Robinsono Kruso

Daniel Defoe
igitized by Google
 Oopyright, 1908, by Howard E. Altemus
Publiflhed June, 1908

THE NtW YORK

pijblic l:; :>ary
452297
MIOH, LENOX AND

NOTICE TO STUDENTS OF ESPERANTO

This book is a literal translation from the
Altenius' Young People's Library Edition of

- >
PpBINSON CRUSOE
;\tn^l>is for sale by all booksellers, or will be
" *sent pbstpaid by the publishers. Cloth, 50 cents.

igmzea Dy Googl
 PREFACE.

The telegraph and telephone have made of the

world a whispering gallery. Steam and electric trac-
tion have annihilated space. The scattered human
race yet remains a strangely misunderstood family.
Within one hour the report of a momentous event
may be shot through 500 languages and as many
more dialects but convene a thousand representative
;

dissimilar one-speech people and all becomes Babel

if not Pandemonium. Impossible, indeed, for each to
learn the language of the thousand ; but how small a
matter for all to learn a common second language if

such a language can be produced.

And it has been produced: Esperanto has been
born a composite of the pith of all lauguage ;
precise,
learnable at sight and almost grammarless.
,,
This Esperanto Classic, "Robinsono Kruso, is
somewhat of an achievement for American enterprise
as it is the first of its size and kind yet published here.
It has been undertaken with zeal and wrought out
according to ability. The original translation was
III
IV ROBINSONO KRUSO.
made by the highly esteemed Rev. A. Krafft. Other
friends and supporters are

Williara D. Chandler, " Cefmonhelpanto."

Prof. E. V. Huntington, Harvard University.
Prof. D. O. S. Lowell, Roxbury Latin School.
Mr. Edwiu D. Mead, Peace Movement.
Mrs. Dr. N. E. Wood, Newton Theol. Sera.
Kambria Ktubo. J. M. Connolly, M. D.
Mr. W. L. Church. Mr. G. W. Lee.
Dr. W. G. Nowell. Mr. L. B. Luders.

Trusting that this book will find favor and raeet

reasonably the expectations of the " Esperantistaro de
Ameriko kaj tutniondo," we heartily submit it to the
entire reading world.

R. W. Mason.

igmzea Dy Googh
 Essentials of Esperanto. v

Excepting the four letters "q,x,w,y, M which give place to

8ix new ones ' (ch chief ) , (g gem, jjust) ,B (khich, Ger. )
'

(z azure), (shship), (whow)," the Esperanto Alphabet

isthe same as the English; but, every letter hasone undeviating
sound, thus: a father e fete ipique o so u rule c | | | |

zar ggo jhallelujah etc, also,a(owhow), aj(i tie),

| | |

oj(oyboy), e(eu feud),

ej(ayisaying), uj(ui ruin), etc.
Every word pronounced strictly as spelled and accent falls on
is
second-last syllable, and each word is known by its termination
excepting "The 158 Primary Words" the learning ofwhichis
more than half of the conquest; for among them are found all
the numerals, pronouns, prepositions, conjunctions, interjections,
primary adverbs and article"la" the.
The 17 Grammatical Terminations.
a adjective bonagood malbona bad forta strong.
| | |

Compared by aid of tiel plej. ... kiel; pli ... ol; superlative
e adverb multemuch malmulte
| |
little.
0 noun patrofather patrinomother.
| |

j plural of noun and adj. bonajpatroj good fathers. |

n objective case bonanpatron, bonajnpatrojn. |

1 verb-infin. ami to love malami to hate.

| |

uverb-imper. venu come! | |

iru go!
as present tense mi amas I love. |

is past tense |
vi amis you loved.
os future tense liamos he shall love. j

us conditional tense i amus she would love. |

ant pres. part. act. amanta loving. |

intpast part. act. aminta having loved. |

ont f uture part. act. amonta about to love. |

at pres. part. pas. amata loved. |

itpast part. pas. amita been loved. |

ot f uture part. pas. amotaabout to be loved. |

VI ESSENTIALS OF ESPERANTO

The 6 Prefixes and 25 Suffixes.

Bomarriag-ative bopatrino mother-in-law. |

Disscatter-ative dissemi to sow. diseti to throw about.

|
|

Ekstart-ative ekirito start ekbrilito flash.

| |

Geboth-sex-ative gepatrojfather and mother. |

Malopposit-ative malbonabad malvarmacold. | |

Re repeat-ative returni to return redirito repeat.

| |

Addur-ative pafado fusilade

spirado respiration.
A
| |

concret-ative bonaogood thing afao mutton.

| |

Anpartizan-ative Amerikano an American. |

Arcollect-ative arbaro forest iparo fleet.

|
|

Ebl possibil-ative legeble legible fleksebleflexible.

|
|

Egaugment-ative grandegatremendous. |

Ejlocal-ative dormejodormitorv kuirejokitchen.

| |

Eminclin-atiVe babilema to be talkative.

|

Erunit-ative monerocoin fajrerospark.

| |

Estrdomin-ative urbestro Mayor ipestro ship-master.

|
|

Etdiminu-ative dometocottage montetohill.

| |

Idoffspring-ative katidokitten hundido puppy. | |

Igcaus-ative mortigito kill klarigito explain.

| |

Irecept-ative riiito become rich.

IIinstrument-ative | ilotool |
kombilocomb |
segilo saw.
Infemin-ative fratino sister kokino hen diinogoddess.
| | |

Ind worthy-ative ladinda praiseworthy. j

Ingenclos-ative glavingoscabbard plumingo penstock.

| |

Istprofession-ative dentisto dentist drogistodruggist | |

Uj contain-ative inkujo inkpot Anglujo England.
| |

Ulpersonel-ative bravulohero timulocoward. | |

UmIndefinit-ative |
kolumoshirt collar.
jaffection-ative(mas.) pajopapa Pejo Pete.
| |

Nj affection-ative(fem.) panjomama Manjo Polly.

Acontempt-ative
| |

|
aulocontemptible fellow. See pg. 140.

Digitized by Google
 ESSENTIALS OF ESPERANTO. VII

The 158 Primary Words.

Adiaadieu, good-bye adv. Eksteroutsideprep.
Ain ever adv. Elout prep.
Alto, towards prep. En intoprep.
in,
Almenast leastadv. Fi-fie-int.
Amba both adv. For away, forth prep.
Anka also, too adv.
Gi it pron.
Ankora yet, still adv.
Anstata instead ofprep.
Gisunto prep.
Ha ah! ha!int.

Antabe fore prep. He hey hallo ! int.
!

Apena hardlv adv. Hiera yesterday adv.

Apud near to-prep. Ho ho! oh! int.
ABalda

or, either
soon
conj.
adv.
Hodia to-day adv.
Hurahurrah fint.
Bisonce more conj. some sort adj.
Ia
becauseconj.
Car for some cause adv.
Ial
e at houseprep.
at, . . . Iam at some time adv.
Centhundrednum. Ie somewhere adv.
Cithoupron. Iel somehow adv.
i here, nearest adv. Ies someone adv. 's
iaevery sortadj. Ili they pron.
ial for every cause adv. Inter among prep.
Ham always adv. Io somethingpron.
Heeverywhere adv. Iom some quantity adv.
/iel in every way adv. Iu some one pron.

Jiese vervone s adv ' Ja in fact, indeed adv.

5ioeverything pron. Jam alreadv, yet adv.
iiomwhole quantity adv. Je at, to prep. in,
/irka around adv. Jen here, behold adv.
Jiueach one pron. Jesves adv.
Juwhetheradv. Ju pli des pli the more. . . .

Da of (quantity) prep. us jjustconj.

De of, fromprep. Kaj andconj.
Dek ten num. Ke^ thatconj.
Des pli so much the adv. Kiawhat sort adj.
. .

Dotherefore conj. Kial wherefore conj.

Dutwo num. Kiamwhen conj.
Dumwhile prep. Kie whereconj.
Kielhow conj.
VIII ESSENTIALS OF ESPERANTO.

Kies whose adv. further adv.
Plu

Kio what thing pron.
Po at the rate of prep.
Kiom how many adv.
Por for Post after preps.
Preska almost adv.
|

Kiu who, whicnpron.

Kontra againstprep. Preterbevondp rep.
Kromexceptprep. Priconceming prep.
Kunw thprep.
i
Pro on account of prep.
Kvank am-though conj
Se if Sedbut conj.
I

Kvin fivenum
Sen witnout prep.
Lathe art. Sep 7, seven num.
.Laaccording to prep.
Ses 6, six num.
Li he pron. Si selfpron. reflex.
Malgra notwithstanding. Si she pron.
Memself,selves adv. Sub underprep
Mi I pron. Super above prep.
M thous andnum.
i1 Sur on, uponprep.
Morgato-morrow adv. Tamen nowever conj.
Na nine num. Tia such sort adj.
Neno, not adv. Tial therefore conj.
Nekneither, norconj. Tiamthen Tiethereadv.
no sort adi. here* adv.
|

Nenia Tie-i
Neniam never adv. Tielthus, so, as adv.
Nenienow here adv. Ties such aone's adv.
Neniel nohow adv. Tiothat thing pron.

Nenies no one's adv. Tiomso much adv.

Nenio nothing noun. Tiu that one pron.
Neniom no quantity adv. Tra throughprep.
Neniu no one adj. Trans across prep.
Niwe pron. Nuwellint Tre very adv.
Nun now Nuronly advs.
|

Tri 3, three num.

num.
|

Ok 8, eight Tro too adv.

01 thanconj. Tu jimmediatelv adv.
Oni they, one pron. indef. Unu 1, onenum.
Per by means of prep. Ve!woe! alas!int.
Plej most Pli more advs.
|
Viyoupron.

N. B. j=y ;
junaj (yu'-ni) ;
kaj (ki;.

Digitized by Go^
 ENKONDUKO.
LA ATORO de la iamfrea Robinsono Kruso
naskiis en Londono, Anglujo, je 1661. Lia patro
estis buisto, kiu edukis sian filon por la pastreco,

inter la Nekonformuloj, sed ne lin povis konvinki

iam sekvi tiun profesion.
Li estis rimarkinda pro la lerteco de sia spirito,

kaj pro la mirinda rieco de siaj elpensoj, kaj li estis

tre multeskribanta verkisto. Ekzistas irka ducent
IX

|
. Digitized by Google
X ENKONDUKO.
dek verkoj de li, kiuj, kvankam la plejmulto estas
fiktivaj, kasis tre viveman impreson de vereco kaj
realeco.
Lia politikaj verkoj kazis al li multe da suferoj
kaj monperdo; kiujn li kunigis en la jenaj strofoj:

Nenies sorto estis pli diversa ol la mia:

Mi estis dektrifoje ria kaj malria.

Sinjoro Walter Scott diras: "Eble ne ekzistas

verko en angla lingvo, kiu estas pli universale legata
kaj admirata ol la Aventuroj de Robinsono Kruso."
La ilustraoj de Walter Paet estas tre konvenaj
al la teksto. Alfarinte por plai al la legantoj plej
junaj, la rakonto sendube trovos vastan disvastigon.

Digitized by Googl
 ROBINSONO KRUSO.
j^JI NASKIIS en Jorko, Anglujo, je Marto 1,

1632, kiu estas la sesjarrego de la reo Karolo

la Unua. Inf ano, mi sentadis grandan deziron por
pasigi mian vivon sur la maro; kaj pliaante, la
deziro plifortiis; is fine, mi forlasis mian lernejon
kaj hejmon, kaj piede, mi trovis mian vojon al Hull,
kie mi balda trovis okupadon sur ipo.
11

Digitized by Google
12 ROIUSSOSO KRUSO.

Post kiam ni velveturis kelke da tagoj, okazis

ventego, kaj kvinanokte la ipo enfendiis. Ciuj
al la pumpiloj rapidis. La ipon ni sentis emi en
iuj siaj tabuloj, kaj ian trabaon ektremi de
h antaa is la posta parto; kaj balda klariis
ke ne estas ia espero por i, kaj ke io, kion ni
povas fari, estas savi niajn vivojn.
Unue, ni pafadis pafilegojn por venigi helpon,
kaj post kelke da tempo, ipo kuante ne mal-
proksime, alsendis boaton por helpi nin. Sed la
maro estis tro maltrankvila por i restadi ipflanke;
tial ni eletis nuregon, kiun la boatanoj ekkaptis
kaj firme fiksis, kaj tiamaniere ni iuj enboatiis.
Tamen, vaniis en tia maltrankvila maro, por
peni albordii la ipon, kiu alsendis la virojn; a
aluzi la remilojn de la boato, kaj ni ne povis ion
fari, krom in lasi pelii teron.
Duonhore, nia ipo trafis rifon kaj subakviis,
kaj in ni ne vidis plu. Tre malrapide, ni al-

proksimiis teron, kiun iafoje ni vidis, kiam ajn la

boato leviis sur la supro de ia alta ondo; kaj tie

ni vidis homojn, kurante amase, tien kaj reen,

havante unu celon, savi nin.
Fine, ojege, ni surteriis, kie bonance, ni

Digitized by Googl
Digitized by Google
14 ROBINSOXO KRUSO.
renkontis amikojn, kiuj donis al ni helpon por
reveturi al Hull; kaj se tiam, mi havus la bonan
sencon por iri hejmon, estus pli bone por mi.
La viro, kies ipo subakviis, diris kun grava
mieno: "Junulo, ne iru plu surmaron; tiu ne estas
la vivmaniero por vi." "Kial do, sinjoro, vi mem
iros plu surmaron?" "Tiu estas alia afero. Mi
estas elnutrita por la maro, sed vi ne estas; vi
venis sur mian ipon por eltrovi, la staton de vivo
surmara, kaj vi povas diveni tion, kio okazos al

vi, se vi ne reiros hejmon. Dio ne benos vin,

kaj eble vi kazis tiun-i tutan malbonon al ni."
Mi ne parolis alian vorton al li, kiun vojon li
iris, mi nek scias, nek deziris sciii, ar mi estis

ofendita pro tiu-i malentila parolado. Mi multe

pensis; u
iri hejmon, au
iradi surmaron. Honto
detenis min pri iri hejmon, kaj mi ne povis decidi
la vivkuron, kiun mi estis ironta.

Kiel estis mia sorto travive, iam elekti la plej

malbonon; tiel same mi nun faris. Mi havis oron
en mia monujo, kaj bonan vestaon sur mia korpo,
sed, surmaron mi ree iris.
Sed nun, mi havis pli malbonan ancon ol iam,
ar, kiam ni estis tre malproksime enmaro, kelke

Digitized by Google
Mi deziregis pasigi mian vivon sur la maro. 15

Digitized by Go
16 R0BLX80X0 KRUSO.

da Turkoj en ipeto, plenase alproksimiis al ni.

Ni levis tiom da veloj, kiom niaj velstangoj povis
elporti, por ke ni forkuru de ili. Tamen, malgra
tio, ni vidis ke niaj malamikoj pli kaj pli alproksim-
iis, kaj certiis ke balda, ili atingos nian ipon.
Fine, ili atingis nin; sed ni direktis niajn paf-
ilegojn sur ilin, kio kazis portempe, ke ili deflanku
sian vojon. Sed, ili darigis pafadon sur ni tiel

longe, kiel ili estis en pafspaco. Proksimiante

la duan fojon, kelkaj viroj atingis la ferdekon de
nia ipo, kaj ektranis la velojn, kaj ekfaris iu-
specajn difektaojn. Tial, post kiam dek el niaj
ipanoj kuas mortitaj, kaj la plimulto el la ceteraj

havas vundojn, ni kapitulacis.

La efo de la Turkoj prenis min kiel sian rab-
aon, al haveno okupita de Maroj. Li ne agris al

mi tiel malbone, kiel mi lin unue juis, sed li min

laborigiskun la ceteraj de siaj sklavoj. Tio estis
ano en mia vivo, kiun mi neniam antavidis. Ho
ve! kiom mia koro malojis, pensante pri tiuj, kiujn
mi lasis hejme, al kiuj mi ne montris tiom da
komplezemo kiom diri "Adia" kiam mi iris sur-
maron, a
sciigi tion, kion mi intencas fari!

Tamen, io, kion mi travivis tiam, estas nur

Digitized by Google
 ROBINSONO KRU80.
antagusto de la penadoj kaj zorgoj, kiujn de tiam
estis mia sorto suferi.
Unue, mi pensis, ke la Turko kunprenos min
kun si, kiam li ree iros surmaron, kaj ke mi iel
povos liberii; sed la espero nelonge daris, ar
tiatempe li lasis min surtere por prizorgi liajn
rikoltojn. Tiamaniere mi vivis du jarojn. Tamen,
la Turko konante kaj vidante min plu, min pli
kaj pli liberigis. Li unufoje a dufoje iusemajne,
veturis en sia boato por kapti iajn platfiojn, kaj
iafoje, li kunprenis min kaj knabon kun si, ar
ni estas rapidaj e tia sporto, kaj tial li pli kaj
pli atis min.
Unu tagon, la Turko elsendis min, viron kaj
knabon, boate, por kapti kelke da fioj. Surmare,
okazas tia densa nebulo, ke dekduhore, ni ne povas
vidi la teron, kvankam ni ne estas pli ol duon-
mejlon (800 metrojn) de la terbordo; kaj morga-
tage, kiam la suno leviis, nia boato estas enmaro
almena dek mejlojn (16 kilometrojn) de la terbordo.

La vento vigle blovis, kaj ni iuj tre bezonis nu-

traon; sed fine per la helpo de remiloj kaj veloj
ni sendanere reatingis la terbordon.
Kiam la Turko sciiis kiamaniere ni vojperdis,

Digitized by Google
18 K0B1XS0X0 KRU80.

li diris, ke de nun, kiam li velveturos, li prenos

boaton, kiu enhavos ion, kion ni bezonus, se ni
longatempe estus detenataj surmare. Tial li far-
igis grandan kajuton en la longboato de sia ipo,
kiel anka ambron por ni sklavoj. Unu tagon,
li min sendis, por ke mi ordigu la boaton pro tio,

ke li havas du amikojn, kiuj intencas veturi kun

li por fikapti. Sed kiam la tempo ili ne
alvenis,
veturas; tial li sendis min, viron kaj knabon kies
nomo Zuro por kapti kelke da fioj por la
estas
gastoj, kiuj estas vespermanontaj kun li.
Subite, eniris en mian kapon la ideo, ke nun
estas bona okazo, boate forkuri kaj liberii. Tial
mi tuj prenis tiom da nutrao, kiom mi povas hav-
igi, kaj mi diris al la viro, ke estus tro malre-
spekte, manante la pancn metitan en laboaton por
la Turko. Li diris, ke li pensas tiel same, tial li

alportis sakon da rizo kaj kelke da ruskoj (kukoj).

Dum la viro estis surtere, mi provizis iom da
vino, pecegon da vakso, segilon, hakilon, fosilon,
iom da nurego, kaj iuspecajn objektojn, kiuj
eble estos utilaj al Mi
ni. sciis, kie trovias la
vinkesto de la Turko, kaj mi in metis surboaton
dum la viro estas surtere. Per alia ruzo, mi

Digitized by Google
Digitized by Gbogle
4
 20 B0B1XS0X0 KRUSO.

havigis ion, kion mi bezonis. Mi diris al la knabo,

"La pafiloj de la Turko estas en la boato, sed
ne trovias ia pafao. u vi pensas, ke vi povas
havigi iom da i? Vi scias kie i estas konserv-
ata, kaj eble ni volos pafi birdon a du." Li do
alportis kesto kaj saketon, kiuj enhavas ion, kion
'
ni eble bezonas por la pafiloj. Tiujn-i mi metis
surboaton, kaj poste velveturis por fikapti.
La vento blovis de la nordo, a nordokcidento,
tia vento estis malbona por mi; ar, se i estus
de mi estus povinta velveturi al la ter-
la sudo,

bordo de Hispanujo. Tamen, de kiu ajn loko la

vento blovos, mi estis decidinta forkuri kaj lasi
la ceterajn al ilia sorto. Mi do mallevis miajn
hokfadenojn kvaza fikapti, sed mi zorgis, ke mi k

havu malbonan sukceson; kaj kiam la fioj mordis,

mi ilin ne eltiris, ar mi deziris, ke la Maro ilin
ne vidu. Mi diris al li, "Tiu-i loko estas nebona;
ni ne kaptos fiojn tie-i; ni devas iom antaen
iri." Nu, la Maro pensis, ke tion fari ne estos
malbone. Li levis la velojn, kaj, ar la direktilo

estis en miaj manoj, mi elsendis la boaton unu

mejlon a plu enmaron, kaj poste in haltigis,
kvaza mi intencas fikapti.

