1\

CIUMILjARA
DE

MABEL W AGNALLS

VERKISTINO DE
I'alaco de Dangero, Miserere, Selma Ia. Soprano,
Blanche, La Virgulino de Lille Karina Donimirski k. t. p.
La Akrobato de Nia Sinjorino
La Rozujo Ciumiljara
Presigse Ia Esperanta Presejo de
Ernest Fairrnan Dow (")} ';) ~
West Newton, Mass., Usono () ~1;)
Sekvos kelkaj aliaj libroj de Ia sarna
tradukanto. ~ O? (\) \
..,
~ _ .. t.:..
~<.
LA ROZUJO
CIUMILJARA

[Prezo 35 Cendoj)

TRADUKIS

EDWARD S. PAYSON
Prezidanto Esperantista Asocio de Norda Ameriko

Prea.i.
ERNEST F. DOW
W.,t Newten, Ma., UIODO
 Antaiparolo
Dum miaj studentaj tagoj mi okaze trovis
Ia antikvan rozujon e Hildesheim. TieI mal-
proksima, tiel alimonda estis Ia biIdo de paco pro
sia serena enkadr igo inter modestaj tomboj en Ia
klastrita 'gardeno de Ia monahejo ke gi faris ne-
forgeseblan vizion inter Ia fantazioj de mia jun-
eco. La memoro de tiu nekutime trankvila Ioko
kusanta en Ia mondo de homa baraktado restas
fantome en mia animo, kaj post longa tempo
forrnigis en Ia sekvanta rakonto.
Se okaze mi povos komuniki al aliaj e mal-
grandan senton de Ia raviteco kiun tiu gardeno
donis al mi, mi konsideros min bone rekompenc-
ita.
MabeI Wagnalls.

MABEL WAGNALLS
Antaparolo por Ia Eldono Esperanta
Ciu pensemulo tenadas aI Ia vizio de ROMA
FRATECO, kaj iu normala koro, konscie a
senkonscie, volus helpi aI Ia efektivado de tia
vizio. Sajnas kvaza niaj penoj ne tute sukcesas,
tieI furioza kaj blindigita estas Ia nuntempa tu-
multo, tamen Ia atenta observanto i tie kaj tie
trovos firme enradikitajn semitajojn de Ia afero,
kiuj pli a malpli frue donos frukton.
Unu eI i tiuj, sajnas aI mi, estas Ia Iingvo Esp-
eranto, tieI bela je nomo kaj celo; Ia Iingvo intenc-
ita por unuigi Ia diversajn naciojn. Simile al tim-
ema floro floranta meze de bajonetoj, gi penas
kreski - kvankam Ia mondo estas tute flamanta.
Pro Ia jena tradukajo per kiu Sinjoro Payson
honoras mian etan rakonton, mi sentas min agra-
ble ekscitata pro Ia ideo ke eble mi anka kontri-
buis alrnena iomete aI Ia vizio FRA TECA. Mi
esperas ke Esperanto daros gis Ia alveno de Ia
tago kiam oni verdire povos gin nomi

LA LINGVO CIUMIL]ARA

MabeI Wagnalls.
 Noto
La unua parto de Ia jena rakonto, "La Rozujo
Ciumiljara," havas iom nekutiman historion. Gi
estis eldonita en populara gazeto, kaj pro sia suk-
ceso represigita en alia revuo, anka oni enkal-
kulis gin inter Ia "Plej Bonaj Rakontoj" eldonitaj
dum Ia jaro 1916.'
Poste Ia aitorino verkis Ia duan parton kaj e1
Ia tuta rakonto oni formis Ia dramon "REVELA-
TION" (Malkasado ) en kiu Ia fame konata aktor-
ino, Sinjorino Nazimova, ludis Ia rolon de ]oline,
ricevante grandan kaj unuaniman laidon.
La Tradukinto

,
~-=---~ a:G>Z~
3
,r -~
La Rozujo Ciumiljara
-- Unua Parto --
J oIine estis pozinta kie1 Bacchante. La pozado
finigis, kaj si sangis sian kostumon, decan por Ia
arbarego de Arkadio, al vesto konvena por Ia
Bois de BouIogne.
J oline estis maldika brunulino. Naturo faris
multe por si, kaj Ia kosmetikaj butikoj e Ia Rue
de Ia Paix faris ankora pli multe. Siaj rozkoloraj
fingraj ungoj konkuris pri brileco kontra Ia dek-
duo a pli multe da diamantoj kiuj sargis iajn
manojn. Si estis clelikate pudrita kaj penikita kaj
rugigita kaj parfumita. Siaj lipoj estis alloge rug-
igitaj. La sia la pli 01 unu senco estis "Ia aet-
ita ruga buso" de Ia muzo de Dawson, kvankam
Ia rugaj lipoj pri kiuj li pensis estis versajne e Ia
mamo de Ia patrino, sed Joline mem estis rugig-
inta Ia siajn.
joline, kaj Ia Jardin Mabille estis samternpuloj,
kaj en i tiu varmejo de mortigaj noktaj florajoj
si ekfloris.
Tie Granville sin trovis, estis ensorita, kaj in
transplantis en sian artIaborejon, kie si estis iam
prezentita kie1 lia modelo; kaj verdire si Iin bane
servis en tiu okupado. Si estis afabla kaj bonkora
10 LA ROZUJO CIUMILJARA 11

eta kreito - almena, la Ia opinio de Granville. "Rozujo la vojflanko! Kie estas Ia rozujo,
Si pozis horojn sen plendo. Li neniam suspektis kaj kie estas Ia vojflanko?" J oline elblovis nub-
ke furioza jaluzo kazis tiun afablecon. La penso eton da fumo kaj svingis sian dekstran piedon
ke alia virino povus teni lian rigardon, kaj eble dum gi pendis super Ia maldekstra genuo.
fine liajn korajn kordojn, kaj por tiel diri liajn Granville entuziasmigis dum li parolis pri Ia
monujajn kordojn anka, estis por Joline kon- afero. "La vojflanko ne plu ekzistas, sed Ia roz-
stanta teruro. ujo, mirinde por diri, estas ankoraii tie, kaj kresk-
. Gis nun si regis absolute, kaj pro tio si guis Ia anta. Mi tratremas pro intereso kiam ajn mi
vrvon, pensas pri gi. Tiu rozujo havas Ia agon de mil
Si estis kuanta sur kanapa sego palpante vin- jaroj, alrnena oni tiel diras. Antai tiom da jaroj,
glason, kaj samtempe si malatente observis Cran- la Ia rakonto, monaho, laca de marsado, ripozis
ville dum li laboris. sub gia ombro kaj dormis. Kiam li vekig is, Ia
"La Bacchante estas preska finita; kio sekv- Sankta Patrino aperis alli starante inter Ia rozoj.
os?" si trankvile demandis. Poste oni konstruis pregejon irkaii Ia rozujo,
kaj gi ankora staras hodia, Mi intencas iri al
"10 tre malsama," estis Ia malpreciza respondo. Ia loko kaj pentri bildon de Ia legendo.
"Kio gi estas?" si persistis, malvigle prenante "Kie estas Ia loko?" persistis J oline.
alumeton por ekbruligi cigaredon. Dum kelkaj "En Hildesheim, eta mezepoka urbeto cent
momentoj ili restis silentaj. Cranville volvia mejlojn de i tie."
cigaredon kaj sidigis sur sego, apud Ia tablo e "Bonege! tiu signifas vojagon ; kiam ni ekiros?"
sia flanko. "Mi ne estas certa ke ni iros," li trankvile re-
"Nu, se vi tre deziras scii - gi estas Madono." spondis, sed kun interna dubo.
"Madono! efektive," si parolis mokante, kaj "Sed vi bezonos modelon."
ridetis alloge. "Kian ideon vi havas pri gi? ange- "Mi ne bezonos vin por tio."
loj, kaj keruboj, kaj kara Sankta Josefo? eu vi Joline rektigis, kun brulantaj okuloj. "Kial?"
scias ke li estas mia ideo de perfekta gentilulo I" Granville estis tiel malgentila ke li ridetis kiam
Sed Granville respondis tre serioze: "Estes li respondis, "Simple ar gi estos Madono."
neniuj angelo], kaj neniu Sankta Josefo - nur J oline subite koleris, sed si estis tro saga por
rozujo la vojflanko." montri sian emocion; kontraiie, si prenis mienon
12 LA ROZU]O CI UMIL]ARA 13

