Você está na página 1de 804

Bibliotheca S. J.

Les Fontaines
CHANTILLY
V
t
AGIOLOGIO

LVSITANO

DOS

SANCTOS, E VAROENS

ILLVSTRES EM VIRTVDE

DO REINO DE PORTVGAL,

E SVAS COKQVISTAS.

CONSAGRADO

JOS GLO<HJO$OS

S VIC ENTE, ES. ANTONIO,

Insignes Patronos desta inclyta cidade Lisboa,

A SEV ILLVSTRE CABIDO SEDE VACANTE,

COMPOSTO

PELO LICEKCI ADO

GEORGE C A R D O S/^

Natural da mesma cidade. /p/ jsj

T O M O

Que comprehende os dom me/s de Marso, (S Abril,

Corn feus Commentarios.

LISBOA.
Na Officina de Henriqv e Valente d'Ouveira

Anno 1657.
A O S ,

GLORIOSOS

s. y icente;

S. ANTONIO,

PATRONOS DE LISBOA.

E A SEV

ILLVSTRECABIDO

SEDE VACANTE.

A O he esta a prmera vez, q para

sua prospra nauegao, & larga

derrota , ncessita o oAgiologio

Lusitano do fau or , & amparodo

inuictiffimo Martyr S. V icente,

& do preclarifimo Confessor S. Antonio,

tutelares desta incly ta cidade deLisboa^em-

porio do vniuerso j & de feu Metropolitano

Cabido:aos quaes de nouo cfagro estepre-

ente tomo,para que de tam soberano patro-

cinio defendido,ache seguro porto nas mos

de todos,Iiure das tempestades,u. iiaufragios

dosnidos mormuradores^poisaexpenen-

cia t mostradoa grata beneuolencia, magni-

ficaliberalidade,& ctinvia merce c que eni

z meus
meus trabalhos poem os olhos,para que des-

te , & dos outfos, publique eterno nome, a-

quella viua lingua de Antonio,! eternize sua

fama,a sempre verde palma de VicENTE.Hta

para emudecer a zoilos: outra para multpli-

car applausos,semelhantes aos doprimeiro

tomo. E vs illustre Cabido,em q igualmente

capea a virtude,& a nobreza, ornado de mi

nentes fujetos em diuersas letras,& superio-

res dignicUdes (cuja modestia fingular deso-

briga minhapenna^) achareisneste segundo,

viuos xemplares deperfeiao,& virtuderir-

maos vos que imitar,em sctidade, & sci-

cia veneraueis, o Doctor Francisco Monon,

& Mestre Diogo de Gouuea,quehonrro

pormutos annos a Magistral Dignidade* 6c

ao S. Fr.Fernando Pirez, hum dosprimeiros

Chtres dessa S,recuperada do Agarenoju-

go , troeando a opulenta prebenda pela po-

bre cella Dominicana. Que direi vltimamente

do insigne esmolr Bartholomo da Costa,

Thesoureiro que foi dlia, proximo a noflbs

tempos? o quai sendo de todos venerado por

sacto,afi em vida,como depois da morte,re*

plandeceonas virtudesdapenitcia, ccari-

dade, c que cingio feu corpo,i estdeo suas

mos para os pobres de Christo, de q se por-

tou amtifllmo paiOs quaes todos alcro

a doctrina Euangelica , c q fructuosamente

recrer as aimas c auentajado credito, &


sombra das sagradas re
fa t r\ i' r" %
liquias do imiictiffimo Vicente, & ditos la-

uacro, q regenerou Antonio-,cujos inetima-

ueis thesouros cseruais das portas a dentro

c merecidas inuejas de todas as naes estra

nhas. Pelo qesclarecidosluminaresde tam

famoa cidade, fauorecei mens escrittos , co-

mopremiciasdos innumeraueis Sctosdeste

Remo,& suas Conquistas,q debaixode vossa

tifflmo Deos iifficites foras a meus desuel-

los para ctinuar os mais tomos, a fan de vos

sa maior gloria, honra de vossos escolhidos,

ornamento , & credito eterno de Portugal.

Lisboalunho de 1657.

George Cardoso.
A QVEM LER.

B^|5S!SI Evestido de noms brosfae m the


S tro do ynundo o AgiologioLutano

co ejfe fe^udo tomo , porque vacldo

^^^^| feuAutor,antes dprimeiraejMpt3de

cmo/erm recebido dos bumanos, o

cuitos engenhos de nojj'a dnde , hojeque ditojhmete

Ihe tem grangedoju ncerto bnftmtes applaufs,

dos erudutoSyt curiososdeuidossconfejsoaJu

argumento) mo receatormrapublico^mKiorm^

te quefendo os nojfos Portuguezet, dejeu mturM

descontentessepngdrMotato deftaobrayffunipto,

diJpofeZo, S methodojquealem emuitisdoiWy

qunfitodos os Prehdos dossagwdas Relges 9/

digndr&opeh que IhestocaJ efcreuernos^ ren~

derasgraasdoncrediueltrabalhoi que par crt-

dit(fd0p0tri&,$ honmdejs SmBos9emprende^

moSjOsqu^esnao duuido J que nterejdosjJ,

grangemofmoressoberanos ahum tmndcbiln-

srumento^que o ceo tomou p&rapubhcM feus lou-

uores, & illustres progrejsosnavirtudeisdvellede

fi tam limttido&detodohumanofaMrdejludo.

oAduertindo,que affeBandons depropcfito no

frmero tomo d ctarcza,J) correteza do ejiylojiao

foiifo baftaritepma que aigus sobejamente 0-

mantesdo Portuguez antgo^oTtojulgftjjempor

ymisfioridod lgante,do quepedm 0 ajjumpto, cc~

tf#:Oi'rc0bido cojlugie* que nasmdds dos S^8osse


xdmtt) n&o

r j , autoridades,

mendgadas dos liuros fagrados, SaBos Padresf

Philosophos Gentws. Comtudo reduzimos estese-

gundy a mais claro methodo fe bem nao vulgar)

para que defuapa^ dnota liaoje pojsaapro~

ueitar todo o gnero, i estado de gente.

EJa aluem Iheparecer,que noprimeiro tomo

ficontrahirao al^s defiuidos > originados tanto

das relaoes>& informaes^uefeguimoSsquanto

dasequiuoca6es,ierros das imprejsosjhesfaze-'

mos afaber,quesemhds>nem outras >j mais po-

deraauer historias,pois a estes incoueniteSitodas

ellasestaofugeitas. Pore'd'ellesc o diuinofauof)

nos defuiaremos todo o pojfiuel,eHimandosumma~

mete as aduertencias , que os doBos > &prudentes

Qpor sua muita beneuoncia) nosfizeretn, em ord

d verdade da hifioria na nqutrao da quai te~

mos incejjauelmente trabalhado . Ese ejafor tam

felice,que chegue s maos dos eruditos>& verfadoS

na Ecckjasticade Hejpanha, tedo elles noticia de

algum Santtom Varo abalizado em virtude de

Jle Reino -de Portugal,ou desuas Conquiftas,cto~

do o encarecimto Ihepedimos, quepara miorglo

ria deJJeos,nolo comunique,para quefeu exe:

')fique ao mundo Qcuho^m-ipatrifiraUy

de humcredito'tamgtande.

, Outrofi Ihes intimamos,quese o texto dejle pre*'-.

sente tom, &dos fegutntes ( eos querenda ^for

tal ve%mais dilatado , que o do pajjado.o fizetms

w- 4 pot
porstisfzer sinflacis de muvtos curosos . nos

qunessemnlgspnrticulnresfucceJss,iexeplos dos

Sanosjhespareceo mut ordinarw efin hiftorin. E

tnmbem por contemporizmmos com os desejos de

algas pejjoas deuotas^quepm'n alcnnnrem maior

noticin dos Sjmfos9nJ]i nokpersuadirio. \

Ese alguemfor tam lime.quedescubm mfie3pu

noprcdente tomo,duplicado elogio de algumfento

de Deossem feremfefias, motimsdiuersos^ en* '

tenda que naosoi defcuido m)Jfo,nemfeito acafi,

masdepropositopo& eftando j/?a obmnoprelo, c~

Jnndo comcerteza odiadejfiufelice transitons

pareteo acertado tanduziloa elle. .

(Equando vs menos verfados m Latmidade en~

contrarem algas autoridades9ou epitaphws9sem.

Jua.partkular expiiezfMo , entendo , qwou por

it}uitoc{aros3oupvrficnremjd namateria antett~

dente explicados3os naotmduzimos* euitandopor.

t$d#St$viasrepetiesim quadopro-

fijsamos a hreuidade 9fima quaifora mexufto o

prefewte srgwnenio; . 1 .

~ iiparque jdg engenhadas malfatisfetos > nao

julgue es%xnoffa bra por mutofradefcjt ,podera

aSu^tir9queJisfagr^ formfemprt

n{HuidadofiuemtMjmm

mimetos: <^ quepQrseremrmgososmukoanciaos ;

naxidades, nao smente cvnferuarao as tradioes

dmnSah^s^queJlesprecedrao9 mm mnda dettes

Mfmdrgfsriw tontent,

poxamos^c^emukoblc^ trattdradj:

$ das
dasquaes seompoem dpts as Chronicas geraes,

&particulares de cada Prouincia^o que no acon~

tece nos Ecclefiajlicas communidades,aondese nHo

vfa de liuros de Obitos,ne se rpara nas memorias,

& antigasproezas de virtude,mais dignas dlias,

pornao merpejsoa deputada,que as escreua,& c ti

tra as injurias do tpo as eternize propriedade mut

certa dos nojjos Portuguezes>quese entregauao to-

dos a obrar,quadose esqueciao de escreuer.Porque

seb attetarmosparaasnojsas Decadas,(J Hi]lo~

rias do Reino,achallasemossem duuida occupadas

sodas em defireuer asfaanhas clbres, (S heroi*

cosfeitos dos Portuguezes, pajsandolhes poralto,

vudeixando emjikncio feus Escrittores as aceT

eximias da virtude,religiao , &piedade } comose

naofora maissublime domar as paixtesproprias,

querender osinimigos ,(J> conquiBar ascidades.

Demuitassabemos trazerem entrefigrauescon-

tendassobre apretenao depatrias de SanBos,pe~

lo grande reJj?latidor , gloria , que de taesfilhos

ihes redunaa famofo credito asem Principes.

Pois nos liurs Geneologicos a penas se encontra

pejjoa abalizada em virtudef menos noticias Co-

Ihemos dospopulares,& humildes, ^ueporserem

tsjuntamente morrrHo,&sepultaraosuas vir~

tuofasacfes, que na vida exercitdrao 5 asquaes

nos Grades, 5' Nobres capeaof aindadepois da

morte,real Ho . Porem doperfeBijfmo eHado Sa~

cerdotalpelo que nos toca^) nHo vai oprsente to-

mo eftertdepiosjesclarecidos wres emsanida~


de^cmo de retirados Anacoretas,amadores da vi

dasohtarat ctemplatma^ $ venerandas Ma-

tronas.Aos quaes humilmentepedimos , que ante o

diuino acatameto nos alcancefauor,&foraspa~

ra continuarmos tam immfo trabalho>(J> fechar~

mos ejle circuloperfeito do nojj desejado anno, corn

os de vida fufficientes a tamdilatado argumento,

para maiorgloria de Deos, i exaltaao da triurn-

phante,&'militante Igreja, Valete.

PROTESTAC.AO DO AVTOR.

HE conucncmc sabersc,que quai todas as narracs , q se contem


nesta obra,ando j impressas cm approuados , & graucs autores,
dos quaes ns as reserimos com os niesmostitulos , q nellesan*
do,& as modificamos em muitos, a q elles do titulos de Sanctos
ou Beato^.E as principacs cousa^que acreseeiitamos de rclacs mXsotira-
das das memoras,& autenticos instrumentes das sagradas Rcligiocs5& seaU
gas outras amntamos (q pela maior partesaomenosraras)asrecebcmosde
peslbas deautoridadc,& dignasde fe. Todas as quaes (excpto asd'aquellcs
Varcs-dc Dees,qaSanctaIgreja Romana escrcucoj no catalogo dos San-
ctos,ou em outra maneira esto Canonizados, pelo modo vsade nella antiga*
mente ) de tal forte as reserimos aos Lectores, q n5o prtende mos asaccitem,
c tanta certeza,eomo c ja estiuero examinadas , & approuadas pela mesma
Sancta Igreja,mas como aqucllas , qtem sua autoridade,cm raze dosgraues
& quai ificados antores,queasrecontoj& como taes,nocxccdem os limites,
& crdites de humana historia. Pelo que entendo todos,c] nsguardamos
inteira,& inuiolauclmcnteoDecreto Apostolicodo Papa Vibano VIII. pu-
blicado an. 162,5. & confirmado no de 634.conformcad<xlaraodomcsmo
Pontifice do anno de 3 1 .E que no pretendemos (pot estes nosts Elogios^at-
tribuir aalguculto;nemintroduzirvcnerao ,fama,& opiniodesanctida-
de,ou de martyrioinem tam pouco acresccntala;n juntar cousa alga a sua cs-
stimaoj nemabrir caminho sutura Bcatificaao , Canonizao, ou com-
prouaode milagres. Mas que todas estas cousas asdeixamosno proprioes-
stado.que ellas tem de prente,sem este nosso trabalho:o quai protestmes c
todo o astccto,como deue,quem prtende procder, como obediente fllho da
Igreja Catholica; & q feus esorittos sejo por ella admittidos , para maior glo
ria de Deos,& nao menor vtilidadedos Ficis. Pois nSo escreuemos este Agio*
logio, para que publicamente se lea na Igreja , mas para q" de sua dcuot liao
rcsultc aigu spiritual frutto aos Lectores, principalmte aos naturaes deste reli
giosoReino de Portugal.No quai modode resalua,cautela,& protestao.no
smcnte obseruamos inteira , & inuiolauclmente os dittos Dcrtes Pontisi-
cios,mas imitamos a grauimos Autores, que cscrcucro depois delles,seme-
Ihantes Elogios, 5c Historias Ecdesiasticas.
. j George Cardofi*
. .. .... .::..!:' .- 'iM v!j/'iHs.T*fi3" s jMp o^.'. i" r "2
* Sw fegmtdotomo do Jgiologio Lusiuno, composto pelo Licenciado George Cardoso, ?
. no concem cousa alga encontrada a nosa Sancta F , ou bs costumes. Corn a '
. pratestao q o Autor faz,t conforma corn osDecretos dos Smos Ponnrces,Sc
ajune parcce se lbc pde concder licena , para que se imprima. Em S.Domingos de
Lfcboa^de Agosto de lfffiti >::.. >.;<.:. f. ii .,;tl.r;. :<< > , n t^.-'-
.m;. \w.\ \-,\ V, i- A -u y .'.;.'... Fr. Gabriel da S'Uua

so . . i/spprotMad'doP* Mestre Fr.Duarte daConcepao. ' . >


>:| ,.a.>'.)'. i .''.' .* ' 'Tl'oil 10*1 t'-f:/i 3<!< ' .O'i O
P Or mandado do supremo Concelho da Sancta I iqiiifi^o,vi com particular att- '
o, & curiosidade o scgkmdo tomo do Agiologtu usuano , composta; plo Licenciado '
-j.: George Cardoso,incatiauel,& diligentimo antiquaroj& se bm o primeiro to-
mo soi rambem reci- bido, & applaudido , no deue fer nrnos este legundo, no quai o '
Autor, com feu costumado estylo, prosegue a mesm materia de tanto crdit, honra,8c
gloria da nola Lusitania^cla qUal razOjSc tamb por no conter coufa > que encontre
noTa Sanct F,& bs costumes, ou Decretos dos Smos Pont i fi ces , me parece mut
digno de se lhe concder a licena q pede para o dar estmpa;obrigaikloo corn iflo^a q
com mais ptesta tratte de tirar a luz os mles que falto , para comprimento de todo o
anno.Liaboa em o conuento de nolsa Senhora de Ieius,em o. de Seccembro d i6ffm-'r"
'..i-..:. ' fr.Duarte daConcepcao.
, - m ,. j "i ,;'
Vi .i.:::" . '<'. ' ' :v.'\ V.-': -q fl' ' ' i(,tr''" ' ' )' ''!U
Licena do SanclaQsfico .;.>.!": st-.il
. !..- s. : :~. *. . :-flt0 : ' ... '.V
VIstas as informaesy podefc imprimir osegun h tomodo Agtologo Iusuano , Auto!t
o Licenciado George CardoL, & depoi^-de imprtssoitnur ad GoncIno,para!
se conferir com o original , t se dar licena para correr , l m a quai no correr.
Lfsboa p.deSettembro 3e 165j. '"
Francisco Cardos0 de Turneo. . Pedro da Stuq de Taria. Diogo de Sousa.
Pantaho Rodtigtcti. Pacbeeo. ' 5 Fi ;Pd\o de Magalhtis.

JLricn.a do Ordinmvi : ' *

Pocse mprmir.Lisboa iz.deSettembro de i6ff,


Fr.B'tfpodetarga.

Approuato do DoSlor Fr.Ifidoro da Lu^.: " ...

LI com ngular gosto,& cuidado,o/ig<// tomodo Agiologio Lufitano, Autor o L- '


cenciadoGeorge Cardoso* & me pareceo igual ao primeiroscigno da grande esti-
mac^q fizero dlie os doctos,& versados nas historias.) As vidas, que nette le
descreuemmada tem de apocryphas, pbrque s maiores difficuldades occorreo sua infa- eneM E>
tgauel diligencia. As palawas de que vsa : Eletia,non taptata t nec hujtu ftculi more contra ^ , ^
nAturampoptax& imnsa:spjendida tamen tq^uamu fumantm medio. E certo , que sf p^d
compatif-o Autor(sem injuria dos antgos ) com os mais clbres Escrittores de Er^Ie- Jj-jJtobl
lasticas historias; &fi se conferirem,qui merea esta aquelle voto de Plinio: Ftcikw- rum Epist."
lbet v$terum,cujm efi'*mHliucomfarabiftidem tamtn in bisteria}mag fawfacict, vel bomute,
Vtl
~ IC EN CAS.;

tel luce,xtl suauttate,telsplendore,ettapt sublimitaie HarrandifVtip quenose que razo j


para que(aperfeioadosos feis volumes)scno prefira aos BafpnoSjSuftes, Spondanos
& Bzouios^os quaet a generalidade do idioma, Sc da hisloria,por fer de toda Igrcja, ta-
cilitou a multido doslurosj& como esta se cstcnd s a Portugal , 6c foattonquiasj
onde a falta dlies he grai, dirEculta mais o assumpto, sendo atgora julgado de muitoi
por impossiuel. O viuer,& nascer o Autor entre ns.no pde.deminuir o conceito , que
merece historia tam cabal, i rudita, q ica compuzera algum antigo , ou eslrangciro,a
linio su- deuiamos procurar a todo pio,tnquirindo atc o retrato de feu AutorNr^wr tnim, dbet-
fr** operibiu ejm obeJfc,quod viuit: anfi iHter e*s> quos naHquam vidinrn, floruijfet non folum libros
tjm,verum etiam imagines conqmirtmmlejusdemmmc honor prafent,& gratis, eptaf satiltafe
languesciv. vt hoc prauum^alignum^eftfnon admtrari bomiHeni^admiratione dignlfstmi : quia
videre completlijuec Uudare tgntum.ierum etiam dmare cimtngit.Em notauel brigao,poz
o noflo a este Reine, por fer o primeiro , que com tanto louuor resofeitou as mmorial
de tantos Vares illustres cm virtude,& fanctidade.que estauo ha tantos seculos fcpul-
tados no efquccimentojc que carecia Portugal,no s da houra, & gloria, q lhe accref*
ce,por grar tam pios,&: generofos flhos,mas de efficazes excmplos, Sc documenros ra-
ro*>com que os Portuguzeg se animt(mediaine a graa duina)a imitalos,porque,seper-
suadem muico as antigas vidas dos Sanctos estraRgeiros, muito mais perhiadem as mo-
dernas dos natucaes , & conhecidos. Obra he esta , que si sc elereuera em Reinos estra-
nhos,auio de leuantar e statua a feu Autor.etemizando a lembran^a,de qu fez corna a
de tantos,mas sua modestia a esc usa , pois tantas leuantou a. sua fama > quaritas vidas ds
Tlinio E- Sanctos estampou:Nfltt cnim,magv dcorum est, ftatuam in foro populi Romani habere , quam
pist> 1 7- ponere. Pelo que me parece dueV. Magestade Concderlhe a lkena que pede , &
Krocurar os meios neceflarios , para que fc Continue obra tanto do feruio de Dcos , &
onra da patria.que fer perda irreparauel, sicar imperfeita por falta de pctbilidade $ a
maiores vencem os fauores dos Principes,faril lera ao Autor imprimir os ma ronios.ic
sentir nos effeitos.quc feus trabalhos,& defuellos,como vteis ao Reino,sc approuo pot .
V. Mage stade, fem cuja beneuolencia, 8c amparo se pde temer , que no ve/amos o re
mate a obra de tanto credito, Sc gloria de Portugal ; V. Magestade far o que for imfl
seruido.Lisboa no conuento da Sanctifiima Trindade, em 20.de Octubro de 1655.
r , . , ;.i ODoctor Fr.lfidoro da Luz..

Licn^a<o)e^embargo do'Pao,

Ve se polTa mprimir, vistas as licenas do Ordnario,& Sancto Officio, & im


presto vira a esta mefa para fe taxar,8c fem isso no eorrcr. Lisboa 16. de Octu
Q bro de 16 jj.
D. P. ft Casadtt Francisco de Cariulho* Pacheco,'

St conforme com feu original. Lisboa.em o conuetito de nofa Senhora de Ic-i


fus,cm 17.de Iulho de 1657.
E Fr.Duarte 'da ConcepotLentcjubUado, & P. da Prouincia^

Isto estr conforma com o original, pde corret este segundo tomo do Agiologio lu
sitano.L'uboa 3r.de Iulho de 1657*
V
Pacbeco. Sousa. Hagalbet. Rocha. Calilbm

Axo este litiro em nouecents reis em papel.Lisboa 7-de Agost de 1 657.


iiattos, hlarcbao* Sousa.
T
AGIOLOGIO

LVSITANO

DOS SANCTOS, E VAROENS

Illustres em virtude do Reinode -:>

Portugal,& suas Conquistas. . ; . .:


\

M A R c, o i.

M a cidade de ranada a triunsante palma,que s.


no gloriofp conflicto de feu maryrio alcan ou ^
S. Hesyhio , hum d'aquelles npue dicipulos,
que na Proujnia de Galliza trouxe ao verda-
deiro conhecimento do Filho de Deos encar-
nado o Apostolo Sant-Iago ,.o quai feguindo os
vestigiosde (ou, Apostolico Mestre euagelizou
a seus naturacs com excellente fruttodas aimas
os mysteriosdenofaS.F.E depois de o auer acompanhado coin
os mais condicipulos na jornada de ,aragoa , &.de ter assistido a
milagrosa ereclo^ & grao Angelica daquella cclestiai Capella
de N.Senhora do Pilar , apode a mesma Rainha do ceo, & da terra
(viuendo ainda nella) trazida em corpo, & aima de Hierualem ppr
ninisterio de Anjos,appareceo. E deppis de se auer achadpao ioui-
cto certarnc do glorioso Apostolo na mesma cidade, e partip dlia,
na seguinte noite,coademais companhiajComo sagrado depositpde
ieu corpo para Hespanha.E aportando pa ditta Prouincia de Galliza,
em a cidade de Iria Flaujalhederao honorifica epultura. Neste co-
menos foi chamado a Roma por u primeiro Pontifice , & Principe
da Igreja o Apostplo S.Pedro. E fendjo confagrado em Bifpo se tor-
nouparaHespanha,aondenouamcntedenuaciou a diuina palaura,
no i pelos maritimos portos de Andaluzia , & reino do Algarue;
mas tambemero Caceres,3c Cpara ( lugares naquelle tempo cele-
berrimos da Lusicania)ondeolicitaodo a noua conuerso dagenti*
lidade co abominap de feus fatos deos , tirou da idolatria com
sua Euangelica doctrina innumeraueis aimas, que trouxe Religio
2 Agolojio Lufitmo.
Catholica, muitos dos quaes com feu sangue, confirmaro depois
suainfaliuel verdade,ate que gloriomcnte conseguio , deixando a
vida,odesejadofim deusdesignios. Florecendo por estes tempos
com fecundos fruttos a Christandade , procurou cortallos a fera
percuao de Nero;& do segundo anno de feu imperio prezo S.He-
fychiOjeapuroumaisnochriol deaprizoo inestimauel preo
de feus qnilates , nao fe diminuindo co as ameaas dos tormentos,
nem co as promesas dos fauores o lido yalordefua rc!igio,& for
"taleza. Prustradas has, & mal logradas outras foi inhumanan ente
arrastrado, &pedrejado o fancto Prelado , que postes no ceo os
olhos.que os golpes dlias lhe adoaua, nao cedendo a este tormen-
to a vida,c|ue para maiores coroas o guardaua , foi no Illipulitano
monte entregueschamas,que o fogo de sua ardente , & maior ca-
ridade apagara,a no rem ellas o abrazado coche , em t^ue feu pu-
riflmo fpiritu voou para a Bemauenturana, fazendolhe ditosa c-
panhia Centulio, & Turillo, Maronio, & Panuncio. Cujos anctos
corpos conuertidos em cal branca ( como as pedras ) foro pelos
Christos co a deuida honra , & venerao solemne em suas cauer-
nas fepultados,para que em nofsos tempos o Omnipotente , que taes
auxilioshe dera,os manifestae para raaior gloria fua,& das Igrejas
S.Antoni deHepanha. In Na antiga villa de Cea,tuada ao p da Serra da
na V. & ftrenajtriunfbttdacegaidlatra a V. & M. S. Antonina daEunn-

gelica lei constante professora, pois na acerba pt rccuo Dioclca-


na,efcarnecendo com christaouzadidos vos , & torpesdeosesda
gentilidade ( simulacros do demonio) confestndo na prena dos
tyrannos a Christo por verdadeiro Deos , & Homem , padeceo por
feu amor com inauditafortaleza(defmentindafragilidade do fexu)
variedade de atrozes tormentos. I encerrada a fancta donzela em
vrnade madeira(castigoasperrimo,qu com os irrizoresdasleisCe-
fareas sevfauanaquellesinfelices tpos) depois de estar por muitos
dias,exposta torreirado Sol,vntadacabea, ps & mos de mt l, &
leite,paraque mordidadas moc.as>& aguilhoaddasabelhas pade-
cesse maiores afflices,& raolestias. Conuenciddo tyranno de ta
constancia, Scapaixonado diabolicamente a mandou prteipitar afsi
como estauana celeberrimalagoa da ditta Serra da Estrella , d'ond
em breuefeu puro, & incontaminado fpiritu subi victorioso , '&
doB? & laurcad ao cleste domicilio. ev EmGalliza ri/o smptoo mo-
C. steirodeCella-noua da familia Benedictina a solemne sestujdadb
do verdadeiro Portuguez S. Rondo Bispo, & CfeTor, filho dos il
lustres Coudes Guterres,&Iidaura,os quacs carecendo muitos annos
de
Primeirodt MYo* / $
de Morgado,a pia me(como a outra Anna do Proset Saniueljda l Re-
maua mpre ao eo com oraes feruorofas, jcjuns estreitos,t*
tinuas cfmolas lhe concedec odefejadofrutto, mais para o consa-
grar ao diuinoseroio,quepaaocoostitair herdeirode us estados,
& riqaezasjpara o quai efleito; tendo os feus paos ao p do monte
Corduba,com os feus desealos muito a miudo visitaua a herraida
de S.Saluador, que no mais alto dlie era tuada , cm nao piquena
dilancia da (ua villa de Sallas,nem da cidade do Porto , que lhe fi-
caua vizinha.E para que suas preces fosserh melhor admktidas to-
maua p >r intercessor ao Archanjo S. Miguel (de quem era deuotifsi-
ma) o qual.orando ella era certa occasio na mefma greja lhe r-:
uelou,que Deos lhe concedia hurrffilho , que nao smente sria cla-
ro splenlor de sua prosapia,mas gloriade coda Hepanha. Com elfca
noua,redundou na aima da deuota Condefa notuel alegria,& con-
tentamento spiritual,que de merc tam berana procedia* Erco-
Ihendose o Conde da conquista de Coimbra , donde no tal tempo
andaua,certoda reuelaao Angelica , rendidas as dcuidas graas ao
Alcisinno.breuementeeviropaes de hum sermoso infante, cujos
dous nacimentos o ceo hrou com duas bem notaueis marauilhas,
sufpcndendo em o natural a mc as dores contra as leis da natureza,
& no fobrenatuialadornando ao filho com hum milagre estupendo,
porque defejando ellaro minino regenerado na mesm a Igreja ja-
de lhe fora feita a promessa,fez leuar da propria villa em grande car
ro a pia para a hermida, o quai no meio do monte por fer tam fra-
gozo,& aspero c o exceuo pezo da pedra se fez em pedaos, mas
em ctince por ministerio de Anjos foi a pia lcuada,& achada nella,
o que a deuota Condefa gratificou a Deos com cfmolas copiofas,
que mdou repartir aos pobres,emparando muitas orfas, remind
cactiuos, & dando a todos os efcrauos de sua casa a preciosa liberda-
de. Regenerado pois o fancto minino,fendo de feus paescriado com
o reguardo pouel , encaminhandoo mpre ao eruio diuino , &
de sua Igreja , foi crescendo igualmente , no menos na def-
crio , & virtude,quena idade, &fciencia;&ouuindo dectissimos
Mestres no mosteiro Dumienfe cm a cidade de Braga fao em
breues annos , confummado nas lctras diuinas , 8c humanas ,
auentajandose tanto entre os mais condicipulos , que como
ha luz refplandeccntc , tendo bem poucos de idade , foi
eleito em Prior de Caueiro , conuento clbre de Concgos Regrarl-
tes , juuto a Ferrol. E d'ahi a pouco tempo , ndo smente
devinte &oito annos, promouido ao nouoBipdo d Dume,
A3 precedendo
^ Agtolojio Lftjtani
prccedendo a publica acclamaao do cIero,& pouo;recuzando po*
rem o forroidauel pezo de tam grande dignidade,a rejeitou humil-
de : massendopeloselectores apertadamente instado, obedeceo
vocao diuina , nem lhe innouou o cargo mudana alga nos co-
stumes.antes proguindo em Preladpa vida.que particular come-
$ra,ajuntouao ardente zelojque tinha do diqino culto, outras mui
raras virtudes, mortificando os entidos com jejunsquotidianos,
macerando ea corpo com asperas penitencias, singularizandofc na
caridade dos proximos , sendo mui vigilante na doctrina dos fubdi-
tos,na reformao de feus costumes,& perfeuerante na orao,& li-
ao das sagradas Eseritturas. De tal maneira, que diuulgada ua f a-
ma por todar^espanhaelReiDomRamiroII. deLeo, osubio ao
Bifpado de Mondonhedo. E posto que de ordinarioem sua S resi-
dia,acudindo s obrigaes do pastoral officio , rcstandolhe algum
tempo se recolhia a leu antigo conuento de Caueiro , a onde com
maisvagaraos Tpirituaes exercicioseentregaua. Seruio nestadig-
nidade o fancto rarao a Deos per muitosannos,apacentando as oue
JJiascom audauel doctrina, atc o tempo delRei Dom Sancho I..
que o melhorou ao Bifpado Compostellano pela deposio de Sife-
nando III4do nome , para que co exemplo de sua estremada vida , &
notpria sanctidade rparasse as quebras de feu pefimo gouerno.
onhecida do ditto Rei sua rara prudencia,o candor, & innocencia
de sua vida,& o bem quefe portaua nos mais difficultos negocios,
lhe encomendou o temporal do reino de Galliza.auendo cm hum,
& putro cargo com tanta fatisfao da Republica , que em breue se
ylo esta Prouincia liure de coarios Normandos, &das entrad.is, &
ordinarios alaltos de Mouros.Neste tempo por Ihe fer reuelado em
(pnhoSjediGcou p mosteiro de Cella-noua ,dedicado a S. Saluador,
era quegastou a maior parte de feu quantiofo patrimonio com ani-
ino de retirar a viuer nel!e,o que lhe restaua de vida.Morto el K ei
D.Sancho,certificadoSienandodoque passaua,fe soltou da pria.
E com gente militar se foi ha noitede Natal ( antes decomeadas
jnatinas) ao claustro da Igreja de Sant-Iago,onde o ancto Bipo ti
nha feu apofento, & pondolhe hum punhal nos peitos , o ameaou
oa morte,fe logo no defistie da mitra. A quem respondeo: Tu cjui
mihijadto mortifre minarisy mertifero^Udto 'violenter moriens , corao de-
pois.le vip. No poz o ruo de Deos muipa difficuldade na i enuncia,
porque dejaua liurarfe d'aquelle gro pezo para com mais quieta-
cao se darde todoao fpiritu; assipor euitarescaudalos, &saaile-
gios se retirou ao ditto mosteiro , onde lhe foi lan ado o mon a st ico
< : , i habito
P rimero d Mayfo. K. ?

pejo fancto Abbade Francjpilla accommoda n Jos a tudo o da


r^ligiapjCpm ganta facilidade t como se paraella viera de 13. annos,
^np de tre$ nHtras^ &, q qu foe, mais da priua dos Rjcis-de Leo,
quR^aoto.0 e/Uquuo por ua muita nobreza,& solida virtucle^ se
a|aquelletpo.auia sido,saocto,d'allicm diteofoimuito rnas,sest
4o,nocho,ro oprimeiro, qptrabalho de maos o mais cuidado yna
r^gof .da obferuaneia o majs poncual , na contemplao.dos bens ce.n
leiiaeso mais feruente, i eni clusao nosjejSVjgiliaSjS: mortifica-?
.pes, h viuo retrato de u S'.PatriarQhajalcad pbr este meio h
b^aaas confolaes, & npticias-de, muicas causas suturas , que.poa - *
vpaes l&e foro rueladas, at onhecer p bom,ou mao eltado ejn-jj
ca^h aodaua;chegando ap.supremo culme da perfei5o,obrando
EJcpsporseumeip estupendqs milagres.Como raorreeoS. Abbadc,
Franquilla,& os monges de epraium consenti mento o elegcfsa elle, ,
Q&rigardoo aceitar c muitas tagcimaSjCreceo cato a disciplina mo-
naflica c o nouoPrelado, que muitas peoas nobfes renuncido as.
mundaoas ppmpasvierao a fer subditos feus, & muitos cuentos de
rel!gfofos,& religiosasjaslnestereinOjComofra dlie, sizero de.
suaobedicia^por gpzar smte de sua scta cuetsaao. Final men-
te^afthandoejaeste espelho do Sacerdocio carregado de annos ; &
rnuicomaisde occupa5es,apertauao celle saudades da gloria.,no.
ibeodo ja quaodo auia fer a hora em que se visse liure das atadura*
do orpo. Dispose para e|la com duplicadas abstinencias,& raortifi-
caoeSjgermanadas de continuos exercicios de penitencia. Feico eu
testamento com grande edifi.caao.lanado emcilicio,& cinza, re*
cebidos neeirjteruallo da liberalidade diuna multiplicados fauo-
res celestiaes, consolando aos monges, que amargamente chorauo
sua ausencia , no Ihe saindo ordinariamente da bocca o Psalmot . -, S <
htemudmodum deftderat serms ad fontes ayuarum, tta desiderat anima mea>
ad te Vens. Aos ettenta annos de idade o chamou o Senhor ao pre-
mio,& descanfo eterno. Em cujahora agloriosa S.Senhorina,etan- ,
do com as monjas no choro de feu mosteiro de Vieira,ouuio ha ua
uilma musica , que intoaua: Te Z>eum Uudamus. E logo declarou s
circunsttes,que eraa fanctima aima de Rozendo, q acpanhada
de Angelicos choros,& celestiaes melodias , depedida do ergastulo
terreno/ubia gloria,para gozar da eterna repromisso,^ lhe tinhao
grangeado feus preclaros meritos,& virtudes. d. No mosteiro de D> teirt
Landim de Conegos Regulares , em a dioecsi Bracharen, o tran- Q*r* c.
sico do venerauel Padre D.Pedro Garcia , que depois de gouernar **<r

muitos annos este Priorado, com grande louuor, &.rec~titude, fa-


...... A 3 zendo
6 AjjQtogioLufitane*

zendo felicimos progressos na virtudc , cheo de dias , 8c mcri-


tos , paou da trantoria via permanence patria d gloria . A
cujo anctocorpo dero os antigos honorinca fepultara , pela opi-
nio grande, que se tinhade sua religioa , i exemptas vida. A quai
Dom Miguel da Siloa,Bispo de Viseu, endoCommendatario desta
casa, mandou abrir, anno i J37. & sao d'aquclles seccos ossostan-
ta fragrancia , & auidade , que a toda parce reseodia , pelo queos
trasladou com muica deseencia a lugar minente no claustro , on
de a piedade christa ( de ento at hoje ) os venera com nota
is*, a- uel anecto de deuoo. e. Em Sanctarem na greja de S. Ioo
finjode de Alporo oanniuersario de D. F.Asonso de Portugal,filho deIRei

uZiosOotn AsonoHenriques, quedeste rcino (para acquirirnome, &fa-


f**L majpalbu conquista da Terra sancta, ende a conseguio tal por sco
esforo,& valentia , que em bteue foi assumpto prminente dig-
nidadedeGro Mestre doHospical ,decuja militar Ordem era ca-
ualleiro professo. Em Margeto celebrou Capitulo gral,em que co-
.firmou os estatutos de feus anteceores,estabellecendo de nouo fan-
ctisimas leis para melhor gouerno , muitas das quaes, inda hoje se
obseruo nella. Era este samoso heroe de grande corao, & mag-
nanimidade nas militares empresas , 8c de cam preclaros costumes,
8c religioas aces , que Ihe viero a cobrar m vontade os menos
obferuantes,& poderosos,dandolheem culpa,quc era seuero , 8c as-
pero de condio paragouernar hua rcligio composta de tantas,&
tam diuer as naes. Pclo que negandolhe alguns Bailios a obedien-
cia, achou por acertado renunciar o Mestrado , 8c recolher pa-
tria, naqual acabou feus felices dias louuauelmence. E pultado na
dicta Igreja, nella se conserua feu tumulo em lugar minente parce
9. ftin esquerdado altar maior. /. No conuento de Benfica da Or-
GaBq dem dos Prgadores , Arccbispado de Lisboa, a memoria do irmo
Dmm. p p.jfQ Gallego,homem sanctifsimo,porquc era mai singelo,teroe

ib c.. tea Deos,inimigode todo mal(louuores que do ncto lob rfre a


sagrada Ecrittura ) & tam ver ldo na ora o , que recebia nella da
libral mo diuinasuperabundantesconlacs.acompanhadas de
grande copia de la grimas. Efendo para todos benigno,& roisericor-
diofo.era para si aperitsimo verdugo, pois alcrw de se attenuar com
notaueisjejum, 8c abstinencias , macerauao corpo c exorbitantes
disciplinas, & penitencias. A quem o Senhor em pago do bem, que
o auia feruido na vida, reuelou o felice dia, 8c hora de sua morte ; 8c
nella recebidos com lagrimas de deuoo os vltimos Sacramentos,
se passou da guetta c(c fazia, bclla paz do perdurauel descanso, c
icueja
I/

TrnuH$ Mrf^ 7

inucja sancta de us cpanheiros. g, Em Lisboa no conuento de S.


Antonio dos Capuchos,o faUectmto-do memorauel varo F. Afon
b de Albuquerque,^ tomdo o habito em idade prouecta.se porcou
log> ms pniccia3,3c mortisicaes da religio tam pratico,que b
moiIraua oao pdurar as armas , q no seculo seguia, mas procgoillas
a spiritual milicia.Foi em quto viueo tam ptualoa obseruciada
regra,q os conselhos, c amoestaes dlia lhe parecio preceitos,&
leis infaliueis.Tcoqazdo jornada de Lisboa paraentreDouro,&
Minhoportres,ouquatro vzes,sdo elle muico oobre>&dclicado,
goardaua risea a ord Apostolica.nao leudocfgo mais q o habi
co rem tidado obre o corpo,breuiario na cinta,bordio na rrio,&
ha firme cfana na mesa do Senhor,qoe ja mais lhe faltou. E por
k sempre defcalo,quanto os p* lhe vertio mais ngue,tanto elle
com mais alegria, & piritu caminhaua.Obruando tari) estrtita po-
breza,^ admirauao as vijs alfaiasde feu vso,pois nem s necefldades
proprias applicaua remedio,qporelIano foe regulado.E lbrsdo
d > titulo de Fr.Mosca,c que o Seraphico Frcisco excloo algs de
feu Coltegio por dcfprezaras cousas de pouca estimas elle prezou,
leaat au a o eruo de Deos as ptas de liohas., achaua pelo cho para
e cozer,& remdar.E sdo cm subdito para si tam pobre,qu5do pre*
lado.proui as casas c abadaocia, dizdo, ^ a quelles, deixro tu*
do por amor de Deos, cra fora, <j os prouesse do nccefario para r-
uio domesmoSeohor.Guardandooutrosi tam profunda humilda-
d;:,& desprezo proprio, ^ esquecido totalmte de que era. recra-
u a nos minirerios mais baizos da cozinha,tdose por scruo inutil,&
inJigoo do q comia}refazdo a naturcza das migalhas damea, dei-
xdo o po inteiro para ospobres. E assi como he proprio da sober-
ba,mdar,& da humildade,obedecer,este verdadeiro oberute esta-
ua tam prpto para o q us prelados lhe ordenaua >,q n a indipof
o corporal,naaspcreza do caminho,a difculdade dosnegocios,
n o recolhi rncco da cella(a q tam inclinado era)lhe pudero nOqua
impoifibilitar nada,n ainda tirar aalegtia do rostro,&coraao}c ^
cpria tudo ptualmctc.Estadauanas penitcias, buscdo nouos mo
dos de abtincias)vigilias>diiciplioas,&outrascouias1qmais parecio
vingaas para destruir a carnes mortisicaes para a domar,por<j de
baixo do burel vsaua has vezes de faxas de nos, & cabellos,outras de
ralos,&corpos inteiros de malha c agudas ptas/ofrcdo tudo c ale
gre sbrte,&raaior Ttade,reput3do por regalos todas estas penali-
dades,fcdo o pobre velho derreado das cadeiras, recut uado obre a
terra,s jamais podct estar em pdircito,q no descaTe. Sobre tudo
A 4 era
s^ Agtologio MfttoQ*\

VrA tm-cootmuo ria ofcao>& iBedtuojq^joaQs jlo-teBnipoquc


3l*e.vaguade'dia,mastp!ineio dostfgocios if azia mpro piritu
^jxltHftdo, em Eteos , & a/riaie gastaua quasi jwdajaoear mostran- :
dijnp exteioca imerto paz de sua aJro* ; N*lfcsorma perJueroa, I
a$iK>isectt^etmo^^ queroorando
qa cafa.dotaparoemRiba-Tej^^
rficebeo o cornea da motte qfoiha'aguda.fib^ ,^liie lbbreeio;
l^ado entQk -isboa,a.parclhadorCQ a deuitfe cfideraojren
iaodo oquo tinhapor.eu.&pedindo humilmte perdoatodosy'
caotauel cTalao recebe ao Senhor^e He/uadiio fa aimanter- _i
raeu dekpreido corpo, &,os mortaes efperaa deestar gozdo da J
vista el.ara deDcos parajferpre. A. Er Guimaraes no<antigortKw>
dtsemde steirode S. Marina da.Gosta,da Efcmiticafamili&de S.Hirorytmri,Y'
Htron. ajd^poo do R.P.F.Igoacio de Semide, q tedo 1 1 2annos gaftados >
emlmiio de Deos,&,da Religio, como se fopa kuoouiripnro la>
uaua todas as tunicas,& vestes rrionachaes daeinunidade;Efl:e pois
administrklo a jfunaa.d ditt casas como Celledieiro dlia, obie-^
u nejo grande- fbme ao.reino,obrigado da fraternal caridad, fezeos
lel.igiosos^q.e ^ de efmola,quto poauia n6.celleiro,aeguran-
dolhes,q.p rniricotdioso Pai teria cuidadode o'rmltiplicat.He eer-
tp<que.log cre/eo,em tanta quanrjdade,que a codssoi notoria to
e(tanha marauilha. Gouernpu depois o Collegio de Coimbra ob
ier uanteice;& melhorado ao de S.Marcos(ceoto daordem na-
quelle Bispadojo rejeitou c5 sua cstumada humijdade; & recoJhi-.
do putra ve^ Gosta(d'onde era filho ) cumulado de merecimentos,
paulo u. piamente dxmio em o Senhor. u Em Ianagaua no reino de Chic-
go,apaixode Paulo Tarobioye,qsdb prebportsazerpublicam-
te ao ptito Rosario de N .Senhora , como que prezaua de colar
taenrico, oqual comprehende as marauilhas do ceo , & da terra,
paieceo no carcere por espacio de dous annos inportaueis mise-
rias,& trabalhos.prgando alli aos Gentios,quc Ihefazio cpanhia,
dos quaes trouxe muitos ao couhecimento da N.S.Fe',- & aos Chris-
tos conolaua com feruoroas epistolas aperseuerarem firmes nel-
la.Eratam grande o dejo, que o esperaua de morrer por Chrito,
que sendo costume de Iapao nas exequias de grandes senhores li-
bertar aos pres , teraeodo Paulo , que nas do Emperador Days
sevsseo mesmo obsequio com elle,dizia;7^>f por tam grande
feccador , que receo feja tfo causa de me faltar a cerea,se me derem licence
f>ara<z>iuer liuremete)comoChri(lao) faire d carcere formats nuopoder^mas
emaior alutre para mi fera ter tecastao desacrificar a<"vUaj>elo autor dlia.
N
Primeiw de Maro. 9

No mesmo tempo cm queelle praticana estas cous o vicrao per-


adir chs amigos,& parentes por mandata do Tono, que aposta
tasse de nossa sagrada religio , mas o inuicto caualleiro de Christo,
perseuerando firme cm feu proposito,de hum golpe Ihe soi cortada
a cabea,com que dcu sim a sua larga prifa , alcanando por esta
meio o complerocnto de us nctos desejos , & conseguintementc
a coro^da etcrnidade. / m Jiuerfuspartts^tros mmtos Sanfts,M4rty
resjConfeffweiffrfdnEls Vtrgcns.

Comment arb ao I. de Marso.

Rineipiamos o segdo tomo do o Morgado do< Barretos ) em que se cria


Agiologio Lusitano com hum grande quantidade de gados>& de ginetes
clbre difcipulo de Sant-Iago os melhores> que ha em Portugal} cuja an-
por nome Hesychio> ou Iscio > o tiga pouoao as nnundaos do mar,jun-
quai no smente foi natural da Prouincia tamente com suas areas deuio cobrila,coA
de Galliza > mas o primero queleuou as mo outras muitas d'aq uelle reino clbra-
alegres nouas do grado Euangelho ao das dos Romanos pois todas as quenelle fe
reino do Algarue > & a alguns lugares da vem de prsente a modernas Aqui se
Lu(tania>de quem diz Dextro ad an.Chri- acharo em vars tempos moedas & me-
ft y 2. que prgou em ha)& outra Carte- dalhasantigas com o nome de Carteya>das
ya y aquella cerca do estreito de Gibraltar quaes faz meno Morales na sua hilt . d
esta no longe deCartagena de Leuante Hespanhal.tf.c. 34.quehas tinhoestam-
no reino de Murcia.suas palauras : S.lf- pado(de mais do ditto nome Jdous Ats,pe
cm Ca- teyji prope fretrum prdicat: totunique la copio pescaria dlies > que sempre alli
oram maris interni petcurrit, & Alone,&Car- ouue. Outras com barco>& nelle hum pef-
teyt alteri in mediterraneo mari no prtcul Car- cador armando a estes peixes. E por isso
thagine Sparthana prtdicat . O lugar de Silio Italicolib. 6. (como nosso vizinho)
Ca r'teyajdc onde o nosso fancto principiou achou que era diffrente Cartey a de Tar-
sua prgao , he assaz bem nomeado > Sc tessojpois em a guerra Punica paem a Car-
conhecido dos insignes historiadores pelas teya com ua gente,
famos batalhas nauaes > queallisevirSo ,
em tempo de Cefar * como rfrera Liuio, lArgcntonidCOS armt Gtrttfd nepoteS.
Silio>Floro . & A ppiano . E ta mb dos Geo-
graphos PliniojBtolomeojStrabo.&Mella. E a Tartesso como cidade> que no tinha
Contudo ha diuersas opinies sobre feu deuer com Cartcya
verdadeiro assentojpois em tempo deStra-
bo ja se duuidaua ( como elle diz ) tomar - ^4rmat TdTteSuSstdulanti COnfciA
se por hum mefmo pouo Tartesso , & Car- / 4 *
teya:- outros mai s vizinhos a ns a Tariph* tn*&9 .
fiot Carteya : outros a Caorla em Anda-
uzia: & outros finalmente aCartaya no Deu causa a estes erros a vizinhana dos
Condado de Niebla . Mas se em tanta va- lugares , & o terem Cdo tara afamados en-
riedade de opinies a nossa conjectura po- tre os Gregos. E se Tartesso na opinio de
de ter lugar> julgamos fer no aosso Algar- ' Silio he diffrente de Carteya > & na do
ue > no quai vemos hoje a pescaria de Car* modernos Hespanhoes (segundo Mariana
teira com pouca corrupo de Carteya> na 1. tc.z. ) he chamada Tarifa : logo Tarifa
costa y que correde Faro para Albufeira> no podeser Carteya: 8c meno s Caorla,a
onde h vestigios de torre, a que os nossos quem os antigos chamauo Carca > por-
agora chamo Vigia , & asl ella > como a que no he porto maritimo , antes fica mui
bocca do rio>& qsitioj quelhe correspon- distante do mar : & final mente a Carraya
de, tudo conserua o memo nome (he hoje do Condado de Niebla ambe m fica a ai s
d
xo Ayologo Lusitmo* r

de quatro legoas dlie. Pelo que auemos no Primeiro Concilio Pfouincial de C>a-
de dizer.quc n colla do npsso Algaruees- ragoa cerca do an 385". firmou no ttimo
ua antga Carty> & que dlia comepu lugar. Achamos adiante Pedro , que lub-
S.Helychio sua prgao, pois no era bera screueo no ToJedano Tcrceiroan. f8o &
3ue hum reino intiro fcasse sem prga- egundo certas relaes a Gregorio, que
or. 1 viuia an.tfi 2. lguee Saturnine no abe-
O Martyrologo antigo do mosteiro de mos e immediateq ao Conc. VIII. de To-
S.Cruz,efcritro em tempo de S.Theoronio> ledo an. d 3 5. mandou por feu Procurador
& o Plazentinojtam applaudido do P. Hi- a Sagarello Daono. Exarno, diz Mo raies,
guera da Cpanhi*>ambosa iy.deMaio di que foi feu uccessor,pois fubscreuco no E-
z que prgou tamb nos lugares de.Cace- meritenfean.6i Plufiano veraos firma*
les, & Capara na Lusitania,mas feu marty- do no .fynodo Generalfque he o 3.C011-
rio foi no monte faucto c1^ Granada,egun- stantinopolitano) an. 680. corn tituo ja de
do a rolhor opiniq, an.de y7. Festeja a Siluenfe.Logo Bellito, que d'ahi a tres an-
este sancto(como patrono)a villa dVCaor- nos alsistio no 1 3 . de'Toledo. E Agrippa
la , cujo pouo , & clero vai com olemne que mandou Daniel Presbytero por euVi-
procissaem hum Domingo de Maio aosi- carioao if.an.688. & viuia ainda quando
tojonde a tradio o fazarrastrado,&ape- e celebrouo i<J.an.93.porqueinuiou em
drejado.Gra.r1adanestediaDuplexda2.clas feu lugar outro por nome Christes. Estes
, em que Ferrario lembra dlie no seu os Bifpos,quc encontramos desta Igreja
Martyrologio.Efcreuem feu triumphot(de- por aquelles tempos,
mais dos auto res que allegarpos a if.de . Depoisda retauraode Hepanha foi
Maio) Dextro> & lus Commentadores> Silues a primeira cidade doAlgarue, que
Biuar, & Caro ad an. f 7. & F.Fernando elRei D. Sancho,I do nome,& IL de Por-
Oxeanahist.de St-lagoc. 5:4. D.Mauro tugal ganhou aosMouros an. 1189. na quai
Castella na memal. 2. c. 16. Bermudez de erigio S Cathdral, & porBipo a D. Nir
PedrazanadeGrarada 2. p. c tf. Padilha olao, estrangeiro, homem de iancta vida,
na Ecclefiastica de Hepanha. cent, i.c.18. Mas como fe recolhesse elReipara a Cor-
Ciansa nadeS.Segundol.I.c.io'.Marieta> te,embreue oMiramolim atornpuaco-
Madeira,& outros. brar. Eanddootempo cerca doaii.1234.
Para este lugar reruamos notomo D.Sancho Capello,ganhando a maior par-
preccdenteescreundodoBispoD.F.Alea- te do Algaruca recuperou gunda vez. A
ro Paes a noticia do reino do Algarue , & quai conquista de todo conduo depois/eu
de ia Cathdral, cujo Bipado comprehs- irmo D.Afonfo lll.no de i2fo. que man
de eudistricto , o quai se extende do lugar dou purificara mefquita,& consagrala em
d Seixas>que he raia do ditto reino atCa- S , fazendo a Silues cidade , & cabea de
stro-marim 28.1egoasemlgitude,iem la- Bipado que muitos annos teueassenro
titudefporonde mais se dilata da ribeira de nella,chamandose: Siluenfe : como ordina-
Vaca,q o diuide do Cpo de Ourique at riamente costumo chamar os Bipados
o mar)seis,em altura de 37.para 38.graos. dos nomes das cidades,onde tem as Carhe-
Estno y .clima. Da parte Oriental o diui- draes.Depois por lr esta cidade muidoen-
de de Castella o Guadian at deguar no tia,piquena, i estar depouoada, & por isso
Athlantico,entre Aia-mQte,& Caltro-ma- cai ecer das cous neccTarias para a vida,
rim. Antes da inuaf de Hepanha foi este effeitos tudo da roaldio do Bifpo D. F.
Bipado chamado Ojfonobenfe , da cidade Aluaro,ealcanou licena do P. Paulo III.
Oonoba,que ouue antigamente naqucll instancia delRei Dom Ioo, tambem III.
reinojondeentam a Cathdral estaua. A (fendoBifpoD Manuel de Sousa ) parafe
quai cidade situa Pomponio Mella noPro- tramferir a S cidade de Faro , por ertar
montorio Cuneo,cu jas ruinas, & vestigios no meio do ditto reino.O que no teue c-
notaueis le vm inda hoje , junto ao lugar prido effeito ate o reinado delRei D.Seba-
deEstoec& no de Eftombar, como disse- stio, sndoBifpo D. Afonode Castello-
mos nosnostosPrologomcnos ) ha legoa branco em trinta de Maro anno 1 f 77.
de Faro contra o Setttrio. E he ella tara d'onde nafceo chamare num tempo o
antiga que an.de 300. ja auiaBifpo de Os- ditto Bispado[Si/f/('] pelo lugar,ondc es-
lsioba , que assistio no Concilio Eliberita- teue,& hoje[Frfr'/'] pela cidade de Faro,
no,chamado Vicente, a que succedeo Itha- onde agora reside,& comummente do Al-
cio, grande percutor de Prisciliano > que gai ue , pela razo ditta , o quai hc nome
Arabi
Primeiro de Mar(o> tt
Aiabigo,que signifie : Campo selice* como riof petpejsa ctuciatui ;, posirm , rdse qt.odam
he todo aquelle reino. indusa , in pdudem Caa dejecla, sftritum Do
Vcse Faro situada em ha plancicab- tnino commendattit. Cujas palauras ( paucis
da de pecado,& mariteo , rodeona mui- rautatis) traz o Martyrologio Romano nO
tas hortas.&oliuaes,que a fazem assez fres- mesmo dia: Eodetn die S.AtttoHttu M. qua in
ca,& bbre tudo goza de httm temperam- petsecutione Dioclefiani; cum genttlmm dm tt"
to ,& ar mui alutifero. Cuja sumptuosa rijijfet, pofi vatios amant , in vase qkadatn in-
Igreja no edificio de tres naues,antigamen- tlusa in pdludem vtbis Caa demersa est. Baso*
tetinha sidoha das parrochias da mes- nio nas notas aodittolugas do Martyrolo-
ma cidade.Faltalhe Contudo claustro>& al- gio,&Ferrrio naTopographia ao mesmo
gas parricularidades que a outras enno- pag. } f .tiuero para si,que a cidad de Cea
brecem.Por creao antigafautoritate Apo he ilha no mar Egeo , pelo mrty rio de S.
stolica confrmada ) esto repartidas todas Atitonina fer mui clbre na Igreja Gicga
as rendas do Bipado (excepto asCommen Porcm Dextro affirma que foi em Cea de
das)em iguaes partes entre o Bifpo,& Ca- Hej>aiiha.' Ad Caam trhem lispania in Va*
bido. Doe mil cruzados rende o Bifpado, tait S.Antonina M. Onde feus Cmmenta-
as Prebendas,que a 30. cada ha quinh- dores querem que ija o iHgarde Cea , no
tos cruzados. O Daio tem duas de sua longe do clbre conuento de S. pacundo
creao. O Arcediago da f> , queheae- & Primitiuo fios confins da Galiza Lu-
gunda dignidade.ha. O Chantrcoutra. O cense. Ecerto que se afl fora , facil era 4
Arcediago de Tauira, 3. Quartanarias* por- Dextro dizerem lugar da palaura: [Hijpa-
que a outra esta applicada ao Cura da mes-, nia] [GalUcia] pois ad an. 139. escreuendo
ma S. O Arcediago de Lagos> ha. Al- dettes sanctos diz a si :' SantCbrifti martj-
gaN destas dignidades(dc mais das sobre- les Facundus, & Prinuuus ex Caa, vrbe Gui*
ditras Prebendas para melhor seruioda licia , ad Caam utnnetnpto Chtifio casv sunK
Igreja) goza juntamente outra separauel, Logo auemos de dizer que he outra Cea
como o Daio a Magistral affecta para h diuerfa. Fauorece a isto o MartVFologio
Letrado Theologo, & o Arcediago da S, Romano no dia dos proprios Sanctos a 23*
outra para hum Iurista. O ChtrejThebu- de Nouembro,que diz o mesmo : ln Galle*
reiro>& Acediago de Lagos tem cada ha tia apttd Ca mfluuiumsanttorum Fatundi > &'
outra Prebenda separauel reseruada para Primitiui. E Sandoual traz ha escrimira
as obrigaes > que ando ane*as as digni- delRei D.Afonoo Magno na hiit. dos j
dadesi juntamente com a que poflue de sua Bispos fol. 8. na quai le dnota o sitio do
c;cao. As 17. que fico inteiras , tem 1 r. mosteiro de Sagum , deposito de sens glo-
Conegos. Tres esto repartidas em 6. me- riosos corpos:5^tr tipamflutnini,qut duttut
ios Conegos.que cada hum tem meiaPre- de Ceia in finibut Gallica'&c. Que tudo jurt
benda. duas & mea em 10. Quartana- to est infimwndo ter o lugar do martyri
rias , que cada ha tem a quarta parte de destes sanctos nas ribeiras do rio Cea : Stf*
ha Prebnds. Dos quaes os quatroentrio per rtpam flutninis Caa. E o da nofa S. Ad>
em Cabido& os seis lao cantores. Eaou- tonina [ in pdludem ] na lagoa , como se*v
tra meia que fica, se reparte em quatro mo- dos allegados Martyrologios. E Dxtr
os do choro Assiste mais n S hum Coad- no fez mai> que adurtir ser Cea> cidad
jutor do CuraTgedor de orgo, Porteiro de Hepanba.nos pouos V.),ceos. Pelo que
da massa, os qaaes fepagio das duas me- sea de.rmp5 emPortugal,situadane]lesc
sas Pontifical & Capitulas. Dos Bispos ha clbre lagoa,em que os tyranno-1. n-
que posuiro elta Igreja,afii em Silues, co- aslem esta sancta com outras notaueis c^-
mo em Faro, tiattaremos(Deos querendo) jecturas parecenbs q.ue,fiar de todpia-
nasnoflasTiarasLusitanas, por islb 6s no -tisfeito o Lector. ( , .
repetimosnestelugar, . 1 . . . Acelebre villa de Cea,entre aspbuoa-
: es da Serra da Estrella , tem mui princi-
b. Pelos annos de 300. padeceo a glo- pal lugar, fica em ha eminencia ao o dl
riofa S. Antonina,d'ella faz meno o Me- h , & por isso se deixa; yer de muito longe,
nologi dos Gregos apud Cardinalem Sir- Tem hpic joo.moradoreiFoi dlia senhoC
letum, Eodetn die (scil. I. Manijj S.Antoni- o traidor pnde D.Iulio. Reitauroa Dora
na. Hat ex ftbt Caa,Diodefiano, & Maxmia- Fetnancio o Magno> sl. }8# Arruinada
Ho lmpttatbtibut ptoptet\Cbtisti confestiont das guerras a pouoou 0 Principe D. Afo-
& lUnatHtn idelorum irtsiontmgtaues,& ya* o Heuriqucs no de I j jtf & augmentou a
12 Agologo
D.SanchoTlI nodcil88- Ser cidade dos <*<r.Ouamosas palauras do P. Anfonio
Vaceos he claro, porque os pouos {egundo Gallonio deCruciatib.Mart.c.i.^.8.fol.i2.
grauei autores^que-habitauo enrreCoim- quecolheo deste, &deoutrosgrauesau-
bra,&Porto,lauadosdo roVouga ( cha- tores , que comprehendetudo o que temos
mado dos antigos Vacca ) se denominauo: ditt. Saiphfmum fuisse genus tormenti, ybi
Vaceos. Em tempo dos Romanos foro ce- danmatusfi duabnt occlusus feaphis, ita xtca-
lbradas as gentes desteseontornos, pelas fut,manus,& pedesforts txcluduntur; mele, &
mais bellicofas de Portugal, ddo bem que laite delibutus, Solis opponitur radiss , vt mujea-
fazer aulio Cear parasugeitalas a leu do- rum , & fucorum merfibus expofitus afflicetur.
miniojproua ifto a antiguidade de h cip- Sic perpluies dies indufus > neteffario corporis
po Romano,que na Serra se achou em A- faces txonorare compellitur , qua in rermjum
gosto de i j 3 p. o quai diz as: torrupuonc (onuerff, corpus damnait mifer-abi-
lis erodiunt.
Este cruel genero de martyrio foi o que
padeceo a noaS. Antonina. E parece que
lanada na ditta lagoa tcou ccllocada no
meio de suas aguas contra apropa natu-
Sua signficao egundo Gaspar Barreiros. rahpois o Infante D. Luis filho delReiD.
ManreKquerdo fazer experiencia para a-
ber d'ode vinho algastaboas,q por vezes
Jfarcus Jxtdrceus, qui tncit domi-
fe auio visto na operficie desta lagoa,m-
nannbus m Cendtfui & LufitanosJu- dandohum Buzio abaixo. trouxe porno-
nas,como no meio d'ellas achra hum gra
ferauitscftea nucrtit, Simihter M**
de vazo de madeira, a modo de arca > corn
tus Uakrius% iue o Infante ficou admirado; depoto fiel
emduuida do corpo virginal da nofla il
OsMouroslhe chawauo Cia,$c d'ela lustre Martyr.E fazendo nsdiligencia poc
parece era o Rei, que conuertido nossa S. decobrir em Cea alguns vestigios deHa,af-
re romoti o habito deConueib em S.Guz firmaraonos pessoa s fdedignas, que ouui-
de Coimbr das mos de S.Theotonio , do ro ctar mu i tas vezes a uas mes, & aus.
quai selembra o iro do^ Obitos daqiiel-
la real casa por estas palauras : f idus Fe- tsntonnapitjuenat
ruarij oijjt Giraldus de Cia RexjCtmuerfus^S.
ZJos olhos grandes,, . ,
No cume da Serra est a celbrc lagoa> Jftataraona idoltras,
tmque foilanadi SAntonina, vzando c
Eferos gjgantes.
ella ps tyrannos do cruel edicto.que osRo-
rano's Emperadores tinho decretado c-
tra s irrifores das leis, que era certo gene- Com que claramente sevserestaaditota
yo de tormentn5chatnado de huns Cyphonif* patria deS.Antonina,c que lanada nesta
7ttus,c C^/>0,nomeGrego,que signfica.-Pw lagoa conummou sua brilbante coroa , 6c
(linaode cabea ; & de ourros Seaphifmus, palma virginal.
nome Lirino,que significa: Vas in quodven- Faltanos agora fatisfazer a Baronio, cu-
lrisfardes excipiuntur. Ou seja este>ou aquel ja reposta achamos em suas mesraas pala
le, vinha a er hum vao de madeira, ou de uras : De Cet infula,inde , & ctuitas tft ditla
ferroj onde metiao Martyr n atado pa Agit Plinius, Antmmus , & alif : erro parece
ra maior ignominia.&proclinada a cabea da impressa cstareseritto:/n/i/<< C.auen-
estaua 2o.dias vntado de leite,& meLexpo- do de dizer: Caa : & maior darlhe Baronio
sto aos raios d Sol , para que deste modo cidade do mesmo nome, mui diuer dade
foT mantimento s moscas,& abelhas> on Plinio , a quem allega. Ptolomeo na taboa
de necessariamente decarregado de suas de Achaia chama a esta Ilba: Cm Est^sbo:
. fces, que corrompdas em bichos roo o C'ton , nomeando nell quatro-cidades , ne-
corpo do miserael condenado, & tirado nha do nome [Cw] Ceos vrbes (no ditto I.
* daqui vestido em trje feminil o precipita- io.) babuit oitm quatuor, nunc dut refih lulist
uo , asi o quer Caelio Rodigfnio antiq. & Carthaa.in quas reliqut funt traasUt. A
lect.l.io.c.f in Bne,&c 1.8-c. j diz: Scaphi- causa da mudana >.& ruina attribue Plinio
ici yafjftmt in qubus meHuerides fauitolla* seria do mac Estrabo a nou depobre,
pOUCQ
Prmero de Mftro. i$
pouco fertil & pela maior parte montuo- deo contra mou ros > por clijo aa teue f-
la. Confra a o nome de Cw.inda que a pro treito parenteco com os sanctos irmos
nuncioao modo da linguaTurca por z. Senhorina,& Geruz Por maternos a D.
Zid,o\i Zen. Nasce na ilha hum riojcnama- Heronio,& Adosinda,Condes de Lugo>deP
do lixo , o quai deagua no ma r junto s cendentes de D. Tibalte Fcij> & de Dora
ruinas da cidade de Caresso . Se S. Antoni- Ramon de Ribeira > de cujas antigas casas
na padescera nesta Prouincia>difFerente aue & solares veio S. Roendo depois a ser Se-
riguao fizera Baronio, o quai e contenta nhor.E foi tam aparentado com os Rels de
co a imaginao de ha cidade por nome Leo,que S. Ildaura teue(entre outras) por
Cea5porque achou ilha do tal nome>contra irma a D.Eluira > que foi primeira mulhec
autoridade de Plinioja qu allega>em fa- delRei D. Ordono II. de modo> que os fi-
nor de sua opinio. Sc ella fora certa5inda lhos deste Rei ero eus primos.E a D.Gu-
lhe faltaua mostrar alli a lagoa > por ser o terre , que teue hum filho , chamado Dom
lugardeputado nos Marty rologios de feu Gonalo Mendez, de quem nafceo o Con*
martyrio. I Estrabo dar s rio> ndo Gre- de MenGonaluez>& d'elle D.Eluira q-ie
go(de crer he)q lhe no esqueceria> a ou- casou com elRei D. Afonfo V.de Leo , de
ucra. A mesma razo t lugar de se ter por cuja parentella descendem todos os nobres
certo,quc os Gregosno feu Menologio de- de Hesj'anha > ficando s Reis de Castella
clarario a ilha Caea,& no a cidade3quan- hojeero, ai.graode confnguinidade com
do na ilha nos no consta a auia deste no S. Roendo , & o mesmo com os nofls de
me. E no faz contra nos o que Ferrario Portugal. No fallando nos tresirmos,
diz : Que por ser S. Antontn* natural dest* ilhd queteue.porqueD. Froila Guterrez icce-
m mar Egeo a clbra a Igreja Grega. Scndo deo na casi.S.Adofinda (antes de religioa/
que o memo faz a muitos nctos de Por foi cada duas vezes > 8c D. Nuno Guter
tugal. Siruonos de exemplo > por muitos rez de Cella-noua foi por quem os Souas
que puderamos apontar os Martyres de Sc Barbozas e aparentro com S. Roen
Bragana,Domicio, & us companheiros do.
dosquaeseicreuemos a 23.deste.lA De S. Deixadas por ora as genealogias , & fa-
Antonina dcixou ecrirto hum doctiffimo milias aos que d'ellas tratto> nafceo o no-
trattado Antonio Tauarez de Tauora Co- b Sancto em quinta feira 7.6. de Nouem-
nego da S, S desta cidade , i Emoler mr bro an. 907. Alguem affirma, que de ig,
delRei, grande inuestjgadordas antiguida- annosfoi eleitoBipo,anticipdolh a madu
de^ Portugues, peloa mui conhecida por reza de vel ho a ida de de moo> mas nos em
sua qualidade > & procedimento , que elle dizermosde 18. leguimos a opinio mai
ire cornmunicou emua vida,o quai depois commum. Teue de Prelado nas tres mitras
de ua morte por mais diligencias qu fize- que gozou 3o.annos> & de Monge & Ab
mos>o nopudemos colher s mos > para bade no conuent de Cella-noua(quefun-
nos aproueitarmos de uas razes > onde dounodepjf.) zo. ou 22. emeuiacerca,
prouaua largamente a nossa opinio. erigio ermida dedicada a S. Miguel > para
mais folitario vacr eontemplacoJ& tt-
c. Entre os Ecclesiasticos EcritrOres lebrar o croancto Sacrisicio da AiT, cf-
asft noTos>como estrangeiros , he mui cele- tandocerto,quefaltandolhe minitros, lhe
berrima a memoria do anctissimo varao, reponderioAnjosjComo por muitas vezes
illustrifimo Prelado , & miraculosimo uccedeo.
Abbade S.Rosendo,o* quaes engrandeeem Foi tal o amor que cobrou Igreja de
suafanctidade da puericia com preclarosj Dumcja primeira epofa,& Abbacial dig-
te sublimes elogiosjteue elle por paes a D. nidade deste conuento de Cella-noua j que
Guterrc Arias> Conde de Emineo ( hoje a por toda a vidafeomo se v de varias escrit
villa de Agueda junto a Coimbra ) & a S. turas ) noperdeo nunqua estes honorifi-
Ildaura. Por aus paternos a D. Hermegil- cos thulos,asinando nellas: Rodesmdus pif-
do.& D.Hermescnda , Conde> da cidade copus Dumienps,& Abbas CtUe-nouc. D'on
do Porto. &Tuy> snhor de muitas herda- de veio a dizer D. Mauro Castella, que e-
des na Bcira,i entre Douro> & Minho , pa ta fora a vltima mitra>que possura , ndo
rente mui propinquo delRei D. Afonfo o 3ue em sua vida lhe succedero nclla Tho
Magno, que lhe deu cargo na casa real de omiro>Ariano,&Armentario>de mais que
u Mordomo mr, & Capito gnerai em os Breuiarios > & todos historiadores fente
muiras emprezas militares > que empren- o contrario, : '
B Vcn-
14 AgiologioLiJtMO.
' Vtndopois o ancto Prelado chegado o Martyrologios Portuguez, & Castelhano*
prazq vital . nomeou por seu soceessor na no de Ferrario , Benedictinos de rnoldo
Abbadia a S.Mnilano>que crira da infan & Menardo. Nos Flos sanctors de Ville-
cia em ancto temor de Deos > por lho pe- gas>& Mariera Morales na Chron.de He-
dirocdnuento, declarando qued'allietn panhal.iy.c.29. & 16. c.$6. Vaodan.
diantecelTalsnomeaes > Seeelegeflcm p4i.Baronio in annalib.tom. 10. ad at.
Preldos pelo modo,que S. Bento dipoem s>77.n.8.Yepez na Chron.de S.Bento tom.
ra sua regra.Fez testamento,cncarregando y .ad an.93j.c1. D Mauro nahist.de Sant-
aos monge > que stie cantasem cada anno Iagoi.pl. z c.12. Oxea na mema cap. 47.
dous solemnes anmuerrios ; o primeiro Ulecas na Pontifical tom. 1.I4. cl J. Ma-
em dia do Archanjo S.Miguel pelas aimas riana na hift.de Hespanha 1 8 c.8.Britto na
dos Condes feus paes ; o eguido , na festa Monarch.Lut.z.p 1.7.c24.Estao nas An-
dos snctos FacUndo,& Priitiuo,por naf- tiguid. de Guimares c. 4. Duarte Nuncz
cer em (ua vefpra com estas palauras : Pr doLeonadecripcodePortug. cap. jf,
peaatorc Rodestndo : que nesta conta fe tinha Vac.ibidem pag.J22. F Luis dos Anjos no
por ua rarahumildade. Efallando com os jardim n.jj. D. Rodrigo da Cunha no Ca-
monges diz assi : Kelinquo vobis domum min- talogo dos Bispos do Porto r.p. cap. 1 3 F.
fice dific*tm,&c. E com razo.pois he das Leo de S.Thomas no z.tom.da Bcnedifii-
mais umptuofas > & ricas > quehaemtda na Lusir.tract. i.p. 3. c y. & primeiro que
Galliza . rendia cincoenta mil cruzados todos Ordonho monge deCelIa-noua,que
antigamente 1 & agora doze para quinze. floreceo pelos an. 1 1 8p. cuios milagres c-
Partio desta vida a gozar da eterna em posdepoisoutrochamadoF. E(teuo;& os
quinta feira i.de Maro an. 977. reinando originaes de hum > & outro nos viero s
em LeoD.RamiroII.do nome.Desuatr mos por via doDoctorlooSalgido de
laojpeloCardealHiacintoLegadoemHe Araujo Abbade dePera > que os tinha em
pnha do P. Alexandre III. diremos ao t. seu poder ao tempo de nolufeliceacclama-
de Setrembro,em que se fez,pelos innume- o.
raucismilagre > que Deos obrou por este duertimosao Lector, que no he ono
feu fiel seruo > & asti obrigado d'elles o es- so S. Rosendo } de que agora trattamo . > o
creueo no Catalogo dos Sanctos;o que de- que e chou na agra<,o da Igreja de Val-
pois confirmoujlendoSummoPontifico a de Deos em Ouiedo an. 8>}. comoalguns
j.dc Outubro de i9y.cahheo primei- cuidro, pois aindanoera nacido : mas
rodossanctos canonizados' co as diligen- oufro mais antigo do mesmo nome, XVII.
cias nouamnte vsadas na Igreja:entretanto Prelado de Dumc , tambem varo ancto
he para saber>jque fuasgradas reliquias quefallecco o vltimode Outubro em cujo
esto hoje collocadas na capella mr > em dia(querend,> Dcos)nos lembraremo dcl-
correpondehci das de S. orquato,dici- le. Aduertimos mais, que no se deue nuutr
pulo de Sant-Iago. aoLicenciadoMolina>que na sua delcnp-
Referiros milagres deste sancto>seri o de Galliza foI.7.razaonoTo S. Rofcn-
proceflb largo, s aduirto, que he auogado do cado com S.Tharea.sendo .elle purii'-
das coufas perdidas, como o P. S. Antonio. mo.
Conserafe ainda entre as reliquias do dit-
to cuto a mitracom que celebraua os P d O antigo mosteirodeS.Maria deL.lim,
tificaes, que he de pno de linho>cairelada ouNdimscomo se acha em foraes antigo-)
de ouro pela bocca, tresanneis, hum de al- tem o settimo lugar entre os da Congre-
quime com laceca engaftada dous de prata gao de S.Cruz de Coimbra, dista de Bra-
com christaesjhumCalix piqueno dourdo ga treslegoas ao Mcio-dia.Rcconhecc por
galhetas de vidro christalino , 6c casulade fundadora D. Gonalo Gonalucz , irno
seda>como tafet , maneir das vestes c- de Rodrigo Ganaluez Pereira filhos de
fstoriaes, de qu v hoje os Bispos . No D.Gonalo Rodriguez.senhor do outo da
mosteirodeaueiro ha tambem outfo Ca- Palmeira>q foi tlho de D. Rodrigo For jz.
lix,& caula femelhante em venerao, c fegdo do nome & ncto d'aquelle grande
que celebraua > quando alli se retiraua dos Nuno For j-z de Transtamara, de que falla
negocios da mitra Rezao de S. Rosendo o CondeD. Pedro no liuro das linhagens
nelte dia as Igrejas deCorpostella>Ouren- tit.2. Mas em que anno se suidasse no c-
fcMondoiedo, Braga, c a Religio de S. sta, Do Couto nzero doao ao conuento
Bento em Portugal ,& Galliza. Anda nos os filhos de D.G9,aloRodriguez 311.1177.
a qusl
g qnal cnfirmrio depois os Rcis D. Afon- teuel,ha das princpes a Ordem de Mal
soIV.an.i3otf.&DIcoI. fcjff i Melle tanellereirio,deqnehe,C-rfimeiidadorD.
tem seus Priores juridco iail in totum, Ioo de Soasa , irm3o-do Capito da Guar-
cujos moradores entre fi elegem juizes, al- da,fidIgo bem eonhecido nele. Nesta
motac, & mais officiaesdo goucrno, que Igreja jaz o nosso D. F. Affio de Portugal
confirma o Prior , aprefencando tambem Vndecimontre os:Mestresde Malra ,que
Curas em quatro annexasque tem. Ovlri- luccedeo -a >irisori pelos annos 1194. &
mo Commendatario deste conuento foi vindo ao reino , falleceo nelle no de 1207J
Cardeal Farfiesio, em quo Bispo d Viseu como consta de u epitaphio > que he o le-
D. Miguel da Silua>ausentandofe deste rci- guinte. "i'/" 1 '->i^' - '
no para Roma,renuncion asrendas,& dig QtttStiU ddes% M morte cadis,pef~
nidades Ecclesiahcasj quenelle poslUia> ^ j , "" " "
onde entrou a Commendararia de Nart- . 1 .^/W^ i ':.r<io;> :; , t. .
dim. E como o ditt Cardeal <ra mdi affe^ Sum auod ens, futrdm (jHod S ypr
pado aCongregacoideS.Grz ,4he lrl J. h '" ' ' '
gouesta caapontaneamentean. tfo^.pa mCpreCOr) Os. ^ , t)
ra fer reforraada como as mais , moro 1 > .r u j ;r!:....i,:.:c -.!.. ;
nella deordinario 14 religiosos* : > Queremdzer .<>:.*>
\ : Em hum lano do chustr apparece a Quaquer dos refmtes, sopeito ds lei
sepultura.do no D. Pedro Garcia , Prior j~ < 1 7*! 'Js- ! v* .
que foi ddla an. 1 1^8. com o feguinteepi- ' W^9K& f>WW
taphio* ..,;>,<. ' f'i ji quemecjo WDereisjtfuiotjtieagor

. umrmore tettus. . ,;; . . bTemportitulo:


0*y Kj.Mart. feirus drcia, ih Aride MtXXXXV. falmdis
frtor de Landim. E.n$6;, jtfdpnj&tje fr

Confirma istooliurovelho dos Obitos de- >- - " \ *'


fte conuento, onde fe faz meno de dons Deste epitaphio' se v clafamente o en
Prioresd'elle,ambosdoproprio nomcque gand de noflbs Chroniftas , que chamo a
raorrr.o em diffrente*, tempos, mas no este Principe D. Pdro Afonfo > equiu
melmo dia.*/: MartiasofytD petriuPrior de dos (ao quejulgamos)d'outro dette nome
Xandim , & Petrus Garita Prior item de Nan- filho bastardo do Conde D. Henriqe que
dim. E no do< Obitos de S. Cruz se faz se achou n tomada de Sanctarem,& morir
do noTo pelas seguintes palauras:^4/.A<iry ge depois cm Alcobaa > como se dir em,
obt}tD.PetrusG*rcia Prior de NSdim. Efcreueo seu dia.Sendo elle D. Frei Afonfo, filho na
ja d'elle o illustrisimo D. Rodrigo da Cu- tural delRei D.AfonoHenriquez, Al^uns
nha na z.p.da hist.de Braga c.107. porns dos estrangeiros querem , que deixaf o
entio (he auermos dado o aluitre. Espra Mestrado^tanto que foube da morte de seu
raos agora > que o R. P. D. Nicolao Coe- pai,&seveio a Portugal com pretcxto de
lhoChronista da Ordem, satisa nosios Ihe succder na corda. O que no pde ser,
desejos com hum graue elogio deile gran- pois elRei falleceo an. 1 1 S f. & d'ahi a 9.
de seruo de Deos , enti e os vares illustres, foi eleito Grlo Mestre por 6. annos ; & se
que tem para dar estampa > desta sagrada asfi fora>viera logo. De mais que no fabe-
Congregao. , ' ; -.v mosouuesTe entre elle elRei D.Sanch I.
r- ;' >' differenas, o quai reinou antes ,8c depois
e. A Igrep de S Ioo he das mais anti- de sua vinda , como filho primogenito del-
gas da villa de Sanctarem consta da tradi- Rei D.Afonso Henriquez.Vejo os Chro-
o,que seruio de mequita > antes de sua nistasda Oi demdeMaltajComo D.F. Ago-
restaurao;asfio mostrao nome, queain- stinho de Funes 'l.i. c. 16. Hieronymo de
da retm de AlporOo , corrupto de Alcorao, Marulla nos Mestres pag. i07.Iacome Bo-
de mais das abobadas lbterraneas sobre zio na Chronicaemltaliano. Fr. Antonio
que esta fundada, costume raui vado entre Brando naMonarch.Lusit, 3p. lib.io.c*
raouros. He annexa Commenda de Pon- 30, & outros.
B* /. F,
Aghlogio
f. F. Pedro Gallego foi dos religiosos sidade , que depois se passou aCoimbra
que chamamos Itigus na Ordcm dos Pr- pondo alli Lectores de Artes,3cTheologia,
gadoresjfalleceo no conucnto de Ren-fica com intente de que D.Duarte feu blho ba-
an. 15*50. Escreuem sumrruriarnente suas stardo, & D. Antonio fllho do Infante D.
yirtudes F.Ioo Lopcz na 3. p. das Chron* Luis,profelsafvj estas faculdades aqui reco-
geras da mema l.i.c.5>o,& Frl-uis de Sou lbidos. De forte: que podemos dizer > que
la diffu la mente na z.p. das defta Prouincia nafeo nas mos dos- religiosos Hierony-
I.2..C.7. mos tam clbre Academia
: A Igreja he-parpochia > o Prior nomea
g. N3o se pde ' dizer > que acqui rio hum Cura para adrninistrao dos Sacra-
menp gloiiaj.apt^ ah, aillustrc familia mehtosj que confirma o Arcebipo de Bra-
dos Albuqurques com spreclaras virtu- ga> cm cuja i>ci<.e.\lz morada de 30.
des doseruodeDeos Fn Afonodc Albu- religiosos , queflbrecem sempre comodo-
querque>ou da Afrpo que com as fa- rifero cheiro de virtudes : dos quaes no
mosas victoriav do grande Afonsode Albu- podmos passiremilencio ao P.F.Igna
querque, quanto vart rriilicia temporal cio de Semide , cujo appellido est ininu-
spiritual; eroambos mui propinquos cm ando fa patria > que he ha piquena, & li-
parenresco. A mort* .do fancto religioso mitada pouoao , que o tempo aggregou
egundo as memorias da Qrdem > fyi an no ao mofteiro dasfreiras de feu nome no Bis
158}. Sua vida anda no luro, a que cha- padodeCoimbra. Tomou o habito de S.
m3o Cartoreo na ditta Prouincia-, cip^. 2c.1 Hieronymo na Costa. E depois dediseor-
frlstfv .- ^^vr. s ' \J\yi rer por varia s casas da Prouincia veio a
render os vltimos alentos nos braos da
h. He o ceJebreionuenr da Cbsta> se m^ . que o criou a 28. deFeuereiro de
attendemos a sua primeira fundao,o mais itfip. mas foidado sepultura ao i- de
antigoda EremCtica familia de 5. Hiero- Maro com grande sentimento d'aquella
nymo neste reino, poisse attribu! Rainba Communidade , que o refpeitaua como a
D.Maphalda mulherdelRei D. Aonl H- pai. Assi o rfre o P. F.Diogo de Isus,cu-
riquez, an. 1 r ;p. ntfio para Congs Re- rioso inuestigador das antiguidades da Or-
gulares debaixo di imiocajo de S. Marina dem,in 4<ferculo memorialis Ord.S.Hier.
V. & M. Portuguela. Os quaes habitrio obra digna de feu utor.
nelleatode *fi8. cm q D. lai me V, Du- Do cuto falla ja Siguena na Chron.
jue de Brag.ma>por nomeao de fcu-CT 3-p. l.l.c.30. Tlauera na historia de Gua-
mendatario D-F.Ioid de Chaue- >frade Me dalupe tract.2. fol. 39. Estaqo nas antigui-
nor> ao Bipado de Vise u 1 ficando deuolu- dad. de Guimar. c. 25- . Cunha na histor. de
too olicitou para osHieronymoSj com to Braga 2.P.C.78. o Doutorloo deBarros
das as rend as, & Igrejas annexa s > asti dcl- nas antiguidad.de entre Douro> 8c Minho,
Rei D.Ioo III. como do P. Clmente VII. & outros.
&porisfo> como mais moderno , tem na
Congregaoolugar 8. Esta situado cm a . Foi Paulo Mestre na F dos caual-
ladeira de ha ferra,que fica ao Ponente da leirostle Christo Pedro, &Paulo,dos quaes
villa de Guimaras.em sitio tam frrscojco- fizemos memoria a ij.o pafado Ecreue
irio lutiferoj abundante de muitas fontes d'elle F. Hiacinto Orfanel na historia Ec-
de christalinas aguas > & por isso mui u- cleastica de Iapo c.44. onde diz que foi
do para a vida contemplatiuaj que alli se leu ma rty rio a 1 2. de Abril > mas o P . Mo-
proesli.Tem famosa cercapouoada de jar rejon na mema 1.2. c.12 opoem ao r. de
dins* hortas,& pomares>com grande quan Maro ( diferepancia que nace muitas ve-
tidsdede castanheiros,& carualbos, de cu- zes dos Christos andarem efeondidos co
ja lenha se prou o conucnto Contente do medo da persecuo ) porem ambos cn-
tio o ditto Rei D.Ioofcomo tamaffecto corda no anno,que he o de 16 1 8. '.
s feiencias ) deu nelle principio Vniuer-
Segindo de Mar %p
-)'.*<

M A R C, O II.

P M Britonia,cidade Episcopal oa regiao Interamnen,a fe- S Lucio


gsta dcS. Lucio M. Prelado d'aquella anriga Igreja , o quai ** Jj*.
Sdepois deagouernarpor algunsannos sanctissimamente, tros c-
^^^^^^partidoiparaacidade deCesaraem Cappadocia (de que Fanheir*

se ignora a cau)foi pres no caminhocom seuscompanhciros Ab-


lonio,Largo,Heraclio,& Primitiuo ( ao que se crj ministros da
mesma Igreja, que todoscom valor intrepido( ajudados da diuina
graa)na persecuaode NerOjffectos com diuerfos generos de tor-
mentos, eternizrao soas vos palmas , & victoriofas coroas.
ir, Na famo cidade de Merida,cabea:da antiga Lusitania, a fdi s, Paulo
e jortada desta para outra vida de S.Paulo,Bispo,& Confer.Gre- B. eC-
gode naojquesendo medico dos corpos por sua solida doctrina,
estremada christandade,& rara virtude,fbi efcolhido(porordtm do'
ceo ) para medico das aimas , de cmum consenti mento do pouo, i
eleio do Clero. Tanto que tomou pofTe do pastoral gouemo,logo
ficrao remediadas as inquietacs>originadas de seu-intruo ante-
ce0r,go4arido Merida, por meio de suas feruorofas oraes,de gra
de pa^,dtsiraDquilidade,que lhe durou muitos annos. Conseguindo
aquelj'afapcta Igreja copiosas riquezas , de que lhe fez fpontanea
doao bum Caualjeiro principal , obrigado de'hum insigne mila-
gre,que o ancto Prelado obrou em sua eposa,desconfiada ja dos hu-
inario rtnedioSjtirandoIhc do ventre em pedaos ha criana mor
ta,c (\ fcou a mae de todosa. Chegado corn este vniforme teor
de vid^& bom gouerno decrepita idade, ordenou eu testamenco,
em que nomeoua Fiel,seu sobrinho,por vniuerfal herdeiro;com di
posio,quc se o Clero o acclamasse succfor,gozasse a Igreja Eme-
ritcnse de toda aquella heranajtnas succedendo o contrario, o ditto
lbrinho a possuiTe. O que fez por diuina inspiraao, preuendo re-
medio a tantas contradies , quantas auia de ter sua eleio. Para
isto o ordenou de todas as sacras ; & se Fiel atc cnto cra mui puro,
huroilde,&caritatiuo, muito mais o foi d'alli em diante, com que
grangeou a beneuolencia de todos, fazendose digna morada do Spi-
rituSancto. Outrosio creou feu Vigario grai comomnimodo po-
derem todos negocios da mitra.E deixandoo em feu pa!acio,& ca
Arcebfpal, se retirou aha pobrecelladoconuento deS.Eulalia,
onde nao trattou ma,que de fazer boas obfas, vsar de perptuo ci-
licio,& por canaa de ha dura taboajcubertade cinza , entregue to-
B3 do
11 Aghlojio LtfitMO.

do oraao , at que no raaior senior dlia, rendeo sua bendtistm


aima nos braos do Creador,subindo sera dilao, a gozar das celcf-
i.ioo tiacsdeliciasjpoistambcmsoubcnegociar cos talentos. c. Era
JjJJ Roma,no conucnto da Mincrua, est freca alebrana do muire-
ligiofo P.F.Ioo Pinheiro,natural de Setuual,que toroando o Domi-
nicano habito emTolosa de Frana, aproueitou tanto nas fagradas
letras,quc cm breue tpo , formado Doutor em Tbeologia n Vn-
uersidade de Pars,& diuulgada a fama d'ellas,& de sua muica virtu-
de,o mandou chamar elRei D Ioo III. para Cathedratico de vefpe-
ra na de Coimbra. Vindo elle, 8c constandolhe da grande, & reli-
giosaobseruancia,quenoconuento de Azeiio se proscslaua,lcuado
dos desejos,que tinna de vida mais pers cita , que z ordinaria , irhpe-
trada licena do Grasse perfilhou ndle. Onde sedeulogo ao$ exer-
ccios spit ituaes,seodo riguro obseruante da regra,& nos jejuns da
Ordern ram poncuaI,que no perddo nenhum.ajuntaualhe muitos
oucros de po , & agua , trazia cilico raiz da carne , & tomaua a
perrimas disciplinas. Viuendo nesta conformidade, foi maudado ao
C.Tridtno a vltirna rez que se abrio.por Theologo delRei D, Se-
bastio.E pela entranhauel deuoo, que tinhaafeu fancto Patriar-
cha,fez o camnho por BoIonha,onde c hum rio caudalof de laqri
mas, & o peito por terra, visitou suas gradas Reliquias.D'aii |>artio
a Roma, para dar conta ao Summo Pontisice das razcs, que auia
para feu tio D.Gonalo Pinheiro,Bifpo de Vieu^no ir aototcilio,
mandandooaelle porseu procurador. Mischegou tam canad>,&
doente do caminho,qoe breuemente concluo sua infaliael jofnada,
cm idjde de 3p.annos. E como humilde, 8c fancto que era, ecoJheo
fepultura no adro da Igreja do dkto conuento , aos ps do Grdea!
Caietano , pot fer mui affecto a fuadoctrina, Admirou aos que se
achro a feu transito os alforges,que leuaua.pois no auia mais nel-
les,quc o Breuiario , duas tunicas de la mui grosseira , dous cilicios
gastadosdo v,& dous pares de disciplinas enfanguentadas, que b
\tif mo^rau3 00 tratto,no andarem oejofas com leu dono. d. Em
boa Fran Setuual a louuauel memoria do eruo de Deos Fr. Gonalo de Lif-
sctoo. boa^arao pio, deuoto, humilde, a mate da pobrcza Euangelica >&c
zelador ardente do obseruante etado,pclo que de Guardio da ab
dioada casa de Alanquer,soi eleito a primeira vez an.146z.em Vi-
gario Prouincial da Obseruancia,cujo cargo gouernou com ta1 ru-
dencia,brandura,& acerto, que no de 1468. foi reelegido nclle.tlei-
xandode a m bas asvezes exemplos preclaros de imita o a feus
successores,atc* que adornado de venerandas cas, religiolos exerci-
COSy
Sejjmdo de Maro, tf

cios,&capiosos merecimentos selicemente dormioem oSenhon


A cujo fiincto corpo sc deu cpultura no onuento,quealli tem a Se-
raphica farailia cora grande pompa,& veuetao. f. Neste dia
no Ccnobio de Czda Ordcm Cistercise nos Goutos de Aicoba-:
a partio para a&eternas mqradas D.Luiza da Gama, nobre por s m* cst.
gue,que de criana nelle se crira,moftrdo ja naquelles poucos an-
nos hua humildade rara,& tal feruor no feruio de Deos, que respl-
deia nella andar em continua prclna sua. Chcgado o tempo de
se lhe dar estado,apalaurada cora hum sidalgo principal, leuada por
feus parentes Igrcja de(ta vjjja^com grande acompanhamento, pa
ra a receberem por procura^pr,ella{inspirada peloeo)disse; Qwe se > n-.
nao receberia, em primeiro tornar aoeonuento fallar com sua tia ;
D.Brictis de Mcndoa(religiosa de grande autoridade, 8c conhecida
virtude.) E leuada l pela no defeomprazerem, prsentes os paren*
tesjhe fallou desta forte ; Tia, senhora, eftou deltberadaco agrau duna
ferfriira,maior pena me[era nao consegtr men %ntentonneperder a Vida mit
ezes cos mas cruttsj exqut/ttos tormentos , qiiepofainuentar amiciahumi-
na. Ficou a tia admirada da reoluaoda sobrinha(attendendo,que
cuidario feus parentes sria mais traa a,quc vocao diuioa) tra-
balhou pela diuertir. Mas chegando neste comenos a vcneraucl D.
Beota de Aguiar(que ento era Abbadessa) entre varias razescora
que persuadioaos parentes, para que adeixaem ficar, foi: Que se
aquillo era obra do ceo, elle a disporia com maior uauidade, 8c c-
fiderao. Recolhida outra vez na clausura,a deixro andar alguns
diasnos trajesseculares,para ver se mudaua de parecer; mascornoo
auxilio era ercaz,valeolhe a resistencia . Perseuerou com tantas ve-
ras,q ;ecom muitas lagrimas de alegria,& grande deuoo recebeo
o candido habito , defprezando de tal modo as mundanas pompas,
& riquezas temporaes , que posuindo at aquelle tempo dezasett
ruil cruzados de ouro,& prata , d mais de outras fazendas , & bens
patrimoniaes,largQUtudoao conuento, referuandopara fi smente
dez mil reis detena, mais paragastarco as enfermas, &pobres>
que para fer fenhora dlies . Gom etas caritatiuas obras , & outras
de grande exemplo,i edisicao ,sendo pontualiflma no sequito das
ommunidades,& alstencia do coco, veio acquirir a grande fama
de virtudes,comquedeixou a terrena pela cleste habitao , para
no cforcio das sanctas Virgcs lograr da vista clara de Deos. /. Em .
chim no conuento da Ordem dos Prgadores, pereucra a cradi- /e Uedri
o,& sancta memoriado P.F. Luis de Medeiros,varo de eclareci- rw 'D9mi
das virtudes,de que se contas sendo Prior dlie, enicertafome lhe
B a. creseeo
a# AjjeldgioLufitfino.

creceoo trigo ho celleiro, pclo muito que nella deperde cos po-
bres. E feruindo de Vigario nodeDmo,etando doente,tendo an
te si hum deuoto retabolo do Rederoptor do mundo, vita des re-'
ligiosos,quelhe astio , se defpregouda paiede, & se veio por em
seusditosos braos.Fauorextraordinario! Dandolbe pois nona,que
estaua leito Prior de Goa, se foi ao Sanctissimo SacrmentOjpedih-
dolhe corn sumn affecto,que e aquelle cargo no auia de ler mui
to para feu seruio,o leuasse para si. Foi ouuida sua orao , pois ao
terceiro dia pagou adiuida commua fanctamente , coir, grande in-
ueja de scusirmos, & do deuoto pouo , que em grande cohcuro
rno Tn- vcioassistiraseuenterro,&officiodapultura. J NoHolpital
mandt*. de Villa- viofa o falleciraento do irmo Pero Fe/ riandez , qw r;cf-
Uno"4' M30^0 a aurificaartc com abundancia de cabedal , ao tempo cju'
affligia a estereino a vniuersal somedo anno i 593. assirindo ebto
em sua patria ( quecra S.Ioo da TaIha,no termo de Usboa) vendo:
que despouoau lugares inteiros, por no terem com que ulen-
tar a vida.cobrindo em bandos os caminhos , condoido de tam mi-
rauel trabalho, tocado interiormente propos em eu coi ao [ do
modo que pudese)sccorrer s commuas necefdadeSjComeando
Deos a laurar com aquella primeira caridade a coroa a feus meii-
tos.Tornado cidadt,& vendidas todas asalfaiasdefua casa,& bV
de raiz,qual outro IooEsmoler, poz em humeaminho publicoa
ustentar pasageiros, dependendo em tam nca obra , quantidade
dedinheiro,qu pouia, neptandose por rico,em no rescruar para
si coufa alga.E m querer entrar ao ecote no sustento do* pobres,
naendigiua poresmolao decada dia,pasTando grandes neceisidades
por no tocar no erario dlies. Acaboulhe odjnheiro,& a occupa-
o a hum mesmo tempo,& cubertode ial viuia contente,empre-
gandoe emobras pias,^ sanctas , quandooB. Bernardino lhe lan-
ouo habito deHofpitaleiro em Lisboa,& com elle o exercicio da
caridade, c defprezo das cousas mundanas , como nunqua fora
rco. Seruindo depois de Irmo maior no Hofpital de Oropefa ; ft
portaua de manetra,que a todos er a exemplar de virtude ; conhecia
bem us meritos o Conde d'aquella cidade D. loo Garcia , siando
d'elle feus mais intimos ecretos,& conielhos. Chegou feu fpiritu co
as humildadcs,asperezas,& jejuns(aces em que foi ngular)a gra
desquilatesde perfeio. Ponderaseporcontinuadafuaoiao, &c
naeditao.qualificandoa fuccessos milagroos, & netaueis, ad n ira-
o a quantos o conheciao. Sua cama era o lugar a onde o tomaua
edcelo das continuas vigilias. Trazjapor camifahum cilicio, que
lhe
Ihe cobria a maior parte do Qrpo,ape.rtado, 8c cingido com eadeas
de ferro. As disciplinas ero tam deapiedadas, que ihe coi ria o lan
gue em sio. Em resoluao foi tai Tua vida, que dcpois de u bem-
auenturado transit-, affirmuaseu Cpnfestor,.queno cpmettera
culpa mortal,CQm,que fkou alsaz acreditada para<omoshomens,
& para com Deos-apreraiadaj que no deixa bem algum sem retri-
buio. h. EmS.Bentode Yianaapmmemora.o de Sr Ce* ^rC-
ciiiade S-Gonaio^e mui pnitente vida, porquet.resdiasna sema- Gou'a'
na se difcjplmaua, dormia em riua taboa, trazia jiio per petuo, a **Wfc
que juntaua outras mortiHcacs penolas , no deixando nunqua o
sanctoexercicjp,^ praao^m que gastauap tempo^que Ihe restaua
das communida^fSi& por.ifiso era ta m pexfgujda do demonio, que
muitas vezes adqscpmpunba) obrigandoa leuantar a voz contra el
leja fazendolhe gatimaqhps, jaesgare.s,transsormadoem bugio,tu-
do para a diuertir. de sua ejestial occupao,& continuo tratto com
Deos, fcandoelh sempre superior a todas estas, tentaes. Estando
ha vez Primasse le uantou com grande eruor ,drzendo queze-
em oraao a Deos mui particular , porqueestaua a.Christandade.
em grande a perto.Outra,estando aMatinas,que acodiflem Igreja,
<j se ihe pegaua p fogo;& indo ver,acharao^ era certp: c q se csir-
mou de todo sua virtude. E sendosua vida ha continua prepara-
o para a vltima hora,foijsua morte em o diuino cpectu preciof.
i. Em Lisboa no oberuante eonuento de S. Alberto deCar.meli- u.
tas rcforraadas,rematou o vital periodo a Madre Isabel de S.Hiero is*bei t
nymo,nacida de paes nobresmToledo,aqualsdo minina,como *'a"l'
etiuesse aceita para reIgios*Clarista,lho estoruou o Senhor, dizen- dtstlt*.
dolhe; Ifalrtljenbte escoibido pdr ccrta rtigZo } (jue inJd nao ejU sundadd.
PaiTados alguns anuos > indo S.Thareza de Ies fundar casa qella
cidade,com grande humildadc,& maor alegria de sua al ma, Ihe pe-
dio o habito,por entender,que esta era a vontade diuina. E preuen-
do a S. Madre o muito,que esta erua do Senhor auia de aproueitar
na escola da perseiao,a mandou a Medina del Campo,onde o rece-
beo, & prosesou deuotamente.D'aqui soi em companhia da mesma
ncta (que mauacordealmentc ) a varias fundaes,como a de
Pastrana,MaIagon,Veas,& Seuilha; & nad'ellas,ersando o cami-
nho,estdo a pique de se despenha^as encaminhou o glorio S.Io-
phjdesuiando o carro d perigo, trazendoo pelos ares , como ella
depois publicaua. Vltimamente veio com outras companheiras
fundaao de Lisboa, onde foi Superora rauitos annos , com grande
exemplode humildade,& penitia, cujas virtudes assentaro (obre
o ad-
i Agiohgio

admrauel zclo, que possua da honra , Sc gloria.de Des , nascido


do ntimo, & familiar tratto , que rinhacom elle pr meio da con-
trnpIao.Na quai era tam contnu;questando hum dia da San-
ctilroaTrindadenamea , ouuindo ler deste infTauel mystri,
tranportou largo espacio co a faca na mo, de forte que ninguem
Ih pode tirar.E noutra semelhaote oceasio faltrido na Muta, n-
do dia de preceit,ficando ella affligidiffima , femadmittir consola-
o,prostradaem copiososrios de lagrimas, na presena dodiuiniP
simoSacramento,publicando,que no meteri boccdo na bocca,
m aouuir, manifestou o Seahor quam acelto lhe er este u pio
exercicio.poisadeshorasentrrodus religiobsMcnores a dizela
com tacs sombrantes ,que mais pareciao creaturas Ange I icas , -que
humanas.Rendidasento por ella as graas aoco , notaridotds
Hro a milagre, celebrado o sacrofancto sacrifici , deapparcro.
Obrigada logo daObediencia,conessou a nctaReIigiosa,que tiue-
ra reuelaao do caso ; & que aquelles dus felgiosos ero dos sctte
Anjos.que assist diante do throno da Mgestade diuina , aos quaes
ella fazta fempre particulares deuoes. Quem pudera. intima es-
psa de Chrifto,resecir as grandes mercs, & fauoies soberanos, que
alcanstes de ua libral mo,os quaes publico voas companhei
ras fat que cumulada dlies , &dedias ( recebidos os Sacramen-
tos ) acabastes sanctramente na terra ocurso devossa felice pere-
grinao. ;

ommentarh aoILdc Marso.

AVeriguadacousahe entre osHes- para si o Mouro Rafis & a Hist.general de'


panhes Ecrittores,que a antiga Hespanhadizdo:Queo Bipado Britoni-
cidadedeBritoniaestauanaPro' fcpartia coro odeTujr.Vaeoin Chron.c.
uincia interamnenfe, junto a Via- 20. traz estas palauras : Britolensis (mitas est
na de Caminha , afsi se collige da primeira in Ptrtagalia ihteramni propt Vunnam, qiu dt
diui dos Bipados > que se fez em tempo (itur de Caminha , qut Bracbarenfem agnou it,
do grande Conftantino, pois entre as Igre- Metropolitanu Epifcopu, &c.E F.Hierony mo
jas Fugeitas Metropoli de Braga , poem a Romano na Mist.de Braga ad an f 7 3 . re-
de Britonia. B do C. de Lugo , eelebrido fere outro Gde Lugo (que no anda im
an. j6y. em que se demarcro os limites presso) no quai diz que se achou : Majhcus
de cada dioceu.d a Britonia as Igrejas,que piscopus Britoniensts , que ti et Britiaitdos en
auio na comarca dos Britonios, juntamen el Arobifpado de Braga. Seguem ja esta noi
re com o mofteiro Maximo at o rio Aue: a opiniao grauiffimos autores> como Mo*-
AdfidemBritonorumecclefias , qu.t in vina raies em yarios lugares de suas obras; Ga-
fmt intro Mritomjt< tummonofterio Maxmwvs- ribai tem.i.c.22. Britto r.p.daMonarch.
queadOue. Omesinosev da diuisade Liult.l 2.C.11.& na 2.P.I7.C.2}. moitia o
Vutmba feita an. 67s .q poem Britonia en sitio pegado villa de Viana > q lhe dc, os
trealrTraganeasaBraga1Qmem.oteue Cosmographos antigos. Affi oconfirmo
Diogo
Seguniode Maro.
n
Diogo Mendez de Vasc.'em suas notacs, )olonis,& Lorgtf. Rabano acreseenta: Printi*
& Gaspar Barreiros sobre Ptolomeo , M. tiui. E VsuardoiHfrj/ Beda chama ao nos*
Andr de Rezend,D Rodrigo da Cunha, 6 Bispo: Lucas, &poem os companheiros
F.Leo de S.Thomas,& outros. eparados corn alga corrupo no nomes
Nopodemos aueriguar se foi esta ci- pelos antigos exemplares andarem gatta-
dade fundao d Iunio Bruto>que trium- dos,de que ja o disculpa Baronio. Mauroli-
phou dos Gallegos > & d'elle se cha maria; co tambem se lembra de SLucio,& de do-
Brutonia: se de Britones , pouoadores de In- us companheiros fomente O mesmo fa
glaterra> dos quaes diz o V.Beda, que de- Equilinio l.i i.n.8 j.
rao nome quella ilha, & asti o dario tara Em toda Hepanh ouue cidade dest
beno a esta cidade , & d'elles se denomina- time mais que a nosl na Prouincia de en
ria: Britonu.Con'Hi que foi ella florentissi- tre Doro,& Minho,& afsi onde Luirpran*
ma eai tempo dos Romanosj & Godos > & do diz [ tri Mispania ] se ha de entender [ de
que na perdiao de Hefpanha Ihe poz cer- Pjirtugai]cot vsa a cada pastb.He ne.cela-
co Almanor , o quai achou tal resistenci rio respdermos agora a aigus Caste! h a nos
noscombates , queesteile nopoucas ve- modernos > pois querem huns,que Ouiedo
zes para o leuantar>& eguir outra empre- fose Britonia, & outro, que Mondonhe-
za ) se lhe nao parecra couardia mostrarse do.
incapaz de render tal fora,por onde arris- Quanto aos primeiro<; he facil a solu-
cando as vidas de muitos , vcio a ganhala ojporque Ouicdo deue sua gloria,& aug
por fora de arrrus> executando taes cruel- mento a elRey D. Afonb o Casto, que u->
dades nos vencidos,que at as pedraso sen* geitando Lisboa , erigia de feusdespojos
tro,& de cidade Episcopal que era> ficou aquella Cathdral, tk. dotandoade grandes
raza,& igual co a terra. Varios nomes acha rendas,poz nella por Bispo a hum sancto va
nw'. que teue, a faber Brutoritum > Britonium rojchamado Adulpho.Iem Britonia sem-^
Britonia, Britinia , & Btonna, de cujas rui pre ouue S & Bipos da primitiua Igreja
nas querem nostbs aurores se erigiste de- cuja equiuocao denia nascer do Bifpado
poiso nobre lugar de Britiandos > conser- Britonienfc se encorporar no de Ouiedo*
uando ainda em parte feu nome onde resi- por estar aquella cidade, 8c Igreja destrui-
dem,& tem seu olar os Senhores deste ap> da pelos mouros. No cartorio primacial
pellido, aos quaes parece deu nome, como haefcritturadelRei D. Afonfo Magno da
aos Briteiros,a freguesia de S Locaia de Bri an. 868. referida por Sandoual, que cotent
teiios no Arcebifpado de Braga & aos ha ampla doao , que fez da cidade de
Brittps,a ribeira,& freguesia de Brittoque Braga S de Lugo, i entre as Igrejas que
esta entre o rio Aue, & a Portel dos Lei- senomeodoterritorioBracharenfe , diz
tes, huns,& outros fidalgos principaes ne s seguintes palauras da de Britonia : Face
tte reino . .. ; - chriftianis reddita percpintus vt vnaquaque
Nesta cidade sem dauida poz S. Pedro Icclefiastii repidt yeritatem, & ipsant Oue-
de Rates, Bispo > como nas circunuzinhas> tettsetn Ecclefiamfacimus, & ctnfirmamus pro
o qual5qando nao affirmemosfoi S-Chrys Sede Bito)iienft,jiu at lfmaelfis est destruBa,
polico M.cuja festa clbra a Igreja a n.de & inhatabisfa(ia,&c. d'onde sevclar-
Maio,a quem Ferrario naTapographia ao mentcque ero Igrejas diueras. E ambe
Martyro.Romano > chama diseipulo de S. do Conc.q (por autoridade Apostolica ) se
Pedro,& Bispo de Britonio ; podemos di- celebrou em Ouied an. 879. onde se eri-
zcr foi S.Lucio>que padeceo na persecuo gio aquella Cathdral em Metropolitana,
de Nero an 66. cuja mcmoria era.celbre naqual firmro Hermenigildo de Ouie
cm Britonia , como em propria Sede, i em do (que ficou Arcebipo ) & Theosindo de
Ceara de Cappadocia lugar de leu mar* Britonia , aquenialli alsignro para u-
tyrio , alsi o diz Luitprando nos fragtien- stento a Igreja de S. Pedro deNora na
tosn.S vbi: Lucius, alias Lucas Epifcopus propra cidade de Ouiedo pela a estar de
Britonienfis in Htfpanu petens Casareant cap todo destruida,como temos ditto.
tas Padotu(nefcitm causa ) cum socijs paffus est Quanto aos segundos,menos razao ach
sub persecutione Nerouis; coliturqtie etty toemo- mos aos quetiuero Mondonhedo por Brito-
4,& Britonia vt in propria sede , & Cesarea, /,po5 este Bifpado he moderno, & debai
Cappadoa.Q Martyrologio Romano neste xo deste tituloo stomeaVaseo c. a daHist
dia assigna os companbeirosjdizndo: . Ca de Hespanhonde rfre ha epistola de F.
stre* inCdppadocu SS.MM Lu aj Episcopi, Ai- Antooio de Gueima, Bispo da mesraa cida*
de>
*4 Agilogk LufitfWQ.
dc.cujas palauras nos vem de molde ; Seitm mrnalgrejadesancta Eulalia da mesma
Epifcopalem ex RiLideo duitate GaUtcia tranf- cidade
i.it.tm in Mmdomenjem. E Fr Antonio Yepcz
tom. i.da Chr. -de S. Bento ad an.5^9. diz q . Na opulenta villa de Setuual, situa*
algrejade Mondonhedo se erigiodehuns da nas raizes do Barbarico Promontorio,
poucos de monges quefugindo no tempo banhada do Occcano>chamada antigamen-
dos moirrosde Dume aedificrodebaixo te dosGeographos Cetobrica, como consta
-<ia inuocaodeS Maninho Dumiense, & de Pomponio, & Ptolomeo, seislegoas em
d'aqu vemjqire celebro os Sanctos de Du* diftancia de Lisboa , q*e quadra com o nu
me como pioprios.E e elseera Bipado an- mro de 24. mil passos > que lhe assigna An-
tigo (o que no concedcmos ) iia o Valli- tonino Pio>naceo o PM.F Ioo Pinheiroi
bnenjisAe quesclembra aHist.Compotel* irmo do clbre Poeta & fa moso Iurif-
lana. De mais que Nebrixa, & Couarru conulto Miguel de Ccbedo , filhos de Ior-
uias, aquclle no VocabuJario este no The- gedeCebedo& Tharcza Pinheira, irma
souro dalingua Castelhana dizem, que Mon doBipode VifcuD.GonaloPinheiroi o
donhedo se chamaua atitigamente Glandomi- quai leuou estes dous sobrnhos consigo pa
rum. Logocora razao dizetRos>queacida- ra Frana.quando l paflu por Embaxa-
de deBritonia no foi nunqua a de Mon dor de Portugal, an. 1 y 3 8. Falleceo lorge
donhedo em Galli/.a, mas outra mui diuer- de Cebedo em Lisboafdepois de ter nella a
a>& principal, juuo a Vi ana de Caminha dignidade do premo Desembargo) anno
cujas ruinas ainda aHi permanecem corn 1 y 77. & F.Ioo em Roma quinze annos an
taes circunstancias > & tradies que ser tes.Partedo referido no texto efereue Dio-
infento vista de tam forres argumentos goMendez de Vasccellos feu cnguineo,
aquelle que quizer renouar tam frinola opi na vida que de si nos deixou , a quai anda
nio,Dc feus antigos Prelados noslembra- inerta entre outros opuseulos no fim das
lemcs nas noas Tiaras Lusitanias , como obrasde M. Rezcndc imp. em Roma anno
em lug-ar mais proprio. I y97.onde pag. 268 . diz as seguintes pala
uras: Ioannts PinariusToloft S.Domintcireli-
h. No specisico osautores de que gionem suent amplexus , in qua poftea Doftor
pouo da Grecia fofl natural S.Paulo> & Tbeoiogus Parifijs creatus, summum eruditionis,
Jtncnos o anno em que veio a Merida. Pela & virtutis famam adeptus ejl : fed immaturd
nossa conta foi oX.Preladodaquellalgreja morte prxumtHs cum ad Tridentinam fjrnodum
ode depois de a gouernar por muitos annos d Lufitania regemxffus eJset,Rtm* rltimum vi-
lanctamentci falleceo no de f68. reinando tt diem obijt , ttdtis fut anno trigefmo ttono.
naLusitania Atanagildo. Succedeolhe na Parte Fr.Luis de Sonia na 2.p.da Chr. delta
Prelasia eu fobrinbo Fiel , de quem escre- Prou. 1.4 c. 6. pofto que lhc errou o nome,
uemosjaa7.deFeuereiro 1.4. Enganouse chamandolhe: M.F.orge. EF.IooLopez
M.Maximo(ou quem o deu estampa>que na' j . p.das Geraes 1.2. c. 37. o quai se equi-
lie o mais certo)como bem aduertio ja Mo uocou dizendo , que fora ao por Procu-
xeno de Vargas , & D.Thomas Tamaio em rador do Bipo do Porto D. Rodrigo Pi^
<}izer,ad an 7 <tf,a<:palaurasseguintes:P<</ttr nheiro>fcu tio , sendo que este foifilhode
Immtefts Epifcopus.Epifcopo s*ctedtlFideli:q D Diogo Pinheiro Bifpo de Funchal , que
Paulo fuccedeo na mitra a Fiel> endo pelo nenhum parentesco tinha com o nosso P.
contrario,como se pde ver em Paulo Dia- Fr. Ioo
cono de vita,& miraculis Patrum Emerit
um c. 4.& y .& seus Commentadores ibi- d. Falleceo o obseruante varao F.G-
dem.Escreuem sua vida Morales-l.it.c.71, lo de Lisboa an. 1491, o quai foi hontem
Pddilha na Eccl.de Hesp.Cent.<.c.f o.Ma de bos feitos,boafama, & grande rtrtude , co
rieta no Flos Sanct.l.y .c.27. D. Mauro na mo deixou eferitto em suas breues memo-
hist. de Sant-Iagolz.c25.Bibliotec.Hisp. fiaso V.P.F.Iooda Pouoa. Foi smcnte
pag X2t. & diffufmente o ditto Moreno duas vczes Vigario Prouncial da Obcr-
deVargasnahiflr.de Merida 1. 3.C.3.& iy. uancia , fuccedendo sempre ao feruo dd
&I.4.C.4 & outros muiros, que todossem Deos Fr. Antonio d'Eluas > & notres, &
dicrepanciaoiutituloSancto } pois suas quatro.como quer Waddingo tom 7. aima-
gradas reliquias esto corn outras muiras Hum Minorum adan. 1491^.3. vbi: l'an*
collocadas com grande defcencia>& mage- dem etiam Preuinciam Portugais terque , qua-
stade parte do Euangelho junro a altar terqu* rexit Gnndi*luus Vlfipmcnfit,paulo pof
Ktfi
Segundo de Mavo]
2r
Antnium defuniuf,vterque reUgiosit moribui* Anna,& SBento.Deixado o primeiro,que
& vtrtutibus M/fH/f.Eicreue dellc Fr.Mar na pcrtencea efte lugar, o segundo fo
cosna 3. p dasCh.-oiiicas I.7.C.17 ^ ^ Ar fundaqa dediucraspdoasnobresdadit
rurM;>nast<iroinMartfrolig.Minorira tavillapor bullado Cardeal Raynuncio,
hoc die por estas palaura* : In Lufitania B. expedida no j.anno do Pontificado do P.
Gonfalui Vljfsiponenfis ,qui jap 'Prouiucialis PauloIV. (que vema cairno de iffS.)
ntinisterelelus,toies munus suum amptortbus pjca em faio aprasiuel gozando a vista do
jjnciitatir radijs iUujlrauit.^. Antonio ficare^ rio Lima.Erigioe obre ha antiga ermi-
seruado para leu dia, 1 2. de Dezembro, da.dedicada ao sancto Abbade.onde florc-
cia com suas costurnadas marauilhas.a quai
. t. A patria de D Luiza da Ga ma foi a reedificou noutro tempo certo Eremita,
nobre villa de Barcellosp->ssou desta vida que viueo nella louuauelmente muitosan*
an if8o.como referem os monumentos nos, como consta do letreiro. que se conser
& memoiias do couuento de Cz.cuja un ua obre a fia d'agua benta,que diz afl:
dao se yer em 1 y de Iunho,dia em que
a V.D.Benta d'Aguiar.primeira Abbades-
a d'elle (depoisdaReforma^acabou fan-
amente, Aqui j^ 0 Eremita P. Hiero*
nymo , quereedifiiou eja ermi-
/ Relatoas ingrtes virtudes de Fr. da , em que se fundou (Jiemo*
Iais de Medeiros,osPP*F.Ioo Lopezjc Jetro,Falleceoiji.
F-I o dos 5 $os,aquelle no fim da4p
dis Chronici^este na 2 D--da Ethiopia O:-
ritall.2.c.i<. s Ipeficarem o anno de feu Sucedeohe hum religiofoFrancicano rH
trsito,& F-Luisde Sousana 3 pl.4c.10. glezipor nome F.IoaoDir.queao preseti
tratandoos p-ogressos, que osReligwssos te andaua deacomodado nadita villa, vin-
de S.DomingOj fizero no.OricnteF.Af* do da sua terra fagindo d pernicioso coh
ionahili.Ecclesiasticade nuestros tipos. tagio das hereas & perecuo de feus se
1.2.cn.escreu d'elle o segui nte \Txmbiia quazes>este feomo Sctoj largeu aermida
sue degrandejantidad el P. F. Luis de hledei ' de boa vontade aos instituidores donouo
rot que fiendi) Piordel lonuentode Qocbn conuento,os quaes pelo tempo adiante v
tn tmpo degrande necef.dad > alcanf porfus doe fenhores abfolutos, impetrra da S
oractonesse aumentafe el trigo para fufienlo de Apostolica Breues para nomearem Vizita-
lis Religiofos.Mur't corn fatito en el onuento, dorfisjc como nas vizitas os culpalT por
4e ficbmsiendo elelo 'Prior. venderemlugares,& outros inconuenien*-
tes graues,as religiosas,se logeitra&Jenta
g. 0% prrgrcsso na virtudes do ifmad ao Oidinario de Braga,
r
Pero if
Fernjndez^ _
requerio hum grande vo ^ Asprimeiias
buUa sora6fundadorascomo
D IfabeJ ( & ^ consta
Fej. da
lumeicontentamoncs com dizer, que con- t ; z. n
1
cruou a vida- opinib
por toda de j- lcto,& (ua irma.mulheres nobi es da familia dos
m morte muito mais , pelo aplaufo grade Mellos.que ambas veraodo mostfirode
c >m que foi fepulrado entrada da porta \ itorinho.que est ntre Viana, & Ponte
di Igrejado SpiritoSatcto de Villa -vio- de Lima.Di Felippa depois de ter feruido
fa Cqueasfi se intitula ado Ho(pital) que de AbbadefTa prpetua muitosannos, por
depois do de Li sboa,por sua renda,8c gr causa de infirn.ida^e se tornou outra vez
d iv. a tem no reino o segundo lugar, est para o feu conuento;& DJsabel perseuer
ordem da Irmandade da misricordia tfla do c Iouuaueis pi ccedimentos,tfl em pre
breue relao dette religioso. varaanda lada, com em ubdita, talleceo an, 1 9\*
no fim da vida de feu iancto Mestre , o B. Deixado ambas tamb entaboladas as mo4-
Bernardinode Obreg,escrit por F . Fr* nasticas Cstituies q muitos sogeitos no
esco de Herrera c yj>.fol. 262. allegando bres 1 euados do explo,'& oblerucia conl
ao P M F Gil de Menezes, da Ordem dos que aqui se viuiai se recolhra aeste aylo>
Eremitas de S. Agostinho.que o confessou do cecEntre as quaes foi a muito religioa
muitas vezes geralmente. Sr Cecilia de S. Gonalcnafcida na mef-
ma villa, da nobre familia dosBezerras,
b. Em Vian a Foz do lima ha do us mo- quai alcancu o fim desejado an.16r4.Os
flciros de monjs Benedictinas, asabet S : S?g clogios
7V q temos desta Caa
f* dfa casa para, k^lr
egoiir n
nd
1 <~**> 4japef 3. discitrso da obra^sci eueoajnessa instancia
Madi
gologio Lufitttno.
a Madre Stlnes de Ieus > por relao de o P.itt ia xh opara a canouizao da S. Ma-
ire na s antigas,& Confessores d'elJa, dte& he que esta do a noTa erua de Deos
no conuento de Seui i ha tolhida de h bra-
. Madre Isabel de S Hieronymo, olem nopoder menear o an. de 84. cbe-
ch. mauafc no seculo D Isabel de Vrena> foualli o P.F.HicronymoGraciano,& sa
appellido de feu parque era hum cauallei- endooilhe applicou hum dedo de S. J 1\a-
ro mui principal do habito de Sant-Iago, reza, que a este tempo jagozaua da benu-
D' ellase podia dizer muito.e no proses, uenturana,&de improuio mandouo bra
ramos breuidade.Porque e deu virtude o liuremente, pagandolhe o muito amor>
corn grandes verasjparticipando da muita que na vida lhe teue>i ella confessaua.hcam
que iuperabundaua em S . Tbareza > com do tam valentej& bem difposta,que no (c-
quem conuerfaua familiarmente ; 8c affi a guinte ar.no vei o a Lisboa com outras fer-
imitouqutolbe foi possiuel.S direi dlia uas de Deos > para fer coadjutora na noua
duas coulas, para maior gloria de Deos &c fundaio do conuento de S.Alberto, onde
honra de (eutSanctos . A primeira rfre chea de an >S)& virtudes, rcmatoua vida
F. Angelo Manrique na vida de Anna de le no de itfrS.Hum elogio breue, eferito cm
lus, que jndo a S Madre acompanbadade Castelhano por uas conremporaneas. and
3 abrl de S. Hieronymo, & de Isabel de S. no liuro das Entradas & Obitos desta ca
Francisco (de quem efereuemo ja a 22.de ide que nos aproueitamos > & al mesmo
Feuereiro 1 .e)fundar o conuento de Veas, das exactas i elaet> que nos communicant
esperandoas o pouo com aluoroo , tendo a Madre Mariana de Christo,que indahoje
ellas primeiro de p assa r hum rio em carro viue. A fundao dlia fca reraada para
de boysitemdofe alga decompostura na ip. de Outubro, cm que falleceo sua pri -
pasagera>miraculofamente achro da meira Prioi a, a Venerauel Madre Maria de
outra pacte com admirao de todos. A fe- S.Iocph,naturai deToledo.
gda anda encre as informaes , que tirou

MARCO III.

Feli.-M- Acidade de Euora cm Portugal a paixaa dossctos Mar


com ou- tyresFeliz^uciolo,! Eusebio, que c ourros vaIerosos,
tros c-
panheir. esfbradosbldados.naacerba persecua deDioclesia-
^nojSc Maximiano(debaixo decujas Imperiaes bandeiras
militt ao alguns annos)acusados por publicos prosessores da lei de
Chrito/kpois de muitos,&grauestormentos,tolerados c grande
alegr ia,& igual fortaleza,vltimamente crucisicados, triumphro
do prsidente AsclepOjsabricandocada quai sua illustre coroa com
agloria de tam felice martyrio. b. Em Braga, a memoria de
^ eceintno/eu patricio,Abbade que soi doantigo mosterio de S
Btnet. Martinho,deSade naqnella dioce/,varo de singular virtude,& per
fcio religiojOrador famoo,& Poeta insigne,como testi ftco os
clbres EpigramasJ eruditas Epistolas,que ecriuia de contino S.
JIdefonso(seu grande amgo)tam lgantes no estyIo,como cheas
depiedade,as quaes mostrauo bem a muita pureza,& sanctidade,
que em sua aima moraua.Era tam deuoto da V. & M.S.Engracia,8c
de feus companheiros(cooterraneos da mefmapatria)que compoz
em feu louuor h excellente Poema . Achoue por Procura d or de
Liub;
Terccirodt Marf*. i/

ba, Arcebispo de Braga(em cpanhiado AbbadeBamba) no XIIIL


Conc.Toledano,celebrado an. 684. onde campero grandemenre
suas virtudes,& Ietras. Recolhido do Cciio, occupado em fanctos
exeicicios,& lio da grada Escrittura , pjgou a ineuicaucl diuida
dos filhos de Adao , deixando de si faraa postumaaos vindouros de
sciencia,& doctrina,sendo coin razo numerado eatre os prestantif-
simos Poecas d'aquelle seculo. c. No Cenobio de S. Bento d'E- JjJS/
uora de mjasCistercises o precifo termino de Sor Iabel d'Aguiar,
que dede mioina deu empre grandes mostras de virtude,& na reli-.
gio viueo corn tal obseruancia regular, que desprezando o caduco
eculo , todo feu tratto era na cleste curia , sendo a suas compa-
nheiras clarissimo elpelho de perfeiao. Veio esta serua de Deos a
cairem ha tam penosa,como prolongada doena, cuja tolerancia
he aos diuinos olhos de maior estirna,que todas as penalidades, que
escolhe a eleio propria.Padecia as dores com estranho fofrimen-
to,& mansido,fem Ihe ouuir outra palaura,mais que o suauissimo
norne de lesu , inuoeandoo rnutas vezes na hora com cordeal dc-
uoo em feu fauor,pedindolheanimo,& foras para foportar as in-
toleraueis dores,que tormentauoj adoandolhas a visiuel afTsten-
cia dosglorios Patriarchas S. Bento , & S.Bernardo , que com su
as exhortaes aanimauo,affeiuorandoa nas maiores ansias a fui-
pirar por aquella patria,izenr.a de todas ellas. Corroborada sua ai
ma cos vlcimos Sacramentos, dizia nestc tempo palauras de muita
edificaoj& pouco antes.estando acompanhadademuitas religio-
s,fe ouuio hum cropel inuiue^como de gente que entraua : ate-
morizadas todas, perguntauo huas para as outras o que eria-a en
ferma as aquietou.dizendo: Que nao temejfem. perdue as que "vmbao era
as Otzj mil Vwgens, das quae* por todo 0 diseurs> d sidafor* mut part icutar
deuota& goYA nofim dtll* a focconao , trtendohe humleito alcattfado deflo'
res,&* tonttuti odr'feras pa*a a leuarem nele kgoria , emofuccedeo na morte
de feu P.S.Senro.E perguntada das religiofas, fe via mais alga cou,
respdeo: Que muitagente de eftrantta sermojura, quenao conhectapem <~uir
antes ddquelia hora, a quai nao aguardana mais ,queporfu4parada. logo
mandou auizar certa religiofa amiga de fer ngligente era comprir
a penitencia,que Ihe fora imposta no Capitulo , coufa que(fem reue
lao particular)mal podia faber. E com tam pura,& fancta com-
panhia, visitada fegunda vez de feus fanctos patriarchas, se defpedio
sua religioa aima do corpo,subindo ao perdurauel dec. d. Em . [(cm
S.Clara de Villa de Condedeu fim ausdias a Madre Leonor Pei- mr Peixo
xota, Procuradora que foi muitos annos desta ca , a quai era por u Tr*n>

C2 extre-
1% Agtologio Lujitano.
extrernoobf ruante dasancta regra, mania, humilde, & caritatiua
para com todas,& fomente para consigoafperrima^porquc de mais
de se mortifcar cm no gostar carne,tomar a meude rigorosas disci
plinas, jejuar quasi todo anno,andar mpre decala, no e recostar
nunqua depois de matinas,antes percucrar at pela menha no cho-
ro cm feruorosa oraao: era querida,& amada de todas,como exe m
plarperfeitifimodegraas,& virtudes. Contaofedestasancta relU
giosa,que na vltimaidade,sendo ja mui velha,i entreuada, succeden*
do auer peste naquella villa,que obrgcu s religiofas desempararem
a casa ; ficando ento outra velha de igual virtude para ter cuidado
d'el!a,eutrando certo dia nacella,& achandoa cheade immundicia,
agastou. A que a boa vclharelpondeobrandamente: tiao seagaste
M*dre que o Senkor tercmdado de amanddr hmpr. Indo pois a compa-
nheira em bufeada baoira.quando veio, achou a limpissima,por lha
ter varrido (comoella publicaua ) o gloriofoS.Bento, dequem era
deuotisfima. Pouco depois desemparada da natureza ( por fer ja de
xo8. annos ) leuantadas as mos , & olhos ao ceo, como que oraua,
$fo nan- rematou fanctamente feus feliecs dias. e. Neste dia,no conuen-
m des. to da Castanheira da propria Ordem , foi o obito de Sr Ioanna de
w/m* S.Francifo^que por feu admirauel zelo,& amor da Seraphica fami-
ordm. lia/oi leuada de S.Clara de Lisboa (onde auia profefado) para pri-
meira AbbadeTa desteconuento,depois da reforma: officioem que
refplandeceo com singulares virtudes,portandosesempre(qual vigi
lante pastor respeito de feu rebanho) para que o fagz lobo infernal
no achaeouelhadefgarrada cm quepudeTefazer prezaj amauaa
todas com maternaes entranhas, guardaua a regra pontuaImente,a
que acr^scentaua mais rigores, aperezas, & mortificaes , at que
obreuindolhe hum agudo prkms,de que conheceo a vizinhana da
morte, preparada para ella cos Sacramentos Ecclesiasticos,aos 70.
annos de idade,foi chamada para as vodas eternas. Entre as religio
fas, que lhe beijro a mo ao tempo que efpirou , foi hua , que auia
annos padecia hua fstula nagengiua , a quai farou de improuio , 8c
com esta marauilha, acabou o Senhor de conrmar a folida virtude
shCthA de sua ferua. /. No mefmo dia em S. Anna de Leiria , o falleci-
un* Nu- mento de Sr Catharina Nunez , queem vestindo oDominicano
ninica habito.logo se deixou ver , que o caminho certo de melhorar a
vida,he o e xcellente exercicio da oraao mental, quecontinuou to
do o tempo que viueo : ajuDtandolhe tam rara penitencia , que se
no considerra as foras, que Deos d a quem elle he feruido leuac
por este caminho,nao pudera continuar a vida, que comeou , porcj
excedia
Termro de Marf. 29
exccdia a delicadezade ha regaladadzella. Com ha corda chea
de ns se aoutaua todolos dias , & depois com disciplinas remata-
das em rodicios de ferro, i erao taes os golpes, que bauo rias abo-
badas do dormitorio,com tanta abundancia deangue,que deixaua
o cho banhado:mas s quartas,& sestas feiras(feguindo o estylo de
u P.S.Domingos)acrefcentaua terceira muito mais riguroa,& de-
piedada . Sobre tudo quer estiuest saa , quer enferma, nuoqua se
calaua,rezaua todas as noites infalliuelmente o Plterio de Dauid,
& a dura terra Ihe seruia de cama. Estes pcnosos exercicios tinho
tam debilitada aqucll fraca natureza,que sero dor alga com gran
de alegria, &serenidade exalou o fpiritu , cohecendose em breue
sua interceso para com Deos,conguindo felices defpachos osque
a inuocrao em uas neceidadcs. g. Em Lisboa no conuento de F.Henrir
S. Antonio dos Capuchos pagou a pensa ineuitauel o religio Fr. Ve *
CrvcAn-
Henrique da Cruz,que de Conego Regular,com Iicena dos Prela* tonmo.
dos ( imitaao dogloriosoP.S.Antonio)fe passou Prouincia de
feu nome , na quai mudando de habito ( ajudado da diuina graa)
breuemente Ihe parecro suaoisimas as maioxes afperezas da re-
gra,tntregandoletodo vida pnitente, & contemplatiua,mortifi-
cando a carne quotidianamente com inimitaueis abstinencias,&
disciplinas,andando sempre defcalo,amortailiado em curto,i estrei-
to habito de bure], tam roto, i esfarrapado, que e lhc enxergaua a
carne pelos buracos , & tal vez vestido no corpo Iho remendauo)
por nao ter outro a que e mudar. Tanta era a pobreza.que obfr-
uaua! Nao era menos a Obediencia, emprendendo com maior von-
tade,i exactadiligencia, os mais deficeis , & trabalhofos mandatos
do Preiado,como foi ir a Meucoruo, & Villa- real no principio d'-
qnellas casas graDgear efmolas para as obras,de monte em monte,
& de rra em ferra , com excesiuo difeomodo. A mais chegou seu
spiritu,na caridadedo proximoeratam zeloo, que o doce, ou frut
verde, que Ihe damo, a fecua, & a seca, a guardaua para os enfer-
mos,que vifitauadecontino.Nas confifses,& prgaesauiafetarn
feruorofo,quepeloscaroinhos,& praasdas villas,& lugares (como
verdadeiro Apostolo de Christo) as exercitaua com notaue frutto
dos ouuintes.trazendo innumeraueis peccadores Penitencia. E no
amot do Senhor era tam aferuorado, quena orao,& coDtempla-
o achaua suas maiores deliras,poiscaminhando, fallarido, & co
mendo,no desistia deste ncto exercicio , andando empre na pre
enadiuina.Finalmente todas estas virtudes, & outras mais lhc c-
feruouada profunda humildade, & defprezo proprio, comomo-
C3 stru
3 jgklogioLufitano^

strou asfinandos por toda a vida: F.Hennejuepeccaor. O que o ceo


lhcgalardoou,administxandolhe,no smte animo,mas fora para
asexecutar, porque antes que viesle Ord cra mui delicadojfraco,
& atormcntdo de dores de estamago. Continuandonesta mortifi-
cada vida muitos aDrjos, no remate para proua da pacencia, esteue
entreuado tempo Onderauel,at que compridos70.de idade,aug-
mentado cm meritos, & virtudes, ouucpor bem o Miricordio
Deos de o chamar sua gloria.deixando em todos, que o trattro,
_f. uarti- & conhecrojeperanas de sua saluao. h. No real conuento
nh0utdoA' ^e ^e^^cri>a octa morte <le Fr.Martioho de Azeuedo, varo mui

jittrcn. piritualj&contemplatiuojdegrandesilcucioj&recolhimento, tam


retirado do tratto humano,& humilde, que nao quis cstudar pcr se
izentar dos cargos da Ordem. Oraua deuoto cos braos estendidos
cm Cruz,em memoria da Paixo de Christo. Foi dotado de spiritu
profetico,comose vio em varias occasies. Estando seruindode Sa-
cristo pedio ao Prioro abluesse do cargo aquelle anno, porque no
principio do Maro seguinte^ua de partir para a outra vida. Con-
cedeolhe,& reucstido nouamentedeboasobras , como senunqua
ouuerafeito alga, vendoque selheaproximaua odejado mez,
ouue por bemlanarsenacama,&recebdo(comranha deuoao)
o diuino po dos Anjca prsentes os reIigioos,pedio humretabolo,
que na cella tinha da Sanctima Trindade ( de cujo mysterio fora
sempredeuotissimoj&comspirituaescolloquios, &ibberanasjacu-
latoriaSjinflammado todo cm feu amor , dandolhe reuerentes ocu-
los,& regandoocom douscaudalosos rios de lagrimas , cheo de fau-
dadesdagloria, fe foipara elJanoterminopredicto, deixando no
poucas a us companheiros,que amargamente chorauo sua aun
Daasa- * Em Firando,ilha clbre de lapo, as victrices palmas^
te C44/-coroas de Dezasette naturaes , prorebres fiddrnos dales,&do-
cM/b! &rm Euangclica,os mais d'elles ( pela fragilidade do sexu,& puril
idade ) fracos,& dbiles, mas de tam intrepido vaor,& constancia
generoa,que depois de graues baters,& per sua fo*s> para que a ne
gassem, reduzindo sasa crenca dos idolos^endoos o;ty ranno ca
da vez mais firmes em us propositos^lhes mandou cottar as cabe-
as,com que as aimas confeguiro o desejadotriumpho da bema-
enturana. ' . v:?;j ... ko:.'

' ' - Commentfirio no IIL c Maro,

Ntre os illustres Martyres,q h;per no tcsteniunhrS com u langue a F Ca-


secuo de DioclesianoAMaximia tholica nete reinooforo na.cidade d'Euo-
E . ' > ra S;

t
Terctiro dt Maro. fi
ra S.Feliz corn outrai companheiros, dos TaUbrica ( pela quai pugnou valentemente
quaes elcreue Dextro ad an. 300. uor es o nosso Barreiros contra Aretio>mostrando
tas palaurs: In bac acerbifsima perfecutione fer Capta nas ribeiras do Vouga > fegundo
Ebora in Carpetanis Santti Cbristi Martyres Fe Plinio 1. 4. c. 2i .) A nossa cidade d'Euora.
lix,lucolus,Fortunatus,& Euj'ebws, qui prafi- mpre conseruou o proprio nome de Ebo-
de Hifpani* Afdepiadt crucifixi ftmt. Beda no ra.Ebura, ou Ehra , como se v da antiga.
Jeu Martyrologio& o Romano nouo(am- lenda de S.Manos, u primeiro Bipo> 6C
bos no mesmo dia) acrecento mais com das mbfcripes , que andao nos antigos
panheiros nesta forma : Eodem die palsio 55. Concilios de Hespanha dos mais que lhe
Felicis,Lutioit, Fortunati, Marci<t,& jociorum succd rp,nesta forma : N.Epifcopus Elbo-
Item SS. mtlitum Cteoni,Eutropij, & Bafilif- renfis;aiisEburenfis;wti Ebarenfis, Depe-
(, qui tn petfecutione Maximiani fub Afdepia- drasj & moedas Romanas com os mesmos
de prafide trucis fupplio fliciter triumpbarut, nomes,que e acho na nossa Euora & nao
EGalefino muitos mais: f eiicemfctlicet,Lu- em Talaueira ; pelo que no faa duuida a
ctolum,Fortunatum,Marciam, Herodm, Antki- mudana dehi letra>pois a nao faz no no
gonium, lanuarium, Tertuam,Gauianum,Qui~ me da nossa Lisboa>que acha efcritto. nos
riulum,alium Felitem,Florianum,r Donatum. aurores com variedade notauel : Vlixbona*
Dos quaes o Menologio dos Gregos diz. Vl]xipona,Ylifipena,Vlijfea,Olifipo, & vulgar-
que nao f foro crucficados,mas que pri- mente Lisboa.
meiro sofrrao variedade de tormentos, E como nos toca defender as palauras de
ndo prsidente Aclepo. Hi cum Maximia- Dextro,em que nos fundamos,asquaesdi-
no mperatore militarerttjelati quod ejfent Cbri ' zem: Eburt in Carpetants,k ha de abenque
stiani fub Afdepiade praftde pofl multa tormen- adan. 130. ecreueelle memodS. Pig-
ta,& Crucem ip/am Martyres ejfecli.migrarunt menio o eguinte: Aquis prope Toletum S.Pig-
in ulum. Deste prsidente achamos hua p mtnius, &c. ondeseuscommemadoresBi-
ri ra j que esta collocada no adro de Sant-Ia- uar>& Caro dizexpressamente fer [Aquis]
go de Lisboa>que diz alsi: Talaueira junto a Toledo. Confirma isto o
Conc.XII. celebrado na propria cidade an.
ASCLEPO CLICINI 681. Can. 4. cm que rfre, que por de-
uoo deste Sancto, erigio elRei Vuamba
DECIMI. em Bipado o mosteiro em que jazia feu ve
nerauel corpo: Dixit enim ( formaes pala
Grande duuida temos,que decidir neste lu- uras) v'wlentia prmtiplife tmpulfum fume , yt
gar.Todos os Geographos,& historiadores in monajierio Villula Aquis, in quavemrabile
antigos de Hepauha> conhecro nella ha corpus fandifsimi Pigtneny Confeffors , &c.
sEuora> & alguns modernos(mais affe- Onde D. Garcia de Loaya & D.Rodrigo
ctos s suas coulis que s naasj qucrem, Ximenes , com outras rmutosjdizem que
que ouuesse duas; ha na Lusitania> que foi ViBula Aquis, he Talaueira. TambemLuit-
sempre cidade Episcopal ; outra na Carpe- prando in Chr.fallando desta mesina aco
tania.que dizem erTalaueira junto a Tole- ad an 677.diz: Oppid Aquis(quodnunc Tala
do. Contra os quaes oppoz ja doctiffi- uera ) Vuamba Rex,&c. E fe neste lugar do
mamente o noo Andr de Rezende in E- an. 130. lhe deu Dextro a Talaueira o no
pist. ad kebedium,na quai corn efficazes ra- me de Aquis, comonaquelle do an.de 300.
zes>cippos>medalhas>moedasRomanas>& lhe da o de tbura, com manifesta contradi-
oucros irrefragauei argumentos mostra o. E como os Castelhanos o dero est-
esta verdade mais clara que o Sol. E depois pa> para apoiarem a sua opinio , acrescen-,
d'elle GafparEstao nas Antiguidades de tarolhe:/Grprt<M.He isto tto asi.q nos
Guimaresque vistos dos homens mais do- nossos Martyres Eborenes VictejChrlte-
ctos,& desapaxonados de Hefpanha, enti- ta> & Sabina.cuja festa celebramos a 27.de
rao o mesmo com noco em us doctos e- Outubro,conhecidos de todos por naturaes
crittos.E?icepto o P.Mariana,que(como na- desta cidadejonde se mostra a casa emq nas
tural deTalaueirajrefuscitou esta opinio:a crc&crirojos naes milagrososdo
quem repondco logo(sem rPortuguez) principio de lu martyrio > tk os Cogomi-
o grande Pedro Mtuano.So tantos os no nhos.q cprezodeeusdecdtesj mete-
mes que lbe do, que d'elles pde inferir ro os Castelhanos em Dextro a melma pa-
sua incstcia>& pouca anciguidadca sabec lau ra.dizendo: Ad an.'300. SS, Cbriji Mat'
Aquis, Alabrtca, LacobritAs Libra, Lisboh , & tjres VincentMs,Sabmai& Christtta, tius fort"
C4 W
Agiologo Lusitmo.
3*
*ts,qut nat't in Eburenji , Oppido Carpetania, Abbas agens yieem Dotnini mei L'mbani Epifi-
<*.Ouamos a Morales>o mais clbre EP copi Bracharenfisfimiliter finbficripfi. Faz d'elle
crittor de Hepanha , queleuado da fora meno Luitprando ad *n. 66%- Recejuin-
desta verdade , trattando dos memos n- thut Abbas BenediSinus Bracharenfis floret.Sj-
ctos,diz em nosso fauoro seguinte 1. 10. c. bre o quai lugar sepdem vercusCom-
3 2. Pirque en todos los breuiarios , y auteres, mentadores D. Thomas Tamaio de Var-
que hablan dlits , Elbora diz.en fieUamaua fie gas, & oP Hieronymo Roman delaHi-
tierra. T a mi verdaderamente,fin otras ramones guera. Mais copiosamente Iuliano in Chr.
hartas que ccurren,mucha fuerz.a me haz.e est* n. 34.9. ad an. 667, Recefuinthus Abbas, Bra
gr eformidad de nbrarfie en toda parte Elbora charenfis patria, ex Benediclis floret, Poeta, &
la tierra deftos fiantes, para creer quefiuero d'E- Orator egregius : cujus ad Ildefonfium extant
uora la de Portugal, Porque quella ciudad die- epigrammata,& nonnullx epistoUfiptrantes pe-
ron los Godos aqnel nombre co rrompido , como tatem. Scripfit etiam epigrammata mlaudem
en los Concilias de EfipanA parece , j fie confir \%Martyrum,& S, Vcratidis Brachjcrenfu.qui
ma ms de veras en monedas de oro d'aquellos fancli Martyres ormes prius jacucrunt m B.Vir
Rejes,de que jo tengo yna , y v'tsto otra con el gine de Ptlari. Estes rersos de que Iuliano
nombre de Ebora para aqueUa ciudad. T stendo faz meno, se acho em hum liuro Gothi-
4-Jlo afii ciertojel uobre de Xalauera antiguo no co da S.Igreja de Toledo , entre outros de
Ay nada bien aueriguado, To fin deja opinion, variosSanctos,escrittos ha mais de 70o.an-
tre Logo auemos dedizer.queTalaucira nos> refereos o mesino Higuera na historia
em Castella se chamou sempre Aquis , & d'aquella cidade 1. 1 3. c.7. os quaes fa os
iiunqua Ebura , feno a nofifia cidade d'Euora guintes 1 postoque jaalgumtanto cor-
tm Portugal, & que nella padecro os an- ruptos.
ctos Martyres Feliz com feus companhei-
ros > que no realo pouco o nosso Agio lncolit hoc tpl sacra felix turba p'ior,
Jogio neste dia. Vnica terfenos conttnct vrna viras 7
Turpia ctenosiliquerunt paudta mundi
b. Omosteiro de S. Martinho de San
de foi dos mais antigos que teue a Ordem Pro qua fide chut mtra dedere nefci.
Benedictina na Prouincia de entre Douro, His etid copar rneritisEnqratia Martyr
c Minho,fica ao nascente de Braga> pouco Sorte [epulchrali dtjoctata jacet
mais de legoa, emfresquissimo sitio , no Huius inexbauj tejaturscla trtpbt
longe do rio Aue ao p da serra, que cha- Pallicruorerubssebla mamilla docet.
mo Falperra. Cobrou S.Fructaoo tal af- Nomina magnorumjmauis nofije virort
feio a eu$ monges , que lhe fez doao
do rendimento da Igreja de Lusiino no Edicet curfum,fubdita summnlbi;
znefioo terrirorio an. 6y9. a quai se acha Sed quia cclafimulmelru li^usctptt vt
m hum antiquimo liuro de visitas pelas Accipe diuer/is nomtna fattlo notis.
guintes palauras ; Vobis firatribus nojfris de Quintilianus adejl,&adeJGerua/ui^atq-
monafierio S.Martini de Sande concedimus red- Casjanus, FelixLupercus,lanuariw% atq-t
dttus de Lufifwo in eleenuftnas , & fiuftentatio- Iu/iits,Albanu,jfpodectus inde fecutus,
tiem hofip'ttum,& peregrinorum,&cCh&ma.\he
Permitiuus,0ptattM,/4pu/eius,Cci/ianuf,
o Sancto [ irmos ] para mostrar,que o ero
Htcsuccejusinej,bic Quintilianus,vbertus ,
nohabito pronsla> &regra. Achamos,
eue perseuerou at nossos tempos> liure En Faufiits,ecce Frto.poJl quosj Mar
> dofurordos mouros, quando estauSo se- tialit.
nhores de Hepanha > pagandolhe tributos Utctibi turbapots ccedatprc/pcraleHor
como outros muitos da mefma familia>po- Et veni prcejetgs patria ija mihi
is ann.14.44. D. Fernando da Guerra Arce-
bipo de Braga o reduzio a Igreja ecular, N3o faltou quem dissesse , que esta S. En-
hoje Commenda de Christo. gracia,& seus companheiros(deque esere-
Deste conuento pois era Abbade Rece- ue Recefuintho) hc diuerfa da clbre Bra-
suintho, que fsegundo dimosj assiftio no charene, que padeceo em C.aragoa a 16.
XIV. C. de Toledo,celehradoan.(84. em dt Abril, fndado at no nome de Vcrattde,
lugar de Ljuba Metropolitano de Braga que lhe d Iuliano, como das palauras com
ooqualanda suafirmaemy. lugar, entte que faJla de leus companheiros : Qui fancli
asdosVicarios nefo forma ; fecefimnthus Martjres omnes prius jacuerunt in B. Virghe
Terceirode Maro. r*
de Pilari. Como [Vcratidis]em Latim,no que lhe acrecentou as rendas> fez com qie
fora o mesmojque[jnif4]emPortugues. profeassem a regra Vrbanista, anno 1741.
Eque seuscorpos estiucsscm priraeiro e- Para o que mandou vir religios devarios
pultados na Igreja du PiUr > que implica- conuentos > i entre ellas de S. Clara de Lis*
o he , quando estao hoie em Igreja pro ba,Sr Ioanna de S Francico>que falleceo
pria > seguindose do contrario grande- ab- sendo actualmente Abbadesa an. 1 ^48 se-
urdos . Logo auia de auer outra sancta do gundo as relacs allegadas. Vejasdeste
mesmonomeBracharense que padece conuento o qie dtsem v> no 1. tomo a .
na propria cidade de Garagoa co mesmo de Ianeire in Comment, l.g.
numerode companheiros,& pouca discre-
panda nos nomes > como e vdosdittos /. O transito de Sr Catharina Nunez
verios. No tem Portugal necelfidade de foi an. iy 80. cuja vida anda diffuamenr,e
multiplicarnctos > quando possue innu- trattada porF.IoioLopez na y. p. dasChr
meraueis > os quaes s pde contar: Qui nu~ graes 1.2.c. j7.6cF.Luis de Sonia na 2.de-
metat muliitudine(leUartim,&c.\Tt]2e de Re- ta Prouincia 1.6. c.14.
cesuintho, D.Rodrigo da Cunba na hist. de
Braga i . p C.94.& p y F.Lelo de S.Thom. g. Foi o P.F.Henrique da Cruz tain
na Benedict.Lusit.tract.2. p.4. cif. & ou insigne em nobreza.como em virtude , fal
tres. leceo an. l%9. sua vida anda no liuraque
chamo o Cartoreo fol. 77. o quai e guar-
p. Floreceo ahumildeserua doSenhor da no conuento de S. Antonio dos Capu-
Sor Ikbel de Aguiar pelos annos i^So. chos de Lisboa > como cabea dlia Pro
pouco mais, 011 menos> cujo gloriolb transi- uincia.
to foi nelte dia, egundo F.Chrysol.Henri-
3uez no Menolog. Gist. onde lbe da titulo h. No foi menos nobre, & menos vir-
e[Beata] : vbors. inLufir. B llifubeth monialis, tuoso F. Martinho de Azeuedo> Eremita de
&c. Esereuem ua vida F.Bernardo de Bric- S.Hieronymoque morreo an. 1600.no c-
to na Chr.de Cister I. f. c. 5 3. F Antonio de uento de Bethlem(do quai era filho)aos 4?.
Yepez na de S Bento tom 7.adan.i6p. 0 de religio,em idade de 6o.Ita Siguena na
i .p ig. < 14. & Fr. Luis dos Anjos no Iardim 3 p.dasChron". I.2.C.4J. F.Diogode Ieus
de Portugal n. 141. nos feus Ferculos.

d. Entre muitas religios que se asf- i. Por cartas dos Padres da Compa-
nalrao em virtude noconuento deVdla nhiade 162s/. se'foube como no antc
de Condcno tem o menor lugar a Madre dente anno padecro por N. S. F em Fi-
Li >no<- Diaz Peixota>que falleceo cerca do rando i7-naturaes , cujos nomes traz o P
an. 1490. Consta das relacs m.s. que 6ze- Antonio Cardim no Catal. do mesmo as-
ro pars a Cb/onica de Gonzaga, as quaes sumpto, queestampouem Roma an. 164.6.
e g ia 1 d 10 no cartorio de S. Francisco da os quaes fa os seguintes:Maria au de Ga
cid .de de LU boa. briel. & Maria sua mulhen Gracia sua me,
Lino eu genro>com duas irmas9ambas do
e. D.Antonio de Attaidcprimeiro Co nome Maria > Cecilia criada , Miguel fillio
de da Caltanheira>procurou augmentar,as- desta>& Maria tambem criada : Lucas, Sc
f no material.como no spiritual,o conuen Maria ua mulher, Ale.xo com quatro silhos
to da dittavilla.recolhida nelleD.Guiomar Thome, Dionysio, Maria & outro,a quera
do Spiritu SanCtoj filha ua , porque depois se nao bube o nome. ,

MARCO IV.

M Chersone,cidadede Hespanha,no reino de Valena, S.Archa-


oglorioso martyriode S.Archadio,discipulodoApostolo ^oB &

Sant iago , & constituido por elIeBispo da antiga lulio-


briga(c|ue agora he a cidade de Bragaa em ralos ni
tes)
34 AgiologioLttfetmo.
tes)naqual ptcgou o agrado Euangclho , com tanto zelo, & senior
detcstando os gentilicos ritos , 8c fala venerao dos idolos , que
trouxe innuraeraucis aimas ao conhecimento dos verdadeiros my-
sterios de N. S. T. Estando pois este Apostolico varao occupado no
gouerno spiritual de sua Igrej a com melhoras grandes nos subdicos,
veto nouas de ter chegado a Iria-Flauia ocorpo de Sant-Iago feu
Mestrc.Partio Archadio em continente com norauel gozo,& alegria
a venerar suas preciosas reliquias. E no palacio da Rgula Luparia
com outros condicipulos Ihe erigio, 8c congrou altar. Contente
de ver enriquecida aquella Prouincia com tal thesouro, introduzio
em sua Igreja(como os mais prelados nas suas ) asesta d esta transla-
o , 8c martyrio , que(de ento at hoje) clbra em Hespanha.
Nestc comenos ateadaa percuo de Nero , que rendeo ao ceo
copiobs enxames de martyres. Vendo os sctos Prelados o rebanho
de Christo perguido,a F Catholica em tal aperto,reconhecidas ja
as Igrejasorfas empastores, determinro congregar CodcIo,
asti paratrattar do tocante aodiuino culto,&augmentoda religio,
comoparaeleiodesucceflores.&tranquilidadeda afflicta Igreja
de Hespanha. Aestefim juntraonaditta cidadede Chersone
(hoje Peniscola ) por mais remota, entendendo que alli estario de
todo (eguros;mas a diuina prouidenciaordenou as cousas de manei
ra, que chegada a fui ia da percuo , insormado o Questor Aloto
(Copeiro que fora do EmperadorNero,a cujo lado aprendeo as cru-
cldadcs^uedepois vsaua cos Gatholicos ) da vioda de tantos Bipos
quelia cidade,&doConciIio,quenellaceIebrauo, mandou encar-
ceralos em rigorosprisoes;&reconhecida suaconstancia,& forta-
leza,os cntciou cficao de bs(q erao os ecclesiasticos thesoa
ros)& perda das vidasacrueis tormentos,osquaes(egundo fedeixa
eutcnderjseriodos mais atrozes , que os ministros de Nero(prouo-
cados da inhumanidade de feu nhor,& irritados do odio entranha-
uel ao nome de Christo ) excuta uao nos profestores de sua lei , &
propagadores da diuina palaura, entre os quaes bsreo S. Archadio a
voracidade doignceIemento,sabindoligeiro, 8c victorioso feu sp-
iita ao inexhausto candor da luz eterna : a quem , como a Mestre,
Prgador de ua F,& Fdador de ua Igreja,deue a ditosa cidade de
S. Adri- Bragaoaas primiciasdea muitachristandade,& religio. k Em
fioM.c Nicomedia,cidadede Bythinia ,o inuenciuelcertamc de S. Adrio,
2iroP$a ^ ^us companheiros , hum dos principacs ldados da milicia , &

' cortc do Emperador Maximiano , que vendo o brio , & valor coin
que os fieis padeciao}fe conuerteo a Christo. Acuado ento, & por
ua
Quarto de Maro. 3y

sjaordem cncarceradoJachouallii3.prezos pela mesma cautoa-


dc foi logo visitado por Natalia sua fpo, que com efficazes pala-
ura$,& vrgences razoes o exortou ao rnartyrio^no quai entrou com
grande animo.Pois por no querer adorar os falsosdeoses, sendo
maocebo de2 8.annos muidelicado,soiduas vezes aoutado cm
neruos de boy,& da vltima tam rigorosamte por quatro robustos
algozes,que em brene lhe appareccro as entranhas,assistindo a tu-
do a constante Natalia. Tornando outra vez aocarcere para ver se
destia,vendooellalanadoem terra, todo ferido,& banhado em
sangue,o consolauaJ& animauaperuerana.Neste tempo raan-
dou o ioiquoEmperador, ^ sobre r^igornas de seno quetx aem as
pern '.s,al a elle,como ao s mai^temendtrNatalia que a vista,i exe-
cuo dos cpanheiros,o acobardasse, pedio aos encarniados mi-
nistros comeassem por Adrio,o que se executou co grande des*.
humanidade.porq depois dequebradasaspcrnas,lhecortarao ps*
9c naas.ha das quaes guardou ella para sua maior consolaa,en-
grandecendo todos no meio do conrlo as marauilhas de Deos,
por cuja gloria padecio, felicemente conseguirao eus tropheos .
Os corpos mandou o Emperador qucimar$ mas sobreuindo grande
terremoto,& reptino chuuciro,que apagou o fogo.afugctados co
temor os ministros do inserno,tiuera lugar os sieis de os recolher
illesos, de ugirem c elles para Contantinopla, onde lhe s derao
sepultura. Pela qualrazao clbra sua memoria a Igreja Gtega a
26.de Agosto.couao a Latina a 8.deSettembro,em que foro tras
ladados a Roma. E d'aqui ao noo Religioso conuento dtChellas,
nos contornos de Lisboa,ondese collocarao a 14.de aneiio hono-
rificaraente,obrando cada dia a mao diuina por estes sacres penho-
res grande copia de milagres. r. Em S. Roque deLisboa (casa ri'0B.&
professa da Companhia)a festadeS.Etherio Bispo, & M. cuja sa- M.
grada cabea em custoso relicario de prata dourada, adornado de
outras varias reliqaias,no enriquecc pouco feu vistofo, & precio ,
anctuario^aqual deixou dita casa,a exima piedade dasereniima
R ainha D.Catharina. / No real conuento de S .ruz de Coim - S Pafcbt
bra,cabea da Canonica Cgregaao Regular neste reinp,ha viua st0 c^c
tradiodeS.Pafchasio,qHe floreceo nosprimeiros secuios daRc-
ligiojcomesclarecidas virtudes, Sprodigiofas aces, deixdo de
si aos vindouros,quando partio do culo,?ama de varao mui perfei
tx^&ncto. Cuja vida manuferipta/e perdeo cojn outras muitas p.m-
nas varias inDunda6es,queemdiueros tempoi padeceo esta casa.
r, .NoOrienteofimdosgloriosostrabalhosdoP.M.GonaloRo- h tf
driguez
$6 Agiologo Lnfitmo.

driguez daConipanhia de Ieus.nao menos docto cm letras huri-


nas,& diuinas, que assinalado em religiosos costumes, & christos
procedimtos,pois fucceddo em Ormuzno rrinisterio da prega-
o ao Apostoco P.Gaspar Barzeo, cua chegada,mitigro os
oaturaes as saudades do excellte Mestre,que perdro, reconho-
ceodono fuccessor o spiritu dobrado,como o discipuio Eliseo, em
ft.&eg.*. ea Oestre Elias.quado fc 3useotou da terra. Ctinuou logo o infatt
.gaudopeiarioEuangelico uas continuas, &fanc~tas tare sas, fera
perdoar a nenhum trabalho corporaI,pigando, cfessando,& do-
ctrinando a todo genero degente,at que vencidas as foras cao
grauemente enermo, &afl mcsmoocompanheiro,com que
Jhe aggrauou mais o mal. Obrigado entao da Obediencia se reco-
IheoaGoa . Etanto que teuealgumalento,recuperandoo perdi-
do,pasou ilha deSalletej i em Baaim achando aquelle famob
templo da idolatria,dedicado pelos gentios sua abominauel Trin
dade (ajudadodoP.Mdchior Gonaluez) o arrazou, erigindo de
nouo outro sobre elle,confagrado ao nosbineffauel Mysterio.quc
em brve se vio ali reconhecido,& adorado de quatro mil gentios,
que seconuertraporseu meioa nossa sagrada Religuo.EmTar
trabalhou incanauelmente por atalhar o cattiueiro dascrianas,c{
os paes gentios vendioaos mouros.quando d'ellas tiDhoagouro.
Omeio mais accmodado,que achou para ganhar estas aimas, foi
comprallas elle meroo aeus paes^tirandoas das garras do leo in-
fernal,acquirindo co baptismo a liberdade de silhos de Deos. D' a-
qui passoua thiopia por Embaxador,padecdo na jornada gran
des trabalhoSjVdoe em muitos perigos no mar,& na terra,como
i.ad.cot o postolodas gentes S.Paulo.Finalmentedepois de conuerter, &
u. t. 16. trazerpouosinteiros lgreja Catholicajderrubar pagodes, & leu5-

tar templos fagrados,c que mereceo ja nesta vida o nome de S-


cto,paud'elh serapiterna,com grande dor,& fentimeto de to-
fldesl ^as luc^as Christandades* /I No Benedictino conuento de
Smdi, Scmide,territorio de Coimbra,o obito de Sr loanna de S, morija
de exemplar, & approuada vida, como quem a tinha gastado em
obras reIigiofas,&fpirituaes xercicios. Esta adoecendo de tosse,
cm forma que nopodiafallar,oem rezar no choro, de q era aaz
magoada , certo dia , no maior feruor da 01 ab (em 4 se exer-
citaua)vio ba claridade,& que deila Ihedierao^^W demaneira,
tptepoffs retjtr m charoficZdotesempre o final Ja injrmiddde.V&VOi obera
no,qellaattribuoaoglorioso S.Bras,a que inuocauapor esta cau
sa interccssor.Na noite q spirou, disse a hua prima ua,qlhe r sistia*

_ fma
Quarto dt Maro*y~ 3?

THco ha que datptse at S. Inesjoga ha de >ir Sandre,auxiliairesJnouares


para esta hora. Pedindolhe a prima, que lhe fizese inal quando viP
e,ella Iho promctteo. Succedeo neste comenos ir em busea de hua
candea bentadeN. Senhorado Mon- serrate, para ganhar asindul-
gencias , que alcano os que a vida acabo com ella accesa nas
roos. Voltando lhe disse a enferma, que tardra, porque naquella
horaauiadefpcdidooncto Apostolo, & adcixramui consola-
da. Dada meia noite pregou os olhos no tecto da cclla , & ch^-a de
extraordinaria alegria,disse ; O abna purissima, entrai neje ceo^ueseabre
pararuos recebtr . Constou depois, que naquella hora fallecra ha
criana de peito no lugar , de que parece teue reuelaao. Pela ma-
drugada^ntesdespirar^iandouafastardoleitoasaslstentes, pe-
dindolhes,que entoassem deuotamente aquellas palauras: ^doramus
tehfiep'tenedicxmustih.&c. E inclinando a cabea paraquella
parte rematou izcdo:2eJeis "vsjenhar, que nenhuafaudade leuo deja
uida^mats que naoauerja de chorar >v^a sagrada patxaoffi mtrte. E com
isto e despedio uadicosaaImadocorpo,detituindoa parte mor cal,
para gozar da immortalidade. g. Em Viana de Alentejo noe- sr aw
uento de Ielus da Ordem de S.Heronymo , o postremo dia de Sr ^*a
Ambrosia do Monte Cal uario ; tam excta na guarda da sua regra, ujrio H6.
que nunquaquebrantou preceito dlia; tam humilde, que l empre- nnjm.
gou sempre nas mais vijs,& abatidas aces da communklade j tam
continua na orao ? que gastaua dias , & noites nteiras nella em o
choro, &algum dia achaua janellequem se lhe anticipasse, con-
fundiae muito diante de Deos , propondo fer mais vigilante n fc-
guintej tam caritatiua, que com grande risco da vida fe applicaua a
curar as enfermas,vigiar com ellasna maior fora do mal, & confa-
grarfe totalmente na peste a este ministerio com grde louuor; tam
penitente,quc tomaua todas as noites ha aspera disciplina;tam ab-
stinente,que jejuaua a maior parte do annojtam prompta no oficio
diuino, que nunqua faltou nelle , & mpre co aconfiderao na
Paixao de Christo,tam admirauel no silencio,que no consta o que-
brasse alga hora,&a voz cra tam summissa,que nem a si propria se
ouuia; tam deuotados sanctos Reis Magos, que a noite prcdente
a u dia os a eperar muito cedo no Prefepio: & adormecendo ha
vez,passadas as horas costumadas , os sanctos Reis, queestimauo
muito sua vigia , com estrondo de quem caminha em Dromedarios,
a viero efpertarjacordoutoda espauorida, foiseao Prefepio pedir-
Ihes perdo,publicando a vozes,que vira os sanctos Reis, cuidsndo,
que todas auio logrado o mefmo fauor.Finalmente era tam mimo-
D fa
*

3$ Agkhgo Lufitmo.

sa do Scnhor esta soa serua,que ha noicc >tendo necedade de ir a


certa ofcina,entradadotemor,vendo as alampads dodormitorio
apagadas,lhe raandouhaluz, para que companhasse , & trnafe
^oh elia cella.Querendo pois leuala para si, a *visirou corn hum
catarro,aoparecer leue.mascertificada logo peloAnjodeiua guarda
do dia de feu trausito,esteue onze doente,nel!es por vezes lhe appa-
receoS.FraticisOjO quai lhe dife,que notemea mort<?,que elle
companharia, pois a imitou tam exactamte na Euangelica pobre*
za. E quando quis spirar asistiro com ella as Onze mil Virgens, as
quaes fez fempregrandes deuoes,paraas ter propicias nesta hcra,
& com tam vistoa, & fancta corapanhia partio alegre para a patria
Madre c* ce lestial,dcixando de si fama de grande erua de Deos. h. Em
xbarmado Villa- viofa cro comiento da Speraoa, a fancta morteda venerauel
7r1nafc, Madre Catharina do Saluador,filhada gente mais principal d'aqud*
le pouo , a quem os preagios de sua sutura sanctidade ,e adiantro
aosannosdarazo, porque de piquena a illustrouo SpirituSancto,
acc dendo em seu corao hum ardente amoda virtude, i em par-
ticular da oraao,percatndosc at de sua me para que a no eor-
uasse,gastando o tempo,que lhe restaua cPaImofada,na]io dos fpi-
rituaes liuros,na quai oceupaua com grande atteno cxterior,
demonstraciua do que d'elles no interior se lhe imprimiaj pernoct-
do muitashoras ntste fancto exercicio em apartada cafa,obcura,&
secreta,admirandoafeus paes,queem tam te'nra idadeouueetan-
to retiro,& nao tiuce lugar o paur. Era tam mortificada,& pni
tente, que reduzia a carne ao piritu com variedade de cilieios por
ua industria agenciados, huns de sedas,outros de folha; & no maior
lencio da noite, quando o fomno tinha mais occupado aos dome-
sticos.fe aoutaua tam impiamentecom disciplinas ehumbadas,que
tal vez acordados ao estrondo dos go!pes,lhas tirauo das mos. E
comose fora bgeito capaz demaiores rigores.ensinadado amordi-
uino,que hc mui engenhoo, dessez hum ceiro de esparto , que na
caa auia,& das faxas fe cingia toda,ttando cordas pelos innocentes
^ braos,de modo que se nao podia dobrar.Trazendo outrosi pendu -
rada do pescoo ha alcofinha, que o vestido lhe encobria, chea de
efcacillos de telhas , & agudas pedras,das quaes semeaua a cama se
cret amente para achat mais defabrida , & mortificar o delicado
corpo;& pela manhaa as tornaua a recolher consigo,metendo parte
dlias nas apatas para magoar os ps , at que lhe viero a da r ria
traa, c que desistio dlia. No corner era tam moderada,que a le m
de muitosjejuns,feabstinhados manjarescom tal dissimula o,que
muitas

\
Qmrto de Maro. fi

muitasvezes onoalcanaua fuame. Equando Ihe perguntaua,


porque nao comia? Repondia: Entendsenhora,(jue mos nao quir o efla-
mago. Exercitada com estas cstranhas mortificaoes>& abliinencias,
ao decimo quinto anno de sua idade, trazendolhe feu pai noua, que
a tinha metcido freira, foi tal o jubilo de alegria,que fencio sua aima
(corao ella depois afrmaua) que nunqua mais experimetou outro
iemelhante.Saindo de ca a i i.de Feuereiro a tomar o habito , dif*
se aquelle verso do Pfalmista: Tropter hoc Utatumefl cor meum.l entran-
do na claufura: H*c requiesmetinstculumfACult. De cujos antcden
tes bem fe infre a conjquencia, do grande gostb , & alegria c que
deixaua o mundo,& abraaua a rcligioSerafica , naquai viueo 8.
annossmente, mas fempredoente, porque a n. do propro mez
Ihe fobreueio graue enfermidade,de que nunqua cobrou aude , pe-*
iorando no dicurso cada vez mais, imitandona pacienciacom qut
fofria aviolencia das dores ao ancto lob j de modo que o desterro
de sua vida sepde chamarprolongado martyrio,dandoa hunsmui-
to que enuejar com feu raro sofrimento& a outros que lastimar co
suasintoleraueis penas. As quaes nao cro poderosas ( resignada no
diuino beneplacito)para a diuertirem da orao.pois todas as vezes
querecolhiaos feotidos sicaua transportada,& alhea de si,receben-
do entao da liberaiidade diuina affluentes consolaes , que redun-
dauao no fembrantejpor mais que ella as encubrisse, aproueitandosc
de quaesquer spirituaes motiuos para leuantaro penfamento a Deos.
Por algum tempo a combateo o inimigo co a cruel guerrade serem
boas suas obras , mas como ella era mui humil de,& reconhecia sua
fraquezateue isto a grauissima tentaao j & alsi recorria ao a?o for*
temente.pedindolhevalorparaa vencer, com hua tam discreta, co*
roo afFectuofa Orao,que para este eseito compos, na quai reluze o
abrazado de feu amor, vando d'ella como antidoto contra a peo-
nha dos vos pensamentos, que tanto molesta o as pestoas dadas ao
spiricu. Rezaua entre dia,& noitc varias dcuoes , alem do Rofario
aN.Senhora, &Tero daMinerua,os quinze Patres - nostres dos
aoutes,que foto reuelados a S.Bernardo $ os ttnta das Onze mtl
Virgensj o Officio da agonia,nomcandofe nelle , de forte que veio a
fabelo de memoria, como se vio na vltima hora. Rezaua tambem
as tresCoroasdcN.Senhora dejuelhoscom liao,& meditao s
quintas,estas,&fabbados;& no dia de suas fests mil Auc-marias:&
do clbre da Encarnao at o de Natal vinte Sc quatro(a que ella
chamaua as suas palhinhas) ^ com mais mil , que rezaua vefper,
kuaua meia noite offerecer ao lancto Prefepio. Dobraua o Officio
D i diuino
4 Agtologio Ltjtatto.

diuino,no Aduento juntaua o de N.Senhora , & os Pfalmos Pen-


tenciaes.Muitas outras oraes , & deuoes recitaua, que feu ad
mirauel lecreto nos encubrio. A cabo' de cinco annos de professa,
reoouou oestado denouia,fomettendo todassasacesobedi-
cia da Mestra.Dizia a culpa,fazia os ofncios da humildade, mortifi-
cauase,& toroaua as perjitencias,c]ije ella Ihe daua , isto corn tanto
gosto,como se de nouo entrra na religio. Sobre tudo era pobrii -
xna,& de consciencia mui pura,pois apenaslhe achauao osconfesso-
es defeitos para materia de absoluio. Recreseendolhe os maies,
preparada coro ha confiiTa grai , depois derecebido oViatico.
diuino da Eucharistia,co m admirauel difposiao, & resignaao nas
mos do Senhor, posta cm altilraa contemplao , abraada coni
ha imagem de Christocrucificado,aboccano lado.d'ondemanou
acaudalofa fonte dos Sacramentos, ouuindoselhe entre dents : In
pace in idtpsum dormiam&' reqwescam: contrao o doce,& aue lomno
da morte,ficando feu rostro bello,& fermofo,o corpo brando,& tra-
ctaueljcomodepeloaviua, que no se fartaua toda aquellacom-
munidade deolhar para ella. E pelo afpecto,& compostura fazia eul
isabeide dente conjectura da gloria que lograua sua puriffima aima. t. Em
^US i- Lisboa no Oratorio da Rainha S. Ifabel de Vngria , a memoria de
apemt. ^ primcira fundadora, a muito venerauel matrona Ifabel de Itus,

a qualfendo cafadacom hum mareantedacarreira dalndia(para


onde elle nauegaua) fez com perior moo, voto de conti-
nencia condicional,& no memo tempo o marido (quasi fosobrada
de ha improui tempestade a nao em que a ) se obrigou ao mes
moj mas regulando em tudo a ferua de Deos a sua pela diuina von-
tadejhe dictou o pmento,que aquelle facrifcio Ihe seria agrada-
uel,fe de nouo no feu quintal algaaruore Ihe naset ej & no mefmo
ponto (cal marauilhoo ) brotou nelle ha fermofa palmeira , que
atnobs tempos permaneceo alli , de que ficoumui conolada, i
em feus propositos consirmada. Chegado o marido a casa, & com-
municados tam castos penfamentos com admirao de ambos, ren-
dcro a Deos asgraas de acharem tam facil o receo,que cadahum
temia,na conformidadede feus deejos.Elle se vestio no humilde ha-
bito de Conuerfo na religio do Patriarcha S.Bento. Ella profesou
a Terceira regra da Penitencia do seraphico Padre S. Francisco. E
, fazendodefua ca recolhimento com outras exemplaresmulhe-
res , que logo se Ihe aggregrao : as quaes faao em communidade
duas vezcs cada semana a confeTar,& commungar no proximo mo-
steiro de N.Senhora de Ieus , o que todas fazio com admirauel de-
uoo,
Quarto de Maro. 41

uoo,& modestia , reluzindo no exterior da deuota sundadora a


alegria,&paz interior, de que ua aima andaua seirprc banhada.
Nestes dias (de licena do Arcebipo D.Miguel de Caltro ) benzia
todo genero deenrermiddes, queao contactode as mos obe-
deciojinteruindo o salutifero final da ancta Cruz , que co a sali-
ua de sua bocca por tres vezes applicaua aos eosermos , inuocando
jtmcamente o dulcissimo,& omnipotente nome de Ieus, a que todas.
as crcaturas se sogeito,&obedec.E assira muitopara ver qudo e
recolhia,oc5curo de enfermos,q a guia,& outro nomenor,q cm
fileiras a eperaua, cguindo todos (por fauor diuino) perscitilma
saudedeasensermidades. Affirmafe mais dclla, quereuelou a al-
gispessoas o destroo do exercito christo nos cpos de Asrica:
&que por ministeriode /\tijos,opao,q em farifha Ihc tcra , acha-
ua algas: vezes sazonadimente amaado : multiplicandoselhe ou
tras muicas as esmolas,que com os pobres de Christo ddpendia,pe-
loq pessoas grauimas em ngue.a: riquezas,qutidades mui gra
des Ihe entregauo,pelas celcstiaes vzuras,q de tal ganho efperauao.
E nisto repldeceo muito a pers io de ua estranh pobreza,em no
csctirnqua,q feu humilde,& limitado aposto e reedificase,est-
dese,ou ampliasse,viudoc5generosocorao at morte no mesmo
aperto,aquat a tomou rica de virtudes,& corauladade merecim-
tos idad de 70 .anos. Foi leuada pukura em hbros dos religio
sos mais authorzados do cuto de Iesus-,qcoa mesmadirTera lhe
dero na sua fachritia particular jazigo. 1 Nem foi b'astante a grande
quatidade de agua , q esse dia sobreueo,paraq feucorpo no soe aco
panhado de copioo ccurso de gte^ tb afllsbio a u officio,5c de
pois c pia, 8c deuota cpetcia Ihe leuo cm retalhos grade parte
dos habitps^los quaes o Omnipotte(emus sctos marauiUioso)
obroudepois maiuilhagrdes. /. Em Sanctarcm,na Igtcja de S.
Bauholomeode AlsngCja inueoodeDus bditos corpos, cujos nous
names(m duuida) ando nos ctemos ctalogos , porq desfazdosc* **f*
(ctn cemor deruina)a parede dirita da ditta Igrja,an. 1 6 36". que- 0

brada a capa dha nobre-fepuJtura, ^ estaua juto porta trautslj,


o da improuifo tam notaael cheiro deta.que obrigou ans eirciiq-,
stantes^verem cseus olhos o'riiesourlclestial,^ encerraua,quudo
deraoc dus corpos inteirs , h& dehtnrt em tarage de caualleir<3-,
outro de muiher vestidoaDtfortuguezarCigo. Tudo tam presuma-
do,&preseruado da crrupajComo se naquella hora sro atobos
juntaoWDtealtisepitados. 'Publicado tam erranho successo, ccai-
coreeo igo o-pouo a ver esta marauiila j 8c f azendo experiencia,
. jyojt D 3 para
4i Agologio LttfitMO.
para se l'hes tirar algum dedo,estauo tam solidos , que no parecio
de corpos mortos,& os attauios tam fas,& fortes , que difficultosa-
mentc se rasgauo.E o que mais he,quc estando aTi (is diaschoucn
do sobre elles,nada lhes fez nojo, antes a agoa se eosanguentou, cou
la que no pdescr naturalmente,at que o Ordinario temendo de-
compoo,mandou fechar a dicta sepultura. Querem dizer , que
etesdouscorposdos ditosos paes daquelles santos Mininos,que
an.i z?7.nodia,& horada admirauel Accnode Christo,ubiro
i Roque com elle triumphantes ao ceo empyreo. i. Em Coimbra no
menues co^eg' Carmelitano , dormio em o Senhor o irmo F. Roque do
meiita. Sacra mentOjespelho de obediencia, que veio Ordem com 5 3. an-
nos de idade,& nella seruio o restante de Porteiro , ndo mui vigi
lance no cuidado dos pobres,tanto que no trattaua mais, que de os
banquetear,fazendolhes com grande aseo panellas cheirosas ; mui
obruaote na obediencia dos Prelados,costumando a dizer: Que a
<vozdelles he trombei a do luizo ; mui composto cm todas suas aces,
porque sempre andaua cos olhos, ou fixos na terra , ou pregados no
ceo.publicando com muita graa: Se fsi hedo comique fcrdo direi-
to. Ajuntaua a istomuita penitencia, muito jcjum, & muito desprczo
proprio, descobrindo faltas suas, dizendo : QHewerecu esttr no mfcrno
pr eias.tk deejando,que todos o mortisicafem com pal au ras inj u-
riosas.Com estas virtudes acquirio tanto nome entre o pouo , estu-
dances,& lentes d'aquella Vniuersidade,que foi acclamado em hum
disfarce po r ncto , porque chegadosaoditto collegio bradro:
F.Roque, F.Z^Hejnd auemos de rezar de <~ob$. De que elle (como tam
humilde) fcou muienfadado. Final mente abraado com hum n
cto Crucifixo,com grande consolao dos prsentes, & sua , Ihe en-
tregou o spiritu. Diuulgada a noua , acudio logo todo o genero de
pessoaaveneralojbeijandolhe o habitOjpcs,3c mos, de modo que
no dero lugar a sepultalo por muitas horas , todo$ com desejos de
F.Luis do ercm herdeiros de suas pobr.es alfaias. . Na Ethipia o famo-
fTni ' & triumpho do P.F.Luis do Spiritu Sancto da Ordem los Prgado-
no da res,natural de Moambique na IndiaOricntal,& flho daquclla Co
Mart^Do gregac^0 , operario incaoauel do Euanglho , acquirindo com sua
minicos.) prgao para o gremio da Igreja Catholica muitas aimas, entre as
quaes ade Mauura Emperadr daquelle vasto imperio de Monopo-
tapa,a quem com as proprias mos regenerou em Christo^ ini-
pondolhe o nome de D.Felippe ; a este metero os nossos de poste,
despojando por tyrannoa Caparacim, feu sobrinho.Diuulgadatam
heroica aco este rebelde idoltra , com pretexto de ihe tomar a
- C coroa,
Quarto de Mftro. 4j

coroa)lhemoeoinjustagtierr.. Mascomo F. Luis seguisTeaoutra


parte(como mais segura) tomado s maos,veio a vingade dlie ,por
cjue coohecido de huns cafres,o leuro preo a ua preena. E dei*
xaodo o ncto religioso ficar em p, mostraodo na postura,a con-
stancia de sua aima, lhe dissero,^*? bacbeado por terra, adorasse a [eu %eit
como a Deos&os quaes elle repondeo corn intrepido valor: Naoadoro
mais que a lefu Cbrifiot Ret dos Rets , a quem reconbeopor ruerdadetro Veo$>
Leuado ento dediabolico furor o mefmo tyranno , lhe pregou ro
peitos ha zagaia,& o mandou assettear. A ttado a hua aruore,ruio
dealuoaha nuuem de ettas,que chouio bieelle, coasde mais
crueldades, que em seu sancto corpo executto aquelles barbaros,
rendeodo graas ao ceo o breue tempo, que lhe dufou a vida,at i\
desatcadoeu generosospiricudas corporcas priscs , foi poluir na
gloria o premio de feus anctos trabalhos. Fezlhe dicosa companhia
F loo da Trindade Portuguez , silho tambem da mema Congre-
gao da India,quepor mandado do proprio rebclde/oi precipitado
de hum alto slionte^omquenlguio abrilhante aurola de feu
martyrio. 0. Em S.Ioleph deRiba-mar, termo de Lisboa, he
mcmorauel o P.F.Ioo das Chagas, roeritissimo Prouincial,que foi j
da ncta Prouinciad'Arrabida , o quai vindode sua patria Flandes gas Ana
ja Sacerdote,& frade Obruaote, logo conformou tanto cos fan- htd**

tos costumes, & aperezas da Ordem , queexcedia aos mais pon-


tuacs fthos feus. Sendono confilonario perpetuo aistente , onde
fez notaueis ruios a N.Senhor. No choro ornais continuo , pois
nunquafaltou a hora alga,& ainda de nouenta annos de idade cora
gota nos ps se sazia leuar a elle encostado a hum irmao,& alli est-
dido no cho rezaua com tta pauza,5f deuoo/eguindo aos mais,
como e no padecra dores. No corporal stento tam brio, que
de mais de nao vfar de vinhoja mais fazia collaao, 8c da reo do
jantar/endoa peor da communidade, deixauasempre a maior par
te Na caridade, afi para nccetados,como doe rites, excediasc, re-
partindo com elles tudo o que grangeaua entre os poderos, 5: ri-
cos de sua naao.Sobre tudo nozelo da religio se mostrou firmissi-
ma columna,coroo sevio nasoccasies , em que as Prouincias Ca-
puchas de Castella,& Portugaise querio izentar do Grai de toda
a Familia,a que elle acodio com tanto valor, 8c ncta liberdade, (
chegouadizer aFeiippe III. que setal fauorecia , peccattammalmente.
E auendo o Papa Gregorio XV". paTados tres motus proprios sobre
esta materia, vendo os doctos f undamentos,que mostrou em parti-
cular trattado, que compos , mandou que seno fallasse mais nella.
D 4 As
44 Agiologo LtiJttpinaJ-

A mesmo administrou oProuincialado com notauel fatissaao,n-


doelle o primeiro,que nas vizitas tomaua disciplina dire da com-
munidadc,para que entcndeem os fujetos d'clla, que nos actos de
niortificaao era o primeiro : & todas as sestas feiras mandaua
aoutar nacellacom varas , comoe vfa em Capitulocosnouios,
acre/centando a isto cilicios, dormir emtaboas, com outras Conti
nuas, & rigurofas mortificaes)& penalidadcs, portandose no cxte-
rior hum viuoretrato do Serafico Francisco. co a mesma fa
tisfao visitou asProuinciasda Piedade, & Antoniama nestereino.
Finalmente , ndo ja mui velho , lhe faltiao os scntidos do ver, 3c
ouuir, Sc o conhecimcnto dos amigos , que o trattauao familiarmen*
te,mas nunqua lhe faltou a lembrana de feu amauilifmo Ie!,& de
sua sanctisfima Me,dequcm era deuotilmo. Sendo pois venerado
de todos como ancto,terminou a vida na enfermariade Lisboa,de
onde foi lcuado fcpultar ermidadacercadeS.ofeph, com vni-
uerfal applau,& concur deste pouo,no se traitando noutra coa-
fa em todos aquelles dias,mais ^ de sua muita anctidade,& religio.

Comment (trio no IV. de Mars o.

Gl^aue duiricf se nos offrece agora tania junte a BragA esta Bngan* , a quai an-
lobrequaifoi aantigalulio-biiga tigamentese diz.ia Inlio-riga , onde a 27,. de
tam celcbrada d Dcxif.Oj &Iulja- Maro padecero os imites Marty res Domicio,
no. Etntomaior, quant oaue- PelagU,&c. He cta cidjde das mas ariti-
mos com hum grande a migoTossc ( posto gas pouoaes de nsso Portugal, funda-
Que tnortO ) a faner D. Fernando d'Aliiia.i rr Hp fti-io-n IV. R ri Af Hr nhi iC^e

j^ugi uiinu , fcjuc cuampou cm t>isooa> anno tc ao n


Itfj I . qur que a antiga IuHbriga fofl a ga.que o hmpet -g-" Ku mu-
dtta cidadej& outros fsem alga probabi- me de'I/w>cm mern^ria, & agradreimen
lidade 1 a leurofppr caprihos particula- t de seti tio IulioCesar. E a parece, que
xfesji a iucrsas partes, Saua pace tani viri> de ('u'Furdadjr, ;&-ieedificador o tomoo.
Hits fundados em graucs & vrgentesargu- . jnrcujo .^errirudo se acho ( de mais de
inentos , affirmamos fera de Bragana na . modas antigas,, que eu \i) algas pedas
Prouincia deTralos montede que foi pri- ftomanas,qe to pciuco'insinuo esta ver-
tneiroPrekdp S. Aroh'adio > dicipul de dadei-.- lC-i.-: ' 1 %.l .; ;
Sant iago, na qnal padeccr:depois va- ... Em bMm lugA^KamadoastidloSj e
riosManyrescmdiuerfas percues ,co- achan. 1 jpt . o lepdcHid do" Poconful
moever nodifcurfodetaobrai '* : [J : CaioSempronoT^tditano , que 'illusti'ii
Primeiranaeh|e. para o affirmarmos aj sta idade coin ubpfecn , poique fain-
inda queno tiueramosmaisprouas,bastaua do ferido de certaguerra ( autorTito Lin.
a autridade de Iuliano.que no feu Chron, decad. 4. 1. ;.)fc rcolBeo i ella.cmo a lu-
n.140. odiz expeflmente : In lusiunis gar de rcfijigioxi-pdra dm a(si: . .
propeBracharam, Brirantu.qua quondam lu- cp\|n s avi rrVniT
Hobrigadtlaest, yigcJimateraMartij Sanli " 3 C * / * 7^' \ . U */ *
Quarto de Maro. 4y
Ao pdella achon Certo laurador hapia todosmodernos , &o* mais d'elles Ca-
de pedra,chea dVarias moedas de ouro,de steIhanos,& por io suspitos, alcm do que
Sue falla o Cippo com o nome do Empera- em tempo de S.Bento ( que floreceo pelos
or Antonino. annos y 40)000 se chamaua luio br:ga,mzs,
Na Igreja deNogueira,meialegoa de Lucronium : pois viuendo ellechegto a
Chaues,eft outro, que ja traz Ioo de Bar- Monte Castino dous irmos Felippe , c
ros nas Antiguidades de entre Douro,&Mi Felisberto, os quaes lhe fizerio d oalo de
nno; ha Igreja em Hepanha, & diz a el'crittura
-&MILIANO FLACO. (refcndapor Yepezeora.7. seU91.de Pe-
T 47 r i\Tc VT &i^\Tc cir"ior ^ro Dicono) luxta cmtatem Lncramum, lo-
L./t.UVJ> MUNI- coquiGramumappellatur. O mefmo lhe d
FER. LEG. TT. A VG. CV- Luitpr. infrag.Annop49, Rex tjmdem Sur-
R A V IX INSTRVENDVM racettUSProPeLu(rof,lum'^. &outrosmui

VIVO VOLENTE, ET PRE De mais , que esta cidade se glorea inda


SENTE SACRATISSIMO h.'sC deserseuprimeiroPriador, o glo-
cVr\ RiTRI S GregorioiBipo de Olha , de quem
3 O 1 A 1 Kl. recebco a Fuz do grado Euangelho , 8c
DE HOCIVLIOBRIGA. no de S. Archadio , como rfre Catiiho,
Qiierem dizer: &Marieta>aquelleria i.p.da Chr.Domin.
r cl zn* aii T ci. estenoFlos Sanct.l c.68. osquaes
Lucto Eho Baco ^tfers>& Legado aizcm era Lggronhg ^ hun
da Emperador Tito ^uujlo , fe^ejle pouo. E Iuliano n. y yo. Hocanno ( Icilicet
monument* a feusacrattsstmop Emi \J9 -} %uo fe Mal S-GW> E;
/ . ' . / I ptjcopus Oftensis non procul lueronto,&c. Ec
iano FlaCO , rvttendo> l eflando A ijo isto nos parece que temos fawfeito a no-
preentetdeuehel>oatejemmhAlu- ^.^^ \ cb Jsegtiiroestaopi.
f . ' * ' niao D.Rodngo daCunha na i. p. da hiit.
It0-brig4. de Braga f.477.&F.Luis dos Anjos no Iar-
Fauorece a isto Abraho Hortelio > que dim de Portugal n. 30.
no Theouro Geographico.verbo : Brigan- Fazem meno de S. Archadio o Marty-
tta,Avz: tunc Iulio-briga. E mostra que elt rologio Romano , & Menologio dos Grc-
na Lnsitania,trattando da palaura Deobrigat gos, Vuardo,Molano > & outras bac die
que lhe parece estar erradamente eseritta lendo,que Galesino o p>em a 7. no sei c
em PtolomeoJ& que he a mesma Iulio-bri- que fundamente ; mas nenhum pecifca o
ga , chamada agora Bragana, que muitos lugar de sua cathdral o anno de seu mar-
autores fazem na Lusitania junto a Braga> tyrio;& menos onde succedeo.E se alguem
por ser ento d'aquelle Arcebipado& ho- tal vez dissei que fora em Chersoneso , falr-
je de Miranda . E Pancirolo in notifia toulhe aduertir a Prouincia, quandoPtolo-
vtriusque imperi] c.90. in Craentaio fol. meo aponta i7.deste nome em Sicilia,Sar-
1 8o.dizque Iulio-brigahn Bragana, citan- dinia,Creta, Ploponse Egipto & outras
do a Ptolomeo. E o Mappa de Portugal partes para que de todo nos reconheamos
que o nosso Fr. Iofeph Teixeira estampou lempre deuedores a Dextro o quai ad an.
em Frana an.iyp2.dedicado ao senhor D. 37- rfre, que depois de Sant-Iago prgar
Antonio , dando s cidades os nomes anti- em Iulio-briga deixri nella por Bilpo a S,
gos a Bragana, da Iulio-briga. Archadio,hum dos aduenas.que se aulent-
Em tempo dos Godos > & dos Reis de ro de Hierufalem, pela persecuo, que se
Leio sempre teue Condes&Senhores prin leuantou depois de apedrejado S. Eteuo,
cipaes que a gouernro > como confia de & a composio do nome mostra ser Gre-
varias eseritturas>& no dos Reis de Portu- go, o quai padeceo martyrio no de do.cont
fal pelo coneguinte at que veio a ser ca- outras companheiros em Cherneo de
ea do famoo Ducado de feu nome > tam Hefpanha.lugar proximo a Valena. Se b
conhecido & celeberrimo no Vniuerfo. Chersoneso em Grego,gnifica o mclmo que
Nesta cidade pois (como tam antiga) pr- em Latim: Peninsula,como sentem os Geo-
gou oglorioo S. Archadio, & no em Lo- graphos& principalmcnte Strabo 1. 3. &
gronho ; porque se os autores, que por esta noje corrupto o vocabulo em Hcpanhol;
sealleglo, foroantigos, bemestaua mas tenijcola. As palauras de Dextro ao ad an.
37*
Agoogo Lufitmo. .
37. Et altos S.Ucohs creauit lpifcpo$, &t. Trazemos no dia detooje S. Adrio,&
Arcbadius Iuliobrigenfis omnes ht ex profugu feus companheiros, pot-fer o de n marty-
/mit, &c. & ad an. 60. lodem tempore cum rio > conforme os Marty rologios Romano,
fonutniffent in Cher/onenfi vrbe prose Valetiam BedaiAdo>Molano > Maurolico, & Galesi-
in Hispan.Cowcilij causa sanct Pontifices, difci- no. Sebem osFlos Sanctor.dc Roario,Ba-
pulujuoqtte S.Iacobi ApoftolhBastlius Chartagi- siIo,ViIhegas>Veiga,&Ribadcneira o traz
nis Spartar'u,iijcipun eius primus, &c. Ar- a 8.deSettembro, em que a Igreja reza d'
chadtus Iuliobrigenfisfub codent indue bonisfpt elle omente.Vejase Mombricio tom. r . de
iati,necati fitnt. O mesmo nomc,& Bispado Sanctis.Vincentio Beluacen in peculo hi-
Ihe dhanriquiffimoMartyrologioLug- stof Petrus Natalib.inCatalog.Scs.l.S.c
dunense>cujo exemplar se achou na Biblio- o que deixamos ecritto no 1. tom. a
teca Floriacse.eseritto ha mais de <Soo.an. I4de lan. lit.; & quando detodo no fi-
estpado na mefma cidade por IooBosio f. quem tissertos os ecrupulosos > esprera
3o4.Vejlose(dcpoi$ da caterua dos autores> atc: S .de ditto mez , para onde lhe relerua-
q trarto a vinda de St-Iago a Hcfpanha )os mos o mais*
que de nouo cito os Commencadores de
Dextro nos lugares allegados. *" De S. EthereoB.& M. reza neste dia
duplexa Casa professa da Companhia , por
b. O martyrio de S . Adriao , & mais gozar de sua sancta Obea , egundo nos
cornpanheiros foi cerca do an.Jo<.He pe- deixou escritto na Fuiidao da melma o P.
ial prerrogatiua deste inuidiflimo cauallei Manoel da Veiga trat. 2. c. y . parque nclle
ro de Christojsr numerado entre os f.sn- traz outro do mesmo nome o Martyrolog.
ctos auogados da peste > como bem notou Romano.E se elle he o nroprio(o que no
AgostinhoVuicmano de Sanctis tutelaribut afrrmmos) foi dicipulo de Sant- Iago, &
eontrapestemc.18. &Sausaio no Marty- constituido por elle Bispo de Barcclona.pa-
tologio Gallico. Bem o experimentou em deceo juntamente com o sobreditto S. Ar-
diuersas, que afdigirlo este reino o con- chadio anno de 60. como se pdever nos
uento de Chcllas > cofre'de suas milagrosas Marty rologios,& autores citados.1.4.
leliquias que mpre peruerou illeo de Tambem no melmo Sanctaar'to desta
tam perniciolb conugio , pois oo ha lem- Casa ha Reliquia notauel de outro Sancto
branca,que em tempo algum, desemparas- martyr do proprio nomeies|>oci dcS.VVsu-
muashabitadoras a claufura> comoja la,de que m pde ser a ditta Cabe^a.
notou F.Luis de Soufa na i.p.da Chr.de S.
Domingo l.i .c.. & Luis Marinho d'A- i* Neste dia fazemos memoria de S,
zeuedo nahist.de Lisboa 1 p. 1.4.50.15. Palchasio C-R.deS.Cruz, no porque eja
Desjar sberolectorjqual era o suppli o de seu transito, que este no consta > mai
ce [Crurifragio ] que padeceo elle > & eus por nelletrazero antigoliuro dos Obito*
companheiros, pois alguns autores errada- odeuame D. Durancia com estas for-
mente tiuerio para si > ser o de que vfauo maes palauras : Quarto nonas M.;r:ij obqt D.
s Hebreos cos malfeitores depois decru- Dutantia, mater S Paschast/yCanonici S. Cru*
ificados.qacbrandolhe as pernas para aca cis. Quercmdizcr: A^.tde XUro rtwrreo D.
barem mais depre, como se vio no s dous Durancia , me deS.Pafchafio , Conego de S.
Ladres > que crucificro com Christo N Cmz.. E por esta mesma razo e lembra ja
Senhoopor ser exprefo mandato no Deu- dlie seruo de Deos o P. Aluaro Lobo
teronomioc. 21. que ninguem ficafle no no Trattado das Religies,& os Chronistas
patibulo de hum dia para outro : sendo da Ordem neste reino.
este mui diuer > como confia das Actas
de yarios fanftos Martyres. Porque apare- e. Nasceoo P.Gonalo Rodriguczda
lhada hua bigorna, exportas as canellas das Companhia de Iesu para bem de muitas ai
pernas dos condenados sobre ella>oferz mas em Calheirosjaldea de Ponte de Litna>
carrfice applicandolhe ha) barra defer- na Prouincia Interamnic. Ignoramos o an
ro, desearregaua fortes pancadas com hum no em que pafou India,no o de sua cm-
malho do mesmo , & asi lhasqucbrauo baxada ao Emperador de Ethiopia j que foi
sem piedade>como explico os aurores>quc o de 1 y jf. & julgainos, que pouco depois
escreuro de agone Martyrum , Lipsio de uccedeo ua morte. Ecrcue d'elle(alem do
Cruce I.2.0 14. Gretsero do melmo asp- Martyrol. Societ.h.d,)BalthazarTellez na
?l.i.c,32, &Suiio l.j.scpt.8. i.p.dasuaChr.l.j.c aS. &na 2.1. S.c 36.
/. Tene
Quarto df Marp. 47
- A_ s^r Ioanna de s P?yatri? a njendido-comprandai Jmev mtu)m~
ramola cidade de Coi mb rai proseflou a l^n , ,j ir \ rr
cta regra no conuento de Semidejonde fal- j efferecenda d Ufiffa gp r/-
leceo na Dominga de Qftinquagesima an, da juftied de Xefo eterno fAdir.
1576. dpts de ter exortado a suas corn- /.
panheiras obruancia da Religio . Asi ** (^edorM eerna)
o achamos escritto nas memorias m. i que ^<- ddteu de perder tted demandt
leixou o P.Chronistamr F.Antonio Br3- j ' .y -a ir
dcalsinadasportodas a, religioses , que *' dtmmwndo msto ^MT,
alli viuiooan.izi.& oP. M.F.Leo de C dUeme dmtS ; nem dintratiddo,

p.y.tract.2. cap 4. $.3. escreue d ella com * ^ *'T


grandes encomios. parte pdrd rvos twarrfuefmio 0 acre -
, . , _ . d*rdfwu,qkmM,(r*eeuiz,porme
g, A grande serua deDeosSrAm* . J 'L . ,r
brosia do Nlonte Caluario teue feu nasci- W*# WpzejJeiS deuedor deUe.dtf-
mfto na cidade d'Eupra, raorteo atuuW* farandouos em minfa nxturez* ; ef-
Tudo o que d'ella ecreuemos>epiloBamos j j / j; / \ "/r >
dehacopioarelaqo,quesenoscmm- <endendo ( meu diurne Jefu ) offd dl-
nicou do conuento de Iesus de Viarw , por mnddde }p4raem vo's SO fer Cdfwitx
meio do P. Antonio Cardim daCpanhia, 'LA J. ^ rMm ttm, jrf.
bem conhecido nestaCorte. mnha cutP4 '** dtpenasdejjA
sanQifsimt humamdade me compra*-
h. No saiamos do Arcebispado dE- ^a / jgu \ eu ^
uora> VUIa-vioia nosdeua muito exem- o ' # j >
plar Carbarina do Saluador, fUba de Anto- dejmerecjdaf& para este hemficarmd-
nio DiasXouteiro mr da Serenisima Cala ,s rulcado . diuntdies d efia mferteor-
deBragana, & de D. Franciica de Aima- .. * 1J ' r \ 1 a
da- Sua vida anda m. . por hum religoso *> ***** ndemenoS ejferdda de o/d
incerti nomitiis da Companhia, approuada pdterndi<& dmorcfd conddo.que set.
pelo Doctorloree Cabrai ('comoReuedor 1 ~ , ,*y *
do S.Ostcio ) a quai e conserua com ou- fUrerMs de ms mm , tue d dpr
tras particulares informaes suas no ar- da culpd contra >w (Efpcfo dd-minha
chiuo da Prouinda.Fallpceo hua quinta fei ^ s uuU . & fmUm^rA\
ra sdezdamanhaa,4.deMarode xii. *"n"J lwwt i ywww
& de sua idade perto de 24 .annos. {meudoce ^dmor) cjue auendo para vos
Iulgamos por acertdo, para que se veja fag tm fa retr0>prometeS J<fr
leu grandeferuordeipiritu, rerenr aqui a ' , _ 1 ///<*>
Oraco, que ella compos(de que fallamos Kfr cejnasas merecs/fr aefpachar (Xet
no texto) parecendo de muitosannos no cejeal4l) 4S petiees t que por almasxe-
juizo.dicriao, oc madureza com que fal- \- , r r 1
la,& de muitos mais navirtude , cujas pa- penddas )>osJorem aprejentddas , .pro-
lauras , nacidas de hum corao mui vte mettendo (poderoffsmo SenhoAdenao
rano nella, dizem a(: r v j 7 n j* j
ficarferveSydtZfndo: PaijOCxece-

0 meu celestial, f> amorofd lesttt


fonte , d'onde toda a mifericerdta ma- Orfois{/tner de mmha.aim^jd
najem de m'mha aima , que t antosua fe mandais pedtr, gr fromuteis de
saluafio desejais , que por tte dar esta, dor a que 0 foersio mdodevofiaeter
quifestes, sendo Deos meu 0 ofendide, eiapaaura^pe^merees, nao t~ofw-
conuofco mcfmo pagar apena , aue eu M cabedal,fem em hapara
deniai querend^por me defempenbar, retorno.mas confirme aomagwfico Ket,
ferpor meurefgate) meupenher,fende * tKmpecopaeporquefe fojjatempa
ra?
48 AgiologioLufitm*

rar nada Vofja Omnipotentegrande- cossue em mi orner, he vosa agloria.


ay mas he tamgrande mtnha malda- Epots nenbum mereojne cotente cvnt
deffr tanto ojvos deuoy&>pouco o que quaiquer^ vos dgradas , ja que x
me deueis , que o nada diame de vosy tal maldade como mtnha , saisis
jcapara misendo muito ypoisfou inda hem,
menas que nada. E pois (meu bom lsas) son gttarda
O conhecimento defte nada Vos peco fiel dfia aima , daimegra* para me
{meu amantifsimo Senhor) pela humtl- guardar de todas as occajoes >tnda que
dade de vosa admirauel Encarnaco, leues , ffi em todas ellas me embre de
me dai a conhecer , comose algum hem minhasfaltas para abaixarmeffi bu
em mi ha vendoosy& todos os que te- milharme corn verdade t ffi / ngcUz*.
mos.ffisaemos, fao manados de Vos. Epois ( bem de mtnha aima) wsfa*
E Vendo como de Vos todo obemproce- beisti eu deuo desaler, quefou menois
detds9 a vs a gloriayquef vos (Son- que todos , efrpara mentsy ffi mais que
dadc eterna) mereceisy pois vejo , que todos pobref> miserauel: dimegraa
toda he vosa y &> nas mtnhasobras para verdadeiramente conhecer , que se
mais , que nas dos outros , pois tenho algua hora}a!gum bem em mi ottuer, he
tambem vtfla a inhabiltdade^pobre- de veras dadtua vojja^ que logo a as
xa de todas ellas. gravas j&* procure\que toda a creatura
X>aimepois(u4mor)&' bem de mi' volas de. E se alguem ~vir tm mi aigu
fiha aima) graa, pelapobreza devofso bemde ri/oJapoderoa maotme conhe-
fano'Nafamento ypara queconheci- a eu indigna elle , ffl de todo meu
da aminha , nao busqu esta aima, coraao dtga: Gloria cibi Do.ni ne,
wmdescancoynemproueitoysenaovofja mihi autem confusio. /st) obrai
"pontade (meu Senhor) em tudo. Mo- (meu Redemptor ) pdos merecimentos
ffrai (poderofo Senhor) voffo poder em de vofia fanila vida, morte , &* paixaot
humilhar coufa tam feberbay como este que 'viueis& reinaisparafempre dos
coraao esta , por me nao conhecer. smpres, ^yimen.
2)atme(Semfeiter defia almdjconheci
mento de toda mtnha Vida , & do que Rcpartida se extende em muitos bai-
_ r* ' > i I 1 roStOU siros diuerQs a noa Lisboa, o q do
meaueissofrtdo&deminhabatxeza, Mocambosenome. , inda quedihWcdo
fraqUezaffrpOUquidade, <Srmncl~ coraao dlia, por sua conhccida grandcza,
r,A,1n *umm o*,fy>Js> m ms t. hecom tudo hum dos melborcs da cidade.
nacao.
.J'Yqueeu nao entendo.nem ' me te-
, por. gozardas
_, alegres
, & apraziuer;
vidas
n.
tiho na conta , que eu mereO. Epis do mar,a que fica obrancciro com o vario
fa tam miserauel, peOUOS ( todo meu mc das continuas entradas ,& sai-
<r, '/ s v . das.quedomundo rodostias embarca<;ocs
bem)que todos OS que {zeryOU emmi OU- a enriqiecem;& nao menos pelas da terra,
UCTXOnheca, que fi VOS moS podeis dar. fom as hc^^ romaria.,quc pa ra aqucl-
. f r i r i las partes le offerecem em todo o dic.irlb
. &ttrar quando fordes JerUldo , que do anno : ennobrecendo ao melmo Htinos
fois liure parafazeristo&* que dos pou muito oberuante mostciros dasMadics
t.J.j* * FranciscanaSjBernardas^Ingleziniias, ao
redor
Quinto de M#r4u'
redor dlie edificados , i entre todos se v w.. Tarabem a mesma villa de Sancta-
oOratorio, ou Recolhimento de S.Ibel rem foi ditosa ;patria de F. Roque do Sa
de Vngria > sundado por sua intituidora cramento , que no yltimo quarte! da idade
Iabel de Iesus, natural de Viana de Cami- ve,ip bucar a Religio, onde passou o que 1
nha> em tempo da Rainha D.Catharina.'na lhe restaua,com exemplo de sanctidade>at \
rua, que por esta causa e chama : das Ma 3ue foi chamado do Senhor no Coliegio
dres freguea de Sanctos,p quai emo an. e Coi mbra,anno 1 624 cpmp ecreue op. '
161 2. (que foi o de u ditoso falleciraen- FXuis de Mertola np liu. ntitulado.*Frut- \
to ) ficou por eu testamento aos Padres tos daemola 1. p. c. 7. & nas Relaes
Terceiros dos Cardaes para que nellejia- m. f. que fez para as C h roni cas, cujos.ori-
birassem mpre mulheresdadittaOrdem, ginae s temo em nop podpr.
dcbaixo. da obediencia de feus Prelados; Foi. este oIIegio fdediado Concei-
guarda.fe elle no cartorio do mesinp con- , ao imniaculada da Virgem Senhora Jobr .
uento foi aberto > & ratisicado por Seba- de D.F.Balthazar Limpo, nHo Bipo do ,
ftio de Padilha aos 4. de, ?4aro do mes- , Porto an. 1^42,para clerigosdo u Bispa-
mo anno . Indagou tudo o rcfcrido no dpjquesossem cltudar quella Vniuersida-
texto ("corn particular zelo, & diligencial k dt ; .mas lembrado da obeigaao grande -
o R.P. F.Raymundo da Conuera ( not- . Sue tinha me > que o crou , alcanou
. ia instancia ) depondo muitos religiosos de eJReip.IpoIII. fosseparaos usCar-: '
sua Prouincia>moradores (entaojneste co- meJifa^Vnindlhe a Igreja.cJe Alfenaique
uento & outras pessoas feculares de vida . erade fuapreentao>& diocesi , com l-
approuada& timorata confciencia. cena deLipomano.Nuncio neste reino..
( an.J J4y.a quai firmou o Pap. Paulo III.
/. S. Bartholameo de Alfange h da s . np de 1 747.. .Fica elle na clbre rua de S.
antiga< Igreias de Sanctarem,a quai se cha Spphiaenr,re putros > & he dos melhors>
maua:// Caualleiros, fegundo tradipji & queha,m oimbra.deppis que o Bifpo d/
no falta que m diga ero daAlla>cuja mili- PortalegrejP,F.Ajnador Arraes, religio
cia foi institu.ida nesta villa pelo noo pri-, da mesma rdem > o apreioou em offi-,
meiro Rei D. Afonfo Henriquez , em me- cinas,& rndas , fazepdpo capz de ti inra
moria de ser conquistada aos mouros a S. religios, , fem gftndps ;priuiL
deMaioi dia da Appario de S Miguel, izenes reaes > que estes
pelo que inda hoje se v dentro , & fwra insignes.firjados.
da ditta Igreja muitas epulturas>que o in-
nuo. Agora he do Mestrado de Christo, . O triumpho dos Padres FT Luis, do,

1 corposipLe que elereuemos ,na quai do Capitulo gr:


polio que tem,escudo,& letreiro, esta tu- de 44^pag. ia7:porefta* palauras: -fat va-
da tain gastado do tempo , que. nada di- stifsim Monopptapa itnpjr\o martjjto oaubut
uisa. Ode homem tinha seu alfange ,e R.P. Prsfentus F.Luduu'uus SptriiuSan-
poras douradas,barrete vermelho>em final #0 Uoambtci in Indu Orientait natus , at di-
de caualleiro. O de mulher p vestidp , ft* fngrgatiefiffCcilicet ladix) filius, vr-
c botinas aptufadas lateadas,fita azul na " ' tutbs,acuteris tUuflris, diutniverbi pradica-
cabea > luuas caladas nas mos , & as H- titne tUuftrtor ,qui postquam totius Monopotap*
nhas coin que estauo cozdas ta m rijas,& Imperatorem adfidem Cathoiuam ptrdaxiffen
fortes que para as quebrarem fazio vin- ac prepria manu bpttz/afJetjVahm rctelii,
cos , cada quai deste s .co'rpos enublt em &doldtfa quodum hlium adirpts VrW, ^
ba toa!haou lennl.TudpvO' sohreditto; . lgitimant, ac Catholtcum Ijnferirnl tUuen-
o mais do texto colhemos de ha relaao* te, & dira aduerfas tmnes d^um 'n\pcratortr
que nos veio s mos jurada pelas princi- cornuantes,mohente fmer *pius,tanti laboris,
raes pcflbas d'aquclla villa, 6 eutrosi pelo. M ustritiprmni pfrcepmut- , . ad *rbf Itga-
Doctor F.Isidoro da Lue ( lente ento de tus,ac sagittis (xansfojjus.otlo triumphansmar
Artes no eu conuento da Trindade)o quai tjrts palma ahteatus MtaiiHifocisidjSfX
a 1 i.defte mefmo mes d Maro , foi com' giiwr fl loannes 4e Trinitti. Lufitanus ,viufdtm
todaa communidade. ver com feus olhos j Cangiegatio/iis filius, qui ab eodem rebelle caft
o que a fa ma publicaua , como temo r- . tus ,& ab alto monte pYapi tutus vitam \nai-
frrido. - j tyrio confummamt. il'-- '. ' ' '^r..
. E 1 Te-
Agiologo ufttmo.
5
Ternes deste suceflb larga relao naaa , Mnflro frouincidi
feita pelo muito R. P. M. F. Antonio da
que foi de ti.Senhor d'^rrd
Encarnao > merkissimo Pror de Ben-fi-
ca , que muitos annos refidio no Orien te bcUy Gr ne/la \>tueo 6 6 .dnnost
ortde diz , que o P.F.Luis do Spiritu San-
com grande exemplo de ndajCs*
cto truxe congo a Goa hum rmodo
ditto rebel I ado > a quera baptizou no con- mwtas tnofWd* de far Alidade.
uento de S .Domingos , pondolhe por no Falleceo em 4.. de Jsarco de
me D.Miguel de Noronha emmemoria
do Conde de Liriharcsfentlo Vice-re) on
de aprendeo boni costumes > & 'letras sa-
gradas , de modo que hoje he frade > & a- De fus Iouuores,& virtdes faz graue Elo
ceidote>mui exmpIar,& virtuocbcharaa- gio o Bipo de Targa D. F.Thome de Fa-
do F.Miguel do Spiritu Sancto. "- ria nas luas Decadas 1.2 cap.io. porclhs
palauras: Dignus efi qui hoc loco refrratur que
. Comps o mui religiofb P. FJoo primo 9C9 adducere dlaissent fratrem Ioannem
das Chagas alguns trattados de cous>que de Pietate Capucinum , qui tiaiionc Be!g.t in
pertencem a sua seraficaFami!ia> & outras Portugalliam ventt,& arftissimum viuendi mo -
spirituaes entre os quaes ha taba da O- dnm amplement .alium Francifcum vite ausicri-'
-r... x
raao3tam deuot, iexcellte>que'em Ro- cate,ac rigore resert. Cum Belgiafer Cdlui-
ma se collocou no choro dos Ernnetitist- nhLuteri seabusfit mfefA,ipsiusque vel paren
mos Cardeaes ; & hum mui clbre pare- ' tes, vel confanguinei eadem pefie macvLtri de
cer,por mandado do Commissario F. Be- erent.ljie rarus fidei Catholtc* *mplexattr,ac
naruino de Sena obre nao se zeritarem propagator existh. Quid de eiusdem vtt<fanfi-
as Capuchas de Castella > & Portugal do monia dicerem? Quid desud reguU obseru.itume
Grai de roda a Ordem , com que ceTou insdllibili ? Quid de vigiliis,& difctplmis,ieitt-
sta poeira,& qaesto tam renhida naquel tffy dsuu ? Qutd de pemmi quddam ora
le tempo , de que o dit Commissario lhe ttone rmt tuli adbdsone} Ex empldr omnium vir-t
lndeo as gras nq CapituIo,que e cele- tutum, & cum prelaturam init maximas inst-
brou em S.Ioeph,an.i62j. emcujo car- tutifui, de obserudMissimus executor. S'cripfit
torio guarda m.f. J opra quxdam insu* religionis augmentum , &
A lpultura que este eruo de Deos rem conferuationem , atque alia dignd qua femper
na capeliinha da erca . lhe mandou fazer leguntur. Tudo o que de,lle se refeft ( de
ium grande denoto'fu>priiom Gualter mais de andar ja no Kurodos Ohitosr de S.
laquez Inglez,na quai lemos o eguinte, Ioscphj nos communicou (pr ua'mnita
. tiest CapelUaospcs dftit efi- beneuolenciaCo religioso P.F.Andre de S.
PaulcGuardio atuajmente dc'Snctarc,
tapfmefiemeTd\%iifr^ depois de teroiitros cargo .gra's nesta
obleruante Prottncia. ' ' .', '
. ,v hao dds Q?*g*ft Ft*tneng> de
" : i..:.Ji: : i-.r-.t "jh)

,<
f i.ii ;i

S.Eufeb.
M.c 9. m. Euebio Palatioo , queofferccend^ jjTDota^
eorapa- | M>rt com mais noue companhciyof^la vcrciad<?,^r cJ
oheiros.
iaJEuangcIicaCetdos por muito tempp n: ;e)ga(lu!o
do carcere,affdctos de fome,de,5c o que mars he,dc ineroAes chei
oSjtriumphro constantes dos tyrnoSjCont gindo tod^ o !gl e-
S.ciem;gio prcmiodagloriaGustade reu proprio sangue. b. fera Vil-
B.&m. ]a-vioa,no cnuento Minorita das Chagas, a translao das mils,
groas reliqoia de S. CUincnte B4 & M. que na cidade de Apcira,
mtro
Quinto de Marp* yi

roetropoli de Galacia, por spacio de 2 8.annos,padeceo pela religio


Catholica varios tormeatos em diuers certames , at que na per-
secuo Dioclesiana>ai3. de Ianeiro(em cujo dia o clbra algreja
Romana,& Grega ) coofessando a lesu Christo,cnriqueceo sua mi-
tra,com os precios rubs de eu Tangue, c. No conuento de N. g,
Scnhora de Campos,em Monte-mr o velho , o dia vltimo de Sr nica Ttre*,
Veronica Delgada, religiosa pontual,& vigilance no sequito das c- FrMle-
munidades,rigorosa,& apera nas penitencias,deota, 8c continua na
oraao.Por muicas vezes foi vista nochoro junto dlia hua celestial
claridade, sendo publico entre as reljgiosas, que encao lhereuelaua
o Senhor profundos mylerios , mas se ella cotn a angelica vi-
da taes fauores merecia , com sua rara humildade os encobriade
maneira.que a nenha creatura fazia d'elles participante. Contudo
confessou ha vez a suas amigas,& companheiras nos excrcicios spi
rituaes , que eftando certo dia orando nochoro, ouuira dar tres en-
xadadas nalgreja; & que na sequente noite sonhra abriremse nella
tres couas , & que ha era para sua pesoa. Teue isto por auizo do
ceo,& deccupada de Vigaria dochoro (officio que exercitaua ao
preente)poz todosseus cuidados, & pensa mentos era Deos, dispon-
dose para quella apertada hora, & jornada insalliuel , com nouas
abstinencias,& mortisicaes,pelo que a nao achou o diuino Epol
descuidada,antes ptouida, com abundante oleo de boas obras , dei-
xandonos peranas grandes de suasaluao. . No Caluario A M .
d'Euora fez pauza vida a Madre Helena da Cruz , Abbadessa que Rcien* *
soi tres vezes deste religiosiTimo conuento,mulher de muico piritu, ^C4-
rigor,& abtinencia,aprendido das primitiuas fundadoras,que alc
eu.Caritatiuagrandemente com as enfermas , pelo muico que ella
o era, pois o maisdo cempo residia na cama com pacicncia notauel,
vsando sempredos mesmoslenoes, que depoisde muito velhos ti-
nhao ai rida cor de nouos. Obseruante , 8c zelosa dos sanctos costu
mes, 8c ceremoniasdaOrdem, as quaes fazia guardar,sem respeito,
nem exceiao alga. No vltimo triennio se vio mui afflicta em ra
zo das necessidades da casa, mas recorrendo orao , logoo ceo a
ouuio.porq Ihecreceo o dinheiro,po,azeite , 8: ainda o vinho pa~-
ra as Missas,& para as religiosos, que nella alstem.Alcanou delRei
de Hcspanh merces mui grandioses, em tempos apercadissimos,pa-
rareparao do conuento , o que se attribuoa milagre. Acertas
reIigioas,que padeciao graues accidentes, com detrimento grande
d'aquella cmunidade, mandou em virtude de obediencia , qu? lhe
no tornass,cujo milagroso eflseito e vio com notoria experiencia.
E i Mui-
j2 Agologo L ufitfttio.

Muitas outras cousas marauilhofas sereferem dcsta sancta religioa,


as quaes alcanro diuers peoas por feu confelho, ate7 que cm lo-
grada velhice,dcpoisdereceberdeuotacom ternuras, & abdantes
Jagrimas o fagrado Viaticoj& de lhe cantarem ( ua instancia) o de-
uoco Euangeno: ^Antettiese^um Ttsch*, partio para a terra dos viuerj-
tes,cuja memoria de u bom gouemo, acompanhado de religios
virtudes,permanecer sempre frelca. r. Na Igreja Mauizde Al-
tr.Andre uito,ATcebifpado d'Euora,o enterro de F.Andredos Anjos Ttiniu-
tritSH r*>a quemjpelasrnuitas virtudes,que oceo nelle depositou)o vene-
rauel P.F. Roque do Spiritu Sancto cscolheo para Mistonariodas
Redcmpoes Africanas, ero cuja pia asistencia portou tam inuin-
ciuel,& folicto^uechegou a milonumero dos regatados; que do
anno i ^^.atcodeipy.rr.aDdouaeste reino. Cobrando tamentra-
ihauel amor,&caridade aos miferos cattiuos , que no fibia sair de
Africa,sem trazer todos consigo^pelo que,depoisdedespender coin
grande fidelidade cm u resgate notauel ma de dioheiro , restan-
do adeucr^uantidade, ficouelle emrefens perto de treze annos na
rtaleza de Melilha (da coroa deCastella ) onde padeceo graui-
inas afrottas,at que de Portugal lheroraocreditos , com que atif-
eitasas partes,voltaado paraLisboa, cm Aluito (como vinha mui
debilitado,i enfermodomaotratto,quepor elle pasra ) o leuou
N.Senhor ao decano perpetuo, para lhe dar a reproroifso de feus
incanaues trabalhos, ic auentajados merecimentos. /. Em S.
#/4cfl~ Francisco de Goa,cabeada Oriental Prouincia deS.Thome, ain-
teif uenodomilagrofocorpodoP.F.ManoeldaConceio , natural
ir*m. je Cocbim^que tomou nella o babito,sendo ainda Custodia , onde

professou, i estudouparaaproueitar salmas , pois em aindo das


escolaSjCODfesauajSc prgaua Con muita deuao. Viuendo asi al-
gunsannos o tocou tarn efficazmente a poderofa mao diuina , que
reblutoadaraospiricu.estendeo asvelas de feu ruor ao vto do
Spiritu Sancto , Com defejo de chegar ao porto da saluao rico de
stierecimcntos,porque de maisdecontinuaro exercicio da mortifi-
cao,& penitencia com demasiado iigor, fez todo feu emprego na
orao mcntaifuauifmo pastode fuaalma)em que gastaua nuiras
horas ,recebendo doSenhor por roeio dlia copioos beneficios, &
mifericordias. Na vltima doena,primeiro que se retirasse enfer-
maria/e foi aochoro demadrugada , & depois de contemplar Ur-
go fpacio,& fc aoutar afpcrrimamente,at regar o solco de sanue,
chamouhum Chorista.a quem disse fosse fua cella,& que todos c s
liuros,que nella achae,leuassc logo liuraria, & hus memoriaes de
QuintodeMarp. U
uas consises queimasse, 8c depois entregasse a chane ao Predo;
por que clic se a para a enfeririaria^'onde fairia para a coua.E fen-
do a repentina doena(ao parecer) leue, varo celestial dizia a to- :
dos,qu se conclua, por ond se prsume, que teuereuelaode feu
transito. Apercebido ento cos Sacraments, entre affectuolos col-
loquios com Christo,& sua.Me fanctistma , i entrctrnuitos actos,
que faziade sua humildade, & aniquilao, restituo o fpiritu de vir-
tudes orndo,a quem destituido d'ellas , lh emprestou, sendo deto-
dos maisentida,& chorada sua morte.Sepultado nocemiterio comf
raum , aberra a sepultura , depois d'aigu ns annos, para enterrarera,
nellaoutro religioo,achouse eu corpo incorrupto, com cheiro a-
uissimo. E lanado outra vczdentro, & o defuntoemsima ,aberta
nouamcntc d'ahi a outros poucos de annos , foi aehado do mesmo
modojS lhe faltar h cabelo do circilo, ou fio do habito ,& cordo,
sendoque o outro rcligioso jaestauadetodogastado. Etendoseista
a grande marauilha , porfia chegrao muitos a beijar feu habito,
ps,& mos,aquinhoandose d'aquelles defpojosfagrados; de forte,
que todo fora leuado , se o Prelado nao resistira, & puzera cobro no
corpo,o quai foi collocado detraz do Sacrario,para fer venerado dos
fieis,no paflando muitos dias,que o Senbor honrae a feu seruo c
prodigios, 8c marauilhas. g. Em Salfctc da India,foi lograr do sS- p. Antonio
mo bem no celestial paraio de dcleites, o P. Antonio de Mon-ferra- ^"ifc
t.homem de mui ajustada,& fancta vida}natural de Catalunh a,on- fMbu.
de era j a religio da Companbia , antes que viesse a esta Prouincia.
Nella eruio a Deos muitos annos com grande edificaao do pouo ">
de Lisboa,asi no pio roinisterio da fancta Doctrina, que teue alguns
a eu cargo , como no tempo da peste de 1569. em a casa da Saude,
acudindo aos ferids d'este terribel mal , com ardentsimo zelo, 5c
caridade.E deixando eito outras obras louuaueis,& fanctas (em que
entra a fundao do mui religiofo conuento de S.Martha)paflou ao
Oriente, onde no fez me nos progresses navinha dalgreja , discor-
rendo por varios reinosd'elle,com grande proueitoilas aimas, por-
que esteue alguns annos no Mogr,onde foi em roissa, & depois
Ethiopia,dilatando muito nossa fancta F, chegancfo diuerfas vezes
a padecer por ella graues afronta% 8c trabalhos inportaueis. E so
bre tudohQ cruel cattiueiro de fette annos na Arabia em poder de
Turcos i sempre comrostro alegre,at queoeterno Rcmunerador
ouuepor bem de olibertar,& chamar asoa fancta gloria , deixando
naquella ilha faudos memorias de suas esclarecidas virrudes. .N
obseruantecenobiodas Garmelitas em Lisboa, partio fanctamente
E3 para
j4 Agiologo Tittfitmo.
AtAre para as eternasmoradas,a Madre Margarida das Chagas,que crri
grande spiritu entrouna Religio de treze annos y desprezando os
chagas faustos,& temporalidades,queo mondo Ihe proroettia, por (er filha
7f/i^ dos Condesde Villa-fi:acica,a quai crescendo depois na idad*t cre-
u. cia juntamente na virtude,endo viuo*etrato de humildade, & aba-
tirnento propriojcxcrcitandose femprecom notuel alegria ns of
ficies mais baixos d coramundade , &com maior feruor no .tem
po queella descanaua.Prouafeja disto, que no dia dos despoorios
le feu irmao(herdeiro da casa) fe foi recreaao fazer esfreges de
has cordas para lauar a eozioha , zombando com e U celetial tra
a dos mundanos austos/& feliuacs regozijos , que actualmenf c
paauo em casa de feus pacs.Era mu dada orao . na quai gasta-
ua de noite mais tempo,que as leis daOrdemdispoem; vetia o mais
pobre,& vil habito,que se achauaj comia o per do refeitorio, de
ncuadojvfau de cilicio& cadea de ferro, para mais fe molestas fi-
nal mente era tam sofrida,que diaa*>o fe achaua be m.feno qudo
padecia dorcs,mostrando nellasestremada paciencia. Correspdeo
a morte desta religiosa Madre a vida tara fanera, porque recebidos
os Sacra mentos com grandeferuor,j&pirtu, despedindoe do Pro-
uincial (que ento e achaua dentrona cliusura) ihe dile com igual
deuoo: (Padrenoffolne obiusctris infine & logo deposta a moi talida-
de,entregou sua im mort al aima ao Creador, fcando eu rolrotam
bellOj&fesmojComohumSeram \ cujcorpo querendoo dar
pultura.seachou cingido c grossa cadea de ferro, a quai se gu r-
sh Angt da por reliquia. i. Item cm Lisboa no conuento de S. Brigitt ?,
ud*or- jeu fim actavida transitoriaSr Angela.Conucrsa , tam Jiuniitde,
irgitta, porct& cantatiua.como le expenmentou em emeoenta annos,que
ruio de Rodeira, assi em Inglaterra^como em Portugais tam r-
uoro no exercicio da orao , com que muito agradaua ao cele
stial Espo,quc recebeo muitas vezes de a liberalidade abundan-
tissimasconsolaes. No tempo da peste grande vio, que hum A.n-
jo, por mandado de Deos,lanaua qutidade de brazas accezas por
toda a cidade, reeruando este conuento , de que ficou mui conola-
da;obferuandose depois, que todas as religiosas dlia, desempaisw
os scus, 8c s as Inglizinhas ficro^sem Ihe tocar o diuino,& riguro-
b aoute,conuerando scmpre c todos. Gastaua logo os dias inte-
ros,efcreuendo smtc os dulcifsimos nomes de Iesu,& de Maria,&
asti quando falleceo tinha remas, & refmas de pape!,occupadas ne-
sta materia, japelo numero dos aoutes, ja pelo dos espinhos, ja pe
las horas, que viueo andando no mundo, ja pelas lagiimas ,qae a
Virgem
Virg ScnhtaclTramou ncstal vida * ja-sinlmente pela drioo,^
primeiro lhc occorria. Acouttc*oxercJdiavej pela mortifcr o C-
fessor.lhe mandou lanar hom iior dlies no fogo,a qoern ellaobe
deceochorofa,corn grande in agoa de feu corao : mas oSenhor
teue cuidado de mostrar corn inaudito miIagre,quanto. Ihe cra acei-
ta esta pia,& deuota occupao, pois a cabo de hum anno se achou
o proprio Iiuro,quo ^^r^JaadOj-jtn lefaj&alga , entr; o$
da communidade. Emfim, querendo Deos galardoar tam beneme-
titos feruios,lhe fobreueio lenta febre, & perguntada nos tres- djas
quedurou,como eftaua,no refpondiamiS:ig^ tr * test. Leuadf
enfermaria,administrandoa outfa celigips aTaqcta VhojSrAri
gela leuantou a voz dizendo: 'Porjite ma'nao dao tambem u mi^ue tat*A
necessMe tenho como ella. De que ento fftao fez, cat,por no ter %
naes de morte.Porem a serua do Senhor sorrindofe.disle ; Qtte efl*u<t
mttis 'def/refa doquesecuidau. E instand ha,& muitas vezes pelb
dicurb da noite lbe foi dada. a hora de matinas , partindo ua a|m
sem demora alga para feu amado lefu c este melHstuo nome na
bocca.com tal compostura,& quietao,quc pareci estar rconan-
do. Certareligiosa rezdoclhe oofficio dcorpopresente,vio que
perdrao srabrante alga cu da alegriacorii que cabra , le/m-
brada ento doquelhe cioha pedido cm vida.lhc poz sobre o pt i:o,
formado de boninas , aquelle uauiflrooNome, a que os Arijos.to ^ PM*
ceo.oshomens na terra , 3c osdemomosnoiofeFnareuercnceQ, a T-,"

defunta ento se onrio , & desta sorte foi leuada sepultura, que se
lhe deu no choro baixo, corn grande pranto , & alegna d'aquell a
sancta communidade. /. Em Firoxima,ilha de Iapao,o gloriof
tropheo de Ioachim Curoyemon,mui;feruoro( athoIico,& Cate .
chista insigne dos rcligios da Cpanhia*, que na proterua persecu-
o do Emperador Xogunxama.filno de Dayfu,deu a feus natures,
& compatriotas valentes prouas de a constante sortaleza, at que
subindo palma da Cruz,colheo o suauefrutto d ella,& com tam rt- Jy*7
lustre genero de morte, a pezar da idolatria,& deseus equazes, e'
trou triumphantenacelestialHierufalem. m. Item , a comme- vmosfoi
morao de varios foldados da miliciaEuangelica, que em diuers d^'L*$
cidades d'aquelle vastisimo mperio, na mesma perlecuo dalb-
ro (uas estolas no immaculado fangue do Cordciro , em queeoti-
rao quantidade de hum,& outro xu,& o que mais, alguns infaotes
de mui tenra idadejhuns crucisicados co a cabea para a terra, p ira
melhor decortinar o ceo;outros defeabeadoscos olhos pregados
nelle,d'onde ihe vinha o esforo, com que se dcscmpenhauo da Pc,
" que
5* AgclogoLusitmo,,

<]ue tinhao professado}& outros sioaimcnte cxperimentando diuer-


dade de tormentos pelo nome de Christo , por cujo amor pade-
cio,glorificandotodos ao Excelso.consummro nstc dia,masem
diuersos annos suas inuciueis palmas, & coroas, com grande gloria
de nossa grada Religio.

: r
GmmenUrio ao V. de Marso.

