgis boato. Kiam Ia slpeto ektuis - Diru aI mi, kie estas tiu mondo, pri kiu vi paro Ias ?
Ia bordon, ensaltis Ia junulo, kaj Ia griza viro forpuis La maljunulo ektuis per Ia mano antae Ia bruston
per Ia remilo Ia boaton kaj lasis gin nagi kun Ia akvo- kaj diris "tie i", poste levis Ia fingron al Ia ielo kaj
fluo. Li mem anka sidgis, atentante nur, ke Ia boato ekmurmuris "tie". Poste li eksilentis.
trovigu meze de Ia rivero. Post momento Ia junulo interrompis ta silenton, pa-
Jus en Ia orienta parto de I'ielo montrigis inter Ia rolante:
montetoj ruga luno. Pliheligis iom. La rivero mur- - Mi tamen amas Ia mondon, kiun mi vidas!
muris, portante sur sia anceliganta, movigema dorso La maljuna viro kapskuis kaj respondis:
facile Ia boaton. La luno rapide sangis Ia koloron - Tio estas vantajo. Amu Ia ielon kaj sopiru aI gi.
kaj balda farigis griza. La akvoj bruis iam pli - Mi sopiras, ar tiel parolis Ia instruisto. Sed li
late , ar jam ili proksimigadis aI Ia enfluejo. La ne asertas, ke tiu i mondo estas vantajo.
rivero en sia tuta largo envergads en Ia lagon, kiu - Li diris: mia regno ne estas de tiu i mondo.
en tiu i loko dverskolorigis en Ia lunbrilo, kvaza - Vere. Mi forgesis . .. Sed li tamen venis sur Ia
sur Ia akvoglato flagrus miloj da steloj. La lago, bor- teronl
doj kaj montetoj kovris sin per lumo dubeblua, mistera, - Venis, por varbi por si servistojn al sia regno,
inspiranta aI revoj. kiu estas supre.
La junulo sidis sur Ia antao de I'boato, apogis Ia u ni lin sekvos tien?
kapon sur Ia manplato kaj rigardis Ia akvojn. La griz- Jes.
ulo de tempo aI tempo ekmovis Ia remilon, kaj tiel iIi Kaj ni disigos de tiu i nia patrujo?
nagis kviete kaj silente sur Ia iam pli largaj akvo], sur Ni disigos de gi.
kiu] portis ilin Ia Jordana fluo. Kaj ni ne bedaros gin?
Subite Ia infano ekgemetis kaj diris ai Ia grza Ne bedaros.
viro: - Kaj u en tiu iela regno floros tiel Ia migdalujoj
- Kel trankvila kaj bela nokto I La steloj rigardas kaj granatarboj?
nin kaj palpebrumas Longe mi volus tiel nagi ... Tie floros arboj pli bela],
La mondo estas efektive bela! Kaj kiel ili estas nomataj?
La maljunulo silentis momenton kaj respondis: Arboj paradizaj.
- La mondo estas bela, sed oni ne devas tro gin Kian frukton ili havas?
ami. Bela gi estas por juna okulo kaj por animo ne- Tre diversan. Kaj dolan kaj acidetan.
lacigita. Sed por maljunulo, kiam li fermos Ia okulojn, u kreskas tie Ia vinbero?
videbla farigas mondo alia, multe pli bela. Vi tamen Kreskas kaj maturigas sepfoje dum Ia jaro.
ne konas ankora tiun mondon. u sur montoj similaj al tiuj i?

