[TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007]
Acrdon.396/2007
Processon.33/07
1.Seco
Relator:ConselheiroPamplonadeOliveira
ACORDAMNOTRIBUNALCONSTITUCIONAL
I.
Relatrio:
1.
A.foicondenadanoTribunaldeVilaNovadeFamalicopelaprticadoscrimesde
auxlioimigraoilegal,previstoepunidonoartigo134.AdoDecretoLein.244/98de8
de Agosto e de lenocnio, na forma continuada, previsto e punido no artigo 170 n. 2 do
CdigoPenal.RecorreudoacrdocondenatrioparaaRelaodoPortoe,namotivaodo
recurso,suscitou,paraalmdomais,asseguintesquestesdeconstitucionalidade:
aautorizaolegislativaconcedidapeloLein.22/2002de21deAgostonohabilitavao
Governoacriminalizarofavorecimentopermannciailegaldecidadosestrangeiros,pelo
que o DecretoLei n. 34/2003 de 25 de Fevereiro, nesta parte, e ao dar nova redaco ao
artigo 134A n. 2 do DecretoLei n. 244/98, seria organicamente inconstitucional por
violaodoartigo165n.1alneac)daConstituio
entendendose que a Lei de Autorizao dava cobertura quela alterao, ento a
inconstitucionalidaderesidirianaprpriaLein.22/2002,porqueamesmanodefinia,como
necessriorigor,osentidodaautorizaolegislativa,oqueseriavioladordoartigo165n.2
daConstituio
aoconsiderarcomocrimedeauxlioentradaemPortugaldecidadsbrasileirassemvisto
ecompropsitodeexerceremaprostituio,otribunalfariaumainterpretaoanalgicadas
disposiescontidasnosartigos13n.s1e2alneab),134An.s1e2e136n.1e2do
DecretoLei n. 244/98, o que seria inconstitucional por violao do artigo 29 n. 1 da
ConstituiodaRepblicaPortuguesa.
o artigo 170 n. 1 do Cdigo Penal, na redaco introduzida pela Lei n. 65/98 de 2 de
Setembro, enferma de inconstitucionalidade material por violao do artigo 18 n. 2 da
Constituio.
1.1.
Por acrdo de 15 de Fevereiro de 2006 a Relao concedeu, alis, parcial
provimento ao recurso, mas no julgou procedente qualquer uma das questes de
inconstitucionalidadereferidaspelorecorrente.
Noqueagorainteressa,disse:
()
B.
a) Sustenta a recorrente a inconstitucionalidade orgnica da Lei de
Autorizaon22/2002,de21deAgosto,porofensadareservarelativa
de competncia legislativa da Assembleia da Repblica, logo, do art.
165,n1,al.c),daConstituiodaRepblicaPortuguesa,namedidaem
que a aludida Lei no tinha o sentido nem a extenso de autorizar o
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 1/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
mbitodaLeideautorizaolegislativa.
Colhese, no entanto, desde logo no art. 1 da Lei n 22/2002, que a
finalidadedaautorizaolegislativafoitambmadepermitiraoGoverno
alterar o regime de permanncia de cidados estrangeiros em territrio
nacional.
Porseuturno,aal.o)doart.2afastaqualquerdvidarelativamente
inteno da Assembleia da Repblica, de autorizar a criminalizao do
trnsitoilegaldecidadosestrangeiros,aopreveracriaodenovos
tipos criminais, designadamente no sentido de criminalizar o trnsito
ilegaldecidadosestrangeirosemterritrionacional.
O trnsito (substantivo) acto de transitar (verbo) tem subjacente a
noo de estar em movimento, ou de passagem. E nessa medida o
trnsito a que alude aquela norma essencialmente o trnsito de
cidadosestrangeirosacaminhodopasdedestino(passagem).