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO 21

Nun, mi pripensis, tiu-i estas mia okazo liber-

ii; tial mi transdonis la direktilon al la knabo,

kaj tiam ekprenis la Maron irka la talio, kaj

eletis lin el la boato.
Malsupren li falis! sed balda reaperis por ke,
li povis nai kvaza anaso. Li diris,ke li volonte
irus irka la mondo kun mi, se mi enprenus lin.
Iom timante ke li surrampos la boatflankon,
kaj reenios perforte, mi direktis mian pafilon sur
lin, kaj diris, "Vi facile povas nai alteron se vi
tion deziras; tial, rapidiu tien; plie, se vi reen
alproksimios la boaton, vi ricevos kuglon tra la

kapo, ar, mi de nun intencas esti libera viro."

Tiam li eknais, kaj sendube sendanere atingis
la terbordon, ar la maro estis tre trankvila.
Unue,mi intencis kunpreni la Maron kun
mi, kaj naigi Zuron alteron; sed la Maro ne
estis viro pri kiu mi povis konfidi.
Post kiam li foriis, mi diris al Zuro, "Se vi
uros, ke vi estos fidela al mi, vi iam farios
grava viro; se vi ne uros, mi certe anka vin
eletos el la boato."
La knabo tiel dole ridetis, kiam li uris resti

fidela al mi, ke mi lin ne povis dubi en mia koro.

00 ]?0B1XS0X0 KRUSO.

Dum ankora ni povis vidi la Maron (sur-

voje alteren) ni antaen iris enmaron, por ke li

kaj tiuj, kiuj nin vidis de la terbordo, kredu ke

ni iros al la influejo de la markolo, ar neniu vel-
veturis al la suda marbordo, ar tie loas gento
da homoj, kiuj la sciigoj, mortigas kaj manas
siajn malamikojn.
Tiam mi direktis mian veturadon oriente, por ke
ni lalongiru la marbordon, kaj, havante favoron
venton kaj trankvilan maron, ni morgatagmeze
malapud kaj preter la povo de la Turko.
estis

Ankora, mi timis, ke mi estus kaptota de la

Maroj; tial mi ne volis iri surteron tage. Duon-
lume, ni direktis nian boaton alteren, kaj atingis
la enfluejon riveretan, de kiu mi pensis, ni povos
nai irkaaojn. Sed
surteron, kaj tiam rigardi la
kiam malheliis adis strangajn sonojn,
la lumo, ni

bojojn, kriegojn, gruntojn, blekadojn. La malfelia

knabo diris, ke li ne kuraas iri surteron anta
la tagio. "Nu," mi diris, "tiuokaze, ni atendu,
sed, tage, povas vidi nin la homoj, kiuj eble nin
plimalhelpos ol sovaaj bestoj." "Tiam ni pafilos
ilin," ridante diris Zuro, "kaj forkurigu ilin."
Mi ojis vidi, ke la knabo montras tiom da

Digitized by Google
Digitized by Google
24 ROBIXSOXO KRUSO.
gajeco, kaj mi donis al li iom da pano kaj rizo.

Tiunokte, ni silente ripozis, sed ne longe dormis, I

ar, post kelke da horoj, iaj grandegaj bestoj mal-

suprenvenis al la maro, por sin bani. La malfelia
knabo ektremis de kapo al piedoj pro la vidao.
Unu el tiuj bestoj alproksimiis nian boaton, kaj,

kvankam estis tro mallume por in bone vidi, ni

adis in blovi, kaj sciis, pro ia bruego, ke i certe
estas granda. Fine, la bruto tiom alproksimiis la

boaton, kiom la longeco de du remiloj ; tial mi pafis

sur in, kaj i nagis alteren.
La blekegoj kaj kriegoj, kiujn faris bestoj kaj
birdoj pro la bruo de mia pafilo, ajne montris, ke
ni faris malbonan elekton por surterejo; sed, vole ne
vole, ni devis iri surtere por seri frean fonton, por

ke ni povu plenigi niajn barelojn. Zuro diris, ke

li eltrovus, u la fontaj akvoj tagas por trinki,
se mi permesus al li preni unu el la botelegoj,

kaj, ke li in reportos plenigitan se la akvo estas

bona. "Kial vi volas iri?" mi diris; "Kial mi ne
estas ironta? Vi povas resti en la boato." Kon-
trae, Zuro diris, "Se la sovauloj venos, ili min
manu; sed vi forkuru." Mi devis ami la junulon
pro la afabla parolado. ''Nu," mi diris, "Ni

Digitized by Google
 ROBINSONO KRTJSO. 25

amba iros, kaj se la sovauloj venos, ni ilin mort-

igu; ja, ili ne manos a vin a min."
Mi donis al Zuro iom da rumo el la kesto de la
Turko por reforti lin kaj ni iris surteron. La kna-
bo ekiris kun sia pafilo mejlon de la loko, kie ni

surteriris, kaj li revenis kun leporo, kiun li mort-

pafis, kaj kiun ni oje kuiris kaj manis; la la

bona novao, kiun li raportis, li eltrovis fonton,

kaj ne vidis sovaulojn.
Mi ke la Promontoro de la Verdaj
divenis,
Insuloj ne estas malproksime, ar mi vidis la
supron de la Granda Pinto, kiun, kiel mi sciis,
estas apud ili. Mia sola espero estis, ke lalong-
irante la terbordon, ni trovos ipon, kiu enipigos
nin; kaj tiam, kaj ne mi sentos kvaza
anta tiam,
libera viro. Unuvorte, mi konfidis mian sorton
al la anco; a
renkonti ian ipon morti. a
Surteron ni ekvidis iujn homojn, kiuj staras
kaj rigardas nin. III estis nigraj, kaj ne portis
vestaon. Mi estus irinta surteron al ili, sed
Zuro, kiu sciis plej bone diris, "Ne vi iru! Ne
vi iru!" Tial mi direktis la boaton lateron, por
ke mi povu paroli kun ili, kaj ili longaspace iradis
la ni. Mi ekvidis, ke unu havas lancon en mano.
26 ROBIXSOXO KRUSO.

Mi faris signojn, ke ili alportu iom da nutrao

al mi, kaj ili siaparte faris signojn, ke mi haltu '

mian boaton. Tial mi demetis la supran parton

de mia velo, kaj haltis, tiam du el ili ekforkuris;
kaj, duonhore revenis kun iom da sekiita viando,
kaj ia greno kiu kreskas en tiu parto de la mondo.
Tion-i ni deziregis, sed ne sciis, kiel havigi in,
ar ni ne kurais iri surteron al ili, nek ili kur-
ais alproksimii al ni.

Fine, ili eltrovis peron sendaneran por ni

iuj. Alportante la nutraon al la marbordo, ili

in demetis kaj tre fortirigis si mem dum ni in

prenis. Ni faris signojn por montri nian dankon,
ne havante ion alian, kion ni povas doni al ili.

Sed bonance, ni balda kaptis grandan donacon

por ili; ar du sovaaj bestoj de la sama speco,
pri kiu mi jam priparolis, venis plenase de la
montetoj al la maro.
Ili nais kvaza ili venis por sportigi. iuj
forkuris de ili krom tiu, kiu portas la lancon.
Unu el tiuj bestoj alproksimiis nian boaton; tial
mi in kun mia pafilo; kaj
atendis tuj kiam i
estis en pafspaco, mi in pafis tra la kapo. Du-
foje i subakviis kaj dufoje i suprenleviis; kaj

Digitized by Google
28 ROBIXSOXO KRUSO.
poste i nais alteren, kaj falis senviva. La viroj
tiom timis pro la pafilbruo, kiom ili antae timis je
la vidao de la bestoj. Sed kiam mi faris signojn
por ke ili venu al la marbordo, ill tuj venis.
Ili rapidis al sia rabao; kaj tordante irka
i nuregon, ili in sendangere eltiris surteron.
Ni nun lasis niajn sovaulojn, kaj iradis dekdu
tagojn plu. La terbordo anta ni etendis sin kvar
a kvin mejlojn, (6.8 a
8.3 kilometrojn) bekforme;
kaj ni devis veturi iom de la terbordo por atingi
tiun terpinton, tiel ke ni portempe ne vidis teron.
Mi konfidis la direktilon al Zuro, kaj sidiis
por pripensi tion, kion estos plej bone nun fari;
kiam subite mi adis, ke la knabo krias, "ipon
kun velo! ipon kun velo!" Li ne montris multe
da ojo je la vidao, opiniante, ke la ipo venis
por repreni lin; sed mi bone scias, la la ajno,
ke i ne estas iu el la ipoj de la Turko.
Mi levis kiel eble plej multe da veloj por ren-
konti la ipon iavoje, kaj ordonis al Zuro, ke li
ekpafu pafilon, ar mi esperis, ke se tiuj, kiuj
estas sur la ferdeko ne povus adi la sonon, ili vidus
la fumigadon. Ili ja in vidis, kaj tuj demetis siajn
velojn por ke ni povu atingi ilin, kaj trihore, ni

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 20

estis e la ipflanko. La viroj parolis kun ni per

la franca lingvo, sed ni ne povis kompreni tion, kion
ili diras. mia lingvo,
Fine, Skoto suripe diris per
"Kiu vi estas? De kien vi venas?" Mi diris al li
iomvorte, kiel mi liberiis de la Maroj.
Tiam, la ipestro invitis min veni ipbordon,
kaj enipis min, Zuron kaj iujn miajn posedaojn.
Mi diris al li, ke li havu ion, kion mi havas; sed
li respondis, "Vi estas rericevonta viajn posedaojn
post kiam ni atingos teron, ar mi por vi nur faris
tion, kion por mi vi farus samstate."
Li pagis al mi multan monon por mia boato,
kaj diris, ke mi ricevos egalan monon por Zuro, se
mi lin fordonus. Sed mi diris al li, ke liberiinte
kun helpo de la knabo, mi lin ne volas vendi.
Li diris, ke estas juste kaj prave por mi tiel senti,
sed, se mi decidus fordoni Zuron, li estus liberigota
dujare. Tial, ar la sklavo deziris iri, mi nenial
diris ne. Trisemajne, mi alvenis al iuj Sanktuloj
Golfeto, kaj nun mi estis liberulo.
Mi multan monon por iuj miaj posed-
ricevis
aoj, kaj kun i, mi iris surteron. Sed mi tute ne
sciis, kion nun fari. Fine mi renkontis viron, kies
stato estas la la mia, kaj ni amba akiris pecon
30 ROBIXSOXO KRUSO.
da tero, por in prilabori. Mia farmilaro, la la lia,

estis malgranda, sed ni produktigis la farmojn sufie

por subteni nin, sed ne plu. Ni bezonis helpon, kaj
nun mi eksentis, ke mi eraris, ellasante la knabon.
Mi tute ne atis tiun manieron de vivo. Kion!
mi pensis, u
mi venis tian longan vojon por fari
tion, kion mi labone povus fari hejme, kaj kun

miaj parencoj irka mi? Kaj pligrandiis mia

malojo, ar la bonamiko, kiu min alipis tien-i,
intencas nune lasi tiun-i terbordon.
Kiam mi estis knabo, kaj ekiris surmaron, mi
metis en la manojn de mia onklino, iom da mono
pri kiu, mia bonamiko diris, ke mi bone farus, se
mi in elspezus pro mia bieno. Tial, post kiam
li revenis hejmon, li alsendis iom da i kontante,
kaj la restaon kiel tukoj, tofoj, lanaoj, kaj sim-
ilaoj, kiujn li aetis. Mia onklino tiam metis en
liajn manojn iom da livroj, kiel donaco al li, por
montri sian dankecon pro io, kion li faris por mi;
kaj per tiu mono, li afable aetis sklavon por mi.
Intertempe, mi jam aetis sklavon, tial mi nun
havas du, kaj io prosperis dum la sekvanta jaro.
Sed balda miaj projektoj trograndiis la
miaj rimedoj. Unu tagon alvenis kelke da viroj

Digitized by Google
Digitized by Google
32 R0BIN80N0 KRUSO.

por peti min, ke mi komandu sklavipon elsend-

otan de ili. Ili diris, ke ili donos al mi parton en i

la sklavoj, kaj pagos la tutajn elspezojn are. Tio

j
estus bonao por mi, se mi ne havus bienojn kaj
teron; sed nun, tian anon fari, estus malsae kaj
hazarde. Gajninte multe da mono, estis konsilinde
ke mi lae darigu tri a kvar jarojn plu. Nu,
mi diris al la viroj, ke mi tre volonte irus, se ili

dume prizorgus mian farmon, kion ili alpromesis.

Tial,mi faris mian testamenton, kaj bordiis
tiun-i ipon je la oka datreveno de mia forlaso
de Hull. Tiu-ci sklavipo enhavis ses pafilegojn,
dekdu virojn kaj unu knabon. Ni kunprenis seg-
ilojn, enojn, ludilojn, globetojn, pecetojn de vitro,

kaj tiajnkomercaojn konvenajn al la gusto de

tiuj, kun kiuj ni intencis komerci.
Ni ne estis pli ol dekdu tagoj de la ekvatoro,
kianvventego forpelis nin, ni ne sciis kien. Subite
eksonis la krio "Teron!" kaj la ipo alpuiis sur
sablaon, en kiun i malleviis tielprofunde, ke
ni ne povis in liberigi. Fine, ni eltrovis ke ni
devas in lasi, kaj atingi terbordon laeble. Ekire,
boaton sur ia posta parto, sed ni eltrovis,
|

estis

ke i estis deirita per la forto de la ondoj. Nur

Digitized by Google
gitized by Google
34 nOBLXSOXO KRUSO

unu boateto restis e la ipflanko, tial ni enboatiis

en in. Tie ni iu troviis, sur la malglata maro!

La koro de iu nun malfortiis, vangoj paliis, kaj
niaj okuloj malklariis; ar estas nur unu espero,
eltrovi ian golfeton, kaj iel atingi rifuejon apud-
teran. Ni nun tute transdonis niajn animojn al Dio.
La maro pli kaj pli malglatiis kaj ia blanka
amo tordiis kaj bolis. Fine, la ondoj en sia
furioza sporto disrompiis kontra la boatflanko,
kaj ni iuj eletiis.
|
Mi povis bone nai, sed la povo de la ondoj
kazis, ke mi perdis mian spiron tro multe por
tion fari. Fine, unu granda ondo terenportis min,
kaj lasis min sendanere, kvankam konsumite pro
timego. Mi starigis min sur piedoj, kaj penadis
laeble surterii, sed us tiam, la kurbo de ondego
suprenleviis kvaza monteto, kiun eviti, mi tute
ne havis sufian forton, tial i marenportis min.
Mi laeble penadis nai suprae, entenante mian
spiron, por tiun fari. La sekvanta ondo estis egale
alta, kaj enfermis min en sia vasto. Mi detenis
miajn manojn e mia flanko, kaj tiam, mia kapo
ekeliis de la ondoj. Tio donis al mi kuraon kaj
spiradon, kaj balda miaj piedoj sentis teron.

Digitized by Google
Digitized by Google
 30 R0BIX80X0 KRUSO.

Momente, mi staris is la akvoj dekuris de mi,

kaj tiam, mi nais laforte alteren; sed la ondoj
min rekaptis, kaj dufoje plu ili min marenportis, kaj
dufoje plu min terenportis. Mi pensis, ke la lasta
ondo mortigos min, ar i puis min sur tonegon
tiaforte, ke mi falis en ian svenon, kio, dankon al
Dio, ne longe daris. Fine, ojege, mi atingis la

krutegaon apud la terbordo, kie mi trovis ian her-

bon preter la atingo de la maro. Tie mi sidigis
min, fine sendanere surtere.
Mi nur povis ekkrii per la vortoj de la psalmo,
"Tiuj, kiuj veturas surmaron en ipoj vidas la far-
^aojn de la Sinjoro en la profundao. ar, per Lia
ordono la ventegoj levias, la ventoj blovas kaj
levas la ondojn; tiam, ili supreniras al la ielo; de
tien, ili malsupreniras al la profundao. Mia animo
malfortias, mi ancelias tien kaj reen, kaj mi
ne scias tion, kion fari, tiam la Sinjoro elkondukas
min el iuj miaj mizeroj."
Mi tiom ojiis, ke io, kion mi povis fari, estis
iri tien kaj reen sur la terbordo, jen levi miajn
manojn, jen ilin faldi sur la brusto kaj danki Dion
por io, kion li faris por mi, kvankam la ceteraj
ipanoj pereis. iuj krom mi pereis, kaj mi estas

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 37

sendanera! Mi nun rigardis la irkaaon por

eltrovi, kian lokon mi estis etita, simile al birdo en
ventego. Tiam ia ojo, kiun mi antae sentis, for-
lasis min; ar mi estis malseka kaj malvarma kaj
havis nenian sekan vestaon por revestigi min,
nenion por nutri, kaj nenian amikon por helpi min.
Estis tie-i sovaaj bestoj, sed mi ne havis
pafilon, per kiu mi povis pafi ilin a
savi min de
iliaj makzeloj. Mi nur havis tranilon kaj pipon.
Nun mallumiis; kaj kien mi iros por pasigi la
nokton? Mi pensis, ke la supro de ia alta arbo
estos bona rifuejo kontra danero; kaj tie mi
povas sidi kaj pripensi pri la morto, ar mi sentis
nenian esperon de vivado. Nu, mi iris al mia arbo
kaj faris ian neston por dormejo. Tiam, mi tranis
bastonon por forpeli la sovaajn bestojn se iuj venos,
kaj ekdormis kvaza la brannesto estis lanuglito.
Estas hela taglumo, kiam mi vekiis, anka
la ielo estas klara, kaj la maro trankvila. Sed mi
observis tra la arbsupro, ke nokte, la ipo lasis la
sablaon, kaj kuas mejlon (1.7 kilometrojn) de mi
kaj la boato estas surtere du mejloj dekstre.
Mi iom lalongiris la terbordon por atingi la
boaton, sed Golfeto de la maro lara unu mejlo min

Digitized by Google
38 ROBIXSO\0 KRVSO.

detenis de i. Tagmeze, la forfluo tiom forkuris,

ke mi povis alproksimii la ipon; kaj mi eltrovis,
ke se ni restadus ipbordon, iu nun estus bone.
Tiupense, mi ploris; ja, mi ne povis alie fari;
sed, ar tio ne helpos ion, mi pripensis ke estos
plej bone por mi nai al la ipo. Mi rapide sen-
vestigis min, saltis en la maron, kaj nais al la
ipruino. Sed kiamaniere mi surios la ferdekon?
Naante irka la ipo, mi ekvidis pecon da nurego
pendante tiel malalten iaflanke, ke unue la ondoj
kais gin. Per helpo de la nurego mi suripiis.
Mi trovis fendon en la malsupro de la ipo.
Vi povas esti certa, ke mia unua penso estis seri
por nutrao, kaj mi balda iris al la panujo, kaj
mi mais panon dum mi iris tien kaj reen, ar mi
ne havis tempon por perdi. Troviis tie anka iom
da rumo, de kiu mi prenis sufian trinkon kaj tio
refortis min. Kion mi plej multe bezonis, estis
boato por terenporti la posedaon. Sed vaniis por
deziri tion, kion mi ne povis havigi; nu, ar en
la ipo troviis kelke da ekstraj velstangoj, tri a
kvar grandaj traboj el ligno, kaj unu ekstra masto
a du, mi komencis fari floson.
Mi metis kvar stangojn flanko e flanko, kaj

Digitized by Google
 ROBINSOXO KRUSO.
lalare, surmetis sur ilin mallongajn pecetojn de
tabulo por fortikigi mian floson. Kvankam la tab-
uloj povis elporti mian pezon, ili estis tro maldikaj

por elporti multe da mia aro. Tial mi prenis

segilon, kiu estas en la ipo, kaj segis maston en
tri longaojn, kaj ili multe fortikigis la floson.

Mi trovis iom da pano kaj rizo, holandan f romaon,

kaj iom da sekigita kaprao. Ekire, estis iom da
tritiko, sed la ratoj in eltrovis, kaj neniom restis.