66 5' 67
 - Sur montoj multe pli belaj. Kiel do povas i tiu mondo esti vanta, se ja gin
- u estas tie lagoj? Slnjoro kreis kaj nia instruisto tion certigas?
- Estas iela maro. - Sinjoro kreis Ia mondon, sed Ia homoj estas sur gi.
- u oni povas nagi sur gi? - La homoj estas anka kreitaj de Sinjoro.
- Se Sinjoro donos Ia ordonon. - Sed i1i obeis Ia inspiron de malbona spirito kaj
- Kaj Ia akvoj u ondegas iafoje? Ia vivon sur i tiu mondo difektis.
- Ne, regas sur i1i eterna kvieto kaj ne malhelpas - Kial Ia malbona spirito tion aI il inspiris?
al Ia fiistoj laboradi. ar li volis Sinjoron turmenti. I
- Do anka tie oni devas labori? u en Ia infero estas tia lago.
- ie oni devas labori. Ne estas. Tie estas maro da fajro.
- E en Ia ielo? - Kaj mankas tiaj montoj? Kaj tiaj floroj? Kaj
- E en Ia ielo. tia lunbrilo?
- Nur dum sabato estas ripozo? - Nenio simila trovigas,
- Dum sabato kaj dum iuj festoj. .- Do tie estas tre malgoje?
- Sed eble nur Ia pekuloj1aboras, kaj Ia savitoj ripozas? - Malgoje kaj malgaje.
- La pekuloj tu te ne iras ielen, nur en Ia inferon, - u Ia satano neniam vidis Ia lelon kaj Ia teron?
kie iIi brulas en fajro eterna. - Li vidis, sed, ar li estis malbona, Sinjoro Iin for-
La junulo ekgernetis, murmuris vere" kaj ili nagis pelis de si. Kaj teren li venadas por tenti Ia homojn,
plue en trankvileco kaj silento. Iafoje ekpladis fo - Eble li sopiras ai Ia ielo kaj aI Ia ter o ?
kaj Ia movitaj akvoj ekbrilis en Ia lunlumo. - Ne sopiras.
Sed Ia juna penso ne povis longe ripozi kaj post - Do li estas efektive malbona!
momento ree turnis sin al Ia grizulo per sekvantaj vortoj: - Kaj terura.
- u iufoje permesas Dio rigardi de Ia ielo sur Ia teron? Ree ekregis silento. La grizulo nune levigis, por elkonduki
- Ne, ne permesas. Ia boaton el Ia Jordana fluo kaj direkti gin dekstren, kie en
- Kial li ne permesas? granda malproksimo vdgis Ia dometoj de Kafarnaum.
- Por ke Ia savitoj ne agrenigu, La junulo revis, pripensante Ia vortojn de l'grizulo.
- Sed kiam mi rigardas per Ia okuloj tiun i mondon, Tiu remis kelkan tempon, poste komencis esplori Ia akvon,
neniam venas al mi agreno. eltiris Ia reton kaj gin subakvigis. La junulo helpis lin,
- En Ia ielo gi venus. kaj kiam iIi flnis sian agadon, i1i sidigis ree sur siaj
- Kial gi tie venus kaj tie ne? lokoj. La maljunulo malrapide movis Ia remilon, di-
ar tie vi havos Ia tutkomprenon. rektante Ia boaton al Kafarnaum, Heleco luna kusigis
Kio estas tutkompreno? sur Ia akvoj kaj farigis iam pti bele sur Ia tero kaj
Tio signifas, ke vi vidos Ia tutan vantecon de l'mondo. sur Ia ielo.