Oart.134doDLn244/98,de8deAgosto,nodistinguiaentreentrada,
permanncia e trnsito, o que no significa, no entanto, que a
permanncia e o trnsito ilegais de cidados estrangeiros fossem
indiferentes. Simplesmente, eram apenas punveis como decorrncia
necessria da entrada irregular, pois que afirmao quase
tautolgica s haveria permanncia ou trnsito irregular de
estrangeiros em Portugal aps a respectiva entrada no territrio
nacional.
Como se referiu supra, a Directiva n 2002/90/CE advertiu os Estados
Membrosparaanecessidadedecriminalizaodoauxliopermanncia
ilegal.
ALein22/2002autorizouoGovernoaalteraroregimedepermanncia
de cidados estrangeiros em Portugal, assim como o autorizou a
aperfeioar o regime sancionatrio das infraces criminais associadas
aofenmenodaimigraoilegal,encontrandoaquimanifestocabimento
acriminalizaodoauxliopermannciailegal.
No uso desta autorizao legislativa, veio a ser publicado o DL n
34/2003, de 25 de Fevereiro, que aditou ao DL n 244/98 o art. 134A,
(para o qual transitou, com alteraes, a disciplina anteriormente
constantedoart.134),comaseguinteredaco:
1 Quem favorecer ou facilitar, por qualquer forma, a entrada ou o
trnsito ilegais de cidado estrangeiro em territrio nacional punido
comprisoattrsanos.
2 Quem favorecer ou facilitar, por qualquer forma, a entrada, a
permanncia ou o trnsito ilegais de cidado estrangeiro em territrio
nacional,comintenolucrativa,punidocompenadeprisode1a4
anos.
3Atentativapunvel.
4Aspenasaplicveissentidadesreferidasnon1doart.134soas
de multa, cujos limites mnimo e mximo so elevados ao dobro, ou de
interdiodoexercciodaactividadedeumacincoanos.
Conforme expressamente consta dos respectivos prembulo e art. 1, o
diploma em questo procedeu transposio para o direito interno do
disposto na Directiva 2002/90/CE, do Conselho, de 28 de Novembro,
relativa definio do auxlio entrada, ao trnsito e residncia
irregulares, e na deciso quadro, do Conselho, de 28 de Novembro de
2002,relativaaoreforodoquadropenalparaaprevenodoauxlio
entrada,aotrnsitoeresidnciairregulares.
Assim,porqueabrangidapelaautorizaolegislativaacriminalizaodo
auxlio permanncia ilegal de cidados estrangeiros em territrio
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 3/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
analgicadalei,masapenasqueainterpretarcomosentidotilqueesta
ofereceaointrprete.
Esta interpretao no viola, pois, o art. 29 da Constituio da
Repblica Portuguesa, pelo que tambm esta arguio de
inconstitucionalidadenoencontrasuporte.
()
D.
Apreciemos de seguida a questo da apontada inconstitucionalidade do
art.170,n1,doCdigoPenal.
Como a prpria recorrente reconhece, a jurisprudncia dominante
consideraqueanormaemapreoincorporabensjurdicosmerecedores
detutelacriminale,nessamedida,noofendeaconstituio.
Cita, no obstante, em prol da tese por si sustentada, as posies
assumidasporFigueiredoDiaseporCostaAndrade/MariaJooAntunes.
As longas transcries constantes da douta motivao do recurso
espelhamascorrentesacadmicasemdebateeaesserespeitonohaver
muito a acrescentar. De todo o modo, remetendo para as posies
explanadasnamotivaodorecurso,noqueaelasconcerne,ecientesde
que argumentos h a favor das duas teses em confronto, tomaremos
posio sobre a querela de fundo, mas no sem antes chamarmos
colao outro acadmico ilustre, porventura mais preocupado com a
essncia do direito do que com as suas manifestaes concretas e
pontuais.