Mia sekvanta tasko estis, ke mi irmu miajn

posedaojn kontra la prucado de la maro; ne
postulis multe da tempo por tion fari, ar, estis
suripe tri kestoj sufie grandaj por enhavigi ion,
kaj ilin mi metis surfloson. La enfluo forportis mian
vestonkaj emizon, kiujn mi nelonge lasis surtere;
sed estis kelke da novaj vestaoj en la ipo.
"Vidu! jen kaptao!" mi diris late (kvankam
neniu eestis por adi min); "nun mi ne malnu-
trios:" ar
mi trovis kvar grandajn pafilojn. Sed
kiamaniere mi surterigos mian floson? Mi ne havas
velon, nek remilojn; kaj ekvento kazos degliti
iun mian posedaon. Tamen, estis tri aferoj, pri
kiuj mi ojis trankvila maro, altera fluo, kaj
venteto por blovi min alteren.

Digitized by Google
40 K()BIXSOXO KRUSO.

Bonance, mi trovis kelkajn remilojn en parto

de ipo isnune neserita. Per ili mi ekveturis
la
alteren, kaj duonmejle, mia floso bone surnais;
sed balda mi eltrovis, ke i surnais flanken. Fine
mi vidis rivereton, kaj per iom da laboro mi direktis
mian floson en in; kaj nun, la terbordo estis tiel
proksima, ke mi sentis, ke mia remilo tuas f undon.
Tie-i, mi preska perdis mian aron, ar la
terbordo estis sur deklivo, tiel ke ne estis loko por
surterii, escepte ke unu parto de la floso kuas tiel

alte, kaj la alia parto tiel malalte, ke iuj miaj aoj

defalus. Estis necese, ke mi atendu la enfluon.

Tiam, kiam la maro profundiis unu futo plu, mi

puegis ebenan pecon da tero, por in
la floson sur
alligi tie nurege, kaj eripuis miajn du remilojn
en la sablon, unu iuflanke de la floso. Tiel mi
in lasis kui atendante la forfluon; tiam, i kun ia
aro sidis bone surteron.
Mi ekvidis, ke estas birdoj sur la insulo, kaj mi
mortpafis unu. Mia pafilpafo sendube estis la unua,
kiu adias tie post la kremondo; ar, iasone,
tutaj birdaroj forflugis de iu parto de la arbaro
kun lataj krioj. Forme, la beko de tiu, kiun nri

pafis, estis simile al akcipitro, sed ungegoj senlonge.

Digitized by Google
 h'OBIXSOXO KRUSO 41

Mi nun revenis al mia floso por elflosigi miajn

provizaojn, kiu okupis min tagrestae. Mi ne sciis

kion fari nokte, nek kie trovi tagan lokon, por

meti miajn provizaojn. Mi ne atis kuii sur la
teron, pro timo je sovaaj bestoj, kiel anka je
serpentoj, sed ne ekzistis kazon por timo, kiel mi
poste eltrovis. Laeble, mi metis la kestojn kaj
tabulojn irka mi, kiu faris ian budon, pornokte.
ar estis multe da provizoj en la ipo, kiu eble
estos utilaj al mi,mi bone pensis ilin tuj surterigi;
sciante, ke la unua ventego disrompos la ipruinon.
Tial mi veturis al la ipo kaj zorgis ke mi ne ree
troaru mian floson.
Unue, mi seris la ilkeston, kaj trovis kelke
da sakoj da najloj, najlegojn, segilojn, tranilojn kaj
tiajn objektojn, sed inter io, kion mi trovis, la plej
bona estis tono per kiu mi povis akrigi miajn ilojn.
Estis tie du a
tri botelegojn, kelke da sakegoj da

pafaoj, kaj volvo da plumbo; sed mi ne havis la

forton por suprenlevi la plumbo al la ipflanko por
ke mi in aru sur mian floson. Estis tie anka
kelke da ekstraj veloj, kiujn mi terenportis.
Mi iom timis, ke sovaaj bestoj, se ne homoj,
eble forportos miajn provizojn; sed revenante, mi
42 ROBTNSONO KRUSO.

trovis ilin sendifektaj, ' kaj ke neniu estis veninta

tien krom sovakato, kiu sidis sur unu kesto.
Alvenante, mi celis mian pafilon sur in, sed tio ne
ekscitis in, ar i ne sciis tion, kio estas pafilo. Gi
nur manis pecon da sekigita kaprao, kaj foriris.

Havante nun du arojn da aoj, mi faris tendon

per la veloj de la ipo por konservi ilin, kaj tranis
la stangojn necesajn por i en la arbaro. Mi nun
elprenis ion el la bareloj kaj kestoj, kaj amasigis
la barelojn irka la tendo por in fortigi; kaj tion

farinte, mi fermis la enirejon per tabuloj,ordigis liton

(alportata de la ipo) sur la tero, metis du pafilojn
apud mia kapo, kaj unuafoje kuiis en lito. Mi
dormis la tutan nokton, ar mi tre bezonis ripozon.
Morgatage, mi malojis en mia koro. ar mi
sentis tian enuon esti disigita de la cetera mondo!
Mi ne deziregis laboron: sed mi ne povis pripensi
longan tempon pri mia maloja sorto, ar estis
tro multe da laboro por mi. iutage mi eliris al

la ipruino por alporti pli da objektoj; kaj mi tiom

kiom la floso povis elporti. Unu tagon,
alportis,

mi aris la floson per tro peza aro, kiu kazis

unu flankon mallevii, tiel ke la enhavo eletiis
en la maron; sed mi ne ploris pro tio, ar la plej

Digitized by Google
 ltOB!X80XO KRUSO. 43

multa parto de la aro estis nuregoj, kiuj ne

estus tre utilaj al mi.
Tiamaniere, mi pasigis la dekdu tagojn, sur la

insulo, kaj mi surterigis ion, kiun unu paro da

manoj eble povis levi; kvankam, se la maro estus
trankvila, mi eble estus povinta surterigi la tutan
iparon, pecon post pecon.
Kiam mi nais la lastan fojon al la ipruino,
la vento blovis tiel severege ke mi decidis iri la

sekvantan fojon la forfluo. Mi trovis iom da teo

kaj kelke da ormoneroj; sed rilate al la oro, i
ridigis min, kiam mi in rigardis. "Ho senutilao!"
mi diris, "vi ne povas utili ion al mi! Mi vin ne
zorgas savi. Restu, kie vi kuas, is laipo pe-
reos; tiam, pereu vi kune kun i."
mi pripensis, ke estos egalbone por
Tamen,
mi kunpreni in; tial mi in metis en pecon de
velo, kaj in etis sur la ferdekon, por ke mi in

metu sur la floson. Balda la vento blovis de la

marbordo, tial estis necese, ke mi nun rapide re-
nau; ar mi sciis, ke je la turnio de la fluo
mi trovus malfacilaon por atingi la terbordon.
Sed, spite la ventego, mi sendanere atingis mian
budon. Tagie, mi elpuis mian kapon el la budo

Digitized by Google
44 ROBINSONO KRUSO

okuletis almaren, kiam, jen, tie ne estis ipo! La

anao, ipamiko min tute malojis.
kaj perdo de tia
Sed, mi ojis pensi, ke mi surterigis ion, kio povas
esti utila por mi. Mi nun devis seri ian lokon kie
mi povis fari mian loejon. Duonvoje supren la
monteto estis ebenaeto, longa kvar a kvin dudek-
ojn da futoj(24 a 30 metroj), kaj lara duoble, kaj
ar i havis bonvidon almare, mi pensis, ke i estos
bonloko por mia domo.
Unue, mi fosis fosaon irka spaco, kiu enhavis
dekdu jardojn(10 metrojn), kaj en in mi enbatis
du vicojn da fostoj, tiel firme kiel palisoj kaj alte
kvin kaj duonon da futoj. Mi firme kunligis la fostojn
per pecetoj da nurego, kaj starigis sur ilin pintitajn
bastonetojn, najlforme. Tio fariis tiel fortika
palisaro, ke nek homo nek bestoj povis eniri.

La pordo de mia domo estis e la supro, kaj

estis necese, ke mi suprenrampu al i per tupetaro,
kiun mi enprenis kun mi, tiel ke neniu alia povu
supreniri samamaniere. Apud la postflanko de la
domo staris alta tonao, en kiun mi faris kavernon,

kaj metis la teron elfositan, irka

mian domon,
alte Mi devis eliri unufoje iutage por
duonmetre.
seri nutraon. Unufoje, mi ekvidis kelke da kaproj,

Digitized by Google
oy Google
46 ROBIXSOXQ ERUSO.
sed ili estis tro timemaj kaj rapidpiedaj por permesi
min alproksimii ilin.
Fine, mi embuskis ilin apud iliaj nestoj. Min
ekvidante en la valo, kaj ili sur altao, ili forkuris
timege, sed ili estante en la valo, kaj mi sur altao,
ili ne rigardis min. La kaprino, kiun mi mortpafis,
havas idon siaflanke, kaj kiam la kaprino falis, la ido
staris is mi dorse forprenis la kaprinon kaj tiam, la
ido kuris Mi demetis la kaprinon kaj
miaflanke.
portis la idonhejmon por in dorlotigi; sed estante
tro juna por nutrii mi devis in mortigi.
Mi pensis unue, ke mi perdos ian tempkalkulon
pro la manko de plumo kaj inko; tial, mi starigis
altan foston krucforme, sur kiun mi entranis la
jenajn vortojn: "Mi alvenis Junio 8a 1659/ Mi '

iutage faris unu entranon, kaj tion mi darigis

f ari is la lasta tago.
isnune, mi ne diris vorton pri miaj kvar kar-
uloj, kiuj estis du katoj, hundo kaj birdo. Vi povis
imai, kiom mi atis ilin, ar ili estis la solaj amikoj
lasitaj al mi. Mi alportis la hundon kaj du katojn
de la ipo. La hundo konstante alportis objektojn
al mi, kaj per ia bojo, bleketo, murmuro, kaj sporto,

preska sed netute parolis kun mi.

Digitized by Google
Digitized b'
48 L'0R1XS0X0 KRUSO

Se mi nur povus havi iun apud mi, por ke mi

tiun malladu, amin malladu, kia plezuro tio
tiu

estus! Alportinte de la ipo, mi iutage

inkon
skribis skizon pro tio, kio okazis, ne tiom por la
venontoj, kiuj eble in legos (post kiam mi estos
mortinta kaj foririnta), kiom por liberigi min de
miaj propraj pensoj, kaj fortiri min de la nuna timo,
kiu la tutan tagon restadis en mia koro is mia
kapo doloras pro ia pezo.
Mi estis malapud la vojkuro de ipoj; kaj,
ho! kia enuigo esti etita sur tiun-i olecejon sen
iu por ami min, por ridigi min, por plorigi min,
por pripensi min. Estis enuige vagi, tagon post
tagon, de la arbaro al la marbordo, kaj de la mar-
bordo reen al la arbaro, kaj dume iam okupi min
per miaj propraj pensoj.
Tiom, pri la maloja ajno de mia stato; sed
simile al la plimulto da aferoj i havis luman flankon
tiel same kiel malluman. ar tie-i mi estis sen-
danere sur tero, kontrae la ceteraj de la ipan-
aro estis perdintaj. Nu, pripensis mi, Dio, kiu
regas mian la sorton, kaj kondukas min per Sia
mano, nun povas min savi de tiu-i stato, a al-

sendi iun por apudesti e mi. Mi ja estas etita

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 49

sur krudan kaj dezertan parton de la terglobo,

sed ne trovias sur i sovaaj bestoj por mortigi

a vundi min. Dio sendis la ipon tiel apud mi,
ke mi povis havigi ion, kion mi bezonos por la
restao de miaj tagoj. Estu la vivo, kia i estos,

tre multe estas, pro kio mi devas danki al Dio.

Kaj mi balda forlasis iujn molojajn pensojn, kaj
e ne plu rigardis pro velipo.
Miaj posedaoj el la ipruino jam kuis en la
kavemo dek monatojn, kaj estas nun tempo por
ordigi ilin, ar ili plenigis la tutan spacon, kaj ne
lasis al mi ian enloejon; tial mi pligrandigis mian
kaverneton, elfosante in pli malantaen en la
sablan tonegon. Poste mi etendis ian enirejon
is la palisaro, kaj tiamaniere faris postvojon al

mia domo. Tion farinte, mi fiksis bretaron iu-

flanke, por enteni miajn posedaojn, kio kazis
mian kavernon prezenti ajnon kvaza magazeno
plena je komercaoj. Por fabriki la bretarojn mi
dehakis arbon, kaj ellaboris in per segilo, hakilo,

rabotilo, kaj kelke de aliaj iloj.

Tiam mi faris seon kaj skribtablon. Mi fru-

matene leviis kaj laboris is tagmezo. Maninte
mian manon, mi foriris kun mia pafilo. Reveninte,

Digitized by Google
50 RORINSOXO KRUSO.
mi laboris is la suno malleviis, kaj fine mi min
kuigis. Mi okupis min semajno aliformante
pli ol

kaj pligrandante mian kavernon, sed mi in faris

multe tro grande; ar, iomtempe, la tero defalis de
la tegmento kaj se mi enestus, kiam tio okazis, mi
estus perdinta mian vivon. Mi nun devis starigi
fostojn en mia kaverno kun tabuloj trans iliaj suproj
farante tegmenton el ligno.
Iam foririnte kun mia pafilo, mi mortpafis sov-
akaton, el kies felo mi faris apon; kaj mi trovis
kelke da birdoj el la gento kolomba, kiuj faris siajn
nestojn en la fendetoj de la tonegoj.
Mi devis kuii malhelie is mi faris lampon,
per kaprograso metita en argilujon, kaj peceto da
kanabo kiel meo, farante bonan lumon. Trovinte
uzon por la sako enhavinta la nutraon kortbirdaran
suripe, mi eletis la elojn. Estis uste kiam f alas
la pluvegoj, kaj kelkmonate, elkreskis trunketoj
da rizo, tritiko kaj sekalo. Tempe, la greno matur-
iis kaj mi in konservis kaj zorge semis iujare;
sed mi ne povis fanfaroni pri rikolto de tritiko is
balda estos montrata.
post tri jaroj, kiel
Nesonita afero nun okazis sur la insulo kiu
timegis min. Jen, la tero tremegadis, kiu deetis

Digitized by Google
 ROBISSOSO KRUSO. 51

teron de la tonao kun lata krako ree okazis

tremo kaj nun tero defalis de la tegmento de mia
kaverno. La maro ne vidiis kiel antae, ar la
tremoj tie estis tiel fortegaj kiel sur la tero. La
movado de la tero malsanigis min, kaj estis bruo
kaj kriego irka mi.
Triafoje tia tremo okazis; kaj kiam i pasiis,
mi sidis senmove sur la tero nesciante kion fari.

Tiam la nuboj malklariis, la vento leviis, arboj

elradikiis, la maro amamasiis, kaj granda parto
de la insulo ruiniis per la ventego. Mi pensis,
ke la mondo finias. Trihore, io trankviliis, sed
pluvo falis tiun tutan nokton kaj grandan parton
de la sekvanta tago. Kvankam tute lacigita, mi
nun devis movi miajn aojn al sendanera loko.
Mi sciis, ke mi ja bezonos ilojn, kaj estos necese,
ke mi akrigu ilin sur la tono, ar ili estis malakraj
kaj eluzitaj. Sed, ar
du manoj estas necesaj por
surteni la ilon, mi ne povis turni la tonon; tial mi
faris radon per kiu mi povis in turni piede. Tio
ne estis facila tasko, sed fine mi elfarigis in.
Kelkatage, la pluvo faladis kaj malvarma trem-
frosto min venkis; balda mi malsaniis. Mi havis
dolorojn en mia kapo, nokte mi ne povis dormi, kaj
52 I?OBIXSOXO KRUSO.

miaj pensoj estis malkvietaj kaj strangaj. Jen mi

ektremis pro malvarmo, kaj jen pro varmego kun
svensvetoj, po seshore. Malsanante, mi devis foriri
kunmia pafilo por havigi nutraon. Mi mortpafis
kapron, sed estis malfacila tasko in alporti domon,
kaj pli multe, in kuiri.

Mi pasis la sekvantan tagon lite, kaj sentis duon-

morte pro mi estis tro malforta por levii,
soifo; ja,
por trinki. Mi kuis kaj ploris, trahore kriis infane:
"Sinjoro, rigardu min! Sinjoro, rigardu min!"
Fine, la atako finiis, kaj mi ekdormis kaj ne
vekiis is tagio. Mi sonis, ke mi kuas surla
tero, kaj ke mi ekvidas viron, malsuprenirante de

granda nigra nubo flamlume. Kiam li staris surtere,

i ektremis same kiel anta kelke da tagoj; kaj
tuta mondo ajnas plenfajre. Li alproksimiis kaj
diris al mi, "ar
mi ekvidas, ke en iuj-i malojoj
vi ne preis, vi devis morti." Tiam mi vekiis, kaj
eltrovis, ke i estis sono. Malforta kaj maltrank-
vila, mi timis la tutan tagon, ke mia atako reokazos.

Tro malsana por foriri kun mia pafilo, mi sidis

sur la marbordo por mediti, kaj miaj pensoj kuris
jene: "Kioestas la maro, kioestas irka mi? Ne
povis esti dubo, ke la mano, kiu in kreis, anka
54 R0B1XS0X0 KRUSO
kreis la aeron, la teron, la ielon. Kaj kiu estas tiu?
Estas Dio, kiu faris ion. Nu, tial,se Dio faris ion,
devis esti Li, kiu regas ion; kaj se tiel, nenio en la

tuta vico da Liaj faraoj povas okazi, pri kiuj Li ne

scias. Tial Dio scias kiel malsana kaj maloja mi
estas, kaj Li volas, ke mi estu tie-i. Kial?Dio.
Tiam ia voo ajne diris: "u vi demandis, kial
Dio faras tion al vi? Demandu, kial vi ne estis mort-
pafita dela Maroj, kiuj suripiis,kaj prenis la vivon
de viaj kunuloj. Demandu, kial vi ne estis disirita
de lasovaaj bestoj e
la marbordo. Demandu, kial
vi ne malleviis en la profundan maron kune kun la
ceteraj ipanoj, anstata ol bone atingi la insulon.
Tiam profunda dormo venkis min, kaj vekiante
estis sendube la triahoro morgatage, la lasunradioj;

ja, eble estis pli malfrua tago ar mi opinias, ke tiu

certe estis la tago, kiun mi ne markis sur mia fosto,

ar, poste, mi eltrovis mankon da unu entrano.
Mi nun prenis de mia magazeno la Libron de la
Dia Vorto, kiun mi jam alportis el la ipruino kaj
isnune mi ne legis e
unu paon. Miaj okuloj falis
sur kvar vortojn, sajnante enmetite por mia tiama
konsolo; tiel bone ili fortigis miajn esperojn, kaj
tuis la veran fonton de mia timo. Estis la jenaj:

Digitized by Google
 ROBIXSOXO KRUSO. 55

"Mi vi ne forlasos." Ili loas en mia koro isnune.

Mi mallevis la libron por prei. Mia krio estis,
"Dio mia, min helpu ami kaj lerni Viajn vojojn."
Estis la unua fojo kiam mi sentis ke Dio estas
proksima kaj adas min. Koncerne #mia enua vivo,
i ne estis pripensinda; ar nun nova forto eniris
en min, kaj anigis miajn agrenojn kaj ojojn.
Mi jam estis dekdu monatojn sur la insulo,
kaj mi pripensis, ke estas tempo por mi in esplori
por ke mi traseru iajn arboretojn, fontojn, kaj
riveretojn. Tial mi ekiris kaj returnante alportis
kun mi limetojn (malacidajn citronojn) kaj bonegajn
vinberojn, grandajn kaj maturajn. Mi pendigis
la vinberojn en la sunbrilo, por ke ili sekiu,
kaj post kelke da tagoj, mi alportis ilin domon,
por estonta provizo. La valeto, sur kies deklivoj
ili kreskis, estas malvarmeta kaj verda, kaj tra
i kuras klara rivereto, kiu donas al la loko tian
grandan armon, ke mi deziris loi tie.