Ntre as crico ColoniS i <je auia nos annaes Chronoldgicos de HepahhW


na Luftania, mimera Plinio 1 4. c. cujas (a as palauras seguintcs:.-i*.i 34- J
Malfilm, iiudaden Portugal, paieieron ur-
E122. & Ptolomeo l.i.c. 3 . aos quacs
1
seguem todosGeographos anrigos, tyrio S.Euftbio con nu fne lompanerorj
& modernos a MeteUtetisi, q he iedelbm, a Iuliano in Chron.n. ioi. an, que pade-
quem o Consul Cccilio Metcllo-an.74..an- crioem tempo dcNero: Metn^ria. {fl
tes do nascimento de Christo , de nome, tris efi m Hifpattia be c tahpore jAnclof lar-
por concguir junto ao Guadiana(fcgundo tyrkm Eufebij,PaUtini,& alomm.- rmptfito-
Lucio Floro ) ba famos victoria tdj feus rum ffuitia in pfrfecutiotif Neronisjpo bnfii
inimigos , nas trauadas guerras d Ppeio fUe pajsorum . die Maij Ocfogof , "ifiat nunt
contra SertoriOjdeixando perduraueis me- dtc confueuit i/fo/j-. Elt*:-. Sctos sem duuida
morias d'ella nos lugares, onde tcue us sa diucrfosdos nollbs por mu i tus ra/ 5c s.
arraiae s > como ncste de Mcdelhimj i cm A primeiraj ser a pataura [Palatini] coin a
Caceres.que tamb se chamo:0*/?/<t Ca- virgula entre mcio de Etisebio, na appcll-
*ilia,d.o mesmoConsiil.HeMedelhim ho- do,mas nome pjoprio. A segunda ,:sr a
jc villa famosa na Estremadura & ribeiras perccuo a de Neroi Sc nio a de Traia-
do Gudiana>titul de Condado > cujo ter- nojentre as quacs vlo 7o.annos. A terce-
nao parte pelo Oriente com Mer|3afican- ra3odia f.deMaio , &c nodcMaro. "Fi-
do no Bispado de Plazencia , tinb c suas nalmentc a cidade j, nlo ser Medclbms%
aldeas an. 1627', tres nsil > & qitnhcntos mas Oilogoffa, que agora (ediz: lfios.t,z quai
vizinhos.Nella padceo marcyrio an. 1 34. ncnhdos G^ograplios conheceo cm Hef
mpcrando Traiano,S.Eusebio Palatmo c panha.
noue companheiros: MeteUini in Lufitania
fdiz Dextro ad eiinem annum )sanSi Mar O Arcebispo D. Ioseph deMelIa
tjrtt Eufebtus Palat'qms , & alij mutin pro vindo de Roma > onde fora Agente (i^stc
Chriflifide constater pajji* E assi os cclebra>& reinotrouxe ( entre outras reliquias ) tres
festejaneste diajcomo patronosda i.clac; corpos de Sanctos > os quacs depofitou no
O appellido de [Palatine ] mostra ser pes- conuento dasChagas dcVilla-vicoa> an.
ba principah que tinha officio na Casa rc- idio. cujas religioas obrigadasdos mui-
al > pois vemos e m tempo dos Godos no- tos mlagrcs, que Deos por elles obrj lhcs
xneados afsi a todos os que seruio aos fazem solcmnes sellas nos dias > cm que fu -
Rcis , como consta d'alguns Concilios de rao tresladados a clic com procissa} curuo
Hefpanba , onde afsinro>depois dos Ab- de S.Clemte B.&M.a .dc Ma ro.o quai
bades>os Palatines > & se pde ver em Mo eguarda emeofre com grande venera-
raies L12. c.31. 3o,na capella do choro . com outr.i s fan-
Nefte dia fazem meno destes Sanctos ctas reliquias. O dia de feu martyro he a
os Martyrologio* Romano Bedaj Vuar- 23. dclaneiro ,cm queotrazcm os Mar-
doiAdo,Maurolico,& outros, sem assigna- tyroogios. Qucm qui/.cr 1er lua vida dif-
rem o lugar de seucertame. SmenteGa- fufmentcachalaha em Metaphraltcs.Ni-
lesino os leua a Antiochia como costuma cephoro>Surio) Lipomano, & outrs> que
aos que ignora as patrias, EFerrario na escreuero lendasdc Sanctos.
suaTopographia a Cesara dePalestina.
Barnab Moreno de Vargas na hist.de Me r, Goza a cidade d'Euora de feus mu-
rida l.f .c.3. os faz de Medelhim, & Mar- ros a dentro do mais religiofj dcuoto, &
Vn Carriifeo , Abbade de Mont-Arago, apertado conuento > que tem este n ino di
pri-
Mavo. 57
prmeira regra Franciscina > est obe- Cruzj que alcancou o tempo dasfundado*
dicia da Prouincia dos Algarues, como os ras a quai no illustra pouco este dia.C*
outros cinco.q ha nelle de Capuchas. Foi sta de relaes > que deste conuento se nos
sua fdadora a eximia piedade da Infante tommuhicrao , depoib de graues iristan-
D. Marit filha delReiD.ManocLan. i f 70. tias.porque rio erabem que fosse defrau
d e licena de D.Ioo de Mellc, ento Ar- da esta obra de tam religiososi exempla-
cebispo d'Euora > a quai dedicoU quelle res ugeitos*
agrado Monte Caluario , emqueChrist
noflb bem , operou a aude do genero hu- d. mostelro de N.Senhorade Cam
mano no meio da terra. Entrro nelle as pos da Terceira Ordem, lugeito Prouin
rcligiosasa 23. de Outub do anho de cia de Portugal, h mais antigo , fundouse
74. chamadas primeiro para esta eseola de sobre ha clbre ermida daRainha dos
perfeio egregias officiaes > & destrifii- Anjos > q tomou o appellidod'aquelle fa-
mas mestras depirtu afS d'Assumpo mosocampOi queacompanha a villa de
de Fa ro, como de Iesus de Setuual as qua- Monte- mr o velho, pela parte>que a b-
es em vinte annos tornro quasi rodas pa hha o Mondego, ca vistad elleem stio
ra feus domicilios > deixando as nouas deseuberto>frequehtadaj& venerada sem
habitadoras excellentemente industriadas pre dos moradores de todos aquel'e* con-
cujo numero no excde de 24. posto que tornos com particular deuoo > por fer a
Gonzaga Ihe d 30. Viuese aqui co a triais erennal fonte de sua saude. E asf he de l--
exacta pobrcza, SC afpera penitcncia > que 3 er, que D. Isabel d'Azcuedo , morto seit
ja nunqua se vio.podcndo fazer inueja aos marido D.Ioo de Castro.se recolhco com
antigos Anacoretas, porque atido deseal- algas companheira.- de seu piritu, a has
as todo anno> sendo nobres> & delicadas calas jurtto desta ermida ondefazendd
donzellas>vestem burel ao carao da carne* vidajmaisqu ordiharia,& crescendo hel-
obcruo jejum perpetuo> vo sempre a ma la oamorda virtude fundou,& dotou es
tinas meia noite> compoer suas camas te mosteiro para que Deos Fosse mais lou-
de ha villisima corria corn cabeal de pa uado,& serudo.Pelo que alcahada licen
lha , & nunqua aceitro rendas, que por a doCardcal uliano > Penitenciario do
vezes Ihe foro offerecidas . A Igreja he P.Alex.VI.ho li.anhode feu Pottiflcadoi
muito linda> & bem adereada ; tem ha ("q ccorreoco dChristo i^.Jprosessou
fermosa particula do sncto Lenho , corn ella com grande hurrildade a mcfma re
outras reliquias, de q Ihe fez doao a dit* gra, logrando alguns annos o gofto de ver
ta Ipfantc. aperfeioada esta obra5qtto dcjaua.On-
De grandes riscos, & perigos tem nob de depois de seruir de Mestra de fpiritu&
Senhor muita vezes liurado a este euc- ser prmcira>& perptua Abbadesa>refna-
colhido dos cuenrosjde raios>& irtcdios* tou a vida com arna de tnulher anctaan.
& ourrosi acudindo miraculoairiette s 151 3. &por isso seus ossos estaoeleua-
falta* do choro; ouuindose huas vezes en- dos na parede da capella mr. No falt*
toar Anios juntamente co as religiofas. en- ro logo rhuitas religiofas que feguird
do poucas ; outras plmearem,sem estar suas pizadas,imitando seils bons exemplosi
nelle. E descuidrtdose a Sacrista de tan- & obras virtuos>ha das quaes foi a Ma
gcrafmatinas , sentir que a depertauao c dre Veronica Delgada>a quai r.deo o pi
violcncra ; & tal vez iporada do fomtio ritu a de Maro de ^po, Afi o fcolhi
toearse o sino por mo inuisiuel. Faltafl- mos de particuIaresinformaes,que o P.
dotrigo,& dirtheiro para e comprar,m- M. F. Manoel da Sperana tirou noditto
daremno pcoastocadas interiormte se m conuento para asChronicas da sua Prouin*
se nomearem. E muitas no le tatgendo cia,nas quaes (Deos queicndoj le \cia iua
communidadeporfalta de po, acudir lo- vida difru la me nte.
go oceo, achartdoe na porta ria alcofas
dlie , bastante para o numero das religio- e. Falleceo F.Andre dos Anjos fa qui
sasrinnumeraueis os cases milagroos hunsfazem natural do Torro , oUtros d
que tem succedido nesta ca emdiuersos Palmella ) na villa de Aluito, anno 160p.
tempos,os quaes fico reseruados para que & nadapella mrde sua Matriz jz fepul*
tem a feu caro as Chronic. da Prouincia > tado. A administrao nopiritual d'ell
que a rts basta que temos referido , em st conta dos rcligiolos da Sanctisirh
o rde m a sua fancta Abbadea Heleta da Trindade , de cujo padroado Ihe fez c'oa-'
5* Aghlogto \
o eIRei D. Diniz m cidade d*Euora a stodia,sclbe deu este titulo. F. no de 1 61 8.
a2.deFeuereiro dt 1283. auendolhe pri- ohonorisico de Prouincia. E porcabea
neiro dado o da villa a 23.dc Ianeiro>pe- d'ella o conuento de S. Francisco de Goa
la herdade de Monte de Trigo , de que o cuja fundao foi quando aquelle esfora-
proprio Rei fez depois doao ao mostei- do , & magnanimo argonauta , o grande
ro de Sanctarem da mesma Ordem. Ha> Afonso dAlbuquerque, a tiroudasgarras
& outra cou seachanol.i. daTorredo doIdalco,anno iyio. assignandolhe el-
Tombo desteRei fol. 61.& *4E como em e proprio o melhor posto , que cra onde
Aluito por esta causa residislm mpre fra os mouros tinho a sua mequitamaior;
des da Ordem, ordenou o P.F.Paulno da porem comoos frades ero poucos,ac-
Prentao no feu Prouincialado>por bul commodado o nouo edificioaoimitado
la do P.Clemcnte VIII. que se erigisse all numero d'elles o fizero tam piqueno,que
conuento, dan do u consentimento D. Io- foi necessario d'ahi a oiro anaos, no digo
eph de Mello, Arcebispo d*Euora , anno alargarse , mai quasi edificarfe de nouo
Idi8. Tratto de F Andre os Padres Fr. custada fazenda real. A Igrcja he sgrada,
Pedro Lopez na Chr.gral da Ordem 1.2. goza de varias reliqtiias , & indirlgcncias*
c. 8.& $>. F.Ioo Figueiras na mesma pag. pordiuersosSimos Ptifices concedidas.
2.69. F. Bernardino de S. Antonio no Epit. Ouue sempre neste conuento ( como
dasRcdempcesl.2.c,s>.c 12. &F.Chri- o principal & mais reformado de todaa
stouo Osorio na Pancarpia da Ord fol. Prouincia ) muitos religiosos de grande
176. de mais de varios papeis, & relaes perfeio , obruantes da lerafica Regra>
m. i. que se conseruo no archiuo do con - de tanta oraqo > & contemplao , que (e
uento de Lisboa, das quaes consta a solida obrigou o Senhor a honraloscom mila-
Tcrdadcquc profcsamos. gres. D'elle iro muitos em diuerfos t-
pos a euangelizar o reino do ceo porro-
/. Do P.F.Manoel da Concei,o,que do Orientcadministrando os Sacramcntos
em vida, & morte foi venerado por ancto, aos Portuguesesjc aos Gentiosfquc de no
escreuemos ja no x.tom. a i5.de Feuerei- uo se conuertiao ) o do ancto Baptifmo.
o l.i .por ir o dia de feu transite hoje re- Algunsdestes apostolicos vares ( depois
nouamos sua memoria com o de sua pri- delanarem a Euangelica ementeem va
meira inuenqo, posto que a segunda foi a rias partes , & trazerem innumeraucis ai
2t*.deIulio de 1631. empre incorrupto, mas a nofTa faucta F , Sc entre ellas mui
& com uaue cheiro. Vejose os aurores, tos Reis, Principes, & Senhoves de vaflal-
que l citamos, em proua de sua muira vir los mui podcrols, arrazando pagodes, &
tude, & particularmente o Memorial,que desfazendo idolosjdero as vidas por Chri
deu em Roma ao Summo Pontifice Vrba- sto em aue holocausto , testemunrundo
110 VII.F. Miguel da Purificaco tract. 2. com feu angue as verdades catholicas.que
c' 3. pag. f i.vbi:F. Immanuel de Conceptione lhes annunciro. Tratto este aumpti*
Ord. Mmorum in Prou. S. Thomt, orttts in In- F.Marcos j.p.l p.c.45>.Dac;a4. p. em va
dA, pradicator magn auctoriutu , liters, & rios lugares.principal mre 1-l.do c.4.3. at
Vtrtutibus prtditus, multoties fuit Refloritt alh j7.Gonzaga 4. p. tit. Prou. S.Thoma-'
quibus domibusfidelium, & conuertit.dcapti- fol. r 201. Fernandcz na H stor.de nuestros
zauit quamplurei , (yfutt Guardiunus in con- tiempos I.2.C. 3.4 & .Ofrio de reb. Hni
uentu de Baain, qui non dm i vita recefsu, & manuelis 1.2.pag.^7.Mapheo naHist.da la
semel, ac iterum exbumatum suit eius corpus dia pag.75 f .& o d.F Miouel da Puririca-
integrum , quod hodieserudtur in quadam'arca o no liuro intitulado : Vida Euangelica
S. Francisco Goenfit , & quamplura miracuU Sc Apostolica pelos frades Menores no O-
ptr eius intercefiionm Deus operatur. riente, 2.p.trat.}.c.3.& outros.
Pudera agora eperar de ns o lector>
ue nestelugarlhe deslmos razo.segun- g- Falleceo o P.Antonio de Mon- (er
d o a ordem 'que leuamos, da Prouincia de ra te no Collcgio de Salsete an. i(Soo. co
S.Thome , a cujo desojo atisfaremoscom mo e acha eciitto no Martyrolog. da C
breuidade. 0 primeiros religiosos Meno- panhia h. d. Fazja memoria d'elle o P.Ni-
res,que palro defte reino ao Orientcfo colao Pimenta nas cartas da India do mes-
i3o na armada de Pedr-alues Cabrahanno moanno fol. 108. oP-Balthozar Tellez na
1 5*00. & propagaro de modo, que no d Ztp.da Chron desta Prouincia I.4. c.4. n.
IJ18. porauer ja caas battantes para Cu- f ,&N cm o tomo prcdente pag. 722.
trattando
Quintode Marfc. ;* 5^
trartando do conucnto de S.Martha > em religioserftm fietate lefu Catechfia in Cm
cuja fundao foi o principal cooperador. cem ttftus,Ftroxim.t. E outras relaes m. f.
que de l vieo por aquelles annos C-
h. Decanou em o Senhor eheia de panhi. "..4.t .. ; ; u..;-. -
boas obras a Madre Margarida dasCha-
gas aos 2y.de [ua idade, an. Kof. no mqs- m. O msmo p.Cardim traz no ditto
teiro de S.Alberto deLisboa(ua patriajeu Catalogo varias eiquadra's de Martyres
j a viiia e ver na dejada Chronicade- neste dia>mas em diuerjos annos > a sabec
ta Prouinciaque breuemente air a luz. no de 1 6 1 8. em Nacatsi crucificado's Vi-
..'- cente Xinga>Simo Naymon>Ioo Ma-
".Tudoo reserido de Sr Angela>naG nangaiirmos,Esteu;oRosey >outroIoo
cida em Flandcs de paes Catholicos , ^qu Yonoie,Pedro Yenjar>& Bento Riyem.
trcoua vida co a morte, an.rtf2. cTista No de i<24.om Firoxima degolados Mi- .
do Iuto dos Obitos do.cenobio de S. Bri- gueli Yrula sua mulher,com tres filhos, ,
gitta; & de ha breue rejao , feita pela Ioo de i4.annos, Clara de f.& Magdale*
muito religio SrBrizida de S.Antonio nade'l. Iabel me de Damio(que pde-
Ctestemunha de vi[\) a quai nos fei parti- ceo no de i 22.e m Firndo t Beatrz mu-
cipantes de bum quaderno.ecritto pqr$r lher do mefmo . com quatro filhos f Mag-
Angehjcom as suas deuoes dos nomes dalena de iy.annos.Paulode u." Io&ode
suctisfimos de Icfus>& Maria* * '{ - Iabel de 7. Eno'de 1 &7*.em Con ja c '
. ' .^pcquisitostormehtQS-Ioo Yeaipeiique to-
/. De Ioachim Curoyemon faz men- dos e pdem ver no sobreditto autor.que
io o P Antonio Cardim no Catalogo para fazer esta obrae deuelou, correndo
dos Martyres de Iap,ad an. 1624. pores- . tadosanna$delap4o. N
tas breues palauras : loacbimus CurojtmtH, . *._;v .r. l,, 7 1
* *' r * t '1 ' * *' \ *

.. M ARC, O; V%^,.,

- ti- '.: r."**": -* -v S.Clau-


M Treto(cidade clbre noscfins delfaliajafesta de S. diano
Claudiano Confesspr^rmaa dos fanctos Vjgilio , & Ma- Con "

goriano,filhos de S.Maxencia,cidadQes jde^Coria(praa


principal da antiga Lusitania)o quai coreo fosse criado
co leice da Euange'lica doctrina aos peitos detara faocta me^P
lumpto Vigilio(por suas virtudes,&boas letras) Prclazia d'aquella
cidade.ofeguiocoa mais familia,ddo vkimovalepacria.E toe ,
upado em obras de pie4adV,& religio, acabou em paz , onde he f
vencrado corn pardular culto , 8c celebrado cm ofcio proprio B Rfmi-
neste dia de terapo immmoria). h Na S de Viseu a veneran- fil b, d
da cmemora.^odoB.ReroisoijPrelado OjUe soi deftaS.Igreja.no rjr*,
tempo dos Sqe^os,a cjuem pela inteireza,&: zelo grande da F Ca- f1 *
tholica,cprp_cjue proccdia,elllei Leouigildo(prpesor da pernicio
frssima feita Arriana } ^strrou <k achara patria, & digodade
Episcopal,.prouendo neUa.aointruo Sunila^eicura sua,em cujp de*
sterro,por nao ndeceqder com sua danada vontade , &. pi auos
intentoSjpa^eceograuespr^cues^comanimPijS rostro tani ale
gre,como (juern entendiaa grandta do premio, que Ihe estaua re-
seruado
AgtologiLuJtmo.

eruado no ceo , em iatisfaao d'aquelles intoleraueis trabalhos,


chorando empre o constance pastor eu af flicto rebanho,& orfa
Igreja,mascomoera ja muitovelho, cm poucos mles cons mou
alli us felices annos,partindo do alcance da perduraucllibcrdade
ceiio A&~da gloria. c. Em Nabancia(que hoje he a nobre villa de Tho-
,T,a0 nata' ^ venerauc^ Celio , tio dagloriosa V.& M.S.Iria,que
* ' por feu talento,acompanhado de religiosas virtudes, 3c monachaes
pcrfeicSjmereceo fer eleito Abbadcde quarenta quatromon-
ges,que naquelle tempo viuio em S. Maria dos Oliuaes , cenobio
da Benedictina familia.Cccupado elle nogouerno, obier uancia,Sc
guarda da fanctaRegra,ccedeo o caso da innocente brinha ; a
quai como faltasse de feu conuento na madrugada de zo.de Outu-
bro,por fer lanada no rio Nabo peloperuero facrilego, que a pri
uou da vida,acbandoa na cerca contemplando ; ignorado fucceso
tara c stranho, vendo o bom velho decrcditado o conuento,& re-
ligio,& outrosi ua nobre profapia,com tam infme labo,instou
ao ceo corn lagrimas, jejuos,vigiIias, & oraes alguns dias , para
que Deosodesoobrif.No fim dos quaes acudio pelo credito,h-
ra,& innocencia de sua ferua , rcuelandolhe miudamente tudo , &
agnandolhe o lugar,em que acharia feu virginal corpo , iepulta-
do pelas maos dos anctos njos. Celio ento banhado em ale-
gria,depois de rendidas as graas ao Altimo , congregado o po-
uo na Igreja,referio a diuina reuelao, ordenando que todos irio
bucalla em procissa.Tanto era o crdito de fanctidade , que este
celestial varo tinha acquirido com feus naturaes , que no ouue
peoa,que duuidafTedesta verdade.Nomeadodia,cantando hym-
nos,& pfalmos, prtiro todos aluoroados , para ferem testemu-
nhas do que o fancto Abbade publicaua. Quando ao p da antiga
cidade Scalabitana(hoje $nctarem)viro deixat o Tejo ua nstu-
ral corrence, & apparecer o marmoreo sepulchro , que os fpiritus
Angelicos tinho fabricado debaixo de as agoas.Debulhados lo-
go todos em lagrimas de deuoo , confiados oufad ameute en-
pf.jV. y. trro pelo ceco caminho (como noiitro tempo os fihs de Ifrl
l4' ' peso mar vermelho ) & prostrados por terra venrro o c^rpo fa-

grado da fancta virgem , trepaado pela gargant com ha cruel


epada, exalando luauisimo cheiro. E pedindolhe todos perdo
das peitas ms,que riuero de ua imm aculada pureza ,trabalh-
ro gran dmente pela leuarem congo,mas nunqua(por mais for-
s,que prourojo pudero abalar , com q persuadiro ser esta
a diposico diuina. E depois de consideradas muito de vagar por
Celio
Sexto de Maro. ' - 6\
Celiotantas marauilhasjuntas , cortou parte de fuatunica, &ca-
belos, para conolao das re!igiosas,& pouo de Nabancia. E de/-
pedidos todos da fancta,com muitas lagrimasjvoltro para a ter
ras assi como vinho indo , as reprazadas agoas tornauo a u
antigo curfo, occultando em u pego aquelle riquimo deposito.
Dos cabelos , hua madexa d'elles deixau aos moradpres de Scala-
bis.&os mais leuou consigo, osquaesjuntamente corn aparticula
da tunica, dcpositou no conuento de soas religiosas em Nabancia,
aonde depois a muitas vezcs consolarse com aqudlas sanctas reli
quias,no fefartandodelhe darreuerentesoculos.Oquetudo au*
tenticou,& mandou a Roma,a fim de sua canonizao.E depois de
a ver com efTeito,& festejar alguns annos o dia de feu triumpho, Sc
de ter gouernado o cargo Abbacial grande quantidade d'elles com
muita obscruaocia regular,grangeando viitudes para fi,& sugeitos
para a rcligiao, ouue o Senhor por bcm de leuar a este eu grande,
Sc fiel amigo deste mundopara feu celestial reino. Foi depositado
feu corpo na Igrcja d'aquelle conuento , com grande estima dos
naturaes , porque o tinho por fancto ; o Iugar nao fe fabe agora,
mas nelleestar,at que chegaeodia da vniuerfal reurreio, que
glorio, vnido c uaalraa,gozeda eterna bauentura. d. Em
Africa meieceo fer feito victima deChristo ccrto reigioo Mer-** J
cenario Portuguez(cujonomeseignora)filho do conuento de To- Tt0t
ledo,que indo por companheiro de F.Theobaldo aos regates,cat
tiuados ambos no campo de Tunez pelos mouios , foro leuados
pela terra dentro a hum piqueno lugar, no quai estiuero largo t-
po prisioneiros na infernal mafmorra , para ver c deste modo os
faziao rtrocder de N.S.F;masvendo ellcs,que era trabalho bal-
dado,queimro a F.Theobaldo, com lento fogo ; & ao nosso in-
uenciuel caualleiroda milicia Christa,depois de o aoutarem em
publicQjCom deshumana crueldade ( impetrand do ceo fauor , Sc
graa noconflicto)o aretterojarrancroolhos.&defcabero.
Pjrpurizada encao a candideza de ieuhabito, & laureada sua
aima , sobio victorioa ao ethereo choro dos fanctos Martyres.
e. No real mosteiro de Alcobaa, cabea da Ordem Cistercien- f^owen
fc neste reino , deixou a mortalidadco conteroplatiuo mongeFr. (ocister-
Loureno, varo tara docto, que de mas der Bacharel forrnado lt^e"

em Canones, era grande Theologo peculatiuo , como fe v de nl-


gas materias,que deixou manucriptas, 8c de hum grauimo trat
tado,que ja naquelle temppcompos da Cceio da Senhoraj tam
humilde,que eleito Abbade do mosteiro de Bouro, da mefma Or-
F dem,
61 Agologio L ufitftno,
dem,no quis aceitar, & mcnos Grai de todaella , querendo mais
er mandado,que obedecidojtam spiritual.que se communicaua sa*
miliarmente por cartas c o V.P.F.Vasco,Fundador dos Eremitas
de S.Heronymo neste reino,com grande proueito de sua alma,das
quaes consta o ardente fogo do amor diuino,em que continuam-
te andaua abrazado feu peito. Sobre tudo era mui dado lic de
liuros deuotos, oraao,& contemplao,em que era mui versado,
amando mais o retiro de sua cella,que o applauso das escolas. Kes-
plandecendo pois com illustres exemplos de virtudc, & fama de
grande ktrado,cheio de bem logrados dias , 8c plausiueis obras,
Tr. ioo felcemente pastou dasagonias mortaess alegriasetcroas. /. Em
de chrif Cochim,na India Oriental,he memorauelo P. Ioode Christos,f-
dat^re'. lho da Cgregao de S. loo Euangelita, varo insigne emforta-
igdfio de leza, & sofrimento de trabalhos, hum dos primeiros re!igiosos,que
SuMrri. Paferao qudlas partes paraseruio daF,& connera dagentili-
dade,exercitandoofficiode Confesser , & padre spiritual do gran
de Afon de Albuquerque,aquera acompanhou nas trauadas , &
porfiadas guerras de Ormiiz. Sobre cuja intrancia no gouerno de
Goa teuegraucs contendas,&debatescom eu antecessor D. Fran
cisco d'Almeida, at o mandar deiterrado para Cananr , meten-
do em ferros na fortaleza ao P. Ioo de Christos , por Ihe fallar
com sonda liberdade, aconlhandolhe o que mais conuinha a sua
co n scie n ci a, & honra , onde esteue mais de quatro meses em hum
sto d'eila apertadisimo,carregado de ferros, & outras molestias,
com admirauel paciencia; pelo que,conhecida a muita juftia do
nouo Vice-rei,fbi admittidoao cargo; & D.Francico.vindo parao
reino,morreo dcsastradamente na agoada do Saldanha,qui pelo
mal , que se aproueitou dos nctos confelhos deste serno de Deos,
&outrosi dos rigores,& vexaes, que com clje vu indiuidamen-
te,por cujos trabalhos alcanou a eterna liberdade ; & afl digna-
mente pde cr contado entre os vares sinalados em virtude de
Sir isd. ^ua ^agrac^a Congregao. g, Em Torres- nouas , no conuento
ti da do Spiritu Sancto , foi transrerida gloria Sr Isabel da Madre de
Dm'4' Dcos/eligioa mui piritual,& deuota,que gastauao mais dotem-
Frant?' P no choro orando,& contemplando com deuoo grande. Ama
ua entranhauelmentea fancta pobrcza,no tdo na cella, mais que
hua caixa velha,occupada de pucaros para as doentes. E por rugir
of cicsidade lauraua transinhas , & outras costuras mdhantes,
entregando tudo nas maos da Abbadessa , para que Ihe dsse ha
pobre recao,com que (e sustentaTe. Daua a todas raro exemplo na
com
compoio,& modestia exterior;, jeruind aquella cdmmunidade *
coma hua oegra. Mortificaua o corpo coin abstinencias,jejuns, &
disciplinas continuamente. Eabrindo o cirurgio ha acoroa po-
stema a outra religiosajella por i_:mortificas(imitandoaS.Catha~
rina de Seoa) bebeo a materia. \ Em dia dirunciaostumaua
ferirfe na mo , at correr o sangue, em memoria lp que o ten-
ro infante Iefu (ndozentoda lei ) derramo em taldja^por nos-
so amor.Na vltima cnfermidale Ihe lanro sobre o leito ha vafi
quinha de certa freir&hypocrita(queei)tao se tinha em Lis boa eai
grande venerao) a seriia deDeos a no conlentio , remeandoa
no cqo,parece quetueluz do ceo para conhecerfeu fpiritu.E cq
isto pedlo enfermdra (recebido o sagrado Viatico) Ihe lesse hum,
poco pelo deuoto liuro do Monte Caluarioj recolheo os sentidoSj
para considerar aquellas palauras, que o Senhor Iefu dTc na Cruz,
sallando com feu eterno Patke: pater ignse llis, (juia nesctum^uid/^ Ll,c.tJ>
ciunu. D'ahi a pouco,abertos osolhos, como quefe defpedia,olt0u v'4" '
o fpirim nos braos de feu diuino Spoo , para gozar dlie fem fi m
no thalamo da bemauenturana , ficand feu rostro ta m resplan-
deente.como se fora hum Anjo do ceo. . h. Em Lisboa, na ar o UmU
da Saude,a memoria do Irroao Diogo Diazda Companhia de Diogo
Iei, zelofoobreiro do aproueitamentodos proximos;, por meip ^panh
dosministcrios dell3,queexercitou emquanto teue aude . E por
coroa de todojos feruios,que a DeosN.Senhor tinha feito, alcatv-
ou dos uperiore*, .o mandaem com outros companheiros ditta
Casa da Saude,para ter cuidado dos apestados; & depois de ter aili
assaz trabalhado,& canado em os seruir, curar, & aqministrar ta*
do o necefario, adoeceo do mefmo mal, & morreo mui consola-..
do,conforme co a diuina vontade, mas com grande sentimento de 1
todos. . Item no conuento das Carmelitas dcfcalas, da mef 0
ma cidade,a-deppsiao do Presbytero Diogo Ferna.ndez , natural sorerni'
,.da de-Faro no reino do Algarue , que depois de seruir algunsanrros ^iA
hum pinguebeneficiodohabito de Sant Iago na villa de Cezim- km.
bra, vindo para o feruio dareal Capella, com ter mais de duzen-
tos mil reis de renda,era mui parco no comer,moderado no vestir,
de pouco fausto,(ngello,honelo,casto, i exemplar, fem deenfado
algum , d'onde Ihe vinha nao ber mais que a porta da ditta Ca-
pella,& de sua casa. A era o primeiro.que entraua no choro , &
o v!timo,que fa'a delle,obferuando fempre alli inuiolauel filencio,
em tanto,que se ouuia fallar algdoscpanheiros entre Officiodi-
un,o repiendia logo por acenos,& meneos exteroos. Celebraua
. " Fi com
44 Agologio LnsitABO.

com mufadeuoo , faltando Hebdomario para dizcr missa


Raioha D.Catharina . [fenha opadre nogt /^rmW^dziaella) tjue
tuejioucerta, yuenao hadesaltar ; pela continua altencia , que ti
nha no chro, de quem cra refpcitado, como varo sancto. Auen-
do poisemparado (eus brinhos,a huns seitos sacerdotes , a outras
freiras,& gastadas todas suas rendas co as desta oberuante casa,&
com os pobresde Christo, chegando a dar a hua sua vizinha a ca-
ma,& leito,em que repousaua, para ba silha,que tinha despofada,
falleceo cm boa velhice , deixandoopinio de muito virtuose , &
perfeito acerdote. Foi sepultado no olco da sua capella delcfu,
que erigio em vida com misa quotidiana naquelle conuento,onde
die por duersas vezes s religiosas , que na foa pultura/e no en-
terraria ninguem. TomYo ellas isto entao porgYaa,mas andan-
do o tempo,querendo enterrar nella hum de seus bbrinhos, noue,
ou dezpeoas de grandes foras com alauancas t no pudero lc-
uantar a pcdra,nem abalaia; lembradas neste comenos as freiras
do que o scruo de Deos tinha ditto , ordenro , que o sepultasem
noutra parte.E depois,dando curiosidade a hum mancebo,que de
riouo veio,quis prouar suas foras;& a campa^ue antes a no pu*
dro mouer ttos,elle,com estar outro emsima,ctal facilidade
, luatou,j todos os t[ isto viro,o tiuero a grande marauilha,louu-
?*tr9 m. d a Deos erh seos Sanctos. /. Err Fingo, Prouincia de Bungo,
no IapOjpadeceo neste dia illustre martyrio Pedro Torsacu , que
com fer criado do Tono,era finisfimo Chrito. Este,depois degr
des co ni btes, expermentados por largo tempo, para que aposta-
tasse de N.S.F,conhecida sua magnanimidade,& sortaleza inc-
Mmm5 tra^aue^^ degolado efpada. m. Tambem <em Firando , no
J^w/'DJCmo dia,experimentou osproprios fios a varonil Maria(mulher
do S.martyr Ioao Guenza)a quai temendo,quc fraqueaTem no c-
flicto Andre,Mancio, Ioo,& Pedro,filhoseus(como outra S. Feii-
cjtas)osanimou primeiro valeromente para a batalha, com que
precipitadosno mar,engrandecendo todos quatro ao Senhor,alc-
ro o defejado hm de tam clbre victoria.

Commentario f VI. dtMarfo.

NEnhum dos autores Ecdesiasti- dicadoao Pap.Vrbano VIII,h.d.pag.joo.


cosique atgora yimos, faz men- & no Catalogo dos Sanctos de Icalia, fol.
ao de S. Claudiano Confessor, 1 3 y. colhendoo de memorias , & nwnu-
mais queF.Felippe FerrarioG- mentos da Igreja Tridentina,& da vida ci*
ttl dos Seruitas,no feu Martyrologio, de- S, Vigilio,B.Sc M.de ^ueaj cm irrao , &
outrofi
Sexto de
outrosi da de S.Maxencia, me de amhos, a Lusitana , on de passado o annodeseu
attribuindo a falta de sua Lenda, a incuria Consulado-, ficou com o cargo de Pretor;
dos tempos,& injuria das guerras. He cer* este domando os Lufitanos doAlentejo>
toque falleceo poucodepois do martyro antes que passasse a eiitre Douro , & Mi-
do ditto u irmao, que (segundo Baronio nho,sogeiton os da Beira: & conhecen-
tom.f.annalium, & nNotis ad Martyro- do.quc a cidadeVacca(porinexpugnauel)
log.Rom.die 2<Iunij)foi 311406. Neees- rebateo por vezes o poder, & furia Roma-
ferio fora mostrarmos neste lugar como na,seria distcultosa oconseruarse, dando
foi rratural de Coria , & por consequencia terras aos seldados, que militro debaixo
Lusitanoi o que reseruamos para 30.de A- das bandeiras de Viriato ; mandou fazer
bril.ondeno com 1.6. o fazemos poroc- no sitio, em que de prsente fe v a Cathe-
casilo de sua sancta me. Agora diremos draLha fortaleza com duas torres , a de
de Trento,oa Tridento, comollie cbamo os omenage, &a dos sinos,que inda perma-
Italianos. 1 necem, emha dlias se conseruo os no
Nos confins de Italia, i estido de Tirol, mes de dous irmos autores da obra Froti-
apparece o Principado de Trento ao Set- tonb,8c Flaco ; na outra as Agnus do Impe-
tentiio, nhorio liure fngeiro ao Bifpo rie. Aos quaes parece, que deixou o Pre
de ua metropoli , o quai por iffo se cha tor encomendada a noua cidade , quando
na Principejtem debaixo de sua temporal se partio para entre Douro,& Minho , de-
jurdie cerca de (essenta mil vasallos, & pois de imposto Fortaleza o nome de
da spiritual duzentos mil fregueses.He ci- Vifo > pela boa vista , que d'ella le defeo-
dade opulenta.cingida de montes inaccef- bra>ficandoicomo atalaia cidsde Vacca,
siueis . nlo falta quem attribue a ethimo- & os foldados foro edificando o corpo da
logia de seu nome a tres rebatadas leuadas noua colonia , a quai d'aqui tomou o no
de agoa,que precipitadas.fe despcnho del me > que depois se corrompeo no de Vi
les, oanhando feus muros deviua pedra, seu. O Doctor F.Bernardo de Britto na r.
vinhasi& valles,at entrarem na madre do p. da Monarchia Lusitana traz escritturas
rioAthesi. Tem excellentes palacios, & do anno pif. sendo senhores d'ella Hufo
bons edificios; templos,& casas de ora^o Hufezj& D Tharcja , em q mostra intu-
mui adoinados. He de vero apraziuel>& larseaindaento[P</i.]Eo memoachamog
de inuerno intolerauel. Abunda seu terre- nos Concilios de Braga>& Tolcdo. E ain-
no mais de vinho,& carne que de po& da agora para a parteOrsental dlia vffib
azeite. Foi antigamente cidade nos fins hum lugar afl chamado,poi ser alro>& de
dos Cenomanos(pouos de Veneza)segun- boa vista , do quai se decobreas serras da
do Pcolomeo I.3. tab. .Europae c. I. vb: Estrella, Cantaro , Monte de murojde Io->
CpioiiMorum , qui sub Venetia ciuttates funu uia>& Lapa. E a thimologia do nome'Yifo
Verona>Mant ua,Tridetititm,&c.O mesmo te esta denotando eruir de atalaia, d'onde
lle para si Plinio l.j'.c.ip. CnemMios iuxta pareee nasceo o prouerbro: Vifeu,auifite tu.
Mufsdiam habitaffd m Volcis.Fersmi, ^Ttiden Confirma isto o forai > que Ihe du lR'e
ti)H,&c. Agora he da Gemnania , como se D.Sancho I. ann. 1 1 87. onde diz, que )S i-"
pde ver nos modernos Geographos. Ef- dade era noua > & que auia outra velha
clarecida.Sc nomeada no mundo peloni pots confia,que por mais naes que sso-*
<?lo>i ecumenico Concilio Tridenrno,que lro em diuersos tempos, sempre as tor
ail i ecelehrou no passado seculo , o quai res ficaro em p; pelo que no se hao de
lhe no acquirio piquena gloria. j 1 ouuirRphael Volaterrno , & Marineo
Siculojos quaes disserojque era Visortcium,
b. Das ruinas da antiga cidade Vaeca, cidade j que Ptolomco situa nosPelendo-
& de seus habitadores iituada ( segundo nes enva Proutncia Tarraconensc.eibndo_
tradio ) onde hoje vemos a caua de Vi- ella tiaLusitania , mais de 70.1egosi de
r iatofpor se.r patria sua ) se erigio a de Vi* Visotich.Nem a outros modernos, qne Ver~
seu,no no mesmo lugar,nias no minente ruuinm , na impressa moderna de Prolo-
si do em que agora perieuera sua vista. meojintefpreto Viseu, qudo aqucHa,rica-
Porq moro aquellc famoso Lusitano(ter- ua perto da outra cidade chamada Valleds,
ror dos Romanos) ann, 13 8. antes da vinda duas legoas de Santarem,onde se mostro
de Chrilto,por treio de algunscompa- ainda ruinas de (eus thcatros,& seu antigo
nheiros feus, machinada pelo Consul Sci* ca m po como nome da VutludA.
pio > em breuc veio Decio Brutto contra Ficapois a famose cidade de Viseu no
F3 cor'
66 Agtologo Lusitmo.
corao da Beirajem 41. graos do Norte> no, que a ennobreceo com edisicios , co-
-tf.do signo de Leo,& y7.minut.Hefreca roandoa de muros elRei D. Afono o Mag
& sdia pela pureza de leus beneuolos no,seu filho. E bendo Abdela, Rei de
ares, & vista de leus amenos campos, & a- Cordoua,dos nouos predios, quedeixra
praziueis valles > abunda de excellentes , & pelo reino.partido para Lecmoueo con
christalinasagoasde muito azeitepo,ea- tra elle guerra ; & sugeitadas varias cida-
do>& frutta. Ao Norte, legoa,& meaHhe des,sitiou a esta > que se rendeo a partido*
passa o Bouga, & ao Sul,quasi em igual di- possuindoa mente 39 dias,porque o mes
ijtancia.oMondego. Esteue sugeita a varias mo Rei logo a recuperou. Andando o tem-
maesjcomo aos Romanos,Sueuos>& Go po,no deiRey D.Bermudo, veio sobre ella
<los,at oan.714. em quefoientradaHes- AlmanorReide Cordoua.i entre ascida-
panhadosbrbaros Africanos , destruido des, que auassallou, & assolou, foi a de Vi-
elRei D.Rodrigo(caua desta degraa ) o seu, de modo , que lhe no ficou pedra l-
3ual veio acabar feus dias nesta cidade no bre pedra,maisqueas duastorres.Reedi-
e 7 1 6. cuja epultura se cserua na Igreja fcada ento pelos mouros, a possuiroa-
de S. Miguel doFetal extra muros q Ns toan. iof S. em que elRei D. Fernando
vimos. ElRei D. AfbnoCatholicoa re- se fezabfoluto enhor deste reinoE roman
cupcrou an. 754.. deixando tributarios os do Vise u for^a de armas , execurougra-
mourosqu ento a habitau.o, mas vindo ues caftigos em hum mouro que matou a
Abderramen de Cordoua , corn poderofo elRei D. Afonfo , quando a teue de cerco.
exercito,se fez senhor d'ella>an. 777. a que Depois foi sempre possuida de Christos*
arirouembreue das garras D.Fruella.De &foem tempo delRei D. Ioo I. anno
pois Mauregato, filho bastardo delRei D. 137J. foi entrada de Castelhanos. Abraza-
Afono o Catholico, ajudadodeoutro Rei da ento a cidade , & o castello liure co a
de Cordoua, ao quai prometteo o foro das gente.que nelle estaua recolhida, fez Du-
em donzellas fazendose enhor deste rei- que d'ella ao Infante D. Henrique , feu fl-
no,a possuo oito annos, ficando Vieu ou ho,quetrattou por vezes mudala a outro
tra vez debaixodo jugo Sarraceno at o de suiomas sem efseito.
S03. Neste tempo, yindooEmperador < : ; A Cathdral he das antigas do reino*
Carlos Magno ou cm ajuda delRei D. Ber qurem dizer,que ja quandoelRei D.Fer-
mudo.ou em romaria (corao alguns que- nando liurou esta cidade do pezado jugo
rem )ao sepulchro do Apostolo Sant- Iago> gareno,a queeruia de mefquita , elle a
tirou de poder dos mouros a esta cidade purificou & congrou Rainha dos An-
corn outras deste reino. Mas fobreuindo josjfazcndolhe ampla doao, em que d
Aliatan, Rei de Cordoua, com grande po- clara auer naquclle lugar militas lelrquias
der,a tornou a recuperaran. S 1 tu possuih- de martyres) & sanctos nacuracs, porcuia
<doaat o de 842. queelRei D.Ramiroa honra a fazimtocandoos intercessores. E
ugeitou 1 deixan do tributario a Iben Ra- refazendoa dittacidade o melhorque po*
ges>seu Gouernador. E tendo depois noti- de vendo que no estaua capaz porora de
cia, que elle fazia liga com alguns Alcaides Bispoa proueoxsePrior , com lugeMjo
mouros circunuizinhos contra osprefidios, S deCoimbra' Porem asmemorias do
que auia deixado em Portugal tornou o- rnosteiro de S.Crue affirmao, que a erigio
brc elle,& de(baracdpo,destruo de todo oConde D.Henriqvte, & a agrou oArce-
esta cidadcficando mente cm p a forta- bipo de Toledo D. Berliardo, Legado en
leza com as duas tories. A quem Scbastia- to em Hefpanha ; .& que seu filho elRei
no.Bipo de Salamanca,a pcdio para a KG* D. Afono Henriquez fez d'ella primeiro
di6car,o quai he deu por armas o Cstello Bifpo ao sancto raro Odorio , pot corte-
de Gaia.c o rioDouro,q o banhaah lado lho de S.Theotonio que sendo alli Prior
hum Pinheiro , a outro D hom em trtjes actualmente, regeiron esta dignidade , &
pobrcs tgdo ha buzina. q reprsenta a nem por iTb o deixa le reconhecer Paro-
elRei Ramiro,alludindo ao que Ihe fuece- no De qualquer modo que seja est no
deo noCastello de Gaiaacompanbado dos mais alto , & melhor rio da cidade , coin
cidades desta cidade sobre o furtode sua sua praa diante > contigua s dua^ tai rez
eposa;& o Pinheiro , o basque*cm qye fi- tanto que ha d'ellas lhe rue de ns ; o
cro econdidos, cu ja historia rfre C corpo tem ufficiente grandeza , capaz .10
de D. Pedro no seu Nobiliario. Morto el pouo da cidade, que nella se junta aosofh
Rei D.Ramjro, entrou no gourdao Qido- 0$ diuinos , por ler Parrochia vnica , em
que
Sexto de Mayp.
que se administro os Sacramentos. Tem em quto lhe durou a vda.mascfim del
choro clto sobre a porta,seristia, claustro U o tcue esta maldita eita , & afli mesmo
& ca deCabido,onde morou S.Theoto- os trabalhos.&afflicci daChristdade de
nio. Posto que a capella mr he piquenai Hepanha,porqueseu filho Recharedo foi
& antiga, mas de boa fabrca>contudo nel- logo industriado na F Cathoica pelosSS.
la asfistem os conigos aos oslcios diuinos> Leandro.c Fulgencio.seus rios , os quaes
particularraente no tempo estiual.Tem no fizero com que os Prelados Arrianos ab-
meio do retabolo em nicho ha fermoa, jurassem a heresia em queviuio; & para
& deuota imagem da Virgem Senhora do este efFeito se conocou o III. Concilio Tf>
Pedregal>afl chamada, por se achar econ- ledanoan. y 8p. em que o dirto Sunila ade
dida debaixo de hum grande aceruo de testou com estas formaes palauras: Sunils
pedras, & com os rauitos milagres que o- in Clrrifti nomme Epifcopus anatbefnatiss ba-
bra.tem pessas de muito preo que osobri restm Ariani dogmatisfuperius dJunnatam,fidei
gados lhe offerecem. banc fanlam Catbolicum, quam in Ecclefia Ca
Goza de mais de hum prcioso theou- thoica ventent eredidi,manu mea de ioto corde
ro de reliquias , entre as quae* o Brao de subscrtpfi. E posto quetodos os taxis Prela
S.Theotonicde muitaprata Iaurada,& ri- dos fizero o mesmo, contudo ficro pri-
cosornamtos.De 33 Prebendasinteiras, uados de suas Igrejas> & f este ficou eo
que ada hsia d'ellas3entrc fruttos grossos a de Vieu > por ser fallecido no deltei ro o
& diltribuies quotidianas, importar B.RemiLno fem merecimentode Mar
at 120.mil reis. Quatro pertencem fa* tyrjpois a Igreja Cathoica ("alumiada pelar
brica. Seis estao vnidas s dignidades do Spiritu Sancto) recebe(como t&> aos fan-
Daio, Chantrei Theoureiro> M. ecolla, ctos Pontifices.que morrro desterrado>*
Acipreste,& Arcediago de Pendello. De- Escreuem d'ellcde mais dos Concilios r*
zoito fa de Conigos , hum dos quaes he fridos,& autores, que ostfazem ( com'
Penitenciario. E as cinco se repartem cm Loysa, Vaseo, Morales, Padilha, Mrii-
de? meios Conigos. Alem disto ha mais ta> & outrosjo nosso Britto na 2, p* da Mo
duas dignidades que no tem Prebendas, narchia Lusir.l..c.17. ir>
que he o Arcediago do Bago & o de S. No fim destes dilatados difcurss de
Pedro de Franque. &C algas Capellas col- feu, nospareceo acertado rrferiraqui h
latiuasque ia simples beneficios com en- 5oneto,que os cifra,o quai nos foi l crf-
cargo
sas de choro & certo numero . der :mi-. mnicado,recompehando de alga mani
ra o fauor, & beneuolencia grande* que -
Em todos os tempos possurao esta mi- chamos nos cidades d'aquelle nobre p'-
tra Prelados insigne.vem nobi eza,sciencia, uo jquando a elle fomos' q anno d ^i. n-
& vi rtude , no dos Sueuos he mmo rando uestigar antiguidades para esta obra , &C
o sancto velho Remiol,que lublcreueo em za&i '- - ' J";V', l(-y-rt
segurido lugat no III. Concilio Bracharen- C kegcidacle in/jjhfy comemjttartf^
se,an.f 72.reinando Ariamiro. E no II.de
Lugo>em quepredio S.Martinho Dumi- /ifeHideinteffctpi memoraat.h
ene, o quai se'cg regou no guinte a fim
smente de se confirmar o decretado na-
quelle,cujo original achou F. Hieronyrao l'hcatro fofttfMinerMay&Mfirtet
Roman no archiuo d'aqulla sanct Igre- 7$ao ftiderdfortun Mchtlarti-%
ja,onde fimiou no ettjmo lugar. Em rida
deste Catholic > & sancto Prelado, foi a Tois sedo tattseesjfoUda, f)
total ruina dos Sueuos em Portugal , & (^QnitiPhenixtm as chat/tas abraz*
Galliza cauda annode ;8f. pqrLeo-
Tornas dd me/ma cinzj <* cttantarie.
uigildojdesbaratando a elRei Endea cm
vingana de vsurpar o reino a Eborico* fir Eternise aejamp* tturerrato,
lho de Ariamiro, com quem cltaua confe-
Zte Lethis f>tzjry.teuseuo imtg4,
deradoiajuntdoo Coroa dos Godos , da
quai se no separou em quanto durou a tj taieJe epponha 0 tepo ingrat0.
Monarchia. Entre muicos Prelados , que
deste rrou Leouigildo por Catholicos , foi
o nosso Remiobmetendo em lu lugarSu $eti4 de^finso^rwpU de Vimio,
niki Al'i Uno ; cuja pedecuo conanuu Ter ac\Ht(rdofou-more a Rodrigo.
* ~ F4 Trat
AgoUgo L ufitan o.
Tratto de Visai os Geographos antigos dizer a muitos , & bns,cj S. Maria de Thomar
corn Pliniol.f .c.2. Valeo in Chron.Hip. fora adade,& fortakz.a de Chrifios,& ouue-
C. 20. Marieta no Flos Sanct. 1. %. fol. y 2. ra ht mosime, & frades dos Kigrados, que
Britto cm varios lugares da 1 . & 2. p. da tuuehi hum Abbade , que dumaiuxo D.Cclha,
MonarchiaLusitan. Rodrigo Mendez na trmo da Madre deS.Iria , 0 quai Abbade en-
Poblacio gnerai de Epanha,& outros. uiou a Roma para autentiear S. lria porfinca,
< dpts de sua morte. Sobi e tudca viua tra-
c. A antiga ppuoao de Nabancia dio detoda a villa, &: varias imagens, q
{tuadaaoNaicente da villa de Thomar, h pelo reino desta ncta corn habito
.-& lauada do rio>que Ihe deu o nome , cu- monachal. Conlhi tudo o que dissemos do
ias doces aguas.miituradas com as dotur- V.Celio dos antigos Breuiarios deBraga
bo Zezere furiomente deaguo no Euora > & Lisboa , & luas Icndasdegra-
Tejo junto a PunheteJ reconhecem nossos uesautores,como Morales l.t 2. c. 36. Ye-
Chronistas por solar patrio da V.& M. S. J>ez na Chror.de S. Bento rom. 2. cent. 2.
Iria , & por conseguinte de feu tio q Ven. ad an. 6 f 3 . Britto na 2. p. da Monarcha
Celio, Abbade do mosteiro, quealli auia Lusit.l.tf. c.24. D. Rodrigo da Cunha na
duplice da Benedictina familia , dedicado histor. de Lisboa 1. p. c.28. F. LrodeS.
Raiuha dos Anjos , cuja fundao attri- Thom.ua Bened.Luit. tract.2 p.4. c. i-
buem aS. FructuojArcebipode Braga, F-Isidoro deBarreira na vida de S-Iria c.
pelosann.<J4i. mas Ns leuados de hua 23. & 24. Fr.Duarte de Araujo na mema,
conjectura aoditto Abbade , por fer dos & outros innumerauei.
1>rincipae> em nobrezaj& riqueza d'aquel 1.
a cidade, pelo que d'elle tomou o appelli- d. Escreuem d'aquelle noo insigne
do, pois entre as inquiries deThomar, Portuguez Mercenaiio (cujo nome anda
feitasnovltimodeDezembro, ann.1317. noseternos Catalogos ; companheiro na
que andao no liuro dos Mestrados daTor- martyrio do P.F.Thcobaldo (dizt ndo hs
redoTombo fol. P4. jura Pero Bombo, queuccedeo na cid.;de de Damaco , ou-
que Soio chamar a S. Maria de Thomar : S. tros em diuerfas par. es, mas todosconcor
Maria do Celho, & que ajfiojuraua como ouui- do no anno de 1498. & nas mais civeun-
ra afeus antepaffados: em memoriafao que stancias)F. Esteuo de Corbera na vida de
parecej doancto Abbade, eufundador, S.Maria Socors C.3. Fr. Vit;.l Dabuc n
Esta Igreja ( por merce da mefnia Senho- Catalogo dos Martyres da Ord. lit .T. F.
ra)per(euera ainda agora illesa dos tri um- Pedro de S. Cccilio en fus victorias glo-
. phos do tempo cm titulo de S. Maria dos rioss de la maior caridad 1. 1. c. j". $ 16,
Oliuaes, pelos muitos , que tem eni ckcui- Fr.Bernardo de Vargas, & Fr. Alonfo Ra-
to.Serue hoje de Maciiz ( & afli elia,co- mon nas Cnron.geracs da ditta Qrdem,
motodasasque de nouof edirc^remjoa- ir
quelle distrirto, a immediaras S,Ao- *. Do Bacharel F Loureno , Monge
stolica, Sc izentas porpriuilegisde,va- de Alcobaa > nio esabe a patria , nemo
rios SummosPontiRces de toda. a jurisdi- anno de seu transito, storecco rcinando cm
oOrdinaria. ) O Papa Alexandre VI. Portugal clRei D.Afbno V. Confta,cjuc
concedeo aos que a vzitarem no dia de foi varo contemplatiuo pois eraconful-
se orago (que he da AlTump) grandes tado de grandes sernos de Deos em matc-
indulgencias. Neste mosteiro acabo^.e- rias de Ipiritu. Algas epistolas fc aclo no
lio feus dias , cheio de glorioos meritos, cartorio de Alcobaa para elle , afii do V.
cerca do an.<5"6o.- - * F. Va (c Martins , fundadordos Hirony-
Que fol o ditto mosteiro da Ordcm mos neste rino,\l.w-quas ja 1 anamos di-
deS.Bento (demais deoafHrmaremro- asn6 i.tomo,o:idc (e pdem verjeomode
dos autores, que logoallegaremos) dillo F.Marrinho,leu flhopiritual, monge( ao
porpalauras expressas o liuro do Tombo que c prellimc tuefma Ordem , da<
da mema Igreja , feito em tempo delRei quaes vimos ha . que comea :'Kknarabli
D. IoSo III. por Pedr-aluezde Abieu,De- trga feruos Dei tharitatiuo F. Laurtt4> (Im-
embargador da casa da Supplifia'oj que rfftmo Patri,F. M.irtmtts faus, vt operibits jatis
oditto Rei encommndoutambem o da cotHprobituf,dileftasfibus amorai , & atuple-
Me da Conciencii & o dos Mestrados, xum citrn duUedint , & fauitatc cordis per Spi
1 ( de que ja nos aproue itamos algas vezes ) ritum Santtumspiritualis in Cbnflo. & c. Ncl-
<?nde juraDomingosPaesRoyatb,^ ouuim Ja ihe pede, que repeitando a muita pobre
; za,
Sexto de Mar? * 6$

za,em que vluia , lhe mandasse hum fio de dro de Lancastro.Preidente do Pa i d


ferra delgado para concertar o feu, cpo signada. mririsi ma mente Arcebispo de
devidio,queestauaquebradonotebio0 Eubraspela Magestade delRei N S. Dora
admirauel pobreza , & maior singeleza IoooIV.
daquelle bemauenturado tempo, em que . . ^ . -.-/y.*
todos ero sanctos! Muitascoufas padera- g. Na Chamusca villa clbre de
mos dizer deste varo , & d'outras seme- quinhencos wzinhos em Riba-Tejo, entre
Hiantes > se ouuera ento quem as efcreue- Sanctarern,e Tancos no Arcebipado de
ra , & ainda estas mendigamos de mmo- Lisboa , nasceo Sr label da Madr de
rias diminutas , que o chego tanto a hof- Deos euja ancta vida ecreue diffumeri
sas mos , que sendo F. Loureno mulsin- te o P.M JF. Manoel da Sperana nas Chro
gular em letras & virtudes , lhe no sabe- . nicas da ua Prouincia de Portugal > a qug
moo appellido , que basta para exagra- d obediencia o conuento de Torres-to*
o. ;' . .. r w. uas,em que falleceo an.iypo.

/. A mema queixa renoua mos cerca b. Entre os'rmos,moradores eht


do P.Ioode Christos > pois n ao acharnas S-Roque. que na vltiroa peste (areadaern
memoria alga d'elle nos cartorios,& mo Lisboa no mes de Outubro de i 59%.) sai-
numentos de a fagrada Congrega. ro para curaro? enermo, da Cal da Sa-
mais quehatradilo confusa dehum re- ude foihum dlies Diogo Diaz. .Nella
ligioo d'ellaiter passado ao Orientejbem falleceo, a 6. de Maro do seguinte arma
parece que quando emprendeo aquella comofeachanoliurodasacristiadeS-Ro
jornada,fataua ja nella o P.Paulo, tam pri que. Lembrase d'elle P.Balthazar Tel-
moroo em pr em lembranca as cousas lez na j.p. da Chronica da Companhja U
memoraueis da Ordem , para que os n- 4.C 4$*. & os Padres Manoel da Veiga > St
douros tiueTcm d'ellas plenaria noticia. Manoel de Ecouananxbos in m. f
IuIgamos>quelobreuiueopouco dpois de' ' ?. . '..: :.~.r>
tara rigorosa prisa > cmo vmos no tex- i, Morreo o Padre Diogo Fernandez
to: pois fomente nas contendas entre Dom Capello>& Cantor desoa Magdtade.an*-
Francisco de Almeida, & Dom Afono de no 1 ypp. 0 caso ta pedrafrclatado no te
Albuquerque se lembro delle^os nossos to)mccedeo no de i6\t; como parece dp
Chronistas da India.Succedeolhe no lugar liurodos enterras, & iepulturas'd con-
de Consefor do ditt Albuquerque>Fran- uto de Slcto Alberto.onde jz na capella
cisco Freire da Ordem d'Auiz. contra a portaiafl orefererntambemreli-
Ioo de Barros Decada 2.1. J.c.p. se des giosas anrigas d'elle > & pessoas fidedig-
culpa de no relatar as particularidades, nas,quc o conhecro* & trattkro muitos
que ouue nestas deuenas passando em annos, as quaes inda hoje viuem,publican-
ilencio o nosso P.Ioo de Christos : Por doo por homem ancto . D'elle efcreue
no macular (diz elle ) hua escrittura de tam Fr.Mlchior de S. Anna > na Chronica d-
iluflres feitos comodios,'tnuejas,& outras cou- sta Prouincia & Fr. Ioo de Christo na
sas de tam mao nome,de que dfft os vencidos>to- fundao m. f destaca 1 onde teue o -
mo os vencedores, podo perder muita parte de cerdote do Senhor>parentas,5c grande c-
seHsmeritos,&c. Vejoe pois os Commen- municao.
tariosde Afonode Albuquerque 2. p. c, ' (':
8. & GaparCorrea na historia dalndia l.fcm. Padeceo Pedro, Torcu an.
tom. 1. c.6. & 7. Hum breue elogio feu idi8.segundo o Padre F.Hyacinto Orfa-
andaua em hum Catalogo m. f. devares ne na historia Ecclesiastica de Iapo cap.
sanctos deste reino* que tinha o Arcebilpo 45* . & Maria co m seus quatro filhos no de
de. Braga Dom Sebastio de Mattos de K24. segundo o Padre Antonio Cardim
Noronha, onde a primeira vez o rimos noCatalogo de feus Martyres pag. 38. on-
cuja copia . ou original rem hoje em sua deacrescenta Catharina. mulher de Ioio
celeberrima Bibliothcca,o cnhor D Pe- (hum d'elles) Capittplexa Firandi.
70 Agwlgo LufitMO.

. . ma r c, o vil ; > }.

r ^JIS^ M Coimbra a morte de D. Vafco , Arcebispo que fora


Arcebfpl WffsM de Toledo,o quai fbrado da ardente ira,& fanlu del-
drfoiejo. gS|j||^ Rei D.Pedro oCruel de Castellaj desterrou de sua cha
rapatria,& prminente dignidade , fugindo para este
reino a maior pressa. Nest eomenos,vagando o Bifpadode Coim-
bra,por translao de D. Pedro Gomez Barrob ( que tambem de
l viera pela mema causa) ao de Lisboa, o administrou per pacio
de dous annos , que tantos teuede vida residindo fmpre no mof-
teiro Dominicano da mema cidade, como o mais reformido no-
uio dlie , no quai com grande opinio de virtude, & paciencia
exemplar , rematou feus trabalhos, abreuiandolhos mais o defgo-
sto,queaidade. Seu veneraueicorpo,affrmaograues autores,que
com lcena do ditto Rei,foi transferido a Toledo, & pultado na
Miiia sua Cathdral, diante do altar de S. Maria a Branca. h. Em Se-
terndez tuual deixou o pallio da mortalidade nas maos da pezada ronda, a
contemplatiua ferua do Senhor Milicia Feinandez, filha spiritual
do muito religiofo>& nunqua assazluuado, o V.P. F.Luis de Gra-
nada, da fagrada Religio dos Prgadores, que ruo'do alii de A-
ma a hua nobre senhor a, tendo a cargo ogouerno, 3c pnwifa da
casa/esplandecia em todogenero de virtudes, A ordem qucguar-
daua era prima noite prouere do necelario para o feguintedia;
Iipqualmdrugauaa.orar,& comungar na lgreja,onde pereuera-
na immoucl at se acabarem as Mias. Tornando a cafa,compra
co as obrigaesdo officio;& os fpacios,que Ihe vgauo ertredi,
recolhiafejno Oratorio , onde lhe era tam fjcil leuanrar o fpiritu a
Deos, que muitas vezes ficaua arrobada dos lentidos , com tal fe-
creto nos oraculos, & documentos , que interiormente i ecebia da
diuina liberalidade, que parecia ter em feu corao aquellas pala-
S*4.t.i< uras do Profera Ifaias ; Secretum mtumrmhi. Na caridade , & amor
de Deoscrefceo tato,q feu peito era ha ctinua, & acctza forna
lha,&aTl costumaua a dzet:Que era pouca qmnta agoa tinha o mat- para
Ihaapagar. Na vltima enfermidade, pondclhe obre elle panos para
rfrigrai* tantoardor,disse: Comopodem refrefcar efes panos mamaest
hum vordaoflue arde em amores dtunos. No auultou menos na man-
do, proua seja , quelidando oito annos com o trafego d'aquella
cafa,bportando cada hora injurioas palauras , 8c repostadas dos
mal contentes ruos, nunqua ja mais fe alterou a antes co a facie
rizenha
Settippodc Mfi(f 74

rizonha dma: Sejd por dmor de 7)eos, Esta virtude reprsentauaaovi-


uo (eu moo$oaspecto?&J)randas pajauras, poi&ninguem punha
olhos nella,nem a ouuia fallar,que pao recoriheceTe_a singular pu-
reza de sua aima. Contufno lhe.faltro pcrsecues.por causa
defrequentar a sagrada Communho, masneohas bastantes(por
wais terribeis)a dissuadilla deste ancto exercici . No se pde
explicar a resignao admirauel de ua vontade. na diuina , cstaua
tam posta nisto,que no sq na guarda cj -seus mandamentos , mas
em todas suas aces Ieuantaua logoo corao a Deos , pedindo-
Ihe , que a no dejxale apartar hum instante della.-v\E isto tam por
meudoj^se auia de bef)er h pucaro d'agoa,ou sallaralg3a palaura,
dizia ^x\mt\tq:Senhortertfinaime o q tenho de olrar,daime grau pard
<ju4 diga, nem fa^a nuis de que ntsjeres feruido. E defta loue conuersa^.
ua com Dcos,trazendoo empre prefnte> andaudo maisoclle , do
que em si. De cujo familiar tratto rccbia Copicsasaffluenciasde
miericordias , instruindoa interiormente no, que auia de obtarv &
animandoa a sofrcr,& padecer por feu a,mor; o que era tam corrty
' nuo nela, (\ parecia sua amaha eco|aaondc (emprise ensina^fta
Phjlosphia do ceo,naqual se vclarameqtecomo Deos hemectre
dos humildes. Sobre tudo singularizauase na eordealdeuooao
diuinimo Sacramento do altar, o quai reccbia com grandes pr*
praes em sua aima quantas vezes podia , pemendo que lhe fal-
taiTeestepasto celestial,pela$.contradies', qrinha no frequental-
. lo.Propdo ella ao Senhor estes feus receios(implondo seufauor)
vio em pirita, que lhe dauo a chaue de hum abundante celleiro,
dizendo , que nunqua lhe faltaria este po , porque tanto anellaua;
& asti confesaua, que para cmungar lhe orTerecera a Prouidea*
cia diuina rauitas occasies fra de sua perana Algas vezes
orando se achaua em procisos , nas quaes era leuado o Sanctissi-
mo Sacramento , ouuindo entoar com Anglicas vozes o hymno;
Tantum etgo Sdcramentum. Certo dia estando para cmurgar,lhe fez
o Senhor hum extraordinario fauor , quevoando subitamente da
patena,lhe entrou pela bocca, com admirao do Sacerdote. Esta
immaculada vida enuejaua tanto o inimigo cmum , que no fo
mente lhe apparecia em ridiculas,& medonhas figuras, mas tratca-
uai de feas,& torpes palauras. Estando ha vez na orao,lhe ap-
pareceo pedinte, & chamandoa por u nome,a fez leuantar de c-
pastua,dando o demonio grande rizada,dizendo: ^ilcdncet o queper-
tendta que erddiuertirte do exerciciocom que tantd (uerrdme fdes^ Tre%
dias antes que fallecesse , e tangeo por si a desoras a campanha do
Ora
7i AgfolgfoLfitrinok
Oratorada nhora dacfo , a quai admirada da nouidade,lhe dis
se: ^ma^uehetfio RespoHdeolhe;Nrf#^ y.M que mcrroi& mono
quer drr. Trattouse logo-que certo religibsc^afsecto casa,lhe trou
xesseo habito i com qc auiade nterrar.Ellaento dffl: N
m b* de trdttr tjtylm maiorinimigo^ueiue^o qjii| trfe hum dos que
rio approuao suas frquentes cmunhes1) i Bemtfmo me bade
dtzertjtftjjado Officia. Eaf soccedeo. Despedida de todas peos-;
com que tinha razo , & pfkicipalraente da dona da cafa( a querrt
auia criado)m estas pal auras: F\lh*\ emtpam dfla vtdajias con
fis me aueis JUpr&netter. primeira de comUngardes todts tas JMfifi*
da de teres imita csnta c eceraci da oracao , ' pois ja que o Redemptir do
mmdfranqutot* aspertas do ceo cosuas cfctgas , para que Idpsfimes madar
nosa s mercatnSyprocurai quenao fejao de mreador poire ,que nao tentais q
panosgrofos^ue fao orafies sem eeao,ri deao;mas de rict^que tratta'em
finosforqneasficomobum dfies'hacf te' outra cousa co quefefuientennuis que
defeu tratty afjtns outros emendamos ,' que nao podemos medrdr com Z>eost
ftnaotrattandocomtte^ por mm da oracao , encaminhdndo nofjos defejos da
serraaoceo. Promettendolhe (confida na bon Jade diuitfa) qefe
Isa fosse tamdicosa^u merecess fer ouuida, lhe mpettarrgra-
<ea,-& fauor para cornprrr hu,& outra cousa , como devois se vi.
JE com istosedefunio aqelle compostd almj 8t corpo, rema-
tandocincoentaannos.-Estsnct m*u|h'er, depois de feu transita;
4ppareceo na ofo-a hk deuta pcfa , a quem declarou , que
sem paarpero Purgatorib stauaemugar dedelcino.acrescen-
tand,que finesse temor,&&nior deDeos, porqae auia lrigorolos
juizes,& as concas,que tomau,eraoapcrtadissirnas ; pelo que lhe
acpmendaua a tiuesse grande com amar a Deos , pois s o amor,
D Teiip^ me l'uera navida^a coilocra er tam sublime throno. c. Em
ptHenri Seuilha , co rcligofo conuento Mercenario d' Assumpao , part
Huez-Mer ajegre para as erernas felkadades D.Felippa Henriquez,Pcrtuguc-

* za,de gentil fermora, a quai foi casda com D Rodrigo Ponce de


Leo, III. Duque d'Arcosem Castella ; & como no riursse d'elle
flhos, por sua morte, com muitahonra,& honstidade, se tornou
paraLisboa(uapatra.) Evindo Portugal Felippe o l an. 582.
querendolhe fallar,lhe mandou pedir,se ruisse de ir Missa certo
dia ao mosteiro do Carmo,ondeassistia aos diuinos OfHcios, & sua
Magestadelhcobedcceo, trattandocom muitacrtesia, & deco-
ro. Neste comenos,chegando de Boemiaaesta cidade, a Empera-
trizD.Maria,suairmaa, com tenco de se recolher em algum mo-
eiro de Hepaaha, a leuou configo outra vez para Castella , onde
^"'< , anossa
SetHmo de Marso* 7j

a nosa matrona em quanto viueo noseculo sazta notaueis esmo- .


las,& nareligio continuou co as mesmas,despojandosf de suas r-
das,& poesoes, por eoriquecer a ditta caa , em que vestio o ha-
bico Mercenario, na quai sobruiueo smentedous anno , mas es
ses com grande exempta, 8c reolhimento , oberuando os estatu-
tos,& yotos estnciaes com exacta perfeio, & pontualidade, so-
nhando na obedicocia a us majores, trattando seucorpo com a
perezas,& mortifcaes, & fnalmentegastandoomais do tempo
em orar,& contemplar , lutandonesteexercicio muitas vezes co
vniuersal inimigodo geaero humano . Tendo mais de cttenta
annos de idade,depoisdecompridas muitas cousas, que auia pre-
dicto , a vitou o Senhor com prolixa ensermidade , em que mos-
trou summa paciencia,& alegriaj & com a mesma bportou as ago-
nas mortaes.rematando felicemente o circulo da vida. Foi dada
sepultura em ataudede madeiraj 8c sendo Forado abrirse,a cabo
de muico t"po,para lanarem us oflos no nouo cemiterio,q se fez
para as religiosas , achro suas mos inteiras,aluas, 8c palpaueis,
comoquando viuia, mostrandoo Remunecador dacaridade com
esta soberana marauilha,o muito que lhe auia agradado estendelas
aos'pobres. d. No conuenco de Nossa Senhora da Graa de ^ *m
Abrantes, a morte glorio de Sr IsabeldaConceio , quetanto M4*&
que vestio o habito , nao se contentou co a guarda , &obfcruancia w0
das consttuies Dominicanas,abstendose totalmente derodo ge-
nero de carne,mas aindadepixe/endoseuordinario sustento her-
uas m! guizadas,orando com tanta frequencia, 8c spiritu, que pos-
tos osjoelhos m terra ,& os olhos no ceo,ficaua eleuada,sem o vso
corporaldos fentidos; & se tal vezaopprimia oono,estando nesta
louuauel occupao,arimandoacabea parede,nclla decana-
ua. chandose certo dia com hadoena mortal a vifitou feu l\
S. Domingos,& forao tam celestiaes as praticas.que no mesmo p-
to fc achou a. Mas tornahdoa a visitar gunda vez em dia de S.
Thomas,lhe declarou,que d'alli a sette annos sria sua morte. Che-
gado o prazo,amoestada do ceo com hua repentina febre , vestida
comoestaua,recebeoo sacratiTmo Viatico;& fazendo grande in*
stancia,a Extrema-ubo,despedindose de todas as religiosas pedin
dohumilmente perdo Prioresa,das muitas negligccias,& maos
exemplos,que auia dado no discurso de su^ larga vida, em boa ve-
lhice foi trasldada para melbor patria. E alli como estauaa pu-
zerao no esquife , exalland feu virginal corpo suauitno cheiro>
sentindose o raesmo quaodo depois de muitos annos se abriosua
G 1 scnultura.
7j Aghlogto L usitftno*
shr h- fcpultora. e. Em Lisboa no cenobio do Saluador da mesma
73S FaiDlia,sez pauza ao viuer Sor Hieronyma do Prepio , religos
dames** d aihalada virtude,como que eraa primeir nas aces sanctas
ordem. <ja mortificaao,& humildade , & c^ue coin maior cuidado, 8c

pontulidade afsistia s enfermas, sefoia na coznna, & nos ofrkios


mais vijs, que ha nos mosteiros, n tendo por taes os qc
fazem na casa de Deos , onde o seruir he reinar. Ella era a que por
sua affabil , 8c dbcil condiao te fazia mauel de todas , grfa . que
nascommnidadcsroubaos coraes. Ellaaquenunqutuec-
mleno por comprimento,na quai rrimaua breue efpaco,r-
res de matinas, & depois d'ellas, no faa do choro, onde o Scnhof
(por meio de alta contcmpIao)a visitaua com frquents vss.
Ella finalmente a que vfauade cam asperrimas pcnitencia^cda-
piedadas disciplinas , que no podendo ja a debil humanidde f-
portar tanto rigor , inuocando ento o fauor do Angelico Doctor
S.Thomas(de quem era pecialistma deuota)foi impcdida,& ren-
osPadres ^a ^a roortejpartindo desta vida em: feu dia sanctamente. /. t
ioo oiiu em Lisboa,na casa professa de S: Roque da Companhia de Iesu,
g0,&Lou commmora o dos Padres Ioo01ingo,& Loureno Orteg,rri

"gl"da bos cstrangeiros, aquelle Irlandz,este Flamcngo, os quaes tom-


comp. ro mui de propsico sua conta, ann i joo. (em que esta cidade
ardeo de peste,& todoo reino) acudirm a feus naturcs ( que en
to seachauo nella)como maisdesmparados/aindo ambos vale-
roamente ao campo para os feruir)St cdrar, pedindo de pft a m
porta o sustento , & alstindolhs de noite, & de dia,par que no
morressem ao dciemparo,& se m os Scramntos , ajudadoos con
anctos cnfelhos a acabarm conformes co a diu ina vontade, c
euadosscostas com suas propras m's os (epulto , que
ambos do memo contagio,depois de trabalharemncanauelm-
te, viero a concluir suas vidas neste dia, rras mui consolados por se
terem oferecido em sacrifcio tm ceit * cun Magstade.
r.Tbom. i- Neste dia em S.Fructuoso de rg, obito F.Thom as de
dest*- Sanctarem,frdleigo,de felicerecordaOjCjiic depois de militt
dos. FlC" mmcos annos na ndia,fobre grandes seruios , : fer bem naicido,

deixou o mundo,& tudoo q d'elle esperar podiaj& fazendose escre


ucr da roatricula temporal oa spiritual , toroou habito n ancta
Prouincia da Piedade, ha quai florecem vir'tuoss coes , & ra-
as marauilhas. Andando hum dia nsbrs d conuenro de Ou-
rem,que elle princpio,& vio acbado,cao por desastre em hum
ardenteforno de ealjos que all se achro cuidauo, que nao saTe

dlie
Stttmo de Mftr - 7f

d'elle corn vida (caso admisaue!)Virono logosa,&saluo,semo


fbgo Ihc chamuscar hum fio do habito . Otro dia indo para
concertar a cunha a h cauouqueiro,q cortaiia pedra para asdittas
obras,ao tempo,quedesearregauao marro, apanhandoo pelaca-
bea , quando se esperaua cm pedaos, lhe no fez damno algum.
Estado pais este varo de Deos morador ho ditto cuto de Braga,
seliccmente repousou em paz, dia do Mestre dos Ooctores S. Tho-
mas,em que auia nacido a este rnundo,erirrado na Ordem,& seita
protsa , deixando em toda a Prouincia opinio de eximia virtu-
de : cujos miolos, depois de quatorze aridosdesepultura, seach-
rao sresco$,& aluos comogiada. h, Ntfmsmo dia em S. Fnn- f. Dogo
ciscodo Moncede Viana , o sanctofim de Frei Diego dos Anjos <,wy"v"

VII. MiDistro Prouincial , que soi daexemplar Prouincia de S. An-


tonio,cujo cargo ace itou mais pot bedietcia, que por vontade, &'
afl nao durou nellehura anno,porque indo ao Capitule grai, c-
lebrado em Valhadolid no de 593. diante de todos aquclles Padres
renunciou,pedindo com humldade,& lagrimas, o absaluesfem d
ocio , o que lhe concedeo o GeneraHssimo com grande edifica-
ao dos vogaes. Foi este religioso vara obre maneira humilde , re-
tirado,& de muita orao , em que pernoctaua antes, & depois de
marinas sempre de juelhos,obseruando o memo na cella,em quan
eo recitaua suas deuoes. E para com mais quietaao se dar de to-
do aos spirituaes exercicios,tanto que acabaua de fer Guardio ,' se1
recolhia s casas de entre Douro,& Minho , por serem niais solita^
rias,& quietas. D'onde lhe naseeo a particular deuoao.que cobrou
ao V.P.F.Ioo do Basto , por cujo raeio alcanou algas vezes em
diuersas enfermdades pereita faude.Em resoluao.cheo de aposto-
licas virtudes , Scdehura zelo admirauel da Regr , que sempre o
acompanhou, perseuerando noslouaores diuinos,deu eu incont-
minadospiricuaDeos. i. Na Religiao Carmelitana , ha viua'jr^ dt
lembrana do P. F.Luis do Rorio , porque de mais de ser varo Rofari
roui obcruante dos eslenciaes votos , & procurar sempre o tratto c" ""'

de pesibas assinaladas em virtude, de q apredesse ocaminho da per


feio,aelle deue a nobre Irmandade (como autor principal d'et
la)do ancto Crucifixo.c] esta no Cruzeiro do Carmode Lisboa,a
cuja ncta imagem , por r trazida a esta casa miraculom ente,
fazia particulares deuoes.as quaeso Senhor lhe pagou, fazendoo
glorioso martyr. Foi o cao,que partido para a Prouincia do Brazil,
emeompanhiade Martim de Souf de Sam-paio, Capito mr de:
Pernarobuco, cm ette graos do Norte , encontrro com algas
G1 naos
76 lAgihgioLtfitMO*

naos Olandezas,que iao para a India, cuja Capitnia jugaua qua-


renta Scquatro peas. E depois de pelejarem os nos valeroa-r

roentejfendoabalroadoSji entrados dos iniroigos , pa&ro muitos


espada , deitandoao mar quarenta peslbas , entre as <quacs foi o
nosso F.Luis , pek> vercm abraado com had'euotairoagem de
N SenhoradaPiedade, o <jual andou por argopacro de tempo
confcssando,&absoluendoaosfedos,que andauo lutando mais
co a morte.que co asondas,cmquantoos no sepultauao no pro-
fundodo mar.EIanandodepoisF.Luisas maos nao doinimigo,
com hfaimcnadinbaikascoTtou hum daquelles hereges, & ou-
tross pilouradas o priu^rao da vida, emodiodohabitoretgoo,
das sagradas imagens, & do sacramento <la Penitencia; afci-
xnos, que soi sua morte mui preciosa no conspedtu diuino. E o a-
crilego , que atreuido lhe cortou as mos , breuemente foi mono
dos seus,com grande deshumanidade,por cntcndei em,que se que-
Ji Madre a leuantarco a nao. Iusto, i exemplar castigo do ceo ! . Em
Magda- Lisboa.no religiohmo conuento Dominicano do Sacramento,
<kdg concluo odilatado perpdo da vida a Madre Magdalena dasCha
J>tmn% gas,matrona illutrisima de veneraueis costumes , a quai deixando
sua grande casa.Sc samilia,com os mimos,& regalos cf ella^em ida-
deque maisnecesttauad'elles, endo mui querida ,iestimadad
us Rlhos,8c parentes, troeoutudopelostrabalhos,& obediencias'
<la Religio, entrando neste seminario de vitudes , em que deixou
grandes exemplos de paciencia, no admirauel sofrimto com que
poitou em graues dnas.que por vezes lhe fobreuierao.as qua-
es no foro battantes para lhe impedir a continuao do cioro,
& orao', a que.nunqua faltou , como tam inclinada a esta sancta
occupao. Naobediencia aos Prelados auentajou grandement
te, 8c na humildade , pois como a menor nouia s horas dzia os
versiculosnochoro com hua sua netca deoito annos , gostando
muito,que ella(como mais viua , eperta ) lhe ecsinafise os costu
mes da Religio, & Nouiciado. Pereuerando neste sancto teor de
vida perto de noue annos , cumulada de meritos, & preclaras ac-
es, que sua religiosa modestia nos encobrio , com estranhadeuo-
o,& quietaode piritu,placidamente rematou feus felices dias.
o p.no m' Em apo, o sim dos fructuoos trabalhos do P.Ioo Baptista
xaptistu Baea da Companhia de Iefu.Hepanho], religiob humilde , reco-
Baea da lhidojpacientejCaritatiuo, constante, animofo, & de mui fa mi lia r

tratto com Deos,no quai contendro os dotes da natureza cos. da


graa , porque partido para o Oriente , a fira de mais enriqnecer
sua
Scttmo de Marco. \ ?

sua aima de virtudes, depois de exercitar o ministerio da ptgao * .-


apostolicamente em Moambique, Goa, & Mato por alguns an-
nos,pastbu quelle vasto imperio de Iapao no de 1 590. onde gastou
3tf.cultiuando ua christandade com o suaue leite da doctrina Eu
gelica,como a mais amorosa me,conuertendoJ& baptizando mi-
lhares de aimas , scmpr'e embrenhado,& afflicto com molestias,
& trabalhos, sepultado em vida nas cauernas da terra para refusci-
tar aos mortos Iapes,onde da humidade do fitio,contrao grauif
ma doena nos neruos. 3c ossos de todo o corpo, com extraordi-
narias dores, ficando incapaz de poder menerse,prorompendo s-
pre nestas palaurasde S. Agostinho : lAnge dotrent,^ du ftientam.
Deste modo viuco hum annotrazido emhombros dos Christos
du m f.-retrode madeira pelas pouoacs,& aldeas. Vendo ento
, opprimido deste acerbimo mal,pedio c fumma instancia o Icua
1 fem a corao estaua porta do tyranno,paraque confeguise d'el-
I le victoria queimado viuo , mas apiedade chrilHa Ihe no quiz fa-
zer nesta parte a vtdc ,(piraodo logo em feus braos,foi de todos
mui fentida sua morte ; & para que o corpo no fosse entregue s
chamas , enterrroem lugar fccreto,& decente , at que o Se-
nhor em algum tempo o honorifique na terra com pio, & religio-
bculti. . Em Aueiro ,no conuento dos Carmelitas Deical- r. M*rt*
os , a mysteriofa saida deste para outro mundo do mui religio
P.F.Martinho de S. Angelo,filho de paes nobres, naturaes de Ser- cameU
pa, villa no Aleo- tejp. E como era Mrgado, mui dado a regalos, J>/W*
gostos,& patatemposmundanos, estudando na Vniuersidade d'E-
uora(tocado de efficax auxilio) se meteo Carmelita , empenhando
acarna em que dormia para o habito, por no dar conta a seus pa
es,temendo que Ihe impedissem feus bs prop sitos, como fe vio,
emquanto no professou.assestando contra elle, & contra a inno-.
ceote Keligiao grande bateria. Nella se ouue todo o tempo que
viueo.com nocauel fofrimento,& modestia , continuando os actos
da communidade,amando a pureza de ba aima, pois todo o dia fe
andaua confessando,feruindo a todos de efpelho, em que replan-
decio as religios perfeies. Chegada a festa de S.Thomas,
preparoue mui deuagar para dizer Missa, & depois de leuantar o
Calix confagrado.difeao Acolito,que o ajudasse adeitar, 8c Ihe
tirasse a calua . Alli chamado o Prelado,o abolueo de nouo , cee-
dendolhe as indulgcncias da Ordem;& batendp logo nos peitos c
grande ctriao,& deuoo fe desfez aquella vnio dealma,&cor-
po/ubindoeliaa comar poste da bemauenturana, onde repoua,
G$ &viuc
pt JLgologtoltUsititno*
&Yuecom Christo , i elle leuado sepulturac notauel consola-
^o de feus irmaos , emcpanhiados quaes aguarda a voiuersal re-
surreio. No tempo que spirou,chegando ba sua filha spiritual
janella, <jue<iistauaao pouco do conuento , Ihe deu taru suaue
cheirOjde^ueinfirioser morto seu fncto Mestre:cVcertificada do
successo, se por ha parte he seniio de csolao, por outra de pc-
xia,veadose ja ora dcseusbs clhos,& saudaucis amoesta:s.

Comment arioao VIL de Maro.

ERa o Arccbifpo D. Yaco na patra imbra aquelle horrendo, & crilego fur-
Toledano > irmo de D.Guterrez to do cotre com cinco particulas consacra
Femandez.Reposteiro mrdelRei das>que estauo no Sacrario, i nrerrando-
D.Pedrode Castella> a quem tinha seem hum lugar indecente,deu occaioa
afeado oinjusto repudio , que tinha dado se Ieuantar nelle a greja do Corpo de
a sua lgitima mulher >aRainha D.'Branca Deos.que at o prsente pereucra ; o que
de Borbon , -candose com D.Ioanna de sendo notorio ao ditto D.Vasco , congre-
Castro. E por isso tendoo por sulptito no g*do o clero , & pouo da cidade , em so-
tocante a seu seruio -o mandou dellerra- lemnisima procisi , co a reuerencia de-
ido para Portugal an. i3tfo.lndotal pres uida & funestas demonftnaqes de senti-
fa.que lbe deu o Chanceler mT<leToledo mento, que o caso pedia.as tornou a trazer
{se aemos de dar credito aocapit.zi.de para aua Cathdral , como se v por
lua Chronica^ que to teue lugar de aca- tenso da Blla, que para sua ereco pa(-
bar de ouuir Missai& asfi destituido de to- sou Bonifacio DC anno segundo de feu P-
doonecessario se sao da cidade > &se tisicado, ema quai nomea ao ditto Bilp
veio para este reino > onde foi mui festeja- om titulo honorifico : Bon* memoru V* -
do do tiossoReiD.Pcdro oRecto,q Jhe im- iasci Eptsiopi Commbricefs,&c. cujo lachry-
petrou doSummoPontifice oBipadode moso lucceTo,acompanhado demiraculo-
Coimbra ,o quai obreue com titulo de Ad- sas circunstancias fDeo fanente ) reserua-
ronftrador at 7.de Maro de i 362. co- mos para i y .de Iunho do 3.tomo.
moconsta do UurodasEras de S. Cruz, Escreuro deste Prclado (demai* de-
por estas palauras : Feriasetunda Jette dias stas memorias ) Pisa na historia de Toledo
domesde Maro .1400, se finou 'D^Vofio 1.4c.z4.CarriIho in Annalib.Eccles.Hisp.
destemundo,Artebispo de Toledo, 0 quaisoi in- tit.4. fol. 3 S7.Valerio de las historias 1. 3.
uiado do reino de CasieBa, for sanha delRei, & tir. f. c. 7. D.Rodrigo Sanchez na hist. de
<hegou cidade de Coimbra,& sex.viuenda no Hepanha 4.0^.15'. Waddingo tom*l. hr
mosteiro de S.Domingosdaditta cidade. Auen- nalium Minorum ad an. 1 220. Sou na 1.
do ry. dias que tinha grado a Igreja do |kda Chron.de S.Domingos 1. 3. c-4- Fr*
mosteiro velho de S.Franciscoj & no mes- Manoel da Sperana na hist. Seraph. 1.2 e,
mb aF.AfonsodamesmaOrdensjemBis1 29. n.4. Al<ocer na hist.de Toledo, No-
podeOrense (qucheemGallizaJasRstin- gueira no Catalogo m. s. dos Bipos de
do cm ambas as sagraes o Bispo de Vi- Coimbra c.22. & outros.
seu(qdeuiaserD.IooMartinz>oquaIvi- "
uia por aquelle tempo) & D.F. Gil Bispo *. O yenerauel P. F. Luis de Granad 1
de Cirendoni, titular. E disto ha utra me foiChronista da serua de Deos Milkia
moria no proprio Iiuroque diz a a fol. Fernandez.que no he piqueno credtto de
I21. Era 1400. Domingo 20. dias de Feue- sua virtude , a quai floreceo, afl em 4d'
reiro, S Francisco de Coimbra foisagrado , & como depois da mortecom milagres.Re-
t.Asonso de Noiga Bispo de Orense, quaifi- sert elle o celeberrimo de ha cana que-
graro D.Vasco Arcebispt de Toledo, & Bisp brada,& sa de repente, na introducno
de Viseu, & F. Gil Bispo de Crendoni. a.p. do Sy mbolo da F (de queni o tomo u
Em seu tewpo luccedeo na S de Co* o P. Fr. Luis dos Anjos no lardiw de Po
Settmo de Marso* 79
tugal n. 1 60. ) como tambem cm sua vida; exercicios.y recopimieto,me pdreae-
o original d'ellaescritto de sua raesmi le- ,. ' . . .
tta. acanaraos de D. Fernando d' Aluia, rm dtgnas de ejcrtuirfepara que for
iCastro,('qemtpodeCasteJlateueautc- efle exemplo entienn Us muteres
rizados pstos neste reino) dedicada a D. , J
Cecilia de Mendoa, Domna de Sanctos, /'"V r*S mtU ocupadas , qUdtt
que foi a nobre senbora * a quemMilicia pcdero/afea la dtmna gracia , y com

nesteluganpor no deixaremosse querde Ml Oiidados ,y recogtmtentO,entre Us


dar a Dedicatoria d'ella,& o fim.para que QC ln(, f^J y compama,
sesaibadotempocmqueaelcreueo. . / / i # ' .
j> T/ntdad, enla muchedumbre^y octo

A la ilustre senora D. Cecilia ^''"O^^'


.... . n V comofcaerdad , que los extme bs
deMendoii.enelrnonatte- j i r r .A 'a
j o T . , perfonas Janus , mueuan mas
no deSantos .Fr.Luis ds > ' . / i r l t
s> , , r r , que laspalab ras lantas . tnuchomas
Granada ddea salal y y 1 / w
. nos tnoueran les exempt os dmesite os,
yfamtuaresy que tmosconlos o os, y
T3 Eboluiendo agora, mui tluslrese* ttcameS fm Us *st< es
^ norata/gunospapeleS>itenta arrtn- f'raV.M.ym menes creo, que gu*
condos, y quasi olmdados, balle entre M* #Mfinm* Commendadera es-
ellos algnas memonas de Us cofas, dcida en vrtud, y nobleza.ccn to
qu estando en Setuualnott enaque- das esias nobles senoras x queestande*
IU hendita muter ,por nombre Mtk- ^o de fu gowtrno s mormente Jten-
cta HernndtwmadeV.M.porque oV .^.testgode^a de teMoque
consejjandoh y* muchas rvez.es ad- aqui escrm ,y assi podrdeclarar
mm en ela algunas cofas de much m*s 4 la lYl*> VeP a1M
eifkat,n , con Us quoles qutso aor> ^euemente , m*s como ctfrd , que
en esta carta renouarU mtmonade rxP '
V.M. yno dudomese aletrar con At aqaiaDfcdicatona.remataa'scta vi-
.. ^ r , lt , *; x dr.Esto efitimilustresenoraAoQue tenta apun-
elUSy porfer cofas delama, que la crtoy ud* m niit fapeles,al timpo,qne estuueen Se-
ydto lche , y por la grande estima de tuua imie "ffl*** 4* jteruade Vus-,
r , j i t n~ i btencre,qtieVfM.queltraihmitttempo,fa
Jvfantidady amor,qt*e V.M. le te- M otrS (0fa, y hun se, que conta mtnuriade
ma, pero no es aqui mt tntento e/ertuir l* * vnas, j de las otras ft c$nsoUra , y tendt k
C /j a U
luwda t. lar^porqueno
j . r> todo
Je J dt Pr qHe
rnd duhofa auerfe ctiado con mestr0
UniA (on la lcheSetor
de perso-
! el
procefo delU , sino alounas cofas pat- quai la mui ilustre persona de V.M. prospre en
ncuUres.que como dtxepude alcancar *>}*- -^^
en aquel poco. tempo que h trat. T
por fer cofas deedificacion , y mas de . ,A rclao.quedep.Felippa Hen-
* J Jr . J t t nquez Mercenana nos chegou as mos,
tnuger cajada , y ocupada en elgoter- f0{ tam diminuta , que faltou cm nos dar
Agtologio Lufitano.
o de Seiilha ( instancia do R.P. D.Io- Chron.da Prouincia da Piedade m.s. cuja
iephdeS.MariaCartuxo an. i<5}<5. ) on morte foi an de oo.segundo nolo insinua
de ella terminou a vida de 70. de idade no o DoctorBelchior do Rcgo , & Andrada
de 1 y 90. Mas como a religioa que a es- Dezembargador da Cala da Supplicao,
creueo , no curou mais, que da tradio naTrattado daAntiguidadc de Ourem, &
de suas heroicas virtudes > e bem pelo res- suas grandezas. Foi o conuento dob Pie-
peito,& cortezia corn qne a nomea > d a do(os> que rka fra dos mu ros desta villa,
emcnder> que era nobilisima. Nos ento fundado co as circuntancias milagrofas>
fzendo disigencias em os Nobiliarios de- que vimos no texto>ao quai se laoou a pri
fte reino , achamos que seu pai fora Iorge meira pedra an. itfoz.sendo Ministro Pro-
de Britto,&rua me D. Marra Henriquez, uincial F.Iorge de Goa , com grande ale-
elle filho de Gabriel de Britto, & de D.Fe gria de seuj moradores.Tem na Prouincia
lippa de Miranda, i ella flha de D. Afonlo o lugar 29. he dedicado a S. Antonio , &
Henriquez>Alcaide mr de Barbacena, & goza de tanta alubridade.que lhe chamo
de D. Lucrecia Pereira de Barredo, fami- a Casa da Saude , porerraro oreligioso
lias muico nobres 1 & conhecidas em Por- que nella fenece*
tugal.D'ella tratta ja Duarte Nuncz na fui
decripoc.88. * b, O PadreFr. Diogo dos Anjos imi-
TomoM D. Felppa ohabto de N. Se- tou nestes nolos tempos aos primituos
nhora da Merce naquell religiosistmo fundado res do conuento de S.Fr^ncicodo
conuento de Scuilha, quehe de admirauel Monte em Viana, onde falleceo ann. NS04.
oberuancia,porque ainda que la religio- Referemse d'elle grandes virtudes noli-
sas caladas > he seu modo de vida mui ef- uro>que se conserua cm S.Antonio dos Ca-
treito,fcpenitte,do quai sairo as primei puchos de Lisboa , cabea da Prouincia,
ras, que fundroas Recolletas de ua Or- quetem portitulo; Cartorio,& relaaebre-
dem, i ellas o sa tanto, que no rem lo- ue d principio, & seine augmenlo Sella.
curorios , nm communieo seculares , o
que se deue a D.Miria Zapsta , sua funda- i. Nasecoacste mundooP.F.Luisdo
dora,matrona de veneraueis costumes pe- Rorio an. 1 5- 92.ri.1s OliaSi lugar de io.
los an. 1 s" 69. cujos principios anctos pro- vizinhos, duas legoas de Thomar ao Nas-
moueo hum seruo de Deos. seu Confeor, cente.Foi baptizado na Igrcja matriz,cujo
chamado F.Antonio' Velascopela quai ra- orago he da immaculada Conceio da
zao ouue emprc trille monjas de canhe- Senhora. Seus paesforo B; lchiorNunz
cida anctidade. Esfcreue deste conuento o & Isabel Godinha , ambos honrados, pios
P.Alonso Ramon nojr.tom'. da hiftor. g & tementes a Dcos. Tomou o habita cm
nerai da Ordem 1. 10.C.1 . & Alon Mor- idade de ir.anno$ noG>rmo de Lisboa
gado na bist.de Seuilha 1. 6x. 1 7. & profeiou em 14.de Otitubro de i6u7-
Estudou Artes,fc Theolugia na Ord > &
d.ie. A vida deSrorlsabel da Con no o dos peiorcs tlludantes de feu t-
ceio,quc paou ao Senhor an. 1 95. es- po. Padeceo morte violenta a mos de he-
creuem difFusamente F.Ioo Lopez na 5" . reges Olandezes an 1619. ni'jornada io
p.dasChron.Dominicanasl.z c.42. &F, Bnzil > em que tinha seito grandes sefai-
Luis de Soufa na 5 . delta Prouincia !. 3 . c. qos a N.Senhor. A narrao de tudo isto>
17.0 quai tambem escreue a de Sr Ioan- com o mais do texto > ie deue ao vktuoo
nadoPresepiona i.p.l.i.c.12. que falle- P.Fr.Luis de Mcrtola, que a indagou com
ceo cinco annos depois. partkularcuidado para as Chronicas da
Ordem.
/. Achamos expressa meno dos Pa- m-v, >x.' ....! . . '. ' ,
dres 01ing,& Ortega da Companhia no i. . A Madre Sr Magdalena das Cha,
liuro dos Obitos de S- Roque , & no cap. gas teue ditoso nascimento , pois fi i de
36.dotrattado4. que nos deixou da fun- paes anctos, pelos quaes (c pde d'ze'r
dao desta casa oPadreManod daVei- quellas clbres palauras de Christ noiTt
ga.eu conuentual. bem, referidas porS. Mattheu* no cap. 7*
de siiaEugelica hii\o:N sote/t arorho-
g. De F.Thomas de Sanctarem se lem- na fructos malts saiere.frc, Duuidaii*<e iui'
bra o Arcebipo D. Rodrigo da Cunha na d'elles era mais ancto, se o pai , c a r'
2p.da hist.de Braga c.7 3, ua vida anda na por screm ambos de taro pittu,qt:c en
nauo
c

Settmo de Marso* pt
nauo *s regras da perfeio aos religio* falleceo em Nangazaqui segundo huns
sos naais timoratos; pelo que ero reputa- 7.de Maio & segundo outros a7.de Mar-
dos por grandes seruos de Deos > hobreza o^mas todos concordo no annojque he o
maior . cfue.a do roundo > no quai rinho de 6i6. em idade de 68 . & 47.de religi*
muito lugar. Chamailofe Francisco de o.Astios PadresGuerrtiro,&Cardim nos
Sousa Tauares > & D. Maria da Silua , de eloglos dos Religiosos da Companhia,que
<juem ouue esta filha> que foi calada a pri- florec'ro em lapo.aquehe na 4. p. c.41.
meira vez com Dom Ioo de Portugal este n 40. p. if. Eufebio nofimdavida
lho de Dom Manoel de Portugal , & do P.Marcel, . vit. pag. 85. Aleg.in Bibl.
tietto de D.Francisco primeiro Conde de Societ.pag. 77 r. Lopez na j p. da Chron
Vittioo. Morto D. Ioo na batalhade Al- Dorninic.. 3 . C.5 4.8c qutros.
cacer,peleindo valerofmente9caoua nos ' _
fa D.Magdalena gunda vez com Manoel *. Da gente mais luzida , & nobre da
de SoiaCoutinh, que naReligio Dorai villa de Serpa era F.Martinho fie S.Ange-
nicana mudou o nome em F. Luis de Sou- Weu pai e chamoti Sebaitio Valente &
eujasobrasaucmes citado rauitas ve- sua rnaeLuizaQuaresmado Amaral. , Fal"
Zts. Desta felice mudana foi grande par- leceo no Carmelitico conuento d'Aueiio
te o raro exemplo do Conde D. Luis de an. K37. o quai teue prindpio nofim de
Portugal, que entrando na ditta Religio Outabro de 6 r j.por D.Britte* de La,rair-
trocoU o nome pelo de seu sancto Patriar- m do Marques de Villa- real, caada com
cha, iento D. Manoel de Sou* em sinl D.Pedr de Mdices > irmo do gro Du-
dc agradecimento.tomou para si o que el- que de Toscans a quai jaz na capella mr
le rejeitou. Entrou pois D.Magdalena de parte do Euangelho em soberbo mauso-
Vilhena (que affi se chamaua rio seculo,) co leo. He esta ca das melhores da Prouin-
fua netta D. Barbara no mosteiro do Sacra cia.prouida do necTario, com abundante
m*to an.i6"i?.d'onde partio para a gloria cerca,& faroola Igreja,enriquecida de eu-
em dia de S. Thora.de Aquino anno i6z\, ftoos ornamentos 1 & com hua Cruz do
Tudo o referido fummariamos de papeis, ncto Lenhode que lhe fez doao a dit-
que se conseruo nolle > cuja fundao, & ta Padroeira Ha bxeuisima relao de-
deseripo da noua Igreja reseruamospa- fte conuento nos communicou ( por u
ra outro lugar. muitbeneuolenciaJoP.Fr.Ioo de Chri-
sto> de que nos aproueitamos , em quanto
m. A cidade de Vbeda em Andaluzia* nao fae a luz a Cnron. desta fancta Prouin-
foi o llar do P. Ioo Baptita Baea j que tajonde e ver mais por extenso.

MARCO VIII.

A Igreja maior de Toledo.a festa de S.Iulio B.& C. na- $.Iui;j


tural da mefma cidade, discipulo de S.Eugenio , HLd B &c-
nome entre os Prelados d'ella, varo conummado
nas humanas,& diuinas lecras ; tam ddo lio da fa-
grada Eserittura, comodos nctos Padres, em que era mui ver-
doj cujostalentos,& partes acquisita* com feu siugular engeoho,
ndefesso estudo^laro juizo,& memoria incrediuel,germanadas de
grande anctidade,& pureza de vida , o sizerao mui estimado,: &
conhecido em toda Hcspanha. De modp,que transserido S. Qui-
rico de Metropolitano de Braga a Toledo,o clero,& pouo Bracha
rense.para aliuio das saudades, que a ausencia de tam sancto PreJa-
do lhes deixra, o nomeou feu meritifsimo successor , cstando elle
actualmente eruindo de Arcediago de Toledo. vindo para esta
Igre-
I $z ' Agologo Lufetano.

Igreja a gouernou trezc anoos com louuor exemplar , o discurso


dos quaes, conuocandose o iV.Conc.Bracharen, por mandado
delr\ci Vuamba prcsidio nellc. E prcmudado dcpois para a de To
ledo por morte de Quiricio,nos quatro graes, quealli se celebr-
roem scu tempo , campeando granderaente em todos elles sua
rouita sciencia , orthodoxa doctrina , 8c rara virtude. No paro
aquifuas letras , compondo varios Iiucos de grande erudio, &
importancia para aquelle eculo , confutando ns as prenteshc-
resias,desendendo noutros os decretos Pontisiciosj em todos a im-
munidade Ecclcsiastica, & obediencia de Hefpanha Se Apostoli-
ca.Compos outrosi(como samoso Poeta,que era)alguns hy mnos,&
canticos de cousas sagradas , epigrammas, i epitaphios, em honra,
& louuor dos sanctos Martyres, feus naturaes, & dos Prelados feus
antecessores. Carteoufecom muitos Sanctos,& Doctorcs d'aquel-
la idade,dos quaes era consultado , como oraculo diuino. Refor-
mou os Breuiarios,& Miflaes Bracharense, & Muzarabe , acre{cen-
tandolhes muitas oraes pias, & deuotos hymnos. Mandou, que
com toda perfeio cm hua , & outra Igreja se cantasse o diuino
Officio,tndo em presena do pouo congregado nellas muitas ho
milas de saudauel doctrina ; defendendo com gi o valor suas oue-
lhas,qual leao perspics dos lobosamintos,cudindolhes co spiri
tual pastodos salutiferos sacramentos. Acariciando os miseraueis,
consolandoosafflictos, alegrandoos tristes, ubleuandoos huroil-
des,rcsistindo aos soberbos, remediandoos pobres, emparandoas
orfas,refgatando os cattiuos,visitando os enscrmos, lbei tandoos
prezos, i em reluao seruindode pai benignidmo a todo estado,
& rte de gente. Impetrando do ceo, por meio de suas oraes,sa
uor,& graa (como outro Salamo ) para gouernar com um ma
tranquilidadeuas queridas esposas. Occupadoem obras tam he-
roicas,& de tanto ruio de Deos , ornado com varios titulos de
anctidade,auendo regido a de Toledo dez annos,hum mes, & t-
te dias,paTou da vida prsente placidissimamente. E posto que soi
logo sepultado nella sombra das sagradas reliquias de S. Leoca-
dia, hoje descana o rico penhor de u corpo em Ouiedo , para
onde juntamente com ellas foi trasladada namiserrima destrui-
OBeato ^e Hespanha. h. Em Granada o natal do B. Ioo de Deos , Pa-
loio de triarcha dahospitaHdade,primogcnitodaCaridadechrita,&r<iivi
Deos, flagrante do amor diuino, cuja vinda ao mundo em Monte- mr o

nouo(villa notauel na Eborense diocesi) fez pouco ebondo,&tui-


do ( que no podia fer grande nas humildes , & limitadas cas-de
feus
Otat dt MaJfk: - 94

feus paes)mas tam festejada,& applaudida hceoi,que mandon n-


jos para que naquella felice hra repicassem os-nos de ia paro-
cHia; reoelando as excellencias do recem nafeido, a tau-m fancto va-
rao,que sazra vida soliaria na ferra d'Osa, oquat logo as publicoo
ao muhdo. Aos ojto nnos de sua idade,deixandkroGS patrios la
res, se paoi a Orofiesa em Castlla,ottde com grande cuktado, &
diligenciaseraiodepastor do'ze. Crescendo cm 6 tempo as sor-1
as,saindo robusto/mancebo, leuadod brio Porcugoez , & fettaor
da idade/azndoe; naquella flobre villa infantara para oeorro de-
Fonte"raba(infefl:daento d Franccz) trotou os trajos pastork
em os de ld^do.piTasdo qdlla Frotteira : mas como fa t&'wsi
os succeflbs da guer.ra,tene o er^ode Dos nella dous notaueisj. X$
primeiro foi,que faltando vttfalhas aoscompanheirosy fubido em
ha egua,que pouco antes se ui tomado ao inimigo, se effereeed
ir por ellas a certas casaras,algas legoas disttes; eis que no meia
do camiriho reconhecendo o animal feu nacimento,correndo pra
l deenfreadamente,deu eom elle por terfa em rocha viua, pria-
doo a queda dos sentidos,lanando pelos nrizes , a boeca grande
copia de angue;& depos jdelrgo espacio,tornado em si,inuocan>
do a Virgem Snhra, queamauaeruentissimamrtte, ficou liure
por sua incerceTa , do perigo , & cattiucirOjem que ja fc julgau*
Nem&i.mcnor ofegundo j porque encarregandollaecrto capp
to sua guardaroupa, se m eulpa.nem dcseuiV{ como succde nos
exercitos) lha urtro.Prezo.S: sentenciado moftejVlndoe no
aperro^do antigo aylo de MriasctimajVhe croxe'por lli team
cauaHxiro,quentercedendo pdf eHe, litrou-da forat BfteVnc-
ceslbsaduerfbs o fizetoetWr a Oropesa ascu pristn exrcic'to,
-sendo;no caminho recread eom pbj 3c vinho ceestil. Gastadts
enro quatro annos em varia^jorndaj vcio a Porragl f dride
por achar feus pae* rnofcos;trnou para Wtlha,& ineia-se rtfitfe-
gouiafua paoril ccupalo comoa vio^ miUar' niaU liure.
D'a.0jui breuemehrepafoaa^taiVonbrard AfHciOndeem
-o sur de feu roftro, jbrnalirO em &futifieaoes^liuiaa* pabe
za -de Hum cauaHeiro , que att via cm ifytatr filktfS^dtster fado
de lua patriiysastentand comseu qaotidanb jotrltawarniseria;
obra certo aos diuinos olt tam agradtfel que par ece Ihe gra-
geou os fauoreSj&feeiefcios'soberatfoSjqte recebet>depois.B
do que hum corjpanheiro aipostatr d F , deta esempioefyto.
readb pelo cmum irtirgovfe Vtlro^xirfi Hefpaha. n Gfeal-
tpQio a saas!^ osuctiift , quei4r mritos depois a auib de
j.A) minii
p4 Agklogio L ujtttno*
ministra^cotnoojornal fosse raaiorqueadespesa,& trajo,em pou-
co tempo juntou algum cabedalfioho, com que se fez trattante de
liuros velhos,trazendoa tenda aos hombrosde feira cm feira,5cde
huni lugar em outro, bufcando a Deos para si, 8c compradores pa
ra elles. Mas o Senhor , que fe deixou achar dos que o no buica-
uo(segundo elle proprio diz por Ifaias ) como e econderia aos o-^
Ihos de quera com tantas veras o pretendia : em figura de. minino
lhe fao ao encontro,pobresioho>& defcalojtiaac lhe dando por
cnro a conhecer. Porera como o (ancto varo ja mais vio nece-
dade,que o no condoesse , tiradas as alparcas dos ps lhas meceo
nos feus: & vendo que por grandes lhe no ruiao , ficou deconfo-
ladimo,& asti lhe d(le:Mtnmo, jaque nao dais fafjocom elUs^tjutef-
tao ees bombrosymaisjuflo fer^e leue nelles^uem tanto cujou a Deos, que
haros de tamfouet rvalor. E caminhando o bendito fancto c aquella
auecarga, que ndompre leue,ento lhe pareceo pezada,de
crrhe, que o foberano Rei dagloria, que tam proximas leuaua as
mosjhe limparia muitas vezes o fur,quedc eu rostrocorria em
fiojpoischegado ahafonte,lhe pedio licena para beber, & des-
canar do trabalho. Sentado ento ao p de hua aruore , estando
para mitigar a fede,rebatado da fermourado farrcto Minino , que
lhe queria gratificar o largo caminho , que o trouxera s coiras,
Uie mostrou hua roma aberta com o acroancto sinal de nos-
fa Redempao no meio,dizendo : loao de jDeos,ranadafera tua 6**^
& logo dcfappareceo Ficando tam fentido o nosso sancto^ue le- .
antados olhos ao ce , culpaua a si mefmocom muitas lagrimas,
-de no ter conhecido a ie Cceador; confundiae de ver,que endo
elle hQ vilstma creatura recebia tamextraordioariofauor. I en>
tndendo d'aqui , que a dinina Magetade se seruiria d'elle em Gra*
nada dirigio para l feu caminho* rChegado porta,que charr.o
<2eEluira>pos sua tenda de liuros ; & continuando o tratto,comp
m di de S, Stbastio pigasseo venerauel M. Ioao de Auila em
hua rmida fra da cidade vendo cjll o numerofo concuro, que o
guia,quis/ef tambem feuouuinte. .No difeurfo do fermo trat-
tou o reruoroso Prgador Apofolio dos louuores do ncto Mac-
i ty^exagerando o premi, que no ceo possua ,. pelo rauito que na
terra padeceo, 8c das ettas com que foi trefpaado s do amor di-
uino,que fa mais penetrantes,fez tam acertados riros ao cojao
de Ioo, tam bem difpsto(medite a diuina graa)q erido d lias,
acabado o srmo,o pela porta da ermida,como fora de.li,, ba-
nhado codo em Iagrimas,pedindu a Deos milVricordia, confean-
Otmo de Maro. > y}
dose publicamentese lanaua pelo cho , dandoco acabe^a pelas
paredes, repelando as barbas,& lobrancelhas, i era reluo alca-*
ando em breue a alta cieneia do de/presso propro , entroupela
cdade,& cjuando chegou pousada,no se podia j vlercom a ra
paza; deu logo execuo o conselho EuangelicO, deiiando tudo Ma i ,
por Christo ; & reprtindo o pouco dinhciro que possiiira pelos po- t.u.
bres.com hum sancto furor remeteo aos liuros profanos(como ?ok
migos do spiritu)& comas mos,& dents os despedaou , dando
os contemplatiuos aos primeiros, que por amor deDes me pedi-
ro , i cm breuo seahou de todopobre, n,sem cliapeoi& deseal*
o.E discorrendo outra vcz pelas ruas de Granada,ltando as ms-
nias vozes,acorrido da inculta plbe , que otitha por loco, cie-'
gou Igreja maior,& prostrado ante odiuinimo Sacramt.d-
do cm (i muitas bofetadas, no cessaua de chorar,pedindolhe per-"
do de uas culpas , & peccados , bradaftd com doloridas vois:;
2)eus meu tmsericordtd , Senbor aptedatuos defe grande peccador , que vos of-
fendeomuits 'vezes grauemente. Alguas peToas condoidas entao d
quelheouuilo, julgrao quenara loco , leuantafono do chao,-
& corn amorosas palauras o leurao acasa do M. Auia , por cujo
ermo se auia coauertido. E ficando ambos ss , ajelhado a feus
ps obendito penitente,dizia: 'Pddrtffi/nbor, 4qm veret's omdior dos
peccadores.que neft m tno fofre d bondide diuind, pois se opo^d mdtores mi*
ferteordtas com declarddds ojfen/ds , correfpondendo 4sauores , compeccdof; l
dtjui estk 0 mais ingrato, que fuient dterr, pois rejflio milhdres de vex/s df
dimnas inspirmes. JE dandolhe meuda infrmao de tda a vida,fei-'
m atou ; Tuderd Pdre meu) destspirr,senao ouberd^que efd mdior(bort
grdndeexcejjo) dmtsertcordtd dmnd,que mtnbamalicia : O pots fo/es omeio
demmhd conucrst^peouos que sejais 0 medict de mmha enfermidade ; aqui
efot rendido d voJ?os pes,em oedientt>como ds de 3eos parque l>os tenhopor
set* Emkaxadorpara sgnir 0 que me ordendres em ordem d minhasaludo.'
Alegruse em o Senhor o bom Mestrc com o n discipul , 8t
admirandosede ver tam cottrit,& diantado-no jpritu.he r
pondeo : EsfordiuOstrmdoemChriJlo, confiai emsud mscrtcordta, sedebt
fiel dt morte,par que nell alcdnceis d cor04 da "vida, d quai tlle tem prepars-
do no ceopara feus, escolhidos. Ne/t noua mtlici nao ws lisao de saltar tenta-
oeSiG* trabaihos ; animtuas, que 0 dmentisfim lefu vos hdesempre acudir
nells. Se me quereispara conselho, aquime tendes , pr'qu medtdnte 0 divin*
fauor, leudretssempre saudauel medicind, com fiese cure hjofia aima, & no
uasforas pard de nuo pelejarts to intmtgo do}genero humano . Ideuos co
bencd de eos, &*mtnbd, que eu confia nee Vas nao negdt/a mifericordt.
H ' &
$4 Agklogo Ltifitano.

afflue eu V* recelsoporfJ/to)& <vos ojfereo minf/as orales. Sa o IoSo da


prefenadoS.Mestre grande mente conflado;& proseguindo suas
locuras , fazia mais defacostumados extremos , pois vista da
gente no mais publco da praa , fe emboldreaua em lama , no c
lhe cnxergando as feies do rostro , dizendo quantos peccados
bocca lhe vinho, publicando por traidor, & merecedor de ma
igres ignominias , & com este raefmo furor dicorria pelas mas
acoflado do mais vil pouo. A que si seguio hum nouo, i exquisito
genero de,penitencia,porque leuado ca dos orates.no tomaua
as disciplinas de lua ma,mas dos hoipitaleiros,que se agraduo de
boas foras para esta feiencia, por isso ero os aoutes rigoros,&
ontinuos,o sustento o mais defobrido,& alcoroso, o retiro ha ga-
iola sem luz, 8c o creditq_quasi irreparauel, pois raras vezesanea a
opinio,o que a ganhou de loco, i emfim se reduzio ao mais abati-
do estado.quepodia alcanar odiscursohumano,a nao er illustra-
do pelo diuino* Este piritu gouernado de superior moo, conhc-
eo o ditt Mestre,o quai corao docto sabia que o fim das aces,
nem de si mas, nem prejudiciaesa.terceiro, Ihesd,ou cira a bon*
dade ; & como as do varoncto ero sobrenaturaes,no tam s-
rente ficauo inculpaueis , mas antes muito meritorias: princi-
pios estes raras vezes vists de ha anctidade heroica. Tanto que
q Mestre oube , que estaua.prczo por loco , 8c trattado como tal,
por ha parte alegraua, vendotaes fnezas depadecer por Chri-
sto,por outra fe compadecia.vendo prouas tamarduas em tam re
ente spiritu.Perfeuerando pois na casa dos orates , at que elle lhe
mandoudizer , que bastaua, a fingida locura para conruar a hu-
jmiUade, quejara. tempo de dar a.entender, que^staua a , afl
para nao desacred tar as virtudes , que Deos tinha depositado em
u alma,como tambemQseguiraMontilha, para onde estauade
caminho. E como a enfermidade era tomada por vtade propria,
no durou mais de quanto quiz o enfermo. Partio logo em u al-
canceaf como est iua,fraco,roto, maltratado,&deca!o,com a
cabea descuberta s inclemencias do tempo, 3c foi l recebido do
S Mestre com paternal araor , emcuja companhia esteuealguns
dias gozando de feu ecax explo,& doctrina.E depois de fecfeC
ht com elle gralraente,& traarem amboso diseur de fua vida,
fc fez na volta de Guadalupe, a visitar aquelle deuoto, 8c milagro-
soSanctuario.onde recebidos particularesuores da me de Deos
debaixo de feu sagrado patrocinio, comeou tam gloriosa empre-
sa. Por que tornado d'alli a Granada com o preo de huns feixes
de lenha , que do matto trazia , corn Feruor , & dilgenCia ncriue!
trattou de regalaros pobres de Christoyalgand t cafa,na cjoal
juntou todo o genero d denas contagiofas; &1 maies incuraueis;
8c abrazado em caridade trazia a ella de dia 5s enfermes os ho*
bros,& denoite faa a pedir esmola com queos fstentaua, dando
com isto principio sua tam sancta,& cariatua Rlgio.Se traie
muitos annos foi hum capote d burel , cilour'as de frisa , desclo;
rapado naualha barba, 8c cbea, o hombro ha ceira para r*
colher as efmolas , as mos occupadas com duas panellas ustenta-
das ao pescoo per corda, para asoutras'demais liquida m tra,

dizendo com vozonora,& lrmcntauel,que penetraua coraes d


pedra: Fafio em parasime/mes. E assi tudo quanto grangeaua,& r*
colhia, Ieuaua aos pobres, i enfermos, feus queridos irmbs.de cu*
jas aimas cuidaua mais que doscorps ,fazendoosconfel(sar, & re
ceber os sacra mentos. Quem poder,ncto glorioso,contar nu*
mero de almas,que com vosso ardentistmo zelo encaminhastespa
ra o ceo,no fofrendo volTa caridade auer necessidade em Granada
a que no acodisseis co remdi? A donzela,qa corria risco sua h-
ra. A viuua pobre , a quem os orfas pedio o que lhe no podia
dar. Ao mulhero innumeraael, que com saa libidihpsa scnsualida*
de staua perptua mente ofendendo a Deos. Ao ehtreuado, que
lhe ficro foras para padcer,& bocca para lmentar. Ao que
era rico,& caoem pobreza. Ao pleiteante,qu gastdo o cabedal
vem a fer feu principal intresse o perder a demanda; Ao Tdad , ;] ./f^
destroad da gerra, & ao peregrin falto donecessario. watt*' ri ^
do ndaua riests fnctosmnisterios , fsfaltas, lncias fdo 'f^

ho^ital/uprothrz os Anjs;& muits S.RapfieljajudnfldlDe


a fazer as camas , de sorte que o mesmo Senhor em peoa*vetr *

proitr de 'feu bom gafaHiado* Cstumaua elc lauar os pi


aos pobres,qu de nouo rceba , entre s quaes certo dta, und
lauad , St limpad a hum (qtieiendonqniffimo se fez pof noftb
amor pobre ) indo para lhsbeijar , vi 'que de suas chagasf
resplandecentes rioSjleuarit os olho , ' 8c conhefce'o fer o beriig*
nistmo IesojO qul lhe diste: lo%o%a mi ftfaz^to'do o hernie em meUn*-
me reethem os sobres , eufou otjueelendd map para tomar a efmoa^f
Ihes ddteu o est mnnfto de. fetfs*tra]es\tn a quemlauas vrfs> <fuamdo ibfas " " ^
com algum esta caridade. Sobre tam continuo trabalho de dia yjSt'cte > .:,
noite, quem padra dfcruer sua pentedcia, 8c orao, na tjul y n
vio muicas vexs1 iceteado d luz e*trrdmaria,js lutas dos tjmo-
mos^o zelo dahdnra de Deoi,l& de ft-glorra cjrfe-r acm^Jnhim

Hi toda
5>85 Agologio LusltfMQ*

todaavida , finalmcnte sua tara pacicncia prouocada qui dos


mesmos com maiores beneficios obrigados. Esclarecido pois em
nilagres,3c profecias, auendolhe cus ncssaueis trabalhos acarre-
tadaa vlcima enfermidadc , certificado do ceopormeio do Ar-
chanjoS.Raphaldodia, & horade eu traofito, visitado ftelle da
Rainha dos Anjos,quc com suas sagradas mos lhe limpaua o fur,
audo da ceza, allstido autrosi dp Discipulo amado ; depois de
jsararoentado por D.Pedro Gurreirofento ArcebipodeGrana-
<ia).prostrado dejoclhos, abraado com hum ancto Cruc-ifix'o, a
quem interpoladamente daua reuerentes osculos , pronunciando
deuoto com voz alta,& intcUigiuel ; lesusjesus, an a */Wj tnks en-
orntndo meu ffinm , pagpu o tributo natureza, voando ligeiro ao
cmpkeo cco,fiando o cadauer de joelhos , sustentado pclos broos
do ancto Archanjo,segudo se cr,& u rolro corao viuo , & tal
cbeiro,& sragrancia no aposento , que de todos foi julgado por fa-
uor soberanoXogoc tocroos sinos por mos inuifioeis(que era
bem correpondcsc a morte a eu nascimento) concorrendo gran
de multido de ppuo a feu enterro. Epostoque suas esclarecidas
virtudes,& copiosos milagres nos certificauo de sua gloria^ ontu-
do o Papa Yrbano VUL a 2 1. de Settembro de 1 630. nola asegu-
roujdecarandop por cortezo celestiald'ella, onde goza o premio
de feus incanane$ trabalhos , &. auentajados roerecimentoj;.
Dedica- . . JEm Migne , hua das sette ijhas dos Aores, da coroa dste
Nsdda f&S&Q dedicajcap da parpchial Igreja de N. Seqhora da strella
Estrcila J^y^da j^/fcirf graj^eya quai por mandado de D. Diogo Pi
naRibd^^^ ^eptp ifpodo Funchal) sagrou com grande olemnidade
gra c. ^r^art^i*fpQ^pumricnfe ann.i j 17, prcentes as principaes pc-

J^as, ^clesisticajcularcs della.; depositancl9 debaixo.de ku


maior altar hua caxa de sagradas reliejuias. O quai desfeitp no an.
^^f.i.feaencjfeij.nowo custpbTftabqlo.p.pdro de ajtilho
(ilpo neste conJienos de Angra)a a^grou outra vez, acrescentan do-
as dittas rciiquias hua pjquenaparjCjOja de paodaasa l*$e-
nhora do Loretoem Italia, que he a .propri je, Nazareth , onde
a Virgem Seohora nossa recebeo a embaxada dp.cekstiai Para-
niraphojonccbeo o Verbo eternp em. fuas putijirnasentranhai>&
a mdre crioufeu bendiafimoFilho.. 4. No conuento do Spriti? San-
Tcha. cto ^e Torres-nouas , p. fUecimento da Madre Lepnor das Cha-
gAt Ter- gas,bGa de suas primeiras AbbadeTas,que paflfeu a maior parte da
yidaepfcfma^rm s he despedir sebre do corpp.no deixdo por
tfov<jf egu i r as c mun iejades, & obriga es do c^rq^pj j^ur^i
'ii: da
Oitmode Murft. x $9

da regra,como da Igreja, ena que se roostrou sempreobseruantis-


ma,& as penitcncias , em que se singularizou com milita venta-
gem de suas companheiras. E como esta serua de Deos era tan* ~,
doente, dacjui lhe oascia acudir s-enfcrmas com cstranha caridade,
ntindo com ellas uas dores, Sc penalidades ; pois quem no tiuer
experiencia dos maies proprios(fcgundo a doctrina de S.loo Chry
ltomo)no poder cpadecerse dos alheos>E contudo isto o zelo
da Ordem, junto com sua exemplar vida, aublimrwt dignida-
de de Prelada , cujo trienniogouernou , como se elpcraua de a,
muita prudencia, & sanctidade , no fi m do quai passou da continua,
doena para a etern.a saude.em idade de 4 j.annos , deixando fama
de religiosa mui perseita ,& particular amante de Deos. e. Em smua
Seuilha no religiob conuento das.Mercenarias , se foi em sanca rodospi
paz ao perduraucl descano Sror Maria do Spiritu Sancto,Portu- S*Awi
gucza,heroica pnitente, tam vencedor das paixesda.carne , & ari*.
sangue, que sepodiaduuidar se foi feu corpo for mado dlia, se de
bronze,ou diamante, segundo o atormentaua,& castigaua. Tanto
que profesou(contra vontade de us pa*s* queinteotro ja No*
uia diTuadila,para a defpofarem com hum brinho eu , rico,po-
deroso, &mrgado em Portugal, a que ellaresistio valerofamen-
te com taes razes,que admirro cseuta , & confundiro ao em
baxador ) logo trattou de mortificarfe pelo apcro caminh da pe-
nitencia, vfandode disciplinas com agudas pontas de ferro, que lhe
rafgauo ascarnes,correndo d'ellas sangueem siojsendo necesario
para que no acabasse a vida breuemente , irlhe mao feu Padre
piritual,& a Prelada c obedienciasj & no bastando nada,cuen-
celacom aquellas palauras de SoHieronymo ad Demetriadem:, t
Nao vos mando, quefanais fejuns efpdntofos> ntm Vos detxeis euar de nenhum
extremo, parque aakstwencia dosmanjares excejfiuatl>.terr.il>elacalfddfaudt
maisroh(id. Acrecentando o ditto Padre: FihdjMotemandd ZJeos.ne
d Obediencidtfue te ajoutes de modo^ue morrds efgotddde fdtyue, nem que
jej ues deforte,que desfalinas deforne. <A ReiigidOy&fitds Conjttutces imtt-
tao ot precepts,& confelhos dd Iti diuina , d quai fatlando o yntfmo t hr iflo
dife: Meu jugo hefuaae, &,apezp& carga docomprmento de meus precep- Mau.n.
tos hefaal de Ieuar. A vista desta doctrina suspendia o rigor naquclla M*

parte, mas por outra tomaua hua pedra na mo, iroittando a Sao
Hieronymo,despedaaua o peitocom ella,de sorte que era forado
imporlhe nouos preceptos. A verdade era, que tudo lhe nascia do
grande rcconhecimento,que,tinhado pouco,que obeaua para agra
dar ao Spofo celestial, pagandolhe(se quer)ha minima dos muitos
H3 fa.
ieo AgologioLufitfiino.
fauores,que de sua diuna rno recebia , allegando para isto com S.
A'mbrosio : "NZo ha cousu mats nlerefa para extrmar a alnu no camnha
xumc.,40 spiritualyque enfrerffr afftigir a carne cm pemtenctasj>faxeU ejerauap*
que ella jtjasenhora,& goze de paxj. Mas quem hi ahi tam ignorante,
que entrando numa salla adereada de armas offensiuas, St defensi-
aSjCom quadrosdevaieros capitaes,i esforados soldados, no
julgue o dono dlia professor famoso da milicia. Tal fuccediaa
quem entraua nalimitada cella desta sancta rcligiosa , pois no
lhaua para parte, onde no vie pend u fados varios cilicios,ralos,
disciplinas, raanilhas, & cadeas. E bre tudoha macerada irna-
gem da Magdalena, de quem era dcuotissima , & a quem confessa-
ua deuer quanto aprendera na vida pnitente, & afi no foi muito
que saisse tal a discipula. Com todos estes rigores,quando sua aima
ouue de se ausntar deste mundo , temia tanto a morte,como hum
grande peccador rependidod'aqucllahora,peloquepedia a todos
(como faua pouco de ) que a ajudaffem com oraes.dizendo o
3ue S Hilario: Sae aima tmnha-eUfse cerpOy que tanto maceraste} que Jmi-
asffesempr.esermfle a %>eoU Sobreumdolhe ento hum parasmo,
tornou d'elle tam ferrno, & alencada, que foi julgado dos prsen
tes a particular fauor do ceo. Tomando logo nas mos a imagem
de Chf isto crucifie ad o, posta a bocca no sagrado lado, inuocando
feu dulcistmo nome,lhe rendeo a aima. Perdendo aquella sancta
communidade ha grande irmaa , & mestra spiritual em todo gc
neto de virtudes , porqoe emcalar saltasalheasfoio mefmosilen-
cio,em fofrercondiesasperas amesma paciencia,i em desentra-
o ? Fret ^arfc Para rernedio de todas a mefma caridade. /. Em Goa,
Pedro & noconuentoda Madre de Deos,voou para o cleste domicilio o P.
^g^fc- F.Pedro da Magdalena, que o leuou ao Oriente fer Religiofo na
Gustodia deS.Thorae,ondc depoisde viuernella algs annosex-
plarmente , tornadoao reino , e encorporou na d'Arrabida. co-
nhecida sua virtude dos Prelados , o mandro com ordem deIRci
D.Sebastio fundar casa em Ormz. O ruo de Deos tomou a no-
u com grande alegria, julgando faria naquelle reino muito frurto,
por r verdo na lingua Persiana. Tanto que chegou,no falcr.o
deuotes do habito, que lhe ofFerecr gasalhado , o que elle no
aceitou,mas recolhido ao hopital,feruia alli aos pobres com humai
dade,i edificaao rara dos seculares. Em breue, como o trabattio
era grande,5co clima da terra roim,adoeceograuemente; masco
roo o Senhor o tinha destinado para maiores empreas, lhe conr-
uou a vida. Tornado sua Custodia, quando e erigio a Recolkta
. (de(e
Qtmo de Mftro* ix>i
(desejosode mior perfeio)s passou aella,onde seruio de.Mestre
de Nouios,& depiritu a muitos religioos,& eculares , fndode
todos reputado por sancto. Era mui parco no ustento, humilde na
pesoa,amigo do recolhimento, continuo no choro , caritatiuo cos
cnfermos,& tam dado oraao,que andauasempre eleuado na pre-
sena de Deos,com notauel alegriaexterna. Todas as sestas seiras
do anno padecia grauissimas dores rias palmas das mos , corao
se lhe metessem agudos crauos por ellas, i ento^ndaua mais Con
tente, tendo ror grande glofiaparticiparalga das dores daPaixo
de hristo(de que era deuotissimo)&;pQr.iso de.ordinario ctem-
plaua nclla.a que juntauaferuentes dejos depadeer martyrio.O
queno conguio, porque sobreuindolhe sobre mortal,preparado
para a jornadacos Sacramentos, navltima hora, estandoja co a
candeana mo,proitrado no cho dejoelhos , & batendo nospei-
tos,adorou spiritual mente o que via , querendo os circunstantes
preguntarlhe a nouidade do cao, achro que ja gozaua da vi.ta
clara de Deos,ficando u rostro maisbello,& sermob , que quan-
do viuo , deixando fama aos vindourosde varo esclarccido era
inilagres, g. Na Cathdral da llha de S. Thome, o anniuer- D. f. Ma
rio de D.F.Antonio Valente, VII.Prelado desta Igreja^riatural de JJjjjj^*
Lis boa , & filho do conuento de S. Domingos da: melma cidade, mme* b.
Eximnador,que foi das Igrejas do Padroado real t Mesa da Cons- deS-Tho
ciencia,& Ordens Militares,& a mefmo Lector muitos annos de *
Moral no Collegio de N.Senhora da Escada , que instituo a Ra*
inha D. Catharina , at que foi eleito , & sagrado Bipo d'aquella
Igrep(que sicadebaixoda torrida Zona,& linhaequinoccial) para
onde pario sera dcmora, euando consigo dous rcligios da Orde ^
para pigarem apalauradiuina naquellas partes ,tam faltasde mi-
nitros Apostolicos , &dez clerigos para melhorseruio das Igre-
j s, &augmentodocultodiuino. Tomandopoe trattou da parti- s ^
.cular reformao,que logose vio nos estados Ecclesiastico,& ecu-
lar,entendeo naconuersa d'alguns Keis mais poderosos d'aquel- ;

l Costa,aos quaes esereueo por vezes, & mandou visitar com pre- .
sentes. Nenha condenao referuouparafua Carnara Epilcopal
em quaoto gpuernou,nera conseritio,que os feus orciaes,& visita-
doreslha applicaTem, nemainda com pretexto de a repartir pelos
pobres, dos quaes eprofeouTempre^mantilmo pai,prouendoos
m fuasneceiiidades.com tam continuas emolas,que toda a rend-a
da Mitra era pouca para ellas, Por mais dedous mes sutntou
sua custa os soldados,, que escapro do naufragiQ da NaoNossa
H 4. Senhofa
i oa Agologio LtifitMO*

Senhora d' Ajuda, a quai indo para India feperdeonacostada


Mina. Ordinariamente quando aao Scnhorfra aosdjoentes, el-
teoleuaua,ou acompanhaua,&at rnefmo prgaua,confcssaua, &
acudiacom grande feruor ,& spiritu a outros exercicios proprios
de feu pastoral instituto. Mouido do zclo de sua grej, veio a rei-
no para trattarcom sua Magestade negocios importantes dlia. E
tornando depois de negociados com felice fucceo , ecreuendo
aos Res de Benym,& ao de Ocr, para ir em pessoa visitalos,a rm
de fuasconucrsesj, esperando cada bora recado com certeza de
vercompridos feus defejos, foi N Senhor cruido leualo para si co
placida morte, fcando fempre viua naquellc pouo a memorade
SlrTeip suas ngulares virtudes. k Ncstcdia no mosteiro de Sensidc,
JJJ^Jm territoriodeCoimbra , a commemorao de Sr FelippadeS,
" monja de muita virtude,& perfeiao , porque de mais de guir a$
communidades, & guardar adunguem a fancta Regra, era mui p
nitente, amiga do silencio,fobria no tento, & caridofa para com
os pobres,i enfermos. No largo discurfoda vltima doena, foi duas
vezes visitada de u P.S.Bento , mostrandlhe de ambas alegre s
brante , & como quem na fegunda a cha maua part a leuar em a
companhia ao ceo. Nestecomenos.vindoo medico, &conhecen-
. , do do pulfo cuidente melhoria , rcfpondeo adoente : Senhor DoBor,
ifjoferdcm V.M,di^ mas eu emhrette heiJefztrminha jornada j pelo
ouc facramentad , & despedida das n ligiosas , passou com morte
Sr Bea *anc^a a gozar dos regalos de u oberan > Spoo. i. No mef-
triz.de s modia,no mosteiro de Fer reira d'Aue , Bispadode Vicu, da pro-
ttm d* prja Familia,SrBeatrizdeS.Bento , aqiul era tam singela.Sf n-

dm, nocente para as coulas do mundo , que de todos era tida pot sim
ples; pornaoassiparaasdo ceo,porque tomou excellentementeas
amoestaes, & bons exemptas de hua rua de Deos , grande soa
sr Lui- arm'ga.por nome Luizada Encarnaao, religiofa timorata, de con-
e.4 da En tinua,& feruorosa orao,acompanhada de muita disciplina, por-
umtrL tandose nas virtudes oitoannos, que viueo depois dlia, hurn viuo
mefma. retrato feu. A fsinalandole na deuoo de S. Antonio,de quem era
tam mimosa,que rara foi a petioquelhefez , queellenodespa*
chasse medida de feu defejo , ainda que fosse fora do cnr natir-
ral.como dar filhos a ha sua irma de cincoenta,& dous annos de
idade. E assi era tanta a f, que se tinha de suas oraes.que rcor-
rendo a ellas muitas pessoas afflictas, alcanrode Deos o que
pretendio.Na postrema enfermidade^onuerlando com duas reli-
giofas fpirituaes da eternip!ade,&: vifa beatifica,lhes disse: Jm%*s>
i . ht
he tempo Je nos despe&rmos , que Km em mmbaUf a Math Lma'J
ncMytQt para que vdgttjtr do mjntto ohpBo s em quepraticauamos . . O
<jue e confirmou do suauc cheiro ^ musica, & replandor, que na-
<]uellcmomentoalli sevio. Recebeado logo comestranha deao-
^oj&compuno o manjar Angelico , termiaotto petiodo vitat,
caminhandocom sua companheira para a cleste patria, que Oeos
tem refruado para feus escoihidSi /, Em Eura, no conuoto Muria .
dos armelitas. Descalos,p_enterrodadeuta Maria de IesuiTr- lesu Ter-
ceira da, mesma Ordem.que viqendoatidade de i8..annos-com jj*4C4r
muitp recolhiraeoto , & virtude, na vilJade Mouro ( sua patria) ''
atrahida da exeflplar)& pniteqte vida y que fazio na ditta cida-
de certas beatasi veio corn feus paes morar a ella,para gozar de sua
sancta conuero , & aprender oqueignoraua do caminho do
ceo. Campero, & refplandeceTaoncttaeruade Deos todas vir-
tu des ,& comeando pela hurnildade ( ftmdamento das mais) foi
ta m solicita em edisicar a spiritual fabrica sobre ella, que a conatu-
ralizou consigo, sendo opposta natureza humana,cobiosa de es-
timao,i excellecia,cujc*^itpsab^ c
actos contrarios de abatimeht propri', & humliao , tendose
porinferior a todos.A hurnildade a corn pan hou a orao,& tratto
corn Deos, este leuantou feu animo a hum ta m alto grao desta ce-
lestial virtude,& tam permanente, que f^ftee; viui. d'tfa , &com
ella no solitario retiro de sua pobre ala,onde padecia estranhas ne
cestdades corporaes,de modo que para as ubleuar, faua,& cozia,
masfempre comopenfameno emDeosl * Alli e lhe representaua
estas na Igreja ouuiodo MiTaJeutauase ao Euangelho, & adoraua
aN.5eohor,como sena realidade o ViYa (forst os ql^ps, ;<& cn^Q-
gaua de ordinario spirituaImente,desejando todas horas entranhar
em soalma o sagrado po dos AnjS ndt jmpre ta c-
uina prena, participando de sua liberlia'adc fauores foberanos.
Porque ba vezleuantando o acerdote a Hostia confagrada , vio
ntllaao Mininoiefu.que a chmaua ^pr.sq nome.'A queii reip-
deo iritTiormehte: Senhor^fie^ueroisffefa^; i entpcheade pifi-
tual cblaojdeuota p recebeo.Qutr/vez lhe difle; fdhd, 4lk cm*
nao heidefitr no Santtts(mo Sacramento tftm dmUndo^ssitenaohei
defoltr cm elle te o de tua 'vida, safo (putfii mtenfisdepjfSfluo tensJeu
tos dei gratuitameate,^ nettes te{foi de conforme dt morte. De que a 1er-
u do Seohor fcpu mui consolada. Outra Vez vi,Pue se me tepre-
ntouobom Ieu prezo com grilhes dentrp em , ella inflma-
da coda em feu amPr,comeou a cantar jaculatorias, que o fpiritu
,04 AgtologilitifitMO.

lhedictou naquella hora. Pernoctauade continuo nesta virtude da


orao , acompanhada de lagrimas , tanto pelos peccados alheos,
quant o pelos proprios , a que juntaua aperas disciplinas com c-
dcas de ferr,& rozetas de vidro. Ninguem a vio ja mais queixoso
por maiores trabalhos , i enfrmidades que padeceTe ; vestia
mais velho,& remendado da casa j comiao mais vil mantiment,
& peiorguizado, consistindo toda uagloria emzambarem d'ell.
Tinhatam grande pirita de pobfeia, que hum dia se deriudou
daroupa, & prostrada ospsda venerauel Madre Leonof Rodr-
guez,fua irma,resignada em sua obedienciajdizia, que nbquerra
oada da vida; 8c he certp,que i no vestira,se clla lho no mnd-
i ra. Viuendo assi alguns annos com est extraordinario rigr , af)rd-
. neitandose a todahora dossanctos conlhos dos Carmeitas des-
calos(scuspadres piritoaes)rendeo a vida em feus braos, cuja ai
ma vio no mefmo ponto certa pessoa deuota nos do Redernptor,
cm figura de candida pomba com as azas douradas. '
f
...i
CmmcnMQhoVlIlMMaro. \

Glorso' S. Leo-dccisie nio* Chronistas de Hespanha o affirmo. O


k foi deHcbrca linhagera, psto ^ epitaphicque gi auou cm feu tumulo lie

Hr0^ss P-f^vfe: Mfiquers Sanhm in cathedra Mm*


ladeBragafegudonosla cota.oc XXXVI r" . .
deToledo segundoadePadilh^qpck..i. . ,. . . MP"jlUfar ,, ^
la mitra o acharnes aflnado por feu nom< Opttmus m vitajlartv in eloquw.
!nolV.Conc.Bracharenfe,nesta c'appelli- . Vttadecs&largamanut&urafidelis,
do smente dos quatro Coocit* Tolet- Et ctetus ifiwjjdicijquejba t,
nos.em que altio. Acrecenrao AcDre- ' a^v*jujL c^;/ -

Bragaecbamouumbem; Vrbano.nome - -^^ium^queva ts ,


nue IhegrangcpuCao queparece)sua mui- uejtru Mujotu!JedteDe9intulnaJh'si
ta vrbanidade, & cortezia , que esta nun- p* tuaJat ta't*o vita bcanda loco.
qua encontrou a lataidadcantts a reala, Itrtr apoftlicorrefdefyh/M?te,to>>mp/ost
. & aquilata mais!1"* formaes palauras a5 . fybur apojlatium conjieis ,atq> ttts.
Pag7 S-Ctlthatur S, Leo-decifu^ cogiumen- hauts Mme iidJPaJor^emfrffre,^/^;
to llUnks.vir.sahHniim GuaecUilutetidm ' Duinpribuf dmereati^^t ,{cmis
fyfapu, Brtchawsts Vrbanus, qnt,& luit* ' .g^a mibra damn tumuloTLeocadix

bemauentuiado ranfito foi a 8. de Mar- akm;r


o de 690. no quai dia o clbra ba , & mpacefau&tJ/imHs fMOfex le-
outra Igreja, com Officio de commuta Con- ' leti Juha/ius,pru^ uohos A/K<y<flr^
feprts Ponttfids , com Prelado de anba j. "Patrarchali folio nnos, X.M^nejIJ .
Pft que S.Flix , leu immdiat fucce- T)is X.decesiitqueglonvjt'fyr Un-
fol na fle oledo , a quem fatem aucor de iani Amo p- fera D XXVnL

pnmeirodeBraga> contudorfadnoconr- ',i t. j jr 1


tradiz ; de mais que tarrfbernh$9,jeferje_, kOlfcl&inQsbAfp, que ante* deiappa-
fer de nao Hc.brca > sendo que todos os recerem no mundo as obras de Iuliano,
n
Oitmo de Mar*- io\
tio conheca a Igrr ja de Braga a elle {ti- deasticos e equiuocou,chamandolhe
cto por feuPrelado. Ao que (e responde, lio Potnerio , lendo este de nao SarraC-
que nem por isto o deixaua de ser , pois no , & florecendo 240. an nos antes j que O
falern delteautor, quecorreoosarchiuos no.
de ha,& outra Igreja) Fr.BtoVerniciro, Vejoe de S. Iulio os Martyroogios
mgeBenedictinojfto liuro,qimprimio em Romano,Vluardo,Ado,Maiuolico> & ou-
Parjsan. if f 4 intitulado: Magnum,& vni- tros neste dia, os quaes lhechamo: Bspo,
uersale Conclium Lcclefi mihtantit fupr* & Consejfor celeerrime ttn suhctidade, & do-
verttatrm diuiniffmi Eucbar.Saciament, fol. ctrtnu. Os Breuiarios deTolcdo, Oiiiedo>
4o.diz o seguinte: S.Leodigius,feuTltanut St Braga. OsFlosSanct. de Vilhegas, &
Bracbarenfis Epifcopus in Concilio Brick. &c. Marieta.Os Historiographos dcHelpanha
oqualautor o intitula no l Sano , mas como Padilha na Ecclesiastica cent. >J, c,
Bifpofeu, sendo que ataquelle tempo no 66. D.Rodrigo Ximenes 1, 3. et 5. Vaseo
ero ainda sonhadas asobras de Iuiiano.I ad an.tfSf. Lucas Tudense era 28 Vak>
em hCatalago 2ntigo de Sanctos de Por- rio de las hist.I.i;tif.i.c. ylTsrapti de r
tugal > que me chegou s mos incerti au- bus Hip. ad an 693. Morales 1. 12, c. ? %.
ctoris allegado ja pelos Padres Vasconcel- Pia na hist. deToledol.s;.c.3<. Ortizist
los,& Anjosjselem estas palauras; Bracha decript.TempliToletzni c. if. D.Rodii-
r& S.Leodigius Prtful iliius Ecclefi*, httris, & go daCunha na i.p. da hisiVle Braga c.96.
virtutibus cdeberrmuis addiemz^. Nouebris. &outrosinnumeraueis> os quaes refeiem
Que ns julgamos 1r o de sua Consecra- os muitos,& doctos volumes>que S lulio
o > ou Translao desta para quella deixou eiitto. ' /: :
natra. ; ^ ' ' . . '
AduirtimosporemaoLector, que da b. Na Prouincia do Alentejo , cinco
mudanadeS. Iulio de Braga para Tole- legoasaoNafcted'Euora,& i4.aoPon*
do no faaargumento contra ns, em ra tedeLisboai em lugareminentilfimo,8C
zo da Primazia , corn que aquella sanctat frequiflmo>formado detres montes, tem
Igrejaj nosquerleuantara maiores j pois scuassento a notaul villa deMonte-mr
ja ann.f 54. tinha vindo outro Prelado do o nouo > cuja deriuao nos inculca a eui-
memo nome de Toledo para Braga g- dencia do tio.Foi feu fundador elRei D*
dooproprio Acipreste Iuliano pag. 61, Sanchoan.1201 que a enriqueceo de mui
S.Pontifi Amberto Braebaretifi sitccedttyinse- tos priuilegios,& izenesjigualandoa nel
de.Toletanus Iultanus,&c. Pois muitosPre* les coa nobre cidade d'Euora.Coroa a esta
lados , asti nos tempos passades, como nos villa hum inexpugnauel castello . que Ihe
presentes,la transferidos de maiores a me fica ao Sul, o quai na architectura,traa,&
nores Igrejas,attendendo - necefsidadejou grandeza, excde a muitos do reno. E affi
commodidade destas , ou d'aquellas oue- Fho deu por brazo de armas juntamente
lhas,ou a outros particulares relpeitos , c co a ponte>que mandou fabrica r na Ribei-
approualo da S Apostolica, & no em- ra, que cinge a faldra do mote pela mema
pre dignidade ou antiguidade da Igreja parte doSul.Ampliou depois a pouoao
para onde se mudo ctmo proua corn ba- c5 nobres edificiosisenhoredo as rresemi
stances fundamentos,& domesticos exem- nendas fortifcandose a villa no alto corrt
plos o Arcebilpo D.Rodrigo da Cunha no berbo murojem forma triangulanoqual
Trat.da Primazia c.^y.n.p.&Ns o fize1- tem em circuito I4yt.varas, & 3.delati-
ramsdeboa vontade contra D. Diogo tude.com quatro torres em distanciascom
de Caste)on,Bifpo ritular,que agora lhe res petentes,hum torreo,& 19. cubelos>faz-
pondeo,fe acharamos fauor algum naquel dolhe fruentia tres portas , a principal de
eCabido. ' las corn leu rebelm detres retiradas.Terri
Aduirtimos mais, que algurts autores Be dos murosa dentro quatro nobres fregue-
nedictinos , como Hugo Menardo in Mar- zias> & hum conuento de Dominicas. E(-
tyrologio Monastico>& Arnoldo Wion in tendee seu rebalde ( hoje o principal da
Ligii vitae , o fazem Monge de S. Bentoi villa ) pela parte do Norte occupando a
fendo que no teue tempo para o ser, & fe mei ladeira>&vargem do monreem que
colhe o contrario do P.Fr Antonio de Ye- esto situados os mosteiros de S. Domin-
pes>diligentisfimo escrittor daOrdcm tom, gos, 5. Frandseo > 8c S.loo de Dos . He
2.c.}.adan.<$'84.&doAbbadeTrthemioj banhada dorioCana> que a prou cotn
posto que no Catalogo dos eferittorcs Ec- abundancia de toda a farte de pefcadojfei-
tili*
**4 AgiologioLufitmo.
tilizando feus campos as varias rbei ras la celebrou a primeira Mist oannoe-
que os retalho,& por isso produzem mui guinte na Octaua de rodos Sanctos , mas
ta quantidade de po> vinho , azeite> caa vai tam de ragar a obra, que nunqua ter
frutta,& hortalia> pastando nelles quar- fim. Exornofuas paredes variedade de
t mil cabeas de gado. So mui clbres mortalhas, & muletas, defpojos das enfer-
feus pucaros, meados de pedrinhas br- mdades>& tropheos dos innumeraueis mi
cas- As frecasi& vioas hortas,& poma- lagres , que o Sancto obra em eus deuo-
res,enriquecidos da natureza > com varie- to<. Est hoje esta piquena casa redtizida a
dade de tam saborosos fruttosiquam agra- cutohe habitado de oitofrades,&he ca-
daueis vista.Os famoos,ricos>& illustres bea deses poucos que ha pelo reino.po-
Jnorgados que tem nella suas antgas ca- dendo nelleauer muitos ; poisoSanCo
is,& olares. Iacta de fer corte dos nos- alem de er nosio natural> he Patriarcha de
s Reis,D.Afbns V. Si D. Ioo II. Goza ha R,eligio> tam cclebrc em Hcfpanha
devotoemCortes;& nella as celebrou el- por feu pio, & caritatiuo instituto, a quai
ReiD.Manoelan 1477- Teueja tres mil elle deu principio em Granada. an n.iy 3$.
vizinhos,inda que. agora fa meno. Sobre que depois confirmou f debaixo da Rep ra
tanta* prerogatiuas> excellncias he mais de S.Apostinho)o Papa Pio V.ao i. de Ia-
conhecida hoje pelo Vniuer pordito neirode iy7r.segundo Auberto Mireoirt
patria do B. Ioo de Deos , que portodas Chron.Can.Reg. c.4. pag.21. & affi esta
ellas Cujoappellido o Prsidente de Gra- como a bulladefuaBeatificao>trazcm
nada D Sbastian Ramirez Bifpo de Tujr, ja os modernos Cherubinos.
lhe fez tomar no fim da idade, & dcixar o Rezo do B. Ioo de Deos neste dia as
de Petcador , ndo elle hum dia feu hope- Cathedraes de Braga , Euora> & Granada,
depor lertamfelice quetrouxera.a seus Duplex, & a sua Religio da primeira cla f
hbros o Miriino Ielus na jornada> que to- se. Lembrafe dlie os Flos Sanctor. de Vi-
camos no texto. lhega*,& Rorio.F.Hieronymo Rom.nas
Depois de fundar o B.Ioao de Deoi va- Rep.l.tf c. 54. BosiodeSignis Eccl.l.12.
rios hospitaes de ua Ordem ennobt*ceo c.21. Grauinain voceturturis 2.p.cap.4.
a cidade de Granada com o rico thefouro Carolo Tapia in tract, de rcligiesis rbus
de iu milagrofo corpo > fallecendo nella c.3 2. D. Diogo de Yepez en fus diseurs>s
em hum Sabbado , que se contauo 8. de de varia lice on c 36*. Gil Gonales do A-
MartSde i eo,& de ua idade f y.aucn- uila notheatro de Madrid 1.2.c.4.Bermu-
dogastado 12. no seruiodos pobres , fi- dez de Pedraa na hi IV. de Granada 4-p.c
cando depois de morto por sishoras de 74.Hippolyto M .rracio in fund. Marianis.
joelhos, tam firme como se estiuera viuo; c.jy OP.oo Rhoinhist.virtutuml. 1.
&assipermanecra,aindiscreta pieda- c6,tt,$,9c I. 3 08. n 7- Duarte Nunez na
de o n o me te ra em agoa calida para o descrjp.de Portugal c.fj . o P.Antonio de
estender>& vestir no habito dos Minimos Vasconc.na mesma pag.f 24. Luis Muiz
3undo o dero fepultura no conuento en la vida del M.Auila c.13 14. & ty.Mi-
eN.Scnhorada Vi >oriaem o nobre en- noel Seuerim de Faria no Promptuac
terro doscaualleiros Pifs, em cuja casa e spiritual n. 1 3. $ p. Alon de Alcali en
deunioaquel le sancto composto> pagan- ellardin Anagrammatico Opulcul.3 pag.
dolheahofpedagem com lhe deixar nella 180, & psautores queexpiofcsioecreti-
celestial fragrancia por epacio de noue o sua vida , como Francisco de Castro
dias , a quai dizem que inda hoje, dura o- Presbyrero> que traduzio em Latim Arnol
mente aos Sabbados. . ^o de Raise, & D.Fr.Antonio de Gouuea,
Nas-casas de feu nascimento em a Rua Bispo.de Cirenc . que depois acreseentou
verdedeMonte-mronouo, llheleuan- F.Antonio deMoura de ua" mema Ord.
tou depois Igreja.por ordem do fenhorD. A eguinte cornnicmorao para os
Alexandre, Arcebispo d'Euora, por cuja deuotos he tirada de hum Oskio jnipref-
terra obraua Deos muitos milagres em fe- fo,que veio a nolfas mos , do quai via a
brlcitantes , a quai com efmolas d'aquelle Prouincia de Frana.
pouo.vindodousreligioosdeCastella pa Aria.
Arcebispo D.Ioeph deMelb.cuiapnmei l-^ Jt 7 r,-,/ , & T>
ra pedrilan.oueufobrinho D. Francisco fihx*"ut* IoamusBet,
de Mello^m dia do grande Bapusta.Nel- ?* <W<"Uf pojtca agrotnitium anima*
recra
recrearet caritatis jublo perpetuumqr hadelembrard'ella na sua Chronica.
daret folatiumfamelicis pauperibus.
^uj. curauitgentemsuam. e. O P. F.Alonso Ramon no 2. tomo
Jji.Et liberauit eam d perditions . r , da bist.general da Mercel.iy.c.K.ecre-
ue diffuamente a vida desta nossa inclyta
Oratio. Pnitente SrMaria do Spiritu Sancto.m
D Eus quiflellato infolio B. loan- nos dara patria, nem o annode u transi-
nemopiparis tuis conumijs poji to^contentandoc lmente corn dizer, que
fora Portugueza. Masella no deuiaser
tot fameltcorum in hac vita pajlionem
muitoantiga, pois nem o feu conuento o
adlnbere voluifii : sac vt eim precibus, he, cofno vihios no dia prcdente, nem o
nec alimenta nobis in hac terra deficit, P.Vargasa traz na Chronica, efereuendo
nec pofi obitum cltja : sed tor dulce- meudamente de luas fundadoras noprin-
dne vna cum ipso >tn regitum viuorumJa cipio do u zttora.
ttemur. Per Chnscwn Domirium,&c.
f. Ogrande eruo de Deos D.Gafpar,
primeiro Arcebipo de Goa , hon ta do Sa-
t. Em varias sagraoes de Tgrejas en- cerdocio , & singular excmplo de Piela-
contramos empre ao Bispo D.Duartcago dos, foi autor daRecoIlein no Oriente
ra nachamos nas Ilhas.por no poder ir a defejaua elle muito dcixar os negocios da.
ellas D. DiogoPinheiro , primeiro Bpo mitra, & recolher a ha pobre cella ("co
do Funcbal , grandolhe a sua Cathdral mo depois fez. ) Inspirado ento pel cco
em dia de S, Lucas an. icnS. & noseguin- dascasas,q tinha fidado jto freguesia da
te em S. Miguel , sagrando a de que e!cre- . Madre de Deos,erigio h religiob cuen-
tiemos no texto.Cuja erccao do altat,de- to para cabea d'ella,com ordem do> Pre-
dicado a N.Senhora do Loreto, fez depois lados, que logo Ihe aslgnro dous mais
o Bispo D.Pedro de Castilho, concedendo a saber,o de S.Thome,& o de Dmo , os
4o.dias de indulgencia a toda peToa, que quaes se reformro ao modo de viuer , i
a o.de Abril o visitar & s sagradas reli- estatutos recolletosann.ictfp. fazendofe
quias nelle deposicadas ; & para que isto ha solrnanissima procissa do conuto de
constasse a todo tempo, meteo na mma S.Francisco ao da Madre de Deos , o vlti-
caixa hum pergaminho,que dizia a ; Aos mo de Ouuibro do memo anno , ficando
9 Jias do mes de Abril do an. i y 8 1 . eu D.Pe lgo nelle por moradoies Fr.Francifco de
dro de Castilko, Bispo de Angra, consagrei este Setuual Prsidente, F Fernando da Paz.F.
Atur a houra da Virvem N. Senbora do Lore- Antonio dos Reis, Fr.Ioo da Piedude, &
to.&meti nellesuas rehquias,conuem ajaber, Fr.Francico d'Arruda, todos facerdotes.
hum piqiteno depao ,& hua pouca de terra da Dous nouiqos F.Francifco das Chagas,&r
sua casa do Loreto , & hum ojso de S. Eufemia F. Francisco de Braga.paraleigo. Estes fo-
V. & M. & dous offos das Onze mil Virgens, ro osprimeiros Recolletos actodo Ori
& hum off piqueno de S. Sebafluo, & concda ente , firmisimas columnas desie pirirual
/^oMas de indulgent'tas a todosfieis Chriflaost edisicio , que tanto replandece nelle , a
que nfle dia,& par outra tal em cada hum an- quaes com ua doctrina, & prgao. teni
no vifiarem este altar , & reliquias nelle po trazido innumeraueis aimas F , &coni
stas. Toda esta narrao deucmos ao Do- suas exemplares , & pnitentes vidas m ui-
ctor Gapar Fructuobjque c toda a meu- tos peccadores penitencia. Alem destas
deza a deixou elritta na sua historia das casas acrescro outras mais a de Tan,
Ilhas 1. f.Caia. Chaul,Cochim, Dio, Malaca, N.Senhora
do Cabo,Pilar,& China, at o anno i6iz.
d- No tomo prcdente dmos no- em que foi feita Custodia, & no de 1622.
ticia do Menorita conuento de Torres- Prouincia.pelo Papa Grcgorio XV. c titu
nouas agora nos lembramos de ha de u- lo da Madre de Deos,q Ihe grangeou o eu
as primeiras Abbadeslas , por nome Lco- principal cuento, o quai fi como foi o
nor das Chagas.que falleceo (ntamente, primeiro na anterioridade, a o he na vif
cerca do an. i y yo. como nos constou das tudc,& obscruancia.onde se guarda o pri-
antigas relaes d'elle , as quaes dcscubrio rnitiuo rigorda Seraftcafamilia, fazendo
no cartorio de S.Francisco de Lisboa o R. muitos ugeitos d'elle , mais vida Angeli-
P.Fi Manoel da Sperana , que tambem le cajque humana> guardando txadamente 4
I pobre*
ioS AghlopojHjltMO.
pobreza Euangelica Entre os quaes se feus subditos, ann.T 17s . que trabalharem
alnalou emtudonaquelles primeirost- nasobras do ditto conuento ( que ento e
posoP/Fr.PedrodaMagdalena natural fazia)pela penuria de seus moradores. Ig-
<io Trocifl , tenno de Torres vedras > na noramosquando elles o dezemparro ,
dioeesi de Lsboa.tomo referefcom o mais ntrro as mon jas do proprio habito > &
do rexto) F.Paulo da Trindade na sua C- profi(Ta,mas sugeitas ao Ordinario>como
quista spiritual do Oriente l.l.c.45. i todas as Benedictina s deste reino. He
certo que floreceo sempie aqui a obier-
g. Da Ilha de S.Thome ('que por se. uancia monastica com grande louuor>pois
nociuo clima,roimtemperamento,& pes- ha tradio , que d'elle se tirro antiga-
ma q^ualidade da terra, pois fica debaixo menteasprimeirasfundadoras para o de
da torrida Zona.he desterro dos malscito- S.Pedro de Arouca da Ordem de Cister, i
es deste reino, pagando de contado as vi em nossos tempos as de Ieus de Viieu.Re
das milhares dos que nella aporto ) acei- sultando em grande gloria desta casa scr
tou a Prelazia de sua Christandade ( sem tam antiga , & perseuerar ainda nella tam
xepararem nada ) Fr.Antonio Valente da fresca a virtude > q nosdst para o dia de
Ordem dosPrgadores , por mortede D. hoje duas tam odorseras flores, corro fo-
Fr.Francisco de Villa- noua Piedoso , anno "ro as Madres Beatriz de S.Benso,& Lui.
tfo j.endo que o pudera acobardar auer- zada Encarnao, ambas naturaet do lugar
e dado primeiro a certo Capello da real de Lamas, vuinho ao mesmo mosteiro, (e-
Capella > que a rejeitou ao Marques de A- gundo relae^que d'elle se nos commu-
lanquerfento Vice-rei)dizendo : Emque oicro.
<ulpas tinha encorrido para 0 dejlerrarsua Ma-
geflude , que no queria elle tam fouco su* /. Naceo Maria de Ieus na villa de
faude. Porem o P.Fr.ntonio entendendo Mouroem Alentejo.Seus paes secham-
que os emolumento;>& rendas>que d'aqui ro Pero Gonaluez , & Catharina Alua
auia de tirar;ero trabalhos, & rnolestias rez.Morreo em Etiora an.itf^.Iazsepul-
continuas , aceitou com bonissima vonta- tada no daustro dos Carmelitas descalo*.
de > como sc vio por secte anns > que a Deuavida se pudera saze r grande vo
gouernou,pois no de rii. achamos ja a- lume, pelos singulares fauore> , & parti
grado a seuuccessorFreiHieronymode culares merces > que recebeo do cco , o
Quintanilha, frade Thomariita, reultan- Juaes nos occultou sua profunda humil-
dolhe grandes cumulos de merecimentos. ade. letra, que chea de piritu entouu,
Escreuem d'elle osChronistas geraesda quando vio ao senhor prezo com g ri*
Ordem , & particulares desta Prouincia lhes dentro em ua aima , continha o se-
em spcial Fr.Luis CacegasCseu contempo- guintc.
raneojna 1 . p.da sua Cbron. rn.Cl.lf cio
que e guarda no cartorio de Bem-fica. Quando mfui a premier
b.- Faleceo Sr Felippa de Si anno {Jncendo de coraoes)
1 604.. confia da autentica relao, que ri- la \>os achei emgrtlhoes>
rou no conuenta de Semide o P. Fr. Anto*
nio Brando Chronista mr deste reino* Trezp de humfino tjuerer.
Vejase (ua fundalo ho i.tom.pag, yo. Bptit 4 ntdior Senhor
Trende amor com taes extremos,
i. Em raza campina & sitio aprazi-
ueldauado das agoas do rio Bouga,quatro Jazjofera que cantemos
legoas ao Nascente de Viseu,est o antigo lAlmdidoprezj de amor.
mosteiro de S.Maria de Ferreira> cuja vil
la (de que retem o nome) lbe fica vista.
Aquelle que teue principio em monges Tudo isto colhemos de fidedignas rela-
negros , com titulo de S.Eufema no rci- es,q o religioslmoP.F.Lui de Merrola
nado delRei D. Afonso Henriquez,como e juntou para as Chronica- da Ordem. E ou
v de hum Breue.que contem certasndul tro dealgunsPadrcs Carmelitas ddcsl-
gencias, & graas, concedidas pelos Bi- osmuitimoratos, que a confessai o, Sc
pos d ViseuXamego. & Guarda, a todos trattro largo tempo familiarmente.

MAR
!
M A R G, O -IX;^-- -i-'- -
. .- v . -.,.pr.,.| ; --.- r."

A S de Coimbraoaaniuerfario deD.Egas Fafez, Bi ^


po,& Confcor,varoeselareidoeh nobreza,reala-
da trr mil flores de virtudes , as q's Ihe metero &
cm cala a Prelazia da ditta Cidade.Tanto que foi segra-
do,attendeo logo ao bem spiritual de as ouemas, trattando de J
sua reforma com grande inteireza,& iguldadej vendse nelle hom
viuo exmplar de honestidade,& piedade christa; zelando ratotoa
mmunidade Ecclcsiastica concedida Igreja pels sagrados" Gj
Dones,que chegou a ter grandes duuids sobre ella Com elRei D.
Afono IH.as quaes o necessitro ir Curia com outres Prefados
deste reino , ta m queixobs , & vexdos por esta causa, corao c\\i
Onde ouuidas suas razes do Papa Clmente IV. q a poucas pa*
lauras reconheceo eu talent,o prombueo (contra sua vontadeja
Arccbispado Compostcllano, que erito vagr no reino de Galli<*
za.E cuidando , que vinha deseanar d muito que auia pade&doj
voltando para ua noua Igreja,cm Mompilher soi sateado da mor
tes despojado das terrenas Pontifcaes vestiduras , subio feu ga-
lhardo , & generoso spiritu ao ethereo firrtamento, Trazido leu
corpo miraculosamente S de Coi'mbr(sua primeira sposa ) foi
com grande honra,& veneraao sepultado pelosnbres varesds
sua familia,no pulchro,que em vida rinha fabricado para feu en*
terro, junto ao altar da glorioa S.Clara,o qualcste virtuoo Prela-
do,tnto que ella foi canonizada, pela cordel deuo , que ha" vi
da lheiue^mandou fazer, deixando paraempreparticulares pr-
tanas aos que astirem n choto o dia de sua festiuidade. h. E'rr) Dt
Roma no Hofpital de S. Antonio dos Portuguzes, a lembrh ma
de D.Guiomar/noTa Vlixbonse,muHier nobre, afazendada;1pia,&
deuota, que no Pontificado dPapa Innocccio Vl/to perdoando
a inconuenirnte's, &dicomodidades , que consigotrafc tam largi
percgrinaojse foi em romara quclla sancta cidade visitas ttj*
liquias sagradas dos Principes dos Apostolos S. Pedro, & S! Paulo,
&ganhar as muitasgraas,& indulgencias ccedtdas plos llrria4-
nos Poncifices aos deuotos , quenella.se a chao anno do uble,
Compassiua entao esta virtuosa senhora d pouco gaalhad.que
achauo as muitas peregrins,que ds noas partes(lcadas de q
uoao)alli aodauo ; infpirada pelo ce, crigio (de teus bens) hum
kopital para este effeito , dedicado a N. Senhora de Bethlem , n
I % quai
1 1a AgoUgto Lujtmo.

quai efquecida totalmentc de sua patria,& parentes, gatou o resta-


te da vida emobra$ humitq>s > 'St caritatiuas , deixandoo herdeiro
na morte , quenoduuidamos sria mui preciosa no diuino acata
metq,poistaraoem ossoubccntheurr. Cujohopital osEmi-
nentimos Cardeaes D.Apto Martinz de Chapes, & D.Iorgc da
Csta{ambosnpssosPortugVe;?es)augmentrQ,i enrjquecro(em
diuefsQStempos)corn grao.de Hberali4ade,& magnifcencia. c, Em
dpdma Cordoua nomosteiro de Val paraiso da Ordem de S.Hieronynao
xierm. foi gozar semli^e das eternas delicias,oirmoEf;Diogo da Pal
ma de eximavrtude, a ,qjueai de mui poucaidade aceitou para
frade lego em Portugal o y. Fr. Vasco Martinz , atrado jaoclia
de sua ancta simplicidde, & rara modestia. Chamandolhc.koni-
mente F.Malica,todas as vezes,que o occupaua. Chegado a ida*
depereita mostrou grande diserio , prudencia , piedade, & no
menos religio,, Era deuotiffiraodo Augustissimo Sacramento do
akr,ajudauas Miascom grande feruor,& reuerencia. Sctuia de
enfermeiro com estranha caridade , $c compaixao. E pelo verem
incannuel de ordinario o cumulauo 4e officios, a que elle (com o
verdadeiro fiho da obedienia) no resistia , antes obraua mais do
que as foras corporaes abrangio ; de maneira que se o ceo com
feu fauor no suprira , cara muitas vezes em terra co a de masiad a
carga, por fer de compleio mui fraca. No meo de taotas occu-
paes de Martha,no se esquecia das de Maria. Assentauafc co m
repouo a escutar as diuinas inpiracs,brotaua pelos olhos cauda-
loos rios de lagrimas, de que tinha particular dom , entranhando
em soa aima aquela paz,&; .tranauiU^ade, com que Deos enrique-
ce interiormente as dos Iustos. Succedialhe muitas vezes deitarc
iam canado,que no pegua no somnq, Ieuantauafe,& i'ase Igre-
T .r ja>9Qde persistia at Matinas emoraao constante, Edepoisd'dlas
fazia o mesmo, at amanhecer.para ajudar s Mi/Tas. Em fim ga-
stados trintaannos em obsequio da Religio , peimittio o Senhor
que enfermasse, conhecida doena por mortal, alentado cos
Sacramenos, rodeado de feus irmo$,que Ihe estauo rezando q
Officio, que a Igreja tem deputado para aquella tam apertada ho-
rajeuantou o jsancto varo os olhos ao ceo, & uspendido, Ihe pre-
guntroos cixeunstantes^ue olhaua?Repondeo : otbo a grandira
dapiedade huma. E ficandpoutra vez do mesmo modo, e ihe pre*
guntou de nouo,& tornou a reponder o proprio. E perfistindo ha.
nhado feu rostro de gozo celestial , rogandolhe terceira vez decla-,
rasse o que via,para conolaao de todos. Com sentimento,^: ale
~$pfo ie Mhff >. tu

gra tornou: Oifto d jmm<^ddjtt& grandezatta y{tAk&* mor eUOm-


nifctenci*. A cujas brues palauras feguiodracarcaquella bendi-
ta aima das corporaescadeaS) paragozar no ceo petfeirameDte o
que contemplaua no coxppy participando ja naquelle piquenoespa
cio o fruttode feus mereciraentos , posto que com ta m ?cceuo
logro.O bemauenturado irmo, a quemno faltou na motte a pic
dade diuina, pela muita que no pUcprb da vida tinha vsadocom
todos. d. >Jo conuento dos Menores de Safra}diocesi deBadi- f. Ditg%
jz,trocou a vidtbreue pcjaterna preligiofmo P.Fr.Diogode deS.Air.
&'Alxo Portuguez, filho da Obstruante Prouincia de S.Miguci de * r*

astella, cm cuja aima 'epQUtou Dcos hum grande thesouro de


viftudes , as quaes.d sem limite aos que lhas merecem,& pedem
com vua f : Sc assi para conteruallas se armou de estranha haojiU
dade,rara obedieocia a feus Maiores , & admirauel pobreza, coin
perptua alitencia do choro^nuita penitencia , $c oraao ,quotir
diano mantimento delua^alma-Chegado pois aoponto,& hora de
ir receberodenario,& coroade justia, difposto para ella com de- .. .x

uotas preparaes, cheo feu rostro de celelial alegria, & a aima da


paz interna,qu sobrepujaua nos exter iores fentidos , aodo fragil
vfo voando ao descano etexno ( aos lustos preparado ) com fp^
tana firme de se reunir com elle naquelle vniuersol dia. t. No
Fr. Ano
Dominicano copento de Azeitao , termioou seusdias phumil-iVk
de'Vrao F.Antonio de S.Catharirta; que endo eonhecido. ctxcoi c*'*'-
d&A Prouincia por uas virtuoses aces, foi.chamadodo Prouo-,^ M"

cajJ Lsbcta^ jap, tempo quequeriodar qsnaosdalndiavela,


cm razao de .companhar a tres fradjes-manoebos, que e para a*
ue^; cfedo/Klacsestandoseihe estajaecetdade, cojro le tstitier3
qJmutos, rnefs rejsoluto para a jotf^4a lnofa;P*ais que tomar

a b'inb. vetfr a cappa,& wefer 9 Breuiario na marvga^cQrjxtstat


matalotag'erh proUjido,emlparcarsc. Lri^^o de verdajdeiro obedien-
te.Ltue n$ soq,ja(ajgurs annos,quatro,u cinco veacs foi occopa;
do m\^riora^ps eje caas rj^cas, que gouenou com desenteressadai
li'mpz.mtegndacje^lodaRelje^ purezatde foiritu,,at que
tornou aoremo.chamado aa^anermaAJbedienciajtjazendo de-Ja a
pro|)n4 mata{ota^m,qBe lcuou. p pedjudoillie depois.de vif /que

^"..r.w"' "jT*?ff(mr?!f*Ke^'^ * j- - '-

1 3 ta
ta pc#fciao,& obcraancia, mostrando com eif ef errpreridi&j
a vida monastica de todo corao , pois foi tiotuel na vitide da
obedicncia. & affina ladae m outras mtaits,gasttdbtodW Vd
fiochoroorando,prostrada de jelhsttfcd, & feis bfs h n
tcrpolao , de cuja asistenca veio acontrair calos ne Iles , Como
de camelo, trazcdo iflpre sua aima chea de spiritual contenta-
rento. Chegada a desejada hora da vinda do celestial Sftob, o
ella a recebelocom afampada aceza,trsbordd em basba,
cando senrostro, noeclipsado co as sombras d morte ^ma*
lizonho, &aprazia*l^ comoqtiemgbzaajanabemauehtryan
do thalamo virgoat.E^oftoodefuhtt cofpono chorb paf csi
fcguinte se Ihe fazer dmeioda pdtur , forao cuuidas alt riic
musicas AngelicaS} & a cera*queaffiftiorielle, Cresee em otori
quantidade. Marauilbesta(quandoidccede)cOm que a piedade
SrGuio- chrita fazproua do bom estado das al mas. g. Noniesmodia,
Z*rrd* cm S. Ioode Estremoz, o bto de'Sr Gofomarda Pfesntco,

jmu/. prouectanaidade, mas muitomasnoexerciciofancto das virru-


desjpois sendo das nobres ^essoas d'aquella vifla,tendo com qte vi-
no mundo honrada,& decandamcnte, o deixoUjmetendo
religioa,portanciol mpreram mortifrcada,abflfinc'nfCl& penre-
teyque fa vista coftrdabas co mpanheras,pel nao pode fera
... imittafj as quaieSjpeloqud'ellaafcanse, & estcmunfiocfcleu
Confeslor, tem para si, quedefpedfda ua religiofa fm do cprpo,
fbilogo gozar deDeos^uCttit cra' a ancia,& faudadcs,qe r'iriha
de ferier com cH^ pois chamado o medico mui a rrietfdo o pcfa-
cfiayque a mandasse vagir, & vngfda dizio algtts reigiosos,que o
contentamentodefce actOjUfe'tfta oVaogmena'r a* vid,& effei-
to dette Sacrametto, rcstiuirhe a oV $ mas nlroa, porijue
no equente dia Ihe acaboft a mctftttaiea' V prticipiar a,
perdurauei.Dbfartralg mae^,;^stemuttTifra trilaven"
turan^a i sua akna . En^^WiiWfifcqtie" en' cj dia rpi 'yenV

^irroa Clara deSjprafirifcy Professa da venef aueterclm 1 <rcra


T4 Me. da Pentencia
a, mulher d nr'fcoatadfriifittf; ^ ^miliar trtp
com Deos por mcio da oraSo , tam versad nefa1 vfrtude ('ppft
me de todas) & ijtc sastaaa nclla, coin tatit ittt, corro o rnat

expen-
'XperimemadoMestre .* Pafttd^ tftVni'COtf JcIs a(maitJ
parte dnoit,prM qal se -^IS^^tp^tStl^S^Sf*
vczwmaiscedo, sendtfdrfT^ Tattfr
cjoc ihe era notoria aga riccef'ddvrgchf'Vclata^ rMeilf^
rdras,enmetidandba cortrlagrtniaVa^!^thbr'isc,d\^kfc8i 1
egoia selice d?spadt . Cmubgau o>dhirtalht ^p COhf^ '
lhodeseusConserTores hom dia1, & oir n^>, tdirrtjstrinht^t*'
comiraento,* deo^lb. &rjlbqeldstt liatrai'^hfloso'iSi1*;
mcno dlegre se mbran te, n ffle5 moftb t^ra^i3i cbijtli'do 'vkjMi*
a totauelmertt ,-araiaiati ao$ cji tfbfrbatao fttflflktt^i^
uas cfficazes or^B&H ptontlfeotftelfti gra^a'partjtSft pii^s
plicax as mais sublimes matera^sfffi'itdfcs. Sobre fcub'eteiflai M'01
pjs!tfa,anda ndb sem pre oectj pfMPscu dospro^m^i^fa^-
zo de hm raro'vto,<juc r&&t&. >Haf> cl>lr&fUlt;fi4tt9 ptMt*i:-
mehlptr anior de Chhflr. o queco'mbria ilic\ ferilhdd tdoge-:
neno de oecesicados,como przb^tdnt&>& pobresi co m grande ;
ficitude,& caridade. NcJ fim d irida, veftdci pujaht ns virtt- :
de,C(jsturiaua a dizerjquesed'abtsreiif ( asi chamaua'^^
*tf)& fallauacom Noo SenHbr , comddnas;pesoardto^ -
j a pfrot- pela vnio de piri't , a" (\ a tnha>bKsmd;i seridb e'H * m*
vil bichinho da terra, ero ambos ha s coula. Saudoa atUef^

ttrajje d'aejueiupeM, w m aejse ism* , yue elle ofdru, Keiponaco cort


impeto: udra, gurda. E a com esta heroica resignaao na diui
ng; wptae, qqcse>mpre tcue como propria , aiegreseo lpsritum
D&os se vm elle n gtosria1 erri d^'yso terrtf. Prq/-V|

ju#9&e;feu bftfegr (omp juem a tnEaconftado muiearve*


ztsEerlmtfnr.e, atf *rosaadei ^m&'m:^^e\ rfdttjtia^jtfTft^f1
c^rsl.mortl clp q'm^cl^'^ t. r, Jracatfbb rino fCbk'itSoAt*
cujen em lapo, glorioso conricto dt Ito eaici,rt|fe foirmjf c& *'

dAbaptizado, feu mrjire iwofts com singular exemplo de todas "


a*\rtmdes,as a'Chtistaos'.cfl^ a 9tb<do^;csijf^J;
pr Catholico,& sentenciado morte por. esta cause, no pudero.
1 - 1 1~ r~.. c - ~ /ik_._iAu/^^ii2_^i jl*. sfwktiijvii wuv'iC

ipabbeu i
1+ como
cpmo oibra Ba vida, c vinculo do matrimonio-, vendo <^ue nao fe
ajlaalla,dizia com muhas bgrimas: Scmpre me parecct^ue meus A
pcffidts, mmba pouca ft duiito er impedimenn devant* l>em , rogmcs
fcio Senhor , por cvjo amerpadectts , quenteferdteu algttns dejgoflos, e mats
exmflosrfue vos *j* dado m quante mi ctwsc* , arquecomo \os ures na\
hcmMenturan^a pem a, dmna Magefiademefaa participante de -
roApr[ttaglona. Promettcolho a , & depedidos , encrou krio no
aposeQto,& tomouTaja rigptodiciplina-cspaoio cfc mciaJiora, &
arma^oom 'a)[)Ao RvaFio , depois de rezar asladainhas<te
njcm<?ia,;inuocando o fauor deTodoslanctos,, fcrdando tres i-c-
ze^^alwf^pus^iaMa, soidecae^ado,subnd()aasancta ai
ma a gpzardHc, por quem tamlibcralmente ofereeeo a -vida.
Achpusca efte Jastimoso.expectaculo aditta sua muHur,a <]ualc-
aryrpo yaroqUftpmou a sanctacabea>&-a venerou,leuandoa mui
tas vezes^aps oihoSjdizcodo taescouses^uebem molrauaja ^ri
de (, & odesejo,quetiobade scrlhc outrosicompaobeira-ero tam
scUe empresa. Os Cbrisl^s,&gentios,jueaMi f ac4iroao ws
pp dojroartyriOjViro baixar do cco obre a casa bumglobo de po-
tapel rcsplaodor, smal euidente de outro rraior,& mais certo,Mcjtie
e^c^ukroso cattalicirq^dcu cofij suamoe ^uella Igrcj a * 3c a*o

Tamitbrt, c6loantga fiM* ' ^rt i*$6. yt rhofte'tT>.tiburefo,hdfc !

Tmstraseu.appellido, decndciftc {gne u^^. pa*a$$rria , onde Icanfmi


nfia inafculina d'aquelle famoso Altrs do PrelaziaCompostrllanfl , <juc gioji r- j

cxeu oCoodc V#m fedr& Nn- , i;^kwose'Jtpcfevrgene$iIdto*fi-


biliafio titulo 30, $,.; por estas palauras: no. we^detiurSopa.CBria.'Sevac:
2>.F/k Gedi\,silho d .Godlno T4jtl,& d afrfetttfvY tc cjciio d Grcjj
D.Guiomar Utndez., &T>at*>de st, pifat*** : 4.rftois tdista do feonftste c^hipM^

dtz.fitba i

ftitm'dL\39m Tasn. , &Rh \ap%iJ ad tUra* (cdeuCteliq; ctreat

fevMspodeCttmbr*, t tlntocm Auebispode- ,c , j ^ t/ -h.- ij- , \>


hmigc- d. UMflfygc. m$ decmSaHuS^juJtSM^

\ k A/eff*-
T^letropUtanut tand de prsulefacTtu pio.Porque aquelle diz, quefoi ni Pontifi*
Compjiellanusfuit\attam ante coaut cado de JtmotencioVr.cer ca do 1.2 360.est
Tp$ti adi mpUuit jresoluto merte quteutt . nt deNiclo V. an. 1470. Mas como no de
E(Ugnio IV. pelos de 1440. o reedisicafl
In terra cejjtt corpus,fed ad afira recejjt
ja o nosso Cardeal D, Anto Martini 3
Spiritus , inde quidem duplex locusex- Chaues, he fora que sigamos a Panciroli,
tqteidmtf ~ , :\ .:J/,j como mais ajustado nos tempos,o quai diz
E. M.CCcVlk7.idMS Mart.obtjt apied que falleceo > gouernando Igreja Bonif-
tnontem Pefulanum Domnus Egas Fa* cio IX.cerca do an. 1400. Plo que de eV
Jile Arcbiepifcopw Compoflilanus ,quon nhum mododeueouuir Astdre Paladio
no scuTrattado> intitulado Mirabilia Ro-
dm Epifcopus Colmb. cujs corpus dit
maefbl.iy.q diz as feguintes palauras:5.il
ffumeft h'onorificerfWalia sua in ciui- tonio de los Vomgutfes, dtdn a S. Antonio , y
iatemColirnb. sep/fum hicn.sepu- Vincentio tlPapa Gelafto , y le dot de-muthas
cbrafuo sabricatq mxta altare B. CUm indulgetieiat ,ypriuUegios para la nation Por-
ra Vtrg.XV.hgl.May deeadem Era,r iuguefa,xienefu hofpital,&c. Florecendo Ge-
lao. '&tda 'I. nuitas centuriasd
Corn este epitaphio concorda oliuro dos annos nrs & S. Antonio vir muit' de-
ObitosdamelmaSfol.77. acrescentan^ pois d'elles a mnndo ... \
do as palauras seguintes : Cujus corpHs mi- Este hospital foi trafsserido de N. S-
rasulofe djiitm est ,r honoxific fanuhA.su* nhora do Monte , onde teue u primeirp
in Ciuitat, omb. &sepultum est insepulcbri aTenro para onde hoje (e yi por D. nt
fuo.fabriiato iuxta altre B. Clara V-.ab eod Martinz de Chaues,yulgarmente chamado
Eptftopa. -ad honorent ipfus Virgtnis dtcatum O Cardeal de Portugal como mostra a ns*
XV.Jydl Mois, eadem Erasefiquit mulu Capi criplo de feu temploi " ;"
tule Colmb. &c Em eu tempo correndoo
anno tas j% cauonizou o Papa Alexandre hospitale d. antoni
IV.a S.Clara.& pela obrigap,que o dit- Cardin a lis portv-
to Pjelado dcixoix a este Cabido( de enco
pa/a. c). reza d'ella Duplex no sea dia. : galensis.
; -Xratta d'elle F.Fernando Oxea na hist, Equizque e intitulasse do Abbade Sanft0
de,Sant-Iago j referindo o Catalogo dos de feu nome perdendo o antigo,q u'e Iht
Bispos Compostellanos,& Gil Gales de deu sua fundadora: <fcN. Senborade Sethl*
Auila no i. tom.de (eus theat c.io. entre Porem andando o tempo co a deilao
os quacs he oXVI.i entre os deCoimbra o grande dos nolps Portuguezes a S. Antonio
* XV. cotooe verfDeos qucrendojnas no (eselarecido filho de I.isboa ) o fizero n
sas TiarasLusitanas,Ecreue tambem d'el titular, & queem seu'dia fo a principal
le Fr.Antonio Brando na 4 p. da Monar- festa do orago. E no Pontificado de Inno-
h.Lusit.l.iy.cJfc&5P.F. Manoclda Spe cencio yill.anno 148. o Cardeal D.Ior-
rana na 1'. p. d^hronica Seraphica 1. ge da Costa,{endo d'elle prorectorj 0 refos
cap, 4o.Pcdr-ahiez Nogueira no liuro dos mou ordenando para melhorgouerno,
Bispos de Coimbra m.f. que se guarda era que todos os annos e legessem dps Por
seucartorio. , . tuguezes rsidentes ha uriadousGour
nadoresj cinco Conlheirs , &quc
b. Confusos andJro os Italianos ef- Embaixador de Portugal fosse mpre, Pro
crttorcs na Iimitada noticia jque deixro tector. E outrosi > que a todo Portugiz
aos yindouros da primeira fundadora do que vietedeffa 1 Ihedeflmtrs juHo>
noto Hopital dqs Portuguezes em Ro- (moeda Romana ) todos dias> em quatit
ma>pois Ottauio Panciroli dlie Chie di neHe rezdi com obriga<;ode e^cn-
Romafol. 218. lhe chama Guiomar, & feTar cada quinze dias. Hoje tem cneo
Theodoro Ancidatio iri libelle de pietate CapeUlss) he^gouernado por vime Portu-
Romana fol. 27. loanna : os quaes vario gueze hospitalidade no he limirada
no sem onome,nas no tempo que flo- at tre>.ou quatfo dias como s mah ho-
receo, inda queconcordo noutras circ- pitaes das outras naes ; , mas. por hum
stancias omo eni fer filha de Lisboa> ma- mesaosdeigos >a'os.sacerdotes, & mulhe-
trona nobre,afazeodada,virtuoa,& como espordous >& mais tempo", segundo
tal, a primeira peflaj que lhe deu princi* qualidade de luas pessoas. Hum clbre
li Agioogh LtifitftM.
Ebgramma do Doctor Gonalo Mender O Cardeal D. lorge da Costa chamad
dcVasc.qanda no fi m das obras dcCabedo> commmente de Aftirinh* , m razo de
impressas cm Lisboa > & nasde Meftrd set natural delta villa no Bifpado da Gua* -
Rezende da cdio Romana em louuor da , aprendeo Latinidade, no em Alcoba-
deste agrado templojcujo titulo ho. earomo disl D. Fernando Vghelio na ua
Italia acra column. 1 7 1 .mas em S.El'oy de
Epigramma pro brbus asfxu Lisboa 1 com aquelles primitiuos Padies,
dondelhe veio a grande affeio.que sem
in ceplo S.Antonio Olyssippo- pre Ihes teuc & raostrou por obras, acre-
oensi consccrato die Na- ctdo depois parte da Igreja , a quai en.
rqueceo com notaueis rcliquia?. Este c
talitioRomx anno lbre va ro c por sua muitaauroridde>Sc
M.D.XCVL rcpeitoj veio de himildes prncipios a
Antoni nofri ^ewf'sthe'u,tb Htberi montar tanto.que chegou ao cume das u-
Gloria dulichu rertis , & vtbis bonus. periores dignidades da Igreja pois1 nio ha
memoria 110s homensnem elcrittores,que
Siecu/a te nobdebt,Iie*t vtaq; certtt
fao meno de ontro lmelhanre ugei-
tejperiojtc obittu vduat jlla genus to, que em bens , & rendas Eccleasticas
Jdjis Lyjadum rbus, regiquePlntippo fosse tam prospero, nem em priuanatara
Casare magni Prinpis(3 genio. sublimado, porque teue a graa delRei D.
jfdfs,& dmens nobjjptus ipfi Afohfo V. de modo, que at o Principe
Sincre ttlimus htec tua templa,faue. D.Ioo inuejaua os ext raordin j ros fauo-
E porque no fabcmos quando torharc- resjque eu pai lhe fazia,& tanto degosto
rrios a cncontrar com estes nossos dous c reultou daqui.que D.Iorge esteue por Ve-
lbres Cardeaes,nos pareceo conueniente zes arrilcedilmo > com que lhe foi nece-
dar aqui breue resumo de suas vidas .A pri- fario austarse para Italia.No faficriueis
rieira dignidade, que teuc D. Anto Mar- as rdas Ecclesiasticas3q teue emPoi tugal
tirrz, foi a de Deo d'Euora>da qualtirado porq demais dos dousArcebispados de B r*
para Bispo do Porto an. i4jo.estdo go- ga,&Lisboa>&Bipadosd'Euora,Porto>Vi
uernapdo uas ouelhas com sciencia,&do- seu,Algarue!& Ceuta;teue 7. Abbadias<1a
ctrina", foi de mandado delRei D. Duarte Ordcm de S.Bento, a de Tilies, Pombe-
por Embaixador ao Concilio de Basilea c ro, Rendufe>Torre, S.Romo, Adatirej&
D.Afono,Conde de Ourem,& outras pe- Gundar; leis de S.Bernardo, a de Alcoha-
soas de letras > auultando alli tanto as luas, a,Tarouca>Bouro:Ceia, Fiaes , & S. Pe
que o Papa Eugenio IV. vendo que no dro das Aguiasjdez Priorados de'Conegos
vinho a elle o Patriarcha dos Gregos & Regulares,o de Grijo.Vanho, S.Iorge,Ro-
o Ernpcrador de Constantinopla, Ihes m- riSjCaramos.lunqiieiraXandim, Oliueira,
dou sua embaixada por hum Cardeal > & Mancellos,& Longouores. A mcfmo te
pelo hoflb Bipo , com que logo verSo. ue oito Deados > deBraafc Li boa, Porto
Conduidp o Concilio , se foi o Conde a Lamego,Guarda,Vieo,Silucs,& ode Bur
Hieruslem , i elle a Roma despedii'se do gos com seuChantrado. Teue mah huna
ditto Papa,o quai pelos eruios que fize- Benesicio cm Roma na Igreia de S. Maria
ra Igreja>& por feus meritos(de que ti- Trans Tyberim , q he tAulo de Cardeal-de
nha ja bastante experiencia ) o creou Car renda,& collao de Beneficios. Ha Ab-
deal do titulo de S.Chrysogono an.i43p. badiaem Venea , & Outra vnica, que ha
E gozando do rubro galero dczaette an- em Nauarit. Foi alsi mcfmo P.Priorde
nos> & meio,escolheo fpultura na capella Guimaries7rrotector,& Regedor 3a Vni*
do Baptista em S.Ioo de Latro na quai uersidade de Lisboa, ConserTr,& Capel-
le y inda hoje elle epitapbio. lo mr delRei D.Afonso V. 6c seu Em-
baixador a Caftella.o qualan. I47.!he al-
StplchrumD.^4ntonij C*r. canoudoPjpa Xisto IV. ojpurpureo ca-
pello do titulo dos nctoS Marcello , c
^trtuifsis^uiobijtOlyfsipone
Pedro. E passado a Roma dos Bifpados,
Me 1 1. menss Iuij^nno and- que costumo prouer em Cardeaes ob-
tiu.D. MXCCCXXXXVH teue elle o Albanense. Tusculsrv&s Porcn-
se,6c o deS.Rufina. A villa cercada de Ar
cttjus anima reyuiefcat inPct* panicacomsuarendaj&jurdioj &ou-
trosi
Nom de Marso.
trosi foi Decano do Collcgio Apostolico, agns secmdum fuprd cernes-
X.cgado de Veneza , & Ferrara , i esteue
itual em votos para ser Papa com o Car- *num,thi\t M. Z>.0//f.
dea 1 Bor ja > que no Pontificado se chamou Tratto dettes dous Prelados ftuphro
Alexandre VI. a quem e diz que largou a em seus Cardeaes>Chaco de viti Pontifi-
preteno , contenrandoe com ter o g- cum, Vghelio in Italia cra> D Rodrigo
uerno de Portugal em razio de encontrar da Cunha nos Bispos do Porto, & Arcebis- .
ao Principccomo fez em algas coulas de pos de Braga , Duarte Nunez na Descrip
porte , depois de renar. No se fazendo o de Portitgal,Antonio de Soul de Ma-
menco de muitas Igrejas particulates cedo nas Flores deHesp.& Manoel Seue-
opulentifimas em renda, & de outrosBe- rim de Fari Chantre da S.S d'Euora nd
nefcios que teue, & deu neste reino, & lin. intitulado : Noticias de Portugal. $.
fra d'else.que foro innameraueis; possu- U pag.270.
indo tudo isto juntarnte em sua vida sem
auer quem lbo contradistflc.se bcm algs c. Durarsempre o aue cheirod
annos antes que morressctinha renuncia- ianctidade no conuento de Pea-longj
do quasi tudo. Constanos do Arccbispado que se poz naquelle vase nouoj qudt iaio
de Lisboa em D.Martinho da Costa,seu ir* formado das mosdo V.F .VaseuMartinz
no; o de Braga em D.Iorge da Costa,seii pois d'elle ( como de seminariode vhtu-
meio irmo ; o do Porto em D. Diogo da ucs)tirou lgo varios suppostos que leuotl
Costa, & por siia morte em D.Pedroam- consigo para a noua fundao de Val-pa-
bos seus sobrinhos ; a Abbadia de Alcoba- raiso em Cordoua. Entre os quaes o enfer-
a em D.Iorge de Melloa&c. Finalmente meiro Fr. Diogo de Palma > cuja patria se
tendodeidade 102. annos, no de ijog ignora, ho porque falto lugares> & por
morreo em Roma,& jaz sepultado em hua uaaes deste nome nos contorno* de Lis
Capella, que elle edincou em S. Maria do boa, em queo pudessemosnaturalizar>por
Populo, em cujo sepulcbro mandou acres- ho he nossa tertao dizer coula lem muito
centaroPapa IulioII. ao Cenotapbio, que fundamehto O certo he , que foi grande
elle tinha posto em vida > o que depois seruo de Deos i & que asi como o lncto
velho o amaUa muito, pelas razes, que dis
segue>que tudo iunto diz affi:
emos no texto afi elle Ihe pagaua na mes
ma moeda,alegrandosc ummamente qu-
eorgius Epscopus ^laneu* do o via. E se estait a com alga desconlola-
ss , Cardinaks 1/lyssiponenfiS) o.faltatdolhe sua vista por esta r encerra-
do na cella > contentauae com olhar pelas
dum se mottalent antmovoluit, geretas da porta > retrahdoe com isto a-
iuens jthi posmt, tisfeito > c contente. Estando proximo i:
morte chegouse a elle outro velho sancto
O. M.
& disselhe : tr. Diogo, quar.do fw virdes n*
eorgMS Lustanus Epifcoput glortd,rncemendainos la.S.Padre T.Vaf<o.
<Prtuen/s)$.%. E t Cardinal/s Respondeo alegre: Ctisiana ttnho.qut elle
intercderd por ni outras dtante de Nojfo Sc
TJixptnenss 'Vlrtutts^ Do- tofor.Succedeo sua morte fvisto serja falle-
clri*. ergo in Regia afatus, ac cido F. Vasco)eerca do anno 1480. Elcre-
uem sua vida F.Pedro da Veiga na Cbron
mu las , domit faisane proie U" ntiga da Ordem 1. .c.45. & FJoseph de
rts sacmortbus editis , ad Regni Siguena na modrna 2.p.l.4.c.ip.qui-
uoeouse o Arcebipo D. Rodrigo da Cu
prtcurattonemproueftus, d Xy* nha na hst. de Lisboa p.2.c.9d attribuirt-
sto UIL in Senatum adleBits^ dolhe , o que os dittos Chronistas refe-
rem de outro discipulo do mesm Fr.Vas-
Rcmimque adfcitus^magnam
topor nome F. Afonl de Palma,Sacerdo-
ingenij^pietatis, prudentt^ue te,& Vigairo>c)ue foi dadittaCaa de Cor
laudem adeptus ,sub lulioJL doua , do quai nos lembramos a 2p. de A-
brU lit./.
Tonnfice Maximotfuem mc
diltxit, jp obscruamt, annum d. Da aldea de S. Alexo termo de
Moor*j
lit Agologo Lufitmo.
Moura {que os Castelkanes nas prsentes Prouincia I.4.C.7, , -
Suerras tera aflblado , porque estaua situa-
a na Estremadurajfoi natural o P.F.Do- /, 8cg. Das religioas Madres Anna de
gojcharnado por isso de S.Altxo , cuja me- Attaide,& Guiomar da Preitao.aquella.
moria viuir para sempre noScraphico Mja em S.Bto doPorto,esta Makeza era
conuento de Safrai em que falleceo. Re- S.Ioo d'Estremz> q fallecro ambas no
cta suas virtudes Waddingo in annalibus proprio dia an. 1642. & com as melmas cir
tom.7.ad an. 1480. n.2j.em que teue prin cunstancias, tratto as autenticas relaes
cipio o ditto conuento; he elle dedicado a dos dittos conuentosj que temos eoi noilb
S.Bento, antigamente era da Prouincia de poder. . ,
Sant-iagojhoje o terceiro em ordcm da de
S. Migueljquedella si separou an.i y48. A. A da rua de Deos Clara de.S.Fran-
ciscojque passou da vida pielntc 5.
f. Decuido grande foi dosantigos cujo corpo foi pultado na Igreja dos Me
passarem em silencio as patria s, & annos. nores de Thomar sua patria ( mais ditoia
em quefallecro muitos eruos de Deos> por tal filba> que por muitas prerogatiuas
(aima da historia>& principal intento nos- de que a engrandeceo a natureza ) nos c-
o.) Talnos succde agora com o P.F.An municou o leligioistimo P. Frei iony-
tonio de S* Catharina > flho do conuento sio.filho da antiga Prouincia dePortu-
de Azeitlojque nem nos consta de sua pa- jal , que a confeou muitos annos,dando-
tria ', nem do anno, em que deixou de vi- he conta do perfeito estado a que Deos
uer> mah que ter passado India com tres a iublimou.
companheirosi a laberFr.Hieronymo das
Chagas.F.Pedro Vusmar ( a quem os Ma- i. Foi o nobre Ioao Acaxi, natural do
lauares em odio de nossa sagrada Religio reino de Bijen o quai se baptizou de qua-
zero em postas ) 8c F, Antonio de LeoJ renta annos na cidade de Cocura, & pade-
dotado de grandes partes, & virtudes>que ceoemFacata , dominandoaquelle Impe-
Ihe grangearo r depois nomeado em Vi rio o tyranno Xogunxama. Ai o P. More-
gairo grai d'aquella Congregao. O re- jon na Relao do Iapo de KS17.I.2.07.
terido de F.Antonio de S.Catharina he do & o P.Cardim no Catalogo de leus Mar
P. F. Luii de S o use na 2. p, da Chron. delta tyres pag. 17,

MARCO X.

S.Gorgo
A antiga Britonia,cidade entre Douro,& Minho,as ref-
nioM.
com tres plldectes coroas dos nctos MattyresGorgonio, Fir-
panh. mio, Antonio,& Agapes virgem^ue sendo naseidos em
NiceadeBithynia,vindo(acaso) dittacidade, na per-
secuo do Emperador Decio, por variedade de atrozes tormen-
toSjbfridos pelagloriadeChristo,at quedefeabeados alegrem-
te,conseguirao(a pezar dos perfidos tyrannos)ce!eberrimas vifto-
OF.P.F.
Manoel rias,& triumphos, b. Em Ceuta , no conuento da Sanctihma
Nunrz. Trindade,dormioemoSenhor,oreligiosfimo P. Fr. Manoel Nu-
Trinit. nez,de ncta memoria, varao de nao vulgar virtude , obrigado da

quai o leuou por companheiro o V. P. F.Roque do Spiritu Sancto


aprimeira vez,que porordem daRainha D.Catharina passou era
Africa,a fim de exercitar naquellas noffas colonias o pio, & carita-
tiuo estatuto,q esta esclarecida Religio prosessa,rcgatdo ambos

por

:
'tpimo de Marso. ijfm
por entao nos reinosde Fz,& Marrocos 230. cattiuos , que trou
xerao a Lisboa com felice successo, alegria su.i, & applau do po-
uo. Tornando depois s o P.F.Maaoel Nunez, com titulo de R-
deroptor gral,regatou cm dous annos ^S.de hum,& oucro xu,
cm q entrauo muitos minioos,per sua fragilidade arriscados a va-
cillarera na Fe\ Ncste comenos fundandose alli conuento da Ord,
ficou por Ministro, campeando no Apostolico operario muitas,&
heroicas virtudcsem fuperlatiuo gra, Principalmente a da hu-
mildade,& pobreza, pois quanto maiscrescia em autoridadc. tan
to mais em sua estimao se abatia, &; hurailhaua, vsndo de habi-
to vilisimo , & tendole por ioferior ao mais ignobil igeito.alcan-
ando do ceo hum suaue modo de trattar cos proximos , que o fa-
zia amauel, & agradauel a toda rte de gente , com tara aectuoa
caridade aos roiseraueis cattiuos(a cuja Iiberdade se dedicou zelo-
so ) que no perdoaua nunqua a trabalho, ou perigo, que por esta
caua se lhe offcrccesse. Foi cambcm mui eonsummado em o dom
da orapjpoisja em Nouio gastaua muito tempo nella, no re-
soluendo cousa, que primeiro a no consultasse por scu meio com
Deos^ por isso sortio ordinariamente todas suasacesprospe-
ro efito.Muitas vezes celcbrando o incruento sacraficio da Missa,
roi visto rebatado no r grande espaciqda terra. E como era famo-
so Pigador,& Theologo insigne , conuerteo com eus feruoroos
rmeSjSc publicas disputas muitos Iudeos,& Mouros a nofTa fan-
cta F Catholica,obrando o Omnipotente por sua interceia em
todos grandes marauilhas, com que conseguio naquella praa no
me de /fpftqU de ^frica^t q o Senhor foi seruido de dar n m, pre
mioatantos,&tam vtcis trabalhos,emos quaes occupado, Ihe a-
brio a temporal morte as portas para a vida eterna. Dandolhe
por ento sepultura no claustra com muito entimento, & lagri
mas detodos.deixandoalligloriosafama defanctidade. r. NoFr jVl<.
Oratorio de N. Senhora da Conlaode lferrara,termode Se- moi* fi*
tuual,pa,rtio desta vida fanctamente Fr.Antanio de Viu, que de- fyaPMtA

pois de fer Regedor perpctuo nelle muitos anoos, com obier uancia,
& ooonastico exemplo, o purificou o ceo com Iarga,& prolixado-
a, padeccndo notauel decomodo , & pobreza , tanto que ha de-
uota mulher,obrigada da caridade,o leuou para curar d'elle em sua
casa . Mas vendo o bom velho o trabalbo grande, que l daua, &
que cada vez se lhe aggrauaua mais o mal , se tornou a feu Orato-
rio;onde conforme co a diuina vontade , occupado em mcditar os
trabalhos de Christo , 0$ quaes o ajudrao rauito naquella hora,
K aiegre
Agtologo Lusitmo.

-aegreseuspiritu emoSenhor, inuocando a intercessa do Theba-


o Paulo, spirou nos braos de lus subditos. Saindo de seu rostro
depois de morto notauel resplandor, 8c de feu corpo suaue cheiro,
que a toda parte rcsendia. dmirando estas marauilhas a alga
gente,que concorreo a feu enterro , publicando que smente por
elias era digno de fer canoaizado pela Igreja. d. Em Lisboa,
w n W casa de S.Antonio dos Capuchos.viuir cmprefrefca a mmo-
Menoh ria do mui virtuoso P. Fr. Francisco Noe, filho da fancta Prouiqca
de Portugal,grande amante do reeolhimento , & pobreza , o quai
depoisde fer muitas vezes Prelado dos mais recolltos conuentos
d'ella, eleito Ministro Prouincial, combeneplacito do Cardeal D.
Henrique (de quem era aceito por iua muira pobreza,& religio)
estando excrcitando o cargo com feu fauor integerrimamente , o
demonio (autor do mal,& inuejolo do bem) pretendeo atalharo
frutto , queafazendo j para isto perfuadio (c falfas informaes)
ao Cardeal, que com cappa de reforma fe entremetesse no gouer-
Do das Religies.E como elle era particular amigo do P. F. Francis
co , quis logo comear pela sua , imaginando que acharia a porta
abeita para o que pretendia. A quem o bom pastor refpondeo co
fancta^ liberdade,que estaua disposto adar a vida pela rnenor desuas
ouelhas,antes que consentir em cousa alga. O Cardeal enrao en-
fadado o priuou do cargo,degradandoo para S. Francisco de Vian-
na.Alli efquecido ovaro celestial da afronta graue , que Ihefi-
zera,& priuana do Principe da terra,trattou com muitas veras de
alcanaradoceo pelocaminhoda humildade, austeridade, abati-
mento,silencio,& oraao,gastdo aigus annos na praticadestas pre-
claras virtudes,dando raro exemplo a todo este reino. No quai t-
, po,informado melhor o Cardeal , o mandou vir do desterro que
elle nunqua deixara , pela grande eonolaao , que naquelle retiio
ntia sua aima, fe o fpiritu do Senhor no efpirra em feu corao,
viessedar calor noua planta do dittoconuento de S.Antonio,que
entofe principiaua. Estando pois nelle viuendo com fvu costuma-
do recolhimento , querendo o Pai das mifericordias preroiar tacs
perecu5es,& trabahos, sofrdos pelo zelo da Religio , caio em
graue enfermidade ; & conhecendo er a vltima, pedio o acrolan-
cto Viatico & fendode mais de ettenta anncs.tirando foras de
fraqueza.sc leuantoudo leitoemquejazla, 8c prostrado por terra,
referindo aquellas deuotas palauras : Domine nonsum dignm, &c. o
adorou, i entranhou em sua aima com tanta deuoo, Sc lagiitnas,
que todos os prsentes fecompuugiro. Erecebida ogo a fancta
Vnao,
Decimo de Ma'. Ut
VnSo^e soi em paz gozat do descanoetetno. Chorrao os filhos
a auncia de tal pai , & co a deuida reuerencia, faudosos entreg-
to leu corpo sepulturafazendo grande pranto obre elle. e. Em Ff
S.Domngos de Sanctar, fez pauza aoviuerF.Diogodas Vinhas, i*t pi-
irmo leigo,filho desta casa, oqualna flordaidade notamsm-
t fez alforgede virtudes para a velhice, mas nella inuenraua cada 'Domm

dia nouas traas para mais agradar a Deos , estribido {mpre


tsaquelles dous polos da R eligio,Obediencia,& Humild f de. Na-
quella,porque a qualquer hora,& tempo,que o mandasse os Prela-
dos a tam alegre, & ligeiro, que causaua admirao % ainda na ve-
Jhice^ueo deobrigaua. Nelta,porque endojadeoitenta annos,
seatreueohum min stro de satans afrontar ouzadamente aquel-
las venerandascis, corn hlja norme bofetada : mas o eruode
Deos , uperior as afrontas do mundo, tam fora esteuede se indig<
nar contra elle,que ficou quietisimo,sem fazer mouimentoalgum
& tam desassombrado coa injuria, como se a face no fora sua.
H.quc quando o mundo cuida, que abatc aos humildes , ento os
cxala mais nos olhos diuinos ! Morrco pois este fancto velho cora
grande alegra , nafcida do testemunhodemaboa conl'ciencia ,fi-
cando feu rostro depois de morto tam fermoso, que era julgado de
todos por mais viuo, que defuntto , deixando aos vindouros nouas
liesdepontonas sublimes virtudesdefua Obediencia,& Humil-
dade. /. Neste dia em Eluas ,no Dominicano cenobio de N. Sorvoii
Senhora da Consolao , obio a gozat dos regalos de feu amado
Spofo,a Madre Violente d'Afceno, que tomando a vida religio- Domina
(a de ua liure vontade , a proguio logo corn hum ardente amor
de Deos, & doproximo, queaencaminhaua atudoo quehe vir-
tude,ajudandofe para isto da orao, em que a experiencia a tinha
afszexercitaJa, acompanhandoa de tam continuas lagrimas, que
parecio feus olhos dous regtosdalma , com que trazia crestadas
as faces, arrngado o rostro, & inchado os olhos. Acquirindo com o
proceo da vida tal opinio de virtude entre as companheiras, que
chegandofe o Capitulo.entendendo ella que sria eleita em Prelada
pela boa vontade,que todas lhe mostrauo, comeou frligire , fe*
rindo o ceo com oraes tam instantes, que antes de tangerem a
elle.lhedeu hamortal febre, com quena egunda fezo vio com-
pridos feus defejos , aindo aoencontro a Christo feu Spoo co
alampada aceza co oleo da diuina graa, i exornada de boas obras,
achandoa tam percebida , como se ja tiuera reuelao do succesto,
que deixou admada,&confuatodaaquellafanctacmunidade<
11z Agoigo L usitwo.
Maria g. No mefmodiaem N.Senhora da Graa de Lisboa, a deposi-
tyMw- <ja veneraul marrona Maria Raymundez , diseipula d'aquelle
tu^A- grande Mestredefpiritu,o P>Mootoia,aqnem eus nobres paes im
X*stii&4. pozerao este nome por ordem do ceo , criandoa depois nadeuo-
t o da Rainha dos Anjos,&porissosaotamconsumadanavircu-
de. Ecomolheser obedientissima, no pode encontrar que el
les dispozero, casondoacom peoadeigual qualidade^ fendo que
era sua teno i- freira. Celebrados os defposorios, deu conta ao
poodoteorde sua vida, que era jejuar quatrodiasnasemana, ai
gus a po>&agoa,& nellestomardiciplina^al vez de fangue,^ .el
le (como tementea Deos) no estranhou,antes louuou muico. De
pois carecendo de filhos ,o que auiagastar com elles, dcfpendia li
bral com pobre$, que nesta conta os tinha, guisandolhes o co-
mer por soas proprias mos , mostrando aos enfermos pafticular
amor,& cardade,orando,&; meditando setee horas no dia. Nestes
exerccios pios gastou dezaettc annos,at que alcancu licena.de
feu marido para viuer parada cm continencia , cngindo de no-
uo com aspero clicio, dobrando as mortificaes corporaes,peni-
rencias.Sc horas de oraao , Com tanto Feruor, que muitas v^zes fi-
caua abstracta dos sentidos , outras cercad a de clestes plendores,
& todas sair dlia com o rostroinammado,que parecia vir ard-
do em chamas. Tinha grande compaixo dos cattiuos , ajudauaos
com efmolas,& oraes.. E outrosi das aimas do fogo do Purgato-
rio, applicandolhes quancas obras metitoras , & de supei rogao
tinha feico na vida, mandando tambem dizer por ellas muitas Mi-
s. Cmungaua tre&dias nafemana, admioistrandolheoditto Pa
dre a sagrada Eucharista,donde infre claramente o grande c-
peito , que tinha de faa virtude. Neste comenos permictio o ceo
prouala com grauifimos trabalhos , fuccedro as altra es do
reino.morreo feu marido na entrada do Duque Dalua fem fer no-
torio.pedirolhe depois conta d'elle, & no baston conftscaremlhe
todosseus bens ,vendofe de repente pobre,a que at etuo era rica,
nao que aleuro preza fora do reino , & no Castello de S.Tor-
cz a tiuero tres annos, padecendo estranhos defemparos, & vrg-
tes necestidades,com rara paciencia. Muitas vczes era leuada a pre-
guntas ante feueros juizes, que a trattauo malissimamente de pa-
lauras, 8c obras, at a depirem vista do tormento. No meio de-
stas afrontas.leuantaua a ferua de Deososolhos ao ceo,& trazia
memoria as que o Clementimo Iefu padeceo diante de Ans , &
Caiphs Com tal pensa menco de oada daua f , ficardo de rodo
.: . t abor
"Dec imo de Mrfo. f2$
absorta,& alienadados fentidos, esforadaparamaioresafr5tas,&
rrabalhos. Constando pois da morte do marido,foi ltaj & tornan
do ao reino, comeoudenouo a padecerfaitasderieceslario, Vt-
uendo de efmollas. Porem morta totalmente ao roundo , 8c viua
para Deos, no cessaodo de lhe render graas , pelo bem que vsra
com ella. Rezaua codos dias o Oficio diuino,&: de N.Senhora, 8c
o sancto Rofario empre de joelhos com deuoo estranha , & co
a mesmacmungaua,atiada deberanos extasisj&raptos^hc-
os de consolaes celestiaes. Entre ellas he prouauel, que lhe dea
o Senhor a sentir as dores de sua sagrada Coroa. Luraua frequen-
temente com os deroonios , i era vexda d'elles com muitas mo-
lestias, 8c pancadas,deixandoatle todo amortecida. Em fim obre-
ueiolhe cal ensermidade, que lhe durou seisannos, tres d'elles pas-
sou assentada na cadeirinha, & outres tres deitada s 1c poder me
near. Ento dizia , que como lhe no faltaTe todos dias o sagrado
manjar da aima , no importaua que lhe faltase o do corpo, por-
que aquelle supria a tudo com abundancia. Viuendo por extremo
conforme co a diuina vontade,conheceo tempo de la morte,&
com ha alegria exterior , destituo feu spiritu a terrenahabitao
& foi lograr da sempicerna em cpanhia dos Bemaucnturados. E
assi tato por sua muita virtudc,quanto por fer Mantellata da Ord
de S. Agostinho , foi leuada a hombros de us Religios ao ditto
conuento , & fepultada no commumeemiterio d'elles, h. EmOPM^
Varohio,pouo das Indias Occidentaes,na Prouincia de Cinloa , o noeiMar*
valerolo certame do P. Manoel Martinz da Companhia de lesus, ''"^jV-

Portuguez , que depois de eltudar as pnmeiras letras em Tauna,


sua patria, paou a Noua Hefpanha empararse de hurh tio feu , r
sidente na cidade dos Anjos , onde se aperfeioou nellas com estre*
mado exemplo de virtude , padecendo neste tempo terribeis aal-
tos do inirt>igo,que por vezes pretendeo roubarlhe a preciosa mar*
garita da castidade, liurando empre N. Senhor por meio da San
ctisma Virgem, me d'ella , de quem se portou sempre deuo-
to,& feruoroso eruo. Entrou na Companhia an.izo. onde apo*
ueitou muito nos estudos , & nas virtudes , que por toda a vida o
nao largraOjndo obseruante,& diligente na guarda de sua regra, # >
8c constituies,nas penitencias continuas , & rigorofas , dicipli-
nandose de sorte, que deixaua as paredes rociadas de feu sangue,
crescentando cilicios, abstinencias , mortificaes > 8c sobre tudo
ha taboa em que repousaua , dando breue descana a feu corpo.
Antes de ordenado,cmungaua duas vezes na femana com fingu-
K3 lar
H4 Agologio L usitano.

lar arTccto,& deuoo ao Sanctilmo Sacraroento , gastando mu-


tas horas cm ua diuina prcsena, recebendo alli particulares fauo-
reSjauxilios, & mercs,que pcgaua a feus companhdros. Mandado
ento de Mxico, pela Obediencia,a Cinaloa, publicaua corn mui
ta alegria ( egundo prenuncios, que tinha de feu martyrio ) que a
dar a vida pela pregao EuaDgelica. Tanto que na depedida pe-
dindolhe certo amigo,que lhe mandaTe nouas a meudo de sua au-
de , respondeo : JV prmeiras, que V. M.terd de mijerao defer mono
for Chrifto^ como vio breuemente. Porque chegado ao Collegio
de Cinaloa , soi designado companheiro d'aquelle Miflonario A-
postolico o P.Iulio Pascoal.naseido em Brea no enhorio de Vene-
za,o quai andaua pelo certo,distante muitas legoas, trattando de
gente>cuja doctrina pedia hum senior, 8t zelo fancto da aude das
almas,qualodo noo nouo operario Euangelico.Partido poisem
abufca, no caminho encontrou alguns Padres MionariosantU
gos,& sanctos da mema Companhia, hum dos quaeslhe beijou a
roupa com parcicular reuerenciaj & outro teue interiores impulses
de e lanar a feus ps,& beijarlhos,anteudo ambos o ditofo fim,
que Deos lhe tinha reseruado naquellas partes. Confirmado com
ha carta,que ento recebeo do Apostolico minitro,que o efpera-
ua com grande aluoroo , na quai , entre outras palauras,cheas de
cardade,& consola ao, lhe dizia tstas : Venpt V. X. mi fadre^fer
companero mto,j mi confuelo, para quefor Acraftamos ctmfaster os en tja mis
Jonjoajld, cjue 7)ios quura lofeamos jmos en U Sienauenturand ; com ito
se aferuorou o fancto Padre muito mais. E posto que ja achaua pe-
los caminhos rumor de inquietaes naquellas ferozes gentes, co
tudo nada foi bastante para o deixar de proseguir com maior ani-
mo,& scruor, at que fe auistrao em Chinipa ;& udaodose am-
bos com palauras de muitaedificao,partiro logo para Varohio,
cnde lhes tinha o ceo preparada a coroa. Alli foro recebidos de
feus moradores com fingida, & falsa alegria , porque mancumuna-
dos com outros circunuizinhos pouos,apostatas rebeldes.ao quar
to dia,por se verem liures de acudirem Igreja, rezar nella, ouuir
MhTa,& prgao, & sobre tudo nao terem mais que ha mulher,
recebida face da Igreja,trattro de lhes dar cruel morte. Cerca-
da logo a pobre casinha em que estaulo, lhe puzero fogo , & jan-
tamente Igreja -, vendo se elles combatidos por ha paire do fu-
mo,& labaredas,por outra dos carniceiros lobos,que deejauo des
pedaalos, c comelos a boccados. ConfeTaudoehum aoucro,se
animauao para a batalha , pedindo ao ceo com feruorofas oraes
a for
Decimo de Marso. 25
a fortaleza com quedepois padecro,acometendoa logo aquella
canalha infernal com endemoninhada suria , deljxdindosrechaSj
ha das quaes atrauesou o estamago ao P.Iulio ; enro ocompa-
nheiro com grande feruor ,& brio Portuguez.die : Saumos parafo-
rajnao he bem que acabemos como mfies , & ctbardes, morrendo for Chrtsto^
quando outra eruada settacrauou ao P.Manoel Marcinz o brao
com o corpo, seridos ambos , prostrados de joelhos no lumiar da
porta, chouro bre feus fanctos corpos epefos diluuios d'ellas,
at que caidos em terra,hum cruel apostata os leuou a rastos, i ex-
pondo ascabeas sobre ha viga com outroscompanheiros de sua
furia a porradas lhasabolhro,deixandofeus rostrosdesfgurados.
no faciadas estas feras do innocente fangue deltas ouelhas de
Christo, conuocro outros de nouo, que enfopro nos defunttos
corpos] as cacanas,&punhacs;q trazio.Igualdo Deos no tripho a
estes ditoos companheiros, auendo por recebidos os trabalhos , q
defejaua padeceronouoMilonario,cuja morte fuccedeo ao deci
mo dia depois de a chegada,pasando pelo tormento do fogo,fu-
mo)rechas,alfanges,& punhaes preciosa coroa da gloria,queho-
je goza no ceo entre os innumeraueis Martyres de (ua Religio sa-
grada. . EmLisboa,noc5uentode N.Senhora dos Remedios F.4
de Carmelitas defcalos,a morte de F. Acencio da Acao,natu- *jfi
ral da mefma cidade,o quai postoque fosse de humilde nascimto, JJJJ.
& no ofrcio mechanico, na inchnao virtude,& christa pieda* /f
de, na modestia,& temperana de costumes, na policia,& ptuai-
dade religio, teue muito da nobreza verdadeira.Viueo no estado
de cado muitos anno$,sufficientemente abastado de bens tempo*
raes , acquiridos pelo trabalho de suas mos , 8c fur de feu fostso,
odo tam compasiuo para pobres , com os quaes repartia de sua
fazenda quantiofas efmolas, que de ordinario o ecolhia a Mefa da
Mifericordia(deque era Irmo)paraa destribuio das suas. Mor-
ta a mulher, 8c ha filha, que lhe ficou, repartio feus bens,moueis,
& de raiz,entre pobres, 8c Igrejas,& do restante ordenou duas Mis
sas quotidianas, & que e sizesse ha liuraria no dittoconuento ,' pa
ra que deputou mil, & quinhentos cruzados , dcpendendo o mis
pelas casas da Prouincia , i entao professou o estado de leigo , em
que foi pontualifsimo seguindo as communidades. E e lhe dizio,
que no aperasse tanto consigo,queera velho, respondia, que co
mo viera tam tarde Religiao , & lhe restaua pouco tempo de tra-
balhar,eralhe necessario compensar a breuidade c o feruor , para
satisfazer a suas obrigaes,& peccados. E ai adiantado nas vir-
K4 tudes,
i i Agiologio Lufitmo*
tudes,campeando ncllc ocuidado , & defuelo,que tinha de acudir
aos enfermos,defpojado da vida temporal, foi lograr o prcmio d'el
lanadaeternidadc,

CommtntMio MO X. de Maro.

GRandes obrigaes recoHhecer linol.ii.ci3o.n.7.nofazmeno mas


fempre a noua antiga Britonia a quedostres, faxendo a Agapes lmene
Luitprando > Bispo Crcraonense, virgem: Gorgomus,& Firmms Martyres (di z
pois faz illustre meno cm feus elle) eodem die palmas perceperunt. ht Agapes
fragmente dos anctosGorgonio.Firmio, virgoin ciuitate Interamnis i Domino dor-
Antonio,& Agapes > ipecincando no s miuit.
a cidade em que nacro a est mundo Poder alguem virnos corn noua instan-
oaas a da gloria em que entrrao porco- cia>fundada napaIaura[/nrr<ww<e]do Mar
roa de martyrio > juntamente com o dia tvrologio Romano, dizendoqucno pa-
& persecub do tyranno : In vrbe Btito- deceo S. Agapes em Britonia,masem alga
nia (dizelle n. 67.) Stnfforum Martyrum cidadeassichamada. Ferrario naTopogra
Gorgonj, Firmij , Antonij , & Agapis yirgini phia ao ditro Martyrologio poem duasdo
ttatorum in Niua Bitbjnu(cafu ad Hispaniam mesmo nome ambas Epicopacs , ha na
ielatorum) in petfecuttone crudelisfima De- Vmbria junto ao rio Namen , outra nos
tt], qui 1 o. A jrtij per varios , & terribles cru- montes Apeninos em Italia :mas logo diz>
datus palmam martyrij tdtm confequuti fitnt, que em nenha d'ella* se acha memoria
Da cidade de Britonia temos ditto o que destaS. Interamna,siHe Interamnu addiem
basta a z.deste lit. a. da de Nicea diremos 1 f. Februarij S. Agapis V. & M. de qa apui
agora alga cousit Era ella primaria anti- Interamnates nikil. Esta palaura parece que
gamente de Bithyniajedificada na plani- anda viciada nos Marty rokjgio$,pois Mau-
cie em forma quad rangula ,p roxima ao la- rolico diz no (eu in eodem die : Apud In-
go Ascanio > cercada de espaciosos, & set- teramnem S. Agapes, V. Porem como a pala-
teis campos, Reteue per muito tempo ura [ Intetamnis ] tomada rigorolatr.ente
o nome de Antgonia> por seu primeiro \gx\\r\ca.[EMre dous rios] i ella padeccTeem
fundador Antigono>depois fe charaou Ni- Britonia>r.idade de entre Pouro,&Minho>
cea, impsto por Lyflmachoi para, eterni- aistoparece alludiro os Martyrologios,
zar o de sua pofa, como quer Strabo lib. nomeandoa por.mcta da Prouincia Intrim
ia.Geographiar. Heesta cidade memora- nense, & por isso nenha memoria ha d'el-
uel pelo fagrado Concilio.que alli se cele- la naquellas duas cidades > auerrdoa de tan-
brou an.3 14. SubSiluest.Vont,& Ctnstamino tos nctos(naturaes feus) que celebro c
Maguo. Onde se fez o Symbolique se can particulares ofrcios.Sc olemnes festas.
ta nas Missas em a vniuersal Igreja. Vejafe Quanto segunda , cerca do tempo em
Ortclio in thef Geogr. & in Synonymia que padecrlo estes sanctos , he facil a so-
verboN/tfrf.PrimoCabilonenseinTopo- luo> porqueDecio entrou no ituperio,
gr.Sanctorum eodem verbo,& outros. tonforme as taboas > & fallos Romanos,
Cerca do dia>& anno emque Dadec- emlaneiro de morreoem Abril tfo
ro estes illustres Martyres temos duas du- feguinte anno : & se elles(cgundo o ditto
uidas,que aueiiguar. Quanto primeira Luitprando ) foro ma rty ri/ados n a perfe-
em os pormos a io.de Maro, feguimos a cuco.que moueo contra a Igreja Catholi-
Luitprando.em que os traz tambem Gale- ca este cruel tyranno , o quai no tcue de
sino j & Ferrario em feus Martyrologios gouerno mais que hum ann , & perto de
endo que au. andao no Romano, Beda> tres raefc > he fora , quepadecesscm cm
' Vsuardo,& Maurolico fomente os nitos Marodezy4
Gorgonio,&Firmio:sff Sanftorum Gorgo
nj, & Firmij. E air.deFeuereiroS. Aga- b. Depois que os Religiofos da San-
pes: Interamna S. Agapis V.& A.De S. An- ctisima Trindade da Prouincia de Portu-
tonip ninguem se lembrou mais>que Luit- gai , por refpcito de feu pio, & caritatiuo*
prando,& Ferrario, pois at o Bispo Equi- instituto, reiditao alg> annos em Africa,
como
Declmo de Maso., 1 27
oomo relia nio tiueflm casa propria & J*J. j*. V t' ' ^ a
andassem desacmodados . endo Sstoi* d^de^po/lolica foi afiipojo,
formado elRei D Sebastio.mandou cha- smdi Minstro o ?. F. Thomas
marao V.P Fr.RoqucdoSpirimSancto tjmm *. tltl IA. de .
(,humdosais.autorizados,&grauesreli- , 7. } /
giosos, que teue esta Prouincia) &lhe fez. <-/**r,*
apla doaao. com lieena da S Aposto- Tratto suas heroicas vrtudes os Chron-
Iica,de dous conuentos;que os Padres Me- ^s da Ordem> como FrPedrp Lopez nas
nores pessuo em Tanger, & Ceuta. I es- Chr.geraes 1. 2. c.9. Fr.Christouo Oslb-
tandoosTrinos jade posle , sabendo. que r' na Pancarpia I.jlfol.i7.F.Bernardinc>
os Dorainicos intentaSo largar o seu de e S.Antonio no Epitorae 1.2. c.S. Sc i2k
Ceuti.parasemudaremaTanger, audoo & no seuTheouro spir.tual da Ordca
possuido alguns annos , fizero tnoca corn fcl.47. F. Luis de Mertola nas cxcellcias
elles nodeiytftf. ficando coas obriga- da Misericordia.cap.32. Oliurodos Obi*
oes de ambqs> ppsto que s> habitio o de tos da Trindade c.p.Frei Ioo Figueiras ist
Sant-iago,que"oi dosFranciscano$,ficafi- Chronic. varjs in ocis prxcipe pagin
dolhe o de S^Iorge dos Dominicos cornp 3?^. vbi: Sxduoins illis Sepu monasterijs M.i*
Parocha annexa. Dandolhe elRei de sua noritarum B. Idteio^ Apost.dictumnofiriaiba-
fizena. para sustento o necessa rio , a] can- bitand elegerZtt.cui primas Mitirflhperfeftu ejt
andolheoutros do Smo Pontifice Gre- F-Etto*tiuelioMus,rir hteris,& virtute prsdi
SorjoXlII.an.1574. habullaampjisima ?' ihim pofl Sebafltani Rgis occasunt
e graas; & poderes para os rcligios da Wortuut est,rjr *[> imolis uitatis tanquam fan*
ditra Ordeni) que refidirem cm Berberia* 8 venerxtur , prheral nmquedttm viueret
absoluerem os cattiuos de todos casos re- nonnuBafAtiftitatisfigna,&c.
feruados.Tomando pofTe a Religio anno ,.
I Jd8.escolheo logo odittovenerauelPa- t. Heacas de Alserrra no termode
dre para pouoadorcs da noua coloaia do Setuual das mais antigas , que logra a Con*
ceo, os mais reforrdos Religiobs de to- gregao da Serra d'OTa teste rcino, mu-
da a Prouinciaj & para Prelado d'elles ao dou o nome de S. Paulo ( que primeiro se
ncto P. Fr.Manoel Nunez nascido em chamaua) por causa da milagrosa imageai
Goa (emporio do Oriente)para eclareci- de N.Senhora que vemos no altaf maior,a
do lustre de sua Religio>& inclyta honra quai he tradiao > que appareceo na fonte
de sua patria ; o quai depois de residir em da cera , cuja agoa d'ella he mezinha ap*
Africa onze annos >com odor grande de prouada aos quecom viua f se vo alli la-
slctidade.falleceo a to.deMaro dei f 79. uar de arna>& fogagem, pelo que he cha
aquemmuitas pessoas deuotas se enco- mada4 Fontefant . Foifundadordestaca*
mendo, considerando o ahismg grao de sa o sruo deDeos MendoGomez an. 1 390.
gloria a queDeos otem sublimado. Em como deixamosescrittonotomo preced-
nosso poder esto as Inquiries, que por te a 4-deIaneiro it.b. & a 24.lir.fr. Gozoa
aatoridade do fiispo D.Antonio de Aguiaf sempre dos priuilegiosi mercs>& liberda-
fc rirro em Ceuta de tua vida t & cpttu- des,que os Reis& Poritifices , a no tern*
mes em oxdem a sua Canonizaao. O que poraUcomo no spiritual concedrlo Serra
foi causa para s eleuaremsuas reliquias d'Ossa reconhecendoa em todo o tempo
ast>i(j2f. affistindo atudo odittoBispo> por cabea. Tcm hoje Reitonque nos Ca-
& collocarem no minente lugar, em que pitulos esta no oitauo lugar. Cu|0 cargo lo-
hoje se v"m corn esta inscripo, de que se grou muitos annos > com titulo de Regedot
fallar a 14.de Abril mais largamente. (nome com que antes da Reforma f no
ytqui est colocado corpo do mCau? os Plados desta Eremetica fami-
JJ a J , - liai F.Antonio da Conceic,o, ou de Vieu,
Tteaueturdd t. Mancel NU' por (et Haturai aesta cidade. Sua morte foi
nez de S. Mari, que emu- cercadoan.if73- Achouse prsente ma-
,\ n rauilha no texto referida M. GaspanPnor
d*,& morte floreceo com m- JJ $_Mara ^ Graa de Setuual ,que a pr-
lapres {tja Wtude, &foncli- gou muius veze s ao pouo, & assi o jura c
j j r n. outras testemunhas em hum instrumento,
dade foi mm patente ntfta a; ^lo^dit^ villa em publica forma ,
dade de Ceuta, e> com atitori- nstaaciadoProcurador no Cardeal D H-
rique
*1$ Agologo Lusitmo.
riqae 2 2f.de Ianciro de i y 87. cujo origi sando 18. d'elles continentemente emvid*
nal (que (e conirua nu cartorio da meima do ditto (eu marido.& 28.viuua> & dlies
casa) copiamos. os vltimos 6. entreuada, com admirauel psi
ciencia.& rsignt io. Scu>- Iouuoresefcre-
d. Ha grandes memorias do P.F.Fran- u**o diffusamente F.Luis dos Anjos no Iar-
cUco Nocai na Prouincia de Portugaise dimde Portugal n.i8p.Lembrae tambem
qae foi meritissimo Ministro Prouincial.co d'ella o P. Frei Antonio da Natiuidade ha
mo na ca de S. Antonio dos Capuchosde Sylua de iufYagios c. 12. F. Antonio da
Lisboa>em quefallecco an. 1574. as quaes Purincao na Chronol. Monast. Lusit.h.d.
ando num liuro, intitulado o Cartorio c.
20. Do conuento dmos ja noticia, trattan- h. O insigne martyrio do P. Maiioel
do de Fr. Antonio de Pcnclla a 1 8 . de Ia- Martinz naslndias Occidentae> ann.KS'32.
ieiro lit,; rio illustra pouco o AgiologioLuitano
cujos pae- Iorge Martinz > & Maria Farela
e. Do memo tempo foi Fr. Diogo das foro( legundo dizem) da lihhagem do noF
Vinhas DoniinicOfas virtudes do quai se p o gloriolo S. Antonio. Sua vida tra7em ja
dcmlerna 1. p. da Chron.desta Prouincia, o^Padres Andr Perez na hist. das Missos
scita pelo P.F .Luis de Soua 1.2. c.41. de Cinaloa I.4. c?-& Ioo Eufebio no 4.
to.dos daros varesda Cp. pag. 8 1 & 86".
/. Falleceo Sr Violante d'Asceno
cercado an. iy8o. Escreuemd'ella Lopez j. OspaesdeFr.AcensioforioGaspar
na y. p. das Chr. geraes 1.2. 03p. & Sousa Diaz-& Maria Fernandez , elle natural da
allegado na 3.I.2.C.14* Rifana de Sousa,i ella de Lisboa. Professou
o Carmelitico estatuto reformado no cori-
g. Nalceo aseruadeDeosMariaRay- uto desta cidade(patria fua)a [ y .d'Agosto
jrnundez na cidade de Lisboa . Seu pai se de i637.&falleceoa io.de Marode 3>.cu
chamou Ferno Nunez de Carualho > & ja vida se espra naChr.desta Prouincia,q t
ua me Cathanna Raymundczambosno- para dar estpa o P.F.Belchior de S.Anna,
bres, & bem criados. Casarona com Ma que Nos rontentamonos , asi como elle se
rcel daFoneca Nobrega. Corregedor que adiantou no premio , adiantarmonos nesta
foi da Cortcem tempo dos ReisD.Ioo III. breue noticiapor auermos conhecido o su-
&: D.Sebastio. Morreoella ann.Nop.em geito>do quai publico os religiofos que o
idude de 77. dos quaes esteue 3 j ,cilada,pal- trattro singulares aces de virtude^

M A R c, o xr.

ftustno
ffi^&Q ^ ^um monte ^a Lusitana , junto ao lugar de Xaran
B.t* M.
(i outres jfe S ^Sf diha,o constante, & clbre triumpho de Faustino , &
de outros muitosPrelados,Sacerdotcs,& Diaconos fai
9Ct^^" ctifsimos , que alli padecro na perecuo Agirena.

Este ndo Abbadc d'algumdos muitos conuentos , que a Ordem


de S.Bento tem entre Douro,& Minho,por suas boas partes, & no-
torias virtudes, foi eleito Primz de Braga , cuja mitra gouernou
oito annos, com muita paz,exemplo,& sanctidade. Celebrandose
neste comenos o XV.Conc. Toledano, ssistio nelle como Mtro-
politano,campeando tantosua modestia,abedoria,& virtude, que
no XVI.foi promouido a Seuilha,em lugardeFeliz,a quem os Pa-
dres nelle congregados nomero de Tolcdo , priuando desta dig-
nidade
Vniuimo de Metro. ^ c i z9

n idade a Sisiberto,por sua muita sobrba , & ingratido , pois auia


conspirado contra a pessoa real, encomendando ouirosi aprima-
cial deBraga aTorquatoFeliz, que cntao eraBispo do Porto.
Passado Faustino a Scuilha , como noracm^ue queria entre oscs-
trangeiros acreditar a virtude , comeou logo a gouernar com sua
prudencia^esormada vida,& iotcgerrimo valor, attendendotanto
a sufocar asreliquias , que em feus naturaes deixra a pernicioa h
res ia Arriana, quanto perfeioar , & realar as cousas de N. S. F
Catholica. Obtigadodisto elReiEgica conuocou o XVlI. Cqc
de Toledo,onde asistio cos mais Prelados de Hespanhaj & cclui-
do torno u a sua Cathdral , paradar execUoseussaudaueis
decretos. Neste tpo o lanrosra dlia os Arrianos,perseguin
doo grauemente por prgar com sanctaliberdade contra Tua aho-
minauel seita. Andando asi perseguido,& desterrado (como o gran
de Athanasio) comettroos barbaros Hepanha, cntrandopor
diuersas partes , com que se retirro muitos Prelados a lugares re*
niotoSjfugindo de sua primeirafuria' , pira conferirem entre si os
meios mais opportunos a tam grande calamidade. E deixados por
ora os Bispos da Betica , romeose da Lusitania , o de Coria, Sala-
manca,Cidade Rodrigo,Euora,Vieu,& Lamego, com alguns mi-'
nistros de suas orfas Igrcjas , & seculares, que a troco de se verera
liures da misera sugeio Ismaelita,tiuero por melhor nao desen-
pararem a us Prelados , Iamcntando todos o menoscabo da Re-
ligio Catholica,com o nouo,& perfido senhorio, obrigando conj
oras,& acriflcios ao ceo, para que mitigaTe o rigor de fja ira,
Sc diuinajutia, administrandoosSacramcntosaosfieis, que lli
acudiao de varias partes , onde sediz, que rebentou h fonte de
chrystallina agoaem subsidio destes afflictos Christos.V^ndo io
noticia dos mouros,dero de repente na Igreja de S.Saluador.on-
de os noTos estauao celebrand o incruento sacrisici;o da MhTa, i
enttando de romana se abalanro ao ncto Prelado (qui seria
o noo FausrinOjComosuperiorem dignidade)procurando colher
$ maos a grada Hostia, porem no no cojnseguiraa, porque elle
(mouido de celestial industria ) a lanou cm hum poo. Irricados
entao os barbaros do feito,lhe tirro vida , & maior parte dos
sanctos Bipos , cujo genero de martyrio se no specifica , masde
crer he , que vsario c elles de toda crueldade, que a tyrannia,&
furia administra em occasioe^ semem-aoces. Descmparado o tem-
plo dos mouros.os Christos,que ficrao com vida, tirraodo po
o a grada Hostia ,& a collocro b.onorisicament em decete
130 AgologioLufitfitio.

altar ,dando ao ceo mil graas, de que mos acrilegas nao outitfc
sem tocado tam impreciauel margarita. Pablicado o caso pel a co-
marca,acudirologo os fieis a venerar os corpos dos nctos Mar
tyres,^ cujo langue estaua banhada,& rcgada a terra, enpando
neile leDos , para os conruarem , & reuerenciapem por reliquias
fr.Andn sagradas. * k Em Lisboa, no mosteiro de Xabregas , a ncta
cidade morte de F. Andr Cidade, que mereceo ao ceo fer pai do S.Patri-
rattajc, arc^a ^a hofpjtalidade loo de Deos,o quai afflicto,at pela morte

de sua consorte,como pela ausencia de tal filho,trattou de deixar o


mundo, & bucar ao celestial Pai das mifcricordias, & Deos de to-
da confolaao,poiss elle lha podia dar. Vcndidas enta > as alfaias
de sua casa, & distribuido o dinheiro, que fez nellas cos pobres d<
Christo,partio de Monte-mr (sua patria)para Lisboa.onde no dit
to conuento tomou o Seraphico habito; & corn vir Religiao ao
Mitt w. prdo Sol,trabalhou tam fcruoroso na vinha doSenhor , nosdous
T19, annos,quelhc restrao dvida, que hedectero auentajou na pa-

ga a muitos que viriao a ella de madrugada. Pois em breue e con-


fummou tanto nos religios actos , acrecentando aos rigores, &
-rpenitencias da Regra, outras penalidades,& mortisicaes, que r-
dida aquella fraca humanidade,exalou o fpiritu nos braos do Re-
oc4/)ir*demptor, deixando alli constante opinio de sancto. c. Item
Antonio . no rcgio hospital de Todos Sanctos , na mema cidade de Lis boa,
acaj:)ou representar o papel de sua defgraa nesta mundana tra
gedia , para gozar no ceo o interminauel premio de eus glot ioos
.trabalhos , aquelle famofo Capitao Antonio Galuo , cujo nome
i idignimo dehonrar as azas da fama,ecernizar sempre a mmo-
ria dos homens, tanto por suas inclytas fa a nh as, quantofpor feu
ardente zelo da religiao Catholica no Oriente ; pois chegado as
Malucas/ezefclarecidaa naoPortugueza,no scoas mila^o
las victorias,que (ajudado do ceo)alcanou dos inimigos de Deos,
.'mas 04 multitude degentios,& mouros , que tcouxea N.S. F,
florecendo naqucllas partes a Christandade grandemente em cu
tempo. Dipunhafe com oraes,penitencias,<.moIas, jejuns.& ou
tras obras pias,antes que entrale nas batalhas , ou emprendesse se-
melhantes aces,como fez,quando ouue de acometer aos quatro
Reis colligados na ilha de Tidore , que com r io. Poreuguezes s-
- mente, &; i30Uiaturaes , venceo, &desbaratouemfuas proprias
terras, tendo elles vinte mil combatentes,mereceodo alcanar (c
o fauor do Bellipotente ) tam assinalada victoria, por sua mm'ta vir
tude, &zelo daF. E voltando para Ternate triurnphante (cuja
Fortaleza
Foftaleza estaua a feu cargo ) foi recebdo dos morador es com vi-
UAs,3pplauso,& procissaolcsnne. \Tend0 depbis^e ha pode*
rofaarrnada deCossarios iofestua acjulles rnars , pedo algaj
coracoras(quea nauiosde remos deduasproas }os RdsdcTi-
doce, & Teraate(feustribtftarios) tth qae^rbru di s pcs
Pnguezes^e einha, ^pdrab Hiittdrig; cha nado F^r-
no- Vinagre {conforme a^ppllid ) dt mito alntadt) yafor ;3fc
animo,o qualadesbartoa'jra&dndogrttds ventagens , & mirbos
aotque achaua (^Yist<)^1{)r1gn^b6tijlisto a rritiits gfhtr f.e-

dir asanctoBaptmb, quelfe ^cei^itiwido ffid de pastof oMci*


to, & AntonioOllio de Cp^o liroto^da Igreja, Ihes ad mini--
strouxbm estraidimjcaddcj ^stetempo viero a Ter-
oatecfus irmos,homensh'bfes d Vtfeaar)pedTlhe' os instnriP
ena doctrina Christa; p^e^rVfe&b-,^stados:^^
o j tz com grawdes^erooka^
nome de Antonio Galuo4B& , c ' ojtitro d M^til Gaiuao,
seoda padnnho dambos/;<fcpofc 'lfskr pessas;rqiimsv sj
maoda contentes parasus tfra$,onde dierao teiOufai aiuS
conapotriofasde N. SXe/ra^ueuffirettemen^ca
doida generobenuk'flc , & benighidde afibii do'oolKy
CafuoEOjque muitas pelsoas-pflocipa'es^e abalro de suas casas '
vir buscalo,pararerern regenerados cm Chrfto ;, os qes tecebo?
co a mesma honra,& agazalhdo*E considerando lle-c|uam difpK
stoj esta ua os Maca ares dos pqrtos cirCubjbifiinhs^ar rectb1-
rem a diaina lei v*nandou hum ^brecaatIirdfJpor.riorne Frai
cico de Castro^com dous sacerdotes, que Ifaa anuncafrem , bpti^
zand<5 'todos aquelles , qe*k boa vontade a qui^esscm b'rSri
Tiuero elles o tempo aduerb(dispofio diuina!) 8c bro drfr w
Sancigano (que com outras tlhas d aqueHc mmriso arcbipelagof
etocem legoas o Noftc ds de MalucpJandqUellas remo-*
tas partes as alegres nouas doE^elhQjOfw troi&erter conrrcr-;
cimento delleyc >& doraodo terdffdeiro Ddos cftco Rets c&ft
a principal nobreza,&pouce'foa CortS|& v&rdb outra <rcl
as pros sobre o Macaa^nonqua padtrtfvncer os mare*, t c6-
trarios ventos^tc que dddoftds pot perd idos.tf o a grar
de merce do ceo omfenVlVsdate . Antonio Galuao/hforma-
do de quam propagada deixauao a F naquellas ilhs', tendeo zi
deuidas graas a Deos/pbi por feu raeio o piquerto gro de mostar
da do Euangehoo viaja aruor copad , & frondo'a cm tm re* Km
montadas terras da greja Komana. No faltaado nas innmcr. *'
L ueis
i mj Agiologft Lufitmo. ' "i

ueis onuerses deTernatc,GeiJolo}S Araboino,cport outras dMa^


luq,queem vistofos csquadrpes vinho a listar-por soldadqs nas
bandciras deChristo. Isto com al esc^sso , que attoes propos
moros deu o diuinq ferupj[ i^f que r^nUDCiaTern iuas, rai sas. l-
persties, Do seRdopa^teJeus acij|$.j(porikqttcdircorxijc[.
desatinadameute,, amqtifl^pdQ os poups por toctesaqueUas ilhas)'
paraque ccslacm de caminhar em bandosao nctoBaptisirio.
Tarn zeloso foi seropre de qu se dU^afl a leidcChristp , pawfo
nisto todo scucuidado, # desuclo! E porque aua naujtos moos
Christos de todas estas paes , que criando com o nectar da
Euangelica doctrina^adefera depqis -fer apostolos de feus mefrnos
natui aes,ordenou com grande depeza sua humScminario ( o pn-
iDciro que ouue no Oriente)para ferem nellc doclrinados. Proee*
dendo os tres aonos de feu gouerno (auendo de er tda vida) tam
defenteresada;& chriiamente, que se durra mais nelle, sem du-
uida codas aquellas ilhas (alem dos grandes proueicos da Coroadc*
stereioo)receber.o noa agradta Religip. Masiem ns,oiri d*
les (juizos occultos do Altfsimo) merecrq tam ainalado saaor;
pois todos feus etttpregqsj^ veoiaga^n^perlq qutfqs, que, para os
eleiros da glorja. Np que^endo cpmpraro crajst^ YnjcaL doga
d'aquellas par,tes)dizendo,que corao tinha cinquo folhas nacabe-
a(em reprefen^pdascmOjUQ Cfyagas) perteoca/sarncnte a que
as tnha por Armas. Ghegaqdo.a.tanto extremodtt lmpclza, que
mandandolhe elR.ei de, Tidpre de prsente quaatidade d'elle,o no
quis tomar paja o e2,re/star,ic-rpeter na feit9ria,acreseeman-
do fazenda real cada anno , mais de quinhentos mil cruzados.
Tudo.em pcrjuzo feu, porque leuattdppn.ngo cabedal a Maluco,
que yaliadez mil de concratos, empfeftimqs., & ordeoados , que
Cpbrou,gastqu todos jnoemjogo^i puJuptarpeiTasiricas, maseni
trazer muift^Reis com ppuos influmeraueis igreja-C*tholica;
tra^lharklprj^nauelmerite , para que tod<o .o crauo viesse i efc
Rei de Portngal;que se de Putro modo fora,pi*dera,elle; vir<riquifi
mOj& no tam pobre, trazendo de feu oroente a confiaQa1>& nie*
ritos dp muitp>que tinta aReina*
do de Ternar.ej, qae por vezes lhie. fpj.p^rcidP : Porem adiffliiii
qu ao humanatamenganado, qua^ q^fepganado de naoterquo
omei-jrecoJbendpsefcomo^pedinteJ^o hopitaljpaindo.allrcoin
ha limitada reao, que altcrnatiua mente lfae mandaiio fos ami-
gos.Oade residio 1 7annos com admirauel regnao, Sc p&ckfr
ia,occupdqfe em.trattar dos^cprppsjdos ensetmos^ riicuraueis,
r - . J coma
como em Maluco das aimas dos gentios , & victorias de feu brao,
ajuntando nouos cumulos a feus grandes merecimentos. como
nunqua se enfoberbeceo co as profperidades dos triumphos , Sc Vi
ctor i as, menos se acanhou seu generoso animo co as aduerfidades, 8c
mbalhos ,pois com tantos, & tam contimiosdesprezos ,comoto-
lerou (por inuidas informaoes) deIRei D.Ioao III. & de feus mal
informados ministros, obrigado da concieocia , nao deixou de rfr*
querer at morte. E como na vida nao auia galardao condigno a
tam ajaentajados feruios,quis Deos reseruarlho para a gioria, on
de a palma,coroa, 8c premio com maits vehtgenssobrepuja por
todos os mcritos. Morrendotam miferauelmente (se beri confor
me co diuino beneplacito) que a Confraria d Carte ( como a de-
leparado, Sc pobreGortezo)Ihedeuapobre mortalhai& fez o li- '\
riitado enterro.Sirua pois este inclyto heroe de efpelho aos ^ fe des
oello no feraio dos Monarchasda terra, q tal vezc as mortes
remaco feus requerimtos,& pretes, o q no succde afi aos cj
frue ao Supremo da gloria,o quai nOquafalta co acoroa da eferni-
dade qelles,cj na vida a fubero acquirir. dk Em Sctar, no e s jfa
uto de S.Domingos das Donnas,paTarao a melhor vida as Madres irt m*
Maria de Mendoa,& GuiomardeSoua,l?rioreas, 6j forao muitos jjV *
annos d'aquella religiosa easa,retratos ambasde toda abdade , & Quitwur
virtude;mbas de perfeita obserucia,ardte zelo,&reformatiuo spi t^Jjjj
ritu^ambas de voltaria pobreza,estranha pacicia j& perptua ora
ojambas final mente, queouberao melhor philosophar , que os
ristotelesi& Plates.pois foubero juntar no mefmo officio dous
extremos(ao parecer humanojtam encontrados: Amor,& Temor^
para o que lhes vaLeo muito ferem denatureza humildes * 8c sohi-
das.intciras, & varonsde condio ; s quaes afl ordenuo suas
Rcspublicas ^ que nem por brandas ero ponco refpeitadas , nem
por afperas(qtiando a necedade o pedia) odiofas. Goucrnauo c
Jmplicidadede Pomba,& prudencia de Serpente; como o Senhor ^
manda no Euangeho f nao fazendo exCepo de pessoav porqu* T-,s-
tantoreprendio asamiga$,quando fazio dezacertofc, quantolou-
uauoasque o nao ero, quando mereciaoapplaufoSi .Com que se
fizero ambaS asszcstimadasj &ganbro asbereuolenciasd'a-
quella communidade.em tantO , que no tempos das eleidss nao
appellidauo para Preladas mais que a ellas; No lhe valendo
Madre Maria de Mendoa hum peonhento caricro , que lhe roa
o peito com intolerueis dores ^ as quaes lhe adoau a rrieditao
da Paixao de Chrio* Nem Madre Guiomar de Soufa outras
La excef-
pi Apologie Ltsitmo*

excessiuas,que a tempos lhe dauo cm todos osoflfos do corpo, q pa


reciase Ihc quebrauao,com que o Senhor Iefu lhe deu sentir par
te dos tormencos,que padeceo na aruore da Cruz Sc como os me-
dicos ignorauao a causa , que ela encobria porfa rara humilda-
de,applicauaolhe retnedioscom que mais a martyrizauo. Final -
mente tendoambas reaclaes de asmones, purificadas com
tam intolcraueis dores das mundanas poeiras>& terrenas fezes , fc-
licemente rcmatro feus annos,com enidentes naes de predesti-
nao , ficandolhes as mos tam mcneaueis,& brandas , Sc a cor
dos rostros tam perika , i encarnada , como se logrro ainda os
.mnoei vitaes fpiritus. t. Nest dia cm S. Francisco da Cidade , fubio
& Vmiei ao cco o P.F.Manoel do Vimieiro, frade leigo, que profcTand no
coQuentodc S.Bernardino<lailhada Madcira, &florecendo ncllc
alguns annos em rauitas exemplates virtudes,premudado a este de
Lisboa, diuulgada a fama d'ellas , lhe meteo sua ardente caridade
cm casa o officiodePorteiro , no quai breuemente foi conhecido
de todo este pouo por pai de pobres , i emparo de necessitados,
. . poisnoauiaalgum,qchcgandoseaellc(indaqucadeshoras)quc
no foe consolado,& contente. Despcndia por suas maos no dif-
curfo do anno considerauel copia de dinheiro,entre peslbas nobres,
Sc recolhidas,que lhe dauo outras r icas, Sc deuotas , fazendo do
feruo de Dcos fiel depositario de suas aimas. Chegada a noite, de-
pois de le aputar apcrriraamente na Igreja , retirauase aorar no
Capit ulo,no sendo poderosas para o diuertir de tam ncto exer-
cicio,nem as continuas vises infernaes doinimgo,nem os cntos,
que de ordinario lhe fazia;ora querendse lcuantar acharse prega-
do pelas eitremidades do habito , fazendolhe omefmo nas alpar-
cas,ora tomandolhe a passagem com bancos para o fazer tropear
neles,maltratandoo tal vez,5c perscguindoo com outras terribili-
dades, Sc vizagens horrendas. Naqaal trabalhoa vida paflbu os
vltimos vinte annos na portaria,buscado,& venerado de todos por
sancto, o que melhor se vio cm a morte, acodindo grande num
ro de gente a feu enterro,cortandolhe quasi todo o habito por re-
liquias , & fem duuida ficra depido , fe os Padres no acodiro a
defendello. Andando o tempo, foi tanta a deuoo.que nao des-
canrao^t que aberta a coua secretamente Icuro todos feus
Dtogo u ossos^pelos quaes t o ceo obrado particulares marauilhas. f. No
fospiu' mcsin dia,& cidade, cm o hofpital de todos Santos deu fim a esta
u, transitoria . vida o caritatiuo Diogo Lopez Pardo , natural da villa
de Moura no Alentejo,o quai sendo Estribeiro do Conde do Sabu-
1 . ga>
gai , mui estimado dos fdalgos desta Corte , pel cabal cohheci-
menco, que tinha de ambas as sellas , 8c intimo amigodo venera*
rauel P. Fr. Luis de Granada i como spiritual filho eu decrimT
per muitos annos }deixou o seculo, matriculandose n Congrega-7
ao do B.Bernardino de Obregon,& nella floreceo nas virtudes,co.
nio discipulode tal mcstrc.Era notauelmenteobediente,& humil-
de,de aspecto graue,& modestia singular, tam abstinente, & regra* *Vj;
do, que toda sua vida foi hua continuadi Qaaresmaem jejufls',v* _
andas , & disciplinas. Sobre tudo mui dado liao de liuros piri- "'y
tuaes,& deuotos , na quai aprendia a blid doctrina da ora , 8c
mcditao,emqueperpetuamente se exercitaua, aggregando hua
feruente caridade para pobres,& particular amor, 6c assistencia pa
ra enfermos, cm cujo ofticioso ruio achou a morte occupado*
glrioa ( sem duuida } ante amema Caridadc. g. Em S. Bn- sb Gm
to de Viana , o vltimo ptazo d Sor Guiomar dos Anjct , rcligiosa m^atsii

humilde,continua nochoro , pontual no sequito das comrtiunida- nediti.


des,& obseruante das Leis monasticas j tam mortisicada, que sendo
muito enferma, nunqua se Ihe ouuio palaura, ou impatiente quei-
xa,antes louuauaao Senhor,desejando a toda hora nouas occasies
de padecer,& se mortificar.Oraua com grande feruor, ficando por
vczes priuada do vfo dos fentidos. Trazia de ordinario Cilici, to-
maua disciplina tres dias cada femana. Seruiafe a si propria, sem
admictir acljutorio;& (endo das mais nobres d'aquella villa, acarre-
taua agoa,& barro,para que no perdessem tempo os officiacs^u
tiabalhauo nas obras do mosteiro,gastando as horas.qne Ihe fica^
uao liures, em laurar corporaes, 8c pallas para o culto dos al tares*
Em conclua, apertada de saudades d gtotia , conhecendo sua-
morte, com o Credo na bocca,& olhos no ceo, paou das neuoas
terreoas claridade eterna* h EmS.Oomingosc^Lisbb,^*^
enterro <la ifma Iabel Cabrai , matrona de vencraueis costumes, (t^ c^
& reiigipos procedimennos, a quai como se Vio liure, & dzemoa- m**(*s
raaddo matrimonio, profesiWa Terceira regra da Orderfi 6o4
Prgadores,fazendo d'alli em dinte vida tam celestiatj afe penin-
te,quc batia maior fora ns peitos com hum feixo',quand0 ado-
raua a N.Senhor, pedindolhe com muits lagrimas perdaoae sua
culpas. Andaua sempre decala com h artificio de apatos sem fb-
las, para mais e molestar,. mostrando nacaraposi^a6,&: modestia
externa,a paz,& candideza interna de sua pura consciencia. Origi*
nouselhe a morte de hum prgo , que se Ihe crauou pla aima do
p,& nem assideixauade ir(como podia)greja,arrimada a duas
^ L3 muletas,
i|6 Agiologw I*vfimw*\
multas,onde colnpungida recebia todosdias ,o fagrado pao dos
Anjo^rpantimento, & atisaa dos- lustos nefta ,vida} rezaoa o
sancto Rosario com cordeal deuoa Emperatriz do ceo, & da
terra, & outras particulare$,& vocaesoraes ,deixando asuasc-
paohirs, pfofcssotas da mcfma Regra, &succesoras no caminho
da perfei>o;com sua exemplar vida j 8c morte, patente estrad a de
imjtao paraagioria, >. Nas partes de Quanto era lapo,
T fwrtio da^ida (aFecto de glorios trabalhos,& merectmencos) o
xmp. P.Maooel Barreto da Companhia de Ieu, Portuguez de grat>
diflma virtude, o qualcheode Apostolico spirtutrabalhou inde-
fcamente por amphfkar a glofiade Deos,& propagar o fagrado
Euangelho naquel les re motos reinos , por espacio de trinta snnos,
com ruttos copiooSjdilcorrend por todos elles, conuertendo, Sc
K\ baptizaodo muitos genrio'S , moetando, & roborando os Chris-
stos,para que pao retrocedeTem vista das per ccues>& tcrro
*VV .res. Na de Dyfi foi desterrado para Macao na China : mas no

Ihe conentindo l feu abrazado spirtu vuer ausente dos flbos,


queem'ChistqTregenerra se toroo a Iapo ecreta mente par
os iacramentar>& animar m constncia,& guarda dos diuitios pre-
ceitos, acodindo onde era maior necesidade, & fui ia do tyran-
DOjt que pelas grandes incorn rnodidades,& faltas do necesrio,
com outros intoleraueis trbalhos, queco a perfecuo Ihe fbre-
uicro.adoecep grauement ; & vendo frustrados feus bons imen*
tp$,8c:desejos de acabarnua fogueir.como muitos de seos pompa
nheiros, recbidos os Ecclefiasticos Sacra mentos, & defpedido d<>$
juenquell ditofa hora o aeompaohauo , se foi receber os cekl-
tiaes premios aos j.annos de idade , & 4 1 .da Companhia, no de
1610. deixando grandes faudades nos que crira com odoceteite
/j'** ^ I&ngeUcdoctrina. y. .V. : m Lisboa pagou a t>cnsa6 ifali-
ueldetodogenfohumaonoconueto de N.Senhot de efns,
cabecadaTerceira Ordem Regular neste reino,o >. F. Aexo 'te
S.Ioo, que nafeendo em a cidade deBeja, viueo nesta sarctk Pro-
uincia com notaucl exemplo de reformao , & virtud , pHCd3
?o>tDos Conimmadamette.Na Athenasde PortugaI(vnct?|*reJ
dio.das ciencias)qucrodizer na cidade de Coimbra, era cll rno-
radpr,quando no mal d peste(de que o Ceo nos liure)anrit> de ^
tantos milhares de vidas cegou a morte , 8c fabendodo vkinno de-
femparo com que os ferjdos deste acerbo golpe, na casa, qurcha*
mauaoda Saade, perecio, alcanou licena de feus Preladospara
lhes altir, aicar, c.ministrarosvItimosSacramcntos da greja.
. Ncst
Ncsta casa pois corn a cirurgia , que a arnor diuiao. Ihe ensiora
obroa singulares curas; aualtadasde todos por rnilagrofas, pecial-
mente em moasdonzellas,a quem a hohestidadev& natoral pejo,
at ento seruiro deataude, as quaes por sua grande religio , vir-
tade,& modestia ao arbitrio de suas mos seguramence se entrega-
uo,at que feu officioso trabalho as restitua a sua primeira delpo-
o,& da oo aprendida ciencia permanecem hoje os instrumen-
tos.Leuaotada a bandeira da Saude,foi recebido de todo o clero,
cdoagradecido pouo, debaixode paleo em solernnissima procis-
sa,c]ue de aco de gra as e fez, & corn publico appbuo leuado
Sda mefma cidade. E por seremd'alli erridianteextraordina.-
rias as houras, & obequios,que grandes,& piquenos jhe razi >, aU
canou dos Superiores liccna^postoquedifficultosamerite) para
vir fer conuentual em Lisboa, aonde pelo grande conceito,quede
ua virtude tinho todos, foi instado per muitas vezes corn os nuis
honorificos cargos daOrdem, mas ouoqua us Prelados acaba-
ro com elle aceitalos. E ndo, depois de paados annos,pregun
tado pela causa, que tiuera para no morar em Coimbra^aonde de
todos eratam respeitado,apontou duas* A primeka,porque se pe-
jariamuito de apparecer ante as pefloas,q curra. A seguoda,por-
que he fazioas honras, que elle no merecia : efeitos notaueis de
sua pudicicta,& humildadc.E posto que auente della,viuia aqueila
cidade ta m reconhecidaasua boa memoria, qued'alli a alguns an-
nos pedindolhe a Religio,para se melhorar de sirio o collcgio, que
ndla tinha , nouas terras para o edificio, com larga , & beneuoia
vontade graciosa mente lhas concedeo o Senado , publicando, que
muito mais Ihe deuio pois fora o P., F. Alexo p rcdemptor de
suas vidas ; & ao tempo que o nomearao, se desbarrett o todos
os Magistrados,captandolhe gratos(bem que aucnte)esta beneuo-
lencia. Em fim, vendose elle do remate da vida,se aparelhou de no-
uo para a eter na, tomand.o cada dia rtujtas horas de orao, & no
menos noexam'e da consciecia , a que juntaua asperas disciplinas
desangue , como testemuobrao as que depois de u tranlco (
lhe achro rias mgas do habto. E por no poder ja cclebrar,em
razo.desua Urg idade,nunqua defistio deouuir.&ajudars Mis-
fas.para o que e preparaua coneTandose muiro a meudo , c al
cheo de dias, sncts obr as, & merecimentos , foi gozar do eterno . Mg
premio , que aos tacs tem D*os reruado na terra dos viuentes. *MI4 dos
m. Item em Lisboa, no relig oso conuento deS.Albcrto,em boa, s*n^t

& louuauel velhice , foi para a eternidade tresladadaSr Mariana &ej(. '
L4. dos
i j8 Aghlogh Lufitjtno. \

dos Santos,discipula da gioriosa Madre S.Tharcza de Ieu, hua das


rundadoras,que vierode Seuilha para principiar esta caa. Nelia
viueo com-canto rigor,zeloda religio,&obscruaaciadaregra,que
era hua admirao ; tam pontual na alstcncia das communida-
des,quam caridosa cm acudir s religioas, porque ouuindo hum
ay denoite.ellaeraaprimeira.qfeleuantaua, & fm pregar olhos
alstia at pela manha.Trabalhou incanuelmentc neita sunda-
o/ndo duasvezes Priora, & Sacrista muitas, com grande lou-
uor,& augmento, para cujo oflcio linha particular genio, & habi-
4idade,cortando)& cozendopor suas maos tudo, como o vestimen-
teiro mais perito. Na decrepita idade > por efpacio de oito annos,
veio a no ir da cella,padecendo grauilsimas dores, caufadas de
niuitaschagas > que tinhapor todo corpo , & afi em quanto pode
era leuada em hum carrinho a ouuir Missa, & cmungar , mas de*
pois a sacramentauo dentro. Neste tempo sendo dasreligiosas vi-
zitada, respondia co a boeca chea de rizo s que lhcpreguntauo
como edw.Madres, ^mmee^oipteza de la mmo de "Bios. Ento pe-
dialbe iessemalgumUurodeuoto.oque agradeciac estas humil-
des palauras: 'Dioste ofAgut kemum^ me has ctnfeiado.'No s por es
ta via padecia a serua do5enhor , mas tambem co a religio, que
a u cargo tioha o cuidar dell , por ser aigum tanto colerica, &
aspera,pcis tal vez pelejaoa, cm que ouueslc causa da parte da en
ferma , a quem ella respondia, com tanta brandura,& paciencia,
tjue co m pungia a todas quantas -a ouuiao : Terdtneme hermana ptr
4tmor de Dm. Final mente ebgado adia de sua transmigra , pal-
sou da cella para o ceo. Eno podendo darlhe sepultura nelle,
por ser ja tarde, quando ve o eguiute, toraandolhe algas reli-
giosas as maos para lhas beijar, notrao com efpanto,quara bran-
das, & meneaueis estauo, como se estiuera ainda viua.