68 69
 Tiam ekmovigis ree Ia junula animo kaj li komencis
Ia grizulon demandadi:
- u nia instruisto estas forta?
- Estas forta kaj nevenkebla.
- Do kial lin ne iuj obeas?
ar Ia homoj estas obstinaj.
- u nia instruisto faras miraklojn?
- Jes, li faras ilin.
- Do se li volus, li povus dispecigi Ia rokojn?
- Li povus tion fari per unu rigardo.
- Kial do li ne dispecigos tiujn obstinajn homojn?
- ar li kompatas ilin.
Kaj kial li ne angos iliajn korojn?
ar li Ias as al ili liberan volon.
u nia instruisto estos rego?
Li ja diris, ke lia regno ne estas de tiu i mondo.
Estus pli bone, se li vo1us esti rego. Li povus
pli facile proklami sin rego kaj rakonti Evangelion.
- Li velas montri, ke oni ne bezonas esti rego kaj
povas fari Ia samon.
- Do li efektive estas potenca?
- La rego] estas malfortaj kompare kun li.
- Kaj u Ia rego] povus lin kapti?
- Ili ne farus tion.
- Kaj se postulus tion de ili malbonaj homoj?
- Ili ne kuragas tui lin.
- Tamen ili mortigadis Ia profetojn.
La grizulo eksilentis kaj meditis, eltirinte Ia rernilon
e1 Ia akvo. La jU11u10 diris post momento:
- Kal wi ne respondas al mi?
La maljuna homo diris ~er mallaita voo:
- Mi malgojas ...
- Kial, vi malgojas?
70
- Car mi vidas, ke ili povus lin kapti. Sed tiam
ni defendus lin kaj liberigus.
- Pro kio? Li ja povus fari miraklon kaj mortigi
ilin iujn?
La ma1junulo mallevis Ia kapon kaj malgranda rideto
ekvagis sur lia] tipoj. Baldai tamen Ia rideto malaperis
senrevene kaj Ia frunto faldigis per miloblaj sulkoj. Zorgo
ia sidis sur gi kaj nubigis Ia vizagon, Dubo speguligis
en Ia okuloj, kiuj rigardis Ia akvojn. Kaj ajnis aI Ia
maljunulo, ke en sia mizero li forgesis pri Ia arango]
de tiu i mondo, pri giaj potenculoj skribantaj Ia Iegojn,
Starigis anta lia memoro diversaj momentoj el Ia lasta
jaro kaj tiu instruisto ekajnis al li esti estajo malforta,
kiu intencas batalon senvenkan, kiu levas Ia manon
kontra fortoj nedetrueblaj, kaj kiu povas konduki ilin
al pereo. Ili pereos kun li, ar ili lin amas kaj al ti
kredas. Sed kio el gi rezultos? u tio angos Ia mondon?
Li, maljunulo, vivis ja pli longe 01 Ia instruisto; kaj
kvankam li ne estis tie1 1erta en Ia sciencoj kie1 tiu,
tamen li konis Ia vivon, ar gi sur lia frunto skribis
instruon, kiu estas maldola, sed vera. La juna instru-
isto ne konis Ia montrilojn de tia instruo, vagis de urbo
al urbo kaj predikis. Sed u Ia instruisto vivis tiom,
kiom li, kaj u spertis tiom, kiom li spertis!
Kaj Ia timo plenigis Ia simpIuIan koron de l'maIjuna
homo. Jes, li timis tion, kio okazads kaj kio estis okaz-
onta, Kvankam iam pli multenombraj amasoj sekvis
Ia instruiston kaj adoris lin. Sed lia parolo estis nesn-
gardema, provokanta. Li riprois Ia potenculojn kaj estr-
antojn, kaj ili iam pli kontra li ekscitigis. Kia1 li ne
bridas sian incitemon? Kia1 li provokas Ia potencuIojn?
La mondo estas mondo. Kiom iam estis da ma1justajoj I
Kiu havas armilon, uzas gin. Kaj tiu buo de senku1paj
71
infanoj, arangita de Ia tetrarko P Kaj tiu masmortigo de dlradis. Kio do estas Ia instruisto kompare kun Ia po-
galileoj, farita de Ia Landestro? Kaj tiuj justulo] ton- tencaj riuloj, kompare kun Ia tetrarko, Landestro, rego],
mortigitaj de Ia incitita popolo? Kiom da profetoj falis ha, kompare kun Ia imperiestro de I'Romanoj!
pro Ia kolero de Ia doktoroj de l'Skribo? Kiom da ili, Li esis kompreni sian majstronl
kvezaIurno]n, estingis Ia efurbaj riuloj, kiam por i1i Kaj tiam Ia infana penso kaj Ia penso de l'rnaljunulo
tiu lumo farigis neoportuna? Kaj Ia instruisto estas renkontis sin e Ia muro de unu kaj Ia sarna problerno
malria, simpla kaj migranta. Kaj Ia popolamaso] pro - ideo de Ia forto. l1i amba ne povis kompreni Ia
ia ajn kazo diskuros kaj forlasos lin. Kiu lli estas, ke majstron, kvankam iu pro tute diversaj kazoj, Elirinte
li tian verkegon entreprenas kaj gian finon ne vidas! el du diversaj ekstremoj de l'penso, i1i kunvenis dum-