Escreve Castanheira Neves o direito seja em parte chamado
soluodeconflitosdeinteressesdandoprefernciaaunsesacrificando
(relativaeimediatamente)outros.Enopodenegarse,tambmporoutro
lado, que estes interesses se encontram muitas vezes j aferidos, no seu
valor relativo, pela escala de valores que informa o contexto socio
cultural e moral daquela sociedade real em que os interesses so
afirmados.Poderamosentodizerqueestaescaladevaloresnosoferece
oprimeirocritrio,aprimeiraaproximaodoprincpiodajustia.
()
Ordem social justa ter de ser, assim, aquela que se constitua pela
convivncia de homens mutuamente justificados na fruio de certos
valoresenoprosseguimentodeparticularesinteresses.
()
S no intercmbio existencial com os outros (na comunicao) no
cultivo dos valores que s ele permite, no desenvolvimento de
potencialidadespessoaisqueselesuscitaeestimula,noenriquecimento
moral e cultural que provm a cada um das disponibilidades morais e
culturaisdosoutros,naafirmaoerobustecimentodapersonalidadeque
sadialcticaeuetudeterminaoserautnomoepessoalvem
suaepifania,saeporaelepodeserumeuprprio
()
peloqueanularamospuraesimplesmentealegitimidadedoacessoa
esse patrimnio se no concorrssemos para os outros com as nossas
possibilidades e contributos pessoais. E da comunidade, enquanto
condio ontolgica, inferese, fundase tambm a, um princpio ou
exigncia de coresponsabilidade (moral ou humana em geral) ns
somosresponsveispeloserdosoutros,eosoutrossoresponsveispelo
nossoser.
Serve a transcrio que antecede para introduzir a afirmao de que
rejeitamosastesesqueacentuamopendormoralistadanormaeinvocam
a necessidade de absoluta separao entre a moral e o direito, para
encontrarnesseargumentoavertentedeinconstitucionalidade,postoque
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 5/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
2.3.
O relator determinou, em 2 de Maio de 2007, que a recorrente fosse convidada a
responderquestoprviasuscitadapeloMinistrioPblicoquantoaonoconhecimentodo
recursonaparterelativainconstitucionalidadedosartigos13n.s1e2alneab),134n.s
1e2e136n.s1e2doDecretoLein.244/98,porviolaodoartigo29daConstituio
daRepblica(exviartigos3n.3,704n.2e702n.2todosdoCdigodeProcessoCivil).
Todavia,arecorrentenoapresentouresposta.
Cumpreapreciaredecidir.
II.
Fundamentao:
3.
ComecemospelareferidaquestoprviasuscitadapeloMinistrioPbliconasua
contraalegao,qual,comosedisse,aarguidanodeuresposta.
DefendearecorrentequeainterpretaodoTribunalrecorridoqueconsidera
crimeoauxlioentradaemPortugaldecidadsbrasileiras,semvistoecomopropsitode
exercerem a prostituio, implica a aplicao por extenso analgica das disposies
contidasnosartigos13n.s1e2,alneab),134An.s1e2e136n.s1e2doDecretoLei
n. 244/98 de 8 de Agosto, na redaco resultante do DecretoLei n. 34/2003 de 25 de
Fevereiro,resultadoqueacarretariaainconstitucionalidadedaditainterpretao,porofensa
dodispostonoartigo29daConstituio.
Averdade,porm,quenoocorreuasituaodeaplicaoanalgicadanorma
penalquearecorrentecensura.
SustentaarecorrentequeaaplicaoaoseucasodasnormascontidasnoDecretoLei
n. 244/98 de 8 de Agosto que considera crime o auxlio entrada em Portugal de cidads
brasileiras, sem visto, com o propsito de exercerem a prostituio, inconstitucional, por
ofensaaodispostonoartigo29n.1daConstituiodaRepblica.
Vejamosoqueestabelecemasnormasqueregemestamatriaartigos13,n.s1
e2alneab)134n.s1e2e136n.1e2doDecretoLein.244/98de8deAgosto.