Sed neestas elvido sur la maron de tiu-i

valeto; kontrae, miaflanke de la insulo ipoj ne
povus alproksimii, kiujn mi ne vidus de mia domo;
tamen, la verdaj molaj deklivoj ajnis tiel dolaj kaj
freaj, ke mi tie pasigis multe da mia tempo.
56 ROBINSONO KRUSO.
La unua el la tri jaroj, dum kiuj mi kulturis
grenon, mi in dissemis tro malfrue; la dua jaro,
i difektiis pro la senpluveco; sed la tria jaro,
la greno bone elkreskis.
Mi eltrovis% ke la leporoj nokte kaj tage lois
inter i, kontra kio estas nenia helpo krom planti
densan plektbarilon irka i; kaj tion fari, okupis
min pli ol tri Mi mortpafis la leporojn
semajnojn.
tage, kaj mallumie, ene mi alligis la hundon al la
pordego, por boji la tutan nokton.
Tempete, la greno elkreskis, kaj fine matur-
iis; sed, same kiel antae la leporoj difektis in
en la trunketoj, nun la birdoj manis in en la
spikoj. Je mia pafilbruo, aroj da ili suprenfluis;
kaj mi komprenis, ke nenia greno estus lasota;
mi decidis algardi nokte kaj tage. Mi kaiis
tial

apud la plektbarilo kaj povis vidi, ke la birdoj sidas

sur la arboj, kaj observas, poste malsupreniras unu
post alia, kiel antae.
Nun iu grajnero da tritiko ajnis kvaza
bulketo da pano. Sed por forigi tiujn-i birdojn.
Mia proceduro estis la jena: mi mortpafis tri, kaj
pendigis ilin kiel telistojn por timigi iujn, kiuj
venos pro la greno; kaj de tiam, tiel longe kiel

Digitized by Google
58 ROBIXSOSO KRUSO.

la mortigitoj pendis tie, ne alproksimiis birdo.

Post kiam la greno maturiis, mi faris falilon
el glavo el la ipo, kaj havigis mian rikolton.
Malmulto el ni pripensas la koston je kiu bulko
estas farata.
Kompreneble ne troviis tie-i plugilo
por turni la teron, nek fosilo por gin fosi; tial mi
faris unu el ligno; sed tiu balda eluzitiis kaj pro
manko de rastilo mi uzis branon de arbo. Alport-
inte hejmen la grenon, mi devas drai, senrubigi
kaj konservi in. Nun mi bezonas muelilon por
mueli in, kribrilon por kribri in, kaj fermentilon
por fermenti in, por fari panon el i.
Kvankam mi ne havis ilojn, mi faris panon,
kaj neniu povas diri, ke mi in ne perlaboris per
la svito de mia frunto. Kiam la pluvo endomadis
min, mi havis sportegon instruante mian karulan
birdonPolo kiel paroli; sed ho! tiel muta estis io
irka mi, ke mia propra voo ektremigis min.
Nun mi bezonas havigi botelegojn, potojn,
kaj telerojn; sed mi ne sciis, kiel ilin fari. Fine,
mi eliris por seri argilon, kaj tion trovis preska
mejlo de mia domo; ja estis ridinda rigardi la
strangajn formojn, kiujn mi faris el i. ar, kelkaj
el miaj botelegoj kaj potoj estis tro malfortikaj

Digitized by Googl
 ROBIXSOXO KRUSO f>9

por elporti sian propran pezon, kaj ili disfalis

eksteren kaj internen, iumaniere; kaj aliaj, metitaj

en la sunradiojn por bakii, fendiis pro la varmego
de la radioj, Vi povas diveni, kia estis mia ojo,
kiam mi fine faris poton, kiu eltenis la varmegecon
fajran, tiel ke mi povis boli viandon por buljono.
Nun mi devas fari kribrilon por senrubigi la
grenon. Mi ne povas uzi kaprajn harojn, ar mi
povas nek plekti nek pini; tial dujare mi kontent-
igis min per maldika peco da tofo, alportita de la
ipo. Sed, pisti la grenon tone, mi trovis esti la
plej malfacila laboro el iuj. Por baki la panon,
mi bruligis lignon is cindroj, kiujn mi tuj metis
sUr la fajrujon por in varmegigi, kaj poste la

bulkojn por baki kaj tiamaniere, faris panon.

Nun mi konsideras la ipboaton kiu kuas sur
la sabla altao, kien i pueis per la sama vent-
ego, kiu min anka etis surteron. La boato kuis
havante la kilon ielen, tiel ke mi devis fosi la

sablon for de i, kaj in turni stangpere. Tion

farinte, mi trovis vane, ne havante la forton por

in surmarigi. Tial io, kion mi povas fari, estis

konstrui malpli grandan boaton el ia arbo; kaj mi

eltrovis unu, kiu uste tagas por tiun fari, kaj

Digitized by Google
60 ROBIXSOXO KUUSO.

kiu kreskis ne malproksime de la marbordo; sed

simile al la ipboaton, tiun mi ne povis movi.
Kion fari? Mi nun ebenigis kaj glatigis la
tutspacon de la boato is la maro, por ke la boato
glitiu maren; sed tiu plano ne sukcesis; mi decidis
provi alian planon; nome, elfosi fosaon por konduki
la maron la boato.
al Tamen, por tion fari, estus
necese, ke mi fosu tian grandan profundon, ke la
laboro okupus unu viron kelke da jaroj. Kaj tro
malfrue mi trovis, ne estas sae ellabori projekton
anta ol mi unue pripensis la penadon kaj koston.
"Nu do,"mi pensis, "mi devas forlasi la boaton,
kaj tial miajn tutajn esperojn pri lasi tiun-i insulon.
Sed estas dece, ke mi anka pripensu jene: Mi estas
sinjoro de la tuta insulo, efektive reo. Mi havas
lignon per kiu mi povas konstrui iparon, kaj vin-
berojn, se ne grenon, por in ari, kvankam mia
tutarieco estas nur kelke da ormoneroj." Por ili
mi ne havas ian uzon, kaj volonte estus donanta
ilin por kvaronbuelo da pizoj kaj iom da inko; la

lastnomitan mi pleje bezonis. Sed estas plej bone

pripensi pli multe pri tio, kion mi havas, ol pri
tio, kion mi ne havas.

Denove, mi provas konstrui boaton, sed mi

Digitized by Google
 BOBINSONO KEUSO 61

nun decidis, ke i havu maston; ar ipveloj estos

tre utilaj. Mi faris ferdekon je la antaa kaj je
la posta parto por deteni la maran amon, keston
por nutrao, kaj por mia pafilo apogilon kun kovrilo,
por in irmi kontra la malsekeco. Pli bone ol io,
mi povis surmarigi tiun-i boaton.
Unue, mi krozadis sur rivereto, sed balda mi
kuraiis, kaj veturis irka mia insulo. Mi kun-
prenis panon, kukojn, poton da rizo, iom da rumo,
duonkapron, du surtutojn, unu por kuejo, la alia
por noktirmo. Mi ekveturis je la sesa jaro de
mia regado. Orientflanke de la insulo troviis
granda pinto tonega, kiu staris du mejlojn de la

terbordo, kaj sablao etendis sin duonmejle de la

tonegoj terborden. Por irkairi tiun pinton mi
devis veturi malproksimen enmaron, kaj tie mi
preska perdis mian vivon.
Tamen, mi fine revenis hejmon. Survoje tien
tute lacigita pro la laboroj boataj, mi kuiis en
ombron por ripozigi mian korpon, kaj dormadis.
Sed juu, se eble, kiel mi ektremis, kiam voo min
vekas de mia dormo, kaj trifoje elparolas mian
nomon! Voo en tiu-i sovaa loko! Ja vokante
min per mia propra nomo! Tiam diris la voo,

Digitized by Google
62 ROBIXSO\0 KRUSO.
"Kie vi estas? Kie vi estis? Kiel vi venis tien-i?"
Balda mi tute komprenis; ar, sur la plektbarilo,
sidas Polo, parolante vortojn jam lernitajn.
Mi nun seris kaprojn, kaj ordigis kaptilojn por
ili, kun rizo por allogao. Mi ordigis la kaptilojn
nokte, kaj eltrovis, ke ili restadis ordigitaj, sed la
allogao foriis. Tial mi elpensis novan manieron
por kapti ilin, farante puton kaj kovrante in per
bastonoj kaj herbo por in kai; tiamaniere mi
kaptis maljunan kapron kaj kelke da kapridoj.
Sed la maljuna kapro estis multe tro furioza por
mi, tial mi in liberigis.

Mi alportis la kapridojn hejmen, kaj malsatigis

ilin longatempe, is manis el mia mano,
fine, ili

kaj tute malsovaiis. Mi ilin enfermis en parko,

en kiu troviis arboj por irmi ilin kontra la suno.
Unue,mia parko havis tri mejlojn irkae; sed mi
pripensis, ke en tia granda spaco, la kapridoj tiom
sovaios, kvaza ili vagus tra la tuta valo, kaj
malpli da spaco estus pli bone; tial plektbarilon mi
faris min tri monatojn.
kaj tiun planti okupis
Manante, mia hundo sidis kun mi, kaj sur
skabeloj unu kato iuflanke, dum Polo paroladis al
ni. Nun, unu vorton a
du rilate al la vestao,

Digitized by Google
 ROHL\SOXO KRUSO. 63

en kiu mi vojais irka la insulo. Mi multe pensis,

kiel mia vestao estus ridinda en la stratoj de mia
naskurbo. Mi portis kaprofelan altapon havante
pendantan vizieron por deteni la sunbrilon kaj la

pluvon de mia kolo, kaprofelan veston kies rando

tuis miajn koksojn, kaj kaprofelon sur miaj kruroj,
partojn da felo irka miaj tibioj, sed ne uojn.
El sama materialo mi havis irka mia talio laran
zonon, kiun mi povis alligi per du ledrimenoj, kaj
de ie mia dekstra flanko pendis segilo kaj hakilo,
kaj maldekstre, saketo de pafaoj. Mia barbo ne
traniis de kiam mi alvenis. Sed sufie, pri mia
ajno, ar eestis neniu por min vidi.
Mi balda estis vidonta strangan vidaon, kiu
estis anonta mian tutan vivon sur la insulo.
Unu tagmezon, promenante sur la marbordo e
parto al mi nekonata, kion jen vidi sur la sablo
krom la impreson de homa piedo! Mi sentis, kvaza
tenate per katalepsio, kaj ne povis movii de la loko.

Balda mi ekrigardis irka mi, sed ne estas

videbla iu. Kion signifas tio? Mi iris tri-a-kvarfoje
por in rigardi. Jen estas la impreso de piedo
homa; piedfingroj, kalkano, kaj iuj partoj de la
piedo. Kiel povis i veni tien?

Digitizedk/ GciOgle
64 ROBIXSOXO KRTJSO.

Mia kapo kvaza nais pro timo; kaj lasante la

lokon,mi iris du a
tri paojn, rigardis, kaj plu, same.

Mi timemiis je la tipo de maljuna arbo, kaj kuris

domon, kvaza por mia vivo. Kiamaniere povis io
homforma alveni al tiu-i marbordo sen mia scio?
Kie estas la ipo, kiu alkondukis tion? Tiam, mal-
preciza teruro kaptis mian animon; ke, eble ia homo
a aro da homoj eltrovis min; kaj ke eble intencas
mortigi min, a rabi ion, kion mi havas.
Kia stranga afero estas la vivo homa! Unu
tagon ni amas tion, kion ni malamas la sekvantan
tagon. Unu tagon, ni seras tion, kion ni evitas
la sekvantan tagon. Unu tagon, ni deziras tion,
kion ni timas la sekvantan tagon. Tiamaniere ni
vivadas. Jen, de kiam mi estis etita sur tiun-i
insulon, la granda kazo de malojo estis, ke mi
tiel estis disigita de la ceteraj de mia
Kial raso.
do, povis kazi
mi malojon la penso, ke eble
al

homo estas apud mi? Ja, kial nura ekvido de

impreso de homa piedo min ektremigas pro timo?
ajnas plej strange, tamen ne pli strange ol vere.
Unufoje, mi pensis, ke eble la impreso devenas
de mia propra piedo, kiam la ventego min unue
etis sur tiun-i bordon. u estas eble, ke mi venis

Digitized by Google
 ROBIXSOXO KRUSO. 65

tiun-i vojon de la ipo? Se fakte montrius, ke

la impreso estas miapiede; mi sentus simile al knabo,
kiu rakontas pri fantono, kaj sentas pli da timo je
sia propra rakonto ol tiuj, kiujn li intencas timigi.
min endomadis, is la manko de
Tritage, timo
nutrao min Fine, mi sufie kuraiis
forpelis.

por iri al la marbordo, por ke mi rerigardu la

impreson piedan, por eltrovi, i estas same u
kiel mia propra. Mi eltrovis, ke i estas multe
pli malgranda. trovias homoj
Tial estis klare, ke
sur la insulo. uste mia bona gardhundo
tiam,
falis senviva e miaj piedoj. Li estis maljuna kaj
lacigita, kaj tiel mi perdis mian plej bonan gard-
anton kaj amikon. Unu tagon, irante de la monteto
al la marbordo, trovias vidao komaza, loko kovrita
per ostoj homaj. Estas tie rondspaco elfosita el

la tero, kie estis farita fajro, kaj tien-i estas

venintaj kelke da homoj por festeni. Vidinte tiun-
i vidaon, mi ne sciis, kiel agi; mi endomadis kaj
apena eliris escepte por melki mian kaprinaron.
Estis nun pli grave al mi senti sendanere,
ol esti bone nutrita; kaj mi ne kurais enbati
najlon, a haki tipon lignan, timante ke tia sono
estu adata, multe malpli pafi pafon. Pri mia

Digitized by Google
66 It0BIX80X0 KRUSO

pano kaj viando, mi ilin bakis nokte, kiam neniu

povas vidi la fumon. Sed mi balda trovis manieron
bruligi lignon sub torfkovrilo, kio in lignokarbigis;
kaj tio mi povis uzi tage, ar i ne faris fumon.
En la arbaro, kien mi iris por havigi la bas-
tonojn por mia fajro, mi eltrovis kavernon tiel laran,
ke mi povis stari en i; sed mi pli rapidiis eliri

ol eniri; ar du grandaj okuloj, tiel lumaj kiel steloj,

forbrilis kun sovaa brilego. Mi prenis toron kaj

eniris por eltrovi, kies estas la okuloj, kaj trovis
ke ne estas ia kazo por timo; ar la okuloj apar-

tenas al maljuna griza kapro, kiu iris tien por

morti. Mi in ekpuis, kaj provis elirigi in, sed i
ne povis levii de la tero, kie i kuas; tial mi in
lasis tie por morti, ar mi ne povis savi ian vivon.
Mi eltrovis, ke
lareco de la kaverno estas
la
3.6 metroj, sed parto de i, laplej posta parto e
estas tiel malalta, ke mi devis rampi sur miaj
manoj kaj piedoj por eniri. Kiom ia longeco
estas mi ne povas diri, ar mia lumo estingiis,
kaj mi devis esigi mian seradon. Morgatage,
mi iris al la kaverno kun lumegoj kaprograsaj;
kaj atinginte la finion, mi eltrovis, ke la tegmento
a
*

altias 12 metrojn plu.

Digitized by Google
 BOBIXSOXO KRUSO. 67

Kiam miaj lumoj lumigis la murojn kaj la teg-

menton de la kaverno, troviis vidao, kies armojn,
lingvo tute ne povas esprimi; ar la muroj ekbrilis
kvaza steloj. Kio kazis ke la tonegoj ekbrilu,
mi ne povis diri: tie eble estas emoj, briltonoj,
a oro. Sed, kio ajn, la kaverno estis ria mino
por mi; ar, kiam ajn, mi sentis malgaja kaj
maloja, la brilvidao lumigis la okulojn de mia
animo, kaj in plenigis per ojo.
iuj-i jaroj pasiis sen ia nova vidao por
ravigi miajn okulojn, is tiu vidao subite ekvidiis
anta mi. Mi sentis kvaza mi volas pasigi tie-i
larestaon de mia vivo kaj vivfine, kuii en tiu-i
kaverno por morti, same kiel la grandaa kapro.
Irante hejmon, mi ekvidis iom da fumo, de-
venante el fajro ne pli ol du mejlojn malproksime.
De nun, mi perdis mian kvietecon. Tage kaj nokte
timo min agrenis, ke la homoj, farintaj tiun fajron,
mi eltrovos. Mi hejmiris, supreniris la tupetaron;
sed unue, mi kazis, ke io irka mi vidiu sovaa.
Mi aris mian pafilon, kaj pripensis, ke estus plej
bone por mi resti dome kaj kai.
Sed, tion mi ne povis toleri longe. Mi ne havis
spionon por elsendi, kaj io, kion mi povis fari,
68 ROBINSONO KRUSO.

estis supreniri la monteton kaj observi. Fine, tra

mia vidilo mi povis vidi grupon da sovauloj dancante
irka fajro. Tiel balda kiel ili foriris, mi prenis
du pafilojn, pendigis glavon miaflanke kaj rapide
ekiris al la supro monteta por rehavi klaran vidon.
Tiufoje, mi decidis iri al la homoj, sed mi ne
intencas mortigi ilin, ar mi sentis, ke estus malprave
tion fari. Kun tia aro da armiloj mi postulis du
horojn por atingi la lokon. Alveninte, trovias neniu;
sed mi vidis la homoj enmare en kvar boatoj.
Marborde, troviis la faraoj de tiuj-i viroj.
La signoj de ilia festeno kornazigis min, kaj mi
fermis miajn okulojn. Kiam ajn mi iris tiuflanke
de la insulo pro nutrao, mi ne kurais pafi, timante
ke restu kelkaj el la homoj, kiuj povu in adi, kaj
tiamaniere min eltrovu. Tiustato daris unu jaron
kaj tri monatojn, kaj intertempe mi vidis neniun.
Je la dekdua de Majo, granda ventego blovis .

tutatage kaj tutanokte. ar estis mallume, mi sidis

en mia domo, kaj ventegmeze mi adis pafilpafon.
Mi opiniis, ke i erte estas de ipo etita sur-
teron per ventego. Tial mi bruligis lignon sur la
supro monteta, por ke, tiuj en la ipo, se ipo i

Digitized by Google
 ROBIXSOXO KRUSO. 69

estas, sciiu, ke iu estas tie-i por helpi ilin. Mi

poste adis du pafojn plu. Post kiam lumiis, mi
iris sudflankon de la insulo, kaj tie kuas ruino de
ipo, tiunokte jetita sur la tonegojn. i kuis tro
malproksime por mi vidi, u restas homoj sur i.
Vortoj ne povas diri, kiom mi sopiris, ke mi
alportu almena unu el la ipanaro surtere! Tiel
f orta estis mia deziro savi la vivon de tiuj sur la
ipo, ke mi volonte estus doninta mian propran vivon
por tion fari. Trovias en la koro kelkaj inklinoj,
kiuj ekscititaj per espero tiel forte puas la animon,
ke perdi ian okazon por atingi la esperatan celon,
ajnas tiun frenezigi; kaj tiel okazis e mi.
Nun, mi pensis, estas la okazo por uzi mian
boaton; tiel mi in ekordigis. Mi kunprenis iom da
rumo (de kiu mi ankora havis multe), sekigitaj
vinberoj, sakon da rizo, iom da lakto kaj fromao,
kaj poste ekveturis enmare. Mi pense ektimis pri
la danero, en kiu mi min antae trovigis sur la
samaj tonegoj; sed ne tute korperdis, kvankam
mi sciis, ke, ar mia boato estas malgranda, io
estus perdata, se ventego ekblovus. Balda mi
trovis, ke estas necese por mi returni surteron is
la fluo turnios kaj la forfluo komencos.