agrablan kaj diris, "Tial vi opinias ke mi ne estas jetis objektojn irka Ia ambron, rompis kelkajn
taga por modelo de Madono." Tiam si lin ri- nntikvajojn, kaj preska tratranis unu el Ia
gardis, ridetante alloge. "Tio estas ar vi efektivc pcntrajoj de Granville.
neniam vidis min ludi Ia rolon de sanktulino. Eble Fine, kompreneble, si venkis, kaj tiam farigis
mi subite provos gin kaj vin mirigos." tuj tiel adorinde milda kaj amanta ke Granville
Si blovetis nubeton da fumo en liajn okulojn prcska konvinkis sin, ke si aspektas iom iela;
kaj tiam aljetis kison. "Vi ne min seias, vi opinias sufie, almena, por esti lia Madono.
ke jes, mi diras ke ne; kaj anka vi ne seias ticl Post tri semajnoj ili estis en Ia plej bona hotel o
multe pri Ia Virgulino Mario, amiko mia. De- cn Hildesheim.
prenu sian glorkronon kaj sian aron da angelo]. Granville iris tuj al Ia antikva monahejo kies
kaj si ne malsimilus aliajn virinojn. Se min iam k lastritaj muroj irkais la gardeneton kaj
irkaus grupo da solenaj sanktulinoj anstata tombejon kie kreskis Ia eta sed ie konata rozujo.
gojaj pekantoj, vi trovus vin faranta Ia signon de La pastroj montris aI li Ia pacan enfermajon; kaj
Ia krueo kiam ajn ni renkontus unu Ia alian." g'i tuj lin inspiris. Ili anka montris aI li Ia regul-
oju, kiuj plenigis lin de konsterno, ar unu el ili
Granville ridetis admire, sed restis obstina. (dum tiuj tagoj tre devige obeata) malpermesis
"Mi ne povas vin akcepti kiel modelon por mia virinajn vizitantojn. Granville deziregis fari al-
Madono.' mcna unu skizon kun sia Madono staranta inter
"Vi devos min akcepti por via modelo de via Ia branoj de Ia vera rozujo. Tio donus aI li Ia
Madono," si respondis akre, sed rapide sia ton konvenan atmosferon, Ia bezonatan inspiron kaj
sangigis. "Efektive, kara mia, mi povas aspekti ckzaltadon. Kompreneble Ia efan parton de Ia
tiel sankta kiel sankta restajo. Foje mi estis an- laboro sur Ia pentrajo li povus fari e kia ajn voj-
gelo en Ia apoteoza seeno de Fasto, kaj oni diris Ilanka anguleto kiu aspektis iom simila alIa ideo
ke mi havas pli religian kaj halelujan aspekton 01 dc Ia legendo.
iuj aliaj en Ia grupo. Vi vidas, blankaj vestoj I.a firma rifuzo permesi virinon interne de Ia
havas grandan inftuon. Ciu virino aspektas naiva pordcgoj treege aftiktis Ia artiston Granville, sed
sub blanka vualo." kiarn J oline adis pri gi si tuj sol vis Ia dilemon.
Dum du tagoj si mutigis pro kolero kaj pctis, "Alivestigu min kiel knabon. Simple prenu
tiam minaeis, kaj ploris. Si kolerigis, piedrapis, min kun vi kvaza mi estus via frato. Ni alvenos
14 LA ROZU]O
per kaleo, kaj se Ia pordisto ne havas pli lertajn
okulojn 01 iuj pufaj maljunaj monahoj kiujn mi
iam vidis, li ne donos ai mi duan ekrigardon, se mi
portas pantalonon. Kiam ni estos en Ia gardeno,
se Ia loko estos vaka, mi povqs demeti mian vest-
on kaj rapide envolvi Ia madonajn vestojn irka
min."
Sed ne estis certe ke ili povos esti solaj en Ia
gardeno. Granville esploris pri tio kaj oni cert-
igis ai li, ke de Ia dekdua horo gis Ia tria Ia mona-
hoj estas iam en Ia mangejo a en Ia kapelo.
Ankora li hezitis, sed Joline estis sentima kaj
impulserna.
"E se ili trovos nin - kio okazos? Ili ne povos
nin mangi. Estas Ia tempo de granda fasto, ili
mangas nur fison. Venu - ne timu."
Li cedis ai ia instigo kaj io kontentigis ilin.
La pordisto estis dormema maljuna monaho, kaj
donis nur malviglan kapklinon alia viveca junulo
kiu rapidis anta Granville en Ia gardenon.
Kiam ili estis solaj en tiu sunplena gardeno,
J oline rapide sin vestis per Ia bluaj kaj blankaj
roboj de madono. Kun siaj brunaj frizitaj haroj
neligitaj kaj falantaj irka siajn sultrojn, kaj
konvena simpleco de esprimo zorge surmetita, si
aspektis tre simila aI Ia Sankta Virgulino. Gran-
ville sin pozis apud Ia fama rozujo, kiu estis al-
fiksita aI Ia tura muro; unu mano kusis sur
brano. Post kelkaj provoj Granville fine arangis
kontentigan pozon.
CIUMIL]ARA 15
"Tie, kie Ia peceto estas rompi ta el Ia muro-
tenu vian manon tie-tiel."
J oline estis bona modelo; si povis teni pozon
dum tre longa tempo. Granville laboris rapide
kaj Ia skizo progresis kontentige. La ideo gojigis
kaj inspiris lin. Radioj de sunlumo makule heligis
ian robon, Ia paco de Ia loko ajnis reflektita
sur ia vizago. Joline estis bela, nenia dubo pri
tio, kaj si staris tiel senmove ke birdeto venis kaj
kantis sur Ia braneto kiun si tuis, kvankam Ia
braneto estis nuda de burgono kaj folio, griza,
kaj malgrasega pro plenago.
Joline kaj Ia birdo estis junaj, sed io alia estis
maljuna: Ia tomboj de Ia piaj fratoj dormantaj
sub Ia ombroj de Ia muroj kie ili vivis, Ia klas-
tritaj koridoroj kiuj irkais Ia etan gardenon, Ia
dikkorpa kvadrata turo, kaj Ia rozujo-ili estis
kunuloj de centjaroj. La paco kaj trankvileco
estis tiel profundaj ke J oline sentis ke si devas
spiri tre kviete.
La tempo pasis, Ia skizo estis preska finita,
ankora Joline estis pozanta kiam io neatendita
okazis.
Estas malofte ke io nekutima okazas en mona-
hejo: Ia reguloj estas tiel severaj, ke oni nur be-
zonas legi ilin por scii kion iu monaho estas
faranta je iu preciza horo. Kaj tial, la Ia regu-
loj, iu monaho estis en Ia mangejo-c-iu monaho
esceptante unu. Li estis Frato Agustino-tre
16 LA ROZUJO
maljuna kaj tre malsana. Li estis iom pli sana
tiun tagon, sed ankora li kusis sur Ia liteto en
sia ambreto, kaj estis malpermesite al li ellit-
igi, a e pensi pri promeno. .
Sed Frato Agustino malobeis kaj ellitigis, kaj
iris por promeni. Li havis nur unu solan deziron:
li volis unu fojon genufleksi anta Ia benita ro-
zujo anta 01 morti. Li sentis ke lia fino estas
pli proksima 01 Ia aliaj seias. Oni ne konsentis
al lia deziro sim pIe pro Ia fakto ke ili timis tro
laeigi lin.
Tial Frato Aiigustino malobeis Ia unuan fojon
de kiam li sin donis aI Ia monahejo. Dum Ia aliaj
estis en Ia mangejo, tiu malforta, pala kaj mal-
juna monaho sanceligis de sia liteto, kaj, palpante
sian vojon la Ia tonaj muroj, li forlasis sian
elon, kaj malrapide rampis rnalsupren la va-
kanta arkaja koridoro al Ia familiara aerplena
gardeno. Frato Aiigustino lametadis kiel eble
plej rapide, gis kiam li venis aI Ia tri stonaj
stupoj kiuj kondukis aI lia tre amata gardeno.
Li zorge malsupren iris, liaj eerbo kaj okuloj kaj
manoj tu te okupataj pro Ia peno.
Post momento li estis sur Ia vojeto kontra Ia
benita rozujo, kaj tie lia ekstaza rigardo sajne
trafis nenian alian vizion 01 Ia Sanktan Patrinon
.mern, en paeo kaj beleeo rigardantan ielen.
"Benita Mario, kornpatu min!" li ekkriis, fa-
lante sur genuojn en prego.
CIUMILJARA 17
J e Ia sono de Ia voo J oline malsupren rigardis,
kaj vidis, ke Ia maljuna monaho falis sveninte.
Tuj si alvokis sian kunulon Granville, kiu ra-
pidis al Ia maljunulo, kaj eertigis al si ke li anko-
ra spiras. Tiam J oline, iam praktika, proponis
tujan forkuron. La sono de malproksima sonorilo
kaj Ia alproksimigantaj vooj instigis al Granville
sekvi sian konsilon. Tuj si kasis Ia madonan kos-
tumon, arangis Ia harojn sub sia knaba apo,
ekprenis sian veston kaj rapide foriris.
Pri Frato Agustino, liaj kunmonahoj trovis
lin ankora senkonseia. La monahoj lin alportis
aI lia Iiteto, kaj zorge flegis kaj observis Iin. Fru-
matene Ia amata maljunulo spiris sian Iastan
spiron, sed nur post kiam li sufice resanigis por
diri aI ili pri sia vizio en Ia gardeno. Estis gIoro
sur Ia vizago de Ia maljuna rnonaho, kaj gIoro
kvaza de Ciclo en Ia tono de lia voo, dum li
parolis pri Ia belega Mario aperinta aI li inter Ia
branoj de Ia sankta rozujo. "ei flores Ia nunan
printempon-atentu bone miajn vortojn, Ia sank-
ta rozujo floros."
TieI parolis Frato Agustino per sia fina spiro,
kaj kun Ia roso de morto sur sia frunto.
Kompreneble, J oIine-gaja, viveea, frivola, sen-
gena Joline-ne seiis ke Ia malforta, maljuna
monaho estis mortanta. Si sentis profunde, ta-
men, Ia fakton ke li genufleksis e siaj piedoj kaj
imagis ke si estas Ia vera Madono; kaj granda
18 LA ROZU]O
estis Ia gajeeo kiun si sentis pri gi. Dum Ia
veturado al Ia hotel o, kaj dum Ia tuta vespero,
gi estis Ia perioda temo de ia parolado.
"Kaj vi diris ke mi ne povos aspekti simiIa
al Madono! Kiam vi trovos alian modelon por Ia
Sankta Patrino kiu aspektas tiel malfalsa, ke oni
opinias ke si estas Ia vera Sinjorino, mi eksigos-c-
kaj jen io. Benita Mario-tio estas Ia nomo
kiun li donis al mi."
"Joline, mi petas, esigu vian nerespekteeon I"
grumblis Granville. Sed juna Delila rekte de -Ia
PIace de l'Opera ne estis facile devigata.
"AI vi mem mankas respektego," si respondis
gaje, jetante peeeton da pano al li : ili estis sidan-
taj e eta tablo anta Ia hotelo. "Kial vi ne res-
pektegas Ia atestadon de Ia maljuna monaho?
Se pastro de Ia Pregejo, kiu havas Ia agon de
preska eent jaroj, ne seias Ia aspekton de Ma-
dono, kiu povas?"
Granville restis en Hildesheim dum du mona-
toj, laborante je sia grandioza pentrajo.
En Ia monato junio ree okazis en Ia monahejo
io ne esprimita inter Ia reguloj : Ia profetajo de
Ia maIjuna monaho efektivigs, La rozujo floris