Commentario ao XI. de Maro. 1 " :' ""'


- ' ' t*r.. i , l ;/. " . s 1> ' rr- * ;

O-arnentauelcasorcfcridonotex- tbamm, Ibi fuit' vem fpium, quoserectpt:


teque a afflicta Igreja deHespa- **' prituis Maumum mgrtflbas F.pf(tpfffrc
nha padeceo na entrada dos ra- ttut Bctu* , scilhtt Faustinus Uifpalnisis A
bcs ecreur c gfde varie- Gttbith ciuibus rxilufitt*, fkm Mmrpnkb
dade em feus Chronicons Iulia'nckc Luit-: wre SatracenoTum correpti , & ; boni
prando. Aquelle.porquc fomente npmea P4rf horumpriorm ditur martjrinm okinmj
os Bspos da Betica i em primeifo ugaf feftrtkmu Satructnarunt. Nam ctiinfacfrei
ao nosl Faustino n. 539. in Aduerarijs: qutdtnfutrum , ctteris iHuanbus tnttrceftm
1 lufiUnu montt,non precul Sarandula {nue eft futtum mifitscrm Htst'tmm rei-
vulga XarandiBa ) r CAcen Oppld* demut ret '* mmus persiderum ', & posi mrtim 't-
ftaa eji Dmn* ^dwmt'v ttntc 1 empota 9* m^norijiet ltatta tstftcrttlvflw heus
Vndectmo de MbYfo*
vtus adbuc est in tnaximo ptttio vitinis, Este> E Iuliro o insinua ciarament de Erem-
os da Lutania cm fpecficar os nomesi torijs n. r z. fallando ('este de S.Saluador
mais que as Cathedras ad an. 7 14. In Vet- vbi i Eremitoriuhi S.Slutoris Veratenfis m
tonia,oa fcomo leo Higuera) in BetonA,p- princip'to Vettenia in Lusitania , ertffumRi~
pido Sarandula ad montcm quendam i.primit chila bHehst Episcopo tempore Gothorum>&
cbnftian* religitn'u incunabulis, conflruhtm in tempore Hauror'um in Hispamas irruenti,
erat templum S.Saluatoris celeberrimumMulti e fe teteptrttnt rtiulti Poritfices tx cofintjs.mu-
ex varifs pattibus confugikni Pont'tfices , qui nimtnis, & pittutis causa,rbi diiiturfous diul-
plbes e canfugientes docebant & e sacra- nitus manajje infubfidtum sanflorum. Da pa
mrntorum edulijs mttriebant , & Maurts cb- laura [Veratenfis ] e v que era na'Vera d
fifji.ci facris operaretur, fertrata m puteo pro Plazencia>onde principiauo estes pouos
fond fanlifsma EuchariftiA , omnes neut Vtttones. , 1
sunt: nant ex eu Caurienfis , ElForenjis, Ciui- Vcnhamos agora Paustin* que nos
tattnfii,Salm*nti(enJs,Vifensts .Lamectnfis , & fei dehrolar todas estas antiguidades,
mm pauct Sacerdotes , Ht DittonifanHifsimi. cpnsta de sua firma no XUI.Conc.ToIcta-
Qucrera dlzer cm su m ma as palan ras de- no, que foi primeiro Abbade. E do XVI.
stes dous Aurores , os quaes conuern no (celebfadoan P3 Jque era Arcbsp de
lugan 8c cafo : Em bum monte da Luftant' Braga,pela uossa conta e m nuraero 4^. 8c
cerca dos lugares de Xarandtlba, & Qactrts, de Seuilhafpara onde foi premudado; 40.
mua hua Igreja dedicad a S.Saluadsr, muito pela de Padilba. A S palau ras do Concil io
Antes que os Godos rieffem a Hefpanha, ondefi no Decreto 1 z. a r rdi&um venerabilem
reiolbero muitos Pontifices,no tempo que nell frtremnoftrum Felicem Epifiopum de Htfpa*
fiierie suas primeiras entradss os Arabes,iri- lenfiseie,quam tsqut haftenus rexit. in ToletA-
ganioos a ifto 0 temor, que Ihes tobrarao, for est namftdm (amonic traducimus : tjr in eadeni
jasmaos.diz. hum,que atguns dlits foro mt- Hispalenji cathedra fratrm nostrum Faustini
tyriz.4ds,outro,quetodos. Emfim colberionot Bracharensu sedis Epifiopum; nec non, & Fe
de repente,efldo osfieis aUijuntos, que rinht licem Portucalenfis Ecclesit antistitem in prt*
cHutr a dotlrtna fagtada^& rectbtr os Sacrt*? fata Brarbrensisede finliier Pontifces fub-
W,estando liios Ajuddo a bu Prelado,daquel- rogamus,ac perpetUA fanUtene vnumqumqu
le$,qut (tlebrAUA 0 fanio sacrifie da Mtjsa, eerum in prtuatis fedibus consirmantus: quate-
E parque a sagrada Hojia nt vit/s* x mos nus fterque tAfdem , mas fufcipiunt EcclefUs,*
daqueUa persda gtn\t,A Umctt emprofunda pia prtdicatione instruamt, ntoribus sanSis ex-
pofoA'ondtfoi dpts tirada, & collocada hono trnent , ac btAta vitf exetnplis Adtficent,&c
riscamente. O lugar tttigo em que iftosu tt* A causa desta mudana deu Sifiberto, Ar-
deo he mut tjiimado , & venerado da gente cebifpo de Toledo,cujo dlictofcomo dia
comarcA. o mesino Conc.no ditt Decreto Jfoi cf-
Este ditoso monte ( onde entenderd pirar contra a real pessoa. coligandfe c5
todos ialuar as vidas , & acharo as mor- outras facinoros, apostadasa tirar a vi
te<9postoqueglorioias,an 71;. jdizem os da, & rcino a feu Rei , & senhor natural.
dittos Auto r es , que tiao estaua longe dos O que parecefoitambm premissa dW-
lugares de Sarandula, St Caceres , ambos na>pda ttmeraria onzadia comqu nu m
da Lusitania >que faoje ca tta Estremadura. da olemne pretedeo dizer Missa corri
O de Caceres foi clbre no tempo dos aquella cazulajobrada pelas mos dos An-
Romanos , por feu fundador Quinto Ce- jos> que a soberana Rainha d'elles, troux*
cilio Metello hoje villa do Bifpado do do ceo ao fancto Arcebipo Ileson so> mas
Coria. O de Sarandula inda agora conr- logo eritio tal tremr que o fez desistjr
ua o nome deXarandi!ha,q he tatabcm y- delta in(ania,& locura, E deixada esta hi
la mui principal do Conde de Oropefa na storia para os Chronists daquella Igreja a
Vera de Plazencia. E nofaa duuida * quepertence. vehhambs aos Bispos das
palaura [Vettonia]dc Luitprdo.pois todos noiTas por aquelles tempos que s, os
Geographos antigos> como Plinio, Ptolo- que podio padecer com Faustino , & cos
meo.Strabo & Appano situo osVetto- mais> a faber Bonifacio de CoriaArconco
nes na Lufitania.de q Merida era Colona> d'Euora :::::: de Cidade-FLodrigotone-
segdo Prudettcio ao hymno de S.Eulalia. mdo dSalaraca>Th'eodofredo deVicu
'Piunc locus Etntrita est tumuio fioriio de Lamego. Elcreuem de Faustino
(de mais dos referidos ConciIios)o Arce
CUrd colonid Vtttan4* bipo D.Rodrigo de Tolcdo 1. 5 ,. 1 3 . &
1,4.
149 AgdogtO JjUfitfMO.
4.4.C.3. Marian3..e!i8. Marierai. 20. c. emcujasmaosse perdeo com granite ma-,
17 .Bcrmudcz de Pedraa na ht de Gra- ga dos curiosos.
nada 2.p.c. 24. YepeznaChron.de S-B- OPMapheona hist.da India l.io.pag.
totomia.fol.374. Fr.Leo<lcS.Thomas mihi 4*3. depoisde referir feus encomia-
410 i.tom .da Ber*dictina Lusitan.tract.*. sticos louuores na piedade,& religiao , o
p.4.C2i.D.Rodtgo da Cunhana 2.p. da fa&insigne na Arte de marear:Fir eaceltnH
historia de Braga c.2<. & de Primatu Ec- tm in DeumsuperfquepietMe, *c religinti
clesiatBracharensisvarijs inlocis. pnrci- tum erg* hommes ^quitate , & imonuptAtn
pue pag 2io. O P. Quintanaduenas nos Regem suum Jde ; &Juper but , dmirMi
Sanctos de 5euilhacpag.i7tf. chamando- quad*t nttuticireisaentia-.quippegtibernta-
he Martyr ha, & muiras vezes>& no dis rum in fyrtibus tuitanits > & irigeruU cursit
lentcm D. Thomas Tamaio , & o P. Hic- err*u corrigere}desper*ntes vt f*pe fit; de/d-
rony mo Roman de la Higuera en suas no lute vestons,n*ut*squ^tmfirm*re .- & nmbt
tas, & cmentarios a Luitprando* laborsntes mirt/eduliute fuis eti*m , ybim
ferrehitnpetifis tur-are itm-niu solitus &c. Ve*
b. Todos atiores/que eicreuerao a v- j ase Diogo do Couto decad f . 1, 2 .c 2. &
dadoB.Ioo deDeos, nos do breue no- I..c.2. & y. & U 7C2.Fr.AoconiodeS.
ticiadeseupaiF.AndreCidade,& dob- Romonahist.da India I.3. c. 13.14.&
auenturado fim, que teue no conuento de 20 Lucena na vida do sancto Xauier J. r.
"Xabregas>cycadoannoij2o.os quaesse C.14.& I.3.C.1.& 17, Bartholomo Leo-
pdem ver8.destenoCom.ltt.. ' uardonacquista dasMalucas 1.2.pag.*.
Spondanotom.3.adan,if4o.n.i7. OPa-
c. Foi Duarte Galuao hofnem mui dre Rh in hist. vimmim ]. 4. c. f n,io.
verado nasletras humanas > & comotal Barbuda nas emprezas miikare de Lusi-
lhe encomendou elRei D.Manoel reduzir tanos 1. 1 y. o Abbade Hyacintbo Freire
a melhor methodo a vida,& heroico fei- de Andrada na celeberrima vida de Dora
tos delRei D. Afono Henriquez. Mrrei loo de Castro 1. 1 .n.7 1 . & outros.
na ilha do Caraaro em o martermelho,
indo por Embaix ador ao Abexim , em c- d. A Madre Maria de Mendoa era
panhia do fcerdote Francisco Aluarez an. fiiha de Ay res de Sousa, Cmendador das
iyi7.Teuequatrqfilhosj quetodosaca- Cmendasda Alcaoua deSanctarcm, &
tro glorioiamentc em seruio da patria, de Rio-maor da Ordem d!Auis,& Guio-
vltimo dos quaes foi o nob Antonio marde Sousa era sua piima corn irma;
XSaluo ( aquem podefnos chamarApo- aquella depois de gauernar quinze annos
tolo das Malucasj auidona India por bas- nrerpolados > falseceo rro de 1 57?. esta
tarda onde obrou taes feitos de valor, depois de (is>no de 1 y 78. Suas vidas tra-
mbarcadoemalgasarmadas,queoobri zem F. Luis dbouta na 1. p. daChr.Do-
gou o fa maso Vice-rei Nuno da Cunha, miniedesta Prouincia I..c. $6. &c 37- &
palTarquelIasilhasan. if $6. cujaCapt- F.Ioo t-opfiz na f.das geraes l.j.cijf
tana gouernou christam'entc com feJi-
ccssucccsos napaz,& naguerraat" ode e. O Vimieiro (oueia CoutoaS
I j 40. Depois vindo a Lisboa>falleceo nel- cha mado na Correio de Guimare* , ou
lapobrimo no de if y 7. deixandodous villadeste nome na de Estremz)rcndco
stiil cruzados de diuids parte que troux d appellido a Fr.Manoeb inda quetamb
da India, parte queamigos lhe prestaro, o intitulo de S. Francise , por aucrsido
no alcanando em 17. annos deIReD. Porteiro muitos annos no cohuento il
Ioolll.porseusdespachos,&seruiosh Cidadc em Lisboa , ondefalleceo no de
sreal para fedesempnbar,& muito me- if8. acela mado de todos por ancto *
nos feu testamenteir o Francisco de Sonia quem outros precedrao , & fuccedro
Tauares.como este fidalgo diz noPrologO de rio inferores vircudes quedcixro
d'aquelle aureo trattado de nobs mariti- mui acreditado eitc humjlde cargo aot
mos descobrmtos aD.Ioo,Duque d'A- quaes faaremos a feus tpo* tTudo 0 qde
ueiro.o quai se achou depois de sua morte F.Mahoel se referche por relaodoR. Pi
enjere seus papeis > & se imprimio em Li- F.Ioo de S.Bcrnardino, Ltejubiladoj n
boaan.itf;. entregldo outro de Maluco rodignodetodplouuor.grandeem ki
m sua vida,que continha dez liuros , por cia,maior em rlgio, conhecdo cm to-
Aandado do dino Rei,a Damjio de Goes, da Hepanha pela Prcdica,o quai na Ord
obteue
obteuer, pr muitts veM* C^pd^qflQ.Bipadp do> PprjpJe pde cp.
zades, cargos d'ella, gcaPgeados, par,fyfyrH^jafta/.de teRlfty alunmo ap Padre,
m.Mita^tdencia.&suaac gPHe"!- 4?*; Ma,r^$arreto > qpe^ljeco em ap*o,.
to qnfc.se; ^ProuiBc&Potugalt^tja r^se^/fwroenrqde ^rtyr^egMofe.
era-mjjl|t$ sujeiroiiflglMn*lff#^fi ecrette,r# osPadJxs, ardiram Fjlgula,
Xfi sonaerue -bastaua pa,, , & Iaponem.Eiag.io, p^g^f AJegarob'a ia,
lwaw*.33 . . .ianiuart tbL .coid3 ne Bibliot.Societ.r1.1i7. 1 Eufebio c. vit.
da vid^dpjP.Ma/c^Up, posto^uc
/. Na vidadoseruodeDeosBernar- inaduertidamente lhe chama Mancio > &
dino de Obregon,pai,&fundadorda C^ faznatural de Lisboa.
grcgiaodosHospitaRtfepobrOe^L* S\ A J / , , . _ .,
nome.efcritta por D Francisco de Herre- / Pela aluaaodasalmas,& vidas
ra.y Maldonadcanda hum illustre Elogio dos proximos sacrificro as suastres reli-
t !S do petto Irtnfit &d^Lo(3wAn. ..R%?sos^tict Pf^$iji.-dos Terceip <
do,quc rnptreo cbodeanpp^ f me/ifos Rgula tes deste reino, pfFrecendoc coin
nodei^oo; '"' ' < .-^TKi ^i'^^^ifllolacbiitgloomaldapei
3! js X-iofJj'j iojiom I<fe hasta^.de Coiwbraip annodepp.-"

K rf. IavimoiJtotomo.passadooroq3Ci .post#s eguiido,oidcr^ de feus talntqs,,


rudad:de Euora.iEluas creciir&un-, queg^iino Spiritujhes .cor^muncra.'
roen numer algues Beatas da^Mcejrti roi t^nrSiroFfCi^eVj metend'fjc*^
Ordem de So Domngos > que pflso mais.peagoo da batalha -,. curanclp d ci,- "
O'ocruancia ,dando principio aos^muitos ru,rgia , que n unqua tinha aprendidp, O
conutps de freiras, que Tioje R'nest reK gundo altia aos hfefnos, que conuar
bo;2 $em Lisboa, chegandpor-vezes "elcents procurauo vencer o malde que
a er maior , nunqua se vniroa fazar ou- estauo feridos,para os quaes buscaus, Ht
tro tantp. E hum Recolhimento,que.prin- adiiunistraua tudo de que necessitaao". ;
cipiro Porta daCruzanno lf20.no terceiro eorria cb a roupa , acquirindo
sortie effeito. . Agora; ft< em cfiftume, outra npuijScfazendo lauata vada^jtau.-v,
juntarmse ryicaoella.de S. Pedro Martyr, dooutrofi mahtimentospara poder Qcr
fioconu'entodc S Dmngs est cda-'" rerarttxlosjComooderoandaa tiecH^
de/oPmo.masrerada^dc asteta em- dade dos tempos E todostees rmaJfajenfOj
nre aos Oficiosduinos tem feu Couses- . acpdio aos.enfermos coin os lutirerps
for partiiular, que'hesadministria osSa- antdptds'dospiritu i mmstrandoms*<JS?
~c*amefeoj-& fii suasprtieas scwluaes, - SaCJmotos.BD ccfljmdo dia.'c noica dJ
.toriwpdo c.da ba para sua poulada, corn mawfesta feu gravide, amr a t)fos ;
Cal modestiai & compo/tura , qulytocos seruo dos,proxims i ' por quen arrilta- '
edificd.'Ha das principaesj& rns atnf- tcVsus vidas em dfyts tam tiUfritrias*>Sfc>
.gas,quc.vsou este ouuauel modo d'vidai afldetodos trs^z h.pf'QfifiAa, wcmoxii.
foi a.n.ossasabel Cabrai pelos.ann.i j.4Oi a lir'o dos bits Tincia . en} d)*'
a quefh'guiro Maria R'ibeira, Maria de lierfordras} 8c hste-d P.F^. Alew.eorj ua;
Qpadros Beatriz de s.Tboiaas) libd Al- cgyiote^.pajau^at-'^ii tvMfnk '.'V^k*;
UatezTorielhaHabel da CostaXuiza An*) . deS lo.tnne,tifttsuit djfinttor,1& ofijt VijfJ^p-
tunez.ArinaVcirntejMariadeeus.c^sa' pffti fo caWbrlo de NlSfehffe'ra^

-_.lao 1
giosos, comoempafredeixeuefcritto co'FrnandezFialh,Guarddrriorda ^1-;
P F.LuisdeSousana j.das; hrpsiic desta).. de i ; m que Ipuu- cora. excda qsd^ttpsi
prouincial.a.cz;. , _ Padrs; dizendqde Frci fafho o'feguntr;'
f . \'\ Ko partiliat dA curt dos eusn mot fjficitat t.
i. A clbre tfUa^Feuraftkuio de. ofsicto itiruTgm, nmtfKta./atfaiJe, c>
1 41 jigilogw Lufitatto. I
tam notuelproueito, que de todos fat thh,& Sanctos nio achamos fpecificada nas reh-
ttmeUo (coma ht) fr minftrtd*fuude dos es>que nos communicaro do conu-
iittot enfermes mut printipai.&t. Sotam- to de S.Alberro# mai. que ter viwlde Se-
bcm testemunhas de sua fanctavidato- ilhacom outras se ruas deDeos a lua fun-
dostas religiosos.que hoje viu . com que dfaeSojcuj sncta vida,& morte fque foi
clcuamos bucarmaisprouas d'ella. 1 an 1*33 .) se ver mais largamentc nas
;- - . > ' 'f*. ' } Chron. desta Prouincia, que ced airo
m. A patria da Madre Mariana dos a luz.
(''' "'- ' i -irmS . , I tbotroic t'A *

M. A R G; O 1 XL^i^^

. :. .. .tk/.,^ :- i'.'v'-.o ' :!:. :: ncbirK-


M Torres-nouas , no conuento dos Carmelitas , afesta
do JJqctor ptjmo,i esclarcida luz da greja,S.<3.rego-
rio Magno, o quai por morte de Pelagio, foi edto S
****** tno Pontisice, tmbeneplacito de todo o pouo Roma
co,cujasoprerrthonra recuzou quanto pode, tchgar aj efeon.
dersena coua com difernte trajo, para ver disrraado,podia
escapar,mas defeuberto po/ha refplandccentc colqmrja d bgo,

que appareceo sobre ella , foi leuado com grande concurso>& aie-
gria.a S.Pedro.&consagrd cm Suqrrio Pastor d vniuersal gre-
ja. No Pontificado e por tou sanctilmamente . No comia nun-
qua fem lhe asistirem peregrihos rne , entre os quaes rnereceo
co poucas vczes hospedar na mesma forma aos Anjos da gioria,
& a mesmo ao Ret delta: BrI'benignissno, ulentaua com exi-
ma Uberalidade aos pobres de coda cidade,& feus contornos, cujo
numro tinha a rl.Refcitou a Fc Catholica (quasi extincta) cm
muitas partes do Yniuerso,reprimindo ern Africa aos Donatihs,
cm Hespanha aos Arrianos, em Alcxandria aos Agaoicas , emSi-
cilia aos Manicheos,em Frana aosNeophytos.negando o pallio 4
Syagrio,Bipo Augustodonse.pelos nlo reprimir,& lanar fra d'-
ella. Trouxe os Inglees ao gremio da Igreja , por meio da prga-
lo, i cuangelico peito do monge Agostiuho , & seus companhei-
roSjpcloquc he chamado Apostolo d'aquellas gentes. Exorooa
a Igreja Catholica com anctifsimas leis, & prudentimas consti-
tuies. Gelebrou Synodo, no quai ordenou vtilimos decretoj.
Additu odiuinaji ecclesiastico officiocomexcellentilmos hym-
nos,& oraes,& assi mefmo acreceatou as Ladainhas, i Etaes
d Roma. Mandouque aos quatro Concilis Niceno, Conrtanti'
nopolitaDo,Ephefino,5: Chalcedonfejhe dessem tanto crediio,&
f, como aos quatro Euangelhos grados. Corops muitas obts
abundantes de celestial dotrin, sobre cuja cabea vio Pedro Dia*
cono (feu emanuense)rauitas yezes o Spirita Sancto em figurai
Duodecimo de Mar(*\. 1 4$
pomba,quando as dictaua. Admiraueis sa as cousas.qutf disse,fez,
efcreueo, 8c dccretoo,pela maior parce , fempreenfermo , & corn
rnui pouca udc. E depois de ter gouernado a Igreja com umma
paz,& tranquilidadctreze annos,eis mees, c dez dias. E clbra-
doduas vezes Ordens geraes nas temporas da Quadragcsima , 8c
Aduento,em que creou r.Bifpos, 3 j.Presbyteros, & y. Diaconos,
foi chamado ao cleste premio , exornado de copiosas virtudes, &
merecimentos , deixandoa feus cceores preclaros exemplos de
prudencia, doctrina, & fanctidade, que imittar. Foi epultado na
Basilica de S.Pedro ; d'onde o illustre D.Iaime deLancastro, me-
ritisirao Bipode Ceuta,alcanou (fegundo parecc)fua roilagrofa
Cabea , que depositouooditto conuentode Torres- nouas, pela
quai obra oceo cuidentes marauilhas,confeguindoda S Apoioli-
ca notaueis graas,& indulgeucias,para todos fieis, que deuotos, &
contritosa vizitarem nestedia, & dos gloriobs Risdeste reino
feira franca.com muitas izenes,& priuilegios para os que forem,
& assiftirem nella^em ordein a se celebrar a festa,com maior c*
cur/p, 8c solemnidade., h. Em Lisboa , no mosteiro de S. Eloy,, 0
dormio em oSenhor o irmo Aluaro , que endo lho de hum no- s"dicon
bre caualleiro Andaluz, no mais florido da idade renunciou o m- gr*g. dt
do,& rodas as pompas , com cal resolaeao, que fem dar conta a E'Ml9a$
paes.ou parentes, porque Ihe nao impedistem feus bons intente^, {p
partio da patria com proposico de fer religioo , onde o ceo o or-
denasse. Chegado a Lisboa .afTeioadoGongregao de S. Ioo
Euaogelista, Comou o habito no ditto mosteiro, & logo foi prou ado
nahamildade,& obediencia,em que consiste o religioso estado, co
que elle muito se delectaua. Sendo singular deuoto de S.Gregorio
Papa , cinha por costume codos dias, depois de Compltas, ficar
at alca noice na sua capella(que ento alli auia)orando com mui-
tos fupiros,& lagrimasjchoradas por culpas passadas , de cuja in-
tercea esperaua o remedio spiritual dlias. E querendo o Senhor
prouallo (como outro lob } lhe deu -htifc asquerofa enfer midade de lob tu
epra.que Ihedurou alguns annOs, ajustado empre co a diuina v, f-
tade.E nao bastando esta proua, estaudo ha Doite.no horo a ma-
tinas.foi falteado do terribililimo mal da peste, de modo.que nao
lhe Taleodo mcdicinas,ao quinto dia(chamadosos Irmosjpedio a
codos perdo.eDcomdandofe em suas oraes.Eis que sobre a tar
de fe lanou do Ieito no chao,como quem estaua forage si, & dan-
dolhehumparosifmo.foijulgado de todos por morto.Estando pois
encomeodando sua aima a Deo$, admirados de tam repentino tr-
M sito,
44 Agiologo Lusitant* <
sito,passado hum quartade hora,tornou ern si , presignandose com
estas palauras: Senateo/ejs mtu 'enhor efit thrtfio , que mt hmrafies da-
quelles infirmes monfros, feU mterces ao de aroftferm regono. M a raui-
lhados os prsentes do que ouuio , Ihe preguntro o que pafsra,
respondeo: Sabeijrmaos meus,<fue efia alma,tanto quefat do corpo^em con
tinentefox rebatada d'huas beflasferas, resultando em m humfupttopaur$
fem duutda me trahiraoJe Styegort^ vejido em Tonttficai , me nao Iturrd
desuas g<*rrsy mansas entao como ouelkas, me mandat ttrnar a esta rvtda) et-
mo W.Replicarolhe,que sria onho, o q referia, ou imaginao
das dores,que padecia. Tornou : "Haofa^ Zeos iffe a cafc,mas mut it
proj/ofito, para que ementtemsuas defordenadas vidasjodes aquelles que o ohm-
rem.E pedindo de nouo perdao , vestio no habito, dizendo <jue
no conuinha ao bom religio morrer sem elle. Por tanto coda
aquellanoite Dao cessou de recitar pa(mos,& oraesideuotas;&e
lga vez fechaua os olhos,acordauatodoespaaorido, queixando-
e d'aquellas fras,que ainda o perfeguio. Quando ao ro mperda
alua,com grande quietaao,se dessez aquella antiga companiia de
aima, &-corpo, em dia do glorioso Doctor da Igreja S. Gregrio,
por cujas deprecaes crenaos piamente , que afl como foi liure
d'aquelles infernaes monstros, assi tambera o leuou consigo glo-
ria , & presentou no diuino tribunal, purifcado de suas cnlpas , &
peccados. c. Em Peria-longa, no cenobio dos Padres Hierony-
F,Baltb4
u, mos,em boa desposiofoi trasladado: para mclhorvida o religio
x.ur de
r^we- P F.BalthazardeGuiraaraes , a quem mandou vir domosteiroda
ronjmo. Costa(d'de era filbo prosesso)o Cardeal D.Hrique, para mestrfi
de Nouios deste,por fer mui virtuoso,obseruante,& penitte,rao-
to,quen3ocomia ordinariamente , mais que harigclladecaldo,
no vsando de carne,nem peixe,jejuaua perpetuamente; no dor-
mia em cama,mas sobre as taboas do leito, para maior mortifica-
o, a que juntaua muitas horas de orao. Cora isto acquirio o
nome de Beato.com que o dauo a conhecer, creando exemprarfs
nouios, que em breue forao mestres de todas as cas da prouin-
cia. Depois foi feito Prior desta, & pelo zeo,& oberuanda com
que gouernou, vindo Felippeo Prudente a ella.dsse vendoo failtf
Este fadre me parecido >font , y lo es. Ordenou ento com que no
^rimeiro Capituloo fizessem dadeBethlem,mas acabadootrief
nio, co.m grande ouuor feu , & aprweitamento de us morade
res,se tornou lido de Pena-longa , onde no tanto de vlhce,
quanto dosrigores,& penitencias,com que maceraua sua carne
conciuo a vidasanctamente. 4 Em Villa-nouade Porti '0<
oo
Dmdnimo dt Mars^ 14%,

no conucnto dosPiedosos , o falfecimeto do P. F.NicolaoPobre* f*2***]


za,filho da Terceira Ordem Regular de S. Francisco, cujo ppdli-. f
do,derhais das muitas irtudes,cort que a libral mao diuina o en- x<y/-r,
riqueceo,executouem si pontualiflmmente , no fomente no es-
tado religiocf, mas todoo tempo, que cxercitou o cargo de Co-
feor da Armada rcal deste reino , em que acquirio grande cabc-
dal,5s cumulo de meritos. Era tanta sua caridade , & compaixo
para os foldados,que no se sallaua entre elles noutra cotisa, tudo
cpanto grangeaua sua ancta industria, era pouco para lhes dar;
afMltia aos doentes d dia , & de noite , administraualhes os Sar
cramentos/rezaualhes o OrScio d agonia , & depois de mortos o
dos desunttos. No parua aqui sua caridade,inda paaua auante;
procuraua as pagas , que elRci lhesestaua a dcucr, & juntas com . . ,v.
outras esmolas mandaui dizer tudo em Mi (Tas por suas aimas. An*
dando pois a Armada- vista do Algarue,adoeceo o eruo de Deos * .-
grauemente,lanado em terra, & recolhido Enermara do dicto
conuento, depois de fazer notaueis actos de contrio, & rcccber
deuotamente os vlrjmos SacramentoSyfodeado d'aquellcs religio-
sosPadres , dembarcou feu generoso piritu no alegre porto da
Bemauenturana,cuja memoria riuir para rapre na sua Ordcmr
& Prouincia. e. No Promontorio do Cabo-verdc he mmo- d.f.^
rauel D. Fr. Sebastio d'Aceno, Vil. Preladode sua S, filho do . ]
conuerito d' Aueiro da Predicatoria familia,varo verdadeiramen ^s^d
te ApostolicOjinsigne em pulpito,letras,& religio. Pois o mesmo cabo-vtr
foi chegar a /ua Igreja, que estau hum mato brauo,pela pouca du-
ra descus Prelados,& trattar de arrancalo,queresultarlhe amortej
porcm nefe pouco tropo,que viueo,tinha dado mostras desingu-
ar Operario, por que era grande esmoier, daua de corner todolos
dias a i z.pobres,que seruia me;prgaua com raro feruor;reza-
ua as Ladainhas todas noites cons igual deuoo,conuocando pri-
meiro osvizinhoscomhacampanha ; ruiafede criadosmui
resormados, aos quaes elle castigaua por sua propria mo, quando
era neceariojcomia com elles em tinello , admicandoa todos a
parcimonia com que se portaua. Era de muita orao,trazia sem*
pre o Rosario nas maos, por rugir ociosidade , & assi o encomea-
daua a suas ouelhas. Visitou toda sua Diocesi com notauel reforma
do clero , & pouo . Celebrou Synodo cm Ianeiro de 1614. onde
mostrou em publicas concluses ( que mandou desender em Por-
tuguez, para que ninguem depois allegae-ignorancia ) que a sim-
plez fomicaoera pecado mortal, porterem para si os subditos
M 2. at
at aqulleterftpo,que o noera, &: outrs abcrfosgraoes^we: pre-
tcndeo tirar ; mas como tinho lanadas profimdas raizctfgfen da-
nados nimos,daqui veio dareralhc pconha,ccto hc fama rjubli-
ca,acabandomal cbdos os cumpliccsde sua motte. Vetdopois
impossjbiIitdo,&<doente, comungaua todos dias,& no^Itiim? por
viatic.tirado da cama^prostrdo por terra eom^strarha^fro,
at que decoradocom apostolicas virtudes, defpejou su a lroa o
terre n vaso,para possuir o deseano e terno. Succedco dpts^ em
1 dia d'Aceno / saindoa gentedahora, hacriana de cfaco an-
1 tios,exclamon dos braos de sen a : t&ty'$&mrttt&*'#rim

- %tspo}dCmpanba4o<te*nuttA gente j & opouo veridoj^jue n&llia' tisto,


1 choru muitas lagrimas de legria,ceftisicando 1er f larribado
^s<s-T>7; da^oclhspaIarasdoPsalmsta,que^
Benttwnpersecsttiaidemfrc. /. ^NnsermariaeSttiil ,'dio.
2^5?' -cfi deXisboa,6 felicifimowabfito do grande rligifoF.'Agsti.
nho da Cfuz/filho da sanctaPrnicia d'Arrbida, titrlsrcnte
"***' auizdo, & cortezao ; como qea de moYora criaBo" ra Pala-
io,& amado por suas; muitas^a'rtes'dosprirjcipes sehres destc
1 reioo.Nlla setuuecom'grnde^rezaile vida.corhpanhadadc
1 feruente orao^t que alcnoulicenayos'Prla'dspfa viuer
eremiticamente na Serra d' Arrabida , tjue rio Ipuzero duuida,
pela muita experieocia quetiihao de sulida virtude erh rauitos
aunos delibico, &;gouerno. Alli foi Visto lgas vzes'ta'o fuspte,
V " & bsfto^a ctplao dos bestfaglora, cousaij Ihrdeuia succe
.*1pr roirla Aa rrcSa rar narhirst d'ant'lla rrKIfrt' (ZA^ *\\+ nr*

/. J
r r , o no trcria^T
J
todos os reinos do mundo.E x fer tao fcoig da folidao {aflda de
pois de rligioso ) eratriuito affabil , aefe, 8c beneuolo todos
aqulles que obuscauao |>ara mestre de piritu. 'Quatorze nos
perseuerou neta vidacontemplatiua,cm roui apercados jejuns,&
abstinenciasjtrattando u crpo asperrimmnte;o q no era noud
para elle naquelle tempo, pois toda sua vida foi hua continua peni-
tencia,dormindo sobre cortia,com hum cepo por cal)cceira. pa*
<jua bbeo vioho, & tinhalhecobrdotal odo ,<qu*e nao soria&
arse nelle. C'oncedeoheoSenhor,que algns animaes yluestres,
<que andaoao tiaqtieilarratiotaaelmcrite eqUs,como veados,
c genetaSjllie vissem corner mo , & se dejtam tractar eltet
como !muidonestico,obedccendolhe tal vez,de modo, que too
So sem osdeilpedirj &a oidfoio todoogdnerode volatera. Fi
Dftodecimo de Marso* i#

nalmente querendo Deos tresladalo destc mundo, mandou totif


calo de sua parte por meio de hua aguda febre} leuado ento difc-
ta nfermaria,cm poucos dias despeju sua lm terreqo pot-
tpara lograr eternas felicidades. Sua moite foi muifntida em
toda aquella villa,a (^ual diuulgada concorreo a Veneralo com tal
cmpetetci3,que huns se encontrauo Com outros , crtandolh
retalhos do habito, & os que oo podio , com Ihe toear contas
e contentauao. E os Duques d' Aueiro,& Torrs- nouas, depos de
lhe beijrem o p com grande descencia, & acatartento, obreuin-
docadavcz mais pouo , visto o lugr ier limitadodar tntd con* !
crbjderocom elle na Igreja d'Annuriciada(uexal Enfermaria)
onde o defpiro com deuota'reluo, m lhe fcar vnha,nm ca-
bel!o,que noarrancalcrm,&todo oleuroem pedaos,ses fra-
dt$,Sc archeiros d'aquela illustrmaCasa o no d^sendero.'al*
H foi com grande acompanhamento sepultar Arabida, ouuan-
do todos a Deosem feu seruo , pois aioda nera vida costuma exi*
ar a virtude.alem dos diuinos premios da outrai 'g. Em S.Fru- tt.per
ctufo de B; aga, o vltimo prazo de Fr.Pddro Lordello, Prouincial Ljj*?

que soi duas vezes daobruantisima J?rouiuciada Piedad,a quai ' ' '
carregado de annos,& achaques , viziaua p, senclo as casis tan-
tas, & tam distantes, quecoroao todo este reno , & o do Algarue.
Do meho modo foi a dous pitulos geraes de Roma, & Tole-
dojem mais alsoge,nem cabcdal.que o da Prouicjenciadiuina.Por
tando emsubdito, & superiorde forte ; que e npodia dilcernir
cm quai dos estadsdaua maior excmplo. D'aqui Iherefultauaser
nimio nas obseruancias,leis)& difnies religiofas^dom particular
v ^euoo ao diuinisimo Sacramento do altar,& Virgem Senhora.
todootempoo achauo na cella, lend,oumeditatido,semdar -
lugar ociosidade,no deixando origor das penitertcias.em que ef-
triba a exemplar Capuch. E com fer apcrrimo para consigo,
era a mefma brandura para subditos, singularizauaie na vigilancia,
& cuidado dos enfermos,& vizicrtdoos a todahora,os consolau.1,
& aliuiaua nas afflices das dores , & nunqua o achro menos,
nem nos maiores rifcos das doenas, nem nas conualt-cencias cos.
refrescos^istindolhes a todo com grande amor, & caridade, co-
mo se fora pai natural de cada hum dlies. I em refoluo nenhas
aduersidades oalterauo, mostrando fempre nos publicos cargos
notauel brio,& vnlor,& nos inferiores admirauel humildade,& su-
geiao. Perseuerandodilatados anoosneste sancto modo de vida,
se veio a desfazer co tempo aquella antga vnio de alma;& corpo,
M 3 coin
com gr ade alegria ua,& hCa sancta inucja de toda aque^fe Prpuip-
^rM4-ca# Em bi3ntes,no Menorita conuentodaSperana^c
suteiX Maria da Reiurreio , aqualtanto quevestioohabto, se defpio
francise, totalmente de tudo^o que era carne, & Tangue. Nunquamaisvio,
nem fallou fecu)ar;nem ainda a parente, que de Villa-yiosa (sua
patria)a viee bucar^ Mortifiqauase, lanandoagoafria(ernquaa
tidade no corner ,j>ara o achar desabrido. O tempo que deixaua de
orar ra;pouco,i esse gastaua em limpar^arrer, & acu^ir o. choro,
8c concertar osliujros;porque mais habitaua nelle,qe,pacelIa.To'
das suas prticas^j&odoceo, & do feu amantissimo Ieu , a quem
pedio com instance o Purgatorio nesta vida , i clic lho concedeo
(egundo parecc ) pois algues annos no Vero trcmia om frio,&
no Inuerno ardiacom calmaiSeisdias lhedurou a vttima enfermi*
dade,& ainda ne}les,quando % deixauao s.defemparaua o Ieico,&
vinhase ao choro , estancia jarnaua sobre todas as.cpusas da vida.
Vngidaacodio a Cmunidade,para se achar prsente a feu trito,
* como he costume,a quai aducrto,quecndo tenebro o dia,appa
receo o Sol naquelle momepto tam replandecente, que com us
raios alumiou toda a ce)Ia<Sf logo deixou de viur , & se foi ver co
o Sol de justia hristo nafeemauentrana. Depois de muito t-
po)abertafua fepultura/e achou a cabea intera.e o fudario, que
ciwffR- a cobria, cheo de ngue^ ^ no carece de mystrio, #. EmNan-
f'"{w gasaqui(theatro das tyrannias de Iapojroro laureados de marty-

4acomp. riocinco religrbiosda Companhiade Iesu, obreiros iocanaueis


daquella vastiimasementeiraEuangelica, a saber o illustre P. An
tonio Robino Saboyano; antigo,& feruoroso milonario da Costa
da Pecara, roui versadonalingua Para\varo d.muita oraao,
& mprtificao. De tanta abstinencia,que comia hum boccadode
24-em 24.horas,&quandose recolhia aosexercicios da Cpanhia
de 4.8.611148. A que juntaua tal deuoao,quando Celebraua,^enso
paua os corporaes em lagrimas^o quai palou a estas partes por Vi-
zitador das Prouincias do Iapo,& China,preudo rta ndia muitos
annos antes u martyrio. O P. Alberto Menchique Polaco, afsaz
conhecidoporsua nobresa, que no reino deCambaia.prendeoa
lingua lapoa, leuado do desjodederramar o sangue pela F, pr-
gando naquelle imperio. O P. AntmioCapechi Napolitano, hm
dos cpanheiros do P. Marcello , ujeito auencajado em letras, &
virtudes.OP.Diogode Moraei Castelhano.que passou de Mati'ha
por via de Noua Hepanha,operario famoso dos Thagalos , rcwjf
lingua labia c propriedade. o P.Francisco Marques3nascido em
Nangasaqui,, de pai l?ortugqcz, & toe Iapoa> scbrinho do grande
Francisco, Rei de Biipgo,mui zelo da conuersa de feus nacuraes^
Chegados estes religiofos , em breues dias foro prefos,& leuados
diance dosGouernadores deXoya pas terras dp Cam;al!i armadoS
de christaa Fortalefc, declarrao que a sua ida quellesreinoser
smente a fim de defenganarem a feu rriperador, & VfTahis, que
rjo auioutraIei,mis que^a dCbristo,& s ella hi faluao.pe-
la confisa da qul estauo todosdrspostos fofrer ot mais atrozes
tormentos,que contra elles machinasse inferno. Oquresultou
de taro liurereposta, foi condenaremnos a atrocifsimo trrrtenro
da agoa,extendidos e.ntp patenta, lh.es f^eraobeber.muit qn-
dade porfun%logo emprenados,Comexcessiuas dores,os violen-
tro,para alanarem pela bocca, & tarizs, olhos, & ouuidoS de
naestura com muito fangue. Em que con.tinuro pot tempo de eis
mefes,interpolados lguns dias com regalos, par ho desFallece-
rem, & bportarem mlhor ptormento, Aicnando os ministros
de tan; comadilatada experiencia, que nada obraua sua croel-
dade os esforados caualleiros de Christoipara que vencdos del-
la o negaem* tesolurao darlhes morte mais breue ^ que foi en-
terralos vius, cabea abaixo, pendurados pelos ps;& sab,eddo el-
les(passados alguds dias)que ainda concruauao as vidas, $c qe ne-
nha cousa er battante atirarlhasjvencidos de suaprOpri crueld
de, cheosde ra,& furor.os degolraoaos fos da espada,conseguirt
do todosoo mesmo dia a saude etcrna , bantiados co a escarlata de #
feu sangue. /. Em Grij, mosteiro de Conigos Rgultes de S; ^ gii
Agostiohojn dioce do Porto,a morte de D.loo de S.Miria.q vi- & s. m
ueo mais de^o.annos da rveligia0,spfe copinio degrdeo-Uo ""c<""i

de Deos ,o quai sendo insigne na arteda Musica , nunqua cOmp^*


coua prophana.ou que cheirafe a io,trias iempreapdiuino, com
tal spiritu,que os feus papeis mouio a deUdao at aos menos af-
fectos a ella: distribuindo com pobres tudo o que por esta via eia.
geaua.que no era pouco. Proua feja, que morando.cm Landim,
deu em secreto ao Cura de feu Couco vinte mil reis em hua boisa,
para que os repartisse entre eus mais necessitados freguc-fesj & a
este teor noutras partes. Seis meses antes que fzese a cmua jur-
nada,pafsou na cama opprimido d ' dores , em que mostrou bem
os sublimes quilates de sua paciencia , at que neste dia, s onze da
noite,qutetamcnte depz a pezada carga da mortalidade , para
gozardehumimmenfopezo degloria , que o Todo poderoo foi
feruido demonstrar logocom duas marauilhas. Ha,que fazdol
M4 Opri
* 5? Agtlogio Lusitmo*

o primeiro final,notrao rouitos, que cm vcz de dobrar se repicoa,


pclejando entao cos ShieiTOSjarffirmro com juramento , que elles
auio dobrado^como costama empre. Outra, quejuntaacera
das confrarias do connento, para feu enterro , & officio, ardeo Z4,
'horasjsem coniumir,com que se coafirmou de todo o bom lugar,
que lqgraua sua caritatiua aima.

tCommtntMio ao XllJe Maro*

FOi S.:Gregro, prrmeirodonome, a rerrda de quatro Prorados > que gozaua


por naseimento Romano , por le- na ditta villa , comofilho que era do Me-
trashumdos qutro Doctores da tre de Sant-Iago,Senhor dlia, &netdel-
Igreja, & por dignidade Pondfice R.eiD.IooII. ElritoBif[>o deCeutapela
XXVI- depois de S.Pedro,na quai foi elei- mudatia a Braga de D. F Diogo da Silua
to an.ypi.Em o dia de feu rrarisitcqu he an ij4. occupando elle o cargo de O-
a n. de Marco de S04. o clbra no f pellomr da Rainha D.Catbarina. Cot-
a Igreja Latina, mas a'Grega, pela excell- reo com o material , & spiritual deste ha-
cia de sua grande beduria,& santidade bitaculo o P. F. Luis da Luz.rdigioso tara
AffiosMartyrdlogios Romano, Beda, A- illuilre.como anctofde quem ja nos lem
do.Vsuardo, Maurolico,Gaesino, & Me bramos) & foi tanta a afteio.que D.Iai
nardo, Sanctus Ifdorus de viris ilustribus me cobrou a feus habitadores,que fez pat
.27 Sanctus Udcfonus bid.c 2. S.Anto- ticulares apoentos dentro na dausura, on
nin.inSutu.hist.p.2.tt.2.c.3.Vmc.Bel*in de viuia ordinariamehte , parti cipano de
Speculo I.22 Philip Berg, in Supplemen- uas sanctas oracs. Fazendo sempre ex-
toChron. l.io. Petrus Equilnus in Cata. pressa meno em todas as doaes , que
I.3.C. 5>2.Arnold,in LignoVit* 1. 2. c.r he fez, do ])ecial amor , que tinha a esta
Platna,Onufiio Chaco, Surio, Lipoma- agrada familia>& templo,-& bem no mo-
no Hararo, & outros innumeraueis . strou,porq deixdolhe tudo quato postula
Por onde acabea deste fanct Porttin> em vida.Fallecendo em Lsboa ann.irp.
ceviessc s mosdoBispoDomlaimede se roandou enterra r entre o<- fus Carmeli
Lancastro, o no pode atgora delcubrir tas no choro do Carmo desta cidadcfepul
nofl diligencia : estella (paramaiorve- 'tua que vimos alli com u epitaphio mui
nera,o) metida noutra de prataem pro- tos anno s antes que (e lageasse.
prioaltar,priuilegiadq para as aimas, nos
Carmelitas de Torres-fouas fvilla ip. le- b. OP.Pauloccreue.comotestcmu-
goas de LUboa cm Riba-teio ) & por isso nha de vista.no cap.7. da historia que nos
estes religioos chamados cmumm"- deixou de- sua grada Congregao. o r*
tc por todos aquelles contornos Frades de feridr notexto do trmo Aluaro. Epor-
S. Qregor'to. He bem verdade, que ja no si- quedo antcdente constaoannn de sua
o em que fundrao auia ha anriga ermi morte janos licito referir o prmdpio
da deste ncto, onde poderia coneruarse d'elle. Aquettas cotisas que home ve por expe-
o grado penhor, & appellido. E posto tiena, ou pasu , pode dttr vrdadeiro trjlnna-
que ja diflemos alga coula delta casa no nho.por enie tontarei agora,o que eu vi, &f*'
tomo prcdente pag.?22. lit./, foitam set,das quaes cousus nio fomente 0 SenhorDeoi
de paflgem , que nos obriga agora a de- hesabedor, & tefemunba , nus muitos dos qttt
trmonos mais nella. viuossm , os quaes som viuas teflemunbv il
Fundou este conuento de M. Senhora que quero contar. Em 0 anno do Senhor 14s 8
da Conceiao (& no de S. Gregorio , a foi huagrande pestilen^a em I.isboa, a qit.'.l f
quem no lugar allegado, com menos ad- mui espdntosa, quesegundo diz.io os antigv W
nertencia odedicamos ) o ditto D.Iaime foi en esta terra outra de que af fogise agents
ann. 1 t 8. anexandolhe^para fustento de com tangrande espanto. Onde asi soi feito^m
i8,frades, que nelle de tdinario moro, Mo home para cidade, a quai he mutflorai
k
m
gnie* non acharuo m hua rua nemhum torizadacomcincoOignidadesi a abec
tnorador,*sio forque antes 01 fogi dot, & os mot DeoCnan^rjrcediago;rheourir>(8t
tossicu cidade quasi ermt , & aaeo aft , . que Mestre-schlajdoze Conigos,quatro Ca-
desiu}e'sUna/efittaT4o en esi cafa.de S. E- pels, Cura, 8c Coajutor, Thesurir
loy dadita cidade lgtins nosOs irmes, & o- menor, & quatro moos do chord, corr
trosfmn enfermos , dos quaes faUeceron tret, u Mestre da Capela i & rgahist ; &
quefondignosdemenOYa\ pelas cousas mara- mut mis bendo i que comprehendia,
mlbesis , qui Senhor troit emfeus pafamen- ' s ilhas habtaueis, em diftancia de i j.
tos,&c. Dos tres lios hum tTells egas, cmo a de San't-ia^o, do Fog , a
foi o noslb lfo.Ps'dous Placidoi Est- Braua,d Mao , de S. Nicolao,a de S.
uo, dos quaes nos lembraremos.m feus VicntCj'd S.Aht, a da Boa-vsta> a do
dias, como tambem da fundao desta ca ^atal,& d S. Luzia,o Porto de Cached
sa no do BispoD.Domingos ardo,seu prirt 'm Guin , cm outros ris por aquellas
tipal fundador em tanto jase Phelipp farts ond auia taato que fo\jar,cujo pr
Thpmasino nos Annaes da rdemol.i. 'grohe atalhou m'orte > que foi a 12.
t). Rodrigo da Cunha na hilK Eccl.d Life de Mroan.iS4.az'enrrrado na gre-
boa 2.p.c 69.8c oD.F.Franciseo rnd ja de tiSnhora do Rofario(por no estt
na y.p.da Monarch.Lusit.l.KSVc 39. a S ainda acabada ) m ctij sepultura s
hiandou depois lan<jarpor doo>oBif
appellido de Guimars n Frei po D.F*Lrn o Gurroi Sua Vida escre-
Balthazar nos mostra (er esta villa sua pa- Uo o Licehciado luaro Diaz,Conigo,c
tria (de cuja antiguidade , 8c grandza se Vigairo grljqu foim lu tempo. Fret
pde ver Conigo Gaspar Estao,em quar Luis d Spu, & Fr Lui^ Caee&as se lem-
to n damos d ella cpioa rclao) salles brao d'elle m (eus mis.& Ni(Deos que-
ceo este religiso Padr cerca do annn rendo) nas nossas Tiaras Lusitanas.
IJ90. como nos constoude memoriaes t
'que deixro aigus de seiis dicipulos. / ialase lugar da Pcnt da Barca>
ho Arcbispado de Brga.de aur dadOacV
d. Entre os onnnts da Prouinci muido o P Fr.Agostihho da Cruz, irmd
da Piedadcteni quinto lugr por sua art dp insign PotDio'go Bcrriar'dez ('cujas
tiguidade P d Villa-noua ho reino do Al- obras ando nas mioi de todos ) i elle O
garue, dedicado a N. Senhora da Exped- hofoi mnsipPrqu na rrabida fez al-
o,furtddo con esmolas d'aquelle deuoi ^ni Poema's ao diuiho que a muito e(-
to pou n . i f jdi fic em lur lalutife- timadosipclengenho, & spiriu grande>
- ro,& delcctauel vista da villa > o rio d quenelles rriostru i partitulrmente nd
por meio, no quai se recolhe haarmada l SiCruzdGntf (Thebida (esta Pr-!
(se he nceTrio)cm ftc'ced an; 1 <Ji 8; uin'cia.)Sa morte (uccdo an. t t p . co-
lanandp qui ao P. Fr;>ico Pobreza, m acha fescritto , tonri o mais do textoi
leuCapelioj&Confessrj cargo que ha h liUr ds bits de S.ofcph.E ja o M.
annos s proa' m sujitos da Prouincia F. Pedro Caluo has Lgrmas dos ustos U.
Terceira Rgult P. .Ptdro d fcpiri- 2. cii.cru d'elle (setdo ainda viuojcs
tu Sanctoi meritifsimo Prouihcial que foi tas palauras.
d'clla, deixou feita honorifica meno d Bni podr nomar algms Religiosos,
nossoFiNicoafem fus relas, & o- Que Ma haje viueth ; que ha ntuitos annos, que
trosi o Uuft dos Obitos de Mossa Senho* esto ihetdos m bu* cettasolitarta,ou para me
radelesus. Ihor ditir icaerna,em que escaamerte cabtm,
pariados de tod a communicao bttmana,tt-
r. Succedeo D.Fr Sebasti d'sciU tado de hum rligitfo . quelhes taiajudar
<o na Mitra de abo-uerde a D. Luis dijsa,& s por asfpas vem ao mosiem tele-
Perirai Foi sgrad m S. Domingos d rals coin feus i'fnaos, tornaitiose leg asuk
. Lisb z6 d Ithh d itfi. pel se- contemplttua ta.acompankda de lagrimas,
hhrt, Miguel < Castro, rccbispdda p, '& agoa, que d* contino cttntm; & a hum
mesma cidade.affistntes Di F.Christoud dfies concedeo 0 Senhor, que os animaes agre
da FonsecaTrinitario, ispP de Nicom- stes daferra 0 yieffem bufear , tom tanta man-
dia.&D.F.Hiroriymo de Gouuea Mnd- Jidio, & domtstiquefa, como queforo cuadoi
rita, Bipode Cuta. Chegou a sua Igreja 4 mao,comendo 0 que Ibes d, & ndofe quatrdt
(ib Houbro de 1 12. Festejou vela au- ttit manda m '
mita quiet*(o,&c.
^ Be.&
H -r ' - *V
S2 Agologto Lufitmo.
g* Bem he, que succda a hum Capu- t. O martyro dos Pdres Antoni
cho,outio;acjuel]e da Prouincia d'Arrabi- Robyno , Alberto Menchjsquej Antonio
di,ete da Piedade ; aquelle sancto > este Capechi, Diogo de Moraes, & Francisco
no menos, & ambos do mesmo Arcbis- Marques > todos da Companhia delefusj
pado de Braga poisnasceo o P. Fr. Pedro foi an. 1 043 .Asi o P.Francico Rangel em
Lordello no Jimitado lugarinho de seu ap carra sua > elcritta do Macar , aos 14. de
pt!lido,& rematou a vida anno 1634. no Abril de 144. para o P. Prouinciil de
deuoto conuento de S. Fructuoso da me- Portugal, a quale imprimio em Lisboa
ma cidadccujo nomefreconhccido a Re- no de 64y . & o P. Alexandre de Rhodes
Jigio a (ua muita virtude ) mandou abrir na hift.de feu martyrio imprssa em Fran
n.i pedra de ua pultura. Fauor raro,& a ces anno 165-3.
poucos atgora nella concedido ! Anda
sua vida na z.p.dahist. de Braga C.73. & /. Tei ena, villa na Prouincia Transta-
ru Chrun. m.s.da ditta Prouincia>quande gana.honra de 1r mSe do P.D.Ioode
tratta dos Ministros,que teue. 6. Maria > & nlo menos o conuento de S,
Cruz de Coimbra de tal filho que con*
b. Afelicemorte de Sr Maria da cluindo feus felices dias a 12.de Marode
Resurreio> foi anno 1638. Suasvirtudes 1 6y4.deixou naCgregao raemoria lou
csperamos rias Chron.da Prouincia de Por uauel aosvindourosjcomoseacha noliuro
tugahquc ja andSo na estampa. A funda- dos Obitos d'ella. Publico o referido no
o do conuento da Sperana,em que ella texto,os mais dos religioos que hoje viu,
floreceojdemos ja no nosso i.tomo pag. & no tocante s emola s ,certides juridi-
330, lit. s> cas de alguns Parochos, que vimos.

M A R C, O XIII.

d'sRdf ^^P^ ^ C,aragoa de Aragao, a inueno d aquelles venera-


qSas^de f ueis despojos,& reliquias sagradas de S. Engracia V. &
S.Engra SSj^^^ M.& de (eus 1 8. Cpanheiros, todos Portuguezes,que
usC- st*<^i na persecuo de Dioclesiano , & Maximiano regro
panheir. com rios copiosissimos de sangue aquella illustre, & famosacida-
deja cujos truncados , & despedaados corpos deu pultura com
religiolcu!to,& maior venerao.o glorioo S.Prudencio (Prela-
do uaquelle comenos de Tarrazona ) na Igreja, que depois cha-
mou das Sanctas Massas, mui venerada por istono tcmpodosGo*
dos : a quai reedificou depois S.Braulio,fazendooutra sobre a sub<
terranca,cm quesecongregauoos Christaos,&cclebrauaoesc5-
dida mente , pelo medoda persecuo. Mascoroo os Mouros de
Asrica (pot inexcrutaueis juizos do Altissimo ) ujeitassem Hespa-
nha,& fosse C ,aragoa por elles destruida,recnpcrada depois, tor-
nou aquelle Sanctuario a fer venerado,como d'antes, se bem perdi-
da ja amemoria do lugar ,queencerrauaem si tara ricodepoto.
Reparada esta Igreja anno 1389. succedeo.queabrindoprofun-
dosaliceses,para maisfirmeza daobra, nelles encontrro ospe*
drejros com hum pulchro grande de marmore , & continuando
em cauar, achro outro de pedra abe tumada. Aber to este > 2UI
deotro
Dcima tmio de Murp. i f3

dcntro dons reparti mentos, a m bos corn letreiros; num os oos d<5
S.Engracia tara rodos,que sua vista alegraua a alma$ outro de &
Luperco.feu domain brancos como a ncuej 8c no de marmore as
ossdas dos mais C5panheiros,com feu titulo, & juntamente com
elles as Sanctas Massas dos innumeraueis Martyres, que padecendo
na mestna perecuo,dero nomequella Igreja, por fe conglut-
narem uas cinzasco rociodo eo. Diuulgadopor todaa cidale o
selice achado,concorreo logo o pouo a venerar suas agradas Re-
liquias,cheo de celestial alegria, 8c regozijo , rendend graas ao
Omnipotente,por merc tam soberana. Oiputado dia certo e fez
solemniima procissa, concorrendo a ella, juntamente com o
Glero,as Religies,&: Magistrados.E no mefmo templo, com no*
tauel decencia, & magestade forao collocadas em particulares al-
tares,em os quaes exprimento os deuotos,que por causa dos mui-
tos milagres, cada diaalli acod,hum paur fancto, qnelheenri*
a o cabello,& os torna como fra de si, & hum chero tam celeC
tial,& recendente, que explicar fe no pde,com grande consola-
o de feus coraes. se tanto pde a vista de feus fanctos corpos,
cjue fer a companhia de suas glorioas aimas, pois egundp o mui-
torque na terra por Christo padecrao, tem minentes lugarcs no
ceo. b. EmCordoua, o victoriofocertamede S.Salamo, fi- s aja-
lhode paes Portuguezes,& Christaos>que depois de passar s juue-. mioM.
nil idade naptra/e soi quella cidade,florente em feiencias(or
te entodos Arabes ) para fe entregar ao estudo das diuinas letras
Tanco que chegou(leuado de moo superior)fez publica dmon*
strao deua muita Christandade ; detestando a lupersticiosa lt
deMafamede. No faltouquem de loo ponto ; informado. o
Iuiz,o mandou leuar prefo arite si,onde foiacufado falfamente,que
fendo sequz at aquelle tempo desta,adefemparaua agora, 8c ve-
neraua aquella com grande ouadia.Leuado ento ao publico car-
cere dos malfeicores,passouTjelealguns diasalegremente,reconhe
cendose ditoo em padecer par C hristo. Neste comenos lhe veo
fazcrcosnpanhia hum Sacerdote.por nome Rodrigo,a quem hum
eu irmo Mouro impza propria calumni. Vendoe ambospre-
fos pela mefma causa , & conformes nos dcsignioSialentauo feus
coraes em o Senhbr para tam ardua empTeza,defnudandose(co-
mo verdadeiros lutadores da milicia Ghristaa)de todos affectoshu
manos,que lhe poderio estoroar tanto bem , atennando feus cor
pos com vigilias,& jejuns, regalando suas aimas c o foberano pa-
to daorao, & raeditao,aidendo ambos em viuos defejos ( co*
mo
I

,54 AgologoLufitmo* .

t'w' mo S.PanIo)dc se verem liures das corporeas cadeas , para gozarc


(pas aimas da eterna liberdadc. Inuejoso o demonio de ta n bcm
gastado tempo emlouuores diuinos , irado de ver feito templo de
Aojos o retiro de malfeitores , meteo oa cabea ao Iuiz , que os
apartasse, prohibindo, que nioguem fosse vizitallos , para que ven-
dose desemparados.se rendessem mais facil mente. Neste audoo
apartamento sacrificro os sanctos feus fentimentos a Deos , que
tal vezpriua aos mais mimofos de justisicadas confolacs para
augmento de meritos maiores. Embreue comeou o barbaro, ja
com promessas, ja com ameaas, a combatellos,mas reconnecta
nellesagenerosidadc Christa , os mandou degollar. Antes que
saissem do carcere.ajoelhados ambos aos ps dos prisioneiros^cora
grande humildade impetrro suas oraes , promettendolhesero
cambio no ceo,fua intercessao. Despedidoscom affectuoos colo-
quios, Sc oseulos de paz, partirao alegres para o Iugar do uppli-
cio,& chegados s ribeiras doGuadalquiuir,fbro alli tentados ou
tra vez do inicjuo Iuiz com offertas, 8c promessas, occalonando c
isto nouos brios nos esforados caualleiros de Christo , para que
c sancta liberdade aseass,& abominasse a cegueira de sua iei.lou-
uas, i engrandecess a nossa,pela desensa da qual,no temio ren-
der as vidas co a mais horrenda morte , que at enro se ouuira no
mundo. Cortai ("diseirritadooluiz) ascabeas aestestraidores,
oblinados em feus enganos, &rebeldes a minhas razts , pjra
que conlguo o preo de feu loco atreuimento . Prostrados por
terra os sanctos Martyres, armados co sacroncto sioal da Cruz,
defcubertos os collos aocarnifice,leutou o alsange,&de hum gui
pe descabeou a Rodrigo, para que (como aposentador ) entrae
primciro no cco. Acordandoo asti o Iuiz, por ver se podia mais c
Salamo aquelle expectaculo, que suas caricias,& ameaas. Ven-
do pois ao ncto mancebo mais cobioso da sua morte,que ellese
motrauaem darIha,cessou de o importunar, com que se executou
asentena.Em continente chegou a noua aS.Eu!ogio,& com gr
de valor,& animo(digno de feu deuoto corao)alargou o pflupa
ra certisicarfe com os lhos,do que auia de escreuer com a penna,
testificando depois , quevioaos nctos Martyres com tanta viue-
za,fermosura,& replandor.que faa de feus rostres , que no s p*-
recio viuos , mas que podiao responder a quaiquer pessoa que lheS
fallasse. No atisfeito o barbaro de os depojar das vidas,intentou
vingarse dos corpos , mandandoos encrauar pelos ps emdouscc-
pos,& que estiuessem a(para inaior afrontajtodc) aquelle dia , &
. defois
Decimo tercio de Maro. i 5i

depos atados cra pedti fifernlandosnorio. Af fez.mas


as agoas fujeitas aodiano ImpeVi , s'trouiero a suas ribeiras.
O de S. Rodrigo foi logo leuado pelo Bip de Cordoua dom soie
rie pompa grtrja de S.Gines/oridelriedeu honYada ffcpulcura. E
ode S:Salam manifestou oceoo indececite lugaYjem que a cor-

PauIo set

rbo ve*daddrc>,fibl & frm^thlico.: a teftentunha apjssirriaj

memotia,que rrinolfos dfiis'f-achou ctt sua lpultira; "'. vf. Mite


'"rrf HfA,.
Lbrojmlter'antigod1 religlofas <Sistrciese's;a depl da' sO
esct arecida Infante D.Sancri , ftlH deUtci D.Sanfcrb* de PoW c,Jltr(t

gl;em quem Deos epilo^o rars dotes 'da natarPt;iS: tf gr^a;


credoa por extrmo sermsa^dicreta,&dede irrinin tam' adoir.
nada de excellentes virtudSy quejanaquella terHPiHade fe dcfco-
brio certos indiciosdaadinranel perfei^,'cju1aVga mo:U
uioa a aura- de leuantar. Porque tanto cj lh'come^i efclarecer i
aurora da raz, cobrou tam cordeal deuoo ViiWm Senhra;
queemvendo saimagem,de'modo erapregau nelra osolh<v&
o Cra'aOjtque el^uecida de tdas as mais cousaSjfcaa total nitra
te abar ta. Crescendo a idade,& c ella odiscro, e occupaih
lio dos fprituaes liuros, procrando pelo d vitas Ptrnm hnfei
os admiraueis exem plos de mortificao ; 8c pcmiterYa , em'qe?
aquelleseximios vares exercitauo.De moa confagrou a'cs
lestial iSpo su virginal ptrez'j &preguntada por vezes de sua
rne D. Aldona, coftiquem dterminant Cafr: rspndiaj'qe'ja
o estaua coin aqueWe,que ntes de nascer a rinh etiolhreo po^^rt
sa. Eaffi para Ihe r maisagradauel.confruou toda vida fngist
modestia,& compostura, ndolhe molesto ouuirasas dama$~t4
ga palaura menos cmposta/de que asreprehendia asperaitencej
Por motte da dicta sua me lheafgnou feu pai rendi,i cstado con-
ueniente , escolhendo ella a feu modo a gente de que auia feruirse,
coin a quai fazia vida de hua mui reformada religiosa, Todas a
quartas feiras noite,com notauel humldaderlauaua os ps a doze,
mulheres pobres, & lhes daua de corner, eruindoas mea, & des.
pedindoas com esmola,lhes encmendaua grandcraente o eereto
' N Dormti
i6 AgologioLufitmo. \

Dorroia cm hua cortia, tomando primeiro aperasdifciplinas)at'


derraraarfangue.ficando muitas vczcs vcstida,por estt mais prpp
ta para a orao,a quai continuaua de joelhos } pedindo com aise*
ctuosos supiros ao cco a liurasse deoccasies, que por conuenien-
cias de estado a obrigassem casar , coula de que mma mente u
gia.Depois repouiauaquatro horas,& leuaotandol,pjaua arque
fosse tempo de ouoicmia , quai astia toda banhada epvlagri-
mas comsingulardeuoo. Ficando por doao , '& fallecimerio
delRei feu pai.Senhora da villa d' Alanquer.se recojheo a ella, para
liure dos tumultos da corte fezer vida mais quieta i empregaqdpse
toda no diuino fcruio , & obras de piedade cm beneficiodos pro-
ximos, 8c at parecia sua porta mais de hopital de pobres, que de
patacio de tam alta Senhora. Leuando mal o inimigo do genero
Humano tam egregias virtudes, lhe quis perturbas a vida , per^a-
dindo a u irmo D. Afonb I.intentassc tomarlhc aditta villa, &
. -despojalla da herana. Mas a ancta Ipaptepor coneruarjudc-
reitpjCoxifeder^adoe com sua ir ma D. Tharesa , ppz genc-
rosa descnsa,t^sistin^yaropilmenteaoscorobates, & afltos
delReijCom pjq^dc.luajrer^no fcou frustrado,; & reeorrencjo
ao SummojPpDtjsicelDooCencid III. ouuidas as partes, decidioa
cau,& com^z a ambosy Neste comenos pretcndeoelAecasalla
com elRcj D .Fernando de astdla (chamado oSancto} reprefen-
tandolhe as grapdes conueaincias em vtilidade de ambosrwios,
que detal matrimonio se esperauo,e!la por cooraar upurezi,
com galharda re/juao respondeo: Que antesse deixatia Lncdr mm
ardente sorno^m no marcom hua pedra ao pesco^faerfeu corpo empeJao1 ,
cortandobe hum por hum feus mernbros , que casar com homem morul. 0
marauiihosa estima da Angelica purezalO candida aueenade re-
endente flagrancia ! r>eposta dignade ses cese^xada, 8c imittada
em todos seculos:pediniJolhe ento zf^uoa^^e^ se nalga cou
fa prctdia darlhe gosto,foe em lhe no fllar mais nesta materia.
JE parade todo fechara porta a taes inteotos , fez voto de caftida-
de oas mos do Bifpo de Coimbra, & tomando o habito de Cistcr
do conuento de Cellas,que ella auia fundado ,se ajutou em tudo
ao rigor , 6c obseruancia monachal , trattandose d'alli em dianre
com maior afpercza, 8c abstioeppia , acreseentando nouos rnodos
de afligirfe,& mortificarse, trazendo h jubo de apero cilicio, &
cingiodose rijamente de cordas d'eparto, jcjuando,&djfciplinan-
dosc rigoroiamente.com que veio adeblitar anatureza , 8c nora-
uelmente a cnfraquecela . Entre as religiofas (e portaua com
tanta
Decimo tercio de Maro. -

tanta sacilidade coma qualquer dlias ; defcendo com grande-hu-


mildade a exercitac os ministerios mais abacdo$ da cornmunida-
de,como era varrer a casa,& lauar a loua, corn os quaes abatima*.
tos ubio a hum came de perfejo ta m alto , que alem de outros
cclestiaes fauores , que do Spolo diuao recebia , chegaua a peqe-.;. 1
trar os ecretos mais iotimo&das peioas com quem fallaua , a fi m
da rcforraaao de suas conciencias. Paree que teue vrgentes eau-
sas para toinar a Alanquer (que aioda as religioas no guardauo.
a clpusiijca de hoje ) onde com ua costuroada caridade , hospedoo.
em feu palacio aos Cinco Martyres de Marrocos , aos quaes deu
cartas de fauor para feu rmo o Infante D.Pedro , que residia cr*
to naquella corte , i era valido do Rei Mouro. A quem agrado?. <
cidos no pQto,queconsummro us glorios martyrios.app t-
rccro(estando ellaem feruente orao) refplandecentes como o .
Sol3coa jnfigniadaCruznasmos,dizendolhe : Deos <z>tssalue^Ht.'--
mereceftes receber em <r/ofid cdfd dtsQncofrddes Minores , d'onde fdinios a
fer illtittritctos PtU ctnjtmdao dd F dthokd co murtyrt , O d recel ermos
(segndo d$ptzddds de Chrtji ) 4 refpUndecente ftU dd immtrtdlidade. Id
fuUmos do ceo%d onde <Tjimremos pdrdfemfre* Com este soberano fanor
crecto a Infante no exercicio das virtudes em maior perfeifio.
Estando pois eiD feu conueqto de Cellas , & querendo Deos acre
centarlheos merecimentas com nouos,& grandes trabalhos, para
lhe dar por elles auentaj ado premio, a exercitou com 1 arga, & s>e-
noa enfer midade, na quai a purificou mais , mostrando ella estre-
mada paciencia^pais indose consumindo com intrinca, & arden
te febee, conferuou fempre feu ostro,fem tristeza, & a bocca, sem
se lhe ouuir<palauradequeixa., aggrauandoselhe cada vez mais o
mal, foi auizada sua irma , que veio de Loruo , aonde viuia > -Sc
achoua ja agonizando, as freiras rezando as Ladainhas ; &che- ,
gando quellas paauras : OmnesfdnBt, & fanB* 2?<?i intercediu f>r$ ed) .
entregou sua pura aima nas mos do Rei da gioria , para rcinar c .
elle por toda a eternidade. Tanto que fpirou appareceo a S. F. Gil
daOrdem dos Prgadores,dc quem cm vida fora mui deuota , &
dandolhe paz no restro com estas palaras: fax iiki\ deappareceo-
O quai fauor o Sancto reuelou em confifa a hum relgiof de iua
Ordem,que depois de sua morte o manifestoujcrecentando, c*
fesra o mesmo Sancto e que d'aquelle ponto no sentira mais em
si impulfo de senfual tentao. t. Em Deuentria , cidade de J
FlandeSjO obito de D. Iacobo d'Viana.sacerdoce do Senhor , disei- cuvrgo .
pulo de hum contemplatiuo varo,por nome-Floreocio, a quem a w*
'. . ... N % diuina
i$S AplogioLufitMo* ^

diuina graa cncheo de sobrenaturaes des , cm spcial no da hi>


mildade,basi da.perseio em que tanto resplandeceo,& na com-
puno, examinando cada hora estreitamente aconsciencia cora
nimia exaco,alistaDdomuitas vezcs contas(percfisses gcraes)
para no ter duuidas nellas,no ponto que Deos o chanasse , cujas
negligencias,& defeitos choraua quotidianamente corn cemor do
riguroo xame deste supremo Iuiz,quenosmenre (dizia elle) ha
de tomalas das patentes , mas das mais occultas maculas, & mini-
mas liuiandades,de tjue na vida fazemos pouco caso. Se'ndo Ia<
bo de tam pura conciencia>& relgio vida, foi debeneplacico do
ceo por feu sancto rnestrfc , 8c voto dos mais condiscipuos, promu-
uido aoSaeerdocio,tam contra suavontade,que foluaua c gran
de copia delagrimas,quando o ordenauo,cdenando a graue pec-
cado,aos que tal aconclhrao > porque era incapaz d'aquelle subli-
meestado,que requerea pureza dos Anjos,da quai se conhecia de-
stituido,poisS.Bento,S.Franciseo,&utros grandes sanctoso recu-
sro,sejndo tam puros,& consummados nas virtudes. Mas quanco
elle mais se abatia, tanto mais se exaltaua nos diuinos olhos. Cui-
dando certo diaem suas culpas,& peccados,fe subio a hum cita do,
Sc bpirando graueraenteos escreueoem hua taboay para que sot
sem a qdos patentes, 8c a elle delembrana para os confessa r, que
tam ajuftada andaua sua confeiencia. Sendolhe h dia preguntado
do reigioso modo de viuer d esta sua Congregao,dhTe : Se tlgum
defej haUur corn ns outros, ctnuem ejuese humihe , &faa mewr^eta-
dosy forque entao achoranelU o Para/so. Gostu maua feu mestre niuitas
vezes reprendelo de feus asperrimos exercicios , pois tal vez c de-
masiado rigor, excedendo as foras, vem a lrindiscreto, cuja fra-
terna correio aceitaua,como da bocca de hum Anjo, 8c aT lan-
ado logo por terra dizia sua culpa, pedindo pedo de auer anda-
do menos disereto. Este feruroso, 8c pnitente spirtu transcendia
asproprias foras t mas excufauao ua pia inteno , conhecendo
qued'aquelle modo agradaua mais a Deos. Caindo pois ensermo
no principio de Maro,com a falta dlias no dia seguinte a S. Gre
gorio Magno (de quem era deuotissmo) exalou o piritu d.os bra-
os de feu venerauel mestre , 8c foi pultado corn feus irmcrno
cemiterio da Igreja roaior junto a S.Lcbino, ficando toda joI*
ia cidade tam chea de lagrimas por sua ausencia , como de lou rj-
Gdfrr res por sua sanctidadei f. No Oriente,a paixo de Gaspar Ca-
Camtit mejQ portUgUez caado em Cananr , que nanegando pelo mar
*^r* do SuJ, depois de pelejar cos Malauares valerosamente , queimada

aem
Decimo tercio de Marco 1 5?

a embarcao por dezastre,foi tomados mos , 8c leuado cattiu


cora outros a Calecut. E porque era genro de certo capito, aou-
te,& terror d'aquella costa , o comprro os naturaes ao Mouro a
quem coubc por forte, pra vingarem nelk. Atado entao a hua
palracira,lhe dissero,que se liuraria dos atrozes tormentos,que Ihc
estauo aparclhados,se apostatassede N.S.F, & cornasse Mouro.
Aos quaes elle respondeo cojti intrepido valor : Que executassem
quantos quizessem , porque cstaua prompto a dar a vida por ella ,
ajudado da diuina graa. Indignados de tam liure reporta, dcpos
deaoutado rigorosameote,o esbofeteiao, quebrroolhos ,ar*
rancrao vnhas(cortro dedos , & deeeprao mos com elranha
crueldade.Enfadadosja de o martyrizarem por pedaos,& mem-
bros(comoaoutroS. lacobo Intercio) vendo queaindaperma-
necia viuo,&.constantepor fauor do Omnipotente , vencidosde
sua inuicta paciencia, inuentro hum nouo,&diabolicotormen-
to , que foi grande eseolta de gente chegarem ha palmeira a ou
tra com cordas,& atando a cada ha feu brao,largadas defupito,
sediuidiro,& viero ao cho,com tal romaaa, que cada quai le-
uou o brao, que estaua nella atado , ficando o corpo no meio des-
pcdacado , lbindo sua aima no alcance da precioa coroa da glo-
ria , que hoje goza na Bemauenturana. g. Na Cathedial de d. uo-
Macao,coloniadosPortuguezes na China,o anniuersariode Dom ns^Jeo

Leonardo de S da Ordem de Christo , na quai procedeofempre dlc'hmx


com reformatiuo exemplo,& no menos virtude , acompanhada daordem
de boas letras, 8c pulpito. Sendo pois feus ralentos, 3c religiosas ac-. / chrt'

es notorias.foi nomeado,& fagradoem II.Bispoda China,& la*


pao an. 15-77, tcmpo,em que aquellas nouis Christandadcs(como
tam tenras na F) aecessitauo de hum vigilantisimo pastor , que
no dormisse,antes fedeuclasse sobre feu rebanhocom grande cui
dado.Passados do us annos,chegado a sua Igreja.soi nella festejado,
como Anjo do ceo,onde(cheo de spiritu Apotolico) trabalhou in-
dcfcamentepor amplificara gloriade Christo , & propagar lua
F.prgando a diuina palaura com grande srattodas aimas, & ad*
ininistrando os Sacramcntos a feus ubditos , como qualquer Paro <
cho,scndo com os maos rigorofo,& com os bons benigno,& com :
todaaortedegente cortezot& afFabil.Occupado,i empregado
todo no gouerno spiritual desta sua querida Spos , conuocando a
Concilio D.Fr.VictedaFseca,Arcebispode Goaann.158y.veio
a elle, como suffraganeo , onde rcplandecro com fingularidade
suas letras. E tornando para o Bipado , foi a nao dar ccnsigo na
N 3 osta
io AgiologioLufitmo.

costa do Achm , alli esteueprisioneiro muito tempo, animando


aoscompanheiros afofrercoro paciencia os trabalhos do catiuei-
ro,& aos fracos roborandoos,para que no retrocedcc ra de nossa
fagrada Religio. I encobrindo cadaqual a qualidade de oa pts-
soa,& a poCbilidade,para via do resgate , fomente o sanco Preia-
do sedecubrio,impossibilitando corn isto aliberdade, acquirindo
nestajornada grandes cumulos de meritos. Alcanadafnalmen-
te, & restituido sua Igreja , em breue soi dar conta dos talentos,
que e Ihe tinho entregue,oa outra vida.com grande dor,& cnti-
roento igual deuasouelhas,que oamauo, como pai ,a cujas exe-
quasse achro preotesos Bispos D. Pedro Martin/. , Sc D. Luis
sr mot Ccrqueira , ambos da Companhia de Iesos. h. Nele Jia era
riajeS Abrantes , no mosteiro da Graa da Ordem dos Prgadores , Sr
miniu?0 Maria de S.Io5o,que'por sua muita prudencia , i etremada virtu-
de,soi muitas vezcs,nos MestradeNouias , mas Prioresa. Era
tam obseruante, que no comia mais que hua vez ao dia , i esta-
no refeitorio,quasi empreandauadescala, & amaua tanto a po-
breza Euangelica,que notinha mais de eu.quc o habita , porcjue
necelitaua dlie para cubrir. Era assmalada em todasas couas,
que constituem hum fujeito sancto, como na obediencia , pacien
cia, maosidta,deuoo>& orao, dequedauo telemunho as or-
dinarias lagrimas, que derramaua. Corn esta forma de vida, che-
goualarga velhice,acompanhada de molestias,i enfermida ies; 3c
dadoque com os annos podera admictir aigu rcgalo dos que a Or
dem tem por mui justificados,vistas tam preciasocxasioes, ja mais
se lanou nacma,seno poucas horas antes de fprar,em cujo t m
po fez breue, & amorofa prtica s fi/has , que C4 ira na Reig ot
persuadindoas aorigor, Sc oberuanciadas Constituies & alli
chea de felices dias, 8c meritorios actos, pistou o pcnoo goibe da
morte,ficando as religioas tam tristes,pela ata de sua mt li a , 3c
companheira , quam consoladas de a t<jrem por intercestoi a p.ira

com Deos na Bemauenturana. i. No mejmo dia emLisboa,


nadTo'r 0OCKempIar mosteiro das Inglezas,Sr Ionr,comp inhciiG 'fideli-
demdeS. sima da Madre Isabel Sandera , & hadas pnmenas, t ue vk-io a
irifau Portugal da Ordem de S.Brigitta, a quai depuis de viuun.andando
desterrada cm Inglaterra (sua patria) por causa da prrCecuo de
Henrique VIH.desejosade professar a cekstial Regra da ditta San-
cta,vendo que suas religio/s ero ja partidas para Fia ndcs , se dis-
poz a ir buscallas com galharda resoluo , porque dissuadida de
lcus parentes com vrgentes razes, para que deistie da emprexa,
at
Decimo ter fio dt Marso. t$i

at (depois de embarcada)trazerenilhc vista dous charos penho-


re>,que parirade hura ventre,os qaaes abrindcsecom choro, pelo
leite,que era fio lhe corria dos peitos; ella (camo outra S Paulina)
mandou dar vela, m se mouer a compaixo , como se fora de
bronze. Chegada a Flandes tomqu o hubito na Pruincia deBar-
bancia,& aquella que at ento era nogentissima , pois para beber
hum vade agoa,no se contentaua,que as criadas o enxugasem,
mas ella de nouo o tornaua a fazer,na religio se trocou de modo,
que bebia por ha enfua bolorenta , na quai lanaua cascas de la-
ranja, mostarda, vinagre , & outras cirandages deste lot, paa se
mortificar, co que andaua contcntistma. E lembfadados repaies
do eculo. agora no comia nada coziahado , seno depois de srio,
& regelado,o que obleruou at morte. D'alli veio a este reino com
as mais,padeccndo os mesmos trabalhos, & incommodidades,onde
resplandeceo e m todo genero de virtude , porque sendo nobilissi-
ma era muito humildejsendo senhora seruia na communidade co
mo as mais j endo nsulher de maior idade,obedecia s de menor;
sendo tam inteira, era caritatiua para as enfermas,- & sendo fraca,
jejuaua,nao perdendo nunqua aoraOjSc assistencia no choro. C5
esta vniformdade de vida,chegou a proiongada velhice , na quai
recebidos deuotamente os antidotos sobranos dos Eccleasticos
sacramentos,acabou felicemente fus benY afonanadas peregrina-
es.
Commentario ioXIll. dt Marp.

NA sa poucos os Aatores j que vendo qnc o "remrdios da terra no aprx?


fazem partGu'ar meno da- ueitauo. recorreoaosdoceo. 8c deuo-
quelle ditoso dia em que o ceq o desta nossa illustrissima Sancta, appli-
descubrio as preciosos reliquias cando aos olbos com viua f o doce Cra
de S Engracia> & feus Companheiros , o uofinstrumento de feu martyrio)promet-
qual folemniza todosos annos com parti- tendolhe de edificar nesta ua Igreja, co
ctilarfefta de guarda>& grai procrssa, a brasse soude *l bam famofo conuerito de
sancta Igiej de Garagoa,& sua diocei, Hieronyraos > para maior verierao de
sazendofe de ento para ci menos com1 suas reliquias , com que logo recuperou a
mum o nome das Sanftds Majfas, que tinha vista.que de todo tinha quasi perdida. Em
aditta Igreja com o de .S Ewg-Mjque ho comprimenro de cujo voto escreuco ao
je contenu. EUo ellas collocadas emni- Capitulo grai d'aquella Congregao
cho no alrarmaior da ubterranea , com cm Hespanha jnnto naquelle comertos,ro-
grande numero de alampadas que de or- gando encarecidamente > que aceitast a
dinario ardem diante d'aquclle mjlagro- ofrerta, o que por ento nlo tcue eflseito.
oSmctuario;& com ferem tanta?>i esta- rcfpeito das pezadas guerras, que tinha co
rem pnximas ao tecto e tem obcraado, os Catal5es,& seu filho D.Carlos: rnas fal-
que rfo ha nelle sinal de fumo. lecendo elle.o deixou em'testamento,que
D Ioo II.Rei de Arago>& Nauarra. dero execuo os Reis Catholicos anno
pai de D.Fernand o Catholico,padccen- 1495 em dia da mefim S mcta Tudo p re
do eraueeafermidaddeolhos an, 14.*. ferido no texto h* tirado das lkesja
* N4 fcU
Agologio
festa de sua inueno,Vejose(de mais dos ctor. Desta opinio aja Tamaio de Var>
Atores,q allegamos em seu dia id.de A- Sas nas nctas ao ditto lugar de Luilpran-
bril lit.6.)Martim Carrilho na histor.de 5. o pag. 99. & o Padre Higtiera ibidem.
Valerio c J. Zurita nos Annaesde Aiago Quintanaduenas nos Sanctos deSeuilha
p. 2.1. 10.0,43. Lanuza na histor.domemo pag.301. & Martini Anaia no trattado,
reino tom.i.l.i.cap.54. Blancasad ann. que compz contra elle pag.22.Nefte dia
i4<7.& 1 y 16. Murilbo na hist.do Pilar 2. le lembrade S.Salamo os Marryrologios
p.tract.2.c.3;.Siguen^a na deS.Hieiony Romano, Vuardo, Maurolico, & G.Jesi-
m j.p.l. i.cap.n. Barreirosna Chorog. no. O* Breu ia rio s de Co rdoua , &Co ria 5q
Fol. 9 j . & Fr. Lui dos Anjos no Iardim de rezo dclle.O P.Martin) de Roa noFlof-
Portugal n. 2i sSd.de Cordoua fol .42. Ma ricta no deHc
panha 1 2.C.93.& 9f .Vaseo in Chron. ad
b. O gloriob M. S. Saamo he o vl- an. 3 o>. Morales na Chron.de Hefpanha I.
timo de que S. Eulgio Cordouz escreue 14.C 2<5 Mariana na mesma 1. 7,0.1 f .Ble-
no liuro intuz-.Apolegetico dos Martyres da na dos Mouros,& outros.
(porser emfauor, & defensa de lus he-
roicosfeitos contra dittos de ignorantes> t. No reinado do Arriano Theudi
& calumnias de maldizentes & se a cali- em Hefpanha, passou o golfodesta vida a
ficados testemunhos damos creditoi pare- penxuto, por entre asprocellosondas
ce auer sido sua patriaj junto ao antigo lu- da heresia, o Catholico Paulo . constante
gar deTosina:,cinco legoas de Seuilhaj en na F Romana ( como mostra em Larina
tre Ilipula.& Italica#que inda hoje coner- tnenos polidojo epitaphio feguinte.
ua o nome , de que Antonino ecreue em
leu Itinerario , ou cerca de algum outro deposito PaVLI
rios confins da Lu fita nia como Xrs, de
os Caualleros , que noutro tempo e cha famvlvs dei vixit
mou Tuai. P01 em us paes he cerro, que annosli. reqvie-
foro Portuguezes,o que tudo se colhe de
huas breues palaura<: de Luitprando ad n. 1 vit in pace d. m.
Jff 7. que foi o de feu glorioso mrtyrio: ID. MARTIAS EKA
Patitur (dizelle) Corduoa Roderictq prisby
ter,& Salomtn, domo Lufitams ,prope vrbem D.LXXXIL
dictant m Betka Tuciim teteribus,alijs Tocina. Sua signifcao he o' mesmo texto , a Era
No ha autor, que o contradiga , nm Ihe cqone co anno deChristo f44.Refcrc es
iinale outra patria,pois S.Euogio, aul co ta pedra Rezendc i. y. de antiq. Luitan.
mo aduertio a de So Rodrigo > que era Morales na hit. de Hepanha 1. ir.c. yj,
de ba cidade antga de Andaluzia, cha- Valo na mesma ad ann. f 66. Padilha na
mada Cabra, afsi tambem pecificaria a Eccleastica 2. p. Cent.tf. c.24. Britto na
do no So Sala.mo,que falta nos origi- Monarch.2.p.l.( c.io.& Higuera 110 seu
naes;ao que fauorecem muitoas palauras clbre liuro da Lufitania 2. p. cap. 17. o
do mesmo Sanctcbidem: Nam ht confeffb' quai foi aduertir , que neste mes,& anno
res^'mer^ordme,& nations dtsfimiles &c as morrro nella dou. Catholicos do nome
quaes cstodemstrando ler hum sacer- faulo , em memorla do grande Apostolo
dotooutro leigo > & de diuersas naes, a das gentes.a faber o d'Euora,de que escre
lber Rodrigo-.C/rf/^woj & Salamo.Por- uemos , & outio nos contorhosd'Eluas>
tugutz.,0 que ja aduertio Ambrosio de Mo de queraz esta inlciipo , que nos pate-
raies nas notas, que fez ao melmo S.Eulo- ceo referir, pois pafou aos noTos por al
gio: Non dubito, quifint etiam alloua que. de to.
patria , & rit njlituto Salomonis tradiderut: A * OJ
Nam qui potuit nunc Eulogius ht referre PAVLVSHEQVlEVIT
tnirum ordme,& natne difsimtles)nififecurtis
se idm netejsaria, vt hc inteiligi ptffen , rettt- IN P ACE DNI XIHI.
HJfe^f. maisquando na mema persecU>o> KAL. APRILI ERA
& cidade de Cordoua padecro os Sast-
ctos Sienando Diacono, Elias Monge, & , D.LXXXII.
Xyberino Presbytero , todos tresPortu- Celebro os autores ua memoria como
jguezes.po r teste nnuiho do mel'mo S, Do- d refulgtcsluminarcs d'aquelle perigo-
Dcime tertio de Maro.
sb culo,& por tanto lhe crigio insignes st<tf,leuando terra de hum. 6c outo sepul-
rrtaubleos com a primeira>& vltima tetra chro,que obra euidentes milagresos qua-
do Alphabeto Grego> significando com e$ sendo totofios aos noslbs Sererrismos.
ella s viuerem, & acabarem o mortal cur- Reis> trattiro ja por vezes u Curia Ro-
o na F da Romana Igreja. fpofa do Ver- mana de suas Bearificaes,t Corn tudo os
bo humanado> que diz desi no Apocalyp- deuotps lhe mandao dizer Mifli de o*.
se: Fgo fum Alpha,& Omga, cmopfinci' dos Sartctos de rt - ipo immmorial.
pio,&fim de codas as cousas, O dia de eu f.Jce transito , consta do
liUro dos Obitos de Cellas:Prrf/ 1dus Ma
' d. A S. Infante D. Sancha foi funda tij ektefsil yiu tUujirfsim^ D.Sanria, San'*
dosa do conuento de S. Maria dr Cellas *y Rtg>Port*g.filia, que injigni rehgimj^f
da Ordenj de Cister no sitioem quehoje pietatisstudioflagrant hcfnonesteriumii} bo
te v, o quai primeiro intentou fundar na nirem Virginis Mari*,a(D> Bernard: conlru-
sua villa de Alanqucr, rias cass,em que vi- xiti & bontstis fatuUatibus dotauit Oannq
niSo certas emparedadas V * quen ella se* aponta o de S.Cruz: Tertio Idas Marti, ob^t .
ftentaUa om emola s;mas auizada por Fe- Rritt* %)tSdn4,fiha. Rcg.D.Sancj,& Re^
uelaro do ceo, se foi caminho de Com- . 12?. (que a5 annos de
bra, & corn licena dclRei feu irmo, o Christo zip. ) No faa duuida a paa*
fundou em ha Quinta sua clwmada Vi+ ra [Regin* DSaHciaj porque naquele t?
maries > nos rebaldes da ditta cidade > em pocostuiiao em tepajjlia chamar Rai*
meio dedousouteiros , & porissoseno* nhass 6!h4sdosReis ycppao{abem,os.lii
mea nas escritturas anrigas:CW?4 de Vima* dos na$ historias. & l y de Ufls corirm*
raes, para o quai no fata quem digque csna$efcritturas anrigasi 'sambem os
passou a? suas Beatas de Alanques>cott l- frades Menoresde Alanquer, agradecdos
cena do Abbade de Alcoba & que de a tam excellente fundador, & berrjfei
Loruo viers;* religioas para as instruire" -tora ua,o deixro em fnemoria ha pare-
nas ceremonias da Ordem. No consta o de do seuchoro. E Com raz^o.pois o Biff
anno em que teue principio, mas he certd po de Lis boa D.Mat,theusna hitoria>qy
que !* no de I2ip morauo nelle algasre nos deixou dos Martyres de Marrocos,
ligioius , como se colhe de certa doalo ,lhe chama: ArnicafratmmJi^guUrissima ; o
que a mesrna sancta fundador lhe fez de que se ka de entenderjno f dos Francis-
has azenhas,que tinha na dita sua villa. cano,mas tambam dos Dominicos a cu-
Sagrada a Igreja.exornada de reliquias, jas religie . eraparou c grande arrtor>
{k ornammtos, deu ao conuento compe- magnanimidade real em eusprincipios
tente renda,com que hoje sustenta niais de Ouamos por remate F n Chryfostomo
cem religioa5,& felo immediato Clara- Henriquez no Menolog.Crst.h. d. in Lufi*
ual. Vendo a Infante a muita obferuancia tanid depof.tio B,S**cu Regitu moHajlerijCel-
comqueviuiao aquellasprimitiuas reli- lenis infiitutrich, & ibidem Ordinis Cilett't* '
giofasfe refoluco pasfar o restante'da vida enfis fatidimonialisAn fita,& pojl mottetfi mi*
m tam fancta companhia , deixando or- racuits celebertimti o quai ecrCue d'lla la*
denadastodas as cousis tocantes quieta- tnaCoronaCisterec.4. &inLjhadist.
o,& bom gcuemo de ieus vaslllos, E f.fol.i .'4, Britto na Chron.de Cist.l
depois de viuer algum tempo {anctisl- 33.Montaluo na mefmal.2 c. 26. Manri-
mamente, falleceo an.t229.cujo corpo fo; que na Laurea EuangelJib. ^.i'cf.f.ii*
leuado para Loruao; & rscebido alli c " n & tom.j.Annl.CihBrando na Monarc< '
mu-^as lag rimas , & deuoo d'aquella Lutt . 4. p. J.14. c.pfc o. Silu? 110 De-
corhm-miidade i entecrado em fepulchro fen.daMon.i.p.cji.F.Marcosna t.p.das
de pedra > que a Rainha D.Tharea ua ir- Chron.dos Men.l.j.ca^. y Rodulphona
ma auia mand:do fazer para si obrando mema 1. i.f. 69, waddingo in Annal. Min
logo a mo diuina muitos milagres em tom. i.adan.r27^.n2j. MRezendelit
cornprouao da gloria> que gozaua sua vita B.iEgidij 1.2. pagt4o. Soua na Chroni
aima, vendo as religioas.queficauode deS.Domingosl.i.c. id. &1.2.C.2J. M.
noire no choro,por vezes hum tesplandor Anjos no Iardde Poft.n#7.& outros^
que cercaua o ditto fepulchro > a quai se
mandou depois enterrar junto a ella. Aco- t. Parecera aalguem> quecom pou"
dindo gente sem numero.de entoat ho- cof indamtorefricoosentre osSanctos
je a inuocalas com titulo de Rambus Sa' de Portugal a Iacobo de Viana.cuja admi*
raucl
Agologo Lufitmo.
rauel vid a screneo b contemplariuo Tho deste Apoftolico varao.Log-o n5o parcee*
mas de Kempis no 3.10. de suas obras p. 1. , r nouidade ir o noflo Iacobo detam lon
c.p.Masha se de sbenqfoi spre costume ge para se criarcom oleiteda (udaucl
muivado litre religiosos tomarem os doctrina do seruo de Deos FK.iencio, a
appcllidcs das patrias e m que nasc ro,at quai cra mui clbre pofaquelles temposi
o vernos no ditto Padre Iacobo de Viana. como difcipulo que fora de Gcraldo Mag
Em Eurepaba Viena de Aust-.ia, & Viena no.de quemMolano se Iembra a a ), de
deNarbona cidades muiprincipaes,por Agosto nosSanctos de Fl^ndes.o quai <deu
de nenha d'ellas foi que ento se intitn- principio a ha Congregajode Clerigos
lra de Viena corn a tetra [ e ] & no de Regularcs.intituhida.-Fr.jfm bons ^oluntatu
Vianajcorfi letra [a ] que deste modo se in eommunt ituentes ; -de que cmanro in-
kreue fmente a nossa Viana villa mui numeraucis Mpsteiros > c Congrega^es
elebre naPruincia de ent;re Dburo , & naquellas partes -, osquaes seocupauo
Minho (da quai julgamos foi natural ) (como os nossos monges de Alccba<ja,'
por fer porto maritimo,de^rande comer- em traskdar.iescreuer liuros, porq^c in-
cio,& tratto de estrangeiros.pelas embar da ento naoauiaimprcfl. Elop.na K 5-
cace s ,q de crino a ela vo.Quia b-" pis a nosso Iacobo de excellente iu itj pat
do Iacobo da Vida. e costumes do ancto te : Mgregrus feriptor ittttrcripv^res^iiltgcnt
yaroFlorcciOO fosse bucar a Flandes;& ad scripturam , & libwrum custodiam. Nesta
para de todo riuer desconhecidojencobris Congregao pois viueo, & mor.reo anno
ie-sua patria & parentes , pois referindo i4oo.em Deuentriacidadc Episeopal en
Kempis as vidas dos mais compsnhci 10 s, tre Geldria,& Fi isia fituada na bocca do
fpecifica com ntauel mudeza o* paes, & Rio Ifala > que os natutaes chamo Deu*
lugares de seus naseimentos > & passa em uenter distante ciuco mil p .flus da Gailia,
lencio os do noflb Iacobo fmte sendo Belgica. .
ea contemporaneo Exemptas temos se-
melhantes em rnitoslrnosdeOeosPor- fi O P.F.Antonio Freire no luroin-
xuguezes . que florecro emdiuerlas par 'titulado : Primor,& bonra du vida sold.idr-U
tes do Vniuerso > s qaaes aufont^s de as no Eflddo da Indta 1. p.c.i i .decrcue o tri-
patrias > as encobnro o niais q pudero; umpho do inuicto caualleiro de Cristo
tal foi o S. var Gregorio Lopez,x)ae sen Gapar Camelo.quesoi depedaa4o ano.
do natural de Linhares, villa so p e t Ser if 74. entre - jaspahneirss, pena inuer.ta-
ra da Bstrellarflorecendb na< I:idias de Ca- da por Pythio Cantho^a quem matou The
ste]]a*nunqua a quis manifestt por mais fco ; vinculada por Aurelio Augusto 33s
vezes que se lhe preguntou. Paule da Sil- adultcrosiiexecutada pelos Emperadorcs.
ua,a quem o'ceo manisestou a vltima ma- Romanos comossanctosM.irryie5. Sup-
dana da miraculoa Casa Laurctana. nim- licio tatn rigoroo. quanto public'o cm
<jua se soube quem era fendoparente mui bas obras Eulbio Cearienfe KS.c.. 8c
chegadodoB.Amadeo, que wmbem fora Nicep\oro Calixto hy.cap. 8. referindo
o mefrao, se o Bifpod'Euora D.Garcia de muitos Catholicor- > habitadores daThe-
Menezes (indopor EmbaxadoraRoma) baidaque o padec*. Jo. Buscauo pois os
o no deca a conbecer a Xysto IV.De mais tyrannosduasaruorcsaboadist;mcia , $c
que foi mpre lpuuauel costume dos no- colhendo de cada quai hum de seus rnais
os sabendo onde auia algum varo cl , fortes ramps i os violentauo atc le junta-
bre irem logo buscalo para'gozrem de #memcujasextremidades aiauo pelos
a dotrina,& sancta conraojsiruo ps ao que mai tyi izauo , & desta sorte
de xemplo o venerauel Fr.Vascojfunda- penduradp o oltauo de repente . i elles
dor dos Hieronyrrios neste reino, que pas- quanto mais oppnmidos da violcncia corn
lou a Iralia bucar Fr.Thomas Succo,Ter- quesejuntaro tanto com maiorimpeto
ceiro de S.Ffancifco , 'que fcrecia ento se apartauo. procurando tornar s seu na
em anctidade. O Eremita F.Alexo a Ro- tural lugar, despedaando ao sanciocor-
ma.sendo pturai daGuarda embusca de po, leuandocada hum amerade dlie , co
F.Bartholomeu Salutiuo > insigne no dom mo preza.quc lhe cabia. & com isto voa
de Profecia. Eolrmo Gaspar Pereira da ua seu brioso piritu mai> ligcii au ceo.
Companhia,nascido em Euora.se foi a M
tilla assentar praa debaixo da bantleira g. He o celeberrinio emporio da Chi
do M Auila , Ieuado da fama que corria na, debaixo doTropico de Capricornio, a
. vltima
Decimo quarto deMaro.
vlti ma terra firme , que fe conhece da A- nidade PatriarchaUfoi eleito em eulugar
a.T de lgitude mais de 600, legoasde D.Leonardo de Sa naturl do Cart.ixo,
latitude mais de 400. i cm circuito 2000. em Rjba-te)o docesi de Li-boa,profefi>
comea em ip. graos > & fenece cm 48. do realconuento de Thomar , que (ails*
do Norte.Consm 1 y .Prouincias, que ca- ceo retdindo na sua Igreja de Maco pe
da ba se pudera chamar reino. Quam po- los m. 1J99- na quai )az decemcmente
uoada, sertil, & freca ei dizem os auto- ipultado Consta rudo o que dlie Prela
re.s>ha nella variedade de animaes fylue- do se relata de papeisl & monumentosdo
lres, & domefticos, copia d gadosi& a- memo conuento,c de rela/es>& mmo
ucs. Temascidades galhardos edirkis riacs da China,
la muitoopulentas,& abundantes deto-
do o preciplo , & necesario para a'vda^ ' h. -'Morreo Sr Maria de S. Ioo atirr
Nama ppnta da ten a firme (que he co- 1 tfoo.segunofo o Bipo de Monopoli n a j,
rno Peninula ) da Pfouincia de Canto, p.das Ghron.Dom 1 2.C.42. \
est em 23. graos a cidade Epicopal de
Maco^charaada do Kumc de Uets> da quai i. Sctte annos dpoli foi o transito Je '
foi o prmeiro Prelado Belcbior Carneiro Sr Iona,p que dlia, ecreuetno,, he;por
da CpanhjaUq indo sagrado na India em relao da Madre Sr Brizida de S. Anro-
Btipo dNieea>no poddo paflsar a Ethio- nio y & de outras muitai rcligioias fide
pia.com o feus antecestoies,e sicou naChi dignasj que a trattrao largos, annos , as
na por ordem do PapaPio V. petio del- quaes noccssa de louuar , i engrande- ' I
Rei D. Sebastio.E uccedendo elle na dig cer suas tirtdes.- - 1 i^i, A.
r>

M A R , O XIV. ; ;

M Merida,na Igreja matriz,se repete na quarta Domn- Inuo


col-
ga da Quaresma com anniuersaria commemorao, a locao
ioc
celebridade de hum inesrimauel cheuro de reliquias, ^ ss.
que se descobrirao alli, desazendose haparededa ca- ^dCMc
pella mr,no tempo dos Rcis Catholicos D.Fernan Jo,& 0. isabelKridi.
nn.ijyo. onde apiedade Christaas re/eruou em arcade pedifl, s'"-
quandoos barbaros seuhorerb Hepanfra , para jp tara sagra- *Vl '

dos depojos no Fossem vltrajados d suas impias mas. E porque


ninguem duuidasse rem elles de Sanctos , de maisTdc e espalhar
em continente por toda a Igreja suauiTmp cheiro cestiai , Qfji
que os prsentes se recrerao, a u contacto obrro logo algues
cegos vilta/urdos ouuidoSjaleijadps peroas, 8c todo genero 0^^-
fermidade aude,com que seconfirmou erem as reIiquiasdo5,inu|-
ctos Martyres, que padeccro nefta cidade notpo dos Romanos
Emperadors , & as dos ino Prelados d'ella no dos Godos^que
jazio sepultadosna antiga Igreja de S. Eulalia , a saber S.Gerrr^p, .
S. Iulia,S.Lucrecia,S.Feljz,o S.Cauaj!ero(que deu a cappa parco
brir a S. Eulalia no tempo do martyrio) S. Victor , S.Estercacio, S.
Antiogeno,& ps sanctos rcebijpos PaulojFieljMauinaJnnocen-
cio,&Renouato,& outrosi oS.minino Augusto.Pois cabo de ma
is de mil annos, que morrero, a no serem de Sanctos, ja auio es-
/ tar
'jv AgtologioLusitMno*

tardesfcitosem p,corao nos ensioaa greja.alumiada peloSpiritu


Sancto : (jms-tst , (g^ cinerem tmertmu E o conseruar Deos Nosso
Senhor estes ossos por ralagre em sua integridade , he para bem
TsiJ. nossoy& honra de eus seruos , co mo disse o real Propheta : Cuftoit
Dominus emnia tfa earufum ex bis no conteretur.^^ reliquias se collo-
cjio com muita venerao an. i y jo\ Os oos,& caueii as-em ricas
Custodias com vidraas,que para ifto obrro, no perdoatido a
gastos:Sc as.maisem huaarca dourada, fazcndosc de tudo hum vi-
iloo Sanctuario parte do Euangelho ,onde a visitadas tres ve-
zes no anno,com grande dcuoo, .& concursoj 8c lepadas na pro-
iCissa de Corpus Christi em mos de Sacerdotes reueidos. h. E m
Dedica
'J* S.Francis de Funchal,a dedicao de feu magnifico temple; caja
grejade festiuidade se ritra todos anuos neste dia com solemne oflScii;&
S-F,rS,is deuido culto%ern.que foi agrado por D.Sancho Troxilho,Bi(p6 ce
codera ,. r, i -;' * * .Y it - t
<haL Marfocos, no de i jjq.eqap elle muito mas anugo , pois no altar
das Almas.qule est no Cruzeiro,se conserua a veneranda Imag^m
do S.Crucisixo , que settenta 8c cis annos antes,despregou o biao
direito da Cruz , 8c teue erendid ao longo da perna por dous
. . . dias.prsente a muito virtuosa, 8c deuota fenhora felena Gaoai-
yj tez,filha do primeiro Capito d'aquella ilha,& i outro muito po-
"1 tio,(jucespahadoorumor de tara rra marauima,concorreo iogo

dmirado, 8c compungido . O quai sempstra tr'es vezes somentc


pelo discursodoanno com frequeate eoncur,&"ntiueI vcnera-
F.Aptei- ^ode toda a cidade.:Teus rabaldes. e. Em Mairocos.cida-
% *Jt ^e ^ Mauritania,pau,ao perdurauel decanovcumuIado o*e me-
frw. ritorios trablhos , & decrado de Apostolicas virtudes, Fr.'Aghd-
lo daOrdem dos Menres, primeiro Bifpo deFz, creado pcio Pa
pa Gregorio IX. ann.iitf. irstancia delRei Miramolin^queco-
nheendo o aoute diino em si , 8c feus vassallos , por ter descabe-
ado aos Cinco Martyres de Marrocos com uas pfoprias maos,
*per mittio que os Christaos erigissem Igreja na ua corte, onde fos
se veneradooverdadeiro Deos.i exaltada N. S. F,& que tiuessem
' Bifpo Catholico,que os gouernae, com tanto qac fosse da Serasi-
cafamilia,como elles ero. Sagrado F. Agnello em Roma, pau
quella corte , prouecto ja n idade, como conuinhaa hamissa
de tanta importancia,leuando porcompanheiro ad P. F.Ioo Pa-
rent(que depois foi Ministro grai de tda Ordem)com cartas do
mefmo Pontifice para o ditto Rei , em que lhe recomendaua mui
particular mente fuapessoa, &atodosos maisreligiobsd'aquelle
habto,qne l passaslem conterfa,a quem elle se mostrou bene-

uolo,
Decimo quarto dtMar* 1 i7

uolo,fauorecendoo cm quanto viuco benignamente.Tendo pois o


sancto Prelado, por tempo de vinteannos ,apacentado seu reba-
nho com estreroada vigiiancia,sciencia,&doctiina,fazendo gran
des progressos na seara do Senhor, colhendo copioas ceifas de in-
numeraueis aimas para occo,lheobreueioa vltima doena, a que
co pode resistir sua ancianidade,& trabalhos j regalado entocos
Sacramentos da Igreja , pedia a Deos perdo em eus decuidos na
administrao dlies, acusaua sua poucacaridade , com auer tido
muita, valiase dos merecimentos de Christo , inuoeaua Virgem
Senhora,& a feu sancto Patriarcha,at queoPai desamiliasocha
mou ua Corte para a conta dos talencos,que Ihe tinha encregue:
mas comoelle tiuee negociadocom ocabedal cuidadosa mente,
foi admittido comotamfiel seruo aosgozos eternos. , Ern T.vem-
OrmuZjCidade Oriental, deixou a rnprtalidadeD.F.Fernando Va- dv^ti

queiro^boreujCujas virtudes soro tam publias,& notorias (bc Z^nse


queretirado em hua pobrecella dareformada Prouincia da Pie Piedof*
dade)quefoi aTumptopor ellas ao Bispado Auren ; & no fim da
idade mandado India por ordem delRei D. Ioo III. an. 1 53 1.
onde, em chegando, resplandeceo logo com raios de excellentes
virtudeSjgouernandoo estado Ecclesiastico, com grande zelo, fer-
uor,& augmento daqucllaChristandade, pondo muito calor na
reformao dos Portuguezes , &na administrao dos Sacramen
tos da Confirmao, & sjgradas Ordens aos naturaes, na cuera
dos idoltras, & reduco dos {cismaficosjtrazdp muitas aimas ao
giemio da Igreja Catholica,gouernando com talprudencia, iex-
plode sanctidade, que se ouue por bem sruido o ditto Kei,nao ma-
dando Bispo de propriedade India , em quanto elle viuco. Pois
tendolhe pasadas prouisocs para tornar ao leino, no memo tem
po em que eounera de embarcar,fbi impedido de ha mortal en.
fermidade,de orte que achando o caminho franco,& mare de ro-
as,partio sua aln;a acompanhadade hum inestimauel thcburo de
virtudes (que aSfverdadeiras riquezasjao defejado poi to da glo-
ria:onde depois delanada ancora,premiou Dtos us incanaueis
trabalhos, &deuelos momentaneos cometernidade de premios.
Seu corpo foi sepultado em magnifico tumulo de marmore , com
grande honra , & decencia na capella mr da matriz parte da
Epistola. e. Em N. Scnhora da Luz , conuento da Ordem de pen mt
Christo}viuirsempre freca a lbrana do virtuoso Pero Martinz,
^padecendo largo tempo nasinsernaes masmorrasde Africaas
crueldades,& vexa5es;qde ctino acpanhp aos miseros catti-
O uos,
i6% AgologQ Lufitmo.

uos,ofrenoas com a mansido,que apacienciachrista (ajudacfa


da diuina graa) em cmelhantes actos communica. Estando elle
bem defcuidadodetamanho bem, Ihe apparecco a soberana Kai-
nha dos Anjos,cercada de extraordinaria luz,& fermosura,cuja vi
sita recebo co a entranhauel deuoo , que sempre teue a esta Se-
nhora. E no soi isto ha vez smente, mas muitas no epacio de
trintadias; & instruindoodo q intentaua obrar poreu meio, lhe
iie: Filho confolate^que eu te Imrarei dfie cattiuetro, com tant o, que ^veno-
teem tua Iterdade, no lugar de Ctmdtjm que nasctste^mefarsjcbre afonte
do Machado hua ermidajonforme tuasposes , da muofitao da enhora da
Luz^ , for fer efla a que mais comigofymboliza, & de que meuJiho matj Je
agraa.na quai ha defer meu nome glorifieado , honrado, & augmentado cor
innumeraueis milagres .obrados naquelles> que comfi utuafe ualerem de nu-
nhapoderofa intercefjao . Sah , que quando l chegares, achars ja de rnihoa
luz,, ff claridade i/esttgios , que teus compamotas experimentao ha perto de
hum anno ,sobre a mefmafonte. ^Ali cauando achars hua tmsgern mmha^a
que confagraras a ermidatque te digo. Depois de tam celestiaes visitas,
quenocarcerc Pero Martinz teue com aszjubilos dalma , -3c
cordeaes consolaes,estando pelo partido , & concerto, que a Se-
nhora lhefizera,e achou(porbrenatural, & ineffauel modo liure
do penoso cattiueiro,com os mefmosferros, & grilhoes , que o ti-
nho pre) na sua propria terra, & casa. Diuulgada a noua de ua
chegada,veio logohum feu sobrinho a vizitalo, mas elle como era
mui sioge!o,& dotadode sancta mplicidade, no anvuia deco-
brir(ainda a sua mesma mulher) as milagrosasapparies , queti-
ucra no carcere ; praticandose ento nas luzes , & resplandores,
que apparecio auia muito tempo sobre a fonte do Machado , t e-
uelou o segredo,que tinhaescondido em feu peito, contando meu-
daraente o apparecimento da Senhora,& circunstancias d'elle. O-
brigauono logo , que quie ir fonte deicobrir o celestial the-
souro;& deixandoo para a noite,se partrao no maior filencio d'ella
ostresditosos companheiros, leuandoporguia ha miraculoa luz,
a maneira da estrella , que encaminhou aos fanctos Reis Magos ao
portai de Bethlem,porque a como elles dauo o pao , asi tam-
bem se raouia o replandor d'aquella tocha,at que parou em hum
epeso boquc. Vendo Pero Martinz, que o ceodemonstraua fer
este o campo , que guardaua a pedra preciosa da acrosancta Ima-
gem,cheos despiritu,refpeito,& deuoo, tanto cauio alli , at
que foi achada sobre ha lage de mar more flnissimo, vestida de
Sol corostrotam bello^&fermoso^Iogo representaua de quem
era
era, atraindo a si os coras de todos tres, & posto que cada
quai Ihe daua milofculosjPero Martins (como mais obrigado) co-
oheendo ser apropria, que Ihe apparecra, com jncrediuel deuo-
o.prostrado por terra/Jetildocopiofas lagrjmas de eos olhos,
Iherendia a aima com todas suas, porenias 'Np proprio |ugar fc
egio por ora altar,em que a collocarap , & diulgada a noua da
marauilhoia appario,oticoreo o pouodeuotoavenerala, >& a
Senhora fcica hua perenal fonte de fade, comeoa a obrar- suas
xostumadas marauilhas . Neste comenose partio Pero Martinra
ao Algarue (onde casra)a vender hafazendinha, que Ihe derfio
em dote, para do dinheiro d'ella croear a desempenhar ua pro*
xneia; d'onde, eo a mr breuidade voltando, deu conta de tudo a
DiAson Nogueira(que entao era Atebispo deLisboa)para que
ihe concedeTc Jjcen a/? quaJ(como varo faqctq) o teue po .gra
d aluicrc; & no s lha concedeo, mas se ossereeo a lanai. & pri-
ruera pedra,& tudo o mais que fosse oeceario , dandoe os para*
bens de fer tara ditofo , que no feu gouerno fuedesse taa&e(&ra
nha marauiiha. Dcputado dia,reue(tido em Pontifical, prsente
eJRei D. AfonfoV.com toda a Corte ,fe fez a ceremonia eom *
lemnidade,& regozijo notauel. A ermida,posto que na fabria hu-
milde,& limitada,como Deos a tomou ua onca,em poucos dias
obrou mais por mos de Anjos,que de homens. No eruio de-
ste agiado aylo, 8c milagroSanctuark), e perpetuou Pcro Mar*
cinz,at que rico de boas obras, 8c copiofos raerecimentos v rema
tou seus dias anctamente ; pois he de crer,que a Virgem csclareci-
da da Luz o fauorcceria na morte , ja que si ruio dlie em vida,
& inda Ihe alanaria de feu Vnigenito,o priuilegiodeque vfa na*
quella vltima hora com seusferuos, tornandolhe a moite;em do*
ce,5: fuaue somoo,sem illusos do demonio, jnudandoo da Jyz da
terra inacceiuel da gloria,que fera sim Ihe efcjareep, f\ Na
cidade de Notoem Sicilia , be.muiielebrepB. Antonip Ngre,
nacido na cafrara de Guin,da Coroa.de Portugal,em qun> pa- .
centemente fe viro oseFeitosda predestinao,porqueendp cac-
tiuo (por felicidade sua ) das gals d'aqurelle rcno,& vendido em
prego.vendoodepois seu ohor bem inclinadok singelo, & deboa
naturezijse Ihe afeioou de sorte, que Ihe entregou todo feu gado,
fazeadoo pastor de innumeraueis cal>e<Jas . Jastimado de que a
quelh aima fe perdeTe, por profeiar a ejta Mahometia t tfattou
de redoxilo a N.S.F, o que elle no repugnou ; 8c depoi$.deate*-
chizado, & instruido sutcientemence nos foberanos mysterios
O dlia,
i, %yo .Agiologo Lnjittno. -1

dvUj,recsbeo com grande alegra o Baptismo, &comelIe,etnrc>


uerencia donossoglorio Antonio,eu santo nome,trattando logo
de ag radar a Deos pelo caminho da pcrfeio, exercitando consi-
go qualquer cusa que ouua(bem que diffcil Ihe fosse)em ordem
a feu spiritual aprooeitamento. Pelo que ouuindo certo dia cm
hum senna luuores da Abstinencia , ficou tam feu namo-
rado, que no obUnte o corporal trabalho , cm que era incan-
uuel,daquelle dia at o vltimo da vida, propz jejuar quasi todos
os da semana , guardandoo com tanto rigor, que no comia mas
que hua s vez nelle. O que sabido de eu lnhor,lhe poz preceitcv
que no jejuafife mais que os da Igreja, porque queria ter ecrano.
Mas o ruo de Deos tomando a reo, a destribua cos pobres,for-
taua tambem ao somno as melhores horas para orar , i esse pouco
quedorraia era no cho : mortificaua a carne com afperrimas dis-
ciplinas, de que no cessaua at derramar grande copia de fangue.
Af mefmo aborrecia tanto a ociosidade,que o tempo que lhe fo-
bejaua de suas sauctas aces , cm trabalho de mos o occupaua.
Ensinarolhe, queoappelIidodeChtisto era o dalcimo Nome
de lesu,traziao sempre nabocca,para com elle saudar a todos,rece
bendo notauel pena,quando ouuia jurar o sabcto Nome de Deos,
E comocsor o proproaggresor , com ha grande pedra batia
deshumanamteno peito, pedindolhc perdo para aquclJcsque o
tinhloonendidoj c como eu zelo era tam sancto,&: ua caridade
tam abrazada , que a olhos vistos via cm muitos a emenda, era
amado de huns,reft>eitado de outros , & de todos buscado,como
sandto.Auendo pois seruido 4z.annosaeu amo,con tanra tisfa-
o j qae obrigado d'ella,lhe deu carta de alforria , se foi viuer ao
hofpital de Noto, onde assrstia de noite aos enferm<,& de dia(de-
pois de vzitar todos altarcs da Igreja, & ouuir muitas Missas ) pe-
di cfmola pela cidade para os fustentar.dando parte d'ella aos pre
fos4i encarcerados, cujo Cuidadoobferuou caritatiuo por coda a vi-
da^Ncste comenos mouido co exemplo d hum pio varo da Ter-
ceiraOrdem;deS.Franc!sco,a professou,& efoi para o defrto vi-
uer em ha coua,fazendo vida mais Angelica,que humana,feguin
do logo muitas peas as-pizadas,que tanto pde hum bom ex-
plot Das quaes o bendito Negro era o branco, em que todos pu-
nho os oIhos,tam humildec mostraua , como fora ecrauode
cada hum delles,feruia mefa.esfregaua os pratosjauaua as ecude
laSjm dar occasio a que outrem lheganhasse por mo* Quand*
a cidade pedir para os companheiros efroola, muitas vezesddo
deila
Decimo quarto AeMarQ t? \

dlia aospobres lha mutiplicaua Deos, saindolhc ao encontre,1


huns pelo ver,outros por lhe bcijar a mo,& outros mtereflados pa
ra alcanarem aude cm uas contagiofas enfer mid ad cs. Com cite
teor,& n'gor de vida, chegou a loogos annos,& quando se lhe aca-
bauo ja as fipras corporaes,& crelcio oelle as do spiritu, no de*
stindo nunquadeseus jejuns,& penitencias, predizendolheo An*
jo da guarda oito dias antes o de feu transito , se vcio ao ditco ho
pital,alli prostrado de joelhos,aqueie,que a penas se podia ter era
p com sua muita velhice/recebeo os Sacramcntos,& sua aima ac
panhada de suaue,,& Angelica melodia.subio ao throno da perma
nente gloria, tocandose no mesmo instante todos os si ios da cida-
de m adjutorio humano , com que logo acodiro leus moradores
aohospital , hs a beijarlhe osps,& outros a cortarlhe dohabito,
& no contentes c isto e foro ao lugar , em que estiuera de joe*
Ihos na doena,&carregauo d'elle terrajacudindo outrosi coua,
onde habitra no decrto,com a mesma deuoo, 8c achando nel-
la a palha,que de cama lhe seruia,a Ieuro por reliquias. Acclama*
do cnto de todos por Sancto , foi entregue eputura nos hom-
bros dos Magistrados ( que se lhe d eu no mosteiro de S. Maria de
i lesus) com grande pompa,& concurso, obrando o Seuhor no ca-
istinho por feu ruo innumeraueis roilagres. Neste dia em T.G**lm
' Viana,no conuento de S.Francio do Montc,dormio felicemente MmU'

cm o Senhor F. Gualtcr Menorita,de prosia leigo.mas mui sci-


tifico na misticaTheologia, em que dicorria aIti(f;mamemc,pelo
muito excrcicio,que tinha da orao, & contemplao, continuo
sustento,& manjar de sua alma,aque Deos concofria com lobera*
nos fauores,&celcstiaesextasis. Achauono muitas vezes no mais
abscondito, Sc retirado da Igreja,eleuadot& priuado dos senridcst
porque a fora daorao o abstrahia destedesterro , leuantandoo
vila da pitria,onde apredia a alta scicia de spiritu,em q pudera
competir cos mais clbres contemplatiuos,quadrando!he mui ao
justo aquellas palauras de S.Paulo ; Que Jittltasunt mitndifltgit Z>eu/t
w consundt spientcs\ Eftercligiofo varo parece queteue reuelao
de feu transito , pois tres dias antes que pagasseoinfaliuel tribu to,
mandou preparar a fpultura , na quai se meteo m ijfras vezes com
grande al egria, no pernttindo Deos que se detiefe mais nater.
ra,quc taoto pela estcia do ceoanellaua:ao tpo dcfpirarttomdo
o Crucifixo nas mos,com animo grande,& maior confiana pro-
rompeo nestas palauras: "Peejade hei Senhor/omo om caudlleirejegui
bei jjo e[lrtdrte, *jn(Ud de i/off dwn* raa, (gjrfauor . ^Alts deu
17 1 Agologo Lufitmo.

tudoy& d ^osSenhorott^MmrvojJdsmdostntregomwhdMmdt\ofiahty
s d cridfies e nddd , $s d redmtstes cor yfio frmojofdngue. Vamos St-
nhor^dmos dgozjr dfies lens> quepromettefes dos que hem ffelejajjcm. Dit*
to isto defpediosuapuraalmadocorpojficandolhcorostroco-
mo hua encarnadarosa. O ditob il vezes,quem ass pdc fallar
emhora tam apertada, quandovoas cousas tiradas pela fieira, os
y.Anfel- inimigos lerta, & a entrada da porta tam estreita? h. No me
'tonio' mo^acm S.Miguel de Obidos, conueoto daProuincia d'Arrabi-
ioptnedo da,acabou empaz F. Anseimo, outrosirade leigo,cnui exemplar,
iTTAbid. & pnitente, amado como pai de todos aquclles cootornos, por
auer principiado aqudla caa,em que viueo maisdc vinte armos.ac
quirindlhe sempre efmolas,&:caridades Iargas. Mas como uaida-
de era tanta,que passaua de cem annos, tendo cuidado d'elle outro
velhofancto, por nome F.Antonio do Pencdo,sabendo queestau
agonizdo,o foi vizitar,i entre outras coulas Ihe disse; Inna mtujdt
mwce/olddt pdfd o ceo, tjddqm dfttte didsirei em )>ofio dcace/>Unos enctri
remn dmbos. Apos isto pirou . PassadoselIes,F.Autonio ster frio,
n febre,anddo so,& l queixaalga,vdo chegado o prazo.foi-
se cella doGuardiao)pediolhe,que o cselaslejelle entolhediTe,
que visto etar occupado,se fosse confessarcom quem quisesse,re-
plicou o bom velho comhumildade: Confesse me vosa Caridadc
para conolao rrrinha , pois esta ha de fer a vl tima.que o enfade.
Confessado foi cmungar; & fogo toniou,pedindo,c]ue o mandasse
vngir,porque queria morrer.Ao querepondco oGuardio: Agora
mungastes,no venhaes ja com vossas graas, estaes so, & bem
disposto,como vos ho de dara sancta Vno. nstou que lha de:
sera, 6c atzo<jue allegaua era,que tinha dadopalaura a feu irroo
F. Anselmo,de k ver com elle neste dia, Tomado ento o pulso,co'
nhecendo d'elle^ue fc apagaua aquella candea,por mais deprefe
que se lhe administrou , ja o calor natural o tinha deemparado c
notauelserenidadc,&alegria. Publicadas tam extraordinarias ao-
uas,concorreo muita gente a feus entcrros,a pedir reliquias , pelas
quaesdepois obrou oceo algas marauilhas , em comprouao
de suas reformadas,& sanctas vidas.

Comment (trio ao XIV* de Maro.

EScreue Paulo Diicono no liuro de fepultados cm hua capella da Igreja de S.


rita, & miratuih Patrutn Emeriten- Eulalia, que estaua junto ao altar mr. f
ftum. cp vltimo , como o s nctos affi memo o d a entendes do sancto Mi*
Arcebifpos de Merida Paulo, Fiel, nino Augusto , onde Deos obra.ua por el"
Mausona,Innocencio>& Renouato foro tes scuseruos manifclto* nailagresi uf
Decimo qu* *todeMw&. 17 j
palauras s*:Horum gitursupradiclorumsan- Viseu an. 1420. o primeifoquedifl Mis-
ikorum corpora{i\ictt Episcop.J in rna ea- a na ermida do Bom Iesu , que alli'acha-
tmque eellula haudprocul ab alun sanfttssimt ro os nossos, foi h religioso Menoricujo
Yirgmit Eulalit honorifie< utmulata quiefcunt: nome se Rio dclara, comoromandopos-
ad quorum denique vcneranda sepulchra tan- se do muito, que na ditta Ilha auia propa-
tam Cbristus quotidie confert copiese caritat'ts gar ua lagrada familia . Achamos que o
gratiam.vt qaocunqueftterit lnguore affliflut, tirimeiro conuento, & mais principal del
jatm vtdiuinum Numen iiic toto corde depo- a foi dedicado a S.Francico, & fundado
fofcerit ,omnts ift morbot diftujfot, omnesque porha deuota matrona . chamada Clara
maculas puisas dmniusftnttens , hilaris./a- Esteuez>onze annos depois de eu delcubri
7ii(que ad cupitam per eDei gratiam pcrue n it mento> mas cm licena da S Apostolica
fanitatem. Morales l.t2.c.22.diz expressa- a quai se conseguioanno (450. como diz
mente , que com estas rcliquias eltauo Vvaddingo tom.f.adeundem ann n. 38.
mais as deoutros fanctos > as quaes foro- inda queGonzaga pag. 813. attribue iU
a mente auemos de dizer ser dus Marty fundao aode 14 f p. Sustenta 4o.rcligio-
res , que padecro nrsta cidade na Dio - fos da regular Oberuancia naobediencia
clesiana persecuo, onde se coneruro da Prouincia de Portugal.E no he pique-
at oan.de 8fo. em que Abderramen II. no louuor seu >auerem seido d'elle em tem
Rei de Cordoua, perseguioaosChristos, podelRerD.Afon V. os'primeiros fun-
mandandolhe queiraar as reliquias fagra- dadores do conuento de Xa b iega<, cabea
das>como diz o Mouro Rafis.eu ctempo hoje da dos Algarues. Foi lagrada a Igreja
raneo. Ento os Emerkcnses juntro os neste diaan.iy^.emque (de tempo im
corpos nctos,& metidos em arca de pe-* mmorial ) le reza de ua Dedicao. O
dra.os cfcondro na ditralgreja.que sem- Bifpo D.Sancbo. que fez oofficio,era Ca-
pre e confcruouemp do anno 324. em stelhano de Truxillo, tinha passado de Ca-
que foifundada. E recuperada Merida, narias a esta Ilha,para chrismar,& dar Or-
no permittio o ceo>que logo se deseubris dens > Instcia do Cabido Sede vacance;
m> mas no tempo dos Rei s Catholicos. o que tudo constaf de mais de Gafpar Fru
Confirma isto no vermos entre as innu- ctuoso n hist. das Ilhas l.r.c.31. & 32.)
meraues reliquias da anita Igreja de O de hum perga minho, que se guarda no dit
uiedo>mais que as de S.Eulalia>as quaes os toCartorio. -E deoutro autentico , com
Christos lcuro para Asturias>quando se grande numero de testemunhas> o clbre
perdeo Hespanha. Desta inueno>& col- railagre, q obrou o S.Crucifxo an, 1482.
locao das reliquias clbra festa a Eme o quai estaua ja de todo efquecido no de
ritense na quarta Dominga da Quaresma, 1 6 1 f.quando reuoluendose a quelle Carto
em q e mostrao deseubertas>& no dia de rio se achou o original , que o Cmissario
S.Eulalia.& no de S Germo ( do quai o F. Iorge de Mattos preentou ao Bipo D.
diz expressamente o Marty rologio Roma F- Loureno de Tauora , que examinado
no: Germams Emeriu) acbandose nestas oc por eu Vigairo gcral > deu licena par
casies o Cabido com todo o Clero o Go- que de nouo le publicaffe& prgasl, co
uernador > & Regedor com todos Magi- mo se fez em dia dos Apostolos S. Simo,
strados da cidade. Asi o ditto Morales I & Iudas . no quai se mostra a deuota Ima-
io.c 10. Moreno de Vargas na hist.de Me gem todos os annos, & na primeira octa-
rida I.3.C 1 ?. & nas Notas ao c. vltimo ua do Natal, em que uccedeo o cafo , &
de Paulo Diacono pag. 64. D.Thomas Ta- sextafeirada Paixo,cuja marauilha se re-
maio ibid. pag. 1 1 c . & outros. ferir com todas eircunstancias , quando
As reliquias destes Sanctos nos perten- traturmos da (erua de DeosHelena Gal
cem, por florecerem no tempo>que Meri ueza que o Snr fez tam singular fauor.
da era cabea da Lusitania > cuja deserip-
o , & antiguidade reseruamos para 10. t. Na Prouincia Tingitana da Mau-
de Dezembro em que foi o martyrio de ritania, tem feu assento a populofa cidade
S.Eulalia(sua patrona. ) Em tanto vejase o de Marrocos > cabea do reino de seu no
que deixamos ecritto nas noss*> Aducrtl- me em foberba. i estendida planicie>seis
ciasao i.tom.^,3. legoas dos montes Atlantes , ou Claros*
comolhe chamo muitos. A Leuante tem
k Deseuberta a Ilha da Madeira pot o reino de Feza Ponente o de Tardente*
ordem do Inwtc D.Henrique, Duque de ao Norte q Qcceano ( em cuja col U efto
O4 A*anwr>
174 * Agiologio Lusitnno
Axamor, & Maago, pracas dt Coroa de em Roma *xm.it<7. cm que dejconsaS
. Portugal^ aoSul os dittos montes, & as -
Pontiticia u
confrmou --Igreja de S. Ma
na
terras de Dar,& Teguri. Hecercadade ria doCastello deOuicnlea Fernodea-
ntigo, &"torreado muro. Foi noutro t- nes,Deo de Braga , CapeHo do Sumnao
po a mais clbre, que tinho os Arabes Pontiricc, pcefentado por elRti D.Aftbn-
porcomprehender pertode ifoo. fogos, so de Castefii.ck Leo & F. AgneJlo sofle
& neste a principal de Berberia. Fertili- nomeado pelo Papa GreKorio IX . anno
2ada comyarios rios, que se despenbo 1226. & fallecefenode iz\6 he fora
_ dos montes circumuizinhosem que nasc, que sintamos serem dons diuerlov Ve afe
communicandulbe no enos amenida- Vvaddingotom i.annaliuni Minorum va
de > queabundanciadequantonayidase rijs in locispra-cipu ad an. 121p. 20. 33.
pde defejar.E por fer refi ecada de mari- & 4',onde moltrou cxccilentemehte qui
timos ventos abunda em quantidade de to le deiuiou da verdade Gcuag* 3. p.cu.
toda a forte de lgumes, azeite, erinho, 2.Prou.Aragoniae>attiil>uirtdoa Fr Lopo,
mel, & aucar, gadofacum.&ouelhm leu successor noBiipado, oqueerapro*
caa,& yoltteria, & de muito,& bom pes prio de F. Agncllo.
a do > corn grande copia de po . A anti*
guidade da quai deixamos por ora de exa- d. Supplicando o piedoo Re D.Ioo
minar(no aJta quem a faz findada anno HL ao Papa Clmente VIL a ereco do
1024. por humnlhodelRei Lothereno) Bifpado de Goa aqueelledeferiodeboa
3uando he notorio fer mais ntiga , que a vonttde. por fer aquella opulenta cidade,
eftruio de Hefpanha, pois d'dla siurlo metropoli de todo Oriente, soi eleito, 8e
Mua,& Tarif,que a conquistro.Qjiera agrado na uoua Prelasia D. Francisco de
quifer occuparfe nesta materia lea a G- Mello , o quai estando para e embarcari
nayo na Africa illustrada !# c. 1. Botero falleceo; & porque no auia ja tempo de
Oas Re)aes& Marrnor na sua historia. recorrer a R o ma ,a n tes da moo de naos,
He cou aflntda,queempreoPasto mandou o ditto Rei ( de con senti menr
rai Baculo desta cidade, andou vinculado do Arcebispo da ilha da MadeiraD.Marri-
aos frades Menores,como Mifl5 propria, nho de Portugal)na armada deDEsteuio
a quedeu principio feu -eraficoPadre.de- & D Paulo.silhos de D.Vaseo daGama,
stinando a Africa anno 1 21 0. dous de eus ao Apostolico raro F. Fernando Vaquei-
principaes companheiro. Fr Electo & F. ro.Bifpo Aurente, titular de ba Peninu-
cgidio> & no de lo.aquellc; Cinco famo la na Indu (fegdo Prolomeo.) Sua tnor-
ios Siareiros , charnadas por anconomasia te foi em Ormuz a 14/it Maro de ieiy.
Os Martyres de Marrocos,c\x\t% nuas pgadas Na sepultura tem escudo dr armas cota a
iguiro depois outros Apostolicos var- mitra por timbre, & nelle ba vaca cerca*
es, nomeadoj.ou pelos Ministros graes da docordodj Oidem,&a Ietra: T. Ter-
da Ordem , ou pelos Summos Pontifices. dinandus Epifcopus Attrenjis. Ecomo c> ditto
Dettes foi hum o B. Fr Agnello,de quem Rei no mandou Bipo de propriedadi.*, se
agora escreueroos.por florecer nesta cida- no Frei Ioo de Albuqaerque da mema
deconquista de Portugal.como deixamos Prouncia, depois de ua rrrtcd'aqui ve-
assentadonas nols Aduertenciasao i.to io chamaremlhe o? Chroniftas : Primeirt
mo f 7. & 8. Bfpo da 7m/i4,como te ia no ouuera l es-
Falleceo o incto velho a T4, de Maro tado D.F Duarte Nunez,Bispo de Laod*
de 124.6. em cujo dia o traz Frei A rtur no cea.da Ordem dos Prgadores, como mo*
Marcyrol. Menorita por estas breuespala- ftramos no tomo prcdente pag 132. o
u ras ;ln Afric* apud MTTQtbios B.A^ntUi Te quai era o Prclado que estaua prgdo na-
zenfii Epifcopi , doftrina , & multit vtrmibut quella S-ao tempo, que chegrlo do rei-
frttldri . Succedeolhe Frei Lopo da mes- no as tristes nouas da morte delRei Dom
ma Ordem , fendo que no falta quem fa- Manoel an. 1 e 22. a quem Francisco de An
a de ambos hum, porque o Papa Innoc- drade na Chr. delRei D.Ioo III. i.p.c.3 3 .
cio IV. quando o constituo pastor daquei chama erradamente D.DrogcSc nio o roi
lerebanho t foi com estas formaes pala- o Fr. Fernando, quepassou lndia anno
aras : Vadefiti tonced tibi.quod postulas, non 15 3 1. gouemando aquelle Estado o famo
tamen rt Lupus, fed it Agnus , pergas. E que so Nuno da Cunha. Relato (uas ace
ento mudou o nom e de [LsbcJ em[ Agno.] o Martyrol. allegsdo a 2c. de Abril. Ma-
Mas corso Frei Lopo hecen, que estaua pheonahift.dalndial.xo.cxi. Fr.Anto-
t9
Detimo quarto d M*r~o. ir5
niodeS.Romo na mesm3.l-3.c1y. o P. marauilha,como (e v inda hoje de alga*
Luis de Gumo tambem i4p.l.Cf.Dio. pinrrsdeste lucccso, principal mente d*
gode Couto Decad.4 1..C.2 & 15> c.j! queestaafreseona pared da /acristia.em
& Decad.f .I.3.C.8. Daca^p.dasj Chron. cujo p ee estediltico.
da Ordera 1 . x c. f 3 . Fr. Afono Fernande!
na hist. Eccieastica de nuestros tipos 1.2*
ru recteutus Tetrs
c.oP.Sebastio Gonaluez na Chn d 1 v. .-ii
Comp. na India 1.8. c. 19.& outros. rlS
Alguns annos depois achamos outro h patnos remeat compede iter
Prelado na India do memo titnlo: Auren"
y,por noraeFr.Ambrosio dfe Monte-ix ife -t;*.* A.-, . . ..\ . -, \ . . \
da Ordem de S. Domingos>natural da ilha He tai a fermosuradesta sancta magern
de Maltao quai foi por terra mandado pe cm 1er de cor mortnafecimo as mai^ ap
lo Papa Paulo IV.ann: 1 j y 6 c poderes de parecidas ,que fic ro do tempo do Ara*
Legado latere.Era mui fenicroso prga*- bes efcondidasjem corpo de menosdepal
dor.tdoctonas letras humana^.&diuinas mo> que excde a ca pacidade humana.
como verdo nas lingoa$ChaIdea,& Ar- Riaterja de que he composta , se ho lbe,
bigat Este vindo a Goa por via de Ormz porqe elpeculada ja ppryezes d'algas
leo no lu conuento a lagrjda Theologia pessoas utorzadas & religio/aS , leua-
dous annos com grande acekao; no nrn das da'curtWdde > ubkamente e vio ca-
dos quacs , querendo embarcarse para o stigada, dp.eo cotn'gueira , oufebre,
renoipamo a Cochim, onde a morte lhe rarhatruida euzadia.
impedioa viagem,& foi sepultado na Ca- Tomu possea Rainha dos Anjos dapo
pclla da Trmdade do conucnro.que alli t bre ermida > que lhe fez Pero Martinz?&
a Ordem, com o seguinte epitapriio. foi tam grande a, deuoo, que o pouo,&
ffte jactt corpus hona rnem. ., hobreza de Lisboa tofhro S. Imagent
que logo instituiro.ha Cohfraria > ettt
Xeuerer.Jtfsimt Domiru JkC. que f ntou porlrmo elRei D. Afono
t/fmbrofj de Meita Ordm. V. o Arcebifpo D. Afonfo Nogueir, corn
toda a fidalguia , & nobreza ,cu ja admini-
fr* d. tptfcnpt -Attrenjix strao correo por ella atoan.1467. ero,
Efrreue d'elle oDoctorGarciadeHorta q foi eleito o Ai cebitpo D. Iorge da Co-
de berbis atque-aromatibus India rum col- ftao qal a rirou aos Confrades.annexan-
Joq, ro. & Fr.Ioo dos Sanctos na Ethiop. doa Parochial de LLoureno de Carni-
Oriental l.a.c. 13 de. E vltimamente elRi D. Io3o Il aftno
1 e47. a deu aos Religiobs da Ordem te
t. Naceo Pero Ma rtinz de paes ho- Christojpara fazerem relia conuento, em
noilde,no lugar deCarnidctermo deLif- que rezidemdeordinariotrinta em serui-
boa. relie (e criou at ter idade de buicar o da Me de Des. u)a Igrjaengran-
rida , & tomar estado ; para isto se foi a deceocom berba Capella dcexceTente
Algarue.onde cazou com ha mulher,por fabrica. & architectura,exrhada de vaJeh
nome Ins Annes E voltando cella para tes pintura>paramentada drticosortiam
Carnide vineo aqui alguns annos, c mf tos,enriquccida de pestas de prata>& copia
tras de christandade ; Sc virtude. 'O TuC- de reliquias, a seteniftma nfante D. M*-
ceflo de seu cattiueiro no consta, proua- ria, filha delRei D Manol aft 1^7 J onde
uelmente seria na occasio , em que elRi por deuo< da Virgern Stnhora, se maft-
D.Afoofo Vk pafou a Africa onde o catti- dou sep'ahr sua vista no soleo da mesma
uaro nalgum afsalto. Sabese que a prt- Cpela."
prialmagemde N. Senhora da Luz ,qu Dequa/tudo o que temos publicadb
lheapparecco nocarcere inilruindoodo nosdonoricia osletreJros , queestona
que auia fazer depois,o trooxe a Portugal fachada ao Sul,peJa parte de fora da grC*
miraculoamente anno I4'3. cos mesmos ja, (obre a fonte do Machado, onde sev
ferros com queestaua preso, os quaes ero tambem a pedra algurn tanto leuabtada
bas cadeas grosls, que huito tempo esti do cho > em que appareceo a faCroianct
ucrio collocadas na ermida vejha,que el- Imagem d Lii7,por cuja\goa obro Ceo
lefabricou propria Senhora , depois de euidente1? nnl agrs. Hum ktreiro eguese
apparecidx, em proua de tam estupenda aoutro esta frnaa#> ? *
t}0
76 Agtolgto L*fitMH*J?.
to deThomar, escreueo humliuro desta
No anno de 1 463 . reinando em for
milagrosa Imagem, onde se lembfa do nos
tugai Dom^fonsoV* os vijnbs de so Pero Martinz em yarios capitulos da x
Carnidecom devaao das reeUoes^ p. o P.Antonio de Va sc. in delcript . Lult.
Pg'ff P.tiippolyto Mar.uio no li?
que Tero Martin^ > natural dette uro intitulado.K^s Mariant c.i. .iz. o
V* luaro Lobo& ootros. ;) - ,- . :
ugar, teue etnftu cattuttro^dondefd
o mtlagrofamentejhe ajudaraoafa- . f, O B. Antonio Negro asfi chama-
Xfr VuaCafela aNofaSrihra da do> cmfundem s Autores coift os ianctos
Antonio Catalagirona & Benedicto
Luz^ sobre esta fonte. Lupar como de-
Sanfratello , sendo que s patrias em que
terminado for dtumapromdenctapa- nalcro.os tpos em que florccro , &
ra estefanto effeito.fe via dantts cU- * lugarcs onde km corpos jazem , diuer-
>k> , 1 1 - irr- / nco a verdade da historia, cuiaconfua
r9$s refUndecente CtmwjAOl<r lu- procedeo de todos tres viuetenr no reino
mes do ceotcomo dpts je t>to refplan- de Sicilia . Poique o bemauenturado Anto
nio Catahtgirona naceo n propria ci-
decer com grandes , & innUtnerauet dade de Sicilia, falleceo an. 1 f r y. & jz
milagres na terra* feguindo em tudo no conuento de Catalagirona: o bemauen
turado Benedicto Sanfratello nafceon
a ordem^reuciafo, que a l/Hrgtm lugar asi chamado daquclle reino, falle
furifsima fnfpiroua *Pero Jtfarttn^ ceo an. 1 jp8.& jz no conuento deS.Ma-
ria, de Iels de Palermo: & o noslb B.An
w poferao dhovie ejut terri da Lu. >
tonio nafceo em Guin, falleceo cm No-
em cuja memoria,& louuo* a lnfar^ to anno 1 49, & jz no conuento de N
U Z). Maria fitta deiJteiD .Manoe Senhora de Iefus da mema cidade. De
mais que os dous foro religioos Ober-
frimeiro de/k nomey^.eidit<PortugdJi uante^fc o de que escreuemos foiTcrcei
$T da Cbrifitdntssma Ttarl&MtA ro,cujo habito tomou leuado do exempta
& ncta vida do B. Conrado Placchtino,
mr /nfanta de ttjlellat mandait reedt que entio florecia. He publica fama,qufc
ficar , ff leuamar 0 tempo denouo, esta seu corpo inteiro , & sem corrupo
alga,( como se v.er a 1 3. de Abril, dia de
neflaordenan^a^grandeza, no anno a Transla^ao lir.. A iiciuisio repei-
de M. ' " tando sua sanctidade > acreditada com mi-
lagrcj, aii em vida, como depoi> da mor-
,e,dcu liena para quejeeltampasem.c
Falleceo Pero Martinz, & sendo fepulra- pintalem seus retratos com diademasna
do na ermida ao p do altar da, mema Se- (abea.em final da Bemauenturana, q\ic
nhora,foi tanta a incuria d'aquelle tempo, goza. Ecreue faa admirauel vida Fr.oo
;q se veio cgrde magoa aperder por eau Carrilho na z. p., da Chr.da Terceira Or-
fa quiq das obras da noua Igreja, & mo- dem fol. j7i.dedo c. i.ato4 F.Gabriel
fteiro) o lugar onde jazia leu cprpo, como Pae* nas Ordenaoes da me"m4 Ordctti
Wmbtnosirilh,que nella estauo p- P^g- j P Alono de Sandoual no Ca-
duradoS,au?ndoaindapeToas,quedelleS theclfmo Euang. l.i.c ?z Da a,4.p. das
clembro , como tellemun^o os que Cl/.l..c..Gonzag in ProumcSiul,*
empedaos esto pintados na Capelja onuent.(J.yv^dingotom. .ad an.i+8.
inrem hum excellente qUadro}& o mc- ,n.7.&F. Anur:no Martyr.Men.h.d. .
roo fora do dia, & anno de (eu tranfito.se . [ . > .
o ChronistaFernio de Pina o no deix- - g. Naonosconsta da pama de Fr
ra entre uas memorias . por estas exprs- Gualter.de sua grande vntude si , da quai
ses palaura. A 14. de Marto E. i4* f' fi- P?deramos dizer muito, se a breu.dade do
nou 0 bm Pen> Martini a sua ermida de alsptoo Dcrmmua:falleceo a.tfSo^,zno
Carnide , tquel que mereceo 0 4f>p^cimento claustre, de S. Francisco do Monte de V,a-
daMedapitdwA. OR. P.Fr. Roque do na cm sepultura sinalada.que aoos maiq-
Soueral,
D.Prior que
1 foi do Real con.uen- m brazoes, 1 epitaphios.-com que aden Or-
Dtcimo quarto de Maro.
\77
dem honra a semelhantes filbos . Sua fun-
nora as ptria^, aquelle falleceo a 14, este
daJo recruamos pataodiado lanctova-
a 2i.deMaroan. 1633. cumo lemos no
ro F.Gonalo Marinho,como lugar tuais
liuro des Obitos deS.Iocph.
proprio. Neste se lembra de Fr. Gualter
He caa de S. Miguel de Obidos a vrl-
o ditto Martyrol.posto que se enganou leu
decima da Prouincia, reconhecia por sou
auto r > dizendo que morrra em Mertola.
fundador no antigo sitio ao Infante D.H
Vejase Gonzaga j.p.in ProuincS.Antonij
riqueanno 1569. cujo padroado regno,
conu.3. Vvad.tom 4 ad an. 1392 nr2o.Ra
em D.Diniz de Lancastro,feu sobiinho,&
pineoDec. 8. hist.general.Recol.p. i. .12.
no moderno(por aquelsejser pouco laluti-
Barezo 4.P.I.7.C. outros.
fero3 a D. Afon(o,& ao nesso F.Anselmq
quecom emolas d'aquelle nobrepouoa
h. Felice dia para Portugal,mas muito
reedificou an. 1602. ficando agora distan-
mais para a Serafica familia>que tam aqui
cia de meia legoa , afli de Obidos ao Naf-
nhoada vai nelle de ujcitos inda agota es
cente> como das Caldas ao Norte. O dia
creucmos de bum leigo sancto ja n segu
em que se lanou a primeira pedra da no
dous>no da Prouincia Antoniana>mas d'-
ua Igreja > ficou tanto em memoiia , que
Arrabida.a berF.Anselmo,& F.Antonio
nella se reza todos os annos a 20. de Ou-
do Penedo) dos quaes tambem se lbes ig-
tubro de sua Dcdicao.

MARCO XV.

M Trento , nos confins de Italia,a lemnidade de S.


S. Mago
Magoriano,ilIustreCfeTor deChristo,natural da Lusi-
riano .
tania, na antigacidade de Coria , como tambem o so-
ro S.MaxeiiCiauame,Claudiano Confesso^&Vigi.
liOjBispojcMartyrjirmos eus.Ao quai seguirao todos(illustrados
defuperior laz:)eleico pois nesta Ecclesiastica,& prminente dig-
nidade no Ihe /eruio pouco istencia de Magoriano, asfi na ad-
ministrao daditta greja,como naconuefsa dagentilidade, t-
do nelle nosirmo, &companheirosidelimo, mascoadjutor,
& obreiro incanauel no officio pastoral , o quai achandose prefen
te a feu mai tyrio (que lhe foi dado em odio da prgaao) sepultou
feu sagrado corpo o melhor que pode, ajudado de Claudiano. E
perleuerando depois em vigilias , jejuns, oraes , 8c outras obras
pias,esmaltadode heroicos meritos,&precIaias virtudes.irapz glo
riosamente acoronide a sua felice jornada. h. Na cidade de Co- S Vicen
ria.a varonil coostancia de S. Vicencia , estrenua defenfora da F ciaV.&
Catholica,que padeceo(segundo SiGregorio Turonensc) no tem
po dos Arrianos.Eracstancta donzellafingular em gentileza,na
riqueza opulenta,&: autajada em nobreza,por fer de Senatoria Xv
nhagem; 8c oque he maisdeestimar,mui verdadeira Catholica,
dada ao eruio de Deo,em auer nella cousa que reprender, antes
muitas,que louuar, 8c imitar ; pelo que acusada diante do perfido
Arriano Trazimundo, cuidando elle que corn promcsas y 8c bran-
tlas palauras persuadisse rebaptizarfe , conforme feu fal/b rifo.
A fan-
tjrf _ Agohgo Lusit mo.

sancta Virgem dencnha maneira quis consentir em semelhan'"


tedesatino.Irado entaoo tyranno,& desnganadojhemandou c-
fiscar feus bens,& riquezas para aCoroa:ella,como pofllua ja as do
ceOji estimaTe em poueo as terrcnas, fenhorilmentc zombaua de
tudo.Vcdo pois o sguinolto sua determinao,& fortaieza,a ra-
dou atormentar com varios martyrios , & como no pudeie com
elles contrastar eu generofo peito , para que condelcendee en)
uashereticasperfidias , foi leuada por fora a fer rebaptizada , 6c
metidavioleotamente pelos infernaes minilros na pia baptismal,
bradaua Vicncia em alcas vozes: Cm que o Tadrestlho^O* Sptritu San-
Bo he hua mesmafubstancia, i efena-y que os Anianos negauo.E di^-
do isto maculou toda agoa com hum repentino fluxo , de que os
prestes ficro corridos,i eDuergonhados.Tornada outra vez aos
rormentos, depois de auer tolerado variedade d'elles no equuleo,
abrazada toda com laminas de fogo , & ragdas suas carnes com
vnhas,& pentens de fcrro,conheceodOjque nada era bastante p3ra
lhe tirar a vida,leuou do traado,& adegollou, confeguindo o fim
SMatro deseiado,com feliciffmo genero de morte, c. Em Capua,
tu Y. cidadede Campaniaem Italia.paou desta penovida sdelicias
daquella , em que no ha tristeza,ou dor,a gloriofa Virgem S. Ma-
trona,filhadehum ReiSueuo daLusitania.a quai vendo de doze
annos/em ter horade ude,por causa de hum fluxo de fangui*, que
continuamente padeseia,congrou a Deosa margaritada castida-
de,fe a liurasie de tam prolixa,& pi-noa enferm'dade.Nete corne-
nos, defeonfiada ja dos remedioshumanos,implorandoos diuinos,
foi amoestadaem sonhos por hum Anjo , para que deixada a pa-
tria, fe fose ditta cidade , onde duas vaccas lhe motrario o lu-
gar,queencerrauaasfagradas reliquias deS.Pifco B.& M. (hum
dos^i.discipulos de Christo)por cujo merito, & interclsa cobra-
ria perfeita faude.Rompendo Matrona ento por codas diflScuida-
des,& inconuenientes,pozlogo a jornada em effeito, acompanha-
da de doze donzellas. A vista de Capuajhe aiio ao encontro as
duas vaccas,que o Anjo do Senhor lhe tinha ditto, as quaes a gui
ro ao posto,onde indeseentes jaziao as dittas fanctas reliquias. Pro
strada ante ellas em feruorofa orao, inuoeando ao fancto Bifpo,
confeguio a defejada faude. Lembrada entao do voto,que fizera,
edificou alliconuento ,em que ferecolheo com suas companhet-
ras,& Igreja,em que as collocou honorisicarnente. Certificado de
tudo S.Gelasio, Primeiro do nome ( que neste tempo gouernaua a
greja de Deos)tomandoa debaixo de sua proteco, a enriqueceo
Deciwo quinto de Marso. i r9

de copios graas,& indulgencias. Nellc passou a ncta Infante


o restante da vida religiofamente sombra destas sagradas rcli-
q uias , at que eslarecida com marauilhas , entregou u candido
ipiritu nos braos do Sposo diuino , 8c celestiai. Foi sepultada em
nonumentOjOjUe ella auia feito em sua vida, de espelhado porsi-
do , estribado sobre quatro columnas definissimo alabastro , do
quai dizem,que corria hum precioso licr.que obraua muitos mi-
lagres cada dia , experimentando principal mente a virtude de sua
intercessa , as mulheres que padecio molestos fluxos de fangue.
. No conuento de S. Ioo de Tarouca , territorio de Lamcgo, b. aUa.
partio para as ecrnas moradas o B. Aldeberto,por patria Francez, ber^Abb*
nao raenos efclarecido em virtude,que em ngue,discipulo do mes * n '

lifluo Bernardo, escolhido , & mandado por elle de Claraual com


#oemudo,& outros sanctos Monges a este reino , para fundarem,
8c propagarem nelle a fagrada religio Cisterciense. Chcgados a
Portugal.no lugar reuclado, rauito antes pelo sagrado Precur, &
designado pelo ceo com bberanos splendores,crigiro o ditto con
uento,onde constituido Prior, juntouao cargo , mma humilda-
de,voluntaria pobreza, estremadaausteridade, 8c perptua orao,
comprouando o ceo tantas cxceliencias de perfeies comglorio
sos milagres. Porque o Infante D.Henrique , auen Jo de entrar em
batalha,oIeuaua sprecsigOj&sendo tal vezoseu exercito menor
em numero,c]ue o do inimigo , em quanto o valeroo Ioue peleja-
ua,oraua o B. Aldeberto visia dos soldados,abertos os braos, co
mo outro Moy s, 8c fora de sua orao cro os infieis vcncidos, Bxod.17.

8c desbaratados,& os Christaos vencedores,& triumphantcs. Era


isto tanto al , que ha vez faltandolhe as oraes do sancto Mon-
ge,conhecendose a victoria pela parte dos Sar racenos, com grande
ventagem,chamado logo Aldeberto,prostrado em orao,voltan
do o Infante sobre elles.miraculoamentc fairo victoriofos,os que
jasechorauao prisioneiros. Passadodesta vida Boemudo,primciro
Abbadedestacasa, lhesuccedeo na dignidade por commum foi.
fr agio de codos, a quai exornou com egregias,& niraculosas obras.
Porque para perpetuar a herana de sua antidade,& celestiai do-
ctrina, lanon o nabi to a 1 4. nouios , o prirneiro dos quaes foi So
Ioo Cerita, a quem por suas oraes, enermando depois grauissi-
mamente,restituo Deosa faude. Asi mesmo alcanou tam perfei-
ta vista hum moo cegode nacimento,que acabou na Ordem san-
ctamente.Eoutrosi a Rainha D.Tareja, mae do nfance D. Afon-
so Henri quez,foi milagrosamte por sua intercessa liure da morte.
P Res-
Uo Agologio Lufitam.

Resplandecendo pois este siogularimo varo nas tnonasticas vr- n


tudes.sendo versado bastantemente na agrada Escrittura, & lio :
dos Sanctos Padres,-carregado deannos, 3c actos religiosos, acora- i
panhados de continuos milagres felicemente deixou a terrena ha- :
bitao pela cleste , onde em companhia dos Abbades sanctos da
Ordem,gozaolugar,& premio denido a tantos meritos.Chorado
u transito, comoa razo pedia, entregue o cadauer s entranhas
da terra , nao faltou nunqua concorrencia de deuotos a u sepul-
chro,Duocando a poderosa interccTa. Por cujoiutuito a pie-
dade Christaa andou tam libral, que em breue cresceo a dicta ca
sa embens, & rendastemporaes, com que hoje abundantemente
T.BernAr se sustenta, e. Na cidade de Granada (corte noutro tempo do
iinoe s. barbaro Ismaelita)trmmphou da Mahometica seita,& de seus mal-

TriwL ditos scquazes,oP.F.Bernardtno de S. Maria,Portuguez,gloria da a


grada Religio da Sanctima Trindade , de que foi meritifimo
alumoo ,oqualdepoisde fofrercom animo constante, &jocundo
rostro,pelas redempes ,& regates, trabalhos,afrontas,& carce-
res,sem limite,foiapedrejado (comooutroS.Esteuo)em odiode
noa Orthodoxa F , cuja bendita aima no meio do conflicto se
despedio do venturoso corpo,partindo veloz , & voando ligeira no
alcance da promettida coroa de justia , que Deos tem reeruado
para seus escolhidos,deixando a torrente das pedras todo mancha-
do o canddo habito Trinitrio.que tam doces,&uaues Ihe foro.
Ilcunbdf ^ Dominicano conuento de Azeito , se perptua a lembran-
Dmnk. a do P.F.Luis da Cunha, irmo do Camareiro mrdelRei Dom
loo II. que renunciando as honras, & postos do mundo, cona-
grou ao diuino ruo na religio dos Prgadores. Este fez taes pro
gressos na virtude, os annos que viueo nella, que chegou a r hum
non plusvltra da humildade > exercitandose sempre nos mais bai-
xos officios, & abatidos actos da communidade, tendo por honra
grande,andar de porta em porta, pedndo esmola , & o mais, que
era necessario para sustento dos religiofos das casas em que mora-
ua,trazendo s costas tudo o q deuotos lhe dauo,c muita alegria.
E posto q era delicado,& de fraca cpleio,por maior,& mais pc-
zada q foe a carga,& o lugar d ode a trazia disttissimo, a elle lhe
parecia spre mui piquena,leue,& o caminho breuimo.Morando
hua vezem B-fica, uccedeo virdaemoladovinho muicaado,a
tempo que c achaua alli o ditto Rei com toda a Corte,qu se no
quis ir m o ver. E aquelle que d'antes era dos mais brioos , que
entrauo cm palacio , no no perturbando agora a prena Real,
entrou
Dcmo quinto de Maro. 1X i

entrou consiado co odrc quasi chco aos horabros, de que eedi-


ficou muito elRei , &: os fidalgos ficro todos admirados , feu ir-
mo tam enuergonhado, & corrido , que oltou contra elle algas
palauras decorapostas.queforo muiestranhadas. Mas o bom Pa-
dre com os olhos no cho,& hua paz dalma,lhe refpondeo : Irmaa
tneu mats preo a merce^e THeos mcft^ em chegar asermf hummente tam
fanBagenteycomo nesta casa morat do ijue <~vos podeis tftmar^de mais doserui-
a do Xei da terra,toos osfauJioSy ffl grandeas aorttfue lograts. Diffe
ento elReiD.Ioo(oomo prudente,& ancto.) Subets P.F. Luis, que
ora he eja^ejue tjuero fartais comigo do merecimento dlia. Chegado logo
ao odre, applicadas suas reaes maos,lho ajudou a leuar da Porcaria
at Adega. Honrando com este beroico acto de humildade a reli-
gio,abatendo a foberba,& vaidade humana. Nestas obras,& nou-
tras semelhantes o achou a morte occupado , alcanando por tam
oberanos meios a faluao , pois esta o trouxe ao seguro porto da
religio. g. Em Londres, Corce de Inglarerra ,o termino dos Antonio
gloriofos trabalhosde Antonio Fogaa,Portuguez,homem nobre, Fw*

& zelador illustre da F Catholica,pois nperecuo de Henrique ^'


VIII. no s foi preo por ella no Castello d'aquella cidade , pade-
cendo por dous annos rgorosa prisa , com admirauel sofrimento
8c alegria.mas trateado muitas vezes grauemente,at que proximo
morte, ouueordem para que os Catholicos econdidamente o
leualTem em ha liteira fra do Castelto-porem corao era ja muito
velho,& as foras totalmentegastadasdos tormentos.em poucos
dias debilitado, placidamente exalou o fpiritu , no perdendo por
ito , o felice merito , & aurola de Martyr, h. Em Varatojo, Fr.N>-
mosteiro notermo de Torres-vedras, da Prouincia dos Algarues, o luodoPot
fallecimento de Frei Nicolao do Porto , que seruindo no feculo de
Guarda-damas da Rainha D-Catharina, cargo de maior confiana
nacasa real com todas fperanas^& depachos^ue feus muitos me
recimentos, & ruios lhe promettio, tudo engeito por hum po-
bre, 8c humilde habito, que vestio neste conuento , onde morou al-
gum tempo,com grande exemplo, * recolhimento, at que defe-
joso de maior pcrf-iao, pasou Recolleta , onde viueo muito,
fem fe lembrar de humanas temporalidades, entregue todo ora-
o,pernoctdo as noites de joelhos,& os dias em p c raro fpiritu.
O denado Sacerdote , recufou o Confiffionario , para se izentar de
fallar com mulher, & nestavirtude foi singularifsimo, fugindo to
do feu tratto, depois que entrou naOrdem, como do inferno. Em
tanto , que morando elle em S. Antonio de Cafcaes,o foi ver (le-
P 2 uada
11 2 Agtologk Lufitano.
uada de sua fama) a Infante D. Maria, filin delRei D.Manoel, s-
mente por se aproueitar hum breue spacio de sua sanctaconueiia-
o.Sabidos do Guardiao os interesses, quealli a trazio,obngou a
F.Nicolao virlhe fallar, resistindoelleom muitas lagrirnas, mas
Com estaua a obedicncia de por roeio , veio corn os olhos prega-
dos no cho,dizendo em voz txQue me qttereis SenboraQue me <f*e-
reu A Infante toda perturbada, i edificada de sua virtude, dtste ao*
Guardiao, que o mandasse recolher,com que o varo Angelico H-
couquieto. No vltimo quartel, tendo Fr. Nicolaoeruido excel-
lentemente a Religio, vendose nas compltas da vida , alcanou
licena do Prouincial para se tornar a sua primeira morada, & nel-
la entrando,dissecom o Plmista Hac termes meainfdcutttmf<ecult.;
E assi foi, porque em breuissimos dias paflou o procelofo golfo da
morte,com grande serenidade,deixando na Proisincia,& fora 'el-
l'Asft l *a> con^ante opinio de Sanctidade. i. Nestc dia, em Euora
cameiit. cidade.conseguio a perpetuidade da coroa F . Angelo d'Asceno,
defidif* Carmelita desealfo, de conhecida virtude , natural de Mon- sorte
no Alentejo , que na maior fora desta vltima peste, qae insestou
este reino, petio dos mor&doresd'aquella cidade, & do Arce-
bispo D.Theotonio3se deputou para astir , curar, & sacramentar
os apestados na casadeS.Lazaro, noduuidando perder a vida na
fragoa detam rigoroso mal, comose vio, achando a morte ao ca-
ritatiuo Padre apercebido corn acezas rochas de meiitorias obras
Ir. Pedro nas mos. /. No mesmo dia,em Lisboa,no conuento de S. Fran-
doRejano eifeo dacidade,repouu em o SenhorF. Pedro doRosario,srade lei
Memnu' go, varo de admirda simplicidade,& olida virtude, qimpedido

o ditt conuento an. i y 9 8. por causa dapeste,q se atteou alli c gr


de furia.ElIe cominaudito valor spontanea mente se ossereceopara
ficar curando aos seridos, em cujo ministerio fez a N Senhor,&
Religio grandes seruios , at que no fm de dous anuos, solteado
do mesmo mal, 8c deemparado doscorros humanos, & no dos
diuinos , partio com placda morte para a Bemauenturana eter-
na , a lograr o premio de uas singulares virtudes , & benemeritos
uachim, trabalhos . m. Em Facata,cidade principalissima' do Iapo, o
& Tbome illustre martyrio de dous naturaes.chamados loachim,& Thome,
Mtrtjr, quepublicandose nella contr os Christaos os impioseditos do ty-

ranno Daysi/eitos rigorosos exames,& pesquizas,vsrode m3or


rigor , & crueldade com estes dous samoosCaualleiros de Chri-
sto, pelos verem mais auentajados ,&: constantes naprofissa de
sua sancta lei . Era Ioachim, por sua virtude, 8c ebristandade, mui
amado
Decimo quinto t Maro. % ;i S j

amado , & conhccido dos principaes d'aquclla cidade , pai de pfe-


br?s,& desemparados,aos quacs(por fer medico famoso)curaua de
e/mola.E Thome.mancebo robusto,muiferuotob em animar aos
Christos,particular deuoto de N.Senhora, a quem jejuaua todos
Sabbados,tomando nas vefperas de Hias festas rigorolas disciplinas.
Tanto que Foro prebs, & amarrados fortcmente, depois de pto-
lixos combates , a que no dero ouuidos , leuados fora da cidade,
os pendurro por hum p de alto pinheiro > onde estiuerao tres
dias, & duas noites inteiras, se m lhes acdirem com ha s gota de
agoa,estalando de. E asti pendurados,do modo que podiao (c-
fortados do ceo interiormente)seestauao diicipliuando , & conso-
lando hum a outro,com deuotas consideraes da Paixo deChri-
sto. Saa cada hora da cidade grande tropel de gence a ver este ex-
pectaculo, admiranaole todos do csforo,& alegria com que se por
tauo em tam concinuo,& terribel cormento. I entre outras pala-
uras,que(com grande afFecto)ouuiro ao fancto velho loachim,
foro estas; Lemhrado ejareisjrmao Toomejlo que Chnjo padeceopor ns na
farad* aruore da (rv^., d*feus crauos,desua Coroa, & desuasede^ demoslbe
aoragravas da merce, que comrtofco rvsapos{k sua imitaao) tjamos pofloi
emhum madeiro , ff atnda que indignoSy ns pareamos em parte co o tlaui-
cuLrio do ceo,que nos ha defranquearfM entrada. Nefia me/ma confideraao
tjoH (diziThome) ella me aliutane(a penalidade^de modo que tudoquan-
ttpddec) respeito do que desejopor meu Senloor Iefu Ch~riftot me parece nada.
At que nofmdetres dias,inuentado nouo tormento,os atro a
ha e(cada,,atrauesado por ella hum pao, a modo le Cruz , com
que os loldados de Christo muito se alegrrao , pela semelhana,
que tinho com o Crucificado. Vendo ento o impio tyranno,
que com tamerueis, 3c prolongados martyrios.naomudauo de
intcnto,os mandou degollar , & asl foi logo loachim leuado ao lu-
gar do patibulo em hombros de foldados , porque estaua ja tam
falto de foras,que no podia menearj & Thome,comomance-
bo,& naturalmente forte, por feu pc. Aonde alegrs ambos,& con
tentes , por se verem chegados hora tam defej ada , ajoelhados,
feita breue orao, inuoeand cada quai deuoeamente o; Sanct
mo Nome de Iesu,lhes cortro as cabeas,que hoje conseruo
entre as reliquias da casa da Companhia de Nangaaqui em gran
de veneraao. Foi esta tragedia de tanto animo aos hristos , co
mo as vidas lhes auia seruido de exemptas, & de maneira admirott
aos Gentios,que hum Bonzo praticando aos de sua feita ( como fe
por mandado de Deos prgra as honras destes illustres Martyres)
Pj entre
js4 AgiolgioLusitwo.

entr feus loduores, conseslbu , ques na Ici de Christo auia falua^


o.pela constancia,& alegria admirauei, com queestes,& outros
inuepciueiscaualleiros por ella sacrificauo as vidas.

Comment ario ao XV. de Maro*

N A famofa cidade de Trento > nas- Maro do ditto anno.


ceo para o ceo o illustre Cotises- Dissemos no texto por autoridade do
sot de Christo Mgoriano a i ?. memo S.Gregorio , que o tyrannoexecu-
de Man;o ann. 416. em cujo dia tor de feu martyrio,foi Trazimdo.o quai
Ibe clbra festa solemne sua antiga Cathe nSo podia ro Rei do* Vuandalos,que 11-
d ral> que goza o penhor de eu corpo, co- ado pelos Sueuos de Hepanha (legundo
mo ecreue Ferrario> Grai da Ordem dos S.Prospero)i einou depois em Africa > pois
Scruitas, no seu MartyrologiodosSctos> S.Isidoro na hist.dos Vuacdalos diz> que
que no andonoRomano>h.d.pag.ii2. an. 424. (em que foi o martyrio da nolk
Tridenti in finibus Italu S- Magoriani Cotises- Sancta ) reinaua em Hespanha Gensirico.'
sorts. E nas notas pagina lguinte ex ta- logo auemosdedizer, que foi algum Re-
bulis eiudem Ecclesiae: Is, S. Yigilij Epijcopi gulo.patticular ( assi chamado ) da cidade
Tridentini, & S. Claudtani fraterstiiUprout dcCoria, mas tam fino herege Arriano
dtfta EcclesumovumentababeM.$ua\idad- que pereguio totalmenteaos Catholicoi
creueo no Catalogo dos Sanctos de Italia de Hepanha, compelindoos com varios
fol. 1 f 2. onde lemos ; Acla s. Magoriani torrnentos> & arrozes mortes > a que con-
precipua desiderantur > quemadmodum, & S. cntisscm > & confeTassem a perfida sei-
Claudiani eius sratris. Ntli in vrbis Tridenti- ta.Vejoe (de mais dos nomeados)Biuar,
na vajlationibus, quas stpius passa est, deperijjse & Caro.Co m mentado res de Dextro,ad c
feruntur. Deua patria Coria, cidade da dem locum. Fr.Luis dos Anjos no Iardim
Lusitania 1 vejase o que dizemos no Com- de Portug. 11.37. Carrilho nos Annaes Ec-
rnent.de 30.de Abril lir.i.ondc trattamos clesiasticos de Hespanha ad an.424&Ca-
de S-Maxencia. sua me. margo feu abreuiador fo^py. Bafilio Saa-
V' \ ctorum no Prado spiritual , & outros.
Traz hum icelebreElogioda no
S . Vicencia V.& H sem declarar nome, o ( Nasce a gloriwfa S. Matrona ,( se-
gloriooS. GregorioTurnsel.2.Jahir. gundna melhor opinio)cm Braga (corre
de Frana c. 2. ode contentfc5dizer> naquelle tempo do.% Rei* Sueuos)foi lha
q foi V. H epanhol :Fi>0 HiJpana.Aepiem (ao que jlgamos)de Remilmundo, ou de
scgue Padilha tom.i,ad nn. 423 cent.y. Theodulojeu fucccssor.ambosprofessores
c.i 7. Porem Dextroadan.424.comotam da Arriana ita, que rcinro pelos annos
rertado na hist. Ecclesiastica, no smente de Christo 480. Esta freca roa.nafcida en
nos d o nome a& a patria , chamandolhe: tre as espinhas Arrianas , passou a Italia de
Lufitana de Coria, mas o dia>& anno de feu doze annos, & na antiga cidade de Captta
martyrio por estas palauras:Gr/< in Hisp. (cofie de luas sgradas reliquias ) erigio
Virgo Lusitana,nomine Vm(entia,Catholiia:ab Igreja a S. Prico,no Pontihcado de Gcla-
htreticis Arianit , immtnsts propemodum cru- sio I.&lmperio de Zenon ,como v de
ciatibus afficitur , qudsemel Catholic tincla, ha inscripo , que est no cpulchro da
nollet bxretiorum tnttngi baptismale : qutt hoc mefma lancta em charactercs Longobar-
dnno idibus Marti/ tandgrauiffim torta,Vir- dos.que reduzida a Latim diz afli:
go ,& Martyr migrt in cclum. Querem di- ^/mo Vomim D. 1/ 1. Ihdi-
zer: Em Coria , adade de Hespanha, soi affela ^u. \ltf r
pelos hereges Arrtams com tomtntosqufsi im- ^ XlV
mensos, hua donzeOa Cathotica Lusitana, por 2enonet in tonfidnntpoluanl
nome Vicencia , p^que seudo bapt^ada hua ^ . r^fo f p : %
vez. catholicamente , nao quis fer rebaptiz.ada. J '
por elles, aqual em rsolusao grauissimament V^P. S: JfatroiUt f.crifectt lf-
Mormentada pafon ao co V. & M. 4 j . de - Um m fmrem S.

tvtsii
Decimo quinto de Marso*

tysci, cumuBntAte fuprt dicao de sua Igreja pag.i4$. sendoella


smente Virgem. como tem a tradio da
AiBd />?>. & ahorum frtl- Cathdral de Capuaj a antiquissima piritu-
torum conjtitur, &* ritnamty ra de fila historia & o officio, que se rezi
neste dia de communi Virglnum , & non
njt omnis qui liane Safhcan Martyrunnem que a traz Fi ratio no Mac
dnot "Zfifitatterit^anx Jf.CC. tyrologioM/></C4/4; veterem S-Matront
Virginis. Proseguindo nas notas fol.ijj
IndHgentidin fuorum fteccato-
Ex qttodam tn. f. quod legimus ibi,& ex epita*
rum acciperet. ph'to in Ecclepa S.Prisco ibidem dicata,extantei
ex quo ia Lufttani Rgisfili fuisse, & Zenone
Contrahe esta nscsipo manifeste erro Imperatore, ac Celasto PP. vixiffe liquet , (y
le no attribuirmos o an. f od. ao transite priore diuersatn ejse [ alludindo clbre d
de S.Macrona , porque o Emperadur Ze- Barcelona, de que tem fullado afsima) ap-
non morreo(legiintlo os fastos Romanos paret.
& uboas Chronolo^icas.'quasi dous annos Sua vida escreue' mefmo Ferraro na
antes .que o Papy Gelasio fosse assumpto CatalogodosSanctosdeltaliafol.t^.on
ao Pntificndo.que foi node 4P2. por4, de' nas notas attribue a muta antiguidade
annos,& 8.mees. Pclo que auemos de di a pouca notcia > que tem os nossos histo-
2er> que S. Mitrons no Imperio de Zenon riadores Lusitanos desta sua Saocta: Necde
principiou a ditta Basilica, & no Pontiri- hac Matrona apud Lusitanos fetiptores va
caJo de Gelasio perfeioou , o quai Ihe (quod sciam) ex:at momoria , amiquitati u-
coRce Jeo 1200. annos de indulgencia, & tnen dtferendum fidetur. D'onde veio a di-,
remiTa de peccados s pessoas j que de- zero Cardeal Baronio nas notas aoMar-
uotamente a viitarem. Fica esta Igreja tyrologio Romatlo h. d.lit.c. que foi Afri-
halegoa da noua Capua > onde esteuc a cana , no dando inteiro credito aos mo-
antiga , que destruida pelos Romanos,& numentos>&tradioes da Igreja Capuari,
rerdificada neste sitio > querendo trazer o a quaes abra^ou o Reuerdo P.Bollando
sepulchro desta nossa sancta para ella, foi da Companhia no a. tortio de Sanctis fol
achado milagrofamente no primeiro lu 6 11. S. Matrona Virgo lufitana in Ealesia 5*
gar,& he certo que no se abrio at hoje Trifd dtoecests Capuant, dtiplicem obt'tnct cee-
pelo medo, & temor que os naturaes tem britatem, prior agiturdic 2 y .1 anuarij , est qut
dr rocarem tam anctas>Sc milagros re- illius Icclet Dedicatio : Altra Satalis est ip-
liqmi. fius Virginis, celebraturque i f, Uartij. Pelo
Da retira, que professou.c habito, que que conforme esta memoria , a festa desta
veho no Cenobio-em que riueo com suas nossa Slnfante se faz na Igreja de S Pnf-
comnanheiras. nlo fallo os Autores , s cofalem da de 2f .de la neiio> que lndo o
mente o P. F. Luis dos Anjos no lardim de dia de sua Dedicao 1 se Ihe no abeou-
Portugal n.^f.n quem feguiro depois F. tro nome mais que o da Festa de S, Matrona,
Antonio da-Purificao na i.p.da Chr.de com grande concur & offertas d'aquel-
S.Agost. desta Prouincia l.i.tit.io.^ f. F. les Contornos) a if t de Marco , em cujo
Thomas Herrera no 2.tom. do u Alpha- dia traz o Maityrologio Romano a V SC
hetico lit. m. fol . 47. i Elssio no Encomia- M.de Barcelona de que se nodeuem ad
stico Aug.istiniano pag,4.7f . queremque miras os eruditos < f verdos nas lendas
fosse a tua de S. Agostinho, mas se assi foTa dos Sanctos, pois no he cousa desusada.art
como elles publicq sria debaixo do ha tes mui commua ocCorrer dous do mef
bit j Canonico,que professaua S.Gelasio> o mo nome num dia. E para que no faia*
quai tomou oditto rnolteiro debaixo de mos do reino.ruonoi de praua domesti-
ua proteco, cos exemplos; a 16. de Abri se sesteja em
T imbem estes propriVutdres a fixe- Braga S. Fructuo se Arcebipo , i etn
rio Martyr>eqniuocados com outra S. Ma Constantim S.Fructuoo.Abbade d'aquel-
trna Bircelonene artribuindo nossa la Igieja;& 20.de IulioS Vuilgeforte etn
muitos-de feus milagres , 8c leuando parte $iguena,i em Maguncia'outra do memo
dcliias reliquiaj((ein fundamentoalgum) nome, ambas Portuguezas : & a no h
aBircelona. E ns fundado na grande muito que em dia de S Matrona M. se l-
aurorid iddr ditto Mcstre Anjos, o publi lemnize a nossa Virgem cuja im^gem t
umosaC a 2;. de Ianeko,trcttdo a De- pinu emtruje de Infante , com palma na
P 4, iuo
i%6: Agologo j
'mao, & coroa na cabea , entre duas vac- gciros com ta m felice depacho, no se fal
lamaisemAldeberto, pareteque jaera
cas.
'Por remate nos parecco acertado para fallecdo e bem Gapa r Iangclino in no-
proua do que temos ditto , referir aqui o tit.Abb.Cist.l.(.in reg.Portug.c.i.fol.zf.
prel udio vida desta Sancta , que hapou- lhe extende a vida ateoan. 11 fz.que c-
cos dias imprimio oConigo D. Miguel corda belistmamente com o Mmorial
Monacho na i . pdo tu Sctuario Capua- da fundao dette conuento , que se acha
nofol. 143 . ond rfuta a Baronio>& a oii em seu Cartorio.no quai se l,que foi cha-
tros Aurores, que ecreuro d'ella menos mado a Coimbra.quando elRei D. Afon
TStduertido<;:n Ecdtfia S.Pris Capuah* dioe- Henrjquz instituo a Ordem d'Auiz anno
*cs\s colitur SMMrotuVirgo.Agiturseslum die 1147. & que d'alli a f.annos falleceo:
Marti) 1 j. & bot ipso die neutur m Mtrtjro- ltum est ad Colimlriam , vbi Dominus RexcH
logio Rom.S. Matrona V*& M, & iUa diuerstt Abbate^r reliquis tonstituit Ordinm de Elb-
<ejt nostra Matrona. In Kalendario Thesaur't ra fub institutis Cistercij , &ip(noui milius
m. s. reperi notatum charailerenigro, & dederunt ei obedieiia~, ab Mo accepertt regu-
gtbardo : Idus S.Matronae Virg. Huius aSa lam, & vsus nostri Ordinis, vixitpostea Aide-
habuimus non attramento m ahartis tmprejfa, benus qutnque annis in bona feneftute, &per-
sed imaginibus m mrit exfresta, qut ex mris manfit in multa media>& propter illi dederunt
in chartas ita traduximus, Matrona Portugallif multi milites,& boni vtri fntreditates, & mulu
'Rgis filia duodennis.&c, bona monafterioS.Ioannist E para que se veia
Temos escritto atqu de S. Matrona t> grande caso , que o ditto Rei fazia de
sera fora, que digamos alga coula de Ca suas oraes> daremos aqui a copia de ha
* pua. He cidade preclarifiroa > metropoli original Ecrittura>que e conrua no me f
de Campania>& antiga Colonia Romana, mo Cartorio.
da quai e lembra Plinio, Strablo>& Pto-
lomeojmas deuia er da velha.que distaua In Denomine, quonUm <z/nkui<jue
da noua dous mil passos > gundo colheo
de suas ruinas , & monumentos Leandro conuemt de proprijs bonis propnam
Alberto. Sempronio ecreue, que fc cha- explere)>olunt4teri>fitutscriptum ef
mouprimeirojO/ijLiuio Vulturna; Fron-
in enbus Getherum , tdeirco cto frh
tinio Iulia Flix ; 8c Suetonio> Capua, de
Capys, seufundador. He cidade Arcebif- fans >.siphonsus>f;]itt$ diuftris Co
pal.cujo nome retm > situda na raiz do mmis Heurta , O- Regin* TharajU^
nonte Tifata , banhada do rio Vualturno,
"entre Napota & Sessaem distancia qua Magm tjuotjue ^Iphcnsinepos^cernes
si igual, O clima alli he salutisero, o sitio enefeia, yua a Z)ecnccepi per bonas
oportunojoterrcno fertilissimo,com gra
d amenidade > i em rsolu o fa tan tas orananes V. Jfidelerti Abatts S.
luas excellenciasj& pnerogatiuas.que pof Joannisy <pnt meHa/ertum el m 'valle
vezes etiuero os Romanos paradeixa-
mentis Curut^iscurrente rtua 2tarostt
rem Roma,& e passarem a viuer nella.
& quiasuis oratiombus rvicimus^A-
i. Reconhece a fagrada Religiao Ci-
guim Xegem de Sadalbouce}orante ip
ftercensua dilatao neste reinoaoB.
AldebertoJI.Abbade de S.Ioo de Tarou- so dumnos pgnaremm apud Tranco-
ca,i elle sua inuestidura,& titulo real, pois fum^ &* loricum , idarco egosupra-
foi o que por mandado delRei D. Afon
Henriquez ecreueo a S. Bernardo bbre diffus infans desidram impiere vota
esta materia>recomdandolha mui de pro- (jjtta Domino Z)co Youi , O* solens m
pofito. Os nuncios foro Fr.Rolando>scu
companheiro , Sc D.Pedro Afonb>irmo mehus erigere pritfatum monaflerii,
do memo Rei, cujo importante negocio do, & concedo %/obts ^ibb. ^ideber-
agenciou osancto Abbadeexcellentemen
to,&* fratribus <z/ejlrts totamterram
te, conseguindo em breue o que e preten-
diadoPapalnnocencioII. an. 1142.& da qut addijjs'er intermontem Curuum,
quiYeiofazer elRei seudatario o reinoa rvtllam planam, & tpfamferram de
S.MariadeClaraual. Chegadosos mena-
SeixAS,
Decimo quintt
SeixSy T/t ex redditions ems pofittis bicioso de dinheiro> pela mesma caasa m
cm/ittitere monajerium mdieratttm, dou asltear a F. Pedro de Perpinho Mer
cenario , Redemptorgral de sua Ordem.
O'infuper quingentos mor abxtmos au- De Granada vejase pr ora Marieta I.22.
riop:tmiy & quindecim pesantes de dasfundaes das cidades deHepanha*
Cobarruuias no Thcfouro da lingue Cafte
drento , <z/ffactatts vna Crucem pro lhana vtrbo:Gr<iA-<ifol.4 47.Rodrio-o M
U cjstam amtjflts intelo tuxta T^a- dez Silua en u Poblaciun General de Hes-
panha,& mais copioamente (com grande
costtm. Etjt alitjws homotam de mf- erudi<,o.&luzda antiguidi.de) o Doctor
tris^uam de extraneu hoc facum ad Bermudez de Pedraa em ua hist. Esteue
esta cidade debaixo do jugo Mahometano
rumptndum ueneritjnprims fit ma lempre com ucccssa Real , desque os
UdiBusfficHm indu traditore (n in- Mouros enhorero Hepanha>at o tem
po dos Reis Catholcos > que a conquill*
ferno damnants , ffi insuper pertet roan.i4>2. #.
qumgentos jolidos. Fatta chartafir-
/. O mosteiro de N. Senhora da Pie -
mitudims apud Uifeum idus Septeb.
dade de Azeito da Ordem dosPrgado*
E. Ego Alphonus giorio- rewna diocesi de Lisboa, fundoue poroc-
casio do grande estrago , que fez a peste
//simus.Iofans,Poi tugallenfum
em Portugahreinando D.Duarte. Foi o ca
Princcps, propria manu roboro. so,q h valalloeu, chamado Esteuo Este
uezCaualleiro rico & b herdado,discor
Tratto do B. Aldeberto Britto na Chr. rendo pela memoria o fim incerto de tan-
de Cister l.i. c i.vsquead". &l.;.c.i. tas almaquantas acabro ao desempar
& 4.. Yepez na Benedictina tom.7. ad an. ria fragoa d'aquelle mal,trattaude renci-
Christi 1120.C. j. Manriquein Annalibus aras mundanas ppas.&fazer a Deos,&
Cist.tom.t. var|s,in locis>praEcipue ad an. ditta Religio herdeiro de todos us bs
11 151.& 1125. Henriquez in Menol. Cist. edificando hum conuento >em que le con-
h. d. & in Fafciculo.l.i.diil. 10. Brando sagrasse ao druino leruio.Communicados
ra }.p,da Monarch.Lusit. .p.c.p. & 2r. tam pios , & generobs intentos om ua
T.E'w S.Tharesa in leg.Eccl.triumph- mulher ella como virtnosa > ouue mister,
ti> L 2 c.27.n,2y o P. Antonio de Vasc.in pouco para a peruadir. Dada conta ento
A uceph.Re^. Portug cz.fol.14. Fran ao religioso P. F.Ioo de S.Esteuo, Con-
cisco Soa rez Toscano nos Parallelos c. 2. feor da Rainha D. Leonor , Ihe pareceo
Antonio PaesViegas no liuro intitultdo: de rosas> o quai fazdoo iogo aber a el-
trutiput de Bortugat. Faria no Epitome> Rei D.Duarte.prometteo o neelTario pa
&outros. . . ra a obra. E como l no podia effectuas
sem publica doao>a fizero os dittos ca-
t. No gouerno do P.F.Ioo de Tre- sados de mo commua a if.de Settembro
cis XXIII. Grai da Ord da SS.Trindade, de 1434. por virtude da quai tomou logo
reinando Mahomad o Esquerdo em Gra- posse o Prior de Bem-fica F. Mendo.Fez(
nadapadeceo o P-F.Bernardino de S.Ma- a fundaio em ha Quinta do Dotador, a
ria, Portuguez> cuia patria e ignora atr que se lanon a primeira pedra dia de N.
gora , como tambem o conuento de que Senhora do 0do anno seguinte prelentes
foi rlho.achase poiem d'elle meno nos os mais autorizados Padres da Ober-
Annaes do de Borgos, d'onde o P.Fr.Ioo uancia : ficando a obra correndo d'alli era
Figueiras.Prouincial titular d Inglaterra. diante por conta da fazendareal > a que
ot >mou para sua Chronica da Ordem.vbi ajudaua com partiulares esmolas a Rai-
fol. 176. F.Bernardtnus S. Maria Lufitntis nha.dandose tal pressa fabrca > que em
laptibus oppetitus Granatd in odium fidei or- breueauultou muito.Os priraeiros noui-
thodoxt pro redimendis captiuts. E posto que os foro o d.itto fundador Esteuo Este-
este Autor no specificou oanno de feu tri uez com dons filhos , & hum sbrinho. B
umpho,mais que o Geoeralato ; contudo ua muher Maria Loureno com duas fi-
Ns o pornos no de 1427. perque no lhas ( sua imitao, i exemplo) entri o
principio d'elle 0 dicto barbaro Rei > ana- no mosteiro do Saluador de Lisboa. Mas
err
i%% Agologio
emqantosetrabalhaua> noqueerape- pinquiis (sentx enitn tat, & tormtm'u ii$t*-
dfa>iK cal, nao le decuidaua o nouoPrior ftus ) leftica dam tmijfus, pauassmis pojl
do edifico spiritual>prque nao s a>mas iiebus animant Cbriflo teddidit.
man daua feus frades pelos lugares , & al-
deas vizinhas * adoctrinar, i ensinaraos h- O conuento de S. Antonio de Va-
rudeso caminho da faluao. Neste tem ratojo tomou o nome de ha proxima Al-
po morreoelRei D.Duarte apressadamen dea afi chamada .Mostra edificado ao la-
tejficaro tlhos mininos > recretcro du- do de hum outeiro> que o eleonde da villa
uidas (obre a tutora d'elles , & gouerno de Torres-vedras > & lhe fica hum quarto
do reino , procedeo d'ellas desgostarse a de legoa so Ponente . O lugar he olitario
Rainha>deixar terni, casa, & familial & le- mas apraziuebacomodado vida contem-
uar consigo a F.Ioo,seu Confeslbr, sentin platiuajreuestido de frecos aruoredos,car
do o edifico (pofentojo disfauor do t- regados de bellos,& fermoos pomos.pe-
po.Mas depois seguio o proprio (pi ri tu el- la abundancia de agoa> que alli tresborda.
Rei D.Afonso V. seu filho> que entre ou Fez a de(peza , & gasto de (a fundao
tras merces.que fez a esta casa foi darlhe elRei D.Afonso V.pelos artnos 1470, Cor
tres moios de renda nos fornos de Palha- reo co matrial das obras DiogoGonaluez
esj& afi: mesmo o dinbeiro para os carre- Lobo,Veador da Rainha D.Leonor>como
tos , confirmando as doaes que lhe ti- se y de sua sepultuta no Cruzeiro parte
, nho feitoelRei D,Duarte,& a RainhaD. da Epistola>que diz afi:
Leonor,otdiharia certade4o. religiosos.
Teuetam grande pinio esta casa en y^im ja^ Viogo oaue^Lo
tre tds as daProuincia na obruancia de ' bj Veador, q foi da casa daRa
suas Constitui(,es > que no Capitule, que
cllacelebrou an. if 52-.se mandou: Que em inha D. Leonor, yuepor man-
lal,& tal conuento se viua como nfle de Azei- dado de/Xet D.Afonso [/.feu > b
o,& figuardem as Constituioes , como nette
filho, teue cargo de mandatfa-
se obseruao. Grande louuor desta casa ! E
no tenho por menor, prouela o ceo mila- zer eje mijeiro, O Elutra de
gromente an. 1 ytf. pois auendo grande Ohuaresfm muher^dtnzjU
rome.assentados mla os religiosos, (em
terem boccado de po> conrudo o Prior quefoi da duta Senhora.
na Misrcordia diuina,no deixaua de o- He Casa esta deestudo,a dcima na antigui
rar.qoando tangro campainha, aberta dade da Pioujncia dos Algarues ; sustenta
a porta, achro dou cestos de pao fermo 40. religiosos os quaes viuem corn gran
sismo,lem se (ber riunqua,quem os trou- de obseruancia. Pela quai razo se retirou
Xera.com que atisfizero a fome. louuan- a ella por alg tpo o dittoRei(eu funda-
do todos aDeosque teue cuidado de pro- dorj depois que veio victorioso da batalha
ucr a (eus seruos. Entre outros muitos, & de Touro , eguindo corn rara huraildade
mui abalizados em virtude , que teue esta as communidadesjvndo de mura parda,
ca(a,achamosfeita memoria do P.Fr.Luis onde seconerua ind a cadeira, cm que
da Cunha, que floreceo cm tempo delRei se aisentaua>as casas em que moraua,com
D.Ioo I I.de quem ecreue Lopez na 3. p. outras cousas de seu irsoj & sobre tudo
das Chr.graes 1. 2.c. 37. & Sousa na 2. p. aqucllaiua celeberrima empreza nas mais
das particulares desta Prouincia 1.4.0s. das vidraasjornamentos, officinas, & lu*-
gares publicos d'ella, a saber hum Rodifio
g% O Reuerendo Nicolao Sandero no espalhando agoa sobre campo vermelho
fi m do Scisma Anglicano , in Diario rerum em hsonja cercado do cordo Francica-
gefarum in tutti Londinenfl, faz illustre m- no, com a letra : la mais, la mais , o quai
^ode Antonio Fogaa, noslo Portuguez tomou, recuzando os desposorios da excel
(a que m nao sabemosa patria& menoso lente Senhora, demonstrando noscordes
moriuo ,que o leuou aquelle reino, onde o amor5& affeio grande, que empre te
falleceo a iy.de Maro an. 1787.) pores- ue Ordem,
tas palauras; Antonius Tugatius Lufitanus no- Por esta ca er de sitio faudoo,& de-
bil'u.infignis profide Catbolica zelator post du* uoto, e recolhrao a ella em diucrsos tera
tum atmotum incateetationem, & grauifsimos pos Fr.Andrc da Insula, F. Ioo de Abran-
tquulei tolctAUs truatus, cum motti ejsetptar tes t & outros grandes seruos de Deos > de
fec
Dtcimosexta deMaro. , 189
deferuentfljmazeloda religio>que acre tiutemnetno baies , vt tnmm suai ponat
dicaro corn suas virtudes,de que daremos quis pro amicit fuis; trartao dlies as mmo
razio em seus dias, como hoje o fazemos rias de hua> & outra Prouincia > que nos
de F.Nicolao do Porto, que falleceo anno communicro eus Chroniltas.
ijSo.segundo F.Rodrigo deSant-iag no
liuro m. f. que deixou da antiguidade de- m. De Xinden oachi m , & Thom
staProuincia. Cerca do conuento vejafe Xozaimon, amboslapcs, que pader
Gonzaga.Sf Waddingo em uas obras. an.i<i4. efcreue diffuamente o P.Luis
- * Pinheiro na Relao da percuo do
.& i. Dos religiosos Padret F. Ange- mesmo anno 1 } . c i S. & no Catal. em o
lo d'Aiceno , & Frei Pedro do Rosrio, fim. fol. f 1 2. Fr.Hyacinto Orfanel na hist.
aquelle Carmelita Reformado, este frade Eccl.de Iapao c. 1 3.0 P.Gabriel deMattos
Menor>aquelle Gicerdote> este ljgo.aquel na Relao daquella Christandade do an.
le que falleceo emEuora an. iyp8.esteem 1612.. ar 4.fol. f 6.0 P.Antonio Cardim
Lhboa no de 600. podendo ambos publi- no feu Catalogo dos que morrio por N.
carcomChristo N. Senhor : M/tortm cA- S.F pag.il.& outros.

..MARC.O XVI.
. ' ' ' . f ..:
M Villa- vioa , no religio conuento das Chagas , da s.Hila-
familia Francicana , atranskaodmilagroso corpo rioM

deS.Hilario,que eom Demetrio,Conceio,&: outros c


panheiros.padeceo martyrio em Roma >.deAbril,em
que a Igrej a clbra ua festa, o quai confeguio ( endo Agente na
Curia)o Arcebispo d'Euora D.Ioph de Mcllo , 8c o trouxe a elle
com solemne procia, no referido dia (que cao ento na egunda
sesta feira de Maro)de 1 6* 10. cuja poderosa intercesa experim-
to(de ento at hoje)as religiofasdesta casa em suas mais vrgentes
necessidades. h. NomosteirodeN.Senhorada Ribeira, dio- ^jatef
cesi de Lamego,a memoria de hum sancto Religio , cujo nome nk* or-
(dado que a ns culto ) nao deixa de andar nos nnaes da eterni- deRegu *

dade, o quai floreceo no tempo, que viuio alli frades da Terceira


Ordem Regular . Este amigo de Deos indo com sacol tirar sua
esmola a Trancoso,(obreneilhe de improuisonaquella villa gra-
ue accidente; leuado ento ao hopital dos pobres , em breues ho-
ras (sem o mal Ihe dar lugar a sallar) rematou a vida. E porque e
ignoiaua onde era Conuentua^tomrao feu defuntto corpo, 8c po
fto sobre hua quadrupde, o mandrao dispoo diuina, com
hum homem em ua companhia , teme por certo , que o trouxe
ella a este feu conuento, & que chegado porta principal da gre-
ja,auendo alli tres degraos altos.sobio por elles* & prostraddian-
te do altar do glorioso P.S.Francisco, se no leuantou,at que Ihe
foi tirada a sagrada carga. He fama constante , que obrou o ceo
por elle depois muitos milagres, em proua de sua boa vida,& mui-
tavr-
9 Agologio Lufitmo.
it Anto- ta virtude. c. Em S. Marcos , mostciro da Ordem de S. Hiero-
node go nym.na Diocesi de Coimbra.a lembrana de F.Antonio de Goes,
* Hier- varjo mui spiritual, deuoto,& contemplatiuo, de quem se affirma,
queera sua aima hum templo viuo do Spiritu Sancto, pois jamais
eessauao a choros em feu peito,&lingua os duinos louuores,cpria
do coasobrigaoes dacommunidade, comeaua logo suassan-
ctas taresas,quetnha pelo dicurl do dia repartidas. A certos tem
pos rezaua os 1 5. Psalmos do Cantico Grado , a certos os 7 . Peni-
tenciaes,& a certos o Oficio de Defunttos , fazendo com huns ef-
mola aos mortos nalroa pelo peccado,para , Deos os resucitassc
noua vida da graa , despertandoosdo profundo letargo em que
jaziao,& aos defunttos no corpo.para (\ o mesmo Senhor lhes aliui-
asse as penasdo Purgatorio, leuado suas almas,depois de purgadas
das eternas maculas, perdurauei luz da gloria. Nisto gastou o S.
velho sua prolongada vida, nao dando minimo lugarociosidade,
sendo apraziuel,& mano para todos , austero,& rigoroso consigo,
& asl escjuecido de tudo quanto se v,& deseja cosolhos,postoem
altima contemplaao , foi gozar sacie a facie , da clara vista de
Dcos, o quai si seruio de manifestar ao mundo sua gloria depois de
morto , quando m medo, ou temor de jactancia se canta a gala,
produzindo hum loureiro mui sermolb sobre sua coua,que prma
neceoalli at nofTos tempos, com epanto,& applauso grade de re
DomGo- ligios,& seculares. d. Em Monomotapa, na Ethiopia Orien-
sv>4 ,0 mart7" ^ D.Gonalo da Silueira , illustrissimo por san-
mTS- gueA muito mais por fanctidade , que tres dias antes de vir a este
panhia. mundo.fe ouuio chorar no vtre de soa me,preuenindo a natureza
aordinaria condiodoshomens, que naseem chorando pela in-
certeza do fi m, a cjuem Deos escolheo como vaso de cleio , para
leuar feu sncto Nome s mais remotas,& distantes regies,sazen-
doo priraeiro hum dos mais analados varS-sem virtude, defpre-
zo do mundo,afpereza de vida,& zelo da conuersa das almas,que
teue a fagrada Com panhia de Iefus neste reino,na quai se fez ecrc
uer ann. 1 543. mouido das heroicas virtudes, que a toda parte re-
fendio daquelles primitiuos,i exemplares Padres, que fundro o
famof Collegio de Coimbra ,estudando naquella Vniuersidade.
Com raras mortisicaes,&humiIdes actos ,paTou o Nouiciado,
as quaes continuou em profeTo , procurando logo fazerfe des-
conhecido dos feus, fugindo da corte , & da conuerfao dos ami-
gos,& parentes,que nalgum tempo o aliuiaua,encontrando as hoa
ras, procurando as occasies de maior villeza, afstiado o mais do
tempo
Dectmosexto de Mr'^ . i$i

tempo na cozinha, & tai vez fingindoe loco para fer masdefpre-
zado,& vtrajado. Nasmortificaes fe auia igualmerite , viaua
delarga cnta de ferro,com agud'as pontas raiz da crrie:difcipli-
nauae todos dias infalliuelmente , com tam eXcefuo rigor, que
trazia as costas de ordinario reduzidas a viua ch'riga : jejuaua a pao,
& agoa, sendo eu maior regalo , ou o boo de ceni , ou a boroa
demilho,em contraposiodos diliciosos manjres da Casa de feu
pai: & nas missos no cornia mais, que do grangeado pelo mor
de Deos de porta cm porta. Prgaua nititaVvezsGom grande fa-
tisfao,& fruttodos ouuintes. ConfVfaua , sem eXceio de pef-<
soa , incanauelmente a toda sorte degnte. Deste modo atdaua
pelas cidades,vilas , & lugares de Portugal , euangelizando o rt-ino
do cccs,como verdadeiro Apostolo de C-hrist, ensinando aos igno
rantes a doctrina fagrada , desterrando dios , corn pot d ami za-
deSy emfim exercitando os mais ministeriosd Companhia, como
varo deputado sfnente ao bem das aimas , & ciuo dos proxi-
mos.As noites passaua cm orao ants o diuini(Bmo:Sacramento,
seruindolhe de cama a dura terra * quand o somnoo obrigauaj
mas cm acordando, continuaua ajoelhado' etxi feu saricto exerci-
cio,no quai rrasvczes era visto eleUtoyfem dar acordode si,
outras era tal a fora do fpriu,que exttico o leuantaua rio r, mo
uodo-a deuoao a todos. Garno era prticular deoto da Virg'
5cohora,tomauaa por interceora em todas obra's.queemprendia,
de.:queella parcesedignaujpois mpre chaua prepicia. D'on--
de Ihe nafca o cordeal amor,&J affcto ncendido,cfn"'qut veri-r
rauafuas. fagradas imagens, rezandohe riosdks'defa's fetiuida-;
des mil Aue.Mars , ajoelhando outras t'ntsVzj o pTncipibi'
Violentado da obedienca,leruio tres artns d Pfr^btoem S. Ko-
que,com grande louuor, & fatisfaodos bditos, fndo no Cnv
fionario o primeiro, nopulpitoo mais continuO n Coziriha ox
mais frquente, & nogouerno economcoo mais cuidadofb. NcnV
porjsto deixaua dcvizitar mui a miudo s enfermos ns hofpitaesj
<?sprejeo$ noi carceres,os for^a^s nas gats;;* c*sia2rs ho$ feus/
Ktiros..,.conolando'a todos, com qde soadutria podia,& garK
geaua. Ntste tempo pretendeo cm^grandtfsveras 'miTao do
riente^nflammadoco martyriodp P. Ciminal, impetrada licn^
dp SJgnacio, patio p nost Argonauta fagtdo para a India nno
i j>6. com admirauel alegria, 8c zelo Apostolico, acquiriqdo en
tam,prolongada viagm nouos mritas , pois-no oiitife enferme*,'
a que, aritatiuo no affistisse , morto/a euja tabeceira vigilante se
,oi Agilogo Lufitmo.

no achassc , perigo, cm que animado se no visse, St trabalho,quj


alegrenoexperimentase.E para estar mais alerta , & defembara.-
adoqudo o chamassem,dormia no conus da nao,sem ter outr o
pauelho, que o do estrellado ceo. Chegado a Goa, obr igaroi 10
ceitar o Prouincalado,emcujo cargo mostrou melhor o grande
theburo de virtudes, que Deos depositra em sua bendita af-
ma , porqucalem de introduzir aaquelia Prouincia a oberuanci a>
das Constituies da Companhia , a gouernou mais com brandun
ra,& amo^quec rigor,8c violcncia, mais corn exemplos,quec
arooestaes , pois no auia maior fuauidade , que hua reprenfa
sua,ncm maior emenda,que hum aceno feu. Nao Ihe ruindo de
impedimento o ofEck^para deixar de acodir ao melhoramento spi
ritual dos Portuguezes, & coouersa dos Gentios , com que em
breuilmo tempo se vio naquelles grande reforma de costumes, &
netes copiofo numero de baptizados, obrando u abrazado fpiri-
tu outras muitascous.queredundauo em maior gloria de Deos,
augmento da religio,& do estado da India, embarcandofe por ve
xes nas armadas( imitaao do fancto Xauier)qado a necessidade
o pedia. Mas como feus generobs brios anelaiTem a mais arduas
cmprezaSjConguio dos Supetiores com muitas lagrimas a miao
da Ethiopia an.i yo.onde o chamaua ua ardente caridade , ten-
dolhe Deos l reseruada a immortal coroa. No fe pdem referir
os grauifimos trabalhos,& molestias,que padeceo no caroinho,o$
rifcos,& perigos da vida m que l vio , as fomes,& sedes,que so-
poitou,entrndo por varps reinos incognitos dacafrara, conuer-
tendo)doctrinando,& baptizando milhares de aimas , at chegar
quellas vastas regies de Monomotapa , a cujo Rei ?, & toda sua
corte prgoua F do Redemptorcom fancta liberdade. Rgnra
do elle em Christo, a Rainha sua mfe, & grande numero de vassal-
los,no podendo o inimigo commum frer ram glorios progref-
os na fertil feara da Igreja. Prfuadido ento oditto Rei de certos
Mouros ,quc o S.Padre o queria depojar de feu reino com feitios,
que ja Ihetinha principiadooo baptimo, feresolueo totalmentea
tirarlhe a vida , mudandoselhe logo oamor de Christo em odio
infernal,obrando como cafre, falto de toda a razo,& le. Auifa-
do o Mifsionario Apostolico do que passaua , podendo aufentarse,
no lho consentio u abrazado zeIo,antes preparou.celebrando
naquelle vltimo dia, em aco degraas, com particular deuoo,
tomandopor suas mos oagrado Viatico, baptizando a cincoen-
ta Gentios, que o proprio Rei mandou logo matar , que- nao era
bem
Dscimosexto dtMarf. i oj

bem entrasse no ceo tam valeroso Capito.m a sua esqudra de


caualleiros de Christo.Depois conseTou alguns Portuguezes, entre
os quaes repartio suas pobres alfaias , & despedido d'elles , fe reco-
lheo a feu limitado apoeoto, onde vestido de gala, com ha noua
roapeta, que trouxera da India para este dia , & reueHdo na clri
cal fobrepelzjpara no r excluido da Cea,por falta de veste nup-
cial.aluoroado efperaua feus inimigos,ajoe]hado em orao dian-
te de ha fagrada irngem de Christo crucificado , vnico refugio,
que s quis ter naquella sua tam suspirada hora* Pasada parte da
noite em feruorosos actos de amor de Deos, ora pregaua os olhos
no ceOjd'onde lhe auia de vir o soccorro , ora leuanraua as rnos,
csperando pela promessa diuin,ora pedia ao sancto Crncisixo aju-
da , i esforo para oconflicto: raas como foe ja meia noite , & os
a/gozes no chegasem,e deixon vencer do somno > como succe-
deoa noTo P.S.Pedro na antcdente a feu martyrio,que os San-
ctosna fragoa das maiores pcrturba5esdescanao,quando Deos
por elles vigia Eis q ao romper d'alua entrro aquelles equiosos
lobos a fazcr preza no innocente cordeiro , a quem (amarrado for-
temente)dero garrote com hum cendal dealgodo, rebentando-
lhe grande copia de Tangue pela bocca, narizes, 8t ouuidos. Com-
pnndolhe Deos com este genero de morte dous pronosticos euid-
tcs,que tiuera d'ellaem Portugal. O prirneiro na cidade de Coim-
bsa,acompanhandohumpadecente. Oegundonade Lisboa,ce-
iebrando certo dia no altar maior de S. Roque , prsente a Rainh a
D.Catharina, vendoselhe asrnos ensanguentadas ao leuantar do
Caliz. Despojado ento das vestiduras , o achro cingido com a
suacinta deferro,companheira inseparauel de toda a vida, & atan-
dolhe ha corda ao pescoo, o leuro a rastros ato rio, deixando
as pedras, que encontraua, matizadas todasde feu proprio fangue.
Alli atado nouameote a hum pezado madeiro, o lanraono pe-
go, cujas agoas parece nctificou,pois seuandose at aquelle tem
po de carne humana os Cocodrilos de que abundaua, no sroen-
te lhe guardro decoro , mas nunqua mais se vio alli semelhanto
praga- Permittindo o Senhor, que o madeiro com as enchcntes do
rio saisie terra com o sancto corpo , d'onde o leuro, como pu-
dero,os Tigres, & outros anmaes scrozes a ha brenha,em que o
conseruo, fazendo suas sentinellas de dia,& de noite, para que ne-
ohua Aue de rapina se atreua a fazer nelle preza,antes vem outras
muitas a decanar no madeiro, em que lhe do suauissimas musi
cal . Em $olor,no Oriente, a victoria de F. Simo das Mon^
Qj. tanhas,
,94 JLglogio L nfitmo.

Z'I^on tannas,religioso da Ordemdos Prgadores, Vigairo de hua Igreja,


unbJi. das mnitas, que naquellas ilhas esto aocuidado, &dministrao
Domimc. fefa fagrada familia , na quai estando tm certa occasio orando,
foi falteado dos Mouros laos (inimigos descubertos dos hristos)
mas logo soccorrido de muitosfregueses feus t que auia regenera-
do em Christo peo sancto Baptismo, e armou tara trauada briga,
queparecaacabar o mundo ; no meio d'ella andaua o bom Pa-
dre com hua Cruz aruoradana mao, anmando, & confortando a
todos, defenade sua Igreja, & rebanho de Ghristo , que jasentia
remontado co a falta de Pastor.Foi tal suafelice sorte,que no des-
canro aquelles perros,at que o viro cado em terra,& mono
a crueis lanadas. Apasiguado o tumultOjchorro as ouelhas sua
ausencia , dandolhe sepultura com particular reuerencia, & culto.
sr Lf-fc m s.Bento do Porto, a felice mortede Sr Leonor Ferrz,que
''3r Bene endo de mui louuauel , & sanda vida>era de tam forte , & aspera
raz.
condiao , que conhecedo clla.que defagradaua a todas , por no
poder estar mais em sua mo > e retirou a hua cella , separada das
outras , da quai nunquaao mais que para o choro. & refeitorio,
obseruando inuolauel silencio, & perptua orao , na quai o diui-
uo Spo Ihe aflistia com soberaaos faaores. Contafe , que medi-
tando certo dia na Paixao do Redemptor, lhe pedio (banhadaem
lagrirnas) fosse feruido reuclarlhe que orao lhe era mais aceita.
Neste comenos entrou pela janella da cella hum replandor ma-
neira de raio,& nelle hum papel,em que vinho de letras d'ouro as
tte pala uras,que o Senhor cu disse na Cruz, antes de entregar o
piritu nas mosdefeu eterno Padre , com que adeuota religiola
ficou assconsolada,& ratsfeita.Na vltimadoena.estando ja mui
to fraca, por causa do sastio , que a no largaaa , defjou lombo de
vacca-.mas como nao era tempo, por fer Quarefma,a proueo o Se
nhor mil agrofamente , entrando na cella hum gato com hua ta-
lhada na bocca,deque reforou sua fsaqueza,rendendolhe primer
ro as graas. Antes que spiraste , foi vida na claustra ha procissa
de gente vestidaem candidas roupas, quebaixou do ceo,em busca
de sua pura alma,obindo ella logo a receber doGlorificador o pre
mio deuido a suas religioas perfeioes. g. No conuento da Spe-
Leonori
rana em Lis boa, a cmemorao da rueote Leonor da Silua,ha
Situa,
das primeiras dlie , que de minina foi conlummada cm todas as
virtudes, tanto que difficultosamente podia julgar em quai d'el-
las feexcedia.O tempo que lhe fobrau do ruio da ca,empre-
gaua em laurar, & cozer a roupa da acristia,o que lhe nao craim-
pedi-
Decimo sexto diMaro. 1 pj

pediracnto para a orao,na quai empre feoccupaua, & por isiso c


queria solitaria,no admittindo dcpois que entrou, recadoalgum
de pessoa de fra.Foi deuotissima da Paixo cjo Redemptor, (endo
que com grande difculdade aouuia 1er, & aifi memonao punha
os olhos em imagem doloroa d'ella, por temer fuccederlhe alg
excesto , enternecendose sua ama de medo, que no auia vedar-
lbe as perenes lagrimas,que brotauo feus olhos , cu jo impedimen-
to Ihe tirou o celcstial Spoo alguns annos antes de ua parcida. H
dia de Natal, por estar occupadissima na cozinha , no podendo ir
commungar,a vio certa religiofa (de mui scta vida) entre as mais,
a quai vindo no mefmo instante buscar brazas.achandoacozinh-
do,eadmirou, mas eHa entendendo a causa,lhe disse ; Mddre,- ejtte
^vtJcSfCaldio. Na pobrezafoi-rara, no tomaua poro da comniu-
nidade,iistentauase das migalhas , que vinho nospratos da mea,
no tinhacoua propria, mais que hum habitovelho, &roto, sem
era, que vestia quando vinha ao choro fazer orao , ouuir Missa,
oucon)mungar,por reuerencia doSanctimo Sacramento.Final-
merue no foi destituida esta boa (erua de reuelaes , entre tllas a
de (ua morte,que denunciou a ha religiofa amiga sua, tres dias ap
tes /ndo da Mia. A que rematado o limitado prazo, sem mais
de mora voou sua aima , atauiada de mericos, & virtudes, ao choro
dassaoctas Virgens, deixando grai ntimento em todas rligio*-
sas,por seramada com extremo dlias, k Item no conuento f
dos Carmelitas descalos, da mefma cidade.o dia vltimo do P. F. dot Reu
loseph dos Reis , mui obseruante das leis da Ordem , & zelosodos Cameli~

rigores dlia, andando sempre encomendando a todos, que no a-


frouXdflem,antes se conruasem na permitiua pcrfrio , em qos
instituo suasancta Madre, iocitando continurnente aos frades mo-
osamaor seruor,c areparar em miudezas,,& ninharias,paranas
emprezas de porte se no acharem decostumados. Pela quai ra-
zo o fizero Mestre de Nouios, de cujaefcolla faiio vares mut
pirituaes , & onsummados na virtude . Era elle penitentilsimo,
dado orao, 8c detanta caridade, que no fi m da jornada, no
sendo ja capaz deofficio algum, pelos muitos achaques, enfer mi-
dades^ue padecia,o fizero os Prelados Enfermeifem que acqui
rionouos merecimentos. m fim debilitado de foras& gastado
de penitencias, depois de rccebdos os Sacramentos,com rara de-
uoo , edificando a todos a grande paz,& ferenidade de sua aima,
alcgremente deixou a caduca,& terren, viueqda,pela celeste,i eter
oajficando scu rostro tam engraado,5c rizonho ^ue parci estar,
QJ vuo,
96* Agtologo Lufitano.

MtthtAs viuo,fngularidade,que foi notada de todos. #'. NologardeA-


M*rt}r' quizuqui em Iapo , padeceo glorioaraente por Chrito hum anti

gel deuoto Chritod'aquellepouo,chamado Mathias,na perse*


cuo de 1 614. a que o Goaernador mandou peruadir c diuer-
ss pefoas,que deixafle a suauidade de N.S.F\& admittisse a cega
idolatria,& eita de Iapo. Entrro todas de romana na casa, &
por fora lhe tirro o riquisimo colar do sancto Rosrio, que tra-
zia ao peito,& outrosi os quadros ao diuno , que nella estauo pen-
durados. Sentio tanto Mathiasisto,que chorou muito,ficando tri-
stimo, como soldado rendido, 8c depojado das armas , at que
tornandoem si,lhesdic : O negocioa Fe tatholica nao esta nos Xofartos,
& Imagens , mas no animo , &firmea com quese profejja. Eu dtcarara ao
ouernador quemsou,se elle me dera ouutdos. A uizado logo do que paf-
lua, mandou haesquadia de soldados, para que o leuaffem a sua
presens. Acharono elles ja assetado mesa,massem gostar nada,
i Ieuantou dellajCom extraordinaria aIegria,dizendo : Z^esta^ve^
tremos co ajuda de Z)eos,aonde nao haforne> nemfede^ nossentaremos a hua
mefade queja mais nos leuamaremos.No caminho lhe lanro os verdu
gos gargta hum lao,tam fortes a penas podia dizer lesu. Che-
gadoa casa do Gouernador, quejaoesperauacom feus adjuntos,
protestou a verdade de noa grada rejigio com inaudita liber-
dade,dequc se deixou bem conhecer sua sortaleza. Sentenciado
ento a cortar a cabea, leuado ao lugar determinado, para onde
auia ja concorrido grande tropel de gente , cm alta voz exclamou:
Eu motro mut alegre ffi contente pelaF de meu Senhor hfu Chnsto^ois so-
mente neila hafaluaao. Posto de joelhos em orao , lhe foi corcada,
a quai no cho die tres vezes lesu , & a vltima mais claramrnte,
queasdua*. Marauilha rara , quecausou em todos circunstanres
grande admiraao,& paur, vendo sallar hOa cabea eparadado
corpof Suas reliquias , depois de ferem pelos Christos epultadas
em varios, & deseenteslugares,vlnmamentcas collocronacaa
de todos Sanctos da Companhia em Nangazaqui , reliquario dos
gloriosos Martyres de Iapo, ' i--r*-

Commentario ao XVI.dr Mars. ;" '

OArcebispo D.Ioseph de Mello en cciro agora, q hc o de S.Hilarfo, de quen*


riqucceo ao conuento das Cha- as religioas do ditto conuento rezlo Dix-
gas de Villa -viosa ( pela muita plex neste dia , pela razo reserida no tex-
affeio,que sempre lhe teue) c to,ndo o seu proprio o de 9. de Abril. co
tres corpos agrados de Martyres . Dos mo specifia a bulla', que com elle alli se
dous ja faIJamos no tomo passado , do ter- guarda,tirandoo do Martyrologio Roma-
- ' ' no,
Decimosexto de MarsQ t fr
no >onde anda corn ontros compaiiheiros Sua me,D.Biitus Coutinha > filha de D.
atU forma: Rom* natdts Sanctorum Matij- Fernando Coutinho , Marichal deste rei-
rum Detnetrij, Concefsi, Hiluuj, & famum', ooj i elle foi o vltimo de dez filhos.q est
km nos dar circstancia alga de (eu mar- senhora teue do Conde feu maridode cu-
tyrio,nem a peflcuo. ou tyranno,que o jp parto moneo,qual outra Rachel de Bei
e\ecutou. Baronio nocommento se con- jamin > como no tinba outrofrutto mais
tenta com dizer que estes Martyres (b- excellente ja,que dar ao mundo , a quero,
ro restituidos ao ditto Martyrologio de Deos ecolbeo para sixorao antigament
outroantigoni. Q da Igreja de S.Ciriaco ao pastor Dauid , que foi o menor dos fi-
em Roma, por onde no deuia achar ma- Ihos de liai, Al que por ambas partes foi
is noticia* , D.Gonalo do mais illustre lingue de Por
tugal , o quai derramou por Christo com
. h. No conuento de N. Senhora da Ri- grande generosidade ao romper da auro-
beira(que hojehe de freiras, sendo antiga- ra>na quarta Dominga da Quarelma > em
mentedefradesTerceirosj pois Jhedeu que contauo i<S.de Muode if6i.&
principio Fr. Pedro Meixoeira, natural de uaidade & quasi 18. daCompa-
da villa de Sernancclhe.d i mesmaOrdem, nhiaj& no a i i.d'Agolto,dia de S. Sula-
pelos ann. 1460. corao pubUcamos ja no R> como equiuocadosentirao osPadres
tomo pafldo a 12.de Ianeiro lit. w.) fio- Ribadaneira,& Mapheo, qm^ dosnossos
receo reinandoelRei D. Ioll. oesda- antigosehamarem quella Dominga de Su
redo varo , de que agora ecreuemos, 4fi* , pela Epistola desta Sanct* lhc prece-
mas foi tal a incuria de lus primeiros ha-^ dcr ao Sabbado , aduertencia ja do P.Tel-
bitadores ( que trattando mais de obrar, lez no lugar abaixoallegado.
que de escreuer ) t o nome nos ocult- Seguiroe aseumaityrio grauisimos
ro , endo que d'elle ha breue mcraoria Castigos do ceo naqueJle Imperio , a fber
nos archiuos > & monumentos da Prouitv notauei* esterilidade$,perda de fruttps>pra
cia de Portugal, de que colhemos a referi- ga de gafanhotoi, mortandade de innume
da no rcxto.por 1er este conuento agora de raueis peflba s , que at o proprio Rei ma-
a obediencia. 1 tou (ua me, pelo indireir ao martyrio do
anito Padre & affi mais alguns dos
r. Nafceo F.Antonio na villa de Goes, que d aconselhro j & a muitosdos que
distante eis legoas de Coimbra para a fer- concorrro nelle > justiou depois Fran-
ra.foi filho do conueoto de S.Marostrai cico Barreto (Gouernador,quc foi da In-
/ua vida Siguena na j.p-da Cbro<a*de $. di ajentrando por aquella vastiffima cafra-
Hieronymo 1.2. c 42. ondediz, que o lou- ria de Ethiopia. Constatudo o que d'elle
reiro.que brotou lua epulturajalcanro esereuemos(alem da Relaeo.que o Lic"-
alguns religiofos dos que viuio em feu ciado Afonlo Leo de Barbuda deu ao P.
tempo. E como elle mprimioann. itfo, _ Francisco de Gouuea,ccrca do miraculo
b infirimos, q foi a morte de Fr. Antonio modo ,etn que permanece seu lancto cor-
pouco depois do an.ifoo.Lerabrae d'elle po)deSachnoki hist. Societ.a. p.l.f.n.
F.Diogo de Iefus,in 4.ferculo memorialis 22?.Mapheo in bist.Ind.l.i. & 1. 2. Epi-
Ordin. S.HieronymL 8c o P.Aluaro Lobo stol.p.4.Ribadaneira na vida de S.Igna-
in m. . i* l z.c.p.& nado P^Laines 1. .c.ir. &
ipGent.Mart.pagl87. Gusmo i.p. da
4' O naimentp temporal do celesr hist.da lndia l.j.c. 1 j.Surio in Comment,
rial vario D Gon.aoda Silueira.illustris- dan. 1^40. Alanus Copus DiA-6. cap.42.
mo Martyr da Companhia foina fresca Paittl.i.Orth.xempla.Andradena Chr.
villa de Almeirim, delicia,& recreao de delReiD.IooIII.4,. _p. c.nS- Carrilho
nqssos SerenifTimosReis ,i4>legoas a.- nos Annaes Chronol.de Hesp.l. Vac.in
rientedeLisboa pelo TejoaRma , onde defcript.Lusit.pag.co2.&'5:i7. Gerreiro
ento residia a Cortej& no em Goesvil- na Coraa dos Mart.daCoup. 2.p.E|ogt 5.
la no Blpado de oimbra- como ja alguns Tcllez na 2.p.da Chr.dcfta Prouinc. 1. 4.
tiuero para fi. Seu pai foi D.Luis da Sil- e.29. Spinello noThrono Virgineo c.20-
neirarprimeiro Conde da Sortelha Alcai- Bailinghem in Kal. Vrg. a 1 . de Maro.
de mr de Alanquer. k Guacda-ffir da . Eusebio nos Varoes illustres da Co mpanh.
peTjadeRei D toIII. (officionacala tom.'.pag.i22. Algambe in Cenr.Mart.
rcal de grande honra, & maior chani,a. ) pag.^o. C outros muitos. como Beocio,
. ' Q4 Sando-
Agologfo Lusitftno.
Sandoual.Iarrico, Costa,& Rbj todos grande nomcfallecendo an.if8tf.no con*
referem ao P.Nicolao Godino Elcrittor uentodeS.Bento do Porto, d'onde era
de sua yida cm Latim, a quai traduzio em natural , como nos const. >u de relacs,
Castel hano Berna rdo de Cienfuegos. que d' elle se nos communicro * cuja
Tambem no ficou fora do> efcrittos fundao ( Deos quere no) se ycr noutro
do nosso grande PoetaLuis de Cames lugar.
pois no r.tom. das Rimas anda oSoneto
37-em louuor seu.que comea : Smo paffts g. Pelo mesmo tempo foi a morte de
amitthsnte.&c. E nas Lysiadas Canto io Leonor da Silua , no conuento da Speran-
Estanc.pj-dizdelle oeguinte: a^como parece do liuro de iua fundao-
op. & de outras memorias verdadeiras.c
XJt de Monomotapa ograde imperio
depoimentosde religiofas timo ratas > que
2)4felttatkagente negra^ nua% a trattro
One onaU, mortes wupeno
h. o PF.Ioo dos Reis falleceo anno
'Padecerapok FeesanElafti*. itfoo. quando os Carmelitas morauo na
Casa de S .Felippe Pampulha.Temos d'el
e. O segundo.que padeceo por ChrN le grandes noticias nas rebes > que va-
fto nas il ha s de Solr,foi o Apostolico va- mos (eguindo dos vares infignes em vir-
ro F.Simo das Montanhas an, i r 8 i.c- tude delta Prouincia que noi ensinuou o
forme diz Fr.Ioo Lopez no fm da 4. p. Reu.P.Fr.Ioo de Christo em quanto no
das Chr.geraes c38.Fr.Ioao dos Sancto iae a luz a Chronica d'ella. .
naEthiopia Oriental Lp.L2.c4 F.Afon-
lo Fernandez na hist.Eccl. de nuestros ti- i. De Mathias Xichirobioye Mar
posl.2.c.p.OP.M. F.Antonio da Encar- tyr cujo processo autentico se guarda na
nao naRelaao do principio da Chris, Ca da Companhia de Nangazaquesere-
tandade nas Ilhas de Solr fol - 1 6. & Frei ue o P. Luis Pinheiro na hilt.de Iapo 1.$.
Luis deSoua j.p.da Chr. da Prouinc,de c.17. Fr Hyacjnto Orpbanel na mefma c.
Portugal I.4.C.1 jr.& outros. I y .0 P.Cardim no Ca cal . ad an. 1 6t^..pag.
1 1. o P. Gabriel de Mattos nas Cartas do
f. A Madre Leonor Ferrz deixou an. Kiz.at 14.fol.y8.

MA R C, O XVII.