Tiel pensis Ia maljunulo, kaj Ia infano pripensis ali- voje: i1i ne komprenis, de kio povas dependi Ia potenco,
maniere. Li songs en sia animo senkulpa, ke Ia in- pri kiu oni konstante adis kaj parolis, kaj al kiu oni
struisto komprenos Ia bezonon farigi rego, ke li kolektos kredis, sed kiu ne estis elprovita. Li kuracis, sanigis
armeon, konkeros Ia landon kaj sian regadon enkondukos. - tion saman faras anka Ia soristoj kaj aguristoj. Li
Li enrajdos al Jerusalaim sur blanka evalo, ordonos faris tion pli bone 01 il, pl rapide, tio estas veral Sed
treni Ia malbonulojn en malliberejon kaj tie estos ilin kiel de tio veni al Ia venko de Ia rego], riuloj kaj
instruanta, gis i1i ekkredos, kaj tiam li mem distranos farizeoj! Se li etendos kontra ili Ia manojn, u i1i ne
Ia ligilojn kaj alpremos ilin al sia koro kaj pardo nos ilian starigus militistaronkun hrtgmta] lancoj? .. Kaj kio
obstinecon. Poste li komencos militon kontra Ia regoj plue? Kio plue? . . Kie forto lia? Kie Ia antadiritai
de l'tuta mondo, venkos ilin kaj katenitajn venigos kaj forto kaj triumfo?
tiel longe al ili predikos, gis ili ekkredos al li, kaj tiam Tiel ili revis sur Ia akvoj de 1'lago, kiu estis kovrita
li anka distranos iliajn katenojn kaj alpremos aI si. Tio per luna heleco kaj briletis kvaza malproksimo ensorita.
estos bela tago I La popolo estos promenanta tra Ia Subite Ia junulo komencis diligente rigardi anta si
lando kun palmo] kaj lilioj, kantante je lia gloro ... kaj timtremi. Li turnis sin unu- kaj duafoje al Ia griz-
Sed Ia imago infana, flugante kel birdo en Ia vastajoj ulo, gis kiam tiu ekdemandis:
de I'penso, renkontis Ia vortojn de I'maljunulo, kiu diris, - Kio al vi estas, infano?
ke Ia instruisto ne velas esti rego. Li e akcentis tion, La junulo tremis, etendis Ia manon kaj ekmurmuris
kiam li certigis, ke Ia instruisto farante tion, kion li faras per paligintaj lipoj:
ne estante rego, estas multe pli potenca. Tio ne povis - Sajnas al mi, ke ia aperajo portas sin super Ia
tamen akordigi en Ia kapo junula kun Ia entaaj bildoj. akvoj.
Sajnis al li, ke Ia instruisto ne vidas fortojn, konduk- l1i amba komencis rigardi en Ia montrita direkto.
antajn aI Ia celo, Li farigis malgoja, ke tiel prudenta La junulo ekmurmuris post momento:
instruisto tamen ne komprenas tiel simplajn aferojn. - Kvaza ia bela kaj granda figuro proksimigas sur
Li ne imagis tiun ordon sur Ia mondo, kiun oni anta- Ia akvoj ...
72 73
 Kaj li ektremis, ar li komencis vidi pli klare.
En longa, blanka vesto, kun Ia kapo maIlevita aI Ia
brusto, iris viro, simila ai fantomo kaj Ia lunbrilo lumigis ESPERANTO-
lajn barojn. La dekstran manon li tenis sur Ia brusto,
kaj per Ia piedoj li tuetis Ia akvojn, glatigitajn kaj
LITERATURO
argentumitajn per Ia koloriganta brilo.
La maljunulo almetis Ia manplaton al' Ia frunto, mal-
fermis Ia mirigitan buon kaj rigardis. Sur lia vzago
vidigis necerteco. Subite ekregis Iin timo. Li saltis
el sia loko, ekpladis per Ia manoj kaj eligis maIlongan
ekkrion. La junulo turnis aI li sian timigitan vzagon
kaj ekflustris:
- u tiu stranga figuro ne estas simila aI nia in-
struisto?
Kaj en tiu momento ekbrilis en lia kape Ia penso,
ke tie eble efektive tiu instruisto paas sur Ia akvoj.
Kiel li tion faras, ke Ia ondoj sub li ne disgas kaj ne
englutas Iin? Kian forton li posedas, ke li tiel iras
trankvile sur Ia movigema akvosuprajo?
La infano turnis sin unufoje ankorai aI Ia maljunulo
kaj demandis Iin per timigitaj okuloj, Sed en tiu mo-
mento Ia maljunulo falis genuen sur Ia tabulo] de I'boato
kaj el lia buo eligis murmuro de I'vizia eksctigc:
- Instruisto I Majstro! .
La infano turnis sin unufoje ankora alIa boatorando
kaj klinigis antaen, Li rigardis kun timo kaj mirego
Ia lagon kovritan per Ia lumo.
Kaj tiu figuro pasis ankora momenton sur Ia ondo],
gis kiam fine gi disfluis en malproksimo meze de
Ia luna beleco.
 H. A. LUYKEN, F.B.E.A. JEAN FORGE