denove post multaj jaroj. Oni tuj rilatigis i
tiun mirindajon kun Ia vizio de Ia maljunulo pri
Ia Virgulino Mario, kaj Ia famo rapide disvastigis.
La homoj arnasigis sur Ia placo, pregante, mire-
gante, diskutante, kaj balda tieI lauta estis Ia
CIUMIL]ARA 19
aklamo, kaj tiel intensa Ia deziro, ke antikvaj
regulo] devis malstreigi. Oni malfermis Ia por-
degojn de Ia monahejo aI virinoj, same kiel aI
viroj kiuj venis por adori Ia miraklan rozujon en
kiu estis starinta Mario Ia Virgulina Patrino, Re-
gino de Cielo.
Balda Granville kaj J oIine adis Ia novajon,
kaj granda estis Ia gajeeo kiun gi okazigis. Dum
du tagoj Joline ridis kaj ercis pro Ia "erara mi-
raklo." Cu iam antae verva nescianta eta Iabo-
rema modelo elfaris tian grandegan sercon por
anaro de enmurigitaj murmurantaj monahoj?
Sed, bedarinde, Ia serco estis enrnurigita same
kiel Ia monahoj : neniu eseeptinte Granville sciis
pri gi. La sia opinio, tiu fakto multe malheligis
gian brilecon. Si fine sukcesis en sia peno kasi
tiun impulson per sajno de virto: si certigis al si
ke ne estas juste permesi al Ia monahejo subteni
tian mensogon. Si kredis ke estas sia devo, tiel
si diris aI Granville, fari kompletan konfeson al
iu, kiu havas atoritaton, a kiu konsentos sin
adi. Granville vidis nenian meriton en tiu pro-
jekto. Ili interparolis pri Ia afero, kaj uzis vor-
tojn ne preeize varmegajn, sed iom pli 01 varme-
tajn.
La argumento neniel angis Ia planon de J oIine.
Si sin vestis per roboj de konfesonto, fermegis
Ia pordon, kaj eliris. Si alvokis fiakron, eniris
gin, kaj anka fermegis gian pordon, por ke
20 LA ROZUJO
Granville povu adi tra Ia malfermita fenestro.
Tiam si guadis Ia bruon de sia veturilo dum gi
klakadis la Ia strato.
Balda si alvenis ai Ia fronto de Ia masiva ka-
tedralo kiu kuntuigis kun Ia monahejo. Enirante
Ia sanktejon, si informis Ia senspiran, flustrantan
monahon, kiu gardis Ia pordegon, ke si deziras
fari konfeson anta Ia prioro mem. La gardisto
di ris kun spirantaj tonoj, ke tiu efpastro neniam
askultas Ia konfesojn de eksteruloj.
Post kiam li, spiregante, respondis pluajn de-
mandojn, si lin tentis per granda donaco, ke li
portu sendajon al Ia prioro. Oni devos diri ai li
ke Ia konfeso kiun si volas diri ri latas ai Ia
sankta rozujo, kaj estas tiel gravega, ke si kredas,
Ice e Lia Sankteco en Romo ne opinius gin
malinda de sia atento.
J oline, vi vidas, estis ankora en sia aroganta
humoro.
Longe estis for Ia maljuna monaho. Joline sidis
sur pregeja benko kaj atendis. Siaj pensoj vag-
adis malproksimen kaj proksimen dum si sidis tie
'3enmove - nur atendante.
Estis multaj jaroj de kiam Joline vidis altan
altaron kaj sanktajn kandelojn. Kiam ajn antae
si vizitis pregejon, tio okazis je festotago, kiam
amasego maltrankviligis Ia senton de paco. Ho-
dia, tamen, si estis preska sola en Ia sankta
malhe1eco de Ia loko - vastega kaj dormema
CIUMILJARA 21
pro incenso, kaj kun mistikaj koloraj de Ia ture
altegaj fenestroj ..
Joline sidis senmove, kaj atendis.
Estis pentrajo super Ia altaro: estis kandeloj
sub gi kaj krono supre. Ci estis pentrajo de Ia
Virgulino Mario. J oline sin demandis kiel aspek-
tos Ia bildo de Granville super Ia altaro; antae
si ne pensis pri gi en alia loko 01 muzeo, Si de-
mandis sin pri Ia modelo, kiu si estis, si kiu pozis
por i tiu malnova pentrajo - tiel alte kaj ame
konservita, kaj metita tien por adorado.
Multe siaj pensoj vagadis dum si sidis tute sen-
mova kaj atendis!
Maljunulino eniris el Ia vestiblo, lametadis
la Ia flanka navo, faris Ia signon de Ia kruco
dum si staris anta Ia altaro, kaj tiam trankvile
genufleksis por pregi. Iafoje eta sonoriIo sonoris
en Ia maIproksimeco. Nenion alian adis Joline
dum si sidis tie tute senmova kaj atendis.
Denove Joline rigardis Ia Madonon super Ia
kande1oj. Si pensis u ne estus strange se dum
Ia venontaj jaroj si, ankaii, en orita kadro, ornam-
us altaran nion kie genufleksantaj petegantaj
vidus sin, kaj kIinantaj pastroj svingus incenson
antai si, dum si rigardus maIsupren de supre,
trankviIe pozante kieI Ia Patrino de Dia.
\,
22 LA ROZUJO
10 simila al malvarrnigo pasis tra ia korpo. La
okuloj de Joline fikse rigardis Ia altaron dum si
sidis tie tieI senmova kaj atendis.
10 simila al sankta timo rampis sur sino Subite
Joline sentis ke, se oni iam levos sian pentritajon
al tiu sankta Ioko, Ia mokado de tio trapikos ian
koron, e kvankam si estos kuanta en sia tombo.
Dum sin ankoraii strange afektis tiu penso,
mano tusis sian sultron. De Ia pordo gestis Ia
mallate pasanta pastro, ke si Iin sekvu. La prio-
ro konsentis sin akcepti.
Oni kondukis sin kvazaii en songo sub soIenaj
arkajoj, tra ehantaj koridoroj, preter pregantaj
monahoj, nudpiedaj kaj severegaj, maIsupren Ia
stonaj stupoj, preter pezaj pordegoj-jarojn kaj
jarojn for, sajnis al si, de Ia brua mondo de Ia
sentoj; Ia mondo de kantado kaj vino kaj serco
kiun si iam antae sciis. Sunbrilo fluis tra Ia
multkolona klastro, sed gi sajnis ne plu Ia sun-
brilo de tero, sed prefere Ia brilega Iumo de iu
alia sfero.
Pezega pordo en Ia dika :tona muro staris
malriglita, kaj oni kondukis sin en Ia enirejon de
Ia monahejo.
Kvankam Ia efa pordo estis tieI malloga, aliaj
pordoj de Ia malalta stona ambro estis malfer-
mitaj, anka estis plumbitaj fenestroj, kiuj mon-
tris ekvidon al Ia gardeno. Apud alta pupitro sur
CIUMILJARA 23
kiu kusis grandega malfermita Iibro staris griz-
barba monaho, vestita per bruna robo Iigita de
nuro.
La gvidisto forlasis Ia ambron kaj fermis Ia
pordon post si.
La maljunulo sin turnis al si; neniam dum sia
vivo si vidis tiajn iopotencajn, iosagecajn, kaj
afablajn okulojn; neniam antae si vidis vizagcn
kiu tiel profunde sin impresis per sia aspekto de
plaeco, bonvolo kaj paco.
"Kio estas tio, kion vi deziras diri al mi, filino?"
"Filino!" neniu iam antae tiel sin nomis; si
havis nenian memoron pri siaj gepatroj. "Filino !"
J oline nek movigis, nek parolis.
"u via peko estas tiel granda ke vi ne povas
doni aI gi vortojn?"
"Jes," Ia vorto elvenis el siaj lipoj, kvankam si
ne havis konscian intencon diri tiun vorton. Ois
nun si neniam pensis ke sia frivola malobeo al Ia
reguloj de Ia monahejo estas peko. Kaj neniam
si e suspektis, ke ia propra voo povas soni
tiel stranga kaj malreala kie1 gi sonis en tiu
resonanta ambro. Sajnis kvaza alia persono
estas parolanta por si.
La rnaljunulo gestis al tripieda benketo; tamen
li ankora staris.
"Kian pekon vi povas havi por rakonti en
rilato al nia sankta rozujo?" Li faris signon de
kruco je Ia aludo aI Ia rozujo.
24 LA ROZUJO
Joline ne antae sciis Ia grandan respektegon
kiun oni havis por tiu rozujo. Sed si subite forti-
gis sin por ke si povu plenumi sian celon, kvan-
kam sia propra voo sin timigis.
"ei rilatas al Ia vizio de Frato Agustino. Li
ne vidis Ia Sanktan Madonon. Estis mi, kiu
staris inter Ia branoj."
La sola signo de agitado, kiun Ia bona prioro
montris, estis impulsa ekpremado de Ia kruco kiu
pendis e lia flanko.
"Cion diru aI mi," li ordonis trankvile.
Si obeis, kaj rakontis aI li pri iuj faktoj, sed
ne kun Ia guado kiun si antae atendis de Ia mal-
kasado, Cio estis tre solena kaj preska doIoriga.
Kiam ia rakonto finigis, Ia maIjuna prioro mal-
rapide sin turnis, kun klinita kapo, kaj ankora
tenante Ia krucon.
"Mi devas konsideri i tiun 'aferon en soIeco.
Restu i tie. Mi revenos post duono da horo,"
li diris, kaj kviete forlasis Ia ambron.
Dum li estis for, si en imago vidis Ia maljunan
monahon en soleca ambro, kaj preganta ; paro-
lanta kun Dio, kieI li kredis; konsuItanta kun Ia
Ciopova-pri si! Si rememo ris fojon-e-anta eo-
noj, sajnis aI si-kiam tiu penso estus amuzinta
sin ; si estus ercinta pri gi, kaj apartiginta Ia
rugigitajn Iipojn en malrespektema rido.
CIUMILJARA 25
Sed ne-si sin korektis-neniam en sia plej
frivola humoro si estus povinta ri di je Ia penso
pri i tiu bonkora maljuna pastro, se si estus
vidinta Iian miIdan ekrigardon, kaj adinta Iiajn
dolajn tonojn.
En lia sereneco estis potenco kiu nepre kazus
ke Ia pIej sercema filino de gojo pazu kaj de-
mandu aI si u ne estas ja ebIe ke ia dia respondo
alvenos de Ia prego de tia sankta viro. Kaj tion
J oline aI si demandis. .'
Si ne devis Iongan tempon atendi. Mallate Ia
pordo malermigis kaj Ia pastro reaperis. Li sin
pensme rigardis dum momento, Iiaj mirindaj
maIjunaj okuIoj iovidantaj en ilia ameco. Li
ankora tenis Ia krucon per amba manoj e sia
brusto.
Joline levigis je lia eniro, kaj klinis Ia kapon.
Tiom da respektego venis aI si, kaj si povus ja
klini Ia kapon aI Ia vortoj kiujn diris tiu inspirita
viro. Malrapide kaj deIikate li alparolis sino
"Mia infano, mi ne vin kuIpigas pri grava peko
ar vi eniris Ia gardenon per artifiko; vi estis sen-
pripensa kaj ne sciis pri gia sankteco. Kaj mi ne
opinias ke mensogo estas efektive subtenita de
" nia pretendo, ke okazis miraklo."
Dum keIkaj momentoj li ne paroIis, estis kva-
za li enprofundigis en meditadon, tiam li diris:
"Nia benita Frato Agustino havis vizion de Ia
VirguIino e nia sankta rozujo. Vi estis staranta