Digitized by Google
70 HOB 1X80X0 KRUSO.
Mi kun la for-
decidis eliri la sekvantan tagon
fluo, tial mi dormis en mia boato. Tagie,
tiunokte
mi ekveturis enmaron kaj netute duhore, mi atingis
la ipruinon. Jen, kia vidao! La ipo estis jetita
sur la tonegojn. La posta parto estis rompita per
la ondoforto, la mastoj fornaigitaj, nuregoj kaj
enoj disetitaj ferdeke, kaj io envolvita en malgajo.
Kiam mi atingis la ipruinon, hundo alnais al mi,
blekante kaj ploretante. Mi prenis la hundon en la
boaton; kiam mi donis al i iom da pano, i manis
la panon kvaza lupo, kaj pri trinkado i eble krevus,
se mi estus permesinta, ke i pleniu.
Mi iris al la ambro de la kuiristo, kie mi
trovis du virojn malvivajn. La lango estas muta,
la orelo surda, la okulo fermata, kaj la lipo rigida;
la maloja rakonto estis dirata, ar iu tenis sian
brakon irka la kolo de la amiko, kaj tiamaniere
ili Kiom aniis la sceno, tiam,
atendis la morton.
tutesovaa pro la batoj ondaj kaj la muado venta!
Nun, io estis trankvila la morto elfaris sian celon,
kaj iuj ricevis ian baton, escepte la hundo, kiu
estis la sola kreitao, kiu postvivis.

Mi divenis, ke la ipo venis de Hispanujo, kaj

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 71

mi trovis sur i multe da oro. Mi metis kelke

da kestoj surboaton, sed ne atendis por eltrovi,

kion ili enhavas, kaj kun ili kaj tri bareloj da

rumo, mi revenis.
Hejme, mi trovis ion same tiel, kiel mi in
lasis miaj kaproj, la katoj, kaj la birdo. La
vidao en la ambro de la kuiristo restadis tage

kaj nokte en mia animo, kaj por reforti min, mi

trinkis iom da rumo. Tiam mi ekhejmportis mian
aron de la marbordo, kie mi antae in lasis.

En du grandaj sakoj da oro, kaj

la kestoj troviis
kelke da fandaoj oraj; apud ili troviis tri boteletoj
kaj tri sakoj da pafao, kiuj estas granda akiro.
De nun is dujare, io prosperis al mi; sed ne
estis daronta. Starante unu tagon sur monteto,
mi ekvidis ses boatojn, marborde. Kion eble sig-
nifas tio? Kie estas la viroj, kiuj ilin alkondukis?

Kaj pro kiu kazo alvenis? Mi ekvidis per mia

ili

vidilo, ke almena tridek trovias orientflanke de

la insulo. Ili havis viandon sur la fajro, irka
kiu, mi vidis, ili dancadis. Poste ili prenis viron
el unu el la boatoj. Liaj manoj kaj piedoj estis
ligitaj, sed kiam ili malligis liajn ligilojn, li kuris
laeble rekte al mia domo.
72 ROBIXSOXO KRUSO

Por diri la veron, ekvidante, ke iuj ceteraj kuris

por lin kapti, miaj haroj stariis pro timo. En la
rivereton li nais simile al fio, kaj lia saltego alportis
lin tra la rivereto iombate. iuj nun esigis la as-
adon escepte du, kaj tiuj-i nais tra la rivereto sed
neniel tiel rapide. Nun, mi pensis, estas por mi la
okazo helpi la malfeliulon, kaj mia koro min diris,

ke estos bone tion fari. Mi prenis miajn du pafilojn,

malsupreniris la tupetaron kaj suprenkuregis la
monteton, malsupren tra vojeto por renkonti ilin.

Mi signodonis al la malfelia sklavo, ke li venu

al mi, kaj samtempe mi suprenkuris por renkonti la
du virojn asante lin. Mi kuris al la unua, terenbatis
lin pafiltenile. Mi vidis, ke la alia celis pafarke al
mi; tial, por savi mian vivon, mi lin mortpafis.
La fumo kaj pafilbruo, tiom terurigis la sklavon,
ke li tuj venkiis kvaza pro sonado. Mi kriegis,
ke li venu al mi, kaj mi penis montri al li, ke mi estas
amiko, mi anka faris iueblajn signojn, por allogi
lin al mi. Fine, li venis, genuiis por kisi la teron,

kaj poste ekprenis mian piedon. metante in sur sian

kapon, tio signifante ke li mia sklavo, kaj mi
estas
ordonis al li, ke li stariu, kaj mi agis bone al li.
Sed restis pli multe da heroao, ar la viro,

Digitized by Google
 74 ROBIXSOXO KRUSO.

ricevinte la pafilbaton, ne estis malviva. Mi signo-

donis al mia sklavo (kiel mi nun lin nomos) ke , li lin

gardu. e tio li parolis al mi, kaj, kvankam mi ne

povis kompreni tion, kion li diras, tamen, mi sentis
ojfrapon, arestisla unua sono de homavoo, kiun
mi adas iomjare de kiam mi alvenis sur la insulon.
La viro, kiun mi pafilbatis, sidiis, kaj mia sklavo
timante lin, signodonis al mi por havigi mian glavon,
pendante en zono miaflanke. Kun i li alkuris al la
viro, kaj unubate detranis lian kapon. Tion farinte,
li ridante reportis la glavon, kaj demetis in anta mi.
Mi ne atis la ojon pri kiu li in faris, kaj mi ne
konsideris mian vivon tute sendanere kun tia homo.
Li, siaparte, suprenlevis siajn grandajn brunajn
manojn timege, mirante kiel mi mortigis la malamikon
starante tiel malproksime de li. Pri la glavo, li kaj
la ceteraj el lia gento uzas lignoglavojn; kaj sekve,
li sciis bone kiamaniere manregi la mian. Li faris
signojn al mi, ke mi lin permesu aliri kaj rigardi la
viron mortpafitan, kaj li multe turnis lin de flanko al
flanko, kaj ekvidante la vundon en la brusto, farita
per la kuglo, ree staras senmove, spritlime. Mi
faris signojn al li, ke li revenu, ar antasento al
mi diris, ke eble venos la ceteraj por seradi.

Digitized by Google
 R0B7NSON0 KRUSO 75

Mi ne deziris kunpreni mian sklavon al mia

domo a
mia kaverno; tial mi disetis iom da riz-
pajlo por lia dormejo, kaj mi donis iom da pano
kaj aron da vinberoj sekigitaj por lia manao.
Li estis belviro, alta kaj juna, kun regulaj fortaj
membroj. Lia hararo estis densa kvaza lano, kaj
nigra. Lia kapo estis granda kaj alta, kaj li havis
brilajn nigrajn okulojn. Lia hato estis nigre-
bruna, lia vizao ronda, kaj la nazo malgranda sed
ne plata; li havis belforman buon kun lipoj mal-
dikaj, per kiuj dolan rideton; kaj
li povis fari
liaj dentoj estis blankaj kvaza neo.

Iam melkante mian kaprinaron en la apuda

kampo, li min vidante, kuris al mi, kaj terenkuiis
por montri al mi sian dankon. Tiam li almetis
sian kapon altere kaj almetis mian piedon sur in,
kiel antae. Li penis sciigi al mi per iueblaj
manieroj, ke li servos al mi la tutan vivon; kaj
mi signodonis, ke mi lin atas.
Mi nun devas elpensi nomon por li. Mi elektis
la nomon de la sesa tago de la semajno (Vendredo)
ar li venis al mi tiutage. Mi zorge ne lasis lin

el mia vido tiunokte, kaj tuj kiam la suno leviis

mi signodonis al li ke li venu al mi por ke mi

Digitized by Google
76 ROBIXSOXO KRUSO.

donu al li iom da vestao, ar li neniom portis.

Poste, ni supreniris la monteton por observi la

virojn, sed ar ni ne povis ilin vidi, estis evidente,

ke jam forlasis la insulon.
ili

Mia sklavo poste min diris, ke okazis batalego

kontra la apude loanta gento, kaj al la partio kiu
kaptas virojn, la kaptitoj propraias. La malamikoj
de mia sklavo akiris kvar virojn; li, unu el tiuj.

Mi nun faris apon leporfelan por mia sklavo,

kaj donis al li 'kaprofelon por porti irka la talio.
vestaon kiel la mia.
Li treege fieriis eltrovante lian
Nokte mi gardis miajn pafilojn, mian glavon,
kaj la pafarkon miaflanke; sed tio ne estis necesa,
ar mia sklavo vere estis plej fidela al mi. Li
faris ion, kion mi ordonis al li, tutkore; kaj mi
sciis, ke li oferus sian vivon por savi la mian. J

Kion povas fari viro pli ol tio? Ho, la ojo, ar mi

lin havis e tiu-i dezerta insulo por min kuraigi.
Laeble mi instruis lin, infane li estis, por ke
li faru kaj sentu tion, kio estas prava. Mi lin

trovis kapabla kaj sportema; kaj li penegadis lerni

ion, kion mi diris al li. Nia vivo pasis trankvile,
ebenavoje; kaj se ne estus nazaj festenoj faritaj
e la marbordo mi ne dezirus forlasi la insuloiu

Digitized by Google
Digitized by"Google
78 ROBINSONO KRUSO.

ar Vendredo ne ankora perdis la guston por

tiaj festenoj, mi pensis, ke estos la plej bona
por li, se li gustumos la viandon de bestoj ; tial unu
tagon mi lin kunprenis al la arbaro sportige. Mi
ekvidis kaprinon en la ombrao kun siaj du idoj.

Mi brake prenis Vendredon, kaj signodonis al li,

ke li ne moviu, kaj tiam mi mortpafis unu idon;

sed la pafilbruo tremigis la malfeliulon. Li istiam

ne ekvidis la idon nek sciis ke i nun estas malviva.
Li fortiris sian veston de la brusto por senti u tie

estas vundo, tiam li genuis anta mi kaj ekprenis

miajn genuojn kvaza preante, ke mi ne mortigulin.
Por montri al Vendredo, ke lia vivo estas sen-
danere, mi mankondukis lin kaj ordonis al li, ke
li alportu la idon. Tre balda mi ekvidis akcipitron
sur arbo, kaj mi diris, rigardu la pafilon, akcipitron,
kaj la teron; tiam mi mortpafis la birdon. Sed mia
sklavo tiufoje timsigniis pli ol antae, tremante de
kapo al piedoj. Li sendube pensis, ke ia mortigisto
loas en la pafilo, kaj mi certe opinias, ke li estus
genufleksanta anta i tiel same kiel anta mi; kaj
kelkatempe li e
ne volis tui la pafilon, kvankam
li parolis al i, se li pensis, ke mi ne eestas. Unufoje
]i diris al mi, ke li in petigis ke i lin ne mortigu

Digitized by Google
 KOBIXSOXO KRTJSO. 79

Mi hejmportis la birdon, kaj faris buljonon el i.

Vendredo tre miris, kiam li vidis, ke mi manas
salon kun i, kaj li tordis la vizaon; sed mi,
miaparte, prenis iom da buljono sen salo, kaj lae
tordis la vizaon. Morgatage, mi donis al li pecon
da kaprao, kiun mi antae pendigis per nuro
anta la fajro por in rosti. Mia maniero estis,
starigi du stangojn, unu iuflanke de la fajro, kun
bastono trans iliaj suproj por subteni la nuron.
Gustumante la viandon, li sciigis al mi laeble, kiel
bona li in konsideras.
Morgatage mi sendis lin por elbati kaj kribri
iom da greno. Mi vidigis lin, kiel mi faras panon,
kaj li balda faris la tutan laboron. Mi vere amis
lian fidelan varman koron, kaj li balda lernis paroli
al mi. Unu tagon mi diris, "Cu viagentaj viroj
venkas en batalo?" Li respondis ridete, venkas.
"Nu," mi diris, "Kial ili permesis siajn malamikojn
kapti vin?"
"Kuri unu, du, tri, kaj fari en boato tiam."
(Vendredo ne ankora povis paroli bone).
"Nu, kion ili faras kun la kaptitoj?"
"Tute mani ili."
Tio ne estas bona novao por mi, sed mi darigis,
80 ROBINSOVO KRU80.

kaj demandis, "Kien ili prenas ilin?"

"Iri loko kie proksa."
"u ili venis tien-i?"
"Jes, jes, veni tie-i a alilok."
"u vi dufoje estis tie-i kun ili?"

"Jes, veni tie-i."

Li signifas la nordokcidentan flankon de la in-
sulo; tial morgatage mi lin kondukis al tiu-i loko.
Li rekonis la lokon, kaj diris al mi, ke li unufoje
kune kun dekdu
estis tie, viroj. Por sciigi min, li

metis vice dekdu tonojn, ilin por mi kalkuli.

"u iafoje boatoj ne estas perditaj e via mar-
bordo?" Li respondis ke ne estas danero, kaj la
boatoj ne estas Li diris al mi, ke tre
perditaj.
malproksime luno tio estas, kie la luno us
al la

leviis loas gento da blankuloj kiuj similas min

mem, kun barboj. Mi ne dubis, ke ili certe venis
de Hispanujo por prilabori la orminejojn. Mi de-
mandis: "u mi povos foriri de tiu-i insulo, kaj
kunii kun tiuj-i viroj?"
"Jes, jes, vi iri en du boatoj."
Estas malfacile kompreni kiamaniere unu viro
povas veturi en du boatoj, sed li parolis pri boato
duoble granda ol la mia.

Digitized by Google
Digitized by Google
82 B0BIN80N0 KBU80.
Unu tagon, mi diris al mia sklavo, "u vi

gfcias, kiu vin kreis?"

Sed li tute ne povis kompreni la signifon de

tiuj-i vortoj. Tial mi diris, "u vi scias, kiu kreis

la maron, la teron sur kiu ni paas, la montetojn
kaj arbarojn?" Li respondis, ke estas Biko, kies

domo trovias tre malproksime, kaj Biko estas tiel

maljuna, ke la maro kaj la tero ne estas tiel

grandaa kiel li.

"Se tiu-i maljunulo faris ion, kial io ne falas

sur la genuojn anta li?"
Mia sklavo alprenis gravan mienon kaj diris,

"io diri '0' al li."

"Kien la viroj vialandaj iras, kiam ili mortas?"

"Iri Bikon."
Tiam mi levis mian manon ielen, kaj diris,
"Dio loas tie. Li kreis la mondon, kaj ion en
i. La luno kaj la steloj estas kreitaoj de Lia
mano. Dio alsendas la venton kaj pluvon sur la

teron, kaj la riveretojn, kiuj fluadas. Li kaas la

vizaon de la ielo per nuboj, Li kreskigas la herbon

sur la kamparo, kaj kreskaojn por la uzo de la

homaro. La amo de Dio estas senfina. Kiam ni

preas, Li alproksimias al ni, kaj adas nin."

Digitized by GoOjgl
 ROBINSONO KRUSO. 83

Mi sklavo vere ojis, kiam li adas min paroli

pri tiaj aferoj. Longatempe, li senmove sidis, tiam
sopiris, kaj diris al mi, ke li ne diros plu '0' al Biko,

ar Biko loas nur spaceton de tie-i. Li ne povas

adi la homojn is ili supreniris la monteton al li.

"u vi supreniris la monteton por paroli al li?"

"Ne, ne, Obesoj iri Bikon, nejunaj."
"Kion la Obesoj dirisalli?"
"Diri '0'."
Post kiam mi konvinkis mian sklavon, ke Biko
ne estas la vera Dio, li tiele sentis pri mi, ke mi timis
anstataii por Biko. Laeble, mi penegis, ke li

kredu pri Kristo; mi ion klarigis, is fine dankon

al Sinjoro mi sukcesis, kaj li ekamis Dion tutkore.
Por plai mian skavon, mi iomvorte rakontis al
li mian tutvivadon. Mi diris al li, kie mi naskiis,
kaj kie mi pasigis mian infanecon. Li ojis pro la
rakontoj pri mia naskolando; la komerco portata per
iaj ipoj iuparte de la konita mondo. Mi donis al
li tranilon, kio kazis, ke li dancis oje.
Unu tagon starante sur la supro monteta orient-
flanke de la insulo, mi ekvidis lin, fervore rigardante
kontinenten longtempe, kaj poste, vokante al mi,

saltante kaj kantante.

84 Romxsoxo KRUSO
"Kion vi ekvidas?" mi demandis.
"Ha, ojo!" li respondis kun ojo fervora en la
okuloj. Ha, oja, tie mia lando!"
Kial li streis la okulojn por rigardegi tiun-i
landon, kvaza li deziregus esti tie? Mi ektremis
tiel, ke mi pli malpli sentis sendanera kun li. Mi
pensis, reveninte al sia hejmo, ke li ne plu pripensus
pri tio, kion mi lin lernigis kaj kion mi faris por li.

Kaj sciiginte sian genton pri miaj vivmanieroj, li

sendube revenos, eble kun dudekoj, kaj min mortigos

poste dancante irka mi simile al ili veninte la
lastan tempon sur la insulo, dancis irka la viroj.
Sed tia timo estis vana, kvankam i lois en
mia animo longatempe, kaj mi ne agis tiel bone al
li kiel antae. De nun, tagon post tago, mi penis
eltrovi, u estas kazo por mia timo ne. Mi diris, a
"u vi deziras, ke vi estu ree en via naskolando?"

"Jes, mi esti multe oja tie."

"Kion vi tie farus? vi resovaius?" u
"Ne, ne, mi diri bonii, mani pano, lakto, ne
plu mani homo.
,,

"Kial, ili vin mortigus?"

"Ne, ne mortigus, lerni ami."
Tiam li diris al mi, ke kelke da blankaj homoj

Digitized by Googl
Digitized by Google
 R0B1N80N0 KRUSO

veninte al ilia bordo, ilin instruis pri multaj aferoj.

"u vi do volas reveturi kun mi al via lando?"
Li respondis, ke li ne povas nai tiel malprok-
simen, tial mi diris al li, ke li min helpu konstrui
boaton por veturi en i. Je tio li respondis, "Se
vi iri,mi iri."
"Se mi iros? III min manos."
"Ne, mi kazi ili ami vi multe."
Tiam li diris al mi laeble, kiel afable ili agis
al kelke da blankuloj. Mi nun montris al li la

grandan boaton por sciigi kion li pensas pri i, sed

li juis, ke i estas tro malgranda. Poste ni iris

por rigardi la boaton de la malnova ipo, kiu tute

ne estis en bonstato, kuinte tri jarojn en la sun-
brilo. La malfeliulo ne dubis, ke i tagos. Sed
kiamaniere ni povis tion eltrovi? Mi diris al li,

ke ni devos konstrui boaton tiel grandan kiel tiun,

kaj ke li reiros hejmon en i. Li ne parolis unu
vorton, sed graviis kaj malojiis.
'Tro kio vi agrenas?" mi diris.
"Vi kolera je mi, kial?"
"Kion vi diras? Mi ne estas malkontenta je vi."
"Ne malkontenta? ne malkontenta je mi? Kial
forsendi sklavo?"

Digitized by Googl
 ROBIXSOXO KRUSO 87

"u vi ne diris al mi, ke vi atus iri hejmon?"

"Jes, jes, vi kaj mitie; vi ne iri, mi ne iri."

"Kaj kion mi povos fari tie?"

"Vi fari multe bone! Vi diri sovauloj esti
bone, koni Dio, prei al Dio, vivi bone."
Ni balda ekkonstruis boaton sufie grandan
por ni amba. Unue ni elseris kelke da altaj
arboj, kiuj kreskis apud la marbordo, por ke ni povu
surnaigi mian boaton farotan. Mia sklavo planis
elbruli la lignon por in bonformigi, sed planante
in elhaki, mi ordonis, ke li laboru per miaj iloj,

kaj post du monatoj konstruiis fortika boato sed

postulis longtempe por ovi in marbordon.
Vendredo estis sola administranto de i, kaj
kvankam la boato estis granda, li in movis facile,
kaj diris, ke li pensas, ke i bone veturos spite
ventblovo. Li ne sciis, ke mi intencas konstrui
maston kaj velon. Mi dehakis junan abion por la
masto, kaj tiam mi prilaboris la velon. Mi tute
ne povis fari alie krom ridi, kiam mi vidis, kiel
la sklavo staras kaj rigardegas, observante min
velveturigi la boaton. Sed tre balda li eksaltis,

ekridis kaj manfrapis, vidante min turni la velon

jen unuflanken, jen aliaflanken.

Digitized by Google
88 ROBINSONO KRUSO.

Nun; irigi la boaton supren la rivereto, kie ni

tuj elfosas ipejon, kaj kiam estis forfluo ni faris
martopilon. Alveninte la jartempo por ekveturi, ni
alportis miajn provizojn por ilin meti surboaton.
Unu tagon mi sendis Vendredon al la marbordo
por havigi ian herbon kreskantan tie. Mi balda
adis, ke li vokas al mi: "Ho, malojo! Ho, mal-
bone! Ho, malbone! Ho, boatoj tie, unu, du, tri!"
"Restu kuraanime," mi diregis por lin kuraigi.
La malfeliulo ektremis fortege, pensante ke la viroj,

kiuj lin alportis i-tien, nun revenis, por lin mortigi.