M Mertola,na Prouincia de Alcntejo, he cdebre ogo-


S. Baro
Eremit. riosoS.Barao,Ercmta, que endo natural d'aquella an-
tiquisima yilla.se retirou a ha apera rra, distante Ic-
goa,& meia d'ella,ndecm tosca gruta (obra mais da na
tureza,q da arte) fez vida solitaria,& ctemplatiua por muitos an-
nos,ustentandofe das heruas,que cultiuaua sua industria ,regadas
corn a doce,& cbrystalina agoa de ha fonte , que no mesmo sitio
brora, gastando os dias, 8c noites inteiras em perptua ora^ 5o , c
quefazia viua guerra ao inferno: & de crer he,q o Senhor he ai.
tiria com celeliaes sauores^omo de contino via corn feus feis ser-
uos,que por elle deixo tudo. Vindo smente nos Sabbado^a po-
uoado tirar efmola,de que referuaua para si a menor parte,& repar
tia a maior cos pobres de Christo. E querendo o ceo dar a conhe-
cer ao mundo sua nctidade , todas as vezes.que vinha, se rcpica-
uaoossinos, semhumanoimpul. Mas como faitae hsu vez, "
Dctmo fettimo de Mar. 1 99

elles no repiquasse m,antes dobrassem; dmirado o pouo d noui-


dade,se foi lapa em sua busca, na quai achro a S.Baro ajoelh-
do (como outro Paulo) coin os olhos pregados no ceo, para ode
feu fpiritu partira auia poucas horas . A cujo sagrado corpo derao
logo sepultura cm certo lugar da mesma serra , no longe do sitio
em que viuia.Tobre a quai os fieis erigirao depois em sua memoria
ha piquena ermida , que perscuera inda hoje (reedifcada a tem
pos) corn o nome do memo Sancto , a quem o dcuoto pouo d'*
queUaProuociarecorre por tododiseur doanno, em romaria,
comoffertas, experimentando feu fauor nas majores enfermida-
des,co a terra, que tirlo debaixo do altar , 8t leuo por reliquias,
querestitoem ao Sancto em paninhos, depois defe aproueitarera
d'ella , muitos dos quaes se vem penduradoS na ditta ermida, co
mo tropheos,& defpojos fagrados. Finalmente a principal prero-
gatiua deS.Baro he fer inuccadodos Cazdos,que.carecem de fi-
lboSjOS quaes recorrem a a intercessa na festa feira antes da Do-
mnga de Rarao$,tendo por certo,que steste dia confeguem do To
dopoderoso o fclice depacho de uas juls peties. f b. Em pH4rl
Lisboaj noconuentodeS.EloyjOpremo dia do P.Martim Lou* tm uu-
reno,natural da mefma cidade , a fegunda columna em que estri- ^*
bouo blido edificioda sagrada Congregaao dos Conigos Secu ^o 'e-
lares nestereino,cooperadordosprincipaes.conuentos d'ella, varo
temente a Deos, efpeho do Saccrdocio, vade eleio, & prga-
dor da verdade, qtiem pela graajdelicadeza, i eloquencia, com
que fe portana no pulpito.cnamronaquelle tempo: Lngua >
wrt ; como noutro a S. Ioo Chrylostomo. Acquirindo com feus
sermoes grande nome, 8c quito de nobres , 8c plebeos i fazendo
auentajado frutto nas almas.arrancanda yicos,& desterrando bu-
fos,introdozidos co a falta de ApostolicoS prgadores,exortdo hSs
a'peniteocia, outros reforma da vida , 8c atodos encaminhando
ao feruio de Deos. E comoera bem visto na Corte,& ouuido c
tanta acceptao o Infante fncto D.Fernando (que trabalhou ter
fempre em sua casa pessoas reformadas, & virtuoses ) lanou mo
d'elle, fazendoo feu Prgador,i Efmoler. Neste comenos reojuto
M.Ioo de instituir ha Congregaao de Clerigos,que falraua ne
ste reino,& dandolhe cota disto, offereceo Martim Louro a fer
feu cpaoheiro emtam scta, 8c glorioa emprezaE b se Vio,poiS
deemparando algunsbizonhos foldados a seu grande Capito,pe-
las muitis objeces , contrastes, 8c raolestias, que a Congregaao
padeceo em seus principios j elle, como homem que tinhalpeado
as
200 AgohgO LusltMQ.

as honras, & vaidades mundanas , no voltou as costas miiicia da


cco,antes cmpregado todo no ministerio do pulpito,prgaua corn
tal lpiricu,i efficacia,que trouxe a ella muitos jeitos consti tuidos
em dignidade, os quaes estauo bem alheos de taes pensamentos,
com que o ncoo modo de vida floreceo grande mente. E no efque
cido o ditto Infante^l de ua virtude,como da de M.Ioo,pedio a
ambos o quiseem acompanhar na jornada, que fazia a Borgonha
com a Duqueza D. Isabel, sua irma, na quai foro todos mui edi-
ficados com feus modestos procedimentos,i exemplares vidas. D'al
li,depedidos do Infante, palaro a Veneza, para verem com os
Padres de S.orge Dalga,profeTores do mesmo estatuto. E depois
a Roma,para dare conta de sua noua Congregao a MartinhoV.
(prsidente encao na Igreja de Deos ) onde sicou M. loo requeren-
do graas,& priuilegios para clla.E Martim Loureno voltou para
Portugal,mui saudoso de feu companheiro . Perseuerando pois na
Ordem este seruo do Senhor, com notauel augmeoto d'ella muitos
annos, fazendo outrosi grandes progrcTos na virtude, acreditada
com marauilhas. Vendo que se lbe instaua a morte , coofetfou
gralmente com muita deuoo, & recebidos os Sacramentos,pe-
dio ha imagem de hum Crucifixo, que estaua cabceira. E ten-
dooem hua mo,co a outra batia nos peitos , pedindo a Deos com
lagrimas,quenao atentae a grauidade de suas culpas,mas o infini-
to merecimento de feu Filho, pregado naquella Cruz ; acusaua sua
ingratidao,exageraua iu descuido, cuipaua ua frox; J o, lembra-
uase do pouco frutto , que as delicadezas , & flores omtorias obra-
rio no pulpito , &finalmente imaginauafe falto de todo bem,
& nas culpas smente demasiado.Ncstes justos sentimtos,olhan-
do para o ncto Crucifixo, errou os olhos com hua serenidade de
quem quer repousar,& ficou dormindo no Senhor o omno dos cf.
colhidos, posto q sua aima est velando naquella vigilia m noite,
assistencia m cano , & cuidado sem fadiga , que na diuina pre-
sena gozo os Bemauenturados. Enterrarono leus irroos num
lano da parede da capella do Sanctissimo Sacramento, que julg-
ro polo mais honrado lugar, que Ihe podia dar,cuja memoria se
perdeo co tempo.que tudo vai sepultando no profndo silencio do
efquecimento. c. Em Bem-sica, mosteiro da Ordem dos Pr-
gadores,a veneranda memoria do seruo de Deos Fr.Ioo de Mou-
ra,Confessor que foi da Rainha D. Leonor, mulher delRei D.Du-
arte,re!igio obseruante,penitente,& de muito spiritu,& orao,
o quai por mandado dos Prelados amplificon naquelle cleste ha-

bitaculo
Detimofettmo de Mars*. to i

biraculo grandemente a Obscruancia Dominicana > que entoco-


meaua a Jeuantar cabea neste reino. Era singular a opiniao, que
em todo ellesc tin ha de us bos letras , & assi memo do prophe-
rico piritu com que o Senhor auia illustrado feu entend imento.co
mo se vio algas vezes*Principlmente quando o V.M; Iooapo-
stado a tomar alli o habito,elle c viuas razes o dissuadio,manire-.
standolhe telo Deos elcolhido para outra miior empreza,qual era
a de fer pai,& fundador da noua Cortgrego de Vi!lar,que com
titulo de S.loo Euangelista , tanto illustrou depois este reino. E a
ditta Raifib-a D.Leonor , quando por morte de feu marido fe quis
aufentar d'elle para Castella t omandou chamai fuacella (onde
estaua jade/pedido de palacio, retirado, &cego co larga velhi-
ce)& confultando com elle o feercto de ua jornada , 5c as vrger\tes
tau/as, que a necessicauo para ella,F. loo lhas ccrariou com tara
apertados argumentos,que parecia fallaua o Spiritu Sancto por sua
bocca: reuelndolhe o bom velho tudo quanto depois experi men
ton no desterro , 6c a miferia cm que rematou a vida. E posto que
no desistiTe a Rainha de u propoto n ua prefena , fzero c
tudo nella tal irnpresa (uas palauras, que muitos dias esteue inde-
termindano que sari, rependendose muitas vez.es ao diante , por
no auer feguido feu acertado conlelho, Finalmente este veterano
bldado da Ordem , depois de militar nella valerofamentc, proue-
ctooaidade,& muito mais no exercicio fancto dasvirtudes,dese-
parado totalmcnteda natureza, terminou feus felices dias.para go
zar o premio d ellas nos patacios da Bemauenturana foi pul-
tadonodittoConuento.cemiteriodeReligios fnctos. d. Em t ....
Cordoua, no mosteirode Val-paraifo , falleceo F.Antonio qe V^nudeVU
na,difcipulo amantissimo do V.F.Vafco, a quem por suas proprias na HteT
idjos lanou o erfimitico habito de S.Hiefonymo em Pena-longa, "^m'

xaminando primeiro se era do ceo a vocao,oqual comoo visse


mancebo bizarro , 8c que lhe no pezaua de auer nafeido, & sobre
tudo obrinho do Bifpo de Lisboa D. Loureno Rodriguez , pre-
guntoulhe; Q*i ntotiuo o tiraUd do mmdo, &* ttdtjd a ttmar o hditond-
queU poire C4t/d,desertd&-sef regdloi'RlporieoQttf so dtsejo deservir
d Zfoi Ht* rehgtao* Re pl icou F. Vaco: He necej]dnoycjue *vt\dmos primtk "
rose tendes pactentidpdrdfofrer opezaojurodelU, & fe de todo coracao dite*
is renunctddo o mttndo. Entao troquiado as panderetas , vestido em
a/pero faco,mal talhado,chamando hum frade, lhe diste : Totnat estt
irmaojeuato d Lishd, (gjr detXdtono pelourinko^ onde sejd tfiBt de todos, pot"
f*ese [er 'wdddeiro o dmorsio^ que ftz.do mundot tlle tomard d uscdr a lest*
hnp.
*o t. AgoUgh Lusttmo* V

Ckrijo, O religio o fezasi,& o deixou alli por algum tempo,dati-;


do que fallar aos que paauo, 8c que rir, & zombar a ocioos i 30
materia aosrapazes,que ja lhe remeauo pedras, 8c tudo o mais,
que e lhes oferecia,cQrao a loco ; & ano tornar o companhciro
por elle , semduuida o puzero em breue no.excremodo aperto.
Visto de F. Vaco este tara famoo libello de repudio ao fecuo,o re!
ebeo na Ord5,dizdo:0 bont v so a exterwffr Deos o interurjftepo
ilo a na apjrarencid mo/iraua outra cotfa vira afer wikfsimofcru na casa d
Senior. E no enganou antes fallou propheticamente, pois neste
tempo partindodeste reno para o de Cordoua, o leuou consigo, a
fi m de defender o cordeiro, que ja tinha em feu rebanho, contra a
fora, & potencia do tio,que nao bfria fer religiofo. Procedeo l
de maneira,que foi fempre tido , 8c auido por varo de rara inno-
cencia, & pureza Angelica,de ardente caridade para com Deos, &
proximos.de ngular dom de conolar tristes , & animar pusilani-
meSjdeprofundahumildade, anichiiandose, & abatcdose fempre,
de solicitude perptua no trabalho de mos, 8c finalmente de tara
continua afllencia no choro dia, & noite, com tal perseuerana,
que mais certo era fatar o relogo, que elle. Nestes fanctos exerci-
cios,depoisde ha larga velhice, cheo de celestal consola ao, ter-
f.Afonfi minou crquilamente sua ditof carreira. t. Na deuota casa de
da G*m* s.Maria da Insoa, Prouincia de S. Antonio,no Arcebifpado de Bra-
' ga,oestranhosematedeF. Afon da Gama, que fendohomerrr
fidalgo,rico,& manticiroda RainhaD.Catharina, depois de nau-
fragarduas vezesnajornadadalndia , aos eTenta completosde
idade,se recolheo ao eguro poi to da Religio, fiigindo dos nufra-
gios,& perigos baixosdo mundo , para nelia segurar a ialuaao,
pois em dous annos, que lhe refultri de vidaJ.portou fempre co
do puroNouio, em grande humildadejpenictDeiaj&oraaOjC
outros louuaueis exercicios vpodepddizer potrcllc aquellas pa-
Sap. 4< lauras da Sabidoria : Consurmutus m JreW-exfleutt tempera multa. Po-
** rem como tinha o perigo no; mar , ai Jhe podeoecapar pcn> mais
que fez,foi o afo,quc hum SabbadodaQuarefma/vndo de Mori
lo por mandado da Obediertcia, fobreueio tal fitopestadejque se
foi a pique obatel,& afogandoe,jo oQorp d'ihra tres dia as
rias de Galiza,o quai foi trazido a fepultar ditta aticta casa, com
grande concuro,& honra,admirando todos osincomprehenfioeis
F.Fema- juizos'do AltiTimo. / Em S.Fracisco de Goa.acabop feus selices
dodapaz. dias com louuauel, & aocto fim,o religiofo P.FJFernandodaPaz,
mt' Castelhano, que em ecular yindo ter com outros a Maluco, .por

via
Decmosettimo de Myo. a|

via de Fclippinas,foi dos Portuguezes prezo,& trazido a Goa (por


durarcm ainda as contendas sobre a preceno d'aqueilas ilhas) de-
senganado do mundo , com muico piritu tomou alli o habico, &
professou , dando sempre taes raostras de virtude, que era o exem-
plar de toda a Custodia , sendo na realidade mui pnitente, & au-
stero,parco no istento, zelob do officio diuino , & na pobreza E-
uangelica verdadeiro filho de eu Scrasico Padre. Eleito Prelado
gouernoQ o feu trienio corn muita prudencia, i edifca3o, huma-
nandose tanto cos fubditos , que achandoos culpados , com benig-
nidade os castigaua.i ento, maneira do Saluador Mies dizia:^*, Ioan u
&fukamf>Uusi>ecc4rc. E aos mais louuaua , para que crefceem na t.u,
virtude. Era tara respeitado, & temido de todos,ainda antes de sec
Custodio,que aconteceo estjr o Prelado(que ento era ) pratican-
ocom outros frades,& vendoo ao longe vir, disse aos que estauo
na roda: ]/nmnos^ue vern U F.Fernano. Ereplicando hum d'elles:
Q>mo assit1/\Xeuerencid ruo he freladot^ tem medo dlies Si (repondeo
o Custodio) mas he necefarii respeitar aqutllasdnfldade. Morando no
conuento de Cranganr, o feu exercicio quotidiano , era ir pelas
pouoaes dos Christos a confessar, baptizar , & in struir os igno
rantes oos sublimes mysterios de N.S.Fe. Succedeo,que indo er-
to dia por hua rua,vierofe a elle muitos mininos a Ihe tomar a b-
o,& preguntando porque nao vinha hum,quechoraua,diTero-
Jbe,que era aleijado.o roo de Deos se foi a elle, & mouido de c-
paixo,lhe mandou,que se afferrasse frana, que na mo trazia , &
logo ficou sa.Morando no de Tan,ouue nelle hum graue incen-
dio,chamados os frades, para que acudiTem , elle obrou mais que
to4os ,ficandosenochoro em orao(comooutro Moyses no m- Exoj.J7.
te) de que lhe rendrao as graas , pois ella foi ta m vhmente, riu
que o aplacou. Muitas outras cous obrou marauilhos , at que
chegada a vltima hora}acdpanhado dos religios, que lhe estauo
rezando o officio da agona,o!hando para elles die , que se ajoe-
lhassem, porque estaua alli aMedeDeos $ 8c logo fazendolhe no-
tauel reuerencia, partio em soa sancta companhia, para agloria.
Seosossos setirro do cemiterio cmum,dcpois de aigunsannos,
& se guardrao como reliquis preciofas , para serem collocados
em mais descente lugar. g. Na cidade de Ampza , costa de uu *#-
Melinde noOriente,o ccleberrimo conflicto deloo Rebello,Mer M***.
cador , que adoecendo grauemente, aadando prifioneiro em hua
gal de cossariosTurcos ( de que aquelles marcs fa mui infesta-
dos ) foi mandado ditta cidade,para alli fer curado, no por ua
r
R com-
ao4 AgiologioLufitMO.
commodidade, mas pela expectatiua do grande resgate, que espe-
rauadelle o Capitao. Os Mouros d'ella trattro mais de g periua-
dir a que deixasse a lei de Christo, 8c se tornasse Mouro, que de sua
saude,& vida. Vcndo elles , que no deferia a nada , antes dizia as
tres mil leis,do torpissimo,& mendacissimo Mafaroede , tiero di-
sto tanta raiua , que em lugar de agoa,& aucar , que lhe piomet-
tio para refrigerar os ingentes ardrcs da sebre, vsaro de algad*,
entulhandolhe primeiro a bocca de area. E depois de o trttarem
corn injurias, & opprobrios , o atro corn corda pelo pfcoo
cauda de hum cauallo , & deste modo foi arrastrado por toda a ci-
dade,sendo de mais de 5O.ann0s ; emcujo martyrio caropeou ua
fortaleza,rcspondendo sempre aos Mouros ,que nunqua Deos per-
mitise.que elle eropregae tam mal sua vclhice,detestando ?er-
dadesCatholicas, no tempo que mais neccsitaua do fauordiuino,
entao o apedrejrao, vencendo sua atrocidade com marauilhoso
valor,& contentamento,exalando no meio da execuo sua gratis-
sima aima a Deos. E para que os matadores se no gloriaem de
tam nefando, & abominando feito, em breue, entrada aquelci-
dadedosfossos,foi arrazada,saqueada,&degollado Stambur,fu cy
ni,&Fr. raQno R-C1 com ot*os ^US va^a^os ^ Em ^unc* cdade da
moccio prouincia deLanguadoc em Frana , as victoriosas palmas, & co-
fST roas ^c Antonio,& F.Innocencio, naturaes, aquelle d'EIuas, este
' deBarccllos , & ambos filhosdaesclarecida Prouincia Eremetica
de S.Agostinho de Porcugal.os quaes foro estudar a Florca, com
licena do Rcuerdo F. Hieronymo Patauino, Grai da Ordem, &
depois de acabados feus estudos,com grande louuor.voltando pa
ra o reino^chegados ditta cidade de Lunel , acudiro mutaos Lu-
theranos,& Caluinstas a vlos , & Cmo os ouuifero confeflar [ 8t
prgarliuremtcaF de Christo, & defnderensedas caturirHas,
que lhes arguiao,prouocados,& confuos os hereges da llida ver-
dade,queapregoauo,& do valor Catholico,que mostraao,enco-
lerizados se remearo a elles,vendose cnuenrd'es,& dpis d os
aontarem cruelilmamente , afriseftocads os despojrotas
vidas,merecendo ambos neste dia serm fettos ictimas de Christo,
a cujos corpos dero logo s Catholicos honofifico sepulchro, co*
d.guo- correndoaelledeuotamente muitos annos. i. No antigo ce-
^"tne- no^io ^C Vaira da Ordem de S.Bento, Bispadodo PottOi o ob-
mn* tx> de D.Guiomar de Castro, Virgem Prudente * que sendo siiha
dos illustrissimos Condes da Feira,onerecendoselhe iguaes casam-
cos por ua peba, 8c nobreza, ella como tinha congrado aocele-
stial
Decimofttimo de Marco. zo j

stial Spo so sua virginal pureza , com galharda reluao engeitou,


& deu de mo a todos,i escolhedo para a morada odicto cuen-
to, coDuertco as galas, & faustos feulares, em hum pobrehabito
monachal. E tafltofeapefseioounasvirtudes, esmerandofecom
articularemincncia nasleis da Religio , i em ser pobredefpiri-
tticom vontdej i cfseito (ponroenique hamuitos,& notaueis ga-
uhossecretos)que cra auaida de todos por hum retrato d* anctU
dade. E deixadas por hora outras virtudes,que nell refplandec-
raojcra deuotiflliDa da Paixodc Christo , cuja ldstimosa historia
Ihecustaua muitas lagrimas, & disciplinas, que s lestas feiras to-
maua rigorofamente. Succedeo.quefaltando hua noire fogo nasa
cella,a /rua do Senhor se meteo no maior perigo, por liurar dlie
ha minina (brinha sua). que onsigo tinha , & ,ajndolhe o paue-
o ardeodo emsma , e queimou toda,moftrando rara paciencia,
8c fofrimento estes pouoos dias, que depois viueoy at que o Spo
tiuino Ihe reuelou o de feu trabGto, (jue ella denunciou com gran
de alegria Abbadesia j 8c obraodo neste inceruallo de tempo al-
gQas marauilhas , accesa , 8c ornada alampada com o oleo de sua
boaconsciencia,aoclamotdoSposo, lhe ao meianoite ao en-
ctro, para entrar sem demora nas clestes vodas. /. No'cuen- d.btSc*
M deOduellas.da Ordem de S.BernardOjO fallccimento de Dona de v,{bt*
Branca deVilhena,nobre por gerao,masmuito mais por uaex

phr virtude, 8c religiosa obseruancia , com que fazia tal guerra ao


iaferno,& a feus eros ministros, que no melhor que estaua lhe ap-
parecio em diuerfas figuras,ora de bugio , vfando de feus momos,
& meneosjora de co,viuando,& ladrindo; ora degalinha choca
rodeada de pintos,tudo a fim de a diuertirem de suas pias,& fan-
cas taresas. Muitas vezes tirandolhe de diante o que tinha para co-
mer,& das mos as disciplinas, com que asperamente e flagellaua,
8c ainda na vltima hora,quando estaua de caminho,po deixou de
a perseguir,lutando com ella de modo, que daua a entender a gra
de violencia,quee lhe fazia j& durando esta batalha largo fpacio
aod'ella victoriosa,roas mui inflammadado rostro,repetindoen-
to o vltimo verso do Symbolo de S. Athanao: Htcestfids Cathod
es: qudm-nifi quisquefie liter ^rmiterque crediderit , sanui efe non patent;
com grande tranquilidade repouu em pz , a tempo que acom-
munidade celcbraua a procifa)& triumpho de Ramos. m. Em sbr Ma*
Lisboa,no Dominicano conuento da Rosa,a Madre Maria de eus, r*f

prima comirmaa do Arcebilpo sancto D.F. Bartholomo dos Mar nn4f


tyres, religiosa em que competiro porfia as virtudes da absti-
Rz nencia,
2 q Agiologto Lufitmo. I
oenca,& perutencia^om realces de humildade, silencio,& assistc-
cia de choro: a quem o Senhor de spcial dora de gouerno , plan-
rando acjuellacasaem tam reIigiosadicpIina,que no parecia pro
cder de engenbo humano,rnas do /pi n tu de Deos^tjUe a regia* de
sorte <juea postulrojno f hua,mas outra vezPrioreia>>emcuj
dousCricoos fez nella obras memoraueis,deixando a saas ucgcJo-
ras uaucsexemplosdcbomgoucmo,&Teforinadayida.Na vltima
dcpedida,conformecoa diuina vorrtade.chea de cekhaes codo
Jaes,& aftidade algunsSanctos doceo,a que fazia particulares
dcuoes , rendeo os vl ri mos alentos, para no choro das prudences
virgens lograr m fim cternas fclicidades. ! u J ' ."
*
* y< * * *f1
Commentarto ao XVUM Marco.

ACidadedeMertola.charwdaern fat Ujrtdts, Balsa, Ojsonoba: in Saao Lato-


Latim : ijrtiits luita; he taro an rjj*,^ pwi Anil/alu. Plin.L4.ci2. C-
tiga,que no consta de feu s fun- o/pii* Ojsonoia,Balsa,Myrtilis,&t.A-
dadores, se bern o nome [ Myrti- tonino no Itenerario a faz distante de Beja
Ji/]parece Grego,como outros muitos.que jtf.mil paslos , que l noue legoas,que
Inos ficro do tempo de Vlysses > & no hoje conto os nossos daquella villa dit-
falraquem diga fer Ph*nicio,& que Mjr- ] ta cidade . Por itio> natureza , & srte
tilts heo roemo, que r;M4MM,attribu- he das mais fortes , & inexpugnaueis,
indo ua fundao aos Tyros , & Phaeni- *}ue tem nossoPortugahaflntada nos con-
cios^que arortro na Lusiunia 804.0. an- 4 fin* deste clbre reino>& banhada doGu*-
nos, antes da -vinda de Christo. O cogno- diana,que corre alli do Noite ao Meio dia.
me de[lulia] que Ihe d Ptolomectomou Ha nella de Romanas antiguidade* ainda
de Iulio Csar, como ja obferuou Morales vestigio*,& ouuera muitos mais.le s Go-
Jib.p.c 3 2. de outras muitasde Hefpanha dos,& Moaros, huns,& outros barbares
qui pelo bem , que se portro eus mo- para refazerem oj aliceses de leus muro s,
radores nas trauads guerras , que tiuero nSo lan^aro nelles os marmorcs,cippc,
os Romanos nella, contra o famofo Capi- columnas.i estatuas que a venerauel aoti-
to Sertorio,& asi o ditto Empcrador pa- guidade tanto estima> & prza. Contudo
ra mais os obrigar amide do pouo Ro wda ha alguns de ha celebie ponte sobre
mano , Ibe concedeo o Dereito antigo de 0 ditto tio, obra de mrauilhoa grandeza
Latio,ou Municpio Larino.de que sm- & archite 5turaxcellcnte, manitesto inal
te gozauo duas cidades na Lutania,Euo nnuito caq.que osRomanos fazio dc-
ra, & Alcacer , as quaes no er estipen- sta Colonia. Na'entrada dos Arabes pade-
diarias, como outras muita<> queporilTo ceoas calamidadesdas mais pouoae>de
deixou Pliniode nomeala entre as jtf.que Hefpanha,mas lempre teue {egulos , que
pagauo tributo aos Romanos > d'onde se * gouernro. Conquiltoua clRei D.S-in-
v,que era liure , & izenta.focia do pouo ebo II. ignorase o anno , fendo que n de
Romano,& seus naturaesfquasi em tudo) I23p.fez d'ella ampla doao, com titulo
Cidades Romanos, podendo nas guerras de villa, Ordem de Sant-iago, para a de-
militar em suai legies , &eohortes, ter fenderem seus aualleiros, oidemndo que
todos cargos, & oflcios da Republica, & aslentasle alli conuento , por ter fronteira
ainda em Roma impetrar Magitrados.C Andaluzia,& Algarue, cuja doao an-
Triumviratos, & ferem nelles eleitos, po- da no liuro delRei D. Afopo III. foi. 1 47.
sto que no podio votar , que isto era f- da torre doTombo Sc no dos Copos da
mente reseruado aosquetinho juro de Mefa da Consciencia fol. & ainda ago
Cidades.como os nossos Lixbonenses. raheCommenda mui principal da ditta
Os Geographos antigos a situo no Pro Ordem,q hoje goza oillustriffirno D.Io*o
raontorio Cuneo:/ Cunto(dii Mella 1.3^) Malcarcnhas, *ja vrbanidade, & nobreza
ato
Dtcimasettif HoAt Marf. *o?
itJos briga a grandes obsequios- O los Mouros, em ha csterna, cjuese v no
terma de ! ra villa he dos mais serteis de t corpo da anrjga Igreja do Saluador deMer
do Alentejo > tcm ao Leuattte o de Serpa. cola gouerdatdo o Conde D. Henrique
at a foz do Cha n a .a que se segue o de Gi lbbre a quai se tem ouuido por vezes sua*
barleo.na Andaluzia.Ao Meio dia Alcou- ues musicas.
tim. que he jado reino do Algarue.'Ao Po '.' Ilgamos, que foi S. Baro d'aquelles
nentCioCampo d'Ourique,& d'elle os ter E remitas, que retirados do pouoado amo
mos de Almodouuar,& Grauo.E ao Nor a vida solita ria, & contemplatiua, porque
tcodeBeja. de semelhantes ouuc sempre muitos nest*
Nesta tara anrga cidade (hoje villa c reino da primitiua Igreja tc prsent , a
lbre na diocesi Eborense,de joo.vizinhos que hoje refoondem os da Serra d'Ossa;Pe
corn votoemCortes ) nalceo o glorioo lo que no se pdem ouuir alguns Prga
Anacoreta S . BarSo ,ou Varao, que legun- dores , que ignorando as coulas do nosso
do tradiode leu s moradores , foi irmao Sancto por muito antiga s , prgando ua
dos lanctos Martyres BriTos , & Barbara sel ta, o faz S.Barlo> Monge lolitaro do
aos quaes esto de.iicadas tres ermidas Orientccuja vida efcreueo S. Ioo Damai
cm montes altos , que a coroo em distan- ceno. d'aqui parece veio festejarcmnoa
cia confiderauel porque a de S.Briflbs fi a7.de Nouembro,dia em que osMartyro
ca hua legoa da villa, a de S- Baro legoa, logios trazem ao ditto S<Barlio, sendo fe-
& meia ,5c a de S.Barbara tres. E temse
sta feirade Ramos o do nob So Baro
por coufa notauel que de qualquer deltas pois ndla dcfpacha a* peties, que lhc fa*
ermidas appareoas outras > sendo afsi zem seus deuotos. Mas como atgora no
que o terreno da quelle termehe ta m m- ouue ninguem, que d'elle efcreuese.be tu
ruo& de orizontestam apertados, que do ha pura confufa. A Serra tomou d'el
no paTs de legoa & as ermidas disto le o nome & a coua que fica ao Norte
ha s das outras cincp, & seis, as quaes he vitta da sua ermida,onde h Im. gem vesti-
certoque se conseruro na tempo dosGo da com tunica, & bentinho de cor de C,a*
dos,& Arabes>& depois por vezes se refor ragoa, chapeo nascostas & liuro nas
mro. E ie auemos de venerar as tradi* mos a quai foi copiada pela velha, que
cscorno fagradas , fiorescendo S.Brissos por esta r ja mui gastada>a enter rro os de
pelosaunosjde 300. em que craPrelado uotos debaixo do altar & melhor foradei
(legundo t>extro)da S. S d*Euora,he for xala, para que p uouo fiel a leuafl em lal-
a cfessarmos.que viueo S.Baro no mes- cas por reliquvas , como ja da noua faz
nio tempo & alguns seculos antes que en com menos decoro. Dizemlhe Missa de
trassent em Portugal as fagradas Religies rConfesoir nio Pontifice co Euangelho dos
de S Agostinho,& S.Btopela quai rzio Abbades:f nos reltnqutmus omma. Pelo q
nio podiafer Eremita denenha dlias. E se aduirte ao Lector > que nem todas Ima
meno> o que por mandado de Deos arti gent,*^ remplos que ha de S.Baro pelo
mon a elRei D. Afonfo Henriquez a noite reino,fa donosso Portuguez.pois h mui
antcdente famoa batalha do Campo tos sanctos Bifpos estrangeiros deste rio-
d'Ourique pronunciandolhe a victoria, me 1 como le pdem ver nos Martyrolog.
que d'aquelles bar b a ros Reis consegui- & Sanctoraesmas sendo do Eremita>as jul
ria pois este se chamaua Vigildo Pi rez d* gamos por tzespois atgora,por mais que
Almidraou Almeida , & jz leu corpp se- os deluelamos no temoi defeuberto al-
pulcado m Igreja de Rer>, Bipado de |La- gum Sancto esttrauagante desta classe. He
mego a quem o nofTo&.Portugue!e$ ha- inui clbre por seus milagres a do Cam-
mo S.&lagi, como raostraremos em feu o d'Ourique ndehe venerado d'aquel-
du, corn ballantes fundamentos. De mais es contornoijcom grande concurso.E por
que na ermida de S.Barbara , irma de S. tsoa deuoo muitas peffoas se chamo de
Baro , repartio ja o ditto Rei entre os fe- seu nome naquella Comarca,& Prouincia
us>os depojos d'aquella milagrofa victo- doAlentejo. Ia d'elle ecreuro posto
riaicomo de noiTas historias consta.E final- , que corifulamente o P. M. Fr.Leo de S.
menr de nehhum modo'podia ser seu- . Thomas na Benedictina Lusitana. tom.i .
panheirocomo tem para si certo religiofo . tract. 2. p. 3. c.7. F.Antonio da Purifica'o
da Serra d.'Ofa cuja relao nos cbegou na i.p.daChr.Aug.defta Prouincia 1.3.10,
t-mos>poi s ncll j (e refere, que com ou 3 J . i-5c n a Chronol. Monast.Lut.ad an
trai dous foi Unado jemodio da Fc> pc- 70o,pag. 128.& in Thef. triph.Choro 3 .
R3 AChrt
tt Agilogo
Achr, ra. s, daErmeticafamiliadaSerra com mando , & poder podia reboluer os
4'OiI. A que podemos juntar as relaes, Cartorios.E quando elle se queixa.que fa-
?ue nos deu o Licenciado Antonio Nunez, remos ns destituidos de cudo isto.mas he
rire da Ordem de Sanc-iago , Prior que certo> que os religiofos antigos, msis trat-
foi muitos annos de Mertola , & as do in tauo de obrar que de efereuer. Tal nos
signe anriquario Manocl Scuerim de Fa uccede agora co P. F.Ioo de Moura,que
na, Conigo>& Chantre que foi da Sed'E- sendo de estremada virtude > & fama no
uora que corn particular cuidado as inda- tempo dos Rcis D. Duarte, & D. Afonso
gou para nolascommuoicar. V.no achamos d'elle memoriaalga nas
ft 1 dittas Chron. & nas do Rcino, si. Oua-
b. O P.Martim Loureno da Congre- mos a Rui de Pina na de Afonso V. c.62.
gao de S.Saluador de Villar{que depois fallando da Rainha D.Leonor : Toise acon-
l intitulou de S, lotie Euangelisia.covao di- selbarsobresua tda com humsrade de S.Domin
xemos a eu tempo) a quem ela deue (de gos de Bem-fica , porque erasenhora muito de-
pois de feu Lncto Fundador o V.M.Ioo) uota, & de mui religiosa vida , por nome Fret
os progrcssos & augmentos.que ainda ho loao de Mourafeu Confeffor,Padre degrandes
feiogra:falleceo sancta mente an. 146 3. co dias,& doclrina, & asfi dt mui sancla vida , 0
grande magoa de toda ella. O P. Paulo > quai uuindo suas raxies , Ihe respendeo , coma
diligente eserittor das couas de (eu tpo de mandado de Veos,&c. E Duarte Nunez
relattndoasdo leruo de Dec* > no tratta- na mesma Cbr.cp.refere isto mars diffuli-
do,que fez da Ordem em varios Iugares> menteichamandolhe: Seu Confesser, homem
principal mente na 1. p.e. 7. de no 8. fallan muito velho,lttrado,cr desancla vida , que Ih*
do da primeira Casa > a aber S. Maria de reuelou tudo quanti dpts Ihesuccde de mise'
Cpanha,no Bispado doPorto>&do frut- rias ne defterro,&c. Tambem o P. Paulo na
to, que elle . & o ditto MJoo fizero ne- hist. allegada 1 .p. c. y. e lembra d'elle, &
-sta cidadc>diz o iguinte : Emestacasa esti- de FMendo seu companheiro , publican-
uerom os noffos Padres por algum tempo , & 0 doos por homens degrande vida, aos quaes bus
feu exemplo eragrande emaquella cidade , ca (aua muitas vex.es em Bem-fica M.Ioao,fun
M.loantte porjua exemplar, & composta vida, dador dos Loios, para aprtder deUes e caminho
. & ainda porfingulares conselhts de sua fifica, do ceo. Falleceo pois Frei Iolo de Moura
& Murtim Louraif0,porsu as sment es ,& mui cheo de dias,& fanctas obras an.x470.Ve-
doces prgaoes fuz.io mut efpeso ,i euidente -jase Lopez na 3 .p.das Chr.geraes l.t. c. 9.
fruttot&tal exemplo edificaconi semerao al- & Fernandez no Ctalogo Dominic. dos
Ihqueatnda agora dura>&se dix. em aquella ci -Confessores dos Reis.
dadcqueM.loanne porsua vida.&Martim LoU
renopela prgaem (azia milagres em aqUelies d. Doancto varlo F.Ioa de Viana>
dias. Muitos costumes gra es , & mut bons en- ou Vena,tratta F. Pedro da Veiga in Chf.
xertarom, & muitas peffoas encaminbarom ao Ord.S.Hieronymi l.r.c.3o.vbi agit de cu
seruifo de Deos,& 0 Mispe os mantinba (scl. ra in Nouitiorum probatione.peloV.P.F.
D.Vasc.P que muitas vez.esse ta leixando a ci Vafccfub tacito nomine.Sigoenana mtf
dade, &suas companbas com mutta deuaom ma 2.p.l. 2. c.6. Cunha na hist.de Lisboa
para elles. Efaua hi por dias recebendo muita ap.c.9c.AluaroLobo c.2; & outros. '
consolacom,& cmforto daltna,&c. Lerabrase
tambem de Martini Loureno as Consti- e. Entre os 'veneraueis vares > que
tuie; da Ordem c. 6. & 8. D. Felippe fairo do deuoto Sanctuario de N. Senho
- Thomasino nos Annaes d"ella fol. 149. & ra da Infoa , para illustra rem a Seraphica
1 co. o Liuro dos Anniuer&rios de S. ; familia , no tem o menor lugar F. Afono
Eloy fol. 2. as Relaes m. I. que deixou da Gama>o quai morrdo h perto de 80.
o P. Miguel da Craz, dos Vares illustres annos > esto indagora uas virtiides mui
desta agrada-Congregaao. frescas na Prouincia Antoniana, como c-
fta da Chr. mif.d'ella, & do liuro intitula-
c. Com razo se queixa a Cada pab o do : O C<rrw, que se guarda no 'conuento
P.F.Luis de Souk na Chr.Dominicana da de Lisboa.
Prouincia de Portugal, das poucas memo-
riasj queachou paraatecer , fendoquea ;/. Ouue sempre no conuehto de S.
. materia estaua junta pelo P.Cacegas, elle Ftancico de Goa, como mai principal, &
de noua , como frade da raefou Ordem, refo rmado, que he de toda a Prouinci de
0t

Decimo fettmo dtMarfo* tcp


S.Thome.reIigiosos de grande perfeio, i. Oconuento deS. Saluadorde Vai-
obemantes da Seraphica regra,& mui rio.ffundado logo nos primotdios do
remplatiuos>& zelofs do bem das aimas rein , por hum fidalgo principal >chama-
aos quaes ho Brou o ceo corn milagres. O do D.Turris Sarna como e colhe do Con
capito, & antesignano de todos.hc o V. de D. Pedro tit. 41 Conferuousede
PF.Fernando da Paz,Custodioq foid'el- entoatgora em fumma religio,*& ob-
la pelos an. 1783. antes de ser Prouincia, ruancia da regra de So Bentoi viuendo
cuja admirauel vtda, & morte rfre Frei sempreaqui monjas de muita virtude. A
Paulo da Trndade na Conquilta spiritual Abbadessa inda he perpetua,tem 8c.l'ub-
do'Orite pelos frades Menoresl. 1.0.24. ditas commummente debaixo daobedien
m - !".'. i'i" :'.."<"; . ciardinaria do Porto j -eracujadiocei
g. Nasceo Ioio Rebejlo na Pronin- est fundado junto Pohtfe do rio Aue em
*ia d Beira, viueo muitos annos erh Cha* valle ameno,fdio)& jucundo. Das anti-
ul,oudeeracasado,& padeceo em mp- ' gas rtligiofas.que nclleforecrojno ha
zaan.if 8 f .como qui r F.Ioo dos Sanctos . memoria> & das modernes foi ta m liniita-
n a Ethiopia Oriental I.y. c.4. &,noem da>a que se nos communicou do ditto co-
Momba, como diz o P. Antortio deVase Untoj que cfca mente passa de carta de
pag.4<f. Eraaquella cidade mui grande nomes , a saber Catharina Figueira anno
chea degente,pro(pcra,& rica, fdada no I f 7 7. natural de Braga, a quem visitro
mo de hum monte/ cercada por terra de no largo tempo,que esteue entreuada,mui
nuiro. & por mardegrossaestacada de ma tosSanctos,com os quaes tinha particula-
deira,seu Rei era mui poderoo, & por il* res colloquios. D.AnradaSiluaan.i jpr.
lo enuejado de todos os da Costa deMelin da Ponte da Barca.qoe tambem steue 14
dc. esta cidade arrazro os nossos> mor- entreuada , crescendolhe por vezes o po
rendo epadajde mais do Rei, quatroe*- cazeite. Incs Pinta 1 ^4. Bracharene
tos Mouros,& trzentos prisioneiros, que em cujo transi to se ouuiro ao orgo mu-
o P.Aluaro Lobo attribue impiedade, q fcas celestlaes.Mais anriga que tdas estas
ytr como ditto lancto Martyr. . foianossaD.GuiomardeCastro, poisac
bousncta mente art 1*74 Vejasedocon-
"h. Dos religiosos Padres Fr.Antonio uento D Rodrigoda Cunha.no Catal. dos
d*Eluas,& F lnnocencio de Barcellos, que Bifpos do Porto 2.p.pag40o. Fr.Leo de
os Luceranos de Lunel matro emodio S.Thominoa.to.dChr.tract.2. p.y.c.6.
da F an. ictfi.efcreu F.Hieronymo Ro-
mano na Cent. i.dOrdem fol. 131. por '-#' Entre as religiols,que acabro
eijs palauras : En este mism ano a iy.de feus dias corn opino de virtude, no con-
Marco venian dos religiofos nuestrts Portugue- uento de Odiuellas , foi ha chamada D.
aes de estudi.tr de Florena.con licencia denu- Branca de Vilhena,an.i78o. que por hu-
</lro P. General , los quales como Uegaffen a la fnildade rtiandou , querna sepultu ra se lhe
ciudadd* LuneUque es en la Prouincia de Len no esulpsse feu nome, como tinho suas
g'uadoch en Francia , fueron mariyrsz.ados pot irmjas D. Isabl de Lima)& D/Antonia de
ios Luteranos, potqueitbremente defendian,) Vilhena>que tambem foro mui exempla-
coaseJsjuanlaS.FCtholicA. Fftomefue di~ . res,& yirtuosasvcomoconstade relaces
tbo ennuestro comento de Arles ,fiete dias des- qutemosem nossopder escrittas po
pues que acaecib df.D'elle<; tratto F . Afon timoratas,& fid<lighas religiosiiSif* * '
so Fernan dez na hi st. Eccl.de n uest ros ci?-.',"^ ,; ;;n.! r .
pos I.3 .c.ao. Fr.Elias de S. Therea noli- ,^ty. Dasitclytas virtudes,'que acom-
urods almasi.ii.c.27 n.^2. Frei Pedro ;' parinurona vida a Madre Antonia de le*
Cduo na s lagrimas dos Iutos p 2.cap. 1 2. i&das vlos soberanasque teue na mor
Herrera no Alphabeto Augustiniano 1. A, ^teartn.ido7 .alcanamoscopsosfl ncticiai
& LElfio noeu Encom.August. pag. 72. ajem da que j ts d o P* F.Luis de Sou-
& 317. 8c Fr. Antonio da Purificao na si r 3.0. de suasChron. 1.2lcap,3.Do c-
Chronologia MonasticaLusit.fol 40.onde - Utnto oa Ros>queproduzio ta m odorife*
nos d. feus nomes.& patriasi que os mais .fa flor , vejae o que dissemos em o tomo
psam filent io: nies tjmMartj: Luneltj prcdente no Commtide 13 delaneiro
in GsBiapafsto iUuftriumChrtJtiniiifitum' jln- lit. /i' '..:.( l: tr ,V *.
iouij Eluenfsy& ltmocenci] BarctUnsis es Qr '' " \
iine EremitarumS.4tig.&f. ' R4 . MAR
2 ro Agohgio LusitM. \ '.
>

M A R C, O XVIII.

A ciddede Girona,em Catalunha,a sesta de S.Narcissp


B.& M. por nacimento Portuguez, filho da famosa vil-t
la de Sanctarem, & por dignidade XII. Priraz de Bra-
ga.Seus paesforaodos mais principaes d'aquelle pouo,
na riqueza opulentos,& aparentados co a melhor nobreza de He-
panha. Estudou Ietras humana$,&: diuinas,faindo tam insigne oel-
las.como na prudencia,& nctidade. De orte , que vagando, por
morte do B.Calcdonio, a cadeira de Braga, acharo que smente
elle era digno de occupar tam graue posto. Collocada a refulgen-
tetocha no candelabro da Igreja,resplandeceo de nouo corn raios
de excellentes virtudes , alumiando a huns corn sua orthodoxa do-
china , i edificando aoutros com sua reformada vida, pelo que
competenci pretendiao todos imitallo, quanto Ihes era possi-
uel. Estandopoiso ancto Prelado occupado no gouerno pastoral,
estmado,& veneradodc suas ouelhas,comoera razo,achandoto
dos neIlepai,emparo>remedio,conselhoJexemplo)& doctrina,&: so
bre tudo iriculpada vida, ordenou o ceo (por diuino decreto ) que
as deixae,& passasse a Alemanha buscar as alheas, as quaes total-
mente necetauo de sua Euangelica,& Apostolica doctrina.be
decco sancto,& acompanhado de Feliz, feu Arcediago , saudoo,
tomouocaminho.Echegadocidade de Augusta(metropoli en-
to daquella Prouincia) se agazalhou em casa de Hlaria , Rainha
que fora de Chipre, a quai, perdido feu estado,e retrou dicta ci-
dade com sua filha Afra,mulhersensual,&Iasciua(como de ordi*
nario o as Chipriotas.) A c.uja casa o guiou Deos, para lhe dr
saude,& vida spiritual>& a tirarde hum abimo de torpezas,& defe
fionestidads, que co as treuas da idolatria, 8c sombras da morte
em que estaua,a fazjo defeonhecer sua desgraa. A quai como se
vio das portas a dentro com Narcib , imaginou que sria como
aquelles,quedeordinario arxequentauo^mas vendoo passar a n-
te em oraojinterrompida com hymnos,& louuores diuinos.ce-
cad de ha celestial Iz,ficou mui confusa, & nao ouou solicitalo.
O sancto Prelado ento afeoulhe o mao estado em que viuiajO cui
dente perigode sua saluaao, 8c o eseandalo grande, que dau a to-
da aquella cidade,representando!he isto com tam efficazes razes,
<jue Afra tornou sobre si,& de publica peccadora,veio conuertida
a fer glorioa Martyr de Christo, & dando logo de rno s munda-
nas
Decimo Qtmo de Marfo. tif

nasgalas,& delicioosenfeites,vcstidadepenitencia, & contrio


protrada aos ps de Narciso,pedio o fanctoBaptimo,querecebeo
depois de jejaar fette dias com Hilaria sua me , na quai tambero.
obrou muito a efficacia da diuina graa,& assi memo em cres cria
das, que a ruio.a faber Digaa,Eunoraea, i Eutropia,as quaesa-
icoraofbro companheiras suas na torpeza,o quizera tambera
fer na contiersa,&; juacas enrhm corpo abraaro todas a lei de
IduGbriito. Animadtf Narcisso com tam excellentes principios,
iabendo que apeifecuo audaua menos furiosa , fao a prgara
diuina palauracom feu companheiro , nW &o mente pelas ruas4 8
praas da cidade, mas por qu toda a Prouincia^cjtiVmando a
noua doctrina que ioeuleaua com estupendas maraoiljias.ganhan-
do tantas aimas para o ceo,que com muita razo he chaenado;
porolo, & Mestre daquellasgentes^E depois de leuantaTcmplos,
erigir Al*ares,ordenar SacerdoXes,& nonaear Bifpos^quegouernaf-
fem cjuella rescence Ghristandade(cntre os quaes foiDionysio,if-
mo de Hilaria, & tio de Afra, quem em sua auncia deixoa en-
cmeadada a cidade de Augulta ) auendo nisto gastado noue mc-
sesjsaudoo de feu antigo aprisco que cm Braga deixra com gran
desentimento.&dordosneophytosChristos. Voltou aHeipa-*
nha,& tomando o eaminho por CataIunha,prgando fempre o fa
gradoEuangelliOjdicorrendo por toda parte,a maneira dos gra-
dos Apoftolos, veio tei cidade de Girona , onde fe deteue tres an
nos por afsi opedir a necessidade, nella prgou com grande zelo,
& fcruor,acquirindode nouo aimas innumeraueis para Deos, onde
conhecendo osgentios os lucros, &ganancias,que tiraua de as
exortaes,porque l o no atalhacra, em breue abraario todos
us moradores o Christianifmo, auizio do quese pastaua ao Prc
sidente L.Cesonio Macro,quco mandou vir-a preguotaSy& conhe
cendo pelas repostas sua tam solida constancia,& fortaleza, depois
de aroFmentado no equulco com variedade de martyrios,estando '
celebrando aosChristoso sacrooctosacrfcioda Mia, decar-
regro feus maleuolos pcrectores sobre elle tres pntrantes f*
ridas,em confissada Sanctifma Trindade, ha no hombro direr*
to,outra na perna efquerda,& a terceira na garganta, que de todo
o priuou davida temporal. Fazendolhe ditofa companhia S.Feliz,
quenoera bem entrasse na gloria esta bella lor, fem p feu felici-
simo,& inuictissimoArcediago.He o N.S.Narcisso patrono inclyto
das ridades Girona,& Augusta. Desta, porqu alli prgou a F;&
foi feu primeiro Apostolo. Daquella,por cheatro de sua fortaleza,
..: &pof
11 gologo Lusitam,
& possesa de feu miagroso,& incorrnpto corpo. Refultando d'a-
qui nopiquenagloriaaantiqurssitna villa deSctar porauer pro-
crcado a tara, fancto alno,& a Brga por gozar mais de cinco an-
os ua Primadal mitra,com que e acredito, & honrotamcele-
r.j J^f--kres,& illustres cidadesno vniuerso. i. Em Sanctaremino mo-
do
/ItJttifeito da Ofdem dos Prgadores,a fancta recordao do P. F.Fer-
nuoi nando de Iesus,cuja admirauel vida fbiha perptua ctuz , leuada
corn rara paciencia , i estranha deuoo. A qualidade d'ella forao
*rolongadas doenas ji enfermidades , acompanhadasde- insopor-
taueis doreSjCom que muia a piedade , & lastima grande aos reli-
giosos,& mouera aos infieis se o viro, & ouuiro , legundo ero a-
pertadas,& terribeis,nas quaes se portaua o ruo de De, & nouo
Iob,passando os limites-do bsrimento,porque(ajudado doceo) fa-
.atida pena, gosto,& dotormentOirecreao,nao ccando,<jaarij.
do se via mais afflicto>& eercado d'ellas, de render graas ao Todo
poderofo peio caminho por onde o leuaua , mostrando no fi m da
vida,quede a mo procedero doenasJdores,& pacienciaj coro-
-ando tudo ao passar d'ella corn mnifesto final d gloria,que ja Ihe
fcomeauoa* render quelles terrenos deseontos , imprimindolhe
no dcfiintto corpo ha luz extraordinaria, que fendo jufgadapor
reuerberaao do Sol diuino, fez logo trocar as tristes lagrimasdos
companheiros em alegria, 8c as lastimas, que d'elle tnho cm san
cta inueja. No paflaro muitos dias que o religiofo varo appa-
receo cm sonhos a outro do memo conuento , & como o conhe-
cesse, cdtuidasseda vifajseera imaginaria, seilluminatiua, Ihe
fczalgas perguntas , a saber : Seera ele o proprh Fret Fernando]*
' quempouco antes ajudra a feputary & $ lugar cjue psfjaa f E respoo-
dendo : Corppre guident mortuusfum^fed anima m. Enti ou em ma ior
curiosidadede inquirir o lugar, que gozauo alguns religiosos feus
contepraneos na outra vida,a que elle fatisfez muito em forma,
permittindoo affi o Senhor, para auizo de huns, conlao de ou
tras , ,& certa fperana de saluaao a todos aquelles, que-
srBeai guera as communidades, c. No mosteiro de N. Senhor dos
Poderes de Villa- longa, Arcebfpado de Lisboa , deixou o terref-
Menorit. tre domiclo a Ven.Madre Beatriz de S.Frciseo, de mui pura cs-
ciencia,& solida virtude , a quai fendo Dama da Infante D. Ifabel,
filhadelRei [XMaroel , & caadadepoiscom Antonio da Siluei-
ra,Senhor,& Alcaide-mrde Terena, posua ja tam intenfos de-
sejos de r religiofai que a necetro a fazer voto ao Altimo,
que nalgum tempo se visse liure do vinculodo matrimonio,auia

4 fondt
Decimo otmo de Mmo* %*\

fundar hum msteiro,no qualseruife a Deos at a morte cm per


ptua claura, Compriolhe o cco feus dejos, vendofe em breuc
viuua.comeou a reuoluer em feu pensamento, como daria exe-
cuo o voto ; iodeterminada ento na Religio, que professaria,
aborta neste cuidado, se lhe representou aa fancasia h pobre ha-
bito de xerga>& groseiro saia!,com que logo se reflueo a sr Fran
ciscana.Para isto.acompanhando certo dia a ditta Infante quelle
deuotifimo cenbio da Madre de Deos,com animo de ficar ,lhc
disc ha freira fancta, a quenyvisitauo por doente, femqueella
soubee de feus bons propofitos: Edificat, & naofiejueis aqui^ue eos
V tem efcolhidop4rapedrafutUdment4l de hum perfeitifjimo edtficto rekgiofo;
com que fcou mui confolada,entendendo efperaua o ceo d'ella es
ta noua fundao. E na mesma noite lhe representou em sonhos
hua procisa de freiras Clarifias, & que ha dlias lhe diza : Hic
tMs hMtusjuufijue amiius futurus est. Com esta fupernatural vi,
amanhecendo cortou o nabico do mesmo modo,&cor,que c lhe
roanifestra.E dada conta detudo ao R.P.F.MarCosdeLisboa( 64
depois foi meritifsimo Bipodo Porto)o benzeo, & vestida pele vi-
ueo algum tempo fanctamente em casa de feus paes , acompanha-
da de Leonor da Encarnao,mulher d muico spiritu(beata,que
oraem S. Roque de Lisba.) Sabendo ento o pai de eus bons
designios , lhe concedeo a sua quinta de Villa* longa,para alli furi-
dar.dandose tal prsa obra(alcanada licena) que em breue fe
reclheo,leuando confgo (de mais da companHeira)' duas irms
uas,freiras,Maria de Iefus,de Loruao, 5 abl d Mdre de Deos,
daRofa,^ todaS prfeisaroaTerceir regra Frfttifana an.i yi.
Presidiolhes perto de vinte*, reeeitano cargo Abbaftial cda tr-
nio , oquelhecustua muto por sua hum|dadc. No Capitufos,
que sazia as animWaaoseraorda virtude,& obcruncia relgiofa*
cafigaua com aspereza cuspaseues , 8c tal vez com disciplinas de
langue, fendo esta a primeira que as tornaria,para exrnplo,& dia
sua culpa como as mais ; nos officios abatdosdacasa anticipaua
a^oas , i err cjtalquerlugar serecofhi m orao, na quai cra: a-
thada extatica muits vezs.omroungauatodos dias por ordm
dosConfefforcs, &quando ejles entndio sernimaadeuoa<
prHbiolho,deque ella secongoxaua mito. mfe tempo pot
aleuas' vezes creceo o pOj&faltando hum da dinh^ir para car
ne, chou quatromoedas de ouro sobre opoial dajanella , com
ttiscremediou a prsente necessidade. Todas estas virtudcs,.&
tras muitas, com que o diuino Sposo enriqueceo o jardim detra
2i4 Agologo Lusitm**
aima erao rcgadas com o singular dom de lagrimas, q pareca nel-
la connatural, at que nafeendo fancta religiosa hum cancro jun-
to orelha,& vlcerandose,veio a morrer dlie, com admirauel pa-
ciencia,chea de aanos,& meritorias obras , mas ja no habito de S.
Clara.E aquclla,que viuendo cheiraa mal.por causa do afqueroso
daenferraidade/allecendo recendia com tal fragrancia,que todas
as] religtofas com razo se admirauao,louujndu as marauilhas do
it Lucas St'nhor. d. Em Lisboa(na Casa da Saude, a morte de Fr.Lucas
da Rtfur- da Rcfurreiao.Ereraita de S. Agostinho, em cujo religioso, & cari-
rciao e tatiu0 supposto refplandecrao muitas virtudes,mas cm particular
x35? a da Caridade, pois esta o obrigou a dar voluntariamente a vida
pela saude corporal dos proximos, porque de licena de feus Prela-
dos,seo do conueoto de N. Senhora da Graa para a ditta Ca,
acompaahado de feu Breuiario, Sc boa consciencia , oade foi tres
anasfuperintcndente d'ella , par ordem de D. Gilianes da Costa,
Prsidence do Seaado. No fm dos quaes o chamou o Senhor por
meio do mefmo contagio , para lhe dar o galardo do bem que o
auia eruido na cura dos apestados. E seodo pulcado na ermida
de N. Senhora dos Prazeres^ontigua ditta Cala da /ude,separa-
do dos mais para raemoria dos vindouros, quando os frades trasla-
dro feusostbs para o feu conuento an. 16 1^.. foi achado ocorpo
todo gastado}& f as mos,que se emprcgauo nos cartatiuos cx-
.creicios, frefas, incorruptas , como se morrra naquella hora.
r.TrScs./' item na mefma cidade,no conuento de N.Senhora dos Rerne-
to de ie- dios de Carmelitas refornaados,a memoria do obito de F. Francis
jS^4^.C0 ^c IcsiBjDpctOjf em Canones,& pessoa de muitas letras no ecu-
io , as quaes lhegrangcro fuperiorcs dignidades Ecclesiasticas,
nias deixoutodas corn estremada resoluo, porseguir aChristo
ne.sta sagrada palestra de virtudes, & procedendo com grande per-
fciao,& piritu,aos quatro mefes de Nouiciado , pedio a feu Mcf-
Jtre;que o deixasse entrar primejro que outro nos exercicios fanctoi
da Constituio, porque cedo auia de morrcr.Sorriose elle pelo ver
fa,& bem disposto.Replicou o fancto Nouio: Conccdame V.R.
o que peo,que com tal preparao irei desta vida mui conlado,
O vltimo dia dos excrcicios,lhe deu hua ardentissimafebre, & co-
nhecendo os medicoser mortal, lheacudirao logo co as spirituaes
medicinas , profefando nas mos do Prelado. N este intermedio
dizem o vio hum religioso no choro , rodeado de celestial replan-
dor,com ha vella aceza na mao,ao tempo que se cantaua : Tu ad
dtxteram 2)fidcns flglm* Ttrh. E melhorado ja para se leuantar,
vio
Dtcimo eitauo de Mats. nf

vio aquelle mesrno religiob hua procia de luzes com hua cam-
painh diate, de que le persuadio, que morreria em breue oditto
Nouio,Eisquerepentitamtae Ihe lobreueto hum accidente tart
apertado,que no sao delle,porque mecida a Vella na mao,& abfb*
luto com as indulgenciasda Ordem t desemparado dos spiritus vi-
taeSjse desfez aquella amiga vniao d1 aima, & crpo,ficando feu ro
tam bello , 8c ferrnoo , que bem patecia ja cotezo daimpi-
ria Hierusalem. /. Nestc dia em S. Domingos d'Euora , repou- T'Ursi
sou em o Senhor F.Iorge dos Sanctos , que tomarido alli o habito Jjj, sjt
deConuerso,mostrou logo o grande theurode virtude^qo em".
lua beodica almadepositra Deos,poisfcndo pontualifhVno no er-
ercicio dlias, em duas se excedeo a si propfio, a saber na vofunra*
ria pobreza,& na ardente caridade, pos em queestriba a perfeita1
/nctidade. Nunqua teue mais de eu, que hum habito, i efe moi
vil por remendado. A portaria (que teue a cargo trinta antOs) era ; .
dediaasuaccllj&denoitealgrcjajondtoraua.vigiauaj&artenu- r-
aua o corpo com aperrimas disciplinas, seruindolhe o lagCdo del **>
la de regalado leito.E constrangidoda bediencia,pouCos dias n->
tes que Oeos o chamafle ao premio , se tecolheo a hum limitad.
"buraco,& vestio,a importunos rogos,hum habito nouo, disfraada
co velho,por nao faltar a esta virtude,sendo que pessaS nobrts lhd
offerecro muitos por vezes.de que nunqua lnou rflo. Se a po-
breza foi esta, quai sria a caridade , comigual cuidado cudia ao
pobres sorasteiro^que aos enfermos de casa; com squaeS dstri*
bua quanto graogeua sua industria , defpendeudo quantidade d
dinheiro considerauel em pessoashonradas , que lhe duo lguns
particulareSjtirandooquotidano sustentodabocca para scori-
soIar,contencando a natureza ha s vet ao dia cot algas herua^
ou legumes,sem ninguem o ver jamais gostar carne,ou peixe.Visi
taua osreligiosos doentes tods as veze$,que fubia os'dbrrnitrioi
(sendoque o officio de porteiro nao he compatiuel co de enfermai
ro ) inquirindo meudamence se neCessitauo de algQa cousa,& c^
ftandolhc.a procuraualogo com toda a diigencia , assistialhes nas
curas,lauauaos,& limpauaos semprecom grande m or, & ffabili^
dade , como sevo porvezes, &prticularmeDtena grauifimaers-
fermidadedoP.Fr.Duarted'OHueira , que nenhGaacio'ttibas d
viuente.mais quecomer(se lhodauo)por njaoalheajporque^ft'av
aa total mente prioado de todos ntidos,& membros, ao<qta4 ft
Iorge tomou sua conta,no sment procurandolheo rwcefatfo,
mas administrandolho, padccendojuntamcnte coia clleaiimpriC
S tinen*
2i6: AgiologioLufitano.

nencia$,que trazconsigo hum velhocntreua.lo.cego, &furdo,nao


auendo ine(por muito amoroa que seja) que com tana vigilan*
ia,&cuidado traitasse de algura filho, aquem muito amasse, se m
Dunqua se enfadar , nem abrir bocca em tam ptolongada doena;
admir ando a todos sua assistencia, sem fazer fac.i na portaria^nd
era bucado de seuspobres a toda hora , & do insigne Prelad D.
Theotonio de Bragana, qutai vez saa dcala a conu.-rsarcom
elle , assentados ambos num poial ,deixandolhe lempre quaotipas
emola^jpara repartir segundo as prsentes necestdades. E &(si co
mo foi reuerenciado na vidadesteillustristmo fenhor, & deootros
muitos,& grandes do reino, a o foi na morte ( de que se i tuc
muito antes reuelao)& chorado dos pobres corn pub|icos alaii-
dos quandoo dero pultura,deixando us cabaes prqcedim-
tos mui edificados aos prsents, & aos vindouros, euidentes teste-
F.Tern- mqnhos de sua muita religio, & anctidade. g. No mesmo dia,
MarUAr no obseruantisimo conuento de S. Joseph de Riba- mar, termo de
t*hdo. Lisboa,a depofio do muito religiosoP. F. Fernando de S. Maria,
Biscainhcquede pouca idade veio para este reino,&calado Bispo
Wquisidor grai D. Pedro de Castilho(seu tio)onde se criou,i esteue
alguns annos estimado, tanto pela razo de parentesco.quanto pe-
lo talento grande, que mostraua. Intentando pois o ditto Prelado
vsar com elle de feus fauores.pois ja era capaz de os lograr> no me-
Ihorodeixou , tomando o habito Arrabido na casa de Alserrar.
Proesso,mostrou logo particular amor,& asseiovirtude, estima-,
do em muito os rigores ,que com elle vsaua a religio, a que acres.
entaua muitos jejuns, penitencias,&horasde orao. E para de
todo dar a ella,e foi para ha cella doasperrimo monte d' Arra-
bida, tam estrcita,& humida,que mais parecia epultura de morto,
quemoradade viuo. Nella passaua quieto,& conlblado, trattaodo
smentecomDeos.comua MeanctiT na, na piimeira ermi-
da,que a Virgem Senhora eolheo paraua habita^ o(d'onde de-
pois c passou a Igreja)communicando ao virtuoso P. F. Agoslinho
4a Cruz,que lhe siaua proximo.noutra crmida.ajudandose hum a
putro Misa, & apostando sobre quai se auia de assinalar mais nas
afperezas, & mortificaes , quando deste celestiaj retjro otirou a
Obediencia para Vizitador da Prouincia da Piedade,a que elle no
-pode resistir com toda sua humildade,acompanhada de congruen-
tes razoes. Sao d'aquelleermo tam macilento, i e/cuei ra do, que,
bem mostraua na filosomado rostro os regalos com que alli pafc
i iaua* Elle a vizitou, com fer tam dilatada, a p, & decalo , no
vsando
Decimo rtttno de Mav', tf

Wndo devinhojC tal cxplo , & zelo religiosojque a dixo'u moi


edincada.Tornado a suaThcbacia^coroo sua virtudeera tamco
nbecida,foi eleito cm Prouincial , vendse com o nouo officio , o
administrou como quem andaua tam enfrascado nos rigores, &
penitecias, vizitando nas Qaaresma$ aProuinciasempre descalo,
jejuaodo trcs dias na semaria a po, & agoa,acudindo ao bem spi
ritual dlia, com tanta applicao, que no smenri: conseruaua o
primitiuo ngor.mas ainda o augmcntauim muitas cousas. Comi-
nuua as communidades,no salraua aunqua a matinas,& dici-pli-
nas,& ficaua mpreorando nchoroat quasi manbSa. Eaoit-
poral.reparando as casas, fie acudindo com tanto cuidado s n.ce-
sidades corporaes , que gastou ncllas noue mis cruzados , grangt a-
dos pcls dcuotos da Ordem. Acabad o trienio , ficou morador
cm S.Ioseph, continuandos mesmosexercicios, & communida-
des,com grande obferuancia, & pontualidad-* , ac que foi manda-
do vizitar a Prouincia de S. Antonio, em que deu de si o cotumado
cxemplo. Vindo,emprendeo a deuota morada de Cintra, onde
comeoudenouocom maiores feruores a edar orao, gaitan-
do os quartos todos de joelhos, como se fora nouio puro, de que
contrao num dlies h inchao tam grande.como laranja. A cella
que Ihc dtrao era piquena(como sa todas as daquella duotisima
casa) i elle homem ram camprido,quepara se nelfa estender , lhe
fizero buraco na. pedravque i'nda hoje perseuera,na quai no tinha
mais que a vilifsima manta , com que se abrigaua, a tosca cortia
porcolcbo, &triumde|>rido feixedc palha por crabeceiro. Ne*-
ste limitadimo aposento.iueo dezannos,em cujas Quarcsmas se
no accendeo fogo mais que aosDomingos, para (emornar agoa
para os pes dos Emclcres^ porque a cmrouhidade paaua com
po secco, & quandaacrecia algum regalo , cra de heruas cruas,
ado ellena idade o mais velho,& no feruor o capito. Finalm-
te imaginandose, que ja no era lembrado no hiundo, o mandro
denouo a Castella vizirar as Prouincias deS.Gabriel, & S.Diogo,
no que resplandecca fmmamente seu talento , c xampeou mais
suavirtude. Tor oando, foi recebido dos sem com grande applau-
o , pois no tditet bem decanado, quand a legro egunda
veProuincialf& cntinuando com suasobrigaes osolicito Pre-
Jado,<iesejando seropreacertar, audoheDeos reueiadovque sria
sua morte no fim de hum cfcseus gouetros. PoucoS dias antes, par-
tindo d.Sioseph paraacaada Conceio, desitedindose do San-
ctvssitno Sacrameacp^hedic a Condessa do.Sabugal DoaLuifca
S x Coutinha
2ig. AgioUgolinfitmo. -\

Coatinha(^ entao se achaua na Igrcia:),^** deixA U.dtern,S.l~f


fephfflande tamproxm*sua/est. O Varo de Deos lhc rcpqndeo ; Se
nord nttla me aiUm ftmsJtd, *u ww, 0* morte. E assi fuccedeo, porq
chegando quclla caa a iz.dc Maro quasi noite, ja combalido,
rca cada a humanidadc corn po, & agoa, se foi crao, astistio
a marinas, & pela manha Missa de N. Scnhora, & logote veio,
ao hoipital de Lisboa, onde coin grandes mostras de ctotrlao,.
recebeo 05 Sacramentos, de omo verdaddro filho de S. Francip;
acafoou a vida ero vepera de S. loseph aos 70. de ua idade^& 40*
de habko;Diuu!gadoeu transito admirou a todos, pela breuidaise
da doena , & trattando a Nobreza de grande acompanharnen-
to , pelo muit que dlia era amado y pareceo acertad ao Reue-
rendo Padrc Fre Iacome Pcregrirjo ( nacjellc comenos Vigario
do hopical ) que se m pompa fosse leudo a So loseph numas an-
das , corao se fez. Chegou o Corpo a tempo , que elle me/mo se
punha no pulpito , & foi o sermo mais de feus louuores , que do
Santo. A Condessa entao , lembrada do que lhe tioha ouaido,
corn muitas lagrimas o venerou , & os religiofos corn muitas mais
o epultro no Capitulo, onde aquellc seu mortficado co^po-,
srMma guarda pelos dotes da RefirreiSo. ; h\ No conuento de Sancta-
tichrisio Clara de Figucir , concluo ua peregrinao y caminhando ao
Frtnctfc. Cf^ effra(ja ja penitencia, Sr Maria de Christo , poig jejua-

ua quasi todq anno a po, & agoa , vsaua ordinaiiamente defer-


eo cilicio , & debreauac tres dias na feroana c efiranha rigoro- ,-"
sidade, excedendo ranto nas afperezas, que as Pteladas muitas ve-j
zealhas taxauo', entendendo que nao podia onatural humano
portalaSjde que ella viuia dcfconsolada,porquc nos rigores acha
ua soas maiors delicias>& regalos. No parauaqoi ma vittude,
trattauase com notauel desprezo,o habito era o mais velho.pbre,
& rcmendado,& e algua rcligiosa tal atcz aauertfa, mostraua na
reposta, que isto procuraua, & amaua, para) serplrrajada de todos.
Nunqua quiz cclla no drmitorio, rtfcolhiae n fttao^ue ftea de*
baixo do choro alto , o quai era tam acanhado,quc escaamente
podia estar ndle dejoelhos; aqui eontemplauavf tinha o diuino
Amante cuidado de a-visitar mut a mcudocxymdesacostomados
sauores , & o inimigo do genero humano pelo contrario de a in*
quietar com graues perturbaes j nao bastando que ha*ez lhc
apparecessevisiuclmente,5c a lanasse pela efeada abaixo,& outra
desse c ellaem hacouada-hom, de que ficouaeijada, iWostf an-
do d'aili cm diante ossabidos quilates d soa packneia noscoJJo
"A*
Decimo otmo dcMdro. 119

quios, & spirituals jaculatorias , que no meio das dores se lhe ou>
uio. N a vltima enfermidade a mandou leuar a AbbadeTa para
hum leito do dormitorio , de que aruade Dcos se deconsoloa
ranto, que soi neceflario conduzila aseuantigo retr. Nestcco
menos vio entrar nelle hum homem feio, 8c hoririuel, de que mui~
to se affligio.estranhando nota ucl mente a relaxao da clauura,
& quando lhe diTero, que ninguem auia entrado, entendeo ser p
contraria de suas virtudes , qu se queria vingar & fazer naquell

l]uc mitigou ^ .IWw uv .w-


leftiaes, & ainda na vltima hora, querendo entregar o fpiritu,
difle com graude alegria: Que fermes* k^, & cUrUace me acomp-
nha- & cercada d'clla, cm vespera de Slo Ioeph ( dequem sempre
foi deuotissima ) com placda mortepozosoberanoPai das luzes
fini a tam rtformada,& pnitente vida. i. Em Lisboa,no ob-' S*rM4r2
scruante cenuento do Sacramento da Domioicana familia , prox-^^
mo a Alcantara , a Madre Sr Margarida da Resurrcio , que an-
tes do ingreb na Ordem.vindo a preguntas grade do cnoro,vio^^"
narontera parede de dentro , a Chiisto Noslo Redemptor co a
Cruz s codas , que a estaua chamando para lhe ajudar a leuar a-
cuelle pezado madeiro, com cuja berana visa ficou roui con-
lada sua aima; 8c a nenhum rigor, 8c austeridade da Religio te-
ue por dificultosaJ& menos as penalidades do sancto habito. De*
pois de Matinas (a que nunquafaltaua ) gastaua at Prima emora-
co,trabalhaua de mos por ugir ociosidade, folgaua muito de
serdesprezada,& desestimada detodos ^ 8c para que nao contra-
hi/ealga vagloria a humanidade , choraua pernnementc sem
cesar, padecendo por esta causa daspreladas, 8c religiosas graui-
mas molestias.Sua fer u t caridade, &profda humildade a obriga-
ua ruir, no smente s sas, mas s enfermas,& condoida destas,
oraua diante do diuino Tabernaculo , at que certifcada de sua
melhora se leuantaua alegre , demonstrando o contrario com tri
ste silencio. Esclarecida cm fim com outras virtudes , 8c cumulada
de trabalhos,depois detrinta annos de habito, obreuindolhe gra-
ue enfermidad, recebido o celestialpasto com estranhadeuoo,
8c consolao, a segunda esta fira de Maro, ao romper do Sol, se
foi ver co di aino na gloria,deixandos religiosas, que lhe afstirao,
grandes penhorcs de suabemauenturana.

S 3 mmtik*
aio AgologtoLusittno. ^

* Commenurio *o XVIIldc Maro.


u- . - '
,< -A Principal prerogatiua de ha O X'rcijsus Caljdonio, * quemscribit S Cypria
j\ thedral he ter muitos Prelados nus, cujus epiSlolastranfmutit ad mms ttspa-
X| doos>&saricto,porquesendo *it metropolttanos . Estas palau ras no ne-
elles cabeas da Igreja.quto he cessito de traducacpor conterem o mes
jnajor a excellcia da doctrinal sanctida roo.que o texto.
de,quenellesrsplndece,tantohemaior Que cidade na Lusitania era esta Scala-
axnchente do influxo , que ella participa bitaoa,de que M;Mximo faz natural aS.
jeoaambasests cousas, & ainda aos mes- . Narcisso, hecommum opinio de todos
nos templos se lhes pega hum no sei que Geographos,afsi antigos.como modernos,
de ex'cellencia , J>or residirem nelles taes 1er a fa moa villa de Sanctarem , quatorze
Prelados , & pessoas nctas. No he pi- iegoas de Lis boa peio Tejo cima, firuada
quena a daMetropoJitanadeBraga, pois sobre as minentes ferras, que allileuan-
rez de quinzer& pudera rezar de muitos " tu a natureza, & por islo se defeobre tan
mais , se os nossos Portuguezes foro me- to ao longe;he lauada do memo rio.insig
posexactosnestamateria,mas ainda asl a ne porantiguidades , & agradas memo-
recnhecemos auentajada a todai as de rias. Oprimeiro nome que lhe fabemos,
Hepanh.Entre elles tem minente lugar ne de Scalabis , que rtaceo corn ella, por
o^loriob Martyri & insigne Pontifice S. lh dar feu funddor Abydis XXIV. Rei
Narcissoilor tam odorifera.que inda hoje de Hespanha.depois do diluuio. Os Ro-
em Girona est fresca, conseruando o pre- manos,como bellicos, & que conhecio
cioso cheiro de teus inauditos milagres. berna fora do sitio,lhe chamro: Pnfi-
Cerca do quai occorrem quatro duuidas, A* Iulium; & assentro nella ha de su-
que aueriguar,pela variedade corn que d'-. tres Chancellarias, ou conuentos juridi-
elleescreuemosatores.Aprimeira, hede cosda Lusitania , honrandoa com priuilc-
ija patria. Aegunda, se foi Preladode gios de Colonia. O que hoje conerua de
B'raga.e de Girona,ou Augusta. A tercei- Santtarem , tomou da glorioa V. & M. S.
ra,o dia em que padeceo martyrio. A quar I"a , em cujo pego a fepultro os Anjos.
ta,& vltima, o anno, & tyranno que foi Esta he a cidade de que foi natural S.Nar-
cTelle executor. cisso, a quai com razo se pde gloriar de
Quanto primeka. A vida de S. Nar- tam preclaro alumno.
cisso esereuem antigos, & graues autores Menor duuida he a segunda. Se foi BiP-
em nenhum fazer meno de sua patria, P de Braga, Baronio tom 2. ad ann.277.
& natureza ; & se algum moderno disse, diz que de Girona , fundado em que pr-
que fora de Girona em Cataluoha, foi por gou 0 sgrado Euangelho nesta cidade, Sc
fer coroado de martyrio naquella cidade, nella derramou ieu langue pla conrissa
& possuirhoje suas reliquias. Porem os da F.E os de Augusta em Alemanha, que
Breuiariosantigos de Barcelona,&Augu- rem q fosse da fua.por auer tb nella pr-
. sta.naslies de sua festa, o fazem natural gado com grande frutto. Costume m ui
da cidade Scilitana, que diffre poucas le- grai d*aquelles tempos chamarem Bispos
tras da nossi Scalbitaua, da qualfoicida- aosprimeirosprgadores.que plantauoa-
<Io.segundo M Maximo em seu Chroni- Catholica religio em alga parte. Sigi-
con ad an. 6 1 2. Per htc tempora celebris erat. ' mundo na Chron. Augustana , & Welero
memoria S.Narc/si EpiscopiBracharensis in His in vita S. Afrae, expressamente dizem, que
pAHU, Apofloh Rethiorum , in vrbe Gerunda f^i l p rgar ab Ouidentalibus Hispanufint-
pafsisub AurcltMo. Fuit hic ciuis Scalabitanui bui,an cae Braga,& no Gironajqucfse-
in Lufitan.qui iiuinttus admonitus>rtliclii Bra- guado os Geographoskae na Oriental. E
ih.venftbus Vindeltttum peijt. Pajsus est Ge- quando assi fosse (o que no concedemos)
rundtfub Lucio Ctfonio Macro Luctllo Rufinia- " no nos tira.que obtiuesse primeiro o Bi-
ntMro Confulari.Hifpania citerions praside,L. pado de Braga.depois o de AugustaA' vl-
Domitio Aureitano Aug. n. & CaioIultoCa- timamente o deGirona. Que uccedesse
pitolmo Cons. NarciJsHs tribus acceptis vulneri- em Braga ao Beato Calydonio.o diz(aleri
bus mgutture,intre , & in crure, tandem cum de M.MaximoJDextro ad an. 26g. por eC-
rchtdiacono Feint consummaus est. Succedit tas palauras : Caljdont Bracbarenfi , ad que
finbit)
Decimo ahm de M*,r$% ut
firiit S.Cyprianus, fuccedit Narcifus. E pou-: Mas ja hoje com outras Igrejas de Catalu-
co abaixo ad an. 277. S.Narciffus Epifcopus nhaai8. de Maro , emqueotrazemos
Bracharensis,& il.qui praduat in Rhcnate- Martyrologio,,& Sctoraes,por fer o dia
rmdf patitur.O memo quer Iulianonc* feu proprio de seu trinmpho. Sejanos licito({e
Chronicon n. 103. S. Narcisses Bracharenfii quer) referir s forroaes palauras do Ro-
Epifvptts, Apofiolus Augusta Rbctiorum retter- mano: Augusta S.)}arcisstpiscopt,qui primas
fus m Htfpaniam tum Archtdiacono fuo fc'e* in Rheiia Euangeltutnpradicauivdeinde in Hif
& Jota tturtyrium Grund* , hoc temporfub paniamprtfeaus.cum Gerunda muitos ai Chri
Asaelian pro Chrtjo patitur. O P. Hipuera ftifidtm eonuerttfentbtdcm in perfccut'tone Au-
daCompanhia ( diligentissimo inuestia- r eham cum seine Diaconomartjrij palmas ac-
dor das antiguidades Ecclesiasticas de Hel cepit. De S. Feliz', fpostoq este cja o feu
panha)em particulartrattado,quefez de dia , c tudo a Igreja de Braga o trasladou
tte noflb Sancto>allega o antigo Marty ro- para 24em que dlie nos lembramoslit..*.
logio Placentino a. d'Agosto,onde l:- A quarta julgamos por maior dcodai
Afui Promna.tm Rbetti ctuitute Auguftana que he do anno>ein que padeceo, Sc tyran-
nataits S, Afrt M. qiu ctitn ejfet pagana ; ' & no, que o executou, parque cemosontra
metetrix ptr Horinatn S. Narcifii,vrbis Bra- ns-Pero Anton Beuter na Chro.de Hespa
cbarenfis Epifctpi, ad Christum conuerft. B no nha 1. i.c 24 o quai quer que fosse na per-
vJtimode Dezembro:.N<m:/#f Epifcopus secuo de Valeriano, & MarcosWelsero
Bracbarenfis,& l, Eltes autores>& outros na hist de S . A fra n. 2. na de Diodefiano
modernos. abaixo allcgados , fizero com aquella an.i<8.estt zp$>. porem o Marty-
que o il lustrisimo D. Rodrigo da Cunha. rlog.Romano,Dextro, Maximo, Iuliano
endo Prclado deBraga, reformando o- (como temos visto) Morales, & outros o
Breuiario desta ancta Igreja, o esereueste fazem na perlecuiode Aureliano ad ann.
nelle com festa duplex a 1 8. de Mro, & 277. O queseguimosj por concorda r com
reserisie sua vida na i.p. da hist. de Braga as historias de Euebio, & Orosia com os
C.39.& no Catalogodos Patriarchasemo fados, & raboas Conulares, q Panuino ob
fim da Primazia pag. 109. com aduerten- seruou de cippos,& marmores Romanos.
cia,que na sua conta he Xl.em numro, & Est Emperadorhe Lucio Domitio Aureliano
na nossa XII. & que Ihe no succedeo Pa- Augulo,qui cum lulio Capttolino IX, Confu-
terno,raas Feliz a quem escreueo o Papa latnmgt$t ad an,Chrift't7.jt . o quai mo-
S.Caio an. 278. como fe colhe de hua Epi- uco contra a Igreja Catholica a oir.au pcc
stoadecretal.que anda no i.tom.dos C- ecuo ( alias non a ) no egundo anno de
cilioi pag.mihi 277. cu imperio.Em Barcelona ha hua clbre
Era a rerceira duuida sobre a variedade, memoria dette Emperador, porque veto a
que ha no dia de S-Narcisso,a quai enten- Hefpanha , & nella ie deteue algum tem
cetnos naceo de se equiuocarem os auto- po, referea Morales l.p.c 4?.ad an. z j<S.
rcs com outro do mesmo nome Bipode
IMP. L. DOMITIO. AVKE-
Hyerusalem(que padeceo muitosannosan
tes, cuja fcta referem os Martyrologios a LIANO. PIO ET INVICTO.
29.de Outubro> no quai a Igreja Augasta- AVG.ARABICO. MAX. go-
na clbra ao nosso,como Apostolo,&Pa-
trono eu,leuada da mesma razo;em que THICO. MAX.P ARTHICO.
tambem o solemnizou por muitos annos MAX. TR1B.POT. P.P.COS.
a de Girona.A isto parere alludio o autor,
que fez o letreiro de eu sepulcho ("que te- III. PROCOS. OPTI. PR1N.
raos por modernojo quai dizalsi: N.ORDO BARC. NVMINI
MAIESTATI CLE-
^4nno nmnt CC.kXXVl. Querem dizer.
IV. Kjd. 2. Narciff O Sendo de Sdrcehnd ft^esta eJ4-
Epus Jum Mifiam clbrt tua ddmndde ,& mdgesttde do Em
pafjus fuit erud>m(acoj>l>$ perador Luat Vomcio uAureltano,
jacetEccl .Cathdral. cum VU ^ugujo^metmtfel^ptedosoygrao vea-
cono Fekce. edor de ArM*^ grao 'vencedor dos
$4 G
22 z Agologo ,tpttn$.
so Gapar Barreiro, na Chorog pag. 137.
Cjodos y gZo uencedor dos Tarthos*.
que e vio nas trauadasguerras , que tiue-
"fai dparia, que ttnhaemRoma, ro Carlos Rei de Secilia , ScFeiippede
o mando de Tril/uno do pouofr nnhd Fraua>com D.Pedro Rei de Arago, ten-
do ja os Secilianos > & Frances ntrada
jdferuido de Consul twvezes, G* Girona a fora de armas na maioruria
erd frocoasui, & Senhor de Hejp' do faque.como para foldados no ha lugar
sagrado, entrro na Igreja do Sancto { &
nbafirJinguUr Trinctpe noffo. profanada com robos, & acrilegios; pou-
ca reuerencia de Deos > & deacato gran
Ecomo S.Narcisso padeceo imperando de dos vaos agrados,fubiumente sao d-
Aureliano,& sendo Clulio Capitolino C quella colmea do agrado tumuloinnume
luhsentimos cos aurores upra allegados raueis enxamesde abelhas . & moseas ex-
que foi feu mrtyrio an. Z77. pois o dir.ro traordinarias na figura > cor, & grndeza
Emperador foi morto violentamertte ( se- as quaes cntrauo pelo narizes dos fol
gundo Eusebioi & Orosiojno principio do dados, & ventas dos quartaos,&no fao
seguinre, pelo que fe desuiaro da verdade atque cao morros huns, & outros, paf-
Beutcr,& Wefero. Com o que paiece ldofnotauel cafo)o numero daquelles de
temos fatisfeito s quatra objecesjque 40.mil, & o destes de trinra.Vendo ifto os
nesta materia poderio occorter. . mais, detinados, deemparro a cidade,
Resta agora dizermos dascidades cm & e foro raiuando,i elRei de Frana re-
que prgou: Est quidem Rhetta (segundo Bi colhido aPerpinho monao dencroem
uar ) nbilis Germant* Prouincia (nunc Grifi- poucos dias. Cujo estupendo luccesso foi
*'toru) Alpibus, ' Dinuhtj fonubus etntermi* cm Settembro de 128 6.
naetque ab Oriente ad]4 cet tindelitia.cujus ca He S.Narcisso ngularauogado con
pot Augujl* el , Ausburg. nunc dicla , fbi S. tra a peste pois ardendo num tempo toda
Afra a Narcisse adfidem conuerfa est. Vejafe Catalunha , smente Girona escapou do
Ortelio na SynonymiaGeographica,verbo contagio por scus meritos, que (como Pa-
AtiguJla,DeGirona:Efi Mutent Gerunda (seg- trono principal d'ella) a dfende, i empa
do Ferrario) C. E. Catalonu interHelnam, ra. Etambem contra os raios, poiscaindo
& Barchinonem ad i ; . A. Hifpani disant, hum em Feuereiro dei c 8 1 .que derrubou
tbi aferuatur corpus S. Narcifsi Jui Apofteli. o campanario de sua Igreja > foi achado o
Efcreue d'ella Ptolomeo, Plinio,& Anto- ancto Prelado com as mos leqantadas
nino. De modo.que honru S . Narcisso a dentro no epulchro,eni q se motra quaii-
Sanctarera com feu nacimento , a Braga to tem tomado ua conta a proteco de
com ua assistencia na Prelazia, a Ausburg. seus moradores. Conrar os milagres destc
com sua prgao, & a Girona com o mar Sancto, (eria largo proceloi alheo da bre-
tyrio,& deposito agrado de feu corpo. uidadeque professa mos ; digamos agora
Achouse elle a primeira vez pelos an- aiga coufa de eu s dicipulos.
nos 1 1 i<S. incorrupto ( segundo o antigo Hum dos que mais se afinalrao no er
summario da Chronica Augustunenejpor uio de Deo$(depois de sua conuera)foi
relao do Bspo de Girona Berengario) S.Afra, que rendeo o fpiritu ao Seiihor
cingido com humcilicio.adornado deve- queimadi viua na ilha do rio Lico a c de
nerandas cans eu apraziuel rostro, enxer- Agosto,em que a Igreja clbra sua festa.
gandofe expressa mente em feu corpo os E apoz ella ua me Hilaria c as mais c-
nnaesdas fe ridas , que Ihegrangearoa panheirasaiz.do proprio mes. E S.Dionjr
perperuidade da coroa. Edepois demui- sio,que allstio, como Sacerdote,& Ponti-
tos annos > aberto eu sepulchro , foi visto fice, s exequias de ua bendita lobrinha,
segunda vez do mesmo modo > mas co a foi purificado comellas , como ouro.no
mo direita>a maneira de quem lana ben fogo.Suas fanctas reliquiasle achhro an.
o. B querendo certo Abbade, que alli se 1064. das quaes repartio a cidade Augulta
achou, em preena de muita genre, tiiar- co a de Girona > & na Igreja collgial de
lhebum dedodop. paraoguardar por S.Feliz estijo veneradas junramte co as de
reliquia,fugio o Sancto com elle. " 1 S.Narcisso. Em cujo louuorcompoz oP.
Tem obrado N.. Senhor por a inter- Higuera o seguinte Disticon, que mandou
ucno muitos,& grandes milgres.Entre ao Arccb, Primz Dom Agostinho de Ca
outros he roemorauel,o que rfre o nol- stro.
O detus
111
OdeciHefperia-'NartJse fulgida lpas. nando Pirez& Fr Fernando de ksusjdo
B rachata quo diues p'jule nome' habet, ^uaes o S. FreiGil foi Chroniitaxporas^
Slwd prm de tt dc sftissimePaflor* o merecerem as inclytas virtujes de arn-
An iua nonfelix patria magna fuit f bos. Aquelle foi Chantre t S. S de LiT-
boa>naturaJ da mesma ci.dde,nobre> & ri
lnclytafamfo Scalabisse jaclat alno
co de bens patrirtooniaes cujo tranjto foi
Qt magis aurtfers fe'Tagi orml aquis. ao l.de Abril.cerca do anno 1130. como
lpje Calydonio Juccedis iure Beato logo vercmos.Elle de S- nctarem hii milde
llefuit Docior, tu quoque do cl ut eras. & rcodv doies.qne fallecc'ono de 1260
Voceei amomtus Rjjetr tidis adAl atites da Dominga de R.amos> o quai rf
Vrb< Auguja luis tmbmtur monit .(pet re entr os S mctis> &c Beatos da O rdemF'
Esteuo de Sampaio in stem.eiudem pjg4
Afra Deo crdit, t crdit HilariaC brtj-tl
25:0 F.Seraph.Raziin Cri fol.22> F. An
Crdit ,& 'innumerus pr/tfule tepopuluc, tonio de S.Domingos na mesma c. S. pag. ,
Inde reuerfusouijHt[panas appetis orai 157. Grard de F.rcht,> de vitis f atiurnj
Magna fitmduentu paruaGerdatuo* l.^.c.4.exerc. 1 1 - F.Luis<e 5ou na l-V*
Donec inops antrm prxfes tu I{oJ,nianus da Chr.desta Prou.l.z.c.tf. & F.L,c'an3(rb;
Imperatinvajum pracipitare chaos. Alberto de via* illustribus Ord. 1. . pag;
Indejededucly ,qu<e n formta probajlt} 224.poreltas palauras: Ferdinandus C9-,
ttj SAniarenfis vir Peo , dr bcmnihtgrati.
Tejh's erat corpus martyr opimetutm.
Tulnus hhent hitmer , patiuutur crura mr* patient! t.ac deiutionu. Uh diuturtu w-,
firmitdtt, &. multis attrtu Ubmbus dectfij
doloresy ':js.. Cujus /jeta poil Mortcm nimio fulgore refpUni
Et tua mortefirrguttura vulmhabzt. uiuficulffAUes qui fum preparuuerAtit ttstuti
Martyrufi tut confort efinomine Feltx funt. Poste* vero cutdum iUtrum jpparu. Qt^is
Qui tibi d-perag facr-a mnijer erat. tum ab eo qu*uret, *n mtrpus cffetRespnditt
Triesertimeifacer ver Augufhtfl , &ipse Corporc quidem mortuus juM,'/ed unim-i WgjM
Nom/ne, (jf 'fftcto det tibi thura Ubens. i. Teue por paes a sncta fundador
Vraulis xwujfac lebfos auxeris annol do conuento de Vllla-lohgL chamada Dt
Vtta(iube)mentijildtuturna sems, Bfitez de Gastel branco>a Heitor Mcndez
S{n tu pojoineres ctr/eji tn (ede local Valente,&ctpMicia.paesde astel-bran-
Jnter Puriiifies sac radtare pios . : cp.para cuja.fundao iiripetrou Breuc do
Tratt1 d S. Narcissoos. MartyroW Papa Pio IV. ann.ii que vtto dirij^dp
gios Rminb , Bedav Vhra fdo , & Gskfr- ao Canleal D Hem iqup.Legado Apq&Ji*
nn. O, Breuiarios de Augusta > Girona> co nefte reino>para que torcafle p rnotVj:
Valena , Barcelona , & Braga. Os Flos ra debaixo de |ua proie^oj ajtouseirli-
Sinctor. de Rjbdeneira-> Barsilio^ Vilhe- cena dJ<V4nba P atrUioa no de iy62,
gas, & Marta >todos neftda .. jem & fauoreceo o m. trial d'elle o senhor P..
dos aurores allcgados, S. Antonino z. p. Puartcflho do Infante P.Puarte, dotat-
hit. tic t.c. i.| i8.SwrQfov4.dc Sanct. ad dolhc a ditta fundador tndos feus bens>
f Aug.TiUgilho in heCicionat I0.2, .qyeno ero poucos. Adrcittioo a sua obfi
col. fo| Dqmenec ihjs Sanctes*le Catalu- .'dieccUiP ejebre F.Fclippe de Iesus,Mini-
nha pag<&.& ifp, Pasciilha irt ,histvccl. ^stro Prouincial (U Pioiiriw de Portug^J.
de Hep.Cent .5. c.17. ^a(eu in Chrok. ad .E querfiodo as religioas depois piofessa^r
an.26o.Zarita nos Ar3"d AVsgtftp.i. a regra de^ S.Clara, resistio aifiindadoya
J.4.C. 69 SigMoMindo in Chr. Augustana c. roatrtet<i procurarido conrual,r)a
6. Bruichio in Caralog.Epicop. Aug. c.8. profislad de,TeiceirasA pea deuo^Q , qvi,e
oMiricha! de PappeiifeHlnSumhl'aioan tinh a S.Franciicp : rnas.vindo o P-Gpn-
tiquo Cbn Augit^n. iMCunha n*, hift. zaga a elte.reino an. ifrPfV execu<p
Lisboa i.p.c. I4n'.tf. Brando no Dic. a rnudartfaVor ella cstir a canada.enfer-
gracuLpag. 1 i4.Sc outfl nmimerauis. ma,& debiitadai&parias instinii nanq-
ua regra> Sc, ccremoias forao charnadas
f;' ^^W.seusarnio'etjuuocaes he tres rcligiosas dp conuento de Sanctarem
de sabef>que nos primordios d conuento as quaes se voltar^o aci-bao p t,i:ieniq.'l{.
Domincho d&mct&Hmi THicroncIle . V .forriandp ppis, fntid^cor^ lubio ern
<lous rcKgiosesu do proprio nome Fr. Fer breue ao pow da perfei^p, lan<,andoal-
toi
**4 Agielogi Jjusitnnt.
tosfuodamentosnavirtude ,era ordem a cujut manus m tefl'monitm tartutn , qn*
bserua ncia da ca> fazcndo guac- mirificfiornit, post long* tefnpora m eiut fepul-
dar a uas primeirashabitadoras perptua cbro inuenu/unt mtorrupu. .
clauura>vestir picote.ou saial grosso> man
tos curtos as maisd'cllas defcalas vzan- r. A patria do P.F.Francifco de Iesus,
do.somente de alparcasi & os toucados ho Carmelita dccalcp (que no eculo se cha-
nestissimos.Tinho de orao mental tres mou o Doctor Francisco Rebello da Sil-
horas.repartidas nos tempos de Matinasj ua , & seruio de Vigairo grai miros an-
Veperasj St Compltas. N ecreuio nos no Bispado daGuarda)fbi a villa de Pi-
nem recebio cattas , fem lerem primeiro nhel na Diocesi de Viseuichamadufpor an-
registradras pelas mos da sdadora.Se al- tonomasia)nos foraes antigos:G.(r/.< nu-
ga auia de rallar rio locutoriofpor vrgte iordorcino de Portugal, cujas e^cellencias,
neccsidade) elli estaua prsente. disci & prerogatiuas reseruamos para outro lur
plina conuentual no saltaua todas as le gar, por noalargarmosmaisocomrnen-
stas seiras do anno , 3c na Quarema tres to deste dia. Cita o que^do erbo deDeaS
dias cada eraana $ de mais que as particu- relata m os no texto das me m o rias d cn
lares tomauo muitas de angne. No Re- uento de N Senhora dos Remedios de Lis
fitorio conrnuadamente vsauo de mor- boaionde Deos o chamou para si jn. 16 50.
tificars diuers. & rigorofas. Nadati- deixando grandes audades aos companhei
nho fcchado>& cada mes se vizitauo as ros>& irmios ) por verem frustradas em
cellas.no auia seruentesitodas eruio ,to breue tantas speranas , pois alem de
das lauauo>& todas cozinhauo. Estehc fer grande letrado> clbre m ambos De-1
teor de vida corn que se principiou este reitos,era varo mui (piritual> Sc conlum-
ameno vergel > plantado pelas ms de madona virtude.' '' ' *?* 7.. K
tam incta fundadoraaqual falleceo ann.
fPj. & soi sepultada no choro baixo. /, O terrtvo do Campo de O^rique
Tudooquetemos referido, asinotexto, no Alentejo.procreou a F.Iorjge.xiqs Smr
como no commento>epilogamos do Jiuro ctos j a Religio Domimcana Jogru suas
m..de ua fundao.obradoan. itf r f . Sc virtudes , & o conuento, que ellatein na
de outras memorias.Sc papeis autenticos cdade d'Euora . conerua o pcnhor de sei
que nos chegrlo < mos. Faz d'ella illu corpo no Capitqloem sepultura (nalada.
stre meno o Martyrolog.Menorita a ap. E para que se no perdcsse ja mais ua mer
de Agostcpor lhe no ber o dia proprio, moria>como fuccedeo na do f^ncto Varo
FreiLui dos Anjos no Iardi m de Portu F.Pedro */lhe mand,ro os Preladosgra-
gal n. ifo.&Gzag^.p.tit-Prou.Portug. nar na campa d'eila oseguiru.e^itaohQ.,
c17.com graueerrodaimpresla,pois ftz
a fttndaao deste cnuento an.if id auen
do de fer i 61.cm que viuia o SummoP-
tifice Pio IV. ' "'
U U >::. : . f;
turimjn Z)eim fnus> z*/o t>e-
d. Na Ca da Saude(distante meia le- "i .' , hgtoni 4cehfy$'y in\ Jgehisl & 1 '
goa de Lisboa para a parte de Alcantara
em sitio emintclauado dearespuiissims - ' ; infirmai magnoptre *fft$HS , ?
o que se requere para o contagio ) staua
fepultado o PJF.Lucas, filho doortuento
de N. Senhora daGraa damesma cida , 1 ^cell^Jtumumfrt Itfoj abstint*
de.q falseceo allian.iypp. succedendolne
no oftcio de Maioral da ditra Casa F. An,-
tonio de S.Esteuo,Dominico fqe depois
foi Bispo de Angola,) como diz F.Luis Ca-
cegasem feus m.s.Sc o R.P. M. F. Manoel
Caldeir> A gostinho, em brue relao fei
ta nossa instancia. Lembrase ja d'elle a
Chronol monst.Lut.h.d.por estas pala- Deste epitaphionosaproueitamosf dq lo
uras: Ltxbon* m contntu maton EremitarUm gio , que an da dstc eruo do Serihpr nas
Ord.S. Ag, dtfofuio vtnerandi P.luu ejufdg Actas do Capitulo grai* clbre do cm Ro
(muentm olimfii/,v$h yirtimlmt ctnffiiuii na an , 1 644. que hc o seguin te fol. 1 1 S.
Frar.
Decimo otmo de Mhy*. 22 7
Trat.Geergim de Sanlit Ctnuerfus.conuentut a beuij de joelhos tidat ut vetet que 0 encor.-
Eborenfts per totum vil* fiufpatium, p/opriu? traua* A fenhora D Cath.irtn* ( vijitandoa 4
non poffedit leftum,fed nodes in Ecclefta super primeira tet. em ViUa-vifofajlhe dise: Snutr
nudam terram (onJumpfit,quousque iantplufquX tempo nao costumaud eu dar cadeira aosmtut
foptuagenarius , & paucis dnte obitttm fuum Arrabidos,mas fe vis a quiferdes, ahi a tendes,
menfibtu obedient'u prtcepto coaius ad par- Refpondeo elle:Nunqua Deos quira (excellente
uum cubiculum fe recepit. Vulgo,& mrrito pa- Senbora)que a Prouincia pera na occafio em
ter pauperum dicebatur , & k pmeribat regn't que eu vtnho em feu nome bufear a V. Alteza*
v fantis commumter venerebutur , ac tandem foro de tanto valor,t estima ; & asti entrou m
in fiu conuentu rturtuus, & pauperibus publi estrado, &fe affentou tielle, 0 mefmo refpeil
as dedamationibus deploratus.non pjuca etiatn Ihe tinho os mais senhores, &como era tain co*
pu st mortemfanftitatis fu* reltquit tejiimtnia. nhecido,& valido dlies , fempre andafia occit-
pado emfazer defpachar negocios de importan-
g Fernando de Setim, & Francica de c ta, quefegundo elle affirm*ua,importro nia*
Latcnha>moradorc; no lugar de Liergenes *dt duentos mil crut,ados ,&(.
em as montanbas de Biseau, foro ditoos
paes do religiosiisimo P.F.Fernando de S. h. A morte de Sor Maria de Chrifto
Maria > o quai professou a decalcs Arra- ( cuja patria nos he atgora ingnota ) ft
bida em Alferraraa y. de Maio de i f94. an. 163 3. Suas virtudes edecrcuem nas
em idade de 27-annos> & falleceo cheo de Chron. da Seraph . Prou, de Portugal, que
vircudes na Enferma ria do hopital de Lis- cedo lograr os curioos.
boa 1 depois de ter 40.de habito,a 1 8 de
Marco de 13S. A vida deste illustre va- i. Mais propinqua ans foi a Madre
ro escreueo seu grande amigo>& nosso,o Margarida da Resurreio , pois'falleced
P.Fr. Andr de S.Paulo (Guardio que foi an 164.7 . Hum breue F.logio leu lcana
de quasitodas caat d\ Prouincia, & actu- mos.que o muitoReuerenuo P. M. F.Pe
al mente da de Sanctarem)na qual,em pro dro d Magalhes (quehoje meritUfima-
ua do grande repeito , & beneuolencia, mente occupa hum lugar do premo C*
que os Senhores deste reino Ihe captauo lelbo' da Inquifie em Lisboa ) mandou
rfre o seguinte: Foi Conjejfor do Marqus comoutros do mostejro do Sacrament
it AUwper, fendo Vice-rei, 0 quai Ihetotnaua ao Capitulo grai jcclebrado an. 1647.

MARC.O XIX.

A Primacial Igreja de Braga , a commemorao dos sXeon-


Sanctos Bispos , & Constflbres Leoncio , & Apollonio; o,& $f
acjuelle patricio de Constantinopla, este de Grecia, po-
rem ambos connaturalizados em Portugal. Hum, que &cfel
efperdiou os verdoresda moc idade na Philosophia Ethniea, mas
abrazado cos inflammados raios do Sol diuioo , correo em conti
nence quioso s footes da Euangelica verdade. Outro , que dos
mais tenros annos se recreou co a doura de ua doctrina , & sua-
uidade de seu leite. Illustrados ambos de fagf adas letras, vagand
aquella Metropolitana cadeira ( porcemmum votodo Glero, Sc
pouo Bracharense ) merecro hum apoz outro gozar de tam f-
perior dignidade.Occupado pois Leoncio no gouerno pt?storal,v
tiiandose em Hepanha aquella clbre Qucstao. VtrUm ejjet m*M
Sacramencumflapttsmus , an Corfrmatio f Conultada a S A postolica',
Ihe escreueo o Papa S. Melchiades , desinindo , que o Saramento
ii6 Aghogol,Hpttm:

do Baptismo he meio necessarjo para a saluao, & que sem o da


Confirmao se pdem saluar as aimas, com outros pontos fub-
stanciaes,& Thcologicos. Vendose Leoncio fauorecido do Ponri-
fice foi a Roma,& achando ja morto,allstio no Concilio^ut em
acao degraas congregou S.Siluestre an.324. depois de regenera-
donofagradolauacro o grande Erriperador Constantin , em o
cjualordenro audaueis decretos em Fauorda Christandadc,&
bomgouernodas Igrejas,& codnro as heresiasdcHippolyto,
CaIlisto,& Victurino.E no seguinte anno se achou no sagrado C-
cilio NiTeno, entre os 3i8Padrcs>queallisecongregro, onde
tambem foro condnadas s de Arrio , Photino , Sc Hebio, appro-
uada a igualdade do Verbo eterno , segunda pessoa da Sanctifma
Trindade, com o Padre, ordenado o Symbolo , que se canta nas
Missas,& restituida a paz Igreja,que tantos annos auia,que anda-
ua escndida pelas cauernas da terra , por causa das perfccuec.
Fechado o Ccilio,voltou Lecio para Hespanha.com saudades de
ver ja na sua greja promulgados os decretosApostolicos.mas a iai
to prouidci ordenou,^ em Guimaresjem chegar a ella.exalasse
os vltimos alentos dos vitaes spiritus nas mos do Creador.Notoria
sua morte em Braga,qucoeperaua com festas foi cekbrada cora
Iagrims,as quesfeenxugro co certada eleiao,que se fez de
feu ouo fuccelor , Sc amigo Apollonio , que os deu logo execu-
ao por toda aquella estendidadioecsi. Neste comenos conuoeado
em Toledo Concilio,em que se duidiro os Bispados , restituindo
a cada hum o que thes andau fonegado , no foi de pouco presti-
mo nellc o noo $Apollonio,como Metropolitano,que era de Gai
liza,onde. isto auia de ter maiores repulsas,& a os estabeleceo de-
pois,padeccndo muito na promulgao, em cujos trabalhos emba
raado fechou o circulo da vda/ubindo a aima a gozar da tran-
quillidade etefna.Osfagrados penhores destes dous inclytos Prela-
dos,& Confessores, tem occultados o Omnipotente , at que elle
trjesmo permitta manifestallos para maior gloria fua,& da S. Igre-
drigutt Ja Bracharenfe. L Em Moura, villa clbre de Alentcjoj a roor-
deMourd te de Pero Rodrigucz de Moura , Senhor dJ Azambuja , Sc de ou*

' tras villas, Sc lugares de nome neste reino, o quai ajudou a recope-
rar, em companhia do Condestable D. Nutio Aluatez Pfereir^
achandofe sempre a seulado com grande esforo, Sc valor nos mais
apertados conflictos das batalhas , como vio oas de A jubarro-
ta , 8c Valuerde ; Sc nao zendo Pero Rodriguez caso do que Ihe
pudera grangear honras, & fauores doRei da terra , para mais
. j agradac
gradar ab d^fct', vend(fe*<mpossibilitado por pake do matri-
mb;de segdr as pizadas 3o Isncto Contestable n r.cligio,se rc .
tir tftHCi te cor sua casa, & familia a vuer na dicta villa d' Az>
buja (fit de seu^npaad;) E quando vinha a ella, or4iaija
mente |^saua itomstirdd'S.DomBgo$ de Libba.pofque co->
mo ticssc a^e'ridrd de i "apito/ no meoos as^egras da o^li-,
cta^le s da Virttde '; ja totJa sua conurijo emxo^irgeDj:.ej)r)elif'>
gioaj&'tnlort.tbm quenrconfesa osncgociosrd.tffiiia contaiu*,
cia, extkdetd tfproeedfhenfos,' & costumes a rods. nobreido
rino^a peJatc; &braVaretirados aaa curetas , :m oArandoe
emtdas s ac^es verdle?r sptedtfperfeiov, Ac ojcecao.
pos\^a&atn^ cnuento sobre a de^o,
de Prir,cntre ^Vntifi'F.Epo, a bos Mestces cm S.ThoJo* .
gia'.Fauorecendit Pero Rodriguez d Moura a parte de F. Vicente,
prst:KigiTQ!inm refbrmada vida,& maduro: eonlho,staq

docertMia erh ctfirsao cam ell , chegou hurofradetcjdinn ,


fHftJtoridade , * corn .ftranho atreuimento e-descompz de
{>laura$ coptriiquelie sartctoPadre,do que encolciizado Peto'.Ko
dnget,no hdo senhor <de {uas aces ; leuantua mo , &lhe
deahm,ou dous pcseooes de que no lerobrou mais para via
da censura que encbrrra. F. Vicente,andndo o tempe^eue gratis
simos' cargos- na Ofdem,& fra dlia, que o obrigrip. ir a Capicu
lo geral,& falkcer ha jornada sanctamente . Lembrado elRci B.
lotr.dos muitS seruios,que este seu Apostolico Prgador,&?
sclhero leallbe fizcra,mandou busear sua ossada idade de Vde-
na cm Italiapor Pero Rodriguez (feu grande amigo) acompapha-"
"do dedous frades da mesma Ordem : em sua casa steue deposita-
da , t que foi leiiada com grande pompa ao oberuanteconuep*-
todeBem-fica, eroque se lhedeuhonorifca sepultura.gdo feus
merecimentos. Retirado ento Pero Rodriguez a Moura , sobre>-
ueio grnde peste/ferido dlia, vendose naqrcUe estado,para 0 quai
se encamiphEodos progreos da vida, sezse leuar Igreja d co-
uento de N.Senhora doCarmo (de quem erapaiticular deuuto)
onde sem querer vermulher,nem filhos, dando de mao a temppra-
lidades,meditandosmence qos celestiaes bens da gloria, chos an-
do amargamente feus peccados,amocstando aos circustantes com
dnotas palauras , tendo por martyrio ( como outro S.Bcrnardo.)
o dejejuarse forado da sraqueza , recebidos os Ecclesiasticos Sa-
cramentos,seita a protestao da F com muitas lagrimas,& con-
triao, fc lheextinguio a vida com euidences rnpstras de preddh-
T '* nado
2ig' Agtologio Lusitmo. x
nado vista da Raioha dos Anjos. Seu corpo fei cjejositado por
ento Da ditta Igreja,at fer trasladado ao scto. ouueno de Jfcm-
fica,segundo tinha mandado ena feu testamento > para que atxna
morte no ficassem separados os corpos d'aqueljes, quetaatoem
Christo se amro na vida.E assi dandose execu^o an. 1 4 1 5,aber-
ta a sepultura, prsentes os religiofos da casa, parentes , & criatfos
do deruntto,& a maior parte d aquelle pauo, se achou oorpp(no
d quatro dias, mas de quatro annosjtam illc,& jnteiro,cemo a
hora, que alli fora sepultado (espacio grande para hm corpo hu-
mano se consomir , & gastar em qualquer parte , quanto maj$ na-
quella, que por demasiada bumidade ne mais apta para a p/rup-
o.) Admirados huns,& outros,& no calo irresolutos.aud^op.eos
N.Senhor por feu seruo , interuindo a iotercefa de sua ^pctisl-
ma Me,por modo extraordinario, ordenando que cm breup en
trasse naquclla Igreja hum Energumeno , que comeou a.bcadar
diante da Virgem Senhora: Dptomidber^ oerdnm de ct&$Lidri-
gnezjde Moura, aue tlcancem perddo dofr*dey jumelle m S. Eomin^os de
Ltsbo* defactou, porcjutfti* aima esta reprazjdAna'PurgitprUpor cousu d
cxcommunhdo.hif se fez, & corn HcenadeD.Diogo^Bjpo d'Euora,
o abolueo hum Sacerdote. E logo se relueo aquelle adaucr pa
ra confolao nossa,confusa de hereges , cxemplo, & doctrina, de
Catholicos.publicandofe o portentoso cccsso por milagrofo* no
snaCorte,masem todo orcino , Sc com isto foitraido com
grande honra,& acompanhamento a Bem-fica, onde descana cfr
perando a resurreio das carnes, c. No CenobiodeOdiueU
las da familia Cisterciense, termo de Lisboa,o anniuerrio de D.
gs Ab.de Mecia de Aluarenga,religioa humilde,modcsta,f'xemplar, & cari-
odiutii. catiua,& asl tanto por estas , quanto por outras singulares virtudes,
que nella muito auuItauo,era buscada a toda hora da Prince D.
Ioanna,& da Infante D.Felippa,sua tia(ambas mulheres fanctas) a
fim departiciparemdefuacelestial conuerfo , gerraanada de
saudaueis conlelhos,& documentos fpirituaes. Para ficjr mais per-
to dlia, mandou D. Felippa fazer palacio contiguo ao conuenro,
em que moraua. E D.Ioanna se recolheocom ella dentro,onde te-
uc asprimeiras Ues de clausura, seruindolhc de mestra pre-
clara, & docta guano caminhodo ceo, aquem feattribuem as o-
doriferas flores das virtudes,que cada hora brotauao cultiuatlojiir
dim dafancta Princesa. Vagando entSo o cargo Abbafsial da cai,
por morte de D. Ins Xira , obrigadas as monjas dos honrades, S:
Virtuoses procedimentos de D. Mecia, a collociaooasua cadeirn,
que
Dtctmonem de Mar* <tf

goegoueraou Com re!igiosaoberuncia,& pruido angfnedto,s*


h spiricuaI,como temporal,pr cspacio de quai enta annos. Tran-
ferida a aocta Princesa do nioteiro de Odiuellas ao de Auif da
Grdcm dos Pigadores.com iritento de fer aili Freina, alcacoa II-
cena dos Prelados, para que nesta jornadacmpnnhtf D. file*
cia,onde se deteue tres annos, & detiuera muitos mais ^eellano
tomara o habito contra vontade do reino todo, & pnneiplmen-"
te de sua tia,que o lcuou muito a rnal/aiendo corri qe D.Mecia a
deixasse, tirandolheo melhor regalo, & confolaao ,que tinha'na-
terra, pois judaua a subleuar bs trabalhosda relig , & armare
contra astentaes,&astucias,qiie lheantepunha o demono , ir-
nejoso de todoo bem. Estando pois gouemando o u-conuentodt
Odiuellas .adoc ceo no de Aueiro a Princesa mortal mente an. 1490.
no se pode ter a vigilante tia,que no ofe pd posta stttirlli, le*
uando configo sua ntiga amiga,&companheira D.Mecia, c tres
religiosas mais para a alegrar, de que a enferma morrou grande
aliuio,aqual heastio todo odiscurfoda doena com aniorj 8
caridade , at que (a purissima aima deemparou a parte mortal*
sobindo a reiriar Cbrr eu Spofo no rutilante choro das sanctas Vir*
gens. Entregue fepultura (por fer anno de jubileo ) e foio todas
ap a Compostella, com grande discombdo, a visitaro corpodo
fegrado Apostolo Sant-lago,admirando a n uitos a larga jbfnada,
queemprcndro fujeitostam de!icados,esparndo esmols pe!o*
eammhoSjCrm outras aces de grande edificao,& piedade. Fi-
nalmcnte recolhida a exemplar Abbadesa a Odiuellas , respln
deceo de sorte na caridadedo proximo, que ainda hoje dura W'
tradiao de suas copiosas esmolas , at que em bem gastada ve-
)hice,atauiadafoa'lmdefiquissimasjoiasde viitudes,partro do
culo,deixando a soas ucccfbras no gouerno viuos exennplars vi
expreflbs modelos de imitao. d. Na Mifcricordi de Gtfbfe- D.Pw
?erde,o eoterro de Dom Francisco da Cruz IH.Prladod'aqutfH cS. ,/
Igreja, benemrito filho da Eiemiticfamilia Augustinina , g!o ptdec**
ria do estado Epifcdpal , & 'preciofa pedra do Sacerdocio , que de- ^Jjf
pon, de virer muitos asinos na Prouinci de Portugaises}iandc*
doem religioos actos , & vktudes preclaras , por morte do Bipo
D.loaoParui an.iy47.foiarumpto,MiPrad'aquellallhai-paslon . *
de partio (tanto que se vio grado ) com grande alooro Oj ;s& de \:
tal modo e porton l com sua reformada vida , & ceestial doctri* >
na,quc desarreigou vicios.&plantou virtudes,cOnuetendo muitos,
asl: dos nossos a, melhor vida,como dos naturaes S^Fjcamped
T l mpre
a jp Agologo L nfitM. . - .
scmpre a caridade ncste fncto Prelado, de sorte , quee fez nota-
uelmecte amado dos pobres , pois todo quanto acquiria achaua
pouco para repartir com clles,sendoo elle tanto em si, que eroiba
admirao. Succedeo certo dia , seruindo de Prouedor da Irman;
dadeda Micricordia (que ellealli instituo)queixaremse os corapa
nheiros,que no auia dinheiro para acudir a algas vrgentos no
ccfidades.D .Francisco c grande f, cfiado na>libtralidadr dui?
na,que nunqua falta em semelhants apertos,-dise: Leuamtg pana
da nus<tt& achartis mais de yueauei mijer ^ para que naopertao os poires
de Chrtsto. Cao marauilhoso! Leuantado o pano, e achou cuantida-
de de moedas d'ouro, coque os circunstantes ficro adrniradios,i
edificados. Publca a fama > que os animaes Ihe obedecio, pois
mula em que andaua(por sua muita velhice) apeando pot ta da
Igreja, mandaua que se soe para casa , i ella no mesmo pont ic
a,& tornaua a horas certas, em ningu a encaminhar. Adrainistra-
ua a suas ouelhas todos os Sacramentos,como cuidadso Parocho.
Prgaua frquente, & feruorosamente na sua Cathdral , & afsistia
deuoto no choro com grande atteno a todaa as; horas caooaicas.
Auendo pois paftoreado este rebanho por muitiOsVanooi/Comiot
pasto quotidiano dos antidotos sagrados, pagou o tributo.qje c*
trao nascendo , 8c seucorposeconserua at o prsente , no&.m*
corrupto,mascom suaue cheiro , sello pendente de uj esclarecida
Trri G^/virtude. e. Na barra da Mina,a paixo de F.Gap,ir,& F. A*ha*.
P*r,&r. nasiojo primeiro filho de Lisboa,& doconuentode .N.Snhoradai
uSA. Gsaa da propria cidadejogundo .de Arrondies, & do conuen-
itimh. to de Villa-vio, ambos da Eremitica familia Augustinianaj^oi
quaes ndo rnandados pela Obediencia ( tantq que e decubrit)):
para cul tiuarem aquella noul Christaodade , #,pqpqgareni em
tam remotas partes sua agrada R eligio. Na beca cia barra^ra-t
. do cllcs bem deseuidados,ihe sao ao encontro hainao de fwi axio
hereges Rochcleses , 8c cpmp se peljasse porfiadameneo de part*
a parte, rendidos os noTos^dero liberdadea todolos paTogciros,
creeptuando aosdous rejigiosos, que dpts de os aouto <rruel-
mente, cm odio da Igreja Roroana^sorq precipitados no m a/,d o**
de feus victoriosos ipiritus,laureadoscom illustres coroasjdc mar-
sbCAth tyrip, aportrao na segura patria da Bemauent:tiraaak j/of Em
riu" Vianade Alenwjo,do conuento de Iesus>da Orderq de S.Herony-
Hieron. mo,caminhou ao cleste domicilio Sr Catharina d' Annunciao^
religioa mui perfeita, a quai e/clarecendolhe o vo da razo , logo
aborreceo o raundojCom todas suasgalas,i enfeites,pois ja coic^jr
de
-1

Decmo non o de Mars*. %ji

de feus paes cra vencrada, & rcconhedda por sancta, onde gaian-
do mu i tas horas cm orao , era nella achada tal vez extatica , 8c
aSabraou a religio com tanco aluoroo,& alegria, que a todos
cauaua espanto. O que mais resplandecia nestapofade Gbristo,
depois da raodestia graue da peoa , 8c que reaiaua sua humilda-
de.era a virtude da Obediencia, viuendo cm continuo silencio , se-
guindo as communidades por doente que estiuesle , freudo com
alcgrerostro os aggrauos par maioresque fostem^ tratcando (eu
fragil corpo com extraordrnarro riger de penitencias.Nunqua t<*
uecousa propria , nem ainda o pobre habito de que vfaua era (eu,
todo tempo gastauaem orar,decujos progresos enfadado o prin
cipe das treuas, lhe appareceo tres vezesem figura de bogo , pela
diuertir deste ancto exercicio. E certodia,estando a Matinas, lhe
foi viia oa toalha ha medonha aranha, &fazendolhe as com
panheiras final para que a tirasse,ellaa ianou nocho , & de tri-
proui a tornro a ver no mesino lugar v entendendose ento k
o inimigo^ue buscaua traas para a perturbar,lhe no diero na-
da,at que desappareceo. Finalmente sobreuindolhe mortal erisi*
ppla, preparadacos Sacra mentos , & conforme co a vontade do
Sposo diuino,mereceo vello naquella trabalhosa hora cm os regala- vi
dos braos de ua Me Sanctissimaj&pouco antes de spirar,a euP*
S.Hicronymo,aquem tomouabenaopara ajornada; & com taes
saooresf& patrociaios ioberanos.partto muiconsolada da prsente
vida. Em cujahoraa vio reuestidadegloria hairma sua,quees-
taua ausente. E otrosi hum irmo seu^ouio de certa religio, de
que se queria air, a quem ella amoestou perseuerana t affirmant
dolhe que s naquelle estado se auia de saluar. Chorro as religio-
sas feu transito,& com lagrimas foi dada terra, conhecendoc or
fias, 3c indignas de ter eritre si tam sancta companheira. g. Neste
diama religiosima casa das Flamengas de Aloantara, territorio lurui
de Lisbpa.deu fiia immaculada aima ao Senhor qucacreoua Ma* ^-JJJ
dre Maria de SJfiicronymo.que sendo secular,no lembrada do vo fU(fjd.
to de castidade,qoe tinha consagrado ao diuino Sposo, apalaurada
ja, &.<;ontratado o casamentocom pcrloa detgual qualidade, lhe -, -

appareceo a Virgcm Senhora, a quai olhando para ella,disse : Safta


Mma, fue naocumpres o uoto, que prtmettefit 4 meu Filho. A rua de
Deps ento tornando sobre si, foisetercom eu Contessor , a quera
res^io o que passaua,ielre consclhou,dandolhe ordem para que" fe
retirasse a este jardim docco,onde no tpo donouiciado padecco
graues bateria$,3c persccues,no s do pretendente, mas dos pa
t3UJ Tj rentes,
i}% Agtologto Ltipane.
rentsy& sobre tudo as dospiritu,queraais guilhoauo , represen*
taodolhe a lberdade do seculo, & o cattiuciroda reiigio , at lhtf
apparecer o demooio nos trages doposo temporal, requebrandoa
para mais sseioar)& attrahir a fi, porem clla'armada de foperibr
auxilio triumpfaou de todas as tentacs, proessando com notauel
alegria^ coosolao de suaialra.Entregue de todo virtude coht
rara oberucia da Seraphica regta, &;desprezo proprio, etrt que sd
requintaua , veio a conseguir cm breue a alta scicncia do amor di-
uina, njual podialerde-cadeira aos mais inflammadoscontem-
platiuos,& mestres de spirit'u.E com este louuauelj& nctttdd
dvida chegouamuito verha,& salta desoras,empregadBStoda
em feruiodo Senhor,& da Ordem, com tal pereio, que j^miii
adoi meceo(por singular fauor do ceo)em ncnhum generodfccut
pa morcal. Enriquecidapois sua aima de copios meritos, & en
sol3escelsstiaes, fez tes mo sua peregrinao com glorio fama
de sancidadeicuja coua antes que se ladrilhasse(como he costume)
aspiraua tal flagrancia, que se lhe no autajauao os mais aromati
sa m#> cos Prc^ume5 da terra, h: No mesmo dia > no msteF: <t h
riada Pu Crnao da propra cidade ( que hede Coromenddeiras da Or-
Tficafo de m Militar de Auz) hifaescalembrana de Sr Maria dPdff-
^ A cao,a quem a primeira Prelada,chamada D. Luia de Ndrohha,.

trouxe do conuento da Sperana paraesta noua fundaao , por sua *.


marauilhosa,& pnitente vida,aCompanhadadeperfeita humilda-
de, & obruancia regular , & com a mesm opiniSo.se conterUdu
ar que passou das treuas deste mundo claridade eterna, dixan-
do de si recendente explo de virtudes.Foi sepultada na ermid de
S . Matcheus em caxa de madeira debaixo do altar jonde esteue oito
annos; & querendotrasladrusossospara afgreja noua, achou
o corpo incorrupto , & com uauiimochcifo/ostde goia a pr
sent de comptente vrna perIdade uro, parte dreita de ha
o p. An. capeH*da Paix,que esta no choro baixo. i. -m Goa , o re*
{ni de mate dos venturobs trabalhos do P.Antonio de Andrade, primei*
ifcom- rdeseobridordos remotissimos reinosde Tibet, & GrCatafoi
panbu. que entrou na Companhia estudando em Coimbr,d'onde pafou
aoOrientbjinstammdode feu zelo.&conuerfadas aimas. Estan-
do pois este Apostolico varao gouernando o Collegio de Mogr
tcndonoticia ,que auia indicios , de se proseTar raque! les reinos a
religio Chriia,orerecendoseoccasiann. 162+. para esta noua
empreza de muitosapetecida,& sem efFeito procurada,ano quiz
perder. Peueniclo enta do neceario para tamlarga, 8c incog
t * k nita
Decimonono de Mars* tj j

nita jornada,se partio vestido nos trags Mogres, cm r azo de ser


mais dcfconhecido*Efcreue elle, que rfo iticriteis os estorus, 6c
di/fculdades,que a cada pao no caminho se lhe ofTerecio, & ta m
exorbicantcs} 6c insofriueis o climaSj Sc dettes , que excediao a ca*
pacidade das humanas foras , at lhe chegarem a cair as vnhas
deps,& mos.mas que (empire venccottdo;confortdo do brao
omnipotente, & ajudado do ceo. Chegado o nouo xploradr
terra de promi&o ,que para ellecstaua reeruda, aCaparatg*
digo(corte,& cidade famosado reino deTibet)foi af d Rr,d<
ido dos Grandes de!la,bem recebido,& agalbado. Vendo enco
cumpridos seusdesejos, deppirde fazer ailj grandelcmenteira E-
uaneelica.obrando muito a diuina graa,voltou Mogr dar razo
conta a feus Superiores detudo* E fcl dlies fauorecido,
depois de puuido,f partto o feguinte nno jeuando consigo ferdd-
fo/os operarios.Ghegando l foi mui festejado, venerado, 6c rtTco-
nhecido de todos prparanimpho cleste de tara alegres nouas;
breuemente o obrigou elRei, que tornasse Inda bufear niais re*
ligioos para poderem vencer o trabalhq j pofvier os riatdraei
* cm copioos bandos receber N. S. F, 6c a agoa do fagrado BaptiG*
mo.Onde foi eleito,tanto que chegou,em Prouincal da Prouiria
de Goa , por aio pedir a neceffidade , tomando ella sua conta
cumprir a palaura^que o seruo de Deos auiadado. Neftecomenos
foi chamado dos Inquisidores Apostolicos , parexortar os fei
laquelle l'ancto Tribunal ,antes que saissem a publico juizo , 6c ca-
dafalso,em cujo ministerio lhe dero peonha, & foi ella tara fina,
que padeceo logo agudismas dores , no fe achando outro raedi-
co,nem medicina mais efficz para aliuials , que o patrocinio'da
fempre Virgem, a que elle fumraamente veneraua, de forte q hua
vez inuoeando sua proteco,& ajud,lheappareco, 6c confolo
com as feguintes palauras ://niflfjt n}kH uk doltht amplm y &na-
quelle instante fc lhe tirrao,no tornarido mais, at trocar a mise*
rauel vida pelafelicissima , deixando de a nctidadeopinio ap-
prouada. Sepultado a parte com hua campa de marmore , dizem
(prodigio raro ) que ficou nella ad viuaefrgtada ua magem.
que atrrbuiroalguns exalaao do veneno , que lheauio dado,
mas consta por ejperienca,quenenhff cousafoi bastnte pagal-
Ja,& q estaua ocadauerembutidoji empapado nacl ,queelhe
Janou emcima,conhccendo claramte,cj cr* obrenatural o suc
ceso.o quai se confirma cada vez mais com os nOuos prodigios,&
roarauilhas , que Deos obra por este feu boni feruo,& fiel amigo.
T4 i m

*34 AgiofrgioLusitM* -d

^cfd" ^ ^ Coimbra no CoHegio.de S.Beqco extra muros,aDedicao


gcja* de sep su mptuoso tempio, ao jual o Keucrendo P, M . F. Leo de
do Coll. S.Thomas(Leqte que foi naquella Vojticrtdade em varias cadei-
todec ras^ograD^espriuilegios, & Grasduas vezes de sua monachal
i mbra. Cc ngregaao nestc r eino) sagrou an. 1 6 j 4. co m ootaucl applauo, &
mgestade, sendo segunda vez beaemerito Abbade do dicto Co!-
legio, cuja anniuersaria folemnidade se ritra todos annos neste
dia corn oficio proprio, segundo o antigo,& louuaucl costume <Ja
fancta Igrej a Catholica. .'
n m

Commentarto ao XIX, de Marso.

Os sanctos Prelados Leoncio, & dandolhe por patria Constantirtopla f vbl


Apollonio (e lbro neste dia. os ad an. jo<. Sinagio Bracb. Pontisici Leontitu
Martyrologios Romano > Vur- Conftuntinoptlitanus Philosophns. E afsi no
do>Maurolico> tfc outros.com e deuen&os ouuir ao P Hierony mo Roman
tas breuisimas palauras: F.odm <Ji(sciljcet de la Higuera fposto que sej j cm hoslo fa-
I j>. Marri)) Santlorum ApoUonij, & Leontj Uor)que rlo feu Dextro m. (. que ruandou
Eptfcoporitm. Eoonsessa Baroto m suas a este reino,em tempo do Arcebispo Dom
notas, que em nenha parte achou exprs- - gostinho de Castro o faz de Bragana:
sa a Igreja de que foro Bips:NM< ta- Brachar*(diz elle ad an. $26.) forait S.Le~
ntet, cujus Ecclesu Episcopifuerint habetur nt'ms Episcofus r'acbarenfis. Hic lafanut
exprejfum. Mas depois, que airo a luz as Bragantinuf>vir apprimt nobUtso&us,& fan-
obras de M.Maximo>& Iuliano, se be c clus. O certo he, que ja gozaua desta dig-
euidencia, que fro de Hespanha, & par* nidad arin. 3 14. conforme a EpistoIa>que
ticularmente de Braga. Pois aquelle ad lhe screueo S. Melchiades ( de.que falla
n. 461. diz que era clbre sua memoria mos no texto ) a quai anda no t, tom. dos
por estes tempos em Helpnha : Apollonius, Conclios dampreso deCoIonia pag.
&Leontius fitnft Por.tifices in Hifpani* <la- 3 12 onde apdem ver os curioos,& que
rrtif.Este num. 145, que succedeo na Mitra falleceo no de 3 z6. coijio o mesmo Iulia-
de Braga Leoncio a Sinagio : Mortuo Sina- tio relata n. 1 j u S. Leomius , Brttharenfu
gto Braeharenfi successif Leontias. E n. 163. Potttifex,ediens ex Coiici. ( NitJtto ciliccc)
Ltontio in fede Brathurensi succedit Apollonius, maritm Ginutranij m Gallnia ( tjux tune di~
ambosjuntostrazem os Martyrologios tebatur Apollonia) ip. Martij. Da p.laura
o mefmo dia>M.Maximo,BaGlio Sincto [Aptionia] que no aueriguamos agora,to
rum, & outros,qui<, pela intima amisde, mou occ^sio o Bispo Equilino para dizer
que ouue entreelles ou por succder hum nq Catal.dos Sanctos l.i i.c. vlt.n.p2. qu^
ao outro na dignidade> ou finalmerrte por sofa Blpo de Apollonia na Gtccja- & Ga-
ambos morrerem ho proprio dia Exe m- leno ao Marty rologio para o confitmar:
plos temos de tudo 00s Martyrologios em S, Lfonttus Epifcopus Apollovif eodim die m
os sanctos Bispos & Confessof Vedasto> tzhrjlodomiuit. Os quaesparece seequi-
& Amando,Medardo, & Gildardo, A nata- uoei ro por razo do nome de leu compa
1qo>& Caioi&c. EpostoqueS.ApoJlonio nheiro. %
ande em primeiro fugar nomeado fao que nob Arcebispo D.Rodrigo da Cu
julgamoS) porabraar primeiro o ChriP nha o traz no Catalogodosprelados de
tianimojcontudo S. Leoncio lhe precedeo Braga ho sim da sua Primazia pag. zop. n.
na dignidade & alsi fica sendo maisanti- 1 f. por estas palauras: S. Leoutrta Cvtt(.ift-
go,peo que comearrslos por ellcem r- linopolitanus Philofopbus literis , & virilit h-
20 de efcuar confuse. fgnis,oiijt an.Domim j2<. die tp. XtMfm
Foi S. Leoncio (segundo nosa conta) oppido Vimaranio ,vulg Guimarms, E n
XVin.Metrop. de Braga,de quem Iuliano Hist.de Braga i.p.c.4f.& outrois mi Brc-
por vwes e lembra em seuChrooicon uiario, que reformou, desta Una I^rcja
coin
u. . 1 f*
Decimo non o dt:Marf. 23 y
cora a lerandade de Duplex , como os mosgozarApolloniodestapremintedig-
raas Prdados d'ella. & co a eguinte ora- nidade oito annoi > & que Ihe succedeo
o a 12.de Miro , rubrica que diz: nella Idacio > egundo ecrcue o melmo
Inse/lo S. Leontij Arcbiepisopi Bratharensis. Iuliano.

Oratio. b Nasceo Pero Rodriguez de Moura


Deut , qui populo tuo terrue Jalutis (sUCcessor da nobre Casa d' Azambuja, Sc
B.Lcontium mnijbum concefjtjh : praf- Rlins ) de Aluaro Gortaluez , & Vrraca
taqu(tsumui,vtquempafloremhabuimus Fernandezan. 1367. Cafou comTharcja
in terris ,intercefTorem (emper habere me- de Nouaes , filha de Rui Pereira o Brauo.
r - r, crf, primo co :rmo de Aluaro Gonaluez,
raor do Lrato,pai do Condestable D.Nur
Tambem o faz Prelado de Braga Mar- no Aluarez Pereira , plo quai caarnento
mCarrilbo nos feus annaes Chronologi- se aparentou Pero Rodriguez co as mais
cos: En el Contilio, quese celebr en Roma en illustres caasj& familiado reino. Foires
tiempoie S.Siluestre ano 3 24./W S. Lon oa nas armas de grande valor, & na vir-
< Obifpo de Braga , el quai de bulta muri a tude> fle religio muiro maior, que ofia-
i9.it d'u enGirona de Gallicia en el ano ro algum tinto retiradd , perdendo mui*
32a". E ja que elle Autor se lembrou do tos fcruios > & merces dos Reis 1 quctus
nossoS. Leoncio , passemoslhe pelos dous paestinho de juro& herdadeque se elle
erros da impressa [Maie. 8c Giron*] auen- assicomo soube iniitar aoanct'Conde-
do de dizer [Marco,Sc Guimaraes]. O mes- stable em ha destas cousas > o seabera era
mo tiuero para si os Commentadores de ambas,nio deixara ta m defraudada a casa,
M Maximo.como RodrigoCaro pag. r 69. pois no e ro incompatiueis a virtude, 6c
Biuar ad an.407.n-7. Finalmente se aigu o augmenco. Dito elle mil vezes.por ga
Ihefizerduuida afalca de sua fubseripo nharentre perdasjtemporaesjos bens per-
no lag rado Conc. Niccno j (iba que tam- duraueis da gloria .paslando delta vida aos
bem se no achonelle as de Melantio 47. armas de sua idade no de 141 2.
Toletano Costo Caesaraugustano, & ou- Ocaso miraculoso,que(e vio na tranP-
tros,porque Osio Bipo de Cordoua, presi- lao de feus ossos a Bem-fca , le mandou
dente do ditto Concilio/asinou em nome tomar por memora humliuro de mila-
detodos os Hcfpanhoesjal como o Bifpo grs de N. Senhora . que se guarda no ar-
Alexdre por todos os do Egypto: faltdo chiuo da S d'Euo ra, o quai depois de rela
is como excellentemente aduertio Baronio tar o clbre daCera>de que se reza naquel
inAnnalibusad ann.32f)asdeSperidlo> le Arcebipado , louua as parte* de Pero
Herpocratio > & Cynone ao que auia ja Rodriguez com as segnintes palauras , as
acudido Eufebio Ccariensefautor daquel quaes referimos fielmcnte, para que le v
le tempo)na hist.Ecdesiasttca 1. 3.C.7, Ex ja a opinii em que era tido: Stmiliter con-
ipfis Hispanu vnus nomme, & fam celebritatt tigit in viUa deoura dtSa dicecefs eodem an-
infignts cum afy multts affuit. Dando a n- fequenti 14.r6.vii erat quidamJlrenuus B*-
terider : Que com Oftose ach.trai das Proum- 10, feu miles Petrus Roderici, filius Aluari G3-
tus de Hefpanha outras mtus Prelados. f*li de Mtura, rxordtus cum Turigia de Na-
S.Apollonio foiGrego de nao.como c u*es , qui erat vnus ex fidelibus Catholis to-
colhe da ctextura de seu nomeimmedia- tiut regni Portugdiu, xbmdans in omnibus vir-
toTucceflr na cadeira primacial deBraga tutibut, fituti vnus religiosus hemo.maior rel't-
S.Lecio,assi o diz por expressas palauras gione,qu*m religiof,maior cariute, quam p*u-
luliaao n^ij. supra citado. O memot<- feret erenitt, maior moribus in boniute omni-
ue para si Cunha nas taboas Bracharenses busgenerosu fti regni; & quo ad Deum erat
n.i6.acrcscentando: Quo anno obierit igno- jpeculum pnes onmes mndistatus,&c. Iazio
<wjmas nahist.de Braga i.p.c4<.conje- seusossos emha capella da Igreja velha
ctura fer o proprioque anda no Martyr- de Bem-tca,c este epitaphio, que se per-
log.Romano juntamente com SXeoncio, deo co a noua reedificao,conseruale po
& qaepassou desta vida no imperio de rem no liuro das familias deste reino de
Constantino,& Ponrificado de S.Siluestre Damio de Goes.
cercado an 334 pois nafim d'elle poem ^ - ^ Zodrwut^
a morte deste celcbernmo Pontince, Pa- . . d 7
nuino,Chaco, & Bcllarmino.E aflv )lgk- Seohor d *AtmbU}4 , & d
26 Agologo LttfltMO.
quai diz asl: 14 k*L Aprilti tbijt T. MecU
M4rmeUl, o jHl emsud <vt' de Muarenga sibfotiffa de OdiueUis. Parte das
a ftx. ohras Je btm kr$40. . virtudes, que dlia referimos no texto.t-
staua de seuepitaphio, & parte da Episto-
Mrre 4 19. de M*r* la Dedicatoria, q anda noprincipio do li
E. 14 16 uro dos Euangelhos m. f que a Infante D0
Esta tiar ratiua com o mais do texto nos Felippalbc dedicou.como aPreladadaquel
deixou ccritto na fa mi lia dos Mouras o le conuento , d'onde fe v tambem a jor*
Cbronistaloo Baptista Labanha 1.2. CI. nada que fizero a ompostella > que co-
3c o P.F.Luis Cacegas na i.p.da Chr. Do- mea asti: Os dus pajfados ve a tninhas mot
mi ni can a m,s dcsta Prouincia l.io c.8. & Madre, & Senbora, 0 original de hum liuro em
no liuro das Geneologas dcste reino em Francei.,& porque a elle hi vos aproueitr ai
o titulodos Azambujas,& Rlins.O P.Fr. gu* cousa sertisjfe,qutt.ea irasladar totnadvem
Vicentehe aquelle ncto varo>cbamado Porttiguez por mo de quem melbor que eu es
de LiiboA, d quem ja esereuemos 00 tomo creuera. , d quai cousa comec^aia vteron WH*-m
prcdente a y.delaneiro Ht. 4. ondedif- soes,que diffo me desuiaron. Segitiose ne(s*
semos , que no constaua do Iugar de (eu romarta em a Ira do Senhor de f j. ao julnteo
transite, o quai depois descubrimos fer * do Aposttlo Sant-lago em Galliza > onde eu, &
cidade de Vdena na Frioli cm Italia. vs Madre fempre muito amiga.iom algUas ir-
maas de (ompanhiasomos,&c,
De Afon Viegas procde, segun-
do o Conde D.Pedro xxi.%6. a nobre fami il. Teue por patria D. Francisco da
Jia dos Aluarengs , a quem as ecritturas Cruz Villa viosa no Alentejo , tomou o
antigas>& anda nossas Chronicas chamo Eremiiico habito deS.Agostinho no con
Moeo Vitgas, filho que foi do grande Egas uento que allitem a suaOrderm Viueo
Moniz , ao delRei D. Afonso Henfiquczt muitos annos no de Lisboa > com fama de
Este appellido tomro alguns de feus grande Prgador,& Letcado , onde teue a
deseendentes, por serem senhofes da terra feu cargo a Supcrintendencia das Orfas
de Aluarengi, |unto a Lamego. Hum dl do Castello, & Conuertidas de S. Anna^q
ies soi Lopo Garcia de Aluarenga> em t1 aTihas, como outra s estailo naquelle
po delRei D Afonfo V.de quem lemos em tempo obediencia de ua ordem.Em Ca-
certo liuro de familias do reino> que o fez bo-verde fundou a Misercordiaque inda
fidalgo de {ua casa an. 14.78. viuendo elle hoje serue de Cuthcdral.por no estar con
na sua quinta>& castello de Brunaeojunto cluida de todo, a que ha de set na realida-
a S.Antonio de Ferreirim, onde Ihe nasc- dei Gozou esta Mitra quasi 27.anno$,por-
lo dons filhos, a iaber Diogo de Aluaren que ndo agiado no de 1 5-47. fallcceo
ga > que depois de eruir muitos annos ao no de 574. & alli jz fcfwltado em paiti-
Infante D. Fernando >falleceo naquella ci- culrtumulo. No falta quem(menos ad-
dade>& jz (pultado na Igreja de N. Se- uertido na Chronologia do>> tempos) attr
nhora de Almacaua. ED.Mecia de Alua- bua a este nosso Prelado as aces de ou*
renga,Monja,& Abbadeia perptuai que tro do memo nome & Ordem , intitula-*
foi de Odiuellas > mui valida ji rstimada do: O Venerattel Padre,como 0 Vcnerauel Be~
por suas monasticas virtudes da ancta In 4a, que sendo flho da Prouincia de Castel
fante D. Ioanna > como (e colhc de varios la pastpn a Noua-Hefpatiha comalgunc
aurores ,quc estampro sua vida a saber compatihtiros arii i^jis. onde depois dt
o P.F.Nicolao Diaz e.lo. &21. F.Hiero- propagar sua Religio , dando principio
nymo Roman c.6. 7. & 10. Fr. Luis dos Prouincia do Nome de Icfus.de qne foi a
Anjos no Iardim de Portugal n.107. O P. primeiro Vigairo Prourncial.falleceo 1 1
Antonio de Vaconcel. Anaceph.17. pag. de Iulio de 1 f j .& assise v claramente a
I4>. F.IooLopezna j.p.da Chr. Dom. dirferera que vai de hum a outro, sobre
1. 3.057.0 D. F.Francico Brando no C uiuendo o nostb muitos annos depisv &
felho,&voto dafenhoraD.Felippa pagijp. no tempo em que escrerro m Padres
FalleccoD.Mecia neste dia cerca do an. Roman, & Pamphilo,como consta de suas
jyio. conforme (u obito>que anda entre Chr;aquelle Cni2.ad an. t f f z.elte pag.
outras de AbbadeTs daquella real casa, irp.ad an.lyr.Ocruedo not) Bispo pu
no fim de ha abreuiatura da regra de S, blicamos he depapeis,& relaes m.lssfi
BcntOjque se conserua em feu eartorio , a dcsta Prouincia.como de sua Igreja.
r% Des
Decimo mac ie Mma,
H*
t. Descuberta a Mini, que cst cm al- g, FalleceosrMariadeS.Hierony'--
tura de % . graos.por Ioo de Sanctarem>& mo an. lii Conla o que d'ella relata
Ioo cTEfcouar an. 1471. mandoul elRei mosdatiuro,dcOhitos,& relaes, qu
D.Ioap II. por Capica rij^ a Diogo d'A- defta relig-ioa ca( nos comtrnmicou (im*
zambuja, fidalgo de sua caja.como tam ex portunada de nossos rogos ) Sor Martin
perimentado nas cousas da guerra > o quai deChriftoJeodo Abbadefc.
crigio a FortaJeza an. $48 z. debaixo do no a
me de S. Iorge,pc\i grande deuoo. que o h. A Infante D. Maria filha do allgu-
ditto Rei tinha a este iriuicto Martfr, vin- sti9}mo,Re,i D.ManoeUporsua mua pie-
do nifto Caramana , Rei d'aquella coite, ' dade,& grande deuoo,que teue na vida
que logo recebeo o agrado Euangelho>& ao Patriarcha S Benro.mandou n* morte
Baptilmo. Crescendo tanto o comercio pe qu e fundaffe hum mosteiro de ieligio-
los que vtero do rto da Ethiopia ear- as daMilicia d'Aii^para suento do quai
regados de ouro , que em menos de <|u- deixou m testamentofium conto, &du-
tro annos Ihe dea elRei de Portugal ritulo zentosmil reisde fenda todulos annos, a
decidadc, por suoopulencia , aqualhoje cuja verbasedeu primento no de 1614.
postuem os Olandezes ( por occultos jni- sendoque ja o PapaPauloV. por bieue
zos do Al tissimo) at que Deos sefa serui- feu., <kdo emRorai) a 17. de Iunho de
do reftitu/la aos nosso $. que corn tanto tra 1605. tipha concdjoV) fauldade a D.Lui
balho a decubrir,o,aruorando nclla o sT fi das hagas ou je Nqronha , fceira da
grado estandarte da Cruz. Sperana , para passar defte conuenro ao
Pouco depoisj que a Mina foi descnber- que;de noup le edifw;a0* leuando duas re-
ta.paslsou conquila spiritual de feus na- ligioas(a eu arbitrio ) para instruirem a
turaet a edarecida Religio dosEremi- nouas plantas nos ritus ceremoniaes , &
us de S. Agostinho.onde fundro conu- obseruancias rgula res,a quai (como ir-
tosde que Fr. Pedro da Graa> natural de ma que era da dessa de Cafcacs^ se re-
Tauirai an.i 576. se intitulaua: Vigairo Pro~ colheodeemprestimoern Agost.de 114.
uintl de Congo, Guin,r Miru > o quai in- nos feus pa*s do Poeo do Borrat,feruin
fiammado no zelo da conuersa das aimas dpsedalgreja de S. Mattheus,cj nelles h,
troaxeao gremiodaF muitos Reisi Prin em quto e buscaua fitio acmodado para
c\pes,& multitude de vassallos. Este Euan a noua cala, coin duas religiofas, que leuou
gelico operario(cujo fim ignoramoijdes- consigo de estremada virtude, a laber Ma
creuendo em verso os progressos da ditta ria da Puri6cao , freira do metmo con-
/ua Ordem naquella s parte? faz illustre ucnto, & D.Antonia da Sihia , de Odiuel-
meno de F. Athanasio, & F.Gaspar, que las.ambas muito nobres. A cujoexemplo
ambos constantemente dero as vidas por si eguiro logo outras pestoa1; , nada infe-
Christo an.i^y. dos quaes ecreuejao riores na qualidade, & virtude. Viucrao
P-Fr. Antonio da Purificao na Chronol. aqui 16. annos, emquanto eobrouna bar
ManastXusit.h.d.pag.41. pelas (eguintes roca de S. Anna , em sirio eminente,c5 fa-
palauras : Die 19 . Martij, rgime ttbis Mi mosa vilta.assi das meniffims hortas,que
04 4 pirata Arrutbelenfibus captuntur , & et lhe fico no va 11c d'Annunciada, como do
Etclefi* Rimant tonsefsione crudeltter verbe- melhor dacidade, dominando a maior par
rdti in nure prcif'ciuntur du seruiDei Guspar, de d'ella ; para ande e mudro a 1 y. de
& Jthanafiiu Ordinh Erg mitarum 5, Augu Settembro de i5jo. leuando consigo o
stin, &c. bendito corpoda ditta Maria daPurihca-
o.queauia fallccido a 19. de Maro de
/. "Nasceo a Madre Catharina d'An- zz c de sua idade f o. Procedem estas re
nunciao em Viana de Alentejota quai ie ligioas com grande exempo, 8c no me
coneruou cm opinio de fanta at mor nos oberuancia, debaixoda regra de So
te, que foi eth dia de S.Ioscph do an. 1 f 90. Bento , & obediencia da Mea da Cnnsci-
assi as memoria<;,& relaes do cuentcq encia. Vestem negro ao graue> & manro
alii t aOrd de S.Hieronymo>em que vi- branco , com a rlorcteada Cruz \erde da
ueo f .mnos (vnico neste reino % & muito Ordem,assi nelle.como i\o\ peitos, de que
mais na religiosa perfeio , & oberuan- va no choro,& actos conuentuaes. Can-
ch) cuja funda reeruamos para 28. de tok Capucha,frequento as qmqnhest
lu!io>dia da Ven.Madre Beatriz Diaz Ro- de que muito se edifico os feculara<.,& ce
do ua 1 ha,ua ancbr fuadadora. lebro as sestas pelodiscurfo do anno c
exce
1 1% .Agfologh LufitM0*'?\
excessiu0aeid,primdr,&disperidio.SepuI- ?: yint . de ^Andrade, Socit,
toue lua primeira Cammendadeira na ca
pclla dd Paixo do choro baixo > rolugar ; esu?roufyan* XVltrh , i
ublime,comoleguinteepitaphio: .r- - uincialis, mfsims, Tktbilcnfs;', ! f \
i3 t. / 'ji - i ... i, > iii'i . . j
\l$W* ex'florator^ '^fmS^r. r - \
Iaz.ne(laCapella)'r>sepukhro
tr,ok\t an.pnft&f^^^' 1
corpo de 2>. <V Noronba,
fatl UpriU, $U$THi i :,'A r ' , h
flha de D. ^Antonio de Ttoronka
Sua vida traz o P. Algambe. jr*. Bibllot. .
\/tce-rei d* Indu, & desua mu- Societ.pag. 3 9> Oc o PvEulbi> no 24-tdm- *
Ihtr^ifr prima Z? . Francise* de dos.vAres illustres, da .otp.p. pag# 4ii j. .
onde pde ver difrurnente onouodel
"Roronhajerceiros nettos dosReis cub riment odo Gro ataio>que elle pro-
Z). Pedro de Portugal , &> 2>. prio escreueo an. i6z$- coin hua Epitola
de sua tornada ao memo reinoj q tudo an <
Henriane de Cafiella o Nobre. Foi da j 1 impresso cm varios idiomas . D'c*n-
d pnmeira Commenadeira mrt de tiramos o frurto grande>qite fttx obra-
do a sagrada Religio da Companhia na- .
" fundadora dcjla casa para a quelles remptiffimos reinos, onde roside
yualpajsou domosteiro de 2st.Se* com minentes perigos da vida, & infati-
gaueis trabalhos, mas com grande gloria
nhora da Speranca defla ctdade
de N.S.Lei > & proueito spiritual daquel-
de LisUa , adonde tinhaprpfef- laiincultas gentes, '. ' .'> - '
- ci... : n; '.hr,..- :vK 't. >t;, i
sado a rtgra deSanfta Qara. >
4, ; P/ca. o Collegio de S.Bro:de -Goira-
6 de S. iento Mtlttar d'Jduiz. J bra(!seguudoos estatutos da Ordem) fra
tornot aprofejjar por obediencta \ dos muros da cidade.He fundao d'quel .
Ie refoi;mado varo F-Diogo de Muratla
do Tapa Tauo V. opprimidapor Ordem de SHieronyrno,oqual nos mc--
feuy hreues ^Apoflohces, pafados mos palacio* d 1 Vniursidade ; de que era
Reitor)lhe deu principio an. 1 j y f. crean-
kinjanciado Catbolico Ttei Dont
do alli de nouo doze mongei com regula-
fehppe, Segundo de Caste Ha } no res,& oberuante* costumesi como Refor
tempo em <j/uepoffttiae/iaCoroa,por mador daBenedictina familia neste rei-
no > por feu meio reltituida a lu antigo
cuja carta Iheforao intimados . plndor. E depois pelo lugar no er ca-
Falleceo aos $.de Iunho de 6 39. ueniente , e edifidou no fitio , onde hoje
permanece. Tem sumptuoso templo, nas
no 1 y da fjtndaao Uejla casa. pila tiras que luttent.o o arco da Capella
maior , e vm grauados os eguintes pa-
. Nasceo o P. Antonio de Andrade dres > para constat a todo tempo de lua
da Companhia de Iesus em OUeiros villa agraao. A parte do Euangelho : Anna
de 15-0. vizinhos na diocesi doCrato & 1 6 34 die Lf.rty.. A da Epiola : Confi
no em o Pedrogo como (mal informa- erai hoc templum Domnus Abbts. E por isso
do ) disse Miguel Leito de Andrade no rezo feus habitadorcs neste dia todos an-
Dialag. y de sua Mecelania. Teue por paes nos de sua Ddicao vnico entre todos
a Bartholomo Gonaluez & Magdalena os da Qrdem neste reino. , , , , , . .,
de Andrade> gente principal daquella vil . . E pasto que Tamborino no i.tom. de
la em cuja matriz de JV.Senhora da Con- jure Abbatumdij.2?.qu3Esit.7 n.;, con
ceio foi baptizado. Consta o dia& an- fessa que no achou autor nem priuilegio
no de ua morte da leguinte infcripco q algumemfauor dos Abbades nestd raate-
anda nos feus retratos, de que vimos hum ria;nem o P.F.Paulo de Touro nos Priui-
aonatural em casa do Doctor Francisco legios da Prouincia de Portugal, que et-
de Andrade Leito , Dezembargador do pouemRoma an 1 y 8 j*. traz coula que fa-
Pao > que muito se prezaua de o ter por uorea esta opiniao , com tudo no duui-
parente. damos>que 0 muito Rcusr. P. M. Fr.Leo
Vigesimo de Mttrtj.
de S.Thomas que eiercitou esta ancta ce Prima.onde falleceo ctieo de sefices dias
remonia>teria equiualentesrazes,ou im- & aces preclaras de virtude,& bom go
petraria da S Apostolica licena,ou acha- urnoi A cujo corpo (e du no crnwiro fe-
ria algum priuilegio, em que se fundafse pultura corn vniuerfal entimento de tada
para a sazer porque se no pole presumir ella,na quai (e lo seguint pitaphio.
de pessoa d tantas let ra s, obrafle coula d
tco porre,sem muiro fundamento, betn q M. F. LeokV. 7hfima,XJi-
por ma rara humildade, & modetia ad mi gtoms semelj (fr tterem Cjtne-
rsuel > no con sentio que ficafTe alli ieu no
ralts , yJatdemU tPrtmdriusi
me esculpido.
E certo que aridaramos poueo gratos & s*pim l/ice- rtftt . Olnjt
& menos obfequios, (e no deramo* ne
ste lugar breue noticia destfc doctissimo va ./tfnij. 16 51.
ro.pela grande beneuolencia.qu sempre Composo P. Doctor > para melhor go*
nos mostrou . Nasceoem Coimbra para uernode sua Ordem as tam excellence!
maior gloria dsta cidade> & lustre da re- comodoctasConstituies ann. 1629- as
ligiode S-Bento, de que foi beAemerito quaes approuou a Sanctidade deVrbano
fibo.portando riella de (orte>que no VlII.a. de Nouembid idJto.Ahr.dsta
ha.mas egunda vez subio ao sicncralato, Prou.em ddu s tomOs . Hum quaderno do~9
com jppiauo de todo<;>& gloria d'aqulla Officios particulares de que ella vsa. Dei*:
ceieberrima Vniuerfidade. cujos meritos, xou (de mais de grande numro de postiK
& boasletras o ibiimro s cadeiras de las TheologicasT algas obrasobre aa-
Gabriel , & Durando * onde teu priuile- grada E.crittura> como de Porticu SalomO
gios de Pritnario. D'a qui paflbu de Ve- ni s, de Scala Iacob, & de Apparat u aero>
pera de propriedadei & vltimamen te de

MARC.O XX. .

M Braga, a solemnidadc de S. Martinho Dumiense , cf- g, u


trclla refulgente da Bcnedictinafmilia,colunna firme ho
da fracharense Igreja , Doctor preelaro de Hespanha, * J
flagcllo acerrimo da perfidia Arriana, Apostolo incan
aucl dos Saeuos^nclyto pai de nlonges -, fegundo Precuor do fa-;
grado Euangelho, dado por Deos ao raundo, para Itrz, 3c guia das-
ionuraeraues al masque com sua feruorol doctrinarcicncia admi
rauel,& prgao sructuosa,reduzio aogretnio drCatholica Igre-
ja.Vngria (egundo a mais reeebida opinio) soi o patrio bero de
leu nacimcnto , d'onde no principio de sua juuenil idade partio a
Palcstirja,Ieuado da deuoaode vizitar aqucllcs sartctos lugareSjem
que o Filho de Deos humanado obrou ossoberanos mysterios de
oossa rcdempo. E como alli achasse homens cientificos em to-
das as boas letras,d elles aprendeo(depoisdas humaoas) asdiuinas,
fazeodo minente na liodasagradaEscrittura , Concilios, &t
sanctos Padres, como suasdoctislmas obras testemunho,de sorte
<j no ouue em feu tempo qu e lhe igualassena erudio,& fabe?
doria.Oos muitos peregrinos , que de todas as partes da Christan*
dade concorrio a Hierusalem, em pccial de Hefpanha,soube co-
*4<> Agtlogo Lufitmo.
:is Sueuos,que dominauo na Lusitania,& Galliza, tinho
moosRe
deixado a purezada F, & passado contgioa eita Arriana , me-
diante o engano do finiffimo herege Aiax,em cujo pernicioso bara-
thro perseuerua uiaperto de ccm annos. Ecomo Theodomir
(queentao reinuajandaua mui afHicto, & angustiado, vendo falto
de saude ao Priocipe(herdeiro de u estado)sem perana alga de
a cobrar por meios huraanos, recorrra aos diuinos , raaodando a
Frana vizitar em et nome o sepulchro do milagroso S. Martinho,
Bispo deTurs(romagem clbre por aquelles tempos)& que dian-
te dlie, o pezastm a prata , & ouro: mas Deos nofoi seruido de
pr os olhos naoTerta de Theodomir , assi como os nao poz na
W*, de Caim, sem primeiro lheallumiar osdalma, atque lhe promet-
teo>que e por interceso do ditto Sancto cobra fe o Principe a fau
de perdida,poisd?ella pedia aperpetuidade de eu reino, abraa- :
ria aF,quc S.Martinho professra navida.C esta prcmefT man
dou nouos Embaxadores , para que lhe trouxeTem alga relrquia
sua. Ouuindo estas cousas o nofo S. Martinho em Hierusalem,c-
padecido vdos Hespanhoes, deejoso de vir prgar palaura diuina
a estas parteSjperplexo no que faria, pelo muito queestaua conten?
te,& atisfcitOjde vuefc,& mrrer. niqulles sclo lugares,prostra-
do certa noite em orao , lhe reuelou Deos,qte era vonrade sua
embarcare para Hesparha , em ha.nao , que to-prto de lppe
estaua paradr vella.Em amaohcendose p'oiacminho, em-
;barcado, breucmente com prospra viage m desembrcou emGal-
liza;no roefmo dia/quetde Frana traKeroos Embaxadores a mi
lgrosa reliquiada cappjde S. Martinho ,.8c com ella asaudecor-
poral do Principe. Estaua errvc ctentismp, pore no bia como
se auia d'auer em lanar de fi o pezado jugo Arriano , pois o ceo
ouuira as rogatiuas, 8c kgtiraas, . quando lhe veio nouasy que era
chegado sua Gorte humvaro de venerauel.specto do mestno
noroe.semelhante a elle n doctrina, & sanctidade de vida \'4t de
ccndente qui de sua prosapia,& geerosa stirpei Theodomir o
mandou vir logo ante si/& informado meudanaente donome,pa-'
tria,& tenOjCoristandolhe do modo marauiIIioso:com que parti
ra de Leunce no propro dia , que a reliquia de S.o Martinho de
Frana,& aporcra cm Galliza,qundoella tomra terra. Gnhc-
cendo er isto obra do ceo , baptizado lle, & o Principe , era para
ver o seniors alegria com que a Sueoa nobreza, 8c mais poao ce-
go,que atentojazia nas sombras da morte , amanhecendolhe a
clara luzdodia, e viro;por industriade S. Martieho, reduzidos
U1 F,
Vigefimo dtMaro. i^i

F,o quai nao smcntc lhcdeu aude nas aimas com o Verdadeiro
conhecimcnto de Chrito , que no rtiysterio da Sanctissima Tria-
dade he confubstaocial ao Padre,mas tambem nos corpos,pois to-
dos os lcproos, que recebiao o saocto Baptismo , srauo, que era
ne Iles a enfermidade mais ordinaria,& contagto. Reconciliados
osSueuoslgrejaCatholica, & So Marcinho recolhido aBraga,
Theodomiro em acao de graas,erigio logo cm eu districto com
grande magnificencia o mosteiro de Dumejem cujo templo collo-
cou a grada Reliquia , que veio de Frana , onde o nosso ancto
foi o primeiro Abbade , & pai de muitos monges, que alli viueio
religiosilmamentc debaixo da ncta regra, at que de licena de
Lucrecio(Arcebispo entode Braga) o fublimou a Cathcdral, & a
S.Martioho fez conagrar em Bispo dlia, aignandolhe o Conci-
liodeLago por subditosaFamilia,& Casa real,& cseguinte men
te o cargo,&autorizadadignidade de Capellao mrdosReis Sue-
uos(que os de Portugal aindahoje conseruo)que logrou,em quan
to viueo.Vendose pois S.Martinho com o noqo cargo, de mais da
vigilancia que punha em doctrnar suas ouelhas , & astir de noice
no choro a Matinas com os eus monges, deixandofe ficar por lar
go espacio de tempo,depois dlias, em feruorosa orao , orualha-
da de suaues lagrimas, com frquentes confolaes do ceo, fundou
muitos conuentos de sua Ordem,a que deu sanctissimas leis^orres-
poodentes ao estado de sua profHTa,5c regra monastica. Em meio
de tam pias occnpaes uccedeo a morte de Lucrcciq, 8c auendo-
felhe dedar succcTor, conuierotodos(sem discrcpancia)na pcToa
de S.Martinho : escusauase elle com vrgentes razes ., nalcidas de
sua humildade,porem vencido dos rogos,& instaocias deTheodo*
miro,& assi-mesmodo Clero,& pouo Braeharense, aceitou aquella
Mitra , fcando juntamente co a de Durne , pelo amor grande que
lhetinha. E depois de acrescentado nella , foi a todos notoria a
copia de virtudes que encerraua sua purilsi ma aima (occulus ate*
ento no diuerorio da religiao) portaodosc paraconfigo auste-
ro,& pcnitente,seuero,& justioso para culpados,benigno,& com-
pastiuo para rependidoSjlibera^fic caritatiuo para pobresj aprend*
do d'elle os fubdicos a juriprudcncia n decidir as cauas, a justia
distribuciua em das a cada hum o feu, a aspereza da vida em casti-
gar vicios.a reKgioem frequenitar osdiuinosofrcios .oferuor da
F em prgar doctrina orthodoxa,o zelo da Igreja em reformas
o Clero,& finalmentc a ampliao dlia, em arrancar abuses , que
inda permaneciao no vulgodotempod*gentilida4e,&da Prici
M* Agtolog Lufitmo. .

liana heresia,que(como nacida cm Galliza) no auia de todo cx-


tinguila.E para isto ter effeito com maior suaudade , trattou com
Ariamiro (que succdera no reino aseupai TheodomirojoeTe or
dem a se juntar nouo Coocilio em Braga,no quai o sancto Prelado
presidio, cm que e decretro importantismos institutos, no fo
mente cerca da F.raas cm ordem aosBispos,& Sacerdoces. Alem
destas diligeDCas,com que procurou a reforma de sua dioccsi,& de
outras muitas,que(como Metropolitano) Iheero ujekas, no dei
xaua decompor doctimas obras,& trattados eruditimos, che-
os dtr celestial doctrina , de que os prsentes, & vindouros se apro-
ueitassem. Chegado pois o tempo em que o Omnipotente queria
metter depoedagloria a sea fidclifmo seruo , pelo bem que se
portra naconuersadosSaeuos , & na administraao pastoral de
sua Igreja por espacio de vinte annos,roborada sua almacos brc-
natnraesantidotos dos Sacramcntos, ordenadoseu testamentoe
muitos kgados pios,& clausulas importantes ao bem dlia, nome-
ando por executores,& testamenteiros aos ReisSueuos, esperou a
vltima hora,vestido de cilicio,& sacco, lanado no cho sobre cin-
za,onde logrou a asstencia de Christo Senhor no,acompanha-
do de sua Mac sanctissima, & de S.Martinho Turonense(dequem
sempre foradeuotisfmd ) pelo que prsente tam celestial corapa-
nhia, placidamente se desunio aquelle composta , voando siia pura
almajalsistidade Aogelicoschoros,apo{Tuir a diuidacoroa dejus-
tia.que do principio do mundo lhe estaua preparada. E seu corpo
foi sepultado com vniucrsal sentimento do pouo Bracharense, no
mosteiro de Dume, onde o ceo obrou por sua intercesa notaneis

igrosa Sagraao de ua Igreja,;quci


Us. (no modo que hoje parecc)em honra dos Sanctos Martyres Feliz,
Adno,Natalia,-&: seus companheiros, cujos iageados penhoresse
conseruo nella do tempo dos Godos , celebradas s primeiras ves.
peras coti tanta magnificcstcia,& olemnidade, que asiistirao ncl-
las settcBispos aquella noiceandando as religiosas occupadas.'Crn
officiar osmanjresparao dia segunte, he tradiio , seouuiro a
desoras trorribetas bastafdas , & celestiaes musicas;na Igrejajdei.
xando tudo,&aCudindo:aelb,achro, que se depedia hua/nota?
uelclaridade, qu reuestia aquellas paredes, & pela manhaosli-
uros abrtos no com mu m dest a festa , a cera gactada , & ascruze$
milagroia mente sculpvdas nas paredes , pelo que aueriguarao

agnelles
Vgejmo dtMptro* 24^

aqueIlesPrelados, nodeuia concinuar co a Ecclesiastcacerefno


oi,pois o Senhor amaua tanco a este u tabernaculo.que mand-
ra aos spiritus, & cortezes , que lhe afsistero , baixnsem da cle
ste curia a agrala. E por io clbra aquella festinidode , mais
com a conderao,& deuoo.que c fausto.& osttao. c Em InesdeS>

Sanctarem, no conucntodas Clarutas, concltnoa vida, exornada norlta>


deexen)plaresprocedimentos,a venerauel Madre Ins de S.Paulo,
profelTa no de S. Clara de Lisboa, a quai porsuamuica obcruan-
cia religio,foi reformar o conuenco de Safra em Andaluzia.E vin-
do de l, cuidando ella, que a deixasse a Obcdiencia aquietar no
cantinho de sua cella,quando Frei Francisco de Lisboa^nn.i/iz.
(cnto Ministro Prouincial)a leuou com oito comp^nheiras aode
Sanctarem, para introduzir nelle a Reforma. Porqueeleita Abba-
dessd,na sua piquena republica , asi ordenaua suas cousas, que nem
por branda cra pouco respeitada , nem por esquiua odiosa , ober-
uando pontualmente em ia peToa,o que enfinaua.seruindo a codas
de adroirao sua exeraplar vida,tariconcsjejuns, disciplinas, & ab-
stinencias.quanto naorao>nieditaao,& familiar tratto c Deos.
Sobre tudo era muito pobre, & muiro mais humilde , nias tam e-
crupulosa, que se achaua empre indigna de chegar mesa da -
grada communho. Easicodas vezes , que auiadeencranhar
luaalma o (uauissimo po dos Anjos , o no fazia sem primeiro Iho
rnandar exprcssamente u Confeor. Em refoluao,esta serua de
Deos em breue pos a casa em tanta perfeio,& obruancia da re-
gra,que florecrao nella muitosjeitos insignes em virtude, saindo
dua escolaas Reformadoras para quasi codas asdaOidem neste
reino. Com estesancto modellode vida , chea de reuelaes, &
rapcos soberanos , no duodecimo ano de feu louuauel gouerno,
apercada de graue esquinencia, ao tcrceio dia, banhada coda em
Jagrimas de contrio,alegre,& concence de fer o da Quinta feira
da Cea do Senhor,depois decelebradoo officio delaua-ps,juncas
as freiras em communidade , no podendo ja fallar, por acenos
depedio de codas, lanandolhe a sua beno , querecebro com
grande dor,& senti mento,ella bacendo nos peicos, pedindo a Deos
misericor;dia,decanou para empre em feus braos,gozando logo
sua aima das delicias auifsimasno chalam virginal da Beroauen-
rana. . Na fancta S Metropolicana de Lisboa h viua me- Doitot
moriadoconcemplaciuo Doctor Francisco Monon , nascido na
Carte de Madrid , filhoda Vniuersidade de Alcal, Cathedratico congoda
c Prima na de Lisboa , & dcpois na de Coimbra , Capello , 3c s- Sl' de
Sm S dc
Lisboa*
Pr-
2 44 AgoUgO LufitMO.
Prgador dos Rcis D. Ioo III. & D. Scbastiao. Sujeito em querrr
competia a virtude coa fabedoria,chegandose a duqidar, quai ncl-
lc mais campeaua , pois alem da Theologia sagrada , cm cjue era
eminente,foi mui dado vidactemplatiua,dccuja sublime mate-
ria compos rauitos liuros,nos quaes se v bundancia , 8c fruor de
feu fpirtu 8c nos que estampou, a muita lio que tioha das anti-.
gas bistorias,acompanhadade rara erudio, augmeoto da.Repu-
blica, doctrina de Principes Christaos , zelo da honra de Deos, &
saluao das aimas. Na vltima idade,no aceitando nunqua Prela-
sias5que por vezes Ihe foroofFerecidas,obteiie a Conisia Magistral
da dicta S, onde em retirada capella do claustro ( que chamo de
S. Alexo)persistia largo tempo em orao dite de hua deoota ima-
gem de Christo Crucificado, distribnindo cm todo tempo cos po-
bres suas rcndas,fendo oelletanto,que aindadepois da morte (que
nao duuidamos sria preciosissima no cspectu diuino) o mostrou
no breue epitaphio/j mandou cntalhar em suasepultur vista do
mesmo Senhor, pedindo hum Pater noster de esmola , insinuando
corn isto icr verdadeiro pobre de spiritu a com estranha humilda-
de,que morou sempre cm sua bendita aima. e. Em Monte- mf
tdtlS 0 noUO a commemoraao de D. Aldona de Mendoa , matrona
%4. nobilissima,que obrigada da muita virtude, 8c religio com que se
*viue na casa de N.Scnhor da Saudao, que oaquclla villa tem a
Dommcanafaroilia^oluta do matrimonio.se recolheo nella,como
a cidade de rerugio,fazendoa herdcira da maior parte de us bens,
onde passou o restante da vida em meritorios actos , com grande
exeroplo de honestidade , fingularizando na virtude daesmola,
para todo genefo de nccessitados , que selhe reprentaua , lem-
brada daquellas palauras da Igreja:Sw Ajua exmuit ignem, u elee-
msym extinguit fvccatum. O que o Senhor lhe quis compensar, reue-
landolhe a hora da morte,& o lugar de feu enterro , para a quai se
dispos logo com os saudaueis Sacramentos,que recebeo com nota-
uelgozode suaalma,& com istodeixou.de viueraesteseculo,para
lograr interminaueis prazos de gloria no outro, dandolhe o mes.
mo Senhor entao hum rostro tam fcrmoso , 8c alegre , quecstando
mui fraca,& consumida da enfermidadejeuauaos olhos, 8c pnnha
deuoo a quantas pestoas a contemplauo. E no par on- aqai a
marauilha , pois trasladado d'ahi a muitos annos feu corpo a inais
honrada pultur3,achando todo desfeito,smente a mo direita
estaua inteira,em nal das copiosasesmolas.que na vida dcfpend
ra,dcixando preclaros exemplosdehonestidade,& caridadesill-
stros
Vigefirnfde Mrfo 145

stres m atronas deste fcino. f. No conuento de S Jrncse de fr'0^Js


Estremz,o vltimo dia de DFrci Adrdmicio- Bispo Ifndez, que b.&c*
depois depadecer em Hyberni(sua patri)grauissimo$ opprobrs Men6rii'.
dos hereges,peladefenso, & conseruao de N. S* F , teado de
todo nella o vorz fogo da pcrseeuo, fgio com outros compa-
nheiros para Portugal. E constando fer rcligoso Metir , Ihe assig
na: oos Prelados o ditto conuento para morada > ondetmbrud
qaebrantadas as foras , & coniumidas ( sobre muito velhce ) d
extremas ecessidadesfque padeceo,& grauestrablhosvque exp-
riraentou,termmou o vital perodotsanctamentej& tantoqite pt-
rou, setaogro ossinos em adjutoriobumno, pelo que lhe
deasepultura n Capella mr, com grande venerao,& concarl'o
de pouo,^ corrjpetetciaseapoderoui da maior parte do habito
por rdiquias. g. Em Cchirsl, cidade principal do Orient , a oao de
morte do caritatiuo Sacerdote loaodeDeoSjqucsedoPortuguez, e0pref

8c paando quellas partes^erigio alli de esmolas,qu acquifio por


sua iodustria snctade peoaS deuotas hum clbre hospital(irhi-
tao dooutro Sancto do mesmo nome,qui feu compatriotajp
rapobres,& mcndigos,que pedem de porta em porta^oqualaga-
salhaua a todos com grande piedade , trttaua de sua limpez Co m
maita licitude , lauaua os ps a huns , curau as chagas a outro,
egundo opedia a necessidade, & asi mesmo gastauao mais do t-
po em Ihes ensinar a sancta doctrina , & sendo anda ecular, lhes
mandaua dizer miTa,obrigando a todos a ouuiremta com summa
deuoo,& atteno; 8c depois que foi sacerdote, elle proprio lh
dizia, &eruia de Capello feu. Empregado todo qo obsequio dos
pobres de Christo , partio para o ceo acompanhado de suas boas
obras.Foi pranteadodelles,& fpultado no altar de N.Senhora dos
Anj os, Oratorio do ditto hopital,que intitula hoje dos loanne,
aludindo ao nome de u pio,& caritatiuo fundador b. Em o
reino de Sio,no mesmo Oriente,a victoria felicislrna do P. F. Luis ^"'jj4
da Fonfeca,filho da Dominicana Congregao da India , que en- MlUmi*
do cattiuo coi o P. F.Iorgc da Motta na tomada de Angr por el-
Rei de Sio, lhe oube ganhar tanto a graa,& beneuolejici, que
em breue (com beneplacito feu) lcutou altar ao verdadeiro Deos
na Metropoli de sua corte ; 8c depois de ter seito nella copies) ce-
Jeirodealmas , por meiode sua Apostolica docttina , i Euatigelico
zelo. Inuejoso o demonio dos grandes progreos de nola agi da
Religio naquellasincultas partes }estimulou a hum poderolo, S
perfido Sarraceno,para que o priuasseda vida,pois attente elle/ora
V 4 tara
246 AgiolgiolrtifitMO..

tam atreuido,que baptizra a lua mulher: pelo que embua Quin*


ta feira sancta , estando F. Lis cclebrando o facrolncto ysttrc;
da Missa, leuado de fror diabolico , com suas proprias jrios lhe
deu atrocisima morte ^Percebendo o sancto velho(feito victitna>&
acrificio a hum mesmo tempo ) a inuenciuel curoa , & palma do
martyrio, escapando FJorge coin manisesto perigo milagroamen
te, cuja sacrilega aco vingro depoisosPortuguezcs, o^atarido-,
F.TriszQ maluado aggressor s estocadas. i. Em S. Antonio da-Cafta-

Ltueirf nheira, Arcebispado de Lisboa, o transito des. Francisco de Tala->


Attonmo. ueira,varao amado de Deos, & dos homens,o quai viucoiiaais de
50.annos,asinaProuincia Antoniana, comosradella, com noto-
loan.i. ria faraa de nclto. Este he o verdadeiro Israelita,em cuja.bocca c
no achou nunqua doIo,& menos ociosa palaura. Era muico bsri*
do , obruante daregra, zeladorda pobrezaEuangelica.abstin-
te em demasia, caritatiuo com toda forte de gente.concinuo na ora
ao,cm que gastaua todo tempo que lhe sobcjaua do choro, & c-
fimonario. Eallaua de Deos com grande spiricu,& deuoao,prouo-
candoa si , & aos mais a lagrimas , trazendo k mpre os olhos no
ceo,ondc tinha posto a mira de us cuidados. Com estas, & outra*
odoriferas flores de yirtudes, que muito acreditrosua fnctidade,
i j.dias antes de feu faliecimento , confeslou ao Guardio , & a ou-
tros frades da caa.que o Senhor lhe auia reuclado h anno antes o
preciso dia,& hora,em que partiria desta vida,difposto para elle co
as prendas da cternidade, acabou com grande alegria , nacidado
candrde sua pura coosciencia,ficando eu rostrodepois de mortoj
tam fermolo,que mais parecia viuo,que defuntto.

Comment(trio aoXX. de Maro.

AVariadadcque c acha noshisto E outra de Venantio Fortunato ( feu con-


riadores cerca da patria deSo cemporaneo ) queanda em humfamob
Martinho Dumienle.no he pou poema>que fez em leu louuor> no 6. tomo
ca.pois huns fundadosm S-Isi- Bibliot.$S.Patrum,mihi fol. 34.1.
doro o fazern do Oriente , outros em So Patwon,*, vtperbibent^emem tarte
Vjregono luioncnle de Vngna: & a hua . Qutril/s
& outra opinio deu motiuo aquellc tam . 'a ... , . ' ' .
clbre distico de feu epitaphio , que diz W "-V** Galii.fuUfalu,.
comp* em vida o proprio Sancto. o quai Mostrae, que no fa estas Pannonias as
traz D.Ioo Perez, Bifpo de Segouea nos do Orientccomn ^uereni muitos.porqiie
Efcolios , que fez aos claros varoes de S. endo estas duasProuincias , fera impro-
Udefono. prio dizere, que foi natural de jmbas &
. .r n niuito mais,que endo Mediterraneai.vco
Panomjsgenitusttrascede<equora tasta dlias por mar a Galliza. Quando no aj4
Galit(i4 mgremt dtuinis nutibusaffus, algucm que diga, que Pannoma be Hepa-
. . a>
Vgtfimo de Mttvr 247
tiha, segundo Bizantinoin 1. de vrbibus, a Uento de Dume , mas a d outras rnuitosi
quem ja reproua o nosso doctissimo Luis & illustres entre >ouo,& Minhorflaber
Nunez ci.de Hispania.Bem pode sr.qut o de Tibes (cabea boje da Congreg. Be
fofl Poituguez > natural do ahtigo lugar nedictina ncste reino ) cuja fundao Ta-
dePanoniai,noCampodeOurique ,que uoreceo o Principe Ariamiro ah. <;6i. O
inda agora com pouca corrupo cha- Maxirno, o de SAntd,o de S Vittouro, 0
ma FHtias , fiel depositario do milagrob de Villa r-defrades,o da Varsea>o de S^Mar
corpo de S. Romo Abb. como diz M.Ma tinho de Matihe:e i S.S-luador da Torrt,
ximo inChr.ad an.cdtf. S.Romanus Abb.&c. o de S Claudio,o de S.Ioo de Cabanas . d
mtitHT m Agr Auticbienfi in Luftunia , oppi^ de S* Cosme de Azere, & c que tiutts sa
toque Pannontjs. Ou do lugar de Panoias grejas parochiaes hoje , outros estao vni*
no Arcebipado deBraga,que no he me- dos a diuersas religies.No.cartorio de S.
nos Mtigo , antes mais, pois nelle prgoit Pedro de Pedroo esta hua Epistola de P*
S- Pedro de Rates como confta de ua vi- Drumaro para F.Ftarofambos ade>B
da>eserittapeloB.Calydonio;S.lVrrcW. tosfecrtta anDi f ft, em que ed ra*
in alijt Vettonum,& Lufuanorum vrbibus ver* zo de todos estes cuentos po r estas pal-
bum Dti dijfeminat:& tranfatto ad Pannenias u ras: De fruftu ventrusui{ idest M r])fos-
Dttr'to , in Srxcharxm Augustam redtft. Mas fuetunt Deust& S.P.N.Bencdicius supra Jedes
como hum > & outro lugar no tenha ma- suas: MoHaienum fcilictt Dunienje , AMeni*
is fundamento , que a semelbana do no- num, Vcloriktn,Tibianetise,Vitl>ire,Vargensef
me, (cria violentar muito a palaura [ Pan- HdgnetenfeiTurriz.CUudinum, abxnense,A-
atnijs] se ouueramos de fazer nosso natu- erenfi Je qmbus ,ficut de Ptri rebus sas est
ralaS.Martinho,pelo que seguindo aopif ditere, & rumpebatut rete pr< multitudine pif-
niao de graues aurores j julgamos>que no durth&c.
naceo entre ns , mas em Vngria a quai E tornando o de Dume,dedicado a S*,
commmente he chamada de todos os Mrtinho deTuron, que to mou o nome.
Gcographos : Pannoni* > & se acha a cada do sitio em que foi fundado an. yo. he O
paffo nosHistoriadores, E alguns , que o primeiro que a Religio de S* Bento vio
reporo por Grego > he por aucr sido mui subliraado de Abbadia digrtidade Epi->
versado nefta lingua, copal,a cuja imitao se fr/ero depos ou,
Que regra professasse ogloriooSao tros em HepanhaJnglaterra, & Fknd.es,
Mirrinhoialguns escrittores modernos(af Durau muitos annos, florecendo semple
fectoj a suas religies ) contra a torrente nelle grandes seruos de Deos -, de que iia*
de todos os antigos deHespanha querem ceoocommum, & antigo proloquio dos
que fosse a Canonica ou Eremitica de S. Bracharenses : Bracha a vnum tar.tv.m i.uhct
Agostinho > porem ns yamos co a de So Martimm Dutiienfem :. Monaflertato vfra dt
Bento, opinio commmente recebda no Dunte , plures habet Martines Bracharenses
mundo. Duuidase ondetomon a Mona- Aqui succedeo aquelle clbre milagre
cbal Cogulajpruauel he que fosse em Fr das vuasj que S.Gregorio Turonerse refe'
a , onde a Religio de" S.~ Bento estaua na re I.4.C. 17. & no a S.de Orense, como
sua primanera co a anctidade de S. Mau- querem autores Castelhanos. Aqui vestio a
ro.&eus discipulos > que tanto florec- cogala de S. Bento o penultimo Rci dot
ro naquella Prouincia. A isto fauorecem Sueuos Eboricoj sendo;o primeiro_rnonar*
tas palaaras de M.Maximo allegado ad cha, que de toda a Christandade professoU
an. f; r . Mjtrtinus pofi Dumtenfu r(scili- a lancta Regra. Aquifloiecro, de nuis
cet Galla ) cum reliquijs S. Martint Turt- dosMartinhosjPalchasis,&Pigmcnv>s,os
nensis Epscopi m Htspaniam adGallttix &c. Fructuoos,Felices,&RofdS.C&Ierii>use
Tarabera o ppdia tomar em Portugal das o ditto mosteiro em scr,& obei uanca at
hos, do difto S. Romo Abb.que por a enrada dos Arabes em Hej)anha,os qua
qu andaua auia Jiasfundando conueptos es destrnindo a Braga5 destrui ro tambem
oudo venerauel Lvcencio, primeiro Abb. a Dume , mas nem- por isso deixod de
de Loruo,discipulo de; s.Beato, o primei se conseruar feu titular Bispo ata tempo
ro raone , que viro osnossos, desta mo- do nosso Conde D Henriquej tronco dd5
nastica rdemEntre suasegregiasprero- Rei's de Portugal , com const de rig-
gatiaas,no he a de nienos estima ser cha- naes escritturas>& doa es. Entq fe pa"
mado-- Pater Monackoruw , porle lheattri- rofeus naonges a Mondonhtdo & pdf
buiremnasmenteiundaodoiuc isso'aquella Cathdral testi por fcus.aos
Sanctos
Agohgo "Lusitano.
M*
sanctos de Dame j & reza de S. Martinho luzdeGrego cm Latim a CoRetat de al"
como proprio ,-d'onde veio a dizer M.Ma- guns dcrtes dos Concilies antigos,qae dedi-
ximp>que primeiro fora Bipo de Mondo- cou aNitigio,MetropolitanodcLugoique
rbedo,que de Dume sendo que no eute- ando impressos jto ao Il.Ccilio de Bra
poiinda no era fundada a ditta cidade co ga.os quaes a mui allegados de Gracia-
mo se colhe de haescrittura delReiD.Af no no Decreto,& corrio atgora por de
Magno.q trazYepez to. i.ad an.877.foI. Martinho Papa > endo elles do nosso San
242. na quai e l: VtllaMtndoniefis nosciturnu cto como bem aduertio ja D.Rodrigo da
fer cjse fundatdj&t.Qvc fosse Bipo de Bri- Cunha no cap. Si qui s presbyter. dilt.24.
tonia jco s ribeiras do Lima > posto que o Tresladou por mos dePaschafio Diacono-
no diga autor algum > mais que Luitpran aEmesmo de Grego em Latim muiussen
do in Fragment, n. 70. afi o pedirio os tcnas dosfanclos Eremitasdo Egiptv, que an
meritos do nosso fancto Prelado. Mas ifto do no Vitas Patrum,illuftrado pck> P.He
he equiuocao d'alguns, que tomo a Bri riberto da Comp.de leu fol. 76I. scrc*
tonia por Mondonhedo sendo que este Bis ueo mais diuerfas Epilolas (segundo os San
pado ( como ja diemos noutro lugar) se ctosIsidoro>& Ildefono ) corn anctas a
passou a ella noua Colonia,ficando como moestaes para emenda das vidas, que a
antigo nome>aft como o de Fax lutta, que injuria do tempo nos roubou , com algas
he Beja/a Badajz>& o de Egitania, que he obras de Peefa,& Philosopbia.em que era va
Idauha Guarda > & o de Ojfonoba Sil- roconummado.
uez,& vltimamente Faro. Resta dizermos agora do anno de feu
AflisKo S.Martinho no primeiro Conc- felice transitOi Breuiario Bracharense nas
lio(alis segundo )de Braga an.yj. onde lies de sua felta o poem no de y 8j>. sen
firmou como Bipo de Dume: HartimsEpis do que todos autorcs, que dlie ecreuem,
tepus Dunitenfts ; & se Ihe demarcou a dio- lhe docis menos de vida, poique o Car
cesi.a ber: Des mures de Brdga at 0 Rio Ca deal Baronio, Yepez, ik outros > assenro
tcado for efpac'u de hua egeauo Norte . E no ua entrada neste reino an. y6"o. & como
de Lugo an.ftfo. e lhe deu por diocesi : A nelle assistio 23.VS a cairnodeyg 3.0 tnt-
Famila,& Cafd real. No segundo de Braga is rpugna s historias , pois eu uccessor
{alis terceiro)ja era Arcebipojoelebrou Benigno,tendo y .de Ptelado, falleceoent
lean.j^z. nelle campero grandemente 5-8 8. O epitaphio intgra de S. Martinho
uas lecrat) porque era doctiftimo d'onde traz Sirmondo na ediode Parz do an.
veio a dizer So Gregorio Turonene eu itfi$>.fol. y8. o quai attribue a S.Isidoro
Cb ronista, no 1. y . hist. Franc . c. 1 7. in tan- (eja de quem for)ne o seguinte.
tum se literii imbuit , vt nulit fecundus fuis
temporibus baberetur, E bem e vc dos mui- Pannonij genitus, transcends aquor
tos liuros que compos.
Os celebrados dos Attores a'.Eomu- Galleciie ingrem diiii nutibus aclus,
la honesta vit* > que tr&ta da differena das
quatro virtudes Cardeaes, dedicadoad- fijsor Martine. tua b$c dienturin au/a*
Rei Miro,que atgora corria por de Sene- Antiftes cult tnfiituit trttqut' facror,
ca 1 que nohepiqueno louuor do nosso TeqiPatronefequensfamulutMarinus
Sancto, o quai anda ja restituido a eu au " ' - ' evdem >. >" ^.
tor no to. .Bibliot. Patr, imp.ern Lco Nomine , non merito, htcmChrstpace
an. 1 ^ gp. O de A#WH>quetambera anda quiesco.
entre as mesmas obras. opu/culum de corre-
fione rufi'uorum , qui tum fidles ejftnt idlis G torpo defte insigne Prelado se con-
honorent exbibebat, de que le lembra o Bre- serua hoje na S d'e Brga , como ja toca-
uiario Bracharense nas lies de sua fes- mos no dia de sua irtuno a ^ . de Feuer.
ta emqueenna como deuem seecafi- lit .o mais reseruamos para o deua tran
gados os ruiiicosi & ignorantes que sen lac;o a 32.de Oilrubrollt.i. A cujo t<sta-
do Christos no deixauao de hottrar os mnto fe trattou dedar comprimentno
falsosdeoses dagentilidade.Outro de Ef- X.Coric.Toletano, como vc das seg'uin-
feftibus ira,& quopaloleniatur. Outra de Re tes palauras Com.z. Conciliorum pag. mi-
feUenda \aftancia, fuperbia,& exkortatione ad hi 87 j. Delatum est ad rioj in conuenm S. Ca
bumilitatem. Outra finalmte doctissimo de cilij,ex dire gloriofi iomini noftri RHesu'm-
tascba in die Hminica celebranda, Tirou a tbi regtsper illufirem riru)H,Vuamhonm,;tefla*
me,jim
Vgefimo de MaYb.
nuntum glor'tost memora S. Martini Ecclesu de qufe do testcrrinho listas letras abertas
Bracbarenfis Episcopi; qui & Dumiense mona- m alabastro na prede do quintal da Sa-
fieriumvijus est (onsiruxiffe , \t reserato eo Cristia,que dizem ssi:
quiibictnemoratus beatissmus vir durtuiffet,
ntilre. cognititni patesceret,&t.
Tratto as virtudes de S. Martinho dc- lefus Chnstus V. h.
baixode tres nomes Dumienfe,Eracharense, COEPT. HOC. TEMP. Q_
& G Jlcz.iano, muitos& graues aurores.co-
k EST. A, PRIM. CCfcL.
moacde mais dos allegados) os Breuia-
rios BrcharensejEborene.Cruzeo, Bene- CRD. D. NVNC Ati.ClD.
dictino * & Dominicano dette reirio; O 1 DC1K , PU. CAL. AVG.
Martyrologios de ArnoIdojMenardo.Fer-
rario,& Lusitario.todos neste dia; S.lsido- CLEM.VI.P. M. D. MlCI-i.
rode viris illustrib. 03 j.& de cript.ccl; RCH. AVctVM IN AE-
c.22. Sigisb.eod.tract.c. 11S.& 19. Ay-
TERN. CONSERVE!.
momol.j.degestis Francorum c, 38. Ro-
det-Toletan. de Regib. Gothorum c. 20; D. MCL.F. AC POSVIT.
Wion in ligno vitx Lf c.8o*. Lucas Tud. Querem dizr:
in Cbr.Hi/p.aetate t.c.io. Loaya in notis Ehe tmph edificado pelos prim'i-
adConc. Lucenefol. 15-3. &adBracha-
ren/.n.Trithenude Script. Ord.S.Bencd.l. uos ihrifaos da /gteja^recdtpcad
2.c. ij.Vaseo in Chr.Hispl.r.c,2o. & U. pel^rcebispo D.Miqui serido > u
dan.4tf4. Morales na mesma 1. 1 1. cy 7. ' ^ 6', ,., -, , ,
>7 tnarontifice Ikmente]/ilUd ix.di
Valerio de las historias I.8.tit.<.c.7. Padi-
Iha na Ecclef.de HepiCent.<. c. 3 1. Ma- Julhode 1603. consente hft*
rietano Flossanct. lb. y.c.ijg. Sandoual nas
Fandaesde S.Bento r.p $.4; Yepez na fin erdadewo TJos (ferafempre.
Chr.i.p.Cent.. t. tt Britto na Monarch. Cujamemoriao dut o 'D.Jxfigttt man
Lusir 2.p. l.d.c.12. Cunha na Hilt.de Bra"
dotifazer&cdlocAr atj'tt.
ga i.p.c.7i.F.Leo na Benedict. Luu
tara. 1. tract. 2. c. 14. & outros niuitos. O tempo m que uccedeo a Sagrao
ho conlta>prouauel he que fo, quando
b.. Entr as reigiofas do antigo cori- o Bpp de Lisboaj D. Sueiro I. do nome>
uentodeChellas pereuera viua tradio reedificoueste mosteiro > & Igreja anno
das marauilhas fuccedidas na Sagrao de r 223. pois em Marco do dittOjfa Heceo cl-
sua Igreja.da
i,.^ quai rezo todos annos
......^ neste
..v..v Rei D.forisoII.& foi coroado D.Sanchd
di de tempo immmorial; &porqiieelle Capllo, eu filho & e fez aconcordata
as nio sepultasse , fizerao as dittas religio- enfre elle>& o Clero de Portugal) erri qie
sashaptioari.i<03.aosenhorD.Mi- connieraofde maisMdo Arcebiprt de" Bag
gueJdeCaitro,ArcebipodeLisbO> afm DEsteuoSoarez.) ds-ette-Preladds*, que
dcas autenticar, a qiialtrazj D.Rodrigo ntoauia rio reino> cujas Igrejas staud
daCunha na i.p.dahist.destacidade c.39. prowda > corao f clh doi, fd.raes d'*
aquemNs a cmunicairOs. G tocante quefl anno, em que todos anrSo a -
Sagrao (para, p roua do noTotextoj he berD.Marfinho Bipo do PortoiD Seiro
oguinte: Auendo os ficis edificado d Igreja de Lisboa> D.S^ieir d'Eu0"' tvP,edro de
defte mosteiro (fcilicet de ChellasJ pardneAa Coiaibra, t>. Martinho da GluardaTD Pe
fer eos louuado, & amtinuarse a deuoo dos dro de Lamego,& D.Gil de Vi(eu; & co-
fanctos Martyres, que alli )az,ent < ht trddico abdauo ju'ntos neitas ar^^ , ht? de
ftia dttta Igrejafagrada pelos AHjos, i emfi' crerque os cnuida*i'0 fo{fc<>.Sueiro
nd diffb foio acbadas pelas paredes d'ea, para maior autoridde de ratw-c&lebrc ad-
& dau/fra aritiga.as cruz.es qtt e agorafe vim, to.pos muitosanttos a tires, & depais>acha-
as quaes sendo caiadas alguas vez.es, se acho mos vacantes ogas sellas. CoTifirma este
outra vez. defcubertas iftm diligencta bntuava, nflo- jiao outra serr.l hante aco nO
&c. D'onde naceo a muita deuoJo,que o mefmo tempoj onde ac-ha o prprio nu*
ditto Arcebipoteue a esta sancta <tala5nd- mrode Bilpos sagrando a mida deSo
ua collocao de uas rcliquis , rtfedifica- BrasnodistrictodePulm'ella, inst;ncia
o,asseio>&concerto corn que hoje (e v> do Con de OliBurioi por CfcUUtie hum c
lbre
Agiologio Lufitfino.
2J0
lebre milagre , que nfle obrou a gloriosa Sebastio afistio no Concilio Tridentinov
V. & M. S. Susanna como e v do antigo Morreo esta nobre lenhora chea de cx-
rc ta.boJo de seu altar , em que csto pin emplaies virtudesan.1608. Seucorpojz
tades, o quai se pde 1er maisdiffulamen- no cemitcioque esta illustrisima familia
te a i y. do mes seguinte no Com.lit.6. . tem no choro de baixo,em tumulo de ma-
deira, cuberto de negro. Ecreuem d'ella
. A muito religiosa Ins de S.Pawlo, o PiF.Luh de ousa na 2. p. da Chr. L>o-
primeira Abbadessa do conuento de S.Cla miniedesta Prou.l. <S.o 24.8e Duarte Nu-
ra de Sanctarera > depois de sc introduzir nez nadecripio de Poit.c. 88. Peloque
nellea Obseruanciiifuitam humildc>q nas he diuera de D.Eluira de Mendoa , que
eseritturas>que vimos deeu cempo,scmpre * tambem viuco> & morreo co a melrr.a o-
affina : Indigna ^Hdtiff*, sem dedarar o pinio neste conuentoi de quem jesere-
omccm cuja dignidade eleita ann. i f 17. uemos no I.tom.a 10.de Feu. pag.4o$.
chegu seu gouerno ate o de $29. em que
pasluu da prsente vida>succedendolhe no /. . Oliurodasmemorias daProu.dos
cargo Cecilia de S.Clara.Csta isto de re- Algaraes,nosdeu noriciafpostoque breue)
laes autenticat do memo conueato ; a do d velho D.F. AdromicicBifpo de Ht-
fundaado quai reseruamos para o dia bernia>q fallieeoa 20.de Marco de ic8i
da Infante D. Leonor,filha delRei D.Afon & nelle se referem uas ac^es l.z. c.2. 8c
IILfundadora & religioa dlie onde principal mente a detocar os sinos no
jz no choro tumulada honorisica mente. dis de seu transito por mo inursiuehcorso
he publica tradio naqlla villa pela quai
d. Bem mostro os liuros do Doctor razo Ferno de Mattos.reedisicando a ca
Monon ospiritu do Senhor, que moraua pella mr em que jazia este anto Prela-
em (ua aima , a laber O Espelbo de Prinapts do, lhe mandou desenterraros ossos > &
Cj>ri/?5w>dedicado a elRei D.Ioo III. im- collocalos com grande venerao naie-
presso a primeira vez an. 1544. Easegun- pulturaique para si tinha fabricado, fazen-
di acrecenrado no de 1571. a dRei D4 dolhe neste dia folemnifsimas exequias.
Scbastio. Onde promette o do Perfeito
Cortezao , que atgora no vimos. Outro . g. Do Sacerdote Ioo de Deosfaz il
seu temo,intitulado: Avisos spiritn*es,com lustre meno o P.SebastioGonaluez na
hum trattado no fim,a que chama :Norte de Chr.daComp.no Oriente1.7 c.p.quecom
Idotds,o quai se imprimio algas vezes.pe pos an. 1 6 14. mas faltou em dizernos o t-
lo grande frutto,que fez nas aimas. Deste po em que floreceo parece ptouaucl, que
religioso Varao diz Quintana nas Antigui fosse depois que na cidade de Cochim ou-
dades dcMadrid l.z.c,i47.queera pessoa ue Bipo, f) lhe conferio as Ordens lacras
de raraerudiAo , nctjdade, & letras , as cuja Prelafia fuidesmembrada da de Goa
quaes campero grandemente poraquel an.irpp.
Jes tempos. O breuissimo epitaphio de q
falkraos no texto,he o seguinte; K O martyrio doP.F.Luis da Fonse-
ca (cuja pania (e no sabe)foi an.idoc.se-
0 Dticr de Moncaonpide de gundo escreue Fr. Ioo dos Sanctos naE-
thiop.Orieur.2. p.l.2.c.7-F.AfonsoFern-
ltmes*4i> Tarer nejier. F. d dez na hilt. Eccl. de nuestrostiempoi 1.2.
zo.de JCro de c.8.&in Conc.Prsed pg.?o8. & Fr.Lui*
leSousa na } p.das1 ChrJ. f.c. . os quaee
dizem de Fr.Iurge da-Motta ((eu compa-
*. Aoconuentode N.Senhora da Sau nheirojque falleceo no manvindo por Era
dao de Monte-rar o nouo> honrou.c baxador delRei dcSiolndia , o quai
sua assisttncia,depois de viua,D. Adona lhe tinha cobrado tanto amor>& respeito
de Mendoa>filha de Sjmo Gonaluezda que se gouernaua em tudo por seu pare-
Camara, primeiro Conde da Cilheta, & cer, conique nossa sagrda Rcligoxo-
Capito d Ilha da Madeira* mulber que bru nouos brios , & alentojem pareci
foi de D. Ioo Masearnhas > herdeiro da tam remotas da Igreja Rortinna . pelo que
casa, &titulo d'aquelle famoso Capitao he de crer lhe daria o eterno Rcniuuera-
dos Giner.es D. . Ferno Martinz Macarc- dor a gloria,pois tanto trabalhou par m-
nhas, seu tio, que por mandado delRei D. pliarsiu senita lei. r;
t. P.
Vigefmopfitno it Marq. tft
u pJFr*nciscodeTalaueira,acabou,o . rece jfeaproueitou Waddisgo tom.4. An-
curo de. sua peregrinao an. \Si 1.' cujo naliuttr ad an. 1 j92/. j 'tFr. Artur n
ppellidd totnou da me que o grosra ( ' ; Martjftol.Mcrs. a fci.de Iutao traz)6nta*
ber Talauciradc IaRcina.na diocesi deTp, rjicnte Cota Fr.Diogo Peregiino , pbrlhc
ledo. Aoachamos escVittonas mmo- ignoras p dia proprio.de ouem ja ecreuc*
rias daProa.de S. Antpnio,das quaes.j p rhos b.tom.pag.itfo.' '
'1 r.-.! . f - j tL-. -1 .'.rs'/i'.' . ': r; "

MARC, O XXL

M Aljzqr>villa nos confins do Algarue, be mui clbre ^tAt*


a memoria dedous bditos lauradores, ehamados loo **ta*i
Gallego,& Pero Gallcgo, pai,& filho , homets de tara d^J''

ncta vida,que se obrigou o Ceo a honralos nesta com


marauilhas.conferiodo (porfpecial Fauor doAltissimo) (aride a,
rouitos enfermos, com o alitp , que de todo aquelle rcino concoi;*
r/o a clleSxcomo a perennal fonte de medicina; mas como a virtu-
de /empre fosse encontrada, oo faltro maleuolos(que com zelo
indicrcto)denuncirodosruos deDeosnos auditorios Ecclesia-
stico,& Secular,como noutro empp de ChristoS. N. os Faiifeus,
dandopor razo: Htc btm ntolufgn* fcit. P'orem como a innocen- l'Ul

cia tenha a Deos de sua parte,& a virtude com que obiao as ma-
rauilhas era dada de cima,tanto que os vinhao prender,assentauo-
felobreosarados.ficando inuisiueis, no smcntcha, mas mui-
tas vezesjporcjue sendo vistos de longe,em chegando perto, deap-
parecio, no encontrando os ministros dajustia mais que os
boys,&iostrumentosdalauoiraj& voltadas as cotas,olhando para,
traz , os tornauo a ver no feu costumado . exercico. Vzinhos
morte, aistidos naquella hora dos parentcs,disse loo Gallego ( il-
lustrado de superior luz) que fepultados feus corpos , lanacm so
bre elle cinza, & sobre o de feu filho cal, para que depois fe distin*
guissem as cabeas ba da outra, declarando enro.que ambas da-
rio saude a pessoas mordidas de ces danados, fe d ellas fe quize-
sem valcr. Singular prerogatina com que o Senhor os queria acre*
ditar na terra, depois de feus transitos,como se vio; porque passado
largo tempo , entendendo os parentes, que os corpos ctario j
gastados.abertas as epul taras .tiradas as cabeas/oi conhecida ca-
da quai d'ellas pela cor,& leuadas ento para casa , os inficionades
daqaelle mal, cobrauao a feu contacto perfeita saude. Conti-
nuando isto por alguns annos , he coufa certa , que auendo de virs
romeiros a vizitalas para se aproucitar de tam alutifera medici*
r>a3 a noite antcdente o demonlraua o ceo c patente mitagre,
X ' tocan*
* S.

tocnao W& ta outfa pt; mo ini}i#uel, para sse visse, qVtp p-


der)& virude diuina procedia igualmentc de a m bas . Vizitando
pois a ditta villa *> BipT^.Hiernymo Ossorio , mo .tWdoc"to,;
& circun(pejtQ,insorma<io da yenerao, que p ppuo 4aaf,stas
sanctayCabeas , mandou.edm graues censuras enterralas na ma-
triz.Caso marauilhoso !(is que peja manha foro achadas outra
vez na su perficie da terra, cornendo d'aquell hor a experimen
tar em ( ha in.tensiffima dor de cabea,que quasi lhe gastou apa-
cencia,recnheccndo entaa a causa, foi logoserenciapiSjCOsnp
" reliquas sagradas,& osserecendos a fas comviua f/ V Jiure
. ; em continente das insufriueis dorcs,que tnt^b'^iorme'ntauo. E
aTi permitio , que fossem collocads corn descncaem richp da
capdla mr parte do EangclhojOnde bojes t'nsrua c^che-
ro suaue, obrando o Omnipotente por mlo do po tocd rl's,1
nnumeraueis marauilhas em febricitantes,donts ddrs dca-
bea,accidentes do corab,n1fdedras deVihos pe^pnhentos,
& ces danados , fendp estas Cabe^s sanctas m todols tempo$,:
os protomedicos, Sca^ios sagrds'd'quell ren,& feus* contor-*
n. Ahb.i- nos. k N mosteird d Recio, Bispado de Lamego ( utro
dejsasan- tempo de Monfas de S/Bento)h viua tradio,dc hua Abbadea

demdeS. muitolancta , cujo nome anda no eterno catalogo dos viu&ts


sent, qualxesplaneceo grandemente ( de mais de outras muitas vit tu-
des)na da caridade,& mise'ricordia para dom os pobres,& nece-
tados,deorte que vindo hum pedirlheesmolade azeite, a tempo,
que nao auia no mosteiro, mais que o precimente necessario pa
ra temperas as heruas.que a corn munidade tinha parajantan Ella
mandou Celleireira,que lhe dsse todo, dizerido, etue NofioSenhof
ter* cuiddd de 4prur-y a quai deconfiada da diuina misercr-
dia.dissimulou co a esmoa.Chegouse a hora da mesa,vendo a san-
cta Abbadea as heruastempcradas,pregQcou Celleireira d'onde
viera o azeite ? Respondeo: Senhod,/ e t euuera dado dopol? renraie,
que cornes4 agord 4 commumdade 4$ heru4s cozjdas eni 4go4y ffi fdl. n to
mandou a ancta Prelada, que ninguem Comesse d'cllas, pPrque ti-!
nho peonha , pois fbro temperadas co azeite da desobediettcia,
n indase lanassem,onde sizeem mal aos brutos'animes.Aca-
bada a mesa,foro as religiosas dar graas ao choro , & paardo
por onde tinhao as vazilhas, 8c talhas, em que se recolhia o z'-te"
para o discurso do anno, acharonas todas trasbordando, &ar.
vistade tam cstupenda marauilha , louuando as ubditas a {rand-'
f de sua'sancta AbbadeTa,rendro as graas ao Autor d'cll , en-

grand.--
grandecendo a vinude daGbedienea. d Ko aotigpConuen- N, ouu*
toda Varzea,quetarnbemfQd mefe familia^ bje parochial ^ddef-
Igreja no temtorio de Rareellos ) se' renoua a-lembiadi de outra
sancta AbbadcssjCujo nome assi raejmo nos.efcondeo a injuria dos orrfm.
tempos,fcndo lla de tam notori a intid ad(qu'e de e n to a r hoje)
hevenerada fua-fepultr no adro'd-ditta Igreja , eleuada lgum
tanto da tcrra,donde a tir os deuots por buracof& fazem del-
JivngucntOjamafado eom ago, ^antidoto obcrano contra diuer-
los maies, i enfirrnidades. Principal mente no dia de S.Benro, & de
sua translao,em cjue cOacorrem os Clmores dos Iugares cii'cun-
uzinhos a esta officin de rrtilagres , i ento deuts(com singulat
piedade)rodeand a dicta fepultur, venero,& as outrasdus fe-
roelhnres,quelhe fco aps tados,de religiofas; que at depois da
inorre,no quizero dcfcwjparar , ' ceste huraild lugar, sua anct
Abbadefla. /. Erri Auif;a veneranda reeordao do P.Dio[;o cOiigt

LourenOjhomem spiritual- & de vida mui resormda, cujos pio- JJJJJ*


cedimentos.&aces mais precio de retirado Anacoreta,que de
Capello de hua ata Princ" corho sancta D. Ioanna , filha del-
Rei D. Afono V.a quai filma cobrado tl conceito dea virtude,
quelhe deixou encomendado fosse vizitar em feu nome o ctlebre
Saoctuario de N. Senhora de Guadalupe , tanto que cerrae Os o-
Ihos, mandandolhe dar de antemo a de fpeza para a jornada. Ef*
tando pois este deuoto Sacerdote recolhido no feu aposto.em ua
costumada,& feruorofa orao, a noit que ella /pirou, subira m en^ t \ ' ]
te to diante de si hua refplandecente Coroa de epinhtfs, bnhada i ..
de rcente nguc, na contemplaao da quai fe deteu por (pacio '
conderauel.at quefubindo a S.Coro pouco a pouco , defappa-
receo.Neste tempo ouuio ha uaue voz , acom>tihada de cele-
stial flagrancia,queexpremk> duas vezes : FaUeceo: Fttcce ; de cujag
repetidas palauras entendeo piedoo Sacerdote, qUcr rhort'a a
ncta Princea , & no enganou : porque logo comerao do-
brar no conuento de Iefus da ditta villa, onde ella era freira. de-
sta clara vifaoda S.Coroa( particulai empreza desta senhora) qui s1
o ceo manifestar a este feu Capello, a gloria de queja paitiCipauat
O quai no sobreuiueo muito , porque indo brcditt romi a
de Guadalupe, depoisdecelebrar poralguns dhs em feu altarjtorri
mu/ta deuoo,& lagrimas, voltando para patria,foi ocaminhq
lteado da morte, corn fperana(por testemunho d feus eortfefo-
res^de ir gozar da vizo beatifica , os quaes depuzo er o Tpiri-
ruaJ Sacerdote, 8c feruo deDeos DiogoLour6o,de tampura c-
c . X 2 ciencia.
* 54 . Agtohgio Lnsitmo. * N
cicncia , $ue ube guardar todaa vida illesa a prccio joya da ca-
ofim ftidade. ' t. No reaengo, & sumpruoso conuento de Thomar,
itcbrifi cabea da Ordem de Chrsto > ubio a gozar do fummo bem neste
dia^mtitoeligiosoP.FXosme, de Felice record acao , natural de
Li$boa,hum d'aaellcs primeirosdoze religioos commue o P.Fr.
Antonio Monizjda Ordem de S.Hieronymo, reduzio(eom autori-
dade Apostolica) sublime perfeio da Obsetuanria monachal,
os sreires conucituaes dlie , Er varo de eximia simpheidade,
candidezade animo, purezangclica^odestia exemplar ,5c rara
tompostura de olhos, com outras heroicas virtudes , que muito a-
creditso sua religiosa vida.Meditaua de ordinario nai'acratissima
Paixo, suauiroo pasto de sua alma,derramando por esta causa co
piosos rios de lagriroas,mas c todos mysterios,o que mais o com-
moua a ellas3era o Desccndimento da Cruz , i enterro de Christo
tossobem, cuja cordeal deuoao Ibe quis Redemptor pagar a-
inda nesta vida. Porque de mais de sedespedir sua religiosa aima
do corpo, roborada cos Sacra mentos , em sesta seira ncta , coua
tpeele tanto decjau,&pediaaoceopor instantes, quercodolh
Vestir o habito para o sepultarem,se acbou ua figura ao viuo debu-
xada no leool , que Ihe feruio na cama > em quanto esteue doeote,
melbana da que vemos na Igreja, de Chrilo Senhor no(To,no
sancto Sudario,com que toda aquella communidde se admirou,&
aioda muta gente, que concorreodepois a ver tam extraordinario,
>.fm/& maraulhofo successo* f. Em N.Senhorada Graa deLi
j* *F*" boa,drmo o vltimo somno em paz, o veoerauel P.F.Franisco de
Enm,u Villa-Franca,por naseimentoT.oledano, o quai eudando em Sa-
i* S. Jg. lamanca,tomou all o ereroitico babito Augustiniano, & aprouei-
tou tanto no estudo daS diuinas letr as, que cbegou a fer o mais c
lbre Prgador de Hespanba naquelle tempo,& no goucrno,& vi
da reformada hum espelho clariftmo da perfViio religiosa , pelo
que depos de fer Prelado de muitos conuentos da sua Prouincia
de Castella.soi nomeado pelo Grai da Ordem , instancia deiRe
D.Ioo III. para Rerormador da nosa de Portugal. A elia veio an.
535. forado da Obcdiencia , trzendo por companheiro ao con-
Ft luit tempatiuo varao FXuis de Montoia, tocha outrosi resplandecenrc
deM'etou sobre ocastialdoexplo , que amboscomadmirauel prudencia,
Quim* germanan^ abrandura com o rigor > restituiro esta Prouincia a
' i u pristino estado, entabolandoa em breue de tal modo , que no se

fallaua nouera cousa em todaHepanha. EsuppostoqueoP.Villa-


fraoca cratcaua aos subditoscom muito repeito , & amaua aos li-
teratos,
Vigefimofrmo de Marso. 25j

reratos, 5: virtuosos , fauorecendoa todos nas arduas emprezas do


auio de Deos,& prlda religiojcontudoeramui seuero,& aspe*
rode condiao, exccutaodo as cousis que conuinho corn grande
]ibcrdade,c presteza. o P.Moncoia,como era hum Anjo na br-
dura , sempre lhe a mo, endo teceiro muitas vezes, para que
nopazeflc porobra o que lhc dictauao entendimento , &pedia
origor: poremcomo cra mais moo,& tinha concebido do varo
de.Deos grande opinio , mpft lhe captaua umma reuerencia,
portaodolc maiscomo subdito, queeompanheiroseu , pois no fa-
zia mais q o ^ elle lhe ordenaua , seguindo em toda aoccasio sens
prudentes dictames,& saudaueis conselhos , fendo ambos m tudo
roui vnifbrmes . Finalmcnte , depois do P.Villa-franca fer muitos
annos Confessor da Serenima Rainha D.Catharina , mulher del
Rei D.Ioo III. de quem tambem foi Prgador, Sc delRei D.Seba*
stio,auendo recuzado a Mitra Bracharcn, Sc gouernado a Pro-
uincia dezanoue annos,& oito mezes corn admirauel vigilancia,&
odr de anctidade , que o fazia formidauel aos demonios , cheo
igualroente de meritos,que de dias.cao grauemente enfermo , c5
tam profunda melancolia, que esteueeis , em se lhe ouuir hua s
palaura ; no remate dos quaes, repetindo feruorob frcquentcmen-
teo suauisjmo nome de Iejsu, reuejlido o rostro de celestial alegria
emsuas venerueis mos,ntregouo spiritu , prsente o ancto ve-
ho Montoia , que entio em extremo a falta de ua ausancia , inda
que sempre o teue mui preente em quanto viueo , pois no inten-
tou nunqua.depois de sua morte,nouidade no gouertlo.que no r
gulasse pelo niuel de feus consclhos,& acertados documentos , de- .
xando ambos na Ordem nouas lies de bom gouerno, i exempl
aos Prelados vindouros,para que dlias se pudcslem aproueitar g. F> trS(^
No Dominicano conuento de Cochim, a nta morte de F. Fran- a de
bits Do-
cisco de Robles,tambem Castelhano, segnndo mostra feu appelljh
fninico+
do,hum dos principaes dasegunda leua de Miflionarios Apostoli*
cos,que a Prouinciadc Portugal mandou .India an. 1 549. Era elle
j encrado em annos,occupados em confear , & vizitar os pre/s
dolimoeiro,solicjtar feus negocios, acquirirlhe efmolas > procurt*
as solturaj, & perdes, assi delRei, de quem era mui conhecido
porsua religiao, iexemplar vida, comodas partes, das quaes era
irmi rcspeitadopela mesmacaua. Esabendo os ptesos, qUe se lhc
auotaua o feu gcral licicador de tantos annos, rzero graues io-
stancias para lhe impedirem ajornad.a , ecreuendo muitas cartas
ao Prouinial,mas preualeceo aautoridade do Vice-rei D.Asonso
i5<* Agologio Lusitmo.
de Noronha, que o tinha pedido para bem d'aquelle Ertado. De
poucos dias era chegado a Goa , quando o mandou a Obeduocia
por Vigario do aouo conuento de Chaul , para que continuai! c co
as fosobras,onde se portou diligentifimo, acabandoas com c/mo-
s xje particulares Depois paTou a Malaca para o meir.o crXeito,
aquifundouconuento,dequefoioprimciro Vigario, 8c residioal-
gunsanns com muito exemplo,i edificaao de feus moradores, 8c
no menos proeito das aimas, que trouxe luz da verdade, at q
por muito prouectona idade, foi apofentado no de Cochim, onde
eguio sempre o choro,como o mais pcqueno nouio, iendo o pri-
meiro que se leuantaua a Matinas , por ter nisto eito siogular habi*
tOjtanto que prohibindohe os Prelados , que nao fosse a ellas , por
ausa de seus muitos achques, i enfirmidades que padecia. O cr-
uo de Deos infaliuel mente se leuantaua quellas horas,& as rezaua
na cella com muita puza, & tenoj a que si eguia iogo o feu exer
cicio da orao mental , no quai era tam ver fado , que de contino
trazia fixa a mente em Deos , a quem nunqua perdia de vista , pois
ainda,quando coriucrfaua cos rcligiofos(por ecur singularidades)
tinhaofpirtu recolhido,occupado em deuotas jaculatorias,& pic
guntandolhe certo dia hum d'elles, que era o que Failanaestrre si;
repondeo com /ua costumada ingeleza : Que dmons defeu Zns, de
quem defejdu&ferfin amtntCi dizendo mais,qae huas vczes Ihe cha-
maua: 2)t^ura fuuifitmdejua a/mt^mor defeu emory mereceerde todos
mores dus creatursjoutrs ; l/erdadeirc repoufo em daem dtfejauA dtfcm-
arsua amAsvxuA memma de/as lemrndt; 8c afsi mefmo ajlgas bre
. ues orae$,que a deuoo>& fpricu Ihe ensinaua,enxergandolelhe
na legria exterior de feu rotro , a interior uauidade de que tra
zia banbada sua aima, & assi tanto montaua s,Comoacmpanha-
do,falIand,and3ndo,& comendo -, sempre andaua co a conidera-
ao na presena diuih, 8c por isso era no praticar mui candido, 8t
notratto muingello. Finalmente era deuotiimo d diuinil-
Iuo Sacramento do tar, 8c para melhor Corriprir com esta deuo^-
ao.trabalhau muito por ordenar os negocios de maneira,que Ihe
ficasse tempo praCelebrar todos dis, 8c qdando por fuasdoenas
no podia dizer Missa,aoduia.No mefmo dia cm que falleceo^que
foi o do Abbade S.Bento)leuantouse sao,& a disse,& reclhido pa
ra meditarnoato mysterio.quecelebrra.deimprouilhe fobre-
ueio hja ardente febre,& pedindo com tanta humildade,&inran.
cia a fancta Vno , como se tiuera reuelao , que no mefmo dia
auia de partir a lograr o premio de feus nctos trabalhos , coino
Vigefimo primo de Marso. 2 57

Jogo se vio , auendo quatorze annos,que residia na vinha da Igrcja


Oriental, fazendo grandes fcruios a Deos noo Senhor > 8c a sua
Religio. h, EmS. Antonio d'Euora^ mostcirodePiedofos, o hHier*-

obitode F.Hicronymo de Villa- viosa , essencial rligioso, de exi- ST-vi/


mia virtude , rigida penitencia, admrauel defprezo proprio , & de /<
samma Cridade para comos proximos,lcnando do Senhor na
pcste,cjue an. i y 8o.opprimio este reino,a Vontade com que e offe-
receoa este piedofo ministerio, cousa queat ento lhe cra repug-
nnte,onde parece lhe tinha Deos guardada a coroa,reuelandolhe
feu transito, pois todas vezes, q tts saa srai denunciaua a feus com-
panheiros, que deste contagio auia de morrer E a ministrando
aos apcstados,no maior rigor do mal.com rara humildade,& com-
paixo, cnsummou feus felicestrabalhos cm tudo conforme co a
diuin vontade f. Na cidade do Porto,a commemorao de Anrique
Anrique de Gouuea, 8c Beatriz de Madurcira , naturaes da mefma *0*
cidade,retfatosdo verdadeiro,& perfeito Matrimonio,asT2 conhc fM- a
cidos por us fanctos costumes, i exemplares procedimentos , os m**"'**
quaes por occao de humdeuotoermo , que ouuirao ao Padre *
Francisco strda da Companhia de Iesus, fe relurao a deixar o
murido, cooi todas suas pompas, & vaidades , fjzertdo ampla doa-
odas proprias casas em que viuio,na$ maos do B, Francisco de
Borja,para morada,& Collcgiodos Religiofos da mefma Compa
ohia.viuendoambos d'alli era diantemai feformadament.fazen
do voto de castidade conjugal com grande alegria , vizitauo os
hofpitaes com Cridade,remediando as necessidades dos pobres c
efmolas,curando os enfermos com suas propris mos, cr indo os
filhos com fancto te morde Deos, frequentando os Sacramentos
com dcuoao,gastaado o tempo em orao,& peoitencia,com ou
tras penofas mortificaes , feruindo feus exemplos, & pal auras de
perpetuo estirnulo a muitas pessoas no caminho do ceo, 8t final-
mente trattando de fe consagrarem a Deo,elle na Compnhia, pe
la grande areiao,que lhe cobroo , i ella no cotiucnto de S, Clara,
onde tinha j dua prendas. Efperando liceda de Rmajhe deu a
Anrique de Gouuea hua febre maligna , contf ahida de feruir aos
cnfermos,& conhecendo ento ser mortal, prepradocos Sacrmc
ros.nas roos do Rector, de licena do P.Gfal , fez os votos a que
fc obrigaoos Estudantes na Cpanhia. Chamada ento a amada
cobrrc.lhe manifestou tres singulares fauores ,{ a liberalidadedU
uinavfra com elle nesta vida. O primeirQ,&marscsencial; Q*t
ejfd'44 trt$ i sudsaktdao. Q lgando: Qste mnreria ndtjutlt d. O ter*
X4 ceiro:
2]% AgtilogoLufitttno.

teiro: Que m mefmJ'alh 4 t^nnos Ihe trin elUfazjr ccmpnht4. E logo


com placida morte , grande consolaao de sua aima , i cdificao
dos prsentes, o desemparou o spritu. A certeza destas reuelaes,
confirmou a que tocaua a Beacriz de Maduieira , porque comple'
tos dez annos, no dia designado s mesmas horas falleceo c igual
fama de virtude.E querendoa enterrar na epultura do marido foi
ahado seu preseruado corpo inteiro. E afi da infalibilidade com
que corapriro os dous vltimos fauores,se confirma terio o prt-
meiro,& que estao ambos gozaado hojeda clara vista do Cordei-
ro sem macula , em companhia dos efcolhidos, & predestirados.
Fr. Anta- 1> Goa, Metrpoli do Oriente, concluo sanctamente a vida
ma dos F. Antonio dos Reis,RecolIeto Menorita,naseido na cidade de Vi-
Sf<*/^ seu,daqual passou aLisboa,& dlia India, onde professou aOb-
frtneisf. feruancia no conuento de S.Antonio de Cchim. Depois foi dos
primeiros religiosos,q fundro a Recolieta no da M^dre deDeos
deGoa, , gouernou tres vezcs sendo Guardio,com notauel exem
ptas edificaaodos naturaesda terra.Era mui austero no comer,3&
dormir, poi$ sendo homem corpulento, cra marauilha ver o pouco
com que se sustentaua, jejuando entre anno quarro Quaresmas, a.
da Igreja, Aduento,Epiphania,& a da Aumpo da Senhora,de cu
ja festa era deuotilrrio. E depois de Matinas ficaua no choro em
orao at pela manha, no rccolhendo ce! la sem primeiro
cclebrar.Tinha particular graa de atrahir os coraoes , de modo
que todo o secular com que falaua Ihe ficaua affl-ioado, achaodo.
nelles quanto queria, como se vio em muitas,& notaueis obras, q
fez nos cormentos em que morou. Ccrtodia indo para Dmo,,
anoitecendolhe no cminhojpodendojoo quis sicar em pouoado,
mas junto ao mar,abrigadode haembarcao,que eaua varada
cm tcrra,aondc logo o udou h bello,& fermo nnino.quc Ihe
trouxe de corner, dizendoque euSenhor lho mandua. O boni
velho , sem saber quem se compadecra dlie em tam prcisa ne*
cessidadc,& apcrtOj lhcinuiou as graas, em quanto elle o no fa-
2ia.Pela manna,seitasdilgencias,nunqua se podealcaoar,quem.
fosse, presumindose depois fer algum Anjo do Senhor v mandadq
por elle a feu seruo, para queno perecesse aquclla npite some.
Era tanta sua humildade,que sempre se exericaua ps-retfj* abaci-
dos officios das casas, pois no tempo dosilencio lagaua os panas
das secreta,m fer de ninguem abido. Amauamuito a.li'iip?za,
costumaodo a dizer.onde era Guardio; lnna9s poires sfriimpos.. E
com a limpeza do corpo conseruou sempre a d alroa , sendo mui
pnro,
Vigeftm primo de Marso. 2

paro,& amigoda castidade^ue guardou toda a vida. Tcue spircu


de doctrinar Nouios. E quaudo era Prelado , lhes mostraua por
obrao queensinaua de palaura, possuindo hum zelo intrinseco do
officio <siuito,& da religio, defejando que todos resplandccessem
oas virtudes em grao uperlatiuo. No vltirno quartai o purificou o
ceo com aqueroas chagas, quecom grndc pacienci3,i edifica*
o de todos, sofreo por muito tempo , portando as moleraueis
dores dlias, co a recordaao , 5: memori da Paixao de Christa
Eafraquecido ento de trabalhos/obre mui tos anos -, com ad mi-
rauel fortaleza de animo, c alegri igual, paou a kt escriteo no
catalogoda eternidade. m. Em Ccura,cidade de apao.o cer
tame de hum nobre mancebo > por nome Romo , atit'go.deuoto,
& feruorofo Christo , mui dado orao , em que gstaua rouita
parte do dia,& penitencia.difciplinandose muitas vezes nclleaP
perrima mente, jejuando s Testas , & sabbades hobra da Paixao,
&da Virgem Senhora, dequera era fpecial deuoto. Chegada a
persccuo ditta cidade,como era tara Conhecido,& aparentad,
foi graue a btera que padeceo, afl de amigos,como de parentes,
& ainda do mesmo Goucroador , sem nunqua poderem contrastt
sua constancia inflexiuel.Constando a hum aliado feu o que e pal-
saua,momdo a compaixo, fez hua ccdul flsa, dizendo, que Ro-
roo j auia apostatado. Scntidissimo o vaterofo folddo EuangclU
co,ouandooroube(paraquetodos conhecesem sua Christagene
rosidade)mandoua(Iaalara porta com ofalutifero final daCruz,
& lanou as contas por colar ao pesooo,conseTando com estas pu
blicas demonstraes noffa ancta le. Vindo ito noticia de to-
dos,foi logo maniatado rortemte,& posto vcrgosih todo aquel
ie dia,para ver com este castigo o podio dobrar*Mas conheceo-
do.que nada aproueitaua,foi ao feguinte encarcerdo cm hum pe
nozo caiaboufo , onde o ciuerao oito mezes afTecto de trabalhos,
peaurias, & importunaes de sua fposa, & maisparetella^que vi*
nho todas horas a chorarlhe, 8c persuadilo com razes , (em elle
lhedar ouuidos,ou commouerse.Extraordinaria foi lcgria de Ro*
mo.quando lhc notificro a sentena , porque dando gra, as ao
Scnhof,por tam sinalada merc, & beneficio.se dispos para o con*
flicto, com oraes,jejuns,& diseipinaSiE co a mema somma con
stancia , decalo ( por imrtr ao Redemptor) foi leuado ao lugar
do upplicio, vertendo sangue em flo dos ps, feita alli breue ora*
o,'ajoelhado,de h golpe o decabeou o dezumano algoz,vodo
sua victoriosaala cidade de Deos,onde viuirpara empre
MA R
. ,0 Agtologio L ufetfwy.

i-*'; \ Comment iiyq ao XXL de Mwffa -A

Ljezur , villa de duzentos visi- amidot contra trfm pernicifcfo mal > para
nhbs.no Algarue, fica cis legoas que no reor/.esirp a oycfas:^uiras.que
ao Norte do cabo de S. Vicente> ha em diuerlaspavtes de hoflo Portugal.
& meia da maritima costa c- Tudo o referido > asi nofetfv corno no
ceanaem lugar-ubKme.cercada de abun- commento.consta de ha ecrittura jurdi-
dantescampinasdepo > lauada de hum ca com ballante numero de telcmiinbas
piqueno brao de rio, q lhe entra do mar. tirada pelo Licenciado Francisco Vz.Pr-
foi ( fegundo feu nomejfundao de Ara- or da ditta Igreja > Freire d Santiago ,a
es, como outras militas d'aquelle reino. i f.de Settcmbro de 1 643 i.nftancia do
Recuperoua do Sarraceno jugo D. Paio - Capito LuisMarinho d'Azeu'do'/' hsTb
Perez Correa,quando conquitou a maior grande amigo)bemconhecido nellie reino
parte doAIgarue,& porissohe do Mestra- por seuselrrittos- ,t;:j. \ :{-.
do de Sant-ago ainda hoje.cujo padroado ' -k
"com outros.lhe deu elRei D.Dinyz pela Sosrradiestam fgr-adas, qu*
villa de Almada a 4-de Dezemb. an.2>8. como taes ninguem se lhe feue ><enler-
omp se v do |iuro dos Coppos da Mesa ua a da sancta AbbadesTa de Reciip , fet
da Conciencia fol.j>2. "Duuidandofe de- sem nomenem ahn,em qe fforceoj as
sois sobre quemauia depreentar o P.rior sirmo>quefoi das.primeirjg dest* cuRue/i
da Matr^. se compos o Bispo D.Asonse-a to , & que falleceo .ra ha lesta frira de
ns com a ditta Ordem, para que ella pre- Marco ( em que ento cao'dia d So
ntfe>reseruando para si a confifmao Bento ) & asi em memoria do. in&gre>
-& tera dos fruttps > a if . de Iunho Era que trazemos no texto, do o> Padres Lo-
1347.. que la an. 130?. como consta do ios(a cujo poder veo dpts ue conuen-
rael'mo liuro foK 188. 'tonnas festas seirasdaQuarcsma,'& 110 dia
Nesta Igreja. que he dedicada a N. Se- do mesmo Sancto.aos pobres, hum canta-
nhora Dalua.estoas Cabeas fanctas,afsi rode azeite de cmpla. to efcreie'o P.
inuoeadas comramente de grande con- M.F.Leo de S.Thofnas no z.tom.da Be-
curso depouo.qu dia , & noite alli con- nedict.Lufit.tit.2 p.j'.c.f , . i>0; .
corre todo anno. Foro ellas de dous La- Teue este conuento feu assentb hum
uradores fanctos,naturaes da ditta villa, na quarto de legoa ao Mciodia deLamegO.
qaal indi hoje tem parentes,sendo que flo- Foi sua fundadora > debaixo do orago do
recrio cm tempo delRei D. Manoel , & M.S.Iorgcha Senhora por nome D. Dor
do Bispo D. Fernando Coutinho, que go- dia Ooris.pclos an. 14.6, Enriquecro-
uernou aquella mitra do anno 1 5"o2- at o no osRcis defte reino c [->riui!egios,& c
de 5'35'.Conta(e que vindo alli certo reli- gravas os Summos Pontirices. Nellepci-
giooprgar a Cruzada , leura hum den- feuerarao em grande oLcruanda da Be-
te d ellas o quai se vo cm continente re- pedictina regra as monjas,at o an. 143 f.
stituido a feu proprio lugar. E hum Ro- no quai o V.Mest.I^ac fundador dos Cq-
meiro,que furtra outro. recolliido pou nigos Seculares neste reino, sdo Bispo de
adadhe sbbreueio tam subito mcdo>& p'a ' Lamego, no vuenJo alii mais que dua
Urque no repousando toda a noite mui largandoo por (ua liure vontade, introdu-
nquietOjvindi manha,o foi restituir,c zionellesua noua religio, conentindop
queempaz pode caminhar para siiatcr- Cabido,de que m efa a presenrao,(fque
ra. Eha poucoS annos } quepdecendo o conrirmou o Pap Eugenio IV.no egdiiire
gadodaquella villa > & feu termo * lium anno. "
mal tam forte > que repentinamente cai'a , quiviuero o s Padres alguns>at
mortoj todo o que comia dos gros roca- que o Bispo Dom Ioo do Abre quir. tof-
dos nestas anctas Cabeas fraua , &: alli nallo s freira<;& rrro|eftidoos,soi ha noi
mesmo aquelles>que mordidos de cesda- te com mo armada ao molleiro, leuando
nados se valem d'ellas.acho remedio pre quantos lachou prec>&aco(indo aorte
"ientaneo. Que parece quis Deos lembrar- gocio o P. Fcrno da Fcha , Pmcurador
i d'aquelle reino>em lhe dar este celellial de Villar , apertou tanro ao Bispo , que o
obi'igoii
Vigefiti primWMtro. 26l
a vir respdr aoCapitulo da C .[ Falleceo o P;tiogo LorehVCa-
>,cclebrado cm S.Eoy deLisboa, pell d fricta Princesa D. Ioanaa anho
iPfbcuradorjoride fc fcfoluo a tt 4P0. qui fosse ntural d'Aueirb , pois
daem fauor dos rligiolos.O DoctoT Lou nestaila ocolhe porfua notoriav^r-
rene louroj tfefernbargador t Paco, tue depis de rcoihida o conuento dt
du bk quinta fra dos murs da cida- efusj que alli rrn'a Ordem dos Ptgadb-
de,cha outras pfltfses acabandcorri rs. fcBras d'elle F.Nicolso Diaz na vi
eltef>qTi deixaffm est mofteir aitigoi da dsta S.Princea c.28.F.HieronyrnoR.o
c fzeTem outfo trl > corho e fe > de rhbnChr.da mfma . 13. Fr'.To Lo-
Hcena'do Capiulg'fal ann. f j'p^v corn pi n 3.p.da Cbr.tom.c.6'}- Fi Lui s de
ritulodc^ S. Crus! ,lnS sentihdo elles p- Ssa Ha desta Pro.'i.p.l. j.in fie F.Luis
BOjdeixarero este grd domicilio , pr d'Q his n ardrm de 'Portugal n.i 117.8c
fer rhorda d militas se ruas de Des i cu- itfo's,' que todps sc'aprouetaro da ant'i-
jfis- anigos dorrrtitio'sj & pfficinisinda ga vida m. f. da dicta $enhora,que (e guar-
hfejestSoerhp.- que rudo c'Prrfer '( d da nqiilife cartb'ri'o ,aoridefe ,cerca da
nuis de feu carror'jHoKI. F. L to lu- Virtud de Diogo Loureno no c.p. o e-
gterailegado,8e dcfBlsptf Thamasino xhati gurte Tjib* ea fttlbora , tiojfa Infjnte.an
nalibus Ord.fo!.:t-3:j >' ' ; V '" :' : ; ' tic ~otros tapllaoes feus , hum de rHuto spir-1 .
tval vMaduia nome p'togo Loureno , que cm
-ri Demosfrd rflosfeiro d VTza 'ois feus ttftos,& modo de viuer, parec'u reii-
tpitotode autigo, por Ter funda'dd Hb goJbirhnitao,& do quai fus confejsores'depoii
m'oso S.Martiriho D'umense, que fYeeeo de sua morte deron.fi iestemunho fer de mut
pslos-af. 5:83. dbitodd tfttlo:d[e S.Sal- fur,4tohsciencja,;virW eet'mhaest*
uado r> o quai mudo tempo rrf S; Ben- fenhora. maridado nos Herradeiros dits, fcritto
to j por causa deha rhiraculosa imagrii forsua mo nos iees.que ltixoih& de j' 1 m fe
que alli cnserua deste Sanct scgur- tejlamento fez. menton antre u utrus couss, que
do varias escritruras de feu cartorib. Quart tmfattecendo logo pattijfe em remaria * Nt Se
se passou de mojges aJ"reiras no cori^ tihora de Guadalupe por eta, &c. cpnclu
sta. para abermos o precifo tempo m que dtndo : Que amprindo elle 0 mandato,
gonernaua a rtossa fancta Abbadessa. Na voto da ditta Jenhera, & acabada > dittas suas
ntrada dos Mourospadeceo a mefki ca- Misas, & offertas,tm se tornanao JaDeceo mui-
Jamidade,qucou'tros deste reino.Redifi- tosanftamentfi
couo D.Suiro Guedez> fldalgo mu prin
cipal an. 1 100. sgundo oConde D. Pedro P.Fr.Cofrhe passou desta vida
no seu obiliario tit.42. O Arcebipo D. eterna an. iy yo.erri idade de 48. & de ha-
Fernando da Gurra ; estando j extricto, bito' ip. Jz epultadonocmum cercite-
fle despouoado , instancia de Vasco Ro- fio de Thomar entre us ctemporaneosi
drigue2, Chantre da sancta S de Braga , o He fama publica ha ditta caa o uccesso
annexou com oUtros ann. 142 f . ao de Vil- marauilhoo do loboqual^como reliquia
Jardefrade* dos memos Conigos Secu- de inestimauel preo Sc sma venera<jao,>
laresi que ento comeaua a orfcervfcan fe deuia conferuar. Referese elle na Hift.
dolhe ao Meio dia , cm distaUcia de meia do milagrob Apparecimento de N. Se-
legoa> na ameniBrna'varzea * de que re- nhra da Luz, composta peo P. F.R.oqu
tm inda hoje o appellido.' do Soueral li. -2. & nas relaes m.
Defjar o Lctor faber que fa Clamo- que nos communiant o P. Fr.Mathias d
\ts ; pois dissemos notextd queconcor- Aguiar.ambos alli conuentuaes, Cuja fun-
retnmutos a esta casa n as festin ida d es de dao> antiguidadei& grandeza com os
S.Bertto. CUmores chamo os hossos In- progressos dos Templarios ( por mais d
teramnenfs, a algas fregusias ou luga- ifo.annosja que succedeo a Ordem Mi
m congregado m hum cdrpd, que com litt d Christo.se ver no dia do Mest. D.
as Cruzes vo cantando m forma de Gualdim Paez. fundador da famoa criaro
procsso a algurri Sancto , pr memoria la , que tanto enriobrece este real conuen
aealgum particular fauor, ou merc fing to, obra magnifica>& sumptuola.que ind
Jar, que por feu mcio ajio alcariado do hoje lhe erue de Capella maior.Da Refof
Senhor;& a ethymlogia da palaUra o in ma rcgular he fora que digamos agora
sinua, como vemosem os mais dos Sctua aiguacpusa j pois este ancto religioo fp>
to> railagrotos deste reino. hu'm-dos doze com que se principod.
OCa
z6i Agiologio Lufitmo. \
O Catholico,& pijssimo Rei Dom Iso tirada da de S.BentOCom pfrticulaies
II.(singularzelados da Obseruancia, & stityies,Feitas,pocFi;. Afcno deCojnar
perfero do estado religioso) emprend- bra , outrosi Prouincial da tncma Order
do restitmr a feu ntigosplendor co a re- deS.Hierqnymp, D^loo Soarez.Bipo de
forma as agradas religioes deste reioo, Coimbra,& o dittq F.M'guel de Valen<,a,
sendo Administrador da Ordem de hri- nomeados para este negocio pelo Pap.Clc
fto,assi como tio mstrial do conuento de mente Vil-as quaes fotio depois confirma
Thomar e auentaiou a todos Mestres,seus das pela selice memoria do Pa pa Grego-
antecessores.acrefcentSdo varias officinas, rio XIII.& dado quencita reforma puuef
caustros,& dormitorios de admirauel fa- se mudana do habito Cleiical ao Mona-
ferica.Sc architectura , assitambemna.re- chal,contudono 4ei?ca aditta Ordemde
forma spiritual dos freires conuentuaes, fer juntaroentc Milita^, cqmpdeclarou o
que all viuio do tempo delRei D, Di- memo Pomifice instancia del^ei D.Se-
iyz, reduzindoos perfeita Obseruancia bast o;& assi tem de S.Bcnto a regra r. &C
Monachal. Para cujo effeit , nformado de SBernardo o habko>para queestribacU
do exemplo , prudencia, & virtude do P. nestes dous polos agradps , lanasse altos
F.Antonio Moniz da Silua.natural de Lis- sundatncntos na virtude imitando a. ln^
boa , silho do conuento de Guadalupe, da ctidade de ra m gloriosos Patronos, fi co-
rdefn de S. Hieronymo > o mandou cha- lumnas da Igreja.
mat logo para o constituir Prelado do no- . Vindo elRei depois ao conuento, ven-
uo rebanhojo quai tanto que veioj juntou do, a reforma que nelle eltaua feita, a mof
io ditto cuento de Thomar doze vares, tificao dos olhos.a modcstia no fallar, a
que como a Ordem auia fer de Christo grauidade notandar , o rcplhimento-das
ra bem se sundasse mancira doCollegio mps, & spbrc tudo a religioa compostu-
Apoftolico, aos quaes lanou o habito dia ra dos obstruantes rnonges , asi se edifi-
de S.Ioo Paptista do an.i f 30. com gran- cou>corno qucm via nelles a mcsma virtu
de solmnidade, a sabero nosso F-Cosme, deestaropada. E muito mais depois que
F.Pauo>F.Francisco,F. Bernai do,F.Tho- lhe conftou de feu rratto,& menco,achan
mas, F. Hilario, F. Ambrosio, F-Hierony- do que no vcstiolinho, mas junto car-
mo,F.Damio,F.Ioo,F.Dionysio,dos qua ne tunicella de la > nem dormio liure;*
esextotodasasprofisesjfeitasa z.deFe mas amortalhadoiinesi bebioagoa.qui-
uereirode 1 jg2.&noade F.Saluador de do a vontade lha pedia > mas cora liccna,
Mello > que fecha onumero de doze (que & que no fallar erotam regiltrados, que
neste tempo deuiaestardoentej a que m o no choro se iuuioentoarosdjuinos
mesmo Rei D. Ioo III. nomeou depois louuores. Eratudo istopara oCatholico
Mestre dos Nouios > que mandou crear Rei materia de tanto contentamento, que
em S. Vicentc de Lisboaj>ara via de refor- muitas vezes (e retiraua da Corte a vuer
mar a Ordem da Sanctislima Trindade. com elles,assistindo a todos actos da com-
Postas as cousas neste estado, deulhes Io munidade,choio,refeitorio, diciplina,ora
jjo o bom Prelado F.Antonio Moniz regra o,& maU exercicios. religiolos , penho-
de viuer para o ceo,& morrerpara o m- randoe tanto deftc exemplar,& reforma-
do, ajudandofe muito do P. Fr.Miguel de do teor de vida ,. que muitas vezes dizia:
Valena da sua mesma, Ordem de S.Hiero- Que somme 0 tempo , que gafiaua entre estes
nymoja quem constituo Mestre de Noui- feruos de oeos , era para ee 0 emque remaua.
os.para que com leu grande spiritu.i ex- E posto que os tacs em seus principios fos-
plodsse as primeiras tintas aquellesubli scm criados com summa humildade j Sc
me cdificio.como em fim deupondoo em simplicidade sancta > no trsttando de le-
forma de tanta clausura, obferuania,& re tras , depois as vinculro de tal qrte co t
ligio>que lhegrangeou na Corte para c virtude , que j sa idoneos minilVros &
todos grande autoridade>& repurao. O dignos dos Beneficios,& Bipados da.Or
habito que Ihes vestio,foi composto de tu- dem , de que s proudos nas terras d
nica>i efcapulario branco, pordeuoo de Mestrado, que hetudo odefeuberto mar
S-Bernardojco a mura abertadiantejpara emfra. *
melhorsever aCruzda Ordem, que lhes Finalmente F. Antonio Moniz em qui-
poz nos peitos, talho> que deu a "'erenissi- to' viueo foiPrelado do conuento,V<*ario;
ma RainhaD Catharna>para mostrarco- & Administrador da jurdioEcclesiastr-
mo tambem esta obra era sua. A regra foi ca de Thomar, por bullas Pontificias. E
por
Vigefimosrgundod ffaro. 161
porua morte (que foi an.rff r.como c- tra<,& virhides i qrre viraopelo'tempo
ib de eu epitaphio) elRei D.Iootornou adiamea-scr!ustre> refedito desta sagra-
a upplicar ao Papa a dexanexasle.paca no- da familia. Falleced'op. VihVfranca HO
mear ha pessoa Eccleastica > co droini- ditto cniirfto de Lsboa a. 2i.deMafo
strao s mente da diocesi,de que os r-eli- de iff fi & soi fepultado' no cemteri
gioos reclamro , mas sem effeito , por* commuai entre os mait rdfgios J ucce-'
que nomeou aoDoctor Christouo Tei- dendolhe no cargo o P.Montoia , porqut
xeira-Prior de S.Iulio de Lboa > & De- as patentes do Gval asi o declaraulo. D'-
fembargador do Pao , dandolhe congrua c Ile ecreue Fr. Pedro Caluo na lagrimas
lustencaao da Me Mestral.E os religio* dos Iustos 2.p. c.iz.estaspajaura^: F.Fratt*
bs elegro por votos ao i. de Oclubro ciste de Villksrarc4,Viz.iua9r,& Ytg.iTiojZ-
de if2.em D. Prior triennal de eucon- r*l da cProuindu de Poriugljhjfent vario ent
uenco ao P.F. Agostinho.pelsoa degrande relisio,& virtude, temido dos emonics , &
prudencia>& virtude, ficaiido co as rendas Anudodo Rjis por/ua (unclidade.
da Vigairaria como le v. do liuro da Ma- Sejanos permirtido referirmoshum ea-<
tiicula dos Priores desta caa. E debaixo b, que entre outros lbc succde, Cm pro-
de sua obedicncia o Collegio de Coimbra. ua de qua*m temido era da dernonio. Cer-
& o Mosteiro de N. Senbora da Luz > no to dia fol bulcado de hum homem no c-
termodeLisboa. em cujas casas viuem de uento para se confessar com elle > a quern
ordinario izo.religiosos.a maior parte no se ecuiou.enteiiddo yiria a da r a csso
de Thotnarfque he a cabea) onde florece em negocio, que reriaco a Rainha D, C-
grandemente o culto diuino > &ecele- tharina>da quai elle era Confessor. Pcr-
bro o& Ecclesiasticos ofHcios corn no uerou o homem at rtoite (peiando, & sa-
menor folemnidade > apparato de orna- bendo o Padre , que se n5o a , baixdu ao
mentos, pestas de ouroi& prata concerta- claustrocom ha velaacesa & na ca-
da musica com meloda de vozes, i estru- pclla e assentou a confessall. A primir
mentos. Efcreuem desta Reforma>oupara coufade que acosou era, q'ie aida 14.au
melbor dizennoua Religio o memo F. nos se no vira em semelhante acto.bxot
Roque na bist.de N.Senhora da Luz alle- tandoo ento o varo celeitial, appareceo
gada I.I.C. io.Pero deMris dial j.c. 3.F. alli o demonio visiudmente & lan^ando
HieronymoRomano nas Rcspub.i.p U7. as maos garganta do pehitente para o
cap.13. & no liuro m.i dasTres Ordens afogar , e pegou elle de forte ao eruo. de '
milita resdeste reinol.i.c.19. oP.Aluaro Dcos, que todos tres andro a braos,vat
-Lobo no eu da entrada das Religies nel que cao o pobre homem aseusps. O
le C.73.& oucros oapeis.aluarsjbullas & que vendo o sancto Padre lhe die : Que
monumentos, asti do archiuo do ditto con Je sojse erh nome de Iesu Chrtff , & deixafse
uentojcomo do tombo de S. Maria dos O- aquella aima , redmida com feu prei'tos.jsuii
liuaes,& Mea da Consciencia. [angue. Cous marauilhosa ! O demonio
lhe obedeceo Com cal estrondo > que acu-
/. Saimos de ha Reforma, entramos diro os religiolosicuidandn que cara al-_
noutra.cinco annos depois da de Thomar, fjumlano do claustro> por cr muito v-'
no de f}?- teue principio no conuento ho,& achro ao bom Padre co pniten
de N. Senbora da Graa de Lisboa a dus te estirado nt^cho quasi morto . d'onde
Eremitas de S.Agostinh-o > para a quai fo- foi leuadb enfermoria, & curado algun
ro nomeados, por patente do Reuerendo dias das pizaduras, que lhe fizca o inimi*
P. Gabriel Veneto , Prior Grai da Or- go;& alfi foi sa do corpo.& d'alma^cojn*
dem. instancia delRei D.Ioo III. (pro- feandose gralmente. I cm memoria de
tector>& zelofo pai da* rel;giesjaquelles sta tam aSnalada merc.que Deo> alli lhe
dous Apqstolicos vares, & celeberrimos fizera mandou pr naquclla. cape'.la hum.
prgadores F.Francifco deVilla-franca>& quadro de N. Senhofa, de estranha deuo-:
F. Luis de Montoia , ambos da Prouinci do>& fermoura,que depois esteue no al
de Castella, religioos mui estenciaes, de tar mr muito t'cmpo> at que elle o eon-
grande experienciaexemplo>& spiritu,& umio de todo.
sobre tudo de yalor > $c animo para lemc - . Tratto de F Franclfco'de Vill.i-frnc
lhantesemprezas; aquelle seruindode Vi- oP.RomannasCenturias da Ordem ad*"
zirador>& Vigario Grai ; este de Mcstre an.1534.0c na vida do P.Montoia err'va-
de Nouios > creando taes ujeitos em le- rioi lugares, principal mente no cap. <.?.K
y tf
Aghlogie Lufitutto.
*4
15-. Critana noCaral. dos vares illustres lis fuit. EF Arturin' Martyrol.Mmpag.
da Ordem fol. 222. Elfoin Encom. Aug. tfof.a 12.de Dezemb. sendo que as me-
lir.f. pag.20j>.Herrera no Alphab. cadcm moriasda Prou. 8c Cnr. m. s.d'ella poem
lit. Pacheco na vida de S. Thom.de Villa- seu transito a 2r.de Maro , em quf o trafc
noua \. 3 c . 1 2.Purificao in Chronol.mo j a Chronol. monast. Luflt.pag.42.
nast.h. d.pag.42. & de viris illust.Ordin.
Prou.Portug.l.2.c.tf.Mris dialog. r c. 3 * i. De Anriqnede Gotiuea,& fu mu.
F.Thome de Ieus,c D. F. Alexo de Mene lber Beatriz d Madureitu se faz honorifi-
zesinm. f. ; , . ,. ca meno no liuro dos Obitos do Colle-
gio da Comp. do Portoi como prihcipaes
g. O P. F. Francisco de tobles Do- hindadorei>& bemseitores dlie, os qua
mini co nofbemos se tomou o babi- es tiuero tres filhosidous na Co'rrpanhia",
to em CasteIIa>se em Portugal he certo & hum Piedo(o(que lhe comps a vida, a
fez na India obras>que acreditou a sua pes- quai no pudemos colher s mos) duas fi
ba>& 2 Religi o.de que foi illustre filho lhas>ambas freiras em S. Clara da mema
tque oSenhor oleuou a dccanar an cidade > que todosconummaroas vidas
Iftf4.n0 conuento de Cchim.O egundo com louuauel fm. Falleceoclle eni dia do
naantiguidade da Congregao da India Patriarcha S. Bento, i ella passados dcz an.
por fer undado an. i f 49.6c hum dos prin no propriojcujasaces relata o' P.Ribad.
cipaes d'ella> em razao de sua muita obier na vida de S. Francisco de Borja 1.2. c.22.
uancia, & nobreza de edificios , onde resi- Orland.in hist.Societ tom. 1 . 1 .7. ad annS
demcommmente trinta religiolbs. Es- 1 y47.n.tf8. Cienfuegos na vida do P. Sil-
creuem deste virtuobPadre, Lopez no fi m ueira 1. 3 . c.4.TeIlez na Chr.desta Prou. 1 .
da 4.p.das Chron.adan.iftfy. Sanctos na p.l.2.c.u. nos quaesepdeverafunda-
Ethiop.2.p.l.2.c.itf. Fernande?, na histor. o do ditto Colegio,& no Catal.dos Bis
Ecclesiast.de naestros tiempos liba.c. 1 r pos do Porto 2.p.c,3tf. & 37. efn qnanto
Cacegas>& Sousa,ambos in rn.s. os quaes no enetramos algum illustre filho seu.q
cito as visitaoes>&memorias do Orite. nos obriguea decreuermolo.

h. O nalcimento temporal de F.Hic- /. Testifica F. Paulo da Triidade na


ronymof foiem Villa-viosa an. 1744. o sua Conquista spiritual l.t.c.47. que foi o
spiritual em Euora cidade no de 1 y 80. c P. F. Antonio dos Reis>varo de mui (an-
lg.de habito>& 3tf.de idade. Iz iepulta- cta vida & huai dos primeiros Recolle-,
do no porticodo conuento de S.Antonio, tos>que ouue no Oriente>d'onde partio pa
quche o 12. da obferuante Prouincia da ra o ceo an.ltfoo.
Piedade.cuja fundao foi an. 15:76. Lem-
brose j deste (eruo do Senhor , Gonzaga m. OmartfriodeRomo.naturalde
^.p.tit.Prou.Piet. Conuento 12. por estas Bungoque succedeo an 161 c.escreucdif-
palauras : Fuis eximU sjnciit.it is, atque ptttt- fusmente o P.Morejon nahist de lapo
tentit t.Hiertnjmut Villa- vitioft,cujus hu- do mesmoan.c.23 .& o P.Caidim l lem-
mlttufAtque *d proximos compdjjio tncrcdibi- bra d'elle no seuCatal.ad eund.an.pag.itf.