26 LA ROZUJO
tie, tio estas vera, sed Iiaj mortantaj okuloj eble
vidis ion pli 01ni seias. Mi ne dirus i tion anta
Ia mondo - eble oni malkomprenus gin - sed mi
vere kredas ke estas e1ektitaj momentoj kiam Ia
spirito de Ia Sankta Patrino elrigardas tra Ia
okuloj de bona virino."
JoIine ekspiregis kaj anceligis kvazai batita.
Sia brusto sveletis pro fortega emoeio dum si
apogis sin alIa muro por subteno.
La maljuna monaho sajnigis ke li ne rimarkis
sian agitadon, sed dairigis siajn kvietegajn vor-
tojn. . prenas: Mi-mi-mi
"Dio pardonu min se mi estas parolanta mal-
prave, sed mi sentas, ke estas vere, ke en ia mis-
tera maniero, dum unu mallonga momento, Ia
spirito de Ia Sankta Patrino brilis tra viaj okuloj
dum vi staris tie inter Ia branoj de Ia rozujo,
kiun si estis beninta. Se ne, kial vi supozas ke gi
floris Ia nunan jaron? Venu kun mi, mia infano:
Mi montros al vi Ia pruvojn de sia vizitado."
Li turnigis kaj iris Ia Ia vojo kiu kondukis tra
Ia malfermita pordo en Ia largan klaistron kiu
Iimigis Ia gardenon. Joline, interne genita kaj
turmentita pro nekutimaj timoj kaj mirado,
sekvis silente.
"Estas nur unu floro nun. Ni havis tri, sed-
vi vidos."
La bonkora kondukanto maIsupren iris Ia mIte
uzitajn tupojn, kaj eniris Ia enfermejon de tom-
boj kaj rozoj.
CIUMILJARA 27
J oIine ekrigardis al Ia rozujo kaj ekvidis gian
unu blankan floron. Ekkrio de mirego venis e1
iaj Iipoj. Si rapidegis pli proksimen, kaj ree ri-
gardis. Tiu floro estis kontrai Ia muro sur Ia
brano precize kie Ia peceto estis rompita eI Ia
muro, guste kie si estis metinta sian manon!
"Benita Mario, kompatu min!" Ci tiuj vortoj,
Ia identaj vortoj parolitaj de Frato Aigustino,
venis eI siaj propraj Iipoj; kaj post momento
estis virino sur genuoj en tiu gardeno, Magdaleno
kun Iarme maIsekaj okuloj.
"Sed, afabla patro," si plorgernis, "vi ne korn-
estas-malbona virino. Mi
-estas pekintino."
Cu Ia bona pastro estis surprizata ai konster-
nata? Tute ne: li ajnis serena kaj respondis kun
Ia samaj ebenaj, trankvilaj tonoj:
"Ni estas iuj pekantoj, mia bona filino" (anko-
ra li nomis sin "bona"] ree Iarmoj fluis eI siaj
plorantaj okuloj kaj maIsekigis Iian manon, kiun
si ekprenis kiam li etendis gin aI si en benado),
"sed kiom ajn vi estas povinta peki, mi bone seias
ke dum unu hela momento, almenai, vi estis
bona kaj kun pura koro. Kiam vi staris sub Ia
branoj de tiu sankta arbeto, viaj pensoj estis
kristale klaraj kaj purigitaj de iu malbona in-
teneo a penso. Cu tio ne estas vera? Rememoru
viajn pensojn dum vi tie staris: u ili ne estis
iuj gojaj kaj senkulpaj?"
28 LA ROZUJO
Malrapide J oline levis Ia kapon pro humila
konsento. Bone si rememoris Ia sunhelan horon,
siajn paeajn pensojn, kaj sian naivan gojon pri Ia
birdo kiu kantis apud ia mano. Rideto de sankta
dankemeeo lumigis sian vizagon inter siaj lar-
moj, gojo pli profunda 01 iu kiun si iam antae
sentis, venis al si kvaza gi flustris: "spiriton
gustan kreu en mi,' ar si sciis, kaj tiu pastro
seias, pri unu pura horo dum ia vivo.
"Kaj en tiu sankta momento nia benita Frato
Aigustino-Dio ripozigu lian animon !-jen li
kuas en sia tombo-" li pazis .por montri Ia
nekovritan altajeton-"en tiu sankta momento de
via vivo, li vidis Ia Madonan Gloron en viaj oku-
loj. La rozujo estas florinta guste kiel li diris.
Povas esti nenia dubo, vi vidas, ke miraklo oka-
zis."
Vere li parolis, tiu saga maljunulo, kaj bone li
seiis Ia signifon de siaj vortoj ; miraklo ja okazis.
"Pri viaj pekoj, mia infano, mi lernis de Ia Sa-
vanto Mem Ia sendajon donotan al vi. Liaj vortoj
estas, "Iru, kaj ne peku plu."
Si lente li etendis Ia manon super sian klinitan
kapon, tiam turnigis por lasi Ia gardenon. Si lin
sekvis gis Ia riglita kverka pordo, kiun li malra-
pide malfermis. Kiam si lin pasis, kun pentema,
kortuita mieno, liaj finaj vortoj sonadis vivontaj
kaj kantontaj en ia aninmo por iam.
CIUMILJARA 29
"Mi havas nenian timon pri vi, mia filino. La
Madono elektis vin por esti sia propra. Si restos
kun vi por iam."
Post momento Joline sin trovis ekster Ia kate-
dralo: nova virino-en nova mondo.
La katedralo aspektis malsama al J oline; si
estis vidinta gin preska iutage dum Ia lastaj
tri monatoj, sed jam gi sajnis simila al malfermita
pago de granda libro. Si legis interesegajn signi-
fojn en iu angulo de gia mezepoka arhitekturo,
Virino estis erpanta akvon e Ia mal nova puto;
si estis pentrinde vestita per rigida blanka apo
kaj ruga lana korsago, sed al Joline sia laboro
estis multe pli bela 01 sia aspekto; si estis oku-
pata pri utila laboro, erpante akvon por Ia soif-
antaj, por sia kuirejo, kaj por alia uzado en Ia
hejmo. Si estis bona virino, tia, kian Ia Madono
nepre amus.
Vidigis knabo kun trenigantaj paoj, portante
pezan sakon da grajno sur sia dorso: li anka
estis bona, ar li apartenis al Ia mondo de labor-
ado: li estis kvaza eta dentrado en Ia granda
socia sistemo kiu nutras Ia homojn de Ia mondo.
J oline subite ekkomprenis Ia diverseeon de Ia-
boro ie irka si en Ia tre malnovaj domoj de
tiu antikva urbeto; si vidis kaj rigardis kun res-
pektego Ia laboron bone faritan de laboristoj
longe mortintaj. La sonorilo en Ia malnova turo
super si sonoris: gi havis Ia sonon de vereeo-
30 LA ROZUJO CIUMILJARA 31