**u vi povas batali?" mi demandis.
"Mi pafi, sed tie tri boatoj, unu, du, tri!"
"Ne timu! Tiuj, kiujn ni ne mortigos, certe
ektremos pro la pafilbruo. Nu, u vi volas min
helpi, kaj fari uste tion, kion al vi estos ordonita?"
"Mi morti, kiam vi diri morti."
Mi donis al li trinkon da rumo; kaj tion trink-
inte li ekprenis hakilon kaj du pafilojn, kun aro
da kugletaoj. Mi anka ekprenis du pafilojn, kaj
aris ilin per grandaj kugletaoj, kaj pendigis
la grandan glavon miaflanke. De la supro monteta
mi ekvidis tra mia vidilo, ke iu boato alportas
ok virojn kaj unu sklavon. Ili surteriis apud

Digitized by Google
Digitized by Google
90 ROBINSONO KRUSO.

la rivereto, kie arbetaro kreskis is la maro. Ili

kunhavis tri sklavojn firme ligitajn, kaj vi, legante

tion-ci, povas diveni pro kiu kazo ili alportiis
i-tien. Mi sentis, ke mi devas provi, savi ilin de
tia terura sorto, kaj ke, por tion efektivigi, estos
necese, ke ni mortigu kelkajn el iliaj malamikoj.
Tial ni ekiris niavoje. Mi fortege ordonis Vendredon,
ke li iradu apud mi kaj ne pafu anta ol komandita.
Ni iradis tutan mejlon for de nia vojo, por ke
ni atingu la arbetaon, por kaii
Sed survoje, tie.

revenis al mi miaj konsciaj duboj, kaj mi pensis,

u mi agus prave, se mi trempus miajn manojn
en la sangon homan? Kial mi estas mortigonta
tiujn, kiuj ne malbonfaris al mi, kaj kiuj min ne

intencas vundi? Ne, kiuj e

nescias, ke ili estas
malpravaj, aranante tiajn festenojn. u faraoj
iliaj ne estas signo, ke Dio lasis ilin (kaj anka la
genton) al iliaj propraj malkleraj koroj? Dio ne
elektis min, ke mi estu juanto. Li, kiu diris, "Ne
mortigu," in diris al mi, same kiel al la ceteraj

en la mondo.
Maso da tiaj pensoj altrudis sin e mia animo,
kvaza min avertante, ke mi haltu is plimulto
estos kio postulos mian intermeton, ol tio, kion

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 91

mi nun scias. Mi haltadis en la arbetao por observi

la virojn festene, kaj poste teliris antaen, Ven-
dredo post mi. Tiamaniere ni iradis is ni venis
al la arbetalimo. Tiam mi diris al Vendredo,
"Suprenrampu ispinte tiun arbon, kaj sciigumin,
u vi povas vidi la virojn."

Li iris pensrapide, kaj reveninte diris ke ili

estas irka la fajro, kaj la ligita viro sur la sablo

estas la sekvantulo, kiun ili mortigos. Sed kiam li
diris al mi, ke la viro estas blankulo miarasa, mia
sango ekbolis miavejne. Du el la bando iris por
senligi la blankan viron, tial, nun estas por mi pafi.
Je la pafilbruo mi vidis ke la viroj eksaltas
de la tero, kie ili sidis. Estis sendube la unua
pafilpafo, kiun ili iam adis. Ili tute ne sciis kien

rigardi. Mi nun demetis mian pafilon, kaj ekprenis

etan pafilon; Vendredo lafaris, kaj mi ordonis, ke
li pafu. Kriegante, la viroj kuris tien kaj reen.
Mi nun kuregis arbetao por ke ili min
el la

vidu, mia sklavo sekvante, kompreneble. Ni late

ekkriegis, kaj laeble kuris al la blanka viro. Jen
likuis sur la varmega sablo. Mi tratranis la

branetaon a kanon, per kiu li estis ligita, sed

li estis tro malforta por starii a paroli, tial mi

DigitizedtffGoogle
 92 ROBINSONO KRUSO.
donis al li iom da rumo. Li sciigis al ni per laeblaj
signoj, kiom li uldas al mi pro io, kion mi faris.
Mi diris, "Pri tio ni poste parolos, sed nun estas
necese, ke ni savu nian vivon. " Libere por iri, kien
li elektus, Vendredo kuris tien kaj reen, kaj for-
timigis la virojn. Ili kuregis al siaj boatoj, kaj
balda troviis sur la maro; tiamaniere ni fine
liberiis de niaj malamikoj.
La viro trovita sursable, diris al ni, ke sia
nomo estas Karlo, kaj li venas de Hispanujo. Sed
anka estas alia bezonanta nian zorgadon viro; ar
la nigruloj lasis boateton sur la sablao, kaj en i
mi ekvidis malfeliulon duonmortigitan. Li e ne
povis suprenrigardi, tiel firme li estis ligita kole
kaj piede. Kiam mi tranis la ligilojn li profunde
ekemis, ar li pensas, ke tio signifas mortkondukon.
Kiam Vendredo alvenis, mi ordonis, ke li parolu
al la maljunulo patrolingve, kaj diru al li, ke li

estas libera. Tiu-i bonnovao lin plifortigis, kaj

li sin levis sidie en la boato. Sed kiam Vendredo
ekadis lin paroli kaj rigardis lian vizaon, venis
larmoj en miajn okulojn, ar mi vidis, ke li kisas
kaj irkaprenas la malfelian maljunulon, kaj oje
saltas irka li; tiam levinte la manojn, frapante

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 93

sian vizaon kaj la kapon, li ploras kaj poste, denove

ridas, kantas, saltas. Longatempe, li ne povis paroli
al mi, por sciigi min pri la signifo tuta, Sed fine
li diris al mi, ke li estas la filo de tiu-i malfelia
maljunulo, kies nomo estas Jafo.
Estus malfacila tasko por mi paroli pri iuj
strangaj signoj, kiujn Vendredo faris por montri sian
ojon. Kvin-a-sesfoje li eniris kaj eliris la boaton;

sidigis sin apud maljuna Jafo, kaj surtenis lian kapon

siabruste por in varmigi; tiam li ekfrotadis liajn
brakojn kaj piedojn, kiuj nun estas malvarmaj kaj
rigidaj pro la ligiloj. Mi ordonis Vendredon, ke li
donu al li iom da rumo kaj pano; sed li respondis,
"Nenio havi! Mi malbona hundo, mani io, mem!"
Tuj li kuris domon, ne atentante miajn vokadojn
sed kuris cervrapide.
Hore, li kun kruo enmane. La bonulo
revenis
iris frean trinkon el mia
tutspace por ke Jafo havu
puto; kaj li alportis du kukojn; unu, mi ordonis,
ke li donu al Karlo, kiu kuis en la arbombrao,
rigida kaj tro malforta por paroli unu vorton. e
Mi ordonis, ke mia sklavo rume frotadu liajn
piedojn, tion farante, mi ekvidis ke Vendredo
de tempo al tempo turnis la kapon por ke li
94 ROBINSONO KRUSO.
rigardu la maljunulon. Surdorse ni hejmportis
Karlon kaj Jafon de la boato, ar ili tute ne povis
piediri. La pordo miadoma troviis supre kaj ar
la malfeliaj malsanuloj ne povis surrampi la tup-
etaron, ni faris por ili tendon el malnovaj veloj.

Mi nun estis reo super tri viroj, kiel anka

mastro de la insulo, ja! mi fiere povis diri, "Ili

uldas al sia reo sian vivon, kaj in oferus por mi,

se mi ilin ordonus tion fari." Sed mi ne anta-
vidis, ke mia regado tiel balda finios. Nun ni
devas doni iom da nutrao al Karlo kaj Jafo, tial

ni buis kaj rostis kapridon, kaj irka i ni kvar

poste sidiis, kaj mi laeble feliigis ilin.

Post kelke da tagoj. Karlo tute fortiis, kaj

mi ordonis lin, ke li fosu iom da tero por semejo,
ar estis certe, ke por nutrigi du buojn plu, ni
nun bezonos pHmulte da greno. Tial ni dissemis
en la semejon la tutan provizon da greno, kiun ni
havas, kaj kelkatempe ni kvar havas da laborado
tiom, kiom ni povas fari. Kreskiinte la greno
maturiis, kaj ni eltrovis, ke ni havas sufion.
Mi projektis, ke Karlo kaj Jafo reveturu al la

kontinento por allogi kelkajn el la blankaj homoj,

etitaj sur tiean bordon, por ke ili loiu kaj vivu

Digitized by Google
Digitized by Google
96 HOBINSONO KEUSO

inter ni; tial ili pretigis la boaton, kaj kunprenis

du pafilojn, kaj nutraon isdektage. Mi ordonis,
ke ili revenu post semajno, kaj alproksimiante,
elpendigu signon por ke ni sciiu, kiuj alvenas.
Unu tagon Vendredo ojege alkuris al mi kaj
diris, "Ili veni returne! Ili veni returne!" Mejlon
de la bordo vidiis velboato veturanta alteren, sed
mi sciis, ke tiu i ne povas esti, ar la boato estas
aliflanke de la insulo. Mi anka vidis tra mia vidilo
ipon malproksimen enmare. Troviis dekdu viroj
boate; tri enligitaj, kaj kvar havas pafarmilojn.
Balda mi vidis, ke unu el la viroj levis sian
glavon anta la enligitaj viroj, kaj mi sentis ke
io ne estas usta. Poste mi vidis ke tri viroj
antae ligitaj estas senligitaj; kaj surteriinte, ili
kuiis en la ombron arban. Balda mi estis e
ilia flanko, ar ilia maloja kaj agrenia vidio

min memorigis pri la unuaj horoj, kiujn mi travivis

e tie-i, kie io envol viis en malgajo.
,

Mi aliris al tiuj-i viroj kaj diris:

"Kiuj vi estas, sinjoroj?"
Ili ektimis pro mia voo kaj stranga vestao,
kaj ekmovis kvaza ili volus forkuri de mi. Mi
diris, "Ne timi min, ar eble amiko estas apude,

Digitized by Google
 F0B1XS0X0 KRUSO. 97

kvankam vi ne tion pensas." "Tiuokaze li certe

estas sendita el la ielo," diris unu el ili gravmiene,
kaj samtempe demetas la apon anta mi. "ia
helpo venasde ielo, sinjoro," mi "Sed kion
diris.

mi povas fari, por vin helpi? Vi vidias kvaza

vi havas aron da plenkazo enbruste. Mi vidis,

antae, ke unu el la viroj levis sian glavon, kvaza

li intencas mortigi vin."
La larmoj fluis malsupren la vizao de la mal-
feliulodum li diras, "u tiu-i estas dio a
homo?" "Ne dubu pri tio, sinjoro," mi respondis,
"ar Dio ne venus en laa vestao. Ne, ne timu
nek troaltigu viajn esperojn; ar vi vidas nur homon;
tamen, unu kiu laeble faros ion, por helpi vin.
Via parolado montras, ke ni estas samlandanoj.
Sciigu al mi tion, kio okazis al vi."
"Nia afero, sinjoro, estas trolonga por in diri
al vi, dum tiuj, kiuj volis mortigi nin, restas tiel
proksime. Mia nomo estas Palo. Iomvorte, sin-
joro, mia ipanaro eletis min el mia ipo, kiun vi
tie vidas, kaj min lasis tie-i por morti. Mi povis
apena farigi ilin, ke ili englavingu siajn glavojn
jam eltiritajn por min mortigi. III elmetis min kun
la du jenaj viroj, mia amiko, kaj la ipoficiro."
98 ROBINSOXO KRUSO

"Kien ili iris?" mi demandis.

"Tien, en la arbaeton apudan. Mi timas, ke
ili min ekvidis kaj adis; tiuokaze mortigos nin."
"u ili havas pafarmilojn?"
* havas kvar pafilojn; unu, en la boato nun."
"Nu, lasu al mi ion fari!"
"Estas du viroj pli malbonaj ol la ceteraj" li
,,
diris. "Krom tiujn, la aliaj reveturigis laipon.
Mi juis, ke estus plej bone, se mi regparolus al
Palo, kaj mi diris, "Se mi savos vian vivon regios

du aferoj, kiujn vi devas plenumi."

Sed li legis miajn pensojn, kaj rediris, "Savinte
mian vivon, faru lavole pri mi kaj mia ipo, kaj
veturigu in, kien vi plaos."
Mi konkludis, ke la du boatgardoj estis surtere,
tial tuj ordonis Vendredon, ke li alportu la remilojn,

la velojn, kaj la pafilojn. Nun la ipo estis kvaza

en miajn manojn. Kiam la viroj revenis al la bcato,

ili koleregiis, ar la boato nun nek havas velon nek

remilojn, kaj ili ne sciis kiamaniere atingi la ipon.
Mi adis ilin interparoli, ke tiu-i estas stranga
insulo, ke koboldoj venis al la boato kaj forprenis
la velojn kaj remilojn. Mi povis vidi, ke kolerege ili

kuris tien-reen; jen sidiis boate, jen reiris surteron.

Digitized by Google
100 FOBlXSO\0 KRUSO
Kiam ili aproksimiis, Palo kaj Vendredo deziris ke
mi tuj ataku ilin. Sed mi deziris indulgi ilin, kaj
mortigi malmultajn laeble. Mi ordonis ke du viroj,

lateren rampu manepiede, por ke oni ilin ne vidu;

kaj, alproksimiinte ilin, ne pafu is mi in ordonos.
Balda tri el la ipanaro alproksimiis. istiam
mi nur adis iliajn voojn; sed, alproksimiinte, ke
mi ilin povis vidi, Pal kaj Vendredo leviis kaj pafis.

Du viroj falis mortpafitaj, la du plej malbonaj el la

ipanaro, kaj la tria forkuris. Je la pafilbruo, mi

alkuris, sed estis tiel malluma, ke la viroj ne povis
eltrovi, u ni estas tri a tri dudekoj.
Okazis, kiel mi deziris, ar mi adis ke la viroj
demandis: "Al kiuj ni devas kapitulaci, kaj kie ili
,,
estas? Vendredo respondis, ke Palo estas kun la
reo de la insulo, kiu havis viraregon. Pri tio, unu
ella ipanaro diris, "Se Palo indulgos niajnvivojn,
,,
ni kapitulacos. "Tiuokaze" Vendredo darigis,
"vi sciios la rean volon. Tuj Palo parolis al ili:

"Vi konas mian voon; se vi demetos viajn armilojn,

la reo indulgos viajn vivojn:"
Ili nun etis sin sur la genuojn por indulgigi la
vivon. Mi zorgis, ke ili ne vidu min, kaj promesis
al ili, ke ili vivos, sed ke mi elektos kvar el ili

Digitized by Google
 EOBIXSOXO KRTJSO. 101

por veturigi la ipon, kaj ke la ceteraj estos firme

ligitaj por certigi la fidelecon de la kvaro. Tiel

mi montris al ili, kia severega reo mi estas.
Kompreneble, mi balda liberigis ilin, kaj in-
struis ilin por anstatai min sur la insulo. Mi diris

al ili pri iuj miaj vivmanieroj, instruis ilin kiel

zorgi pri la kaproj, prilabori la farmon, kaj fari

panoiL Mi donis al ili domon, pafarmilojn, laborilojn,
la du katojn; fakte, ion escepte Polo kaj mia oro.
Kiam mi sidis sur la supro monteta, Palo
alproksimias. Li etendis la manon por elmontri
la ipon, kaj kun kortueco irkaprenis min, kaj
diris: "Mia kara amiko, jen via ipo! i tute estas
la via, kaj io, kio estas en i."
Mi okulrigardis la ipon, kiu restis duonmiejlon
de la terbordo e la enfluejo rivereta, kaj apud
la loko, kie mi surterigis mian floson. Ja, tie i
kuas, la ipo, kiu estas liberigonta min kaj alpor-
tos min, kien mi elektos aliri. i havas la velojn

lavente, kaj la flagoj balancis siajn gajajn strek-

ojn en la venteto. Tia vidajo ojvenkis min, kaj
mi svenfalis. Tiam Palo elprenis boteleton, kaj
donis al mi trinkon, sed longtempe mi ne povis paroli.
Tiam Vendredo kaj Palo suripiis, kaj Palo
102 ROBJXSOXO KRUSO.
rekomandis la ipanaron. Ni ne ekveturis tiunokte;
sed morgatagmeze mi forlasis la insulon tian

dezertan insulon, kie mi pasigis tian grandparton

de mia vivo netute trioble dek longajn jarojn.
Reveninte al mia kara naskilando, io ajnis
al mi stranga kaj nova. Mi iris al mia antaa
hejmo en Jorko, sed tie ne troviis iuj el miaj
parencoj, kaj maloje mi eltrovis sur iliaj tomb-
tonoj la malojan sciigon pri ilia sorto.
Pensante kompreneble, ke mi jam mortiis, ili
testamentis al mi nek siajn riaon nek bienon, tial
mi tre bezonis ian enspezon, ar mi kunprenis nur
malmulte da mono kun mi de la insulo. Jenmal-
rieco, mi havis la bonancon renkonti mian bon-
amikon, kiu iam enprenis min en sian ipon. Li
nun trograndais por labori, kaj lia filo nun estris
la ipon. Li unue ne rekonis min, sed balda re-
memoriis pri mi post kiam mi diris al li, kiu mi
estas. Mi eltrovis de li, ke la bieno, kiun mi aetia
survoje insulon, nun estas multevalora,
ar i estis malproksime, mi ne atis iri tien
kaj loi tie,mi decidis in vendi, kaj post
tial

kelke da monatoj mi ricevis por i tiel multe da

mono, ke mi subite fariis riulo.

Digitized by Google
 ROBIXSOXO KRUSO 103

Semajnoj, monatoj, kaj jaroj pasiis. Mi havas

bienon, edzinon kaj du filojn, kaj mi neniel estas
juna; sed mi ne povis forigi fortan deziron, loante
en miaj pensoj tage kaj en miaj sonoj nokte; ke
mi ankora unufoje vizitu mian karan insulon.
Mi nun ne plu devas laboradi por nutrao por a
vivtenado; io, kion mi devas fari, jene: instrui miajn
filojn kiel saii kaj bonii, kaj mem vivi komforte
kaj observi kiel mia riao pligrandias tagon post
tago. Tamen, la dezirego reiri al miaj terdometoj
envolvis min lanube kaj mi ne povis in forpeli
de mi; tiel vere estas: "Kiu ajn en osto ennaskiis,
ne el karno eliriis. ,,
Fine mortiis mia edzino, kio estis frapego,
kaj mia hejmo nun estas tiel malgaja, ke mi decidis
ree ekiri surmaron; kaj, kun Vendredo vojai al tiu
dezerta insulo, kie loas miajn esperojn tutajn.
Mi kunprenis provizon, ilojn, vestaojn, kaj sim-
ilaojn laspace, anka lertmetiistojn por loi sur la

insulo. Ekveturante, ni havis favoran venton, sed

ununokte, la ipoficiro min sciigis, ke li observis
fulmon kaj adis pafegon. Je tio, iuj kuris al la
ferdeko, de kie ni vidas grandan lumon, kaj, ar
ne estas tero en tiu direkto, ni sciis ke ipo certe
 104 ROBIXSONO KRUSO.
brulas surmare iomproksime, ar ni adis pafbruon.
La vento ankora estis favora, tial ni veturis

al la proksimeco, kie la lumo vidiis, kaj post

duonhoro, klariis al ni, ke marmeze brulas ipo
granda. Mi ordonis ke oni pafu kvin pafojn, kaj
poste ni Sed noktmeze la
atendis la ektagion.
ipo eksplodis, la flamoj iprestao
forutis, kaj la
subakviis. Ni elpendigis lanternojn kaj darigis
la pafadon tutanokte por sciigi ke iu helpos ilin.

Je la oka horo morgatagmeze, ni eltrovisper

vidilo ke du el la ipboatoj, plenaj de viroj, restas
enmare. Nun vidis nin la viroj enboataj, kaj penis
. laeble, ke ni vidu ilin, kaj duonhore, ni atingis ilin.