Artigo13.
(Vistodeentrada)
1 Para a entrada em territrio nacional devem
igualmente os estrangeiros ser titulares de visto vlido e
adequado finalidade da deslocao concedido nos
termos do presente diploma ou pelas competentes
autoridades dos Estados Partes na Conveno de
Aplicao.
2Ovistohabilitaoseutitularaapresentarsenumposto
defronteiraeasolicitaraentradanopas.
3Podem,noentanto,entrarnopassemvisto:
a)()
b)Osestrangeirosquebeneficiemdoreferidoregimenos
termos de instrumentos internacionais de que Portugal
sejaparte.
Artigo134.
(Auxlioimigraoilegal)
1 Quem favorecer ou facilitar, por qualquer forma, a
entrada irregular de cidado estrangeiro em territrio
nacionalserpunidocomprisoat3anos.
2Seoagentepraticarascondutasreferidasnonmero
anteriorcomintenolucrativaaprisoserde1a4anos.
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 8/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
3Atentativapunvel.
Artigo136.
(Entradaepermannciailegal)
1 Considerase ilegal a entrada de estrangeiros em
territrio portugus em violao do disposto nos artigos
9.,10.,12.,13.e25.,n.s1e2.
2Consideraseilegalapermannciadeestrangeirosem
territrioportugusquandoestanotenhasidoautorizada
deharmoniacomodispostonopresentediplomaounalei
reguladoradodireitodeasilo.
A nica norma que, de entre as reguladoras da situao em apreo, poderia
permitiraentradasemvistonoterritrionacionaldecidadosestrangeiros,paraquetalfacto
nofossecrime,adaalneab)don.3doartigo13.Todavia,oinstrumentointernacional
querege,nestecaptulo,asrelaesentreosdoispasesoTratadodeAmizade,Cooperao
e Consulta, aprovado pela Resoluo da Assembleia da Repblica n. 83/2000 de 14 de
Dezembro,que,noqueaesteparticulardizrespeito,dispe:
Artigo7.
1 Os titulares de passaportes comuns vlidos de
PortugaloudoBrasilquedesejementrarnoterritrioda
outra parte Contratante para fins culturais, empresariais,
jornalsticosoutursticos,porperododeat90dias,so
isentosdevisto.
2().
Tendoemcontaestequadrolegal,considerouadecisorecorridaque,aoconjugar
o disposto nos vrios preceitos aplicveis, a interpretao dita analgica das normas supra
transcritasdefendidapelarecorrentenoocorreu.Comefeito,dizadeciso:
()Nemsediga,poroutrolado,queestainterpretao
implicaextensoanalgicadasdisposiescontidasnosarts.13,ns1e
2,al.b),134A,ns1e2,e136,ns1e2,doDLn244/98.
A recorrente desconstruiu habilmente a norma do art. 7, n 1, do
Tratado para retirar esta concluso. Concluso que no colhe, no
entanto,umavezqueadesnecessidadeoudispensadovistoparaentrada
no territrio nacional se afere em funo da finalidade visada com a
entradanopas,isto,afereseapriori.
oqueclaramenteresultadalei:
OstitularesdepassaportescomunsvlidosdePortugaloudoBrasilque
desejem entrar em territrio da outra parte contratante para fins
culturais,empresariais,jornalsticosoutursticos,porperodosdeat90
dias,soisentosdevisto(sublinhadosnossos).
As cidads brasileiras cuja entrada em Portugal a recorrente promoveu
tinhamaprviaintenodeaquisededicaremprostituio.
Comoestefitonoseincluiemqualquerdasfinalidadesprevistasnalei
comofundamentodaisenodevisto,noestavamdispensadasdeobter
vistoparaentraremPortugalvistoesseque,seporventurarequeressem
denunciando a verdadeira inteno da entrada, no lhes seria,
certamente,concedido.