bona laboro, bone farita anta tre longe de iu Si sidig is sur renversita argveturilo apudvoja.
faristo de sonoriloj. AI Joline Ia tu ta mondo Si ne povis kompreni sian trankvilecon, kontrae
sajnis plenega de bona Iaboro, kaj bonaj homoj; si sentis ke si guas i tiun malsagajon. Ha! si
nur si estis malbona-kaj senokupata. havis kialon! Si sciis ke en si ekzistas mokanta,
Ankora si staris e Ia pordo de Ia katedralo, ribelema spirito, kiu rigardas Ia tutan aferon kie1
sur Ia vojo aI sia hotelo, kiam si ekmemoris ke "malsagajon."
ia fiakro atendas in guste kie si Iasis gin anta "Vi 'ne pekos pIu' guste tieI longe kieI Ia suno
unu horo. Si eltiris sian monujon kaj pagis Ia brilas, kaj vi ne estas maIsata."
viron; si ne volis veturi. Tiam si rigardis Ia mo- Si subite grincigis Ia dentojn, kaj kunpremis
nujon; gi estis eI masita oro, kaj enhavis orajn Ia manojn.
monerojn. La objekto farigis varmega en iaj "Mi iros antaiien." Si diris gin laiite kaj tiel
manoj ; fiamo rug ig is sian vizagon ; Ia salajro de fervore ke si timigis kokinon, kiu kuregis trans
peko bruligis ian animon. Si rigardis irkaen, Ia vojon kun streita kolo kaj kirlo de polvo.
kaj post momento si faligis Ia monujon en Ia al- Si rnaris antaen, iam Iu Ia sarna direkto.
mozkeston. Si renkontis rugetan virinon kun puveturilo plena
Tiam si ekiris marsante malrapide, profunde de napoj; ties larga rideto kaj kora kapoklino
enpensema-for