Nepriskribla, la sceno, kiu okazis, kiam la mal-

feliaj Francoj (tiaj do ili estis) atingis ipbordon.
Pri malojoj kaj timoj, io tuj priskribiis sopiroj,
ekemoj kaj larmoj farias la tutao ilia, sed tia
ojkazo vere estis tromulte por homoj malfortaj.
Kelkaj ojkriegis kvaza ili krevu la ielon,
aliaj ploregis kaj tordis la manojn kvaza en la

profundegao de malojo, kelkaj dancadis, ridadis,

kantadis, sed ne malmultaj estis mutaj, malsanaj,
malfortaj, svenantaj, a duonfrenezaj, kaj vidiis
du a tri, kiu dankis Dion.

Digitized by Google
 s
Digitized by Google
106 ROBINSONO KRUSO.
Inter la stranga grupo troviis juna Franca
pretro, kiu penis laeble kvietigi ilin, kaj mi ob-
servis ke li alproksimias al kelkaj el la ipanaro,
kaj diris al ili: "Kial vi kriegas, kaj eliras la
harojn, kaj tordas la manojn, miaj kunuloj? Via
ojo estu kora kaj plena, esprimu in liberege,
kaj esigu tiujn-i falsgestojn; levu la manojn
ladante; latiu via voo ne kriegante sed dank-
himnante al Dio, kiu vin helpis el tia granda
danero, ar tion fari aldonos pacon al via ojo."
Morgaan tagon io troviis normala, tialmi
dividis kun ili mian provizon, kaj ilin surbordigis
sur renkonitan ipon, survoje al Franujo, iujn,
krom kvin, kun la pretro, deziris kunigi sin kun mi.
Sed ni nelongtempe veturis, kiam ni renkontis
ipon ventegpelitan enmaron, la mastoj perditaj,
kaj ol io pli malbone, ia ipanaro ne havis uncon
da viando nek pano dum dek tagoj: Mi donis al iu
iom da nutrao, kiun ili manis kvaza lupoj, sed
timante ke trosato kazus la morton, mi haltigis ilin.

Troviis en ipo junulo kaj junulino, pri

la

kiuj la ipoficiro juis, ke ili jam mortiis, kaj li

ne havis la korforton por iri al ili. Mi eltrovis,
ke ili malfortiis pro malsato, kaj estas kvaza en

Digitized by Google
Digitized by Google
108 ROBIXSOXO KRU80.
la makzeloj de la morto; sed post iom da tempo
ili amba resaniis, kaj, ar ili ne deziris reiri al
ilia ipo, mi kunprenis mi jam havis
ilin. Tial
suripe ok kiam mi ekveturis.
pli ol tiam,
Post tri monatoj de mia hejmforlaso, mi ek-
vidis mian insulon, kaj bone alterigis la ipon
flanke de la rivereto, apud mia antaa domo.
Irante al Vendredo, mi demandas, li scias, u
kie ni nun trovias. Li irkarigardegis, kaj balda,
kunefrapante la manojn, diris: "Ha, jes! Ha, tie!

Ha, jes, ha, tie!" Balda li ekdancis tiaojege, ke

mi lin apena povis deteni sur la ferdeko. "Nu,
M
kion vi pensas, Vendredo," mi diris, u ni tie-i
trovos ilin, kiujn ni lasis?"
Tutmute li staris tempeton, sed kiam mi parolis
pri maljuna Jafo (kies filo Vendredo estas) la larmoj
fluis malsupren lian vizaon, kaj lia koro malojiis.

"Ne, ne," li diris, "Ne plu, ne, ne plu."

"Kial vi tion scias?" mi demandis, sed li skuis
la kapon, dirante, "Ho, ne, ho, ne, li morti longe,
li grandaa viro."
us tiam liaj akraj okuloj ekvidis kelke da homoj
e la supro monteta, kaj li diris, "Mi vidi virojn,
tie, tie, tie!"

Digitized by Google
Digitized by Google
 110 R0BIX80X0 KRUSO.
Mi ne povis vidi signon pri ili, sed ordonis pafi
tri pafojn por anonci, ke ni estas amikoj, kaj ni
balda fumon suprenirantan
ekvidis la flanko e
rivereta. Tiam mi ordigis la boaton, levis pacflagon,
kaj surteriis kun Vendredo, la franca pretro kaj
kelkaj el la ipanaro. Ni iuj havis armilojn, ar
ni ne sciis u trovius malamikoj sur la insulo, sed
poste eltrovis, ke singardemo ne estas necesa. La
unua viro, kiun mi ekvidis e
la rivereto, estis mia
malnova amiko, Karlo de Hispanujo, kiun antae,
mi prenis el la manoj de la ruaj homoj.
Mi komandis al iuj boate, ke ili ne surteriu,
sed Vendredon mi ne povis deteni, ar li ekvidis
maljunan Jafon. Ni staris rigardante lin, kiel li
kvaza flugas al la maljunulo lasage, kaj irka-
prenas lin, karesis kaj sidigas lin en la ombron;
poste, li forstaras spaceton por rigardi lin tutanime
en okuloj, simile al oni rigardas artverkon. Tiam,
. mano en mano li kondukas lin tien kaj reen la la
marbordo, iafoje venante al la boato por alporti al
li kukon a trinketon da rumo; poste, li residigis
lin sur la teron, dancadis irka li, dume dirante al
li strangajn rakontojn pri io, kion li vidis de
kiam li kaj maljuna Jafo laste kunestis.

Digitized by Google
 IWB7XS0X0 KRUSO 111

Karlo kaj liaj amikoj portis pacflagon lau la mia,

kaj unue, Karlo ne eltrovis kiu mi estas; sed, kiam

mi parolis kun li lialingve, li suprenetegis la

brakojn, kaj diris, ke li hontas ne rekonante la

vizaon de la viro, kiu foje venis por savi lin. Li

kore premis mian manon, kaj poste kondukis mi al
mia antaa domo, kiun li nun transdonis al mi.
Mi ne eltrovus la lokon pli malfacile se mi neniam
lous tie: la arboj estis tiel multaj kaj densaj, ke
neniu povis atingi la domon alie ol la tiaj kaitaj
vojetoj, kiujn povis eltrovi nur tiuj, kiuj ilin faris.
"Kial vi konstruis tian fortikan palisaron irka
vi?" mi demandis; sed Karlo respondis, ke mi mem
konsideros ke estas necese tion fari, certe post
kiam mi adas pri io, kio okazis.
Tiam li venigis la antaajn ipanojn de la ipo
de Palo, sed mi ne povis diveni, kiuj ili estas,
is Karlo diris, "Jen, sinjoro, estas kelkaj el la

viroj, kiuj uldas al vi la vivon."

Tiam, ili vice venis al mi, ne kvaza antae,
malentila ipanaro, sed simile al altranguloj, kiuj
estas kisontaj la manon de sia reo.
La unua afero por mi estis adi pri io, kio
okazis sur la insulo de kiam mi in lasis.

Digitized by Google
112 Ronmsoxo kruso.
Tagas, ke mi jen pazu mian rakonton por
diri ke kiam mi estis lastfoje sur la insulo, mi
elsendis Karlon kaj Jafon al la kontinento por
allogi kelkajn el la amikoj de Karlo, kiuj etiis
tien sur la marbordon survoje de Hispanujo. Kom-
preneble mi tiam neatentis, ke ipo trovias tiel
proksime por alporti min al mia naskilando.
Tial, reveninte al la insulo, Karlo kaj Jafo trovis,
ke mi jam foriris, kaj anstata ol mi, jen troviis
kvin fremduloj.
Tiuj-i kvin viroj estis parto da ipanoj, kiuj
eletis Palo el lia ipo. Du el ili, kies nomoj
estas Samo kaj Jo, ne estis tiaj malbonuloj kiel
siaj kunuloj, kiuj estis bando da friponegoj, kies
efo estis nomita Vilhelmo. Forirante de la insulo
en la ipo de Palo, mi kunprenis Samon kaj Jon
suripe, sed us kiam mi estis ekveturonta, ili eniris
unu el la boatoj de la ipo, kaj revetufis al la
insulo por kunii kun siaj tri amikoj.
Mi nun estas rakontonta, precize la mi in
adis de Karlo, ion, kio okazis sur la insulo de
kiam mi in forlasis. Vidante, ke siaj du kunuloj
revenis por kunii kun ili, Vilhelmo kaj liaj anoj
bojkotis ilin, nek permesis al ili loi kun ili nek -

Digitized by Google
114 R0B1XS0N0 KRUSO.
partopreni en la nutrao. Tial Samo kaj Jo devis
vivi laeble por si mem per severa laborado, kaj
ili domiis flanke de la insulo, kie ili konstruis
kabanon kaj budon, kaj elfaris farmon.
Por ke mi estu justa al Vilhelmo mi i-tie
devas diri, ke, kvankam li estis malbonulo, li faris
du bonfaraojn, kiam Karlo kaj liaj amikoj revenis
al la insulo: li nutraon por mani,
donis al ili

kaj metis en la manojn de Karlo mian letereton,

li

kiel anka longan rulpaperon, sur kiun mi jam

elskribis, kiamaniere ili povos baki panon, zorgi
pri la kaproj, dissemi la grenon, sekigi la vin-
berojn, kaj fari potojn kaj argilvazojn, la mi faris.

Dum iom da tempo Karlo kaj lia anaro pros-

peris en mia antaa hejmo: ili havis la uzon de
amba domo kaj kaverno, kaj en-el-iris lavole.
Karlo kaj Jafo faris la laboron, sed pri Vil-
helmo kaj liaj anoj, ili nenion faris esceptinte
mortpafi birdojn e
la marbordo. Nokte reveninte
hejmon, sendankeme manis de ia bonmanajo
ili

en la domo, plie agis la la hundo en la stalo de

la bovo: ne dezirante mani, ili ne permesis la
ceterajn mangi. Ne decus paroli pri tiaj aferetoj,
sed pro ili fine okazis disputego kun la ceteraj, kaj

Digitized by Google
 ROBINSOSO KRUSO. 115

ilia malamo tiom kreskis, ke karno kaj sango ne pli

longe povis tion elporti.

Reveninte de la kontinento, Karlo kiun mi nun

nomos '
cefo" ar li efis la ceteraj volas permesi,
ke la kvin viroj el la ipanaro de Palo lou en
la domo, kiel bonamikoj sed, ;
la tri friponoj ne volis

adi pri tio; tial la efo donis al Samo kaj Jo grenon

por dissemi, kaj iom da pizoj, kiun mi antae lasis

sur la insulo; ili balda lernis fosi, kaj planti, kaj

fari plektbarilojn irka la kampo, la tiu, kiun mi
priskribis por ili; kaj, vivi virte.
Tion observante, la tri malbonuloj estis aluzaj
ektedis kaj ekenuis ilin; dirante, ke la insulo al
si mem apartenas, kaj neniu, ne pagante luprezon,
havas rajton starigi konstruaojn sur i. Samo kaj
Jo unue pensis, ke tio estas erco, kaj diris, "Venu,
sidiu, kaj rigardu, kiajn belajn domojn ni konstruis;
kaj diru al ni, kiom da luspezoj vi deziras, ke ni
pagu, kaj en kia monspeco vi preferas in ricevi."
Sed Vilhelmo balda klare montris, ke ili ne ercas;
ar, li ekbruligis toron, kaj in almetis al la dom-
tegmento, kaj in bruligus, se Jo ne tuj surmetus
sian piedon sur la toron kaj estingus in. Tio, tiom
f uriozigis Vilhelmon, ' ke li lin atakis per stango,
116 ROBIXSOXO KRUSO

kiun li tenas en la mano, kaj nun okazis kruelega

batalado, kiu finiis tiamaniere, ke la tri friponoj

forkuregis. Sed tempete, ili revenis kaj piedpremis

la grenon, kaj mortpafis la kapridojn.
Fine malamo de Vilhelmo kaj liaj anoj tiom
la

pligrandiis, ke ununokte, ili ekiris kun pafarmiloj

por mortigi Samon kaj Jon dumdorme. Sed veninte

al iliaj kabanoj, ili neniun trovis; kaj Vilhelmo diris,

"Ha! jen la nesto, sed la 'birdoj' forflugis!" Tiam

ili disrompis ion kion ajn ili povis ruinigi, ne lasante
bastonon, nek signon por montri kie la kabanoj
antae staris; kaj ili elradikis iujn arbetojn, kaj
disetis ilin renverse.
Adante pri la friponaojn, la sango de Karlo
kaj liaj anoj ekbolis; sed io, kion Vilhelmo diris,
estas, "Al vi sinjoroj 'Auloj' de Hispanujo, ni faros
tiel same, se vi ne anos viajn manierojn." Tiam
Karlo deprenis iliajn pafilojn kaj tranilojn, kaj
ordonis, ke ili estu enligataj. Sentante tian pikan
revenon, la tri friponoj balda malvarmetiis, kaj
deziregis pacion, kaj rericevi siajn armilojn, kaj
liberii. La efo diris al ili, ke li iutempe liberigos
ilin; sed ke li ilin ne domigos, kaj ke li ne redonos
la pafilojn anta ol tri a kvar monatoj.

Digitized by Google
118 R0B1XS0X0 KRUSO
Fine, ili petegis ke Karlo kaj liaj anoj ilin

reenmetu, kaj donu al ili panon por mangi, ar ili

ne havis alie ol ovaj nutraon isnune. Sed la

efo diris, ke neniom cedos is poste ili uros

li

rekonstrui la kabanojn detruitajn. Tiam ili aluris.

Unu tagon Vilhelmo kaj liaj du kamaradoj
kaprice iris al la kontinento por kapti kelke da
ruaj homoj, kaj hejmporti ilin por sklavoj, por
ke ili faru la tedlaboron.
Goje Karlo deziregus forestigu tiajn virojn, pri
kiuj li neniam povis konfidi, sed bonafide diris al
ili, kiel malsaa li konsideras la projekton. Tamen,
ili estis decidaj, kaj li donis al ili el la provizo
ion, kion ili bezonos, kaj boategon por la veturo;
kaj ilin adiaante, neniu pensis, ke ili revenos al
la insulo. Sed jen! post tri semajnoj ili ja revenis.
Ili diris, ke ili trovis teron post du tagoj, kaj la
ruaj homoj donis al ili radikojn kaj fiojn por
mani. Ili kunportis ok gesklavojn, tri virojn kaj
kvin knabinojn, doninte antae al la bonmastro
hakilon, fosilon, rabon, kaj malnovan losilon.
Koncerne tiuj-i junaj sklavinoj Karlo kaj la
ceteraj viroj ne deziris edzii kun ili, tial la kvin
viroj el la ipanaro de Palo lotis, kaj iu ricevis

Digitized by Google
u vi ne konas min? 119

Digitized
120 EOBINSONO KRUSO.
unu kiel edzinon, sed la sklavoj faris la laboradon,

kvankam ne estis multe da laboro por ili. Tamen,

unu el ili forkuris al la arbetao, kaj ni ne povis
lin trovi; kaj ar kelkaj el la sovaaj gentoj al-

venis sur la insulo por festeni kaj dancadi, Karlo

iom timis, ke li reiris kun ili, kaj reveninte hejmon
sendanere, li certe diros sian genton pri la loejoj
de la blankuloj.
Unu nokton Karlo sentis tre malkvieta enanime,
kaj tute ne povis dormi. Li kuiis sed ne trank-
viliante li leviis kaj rigardis eksteren. Li ne
povis vidi ion, ar la nokto estis tro malluma, kaj
li rekuiis. Sed ne estas ripozo. Ne sciante la
kazon de tia senripozo, li vokis unu el siaj kun-
uloj, parolante al li pri liaj timoj. "Kion vi diras!"
respondis li, "eble sovaa gento surteriis, kaj ilia
boatbruado vin maldormigis.
Tiam ili rapidis al la supro monteta, kien mi
ofte iri&; de tie ili vidis tra vidilo boataron da pli
ol dudeko da boatoj, plenaj je viroj havante paf-
arkojn, sagojn, bastonegojn, glavojn lignajn, kaj
similajn batalilojn; kaj certiis, ke la alvenantoj
estas bando da sovauloj; venante por rabegi la
blankulojn.

Digitized by Google
Digitized by Google
122 ROBIXSOXO KRUSO.
Iliaj boatoj ankora estis malproksime enmare,
tial Karlo kaj anoj havas kelke da horoj por pri-

pensi tion, kion faru. Lia nombro estante tiom

malmulta, Karlo konsideris sae kai kaj gardi.
Unue, ili sendaneriis la edzinojn kaj provizojn
en la arbaro densparte. Tiam, tuj kiam ili vidis,

ke la ruuloj surteriis kaj aldirektis la iradon, ili

enpelis la kaprojn en la arbaron por vagadi lavole,

por ke la ruaj homoj opiniu ilin sovaaj.
Tuj Karlo kaj anoj grupiis, memstare kaj brave.
Du virinojn oni ne povus deteni, kiuj ekiris por batali
pafarke. Karlo, efo de la insulo efis, sed li nomis
Vilhelmon, komandanton de unu grupo, ar li nun
montris tiom da fideleco, saeco kaj akra sento, ke
iuj juas bone pri lia lerteco kaj fervoro.
Ne havante armilojn por iuj, la efo donis al
la sklavoj, longan stangon najlpintan, kaj hakilon
iliaflanke. Ili postenis en la arbetao apud la loko
sur kiu antae staris la kabanoj bruligitaj, kr j tie
ili atendis la ruajn homojn.
La kontrauloj nun alpais kun maltimaj kaj
kruelegaj mienoj ; ne orde sed amase diskure, al la
loko kie Karlo atendas ilin. Kiam la unua bando
tiom alproksimiis, ke ili estas en pafspaco, Karlo

Digitized by Google
Digitized by Google
124 ROBIXSOXO KRUSO.

ordonis, ke siaj anoj pafu unuigite sur ilin; por ke

tiuj, unue aperante falu mortigitaj, kaj ke teruro
kaj timego ekkaptu la ceterajn.
Tiam la efo kaj grupo eliris el la arbarlimo,
kie ili istiam atendis, kaj tiam triflanke atakis la
malamikojn pafilkape, glave, bastone, tiel brave, ke la
ruuloj late ekkriegis kaj forkuris laeble. ar
la efo ne volis postsekvi ilin, ili sendanere revenis

marbordon, kie kuas iliaj boatoj.

Sed ne finiis ilia malvenkego; ar, tiutage blovis
granda ventego, tial la boatoj ne povis ekveturi;
kaj, tiunokte la alfluo ovis la plej multon da la boatoj

tiel alte surteron, ke ili apena povis surmarii, kaj

la ondoj disrompis kelke da ili.

Tagion, vidante, kiel troviis la aferoj, la efo

diris: "Se ni permesos tiujn virojn, ke ili eniras
en siajn boatojn kaj reiras, ili sciigos al la ceteraj
el la gentoj surkontinentaj, ke ni estas tie-i, *kaj -

militoj neniam finios tiel longe kiel ni vivos; sed,

se ni ilin detenos tie-i, kaj agos bone al ili, ili

ne malutilos nin." Tial, por certigi, ke ili ne lasu

la insulon, la efo ordonis ke iom da ligno de seka
arbo alportiu, kaj bruligu la boatojn.
Tion vidante, la ruuloj kuris irka la tuta

Digitized by Google
126 ROBINSONO KRUSO.
insulokun lataj kriegoj freneze, tiel ke Karlo
unue ne scias kion fari pri ili; ar, ili piedpremis
la grenon, kaj eliras la vinberujojn uste kiam
la vinberoj maturiis, kaj faris multe da difektao.
Finela efo sendis la maljunan Jafon por diri
al la ruaj homoj sialingve; ke, bone estos alili; ke,

indulgos ilian vivon;ke, donos parton dalainsuloal

ili por loejo, se ili restos lalime, kaj grenon kaj
rizon por planti, kaj panon por mani is la rikolto.
La malfeliuloj treege ojis, ar ili ricevas
tiajn bonajn pacigojn, kaj ili balda lernis fari
iuspecojn da objektoj el kano kaj ligno, kiel seoj,
skabeloj kaj litoj ;
kaj ili ion faris lerte, post kiam
instruiis. De tiam is mi revenis al la insulo ne
vidis miaj amikoj sovaulon.
Kiam mi adis de Karlo, mia
tiun rakonton
koro frapas rapide pro la grandaj danero, kiujn ili
travivis; sed mi ojis ar nun loas pace tiuj gentoj
de la Granda Raso en tia spaceto sur mia insulo,
kiu unue ne enhavis iun krom mi.
Mi miris pro la ano sur la insulo; la arboj
kreskiinte, dometoj konstruiinte, kaj la granda
parto de la tero kulturiinte. La dometo de Vil-
helmo ja estis artverko; i havas fortikajn fostojn

Digitized by Google
Digitized by Google
 128 KOBIXSOXO KUUSO.
e la kvaranguloj; la muroj kaj la tegmento estis
faritaj el kanoj arte plektitaj; i havas tegmenton
rizpajlan, kaj grandegan folion supre por in irmi
kontra la sunbrilo.
Mi nun diris al Karlo, ke mi ne venis por
forpreni lian viraron, sed por alkonduki homojn, kaj
por alporti ion tian, kion ili bezonos, por ke ili

povu gardi siajn domojn kaj kuraigi iliajn korojn.