MARCO XXII.

OBrao Lisboa,no conuento de Son,de religios nglezas, 1


de S. Ca
tharina 'esta de S. Catharina virgem , filha da mui deuota, &
virgem inclyta contemplatiua S.Brigitta,fundadora desta fagra-
filha de
dafamilia, que dainfancia recitou semprcoOrlcio de
S Brigic
N.Senhor a,o$ Plmos Pcoitenciaes,com outras deuotas preces ,&
oraes Ecclesiafticas.gastando cada dia muitas horas em cfrorai,
8c meditar a sagrada Paixao de seu doce Sposo,a quem logo se ossc-
receo
VigejMosegundAt*Mwo. atfj
rrceo em perpetuo sacrisicio. Chegado otempo de tbmar estado,
por comprazer a eus paes , feobrigobao jngo do matrirnonio c
pesoa deigual qulidadeJ& virtude, confiada porern na diuina mi
scricordia, 8c fauor da Rainha dos Anjos, que sria fem detrimen-
to de ua virginal pureza, pois a tinha consagrado a seu bendito Fi-
lho,como fuccedeo.-porquede tal maneira ouue co marido,que
ambosnanoitedosdepoorios votro castidade;* queguardrao
toda a vida , enganando. ao mundo co m ha bico, 3c ti tu L> de ca fa
dos estes dons erafins encarnados,triumphando gloriofanu'nte da
feufualidade, 8c de noso com m, 8c moi tal inimigo. Falkcido o
ditoso companhiro,seguio Catharinaas pizadas desua scta Me,
partiose para Roma,&Hierufalem, vizitros lugates fagrados , o*
brandopelos caminhos gloriosos miUgres ; resplandeeendo em
obras de caridade,& amor de Deos,- ferumdo nos hofpi taes s en
ferrao s maisafearozos, com vigilancia, & diligencia estranha ; o-
frendo osaggrauos, & injurias que lhefaziao com rara mansido,
8c paciencia; sendo tam amiga da sancta pobreza , que vsaua de vi-
lifma cama, & roto vestido. Todas estas heroicas virtudes estri-
bauo sobre profunda humildade,sentindo nal ma fer louuada,i en-
grandecida,& pelo contrario estimando em muito r desprezada,
& tida em conta de grande peccadora. Vinte cino annos reidio
ero Roma.em companhia de sua sancta Mie , dando s matronas
Romanas admirauel exemplo,at quefallecida,tomou feu fagrado
corpo, 8c o leuou a sepulcar ao mosteiro Vvastinien em Suecia
(fuapatria)ondelogofcrecolheo,foiPrelada1& Mestrade muitas,
& grandes semas de Deos . Depois tornou Curia bre ua Cano-
nizao,Se achandaa pertnrbada com o cifma que seleuantou no'
Pontificado de Vrbano VI. voltou para feu mosteiro : mas como*
estaua j muigastadadaaperezada vida,&das largas jornadas,&
peregrinaes,cmbreuedesfezaqucllaantiga trauao dalma/
& corpo,no amplexo do diuino Spofo , queacriou para tanta glo-
ria sua; emcuja hora appareceo hua rutilante estrella sobre feu
apoento , a quai foi vista de dia,& de noite, a t que entregro o
virginal corpo terra,de que fora formado. Hum Brao (eu, com
outras reliquiasd'esti ma ,trouxcro consigoda hglatemasditra9
religios defna Ord.qudo viero para este reino,as quaes nqua
largaro,por mais, que os hereges as perguiro $7.annos, que an-
dro desterrad as por varias prouincias da Gallia Belgica, 8c e -
ruahoje no dittoconuento,obrando o Omnipotente por elle as
mesmas marauilhas , que quando esta fancta Virgem viuia no fe-
Y i culo.
Froiun* cu^ - ; N antigo motcircrde Acouca, a morte do S.Mostge
Abbaieie Ffoilano.a quem o Abbade Hermegildo querend partir desta vi-
^rtuca, (jj^peia mui6a expcrienciaiquetinha de sua virtfldedeixou por feu

succestr nomeado. Qua m benemerito cra do cargo, & gouerno


d-almas/e vio logo no modo com que proseguio;fea$ pasosyfobin-
do de virtude em yirtudc,atresplandeccr com nous rios de fan-1
ctidade , como quem bia, que no camnho da rietseio. jlga
por defeito,no se aucntajar cada hora no. piritu:& tendo paftscu-
lar cuidado da macrona leua,& suas companheiras/que viuio n
ecemitorio ctigo ao ditto mosteiro, as vizitana muitas vezs;d
dolwsanctos conselhos, 6c kudaaeis arnoestaS ; cujo' trarisito
Ihe foi reuelado, estando ha noitc de Natal en orao, dejpois de
Macinas. Aquemno diascguinte ( auendolhe administrado a fa-
grada Eucharistia ) comraunicou acelestial reuelao. A virtuosa
scahora,banhada eutao em lagimasdealegria.pela boanoa'que
lhc annunciaua. Respondeo, que pois sua vida fora tam distituda
de obras meritorias, como tam amigo de Deos , a fauorecefle elle
co-as suas. Mas que tambem soubele como no proximo Domin
go deRamos, ochamariab Senhorpara suancta gloria. Worta
Ekua no dia determinada , Abbade Froilano aliuiou scoropa->
obiras de u nojo, pondolhedesua mao hua obrinha da defunt-
ta, por nomeEIutheria,em cuja vida auia mil virtudes que imitar, '
& nenha salta que rcprender;& aconselhandoa,que aceitaTe a re-
gra de S.Bento , fizero todas profissb nas mos do sancto Abba-
de,ficando d'alli em diaht , noeomo recohidas, mas Comoreli-
giosas, obrigadas por votodeQbediencia. Estando as cousas nestes
termos, cbegado oprazo dado por Eleua aFroi!ano,cheo de mo-
nasticas virtudes, & sanctos exercicios, depois de recebidos deuo-
tamente os Sacramentos da Igreja,rodeado dos monges,qu cho-
rauoja a ausencia , entre uspiros, & doces colloquios, cortoa
Deos o fio a sua prolongada idade , para premiar suas temporaes
shfdei obras- na eterna vida. c. Em Lisboa, no conuento de 5. Anna,o
dsRejiir- felice remate da pnitente Madre lbel da Resurreio , ha de
3 uss primitiuas fundadoras , a quai chegou a talaugede humilda-
de,que tinha por singular gloria,gastar o mais do tempo,nos serui-
os dlie mais abatidos. Pois em quanto viueo, se nao buscou pe-
soa estranha, que na grai Iimpeza do mosteiro se occupasse, obri-
gandoa o heroic deprezo de si mesma a exercitar s este traba-
iho , que com clestes hymnos,& diuinos louuores acompanhaua,
dos quaes humildes actos , de tal modo a bberba do demonio
* preen
Vigefitmfigundol Marco. %$t

prefeqria pela grande opposio, que a iua altiueza Ifre fzio, que
]hc roachinaua mil estoruos}& crabaJhos,at a hmar ha hora de
certa parede abaixo , fie an do por est causa toda vida derreadaj
tara peDiteotev^ue sendomui delicada>;.aouEaua a meudo com
boUs de vidro, att correr sanguecm fi > & coin maior impiedade
naquellei djas quealguejrcpfLjustia .padecia; tam cariratiua >que
quanto grangeauadauaia<pobres deefmola^ppttcando cudo o q re
zaua aos defnttos , . os quacfclhe Tefldauo muitas coufasque de-
poissaiao ccrta$.. Esmerat^ac finalnaeqte nacordal deuo da
onceio daSirohora: ^ para cuja fefia sepreparaua nuiitod'antes
cpnj qraes;j|i)ns, qdU&plinas, buscndo sempre algumngu-
Ur.regalQ,qued;ir;n^j^ Estandopois para reiti*
tuir.aalma a,<jii^jm.lha presto, veia prtarla hua mulher incog-
pita cpm hln aafate d flores , qwe trazia para te lanarem sobre
Qkit>(>d& agonisante, oqi#scatt;ribuo: apartcolar Jauor da Rai-
nhaq's Arnps , . & asti cubejta deltas,; para que pudesse dizer co a
tyin&SpofoZdtS^^ eter caiit.r.
^Primapcra5,^ond^i^ai$se.murcho. d.; Em-Lourt-s,* bo'YmM
niosteiro do,Spi*icuSaactQ:,.a;deposi^oi do:grande seruo de Deos r*io &
^.Miguel Fah?sk>iAragQDz,de{ancta rhemora, IV. Ministro Pro- r4W"

uincial da moreificada Prouihcia?d'Arrabida,cnja innocencia d: vi


da^ purezad'aliia^ erati, qucnoparecja rlho de Ado To*
inou ohabitO^sendo ja,Sacerdote)fa <Je CatatohJ& veo a esta,
em tempo,quecra Custodia,onde viueo muitos annos corn nota*
rio exemplo de aoctidade , 8c prcrgatiua de rhilagres. Afnau
tantoa pobreza Euangelica , que no admittia a feu vo,coua de
que muito nneceltae, tendopor regalo pafticular, padecer
extrema penuria.Suacama se cpuoha dchatosca,& a/pera eorti
ca,com rolio.pao cabeceira. Sempre andaua decalo.o habito
sobre a carne, at que obrigado da Obediencia,fiofim daidade,rr
ziabuas pobresfandalias. Era tarn compassiuo para pobres^om
caritatiuo para enfermos , por varias vezes se acba,que o remenda*
do rnanto,queo cabria , deu nos caminhosaos que achaua mal a-
roupados,& af.nfesmo as mantasaos nus, que vho portaia, "
quaudo ferqia de Guardio.Consistindo ua maior gloria cnv vizitar . .^o"
qs lepross,laua!os,curalo5, Sc bcijarlheaschagas,& tal vea leuado
de/u abrazadoferuorde spiritu, gostaua daquella roais asqueroza
rnateria, de conbjando a todos, os amoestaua conformidade to
diuino.bcneplacitp, paciencia nos trabalhos,&- paz,& bdedade
entre si.Nb paraua aquisua virtude.adiante pauua: Ciiigaua feu
Y/'.. y corF
corpocom rigorosas pcnitcncias; & admiraucis asperezas , er>a*
tindooanno cm Quaremas , imitao de feu Seraphico Padrc.
Eleito Ministro^foia pc dcscalo ao Gapitilo grai , que e; Cel*
brou cm Roma anvij7j. passando os Alpcs,& Apearaosno-terfia
po dos mais alcantilados ge los. e feu companheiro Ihe no buf-
cara huns chichcUos,que naqaellcs dea)>ridos,& afperrtmos fro
tes, lhe fez calar, totalmfetrtt pcrderacos-dedos^pclos frios erem
naquelle anno inoportaueis. Chegado a Roma, o nofo Embaxa-
dor de Portugal o leuou logo a beijarrp ao Papa MoV.o qtfcv
doo tam veJho, & quebrantado de foras , constandolhc que fad
d'elle dcfcalojejuando, 3e tondigndb apostoliameni^ leut-
touas mos ao ceo,concedendolhc muits graasj& indulgncias,
para que Deos o conseruasse* Gompieto o apitulo, vofeod pM
Prouincia,& chegado, renunciou o officio(contra votttade de toda
ella)para fe dar oraao, em que persistia todo o dia , pois a quai-
quer hora quelbe.entraTeip,bcet;T>achauode joelhos, & tat
vez rebatado no r, femacudir aquem por tllepuxua. Diuerfa*
vezes,sendo Prelado,fal tandolhe po , o proueo o co m ilagrosa-
mente. outras , auendo mui pouco para a Communidadejhe
cresceo nas mos,cujos bejos,& fragmentas dero aude a muitas
peoas enfermas, que d'elles se aproueitrao. C estas marauilhas,
c outras no menores,cjue muito acreditauo sua fanctidade,apoi
sent ado (por dcrpi to) na En ferm aria do Hofpitalde Lisboa, foi
chamado ao premio eternoiConhecedo primeiro a morte, & te*
po perentorio de sua partida.Porqu preguntand saricto vrfho
hum rejigioso, que horas ero < respondendolhe,que onzcjdsse til
ento : ^U itnatw tenemos dtpartir , como fucccdeo.com grande
inueja,& conlaao dos prsences. Seu habito diuidido em reta-
lhos,fetem cm.muita vcneraco,pelos milagrofos effeitos,^ Deo$
por elles obra : S feu cordao no mcns em pfcrigosos jartos.
e. Na Serra d'QTa,cabea da Eremitica familia t S.Pauto riste
ri Ssi reinoacabou em paz o Reuerendo P;F.Manoe 4o Saluado^a qu
uador i. reconhece meritissimo filho Villa* vioa na dioesi Ebosen ; t
dlSerr4 P"rac,ro Pruiicial (depois d'approuada pela Spostolita) sua
iojf*. agrada Religiao' Cuja carionica elco se fez prsente Cardcl
D.Henrique, que a festejou ummamence, pof concorrerem p ftr-
jeito singulares partes ,& talentos de virtudes,que coninhfof-
se, aquelle que auia de fer basi , de fundamento deste spiritual edisi-
cio tem que poz os matriaes de casa , procedendo no gouerno Csst
muito louuor,pjudencia,inteireza, modestia, reclhimento, rigor,
Y & ob*
Vigesimefegnndo de M&fo.

& oboiaiicia,diXndo em tstattiientcPsui uta4itos)qumttlst;fe


ausento^cllcs^cstas religions virtudesy com preWas^Sfearrasda**
eremidade. / Em Vlhadiid^idaded Gaslfcllaa velha, ptfw**
gon o aibato da naftfz Martol do RegbjSCerdot db Senh<^rRefoPjf
que depois de gastar poda saa fazend,pdr tbbrte d^su'ttitlher.eral>lotdm
hom conuento deCafmelitseformadbs;tt^vllUe ^irrfbafS^ peih
tria)qaeelleslargrao.em breii> opprimkJo das moterisj 8*
xaes com qoe quoridianamente eto tratitdosrd^tj tiidfadtt
rcsjchegaodolhe &j alma,dando hum vaie ptri, & parentes,
fem fazer cao das temporalidades d vida^feifoi a SaptMaigd d ai
Hza,par a qtte o ceo Ihe mostnaTe o mio mai^onueriiebte c'm>
que nielhr poderia agradar chma Magestadtf . qoe alH paflfe
nae consta,sabemos que se rctiro quella cidade;iSi ^ viuead^
usaanosna ermida de N.SedharadaSperana ( que fica frado
musosjraui consolado,em compaohra do:ttmx>aekUttm knl&to
de peregrino , mstentandose da limitada esmola de sua Mifla; cju
cortio era muitc*parco,& sobfio,inda iht fbejau, Teeebeiib heu
stesitio particulares fauores dsoberana Rainha dos Anjos; Hanb
cdade hum hofpitai de locos , de que er Administtador nqtoeUe
tempo hum nosso patiicio borcnle,cHnido D.IoVGoffiz de
VascoaeeHos,peToadegraode autoridade,: porte > est oaibuP
car algas vezes ditta ermida, para trattarem ambos matesff'db
Jpiritu.raostrando fummo gosto^S conwncamento de b ter eofthei
cido,at que Vendo as graues idcommodidades qu padecibfedi
achaques,alem de choas, fes,5c lmasjtundo vtnha dizer Missa,
ou cofcarse ddade,lhe disse certo ch f que Te qriizfe viuer n
sea hospital,o teia a grande selictdde. AeeittU Manoel do Rego
o partido,pbr coteoder ser vtade diuiriavt presupposto, , em nd-
ha couse da vida, auia de contemporiafCbm elle , j>elo que m~
sihecido o humr,lhe deu hua casa fora d'epmefttio, & trdtto, cm
de viui ta m iitario, como se estiuerfib ermo , pando ritiitgs
dias scm ser visto de peoa vuente s nemind db mfmd enltr
da pousada.Eutoseguirido oCoelhode GHristo j deikando tud i.A
por u araor,tmou a CruZjpadeteaco estreit pbrza,iib
stindo cmisa por muito tempoi fstgitdo feu corpd Cbm diCplU
oasrtrazeado deordiaaro cilieidd fefjrd, dormiddbrio chb,y**
jiiando contistuamctte , fustebtandose dhraaSj 8t tt Vifpo^ r-
galo) de hum pono de badejo gado;eni fttqta j maisg&Pif
viaho.Pcrstido nesteaspetOi & louuauel modo d Vida 5; atiHbs,
no fi m dlies ihe sobreueio aguda febre,acompanhda de peuolssi -
yt Y* ma
. Aplogio Lttfitmo+\

anomal de orina. Mas Dcos,que nunqua desempara aosdciWjio-


uco ao ditto Administradpr, que o leuasie. d'.ajuelle apoerrto ao
0. . : .*Au,qode foi irado cota todo regalo em mimosa, & brilateama,
aHdo a coda hora coin grande caridade de suas irmass lwpan-
dQO,& renezaodolhc os, knes muitas.vezes,^ja o; pedh; a, en-
- fermidadeida quai ducou onze dias, mostraodo admirai pasfea* :
cifljSfl desapego das cousas da terra. Tanto q ue reonhcsuxjcU.3
<foem que estaua,rcebeqcqra somma alcgria o celestiaiio^iatico^
^coamesinadespedindoe de tados:, deu a alcnaa seu,Ct?eakior,
deixandoinuejosQSComi&rfl placida morte aos prseotes-p&sftm
4econsolacJoao Administrador co a faha de sua. aufenda v porenr
feito pregoeiro de sua rarap^itencia;aurera vida, iacrediernptcH;
dade,proiroda humildde.notauelrecato, grande socegdrfpirU
tu,&aVfuaferuenteorao. Trattouse logo desclhe darsepuicu*
ra,ouue grau's contendas dous dias,entre o Reuerendo Gabjdo, 3c
a.Menruel Ordem Terejr*,cej'ca do lugar. Festando ja aberta.
na^athedraliem deseente tio:- senteBciada ancau cm fauor da-
ditta Ordem (por fer profeo dlia) v.iero os irmos,&Tornfu<.
oeral pompa o leuro.a Si Francisco^ onde acodio mukagnte,
que competencia Ihe bejjro as mas , era quanto Ihe soi crie*-
brado o Ocip>& MiFacle, cp rpo ptrsenre ; aqual sepultara se Ihe
deunacapelU,dosXercejros. dizero que depois.de algunsannos
se achou q corpo inceirp.com soaue odr , Mflilgros repiques
desinos. g. Em Nangazaqui, cid-de primaria deIapo,a accr-*
MrfyT. ^a morte de hum sina Ghrjsto^ por nome Maichias, domeico, S&
familiar do P.Mattheus deCouros , Pr.ouincial da Companhia na-
quellas partes,que parenubrir aos idoltras , onde estaun o ditto
Padre , & por confesfr pujblicamente .nofsa sagrada Religio, foi
preso prima oitc,3 qila Ihe dero tam terribeis tormei tos,c]ue
no meio dlies, antepqnd|o; a vida terria temporal, corn, grande
valoranimofamente conseguio a palma de feu triumpho.cujo des*
pedaado corpo,para que no viese a poder do$ Ghristos , foi de
r>ir*tis madrugadajanado ao mar. h. N<> conuento dos Carmelitas
o da En descalos do Porto,o dito fim do P.F. Francisco da Encarnao,
carmeU natura^ d'Arouca , que vjueo na Ordem louuaelmente rrinta &
defAico tres annos, preuenidosempre para a jornada infalliuel corn cochas
accefas de boas.obras nas mos , puhlicando f>or vezes que auiade
fer em Maro,pois neste mesnacra ab n3undo} inorrra a ee
Iperaaana diuinaBondadeencrarnaglora,pela quai concinuam-
te ufpiraua.. Tanto que chegou, o dicto mes , feita haeoofifso
grai,
Vigefimofegundo de Maro. , i i

gra!,Cao cnfermo ; meado elle, conhecndo o medico do pulso,


que estaua aindapara muiros dias. Ouuindo o feruo fiel isto,leuan-
ton as maos ao cto,dtzendo: Senhor,dmda rantos? i etxei gandolhe
iogo algua afflico de se Ihe prolongar a vida , parece que iristou
ao mesmo Senhor lha abreuiae , de rte, que chegada a manha
dos xz.certifieo (prsents os religiosos) que nacjudic dia auia d
fer sua morte, porque fora o mesmo em que nascra, & vestra o
sancto habito,& fl sccdeo ptualmente depois de se Ihe fecitar
o Ocio d'agona,i elle manifestas ao Prelado ha,& outra vez,es-
creuefTe a todos os d a Prouincia : Quese agum rcltgitfh Unh efcdndal
algum elejihe pedta humilmente perdZo-^undo a pouco espacio,postos
osolhosno ceo , acabando dedar reurentes oculos a hum deuo-
tistmo Crucifixo, que tinha nas mos, nellas encomeridou feu pi-
riru, deixando tam sancta morte admtrada toda aquellacommdr
oidade. ' \vi: . r

Comment(trio ao XX1. de Mar.

SAncta Catiarin de Suecia>foi filh sabel da Resurreioique foi ha das 24;


de Vison > Principe de Noricia , & pnitentes , que para sua fundao vierd
de S.Brigitta conhecida na Igreja do Recdlhimento, intitulado da Tu'txao d
de Deos por uas tahtas vezes ap- Chrii o Castello. Ha mui viua tradid
prouadas reuelaes. Falleceo a 22. de ainda agora das extraordinarhs peniten-
Maroan. i38i.obrahdo o Senhor por es- cias deffa ua erua > fallecdo lla ha mai$
asiwserua, asi em vida corao depois da de tfo.annos, guhdd publico asreligio-
mortcinnumeraues milagres,pelos quaes las antigas desta casa, cuja fundao escre-
foi eserirra no Catalogo dos Sanctos. Re- iraos ja no Comment, de $ . de Ianeird
z* d'ella o reino de Suecia,& ua Rligio lit.f. onde os curiosos a pdem ver,& nd
tagrada nefte dia , m que a traz o Marty- Summario de Lisboa.que mandou fa2r d
'ol.Romant& o Cardeal Barohio em sas rceb.D. Fernando an.if fi.
notn. Surio tom. 2. de Sanctis> & HareO
no compendio a 24.de Maro Bzouio nos d. A aldea de Bizeit juhto cidade
Annaes Eccl. tom. 1 y. ad eundem annum. de Tortos. em Arago.foi patria do P. F
Ribad. noFlos Sanct. 2.p.pag. 170. Bozi Miguel , gloria da ancta Prouincia d'Ar-
designis Eccl. & F. Pedro M no Dieu vir rabida, por sua mui religiosa vida.excellc-st
ginal,& outroSi " ' te gourno,i efficaxorao para c5 Deos,
como vio naquella jornada, q fizera
t. Floreceo o nsonge Froilano ha Ab Roma, pois ha brutrauisa do tnarcoa
badia de Arouca.cerca do an. 970. gun- fora de ha desfeita tempestade , abert
do o antigo Indiculo de sua fiindaojque irremedi auelmente a nao recorrendo ca
le conserua no cartorio deste coiluento, da hum dos passageiros a como mclbors
que foi duplice de feus principios , como laluaria>elle rio trattaua mais,que da ora-
deixamos escritto diffusamnte no Cmt. o , pedindo ao ceo misricrdia p'ara i-
de tf.de Ianeiro lit.s-ondc referimosos au- quella aflicta gente,& foi ell tam pode-
tores, que tratto ela materia. rosi? que aberta a embarcao , chgou i
terra , & deembarcadoi todos , i ll nd
d Illustrro o conuento de S. Anna fim , como no se sustentaua mais, que fttri
de Lisboa em feus principios religioas de suas orae > se foi a pique com admira-
niuita virtude , encre as quaes le nomea 3o;como a outroPaulo na m que nauc-
*7*
.gaua para a ilhalde Malra. Act. 27. >. Fr, M,wd 4* Stlttifa,
Dcstc varo celestial puderamos dizer
mnito , segundo as tnemorias da Proui nc. pnmeiro Provincial que fadr-*.
ie o no atalhira a breuidade, que profe1 jla Ordem* mwnpo.tpie oSm-
saraos,indaquedilto nos desobriga oelo*
gio seguinte, que d'elle faz o M. F.Pedro
Caluo na z^p.aas lagrim. dos Iustos c. 1 1,
F. Miguel Fako teue vida angeltca , tftando
Jette annos mettido ras cAlternas do monte d'- 1606 0 r t. A-.XCdrco. .... * 1
Arrabida , tendefor tama hua pedradefette De sua virtude, i exempltvidu se onser-
palans ao lado de hum alto rochedo ,Jem ter uaa memoriaentfteusrel^io^da-gual
nenhum outroabrigo, mais que hua alfasr obi nos conftou per rclacs, & monunqentos
ra , forque detodos os outres lades eflaua ex- de leu archiuo , que le nos comrruttrcaro
fosta aos rigores do r: sobre estapedra punba por ordem do P. Prouinial Fr.Leonardo
bias ponas devrx.es,que Ibeferuiao de colcbao, d'Assumpo. .v v.i . . ^ y wv .
tolhtdas porfusfanflas nios no man. D'aqui
se leuantaua pelas noitet tempestuofas doinuer- /. DistaaviMade AltrdoCtiibcqo*
no,&biapor aquela ferrafragpfa s Matinas, be do Ducado de Bragana ) da cidade d'-
& para no errar os pajfos de noite detaua Eliias lette legoas aoSul , 8c perto de hua
tal pelo cammbo.ou punba outras baliz.as.Mor- da pouoao antiga , como le v de suas
reo nao f6 co grade opinio de slidade, mas de ruinas,a quai era tam nomeada,que om-
aufr cDeos feito por ee alguns milagres , &u perador Antonino Piona 3. via milita r,
Seu transito o tomou no hospital de Us- que faz de Lis boa a Merida.fe lembra de!
boa de quasi cem annos, no de 1 ypv&so la: fAlteri JM. 7 , 20. fntitulase asi poc
ieuado a fepu'ltar a cala de Loures, m ca- eftar hoje fundada em ca mpina raza> dif-
jodaustro jz. ferena d Altr-pedroo , que lhe fica ha
He ella a 1 5 . da Prouinciajfudao de quarto de legoa em ako monte . He pono
JLuis de Castro dos Rios pelos an. 177s. dis rico de poo. vizinhps , de temperamento
Ca de Lisboa z.legoas,ficdo proxima ao lu excellente, de po,& carne abundante, &
par da Mealhada na ladeira de h outeiro, no menos de boas agoas, & frutts tom
mas em sitio frescoapraziuel>delicioo,& jardins, & bortas para todas as ai^as. Pe-
nmi acommedado para a vida contempla fronte da Igreja fcujo o rago he N Senho*
tiua,que professa esta ancta Prouincia. ra da Iunqueira ) esta hua cclebre/onte.
bra(segundo tradio) delRei D.Pe,dro
e. He oda Serra d'Ossa tamh mut apa- que gostaua muito delta villa, por sas.exr
relhado para a melma vida , & por isso se cellencias, & ventagens > que leua a mui
retirro a elle[em varios tempos,) muitas tas do Alentejo.Sobre todas a de auer fido
pessoas illustres , que corn suas preclaras pat ria do Presbytcro Ioo do Rego esti-
Timides fazio viua guerra ao inferno. mado em vida da (enfuira D.Catliarina, &
Esta he a Thebaida de Portugal , morada dos mais Piincipes da Caa de Bragana
de Monges, egundo Dextro ab anno Cbri- por eus virtuols procedimento,5c mui
fti Q2z.onde tera a.Congrega.de S.Paulo. to mais dpts de uaglorio morte, pe
primeiro Eremita,celeberrimo corruento, sos resplandoresde uas virtudes,que o to
que he cabea d'ella neste reino.Cuja Re mou era Valhadolid an. 1 62?. segundo va
forma conflrmou a sanctidade do Papa rias carras originaes , que nos viero s
Gregorio XIII, ao i.de Settemb.de 1578. mos,ecrittas a ha ua filha , reltgio no
debaixo da regra de S.Agostinho.Seu prin mosteiro das Chagas de Villa-vio . as
cipio,grandeza,& priuilegios com que os quaes conrrmo a verdade que professa-
Reis>& Pontificesoennobrecro se dir mos.
(Deosquerendoja 12. de Agosto, quando A primeira he de Ioo Gomez de Va-
trattarmos de Fernandianes , tcrceiro Me concellos,Administrador perpetuodo hos
ttre d'Auz.seu antigo habitador por mui- pital real dos Innocentes de Valhadolid,
tos annos. Nesta real cala tem seu eaterro feita em Octubro do mesmoanno em
F.Manoel doSaluador, com o seguinte e- que d conta de sua vida,& morce.pois cm
pitaphio. uacal o leuou M. Senhor ao dcfcano
eterno A (egunda do Licenciado Bras So-
Sofwtttra ao mnito Reucrendo brinhojCura da Cathedral.com ha certi-
ilo
Vigefimosegundo de Marso, 27 }
do jnrada do que passou , cerca das con- qUe aft Uptdu /a ensermedad. Xecbl
tendas sobre sua sepultura > entre o Cabi- fl ij'.i . . r
do, & a OrdemTerceira. E finalmente ' t9*iS ** Sacramentosyy ensu entier
outra do P.Antonio de Rojas > Preposito ro acudimucha gente de la cudadt
do conuento dos Clerigos Menores d'- ii'.i , . i . rrfi ' ~j t i~
quella cidade . que foi L Consessor i do "f*?* q*trsacerdotes a los ho-
quai nos pareceo mente dar a copia.' brosjon muchos elrigos , que con \elat
; sv maria, V - t^TjT^'t^''y'u^
_ . , , tttr abterta enta Mehamator dent
Eanenr el. aima de <z/ .merced,>4 ciudad . . , . los, hermanos
. , la
de # ~ Tercet4
qmen [uplm me conosca pw fu _ , j,r - r .
s .7 " J. J Orden del fenor S .Francisco ptdieron
capellan . y perfona , que Je ttene par u n rt / r -n
T i / ir, J Vi / r rr ri / ellos quereUo liebar a [u captlla . que
mut dichoa de auer Jtdo tonse or del a\--r r r\J r
7- - -> I I <n J. . esta
[* en [ wla mifma Orden,vr w, porfer ih /[( tam-turfs
enor Manuel do Xero. que tenso por ,. , r * w . i i i *
a j j * c bien el fanto Clertpo de la dteha Or*
ctertoestarya fozandode Dtos.y que , r- n t t ir
r r -j i V\ den.y assi lo UebaronMnde sue enter'-'
fepunfupida.yexemplo^ve nos dio, i i r ji r i
i T' \*t r- / rado , be andole muchos las manos , y
esciertofin duaa,q tomo eleon eio de /> . .
/L a v J L j ji que nofe hartaban de mn-ar/e, al h*
tbristoTS.Redemptortdexandolaha- 'n r , j r ^tr nec V
Jj / r r* j dUife ledixo uMifa.yOffcio Est
zjenda.y tomando su Cruz, padecten- / Jr JJ r , '
ji * j es loque enfuma pa fa, puedo deztr
d mucha pobrezA. y no contentando- , n Jr / , ' JJ . .
r n n r estejanto acerdote.a quien <tj mer-
ft con esto -afima su cuerpo cm traer ' ,Jr , 7 , , > ,
i j . i /f. cedfe pueda tener por mut dichofade
de ordmmo un cihcto de hterro ,no ' r , , ' , /..*
a\ i r tener falpadre - y alerrarfe que esta
*vestiopor muchottempocamifa.p a* , r, . , 6 /, i '
t jr - r ozdndo de ios el premtodcsiis tra-
des disciplinas. V conttnuo ayunar. y * . , ~ j J
r ' \ J ii baios. que elSenor concda a<z>.mer~
Jucotntdaerayeruas.y)>n4\>ezal dia% ',' . r ,
tt- otrasco ras\q* porno ced, , 'y amt^y ,s lejuplico me encomien-
ntbebiaevm$.y r
r , , . i t J 'r dedZHosjmemande. T)eV<Udo-
ler laroo dexo. Eniavltima enfefme- ... ^ , . , -
j , *. 7, r lid.yOcJub.+.de iS-.anos.
dddt Dm que no dsempara a los Ju- " ~ '
yosjnoHio a T>. han de Vasconellos, Antonio de Roj as
Xeti*r del ho/pu al de los Orates desta Preposito de los Clcrig. Mcn.
ctuiad , que aunque por ahunos anos _ tt . ; -, .A X , .
/ 1. Do caualleiro de Chnsto Mathias>
le ma ayudado,en aquella hora parti- que padeceo a 22.de Maro de 1610. es-
cularmente le lleb a su aposento . v creue Orfknel na hist.Eccl. de Iapo c. 3 6.
j , i ' i-t t & Cardim no Caulogo de ieus Martyres
Aandele xna buena cama , acudio al pag.2y.&outros.
revdo^y cura desu perfona tambien,
j j r 1 ^ super*
y contant* cwdado.nosolopor r. ^ b- anno
te Porcartade24.de
de ^ J0 ? Marco destepresen
pJ AlbertoFde S.
sonA^andostempre prsente.paraque Thereza,Prio r do conuento do Porto, pa-
tu> filnsf. -*.m ->At Je mmiGm-tM ra Rcuerendo Prior de Lisboa Fr. Seba-
nojaita/fe
1 1 nadte.mas
1 1 nlas mi/mas
r f?er-
1 A.s da
ftiao , Conceiaojeleito
. - . . Biipo
u:/ de 1 MeJia-
ntanas del dicho TUctor leferutan de pr, constou da fancta morte que no meP
enfermeras , limputndole, y mudan- morco""enJ a 2-?' dA d'rto ' tfae- 0
... ' . ' ' giosoP.F.FranccodaEncarnaao, cujo
<f Msakamtspor nrnhas tzestfor- original esta em nosso poder.

MAR.
74 .AgiilogitLufituno.

M A R C, O XXIII.

S Jndale Sf?i3*? ^ Alraera,nos cfns de Andaluzia,a veneranda sestin-


dadedeSJndalecio, feu patrono.de cujasagradaboc.ca,
naosmente ouuio esta cidade as alegres nouas do Euan
gelho,mas tambem ade VrcijUliberi.Carcagena, Mur-
ciajBastaJllicona^rotajLacedemonia.Eliocrata.ValeriajErcni-
ca,& Segobriga,hasda Prouincia Betica, outras daTarracon,
nas quaes pozde ua mao prelados para melhor gouerno de suas
Igrcjas, imitando nisto ao filhodo trouao.o Apostolo S.mct-iago,
feu Mcstre. E depois de discorrer por todas com grande frutto das
almas,tornando cidade Vrcitana, sua primeira4& queridasposa,
estando exercitando o louuauel ministerio da prgao , passou
desta vida(porcoroadc martyrio) sempirerna , no cercciro anno
do Imperio de Nero. Seu sancto corpo se conruou nesta cidade
( theatro de sua fortaleza, & constancia ) perto de 300. annos, at
que destruida ella , & transferida sua Episcopal cadeira a Almera,
o leuro os Christos consigo,da quai foi trasladado para o sump-
tuoso mosteiro de S.Ioo de laPea em Arago,por D.Sancho Ra-
mirez,Rei de Nauarra , onde se tem com este inuictissimo Martyr
partiular deuoo. h. Na cidadc de Bragana em Tralos-
montes(que antigamente se chamou Iulio-briga)as vistosas,& ruti-
fcus c- lantes coroas dos inuenciueis Martyres de Christo Domicio , Pela-
gnheir. giajAquilajEparchio, & Theodofia,os quaes na sanguinolcnta per-

secuo do impio Dioclesiano, rende; o as momentaneas vidas


cm uaucholocausto , pelas solidas verdads de nofareligio Ca-
tholica,purpurizdo cada quai a candida cstola com o rosiclr de
feu saguejcujo victorio certame clbra neste dia,no s mente a
IgrejaLatina,mas tamb a Grega,q no hc piquena prerogatiuade
%s.mo tam clbre tropheo. c. Em N Senhorade Nazareth, junro a
2ong$Be villa da Pederoeira,estar mprc fresquissima a lembrana daquel
ned,l' 1c sancto monge,por nome Ronio, que depois de viuer muitos an

nosdcbaixo damonastica disciplina, & regra deS.Bcnto,nocele-


berrimo mosteiro Cauliano de Mcrida , com notoria sanctidade,
entrando alli certo dia o degraciado Rei D.Rodrigo 5ja desbara-
tado oaquella infelice batalha , q teuccos Mouros,nas ribeiras do
Gaadalete cm Andaluzia , auen do trocado a rica toga , tk seeptro
real per hom pobre surrao, 8c ca jado pastoril, para que desconhc-
cido pudesle melhor ccapar ao barbaro soror,vendo a greja'dcs-

pida
Vfefiwo tertio de Mato. 575

pida de rnamtos , & o mosteirodefemparado de religiosos,c5


o peito por terra, desfeitos feus olhos emcopiofaslag- imas,pc-
dia a Dcos perdo de ias culpas,c tanta dr,& contrio, mie
de canado cao desmaiado , aeu jos uspiros acudio o S. veiho
Romo , & lanandolhe agoa benditano rostre, tornou em si$
procurando ento cnsolalo com palauras, & conselhos ajusta-
dos ao estado infelice em que o via,como elRei conhecesse,que
era Sacerdote,&: home de boa vida,e confessou com elle geral-
mente,& de suas mos recebeo o diuinisiimo Sacramento doal-
tar.Mas como ainda alli seno dsse por seguro,poisos inimigos
Ihe vinho no alcance,pondo tudo aferro,& fogo,no perdo-
do aprofano,& fagrado, querendose partir em busoa de sitio,no
quai lolitario fizesse penitenciaat o rcmate da vida, compade-
cido Romo de sua fatal ruina ,& miseria,sc oFereceo compa-
Hslaio,e,tanto,qucsaluaiTemhadeuota imag da VirgemSe
nhora,que resplandecia c milagres auia muitos annos naquelle
mosteiro , & hu cofre de rcliquas de S.Bartholomeo,& S. Bras,
para q nqua pudess r vltrajadas dos Agarenos . ElRei log
atomounos braos , & Romo o cofre , & com tam excellentes
guias se mettero pelo meio dePortuga,'cmpre co rostro aoPo-
nente,em demda da Occeana costa, por fer terra mais solitaria,
&raenos frequentada de gente. Vinteseis dias caminharaestes
dous cpanhciros pafando muitos trabalhos at auistar o mo
te Seano noscoutos de Alcobaa ,no longe do sitio cm q hoje
vemos a ditta villa da Pcderneira, & parecdolhes o lugar acco-
jnodado para o intento,c grande difficuldade subiro a elle,em
cujo cume acharo lua delabitada ermida , & nella hum antigo
Crucifixo,q os pz em efpanto , ab raado ento elRei com o p
daCruz,no cessan do de o regar c dcuotas,&copiosas lagrimas,
se ficou alli co as fagradas reliquias j & Romo ( imitando a ou-
trodo mesmonome,discipulodeseu P.S.Bento)descdo abus-
car alga gruta,ou concauidade cm q habitaTe,qudo se lhc of-
fereceo vista do raefmo monte hua natural, onde a pouco tra-
balho feu, fabriouermida , em q collocou a milagroa magem
daSenhpra,debaixo de cu;a virginca sombra pafbu a vida,fer-
uindoa c muita deoo. De crer he q o pnitente Rei,& o S.
Monge veria muitas vezs , & terio colloquios tam conti-
nuos,& celestiaes,como a vida , & fanctidade do lugar pedia , &
mais auendo de por meio as grandes ttaos do inimigo, qelle
padeceo ao principio,a q seria necessarios, alcm das defeniuas
Z armas
*76 : Agologio Lusitano: . c
armas das rciqias sagradas,os documentos spirituaes do seruo
deDeos,& scorro de suas oraos.Passado pouco mais dtfo,
reuelandolhc a Senhora,q era chegda a hora de sua partid,foi-
se despedir delRci,a que encomedou, q mudando de sirio , dei-
xasse o cofre das rcliquias enterrado no altar da Senhora,para q
nqua viesse a poder dos brbaros,declardolhe mais o q Deos
tinha decrctado obrar nos tempos vindouros por meio da ima
g de suaMe sanctissima.ElReilhoprometteoaTi, & de noua
le obrigouassitirlhe nquelles vltimos dias,pelo q em feus bra
vos jdelemparado da natureza,mas mui consolado, soltou o spi-
ritu,para gozar o premio de uas boas obras,&sctos trablhos.
Saudoso elRci dacpanhia q perdcra , banhado todo em lagri-
maSjsepultoufu corpo nadittacrmida,& jtamete o cofr das
rcliquias ch pergamihho dentrode tudo o uccedido & fc
passou Beira,onde na de SiMigul do Ftl, vista deViseujm
gxnde penitencia,&maior dclemparo,breuem'te rematcrueu
d . teiio <|eflrro)& mortal peregrtha o., . p & Na Sc de Braga* j o ' am
Zaga * *W&rici do Arcebifpo D.Tello,Vro de sihgular prucia;:
maior piedade,acpanhada dvida irreprehsiuel,cc4o q
m. sc auia criada co leite da Religio Menorita: na Prouinea de
Castel la, da quai foi digno MinistroProuincial,cujos meritSj'&r
boafamalhe conciliaroadigmdadePrimacial, pela vacatura
ao Cardinalato de D. Ordono Aluarez, feu antecessor, findo o
Papa Nicolao III.de lia ajustada confciencia,& honrado prceJ
dimto o b gouerno d'ella , afino spiritual , como no tporal.'
Tanto q lhe constou acerteza da noua promoco,fe partio para1
Roma,onde foi sagrado,& recebeo o pallio das mos do mefmo
SmoPontifice. Vindo a Portugal,&tomada posse de sua Igreja,
como trazia diante dos olhos a reforma de suas ouelhas,trattou
logo de as apacentar,como vigilantilimo pastor , no s co a
prgao,fciencia,& doctrina, mas co exemplo de sua reforma-
da vidaj&fanctos costumes. Visitando pessoalmente sua dioecsi, J
& achandoa h matto brauo,trattou de a efcardar,&arrotear c
fuauidade,peIo q cuocou logo ynodo,em o quaispara melhor
gouerno dos fubditos)se ordenro fanctas, & saudaueis Cohf-
tkuios,reformandoeabufos, que tinhao introduzido as vio-
lecias , & grauames dos ministros reaes,c q as Igrejas auiao re-
cbid per;udiciaesquebras,padecdoo integerriino prelado,
plaizo,& liberdade Ecclefiastica taes vexames,q no fim da
idadc,qudo os anno?3& achaques o dsobrigauo de largos ca-
minhos
Vigefimo tntodt Mtir. i7j

jninhos, torpoo a Roma,aonde depois de se defctitiiem graucs du-


uidas,& controucrsiaSjYcio clRci D.Dinyz (por feus procuradoies)
na cclcbrc Concordata, que anda nas Ordenaocs Rcgias. Tor-
nando a Braga,a como o auia feiro nas spirituaes.comcou a oc-
cuparc no remedio das corporaes ncccidadcs de feus ubditos, 3
quem com suas virtudes, i cxcplos gouernou 14. annos, com obras
hesoicas,dignas dos aonaes da fama, zt qncdcmparando sua ai
ma a porso mortal, foi receber o piemio dos talcntos, que tinfra
dosupremo Rci da gloria . /. Em Euora, no cenobio de N.Sc- JjJjJ
nhora do Paraifo , pau das penalidades da vida ao defeano per-
petno}a humilde erua do Scnhor Beatriz Gauoa , prmeira pedra
deste spiritual edificio Dominicano,que com outras duas exempla-
rcs irmas fuas, confagroude todo a Deos, cntaipandoe nas casas
cm que viuero feus pacs,dando nouas Hes ao-mundo de religio-
faclauura,pobreza^i honestidade , mais que c viuciotm rcror-
mado mostciro.com que grangcro aopinio louuaucl, que d'el-
las se tioha na dicta cidade, pelo que muitas enhoras, doozellas, 8c
viuuas,inuejando o nouo modo de vida , lhes fizero companhia,
ustcntando de sua industria > &deesmoias,quepcfoasdeuotas
lhe mandauo. O gouerno da casa estcue sempre a cargo de Bca-
itiz Galuoa,a qual(como irma mais vclha)administrou cm quan
to viaco , & tambem porque fe singularizaua na virtude entre co-
das.como Sol repeito das estrellas.fazendo vida mui auTera,& p
nitente; os jejuns com que se mortifie aua mui apertados,fie frequ-
tes; as vigilas cm que vacaua a contemplao, mui continuas^
lachrymosas o trajo(posto que de secular)mui reformado,& reli-
gioso^i cm reluao era de hum Anacortta da Thcbaida sua vida,
que passaua tam alegre, & contente co a pobreza , em que Deos
uiaposto,quea nao trocaria pelas maiores riquezas d'clla, Nest
tempo a chamou odiuino Spofo para as eternas vodas,deixando
suas irmaas,& companheiras huns longes da gloria que a gozar,
cm companhia dos anctos Anacoretas na Cria cclcstial , pois
tam singularmente os soubeimitar e m todo gencrode virtudes.
f Item namemacidade, mas no moteiro de S.Catharina de Sinfa
Scna da propria Ordem , refplacdeceo cm anctidade de vida Sr
JabeIdaPicdade,que defpoada com Christo pclos tres votos e pwnia,
enciacs,no dia de suas felices arras,lh pedio com muita inflranca^
& lagrimas , fosse seruido de communicarlhe todas as sestas feiras
doanno alga parte dasintoleraueis dores ,que ua anctifma hu
manidade padecco naquellc vltirco dia , em q nas mo* do Eterno
-.ri Zz Padrc
17^ . Agielogio Lufit fino*

Padre entregou feu spirita. Seguioc o dspacho tam medida d


u dcscjo , que nellas smente tormentaua hum grauissimo frioi
a que si seguia femelhanta febre , com grandes tremores,& fenti-
mentosextraordinarios , cujo foberano faur clla no pode cCo-
brir a feu Confessor. Querendoa hum dia eleger Prioresa, fez nota-
ueis iustancias pelo no fer ; 8c depois'que com muitas lagrims
aceitou,obrigada da Obedicncia,instou a u Spofo,que a dcsoiae
do cargo,ordenando o que fosse mais feu fancto feruio,sbreucio-
lhe logo tam terribeis accidentes , que foro cau de a abfoluer;
8c pode tanto co a humilde religiofa a confolao que recebeo c
isto,queem continente cobrou faude.Eropregada'toda no amor de
Deos, de tal maneira fe proueo do oleo de boas obras, que chea de
exterior alcgria,& rizo no tempo da morte, eatrou no ceo acom-
panhandoao diuinoSpofo, o quai com cuident es effeitos daglo-
ria de sua aima perraittio crecesse a cera de suas exequias cm qua
o imio tidade notauel. Na cidade do Porto o vltimo dia do irmo
*ua Vafco Ferrz,que fendoConigonaquella Cathedra], tocado inte-
>4^m. riormente do Spu itu diuno, por causa de hum deubto fermao^qus
nellaouuio ao P.Francisco Estrada da Companhia,fe refolueoa dei
xar o roundo,& bucar a religio.em que rematae a vida.pedindo
Jogo o habito com tanta abundancia de lagrimas, que o bomPa-
jvc conhecendo fer a vocao do cco,o rcmeteo ao cllgo de Co
imbra, para alli fer admittido nclla. Mas corao isto no pudeflefer'
coin tal fecreto^que no chegaeaos ouuidos de feu pai, t.mco que
paftio , mandou logo pela posta em eu alcance , 8c afsi lhe foi for
ado voltar atraz^no naglhar^areluao, mas no caminhq,'ri^
diimular co a fora dequem o violcntaua,pera maior mereciinX
to feu.He de aber que pauxijio diuioo ,nao foi tam pouco effic/r, 1
que pudessem paternacs pcrfuapes render fpiritu cam aIeDtad>,&'
briolo, porque. veodp:Ppai*que/ecaneaua debalde, desiti d
peruadir mais, &cora feu beneplacitocprtio para oditto Col-
Iegip,pnde foi recebijdo pjritaal alfegria de u corao.Quan-

toem breue pprou.oSpirituSancto naquellc fujcito/rcndidP a sU


. diuingraa/np;p^q^,e^licarcom palauras..Rcsplandecinel- ,
le com notauc excb o-yexercicio da orao , &>contempli,
em que gstaua muitas h$ras;dodia,&: muitasda pdite,padecnjfy *
admiraucis abstraces dos sentido^ ,.^ que o ceo concorria corrr
rauorcs,&mimosfoberanpsfra vnico hahumtfcude)& mor-cisia-
ao dos proprios, appetits ., & actos exterioresJareligio\ E t*m;
rijas foro as vic/lencjas^ .quep fpiritu fstzia tmorcza /-<^ ^
Vigefime tertio de Marso. i?$

breuemente a fazere ethico, & por conselho dos medicos manda-


do ao natural, onde deconhecido,{e agalalhou no hoipital, como
peregrino cm iua patria,fc por mais que fez por je encubrir , no
pode deixar de ser achado. Acudiro logo feus paes , & querendo
eualo para casa,o no pudero acabar,atc que le vairo doPadre
GonalodaSilueira (quecntoleachaua naquella cidade) o quai
o permadio^fle rendeo s conueniencias.. Admirauel foi o exemplo
que nelladeu^naodeixando nunquaosspirituaes exercicios, como
se actual mente estiuera no Collegipj todos dias ouuia Misla, & c'
mungaua os mais da semapacom muitadeuoo, o tratto deDeos
cra taru intirno,corao sigmficauio os ardentes deejos que tinha de
verse coni elle,em suaussimos colloquios , & perptuas jaculato-
rias.Angmentjndofe cada vez mais aenfermidade, oito dias antes
de/u tsantOjdecjando'erejasJhas trouxe hum Anjo cm figura
degalhardo mancebo. Epouco depois declarou, como antes de
vespera da Encarnao da Virgem Senhora(de quem era deuotis-
simo)partiria da vida prsence, cuja cprdeal deuoolhe quis a mef
ma Senhora, ainda nella gratificar, vizitandoo na doena, & uaui-
zandolhe os rigores della,acompanhada doDifcipulo amado,& do
grande P.S. Agostipho. Chegndo o dia fuspirado^ntrou em arti-
gode morte, 8c quando os prsentes cuidauo que se eclipsaTe eu
rostro co as sombras d'ellajbanhado ento de spiritual alegria , fez
pauza ao viuer. E querendo amortalhar feu deunrto cor po, foro
acbados os joelhos tam calejados, & afperos , como se fbem de
camelo.pela asistencia do continuo orar ; 8c as costas cheas de du-
tczas,& sinaes de feridas, quebemdemstrauo o rigor dos aon*
tes,& disciplinas ,com que mafeeraua a carne , & a reduzia ao spi-
ritu. h. Em Murcia,no Collegio da Companhia, enterro do d.e/>-
illustrissimo,& reuerendimo feohor D.Esteuo d'Almeida.Portu
guezjfilho de D.Diogo.Prior do Crato, o quai pasou dete reino & .
ao dcCastclla co a Emperatriz D.lsabel, filha delrVei D.Manoel,
pnde auultro tanco os meritos de suas esclai ecidas virtudes , que
porellasfoiadmittido ao BifpadodeLeo;i estando todo occupa-
do nogouern desta ncta greja, partio ao Concilio Tridentnoj
& voltando a Hefpanha, : com credito de mui exemplar, deuoto)
piOj&zeloso prelado, o Emperador Carlos V. instancia delRei de
Portugal/) ublimou ao de Cartagena em Andaluzia , que regeo
perto decincoannos,com plaufuel fama de sanctidade. como no
ditto Conclio communicae mui de efpacio aos Padres Mestres
Lainez,& Salmciro, companheiros de S.Ignacio, que lli estauao
Z 3 por
2go Agologo LusitMO *

por Theologos do Papa,pagoufe tanto de suas vidas, 1tras,& in-


iituto da Companhia, que tomando poste da noua mitra , fundou
naquella cidade hum famofoColIegio,par Vniuerfl bcm d feus
naturaes, dotandoo<:om larga, & piedofamao , & por Tua morte
(que hedecrer.feriaroui preio noconspctudiuino j'acabando
entre osbras do P,Diogo Soarez,varo fanctisimo^-otrosi nos-
so Portuguez)deixou todasas alfaias dcfuatafa, para f acabarem
os de Medina,& Plazencia. Iz fepultado em magnifico tumulo de
alabastro,nacpella morde feu Colegio, parte do Euangelho,
bre o quai ev saestatua do mesmOjem pontifical, aCompanha1
da das quatro virtudes CardeaeSjIustijPrudencia, Forraleza, 8c
tulta* Tempera na,em que resplandeceo com ngul aridade. i. Nette
jefit ret- dia,notonuento de lefus de Mon-forte.diocesi d'Eluas , trocou di-i
:fSo rm.ofamente os trabastios, & penalidadesdesta vida , pelos regalos,
ranc' &de!icias da outra, a Madre Maria da RurTcio,religioa mui

pnitente, 8c virtuofa,de perptua oraao,& contemplao,que vi-


uendo na clauura deste conuento,por spacio de ?3armos,ndo ob-
seruante profelbra da Terceira regra Fraftciseana, que nelle pro
fessa, nos vltimos 40.no chegou portara, locutoro, ou roda, n
posluo cou alga,viuendo pobriflmamnte. VTaua de graues pe
nitencias, jejuua is meses rio anno a po,& agoa. E com este re-
fbrmado teor de vida , pronosticando muito antes ua morte , 8
d'outras reIigiofas,com grande contentamento, cm boa velhice,foi
Auate feu puro fpiritu trasladado para melhor patria /. No mefmo
J dia,em Maco na China,a Madre lonna da Conceo, que foi de
<2upuchA Manilha , com outras grandes seruas de Deos, fundar a noua caa
ranc. das Defcalas, que ha naquella noa colna , cuja morte foi mui
senti Ja,asi das cotnpanheiras, tomo de todoaquclle pouo.por r
religiofa de singular fpiritu, & solida Virtude, dequem gralmente
auia tanta fatisfao, que tinha icena para cmungar todos dias.
Concorreo muita gente a feu enterro,demais doGouernador,Or-
dens,& Clerizia.E epultadacom notuel applus,& trabalho pc
lo grardeconcurso,noCapitulo doconuento de S. Francisco, pre-
tendendo todos enriquecerem de u pobre habito, vo , & con-
tas,como de preciofas reliquias. E quando no podio muitas pef-
foas auanar a mas,contentauofe co as boninas, 8c flores, de que
3 femeado o equife, poddo huns,& outros dzer co a diuina Spo
Cant.i. fa; Flores apparterum in terra nefra

Qmmcth
Vigefimo tertio de Marso. 28 1

Commentario ao XXI1L de Maro*

HVm dos noue difcipulos > que humerarmos entre os Sanctosdeste reind
Apostolo Sant-iago conuerteo aos prjmeirosette dicipulnsde Sant-ia-
na Prouincia de titre Douro, & gojhum dos quaes foi S.Indalecio.
Minho c sua fructuosa prgao
& cclestial doctrina > foi AglofiouS In- h. Com razao l pde gloriar a tam
dalecio,Bifpo de Vrci> como du o Marty- ntiga y cmo nobre cidade de Bragana*
rol.Romano a if. de Maio , dia em que de auer procreado aos anctos Martyres
aportou em Hefpanha, vindo de Romac 'Domjcio,& fuscompanheiros>qu pade-
os ruais condifcipulos . Qtfe cidade fosse cro an.de 300. ou 301. 0 Martyrol.Ro*
esta Vrcitana.que mereceo ter tarrt fhcto mano> quahdo hestedia selembra d'elles
Prelado>humquefem, que estiuesse julito diz: Item Coron*: SS.Martyrum Domit^,Pe-
a Almera,outrosa Murcia , &outrosa lagu,Aqu'tU,Eparchij.& Theodofu. Cuja pa-
Guesear. Mas Iuliano em feus Aduersarios laura [ Coront ] quer o Mestre Frei Luis
n.Saa faz na ProuinciaTarraconenffem dos Anjos, efereuendo dlies inuictos ca-
uja taboa a poem Ptolomeo, chamando- ulleiros de Chrsto, to Iardim de Portu
lbe Vrce ) & praias do Mediterartcoi no gal n. 3o.que andeviciada. Sendoqueha
longe de Cartagena, & que partia com 0 no territorio d Bragana , egundo me
Bispado Bastirano por Igerto ( que agora certificfo algunsdeus naturasihum
ttnmea Valle-brancoJ &com odeBi- itioa que chamo a Coroaxom hflatradi-
gastro(que he Murcia) cujos limites termi o mui viua > que affirma padecerem alli
nauaorioMunda. Tambem se no po- grande numro de Christos na primitiua
dera aueriguaf com certeza os lugares, & Igrcja> entre os quaes poderio entraros
cidjdes, que Correspondem hoje a muitas de que agora trattamosi pois o. dous pon-
das antigasj nomeadas no texto , em que tos entre[Coro<ft&[Siintf0rtfW]mostra f
Dextro,& Iuliano dizem.que prgou. Co nome do ugar,em que se executou feu tri
mo quer que (eja, a Igreja deAlmera o umphoi No igrioramos contudoquea
reconhece por feu primeiro Apostolo , 8C palaura Coron* nos Martyrologios,sgnifi*
Prelado (he cidade assenrada rias ribeiras ca muitas Vczes : As coroas dos Sanlos Mar
do Mediterraneo,em os confins de Anda- tyres', o que se ha de entende nquando ex-
luzia>& rei no de Murcia > qtlaloditto pressamente e pecisico suas ptria ,
Ptolomeo cha ma Abitr , & os Mouros que neste lugar fe no fa . E fi ho he
Almera, de hum eapito famoso , chama- bomo argumente negatiuo do ditto Pa-
do e/f/w/c,companheir de Tarifiquan- dre , o quai diz que pois Ferra riu na sua
do veio a Hespanha>que ganhandoa>a per- Tbpographia ao Rom.Marr. no traz lu
petuou com feu nome) nella e clbra c gar deste nome: logo o no ha ; como l
fefta olemmsima.a 2$. de Maro , dia d no ouuera outro alE chatnado noPelopo-
euglorioso martyrio,que foi an.de Chri- neo jurtoa Misina > seguhdo Ptolomeo
sto 5>.& o de sua transao a 20. dcAbril Muitas graas podemos logo rehder ao A-
no de 10S4. Veja Dextro,& feus Com- cipreste Iuliano > que no feu Chionicon
ment.Biuar>& Carojlulianoera varios lu no smente exprimio aProuincia , & ci
gares de sens Aduersarios,pra?cipue n. 80. dade, mas a persecuoi & dia: In Lufitanu
257. & 4S2.Marineo ficulo de rebusHip* ( diz elle n. 140 ) prope tacharatn Brtgan-
1.8.f>1.4;.Beuterna mema 1.1.023. Mo t'u(qut quod.im Iulio-briga dicta ef)i^tMar-
rales 1. a.c. 13. Zurita nos Annaesde Ara- tij.Sanftt Martyres 'Domttius, Telagia, Aqu*
go 1. 1.027. Cianca na hist. de S*Secun- ld,TbeedJis, & Eparibius in Diocleiiani per -
dol.i.c. 13. Cascales em fus diseuros de" fecutione pajfi . Por Iuliarc Bragana tu
Murcia dise. 20. c. 6. Oxea na hist.de Sant. Luit no he fora de propoto, pois mui-
c. 1 f.D.Mauro na mesma J.t - cy 3. Marie tos dos anrigos,& modernos Gecgraphos
ra no FlosSanct.l.i.c.i4.Britto na Mon. Conhecio nella aProuincia deralos-
Lusit .p.lf Cf. & Nsdiffulamente a montesaem que ella c: a , seguindo a mais
I f. de Maio > onde mostraremos ( co fa- Iata diuiode Hepanha. Fazela juntoa
uojr diuinojas tazcsj que nos obrigro a Braga. distaodo d'elli 3 S.lcgoa > hr por
Z4 kuec
2%l Agilogh Lftjttano.
auer sido de feu Arcebispado,&boje de Mi adorao das sgradas imagens, a quai de
randa p. legoas,depois q elRei D.Ioo III. prsent resplandecia naqucllc conuento
erigiodc neuoefta Cathdral, O q se con co as proprias marauilhas, Chegados m-
firma corn outras palauras do mefmo lu- bos ao aspero monte Seano , o elcolheo o
Jiano, que trattando dos sanctos Martyres ditto Rei para morada que agora s cha
I001& Paulo em (eus Aduers. n. jpp, os na de S. Bartholomo, pelo depofittvdc suas
Taz tambem: SatJs Braganttj,non procul ad~ reliqiiias. E o ancto monge. ie^j etrpu ao
modum Brachara, Romain delatos, Martyres stio,chamado hoje: N. Senivra (la Aemorta,
fuijfe clarisfmot . Se foi ella a antiga Iulio- distante quasi meia lgua ao Nuscente Tel
briga,mostramos ja no Comment, a 4. do le,onde(enro)tudo ero brenhas,& mat-
preiente lit.*, onde o pdera ver os lecto- tos,& alli depositou a lagrada Imag Saa
xes. ctuario digno de fer venerado, no s pe
E tornando a F, Luis dos Anjo s, no sei lo maior de Hespanha mas de toda Chri-
que razo teue para attribuir aquellas c standade. Porque alem de no ser.de pe-
lbres palauras. que referimos de Iuliano dra.masde madeira materia corrupruel
Dextro , endo que elle autor os poem seconserua illca ha tantos culos, eiu
em Tarragona ad annos 301. trazendoas o rigor das terapestades , & chijuas , (as
de modo viciadas > que nomea Aquileya , humidades do m a r, & injurias .i tempo
por AquiU,8c AperitH9,pot Eparcbio. Tam que a nadaperdoa.a poder contrastar.
bem o nome de Tb endos* no andaua no Ha tradio,& fima constante, que foi
Mmy roi. Romano, & julgamos que o to- obrada no tempo dos Apostofs. tidana.
inou do Mcnologio Grego, onde lemos h. cidade de Nazareth em umma venera-
d. Certamen Sandow m <J\artyrum 'Domi- o , como viuo modelo & copia de seu;
ititij.TeUgiajAquilt, Eparchij,& Tbeodosit; original, a Virgem Mjria,naiural da ditta
concordando com Iuliano , o quai como cidade,d'onde ella, & feu benditiflmo Fi-
correo o Arcebipado de Braga > a fim de Iho tomtao o appeJlido.Tem de alto qua
compor sua hift. teue occasio para aber fi palmo, Sc meio, he de cr morena ( co
mclhor que Dextro>o Iugar de seu marty- mo todas imagens anrigas de Hespanha.).
rio,& circunlancia/ deIle>poisf nolem mas de feies mais que Angclicas, & c-
bra de Eparcbio, Ita D. Rodrigo da Cunha tam norauel graa,& modcria, que rouba
njfimda i.p.dahist-de Braga pag.477. os olhosda todolos peregrino? , que alli
concorrem. Estassentadaem cadeira co
r. Nasceo o sancto monge Romano Infante Ieu ncsbiaos, obrada com igual
em Merida, & professou noantigo mostci primor da arre , sem neceftar at hoje
ro Cauliano > de que ja fallamos no torao mais que do primeiro pincel . Nstc tam
prcdente quando ecreuemos de S.Re- deuotoicomo olitario lugaracabou o an-
fiouato. Alguns autores no attendendo cto monge Romano feus feliccs dias ann.
ao cputo dos tempos.o equiuocrio cS. 715. O Relatorio que elRei aquideixou
Romo de Panoias.como ja aduertio 0D0 (de que cunsta o succedido)hc o eguinte,
ctorloo Tamayo Salazar in Martyrol. 9 quai anda inserto na clbre doao de
Hispanico tom. LFeb.28.pag.2po. sendo- D.Fuas Roupinhoaesta Igreja.
Ihe este anterior mais de 140. annos, g-
o M. Maxime. Outros o fazem Abbade t)c funt reliefuU SS.Biafij, & Sar-
do ditto conuento no de 7i4.em que c-
cedeoa lamentauel pcrda de Hespanha.O tholomei ^f>oioli}ejuas detuht mo*
que consta dat historias he que foi com- najerioCauhand Rornanus monachasy
panheiro delRei D. Rodrigo.o vltimodos
fimul cumuenerabih imagine Vira
Godos> no tempo de sua rmior infelicida-
de, & o princiqal meio de ua saluao. A nts MarU de 'Nazareth , ejua ohm
estes dous sidclilfmos companhciros deue
in 'Nazareth , ctuitateCjallile<e,muns
nolo Portugal o inestimauel thefburo da
tenerauel Imag deN.Snr dcNazarethq miracuks caruerat , & inde afport*-
antiga mente floreceo com milagres em ta per Cjra>c monachu, nomme Cyriet
Nazareth , cidade de Gallilea d'onde
trouxe hum monge Grego , chamado Ci- cum , (jothorum Regum tempre ia
riaco , quando se ateou naquellas partes o prtdifto monasteriopermuitHm rem
toi az fogo da bercGa contra o culto &
Vgestmo tertio de Maro.

pors mAnferat , qmuftjue Hifpmu fora de pedfa; em r.al de cujo milagre se


vra inda hoje eslampadas na viua rocha,
Mauris deelau, &> Xex Rodcricus
as ferraduras das mos, que os romeiros
fuperatus tnpr<tltoyfolus Uchrymabi- venero.
lis abjeust&pen difficisnsperuenit Vendose pois D. Fuas liure do mahife-
sto perigo , conhecendo a grande merce
adprttfatum moruferium <mUnAy que a Me de Deos lhe fizera , se soi logo
\\ncpi; XprAchB TLomdnopKrutentidt, ermida, & ajoelhado com muitas lagri-
&* Etcbdrtjt* Sacrmentofurcepttsr mas,rendeo as diuidas graas>prometten-
dolhe em gratificao,fundarlhe noua ca-
paritercumillo,cutn imagine reli~ a.em queestiuese mais reuerenciada. Co
meando os pedreiros adesfazero altr
qm\s ad Setnnw montem peruenerut dero Com o cofre das reliquias, & rela-
10. Kjd. 'Becemh. m qno Hex foins torio obredirto , [)ela quai razo maniou
elle rematax a noua fabrica com as eguiti
per anmmintegrum permanfitin Ec
tes Lmagens de pedra,no meip a da Scnho
clejt tin inuenta cum Chnjti cruafxi ra,& nosangulos adelRci,D.Rodrigo c
imagine> 'O tjrnoto sepulchr$. Romtt ella nos braos.o sanctcrMotige com b cd
fre. S.Bartbolomeo , & S. Bras. E depo
nus vert cum hacsacra [/irginis ef lhe fez amplissima doao.consirmada pe
figie inter ifta du faxavfjue ad ex- las pessoas reaes an.i 182. a quai le conlrT'
ua no cartorio de Alcobaa, r \\
tremam vite permanjt^ & nefatum ' Esteue a milagroa Imagcm nesta ;,
ttmportus ali<piemignrantia tentt% pella,que lhe leuantou D.Fuas , enrique-
cendo de beneficios & fauores foberanos
hac cum relijuijfacris m hac extre
aos Portuguezesque alli.concorrio deuo
maorhtsparte recondtmus. 7)eusist tos a veftferala at o anno t ^/.m que ef-v
omnid a Mautrum marhus feruei: Rei D.Fernando lhe fundou a em que ef-
t de prsent > acrecentada depois pela^
jmen. Rainba D.Leonor, mulher delRei D Ioa
cercada de alpendrcpor elRei pcjrrp
Esteue a agrada Imagem naquella p* Manoeh i em noos dias se fez de elmol^J
bre.&solitaria lapa, at o reinado delR dos fiels ha famo Capella mor , com
D.Afbn>Henriqucz>no qwal cra Capite ttiagestoso reraboloj maneira de charoJatf
do castel Io de Porta de Mz hum valero- de notanel arcbitectia & obra comppsi.-,
so caualleiro,chamado D, Fua< mucele^ ta em que a fagrada'Imgem se conserua
brado em nosfas historiasjpels m tlit S , & deixandtjse ver por vdraas. Venerando
tjifignes victoria nauaes>& terre'steskjn'e outrosi o antigo sitio em que esteue esc'j
alcanou dos Ismaelitas. Costufflaua elle
did pcfrtaritnumero de annos aoqua
irmuiras veze caapor aquellas partes se slt pr deg raos > ' tlrando os deutbS
atque encontrou corn esta monstmfa f -terra da-queil ugr'.'mdicina approuada
cha , apeado entrou no coticauo dlia ,-C para iairias risirmidades i entre a quai se
venerou a sancta Imjgera corn muitf pte- achr ia pof vez'es algnns oflbs , que se
dade,& deuoo. E nlo trattra nunqua julgafS-por o sanctp Monge Rorpan.
ds melhyrar apobre er.mida.se a hendtif- E no frrltispico,i& aftgulos de N.Senh-
sima Scnhora o nio liurara da morte pela fa dalMmloi'iafque afif charndjse cll
mincira Ieguinte. Succedco certo di* d* -or-ioas irftigas imagti de pedr ,poltC)
rem os caes com hum yeado que e teio
qu^ja ^brads i &gstadas do tempo,
porcetto foi o demonio>q\ie o qum pVe Cpaca maior c'mprouao da verdade da
cipitar mjserauelrnento,:D.Fua remean .historifci&iWpredjao lado esquerdo,eri*
do o cauallo em feu alcartce.sem temor'.rlo itaiiaddm pedia.o setreiro eguinte, que
perigo , cuidando. era tudo' terra plana o muito religi*o & dacto P.F.Bernardo
quand se acbou na extremidade do pene- de Britto.Chronista mr,que oideste rei-
do,a tempo , que jaro podia> neratinha A r. x -.t -jixjJ
onde paras oem mais higarque chajmar
pela Virgera Maria. Vajeolbeejlidfcnp-
do,qde ticou cauallo imrnoueUceiQte tmdga X mmfimo inulmna prepe
mtTh
*S4 . Agiologo Lnsititno.

mtt4*t'4)CjtbrHm tempire creco do Synodo que ea intraocia de sea


gouernocelebrou , de que nalceo a gran
'R^reth trdwUtd m'irdctlii cid- de deuoio, q.\c aquclle po.io lhe tem, de
ruerdtj* gentrdli Hfpdn'u clddt d*. ento ate hoje. Que fosse *(umpto a esta
mitra an. 117?. confia da bulla que traz
Dsmnij^.Xmdta mmcha ca Waddingo no Regesto do 2. tom ad eun-
nute (svt fertm Radtrica Rege ) dd deman. que cornera : Mi'Jttnti Etckf. na
quai o Papa Nicolao III. o louua com es
hxnc extremm aris pdrtem dJJn-
tas palauras: Vir ritt Uud*b\lis,lHcrr$!Mfis
ci:ur irt f44 dit mus miritiar, dlttr tn* prtditus , difcrcons nututxtt confpi
projicijlttstrier- ^y.dnnas interdw cuns,pr*(Urui mtr'it , & xhks in spiritdli-
bus , & ttmparalifas ctcunspeftiis, <-s. ra
ktCprtrUptd sdXd fnb pdrua deitme tani pio, 5c deuoto . que concedo certas
tHgttrv.Zttine FuRowinho Par- induigencias an. 1286. a quem visitasse>c
fauorecessc com emoias ao mosteiro de
lUi-miLrtm Duce An. IlSl. >/ if- S.DomingosdeTujr.que de nouosefabri-
se in dandtiane ttfiitur inHent : dttm caua: & afi mesm^conccdco outras mui-
tasaos mosteiro; de Gui marie*-, & Alan-
incute snt^m ,fiftvmfte farte
quer>ambosda ua Ordem, ro de po. par
infeejHttur Certwn dd vlttiwimatie \m que lhe nio faltassem , pois dlias se suf-
tencio.
mdrus hmm ornpt^ cnm ntmvum
A este integro. 5c virtuoo Prclado
jdm rmturusdcceiit^mi^e Virfinti deue a Concordata.tm que veio elRei D.
intocdta, min* , * mamsfdti abus Dinyz com o Clero de leu reino > % quai
confis mou o Papa Nicolao IV. a 6. de lan
ereptitSjhacei prias dedtcdt Jdce/lum. an. ix??. Continha ella quaienta artigos.
Tdndent 4 Ferdindnd Tartug. Repe que tra? Bzouto no tom. 14. de feus An-
naes t & o nosso Gabriel Pcreira no liar
dmms dlind^mdipfe fttndmtn* de Manu-regia , alemdas Ordenaes dq
fis erexefdt trdnsfertm dnn. i $77. reino em varios lugares^aos quaes remets
mon os lectorcs > por fer mate ria alheia de
V*lidfrferpttuitdii Z?. V. F,S. P.
noiTo sssumpto > cujas bulhs fc conferuo
.ex-vata. no archiuo real , & cartorioda Igreja de
Braga- Fallcceo o Arcebispo D.F.Tello t.
Escreuem esta historiai 5c conseguintem- 23.de Maro.an, rzpi.deixdo suaue cbei
te do S. Monge Ro rao , ou Romano (tic rode iuasvirtudes 1 Sc foi sepultadocos
mais de F. Bernard na 2. p. da Monardi ; mais preladosd'ella O Licenciado Gapac
Lusit. L7. c< J- & 4- Barnab Moreno na Aluarcz Loulada no feu tratudo d* vtr*
hist.de Meridal.j.c. 19. Tamayo de Var- ffUitffunc Primdtum Brtcharctifium, efereue
gas innots ad PaaI.Diac.c2. fol.fj. Fr. d'elle: Ttl Affumpcionem Ordonij dd CaAi-
Lco de S.Thomas na Bened.Lusic.tom.x. n*Ut*m,Tc'diu: ordinaius tl Trimas ,in m>-
tract.2.p 3^.3. & 4. D. Rodrigo da Cu- Hdsticd quidem FrattcifcanorHm rit* tonstitit-
nha na hist.de Lisboa i.p.c. 34. o P.nto- m,&f.Virfuit.nsisninaiim dicsm,reHiiudin
nio Leitc na de N. Senhora da Lapa l.t.c. yut su itlthtn'mut.mAnfuttus ,}ujius , tim-
. o P- Antonio deVacindecripc. Lusir. ritHs.fr (mIIhi. Quem quizer rerfua vi-
pag.f jjf.Faria noEpit. dashist.Portugue- dadea fdepois de Waddingo in annlibus
za$ } Mmoelde Bricto Alo, Administra- tom.z. adan.1278. n.24..j a D. Rodrigo
dor que foi da ditta Igreja . cm liuro par- daCunhano 2.tom. da bist.de Brag. c. 59.
tculardeste deuotiflmo San&urio. O & io8. & de Prim.itti> in fnc, vbi agic de
que toca a elReiD- Rodrigo, se ver no dia Patriarch pag. 2 1 2.n. 7 f. o Doctor F. Fran
de sua morte, com algas circunstancias>q ciscoBrando na e. p da Monarch.L' sic
de noua temos descuberto. 1. itf.c.ir.F.Hicronymo Rom.n Cat. dos
Arcebifpos deBraga,5c outros.
d. Ia nlo se poder* duuidar do Arce-
bispo D.FTello.ser frade Menor , pois in- t. NascrJo na ciJade d'Euora tres
troduzio na sua Primacul Igreja a festa irmas da nobrefarailia Galuoa , quae6
d* feu Scraphico P4drc,cformc hum de- derSoprmcipio caade N. Senhou do
Parai
Pa.^iib n.i4<o.agrcgdoselheoutrasmii- .. :i ci .-
Jhercs de approuada vida , & d'elias foi a ). AluaruS Costa bu'tUS adis
priiicipalfcomo disscmosBeatriz Galuoa, *.Yl: ri f** r- '
que viuendo mui re/ormada , & spirituel- patYonus.fihl^ JuiS , ?Wt
in.nte,fatleceo no leguinte anno , porque pofuit l$%fao.: .. .
all o rfre Lope3 na j.p.das Chr, Dam.L ...... :: , .
j.c.79.Sousa ha iua ^'.delta Proi1.L3.c12. :fi:. :Mais ntigo que este he o de S*
& o P. Paulo no Trattado^ do estado A* Catharina de Sena da mefma cidade, pois
postolko,& Cong.de S.Ioo Euang.nci-. se principiou em mulheres Beatas noO-
te reino z.p.c.iz. : ' ratorio de S. Martha an. 1400. as quaesse
Perlcueraro esta* Encelladas por mais intitulauo da vida poire $ & sua Prclada
de 4o.ahnos sem regra, nem modo de vida a mer pokt;como mostro escritturas anti-
rcigiosa,as quaes assehtaro entre fi, ven- gas de feu cartorio. Anddo o tempo pro-
do as muitas, que se lhe jtaue cada dia, fessaro tambem a 3.regra de S.Domingo*
reduzirfe a certo numero, para via de le at que an . 1 4 90 . se entregaro de todo
poder conseruar melhor.Depois por con- Oberuancia,em que hoje viuenv. E feit
lelho" de ha d'elias j cha mada D. I oanna noua casa le paflaro para ella no de 1 47.
Correa tomaro o Dominicano habito de a quai confagraro a S. Catharina de Se-
Terceiras an.1499.que. trouxero at o de na,tanto pela cordeal deuo<;o,que lhe co
is l.em queo P.Leo X. ccedeo breue bratb,do tempo que foro Terceiras(pofc
para se passarem Obserucia. E como foi ella o auer sido)quanto pela milagrosa re-
o motiuo de tam acertada resoluo a dit- liquia desta Sancta , que trouxe de Roma
ta D. Ioanna , leuou gosto elRei D. Ma- o Bilpo D.Io Portugal. Emulando pois
noel j q affi como as gouernaua em lecula-. as nouas religiofas a exemplar vida,que se
res , affi tambem em religiofasjpor fer mu-i fazia em Nossa Senhora do Paraifo, se a-
lher de Valor,experiencU> zelo, & virtude. postaro a guardar a mesma Obferuancia,
ComcujasefmolaSj&de algsprHicipaes & muito maior se pudess fer . Parafto
Senhores fe edisicou noua Igreja,& maio- trouxero d'aquelle fresquifimo paraifo
res dormitorio s. C rescen do tanto o nurae- terreste tres kiauissi mas flores, a saber Vio-
ro das religiofas, & oucrosi a Obferuancia lante da Afceno para Prelada, Ioanna de
em tudo o que era rigor , que juntaro s Christo para lhe succder ,' & Antonia d
leis, que auiao professado, outras de nouo, S. Thomas para o cargo que mais cuief-
no tendo por baitantes para o cplem- se . Acudindo loge, muitas donzellas no-
to de feus defejos as Ctituios daOrd, bres da cidade, & fora d'ella a tomar o ha-
Deu nome a esta sancta casa ha ima- bito , atrahidas do fuaue cheiro de suas o-
gem de rrurfim da Senhora , chamada do brasque em toda parte rescendia . Porque
Paraifo, efferta de certa deuota an. 1474.* de mais de guardarem exactamente as
quai parece foi das q efcondero os Chris- Constkuios , vsauo de ordinario varie-
ros no tempo dos Mouros , que logo co- dade de rnortificaocs,como je) s,cilicios,
meou a obrar milagres . Mas o que lhe disciplinas, & viguias,achandofe em todas
deu mais fama he , q fuccedendo por des- promptifsima obediencia , affinalada pa-
cuido a quem na tinha a feu cargo , que- ciencia, i eximia pobreza : pelo que flore-
brarselhe h dedo do sancto minino , cor- cero nesta deuota casa muicos fujeitos in-
reo d'elle fangue , de que ficou o final -na signes e m virtude , depois que vestiro o
mao da Senhora. E tantas vezes o leuaro habito da Ordem,que das recolhidas , ou
aos enfermos,que defappareceOjCom gran- encelladas antigas nenha noticia nos si-
de sentimento d'aquelia communidade, a cou.Succedeo no cargo de Pr ioressa a Sr
quai tem experimentado o fauor da lobe- Ioanna de Christo (que gozou a dignida-
rana Emperatriz do Ceo , 8c da terra nas de louuauelmente vinte , & tres annos ) a
pestes do anno 1579.Sc lo . porque n' 'Madre Ifabei da Ptedade, julgando todas,
perdoando este rigorofo aoke diunoa que smente ella poderia fubstituir a falta
casa alga de religiofas riest cidade , s- '" de tarji sancta Prelada ,'a quai falleceosab-
mcn'tc a est'nb chegou . He padroeiro - folta d cargb)em sesta fera de Indulg-
ella D.Aluaro da Costa , como mostra a cias cm igual opinio an.ij4j . Affi Lo-
epultura que esta na capella- mr, parte pez,& Souf allegados,os quaes do tam-
da Epistcla?qu db affi. " ; ; wV ' ' ' ' bem pleiiari ngticia d ambas estas casas.
286 Agologo Tjufitmw.
i$6o.n.i6$ .'& 166. & Gucrrero na Co-
g. O irmo Vasco Ferrz teuc por
roa dos soldados da Comp. i.p.c.20.
pai a Gaspar Ferrz,cidado nbre doPor-
to.Era Conigo actualmente naquella Ca-
i. Nasceo a Madre Maria da Refur-
thedral,autorizado por rendas, & bcnefi-
reio na villa de Mon-forre,dioccsi d'EL-
cios,quando dcixou o mundo, i entrou na
uas, foi rcligiola no mosteiro de Iesii , que
Companhiaa 14.de Maio de 1546.0 quai
alli tem a Religio Francilcana , vnio da
se deu tal pressa naa penitencias , & alpe-
Terceira Ordem, entre os da Prouiucu
rezas corporaes, que confummado nellas,
dos Algarues . Nellomorreo com opinio
& no lancto cxercicio das mais virtudes,a
de grande ferua de Dcos an. 1 624, como se
a3.de Maro de 547.estaua )a matriculado
acha escritto no trattadp>que anda no rm
no liuro da vida . A funesta pompa de feu
das Constituios d'^quelle Bilpado -foi.
enterro acudio o melhor da cidade, & ca-
bido . E por no auer inda alli Collegio 13.8c outrosi no :1. m. f. da inclina Pro.u.
que se.conserua no cartouo de Xabregas.
foi scpultado na S,diante do altar do S-
ctilmo SacramntOjomo elle pedio. Ita
Martyrol.Socet.h.d.& Tellez na i.p.das t. - O obewanrilGmo mosteiro.das
Chr.desta Prou.l.z.c.?. & ip. ;. : desealas de Macao,he o segundo , que ha
b. Tcue o Biipo D. EsteuSo de Al- dereligiosasem todo Oriente. No nos
meida por patria a heica villa deAbrantes, consta le d obediencia aos Prelados da
solr,i nterro de sua illustre prosapia.Fal- Prouuciade S.Thom , feao Ordinario,
leceo 11a cidade de Murcia, cabea do rei- mais que irem suas lundadoras de Man i-
no da leu nome em Andaluzia , deixando lhaa4.de Nouembro de 1633.3 saber
perpetuado na memorii de seusmorado- Lconor de S.Francisco paraAbbadcfi4s-
les leu explar gouemo, & piedade chrif- dolhe diuido o cargo por feus auenta/'ados
meritos , Maria Magdalcna para Vigaria,
ta.No Collegio da Cempanhia ( que co
fngularmagnisicencia , alli hindou anno de igual fpiritu,8c virtudc,ambas professas
1 J7 . & pouoou de religioios Portugue- em Hefpanha , as quaes partiro dlia em
zes,quc de Lisboa mandou para esta noua compannia da Vcn, M . Maria d'Assump-
colomadocepoB. Francisco .de BorjaJ o fundadora do conuento de Manilha,
esta feu retrato de pinfel ao mxo na Sai q algs anos antes vio esta nossa fundao
tristia, em cujo p tem o seguinte letreiro. em lpiricu, Clara de S. Francisco para Vi
garia do choro,Belchiora da Trindade pa
Dominus D + Stephanus de ra Meha de NouiaSjMargarida da Con -
jilmeida Carthagtnenfis E- .*' ceplo para Sacrista, 6c Ioanna da Con-
pus fhyjus Collegtjfundator, , cepco para Rodeira . Estiuero ellas de-
preltadopertode hum anno em casa par-
l>ir piuSynobiltSjerudittis ? ricular,at que na Dominga de Pastor bo
rnagnanimus } obyt die 23, > nus de 1634. se recolhero no conuen
to, que hoje logro com solemnisllma pre-
Marttj anno Vni 1 569,
cilso . Avendo fallecido com grande ma-
Escreuesua vida Gil Gonsalcz d'Auila no
goade rodas a dicta Madre Ioanna a 23.
J.tom.dos theat.Eccl. das Igrejas de ha,
de Marco do melrno anno , quatro mles,
& outra Castella pag.334.8c 45jr.Calcales
& mciojdepois de sua chegada a Macao.
nos diseurs, hst . de Murcia dise . ao. c.3.
Tudo o referido com o mais do texto a-
Colmenaresna hist. de Segouec. 48.S.8. chamos escritto no l.intitulado: ConquilU
Eseolano nos annas de Valeha i. p. 1.6". spiritual dos frades Menores no Oriente
c.f.Lobeiranasgrandezas de Leo.2.c.
pelo P.F. Paulo da Trindade I.3.C.108.
zo.Orlandino in hist.Societ.tom.z.dan.

MARCO XXIV.
I Este dia,n Pimcial de Braga , a cmemoraao de S.
Feliz JDiacono,& Martyr , natural de Santarem , Arce-
diago de S.mrcisso,Arccbspoda mesma Igrja , com-
panheirofideliffimoseunosmaioretrabalhos^ & Iargaspcre-
* grina
T^igefimo quarto de Marso. &7

grinaocsjindefcsso operario nas funos da prgao Euange-


3ica,afi na cidadc de Augusta em Alemanha , como na de Giro-
naem Catalunha, estrenuo seguidor na vida de feus fagrado
vistigios,& participante na morte de sua immarceuel coroa, &
^loriadomartyrio.Cujapreciosaestola variada cos matizes de>
ieufangue,enriquecetantoadittacidadede Girona, quanto^i
de Paris feu sagrado corpo , para a quai foi traladado ( paTado
aigus feculos)por Carlos Magno, Rei de Frana,onde he vene-
rado dos fieis,com pio,& religiofo culto. h Em Aueiro, no s^rMar
Dominico Cenobio de Iefus , o extremo dia de Sr Maria de de Atta*
Attaide,que nellc fe criou de idade de quatro annos , por r a de Dom'
vltima filha de Beatriz Leitoa , sua fancta fundadora , 8c herdei-
ra de fuasheroicas virtudes,a quai de tal maneira trattou de fe-
nhorear dlias, que por mais abstinencas, & vigilias que fa-
zia,penitcias,& disciplinas que tomaua,tudo lhe parecia pou-
co.Amauao filencio, nodeixandopor iflb os exercicios an-
ctosdaorao,&contemplao. Eramoa nos annos, &vc-
teranana prudencia,& confelho, pelo que mereceo fer a tercei-
ra Priorela desta cafa,que gouernou quasi 43 .com grande fatif-
fao,& obseruancia dosreligiofos preceitos.Succedeo em eu
gouerno mandarem os prelados ( informados das graues doen-
as,que mpre alli auia)comessem carne tres dias na femana , at
que a ferua do Senhor resistio quanto pode , & no lhe valendo
nada,o admittio com tantas lagrimas,como fe vira por esta cau
sa arruinada a Religio.Sendo tal o credto, que a Casa tinha ac->
quirido em todo o reino , que muitas peslbas de diuerfas partes
viero aqui tomar o habito,atradas de sua regular obseruanca,
& monastica disciplina . Em cujo tempo floreceo tanto em me-
ritos,que fairo d'ella fundadoras para S. Anna de Leiria , An-
nunciadadeLisboa,& S.IoodeSetuual ; &ainda reformado-
raspara S.Domingos das Donas em Santarcm . Pela quai razo
refoluta Maria de Attaide , impetroubreuedo Papa Leo X.
para que d'alli em diante feno tirafe dlia mais religiofas, fem
confentimento das preladas, & maior parte da comunidade. En
tre as coufas memoraueis q lhe fuccedero,foi reuelarlhe Deos
a morte da S.Princefa D. Ioanna , & apparecerlhe depoia mui
refplandecente no habito da Ordem , a quai lhe mandou , que
no fe entristicesse c sua aufencia , pois estaua na gloria gozan-
do da vista clara de feu diuino Spofo.Mas como a fancta prelada
cra muito sua amiga , nunqua mais teue hora de gosto , at que
Ai lhe
8 Agwlogio Lufttmo.
lhe foi fazer companhia na Bemauenturana , assistida sua aima
de muficas angelicas,pr.ecedendo a feu transita ouuirse no con-
uentodosCapuchos da mesma villa hua Ladainha,a que ref-
pondia muita gente: Orapro ea; infirindose que sria dos Sanctos
da Ordem,que viero cm sua busca , para Ihes ir fazer compa
nhia. c. EmEuora,noconuentodeS.CatharinadeSenada
sb ua- mcmia rdem,paslb das penas dcsta vida s alegrias eternas a
rude s. M.Maria de S. Francisco, religiosa cm todo genero de virtudc
Francisco perfe&iflma.Era sua abstinencia tam admirauel,como extraor-
Dmi? dinaria sua penitencia,germanaua a obediencia corn summa po-
breza,& a humildade com feruente orao , na quai o amauili-
simo Iesus lhe daua a sentir soberanos fauores , & visos estra-
nhas,cheas de amorosos raptos,&diuinos extases. E para de to-!
do a purificar,como cousa tanto sua , padeceo muitos annos s
sestasfeirasmtoleraueis dores, & na vltima,emqueexaloua
piritu,muito maiores. Porquc originandosclhe a morte de ha
queda,que contrao descuidadamente em quinta feira de En-
doenaSjfalleceo no dia seguinte com susrimento , & paciencia
estranha, & mui conforme co diuino beneplacito. d. Nef-
Sor ^4tedia,naConccpode Alanquer, a felice morte de Sr Anna
do spiritu do Spiritu Sancto de louuauel memoria , verdadeira filha de fat
franc. mge S.Clara, knitadora ao viuodcuasefclarecidas virtudes,

& costumes preclaros . Era tal feu spiritu, que se prezaua muito
de festejar sempre ao minino Iesu , & ai lhe andaua bailando
diante,& de sua benditifima Me,cantando hymnos, & jacula-
torias,que compunha em feu louuor . No tempo cm que a Igre-
ja S . festeja oMinino perdido,ella o bufcaua nos tres dias ant
cdentes por todo o conuento,ora rezando, ora chorando , fem
gostar mais que po,& agoa, nem fallar com peflba viuente ; 8c
ao dia com extraordinario regozijo de o auer achado lhe leuaua
ante manha h follarinho para almoar;& pagauasse elle tan
to disto,que lhe reuelaua mccesos mui distantes,como se vio
em dia de S.Domingos, quatro de Iunho,rezdo por to del-
Rei D. Sebastio,como lhe deixara encomendado por sua noto-
ria virtude,quando elle seperdeo com toda aflor deste reino, q
fao d orao mui triste, manifestdo logo em presena das re-
ligiofas o destroso do exercito Christo , & apontandose o dia,
&a hora,se achou depois auer acontecido na mefma,que ella ti-
nhaditto.Outro dia estandoem orao no choro vioaentrada
dos Inglezes na Ilha da Madeira, & as religiofas do conuento, q
k alli
fgefimo quarto de Marso.

aIJi tem a Ordem,caminharem para a {rraJatemorizadas,leuan'-


do s costas as imags, &pesas da Sacristia,quando vicro nouaa
Rainha D. Catharina do lastimofo fuccesso, para q as prouesse
do neceflrio,pois tudo lhe auio roubado aquelles piratas. Fi-
nalmente auendo de morrer,loube o tempo preciso,& ai disse
aos reIigiosos,que lhe affistirio at taes horas,como se vio . E
n^o fallando dous dias,lanandolhe agoa bta,tornou em si> di-
2endo: Que TSlofso Senhor lhe tinhafeito merce de nao Vtr alli cousaaU
gtia m que a perturbasse . E com ;ist sao feu deuoto piritu a re~
ceber acoroada gloriaimmortal, ficandoseu rostro namesma-
difposio,que se estiuera dormindo suuementejO rostro agra-
dauel,abocca h pouco aberta, modo de quem modestamente
se srria.Foi seputada em eouaeparada jestaaberta d'ahi a al-
gs annos,estando aindamui fresca sua memoria,corro a maior
prea ha seruente da cmunidade,por nome Isabl da Ccep-
o,tam enferma do figado, que tinha o rostro cheo de chagasy
& o naris corcorhido todo,a pique de o perder , & tomando ua
caueira,pondoa sobre elle,de tal modo ficousa, q nunqua maig
lhe tornou aquelle mal . Quando as religiosas viro marauilha
tam grande,a detxro de fora , & guardada em lugar dcente^
obracadadia o Omnipotente por ella( affi no conuento,como
fra.d'clle ) euidentes marauilhas. b. >No mesmo dia emo
cenobiode Santarem da propria Ordem , Sr Briolanja de S. S^
CJara,qiie na virtudedaabinca Te ngularizou de.sorte, que W* i(t '
por muitos annos n comeo carne, jejuaua todassestas feiras a J^jjjj
po,& agoa,& afi mesmo as Quardsmas inteiras^&por no mo-
dificar eie rigor,nem no vltimo dia(que foiem scte feira ) pu*
dero acabar com eUatomar. h. caldo de galinhapor ord dos
inedicos.Teue dom de lagrimas , & com<notauel afflico cho*
raua amargamente as cxceffiuas; dores, que o Redemptor pade-
ceona tormentosainoite desuaagradPaix<o, pedmdolhe po
militas vezes a fizejflfe participante. d'algajd'cllas para vuer c-<
solada.Cuja petiofj fuuidaj ^'depacbada tani medida de
feu deeo>,que vei> \t&- % cabea' em circito , como encrauada
deespinhos . E htfa^r intolerauel>que^lhe trespassaua a epa-
duaisquerda,a quai sestas feirastera misintenaJFinalmente
para eomplfcmentOide seus^usdesejosStio a entrga o spirU
tq em;h^adellas,ebm tal alegria exterior ?< que bemmostraua a
incerjiE j&izjie uaya^ma^ acQ^p^hda^dioutroseuidentes si-
nae$ m$Mwo$ Bauoturados, ; f. Em
sun * Aa ^ Bra-
29p - , AgiofogioLufitamcs^
Bragana,no Collegio da Companhia, rematou feus felicesdias
o p.Gar- ocaritatiuo P.Garcia Gauez,que na adolescencia por liurar
'citiez. d4 a feu pai de cattueiro de Mouros em que estaua opprimido , se
copmbu. f0i faxer cattiuo delles,como outroS. Paulino,Bifpo de Nola,&
pondoo em liberdade,lha deu o Libertador do vniuerfo tambc
a elle com ventagem,pois em breue no s o trrou da mafmorra,
mas do feculo,trazndoo Religio , naqual campearo muito
ias virtudes,& religiosos actos , porque foi hom de grandissi-
ma caridade,compastuo dos trabalhos alheos, feruorob, & in-
cnauel em Ihes bufcar logo o remedio,com que alcanou no
me de cmum pai de pobreSjoeeazionandoelhe a morte do im-
menfo trabalho que tomou,em ihes acudir, Sc remediar em hua
grande fome, que ouue em feu tempo , de que caio os homes
mortos pelas ruas,praas,&campos,fem auer quem Ihes acudif-
e,andando elle de contino buicandolhes efmolas , & den-
couandoos para os focorrercom ellas ; fustentando outrosi aos
mininos defemparados^curando d'elles com animo , Sc amor de
piedofa me,que a fancta caridade Ihe tinha areigado no cora-
io . No antcdente di a feufalleimento, recolhendofe hum
pouco dife : Antanha tereimuitaiKcefsidade denie encomendarem a
T>eos}porque be'tde dor haa.gtidt batalha ao ceo^aurra. Dando pa-
rece a entender neste obfeuro engma a luta da carie , Sc a don-
;t quista do cco para onde partio vctorioso. g. No chem em
u7m? a *n^a Oriental o inunciuel,& vaierooCapito Luis Montei-
teir M. ro com feus kureados cpanheiros , o quaisendo filhodacida-
tmfeus de de Lamego em Portugai,fefez clbre nas armas em Chaul,
copanbet- DmolE veio a mntar fanto pr ellas,que chegou a fer Ge
neral de hua gria arrnda d S ul ;onde an. f 5 8 3 . depis de pe-
lejar porfiadamentecomos Ach$,dando ha balla no paiol, fe
desfez o petrcchado baxcl n asopr . Ientre muiras pefibas que
fe faluroa nado nas embarcaos imigas foi o no'flbLuis MohJ
teiro ha dlias. Leuado entoprioneiro bm grandes festas
ao impioRa^amariacTjRi d'quellaffzy& barbara geiite,o
perfuadio.a que dekxsse noTafagradRe1gi^),tanto em fau**1
res,& promessas,quanto com amea^as , fegores , at'mandar
depeaaarfua vista;(:para maior terror) os que cotft tle fe
auio kado,mas oifbiiceGapitao estau trt uperior avorte*
que njceau de osanmar com O prem da vida eterna , c1
nhccendofelhc ha fancta mueja de ver > que fe lhe adiantu
na posl^da gloriai^end& pois idoltra tya&o,qutada b&s-
taua
ytgepmo quarto de Marso. 291

saua para derrubar sua fortaleza,exposto ento na bocca de hua


bombarda,& fcito balla delkylhe dero fogo, voando feu nu-
ciuel piritu corn horrendo estrdo,por entre epefas nuues,no
carro de suas chamas, ao ceo triumphante. h'. No mosteiro
de S.Anna de religiosas Bernardas em Auila,o felcilmo obito
de SrorMaria de Christo,Portugueza,ha das mais odoriferas sr Maria
flores emtodo genero de virtude , q produzo este fagrado ver- ^nnarUl
gl,co)a vida emaltada com fingulares exemplos de humilda-'
de,pobreza,mortisicao,&: penitencia eruio de molde gran
de serua de Deos D.Maria Vela , monja outrosi do memo con-
uento,a quai desde sua mocidade trattou a nossa deuota Portu-
gueza,por fer mulher de altissima orao,& contcmplao, & q
muitas vezes , quai o grande Antonio Eremit juntauanelaa
noitc com o dia,recebendo mui particulares fauores do iliuno
Spob . H d'elles foi fazl deuotifima de sua agrada Paxo,
pois muitos annos todas as quintas Feiras noite pedia s com-
panheiras,que a difciplinassem rigorofamente ao redor da clau-
ftra,leuando ha pezadaCraz s costas. Outro foi h perfeue-
rame dom de lagrimas rccitando as canonicas horas , o quai da
quinta at festa tarde pafaua de fonte a mar , juntando a isto
graues mortificaossecretas,i exteriores.Tinha notaue deuo-
o o mes de Maro , em que Deos fez ao mundo os maiores
ber.cf]cios,como o da Encarnao,& Redempo,& por isso e-
ra deuotifima destes dous inefFaueis mysterios,pedndo fempre
Magestade diuina,que aleuafe para nestemes , pelo que se
dipunha nelle cada anno para morrer , & com a f que poTua
de lhc fer concedido este hgular fauor , passado elle viuia tam
fegura como se nunqua ouuera de acabar . Chegou com tudo a
kr>a velhice , & nos vltimos quatro annos permittio Deos to-
lhela em hacamadetodosmembros com falta de memoria,
mas tinhaa mui inteira,& clara,para o que Ihe importaua de sua
luao.E como o diuino Amante lhe queria tanto, quis fazcr
ccrta sua fperana,difpondoa para morrer, quando ella mais de-
l j?.ua,que foi festa feira S.em vefpera da nearna. como
estaua entreuda,& feita toda h nouello , paramostrar quanto
esta aima lhe arradaua,ao tempo que pirou^fe estendeo em for*-
ma de Cruz,partindo meia noite para as clestes vodas,atauia- Pftfr(><fe
da de egregios meritos,& virtudes. u Naserra d'Arrabdai, uefyms
territorio de Setuual,placidamente acabou feus dias o P. Pedro
deMefquita,nafcidadamelhor gente daTorrcdeMen-coruo ^' j

: Aa 3 cm
em Tralosmontcs , que de moo fe criou em casa do Bifpo In-
quizidor Grai D.Pedro de Castilho , o quai fazia d'elle tanta
cstimao porsuas muitas partes,& dotes naturaes, que o con-
tituo feu Secretario, dandolhe bastante rendapara passar hon-
radamte.Morto o Bispo,como o Duque D. Aluaro tiucsse no-
ticias grandes de Pedro deMesquita,puxoulogo por elle, & a-
chandoo hom cabal em tudo , si seruio de feu talto no mesino
ministerio,ganhandolhe erabreue tanto a beneuolencia,que -
no fazia na Casa d'Aueiro coufa(por grande,ou tenue que fo-
fe)fem parecer feu. Passou da vida prsente o Duque , cmuni-
couem grai Pedro.de Mefquita aos religiofos d'Arrabida, on
de tinha parentes,& amigos,que muito o edificauo, i em parti-
cular ao P.F. Francisco dos Reis , em cujo fupposto contendia a
modestiaco a virtude,& o juizo co a fanctidade,o quai lhedaua
sempre sanctos confelhos , atc que Deos lhe abrio os olhos da-
ma para os aceitar,como da bocca de h An)o,trattando logo do
que mais lhe conuinha a sua confciencia. Porque depois depro-
feTar em suas mos a 3-regra da Penitencia, & defpender muita
fazendacom pobres , fendo que at ento tinha fama de pouco
Jiberal^riigio conuerfao de feculares,& comeou a ter tedio
aos palacios dos grandes da terra, apetecendo a folido, rermo,
para onde diz Deos,que lcuar as aimas que efcolhe para si,por-
que alli occupando s o penamento nelle,viuo perpetuamen-
te em sua presena,ogrando c na terra penhores do cco . An
dando com estes bs propositos aferuorado cada vez mais no
diuino Amor,pedio aos prelados licena para leuantar ha casa
na ditta fcrra,onde pudese viuer retirado . O que lhe concede-
ro com boniflma vontade noCapitulo celcbrado em S.Ioseph
a i.delaneirode 1636. Vendosenaquelledeferto, pegadoa
gente tam sancta, trattaua de aimitar, reconsiliauase todos dias
com feu P.fpiritual F.Francifco dos Reis, dizia Mifacom mui
ta deuoo na ermida,que elle memo ajudara a fazer , ndo o
ditto Padre alli Guardio . E o cj noutro tempo era mui rgala
des deliciofo em manjares,& refpeitado de criados,como que
poTua grande renda,neste se resolueo,sem gostarcarne,apasar
mente c heruas,ou al^ pouco de pexe mal guizado , por h
deseuidado rapaz,queo lcruia,gastando o mais do tpoem orar
c tanto impeto,& feruor de spiritu,q dos gritos,q s vezes fol-
taua,retumbaua toda aquella ferra,q espauentaua a feus habita-
dores. Vestia picote grofliro ap caro da carne , cozido tal vez,
Kgefimo quarto de Marso; 993

& remendado por suas mos. Dormia sobre taboa corn vlistm
manta de xerga.Singularizauasse na csniola tanto ei contrapo-
o do tpo pafado,q estaua d'alli fazdo muitas , publicas,&
scrtas a pessoas pcbres}& de qualidade.Obra he de ua pieda*
de a Enfermara do hospital da villa de Azeito , q mando eri*
gr an. 1 645 .para se curare os dezemparados d'aquelles contor-
nos,a q(sem duuida)dcixara mais renda , se a vida lhe no falta-
ra.Nestas louuaueis acos, & sanctos exercicios perseuerou a-
qui dez annos anacoreticamte,at q dormio em o Senhor,au-
do primeiro entranhado em sua aima a sagrada Euchristia cora
grande deuo o. Deuselhe sepultura na entrada da porta do c~
uento aos ps de feu S.Mestre,como elle deixara encomdado,
para q at depois da morte, realdo ua humiIdade,no estiuef-
$ muito distantes. /. Em Lisboa,no cueto de Sion, de reli- sk i/M
gios Brigittas,prtio em fanta velhice para o descano sli- ^JuST
mite,Sr Ifabel da Encarnao,a que o ceo reuelou,estdo ain- ordtm de
daem suapatria Londres,q sria freiranestaob semante ca, 5c s.irtgu
palestra de virtudes,&q dacappado Cfessor d'elia, se lhe faria
habitOjComo succedeo , por seno achar vnal semelhante tea.
Depois se lhe dilatou a profisso mais de dous annos , por causa
de hua espinha de pexe,q se lhe crauou na garganra,no v aldd
todos artifcios, & moleficatiuos da cerurgia para lha rrancar. .'
stando ja totalmente desconfiada da vida,se obrigou outra re-
ligiofa a dla sa, s mais mezinha,q o azeite do Bom Iesu de S.
Mamede,at q fomentandoa c grande f algas vezes,obrou o
Senhorsuascostumadasmarauilhas,saindolhe a epinhapel
n c admirao.Vendosepois liure de tanto mal,& professa c
grande alegria de sua alma,era tam solicita rto seruio da ca, q
ningu se lne antepunha,tam humilde,q daua o pulso cm dote,
ao medico de joelhos,tam ctemplatiua, q pernoctaua spre na
choro at desoras em orao , & tam valida da V.Senhora,q al-
anaua por sua interueno partictlares merces de feu bdito
Filho. A principal foi , que cinco dias antes de ua partida , e&
tando no quotidiano exerccio, lhe foi reuelada a grande gloria,
que estaua reseruada para certafreira, quauia morrer no fini
delles.E cuidando a ferua de Deos sejra hua , que estaua muto
apertadadeh cancro,a visitaua muitas veze* naquelle inter-
medio,repetindolheaviso,&inuejandoIhe a forte . Chcgada
a vigiJiad'Annunciao, jcjuou Sor Ifabel neste diaapo,&
agoa ( costume mui louuauel da Ordem ) amaou, & forneou
Aa 4 o fus-
o sustento para a cmnidde.E dizcndolhe a Prelada, que nao
tomasse tto tcabalho junto(porsua muita sraqueza,& velhiee)
sespondco: ISLaoset Madre minba si sera, eja a ylttrna ye^. A noitc
ouuiro varias pancadasem diuersos tempos no dormi torio(ii*
jial manifesto de morreralga cedo ) no fazendo ella caib de
jiada disto,se foi orao,& recolhida ao leito , brdou que Hie
acudiflm;no auendo mais tempo, que de Ihe trazerem aima-
gem do Sancto Crucifixo,com elle nas mos , & o nome ianctif-
iimo de Iesu na bocca, partio para aseternas moradas,corHprin-
dose nella a viso ditosa, merecendo anteuer em spiritu a sutura
gloriadesuaalma. - . r

Comment ario a XXIT^. de Maro.

Elebra neste dia a S. Igreja deBra- em Alemanha an.io87.a quai traz Walte-
ga a S.Feliz,su Arcediago, lndo ro na vida de S^k(tAyvbi:CbarifsimifrAtres
que padeceo em Girona junram- huins charitatis jura feruates,hiic,st auedum
te com S.Narciflb aos 1 8. no quai est prtfumpticpem facientes bttitudm velrx
o trazem os Marryrologios,&Snctoraes, d*faaofanlts falutis ttosirs. thefauris meitfi-
que citamos no Cmen.do d.Scto 1.4. 0 cum munus dirigimus, videlicet ex ofitbm , &
que faz em razo de maior lemnidade, carnes cruere terra mixtis^tc rcSimentis sa-
fcomo a Igreja Romana na dos Principes fifiimi doicris nohi Felicis M.Cbrili; sali-
(dos Apoltolos S.Pedro, & S.Paulo,que ect UUus,quemvt Apoiolhm,& Prepbetam ha-
padecendo ambos a 2p.de Iunhp,transfere bemus,mm tlm,qu% btatifsimi EptjcopiHarcifi
para o dia seguinte S.Paulo. si,Diaconus eft ius. Quonum ipfe tiansUtu*
Aduertimos , q dous Sanctos ouue em ti pijfsimo Rege Francorum Caralo,& apud
Girona do nome Ftf/z. , ambos Diaconos, Parijiorum cuitatem honcrifice requitfi if, &c.
& Martyres , & nao hum smentejCPmo Vejasc o Breuiario Brach . h. d . Biuar in
tiuero para si graues autores,leuados(por Dextrum ad an.277. Domenech nos San-
venturajda identidade dos nomes. O que ctos de Catalunha pag.. Morales , Va-
hpjeoccorre,padeceoa 18.de Maro com fco,Padilha}& Cunha.
S. Narcisso,na 8. perfecuco da Igreja ad
an.277 Jb Aureliano , scndo Pretr Lu- b, D.Maria de Attaide teue por paes
cillo Rufiniano, era Lusitano de Starem, a Diogo de Attaide,&aBeatrizLeitoa,pe>
cujo corpo goza , Paris com tanta inueja loas nobres.c virtuosas. Recolhida a dit-
iossa.O outro ao 1 . de Agosto sem cem- ta sua me no moiteiro de Aueiro, a leuou
panheiro alg,na 1 o.ad an. joo.f ubDiocle- consigo,em cujas mos professou o 1 . Do-
siauo, Prsidente Daciano , i era Africano mingo de Maio de 1 4 66 .prel en te elRei D.
da cidade Scilitana,cujas reliquias de tem- Asonb V.& sao tam cabal em tudo, qu
p immmorial se conseruo no conuento no de 1482.8 3. do mesmo mes , soi eleita.
de seu nome em, o valle de Chellas,rabal- Prioressa, segundo o Mmorial das profis-
des de Lisboa , inda que os Gerundenies sos desta cala,que diz : Amn 1482.ats 3. de
publiqum'o contrario . E sua sagrada ca- Maiofoi eleit,& conjirmada em Prioreffa des-
bea na Residensia da Cpannia de Iesu te moiteiro de lesu N. Senhor a M.Maria deAt-
juto aoMinho, chamada por isso de S.Fins, taide,filha da muisanla Britit. Leitoa,fund,!-
com se ver em feu dia. dora dette moiteiro . Seu transito foi a 24 .de
Que sejo dous Sanctos diurss, se c- Maro an. i^2js. conforme o mesmo Me-
penq de ha Epistola de Berengario, Bit- morial>& nao a 1 9.de Nouembro , com
po de Giron.i, eferitta ao Abbade Sighar- disse F. Nicolao Diaz na vida da S . Prin-
o,& mais Coiigregao de S.Vdakico so D.Ioa>U Cj, Lembroe d'Ua Lo-
Vigesimo quarto de jfyaro. *9i
pez na 3, p. das Chr. da Ordcm 1. 3, c. 9. tima tfes 4. Estancas, em que b descreue*
Sousa na desta Prou.l.4.c. 14. o M. Anja Vai fallndo dos corrpanheiros.
no jardim de Portugal n. 108; Cacegas no J suaVfta OS ejao despcdadhd
feu tomo m.i.das matronas illustres da r- A 77 / 7; \+ r*.
demfol.238. quefeguardano cartoriode *or lhe *"f* temr> dk m
Bem-fica. - r.: AYtd ternel hes eft lembfando
' , T>e a bimeiroetzozeminueosoJ.
c. Entre as rehgiosas dvida exem- A 1 ~
plar,que florecero no conuento de S.C- S ntnijtros empm executand [
tharina de Sena d' Euora,tem emtiit lu* 0 brbaro fll'or do' ^ei irofoj :- '

foi an. 1 ^o.eomo quer o melmo Soui al- -Dode roado O Ceysobe triuphatt.
legado na 3.P.I.3.C.14. Lembrase' tambem d' elle ha relaao do
estado1 da India,dedcda a D.F.Alexo de
d. Anna do Spiritu Sancto tmou Menezes( Arceb. ento de Goa)a. J53.
Claristahabito no conuento de sua patri & o P.F.Antonio d* Purifcao no Mar*
Funchal}mereceo(por sua resormda vida) tyrol.Monast. Lusit.h.d.
fer hiia das noue fundadoras da Sperana
de Lisboa,onde campeou de modo no gb- h, . O magnific conuento de S. Anna
uerno , que com outras das religiosas foi de Atila(quc hc de monjs Bernardas,ern
fundar o de Alanquer da propria Ordrri ediheios, rendas, & monasticas perfeios
an.1553.onde chea de dias,& merecimen- dos mais principaes de Hspanha)fundbu
tos falleceo no de 78 . como nos constou D. Sancho d'Auila,Bispo da mefma cida^-"
(de mais de relaos dos dittos conutos) de,an. 1330. reduzindo a elle os de Figuei-
deha murlata, que a Madre LihTadoS ra deDnas, S. Clmente de AdajajS.Mit-
Anips efcreueo nossa instasicia, interuin- iit}6c S. Scholastica d^Auila; incrporari-
do 0 P. F. Domingos da GoncepOj'rel^ d sieste suas rendas, com que ficou muitp
gioso timotato da Prou.de Portugl. ' i ; riodebaixp da Ordinaria ObedfenciJO
..*.:..!; . tjfc'j. . .V..'-- . queconrrrnou instaneia do mesmo Pre-
" antigo conuento de Santarem 'lado.cl'Rei D. Afqnlo XI. em Valhedolid
ng deu ho)e a M Bfiolahja de S. .Clara "a .dfclaneiro'de ijji.&depoisseussuc-
cujds vrrdes referims por maior no' teje- ceflbres atc a Mag'stYde do Emp . Carlos
c> as quaes lhe grangaro a boa opinio, V.porem o tratto maior deste religisoyc
que failecendo an.i^jit, deixou. Sua vid obseruante conuentOjhe a oraojS mor-
esperainos na Chr. daProu. de Portugal, {fcgSfy yigilias , & p^nitencias frequer)-
que andaii4^>rllp; . - -tidas'cS Saoramentos,rem que e affina-
- r.-r. h hJ>y.r*t*hi-tatM % hta iiosia Portuguza,por nome M-
'-p- Hn bteue elogio do P.GardaCr- ria de Christo, a qp2l rmatou a vida fan-
alu('cu) patria n'ao alcamos^krica'rip ctamre an. 1 6o6,bmo escreue o Doctoc
Mirt^fo'da Gdrsip. h. d. 0 quai specifca Mige} Vqueir, nda serua de Deos D.
fer 0 anno de feu transito o de T^jC.' no M'rl VeIa3por outrb ttulo: A mulberfor-
Coll.de Bragana, a cujpJ^irituaLedificio je 3.D^.pJTraLi ja F.Chryfost.Henriquez
deu felice principio coni Aias cej^bres Vir- rnp ^iojL Cist. '8f o Licenciado Antonio
tudes o P. Leonel de Lna , feu primeiro Se Leo no Kal. Virg.ambos neste dia,
Rector , & por isso referuamos sua funda- , * , -r - .
^b paqc f.de itmlW^em quei ttm pld-- 1 } \ !?<?t vezes temos fallado na Toe
dffimamorteoleuouo
^aom Senhor parasi r ^^R^SS^'^Sff^
psjVTTisrtFTrri. ao desta celeberrma villa , situada na
' ^ -h.oR si.tllvn^M ! Jtoti.deTralostneiitea>& diocesi Qraclia-
. .antoij.g fain> trppho,.do.a-< ; fenfe>5Ugaa (Je.prjiwMj.de Chaus,8c
pto liis Mont'ro: eni herbio P'em outras,tntas de Miranda, em ha emin-
Fr^cco de Skt M^rfjeho|e RFrarn ' ' eiaidstarte,affi dDouro,como do Sbo^
i^io de Iei'us na:Qrdem d. Sd>omingoa) i 1 meno; de legoa . Ho consta de quem soi
na iuaMalacaconquitadal.io. pag. 141. feu funda.dpjr, &MBpM a cthymolpgia do
pelo que nos fej^Ucto copias aqui V vl- '" feu Hotte* po ifl o vjgo apregoa d'ella
-;i;oj vanas
a?6 Agwlogio huftmo.
varias patranhas . Tem alga apprencia angelicamente,at que Deos o leuou para,
chamarlc Mendo Coruo,o que erigio feuCa- si, vesp. de Anunciap de 64$. quatro an-
iicllo,ou que tomou o nome de MonteCor- nos depois do transito de feu spiritual
os, que te m junto de si,em cujas faldras se Mestre F.Fnancisco dos Reis(de quem nos
fundou ha torre no tempo dos Arabes lbraremos querendo Deos a z^^deMaio.)
, para defenfa d' aquellas partes, a que im- Tudo o que referimos do dicto Scerdote
puzero-.Tcrrf do monte do Coruo. E congre- nos cmunicou em particular relao o
gada alli pouoao, veio depois a fer villa, P.F.Andre de S.Paulp,& he cmtim sen
quando sc extinguio(por causa das formi- tir de rodes religiols,que o trattaro, que
gas)a de S.Cruz , que estaua asientada en parecia foi prediitinado.
tre o rio Sbor , & a ribeira Valaria , de
que inda se vem ruinas de cdificos, peio q /. A Madre Sr Isabel da Encarnao
lncopado os dittos uomes,se intitula hoje: da Ordem de S.Erigitta morreo tam fan-
Torre de en-coruo^u Mon-coruo.Ao que fa- ctamente como viueo,em idade de So.an-
uorece o escudo de suas armas , composto nos,45.de habito,no de 1 <>47.Dimlgado o
de ha prateada torre , acompanhada de cltranho fucceffo, que vimos no texto, a-
dous Cornes . H c hoje cabea de eqrrei- cudiro ao oficio da fepultura( que se lhe
,o,& principio da Comarca de "Tralos- deu ao Capitulo)algas peisoas nobrcs,8c
moiu'es , tem Corregedor , Prouedor , & dcuotas , pelas quaes se repartito as po-
Iuiz de fra,com voto em Cortes.Seus vi- bres alfaias de feu vfo . A mi me coube 3
1 zinhos chcgo a numero de quatrocentos, Ceroa, que trazia sobre o veo , particular:
os mais d' elles ricos pela abundancia de diuia delta sagrada religio,he de si ta br-
feu teri eno , que lhe no falta azeite, po, cijCom cinco ruelas vermelhas nos extre-
carne, & grande copia de lmho cuiamo, moSjS; cruzeira,cm represcntap daa
que daqui vai para'vrias partes dp reihoj Chagas, Sc Paixo de Christo, fegundo o)
& utrsi de muita madeira,q se colhe em deixou ordenado sua Sancta Madre. Esta
suas dcuzas,& mattas,qhde ha variedade Coroa an. 1 6 jo.ap plicada a algas religio-
de casa montza,como portos, coros , & fas enfermas do conuento de S.Anna del
'veados. ,'*!}, f.i r,-:: ta C idade, on de a manda mos por causa de
A sua Igreja Matriz;dedcada a N. Se- graues doenas,que cnto alli viuia,me af-
nhra da Vella,he sagrada , &'tamsurnp- nrmaro depois, q obi ara o Medico diuino
tuosa , .qe reprczcita ha magetola ca por ella.algas marauilhas . O referido he
thdral,tem hu s.o nue de abobeda, c>- por relao das muito religiofas Brigitta
rw?ha,& de lrgu'ra comptente, onde de S;Anponio,& Ins de S.SebalHo,tcf-
'b^'r* o serui'o della,de mais de Reitor, emunhas de villa, 8c de maior credito.
" q^iatr Reros^Erh cuja pfo^egene- Fh^mentepreguntar agora oLectcc
rado em Christb' ' Scerdote 2Pdr;o . de pela sagrada Imagem do Bqm Ieu de S.
Mso.uita Carieir^gloria destc pouo, que Mamede , pernal fonte deunde para os
ri^^d^uoto^ yiyaibonens. A; ellepio
, , ., . . - r/r'i rntmm Wrml satisfaremos ( querendo Deos ) 110
dudetodos S4ctos,a1OJd3?.ondviueo ,,, 0 , . V,,..../

3f i '.; ;/'.<. u-b


1' t '}'.> !"' j i 1 > /bijj
T.Thomas-
M Tana,na lidia Onental^as brilhantes oroas j -&
de Tolent^
cem j.f-
panbeiros
Mart.
d'-ToJchtinoiyclh vcncr'hjio^'F:.;9bo de Padua^,
ramtfc p'jT3cnictrj0 di'cfolio)& F. PedfQide Senajaquelles dous, Sa-

scerdotcs^estcRjltigos, <|uepaffaro'aii.Tf 320 . de Ttalia ndia


; jtyt terra^para:mtam revotas rcgiosplantarem a F dalgr^a
J^igefimo quarto de Mm f. 9f

Romana,sacriricando( fosse necessario)as vidas por dia. On


de debaixo do Prsidente Melico, depois de euangelizarem alli
o ineffaucl mysterio da Sanctissima Trindade , anrmattdo fer
Christo,rlho de Deos viuo , & sua lei suauifima , & pelo Con
trario Mafamede,flho daperdio,& suaseita perniciosay & a-
bominauel,foro primeiramte expostos torreira do Sol, que
naquellas partes he ardentissimo, que todos fofrero coin ad-
mirauel paciencia(confortados cm o Senhor)da hora de Tera
at a Noa.Logo preparada grande fogueira , IaCobo h d1 elle
foi lanado nellaco habito , & conhecendo os tartareos minif-
tros,que o vorz clemento n obrara nada no fancto relgiob,
olanaro segunda vez noutramaior, dipdo > vntado deazei-
te,& manteiga, para auer materia,em que mais se atea, mas
(por diuina virtude)totalmente perdeo o fogo sua ntrinseca a-
ctiuidade,at que aberta a cabea c ha catana, voou feu tri-
phante spiritu permanente gloria. A Thomas fomandoo hum
d aquelles iniquos algozs com ha mo pelas veneraueis cas,
co a outra lhe deu tal golpepela garganta , que o priuou da vi
da , ouuindofelhe tres vezes depois de cadoemterraodocc
nome de Maria Sanctifima. Demetrio se lhe seguio estoqueado
peJos peitos , & despedaado seu cofpo , mostrando o ceo nesta
noratal sentimento com trouos, relampagos , & tempestades,
que parecia acabarse a machina do vniucro . Finalmente a Pe
dro, vendo que nenhuas perfuaos, nemterrores ero bastan-
tes para contrastar sua generosa constancia, depois de aoutado
diuersas vezes deshumanamente,o scntencearo forca,na quai
viueo dous dias , louuando ao Senhor , por quem padeca , sem
sentir mal alg.Vistatanta marauilha , deposto dlia, consum-
mou seu martyrio degollado efpada. Estiuero os corpos defc
tes Sanctos 1 7 . dias no lugar do supplicio , reuerenciados , af
dos animaes terrestes,como das aues de rapina,scm auer, quem
com medo lhe* desse fepultura, at que o lcruo de Deos F. Ior-
do,da Ordem dos Prgadorcs, que com elles auaido , i estaua
auzente,sabendo o que passaua , lha veio dar , acompanhado de
bmancebo Genous, que testemunhou depois do fuauissimo
cheiro,que saia das sagradas cabeas. Obrando immediatamte
o Todo poderoso por estes feus feruos,grandes marauilhas,que
^indahoje continuo , pois os idoltras , & mouros sc valem da
terra regada com feu fangue para diuersas enfirmdades. Foi ef-
a victoria tam clbre naquelle tempo , que a deixou efcrtta
em
298 AgiologoLufitano. *

cm suas hstoriaes obras o glorioso S. Antonino , Arcebispo de


D. t. s,- Forena. b. Na S de Tuy em Galliza, o anniuersario de
mie df D.F.Simode Soufa,Bifp.& Cf. nascidodenobrespaesnaci-
&cmt- dade de Coimbra o quai , como de feus primeiros annos fosle
mui inclinado s coufas de Dcos,fe prendou tanto a diuina Ma-
gestade de suas virtuofas aeoes , que fempre p olhou com be-
neuolo afpecto,& com tam libral mo o fauoreceo,alentandoo
a profeguir o comeado , que deu com elle na Religio Merce-
naria,onde determinaua feruirfe d'elle , difpdoo para a coroa,
que lhe tinha preuenido no ceo.Em m tomou o candido habi-
to na cidade de Xers,& conhecido feu talento3i excellente na-
tural,depois de profeslb,anteuendo os prelados o grande lustre,
& fpldor,que pr feu meo auia de confeguir a Ordem, o man-
daro estudar Vniuerfdade de Salamanca , onde fe deteue at
tomar o graodeM.emThcologia.VoltadoaXers, aquem re-
conhecia mc , por auer paffado nella o melhor de sua idade , 8c
ter alli depoftadas as charas , i estimadas prendas de feuspaes,
comeou a exercitar o ministero do pulpito,& cmunicar o ri-
co thefouro de sua doctrina , embeneficiocommum, com tam
grande luzimento,&aceitao, que embreue foi acclamado:
Principe dos frgadores. Tantaeafua erudio ! & tal o exemplo
de sua vidacom que daua aima a tudo o que prgaua , que fazia
grande frutto nas dos ouuintes,pois fem elle , mortas so as pa-
Jauras,& baldado o trabalhey Seruio a Religio incanauclmen-
te,porque cnstituido em algs officios(lem diligencia fua)deu
tam boa conta d'elles , que brigou aos Superiores promouer-
io a outros maiors. Entre os que teuc foi o de Cmendador do
conuento de Cordoua, que estando mui humilde cm feus prin-
cipios,elle o augmentou com sua industria em edificios , & ren-
das,illustrandoo com suas letras, & virtudes, & conferuandoo
com sua prudcncia,& vigilancianorigor,&obseruancia de feus
fanctos fundadores.E o que o fez mais amauel aos prsentes , &
memorauel aos futuros, foi que tendo aprelaziad'aquella cida
de h fancto varo, por nome D. Pafcoal , fobreueio tal peste,
que fcou quasi assolada,&destituida de Sacerdotes,que lhe mi-
nistrasse os Sacramentos(medicinas da immortalidade)por cuja
causa perecio os feridos irremijdiauelmente com intima dr.
Neste cmum,& vltimo defemparo , juntos pelo bom prelado
algs dos poucos,que das Religios ficaro para trattardore-
mcdiojcampeou muito a caridade do Commendador F. Simao^
& des-, '
Vigefimo quarto de Aarfo. t*99

8c depedindo o temor da morte, exortou co explo a feus fub*


ditos,& a outros, que os imitauo a fair c galharda resolu
pelas ruas da cidade a cfeTar,& confolar os feridos, ministran*
dolhes os Sacramentos,ajudando aos q se partio c palauras ,i
cxortaos deuotas,amortalhando Os defunttos,&leuandoos *
iepulturas,at lhe& rezar o officio de corpo presente.N por C*
so se desuidauadas corporacs necefdades dos enfermes, bus-
candolhes,& guizandolhes a comida , q por sua mo Hies daiia,
applicandolhes as mzinfras>& remedios conuenientes^ fazdo*
lhes as camas,astntandoosnellas,limpandolhes as estancias,fer
uindoos,& ajudandoos,at nos mais infmos ministerios,sem at*
{end,erajqualidadcs,porq em cada h consideraua,& veneraua a
Imag deChristo,q disse: Quod imi ex minimis metsfecifttSjmihi fecip Mat*.
tSjSc assi foi tanto,& tam continuo o trabaJho , q viero todos a v"**

contrair o contagio,de q hiis morrero, & outros ( comd o C-<


mendador)chegaro s portas damorte,naopermittindo o cecfr
q por ento se lhe abriss,para mais si ruir dJeJle, acrefeentan-

dolhc os meritos,&a coroa.Estandq$a conualecente,como(por


falta de foras ) eho pudessc occuprem tam fancta obra , no
faltaua no q podia,orando(s canr;)aDeo8 por feus proximos*
implorando d'elle o remedio para mal amanho , at q cerfo dia
no maior feruor de sua oraao , abforto n profundo extasi , lhe
appareceo q Archanjo S. Raphal mui refplandecte, o quai lhe , , <:.
faJou desta forte : Vaite ao (B/p D, <Pafchoal,rogal?e que remate a tor-2
re desua Igreja co a minha image, > amoeje afeus fubditos,mesejao muito
deuotQSyCelebrando a minhafeflayporq fa^endoo assi,cejsar de tod o mor~> ,;
tal contagio :8c com isto deappareceo o fberano Paranimpho . E '-, J

fendo a v iso manifestada peloixuo de Deos ao Bipo, lhe deu


Jogo inteiro credito,porque auendoo deixado bem fraco o dia
antecedente,o achou totalmente so , q este foi o final , q o Ar
chanjo lhe deixara . Obedeceo o Bifpo , & collocada no alto da
torre a Angelica Imagcm,a cuja deuoo exortou suas ouelhas,
c promena de todos annos celebrar suaiesta, immediatament
se auztou o mal : leuando per toda Hefpanha, & ainda pela
ropa a fama sobre suas azas co as nouas do milagre,o insigne cr
dita do Sancto,em tanto,que de todos era venerado . Pelo^ e-
KeiD.SanchoLV .o trouxe ia corte, para se valer de feu con-
clho nas cous do gouerno , & de sua intercefso nas de sua al-
ma; i exercitando nella o officio da prgao com no menor
frutto , que nas de mais partes , o pr omoueo clRei ao cargo de
., Bb feu
3 . gwlogio Luftano*.; ; ;

scu Pre(ador,dispondoo para outros maiores , que a morte lhe


atalhou\E succedendolhe na coroa scu filho D.Fernando,aincla
que o confrmou no posto,no se lembrou de o melhorar . Por
cuja morte se retirou da Corte o sancto religioso, porq as reuol-
tas,queanduo nella,originadas damenoridadedelRei D. A-
fonfoXI.no eroparaaquietaode scuspiritu : melhoradas
ellas , o obrigaro a tornar os tutors do ditto Rei , & a Ranha
sua Auymediante a Obediencia . E vagando poucos dias o
Bipado de Badajoz,foi nelle prouido(muito contra sua vtade)
pornomeaodo Summo Pontifice Clmente V. pelas grandes
noticias,que tinha de sua muita sufficiencia, virtude, & letras,o
quai gouernou do an.1308. ate 1 ^^. emque faleceoD. Ioo
" Fernande2Sottomaior,BispodcTuy(outrosiPortuguez nosso)
* a quem succedeo por eleio do Cabido,que por suas partes lhe
estauatmbem affeto,cuj Igreja obteue cinco annos, apascen-
tando as oelhas de hua,&routra nctissimamente spacio de viiv
te,sazendo emambasi, obras mui sinaladas , affi na reformao
do Clero,comodopouo,pugnando varonilment pela immu;
Bdade Ecclesiastica3augmtand o diuino culto, a que foi sum-
mamente ncIinado,repairand, & ornando os templos', efme-
randose finaimente na benefcencia dos pobres , ecrcueo u
nome no liuro da vida, eternizndoo na memori dos homs.
i>. rran- c- liEttiS* Cruzde Coimbra,onodeixou'menos eternizado,
dsco p- D, Francisco Pirez d'Azeuedo, XIIX. Prior mrdestareal ca-1
mrde's ^ > a ,ual gouernou 27,. annos com prudencial juizo, exem-
cu de' plar obseruancia , feruorob zelo de feus augmentos , & inte-
coMra. gridade d feus Priuilegios , i Estatutos > E porque de suas
paticulares rndas fez nella para ornato do culto diuino b-!
bras memoraueis ( como o custoso frontal , ou retabolo de
prata , dorado por partes , iesmaltado de flores, a rica, &-
ptecisa sacra r com hum mui excellente Caliz d' ouro,em cujas 1
peas despendeo dinheiro considerauel , para aquella idade)
temo primeiro lugar entre feus bemfeitores . O quai , como
ouueTedo casada , at o tempo que veio Ordem, affi c
abraou co a obseruancia da Religio , como se nella se criara
deminino. Era iia virtude tam conhecida na Corte, como
sua nobreza ; esta lhe grangeou agraa dosReis DomDinyz,
&D>om Afonso IV. feu filho ; aquella a da Rainha Sanctal-
sabel,mulhcr de hum,& me de outro,que muitas vezes o man-
daua chamarpratrattar c elle em materias de piritu,& cons^
Ij- ,J< cien-
Vgesimo quarto de Maro. t

ciencia ; & assi quando por morte deRei feu marido, fe retirou
aos paos de Lciria,lhc pedio (ja ^ o no podia leuar consigo)
Ihe desse hsi rcligiofo,q no desdifesse m nada de sua profis
para lh astir,i encomendar a Deos nacapella de S. Smo , q
de nouo institua naquella villa, aexandolhe rda perptua dl
real fazenda,q aind hoje poflue o conuento de S.Cruz. Corr-
do pois o an. 13 3 .chegando noticia do Papa Benedicto XIL
a regular obferuancia deste S. Prior,&: de feus fubditos , lhe di^
rigio as Constituios para a grai Reforma de toda a Canonic
Ord m Hefpanha , que co as pestes, fomes, & guerras dome
ticas,aridaua assaz relaxada . Para isto celebrou Capitulo o fe-
guinte anno no mosteiro de S. Francisco de Bragana, em os c-
fins de Portugal,& Leo,para q c menos trabalho, & dipdio
pudefs affistir nelle os prelados de ambos estes reinos, & fcild
q aJJi se achou o de S.Ifidoro(celebre m Hefp.)c tudo o nosso
lhe precedeo,onde campe grdemte feu zelo, & defejo q t-
nhada reformao daCanonicaOrd}& aficoncluidoo Capi*-
tulo,veio logo de caminho vfitdo,&rcformando os mosteiros
d'entre Douro,& Minho,q ero medatos S Apostolica. Em
refoluo muitopderamosdizer de sua xplar , & reformada
vida,pois para reforma das alheas,foi elle s eleito, & jtamte
de feu b,& acertado gouerno,exprimtado por taitos a nnos,
se os antigos o no deixaro em silencio. De crer he,que foi fu
morte tam justificada,como a vida, pois spre so mui femelh*
tes. d. Em S.Clara de Lisboa,defcnou em paz,a Venerauel sir u*
M.Sr Euphrasia,religiofa de grande fpirtu,& perfeio> ac- ^4*
panhada de estremada prudencia , zelo da Euangelica pobreza, Ql^x ed*

& no menos da religio,pois sraente ella foi battante para re- iwfa.
rmar esta casa , per virtude de h breue,mpetrado por elRei
D.Manl do Smo Pontifice Alexandre VI . fazendo c q to-
das ias fubditas deixafs o viuer da claustra, & abraafs a Ob*
seruancia,dando obedicia aF. Afonfo,Minist. Prouincial dlia-
Occupada toda no gouerno da cafa,& spiritual b de suas fubdi
tas^ achou a morte,pelo q cremos,q t no ceo minente lugar,
entre as efclarecidas AbbadeTa9 da Seraphica familia. e* It j? tdm%*
em Lisboa,no conuto da SS.Trindade, fim dos gloriofos tra-
balhos de F.Edmundo Buthlero, Arceb. Calienfe , illustre em ^ r"t
ngue,doctrina,& christdade,flho da Trnitaria ProU.de Hy-
bcrnia(fuapatria)qem tempo de Henrique VIII. pordefender
no smente a authoridade Pontifcia , mas tamb a verdade de
Bb 2 ftoslk
3 2 AgphgioJ&Jtawv

nossa sagrada lei,foi pelqs>ereges despojadp de sua Igreja,&


trazido prezq a Londressentertciado morte jdiuulgandose en-
to,que erade regiastn-pe, desterjaro para Hespartha,. he-
gado a Lisboa, se apojzentou no ditto conueirto d suaOrdem,
onde(como o mais reformado nouiio)viuep aigus annos;, cel-
broupor vezes Ords j exeritpu- Pontificats , fagfpulfrspos,
(era que entrou h Patriarcha ) benzeo o Siup grande do ditto
conuento com o nome da SanaissimaTrmda^eFinlm^r^teeu-
berto de veneradas oa$,&cheode insuportaieis trabaJhs^no
sem merecimento de Martyr , fez comutap da vida o a mor
te. E lepultado n lano daparede da capella mr velha^pouc
depois oi d'aqui trastadado a sua patria,por feus fieis conterra-
'AMadre neos. f. No cenobio da Castanheira,dioc/ deLisba^ia lou-
Gomar uauel mcmoria da Madre Guiomar das Moritanhas , qufc^Loui'
unbas trareligiosa de grande perfeio, veio do d villa de ohde
iranfc. transplantar ncstc ameno jardim de celestiaes flores a Vrbanista
regra an. i 5 41 .florecendo'e-m ha}& outra parte sua muita vh>
tude,pois 1 5.annos luccejOTiuos foi .prlada , zelando o bem da
religio,&a scta pobreza s limite, alcanando victoria de fi,na
mortifcao das propres paixos , ob fernando flencio perpe-
tuo,nocessandodeorara tdahora, por mais, occupada que
andasse,& por mais atropelada q se v isse de molestias, no ouue
nunqua pessoa v juent>qe d'fcllafe efcandlizasse. Estndo cer-
to dia em orao, pedio ocelestial 5pofo lhe fizesse fauor de
gozar logo de sua diuinaface , tanto que partisse desta vida . E
parecequese lheconcedjep , porqjle teue o prgatorio nella,
viuendo cinco mezes,depois de lhe dar a enfirmidade de ar*, em
. .que mostrou admirauei pfrimento,tendose por coufa rara, que
em todos elles se lhe no ouuio palaura,que no fosse era latim.
-Chamaua a Abbadessa: fyx pacifiais. K quem curaua dlia: Vomi-
mmea.A queni lhe assistia: Vtlecla Tteo. Quando se consideraua
naquelle miserauelissimo etado,has vezes leutua as mos,di-
jzendo : Sit nomen Vomin beneditlum ; outras com os olhos prega-
dos no ceo : (Paratum cor meum Deus , paratum cor meum.l em rsolu-
. . f ogastaua tododiaplmeando, atquechegadaahoradesua
ditpsapartida,pirou,com estas docespalaurasnabocca: Quonia
apud te efifonsW<e)$ nlnmine tno videbimus lumen . Deixando de
grandes faudades,& justos lentimentos a toda aqulla fancta c-
nmnidade y por perderm as nouias leu exemplo , as profcs
sua obseruancid,as anciais feu confeljio , & todas ha amorosa
i nie
me vniuersal pela rara assabilidadc de sua angelica condiio.
g. No conuento do Spiritu Santo de Torres-nouas na mesma J^^J
diocei de Lisboa , o fallecimento de Soror Constancia de S. s. Antonio
Antonio, que toda a vida gastou no choro em perseuerante ora- "Rtl*
co,duplicando todos dias o diuino Officio com grande pauza,
& deuoo,{ngularizandofe tanto naestreita pobreza , que em
nopossuir nada,feachauamaisrica., que todos os oppuentos
do mundo. E com passas a vida pobrifmamente , veio a conse-
guir nome de Esmoler, porque da limitada reo,tiraua amta-i
de da bocca , a que aggregaua os fragmentos da mesa , com que
sustentaua,& consolaua algas pessoas pobres. FinaJmente fen-
do deuotifima do mysterio da Encarnao,como desejasse sem-
pre partir para a gloria em emelhante dia, lho cumprio o Se-
nhor,poissobreuindolhefebre,meado Maro , em brcue se fez
ardente,de modo,que aos i "> .rompendo a aurora , com alegria
de sua alma,animo , & conformidade com elle , se foi para o ceo
lograr o premio de suas virtudes, 8c merecimentos. b. No sfr ifatl
antigo conuento Franciscano de villa de Cde,a cmemorao d^.sffs*

de duas seruas de Deos,pouco conhecidas na terra , mas muito fabeidiK


no ceo , ambas Ifabeis,tamfemelhantenas virtudes , como nos ioo,tti*
nomes, porem nos appellidos dirFerentes,aquella de S. Luis , e- (,f(4t>4}'

ta de S. Ioo , ambas de spritus mui puros , 8c sincros , ambas


mui affistentes no choro,& obscruantcs da regra Seraphica, ain-
bas mui pnitentes , & cohtempltiuas , ambas mui insignes ent
raptos,& visos,ambas mui deuotas da Paixo de Christo, & de
sua Me Sanctiflma , ambas finlmentctam validas doRei da
gloria, que todos os que se encomendauao em suas oraos , al-
canauo dlie felices defpachos . Isabel de S. Luis chorando a
h feu irmo,por morto,que ficou cattiuo na tomada deTunes,
apparecendolhe a soberanaRainha dos Anjos , lhe denunciou,
sucera viuo , & que breuemente o veria diante de feus olhos,
comose vio sem fer esperado. E Isabel de S. Ioo , tendooutro
irmo srade,degradado em Castella,a mesma Senhora lho reue-
loujo quai estando bem descuidado de tornar a Portugal, lhe
dero ha pancada nas costas,dizdo: Vaite$& logo se achou na
ditta villa de Conde milagrosamente, sem saber que alli o trou-
xera,nem por onde vera . A quem clla disse com muito prazer,
&alearia:Trouxeuosamnha Senhora da Encarnao,qual
todos dias rezaua as suas horas, c outras deprecatiuas oraos.
Difrem smenteique ha teue spiritu prophetico, reuelando-
' Bb 3 *.
34 Agiologio Lufitimo.

lhe o ceo n propria hora,quem ero as pessoas, que se encorn-


dauo em suas oraos, pelas quaes, muitas foro liures de gra
des tribulaos,& delgostos pezados, sendo por iTo mui perse-
guida do demonio,que cada hora lhe fazia mil perrarias,& cin-
tes,at chegar a esbofeteala . A outra tendo certa religiosa na
garganta atrauessada ha espinha,& chamando por quantos S-
ctos ha no ceo , fazendolhe ella o nal da Cruz sobre o pescoso,
logo sao sra.Em fim adornadas ambas de virtudes preclaras,
& acreditadas com miraculosas , & sanctas obras , descanaro
em paz no mesmo dia,ma* em diuersos annos,cheirando depois
shMaria ^a morte ^eus corPos uauifimamente. i. Neste dia,no reli-
da co/24^iosimo conuento de N. Senhora dos Martyres de Sacauem,
capucba. Arcebipado de Lisboa , nasceo para oceo Sr Maria daCo-
lumna,ha das oitofundadoras,que viero da Madre de Deos,
paraindustriarnas ceremonias da Ordem, s que denouo vies-
a elle , tomar o habito daprimeira regra de S.Clara,que aqui
se prosessa,com tam exacto rigor,i eximia obseruancia. Foi mu-
lher no seculo de qualidade , & na religio de iperior virtude,
& de continuO tratto c Deos pela orao, cujos speciaes fauo*
res ellatrattauadeencobriromaisquepodia, os quaes depois
de seu transto reuelaro-eus consessores. E he de crer,que tcue
feiencia do dia, porque no discurso da vltima enfirmidade( que
foi penosifllma) preguntaua muitas vezes , quando erao de N.
Senhora da Encarnaoj&arBigiasse de no chegar,de forte que
chea de negros vergos d malignidade da doena, c que veio
acontrair erpes,acabou nelk felicemente , tornandoseseu cor^
po naquella horatamclarocomoa nee,&seu rostro tam res-
plandecente como a lurimostrando no apecto aos que fixauo
os olhos nclla,grnde magcstade , no tcndo ella nada disto era
Sorecle~de vida,com que ieconfiruioii a gloria desua aima. /. Nomes*
issus cu- mdia, em oxonuento de N. Senhoraxla Graado Torro,Ai>
rta. cebispado dJ Euora,o obito de Sr Glemencia de lesus, religio*

itaua,p'orqueo spiritu a leuaua pclos ares,


ento das companheiras,que lhes dclarasse algas cous das q
0 diuino Amante lhe dauaasentir,paFamais louuarem,i engran-
decerem suasmisericordias, nuhqua quis , antes amoestauaato-
das,que guardafemlencio, quando foflm tam ditosas,que elle
ytws cmunicafle seraelhantcs sauores, trazendo por exemp
1 i J tt aquel
T^igefimo quarto de Marso. 305

aqoellas palauras de feu Sancto Patrafcha: Secretum meutn mihi.


Aflntada no reseitorio para corner , debulhauase primeiro era
I igrirnaSj&preguntandoselhejporquechoraiia, respondia : A-
ib orne indigna de ter lugar na tneja de S. Gara^ov ses tal sua humilda-
cie,que tanto a abatia,quanto subia pela orao . Chamada para
o Sacramento da Penitencia corria a mr pressa , dizendo : Que
N4o quera Ihe preferijje ninguem na hora de sua /d/<roo<Finalmente na
vltima doena^por espaco de 8.diasSno leuou nada para bai-
xo,& rogada das religiosas , que comesse para poder com o mal,
respondia com deuoo: Non in solo pane viuit homo\ & al mesrho Kta&i
nelles no sallauamais que conlgo^omiindofelhe hua vez entre v'4*

dents: Inimigo nao tes}quefa^er comigo}porque as efmolastfue defpen-


dtsendo porteira,forao com licena da prelada . E com estas paaufas na
bocca.Sororasobri eJote,& Ytgilate^quid aduersartus Wfer diabolus, vis."'*
tamquamleo rugies^ tc . Acabou , como vivo , com morte ncta.
m. Na Dominica casa de Monte-mor 'o nouo , paftio dlia ^ ArtU
vida para a gioria Sr Anna Baptista , em cujo sujeito no ouue BaptSd
nunqua acojquereprehender^ou vituperar, antesmuitas que ^omm
imitar,& louuar,pela admirauel oberuancia > que guardaua em
tudo o que era religio^lencio,^: clauura.Madrugaua rhpre
s quatro da manha,no auendo outras taitas horas,que se aua
recolhid , grangeando sempre tempo para se dar orao , 8c
mcditao(quotidiano manjardesua aima.) De mais disto era
grande fruidora da cmunidade, no faltaua no choro , casa de
Jauor,& noutros cms officios . Frequentaua deuota as confis-
s,& cmunhos. Entre tantas virtudes tinha outra singulaf,
que as abraaua,& assegurauaatodas,que ira cuidar,que no ti
nha nenhta,que no obraua nada,que era tJiba)&: froxa em cu-
dirs obrigaos do estado relgioso , sentndo muto ver , que
iuas irmas seportauo nas obediencias framente . C este vni-
ibrmemodo de vida,rematou o perodo da fu3aos 4.annos de
idade, hua hora depois do meo dia , tempo em que a ferua dd
Senhor costumaua empre estar orando no choro , como obser-
uou toda aquella cfdunidade, . No* muto relgioso mo st Cathd
teiro de N. Senhofa dd Bbm-ictrsso,)nt a B'ethem, da mes- rma dot
maOrdem, consraoufelicemente feudesterro Sr Catharrta f1
. do Rosarip,IrIandeza>flha do illustre M.D.Ioo de Burkosvque
peladeuoodo sancto Rosario, padeceo emLembrque (sua
patria)a quem saltando naquella hora, quetestar, por Ihe aue-
ejiioshereeesconficado todos feus bcs i estaoos, defejob
Bb 4 lc
$o6 r AgwlogtoLufitmo.
elle de dcixar alga particular prenda Religio dos Prgado-
res,em demonstrao de o ter industriado na orao , & myste-
rios do Rosarioh filho de S.Domingos de Lisboa , por nome
Edmundo Hallexan( q ento se achaua em Irlanda , d' onde era
natiiral)testou do frutto,j trazia no ventre sua amada conforte,
para q send de dade comptente, lanasse a ditta Ordcm mo
clelle.Nasceo Sr Catharina,& tanto q teue vso de razo, se en-
tregou a jejs,& penitencias, orao,& ineditao,seruindo a
todos de raro exemplo sua modestia,& honestidade.Chegado o
tempo de tomar estado,trattando sua me de a cazar corn pessoa
de igual qualidade,ella o no consentio,dizendo, q no auia de
ir contra a vtade de feu pai, q posto que naquellas partes ( por
cau dos hcreges)no ouuesse conuentos, o ceo lhe abriria mo-
do,& caminho para noutras fer freira,como breuemente se vio.
Poisestando b deicuidadajfundandofeo do Bom-successoan.
1 639.F.Domingos doRofario, feuVigario, pela grande noti-
cia,q tinha dlia, a mandou vira Lisboa. Aluoraada SrCatha-
rina, se poz a caminho, no reparando nos minentes rifeos do
mar,& perigos da terra. Tomado o habito,fe entregou de todo
perfeio,acrectando louuauel vida d'antes , outras pena-
Iidades,no bastando.paraas deixar , modificarlhas o ditto pre-
ladojcomo depois de tecolhidas as companheiras,tirarse do feu
xergo,& lanarfe no Iadrilho,&fendo repreendida,mettia ha
taboa de por meiojulgando a demasia,& regalo aquelle xergo
de palha(ordinaria oama desta casa . ) Finalmente foi obfcruan-
,tissima das apertada* Constituios dlia, fem admittir difpen-
fao alga at morte , cujo perigofo golfo passou com grande
tranquilidade,& alcgriajna quai appareccndolhe ocmum ini-
migo, lhe d'ifciPaitk, que nao tes aquique fa%er\\ elle obedeceo.O
admirauel confiana da virtude! Sepultada,& trfladada em me-
nosde5 . mefesparaonouoehoro ,foi achado feu cadauer era
parte gastado,mas com fino,& fuaue cheiro de boninas.

Commentario 0 XXV. de Marso. !


) > ,, 1. I
HE Tan, lhi Oriental , no fno Tolentino,F.Iacobo de Padua F.Denae*
Cambaico , junto a terra firme, trio de Tefolio,&F.Pedro de Sena,primi-
pouoa^o telebre de Portugue- cias da Religio Seraphica no Oriente,
zes,entre as cidades de Baaim, cujos appellidos esto expreftando suas
& Chaul.Nella pdecero martyrio, antes pattias 5 os tres primeiros em quinta feira
que clics toslsm k Xudu F, Thomas as antes da Dominga ds Ramos, 6c o quarto
1 : f! ao
v I I s*
30?

aosabbado n.i^ii. ouz. Cajasianctas 1324 . Auendolhe ja dado avilladeu"


rdiquias esto hoje Vueradas- lia cidade guella , & outras pooaos naquelle ter-
-de Zeite , inda que F.Marcos de Lisboa, ritorio } por lho pedirem algn Cardeaes,
qucrtjueasdo vlrimo guardafe Dcos H. seusamigos. Quetanta noticia auia d
Senhor, para as reudar , quando mais for suas partes na Cuiia Romana ! Affi o e-
scruido , conforme dl mcsmo dedaroua moi no 3. 1. d melmo Rei d Torre do
h grande seruo feu. A hist . Patauina diz, tcmbo fol.87. E quando ouue de passai?
que se cdebra allisua fefta, por concefso delta Igreja para a de Tuy , o Papa Io
do Papa Benedicto XII. quarta firairt- XXIl.no 3.an.de feu Ponrificado, lhe c
fra octau da Pasoa. Escreueo*fte cerra- cedeo huila para teftr legados 5 pgar d
me F. Iordo da Ordem dos Prgadoree, uidas, & salarias a feus domefticos dos
que depois conteguio o mefmo. De quem fruttos, que tinha vcdo aquelJe anh ent
otomou S. Anr.3;p.hift.tit.34,c.pjf;i5- f,. Badajoa . E fesid jde Tuy affina em es-
Marcos de Lisb,& F* Fernando de Cas- crittura ddlRei D. Afonfo XI. em que li
tilho,aquelle na .f>. das Chr. dos Men.l. berra as Igrejas de feu reino de alcaualas,
7.^35 .este tambem naz.p.das Dominka- &;impofiosjfeit em Medina dcl Cam-
iusl.i.c.45.SahctosnaEthiop.Onental po&d ulio de' 1326. Finalmente veto
a.p.l. f.c 1 .Bofio de g.Ecd. 1.7,c.j.fae- a contralra morte, fabbado 25 . de Mar
cnl.i2.fizouo in analib.Ecd.ad an.1319. an.132p.em idade de 85. Fazem dlie me-
n.2.&/32i.n.23jVqleter.in Antropplog. Jnoria(posto quesuccinta ) o Conigo Ro-
J. i.foJ.2 1 .Rodulpb. in;Cbr. Or. iSala- drigo de Olrna no Catal.de Badjz , Gil
aar na de Calklla c.5>.Gonzag.d'Orig. Sc~ -Gonalez d'Auila no tbat . da melm I-
raph.rdig. 1 9p,mcnMtamM. 4*p;tk;Prou. gre|a 1.2. c. 48. o P. Higuera nas antig. d*
S.Thomae c. 1 o.& outros,querat<j& j- proprra-ddade c. 1 5 . & F . Prudencio de
guema WaddingovarijBiniods, praed- Sandoualnas de Tuy fol. 1 66. E mais dis
pue tom.3. adai.i 320. n.i. I . \ 1 fussamente F.Pedro de S.Cecilio ( grande
-, '-'-'L ' *> y- J . ' '' amigonosso)ChronistadaOrd. Meic. en
b. Era D. F. Simao de Sousa , varao jaS vitorias dc Ia maior Caridad. j.p.c.4.5.
mugne em rdigiao,^ modeitia,cemo feu 4.F. Marcos Salmeron in fuis recorda.io.
pa* yalerolo nas armas , & na prudenc* nibus sBCuli , # rcc# If< ^ 4# n> g. iacobu
imgular, cujo nome lnao dedara, o quaj Viues in Virid.Merc* tit. de Epilc. & Pe-
como perdesse a graa delR D. Asonlo &0 Diaz de Ribas in libdlo S. Raph. c.4*
m, & e fosse emparar do X. de Castella, onde se anticipou, allegandonos ja tteste
olefmo comtallealdade^esforo, que daCOmo rfre o doctiffimo D. IooTa-
em breue o cumulou de honras , & fauo- Jnayo Salazar no tom< 0 leu Anamnel
res,diuidos premios a leus qualificados HUpanico pag.jie.
merecimentos. De qu flcou cm Xrs UT As bulias dc que fizernos meno tra
lustre defcendencia , que inda hoje per- "W-addingo no 3.10. dc feus annact in Re-
leuera, prezandose de tal troncp . Foj F. gcsto Pont.ad an^tSA iii^ das quaea
Simao alsumpto ao baculo de Badajoz, colhe ser religi0ib de fua Seraphica Orde,
por morte de D.Pakhoal3I. do nome, co- p0dendose elle eqiuocar corn ficilidade
mo consta da bulla de sua eleiao, passada l/omo ja COnscsia suCcederlhe outras ve-
em Aianbo de Frana ,por Clmente V. Zes,principaimente em S.Pedro Thomas
a ij.de Iuho an. 1 3 1 8.que comessa : *l*r Carmelita , & Bifpo Pacense , titular de
mm vmuersalis, &c.m quai o acredita corn Be|a em portUgai > de que se retraou, o-
estas formaes palauras:e httraru fetentu brigandofe a estampar sua vida em Hun
prtditum, rtwm quoque vtu Uudai>tlu,conuef~ partjcUiar) lendo Mimrum pro Mercenaro
satiems fUU , ae ttmum honeslate dcorum, rUm,a\xe estaria em breue. Se ;a no fosse,
fwriows, & confiitj maturitate confpicuum, ^ F ,; Simao pasraflre de ha a oatf rel-
4C inspmruMus, & temporalibas circumspt* gi0)Cdmo succedeo pouco antes S. r-
&um tmimus, &c. Estando pois gouejnan- tom'0 de padua , que de Conigo Rgulas,
do esta Igteia, achase que elRei D. Dinyr ^ ao g# p# Antonio de SegoUea , que de
lhe deu algas terras neste reino , como a Monge Cisterciense , abraaro ambos a
do Se/'mo no termo cf Eluas ( que fora de Seraphica pobreza, & F, Smo vceuer-
seu ilho D. Afonfo Sanchez) cuja gra se sendo primero Franciscano.feitoC^
passou m Lboa de Settemb , an, nddordo9 MerCcnarjos obrigaremro
^ avet
gc8 r\ dgiologl

a veslir o habito branc , como nstc rei- de S.Cruz, & leu prelado ,& afi rriesmo
no ao P.Ildoro Tristo , que de Conigo para o Abb.de S. Ifidoro de Leo , man- ,
Secular de S.Ioo Ei:angelirta,eleito Ab- dando a ambos, ou a cada h cm partie u-
bade de Alcobaca, le poz de Cogula, &a lar,que todos os quatro annos fae Ca
D. Cornez Ferreira , que de Grai da Ca- pitulo Prouincial das Igrejas Cathedraes,
nuidula cm Florena , constituido Prior Collegiadas,& Regulares mosteiros de S.
mr de S.Cruz de Coimbra,vfou logo do Agostinho , a que lerio obrigados ir feus
Canonical habito. Por o conuenco Mer- Priores. E afinala por hua Prouincia Te-
cenario de Xers,o nomea entre feus mais ledo,Seuilha,Braga>8c. Compollella. M-
illustres filhos , em cujo claustro esta sua da que no primeiro Capitulo se leo as q
effigie de antiga pintura ; & no de Cor- o dicto Papa auia ordenado , obrigando a
doua(dc que toi Cmendador) ha gran todas Cathedraes, & mosteiros as leuem,
des noticias dlie emoriginaes escritturas .guardeni,& cpro.Qrdenandolhes mais,
de mais de joo.annos, dignas de todo cre- que aomear pestbas idonas , para que
dito , & venerao, como nos certificou .v.cjo os estatutos das Igrejas , que profel-
(por carta de Seuilha de a. de Octuhro de so a Ordem, & no fendo contrarioi aos
i6^o.)o ditto R.P.F.Pdro de S.Ceciliq, seus,se obferuem, & fendoo, se rexbrmem,
testemunha de maior excepo. E do su&- & ajustem em tudo com elles. Obriga 011-
ceslb referido no texto, julgamos que naf- tro, que o Prior , & Abbade nomeados,
ceo rezarfe na Ordem da Merce , por de- ou qualquer d'elles, visitemas dictas Ca
cretodo Capitulo Grai, celebrado em thedraes da Ordem , & o informem com
Barcelona an. 1 309 . do Archanjo S . Ra pontualdade dos Conigos, que pod sus
phal corn o'Jicio proprio a 18, de Settb, tenta r cada ha, pois, as mais dette reino a
professauo , viuendo ( como verdadeiros
r. Entre os Priores mres de S. Cruz religiosos)em cmunidade , fubordinados
<de Coimbra3foi eleito an. 1 315. canonica- a feu prelado , como dos Cenfuaes de feus
mente(por morte de Domingos Palchoal, Cabidos consta , C o referem graues au
J.do nome) D. Francisco Pirez de Azeue- rores.
Jo,sidaIgo mui illustre, filho de Xysto Pi d. Flofeceo Sor Euphrasia, Abb.de S.
rez d'Azcuedo , Jk de D. Vfla Migueis , o Clara de Lisboa , pelos annos 1 594. por
quai ficando viuuo de D. Thareja Vaf- cu;a industria, & trabalho, seintroduzio
qucz,tomou alli o canonico habitovcomo nestc conuento a Obseruancia/egundo F.
ento costumauo muitos Senhores , de q Marcos na 3.p.das Chr.l.7.c.37.& F.Ar-
esto cheos os cartorios, & liuros de obi- t11r noMartyrol.Min.a5.de Octubro.
tos desta fagrada . Congregao . Deixou
elle nd seculo h silho,por nome Gonalo e. D.F.Edmundo Btithlero , da Ord
Vasquez de Azeuedo, que em tempo del- da Sanctissima Trindade , no tempo do
Rei D. Fernando, toi o primeiro Marichal scifma de Inglaterra , era Arceb. da Igreja
deste teino , o quai morreo na batalha de Cafiliense, hadas principaesde Irlanda.
Aljubarrota com Aluaro Gonaluez , feu Expulfo dlia , & desterrado para Portu
filho , seguindo as partes de Castella . E o gal^ tempo que chegou, dizem, que la-
npsso Prior tallecco an . 1 350 . a quem se grou em Lisboa a h Patriarcha , o quai
deu sepultura no claustro juntoao altar no podia fer outro , seno D . Ioo Bcr-
. de S. Maria. As dcaos,i emprazamentos mudez,que cnto passou ao Oriente, pois
d'aquelle tempo o nomeo com venera- F.Edmundo falleceo o anno antcdente,
.ojcfurrundolheiO homado)religiofo,& ho~ que o primeiro Patriarcha d'Ethiopia D.
nclo Prior . De elle eicreuem ( alem de F. Ioo Nunez Barreto se sagrassc no conu-
Hieronymo Roman na hist. desta real ca to da Trindade o de 1 554 . conforme s
sa) os Chronistas da Ordem D . Nicolao breues memorias,que nos deixaro de feu
de S.Maria,& D. Agostinho do Rpsario. tempo os Padres F. Paulo Cabrai, & F.
As Apostolicas Constituios do Papa Marcos de Moura . D'elle se lembra o P.
Benedicto XII. que lhe viero dirigidas,fe Figueiras,Chronista da Ordem,pag.234.
conseiuo no cartorio de S. Viccnte extra-
muros de Lisboa,promulgadas an.1340.as ./. & g. Com grandes inaes de pre-
quacs traz Penotto na sua hist. trip. 1. 2.c. distinao rematou leus dias SrGuiomar
43. 8c so mui uowueis para onuiito das Montanhas, Abbadcssa daCastanheira
na.
Vtgefimo quarto deM^ro. %69
an. 5 78. como achamob escritto nas nti- donzellas, que as fundadors do conen-
gas relaos , que deste pnuento se man- to do Tprro nelle acharo , quando o
lFo para a Chron.de Gonzaga,as quaes princpiaro an. 1 wy, como le ver arga-
lc conleruo no archiuo de S. Francisco mente a 28 . deste 1. h. onde depois viuco
de Lisboa . E com no^menosfinaes Sr com grande louuor , at que falleceo an.
Costancia de S. Antonio no de Tprres- lio.aos 8p.de suaidade . Esta relao le
ouas,quetarnbeanda nas rricsmas. Suas' j'ios comunicou desta casa , interuindo o
vidas elperamps cptn aluoroo na : Chp. Chantre d'Eura Manoel Seuerim de Fa
da P10u.de Portugal. . ... : ,v; ria,que Dcps terri. : . < .
" " J r . * ,
b, No so pouco clbres, &hemeaM; P r. De Sr Anna Baptista, cuja morta
das (ainda hoje )no conuento, de villa div foi*nJ6i$. estreueo P. F. Luis de Sous
Cnde as Madres isabe de S, Lvs^c, I- Jia z.p.da.Chr.desta Pru.lAc.ij.que pot
sabel de S.Ioo , send6Vque'ralcra"o'ha incura da Religio , atgora no h iaido
ijaais de citta annos. D primeira f lem* a luz,5e mia de outras relaos , q inda-
bra Gonzaga ritProu/Portug. conuento^ cainos. do, fronuenco de Montemr, ooa
4Barrezo4.0Xhron-Minl K^"/ * f* -(

... -.- ; ; jiriiJiiiiisguiiii ae u, ioao de JurKes,


.., ^ y > ,S, 'r. l Pi.wc- f^.nWyno desereue D. Felippe Ol'ul-
i. Para que ns quixamos dosant!- Kuanona histor.dHybwiial.+.c.i^Cf
gos,quando no meimo desciiido cairo or trao eH pi so dos viutes no cuento
modernojs,cerca da* patries, & armos, m ; dQ gP/n-Cucceffo -, com crdite de v tude
que os scruos de Des.passaro,, a- melhor , M. i6if como nos cOnstou por ditto , &
hgar,como ' nos sucede'gof c aMadreJ ; rera^o do &P.M.F.lC>omngos do Roser
Maria daColunma,aceligosadeSaeuem,3, rOjVigh'riq perptd dlie. Sua funda
cuja vida anda m, s.ccm, outras, pela M.: <a i^j^ada-para.i^ide. Octubro, dia m
Sr Maria da Tiindade, Abb . :deste con- que delcanou em paz a primeira funda-
tfuridao'se-adharla fy.deSet- dorai, &AbibadeftraSi' Antonia 1
2 cm nue. n*n Umt rm de Iefu , quai para lhe'dar princi|
de S.Ioo de Setuual . Por hora l
berfe,que esta tuado beira mr ,
Occeano cobicolo lbrue,& abraa
t :< radoTejoJunto insigne fabrica de Beth-
1. Foi Sr Clemencia de Iesus,ha das lem, dislante de Lisboa elpacio de legoa, -

' Marco xxvi j

M Coimbra,noreal comiento de S^Clara , a mue-" nuo

H o d incorrupto , & milagroso corpo da Ranha jjj


SanctaIbc(mulhter dclReiD.DinyZjVnico deste nha s
nomey&VI.entre osde Prtugal)cu;o umptuofo
fSm m r") mausoleo,pormandadodoSummo Pontfice Pau*
JoV.seabrio,emordem a fuaCanGmfzao,prezente D. Afonso
de CasteI-branco,dgn<r Prelado da mesma cidade,& particular
dcuoto feu , com outras gratiffirnai1 pessoas , affi de letrados fa-
niosos,como deperitos medicos,& cirrgios expierimntados.
-l. n. A quai
3io .,. Agiohgohujitmo.^ y'i

A quai auendo a76.annos,que fora nelle scpirkada > foi achado


inteiro,frmc,& trrauel,ipirando fuauifimoodr, o rostro c
ha notauel viueza de coi,alegre,apraziuel , & composto , chco
ainda agora de materna piedade, & regia magestade , triphan-
do da morte por tam largo fpio de tempo, qieparecia fer c-
posto dematcria incormptiuel.P.oishe de notar,que achandofe
o caxo podre dahumdade?& os fechos gastados da ferrgemr
gmente a ortina de seda , em que cstaua enuolto , o vo de ta-
fet , que cobria o erenissim rostro,& o vesti$o,estaua so,go-
zando tudo iftpbr cafdo contacto facro) do mefmo priuile-
giojcom que todos prsents ( louuando ao Senhor portantas
marauilhas juntas^choruo dt deuo, & alegri , no.fe far-
tndo ningucm de olhar para aquelle tlo rostro , composio
admirauel de membros,& meneo viuentedos braos , cm que*
xccreaa as aimas d toos. ^.harf afi. mefmo aquelles dous;
teis eompanheiros,de fuasperegrinaos , participantes da im-
inortalidad,obacitlo,d c|e tiauaj& abola , que Ihe auia da-
d Arcebfpo CmposteHaio, quanclo a primeira vez foi a?
Sant-iago de Galliza em romara^an; 13 25 (insignias de ba me-
ritoriaperegrjrta,i exftpia piedade ) na quai trazia o dinhe-
ro?que a todatiora^efpeniacos pobresde Christo. O BipoD.
.Afon^tiandoento estes fagrados defpjs, depois de os ve-^
nera^&bejfmgrnde ^etioo,^jpsmaisafistcntes,osen-
regou s religiofas^as quaes fizero prezcnte da bola Rainha
de Hepanh Margarita,& q baculo dcxaro na casa, para con-
"l dos fiei^faude,S remedio dos enfermos , que recorr
aqui pertodo o difcurfodo anno,a implorar para cornDeos sua
uau pdero a intrcefs o. t. N cidade de Hierufalem , metro-
umjr. poli de Mefapotamia,o inuenmel tropheode hua nobre Portu-
gueza,chamada aSnhra Mr&,natural de Goimbra , que de->
pois de rezidir algs annos naquella fancta cidade , em compa-
n;*,i;nl O^3 de out,ras;pias^& deuotas mulheres , que das nossas partes
vyrn b \f30a Jla,(^qmo nbutro tempo a gjoriofa S.Paula , com as mais

~*Xi An Wnft^8- :*?nai!oiiiasLde?Rm ) empregada toda na considerao


fie tam foberauos mysterios^uacs alliXe reprezento,fobreuin-
doduuidasentreoPatrirchados Gregos,& o Guardio dos
Menores,aujpeuidado esto as Hepanhoes,se embarcou para
^talja,mcompanhia4a ferua de Deps MeciaPimenta(tambeni
ofla Port'uguea ) ong fe defpediro com grandes faudades,
p^rtiLidoeflapara o Oriente , aquella para Paduaa vizitar o
,up / sepul
PefimoJxto de Mwo. 311

scpulchro do milagroso P.S.Antonio, & dcpoisotfe S.FaciA


co em Assis. Aqui e dctcue alg tempOjfrequentarftio os Sacra*
mcntos c estranha deuoo,orando feruorosamentej at q no-
toria sua sanctidade passou a Roma. E por no poder correr ja a*
Estaos todos dias a p(em razo da muita idde)como costu-
maua,comungando primeiro cm S. Pedro, buscou h jumenti-
nho em q andaua. Ncstc estadoperseuerou em qunto no con-
scguio do Pontifice licenapara vxxltar aHierual, ondeDeos
Ihc tinha guardado o diadema de sens gloriosos meritos , &
deuotas peregrinaos . Emprendeo ella a jrnada no maior ri-
gor do inuerno, para mais merecimto , & assr chegou tal do ca-
minho,q recolhida nomosteiro dos Francicanos, cuidando el-
lcs,q aquella fragil humanidade,enfranqtiecida por tanta via,
rendesse naturcza,comeou c nouos brios (confortada do
ceo interiormente) a visitar aquellessan&os lugares,& a prgar
publicamente a F de Christo,q alli se prohibe, trazdopor r-
mate no bordo o sacrosancto final de nofla Redempo, o quai
mostraua c ouzadia christa aos Turcos todas as vezes q os en-
contraua,pcrsuadindoos outrosi, q todo aquelle , q tiuesse filho
cnfcrmo,a chanasse, porq ella sabiahaexcellte medicina, c5
qsarauo.E postoq muitos d'elleSjaborrecdoa , Ihe desejauo
amortc,c tudo algs a chamauo a tpo,q querio spirar,i ella
leuaua secrctamente h pano enbpado nagoa, i em presena de
uspaes(s q elles o entendess)os baptizaua,&deste modo m-
dou para o ceo grade numero de aimas reuestidas da graa.No
podendo pois os Turcos sofrer mais , q ha mulhersinha blasfc-
maffe publicamente de feu Propheta, fizero queixa ao Gouer-
nador,pedindolhe com alaridos excutasse nella a inuiolauel lei
de sua seita,q era mandala queimar, a quai aquietandoos os des-
pedio a primeira vcz,dizendo: Que era mulher sem juizo,pelo cj
no deuia fazer caso de suas cousas.E como ella no desistisse,
antes prgasse c maior senior, segunda vez se conjuraro mui
tos mais,instando q a castigasse,seno,q se queixario aoTurco,
pois era tam pouco zelador de sua lei. O Gouernador tcmendo
cnto(como outro Pilatos)o dano,q lhe podia lucceder,a man-Ioan> ^
dou trazer ante fi. Era este dia o de Ramos , andaua ella ( depois*1*-
de auer recebido a sagrada Eucharistia)corrdo a Estao , que
ChristoN. Senhor fez em outro semelhante , acclamado com
tri iphos,&o Sans do pouo desta cidadejbuscada dos ministros
qfernaes,& aprezentada em juizo,confessoupublicamcte mui-
Cc to
;* |i * giokgio Lufitatw^

to mais d q,lhe os acuzadores imputauo.E defejdo o Goucr-


nador(posto q jnfiel ) liurala da morte , porq a tinha por sancta,
disselhe em fecrcto,q smcntc por contporizar c elles,diffeffe
cm publico , q qucria r Turca , & depois faria o q melhor lhc
pafecefle. A serua de Deos, leuantou a vz maldizcdo nouam-
te a Mafamede,i exalando a Iesu Christo , de sorte q foi fora-
do sentenciala.Publicouse o edjcto por toda acidade, q vinha a
fer: Que quem desejauafa^erseruio a Mafoma , i era ^elador desua Ut,
huasse lenha para queimar aquellasua intmiga,&preuersa mulher.h cuja
vz todos prfia leuaro a q pudero, & ouue algs , que no
achando outra cous,mais que as portas de sua casa, para ganha-
rem a indulgencia,as carregaro,& dero com ellas no lugar do
supplick>,demaneira queembreues horas se juntou grande cu-
mulo.Foi leuada a sancta mulher com grande tropel de gente, &
alarido do pouo : mas ella mui contente , & consolada , no ccf-
faua pelo caminho de prgar NoTa S.F, & fazer o salutifero si-
tial <la Cruzjno quai encontrando ao Procurador dos Christos^
que tem cuidado de defendelos , a constante velha diuindoo,
exclamou:g de nenhu modo traitasse de impedirlbe a nsertcora^ue
T>eos vfaua com ella}sa^endoa glorosa Martyr , cousa que tanto anellaua,
tS pedtaasua diuina Magejlade.O bom homem achou , que eroep
cuzadas diligencias vista de taes razos,& furia popular. Che-
gada ao lugar da execuo, amarrada a h po , q estaua fixado
na terra,lhe encrauaro as mos sobre a cabea,paraq de nenh4
modo pudessefazero sinal daCruz : mas o que no pode co as
mosjfez com ella,em quanto a vida Ihe durou, inuoeando sem-
pre o nome sanctislmo de Iesu. Ateado o fogo foi feu sancto cor-
po desfeito em p,& cinza ; & abrazada emmaiorfuabendi*
ta aima , fubio com velocidade celestial Hierufalem , para ct
contada entre as eselarecidas Martyres da Igreja Catholia,
$h ahm c. Em S.Clara de Amarante, Arcebipado de Braga,foi gozar
JJ ^ acelestial patra do beatifico objecto,a Madre Anna das Cha-
gaSygloria desta villa , por suas muitas prerogatiuas , & graas,
pois tendo e fasiamente 20. annos de idade , & viuendo iempre
muito enferma , refplandecia em todo genero de v irtude , com
ngular excellencia . He certo , que nunqua quebrou jejum
da Regra , nem da Igre;a,nunqua se izentou do choro , ou com-
munidade,sendo na orao tam continua,&regada de lagrima;,
comoeraperfeuerante na penitencia , banhada de caudelosos
fios de fangue . Em tanto extremo , que reprendida muitas vc-
zes
Vigefimojxtode Marso. 3*3

zcs daprelada , refpondia ; Que no cra aquillo nada a refpeito


do que deuia obrar , se as foras judaro , para applacar a diu-
na ira,em razo de suas graues culpas,& inormes peccados ; fen-
donapurezajangelicaj&nasimplcidade, pomba, com quea-
gradoutanto ao celestial Spooyque antes da Quaresma, lhe
reuelou o dia,& hora prcisa de seu tranto , para o quai se pre-
parou com rigorosos jejs,& penalidades corporaes . Chegada
o prazo , que era o de sesta feira sancta , pedio a sua Mestra com
instancia lhe fizesse hum caldo de farinha , de que tomou duas
colheres , & fez jejum com isto , sem querer gostar outra cou-
sa, & quando veio hora de Complta , reuestido feu modes-
to rostro de estranha alegria, abraada com hum Crucifixo , re-
gandohaj&muitas vezes suas sagradas Chagas,em feus bra
vos sc defunio aquelle phico composto de aima, & corpo , ou-
uindose naquelle tempo per todo o conuento celestiaes defcan-
tes,experimentando o fentido do cheirar suauifima flagrancia,
com que todos os prsentes ficaro com admirao recreados.
d. NaErmidadeS. SaluadordaPefqueira, juntoao Douro, Gafar
confagrou feus dias immortalidade , o Eremitaf feu funda- i*tUdM
dor) Gafpar da Piedade , homem de vida excmplar , & fanctos
costumes ,& por isso mui refpeitado , & venerado dos rnora-
loresdaquellavilla,filhode nobres paes(fegundo tradio)
naturaesdaComarcadaTorredeMen-Coruo etn Tralosmon-
tes, decuja casa se ausentou paraRoma , em idade Juuenil. Alli
residio muito tempo esperando pelo anno sancto, no quai o S-
mo Pontifce Clmente VIII. lhe concedeo licena para paTar a
Hierufalem com outros romeiros,& companheiros de feu fpiri- A>
tu.Em Veneza fe deteue aigus dias , por causa de hs defpofo-
rios,que allicelebrauaoGouernadorccerta fenhora deGre-
cia,o quai Iheprometteo leualo consigo , & aos mais , fazendo a
todos o gasto j & affi auia de fer , para q ficasse mais realada sua
virtude . Porque succedeo leuantarse na viagem ha tempef-
tade desfeita , defeonfiados das vidas (total mente )os passagei-
ros , julgandofe ja noprofundo do mar sofobrados , recorrera
aoceo , por meio do sancto Eremita , a quem o ditro Gouerna-
dor de.u hum relicario,paraq o lanasse nasondas,o ^ elle fez c
tanta f,iuuocando o anctissimo nome de Iefu,q em continente
/erenaro os mares,bedeceiidolhe os ventos . Na terra sancta
vitouaouellessagrados lugares com deuotos , & caudelofos'
ribeiros de lagrimas , meditando de efpacio no muito , que alli
Cc a obrou
7*

3*4 Agiologio Lufetnno.

obrou o Sethor pelo remedio do gencro humano . E depois de


acquirir varias reliquias,tornou a Roma , onde foi recebido do
meino Summo Pontifice corn paternaaflfabilidadejdo quai cC*
pedindofe, quando sc quis voltar a Portugal , lhe declarou feir
intentode sundarnapatriah Eremitorio, em que folitariam-
te pasl o restante da vida . Ento lhe mandou dar grande co
pia d'ellas para o exornar.Chegado ao reino , achando este sitio
accomodado para us anctos difignios,o erigio,collocando ern
feu maior altar, ha deuota imagem de CJiristo Crucificado , 8c
outra de S. Paulo,primeiro Eremita , cuja festa celebraua todos
annos corn folemnidade, conuidartdo aellaos Ermitos da Bei-
ra.E inflammado na Paixo do Senhor ,aexprimio alli toda ao
viuo,em deuotas figuras de vultx^obradas por fuamo,com fin-
gularperfeio,&piritu;depositando debaixo dapedra d'aras
inestimauel theuro de reliquias,quc trazia;as quaes fe mostro
agora ao pouo,que nas Octauas da Pafchoa,& Pentecoste recor-
redeuoto avenerareste Sanctuario. Nelleviueo muitos annos
o curioo,& pio Eremita com notauel fama,& predcamento de
virtude,at que(porfuamuita velhice)admittio-companheiro,
- ' que IhefuccedeonaErmida, com bcneplacito d'aquellepouo.
Apoz ifto cao logo de mortal enfirmidade, & acudindo rttuitas
peToas graues para fe acharem a sua morte , repartio entre ellatf
algas imagps,& liuros deuotos,que pofua, com obrigaode
Missas por sua aima j& quando feno percataro, depedio eJ-
l.a do terreste vafo,para postuir o defeano eterno, em idade de
f Aexo 9$' annos. e. Nas partes de Solr no Oriente,he tido,&ve-
contierfo ne ra do por Sancto,F. Alexo,Irmo leigo,da.Ordem dos Prga-
Domni. dores, que por mandadp do Bifpo de Malaca D. F. orge de S;
Luzia,paTou a cllas,emcompanhia daquelles dous Apostolicos
y aros F. Autonioda Cruz , & F. Simo das Chagas , da mefma
Ordem , onde trptixe innumeraueis gentios ao conheimento
de Christo,ajudouaieuantarmuitstemplo$, & casas de tJ
o,portandofe incnaueloperario cT aqucllas noueis Chrf-
tandades.Eraelle tamdeuoto do Sancto Prefepio,q traziafem-
pre cousigo has piquenas figuras de vulto, que o reprezenta-
uo ao viuo, E assi onde quer que achaua lugar accomodado pa
ra orar,tu aua dellas,& na considerao deste fuauissimo myste-
no,e elei^aua de tal forte,que no somente ficaua em profundo
^^^b^/tp.tptalmpnt^ dos fentidos , mas leuantado da terra
mais de h<o;uadocoiotestificaro(depois de fuafanctatir-,
i;< >-;<> k Zs te}
Vgefimosexto de Mmo. 3*5

(e)muitos Portuguezes , & Indios , que acudio a ver tam nota-


uel maraui1ha,no sendo poucos os gentios , & idoltras , que
vista della,sc conucrtio, & pedio com instancia o fancto Bap-
tisino. Em Cunhale , no mesmo Oriente , o fim dos lou- r.fedt
uaueis trabalhos d'outro Euangelico obreiro , por nome F. Pe- p^'fl

dro Baptista,q tomando o Scraphico habito na Madre de Deos


de Goa,foi h dos mais spirituaes , & perfeitos religiosos , que
ouue na Rccolleio , comeando logo de Nouio adarfuauif*
mo cheiro de virtudes com sua angelica vida,a saber na humil*
dade,&raortificao(pedrasde toque dos que pretendem a*
gradar aDeos)em que feuMestre F.Pedro de S. Andr o criou.
Aproueitando tanto na orao , & contcmplao , que andaua
feu spiritu vnido sempre com elle,em hu incendio amoroso , co
tam extraordinario calor,que resultaua no exterior, necefitan*-
do de panos molhados em agoa fria nos pctos, para ver fi se ap-
placaua aquella abrazada ara . Vindo de Cochim o an. i% 97.
de serGuardio,foi cattiuo c outros muitos Portuguezes,& lo~
fo vingaro nelle os Mouros feu mortal odio . Porque defpido
o habito, m os atadas atraz,o trouxero dous dias, fem corner,
icm beber,porbaixo dos ps,de que dando graas aoSenhor,
confolaua ,i exortaua os companheiros paciencia Christa.No
remate dos quacs o leuaro a Cunhale, onde encarcerado, com
exorbitante macho,lanado nos ps,ameaado com tormentos,
& afcto com opprobrios,no defistio de confessar fempre nos-
fafagradaReligio. Dandolhe pois hu dia certo Mouro ha
pefcoada,o feruo de Deos leuantou a v oz,dizendo: VtrgemSanr
lissima,porque naoJecais 0 brao a quem maltraita yojso deuoto', eisque
de improuifo lhe fobreueio ao facrilego tam grande dr , que
parafe lhe tirar,neceTitou de suas oraoes . O exercicio que fa-
zia,era prgar a esta vil canalha,& confessar aos Christos, para
os achar dipostos a felice forte do martyrio.Pcdio a N. Senhor,
que feno era feruido pa.decelo,lhe desse liberdade ; no fim de
tres mezes,& meio,refgatados todos Portuguezcs,elle smente
ficou prezo para maior gloria de Deos, Porque estando ha noi-
tebem defeuidado , pondo as mos ao macho , como fora de
ccra,fe lhe abrio,& as porta9 do carcere de par em par , como a ^
nosso P.S.Pedro . Entendeoento , que lhe mandauao eterno v.io.
Libertador fugir, veio borda do mar,metteo duas vczes os pes
na agoa,para ver fe o fustentaua o chrystalino elemento , vendo
que fc a a piquc,metteo terccira,& tomando p, d'ahi a pouca
Cc 3 horas
3 * 6. ApohglO LufitMO* ';

hras (sem aber o modo ) sc achou em Calecut . Mas como os


desejos de morrerpor Christo,tiuessemlanadoprofundas rai-
2es em feu peito , puco depois de sair do cattiueiro } em vez de
" se aliuiar dos paflados trabalhos , se ofFereee de nouo a utros
maiores,acompanhando o Capito Luis da Silua na jornada c-
tra o Cunhale,onde ono largou de vista ,' trazendo scmpre ar-
uoradonamo h Crucifixo, com que andaua animando aos
fbldados, at quecao no cho trepastado da espadainimiga,
subindo sua aima em continte gloria,em busca do eterno pre-
f . Pedro mio. g. Em Villa- viosa, na Casa de N. Senhora do Empa-
irmita ro^z Eremiticafamili de S. Palo , a mysteriosa morte de F.
de s.?au- Pedro d Horta,cujas virtudes foro pouco conhecidas dos hor
ie- 'ms,mas muito de Deos,sendo que era de vida sanctifima , sim
ples noproceder,& nacaridadechristamuiinflammado,exer-
citandofe nsta virtud,todo tempo, que ella Ihe durou ,curan-
d aos enferrios,acudindo aos necetads , com talgosto, que
;a mais se vio sua boeca sem riZd,quando andaua nestes celestiae?
mnisterio6,os quaes lhe galardoou o Senhor ao partir do secti*
lo,manifestando a gloria de su almajpois affirmaro algas re-
Jigiosas do cnuento de S.Cruz da meha villa, que ellas ao ir
de Matinasjtempo a que elle spirou,viro ha luz extraordina-
Ta,sobre tecto do dormitorio; & sair dlia ha columna de fo-
go,que penetrouoceo, querendo o sempiterno Remunerador
com esta maraiha,demonstrar o ardente fogo da caridade ,'eni
que sempre aquella benditissima aima aridara feita faencendi-
sb Lo- do Ethna. h. Neste dia em Santarem,no conuento de S.Do-
rdtsDo^ mn?,os das Dons,a Madre Leonor de Moraes,relieiosa de san-
minic. cta umplicidade,com a? quai ja mais se pde acabar Qpor graue-
mente queestiucsedoente) depoisque veio Ordem, corner
carne. Anoitecia,& amanhecia na orao , que interpolauacont
,disciplins,& bofetadas,que daua em si com grande fbra,&spi-
ritu,lembrada das que o Bom lesu sofreo na noite da Paixo em
feu diuino rostro. Teue reuelao de sua morte , auizando dlia
muito antes a algas amigas suas^ que sria meada a Quaresma
do an. 1 609. para que lhe no faltam com oraos,succeden-
D.wa doassipreciamentc. f. Nomesmodia, emS. Clarado Por-
de Meiio to,a Madre D. Mecia de Mello , com quem a natureza repartio
-libral us dotes,constituindoaem todos perfectissima: mas os
(MA.
da diuina graa realaro,& campearo nella muito mais , do-
tandolhe lua aima de sobrenaturaes virtudes -} & asl hs , eomd
9- outros
T^igefimofexto de Marso, 1 17

outros empregaua noseruio do Creadorjrendendolhe semprc


bequios,por tam altos beneficios . Amaua tanto fancta po-
breza,que no habito,cella>ck tratto peslbal , se singulari^aua so
bre todas companheiras,toucandose dos farrapos,que ellas" lan
au fora , no tendo ha agulha de feu , viuendo debaxo d
hua escada na cella pcor do conuentOjsem consentir nqua,que
a melhoraflem . Na humildade era tam rara , que chegaua a fer
defprezada por tta,sendo tam discreta, & auizada^que elcreu
cartas de muito fpiritu,& zelo religiofo ao Summo Pontifice,de
quem tinhahonradas repostas . A estas virtudes jtauaas dape-
ntencia,& caridade, porque fem ella so todas mortas ; corn a-
quella quantoouuia, & lia , que os fan&os Pnitentes obrauOj
executauaem si afperamente; & com esta defpendia quanto ac-
queriaj& postula , at chegar a dar ametade de h viliTimo cu-
bertor,que no inuerno a abrigaua do frio. Continuaua a orao
dia,& noite,& tinho tanta f nella as enfermas , que todas se aJ
proueitauo de sua poderosa beno . Final mente zelaua com
excesso a regular obseruaheia, rende dolhe isto para com os pre-
lados,fer tida por inquita, & castigada , o que fofria com inaU-,
ditapaciencia,& com muita mais as desfeitas tormtas das ago-
nias da morte , ficando feu rostro depois d^ella , tam sereno , 8c
alegre , que com razo era julgada de todas por viua , & fancta<
/. Em o reino de Conga, no Iapo, banhou as vestiduras co - MdgiU0
no,& /ubido ncar de feu fangue,a illustre Magdalena, padec- M m.
do variedade de tormentos , com varonil animo , & focorro do
ceo,que lhe foro dados em odio de nossa fagrada lei5na perfida
persecuo dotyrnoXogunfama(herdeiro da fanguinolenta
crueldadede feupaiDayf) os quaes foro poderofos para a
rifearem do numero dos viuentes,fcando eferitta no dos justos,
pois tambem se foube portar na peleja pelo nome, & glora de
Christo.

. Commentmo n XXVI, de Marso. ..... "

OSumptuososepulchro daRnh* mente naquel docel,mas tambem


S.sabel,que hoje vemos no ral na Capella-real ; a saber o que toca a sua
conuento de S, Clara de Coim- natural effiee,a quai se cubrio de copioso
bra , parte auia clla mandado suor naquelle infausto dia da semprc 1**
laurar ern vida , exornado com figuras de chrymosa prda delRei D(Sebastio.
Sanctos , a que tnha partcular deuoo, Quando este scpulchro se abrio i i.dc
parte se ccluo em tempo delRei D. Ma- Maro de i6n. se acharo prsentes (de
noel,quando o Papa Leo X . ( sua iris- mais do Bispo de Coimbra D. Afonso de
Fncia)deu licencia para se iczar della,na Caftel-brco)Martim Afonso Mexia(Bis-
*-'* Cc + P*
31 . Agwlogio LuftM. ^ \

po nto de Leiria)o P.M.Francisco Soa- panos como lencoes ,&de hu dfies

zembargador do Pac,o , c o Doctor Ioo cancei. Tudo o que nefa digp lai com
de Carualho, insignes Iurifconiultos, de- 7 . ? , _ .
putado. ( automate Apostolica ) pari este "**' lhs muto deJ %ar> PorW
importante negocio . O P. Ioo Delgado concurjo da gente naofoi muito, es
te Companhia, somoso Mathematico, , tarmms dentro de 4-0 . para. KO.
Balthazar de Azercdo, Fisico mr, & ou- _ r 1 \ a~ *
tras pessoas , entre as quaes o Licenciado pejjoas , 9c - Loimbra. Marco 2 6.
Manoel Martinzjlecretario do Bipo C- 61 2,
de , de quem he a feguinte Epistola , que
nos veio s mos , elcrittt a h feu amigo Manocl Maitin.
neste comenos.
Destefelice achado, & milagrofa inuen-
s)>,tnv i v>*:+a M;.t . o efcreuem Bras Freirc de rbus S. Eli-
Pa/fW a ff y>tm da mmha ?abetU.2.c^ 0 p.Vafc.Anaceph. 8. pag.
H qumta > por me acbar boje em 105. F. Luis dos Anjos n. 8 7. & F. Luc*
5. Clara ao abrir da sepultura da tom.3.annalium Min.adan.133j.
^ainba S . dei militas gravas a j. p.Paritalee d' Aueiro no Itinera-
X>eos deyer , que auendo perto de no da Terra iancta c.^.faz particular m-

Cto corpo , Je achou tnteiro , 0 rojtro em Assis an. 1562. onde os rehgiofos d* a-
fenboriLos cabellos lourosJinda pe- 1uelIe conuento o informaro de sua san-
^J^ '^n 1 fJ " j- cta vida,&do muito caso, queallisefazia
gadosna pelle , 0 brao, & a mao dt- dcna# Maricta > & Moia paflirio adiante,
reita inteiros, as \rwas como de mao porque efcreuem diffufamente leu mar-
e pejsoa 1>iua, & 0 brao perado no 'W* fff^T cauaro feu no-
iri v ' 5 w " mt , appellidandoa smente : HtfpanboU^
hombro,que tjto somente com 0 petto aquelle no Flos Sanctorum I.4.C 44. i este
se Ibe descubrioJS mais da parte di- na "ist-das mulheres illustres 1. r. c. 37. 0*
* 1 r 2 V* /V - quaes allego ambos ao P.Diogo de Her-
reita,que daesquerda. Enaseicao ?era na reao impreffa em Seuilha an.
do rojtrose assemelhaua muito com 0 1 j79.Gonzag4 deOrig.Seraphicae relig.i.
da fcura , que emos sobre sua se- dwn: m**, dizendo:^

pultura . bjtaua 0 ataude forrado lterem,mmine Mariam , qiu duodecim thhtnc


por fora de pano , que parecia vraa. **** fid fertiore cenfa in pf> die Palm*-
l oC t: rt .11 j. n r rum,&c. O mefmotemoP. F. Ioo Mal-
ou efcarla a . Efibre elle posto oseu don'ado na sua$illustrcs mulhrcs.
bordao , & bu como bentinbo do ta- Se alguem duuidar fer a Martyr.de qu
manbo de meia folha de papel , que ?stcs autores e5rfuem diuer* d* Senhora
i- r L 1 r t Mana,de que le lembra F.Pantaleao,ven-
di^em Jer a bolc^com que e/molaua. do que Ihe chamo HefpanboU, fendo elk
I ejas duas cousas deu 0senbor Bis- Portuguvur. faiba que o tempo o no cor^
*/i a
as( fretrasparaasmandarempor,
frpiv^c /,,. e v.,^,J*ro* 4,r tradiz,& que os Estrangeiros
affi debaixo da
po ^Ui.JJpania>mKnm aos Portu.
t encajtoar , como merecem . J)entro guezesjcomo aos Aragonezes , Nauarros,
do ataude eftaua enuolto 0 corpo- ni Biseainho, & outros pouos,de que ella le
. J p>/ te 1 1 compoem . I esta noffa opinio fegue 0 P.
pano encerado , ^ logo bua colcba M.F.Manoel da Espras na i.pS Chu
branca de jeda ao longp da carne , ? na Ptou.dc Portugal ^,c34.^.5.
Oie^
T^igefimosexto e Maro. 319
t. Oreferido no texto de Sor Anna salem;a quai elle obrou , 8c he a que hoje
das Ghagas,natural da Villa d' Amarante, le conl'erua da inuocao : de K.Scnlma de
que faUeceo sanctamente no conuento , q hitruftltm $ o mais clbre Sanctuario de
alli tem a Religio Franciscana an . 1550. Tralos-montes, mui frequentado de ro
c/'creue(tacito nomine)Gzag.3.p.t.Prou. meiros,pelos innumeraueis milagres , que
Portug.onuento 15. que deuia no no al- a Mac de Deos alli obra . Delle se lerti-
anar . F . Luis dos Anjos no Iardim de bra ja D.Ioo de Amiax na hist.de K. Se-
Portugal n.i62.Barrezo4..p.Chr. Min. 1. nhorade Cods I.1.C.9.& o P.Antonio de
5. c. 57 . Valerio de S S. Faeminis ejuldem Vasc.in descript. Lusitan.pag.e44. 8c N*
Ord.l.-i . c. 38. o quai speciica Gaspar Al- dissusamente no Tractado dos Sanctuario*
uarez Loulada no z.l.de entre Douro , 8c deste reino.
M m ho fol. 149. onde traz sua vida de hua tornando ao noio E remita , falleced
tclao m.s. que se conserua no ditto con- corn rama de grande seruo de Deos art
uento,feita por certa religiosa d'elle. Con- 1615. Era de mediana estt 11 ra , corpo re
lia mais de outras memorias, 8c papeis, q feito,Tostro aluo,& cordo, naris afillado,
manaro,aide feucartorio, como do de barba veneranda , ja pintada de branco,
Lisboa , cabea da Prou, de Portugal > de muito alegre,de honeta,& lancta conuer-
cuja obediencia he , como ja dTemos no lo if Tudo o que d'elle se disse con sta
Com.de id.de Ianeiro \.d. de larga relao, que corn muito cuidado
indagou para este noso asspto o Doctot
d. A deuotiffima ermida de S . Salua- Duarte Pacheco de Albuqucrque,Vigarid
dor da Pelqueira, hca afastada mais de Grai de Viieu an. 1650.
meia legoa da ditta villa , sundada em pe-
riha , & rochedo tam aspero , que por issor . e. No pudemos aueriguar scF.Alexo
he chamada a Fragoa, formada de conglu- foi silho da Prou.de Portugal, se da Cong.
tinadcs,8c leuantados penedos, uipentos da India. Nem se he aquelle doproprio
no alto da rocha , que parece esto amea- nome,uatural de Setuual,que edisicou lo-
ando o ceo,& afombrando o Douro,no go ao principio, a nobre Igreja de S. Bar-
quai se precipito com ingreme quebra- bara de Goa,onde baptizou lette mil gen-
da,reueltidos de variedade de siluetres ar- tios. O certo lie, que an. 1 5 6 1 .0 leuou con-
uores, 8c medicinaes heruas , que fazcm o sigo delta cidade para a de Malaca,aqtiel-
sitio sebre alegre,8c fresco,mui deuoto, 8c e exemplar de prelados,D. F. Iorge de S.
contempiatiuo.Trinta passos em distancia Luzia , & que falleceo em Solr cerca do
d'ella elt a casa, ou couado ermito , em an. 1 59o.Trazemno ja F.Ioo dos Sanctos
que escasamente cabe ha peslba , a quai na Ethiop.rient.z.p.1. z.c. 4. F. Afonso
mais parece obra da natureza,que por arte Ferndez na hist.Eccl. de nuestros tipos
fabricada,seruindolbe as mefmas penedias 1.2.c. 1 1 .F.Ioo Lopez no fim da 4. p. daa r- f
deparedes. Este foi o si tio, que efcolheo Chr. Dom in. F. Antonio da Encarnao
para sua morada, & spultura o nosso Ere- nas Relaos da Ordem na India fol . 15*
.03
mita Gaspar da Piedade,a quem se deue a & F. Luis Cacegas em suas memorias,po-
ditfa ermida , & a grande deuoo , com sto que lhe chama erradamente F.hfepb.
que o pouo a ella concorre , para reueren- * : .
ciar as fanctas reliquias , entre as quaes he , /.As relaos , que temos da Ordem
digna de grande venerao , 8c honra ha Franc.no Oriertte , no specisico a patria
fermosa cana do brao do Doctor Optimo* de F.Pedro Baptlsta,sendo que no cessa
da Igreja S. Hieronymo...' ' 1, -j :de publicar suas prodigiosas obras, autti-
E para proua de sua maior virtude he cas por certidos de Portuguezes, que c5
de fa ber , que apparecendo a V . Senhora elle andaro , i estiuero cattiuos em Cu-
nosla a ha deuota pastora em Sandm da' nhale a primeira vez, que da segunda,aca-
Serra, comarca da Torre de Men-coruo, a bpu com violenta morte glonsament,
15.de Abril de 1 603. lhe disse. , que fosse a antes que l passasse aquelle famoso herbe
ieus moradores , aos quaes denunciaria de ! Andr Furtdo de Mendoc,a.Afl F. Paulo
sua parte-, que logo lhe erigissem naquelle da Trindade na sua Conqusta spiritual 1.
posto ha ermida, a onde porio sua ima- tx.6t, .i 1 ' . '
gem, obrada pelas ms d Ermito da . . . j
Pesqueka,astomoeUea Yiaem Hieiu- g. He Villa-vl.ola p sua muica an-
; ..
32o Agwlogt Lufitano.
guidade,& no osera entre todasas pouoa- at que dormio em o Senhor cerca do an.
os do Alentciojd mais celeberrima,cujas 1 600. Sua patria foi a mefma villa. & nella
exccllencias , & prerogariuas rcferuamos esta mui viua a marauilha da columna de
para lugar mais.proprio . Agora balianos fogo3que no texto rcferimos, de mais dos
fa ber, que m feu termo, onde chamo mcmoriaes, queesto juntos para a Chr.
Valbom,t<tue'st Cong.de S.Paulo, Primeiro os quaes nos communicou o P.F.Leonar-
Erernrc*jh conuenro , de que foro fun- do d'Aiumpojfendo desta Cong^ meri-
dadorcs Pedro Afonib Pobre, & feus par- tislmo Prouhicial. O mefmo diz nas suas
ceiros , como confia de ha carca de feu Antiguidades m. f. de Villa-viofa o Dc-
catcoriojteica na melhia villa a 20 . de O- ctor Belchior do Rego,& Andrada,Coni-
ctubro an. 14,1 .pelos fefmeiros delRei D. go de Ourem,& Dezcmbargador da Ca
Ioo Los quaes ( pclos poderes que d'elle da Supplicao.
tinho)!he concder o ha deiabrida,i cr-
ma montanha,chama.da de Vasqueanes pa h. De Sr Leonor de Moraes,que fal-
ra a fundaao,& a razo que do he : Par leceo an.i6oo.efcreue breuemente F. Luis
riuerem nu ermo,ftrutndo, & louuando a Deos. de Soufa na 1 .p. da Chr. Dm. 1. . c. 40.
Tanto que elRei o foube tomou o conu- fcm nos dizer o lugar de feu nafcimento.
to debaixo de sua proteco , prouendoo
de priuilegios,& fauores, os quaes consir- i. De D. Mecia de Mello sabemos,que
mou depoisfeu ;lho D. Duai te cm Enc o foi a cidade do Porto , & que viueo , &
ra a 10.de Maro de 1450 . como le v do morreo no conuento de S.Clara an. 1 6: 2.
2.1.de Odiana da Torre do tbofol. 179. deixando de si perdurauel memoria . Sua
Aqui perfeueraro os Eremiras at o an. vida efperamos nas Seraphicas Chron. da
i^o.ein que (para maior commodidade) Prou.de Portugal.
se paflaro para a villa}rezidindo em has
calas perco de zj.annos, em quanto fe fer /. O P. Antonio Cardim in catal. 00
o nouo conuenro, o quai he dos melhores cisorumin odium fdei aponta ad an.izz.
da Prou. cu|o Rcitor tem nos Capitulos o pag . 47 . o illustre martyrio neste dia de
teiceiro lugar. He dedkado a N. Senhora Magdalena em Conga, que he Reino mui
do Emparojdfbaixo de cuja sombra viueo clbre dos 66,dc Iapo,
algsanno* o deuoco F, Pedro da Horta,

MARCO XXVII.

S. Ama- M Mon-santo , villa nos confins do Bispado da


dor Ana- ]|<gJ Guatda, o natal do glorioso S. Amador , Ermito
coreu. '
que foi da antiqussanaErmida de S.Pedro de Vir-
acora,na quai viueo muitos annos , diuertido to-
_ talmente das cousasdo muhdo , empregado todo
m louuores diiiinps,, porn?eip da orao, quotidiano pasto c
que se recreaua sua aima. Saindo elle certo dia sobre a tarde des-
te ncto exercicOjOlhandopara asermosurado ceo , vio a festa
frande , coin que os demoniosleuauopelos ares hua criana.
uternecido o ancto velho,c6 o peitopr terra , pedio a Dcos
seIembfanedesnkintocenca,nao permittindo sc perdesiea-
quella alma,feita sua imagem,& semelhana . Foi sua breuc o-
rao de tanta efficacia , que a largarot>s demonios , & cao a
feus p^ o. insanit Tomandoo logo nos braos ro offereceo so-
3 bre
FtgeJhmfftimdtMaro. 321

bre o altar do sancto Apostolo , rendendo ao Omnipotente as


graas de tam soberano beneficio. O quai (como Pai de miferi-
cordia,& Deos de toda a consoao ) anteuendo as afflicos,
cm que Amador se veria, para lhe dar naquelle deserto o natu-
ral nutrimento , lhe deparou hua Cora, que tinha a feu cargo,
vir todos dias hora certa fustentalo corn feu leite,de forte que
viueo,& veio pelo tpo adiante a fer Sacerdote. Succedeo pois,
que Amador amdandolhe h dia Missa ( como costumaua ) ao
voltar do Orate fratres, vendoo mui lastimado,& senti do, refer-
uou para depois preguntarlhe a causa da nouidade . A que ref*
pondeo o sancto Eremita: Tanto me alegro de teyer nejse sublime es
tado,quanto me entrtfeo denaosaber as penas } que teu pai padece na ou
tra yidafpor tanto lembrate em teussacrificios desua aima ypara que Dos
aja misericordia dlia y^$da tua , quando ( dpts de largos annos ) parti
rez defla . E dizendolhe certo numero de Minas, que S. Ama
dor lhe apontou,foi lhereuelado, que estiuerano Purgatorio a
t aquelle tempo,& que por meio dlias, ia gozar da gloria , c
que ficou muito alegre,& contte. O quai continuando em us
louuaueis exercicios,domando a carne com abstinencias,dando
nouovigor afeupiritu,quecomojejumfealiuiaua, &leuan-
taua sobre i at penetrar o ceo* Chegado o tempo de sua part-
da,recebido o preciofo Corpo, & Sangue do Senhor , das mos
deste feu difcipulo,em feus amorofos braos,& colloquos du-
os com Christo,inuocando o gloriofo Principe da Igreja , exa-
lou siiauemente o spiritu. A cu)o corpo com muitas lagrimas, &'
reuercntes ofculos deu fepultura debaixo do altar , como me*
lhor lhe foi poffiuel.E no se apartando nunqua d'ella, paTou o
restante da vida , imitando o frescor de feus exemplos , & mo-
tiuos de sua fanctidade,para merecer gozar na outra de sua com*
panhia.Tanto que dizem os naturaes d'aquella villa , que esto
feus ossos juntamente cos de S . Amador , no cofre , que hojefe
eferua lbbrc o altar . Onde oncto Anacoretahe venerado de
tempo immmorial , & inuocado de toda a Beira para maleitas,
porque os enfermos dlias , trazendo terra de sua fepultura ao
pescoo cobro milagrofa faude j& assi mesmo para o puIgo,&
lagarta,dc queos campos d'aquelles contornos so mui infesta-
dos, k Em. Viana de Alentejo , no religiofo conuento das s. AieaS^
Hieronymas,afestadeS. Alexdre,Soldadoesforado,& Mar-
tyr inui:o,que no imperio de Maximiano, padeceo grauetor- Utt^
mentos por Christo , detestando os Gentilicos rtos , pbrando
ncste
3 . giologioLtJitano.
neste comenos muitos milagres, at que defeabeado, consum-
mou gloriosamente seumartyrio,em Drizapara deVngria.Cujo
valeroso Brao mandou a este reino an . 1 6 30 . o P. Vasco Mar-
tinz da Companhia , Affistente do Grai na Curia Romana ,0
quai se guarda co as mais reliquias , & defpojos sagrados na ca-
pella da Concepo do ditto conuento , onde he venerado com
D.gtm anniuersario culto. c. Em S.BentodeXabregas, nos ctor-
nho Rihi nos de Lisboa , a dcposio^e D. AgostinhoRibeiro , patricio
rocs. d* Bracharense,que sublimado ao estado sacerdotal, vndo o pou-

ffds! co,que postula , deixou a patria , & se veio a Lisboa,para ver le


loto Eu mudando domicilio,mudariade fortuna. As letras ero poucas;
glj!'B' mas as virtudes muitas . Edizem que chegoua tanto sua penu-

ria,que no lhe bastando para sustento,& paga da pousada, a


quotidianaesmoladaMissa,veioaempenhar o Breuiario. Em
tal estado o achou certo pafageiro , que estaua de caminhopara
a ilha do Coruo, o quai trauando c elle amizade, o persuadio
companhalo ; & affi foi o primeiro Vigario , que teue aquella I-
greja,onde com notauel applicao,&cuidado ensinaua aos mi-
ninos a doctrina Christa,& a ler,i escreuer . Passados algs an-
nos, voltou ao reino , & constando a elReiD. Manoel de feus
louuaueis procedimentos,intentoufazelo feu capello, o q elle
recuzou pelo Ceruleo habito da Congreg. de 5. Ioo Euange-
lista(que entoflorecia) o quai tomou no mosteiro de S. Eloy,
onde em breue aproueitou tanto nas letras,& virtudes,que veio
a fer duas vezes Grai d'ella,Prouedor do hofpital de todosSan-
ctos(officio de muita honra , & confana ) Reitor da Vniuersi-
dade de Lisboa,i erigido de nouo o Bifpado de Angra,foi(con-
tra sua vontade)nomeado nelle por elRei D. IoolII. Occupa-
do o bom Padre em negocios de tanto porte,difpunha as cous
com grande fuauidade,& jurifprudencia,exercitando tudo per-
feitamente . Porque o hopital andaua mui limpo , aseado , &
prouido com abdancia de todo necessario , mais que em nenh
tempo,& das rendas dlie, & das suas particulares fazia grandes
csmolas a pessoas nobres , & vergonhozas . A Vniuerdade an^
daua tambem gouernada , que mais parecia conuento de fubdi-
tos reformados , que efcola publica de estudantes . E por se no
esquecer do pastoral officio, dauasse lio da sagrada Escrittu-
ra,& sanctos Padres,em que estaua ja prouecto , prgando mili
tas vezes ao pouo com grande frutto,& aceitao. Neste come
nos passando o ditto Rei D. Ioo a Vniuerdade de Lisboa para
aci
Vlgefimosettimo de Maro. 3*3

a cidade de Coimbra,a fim de mas a engrandecer , leuou golo>


que passasse com ella este ancto Prelado, para que a reformasse,
& gouernasse,como fez,com admirauel paz,& fossego,por efpa-
cio de tres annos,& meio . E fendo fummamente amado dos ef-
tudantes,& lentes, parecia mais Pai de todos,que Superior. E
deixandoa entabolada(remordido da conscincia) se dipos air
em pessoa(sendo jade maior idade)apafcentar suas ouelhas, on
de se deteue alg tempo , pastorfhdoas com vigilncia , & co-
mirao,at que foi acrescentado no Bispado de Lamego. E
tomando posse cTelle , como tinha piritu reformatiuo , fez logo
nouos Estatutos,em ordem ao b goucrno, & melhora dos fub-
ditos.De forte que isto obrigou ao BifpoD-F. Balthazar Limpo,
deixalo em feu lugar no Porto,em quanto e detinha no C. Tri-
dentino.E depois de viuer em Lamego exemplarmente , perto
de oito annos , trazendoo Corte vrgentes negcios da mitra,
opprimido de dores,piamente dormio em o Senhor, com gran
de magoa, &fentimento de toda a Congregao. Sendo sepulta
do na Igreja velha,& trasladado depois noua , e achou o cor
po resoluto , mas a caueira prouida de todos dentes , cos miolos
secos , causando isto no piquena admirao , por fer a primei
ra cousa que no homem se corrompe,indicio(ao que parece) de
sua raraprudencia , & suaue gouerrto. d. No conuento de f. Afmst
N. Senhora do Loreto em Lagos, cidade do Algarue , subio a^Por*-
gozar do summobem,F. Afonso de Portalegre , cujo appellido
nos demonstra sua patria,cujo habito a sancta Prou. da Piedadej
de que foi digno alumno , exornando o Sacerdcio com gran
de pureza de vida, fazendo seu maior emprego no estudo da
orao, na qual muitas vezes se arrobaua com subidos exta
ses . Iazia clle doente de ha vlcerada chaga , i entrando hum
dia na cella para o curar o cirurgio , o achou leuantado
no ar mais de ha vara , os braos abertos , & os olhos
fittos no eco , admirado , se tornou a sair para fora , dei-
xandoo lograr aquellas dulcissimas afluncias . E tornando
d' alli a duas horas ^ o achou no leito , & curandoo se de
pedio , compungido de ver tanta virtude , em tam humil
de sujeito , como se Verbo eterno para encarnar nas pu-
rissimas entranhas de Maria Sanctissima , no respeitara fu
humildade . Finalmente infigne F . Afonso em soberanos rap
tos , 8c vises celestiaes , passou da mortal vida immor-
tal , deixando aos vindouros perpetua fama dc santidade.
Dd No
:3H .v Agiohgi(sLufitnno. .
f. Eno- e> No connto Carmelitano de Napoles^viuii spre mui freP
TdoTCJ- caamemoriajdoDoctorF.Hieronymo Tostado,nlho de Lif-
mtitu!' boa,& da magnifca cafa,que nella tem a Ordem , varo docti-
simo nas humanas, & diuinas letras , que estudou em Paris,onde
se graduou na fagrada Theologia. Prgador celeberrimo de feu
tempo , Prouincial que foi da ma Ordem cm Catalunha , Con-
ltor em Barcelona do Sancto Officio,Vigario,& VisitadorGe-
ral de Hefpanha,Portugal,9lia,& Napoles , parareformao
decujas Prouincias efreueo fanctissimos Estatutos, que inda
<hoje nellas feobferuo , & florecem . Entendendofe entoco a
experiencia,q Deos auia dotado a este preclaro varo , de perf-
picz ingenno,profundo entendimto, & maduro confclho pa
ra o gouerno,difpondo as coufas prudente,& fuauemente,viu-
do fempre c recato,&circunfpeo notauel,para q no defdif-
feTem suas acos da menor palaura,q lanaua pela bocca, porq
em tal cafo bem fabia elle , que perfuadirio pouco suas amoef-
taosjlembrado d'aquellafamofafentenade S. Gregorio:/&
fora,(fuefe desifime a doSrina, de quem prga o que nao cumpre } &fa%.
Teue muitos votos para o Generalato, & s duuida o confegui-
ra,fe a morte o no atalhara,a quai he publico,q fe lhe originou
do ardte zelo,que tinha da Obferuancia daReligio,pela quai
: . padeceo graues trablhos,& molestias,at q carregado de annos
& dezganos,lanou de si a pezada carga das prelaas da Ord,
& com mostras de grande virtude,resignado na diuina vontade,
fao desta vida, no enterrando o talento , antes negociando
o Vent, com elle diligente os da gloria. f. Na S.SMctropolitanade
JjJjJ Xisboa aniuerfario do Venerauel varo Bartholomo daCof-
da cs/, ^jchamadopor antonomafa : o Thesoureiro Sanflo; cuja nobreza
cmgo, jgulaua sua virtude , exornada de ha innocencia hatural , q ue
tenoT aflFeioaua os olhos,& roubauaos coraos de todos. Criarono
sdt us- ses paes em fan&o tem or de Deos , defuadindoo spre de con-
*** ieH^os illicitas;prenddo co a do&rin das artes humanas,o
caminho da scicia diuina, pois anda os annos lhe no dauo lu-
-gafc para apxde^quando j sevia nelle prudcia para repreder*
}u exerciio no era como o de outros moos,dados a paTat-
pps: j&naquella tenra idade,estsinaaa hso caminho da pcrfei*
^p,a otros deiaua.idas infcrhaes conuerfaos, & a todos e
tranhauamuitQasofefasde Deos. Gortaua pclo neceTario fus-
tenfc5& gostos licites , trattaua da saude. corporal , como cou
acddsntal,tenda a mira em conferuar a da aima smentc, $>elo
q'/ : Ci qac
Vigefimosettm de Marso] 3

que sopeando a natureza,fe alimentua dos peres mantimtasj


oc guizados,ddolhe mui efcassa areo do sno.Comeou aef-
tudar os sagrados Canoncs na Viiiucrfidade de Coimbra , mais
por dar gosto a feus paes,que por vontade propria,pois o feu in-
tentoeraferrcligiofo, oqDeosestrououpara remedio de ne*
cessitados,emparo de donzellas,refugio de viuuas , exemplo de
sacerdotes , &pai vniuerfal de pobres . Em quanto estudou era
prouido com copiofa abundancia,mas tudo era pouco para des-
pender cos pobres de Chnsto $ porque no reparaua em nenh
genero de enfermidade para os trazer a casa, a quai mais parecia
enfermaria de hofpital caridpfo , <jue pouzada de estudante no-
bre.Erafuaoccupao estudarjou rezarfempre co as portas fe-
chadasjporque no recolhimento fe dfende a vrtude. No vi-
taua,nem era visitado. S dous caminhos fazia, o da Igreja , 8c o
das E /colas . Dcpois de Sacerdote contirtuou nas obras de cari-
dadyem: quanto esteue em Coimbra^no bastando o feereto co
qasobrauaparadeixardefe diuulgaf neste genero sua ximia
virtude.Fez feus fcholasticos actos c grandes mostras de quam
bemempregafa tpo , posto que sua rara humildade odefrau-
dou do grao de Doctor , refpondendo a feu rmo , quando Ihe
mandou o dinheiro para a ormatura : Que mais hem empregado em
nos pobres ;com os quaes o destribuoalegremente. Neste tempo
renunciaronelle a opulenta dignidade de Thefoureiro da S
de Lisboa,& vindo para ella , comeou a feruir co tanto cuida-
do,& voluntaria pobreza,q a todos admiraua fet tratto, cobran-
do com isto glorio fama de virtude.Tinha por costume leuan-
tarfemuito cedo , porq antes de ir S rezaua algs exercicios
fpirtuaes , & nella persistia em orao diante do SS.Sacramto,
& deN.Senhora,at o tpo de Matinas,as quaes cantaua c tan-
adeuoo,&pauza,comoqu ferecreaua em sua spiritual sig-
ificao. Logo celcbraua na Capella do Sancto Crucifixo co a
mefma,efcolhdo a hora,q no fizeTe falta no choro. Ento tor-
naua a feu fancto exercicio,repartindo de tal maneira o tpo , q
depois de entfar na Igreja , no trattaua mais,q deDeos . Posto
em cafa,recitaua feg;da vez o officio diuino,de joelhos quasi s-
pre,c tanta dilao,q efeassamente lhe ficaua tpo para corner,
empregando todo em gratificar ao Omnipotente os bnficier,
que continuamente de sua libral mo recebia. A hora cpette
examinaua a cfciia , ldo por h liuro as imperfeios de sua
vida , vista das quaes pedia perdo ao ceo,derramando mutas
Dd i lagri-
3 16 'Agwlogio Luftano.

lagrimas . Nestas louuaueis acos continuou vinte annos , &


meio,que foi o tempo que residio na S com tanta assistencia , <j
nunqua tomou estatuto para aliuio do trabalho do choro. A re-
da que tinha era quatro mil cruzados , scruindose tam pouco d*
elles,que vestia durauel a menos custo, o fustento tam limitado,
que gastaua consigo o mefmo , que com qualquer outro pobre,
Andaua a p,& algas vezes com hum moo , que lhe ajudaua
Mista,& a conduzir, & agazalhar os pobres. Chegando este des*
prezo proprio a serlhe muito estranhado, & muito mais a penu-
ria com que se portaua,tam desigual a renda , que possuia , por-
que o dinheiro em lhe vindo s mos , logo o entheburaua no
ceo,com tanta pressa, que quando falleceo, se pedio prestado , o
que se gastou no enterro ; & quantas riquezas lhe fcaro de seu
antecessor,& irmo (que no ero poucas ) todas achou limita-
das para depender com pobres, alegrandose summamente^co-
mo com h thebunychaido J quando encontraua alg doente,
que podessc leuar para casa . Nas materias de pureza se ouue sc*
pre com recato,& cautela,que obrigandoo a neceffidadejCorte-
za,ou parentesco fallar com mulher, era aprestadamente cos o-
hosno cho pregados , enxergandose nas limitadas palauras,
hua singjular modestia . Seu rostro era h retrato de humildade>
penitencia,que edificaua , & compungia a quem o via , teste-
munhando o embrante,ser homem penitentiffimo,& no trago,
deprezador do seculo . Chegado o tempo do infaliuel decreto,
quercdo o Senhor premiar as solidas virtudes, & heroicas obras
deste Apostolico varo, & verdadeiro pobre de spiritu, parafe
cntregar nas mos dos medicos,se foi primeiro Igrcja, & ditta
Missacom estranha deuoo , por fer a vltima , vindo para casa,
logo o comearo a fangrar , mas como era febre maligna , em
poucos dias se fez ardente,com graues dores,de que dauo indi-
cios os fupiros,& ais,que foltaua, mostrando notauel animo, 8c
confolao nellas.Conhecendo quanta merce faz Deos a quem
nesta vida d occafios de padecer por feu amor. Crefcia o mal,
atenuauose as foras,mas tranfcendio as do Ipiritu , logrando
tam perfeito )uizo,como no maior auge da faude. Dipostas en-
to ruas coufas , facramentado muitas vezes , fallaua desta forte
confadamente com sua aima: Educ de arcere animam meam; fae ai
ma minha deste carcere , no quai atgora estiueste preza , cami-
nh'para esse ceo , onde achars a quem com tanto cuidado ser-
uiste , o quai te epera co a coroa de gloria , ganhada custa de
seu
F^igefimoscttimo de Mmo. 3*^

seuprecioso sangue. Outra wt'ttc*:- JTtehufdt ttmfaHi M'


in vloria numeran ; acabai ja Senhor de mstfar a esta aima vofa?
vista,para que goz dlia , em companhia de vbs Sanctos e-!

8c generoso ipiritu dos leames do corpo, fara gozar sem m in->


terrninaueis pezos de gloria.Lamentado dos pobres,&acclam-
dodopouodestacidade por fancto,ibi com grande cortcurb
leuado a sepultar S d'ella , que s lhe deu ho lugar , em q cos'
tumaua orar,ante a capclla do Sanctitmo Sacsamt-o. g. N'as * ASn
ilhas Orientaes de Solr,he clbre o acerbo'martyro do P. F. j^Jj^g
AgostinhodaMagdalena,daOrdem dos Prgadores , natural na Man,
da cidade de Frisa,no Principado de Piamostte, que de piqucna Dmintc

idade veio de sua patria a Lisboa,por companheiro de h reli-


gioso Portuguez da mesma^que l patTou . Coltertes os prla-
dos d-e scubom termoy& sujeio,hb conntiro, que voltasse
outra vez para a terra, ntes entendendojqlie nlla fizerapio-*7
fifso sem ter a idade, que requere o C.Tridentmo,lha tornro;
asazerdenouo,por setirarerri deduuidas. Era neste comeris
occafo de naos,oFereceose para ir Irdia , onde chegu asal-
uamento. E constandlhe a falta, que atiia de obreiros Euange-*
Ikos nas partes de olr ( mifsapropria desta agradafamilia)'

frutto nsts chrftandades, com que cquirio glorioso nome


de Vai deltas . Cumprindose nelle o an. 1 6 1 3. a proseci de h d*
aruelles feus primeirs prgadores, ber,que viria tempo,era
que chegariao a estar por h fio ; & alfi foi , porque lanados os
reJigiosos tods fra, por causa da perfecuo(originadaco a
primeiraentradados Olaridezcs )smente clic fcou l embre-
nhadopels mattos?perto de cinco annos,para aliuio, & cohfo*
lao dos Christosjpadecendo mtoleraueis miferias, q D
lhe gala*dOoii,faZendoo illustriffimo Martyr de sua Igrej. Por
que einbarcadocertodia vistad pooao de Lanqueir,co-
mo dsMouros , & rengados lhe tiuessem grhdiimo odio pofr
steritar nas suas terras Christian jsmo , dero sobre elle,&
tomado s mos, lura ao varadouro das Cmbarcaos , ata*
do alli mnsuetiffim cordeiro , vararo sobre elle ha , que
sez eto mieudospeda^<s , ubindo seu brioso spiritu no mesmo
instahte a lgrar prmio de feu feruoroso zelo,com.o testifico
Dd 3 as
32& . , AgiokgwLufitan. .

as marauilhas raras eom que p cco honra feu corpo , conseruan-


doo incorrupto na mesma praia, depois de tres annos , acompa-
nhado de noite com refulgentes luzes , & de* dia no ouzando
a tocalo nenh genero de animacs. E o que he de maior admira-*
o,que sendo toda 4c pedras negras, fe fez h circulo de bran-
cas ao redor dlie , maneira de refplandor i por cujas maraud
lhas,& por outras muitas,sc traita a&Ualmente na Curia Roma-
na de sua Canonizao. h. m S. Cruz de Coimbra, a com
me morao do muitoReuerendo P.D. Francisco das Neues , cf
sendo moo do choroda S de Lisboa(fua patria)afFeicoado ao
Canonical habito Regular, o vestio em S.Victe defr.Eprt*
cedendo aqui algs annos com grande obferancia , no perd-
do nqua choro,guardando infaliuet flcio,& laufura, jejuan-
doomais do tempo apertadamente,fingindo muitas vczes,quc
comia no rcfettorio,referuando a reo para os pobres, premu-
dado a S.Cruz,perfeueroualli 6q. annos comefmo teor de vida,
tendo duas horas na noite de orao,&no dia outras,diante das
anctas Reliquia* , de que foi fiel Custodio , petto de 40 . cargo
4e confana,que lhe grangeou sua muita dcuoo^euriosidade^
& asseo. Entre as quaes(he de ber ) que conferua a abea
de S. Arula, com quem o virtuofo Padre a teue mui particular,
porque com ella conuerfaua fajniliarmente, , & ferindose h duf

por dsastre , o curou , & deu so , como foi notorio ja todos ps


conuentuaes desta casa. E tambemom S.omba France , de
quem ha no mefmoSanctuario,Reliquia notaul,porque leuast"
dp certo dia a hua breuia o anel no dedo , que elle proprio
lhe auia dado,fuccedeo perderfelhe np caminho , de que o bai;
ylhofe entristeeo muito,no admittindp cfolap , mas viot>
do para casa, achou a Sancta mujto alegre con? 0. feu.anel . Ou>t
tros muitos fauores se referem, que confeguio do cp D . Francs
cico,por meio das anctas Reliquias, que cfirmo fua'estrena-
da)irtu4e. Aucndolhe pois reuelado S. Arula ,~qte quandoeRtf
fp p mais antigo naRcligio,fe prparasse para a morte , assi o
fez,, parque tedp 80. annos de idade , & de habito 63 . recbeo
o Po fuperubstancial comettidentes sinaes dccontrio, ree>
tando o pfalmo Miferere com muitas lagrimas,pcdindo perdo
4e auerfalta4o(;por iaculpa) aMatins ha vez em tantps 3^
#o$,Foi pntregue fepultura no cemiterio cmum j vestidp dp,
mefmo habita, de que vfpUrCm p Nouicado , & ainda do c#lcaf
4o,que tudp auia reseruadoy>& conseruado toda a vid JHiraejla
fgefimosettm de Marso.

vkimahora. u Nesteda,em Malaga tio CtiientoeSF.Antomi


Aadrede Carmelitasdcsealos, miidou depatnaparaadopa*'/f/'
aiib , o P. F. Antonio de Iejfufi , nascido em a maritma villa d'aSi
AueiroemPortuga>queomefrslpso yeftif osanctohabito,que '
replandecer com singular obseruancia , &zelo do estado reli-
giooem toda^ yirtudes,que conituem h varoperseito. S-
rindomuto , que 09 fradefissemfra sem vrgentifimas eau*
s,guardando consigo tam estreita clausutajque np digo ei*
{air fpracidade,mas nemdacella , porq motando elle no con-
uento de Granada,& tendoa em tio, que o Sol na forea do Ve-
ro afazia inhabitauel , assistianclla co ajaficla aberta , quando
feus vizinhos,no se podo yalernas suas Com fteparos, & de-
senfuos. No cmunicaua seculafes mais., que para os ttaZer ^
chegar a Deos,escrcuendolhes carras tam spirtuaej querdia
coraos de bfOnze,com que logo compuriho suas delordena-
das vidajpela qual.razo etampou algiaspbfas rnysticas de eX+
cellente doctrina, a quai aprendeo na orap , em que era mut
Yerd)& pcrucrante Prgaua com mutagraa , St senior,
para fazerfutt0 nas aimas., cpmo publicaua a elle o Crdeal
Moseozo,Bipo de Iaem , ouundop mutas vezes na sua Cath
dral com notauelattetfoiTodas vezes,que ouua cantar, fen
dis! huadoura:ntrf,queslqabae^par^ Com que cerra-
dos os olhosjlcuantaua O penjmcnto .melpdia da gloriajfican-
dp comoluspenso ^auindp, ri^oj pq\iera deuop os que o-*
Ihauo para elle. Amaua coitixexcessp, a /quem. aftelaua a pers
fei4o,leuandocomgrn4e^ ,ltfristento hua; p.ezada cruz de eV
r^pulos,& com o mesino tojeraua fas sorts; , que lhe causaua 4
^raduradchaperpa,qup C lhe fez, m rahas,&: ha nimi-
ga pontada,de que falleceo atraueflado^ppuep dias depos que
vio dp de,sertp das.Neues , na ferra de; fronda ; onde naiplidap

-*F,*>'>^*t ^f"*": iw TnnrwnTaTT itiujuuju.h yiwwiivR*


iu sel i ce transita foi pelas pto ^a rpiJ3? atempio qte;alg$
ytfoaf,qup ejstaitpriapra^a yiftpsar <jo ^nuento Ma luz * &
^r^diffa de:D>^ig:pyque^nta aiuba^!<^re:0,astelo, que
pre&pu? a.qu.elia.c^dadeiy jeftt bum aftarte penetrouo ceo,
*&W$mPi. tal &cWacfe, <Jfle k poda ia ella ler hpapel. Ar
manhecend , publicado o ceeste. metiepco , bubesl que na
mema hora , que sprara no scu conuento F. Antonio de esus,
%|derao propro a h Sacerdote,grande seu amigo,que mo-
Dd 4 raua
^ 5rua naditt&'rua /demodoque ambos entraro deparceriana
( ^gloria - H**') No inesmo dia^ & cidadc de Malaga, a ancta mor-
. ,tc d Presbytero Hector Diaz , utro PortUguez,natural de
Fresby- Torres-nouas em:Rrbej,que na juuenl dade se eniprego
tero. todo ruyestudo dos fgradosCanones naVnmersidad de Gom^
bfa , d'onde focorria a casa de sus paes(por alcanada) cm al-
guirr cHrihr,que de trafladar pstillas grangeaua.No pbden-
do ja ento ouilir murmuras dos proximos nas cnuerfaos, &
prticasjsndopontualiffimo na verdade,atods aconselhaiia o
mesmOjinda que fosse contra fi.Ordenado Sacerdote, faltardo-
Ihe elleSjpasso a Malaga com has fobrinhas , & fez alli tal Vi-'
da,quede todos era venerado, &c conhccido por foncto , Vnien-
do na cidade,como no deserto , com tal reclhimento , & silh-
io,que ausauaadmira . Tain deuofo da Virgem S'erhofa,
que todoodiaerapiqeno para as deuoos,que lhefazia. Tara?
pontual no Officio duino , quefempre o rezaua de joehos, &'
#etirado,com fummapauza,& compoftura.Tam acauteladonas1
praticas scmininas,qne startd das portas a dentro com suas so-
brinhas-j^mais Ihe viraua o rostr , cm tanto excesso , que vn-
dolhe s vezes preguntr camara onde dormia , alga coufa
em rdem ao gouerto economico^^elle lhe daiia a repost^ cu-
berto com o lenol , pejandosc de que elaso1 tissem d^aiqella
forte. Tarn desa^gd de temporaldades- qte trattndal-
gas pcas-deuotks de e constfturrem herdeiro de feus bs,n-
qua ocostentio,dizendo': Que dl; idlsscondenariao famend tal
cotisa i Tampehitn'/'o^ folnaua namaratres dias discipH^
a^&outros tanto |juaia apro, 8t goa , eoufaqun'podia

eneubri : Finalment tan'zelso da S. F ,: qtW dizi com raro


feruor^qe se- size^rri em milhar's de postas , cad ha eri!
vktalingt com qe'a^nfefle. <Lom esta exemplar vida dk+
gtt7^atns de sddj'eni qti Serihor o leubu para aqiele1
ineffauel cdnuio^om pkcd -moite mms horasjque b P. '
F. Antonio -d Tet ; dronstr;ndo a glort cfftia aima , okkfc
plandc-nteraio, qkib tife'& ^>of<tntoy4b tempo de f
partdat'&! ffi:pvli|ra:nde opini 5" >8i fam? u^cotri *te,fa?

nctkad^foi CeptSi nacaptlt de hu rico enos , d-'


radaa 8<Tfeere(^nodittomiosteir'> &rffilwnt $ qja* e41e au ia
imandad fbricar^mafiOr custb parascu enterM t wiiwil'i z r*
x'.''\;j'b ouuu \ .H QnjiisKVj fiJl on n.' k- . kt.^ aui-^ i
ffgesimofettirno de Maro. 3H

Commentmio * XXPll de Marso,

N A Prou.da Beira , & Bilpado da conferuo anda hoje em dourado cofre,


Guarda tem feu assento aquella forrado de setim carmefim,fechado a dua
tam antiga, como nobre vilk de chaues,no altar de S . Pedro de Vir-acoiy
Mon-santo,em aiperrimo, & al- a,alludindo o fobrenotnc ao milagre de
tiffimo monte, coroado de forte , & inex- vir a Corca dar leite quelle minino , qU
pugnaueljcastelloi obra do valerofo Capi- depois foi feu dilcipulo, & fucccssor. Ella
to p.Gualdim Paes , Mestre dos Tem- Ermida fica na raiz do ditto monte, cm a-
plros neste reino ; o quai monte per to- meno, 6c folitario lugar, 8c he tam antiga*
dos lados se despenha com adrmrao, que os naturaes d'aquellas partes tem pa-
por mais de meia legoa, ficdo a ditta vil- ra , foi a primeira que ho murtdo le eri-
la no meio de ha planicie,mas ainda tan- gio ao igrado Apostolo , a quai feruia j
to no aspero dlie , que seno pde subir de retiro nos veros aos Bfpos da Idanha
mais,que por h s caminho, formado de a velha,no tempo dos Godos,de que dista
tantos giros,voltas , & rodeios , por entre ha legoa. Hc lagrada, & a imagem mila-
tan tas , & tam leuantadas penedas , que grola,&por iflo mui frquenta da com vo-
quatro homes a podem derender de hum tos , & ro marias de toda a Comarca da
copiofo exercito . Com tudo onde esta si- Beira para doentes de quebraduras.
tuada,no lhe falta po, vinho , & azeite, E tornando ao fancto Anacoreta, a que
battante fustento para quatrocentos mo- attribuimos a insiituio das 33. Minas , q
radores,alem de muitas hortas, & poma- se dizem por defunttos,em quto nos no
res,que a fazem fresca , & deliciosa . Ha consta outra coufa , as quaes ando com
nella tradi o, que para fer cquistada pe- titulo de S.Amador nos antigos Miflaes de-
los Romanos, esteue lette annos de cerco, ste reino.Fdamonos de mais da tradi.o
& no si m se rendeo a partido:por isib tem & historia referida no texto , em a radica-
por armas ha Aguia(insignia do imperi) da piedade,f,& deuoo , que tem nelJas
com ha Efphera, que lhe aggregou elRei Portugal , mandandoas dizer milhares de
D.Manoel,quando a fez villa , conceden- pefoas pelas aimas de feus paes,& paren-
doJhe voto em Cortes . Mas ja neste tem- tes, pois por mais que nos defuelamos nas
po era cabea de Condado , de que foi o lendas dos Sanstos de semelhante nome,
primeiro D. Aluaro de Castro , pot merce lhe pudemos defeubrir outra origem.
delRci O.Afonfo V. Com grandiffima diuersidade rfrera
A ethimologia de Mon-fanto ( fegundo este Trinitario o P.F.Hieronymo Gracia*
M . Maximo em feu Chronicon ad an. no em suas obras pag . 263 . Ioo Garcia
o2.)he o raesino que Orofio em Grego.D* Polanco no Mmorial deste aurnp to, im-
onde viero a dizer algs , que fora patria presto em Seuilha an. 1 617. a q uem fegue
do nosso Paulo Orofio, dilcipulo de S.A- o P.Esteuo de Castro no feu Breue apa-
gostinho , sendo elle ( como mostraremos relho para bem mofrer . Sendo qu noi
em feu dia)patricio Bracharenfe. No du- Missaes antigos deste reino , & principal-
uidamos, que teria aqui feu solr esta anti- mente no Manual , que se imprimio exn
quissima familia , pois o mefmo autor diz, Coimbra,de mandado do Cardeal D.Hc-
que o Monge Orofio , fobrinho ,do ditto rique ( ento Inquisidor General ) ando
Paulo Orofio, traz ia de Mon-santo( lugar por esta ordem .A 1 . da Annunciao ,2.
da Lusitania ) a origem de feu appellido, Natal, j.Circunciso,4.Epiphana,y. Puri-
liias palauras so : Orofius moruebus Sentit- fcaoj. Cruz de Mao, 7. Resurrei,o,8.
Sinus ex forore S.Orosij presbytert , qui genus Asceho,o.Spiritu S^o-Trindade,! i.Af-
duxit ab opptdo Lusitanut, dicte Mme-sanSo, fump.o, iZ. Anjos, 1 3. S. Ioo Baptista,
Crtce veto Orosip. :i4.S.Pedro>i$.S.Paulo,itf.S. Andr, 17.
Desta por ttos titulos celcberrima vil- Sant-iago Maior,i8. S^oo Euangelista,
la foi o gloriofo S.AmadorAnacoreta,tam io.S.Thome,2o.S.Felippe, & Sant-iago,
antigo,que excde sua memoria a dos ho- i.S.BarthoIomeOji.S.Mattheus, 23.S.
ms, cujos fagrados 4 & candidos ossos se Simo,8c Iudas,*4,S,Mjitnias,is.S. Bar
nab*
5JS
0" Agiologio Lufitano.
nab,i<$.$.Mara Magdalena, 27. Marty- raes em Sabbado fancto , & pela rransfe
res,2J .Confessores,2?.. Virgs, 30. Todos rencia an.1540.de D. Fernando de Mene-
Sanctos. Al destas se andc dizer tres pro zes do Bilpado Lamacse ao Arcebifpado
fdelibus dfunctis . Quer fe/o estas , quer de Lisboa5foi prouido naquella mitra , na
outras,no so prohibidas pela Igreja,que quai chego suas memorias at o de 54c;.
se o foro, Gauanto o specificara in Com. em que falleceo.Porque tendo'nos-ifto ef-
ad Rub. Missalis 4. p. tit. 47. ccmo f*z d' crirto,nos veio s mos feu testamnr,fei-
outras. to em S.Bento de Xabregasa 12. des Abril
Tudo o que de S. Amador escreuemos de 1546, cm cuja cala se mandou sepultar,
nos cstou por h autentico Summario de nomeando(entre outros) por testamenrei-
testemunhas, tirado pelo Licenciado Mi- ro ao P.Ioo de Sant-iago ( feu particulac
guel Freire Machado , Prior de S. Miguel amigo ) & o codicillo na Alcacua do
da villa de Mon-fanto, Acipreste nella,8c Caitello a 27.de Marode 1549^0 quai te
feu districto,a 17. de Iulio de 1 640 . 8c de colhe euidentemente o manifesto erro do
outros papeis , & relaos de peoas fi de epitaph.de sua sepultura no solco do cru-
digiias,naturacsdella,uas quaesfeconser- zeiro dlia,que diz asi. ..- :
ua mui rresca a tradio: Traditio e&'( disse
S.Ioo Chryfost. homil. 5. in Epist. 2. ad Sepultura de D . Jgofiinho
Teialonifenles) nibil quaras amplius-y como
dizedo:H/t tradiai de por meto , no fe bus ^I(ibeiro^religiofo dfie habito,
qu mais te " (Bifpo que foi de Angra , &
Segundo Reitor da Vnherft-
b. As religiosas de Iefu de Vana fo-
lemnzo nelte dia com festa Duplex ao dade de Coimbra, > (Bifpo de
Martyr S. Alexandre , por enriqueccr esta Lamego. F. i$^o.
casa h d ; feus Braos , conforme os D
crtes Apostolicos . Lembrofe d' elle o*
Martyrologios Romaiio, Vfuardo, Mail- Poque elle no acabou nest* anno , nem
rolico,& o Bifpo Equilino. foi o segundo Reitor, mas o primeiro, co
1 .. j mo efereue o Doctor Monon (Jeu con-
c. Teue D.Agostinho Ribeiroa graa temporaneo ,& amigo ) no Elpelho do
dos Reis D.ManoeI,& D.Ioo III.Qpri- Principe Christo l.i.c.vlt. Lente queera
meiro cargo que lha abemos ( depeis de de Theologia na Vniuersid.de Lisboa, &
merimo Grai da Congreg. de S. Joo depois de Escrittura na de Coimbra , em
"Euang.)fciodc Prouedrdonofpitalreal quanto D . Agostinho seruk de Reitor,
de Lisboa(admiinstrado naquelle tpo pe- suas paljuras so : Por conofeer elRei N . Se-
losreligiols dlia , intuito caritatiuo des rWCicilicet D.Ioo \\\.)a bondad,j pruden-
de sua insticuio , pois inda hoje te a feu , cia del Obtfpo dt Angra, pajfando la Vniuerfi-
cargo o das Caldas, & o de Coimbra) co- dad a Coimbra}para engrdescerla,pafs tam-
mo nos constou de feu archiuo , onde vi- bttn a esle sabioj sanclo preladox la quai la rt-
mosalgsaforamentosdoan.i^o.at 34. gio,j augment por los axas que U rtgi co
em quelenomea Prouedor,&C no simdo grande paz*j fociego , fiendo tan amado de na-
ditto anno Bi//>o,nesta forma: Efiando obi 0 turales,} tudiantes , que mas parecia padre de
P.Agoslinho}Bifpo de Icfus de Angra, Prouedor todos,que fuperior : cuja tntmoria esta mut re
dos hospitaes,albarg*ras , &gafaras dt Lis- vente en los coraones de todos , j coda dia ef
boa. E no intermedio que vai de 34 .at 37, fara mas , haztendo el amor sentir la ja\ta de
icruio de Reitor da Vniuersid . de Coim su prefencia,aunque vengan ttros , que con mu-
bra , como o tinha sido ja na de Lisboa, ebaprudencia rigan esle mifmo cargo,&c. Era
porque naquelle anno, foi transferida del resoluo foi h dos mais clbres prela-
ta, para aquella cidade.Em cuja dignidade dos de feu tpo, fazendofe tto cafo d'elle
lhe fuccedeo D.F.Bernardo da Cruz, Bif em Palacio,q era chamado o Oraculo del-
po de S.Thom,da Ordem dos Prgado- Rei. Sua vida rfre Gafpar Fructuofo na
resjsegido escreueF. Antonio de Sena(seu hist.das Ilhas l.f.c.i2.D.Rodr.da Cunha
contemporaneo)na Chr. da mefma ad an. na 2.p.da de Braga c.78. o P.Balthazar d'
jyo.pag. }z6 . D'aquipassou Ilhano Annunciao ( Grai que foi da Ordem )
paiKipio de 47, onde lebrou Ords g- no breuc Trattado, que deixou dlia c. z.
*' ' o P.
istgejmoJettrn \o de Maro. m
o P.Miguel da Cruz cm feus notados, a q Por quanto temos sentado em nojfa conscienda,
podemos juntar os neuos Estatutos da que elles padres cotiseruo apobrtna ApoSolt-
dicta Vniuersidade de Coimbrapag.8* ca,& no tem os votos subanciaes em perjit-
tjo do eiado EcclesiaBuo de S, Pedro , &suas
d. Falleceo F. Afonfo de Portalegre, rendos, antes sao los ajudadores nojfos , & no
fegundo os monumcntos da Prou. da Pie- escandelizao ppom am Vansglorias,& outras
dade(de que foi religiofo)an.i5^4. Era ir- modos,& guardao noffas tonflstuioes,& rgis
mo de outro grande feruo de Deos da mentos,&c. Excellencias grandes desta fan-
mefma, chamado F.Marcos, tambem de cta Prou . Doconuento tratta ja Gonzag.
Portalegre , de quem nos lembraremos a na j.p.tit.Prou.Picc .conuento 2. fol. 942*
7.de Maio.Vejasse Daa na 4. p. das Chr. F.Francifcp Brandona .p.da Mon. Lu-
L3. c 7 o P . Aluaro Lobo noTratudo si t.l. 1 7.C. 1 2 jpadilha, & T orsehnojambos
das Religios pag . 102 . o Summarjo das em suas hist.Laurctanas.
cousas nptaueis delta Prou. F. Art ur a Mo-
nastn Martyrol.Min. 8. Iulij , fendo que e, O Doctor F. Hieronymo Tostado
os fobtedittos o rrazem ho 1 e no conuentp Carmelira (* quem ps religiofos da Prou,
de Lagos,que agora deicreueremos breue- de Catalunha,em reconhecimto do mui-
mente. to que all obrou no tempo de feu Prouin-
He dedicado a N. Senhora do Loretp, cialado , fazem reuercncia quando pafso
fundao do Bifpo do Algarue D. Fernan poralg retrato feu , como os noflos de
do Coutinho peosan . 151 8 . de que fez Portugal ao fan o Condestable D.Nuno
doao aosPiedofos a zi.de Iulio de 1510. Aluarez Pereira , que os trouxe a elle ) foi
como consta de original efcrictura > que fe j nomeado Vigario Grai pelo Reuerendif-
guarda em feu cartorio , & torre do to m- fimp da Ordem Ioo Baprista Rubeojpara
00 , n a quai anda inscrta a Hcena delRei extinguir,& reduzir os Defcalos,aosCa-
D. Manoel , porque lhe confirma a ditta ados3na perfecuo, que em tempo do P.
doac,o,que le pde ver no L7. de Odiana Graciai!o se leuantou contra a Reforma,
fol. 1 05.8c foi aceito pela Prouin. em Vi- cujo graueofficio no chegou a excutt
Ia-viofa a 22.de Abril de 1525 . Nella le- o ditto P. pelo impedir elRei de Hespa-
mos o motiuo que teue para o fazer: bem nha,& affi e voltou a Napoles , onde fal
<t/(formaes palauras) lhe damosa casa, & leceo, & jkz coin o scguinte cpitaphio.
tnottetro de Lagos, que nos farictmos com to-
dos os chaos,& herdamntos comarcos, que v.s
.... Fratri Her.Toflato Carme-
comframos para dia , a que dmos fer imoca-
f5N. Senhora do Lorcto . Por quanto em lit* Vlyfeipponenfi Luftt. S.
hua doeva grauissima que tiuemosjendo efce- &.Tmfiefi ,famliapr+ \
lar em Florena lhe emomendamos tufa aima,
clartfsimo j omnique eruditio- \
<rfaude;& pela ttnfericordta de N. Senbor,&
de sua intercessio, recebemos saude , &temot ne prdittssitrio ^ yarios pro
particidar deuoco ttacafa&acoftumatut- sua retigtone perpeffs labo-1
mos a rifitarcada armo,em quanto em as dutas
* Yes9acmultis perfunSio hono~
tenus cfhuemos, iemnojfos utnos officos fa-
xemos dlia particularcommemoracaot&c rthus y prdter Generalatumy '
Foi este prelado grande amigo do bem .... necnon r > iriMtspaniariim^
spiritual de suas ouelhas,cm ordem a isto,
Are^$ Stmi Ifiquififoris Co-
leuou estes religiofos ao Algarue , & lhe
fez no s este conuentp } mas o de S.Vi- sultori dignifsimo ^ bums almi '
cente no cabo de feu nome, o de S. Maria
{Conuentusfratres hoc rige-
do Paraifo em Silues , & outro em Frp,
, skos quaes moslraua ter grande assecto,co- ium statuere . bijt Nea~
tno fe v de outras pal auras da mefma poli.v.kd* Martij ^.1482.
doao: Entrcoutros rel^tososescolhemo's estes
fora poffa ctnsolaao, tjrtjntdia das tonsicn- 'fttatjs. $%.peraB
tias,& aimas de pops fregteves, para que t?->
itbio padres spirituaesjt.que bem, &Vtrdadew DeU sekrnl** F*Miguel de l Fuente no
tmmtsctfejsmjrsmw Jfa airf tdo^ftoi da Otdcm po^8
'* *
334 Agobgit hufitfmo. /
palauras:/ M.T.nieronymo Tvlado Ufit.va- mundo^S caridade com os so
ron Do{iissimo,jsanttisstmo,fue Vicarto Gene
bres . Emsua mortesoi defe
ral de Hesp. granprelado , &( . E F.Manoel
Romo nas Elucidants CarmeLfol. 309. pouo acclamado por saitao,
{$c outros que compuzerao descriptoribus rotasf leuadas por reliquias
Ord.por elle auer estampado h luro a de
tiris, /amimsilluftribus ejufdem. suas yefliduras . F. a ij.de
Marco 1 608 . de idad de
f. Nasceo o V. Bartholomo da Cos
$$.annos.
ta, Thcsoureiro da S de Lisboa , na villa
de Castel- branco, Bilpado da Guarda,em
dia de S. Bartholomo 24 . de Agosto an. Seu verdadeiro rctrato esta na casa do Ca-
bidojcuberto com cortina , a quai se cotre
J55 3 . & por issoscus paes Simo da Cos
ta^ Catharina da Costa lhe impuzero todas vezes que se junto nelle , para que
inda agora vote l defla celestial patria o
nosancto Baptismo aquelle nome. Ero
Iles muito nobrcSjda Cala,&Familia dos que for mais conueniente , & maiai' scrui-
o de Deos. Grande parte do que escreue-
verdadeiros Costas deste reino . Falleceo
cm Lisboa a 27 . de Maro de 1608 . sa,. mos, epilogamos de sua vida , estampada
horas da tarde.Temic feito diligcias pe- em dialogo pelo Doctor Antonio Carua-
lo Ordinario cm ordem a sua Beatinca- lho de Parada, Acipreste, & Guarda mc
o.D.Agostinho Ribeiro,Bispo deCeuta, que foi da torre do tombo ; & de ourxoa
" & depois de Angra , Conigo Magistral q papeis autcnticos& fidedignos.
foi nesta S.Sc, mandou de vltramar em 4.
g. Efcreue de F.Agostinho da Mag-
de Nouembro de 1 600 . a seguinte mmo-
dalena,que padeceo em Solr au . 1 6 1 8. o
ria para se escreuer ( legundo feu parecer)
M.F.Simo da Luz na Relao dos Mar
no kalendario dlia.' Hac die obift Bartbolo-
meus da Cola,btijtis Ecclefu Thesaurortus, qui tyres Domin. naquellas partes an. 1 6 17.C.
13. F.Antonio daEncarnao na dos scrui-
thefaurifauit fibi thefauros in ctis}bujus ver}
ccl.fupellefttl feptingentos, & quinquaginu os q sizero a Deos , & a este reino 3 Re-
* etureos teiamento legatot afiignauit , rcliqua ligio de S.Domingos no Oriente c. 4. &
in caleHes thefauros manus pauperum depor- F.Luis de Soufa na 3. p. das Chron. desta
tauerunt. O Cabido ent per conielho de Prou.14. c. 23. onde diz que se tiraro va
rias informaos de feu martyrio in forma
grauilmos Theologos, & Canonista,
)uris,sendo Bifpo D.Gonqalo da Silua, Sc
principalmente com o do illustrissimo Se-
que por sua ordem foro renietidas S
nhor D. Miguel de Castro , & applauso
Apostolica,a fim de luaCauonizao.HA
eeftl de todos,cscreueo no d.kalcnd.o que
breue memoria sua anda ja no remate do
l egue. Hac die 27. Martij 1608 . obijt Bar-
Martyrologio de que vsa a Ordem, o quai
tholomeus a Cota,bujus Bccl. Thefaurarius, &
; diz : F . Augultnus a Uagdalena in infiJis de
Ganomcusjir morum fdtttlimonia > & in pau-
Solr per mortem illatam ab bofiihus fidei glo-
peres caritate infignis , fuique *c mundi defpe-
riofus martjr occubuit. E nas Actas do Ca-
Au admitahlis ,fanfus a populo vniuerfaliter
pjtulo,elebrado em Roma a 2. de lan. de
acclatnatus , rcHbvsque raptim ad reliquias
1 tfie-.lemos fol.85. In infulis de Solr ab bof-.
Xaciratis propg Scrifiam fepultut el . Ad or-
tibus fidei interfelut B.P.F. Aug. de Hagd**
natum ttmpli feptingentos, & quinquagint*
Itnagln'm' martyrio msmmt. < r.!;*;'
durebs legauit . E o a mesma approuao '." ::. m
na campa de sua sepulcura,
b. Aosantlquarios Padres D. nno-
cencio das Chagas , & D . Agostinho do
Jqui $ Bartholomo da ' Rosario,Conigosde S. Cruz, deuemoso
Cofta,Tbe/bureiroi& Conigo breue elogio do P.D.Frahcisco dasNcues,
noflo ylixbonenfe , criado sombra da
quefonejia S>per efpao de
Virgem Senhora,& do Martyr S. Vien-
2 o.annosj 5 .mejs, % Jias, te na sua S , o quai tomou o Canonico
, Varan insigne em Virtude,ra- - ' habito a p.de Marco de 159.& falleceo a
27.do mesmo node 16*32 . com odorfero
ro m defpre^p dfi, d&J hiro d viiwdcs^JEstc teligioso varo foi
o auc
Vlgefimofittimodc Mwrd. W>
o"|Ue leuou a espada , i escudo delRci D. do Presbytcro Hector Diaz(fe nrim*
AfonsoHenriquez a Atrica,quando i pal- amigo cm Christo ) que faKcao amboa
bu eIRei D.Sebastio,de lamencauel me- no mesmo dia,& hora an.i^.8. cm Mala-
jnoria, por elle a mandar pedir ao Grai, ga , cidade iTuritima (no Mcditerranco)
por carra lua,feita em Maro de i pS. Mas uouxe de Ronu a este Reino , primeira
como Oeos tinha decretado caltigar este vez qu veio de la,o P.F.Ioo de Chrifto,
reino co a perda de leu Rei , & de tanta por relao do Superior daquclla Prouin-
nobreza.cjuanta nesta infelicc jornada aca- cia. nuis copiola da lfgunda , quando
bou.no primaio , que s armas laiiTcm \ nwudamte leinrbrmou de cudo, dezem-
i -~ _it> ~.... _r_-".j.. : .r... ' J i: : j . j i- m i ~ ~.

vencida.nella 4 ,
lpcaro outra vcz no antig-a lugar. . , , a.p.da Chr.doi Dcscalos l.6.c. ji.n.y. 6c
"'"'<' se ver'(Dcosquerendo) na delta Prouin-
i. & /. A narratua da vida de F. cij,quc todos espero comaltoroo ,poR
AmoniodeleiujCarmeliudescal^&a clic aucr tonudo o habito cru Portugal.
w. >./ '.