--
de Ia hotelo.

Dua Parto --
I varmigis sian animon. Joline sentis sin inda de
. Ia saIu to de Ia honesta virino, kaj tratrernis
subita fiero. Si nur volis ke si mem estu puanta
pro

sargon da napoj. Si sentis Ia gojon rezultantan

En sia kapo Joline ne havis planon, nek mone- de Ia uzado de siaj muskoIoj-pusado, levado a
ron en sia poso; sed en ia koro estis memorajo trenado por ia bona ceIo.
nova kaj viva, Ia vortoj de Ia pastro--"Iru, kaj Post nelonge si vidis virinon Iavanta toIajon
ne peku plu." en korteto.
Si maris antaen kaj balda alproksimigis a) Joline staris e Ia barilo, rigardante sopireme.
Ia kampara irkaajo : Ia domoj plirnalgrandigis 10 sur Ia kuirforno verbolis. La virino kuregis
kaj farigis maloftaj, gis kiam si efektive estis en en Ia domon. Tiam Ia infano vundetis sin, kaj Ia
Ia kamparo, inter Ia maIaItaj ruge tegoIitaj do- virino revenis, kaptis Ia infanon la patrineca
metoj de Ia Hanovraj kamparanoj. maniero, riprois gin, ankorai rapidegante.
32 LA ROZU]O
Joline pasis tra Ia malalta pordego kaj alparolis
Ia virinon, timeme.
"Se mi finos Ia lavadon, u vi donos al mi
.panon?"
La virino demande rigardis J oline; kaj fine
konsentis.
"Envenu ; se vi laboros bone."
Joline eniris, preparis sian jupon, suprenturnis
Ia manikojn, kaj trempis Ia manojn en Ia sapo-
samo kun Ia guo de knabo en nagejo. La virino,
tenante Ia infanon en siaj brakoj, observis Ia fra-
linon suspekteme, sed balda konvinkigis, ke i
tiu stranga vagantino havas inklinon por porti lu-
mon al mallumaj lokoj en tiu kuvo plena de to-
lajo. J oline sentis ,en siaj brakoj Ia forton de tiu,
kiu iras antaen por batali. EItordi ian nigrecon
el Ia fortaj emizoj, kaj skui ilin gis kiam ili estas
blankaj en Ia sunbrilo, estas same kiel venki mal-
bonon. Si estis forlavanta Ia pekojn de sia propra
animo.
Malmulte pensis Ia largkoksa virino, kiu ofte
rigardis tra Ia fenestro i tiun energian, vagantan
lavistinon, ke si estas vidanta Ia regeneracion de
animo; ke Ia gutoj da svitado sur tiu blanka frun-
to estas tiel sanktaj kie1 baptaj gutoj aspergataj
de Ia manoj de pastro. . kanta krepusko,
Kiam Ia laboro finigis kaj Joline eksidis sur
benkon por ripozi, Ia virino venis al si babilante
Ia dialekton provincan pli rapide 01 Joline povis
CIUMIL]ARA 33
kornpreni. Sed si komprenis Ia bonhumoran ride-
ton, kaj anka Ia grandegan tranajon da sekala
pano kiun Ia virino donis ai si, kune kun malavara
pokalo da hejmfarita vino.
"Jen I" si ekkriis. "Vi meritas ion pli 01 pano.
Prenu i tion, kaj refresigu vin."
La virino subite eniris Ia domon alvokite de
sonoj: defalo kaj kriego.
Tial Joline, sola, mang is Ia unuan mangon dum
sia vivo kiun si honeste meritis. Malrapide si
mang'is Ia panon kaj trinketis Ia vinon. ti arigis
al si kvazaii solena rito, sia unua komunio; Ia
pano kaj vino de honesta labro kaj pura vivo.
Tie, en Ia sunbrilo, en humila proksimeco ai lav-
. kuvo, pelvo, klukanta kokino kaj legomgardeno,
Joline ricevis Ia panon kaj vinon kvazaii ili venis
aI si rekte de Ia pastro, Ia pastro de Ia sankta
rozujo,
Kiam Ia mango finigis si dankis Ia bonan viri-
non, kaj ekiris sian vojon, iarn la Ia sarna di-
rekto.
Si sentis sin pli mallaca post sia ripozado, plena
de Ia miro de nova vivo, kaj ekzaltata pro Ia me-
moro de Ia Madona mistero.
. N enia penso pri timo venis al J oline en Ia kres-
sola sur Ia efvojo kun nenia
vojagcelo, nenia lito atendanta sin kaj nenia mono
por lui liton. Si nur antaen iris gis kiam laceco
devigis in halti, e loko kiu sajnis konvena ai si.
34 LA ROZUJO CIUMILJARA 35

Malfermita stala pordo in allogis; si rigardis anta unu tago; si jamestis Iavistino kun iom da
internen; amasego da pajlo estis io, kion si povis Ierteco.
vidi. Ci estis io, kion si bezonis. Tia ladinda "Sed kien vi estas ironta? kaj kial vi estas
Iaceco posedis in ke, jetinte sin sur Ia amasegon sola?" demandis Ia edzino suspekterne.
da pajlo, si apena arigis konscia de Ia felia "Mi havis-situacion en Hildesheim-sed mi
penso pri alia stalo kie foje Ia Madono ripozis, gin forlasis." J oIine sin mirigis per sia propra flu-
kiam subite si ekdormis, plena de fido kaj kon- paroleco, kaj anka pro Ia plano kiun si formis
tento. por Ia estonteco.
Estis taglumo anta 01 Joline vekigis. Venis aI "Mi estas ironta hejmen."
siaj oreloj Ia sono de vooj. Si trovis sin irkai- "Kie estas via hejmo?"
ata de mirigita familio, patro, patrino, fratino, "En Brumatho, AIsacujo." (Si naskigis tie kaj
onklino kaj du infanoj. Joline kun vangoj ne estis edukita en infana rifugejo.)
rugigitaj, kaj haroj ne frizitaj, estis tamen bela "AIsacujo l-tio estas tre malproksima! KieI vi
virino, si duone levigis kaj ridetis bonhumore aI iros tien?"
Ia Iigriasua krude vestita grupo. "Mi intencas marsi kaj Iabori." Joline jam sta-
rigis, ekskuante Ia pajlon de sia vesto.
"KiaI vi estas i tie?" Ia viro demandis, ne "Vi devos transpasi Ia montegaron," diris Ia
malbonkore, edzo kun Ia ator itato de sagulo,
"La pordo estis malfermita kaj mi lacigis. Mi J oIine ridetis, per tio si akiris fa voron de ies
marsis de Hildesheim-kaj faris grandan lavajon koro, krom tiu de Ia straba onklino.
krom tio."
Si sentis ke si havas bonan kialon por esti "Mi ne genos min pri ili gis kiam mi aIvenos
fiera kiam si aldonis Ia Iastan frazon. Anta 01 aI ili. Tio, kio min turmentas nun, estas io por
ili povis sin interrompi, si diris : mangi." Si sin turnis alIa malafabla fralino :
"eu vi permesos ke mi Iavu tolajon por vi, a
"Mi faros lavajon por vi, se vi permesos, por frotpurigu plankon por mia matenrnango P"
pagi vin por mia pajla Iito, peco da pano kaj taso
da kafo." "N u-mi supozas ke jes," fine konsentis Ia
pIatbrusta onklino.
Si parolis kun briIo de certeco, kvaza si Iernis
ian metion. Si ne petis timeme, same kiel si petis La virinoj iris ella stalo alIa domo.
36 LA ROZU]O
La humila eta hejmo aspektis tie1 senmakula
ke Joline timis ke estas nenio por fari. Sed tio nur
pruvis ian senspertecon. Balda si vidis kvin
kuprajn kaserolojn kiuj bezonis esti poluritaj.
Anka estis du makuletoj sur unu eI Ia fenestroj,
kaj Ia kamenangulo ne estis frotlavita de hiera
nokte. AI Joline oni tuj donis i tiujn taskojn.
Si Iaboris tutkore, sed si estis tre mallerta: Ia bona
edzino facile komprenis kial si devis forlasi sian
Iastan situacion. Sed Joline Iaborgajnis meze
bonan matenmangon, kiun si avide mangis.
Kiam si estis preta por foriri, si haltis e Ia
pordo kaj kun timo petis permeson sidi sur Ia
tupo kaj teni Ia infaneton- nur dum momento.
Subite sopiro venis aI si-dezirego teni tiun in-
faneton. Li estis graseta, rugvanga, dorlotita eta
infano, kaj Joline tenis Iin firme dum momento,
kaj tiam supren rigardis aI Ia patrino kaj faris
mirigan konfeson:
"Mi havas infaneton mian propran! Li havis
proksimume i ties agon kiam mi Iin Iasis."
"Vi Iin Iasis!" ekkriis Ia mirigita patrino. "Kie ?"
"En AIsacujo. Mi nun estas ironta aI li."
"Kaj kie estas via edzo?"
Joline mallevis Ia kapon: "Mi ne scias. Mi
havas neniun."
Tuj Ia onklino ekprenis Ia infanon eI Ia brakoj
de J oIine, kaj raka voo aljetis malbenojn aI si:
Estis Ia platbrusta straba onklino kiu tieI inter-
rompis Ia konversacion.
CIUMIL]ARA 37
"Vi estas senhonta sentaigulino, vagante sola,
kaj enirante en Ia domojn de honestaj virinoj sub
Ia preteksto ke vi seras Iaboron! Nenia spaco
en i tiu regiono por tiaj kia vi."
J oline kun rugiganta vizago kaj Iarme maIse-
kaj okuloj tuj volis forkuri de Ia riproo kaj kasi
sian malhonoritan kapon; sed subite si rememoris
Ia bonkorajn vortojn de Ia pastro; li anka sciis
pri siaj pekoj! Si atendis gis kiam Ia spireganta
virino haltis por spiri, kaj tiam respondis trank-
vile:
"Mi pekis, sed Dio scias ke mi pentas. J en kiaI
mi marsas al AIsacujo."
Si Iorturnigis de Ia virino, kaj maris malgoje
irka Ia domon, la Ia vojeto al la malalta porde-
go, kiun si malfermis malrapide. Subite estis ku-
rego de piedoj malanta si, kaj voo:
"Atendu momenton."
Si sin turnis kaj vidis Ia patrinon tenanta Ia in-
faneton por fina irkapreno, kaj anka pomon
kiun Joline rapide ekprenis kvaza por pacofer-
dono. JoIine kisis Ia infanon-kaj tiam ploris lar-
mojn de sincera dankemeco, kaj subite si trovis
sin en Ia brakoj de Ia virino, irkaprenita kun
iom de Ia varmeco kaj kompato de vivdara ami-
kino. La rieco de Ia tuta mondo ne estus povinta
komforti joline kaj sin fortigi tiel multe kieI korn-
fortis sin Ia impuIsema irkaipreno de tiu humila
edzino kaj patrino.
 CIUMILJARA 39
38 LA ROZUJO