La morgaan tagon mi faris festenegon, kaj

la kuiristo de la ipo venis surteron por in pretigi.
Ni alportis kelkajn postkvaronojn da salbovao kaj
porkao, pelvon da puno kaj iom da biero kaj
francaj vinoj ; Karlo donis al la kuiristo kvin kapridojn
por rosti; tri, elsendonte al la ipanaro por ke ili

siaparte povu festeni freviande de la terbordo.

Mi donis al la viroj tutan vestaron, amba por
varma kaj malvarmetaj tagoj; robojn kal alojn
por la edzinoj; ne estas neceso por mi diri, kiom
ili ojis pro tiaj donacoj. Tiam mi elprenis sufian
provizon da iloj; iu viro ricevante fosilon, rastilon,
hakilon, levilon, segilon, tranilon, armilaron kaj
ion, kion iu eble bezonos.
Vidante, ke regas bonvolo iuflanke mi kondukis
surtere, la gejunulojn, kiujn mi antae prenis el la

Digitized by Google
 /

129

Digitized by Google
130 ROBl\SOXO KRUSO.

duonmorte de malsato. La knabino estis edukita

zorge, kaj iuj sipanoj in ladas. Amba i kaj
la junulo deziris resti sur la insulo, lae la franca
pretro; tial mi donis al iu pecon da tero, sur kiu
ili konstruis tendojn kaj garbejojn.
Mi estis alkondukita kun mi lertmetiistojn al la
insulo, unu el kiuj povis elfari iajn aferojn, tial mi
nomis lin "Jako de iametio."
Unu tagon la franca pretro demandis min u
mi lasos Vendredon sur la insulo. "ar per li," li

diris, "mipovus paroli al la ruaj homoj ilialingve,

kaj instrui ilin pri la diaj aferoj; kaj, u estas necese,

por mi diri, ke kazo, pro kiu mi venis
tio estas la

i-tien." Mi sentis, ke mi ne lasus Vendredon por

la tuta mondo, tial mi respondis, ke se mi decidus lasi
lin, mi estus certa, ke Vendredo ne lasus min.

Eltrovinte, ke io estas bonstata sur la insulo,

mi rebonstatigis mian ipon, por ke mi unufoje plu
lasu tiun terbordon.
Irante fine al la ipo, la junulo, pri kiu mi us
parolis, alproksimias kaj diras, "Sinjoro, pretron
vi kondukis i-tien kun vi, kaj dum vi ankora
eestas ni deziras la edzion de du el ni." ajnis
al mi certe, ke unu estas la junulino, kaj ke la junulo

Digitized by Google
fed by Google
132 FOBIXSOXO KRUSO.

deziras edzii kun i. Tial mi parolis iom varmvoe

kaj diris al li, ke li bone pripensu la aferon, ar
la junulino ne estas edukita samrange la li. Sed
ridetante li diris, ke mi juas malprave; estas
Jako de iametio, por kiu li petegas.
Tion adante, mi multe ojis, ear mi ke sciis,

la junulino estas laeble bona, kaj mi juis, ke

Jako estas bona; tial, samtage mi donis in al li,
por ke i estu lia edzino. Ili estis havontaj pecegon
da tero por kreskigi rikolton sur i, kaj domon, kaj
budojn por iliaj kaproj kaj provizoj.
La insulo nun estis planata jene: Okcidentparto
resti senkultura, tiel ke surteriante, la sovaaj
gentoj povos veni-deiri, neemante iun. Malnova
domo esti por la efo kaj iuj la arbetaoj nun
etendante is la rivereto; sudparto por la blankuloj
kaj la nekulturita parto de la insulo por la ruuloj
kies boatojn ni bruligis.
Mi pripensis, ke estas unu donaco, pri kiu mi
jam ne pensis, nome la libro de la Dia Vorto; kiun
mi sciis, donos al ili novan forton por laborado,
kaj helpos al ili elporti la tentojn de la vivo.
Tial mi ordonis, ke iuj kolektu irka mi, kaj
levante tiun-i Ceflibron, mi diris, "in atu! in

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 133

metu al la koro! ar i enhavas vortojn, kiuj elvenis

el la lipoj de Kristo nia Sinjoro, kiujn Li parolis
al ni ame, por nin tiri al Si mem. isnune, vi ne
havis tian libron sur la insulo. Sendube, tiuj-i riaj
kampoj tiuj-i riaj
; rikoltoj ; tiuj-i brilaj ondoj, kiuj
lavas la bordojn irkaante vin, pruvos al vi, ke estas
Granda Dio, Dio de amo; sed, tia evidentao ne estas
sufio, ne dirante al ni pri la saeco kaj la amo de
Dio; kaj nin lasas en mallumo pri la mondo venonta,
mondo brila pro amo kaj paco; kaj, kiel in atingi.

Nun unu monaton; kvinan

estinte sur la insulo
tagon de Majo mi denove ekveturis kun mia bona
Vendredo, iuj dirinte al mi, ke ili restos is mi
revenos por forporti ilin.

Ferdeke, mi etis longan rigardon sur ilin, kaj

tiam kais mian vizaon en la manojn.
Veturinte tri tagojn, kvankam la maro estis
glata kaj trankvila, mi vidis, ke ajnas iom nigra
i unuloke, kaj adis, ke unu el la ipanoj krias
"Teron!" Sciante, ke la terbordo ne estas prok-
sima, mi ne povis diveni la kazon; tial mi ordonis
la ipoficiron, ke li supreniru la maston ispinte
por eltrovi per la
vidilo tion. Li malsupreniris kun
la malbonnovao ke trovias multe da dudekoj de

Digitized by Google
134 ROBINSONO KRUSO
boatetoj, plenaj je sovauloj, rapide alproksimiantaj
kun kruelegaj mienoj.
Venante pli proksimen, mi komandis, ke la veloj
estu faldataj, kaj la ipo haltigata, kaj sciante, ke
la plejmalbonao, kiun tiuj viroj povos fari, estus
nian ipon bruligi mi mallevigis la boatojn, alligante
unu al la antaa kaj unu al la posta parto de la ipo.
Tiamaniere ni atendis la malamikon, kaj tempete
ili nin atingis, intencante, mi pensis, nin irkai.
Unue ili ektimegis pro la grandeco de la ipo, sed
balda tiom alproksimiis, ke niaj ipanoj signodonis
lin, ke ili foriu, neintence, tio kazis batalon kun

ili. Ili pafis sur niajn boatojn nubon da sagoj,

kiujn niaj ipanoj detenis per tabuloj por ildoj.
Ni ne pafis sur ilin, kaj post duonhoro ili foriis
enmaron, kaj poste denove revenis al ni.

Mi ipanoj ordigu la pafilojn,

ordonis, ke miaj
kaj sin kau sendaneraj pri la sagoj, se
por esti

ili pafus; tiam mi sendis Vendredon sur la ferdekon

por alvoki la sovaulojn ilialingve, kaj demandi,

kion ili intencas. Eble ili ne komprenis, kion li

diras, sed tuj, kiam li ekparolis, mi adas lin ek-

krii, ke ili estas pafontaj. Estis tro vere; ili flugigis
densan nubon da sagoj, kaj al mi estis profunda

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 135

malojo ke Vendredo falas mortpafita. Neniu alia

estis proksime, sed li estis mortpafita per tri sagoj,

kaj tri plu falis apuden. Mi tiom freneziis, ke mi

ojus subakvigi iujn ilian boatojn, tial mi allasis,
ke la viroj argis kvin pafilojn per kugletao kaj
kvin per kuglao, kaj mi redonis al ili tiel kruelegan
pafadon, kiel ili antae neniam vidis.

Tiam stranga sceno montriis al niaj okuloj,

kaj neniaj vortoj povas priskribi la teruron kaj
timegon, kiuj ekkaptis ilin iujn, ar la plejmulto

el iliaj boatoj estis fendataj kaj subakvigataj tri a

kvar per unu pafo. La ceteraj forveturis remileble.
Ni enprenis unu malfeliulon, kiu nais vivsave,
sed parolado estis tiel stranga, ke kornbruo la
lia

multe sciigus al mi. Unue, li ne volis mani a

paroli, kaj timante ke li mortsopiru, por kuraci lin,

ni lin forportis boate, kaj etis en la maron, kaj

signodonis al li, ke ni ne savos lian vivon, se li ne
parolos kaj manos. Li nais irka kaj irka la
boato, kaj fine signodonis, ke li faros kiel ni al li

ordonos, tial ni enprenis lin en la boaton.

Post lerniginte iom da vortoj, li diris al mi, ke

lia gento kaj kvar plu alvenis kun reoj por batalegi.
"Sed kial y "mi diris, "kazis ilin alproksimii

Digitized by Google
136 R0BIX80X0 KRUSO.
*

al ni?" Al tio li rediris, "por ke vi vidu batalegon."

Tiel, pro tio, mortiis Vendredo, kiu tiomjare,

estis tiel bona kaj fidela al mi! Mia koro malleviis

pro malojo. Ni envolvis lin en mortkitilon, kaj
kun profunda malojego, entombigis lin en la maro.
Favoran venton, ni veturis al iuj Sanktuloj
Golfeto, kaj tie ni trovis la unumastipon, kiu ni
antae alkondukis tien de la hejmlando, kaj kiun
mi intencis alsendi al mia insulo kun viroj kaj
provizaoj, post kiam mi sciius, kiel troviis io tie.

ar unu el miaj ipanoj deziregis reiri al la

insulo en i, mi diris, ke iuokaze li tion faru, tial
mi transdonis al li por lia sklavo la ruulon, kiun
mi havas sur la ipo. Mi anka eltrovis, ke unu
viro, timante la eklezion Hispanujan, ojus, se tie li

kun edzino kaj du lous sendaneraj tial mi

filinoj ;

alkondukis ilin suripon, kaj sendis kun ili tri lakto-

bovinojn, kvin bovidojn, unu evalon, kvar evalidojn,
kaj dudekon da porkoj: iuj, mi poste adis, alvenis
sendangere. Lasinte mian insulon nun por iam
mi nun nenion plu diros pri i. Mia vivrestao
pasiis pleje en landoj la malproksimaj de hejmo.
De la Golfeto de iuj Sanktuloj mi veturis rekte al
Bona Espero. Tie mi lasis la ipon, por resti surtere.

Digitized by Google
 J
Digitized by Google
138 ROBINSONO KRUSO.
Mi tuj amikiis kun diverse viroj de Francujo,
kaj du Hebreoj, kiuj antae venis al la promontoro
por komerci. Mi
trovis, ke iom da komercaoj,

kiujn mi alportis kun mi de la hejmo multege

valoras, kaj vendante ilin, mi ajnis multan monon,
kaj mi aetis alteprezajn tonojn, ar tiuj postulas
nur malgrandan spacon.
Pasiginte na monatojn e la Promontoro de
Bona Espero, ni pensis, ke estus la plej bona

afero, kiun ni povas fari, dungi ipon, kaj velveturi

al la Spicaj Insuloj por aeti kariofilojn; tial ni
dungis ipon kaj virojn por in veturigi, kaj ek-
veturis.Ni veturis de haveno al haveno diverse,
aetis kaj vendis komercaojn, kaj pasigis ses
jarojn en tiu-i parto de la mondo.
Fine ni pensis, ke ni foriros kaj seros novajn
scenejojn; kaj balda ni renkontis strangan klason
da homoj, kiel vi diros, leginte tiun-i rakonton,
kaj rigardinte la illustraojn. .

Surteriinte, ni aetis grandan domon kanan, kiu

kavas irka i altan kanan palisaron, por ekster-
adi telistojn, da kiuj, ajnis al mi, estas multe en
tiu lando. La nomo de la urbo estas Cingo, kaj
ni eltrovis, ke la foiro kiu teniis tie unu fojon

Digitized by Google
 ROBINSONO KRUSO. 139

iujare ne okazos is post tri a kvar monatoj; tial

mi ordonis, ke la ipo reveturu al la Promontoro,

ar ni intencis nun restadi iom da tempo en tiu
parto de la mondo, por iri irkarigardante de loko
al loko, kaj poste reveni al la foiro de ingo.
Mi unue iris al urbo tre vidinda, iom de la
terbordo, konstruis kun rektaj stratoj kvadratangule.
Sed mi devas diri, ke reveninte al mia naskia

lando, mi miregis pro la flatao de miaj konatoj pri

la rieco kaj komerco tiuparto monda, ar, mi trovis,
ke la viroj estas nur amaso da sklavaoj, kiuj povas
fanfaroni nur pro malmulto da artoj a lertaoj, kaj
ke iliaj manieroj estas preska tiel krudaj kiel tiuj

de la ruaj homoj, kiujn mi lasis sur mia insulo.

Kia estas ilia komerco kompare al la nia, a de
Francujo a Hispanujo? Kiaj estas iliaj havenoj kun
malmulto da unkoj kaj barkoj, kompare al niaj

multenombroj iparoj? Unu el niaj militipoj povus

subakvigi iujn iliajn ipetojn, unu vico da Francaj
soldatoj iujn iliajn bravulojn; mi estas
venkus
dirota la samon pri iliaj havenurboj, kiuj ne povos
elteni unu momenton tian sieon, kia ni sieus ilin.
Post tri semajnoj ni venis al ilia efurbo, kie ni
havigis grandan provizon da teo, ventumiloj, aloj,
140 ROBIXSOXO KltUSO.

pletoj, kaj kruda silko, kion ni metis sur la dorsojn

de niaj muloj, kaj ekiris norden. Estis kun ni kelke
da riaj Skotoj, kiuj venis tien por komerci.
Sciante, ke survoje ni eble renkontus iuspecajn
riskojn, ni kunprenis viraron por deteni la sova-
ularon, vagante de loko al loko tra la tuta lando.
Ni havis kvin gvidistojn. kaj iujn niajn monerojn
ni kunmetis en unu monujon por aeti nutraon
survoje, kaj por pagi niajn gvidistojn.
Ni elektis efon por komandi, se estus necese
batali por la vivo, kaj ni multe bezonis lian lertecon.
iuflanke, ni vidis homojn fabrikante tasojn,
pelvojn, kaj botelegojn iaforme elpenseble el bela
argilo, kaj tio estas la argilao, kiu havas tian famon:
la efkomercao en tiuparto monda.
Unu objekton, diris la gvidisto, li montros al mi,
kiun oni ne povas vidi aliloke (kaj kiun mi vere
ne povis ridmoki, kiel pri multaj aferoj, kiujn mi
vidistie), jen estas domo tute konstruita el samao
la la teleroj kaj tasoj, kiujn ni uzas, sed multe
pli bela. "Kiel granda estas tiu-i domo?" mi
demandis, "u ni povas meti in sur muldorson?
,,

"Sur muldorson!" respondis la gvidisto, "Ja, du

dekoj da homo loas en i." Tiam li kondukis

Digitized by Google
 ROBINSOXO KBTJSO. 141

nin por vidi tiun-i strangan vidaon, kiu vere estas

granda domo, konstruita per palisetoj, sur kiuj estis

pendigitaj plataojn el la plej bona materialo,

kiun oni povas fari el argilo. i havas brilan
glazuron sur i, kiu brilas en la sunlumo kvaza
vitro. e la flankoj de la domo estas folioj kaj
helikformaj ornamoj, pentritaj per blua kolorilo,

kaj la ambraj muroj estis faritaj el malgrandaj

platoj en ianuanca ruaj, bluaj, kaj verdaj koloroj,
kun iom da oro sur ili diverse tre strangforme, sed
farita bonguste; kaj ar la sama speco de argilo
estis uzita por kunigi la platojn, oni ne povas vidi,

kie ili kunias. La plankoj de iuj ambroj estas

samaoj, kiel anka la tegmento, sed tiu-i estas
tute nigra por deteni la varmegon de la sunradioj.
Se mi havus pli multe da tempo, mi estus ojinta
vidante plu pri tiu-i stranga lokb, ar estas fi-
lagetoj, aleoj kaj kortoj, iuj faritaj simile.

Tiu stranga vidao min detenis du horojn de

miaj kunuloj; reveninte al ili, mi pagis punmonon al

nia efo, ar li kaj la ceteraj tiel longe atendis pro

mi; ja ni multe riskis, ne restinte kun la ceteraj.

Post du tagoj ni atingis la Grandan Muron, kiu

estis konstruita kiel fortikao por gardi la landon

Digitized by Google
142 EOBINSONO KRUSO.
kontra la sovaularoj, libere vagantaj tra la eben-
aoj okcidente. i
sin etendas la tutan longecon
de la lando, kaj tumas, kaj tordas, kaj estas tiel

alta, ke estas supozita, ke malamikoj in ne povus

suprenrampi; se tiel, nenia muro ilin povushalti.
Nia efo permesis, ke kelkaj el ni iru por asi,
kiel ili in nomas, sed kio estas tie por asi krom
afoj! Sedestante sovaaj kaj rapidaj, ili ne estas
malbona asao, kiel balda montriis; ili iras arege.
Dum tiu-i aso ni renkontis kelkajn sovaul-
arojn, pri kiuj mi jam parolis. Bandoj da vagas
ili

de loko al loko, por rabi kaj mortigi iujn, kiujn ili

renkontas. Ili ne konas lertmilitadon, nek strategion,

iliaj armiloj estas nebonaj; iliaj evaloj nur malbonaj,
malgrasaj bestoj; tute ne tagaj por tedlaboro.
Tuj kiam tiuj viroj nin ekvidis, ili kornblovas
kelke da notoj, kies sono estis tute nova al mi. Ni
pensis, ke ili alvokis siajn anojn al si, kaj, tiel estas;
ar, balda, laa bando venis por kunii kun ili,

kaj la mia opinio iuj estis malproksimaj mejle.

Tuj kiam unu el la Skotoj, kiuj estas kun ni,

adis la kornblovegon, li diris, ke ne perdu tempon

sed staru en vicon, kaj ilin ataku. Mi diris al li, ke
ni batalos la friponojn, se li nin komandus.

Digitized by Google
 ROBINSONO KBVSO. 143

Ne viciante, ili staris disamase, kaj rigardis nin

sovae. Sed vidante, ke ni ne atakos, ili pafis sagojn,

kiuj kvankam boncelite, nin ne atingas. Ni haltis
por pafi, tiam alrajdis laeble por ataki ilin, glavon
enmane, komanditaj de la kuraa Skoto.
Tuj kiam ni atingis ilin, ili kuregis dekstren kaj
maldekstren, sed tri el ili, iu havante glavegon,
sin defendis kaj laeble penis revoki la ceterajn.

Nia Skoto rajdadis proksimen al ili, kaj pafiltenile

deetis unu de lia evalo, mortpafis alian, kaj la
tria forkuris. Tiel finiis la batalo. io kion ni
perdis, estis la afasao; neniu estis vundita.
Tiamaniere ni
iris de loko al loko; fine vojais

al laefurbo de la nordaj maroj, uste unu kaj

duonon jarojn de kiam ni lasis ingon.
Fine mi enipiis por mia hejmlando, kiun mi
lasisanta dek jaroj, na monatoj'kaj tritagoj.
Kaj nun mi finos tiun-i historion pri mia vivo.
Havante la aon de tri dudekojn da jaroj, mi sentas,
ke alvenas la tago, pri kiu mi preas, mi eniros en
la maron de paco kaj amo, kiu ne havas ondojn
a bordojn escepte tiujn de felieco senfina.

LA FINO.

Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
 1

l
4

I
t
i

jj

d by Coogle