Ou seja, a entrada em Portugal dessas cidads brasileiras foi ilegal e
para concluir por esta forma no h que fazer qualquer interpretao
analgicadalei,masapenasqueainterpretarcomosentidotilqueesta
ofereceaointrprete.
Adecisorecorridasubsumiuasituaofcticadadacomoprovadaaoteorliteral
danorma:efectivamente,oteordodispostonoartigo7doTratadoquemaisdirectamente
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 9/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 10/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
(nestecaso,incriminada)noofende,demodoalgum,aConstituio.A
liberdade de exerccio de profisso ou de actividade econmica tem
obviamente, como limites e enquadramento, valores e direitos
directamente associados proteco da autonomia e da dignidade de
outroserhumano(artigos471,n1e61,n1,daConstituio).Porisso
esto particularmente condicionadas, como objecto de trabalho ou de
empresa,actividadesquepossamafectaravida,asadeeaintegridade
moraldoscidados[artigo59,n1,alneasb)ec)oun2,alneac),da
Constituio].Noestassim,detodoemcausaaviolaodoartigo47,
n 1, da Constituio. Nem tambm tem relevncia impeditiva desta
concluso a aceitao de perspectivas como a que aflora no
pronunciamentodoTribunaldeJustiadasComunidades(Sentenade20
deNovembrode2001,Processon268/99),segundoaqualaprostituio
podeserencaradacomoactividadeeconmicanaqualidadedetrabalho
autnomo(cf.,emsentidocrtico,alis,MASSIMOLUCIANI, Il lavoro
autonomodelaprostituta,emQuaderniCostituzionali,annoXXII,n2,
Giugno 2002, p. 398 e ss.). Com efeito, a apenas se considerou que a
permisso de actividade das pessoas que se prostituem nos Estados
membros da Comunidade impede uma discriminao quanto
autorizao de permanncia num Estado da Unio Europeia, da no
decorrendo qualquer consequncia para a licitude das actividades de
favorecimentoprostituio.
8.Asconsideraesantecedentesnoimplicam,obviamente,que
haja um dever constitucional de incriminar as condutas previstas no
artigo 170, n 1, do Cdigo Penal. Corresponde, porm, a citada
incriminao a uma opo de poltica criminal (notese que tal opo,
quantossuasfronteiras,passveldediscussonoplanodeopesde
poltica criminal vejase ANABELA RODRIGUES, Comentrio
Conimbricense,I,1999,p.518ess.),justificada,sobretudo,pelanormal
associao entre as condutas que so designadas como lenocnio e a
explorao da necessidade econmica e social, das pessoas que se
dedicam prostituio, fazendo destaum modo de subsistncia. Ofacto
de a disposio legal no exigir, expressamente, como elemento do tipo
umaconcretarelaodeexploraonosignificaqueaprevenodesta
no seja a motivao fundamental da incriminao a partir do qual o
aproveitamentoeconmicodaprostituiodequemfomente,favoreaou
faciliteamesmaexprima,tipicamente,ummodosocialdeexploraode
umasituaodecarnciaedesprotecosocial.
Tal opo tem o sentido de evitar j o risco de tais situaes de
explorao,riscoconsideradoelevadoenoaceitvel,ejustificadapela
prevenodessassituaes,concluindosepelosestudosempricosquetal
riscoelevadoeexiste,efectivamente,nonossopas,namedidaemque
assituaesdeprostituioestoassociadasacarnciassociaiselevadas
(sobrearealidadesociolgicadaprostituiocf.,porexemplo,ALMIRO
SIMES RODRIGUES, Prostituio: Que conceito? Que
realidade?, em Infncia e Juventude, Revista da Direcogeral dos
ServiosTutelaresdeMenores,n2,1984,p.7ess.,eJOS MARTINS
BARRA DA COSTA e LURDES BARATA ALVES, Prostituio 2001 ...,
ob.cit.,supra)notalopoinadequadaoudesproporcionalaofimde
proteger bens jurdicos pessoais relacionados com a autonomia e a
liberdade.Ancoraseestasoluolegalnumpontodevistaquetemainda
amparo num princpio de ofensividade, luz de um entendimento
compatvelcomoEstadodeDireitodemocrtico,nostermosdoqualse
verificariaumaopodepolticacriminalbaseadanumacertapercepo
dodanooudoperigodecertodanoassociadaviolaodedeverespara
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 11/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
comoutremdeveresdenoaproveitamentoeexploraoeconmicade
pessoasemestadodecarnciasocial.