"Vi efektive kredas al mi--u ne?" si dernandis en lito. Strange estis ke neniam antae si sentis
ree kaj ree. "Mi estos bona kaj asta virino. Mi Ia patrinan sopiradon tiel forta en si. Si antae
iros al mia infano; mi laboros por li, kaj pregos opiniis ke sia devo finigis kiam si sendis monon
por li, kaj mi edukos lin por esti bona knabo. Vi al Ia fortika suigistino e kiu si Iasis Ia infaneton.
devas min kredi-mi petas, kredu al mi!" Sed jam ia tuta memo sopiris al tiu unu
"J es-jes-kompreneble, mi kredas-kaj Dio kreitajo en Ia tu ta mondo kiu estis ia propra.
vin benu," estis Ia kora respondo. Si jam havis ceIon en vivo, antae si ne sentis
Kun hezitantaj vortoj plenaj de danko, J oline tion; iu por kiu si laboros kaj kiun si povos ami.
fine devigis sin forlasi Ia bonkoran virinon, rigar- Si kaj sia filo formos etan komunecon per si
dante malantaen multfoje por saluti Ia patrinon mem-familion-tian, kian si vidis ie. Si intencis
kaj infaneton kiuj ankora restis e Ia malalta labori kaj labori, gis kiam si havos etan hejmon
pordego. tute ilian propran; tiarn si povos stari vespere en
Kaj dum si rigardis, J oline tremis pro Ia po- Ia pordkadro, kun Ia knabo e sia flanko, kiam sia
tenco de subita penso ke eble si anka, simile al laboro finigos, kaj di ri "bonan vesperon" al Ia
Patro Agustino, estas vidinta vizion de Ia Ma- pasantoj, same kiel Ia domestrinoj jam nun faris
dono! Estis facile por si kredi ke Ia spirito de aI si. Kaj si intencis diri al Ia filo pri Ia Madono,
Ia Sankta Patrino brilis tra Ia okuloj de tiu bona kaj eduki Iin pri Ia gojo de honesta laboro kaj
kampara virino kun ia infaneto e Ia malalta pura koro.
pordego, kies granda senkonscia korboneco efek- Tiel si meditis dum si maris, kaj meditado
tive egalis sanktulecon. longe konsiderita egalas pregadon, kaj seriozaj
La mondo estis tute ora aI J oline dum si vaga- prego] ofte efektiv igas,
dis antaen tiun tagon.
Post Iaboro, marsado, kaj suferado, Joline fine
Antaen si iris, iam antaen al Alsacujo, nur
alvenis al sia hejmurbo, kaj trovis sian filon. Li
haltante kiam ajn si trovis laboron por fari.
estis pli alta 01 si opiniis, sed ho, Ia gojo vidi lin
Si farigis sentima pri Ia vojo kaj pri soleco. kaj gajni lian amon!
Plej multe si amis Ia efvojon kiam Ia amikaj
Pro amo por li kaj pro amo aI Dio, Joline, dum
steloj aperis. Si lernis ilin gis fine si guis Ia fan- pasis Ia sezonoj, Iaboris frue kaj malfrue kaj dum
tazion ke si ankaii sekvas unu el ili- sian Stelon
Ia vesperoj por havigi aI si vivrimedojn. Si labo-
de Ia Oriento-kiu sin kondukos antaen kaj
antaen al Ia loko kie infaneto, sia propra, kusas

LA ROZU]O
40
ris sur Ia kampoj, kaj si Iaboris en Ia fabrikejoj. ~i
Iaboris en hejmoj, si Iavis, frotpurigis, kaj si
rastoIis, si sarkis kaj kolektis frukton. Si kudris
en malfresaeraj tajIoraj ambroj. Si tiris plug-
ilojn, jungite kun bovoj. Kun hundo si tiris lego-
mojn aI Ia urbo. Si vartis infanetojn kaj flegis
malsanulojn. Si kroetrikis salojn kaj duongan-
tojn. Si hakis lignon kaj amasigis gin. ~i boligis
sapon en grandaj feraj kaldronoj ekster Ia domo.
Si kalkoblankis barilojn. Si gardis koaksfornojn
dum Ia noktoj. ~i edukis porkojn kaj helpis bui
ilin.
Si havis gardenon anka, kaj rozojn-blankajn
rozojn si havis, nenian alian, kaj kiam ajn ili ek-
foris kaj si ilin palpis, J oline dankis al Dio ke
siaj okuloj vidis kaj siaj manoj tusis Ia Rozujon
Ciumiljaran.
Kaj ion i si estis faranta, kiam vaganta artisto
sin vidis, sin observis dum momento, kaj tiam
malfermante sian skizan skatolon, li sin alvokis:
"Bonvole restu kiel vi estas, mia bona virino.
Mi pagos al vi kvin markojn por Ia pozo."
Joline rigardis supren al li konfuzite; si san-
celigis momenton preskai venkite de malnovaj
memoroj. Siaj lipoj movig is por fari respondon
sed subite ili fermigis, kvaza por iam.
Si ne respondis, sed klare komprenis lian pro-
ponon, kaj faris tre arman pozon, kio surprizis
Ia artiston. Si fikse rigardis sian rozujon kaj estis
CIUMIL]ARA 41
balda denove, en penso kaj memoro, sur genuoj
en Ia gardeno de Ia monahejo.
La artisto havis strangajn ideojn. Kelkaj el
liaj amikoj estis certaj ke li estas lernanto de
Wiertz. Li pentris ekscentrajojn. La liaj ami-
koj oni neniam povis antadiri kion li provos.
Li rimarkis en Ia esprimo de sia vizago on,
kio interesis lin. La vizago ne estis juna a e
bela, sed trovigis tie-io-. Dum li sin vidis, ame
rigardante tiun rozujon, ideo eniris lian arteman
cerbon.
Dum tiu vespero li montris sian skizon al frata
artisto. Ili estis vagantaj tra AIsacujo, kaj loga-
dis en Brumata Hotelo.
"Kiel vi nomos gin?" dum ili rigardadis Ia
mediteman figuron de Ia skizo.
"La Madono de Ia Rozujo," estis Ia trankvila
respondo.
La pli juna viro donis krion de malpacienco.
"Kiu iam adis pri Madono tiel grandaga ?"
"Kaj kiu iam adis ke si mortis juna?" respon-
dis Ia pentristo. "Estas konvene ke si estu pen-
trita tia, kia si aspektis dum siaj maturaj jaroj,
kronita de rnalgojo. Vi rimarkos i tie, ke si ne
rigardas Ia rozojn, sed Ia dornojn. Mi kredas ke
Ia patrino de Kristo post Ia Krucumo vidis nenion
alian kiam si rigardis rozujon-vidis kaj sentis
nur Ia doIoron de Ia dornoj sur Lia frunto."