MARC.O XXVIII. ; i: ' n j

nM Auranca, villa banhada do rioVotiga, t terri- 4*'**


* torio da antiga cidade Marnel , a jornada da terra r*~

\ para O'ceo do Eremita Ayres Manoel, varo mut


pio , & deuoto , pai que roi d' aquel les dous cl
bres Priorescle Soure,S.Martinho, 8c Mendo Ay
res, cm tempo do Condc D. Henrique , aos quaes eriou em Tan-
cto temor dcDeoSjemuJandcadahas exemplares virtudes,
que ncllc resplandccio , atc que por fallecmento de sua con-
soitc Argiafmulhcr semelhame Welle no sincro modo de vida)
renunciou o seculo,& os honrados postos-, que feus felices fuc-
cesibs da euerra , & pat lhe promttiao , trattando smette de
eguir a Cnristo,pelo eaminno da humildade,&rsoKdo,& con-
quistar o cco fora de mer i torias obras . Para isto se retirou a
hi'i defertoinhabitauel , onde separadodo fcratto, & comercio
humano , entrcgwe todo *$ penencias , & abstinencisjtrium-
phando do mundo,diabo,& carne , chegou a mui fupremo grao
de perfeiojcom que confeguio flic em5pr61bngada idaae ,
desejada patria da Bemauenturarta. h 1 Em' Salir , vHa ma-
immanos coutos de Alcobaa,a memoria de1 outro farct Ere-
nta,cJiamado Martinho,hom de candido animb/aa cnfcien-
cia , & mui deuoto db fancto Bifpo de Turs , de quetri tmara o
fiome > ao quai leuancou no mefmo sitio Igrej , cm que viueo
muitosannos feitoCenobitacontemplariumente,& foi tal sua
m,quc veio a contrai r estreita amifade Com S. F. Gil, da Or-
dem dos Prcgadorcs.Estando pois certo diaMartinho no maior
v .fi=.il Ee feruor
scruqrda oi,ao(a q era roui dado)contemplando nabaxezay&:
villezada terra vista dafuperioridade,& fermfur do ceojllfc:
; vci ao pcnsanito duuidar tdafanctidade dette feu ijati^np amir
go,tam applaudida<le todo&naquelle tempo, E defejando conf
starlhedacerteza ^pedioaDcos , que fosse ieruidomfrarlha
com ndubitauelindicio. Qundosobreuindolke leue somuo ic
4he.representou cntrar era hua falla de chrystalinb: vrcko^'qu:
Yiplhdeciacomltzextraqrdinria, rio mcio d'ella achpueiu
Jmageftofo throno astentado ao san&o Varo,* gujasps-alegre,
se prostrou . Logso de dritro hum m an ceb o d'iegrgijsfor-
ma,que chegando SiF.il lhe disse: fni i7- EgO? "Xxm; quia >o-
.m.Leuantado^m pressa foi em feu eguimestr, &rMrtinfrb
com elle at porta,d'onde vio outra falla mais capaz,&mais bri-
lhante que est,adereada s rt|il marauiha^Ejito disse o man-
cebo a S.F.Gil,"q entrasse, & querendo Martinho entrar tam-
*- w* : \ benyiutro de femelhante aspecto i Sc fcmosura- e> tVeonen-
- ? ? tia,dizendq: Ab^tii^ expeaimm enim modainwbis .^ J^ipchada ?
porta,ncou deforaXamanciadp., quequerondo gritard.fenti-
n^tQjijQxou ei^si ^o somnp, tas. imtjcbnqladt) desta ima^i-
runajso ^da^qual cpa.enteRdend t rtificado/quam
lida^a v iruqs, , sancti4ade,4c S. F>y pois ^c^zta^m
terraa^Ioria-j quebr^i^n;^^ em
^leiipjSjde dpus uieses.oJayida^ieH giMaKirfi) bfeioaiuo

t. Rodri- naS*> ?F ldads 4.GaO:Hkaiyilia43iranfit<


g de r. ^o.fr^def}
V!tarJ WmWVfyy* teWP&k tomou o ^pi|/^RnibrstJTiiboi
^nrP^Sic/^:5}f49 cmFt4|^,.ot(kjbefaeo aldttvfc*>-

s ,ho^^molcltias-y,qu,e pad^^isMnitoi.titecrcdkH^

mcwm^s f-atico? n^la)afaibe^JP; Elias do\^fe,&F.H<drigo


Pejiajjj^^ue. pkppi deiyndirejn casai tb-tr<km cm-Cata-
iwiV >3 lunha>
fgesimo ottcmo de Marso. 337

Junha, Arago,& Nauarra,viero a Burgos (cortc crito delRei


D. Afonfo VIII.de Castclla)o quai constandolhe de feu piedo-
b instituto,os recebco com aluoroo. Diuulgadafuachegada,
a cidade de Toledo pedio logo a S. Ioo , hum delles,para nella
fundarem anouaReligio,eitefoiF. Elias do Valle.E Segouea
( mula de tanta gloria ) fez o mefmo > cabendolhe cm forte F.
Rodrigo,que foi alli recbido, como Anjo vjndo docco. Onde
(ajudado de feus deuotos moradores) fundou a casa, que hojc
pcruera, refendendoaindaagoraofuauecheiro das virtudes
de feu fancto Fundador. Correndo o anno 1112 . clbre para
Hefpanha, pela milagrofa victoria das Nauas de Tolofa , faben-
dofe em Roma das bellicas prcparaos , q para esta jornadafe .>
fazio,nomeou de l S. Ioo a F. Rodrigo c outro cpanheiro,
para que no faltasse nesta empreza^qu confessasse, & prgasse,
como elles rzero , com grande diligenca , & maior frutto das
aimas , de que os Reis Catholicos,que nella fe acharo , ficaro
deuotilmos da Ordem^oncedendplhe depois muitos fauores,
graas,& priuilegiosrdeputando lgo a F.Rodrigo,RedemptoE
para os re gtes , que cada anno se auio de fazcr em Marrocos,
peloqueempsdous primeiros libetou com exceiuo traba-
lho 482 . Christos.Por remate ,estando fcruindo o cargo de
primeiro Prouincial de Castella, & Portugal , cheo demeritos,
& preclaras aos de piedade,& bom gouerno , conummou o
peripdo da vida para gozar na outrao infalliuel premio de tara
indefeslbs trabalhos. d. Em Eudra , no mosteiro de N . Se- sb ion*.,
nhora do Paraifo,da familU Predicatoria , fc foi para o ceo ncste * k s.
dia a M. Ioanna de S . Domingos , imitdora insigne das afpra9 JfJjjJJj
penitencias de feu grande Patriarcha , pprque vfaua de difeipli- 4* fng,
nas de ns,& rofetas,fua cama se compunha de cilicios de fedas,
& ferros,a camifa que vestia era de lam 3tam seca,& afpera , que
parecia de efparto j no quebrou nunqua precepto da regra, \- v
antes era nelles obferuantifima , sobre tudo oraua com feruor,
recebendo nesta pccupao Angelka particulres fauores do
$pofo celestial ; & p or ifto fentia nahna todo tempo , que com
elle no gastaua por meio da contcmplao . Pclo que em pro-
feffardalogokeu de mo ^, visitas de fora,& dtro do couto,
mofallandom&s&seuspa*?* Estando finalmesnte no meio da
pracio^ a 4esora$,repetiamuitas vezcs(fem aduertir)estas pa-
lwrsisiFacietMp Domine requirS. E assise apressou o diuino Anitc
erotrailadal deste mundo , para ter feu deuido lugar no cleste
oD-m a choro
33 f giologioLusitmo, '

T.ucas choordas Sanctas Virgcsj i *: NaCasada Saudeem Lisbd,


de s. An- 0 poseremo dia de F.Lucas de S. Antonio , flho da obferuante
rZid$. Proirincia da Afrabida^natural de Tortosa , cidade no rcino de
Arago, var dign de grandes louuores , pela fcruoroa cari-
dade,qu'ede cntino exrcitaua cos enfermos , de incanauel
trabalho , igual orao & desprezo de sua peslba , como se vio
duas vezes,que scruio de Esmoler era Lisboa, & na peste do an,
i $ 99.curando aos feridos$& assi zeldo mais a caridade do pro-
ximo,que a propria vida,rematoti feus dias neste pijssimo mini-
sterio. /. No antigo conuento de Grijo , Bispado do Porto,
d sTul- ^lt0 ^e ^' Bentodo Saluador, Conigo professo em S. Vicen-
dor c. r. te de Lisboa, deuoto, & fcruroso Sacerdote , o que 5 4. annos,
4 vueo ncsta Congregao gastou todos no choro em louuores
diuinos,com particular deuoo V. Senhora , como mostraua
nas oraqs,que de joelhos continuamente recitauaem sua pre^
na,& nos dispendios consideraueis, que obraua em feu seruU
o,das esmolas que juntauaclas Miffas . O mais tempo que Ihe
restua destas n&as deuoos,& choro, a que incanauel assise
tia,por mais indisposto,que andasse, neiii aindasendo Sacrist^
fficio q escuza a todos , gastaua no exercicio da Musica , 8c ma-
nieorde , cm que leuaua Vntagem aos famobs tangedores de
seu tempo. Finalmente premudado a Grijo, prouectoja na id-
de,& muito mais no sancto exercicio das virtudes, em breufo
chamado do Serihor ao pretnio . Achousclhe por morte n se
. - cubicto ha grossa cadea de ferro,com a qual(parece) mortifi-
cau a carne^Sc a reduzia a spiritu , trazendo sempre a interior
tunica de am, que deps na vltima efifermidade j por mandado
. \-i da Obedici; ainda ento(como perfeto obferuante dasce
remonis da S.Religio ) ja vestio sobre ade linho para dar exc-
plo'a-seuscomparheirosj& irmos. -J^i ' No Crmelitano c-
d'aRek Unto d'Eura o safto fim'de F. Aluaro da Rsarrei o,natural
nifSo lCr~ da mesma cidade?que viu qurcnta annos na Ordem , seni se

came!. lhe iber lue vicio , anUJes ma raravniformida^ , & angelica


pureza de vic|a ,^oinptiftdb lelle s virtudes sobre quai dlias
mais campear*;Era*e tant vnerrido aspecto, que todos se c-
punh o <a v a , aind que fossem os mais reformados Saeer-
dotes.afito^ft*respito,&decor que tods Ihe guardauo!
Suaspaturs^r poucs-, & graues, no se he trindo nqua
al-gna oci&jwu^atlt air <k ia bocc, prque no v/b
a&iuo-da corretgao ftaterta^que n<(Ue tinha muito lugar , de tal
a 53 modo
Vigesimo oittmode Marso. 339

modo se portaua , que no escandalizafl , antes edificaffe pfre*


zandose de ennar mais com excmplos^que com palauras . Sua
humildade mostrou em varias occaos,fentindole incapaz dos
cargos da Religio, aborreciolhe ambio) & pretenos}
dauaclhc pouco,que fosse prelado este,ou aquellc,cOitt'C|uem
nao dependia de seus fauores. E sendo tanr puco affcioado *
prelasias,era obedientissimo aos Superiores,inda que fostem de
pouco talento,& menos annos . Mostroti sua admirauel^>cien*
ci emha grande , & pntrante chaga , que tinha no peiro vl-
cerada com perjudicial cheiro , originada segundo hs de bter
nelle com ha dura pedra,& segundo ou tros da vehemeflria , &
senior com que praaua. Esta foi a pezada cruz, com que a diui-
naMagetadepor cipacio de quinze annos o prouou, mas com
tanta conformidade,quese entdia delle,se entristeceria mnito-
/Deos lha tirasse . Todos estes bs spirituaes se lhe cnmnica-
ro por meio da orao,a que foi mui inclinado. Saa fra raras
vezes.Rezaua o Qflcio diuino,& dizia Missa com grande deuo-
co,aqueprecediolargas preparaos , reconsiliando muia
meudo,como se estiuera para morrer. Ero feus olhos duas fon
tes mananciacs , pelos mtensos desejos , que tinha de dar a vida
por Christo fora de tormcntos,como se vio antes de suamor-
te,porque sendo causada de ha ferida , que contrao na cabea
por dcsastrejdizia deuota imagem do S.Crticifixo que tinha na
mo: Senhor nao fora eu tam Trenturso , que ejiafetidame dera aigu be+
regydefendendojS prgando >ojJ F.'Bemsabeis vs meu fteos, que se~
pre VtYi nejles defejosjnas Ys nunqua 1>osferuijes de mos effetuar , cont
tudosejais louuado para todosempre,pos ejie extraot-dinar io bemjefiruais
l>s para yojsos mimofos. Outras muitas cousas dizia de grande edi-
iicaojcorrendolhe actualmente aslagrimas em fio,peIoquc
podemos dizer : Que se lhe faltou a exeuo do martyrio , no
he faltara o premio do desejo , pois para com Deos h deter-
minado,& resoluto affe:o,pr effeito se reputa,jComo se vio no
Patrarcha Abraho,a quem o Senhor disse : Quiafecijli hanc rem, Oeq|
&c.Mostrandologo o grande cabedal de spiritu nas muitas fou-
dades, que tinha de se ver com Christo ,& nas poucas q leuaua
do mundojfallandoselhe em vida, respondeo: Nao ha que trattar
mais que da eterna,onde nos yeremos com breuidade . E dizendo com 3>Reg.^
o Propheta Rei : Vtam ynmerfe carnis ingrediar;com$\eto$ sesenta
annosdeidade,foi tomar posse dlia para sempre. h. Em
N. Scnhora da Graa do Torro, Arcebispado d'Euora, o falle-
Ee 3 cimento
sk M4- xrimento d 8r Maria da Cruz, orgem, & principio dcsta rel i-
ru d* asa.^Qu eliaiia dalnsantaD.Maria, onde ja se lcuan-
ftmc. ta^a s duas horas depois da mcia nite a orar , o que cont i nuou
eonsagradaa Deos per voto,leuandolhe a maior parte dodia cf-
te louiaauel,&isancta costume, a que juntaua estreita pobreza,
trazcndo habito de xerga,scgindo as commamdadcs com m&
tera vidafNunqua ysou de medicina,oucuraalga nasenfermi-
dades,nem por mais doente,queestiuetc , came carne em efc
ta,o bbdo,mais que o peor,& sobe;os das outras, ne m fende*
velba^eonfnti vfassem com ella de alg mimo,ou regala partif
cular .Rezaua todos dias o Psakerio pclasalmas , i era tam com-
paslua,que no podia vermattarhaaue , ScpornTo tihamut
partjcwlar cuidado dos gatos, oa quaes a seguio para onde quer
que a,&:- no refeitorio a cercauao . Succde que sazendo a esta
ferua <jle Deo?,Vigaria da cala,lhe duTero alguas religiosas mo-
^ejand- ^W<*sabe V.T(.o que badefa^er ,w mfa trauefja , rodeada
degfw.J&hvimQtS callou. E depois fchamado a todos lhes fez
apituj,4izendo : <Bem yedes^ que para mer deysme de^auton^ao^
& ja MJJira&tfuenao era para o cargpvsyos attisai,qe ejles tres annos
$a entreis norefitoriayesperai porta , f eu teri cuidado d yos prouer.
Foi coUj admirauel 4 & mysterioa > que como se tiucro vso de
r^zOjse abstiueroo triennio,sem entrarem nelle , esperando
Qsa que a Madre viessa para lhcs dar ua reo(cousa publiea,&
liotorianaditta casa) & acabandooofficio, continuaro como
d'antes . Veio efta incta velha no fim da idade a cair em cama,
onde proguia a mesma vida, que cm moea,atc que(com fncta
^nue/adeuas companheiras) caminhou para os choros Angeli-
cos,a quem todas iroitauo, como modello excellente de virtu
el irmai exemplar depereio. * Em Lisboa, no cenobio de
Mma da i AIberto,de Carmelitas rcfbrrstadas,a irma Maria da Trinda-
Trindade de,nascida de nobreapaes na mesma cidade , que de minina soi
^ejUf. v^rtuo^coniparticularauerso ao que no era ruio de
Deos;amando ordcalmente a toda a pessoa spiritual, procuran-
doQgomiinicalaparaseadestrarnaartedeorar,emquegas-

taua noite , & dias. inteiros , recebendo sua aima particularea


fauores do ceo^saindo nellatam consummada, & feruorosa,que
at 4sXfrutes da casa ensinaua a ter orao,& algas se aprouei-
.... tarot^nto deuaslios, que viero pelo tempo adiantese-
r grandes scruas de Deos; entre as quaes se nomea ha escraua,
que acaboHCcw o^jr de muitq virtuol3& sancta , Assi me-
. - mo
^igefimooitttoie Aarfo. 34*

mo cr mui dada aos liursdcuotos , partktdarmente aos de Si


Therea,em que feu piritu achaua toda a suauidade ,& docura.
Daqui parecelhc nasceo a duoo grande , que cbbrousua
Ordciu,na quai por vezes proeurou entrar,ma$ sem effito , at
que ncomendando cstenegocio aoeeopor meio^da-S, Madres
vio ccrta.pcssoa deuota(no mator scruor d orao^que hea
dabdccah aromatto vapr Roquai adttafncta aprefentau
com suas mos anteoconspectodmino ; cuja viso notoria ao
prelados,f oi causa de lhe lanarem k>go o habito.Pasou o noui-
mdo tiortificadacosactos da rdigio^ affecta de abstihencias,
& penitencias,com raro filencio,no cefando sempre de render
graas ao Rcdemptr pela mrce que lhe fizera de a trazer a el-
la,buscando inuos, & nouas traas de cada vez mais oaggra-
dar,o quai como a tinha efcolh'fdo para Sposa sua,a purificou na
pacienciacom graue enfermidade;& posto que tornou deHa,fi-
cou sempre achacosa. Estando pois cert dia na cella eneomen-
dandofe a Dcos, ouuio por duas vezes hua campainha com tro-
peldcgente,&que no pastua da sua porta , de que infrio se*
rem poucos feus dias,como se.vio , porque em breue tornando*
lhe o ma),reccbidos os v 1 tiios Sacramentos y dcpos de se des-
pedir,& abraar a todas,& rerar o Officio dfagona com grande

serenidade deixou de vuer em idade de 1 3 . annos , firando feu


puro corpo tam tractaucl,coirio se estiuera v iua. U Na Do- a Madre
minicano mostejro de N.Senhora do B-successo, jto a Bethl, ^"J?
a M.Luiza do Sacramento,rlJaa deRu de Mello de Sampaio,& t9 j)mi,
de D. Bri tis de Calro>fam ilia cada quai nobiliffima deste reinoy
q nafcendoaestemdotrouxe congo maraulhofs presagios
de sua sutura san&dade: porque andandoia me astaz receoa
deuparto,peIoperigodamortey aque nos dous antcden
tes, tinha chcgado^teccdeo que indo certo dia vficar a ha Se-
nhora,parenta sua,entrando na prmera sala se v io subtamcn-
te , sem dr algia , me dasermos,& sancta mnina; & na mes-
mahora se multiplicou o- azetc em quantidade admraue na
casa de seus pacs Sctodosannos pelo mesmo dia deseunasci-
mto obraua Deos semelhante maraulha at os sette de sua ida-
4e,em que foi leuada para o cenobio da Sperana de Villa-v-
ofa,i entregue a ha tia sua , para que com feu bom exemplo at
doctrinasse jsignificando(parecc)o ceoneste peregrno ucces-
, que o oleo de sua alampada abundaria sempre com o res-
plandor dfc sua v irtudes. Porque de tal maneira se affeicoou la-
Ee ^ go
34* . Agtoogto Lufitano. \
go a estancia do choro , que nelle era sua perptua morada , oc-
upando as potcncias de sua alma>na feruorosa orao , cm que
reccbiadoSpoibcelestial,cumulados retornos de fuauissimas
deliciasiquanto porem nos eternos gozos feu spiritu ia crescen-
do,tanto feufragil corpo por diuina traa padeciajsobreuindo-
Ihe taes maies , que dos 1 4 . at os 1 7. annos,no podia mouer-
se,saluo de duas pessoas ajudada. E no meio* dcsta fragoa diiia a
Deos: Firme Senhor ejou nassperanaSyque yos be't deferutr , & morrer
entre as Caf>uchas,para 0 que me aueis de darsaude . E affi aconteceo,
porq nobstando quantos remedios humanos lheapplicato
s medicos,a!canoua mui perfeita . Neste tempo a trouxe ieu
pai para Lisboa,& recolhida no illustre mostcirode Sanctos , e
aferuorou tanto no fancto tcmor , & amor de Deos , que de ne-
nha outra cousa trattaua,mais que de o aggradar, continuaua a
orao de dia,& de noite , domando u corpo com pcnitcncia,
& porque as criadas reparauo em que no dormia em cama , a
reuoluia,& desraanchaua de manera , que se cuidasse o contra-
rio,euitando com fngular cautella todo o modo de singularida-
de.Chegado o tempo pelo ceo determinado, em que na terra se
plantasse h terreal paraib , c fundou o sancto mosteiro do B-
fuccesso, escolhendose plantas fru&iferas, que lanasscm gran-
des,& firmes raizes,brotassem fuaues,& duraucis fructos , entre
todas ellas foi Sr Luiza,assinalada . E posto que tinha propofi-
tos de professar a primeira regra de S.Clara , enomendando ao
ceo este negocio,como de tanta importancia,subitamentese vio
hdianaoraovestida no habito Dommicano , reprezentan--
doselhejiintamcntcquantaspenalidades, & trabalhos auia de
padecer na Ordem ( como de ordinario em as nouas fundaos,
que o inferno procura contrastar)succede. Porem resignada Io-
go em a diuina vontade , se offrecco a Deos para todos elles,
com que ficou grandemente consolada , & animada para os pa
decer maiores . E quando depois os experimentou , publicaua
rcm muito inseriores,do que aimaginao lhe pintara, por s-
tar sortalecida com o escudo da preueno,& graa diuina, que
Ihos adoou: mas daqui tirauaella grandes motiuos de humil-
dadc,pubIicando no fiar o ceo de sua fraqueza maiores comba-
tes. Vendofe pois admittida ao virginal csorcio , c comeou a
mortficar de nouo com heroicos actos de humildade,& pobre*
za, vcstindose do mais grosseiro,& remendado habito , vigiando
emcontcmplao as noices inteiras j 8c se a natural fraqucza a
obri
V'igefimo ohmw de Alorso. 343.

obrigaua a breue sono, sobre ha dura taboa libngeaua esta ne-


eeldade humana,de modo q mais parecesse penitcia, q aliuio;
& com femelhante estylo procedio as de mais penalidades de
disciplinas asperas , i extraordinarios cilicos, q o desejo de^a*
decer,& o odio,cj se tinha lhc inuentauojabstendose outroshdo
quotidiano sustento,em tal maneira,q a prelada se affligia de lh
vir a saltar as foras,& a v ida^porq alc da parmonia que ielle
guardaua, scmpre escolhiao peor : de sorte q nas festas princi*
paes,q a Religio costuma solemnizar c maisalgguizadodo
ordtnario,o misturaua c cinza,& agoa fria, para que o gosto de1
nenh modo tiuesse em q poder seuarse , isto pore c tacautelt
la,&: disfarce,q nem vista,nem sentida fosse. Quando as occupa*
os da cmunidade lho csentio se saa a contemplar cerca ;
& cada bonina que a matizaua, lhe offerecia nuos motuos de
Jouuar ao diuinoArtifice,que em eriaturas tam minimas deposi-
taua dos thesouros de sua omnipotcia,& sabiduria,subindo lo
go par u cheiro,corcs,& fermofura ao Crcador de tudo, em <j
ficaua absorta.Na obediencia era tam prompta,que ordenandp*
lhe feus mestres fpirituaes s vezes cousas mui disparatadas paf
prouar sua humildade,no s se conformaua com ellas,mas pela
grande f que desta virtude tjrih , lhe parecjo todas de summp
pczo,& importancia,o que elks ttribuio a dom particular do
ceo. A isto juntaua h grande Zelo de suas Constitios,que; <&
notauel exaco guardaua. E,yndo breuemte a fer prelada,cor
mo no.tiuesse quem lhe fob monos rigores , artda ento c
rnaior afpereza ie trattaua,no dando hor <3e repotfp a feu de-
bit corpjempregando corri os poires de Cfrrsto j( de quem era
deuotiraia)o que em os de mais consig o amor propro . Era:
sobre tudo mui ufrida , porqqe nos feis mfes vltmos david^
mostrando p reace de sua paccncia nas molestas continuas
que padecia , no puderao ja mais os medcos acabar com eja,
que por medicina. cpmesie ^riiejndo todp feu defuello trattar
<emDspcrfeiao. lecebidos em m om intima deuoo os
Sacramentos,& rectada a jfx de S.Ipo ? auerido com mr
ioatnar,& brandira abraaa as relgps , &: peddo perdfc
a todas dos maps exemptas , que-Hies aua dado , ridendo m-
menfas graas a cqlest $pfo de uer fe jjto fHha dalgreja , &
do Patrarcha S.Pomingos^rJmatou a dit<)lacarre^ra sanctafn,-
te,<rTcando feu rstr com r,& embrantde viua , S o vrgna}
corpo tam tractauej^c Wand^compiempre*. .. i
344 Agiolopo Lufittmo. . "

Commentftrio a XXVlII.de Marso.

AVilla de Auranca,patria do Ere- bat , &c. As mesmas formaes palauras traz


mita Ayres Manoel , distaua 16. D . Ioo Tamayo no 3. tom.do Anamnesi
milhas de Coimbra , q so pou- Hilp.in notis a 14.de Maio pag.20 r .Tam-
co menos de 9'. legoas . Ficaua bem o P.F.Luis Cacegas na 1 . p. da m.s.
nlo Ienge do rio Vouga , & de h monte, Ghr.da Ordem 1. 3 ,e. 1 6. se lembra d' elle
affi chamado , de que julgamos tomou o por estas: Era Martinbo bomem virtuose , &
nome.O q tudo deliruio o ruror de Mar- de muitaorao ,que faavida jolitaria vx
te,& conumio o tempo co as entradas,& Ermida de SMarttnho}que esta no alto do mo-
correrias que os Mouros fazio pot aquel- te Ceira,perto de Alctbaa.flecco legundo
las partes . Acharnes feita meno d'elle, . conjecturas cerca do an. 1 270. E julgamos
na vida de leu filho S. Martinho de Soure, aucr sido Monge de Alcoba,a,dos muitos
composta por Saluiato , leu contempora- que viuio iblicarios por aquelles tempos
neo , a quai fe conferua no cartorio de S. na granjas da Ordem , os quaes nas io-
Cruz de Coimbra,em o 1. des Testamen- lemnidades tinho obrigao de vir fdV
tos sol.+.onde se l o seguinte : Vtr itaque tejalas ao conuento , de que inda ho/e ha
progeni rj(fcilicccMartinus)m vico qui diti- vestigios nos lugares, & villas proximas a
tttr Aurancajatcr ejus Arias Mamulis , mater clle,como a Cclla,Vestiara, Refcitoreiro,
yero Argia vecabatur , qui quatnuis de humilt & outros,tomando os nomes, affi das mo-
germinejerant famenfimplices,& refti,& quod radas dos monges , como de feus oicios,
rerum exitus probants , Deum pracipue timen- . que;nem todos podi alli habitar,pois he
tts,nam poil felicem matris ab hac luce difeef- tradi,b,que chegou a ter 999 . S duuida
fm,pater vfque ad sua vita termimm heremi- x viuia o nosso de que trattamos em S.Mar-
lam vitam peregt, &c. No antigo liuro dos tjnho de Salir , porque no achamos cm
bitos,que foi do conuento de S. I orge, no todos Coutos de Alcobaa, outra cala de
termo de Coimbra, achamos o de ambos, ora,o,dedicacU a S. Martinho , mais que
for estas palauras: j. Kal. Apritis commemo- estajem siciobelliflme3trcs legoas d'aquel-
ratio parentum JD*Msrtini,Presbjteri Saurien- la villa para a pane do mar , que lhe hea a
fis.qui obijt in vincults Sarracenorum . Que- tiro de pedra,acmodado para a vida lo!ir
remdizer : A 28. de Maro se fax.' t<fmtriem\ *' taria,&contemplatiua, que elle ecolheo,
.pelos paes de D. MartMo,Presbytero de Soure, & profestou com tanto louuor.
0 quai morreo catiiuo em terra de Mouros . E
por iflo pornos a Ayres Manoel neste dia, t, He dos mais antigos appellidos dc-
uja morte soi cerca do an. 1 1 $0; Vejase F.' .' ste reino o de Penalua , pois ja le acha em
.Antonio Brando na j.p.da Monar.LuCt, eferittura do tempo delRei D . Sancho I.
l.io.c.i 8.0 P.Bolando da Companhia no & no consta,que atgora aja cm algurn
a.tom. deianctisa jr.de laneiroj&Ns dehriftndade , qui seria tomado do
em o Cment.do nielhio dia l..pag. 305. Conselho destc nome tam antigo como
,; . , .-.;! v ?;;: oaiesino reino, na Comarca, & Bifpado
O que insinumes no texto doCe- de Vifeu , proximo a Ribeira d' Alua , de
nobita Martinhojfoi tirado do 1.2. da vida joo.vizinhos , o quai andaua na Cala da
de S.F.Gil,da;jOrdem dos Prgadores,e. Sortelha.Por isso o R.P.F. Bernardino de
critta por M.Rczende, estampada em P*-. . S;Antonio,benemerit Prouincial que foi
"Vis por F. Esteu2o de Sampao :d msini ' da fa'milia Trihitaria de Portugal, &gr-
.Ordem an. 1 5 86. onde a sol. 64. lemos na I de inuestigador das antiguidades d'ella co
margem estas palauras : Flix tratisitus B. eutros grauts religiofos t para si,q o P.F.
Agidij Mans cu'dam virosanto monlratitr Rodrigo de Penaliia ( hum dos principaes
Deo.E no corpo do liuro lhe chana duas ' : dcipulos deeu sctosPatriarchas,Iop,
.vezes-.Fir adtnodum pius , acspetat* nrnoeeth. ; & Feliz)foi Portuguez, por appellido , 5C
u. E depeis de referir a vjso. : Ha prtbus patria,o quai se aggregou a elles em Fran-
vtr,ac nn'cits Anacriia sap (km ta- ;a,aonde pasluo ento os nossos para ac-
(brjmis gatidit intfrmixtU riujt totf reftr* quir.um figoej , (s fazem edebres por
, \ ----- . armas.
345

^ \ - i un MIM v^dfcCgaS
Sc >oufa)da milici temporal para a spiri
guez j a quem o Condc D 1 Pedro tia 35?*
tual de sua noua Ordcm jos quaeso zem
t 1 .attribuciua fundao. Reims sieil*
JPortuguc2,'ment&pelo cognome, lendo
os,priuilegio,&: doaos reaes que tttAf
que nao falt Ganta, em Helpanha, pa-
leria procelq largo, alheio de Jioifo eylo*
iroiiimico de Gomesio.o Doctor F. Antonio
He fora lebrarmonos da -Inrante D.Con-
Brando na j. p. da Monar. Lusir. I.9.C.9. stana,blha babrda delRci D. Sancho I,
trattaudo de S.Ioo da Matta,diz que lhe
que o enriqueceo,doandolhe as eolheitas,
parecc fer noTo-Portugtiea : 0 que.se colbe
&c dizimos rcacs , que tinha nas villas de
(forrra*s palauras ) de. feu appelldo Matt4, Cerzedo,& Souereira fermofa & outroi
& do de feus (ompanhenf,que forv Rodri 4a herdades de Cortegaa, 8c Velndd,c
go de Pettitlua , fundador do conuenta de Se- padroados das Igrcjas, que entro em feus
gouea , & F . Etat do Vale , que fundou 0 de dillrictor, & outras grollas rendas , pel
Toltdo. ..i.'j \'y 't
que agradecidos o s Conigos d'eile,le ebri-
, . Cerca de feu transi to o P . I- igueiras in garo adizer todos annos certo numefd
.Chr.Ord. pag.^.poem a funda.o da ca-
de Mislas pela lua.altna ^8*c:f9aemo
i de Segouca ad anno 1 208 . & relerindo Rodrigo S anches , que nelle fit hoilorifi-
,pag . Si . os religiofos que florecio p*los
cameiueuinkdado . Todas etadoaos,

primas Proumciahs CajeUa,& Lusitjmt, tttl- j - vwigw nvu


ititrie} & ptetate conjptcuus, liicrtute doruuit defte rcino t foro tambexn roboradas po
; varios Summos Ponufices** A Igrejado
ex d'tr* Maurerum fnr}titte 4.82 .rapstaos.Dc
mo 1teiro he par och ia.como as feis,siue 1 hc
rjue mfirimos fallccr nette anno , & que
l fto vnidasu perperluim1 .pel 'apa>'M-
X>cos lhe etenderia a> vida para ver propa- noc. 1 1. em A bi il de r 1 jlut iaber, ti ea rto
gada iua fagrada familia por toda Hcfpa-
B il p ado de eoiiTfbra, S. Miguel- de Pero-
nha.De feu companheiro F. Elias do Val-
noj S.Eulalia de Euiol ,.&J&Mrtiu)o
le no dizemos por ora nada, l vira feu
de Tralian ca, & as outras tres- em terra da
u.festjiupto vejase Abuna na-Chr.. ...... grai
gci-ii '- <eira,:S.
rciiiy3.iama cicsaccedo, .-Saniad$
Martttd* de ScedV SjSaUid^c
da Ordem l, UC,j Ji& 32.6c Awiia no C- >de.Trauas,&S-Martmho de Argahsilh

; .-tz'j; '...r. : !-:!;33-3S-.-!obt *- tvil .riariajaqUeilapferD. B^ard^6il^ola


d. , A.morte de Si Ioauna de S . Do- mefnta cidadeseftas pdr D.IooOuelheiroi

la os.hr.onilUs
oIhxonilUs d* Rieligio,
Rielfsio. LopeW
v>nK*fi*iii. C . . Vniofe efttfmofteiro Congrtegi* ^e^4
Cruer anniy-ij,: pot Weo d feu vltjirto
- j > ,' i ' :: wiob-.i'Civj.Ltyi J cb Comirtenidatario-Di I fJftil/ Bispdae
r . ; e, ; A breue noicia ^i i dertlos de^P.
Sasim;riiwndo D.Iod m;ent timpd^o
Lucas di S. Antonio foLtirada :'4cP linro
Reforha<io F/ &s d itb^t Vr-
obitos
dos da Proii.qile
j^.t V L^r fe-guarda no ch- ..
V.".? ---w-wn- iuuc det
tude uc nu breaefdb
orcue ao Pba'
rapa *it-V'.
fauio 1 V . ex-
^^.pM^oR^^^M^ ->edidiv>.anrfddVtP0rtfife4ldl*hfl
f W* . * >m Lc^mw yJtoiio;ian Q ) 0 je r^EcotfctedWaitoRf^^^
"V s^n^L^-" ^S*^jp iT'-V ^j cfta m IUgat defero>& euftaua
ijVft^f iC,rT St;^m}0t,eGtr muitd*feg^^re^Maelto,P
jdiJtadHa^iegoas ao jMaicwdia da ' B - --- r r ~~
longe , trattou de o chegar niais para a^>
ci-
de jr>
do P&rtv>.k. J nuis
Poito,he dos _r. antgos
i ' 'V Con-
da
dade . " Mijdadst p*ois d Gtnigs para o
gT53.de jiCri!Z,naqualtcm(legundo Pc-
nouo sitio n a polioao d Vtt^-flouajlic
iiot-)o.4-Mgar . Foi- cdicado , & dotad
~de cferfqWttiaridos sso^^WeVs^unda-
cort) libral magnificencia pelo Abbade
.ddrc^ualli M^rt,clmartfatJ'ceo , &
jiitrr,eai feu irmao.Aiiendeen hua
forao ouuidos , porqu paffados algs an-
v iij liia.al chamada,de que o ditto con-
Tcw,cdnfid*fdds liamudari^a ncmddoy'9
ventQ fe dnomma at* hojcVcomo confia
-ordenou d Ciipirtilo Gifal do atah i y64 ,
.tic original cl critcui a de feu carrorio feira que os Conigos fe tornaTm pata lu an-
a i^.de lanirti ajt.9it4 0iie ip^.em t%o domiiliov dcmrfdo t/A9Arfh p, o>
4m
346 AgiohgioLufitano. "
quai he charnado: S, Agostinho da Serra, mais por sua honestidade,& recolhiento
pelo sio em qcc esta , corh hfia parte das an, ij6o . de licena delRci D. Scbasiuo,
rendas , & as ckus ao de Grij, bastantes debaixo da inuocao de S. Martha . Poe
a lustentar o.religies , mas de prsente cuja morte,outra matrena, parta sua mU
no esto tantos , pbr causa das obras da chegada, por nome Maria Pinta > se reco-
Jgre, a, que le reedit cou suraptuofamente, lheo a elle,com suas riadas, 8c algas d-
pcla velha amcaar ruina.. Tem elle hua ze lias da terra, as quaes gastauo o tempo
iermocercade mcialegoa em circuito, c singubr louuor em actos deexempa-
com gratides pomares, bosques, fie fontes, res mortinca/Ds,& virtudef.
qua o sazcm sresquiffimo. Neste cemenos succedeo que a scrua de
Neste mosteiro se recolheo na complet Deos Maria da Cruz (de quem no texto
da vida o P. D. Bento do Saluador , filho fallamos)seitdo dama da InfanteD.Maria,
da mais nobre gente de Luboa , que pro- pedia ao ceo com instancia lhe manifestas^
fafibu em l.de Octub. de i 547 . & salle- se como melhor poderia aggradar a Chri-
cco an. 1 601. cuja memoria anda noi-obi- sto seu Spolb. Eis que estando ha noire
toi da Congregaco,segundo o P.D. Mar- janella do Pao , que caia scbre o jardim,
ros da Cruz , na rundao que nos deixou le lhe artgurou que h cauallciro entiaua
do mosteiro de S. Vicciue. . su no tanque,que aili auia, diuidindo a agoa
com o cto da lana: & como dilcreta, 6c
g. Oconuto de N.Senhora-do Car- bem entendida , julgou davuo a pcuca
mo d'Euora, foi ediheado n reinado del- firmeza,& permanencia desta vida. Outre*
Rei O.ioo I Il.sendo Prouincial, o Mes- dia etando na mesma janella comempl-
: tre F.Balthazar Limpo ( q depeis foi me- do nos ptrduraueis bs da eterna , ouuio
. xiciGmo Arcebii po de Braga) cuja licena dizer:M. te agaict, que for teu meta se ba de
alcancou este varo exccllcnte,por ser C - /-vr tu muurehgteso (meute . E fi ca n do
teor da Rainha O . Catharina , & de seu transportada , paou ha aue tam branc*
maridomuipriuado.Ficapegado aosmu- como a neue,que lhediflc:N<> TerrXo.E co-
ies da dicta <idade,pela parte de fra.jumo mo nada le moue sem a vontade diuina,
porta,qwtchamodaLagoa. Sicioem inspirou Deos neste tempe a Lccnordc
que auia i Igreja dedicada a S. Thcm, Icius, Velleira deste Recolhimento, qub
por accasio da merce que o S;Apostolo viesse aLisbeapedir esmolla dtta In-
t brou cm seus moradores , tomandoo por fce,a quai (como curiofa,8cdeuota)estar>
nteressor na peste, que cm tempo delRci dose informand dos precedimemos de
Dom Duarte opprimio este xcino. E desta suas habitadoras,chegando neste comenos
Igreja le aproueiraro cs rcligiosos cm Maria da Cruz , julgando do que uua, q
quaiuo a noua se fabricaua,cj altar mer esta era sua vocao , ihe declarou logo a
xorrja ha S. Imagem da Virgem me,c mysteriosas visoc*, com que ( sem dihcul-
t * quai o? moradores d' Euoia tem grande dade.) alcancou licencia para dcixar o m-
dcuoo , experinjntando cada dia lobe- do.Depida ento do lecular trajo, 8c \ cl-
lanps1 fauorej. Aquj contummou feus feli- rida do humildepardo,!e foi co a Velleira
es dias F. Aluaro daRelurreko an. 1 606. para o ditto Recolhimento , onde foi mut
como dcixaro efciitto em suas relaos selejada de Maria Pinta, & mais compas
s.- muito fcljgjosos Padres Fr . Manoel nhcjras. E logo o a esmolla da Infante 1*
Tauarcz,& F.iDtSsde Mertola ; a que se fez dormkorio,&: comprou rend ( inda 4
pode juntax o testemunhQ de outros mui- pouca)com que pafsaro alg tempo de-
tosqu ho^vittcm,de igual crdita. : 4Qcn:d Tssrcera egra y qoeWndd cl-
-r, s , -i'> . _ n. i.: las dax obediencid Prouincia-dos Algar-
" ** , ^H rfvnos a fundao do Car- ues,o no consentiTo feus Prclados . O q
to d' Euora^ he bem que no saiamos de ibido de D.Theotonio de Bragana( en^
seu Axcebl^ado , sem tazermos o meimo to Arceb'Upo d'Euora)as aceitou, com ii-
Uo de N^Senhora da Craa do Torro, <cnca dclRei . E do reformado cnucn to
inda queieja d: diuerses religions , & se- do Saluador da mesma cidade, lcuou para
xus. Fica ests dencroJiaqUel villa, ttee fundadorasacinco de Feuereiro de syey.
Icgoas ao Mcto-dU da d.odade.Edficou- as Madres Margarida de S . Martha, &
le lobrecerto caiorio de ha,,siobre m*- Mariada Concep^o, rcligiolas de grande
ttoxu,cbma<U Bric Pwu, ^foi mwto piritu, 4 tiriho id de S, Mattha de til-
boa*
Pgefimooitmo de Marso. 347

hoj. E com tal obseruancia obraro , que Antonio Pimentes Clergo Menor,que no
nenha(inda hojc) falla mais que a paes, fcule foi feuConfeflor,o quai dizia dlia:
cm prelena de duas efcutas , as cartas que Que nao encontrara aima mais pura. O fegn-
lhe mando so primeiro lidas pelas pre- do do P.F.Feliz de Ielus,Carmelita , que
ladas,as penitencias so de cada ora , & as o foi na religiOjO quai publicaua: Que to-
mortificaos perptuas . Sobre estes altos das vtx.es que a absolut*, fcntia partkutar s?-
rundamcnros le edificou o solido cdificio folaoypor fer de immaculada conscient w.Fal-
delta fncta casa , refplandecendo nas vir- leceo ella coin dous annos eseauamente
tudes ( como diamante entre as mais prc- de habito,no de . segundo relayois q
ciolas pedras)a boa velha Maria daCruz,q net viero s mos, eicrittas por religiofaa
morreo emquinta fcira scta an. 1623. c suas contemporaneas , de mandado dos
109.de idade . Tudo o refcrdo hc tirado prelados.
de feu cartorio , & de ha relao vcrda- /. A da Madre Luiza do Sacramento
deira , que por mcio do Chantre d' Euora alcanamos do R. P. M. F. Domingos do
Manoel Seuerim de Faria se nos crmmi- Rolario , bem conhecido nesta Corte por
cou. feus religiofos procedimentos , cuja filha
i. Mo acredto pouco as vrtudes spiritual foi antes , & dcpois de recolhida
heroicas da prudente V. Maria da Trin- no obi cru an te moAeiro de N. Senhora do
dade os testemunhos de dous religiofos, Bom-successo , onde rematou feus dias
grandes frues de Deos.O primeiro do P. fanctament an. 1651.

MARC.O XXIX.

M Hcspanha,na cidadc de Leo , cabea do reino


de feu nome , a inucno , & translao das sagra-
das reliquias de S.Maral, Centurio na Prouin-
cia de Galliza, da Lcgio Settima Gemina, de que Inuo,
ft Jhe originou a coroa do martyrio; porque estan- - *
do nella(comoem presidio,&praadc armas ) exercitando sc*> dasreli-
cargo,&bellico officio,como as Legios militares desta Prouiri- j^JJ!^8
cia,cclebraTem o natal do Eraperador Dioclesiano, vestidos os m."
soIdados,& capitas com gllas , & trajos festiuos , coroados de
grinaldas de flores, oFerecendo incen , & adorando a elatua
do ditto Emperador , recuzando Maral tam abominanda ac-
o,deuida smente ao verdad'eiro Deos ; importunado a que
icrificasse tambem com elles , refpondeomais com obras , que
compalaurasjpois em prescna de todos tirou o tlm militai,
& com a espada,o arrojou na terra , confessando com esta publi-
cademonstrao,que era Christianiffimo. Acuzado logodiante
do Tribuno/responddoljbe Maral o mefino com sancta liber-
dade, o mandou leuar prezo cidade de Leo, onde em publico
consistorio lhe disse o Prsidente Fortunato : Que desatinado
penfauiento cometeste contra a disciplina militar, emdeprezar
as insignias de soldado. Elle cheo do Spiritu Sancto , respondco
ce nouo:Queera Christo, & que pela F , & lealdade de Iesu
Christo aua de dar a vida,quando fosse necessario . Vendoo re-
sol uto Fortunato, o remetteo carregado de serrosa Agricolao
ff Vice*
348 gotogio Lujtfmo. *
'Vice-gerctedo Prfeito Pretoriano na Mauritania Tirgtana.
Excesuos foro os trabalhos j & opprobrios , q padeceo Mar-
al em tam largo camnhojatraueflando quafi toda Hefpanha. E
na cidade de Tangerefamphiteatro de sua perfcita victoria)de-
pois de varias preguntas,& repostas, que com elle teue Agrico
laOjinquirindo primeiro de tudo quto auia passado mcudam-
te,o fentenceou a fer degollado,por publico quebrantador do
juramento que auia tomado do officio de Centurio. A que o va-
lerososoldado damiliciachrista respondeoem final de agradc-
cimento:Deos te faa bem. Pelo que foi logo alli defcabeado,
subindo sua alitia glona,laureada de martyrio,a cujo corpo fe-
pultiro os ChristoSjConio>& quando pudero. A inueno do
quai referuou o ceo a cabo de tantos feculos para o felice tpo
emq o nosoRei D. Affo V.(chamado o Africano)ganhoupor
fora de armas esta praa aosMouros an. 1 47 1 .E tendo noticia
deste marauilhofo achatfcro Mestre Ifla , Abbade da Igreja de S.
Maral em Leo,romj>ehdo pormuita difficldades, riscos, &
perigosde vida,passou em Africa& ajudado doceo,o alcanou
de aigus Christos Muzarabe?, que estauo em poste dlie , &
, -s -, 1 nioem<milagreotrouxeafuagreja . Em cujo altar mair foi
r collocado emrkro cofre dourado coin grande rolemntdade,asi!-
^tindo a ella.os Reis Catholicos , obrando o Omnipotente por
.este sagrd penhr (. neste dia ) suas ordtmrias maruilh.
xi xt & N mostearo.de Cs 'de relieross de S.Bernardo,ha viua tra^-
N.N. Mo- ! - 1 . ' r. . Vv " ' r* m r
j*s aj- ^uiao de duas leras deDeoSjamba6 vsrtuoiiumas,cu;os nomes
tercien- sando(.s,duuida)ns catalogos daieternidade. Ha dliais ind
* eerto dia c ferute pirituemTgar, posta quella fagrada tnefa
4a Eucharistia, c suacostuma^a.lliumildadejVfndo o Sacerdoce
j para ejla co a facroscta particuia'entre>3dedos,de improui-
t solhe desappareceo,&'ficando todo perturbado c o successo, a
rpligios Jhjcdifi 7$bfe))ioleftfttre,nrfe ffi jMenbo'en-
tmado em mitviabnaa>Ml)esi,&$e)if^ c este ex:-
.wrdoarQifauoirbfecra dfra ii ha-
tbicao&morada^al almspura^>& castar<j fa viuos t^ls
<do Spicijtu Sancto. < A outra rXelferreira dcasa, a quaitmo
Tandarehuii-anada eKrpitafdo'feiofico emha Quinta fet-
tfasao&a^aFndo por diant *dBh pintada: imag da empre
itgcmjtlf ahguftiaidai,leuanta4do os blhes paraella : 'Minta
Sttihoraett Vos. ojferttejk tralhbjrpar4>queia^lkahora me hcancAs
de.VojJo benditvPlho oifelice pnmm Ainda bem no tinba
-tj/ "il pro
Vtgefimo nono de Marso. 349
pronunciado aspalauras,quandoafancta Image lhe abaixoua
cabea,confentindo com esta amorola demonstrao ( ao que
parece)no infalliuel despacho. Recebendo ambas com tam ad-
miraueis fauores,grandes conlblaoes spirituaes , & assi cumu-
ladas de singulares virtudes , & meritorias obras aseutpo aca-
baro em paz . c. Em Bragana,no Collegio da Cpanhia,a pla- J'*f
cida morte do P.EsteuoDiaz,religiofo de grande virtude, & ttAmp.
de tta caridade para proximos,q pelos ajudar fpalmte,do c
fiffionariofubiaaopulpito,& dopulpitotornaua ao cfifiona-
rio:& n de dia,n de noire perdoaua a trabalho corporal,que
fosse em proucito de suas aimas . E por lhesacudir s neceida-
des,sdo Superior lhes fazia ctinuas,&largasesmolas,as quaes
Deos lhc remunerou fazendo crefeer o trigo para dous annos,
mais do qe eperaua.Teue grde deuoo sChagas deChristo
/pecialmte co as de h S.Crucifixo,banhadas de fgue frefco,cj
oSnr em si lhe mostraua,ddolhe(parece)a entder nellas, alg
trabalho que auia de ucceder.Cheo pois destes,& outros obe-
ranos fauores,dormo em paz o vltimo fomno. d. Em Tor-
res-nouas, no conuento dos Arrabidos , falleceo cumulado de &>***
louuaueis,& sanctos exercicios o P.Fr.Damio das Chagas,que An*b%d^
uportou graues mokstias , & contradioens para serreligioo*
Porq inttando duas vezes aufcntarfe de sua patria Funchal pa
ra vir tomaro habitoa Lisboa,nqua podefercom tantocre-
to,q no chegasse s orelhas de feu pai j & de ha o mandou ti-
rar do nauio,em que estauaj erhbarcado , & prender na dadeai
publica,afFecto com injurias^o mais afcarofo dlia, para ver se
com isto o podia dessuadir de feu bom proposito. Mas como ne- v< o
nhacoufa fosse bastante,fao com nouos brios da prizo , pois
Jogo refoluto fe metteo fradeObferuante no conuento da me-
ma iIha,onde esteue perto de dous annos fem professar,impedi- .
dodehuamulher,queopretendiapormarido , publicando in*
justamentc,que na realidade o era. Vendofe ento enfadado pe-
dio os vestidos,& veio a Lisboa, & no Arrabido conuto de
S.Ioph foi aceit para Sacerdote. Aqui perfeuerou quarenta
annos em fanctas obras. Porq jejuaua o mais do tpo a po, & a-
goa,em quanto a idade o ajudou,fendo feu principal regalo , de
mais dheruas cruas,ha ecudela de agoado caldo, c afperri-
mocilicioraiz da carne . E alem da disciplina ordinaria da
communidade,tomaua outra em secreto todas afr noites muito
mais rigorofa. Nunqua gostou vinho . Dormia affentado , ou

F f2 encosta-
35 ;AgwlogoLuJkamJ\

enicostado parede para maior mortifcao. Morando no con-


uento de Val-defigueira,era sua cella ha toca , feita a modo de
nicho na parede,que tinha tres palmos de largo , & de compri-
doquatro:&porque estauano caminhodo choro , emparauafe
comh pedao deesteira velha,para no fer visto. Alli viuia
"ry mui confolado , &dormia todo encolhido,femseestender, oir
'~i ., poderestar em p.O feu habitoera feito de retalhos , & os pa-
nos menores tam groTeiros,i esfarrapados , q ja feno diuifaua a
tea,de que foro.N o sofria , que lhe leuaflem v entagem os po
tes, que ando de porta emporta, & afi nocanaua nunqua
de cozer,& defcozerrtirar,& remendar,tdo por feu maior bra-
zoafemelharfe eom elles. Succedeo hdia, queleuando bbre
os hombros a vilissima manta corn que fe cubria de noite , per-
mtti Senhor^que ha mulherfinha o mortificafTe,dizdolhe:
Vsfy xtucs que ides tnuito pobre,fabei que nao tenho na mnha coma ma
ta omo effa.O ruo de Deos tomou isto, como do ceo , em casti-
. hvl go de feu defuanecimento . Tiuha particular graa para lanar
to m. demonos fora doscorpos,preparandofe primeiro com vigilias^
u> j dHciplixiasy;ejs,& ros. Celebraua com muita deuoo , 8c
>NhtA ^parjelho todos dks i: Repartia pelas horas feus fpirituaes exer-

cj^joMezauamuitas jaculatorias anteodiuinissirno Sacramen-


to. E iud o jmuito velho,quando nas preees do Officio deVk-
fbittjOs,& nos responQSjdiziaPfr~nofler,tmh junto agoa bta>
quedejsiauafobreifijjulgandosejapor defuntco. Com esta peri
trite.vida,perfeitps settta de idade , abraado co a imagem d
Senhor Ieius,lhe.entregou o spiritu,& foi fepultado rio Capitu-
o irmao k,CQm grande ve&erao , &sentimento de todos.. c .Li Em
f. Gabriel uilha*np conuentodosRemedios,o falleeimento do Irmo
c^f* Qzbr. d ChristojPortuguez , que teue por patria , & folr a
dejcaif. f fie v Miguel , o quai renuriciando o; mundo , & fuas vas
p.ttm$a$$ fessez e fer tuer entre os.Garmelitas defcalos nefte rei-
nj>;E;nndado pela Obcdiencia estudar Artesao ditto conuen-
(pmqiSG jnda qu-fenolio ) rfplandeceo em relgiofa mo-
dfthv,exemplar procedimento,& purezaangelica, geiimanad
de .omu^ perfeita$.virtudes,at que ferido de peste , assiftfdo n
:yltjm horda Empcratrizdo ceoj& da terra , partio dlia inui
c)qnfqtme.coavontadediuina(-3eixand a todos partioulares
strcttba sAidades de sua fancta conuerfo. f. Em Lisboa, n con*
rt"ubroSe uento ^c S-Monica, foi gozar do fummo bem a Madre Cathari^
Agis' na do 'Sepulchro>huas primeiras doze nouicasrque nelle veA
1 0.0 :. \ "i tiro
0

Fgefimononode Maro. 35*

tr'ooErcmiticohabito Augustiniano. Era ella mu hiimtlde,


abstinente,caritatiua,&dealeruoradaorao , com que alcan-
cou5sendo Mestra de nouias , fer das dicipulas chamada com-
mmente a MejlrastnEla. Querendo pois ieu deuoto spiritu no
vltimo termino por instantes desemparar a terrena morada , sa-
bendo cj as religiosas estauo no choro , diste a quem lhe aflfta,
que esperauapara se despedir dlias . E assi iccedeo , porque o
mefmo foi chegarem,& abraar a todas , que dsunisse aquelle -
phisico cposto,subindo de sua bocca ento ao alto da cella ha
uz replandccente , com que as prsentes ficaro mui consola-
das. Cuja marauilha diuulgada pelos conuentos da Ordem , fez
com que as religiosas de S. Anna de Coimbra lhe celebraTeni
exequias com grande copia de cera , & funbre pompa , a quai
pezada antes,&:depoisdeardcr,seachou que crescera quatro
arrobas^successomiraculoso com que a piedadechrista costu
ma a confrmar a gloria das aimas, g. Item em Lisboa , no sr Mm
religioso cenobio das Flamengas,aMadreSr Anna da Quieta- d* #3*"

o,que de Louaina(cidade clbre em Flandes ) se veio a esta, ^l


dando h vale patria , & parentes,para fer admittida nellc,pa-
decendo por esta causa notaueis perecuos , assi de seu9 paes,
como dos hereges.Este perfeito exemplar de sufrmento, pure-
za,& sanctidade,seruio aDeos na religio perto de quarenta an-
nos,com muita fatisfao em todos officios da cmunidade,quc
a Obediencia lhe metteo em casa. Vltimamente por sua rara ob-
seruancia,& admirauelzelo da regra, sendo segunda vez Abba-
deffa , nomeio do triennio,Sabbado Scto,cntrc as oito,& noue
danoite,partiofanctamente desta vida para resuscitar c Chris*
to na outra, h. No conuento de S. Francisco de Goa], o vti- r. Per
mo prazo do irmo F. Pedro, que deu singulares mostras de hu- Jjj^-
mildade,& obediencia seis annos , que viuco na Seraphica Or-
dem,obseruandotal pobreza^que no teue mais de feu, que hs
panos menores,& o vil habita que trazia sobre a carne , nunqua
pofluo cella,ou leito , como os outros frades , osbancos , & a
lentos das janellas lhe seruiro sempre de branda , & reeallada
cama.Todos dias s quatro da mha por espacio de ha nora
debreaua com aoites.No perdiaMatinas,& recolhidos os c-
panheiros , ficaua elle orando smente de joelhos ante o fancto
Crucifixo do choro em amorosos colloquios. Estando h dia na
vltma enfermidade attribulado,& cheo de dores , inuoeando a
feu sancto Padre,que lhe valeste nellas , lhe appareceo o demo-
Ff 3 ni
3 ?2 Agologo IjufitanoS^X

nio transfgurado no medico,que o curaua^o qual lhe disse : Ve-


rthote lembrar^que to chantes por nenhu Sanclo do ceoi, pois ja ejscon-
dennado por tens peccados ; & logo desappareceo . Ficandoo born.
yclho com estas tristes nouas desconsoladiffimo , ntroju oglo-
rioso Patriarcha S. Francisco liuialo,co a chagado lado decu-
berra,dizcndolhe : Que tiuejje muita confiana nadiu'tna misencordia^
, que ella o amade /<?/r.Chamado ento.eu Confessprilhe.deu c-
tadaviso,pedindolhe,queano m anifestasse -em quantoefc
tiuesse neste vale de lagrimas y a quai publiebu tantoque salle*
reo, para maior gloria de Deps jtestemunhando outrosi, que to-
doo tempo que oconftssaral|ieno conhecera culpa mortal}
com que todos vniformcmenteconfirmaro a opinio grande,
que de sua muita virtude setinha concebid* t Em S. Cruz
^Is'cL- ^e Coimbra , conclu o a vida glorjoiamente,o fidelissimo P. Di
fas con. Pedro das Chagas , o quai tanto que tomou alli o habito se em-
Re' pregouno seruioida teligio, exercitandt* os ministerios de
Martha,&" Maria, cola garantie excelkneia , como testemunho
as pasvs da Ordcm,^em que te.ne ofcios , as qaes exornou com
jobres.edirlcios,nirmenreeste;mosteirodcS. Cruz, de quera
puderadizerjOinooutcomperador de Roma: Latertiamin-
uem^mckrmqrea reddtd- ^poissez nell tam magnificias,& sumptuo*
las obras,que a pezar do tempoj.promcttem eterna drao . E
.trazendp.perpctuamentenasmosa maior parte dasazenda,s-
_pre portou pobrissimo m , & na cella , no se vendo nella
. mais que instrumentos,& insignias de penitcia, em que achaua
-suas maiores delicias . Guardou os votos essenciaes com persei-
o tam inteira,que nunqua os enxoualhou com leueculpa. Fi
.v. grande contemplatiup , gastaua logo em orar todo o tempo que
urtaua s quotidianasoccupaos}& maior penitente,dormin-
do sobre t?boa,tal vez cuberta de cilicio , trazendo muitos an-
, nos hua grossa cadea ao caro da carne cingida,em quanto a
Obediencia a no prentio. Coroou todas estas virtudes coa da
paciencia,porque sendo doentimo de got, suspendia a todos
;eu admirauc l sufrimento , & muito mais no se lhe ouuir nun
qua ha m palaura,ou menos composta de sua bocca , por im-
portunadiffimoqueevissedasobrig;aosdeseus cargos. Foi
tam alheio ibre tudo de ambio,que costumaua a dizer : Lhe
fborreciao as prfaas >como trfogo doTurgatorio ; &: por isso enjeitou
por yezps,,muitasquepordeuidas se lheosscrecero. Finalmen-
te auendo recebido os veneraueis Sacramentos da Igreja , & re-
t . " zado
Vgefimo noho de lrso. 3 $2

ado corn deuoc o Offieo d agoni,perde a sala,cabarid


de dzer'. S.(Pater duguflne<,ora pro me-xS i, yida jimtamcnte , cho,
randoo cdmrehto jHr elle maitasagrimas t E co as mesinas ho
olhos disser d'elle dijele tligofinraoP .'D. Miguel Paahha;
(que terceira vezoDtinhaoGeneralato^e.m preseiaa de todoSU
FideiiF femns,^ prudms\2iXi'tom estas palaures d Igfja'cfl-
ten4er,a fdelidad grande cqi que estepiudenre Fru ouu
na quantidade cxccfiua de dinheiro , que despendeo nas obraft
!.:.'. u>i 1 , *
'u Ofc.-.. .
,CCi ' J i:
.'Mi; :
a Ws!*,.. 17.

Ntre mutosr, & illustres martyres querem ' Hiref ': I>i;/ matiibssJthH * 01119
f' "'(^tirtle m. Hipanr, foi $. Mar1- tmoutras'.de Grios,cm tempo dos Rp*
j 'jrl'lr' d'elles, Tatural de staci, mafios, sirlal. m'nfeto defererrt Chili*
cidade ( legundo Morales, & ou tfios os-qujazo aqtd sepultado:, pois'd
tres ^fomra'.)d que feno acha noti fnesmo irifirio Morales da que *sta )uir:0
fia m' Geogrplto afff antigo. p P.Mat- CH^faris delRer err- O boa , i quai
tim de Rd-nas ntgtaiddes de Edj .soi leuantaro feus moradores ao Emperadof!
dizr UVjcJ'7'.j-<jue:trJda nobre famili Hpp. S'e berri DeXtro (i f nn^o' d
ii, dqiul estao jptiliadas muiras pelA L.Senee errr C intra ; fer Ghriftoj pr eft
fas na nossa vill de rtra Cuja pedr tapalaurs'd ani o. Lucius Sen'cu cnt-
epulchral priuera: hid heje aii l tiifrfri CljibMHUs,Ctntn<toccumtHt. D'on-
Igrejade S. Miguel,que relata o seguinte. de fi scgue qU f S* Mariai era dtfa r'-
rnilia lta cmo qtier Roa} foi Chrilto d
&&nascmfit,& SiNoftiajsua poi d
qiiem ouu-doz filhos } algs "dlis \ al*
HVSH.S.E .L.^LIVS S EX'.
~t(o& foldads , aprendendo de tal pa
F.GL^SESECAPAT.H; f>elejr ,- & Vencer^ morrendo por Chrifttf
S.E.CASSIA aF.avlNTI- gloriosamentse >
Seu triumpho foi em TTalgeren'-. lyt*
u a Mater h.s..l .^Li
irnperando Dioclesialio-OMartyrol.Rorrt/
VS L. F. GAL. IVLIANVS. & o de Beda,com lgs Breiarios dcHef-
AN.XXlIII.H.S.E.iELIA Ei panha,& Sntoras ahtigos trzefri sua fe-
sta a 20.de Octubro E na gfej de Leo
F.AMOENAH.S.E he clbre esta fu tranlao a 29.de Mr-
s r::r::jjQiierem dzer. s / o , a quai se fez reinando erri Portugal el-
Aqrii eflap Jepultados Lucio Elio Rei D.Ioo Il.lendo Bifp. de TaiigereD*
Diogo Ortiz'de Vilhegas an. 14.^3. fegun-
Eliaro^filho de L.dageracao dosGq,
do original eicrictura de feu cartorio,com
krios. L. ElioSeneca, feu paijfilho diz o noflo F* Athanao de Lobeira nas
de Sexto da mejmajreraao . CaJJa Grandezasde Leao 1. i4c. 22. Maiietarto
Flos SS. i.pil.l.c 23. & Gil Gonalez d
Quintilia jfm me,filhade Qtnto. Auila no Theat, da Igreja^ de Leo to .1*
Lucio Elto Iuliano ,filbo de Lucio
He Tangere pr^a das mais importtes
dageraao Gaena de idade de 24. de Africa,na cota do mar OcceanoAthl-
annos . I Elia Amena^Jua flha. tico,;unto do Estreito d Gibraltar* A an-
He muto para notar , que falto nesta tiguidade attribue sua fundao ao Giga-
clbre pedra as tres tetra, rH S. que tc Anthco , onde depois de conquistada
pelos
354 Agiologo Lusitaho. , :
pclos nossos se achou feu disforme cada- ta a aldea de Leteros, niais de meia legoa
uer anno 1 635s. de que eu vi h dente corn da d.villa,ondc a hindou o Duque d'uci
cerridlo auttica.Reedisicarona osRoma- ro D.Ioo,filho do Mestre de Sant-iago,
nos, em cujo dominio foi Colonia,chama~ corn titulo de N. Senhora do Egypro an.
alulu Tradufta.Depoisfoi fenhoreadados r 960. como sicasie mut distante dlia , &
Godos , aos quaes a ganharo os Arabes, sosie afsz doentia,a mudou o Duquc O.
Hoje hedaCoroa de Portugal , ha das Aluaroparao rioquede prsente occu-
mais principaes praas daMauritania,rica, pa,lan,andofe a primeira pedrsai. de
fertil,& presidiada de esforados, & valen Feuereiro de 159 1 . debaixo da inuocao
tessoldados Portuguezes , que a toda ora de S.Antonio. Dista agora da villa 300.
esto rebatendo o inimigo com felices suc- pafls ao Norte,em poite eminente , tref-
cesibs . Isto basta por ora, cm quanto no co,5c alegre,com outras exccllcncias, que
chegamos ao dia de feu patrono o Martyr a fazem apetecida dos rcligiofos.
S.Caffiano.
Faltanos atnda ha duuida a que dar fa- e. Do irmo Fr. Gabriel de Chrsto
tisfao,afaber : que Legio Settima Ge- '(que nofeculo se appellrdaua do Quin-
mina de Galliza era a de que foi Centu- tal) alcanamos breue relao , tirada do
rio S. Marl,diz o Dereito cuil, que le archiuo do conuento de Scuilha,ondc faU
ha de entender daquelle q capitanea cem lecee an. 1603. Efperamos sua vida na 1.
ibldados iuxta Glof. ff. de vulg. & pup. p. das Chron. para a quai nos remetero
subst.l. Centurio.O mais se ver ditfula-
mente em feu dia, para onde conuidamos /. Floreceo pelos an.16u.em S. Mo-
aos lectores.cm ttoMoraU. 10.c1y.8c33. nica de Lisboa(cuja funda,o efereuemost
40 i.de lan. lir..) aM.Catharina do Se-
h, Gouernando o monastico Conu- pukhro.nafcidade nobre Familia em Vil-
to de Cs nos Coutos de Alcobaa D. B- la- real. Suas virtudes testemunho (alcrn
ta d'Aguiar,a primeira Abb.depois da Re- das relaoes que imos feguindo dec con
forma ( benedicta tambem na vida pelas uento) algas religiofas que hoje viuem.
fingularcs virtudes com que nella relplan-
deceo por efpacio de 4.8. annos,q logrou a g. A M. Martha de Iefus,fendo Abb.
dignidade, & aguia na morte pelo liges- das Flamengas de Alcantara,uos mandou
ro voo com que a 1 y . de Iunho de 1 578. dar ha copia do feu l.dos obitos, onde a-
penetrou sua aima os clestes orbes) store- chamos Sr Anna da Quietao h. d. cu;a
cro aquellas duas candidas aueenas, de morte an. 1 6 15 .foi com notoria virtude.
que efereuemos no texto . Asti o referem /
(de mais das particulares memorias de feu b. A patru>8c cognome de Fr. Pedro
cartorio)a viua, &c radicada tradio , que pasibu em silencio o Chronista da Prou,
anda entre suas habitadoras , juntamente de S.Thome na sua Conquista fpal,con-
co a sagrada Imagem,quepermanece in- tentandose smte c dizer no l.i.c.af .
da hoje nodormitorio.A fundao desta tomou o habito fendo ella Custodia an.
casa acharfeha no 3.tom.a j j.delunhoco- 16 que falleceo no de 610. mancebo
mo em lugar proprio. na idade,mas velho nos costumes fan ros.

c. DoP.EsteuoDiazdaCompanhia i. Eiras(lugar de ^o.vezinhos.ha le


de Jesu que falleceo anno 1583. no acha- goa ao Ponente de Coimbra , cercado de
mos atgora quem dlie se lembrale, mais rresca ribeira, que vai defagoar no Mon_
^ue o Martyrologio da mefma h. d. sem dego,abundante de caa , 8c por isto mu",
nos dedarar sua patria, coula para nos de frequcntado,i estimado delRei O. Din\ z)
grande fentimento. reconhece ao P. D.Pedro das Chagas pot
filhojCujas louuaueis acos publico,no
i. A fancta morte de Frei Damio das s os infensiueis marmores doMost.de S.
Cbagas,fegundo o 1. dos ebitos d'Arrabi- Cruz,em que viuo,& morreo an. 1628.
da, toi an. 1 600. Iaz fepulcado na moderna com perto de 40.de habito , mas tambern
casa de Torres- nouas , quetem o 9. lugar muiros dos Conigos viuos desta incl) ta
entre as da Prouicia,Porqu estando jun- Congregao,
Trntade Marso. 35$

MARQO XXX.

MMonte-mr o nouo, villa notauel na Diocc s Gufteu,


Eborcnse,triumphou da cega gentilidade com il- ria V.M.
lustre splendor do Christianismo,a prudente Vir-
gem Sancta Guiteria, q abrazada no amor de eu,
aque m uia tomado por Spofo , & consagrada sua
virgina purezajretirada vidaeremitica, & solitarana coua de
hum mnteproximoditta villa,entregue totalmente diui-
na contemplao: quandosobreuindo cruel persecuo contra
os Christos, acuzada a sancta donzella por esta cau dante do

il ~cV"TT~Tr v t 1 o-
^ue lnehca ntenorjemcup preapicio do corpo , se leuantoa
&ugenerofo ptritli co a candida aurola de Vrgem at o inui-
cto exercitodosMar tyres.OsChristos ento na obscuridade da
noite cubriro de terra aquella replandeccnte luz no sitio de
Monfuradouro,qtie at o prsente conserua onome de Couafan-
tf^a/sicomo o mesmo monte pgo o de S. Guiteria^ onde se
v ainda hoje aquella marmorea.pedra (instrumente principal
1 M
de superfeita victoria.) Por cu)a causa muitas das naturaes , se
honro com o nome Je Guttena^om- gJoriosa memora desta ji- '} &
cta,quede feus cmpatriota8;he inuoeadafcom euidente bnef
*io) para as cezos de maleitas/; \bA. Em Santar , nomosteico F Gonca-
da Ordem dos Pref*dores^a pia morte do Coiiuerfo Er. Gon- io Demi-
alo,diseipulo de S. Frei Gil, a quem o Senhor sendolhic mui ntC"'

patentes suas virwdesjteuouaprestdamente desta vida.-Estaua


elje^t cama de aguda febre,mas(ao parecer dos medicos ) sem
perigj'eis que detep^nte instou ao Prelado pelos Sadramen-
tos,prquno diiguinte auiade .morrer. Aqucm duuidando,
disse. Bu&J*rior?nfo tneenganc^ yiera mais cedo acbara aqui
Ttmhd'rfa^iim^iyquaes samortUs2diasycom(tfsah * Dijjfraome
tye nie dparelhajf pr'me yer cM 'ellus amaMa n ceo . E naodtxei
de mesobresaltarjqn as ct>hht% imgnando sria ilhsao d inimigo.
' Pndome llas algumWnt prplexoymtdjfegurardo o quetenhereUtado..
^refini?drtdo,quenao duuidajfeferem as mejhtas yporque inieruindo a
Purgent Mae , krttao licenadeseu benditissimo Filho, para me Yirem
cdnsoarf autsar daparda& K %sabe mnibem^fuesorao ambas rrtu-
*-J Ibres
3S6 giologio Lujtana.

Ibres de exempar "pla,t$ dnotas da Ordem. (Portanto que nao temajn-.


da que me appareao muitos demonios para me inquietarem , que ellasJe a-
cbarao aquiJuntamnte corn muitos frades nojfos (corte^pes do cco) para
me defenderem. E que cbegado meu Senhor Iefu Chrifo \ q s'omte pelai
entrabas desua misericordia me querfa^er ejefauor ^proftrado a feus ps7
Ibe encomendemnhaalma. Ouuidas estas razos doPrior,fez a von-
tade ao enfermo,ministroulhe os Saramtos, que ellerecebeo,
como quem tinha por certo que morria. Chegada a manha do
feguinte dia,aoromper da Aurora,apagados os vitaes fpiritus,
lheamanheceoofelicifimodia, queno conhece as treuas por
etcrnidades,deixando aos companheiros no alegre rostro,&de-
uotos meneos que fez ao tempo de fpirar,penhorcs illustres de
i'aJ ^Ua gloria. c. Na antiga,& nobre cidade de Valena , cabe-
Eremita a de feu reino,a fuauima rriemoria das floridas , & odoriferas-
ftnh'o^0' V^rtu^cs ^ P* Fr.Pedro Ramos , Prior que foi do eremitico ce-
nobio Agustiniano da mefma Cidade , a queni a de Lisboa 1er-
uio de patrio bero. R efplandeceo este religiofo varo ( preue-
nido da diuina graa) em quanto viueo na ua Ordem, como h
clarissimo Sol entre as mais estrellas do lucido firmamento , at
que trafpondofe no mortal occafo,foi gozar daquelle eterno dia
que o no teme;concorrdo a suas clbres excquias toda a no-
F.simao breza)& pouo daquellacidade,de quem foi por Sctoacclama
t Dl[b" dojConforme auerde fama de suas obras,& reformada v ida. .

ciff. Em Maceirado,mosteiro da Ordem de S.Bcrnardo,naDiocesi


de Vifeu,foi trasladado para melhor vida Fr. Smo do.Deser-
to,vltimo Abb.perpetuo delle,cargb que aceitou pefadamen-
' te,por fe achar indigno de femelhantes honras, dizend que re-
queria maior expcriencia,difcrio , & folicitudc do que nellc
auia , & pelo contrario os fubditos cheos de incriucl prazer se
dauo os parabens por fc ver gouernados de tam vigiW#e, &
cuidadofo pastor. Choraua clleaoccafio>c[uc perdiad lou-
L uar,& contemplar aDeos,fegundo feu costumc,pois as exterio-
res occupaos,a que por razo do officio auia de conuerter feu
penfamerutOjO punho a perigo de se diuertir daquelle conti-
nuo,8c amoroso exercicio,em que fc occupaua dia,& noite . B
quizra elle ntregar o baculo awitr fc lhc fora pofsiuel , mas
. ouuede aceitalo por obedeecr aos Supcriores)& agradar aos co
uentuacs,entendudo que afi o difpunha a vontade dmina.Nc-
ste intrim pretendcndoelReiD.Manoel vnir os monges Cif-
tercienfes de feu reino(por lhc dizerem , que estauo mui de-
caidos
TrigesitnodeMro. '357

caidos de feu primitiuo rigor) ao9 Thomaristas ^ que ento c-


meauo a florecer. Veio F.Simo Corte, appareceo em pala-
cio,onde j auia algas remotas nticias delle,amurtalhado na
grofeira, & curtacoguladepano da Serra, ollios encouadofi, Bc
pregados no chojrostro ecaueirad, & macilento , acpanh-
doderaramodestia,&compostura; cuja vista foi bastante para
qucodittoRei desistissedeftiapreti?o,dizendo: Qne^lt^iao^
onde auia taessujtitos jino eflaua defecada^ dntes no mcr auge de jm mo-
najiica perfeiao. Era tanta sua oberuancia , que o tpo que nella
andou , por no auer ainda conuento da Ordem em Lisboa > fe
recolhia,ra ao Carmojora parochia de S. Chtistouo , onde
pernoctauaem orao,diante do diuiniffimo Sacramento.Con-
cluido negocio de tanto porte paraaOrd, recolhido sua Ab*
badia,malfepde deelararjonouo senior conl que comeoua
mortificarfe,mostrandofe mui folicito,.& cuidadofo na pontua-
Iidade daRegra, como quem fabia que ao Supcrior lhe incube
obrar primeiro em si por eixemplo , o que prtende ensinar pi
dpdrina:que n>aior fora tem a lei vista $ que praticada . N este
cotnenos foi nomeado pelo Cardeal D.Hcnrique (como Abba-
dede Alcobaa) juntamente co BfpoE). Iorge d'Atfaide para *
visitar,& reformar osfmbsteiros de Cellas , & Loruo da mfcfma
Ordenijde cuj cargo deu perfeita conta Occupado pois no
gouernoji enuelhcido nlle, & muito mais no exercicio fancto
dasyirtudes , o achu a morte, que foi mui conforme a sua vida,
4i0 Sta Igreja_4e S. Sebastioda Pedreira , fuburbio de Lisboa a A UU
faudofa lbrana do PatriarchaP. Ioo Bermude^que pafou J^JJJJ^
liHfoa primeiravez em tempo do Gouernador LopoVaz de dtMtxi
Sainpaio an. 1 526. & a Ethiopia cm Hector da Silueira}qnan^
tfffoipor Capito do Mr-rbxo ; onde embreue ganhando -a
graca do Emperador Dauid,ficou em lugr do Sacerdote Fran^-
cio Aluarez(que depos de residir l fette annos veio cos Em- i
JbaixalQies dar obediencia ao Papa Clem. VIL que ento presi-
dia.tagreja deDeos.) Pafados aigus, ordenado D.Ioo de to-
4as Qrda par AbunaMarcs,& nomeado PatriarcbajO Empe*
rador omandou por feu Embaixador a elRei D.Ioo IILreque^ *
r0nd fua amizade, & pedindo ajuda > 8t foccrro contra elRei
4e ^eila,qte'lhe fazia cruel guerrav E vindo por terra^ emRo-
inaoconrrmouo P. Padlo III.no Patriarchado de Alexandria*
Sc como tal,cbegando Lisboa^ foi recebido do d. Rei D.Io
com gtande pompa,& magestade. E fagrado logOjtornou feg*
da
358 Agwogio hufitMto.

da vci lndia an. i $ 39. leuando consigo aigus religiosos Dq-


minicos para prcgarem aos Abcxins . Em Goa foi recebido co
a mcsma do Vice-rei D.Garcia de Noronha,& do BispoD.Ioo
de Albuquerque, & leuado S c Cruz alada, acompanhado
dos melhores,em palanquim requissimo,q para estaeritrada lhe
auia dado elRei de Portugal . A qui residio algum tempo, dan-
do mostras de varo excmplar,prudente,& virtuofo,at que no
gouernodeD. EsteuodaGama an. i^i.paslu outraveza
Ethiopia em cpanhia de quatroctos Portuguezes,de q craCa-
pito D. Christouo da Gama ( q depois foi inclyto martyr de
Christo)em focorro do Emperador Claudio. Concluida a bata-
lha,deteuefe no Abexim;& vendo opouco frutto que fazia em
feus naturaes,pois perfstio em feus falfos ritos,os amaldioou.
Embarcado ento para a India,teue no mr ha notauel viso,
a faber: Que via entrar naquelle Imperio innumerauel qutida-
de de formigocs negros, que comio todas as feras , & fruttos
dlias. Preiagio com que o ceo euidentemente lhe declarou a
entrada dos Galas,gcnte incognita, & ferz, q viero destruin-
do,&aTolandotudo,noauendo lugar feguro mais que onde
estauaoRci com feu exercito. Profeguindo aderrotajunt
Zeila,e leuantou tam desfeita tpestade , que fofobrada a fufta
em que vinha, inuoeando elle a V. Senhora, miraculofamente
tornou a virar,ficando todos liures' do mortai perigo. Pelo que
defembarcando em Goa, rendeo compublicademonstraeo s
diuidas graas a feu vnigenito filho no Collegio de S. Pauo, on
de esteue agafalhado, at que fe embarcou para o reino , a que
chegou com prospra viagem an. 1559. gouernando j elRei
D. Sebastiojo quai lhe cobrou tantaaffcio, que no conseil
*io tornae mais quellas partes,dandolhe nestas bastante rca
parafustento feu.Retirado ento ao alegre tio de 8. Sebastio
<la Pedrera^paTou alli o restante davida,femos immenfo ti-a-
balhos que consigo trazem tam largas viages , fazendo grandes
ruios a N. Senhor no tpo da peste ; fubleuando quotidfona1-
ment com liberalidade as necessidades da gente 'do termo,<rti>-
standolhe muito(como era compassiu) feu pobre , & canfauel
trattocom aquellaansiadeirem,& virem cidade j& aslposto
no adro,compraua a hs,o que daua a outros, & deste modo re-
mediaua a todos. Cclebrauaosmaisdosdiascom muitadeuo-
o, achandose algas vezes prsente elRei D. Sebastio , q de
proposito o a bufear para gozar de sua affabil, & fancta conuep-
j sao.
TrigefimodeMaro. 359

ao . Fnalmente entendendo que feus -dias rao j poucos,


porqe#velhice cramuita, trattoudefazertiahumilde fepul-
tura porta da Ermida , de q tomaua todoa dias posse co a-con-
siderao-,em quartto a morte no chegaa,que(m duuda)lhe
foi iuaiuflTima.Seus ossos for trafladad9s( rioslii intcia)par
o mcio da noua Igreja,os quaes fe acharoa cabo de7 3-annos s
mao cheiro, co mior parte das fgrada vcftes Pontificaes.
f. ' EmS.AhtohiodCochini,avltimadefpedidadeF. Pedro r.pedto
de Amarante', que- antes de vestir o Seraphico habto , foifoda- de A>"a~^
do no mundo,dando fempre tam boa conta de si, que er tido,8c I S r

auido-naestima- detodos por home de mui fa coniciencia..


Goifa ncmpatiuel c as liberdades da milicia .O quai Ihe soir
la nc-acto'^m S. Francisco de Goa para frade lego, efeolhcnd'>
elle aquelle humilde estado para alicece <3o suas- virtudes ; porq-
pan'dos'lgs afirtos depos de profe, no comeo mais carne,
nempeixcjvfanddc po,^c aga?aa de outros leues man/ares^
guizados ainda com nzaparamaior mortic^no deixan-i
do nunqua suas grates penitencias,& continuais; vgilas. Per fu#
conhecida virtud o fizero Gurdio deOa#|tt'r', fendo fradc
]eig,onde poru rtieio obr b' Sefthor was costumadas ma*- t> T >
rauiIhas:Ent!recJMs/etonta ', que 'valendoe -de fua-mutta pie* :?, ,', ,
dade certb homeniy qtie noutr tempo feruira-ao conuento por 1
auercaid cm gt'atid mrria,ro tendo cm^ne usteiitar mui ,
Jhcr,&'filnos. fic Guardi lhe disie : Td:at>rtit-, euactell
alga's cusx, dfjrnaeisnoyojjo quintal j &l?qfdareis rmedado. O
que^x^cntado/giiand vek> afegurtdo dia s achot mrcbsj

ouccedeo ent^o^cjle ssi omo as a tirando'da terra :, ffi adhana


na cua ha'meda d'uro^om que fe rinedibu. DpoWdisto,

maiwloupor obtficncia difeTe cairfa . - R^fpondelht ento,


que EDos ha ritelaraponthdbo mes,dia,& hora,& chegan-
idonkosdo rcin>ch'ouJe fjue ssi sora ^ontualmente. O q fen-
ddiao'secuats:tbe(ii'io, d*Hi 'cm diante,cudi a elle, como a
cclesteoraculd , cua de eu retiro parachim , hd residio
os vltimo annos , obrand-Dcs por ellc s propras rnaraui-
Jha*,po8 rrienie co siral d SCruz sarou hrim mnino de hum
ntrTyrcfuscitduiottro'> standobiirlidfg onzc darioit cm
-jUU ora
9** Agio
ojao,lhesoireuelado,,como se estaua enforcando nahorta
ha mulher mundana, & acudindo logo com oseuR,eitor,a
acharo j morta,& cortandolhe o scruo de Deos o baraojcom
sua grande f,lhe mandou em nome de Iesu, se leuaiftasse . E lo
go tornou ( caso raro)da morte vida. Posto que n o tin ha
mais que a pelle sobre os ossos , pelas graiies penitepeias que
fazia , com tudo fempre andou em p at a vltima hora , s<*ruin-
do no que podia communidade . Preparado ento cos, Sa-
cramentos, disse leuantando mos,& olhos ao ceo: Qnorenta
annos tenho de babto nao me acu^a a consciena de cometter ntlles
culsa mortal . Cm isto deu os yltimos bocejos , fcandp feu ros-
tro mui reluzente , deixando illustres testemurthos de suas pul-
eherrimas virtudes . Acclamado de todos por sancto , foi leua-
do sepultura , que se lhe deu juuto aos degraos do altar mr,
ortandolhe do labito , vnhas , & cabellos por reliquias . E ob-
pruandose depois , que saa d' aquelle lugar suaue cheiro', hum
saristo leuado da curiosidade , confpssou na vltima hora , que
certo dia no tempo do silencio abri ra sua sepultura , & o achara
inteiro,,auendoquarenta7 & cinco annos, que fora epterra-
do. , g, Em Villa- vioa, npFranciscanoconuentodasGha-1
M dos se gas > Q dia final de Sr Ifabel ,dos Sraphins , que com sua
uphins muita yirtude., & humildade illustrou esta sancta communi-
^rnfc Era tain pntijnua no choro , que se julgaua viuia nelle,
excepto o tempo que lhe leuaua algum officia , a que era ne-
essarioacudir , em razo daObediencia . Estandoe.staserua
do Senhor visitanclp, ,certa enferma , foi vista de outra com
na replaridecente orpa de qurp na cabea, > que dissimulau
fem Jhe dizer naa 5i parque erade todas conhecidajpoir.vir^
tuofa, B : C mimosa t<Je fauores do ceo y . coua que ell sentia
em excremo ^ por se ter erri. conta da mais, intima da casa.
Mas quanto na.ua ppinio por tal mais se confirmapa^ain^
to o 4iuino Amante se mostraua, mais libral , & dadiuoso,
enchendoa de affluentes cpnsolaocs, , , & . visps celestia .1
at Jhe.declarar a hpra de seu tranto, para a no tomar d e-
cuidada^, como.se yio , porque estardo sa ,, & yalente , fq *
Porteira, &disselheque has mpedas , que tinha em feu po-
der ? .lhe mandaria, 1^1 ;diar dizer ,etQ Mrsis . Jv outro tan>-
gendofe a Vefperas 9 {heidisser^bj as. religjpas ( ja neste tem
po estaua muito dpeptf se queria; jr a ellas . Refpondeof hoje
no , a manha sim; O que sc. vio expressanaente x p orque
salle
fallecendo aquella boite, a outra dia assistio no choro feu cor-
po a ellas,& depoisfoi scpultadacom grande fentimto de suas
companheiras. h EmThomar,a morte da pnitente Maria Ua^A
Magdalena, que prefandofenoprincipio de feu mundo5 antes, hugin*
c depois de cafda,de fer vista por sua gentileza , & galhardia, md* V
deu fempre grande conta de fi, no perdendo nurtqua o pudr, pl^fo
& honestidade,at que tocada dadiuinagraa mudoude vid^
professando a Terceira regra da Penitcia,troendo as gallas,&
curiofos enfeites pof hum habito de burel rcmendado , com ta
deprezo proprio^que eufaua a todos efpanto,& deuoo. Vi-
uiatammortificada, que quasi todo annojejuaua 5 distribud
emfette quarefmas, imitao do SerphicoPadre.Vfaua;ubO
de cilicio ordinariamntejcingindoc com ralos de ferro,& ma-
niJhas nos braos do mefmo, scndohe mu pettofo andar fem*
pre eseondendo estes penitentes instrumentos de pessoa am de'
cafa,como o marido,temdo que Ihos prohibisse. Afligiafe des-
apiedadamentecom cadeas,& disciplinas extraordinarias. No
paraua aqu sua virtude,era mulher de milita orao , mditant
do decontino napaixode Christo,daqualera deuotira,fe-
partindo os passos dlia pelos dias tda feijiana , coit ensino os?
iuros fpirituaes. E a quasi fempre andaua ria preena destd
Senhor no paslb d'aquelle dia, a quem trattaia *om tal familia-
ridade,que fempre fallaua com elle,ou delle.Naturalmenfe er
brandadecondio, & recolhida, obremodo erigraadar feni
auer nella cufa que reprehender, ou em que fosse pezada^ ol
molesta a Outrem ; estimando em muito o nome que lhe cair
por forte, deqcostumaua adizeng? nos pajfos dofeculo mira a
vlor'tofa Magdalena, & nada nos daVirtude . Em refoluo veoi
faUecer de hua febre tisica,a que a penitencia a reduzio, poriii
mui conforme co adiuina vontade , fazendo primeiro grande*
preparaosparatam importante Jornada.

Commentvrio a XXX. de Maro*

DA famosa villa do Monte- mf o de 500. qunde sanguinolent- t>aciarf<*


nouo escreuemo ) o que basta martyriiou em Euora a S.Victe,& suas
no Commt.a Sdestejlit^.agora irmas,a S.Ioido com outras dtus, Sec*
acresctamos, quco p da m^i- Testemunno os ancio defta villa lern-1
Tilha, que coroa o monte , parte Orieri- braremse de h* pntura a fresco deft*
raljfica a coua , ou lapa,onde a gloriosa S. nossa Sancta naquella coua, que_ se man-
Guiteria viueo,& padecco raartyrio , po- dou tapacemnossos dias por algfias inde*
fto que se no sabc o anno ; quiw sei o ' *n6U*i& de outi sobre ha antiga pc*-
362 Agiologio Lufttmo. \
ta do muro,que o rigor do tempo acabou, r a 5.de Octubro > em q cao a morte de
quai os febricitantes osscrecio cercos leu primciro Abb.D. Sueiro ; em tanto se
bolinhos,cobrando aude perfeita. pde ver Britto na Chr.de Cilt. 1. 5. c. 4 .
No falta qucm attribua a esta Sancta IongelinoinNotit.Abb.Ord.1.6. pag. jj.
' de Monte-mr.a mefma vida,& martyrio n. l'o.Henriqucz no Menol.Cist.j. Nouas
da Bracharensc , de quem auemos de es- Octob.Manrique in Annalibus,&outros.
creuer(Deos querendoa z. de Maio, por Que fosse F. Simo, Vifitador,& Refor*
fer o dia de feu tripho: sendo tam diuer- mador dos conuentos de Celias , & Lor-
sas,que smente combino nos nomes, se uo juntamente com o Bifpo Capello
bem j o P. F . Luis dos Anjos as distin- mr , consta de dous aluars do Cardeal
guio no jardim de Portugal n.7. escreuen- D,Henrique,passados,h a 1 z.de Dezem-
do d'ella as seguintes palauras: Em Monre- bro de 1569. & outro a 9 . de Ianeiro de
mr 0 noua ha bu Outeiro , que chamo -de S. i570.onde lemos: Por confiarmos da rirtu~
Guiteria,& moslrase hua ml, corn 4 quai dixJe de,prudencia, & x.tlo do R. D. large et Anaide,
foi lanada nu pgo,a quai deueser outra Satl- Bifpo de Vifeu,& do P. Ab.T.Simo, que fara*
Ha tambtm Ptrtugut^ do mefmo nome. as vifitafoes como cumpre a feruico de Dcos3
& defeargo de nojfa confeiencia , ambosjun-
I> Dos primeiros habitadores do con- tamente, Ihe damos poder,& autoridade,&c. E
uento Dominicano de Santarem foi F. - quando veio meiado Maio do d . annoj
Gonalo Henriquez , que mereceo ter ambos os conuentos estauo reformados,
por Chronistaao S.F.Gil,naEpistolaque segundo se colhe de ha carta do Cardeal
fcreueo ao Grai da Ordem Vmberto, para o Bifpo de agradecimento , que co-
onde rfre sua morte co as circuustan- tKcvMkrre^mfp7o^"7&^ *T*y;
cias do texto , a quai parece roi pelos an. mu 0 lmo da ^ & me deu conu do mais
SS. .PCZ ti* * C' 3 ' V. oo'P* V*s* fa&c.Cai* copia anda na vida do
delta Prou.U.c.9.Marieta no Flos SS. 2 mesmo pMo c ^ lo Liccnciada
P.I.12.C. 60. G-erardo de Fracheto 10 1 de Thom AiuarCz, Thesoureiro que foi da
VKisfratrumLy.c^.LeandroAlbertcSe- Capellareal.
raphinoRazi,& otros; '
t. He o apraziuel, & fal utifero fit.io d S.
C. Donosso Vlixbonense Frei Pedro Sebastio da Pedreira h dos melhores
Ramos,remitade S.Agostinho,faz me- rabaldes de Lisboa , o quai lhe sica quasi
moria o M . Herrera no Alphabetico dos
contiguo em arruamento de casas nobres,
varos illustres da Ordem, queimprimio
rendofas hortas, de amenas quintas , por-
em Madrid em nossos dias , d' onde o to~
que em breue distancia se offerece em h
mou o P.Ellno para o feu Encomeast.
tezo a parochial Igreja do Sancto M. a,
Aug.vbi pag.58 f .Petrus Ramus H/. Vlixb,
cuja villa se diuide a estrada real em duas,
circa i^^y.Prior Caubij Valentm de Suceur-
que vo para diuerfas partes.No dro dl
fiuDum vixit mra clauha fancis operibus
ia parte efquerda estaua a antiga Etmi-
clarus,& omnium virtutum fpeculum}& exe-
da em que jazia o Patriarcha D.Ioo Bcr-
plarfuitjin morte ( concurrente vrbe Valentina
mudez , cujos ossos a 1 6 . de Octubro de
adetlts exequias,& Sancum conc(amante) ho-
153. se passaro co a mesma campa a el-
minibus notior,obijt an. 1579. 30. Martij. , la,na quai le v efculpido ( de mais de feu
brazo)a mtra Patriarchal,insigHa de sua
d. O lugar de Cunhalta , termo de
dignidadCjCom o letreiro feguinte.
Zurara,na correio de Vifeu, nos deu ao
Abb.F.Simodo Deferto, cujo epitaphto'
no mosteiro de Maceirado , defronte do Jquija^D .Ioao Bermudes
alcar dt S.Catharina,mostra o dia, Sc an- (Patriarcha de Alexaniria.
no de sua mor :e,que diz affi.
Era elle natural de Galliza funto a Cru-
Aqui jax, 0 Jbbade F. Simao
nha, onde tem feu solr os Bermudex. , pa
do Deferto , falkceo aos%o. rente mui chegado de F. Diogo Bermu-
de Maro daera 1 574. an. dez , prelado dos primeiros Dominiccs,q
passarao India em cmunidade , o quai
A fdao deste aatigo mosteuo se aha- dilTsmos, qu M CalUlbane , pot nacec
cm
&1
cm Ba*oila-fcent*,lugar ttovt 'de Sa!*- ttcu* F ; Paule d* Trnd . na Conqulsta
mancd, iendo ua paes Gallcgos . Com- spiriiuaido Oriente Ijt .c7S.P1 inipiaitfi
poso Patriarcha h liuro de costumes,- o ccnento n. zj. cuite deiRei Dom
riros dor Preste Ioo , qoDUrou'n Ioo Ill.cora tuo d* S. Antonio J R-
twrjp o, qi 't al fi t io em E thiopu,o quai de- nouufe no 'de 1 5 80. cc m nivla* de feut
diecu a cjReiD . Scbastio.Falleeo (le- denoco.jt moradoes. Sustenta commune*;
gnndo parriculares relayois de pessoas h- te 6o.rrades,& h* do* mais perictos, que
iic dignas,que o conhecero, 3c traturo) tem a Prou . enobrecido com mimas rlJU
zi 1 5 70. Elcreue dlie o P.Sebastio Go- quia* de* Sanctos- Martyr* de lapao* ' ' :
aluez nasua hist.da Indial..eap. j. F, ; . )i , 5, ! r .. , < . ,
soo dos Sanctof.na E th. Oriental I.4. c. g. No pudemos angora defcubrtr s
5,F.Lt:isde Soula na i.p. da Chr. Dom. fatra-'deSr lsaftcl io* Sraphin* \ tnaa
1.2.c.4i.F.LuisCacegasna melma i.t i.c. que aW:' icio 'HLk> do Copcko Ifior del-
8 . Sc Gaspar Fructuoro na hist.das Ilkat U Rci L>,S cb a r: io,corao se acba no archiuo
j.c. is. onde far grande calb de feu teste- cto conuento la Chaga* de Villa-vjosa
munho cm abono da virtude do Bifpo de B que viueo,& ntoneo mui fan ctanitf
Angra D.F.Iorge de Sant-iago. M ,.\. , , , i.,'
A. A notauc villa de Thomar (cabe*
/. appellido de F . Pedro d? Ama- do Mstrado de Cbiisto)fo a da Pentten*
ranre mostra eudentemente sua patria 5 q te Maria Magda&ena,Tcretra Francise
ht a nomeada villa,affi chamada,no Arce- na;onde dcbtou por sua mort(que foi an,
biipado de firaga. Sua morte foi muisen- i6|i.)opinio grande de virtude, ficho
aria cm Cochim an. 1 585 . por fer o refu- nestade. As rela o* que ieguimos # si
0 deta ciJade em rodas' sua* neceffida- do Religofo P.F.Dienysiu de S.Boaucn*
Zti. Era tho , & principal siijeto em vif- tura,filho b Prou.de Petiugal, que s*
wde da PttWincw de S, ThbjnijComo ** feffou muitos annoe,

M A RCO XXXI
. ;\
O cclcbrccoueTtoda Pcn2,territorio deCinttt^'JJJJJ
odiafinald'aqucli^ cxplar espelho de Prclados
D. F. Bras deBarro^^lrwdcBsagasuapatria>&
do mosteiro de Pena-ioflga , cm que tomou o erc- 2srl?
mitico habito de S . Hierartimo , o quai de licena
de feus Maiores,foi juntamente com F. Dogp de Murcia esta*
dar insigne Vniucrfidadc de Louaina)d'onv'i<* veo consumma-
doThcoogo.E tanto q chcgro noticiadd^eiD. IooIJil.
as grandes virtildcs, & talentos naturaes,que no subito concor-
rio, o mandou reformaros Conigos Kegulares de seu rcno.
Em c u) o offico se ouue com tal humUdade,suauidade > & bran-
^ura,que se sazia digno de outrot maiores , experimcntandoe
a n da hojc o estricto modo de vida,a que sublimou esta sagrad* ,
Congregaao,fazendo nella outraCartuxa,como por veict dit- l
fc 20 tto Rci, que algas he k a mo Y parccendolhe que no ^
poderia a sragili dade humana aturar tanto rigor . affi por su
industria,& zclo se viologoem grande claufura oreal cucnto
ic S.Cruz de Coimbra,ade S. Saluador dcGrij, k o de S.Vi- J

Cg 3 cente
t

3*4 Agwbgw Luftanas

cente.de Lisboa, & cnfeguintemte todaa Canonica Religio


de Portugal. Andando cngolfdo nestafancta occuppjcrecta
de rioub a greja de Lciria em Cthedr^f pelo Papa Paulo IW.
aceitstu efta PrjcJaa>roais.com animo de aentaboar^i estabele-
cer com faudaueis Constituios,que cPm sede , ou ambio de
lograr dignidades. Pastoreaua estas ouelhas ,. & no deixauadc
acudir aos conuentos de que era reformador , abrindo larga es
trapade exemplar gouerno a scussucceflbres. Mas cpmpafor-
tnao fosse engraando nos plhos do Rei>& da Corterefle se li-
uraua bellissimamentc de fcu$fauores,& honras , fugindlhe c
;<^$j4e forte que tendo grangedo grandes umus de me-s
recimentos na pastoral occupao, a reminciou nas iwos del-
Rej o qujnto anno , querendo mais ha pobre cla da Rc-
igip^que todas gallaras , Sc porticos de feu piscopal palacio.
E cuidndo os reBgiofos,que fe recolhesl Casa de Pena-Ion-
ga(de que era filho ) como aella vinh nos Veros muitas ve-
2es e&ei com toda a Corte,por fugir o trafego della,se foi para
deVal-bemseit,d-ond f passou ao da Pena,em que de nouo
fe perfilhou,& viuo aigus annos,comopecreitoreligio,com
tal encerramento,& pobreza, feruido de h moo , que a todos
admiraua , defperwiendo muitas efmpjas^pejf /uas mos , conti-
nuando os actos da communidade, obedecendo aos prelados da
**** } Q Or4envcom tartta exaco , que todas vezes., que era chamade*.
\\ 'dos Principes a confelho,a primeiro a Bethlem tomar a ben*
- -ao aoProuincial.E se era diadeCapitulo , aststianel/afc di-
* - *2er suaulpa,cpmo outro qualquer frade. A ereco da Vniuer-*'
jdaide de Coimbra fe deue a sua industria,&maduro juzo,alui-
trque;elRei(como*am amigo das letras}jfeste;ou, & agrade-.
ceo, quai deu prixicipio em S.Criiz,fendp feu Regente. Sobre
tudp mandou laqrar em vida sua fepultuT.a na ntrada do Capi-
tulo da Pena entre as de feus irmos , & apapada^ fe metteo ,
compos nella,comoquem tomaua possde tam gratamorada.E
orderjando ags pios legadps pelas aimas dos Reis, 8 pela sua,
arrgado de dias,exercicios fanctos , & perfeios monasticas,
depQis derecebidos comdeuoo os Ecclesiasticos Sacramen-
tQs,postos os olhos no ceo , cheo tpdo de faudades de fe ver ja
com hristojfpi gpzar nele a oroa de justia,deuida a tam fan-
ctp zepjk louuaueltrbalhp.Lcuado ocorpo capella mr pa
ra se J& fazer po^io. da fcpultura com sojemnidade, fuccedeo
te^oinamcntee^trar pela porta da Igreja a communidade de
Pena
Trigejmofrimeiro d Mwo.

Pena-longa,que ignorando a morte do Venerauel Preado } y ,


nha em procissopediragoa para as fementeiras ,querendo o.
Senhor ajtar ambas parahonrar aseu seruo na morte co a pre-
ena dos filhos,que elle tantoajudarana vida. Achandofe aL
melmo preste o Infante D.Henrique, q o a maua cordealmte,
o quai fabendo a triste noua de sua morte > fe partio logo a feu
enterro,iexequias. b. Na S. S de Braga a depoo do.^
Arcebifpo D.F.Balthazar Limpo, creditosingulardaCarnieli- s/^f
tana familia,de que foi benemerito filho ,por Ter hometf* affina* impo Ar
lado em virtude,&dos mais insignes fujeitos em dotes naturaes, 'trg
que naquelle douradp feculo , lanou de si este reino . Porque carm
fendode raro entendimento , perfpicz juizo , memoriafelice,
indeffesso estudo,fao prgador afamadojdandolhe maior lustre
o ardente zelo da reforma,& augmento da Religio , que fentia
verdefcadadefuaprimitiuaobferuancia . Conhecido logo ao
principio feu talenco , foi estudar fora do reino , por mandado
delRci D.Manoeljhs querem que a Salamanca j outfo que a
Paris:em qualquer que foe,veio tam confummado crtl letras,q
leuou por opposio naVniuersidade deLisboa a cadeiraThe^
logica de Prima, que leo muitos annos corn vniuerfal applaub
dos ouuintes . SuccedendoentonaCoroaelReiD. IooIIL o
constituo Prgador de sua real Capella; & ConfeTor feu aRai-
nhaD.Catharina;& assi mefmo os Infantes. Acudindo todos c
tal concurfo a ouuillo , que estauo j ao tempo de amankecer
os templos de gente occupados por mais capazes que foTem
Recorrendo outrosi a elle (como a oraculo) toda a Corte , para
fe aproueitar de feus acertados confelhos , & doctos pareceres,
com que os mais efcrupulofos aquietauo as confciencias.Neste
tempo foi eleito Prior do Carmo de Lisboa ; apoz isto Prouin-
ciali&ainda bem no tinha o cargo acabado,quartdo o efcolheo
o merno Rei paraReformador,& Viearo Grai de sua propra
familiajachando que smente elle bastaua para negocio de tast-
to porte,quandopara s outras Religios mandaua vir de varias
partes grauifimos fuppostos em letras,& vrtudes * A reforma-
o que nella fez,os estatutos que nella estabelecco, & os exer-
cicios nctos que nella introduzio, testemunho com euidencia
sua relgiofa perfeio,& fpritu do ceo , Depos de gouernar a
Prouincia nestes tam honorifcos cargos por efpaco de treze
annos,como era bem vsto do Re,o designou Bifpo do Porto 1 q
regeo outros tantos , com no menor zlo pastoral, que explo
Gg 4 de
566. Avv^^^J#?^^X; *

de virtH^c/zri^'Hfi bbms 3j?ti* m:*V.3*t> como ocho-


ro da S,-osr iu s'o* tft'G ** eiir& i; rie . i) \ a hte1 serueor , redu-
zno B&dkMffhbdl &V,is*yCE fjl do'abido'i coin
que k- efefcir' ci tiiifflSi^'Sc H^actWjtWj^tifjfe^gtiititf Strtll-f
$oaDeos,5co&m>lirco*T^ synodoem
^uc reformou asConitiKi^^ jrark &fel&5frf&'d% lero,Sc
. gouernodossubdito?*:' Ncstc cm*<no$ oi^n:T^^^*nl'dtto
Kei primera sefsVAo Concl'^rdhtifco , que abrio-a-
no 1545.no quai aflfo tres cdra^rand' v'vi Sc rama de ca-
bal Theologo.ChamadontS Wma do Papa Paulo III. para
Jhc dar conta doestado em que ficaad as ccfcs,confcguio dl
ie o Tribunal do Sanct Officio para este remo-E depois de lhe
beijar o p voltou a Portugal com -sixa licen'; onde breemen-
te foi promouido Primaz de Braga . E se a cidade do ?ono o
largou com icntimehto,estao reerbeo co uoroo , pelo co-
nhcccrpa de pobre$,zcadordc estado Eccltfaftic , & refor-
mador de costumes , &abuzos mal introduzidos , ncefitando
muito neste tdrapo de semel hante pretado para tudo se reme-
dfarcomuauidade. Ploque tmndo posse visitou logofua
dilatada diocesi3deiemndo vicios com brandura, & com rigor
tal vc2,quandoestanobastau .Rebatendo ento aresistencia
que o Prior , & Conigos daCollegiada de Guimaras lhe fize-
ro cerca da visita d'aqiiella Igreja, chegando a efereuer obre
esta iiateria ao Papa Pauo I V . de que reutou amigauel com-
posio.Finalmcnte trafladou com grande folemnidade , & re-
gozijo da antigalgreja dcRatcsparaa S o precioo theburo
do corpo de S.Pedro M . feu primeir.o Prelado, o quai collocou
cm ha excellente cape|Ia,ornamentada , & dotada por elle c :
libral magnificencia , & copiofo numro de capellas . E por
ufalIecimento(que o tomou cm idade de oitta annos,dcpois
de gouernar esta mitra ncta , & prudentemente quasi oito ) e
mandoupultarnacntrada dlia, pela cordeal deuoo,quc
t. Boitbd mpre tcue a tam inclyto Martyr, . Em S . Francisco da 1
TUUdt ^fqueirajca/ deTerceiros Regularcs,no Bipado de Lamego,
l*<g*l, afelicemortedeF. Balthazar da Piedade,fradc lcigo de vida
pcnitte>& fancta,que endo de doze annos lhe fobreueio graue
enfcrmdade,na quai se esgorou a mcdcina , recorrendo ento
feu pai com agrimas fonte da Vude> & a iylo de tod a Bcira,a
lacra imagem da Virgem Scnhora du Lapa , para lha alcanar de
u benditissimo filhojVindo de l aJiuiado > o achou j fepulta- *
Trigesimoprimerde Mar. 3*7

do.Excamandologocom grande fna Senhora , que feu filh


noeramorto , foi defenterrado , & achado viuo coiti admira*
o dos prsentes: mas para final da marauilha, Com ha pei'ti,
& costell quebrada da enxad . No cabertdo feu pa de prazer
vista do fucceffo , fez voto que se Deos lhe emprestae a sali-
de,que daquella hora o dedicaua a feu diuino feruio ncsta R*
ligio fagrada.Em breue a cobrou,entrou , Bc viueo nella perd
de cem annos com applaufo vniuerfal de Sano. Sua vida fe c*
punhadeajudara todas Missas onde quer que estaua, mditai
dodeuotmenteos mysterios fobef anos que rteste incruento fa-
crificio fe reprefentO; Bc de assiftir no choro o mais do temp
em orao,tto fezendo cafo- das ordinarias trauefuras, 8c ein*
tes que do cmum imgo recebia E depois ( tecohidos os fra
des^se depia n,& cindrcando a propro dizia : Vem qu ani-
malrfuefeejle hoje}naoref}>ondeSjpois toma ; iento fe aoutaua ri-
grosifimamente com o cordo , at cair de canado naterrj
em que era cada dia achado,com morto Sertdo tal peniten-
cia,no era menor a pobreza, trazia sobre a Carne hum viliflmd
habito curtOjde que cstau feu thefouro, fem que tiue mari*
to,nem chapeoj& como no tinha que guardar,ecuzou sempre
cella.Teue dom de lagrimas acompanhado de pirituprophet*
co.Confeguindo sua virtude tal cortCeito para com as petoas i*
lustres do reino}que fe mandauo de remotas partes ertcOmett-
dar nas suas oraos , i ero ellas tam poderofas co a diuiiia Ma*
gcstade,que fortio felices defpachos . Em efoluo cnfum*
mouoiancto velhoo periodo da vida, depois de recebereni
Qunta feira fancta o augustislmo Sacramto do atar ; deixartj
dona Ordem,& fdra dlia opinio de grande amigo de Deos.
poriTolhe deufepulturano claustro em lugar feparadodos"
mas. I Em Villa-noua do Forto,no DomniCario conueri- sb Ua**
to de Corpus Chrst,pafbu das penas desta vida aos regalos, & Hf^j*
fuaudades da outra,Sr Ioanrt d Gloria , que depois de pro-
fessar,tam eleuada andaua nos bs dlia , que rtetha coufa ter-
rena era poderofa a duertil.FtaU os olhos(como aguia gene-
rofa)naquella morada do Sol diuino <?om entranhuel afrectj
julgandose possur j na realidade, o que smente er em repre-
sentao,sicando tal vez co a doura,que o Amante celestil h
daua a sentir, exttca,& transportai , fem outrO ria de viuj
mais que a repifaao , foltando depois aigus fusoiros , & gemi-
dos com tasltaabundaneia de lagrimas , que todas fc compr-

-
gi5,i enternecio . Cobrando com isto tal opinio de virtude,
que no se duuidaua de fallar mui desaslbmbradamcnte com o
desunttoSjComocom os vjuos , & plos sinaesquedauadosque
no conhccera, se mostraua que no era illuso.Sendo de vinte
annos3andandofa,rija,& valente, disse em ouuersao ahas
sreiras,quc quando fosse noite , olhassem para o cemiterio , &
onde vissem hua luz azulada,alli auiade fer feu enterro,& zom-
bahdo ellas,mostroulhe o lugar com o dedo ; 4eque ficaro en-
tendendo,que pagaria breuemente feu tributo. Passados poucos
mefes,atenuada mais de abstinencias,& penitencias, que da ida->
de,& annos,adoeceograuementev& scndo toda sua eonfolao
na prolongada enfermidade leceber o viuifico Pasto muitas vc-
2es,querndoo Senhor corarihto mcrecimto, lhe dero vo-
mitos,com que assentou,que.tb cmurigasse mais,de que el-
la muito fe affiigia . Succedco pois que na festa da Encarnao,
cmungando toda a cmunidade , vendo que no gozaua deste
fauor foberano,mandou dizer ao Vigario , que j fe contentaua
com o lauatorio em quepurficauaos dedosj o quai ouuedec-
defcender apetio tam justa. Permittio o Senhor ( fatisfazen-
do a feus intenfos desejos ) que em lugar do clix do lauatorio,
<lesse outro em que estaua ha particula confagrada, que auia fi-
cado,foi correndo a messageira , mas fem faber o que leuaua*
quando a enferma conheceo dentro o cleste cordeal, entende-
<3o fer aquelle acerto mais compixo do Spofo,que erro doVj-
gariOjO quai naquelle comenos indo com pressa recolhef a par-
ticula,aachou jentranhadanaalma da deuota ferua,que lhe
disse : Cuidauao que nao auia de cmungar em tam grandesolemnidade , cr-
ros ha no mundo,que sao acertos . (Bem sabia meu Senhor Iesu Chrtfo da
forne que minha aima padecedejle diuno manjar ha tantos mefes ,, afl
lhe ficou feruindo de Viatico , porq falleceo na Dominga pro-
xima de Ramos,dia,& hora por ella assinalada . E foi fepultada
no jlugar que mostrarajdojqual assentada a terra,& destadrilhada
para fe concertar, aoadmirauel cheiro, que reercou atodos
prsentes , mostrando o ceo com esta marauilha a gloria de que
srFran gzaua sua aima. e. ItememS.Claradamemacidade,de
ctfca do religiofas Mcnores,partio da vida prsent , chea de senior , &
f,iriss. alegna,Sr Francifca do Spiritu Sancto,tam dadaorao, que
c m ** gastaua nella de joelhos fette , & oito horas cada dia , & depois

de Matinas,no fe recolhia mais ao leito , at a achar o Sol nesta


diuina occupao, Por isso aroaui os blitarios lugares,nos quacs
sc
Trigefimoprmer de Maro. 3 69
e dana totalmcntc a Deos . Era de summa caridadc para enfer
mas, vellando obre ellas a toda hora.Iejuaua continuamente)&
ao mefmo niuel ero as disciplinas de sangue,de que testemu-
nhauoos lugares em que as tomaua, ficndo rociados dlie . E
assi destas penitencias , & de outras imel hantes , se fez ethica5
deixando na despcdida , sinaes de r gozar a gloria no confor-
cio das mais fanctas dlia, fi Em Abrantes > no conuento
da Speranajda mefma Ordem , a Madre Magdalcna da Refur-
reio,exemplo de penitencia,& abstincia, virtudes que a no
largaro toda a vida , porque depois que vcstio o habito pardo,
nunquaj mais gostou carne, jejuando todos annos as quatro
Quarefmas,por imitar aseuP.S.Francifco,asmais d'ellasa po,
8c agoa}ajuntandolhe disciplinas quafi todos dias , vfando ordi-
nariamente de cilicio com cordas ao pescoo , & outras penali-
dades,queemujectofraco,&delicado ero mais louuaueis . A
isto aggregaua dormir pouco,&para despertar cedo,dcixaua
a janclla da cella aberta , & tanto que comeaua a esclarccer , j
estaua em p,& logo se a para o choro , affligindose muito se l
achaua outrem , que lhe gantasse por nio,de que prostrada em
terrapediaaDeos perdo, dizendofuaculpa. Foi deuotiflma
do grado Po de vida. E muitos annos antes de sua morte, dis
se que eperaua na diuina bondade , fallecer em Quinta feira de
indulgencias j porque nella se ritra ainstituio deste super-
ubstancial Boccado . Fauor que o Senhor lhe conccdeo piran-
dono propro dia pontualmentc; vendo algas pessoas particu-
lares em fuacabea(sem humano artificio ) hua vistofa capella,
cposta de variedade de flores,& boninas cheirofas. ^ Nef- ocdpita*
,te dia,no Peg , em a AsiaMenor , o inuicto.certame d* aquelle tefype de
mofo Argonauta Felippe de Britto de Nicotc , nafcido de no- "s rf#

brespaescm Lisboa , que passou India em idade de dez annos, u%


onde dandofemercancia, veio pelo tempo adiante a possuir
numeroas mbarcaocs com perto de quatrocentos mil cruza-
dos em fazenda.E o q mais por amigp a elRei de Arracam ( Se
nhor poderosifimo ) q quai o estimaua tanto , que nada obraua
femfeu voto,&confelhp.Assi oacompanhouem todas guriras
do Pegiiysendo nellas o principal capito,& tam venturoso,que
tudolhsucedia ao pedirdo desejo.. Porque prezo duas vezes
odittoftci, elle o libertou com caualleiroZo brio , i euidte pe-
rigo de sua vida. Este mesmo ( como infiel } rebellando a anufe-
de,sclheconuerteo depois cm mprtal inimigo^pagandopamor
com
37 gologw hujtmo. *

com odio. Pois ficando deerto todo aquelle reino,em rcom


pensa do muico que auia trabalhado emseu obscquio naquel-
las sanguinolentes guerras,pedio que se qucria alli recolher,&:
descanarcom aigus Portuguezes qucoseguio.Pareceolheb
ao ditto Rei sazerlhe estamerce em pago de tam afinalados ser-
tiios.Deulhe o gouerno , & senhorio do reino do Peg , & po-
dcr para trazer ai todos aquelles,que das passadas guerras fica-
r emboscados. Vendose Felippe de Britto c o que desejaua,
& que por esta via se faria grande sementeira Euangelica , fez;
logo Fortaleza em Syrio , porto maritimo na costa do mesmo
reino. Reedificou a cidade de Dala(primaria dlie ) para mora-
da dos naturaes,quede diuersaspartesviero apouoalla.E veio
aGoadaromenagemdetudo ao Vice-rei Ayres de Saldanha,
quedepoisdelhercnderasgraasdo muito q auia obradoem
feruio deDcos,& de seuRei,oconfirmou emperpetuoCapi-
to dclla.Doze annos trouxe trauadas guerras cos Reis circun-
uczinhos(inimigos descubertos do Cnristianismo ) dos quaes
alcanu ( fauorecido do ceo ) milagrosas victorias . Saindo da
nossa Fortaleza grossas armadas asoccorrer varios reinos ; obrU
gando a mutos Reis admittirem nossa sancta F, & darem vaTa-
Jagem ao de Portugal;acquirindo(por sua industria)nuiitos mi-
lhos, que libral distribui o em obras depiedade, &cruio
dcsta Coroa^posto que acompanhado scmpre da sombra da in-
iieja7que dos Vice-reisdalndialhenegaua o fauor,com tudo
o Ihe pode tirara degraa( q segue deordinario aproprie-
ctadd 1nimana)o premio da fama ncste mundo , nem a palma do
rimpho o outro. Foi o caso,que depois da notauel guerra de
Tang , achando a nossa Fortaleza com csenta Portuguezes,
foi tiada por elRei de Brama com cento,& cincoenta mil com-
batts de p, k quinze mil cauallos^ro copia de lphantes,
com algs Reis que o acompanhauo por terra, & por niar com
tres mil embarcaos bemurtilhadas ? a quai armada o valeroio
Capidomandoucomettetrmnte comcico nauios , que de
prsente congo tinha,que sem ierembem artilhaos ^ c guar-
necidsde infantam,lhederWssaz que entender, obrando os
nsss dtttrauei^faanhas contra o inimi^, a quem sua num
ros* multitude onfnndia. VeiKoo Brama o pouco pder nsso,
perdendo parte do temor que nos tinha , tiou a Fortaleza . E
Felippe de ritto'leuantoudacama, aondedentejazia, va-
! rado fm nauios n terfa ; porque os loqucimasseo inimgo
Trigefmoprimeiro de Msiyq. 37 1

& recolhida a gente d'elles Fortaleza , sc oppuzero defn


della,que por cinco mil escadas , que arrimaro aos .jnuros , foi
aquelanoitefalteada. Pelejouse tara porfdamente , que nas
quatro hpras que durou o combate,morrero doze mil j nem he
de marauilhar,pois affirmo os nosls vcremem feu fauor arma-
do de armas brancas co a Cruz da Ordem nos peitos ao glorioso
Apostolo Sant-iago, como outras muitas vezes tinha aos Chris-
tos em conflictos fcmelhantes loccorrido. Vinda a manha tor-
naro a cometella,porem foro rechaados , acontecendolhe o
mesmo no terceiro assalto que lhe dero , i em outros muitos,
que esforadamente sofrero no espaciode 48.dias,que atiue-
rodcccrcOjobrandosempreos Catholicos estupendas proe-
Zas,at que cntrando pela parte do mar os inimigos,por descui-
dodosnoTos,impossibilitandoaimmensa multido a resisten-
cia, rendero suas vidas tam caro , que mataro ecnta mil Bra
mas. Appreseutados os prisionejros,i entre elles feu Capito>ao
Rei abominauel, & mais que Nabuc foberbo,pois b intitulaua:
Deos viuojmandandofe adorar de todos , & assolando os idoloa
por ficar elle smente co a falfa idolatria , mandou que prostra-
do por terra o adorasljse queria efcapar com vida: Ns os Cbrif-
/^/(respondeo Felippe de Brttoyiao adoramos mais que ao Creador
do ceo} & da terra, afeu Vnigenito Filbo , que com o preojosangue de
suas \eas redemio ogenero bumano,pelo que ejlamos difpojlos a dar por eU
le a Vida, & milse tiueramos. Assestadas em v o as ameassas, defpa-
rou o barbaro ballas de promeTas, & vendo q lhe nio aprouei-
tauo,ofoicomhacatanajarretando ; mas o valerofo heroc
com os olhos no ceo,d'onde efperaua , & lhe vinha a fortaleza,
confeffaua a Christo crucificado, pubjicando a altas vozes , que
s a elle era deuido todo o culto,& adorao,que este nouoLu-
ciferpara si vsurpaua;& que estimaua mais a morte, q todas sua*
riquezas,& titulpshonorificosjcom que indignadoo tyranno,o
mandou empalr em h agudo pao na terra nxo,que atraucssa-
do pela inferior parte do corpo lhe veiofair cabea j cujoa-
trocimo tormento fofreocom inaudita constancia,aguardan-
do a ditofa hora de fe ver. Christo . H dia inteiro csteue viuo
nopatibulo,&j alta noite,fo!to o galhardo fpiritu;lhe amanhe*
ceo o dia clarissimo da eternidade,flcando depois de morto tam
rofado,olhos abcrtos,&tam viuos,que todos julgauo que o es-
taua.No consentio o Rei que d' alli o tirassem para a sepultura,
durando mui largo tempo sem corrupo,nem perda de cr, do
H h que
37 2 Agologio Lufittmo. .. -

<| feus inimigos viuio marauilhados , & muito mais de nlo cr


tocado feu cadauer das aues de rapina, em lugar das quaes man-
daua o ceo sobre elle brilhantes relplahdores . E n fim de qua-
renta dias,que com estes milagrofos sinaes era visto de todos,fot
furtado dos Pegs por ord dos Portuguezes , & sepultado em
o p. Ma- lug'ar fecreto , Sc appcllidado d' elles pelo feu Sncto. No
to dact- mefmo dia,eniNangafaqui(theato ds tyrarias do Iapo)o fim
f dos gloriobs trabahos do P.Mancio da Cpanhia de Ii, na-
tura de Bungo,mui paciente,& caritatiuo,q trabalhouindefef-
samente vinte annos nacucrso deeus naturaes , conuertdo,
catechiZando,& baptizando a grande numero dlies , pelo q na
persecuo de Dayf, leuado do amorardte de scus fpirituaes
filhos,q em Christo gerara, ficu entre elles efcondido,para os
confortar naFc,aliuiarnasmiferias , &ajudarcoraoes . Mas
permittio o ceo , q aquele que ira,& furor do tyranno se moC-
trara firmima rocha,defprezando os tormentos, & morte , lha
trouxes os trabahos, & faltas do necessario. Conhecendopois
q morria, entre as acerbas dores que o mal lhe originaua, era re-
creado co a frequtc memoria da felicidade eterna, publicando
q a breuidade de ir verse c Christo,por que as padecia, & com
Maria Sanctistma, lhe caufaua extraordinaria alegfia. Erepe-
tindo a meudo aqucJJas palauras do Sancto lob : Hc mtbi conso-
UtioyVt affliges me dolorejion parcat ; fao do penoso carcere para a
interminada liberdade. u It no mesmo dia,no conuto das
sot-u. Carmelitas de Lagos , no reino do Algarue, confeguio a eterna
go car- aude Britis de Sant-iago,frera de veo branco^tam pnitente q
meiita. yfaua de camisas de saco em forma de Cruz, cingida com afper-
rimos ciliciosjverberaufeu corpo impiamte t se banhar de
sanguejdormia de ordinario em ha taboa,fem mais cubertura,
<]ue ha pobre mantajguardaua inuiolauel lencio , no fallan-
do ; mais cm pefoa viuente de fora, depois que vestio o habi^
to;asstia s enfermas com intima caridade , vigiando sobre el-
Jas . Na m ai or fora de suas penitencias , & rigores corporaes:
Tudo lhe pareciapoucodiza. ella)para o muito que denia fa^er > em ra-
^ao desuas culpas. Apertada de graue doena , quando fe vio dcA
confiada da vida, repeti com deuo a ha fancta imageni de
Christo que companhaua : Agora mhiha lu\ me huais , quando e
queria comear de Vosseruir,faaJjtyoJsas}ia Vade. Cm talresig*
naocaminhu feu piritu das treuas da vida para luz in-
creada". * " ;; ' ! : ' 'J" ' "'

mmen
Trigefimoprimeirode Maro. 371

. ... r . t - , .
ommentario tt XXXI. de Marso.

Rica, & antiga Braga reconhe- ambas no z. bullar.da torre do tombo fol.
ce por inclyto filho a D. F. Bras 247.0 quai logrou at o an. 1 550. em que
de Barros, primeiro Bispo de se recolheo ao canto de ha limitada cel-
Leiria, cujo pat soi h cauallci- la da Pena . D'onde veio a dizer o proprio
ro muito honrado , poi nome Valentim Chronista da Ordem , que viuendo elle,
de Barros,mrgado d'Amoreira junto d. foro eleiios dous prelados de Leiria . O
cidade , que leruio a elRei D . Afoni'o V. que se deue entender deD.Sancho de No-
nas guerras de Caitella , cm Africa aos ronha,q falleceo nomeao,& de D. Gas-
Reis D.Ioo II. & D. Manoel . Teue por par do Casai , que j era confmado auno
parentes ao nosso Liuio Portuguez, Ioo 1 5 59. cm que paflbu do prsente seulo F.
de Barros , & a Gai par Barre os , outro Bras , cuja humilde lcpultura vemos no
Ptolomcu na Geographia, aqueile primo, lumear d> Capitulo da Pena coin este
este sobrinho.Foro os do appellido Bar- breuiffmo epitapho , q elle rnesmo man-
w,fenhores do folr de Anfede , & o feu dou jculpir em vida.
proprio ( conforme o Marqus de Mon-
te-belo no Mmorial de sua familia fol. f'.Br'as de 'Barros primeiro.
1 7. )a freguea de Barros,eirt terra de Re~
galados na ProuJnteramnense . Dos car ispo de Leiria.
gos q teue na Ord de S.Hieronymo no
csta,de sua exemplar vida ,porq foi ella Mas em hua colna do claustro que lhe
ul,qe o sublimou a Rerormador da Ca- corresponde , se v a seguinte memoria,
nonica Ordemde S. Agol inho nete rei- que contem osiegados pios, de que falla**
no,queafi conuinha,pcla grande amiza- tnos no texto.
de,queeuue entre estes dous SanctosDo-
ctores . A cuja Reforma deu principio no Tor a aima del^ei D.Ioao III. que
mosteiro de S.Cruz de Coimbra a 1 3. de sanclagloria aja,se di^ para sempre
Octubro de 1*17. 0 P.Siguena,Chr.dos
Hieronymos lhe attribue tamb a daTri- em eje mofieiro hua Missa cada se~
nirara familia,qui;j pela informao que mafiay & por atyinhal). athuri
foi tirar ao conuento de Lisboa,cerca del
nasua mulher se di^ outra, ? outra
ta materia , por mandado delRei D. Ioo
III. A quem os Padres refpondero , que por el1(ei T). Sebafltao feu Neto,
vo admittio-tal coula, por se tercm cm nojfo Senbor,cuja Ytda esperamosfa
conta 1 : mui reformados.Ou pela a utori-
zia. carra que lhe elereueo o memoRei, quai Deos porsua piedade lhe dar,
lando actualmente reformando o mos asstmsuagloria . E depois est
teiro de S. Vicente,n quai lhe encomen- MJsase dirasempre por el^i^ue
da.a F.Saluador.deMello , Monge Tho->
marista,que nomeara Mehc de dozeNo- emefie reino de Portugal reinar.
ui(j9S,que alli mandaua crear de nouo, pa
ra com elles reformar o conuento da S S.
Trindade de Santarem , cujos originaes H pouco abaxo.
virnos muitas.ve^es no cartori de S. Vi- E todo 0 sobreditta em 0 rotoloaci"
ceot&lk.c.n.:o,j,noJ.dos fff.da Mla da
onscienc,& atfi parece , que de algum mamandon di^er,& injitnb'o pri
modd interuio-9 nsso F. Bus em nego- meiro Bispo de Leiria D . Bras Je
cio de tana importancia.
Barrosfrade dfia Ordem , > pro-
As huilas, de luapromossoao Bispadp
de Leiria passouo Papa Paulo III . a zz: fejso dfia casaque aqui j^E ou
deMaiode 1545 . Soiomesmo dia a da tras, tres mandou Ji^er por.fi, &
recomendao a dRei D. Ioo , achose
Hh 2 por
374 Agtologio LufitffflO.

tttukOi& asst fei tlO Jets aida je- joi>etojds) assentada cm terra montuosa,
mana para fempre . B deiXOH a esta & por natureza defensaucl , entre as dio-
r 1 j i- ; i . ccscs de Lisboa,& Coimbra, cercada dos
casa por hum padrao de \uro Vnte ^ ^ rios LS} & Lena> dc quc dizem al_
mil rctS cada anno. E alem do fbre- gs,quc tomou o nome , aquelle nafce nas
dittofe dhem mais cm eja casa pa- t"8 Por cima das crt" > ft-fT
+>"vjl x ir-fr j to de Ms , os quaes juntos a vma dlia,
ra fempre outras feiS MlJJas cada pag0 tributo ao tnar,depos de fertelira-
femana por a aima do dtttO 'BifpOy q r feus campos por eipaio de quatro le-
,j i j 7- + . eoas;& por isto abunda de pao, carne, vi-
Ihe detxou m cada bu anno outras ^ Jg^ j que so os quatro generos
"pinte mil reis dejuro> I 5 5 9 neceflarios para a vida hnmana.He de ale-
gre viita,beneuolo ar, i excellente tempe-
A esta pedra deuenaos o anno do tranto ramento, no sendo alpero alli o Inuerno,
de F.Bras , mas p dia ao liuro dqs Obitos gr mcn>s o Vero, por ficar ao Norte em
de S. Vic'ente , que o rfre por estas pa- longitude de 23. graos, & 44 . minutos, i
Iauras : Prii Kal. Apris oijt Dt. Blasius, em jatitude de 4 o. & 28. No lhe falta co-
primus Leirienfis Episcopus , qui monafTcrium mcrcio,8c abdancia de madeiras, de qufe
S.Cructs,actotam Congregattonem adantiqua (entre outras cidades de Portugal ) a lou-
SS. Patruminlitutareparauit . Affirma l- ua Luduuico Tribaldo 11a lua Iberica
guem, que affistiro a feu enterroosln- Epacnel.
sautes D.Luis,& D . Afonfo , no aduer-
tindo que naquelle an. io. eroja salle- m* 11 r 1
cidos,do Infante D. Henrique no duui- TexUltur trabtbUS LerU de
Jamos . Vejale F.Iofephde Siguena na . . more carilld.
Chr.da Ordem 3.p.I.2.c.^,2.Pedro deMa-
riz nos Dialogos fol. 36 j. D.Rodrigo da No mais minente dlia em soberbo pe-
Cunha na hift.de Braga 2.p.c.78.0Ch- nhalco fica oCastello,que se compoem de
tre d'Euora Manoel Seucrim nos Difur- bizarros edifcios cooi suas torret , & ba-
bs Politicos sol.14. o P. Aluaro Lobo no luartes, cercado de particular muro , obra
Trattado das Religios . 23. pnes m*, da magnanimidade delRei Dom Afonlb
D. F. Thomde 1-aria nas Decadas que Hcnriquez pelos an . 1 1 35. para reprimir
deitfou m.l.l.p.c. 10.& l. io.c.3. F. Diogo as correras,que osArabes fazio pelos cir-
de Iesu in 4. ferculo Ord.S.Hieronymi,& cunuezinhos campos, o quai entregou ao
nalmente Ioo Vafeo c.2 i.da lua hist.de valeroso Capito Paio Guterrez , como
Hespanha , a quai compos viuendo elle, consta da hitl.dos Gcdos.E. 117;. Quam
vbi : Leirienfis tn Portugalia , nonprocul Co- idus Dectmris Rex Domnus Alpkonsus capit '
itiniLrtcaj, Eyiscopatus imper iniitutus autori- ddificare Caiellum Lcirena,&c. Et collotAutt
tate Pauii UJ.Summi Por.ficisyPr<tfttlem ha- tb habitantes meo,& pufecit Mis quendam
bet per quam ReiUrendum P. F. Slafium Ord. miltte shenuu nomme Peiagium Guterriz. , ai
SJlianjmi , r mm inegruate tu emrti- Mo ergo virtus , & audacia Sarracenoruni c<e-
bus valae comendatum } &seuerum monaltiu pit infirmari , quia vxdebant qu'idem altcrum
obferuantu mslauratorem. . t, Scipianem. Africanum , qu-eos valde opprime-
Atqui relatamos ( como melhor rios ret,& affligtrtt,&redigevet^eiut palleam in-
foi pojuel)as acos de D.F."Bras, agora tritura ar.ea.E no an.i i4o.viero os MoU-'
hc fora darmos breue relao da cidade, ros sobre elle , & foro taes os combates,
& mitra que obteuc cinco annos. Foi ella & tam porfiados, quemortosos mais v- -
a freca ^firia , reedisicada das ruinas da lentes foldados do prefido , & mal ferido -
antiga cicade Collippo , a quai aflolaro o dito feu Capit,o,fi por elles ghhado
s cohortes Romanas , sitiuda ( segundo primeiro que os noslbs fcfccorreffem.El- *
Plinio J.i .c.2 1. ) eutr Coimbra , i Euora Rei que estaua em Coimbra , sabendo do
dc Alcoba^ajComo de antigos cippos, & destroo , veio logo em pesloa , & pondo
pedras, qtie por yezes se cem achado no si- feu arraial em h tezo, que agora charrio
tio ,onde clumo , 5eial\io o prouo o Catec dd& t se poz, hv Qotao sobre h
-i-.- r ', v *
Trigefimofrimel *odeMaro. 375
vente pinheiro . E comeando os nc flos
LI~X.tert.idus dugufl.T.*
a combaccr o Caltcllo,comeou elle a b
ter as azas,& a gritar de festa ; os solda- pli Maximifundament pr-,
dos tomando Mo a bom pronostico , co- mumjecit , ac proprijs fump-
metendo a porta da treio,achandoa lem.
vigias , o entrarao c facilidade.E por isso tibi auxit.
dizem hcou a Leiria por armas : O corue
sobre o Pinheiro . O anno delta victoria no Tem j).al:aresJsacristiaJchoro;orgo,cam-
conlta, se bem j em Abril de 1 1 42. estaua panairo,cafa de Cabido , & outra de car
cm poder dos noises , ccmo se v da doa- torio,luffiriente,i elpaciolo daulro. Go-
o f que o ditto Rei fez do dereito spiri- za de 2 8 . prebendas , & 5 . dignidades, *
tuai a S. Cruz de Coimbra , a quai anda saber Deo, Chantre, Thesoureiro , Mes-
no liuro dos Teftamentos toi. 28. E daqui tre escola,& Arcediago do bago. 10 . Co
vem dizerle, que tiuero alli os Conigos nigos 4. Meios, 17. Qiiartanarias, & quasi
Rgultes cuto,cujas rcdas se encorpo- duas prebendas,qnc se diuidemem Priol-
laro depois em leu Bilpado. Perseuerou tc,& alimento dos officiaes menores. De-N
desta vez nodominio Portuguez at o an. stes ha de fer o Deo , & dcus Conigos
2 195. no quai entrande os Arabes por es Doctoraesem Canon es, & o Mestreelco-
tas partes com poderoso exercito , a des- lacomoutrosdousem Theologia. Sua
rruiro.Mas retaurada logo por elRei D. diocesi he limitada,extendeie at p.lcgoas*
Sancho I.lhe deu forai, que dclara tudo em figura quadrangula, & he luffraganeai
iio , a 1 3. de Abril do proprio anno , que a Lisboa. Noue prelados teue at o pr-
anda no liuro dos foraes vclhos da torre fente , os quaes le referiro noutro lugar.
do tombo fol. \j. Quem quizer ver difsulamcnte as grandc-
Foi elta nobre pouoao nalg tempo zas,& particularidades delta cidadelea F.
asientodos gloriosos Rds de Portugal, Antonio Brando na 3 , p . da Monarch.
aonde celebraro muiras vezes Cortes.D* Lusit.l.p.c.25.& F.Francico Brando iu
dia foi Senhora a Rainha S . Isa bel , por f.l.j/.c.. de mais de Rezende , Arraez,
doao q lhe fez elRei D.Dinyz,ieu mari- Vaseo,Mendez,Sc outros,
do,a 4. de Iulho do an. 1 300. a quai eno- - r' *
breceo o Caitello , deixando dli grandes b. A insigne villa de M ou ra no Aen-
memoriasji entre ellas na Igreja de N. Se te;o(& no a cidade de Beja, como ) mal
nhora da Pena , a ambula do milagrofo informado disse alguem)nos deu ao Aice-
leite,que ainda agora te conserua . ElRei bifpo Primz D . Fr . Balthazar Limpo,
D.Ioo III. a lubimou a ddade , alcan- cujos paes Rui Limpo, & Ins da Rocha,
andolhe do Papa Paulo III. a Episcopal foro.dos principaes d'aquella villa. Onde
dignidade.Defmembraado suas rendas do nasceo anno 147S. & no de 495:. se fez es-
mofteiro de S.Cruz,do Bispado deCoim- creuerno conuento do Carmo , que allj
bra , & Arcebispado de Lisboa , seruindo tem a Prosetica Ordem. Foi ta m clbre,
de S a ditra Igreja de N. Senhora da Pe- & nomeado Prgador, ouuido com tanto
na,em quanto o Bifpo Dom Gafpar do applauso , que rfre cm suas memorias o
Calal,no principiou a noua,de obra Ro- P. F.Manoel de Goes (testemunha de vis
mana, junto ao rio , que he h dos famo- sas h dos mais graues religiosos , que
los templos de Hefpanha , o que foi anno teue por aquclles tempos a Prouincia)que
tfp.como no tamos da inscripo que es qiiando prgaua no Carmo de Lisboa,da-
ta sobre e portko della,que diz atsi: da Meia noite , j vinha o pouo bter a
portas da Igreja para tomar lugar,& com
Gafpar Leirienjis Epifco-
er das maiores do reino , no cabia nella
pus,yiraeris,pietate, &mu- gente, auendo sempre mil brigas sobre oa
mficentia atittqus patrbus alsentos.E para que se saiba do zelo,& li-
berdade com que prgaua , refriremos e
perftmilis, Ecclesid)rDeigu- que obrou h dia na Capelia real, prg-
bernante Taulo IV. Lufifa- do em prefena de toda a CortcFoi o ca-
so,que querendo elle rcprender a muito?,
norum %(g oanne IT an-
de quam defcuidados andauo de sua sal -
no partu Virgas M: P* uao,engolfados no mundo, & da pouca
V". > H h 1 irapres-
376 -Agiologio Tjujtmo.. \v ' . v ! ;

imprso, q faza cm suas aimas a diuina proseguio depois de sua morte o Bispo de
palaura , tirou de ha cana capona , que PortaLegre D.F. Amador Arraez, o quai
leulia corn sua iedla, & comeou apef- aceitou, de vnio Ordem com certas con-
car sobre o auditorio , ora a ha,ora a ou- dios o P. Grai Nkolao Audet noCapi-
tra parte,& dizia neste comenos,para aqui tulo eclebrado em Veneza an.1548. como
pefcaremos,& teremos proueito , & para consta de suas Actas, & dos Estatutos do
ail i tambem . lanando a cana para on- metmo Collegio.
de estaua clRei , & os Infantes , mostrou Quem quizer saber particularidades do
ha pouca de freima, detendose coin ella, Arcebifpo D.F. Barthazar lea (de mais de
leuantandoa disse : No temos aqui que D. Rodrigo da Cunha no Catal.do Porto
iperarjestes peixes no so nossos, & affi 2.P.C.35.& na hilt.de Braga 2.p.c.8o. &
no andepicar . Corltase por coula certa, de Primatu pag.2 14.11. 95- )os Chronistas
que dissera depois elRi Rainha : Agora da Ordem,como F. Diogo de Coria 1. 1 .c.
eftar V. A.contentejfofpeitando fer traa 10.& l.i2.c.7.F.Manoel Romo no liuro
sua . O zeloso,& apostolico prgador, t- das Antiguidades Carm. tract. 2. Elucid.
mendo a ira delRei, se auzentou da Cor- 27. fol. o8.F.Felippe de Sant-iago, & F.
te em ha mula que tinha porta; & lue- Ioo Pinto de Victoria nos Scriptores d*
cedeo pelo contrario,porq toi logo man- ella.D.F.Thm deFaria,F.Simo Coe-
dado chamar,& cumulado de merces, & lhojF.ManoeldeGoeSjc F.LuisdeMer-
fauores . O tempora , mores. O tempos tola todos in m.s.
bemuenturados,em que andaua a verda-
de femrebuo pelas Cortes. c. He bem que a h F.Balthazar se si-
Pela auznci para Castella do Bifpo ga outro,no da familia Carmelitana,mas
do Porto D. Pedro da Costa, foi prouido da Terceira Ordem Regular Francil'cana,
em feu lugar nesta mitraan.i^.quepos- no docto,masidiota,no Arcebispo,mas
fuo at 0 de 1550. em que foi premudado frade leigo , & por isso pouco conhecido
a Braga por morte de D. Manoel de Sou- no mundo,mas muito no ceo,este foi Fr.
sa,& d aqui para outra vida,o vltimo de Balthazar da Piedade,nafcido em ha Al-
Maro de 15:58. De quem Galpar Aluarez dea ignobil , chamada Tamanhos no ter-
Louzada no feu Epitome de vera Prima- mo de Trancofo , o quai falleceo no con-
ra; rach .^suteesstone, disse o seguinte ad uento da Pefqueiraan.16'11. emidadede
annos 1 549.Emn1an1.1ele Sofa vita functo 1 12. 0 impresso liuro dos obitos deN.Se-
Balthafar Limpus Carmelitarum fa- nhora de lefiis fez de suas rigorolas pe-
milia monachus,& Portuensis Epifcopus nitencias expressa meno.-.Qwf dum viueret
Primatialem dignitatem capefit. Fuitvir corpus futtm diris catigationius ajfiigebat.
profecto nunquam fatis laudatus , iue Consta a maior parte do referido no texto
mores , siue religionem , siue doctri- de hum autentico instrumento tirado ju-
h,& eloquentiam in concionando , siue ridicamente por Domingos Fernande^;
fiistitam in gubemando considres. Fuit juiz ordinario na villa da Pesqueira aioj
corpore mediocri, & robust , vulto sere- de Feuereiro de 1 6^0.3 instanca de F.Do->
no,& amabili,oculis candidis,religiobr, mingos dos Sanctos,morador no conuen"
& doctortim homin fautor, & literarum to da ditta villa.E de hum breue elogio-d
ftudijs eruditus , quotidiamis illius fermo sua vida, feito pelo P.F. Pedro do SpiritH
tam elegans,& cultus erat, vt praemidita- Scto,Prouincial da Ordm,& de outras
to, & ex arte videretur loqui . In reliquis memorias, & papeis de religiolos timora-i
magni animi liberalis , & mire clemens. tos,que no smente o conhecero >-i ma
Octogenariis fefe albel'cente polo , sria trattaro muitos annos, os quaes acrefe-
quinra, vltima die Marti) anno 1 558. ani- to q ficando por morte de feus paes ha
mam exhalauit. y;.: -v criana de tres mescs,a crioU corri miracu-
Estando na Religto acquirio para ella loto leite,que lhe lobreueio aos peitos,
muito , & affi he contado entre feus mais No fabemos quando nos ocorrer ou-
insignes bemfeitores, porque sendo Bifpo tra vez penna o cuente de S. Frn&sco
do Porto, comeou o Collegio de Coim- da Pesqueira , sejanospis licit darmos
bra, q annexou (por bulla do Papa Pau- agora d'elle\breue noticia.Fundouse tbre
4o Ill.passada h.1547.) a Igrejade Alfe- aantiga rmidade S.Iooa 20.de lanci
na do ditto Bifpado , cuja reaenga obra ro de j;8t , corn Ucenado Bisp de^La
Trigefimo pimew ffjtro* $77
ittego'D.: Antonio Tellez por cair no dif- po d Britto , Prsidente do Send dt
rricto de sua diocesi , & do Conde Luis Lisboa,fe dcfpofou.com ella.De cujo mi-
Aluarez de Tauora,Senhor da ditta villa* trimonio relujtou o nossoFelippt de Bri
Fez d'ella doao Terceira Ordem Bel-' to,qtefoi bpturado na pia de S*Ista de*
chior de Soufa, reseruando para siop- ftacidade, o quai pastndo ladia pot?
droado da capclla mr.Tomou poste del- alcanar honra, 8c faaenda, caLou com D
le,porcomifso do P. F. Fernando de La- Luiza de Saldanh , filha(posto que bai-
mego, Prouincial da dicta Ordem , o M- tarda)do Vice*tei Ayrs de Saldanta,.'l
nistro de Caria F . Gonalo Guedez a y. queouue a Mareos-dc Brittojque.standa
de Maro do mesmo anno. Tem nella o {por ma-ndado de feu pai).formadail
eUiigar/ustta de ordinario 14, teligiosos-, -Christandadc de.Begala,fegumd as or-
que faz grande frutto*nas aimas dos rrujf ds delRci de Portugal, motreo s moa
radores d'aquellas partes, asti com sua vi do de Arracam no Peg. E depois de c*
da, i exemplojComo nos p ulpitos, 8c c- quistado este reino peo dtto Rei ailrio
siffionarios. 1 5$>9.em que teue muita parte feu pai,mi-
litando ncstas guerras perto de vinte i-
d. Ko he gro falta o ignorarse a pa nos,cu;o fenhorio lhe deu o brbrOj ettf
tria tporalde Sr Ioanna da Gloria,qu paga de feus seruios,que poffuio doz c
do lhe era propria a de feu appellido,para
rr 'i patente de Capito mr,& Conquistador:
onde partio o vlt.de Maro, de i4oz^ com,. doPegi^que l}ie,rradou o dittoVice-re
zr.de idade . Sua vjda and I scrjtiapeja ^ peJi> ^_r Ribeiro de Sousj,
P.Soufa na 1. p.da Chr,dest 1Prou.L6.c7. (que tambem corsegio su glori rtsta
emprcza)at que eiitrada noff Forrle-*
t. Mais antiga he a M . Francilcado za(que ficaua junto cidade de Syroj
Spiritu Scto, da quai tambem feno fa- morada por muito tempo dos Portugue->
be(geral descuido dos antigos)rematando zes)na Dominga de Ramos jo. de Maro
feus dias no conuento de S.Clara doPor- de 1 6 1 3.padccco a mos delRei deBrama,
ro an. 1582. segundo publico as relaos, depois de se ter consessado geralmente c5
& monumentos entos delle,que se
1 onscruo no o P. F. Manoel Ferreira da" Ordem de S
cartorio de S. Francisco de Lisboa,cabea Domingos.que Cm breue feguio suas dto-
da Prouincia de Portugais que pcrtence, sas pizadas.E sua mulher(lufridos graue
como j dissemos noutro lugar. tormentos por nossa Sancta F)no mor-
reo nelles, antes viuia ha bem poucos an-
/. A pnitente vida de Sr Magdale- nos cattiua,como nos consta de ha carta,
ia da Resurreio , & morte semelhante que efcreueo de Goa em 10.de Ianciro de
(que foi anno 1 6 1 6. ) se acha m.s.no car 1 64.6.0 feruoroo P.F.Francifco ds Cha-
torio da Spcrana de Abrantes. D'ella faz gas,frade Menor da Prourtc de Portu-
illustre meno o P.M.F.Manoel da Spe- gal,a Luis de Moura , feu pai,testemunh*
rana nas Chronicas de sua Prouincia, de vista na jomada que fez quelle' reino*
obra esta de grande louuor , & indefesto com spiritu de conuerter feu Re,8c vas-
estudo. saloSjComo veremos em feu dia . Tudo a
relatado,com o mais do texto,epilogamo9
g. O famoso Capito de Peg , Fe- de hum liuro m f. ntitulado PeregrtM
lippc de Britto de Nicote, posto que nas- Oriental dialogo 4.cap. 14. & 17. das Rela
cco em Lisboa,seu pai era Francez , cha- os animas, q 0 P. Ferno Guerreiro no*
mauaie Iulio de Nicote, o quai veio a este deixou dos progressos da F no Oriente?*
reino em tempo da Rainha Dona Catha- fpecialmente na de i^oS.l.z.c.j.deF.Mr-
rina, com o Embaixador D . Ioo de Ni- Cos de Guadalaxara na <.p.da historiaP-
cote,seu irmo , & disse que ainda ero tifical 1. j.c.8.Luis Coelho deBarbuda nas
parentes da Casareal de Frana.Prenda- Emprezas militaresl. 17 & Manoede
do Iulio de Nicote de ha fermosa senho- Abreu no Difcurlb da conquista do Peg*
ra, & gentil dama , por nome Marquez* * Ao tremendo martyrio q padeceopot
de BrittOjfilha de Felippe de Britto(Por- Chrsto Felippe de Bttto,cnamo osL-
reiro.q^ie"1bi jja camra do Infante Dora tinos infixo, ou affixio, & vulgarrnertte itn-
feW,fcxl4rincesa Dona Maria , mu- palatio, como querem Hesycnio , Patlo,
Iher depois de Felippe II.) 5c neta de Lo- Plinio, 8c Seneca, que na Epist. 1 4 . o ex
il h prime
Agologk Luftm.
prime co as seguintes palauras: Cegita hw bcrga na vida do P . Marcello c. vltmo
- 1 ... J.. fft. .. n n o _ 1 rv*l. . _ 1 n'i I' r\
qco Carctrem,&.Cruces, &adaftum fer m pag.88.& do P. Alegambe in Bibliot.So-
dium homnem,qai fer os emergatJUftem.O ciet.pag.568.inda que eenganou , pondo
Sue se pdc ver mais largamente cmLip- feu marcyrio no simde A<<w,auendo dizet
o 1. 1 .de Cruce 06.& 110 P. Flores de iu- Uaro,
dyto agone martvri).
Era natural de Lagos a irma Britis
h. O P.Mancio Firabayxi falleceo aos de Sant-iago,q falleceo an. 1 61 8.cujas vir-
44. de idade,c mannos de Cpanhia,no tudes indagou para as Chronicas geraes
de liy.por relao do P.Cardim in Fat- da Ordem o mui religioso Padre Fre
ciculo lapon, elog. \6. &in Catalog. oc- Luis de Mertola , noslb paiticular ami-
sUoru inodium Hdci pag.i.do P.Noiim go.

J. . . <v
1 . : ..(.'.' .

FIM DE MARCA

AGIO
379

AGIOLOG'IO

LVSITANO

DOS SANCTOS, E VAROENS

- Illustres em virtudedoReinodePor-

tugal,&suasConquistas.

ABRIL l

M o monte lllipulitano, jto a Graiiada, , t*Cv*


o victprioso ccrtame do insigne Pontifi- phon B*
ce, & Martyr S , Tcsiphon , irmo de S* & M*

Cecilio^Secrctario do Apostolo Sait>


iago Maior , ordenado por elle Lector,
lendohdos primeros que tProuin-
ciade Gallizaseguro sua celestial do-
ctrina > chamado antes desua comierso
Abeathrjao quai acompahho at Hic*'
rulem ( amphitheatro de sua constancia,& martyrio inutctoj)
de onde com feus condistipuloa truxea Hespanha oprecio
thesouro de feu corpo sagrado,a q deuf pos entao) religosa se-
pultura na idade do Padro ; Dcpois disto paftdos todo para
Roma3dero conta do succcdidoao Apostolo S . Pedro (como v .
cabea da Igreja ) & sndo por lle em Bisps consagrados , de
iu mandado se voltaro Hespanha, para stella proeguircm a
prgao do Euangelho, por seuSaictoMestreprincipiadajar-
rancando a idolatria dos tenzcs coraos de feus naturaes,pl-
tando a Religio Catholica , cabendolhe a S. Tesiphon a maior
parte de ,Andaluzia,que alumioufsegundo a ethimologia d feu
uome)o a resplandescente luz de sua doctrina . Introduzihd
nella o sacrosancto sacrificio da MiTa , vdo pelos sagradoa
postojps,, atquenosegundoanrio dolmperio de Nro, fo
pormandadodoCpisul Alotocomtres discfpulos Maximno,
Lupario,^ Musitan(que tfouxe do paganismo ao conhecim-
38 , AgiologioLnJitmo.

to do verdadeiro Deos)neste
Deos dia*$elacorifso dap, queipa-
viuOjCujas fagradas cinzas
do viuo,cujas e^coriderojs Christos co tdmor
da pcrecuo hs cauernas d'quelle monte ,'prmttindoo asiT
o cco,para serein de prsente verieradas,i:em'RimptuJb,& def-
S.Theo- ccnte lugar collocadas. 'h. No Clarista mosteiro^de Pinhel,
dora v. ern a regio da Bcira,a festa de S..Theodora,que sendp instruida
& M' nos sublimes mysterios de nossa an&aF, juntamerte cohrletf

irmao o inclyto Martyr S. Hermetes, Prefeito da cidade de ;lo-


rna,&baptizados pelo Sancto Pontifice Alexandre I . perseuc-
rando ella cm sanctos exercicios , oraos \ 8c jejs , em compa-
nhiadaV.SanctaBalbina, tanto que soube do glorioso trium-
pho de feu irmo,que iaVia Salaria, no longe da cidade,cofoa-
ra de martyrio o impioluiz ^ureliano,no impcrio de Adriano,
& que feu f ancto corp jazia irifepulto, desmentindo corn reso-
luo galharda,& varonil constancia a fragilidade do sexo , Ihe
foi dar fepultura co a deuida honra, pela quai razo foi logo

..' f:.: pelo mesmo tyranno descabeada, & fepultada pelo? Christos
,-,1 junto.afeu irmo anno i 32. & no de 1 620. foi trazido feu vir*
.ginalcorpo com outra fanctas reliquias a este mosteiro,ond
eom illustr veneraio deseana , efpcrndo a gloria da Reiur^
xiorencit reio, que fuaaLmargoza. No Benedictino cenobio As-!
MonjA chenfe ( que tee antipam'enti'su assent' na diocef de Lame-

stina. pbitp.da yargem b lorencia , a quem a morte abreuiou os


prazos da vida^deixandoaem idadede vinte h annos , porerr
nelles a graa confcinuou largos fcul os de merecimntir, corne*
e colhe dp epitaphio deeusepulchroj pois com o vento largo*
4p Spiritu Sancto, cncurtando c& a prospcranauegao asc->
pridas jornadas da gloria, aportou fegura no felice porto d
emauentfiran. <y\d>\:v Neste-danoDminicano mosteirod
mZ S3 Wem,a depoo do P.F.F.ernando Prez, Chantrqu k>>
Dimtmco mu,itP$ annos na Mctropolitana S de Lisboa,o quai no renia
da vi4a,jnfpiradp pelo Geo,deixou as mundanas vaidades, fauR
tps de cri4osb& ostentao de ca&jpco habito, & cellapobre*
de.S.pQmingos nsprimordios ida religp , quando ela mas*
e#aaia .em_fu i;igpr primitiuo, fazendo paralielo na Vfrtde bs
inai^ ag.^ntadosdiOrdero*, & eo's rstawibbustosida; casa d'1
Peosjauefttajandpse no seruio;corpofalv *as austridad^
coma fepu nq,ua fpubera que coufa era rrittiOj & regalo . rla
auamaj$;t#e yakyr ,spois quanto pndia d^ae for^Pr^raes^
tanso acquiriadpsjpirituaes-augraentosij^^^fufeindpd vtsttde i?rrf
fcv vir tu-
Primeiro de brL 3g|

virtude ao alto monte da perfeio Euangelica , com que cm,


poucos mcfes ganhou na Corte nome,& fama de Sancto . D'on
de nafceo que para a Concordata, que se auia de asscntar entre
elRei D. Sancho Capello,& o Arcebispo de Braga D . Esteuo
Soarez da Silua,foi F. Fernando h dos tres louuados,com fatif*
fao grande de ambas partes , interuindo primeiro obediencia
de feus Majores . Acabo de poucos annos , andando todo oecu-
pado no feruor de feus pirituaes exercicios, & rgor de suas in-
imitaueis penitencias , querendo o eterno Pai de fmilias ( por
sua immenfa bondade,& infinita liberafidde ) igualalo na pa-
gaaos que em fuavinha tinho trabalhado todo o dia, vindo el
le bufear areligio aoSol posto, o chamou por meio de ha
graue doena , dandolhe a sentir nclJa tam interiores confol-
os,acompanhadas de ha infalliuel certeza de ua faluao,
que preguntandolhe na vltima hora S . F . Gif, como fe achaua,
Repondeo com admirauel confiana , i efficacia dadiuina gra-
a: Scio enim tnfermm mtht claudi^ac coclnm f'are ; & fem dizer mais
palaura,pregados os olhos neJle , com grande paz , & ferenida-
de,cm fancta velhice placidamte soltou o fpiritu.Oomcou lo-
goacommunidadeo Officio de corpo prsente com muitas 3a-f
grimas, mas S. F. Gil, nem entoaua, nerri c'horaua , antes fepetf
alegre,& rizonho muitas vezes oFCamo: Laudate Dominumde c-
/;;affirmando,que tal genero de mrte,como aquella, tal paz d*
aima , & tuta confeiencia , fe vio j mais em fujeito que viuefa
tantos annos enfrafeado nos deleites , passatempos , & riquezs
da terra;pclo que no auia mais que alegrar,& festejar sua dito-
fapattida com canticos de louuor , i engrndecer ao Altifimo,
autor de tam foberanos, & diuinos metamaphorfeos. e. No b.f. a**
memo dia,no Francifcano cortuento de Aquis em Gacunha, o '**Vj
transito do B. F.Antonio de Scgouia , o quai fendonatural des- ^mic,
ta cidade^em Castella a velha,tomou o monastico habito Cister-
cienfe no de Alcobaa em Portugal , onde aproueitou tanto na
fanctidadede vida, que muitas vezes cra naoraodo Senhor
visitado com clestes reuelaoes , & diuinos raptos . Ha vez
orandocom grande feruor de piritu, no tendo noticia algua;
do modo,&regra dos fradesMenores,lhe appareceo hua fermo-
donzella,trajada no feu habito pardo , a quai o perfuadio a q
fc defpozate com ella.Ignorando o mysterio F.Antonio lhe dis
sque no conuinha por varias razos,a principal pelo voto de
castidade, que auiaprofessado no ingresso dareligio : tna ella
lbaft
r

JgwlogioLusiUrw.

Jhas desfcz,acrefcentando,que o vinha bufcar em nome daquel*


le,queprofeuauao deprezo do mundo, vestiatunica debur,
& andaua cingido com ha corda , cujos frades vers em breuc,
&depozandote comigo,te faluars;dittas estas palauras,defap-
pareceo . Outra vez vio a S. Francisco , que trazia por compa-
nheiro ao B.F. Guilhelme de Anglia,esclarecido cm virtudes,8c
milagres,o quai preparaua hum riquifimo leito . E preguntan-
do a F. Guilhelme para quem era.Repondeo que para S. Fran-
cisco.Disse ento F. Antonio. Eu me quero recostar nclle, para
que nalgum tempo dga, que me regalei em tam prcciosa cama.
Presagios ambos de vir a fer Francicano . Infl ammado o Sancto
monge com estas visos clestes , lhe reuelou cnto Deos sua
diuina vontade,a que deu comprimento , tanto que a este reino
vier o os frades Menores,aggregandosel hes, admirado de ver o
habito5quc na v iso fe lhe auia reprefentado.Os mongesCister^
cienfes fofrendo mal a mudana , por quanto o tinho postula-
do para feu Abbade,o citaro para a Curia Romana , onde se li-
tigou o cafo.E propondo cada quai suas razos de afperezas era
preenado Summo Pontifce(que deuiafer HonorioIII.) deu
sentena pelo P. F. Antonio,de que foi mu confolado. Voltan-
do ento de Roma para Portugal , se ficou em Prouena com os
profesores dapobreza , no lhe lembrando mais patria , paren-
tes,ou amigosjonde chegou ao maximo da perfeio , & v irtu-
de;no se ouuindo de suabocca em nenh tempo palaura ocio-
sa,fallaua sempre de Deos com tal feruor de fpiritu, que muitas
vezes,no gostando nunqua vinho,se julgaua estar dlie toma-
do. Tam reruenteeranozelo da faluao das aimas , que com
diuina emulao se occupauaem prgar,& confessar}&: astcof*
tumaua a dizer: Si cli accola ejjem , pvdem tamen libentifsim inde f>ro-
ferrem,Vt peccatoribus tu confessione prflo suceurre , Tres cousas en-
comendaua aos pnitentes, confeflareme pura , & deuotamen'- .
te,orarem com muito feruor,& atteno, i euitarem as palauras
ociofas;acrefcentando que quem affio fizesse , chegaria aocume
da sanctidade. Resplandcceo em vida com rarossinaes , & ma-
rauilhas, entre as mais conta conuerter havezaagoa de ha
fonte em vinho no Klgar de Afay , & por iTo he chamada ainda
hojc a fonte de S. Antonio . Falleceo este bendito Padre no dit-
to conuento de Aquis,adornado de gloriofos meritos , i exem-
plos,onde foi com grande reuerencia, & concurfo fepultado.
Cujo orpo izento dacorrupo , foi achado por duas vezes in-
teiro,
Prmelro de bril 383
tciro, de rte , que o arrimauo parede, caufando admirao
nos prsentes, f. No mosteiro de S. Catharina da Terceira
OrdemRegular,territoriodeSantarem,hemui clbre oVe- vtgA^
nerauel P.F. Andr da Veiga,nascido( scgundo dtzem ) na Vei- **s
ga de Tolcdo>que viueo muitos annos na dicta Ordem c gran
de fama de virtude,realada com marauilhas,& portentos, para
a quai veio j prouecto na idade,sendo famofo latino, & consu-
mado letrado.E por tal leo em algas partes deste reino i como
foi na villa de Setuual, Sant-iago de Cassem ? & Portalegre , ca*
deiradelatinidade,comIiccnados prelados , a muitas pessoas
illustres, de cuja eseola fairo clbres fujeitos em letras, & vir-
tudes,quaes foro o magnirco Bifpo de Coimbra D. Afonso de
Castel-branco,& o de Portalegre D. Andr de Noronha , a qu
elle depois dedicou algas obras.Celebrauaeste seruo deDeos
com grande deuoo todos dias , & o tempo que lhe crefcia de
iias ordinarias tarfas, empregaua na contemplao , com que
fazia notauel guerra ao inerno , armandose sempre para ella co
as ofrensiuas,& defenuas armas da orao. Em Setuual lhe to-
mou o demonio certa quantidade de dinheiro , que tinha junto
para mandar Prouincia,& achandoo menos,recorreo a feu or-
dinario exercicio , i em continente lho lanou a feus ps conl
grandes rizadas . Em Sant-iago de Cassem, abrindofe h poo
no quintal das casas em que moraua,querendo o bom velho ver
a profundidade , elle o lanou dentro , 8 milagrofamente foi
alado acima . No para aqui sua vrtude , adiante passa, nestas
mcfmas casas auiaha parreira , i ero tantos os pardais , que a
feu doce frutto acudio,& tal o foido que caufauo > que lhe ef-
trouauodarrio, peloqueleuantadocmp,os reprchendeo:
mas caindocntona conta, que com eu modo de cantar lou-
uauo aoCreador,pedindolhe feu ustento, veio com elles a par*
tido,que no comessem mais que at tal parte,nem cantassem ao
tempo da lio,ao q pontualmente obedecero,como fe fossem
capazes de razo . Celebrando hum dia na Cathdral de Porta
legre, ao leuantar da fagrada Hostia , vio certa mulher deuota a
Cnristo Senhor Nosso com ha efpada nua sobre ua cabea , & , .
dandolhe ella depois conta da viso,a interpetrou a melhor par-
te,dizendolhe q era necessario reformar as vidas para applacar a
;ustia diuina,que tam irada estaua naquelle tempo contra este
reino. Partindo ento dlie para Bifcaia em companhia de ccrto
Adiantado de Castella com licena dosSuperiore^entrando na
584 AgiologioLuJtano.

S de Yalhedolid , h Prebendado Sancto, queestaua no chorO


eni orao,fe leuantou della,conuidando aos mais para i rem to^
mara>benoah varodoceo, que naquella hora entrara^a
Jgre;a,&corrcndo todos a elle,fe achouraui enuergonhado3pe-
los obequios grandes que Ihc fizero, com que logo se auzen-
tou. Finalmente recolhido Ordem , sem naufragar na virtude,
apozentado no ditto conuento de Santarem(por rctirado de vi
sitasse viro per muitas vezes viremlhe os passarinhos ebmer
mo,dos quaes elle tinha tanto cuidado,que lhes guardauapar-
ticulares reos. Aqui cheo de fanctas prerogatiuas , que muito
acreditauo sens exemplares procedimentos, lhe reuelouDeos
o preciso dia,& hora de feu tranfito,como a feu Coufessor mani-
festou tempo antes,dizendoquc seria no de Pascoa de flores,de-
pois de vepera. Chegada esta hora d'elle tam desejada , auendo
cmungado aquella manha com grande deuoo por viatico,
pedio ao Enfenneiro,que accendesse ha vella,& preguntando
ento em que estado o as vesperas , dizendolhe que na Mag
nificat, respondeo,rezemos hua Virgem Maria , & no fim dan-
do a feu bendito Filho com estas breues palauras as graas : Lou-
uadofijais meu Senhor Iefu ChriJlo,que tenho comprulo com minbas ho ras*
Entendendo o Enfermeiroque o dizia pelas Canonicas, sendo
que ero as da vida,lhc.preguntou: Meu?. F. Andreyassi doete re^a.
Elle segundou : Ftlho, oportet femper orare . E sobre isto fez ha
deuota pratica5arentadonacama, vestidono feu pobre habito,
co a vellana mo,at quepronunciando com os olhos no ceo:
In manus tuasDomine commendofpiritum meam;fubio sua aima ao cC-
<:ano perdurauel . E cuidando o Enfermeiro que estaua v iuo;
vendo que a cera da vella se lhe derretia pelas mos,querend-
Iha tirar para o recostar,achou que auia fpirado . Sao logo com
grande prefa chamar os frades , que achou j fra do choro , oi
.qnacs choraro sobre feu sancto corpo muitas lagrimas de deuo-
co,julgando todos de feu alegre , & apraziuel rostro vmer ahi-
da,& com as mefmas o fepultaro no meio do Cruzeiro . D' on-
de(obrando o ceo por sua intercefso euidentes marauilhas)fot
a m.bc* tr^fladado a lugar fuperior,i minente, g. No rcligiofo co
rn*, do uento de Chellas , meia legoa de Lisboa,a morte da M. Batrix
Prescpio do Prefepio,que vestindo o Canonical habito de S. Agostinho,

pela estranha deuoo que tinha a este deuotislmo mysterio,fu-


primio o appel lido de siia nobre profapia}no vando mais dl
ie per todaa vida , tendo sempre a feu cargo officiai no tempo
do
Primeiro de Abrik
do Natal o sancto Presepio da cmunidadc , cm que fazia todos
annos defpeza conderauel. Algas coufas rcfcre a tradio de
lta sancta velha,porem como he tara antiga todas ando confu-
s,& rematofecllas corn dizer, que na vltimahora a vngirao
os Anjos.Foi o caso,quc depois de larga idade,chea de annos,&
de meritoSjtainaprenada foi sua mortc,causada de h accidente
de apop!cxia,que no ouue tempo de tomar ( sc quer ) o Sacra-
mento da fancta Vno,de que teue notauel sentimento ha sna
bbrinha,&: cpanheira . Ficando pois a defuntta sem fer amor-
talhada at a madrugada do feguinte dia para ver se tornaua , ti-
randolheo vcoquecobriao rostro, foi vista sua face c extraor-
dinaria alegria,& fermosura que no tinha em vida, annciado-
rada gloria que ; na outra gozaua sua aima ; aduertindosc en-
to que todas partes em que e costumo por os fanctos oleos,
estauo humidas, & luzentes , como se naquella hora os recebe-
ra,decujoSacramentoparceforoministros os spiritus ange-
licos por mandadoDeos,quea costuma elle a pagar( confor- rsaj.44;
me o Psalmista ) a quem ama a verdade , & aborrece a iniquida- v'8,

de , vngindoacom ooleo da permanente alegria para consola-


codos viucntes. /;. Em oconuentode S. Ioode SetuuaL srioM-
da famiIiaDominicana,partio para a classe das Virgs ,cheade JJ ^
saudades de feu diuino Sposo?SrIoanna deChristo,pessoamui-
to principal no feculo,& mais nareligio por suas conhecidas
virtudes.Instandolhe a mortc,apcrtadadas dores, que tormen-
tauo,para as fuauizar , rogou a suas companheiras, que cm vz
alta lheeantassem adeuotima Antiphona da SalueRegina,a
quai adoente profeguio,& chegando quellas palauras : Et Ie-
fum benediSlumfruclum Irentris tm,nobts pof hoc exilium ojende; Ieuan- ^
tando as mos ao ceo,as entoou com muita pauza,doura,& c-
solao de sua aima , & com ellas poz a coronide a vida , para na
outra comear a que ja mais ter noite, pois feu refplanaor hc o
Cordeiro,quc acom panha co as fanbs Virgs. i. Em Euo- sklukJ
ra,no conuento de S.Catharina de Senada mefma Ordem, re- de Dm
pouzou fuauifllmamcnte no Senhor , Sr Luiza de Deos , filha *j
dos illustrimos Condes do Vimiob, que de tal mneira se lhe '
soube entregar toda , como que se do mundo s tiucra o nafci-
mento,& defprezando todos feus ornatos , & pompas , no mais
forido abril desuaidade,dandosingularexemplosSenhoras
deste reino, se despozou c elle pelos votos da religio , na quai
foihclaro cfpelho de todas virtudes , gozando j nestavida
li 2 por
3S6 Agtologio Lufitno.

por meio da orao (a que foi mui applicada ) grande parte das
dilicias da outra,pelo que deixouna morte (que foi para com-
ella placida, & para com Deos preciofa ) fama de grande ferua*
de ua. /. No conuento dos Garmelitas Descalos da cidde do
s'.useph Porto^a pia memoriado irmo F;Ioo de S.Iofeph,obferutifi-
Donato mo Ja vida-actiua que profenou^incanauel no trabalho da rci-
Desuif'' gio,estudando femprenomodocom que melhor agg-radaria'a
ets irmos,alegre na affabilidade de- ua pessoa para com todJs,
admirauel na^acienciaconi que sofreo alga& femraze!^ que
em elleae varo , estremado nas penitencias eque mac^ctfau
axarnc^&a reduzia ao sjpiritu,fobre tudo assinalado na cardade^
& amor de Dco?^& dos proximos;$ realada sua pura onfien-'
ciadepreclaros actosde humildadc^ & ;m0rifcao , trddua^
\,ida co a morte anno 1 6g 2 .com magoa grande de tod'POUin-
c-ia,que o amatia cordealmente . / em diiierfas partes outos mmtos
Sanclos, Martyresy Confejsoresf sanelas< Firmes.
1
.S. Y
Gommentpirio W. de Abril.
' 'r. 7>*f! : fi) '- '

O'S.Tsiphii (conforme ao aii.i^. dei logp conta o Arceb. de.Gra-


'jPdpaalixco .II.) Bfpdehna j nad D. Pedro de Castro Magededrf
! autiga cidad de Hcipanha, Flippe II. 8c o Papa Clmente .V II Uc
e*t^*>* chamda' Berg , on Berja, Sc com autoridade de hu,& outro3preceden-
agor corhpbifc'corrupo Brar nori- ' dt/^raues incrutrios,& juntas de'pciToas
110 dcGianada, ap Ponentc d Almera doctiffimas, que para iio fez congregarj
i lcgoas,ck de Carthagena quasi 1 8. ao declarou por sua fentena aos 30.de. Abii
Oi-lnte. Nela pfgou, Sc noutras militas de i.tfoo.serem aquellas cinzas,olos,& rc-
z ATldaiuziai, & ;pnncipa4men\e em' Vir-i liqdtas de S.Tc6pho,& alfi se collocar
giiw, ,Ba'U , Sc. jQJa, tedai uo mui dir coin grande iolemnidade, cm lugar prin-
tances lias daSjOUtras no mesmo reino. ' cipal,& descente . Pelo que de ento at
A^HyoUazni 'ijlfral ci' Arabia Menor h'oj reza dellea sancta Igreja de Grana-
.(J^iidq.-: c^o di PrQwrjjcia de Galiira,o- da nelte dia coir feita Duplex d z. classe.'
mq moiuavenosa 15, de Maio)& cjfoio Lupario,h dos tres discipulos, coojectu-r
CVgba'Uftififa^ae qUie sc feUa n Eu- ramos fer tambem Galleg.pela cmelh-
gelrj/i<quie(m.CbrUfoN^ss Seiiror rst-^ a" do nome c Luparia, Scnhora d'aquel-
u: u> .1 vi^a,<U!a opinio (pet jmprouauel): la Prouincia, descendente de nebilitfirnol
;1 '-Teieu
Ilipi

' - p/ppi-qu^ ji>rdej . cpmeo.ua iinperar, chegado.


poi- morc de .sci^ntecefror Claudio . O Difsemos no exto, que introduzira S.
execUtf fdi oJK5^ift>fido Alotd,& dest Tesiphon em Helpanna o sacrofancto
d3 B^u^que-efaiAulo Ccciua,Q>uestor, Saaisicio da Mifla, segundo varo os
que foi da Betica,i>omcado pelo dit:oNe- Apostolos. Algs autores affirmo:, que
fo-, d"? q^i ra? rren'o Coinelio Tcito o priiicipiou S. Pedro smente com o Pa-
no n 5i(iisjo de leris:nnae.- ... W ter nolter,c> palauras da Consecra^, c
D.i^ 14^^40.40 sagiado corpo 'de -SL' - as quaes ChristoNqflo Redcmptor o iusr
Tesiph'bh'has cauemas d' aquelle nione ucuie ju vlticru Ce4,' q Sant-iago Me
Prtmeirode AH& k
noremHerusalacrescentou algasora- A *fi ()
ow,6c cercmonias^rincipio, & fonw,d' FLORENT IA V IRGO
^cir^&riSpSf XPI VIX. AN N. XXl. ET
liuAlissaiMuzarabe,scgundoSjUp,& . VIT A BREVI EXPLEVIT
S.Feliz}Arceb. de Tolcdo em liuro anti TEMPORA M V L T A
quiffimodeletra Gothica, quslccfcrua ADnAD\/rn>iT t\t r a ot>
no insigne mosteiro de S.Milo da Co- b OfiUOKMIVI 1 IN PACE
gull, referidopor Morales no 1. 9. de sua IES V QY EM D I L E X I T
*t K A L>; A PR1L . ERA
phpn,exffo,adan.37-43-& 54com leps *
Commentadorcs.Padilha Cent.i.c.i8.& JL-Aiv V l. ...
19.SCU0 K5f.de rbus Hifp.D.Mauro a >;l v '
hifi.deSant4ago kz^c.iMmcu noFio*- , / Fernando Pire*, ou de S. Pe-
S SJ. 1 .cap. 14. Alderete in antiquitatibui x drp.do algs autores por patria a cidado
Hiip.L2.cf.1j.Ciancana hist.de S.Secun- , da Lisboa, X.ptrps-S^tarein por viuer* .
do l.i .c. 1 6. Oxea ria de S'ant-iago C 54. & morrer nesta villa * fMa npbreza.&S '
Pedraca.nadc Gfanada z>p..<. Bricto na.,v letras pu4eramos dizet ihuko, que depea- ,
2.da Mooar.Lu%1.5.c.3. em quanto no *no* por brejudade , basta laber q soi apa-s .
cheg^os'a 15.de Mato,rnque se renoua ' renrado co3fmelhores>dpeino>porlr ntr
siumamomna Igrcja todcwannos junu- to ^c 'D.jho, Chanc^el mr delRei D.
mente cbs mais condjscpuips. ' . V Afohso H-paiScle Meltrc Gll(que de Co^
jW-jrr 1 t \.. . r t.-r... ftigo ^ YJseujsoi affirop a Casdeal U
* -Enobfecemoconueno de S. Luis iaucta Igreja Rolu*a,o quai he o legun-
de P#>bej( aem de outras vneranda r- do Portugufr}qu:ejMottimo6 omesta
Uauias)seis cojpos inteiros de Sanctos , q erflmeiKdsnidadaj de que os woflos au-
trotxe etoma Hector da Sella Faleo, tores lcno tambro)$ obrinho de S. F.
i 9aue elles o cte Theedora,emo con* GU, cuja intranciaaia teligio dos Prga-
sta do breue que paflbu o Papa Paujo V. dores -ocomouep tahto>que dixou muti-
a 8. de Sttcmbro de 1620. que se guarda dedigaidade, & rend por segurr suas p*
em feu cartorio; & de outoo de indulgent ' <b*. - Testemunhas sao de luas ietras,

ligiosas dlia rezo I)nplex . .


rtuus V.& H. cm que a trazom os Marty- 1 > l3 conw Iuiz comptomislorio entre o
ro)og.Rjtrnano,Bda,Vsuardo,Ado,Miuv Bispo.t) . Sueira Viegas , & o CUro de
roUco, t outros,poJb que nenhupecifi- s#ureni k A segunda no seguinte antip,
ca fer ntgm , hais^ o Bispo EquUino in fne 0 Pr?Pno Bll? & seu Ca>d so-
Cawl.SS.1.4.e.2o.comoJemaduertio i- diuersas contendas que traziao, Maa
0 AGalioniona h.das Sanctas Roma- ;ano<^ iszj.erarebgido, comose ve da
nas pg . 41. & o P : Mascul n encom. cpraposiso , enj queaffimo naadade de
Sanct.pae. r 41. ..>>,> \ - ;.\> -. Coimbra entre elRei , & o Arcebipo do
.1 , , . Braga , de que teroos faliado no text , a
(. ' )e Flrehetj'mbn do antgo mbs- quai tra- o D. F. Antonio Brando no Km
teiro Archense, eiVreu nossos aurores por da 4.p.Elcrir- r f .fol.272 . seguado se colha
causa de ha p edra, o u cippo , q 0 P . Bric-- d'aquellas palauras : Olm Gtnttr Vlixfo*
to achou nas ruinas de Ile , a quai traz na ' henfi
1 .p.ta Monar.l..c. 1 7. de qurrri a toma- ' Ha grande variedade cerca do anno de
xo ir.Lyif dos Anjosi 84 Fr. Lcao.de S; feu tranlito, Maluenda nb i.tom. dos An-
Thomas , aquelle no jaruim de Ponugal^ nacs da Ordem c. 17, aiBrma que foi o de
este na Bndictin* LLiftana.E posto que 1250. Mariera no Flos SS. de Hespanha L
;'a rrouxemos na hindao deste moi'tei- - 12. cap. 8.escreundo su* vida,ode 1261.
ro^quando no i.tom.pag.474>esc<reuemo Mais lha excde Bzouio,que no ij.tomc*
^clle , co tudo he fora referirle outra vez dos Annaes Eccieasticos,quer que feja o
a qn i,para que le falba o tpo de lua moi- de 1 X62. Hc anno{\% elle )jn ctlum migrt
tt,que foi E.a.quc so an.j88f m ... ; f'.ftrmtdns yhskmnfit ex tnbtutt .D-
Ji 3 pinig
383 Agiabgio Lusitano. I
mm&c.CoTTi licena de ram graues Es- Gonaluez.F.Ioanne, fe IoSo da Figue*,
crittores , pareceno quefoi muito antes, ta, & as mais que pclo tempo adiant
pois, canita de hs, que teue smente qua- aili habtarem cm leruio de Dcos , guar-
tro annos de habit, & de outros,que foi dando a estreita regrada pobreza Euan-
o primetro que faleceo no conenco de gelca,dequeeUestomaropoffe*8 .de
Santarem,depis de sua fundao. . E pot lunho E.nj.0o. (que he anno 1422.) o qu
issotncreceo terpor se Chrorusta a S . F. . tudo consta da Icginte escrittuta , copia-
CilDo dia n pdemo duuidar, pois se ; da fielmte da original, como chamoi no
acha expresso n iuro dos Obito de S. : carcori deAlcobaa.

fixer Pr*dicatorHm,<juiuidmC4nt$rvUx- T Nnomine T>omin't Amen . :Sai-


' \& esiromm Je
Tes Cbdntre que foi antigumente de Usoa. doaOl^ irmondode l/W, que 714
Vejase(demaisdeF:EstuodeSampaio ' Efii de I46. annos , Otto dias de
ihSrem.pag.280. que o munira entre s t'^j.' ' 'J: "4/1 J w s~
BeAts dl&dem) F. Fernando de Castilho \ Iunho> ^ 0 me 4e. .Mouron ,aa-
na .p.da Chr.delfi 1. 2.C.67.F. Ioo Lo- ma da Sacaia , ttrmtnho de Santa-

hfttf.dvuV&ttm;^ waC> que era efemon dos Sprtn-


^Itoreceo o E^W- Amomo'de Se- f m* * > mfresencs
gouia no prmcipio da Religio , Serphi- de, mi loap EJt&ej^ taklton del-
ca.No Baptiihio-Uft foiimposto $ nome fyi'm a ditta yilla, i em feu trnn-
deGonalfisquemudoUvestindoacoeul- j. F* L n . f ' te ^ j>U4. W
1* Cistekense.domoemprofefia do que nho > tejtemunhas adtante efm-
auia lr nd discurso de sua vida ,' para que ta.^O ditto Asonfo Domin^ue^aue
syf? ^e a( co n^daua de nome, p^sente efaUa disse , que elnnst-
afideixauaomundo, & amdi a propna > *^ -:j f *\
patria , tomando sobre- feus hombros a derando /eruto de Veos comprara 0 ,
cruz da momfieao , & penicencia,te- ditto lofttr de Mouron a loao. de
etiindo a Iesu Christo , em cujos braos r7 1 'i A-t urn: ' n .
Sesean^ou an. 1248. lu Vuaddingo no 1. Monte-mor, asua mulher^ mora-
tom.de feus Annaes ad eundern an.. 7. o dores na ditta Villa, na ^ibeira,com
quai alUgaaFr.Bernardo de Bessaapud todas suas aruores ,
Mafianum I.2.C.1. F. MarcOs de Liiboa v 1 t* t ' ' L . >Toi
na s.p.das Chr.l.4.c.i6. Mariera ttoFlot oltua.'& fOtites } (0 com todas suas
SS.!m7 ci.Rebolledofla Chr i daOrd enttadas,soldas^ deretos , &

tyrolog.Mcnorita-.Pri KaI. Apriis. Aqms setta por mi fobreditto taballOi , &


in Grillu B.Antorl 'Strfuia'Ctnt'efforts,pie- W > ' r n 'e
mhPUa^empUri^ms , * f*UfcmiLt* W- f*foer*WWlh(>i C0H'
Amn* >miiaine admoduw llufhs.' sentmtoj esmalaf ajuda de Vas-
u- r-
otfj,: ^
Temos a-ebmientbL de
. cS. Catha-
.ju , Esteue^
/d , . v? ^radornodutolfim'
" > . r y
rina de Santar pd mais antigo da Ter- da Jtyetra, paraJe em elfa^er]er-
, ceiraOrdem Rgula^ que ha neste reiho-' ntO a >eos 7 estarem em 0 ditto
porque hefcriuo dos nofpitaes da dis a/ s T\ fgr
villa , chamado Atbnso Dominguez , ho- lar eUitt0 M VmmgMt^, J
mem pio, & deuo v fer doao d tio outrs Proues , para terem aqnlla
n q- est fundado a os ikt ceiroi ca- recrias modo que tem aaueosrfue
lados,moradores"na<da Rtbeira, cu;os no- .0 * _ i> r<-
mes cro Louren^o Pratas , Loureno 7^ ^rM* v para aittrem dejerun: a
BrimeirodeAhril

Deos em Oratorios , fpecialmetere- (S os sobredittos que se deHo repen*.


gla deprouesa , & p.or a esmola , (0 derem,nonfejao, nem possaofer re~
ajua,qo ditto Fafco Esteue^ fe^, cebidosa nenha demandayque sobre
foi , he com aten^anfufoditto pa- elo qut^eremsa^er em jni^p , nem
rase mer de sa%er o que ditto he, fradelfS que porem el ditto Afon*
ferfirme pararfempre, & disse el so Domingue^ deseup>roprio talen-
ditto Asonso Domngue-^ que para to ,& liure yontadese^ hua pur*
elcQmpxir asfobredittas coufas , fi> doacpn entre Ymos yaledetra deje
ofeu desejo toifoi , & he , & porem diapara todoJempre do ditto logar
tomaua , tomou logo seruireni a de Mouron co consentimento do dis
t>eos em proues pela gui^a fufo- to Fafco EJeue^ , que hi prsente
d'ttta,Loureno<l3ratas,& Loure~. ejaua com todalassuas entradas, (H
co Goyue^ Terteiros, & Ffpan- faidas,dcreitost$ pertencas aosfo~
nedaTerceira Ordm ) & Toao da bredittos LourhoTratas, Lou-
Figueira ,moradores nadittayilla- reno Gon^alue^F.lonnefSloao
fia <lfcbeira,que prsentes efiauao co da Figueira , q em q ditto logarfer-
eftacondion, que ossobredittosfer- uirem a Deos , i elcom ellos ,. >. ou~
uirao a Deos no ditto logar, & mo- tros quaefquer , que ellos entendef-
remde dia, denoite ,(S o ajudem Jm queferon taes para seruirema,
aproueitar de todalas coufas, que ao Deos ,[e comprtr,(Sfi^er mister. M
itito logar pertencempor feus tra- outroji com condion , que el ditto
balhos^ que ellos poderem fa^er. Afonfo Domingue^ , &os dittos
E o que no ditto logar no qui^er es- feus irmaos,afsi os prsentes , como
tar , nemferuir a Veos em el , nem os que depois Yterem emsuas vidas,
comprir o que ditto he,que fe y em ajao entre fi por sua enleicpn ,
pa^, &fise depois qui\er correger, concordia hu homembom, & difcre
(S tornar aferuir a Deos em el, que to,que os rega, & mande em todalas
feja beninamente recebido. o ditto coufas, que feja feruico de Deos , Qf
logar feja daqueUos , que em el qui- prol desuas aimas, do ditto logar*
^erem eftar,fentirem a Deos em Efise finar o ditto Adminijlrador,
el, o ajudem a manteer. Ese por os dtttos irmaos possao enleger ou-
yentura aigus dos sobredittos ir- tro.Eafsi pelos tempos adtante, em,
tnaos,afsi dos prsentes 5 como dos q quanto o mundo durar, E logo osfo-
depois Yieremjtft qui\er partir, @ bredittos Loureo Qratas, & Lou-
derom, ou derem algias coufas para rento Goncalue^,F.Ioanne,($Io*o
o ditto tjfgar em obra del , que o non da Figneira rceberon em fi a ditta
possao mais auer,ne demadar aquel- doacpn, s as claufulas> Ss condicoes
lo,queafsi derem,ou doaycm, & feja fufo efcrittas . E fe obrigaron os fo-
todo do ditto logarJ^Aaquellos,que bredittos, & o ditto Afonfo)oynin-
hi estiuerem parafihiirem a X)gos> gue^ com ellos , por suas yirtudes,
39$ Jgiolgio Lufitmo.

> consncias a teere , f mantee- feita.E corn todo ejo pediron os dt~*
rc? o ^e ditto he$$ non irem con- tos.estromentos . Testemunhafque ,

ora prsentes, nenque depoispelos o ditto Loureno fratas escrui,i


iehipos adiante yie'remferuir o ditto *p cada hi meufinalfi^ qu tai he.
Iogr,posto qiie'cafado pja,no pojfan ^ Esteue? Tabelil.-
h tersuas mulfreres^iem outras ne-
lbuaSjpOjto que de jeu deuidoJejao, cjaes dignos de no passarmos auante lern
emtant smhlte auerem logar de* os ponderarmos breuemente . Sejaripri-
^trarfir^M den.ro. ^l. ^^tq^SSS
quY dos fobredittOS trmaoSjqu^ C- ncessita a dzer , que efte de Santaern,he
ra todo esto for M fizer eli'o o co- 6 Plirtitiro Tmt pn&m.
i^i'*'/ r -if i r que ouue nette remo , dando o legmido
tram Jejalbe dada [m pemtenaa \u$at ao de s.s'iu de Thomar , q le prin-
por aquel que cm 0 ditt tempo n cipio'u no eguinte hho.O fegd Ason-

aminiftracon dos troues del , que el ioas a quem ie fcz,er ha: ^rf-
ftV. que he feruico de Deos , & pro/ c"r* ^"W se **<* nejla qno-v^
i", r*1 i J ,\ :.; n tin aescom Fr,as outras sineeiamente, fcn-
dluas aimas ;em tejiemunho dello os do tambemTW,;^d'onde insirmos^ue-
fobredittOS ? & cada bi delios pedi- o d.t.Ioannc,era Terceiro Regtirja iftct
ronsenboseflromentos, & maisfem fTSSTf- * affirnu,vir
j / " j / . ' lizajOudeAndaluziajCeitoicligioiOj que
4 cada bu delios mais comprtr , que du principio a ea Preuincia . quarto
foron feitos no 'dtto loo-arJia.mes, ,tizer ,uesefr,<:lei.jo * hurnlfcwni
//> r^ bom,&dilifreto, queo rega, 5cfpucrBc,
terajujoditta.Us que. prsentes fo- ic onde le mostra,que come^ou Lcgo c-
Yon F. Ioanie ViTario da Igfeja de muuidade ftrmada. O quinto que tambG
o ir f a l' . l &-!:iT* entrauo tres casdos}quo he o que dizent
5. Maria I Jlcaconada tu^la, noflos vlho6 em y^oT ^JZgv%
Diego Lope\ \affalo el%eiy ft> que dlies se comps,tornandole ercci-
Fcmao Gohute? AlmrmhoS ros Rg^ P ito y & vlmo, que
W- w ^ 1,-rr c* vr> / tambemle nomcof^JW, como os oa
X)/^o Tere^tl casai de . Tf/ro Sena d' Osla, cousa cmvia naquell^em-
a Var^a , termtnhov d hamcgo\ po a rodos os que fe retiraud do scttilo
'que oraViuia corn Saiet Annes , (g ^dad^& rehgio.
" . -V'i 7- t trigido Orottwio , que dedicawa a sV-j
OUtro . h logO OSJobredlltoS Loil- & M. S.CathariHa , viuero alli cs nouos
'rtneo Tratas] Lourciuo Cornai- Terceiros cm cmumdade exempUrm-i
- r- r r - / t~ te,acareGandolelhe outros,atqweclR.
tie<z,F .Ioanne, Ioaodah- D. A?0io V . constandolhe tuslou-
gneira^ tomaro feffbal corporalpoj- uaues procedimentos , conttmou tudo
fecon do ditto 1onr
JvT <>. cada. bu /.
pelaJ
jua ^uant possuo,conceaendrt*^cen-
aporkuaiuar,djdoe>nSantarema:^.
farte por Urr'a , & pedra , & huas de Noucmb.de 470V para maior casa . H
ramas de aruoresy por madeira de aduerte nclle qti^b auia outra de ftades
L" r 1 , / / . Terceiros ai efvnc\c riiip r para qup
hacaja depalha.que ht ja estai elU fosse cat? "L que ao^iantcefi-
ri' ! zeflem,
39*

zeTen, Como consta do 1. 1 1 . da Estrema- vinho. O scguinte epitaphio se pz em leu


dura1 da torre dotombo fol. 62. ajudando mausoleo na tranlao de suas reliquias^
ftiridaocom suarcal magnificencia, 8c da quai eicrcuemos a i o.dclte lir..
pidadc christ, tni cujo reconhecimen-
t os rcligiosos desta sancta Prouinciasc Sepultura do F. Andr dk '
lmbfSo de tm inclyto Patrono,8cBem-
Veza , falleceo dia de (Pafcod
fcitor,com esta breue memoria, que anda
n liuro dos obirps d'lla : Die .Iulij obtjt depores, o primeiro de Abril
Alphonfi V.Regortug. qui ttol/is Efemitorium de 1584- .
S.Cathrin ad adificandum conuemtem Itbn-
m dshaut.Obijr Ciptruc. Obra sua he hum liuro ao diuino de verso
' Pica pois este cnento, 'ou cllegib (a latinOjintituladoMm^n varias reru tua-
qtie'eit fa*uzido)hum quarto de legoa terias Cfliw,dedicado aD. Andr deNoro?
ao Norte de Santarem,em meio de apero nha,B,ispo de Portalegre,uiapresso emLis-
valle,cercado de oliuaes,& montes, mas boa an.1571.Tudo o que deste Sancto P.
fresco pela abundancia de agoas, cfnan- efcrenemps he hum epilogo breue de sua
tc co as hortas da Sacaia . Cuja foledade vida^junada por certidos dos mais graues,
(por apanada da conuerfo) prouoea & autorizados religiefos feus contcmpo-
penitencia,& contempla^o,em que feus raneos,as quaes se guardo no cartorio do
moradores se exercito,os quaes depre- ditto conuento.Ouamos por fm a mem.
iTte so 8.1ustentanclo.)a 30.& 40.F0 el que d'elle anda no ditto liuro dos obicos.
le muitos annos cabea da Prouincia,ho je Die i.prts T.Andfi Vttga Scerdotis, qui
tera o eu Reitor nos apitulos o if, lu- obtjt Scaldbi cu oftnione fanftitatts.
gar,auendo de occupas o primeiro,cfor-
me sua antigiiidade. Aqui julgamos teue g. Gouernando o antigo mostero de
pjincipio nelte reino o louuauel,8c sancto Chellas a M.DjanaMari da Silua,vltirna
modo de vida dos Tcrceiros , que fendo PriorefTa perptua dlie (cuia morte foi art.
primeiro
calados,
, c , n forma q os instituo 1589.) falleceo a sancta velha Beatriz do
o Pamarha S.Francrsco o tempo os fez p'MgM > ^ mui chgada d- ucUc
Regularw5pbr1gandcle voluranameteaos semofo y^rei da India^grandc Dllar-
votos essencues debarxo da regra de Ni- Pacheco. Efta noticia deutmos muito
colao IV. consirmada,& approuada por rcIi -fc Guiomar de g Fcliz ,_or
JLeaoX.com particulares eitatutosjo pn- luaBbenfculencia, 8c zel0 da rdem) a eft
meirosdo^ quaes le fizerao rca do amio quadrinhou corn notauel cuidado, i exc-
1520; De.lortc q em breue engirao noUas c ^ fctfcfr dettes noslbs
alas,emqueleviuiacommuitapobreza, efcrictos <
& oblertiania, como mostr o Relatorio \.t
que fez(m feu abonojo P.F. Guilhelme
h. O Bifpode Monopoli escreue na
da Paixo(rcligioso de sancta vida, Grai
5. p. das Chron.de S.Domingos L2.c4.de
que soi de Akobaa ., 6c Reformador da
me/ma. Terceira Ordem neste reuio ) ao Sr ,Ioanna_ de
Chrsto,
, . ' da quai
> \3:se lembra
*,
- j . . J a j tambem Fr.Pedro ro Martyr 110
no Diet. VirgL
V
Cardeal Alberto em 17 . de Acotto.de . , r u n
00 a w a- n
J588. Esta noje esta Proumcia ' tam
auen^ neite du fol. 8i.Ignoramosleneetta,
Ignormes
b se he esta,h
-- >
serua de Dos do mefmo nome , filha doi
tajada,que tem 40 prcfeite 1 6. conuentos
Conds de Portalegre , tarh pobre, como
de fradesj6tz.de freiras, c voto nos Ca
penitente,de quem Soulana j.p.Lz.c. ii
pitules Gfes da famila Seraphica, sen- '
io )a tambem reccnhccid.i3como flha. 1 .
A breue relao que alcanamos de
Entreosreligiosos insignes em virtude'
que lancou de,tcm o primeiro ugar oV. Sor Lmfuiza de Deos,silha de Dom Luis de
\uco*
P.FAndredVciga3deqUerh(porsuaYit^' gal,&
; ""fft* *tD'1 dt D. Ioanna de Castro, Co
des de Vimiolb , foi tirada das Actas do
fularviruide ) faziagrande<atb p Senhor
-Arcebispo D. Migueld Castro. Flpreeo Capitulo Grai,celebrado anno i<$44,fol.
1 1 8.que diz affi:Iw monatt. S. Catbaritu Se-
elie,affiem vida,como depis da morte,c
pertentos, 8c ma'rauillas,' a qual o tomou tiensis,ciuitatis Sborenfis t Stror LuduuUa. de
no dirto conuento de Santarem an. 1 584. Deo.excellentisstmerum conutum deVnmofo fi-
e qua 1 10.de idade', semgostar nunqua 1 W*fo*mrfgi ftttet def(on[a.urecfroci.
Agiologio Lujtmo.

& feruentifsimi amtrh intcr ipsam , & spon- dores. Fica fora dos muros , no campo do
sum non Unia exhtbuit, & ddhuc vitusreccpit Oliual,a quem D.Rodrigo da Cunha, s-
indiciam,ac tandem omnium virtutum exem do Bifpo delta cidade , lanou a primeira
pter , & tngentcm fanlitatts opintonem reli- pedra em 5. de Maio do ditro anno co as
ceremonias coftumadas, ajudando obra
qut. Falleceo i egundo o liuro dos Obicos
com groias efmolas o Senado,8c por ilb
deiteconucnto ao i.dc Abrilde 1641.
estaua de todo perfeico an. 1 6zz.cm que a
/. Naseeo o irmo F.Ioo de S.Ioseph 3. de Iunho comiblemne procilso ieua-
no cermo de Aanquer, & falleceo no c- ro a elle o Sanctislimo Sacramcnto . Me
wento dos Carmelitas Dcscalos do Por dedicado a Nossa Senhora doCarmo,mo-
to com notauel odr de fanctidade, feg- rada hoje de j. religiofos, que c sua do-
do as memorias d'elle ; o quai na antigui- ctrina , i exetnplar modo de vida , f a zem
dade da Prouincia goza o ?.lugar,porque grande fruttoem feus moradorcs, & con
foi fundado an. 1 6 1 y .polio que auia dous, tinua guerra ao infetno.
que iczidio )a nesta cidade feus habica- . .t

AB R IL IL

A sanctalgrejaPrimacial de Braga,as mHagros


Cadeas dogtoriofo S.Giraldo,inclyto Arcebispo,
& singular Patrono desta tam antiga , como oppu-
Icta cidade,das quaes vfaua de dia,trazcndoas dn-
gidas , & apertadas ao caro da carne,& de noite,
aoutandofe,& debrandofe asperrimamte c ellas. Succedeo
queindo certo dia para Sc , & vendo quelhe faltaua ocostu-
mado prodigio dos sinos , que todas vezes que fazia esta pia jor-
nada(segundo tradio)por mo inueuel repicauoj entend-
do ento,que estauao ceo irado contra elle, recorreo s Cadeas
(instrumentas de sua penitencia ) lanandolhes de nouo h ca-
dcado,cuja chaue(para ja mais o desfechar em toda a vida) dei-
tou no rio Aleste-,aco do Senhor tam estimada , q cm breues
<lias lha trouxe h peixe no bucho a sua cozinha j de que admi-
radoo sancto Prelado, infirio estar jaapplacada a Magcstade
di uina.O rico theburo destas inestimaueisCadeas(mais precio-
so que todos os colares de duro,& diamantes,que o mundo tan-
to preza)as quaes se venero imitao das de nosso ncto Pa-
dre,collocou em a sua Capella o illustriflmoSenhor D.Fernan-
do da Guerra,bisneto delRei D . Pedro o Recto , por fer parti-
cular deuoto deste Sancto . E assegurou em dous cxilhos com
suas grades , para que pudessem fer tocadas , & no limadas dos
muitos romeiros , queper todo o diseurbdoannoem liasnc-
ceTidades alliconcorrem, obrando apoderosamodiuinapor
ellas continuas,& raras marauilhas , fpecialmente em mulheres
de parto , que valendose deste presentaneo remedio os cone-
guem
Segundo de Abril 393

guem selices. b. Era S.Maria da Confolao , na cidade do


Porto,o fcliceobito do Padre Siluestre de Linharcs , primeiro
Reitor desta casa, &zelofo amplificador da Congregao dos Unbet
Conigos Seculares de S. Ioo Euangelista ncste'reino , porcujac& ^
causa alcanou o horiroso titulo de benemerito filho feu > pois
incanauelmentetrabalhou, affina fundao dlia , como na de
Recio,no longe de Lamego . Gostando cstecelcstial varoo
liauiffimo nectar do explo , &doctrina defcus primitiuos Pa-
dres,fao tam inflamnado,& cidadoso da saude dos proximos,
que no curando da ua,se exps ao perigo da morte juntamen-
te com o bom Padre Agostinho de Portalegre no ctagiofo mal
da pcste,que infestou este reino artno 1 493.vifitando hs,facra-
inentandooutros,& fepultand todos , como se no fora do
jneino mtal, em cuja piedo demanda , acaboualegre feus di-
to/os dias,& foi sepultado entr feus irmos na capella mr,on-
de epera a final Refurreio. c. No conuento de Palmella,
cabea da militar Ordem de Sant-iago neste reino, a pia mmo- fe'??ei
ria do clbre Doctor Diogo de Gouuea o Moo,natural de Prurmt
Coinibra(sendoosolr defeuspacsacidade4e Beja no Alen- *JJ4/"
tejo)varo tam vcrsado em lingus , como docto em sciencias, '
as quae aprendco em Paris , quando no Collegio de S . Barbara
seruia de Rcitor, feu tio, Mestre Diogo de Gouuea o Velho.
Diuuigada a fama de tantas letras em Portugal , foi chamado
deIRei Dom Ioo III . para 1er Artes na noua Vniuersidade de
Coimbra,o que fez com grande fatisfao, & no menos lendo
depois a Theologica Cdeira de Prima . Pela quai razo foi por
elle mandado ao fagrado Concilo Tridentino , onde sua muita
autoridade,& fabedoria lhe grangearo a de cfpaldas , que teue
naqueJle venerabiliffimo conclue,com tanta inueja das naos
estrangeiras. Neste comenos upendido o Concilio^fe tornou
para o reino,no quai foi muifestejado , & gratifcado em breue
com algasdignidades Ecclesiasticas,a faber Abbade de Vinh
na Beira,Conigo na S de Lisboa, Deputado na Mefa da Cons-
ciencia,do Confelho delRei D. Sebastio , & nalmente ( por
morte de D. Ioo dJ01medo)fublimado ao cargo autorizado de

Dom Prior mr de Palmella . Cuja Ordem visitou algas vezes


com grande zelo de sua reforma , refultandolhe daqui vtilissi-
mos Estatutos,peIos quacs fe gouernou muitos annos com lou-
uor,& credito de feu autor, at que cheo de boas obras , exem-
plares virtudes,& procedimentos honrados,fe lhe acabou o re-
logio
fB94 AglologlO

logio da vida,deixando faraa de homem fncto , grande: efmo-


lci jSc lctradocabal , fem que a mjuriados tempos ( que
^J^perdoa) a posta de algmodo efcureer. : d. ,r,NaMadrl
& PuuL Deos de Monchique^abaldes do Porto , acommernorap de
(U hudre jyas fanctas reigiofas , a saber Maria do Presepip, , & Paula dp,
j/S^ Madre de Deos,ambas de grande perfeio na virtude . A prjf
ctias, ' nieira cm dous annos que teue de habito,se conummou no? di
ctmes dlia , fendo insigne no sofrimento amiga de pacisica?
discordias,inimiga da ociosidade , aflstente perptua no choro,
perseuerante na orao empresenado diuinimo Saeramr
toja qucm reueladoo dia,&hora de feu tranfito,se preparou par
ra elle coin este foberano Man , vendose h refplandor ex trr
ordinario sobre o tecto da Igreja. A segunda teue partkular gras
a para achar cpusas perdidas , cra dotada de singular modestiaj,
columbinasimplicidade, fncero animo,& sobre tudoderara
con fiana na diuina mifericordia; porque na vltima enfermidar
de,publicando ella que auia partir desta vida em lesta feira , v-
doque vieraha,& outra,em cceder,exclamoudeuota: Como
- Scnhor passa boje , ^ nao me leuais para ys , frujrandofe meus desejosi
Chegada a terceira,estando era feu acordo, depois de rpborado
feu fpiritu co cleste man jar dos Anjos , tqmada a vella na mo
8c o Credo na boccajO exalou ferenamentc . Nestas-duas feruap
de Deos tem grande f as reigiofas desta cafa,pelos peciaes
fauores,quccadadia(porleumeioVeceb da liberalidade diujfr
na. e. EmEuora^ocenobiodeS. CatharinadeSena, odija
feu'pie v^timo M.Jfabel da Piedade , em cujo religiofo fu/eito carnr
dade Do- pearo muitas virtudes, emfpeciala da orao , mortificao^
Mm. .& penitencia , corn hua estranha deuoo a sacra tima paixo
de Christo,a quem pedio no dia de sua proffso, que lhe deTc a
ntir alga das muitas dores que nella padeceo, para sua maipr
confolaorfeguindofe o defpacho tam medida de u defcjo,
que todas festas feiras pelo difcurfo do anno padecia intolc7
raueis dores. Chegadoo-tempo de fer eleita Piioressa,trabalhou
muito pelo cncontrar. Virtude rara,que empoucas fe achalMap
depois, que(obrigada da Obediencia) ouue de aceitar , pedio a
feu diuino Spofo, quedifpozesse dlia outra coula , porque.p
achaua inhabil para o cargo . Aco foi esta tam agradauel nos
feus olhos,que lhe fobreuicro logo his accidentes mortaes , <J
foro aufa de a abfoluerem dlie. E para que se visse que o ceo
concorrera3 lhe no repitiro mais , com que viuco mx consop
lada
SegunddeAbrik . rt

lada, & contente. inalmcnte estando para spirar ( depois de<


ha larga velhice) se alegrou rizonha ( tal costuma a fer a morte
doslustos)restituindoua aima aDeostambem cm ferla fei ra.
E paraqueapiedadeChristassente,que goza no ceo o bem
que no tem fim , saiba que a ccra que seruio em feu entesro ,
exequias creceo em notoria quantidade, /. Em Maco,o*/.
lonia de Portuguezes na China , ha viua lerobrana dp mui reli-.rJifa
ciofo. P. Er. Pdro de Alfaro , flho da Menorif a Prouinciade \
Sant-Iago,que com desejos de maior rigor^ penitcncia,fe pas-
fou de S.loseph em Castella,onde viueo tam estreita,& rcfor*
madamente para trazer as aimas a melhor vida , que m breuc
Ihe saltou tcpo para acudir aos innumeraueisflhos fpirituaes,
que para aiiuiarem suas confciencias,concorrio a elle deconti-
no. Neste comenos chegou ao conuento de Alcal(onde ento
residh) anoua, que o sagrado tribunal de Propaganda rdenc*
cesitauadeobreiros para as Flippinas^ leuado elle de feu ar~
dente zelo,foi hum dos primeiros que se offereceo> onde breuc*
mente com suareformada vida* & feruorosa prgao trouxe
milhares de Gentios aorconhecimento do Vefdadeiro Deos j 8c
condocndosc que viuesseainda em treuas o dilatado mperio da
China } por Ihe noaueramanhecido ainda a clarima luz do
Euangelho,passoul com tres cpanheiros, expcrimtando na.
caminno insoportaueis trabalhos,& cJimas.Tto q o seruo de
Deos vio uas portas, aruorou em ha stea a Christo cruci-
cdo,t entrou pelas ruas d cidade , entoando : Te Dtum lauda-
musjcom admirao d'aquelle Paganimo , que atonito da noui-
dade,mandou que no passasse auante, sem primeiro dizer quem
era,& a que vinha com aqelles companheiros. Respondco Fr.
Pcdro,que eroEuropeos,que Ihcs o noticiar a F deChristoj
chouero logo sobre elle mil obstaculoSi& desenganado de no
conseguir feus sanctos intentos,fe veio a Macojali fauorecido
do BipoMelchiorCarneiroda Companhia,& de algs Portu
guezes pios,ftmdou conuento,em q fazia vida Angelica: & no
podendo o cmum aduersario ensrcar sua raiua, & sanha , pelo
grande frutto,que os nouos jornaleiros Euangelicos fazio,pcr
iguido de algunsHespanhocs,foi lanado fora. Embarcado
para Goa , naviagemo leaou Deos aodcscano cternocom
morte (ao parecer domundo) desgraada , mas aos diuinos o-
Jhos preciosa7poissuccedeo dar o nauio costa,& azerfe peda-
$os,cada quai ento buscaua sua taboa em quepudesse saluar a
kk vida}
3 96, " Agiologio Lufitfmo.

vida^porem elle , & feu companheiro no tattauamais que de


corifessr,& absoluer aos que se lhe chegauo. E durando lg
epaio sobre as agoas , exortaua a todos a que morrenerucon.'
tritos, at que carregado daqulles , cujas aimasTaluar queria,
foi a sua pelas agoas naucgando gloria , honrand o Todo po-
derofo a morte de feu seruo, c se achar depois , dos que eap-^
i. M4tfrf r^ d naufrgio , posto no areal de joelhos. .g. Na cidadc
Terrer* de Syrio em Pegii,o martyrio do P. Fr. ManoeiFerreira, que
M.Dom- auen^o miIitado nas partes da India heroicamente,& consegni-

do (por analados feruios) o habito de Christo,preuenido de


feu particular uxilio,se paslu ao Dominicano , trocando j)ela
celeste,a temporal milicia , fazendo na religio largos progrs-
fos na virtude. E por ser mi verfado nas linguas , & pratico no
renodePeg, foi acompanhandoaoiruicto Capito Felippe
de Britto de Nicote,achandofe c elle nos maiores*rifcos,& tra-*
balhos da trauada guerra , que alli m feu tempo ouue cos Reis
circumuizinhos , at que expugnada a noffa For taezapelo ib-
berbo,& tyranno Rei dos Bramas,foi h dos prioneiros,auen<-
do aslstid antes ao famofo Capito , confeflndo , &" confort
tandoo em Christo'naquella felice hora de feu gloriofo trium*
$>ho. E por isso lhe cobrou o perfido idoltra hum tam mortal
di^que ao tercerodiaantesilhemandou tirair a vidaacrueis
asagaias, pelo noquereradorar como os mais vassallos eus;
Era este fancto Padre ha transparente fphera de clestes virtu*-
des,a quem a caridade , & humildade feruiro de firmes polos,
aproueitando o tempo em rar, & confessar , com tam galharda
obruancia da Religio Christa , que parafer defconhecido
(cbm que pudera escapar ) j mais quis defpir o habito , de que
tanto se prezua,peo enriquecer,i engastar dos preciofos rubis
p. Alberto de feu fangue. b. Neste dia em Lisboa,no monastico conuen-
mbTne to ^C S.Bento, falleceo F: Alberto de Nazareth, que muitos an*
dciino. nos ruo nelle de Sacristo,coneruando mpre a clbre opi*.
nio,qe se tinha de s estremada virtude,afll na Ordcm,como
fora della,peIo que soi eleito para benzer os enfermos (que to-
das festas feiras alli concorrem) com oazeite da alampada , que
ante o S. Patriarcha arde, podendo bem duuidarse a quem se
auiadeattribuiromilagre dosmuitos que aocontacto de suas
mos continuamente farauo, se virtude do pai, le perfeio
do filho.Pelo discursodasemana sua maiorastcia fazia na ce
la do tempo q lhe vacaua do choro , & sacristia , aonde tinha o
s silne ia
Segundo de Abril 397
lencio pelo objecto adequado da vida rcligiosa 5 alli gastaua
inteiros os dias,& as noitcs em orao de joelhos,acompanhada
de muitas lagrimas,& fupiros:alli castigaua feu corpo,como fe-
uero algz de si rnefmo, t correr sangue em fio ; alli contem-
plaua a sermosura do cco,com os olhos pregados nelle ; Sc para
quedcnoitepudcssefacilmentedefcubrillo, corn deuoo in-.
dustriosa,abria desde a leito a janella, exclamando com S.Mar-,
tinho do intimo de sua aima: Sintteme clum Viderez alli fmalmett-
te lhe vinho os paflrinhos corner mo , procurandolhe suas
recs,i elles lhe captauo tanta obedicncia , que sem os depe-
dir,fe no o. Muitas cousas memoraueis se reserem deste cele-
ftiai varo,i entre as mais hua rara. Mandou chamar certo dia a
hum vizinho do conuento muito prefla,que importaua darlhc
J ogo hua palaura,o quai veio bem descuidado da paz que a jor-,
nada lhe trazia ;& depois de algas praticas,lhe pedio , & instou
muito,se quise confessar com elle,& no auendo remedio lhe
. descubrio feus intentos,manifcstandolhc como elle queria mat-
tar sua mulher,& como para esse effeito em a noite antcdente
mettra hum punhal debaixo da cabeceira , & a no lhe mandar
Deos hum muito pezado somno,executra feu diabolico pena;
mento, pelo que lhe affirmauaserfalsidadequantofelheauia
ditto?por fer ua mulherha muihonrada, & virtuosa femea.
Admiradoohomcm do que ouuia, tocadonteriormente, co-
nhecendo que aquillo fora reuelao do ceo,& pelo confeguin-
te}que sua mulher estaua innoccnte,do que se lhe impunha,lan-
ado ento a us ps,se confeffou com muitas lagrimas,& co as
mefmas indo para casa impetrou dlia perdo, viuendo at a
morte com grande paz, & tranquillidade. E com a propria ob
Padresoigozar opremio de suas preclaras aces cm o reino
da verdadc. i. No rnefmo dia,& cidade, concluo sua jorna- UrU #
da a humilde ferua do Senhor Maria doRofario , nossa conter- Kosam j.
ranca,que no cstado de carada,mostrou admirauel paeiencia,to- francise.
Jcrando a m y ida,que feu marido (por largos annos ) lhe deu,
enchendoade pancadas a toda hora, priuandoa do fustento por
vczcsj&fcchandoa muitos dias em obfcura,& tenebrosa cafa,sc
verluz. Com este pessimo exempk, vfauocomellados pro-
prios rigorcs sua fogra , & cunhada , de modo que fe as vizinhas
conpadccidas(tal vcz) lhe no acudiro com hua fatia de p,
icm duuida estalra forie. Embarcado para India o preuerfo
inarido , d'onde no voltou mais , ellas a priuro at da cama.
kk 2 Em
3 98 giohgio Lufitmo.

Em todas estas molestias he muto pera admirar a feminil for-


talcza corn que toleraua sem mais se queixar as , antes dormindo
no cho, louuaua ao Altifimo. Neste tempo o memo foi abra-
ar a Terceira Ordem da Penitencia, que refplandecer logo c
raios de virtudes.Na humildade confessandofe sempre por gra
d peccadora, dizdo que no tinha de feu cousa boa , antes mi-
lhares de faltas , & negligencias , vestindo o mais vil , & aspero
burel quesepdeimaginar, camisas de sacco , com enxer^o
porleito. Na penitencia no eramenos,tendo o anno repartido
em quarefmas, os jejuns de cadadiaeroapertados, as discipli
nas de angue mui frquentes , obrandotudo com notauel fe-
creto,porque sempre moraua s , & por mais abaterse , em hua
logea terrea. Na parcimonia excediase a siproprio, viuendo
sempre de esmolas, no aceitando mais que o limitado sustento
de cada dia , sem accender nunqua fogo , nem de noite candca j
todas as alfaias de casa se reduzio ao pobre enxergo , &
ha corda atraueflada num canto5em que punha o habito.
Trabalhou grandemente porpaflar a Roma, paral viuer re-
tirada emalgumlugar deserto , a que sua natural inclinao
a leuaua ; mas como estes feus defejosnunqua fortiro efeito,
tirattou de o fazer de sua acanhada casinha , fechandose de sor
te que no parecia morar nella pessoa viua . Alli Ihe ama-
nhecia, & anoitecia em perptua orao , &contemplao,
crescendo tanto no amor de Deos , & na intima vnio com
elle , que Ihe no lembraua corner , nem beber , por causa dos
dilatados extafes,com que a regalaua,andando sempre trspor-
tada ; & quando saa d'elles , ficaua com maior sede de mais, 5c
mais o aggradar. Mas se o natural afroxaua,tinha o diuino Spo-
so cuidado sempre de a despertar,&visitar com celestiaes influ-
xos,osquaes ero tamsuaues ,&penetratiuos ,que ainda que
quifesse , no podia valerfe , nem vsar dos corporaes fen-
tidos , porque neste felicissimo estado no permitte o diui
no Mestre que obre a aima , seno que se aja pafiuamentei
& por isso na sabia depois dizer o que sentira , nem vira,
na experiencia destas vnies foberanas. Pela qual-raza fu-
gia de fallar com gente , nem r d'alguem vifitada , pro-
curandoo muitas pefoas nobres , pela fuauc flagrancia com
que aquelle themiama(bem que enferrado) resendia. Foi do-
tada com graa particular de reduzir aimas erradas , pois basta-
ua fallarlhes ha vez smente para as mais estragadas ccicias
melho
/

Segundo elrl 379

melhorarem de vida , antes de partir do feculo,padecco quasi


cnco mefes insoportaueis dores, que foreo com paciencia ad-
mirauel, & igual conformidade co diuino beneplacito. E posto
que feupiritdeejauaalgias veZes verse com Christo,contu-
do logo e resignaua, & dizia : Senborse he ojja yontade}que eu pa-
dea, dais Amor "Vojsa graa, porque com ella mefera tudosmuiffimo.
Aqu ejlou promptijfima a ofsa obediencia at cjuando fores ferudo . E
vendo neste tempo impostbilitada de fazer penitencia, o fen-
tia muito, como quem andaua sempre excogitando nouos mo-
dos para mais o aggradar,defejando obrar ncsta virtude(por feu
amor) extraordinarias finezas. Neste estado pasiaua qudo certa
pessoa deuota ( compadecida dlia ) lhe mandou h colchao, &
cobertor jmas a serua fiel deu ambos a h pobre,ficandofe co feu
enxorgo; epcrando a morte com o mefmo extremo de pobre-
za cm que viucra, at que enriquccida sua aima com o Viatico
fgradodaimmortalidade,fe,deiatoudos leames do corpo,oi
fazer mouimto algum, E afi como estaua vestida no habito,foi
leuada a fepultar em hombros de peflbas nobres ao mosteiro da
Trindade, por cuja intercesa obroudepoisoPaicelestialal-
gas marauilhas, apparecendd gloriofa a muitas,que lhe ero
affctasjahadas quaesdise, queainda nesta vidagalardoaria
o Senhor a muita caridade que com plia vfro.

Commentnrio m IL de Abrl.

patrono principal da cidade blo da vida do S .Pnsice,toda azulejada,


de Braga , o gloriofo S.Giral- & pintada pelo tecto, a cuja ilharga subl-
do, 1 1 .Arcebiipo Primz,depois mou fagrado corpo cm magestolo fepul-
H da restaurao, como se dir no chro, eleuado da terra sobre duas grandes,
dia de feu transito,que cae a .de Dezem- & famoias colnas dtfpedra co a imag
bro. Agora nos occorre a collocao de do mefmo Sarvcto , releuada na campa da
suas migrosasCadeas pelo Arcebiipo D. arca", que para este effeito foi alli trazida
Fernando da Guerra an. i4o.ingular de- do mosteiro de Tibas milagrosamcnte,
uotOj&benemeriro defte SanctCjCiija'ca- & nella abrio logo a piedade Christa
pella exornou, depofitando nella suas ve- hum buraco, por onde os deuotos desen-
nerandas reliquia,perdcndo(de enro pa- quierauo as lanctas reliquias.
ra.qu) o nome aiirigo de S.Nicolao Bis- Contase, que o Arcebispo D. Agosti-
po , que fhe auia dado o mefmo So Ci- nho de Castro, que tambem se assinalaua
raldo. muito eni sua deuoo,desejando ha pat
Fica esta Capella em particular naue, ticula d'ellas , depois de se preparar com
parte do Euangelho, t'ra do corpo da jejtfns,vigilias, & oraes,presente muita
Sc,acpanhada de cinc altares,a faberS. gente,fubio acima , & no achou o bura-
Anronio,S. Amaro,Koa Senhora do Ro- co,nem final dlie, de que muitas pessoa
fario, S.Hieronymo , & So Pedro Mar- que alli estauo,fc admirro,porque o ti-
tyr, scruindolhea tridos como de Capella nho visto, & mettido por elle contas al-
ttir. He ella de excell obra,com reta-' gas veze,' auerignandose que se fechou
Kk 3 mi-
380 Agologio Lufitano.
mraculosamente , corn que o prudente feito,d'aquelIe no i.tom. pag.40:.
mos ja feito3d'aqu<
prelado vendo castigada sua deuota ouza- lit.e.& deste supra pag.260.lit.fc
dia, se obrigou perfeipar, & dourar a ca-
pella , & cupula,que tca sobre o ditto sc- c. Nasceo Antap.de Gouuea^ caualle- t
pulchro , a quai vai entestar no tecto da ro da Ordcm de Christo,na antiga cidade
Igreja, deixando renda para que ante elle de Beja em Alcnte),teue tres filnos Mei-
arda perpetuamente hia alampda ; con- tre Diogo de Gouuea o Vclh,qtie foi ce- :
tudo no se mandou scpultar nella, como leberrimo Cathedratico cm Paris , Ma-
fez o Arcebilpo D. Fernando , que jz ao noel de Gouuea , Prior da Igreja de So
p do altar do Sancto, em campa raza (q Nicolao de Lisboa , 8c Gonalo de Gou
;a nlgum tempo esteue leuantada)& nel uea, Delembargador da casa da Suppli-
la esculpida sua figura com este letreiro. cao , de quem foi flho o Doctor Diogo
de Gouuea o Moo,que nasceo em Conn
bra , sendo alli o ditto feu pai Corregc-
Aqui j^ 0 mui nobre fenhor
dor.De quain docto fosse do testemunho
T> .Fernando, Arceb.de 'Bra- as muitas postillas Theologicas , & nota-
ga,bxfnetodel%eiT>. 'Pedro, dos sobre a sagrada Escrittura, que se c-
seruo no archiuo do real conuentode
finoufea 26. de Settembro Palmella,onde falleceo,sendo aftual men
. de 1467. te D. Prior , com opinio singular de vir-
No falta quem diga, que esta naue , & tude. Ouamos o que dlie efereue Pe
capella de S.Giraldo,eraa S antiga, jto dro de Mari z no Dia!. 5. c.3. trattando da
da quai o Code D.Hriquetrco dos Se- Vniuersidade deCoimbra.O primeiro Curfo
renislmos Reis de Portugaljedificou a no de Artes leo M. Diogo de Gouuea , natural de
ua,pois na porta trauessafporonde se entra Coimbra,foi depois Congo de Lisboa, Deputa-
neste corpo ) perseuera hum arco de obra do da Mejada Confciencta, & D.Prior de Pal
Romana, que mostra muita antiguidade , melia,& morreo hum fanclo homem. E F. Hie
com estas letras junto a elle em duas pe- ronymo Romano na hist. da Ordem mi-
dras,ou em ha partida. litar de Sant-iago c. 1 1 .diz: Il XVIU.Prior.
de Palmela sue D.Dtego de Gouea, varonsan-
CONDITVM SVB M\ to,y doio>entiempo del Rei D.Sebaslian. Iz
sepultado em hum dos presby terios da ca
CiES. P. P. / . , I pella mr co feguinte epicaphio.
Aqui j^ D. Diogo de Gou
Desta collocao das relquias , & cadeas
de S. Giraldojle lembrou ja q Ajrcebispo uea , Prior mr que foi dejfe
D.Rodrigo na z.p.da hist.de Braga C.7.& conuentOj & Ordem de Sat-
j(. F.Leo de S.Thom.no z.tom.da Be- iago , do Confelho del^i
nedict.Lusit4.p.tract.i..7. & antes q el-*
les F.Hieronymo. Romano na sua hist. de D.SbaJlo 'N.fenhor, que
Braga, & Gaspar Aluarez Lousadanoe- . primeiro foi Bmbaixador del
pir.da mesma Igreja c.7.bi.Pro/>e bec fepul-
chrutri (scilicet S.Geraldi ) in capella appen- Q^eiDJodo 111. em o Con-
duntur catens. pertes. , quitus hic Sanctus pro cilio de Trento. Falleceq ne~
tilicio vtebatur , quaxum tattu diuini numinis Jle conuento a2.de Abril de
fauoresanantur multi , folentque etiam par-
mientibus mulittibus applicati. . -
E para que de ha vez desterremos equ-
k Do P. Siluestre de Linhares se acha uoca,es,pois alguns curiolbs (menos vt-
expreisa memoria,ppsto que breue,em h stos na historia) tomo as coulas do sobri-
liuro antigo de entrada$, & obitos do c- nho pelas do tio , & vice versa , iulgaudo
uento de S.Eloy,onde lemos que falleceo fer todo hum sujeito , sendo elles dous di-
a 2.de Abril de 1495. ^ua v*^a ^e>xou es- uersos em patrias3dignidadesj annos,dias;
critta o P.Miguel da Cruz. Dos conuen- i enterros,como se v do epicaphio de M.
tos do Porto , &.Recio , de que le falla Diogo de Gouuea o Velho no Cruzeiro
no texto, no trattamos agora pcfo auet- da nossa S de Lisboa^que diz aD:
Segundode Abril. 38

Aqut ja%. Viogo de Gouuea, 1,2. o P. Luis de Gusmo na da India i.p


Doclorem Tbeologia^^i- l 4. c.io. F. Afonio Fcrnandcz na Ecdc-
siasticade nuestros tiempos 1.2. c.44. Frci
tor na Vniuerfidade de (Pa Ioo de S. Maria na j.p. da Chr. de S.lo-
ris , Conigo ieja fanBa S fcph 1.2.0271 F. Paulo da Tiind. 11 a Con-
quifta spiritual LjiCi 107. 8c outios,que ci
que alcanou, seruioacin-
ta , & icgueneste dia o Martyrolog; Me-
co 'l(eis de (Portugal, qua- norita.
ro de Frana . Trattou , &
g. Na Afia Menor,entte o Tropico de
negocou por hem daF Cancro, c liohaequinocul, na ensead
honra deje reino. Falleceo a Gangetica,a.que os noflbs charm, Golfo
de Bengale fica o reirto de Peg , que na
8. dias de>e^embro de tem mais de jio.legoas, affi em longitude*
l'yttf.annos. como emlaticude,terra plaina,6c fecunda
de todo neceffario para a vida humana, c
Isto basta por ora em cjuanto no chega- %'ariedade de fruttos,gados,manio, & bra
mos a feu dia, em o quai se resirir gran uo , aues de todas caftas , & pescado em
des aces suas em varias mater i as. quantidade,& outrosi grande copia de pe
dras preciosas, aremas , & drogas, que o
d. Limitadas so as relaes que nos mundo tanto preza,i estima.A cidade qu
chegro s mos do conuento de Mon- lhe dcu 0 nome ( antigo assento de feus
chicjue t l'en d o que soro examinadas, 8c Reis) dista do mar 1 2.1egoas, he tam rica,
approuadas pelos Prelados para a Chr. & poderoia,como frefca,8c apraziueLE a
de Gonzaga, & se guardo ainda hoj no nofla de Syria , inorada por muitos an-
cartorio de S. Francisco de Lisboa , por- nos dos noflos,com a lua Fortaleza,ficaua
que dizendo , que as Madres Maria do nasribeiras dlie, 6c quasi nomeiodo
Psesepio,& Paula da Madre de Deos fal- reino;a quai foi desbaratada(como ja dis-
Jecro ambas nelle , com estremada opi- semosacima) a 30.de Maro de i6r$f on
nio de virtude,anno 1579. no fpeifico de padeceo o P.F.Maoel Ferreira ( nas*
suas patrias(ponto eencial da hiltoria,8c cido em Bengala ) com marauilhosa con-
do noflb atTumpto) mas como sao tam art tancia,segundo s rfre na i.p.do Pere-
tigas,pr mais que nos canamos para as grino Oriental, Dialogo 4.C.15. & o con
descu brir, soi trabalho baldado. - . .- , . firma o P. M. F.Antonio da Encarnao,
Prior actualmente de Bem- fica , que resi*
1 e. Florecro no conuento Ebrtse dio muitos annes no Oriente.
de S.Catharina de Sena grandes leruas de
Dcos, entre ellasnomea o P. Frei Luis de b. Foi 0 P.F. Alberto natural da Cel-
Sous(insigne Chronista da Ordem)ha 3. la , villa nos Coutos de Alcobaa , jz le*
p.lpc. i ia Madre Ifabel da Piedade, srh pultado no cmum cemiterio entre feus
outro lhe ipecificar a patria, nem o annp contempraneos irmos . E para que se
de feu felicc transito . Queixa irremedia- fajba os raausoleos,& porfidos com que a
uel " Ma Ns recorrend s religiolas q ' Religiao de, S. Bento depois da morte co-
>c/e vii.em,achamos (feka dligencias)c stum^" h"bnrar a semerhantes filhos,tem so
faliecera em leila feira lancta an, 1580, bre seu cntcf0 ha qaadrangular pedra
de palmo , 6c nella abcrto o letreiro se-
/. O conuento da Mare de Dos de guinte.
Macao na China , fundou.o P. Fn Pedro F. Frei Alberto ai.de Abril
de Alfaro Seuilhano,, em Nouembro de : 1 de 1631.
j 579.com tres comparineirs , dos quaes
era Comissario. Seu naufragio succde Os mais dos religiofos que hoje vuem
110 de 8.ck no deixou de fer mutsentido na Ordcm,o apregoo por sancto, c que
dos Portuguezes de Macao , porque o es- sua vida he digna de andar estampada CQ
Timauo.Sc reuerenciaiio como a sancto. letras de ouro , para leruir de espelho ao
h screuem dlie diffusamente F.Ioa G- mais perreitos , 6c de exemplar aosque o
^lezdeMendosanahist. daChinaz.p, desejao ser,at qDewmspueno oiaao
382 Agwlogo Lufitmo.
de algum que a ponha em effeito , poi a de Deos, que defejaua muito conuerfala,
mmo: u que d'elle anda noliurodos o- masnunqua o pode alcanar, julgando
bitos he breuilma. A desta casa tem feu que N. Senhor lhe no quis dar elta c-
lugar a 9-de Iunho , em que paifou a me- lolao, mas concedeolhe outra, q ue ctaii
lhor vida F.Paulo Hriquez,seu fdador. do em alta contemplao, ouuio ha voz
que disse : Maria do kcfario pajsou pelo Pur-
i. Nasceo Maria do Rofario na fre- gatortosem fai.tr ntle demora ; de que ella
guefa dos Anjos em Lisboa. Seus paes ficou mui contente, & alegre, com certe-
lorge Ferndez,3c Maria Coelha,ero da za moral de sua pura aima ir gozar da vi-
mais humilde plebe.Foi Terceirados Car sa Beata. Tudo o que dlia escreuemos,
dacs , mulher mui contemplatiua , pelos epilogamos de sua vida, que anda m. f. por
famofos Mestres de fpiritu, que a encami- feu vltimo Confessor o V. P. F. Antonio
nharo.Morrco em dia de S. Francisco de da Conceio da Ordem da Sanctisirru
Paul an. 1650. entre as 10. & n.danoi- Trindade , bem conhecido nelta cidade
te. E para proua da gloria de sua alma,he por sua sancta vida, & relig iosa obseruan-
de faber que auia nelta cidade outra lerua a,semida,8c vcnerada morte.