()
O entendimento subjacente lei penal radica, em suma, na
protecopormeiospenaiscontraanecessidadedeutilizarasexualidade
comomododesubsistncia,protecodirectamentefundadanoprincpio
dadignidadedapessoahumana().
A jurisprudncia desteTribunal considera, assim, que a norma em apreo incorpora
bensjurdicosmerecedoresdetutelacriminal,noofendendo,nessamedida,aConstituio.
Nada mais haver a acrescentar quanto ao juzo proferido na deciso recorrida,
concluindose,denovo,pelanoinconstitucionalidadedodispostonoartigo170doCdigo
Penal.
5.
Resta,pois,analisarduasquestesdeinconstitucionalidade,ambasrelacionadas
comaautorizaolegislativaconcedida.
5.1.
ComecemospelaquestocentradanaLeideAutorizaoLegislativan.22/2002de
21deAgosto.
Resulta da leitura do diploma em anlise que o Governo pretendeu, entre outras
coisas, revogar o regime das autorizaes de permanncia, por forma a impor que a
permannciaemterritrionacionalpasseadependerdaconcessodevistosedeautorizaes
deresidncia.
Diz a recorrente que a lei de autorizao inconstitucional, por violao do artigo
165 n. 2 da Constituio, por no ter definido o sentido da autorizao concedida ao
Governoparalegislar.
Comojseviu,arecorrentechegainconstitucionalidadedareferidaLeicombase
no entendimento de que, versando sobre matria de processo criminal, o legislador age na
readecompetnciareservadadaAssembleiadaRepblica165,n.2daCRP,peloque
oGovernospodiaeditartalnormamunidodeprviaautorizaolegislativaquedefinisseo
sentido,duraoeextensodaautorizaolegislativa,oquenocasonoocorreria:opoder
executivostercompetnciaparalegislaremmatriadetipificaodecrimesse,paratal,
estiverautorizadopelaAssembleiadaRepblicaartigo165n.1alneac)daConstituio.
Mas, o simples confronto literal dos artigos 1. ( concedido ao Governo
autorizaoparaalteraroregimedeentrada,permanncia,sadaeafastamentodecidados
estrangeiros em territrio nacional) e 2., alnea o) (A presente lei de autorizao tem
como sentido e extenso autorizar o Governo a: () d) disciplinara concesso de vistos,
aperfeioando os mecanismos de controlo da sua emisso () o) aperfeioar o regime
sancionatriodasinfracescriminaisassociadasaofenmenodaimigraoilegal,criando
novos tipo criminais, designadamente no sentido de criminalizar o trnsito ilegal de
cidadosestrangeirosemterritrionacionaleagravarasmedidasdaspenasaplicveis()
dareferidaleideautorizaorevelamqueaoGovernofoiexplicitamenteconferidooencargo
de legislar sobre a matria em apreo, designadamente atravs da frmula autorizado a
revercfr.apropsitoosAcrdosn.s48/84e461/87(DiriodaRepblica,2Srie,de
10deJunhode1984eISrie,de15deJaneirode1988,respectivamente).