42 LA ROZU]O
Li arangis ke Joline pozu por li dum kelkaj
tagoj gis kiam Ia bildo estis preska finita. Mal-
multe li pensis ke si foje estis profesia modelo,
pozante por Bacchante kaj tuta grupo da idolanaj
diajoj; kaj si ne suspektis ke si nun pozas ree
por Madono. Sendube si estus farinta Ia signon
de Ia krueo, kaj humile rifuzinta Ia honoron, se
si seius pri Ia fakto.
La nekonata pentristo baldaii revenis al Parizo
kie li finis Ia pentrajon kun fervorega altenigo,
Post tri monatoj li havis Ia gojon kaj triumfon
vidi sian pentrajon aklamata kiel efartajo en Ia
Salono de Be1artoj.
Tiam li eksentis deziron mirigi Ia humilan ori-
ginalon de Ia bildo per invito ke si venu al Parizo
kaj vidu sin kie1 aliaj sin vidis. Ci tiu ideo allogis
lian ekscentran senton de humoro; anka plais
al ke1kaj e1 liaj amikoj, inter kiuj estis Granville,
kiu foje penis pentri similan bildon, kaj kiu tuj
proponis partopreni Ia vojagelspezojn de Ia "Ma-
dono." Do oni sendis zorge verkitan leteron al
"Sinjorino Julino Hofer." (Joline antai tre longe
forlasis sian Bulvardan nomon.)
Post unu semajno venis respondo de Ia "Ma-
dono." Inter gajegeeo, tabaka fumo kaj diboaj
sercoj oni malfermis Ia leteron kaj legis gin
late :
ClUMI LJARA 43
"Kara Sinjoro:
Kun multe da plezuro mi lernas pri Ia
sukeeso de via bildo, kaj kun granda dankem-
eco mi rieevis vian afablan inviton. Vojago en
mia vivo estos granda gojo. Sed, se mi ne estas
tro pretendema kaj malgentila, u vi permsos
al mi diri, ke mia sola deziro estas viziti, ne
Parizon, sed Ia urbon Hildesheim, por ke mi
povu genufleksi ree anta Ia Rozujo Ciumiljara.
"Mi restas, Sinjoro, via humila servantino,
kiu dankos vin, Sinjoro, kun mil prego], se vi
trovos en via povo konsenti al i tiu granda
deziro de
Julino Hofer."
Kie1 ajn granda estis Ia mirego de J oline kiarn
si ricevis Ia inviton, gi estis kiel nenio en komparo
kun Ia mirego kiun instigis ia respondo. Tia
stranga letero de kamparanino !-kaj tia stranga
peto.
Unu e1 Ia grupo tenis Ia leteron en mano al-
menaii duonon da horo ne parolante. Li stud-
adis Ia manskribon-kaj pensadis, pensadis pri
Hildesheim; pri lia aventuro tie anta jaroj; pri
Ia Rozujo, -kaj pri Ia bildo kiun li pentris tie
(terura fiasko) kaj pri J oline tiu ignis fatuus ,
(erarlumo) kiu tiel seneetemonie lin forlasis kun
alia viro, kie1li supozis. Ree li rigardis Ia leteron,
konsideris Ia sentimenton kiun gi esptimis. 10 e
gi devigis lin palpi gin kun emocio. Li petis per-
meson reteni gin dum unu a du tagoj.
44 LA ROZU]O
Frue Ia morgaan matenon GranvilIe vizitis Ia
SaIonon de BeIartoj kaj longe studadis iun pen-
trajon kiu montris Ia vizagon de laca, pensema
kamparana virino. "eu estas ebIe-? Sed kom-
prenebIe, tia afero estas neebIa- J oIine kaj i tiu
-? Ne-estas absurda," sed scivoIemo Iin ven-
kis.
GranvilIe mem iris aI Brumatho por konduki
Ia "Madonon" aI Hildesheim; kieI li erce diris aI
Ia eta grupo kiu estas Ieginta Ia Ieteron, li bezonis
tiujn "mil pregojn" kiujn si promesis.
Lia ago estis nur Ia impulso de aventuro-de
ercanta viro, kiu instigis aI GranvilIe ke li es-
ploru pri tiu mistera "Julio Hofer."
Se si estus efektive JoIine-nu-tio estus in-
teresa finigo aI Ia teatrajo-jen io. Ekscii kieI
maIbone si sukcesis de Ia tago kiam si foriris ple-
zurigus Iin. Li Iudis Ia roIon de lia Sinjora mos-
to. se li akompanus in aI Hildesheim, donus aI si
monon kaj sentus sin tuta sanktuIo.
Lia unua vido de JoIine estis surprizo. Si estis
frotIavanta Ia pIankon de sia humila dometo. La
pordo estis malfermita kaj si ne lin vidis. Li sin
observis dum keIkaj momentoj, kaj fine eldiris
Ia nomon-"JoIine," kvankam li ne estis tute cer-
ta. Si rigardis supren, evidente konfuzite.
Nenia dubo restis pri ia identeco. Si rekonis
Iin. Sed si montris nek gojon nek konsternon.
Li paroIis trankviIe:
"JoIine, mi vin kompatas. Mi volas vin helpi."
CIUMIL]ARA 45
J e tio JoIine starigis, formetis Ia sitelon kaj
broson, rearangis sian vestajon kaj trankviIe re-
spondis:
"Estas nenia bezono de kompato, kaj nenia
bezono de he1po. Mi estas malria lati unu senco,
sed tre ria lati alia. Mi havas tion, kion mono
ne povas aeti."
"Kaj kio estas tio?" li demandis, ankora sta-
rante ekster Ia domo; si ne invitis lin ke li eniru.
"Bona konscienco, kaj pura animo." Si eIdiris
Ia vortojn tre serioze.
GranvilIe ne tute komprenis. Li estis iom kon-
fuzita je Ia neatendita finigo,
"eu tio estas Ia kiaIo por via deziro viziti Ia
Rozujon de Hildesheim? Mi venis por vin kon-
duki tien."
La streita trankviIeco tuj forflugis. Sia gojo
je tiu klarigo estis por GranvilIe Ia pIej mirega
fazo de iIia renkontigo,
La vido de li post tieI multaj jaroj aIvokis
nenian vivecon, sed Ia nura penso pri Ia sankta
rozujo aIvokis tre multe de Ia antaa armo,
vigIeco kaj beIeco kiujn li tieI bone rememoris.
Si invitis ke li eniru, rapide preparis tason da
teo, kaj multe demandis pri Ia ekskurso. "Kiam
ni ekiros? KieI longa estas Ia vojago? eu vi
opinias ke Ia sarna maIjuna pastro estas ankora
tie? Kaj u vi scias u Ia rozujo floris de tiu
jaro ?"

46 LA ROZUJO
Tiun saman tagon ili ekiris, kaj dum Ia tuta
vojago kreskanta ekstazo lumigis ian vizagon
dum iu horo tiris in pli proksimen al Ia sceno
de siaj plej sanktaj memoroj. Si klarigis al Gran-
ville pri sia mirinda intervi digo kun Ia pastro,
sia subita vekigo al pentado, kaj Ia inspiritaj vor-
toj de Ia maljuna Prioro, kaj pri sia vivo de tiam.
"Kaj vi neniam anceligis P" demandis Gran-
ville, miregigite.
"Neniam."
"Kaj vi estas felia?"
Si respondis tre serioze:
"Jes."
Granville silentigis penseme.
Di alvenis al Hildesheim kaj iris rekte al Ia
gardeno de Ia monahejo; kaj super io ili volis
trovi kaj renkonti Ia maljunan Prioron. eu li
, ankora vivas? eu li konsentos in vidi? eu li
rememoros in ? Si devos lin vidi. Joline tremis
pro avideco kaj sopiremo. Certe li ne rifuzos sino
Dufoje si sendis klarigon al li pri si, kaj fine li
alvenis, pli malforta 01 kiam si antaiie lin vidis,
sed ankorai Ia posedanto de tiuj mirindaj, io-
vidantaj, iopardonemaj okuloj.
J oline genufleksis je lia alproksimgo, kaj ti e,
sub Ia klara ielo de Dio, anta Ia sankta rozujo,
si diris Ia rakonton pri sia vivo de tiu horo kiam
Ia pastro in benis. Kun larme malsekaj okuloj
si rakontis gin, kaj supren tenis al li siajn labor-
difektitajn manojn.
47
CIUMILJARA
"Rigardu ilin, Patro; ili estis blankaj kaj mo-
laj kiam laste vi vidis ilin."
Li tusis ilin kareseme.
"Manoj malmoligitaj pro laboro estas sankti-
gitaj pro sia simileco al Ia vunditaj manoj de Ia
Krucumito. AI rni ili estas belaj."
Granville, starante en Ia ombro de Ia kolona
klastro, atestanto al i tiu senvualigo de animo,
viis larmojn de siaj okuloj kaj balda trovis sin
skuita pro emocio tie1 potenca ke li sin apogis al
Ia muro kaj enigis Ia vizagon en siajn brakojn,
kun sia, tuta korpo tremanta pro kortusantaj
plorgemoj.
Kiam Ia Prioro donis al si sian benon kaj iris
for, Granville rapidegis antaen, ekprenis Ia mal-
moligitan manon de Joline, kaj premis gin res-
pektege al siaj lipoj.
"Joline, mi bezonas vin! Instruu min kie1 esti
bona, esti inda por Ia beno de tiu maljuna pastro.
Mi bezonas vin, kaj vian manon por min kon-
duki."
Denove plorgernoj lin venkis; li genufleksis e
siaj piedoj, kaante siajn larmojn e Ia aldoj de
ia e1uzita vestajo. Si lin komfortis kie1 patrino
povas komforti, kaj karesis lian kapon kvazai
li estus laca infano.
Li levigis strange fortigita.
Ili rnaris for de Ia katedralo en humoro trank-
vile paca, mano en mano simile al du infanoj.
La Fino.