ABISMOj
Stranga Heredajo 1923.
Romano
150 pagoj.
originale verkita
Brourita kaj bindita
Romano originale verk.ita
1922. 320 patoj. Brourita kaj bindita efaj personoj de Ia romano:
Ernesto Musko, bienposedanto en Karlovo
Halino Borki, filino de najbara bienposedanto en Nivi
La romano estas plena de okazintajoj, allogajoj, Mateo Ardo, artpentristo
plena de sensaciajoj I
Gla enhavo kondukas Ia leganton tra Ia tuta Eropo kaj Zonjo Biringo, lia fianino
Ameriko, pritraktas religiajn kaj socialajn demandojn,
pacifismon, naciisrnon; komercsrajn,
artistajn demandojn, okultismon
teknikajn taj
kaj spiritismon.
*
La romano "Abismoj" estas unika en Ia gisnuna Espe-
La tuton lrkaas arma amo-rakonto ; gin trafluas ranto-Iiteraturo. Gi estas Ia unua provo sekvlla modernan
glorigo de Ia Esperanto-movado kun muItaj aludoj direkton de Ia hodiaia nacilingva romano. Ne nur Ia
aI gia eminentularo. La heroo de Ia romano estas
enhavo, sed ankau Ia stilo konformgas aI Ia nova direkto
juna anglo, naturdotita per sugestiaj forro], li estas
perfekta parolanto, konvinkita kaj eminenta Esper- kaj altiros jam per tio ies atenton.
antisto kaj - flnfine - naskita detektivo kun iu] LI supraj personoj mem rakontas Ia romanon apitron
talentoj de lu Sherlock Holmes. post apitro aIternante en harmonia sinsekvo kaj tama-
Nenio, neniu kontrastaras lin, ion li majstras niere karakterizas sin mem.
per Ia forto de sia homamo. La romano entuzias- La nepre internada enhavo, kiun vivigas interalie
migas Ia leganton per majstre pentritaj vojagrakontoj, stranga kaj ekscitita pensmaniero de ebriulo, ravaj songo]
per aventura] kaj detektivaj okazintajoj; gi prezen-
de gloravida pentristo kj amsoifa knabino kaj Ianovela
tas krom tio multvalorajn kaj instigajn pensojn.
Entute: Vera esperantista tendencromano, valora vivoskizo, farigas interesega per Ia interna batalo inter
IIbro por iu] gesamdeano], kiu aItiras speclalan malnova amo kaj alia ekflamanta en Ia koro de brava viro.
intereson pro sia modela kaj flua stilo. Dum i tiu batalo, kiu pase akrigas kaj katastrofe finigas,
Ia leganto mem estas kunlrata en Ia plej profundajn
abismojn de homaj animoj.

FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG
ESPERANTOFAKO ESPERANTOFAKO
 Dro EDlVlOND PRIVAT: INTERNACIA MONDLITERATURO

VIVO DE ZAMENHOF T a kolekto estas submetita ai Ia gvidado de Prot. Dro Joh. DIetterle,
kun portreto de D-ro L. L. Zamenhof. Ldirektoro de Ia Esperanto-Instltuto por Ia Germana RespubUko.
di enbavas nur Ia plej famajn verkoln el eluj naciajUteraturoj. dis nun aperis:
1923. 109 pago], Kartonita kaj bindita.
Speciala eldono por mez- kaj malbonvalutaj tandoj. Volumo 1:

ENliAVO: Ooethe, J. W. von: Hermano ka] Doroteo. Eposo idllil. EI la

germana originalo trad. B. Kiister. 2a, korektlta eldono. Kun antauparolo
tapitro 1: La gentoj en Litva lando. apitro VII: Homarano. de Prol. D-ro [oh, Dietterle, 192:1. 77 pagoj. Kartonlta,
11: Infano en Blallstok, VIII: Kongresaj paroladoj.
llI: Gimnaziano en Varsovio.. IX: Lingvisto. Volumo 2:
IV: Studenta] jaroj. X: Verkisto. Nlemojewskl, A.: Legendo].
EI II pola origin.lo trad, B. Kuhl.
V: Doktoro Esperanto. XI: Etika pensulo. Kun antaliparolo de Antoni Grabowski. 2a, korektita eldono. 1923.
VI: IdeaUsta profeta. XII: Homo e morto. 74 pagoj. Kartonlta.
" Jen klasiko, kiun nepre devas posedi iu Esperantisto." Volumo 3:
Por ebligi ai Ia gesamideanaro de mez- kaj malbonvalutaj Turgenev, Ivan S.: Elektltaj noveloj. EI Ia rusa originalo trad,
A. Mexin. 1923. 81 pagoj. Kartonlta,
landoj Ia akiron de i tiu, por iu Esperantisto nepre necesa
libro, ni arangis lau permeso de Ia Kuratoroj de Ia Me- Volumo 4:
moriga Kaso Bolingbroke-Mudie tiun eldonon. Gia literatura Raabe, WfIhelm: La nlgra galero. Hlstoria rakonto. EI Ia ger-
enhavo estas lavorte tute Ia sarna kiel tiu de Ia ilustrita eldono. mana orlglnalo trad, Prof. D-ro Fritz Wick,. 2a, korektlta eldono. 1922.
64 pagoj. Kartonita.
. Volumo 5:

Historio de Ia lingvo Esperanto HfIdebrand:

H. C. Mees.
EI Ia "Camera
1923. 64 pagoj.
Obscura".
Kartonlta.
Ella bOlanda orlgtnelc trad,

Deveno kaj komenco 1887-1900. Volumo 6:

1923. 2a eldono. 74 pagoj. Kartonita. Irvlng, Washington: EI Ia sklzllbro. EI I. angla orlginalo trad,
ENHAVO: H. L. Elvin, 1923. 64 pago!. Kartonita.
eapitro 1: Esperanto kaj indoeuropaj apitro VIII: La Ligo. Reforma agitado
Volumo 7:
IIngvoj. IX: .Llngvo Internacla" en
" 11: La esperanta vortaro. U psala. Chamlsso, A. de: La mlrlnda hlstorlo de Petro Schlemlhl.
" IlI: Zameohof. Deveno de Es- X F S I L'E EI Ia germana orlglnalo trad. Eag. Wlistsr. 1922. 64 patol. Kartonlla.
peranto. ,: ranca oc ~to.. 8-
IV: Apero de Ia .Unua Libro". prantlste, Volumo 8:
" V: Unuajaro LaDuaLibro." XI: La Influo de L. de Beau- Stamatov, O. P.: Nuntempaj rakonto). EI Ia bulgara orlglnalo
VI: AmerikaFilozoRaSocieto kaj front. trad. Iv, H. Krestanoff. 1922. 80 paRoj. Kartoolta .
Aldono ai Ia Dua Lbro". XII: Esperanto en Ruslando.
" VII: Nrnberg. Ensteln, .La Interna ldeo, La spirito Volumo 9:
Esperantlste." de Ia Ingvo. ~alom-Alehem. Peree.r Hebreaj rakontoj. EI Ia hebreaj orl-
" ... Prave oni postulas en Esperantaj ekzamenoj konon gloaloj trad. 1s, Mu~nik. 1923. 78 pagoj. Kartonlta,
pri Ia historio de Ia lingvo. Plej utila gi estas aI u], kiuj Volumo 10:
devas gvidi kursojn au fari paroladojn nenio pli bone Pukln, A. S.: Trl novelo). EI Ia rusa orlglnalo trad. Dvro A. Fi er,
instruas 01 historio." 1923. 67 pagoj. Kartonlta.

FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIO FERDINAND HIRT & SOHN-LEIPZIO

ESPERANTOFAKO ESPERANTO-FAKO