Na verdade, se o "contedo essencial da lei de autorizao" ter que integrar os
elementosobjecto,sentido,extensoeduraodaautorizao,ocertoquenopodeexigir
sequeestecontedoexprimaexaustivamenteoselementostpicosdanovadisciplina,caso
emquenenhumespaorestariaaoGovernoparaadoptarassoluesqueselheafigurassem
adequadas.
assim que a jurisprudncia deste Tribunal tem delineado as exigncias quanto ao
sentido da autorizao legislativa, por referncia aos princpios e disciplina jurdica
bsica que deve nortear as alteraes a introduzir no ordenamento jurdico ver,
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 12/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
5.3.
Oartigo1.dareferidadirectivatemaseguinteredaco:
ComoDecretoLein.34/2003de25deFevereiro,oartigo134AdoDecreto
Lein.244/98de8deAgostopassouateraseguinteredaco:
Artigo134.
(Auxlioimigraoilegal)
1()
2 Quem favorecer ou facilitar, por qualquer forma, a
entrada, a permanncia ou o trnsito ilegais de cidados
estrangeiros em territrio nacional, com inteno
lucrativa,punidocompenadeprisode1a4anos.
()
Ora, com esta alterao, o favorecimento entrada, permanncia e ou trnsito de
cidados estrangeiros, feito ilegalmente, punido criminalmente. Ou seja, em virtude da
alterao introduzida pelo Governo, o favorecimento permanncia que o que est em
causanospresentesautospassouaintegrarotipodecrimedeauxlioimigraoilegal
contidono(novo)artigo134A.
Tornaseassimclaroqueosentidodaautorizaolegislativaconcedidafoiode
criarumprogramalegislativo mais severo para este tipo de criminalidade, com agravao
das j existentes e adopo de novas incriminaes. Na verdade, este artigo,
substancialmente, visou uma real judicializao das condutas ilegais relacionadas com a
imigraomormentecomacondutaemapreo,tendooGovernoprocedidodefinio
de novos tipos criminais para dar expresso a um programa que traduz a necessidade de
controle e soluo, pelos Estados, do crescente fenmeno migratrio ilegal. Ora, a
criminalizao do favorecimento permanncia enquadrase perfeitamente na ideia de
combate a este tipo de criminalidade, resultando num real aperfeioamento do regime
sancionatrioatentoemvigor.
Diz a recorrente que Caso se entenda que a incriminao inovadora do auxlio
permannciailegalestcobertapelafrmulanotaxativadacitadaalneao),interpretada
como apenas exemplificativa da criao de novos tipos criminais, nem por isso deixa de
ofenderareservarelativadecompetncialegislativadaAssembleiadaRepblica,umavez
que,assiminterpretada,anormadaal.o)doart.2daLein22/2002,de21deAgosto,no
respeitaaexignciadedefinircomrigorosentidodaautorizaoconcedidaaoGovernoe
serelaprpriainconstitucional,porviolaodocomandocontidonon2doart165CRP,
comodeveserdeclarado.
Mas se certo que a lei de autorizao emprega a expresso designadamente
[designadamente no sentido de criminalizar o trnsito], s aparentemente ela traduz uma
frmula aberta, no taxativa, de enumerar as situaes a criminalizar. A expresso
designadamenteconjugadacomaexpressarefernciassituaesconstantesdaautorizao
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 14/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
legal, fornece ao Governo credencial parlamentar bastante para editar o tipo criminal em
apreo.
Alis,comosalientouoMinistrioPblico,malsecompreenderiaqueolegislador
criminalizasseofavorecimentodosimplestrnsitoenoofizesseemrelaopermanncia
(), pois a criminalizao operada pelo legislador do auxlio permanncia ilegal em
territrionacionaltalqualcomoempreendidanocasosubjudicioseconfiguracomoum
aperfeioamentodeumtipodecrimejexistentenoartigo134doanteriorDecretoLein.
244/98de8deAgosto,passandoaintegrarotipodecrimedeauxlioimigraoilegalno
novocorpodoartigo134Acertascondutas(nomeadamente,oauxliopermanncia)que
onoeramataqui.