AB R IL III.

M os montes de Caruajales junto a Leo, foi co-


roada de martyrio a castislima Virgem S.Engra-
cia,natural doterritorio Bracharenle,que estando
defpofada , per ordem de feus paes , com hum no-
bre caualleiro , fe aufentou de sua patria para Caf-
tella a velha,por ter da infancia confagrada a Deos
sua virginal pureza. Enojado,& raiuofo o fpofo dp repudio,quc
Engraci ( a feu parecer )fizera d'elle , partio logo (como leo
asanhado) emseualcance ; &dando co afanctaDonzella nos
dittos montes, prostrada em orao,leuou da efpada, & de hum
golpe a defcabeou,conseguindo feu puro,& gcnerofo fpiritu a
dpljcada coroa de V. & M. & trazeftdo consigo a cabea pen-
duradapelos abellos,em trophe* de sua vi&oria, a lanou na
lagoa de Badajz , ficando feu truncado corpo no lugar da exe-
cuo,at que os feis"o leuro afepultar com hymnos de lou-
uor a hum conuento de Eremitas: Agustinhos, que lhe ficaua vi-
zinhoj onde permanece atgora Ermid de feu nome, frequen-
tada do pouor,cm memoria da fanfta Virgem,eom hum retabolo
Quatro de antigapintura,emqucfe repreferita este tragico ucceTo. b.
frades Em Cochim,na India Oriental , 0 triumph de Quatro frades
Minores
Marty Menores,alumnos da Prouincia de.PoFtugal,cu)os nomes esto
res, (fem duuida)cfcrittos nos clestes annaes da etermdade,os pri
mros opcrariosEuangelicos, que com outros quatro paa-
ro destas qucllasreniotas partes, naarmadado estrenuo Ca-
pito Pcdralucz Cabrai an. i $00. & depois de prgarem a di-
l- uina
Terceiro de Abrl. ' 4C^

uina palaura em Calecut,& conuerterem a feu idolatraRei, pre-


uendo o drago infernal o grande numero de aimas , que por
meio de sua doctrina auia izentarfe de suas vnhs , fez corn que
os Mouros lobreuiefem de alcatea ( como atrozes lobos) sobre
este innocente rebanho de cordeiros , & com sua costumada fe*
rocidade defpedaaTem atres dlies, efcapando os mais do c-
flicto como pudero; os quaes passados ento a Cochim , euan*
gelizro alli o reino de Deos, com no menor frutto , conuer-
tendoprimeiro afeuRei, administrant! aos Gentios o fancto
Baptifmo,& aos Portuguezes os Sacramentos da Penitencia, &
Cmunho.D'aqui partiro com grande senior a outras partes,
em que plantro N.S.F, trazendo a clla milhares de aimas j-
tamente comosReis deCananr, & Narnga, fofrendo pot
esta causa grauiffimos opprobrios , & combates , at que confe-
guiro a morte aos fios da efpada, efcapando fempre com vida o
V. P.F. Anrique de Coimbra,que os pastoreaua ( o quai depois
foi Bilpo de Ceuta em Africa) para Chronista de feus innume-
raueis trabalhos,& gloriofos tropheos. c. Em Lisboa,na Ca- trmSii a
fa professa da Companhia, o fallecimento do Irmo Andr An-
ns, Coadjutor temporal , a Deos tam charo per sua columbin 4 *
/mpIicidade,como ao demonio formidauel per sua blida virtu-
de,cuja vocao religio, & perfeuerana nclla,foi por elle
niui encontrada,permittindoo oSenhor afipara maior proua,
& merecimento de feu ruo, pois no fomente lhe restio fem-
prc,mas ainda o deixaua vencido , & frustradas ias traas, com
que huas vezes o efpancaua,aoutaua,& pretendia afogalo, ou
tras lucraua,& jugaua com elle plla,& fendo mui corpulento
lhe na fazia damno, porque em todas estas prouas do peruerb
competidor,recorria immediatamente oraa , & dlia tiraua
foras para resistir,& vencer , aproueitandbfe fempre dos fan-
ctos confelhos dos Confefores, & Superiores , aos quaes de tu-
do daua conta. Aconteceo pois que fendo Difpenfeiro no Col-
legio d'Euora^nde redio quasi toda vida,estar certo dia tiran-
do vinho de ha pipa para mefa, vir o demo nio, & darlhe ha
dcfabalada,& fera bofetada, que o dcixou amortecido, fubita-
mente taito que fe encheo a vazilha em que o tiraua , parou o
vinho queem fio corria,sufpendendo feu curfo , at que acudio
ouem cerrou a torneira.Finalmente por oraes d'aquelle gran
de feruo de Deos o P.Leo Anriquez o Velho, alcanou a defe-
jada paz,& quietao de fpiritu, & co a mefmafuauissimmte
dormio
n 44 Agwlogio Lujtano.

dormio em o Senhor. d. No antigo mosteiro de Loruao de


m^t monges Benedictinos ( hoje de freiras Bernardas ) fubio a gozar
situa Bn das eternas delicias no paraifo dcllas, a prudente virg D. Gu io
narda. mar ja Silua,em fanctidade,& penitencia admiraucl, pois tanto
<j entrou na religio, se apostou a feruir aDeos,resignada toda
nas mos da obediencia,de forte q ja mais Te apartou hum tomo
da vontadedosPrelados, no quebrando nunqua preccito da
regra,& definies,affligindo seu delicado corpo com aoutes,
cilicios,& jejuns quotidianos.No choro,& na cella cra perseue-
rante,dJonde no faa mais que para os actos dacommunidade.

Alli Ihe leuaua a orao o restante do tempo , & muita parte da


noite, meditandocos joelhos em terra nos soberanos myste-
rios,que (por nofb amor^obrouo SmobemiContudo nas va-
cancias se exercitaua na asmofada em costura branca , que man-
daua vender fra,"a fim de comprar em abundancia azcite,& ee-
ra para alumiar os gloriosos fepulchros das faneras Rainhas D.
Therefa, & D.Sancha , que resplandecem nesta casa com mila-
gres,das quaes era deuotima. Referuando tambem hahora
para visitar as enfermas , que regalaua com mimos , acudindo s
pobres c mais folicitude, para que lhes no faltafem. Viltan-
do certo dia a ha amiga sua doente de febres , 8c muito mais de
h tam extraordinario fastio,q no fofria fallaremlhe em corner,
fazendolhe o final da Cruz,a deixou sa inteiramente de ambas
as doenas. Sobre tudo era tam compastma,que qualquer cou/
qu,e via molestar a suas companheiras, lamentaua com copia de
lagrimas, & por iso andaua nos olhos dctodas,para fer mais
amada,fcm aucr cm toda a vida quem dlia fe efcandalizasse.C
estas virtudes,& com outras scrtas, de que s o Pai dasluzes
he tcstemunha,chegouestaferua sua aocomplcmento das coi-
poracs penalidades, em grande humildade, & pobreza de piri-
tu. Sobreuindolhe (acabandodeorarnochoro) humterribel
accidente apopletico,leuada ento nos braos cella,conhec-
dose cuidentemente que morria,lhe dero a S. Vno; em cujo
tempo,affi as religiofas que companhauo,como as que recor-
rro Igrcja encomendala a Deos , ouuiro entoar com mclo-
dia fuaue de angelicas vozes o Hymno : Te Deum laudamus ; &
quando fpirou,ha d'ellas(que ficou orando no choro)vio hum
Jucidimoraio (maneiradeSol)corrcrdoaltarmr para o
corpo da Igreja , tornandoa naquelle instante mais clara que o
Meio dia ; o quai tambem foi visto de muitos feculares subir do
telhado
Ternira de bril 45
teJIiado dlia ao ceo mas estes no penetrando omysterio, en-
rendero,q era labareda de fogo,q se atera no conuento,sdo a
aima desta sancta religiosa, que inflammada no amor diuino-par
tia para a Bemauenturana. . No mosteiro do Saluador de a m.gu
Lisba -, passou desta miferauel para a felicissima vida > a Madre ^J'J^
Guiomar de S. Agoftinho , que de minina de seis annos se criou Domm,
neste ameriifimo jardim de flores celestiaes , coin tam cordeal
deuoo ao diuiniffimo Sacramento do altar ,que sua v ista se
debuh'aua tod em lagrimas,banhando de ordinario as cadeiras
do chorjpara poder dizer com o Psalraista: Lacrymis meisjratum Ts v-^

rneurti rgabo. E quando veio ao decimo amtode religio , estaua


tornada hora em que nasceo , feita tizica.- . Acudirolhe ento
cosagrado Viatico , porque no sabio o queduraria. Mas ex-
rrdida a vidaper algiins dias o tornou a pedir com instancia, &
dandolha Preladapor escuza : Querse-atreuesse estar emjej
da prima noiteat pela manha? Repondeoella, quesim. Foi
Cousa notauel,que estando fraquissima auia muitos dias, pois n
co a iii mao podia leuaTnadabocca ?&sea noapiedroa
toda hora^spirarijpode ento estar das dez da noite, at as oito
do seginte dia;sem se lhe sentir final algum de fraqueza , tanto >
comoseestiuera restituidaasuapristinaaude. Chegada Qiiinta
seira de Ihdulgencias, desejosa de ver o sagrado Po dos Anjos,
pedio que a leuaffem ao choro i temeridade grande era o defe-
rirelhe. Temse por certo que o Senhor a consolou allicom;
sua real presenajpois a todas as que vinho mandauafazer pro-
funda reuerencia,apontando para o lugar em que estaua o San-
imo Sacramento , & queixosa de no darem peloque dizi$,
exelamau a deuota : Nao Vent a fermofurad'aquella fagrada Hcstw*
^Bendito fejaismeu'Deos,que Vos dignajes de confolar a estapobrejinh*,
que s emvs tem cifrada toda sua confiana. E quando veio a vltima
octua da Pascoa , estaua cos sentidos tam espertos , que rezan-
dolhc o Officio da agonia,responddo a communidade : Ora fra-
ea\ ella: Ora pro me;Sc repetindo o Credo com grande pauza, na-
que'Has palauras : Afceridit adclos , subio' a gozar , & lograr da
ade eterna,porqfie tanto arellaua feu spiritu. f. Item npDJfiM
cuientode S. Morticade freiras Agostinhas , na mesina cida- ^T.
~ d Lisboa , o selite remate de D. Ibel de Noronha, reli-^/"-
giosa de no vulgar virtude,pt fangue , & mertos nobilissima,
que depois de viueralguns annos com grande exemplo deper-
feio, & obseruaneta rgular no doMininoiesu d'EuoraJa
46 Agwlogio Lufitfmo.

mefmaOrdem,veionode 1586. omduas companheiras para


rundadoras dcsta spiritual fabnca,, em que ella foi logo cleita
no cargo de Priorcsai onde introduzio 0$ estatutos, & ceremo-<
nias dlia com tanto louuor,que fe dero por obrigados os Pre-
lados a reelegeremna mais vezes no ditto cargo , deixando fem-
pre rifcunhos expressos de bom gouerno a (as fucccssoras, no
ardente zelo da religio, na humildade estremada para ongo,
na caridade rara para com todas, & na continua orao,& medr
tao,em cuja fciencia era mui vista, i experimentada. Aome-
ceo que na hora de feu ditofo transite^ estando ha religiofa
(que fora grande sua amiga) orando no chro d'Euqra,de rep-
te vio no altar mr ha extraordinaria luZj& claridade. Vindo-
Ihe neste comenos ao penamento a fcrua de JG>osr.a julgou por
morta.Diuulgado isto pelo conuento, notoufeo dia,& Flora, &
achouse depois,que namefma, chea de meritorios actos, & reli-
giofas virtudes,deixra de viuer cm Lisboa a fancta velha , com
grde magoa das filhas que crira co fuauc leite da religio. j.
^ea>no cuto das Carmelits,amemoraue! fpofa de Chri-
a.Ug0 sto Helena de Sant-Iago , Prelada que foi tres vezes ( cm diuer-
c*mti.fos tempos) desta fana communidade , a quai trabalhou fem-
pre muito por conferuar nella a reformao que achou,trattan-
-do com grande zelo suas coufas em hum,& utro foro ; guard-
doinuiolauelmentenocampodefeufpiritu o rico thefouro do
lencio,pois ja mais fallaua,feno obrigada da neccfldade,i em
materiasde porte, mas era com ha voz tam fummifa, & bran
'da, que parecia daua faude,& influa fanctidade, E quanta pena
< Ihe dauao trattar c as crcaturas , tanta gloria lhe caufaua o fal-
lar cm o Creador j pelo que, o mais do tempo gastaua em reti-
rada orao , fomentada co a spiritual lio de liuros deuotos.
E vendofc ja no completorio da jornada , trattou de fe auenta-
jar,& subir de contraponto nestae virtudes , emprcndendo hua
vida quasi eremetica das portas adentro. Porque fe retirouah
canto do dormitorio,onde pzo feu leito,& d'elle faa smente
para ouuir Mi,& visitar o Sanctissimo Sacramento , o mais t-
po viuia alli fcpultada em perptua orao, feruindo de efpc-
! iho s companheiras vuas,de exemplo ? vindouras,& de emu-
Jao aoe mais retiradosAnacoretas,como quem fez da publici-
dade do dormitorio , folitaria Thebaida , onde viueo pertojdc
trcs annos,que teuc de vida , at que dignamente deu sua aima a
Deos emQuintafeirafancta, deixando a todas de inueia mui
faudofas
Tercek <de bril- 47
saudosas,entndendo o prcmio effencial y que tinho consegai-
do ia gloria lias preclaras virttides. h> No cbnunto dc Sl ^J^S
Antonio de Baaim,pz fiiti aos mdano&trabalnsyF.FrWcii mml .
co do Orients verdadeiro filho na pobreza doPatrircha dlia, fr*dt>
incarraiiel oprroda vinha do Shof, pelas irtriuneraueis' al- Mtm'
rrts que trouxeao grcmio de sua Igreja , pois send CmissaHo

7 , luv.nuauii j gi aiiu j oc.


pezadaCruz h costas,andiand,a dminaplaura admiraul
feruor,& sct librdade,fazdo notaue abao,noso ipUOj
mas no gentio Rei fi steue apique de Ct conurtfcryse cm brue
o no cometeEa morte . Portandose do rnerno modo corn
Naiqus de Gngi , & Tanjar (senhores podroslslmos o
jguaesse admirautanto desuaexemplar" vida, quant de su.
inemitauel pobrezajdizendo cada quai a feus Bramcnes : Jqnl^
xhamo eu penitenciaytrabalho^ida sanfla, &"na a \ofsdi Onde quer
aportua,aprendia logoa lingua, a que Deos conorr corn fai
graa j& como sabia de todas feitas alga cous,erialhe isto d;
mio para as refutar , & conuenccr ua faldade ; & tl vez o fa*
ziaeit Verso para recrearos uuintes , porq er* gentil Peta.
que mai metti'em confus quellesbarbars er sua inculpa*-
^a vida j o limitad sustentp de cada dia ^o dilatado tempo que
raiiajja de joelhs , ja de bruos y realditdo tudoco 6 no orct
da earidade, estmahdo ctt poiico jpedi* a vida peso bem piri*
rtial^'&j corporal dos proximos , arrricandoa milhrs d vZs!.

Em<coeluso dep'is de gastar muitos annos ritsancts pbra,


vertr:, & bptizar grde 'mitnero de lma, atnuadas as for-
fa' rpbraescom os trabalho qotidianos, sertrou o ditto
conuento para sprar a vltima hora entre feus irmos.Po que
andando de pe ,-acabado o officia do Sbbado sahcto , pdio ao
Guarcft lteen^ar jpara sdrj$dir d No Senhora dos Rem
dier ia;gem milagrosa dos Pdres Domncos , mea legoa da
ridad,)o da J>drta da Senhora at o altar mpr , foi de joehos',
cbmmuita deiio,catisand cm tdo prsents. E tornando
para casa,d?a de Pscoa,depois de confeflado, & ctnungado c
nmcas agrmas^standofe de}e)ando,foifalteado de h mor-
tal accidente, vndoo os rligisos nste;aperiIo>acudirolhc
c os santos Olb Officio dagona , no fim do quai se apa-
goti aquella toch/ que tantauia aluriiado aquellas Christari-
dades, acbandefilhe ao crb^da carie ha ^ro'fa^ctda de nz,
--_>i:.ig Ll " que?
4^ Agiohgiohufitfmo^

queja;quasi seno diuisaua,por estar de todo enfcerrada nella. .if.


t*i* jU Eig Lisboa, dcu avltima mo ao painel de sua vida , o Pintor
JJJ^ Luis-Aluarez deAndrade,o quai dainfancia foi mui inclinado
* viftude,cujo leite bebco na sancta doctrina do venerauej P. M.
F. Luis de Granada (gloria d Dominicana familia^q se lhe iuH
primio de tal sorte nalma,como bem se vio pelo diiurso da vin
da, no intimoamor , & venerao ao altissimomysterio da Di-
ficaTrndade ,poispubicauaseruoroso, que faltaua a vlfima
perfeio, & realce nos TempJs, onde no v ia pintadas as tre*
diuinas pessoas distinctas , & asl as mandou pintar em muitos
suacusta^No foi menor seuamof apaugutissimoSacrainto,u?
%o ardtislmo affectodcclaraUo b cjs audelosos rios de lagri-
mas , em q o corao lhe sa peloslhos desfeito em sua diuina
presa: do quai lhe nafcia ha fruprosa caridade corn 4 aflstia
aos proximos necessitads,acuddoaos hospitaesdos enfermosj
& incuraueis,cujacpaixo>& miricordia( de q era irmo) o
obrigaua a darlhe de corner por suas mos,comporlhe as camas,
oc leuantalos nos tempos hecessarios , socorrendoos nas doen-
as,aliuiandoos nas dres,& confolandoos nasmiserias qu,pa-
deci o. E como a maior caridade, na maior necefidade respl an-
4ece,relusia a sua cora as aimas do Purgatorio,mandando conti-
nuamentecelebrar por cdlaSjtomando quantidade de bullas , 3c
ajudandoas ,com oraoec , & luffragios. Como estudassc sobre
seuremedio, mandou imprimir mais de vinte mil papeis co a
Orao do Sanctp Sudario , & Indulgepcia 4<> Papa Glenjeatc
VIII. que destribuo pelo reino , &fra dlie, procurando.poir
esta via despejar o Purgatorio, re,citandose em graa. Inueno
foi sua p retrato das aimas a pleo ,.que no meio das chamas esto
ardendo , pelas portas cja cidade ,.& lugares publicos , eperiy
dndo nestas taboas grande sqma de dinneiroi>;& nas mutas co
pias que pa<a toplp o reipo , 8c. suas^p.nquibasmandou suspder
,pelas paredes Comest.letra : Irmaqs embraiws das aimas que ejiao
no fyrgatorio.ycom hum Pater noster,^ Aue Mrrw..Lucrando|>arallr
las; o remeco , &para!si.a bemauenturana dos quenestavi?
<da enten^e^bbreopobre , & desemparado. Depois comp*
hum lHjrinho,ou joade inestimauepreOjque repartia por to-
doscom pcspde queprasse^ pelas lmas, afim de log;rar|i-
las mats fuffragios ,.pagandoheo Todo poderpso nefta vida de
cntado s cfFcjtos de sua caridadejporqaevindo elle ha noitc
adesoras o acompanjir4o.at sua casa, puuindpse na rua tam
J ^rand
Tercerade bril 49

grande borborinho, que obriou aos vzinhos abrirem as janel-


Jas a ver o que aquillo era,quando foi visto entrar io pela porta,
depparecendo todo o mais acompanhamento q o eguia. Ou
tra vez rccolhendofc de noite com grande chuua , no fomente
eno molhou,mas apagandofelhe co vento ha luz,que o mbo
leuaua diante , Ihe fao ao encontro hum homem com harlcn-
terna,quc lha accendeo, fem mais ses vistoynem para onde com
ella tomara,& fendo a noite tcpcstuosuTim , periuerou acessa
at sua casa. A costumaua a dizer : Que ero tantos os fauorcs
que por este meio recebia do cof, que ( por feno duuidar dl
ies ) oscallaua. A este pio varo'deue a noa cidade de Lisboa
(como a principal istituidof)adeuioo dos fancto6 Passos,que
com tanto anginento , & gloria de Deosc'estendeo dpois por
todooreino , cujamedidaelle niandon vr auttica de Seuiia;
(onde ellateue principio pelo Marques de Tarifa,a quai trouxe
de Hierufalcm,quandofoi vizitar aqucllcs fagrados ug2res,emt
nome do EmperadorGarlos V.^)& nella fe deu lgo execua
c bencplaciro do fenhor D. Miguel deCastro(digniTmo Me~
tropolitano,)& de F.Manoel da Gonceio,Prior do conuentoi
de N. Senhorada Graa , ondejcststta eftffipist^&: zeloairman-
dade.Nestecomenos veioafuacaifahum estrangeiro, quetrazi
varias cabeas de imags para feiria,entre lla&'a deuotima da
Santo Christo , que hoje vai nest* prociso aiqual venera con
immo affecto todo este pouo;crproui:(n.osm mystejiio|);po
tres cruzdos , preo c que algw CoteBpkt'tuos qucreni> qua
fosse vendido o diuino originaLViuia nste! tempo pm o tncrsti-*
ro de S; Alberto de Carmlrtasidecalas SrifabeldeiS. Fram-I
cifco,ditlpula,& mu parecida a iua Madre Tfoereza com a
quai trattando hum dia Luis Ahiarez:emTnatenia.d .<jai;ito,(re>
Jhe queixou^que andua defcorbladissfm jpoT'lhe paieeer,ni
era prediftinadoypois vendoseiCntrado nai^d^atalqulla ho-
ra,notinhaexperimeritado-ffioJestia40iir^
ellsapedra de toque da virtiide^edjridhenarecldamcnte
rogassea fu diuno Sposo o fizesl participirt destesrregalos
que d a feus cfcolhidos. Raados aigfs'di^di niandou/chamar
S .Religiofa,& cotn ex^raordinarra alegriaJherfez a fabcir~(j#?* .
era wcul de beSj' W que suas hftj ndes^rda*4<>,cm confrma^Joy

taucsdoresrfara que hfnffe\pJ&*r%at<St\l>%nfa qtiaf*


tose Yw atsamte&otvt f
i Ll 2 noua
41 Agiologio Lujtmo.

noua de feu bem, defejando verse ja naquelle amphitheatro de


trabalhos para luctar com elles a arca partida , pela victoria que
efperaua;&pelo gosto da nouasse no pode ter^sem a manifestas
logoaalgas peas fpirituaes . Comeou abatalha porha
leuepau, enroxandoelhe ascabeas dosdedos das mos , 8c
reuoluidos os humores,com ha purga que tomou , carregou o
mal nosdospsmuitomais,comtam intoleraueis dores, que o
chegro ao vltimo da vida. Nesta occao morreo hum $acer-
dote na freguezia de S.Iofeph,tampobre, que nem mortalha ti-
nha de u : & fabendo o Cura de sua milita caridade ^Ibe veio
manifestar a necedade. A que elle deu de efmola ^jazig para
fe enterrar, que tinha no corpo da Igreja d'Anunciada. Repli-
cou o Padre Luis deMoraesda Companhia , quelhc aTistia di-*
zdo: Que no cuinha,pois stauabreuimamente parairdar
conta a Deos. Que mal me yir meu TadreQht tornou o doente ) de
meus offos eflarem juntes com os de hum~Sacerdote^efperando a rejurreiao
das car ns. E voltado para o Cura, acrefeentou: A coua fe far mais
aita d& coftumdo7para jue feDeosme leuar,nao feja neceffario defcubrr o
feu corfoj efbdchbi, Ifti heamelhor esmola^neja hom Ibepojso dar. Foi
eoufa notauel , que no instante cm que enterrro nella ditto
Scerdote ( que .tamfeem i chamaua Luis Aluarez como elle )
melhorou o doente, & viueadepois perto de doze anns . Por
comoos maies elau ja apoderados daquellerujeito,posto q a
cfn>qlailiie pforogou-aividaifobreuierao com tal furia,fubalter-
n an dose hs a oucrsyde maneira que feno fabia a quai primei-
roatidafem^dandoiheihus vezes nos ps , impossibilitandolhe
leuantarfe', utrb nas ms , tolhendolhe vfo dells ; fpeeial-
mente nos: vJrimo quatro annos^fendo hi prottipo de pacien-
cia,nafeoJhe a mnnheca hum tferienofhumor , com que foi
necefaricQrtripelo'sQitiran'dolhe offos dos dedos at o pul-
fo,a^udira|dolheat^^ de fangue ( corroscer-
tos dperig!a.u)iN<J m&de tam extraordinarias dojres huas ve
zes.dizidxiom'S. Agjdftihh: Angt' dolorem,augejf& dapatietiam<Oyi-
iras carn rii V^tmhi^Sit nomen:Womim benedtelum. Emuitas o
deuoto hymno de NiSnhbra: Maria, niatergratU; fuauizdolhas-
ame*nOTa;'das aimas1 io Purgatorio , por quem as applicaua , &
prFereci&ao coo j.pisf^raenK vom estas palauras fentia algum,
aKuiq. Neste pteaWb. estado dezia com muifa graa,q o trattaua*
Deos cara grandi regalo , madndo morte que o leuafe pela
mo, quando leuauajaoutros por aspiras fragozidades. E com
irca U screm
Tercero de Abril 4* 1
screm as dores dlias taes , as fentia menos, que as dos ps , por
Jhe impedirem a eontinua jornada da Igreja , onde gastaua toda
a manha, encrnendandose a Deos , & f requentando os Sacra-
mcntos( vnicaconsolaodetantomal. ) Nofim de quatorze
annos,opprimido sempre de mortaes dores, recebidos os cles
tes Cordeaes corn grande preparao, & piedade , precedendo
naes de que Ihe fora reuelada a morte , porque preguntando a
hum Capucho,que o acompanhaua,que horas ero;;responden-
dolhe que meia noite,vol'tou para elle com sancta serenidade,he
tempo de irmosdarcontaaDeos de nossa estraada vida; ento
pedio a candea , &lanadaao pescoso ha imagem de Christo
Crucificado,repetindo algas vezes o dulciffmo nome deesus,
contribuo cp a natureza. Sentidima foi sua morte de pessoas
religiosas , & deuotas , militas das quaes acudiro a feu fanerai
enterro , & officioda sepultura , q se Ihe deu no cruzeiro de S.
RoquedaCompanhiadelesus. /. Em Firando,cidadeprin- b ^
cipal noimperiode Iapo , o inuicto certame de tres generobs w0, '&
caualleiros da Igreja militante,Thom,Ioo,& Lucas,seu filho, LhCas
que em odio de nossa sagradaReligio q proresauo , foro por Uartjret*

ella descabeados com grande alegria , & igual sortaleza. E no


mesmo dia ha Virgem,por nome Martha,testemunhdo em al- Math*
tas vozes,que Christo era filho de Deos viuo, regelada em cara- v' &

melo,& abrazada em amor diuino, soube aggregar fresca pal


ma do martyrio,a rutilante coroa da virgindade.

Commentario 0 IJI. de Abril

HE cotisa cert, & nfalliuel que 4 liu commum naProuincia nteramnense


gloriosa S. Engraca deCaruaja- (em que caie Braga) pois acho nella doua
,oti de Badajoz,he tanto nssa cippos Romanos , ja gastados do tempo,
Portuguz'a j como a de C,ara- que trazem o nome de Engraci* , hum no
goa j de cujas cidades tomaro ambas os termo da ditta cidade que diz afin
appellidos , por ferem cofres dos sagrados ,
defpojos de suas reliquias,maneira de S, D. M. S.
Antonio, q se chana de Padua , & S.JVUr .. '. I G ONV S
trna, de Capua, pela mesma causa/endo * " V '1, DTTG11Vyfp
noslos compatriotas. Foro ambas estas tlNlstMl rllolivl/x-.
San ctas,naturaes de Braga , & chamamos ., , . ..'
a que occerre neste u-.Seguda do ^res- Qutro ^ CaldS :un'to a Gumaries,
peito da de C,aragoa , que ne maw anti- j . <-v w
ga , & mais conhecida. Costume mui or- lm V/c A vt;M
din vio naquelles tempos impore os Chri- FLAVIVS AVEJN
stos a feus silhos , os nomes dos Sanctos, XINVS ENCRAT!
feus naturaes, o que ainda hojc se obferua. t/VOPT \T Q
Mas tenho aduercido que deuia elle scr. .,. VAystl" V. O.
LI3 Auscn-
412 Agwlog Ufitam.
Ausentarse a nossa S. EngracU de sua pa- Liste diz umbem t\oWr-Sindud*todo es
tria j foi ppr seguir o conclho de Christo te dehito sue del Arcispado de Bragaen
nosso bcm, como fizerao muitos Sanctos. los t tempos antigos , como corstapor papeles 0-
fer logo para s montanhas de Leo, 8c riginales, j ha en el tnuchos comentos , y casas
no para outra parte , mostra que lsruio de oracion de las dos Engractas , Frutuosos , j
ellas ento de afyllo a nossos Martyres, Pedros,&c. Da mefma opiniao foi Fr. Fer
qudo fugio s perscutes , em razo de nando Maldonadoj monge de S. Bento
sua afpereza,& t'ragozidadc.Em quai das noutra,que no refrimos pr elcuzar pro-
da Igreja padeceo, no consta,prouauel he lixidade. Vejafe o que dizetnos no Com-
que sosie na dos Agarenos , quando fe a- mentario de 1 3. de Abril lit. c.
poderaro de Hefpanha,cfagrdo c feu
langue aquelles incultos montes de Car- b. Defcuberta pelos nossos alndia O-
uajales,8c testisicdo com a certeza de sua riental,em continente passro a ella, mui
morte quanto val nos diuinos olhos , ha tos religiofoSjq zelando a honra de Deo?,
aima pura, dedicada a Deos , per voto de & prgao Euangelica, a testemUnnro
catidade . Seu fagrado corpo fe guarda illustremente com leu langue. A Seraphl-
honorificamente em o nouo conuenro de ca Religio foi a que rompeo os primeiros
feu nome,que he de Eremitas Agostinhos, torros d'aquella terril terra,d'onde fe tem
na villa de Carua)ales,o quai antes que el- colhido copiofos agostos de innumeraueB
la fe pouoafl,fe conferuaua no velho, que aimas para o celleiro da Igreja. O antesig-
iodahoje ci em p,para consolaco dos nano de sette companheiros (cujos nomes
fieis, onde fe teste j a neste dia , que ne o de nos so atgora occultos , como aos mais
feu triumpho,8c na Cathdral de Badajoz autores)foi o venerauel P.Fr.Henrique de
i J.por gozar de sua veneranda cabea.E Coimbraj tres d'elles padecero em Cale-
outrosi no mosteiro Benedistino de So cuta 16. de Octubro an. ioo. trinta, 8c
Claudio de Leo , cujo fanctuario enri- tres dias depois de sua chegada ; os quatvo
quece(fegundo Yepez cent. i. ad an. 5 14.) a 3. de Abril em Cochim no de 1 oz.con-
hna efpadua da mefma Sancta. Parte do q forme Fr. Artur no Menorita Martyrolo-
referimos foi tirado do Defenforio Auguf- gio. Estes foro os que dero principio
tiniano de Fr. Ioo Marquez C.17.S. 6. do clbre Prouinc. de S. Thom, felicrffima
Iardim de Portugal de Fr. Luis dos An- por fer fundada sobre fangue de Martyres.
jos num.45. doTneatro de Badajoz de Gil Assi Gonzaga 3.p.pag.J57.8c 4.p. 1201.F.
Gonzalez d,AuilafoI..& de Fr.Thomas Marcos de Lisboa na 3. p.da Cnronica d
Herrera in Refp. pacif. $. 3. difficult. 2. ad Ordem I.9.C 49. Daa 4.p.l.i.c.43.&f 9.
an. 1 050. E parte de algas epistolas de pcf- Barezo na mefma 1. 1. c. 13. Bozio de g.
soas grauiimas, q le guardono archiuo Eccl.L12.c57. Olorius de reb.Emanuehs
de Braga,efcrittasao Arcebifpo D. Augus- 1.2.pag.y7.Gufmo na hist.da India i.p.l.
tinho de Castro , & ao Antiquario Galpar 3.c.42.Maphxus na propria l.i. fol. 35 1.
Aluarez Loufada, feu Secretario. Ha he Fernandez na Eccl. de nuestros tiempos 1.
do Licenciado Ferno Boan, Conigo Do 2.C.4. Rapinaeus decad. y. hist. General. O-
ctoral deBadajoz,pessoa mui intelligte na rig. Recolle ct. i. p. 5.3.6c outros.
historia,feita a 7. de Maro de 1604. onde
diz : Eh lo que toca a S. Encratis V. y M.no es c. Foi o irmo Andr Anes , silho de
tla q tenemos la de C,aragoa, de quien Pru-
Lauradores ricos, naturaes de S. Manos,
dencio habla,fino otra mut diuerfa, LufitMa de no Arcebifpado d'Euora,entrou no coU-
nacion, de mien halglesia nelaudadj sue gio da Companhia em a ditta cidade , 8c
ra delld,deaicada a su nombre,* 13. de Abril se falleceo em Lisboa an. 1580. como quer o
clbra a qui con gran solemntdad. Outra he MartyroLSociet. h. d. 8c o liu. dos obitos
do Padre Hieronymo Rom de la Higue- da facrftia de S.Roque.Ia d'elle fe lbra o
ra,do mefmo mes , & anno, emque se l. P.Bthazar Tellez na 2.p.da Chron.dcf-
Ha ai dos Santas Virgines ,y Martyres Lusita- ta Prouincia I.5.C.37. & o P. Manoel Fer-
nas,ambas Engractas, de la vn cuerpo ,y cabe- ndez no preludio vida doPintor fancto.
a ela en C^aragaa ,y de la orra solamente U
cabea en Badajo^ , j no el cuerpo, que e en d. A Madre D. Guiomar da Silua pa-
Caruajales, &c. O Licciado Cadaro Ab- rece que era mulher nobre , posto q 0 no
badc de S.Viteiro no Cdado d Alua de specinco os autores. Moneo cerca do an.

/
Terceiro de Abril 4*3
i y/o.adomada de monasticas virtudcs, as figne , & no menos zelador da saluao
quaes le pod ver na 2. p. da Chrcnica de das aimas, os quaes custa de graues tra-
Ciiter de FcBernardo de Britto 1.6. c. 34. baihos , & molelias , trouxero a maior.
no Iardim de Portugal de Frei Luis dos parte dos moradores a feu conhecimento,
An;os mim. 176.1 em Fr. Chryfost. Henri- & corn esmola, & a/uda do ditto Rei edi-
queyssi no Menolog. Cist. como no Ca- ficro naquclla cidade o conuento de S.
tal. dos Sanctos da Ordem , que an da no Antonio, que he hoje hum dos famofos q
h m do liuro intitulado Virgines &t. tem a Seraphica familia no Oriente,quar<-
ambos neste dia. . J to em num. da Prouincia de S . Thom, q
' fui tta perto de jo. religiofos. Entre os vc-
Teuepor paes GuiomardeS. A- neraueis , q nella florccero achamos pre-
gostmho aGonalo Mendez de Mcnezes, ferido o Padre F.Francifco do Orite, na-,
& a D.Ifabel de Paiua. Foi feu trto cm tural da cidade de Goa, q falleceo em dia
idade de ^.annos no de ioj. Affi o acha- de Pafcoa an. 1 6 1 / . Sua vida efcreue diffu-
mos referido na historia do mosteiro do famente o Padre Paulo da Trindade na
Saluador , composta pela muito religiofa sua Conquista spiritual L*. c.2j,
Sr Maria Baptista lib.3. c. j.d'onde le a-
proueitouSoufana2.p.da Chronicade- i. NafceoLuis Aluarez deAndrade
ta Prouincia Li.c. 18. de paes explares, & virtuofos em Lisboa
r que he grande addio para a fanctidade,
/. A esta religiofa si fegue outra , no ter boas raizes. Chamauofe Afonf Al-
menos ncta, chamada D. Ifabel de No- uarez de Andrade.&Maria Franca,o quai
ronha, que falleceo em S. Monica de Lis- morrendolhe em breue , ficou debaixo da
boa no mefmo dia , & anno, como consta tutora de sua me,tam fancta, que rfr
de relaces,que temos em nosso poder de- dlia os Reuerendos Padres Granada, Ca
fta casa. De mais que ja o Padre F. Anto- cegas , & Soufa, auerlhe fallado a Rainha
nio da Purisicao no fe efqueceo d'ella dos Anjos na fermofa Imagem de N. Se-
na Chronologia Monast. Lusit. pag. 46. nhora das Virtudes, que esta no altar de S.
Tcrtia die Aprilis,Lixbona in monal.S.tAmc* Hyacinto no cruzeiro de S.Domingos de-
Ord.S. AuguSini depositio memorabtlis fponsa sta cidadej& por iffo se lhe deu fepultura
Cbrtfii Elisabeth , prima illius Prierijsa , qu* vista da mesma Senhora , na planicie doa
sanguine,& meritis cUra}mtgrauit vta. degraos, & p do ditto altar. Criou ella o
. c filho emsancto temor de Deos,aprenden-
. g. A nobre villa de Estremz,no Al- do 4 1er , i efereuer no mefmo conuento
tejo , reconhece por filha a M. Helena de corn o Padre Mestre F.Frcifco de Boua-
Sant-Iago , Prioressa do conuto de Beja, dilha,Confessor da Rainha D. Catharina,
a quai remarou feus dias anno i&>8. tam & os preceptos diuinos com o P. Mestre
sanctamente, como viueo. He diuerfa de Frei Luis de Granada, de cujas mos fao
Helena da Trindade, q o foi tamb mui- vaso perfectiffimo . Em reconhecimento
tas vezes,da quai ja efereuemos no 2.tom. disto,todas vezes q la a S. Domingos, en-
pag.ijiz.lit.n.cujas vidas indagou com ou- traua na Portara, & beijaua feu retratto,
tra para os Amiaes da Ordem o Religio- venerandoo por sancto,& o mefmo a suas
Cmo Padre F.Luis de Mertola. obras,que lia continuamente,nas quaes a-
prendeo os subidos quilates de paciencia,
h. Tanto q a maritima cidade de Ba- c q rematou a vida a 3. deAbril de 1 1.
aim na Costa da Cambaia foi conquista- Entre as memorias do P. Frei Bernar-
dapelo magnanimo Gouernador da In- dino de S. Antonio ( meritiffimo Prouin-
dia Nuno da Cunha an. 1 30. obrando os cial, que foi duas vezes da Ord da Trin-
ossos estupendas faanhas,que elle remu- dade, & particular amigo feu ) anda hum
nerou ( como antigamente os Romanos ) breue Elog.delle , per modo de epitaphio,
om publicos premiosjlogo pasero a el- de q no quizemos defraudar aos curiofos.
^pormandadodelReiD.IooIH.cinco . ' . ,
religiofos Menores, para prgar allia F | VdoUtCUS Aluart de Andrade
de Iefu Chnsto , & fundarem casa de sua L VlystpponenllS Mr CtttbollCUS,
fagrada Religio, indo por Maioral dellei . -V. / n
o Padre F.Antonio doPorto,prgador in- pufi W Wtutlfos prtstansjnagna
4*4 Agikgio Lufitmo.

in proximos caritateAnSaclos maio- grande gkna m outra rida , &


.* . a a0sfieisCfjrifta0snrwmeMrpr0utit0spnitu.il
ri, m Veum maxima ftdgram}CU]US BC/^rendendolhe publicamente as graa*
patitia dt.Ut.urn4 injirmitate aDeo dacmpreza^poissocllcapuderaessectuar.
il 1 j. , me non sucrt
p-obata f.,*** tUuJhata;
ih.lh-***. aOrdenouscloeo comnamadur
s^2cffe ccnfelho,
scgunda q
scsta se^
pictasq; jus il beattsstmam 1 tnh da Quaresma , por no tirar ospenicentes
tatem.Sacrofancumq ; Eucharift da Milericordia, que corre as Igrejas em
ri c r
Sacramentum fidefirmifsima v
, reli- Qmntafeira
^0 fan cta , alcanando
do Cjrdeal sLegadoelle
a^ pro-

viojtfsimaq; attefatum- atq{mfan- ueste reino , hum copioso Breue-de indul-


%as fidelium defujiHorum animas m San.c.ias an-.588.jara os que visitarem nej
J . .. tte dia a capella do Sancto Chnsto,sitano
Turgatorio exiftentcs^er omnta il- d.conuento -y & depois se empetrarao ou-
luxerat , bonis Operibus Cumulatus, tros dos Smos Pontisicespara os deuo-'
r r r: Ir * /"ci^ ^r^^0 tos que correrem os Passos, medirando no
samfcj; Ecclesi<eJamU acramen- ^ ^o Senhor Iesij ^^
ris deuotijsim siptis,ad [uperos{yt- nesta fancta jornada. Obra de que elle rS
pie credtmus ) abkns, non obiens 3 . tira d umr gra"des tu?s de penitencia,
\T . ... , -, 0 ctT" que bem le ve fer o melmo Senhcr , o au-
Nonas Apnlis.die louis yanctilsi- tor della> & no 0 fragil inftrunento>suo
mo Eucbarijit SacramentO jCui ad- o ceo romou para lhe dar principio.
m,ssTs in V,u fuem confecra- J?Z ^a
to^euolauit. Anno falutlS I O 3 I . Lucas de Andrade, Capello de sua Ma-
Tamb faz dlie meno o P. Manoel gestade , & Prior da Matiiz de Villa-ver-
da Veiga da Cpanhiano liuro q deixou de.E porq a filaucia propria poderia mui-
da fundao da cala de S. Roque, trat..c. to nelte particular , assectando as coufas
f.numcrandoo entre os insignes bemfei- mais do que ellas em si ero, esta auteiui-
tores dlia, a qu os Religiolos ( reconhe- ca com grande numero de testemunhas, q
cida sua virtude) dero carta de irmanda- o conhecero , & trattro largo diseurs
dc , 8c concedero sepultura no cruzeiro de annos. E a mi me consta da maior par
snno 1625. te das coufas, que no texto se referem, pc-
Qije fosse elle o principal instituidor ne- lo ouuir ento a pessoas de muiro crdite
ste reino dosSanctos Passos an. i587.csta Cujo original ca em nosso poder para
(alem de ou:ros papeis) da licena, q paf- constar a todo o tempo da flida verdade
iou para esta prociiso,o Senhor Arcebil- queprofessamos.
po D.Miguel de Castro, que como sancto /. Lembrose dos Martyres de Firan-
no lhe fofreo o animo, q deixasse de an- do,Thom, loo, Lucas, & Martha,o R.
.dar com elle correndo primeiro as ruas,& P.Cardim no Catalog. Occijforum inoum
approuaado os siiios mais descentes, em q fidet ad an. 1614. Pag- ^. E afl mefmo as
ic collocro.E chegando a N.Senhora da relaesm. f. dos Padres da Companhia,
Cra4,.disse (prsente a cmunidade ) que mislonarios de Iapo , que por estes tem-
esgeraua em Dcis resultar dela fancla obra a pos residiro naqucllc dilaudo imperio,

; - : ABRIL IV. ; '<;>

I. Andr |MSantarem,.noamigo cotiuento da Sanctissima


de Agra-
'I Trindade , a cmcmorao do P. F. Andr de A-
mont Tri-
nitarit. gramont,a quem o ceo escolheo para fundamcntal
pedradesta S. Pruincia. Foi ocafo,que partindo
de Frana( sua patria ) por Superior de sette Rcli-
gioios, c-ue leuaua sua ordem para a conquista de Hierusa!emy

1 cu)os
Quarto de Abru. 41*

cujos nomes so F.Roberto,F.Thomas,F. Ricardo, F. Ioo,F.


l^cdro^.GuilhelmCj&F.VmbertOjdcrrotada aembarcaocos
tporaes rijos,por fer no corao do Inuerno,entrou pela barra
de Lisboa iiirgindo vista da cidade, com grde alegria de feus
moradores ; entenddo elles vir nella al iancto , imagem mi-
lagroa, ou reliquia notauel, pois tinho Vcncido , &" bpcado a
braueza dos mares,& furia dos ventos,que com tormentas def-
fitas cursauo auiatantosdias , foro abordo para fe ensorina-
rrem detudo meudamente,& achando fer o baxcl Francez , 8c q
a para a Terra Sancta , preguntro ao Capito , quem os auia
Iiuradodos perigos,& tempestades, que tanta perda tinho fei*
to nesta costa.Respondeo, que as oraes , jejs , 8c disciplinas
de oitoreligiososTrinitarios, que configo trazia. Pedirolhe
entoosnossos licenaparaos ver , & admirados da nouidade
do habito , obseruaro nos sujeitos rara modcstia , compostura,
& grauidade,resplandecendo entre todos oR.P.F. Andr, co-
mo Sol entre as estrellas do cleste firmamento'. Serenada a t-
pcstade,martranquillo, tomado refresco , & feitaagoada , quis
o expertoCapito proseguir sua viagem , porque tinha vento
em popa, c mare derosas ; largas neste comcnos as vlas, leua-
daancora, fieoutammmouel aembarcao, quenenhumhu-
manoarrifcio foi poderoso para a dezamarrr. Ditulgada tam
estranha nouidade , informado oGouernador da cidade do que
pauaua,mdou(inspirado pelo ceo ) defembarcar os religiosos.
Caso marauilkoso! Logo a embarcao fieou boiante , voando
(ainda contra mar)como se forligeira aue,reduzindo todas
suas copiosas matalotags , que c&nsig leuauo, ahspobres
Rreuiarios. Demonstrndo por este meio o Todo poderoso j q
os tiriha escolhidos para plantas em Portugal a noua , & vioa
aruore de suaReligio sagradai,que notem florecido entr ns
menos que as outras. Por as faudadessdo martyrio(fim de tam
arriscada jornada)apeTtauo de forte com eHes,<q nenha cousa
da vida erabastante para lhesenxugar s lagrimas. Csolauaos
o Gouernador com efficazes razos, a principal : Que sendo os
decretos diuinos mfalliueis b ceo lhes abrrimeio para conse-
guirem as desejadas coroas , pois a maior |>arte de Hespanha es
teua ainda debaix do Agareno jugo , & que tnto inimigos da
F ert aquelles,comoeftes. Com isto mostrro ficar mais a-
liuiados. Dada ento obediencia a D. Sueiro Viegaz , Bifpo de
Lisboa remetidos a Sant'areii (deliciosaCorte naquelle tempo
de nostbs
41 6 Agiologio Lufitmo.

de nossos Monarchas ) cm chcgando , scro logo beijar amao a


elRciD. AfonfoII. que certifcado primeiro de feu pio , &
lpuuauel instituto , os recebeo com notaueis demonstraes de
^alegria , reconhecendoos paranimphos foberanos, que Deos
inuiaua a este reino para b de feus vassal os , & dos miferos cat-
tiuosjhofpcdandoos outro si no feu palacio,em quto para fun-
darem,fe lhes buscaua acmodado sitio. Este foi a antiquifina
Ejmida de N. Sr d'Abobada, no loge dele, & o Hofpiral dos
cattiuos,que feu pai D. Sancho I.auia alli erigido,dotando ha',
& outra coufa com regia magnificencia , cu ja cfirmao fe im-
petrou do Pontifice Honorio III. dandofe de tudo razo a Fret
GuilhcJmeScoto,queentoera Grai da Ordem. Aqu viueo
o P. F. Andr com os mais companheiros em estreita pobreza,
entregue todo aos diuinos louuores , i exercicios fanctos da ca-
ridade,i edifiao dos proximos,zelando a liberdade, & reiga-
te dos cattiuos , acudindoatoda horaaos Christos cos Sacra-
mentos,& lanando amuitos ujeitos( que viero asentar pra-
a nesta nouacquista do eeo) o rcuelado habito , aos quaes fer-
. uirp depois de iuclytos fepuchros, & maufolos foberbos , os
baibaros carecrep, & infieis mafmorras. Auendo pois gouerna-
do a casa este estudiofo varo da regular obfcruancia , por tem
po de 2 3. arnos c exemplo marauilhofo , foi chamado ao pre-
mio cterno em fancta velhice, c grai fentimento de toda Cor-
tc,& muitomais dos fubditos,q(.com amorofa me)aos peitos
o b Trci ^a rc%io criara. b. Em Hefpanha j h digno de memoria
uto Esta eterna , o B. F. Ioo Estacio, Portuguez , de exiniiafanctidadc,
"desm'' ^P^0^q d^s.Iudjas. Occidentaes -, hum dos preclaros flhos etn
ltnhofJ~ Vtftdyq ,'& letras que teue a Ercmitica PruinciAugustiniana

de Caftellaj.dfjpuloamantiiaiodquelle grande EfmolerS.


Thomas de ViUa^noua ,-o quai dt^poisde feradmittido Ord
noconuento deralamanca(ondeestudaa) anno 1 $ 20. acqui-
rjo t.aj fama pafcien'cia,j que send aindamuito moo na idade,
foi assumptpaograp d!e.Mestr&;,ffii;ad!gnidade ihe no erain-
terapeftiua pelafraa;4urezade feu procder, i entendimto. Da-
qui aprazadp no, zeft dksaltiaao <iasalras,emprendeo a nauc-
ga7 & jorna*dado npuomundo , com outros companheiros,
quistando comtal felicidade os thefouros das verdadeiras ri-
quezas?que em rnerjps de inc.o,annos,ganhou para a F Cacho-
ic.a^oaquePe/va^p imper,ig de Montzuma , lu&ndo no
$meteco$ abpm^auis co%ms. ^-siiperctcocs daqucJla
oiba jl idoltra
xyQufflfo deAbrl 417
idlatri gente, tnasambem cp a intemprie dos climas, de us
loenjtips^.ftcwuos ares, pnstituido ento inuol^tariarnen-
.te Vigairo Proumcial da refprmada Proninciade.;Me>fi^.e0 f
jporou no cargpjom tantaprydencja, i exemplo, tmprandp
coin tal grauidade sua natural afFabilidadc,&- brandura , q nun-
-qua etaTh,e deminuo a reuerencia, nem aquella o fez iraenos a-
mauel aos fubditos,dos quaesera queridp, & refpetadp grde-
inente.E pofoq a Prouiniarnr;fl)e^jlatada, mas feus, canri)-
jnhQs^apejFps,& montupsps , ptuFdoa vitpu fenipr-eap^enif-
pregan<Jo o tempo que destaspecupaoe? forosas ll^ r^staua,
minstrucoj&conn^ma^o^p^ n^frpSjquepeip.
prgao,& baptismp ayja. jrgfcnerado envChristo ^repiitando
por glorias,^: deliiaSjOS incomportaueis traballops, &; djffiujr
dades grandes,que por estaca^a vciai.-, Dr^luidpreutrienip,
euidarrdo elle ficarjute,parase entregar.aoJpiri%p^o;aOJiev
diencialheduplicouos cuidadpSvPorq cfi^gandpj^aji^uejlf^ar
^ante por Vice-rei do Per Antonio dMdo^a^if.n}^ do Ma#-
qus de Mondejr, o nomeou feu asstientc , 8c yigairg P,r.pjL^n^
iaLd?aquella noua Prouincia.E cpnhecqndp ejste ^.dalgpcpnij
tempoapureza,&: innpencia de sua vj^a, a prudencia,& auj*
dade de feu gouerno,a excejkncia^S fr,utto dXfta^octrjna ,xS
final.mente a pouca fede,Sf ansa em acqukir as riquefcas tpmpo-
raes porepaciode doze annps , lhe entjgqu pa^pnciena,
8c dniinirao daquelle oppulcntin^ra/oreino , a eujo gouer^
jo se deu pm tarito eludo, & applica^o^ que quandp pareci?
efqueere totamente doSCUfUdos jda jjrouiricia, , entqp yolr
taua sobre elles, senti se Iembfar. daqv^^f^ppzj^bljie mett-
jeia emeasa p gpitrnp; Ecolejastico ,.enx,qe traba^pu f nan-
fai/elmente^bi^cando mni^tps idpneo^.^que apascen^Tem as
ahnascpm^i^^aj.&^^^f.3 :pspup4fi ^M^ife^'^fl^r
ses as grejas qufde vp&$ Pfgia em;farha.p puent poder/i
S. Pa,o^e,referB xoifenei^^aujeis peiyteffcas abftinenias>
as continuas dij^ dfexrq vos ;ejun*

pe^tuosiPtfzigQPpr^^
tf#ar,npin ta^
.paeiencia ns a^erdades^y^ljb adricaue} pfrime^to. mi in-
jrias, vosla estre^da po^ezi , &pejjfejta WmUdaq'e em todo
stado f Pois as rtquezas,,& bs temppiaes, nio fn)<nte asxap

pretcdestes^asjantes as4sfprezastes,qu^
poyco quepofsuieis por nsojter muto jais quedar aps ppbres,
vuenda
4*8 Agwhgio Luftaw.

viucndo vs cm Mexico,& no Per , prelado duas vzs , coti*


fesser, priuado, consclheiro , & todo o gouerno db Vicc~rei,no
tmpoque aquellas Prouincfas florecio emmaiores riqezas.
No paro aqui suas virtudesx, era na orafo frquente , com os

Snctosda gloria conuersaua, reuelndolhe elles quantoauia


de acontecer em feu gouerno. Via a meudoquando celebrau
na fagrada Hostia com os olhos corporaes( eleuados ) a Christo
Crucificado em carne, p quai lhedaua gostar aquelle nectar
diuino da facrofancta Ghaga do lado, para que bebesie naquell
fonce manancial de delcites os enchentes das gratuitas dadiuas,
& celestiaes fauores,dizendolhe : Vide qktdpr^ te pajjttsjm f tu
pro meo norhine fimiliter patre. Pois em quanto Christo Senhor N.
ofecreau3 de seu fangue(lauatorio preciofode nofas culpas,&
a d Rom. peccados)pudessc dizer com S. Paul' : Nonfanfcondignapa/fioiies
.v.io. fajttS tepors ad futurs gloria, aude reuelabitur in nobii .Mcrc ngula-
rissun ! por militas vezes repetida , & por muitos annos cdhti-
nuada. Of extases ras Missas ero ordinarios. As lagrimasbro-
tauoem todo lugar. As alegrias intcrioresredundauo de for
te rio exterior , q nenhia diligcia era bastte-para as podr oc-
ciiltar. Finlmente a hegbcios de graue porte partio do Per
jfraraHefpnha o anno 5 5 2 onde chegou pobrissimo , mas ja a
fama b tinn adiantdo em feu louuor, & concluidos em breue
c felicidady tddsem y tilidade da Republica,& nenhia sua,
hem dos f, que rdo a Magestade deFelippeo Prudente c-
jpenfar osmeftos de tam sancto varao,o riomu ( por morte de
Ootn Paulb d Talaiira ) no Bipado dacida de dos Anjsem
Mexico,^rcnd b prhncrro, & ria dignidad o fegundo-das h-
diasjmas 6 rlfda glori,iantcs que deHefpanh partisl, p t-
tu entre os cidades aiigelicos/rra Tua verdadeiira ptri, on
de goza c Christo o premi essencial ds Bemnenturados.!r::s.

o p.Gon- ^rt Lsboa, rQ collcgio de S. ' Antat:da Csrfpnhiad Iefus , a


p/ Me- selce partida destc para o outro mtHb d P'.'M. Goiialo Me-
ctl-4 > 0 pitto uijett qesc merieol^rn;Portua1 esta
nbia. Hrgr&la' rfclgio,fend jagranderu d Dbs; ihtii exemplar,
*&: peiitnt^ostumad aos clicis/Sfdipnais , :cfiff ccrttr
^ia tchtd ^0 paidas treuas , vdxjuadudar de fta- falua-
J5o,TOasiapjpareccridoheo Anj d Senti* tfulmcnti,!he
^dssc por; du? vzes: Confiafilh, confiafquete navasde po-der': Cote
Sst fcgrirotal ehtrt fia Cmpanhia, em que v iueo algup an-
^tos com tarifa prefeiti& artor d^roximoquc f dlrtftvis das
Ql"Jit ' horas
. Quarto de Abril

horas Canonicas)rezaua outras particulares oraos , dandoa


exereicio da mental seis horas cada dia j gastando a manha no
confionario , onde fez muitos scruios a Deos . Vendofe este
pio varo proximo morte,rodeado de seus irmos , depois de
recitarofymbolodaF,aprotestoucom estas palauras: Inhac
jide inflitutus sumjn bac Vtxijn hac moriar ; teforquejt qutd forte in ex->
tremo agone excidatmilnjam nnc inditum,& rritum Volo. E logo lan-
ado o brao fra,tomou elle proprio a vella dizendo: Pi lumen
hoc oculos illumines corports, fie ego credo dominumles tlluminare omnem
hominem Venientem in hune mundum y quia pfe lumen Verum , & eternum
^.EmcujosactosdeFj&conformidadecoa diuina vontade
continuou,at por vida pauza ha tam fancta morte^ a quai foi
niuisentidadosRcisD.IooIII. &D. Catharina, que muito O
amauopor suas eclaresidas virtuds. d. EmKDoimbra,na
ca da Saude, o mortal termino do P. lorge de Tauofa, da mes'- jf jM
ma Cpanhia, illustre por gerao,coiriomostra u appellido, d* nus-
& muito mais por suas virtudes , conferundofe em grande pu- ***
reza,& innocencia de vida , realada com outros fanctos exerc-
ciosyque o fizero mui amauel a toda forte , i estado de gent^
por^ue foi diligentissimo breiro na viiha da Igreja, & mui ze-
Joso no proueitodos proximos , com os ministerios desta fagra*.
da rligio em que fc criou de minino,nos <juaes c estremada
ptualidade se occupou sempre.E por coroa de todos os serui-
os,q a DeosittnhafertOjpedroaos Prelados o anno de 9 9. o m-
dam casa da Stde,para ter cuida do dos apestados, que nel- .v
la morri o ao defamparo , onde depois de ter incaiiauelmente
rab,-\lhado,3sfi em oscurar,& fruir com.muito amor, como em
Jhes admimstrar os Sacramentos , &afstir na vltima horacom
grande vigilca, audofede tal maneir naquelle funesto thea- .
tro da caridade, que poFio'perdcr pbnto dlia , perdeo a vida
do mfmo mal, que se lhe pegou,fallccerdomui confolado,vifc
toauerse spontaneamteofferecidoaestG sacriftei , tam aceit
diuina Mageftade. e.: No Augustmiano cuto de Stat, s. Gafar
Q.yeneraitdo obfto do feruode Deos Fr. Gafpar das Chagas , [ da^^
depois.de viuer.no fcculofanctamerite, vistindoohabito no de
N.Senhora da Gxaa de Lisboa, refplandeceo nas actas religio- jgtmnb
hj ^.mnasticasperfeosem grao fupcrlathO ', principal1
istente naorao^uauiffim pasto'de sua aima) em que rcebia
da libral mo "diuina singulares fauores5&na penitcia maccr-
<J acarne cadahora comtjcjxms,vigilias, & disciplinai , at que
.saric'jt Mm facramen- i
42 <Agologio Lujtano.

/acramentado,e(perou morte , ( q lhc foi dulcifma ) lanado


sobre cinza, & cilicio. Seu corpo foi fepultado no foleo da ca-
pella mr, parte do Euangelho, onde o ceo acredita sua virtu-
decommarauilhas,merecendoter por Chronista de fuaspre-
rogatiuas,i excellencias o illustrissimo Primz D.Fr. Alexo de
oD.Pau* Menezes damefmaOrd. /. Na parochial de Villa-verde,
h de p a- ArcebifpadodeLisboa,oanniuerfario do Doctor Paulo de Pa-

ijrro. lacios, varo Apostolico , reformado na vida , i explar nos cof-


tumes,como ero os mais Sacerdotes, que a este reino viero co
a ferenissimaRainha D.Catharina,da quai por sua grande virtu-
de,& caridade,juntacm hua natural comiferao,que dos po-
bres tinha,obteue o cargo de Esmoler , que com aprasiuel bran-
dura,& paciencia(com abs taeshe deuida)administrou alguns
annos. Naceo'a este mund em Granada,i estudando as primei-
ras letras em Salamanca , fe aggraduou de Doctor cm Theolo-
giana Vniuersidade d'Eora ; &por fernllatam insigne, foi
promouido a Cathredatico de Efcritturan&de Coimbra , onde
a Ico muitos,com tanta erudio, i excellencia, como declaro
suas doctas obras. E scndo vltimamentc Prceador delRei Dom
Hcnrique(que muito repeitaua fuasingular numildade)porr
7a tam prouectona idade,para que pudesle defcanar de seus es-
tudos,o nomeou no Priorado da Vtoza (Igreja authorizada,&
rendoza,)& considerando o varo intcgerrimo,que era a renda
mui auentjada,efcrupulofo de feus copiofos fruttos(raro caso,
i extraordinaria proua!)fe passou para a de Vil la- verde, q ( ain-
da que limitada)julgou por ifciente para fustento feu, i efmo-
las dos fubditos, & viuendohella dousannos,a reedificouu
custa , achandofe continuamente no confssionario , & pulpito,
delarando,& instruindo a todos no&mysterios da S. F Catho-
lica(de que muito neceffito os rusticos)c os demais meios ne-
ceTarios para a faluaojfalendo grand frutto nas aimas ; at q
em bem lograda velhice,fustentadam piedofas obras,feito feu.
testamento,& recebidos os antidotes foberanos do ceo contra a
AmaKA' cterna morte, passim ao Senhor. - '3?' Nestc di,em Lisboa,fta
na. Casa pia de N. Senhora da Piedade,a pnitente Anna Maria,na-
tural da mefma cidade , que dez annos que teue de irma deila,
soube compenr(ajudadada diuina graa) a foltura,& dcassi-
do da passada vida,lamtando dia, & noite suas culpas amarga-
mente at chorar sangue,& totalmente cegar. Neste estado c-
mungaua mui amiudo , com grande deuoo, aoutauasc com
afpercza,
Quarto de Abril 42 r

aspereza, dormia no cho , era caritatiua, &: amiga da pobreza,


desejando sempre ter muito que destribuir pelo amor de Deos.
Fazendo com isto tal guerra ao inferno,que a bandeiras despre
gadas a perseguia , & maltrataua visiuelmenteo demnio. E
querendo o Senhor purificala de todo,sobreueolhe hum grande
inchao ao pescoso,com taes roturas , que por cila lhe faia o q
entraua pela bocca,& para que pudesse dizer c o Propheta E-
sas : A planta pedis y/q; ad yertkem non efl in mesamtas 3 feita hum c. i.v.<s j
Iob, se encheo toda de innumeraueis buracos , apparecendolhe
por muitos dlies os ossos , viuendo desta forte quatro annos e
admirauelpaciencia.Porquenomcio das maiores ancias,& do
res (a q ella chamaua suas delicias)pregaua os olhos no ceo, en
toado louuores diuinos aoPai das mifericordias,offerecdolhas
todas por quem lhe acudia co necessrio , & curaus a toda hora,
ate q impedidos de crpes os ps, c manifestos inaes de contri
o^ actos de amor de Deos,pz a morte fim a suas dores.
No mefnio dia, & cidade , no conuento de N. Senhora dos Re- Fk ftir
medios,de Carmelitas descalos, o timorato Pa4re Frei Pedro *
de Iefus , que o mesmo foi tomar o sancto habito , q trazer sem- JJJS^
pre diante dos olhos a considerao do final juizo , obrando em
rodo o tempo,& lugar,como se naquella hora lhe ouuesse de to
mar o rectissimo fiscal da conscincia, a estreita residncia. Pelo
que no sendo por enfermidade, ou necessidade vr^ente,)a mais
faltou aos jejuns da Ordem (que fa quasi oito meles ) perpe
tua mortificao dacarne,ao rigor da cama, a clausura da cella,
& sobre tudo a orao,na qual empregaua(demais das duas ho
ras da Constituio ) outras muitas entre dia, & noite \ tirando
d'ella altas lies de humildade,conhecimento,& habatimento
prprio , com que se empregaua nos mais baixos ministrios da

comunidade. Aferuorauafe tanto no desejo de imitar a Christo,


que no satisfeito com as abstinencias,& penitcias da religio,
jejuaua muitas vezes apo , & agoa, cingia raiz da carne,para
mais a mortificar, largo cilicio-, dormia vestido sobre nua taboa.
E como tam exercitado nas virtudes o fizero Mestre de Noui-
cos. E achandofelhe talento para o gouerno , Prior de todas as
caas , & primeiro Prouincial desta Prouincia, nas quaes prela-
cias foi grande afylo dos virtuosos, & timoratos , brando para
todos,austero para si,de maneira que mais parecia pai , que pre
lados como tal era mui amado,& respeitado dos sbditos. Na
vitima idade se retirou ao deserto de Busaco, para tambm ex-
Mm 2 perimen-
42 - Agiologo kujitftno.

perimentar os figores.d'aquellaThebaida,onde sc apeffeioou


nas virtudes epacio de Jtimnanno j & voltandoa Li-sboa conti-
iuou o propfio methodo de vida,at que Senhor ouue por b
de o chamar a sua gloria , em idade de 78. ompletos , fentindo
toda a Religio sua auzencia,seu eiemplo,&>seu conselho. t.
mncio, Em Iapo,as illustres coroas , 8c palmas de dous felices cas.,dos
^mm Mancio, & Maria, que eom Luis,&:Gafpar( filhos feus ) bnh-
flhts ro faas estolas no sange do Cordeiro. O pai ( como valerolo
Martyres. Capito)neste dia,os filhs a dezoito,& a me a dczanoue: imr-
tando todos na generofidade, & constancia comque padecero
degolados por Christo aos primitiuos Christos!)& Martyres da
IgrejaCatholia* ,ty,:.\, ~l>;

,;u; * Gommmtwsio a IV.de Abril

TEue aosegraHa religio da Trin- . AL DeigTilt. 'Tortug. fyx Vwi.-


dade por tundadores os esdare- /V 4 n ,i., r- . j
sidos^ fcianctqs varoL oo da 1 X< P de regno su ad quos
Matt-, &-Flitde Valois anno liier & ijl peruenennt flute. Scia-
1 198.no Pontificado de Innocencicri II a qm^ fratres g. TrinitatlS , qM
quem roi reuelada, cclebrando em S. Ioao. r ;* J -0 *r . 1
deLatroa28.deianeiro,diaemqueal- morantur apudSantare ftlt m meA
greja solemniza a fefta L S. Ins i.a quai comendaj fnb mea defenfione^cum

amio. DiUtoufc ell breuemente por toda lWHS^ CUmJUIS breditatlbuS , <
a Chriiandade, Sc nao se deteue muito q cum fas zanatis . & cum omnibus
nao cnegale a nosso Portugal -, onde era ... ' , r . ' ,. . c
mui necessara pelas trauadas, & domesti- MijS rbusJuiS. VoblS mdldoptm-
cas guerras, q traziamos cos Mouros } em ter , Vf nullus fit in toto meo reg)loy
3ue de fora auia de auer cattiuos. O mo- _ - 1 r, r
o corn que Deos a trouxe tem muito de f" f"|f" eu maleficere WC fuis
miraculoi,como vimos no texto, & se a- honnibus , nec fuis h^reditatibus,
eha(alem da tradiio ) nos antigos carto- mQ m ~mU . nec omnibus aljs
nos .da Prouincia. Cerca do anno vanao os r r- r / C
autores , parecenos mais ajustada co a ver- rbus Juis. t quicunq j eis mates e-
dadeaopinio d'aquelles, que a fazem vir cert , peccabit mhi diclo , impro-

trou comrijo temporal pela barra de Lis- cerunt , & insuper habebitur pro
boa,& corn eUa( segtmdo dissemos no co- intmCQ mQm t mm{0 q>Ytori de
mo prcdente a 20.de Ianeiro lit. .lcon- f : r
qiiiltouo noslb ispo D. Sueiro viegasa oantarem , V tentt fllos/ic ampa-
villa de Alcacer dosai. E q em alga des- ratOS, & defenfosrfuod no possit eis
tas embarcaes viria o R.P. F A*dce & r - malefaceye $ ^uod numju*
leus companheiros , pois no fegmnte de . 1 J 1 1 1
12 iVhe passou elRei Dom Afonio II. em inde yeniat quArimoniam. Et ft ali-
fauor do conuento de Santarem, a segujn- ^ eis malefecerit g mn fccent
te escrktura . tomandoo debixo delua 1 . . *. , . j -,
proteco. emendari^redatur, quod de aomtbus
" 1 ' '' ' !. fU'S
- 7
t
fuis faciameistotum emendar, ser o de sua Ordem. ... .

//** yir amparati,^5> defen/. Dedi te osconuentosdos Padres Dominicos,


tis ijtam charta meam apertanu me ticandolhe aos lados,ou-
C n ; . >'>*> JL - i trosdous defreiras das mcsmas Ordcns.
A?"*? ^9 mumtam. Data &- Ncste principio soi mui pobre , mas pelo
tdrem l'y. DecembrtS Il8o. tempo adiame veio a fer h dos mais ri-
Cque he anno de Cbriilo r 2 i 8. 1 '" 1 : " ! 5l cos da rdcni, affi pcios fauorcs , & doa-
.-i.- '.>!.:,<. .> irti ,r,j es reaes, como pelas eimolas dos deuo-
A escrittura he tam dara , que no ne- tos,& bemfeitores. Goza nos Capitulos o.
ceflta de explicao.Alera dela tcmos no iegundo lugar,largando o primeko a Lis-
cartorio da S de Lisbea hum breue do boa poi cabea.Qudo clRei D. IooIII.
Papi Honorio III. passado em Romaa resormou ; Ord o fez tambem neste c-
25. de Abril aiv 12 tf, em que toma a Or- uento, ffitto spiritual -como no matrial,
dem-, & todos feus con uentos debaixo d reedisicandoo no mefmo lugar , o quai le
feu paffocinio j entre os quaes'nomea.jd o acabou afl, 1^:54. no ficando mais do an-
de Santarem n reino de Portugal, por et tigo, que corpo -} & capellas da Igreja, q
tas paluras : In regno Tmtugali*. domum de he de tres naues. A maior(enterro dosC-
Santartm cum omnibus pertintnttjsfuis, qutm des deTarouca)por kr liiv;itada,& reedifi-
fx regta donatione habetis &c. O quai fcgi- cada de nouo,foi dsfeita no de 1596. En-
do RobertoGuaguino in Chron.Ord.pof- riquece esta casa ' milagrofa reliquia de S.
luo do antcdente anno : in Portugais Bras, quantidadc de prata lauradapara.
domus Santatem. Confirma sua antiguida- ornato do diuino culto , & affi mefmo ri-
de,a sentena de coinpolio , que le deu cos omamentos. Tem' ampla cerca-, & vi-
entre o Prior,& Benefciados da Parochia cola horta com poo de agoa,rara naquel-
de Saliudor, Sc o nossoT. Andr cerca das le sitio 5 he morada commmentc de 50
o/Terras , & morturio a 1 7. de Maitf an; Religiofos. s 1. mi .
J22j.por sicar o d.conuento em feu distri- No he bem que pafleinos em silencio
cto. D onde seinrere auer poucos annos q ao insigne bfeitor desta casa DtEstcucan-
alli tinho fundado. Tomando Deos para nez , Colasso , & Chanarel que foi del-
solida basi desta sancta Prouincia a est Rei .Afonso III.cujagrdeza,&libera-
preclaro varo, & a feus companheiros, to- lidad para eom ella, mais parece de ani-
dos Francefes , a que deu principio neste 010 realyqoesde particular vassalo, pois al
conuento de Santarem,onde foi o primei- de outras muitas terras , lhe dotou a villa
ro Miniiro do an. in.at i242.porque de Aluito no Alcntejo an. 125t. dequeo
no leguinte, ja achamos elcritturaS de Ff. d.Rei lhe tinha seito merce por feus ferui-
Miguel Rebolojfeu successor( q foi o pri- os, leuando elle dist tanto gosto , q no
meiro Pcrtuguez que neste reino vestio o fomente Confirmou adoao , mas lhe fez
neuado habito Trinitario ) & affi prete couto dlia, no de 6 1 .liurdoa de imposi-
que l'uccedeo feu fransio no antcdente, es,& tributos. E por lua morte lhe dei-
a cu;o religiofo corpo fe deu sepultura,co- xou D.Esteueannez toda sua fazenda, fen-
mo aos demais companheiros, na capella do feus testamenteiros D.Durando,Bil'po
de N.Senhora,que estaua, onde agora ve- d'Euora,Frei Domingos de S. Loureno,
m os a facristia , perfeuerando alli ha bem Custodio dos Mcnores , & F. Domingo*
pouco tempo h retabolo a frefeo, & nel- Botelho,Guardio de Lisboa, cuja heran-
le pintada a Rainhd dos Anjs, vestida no a foi aceita pelo Grai daOrdem oReu-
habito da Ordem, & debaixo de feu m- rendo Padre Fr. Pedro Cusiano cm Lco
teraseffigies , & retrtos dos oit furtda- de Frana an.ii74.
dores ddta casa dejoelhos , como insi- Esta villa com toda sua junsdiao te*
uaua o Ietreiro q tinha ao p: Sanaifun- poral, & spiritual possuo em ffez o d.con-
datorc iiius Cambtf. O q fupofto fica sen- uento em vida do mefmo Rei D. Afonso,
do o d. conuento primai; de todos os des- por morte do quai , elRei D Dmyz lhe
ta villa,bem que o encontre o P. Fr. -Luis moueo tanas demandas, que lhe vierao a
de Soufa,pretendndo mostrar na 1. p. da largar por amigaucl composico o tepo-
Chron.Domin.desta Pouincu U. c*p. 4. t dlia, no Capitule celebrado em Bur-
Mmj goan
4H Agkhgkufititno.
gos an. i8. sendo Minstro Prouincial 6 Bspo,fo despachado para o ceo , suppri-
cclebreP.Fr.IooNauarrovdandolheel- mindo sua ptofunda humildade ( como
Rci cm recpensa no seguintej os padroa- cjucrem muitos) os pottentos , fe maraui-
dos das Igrjas de Benalberge,Oriola,Al- lnas q obrou na vida, pois no de 54 che-
uito, & Monte de trigo, como consta.d i garo nouas a Indias de feu transite, i en-
liuro do proprio Rei da torre do tombo toehorou aquelle nouo rbe lua orfan-
foL.61. & 64. o que depois corroborou o dade,& defamparo grande em que ficaua;.
Papa Bonifacio IX. no decimo anno de o quai viuiacom.tam admirauel exceiTo,
feu gouernoique corteorre co de 1 $99. C5 reignado na dUuna yonade^ q pugnaro
tudo slo no faltro outrosReis,q pr- emfeu entendirriento por muito tempo,
tendero defraudar os dittos religiofos dons p en lamentes , h de pregar aos in-
defta jurifdo, a que os Smos Ptifces fieis,ontro de eitar com C hrito , ineerto
resistiBoJ cuja vnio anda no Mare magn^ quai feguiria,exlamana c S4.Martinho:
pelo que <fica sendo o feu Miniiro ,. Prior fytmnt$at\voltintAS tu<L. ; Lembrole dlie
da d. villa. Distoy>&iido mais que fe relata (dema9;dos.nomeadfisr)' o<P.i Antonio de
rto texto veiofe os Chroniias da Rcli- la Calanclu nos varos illustres da Ord
giojComo J- . PedroLopcz no l.z.c. 1 .p ag. 1. 1 . C. o P. Nicolao Crufeaio na h \.
M 2.F. Ioo Figueiras pag. 50. ; F. Bernai- Per uana j.p .c 139. lofeph Pamp hi-
di de S.Antouio ne epit. das Redemp. lo in Chr.rd.fol.i 16.8c 119. F. Hicron.
l.i4c. i4.D. Rodrigo da Cunhanaihist.de Roraan nas Centurias aduuR iftn Frei
Lisboa p. 2. cap. jj. o P.Aluaro Lobo,Fr. Thomas Herrera noAlphab. Auguft. lit.
Marcos de Moura,& F.Pafilo Cabrai nas I.F. Duarte Pachecoino epitome da v ida
memorias que deixaro da Ordem. . ,r' de S. Thomas de Villa- noua kj ci*, a*
.:' / S . _-..."> o; ; <>. . lem do Mmorial, que(obrgado da Obe-
b. : Do B* FreLlooJEstacio*sereuem dieneia)fez omethiprB. Fr. Ioo dos sin-
Btaues.autore,fem nenh lhe dat patria, gplare.s,fauores,8ijaeneficios, querecebeo
sinal de fer noise Portuguez . O P. Ioa- da mo diuina, o 'quai traz Brulio , i Elt-
chimBrulio na hist. Peruana l.yk c.j.tratr fio ao/slugares ckados. .
tahdo fuaividaid>qtieofoi^.I/>4e Sta- .-.ii\i't> ii'.- > ' ' :
cius , gente LufiAtnur fuit , qua-generis riobit, . < Os Padres Nicolao O rlandino , &
tiittf ittcertumxr- O P. Fclipp.Elffio no J&ahhazar Tellez,diligentiBmosChronil-
AugUst. Encomiaft.pag.37 .aercta: Pa tas da Companhia,fazem illustre nieuo
rentes, ejus Jlxauts. tert.t.&'A}donc.* iartU. do P. M. Gonalo Medeiros , aquelle na
x.lnfsUx Tmiar&:opfidi'Angt4t ciites &c. hif.geral to.i.l.2.n.204.& I.i2.n.<.el4e na
Quefoifilho dei Aluaro Percz 9 & de Al-r piawcujar d nbffa Prouincia i.p.i..c.io.
da MarciiK,naturaes de Angra, ai ilha 5,l4*f'?f & ^.cu^a patria quer alguns
Trceka:Entre os dicipulos dSiTliiamas quejfoTe Freixo , oucros Meijo frio, am-
dft Villa-noua foi F.loo o terceiro j & na bas:jvillas,ha em Tralofmontes, outra na
Tiftud o primeirxjjComo tem o P.Mignel BeiFoi elle mais letrado,que Uobre, ef-
Sokmio (grae escrittor) na vidHjio scto wdant famjDb de Paris, & veio na C-
Arcebifpoionde: US/ .ttreero sue el .JS, luan paohaa fer Vicnpouinciai , em quto o
Staciar. , racon mui rcligioo ) y mjtt wlojo <iel P. JVUSnnQ Rodriguezfe deteue m Ro-
seruco de Diosrf d U cxmuerfton ieboi ndios; rrjiAtque; faUceo na Residencia de &.
kw*8e Ptdre-ai -ftysivon fia exempt ,j do- Anto de Lisboa, a 4* jde Abril de . /j^z^
mjpixtttrttb ftuti, queptr elh' ftuJxib+Ob'tf- fegyndo o MartyroWeila. > : ;
fo dolU ciuad de las Angeles en WSueM'aHesr -loN> faa duuida chamarmoS: Residfnci*
fan&& acabit niui fintv. ) oli t, j i , ji. ; , 1 , ao Clltgio de, 5 Aritoy porque neste an no
r; t Pissou este Apostolico varo de Hepa- and;o;eja,np fjndo quai fe fez (por m-
nha a Indias an. i539..onde foi eleito Vi-r dado de S. Igftacio:)ofli efcolas pitblica
gairofP^hnincial no. ide 1545.3c de Mexico pir Iew a Gramatica,& Rhetoria(prin-
no de yi.tat que ordnp.laudauis.Cf-' cipio, & fundament^ das mjais feiencias )
tiniios, tiromettenda obediencia ao.S- puejicia nobre , & plebea desta cidade,
xnbontisice,Geral daOrdem,& Prouiii- bbendo estas' tenras plantas co ensino, Se
tial de Castella. \s.oltou a Helpanha no discip)ina.o doce.leite das virtudes, anre-
de;2^ negocio daquellas Christanda- Uendo 0 Scto Patriaiha o copiofo frut-.
les^onde no.de ^.astics deseriagrado emi to^<juetde tanjlouuauel abalho auia de
*i!Uicc, cr,"'- relultar
ghtarto de Abrl. 4**
rcsukar a este rcino , & no menos gloria to a Rainha D.Leonor tcos nnos antes.
a sua minima Companhia. . : ;-, Trattandoo CardealD. Henriqeeuv
Estaua ento esta Residencia,ou Colle- feu tempo deampliar este Collegiojsejre*
gio , onde se diz hoje S. Anto o Velhoy folueo mudar de itio,por este fer canha-
no bairo daMouraria, ao p do Castello, do,para o magnifico edificio, que pretdia..
para a parte do Norte , em tio pouco sa- leuantar; 8c ali elcolheo ento o do Iogo
lutiseco,& menos apraziuel.No fuira que da pesta, junto s freiras de S.Anna, onde
aKrme fer no tempo antigo moradados le traou de forte (dotandoo c real mag
Templarios, Sc depois de Freiras da mili- nificencia )que recolhe em grande run
tar Ordem de Sanr-Iago. O q temos por mero de religiofos . Tanto. que se lancou
ceirto he,que foi Mesquita de Mouros,co- nelle a primeira pedra,q foi a j i . de Makr
rno a Parochia ' ' da
' Conce , Sinagoga de 1579. se den tal pressa obra , que e.m
dcrludeos. E asti como a pia , 8c virtuola menos de quar.ro annos,fe pallaro para
Rainha D.Leonor,mulher dclRei D.Ioo elle a 8. de Nouembro > leuando apos si o
IL (pot confelho do V. P. Fre Mgel.de titulo de S.Anco,vendendo o antigo aos
Contreiias,seu Cdnressor) coiifeguo dl- Padres Gracistas, q lhes frue ho)e de col-
Rei D. Manoel, feu irmo, que purificasse legio,dediado Conuerso de S. Agosti
ea, 8c a consacrasse Irnmalada Con- nho, feu Padre. endo que a Compwhw
ceio da Rainha dosAijw.,rafl tambem (por razo de estado)auia de conterua^eM
auj j conleguido delRei,teu raarido,que ta cafa,pois foi a primeira,que ( depois dq
se expurgaste aquela, .C a, dedicase ao Roma)tiuero no Orbe.
Mysteric da ncarnaio,engindoa de UOr No lugar prsente viucm os Padres fa-
uo em mosteiro de Freiras Dom in icas, de- zendo iguaes progressos nas virtudes, que
baixp do titulo d' Annunciada , como.j ns letras, onde l Gramatica, Rhetorica,
dissemos no i.tom.pag.ip<..iit,/.Aduejftin>- Mathematica, Philofophia, 8c Theologia
dofelhe ento as incomodidades daquelle Speculatiua, 8c Moral, com grande pro-
poftp para ram scta empreza,chea de ipi ueito dos tlhos de Lisboa ; os quaes con-
xitu prophetico,respondeo:JE/^<To em -Dw, sagrando ao estudo seusjuuens annos, le
que k* de sair dlie tam gfffde lux, , &.clart- diuertem de entretenimentos clicitos, a q
dade^que ba derdumiar PottHgd 1 ode, Porem inclina ( in da mal ) a corrupo de nossa
afldaodq p cempp^onliecdndose a malig- pettroa narureza. Deue sinalmence po-
nid ace dlie, & quam deuaado fcana pa- lida sump tuosidade de feu alegre,8c magr
ra 1 1 ciras das eminencias circunuezinhas, nisico templo libral idade, 8c magnani-
nodelRei D. Ioo.Iil. se mudrp-para niidade d,a;Condefi de Linhares D. Fe-
0 nde agora esto,no vaste de feu nomc,por lippa deS, particular bei rora, 8c dcuota
frecaque fizero cos frades de S. Anto, q da Cmpanhia , escolhendo para feu en-
alli vruio, cuja me me ria se con se rua ain- terro a Capella mr , obrada com todo o
fia n a prexima porta da cidade, que retem primor da arte,dc mai mores brancos com
mefmo nome. . , . . wl, >M ... k-rj\ e\ feus lustrofos embotidos de verm el ho , C
, ;': endo pois Cmendatario da d. cala .p negro.Ondq fedifle jprimeira Missa conj
BiljOoD.Ambrolo Bando Pereira,vindo .grande oncurfo , 8c slemnidade em di*
a elte eino a lagrada C pan hia de IeiuSj ..de S.Ignacio( a que,mJrp.dedicado o tem-
no abando paxte,en ciH^fund^jf*?.^ ,po)annia 1 6<t. benzendoo vefpera co
S imo troca com cle cia ant iga Igreja de mesma^o BilpQ Capello mr D. Manoel
N. Senhora. d c C arqu cre qa. dioe(i, de I^ar da Cnnha , eleiro Arebispo de Lisboa.
tmgjaa, qqal S.Ailje^.a)jihe'auia fitqjnejj- Quem quzer ver diffufamente sua fupda-
ce , temando pole ^ jai;miqada saeqi ^oj excellencia, pde 1er aos Padres Ri-
velp.Vpiphania d 154.2. Da quai fairao badeneira, Orlanjlino, & Tellez em suas
em djseujcso de }7.ajr;Hos^quah^bito) Chronicas,que ns remaramos com dizec
.para Miflonarios Apololicos, afl pau o .que le, as obras deste Cpjlegio se conclui-
ieino,como parafra.d'el^e)yar5esde.gr^- rem, cqa; traa com que se principiro,
de spiriiii?iedisicao. ^.Jbaitaua truente sei h dos loberbos edisicios de. Europa.
para credito leu^auer pea redido-.^iV'-i-
leSol do Oriente o ^nlo Xauier, ptois d. Ginco legoas ao Sul de Lamego,
ainda alli se conseiua; hjqje a tradiqp.de no coraco da Beira, .fica aantiga villa de
leu cubiculo, comprindo p que auia di t- S, Ioo da Pcsqucira, cirulo de Condado,
Mm 4 daillul
4** AgwbgioLufitnno.
da ilmstriflma casa dos Tauoras neste parte da epistola oDocter Palacios con%
reino.sentada em posto alto, refpeito do o leguinte epitaphio, que memoria per-
rio Douro, que Ihe sica em baixo, distcia petua de feu nome, lhe mandou pr M.
de meia legoa. Goza de bs ares, & apra- Cano (depois Bilpo do Algarue) feu gran-
ziueis villas , que i extendem por aqtiel- de amigo.
les dilatados Orizontes. Ter quinhcntos
vizinhos,que formo quatro freguezias,c Jquij? o VoSlor fclttlo de Ta-
tres rdozas Abbadias, & ha Vigairaria. , * J , j r ~*~~l* 2C~~
He tam frefca no ver , como alpera no UOO pturai de Gratiada, Ejmo^
ihuerno,pelas muitas neuoas, a que he tu- ler da %ailhc 2). Catharnafir
jta. Abunda de Po,azeite, gado , & do a^or jQ Cardeal V. Henrique,
mais necessano para a vida numana-Nella r i j tv i al
nafceo o P. Iorge de Tauora da Compa- LathedratlCO de 1 heologia > <
hia,que falleceo na pcste(que chamamos Trior que soi dejla Igreja. FaU
^Zf^uZ^l 4- de AbriU, i &.an.
moria leguinte, na ermida de S. Sebastio
(que ento fcruia de casa da faude)sica el- Compz este doctissimo varo hfis Scho-
a da parte de fora, ao p dos degraos da hs in sommant Caietan, que o Cardeal
porta principal. Rei mandou dar estampa. Dous romos
i in Matthum,o primeiro ex proprio mar-
SepultUM do 5. loYge de Tauora te,que se imprimio em Coimbra an. 1 564.
da Gpanhia de Mus , q morreo ? c* me Sanctsorum> <lue n
_ 1 I .* 1 r saio a luz, ainda que em feu testamento o
Jacramentando OS/endos da pej- ncomenda ( cujo original se guarda cont
te,aos 4. de Abril an.de 15 99. outr8 PaPeS n cartorio da d. Igreja de
Villa-verdejfeitanno 1579. fendoainda
E como religioso illustre em virtude o traz Prior da Vcntoza , em o quai ( depois de
tambem neie dia o Martyrologio da C- outras mandas piaa ) deixa ao Recolleto
panhia, & outras memorias, & monum- mosteiro da Vifito de Villa-verde , a
tos do cartorio do Collegio d Coimbra, sua iiuraria, & hum negro q tinha Com
onde era morador. panhia,por estas palauras*. Mado que mi ef-
clauo Aluaro firua fiempre a los Padres de U
t. Tambem nafceo namefma villa da Companbia d'Eborajt quai hago afiptr gra-
Pefqueirao P.F.Gaspar das Chagas,Ere- detimiento de me auer hecbo los Padres delU
mita de S . Agostinho, cuja morte foi arno en ella Dotor , como por affegurar la saluacion
1586.de quem efcreue(de mais de D. F.A- del dicho mi rfclaue. El quai pues hala aqui h&
lexo nos Varos illustres da Ordem ) Fr. ftdo bombre de bien , alla con los dichos Padres
Pedro Caluo nas iagrimas dos Iustos,z.p. lofera mejor. Pero no poderan venderlo , nia-
C. 1 2 .por estas palauras: F. G.iff>ar dot Cbagas lienarlo,porque mi volunfad es , que entre ellos
tomoii 0 habita em Lisboa , grande exemplo da muera,j por ellos se salue &c. D'onde fe v o
tida monnaiea,ornado de muitas virtudes, paf- conceito que tinha desta fagrada Religio,
fou aoSenhor no Conuento de Santaremcom &quam solicite .sria das de feus fubdi-
opimao no pouot(r Ordem desaniidade, F. An- tos,quem tanto curaua desta alma.No a-
tonio da Purifca^o in Chronol. Monast. chei atgora quem dlie sizeTe memoria
Lusit.lit.D.pag.46. - ;- ~!y '" " 'i ' fil1 feriptis , auendo muita de suas virtudes
s ' na viua tradio d'aquellas partes.
f. Asantiquiffimasparochiasda Vtoza, '>'
& Villa- verde, confagradas arhbas Rai- ' g. Foi Anna Maria, filha de Hierony^
nha dos Anjos, em o Arcebifpado de Lis- mo de Flores, & Ifabel de Torres , patri-
boa,com pouca distancia ha da outra pa- cios desta cidade deLisboa. Entrou na ca-
ta a parte do Norte, na comarca de Alan- fa pia a iO de Kouembro de 1 616. de fal-
quer,esto siruadas emterra mui faudauel, leceo nella a 4. de Abril de t'6%6. com pa-
peloclimade feus beneuolos astros. A- tente opinio de virtude , afli dasirm.as
quclla prefentao da Rainha, esta do pa- da casa, como dos Padres da Companhia,
droadodelReij em cujacapella mrjz quenelUcnoconfcflauo, Humrelato-
A- - ? ' rio breue
Quarto de Abris. 427
rio breue de suas acos loin aueis , temos Sendo Prouedor desta DomMar.oel de
m nosso poder,feito, c aflnado pela Re- Moura>Conde de Lumiares, filho de D
gente della,chamada Ins de Ielus Maria. Chiltouo de Mtura , Marqus de Ca
Teue principio esta casa, (que sica no tel-rodrigo, alcanou delRei Felippe If.
bairo das Chagas,& reguezia do Loreto) doze moios de trigo de renda& trezentos
cm tempo do Cardeal Alberto, pr indus- mil reis de j uro para feu fustento. E breue
nia da Companhia an. 1586. a quem elle de Roma para poderem ter o Sanctitfimo
encomdou a regra,& modo de vida , que Sacramento na Igreja,para a quai azi.de
auio de guardar estas mulheres depois de lulho de 1609. fi leuado da de S. Roque
cuertidas. E q para o gouerno d'ellase e- com grnde folemnidadefonde estaua ex-
legess doze pefoas de qualidade,nome- poto ) por mos do Bilpo de Cabo-verde
dose a si em prime ro lugar; o que se con- ( D. Luis Pereira , acompanhando a procii-
serua at o prsente. O Maioral ne chana- s, demis das Religies,toda a nebreza,
do Prouedor, t ertr si repartidos os me- prgando no . dia(que soi o da Magdale-
ses do anno , & cada hum lerue no leu de na, lua prqtectora)o P. M. F. Pedro Caluo
comprador da cafa,5c como ella he pobre da Ordem dos Pregadores,tam nomeado
suprem commmente na despeza d suas pelo talento,que teue para o pulpito;
bolcas. Cada anno se saz noua eleio, a q bi O B'arreiro,lug&r de r 50. v2thbs,
afiste h Padre da Companhia,por man- vista deLisboa,rio de por meio.fe pde ja-
dado do Preposito de S ,Roque,continu- ctar de ter h tam excellente alumno , cc-
do ella(de ento at hoje)no bem spiritual mo o P.Fr. Pedro de sus,filho de Nic-
de suas aimas com praticas , c confissos lao CaUlho,& de Cathariia Nicolas-j-q
mui a miudo. Daqui se mdo para as c- tomou o habito, & professou no conuto
quistas,depois de algs annos, onde calao dos Carmelitas Defcalos d'Euora anno
com o fauor dos Reis. 1596. depois de feruir a religio ( conio
Viuese aqui com tanta clausura , & re- varo consmado na virtude)^. soi gozac
colhimento, gouernadas por ha Regente em sancta velhice o premio no de Lisboa
(que sempre ne mulher de porte) que pa- a 4. de Abril de 1 650. Cuja vida veremos
ce hum reformado mosteiro,exercitole breuemente, estpada na Chrome* desta
na penitencia , tem feu tempo de orao, Prouincia,que traz entremos o P. F. Bel-
frequento os Sacramntos , & do de si chior de S.Anna, Chronista della.Que nos
tal exemplo,que tem b,que imitar algas temos a particular fauor do ceo , auer 16-
donzellas, que alli se recolhem,como Por- grado.iua sancta conuersao algum tem-
cionilas. E pela boa reptao em q esta, po, tomando com elle por vezes conselho
acentece s vezes por algas querer viuer para o Agiologio
recclhidas , no tendo postes para poder ; . Faltonos as relaes de Taplcr "do
entrar em religio , imporemle fakas,para an, 1 617.tm que padecero muitos, & il
deste modo serem admittidas,como lucce lustres martyres naquellc dilatadoimpe-
deo a Helena Cabreira,de qu(Deos que- rio. Os nomes dos qtie deixamos'rferido
rendo)nos lembraremos a 14. de Nouera- no texto,ns d o P.Cardim no feu CatS.
bro , dia em que partio desta vida ancta- pag.47.com esta breuidade: -Ma; Kuh-
mente,ccmo deixou elcritto o P. Manoel x.,M.aria ejus v'jcor cu duobus lieris, Ludmi-
da Veiga no leu Mmorial da Professa coCaxifcht ,& Gafpare capiem plexi. ' in-.
Casa de S.Roque trat.j.c.z. ms^.Uberi iZ.Mattr ^.prili

, ABRIL *\;lTJ ,X

M Prunas , lugar clbre da Prouincia Carpetara S. Ray-


(hoje Ciruelos na diocesi de Toledo) paTou dcsta
vida eterna,o glorioso Pastor S. Raymundo , na-
tural de Medelhim ( colonia de nossa antiga Lusi-
tania)varo pio,fngelo,manfueto, obrio , carita-
tiuo para pobres , & miscricordiob para enfermos-, os quaes a-
cudio
428 giokgio Lufitano.

cudio em bandos ao lugar,em que fazia vida blitaria>&" pafto-


reaua feu gado , onde fubleuaua a misa inopia , & a outros
daua perfeita saude, inuocdo sempre o uauifimo nome de Ie-
sus. No consta a causa , que o Sancto Pastor tcue para deixar a
patria,& passarsc a Ciruelos,pois alli ctinuou no memo xer-
cicio pastoril,fazdo vida tam fancta , que deixauo os Anjos as
clestes moradas para astirem com elle , obrando o Omnipo
tente tantas marauilhas por feu meio, que fizero mais glorioa
sua morte. A quem os Pranitanos Christaos dero fcpultura nas
ribeiras do Tejo , erigindo breuemente sobre ella , Eremitorio
de u nome,no qual(de ento atgora)fe eclebra sua memoria
a segunda Octaua da Pafcoa da Refurreio , em que foi do Se-
nhor chamado ao premio. E os Metellinienfes tem tanta deuo-
o com este feu inclyto compatriota , q todos annos o festejo
este dia com publica,& folemne procifso, concorrendo a ella
dos lugares circtuezinhos grande copia de pouo , que deuoto,
visita o monte,fobranceiro ao Guadiana,que conferua ainda feu
nome , onde o Sancto costumaua apafeentar feus rebanhos } &
ZFrXcsco manadas. b. NaFlorida,emasccidentaesIndias,rematou
im.1 * Vlta^ pcriodo,carregado de annos,& caritatiuos exercicios , o
feruorofo P.F.Fracifco daRocha,natural da cidade de Bejaem
Portugaljfundador do cucnto da SanctissimaTrindade de Ba-
dajz,onde procedeo de forte,que pelos annos 1 5 3 1 .foi eleito
Ministro dlie , dando a todos preclaros exemplos de piedade,
modestia,religio,&b gouerno^finestc , comonoutrospof-
tos,em que foi preocupado da Obediencia. Aferuorado ento
na conuerso das aimas, com licena de feus Maiores an. 1 5 47.
pafou a spiritual conquista do Pei , poucoantes pelos Hefpa-
nhoes defeuberto. Alli fendo GouernadorD.Pedro Gafco,edi-
coude efmolas o hofpital de Antelauylhapara curar enfer-
mos , de que foi por muitos annos fuperintendente cm estra-
nha caridade,administrandolhes todo o neccfario , em ordem
aude corporal , &no menos spiritual , acudindolhes atoda
hora cos Sacramentos,& farando grande numero dlies , lom-
te co a falutifera medicina do sacrofancto final de nossaRedp-
o , atque em bem lograda velhice , rica sua aima de mereci-
mentoSjfoi trsferida das Indias da terra (como piamente cre-
mos) para s da gloria , onde goza o premio da increada carida-
*fku7i c' ^ COuellto ^a Madre de Deos de Goa , fez pauza ao
francise' viuer com placida morte, o efclarecido varo F. Gregorio frade

leigo
^mnto de Abril. 429
2eigo,dc sanctasimplididade,natural da cidade deViseu em Por
tugaise dcpois de tomar nelle o habito de Piedofo, & proc
der na religio exemplarmente , foi por ordem delRei , & dos
Prelados, com outro frade Sacerdote,fundar casa na Uha de S.
Helena.E como na viagem fallecesse o cpanheiro^vendosede-
samparado, se foi India , onde a poucos lano > conhecida sua
maior virtude,fez o Arcebispo D.Gaspar, com que o recebess
no ditto conuento, em q floreceo c grandes v tages na humil-
dade,silcncio,& orao,acompanhada de tanta penitencia, que
nos lugares por onde passaua, deixaua regos de sangue , que das-
disciplinas lnecorria,at queobrigado da Obediencia, desistio
de aoute com rofetas.Na siraplicdadsan&a foi outro F. uni-
pero,dicipulo, & companhciro do Seraphico Patriarcha , por
no deixaua com ilo de cntender com fuperiordade a Regra,
8& guardala exactissimamen te, a que o conduzia sua limpa cons-
ciencia?& pureza dalma. Sendo suas simplicidadcs muitas , i e
tranhas,tam longe estauo de Ihe causasem ludibrio ,. & zombie
ria, que antes seruio de edificao , & deuoo a todos ; & o cj
noutro sirjeitoforamenofcabo proprio , lheresultaua a elle em
/edito>& abono de perfeio,& virtude % pclo que cra vniuer-
salmente amado,& vcnerado,ainda dos Magntes da terra, que
no meio de tanta singeleza, vi o reluzir o ouro c sua muita san-
ctidade.Morando elle em Dmo,pouco antes q sallecesse, ha
noitede Natal lhe mandou o Guardio,4em presena do pouo
fosse com hum pandeiro festejar , & bailar ao Minino lesus nas-
cido,Heparccdolhe a aco de rosas^baxofu a abea,&o soi
fazer,causando no pouo notauel deuoo, & alegria , em o quaj
acto(por fer ao ceo gratissim ) Ihe renolou Deos a glqria do S.
Arcebispo D.Gaspar(intimo amigo u) a qucmnanora de feu
ttansito em Goa, vio subir ao ceo resplandccte,vetido emPon-
ifical,distando muitas lcgosj & tornando a ella d'aht a poucos
dia9jO foi acompanhar na gloria $ co a mesma opinto de sancto^
que ria v ida conseruara r que bm se vio no grande applauso , &
<oncurso com que foi!acclamado,i entfcegue fepultura-, achan-
dose prsentes oAreebispo D.F. Alxade Menezcs, & o Vice-
fei Mathias de Albuquerque j que poftrads {>or terra c gran
de venerao lhebijro os ps. di E*n Alcantara , terril shu^ru
toriadeLishoa,rio,religiossiroo conueno^e Ni Senhorada i*tudn
C^ietaode,Cbiiista8delcalas,com;grdcalegi'ia, &paz (felH
roa^acabou SorMariada Madre de Deos,que viflestdoporalg
r- O temuo
4-3 gwJogioLuJItmo.

tempo nas de Alckamr em Qlanda, at se atear alli o vorz fo-


godaheresia,fugiopersecuo para Anstardam ,& no sol-
gando aqui leu spiritu para Ambers , d'onde se passou.a Santo-
mrnopasde Artoes, & vltimamente vcio fazer feu assento
jCmLisboaann 1583 . com outras religiosas suas companhci-
ras,as quaes o Cardeal Alberto (Gouernador ento deste rei-
no)mandourecolher no tio de nossa Senhora da Gloria , onde
ja estauo as primeiras, q daquellasparteSjtinho vindo; viuen-
do ella sempre em todas com grande perfio,.& pureza de vi-
da,sem ja mais relaxar a.Regra , entregue orao , & conteni-
plao, a que juntau infalliucl silencio , dando a suas irmas
exemplos rarosdehumiliaOjSc obseruancia regular,em 42.
annos que seruio a >eos; na rcligio., e. Em Ieus de Sctut
minai' ual,mostciro oitrosi de profcoras da melma regra , Sr Clei
Bafui* mencia Baptista,qu viueo nelle 3 3. annos m continuas peni-
twbm tepcias^i exemplares morti ficaos, o menos ero as disciplina*

de angu<t,- qs frquentes jejs de po, & agoa, &ossilencioi


gerpetuos>caulandolhe pena grande fallar ainda o precisamen-
Je necestrtp poreffli hao.se dejejuar,nem com agoa da Quinta
irasanaat;dia de aiscoa)lcuantarse todos dias antes tteMa-
tinas espacLO,consider^ncJ)rciTi quefc preparaua para elias com

hadisciplina vigiar at pola manhaa cm orao , cra muito


m;i;s.Go^tnja!am'ente;oiici.taua a Abbadessa,& Confessor,par j
Omungas aicon"miunidade miudoj& deste modo ter odi
cal;de:mais-v:ee9.recber o cleste pasto;, em cujos dias se re-
tiraa'hj>r8^ndreaTax:kada muctos ao p das aruores,rebata-
daem profundos extascs<,Tamb's daua lio deliucos deuo-
ts^nos qu'aejs topafadoteo Sanctimo nome de Iesus,ou palaura
tocante a algum mysterio de nofa Teparao , inflmmada ttk
'no diuino amor^preganaios olhos noceo , dizoudo com graftd
rn3.r.3. rfWsP aqueUas jpalaurasrdo Psamista : Tu tsoirid Ynkjtok&ffy
epormef 'Domine $ vender poi&Q preerb competidor Ofc 1 grr-
fe? progressos qttefahda/cisaidb Scnhorcst^iiauirnilde v
ua*trattou muitas vescesydeadiuertir com horrenda&ftguras ^*$?
medonhos erondosjthas clla como estaua su^erior a tudo,de
fafcia tanta-t^mpestadvpufcsignandoe sment'. Estes exerfcids
. u v/4 obseriiou tda a y ida,no deixandoos corporae^qtfe'
, . .. Jhc^canara liqa,ptRCaiciifermdae-,q lhcdurou vinte annos,
1 *- pondoa em notiueiib^ueza j & nem pof fafltaua ao cho*
-f-v i-Q^iepi aoUaais actp&dicQmmy nidde iiFinalmcntcino incra

0^0-51 Octa
Quinto de bril > 43 *

Octauro da Pacoa lhe bbreuiero has cezos maignas , que


derrubaro totalmente aquella delicada humanidadc , tirando-
Iheasalla, nose lhe ouuind nos vltimostres dias maie que o .
nome suauilmo de Iesu,que era todo o me], & doura em feus
labios,& c isto deixou a este miserauel mundo , para no outro
viuer eternamente . Scu crdo applicado a ha perigofa mu-
Uier de parto , cingida corn elle, pario em continente , com que
os prsentes lhe cobraro grandifima deuoo. /. Em Fi- srinm.
gueir,no cenobio de nossa Senhora da Consolao , de religio- do sd
m Menores,acabou em paz,a Madre Iustina do Saluador , ha v^r cl*

de suas quatro fundadoras,mulher de raro spiritu,&oraao,quc


andando sempre eleuada na contemplao do celestal Aman-
te,ncm quando comia , & bebia se apartaua de sua diuina pre-
na.Guardauafilencio,fugiaa conuersao, & viui solitaria,
ajudandoa muito para isto adispoodacella, que escolheo,
lm nunqua consentir que a melhorassem d'outra , onde afistia
ordinariamente contemplando,outrabalhandoem alg hones-
to exerciciojpor euitar a ociosidade.Todos dias, da vepera at
noite , gastaua no choro de joelhos orando co as mos Jeuanta-
das_,tam immouel que parecia estatua de pedra . Dotoua final-
mente o ceo de ha brandura admirauel para consolar a quem
via trste,aliuiar a quem viuia queixosa,& reconciliar as dicor-
dantes jtudo desculpaua , tudo lanaua a melhor parte , i em re-
iluoaconselhauaa todas,que no viuessem escandilizadas
deaggrauos , porque a excellencia de sofrer injurias, he a pedra
de toque dos varos justos,& sanctos . Sendo esta religiosa Ab-
badcsla gouernou comngular prudencia , & dscrio , alcaiv
candomais com suas palauras,poucas,& pezdas , que com a ri-
gorosa vara do caftigo. Aqui lhe aconteceo h caso tido por mi-
raculob,que passando certo diamui affligida pela portaria, em
razode]hesaltaronecefTario,parao sustento daquella com-
munidade,bateo a ella h home, que mettdolhe na mo quan-
tidade de dinheiro,immediatamente desappareceo. Muitas ou
tras cousas memoraueis se referem dlia , que muito acredito
feu acertado gouerno,& resormada vida, com que chegou a lar-
ga velhice,no fimdaqual, acezasualampadacooeo dasboas
obras,se achou entre as prudentes Virgs nas clestes vodas . A
cujo religioso corpo(para maior venerao)se deu sepultura no
Capitulo,onde espra reunirse a sua aima naqnelle vltimodia.
g. Em Braga,no mosteiro dos Rcmedios,da Terceira Ordem
Nn Fran-
43 2 AgwlogW JLu/ttano.

shTeiip- Frcscan',se singularizou na virtude,aMadre Fehppa de Iesus^


fa de u- que por estreito caminho , & angusta porta cntrou naseernas

orrffw moradas, ajudada das foras,& auxilios diuinos.Gomeou logo


de Mouia castigarse corn asperas disciplinas , vsar de perpetuo
cilicio,seruirlhe de cama ha tosca cortia, jejuar a po, & agoa
todas sestas feiras do anno,& nas quaresmas tres dias na emana,
rezar o diuino Officio em p, ou de joclhos , asltflir s enfermas
atoda hora,fallar pouco,& smente de Deos,frequentar os Sa-
cramentos ao menos cada oito dias , chorando ento de forte,
que enternecia a communidade toda,& a singulrizarse tanto na
humildade(basi das virtudes)quepretendendoo ArcebispoD.
Fr.AlexodeMenezes (decuja obediencia lie o ditto cnucn-
to)elegella Abbadessa, no smente ella o no confentio , mas
acrescentou,que se tal desgraa lhe succedesse , fem duuida per-
f deriao juizo.Na vltimahora ( depois de confortadacos Sacra-
mentos , & victoriofa do commmaduerfarip ) pedio perdo a
todas,& a Abbadessa, que lhe fizesse fauor de a mandar epultar
no claustro,por se achar indigna de ter lugar no Capitulo,entre
lias irmas; dezatado ento feu humilde piritu, o entregou nas
mos do diuino Sposo , para ter lugar no choro das fanctas Vir
es. Confirmandosecom taes cirunstancias sua religiosa vida,
oimao & pacifica mrte. NacidadedeCantonaChina,aviol-
irancfco ta morte do innocente irmo Francisco Martinz,o primeiro que
jjumMz. de feus naturaes assentou praa na sagrada milicia da Compa-

panka, nnia ,eitrenuo operano deCnrito,que por elpacio de tnnta an-


nos,que residio na India , Iapo , & China , promouendo a con-
uerso dos Gcntios,a propagao de nossa saucta F , & augm-
to de sua Religio,padeceo notaueis trabalhos,em que mostrou
sua muita virtude,& grande talento . Vindo pois este irmo das
Residencias efpalhadas pelo certo,coin chapas dos Mandarins
de Nanquim para franquear a passagem ao Padre Visitador
Alexandre Valignano: chegou quella cidade a tempo,que an-
dauatoda reuolta,& posta em armas, por dizerem que os Padres
machinauo sua destruio ( traa do demonio que presentia ja
o damno,que de sua prcgao lhe poderia feguir) foi logoleua-*
do diante do Mandarim Maior ;8c por mais que o irmo se justi-
fcou,o no quis ouuir,antes o mandou pr a questo de torm-
to, mettdolhc agudas canas por entre vnhas de ps,& mos,&c
depois aoutar com bambs ( martyrio exasperado ) & vendo
<jue no confessaua nada do que se dizia , o remeteo ao Menor,
que
qc o e-xamPUcpm o mefmorigprr liizeridplhe queiera epij
& que vinka cpmprar armas para 0$ e<anquiaremxstbagciros.
A estas perguntas respondeo o boni inno, como tudo aqiiillo
erofelfuiade5,&eal^
tauo afeus rejigiofos, pelos mlquistaremCm cle%&ique ak
do Christo, & irniaodella, na<la faba* .jfitw embargo disto ,o
mandarpgundaveia$outar pmap.topria ir*a.,!,&,cruek *.; -. r
dade,<kquq ftou\tal,que! no carepre apqiiuUo dia^slJtou su
?frng$&P gfii^os 4ajWfle,submdQ a gozafoda eteftt* libriadc
> tyaJj^adeJfarceUr npOriente ^ ft isigoe V t=)jp^: %fifr

M-Ft?fef^fcoppnatc^por^ ppof.geirao, ih u*j.


Justre^ ,por ligip,, Dpminico 5 a ^uettiAsagrad Gpngrega? I><''"^,-
pdcf^ippaggndatdc , pelaiitiuta experieniaqiue tiala dd
sua&Mtra,^ virtudes, constituo Mftpoario ti'a^uellak remon
tas par tes. parti ndo logo ppr terra fez, nHas embtfeu tempo
coPP*PlwttQtivm ferras: dp Malaujc , ilhas c-Sksit?^
Pte,omo em CeilojMjafcatejGPa^ Moambquef prgarft-
dp cm fi>dajS,athecizando , &rbaptjzndo. a grande riumeroda
Gntio ipor fer mui perito em Jingote . Pdcccdopor vezes ini
toJeraueis trabalhp,& Vgenfce^ perigps nomar, & na terra pe*
Ja aude dft? almas,at que emfcjarcado crDjo fegundaj vez p*
ra Mafeate afini depaTar Cuiia, dar conta de si dicta Cprw
^regaOj& inforrnar meudamente doestado d'aqueUaBryhrr*
tandades ao 9ummo,Pontince Vrpano VIII. com estiuesiede^
cretada na ment-e diuina outra vjagem tnais acertada^ ordena?
rofe as coulas dejmpdo ,que PApostpJico Ecclesiastes , feno
"viessc da Judia 5 fetn primeirP reeber dp ce o premio/de feu*
.trabaljipejia terra por amplifies F,&;gloria deGhristo . Foi
o cabaue na1 cofo de Barcellr , dcjrp.ep a nao quatorze Ga*
JeptaspetMsllauWie^^jS pelejaac(pse de partj^partecom valojV
das fette, da manha afpas quatroda tarile* worto pnoslo-Capi*-
tio}8c qyasi toda aente,ye)p!o.ps inimigofc *que; ja no aui r*
teniacientraro a nao,& achando ao. I?a4reomitPfiercfonti
testa a fpflaio, o kuarp cos mftrfcprfQneiros s suas rGa]eot$.
Costum.pLestes .barbaros qundo alcanSo, victoria de Ghr
.tpsycprtarem.aabea dcalguro afanga frid,.que facrificoa
Lua vempauezahd9l on feu ngue,as ejnbatcafcos-, & para
deft>oRstr^ ao que o faZem em pdipida Reh*i o Ghnsta 9 feb
Safjittoe^aftede melbor,y ontade facrificao>pergunrndoJrDe
pHm^iuefduer fc^Mouro ,.fOmo ft cor muitasirBt v'rft.
N n 2 Eafl
454 [Mgwfagk Lujfno.
E affi tantoquctei<m<yditttf i*adreokttaocoihgra*ide$
algatzarasdiante dofeu;Ca|Htri;r,& vsarocom efle dames-
ma sorte;poirq cheeiida diiure eposta^ua inttraftaiel for^
taieza , Ihe apartat' th glpeeabedos hobros , ttigin^
do co (an'gae5iqedlla'cbftta,stias gakota,femttniib cm ef*
te felicetriwftphotrtasjma^s , & peregrnaosyodas em
d. B-i//w seruio de Dos , S?'4!lgreja Ofihta. 7l tm^ora, ria
j/ fm Cartuxa de:Scla-<ij,* veneratda memWa dPC D'.fBirfio de
cartuxo. ^ sc|ice fec^f(ja4o 5 nsso Vlixb^ii4e tgar de

SoafcrrajC'i idade<teTquatr2fcflrtos,paff co-


raaoctoittaerrio afptfnteUo riode S. Io^(,1 se^psee^to o
1 cauailo qdMwaua^lelliabaixojd cujo^r^feptiu^niracu-
Josamenteyfcrque o guardaua Deos para se setu r em HA
gociosdc'rnuitoiprtey& gioriasua. Nafactlddesd* @^artii
tca,&Dialectica empre|rou averdor da adlse6ea,fa*do de-
pois feiicfliiils prtgrefbsj affi nestas,com riasmais'scienctas.
Partio para a Vniuerfidade de Cimbra o anrio 581-1 onde cs-
tudou o OercitoCiaUi&Criomcocomexcellencia. E o que
he mais de admirap^!oaiar,peloestreito caminhoda virtude,
foequeritando osSacramepcos i ligindo conuersaos inutris,
jogo,s,mdrmttrao^J'& ltrosvfcios, emquede ordinarVo nau-
fraga a fuenil idade fchoktica sorte ^ue a todos feus con^
<rfcipuls seruia de prhmtissimo espelho de modestia , reco-
lhimento,& sanctidade . Corhp'letossetCe annosde estudo coin
grande fama, quando as laurcas , & cadeiras lhe era deuidas,
cnhecend entao os manifestes riscos da eonfcienciay cotti
que na Vniuersidade se tratto as oppoios , deixou aquella
profifso , & seguioa Bcclesiastica, renunciando'nelleoChan-
trado d' Euora Dom Francisco de Lima anno 1589. (preben-
daderendozo emolumento^ ) Tanto que tmopole(corn6
tam diserctoj& prudente) trattouiogo do economicogouerri
<!c sua casa > tinha lio spiritual mefay suftento ,tra;o , Sc
fausto era sem notaVeitaTido'fempre a feminina communicaf-
o, pelomuito que amatia;affmargarita'da castsdade , certif-
cado que em semehatite^occafosperiga a virtude . A con-
tinencia era l!anta,que nem qundo se deitaua,tiem qtwnde*
se erguia , admittia obsequio de criados , sendo que erao el^s
tant exempres , & virtuoses , que muitos ( depoisde efttdar
m casa latinidacfc)aUtor2rodiuersas Religioes . Nenh po-
i)Feobuscauanece0tado,q defoaprescna fosse desconsolad,
'.. i ; i alem
Qunto de Abrita 434
aem das efmolas ordinarias,daua muitas pelb anno a particula-^
res de cem,duzentos , & trezentos cruzados ; chegando a tanto
iua piedade,que cheio o Hopital de enfermos , a Mis ericordia
exhaustade dinhero,recorrendo a elle neste aperto D.oo d
Castro ( que ento era Prouedor ) exprimentou no caritatiuo
Sacerdote tal comisserao,quepor tresmeses( c libral mag.-*
nificcncia)sustentou quasi todo o Hospital ; & apertada a cida-
dede peste, fezcom que os pobres no percceflm mingoa,
distribuindoos pelas casas dos ricos , referuando elle para fia
maior numero,socorrendo tambem neste tempo aos que be vi-
nho porta.E fazendo aquelle pouo anoTa Senhora de Gua*
dalupe voto3de ha custoa easoula de prata,se o liurasse de tan-^
to mal,obrada por sua traa , & industria , se offerece leualla
sua custa, com Iustroso acompanhamentoo anno 1 604 ..Qutra
excellenciano menor se rfre dlie, asaber que estandoaci--
dade opprimida de fomc,& reduzida a tal necedade,que obri-
gadadella,ha honradamulher , lheoffereceo siaflha, vnica,
moa,& fermosa:o castifimo varo no deixou.de grdemte se
escandilizar,cstranhandoo modo, mascompadecidodesuasla->
grimas, socorrco a me, & cazou a filha , para q no puzesse ou-
tro dia cm balana sua honra. Teue juizo claro , 8c grande elei-t
o,destreza,& maior aptidopara osnegocios, onde quer que
entraua , ordenaua logaas cousas de modo, que ( como textos:
pukherrimos)rcauo introdnzidas suas aduertencias , i escrit-
tos. Vefe isto bem do que obrou no Hofpital^ Misericordia, 8c
S , porque achando aquelle cartorio quasi perdido , acudio a
fazerlhe liuros de doaos, priuilegios , & anniuersarios c co-
piofos indices para mais sacilment se vsar dlies . E conhecdo
uzelo Iheencmdouo ArcebispoD- Theotoiiio onouore-
gimento do choro,& acrescentamento dasdirbos dasCa-
nonicas horas^para que a Igreja fosse mais bem feruid , do que
eraat aquelle tempo, vencendocomfuaindustrisahabilida^
de graues difficuldades,&obstaculos.,que se Ihe oppuzero.Pr.
fallecimto deste Prclado, foi eleito Gouernador damitra, comi
outros.dous Gonigos,cuja Sde vacante pudera seruir aos pre^
fntes,&: vindoros de viuo transumpto,pela justiat& quieta-f,
o,au gmento j& rsonna do clero,que haquella aurea idad fe?
vio,no podendo acabar com elle nada valias de grandes, 8cpo-j
derosos , sofrdnd por esta causa com bencuolo aspecto alga*.
lefc<tcsias,&iiijurias , ficandoscmpreointegerrimovaroa'
. .^ Nn 3 toda*
43* Agiokgio Lufitam.

todas (por fauor soberano ) mui super ior . Com estes egregios
dotes de virtudes,no smte cra bem v isto,& amado do pouo,
& das Religios,que se aproueitauo de feus cselhos,mas taiu-
bem dos Principes,& Magntes do reino, & fra dlie . Tanto
que na Corte de Madrid foi proposto, & con fuitado militas ve^
2es em Prelasias,& Agencias delloma : porem como era mui
alheiodetodaambio, desprezauaos cargos, & aborrecia as
dignidadeSjComo mortifero veneno. Neste comenos auendo ai
gus dias que pretendiaentrar naCartuxapara trattar smente
de sua consciencia , dandoselhe a cedula real de Agente da Cu-
ria , tomou o habito , & do Nouiciado, respondeo Magestade
Catholica hua carta,digna de andar em letras de ouro.No dei-
xaro ao P. D.BaTio lograr o repouso da rcligio, em que pro-
ccdia exemplarmente , abraado cos rigores,& obseruancias
dlia, pois ao tcrceiro anno deprosesso,o constituiro Prior da
casa de Laueiras,junto a Lisboa , & achandoa quasi extincta por
sua muita pobreza,& falta do necessario , em razo de vinte , Sc
duas demandas que sustentaua,em breueas concluio, compon-
dose co as partes,sobreuindolhe logo tantas doaos de pelbas
nobres,&: deuotas,que 3 augmentou de rendas , & ampleou d
nouos edificios,fazendo hum lano do dormitorio , q pde scr-
uir de frontc ahagalharda fortaleza,comoquemedifcauac-
tra afora do tempo^mais poderosa que adosexercitos. E jul-
gandose que andaua todo engolsado no material daobra,no
cra affijporque trattaua do spiritual com mais ardente aFecto cj
nunqua:pois no sendo osTnonges,mais quecinco,ou seis,fazia
guardar a regracxactissimamente,achandose empre^ por mais
indi posto que andafle)em todos actos conuentuaes . Mas nerri
aqui o deixaro aquietar,porque no anno 1 6 1 5 . foi(de manda-
do do Grai D.Bruno de Affigens)visitar ascouas de Seuilha, &
a casa deMiraflores jto aBurgos,onde obrou muito feu virtuo-,
socxemploj&modestiarcligiosa.Enomesmolia que chegou
a Lisboa , depos de trezentas legoas de caminho , se achou
meia noite no choro a Matinas. Neste tempo foi postulado para
Prior d'Euora,onde acabou de fechar a claustra grande , ecigio
afamofa fonte do meio,& fez a magnifca obra do portico , que
11a bzarria,& magestade,pde competir co as melhores de Eu-
ropa.Finalmente era mui dado orao, & contempla o , ne-
nhas occupaos lhe deminuio o feruor do spiritu , antes
lho augmentauo,por serem tomadas pela obedienciajdc modo
que
umto d AbriL 437

que nas doenas , quexn pretendia aliuiallo, cra allandolhe da


gloria,& do suprcmo Monarcha dlia, saindotodos de fuapre- ,
na mui consolados, i edificados Com este louuauel teor de
vida,chegou ao sexagesimo anno de sua idade,em que o chamou
o Senhor para lhe dar conta dos talentos,que lhe entregara , &
foi ella tam excellente,& cabal,que mereceo ( como piamente
cremos)ouuir de sua sagrada bocca aquellas araorosas palauras: -
Serncbone/S jdelis intraingaudiumDominitui. .v.23.

Commentario mV.de Abrl.


X I

ENtre ascinco Colonias Romanas deixou de dar fefonados fruttos a feu tem-
da Lusitania conta Plinio 1 . 4 . c. po,pois no de 900. mandou ao ceo o San-
2 2.a Medelhim em segundo lugar, cto Pastor Raymundo, da villa de Cirue-
posto que parea estar agora na los, chamada antigaraent Prunas, seis le-.
6etica,por lhe sicar o Guadiana aoSetten- goas de Toledo, entre Yepes , & Ocaia,
trio, q he termo entre estas duas Prouin- como rfre Luitprando por estas pa-
cus, conforme a antiga diuiso dos.Ro- laurasadan. Chriiii 890. n. %i6.1nopptdo
rnanos . O certo he que o ditto rio mudou Prut,asy vel Trust, in Carpetania Rjjmundus
co tempo feu acelerado curfo,correndo ao Metellinenfis paisor Lufitams , mirus inpau-
Meiodia, como achar quemcomaten- peres.fimctus flvret.tkad an. 900.11. 32 i.poem
p olhar suas margs , vendofe mais cla- leu transi to . Prunis in Carpetania moritur S%
ramente quando crefce, pois lana agoa Tajmundus paslr , patria Metellinettfis Luji-
f ela niadre antiga , como aduertiro ja os tanus,vir pius, fimplex,matifuetus , largifsimut
noflos famofos antiquarios Rezende , & in pmperes . Mais fe extende Iuliano em
Barreiros.Dc sua fundao , & antiguida- feus Aduerfaxios n.45 oppido Prunas}vtl
4e duTemos ja a 5. de Maro pag. 56. lit.* Pruft in Carpetania(nunc CirueUs) Rajmun-
Da chriftandade de feus moradores fe c- dus paHor,patria leullinenfis Lufitams , &
fcrua alli h marmore , gastado em partes opinime faniitatis , & illuilrtum fignorunt
Co an.4.<2. quando reinaua em Helpanha cloras haietur,cui erextrunt dues Pmnttani in
0 Arriano Thcudo,affinalado c as notas loco Tago proximo Eremitefium.CeUlratur ab
Catholicas. antiquo tempore tius dits tnia die Pafchatis
*0 Domtrit . No faltaro tambem netas cir-
cunstancias os modernos, como o P . Hi-
VIC:::: ::::::: FAMVL guera nas notas ao lugar de Luitpr. do an.
: : : : El VIXIT A N N O S ytoScA..^. Anno DCCCC. moritur in oppido
1 Y IV R T nVTF'VT'T 1M Trm" Santus rir P-ijmtmdus , quem tametji
sL-<vlV. il IL Li_V 1 E/ V l 1 1N pauperem,meritis tamen ditifsimum credo-yiiec
PACE. ME. DIE IIX. KAL. defuijfe multos Mgclos , qui eum comitaren-
TW^VK/l FR A "YY tur ;& miracula > qua mcrtcm eius facrent
LJSL\^ILi\l. SLt\f\ gioriofiorem. E Carrilho nas suas memoriaS
^ J"^ Chronologicas ad an. 888. diz o feguinte.
Hajnumdo,natural de Medellim em Portugal,
Querem dizer. ttntdo por fusanta rida , 7 marauilhtfas obras
jidui /*? 2V . feruo de DeoS , que for santo , tut* ment/ria fe celebraua el tercer
. - av. . t\ r j, ,*. dia de U Pascoa de Hesurreicion . O mefmo
ytueo ^annos. Vesayu em p* uetio * si Tam AQ de Vargs> & Ra-
em Medelhim a 25 . de De^embro mirez de Prado , comentadorcs de Luit-
.<20. (qnesaoannosA&i.) prando,& iuliano.
' " Vi 1 Com tudo isto nao ha de faltar quem
Esta clbre Colonia Metellinicnse, no nos argua, que S. Raymundp que Mleceo
n, . ~*. - Nn 4 em
rAgiologo "Lusitam.
453

cm Ciruclos, esteue allifpultadoiia er- h, O defeobrimento, &Conquf*a cfa


mida de feu nome muito tempo, foi oAb- Florda no nouo mundo,fe deue a Ji uo-
bade de Ficeiro da Ordem de Cister , sun- bre caualleiro,natural de Eadajz,chama-
daalor da Calatraua miiicia,& no o no- do D.Ferndo de Souto,& a oit patricioc
so S.Pastor de Medclhim,fundado no que d'Eluas, cujos nomes so Andr de Vase*
dlie ecreueD. Rodrigo, Arcebifpo deTo- Ferno Pegado, Bnto Fernandez, Anto
ledo,m sua Chronica I.7. c. 14 . Mortuus nio Martinz,Mem Rodriguez,Ioo Cor-
*wm;.(icilicu anno Di mini 1 164.) sepultus deiro, Esteuo Pegado, & Atiiaro Fernan
tftinvttla,quaCtroles aittur prope Toletum, dez , que o accmpanliaro nelta gloriof
bi Deus per eum(vt fertur ) m'tracula optra- empreza , partindo de S. Lucar em Abril
tur. De cujas palauras le aproueiro os de 1538 . os quaes auistaro o porto do
Chronistas da ditcaCauallaria para dizer Spiricu-fancto,cm feu dia 25. de Maio do
o memo, como Rades na de Calatraua c anno seguinte, auendo todos passado gra
.Britto na de Ciiter.l.j;.c.8. Montaluo na des trabalhos nefta larga nauegao.E co
propria 1.2. c. 9.8c Maniique in Annalibus mo os nofos tiuero rama parte em feu
Ord.com. 2. ad an. rrj.C 1. & 2. as q tues defcobrimento(como se pdevcr no'Huro'
respondeo )a D.Thomas Tamaio nas no de sua Relao, feira por h sidalgo dEl-
tas ao lugar deLuitprdo an.890.pag.216. tias,imp.an. 1 5 J7.)era conuenienteque Ihe^
Vtrutn suc ad an. Donnni 1 r<;o. ptrttntre apud leusse tambem as alegrcs nouas do Eu-
emnes teSlatissimum eH.Quem (frte luit? gelho outro Portuguez . Este foi o P. Fr.
fr,indus non attigit . Itaque dtuerftis hic mffer Francisco da Rocha, da Ordem da S S.
Raj/tnundus ab Abb. ile^ki Calatranerfis Mi- Trindade, natural de Bc)a , que ouuindo
litu initia debentur , absque dubia eii. Idem em Badajoz o fuccesso da jernada , & a
Ttriufque notnen , & fepultura locus , fed visa necesUdade gide q auia naqudla Prouin-
tempus,&dignitatis vtunus diuerfm ft.it: nant cia de operarios lagrados , le cflerccio ao
illc pafter'thic vtonachus , ab fcripmilus perht- trabalho an. 1547.0 quai depeis de ter fei-
ientur. Et fortaffe ( quod xftt ventrefapius ob- to grande frutto na.inciilta viaiha do Se-
feruamusJieccs bujus mentoria^ntiqutssimam nhor, morreo no hofpical de Antehuylia
illius pettitus aboLuit. an.t^8.gouernando ainda aquella praa o
Escreuero Luicp . & Iulano Chronis- melmo D. Fernando de Souto , feu parti-
tas do noflb S . Raymundo algs annos, ular amigo.Efcrcuc desle Sanfio P.Inca
antes que viesse ao mundo, & ralleesse o Gracilafo na hist.da Floiidal.<.c.22. circa
Abb.de Fiteiro, cu/a morte foi an. 11 63. & fuiern,& na Peruna 1. 5. c 29. .vIrimo,d*
a tranlao de feu corpo ao cenuento de onde o tomaro o P. F, Ioo de Figueix.it
S.Bemardo de Toledo no de 1468. como para a Chr.da Ordem pag. F.Ber-
se v do epitaphio grauado em feu uimu. nardino deS. Antonio para o feuCatal.dos
lo.E o trfto do nt)sso(corao temosditto) varos illustres da mcsma.Que fosse natu
foi an. 900. perde ndoie toral mente esta an- ral de Be;a , & fundador do conuento de
tiquitfima memoria pela rcente , pois at Badajzjconla dos Annaes de Burgos,em
o lugar que guardaua suas reliquias nos q fe lanatia quanto fuccedia memorauel
occultou o tempo, & no os veftigios de na Ordem em toda Hefpanha.
suapatria Medelhim, que o feste/aa2<. /; l !.
deste,como tutelar,& patrono feu. r. Passemos agora d* America ATa,
Que fose contemporaneo o nosso S. & das Indias Occidentaes s Orientaes,
Raymundo de S. Ioo Guarim , tambem onde acharems a F. Gregorio na Madre
Lusirano , acrescentou Ramirez de Prado de Deos de Goa,occupado em sanctas
a Luitprando n..; 5 2. por estas palauras,que / o bras . E posto que era natural de Vi tu,
traz Higuera em suas notas: In oppido Pru- como fc disse no texto, comtudo (por an-
tias(nunc Ciruelos )R*ymundus palior , pattu dar muito tempo em Castella)fallaua em-
etellinenfis , in quo tempore floiebat in Ca- chacoco. Galantes historias, & simplicida-
theloma Sattus loamtesGuarinus Lufitanus,-c. des sanctas fe referem dlie , fejanos liciro
De onde colhcmos, que S. Ioo Guarim, fe quer ) referir ha das muitas que lhe
no s foi feu contemporaneo , mas nosso iiccedero . A tempos deixaua os nego-
Portuguez, que viueo penitentemente em cios da Mitra o sancto Arcebilpo D. Gaf-
ha coua de Monserrate, coino. mollurc- par,& se recolhia ao d.conuto para trat-
mosem feu dia, ij.de Iunho. tai sp de sua alma,certo dia saindoelle fo-
t>te
Quinto de Abrl. 439,
bre tarde horra,achou a F.Grcgorio mui g. Tambem deuemos ao mefmo R
occtspadOjoncort'ando a nora para metter JPadre a de Sr Fclippa de Iesus , saller
a crhinho'o animal. Dissclhc ento gra- cendo ella no conuenro dos Remedios em
ce/ahdo : limai f. Grtgerio nio fer h did Bragaan.i<Sj. Aueitoao Ordinario, que
bej} Respond elle : Qujtn me h* de ntar, indagou nossa instancia , quando a hm
j tjnr . E, lhe tornoy o Arcebifpo , sues de suas Chronicas, correo *, Prquiojia.
yireme ht rm.irwjatouo cnto, & tangcndoo, O Bilpo de D urne D.F.Andjc de Tor
a clpacios lhc daua algas varancadas ri- quemada,Terceixo Regular.da Prouincia
s". termani dijza. elle , no tan rije , que me de Andaluzia, no s fundou este conuen-
dueh . Acabada a rarefa,depois de defatado to para religiosas de sua Ordem , maso
dfle KGregorio ao Arcebifpo: Ea hetman dotou com magnifcencia, annexandolh
ttmbien vna vei.hadefer iejf.S,respondeo (com licena da. S Apostolica)a Igreja de
iie?jutme,& uncime. Fellp affi,fic come- S.Pedro de Freiras, de que era Comenda^
ou a fufrigallo tapi, defenradadameme, q tario,com tudo quanto postua, sazendo o
bi adaua 0 Arcebifpo : Mamo nmao, que me mefmo outras deuotas pefloas,para o quai
dt'r, F.Grcgorio jespondia. El buey babiai o Arcebifpo D. F . Balthazar Limpo no
jfi me haa hermam,fufralo.Em nm dan- dilatcu a licena, por fer obra pia do feu
do.h, & recebendo outro , chegaroos Bifpo de anel, & com ella trouxe logo do
lYdes, & ficaro marauilhados da aco, mosteiro de S.Anna deCaminha a D. Ma
ro fabendo de quem le efpcasem mais, ria de Abreu para Abbadessa perperuajem
se da mi.plkidade.de F. Grcgorio, se da virtudedeh breue do Papa Julio III.
h'u'riildade do i^ncto Prelado* Escreue de pastdo an. 1 55:2. para que F. Andr ( como
Fr.Gregorio ( cnja bemauenturada morte padroeiro)fosse feu gouernador , & visita-
foi in. 1 544>)F.Paulo da Trindade naC- dor ha vez no anno > juntamente com o
ijuista spiritual I.2.C.44. llu memoria eitar Preltdo, & por sua. morte ftcasse in folidu
iempre srcscjuislma no Oriente , sem que ao Ordinario. Esta fra dos muros da ci-
a Urga. carreira do tpo a posta murchar. dade cm alegre posto , ho;e muiaugmen-
tado em ediheios , & rendas , porque cem
' d. Escapou milagrosamente/endo m- oito igre jas annexas , c que sustenta per~
nna de noue annos, Sr Maria da Madre to de ohenta religiosas. E d'elle fairo em
c Dec s, d c h laitimofo diluuio,que fuc- diuerfos tempos rundadoras para a C011-
tedeo cm Romarsual (suapatria ) d'onde ccio da mefma cidade, & para S. Fran
vt!io a este reino ja freira profelsa com noue cisco de Moiio , que ambos so de Tcc-
cj. anhciras.passando no caminho grauif- eciras.
Iuikks trabalhos, as quaes acabaro rodas
h. Acerbissima foi a morte que os Chi
fmcumemc no conuenro das Flamengas
cc Alcanrara,lla anno J5^ .comoie v nas dero ao irmo Francisco Martinz an.
j|p Hure dos obitos , & do Trattado im- 1 606. por mandado de feus Mandarins ( a
que reipondem os nossos Corregedores,
pre/o de sua fund o c. iz.
& Dezembargadores, entre osquaesha
e. Q transito da M.Cle.mencia Bptis- maiores , & men ores com h Superior de
ta foi 211.1611. sua religiosa vida anda nas todos)porque foi aoutado duas vezes c
mmo, ias do conuenro de Ie.su de Setu- Bambs,(que so has canas grofias>com
ual, & nas da Prouincia de Xa bregas , es- que o costumo fazer) tormto ara cruel,
crittiis has, & outras por Sr Leonor de & penofo, que poucos ajoutes destes baf-
S. la: ojtreira do mefmo conuenta. to para matar a h hom, a quern se deu
sepultura fra da muralha , d' onde foi
f. ' Naseeo em'Figueiro.doa Vin hos, . trastadado em breue a Xaucheu, para que
<ho<et de Gimbtia,a M. lustina do Sal- lograssecorrelpondentcenterro. Aflj> es
iiador,/rma majs velhade Sr Catharina ereue o P.Ferno Guerreiro na relao do
do Spir itu-fancto , de quern )a nos lcm- d.an.l.i.c.2o.Nicolao Trigaucio de Chri-
bramos
."IU9 a* 1 <.de
-J Feueriro & falleceo sti expeditione. em vario
* 3-% lit.r. a lugaresT\, Iarrico
Ai
1 conw :nto - queialli tem a Setaphica fa- de rbus Indicis to.j.l. 2. c.54.0 P.Aluaro
110 <
iiiilia an 1 606. Esta noticia alcamos por Semmedo en su imperio de la China 3>p.
Kiodo l \M.Speunca3dUigetilT^moes- c.4.Alegambe in sin6BibLS0sict.pag.5ii,
quadrinha do das .-intiguidades dlia* ',. P. ouaos. .
: Erfilho da Prou.de Roma,8c Mes- anda ja impressa a v^da de S.Bruno.Refer
tre em sancta Theologia o P.F. Francisco rir os fetos memoraueis deste inclyto va-
Donato. Achose na famsa batalha de ro sria processo largo, alheip denosla
Malaca an. i foij.quaridb o luziro dosCa- breuidade , he certo que em todos eslados
pitas Nimo Aluarez Botclho a decerco procedeo cpm grande ftisiao , model-
dosAchs cohl perda de ha inimiga , & tia.crdad'ej & obferuancia , ffi dos pr
poderosa fmada . '" qemos Christos ceptes diuinosjcomo dos da Religio, em
fie S.'Trio.mo , pefo rrfinco que trablhou que acbou c rnasiiilhoa paz a 5. de A-
naquHs fearas da Igre/a, pedio a clRe, bril de t.oi <S6.d siidade, id.em a
& ao Papa , por leu Prelado . Padecoo a vida lblitria}& os de mi5louuauelm;n-
tegaftactos. '' .',! ' "J"
mbs de Malauares pela Eati. 1634. co-
lTio foi riotorio em tod Oriente Confia ' O Btpo de Targa D. F.Thome de Fa-
sua gloriosa rragedia, parte de ha' Rela- ria naqutllas suas clbres Deads deste
o dos heroicos fetos , que obraro os reino,q deixou impersekas, faisan do da
religiotos Dominicos em feruio dcDeos, Cartuxa d'Euora na .p.t ro. c. 41. faz il
8c do reino no Oriente, autor o P. M. F. lustre rneno d'elle por estas palauras:
Antonio da Encariuo rl.j.parte de hta Tlortbattnc D. Basilius de Farta, qui cunt
larga Epistola, em que o mefmo religiofo EcclefixEorenfis ni.ixtmi catttorts munerejt*
Padr d conta do estado,em que estaua a gaetur,Sfiritus S. lumine replettts , muuditm,
Congreg(dIndia ao Pruincial de Portu- & niundad mtia bltg&e , di^nitabusqu
gal,feitaem Goaa 14.de Maro de 16 $6, itUHciamVe'mim're cotifnt'it7 attjta t in *r-
tfsimis 'tthithufM b'oiigreg.itionis IttibiUts^
l. Na fa-mofa cidade de Lisboa nafceo se alscH^lqbusft trm S . Brunoms dis-
ortlerndo P.D.Basilio de Fariaa . de ptiluni ft fniseHaHit.Cmque villa Ma ai
Maib de (chamado Balthazar dF- dminh iotuni venit, menaflerium fundd-
ria Suerim , antes de entrar na Carttixa) faentis incipit , & in ereSioncm illiustotam
foi filho de D uane Frade de Faria,fdalgo suant eufam adhibuit.Camopus cresceret nvn-
da casa do Infante D. Duarte, & de Mri bo prwcupatus, & morte freuentus vltimam
Seuerim,appellidos a (U este,como aquelk manmti'li.i impdnere non valet . Morttur jant
tam ntigos, como nobres nette reino . E ftcitlo mrt'uus viuit malts, vt el par irede-
send elre o menor de doze irmos-, em
rc,cujus conuersati bi efat^ium superfies es-
partes naturaes , & acq uisuas foi o nuior,
stt,trquiltamqke suauissinta,ac calelem nt*
por leu iagenho raro,memoria incrediuel, (m so'j tranfigtbt. iA
i estudo indefeflo,com que auultoumuito
O P.D.Beriiardo Goit , Prior que sof
nas letras humanas,leuando publicos pre-
de ambs s Cartuxas deste rein o, u w l'ro)
mios eni poeticos certarhes . Grande Ma-
que compz dos reBgioos minentes; eni
thematico,Geometrico, & Arismetico,em
virtud da fa Ordem , escreuc dli hurri
cujas faculdades campeou , deixando va
eoquentiflmo panegirio , Sc no#rti!lKi
rias obras. Mui verfado nas linguas Fran-
dedica esta infcripo. '
ela3& italiana,& na Latina com emtn-
;i i-i*: : t,\ . ., , .. , r\ A
cia,como se v de hia Arte, q deixou de
prceptes breues , para se ella aprender c D. 'Bas. de Fariade Cartlmft'. u
maior racilidade. Na politica ninguem (e !v'Vtyssij)on.bene7nerto \ R'l*,'x
Ihe auentajou de feu tempo , escreueo so
bre esta materia hum tomo,para desempe- ' Gqrh fyttrcinojiff. '.e'ms. alnm^'. . ,
nho do patrimonio rcal deste reino , que nm fausque femper in eadtm '
pudera fer sua restaurao , s auer ja mais Cartbujta Trpurator , & in.
que applicasse o remedio necessario a tam
perjudiial ensermidade.Tamb foi gran officie &xiorat.ficcef>JmQ^,t,-,
de Cermoniatico.prezandofe de feu offi- ris ergo \ & vratitu . A.3).
cio , de que existe h peririfGmo traodp
em ordem MiiTa. E na Religio no tra- M.DCXXXJL
talhou menos , defuelandole em ha hist. ~ *P. O. D.D. Q^
vniuerfal dlia, que as occupaos prchas
deixaro imperfeita,ehegando smente co Lembraose dlie Nicolao Agof.Hiiho na
p obra aos p rime ko s doze Geracs, de que vida- do A r ce bispo D. Theotoi) io de Bra-
gan,ai
Quintode Abrih v 44 *
gana c. j.Matioel deFaria, cSousa na fa- Gaspar de Fara Seuerim, o quai se prcza
jmilia dos Farias, que anda no fim do Co- grandcmciite de tam preclaro aicendence,
<ie D.Pedro, impreifoem Madrid an. 164.6. pois bube efmalcar com suas heroicas
& outras rdaoJmonumentos,& papeis virtudcsaopada aruore de sua nobre pr
na, s, que tem em feu poder o Sccretario l'apia, "-'

AB R IL VI

0 conuento dos frades Mslores jutito a Thomar> h ^'Jj


notermodaCeiceira,afestadeS.SiUa4V,&M.fua '
inclytatitular,Portugueza,do territoioBrachar-
se,de quem se fiou Calcia(Senhora mui principal)
para occultar feu inaudito parto , porque parindos
ella de h ventre noue creaturas,lhe ordenou, que afogadas , as
entcrrasse,para que tal monstruosidade se no diuulgae no V-
niuerso.Mas como Silla era Christa.,& no lhe passaua por alto ... -
odesapegOj&crueldadedame, junta co,a nobreza do regio
sangue de que desdezia,conderaua a lindeza , & graa de feus
rostros, que com gcstos,& meneos lhe pedio as vidas, & o que
mais,remordialhe a conciencia a grauidade da culpa. Perplxa
cnto no que faria,has vezes trazia memoria o que sua senho-
ra lhe tinha encarregado,temendo sua ira, se reuelasie nalgum,
tempoosecretojoutrasantepunhao temordeDeos atodases-
tas coufas,& o que deui fazer lei deChrista, para no dar
cxecuo tal desatino. Comouida de piedade , & ternura cona-
tural,inspiradapeloceo,ecolheoamelhorparte,que era dei-
xarcom vida aquellepurOj& innocente rebanho. Confirmada
nestes bs propofitos fez com que todas recebessem o indelebil
caracterdofagradoBaptifmopor mos de S . Ouuidio ( ento
Arcebifpo de Braga)& logo as mandou criar n bairro de Chri-
stos,que ja auia nos contornos da ditta cidade, entregando ca-
da hua dlias a sua ama,dandolhe conueniteo falarios para que
tiuefem cuidado de sua edutao,i ensino . Fiel criada por cer-
to,que tambem foube olhar por feu credito, & pela aima de sua
Senhora , priuandoa de fer matricida de suas nlhas , pois con-
fernando a estas fragrantes rofas o frefeor das vidas , fe fez mais
grata diuina Magestade , assemelhandofe em tam heroico acto
s parteiras do Egypto(de que falla o fagrado texto ) que mais E*0d.i;
temio a Deos, que a feu Rei.Sairo estas fanctas Donzellas tam v '7'

bem doctrinadas , & industriadas nos foberanos mysterios de


noTaReligio,que todas s mos da feuicia , & idoltra tyrania
1 sacri-
442 rgiohg Ltiftano.

sacrificaro depois ( com inaudit fortaleza ) as momcntaneas


vidas por Christo . As quaes vendoe ja descanadas no seguro
porto da Bemauenturana , no f esquecero de intercder no
diuino conspectu por quem aio conseguido tanta felicidade.
E assi em odio do Christianismo ( que do bero professara J de-
testando Silla os falsos Deoses da gentil idade, na maior furia da
persecuo,alcanou a fresca palma,& coroa brilhante do mar-
tyrio,sobre cujo sagrado corpo leuantar o os Christos templo
cm fuahonra , & venerao , no quai se conseraro suas reli-
quias, viftadas do pouo fiel , at os primordios dos nossos Reis
de Portugal, em que se perdeo o canpo, que guardaua tam rico
thesouro, no deixando por isso dee renouas nit sua memoria
todos annos com solemne festa , & feirafranca.na segundaO-
sb te*- ctauadaResurreio. b. Em Aueiro, no DominicanoCe^
rinces* nobio de Iesus , o postremo dia da ancta velha Beatriz Ferrz,
religiosatm nobre,como obscruanteda regra,& constituios
da Ordem, & tam esmoler , como amga de acudir s neceda-
des,& miserias dos proximos . Contase dlia que seruindo de
Prioressa,achdoe na roda certo dia,chegou allih pobre q lhe
pedio pelas chagas de Christo ha tira de pano para se remen-
dar.Comouid* tda,partio com presa cella,& a primeira cou-
sa que se lhe offrceo mo , sem reparar , descozeo , & leuou
ametade ao pobre,c que ficou remediado . Vindo depois mais
de vagar , achou que ra o ecapulario com que professauo as
nouias.Esquecendoscdeomandaracrescentar, passados algs
dias,scndo necessario,foi visto de improuiso inteiro,sem costura
alga. Chegando outro dia porta , manifestoulhe hamulher
er tanta sua pobreza,que no tinhahapingade azeite parafe
alumiar.Mandou ento chamar a Prouizora,aquem pedio com
instancia remdiasse aquella salta . Ella se escuzou dizendo,que
no tinha bastante para temperar as heruas que estauo ao lume
para a communidade , quanto mais para dar . A sancta Prelada
(sem embargo da escusa ) foise almotolia , & vazou quanto ti
nha na da mulher.Tangero mesa , ignorante a czinheira do
que passara,comeou a lanar azeite dlia, & a que ficara de to-
do egotada , inda agora esta correndo em fio . Foi grande a so-
me,que no trinio de feu gouerno afligio aquella villa, & mui-
to mais a afflico da caritatiua prelada,no s pelas obrigaos
do officio,pois d'ella pendia o ustento ordinario de tantas reJi-
giosas,mas pelas quantiosas esinolas que por sua ordem distri-

buo
.; Sexto de Abr$ ^ 443

buo todos diaslestepouo.Daua aRefeitore ^or cta,pe-


2o,& medida o de cada dia,egdo o numero das boccas,&d'es=
tas reos repartia ella c aigs pobrs enurgorihados , iqfaBia
padecio graues necefddes -, & nem por iflb falt cmrn-
nidade,antes crescia o po eir tanta quantidade^dbVfragssieh* ,
tos da mesa se susttauo innumeraueis,que em bandos acud
portaria,& hccmum parecer q a aluura, & sabor dlie era ex-
tsaordinario,como vindo do ceo , pois militas vezes lhe acudia,
eatrdolhe por casa(sem ser esperadts) militas cargas de trigo.
Outras marauilhas , & poi tentos obrOu Deos por esta sua sr^;
em confirmao de sua estremada virtud , a quai veio por tem
pos co a muita idade a perdera falla ? & memoria , tendoa mu
prpta para o diuino Officio, & para o mais, a q as religiosas so
ob rigadas . E neste estado ennou a hua moa de cr,porq no
abiaier,o de nossaScnhora?o Cantico Grado,os Psalmos Peni-
teneiaeSj& a bcno da mesa,sem nunqua fora daqui poder pro-
nurciarJias palauraem Portuguez^mais que sim,&: no,cou-
a mui Jiecessaria para as confissos, com que declaraua o b|bu
mao estado de sua consciencia . Carregada de annos a sancta Es-
moler(chamada l cmmente)ajudou a cmuriidade,quando
a vltima hor a vngiro , & faleceo c suauistma melodi de
canto^Sc vozesjaueriguandosedepois,queero os dez mil Mar-
tvres,& as onze.mil Virgcs , porque de ambos estes esqtiadrs
de Sanctos era.deuotistma. Altertandose o lugar de sua sepultii-
ra,aueriguaro as Madres se lue defe,onde se costumaua assar
no.ehQro,iido que j mais se enterrou alli al'ga , para q morta'
assjstuTe ainda rielle aos diuinos Offcios; No real conu- F- c^m
to de A1cobaea,cabea da monachalOrdem de SBemardo nef- d* SmBefm
te riao,o fallecimto de h sancto Cnuerso^ chmad F.Gos- nrdo.
me,discipulo amantissimo d'aquelle grande sru de Des p;V/
P. Fr. Guilhelme da Paixo,mui estimado dos Principes, & Sy
nhoresdeseutcmpo^por sua colbina inplicidade^& crpir-
na prudencia,do quai aprendeo alias lios d ponto, que se lhe
mprtmiro,como em disposta materia,para a via vnitiua dopi-
ritu,.em q era mui versado,sdohoraem tosco, St idiota. Daqui
"veio q como F. Guilhelme era Prior,na occasio q elRei D. Se-
bastio(cmenosiconselho)emprdeo a jornada deAfrica, lhe
mndouem virtudedesantaobediencia,soubesse doceo o fini
della,& do que sentisse na brao lho fzesse a saber,para o marrp
festaraoCardealDoiu Henrque, que alli viuia ento retirad;
-, Oo enco-
444 Jlgologio Lufitano.

encomdando o mcsmo negocio ao poderoso Senhor dos excr^


citos . E declarandolh algs dias antes da pcrda , que lhe no
annunciaua bom fim,a grande lccura interior que fentia sua al-
ma,quando aos cinco deAgosto,ja sol posto,se veioem busea do
Prior com o rostro alegre, & lhe disse : Ejando hoje Mante do altar
da ensermaria em minba cojiumada oracao, me pareceo quese abriaoas abo-
badas do mojleiro , Via ir pelos ares grande copia de gente yejidadecd-
didas roubas}nms, banhadas todas em fangue-,que corna das pntrantes fe-
ridas que leuauao>as quaes dons refplandecentes mancebos ltmpauao,enca-
mtnhando a todos per hua porta de que faa notauel lu\ , claridade . E
desejando eu saberyd'onde yinha tanto numero defendos , & quem erao es
tes dons mancebos que os limpauao,me diJse h dlies : TSs somos osglorio-
sos athletas VicentefS Sebasiiao,h auogado do reino , outro del^ei , ejles
queye^ rubncadosdeseu\angueysaoos Martyres Tortugue^es^que aca-'
barao hoje nos campos Afrianos a maos de infeis , aos quaes ns Umpamos
osangue desuasfendas para.receberemdo Omnipotente o preno de tam
inopnadas mortes.Ncfe tempo to.rnei cm mi alegre de ver o ceo
pouoado de tantas aimas quantas para elle caminhauo,sem me
lembrar da pcrda temporal do reino, & por isso venho com esta,
pressa referir tudo quanto viavoffaPaternidade.O Prior ento
(como prudente que era ) lhe pareceo acertado diflimular(por
hora)a viso, at que ao Cardeal chegassem nouas do[destroo. 1
Combinado depois o dia,achoufe fer o mcsmo em que foi a rota
do exercito Catholico , & a irreparaucl pcrda d'aquelle moo,
& inconOderado Rei. Pelo que d'ail i em diante,foi tidaa virtu-
de de Fr.Cosme,cm maior reputao, fendo louuada sempre de
todos sua innocente, & inculpada vida ? que conferuou muitos
annos,eruindo a Religio de noite, & de dia incanauelmente
.co rara0ngeleza,8chmnildade.Particulardomdoceo! d. Em
7vi- Coimbra,na Ermida de S. Sebastio C Casa da faude ) o enterro
la-vipf de F. Francisco deVilla-viosa,filhodafancta ProuinciadaPie-
pxdefo. dade.,0 quaj f0 jOS primeifos religiofos, que com alegre animo

fe oFereceo anno i $ 98. para confessar , & facramentar aos feri-


dos da peste na maior terribilidade dlia, no fe mostrando me-v
nos cuidadob,& diligte na cura,& feruio corporaI,que zelo-
fo,&: vigilante na spiritual , de que nenh pagasse o cmum tri-
buto de contado,fem primeiro receber os Sacramentos ( meios
necessarios para tam importante jornada. )E como era fraco de
compleico,& o trabalho infoportauel,cuidando elle vcncello,
& fopeallo c sua feruorofa caridade > no pode. Porque ifeado -
- Sexto de Abril - 445

do mal , depois de auer cursado muito tempo na vniuersidde


do amor do proximo,fe foi para o ceo , onde Deos Ihc tinha re-
ruada a satisfao de feus caritatiuos ,& fanctos cxcrcicios y 8c
no foi a menor dlies , motrer coin feu explo a outros religio-
fos da Prouincia,qucde nouo se ofFerecero ao mefmo ficrifi-
cio,emcujo picdofoministerio,fe exercitaro fucceuamente
todootempoque durouodiuino aoite. e. No antiquissimo
mosteiro de S .Saluador de Moreira , dioce do Porto , piamte
dormio em o Senhor,o Padre D . Paulo , professo no de S. Cruz
deCoiinbra,com quem(porfua rarahumildade)foi necessario
batalhar muito paraestudar , & faindodas aulas razonauel Pr-
gador,o mandou a Obediencia para Moreira, onde residio qua-
renta annos, sem nunqua fair fora , gastando o tempo no choro,
pulpito& confionario,&: na orao,& meditao,com outras
pirituaes acos,que em breue o eonduziro a Mestre de noui-
cos,paraos quaesteueparticularmo. Epela cordeal dcuoo
que tinha ao fagrado Lenho da Cruz ( que de tempo immmo
rial possue esta casa , venerado porfeus milagres fummamente
dos pouos circumvezinhos ^ o flzero Sacisto . Em cujo cargo
mereceo & cpeou muito lua virtude ,dandolhe o Omnipotcte
singular graa,& poder contra os demonios para oslanar fora
dos corpop humanos com facilidade grande , preparandofe pri-
meiro com jejs, vigilias , & oraos , & depo9 confessando ao
energumeno para faber a raiz de tanto mal,& a nisto,cmo no
maisjobrouoceopor feu meio tantas marauilhas,qutas aquel-
le pouo publica:ajudandoo muito sua puraconfeiencia, & n-
cero animo, fem auer ja mais quem no difeurfo de tam larga vi
da, fc queixafe dellc,ou enxergafe coufa digna de repreheno
com que Ihe vem de molde aquellas palauras da Igreja: Ecce ho-
tno sine (pierella^yerus T>ei ctdtor, abfmensJe ab cmni opre malo } per-
manenstn innocentia /d.Finalmcnte recebidos os Sacramentos c
fumma deuoo,cheo de annos, & virtudes, conforme co a diui-
navontade , deixou a pezada farcinada mortalidade , &fefoi
auistarcChristonaaula fancta da gloria. f. Em Lisboa,a
morte do Padre Ioo Roiuo , natural do reino do Algaruc , quej^^J
depois de fer Cura na parochiade S. Nicolao , foiCapello das^w.
CarmelitasDefcalasmuitos annos. Eramui afFabil, modesto,
bbrio,casto,hmilde,deuoto& verfado naorao,& lio fpi-
ritual,em que gastana o mais do tempo,empregando as manhaas
nella,antes,& depois de celebrar , em aciodegraas . Pasiaua
. . Oo 2 praa
446 Agiologio Lujtmo.

praa de mui penitente,jejuaua todos dias do anno, 8c muitos a


po,& agoa,como as quartas,festas,& fabbados,festas de Chris-
to,nossa Senhora , & de muitos Sanctos ( a que tinha particular
deuoo)em cujas celebridades , tomaua rigoroas diciplinas,
& na Quarefmas noites , andando sempre todo banhado em
sangue. E com fer ja velho,& fujeito a mal de pedra,no largaua
nunqua as armas , que ero os feus prezados ralos de fcrro, com
rofetas,& penetratiuas pontas do incrao . Muitas vezcs lhe dc-
zia sua irma, que no quizesseacabar a vida a puras impieda-
des,& penitencias.Refpondia:Que lhe no fazio mal, antes lhe
augmentauo a faude.Erapobre de fpiritu , & uportaua algas
necedades corporaes,alegrdose spre,&:louuando a Deos no
meio dlias. Dauolhe halgrejado Padroado , mais rendofa
que aCapellania,elleano quis aceitar,refpondendo:Que que
no podiadar boa conta de sua aima, como a daria das alheas.
Era minente emconformar sua vontadeco adiuina,em que
confiste a maior felicidade de nossas aimas. Com esta conformi-
dadefedefendeodealgas calumnias(de que o declarado ini-
mi;o do genero humano)lhe fazia cargo . Leuantarolhe graue
testemunho,elle o fofreo com alegre afpecto , & paciencia ad-
mirauel,refpondendo a sua irma que o leuaua mal: Muito niais
fofreo o Redemptor do mundo por mi,isto he o que sempre de-
fejei,& pedi ao ceo por instantes toda a vida . Em fi m reconhe-
cendo todos nofeuexteriorha virtude folda ,navltima con-
fiso declarou duas coufas para maior gloria de Deos . A pri-
meira,que auendo muitos annos que rezidia nesta cidade , no
ofFendera nunqu a a delicada virtude da castidade , nem com h
leue penfamento.Parece queotestemunho era nesta materia. A
fegunda que pela hora em que estaua, pois breuemente auia de
ir dar conta no tribunal diuino,lhe defcubria: Que todas vezes,
que comungauafentia encherfelhe a bocca de mel . Quai outra
Deut. i3. do Leo , em que Sanso achou o doce fauo , figura do Auguf-
timo Sacramento do altar . Apoz isto lhe appareceo o demo-
nio,que nesta horahe mui certo, o quai afugtou a agoa benta,
& leuantados logo os braos,os compozem cruz, 8c pregados
;, os olhos no ceo,fazendo muitos actos de contrio , 8c amor de
Deos, partio mui confolado desta para outra vida, publicando
os que o trattauofamiliarmente , auer acabado o credito,&
hra do sublime estado sacerdotal, g. Em Cochim, no co-
legio da ompanhia de Iefus , cabea da Prouincia do Sul , he
mmo
Sexto de Abril N 447

memorauel o irmo Pedro do Basto , que de stiinino soi sancto, o mSo


tomandoDcos fuaconta,preuinillo janaquellatenraidade,c J^JJ"
abundancia deupremos fauores . No tinfra oito annoscom- cipanbi*
pletos,quando comeou a lograllos em vis,que no entdia,
obrigandoo a innocencia puril mostrallas co dedo aos que o
acompanhauo,perfuadindofe q todos as lograuo , como elle.
E tendo jacapacidadepara receber estes soberanos mimos da
ino diuina,ano tinha para os conhecer por taes . Algsannos
antes delRei Dom Sebastio fazeraquella lamentaueljornada,
vio o lastimofo,& desgraado fim dlia , sem alcanar(por en-
to)o mysterio,se bem opai, como pezaua as acos do fllho,
julgouque aquillo queselhe mostraua de futuro, no era em
ordem a elle,mas ao reino . Foi o cab que estando certo dia na
sua terra em hum larangal vio a humhomem vestido de armas
brancas,lanado de costas no cho, & muitos Mourisca caual^
gados sobre leos com alfanges nas mos para o matar . Leuado
do temor,que lhe caufaua a viso,comeou a bradar demenu-
radamente : Ai que mato aquelle homem,ai que mato aquel-
lc homem. Aos gritos acudiro os de casa , i entre elles feu pai,
&ouuida deluaboccaa causa, infirio dlia, os grandes castigos
que estauao para vir sobre este reino . No pararo aqui os tris
tes annuncios, sendoja Collgial no Seminario de Braga,a;u~
dando Missa aoReitor dlie, no meinodia, em que le deu*
batalha, vio entre si, & o clbrante , hum copioso mar de san-
gue,com que logo entendeo o fatal destroo,& mortandade do
nofo exercito . PaTados os annos da juuentude no estudo das
humanidades, o mandou feupai por soldado India, onde o
leuou Deos a salnamento para si seruir dlie em outra mais ar-
dua,& ublime milicia . Alli andou nas armadas perto de huiii
anno,& na costa do Malauar caindo ha noite ao mar per defa-
stre,por mais cabos que lhe lanaro,o no podero faluar: po-
rem como o Misericordiofo Pai o tinha releruado para fim ma9
gloriofo, oconferuou viuotresdias sobre o falgado elcmento^
lusteiitandoo com suas sagradas mosaVirgem Senhora, para
qucsenofoTeapique , at que topando com elle humnauio,
que fazia viagem a Cananr, o recolheo, & leuou consigo
quella cidade , onde o tinho ja por morto . Obrigado enr
deste milagroso llicceTo se veio a Goa,&no Collegio de S. Pau-
lo,tomou o habito para temporal Coadjutor , sendo que fabia
mui bem latim,& tinha da Mathematica noticia cbal . Era na-
Oo 3 quelle
448 Agiologio hufitmo.

quelle tempo Mestre de nouios o P. Laercio , varo de muito


spiritu , este o criou co ruauissimo leite da Cpanhia,defcubrin-
do nclle taes des subrenaturaes,que fendo algas vezes depois
Prouincial,affi de Goa, como de Cochim,no se resoluia nqua
emmaterias graucs,sem primeiro o consultar. Em todas virtu-
des foi illustre, pois lem de guardar perfectissimamente aRe-
Era,& Constituios de S.Ignacio , ncnha ouue que no tiuc-
; em superlatiuo grao.Na orao,& familiar tratto corn Deos,
excedeo a muita gente principal de seu estado , porque todoo
tempo q Ihe restaua do officio , passaua no choro diante do diui-
nissimo Sacramento,ora prostrado por terra, ora de joelhos ; &
nos dias desocupados(que ero Domingos , & anctos ) fc reti-
raua a contemplar, onde nihguem o visse,ou inquitasse. Na noi-
te dormia fomente tres horas , & logo efpertado pelo seu Anjo
da Guarda,perfcueraua cm sua tarefa sancta, at q o chamaua o
officio ; & nelle muitas vezes interpolauaa mental oraoco a
vocal , no defistindo(por mais dote que estiuesse)deste feruo-
rofo modo de vida , recebendo fempre da liberalidade diuina
tantos mimos,& fauores, que com difficuldade se achar fancto
a quem ella communicafle mais. Era to ordinario neste oracu-
lo fagrado-dar profeticas repostas a todos , i em todas occastos,
& de todas as materias que se lhe propunho , que claramente
se via tinha a graa profeticaper modo de habito,communican-
doselheoPai das luzes de todolosmodos que costuma, a faber
per visoocular, mostrandolhe as coufas suturas , & auzente?,
has vezes em claras,outras em obfcuras figuras,como enigmas -y
per intellectual reprefentandolhe em fpecics intellectuaes mili
tas que lhe no manifestaua aos olhos do corpo ; & tambem lhe
no faltou a que chamo per auditum, porque se lhe dezio ou
tras orelha -3 porem o mais ordinario modo de entender cra cm
figuras, que o Senhor lhe demonstraua na fagrada Hostia,quan-
doouuiaMissa. Foi grande honrador do ilencio,no fallaua
seno perguntado,& as repostas ero,no com ornato,& atauo
superfluo de palauras,mas com as precifamente neceffariaG . Na
mortifcaofoi raro,nunqua dormio em cama, mas vestido so
bre taboa,com h pao por cabeceira, difciplinandofe entre dia,
& noite muitas vezes. E nunqua se foube que gostasse carne , ou
peixe,& menos coufa que o deleitasse , comiah pouco de ar-
ros,ou has amargosas heruas cozidas em agoa tal , scm vfar ja
mais de mpderado vinho.Com esta penofa vida passou este pu-
s bl'lCO
Sexto de Ahrk\ 44?

blico amigo deDcos cincoenta annosna Companhia , chegan-


dofe tenuar de modo por causa das penitencias , & abstinen-
cias fem limite , que desfallecida a natureza , acabou em p de
iraqueza,cheiode gloriofos meritos,& talentos,campeando na
morte emheroicograo a grandeza de sua fanctidade,& vida, ,
porquetanto que se publicou, concorreo toda a cidade a lhe
beijaros ps , sendo o primeiro D . Miguel Rangel da Ordem
dos Prgadores(ento Bispo de Cochim)o quai l apoderou de
seus dcspo)os,& reliquias , & foro tantos os teros , & roarios
que se dero para tocar naquclle seco,& myrhado cadauer, que
dellcssefzerodous grandes cumulos junto ao esquisc, que
desta forte costuma o fupremo Remunerador honrar na morte
a feus bs,& fieis seruos. h. Em Bungo, a felice forte de h Bento m.
Christo, por nome Bento , nafeido no reino de Teunocuni em
Iapo,que sendo prezo pela F j & leuado n vergonha com
outros companheiros pelas ruas publicas daquella cidade,se foi
disciplinando efpacio de ha legoa cruelmte, at que no meio
do caminho enfardelaro a todos em facas de palha , manietan-
do primeiro a Bento com braba deshumanidade , & postas has
sobre outras,ficou a sua debaixo vinte,& quatrohoras,& julga-
do dos guardas per morto,polo modo c q foi amarrado,o acna-
ro depois viuo . Vendo elles ento , que ja no podia ir por feu
p , o leuar o s costas a casa de hum nobre Christo , que mo-
rauaperto, onde batalharao com elle, dandolhe nouas razos
par'aque apostataTe , mas conhecidafuainflexibilidade , o tor-
naro aomefmolugar,ienfacado,como d'antes, esteue at o ou-
tro dia , que foi tirado , & t r azido propria casa , na quai tanto
que entrou,inuocandoo fanct: iflmo nome de Iefus, cao na ter
ra morto defraqueza. E porq ue os Christs no yenerassem
feu fancto corpo,o leuaro a rastros at as ribeiras do rio, alli foi
queimado,& suas cinzas,&ossoslanados nelle , mas h Chris
to feito pefeador de reliquias fanctas,fingindo que pefaua,ti-
rou algas meias torradas, que trouxe aNangafaqui , onde com
pio,& ieligiofo culto so reuerencadas dos fieis.

Comment wo 00 VI. de Abril. 1

FIca o olirario mosteiro de S.Cyta, zesbanha o Nabo . Teue sua origem em


ha legoa de Thomar ao Nascen- ha antiga,& arruinada ermida, dedicada
te , & da Aceiceira quasi meia ao a esta Sancta, da quai zero doao cer-
Oriente , na deseida deh oiteiro, tos Terceiros que nela habicauo,a hum
cercado de altlimas souereiras, uj as uV religioso Obseruante, chamado F. Pedro
Oo 4, Al-
45 Agologiohujtano.
Aluaresan^zj.ComoqueremGonzaea, resdesta casa apparecero no mundo as
& "Waddingo, aquelle de Orig. Seraphi- obras do Aciprcte Iuliano5pelas quaes le
erelig.3.p.tit. Prou. Port.conu.i8.cte in veio cm conhccmento ler ella antiquifi-
Annalibus Minorum tom . 5 . ad cundem ma,& consagrada a S. Silla V. & M.nossa
annum n. 1 1 .A casa se fez ento , segundo Portugucza , aquella que teue cuidado de
a disposio do lugar , entre os limites da mandat^criar a S. Wilgeforte, & a suas oi-
pobreza, at que ameaando ruina no t- to irmasjflhas de L. C.Attilio,8cde Cal-
po delRei D.Manoel , a mandoa reedifi- cia sua mulher , cujas reliquias le conl'er-
car,& ampliar , pela deuoo que tinha uaro aqui por muitos seculos,onde elle as
Ordem , deixandoa imperfeita sua morte, visitou no tempo do Conde D. Hriquc,
porem elRei D. Ioo III . a proseguio na vindo a este reino por Secretario do Le-
forma em que se v. He a 1 8.da Prou, de gado D. Bcrnardo, Arcebispo de Toledo>
Portugal,morada hoje d dez at doze rc^ como se colhc das leguintes palauras , que
ligiofos. w em seus Aduersarios n . 5 1 7 . Qum D.'
Confesso que chegando a este lugar, es- Bernardum Toletanum Archiepiscopu per Ltt-
U9 perplexo algs dias no que auiade sitaniam , & Galletiam comitatus sum , vent
seguir cerca de S. Cyta, Zita,ou Silla(titu- Tomarum, vbi prope templum erat S. Silla V.&
lar deste conuento) pela grande confuso, M.rbi corpus dus fcruatur . Qua creditur ejfe
que achei nesta materia,comtudo animou- ritgo, qua creauit , & educauit fantas ritg
tas. ver,que ainda auemos de elcreuer del- nes,& martyres sorores,scilicet Quiteria.Libe-
la ao primeiro de Nouembro , onde nos ratam>& alias Lusttanas.Qolitur anniuersarius
rctractatemosjsc d'aqui at ento , encon- dies ejus martjriy Kal.Houemb. Crediturpajfx
trarraos alga memoria, que nos persuada on multo poiquam virgincs Ma pafftsunt.
0 contrario. Primeirainente he de saber, q No podia este graue elcrittor fallar mais
atgora se rezaua aqui de S. CytaVirgem, claro do que fallou. De suas palauras col-
cujas reliquias le diz que forao trazidas a ligimos(alem do mais) que S. Silla pade-
ella de Luca , cidade da Tolcana, em t- ceo martyrio ao primeiro de Nouembro
po delRei D. Ioo , por industria de hum cerca do an. 1 do, O BilpoSdoual nas An-
eremita , o quai habitou alli algs annos, tiguidades que efcreueo de Tuy,teue para
antes que viesse a poder de religiotbs. Isto si o meimo,sol. 37. Porque trattando , co-
segue Gonzaga , & "Waddingo nos luga- mo D.Calcia mandou afogar as filhas(en-
res cirados , 6c o dfende F. Luis dos An- uergonhada de tam estuptdo parto)acres-
jos no jardim de Portugal n. 15, fundado centa estas palauras: Para esto encargo e ne-
na feguinte memoria, que achou m. f. cm gocio con todo fecreto que puao a la partira , q
h liuro da sancta Igreja de Toledo: Anno como catolka,y fanta , que despues sue Martyr
j 287. Quinto Kalendas Mai) m cittate Pisa- (cuio cuerpo descana en Portugal ,yunto a la
1 na obijt B. Cyta, pr qua Dominus multa mi- villa de Tbomar ) no cumplit el mandata , &c-y
racula oprtur , de qua prtes fundebant ait- trazendo em proua o antigo lectionario da
qua Ecclesia,pracipue Cajar-augujlaru , quam sancta Igreja de Siguena , onde no Offi-
credo habere sacras reliquias . Quidam vero E- cio de S.Librada, le chama a parteira Sil-
remita atulit corpus huius Virginis ex Italia: A'Vocata Silla cottscia obletrice omnesparuu-
& appulit ad oppidum Aceiceira in Lufitaniat ?** *U** latenter in profundum gurgitis extra
cui fatla est adicula tempare loamis Lufita- pietatem maternam demergi jubet. Tamberh
nia Rgis. Grande fora trouxe configo as o licenciado Balthazar Porreno na vi-
circunstancias desta memoria , obrigando da da ditta sancta Librada cap. 3. dizose-
em noTos tempos aos religiosos feus mo- guinte em nosio fauor . Amende pues panda
radores,nao s a pintarem no retabolo es- Calcia las nuetee htjas,fi ballo con tanto empa-
ra milagrosa Sancta, mas a fazerlhe ima- cho , que oluidada del temor de Dtos , y de la
gem de vulto,com h cabazinho na mo, piedad materna,dio en vn acuerdo crucl,j hor-
cheio de reos (insignia propria sua ) que rendo,mh proprio dfiera, que de muger,y fut
distribua cos pobres de Christo, & outro- cocertarse con la partera,q se ballo a este ailo,
fi eclebrarem sua festa com grande con- la quai na Clmjlianaj tan buena Chrifiiana,
Curso,na vltima Dominga de Settembro, que depues mur 10 martyr,q echase todas aque-
por fer o dia em q a d. imag foi trazida a Uas nifuts en un rio. Oyo la parfera, cuio nom-
a este conuento com solemne procisso. hre era Silla.y cuidadosa delesuceffo , dio en
Perleucrantes nesta boa f os morado- ftnsar U traa. Andando en (Ht , se le osrcci
Sexto de Abril. > 45 1
un bonroso ptnfamiento , ordenado de la diuina d. cala, para rczarem desta ua intlyta p*-
prouidena para bien, y amparo d'aquellas m- trona,<fc communs vmus V. A.pois a ami-
nocentes criatmas,y sue, que en la ctudad auia ga ermida, que teue primeiro lcuantada
vn barrio de cbrittanos en les arrabahdes dlia, em sua honra, foi cdifcada algs seculos
y en elfe determmo de bufcar nueue amas , que antes que nascesse S. Cyta de Luca, como
criafflnlas nmas,ajfegurandoles aucr nacido en se pde ver em Abraham Ezouio no i j.
Jus manos de madres impedidas para su crian- to.dos Annaes Ecclesiasticos ad an. 1278.
A,y educaon . Concerts los falartos , que les onde acreseenta. C&r/w ejus rejettum fil in-
auta de dar cada mes,y les rogo las criajsen con tegrum in ctuttate Lucana ati.i$% 1 . logo c-
gran cuidado.y diligencia3motrandoles bras, y forme a isto , mal podia fer coniagrada a
amor de madres,y la buena ctmadrejesu pobre esta lancta V. &. menos vir qua seu coipo,
haendaj limosnas de los cbrilianos acudia a como diz aquclla memoria de Toledo, q
las pagas de los meses congran folicitud,y cui- temos por pouco verdadeira , pois esta s-
dado,por fer ella cbriiiana, vtrtuofa , y amiga cta,no morreo an. 1 287. como ella apon-
dehat.er caridad,y toi muger, que murt Mar- ta,mas no seguinte, legundo Siluano Ra-
tjr por la te de Chrtilo (como queda dicbo.JSu zio nos Sanctos de Tokana , & 1-elippe
ctterpo descana en Portugal junto a la villa de Ferrario nos de Italia.Nem C,aragc,a po-
Tbomar. dia rezar em alg tempo deSancta, que
Finalmente o noflb Padre Antonio de ainda hoje no he canonizada . De mais
Vatconcellos in delcriptione Lusit . pag. que em dizerle que esto b, & qua uas e-
6. nomea a Silla,parteira de Calcia por liquias,tambem no he piquena coutradir
S.Mart.cujo corpo le guarda religiolamte o, & finalmente que a iua Ermida d'A-
cm Nabancia,que he Thomar.Nf^ftf veto ceiceira fora fundada.reinando D.loo cm
(diz elle)virgines fanclifims obstetricem Sil- Portugal,sem nos dizer quai dos tres , faz
le.m tblits, funt, a qua tantum suerant adepta. mais auuidolo o negocio, porque no tem-
benestcium , abfponfo suo eandem tilt tnartjrij po do primeiro do neme, he certo que foi
gloTum consecuta .Neque authores dfunt, qui a mudana dos Terceiros aos Obseruan-
Nabantiotn oppido Lufitanu eius corpus feri- tes, os quaes le conferuaro alliatcopre-
bant religios afferuatum.EAa opinio fegue 'ente em communidade.E fc para ella fo-
Biuar in Dextrumadan.138.pag.244.iSco ro trasladadas alg as reliquias desta S-
Arceb. D. Rodrigo da Cunha , affi na i.p. cta,que se fez d'ellas , defgraa grande cra
da hilt.de Braga c.23. comonade Lisboa, perderemschas,& outras,
c 1 3. & Ns em o Commcnt.de 18.de 14-
neirolir.*. Logo fundamento grande t- b. Da sanctavelha Bcatriz Ferrz , a
mos para dizer que a titular deste conuen- quai profelou em Aueiro a 1 3 . de Feuc-
to he S. Silla, Portugueza , & no a Toi- reiro de 1519. & foi ha das lette funda-
cana,cujas reliquias nos ocultou o tempo, doras de S.Ioo de Setuual an. 1529. on-
sebemtem algas pesibas para si , quefo- de se deteue at o de 1532. efereue Lopez
ro enterradas pelos christos na cerca, na j.p.das Chr.da Ordem I.3.C.10.&S0U-
por no lerem vltrajadas dos barbaros, os la na 2. desta Prou.l.4.c. 14. se m Ipecifica-
quaes andauo nos primordios de nossos rem ambos o anno de seu transito , lendo
Reis tam furiofos , que no perdoauo a queiuccedeo no de 1580 . legundo acha-
profano,& fagrado,reduzindo as reliquias mos em liuro m. s.de memorias do d. con-
a p, & cinza , como consta de memorias uento , cuja fundao tca reseruada para
dos reaes mosteiros de S. Cruz,& Alcoba- mais proprio lugar.
a, & da hist. do Mouro Rasis . Trazem
para proua disto nascer nella quantidade c. Basiantesdiligencias fizemos naOr^
de particularcs flores filuestres , que seno dem de S.Bernardo para defeubrir algas
acho em outra parte deste reino , ma- coulas memoraueis do Varo de Deos Fr.
neira de aueenas, fymbolo de sua pureza Cosme, sendo que falleceo cerca do anno
virginal,a que indz a ethymologa de seu 1600. porem rodas baldadas , pois nem o
nome . E outrosi experimentarle nella al- sobrenome ja alcanamos . O referido no
gs dias h chetro suaue , que mais parece texto consta de hs papeis que tinha jun-
do ceo, que da terra: to para a Chr.delRei D. Scbastio o Gc-
Razos foro estas tam soosas,cjue fi- neral D. Manoel de Ivenezes , Chromsta
zero mudar de parecet aos idigioos d* mot deste teino,trabalho ( ao que le con-
4< Agiologio Luftan.
Je stura) do D.F.Bernardo de Britto,porq se ignore o anno de sua prmeira sundao,
nclles confessa, que em Alcobaa ouuira ctudocolhesc sua muita antiguidade de
muiias vczes referir aquella vi.-o ao V.F. originaes escritturas de feu cartorio daEra
Cuilhelme daPaixo,religiolo de credito, de boo. & 900. de lctras, & diaracteres u m
autoridade}& virtude, aqualtinha elciic- extraordinarios , que a penas lepdeler
to de sua letra,& rmada de sua mo. E q has palaura, como affirma o Doctor
preguntando por vezes as particularida- loo de Barros no tombo que fez da fa-
des dlia ao memo F. Cosme, lhe respon- zenda dlie, por mandado do Cardeal D.
dera sempre com muita singeleza : Senhor Henrique,seu Ccmcndatario5an. 15^0.
ijso afst pafu^mas em oa verdade,que me no Hecerto que foi esta caa reeditcada
lembra mais do que vhsjafabeis. tres vezes. A primeira debaixo da inuoea-
A muitos sanctos , & pessoas virtuosas o de S.Iorge, no lugar de Gonro, com
reuelou Deos este infelice iuccesso , mas a pouca diitancia ao Ponente , de onde hoje
nenh com tam notaueis circstanciasfem le v , como consta de algas doaos em
ordem a saluao dos valerofos ioldados, latim barbaro , & principalmcnte de ha
que nesta batalha acabaro ) como a Frei da Era de 900. ( que so annos 862. ) vbu
Cosme. O que se pde cofirmar co a reue- Concedimus bona noflra aitan S.Ceorgij,& re~
lao feita a S. Thereza de Iesus, q o Bis- liqutjs SS.ApoJlo!orum,quic ibi funt, & saticis
po deTarrazona D.F.Diogo de Yepez,es- fjominibus, qui pro nobis intercdant ad Bonn-
creue no 1. 3.de sua vida,c 1 7. Mas de reinte num . Cujo irio parece romou o ueme da
anos autes,quc fucedicjfc en Portugal la muerte herdade deD.Gontiiia,senhora de Pedras-
delKei D.Sebaiia^ de tanta noblci^a d' aquel ruinas, em que estaua ento fundado , ca-
retno,como murio en Africa , vio la santa rn ada com D.Guterrez Trutezindo , o quai
Angel con vna efpada mm fangrienta sobre el cafou fegunda vez com ourra nobre ina-
m'tfiHo reino de Portugal, dandole a entendtr la trona, por nome Dona Eluira, senhora de
mucb.i fangre,que en il se derramarta. al ca~ Quintanellas , que por enebrecer o d. feu
bo d'elles aios, elaudo ella afligiendofe delan- patrimonio,mudou para jto dclle o mo
te de melro Sehor de tan grande perdda di steiro, comtitulo de S.Saluador, cempr-
vn Rei,y de tanta gente, le dixo nuebro Sehor: dolhe militas herdades,& passaes, que in-
Si p los halle difpucslos para traerlos a mi,de da hoje possue.Sendo feu primeiro Ab. D,
que tefattgas r? Mendo, que achamos por conjecturas do
tempo em que viueo, & da terra da Maia,
d. O appellido de F. Francisco de Vil- em q nafceo,ser aquellc famoso MdoG-
la-viosa mostra claramente sua p.irria>se- aluez da Maia , filho de Gonalo Trasta-
gundo o louuauel costume da obseruante mirez ( descendehre por linha masculina
Prou, da Picdade,dsq'ie no s foi meri- delRei D. Ramiro II.de Leo)a quem de-
tisiimo flho, mas prelado de muicas casas ro o appellido da Maia( que so as terras
com grande louucr.Falleceo na da Saude, do Douro ar o Lima ) por quto feus al-
em os arrabaldes de Coimbra a 6. de Abril cendentes as auio conquistado. Foi cala-
de 1799. na quai se v inda hoje sua sepul- do com D. Largenda Soarez , de que teue
tura ao p dos degraos da porta principal, tres filhos, D. Soeiro Mendez da Maia, D.
pela parte de fora, co epitaphio ja tam ga- Gonalo Mendez o Lidador , & D. Paie
stadojCjue s o dia,&. anno le diuila.Trat- Mendez, Arcebispo de Braga.Este increpi-
to deste pio varo , F. loo de Alcarapi- do capito canado ja de derramar lan
nha no Mmorial da Prou.da Picdade, F. gue Mauritanojse recolheo a ha ua quin-
Antonio de Niza na Chr. da mesma 1. g. c. ta, proxima ao ditto mosteiro,no quai to-
20.0 Padre Aluaro Lobo no Trat.das 1e- mouo Canonico habito , que dizemlhe
igios, &: outros in m.s. lanou o Bispo do Porto D.Hugo(aquem
ento ero liijeitos os mosteiros de sua
t. O antiquisimo mosteiro de Morei- diocesi) pois este Bispo foi oquesagrou a
ra,fca da cidade do Porto ao Settentrio Igreja dlie an. 1064. como se v de ha es-
duas legoas,& do mar ha, na estrada real, crittura que diz: AbjEpifcopo D. Hugone Ec~
domaior trafego, & concurlo de entre cleftaetj deduata>d\fcmrer.tt E. 1 loi.habttan
Douro,& Minho, lauado dos ventos,com te ibi Abbate D.Menendo . No faa duuida
.ampla cera de pomares , horras , jardins, chamarse o Prelado, Abbadt, sendo os lub-
fontes,8c tques fermqsiffimos, posto q dos ComgQi , pois ja o ConciUp Mogun-
ino
xSextod Abrit 45 3
nojCelebrado an.S13.da este titulo afeui dos Bispos do Porto ip.c.^. ( posto que
Maioraes, otjual S. Theotonio no quis le equiuocou no annoja Pcnoto na lu*
admittir por humildade , mas o de Fttor, hist.Trip.da Ordem Lz.cap. j. a Manoel
querodosos conuentos de Portugal to- Seuerim nos Discursos politicos fol . 162.
maro depois,sendo que ainda hoje os S- & ao Doctor Ioo de Barros nas antigui-
mos Pontifices nos breues que pafso ao dadcs de entre Douro,& Minho.
Grai de S. Cruz,lhe chamo : AbbasGe- .-..
Tierals. . .,. . I /. Temos em noflb poder larga relar-
Teue este mosteiro naquelles tempos ,o do Padre Ioo Roiuo, eseritta por Fr.
Couto amplislmo , como se acba no car- Ioo de Christo, Carmelita Descal,o,que
toro do Senado do Porto; & foi duplice, o confessou muitas vezes,& na vltima ho>
como outros muitos da Congregao,o q ra, quando Deoe o leuou para si an . 1
se proua de h testamento3feito por Gon- com h autentico testemunho de Hiero-
,alo Ananias, & sua mulher Gontronde nyma Pereira,que o seruio mais de jo.an-
Trotezindes E.i 185. (que so an. 1 147. ) nos; a que juntamosa boa fama,& clbre
os quaes lhe deixo toda sua fazenda, for- nome , que deixou na freguesia de So
maes palauras:Ff habeant U* Iratres, Soro- Nicolao, quando nella seruio de Cura, &
res3& Clercos,&c. &de outros muitos,por- no cnuento de S. Alberto, em que foi Ca
que ja o enobrecia a clbre reliquia do S. pello, & jaz sepultado.
Lenho , pela quai Deos obrou spre mui*
tos milagi es.Perdida totaimente a mmo- g. O famofo Collegio da Companha
ria do lugar, tj guardaua tam rico thesou- de lefus de Cochim , cabea da Prouincia
10, o achou V alqueanes , Prior Crasteiro, do Sul,foi fdado por elRei D. Sebastio,
no ccauo da pedra d' ara do altar maior, instancia de S. Francisco Xauier, sobre a
tendo Commendatario o Bispo D. Pedro ermida da Madre de Deos(de que conier-
da Colla, que d'elle tomou ametade , que ua atgora o nome ) se bem no saltaro
leuou para Callella , indo por Capelio duuidasao piincipio entre os confrades, q
mer da Emperarriz D.Ifabel.E tendo an- Sancto alhanou com sua singular hu-
rigamente de largo dous polegares , hoje mildadejfazendolhe ellet (com beneplaci-
clt reduzido a h auricular. ta do Bispo D.Ioo de Alouquerque) vo-
A terceira reedificao foi mais proxi- luntaria doao ao prinipio de Feuer. d
ma a ns , quando era d'elle Commenda- 155Z ..- He o fegundo de todo Oriente na
rano D.Fulgencio de Bragana 311.1563. o niagestade,grandeza, antiguidade, & co-
c-ual largou a Congregao em lua vida piolo numero de religiofos , cm que o d.
d m penso, lembradoda criao que nel- Sancto teue tanta parte , quanta no de S.
la te ut, cujas bullas da vnio, viero no de Paulo de Goa, que lhe nalceo nos braos.
1567 . por virtude das quaes foi eleito ca- Daqui sairo,& faem ainda hoje com ani-
nonkamente em Prior trinal o P.D. Ior- molo,& ardente zelo obreiros lngulai itl-
ge a 13. de lulho do mesmo anno . Edir- mos para s conquistas fpirituaes da Cul-
cousc pouco maes de h tiro de pedra ao tura Euangelica, que com o arado Catho-
> 0 rt e. a onde estaua fundado , co templo lico vo rompendo aquellas robustas , C
fermoFmo de ha naue, dedicadoaS. remotas terras Orientaes, regando muitos
Cruz. Em tanto dise 1:1 so de annos que de d'elles com libral sangue a propria terra,
religiofos sanctos voario d' aqui ao ceo, que vo cortando , de que tem rei'ukado
cujas mcrtificadaSjpenitentes, i exempla- Igreja militante copiosas colheiras/dilata-
res vidas nos occultou o tempo . E ja que da a f de polo a polo , radicada a solida
dos antigos nenha noticia temos,no le- doctrina, derrocadosidolos , reconhecidas
r b q leja asti dos modernos, pelo q nos sagradas imags, & o que mais o Vigario,
lembraremos de algs em feus deuidos & succeTor de Pedro nos vlrimos fins do
lugaresjcomo hoje do P.D. Paulo , varo vniuerso, &por islb o Scto Xauier lhl-
religiosiffimo,q tomou o habito em Scta ou perptua bo, que fempre nelle o-
Crt z de Ccimbra a 8 . de lunho de 1 550. uesse alg religiolb de aflinalada virtude,
& fj Jleceo an. 1 606. cujas preclaras acos como de ento para c f tem visto, sendo
deixou em memoria o P. Dom Marcos da o irmoPedr do Basto, entre todos o mais
Cruz . Qnem quizer ver a fundao desta memorauel , cujo appellido tomou pot
casa lea a D.Rodrigo da Cunha noCatal, deuoo de S. Senhonna,que jaz sepulta-
da
454 giologi Lttftkno.

la na parocha cm qu foi baptizado na & Senhor natural.


JProuinca Internente,deixattdo o deMa- - Muitos annos antes, que as ruinas, &
chado,herdado de feus maiores , corn ca precipicios de Castella comessaflem, teue
sa, & morgado conhecido naquellas par- duas notaueis vifos . A primeira vio h fia
tesjno fazendo caso algum de que o m- pyramide muito alta,em cujo cume eitaua
do ranco preza , quando o Senhor o cha- atentado emmagestofo thronoelRei Fe-
mou ao Oriente , onde refplandeceo em lippe, & pelas quatro faces os Senhores de*
vicia, & morte(que foi anno i6q.6.)c ma- Heipanha . Ncste comenos viero tres va-
iauilhas,& portentos. Sejanos liciro refe- rasde-efpinhos que cingiro,& desfizero
ir alguns de feus vatecinios cm ordem ao a pyramide,ouuindofe ento ha voz.que'
reino para confirmaa do texto, deixan- diata:lias raras de efptnbos sao tres ceroas q
do os mais para que m compoern sua hiit. Jeande vnir contra a Joberba NUmarcbia de
ue efperamos cada dia com aluoroo , q Hespatiba,6- a ande destruir . A fegunda re-
isto he h breue smario do que nos com- prelntoufelhe ha pinha , que promertia
municou(por sua boagraa) o P.Antonio eterna durao , a quai repentinamente fe
Velozo , Procurador grai da:tL Prouin- desfez em p,& cinza dite de feus olhos,
cia. "i j li.i ss.'i;< ,o a que fi feguio outra voz que diie: Sfia ht
. Dous mefes antes da feliceacdama- a Uonarchia Hefpanbola que fe acaba. Quem
odelRei D. Ioio o IV. nosto Senhor, quizer ver outras viics cerca delta mate-
no tempo da orao da cmunidade , en- ria lea a Gregorio de Almeida na i, p. da
dcomcndando o rmo Bastos a Deos o Rcltaurao de Portugal c.39.
reino de Portugal , i estado da lndk , re-.
preientando aos olhos da diuina->clernen- ,hv - Padeceo Bento(Carpinteiro famofo
cia s malcs que nos opprimio^jalicitan- por olcio , & deuoto Chriito por pro-
do o remedio de sua. libral rrtoimollrou- lso } aos 48 . annos de sua idade , no de
felhe em clara viso h Rei coroado-,com 1 i^.cie quem o P. Gabriel de Mattos na
icept.ro, & oppa rolagante,dandolH * en relao do d. anno rol.50.0 PadieLms Pi-
tendes que elle aitiacle fer o remdio d nheiro na sua 1. J.C14. F. Hyacinto Orfa-
todoSjComo mostrou o efTeito,pois ao pri- nel na liiit.Eccl.do Iapo C.13.& o Padre
meiro de Dezembro de 1640. virhoS o rei Antonio Cardimno Catal. Occiforumin
no, i estado da Indu restituido a feu Rei, odium fidei pag. u.&outros. . .
il l
'j -
AB Rit VIL

Archarco MBraga,a pia memoria do Doctifmo Archarco,


monge de
S.Beto,& Monge de S.Bento,no tempo queHespanha estaua
Arcebifpo opprimida do pezado , & barbaro dominio Maho-
de Braga.
metanojvaro de tam suaues costumes, &preclaras
virtudes,que por ellas foi eleito em Abbadedo
conuento que S, Fructuoso edificou na ditta cidade : certos en-
saios daPrimacial; dignidade,a que depois foi fublimado,gouer-
nandoa por muitos annos com grande prudeheia, exemplo,
doctrina,caridade,& hum ardente zelo de conferuar incorrupta
a.F Catholica >o quai manifestou,quandoElipando, Arcebifpo
de Toledo,renouou o diabcico dogma Nestoriano , publican-
do,Sc defendendo: Que CbrijQ Senhor noffo era smente adoptiuo , ft?
de nenhu modo naturalfilbo de t>eos . Leuando com esta abominauel
lieresia,& sua poderosa authoridade a pz muitos se^uazes de
feu
* SettedeAbril 45* '
feuerro.Mas Archarico,varo verdadeiramente dado porDeos
para nesta occasio cxtinguir , & apagar este furioso , & ateado
incendio,cuidadob,& vigilante,para quetamperniciofa hcre-
a co a dilao, no tomae nouas foras , & peruertesse a ou-
tros,lhe escreueo logo ha carta , mostrando o precipitado def-
penhadeiro a que corria,introduzindo na Igreja Catholica,erro
tam ctrario s diuinas letras,verdade de nossa orthodoxa F,&
^niuersaldoctrnadosSarictos Padres , prouando esta materia
com grande erudio da Ecrittura fagrada , Concilios vni^er-
aes, viuas,i efficazes razos corn a futileza de feu engenho , tra-
zidas tam apropoto,que sendo lidas por Elipando, tocado in-
teriormentc,comeou logo frouxar de feu erro , & lbfrcr que
ou tros efcreueTem , & difputassem contra elle . No contente
A rcharico corn esta importante diligencia, a vintede Maio do
anno 795.conuocouemBraga ProuincialConcilio, no quai foi'
condemnadaadittaheresia,cujosfalntiferos decrctos remeteo
a Elipando,que al mefmo ( instancia do Papa Adrian I. de
Carlos Magno,& de Archarico ) juntou outro em Toledo pro-
testandonelle,quecercada Jdopaode Cbristo, queria estar pelos
decretos da Igreja Catholica, mostrando grande rependimento
dcua culpa . E postoq neste comenos tiuesse Elipando diuer-
fas cartas de Bifpos de Italia,Frana,& Alemanha ( onde tamb
ie tinhacelebradoo anno antcdente o Concilio Francfor-
dienfe, em que foi condemnada a mefma lieresia ) nas quaes Ihe
dauoosparabcsdefuaconuerso , comtudoas mais frquen
tes, cheas de iaudaueis , & catholicos confelhos,foro as de Ar-
charico,aquem Elipando em razo diffo , per toda avidareco-
nheceoMestre , & principal instrument) de sua reduco . Fi-
naJmenteauendo Archarico feito a Deos,& a sua Igreja este, &
outros grandes feruios , em quinze annos que gouernou a de
Braga, realado de meritos , & virtudes, em fancta velhice aca-
bou o mortal curfo da vida, no proprio mez,& anno, q feu ami-
go,& contemporaneo Elipando,deixando por hereditario bra-
zo aos prelados Bracharenfes,feus fucceTores,hum ardente ze-
Jo, que ( por fauor foberano ) fempre conferuaro da pureza da
F Catholica. b. Em Africa,naCortede Marrocos,oegre- TristSo de
giocertame de Tristo de Attaide , que fendo Mouro de pro- *talde

isso,& prestantiTuno caualleiro entre os seus, com desejos de


sef Christo , & vassalo delRei de Portugal, se veio para os nos-
fos, os quaes lhe dilaparo a agoa do Baptifrao at o conhecerc,
Pp &
45 6 'Agiologio Lufitano.

& ndustriarem nos mysterios da fancta F , mas logo lhe impo-


zero o ditto nome, em memoria do Capito,que naquelle co-
menos gouernaua a praa de Mafago . Era elle hom ardilozo,
& atreuido naturalmente , de forte que lhe no consentia o co-
raodeixarde fazer suas entradas neste tcmpo,com venturo-
fofuccesso, & terror grande de feus naturaes, queixandofe dlie
todos ao Xarife cada hora , porque feno dauo por fegurosetn
nenha parte; sendo isto tanto a,q noMozuarjOndeelRei des
pacha cos tribunaes,eutraua, via7& sabia, quanto.se nelles aslbn-
taua,de que auifaua logo aos Christos . Noticiofo do que pas-
saua o Xarife,mandou lanar bando,promcttendo aluiaras , 8c
premios a quem o apanhafle, & trouxesse a sua presena viuo. E
como o magnanimo Tristo de Attaide de nada se lhe dessc, c-
fiado em feus ards,& traas, ontinuou nos aTaltos , zombando
de tudo comgalharda resoluo, at que alcanadapalaura dos
noTos,quereceberaembreueobanho sagrado, porque tanta
suspiraua, sesaohanofte de Masago com intento de trazer
alga grande preza , mas o ceo ordenou as cousas de outra ma-
neira.Foi o caso,que chegando a h Aduar,& trazendo quanti-
dade de egoas sem fer sentido^ao passar por outro,rinchando h
ginete,como os Mouros estauo de auifo,tocaro a rebate , & o
tomaro s mos. Lcuado ento maniatado a Marrocos lhe pre-
guntou o Xarife: Que demencia era a sua y pois sendo Mouro , f> Traflalo
JeitjConspirara contra elle^S sua lefS se pajfara dos Cbrijaos.A quem
o estrenuo foldado da F refpondeo intrepidamente : Tudo tffo q
di^es,assi be,massabe q naosendo ainda bapti^ado,eftou prompto para dar
a Vida por ellafra da quai n*o ha saluao . Indignado o Xarife da
liure reposta lhe mandou cortar a cabea . E leuado logo arraf-
tos,acompanhado de grande tropel de gente, que concorreo
impiaexecuo, com demora notauel lha cortaro ao reus,por
ter encorrido no crime de lefa magestade , voccando no fragan-
te todos , q inuocafe a Mafoma , mas elle(como melhor podia)
no meio da afflico, & agonia, chamaua em feu auxilio por Ie-
fu,& Maria Sanctissima,oFerecendolhe esta morte em facrifico
de louuor. E colhendo s mos o fangue que lhe corria pelo pei-
to,formando ha riquissimacadea de robis,o lanou sobre a ca-
bea,dizendo que pois no merecera o Baptifmo de agoa , con-
faua na diuina mifericordia,lhe no faltaria o de fangue . Neste
intrim tomando todos pedras com diabolico furor , & raiua o
apedrejarojfazdolheoutros muitos vituperios,entre os quaes

foltou
SettedeAbril - 457-
oltou o galhardo spiritu suauissimamente.Constando aos Por-
tuguezes de tudo,impetraro feu corpo,por no no conscgui-
ro,dizdoq auia fer mantimto de brutos;estando pots quatro
dias na praa s aucr alg q ouzasse a tocllo, por nosi ord, no
maior flencio da noite,se lhc deu occulta scpultura na terra com
dinhciro,em quanto os Anjos no ceo,c manifesto applauib, &
regozijojhe cantauo a galla da victoria, c. No cuto do Bos- f- cbrs-
<.]ue,juntoa Villa-viosaestarsempre viuaa lbranado P.F. t0^Jtc(

Christouod'Abrantcs,XVI.Ministro Prouincial da S.Prouin- pitdfi.


cia da Piedade,Visitador da de S. Gabriel em Castella, & Com-
missario Grai de toda Seraphicafamilia neste reino, cm cujos
autorizados cargos seportou c prudencia,&humildade rara,co
modestia,& obseruancia religiosa,& c exemplar, & reformada
vida, germanada de muito spiritu, & feruorde orao.Pois no
s se daua a ella incessauelmte, mas era Mestre de todos aquel-
lcs,q e querio aproueitar da mystica lio, explicandolhes al-
timamente as obras dos grandes contemplatiuos Rusbrochio
Eschio,& Arphio, fazendo o principal fundamtonamortifica-
o dos proprios apetites,& paixos naturaes, cujos discipulos
andauo tam exercitados,& namorados de Deos,& Deos tanto
dclles,q no quotidiano vso da oro recebio de sualibcralida-
dcabdantessauores. Leffe dlie, q no Capitulo celebrado n
Vidigeira anno i 5 60. em q foi eleito Prouincial , como era tam
resormado,fez dcixar alli a tods vogaes as alparcas , & ir des-
calos para suas casas. SdoCmhTario grai, pedindolhe a obri-
gnodoofficioentrarnaclausurada Madre de DeosemLis-
boa,ndesua irma eraactual Abbadessa , precataraose ambos
tronasvistas,^ nqua deu fh do outro,paflcando largo tpo
cos olhos pregados no cho,confcssando depois q a no vira , q
tam enhor estaua de suas acos.Concluindo com marauilhoso
loinior ocargo,apostadona deuota casa do Boscjue,vifitado do
ceo com diuers,& penos enfermidades,& co outros descon-
tos que para maior coroa de feu seruotrouxe congo o tempo,
perseuerandofiel ato vltimoda vida,foj gozar(comopiamen-*
tecremos)daeternanoconsorciodos justos. . No conu-'J^JJJ
to de S.Antonio dos Capuchos em Lisboa, falleceo cheio de a.
sancts obras F.lacome d' Arruda,que quando esta Prouincia si
separou da de Portugal,flcou correndo co as materiaes delle,ac-
quirindo diligente esmolas com que breuemte se vioem sum-
ma perfei^o . Depois seruio alli de Portciro muitos annos
* Pp 2 com
45 S Agiologiv Ijuftt&no.

com edificao do pouo>& ampr dos pobres , o qua por maio-


res trabalhos q tiuesse , nunqua afroxou das abstinencias,c que
deu principio v ida rcligiosa . Costumouse a no gostar carne,
nem pescado,mas smnte hua tigelia de caldo , a que ianaua
outra tanta agoa,para o achar desabrido,& quando se queria re-
galar,aggregaua aoposeco,algas heruas cruas , passando o
clias de jejum totalmte com elle, & com agoa para se refresear.
E no tocante guarda daRegra,& purezadaconlcicia,era tam
pontual , & obseruante , que a todos seruia de viuoretratodc
perseio. Rendido enfermidade depois de largos annos , re-
cebidos os Sacramentos com muitas lagrimas , & defpedido de
feus irmos,que muito o amauo em Christo , passou desta pri-
meira segda vida. Seu nome mandaro os prelados grauar na
pedra de sua sepultura,em obsequio do muito q nesta casa sez,&
op.m- do louuor grande que por isso conseguio. e. Em Coimbra,
guelit nocollegioda CpanhiadeIesus,o vltimosomno do P.Miguel
cfyanhU deSousa,varodeangelicapureza,qucnomai fjorido abrildc
sua idade,seruindo a elRe D.Ioo III. de moo fidalgo na occa-
o que S. Francisco Xauier, &M. SimoRodriguezlhesoro
beijar a mo,mQuido inteftormente co a fama de suas Apostoi-
cas vidas,deixou corte,palacio,honras,& merces,que sua muita
nobreza Ihe promettia,matriculabdose naCompanhia, & man-
dado ento casa professa de S. Roque para ter nel la o Nouicia-
do ,certo ftdalgo seu parcnte(vista sua qualidade)aIcaneou lie-
a dos prelados para lhe fallar.O quai pretendeo na pratica di-
suadilo c muitas veras deseu b propoto,mas elle lhe deu taes
razos,q confuse dlias, rebentou em caudeiosos rios de ia^r't-
mas,dizendo: Que se soradesobrigado como elle, ouuera defa-
zer o mestno. Sao pois o PadreSouf tamcabal para o gouerno,
q chegou a ter naReligio os mais aatorizados cargos , porque
alcm de Reitor do ditto Gollegio>Prepofito da casa Profe, soi
Vice-prouincial,& Viftador nestrereiiio. No se enxergnd
nelle r de ostentao,antes ecFificaua a todos- sua estrernada bu-
mi ldade,como se vio quando se desfez algreja velha de &. Rq-
que,acarretar a pedrar& telha necefiria s costas, & acpastha p
aos mais Padresj & Irmos naemortificaeos,& penitencias jpcM
blicas, nomeandose seropre diante. dos parentes;, & fiefaigos
que o buscauo , por grande poccador . Sendo prelado era
moi exactro na oberuanciaregular^fentindo tanto nesta materi
qualqucr leuifimo deseuidodossubditos., quc-lhe* tiraua total-*
^ mente
Sette de Abrl. \ 4^
mente o somno , faecndoo tam amauel no gouerno a manfdo,
prudencia, caridade,& outras heroicas virtudes,que nelle cam-
peauo , que de todos era reuerenciado,como mantifimo pai.
Ko se pde facilmente dizer o largo tempo, quelheleuauaa
rao,porque alem da hora da cmunidade,tinha outras mui-
tas entre dia,& noitc, ja no cobiculo, ja na capellinha, ja na gre-
ja diante do Sanctimo Sacramento(de quem era deuotissimo)
bltando por vezes no vltimo quartel da idade his ais , & iilpi-
ros tam sentidos,quelhe sao de feu inflammadocorao, que
a todos compungio,ouuindoselhe entre elles: Ai de mt>que qua-
do era mancebo^ tinba foras para orar me defcudei, agora que fou yelbo,
mesaltao,quero7& naopojfo. Acontcceolhe ha Quinta feira de
indulgencias,depois de celebrar com sua costumada copia de la-
grimas , recolherse a este entretenmento sancto , no quai tam,
clcuado sc detcue at noite,que saindo da capellinha, pergtou
tinho;atangidomesa:&aindafrada orao, andauatam
arrobado,que no daua fc de coula alga,que obraua corporal-
mente.Desta intima familiaridade , & tratto com Deos lhe nas-
ciaser de ordinario suas praticas mui scruorosas , & pirituaes,
de forte que a ninguem caufauo tedio,ou molestia,antes gosto,
& confolao.Na pobreza deu fempre tal xemplo,que nunqua
concntioosingularizaffem por Silperior : refpeitando tantoa
obedicncia,entcndendoquc concluidanellaa vida, fegurauaa
aIuao,quenavltimadocna,perfuadido que era chegadaa
hora,leuantou as mos,& olhos ao cco, dizendo com grande af-
fecto: Muitasgrauts yosdoumeu Senhor , porque ja Ifejo^que heide mor-
rernaobedenaadaCompanhia^ Fezlogo ha larga protestaoda
F,quecaufounos prsentes grande deuoo. Efobreuindolhe
breuemente h accidente tam terribel , que fe entendeo acaba-
raa vizjtornando cmf^diffe -0 quegrande lano aqui perdi? Des-
pedido em grai dos Padres,& Irmos, abraou a cada hum em
particular,derramando todos faudofas lagrimas.E depois, ren-
didas graasaDeos, porque lhe sto lembraua ter defconfplado
a ninguem no tempo de feu gouerno , implorando os fuauil-
mos nomes de Iefu,& de Maria , com tam excellte companhia
sefoiaoperduraueldefcano, onde logra o copioso sruttode 0 hmXo
suas eximias virtudes. /. Item,no mefrno Collegio,o glorio- Dmingp
o remate do irm o Domingos Ioo, Coadjutor temporal, ho-
me tam idiota,que no fabia ler,nem efcreuer,mas tam docto na
alta feiencia do amor de Deos,& do proximo,que no smente
Pp 3 os
46 rAgiologioLuJttmo.

os literatos da Companhia,nas ainda os lts daquella Vnuer-


dade se acoriselhauo com elle cm materias graues, & de cons-
ciencia, aprendendodestearchetypode infusa sciencia nouas
lios despiritu, muitosdos quaes(segundofamaconftante)c5-
nerteo,& reduzio a melhor caminho. A cozinha a que chamaua:
Casasanfaf.i apalestra de feu feruentespiritu , & a officina em
que o soberano Artifice laurou esta prcciosa margarita . Vinte
annos succefluos seruio nella de Cozinheiro com admirao de
todos,porque sendo a communidade tam numerosa, como se a-
be,& o tempo limitado para as prcisas occupaos do officio,
elle seauia na contemplao com tal tranquillidade,&paz d'al-
ma^omose estiueranumsolitario retiro. E com este flngular
dom , & intima vnio com Deos acquirio diuersos habitos de
virtdes,repetindo com muita facilidadepor Capitulos,fem fa-
ber 1er, aquelle aureo liuro,intitulado : Contemptus mundi; infal-
Iiuel materia de suas ordinarias praticas. As coufas que neste Ir^>
mofe viro , & notaTo em quahto refidio no ditto collegio,
juntascomossingulares exemplos que deixoua feus fucceffo-
res,s o Omnipotente as poder comprehender. Na vltimaen-
fermidadeyfabendo que morria,disse: Que a maior consolaao-,que na-
quell hora tinhayera de nunqua auer sexto sua Vontade na Companhia^mas
sempreados Superioresirndcfo pr ist3 graas ao ceo . E quan-
doentrounabatalha,comoexperto capito , brdou porduas
vezes al arma,al arma,acudindolhe ento com o fancto Crucifi-
xo,& vellabendita , fao victoriofo dlia breuemcnte , para na
paule, eternidadegozarfemfimapromettidacoroadejustia. . Em
* Sancta Cruz de Coimbra , cabea d^anonical Ord neste rei-
no,o perentorio termino de D. Paulo , filho de Lisboa , & desta
real cafa,moonos annos,& veterano nas virtudes . Tam ver-
do na linguaGrega,que lhe ficaua fendo mais propria,que a ma-
terna,tomando nella em Collgial apostila,que oMestre di-
ctaua na Latina;& quando se finalizaua a materia, a summariaua
cm mtro Grego,com toda propriedade,& galantaria . Era feu
estudona presena de Christo(comoodoAngeficoDoctor)as-
stia na capella mr o melhor da noite, aproueitauase da luz , &
claridade de sua alampada , & para isto repousaua sempre na sa-
cristia.Onde em obedienciaes actos,& piedobs exercicios pro-
uecto,o achou a morte,naquelle folemnissimo dia,em q se rit
ra todos annos na Igreja,a memoria da fagrada Paixo. b. Em
Badajz,nocenobiodasTrinitarias3 acomraemorao de Sr
Paula
Sette de bril 461

Paula da Trindade,tlha de humildes paes, naturaes de Oloen- sir pmU


a, vil la clbre na Prouinciado Alentejo , os quacs conhecn- dtf4sr^m
do sua vontade,vistas suas limitadas postes , a persuadio tomar rndadem
outro estado , mas ella ctn tinha escohido o de religiosa, por
mais quieto,& seguro,conttouse com fer de vo branco. Tan>

Obedicia estar ociosa, conheceolhe o genio, metteo a de posse


da enfermaria,onde se cxcrctou per toda a vida etn mertorios
actosdecaridade,&amordo proximo > obrando o Senhor eni
tanto por ua ntercesso suas costumadas marauilhas,cobrand
diuersas vezes as doentes perfeita saude co final da S.CruZ,& e
as oraos do Pater noster,&Aue Maria.Cuja superor virtude>
nosmenteseextendia s domesticas jmastambsforaste-
raSjque benziacom o azeite da alampada da Virgem dos Reme-
dios.E chegouafamade sua prodigosa vida a tanto <, que o Or-
dinarioexofficio,mandou trar informao dlia, & achando
er a virtude do Altiflmo,he rendeo inhntas graas , pois n*
qua salta a sua Igrejacom varos justos,& perfetos > q afomeri-
to com deuotas oraos , & religiosos exemplos. t. Neste s* Ante~
dia cm Setuual,no cuento de elus da prmeira regra de S. Cla- ^tag^
ra,pasibu da mortal vida sempiterna,Sr Antonia das Chagas, capueba.
que depois deseruir na Ordem varios ocios , sem ter nunqua
o de enfermeira, empregaua nelle louuauelmente o mas do t-
po,afltindo a todasdoentes , consolandoas nas aflicos , aju-
dandoas nas agonia,& depois da morte,acompanhandoas at as,
sepulturas. A juntaua a isto ha asperrima disciplina todos das
prima noite , & outra no maior flencio dlia , ficando depois
de Matinas em orao at a Missa conuentual.E porque a paci-
cia coroaas virtudcs,no remate da vida, a prouou exactamente
o Senhor,dandolhe gottaartetica , emeujas dores, por ser for-
jadas pelas mos diuinas, com admirauel refgnao se banhaua
sua face de celestial alegria.Tendo pois cmmungado pela Paf-
choa da Resurreio , obreuindolhe segunda seira ha esqui-
nencia,acompanhada defrio,&febre,pormais que a sangraro,
concluio feus felices dias naDominica in albis,deixando naOr-
dem,&fradella,suauissimocheirodevirtudes. /. Nomes-^-
modiaem Euora, no conuento do Cauario da mesma regra , ^Jf
ineuitauel prazo de Sr Leonor Baptista,que em Nouia pade-m c*.
ceo raues tentaos do inimigo,as quaes o ceo permittia , para^*4*
46a rAgwlogo Jjujkmo.

do elle ento que no podia contrastas sua fortaleza , estando


certodianochoro,aprctendeo afogar,& como o no confe-
guisse,porque Dcos lhe no auia dado licena para isso , ceslu
de a perseguir.Daqui tomou clla raotiuo depois de professa pa
ra inquirir nouas , i exquisitas traas para mais agradar ao cele-
stial Sposojefmerandose nas virtudes em fupcrlatiuo grao , no
faltando nunqua aos votos essenciaes que prometteo, stngulari-
fcandosc no da pobreza , no tendo mais q o remendado habito,
que trazia sobre si.E quando as preladas dauavestiara,rogaua
s companheiras,vsaflem do feu,em quto era nouo, Nacarida-
3e do proximo auentajauasse a todas , fabendo que algas reli-
giosas passauo necefidades , defentranhauasc pelas remediar,
& quando mais no podia,daua a has,o que pedia a outras, pa
ra que nenha padecesse , amocstando sempre as nouias per-
euerana,fazendo ctinuas deuoos pelas q via tristes, & def-
cfoladas. Tinha particular cuidado dos gatos do conuento, de
iq andaua cercada o pouco tpo que lhe ficaua do choro . E por
sso no dia em que foi defpachada co felicimo premio da eter-
nidade,depoisde padecercomalegre rostro graues enfermida-
<les trinta,& tres annos , dandona vclhice maior flagrancia , 8c
refplandor de virtudes, entrando os gatos na enfermaria, vendo
que lhe faltauasua vigilante prouifora , mearo de forte que es-
trugiro os ouuidos de todas, parecendo no fentimento creatu-
ras racionaes,&ouue algs que ficaro na horta,fem ;a mais su-
birem ao dormitono . Finalmente paf'ados annos, abcrta sua
coua,para enterrarem nella outra defuntta , sao d'aquelles ari-
dos oflbs tam odorifero cheiro,que todas com razo ficaro ad-
t.Untl rniradas. m. EmEuora no Carmelitano conuento dos Reme-
cJmeii- ^los obito deF.Manoel de Iefus, pessoa de grande orao , &
uDefi, meditaoaltistma, & de muita expericia no caminho do ceo,
realada de rara humildade, pacicncia,abstincia,& de maraui-
lhosa prudencia , & graa para o gouerno , & tratto das aimas,
em que se desuelaua a todo propofito,bucando os inciosmais
suaues de as atrahir filiao de Christo . Virtudes estas, que o
fzero amauel a toda forte , i estado de gente , no ficando de
ifra os deuotos Principes daquella erenissima Ca , dos quaes
era benignamente ouuido , & venerado como Anjo do ceo . A
maior parte da vidagastouem perptua penitencia,& contern-
plaao no deferto das Batocas em Castella a velhaj & tanto que
lheconstouaueroutrosemelhantcnasua Prouincia de Portu*
gaI>
Sette de Abrh- 4%

galycom lcenados Prelados,fe paslbu ella , prem cmo v-


11 ha ja de foras atenuado , & affstid de dores j que su porta ua
admira uelmente,tendo por regalo,& thesouro preeiofo pade-
ccr, no conentro elles que tornasle as antigos rigores, & af-
perezas do deferto, pelo que foi logo afgnado n ditt c'onu-
Jto d'Euora,onde co animo mui quieto, & fossegado , o tottti
vltimo diaem p,porque depois de celebrr corn grande fcxem-
plo de deuoo , andou todo elle depedirdofe dos feligiofos
pelas cellas,& quando veio hora de completa,asientad na ca-
ma,abraado com Christo Crucificado, deixou a vitieida mor*
tal,pela immorta^mercdo o clbr nome , &: suinma estim-
o, q permanece dlie na Ord. . t} no mefmo eoian- F chrt_
to,c defunioquatroannosdepois,aquelle antigo composte d touo de
P.F.Christouo de Iefu Maria , a quem(estudando na Vrtiuefi- s^j^}
d a de de Coimbra)illustrou Sabedori incredda paraconhcr nm\ orde,

a fragilidade desta primeira vida , & permanencia da fegurtd,


bufcadapclomortificado , & fragozo cmifih da religio. De
fonequcinclinadoadefcalczCarmelitan, em cujo tratto , &
conuerfaaoachaua muito doceo,comoera rhimofo , & regla*
dojtemia o natural feu rigor>& afpereza , a que o tinha propfcn-
fo o fpiritu, mas a efficacia deste , onstrango primir ex-
periciicia daquellc,para feno achar depois ngahado.Cingls
Jogo do mais penetratiuo cilieio que achu,dormio sobre tabo
niia c defabrida manta algfis dias, absteuefc de carnes , & man-
jares deliciofos por muito tempo , je)uil , & tmou disciplinas
tt amiudo,& sobre tudo frequentu a ora duas hras ca-
da dia de joelkosUE- conhecendo a reblde natnrez , ja fpeada
da graa,abraou com gosto , & fuauidade as penalidades da vi
da religiofa,vestindo o fahctoliabkan,colle^^ mefma ci-
dade a defanoue de Ianeiro de 1 6 1 4. proceddo d'alli em dian-
te na milicra spiritual , como soldado vtran y abendo muito
bem que dos violentes he o rein do c^o. E |WF}i< erif mktl v'iC-
to,& os Pdres rio conhecessem a falta, no tempo do Ssoraict-
do^etvdaua de.eox s licis do Breuiario em secreto^paro no
applicar aos olhos,cfuando lhe coubessem nt pttblc . Duul-
gada esta custofadiligencia , no caufoupiquen admiraoem
todos: pelo que ( conderado feu strmdo fpfrtu) n o repa-
raro nisto para fer admitiTo pronTso . c'm o fileriid,&
recolhiment so meios foofamerte neceflafios para a orco
(cm que todaa. vida se exercitou)n o Iriterrornpi acfuelle, sein
vr-
4*4 Agologio Lujhano.

vrgentes negocios,i este nos actos conuentuaes smente . Pr-


gaua com grande piritu,& feruor , em reparar nas poucas sor-
as,& muitos achaques com que Deos o acrilblaua nasorjada
paciencia,augmentandolhe por esta via os meritos. Cuja morte
lhe originou de h sermo,que prgou de repente,pois resul-
tandolhe dlie aguda febre maligna , auizado do perig em que
cstaua,se preparoulogo cos Eccleasticos Sacramcnr.os, Sc ren-
didas graas ao ceo com algs versos dos Psalmos , foi preocu-
padodosomno perpetuo , resultando no aspecto ha externa
alegria,que a todos enxugou as lagrimas. Sua aima vio a grande
serua de Deos Leonor Rodriguez entrar no ceo gloriola ao
quarto dia. E depois de algs annos , veio este sancto Religioio
vifitar antes da morte a Sr Maria da Encarnao, mjadeno
menor virtude nomosteirodeMoimentadaBeira,aqualeclip-
sadaja com as sombras della,de repente abrioos olhos, reuesti-v
dos de ha noua alegria, dizendo : i meu irmao resplandecente ?ja
lfotiyeJ[?erai;Sc logo partio para os angelicos chorosem suaditosa
nieronj- companhia. o. Em Nangasaqui(amphitheatrodas cruelda-
mo luis des , & tyrannias de lapo ) a conpicua aurola de Hieronymo
M Luis,Portuguez,cidadq danossa clbre Colonia de na China,

o quai por lhe fer ahada ha CatholicaEpistola de certo Sacer-


dote de Macao para ha personage de lapo , em que o perua-
dia se lanasse a nadar na agoa sacrosancta do Baptismo , se que-
ria saluarse;foi entregue ao vorz elemto anno 1634. resplan-
decendo nelle muito a graa diuina,pois perfistio sempre firme,
& constante no meio das flammas,at consummar a vida em tani
uaue holocausto com incrediuel contentamento. . u!j .}>

Commentnro a Vil. de Abril

E Archarico o LVI.Metropoli- dz em parte narrarua de nsio ;texto,


tano de Braga,o qual-pela obri- nos.pareceo acerta'do referilla rraduzi
gao,que como Primz lhe in- fielmente de Latim em Portuguez.
cumbia,&pelo ardente zelo da ' ' x, 1
F CathQHca,queo apanhaua,escreuo. Epftoldc\/YrchaiCoMetrO-
varias epstolas ao Arcebispo de Toledo lifano de Bsa: < a Elipando
Elipando,cerca do que dcuia sentir, occrer \ r j rr a
naquella queste tam ventilad de Ados- 7 r : AsCebispO de Tolcdo.
tione Chrtstt. O P. Higura no nmdasobras >,-, 1 . . - , , .

tfSi P Mmmismo , & veMeira.


bs de sua reduco , & de auer estado no X-J mente amado de Deos Hllpcin*
Seftede Abril A6
charico Bispo de fraga deseja, saur nibus jtcis , & tentporibus docet . Atcharic^s
feribit Elipando , damnas illtus opinionem , de
de em o Senhor . Grandement nos
Addptione Chrisli)& crea eam Concilium co-
clcgrarao as cartas de "\>offa Q- trahit. E 11411. ht principio bujus anni((\i-
terndade , em que nosfignificaueis' cet 796 . ) congregauit C.loUti,periticne ca-
roli Magni,& Arcbarici, Bracharensis Epif-
como auteis congregado Concilio jv'f topi , dcftissimi,sanilissitnique,& hou. a u Gu-
mJe se effritera pela/entrina da Sa- mefindij Arcidiacom , &c. Com quem con
ia Madre Igreja de fifema , dando corda Carrilho nos annaes Ecclesiaicos
<ie Helpanha an. 796. Ceielrcse cn Tolde tp
beueuolos } & faceis ouuidos aos de- C. a perfuacion de; Eniperadcr Carlo Magrto,j
cretos Apofloltcos do satlissimo Ta* de Archarico Qbispo de Braga, fondre dottssi'.
moj fanttfsimoj de Gumefindo su Arcei*not
pa Jdriano.Fi^eJesniJo fyueren4- par la reaucian de Eltpa7idoA)ccbtspode To
difsimo Tontifice^ o que conuinha ao lde' :
pc^o, & graudadede \>ojfa tdade, a Que fosse Archarico Monge de S. Ber-
to,expressamente o diz h clcolio de^Iil-
VoJJa F , & religiao , approuadaj liano , que anda entre as c bras de JLuit-
explorada de VoJJa modade por prando^esiampadas por Higuera pag. 525.
Eutt hic Arcbaricus monacim Benediitmis, &
tmto diseurfo deannos. Letificafes Epifcopus Brachartvfis, vir eximia carttatis,
ao ceoyCnchestesde contentamento as & pruianti* , qui lita (ar.lttate mirificere-
aimas de \ojsos amigosJS a Hespa- ftiljit,ac pair annus quindecim ( scilicet 8 10.J
codent Atmo,<& mense,que decejsit Elipadis^ti,
nha de yofsasanSla , louuauel fa- moruur.Dos quaes autores fe colhe c cui-
ma^spalbadapor toda a parte. Con- dencia a muita eAima,q fe razia naquelle
tempo da feiencia, & virtude desic ancto
fundis.es ao miferauel Feli^ , & a
prelado. VejafeMorales 3 . p. 1. 1j.c2d.San-
feus sequaces enchefles de opprobrio doual nas notas aos cinco Bipos pagina
fempiternOfi em refolucao confirnta- iz6.&c i^7.F.Leo de S. Thomas na i.p.
da Benedictina Lusit.trat.2.p.5.c.3.D.Ro-
Jes a opinao antiga , que todos os drigoda CunhanahiO.de Braga i.p.cap.
(Pontifices Hespanhoes tmhao con* 104. & de Primatu ejufdem Eccl.c. 40. iv
6'.& D. Diogo de Casiejon na Primaci
cebido de yojjo madurojui^o , f' da de Tolcdo 2.p.c.i.$.i&
humtldade de yoffa fantla pejfoa Trattao do graue erro de Elipando, dos
'PermktaDeos prosperar yossasar- HitoricosBaronio ad an.78j.Tamaio nas
verdades a Dextro pag . 127. Pila na hif.
clidadefguardandouos por muito te- de Toledo l.j. c5.Sc Mariana na de Het-
po sao y S> faluo,para hem dos Hes panha I.7.C.8.& dos Scholalicos Soarez
tom.j.in 3.p.q.io.difp.44.sect. 2. Vasques
panhoes . Muitas outras cousas Vos
tom.j.in j.p.disp.8p. c.7. Patauio tom.4.
dira de palaura Gumefindo nojso Theol.dogmatum l.i. c.22.8coutror.
Jrcediag . De Braga a oito de A- Felic: soi o gouerno do Magnanimo
gostoan.795. Trisio d'Attaide em Mafago , porque
de mais de fe auentajar em valerolbs fei-
Tiramos delta Epistola a reduccSo da tos a feus predecessores , infestando todas
Elipando , o miferauel fim de feu mestr'e horaaquellas terras com suas correrias,
Feliz,Bispo de Vrgel,& GumelindoArce- seruiofe nelle de h Mouro,mtii principal,
diago de Braga fer o portador dlia. E do que no principio fe veio amparar dlie , a
Chrcnicon de Iuliano a ntaior parte do q rm de receber nossa fagrada Religio, pe
se disse no texto, vbi n. 409. Archarcus E- la qualCbaptizado em feu langue) faciisi-
piscopus Bracharenfis fub Sarracenorum juge cou voluntariamente a vida an. 154.6. se-
tinre floruit , qui acceptis, datisquead Eltpan- gundo Diogo de Torres na hist.dos Xari-
dum J$ieris}qua far,tA}aique cat boite* in om fes c.<>j,Pedio deMaisd4l.;.cap.j.oP.
Auto-
\66 Ln/kano.
Antonio deVasconc.in descript.Lusit.pag. & Martyrologio . D'elle se lembra o P*'
459. 6c o Padre Aluaro Lobo c.-f. fol. 12. Manoel Fcrnandez ho preludio vida do
cruo de Deos Manoel Anriquez, charua-
pnes me.
do o Ptntor SanHo.
c. Parece que F. Christouo de Abran-
tes foi(cforme feu appellidojnatural d g. Entre as memorias de D . Marcos
fia villa , terra no menos procreadora da da Cruz(que tem hoje em feu poder Dom
varos clbres em fanctidade, que cm Agostinho do Rofario ) achamos feita ex-
religioso gouerno.Falleceo an. 1572. como fressa meno do mui religioso P.D.-Pau^
diz F. Ioode Alcarapinha no Mmorial o,quc falleceo ( fegundo o liuro dos obi-
da Prou.da Piedade, 8c F.Antonio de Ni- tos)a 7 . de Abril d 1 60 1 . o quai conclue
fana Chr.da mefma I.2.C.33. com acjucllas clbres palauras do cap. 4.
1 da Sapientia: Consumtus in breui cxpleuit
d. Tambem o cognome de F. Iaco- tempera multa , plactta enim erat Dco ,imm*
me d'Arruda ( inda que no queiramos)o illius,&c,
faz natural desta villa em Ribate/o , cinco
Legoas de Lisboa , o quai como homem h. Falleceo Sr Paula de Oliuena an.
principal, & zeloso da religio, padeco 1 6oz . no conuento da S S . Triudade de
muito por ella, at fer defterrado para Badajz, o fegundo em numro de cinco,
Mosteir , juntamente com o P. F. Fran que ha.na Prou.de Andaluzia. Achasse me
cisco No,de quem foi fidelhfimo compa- moria d'ella,entre as do P. F. Bcrnardino
nheiro,permirtindo a diuina prouidencia, de S.Antonio,q tinha junto para as Chr.
queassi mefmo o fosse na casa, & lepultu- geraes da Ordem, por relao quelhc c-
ra,fallecendo an.1587.Sua vida anda ja em municou a Madre Mariana Soarez,a quai
relaos m.f. 6c no liuro que chamo Car- conhrmou depois o religioso P. F. Diogo
torio fol. 56 , o quai fe guarda na de Lis- de S. Ioseph,Trinitario defcalo da Prou,
boa. de Castella, vindo a esta cidade de Lisboa
oanno 16 $6.
e. A famosa villa de Santarem foi ge-
nerofa patriado P.Miguel de Soufa, hum t. Mais moderna he a Madre Antonia
dos mais illustres fujeitos em langue , 6c das Chagas,pois morreo 110 de 1 6 1 4 . co 1110
virtudc,que teue a fagrada Companhia de confia das relaos do conuento de Sent-
lefus naquelles feus prirnitiuos,6c doura- ual, feitas por Sr Leonor de S. Ioo , as
dos annos . Chamoufc leu pai Ayres de quaes ando encorporadas no liuro da
Soufa, Comcndador de S. Maria da Alca- Prouincia dos Algarues , por fer eila casa,
oua, & de Alcanhede, 8c sua me D. Vi ha das feis Capuchas, que esto sua
sante de Mendoa.garso da nobibfma ca Obediencia.
sa dos Codes de Miranda,os quaes o crea-
roem louuaueis,8dnctos costumes. En- t QuaG pelo mefmo tempo ( deixan-
trou na Companhia a z4.de Nouembro de do nome de muito obferuante, 8c pertei-
1545. & nella acbon feus dias a 7. de A- ta rcligiofa)falleceo a M.Leonor Eapcista
bril de 81 . Sabendo de feu transitooP. no Caluario d'Euora,fua pa tria. como pu-
Leo Anriquez, disse c grande lcntimen- blico as relayois, cj deste. mosteiro 1: nos
to: Otf era morta a virtude antiga, a vertUde cmunicaro, por meio do Chantre Ma
antigj,& a bondj.de antiga.ts. Martyrolog. noel Seuerim de Faria.
Socier.h.d.o P.Balthazar Tellez na Chr.
da mefma 2.P.L5.C.5.0 P.Manoel da Vei- /.8c . Tiuero por patrias os rcligiolbs
ga na fundao da Casa professa de S. Ro Padres F. Manoel de lefus, 8c Fr . Chris,
que trat.4.c.36.& ourros. touo de lefus Maria , a villa de Campo-
maior no Bifpado d'Euas , 6c o lugar de
f. AfG mefmo concluo felicemente Grajal no deLamego; 8c por paes aos Do-
os feus o Irmo Domingos loo em ida- ctores Gafpar Pegado , 8c Gaspar Vs o'e
de de 77.annos,no de 1 588 . cujas efclare- Soufa, Dezembargadores ambos da C .. .-
cidas virtudes esto si elquitmas no col- da Sitppl icac,o,cu/os ditososjc beneme-
iegio de Coimbra, fegundo os monumen citos mhos,acabaro faactamte cm Euor
ts , 6c aiuus do mcJjnoaliuie de bitos, S nc^C cua^ qus em diuerjps an nos,, aqu el-
"*
(

; Sette de Abril. 467

le rjz.este ij.Sius obseruantes,& pe- dim no Catalogo do Martyres de lapo


nireni.es vidas le vero ( Dcos qucrendo) pag.76.de Hieronymo Luis,pofto que ig-
opiosamte nas Chronicas dest Prouin- norou o mez,& diadefeurriiimpho(qu-
cia,que em breue i'airo a luz,que Ns no por andar mui acecilo naquellc uinpo
sizemos mais , q epilogalias de memorias o vorz fogo da persccuo ) o qiul conf-
acquiridas pclos Religiobs. tou depois por cartas, &relacs dos Pa-
dres da Companhia, rsidentes naquclle
, No se elquccco o P. Antonio Car- imperio.