No resulta, pois, que esta interpretao das normas contidas na lei de autorizao
legislativa n. 22/2002 de 21 de Agosto, nomeadamente a que resulta da alnea o) do seu
artigo2,quepermitiuaediodon.2doartigo134AdoDecretoLein.34/2003de25de
Fevereiro,sejavioladoradodispostonon.2doartigo165daLeiFundamental.
III.
Deciso
Emfacedoexposto,oTribunalConstitucionaldecidenegarprovimentoaorecurso.
Custaspelarecorrente,fixandoseataxadejustiaem25unidadesdeconta.
Lisboa,10deJulhode2007
CarlosPamplonadeOliveira
JosBorgesSoeiro
GilGalvo
MariaJooAntunes(voteivencida,nostermosdadeclaraojunta,quantoquestode
inconstitucionalidadereportadaaoartigo170.doCdigoPenal)
RuiManuelMouraRamos
Declaraodevoto
Voteivencidaporentenderqueoartigo170,n1,doCdigoPenal,naredacodada
pelaLein65/98,de2deSetembro,inconstitucional,porviolaodoartigo18,n2,da
ConstituiodaRepblicaPortuguesa(CRP).
ALein65/98alterouaestruturatpicadocrimedeLenocnio,previstonoartigo170
doCdigoPenal,eliminandoaexignciatpicadaexploraodumasituaodeabandono
ounecessidade,aoarrepiodeumaevoluolegislativa,emmatriadecrimessexuais,que
se inscreve num paradigma de interveno mnima do direito penal, o ramo do direito que
afecta, mais directamente, o direito liberdade (artigo 27, ns 1 e 2, da CRP). Num
paradigmaemqueaintervenoapenasanecessriaparaatuteladebensjurdicos(noda
moral),quenoobtmprotecosuficienteeadequadaatravs de outrosmeios depoltica
social.
Comeliminaodaquelaexignciatpica,olegisladorincriminacomportamentospara
almdosqueofendemobemjurdicodaliberdadesexual,relativamenteaosquaisnopode
ser afirmada a necessidade de restrio do direito liberdade, enquanto direito
necessariamenteimplicadonapunio(artigos18,n2,e27,ns1e2,daCRP).
Como se escreveu no Acrdo do Tribunal Constitucional n 211/95 (Dirio da
Repblica,IISrie,de24deJunhode1995)oquejustificaainclusodecertassituaesno
direitopenalasubordinaoaumalgicadeestritanecessidadedasrestriesdedireitose
interessesquedecorremdaaplicaodepenaspblicas(artigo18,n2,daConstituio).E
tambmaindaacensurabilidadeimanentedecertascondutas,isto,prvianormativao
jurdica,queastornaaptasaumjuzodecensurapessoal.
Em suma, , desde logo, a exigncia de dignidade punitiva prvia das condutas,
enquanto expresso de uma elevada gravidade tica e merecimento de culpa (artigo 1 da
Constituio,doqualdecorreaprotecodaessencialdignidadedapessoahumana),quese
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 15/16
03/10/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo396/2007.
exprimenoprincpioconstitucionaldanecessidadedaspenas(enosdasubsidiariedadedo
direitopenaledamximarestriodaspenasquepressupemapenas,emsentidoestrito,a
ineficciadeoutromeiojurdico(cf.,ainda,nosentidodeoartigo18,n2,sercritriopara
aferir da legitimidade constitucional das incriminaes, os Acrdos ns 634/93, 650/93,
DiriodaRepblica, II Srie, de 31 de Maro de 1994, e 958/96, DiriodaRepblica, II
Srie,de19deDezembrode1996).
MariaJooAntunes
[documentoimpressodoTribunalConstitucionalnoendereoURL:http://www.tribunalconstitucional.pt/tc//tc/acordaos/20070396.html]
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/20070396.html?impressao=1 16/16