ABRIL VIU

M Lisboa, no cuento de S. Francisco da Cidade, f. app-


cabea da Prouincia de Portugal , a veneranda c- w* fr*-
memorao doscruo deDeos F.Apparicio,fobri- l M m'

nho de S. Antonio , que sendo de cinco annos , se


foi com outros mininos de ia idade folgar beira-
mar,os quaes achando alli hi desamparado batel , se mettcro
dentro,& tanto andaro brincando,at que co a resaca da mar,
8c rjo vento que sobreueo,se voltou, afogandose smente Ap-
paricio por no saber nadar,que os mais (como expertos no of-
ficio)sairologoaterra sem perigo . Corrcro as tristes nouas
pela cidade , ciegaro s orelhas de feu pai , veio com grande
pre ao lugar em que succdera o dsastre , regando suas vene-
raueis cas de outro mar de lagrimas , 8c com as palauras , que a
dor,& sentimento lhedict:aua,obrigouahs pescadores,a cabo
de tres horas , lanarem as redes , & trazeremno a terra morto.
Leuado cnto a casa , com innumerauel chusma de rapazes , &
mais plbe que em continente le ajuntou,fez a me nouos aar-
<os bre elle,s admittir consolao. Trattandole logo do en-
erro,de nenha maneira o consentio , dizendo que quando tal
foi,juntamente a scpultario c feu fil ho. Tanto foi feu pran-
to,& tanta sua lastima,que a todos enternecia,& obrigaua a c-
paixo! Prolongado o tempo3vendo que nada da terra lhc valia,
recorreo ao ceo , buscando consolao nas piedofas entranhas
do foberano Pai das mifericordias , que fabe o que so lagrimas
de ha defconfolada me, tomando pormedianeiroaseu irmo
S.AntoniojComotam validofeu , pedindolhecom viuaf , que
pois tam libral , & piedofo fe mostraua c as naos estranhas,
Sc com toda a sorte de gente , que o inuoeaua , no fosse menos
em sua patria,com sua affiicta irma,&sobrinho defuntto,fazen-
dolhe votoquese o visse(por sua intercesso)restituido vida,
d aquella hora o dedicaua a Dcos7para d'elle f leruir na sua R e-
iao3
468 giologio Lufitano.
ligio.Nestas lamtaos se passaro tres dias , no fm dos quacs
foi o Senhor feruido de enxugar suas lagrimas,vendo resuscita-
da aquella chara prda diante deseus olhos ^a quai dcpois criou,
& doctrinou cuidadofamte era sancto tmor,& amor de Deos,
at que teue comptente idade para tomar o Menoritico habi-
to,que com bcneplacito de todos,fe lhe lanou no dittoconu-
to,por conhecerem de sua boa indo]e,&: pia inclinao,o muita
que auia aproucitar na casa de Deos. E affi eomo foi filho de mi-
lagre,& de lagrimas,assi fez vida milagrofa,&angelica,pela quai
mereceo ofelicissimo premio,que polue na cleste curia , entre
j Aluaro OS "mclytos Confeslbres da Ordem. h. Em CLntra,na Ermi-
dt caro da de S.Cruz,satisfezapensso danatureza,o Anacoreta Fr. Al-
Trimtarto uaro Castro,religioso da Sanctifma Trindade, illustrissimo
por fangue,herdado de paes,& auos,pois foi irmo(fegundo di-
zem)de D.Ines de Castro,a quem ublimou , & coroou Rainha
(depois de morta)elRei D. Pedro o Recto. E como elle era mui-
to docto,veradonafagradaEscrittura7& liodos Padres,com
outras excellencias,& prerogatiuas virtuoias , q o fazio b vis-
to,& applaudido na corte,o constituo leu Prgador , & Refor-
niador da Milicia de Auz,& na sua Ord,Ministro do conuto
de Santarem,& vltimamte Prouincial dlia, &: o q mais, prefe-
rido , & anteposto a todos para a principal mitra do reino . Co-
nhecendo ento o seruo de Deos o barathro que traz consigo a
priuanado seculo,germanada quasi sempre de infortunios, 8c
iucceflbs aduerfos , emulando a olitaria viuenda Meldense de
feus fanctos Paniarchas,se retirou frigida ferra de Cintra, on
de defnudado detodo o temporal, & terreno(baixos em q mu-
tos contplatiuos perigo~)seno acordou ja mais da Corte , pa
rentes^ amigos,tcndo isto por mui prohibido,& vedado,a que
com veras se dedica vida solitaria,& contemplatiua,cm q per-
stio 37.annos c estremado explo de penitencia , lencio , &
claufura,vestindo grosseiro faial branco(como ento se vsaua na
Religio)trazendo debaixo o rico brocado de suas illustres vir-
tudcs , dandono vltimomaioresmostras paraauiur ofogo do
diuino amor,q na fragoa de feu corao ardia , pafando dias, 8c
noites em perptua orao,abraadoco a Euangelica pobreza,
& rcquintada obediencia a seis Maiores.E depois de auer alc-
adopor vezes gloriofas victorias dos tres capitaes inimigos de
noa aima , partio a sua mui gozosa do penozo carcere da vida,
para na eterna liberdade, receber do supremo Remunerador
equiua-.
Oitwo Abril f

cqumalte satisfa^o a tain fanctos progrebs. Seu corpp foi se-


pu-ltado na dittaermida,onde(por sua imitao)esqalttese
podiaajoelhar,cujs veHgios perseuero in da hojepara cm-
prouao desta verdade. d Nomosteiro daPenade Er-emits r. Bras d'
Hieronymos,termo da mcsiri villa de Cintra, a sancta morte o oUtuttfa
obruantislmo P.F.Bras d'01iuenaibam;d grande marca,& J^hJ^
morpara o gouerno^& affi foi de quasi-todas cafs Pr,ior,&
tas, vezes Prouincial.Era naturalmte pedozo, parecialhe o, via
cntiar a Christopelas portas de seuvmosteiro,quando tinha hoir
pedes,sabia trattar aos pobrcs c ftamante caridade, 8 aas fqqs
cireJigiofa cortezia.Tal vez resplande entre as afperas,& irj-
cultas soledadeia vrbanidade , & agsalho,q hadesterrado, dos
pouoadosa inuejaNo eradocto, & n por isiodeixaua de ver
nerar as letraSj&hrar as pessoas q s tnho, fazdo d'ellas mmY
to-casojaeeitando feus conselho^em qualquer materia,corip ce-
Jestiae$,& diuinos . Occupaua o mais do tpo cm ctinua medi-
taoy pbrque como era mui dado; o ipirit/u yiiella achaua' suas
maiorcs delicias,& o restante nd trabalho dfe mos ( .iniita o
dos Paires dp ermo)por ugir oeiofidade7de cujo emolmen-
to,&.de esmola! q grangeou sua induria,sez o larajal^Se amaior
prtcda cenea nesta caa . No deixana comtudo de fer no asper
cto^wero,tni5^aEibel n conucsaQ,morso, & beneuok) cp
todosi,& para congo smte aspr,S rigorab) poi$ jafUais
pode acabarxi elle vefiftr Ji nha , n airida ria i vltiroa enfermidtr
du Chegaualhc almatbdis vezes qofazifo Prouinialyolarjb
ganddo oceifiUEcn rufrasjhgrrniaso^teinor daObedi, i enT

^Proua'se^adfejSja prsbnt*hamildad^ no rfcaate da v&a(fr-


uindo tantas vezes de" PrpXj & Frouiecial) doeithr d boa.von-
*ada,VigawaDa da. Pefiary pai qwe.qoun^uit^se.pudeii pr^fvi-
mr^elle,x^icvadelprezaiiap<)r i nfeii or >. - fsti :*m p ,4e>ra-
<lo de ApoftoJcas yHt)*ds fecfopw o tirculoc.^italConi.tanta
inteireza,& pcrfeito ju2o,queo dMfcse.tfanto,< reitou as
liorasCanonica&,comose estiucra:Say& foi occuparlia das
prindpaesioaidoif as ,q Qs AnjosjnaQsperdpra. por ftja bberba,
&btoeia;>.Asim:Goa,einpri^ pnfegMioQ t. Francis
JncsmaftmEirciseodisCh^ "^m*
iawirtude^ppiftja na licnfosatida de foldftdd jera varo consiV
-sifyp Qjj 2 ma-
47 Agiologio Lufetano.
mado no spiritu , & como tal venerado de todos por fan&o ,Dc
onde se collige d muito que aprouitaria depuis na religio Se*,
raphica, cu;o humilde habito tomou em S. Francisco da mtsma
cidade. E no tendo mais que dous mezes de Nociado,fabcdo
da nouaRecolleiao,fepaflbuaellavna quai sot ha dasviuas
pedras,com q se fundou esta cidade deDeos na terr,pois pode*
do fer frade o^choro,onoconfentio sua humildade, perscue*
rando sempre neste estado,c rarozelo da religio > tnto q^pe-
dia aos preladosonde morauayq escuzasseni seruentes, obrigan-
dose elle a todos offick>s,s ja mais se defcuidarj ou ver haleue
falta em alg.Seruiade Porteiro, Sacristo, Enfermeiro, & Par
teiro ah mesmo tempov& nofaltaaem ajudars missas , di-
zendoq era paramerecerojantar. Nadadistoerabastantc.para
*> distrahir da orao mental, acquirindo fama dos majores con-
templatiuos de feu tpo,:afseruia muitas vezesde Mestrenas
Nouiciarias,& tinha licados prelados para entrar nellas,fain^
do de sua escola homs mui sptrituaes,& virtuolbs,q dpts fo-
To eolumnas da religio. Atrahindo outroi c feu fancto modo
de vida muitos fecularesaella^aos quaes enfnauajiedificauac
ielis preclrosexplos, feguindo aigus seus onselhos em ngon
cips arduos,& de importancia . Ha vez orando vio certo relir
giofo h arco dediueTfas cores,q faade feus hbros,&chegaua
aO cecto da Igreja . Outra foi aphado extatico cos olhos prega-
dos flO altar,trazendo c Deos tam vnido feu ]>iritu,q;spr an-
daua cm sua diuina prcfcn a, & afi tinha d , & graaparticular
parafallardelle,& daVirg Senhora,a qucamauacordealmte.
E ra tam pobre , q nao possua mais ^ v ilifimo habito,c6 has
remdadas bragas,q lauaua por suas mos,&trocidas,enxugaua
no corpo.Dormia no cho.Rezaua falta de cotas pclos dedosy.
No fustto cor por al se por tau a tam sobrio , q admiraua a todos,
& no feruro d; religio tam slicito,& diligente^o ipiritu lhc
administraua azas para voar nelle. Finalmnte praticando certo
dia corn hum rcligiofo lhc disse: Imao^uator^emmosha^uetnJig*-
ndMentt fenho fie h<lto,neil me ito lembr appela mifericoria de fXw)
*j pecvaffe mottalttiete.lL foi isto tam certa,q depos de feu transits
testmunharo'feus Confessores, qe para o abfoluerem cra ne
cessario recorrer sempreao tempo que andara no seculo. Auen*
do pois fefto ha vida ad miraucl , aos oitenta annos de idade $
lhe fobreueio trabalhofssma enfermidade , dcnoreterasori-
Tias , com a quai no deixou de feguir as communidades em
i . > quan
:

: Oltmode briL 47 *

quanto podc,at que rendido cama , .o purificou o Senhor de


nouo,enchendoo todo de chagas,tam aarozas,& nojcntas,qtie
era neccrio cada hora mudarlhe a roupa, sofrendo estas pena-
Jidades com tanta paciencia, que nunqua se lhe ouuio hii ai , an
tes no meio d'ellas , leuantaua as m os ao ceo com tal deuo o,
que osque entrauoaconiolallo,fao dlie edificados.Durou
neste martyrio dous mezes , no fim dos quaes , banhado de ex-
traordinaria alegria,carregada a nao de sua aima de copiosas vir-
tudes,& boas obras,que grangeou neste mundo, chegou segura
ao defejado porto da patria celestial. e. Em Lisboa,na Casa Q p r-
profesl de S.Roquc,o memorauel Padre Leo Hem iquez , va- hfriquti.
ro de eximia virtudc,gloria da cidade de Funchal, que lhe fer- cm-
uio de bero, & no menos da d'Euora , que at os treze de ida- Anhta'

de o procreou , em que ja reluzia a perfpicacia de feu entendi-


mcto,a agudezade seuengenho,aclaridadc de feu juizo,&r a fe-
licidade de sua memoria . E a para a cultiuar foi estudar V-
niuersidade de Paris em companhia de feu primo Luis Gonal-
uez da Camara, para que crescendo nos annos , aproueitasse nas
c iencias. E fazendo alli grandes progrtssos nas Ietras,transferi-
da neste comenos a deLisboa para Coimbra,conuocando elRei
D.Ioo III. os mais famofos Mestres de Europa para ella, como
maisdecafa3acudiroambosfama.EtendoD . Leo para si q
lhe durasse a faniiliaridade do parente muito, tcmdo Luis G-
caluez naufrrgar noprocelozomar dcstcmdo,feacolheo(fcin
se despedir delle) sagrada ancora da Companhia de Iefus, coifi
tamestranho fentimentofeu^quefoltounaquellc intrim (co
mo leo raiuozo) algas palauras menos compostas contrat
noua Religio.Rcndidopois(como outro Paulo) da diuina gra- Aa.^.v^.'
a, sedeliberouafeguir feus passos ,i cnuergonhr.do doqauia
passado por elle, com galharda rebluo cm ha Quinta feira
Maior , fe foi aocollegiodeCoimbra pedir com militas lagri-
mas o habito.Vendo os Padres tam fubita mudana, se acharo
cnleados,mas conhecida por cleste a ihfpirao , com grai ap-
plaufo de todos,o admittiro a feu conforcio. Em o difeurfo do
Nouiciado refplandeceo cem raros cxemplos de perfeio , 8c
actosheroicos dehumildade, mostrando o diuino Architecto
estes alicefes ofsmofo edificio spiritual , que nelle prtendis
Jeuantar.Era o prirr.cironos officios inferiores da casa, afra
co comprador,& trazia s costas( pelo meio da Vniuerdade)
todo o necefaxio para ella.Depois faa a raendigar de porta cm
V , Q_q 3 porta.
47 2 gologo hufitano.
porta decalo,como pedinte,com vilissimotrajo,anelando s-
mamente a fertido,& aualiado por loquo, para mor de Chrif-
tQ . Este habatimento proprio Ihe grangeou ha boa carga de
pancadas,quecertoperjuro lhe deu,peloreprehenderem pu-
blico,cujocastigonodilatouo ceo, porque deimprouisolhe
sobreueiotam extraordinaria dor ao brao, que conbedosea
sacrilego atreuimento,prostrado por terra com muitas lagrima*
lhe pedio perdo,da qual.fc vio logo liure pela efficacia de suas
oraos.Neste tempo oflferecendoe a misso de Congo , a pre-
tendeo com graue9 instancias , & vrgentes razoes , s quaes no
defirio Mestre Simo,anteuendoo muito que das portas aden-
tro auia de aproueitareste Apostolico varo na ecola da per-
feio Euangelica,como depois e.xperiinentou a fagrada Com-
panhia de Iefus em feu dilatado gouerno,entabolando neste rei-
Jio ftias nouas Constituiosr& regulares obieruancias . Muiro
Jhe deuem os collegios de Goimbra, Euora, & Braga , pois no
sos autorizbu coin sua aftencia , eruindopor vezes de.Rei-
,tor,mas augmentou com umptuofosedircios,& copiofas rcn-
.das,que(a feu respeito) lhe doaroos Serenimos Reis dePor-
.tugal.Sette annos foi Prouincial * & muitos do Confelho; grai
do Sancto Qfficio,Confessor do Cardeal D.Henrique,& feuSe-
cretaripy portandofe nesteagraues cargos fingularimo exm*
plar de Superiores,& MinistrosjE porqueo exercicio fancto da
iOrao he o nieio mais efficaz poronde a bondade diuina c,
iipunica s reaturas,era tam applicado aella , que ainda dcpois
de velho,cercado de negocios, & perfeguido de achaques , lhe
leuaua fette horas de joelhos entre dia , & noite cos braos ex-
. .. /. teudidos m.Cruz,de mais das canonicas a feus tempos ; andan-
do fempre tam abforto,i leuado na diuina prefena,que pade-
cia raptos,i extals, que lhe durauo largo elpacio , em distaneia
confiderauel do cha,cujas foberanas illustraosj & interiores
luzes , trattou fempre de encubrir, com notauel dissimulao.
NeHeslhcreuelauaa Sabedoria increada mitas vezes obom,
ou mao estado de feus fubditosj& affi mefmoalgs fucceslbs;fi-,
turosjcomo foi ( entre outros ) a entrada dos Castelhanos neste
reino,peloqueexpostoo diuiniTrtho Sacraiiieiato no colegia
;d. Coimbra , o Senhor lhe fallou da Custodia com voz intoMi-
giuel, & temerosa , o q em semelhante aperto ao Propheta Hie-
Hier.7.v. remias:T ergonoli orare pro populo hoc}necafsuynas proeis laudem>, &
* 6-. trationem) & non objistas mtkl ? quia nn xaudtam te . Atemoriz ado o

c1-"*-; : } san&o
Oitftuo de bril. 473

sancto velho com tam seuero desengano,recolhido ao cobiculo,


chamou ao P.M.Ignacio Martinz, de quem fou odiuino secre-
to,pedindolhe que no cessasse de encomendar aDeos negocio
de tan ta importancia. Impacite o tentador da descuberta guer-
ra quelhefazianaorao,oinquietauacommedonhas viigs,
&" horrendas figuras ; mas elle como estaua superior a suas tre-
tas,ienganos, venciatodassuauifimamente,deiapparecendo
sua vista ainda aquelles , que mais apodcrados eftauo dos cor-
pos humanos. E afi apregoaua Satans , que se tiuera licena de
Deos, ja Ihe ouuerater tirado a vida , por fer o mais declarado
inimigo,quenaquelle tempo tinhao inferno. Sublimouse ou-
troina caridade,& misericordiacomos proximos , i cnfermos,
tam compaffiuo , & afectuoso era , que quando os via mais atri-
bulados co as dores,ento no saa da enfermaria,a fim de os c-
fo!ar,&aliuiar. Ecomtanta velocidade acudia minima falta
de qualquer pobrete, que sendo isto moo da graa , parecia ja
nelleimpulsodanatureza,nascendolhe d'aqui a efficaciacom
queseempregaua na saluaodas aimas, aflstindo immouela
todahora no confistonario, de cujos psse leuantauoos pni
tentes compungidosj&'apostados a emendar as vidas. E para re-
medio de muitos que se o despenhar, appareceo algas vezes
em distantes lu gares . E sendo Reitor d'Euora , chegando noua
que o Cardeal(seu intimo amigo)adoecera em Lisboa, elle , ou
fosse por virtude adductiua , ou reprodutiua( como queren os
Theologos)appareceo na sua camra , quando as dores o aper-
tauo, & perguntandolhe onde as tinha , respondendo que no
corao,fazendolhe sobre elle o final daCruz,ficontotalmente
Jiuredellas. Equerendoo Cardeal agradccerlhe a. melhoria,
mandando por elle a S. Roque, aohou que estaua em Euora,fer-
uindoattalmente de Reitor, c q sua eminte virtude cbrou
naCorte maior credito,&reputao;Este ardente ic\o de acudir
aos proximos, & ncceffitados o fez cohtruuar nos hospites, &:
cadeas publicas, at o vltimo quarte!* , originandoselh' daqtfi a
morte,porque estandoferuindo de prteiro de S.Koque(depois
deengeitaro Arcebifpado de Goa)sabendo quenolimoeiro
egrotaua h Fiancez de graue tabardilho, apostouse (por mais
queodhTuadir) acurar dlie , & ssistirlhe cos'remedios tem-
poraes,& spiritwcs . D'onde veio para casa tamferido daquel-
Ie contagioso mal, que em menos de tres di as sacramentado , &
abrazado em amoroos colloquios com Cbristo, & sua me fan
474 Agiologio Lufitano.

ctissima,repetndo inceslau cimente: Veni Domme esu,noli tarare\


impoz o cco a coronidc felicementc a tam sancta vida . Acudio
a feu enterroji exequias grande concurso , & foi fepultado eom
dezentoados alaridos,& lagrimas dos pobres ( que estes ero os.
feus con/essados ) procurando todo o genero de pesl'oas , aqui-
nhoarfc de suas afaias,& defpojos fagrados , pelos quaes obrou
slrcatha depois a diuiiia mo algias marauilhas. Item , na mcC-
rinaJDo- ma cidade, noDominicano conuento da Rofa,partio para as cc-

vnua. lestes vodas Sor Catharina de Sena,religiofa mui obfcruantc, 8c


tementeaDeos,de quemfeefcreue,quedo dia de sua profii-
so at o de feu fallecimento , no tirou ja mais o vo da cabe-
ja^querendo que estas arras dos diuinos defpoforios,lhe feruif-
Jm de perpetuo efpertador para no ofender, antes aggradar
mais ao Cordeiro fem macula. Viuendo fempre com grande rci-
peito ao bendito vo,acompanhandoo de religioios excixicios,
& aslteue ha bemauenturada morte , aflstindoa cllao Di-
cipulo amado,que vcio em sua bufea. Algs annos depois, aber-
ta sua fepultura , achoufe o habito confumido , & gastado, com
todos mais atauos,excepto o vo ( de que vfou toda a vida) o
quai estaua illeb da corruptibilidade, & tam fxo na caueira , q
sir han- ningu o pode ja mais arrancar. . Em Monte- mr o nouo,
Tet^ab 110 conuento de Qofl Senhora da Saudao da propria familia,
Dominic. Sr Ioanna do Prefepio , que na hora de sua felicc partida , de-
clarou as confideraos fanctas, em que occupara todo o tempo
paTado , conucm a faber naobferuancia grande das Constitui-
os da Ordem,no cabalcumprimento dos votos esenciaes , &
na continua meditao da vida,& morte do Redemptor,procu-
rando fempre conformarfe com sua diuina vontade , & obede-
cerlhe com prompto animo , para tudo o que dlia quiifefTe dif-
por.Sabendocnto que o foberano Amante era seruido de a
leuar para si,pelo caminho de ha pntrante dor , que a titilla
toda atrauessada , estando as religiofas em u apofento, cho-
rando ja sua auzencia, pedio com muita instancia,& humildadcj
Ihc cantafem oRefponforio oitauo da noite de Natal , queco-
mea: Verbu carofacli est, &c. por fer deuotiTima deste mysterio.
Fizerono afl,i ella fez o compasso , & ajudou a entoallo. Logo
pedio o quinto da Scsta feira fancta: Tenebr fiSa funty^c . E re-
petindo aquellas mysteriofas palauras: indimitocapite; fem fa-
zer mouimento alg,mais que ha profunda reucrencia a fancta
imagem de Christo cruciricado, que nas nos tinha,placidamc
Oitmo de Abril w$
te entregou o spiritu.Defpndolhe cnto o habito, & vestindo-
Jhcoutro para a scpultarem , acharona apertada com duas val-
tas de cadea j& lua grossa corda de esparto, que lhe ehegaua arc
os peitos , prendas que com muito refpeito , & igual deuoo
veneraro todos. C &j N Igreja de S. Saluador de Rezende, A <%4
BispadodeLamego,o,anniuersario de D. Felippa deCatro/C^'*
uulher de Dom Io de Castro, Senhor, dos mais principaes da
Berayambosaaillustrissimafamilia.dosautigos Castros de rrc-
zerueks^aquaLpracedeondifcuro da vida com grande per-
feio j dandofngular exemplo s mais feudas , & reformadas
casadas de seu tpo na vrbanidadeymodestia^udiceiajgouerno,
& piedade christa , fendo sua case h publico hospital de po-
bres,acudindo a ella todos os da comarca, entre os quaes repar-
tia libral quantiofas esmolas. A quai para alcanar a beno , q
o magnanimOj&guerreiroD. Pedro de Castro , lanou a todos
feus decendentes j jejuaua infalliuelmente os fabjbados a noua
Senbora,consegnindo(por esta via)da bberanaRainha dos An-
jos grandes felicidades,alsp.irituaes,como temporaes. Na vltt-
ma enfermdadc lhe affistirb.por vtrzes Anjos^ & na hora da
morte algs Sancts , a que tinha parficular deuoo , em cujo
ditoso consorcio partio mui consolada do feculo,lamentando as
donzeUas sua orfandade , as viuuas feu amparo , os neceffitados
feu focorro , & ospobres feufnstento . E ho qerendo o ditto
fcumarido porKumUdade^squenas exequias ouuefle fermo,
infpirou Deos a Abbade d.Gybro?, q partisse de sua Igreja
(que distadcsta misd ha>kgoa)em,fer chamado , 8c prgaf-
ienellasaltissimamente, efpraiandofeem louuoresda efmoa, a
o^allheauiafranqueado aspDJftas dofceo , mquefe icnotiou
naqudlepouoas faudofaslgrinias dospbres. E para que a
heroca virtudeficasse mais quali6caxb^uccedeObrirfe a cabo
de oi tenta armosfuaepukura, & acharse a cutira, rnada , &
composta de cabells , ou madexas clei yaoo * atados ainda com
branafitasj& dntro feus;miolos,frecos,&incorruptos, com
que todos prsents rendcro^raas aofaberano Auror de tan-
tas marauilhas. - i;t "Em EMDoa,namofeiro da Trindade, a^.rw
deposiode D. Maria Manoel > marron de sublimes mereci-
jents,& virtudes o vulgares , as^uae? aprendeo de quatro
famofos'Mestres efpritu r que a jjftdustriaro no caminhooa
perfeio.Emcafada do V.P.Antonio datoncepo^eligiofo
-da ccruieaCongregao de S.oo Euangelistajem viuuad'ou-
tro
476 " ^AgidogioLufitmol

troPadre domesmo nome3nomenos ncto,mas dacandida fa-


miliaTrinitariaj&nas vacancias de ambos , dosReuerds P-
drcs F. Simo Coclho , & F. Luis deMertolayCrmelitas,'miii
nomeados por suas reformadasr&contcmplatiilas vidasi-A jvir-
tude que nella campeou mais aos olhos Deos > & domundo,
foi a inflammada caridade,que(por merce do ceo ) contra 10 pa
ra pobres, iensermos,empenhandose militas vezes para rcme-
diarquelles cm suas quotidianas neeedades , & para aeudir a
estes nos maiores perigos,com a blicitude neaeTaria,&^itpcn-
dioconsiderauel.Euidenteproua so destav.erdade dsseligioi-
bs da Trindadc, os quaes acharo nella piedosa me , & carita^-
tiuaerfermeira por espaciode quarenta annos, aind'os min'^
mosseruentes da portaria3passando por suas ibo6(aom aceior&
; limpeza estranha)tudo aquillo que auiodecomeriNaoparaua
aqui sua comisscrao , adiante paua , sabend que algum ne-
cetaua de habito,& n-o tinha postes para o eomprar, lho man-
daua dar graciosamente / Nem feesquecia detrazer nas mangas
alguas cousas comistiueis paracnsolar os;nois, que via maia
compostos,&modestosrpt>rque aflstia na Igrejatodos dias,de-
quese abria,at que seiechauavouuindomissas , & frequentan-
do deuota os lacramentos da'Gonfi&o , &Comunho , no que
daua grande exemploa todoeste pouo . Estando pois em hua
Quintafeira deindulgenciasoraridoante bDiainissimo Sacra-
mentOjComo andauajamuito sraDa,enterdendo queno torna-
riamais a ella nesta vidarnortal , fchdespedi deste Senhorconi
sua costumada deuoo,& lagrimasjpedindlhea nodesaCom-
jpanhase atc morte, como se vio , pois quando suabendita ai
ma reiscitou com hristo em dia de Pascoa, foi na mesrria hora
que a procisso doditto cbnuento Ihe passaua pela porta , & a
do Carmo vista das;anellas, final manifestoda speciai protec-
o de Deos Sacramentado para com cfta denotiffima serua
ua.Vestida ento no apraziuel habito da Ordeni d Trindade
(de que era irma ) foi leuada sepultura em hombros dos maik
graues,& ancios religiofbs dlia . E como sua vida era hiui sin*
gu I artiste nestc comenos certojpreld illustre deste rei no Que
fi flera cadeiradebosproedimentS)$c<fiHme$M ,
Senhoras de (Portugal (fem-encaremnto ) n'mguem-apitdera-fer tHetbbr
& com mats satisfaaoj qmuyeneratlti- matroMVm Maria Manoel.
..-' :- i ./ " h O'IO'I t\.C f khO'..': " .olA. *'l
Otnuo de Abrl 477

Comment"ario m P^JIl de Abril

ANcssa famosa cidade de Lisboa, bufcdo por brdo leito,a dureza daque-
emporio de Portugal, ai como las pedras , por pauelho o esircllado ceo
foi patria de S.Antonio , assi t- 6c por cala aquellas grutas,e5cpostas s in-
bem o foi de feu lcbrinho Frei clemencias,& rigores do tempo,nas quaes
Apparicio, flho de ha hma sua , q nas- passaro anacoretica mente algs annos>
cec(Tegundo o nome)a oito de Maio , dia mendigando o quotidiano luuento , ac*
em que a Igreja clbra a feta d' Appari- pafftados mais de virtudes , que de bs
o de S.Miguel . No pudemos atgora temporaes.
descobrir , quanto viueo na religio Fran- A sombra do glorioso S.Amar( titular
cifcana , & menos o anno de feu transito, desta ermida ) eitiuero at o de i^.io . no
mais que fer de cinco,ao tempo que S. An- quai passando por alli cerro dia eRei D.
tomo(scu tio)o refuscitou,cujomilagre an- Ioo I. ( que ento fazia os paos deCj-
da-entre os clbres , que obrou depois de tra)vendo a limitao > & pobreza c que
lua CanonizaojComo se pde ver em F. viuio aquelles sanctos eremitas, lhes m-
Marcos de Lisboa i .p.l.j.cj. F. Luis de dou edificar sua cusla maior Igreja,fican-
Rcboledona Chr.da Ordem 1.P.I.3.C.52. dolhe tamafsecto, que a a.de Octubro
F. Lucas "Wandigo tom.i. ad an. 1240. n. do mei'mo anno, tomoU o ditto mofteiro,
jo.Mattheo Alemo na vida de S. Anto- com todos feus bs,debaixo de sua protec-
nio I.3.C.6. F.Manoelda Speranana i.p. ,o,& amparo,como csta do l.j.daTor-
da Chr.desta Prou.l.2.c. 29.^4. &c Marie- re do tombo do proprio Reia fol. 113. E
ta no FlosSanct.de Hefpanhal.16.cap.22. de feu primeiro Ministro, hamado Frei
equiuocandofe no nome, porque lhe du- Thomas,de ha efcrittura de feu carccrio
ma Patricio. feitaan.1411. cmque anda affinado. Se-
guirose Iogo graues demandas entre os
b. Na fresca S-erra de Cintra, tam ce" religioibs, & benefciados da Parochia de
lebrada dos antigos, chamada de Varro o S.Maria,em cujo districto caa o noUo c-
Meme Tagro, & de Ptclcmeo o Promotitorto Ucnto,que duraro at o de 1 431.as quaes
Cjntto, cinco legoas ao Ponente de Lil- ielitenciaro em feu fauor . E ja no de
boa,tem a familia da Sanctiffima Trinda- 14.73.era tam capaz, que se celebrou nelle
de h conuento,fnuado no principio del- (fegundo os Chronistas da Ordem)Capi-
la(tcmandoa ao Nafcente)em o valle,que tulo Proiincial, em que fao electo o R.P.
foimo dous ferros, os quaes se fecho no F. Ioo d'Euora,a quem os prazos,& doa-
akojbulcando o Ponente, extendendofe o os d'aquella idade, intitulo : Conscjscr
doimitcrio, & fachada de sua Igreja ao mbr de Portugal.
Leste,fazendo figura triangular c os dous Este con uento como de feu principio
vezinhos montes. No consta o anno pre- foi fabrica feita a pedaos,& com defeitos
cifo de sua fundao, o P. Aluaro Lobo a claros da arehitectura, ehuelhcceo depret-
atrribue ao d 1 394. F . Bernardino de S. sa,& ameaou ruina,com que o delampa-
Antonio ao de 1400.& F.Paulo Cabrai ao raro os religiofos,ficando alli smente h
de i402.Dequalquer modo que fosse, go- para recolher os fruttos, que a terra pro-
za o terceiro lugar na antiguidade,entre os hizia, at que no Capitul celebrado em
desta fancta Prouincia. He bem verdade, Lisboa an.1572.0 V.P. F. Roque do Spi-
que ja alli auia a Ermida de S. Amaro , q ritu Sancto fez co Prouincial F. Baptista o
ainda hoje fe conferua, com a lua antga, Velho , que se reedifkasse , como le v de
deuota , & milagrosa imagem, na quai se ha pedra, que esta collocada lobre a por-
recolhero os primeiios fundadores , que taria.He hoie h dos melhores da Prouin-
reconhecendo o tio ( por alpero, & soli- cia ,rezidem nelle t4. frades, q scmpre so
tario)aparelhado para a vida eremitica,& os mais exemplares dlia, onde fel or-
contemplatiua,que professauo,ordenaro dinariamente Latim aos moos da villa,
algias ermidas, & lapas pela ferra, em dis- E tornando s Ermidas,& lapas da fer-
tancdetiro de pedra has das outras, ra, moradasd' aquelles antigos haccre-
'tas,
47* Agiokgio Lufitmo.
tas , vemos ainda ho/e a de S . Margarida doso,applicando ao cantar dos paTaiinhos
corn figura da mesmaVirgem,alem da La os ouuidos , que de contino incito acs
pa das lagrirrus( que por tradio)conler- louuores diuincs . Sobe logo por aquella
ua este nome, cujo toi'co penhafco esta s- ferra a cerca , que elRei D . Sebaftio Ihe
pre orualhando lagrimas,ou semeando l- deu, com suas cntranhas prenhes de falu-
jofares. Logo ao p dlia em ha planicie tiferas, 8c dclgadas agoas, cubertasde
apparece a Ermida dos paes do fagrado verdes,8c silueitres aruoredos. Em o mu
Precurfor, quai se communica por aque- te q Ihe fica ao Sul,se dilata a vista nn d-
ducto secreto a agoa de ha fonte,para q o fo pinhal , & ao do Nbrre, na alcanrada
religioso que nella morasse3a lograsse, fem horta,fustento dos rcligiolcs, 8c da maior
sair fora buscalla,ficandolhe defronte a c parte de Cintra(que abundando de tanas
lbre Ermida de S . Amaro . No alb da frefcuras, 8c fiutras de toda forte ) hc po-
quai se offerece a de N. Senhora , reedisi- bre de ortalia.
cada pelo deuotiffimo Padre Fr . Antonio
da Conccio( custa da illustre matrona c. Mais celeberrimo, & apraziuel lie
D.MariaManoel, de quemabaixo elcreue- o lrio de N. Senhora da Pena , conuento
jnos ) onde afiistio muitos annos, iem sair de Hieronymos, edificado no cume da
della,mais que para as communidades, at mesma serra,ondcauia ja Ermida da Sc-
que por conselho dos medicos , a deixou nhora,a qual(egundo tradio) appareceo
com grande magoa de leu coraao . Em neste lugar, de q Ihe refultou o nome. Foi
pouca distancia dlia, se vem inda agora o cafo,que elRei D.Manoel, depois de f-
vestigios de outras duas,ha das quaes era daro mosteiro de Bethlem , afieioado a
a de S.Cruz,morada,i cnterro do noo F. csteposto , al pela efranheza ddle , co
Aluaro, como parecia de feu epitaphio , q mo pelo muito que daqui fe descobfe , Sc
se achou entre as memorUs do P.F.Paulo principalmente pela veneranda imag da,
Cabral,que diz afi: Virgem( tam antiga como deuota ) man-
dou erigir este conuento sua custa anno
Aquja^e o hom F. Aluaro de 1 503. E como a Ermida era muito pique-
na, 8c no auia planicie para ma5,soi nc-
Ciflrorfuedepois defer frai ccario para planta do nouo edificio cor-
re trnta annos , se recolheo a tar a penha,Sc delpontalla aos poucos(ne~
gocio de muito trabalho,& custo,cmpr-
esta Ermida y em que Yiueo
dido de hum animo real) at que fe veio a
trint, & sette. Fmousesan- fazer ha de oitenta ps, tenaplanada p?-
Bamente aS . de Ahrtl . Era los lados.Nesta piquena praa, le leuantou
de madeira a noua colonia da gloria, que
1456.
durou perto de oito annos . Vendo pois o
d.Rei, que no era perdurauel , a mandou
A estas duas Ermidas arruinaro as agoas fazer de cantara , & abobada de pedra,
de h copioso regaco,q laua os ps de am- laurada com todo o primor da rte , em q
baSjdescendo do alto da serra , que enca- entra a Igreja,claustra,dormitorio, 8c mais
minhido por arte a h penedo, se desf e- officinas a 1 S.religiofos, que alli moro de
nha dlie cm liquidos clirystaes , seruindo ordinario,neceTarias . Era torno t o cer-
aos relgiolbs de os diuertir, & aos hospe- co, onde ha horta, & pomar, abundantes
des de os delectar , caindo em espacioso de verdura, 8c frutta, 8c ainda iardim para
tanque de oito varas de largo , & quinze recreaao,ao quai fa os religiofos legrar o
de compridojcom hn ilhco no meio,aon- frefeo da tarde no Vero , 8c foalheiro no
de pafso nas tardes do Ver?o feus mora- Inuerno.
dores para scentreter c o peixe, quenel Esto por este cerco efpalhadas algas
le anda , tam domestico ja co a continua- deuotas ermidas , bastantes a defpcrcar a
o,que acodem em cardumess mos,& aima, 8c leuantalla foberana contempla-
as migalhas , que cada h Ihe guarda, co- ,o,obradas has por arte, outras por na -
ino a pitanca certa, licigando emelqua- tureza,a q fe retirauo militas vezes aouc/-
dros sobre o pasto. A cujo tanque faz s5- les primeiros Cenobitas para gozarem na
brio pauelho muitos chopos, que o cer- soledade os fauores, & douras incompa-
co, tornando o fitio njuj amno 6c fiwr fauis^que nenhq \lho dst fcule con-
segu
Oitmo deAbriL 47*
segue . Occupa parte dlie , hi denso pi- o a solemnizar sua Testa , & pot ib tem
lihal, que por mais que as neceldades do peas muito ricas,6tde preo,que lhe dcu
tempo o desbasiem , nada se lhe enxerga. a piedade christa.E ha coroa de ouro, 8c
Cinge efe cerco a eminencia da serra, co- perolas que lhe offertou elRei D. Manoel^
joandoa aquelle ninho de aguias genero- q ccmo tam atlecto treca villa de Cin
sas, que voo d* alli a contemplar o Sol de trassua ordinaria recreao ) cursaua mui-
juliia ; logrando de hu ceo nun benigno, tas vezes esta jornada. Esta ella collocada
& sereno,ar muipuro, & tperado,agoas emnichono alfarmr, que tcdo hcde
mui do ces, & sal tinteras, & hnalmence de finiffimo alabaltro , obrado com tal aitifi-
ha vista mui ditatada,&apraziuel.Auezi- cio, & delicadeza , que he a melhor coula
nhando tanto co a regio aerea, que vem a dlie genero,que ha no reino, & fra dl
fer, pot sua estranha altuia , mui sujeito a ie. He de obra composta , as figuras dlia
raios , que nelle tem feko por vezes brabo de releuo,com suas columnas de pedra ne-
estrago,at que veio a esta sancta casa cer- gia,ertriquecidas de colarinhos,& gargan-
to Sacerdote Roman isco o anno 6$6. & tas brancas,frisos,cornijas,& alcitraues do
achando os stades medrozos , & laltima- mesmo genero; com h cordo admirauel
dos de tresco, lhe deixou os seguintes ver que o acompanha , para ornato do fron-
sos, preseruatiuos dos raios, os quaes esto tespicio,meado todo de fruttos,& folha-
escrittos cm todas portas d'ella , & ain da meSjdcuidido em fallos.E no meio o S a-
grauados em pedra no campai tario. D'on crario da propria pedra , maneira de ro
de elRei D.Ioo o 1 V.nolbSenhor,os m- da , na quai ei:r.o cj[eiilpidos de baixo re-
dou trastadar, i esculpir noutra, que colo- leuo os principaes palos da Paixo. Obra
cou nas agoas furtadas da noua abobada certo peregiina,&impofiuel ao poder hu-
de feus reaes paosj dizem alsi para os cu- mano , ,em que se v.be'm a generosidade
ciolos. & dei.oos. ' delRei D. Ico III . que a mandou fazec
Chriflus Rex venit in pace. pelo .insigne artifice Mestre Nicolao Ita-
Et Deus homofaus est. iano , em gratificao do selice parto que
Ferbum caro fatfum est. fpor meio da Senhora ) conleguio a Ri-
nna D.Catharina,parindo ao Principe D.
christus de Virgine natus est.
jManoel, o primeiro dcNouemb. de ijji
. chrijius per mdium illorum ibat in como parece da feguinte inscripo , que
Chrtfitts cmcifixus efi. (pace. vemos parte da Epiilola no pedrestal do
Chrtjlus mortuus est. mesmo altar.
i Chrijiusjepultus efi.
Chriflus refurrexit. loan.lII.Emman. F. Fercli-
ChriHus afcendtt. nan. Nepos Eduard . Fro-
Chriflus imperat.
: nepyloaiul. Abnep. TorUig.
Chrijius rgnt. {4-it,
. Chritus ab omni fulgore nos defen- ; &' Algarb. <%cx Afric. J-
Verbum carofacum est. thiop. Arab.Ters.Ind. ohf-
Chriflus nobiscum est. * licempartum Catherin* <%e-
Logo se dir.
\ " ' <?m<e, coningis incomparahilis
Pater noster,& Aue Maria.. '
\sufceptoEmmanuele flio pr-
casa tem mui pouca renda > a principal
cipe. Aram cum fignis pof. di-
se compoem das esmolas da gente deuota
de Cintra,que lhe fica meia legoa; & dos cauique an. M.V.XXXII.
mareantes,que nos maiores apertos expe*
rimento o bcorro,& auxilio da demen- Toi professo desta real Casa , entre ou-
ihTma Me de Decs , nos quaes lhe tsos esclarecdos varos, F.Bras de Oliu-
fazem votos , & promeflas , com que ella ^a,natural desta clbre villa no Alcnteio,
sustenta miraculofamente a feus capel- o quai falleceo sombra da Rainha dos
Jas,& seruos.E outrofi o grande concur- Anjos lanctamente an. i7o.segundo rf
so que vem aqui pelo circulo do anno,ent re Siguenana 5-p.das Chromcas da Or-
fpecial na Domingo, info octaa d'Alc- tml,i..i.& f.Diogo de Ieluin 4.Fcr-
Ri t-ulo
culo ord.SJHeron. Do conuento tatta o meudamente suas vidas na y.p.das Chron.
racsino Siguena 1. !i.cap.i7.F.Gabrielde I.2.C.38. 8c 39. Porem fazendo Ns dilig-
Talaueira na hist.de Guadalupe rrat.2.fol. cias mais exactas, achamos nas memorias
398. Luis Mendcz de Vasc.no sitio de LiC- do P.F.Luis Cacegas, ferem ambas nafci-
boa diaLz.pagaop.o P. Aluaro Lobo , C das em Lisboa , 8c fallecer cerca dos an
outros. nos 1600.

d. A virtude do IrmSo Fr . Francisco h. Tamb a mesma cidade de Lisboa


das Chagas, patricio de Faro no Algarue, foi patria de D. Felippa de Castro, filha de
foi mui conhecida no Oriente . Tem feu Anto de Oliueira de Azeuedo>Estribeiro
enterro no conuenco da Madre deDeos de mr do Cardeal D.Henrique,& de Dona
Goa, ondecoa mesma opinio com*que Maria de Castro sua mulher. Elle ftlho de
viueo,rematou feus dias an. i586.Efcreue Manoel de Oliueira de Azeuedo,8c de D.
dlie diffufamence Fr; Paulo da Trindade Felippa de Attaid,- iella de Henrique
na sua Conquista spiritual L 1 .c.44. Mendez de Vafconcellos, 8c de D. Antor
nia de Castro , rodas familtas nobiliflmas
e. Nafceo o Padre Leo Henriquez neste reino. E affi pela parte que tinha dos
na villa da Pte do Sol em a Ilha daMa- Castros,era parenta de feu marido Dom
deira, annuncio do muito que depois auia Ioo de Castro, chefre daquelles, que tra-
de refplandecer com feu .exempt,virtude; zem por armas treze ruelas azuis em c
& doctrina na Companhia. Seus paes fo- po de ouro,Senhores no smte das H-
I o D. Henrique Henriquez , Senhor das rasde Gozande,Eiras, Monto , 8c Riba-
Alcaouas,8cD.Felippa de Noronha,elle delas,mas tambem dos Confelhos deSu!,
lho de D. Fernando Henriquez, & de D. Bemuiuer,Penella, Rers, 8c Rezende, to-
Branca de Mello, i ella filha de Ioo G- dos na Prouincia da Beira. Onde falleceo
aluez da Camara , fegundo Capito da esta Senhora an. 1 591.6c foi depo'sitada na
ditta Ilha, & de Dona Maria de Noronha parochia do ditto Confelho,porq se man-
Henriquez. Criouse em Euora ( como te- dou sepultar(como parece d feu testam-
mos ditto no texto) em casa de D.Fern- to)naCpella que esta familia tem no cor-
do Henriquez,irmo de leu pai , de quem po da Igreja do conuento de Xabregas em
foi filho o P. Luis Gonaluez da Camara^ Lisboa, 8c no em Rers , onde jaz os il
& all ficauo fendo primos com irmos. lustres fidalgos deste appdlido . Consta o
Foi sua bdita morte a 8. de Abril de 1 y 8j>. referido com o mais do texto,dos Nobilia
de sua idade 74.8c da Companhia 53. Ef- rios deste reino,da tradio d'aquelles C-
creuem dlie Orland.in hist. Socieci.p.l. felhos,8c de relayois, 8c papeis depelToas
13.11.13. & l.6.n. 96. Tellez na Chr. desta fidedignas. A marauilha dos milos de hz
Prou. i.p.l.2.c.i2.& .p.l.y.c. 36. Rh in autentica certido do Licenciado Ioo
hist,virrut.vari;s in locis, Sandoual in Ca- Cgrdoso de Barbuda,Abb.dad.Igreja, re-
tachifmo I.4.C.3. Caluo nas Lagrimas dos conhecida em publica forma pelo Taba-
Iustos 2.p. c. 14. Veiga na fundao de S. lio Ioo de Barbuda Vieira,em Rezende
Roque, & outros. ; ao primeiro de Settembro de 1 640. a quai
Aduertimos ao Lector, que na Compa temos em nosso poder , & remata dizen-
nhia ouue outro reiigiolo tambem muito do: Qufefta Senhora era tuk,& autdabox
fancto da mesma familia, 8c nome, o quai muito virtuosa,& tnutto sand. -
entrando nella tomou em memoria sua, fi Efperar agora de Ns o Lector, q lhe
lho que foi de D. Henrique Henriquez, & digamos o motiuo, que teue o valerofo D.
deD.Maria de Arago,Senhores das Alca- Pedro de Castro (aquelle que no palque
ouas , que falleceo no collegio d'Euora a de Tanjer acudio aos Infantes , fegundo
I2.deNouemb.de 1021. cta Azurara na Chr.de Ceuta)para aben-
dioar a todos feus defcendentes,que pelo
/. & g. As patrias, & annos das Ma dicurfo do anno jejuarem os Sabbados
dres Catharina de Sena , & Ioanna do honra da Virgem Senhora nossa. He tra -
Prefepio,ambas Oominicas, aquellacon- dio constante na antiga Casa dos Caf-
uentual na Rofa de Lisboa,esta na Sauda- tros , que vindo de Africa o ditto D . Pe
co de Monte-mr o nouo , paTou em l- dro , & retirado a Reri s com sua familia,
lencio o Biipo de Msnopoli, efccuendo ashgu hum dia jto hgmm das portas '
Oitmo de bril 481
tentro com hu cria da sua , & como exa de ( enterro de feus antepasados)no mof-
muito caito, estranhcu isto tanto, q( pr teird da Trindade.O R. F. Luis de Merto-
sente elle ) lhe mandou coitar h a peina, la , como foi o vltimo padre ipiritual que
cm castigo de feu grande atreuimento , & teue por efpacio de i8.annos , fez h largo
vendo que o macudo lhe no fizera m- tra.ttado de sua vida, que vi naquelle tem
a, encolerizado, quiz executar o golpe.Sc po, & agora (querendo me aproueitar del-
por mais fora que pz , o no conscguo. le)o no pude delcubrir , mais que a breue
Entendendo ento que nascia isto defu- telao, que elle mefmo nos d , na vida
peiior virtudc,lhe preguntou: Se trazia c- impresado V.P. Antonio da Concepo
sigo alga Reiquia sigrada ? ou vfaua de 2.p.c. 1. por causa de ha clbre cpistola,
alga deuoo particuar? Refpdeo o pe- que1 o feruode Deoslhe eicreueo, confo-
Htente:Que de Reiquia no sabia,& que lartoa na morte do ditto feu marido, cm
a deuoo para elle maior, era a de jejuar cujo lugar fe pde ver. E na m.f. do P.M.
aos Sabbados a n o fia Scnhora. Coin que F.Simo Coelho, Chronista da Ordem
D. Pedro destio da temeraria execuo, Carmelitana, que tambem o foi por largo
conhecendo euidentemente, que elia lh tempo. , : i
valera naquella hora. Pelo que no s lhe Temos outrof em proua de sua muita
perdoou3masfez voto d'alli em diantede virtudc,& recolhimento, com que fe por-
crinuar nesta lancta deuoo, ldo co- tou no estado de viuua por j$.annos,o te-
piota beno a todos feus defcendentes, q stemunho dos mais graues,& autorizados
a o fzerem,8c comprirem at morte. Padrcs da Prouincia da Sanctiffima Trin-
dade,que a trattaro familiarmente, em q
i. Teue Dona Maria Manoel(fcgra do entra o do muito religiofo P. Fr. Antonio
Marqus de Montaluo)por paes ao Apo- da Ccepo, de todos o mais irrefragauel
zentador mr Manoel de Soul'a , & a D. por sua exemplar vida,& sancta morte. O
Francifca de Vilhena , os quaes a defpo- Eifpode Targa D.F.Thom de Faria nas
zaro com Manoel de Mello , sidalgo de suas Decadas L7.C.7.Z compara c S. Mo-
igual qualidade , & nobreza , filho de Si- nica nas feguintes palauras : Cujus txeplum
mo de Mello de Sampaio, & de D. Ma Vidu tmulari dbitent , mllam ex antiquis
ria Dea.Falleceo a ditta Senhora em dia palma UH viu santiniBnia,& rirtutum orna-
de Pafcoa da Refurreio de idjj.quecao ment'ts dsert MguSlini matri Mme* haud
naquele anno a8.de Abril. E foi fepulta- dtsiimilis , &c. Com os quaes tellemuuhos
da na capella de nofla Senhora daPieda- concordo os Nobiliarios deilc reino.

ABRIL IX.

Este dia, m Ciudad-rodrigo ( pouo cleberrimo


S. Maria
da antiga Lutania ) fnalizaro suas meritoriasCleofe,
jornadas,aquellas duas amadasDiscipulas do diui- & S. Ma
ria Mag-
noMestre,S. Maria Gleof,& S.MariaMagdalena
dalena.
(outra diucrsa da irma de Lazaro ) as quaes com
algas sanctas mulheres,no temendo a furia dos udeos , aflsti-
rocohstantes ao pc daCruz,acompanhando a Vir^em Sanctif-
ma,atqueubcnditirnoFilhoentregouospntii nas mos
docterno Padre, de que foro qualificadas testemunhas , como
tambem de sua Refurreio gloriosa. Acharosc mais no monte
Oliuetecmaquellesaudosodiade sua itriumphante Asccno.
Eno Cenaculo,quandoo Spiritu Sancto descendeo em linguas
4e fogo sobre o ollegi Apostolico Com as quaes inflamma-.
Rr ; dos
48 2 Agiologio Lufitmo.

dos os eoraos dos Discipulos,&cfirmados em graa,fe diui-


diro pela redondeza do Orbe,para cplemento daquellas pa-
rci ..y.4- jauras fa pfalmista : / omnem terrant exut sonus eorum , (SP infines

orbts terr verba eorww.Cabendo por forte Hefpanha a Sant-iago


Maior,em cuja ditofa companhia viero a ellajuntaiiente corn
S.ioseph S. Ioseph ab Arimathia , & depois de prgarem todos o sagrado
mathia ^uangelho em var'as partes, com grande frutto das almas,prin-
a flipalmente nas Prouincias de Galliza,& Lutania,voltaro ou

tra vez a Hierufal(tragicofheatro doS.Apostolo) acujomar-


tyrio se acharo prsentes , d'onde com outras deuotas peflbas
trouxero a Galliza feu truncado corpo, a que dero honorifica
sepultura na cidade do Padro,concorrendo a tanta folemnida-
de , a maior parte dos Prelados d' aquella Prouincia , fiando o
S. HiU- ceo de feus moradores este inestimauel thefouro. b. No mef-
no M* mo dia , no conuento das Chagas de Villa- viofa, em a Regio

Transtagana , a festa de S.Hilario , que com outros companhei-


ros padeceo gloriofamte em Roma, nas primeiras perfecuos
da Igreja,cujas actas fepultou a venerauel antiguidade. Seumi-
raculofo corpo foi tirado do cemiterio de Calixto,noPtificado
do Papa Paulo V. com expressa licena sua , & traladado com
grande applaufo,& regozijo por D. Ioseph de Mello a este ob-
eruante conuento, onde se venera no choro com outras fanctas
Afonfo reliquias religiofimamente. c. Em Arrifanade Soufa, no
tenUa* Confelho de Penafiel,deixou immortal nome aos vindouros A-
leneiro, fnfo Fernandcz Barbz,que por sua rara humildade , sendo de
nobre profapia, exercitou alegretodaa vida o machanico offi-
cio de Ferreiro, fustentando c o fur de feu trabalho honrada-
mente sua cafa,& familia. Porem ainda afi rieste limitado , & ha-
batido estado,era tal o decoro , 8c refpeito,que nas auzencias e
lhe guardaua,quedetodos eraappellidado vniuerfalmcte com
additainento de Grande^titulo que lhe grangeou no a qualida-
de do fangue,mas a das virtudes,que nelle a vultaro fempre co
eminencia,& fuperioridade . Dos primeiros annos no consta,
porem fe pelas confequencias da.maior idade ( fegundo S . Joo
Chryfostomo)podemos colligir as antecedciasda inenor: Scvv
tlam feneclutem^fanca pkrunqnegnrt adolescentia ; pontualifmo
deuiafer naobferuancia dos preceitosdiuinos. O que alcana-
mos,de certo he,q teue bastante noticia da lingua Latina , & da
necefaria politica do ceo,& da terra,que se deue prezar h bom
Christojcreando feus flhos com admirauel fogeio,$czelo da

houra
. Nouede AhiL ' 483

honra de Deos, dos quaes aigus foro religiosos , graucs , auto-


xizados,& virtuosos.DeordinartocontempIauanaquells myf-
tcriosas palau ras de S . Paulo ad Philippenscs : Hoc eriimsentite in
yobis0quodin Cbrisolefu , qui cumin forma Dei ejsetnon rapinamarbi-
tratus ej}e(fese quale.a Veofe semetipsum exananiuit formamserui ac-
apienSyin Jhmlttudinem hominum faclus , (0 babituinuentus 1>t bomo, &c.
Das quaes lhe nafcia dicorrerpela immensidade, & grandeza
de Deos at sua limitao,& vileza,reconhecendo o pouco que
cra,& o muito que lhe deia por tam alto beneficio , publican-
do continuamente , que para hua pesiba aproueitar no caminho
da virtude,he mui neceflriooconhecimento propri, que tam
arreigado trazia ein feu corao. Pelo que no se prezaua da no-
breza de feus ahtepassados,nem dos parentes , que via enthroni-
zados,antes quando lhe fallauo nelles ( pelo lib carem ) pu-
nha os olhos no ceo,repetindo com iiterpolados oluos, & la-
grimas aquelle verso do Psalmo 1 1 %.<Bonum mibi quia bumiltafi me..
Era sua casa ha enfermaria perptua de quantos pob~s,& do-
entes av- naquelle pouo , 8c leus contornos , tendo cuidado de
mandai A r feus filhososustento s dos entreuados, que no
podio vir a ella, comendosempretodosprimeiro que elle. E
para q( depois de sua morte) no saltasse esta piedade a seus na-
turaes,erigio hospital nas proprias casas em que moraua, o quai
dotou de comptentes rendas , para que nelle se curasse todo o
genero de enferruidades. Esta ardente caridade extendiasc tam-
bem s aimas do Purgatorio com excesso, prque de mais de in-
stituir sua clbre Irmandade na Matriz , mandaua de contino
dizer innumeraueisMissas, & Officiospor ellas,madrugdo to-
das as estas seiras para lanar agoa bertta nos cemiterios ; 8c he
ma constante , que os defunttos se leuantauo das sepulturas,
&: andauoem circuito das Igrejas com elle em procisso . Or-
denando outrof o louuaucl costume( que depois se extendeo a
outras partes)de as encomdar de noite com campainha, o que
fezem quanto Viu?o,& depeis feus filhos, aos quaes deixou es
te pio legado. Aos Domingos,& Sanctos,passada a csta,conuo-
caua os amigos,& vizinhos'a hum terreiro, onde lia em vz alta,
&intelligiuel a lenda do Sancto d'aquelle dia,debulhandol to
do em lagrimas,quando era Martyr, vendo o rigor , & furia dos
tyrannos?a constancia , & paciencia dos caualleiros de Chnsto.
Finalmente no confentio ja mais viuer em u bairro pessoa de
^roim famaipor sua innocente vida,& pureza de consciencia, as
ti- R- r 3 firman-
'484 Agologio Jjufitano.

firmandose dclle,quenocontraculpa mortal.Preparadopa-t


ra a jornada cos Sacramentos ^conhecendo muito antes a hora,
cm que a morte Ihe auia de bter porta , pedio nella que o ti-
rastem da cama, & leuassem aonde defcubrisse o ceo , pregados
ento os olhos em sua fermosura , rebatado de saudades , & do-
uras da permante patria,placidamte deixou a tranfitoria.Seu
corpo foi sepultado com grande applaub,&ppa em coua sepa-
rada naMatriz,cuja sumptuosa fabrica se deue liberalidade,&
r.ioaeda agcia destepio varo. d. NamutoreligiosacasadaMejo-
^Imitt* raa<a,em a diocefi d' Auila,a prcisa hora do P.F.Ioo da Ordem
de s. Hie- de S.Hieronymo, Portuguez , nascido tambem em Arrifana de
injmo. Sousa,religioso mui deuoto,fpiritual,& contemplatiuo, de que
lemos que c Christo crucificado ero feus mais refnados arao-
res,meditauasempre noserdiuino, como sendo Deos infinito,
se fizera homem para sarar aquella originaria chaga de nos
primeiros paes.E sendo mais puro que os Sraphins , izento de
toda culpa , tomara sobre feus hombros o pezo intolerauel das
noslsjsofrendo tanta multido de aoites,golpes,& feridas,co-
mo via expressadas naquella sacro-sancta humanidade . Dezia-
lhe mil requebros,douras,& sentimentos , entraua sua aima no
patente sacrario de feu lado , rogaua q lhe dcfe a entir a suaui-
dade d'aquella fonte manancial de misericordias,pois os homes
(ingratos a tanto beneficio) redimidos com tain viuos tormen-
tosjfeno fabio aproueitar d'elles. Rebatado destes profundos
sentimentos, pedia ao Redemptor do genero humano , que lhe
fizefe particular fauor de acabar a vida no mefmo dia , & hora,
cm que elle confummou a redempo na aruore da Cruz . E ja
que no poda fer com tantas dores (que he impostuel ) ao me-
nos fosse com parte dlias. E como a este Senhor lhehe grati-
ma a memoria que os homes tem de sua fagrada Paixo, conce-
deulho.Com esta reposta andaua o foldado de Christo tam con
tentes alegre,que lhenocabiaofegredo no peito, dizendo
aos religiofos no principio da Quarefraa : Sabei trmaos,ijue nao
bel de acabar^porque tenho de morrer com me u Senhor . Chegada a Do-
minga de Ramos, andando so , & valente , occupado nas peni-
tencias , & mortificaos , que naquelle fancto tempo vfa a Or
dem, & ainda nalgas mais que sua ardilosa deuoolhe ensi-
jiaua,comeou a enfermar com dores,& ancias extraordinarias,
&quando veio Sesta feira fancta no mefmo pt,&hora,em q o
Bom Iefu cpz as pazes entre Deos,& os homes , aperfeioan
NeuedeAbril 485
do a obra que o Padrc cterno Ihe encomendara,com as proprias
palauras: Tater in manus tuas comendo fpiritum mei ; entregou fuauif-
mamente o spiritu , deixando a todo conuento admirado , ad-
uertindose ento no que tanro tempo antes auia publicado. e.
Em Salamanca , no conuento dos Menores , deixou de viuer o ~J
Apostolico varo F.Felippe Diaz,a quem a cidade de Bragana f
em Tralosmontes reconhece benemerito fillio, como tambem a
Prouincia de Sant-iago,em que tomou o humilde habito . Pro-
feslbu naquella Vniuersidade a sagrada Theologia,& fao das
ecolas tam consummado Letrado , que foi aualiado pelo mais
clbre Eccleasts de feu tempo. Tinha felice memoria, tenz
rettiua,& singular efficacia no perfuadir,no lhe faJtando ab-
dancia de conceitos,&flores oratorias,com que delectaua os en-
genhos dos doctos,& recreaua os ouuidos dos indoctos, tirando
de tudofolidadoctrinaparao spiritu, em proueito das aimas; &
tal vez parecia que fallaua nelle o Spiritu Sancto , pelo abalo
grande que fazio suas reprehenfos, remediandofe por esta via
muitas offens de Deos, publicas , & scrtas , com que andaua
aquelle pouo mui reformado . De mais disto era tanta sua auto-
ridade , i exemplo naquella Vniuersidade , que auzentandofe
(porferafl necessario ) para Compostella algs mezes , logo
a adolefcencia fcholastica fe estragou de forte nos costumes, fal-
tandolhe suas exhortaos feruorofas,& fanctas,que o Bipo D.
Hieronymo Manrique de Lara impetrou feu regresso dos pre-
lados cm graues instancias,deixandofe ver embreue na refor
ma das vidas de quanto proueito era na Vniuersidade sua aflst-
cia , onde por mais de quarenta annos foi confultado em mate-
rias de importancia,& ouuido nos pulpitos,como Anjo d o ce o.
Aborreceoeste doctissimo Varo sobre maneira os officios , &,
dignidades da Ordem . O mais que teue nella foi Definidor,
achando que nada disto era compatiuel com feu spiritu , & hu*
mildade,&quelheferuiriotalvezde impedimento para feus
estudos , & tarfas fanctas , andando de modo engolfado no ef-
crcuer,& orar, que depois de Matinas ( a que astia infalliuel)
gastaua at a aurora no choro , de onde baixaua a celebrar com
deuoco,& lagrimas.E como feu estudo era continuo,fem tem
po certo,ou determinado,logo feu spiritu corria a elle,comoa
pedraaocentro.E recolhidocella,nofaa d'ella,mais que pa
ra os actos conuentuaes,empregandofe todo na proueitofa lio
dafagradaEfcrittura,&fanctosPadres. E por isso compz tan-
Er 4 tos
giologio Lujtano.
tos volumes, quantos ha de feus fermos para todas asDomin*
gas,&Festa3 do anno,em que entra h Mariai daVirgem Senho-
ra,da quai era particular deuoto . Exornado pois de venerauei?
cas,letras,& v irrudes, fend o feu nome celeberrimo no mundo,
. ' abraadocoahumildade,&pobreza(hereditariosplosdareli-
gioSeraphica) piamte dormie em o Senhor,c vniuerfal sep-
dro'IeTo- tmiento daquella illustre Vniuersidade. /. No collego da
Udo du Companhiade Iefus , em a Bahia de Todos Sanctos , repoufou
panbi* em paz,o Padre Pedro de Toledo,natural de Granada, hum dos
primeiros mistionarios,que destas partes paffaro ao Bral , on~
de aproueitou muito naquellas, com sua apostolica vida , & ce-
lestial doctrina , dando fempre nos trabalhos valentesprouas de
sua paciencia,& de u fofrimento nas injurias , o quai mostrou
noheroico com que tolerou emeertaenfermidade occulta cin-
co cauterios de fogo, fem dar h ai.Conhecido feu talto para o
gouernOjdepois de exercitar com grande, louuor os mais hono
ris] cos cargos da Prouincia , foi aumpto ao Prouincialado , no
<[ual fe deitielou fempre porimitar ao S. Padre Anchieta,ast
no correr,& visitar a Prouincia a p,fendo ella tam dilatada,eo-
mo na fuauidade,8: brandura de feu gouerno, que ainda hoje se
embra dlie muita gte com faudades.He coufacertilTma, que
no mefmo ponto,em que aquelles tres csforados cauallciros da
milicia Euangelica,os Beatos Paulo,Diogo, & loo , da mefma
Companhia foro crucificados,& alanceados no Imperio do Ia-
pao,estando elle no Bral em sua feruorofa orao { em que era
mui exercitado ) lhe deu o foberang Rei da gloria a sentir os
mefmos tormentos , como fe na realidade os padecera em sua
pessoa,o que ratificou antes da morte,que o tomou em prouecta
idade,com cincoehta annos de Companhia,a quai diuulgada foi
grandiflma a magoa que mostrou aquella cidade, por fer tido
T. Antonio em conta de cmum pai de todos. g. Em S.Anto de Val-
iemtlt ^em^ante>terr>tori Serra d'OiTa,ofallecimento deF.Anto-
sara et mo Lucano,companheiro fidelissimo d'aquelle bom velho Frci
os*. Ioo de Sancta Maria. Viuia elle ja na Religio,quando a fur ilia
do Thebano Paulo pastu neste reinode Anacoretasa Sacerdo*
tes , mas como ahumildade era a folida basi de suas virtudes ,
no quis fer,por mais que os Prelados, & amigos a islb o perfua-
dio jfentindo tam baixamente de si , que fe julgaua fempre por
grande peccador, como diziaa todos os que o trattauo.D'aqui
veio que se contentou ( depois de tersido Rgedor de quafi to
dos
Noue de Abrl 487
dos Oratorios da Ordc ) co humilde officio de pqrteiro da Ser
ra d'Ossa , onde parece que o cco Ihe tinha referuada a corpa de
feus meritos , porque como era naturalmente afperode condi-
o, & accelerado nas repostas , & acos , padecia todas horas
hum intolerauel diluuio de repostadas, dos que o, & viriho
portaria,que fofria com beneuolo afpecto Succedeo vira ela
certo dia elRei D.Sebastio,que andaua por alli caa,a tempo
queosreligiosos estauo na mefa,o quai tangeo carpainha
tain apressadamte,que acudindo F. Antoniojhe disse ao abrir:
Como vindes accelerado rascolnho. Neste comenoschegaro
os monteiros,& conhecendo elle, que era elRei, fe lanon logo
a feus ps,pedindolhe humilmte perdo: mas a Magcstade real
penetrando feu lncero peito , & reconhecendo naquella vcne-
randa canicie ha lmplicidade ancta , o ajudou a leuantar com
a bocca chea de rifo , dizendolhe : Paramorde vsheidefazer
grandes merces hoje a esta cala ; porem como feus habitadores,
trattauo mais dos bs do ceo , que da terra , no lhe beijaro a
mo pela ofFerta7com que se priuaro totalmte dos reaes fauq-
res.Contase que este seruo de Deos amaldicoou ha figueira , 4
estaua junto a hum caminho ( como a do sagrado Euangelho ) a Matth.21.;
quai nunqua mais deu frutto ; d'onde sua virtude veio a fer mui v' *

repeitada na Ordem , buscado , & venerado dos feus Eremitas


por fancto,& dos feculares quando se publicou feu transito , a q
(dizem)astio Christo Senhor nosso com sua Sanctima Me,
acompanhada de clestes exercitos de Anjos, q naquella vltima
horao recrearoc dpces,& fuaues melodias. k, EmLisboa, oDea -
no conuentodos Carmelitas defcalos,adepoo do Chanca- Hn<iao
rel mr Ignacio Ferreira,caualleirodamilitar Ordem de Sa.n't-.^^
iago , que na idade puril , refoluto a fer foldado da fortuna , fc mr[
auzentou da regalada casa de feus paes , & da villa de Fpntarca-
da (sua patria,)E passando no caminho o vo de hunxrio co fat-
nho cabea,cstando a pique de fe afogar, por no tmar Rg,
lhe fao ao encontro certo homem na apparencia angelica^que
no s o liurou do rifco,& perigo manifesto, mas pafl'ou da ou
tra parte,defapparecendo era continente . Chegado a Lisbor?,
mudou de nome para no fer conhecido , i embarcado nas gal-
s,que estauo de caminho para Cadiz, d'cllas o tirou(por fqr-
a)h rio feu,que andaua em sua busca , no permittindo o ceo,
que este pio varo feguisse as armas, mas as letras para remedio,
fr amparo de militos. Restituido com aluoroco a feus defcono-
Vi lados
48S Agioogio Lufitmo.

lados paes,o mandaro logo estudar a Coimbra,&tato aprouci-


tou na faculdade Cesrca , que admittido no collegio real de S.
Paulo , conseguio em breue famosos dcfpachos , fem os prten
des . Porque de salto foi Dezembargador da Casa da Supplica-
o de Lisboa, Deputado da Mefa da Confciencia ; 8c rejeit an-
do por vczes o Dezembargo, quando Fclippe III . veio a este
reino,o obrigou ceitar . Despachaua com cstranha breuidde,
cdoiaTe das partes, & daquellas muito mais, que andauo fra
de suas casas, gastando o que no tem : por isso afinaua a toda ho-
ra, i em qualquer lugar,com notauel beneuolencia,& aggrado a
todo genero de pessoa.Na justia era mui integro, lanado fem-
pre melhor parte,compropensoafazerbcm,particularmen-
te quelles que Ihe erao menos affetos,feguindo o precepto de
t v Christo: 'Bene }acite bis qui oderuni l>os ; de modo que nunqua vo-
?7 tou contra o que entendia. E fe alguem desconfaua de Ihe fazer
;ustia,a este com melhor vontade abuscaua , portandose fem-
pre de mos limpissuno ministro. Nunqua fentenceou pessoa al-
ga morte,antes liurou dlia a muitas, entre as quaes dousCof-
sarios Inglezes,quereduzio anossafanctaFjfustentandoa hum
dlies toda a vida na gall . Vltimamente foi Chanarel mr do
reino,acudia fempre por elle zelofo, fazendo muitas consultas a
Madrid em eu fauor,no temendo priuaremno do offcio, pela
liberdade grande com que fallaua nas materias . A virtude que
nelle maiscampeoiijfoi a da miericordia , remediaua seercta-
mente a muitas pessoas recolhidas , & vergonhozas , no tendo
numero as de cada hora . Cuzinhauasse em sua ca todos dias
panella mui cheirosa para pobres , & para os prezos nalgs par-
ticulares da femana ;o que gratificaua o ceo , chouendol lie nella
os bs,pois alli nada faltaua , & tudo sobejaua com abundancia,
suprindo o Senhor o muito que por feu amor defpendia , a que
ci.2!.y. Soniente pedia o necessario(como outro Iacob ) para passar a vi

da fem fuperfluidadesXommurigaua mui a miudo, tomaua dis


ciplina os mais dos dias , trazia cilicio raiz da carne de ordina-
rio,&nopagauatributoalgfensualidade, pela quai razo
noeonfentia mulheres lafciuas, & impudcas nosbairros m q
moraua.Tinhalio spiritual mefa das misticas obrasdeSan-
cta Therefa , de quem era fpecial deuoto , & assi mefmo de sua
exemplar religioj tanto que chegou a pedir o habito de Dona-
to,depois de exercitar todos estes cargos , que os prclados Ihe
negarojpela grande faltacjuefaria Republica^ 8c aospobre
Noue de Abril > 48 9

deChristojat chegarse avaler do Grai de Castella semefFei-


to.E o mesmo lhe succedeocos Arrabidos, que nqua lhe saio
de casa.He cousa digna de ponderao , ver que no se recolhia
noite(por maioresoccupaos que tiuesse) sem primeiro re-
consiliarse, dizendo: Quai le o Ckrtflao, quese lana na cama com pec-
cado mbYtalyiem ainda yenial ! Que tam ajustada andaua sua cons-
ciencia co a lei diuina.E depoiS fechado no estudo,choraua feus
peccados , & suspiraua , ouuindoselhe por vezes estas palauras:
0 quemouuera antesJdo hummaro da ribeirapara nao ter tarifa conta
quedara DmIFinalmente no remate da idade foi mui infestad
doperniciofo mal de gotta, que lhe sobreueio aos ps , dizendo
com muita graa no meio das dores: Que yaija yos enfadais de tra
der efle animal s cojas , pagai agora as paffadas quenalgu tempo dfies
cm perjui^p?& offensa do (edemptor . E com isto recebidos os Ec-
clesiasticos Saermenos , vertendo feus olhos hum rio copiofo
de lagrimas , pedindo perdo de suas culpas com grande deuo-
o,& contrio ahasanctaimagem deChristo crucificado,&
a todos feus criados do mao exemplo , que no largo difcurfo da
vida lhes dera,depois de pagar a cada hum em particular eu sa-
lario,& lanar a feus filhos a beno , nfraquecida aquella hu-
manidade,e rendeo morte com placido fomno, para no tribu
nal da diuina justia no ter couf que o condenafle naquelle vl-
timo dia , em que as contas ande fer tam apertadas , merecendo
ento ouuir dabocca do rectiffimo Iuiz aquellas amorofas pa
lauras: Venite benediEliTatrs mepossidete regnumqvod Vobis paratum Mah.2.
efl ab origine mundi. i. Neste dia , no mosteiro de Cafcaes , da v' 34'

R eforma Carmelitana , foi receber o premio de suas benemeri- o p. Fr.


tasobras o P.F.Ioo de S.Maria}natural de Torres-nouas, Ar-
cebipado de Lisboa , varo de vida inculpauel , & de caridade cJ^/t
admirauel para pobres,o quai feruihdo algs annos de porteiro ta dfi.
nesta ncta casa com grande edifico de todos, tnha por offi-
cio ensinarlhes a doctrina Christa,& grangcarlhes o fustento
de cada dia ; & nem por ifo faltaua deuoo da Virgem Se-
nhora,a quem amaua affectuosamente , buscando de ordinaiio
prefume,& olores para maior v.enerao de suas fagradas ima
gs. Era tam obferuante das leis,& Constituiocs da Ordem,
como pontual nas abstinencias,& penitencias dlia. E sobre tu-
do de angelica prefena com que rebataua os olhos de todos. A-
companhado pois de exterior alegria , demonstiatiua da inte-
rior que gozaua sua aima, voou ao celestial domicilio com paci-
fica

r
49 AgologioLufitano.

o Donato fica morte , correspondente a tam immaculada vida. /. No


/e mcnTK) dia,cm o mosteiro do Poi to,da propria farailia , dcixou
umbem nome immortal o Irmo Donato Belchior de Iesus,que teue por
QMmdi- patria o lugar de Alfena naquella diocesi,o quai ja no seculo era
l*dcfi* aualiado por homem de grande marca na virtude. Sendo este se

. foi a Roma,&: depois de visitar as sagradas Elaos com estra-


nha piedade,& deuoo,pedio a sua Sanctidade licena para ga-
staro restante da vidanodesertocmalta contemplao , segre-
gadodo rebolio,& trafego mundano. Constandolhc neste co-
meiios,queaDescalcs CarmelitanaeraoutcaThebaida, se fez
escreuer nella,ondc sopeando a vontade propria, foi naorao,
& silencio hum prodigio , viucndo tam exactamente desapega-
^do dascousasdaterra,queatolicito tratto dos seculares abo-
minaua,aflstindo o tcmpo,que das rcligiofas funcos poupaua
na prescna do diuinimo Sacramento doatar . O q julgamos
Ihe quis pagar na morte, que teue muito de.mysteriojfa . Porque
depois de o receber por viatico , naquelle dia das maiores mife-
ricordiasjno quai se d em suauiimo m jar aos homs,foi acha-
. do de joelhps morto na cella , rendendolhe ( ao que parece ) as
graas da bberana merce,que vsara com feu deuoto seruo . Foi
euado coua com alegre capella de boninas,por afl o pedirem
suas odoriferas virtudes,& singularcs prerogatiuas.

Commentant) n IX. de Abril.

SA5 Braulio Bispo de C,aragoa (q tlle,& trouxerao dpts feu corpo a ella, & que
floreceo pclos annos <>4o.)nas Addi- as dttas, CleopW , '& Magdalena morrero cm
os que faz ao Chronicon de Mar- Ciudad-rodrigo , lugar da Lujitania a\o .de
co Maximo fol. 116 . traz em fauor Abril. Depois vai fallando da Magdalena,
da Lusicania has notaueis palauras: lama irma de Lazaro , corao fora para Frana,
etiam f/?(diz elle)r; S.lacobus venir in Hts- &c. Todos aponto o tranro de S.Mai i.i
paniam,& Mariam Cleoph, & Salami tnatre, Cleph a 9.8c smente S.Braulio o trar
& Mariam quandam Magdalenam eum ftujse a 10. o que ja adusrtio o mefmo Biuar di-
comirr comitatas,& redijjfe cum Mo, ventje- zendo: Mibi dubium non est in ahero irrepftfse
que cum corpore,& masque Cleoph, & Mag- ntendum, vt pro itonem apponerer deccm , rel
dalena obijsie in Ctuitatenfi Oppido in Lufita- cotttrano.O lugar de Ciudad-rodrigo , a q
nia,die Aprilis 10 . Magdalenam veto Laz-ari os Geographos chamo : Ciuitatenfis ; foi
fororem ventffe in Galliam,&c. Estas mefmas mii clbre na Lufitania , hoje cidade E-
palauras rfre Biuar in Dextrum ad an., pifcopal nos confins deste reino,emqUe
Christi 4i.n.2.de quem as tomou Gcorgio paTaro desta vida ecerna as SanctasMa-
Coluenetio in kalend . Sacratiumae Virg. rias Cleoph, & Magdalena cerca dos an.
tom. 1 .die 9. Aprilis n.4. vem ellas a fomar 43 . He neceflario pois para procedermos
reduzidas a nestb idioma:fr fama conlan- com clareza na materia, fallarmos de cada
te,que vindo Sanr-iago a Hespanha,trouxe co- ha em parricular.
figo MdtiaCleoph, Salom sua mae,&ou- Quantoprimeira.Todasas vezes,qne
ira Maria Magdalena , as quaes voltaraq com no texto segrado te nomea Maria CleopJse,
Mail*
NouediAbril 49*
Maria Iacobi,&c Maria mae de Iosepb, scmpre lafciuia carnts (como di Ekio allegado)
hc a me ma numero , & no tres , a quai fed Spiritus S.inftmlu -3 Se que do segundo
tomou cites appellidos de feu pai , c 6.- matrimonio nafceo S. Maria Cleoph, fie
ihos, a saber de S. Clophas, q soi o leg- do terceir S.Maria Salom,me dos Ze-
do fposo de S. Anna, 8c h dos dous dilci- bedeos.Silucsier in Rosa aurea traz os se-
pulos de Emaus. Cafbu ella c hum varo, guintes vrsos in expositions Euang.terias
chamado AJpheo, de que nascero quatro quarta; post secud DorruQuadragesi mai.
filhos,que se ncmeo nos Actos Apostoli-
cos, conuem a saber Iacobo o Menor, & Anna filet dici tres concepijfe Marias, ".
Ioseph Iustc,humdos 72.Discipulos,qu QUfSgenuere v loacb,Cleophas,Sahmeft
entrou em fortes com So Mathjas para o Hasduxere viri lofipb,A!pUus, zebedat^s,.A
Apostolado , de que preuaricou Iudas Is PrimafyritCimftJacobuq/ecidaMineri^
cariote. E destes dous nlhos,como foro os Et Iofcphpifum peperit ci.m Simone ludS.
primeiros , se denominou Maria letHj, C Tertia Musr Ijcobu^oluaemijyloaKnem.
Maria tne de lofepb}como se y do c27.de
S.Mattheus,c do 15.6c 16.de S. Marcos. Quanto segunda.Maior duuida he a que
Os outros dous vitimos foro Simo nos insinua o dkto lugar deS.Braulio, pois
Chananeo,ou Zelotes, & Iudas Thadeu, nos d outra Magdalena, diuerfa da irma
dos quats o mesmo S.Marcos no c.j,trac- de Lazaro,que rematou feus dias em Ciu-
ta n do da eleio, que fez o diuino Mettre dad-rodrigo. Quesio soi esta mui ventila-
dos doze A j ostolos, nomea entre elles:i'i- da entre os lanctos Padres,- fie Doctores
tnonem Ckanancum,& ludam Tbadaum. antigos da Igreja , le ouue mais de ha
Que sosie irma da Virg Senhora nos- Magdalena . Os que aiErmo ierem ties,
ia censia doc.19.de S. Ioo, ondclemos: so Theophilo Antiocheno , referido poc
Stabat iuxta Crucim lefu mater nus, & forer S.Thomas ad c. 14. Marci, Origines homiL
matris eius Maria Cleopba . Do Martyrolo- 25.in Matthseum,S.Ambrosio ad c.7.Lu-
gic Romano a 9. de Abril.I litdaa S. Maria ca?,Euthymio ad c.26. Matth . Dfendes
Clegpba,fcreris Sanlifsima Dei GenitricisMa- Anonymus Monachus (que floreceo anno
Tt . De algs reuiarios antigos, como o j 09p.) in delceptat.de Magdalenis , citado
Bracharenle,Tornacenfe,8c Carmelitano. pelo Abb . AVestenle Gilelberto, leu con-
E de muites Sanctos Padres , que tiuero tporaneo,Bulingero in Caiaubon , dia
para si o mesmo,como S. Hieronymo ern tribe, 3. c. 5. Iacobo Vicentino, Fabro Sta-
varios lugares de suas obras ,praecpue de pulenl, fie ludoco Clichoueo in libello de
Viiginitate Maris contra Eiuidium, &C tribus Magdalenis. Os que arfirmo ferem
supra Epist.ad Galat.r.&c super c.27.Mat- duas,so o metmo Theophilo ad cap . 1 r.
thai5& Marci 15. S. Agostinho serm. 22. IoannisjS.Chryloit.ad c.7. Lucae, referido
ad fratres. S.Thomas ad Galat.i.S.Boau. por S.Thomas,8c in Matthaum hom.8i.
" in /.Sentenriar dist . 10 . Strabo in glossa fie 6o.in Ioannem,S. Hieronym.em varios
Ordinaria c.i. Actuum Apostolor, Bcda lugares,pra;cipuein Iouinian,fie in Mat-
ibidem, & a Interlineal super Epist . Iaco- rhaeum 16. Euleb. Caelarienle in Epist. ad
bi,Hugde S.Victore in ci. ad Galat. q. Marinum,Macarius Agyptius in Clcm-
y. Ha) mon L 2. rerum memorabilium c.3. tem. S.Bernardus in serm. de S. Magd. S.
Abulense q.51. in c. 1 j.Gcnesis, Magier Irinaeus, Victor Antiochen.&e outros mut-
Sententiarum in .i. ad Galatas, Ioannes tos sobre aquellas palauras do c. 27 . de S.
Waiorin4. Sententiarum dist. jo.q.4.Pe- Mattheus: Et altra Maria . Cuja cpinio
nus Sutor in l.de triplici coniugio Anna?, seguimos como mais conforme ao iagrado
s- Antoniniis i.p.hist.tit.<-c.6..io.Ioan- texto , a quai he prouauel, egundo o do-
liesEkius tom.2.scrm.2.de B.Anna,Lan- ctislmo P.Soarestom.2. in 3. p. q- JJ. lect.
Mphus in vita Chriip..c. 70. Petrus 2. Art.4.Defdea ja o P. Turriano sobre as
Natalibu8 in catal.SS.L4C4.& .Comes- Constituios Aposlolicas.
^r.Perionius.VoraginejPineda, fie outros O Achillesdestaopinio he hua cl
innumeraueis,affi Scholasticos,como Hil- bre autoridade de S. Clmente, succeflbf
-roriadcres,que cita, fie scgue Fr. Antonio de S.Pedro no Pontificado , o quai como
Bazalar na defensa do parentefeo de Sant tam vizinho quelles tempos, he digno de
iago com Christo , onde auerigua que S. maior credito:l;r(ir(diz elle Lj.c.. das
,Anna soi casada oes vezes ; Ne rtipe. ex Consiicuios Apostoicas ) mattr Domini,
49 * ' AgiologioLufitano.
"formes tus,praterea Maria Magdaena, & immundis atroctter vext* , fed quia ambt, a.
Maria Iacobi,Martha,& Maria forores Lai.a- Domino mata funt , vna peccatis', altras
ri , &c - Toma estas palaurs entre mos damonum vexatione,id ctrcojustum efl,vt am-
Baronio no i.tomo de feus annaes, ad an. bafimul collantur . Imo fimul Deus vtneretur
32. 8cpor mais que se cansa,no Hie d boa in vtrisque conuerfione , ambt enim erant de
iaida , pois dlias se colhe com euidencia, Castro, quod Magdali appellatur , amba Ma-
que foro duas Magdalenas -, haapec- riajdc'trco consusa fernt earum nomirta . E
cadora , irma de Lazaro , de que falla S. no rapto 8. da Aslumpo da Virgem Se-
Matth.26. Marc. 14.LUC.7. & Ion. u. & nhora N.tcma adizer:Ir quas erant due
12. outra a Galilaea,a quem os autores(co- Maria, amba Magdalena,amba Domini lefus
mo scmpre mnistrou a Christo ) chamo tnihices, fed vnafuerit peccatrix in cittatet
virtuola : De qua feptem damn'dexierant; altra objfefa feptem fpiritibus malignis,
Marc. 1 6.8c Luc.8. a quai ( scgtindo pare- nullo tamen vitio notabili fobjecta . Vtramque
ce ) foi atormentada por demonios j para Bominus iligebat , fed illamferorem Lat.ari
proua de sua virtude , que algas vezes o super omnes . De cu/as vifos se collige ex-
perniitte afl o Altiffimo com os pios , & pressamtcq foro duas Magdalenas. Hua
ustos varos por feus inexcrutaueis juizos, i peccadora kma de Lazaro. Outra a E-
como diz S.Chryfostde Prouid.Dei,8c S. nergumeua,de que Christo lanou os lette
Hieronymo Epistj.ad Panlam. !Esta b demonios . Aquella falleco ( iegundo
podia fer natural de Magdalel na tribu de s Sanctoraes ) num pouo clumado hoje
Nephtali , ou de Magdalgad na de Iud, S. Maximino, cinco legoas de Marcelha,
lugares ambos de que fe lembra Ioue C. onde leu corpo se cohserua inteiro ; & afi
15.8c 19. dosquaesse denominara M.ig- rnesinoluacabea,engastadaemprata,in-
dalena,como a irma de Lazaro do Calello da com 03 dedos atinalados de Christo,
Mtgda i.Parece ella ha d'aquellas sanstas quando lhe disse : No/i me tangere,nn dum
mulheres, de que esereue S. Lucas no cap1, enim afcendi ad Yatrem meum.Ioan.zo. Esta
i 3. Stabant autem omnes noti tius a longe, & (conforme S.Brauho)em Ciudad-rodrigo,
'mulieres qua fecuta eum erant Galaahac cujas reliquias deuem lerasmuitas, q an-
Ytdentes.E S.Marcos no cap. ^.Erantau- do elpalhadas por este reino, poiso con-
tem,& mulieres de longe afpicientes,mter quas uento de Sacauem goza hum fermofo pe-
erat Maria Magdaena,& Maria Iacobi Mi- dao do cafeo , o da Madre de Deos qu-
noris,& lofeph Mater, & Salom: & cum ejfet tidade de ossos,a cala professa de S. Roque
inGaltlaa sequebantur eum , & ministrabant humbrao, 8c neelto destituidos d'el-
ei,&alia muta, quafimul cum eo afcenderant las os Collegios da Companhia d'Euora,
in Hierofolymam ; pois os dittos textos se- & Coimbra , & outrosi o mosteiro de S4
no podem entender da irma de Lazaro, Domingos de Guimaas.
torque ella no feguio a Christo de Gali- Contra isto poder algu nstarnos co a
ea, & ficou cm sua casa, quando o mesmo autoridade da Igreja,q no admitte rnais, '
Senhor subio a Hierusalem,por cujas pre- que ha Magdaena, i essa peccadora , ir-
ces, 8c de sua irma veio a ella resuscitar a ma de Lazaro, 8c Martha , a quem se at-
Lazaro. tribuem todas acos relatadas no fagrado
Confirma esta nossa opinio duas cele- texto,nesta forma: A Igreja faz peccado-
bres reuelaos.A primeira de S.Elisabeth ra irma de Lazaro no officio que dlia
Virgem, que floreceo pelos annos 1 1 60 . a reza: A Igreja no pde errar : Logo erra
quai no liuro 2.de suas vifos , diz que lhe quem fegue outra cotisa ; 8c affi ser teme-
foi mostrada em spiritu : Sancam illa Ma~ jario dizer,que ouue duas Magdalenas. A
ria Magdalenam, qua incomitata venit adfe- esta instancia responde ja Turriano, que a
pulchrum,aliam diuerfam ejfe ab ea,qua comi- Igreja no erra em seguir ha opinio fun-
tata venit,neque tenmjfe pedes Domini . A le- dada em razos Theologicas,ainda que in
gunda do nosso B. Amadeo , que floreceo re no seja certa , porque nas coulas mo-
pelos de 1470.8 quem o Archanjo S. Ga- raes o vfa fem erro , segundo razos pro-
briel reuelou sublimes mysterios, como se uaueis: Ecclefia enim non errt,quando agit
v de feu Apocalypfe,onde no fim do rap- fecundum morales, & Theologicas probabilita-
to 4. diz floquendo de Magdalenis )Amba tes . Porem quem seguir a outra opinio,
eamfuerunt mulieres fantliftma , quamuis fundada noutros argumtos Theologicos,
ynafwit publica merttx,alttr<i afpiritibus wmbem np CIHM , uem set tmerario,
Noue de Abril. . ' 493
** ' _> *
porque a Igreja no dcrta que se sigua a ao mosteiro das Chagas de Villa- viofa le
lua. A cite respeito a Escola Thomista no pde ver a itf.do paado Yvua. .1
erra , leguindo a lua opinio da Concep- i
o, sendo que a contraria he cmua , & c. O famoso lugar de Arri&na deSou-
approuada pelo. maior corpo da Igreja, fa (aqucalgs do citulo de villa ) Hca no
porque ainda ella no tem decretado o q Conlelho de Penfiel , leis legoas ao Nais
se ha de seguir . Logo quem seguir a opi- cente do Porto, como ja distemos no i. to*
nio das duas MagdalenaSjhapeccadora, mo pag.2o.lit.</.He terra fcrtil, abundan*
& outra virtuosa, para saluar a autoridade te do neeessarioj&; de gente nobre habita*
de S.Braulio em rauor da patria, no erra- da . Nella nasceo Afohso Fernandcz Bar*
r,antes a poder seguir, scm nota alga bz , silho de Ferno Aonlo de Barbosa,
de remeridade,fujeitandoNs fempre tudo Senhor do Beco,& Chelo,netto de Alua-
censura, & correio da sancta Madre I- ro Barbosa, insikuidor do Morgado de A<-
greja Romana , da quai no entendemos borim.Falleceo anno 1579. lz scpulcado
nunqua desuiarnos hum atomo. jia Igreja matrz de S. Mai tinho, cuja vida
Alem dilto militas coulas canta a Igreja, sair aluz embreue no Trattado de Pc-
qu& ab eadem,neque ajfcruantur , neque appro- nafel de Soula,feito pelo P . Frci Manod
bamir.Nem doOfficio de 2a.de Iulio si le- Leal da EremiticaOidem de S.Agostiuho
gue que no ouue outra Magdalena. Nem trar.i2.n.2.obra de grande estudo, cm cre
ella atgora o definio , & mais quando o dito da patria, & de leu autor , de qu nos
B. Amadeo 110 lugar allegado diz, que no intormamos,& de outras pelfoas graues,8c
melmo diasesaz memoria da outra: In fidedignas do melmo lugar.
ejus feslo facienda eilfpecia'ts mentio de alu .
lAdgilaltm; & que vira tempo, em que o d' Que tambem foi dkeso bero do
summo Pastor aifi o ha de declarar. Sobre P'F- Ioao da Me)orada , por fer da nobre
negocio de tanto porte consul tamos(entre ^"iiia dos Leacs, que tem aqui leu lolr.
outros)ao doctitCmo Padre Lucas Velolb Esie estudando cm Salamanca,s dar coiir
da Companhia,o quai diz , qanossaopi- ta de lua lancta insoirao ao Capiro
nio he prouauel , & como tal a lgue no Ioao Leal> ,eu Pai> sc "o ligipip de
ieu 2.tomo in Iudith,que cedo saira a luz. S.Hiercnymo no conuento da Mejorada
Faltanos agora dar Autor , que salle da de tllle lhe resiiltou o appellido.
vinda , & prgao na Lusitania daquelle - He eltc conuento o lemmo na antigui-
nobre Decurio , Dilcipulo de Chriio , o da Congreg.de Castcll*,fundado em
S. Iol'eph ab Arimathia , he elle ( de mais huni dccrto.proximo \iUa de Olmedo,
datradi>deHcspauha)o Aciprelk lu- n Bilpadod'Auilaan. 1597. onde jaauia
liano em feus Aduerl'arios n . 54 . por estas Ermida,na quai le veneraua ( de tepo an-
palauras. Autores babeo,qui onftantcr adfeue- quilGmo)ha deuota imagem da Rainha
rmjtiter comits , quos fecum tulit in Hifpa- dos Anjos , pela irequencia de feus mila-
mam S.Iacobus.aduexiffe S. Icfepbum ab An- grs. A sombra, Sc empara de tam iobera-
matiia,qut m Carpetaiua, Cetiber, Lufita- na proteco.viueo o nosso P. Ioao mmtos
moque miraculu etns , m vanp lingms pr*- annos com de tu* ' ,cm,tc re eus
dicauit,~c.Dc cuiai palauras le aproueicou Paes mais "oncu dclk Por vu aISu a- E
o doctiflmo D . Ioo Tamayo in suo - constandolhe que erao a mortos , veio a
namnesi Hip. tom. 2.die 1 7. Marti; , vbi: Patna an '57? onde km darie a conhe-
S.lcfeph ab Arimathia nobiis Decurio, Demi- cer,tocou hua campamha,pi.bIicando que
m difetpulus, B. tomitatur m Eifpanum lace- *luena Pre8ar- 0 Pouo aluoroSad3 ud
bumjfodemque Carpetamam, Lufitamam ,& * I!?r,t,a> ' "ff8 as1col,,as Wc dlff> arraza;
C#Hm*n utngeiiumprtduatsx quo et- dotclhc 08 olho.s d aSoa> dePms \ amcc|-
ftffm k S. Aprstolo Epifcopus cor.fecratur . E tar a todos a rctorma das v,dJS: Ha
nas Nctaspag. 278. lacobo ZeLedti filio ad naturaes,a'qut a quatro amsos ,p*r
harlh^ HJpaLm commut q*o Epifipu "Jf & us peccados,*ueiS de ver a refa
fmsma*?Cpetm*m,CelnbmMmt & Lu- Af** co (fcrCel < ^e hl,m
fitamamper lutrat,xeM De, dissmint, &c. mo,lte distante quasi kgoa ao 1 onenre,
J r juntoaono So\m)&fves pergotarem que
b. Neste dia traz o Martyrologio Ro- no dij[e,refpondci,que F.Itao da Mcjorada, que
mano a S.Hilario Martyr,
J cuja ttanslaco
^ * P"ra annunctar mlesS fremz a fitk pat tut fer
Fre-
494 giologo ~Lufiinno.
Propbeu. E corn isto se dcsceo do pulpito, dado pelo Infante D. Fradique, filho del-
& buscou a feus irmos , que muito o fes- Rei D.Fernando o Sancto , & da Rainh*
tcjaro, logrando bem pouco o fauor.por- D.Beatriz an. ii|h inda que Gonzaga te-
que logo voltou para Castella . Ao tempo nha para si outra cousa . Foi sempre est
aflignado se cumprio esta prophesia,dando casa a principal da Prouincia de Sant-ia-
alli o mal com tanta vehemcia, que mor- go, & riquiflima no tempo , que a postui-
rero mais d e 8oo.peiToas , 8c as que fica- ro os Claustraes,porque paflauo suas r-
ro, delamparando feus domicilios , se fo- das de trinta mil cruzados , que tudo dei-
ro para onde o seruo de Deos auia ditto, xaro, reduzindofe ( como verdadeiros fi-
por fer aquelle lugar mui lauado dos Nor- Ihosdeseu sancto Padre ) Obleruancia
tes. Aqui estiuero mais de anno , sem en- an.i 424.postiindo hoje muitas graas, 8c
trar ha s peba em Arrifana , at que o priuilegios dos Summos Pontihces.Veja-
mifericordioso Pai aplacou sua ira , sufp- se do nosto Fr. Felippe, & dos liuros que
dendo o castigo por intercesso do glorio- compz a Daa na j..p.das Chr.l.^-c.12.0
so S.Roque,em cujo dia lhe leuantaro al- P. M. Sperana na t. p. da defta Prou.de
tar os apestados no mei'mo monte , & vo- Portugal l.ijf.j.n^.a Posteuiuo in Appa-
tando de o folemnizarem todos annos , se ratu sacro pag. 8a a Marracio in Biblioth.
viero para Arrifana em prosio.no mor- Mariana pag. 290 .a Gil Gonzalez na hist.
rendo mais pelToa alga d'alli em diante, de Salamanca I. j.c.j.a Andr Scoto in Bi-
de q perfeuera viua tradio em feus mo- blior.Hilp.tom.2.pag.i55.& a Waddingo
radores.Eila narrao foi occulta a F. Io- nos Escrittores da Ord pag. 292. por estas
seph de Siguen<;a(diligencilmo Chronif- palauras: Philippus Diaz. Lufitanus, Proutmtx
ta da Ordem)pois efereuendo a vida de F. S. IacobiDefimtor,S.Theologia apud S aimantt-
oo na 2.p.l. 2. c. 27. lhe paiou por alto, cenfes Proseffor,vir ver pmyvere dochs, falu-
queixdofe de lhe faltar noticias luas, por tis animarum consianttr ttibundus , iniefejfat
er dos pnimeiros filhos da Mejorada, on verbi diuini mini&er,tanta virtutis, & autho-
de morreo fanctamente cerca do an. 1 580. ritatis in Academia almanticenji, vt cum ptr
D'elle se lembra tambem o ditto Fr. Ma- aliquot menses CompostclU bareret,& Sjlmun-
Tioel Leal cm varios lugares de sua Pena- ticenfis Lpifcopus plan rtderet Academicts
fielde Soufa. adohfcentes Ucentiofius in deter'ma lapfos ,tx
qm Philippus, qUt tanquam tonitru in eosful-
e. A patria do Apostolico varo F. Fe mmabat , continuifque exbortatiombus a malts
lippe Diaz , da Ordem dos Menores , nos retrakebat, abeffet, inianttfsim egit cum Su-
mostra o Epigramma, queanda no 2.tom. peritribus , vt Satmanticam reuoearetur ; ai
de suas obras, feito pelo P.F. Ioo Lopez cijus regreffum , & feruentem pradicatumem,
da mefma,que diz affi. afperasque inctepationes b. amia etiam fua-
dela permixtas , tanta visa est refnmatio , vt
Lita Brigantines Salmantica fufeipe fruttus plan constitertt quanti vtitatis , & authori~
Qups bac terra tuo lact rigata tulit. tatts ta effet in Vniuerftate . Abhorruit supra
Bine modo furrexit doclfsimus autor in omni modumOrdinis o$a,nequc vllis volebat impl-
Scriptura,& legts docior Apoilelica. cari negottjs , qux verbi diuini femine [par-
gendo , ex quo vberrimam colligebat mejfem,
De Bragana julgamos qne foi estudar a
jntuiffent tmpedire. Totus erat in feribendo, vtl
Salamanca ( celeberrima Vniuersidade de
in orando occupatus , & post preces matutinas
Hefpanha ) & iao nas letras diuinas tam
quibus f&p internat , chtro rfque ad auxor*
confummado,que se auentajou no pulpito
non recedebat,&c.
aos mais famofos prgadores de feu tem
po, cujos Sermonariosforo naquella ida- /. No achei atgora quem escreuefse
de mui applaudidos, por ferem os primei- exprofeo do P. Pedro de Toledo , q pas-
ros que le estamparo,i em diuerfas otfici- sou da vida prsente a 0. de Abril de 1 617.
nas muitas vezes ; nas approuaos dos mais que o Martyrologio da Companhia
3uaes se podem ver os encomios , que lhe manuferipto h. d. 8c as annuas da melma.
o M.BaeSjc Prelados da Ordem.Fal- Na Chr.da Prou.do Brasilfq ja anda entre
leceo cerca do anno 1600.Sc foifepultado mosjfe vero feus religiosos progreslos.
no mosteiro de S . Francisco de Salaman
ca (espelho de religio, Sc doctrina ) fun- g. O mosteiro de Valdeinfante fiez
d
Noue de Abril / 495
da Serra d' O quasi mea Iegoa ao Nas- que o conhecero, & trattaro.
cente,n limirado valle, forniado de dous h. Com razo se pde jactar a villa de
altitimos montes, ficandolhc a Serra de S. FoijtaYcada na Beira , de fer fclice patria ,
Gens com tua atalaia ao Oriente (onde se do Doctor Ignacio Ferreira , calado com
venera a memoria deste fan cto Martyr, pri- Dona Paula de S , mui femclhante a feu
meiro Bifpo de Lisboa ) & ao Occdente maridonos dotes da natureza, & da gra-
outra muito mais leuantada,que ( parecej a.De cujo matrimonio nafceo ( entre ou-
esta amecando as nuus , de forte que o trosD.Bernarda Ferreira de Lacerda, tain
Sol lhe chegatarde,&o deixa cedo. No appaudida, & decantada dos famofos
falto nesta folidao silustrs aruordos,os poetas de feu tempo, Montaluo , & Lo-
quaes por ir em feu scguimento, se leuan- pe,por suas singulares habilidades, porque1
to aqui em maior altura, que em nenha de mais de tocar com galhardia todos" ins->
outra parte. E quantidad de fontes de fri- trumentos, & faber varias lingwas per-
gidas,& falutiferas agoas , que o faz mui feio,era na Poesia,Rhetorica,Mathama-
vioso,alegre, & contemplatiuo. Dizem q tica, & Philofophia minente , tanto qyb
fci fundao de hum d' aquelles antigos, Felippe lite defejou para Mestre dos In-
& clbres Eremitas da pobre vida , por sants. Ella foi autora da Hefpanha liber-,
nome Mattheus , que fugindo do feculo tada,das soledades de Bufaco, de hum vcm
para o deferto,deixaro os illustres titulos lume de Comedias , de outro de Poellas
de nobreza, pelos quaes ero nelle conhe- varias, & Dialogos diuerfos , & fmalmen-
cidos , cntentandofe smente co simples te de hum em profa dos Christos de S.'
nome da pia.esiimando em muito ferem Thom,ou Preste Ioo, que por sua mor-
defprezados, & tidos em pouco pela glo- te defappareceo . Era esta matrona irma
ria de Chrito, legundo aquellas palauras dos Carmelitas defcalos, entre os quaes
de S . Paulo i.ad Cor.^.'.rw mbttts,nos aute semandou sepultar . E pelo confeguinte
tgnobiles . A este pois (q julgamos fer Mat- feu pai,fallecendo a ^.de Abril de 1 629 . 4
theus Froes,dos primeiros nabiradores da quem efcolheo o Senado de Lisboa, para
Serra ci'Ola)tez doao 2. de Maro de fazcr a falla na clbre entrada de Felippe
1372. a Infante D. Bruis ( filhadelRei D. IH.quando a ella veio oan.ii8. Tudoo
Pedro, & de D. Ins de Castro , cafada c que do Doctor Ignacio Ferreira relatamos
o Conde D.Sancho,Senhor deAlbuquer- foi fummariado de relancs , 8c cartas que
que, filho bastardo delRei D. Afonso XI. nos viero s mos, elcrittas pelas Madres
de Caltella ) de tudo a que tinha , & lhe Isabcl de Sancta Therefa,& Catharina de '
pertencia na Serra de S . Gens, termo do Chrislo, Carmelitas defcal>as,& de outraa
Canada quai elRei D.Ferndo feu irmo, pestoas'religiofas de refpeito,que todas en-
consirmou em Lisboa a 16. de Nouembro grandecem suas virtudes , & de feu irmo
do anno feguinte . E depois os Reis Dom o Doctor Antonio Ferreira , que tambem
Afonso V.c D. Ioo I Laquelle an. 1466. seguio as letras,& foi grde feruo deDeos,
este i482.como consta dos luros dos mes- como se dir a 29.de Nouembro. v-
mos Reis da Torre do tombo. E desta c
lbre doa^o da Infante , perdeo o nome: . & /. Para o que deixamos efcritto
da Casa de Mattheus, & ficou co de Valdein- no texto do P.F.Ioo de Sancta Maria,&
/4sf,queat hoje conferua , ondemora- do Donato F.Belchiorde Iefus,Carmeli-
ro por muito tempo Eremitas em com- tas reformados , nos valemos da boa dili-
munidade , agora he Granja do conuento gencia, & cuidado infatigauel do P . Frei
da Serra d'Ossa, habitada smente de tres, Ioo de Christo da mefma Ordem, a que
para recolherem os fruttos. Aqui florece- sempre nos confessaremos deuedores das
ro grartdes seruos de Deos,ehtre elles Fr. muitas noticias com que nos tem enri-
Antono Lucano, nafcido na proxima vil- quecido para esta dilatada obra.Fallecero
la de Estremz , que morreb quasi de cem ambos , o primeiro no conuento de Caf-
annos, cuja vida se ver na Chronica desta caes an. 1 6,i. o segundo no do Porto an.
Eremitica familia, em que de prsente sc 1637 . conforme o liuro dos obitos desta
trabalha, onde ha muitos religiosos viuos, sancta Prouincia.

ss5 abril:
496 Agwlogio Liufitfmo.

AB R IL X.

O K.I- A sancta S de Coimbra,a pia memora do Vene-


cenc S
rauelMonge Lucencio,primeiro Abbade de Lor-
uo , & Bipo da mefma cidade,Difcipulo do Pa-
triarcha S. Bento,mandado por elle de Mte Cal-
sino com onze companheiros a Hefpanha, para
nella plantarem sua monachal religio,& afugentarem as treuas
dafeita Arriana( quetam radicada estaua nos tenazes coraos
de feus naturaes) cos luminosos raios de sua orthodoxadoctxi-
na.Cabendo Lucencio em sorte a Portugal , chegando a Coim-
bra(dominada ento dos Sueuos")fundou o mosteiro de Loruo
em profundo valle,cercado de atas serras , duas legoas, & meia
ao Nafcente da ditta cidade,efcolhendo este tio como mais oc-
culto aos olhos do mundo,&patente aos de Deos,para que feus
moradores vacassem liuremente vida folitaria , & contempla-
tiua que professai! o . E depois de os gouernar largo efpacio de
annos com ngular perfeio,conformandofe em tudo co a fan-
cta Regra ; & feu nome fer ja mui celeberrimo neste reino, foi
admittido Episcopal dignidade d'aquella antiga Cathdral,
em que redio com fumma vigilancia , & folicitude do rebanho
de Christo, at decrepita idade , assistindo em dous Concilios
Bracharcnfes,que fe celebraro em feu tempo,reprimindo fem-
pre com ardente zelo da Catholica religio os defatinados dog-
mas Arrianos, ajudando muito naconuerso,&reducodos
Sueuos a S. Martinho Dumienfe , pela quai razo foro ambos
chamados : Jpostolos d' aquellas gentes. Em concluso efclarecido o
venerando velhoem gouerno,fciencia,& doctrina,acompanha^
da de monasticas acos , passou da terrena obfcuridade clari-
dade cleste, com auentajadagloria dalgrcja Conimbriceni,
de que foi benemerito prelado, & no menor da Benedictina
familia,que trouxe a este reino, onde propagou felicissimamen-
te,de que tem refultado a empirea Curia tanto numero de cida-
dos,que collocados por essas foberanas hierarchias,em refpl-
dcentes efquadros , esto gozando fem fim do fummo bera.
JjJJJj- ^' ^m Ciudad-rodrigo, ha viua lembrana d' aquelle clbre
pde- Preja(lo D . Pedro Diaz , nosso Portuguez , que no tempo del-
dad-rod. Rei D.IooII.de CastelIa,o foi de sua Cathdral , a que o Sera-
phico P. S. Francisco refufeitou da morte vida , upposto o in-
Decimode Abril.

falliuel decreto da predistinao, por fer singularfimo deuoto


seu,& de sua sagrada religio . Foi o caso , que attendendo elle
mais ao regalo de sua pesioa,que obrigao de feu officio, def-
cuidandose totalmente da estreita conta que no tribunal diuino
auia de dar,estando so,rijo, & valente, o vio hum de feus cria-
dos cm fonhos , assentado na cadeira , vestido em pontifical,
roemdolhe aquellas fagradas vestes grande copia de negros
Coelhos,aos quaes afugentaua hum pobrefradeMenor,que lhe
disse: Vai a teu amo,amoejao quefaca pemtencia de feus peccados , porque
ejes Coelhos que ejls yendo,sao demonios que "Vem em sua busc . Fello o
bom criado affirmas o Bifpo zombou de tudo.Passados tres dias
ibnhou outra vez,que o via rodeado de raiuozos Cas , que re-
metio a elle para o defpadaarem , feno fora o mefmo irade,q
fe oppz a elles com grande valor , & bizarria , o quai lhe man-
dou,que de nouo o auizasse da breuidade da Vtdaf certe^a da morte.
O criado tornou ao Bipo,repetiolhe o medonho nho ,mas el
le fe enfadou de tal forte, q logo o defpedio de sua casa por lo-
quo,fendo de mui perfeito juizo, & pura confciencia . Que a
succde aos enfrafquados no mundo , & feus deleites terem por
loqura a lembrana da morte , tam mfalliuel aos viuentes . No
reinate de outros tres dias tornou a fonhar o mefmo criado, que
via ha caldeira de feruente pez sobre grande fogueira, na
quai os tartareos ministros pretendio lanar feu amo,cu)a exe-
cuoufpendiafolicito como d'antes o proprio frade,que vol-
t2do para elle disse: Nao te enfades/orna a teu amojdenunaalhe que se
disponha com Verdadeira contrkao^S penitenca para a morte ,que he che-
gada,senao quer fermorador para sempre do profundo lago. Refpondeo
o criado: la duas ye^js Iho fix, a saberfSde ambasfui reputado por loquo,
o mefmo fera a tercetrafe para me dar credito , lhe nao leuar aigujnalma-
nifejo. Mette o dedonejje pe^ ( lhe tornou ) & mcjralbo , dt^endode
minba parte : QueSao Francisco ( dequemfoitam deuoto) o monda aui-
^ar^para que a improuisa morte o nao tome desctdado . Voltou ento
sobre fi D.Pedro,reconheceo por cleste o auifo , trattou do re-
medio de sua aima , ic logo foi dar conta de sua defconcertada
vida ; & os parentes por destribuirem entre si a fazenda mais a
feu faluoencobriro feu fallecimento tres dias, at quediuul-
gado , foi com funeral pVmipa leuado ao Domingo tarde I-
reja. Eis que no meio do officio,leuantou o defuntfo a cabeca,
pedindo que lhe dessem teno. Caufou este horrendo expecta-
culo nos prsentes nao piqueno rebolio,que pa rou em h pro-
Sf4 fundo
498 AgiolgioJjufitmo. .

sundo flencio, que consigo trouxe o temor , at que Ieuantou a


triste,& rouca vz? dizendo o feguinte. Eu narealidade atgoraes-
tue mortOi&ja yiuo^porquesendo presentado nofupremo tribunal da
mjuftiafai por minhas culpasf peccados}condemnado a fogoetemo,
acabou tanto a poderofa intercefsao do Tadre S . Francisco corn Deos , que
me concedeo c'mco dias para tornar a ejefeculo fa^er penitencia d'elles.
Admirado o pouo do que via, & ouuia,tudo em iecio,fe Ieuan
tou o Bifpo doferetro^&mdoulogo aos partes,q lhe resttuif-
semsuafazenda^a quai destribuotodacospobres , fez publica
penitencia , segdo pedia a grauidade do cafo, & prgou nelles
repetidas vezesaosfubditos a deuoodeS. Francisco , &de
sua humilde Ordem. Roborado ento cos Sacramtos, acabaio
o prazo affignado , em sesta feira hora de vefpera, partio desta
vida?acompanhado do raefmo Sancto , para lograr na outra da
clara vista de Deos ,'que o predistinou gratuitamente para tanta
A M'ldrede ?}r3L ma* c* No conuento de Torres-nouas , da Terceira

Bsrrtt 3. Osdem da Penitencia , o defejado fim daMadre Helenade Bar-


ros,ha das primeiras, & maes principaes Abbadessas desta Ca
sa, na quai entabolou excellentemente as ccremonias , & costu
mes anctos da Religio,zelando a em prelada , cmo em fub-
dita a Obseruancia a ella , que acompanhou sempre com actos
humildes,& virtuofos . Mas como veio a ella ja entrada em an-
nos, co a muita idade chegou no fim a delirar,& na vltima hora,
quando he mais necessaria a dor, & contrio , lhe tornou o jui-
zo perfeitimo, dizendo nella coufas admiraueis , que seruiro
de grande edificao a toda aquella sancta communidade , pelo,
q he numerada entre as religiofas dlia insignes em piedade , &
a m.ims religio. d. Em Lagos,no conuento das Carmelitas, defean-
do spiritu ou em paz Sr Ins do Spiritu Sancto , que deixandoa feu pai
carmel. ^gas Moniz Tellez,recolhida neste ameno vergel da gloria,cm
quanto assistia na Corte acertonegocio . Ella fe Ieuantou hia
manha apostada a fer freira , de brte q lanada aos ps da pre-
lada,lhe pedio o habito com grandes veras,a quai como Ihe c-
staua da vontade de feu pai,estaua bem f."a de lhe deferir,mas a
sancta donzella instaua c lagrimas,& razos, que feno auia de
leuantar fem elle,pis assi o promettera a nosa Senhora daCon-
ceio,apparecendolhe a noite antecedente.Quando a Prelada
a vio tam refoluta lho lanou com extraordinario contentam-
to feu,& com o mefmo profefou contra parecer de feu pai , que
a tinha cafada com hum fidalgo de igual qualidade} & nobreza;
Decimo de Abrik '499

& cmo a eleio foi do ceo , aomefmo compfb era sua vida.
Porquese singularizouna huraildade , tendofe pelainferior de
todas,sdoa primeiranos actos vijs dacuziriha^na pobreza rio
possuindo cousa que valessehum vintem \ na penitcncia trazcfi-
do o mais do tempo cilicio , a que juntaua quotidianas discipli
nas de fangue;& finalmentc no sufrimento das injurias, anelan-
do fem pre fer afrontada para mor de Deos . E destas , 8c outras
perfeios exuberaua sua alma,quando gozofa se auzentou def-
ta para outra patria , depois de recitar deuota,& compungida
com suas companheiras , & irmas o hymno : Te Deum laudamui.
e. Neste dia,em Euora, noconuto<le nossa Senhorados Re- FGe
medios de Carmelitas defcalos , deixou a terrena pela cdeste de s. m-
morada,o P.F.GonalodeS. Alberto,natural de.Mettela, dio- bertc*r-
cefi de Miranda,varo efcolhido,pio,& contemplatiuo, a quem ^Jjj
as virtudes(efficaciada diuina graa)parecio connaturaes, pet-
la fuauidade com que d'ellas vfaua. A faber foi minente na po
breza, & trattopeflbal de feu meneo, &cella j napaciencia, 8c
constancia com que se auia nos maiores trabalhos , 8c rifcos j na
penitencia,& rigor com queeastigaua a rebeldiada carne, &a
.reduziaaofpiritu;nacaridade,& amorfraternal, estalandolheo
coraode no poder fuWeuar as extremas neceidades dos
proximos;naorao,& contemplao,em que muitas vezes foi
visto feu rostro ram refplandecente como o Sol,& sobre tudo na
vigilancia,& considerao da morte , costumando a dizer : Que
para a faluaaoynao aia melhor efpertadorrfue ella. Esta perptua cen-
tinella(parece)o fez imptrar licena dos Superiores para viuer
no deferto de Bolarque em Castella a noua , dizendo a todos na
defpdida,que fe a preparar para morrer . Nelle viueo muitos
annos,fazendo vida Eremitica , patente smente ao Altiflmq,
que.lhedaua animo,& foras para a proseguir. E voltando ouj-
tra vez para a Prouincia, antes de chegar cafade Eupra (que os
prelados lhetinho agnado ) padeeobom d il atado extasia
Madre Leonor Rodriguez^n qualfe lhe Teprezentou faa coua
abertanoGapittlodellaparaofepultar . E assi fuccdeo, por*-
que o mefmofoi chegar F. Gonalo, que os trabalhos, &: afflic*-
os spirituaes defraudaremno da vida, achandoo a morte cin>-
gid,& preuenido com as tochas acezas de suas boas obras. f 0 P Fr#
Nomefmodia,em o conuento de S. Domingos deGoa , o glo- ui d*
lioo remate do PiF.Ioo da Madeira,que fe desterrou <ie Por-
tugal voluntariamenteparalndiaanno 1582 . lastimado de ver
j (como
5 rAgologioLufit^no.

(como verdadeiro Portuguez) as exorbitantes opprefbs , 8c


tyranicas molestias , que padecio feus naturaes no tempo das
alteraos, no lhe saindo nunqua da bocca aquellas lamen-
zMxh.v. taueis palauras do SacerdoteMathathias : V mhi , V qud natus
fum 1>idere contritonem populi met , qu etgo nobis admc yuere ? Ai de
mi para que nasci,fe auia de ver minha patria tafn Opprimida de
estrangeiros > para que he vuer ? seno entregafme perigofa
viagem do Oriente $& quando Deos feja seruido , sepultarme
nas agoas desi mar,ser para mi esta morte,vida ; esta pena, glo-
ria,esse trabalho,aliuio, & descano ; pois que maior tormento,
, -que viuer vista de tantos nfrtunis,&mortesvioltas,quan-
tas experimento meus compatriotas.Dobrado tormento pade-
ceoque viue,& de grande pena se liurao quemorre,porque eC-
. teco abrcuemortepoem fim a tods feus maies, &" aquellejs-
pre viue n diluuiadc afflicos . Era o^virtuosifimoPadreal
disto muito essencial naobseruanciadas Dominicanas leis,& de
mui famigerato tratto com Deos por meio da orao, exceden-
dofe a si memo nozblo do bem comum , augmento da religio,
& conuers das aimas. Pois este o leuou ( como verdadeiro fi-
Ihodo PatriarchaS<Domingos)sChristandades deMoambr-
que,Camboja,Sofala5& Cuama,qu restanrou, estandoja quasi
extinctas, no dcg;enerando de tal pai(que nunqua procurou
mais, que saluao do eatholicorebanho) arrazando pagodes,
leuantando templos,&: baptizando innumeraueis gentios, sem-
precomdcsejo iiisaciauel de dar a vida pelo sancto ministerip
da prgao& depois de gastar a maior parte d' ella em prol do
aprisco Euangelico , & gloria de nosia sagradamilicia , veio
Goa dar conta aos prelados do que auia obrado . Ond d'ahi a
.poucos dias , noadrodeeu conuento atuoru o agradotro-
phcodenofi redempo, leuantando hua fermosissima Cruz
. de?ha s pedra , em lugar da de pao,que alliacHou carunehosa.
cE) co aluro, tanto sargenteou naquelle dia, que a pedra Ih
tomou haperna, comque ficoirimpossibilitado para tornar s
Christandades , & tam aleijado, que mal podia menearse sobre
duasmoletas. Vendose ento o operario Euangelico incapaz
das religios funos , julgandose indignissirao dosustentOjOs-
. , . (i fereceose para Enfermeiro maior, que no he piqueno cuidado,
... .1 pelos muitos doentes,qu(de ordinario)ha naquelle conuento.
Neste officio mostrou o bom velho os subidos quilates de sua
flamante catidade , porquc o tpo-que lhe no leuaua a orao,
o r
Decimo de brl. fat

cradosenfermos , acudialhesatodahoraconecessafio ; conso-


lauaos nas ancias* & agonias,nolhes faltauacos spirituacs foc-
corros , em cu ja piedade gastou ainda algs annos , at que Ihe
chegou tambem sua hora , para a quai resignado na diuina'vn-
tade,& roborado cos Sacramentos, com o juizomuiefperto', 8t
cabal,sendo vespra de Pasehoa pela manha, entrando 6 Vig-
rioGerala vello,ntes que fosse aoOrrcio,pergtandolhe: Co
mo7'd'i?>id.Repondeo(banhado em alegria)wo// ^adre^ejou mui
confolado7porque heide achar a Allluia naquelle choro y emque fe conta se
fan . Iulgando o Vigarioque aquillo ferla fora da imagina^
Jhe disse : Sojjegu (Padre o pensamento , i ejleja de boni animo,que o Se-
?ihor ihe ha de prejar ainda aigus nnos de Vida para o feruir. Sojjegado ef-
fow(he tornou F.Ioo ) > tam certo no que digo a 1>oJJa Tatemidade,
cowo/Veriewr7^.Manifestandolhedenouopara maior gloria
de Deos: Que todo o temtob ,que andara nas Chriflandades , pedira ao ceo
huadeduas.Ou padecer martyrto s maos dos harharos idoltras , ou renia'
tar a Vida entre feus irmaos. E pois o Senhor naofora feruido de Ihe defpa-
char a primeira peticaoydefpachara asegunda , tam medida de feu defejo,
de que Ihe rendia i?ifnitas graas.-E defpedido o Vigario,depois de
Ihe lanar fuabeno,fero ir;Officio, & no mefmo instante , q
no choro se cantou Allluia ^^pareco ia aima no diuino cs-
petu,coroadadeegregias vir'tudes)& merecinientos . Concor-
rendo Iogoa venerarseufancto corpo grande multido de g-
te(em quantonalgrejalhe celebrauoas exequias) fendo ja de
tcdos estimado porcidadao do ceo. Em Santarem, no E!eua^0
conuento de S.Catharina extra muros,da T erceira Ordem Re- do v. Fr.
gular,aeleuaodofagradocorpodoV. P.F. Andr da Veiga, f"^ead*

religiofo da mefina Ordem, pelo quai obrou o Todo poderofo, Rtg.


asil em vida , como depois da morte , em prua de sua abalizada
anctidade , suas costumadas marauilhas , as quaes como conti-
nuassem naquelle humilde lugar em cju jzia , nos que com f
viua inuocauo sua poderofa intercefso , ordenou a Religio
com maduro confelho,trafladalo a outro mais dcente, & hono-
rifico.Designado dia,q foi o de Pafchoela, prsentes os conuen-
tuaes,cos mais graues Padres da Prouincia , & grande immensi-
dade de pouo,q se congregou a esta celebridade; inuocado pri-
ineiro o auxilio diuino com hymnos,&canticos de Iouuor,aber-
ta ento a sepultura,foro achadas suas reliquias com aromatU
cocheiro,& veneradasdetodos commuita deuoo , &com a
feiefma se mettero em h maufoleo de polido marmore, o quai
, foi
5 01 AgiologioLuJtand.

foi colIocadonaparede,entreacapella de S. Antonio, & a de


noua Senhora da Saude , parafer venerado dos fieis na terra^
aquelle que Deos honra no ceo com rica coroa de gloria. h.
den* de Em Viana de Alentejo,no conuento das treiras Hieronymas , o>
jesus fret vItimo dia de Sr Magdalena de Iefus, nascida de honrados , &:
mnu?*~ timoratos paes na mema villa, religiosa pontualissiraa das con-
stituios, & preceptos da Ordem, & no menos nas mortifica-
o5s,cilicios,difciplinas, &jejs, c que de proposito atenuaua
anatureza,aggregandolherarofilencio, & feruenteorao?em
que gastaua a maior parte do dia,& noite ajoelhada,fem ja mais
\ saborearfe de carne, ou peixe , feno s de po, ou frutta , i esta
1 muilimitada , dandosprea quotidianaporodeefmla.Esta
penitte vidaemfujeto tam debilitado,&:fraco,admirauas c-
panheiras.E nofaltoulogo aoprincipio , quem naaconfelhaf-
se, dizdo queno quebrantafle tanto o corpo, porque ao dian-
te no poderia fuportar o trabalho , & pezo da communida-
de.Mas ellacomotudoquantoobraua lhe parecia pouco para
aggradaraodiuino Sposo, a quem amaua cordealmcntedebai-
xo das fpecies Sacramtacs, aproseguio sem alga moderao;
pelo que sobrcuindolhe prolongea doena, mostrando nella
adinirauelsofrimcnto,& conforraidade com Deos, em suas fan-
ctas , & vencraueis mosdepz o pezado jugo da mortalidad
aos trinta annos de sua idadc,& de habito perto de dez.Foi logo
enterrada no chorobaixo,em lugar correspondente quelle, em
que costumaua orar,& fulpirar pelos perduraucis gozos,& con-
srALt- tentamentoscelestiaes. Na cidade de Angra, ilha no mar
ria Bapt. Occeano, da coroa de Portugal, o felice obito da Madre Maria
srtmsc. Baptista,mulher de singular religio , & penitencia , a quem de

minina reuerenciaua como fancta a pouoao de Cabo-verde


(bero de feu nascimento)d'onde partio com aluoroo para er
freira Francifcana,no conuento de S.Gonalo , em que vestio o
habito de prouecta idade,& nelle continuou ( ajudada da diui*
na graa)a mefma vida,que d'antes . Corria os paTos todos dias
deseala com pezada Cruz s costas,has vezes leada fortemen-
tecom cordas da cinturaat os hombros, outras de afperrimo
jubo d'efpartoj & defuelada ,'venciaobreue fomno no cho.
E porque hua sua tia a reprehendia deste excesso , vfaua tal vez
de cama,que era hua taboa disfarada com rnanta . Costumaua
empre tomar defapiedadas disciplinas pelas religiosas dfunt-
tas3tanto que certo dia fubindo pela efeada do dormitorio 7 lhe
r jjeimv (te Ami. 5a

sal'o ap cincontro a mesma por quem se aautari , a -quai ent ob^


sequio dette piedoso ufFragio Ihe abaixou a cabea . N a orao
mental reccbiaparticularesfauores do Redemptor , at Ihe re-
presentar ao viuo,o paTo que sua feruprosa deuoo Ihe propu-
nha para meditar . Antes de Ihe dar o terribel rnal , que a derru"
bou,lhe,appareceo a Rainha do ceo,&da terra,em huuiameni^
imorosaljCom ambas as mos occupadas , na trazia o Irisante
noutra a Christo Crucificacjo , a quai Ihe dif estas doecs.
palauras: Maria,>/o,5gf mortysempre efie Senhor he teu Sjtpsp ; corn,
que a sancta religiosa ficou alegre,& consoIada.E como ella no;
cessasse de Ihe pedir o Purgatorio nesta vida , contrao na mo>
direita ha graue queimadura , de que se Ihe originou a morte,"
com tam intoleraueis dores > 8c terribeis inendios pelo brao,
q a todas supdia o raro de sua pacicia . No discurso dsta pro-
longada doena rnandou dizer aigus Officios, & Missas pelas ai
mas , obseruando sempre estar liurede doresi? em quanto fe ce-
lebrauo,mostrando o ceo nisto o refrigerio que tem asedo Pur
gatorio com os suffiagios, &sacrifcios da Igreja.No vltimo per-
gtou a cerrareligioia,que lheassistia(intimaamiga sua) quan-
tas horas poderia inda durar . Respondendolhe que tres , ou
quatro,ella no cabeado de prazer , Ihe rendeo as graas dafes-
tiualnoua . Nesteintermediofoi visitada(lgundodizem)da$
Onze mr Virgs , das quaes tod a vida se portou deuotissima.
E de ha sua irma , que auia fallecido no abo- verde ^sem at
aquella hora se saber . E com tam sancta companhia.,entroit nas
vodaseternas, deixando opinio na terra de grande serua de
jDeos. /. EmFangui,noimperiodeIapo, o famobtrium- SSftn
phodequatro valerofos caualleiros damilicia Euangelic , em {Jgj^L;
que se vio resuseitada a mgnanimidade,& fortaleza Christa
dos primitiuos Martyres da Igreja . Era Vicente oantesignano
dellesjcidado nobre de Bungo, de qasi settenta anhos d ieja-
de,o quai noagrao d'ella, seruio a elRei Francisco , cujo.zelo
deChristo,& de sua sancta lei,se prepz para imtar.E agora de
Catechistaaos Padres da Compahhia com incrediuel deuoo;
de forte q quando fora desterrados o anno 1 6 14. para as partes
-deMiaco,dcse;ou ummamente ir com elles,mas conhecendo o
"desparo grande do cathQlico rebanho,emboscado pelas cauer-
nas da terra por causa da persecuo , se deixou ficar exercitan-
do indefessamente seu miriisterio, at que vio de todo abrazada,
& destru ida a cidade. Partido ento para a cor te de Moridono,
l. .; . -.vi.-".-. . .:ik'.uj i.. -.'T-t onde
54 "gologo

onde o colhetrih gurdada a area croa , cnnecdo dest


Jhiquo tyranno feu seruor,& zelo sancto , 6 mandou prerder co
o caritatiuo Paulo,que se occupaua em hospedr a Christos,
aggregandoselheriocaminhoThom, & Clara, fqa mulher, n
pritu,& f vnifbnries,& coristarites.E depois de largas peria-
os, para que renunciassem noss sagrada religio (se quer ex-
ieriormente ) for para maior trriDRdadeentenciados a fo-
go lento : Atnalada Quarta fera d forriana sancta para a ex-
cuo,leuados ao lugar do supplicio mhjatados, pelas ruas pu-
blicas da cidade ( seruindolhes o dia os sanctos Martyres d
grandifma consolao)com pregotiarte, que dezia : ujlica,
que mandafa^er Mortdonp,rnanda queimar Vtus a ejes quatru CbriJaoSj
peloserem contra as leis impr'iaes.X* l os esperaua grande tropel d
gente,a quai se admirou Vendo a intrepida constancia>& seren-
dade com que tolerarp tam atrocirn artyrio,cohgind
todos striumphaesrcoroas purificados como ouro na fornalh
datribulao. '"? .v. or.-;.-i..-.i

' ,;' ! ';


i. ?,-": Commentario
! r m X. de Abrl,

r tanta a antguidade do mof- tutibus carus mutris interfut Concitijs , plw-


teiro de Loruo , que const fer nmumque jutitt cornerfiontm hxeticofum , &
fundadoem vida do, Patriarcha ' prdicattonem vert dogmati . Os Concilios
S. Bento , o quai mandou doze errt que elle se achou , foi no II. de Ri aga
monges a Hefpanha , que editcaro o de (quecommummente se tem por I . ) cele-
S.Pedro de C,ardenha anno.j7 . & tu- brado(confotme Loayia)anno f6t . E no
cencio hum d'elles, pafou Lusitaniac III.(alis;II.) 72.E Fr. Hieronymo Rc*-
algs corrtpanheiros, cujos nomes , & ac- man trz. hu de Lug no segiiinte anno*
os gloriosas fepultou tana interpolla- diuersodo que atgoraanda impreffb'^
o de annos. Mas como o fancto Patriar- quai achou no archiuo d'aquella sancta I-
cha partio para o ceo ( segimdo o melhor greja . Em todos ailna- o noo L licencia
computo)no de 4j. i elle foi principiado fempre dos primeiros ; tarto pela miiifca
fm sua vida, he fora que fosse neltc inter- cota que de suas letras se fazia, quanto por
medio,& no naquelle preciso anno, pelo fer mais antigo na fagrac,o.E no ^i du-
breue tempo, q ouue para tam largas jor- uida o que anda imprco de Lugo (a que
nadas . Consta de ha ntiga memoria de ' podemos chamar I.) eclebrado ain ftij.
feu cartorio, que traz F.Bernardo de Bk<- .pois ( legundo Loayfa ) fubfcreueo h elle:
to(tefcmunha.de vista)na hf . de Cistct Martmus onimbricenfis Eclefi* eleftus yao
\.6.c.ip.boms hoha Ldurbahi tohSirtafiAt que pare'c futuro fUcceflor de Lucefclo
Viuente P.N. Beneclr,& dedicata SS.MJirtj- em vida por aufa de sua decrepit ita>.
ril>Hs Mameti,& Peiagio,&c.E de outra^ue .Cuiampriefoi cerca do anno 580. Affi se
anda nu'm liuro d'Obitos,tambem antigo, ' colhe de Ycpez nas Chr.de S. Bento tom.
que Lucenciofoi feu primeirobbad,'& i.certr.r.ad an.j. F. Bernardo de Brit^o
depois Bifpo de Coimbra , onde falleceo , allegado na 2.p.da Monarch.Lufir. 1. 6. C
fanctamente a dez de Abril:<rfe/w die obijt 1 2.Fr. eao de S. Thomas nos Prolog, s
Venerabilis Ltxenus , primus quondam Abbds Const.de S. Bentox.'i'.$.i.E na Bened.L'v-
Laurbani }poSea vero ad Episcopatum 'Ctin' t.tom. iitrat.i.p. i.c. 1. & 2. D.Rodrigo
hrigenu cmtatis aJfHmptusjqui lterisfrfir. da Cunha nos Bifpos do Potto i.p.c.4. 6c
ou-
Dccimo de Abrit
outros . Atqui do Vencraucl Lucencio, suntjSc logorecomendando Jia, & mtrita*
tornemos outra vez ao conuenco. vezes a feus fucceisores o ditto mosteiro,
He elle na fabrica antiquiffimo, tomou & feus mongesjconclue: Qimnum ego inue-
o nomel1 segundo tradio ) de hum Lou- ni tos meliores omnibus alijs mcnacl is , qui in
reiro,que leus primeiros fundadores acha- tegno meo erant, &c. Ofierecerolhe ento
ro alli plantado i fca no meio de afpcras, hia coroa de ouro , & pedras precioias, q
& fragofas serras,que de todas as partes o fora ddRei D.Bermudo, a quai auia dado
cercojem valle tam prorundo.como limi- ao conuento Go 119a lo Moniz , mas elle a
tado,pois no d de l mais, que o sitio que no quis aceitar , como consta de original
occupa o conuento corn suacerca, cu/os ecrittura da S de Coimbra . E com esta
murosj i ermidas dlia ;a vo subir. do pela se coroou depois cl Rei D . Asonfo Henri-
costa da serra , que se leuanta ao Ponente quez nas Cortes de Lamego.
em grande altura,mas ainda affi enterrado Foro tantos os fauores dos Christos*
he rresco,falutifero, &alegre. Fundado,co- & bs,que doaro a este mosteiro, que pe
mearo logo os monges a florecer em ta so tempo adiante fe veio a relaxar aqueU
xa pureza, & fanctidade, que difsundido o primmuo rigor,em que se conseruaua ; de
suaue cheiro , d'ella pesos circumuezi- modo que hs querem fosse esta a causa
nhos lugares , admirados feus moradores de os expulsarem d'ella no delRei D. San-
daquelle iolitario modo de vida, lhes offe- cho La cujo poder attribuem outros,dei-
recero rendas , & propriedades com que xarem este antigo domicilio , pois o deu a
pudcTem melhor pasalla,q de outra sorte sua filha D.Thereza.Rainha de Leo, pa
sria impoffiuel conleruaremle. Vendo el ra fe recolher alli com as suas monjas Cil-
les que no era isto contra a sancta Kegra, tercienfesjde que tomaro pofle em dia de
& que o numero dos monges crecia cada Natal do anno 1200. renunciando ento o
vez mais,3ceitaro o conselho , dizendo q neme de feus inclytos titulares Mamcde,
querio viuer merce dos Reis, & Senho- & Pelagio no de S. Maria , como fe dira a
res da terra ; & affi foi riquiffimo , porque zp.de Maio,dia de sua Dedica,o.
no s os de Lco , mas ainda os Reis Dos Sanctos que aqui florecero cm
Alouros de Coimbra, quando lcapodera- tants feculos puderamos dizer mito , se
ro de Hespanha, lhe concedero grandes osantigos no curaro mais de merecer, q
priuilcgios,& izenos, ferdo os monges de efereuer . He certo que esto suas clan-
dlie por aquelles miferaueis tempos o (Iras cheas de corposfagrados,pois em nof-
refugio vnico dos Chriltos; conserudoos sos dias fe acharo algs inteiros , & in
o cer (com particular prouidcia ) no meio corruptos , exalando fuauiffimo cheiro,
da iiifidelidade Mahometana,da quai ero obrando Deos eiridentes marauilhas na-
mui rcfpeitados pela; grandes maraui- quelles , que com viua f applicauo feus
lhas, que o Senhor obraua por estes feus ostos a diuerfas cnfermidades.Indicios ma-
seruos. nifestos das aimas que os informaro , el-
A ndustria , 8c socorro destes fanctos taremgozando da Bomaueniurana.Dos
monges se attribue a tomada de Coimbra Abbades,que se acho pelas eleritturas de
por eRci D.Fernando o Magno an. 1064. feu cartorio faremos breue refenha por no
o quai querendo ja leuantar o cerco por molcstarmos aos leitores com largisrii-
falta de mantimentos , depois de estar teis gressos , reduzindo a Era de Cefar a An-
meses sobre clla , acudiro com tanta co nos de Christo.
pia delles>que abundaro , at que os sol- O primeiro detodos fri oVencraucl Lu
dados de todo a expugnaro, pelo que o cenciofdequem actualmente efereuemos^
Catholico Rei, depois de recuperada , re- ad an.j<j.q falleceoBifpo de Coimbra s-
conhecido a tanto bnficie era gratifica- ctamte. Succedeolhe ErmulpUo.(porque
o lhes ofcrecco a ditta cidade, ou parte Martinho no chegou a fer confirmado )
della,que elles no aceitaro , contentan- affi na Abbadia,como no Bifpado, era elle
sose smente c ha casa, & Igreja , alli Abb. an. 630. & no de 3.j..estaua ja proui-
para terem em cj se recolher,quando vief- do na mitra, em que mandou o Acpref-
iem ditta cidade . Voltado ento elRei te Renouato por siaoIV. C Toledsno,
.para os feus,disse com admirao : Ego per como se v de sua firma.Seguiroselhe Bo-
Crearorem rerum omnium juro , quoi bomines nimiro,Boniano,Saluado,8c Benro,todoi
ifti, quius tmn parti cuptttatis inest^viri Dc antes da entrada dos Arabes, sem distin*
Tt a
506 Lufitmo.
o de tempos. Pois o primeiro que acha- bifpado deBraga,onde lemos:Quarto idus
mos debaixo de sua miferrima sujeio he Aprilis (que he a 10. ) obijt D. Petrus Diaz^
Aydulphoan.770.de quem noslembrare- Ciuitatenfis Epistopus , Confraser S . Crucis,
mos noutra parte. A este, Eugenio,q mor- Desta memoria consta fer o Bispo D . Pe
teo s mos da violencia an. 815 . no lem dro j Confrade de S. Cruz., que era h gene-
merecimento de Martyr , como le dira em ro de irmos da Ordem,que auia antes da.
feu dia 25.de Iunho.Dcpois dellelusto.Lo- Reforma , a cuja vida repugnaua professt
go D.Ioo I. do nome, tio delRei D . Ra- obediencia , & claufura, mas tomauo ju-
miro,de quem se fallou ja a dous de Feue- ramento de ajudar,& acudir pelo leu mo-
reiro, o quai renunciou em Theodomiro steiro, &destes foro algs prelados do
an.8jo. Seguioselhe Pedro an. 8(59. Apz el reino, & fra dlie, de que esto cheios os
le Ioo II. anno 877 . Depois Primo 889. liuros dos Obitos desta sagrada Congre-
Theodato 913. Donadeof se he diuerso) gao . Auia asti mesmo outro genero de
927.Theodorico 957. Metulio, ou Mesta- irmos da Ordem,a que chamauo Eanu-
io,varo sancto an. 943. Lucidio, ou Dul- liares, os quaes tinho porso nos moi-
cidio, de quem le acha memoria pelos an. teiros,qudo a elles vinho, & promettio
968. Breno 976. Cresconio 980. Primo II. na promso de lerem fieis , obedientes , &
do nome 985 . Benjamin 993 . Ranemiro seruintuarios ,& destes era h, D. M^rti-
1002. Arias 1056 . Eusebio 1 118 . Asonso nho, Bispo da mesma Ciudad-rodrigo, q
1 1 1 9. Daniel 1 128 . Saluado 1 130 . Daniel floreceo pelos annos 1206. cujo obiro an-
II. ii7o.Afonl"o II. 1 197. Sueiro 1200. 8c da no ditto liuro por estas palauras: 0r?4,v
D. Iulio que foi o vltimo,em cujo gouer- idus Houembris obift D. Martinus, Ciiitatensis
ho se perdeo o conuento, como no tempo Episcopus}Eamiliaris S.Crucis.E affi nos pa-
de outro Iulio, Hespanha, passandoos rece, que ou este Prelado,ou o noTo Dom
monges com grande magoa de feu cora- Pedro leuou de Coimbra quella cidade
o para o de Pedrofo no Bifpado cioPor- os Conigos Regulares.que tiuero alli c-
to.Muicos outros Abbades aucria.que no uento antigamente , chamado S. Cruz de
chegaro a nossa noticia.Qnem quizer ver Cortes , como quer Penotto na sua hist.
a fundao desta casa , & suas grandezas, Tripart.l. 2.cap.32. n. 3.0 quai seno pode
lea(de mais de Yepez,Bri:to,& Leonos conseruar por causa das trauadas guerras
lugares allegados)a Fr . Antonio Brando que ouue entre este reino, & o de Castel-
na 3.p. da Monarch.Lusit.l.i2.cap.9. a F. la,hoje he de sreiras . Trazem o successo
Angelo Manrique in annalibus Cisterc. admirauel do Bispo D. Pedro, referido no
tom.3.ad an. 1.29^.3 F.Alontb de S. Vitores texto a Hist. Scraphica de Gonzaga 3 . p.
en el Sol del Ocidente prel. 2.C.2. . 2. n. tit.Prou.S.Michaelis,conuento z.Daa 114
20.& ao P. Aluaro Lobo no Trattadodas 4.p.das Chr.l.i.c. r2. Rodulphoin Chr.
Religios c. 17. Ord.L2.fol.283. F. Guilhelme Spoelbergh.
in Speculo vita; S. Francifci fol. 1 So.Frei
b. Qnanto tempo logrou D . Pedro
Francisco Hasdegnem de PatrocinioDei-
Diaza Episcopal dignidade de Ciudad-
parae p.2.1ect.8..3.&Gil Gonalez d'Aui-
rodrigo no consta, sabemos que fuccedeo
la noTheatro de Ciudad-rodrigo c.7.1 em
nella a Dom Afonlb Manoel pelos annos
Carta que se dignou escreuernos de Ma
14.28. & que no de 436 . ja se acha nomea-
drid a 2 1 .de Iulio de 1 638. em razo dos
do por feu successor outro D. Afonlb . E
muitos Prelados Portuguezes, que flore-
atl p.irece que no antecedte foi sua mor
cero nas Igrejas de Helpanha,nomeando
te . Tem lpultura na capella mr de sua
entre elles: De Ciudad-rodrigo D.Pedro Diaz.%
Cathdral parte da Epistola , em que se
que despues (formaes palauras) que sali aluz.
v entalhado o seguinte epitaphio.
con mi theatrojiall serlo en papeles originales
tfnquelia santa Iglefia.
Hicjacet Ttras Dia^Epif-
copusyjuem mortuis S.Fra~ c* A Madre Helena de Barros , cuja
pan u le ignora,foi Abbadeflk do conuen-
eifeusfufctauit. to de Torres-nouas, onde falleceo sancta-
mente cerca de anno 1590. Sua vida andat
O dia descubrmos no antigo liuro dos com outras de religiosas insignes em virtu-
obicos do mortsir.0 de Landiin, no Arcc- d du Pouinc de Portugal , em huas re-
1j
Decimp de bril. 507
Iac,os gtie se conseruo no cartoriode S. his apontamentos de Tua vda,dz que al-
Francilco de Lisboa ? das quaes via o P. canara ainda religiosos em. S . Domingos
AlSperan/ana Chron.d'ellaj que actuai- s Goa, q o conhecero, 8c affiitirp nelle
mente anda na estampa. : afuamorte. . . . ; s . m.*:'

d. Quasi pelo mefmo tpo foi o tran g. Ia efereuemos difufamente ao pri-


site da Madre Ins do Spiritu Sancto, no meiro deste mes lic./.do V. P.F. Andr da'
Carmelitano conuento de Lagos (sua pa- Veiga da Terceira Ordem, hoje occorre a
tria)como colhemos das relaeos,que para festiua eleua^o de leu corpo , depois de
as Chronicas geraes se fzero , as quaes 32.annos de lepultura,conforme a hua au-
nos cmunicou o religiosimo P. Fr. Luis tentica certido,que(para constar a todo o
de Mertola,que Deos a/a. tempo) fe lanou no carterio do conuen-
to de S. Cadiarna, feira por F. Marcos da,
t. Temos memorias (posto q breuesj Trindade da mefma Ordem , Notario A-
de algs religiosos Carmelitas decalos poltolico,a 10. de Abril de 1 616 . na quai
cerca dos explares procedimentos do P.F.. eto atnados os religiosos , que fe achu-
Gonalo de S. Alberto , que paou ao Se- ro prsentes , cuja copia temos em nosso
nhor no conuento d* Euora, alem das que poder.
ando ja na vida m. f. da grande l'erua de Falleceo Sr Magdalena de Iefus
Deos Leonor Rodriguez , cu^a virtude foi fdepois de ter feito muitos feruios a nosib
cm noflos dias mui applaudida. Scnhor)anno 1618. como moltro as rela-
oes do conuento de Iefus de Viana, que o
A cidade d'Eluas nos deu para este P. Diogo Cardim da Companhia nos aU
dia o P.F.Ioo da Madeira, companheiro canou,por sua muita beneuolencia,8 af-
nos trabalhos do6 Padres F.Lopo Cardo- feio. \
so, & Frei loo dos Sanctos}o quai veio a
confummar os ieus felicemente em Goa t. As do conuento de S . Gonalo da
an. i6oj.Lembrafe ;a dlie o mefmo P.Fr. Ilha Terceira ( ujeko ao Ordinario) nos
loo dos Sancos na sua Ethiopia Orien do ampla noticia de Sr Maria Bapiista,
tal 2.p.Li.c.f.&l. 3. c.8.ondediz que bap- que em vida , & morte logrou applaufoa
rizou em Sofalafpiefente ellejmais de mil defancta , communicaronos por meio
ptiroas.Fr.Afonlo Fernandez in Concert. do Licenciado Gafpar Correa Rodoua-
Piaed.ad an. i7o.fol.2?i.& nahist. Eccl. . lho, Chantre da S.S da mefma Ilha. A f-
de hcTos tempos 1. 2.C.16. Fr.Ioo Lopez daco do ditto cuento sica reletuada pa
do fmda4.p.das Chr. c. 40. Soiifanai. ra lugar mais conueniente,
defta Prouincia Lj.c. 2.2.Quem quizer ver .;. / j j - }'.-:. '
iuas prcfeas em ord feiieidade do rei- /. De yicente Gernp, que com tres-
no,& bem que de prsente logramos, lea companheiros Paulo , Thcm , & Clara
ao Dcctor Gregorio de Almcida noliuro padeceo illustre martyrio por nofla S . F*
da Acclamao fol. 2 17. & a Frei JVlanoel em Iapo anno i6i8.efcreuem os Padref,
Homem , em outro que fez do mefmo at- Morejonna perfecuo do an. 1615. l.j.c.
sumpto c.j.polto que fallou certar,dizen- ii. Cardim no Cathalogo Occiicrum in
do que morrera na viagem5fendo que o P. odium fidei pag.20. Orphanel na hist. Ec-
M.F. Antonio da Encarnao elereuendo clcsiastica de Iapo,8c outros.

ABRIL XI.

| M S.MariadeRefoios,msteiro deConigosRe- A n0p


gulares5na dioce Bracharense , a tranflao do B. Ui <to
R omeo.que vindo de Italia ( sua patria em pre- Rm"

. grinaao a bant-iago de Galliza, tez habitao, oc


moradanaErmidade S . loo de Pcnnas, annexa
ao ditto mosteiro, d'onde saa a prgar com grande feruor pe-
T t 3 ^ niten-
5oS AgiologioLufitano.

nitencia pelos lugares d'aquella couiarca , fazendo cada dia no-


taucl frutto nas aimas. E pcrseuerando algs annos em tam pio
ministerio, foi transfrido para melhor patria , deixandade si
suauissimo odr de sanctidade , que o Senhor confirmou c ma-
auilhas por meio dfgrada terra de sua sepultura^as quaes fo-
ro tam notorias^ q obrigado dJ cllas o pouo celebrauaantiga-

mente sua mcmoria m Dominga de Paschoela corn grande con-


curso,E temcndo os Conigos, [ se achassem hum diamenos suas
reliquias,a cabo de cento , & desascis annos ,que jazio alli sc-
pultadas , as trastadaro com solemne proisso para a capella
mr do feu mosteiro no de 1 58 2 onde hoje se vem collocadas
nopresbyterio do Euangelho,com maior honra,& decenciado
rAeUuA- queestauo. b. Em Alanquer,no conuento dos frades Me-

fizfoi nores>a folemne eleuaodoB.F.Zacharias,DscipuloCharis-


riostisc- fmo do Patriarcha da Pobreza Francisco,inuiado por elle a este
puio de s. reino anno 121 6.em o quai propagou sua noua religio maraui-
Tramsco. ]hosamente,obrando a poderosa mo diuina por sua intercesso

eidentes milagres, a em vida, como depois da morte, em sua


sepultura,q se lhe deu neste interualo no soleo da capella mr ,
d* onde for transferido breuemente com outro piedofovaro
(eu companheiro)para dcbaixo do altar da Gonceio,em que
decanoupor algs feculos , abrindo alli buracos a deuoo
dos fieis,pelos quaes tiraua terra , preentaneo remedio a diuer-
sas enfermidades.Vindo pois a esta sancta casa o P. F. Ambrosio
de Iesu ( naquelle comenos Prouincil ) ouuindo as marauilhas
que obraua o Akissimo por esta sagrada terra, leuado da pieda-
de , & deuoo , pedio ao Sacristo, que lhe tirasse ha pouca
para com outras reliquias a trazer consigo. O mefmo foi obede-
cerlhe,que ordenar o Senhor para maior gloria sua , & venera-
o de feu feruo,viesse entre ella hum osso dos dedos . Maraui-
lhado o deuoto prelado de ver, que auendo perto de quatro c-
tos annos,que o B.F. Zacharias era fallecido , & fe conseruauo
- ainda feus ossos ntegros , perfuadiosse que era vontade diuina
trafladallos a mais honorifico, & patente lugar . Deputada para
tanta folemnidade vefpera de Pfchoa,coni grande regozijo , &
concurfo do pouo se mudaro as milagrofas reliquias dcste
feu Apostolo,& tutelar,a hum cofre forrado de veludo carrne-
zim , o quai depois de fer leuado em proisso , & venerado de
todos co deuido acatamento , foi collocado parte direita da
capella mr em nicho com grades douradas , deixandose alguas
de
Vrt(kcmode'Abnl 59

despra para confblao dos fieis, & deuotos, que pelo discurso
do anno recorrem a implorar scu fauor -, interuindo em tudo o
beneplaito do SenhorD. Miguel de Castro , ento digniflmo
metropolitano de Lisboa. c. Na enfermaria da villa de Za- F> Fraf_
aycejo em Castella a noua, o transito felice de Fr. Francisco de dfeode
Mello,Portuguez,filho da obseruante Prouincia de S, Ioseph, a Mele^e-
quporsuafingular virtude, &spiritudeorao, reuelou Deos mtta*

a prcisa hora de sua morte. Porque dandolhe hia pontada ( ao


parecer) leue, & com ellao auiso da jornada , se preparou logo
os Sacramcntos da Penitencia, & Communho^ & auendo de*
tena no da sancta Vnao , por Ihe no conhecerem sinaes mor-
taes,elle gozoso em o Senhor instou apertadamente,que lha ad-
minjstraslem , & recebida,se recolheo em si,como que dormia.
Vendooenfermeiro quesealargaua niio mais do necessarioo
despertou,dizendo: Padre nao be esta a bora de repousar, mas de W*r*
A quem o eruodeDeos tespondeo: Irmao tendes muitara^ao, se-
nao me entretiuera atgora co tH>isttayque S. Antonio(meu natural)fe dig-
nou de mefa^er. Quando totrnOu o Medico ja a febre era ardente,
& com as dores fazia aigus extremos ^vendoo entoocompa-
nheiro do ensermeiro apertado i lhe lanou agoa benta ; mas o
dote ( como estaua superior a tudo)lhe disse :$emfa^ irmao,aii-
da que em quanto eu tuer a meu lado o !P.S. Antonio nenhum temor tenbo.
Tomado o pulso , conhecendo das intercadencias , que aquella
candeapor feus cabaes terminos se a apagandjsaindopara fV
tjdfeQue tmejfemfentido nelleyporque,breuemente perderiaafu^. O
doente comotinha ossentidosespertosi^perguntou pelo ditto
do Medico,&: no se lhe pode occultar : ,Que poucosabe ( respon-
4eo)da ylima bora^lla ba de fer d'aquia tres,djas0 sdo^e preetfamente.
JE afl3 soccedo , despedindose sua rejigjpsa aima dos corporeos
Jeames com grande paz,& serenidade,hcando feu xostro tam fer
ftiual>& risonho,que parecia hum rtrato da gloria>& sendo se-
pultadonacapellado Spiritu Sancto,no fi m de vinte , & cinco
annos,se achou seucorp inteiro;pela quai razo lhe tem algas
pefl'oas cobrado tanta deuo, que vito sua sepultura, &
leuo d'ella terra,com que se acho nos perigos, i enfermidades
xellentemente. d. Era Coimbra, na Ermida de So.Seba- f. i%*
ftio,oenterrodeFr.DiogodeHitta, Castelhano,alumno da
mui religiosa Prouincia da Piedade,pai de pobres,& refugio de " '
miseraueis,tam secundo de virtudes , q contendio nelle a por-
a sobre quai d'ellas auia de campear mais , pois emquanto
T t 4 viueo
51 lAgiologio Lufitano.

v iueonarcligiao,nunquacomeo carne, nem peixe,& menos


bebeo vinho,satisfazendo sempre a natureza com po , 8c legu-
mes,ou com alga fruta, q achaua na cerca pelo cho j enfrean-
do de tal modo a lingua,que no fallaua tam smente,mas pare-
cia ha estatua de pedra ; vigiando tanto sobre si , que toda hora
sindicaua ossentidos para no se destrairem em lafciuos pensa-
^ mentos,sendo publico, que depois de frade,no vio mais rostro
'- a mulher, para poder dizer com lob : (Pepigi fdtdus cum oculis mets,
Vt ne cogitarem quidem de virgine. Sobre tudo foi acerrimo verdugo
da propria carne , a quai maceraua com pnitentes instrumtos,
8c reprimia com o raro de feu rigor, & afpereza; portandose no
lbmno tam parco,q assentado,tomaua o breue de q se vencia, s
auer ja mais quem o visse recostado no leito , pernoctando sem
pre naorao,& nos machanicos exreicios da communidadej
inflammandose de tal modo quandooraua , que a mesma greja;
era vista dos vizinhos muitas vezes arder em chamas, & labare-
das de fogo,os quaes acndindo maior presta , achauo o fancto
ve!ho,feito hum encendido Etna,diante do diuinoSacramento.
E com esta extraordinaria marauilha mostraua o Senhor o abra-
zado de feu ferucr ; obrigado do quai corria a tempos as villas,
& cidades deste reino , euangelizando o do ceo , feruindo aos
enfermos com ardente caridade, operando milagres euidentes
com o sinal da Gruz , principalmente nos apestados , aos quaes
assistia dia, & noite, exercitando com notauel cuidado todosof-
fcios de piedade,que nelle cabio,at que o mifericordiob Pai
para fatisfazer ao intsissimo defejo , que tinha de padecer mar-
tyrio^o ferio co a mefma fetta,alegre recebeo ento o facroVia-
tico,& restituo o corpo terra,& o fpiritu ao ceo, onde possue
ieiudr- a con^VlcU3i coroa da vida eterna. e. No cenobio de Aueiro,
guez, D- de religiofas Dominicas,o falleciment da Madre Ifabel Rodri-
mimca, guez,a quai viueo nelle mais de trinta annos , assinalandofe em
feruorofos actos de deuoo,& penitencia, agradando tanto a
celestial Spofo com este pio modo de vida , que em pagade seua
eruios, naDominga de Ramos,lhe communicou parte das
dores de sua fagrada Paixo , as quaes de tal modo fe apodera-
ro de seus membros , q cada hora via a morte diante dos olhos.
Chamado o Medico,mandou que logo a facramentaflem > a ter-
afeira apertaro com ella muito mais j & a quarta ero ja tam
intoleraueis , que lamentandofe em reparar, prorompco nestas
palauras:i& pofsiuel ScnbQryjue com tam repetidaf4* exerandas dores

t 3 '" {<iz
"Vndecmo de Abril '5 11

quereis que acahe a Vida esta yojja humitde escraua, ysando corn ella de tan-
to rigorl E tornando logo sobre si com cntcrnecidos ufpiros , &
sinaesexternos,mostraua querer fazerpenitencia de sua imp-
ciencia, batdo nos peitos maior fora com ambos os punho,
pedindo-perdo da falta , que auia comettido cortra a diuina
Magestade,repetindo muitas vezes'.FaaseSenbor cmmim Vojsa san-
ia yontade, desponde amor meudesta "Vojsa indigna ferua , o que mais fo
res feruido . Neste comenos voltando ella bs olhos para os ps d
]eito,vio ao demonio,que no s meaaua , mas injuriaua com
afrontofas palauras , aoqual chea de celestial confiana disse:
Inemigo cruel, nao me intimidao tuas ameacasf injurias^quando tenho de
minba parte a meu Spofo Cbristo . Abraadaento co a Sancta Cruz,
repetia com muitas lagrimas : Ter fassionem^ Crucem tttam libra
vie Domine. O maldito instaua : Que era peccadora, & muito grande ?
ella rel pondia : Maior he Senbor yojja misericordia , que meus peccados.
R ematada a porfiada contenda , defappareceo o maldito fiscal,
8c victoriosa a sancta velha , encomendandose nas dnotas ora-
osdas religiosas, a destituoem breue feu galhardo fpiritu,
deixando a todas mui faudofas, 8c sentidas. f. No conuento sr ints
das Franciscanas de Villa-de condc,a morte de Sr Ins dos An- ** M?s

;os,aos quaes imitaua na pureza,& innexibuidade,pois nunqua


(por mais foras que fe lhe fizero)pudero acabar c ella,acei-
tafle o autorizado cargo Abbacial. E hua vez , que a Obediencia
a constituo Prsidente , reconhccendo sua muita vileza , Sc hu-
mildade,nose quisasscntarnacadeiradas preladas.Eratam af
fecta ao doce Infante Iefu, entre aquellas amorofas palhinhas do
fancto Presepio, que do Natal at a Purificao , em quanto se
clbra este deuotistimo mysterio,no se apartaua do choro, fei-
tos feus olhos duas fontes perenaes,porque nellc o tinha repre-
sentado ao viuo.E de tanta orao , que fazia com ella perptua
guerra aoinfernojoppondoselhe o principe das treuas para a
diuertir com todas suas machinas, & horriueis figuras^at q ha
vez altercando ambosmaterias de faluao,vendose totalmente
vcido dlia, lhe deu tam exorbitante pancada nas eostas,que a
deixou derreada. D'onde se lhe originou a morte, que sera mui
preciosa nos olhos diuinos,pois viueo femprec singular ex-
plode religio, & piedade. g. Na cidade de Socheo em a 0Imz9
China, o felice remate ds excessiuos trabalhos,& incanaueis Bm de
peregrinaos dolrmo Bentode Goes, daCompanhia de Iefu, d"aji4
na quai entrou por intercefso particnlar da ferenifima Rainha
dos
5,a AgiologloJ.usitftnd.

dos AnjoSjpoissendomancebo cstragado coa militar Iicena,


no reparaua perder o deuido respeito ao Creador, acreseen-
tando na India peccados apeccados desenfreadamte, com taes
remorsos da eonciencia,quc o trazio quafi desconfiado da al-
uao. Querendo o clcmentimo Deos apartallo de tam ruins
passos , & reduzillo a milica mais superior , para seruirse d'elle
em arduas emprezas,entrando certo dia n templo de Trauan-
cr,Ihe trouxe memoria suas inormes culpas . Prostrado enta'o
co peito por terra ditedo altar daV.Senhora,desfeito em lagri-
mas,com grande dr, & sentimento , Ihe representouo pelai
estado em que andaua,pedindo lhe alcanae perdo de feu b-
dito filho. Vendoo a piedoima Me em tal aperto , se compa-
deceo de sua miseria, & o sancto minino que tinha cm feus arao-
rosos braos , comeou a chorar , & a correr em fio h licr la-
cteo de seus ternimos olhos. Admirado o soldado do que via,
i experimentaua ;a interiormente,brdou pelos cpanheiros,os
quaes reparando no prodigio , atonitos , empaparo ncllc hum
leno, q comreligiosacompetenciadiuidiroentre por rcli-
quias,sentindo muitono poderem aproueitar o que estaua
derramado pelo altar. E Bento conhecendose jaoutro,se despe-
dio delles,& sazdo voto de entrar na Cpanhia (depois de hua
grai confisso,com mostras,&sinaes de contrio)foi nella ad-
mittido em Goa para temporal Coadjutor , em que pereucrou
vinteannos, que lhe restaro de vida com grande perfeio,
dando atodos preclaros exemplps de heroicas virtudes,trazen-
do innumeraueis aimas ao gremio da Igrcja Catholica, prgan-
do liuremente a Christo Crucificado na Corte do Mogr , i em
outras muitas de potentissitnos Reis,curando grauiflimas enfer-
midades co a medicina da sancta Cruz, finalmente cumulandoo
o spiritu do Senhor de tantas enchentes de graas,& affluencias
soberanas,que ja scno conhecia . Querendo pois os Superiores
sublimallo ao Sacerdocio, o noconsentiosuaprosundahumil-
dade,achandose incapaz de tomaro corpo,&sangue doRedp-
tor em suas mos . Abrazauase tanto no zelo da honra de Deos,
& saude das almas,conforme aqucllas palauras de meu Padre S.
Epst.i.e.'' Pedro : (Reportantes finemfidei yejlr salutem animarum; que ouuindo
,,v,s* sallar na Christandade do Catayo ( incognita at aquelle tpo)

pretendeo esta misso com graues instancias,a qual( interuindo


o Vice-rei Ayres de Saldanha,& o Arcebispo D . Fr . Alexo de
Menezes)lhesoi concedida pelos prelados . Partioparaella an-

s
>Vnecimd Abril %*f

tt 1 6 3 .em defconhecido trge ; acomparihado de tsus m-


cadores Gregos,& h Armenio para llie feruir de lihgua.Nell
mostrou a generosidde de feu animo , & o inflammadb defejo
que tinha de padecer por Christo, emprendendo por feu amor,
jbrnada tam incerta,trabalhofa,& arrifcada . Caminhou quatro
annos por terras defabtdas, & incognitas, atraueslando renos
inteiros da Mourama,por afperos, & fragobs caminhos ; expe'-
rihientando varios climas,& temperamentos , hs fjeitos cb as-
neues afrios Cxcessiucs1, outros co as ardentes ares a calors
extraordinariosi& o peo, infestados de falteadores , & bando-<
leirbs,quenqfaltopor aquelle ferto Oriental , difiais dasr
fomes,& fedes,& da m cbmpanhia, que os Mouros das Cflas
Mie fazio,injriartdoo,i epahcandoo muitas vezes jvetidofe ca-
d hora com o cutelo ha garganta , & morte diante dos olhos,
venccnd tni graues,& frquentes perigos , smente co nome
fanctissimo dlcfu,que annunciuaem toda a parte,contradiz-
do na facie de Reis poderofifimos , & de feus infernaes Casize?
abominauel Alcoro, profefandofe fempre Christo ; muitos
dos quaes pretendero cbnquiftar sua admiruel fortalez, p.
dlhe os punhaes nos petos,pra qte inuocafe aMafoma,mafc
elle refporidia,qit deixriafazem posta,& cortar os
sliembros h per h , que deixar hba fanta Lei . Viuehdo fem
pre nestes apertos,& trafegos tam tbferhrity& religiofmen-
te,que retirdo cm melhor podit, nofaltaua orb men
tal todos dias, i encerrdo algs antes > da Pafchoa aos exerci-
cosfpirituaesde leu P.Silgnacioiat que rdidosos dous Gre-
gos jds trabalhoSjchgou s portas da Chin,smentcAr-
mtnio,feu companhciro,8c fiel Acliatest mb'rte:AlIi bnued
perar algs dwslicna'par'htra^auifaid-prniktt'bPa^
dres,que rezidi n Gorte de Paquin Os quaes tanto <fue fbu-
fcerode fu chegada , btahdafb ibgo bufcr por huiti irm
da mefm Cbmpanhi,chamdoIbb Fefttafldez yft'iorchu
fi&am tani desfeito^&'t ranfsftgurd das' penali ddeV^u fu-
brtar cm tm dilatadas peregrila^os , que no tnhaja mais
que a pelle sobre os ofes^vNa^ft^id explicr com palauras-
ntentamento , & alegria , q*u^Bentde- Gbes recebe em feu.
icbto co chegadde lob Ffrnandz,a -quai a nite Nantes,
iheauiVo Serihbr reladoj& coas boas nouas, que Ih deu dos
^adres,& do gratdefmttOjque ta'b poraiqllas partes. To-
nou a Carta que Ih trbuxe do Padre Ricio (que ent fruia de
f: i Supe
5*4 AgwlogioLufitano.
Supcrior)beijoa muitas vezes com estranha deuoo , & debu-
Jhado todo em lagrimas,leuantou as mos , & olhos ao cco , en-
toando o Cantico do sancto velho Simeo,em aco de graas:
Nunc dimittis feruum tuum Dotrne , c . E com ella abraado , re-
pouiou aquclla noite . Querendo pois no feguintedia leuallo o
ditto irmo , o no achou ja capz , por fer a viagem de quatro
mcses. Consolandose ento com clic os poucos que teue de vi-
da,o ruio como merecia sua estremada virtude,& zelo aposto-
lico.E por mais quelhe assistio , & curou- dlie , pacifcarnente
fpirou em feus braos,no/em bfpetas de veneno^que^egun-
dopareia)lheauiodadoosMouros. Dejxandonos com tain
sana vida , & inaudita peregrinao > emprendida pela gloria
de Christo, penhores de sua Bemauenturana . Mor.to elle, os
Mouros que estauo na poufada , trattarao de o enterrar cos ri-
tos,& ceremonias Mahmetanas, o que no cfentio Ioo Fer-
nandez, peloque ajudado do Armenio,o metteo nu m caxo,&
sepultou em lugar dcente, d'onde naquelle tremendo dia sc
Jeuantar,para receber asegundaestolada gloria , deuida a tam
o p. do- cabaes procedimentos. h. No Valle das Furnas,em a famo-
4eiUm A ilha de S. Mjguel,he mui clbre a memoria do Padre Diogo

dm da Madre deDeos , patricio da cidade de paro, no reino do Ai-


remtta. garue,que depois de ser relgiospMenor algs annos na Prouin-
cia de Xabregas , se sao pelo motu proprio de Xyfto V . em ra-
zo de lhe saltar algs requisitos na profiso.E leruindo deCa-
pello.perto .de quatorze no Hospital real de Lisboa, com de-;
sejos dasolido,&amorda vida contemplatiua, auendo engei-
tado varios sitios , que se lhe pfFerecero , IhedeparouDeoso
das Furnas,onde com licena do Bifpo de Angra Dom AgostU
nho Ribeiro se recolhe em Maio de 1 6 i 4 . & viueo alli pertp
de dez annos em companhia de outros Sacerdptes , Scvaros de
.yida pprouada,que se lhe aggregaro, guardando com summo
rigor a pobrezaeuangelica , trajando aragoa rasdacarne,
mendigando o quotidiano sustento , mortifcando 0 corpo corn,
asperezas , jejuando a maior parte do anno , dormindo no cho
_ sobre vil csteira,obseruando inuiolauel silencio, orando perpe-
tuamente com grande fer uor, & celebrando todos dias co igual
spiritu , & deuoo . Cujas virtuofas obras lhe grangearo em
te p. Ma- breue opinio,& venerao de sancto . E muito mais a confor-
s/iLtfX midade,& familiaridade grande,que tinha com o Padrc Manoe
da Confolaco, natural d'Eluas, feu companheiro,tarabem va^
ro
VndecimodeAbrL ..
rocelestial, andando ambos em picdosa competencia sobre
quem se aftnalaria mais em profundos actos de huniildade,&
amox de Deos,publicando cada hum , que pelas oraos do ou-
tro,auiadescender o Spiritu Sancto sobre elle com feus copio-
bs dos,rogando cada quai ao ceo,que lhe deixae feguir as
nctas pizadas do companheiro , por serem mui parecidas co as
doRedemptor. Auendo pois este insigne Mestre de spiritu con-
iumraado feliciffimamentesuacarreira em dia de S. LeoPapa
doanno 1630. & de uaidade ^.ccorreo grande parte da ci-
dade a feu enterro , no qualcresceoa cera cm quantidade no-
tauel,& foi at dos mininosacclamado por sancto. Sepultado na
ua ermida , em breue retirados os companheiros para Val-de-
cabaos,por causa do horrendo vulco de fogo,que naquelle -
tio rebentou com maior furia , & violencia que noutras partes $
querendo elles c licea do Ordinario trafladar ao quinto anno
leu venerauel corpo, acharono co as mos leuantadas ao cco,
&tam aromaticocheiro, comofoio de suas inclytas virtudes;
causandoistono piquenadeuoo a feus irmos , &succefb-* .
res,os quacsocollocaroemmarmoreo tumulo com repiques
de sinos na Ermida de nossa Senhora da Conceio, que de prer
fente logro. i. Em Euora , no conuento de noua Senhora i*mrx*-
dos Remedios,a deposio da feruorofa contemplatiua Leonor'jJjj
Rodriguez,que antes de lhe esclarecer o vso darazo, ja a gra- oh-.**/.
a pcrueniente(por merce do Altifimo)estaua com ella,cmu-
nicandoselhe interiormente com tanta luz , que ja mais se apar-
tou de sua pura aima . Era ella de sette para oito annos , quando
lhe appareceo a Virgem Senhora, cercada de ha refplandecen-
tenuuem,dequesifeguio sazerlogo voto.de caftidade q guas-
dou teda a vida perfeitissimamente. Vsaua ja neste tempo de no-
taueis penitencias, andaua cercada de siluas , & tal vez as punha
nos olhos para os mortificar Jejuaua grande parte do anno,dur-
mianodefabridocho, & tinhamuitashorasde orao mental.
Ede treze,quando se lhe representouo Saluadordomundo em
idade de trinta , & tres , prometendolhe de no faltar com sua
proteco fallecendo sua me , pois fcaua co pezo todo da
casa, que se compnnha de seis irmas , & hum pai velho, graue-
menteachacado , acudindo ella com o fo de fuaroca iusten-
talla,& remedialla miraculofamente , at que se veio deVlou-
ro(sua patria)viuer a Euora, onde consessandose cos mui reli-
giosos Padres Carmelitas defcalos,profeou sua Terceira Re-
Vu gra
5 16 Agiologio Lufittmo.,

gra,manifestandolheoSenhoro pobre,& hufnide trajo de que


vsaria. Astia perpetuamente nas Igrejas,& casas de orao,as-
na do ditto conuento , comonadoEspinheiro, de cuja mila-
grosa Imagem era particular deuota, plos continuos fauorep,1
que cada hora recebia do ceo, por meiosd sua podefosa inter-
tesso.E no se contentando co votb que tinha feito de castida-
de,ajuntoulhe aos vinte,& cinco annos o da pobreza,obseruan-
doa tam exacta, q no reseruauacouaalga de hdia paraou-
tro,n era senhora de h alseneite , & o da obediencta,pois no
leuaua nada para baix,nem aindaagoa , sem licena de seuPa-
dre spiritual . Fazendo outro de nouo de rezar todos dias o san-
ctisimo Rosario . As persecuos , & contrariedades chouero
logo sobre ella, portandosetam sofridanesta desfeita tempesta-
de,que noouue viuente que aouujfle queixar.E se alguem cm
sua presena murmuraua dos religiosos , ou fallaua mal dos pro-
ximos,logo Ihe a mo , porque ali hs , como outros da sua
bocca ero virtuosos,'& sanctos . Faziaoraodecontinocom
deuotissimas lagrimas por aquelles que esquecidos de Des , se
deixo leuar miserauelmente deus desordenados,&" snsuaes
appetites.Acudiabenignaatodo genero de necessitados , aos
pobres buscauaesmolasparaosremediar,aos prezos interces.
sosparaos oltar,& aos enfermos mimosparaosregalar,as-
stindolhes corn grande amor, & caridade a qualquer horajnas
curas,chegando muitas vezes a beber as tigellas de materia, por
e mortificar , como se resere da gloriosa S . Catharina de Sena.
Communicaualhe o duino Amante interiores secretos,& reue-
laos sobrenaturaes , porque alem dospiritu prophetico, que
Ihe era mui samiliar,via o intrinseco das peas , declaraualhe o
bom,oumaoestado em queandauo?conheeiaos pensamentos,
erolhe manifestos de antemo os trabalhos,que cada ha tinha
de passar,os quaes denunciaua a muitas,para que emendaTem as
vidas, seno querio acabar em desgraa de Deos. Teue reuela-
o da boa morte de seupai,&irma;&de muitos religiosos da
Ordem,scuscontemporaneos.TrattauafamiliaTmente as amas
do Pu rgatorio,fallaua com ellas,& mandaualhes fazer os suffra-
gios,que Ihe pedio,de sorte que depois Ihe apparecio glorio-
as. Muitas vezes via com os olhos corporaes , quando estaua
mesadasagradaCommunho, quehs recebiona sacrosancta
particula o Cordeiro immaculado, ousros o Minino Iesus . Visi-
tauaempirituaos enfermos, &trazia nouas do estado em que
fica
Vndecimo de Abril S 7

fcauao,morandomui distantes ; & a mefmoeravista nomes-


mo tempo(como o P.S. Antonio)em dous lugares parabem, &
saude dos proximos . Huas vezes a conuersar cos fanctos Ana-
coretas do deferto,daua particulares sinaes delles,& de suas po-
bres cellas,& defabridas couas, em que habitauo . Outras a
saudofa Iapinha deBethlem, regalarse coaTrindade da terra-
lesuSjMariajofeph.Perguntandocertodiaao Sposo, ondepaf-
fauaa csta , repondeolhe que no corao do humilde. A quem
via ora por entre paredes,ora co a cabea orualhada, como a ai
ma sancta dos Cantares.Em resoluo sobre trinta,& tres annos
de molestas sezos, veio os vltimos dous a entreuar com excef-
uas dores,a que ella chamaua: Merces de Deos y mostrando o su
blime de sua paciencia cm tolerar por feu amor ha vida tam di-
3atada,& penosa,vendose auzente de quem tanto amaua,seruin-
dolhe o v iucr de largo dcsterro , & prolongado martyrio . Alli
era visitada de varios Sanctos da Ordj& outro do Patiiarcha
Seraphico, que vinha muitas vezes conuersar com ella , o quai
applicandolhe suas chagadas maos aorostro, ficaua de todas
aliuiada.E neste abatidolugarerabucada>&repeitadade mui-
ta gente nobre, & plebea, que se a encomendar em suas dno
tas^ fruorofas oraos3c as quaes alcanaua muito, & podia
muiro c no Senhorj no leuando ella nunqua a bem ( como
tam humilde)algas veneraoes,& obsequios , que os Grandes
da Corte Ihe fazio . E como as pessoas entreuadas contrahem
sempre roim cheiro, d'aqui fao todos expcrimentando o con
trario. Auendp pois recebido com cordeal deuoo odiuini-
mo Sacramento , que no discurso da enfermidade frcquentara
diuersas vezes,com summa paz,& tranquillidadc,restituoa feu
donoo puriffimospiritu, deixando atodoscom suaumas la-
grimas nos olhos. A goria de sua aima rcnelou o Todo podero-
so em continente naorao a muitas pessoas deuotas , de forte
que achandofe ha dlias ( depois de cmungar no mefmo dia )
mui afflicta, & defcfolada interiormente,appareceolhe a sancta
Madre Tharefa em magestoso throno , acompanhada de suas
duas amantimas flhas, Anna de Iesus,& Anna de So Bartho-
Jomeiji entre ellas a nossa Leonor Rodriguez,co rostro mui ref-
plandecente,tra)ada ao modo que andaua no feculo , de cuja
celestial visaoficou muiconfolada,&certificadado minente
ugar,quepossuanaetherea curia, entre as fanctas Virgs da
Ordem.
Vu 2 Comment
5 1s Agiobgio Jjufitano.

Commentmo m XI.de Abnl.

A faltou qucm teue para si , fer lar de D. Mendo , feu antgo , & principal
mais antigo o BeatoRomeo(cujo bcmfeitor , he conueniente que no fique
corpo le conserua hoje no mos- fra dcstcs nosos efcrittos,pois lhe deixou
N teiro de Resoios,;unto ao rio Li- toda sua fazenda,& ainda o Condado -, o
ma ) que aquelles tres Sanctos Eremitas que os Conigos dlie lhe soubero pagar,
Benco, Vdon , & Ganfey, que florecero manddo grauar cm suafepulrura ou:ro
cercado anno 900. no mesino territorio; femelhante distico.
no que padeceo manifesto engano , pois Hoc Comitis Mendi rcqmefct ojss
foi feu transitessegundo autenticas memo- (fepulcbo,
tias,asi do cartorio do ditto mosteiro, co- Qui templo huic omnes ipfe dicauit
mo do de S. Cruz de Coimbra) j.de Set- Obtjt an.DKi II 42. (opes.
tembro de 1446 . E como tam moderno, Seguio elle a Corte , & foi dos priiicipae
era fora faberfe,fe professai- a al g a das re- no leruio delRei D.Afonfo HenriquezJ&
ligios, que lhe do os que dlie efcreuem, como tal anda sua sirma nas efcriruirai
sendo(conforme a tradio) smente sim- d'aquelle tempo, entre as dos ricos horns.
plez Sacerdote . Era atgora inuoeado do D'elle descendem algas familiasilluitse*
1
pouo deuoto ^ corn o nome de , ^
. . m-r"
1 - S.Ioao de Te- ste rci ^ s^ ya nQS &a
**L i Por ?star !Plud? em hua Ermida, Nobiliarios poi Conj|e de Refonde que
asti intitulada do fagrado Euangelista,fuf- lhefez merce o ditto Rei anno 1 114-pelo*
fraganea ao dirto mosteiro, fendo Romeo o muitos,& grandes feruios,que na az, &
feu proprio, que tambem querem felhe naguerra lhe auiafeito, cuja doao anda
defe , em razo de vir a Compostella era ja lanada na 3. p. da Monarchia Lusit. L
rorharia,como fe na Religio Dominicana .cap. inonde a podem ver os curiolbs.E
no ouuera h fancto Hel'panhol do mel- deste Condado fez D.Mendo, juntamen
rno nome, de quem o pod.a tomar , o quai cQm soa mulhcr D p d is
noreceopeiosan.i26a&)azlepultadoem outra a este mosteiro an. 1 1 4.0. nas mos - de
Carcasona corn estes versos. feu irmo Fr. Pedro Afonso ( Prior entio
Hxc funt infoJfa,fratris venerabilis dlie ) q deixamos de referir aquiporpro-
Dici Ro mei, quifuit arcxVci (ojsa, fessarmos breuidade.
Hiclesu, atq;pia, dilexitv aldeMaru.
Tambem o nosso B . Romeo no careceo b. A tranflao das milagrofas reli-
de hum distico,que os Conigos desta cala quias do B.F.Zacharias , prim-iro Guar-
Ihe mandaro abrir em pedra , quando o cho do conuento de Alanquer , se fez em
trastadaro para ella , & o collocaro em Abril de 1 6 1 1 . ac h an dose a ella(de mais do
paralello do CondeD. Mendo,o qualdiz P. F. Ambrosio de leu, Prouincial da Gr-
asti. . dem3& F. Manoel dos Reis, Guardio da
Romeus hoc tumulo tegitttr -virtuti- Cala)o Corregedor,q ento era d'aquella
(bus hros, villa, chamado Lopo de Barros , para au-
Inclytus Au^onij gloria magnasoli, tenticar tudo o que neste acto succedesie,
digno de memoria, o quai ( por deuo,o)
Obyti.S'ept. 1466.
mdou fazer sua cul ta o nicho de pedra,
Vejase o Arcebifpo D. Rodrigo da Cunha
nas addios a 1 ."p . da hist.de Braga pag. cm ^uc fc coJloc"c , & affi mesino dd"-
47o.&na2.p.c.9r.O Martyrolog.Monat pendco o gasto das festas , & regozuosd
Lufoin appendice ad hune mcnlem.Gas- aVeUe do"s > solemnizandose o pri-
par Aluar ez Louzada no liu. m. s. da Co- ",awJ(om Mfa de nossa S'lhora ' &.
marca de Valenca fol. 2 1 1 . & D. Marcos g1? c a do P; S Francisco, por nao
da Cruz nas anriguidades do ditto mo f- ser ainda B^uficado este celestul varao.
teiro. ^ No remate do ditto nicho se ve o leguinre
E porque a 1 de Ianeiro lit. h. quando [reiro,posto q d a entder estarem tam-
escreuemos sua funda0inos esqueceo faj- bcm Ul teliquus dos mais cpanheiros.
Sefm
Vndecimo de Abrl. 519
froximmn admtrd'tUs.Efcrciiem dlie Daa
Sepulchrum *B. Zachariso- na 4. p. das Chr.l.3.c.6.Cunha 11a H u r. de
cij.'P.Franci/ci, ft> duorum Braga 2.P.C.79. Alcarapinha no Mmorial
da Prou. da Piedade,Niza na Chr.da mef-
fociorumiereclum 1 1 . A\>-
ma l.jJk c. 50. Lobo no Trattado das Re-
lis an. 1 6 1 1 . ligios,& finalmente as addios que le si-
zero pela Prouincia Hilt. de Gonzaga
an. 1 606.
Das reliquias que ficaro de fra vemo
ha no peito de ha meio corpo estorado, f. A Madre Isabel Rodriguez, q pro-
que reprsenta o mesmo Sancto, com que fessou no conuento de Aueiro an . de A-
o pouo tem grande f,& deuoo ; & ou- bril de 1529 . salleceo em Quarta feira de
cra no Oratorio de S . Catharina da pro treuas do an. 1560. conforme as memorias
pria villa. Sua memoria se clbra nesta de feu cartorio. Sua religioia vida anda na
casa a j.de Maio,juntamente co a do San j.p.das Chr.geraes 1. 3. cap. 9. & na s.das
cto Crucisixo que Isle fallou , concorren- particulares desta Prou.l.4. c. 14. Cacegas
do 4 ella todos aquellesctornos,no quai tambem se lembra d'ella no liuro das ma-
j;^r\ :j_ . .
dia(Deos querdoJtrattaremos
d'elle mais trnas illustres da Ordem , que se conser-
dilfusamente , onde se ver a caterua dos ua no archiuo de Bem-fica.
aurores, q se empregaro atgora emseus
louuores , que os da prsente solemnidade /. De Sr Ins dos Anjos , que salle
so Waddingo no .tom. deseus annaes. ceo an. ici.escreue o P. M. Sperana na
F.Manoelda Speranana i.p.dahist. Se- Chr. da Prou, de Portugal , tratrando do
raphicanaProu.de Prtug.l.i.c.21. & Fr. conuento de Villa- de Conde*
Diogo da Conceio em particular trat
tado,^ deixou da fundao desta casa, c. g. Com razo se pde glcriar a sa-
2-o.ern cujo archiuo se ceruo papeis au- grada Companhia de efus,de tam excel-
tenticos desta verdadc. lente alumno,como foi o Irmo Bento de
Goes , & no menos Villa-franca,sua pa-
s. Floreceo no conuento de Villa-vi- triafporto maritimo na ilha de S. Miguel,
ciosa da Prou, de S. Ioseph em feus prin- terra fertiljfrelca, sadia, & abundante das
cipios, o sertio de Deos Frei Francisco de portas adentro de todo o necessario para a
MellojPortuguez, que pelo cognome jul- vida humana.J Falleceo na China a 1 1. d
gamos fer pessoa nobre no seculo , o quai Abril de i<>o7.emidade de^j.annos, an-
(egundo Fr.Artur no Martyrol. Menori- dando em bufea do nouo Catayo , que o
ta)acabou aqui sanctamente neste dia cer- P. Antonio de Andrade delcubrio no de
ca do anno ijo.Escreue sua vida Fr.Ioo 1 foj.como ja escreuemos a 19. do passado
de S. M aria na 1 .p. da Chr. da ditta Prou. lir.r.No raltando contudo o merko ao Ir
JL/.C.42. mo Goes, pois publicada no mdo a jor-
nada q em leu delco biimento eniprdera,
d. He Hitta,villa entre Guadalaxara, deixou enleado os entendimenecs tam ge-
& S iguena, d'ella foi natural o P. F.Dio- nerofoanimo, enxergandosc euidentem-
go,Guardio das principaes casas da Prou. t: nelle,o muito que esta Religio obra no
da Piedade. Seu iancto corpo defeana ao Oriente,em razo de dilacar,& promulgar.
p dos degraos na Ermida deS.Sebaliio, nossa sancta Lei.
ta nos rabaldes de Coimbra , a quai nas Foro as pebres alfaias , ou ricas joias,
paadas pestes seruio de Cala da Saude, que dlie ficaro hum Diurnal, ha Cruz
onde se l no segundo marmore o dia , & que trazia ao pelcoo,h papel dos votos,
aiino,em queDeos o leuou para sua sancta que promettera na religio, a patente del
gloria,que foi a 1 1. de Abril de 599. que ta jornada, algus firmas de cartas , qu: o
de mais esta tam gastado , 8c confumido Padre Grai , Visitador , Sc Prouincial da
do tempo, que mal le pde ja diuizar ; 8c India lhe tinho efcritto,& sinalmsnte h
no a 20.de Agosto , em que o traz o so- Capitulo de Aposiolo S.Paulo,quc fc c-
breditto Martyrologio por estas palauras: ta naMiiTa de feu dia,onde o Prgador das
Conimlnu in Lufitanta B.Ucobi de Hitta Cos. gentes se glorea dos trabalhos, que pad
vit* auamtateSUtmi9,<rrtmet & cantate in cera por Christo , a quan eile trattaua de
J Vu i uni-
20 Agiologio Lujtano.
5
imitantodas estas cousas guardou o Padre dos, & rocos alaridos , causados do igneo
M attheus Ricio ( o primeiro obreiro que lago- , & cinzento polme , que a terra alli
na China entrou da Companhia)corrio re- brota, corn infernal cheiro de enxofre , &
liquias de maior venerao. O referido he salitre. Aqui tinho o leu primeiro Orato-
do P.Antonio Bolingem no Kalend.virgi- rio ( intitulado de nossa Senhora da Con-
nal, & de Fr . Pedro Martyr no Dietario, solao) aquelles dous Anacoretas, 8. in-
ambos neste dia . Burgesio de patrocinio timos amieos , Diogo da Madre de Deos,
Virgc.Jo.Trigaucio 1. j. de exped. Sinar & Manoeld'Anunciao , que escolhero
c. 1 1 .larrico in thelaur.rerum indic.varijs este stjlitario retiro com outres varos A-
in locis,praeciputom..l.i.cap. 24. cf. postolicos , para paslarem nelle o restante
Rh in hist.virt.l.4.c.6.n. 1 3. Guerreiro na da vida, esquecidos totalmente do trafego
Relao annual de 1 607.\. 1 . c. 8. Smedo mundano . D'onde anno 1 6jo.fe mudaro
na hit.da China 3.P.C.4.F. Elias in lgat, fpor causa dos ciiizeiros ) para a Ermida
Eccl.l. 1 1 .n.4. & o P. Eufebio no 3.tom. da Ccepo deVal-deabaos,que auio
dos varos illustres pag.3 41. rejeitado as Claristas.Nella viuem de pr
sente feus uccessores com admirauel ex-
h. A ilha de S.Miguel he ha das sette plo,obferuando os pijssimos estatutos, que
dos Aores,ou Tcrceiras por outro nome, oBifpoD. Agostinho lhesdeuan. 1617.
a quai foi defcuberta an. 1444. dia em que onde se deteue com elles mais de h mes,
a Igreja S. clbra o Apparecimto do ce- gozando de sua sancta conuersao . A la-
leste Archanjo , & por ifb tomou dlie o ber duas horas de orao mental todos
nome, constituindoo feu auogado , & pa- dias,ha de madrugada,outra noite,qua-
trono.Est no mar Occeano, em altura de tro dias na femana de jejum , entrando as
39.graos,como Lisboa.He de todas a mais sestas de po,8c agoa,com duas disciplinas
proxima a ella , da quai dista 280 . legoas. em quanto se rezo dous Misrrs, 8c h
Tem de longitude 1 8 . & 7 . de latitude. de Profundis , as camas se compoern de
Corre de Leste a Oeste. He frefca, de bs xergo,& cabeal depalha, & vestem pa-
ares, & crystalinas agoas. No he falta de no de cor de aragoa , cingidos com ou-
gado, antes abundante , & asl melmo de relos maneira de Padres da Companhia,
po,vinho,linho,& pastel , que a faz mui os barretes soredondos do mesmo pano,
conhecida no mundo , & comerceada das & os chapeos negros com fitas, Scpassado-
estrangeiras naos, de que carrega todos res, que aperto debaixo da barba. Esta
os annosfauendo pazes com Inglaterra,& meuda relao deuemos ao Licenciado
Olanda) mais de cem mil quintaes . Con- Antonio Furtado da Rocha, Vigario de S.
tm em si cinco villas de numerofo pouo, Pedro de Villa-franca , que a procurou
dasquaeshe cabea a cidade de Ponte- nosia instancia anno i<S44.0uamosoque
delgada, em que assiste o Gouernador , & destes dous feruos de Deos escreue o P.F.
ha forte castello , com mui grossa artilha- Ioo de S.Bento, E.remitada Serra tl'Of-
ria . Tem dez conuentos , a faber tres de sa, no Trattado que fez do vltimo vulco
frades, & cinco de freiras , todos Francil- defogo , que rebentou na ditta ilha anno
canoSjhuni de Eremitas Agostinhos,&ou- 1 ^.fallando do feu Oratorio: Osfundado-
tro de Iefuitas, com 32. Parochias em cir- res desta fanda Congrcgaao,foro dous rare es
ciiito da beiramar . Tem dous montes al- mui exemplares,que feretirarao donojforeimt
tissimosjh em cada ponta, & no meio he bufeando parte,onde viuejfem em maior folidao.
tam baixa,& rasteira,que os nauegantes a Hum foi 0 P. Diogo da Madre de Deos ,natural
vem lempre quasi fumergida. No mais lu- de Faro, que falleceo nas fumas fanctamente,
blime,que lhe fica ao Leite , formou a na- cujos ojfos trafladaro feusfllm para a Igreja
tureza h valle, &nelle ha dilatada cam- que agora tem, pela outra primeira fe detruir,
pina,retalhada de ribeiras,& frefeos aruo- & 0 mais conuento por causa do inc endto,que la.
redos, ha dlias de agoa quente , que t- rebentou antigamente.Outro foi 0 P,.Manoel d'
perada co a da fna^mais proxima, he m Anunciao,natural d'Eluas,da famiiia dos So~
dicinal para muitas, & graues enfermida- tz,,que falleceo 0 anno palsado com gvande op-
des. wao de fanftidade.
Neste valle fica o nomeado sitio das Por remate, he para saber que &o estas
FurnaSjhas maiores, outras menores,on- ilhas prenhes de fogo , como a de Secilia,
de se tem ouuido por vezes grandes esti 84 V'uuio de Napoies,por uja causa,ten-
do
Fndecimo de Abril
do o cl m a ta m excellente , no foro ha- guinte letreiro. - . 1 ,:.>
bitadas dos Romanos , que tiuero dlias
E.MCCCLXXXI . annosao
grande noticia . Principalmente esta de S.
oMiguel, onde por minas vezes em diuer- primeiro dia de Maro Dom Jfonfp
ias partes ha vomitado vulcos de fogo IV.tRei de Portugal^nandou come,-
com tanta furia , que cuidauo feus mora-
dores fer ja chegado o dia d juizo, souer- ar asevrer este Cajlello.de Mouron.
tendofe grande parte , Lanando de si as 0 Mejlre q 0fa^ia auia nome loao
nouas cauernas, & boccas, que abrio a ter Afonfo. 0 quai tffyifot filho do mut
ra, tanta copia ae cinza, enxofre, & pedxa
pomes pelos ares, que no podio os ho nobre. Ifei DomDiny^Jda %amha
mes decernir,fe fubia o diluuio de fogo da Dona Ifabel 7 aos quaes Deos per
terra, se defciado ceo, negando o Sol sua
che ji elle foi cafado com a ^apiba
Iuz por muitos dias , tornandofe em tam
horridas treuas , que todos andauo paf- Dona 'Beatri^ , auiafilbo berdeir:o
mados , topando hs com outros , fem le Infante Dom (Pedro. : "
conhecerem, nem diuizarem , no auendo Nesta villa pois, nalceo a Madre Leonor
marido que soubesse da mulher, nem mu Rodriguez , ou da Concei.a, de pobres,
lher do marido,o pai do fil h o, n o fil h o do
& humildes paes , mas mui nonestos , &
pai,tudoeroconfusos , tudoalaridos,& ricos de virtudes , que a criaro em lan-
clamoresao ceo.pedindo misericordia hY,
cto temer de Dcos, para fer coroa de to-
& perdo de suas culp'as outros, alftindo das suas irmas,& sao tam cabal (Tuposta
nas Igrejas com m u iras disciplinas, & in- a diuina graa)que pelos h: gares por onde
uenos de penitencias , compondole an- palfaua, era de todos applaudida por ian-
tigos odios que auia,alcan,ando os crimi-
cta,lem a conhecerem,cu)o honorifico no
noibs perdo das partes, & finalmente par
me conseruouate morte.que lhe fc breueio
gando co as vidas smente de pafmo mili na cidade d'Euor a onze de Abril de
ta quancdade de gente. A,p'rimeira vez q
1 635 . E na Capellinha da Igreja do <on-
este castg do ceo succdeo, foi pronosti- uento de ncfa Senhora dos Rcmedios,
cado algs dias antes pelo sancto varo F. que tem a-porta para o claustro , foi com
Afso deToledo da Ord dos Prgadores. grande conctirfo epultada . Sua vida te-
*. villa de Mouro,fica lem doGua- mosemnoTo poder, escritta instancia
diana meia legoa , & hia da raia de Cal- dos prelados,por ha de suas irmas , para
tella.Heda spiritual jiudio d'Euora.Ter conliaraos vindouros dos singulares fauo-
4oo.moradores , dos quaes viuem 50 . dos res, & v ilos celestiaes , que recebeo da
murosa deritro,& os mais pelos rabaldes. Omnipotencia diuina, cem algs tce-
Esta tuada em posto minente, acompa- munhosde tune ratas pefloas , aquem a
nhada co a noua fortificao, que he hum ferua de Deos daua conta de feu i pin tu,
inexpugnatiel reducto com sua barbaca, para a industriarem no caminho da per-
paradeftnsa propria, & offensa do ini- feio . Das visos em ordem ao reino,
migo, feruindo a pra,a,de praa de armas, & a sua felice restaurao., se pde ver o
ccmseufamofo callello, & muralha, en- Doctor Gjgorio d'Almeida no liuro,qu
tresachada de torres,& cubelos, entre compz dete afsumpto p.f.cao.i8.8 Fr.
as quaes a de omenagem, que he das mais Pedro da Cru z no Trattado da Terceira
famofas deste reino , onde perseuera o se- Ordem Carmelitana pag.268.

ABRIL XII.

M Braga7a utilan te aurola do inclyto Martyr S. Vr s. Victor


;ctor,natural de Paos, alda nos rabaldes destadeli- Martyr.
ciocidade,aquemofamoso Capito Victor Photi-
' no( filho da Satnaritana , que Christo conuerteo junto
aopoo de Sichr ) trouxe ao Christianifmo . Este , depois de
Vu 4 auer
5*2 . Agiologio Lujtmio.
auer scruido pas milittes cohoortes ao Emperador Nero > com
glorioso nome de intrepido soldado^premiado por elle no illu
stre cargo de Aditado de Italica(hoje Seuilha a vclha) rebela-
dos certos pouos nos contornos de Braga, os sujeitou ao Roma-
no Imperio,procurando com dissimulaio render ao de Christo
aigus Gentios jentre os quaes se nomea h mancebo,a quem iti-
titulou de feu nome,deferindolhc o sagrado lauacr para quan-
doestiuefl industriado nos sublimes mysterios , & preceitos
diuinos de nossa sancta F, dispdo o Altiffimo as cousas demo-
do,que saindo o nosso ditoso Catechumeno ao campo araanha
de doze de Abril , a tempo que acegagentilidade sestejaua aos
idolos de Syluano,& Ceres,protectores dos bosques, & cearas,
fFerecendolhesacrificios,coroados de verdes grinaldas , mati-
zadas de*alegres flores,& boninas , em razo de verem ja logra-
dasas sementeiras com grande fcrtilidadc, & prosperidade d'
aquelleanno , cujasolemnidade se remataua co a montara do
porco negro, consagrado a Ceres . Andando pois os Bracharen-
fes occupados nestes olympicos jogos, passando Victor por alli,
como era conhecido de todos , conuidarono a tanta celebrida-
deiEscuzouse elle com o nouiciado Christo, entendendo que
ofFenderia grauemente aduinaMagestade,ise detiuesseemse-
melhantes refestellas,celebradas em venerao dos falsos Deo-
es,perluadiono feus conterranos com algas razos , posto q
friuolas,& ja se contentauao^que laureasse(se quer)a sronte, pa
ra que no passasse o regozijo sein este piqueno obsequio . Po-
rem o magnanimo soldado Euangelico a nada daua ouuidos,
protestando,queno poria em sua cabea flores prophanadas
^ nas gentilicas aras,quando reconhecia a Iesu Christo( verdadei-
ra flor do campo)por Senhor vniuersal do ceo, & da terra , por
cuja F,& Religio sagrada estaua disposto a sacriflcar a vida,&
mil se tiuera. Amotinado o pouo neste comcnos co a liure repo-
sta,foro tara desentoados os alaridos , que acudiro a feus reci-
procos ecos^os que andauo nos festejos pelas marges do rio A-
leste; &bradandohsaSyluano, & Ceres por vingana, & ou-
fros a Sergio(Gouernador da ditt cidade)por justia,foi o fan-
cto mancebo aos empuxos leuado a sua presena . E pergun-
tandolhe quai era a causa de sua demencia , pois desprezaua as
Deidades, que os Romanos Emperadores por suas leis man-
dauoadorar.Acudio Victor,dando tam viuas razos em fauor
da de Christo , retifcando as palauras que auia ditto 5 que no
tiue
Duodecirno de Abril 52?
tiuero os Gentios,que refponder,nem oGouernador, que alle-
gar em contrario,o quai concitado de diabolico furor , licitou
iubrioso valor co as cmuas armas de ameaas , & promessas,
branduras,& rigorcs. Vendo ento mal logrados feus intentas,
o fez defpir n,& attado a ha aruore, aoutar cruelmente por
robustos algozes , confefando em altas vozes alei, que ja tinha
no corao , mostrandofe cada vez mais firme , & roborado na
virtude da constancia. Clamaua o pouo indignado , crefciaa
brauezaem Sergio, & afortaleza no fanta mancebo de dara
vida por feu Creador. Neste comenos entendendofe que ter-
ror dos tormentos o faria mudar de confelho,o mandou abrazar
eom ardentes laminas, & pranchas enccndidas de fcrro , & com
pentes, & vnhas do mefmo (instrumentes diabolicos) despada-
ar feu fancto corpo,at lhe apparecerem as entranhas. Atrocif-
mo foi este tarmento, pois (^a hum mefmo tempo ) corrio do
S. Martyr abundantes rios de fangue na terra, no para pedir
vingana,mas para a fertilizar, brotando de nouo innumeraueis
fruttos femelhantes. Vendo oCarnifice,que de tudo faa vence-
dor,conforme a ethimologade feu nome, no querendo fufp-
der as festas mais tempo,ordenou a hum ministro dos feus con-
dentesjlhe cortassc^a cabea.E ai foi esta odorifera flor nafci-
da entre as efpinhas da gentilidade , baptizada em feu fangue,
para ter lugar no candido exercito dos Martyres. Executoufe a
impia fentena sobre a Ponte,que frue de passagem(inda hoje)
naquelle regato,que defagoaa poucadistancia no ditto rioj cu-
)o tioem memoria desta fanguinolenta execuo, fe chama
agora as Golhadasj ficando otruncadocorpono campo diante
da estatua de Syluano , para fer mantimento de fras , as quaes
noouzarotocallo , antes lhe guardaro mais refpeito, que os
homs,pois o defpojaro da vida com tanta diuersidade de tor
mentos. Os Christos efperaro ento, que os Gentosccluif-
m suas festas, & no mais funesto da noite, quando o fom no oc
cupa os canados membros , animados do S. Bifpo Siluestre,o
furtaro,& fepultaro em parte occulta , mas proxima ao lugar
docertame, onde fe lhe erigiodepois Igreja cm sua honra,&
venerao,que veio pelo tempo adiante a fer oppulento Priora-
do da Ordem de S.Bento. b. Em Agoas Celcnas , defronte s . Cris-
da villa de Melgao, no territorio Tudence , as triumphaes co- P"l|^_
roas dos illustres confefores de Christo Cripulo,& Restituto, ^Mx-
os quaes trouxe anossafancta Lei , o preclarissimo S . Epitacio,tyrcs.
pr-
S24 ' ] Agiologiohufitano.

Primeiro Bispo desta cidade, com sua feruorosa prgaio , &


doctrina Euangelica , que se lhes imprimio de forte nas aimas,
que testemunharo comseusangueainefFauel verdade dlia, na
atrocilma persecuo de Nerorrccebdo ambos a hum meino
tempo na gloria as brilhantes diademas de feu pompozo trium-
pho. c. NafanctaSd'Euora^translaodosagradoBrao
tranfla
do inuictissimo Martyr S. Mancioh dos iettta,Sc dous Difci-
.o
Brao de pulos de Christo nosso Redemptor) de cu ja bocca no smente
sJMa esta idade , & toda a Prouincia do Alentejo ouuio as alegres

Iode* nouas do Euangelho, mas tambem grande parte da Estrema-


Christo. dura , & Galliza , discorrendo por varias pouoaos, maneira
Apostolica,desfazendo as treuas da gentilidade,dando a conhe-
toan.Lv. 9 cer aquella verdadeira Luz,que alumeiaa toda creatura,q nace

a este mundo , pela qualconseguio com inaudita paciencia , &


admirauel fortalcza a frondosa palma de seumartyrio. Esteri-
quinio thesouro(q debem guardado no apparecia ) se achou
no tempo delRei Wamba, em ha herdade dos pijimos Con-
des D.Iuio,& D.ulia^os quaes(crescendo a fama de feus m-
lagres)lheleuantaroalliha fumptuosabasilica,de fabrica , 8c
architectura leberrima,onde em sepuichro de finiflmo alaba-
strp se conscruou largo tempo , at que no de Abderramem II.
Rei de Cordoua, vindo com grande poder sobre Euora, temen-
doseus moradorcs,que vfaTe o barbaro com estas sagradas reli-
quias dos mefmos improperios, que com as mais de Hespanha,
bgiro com ellas para as Asturias ( reugionaquellecalamitol
seculodos perfeguidos Christaos^) as quaes se conseruaro em.
terra de Campos(dc ento at hoje)noBenedicYino cenobio de
a-noua,que por esta causa he chtamada<& S,.Ais<wof,Emcu)a
capella mr se mostra parte do Euangclho o famofo mau-
leo,a que foro trafladadas ha poucos annos, deixando os mon-
gesdefra hum Brao para consolao dos deuotos, quealcan-
ou(depos de justos,& porfiados requerimentos) o Arcebispo
D.Theotonio de Braga para sua Cathdral no de r 5 ^.inter-
pondo sua autoridade real Felippe o Prudente. A cu;a sanfta re-
liquiamandou este illustrissimo prelado fazer em Madrid ha
custosa pyramide de ouro, & crystal , que com grande decencia
trouxe a este reino. E depositada no mosteiro de S. Antonio e x-
tranuiros,em quto se prepararo algs appausos,&: regozijos,
soieuada S nestediacomsolemnissima procisso, onde n
Sacrario do altar maior he Yenerada,& visitada frequentemente

de
~Duodecimo de Abril , 5 25
de seu deuotos naturaes, experimtando todos feu grato fauor
nas mais^rgentes necessidades. d. No mosteiro de S. Mar- f-Valn-
cos, dioceu de Coimbra , ha grandes noticias da sngular vir- J^/J
tude,& humildade de Fr.Valentim, Eremitade S.Hieronymo, s. mer-
porque tinha condio,& aFabilidade de Anjo, com que atra W*
a si coraos, dandose tanto a querer , 8c mar } <j acquiria as be-
neuolencias,&conquistaua as vtades mais aduerfas. Seu rostro,
& sbranteera amesma serenidade,& alegria,annunciadora do
quepassaua das portas adentro em sua aima . A conuerfao , 8c
pratica era toda do ceo,reluzia sempre nella o candr,& pureza
de sua ajustada consciencia.Sua humildade,&r conceito proprio
era de homem desapegado do mundo, 8c das honras da religio.
Tanto que depois de fer Prior defta casa(com grande louuor,&
credito mpnastico)dezaseis annos le m interpoaoj na primei->
fa vacatura, entendendo os Capitulares, que lhe roubauo o
Prouincialado,foi lem discrepanciadosVogaes a elle promoui-
do.Mas chio F. Valentim era de veras humilde , no pode aca-
bar con%o,& menos as conueniencias com elle , para que acei-
tasie.Porriaro todos em fair co a sua , 8c chegaro a tanto , que
por no perderem as speranas do frutto, que de feu Futuro
gouerno se esperaua, lhe mandaro lanar. hs grilhos , c que
andou tres meses pelo conuento,azendo aquelles ferros de sua
humildade ha musica , & consonancia da gloria nas orelhasde
todos, ouuidasem aquellaaurea idade muitas vezes nas fagra-
das religios . Poremcomoavirtudeda humildade he tam po-
derola,q selheenxergauano aspecto o sentimento viuo de sua
aima, desistiro de o molestar mais , ficando o sancto varo per
todas vias vencedor ; o quai em breue tempo seachou rendido
da morte , a que no pode restir sua muita velhice , 8c anciani-
dade. e. Na villa de Torres-vedras , Arcebispado de Lis- j?r, Bet_
boa,a selice sorte de F. Belchior de Alderete , Sacerdote timo- de
rato, & Prgador Apostolico da Prouincia d'Arrabida, para a ^JJjJJ
quai veio de Castella(sua fecunda me)com grande alegria', on
de eTe pouco que viveo,foi com notauel edificao, 8c recolhi-
mento , no communicando secular alg , porque trazia em di-
zer : Elles nao feruem de mms que de leuaremnos o mjso , & deixarenmos
o feu j pois partem deuotos , & compungtdos ns ficamos dejraidos, @
widc/rf/o.Fradecompleiosraqua,& foras limitadas , &cOm
rassi , nunquaceaua, & vestia camifa de afpero ci1icio,que
em de dia,nem de noite largaua , tendo outra femelhante para
*reue-
2a ^Agiologio Lujtano.

rcuezarse,por causa dos bichos( infeparaueis companheiros do


Arrabido saial.)Prgaua corn raro zelo, & senior de spiritu mui
a meudo , fazendo grande frutto nas aimas , & nem por isso e
priuilegiaua para deixar de andar dfcalo.Morando no conu-
to de Torres-vedras fe ateou a peste com tanta exorbitancia na
ditca villa,q morria muita gte ao desparo,orFercceofe entoo
b velho a curar dlia, em cujo meritorio exercicio e aeha que
fez muitos feruios ao Senhor , os quaes lhe ter ja remunera-
do. Andandopois todo occupado nisto , foi tam furiosamente
falteado do mesmo mal , que deulogo com elle por terra :os
apestados vendofe ento destituidos de feu caritatiuo enfer-
meiro,& spiritual padre, mostraro grande dr , & fentimento,
masoferuofiel comdobradoanimo , 8c valor raro lhe fczha
deuota pratica;animandoos diuina conformidade,& ncto te-
mor de Dcos,rematando que pagaria elle smente por todos.O
efFeito da promefa seguio em breue , porque fcndo o numero
dos feridos notauel,conualescero,& viuerotodos, & Fr. Bel-
chior(depois de roborado cos Sacramentos) acabou s mos da
aridade. Confirmando com esta bemauturada morte asumma
estimao , q na Prouincia , & fora dlia, fe tinha de suas exem-
csPadres plares virtudes . f. No Oriente, a pia commemorao de
Toeodoro dous religiofos da Sagrada Cpanhiade lefus, TheodoroMan-
^usJpb te^esA lofeph Fornaletto,ambos estrangeiros , aquelle Belga,
igrnJet- este Vcneciano,antigos, & feruentes obreiros da Christandade
to da-co- de Iapo,zelofos do bcm das aimas, & fequiofos de renderem as
' , ' vidas pela faluao dlias . Aos quaes parecendo estreita , & !i-
mitada a circumferenciade suas patrias,& indaadetodaEuro-
pa,por razo da estremada caridade,& zelo apostolico,com que
o ceo os enriqueceo, relblutos,trattaro de pafar India , & d*
alli alapo, para nestcs vltimos fins da terra propagarem noa,
fancta F,como fizero por muitos annos na cidade de Firando,
custa de incanaueis trabalhos,& defuellos jtrazendo co prof-
pero fuccessoinnumeraueis naturaes datenebrofa idolatria ao
fplendor dalgrejaCatholica ; iniciandolhesatoda hora os di
ctmes Euangelicos,& Sacramentosnecessarios para consegui-
rem a faude eterna , com que se augmentou grandemente o nu
mero doscredtes.Sofrehdomal aquelles Ethnicos, tam copio-
fos progrefos na vinha do Senhor, no ouzaro rnatallospu-
blicamente, por lhe ferem mui affectos os principaes Magntes
<te Iapo,os quaes vingario depois suas mortes 3 pelo que ma
china
Duodecmo de bril. 527

chinaroemobsequiode feus idoIos(simulachros do d emonio)


darlhes morticro veneno , com que fossem pouco apouco a-
reiiuandoj&cumindo. Aflicomo opintaro, fuccedeo , porq
foi elle de tal lotte , q passaro o restante das vidas com graues
doenas,intoleraueis dores , & perptuas aHices ; & por iflb
foro mandados o P.Theodoro para Macao,& para a Rima o P.
Ioseph,para ver se o b tperamto, & climad'aquellas cidades,
Jhes restitua suas pristinas foras. Onde depois de dar illustres
documtos de Christa pacicia, esgotados totalmte de sgue,
acabaro ambos glorioiamte neste dia, leuando a palma de sc-
rem os primeiros da Companhia, q(por meio da prgao)tira-
rodaschristandades delapo, os logros, & ganancias pernes
da Bauenturana. . No obseruantiflmo cuento de Sa- am..c
caujde religiosas Capuchas de S.Clara , Arcebispado de Lis- J*f"^
boa,permanecero sempre frescas, & rcentes assingulares vir- pucb'aFrZ
tudes da Madre Catharina de Iesus, Condessa no scculo de Ma-
tozinhos. Esta illustre Senhora,tendo dlie bastantes experien-
cias , morto leu marido Francisco de S de Menezes , saindolhe
grandes casamentos,a todos deu de mo c desprezo sancto, re-
cohendose a este ameniffmo jardim do ceo , q ento comeaua
a forecer em odoriseras stores de virtudes,de q ella no foi a me
nos flagrante, afpirando inceTauelmte perfeio, trocdo os
ppos trajes, & custosas gallas , q podia ainda lograr sua getil
fermosura,pelos gro'eiros bureis , & saiaes da religio : as ricas
joias, &toucados excellentes, por villiflmas beatilhas deto-
mtos, & desamorofas alparcas de esparto : os finos lenoes , &
colchcs de Olanda,por h xergo, & cabeal de feno,acompa-
nhado de curta manta para reflstir s inclemcias do tempo : fi--.
namteosdeliciosos manjares, &apurados guizadosde sua ca
sa pelosinsulos,&desafbridosda cmunidade. Affligindo logo
anaturcza,& fraca compleio com frquentes jejs, & dici-
plinas,cultiuadas de outras asperezas,& rigores, q Ihe dictaua o
amor da penitencia.Era sua orao,& ctpla^o altiflma,por-
queengolfada no immenso pelago das miscricordias diuinas,
fcaua totalmte enagenada dos sehtidos,logrando ja nesta vida
das soberanas afluencias da eterna. Aborrecia tanto as dignida-
des,&offciosdaOrdem,quanto outras asaneIIo,& procuroj
de sorte,q tal vez a deixauo de propor nos Capitulos,peIa no
mlestarimas o limitado numero de religiosas,que a casa tem,
& a sancta Obediencia, asublimou no vltimoperiodo da idade
' *" Xx - ao car-
rAgwhgo Lu/ifand.

ao cargo Abbacial com militas lagrimas: apparecendo n ceo o


<dia de sua acertada eleio , ha Cruz,formada de nuus , que
vio todaaCommunidade,indicio manifestoda pezada>que com
admirauel rcsignao tolerou aquelle triennio, Iulgandopor
tormento inrupoTtaiiel , o fer bucada , & vitada militas vezes
<Je feus parentes ;& por isso faltaua nas deuidas coirepoiidcias,
contentandofe s co a de feu amadoleu , na quai achaua toda
a doura,& fuauidade da gloria. Era resohio era sua vida h
cplogo de religiosas vrtudes^ & sua consciencia tam pura,
$c sanch, que os Confessores, ja mais Ihe acharo materia de ab
foluio, atque feu immaculado fpiritu foi lograr do mpiter-
no dia, em cpanhia dos Bauturados, aos nouta annos de sua
idade,no de 1 63 1 .com cincoenta de habito. Seu virginal corpo
sepultado no commum cemtterio. Passados fette annos, que
rendo enterrar na mefma coua ha Nouia> foi achado inteiro,
cxalandoa terra circtuezmhaambreadocheiro, da quai carre*
Tgaro os coueiros para confolao,& remedo de muitos. Mas
comoestafancta Cmunidadehecostumadaa ver femelhantes
prodigios/no fez ca deste , & menos o ConfelTor ( que ento
ra)aueriguando , que a-defuntta se lanasse em cma , com me.
ios decoro cfaquelle odorifero cadauer. Andando o tempo
juerendo tirar os ossos de ambas , como estas cous fe varrem,
acharo smenteos da Nouia, que os da fancta Velha parece
rafladou o Omnipotente para onde mais foi feruido , deixando
a todos confafos^tam estupenda marauilha.

Commentario m Xlle Abril

S generosas proezas do indyt lar)efcrtta a Gapar Aluarez Louzsda ,


M.S.Victor illustro mais a anti- *4,de Ianetrode 1596. 0 P.Higuera (dili
ga cidade de Braga, que as vene- gente efquadrinhador das antiguidades
raueis memorias Romanas , de q Ecdelasticas de Hefpanha) noutra de 18.
bda:A que os Portuguezes chamoFi- de Octtbro de itioS. para o mefmo Lou-
*turo,tkos Casiclhanos l'fiio.Irmo (c- zada ,diz que achou num Msrty i iiogio de
forme a cmua opinio)de S.Sui'ana (c- Tolosa , que fora flho de h Regulo Bra-
bem glorosa M.de Christo.)Os naturaes charense. Ncnha implica^o acharami
de Alua de Liste (quarro iegoas ao Ori- nestas duas opinies, porque Rei , & Pas-
te da raia de Portugal , at oirde o distri- cor era Dauid , se o no nzero smeme
cto I piric ual de Braga se extendeo ja nal- Conessor,padecck> elle martyrio , bapti*
gum tempo)quertm que naquettas frago- eado em feu fatigue, como cita dos ami*
las m6tansias,exercitasse pastorilofficio, gos Breuiarios, cMartyrilogos deste rci-
m cujo traje o pinto , cercado ce oue- np > aos quaes scguem os historiadore* de
has , fegundo colhemos de ha carta do Hefpanha ; & Nos a o publicamcs no
Licciado Cadaro, Abb.da lgreja matriz Officio Menor dos Sanctos de Portugal
do d,iugar(de que o nosso Sancto he ritu- in hymno ad Prioum.

4
Duodecim de Ahril 5 29
U"Z?' ' lekris Vilsor " :! Com ellaseconuerrero innumeraueis d
Satra iaptifm Protrio fluenta sichen,cidade famosa de Samaria, i entre
Sanamne fumens. 3 1 : ' ' elles,cinco '""s que tinha menores, A-
P..Ki*\> .-.:... ' natola,Fota,Fot,Paralceue,&Cyriaca.E
O P. Antcnio de Vafconcclos in descripr. feus dous filhos Victor>ck Iofeph. Acorn-
Lusit. fcl.441. o disse tamb por estas pa- panhou ella aoSenhor com suas irmas,&
lauras: Corfmiletn gloria emeritis ducibus eil filhos por Galilca, & Samaria , & depoi
apquutus tyro adbuc adolefcens , nifi velis ex de sua gloriola Afceno prgou em al-
rtc Cipite trtumplu dteere pulchrortm. Insig- gas cidades, reduzindo sua crena mui-
tnt ille fuit catechumenus adhuc Viclor , puer tos Gentios. Chegou a Carthago de Asc-
Bracbarcnfis, qui ricloriam , quam fibi inditi ca, & comunicou a feus habiradorcs a luz
rmmeselici om'tne spondebat , animo confpuies, do Euangelho. E dpts de vaxios cafos,
tjranmim cotempfit imperatem, vtfiorida ido- juntos todos em Roma,foro p an. de 69.
I niHtwscula efferret adjuraturus , & in tanu martyrizados no 1 g. do Emperador Nero.
riitutts prdtniitfut sanguinis Uuacr meruit. Eodem die ( diz o Martyrol. Romano a 20.
Fezse esta execuo no lugar da Gollada , de Maro ) Sanctorum Thotin* Samaritant,
nome corrupto da palaura unDecollatio, Joseph , & Vioris filurum, item/fo Sabtstiani
ha milha de Braga , junto ao rio Alerte, Bucs,Anatoltj)Plmtj,l>hotms)l'a.rltsceues, &
que cem fer tenue rega os rabaldes ao O- Cyriactt Germanarum, qui omnes Chrtium co-
riente, &Meio-dia delta cidade.O execu- ftssi martjrium surit assecuti.
tor.querem os nossosChronilas Britto, & Isto sposto(se auemos dar crediro a Iu-
Mcltre Anjos, que fosse o clbre Sergio liano)padeceo o nosso S.Victor pouco de-
Galba, 0 quai depois foi atigurado Empe- pois de feu Mesire VictorPhotino ru mes-
rador, i ento ( legundo as taboas Cousu- ma periecuao cerca do an.70.pois no an-
lares)era Pretor da Hefp.citerior,fundados tecedente diz Baronio tom. i.annalium, q
na Lda antiga de Alcobaa , escritta pelo andaua a perfecuo de Nero mui siinol a
BispoLodouense.A persecuo a de Nero, cm Helpanha,& Morales affi o d a ent-
& no a de Dioclesiano , como dissero derl.p.c. 17- Nofazem contra isto aspa-
Vafeo, & G aribay, q fegu algs aurores. lauras deDextrp ad an. loo.InterritorioBra-
Proua irrefragaud ne da conuero de charenfi S.Susana V. & M.pro.fide p^ffa; soror
S.Victor a autoridade de Iuliano,que nos S. Viarts M.ctfefbumeni. Ai quaes se ande
eus Aduerl'arios n. 391. escreue como Vi- entender do tempo em que se festejaua, &
ctor Phctino.filho da Samaritana,contem- no de feu martyrio . Em cujaequiuoca-
peranea de Christo nosso Redemptor, c- $o eicorregaro ja feus Cmentadores,
tei teo o neflo a F , o quai no he de crer Caro,& Biuar 8c o peior foi,q os leguio
tiut ffe ts m larga vida, que chegasse ao an- o nsso IllusiriBmo Primaz.porque leno
nc de jco. cm que teue principio (pouco fora a(I,mais contrai ios acharia Dextro.
mais, cu menos ) a perfccuo de Diode- Onde etio hoje iuas reliquias tem sua
Cane , principalmente sendo homem,que duuida,porquc andando o tempo, & cres-
fazia )a officio de Capito gnerai em t* cendo a Christandade em Braga,fe leuan-
po de Claudio,& Nero , em cu)o imperio tou Igreja a S.Victor junto ao lugar,onde
foi ccroada de martyrio toda sua parente- fora ipultado , depois de martyrizado , a
1 a. Mas como ic acha expresso nas mefmas quai he a mais antiga, que ha naquella ct-
palauras,que padeceo o nosso Victor,pou- dade,laurada ao Sueuo,8c Gotlnco.lagri-
co depcis,as repetimos c mais gosto : Vi- da pelo Arcebifpo D. Paio an. 1 120. Em
8or,agnoniento Pbetinus,Dux Italic*,ciuitatis cuja capella mr, parte da Epitola,esta
Uisp. luttcd.filitts Sat>tarftdn<t,tit< Phottn*, ha humilde fepultura,rente co cho, que
prepe Brachar populos rebelles contra l*u~ dizem jazer nella leu fanto corpo , como
dium Casaient debclat. lbi adolcscentcm mili- outras militas de Sanctos naturaes , q ^'e-
ttm , rm'tne Vtcorem ad sidem comertit , qui mos entre Dcuro, &. Minho , a faber a de
r.cn Mtko pcsl mort cm c'yusem Vicions Thoti- S. Tyrfo em Meynedo , a de S. Odon 11a
ri, td.vc caicchumenus profide Chriit patitur Cornelha , a de S. Bento junto a Ponte
2*mcnfis Apriis. de Lima f a de S.Feliz cm Rates , & ain-
He necessaiio saberse como a Samari- da a de 9m Pedi o,aiwes que folle tialada-
tana tam clbre ( por sua conucrso ) no do para a S. O que parece razi;o de 0-
Jgrado Euangelho,foi dumada Photina, dultiia os.briilos, rel'peito das pcrlVP-
Xx z $e,s
53 AgioJogw Liifitano.
es dos tyranosjtrdos barbaros,q qui- re no mesmo Arcebltpado hum presbyt
mauo os corpos dos Sctos, como lemos re chamado, VakoMendez3a io.deNou-
nos Sanctoracs. Viero os telices tempos bro an.jdj. & depois veio a poder de m-
do Arcebifpo D.Agostinho de Castro, que jas da metma Ordem , o que consta de h i
mandou abrira d. fepultura em Qctubro antigo liuio de catito , que nella ainda l
de 1 590.1ms como no achasie dtro mais conierua , em Cujo prncipio se l que soi
que hs piquenos de ossos de S. Sutana, feito : Dominante in Portugais* Kege Alpban-
ua irma, tcou mut defconfolado , & pot fo,& Abb. S. Vttouri D.Brance Alphonft , plu
iso mandou fazer apertadas diligencias a ejufdtm &c. As quaes deuio 1er ja exi in-
Compostella , pelo Deo r'aquela fancta ctas,quando 0 mosteiro dMeure,com es
Igreja,para ver l o Bispo O. Diogo Gel- te leu Priorado anexo,fe deu a S. Giraldo;
mirez, quand an. i 102. leuara confgo os agora esta vnido meta Pontifical,com ti-
corpos dos Sanctos FrUctuoso, Silueltre, tulo de Abbadia , & prtzofe muito os
Cucufate,& Sutana f de que tanto Braga Primazes de ferem dlia Abbades. Trat-
se honraua)ieuara tambem o de S. Victor, to de S.Victor o Martyrologio Romano,
de cujas diligcias no relbitu coula al- & Portuguez neste dia. Os Breuiarios de!
ga. De mais que a H ilt. Cmpostllana Braga, Euora, Lisboa, TuVjCompostclla,
fallando deste piedoso furto diz o seguin- & Muzarabe. Os das Ordens de S. Ben to,
te. De EcclefiaS. Vtoris trilulit dtas cafftt- S.Domingos, & Conigos Regulares neste
las,in quorum vna erant reliquu Domini noflri reinaOslos SS.do P.Paulo,Marieta, &
Saluatort s , tu altra vero plurtmoru fanclorum Rosario. Ferrario na Topograph.sanct.ver-'
&c. A saber que o d. Bispo trafladara da I- bo: Bracara i. 24-. Morales na hist. de Help.
fjreia de S. Victor duas arcas, ha corn re- l.io.c.14. Valeo na mefma ad an. 306. toi.
iquias das vestiduras lagradas de Christo, faGaribay no Compendio tom. 1 . 1.7. c
'i l moitro , outra de varios Sancos/em 44. Mariana L4.C.14. Padilha na Ecd. de
pecificarem nomes,as quaes juigamos s Help, tom, 1. cent. 4. cap. ip.Carrilho na
ria o d'aquelles , que padecero na propi ia Chronolog.ad an. 304.1'roxilho in Thef.
cid ade de Braga > & perecu^o Nron ia- concionat.tom.2.columna 855. D. Mauro
na, de que falla o Bilpo Lodouense na l- na hist.de Sant-Iago 1.2. c 2 }. Britto na 2.
da de S.Victor: Pojthacexortrperfecutio, p.da Monarch.Lusit.lib.y. c.7. Cunha na
fidles trucidantur &c. AU do que em C- hilt.de Braga 1 .p.c.4 3.8c 2.p.c.c.Nunez na
postella fazem fetla a S. Fructuoso , mos- Defc.de Portug.cap.40; Quintanaduenas
tro os Sanctos Silueilre , & Cucufate,& nos Sanct.de Seuilha pag. 221. Campos na
parte de S. Sutana em Igreja propria.E nc- relao das Reliquias de S. Roque fol. 13.
nha memoria ha l de S. Victor , ainda q & F. Leo de S. Thomas na Bened. Lu-
o P. M. F. Leo de S.Thmas na Benedi- sit.tom.i.tra 2.p.2.c.2j.&: outrosinnume-
ctina Lutana,quer quepossua sua lanta raueis.
cabea , da quai ( segundo Gil Gonzalez
de Auila no r . tom. de feus Tbeatros pag. b. Nesta mefma perfecuo de Nero
97. ) fez doao a esta sancta Igreja o Car- padecero martyrio os Sanctos Crifpulo,
deal D. Gaspar de Zuniga.seu Arcebispo,a & Restituto em Aguas Celenas do Bilpa-
que a tinha dado a Kainha D. Anna,quar- do de Tuy , como efereue Sandoual no
ta mulher de Felippe o Prudente , mas catal.dos Prelados destasacta Igreja fol.
auemos de dizer, que he de outro Sancto 17. fundado nas breues palauras de hum
do mesmo nome, & que a do nosso, junta- antigo Martyrol. Plazentino, que dizemt
mentecom feu corpo,)az na antiga Igreja X11. a te Apriits in tracu Tudenfi ad Aquas Ce
de sua inuoca,o,naquelle sitio,& lugar,q lenas S.Crtfpulus , & S. Reslitutus fub Nerone
o pouo venera,em cu)a memoria o deuoto fasi. Porem nenha razo teue para que-
PreladoD.Agostinho mandou erigir sobre rer,que estes Sanctos fejo os mel"mos,que
elie hum tabernaculo, maneira de tumu- traz o Martyrol. Rom. a 10.de Iunho , &
lo,estribado sobre quatrocolumnas. . Ado Vienenfe a 1 i.fendo elles mui diuer-
Resta mostrarmos como a Igreja de S. lbs em estados,dias,periecues,& lugares
Victor foi nalgum tempo Priordo de S. de feus martyrios , pois aos noTos, leno
Bcnto, & os mo nges Capellas do d. Mar beestado , i estes, hum foi Diacono , &
tyr,110 cartorio de Tibas se conierua ha outro Sacerdote , como consta do C. Eli-
doao,que d'elle fez ao mosteixo deMou- beriunojem que allinrc, Os n ossos pa-
dece
5

Duodecimo de Abril 53*


decero a iz. de Abril , i estes a 10. ou 1 1. tem o cognome de Machede , que signifie*
de lunho, conio se v dos Martyrologios. em Arabigo-.Tcrr* de fenhor.
Os nossos na persccuo de Nero, estes na O Flos SS. antigo, ^ elRe D. Manoel
de Dioclesiano. Os nossos em o territorio mdou traduzir de Latim em Portuguez
Tudense , estes em Carauaca,como expri- d a entder, que Iulia no era mulher do
me Iuliano in Aduersarijs n. 84. E afi em Conde, & contudo concorrero amboa
nenha coula ccordo,mais que nos no- para a fabrica da Igreja , & sepultura do
ines , de que ha m ilhares de exemplos nos San cto, suas palan tas : Aueo asi, que bu rico
Martyrologios , em q se acho muitas ve- home de grandeguifa , que auia nome uliaho t.
2es n dia doua , & tres Sanctos do mes- fez, aquella Igreja makr,& mais honrada que
mo nome: Logo auemos de dizer que so entom era, & logo noffo Senkor liurouo da coit*
huns mui diuersos dos outros . E Iuliano em que eiaua for 0 feu Sanclo M. com as gen-
concorda em parte com nosco, quando oa tes daquella terra ( daqui vem inuccarem a
saz contemporaneos , & amigos dos Poe- S. Mancio nos pleitos, & demandasj & a-
tas Marcial, & Iuuenal: Qui jeripifitfatiras tfefcentt ulhe em asua grande honra, & man-
Crifpi,rel Crifpuli,& Reslituti,qui venerut ad teueo com ella todo 0 tempo de sua vida. Depois
hifpaniasrfui ftterunt Martiali,Iuuenali fyfa- veo aquella herdade a poder de hua mulher ve-
miliares &c. Dos quaes parece falla tamb lha, & mui boa chr'tsla , que auia nome lutta,
o V.Eeda no feu Martyrologio, qudo diz & Iuliano, 0 rico home, trauou mutto com ella,
q padecero-.Iw htfpantjs fub Nerone. Vejasse quefez,effem ambos aquella Igreja mi gran-
o que dissemos de Aguas Celens no C- de, & mui honrada , como era misler oue fcfe,
mentario de 27.de Ianeiro lit. * & a boa mulher ajudouamui de grc, & de
c. Na lenda de S.Mancio, Discipulo de Jua pffta para a okra,& fez,erd a Igreja gra-
Christo,& primeiro Bispo d'Euoia, q pa- de,& mui marutlhofa,&do fundo daquella fe-
deceo a 2 1 .de Maio do anno 1 1 o. se rfre z.eron nafeer hua fonte por meio dos peares. Eo
como o Conde D. Iulio , cidado dlia, Beaueturado cerpo do S.M.meterono mut hora-
veio a fer fenhor do suio , que chamo a- dametes 0 maior altar da lgreja,i cm toda a-
gora: Val de rico kemefKS legoas ao Orien- quella obra non fexpert nhua cousa de terra,att~
te da melma cidade,onde esteue sem se sa- te eran todalas peredes de marmores,& ospea-
ber,Iargo espacio de tpo sepultado o cor- res mui altos,& mui fermofos}& 0 altar ctrofi
jpo delte Sancto , & delcobrrndosc ento, non auia nhua cousa de madeira, ante era feito
elle juntamte com sua mulher Iulia,ma- de prata,& doutros metaes. E fez. alli nojjo Sc-
trona de veneraueis costumes, lhe manda- nhor muitos milagres depois , & muitas ma -
ro fabricar ha fumptuosa Igreja,em que rauilhas por ofeu S. Martyr.
o collocaro , com fortislima torre,pegada No tempo,que os Mouros fcnhorearo
a ella,para maior defenfa , & refguardo , a Hefpanha leuaro d'aqui os Christas pa-
qual ainda hoje no enobrecepouco a me- ra tcrra <je Campos o milagrofo corpo de-
moria deste illustre varo. E acrefeenta o ste Sancto , o quai le conlcrua hoje com
P. Higuera da Cpanhia na vida do mef- grade deccia no mosteiro de Viila-noua
mo Sancto,qmbrtaad. Condessa,o ma- de S.Manos, d'onde foi trazido an. 1592.
rido se fez monge de S.Bento , & foi Ab- 0 sagrado Brao , que gcza a lancta Igreja
bade de S . Miguel no destricto d'Euora, d'Euora , como confia de papeis autenti-
& como tal affina no XI. Conc. Toleda- cos de fcu archiuo; affi o diz o P. Antonio
lio,celebrado an. 675. o que julgahios co- de Vafc.in descript.Lufit.pag.442. Aluaro
lheo de Iulianp,que no feu Chronicon n. L0i,0 no fim do Martyrol.Poituguez,Fr.
iccdiz o feguinte:5/ict//mfl Potifici Me- Leao de S.Thomas na Bened.Lusir. tom.
ma Mantio<Rege Vuisigothorum Vuamba,Iulia- i.tra.2.p. c. 1 2. & Nicolao Agollinho na
us Cornes Scaciarum magntficentifsimu tem- vida do ArcebilpoD.Theotonio C.5. ib-
plum adifcamt Ebora, qui Cornes poil mortem lemne ppa com que foi alli recebido fez
rxcris , crdit ur menachus faclus , & polea o P.Manoel Pimenta da Companhia a fe-
,j$bas S.Miihaelis. Confirmt in XI. C. loleti guinteOda,q anda no feu 1 .tom. pag. 2,62.
//^.Fica esta Igreja deS.Miguel tres le- - ^ mmdmjkk vtr> fheho%
soas da cidade para a parte d Euora-mo- f\ . . r . J . . **
te,em frcfq.,iffimo fnio, enobrecido de f- " T^tneru fart mritas honora
tes, & quinras regaladas, Conferuouse no Vrbu 0 nopa <iectisJtaU%
senhorio dosMouios,de que da hoje t- Cloriagentis.
Xx 3 Audiat
532 AgolugioLufitano]
Audiat cu Itus tibi dumnouamus D.Ioo I. pai do d. Ayres Gomez da Sl-
Tejsolcmnes r edeuntepompas ua , o que fc colhe do epitaphio de sua fe-
pultura,que esta ( entre outras desta mi-
D tuim us Uti,cineres^fuluo
lia)na capella mr.
Ponimus auro.
Martyr ar-denti rad"t ans tiara, Aqu ja^ o mut horado , & no-
Hue ades,part celeber triutnpho. bre caualleiro Ioao Gome^ da
^uem triumphali rutilans eruore Silua^ico home, Alfres mr
Purpur At estrum. del{ei T>. Ioao I. &feu Co-
O/fa gemmt o religamus auro:
peiro mr, C dofeu confelk.
Ore libamus,cineres receptos
Pyramis raras tibi quos reseruat Foi co elle na batalha real,&
Fatfa per artes. na tomada de Cepta, i edijicou
Hune die candes mthi gemmaJtgnet ejle mofleiro da Ordem de S.
Clarus vtJemper magis enitejcat, Hieronjmo , honra de Sao
Orbe dum plnum peragt remenfo
Marcos.Faleceo a l.deMar
Cireu lus annum.
Ciuis augutos cineres adort, oEi 445 .an.
Ojfaprofufsis remoratur'undu: Tiramos d'aqui dtias cousas. A primera cj
Tandiii avsentis, lacry mis rependit foi elle o fundador deste conuento. A fe-
Damna Parentis: gunda que falleceo an. 1445s. Dasquaesfe
Numen offensas, duce te,remittat colhe euidentemente, que tem mais anti-
iuibus,Manci:procul hincfacejjat guidade,da que lhe d o Chronista,& que
Igneus Martisfuror,&cupido no foi aquella , a causa de sua fundao.
Demais que fendo D.Brittis a fundadora,
Sordtdus auri.
como elle diz, que razo ouue para no
d. He o mosteiro de Sao Marcos de ter nelle jazigo}tendoo feu flho Ioo Go
Coimbra o quinto em ordem da Prouin- mez da Silua,o Galindo de alcunha , cujc*
cia deS. Hieronymoneste reino.Suafda- celeberrimo epitaphio fe ver no nolVo
o attribue Frei Ioleph de Siguena, feu Promptuario dos letreiros de Portugal.
Chronista,na i.p.l.j.cap.z.a D.Brittis de Dista este conuento de Coimbra duat
Mnezes,mulher de AyresGomez da Sil legoas ao Leste,ha a Oele de Tentugai,
ua , Regedor de Lisboa , que mataro na & meia ao Norte d'Ana , que a pouco
batailla d'Alfarrobeira, leguindo as partes custo lhe administrou a pedra para a fa -
do Infante D.Pedro,contra elRei D. Afon- bricaLogra apraziuel vista,varia , & pro-
fo V. a quai labendo o defgraado fim de longada, pelas verduras dos prados,& ale-
feu marido,& como feus bens hcauo pa gres campinas que defcobre,em que entra
ra a coroa, os pedio a elRei,& particular- o clbre campo de Coimbra, co as ribei-
mente a Ermida de S. Marcos,para sobre ras do Mondego , que rego, & fertiiizo
clla,fundar ha casa deHieronymos,a que suas veigas. O quai posto que esta em sitio
a leuaua sua muita deuoo , o quai pare- minente , no he pobre de agoa ( aliui
cendolhe a demanda justa,& pia , lha c- grande, & regalo dos conuentos ) & par
cedeo com aprazimento grands. Querdo iiso abunda de diuerso genero de frutas
ella dar execuo feus bons propositos, vinhas,& oliuaes, c hum famofo pinhal,
partio de Lisboa villa d'Arruda , a onde que o prou de lenh3,& madeira em qu-
maadou vir o Prior,q ento era doMatto, tidade. He de boa fabrica para aquelle t-
chmado F.Ioo o Velhofhomem de co- po. Sustenta neste 24.religiofos3& pobres,
nhecida virtude)a quem deu meuda conta quaiitos acodem sua portaria.
de tudo, i entregandofe dos papeis foi lo- Succedeo no principio de sua fundao
go tomar poste dlia. E asti fe comeou a ha coufa(por milagiofa ) digna de fer la-
rabricaro conuento anno 145 u Atquia bida. Foi o cafo , que no tendo os mri-
Chronica em fumma,a quai no leguimos ges no para tanger ao choro , nem fe a-
por nos paieccr mais antigo , fundado por chaua a comprar } nem official por aquel-
ioa Gomez da Silua, Alferei mr delRei las partes,q foubesse deste menestr, ceno
Duoec nodbril. #33
dia, estado o porteiro repartindo a smola, raz he adrairauel o ccurso, que alli vai
chegoufe a pedirlha lui veaerdo veho, & ncstas solnidades. A vida ds F. Bclchior
praticaado. c elle, a poucas pjlaurai,ein- anda no liuro das. meniorias , q deixou da
deo q era fundidor. O porteiro o mando' Prouincia o P.F.Feippe da Purifcac, 8c ft
esperar,em quanto foi da conta ao Prior. no dos Obitos da melma. -'>>:,., t
Cnamado enco.ajustados no preo, le o- f. s primeiros prpgadores, q dero as . >j
brigou fazer h sino c milita facilidade; vidas por Christo emllapo, affi dosjiatu-'^ / .3
jtoufelogo o mtal q parsceo bai tare 6c raes,como dos estrgeiroSjforo quarroPa- ir-:
feicos c presteza os moldes, le vazou coin dres Iesuitas , a aber Francisco Carres
onido do co.Indo neste coinenos oPrioc Hespanhol.Iorge de Caruajhal Pprtuguez4
para pagar ao Artisice,desappareceo, de q Theodoro Mtelles Blga,& Ioeph For-
inferiro todos, fora o gloriole S. Marcos, naletto Veneziaiio. Dos primeiros deiis,
titular do conuento, o quai Ihe quiz fazer no fallamos agora 3porq no acabarap ne
este fauor ,. pelo meio q Dos foi lcriiido. ste dia.Dos segidos sim.porq nelle1,' Conle-
Cu)a excellte imag he tsadio , q le o- guiro o glorioso si m de leus designios an.
brou do mesmo modo ; i elJa o moi h a na 1593. os quaes foro admittidos na Cpa-
fermosura,&miagres,q faz a feus deuocos. nhia em luas patrias , aquelle de idade de
As noticiai q os antigos nos deixaro zo.annosjio de ijyS.estede 22.no de 1571.
dos ieruos de Christo , q d'aqui voaro ao Afl o achamos em varios autoresj polto q
ceo,so iimiudilQma3,& no hc esta a pri- c alga dfera , como Guadelaxara na
mera vez q nos queixamos de sua pouca 4.p.doPcif.c.io.pag. 1 jS.Gul'mo ria hist.
curiofidade,pois nos chiga a do P. F.' Va- da India 1. 12.c24.Eusp.bio no flrh da vida
ltim,/a s appellido,n patrie, mas smte do P.Marcello c.vltimo pag.88..AJegamf
o an.1j30.em q floreceo,c q lhcs perdoa- be inBibliot.SocieE.pag.^64.n. 101.& 102.
mos os mais delcuidos.Refer suas virtuo- Cardim nos Elogios pag. 29. & 31. & in
as aces o melmoF.Ioseph deSigua na Catalgo pag. 6. & Nos ja nos lembramos
J.p.das Chr.l.z.c.42.0 P. Aluaro Lobo 110 dlies no Cmt.dej.de Feuereiro it.k
traccado das religies c.2j.&F.Oiogo dcle g. Militas Senhoras nobililmas vie-
fus in 4. Fei culo memcrialisOrd. S. Hieron. ro tomar o habito no principio do cu-
c. No deuemos palTar em lcio a sin- to deSacau, atradas do suauitsimo chei-
gular virtude do P. F.Belchior de Aldere- ro q recdia na Corte de sua mui virtuosa
te,q falleceo na peste de i7o.cm Torrel- sundadora Brittis da Costa , mulher q foi
vedras, deixando nos moradores daquella de Miguel de Moura,h dos cinco Gouer-
villa,opinio de grande scruo de Deus ; &C nadores do reino , no tpo das alteraes.
como tal foilsuado a sepulcarc venera- Nomeose entre ellas, aqueilas ditolas ir-
o ao antigo cuto,q distaua dlia qual maSjSr Catharina de I;sus, & Sr Ma
meia legoa ao Sui,em fresco valle, ond: o ria do Spititu Sancto, silhas de Ioo Roz
fiHidou a Infatu Dona Maria,filha delRei de S o Moo,Veador da fazda dPorto,
D.Manoel an. 1570. o quai node95.se &deD. Camila de Noioaha. Ha,yiuua
reedificou.em o recosto de hu motes, que do Code de Matozinhos, outra,apalaura-
Ihe sico ao Ponente. T linda cerca, po- da Co Vil-cde de Ptc de Lima. E como
uoada de siluestre aruorcdo , a q feus ha estas duas irmas, se amauo muito em
bit idores sa sobre tarde, & recolhidos ao Chri!to,no falta que diga,q o mesmo Se-
interior,se prouoco a daioo , & louuo- nhor(ao quai nada he impofluel ) juntaria
res diuinos.Ouas cousas ha ncsta casa me- ambas na pi!ltura,pois faltou sua oflada
moraueis. A primeira, q pretdendo a Pro- an. 1 65 2.audo 14. que fora vista inteira de
uincia mudalla a outro sitio , por fer este quasi roda a Cmunidade. Cuja maraui-.
falto de agoa, ja mais se contentaro dlie lot autticou, ad perpetuam rei memori,
qs stades, pois Deos ( muito deantemo)o D. Francisco de Sotto-maior, nieritiffimo
auia preuenido c luzes doceo , para mo- Bilpo de Targa,a 29.de Noubro de 1654.
radadeleus seruos.A segda, q audo ne instancia do P. F. Francisco de Iesus, da
ste reino em os cutos da Ord, por tpo Grd dos Prgadores3rmo das dittas ser-
limitado o sancto Iubileo da Porciuncula, . uas de Deos , q no l'eculo fci cafado c D. /
para este o alcou da SApostolica in per Antonia Leito , a qu'il refplandeceo tbi
ptua a d. Infte -, & a mesmo para dia em singulares virtudes , como he notorio
<fe S, Francisco, & suas Chagas. Pela quai nesta Corte.
XX4 fiZRlL>
tiu TAgu>tbgo LiiJtAno.

ABRIL XIII

S Her- W<pge^^ W Hespanha, o inuicto certame do illiitrislmo


mencgil- sl^!^)11 Martyr S.Hermencgildo , Rei de Merida,a querrt
*ei' wKw^ Leouigildo , feu pai ,criou de mininoco venen
& Mar
SU ^frr^ffi mortifero da seita Arriana. O quai andaua tam
tyr,
*r =s> enfrafquado nella,j cada dia se mostraua mais de-
clado inimgo dos Cathoncos,defpojando aos templos fagra-
dos de feus bens, & priuilegios$ &desterrando aos ministros,
& Sacerdptes d'elles,si seno rendio a sua preuers vtade , Se
obstinada cegueira.Reconhecidos os dotes naturaes de Herme-r
iegildo,fua admirauel gentileza, viu engenho, fuaue cdio,
&affbilidade deanimo,acpanhadodc singular clemcia, Se
generosidade real(prdas codas, dignas de maior imperio^ o ca
jou c Ingda,donzellade 16. annosfermosiflma, flhadelRe
deFrana Sigisberto,& daRainhaBruchilda,sua mulher.Cele-.
brarofe os defpoforios na IgrejadeS. Maria de Toledo,anno
579. confgnandolhe Leouigildo ern dotera samos cidade de
Merida,com outras da Lusitania, q estauo debaixo do Gothico
Senhorio, para que a gouernasse c titnoRal , cujos morado-
res o admittiro c ppa , & apparato equiualente a sua pesiga
tyellafezCorteogloriofo Principe , como o fora jade outros
Reis Godos,setis anteceslbres. Affeioado pois cada vez niais s
superiores prdas de sua sposa , propdolhe ella as verdades ca-N
tholicas,queprofeffaua, & as falsidades Arrianas,q elle f^uia^o
persuadia atodahoracom viuas razes detestao de seusc-
tagiofos dogmas: nolhefaltando dequando cm quando com
saudaucis confelhos,& persuaes sanctas o Arccbifpo S.Lean*
dro(seu tio.) E tanto trabalhou Ingunda com feu ]>oso , q veio
(c grande alegria dos Catholicos ) reduzillo a nossa sancta F,
recebendo em sua frte o sagrado chrisma por mos de S. Mau-
ona ( neste comenos Metropolitano de Merida ) ceremonia c
que os Arrianos se reconciliauo Igreja. Chegou aosouuidos
de Leouigildo a mudana do Principe, foiexcessiuo feu senti-
mento,& igual sua indignao. Intentou logo por varios modos
preuertelo ; & como nenh fosse bastte , trattou de o defpojar
do reino com violencia. Hermenegildo anteuendo o poder gra
d do pai , declarouse Capito dos Catholicos > fortificou fua$
praas o melhr que pode, bateo moeda de ouro,& prata (que
iem esta no se faz guerra ) & julgandose com delguaes foras,
pedio/
Decinio tercio de Abril. te *
pdio focrro as Romanos , que iia em Hefpanha , & ao Eni-
perdodConstantinoplaTybrio, quelhcoffereceo grande
orna de dnheirO,handndolhe cm refens sua querida spo a \ &
ariado Infante Theodorico.Nso quiz por entoLeouigild vir
a rompimto corn feu flho,mas f edazilo a sua graCa > ordenan-
d Cdffl cappa de viftude,que s preuertidos, fenorebaptZP
sem, mstrahdocdm sto professt aigualdade das Tres duinas
Pessds. A este fini cortgregoU Concilie em Toledo an. 5 8 . dos
Arranos Prelados. intrufos nas Igrejas de Hefpanha ( q 6s Ver-
dadeiros proprietariosattdauodesterrados) em que estbele-
cero estes dous essenciaes pontsexteriormte, & no na reaw
Jidadc,dimulada astuciaparaenganar aosCatholicos,& miti-
gar ao Sancto Principe. Mas neni estes, nem outros femel hantes
imbustes occazionaro perplexidade alga em tam gcnerob
peito. Vendofe o pai deenganado de todo, veio a rompimento
co flho.Sao ao eampo Hermehegildo com sua gente, & faltan-
dolhe o focorro Imprial, em que estribaua,porque fe tinha c4-
federadocom Leouigildo por trintamil foldos de ouro, fefe
forte com trezentos oldados,os mais valerofos de feu exercito;
num antigo Castello,por sitio inexpugnanel,& por entrada dis*
flciiltofo,que estaua no alto de ha rocha,jto cidade de Osset
na Lutania. Leouigildo fe ouue c tanto animo,& refoluo,q
a pezar da porfiada restencia, depois de estar perto de hum an-
no de cerco , o entrou com notauel mortndade , & damno doy
vencidos, & ainda destruiodo Castcllo , ao quai mandou dar
fogo^para q outro dia no fosse valhacouto de algum rebelado.
Prezo o S.Principe,foi leuado ao carcere,hs querem que ao de
Cordoua,outros que ao de Seuilha,o certo he que no smente
fanctificou estes,mas tambem aos de Toledo, Valena , & Tar-
ragona,nos quaes o teue perso de h anno por particulares mo-
tiuos .Excessmos foro os trabalhos, & iguaes as afrontas , q fo-
freonestas jornadas , & prizes , feruindolhe de cama o dtiro
ch,de purpura o afpero cilieio, de feeptro a rigda disciplina,
de aureo colar o ferreo grilho,& de regalada mefa a fomc,& fe-
de quotidina ; fem deixar pof ssoo exercicio fancto da ctem-
plao , fufpirand fempre pela eterna liberdade da gloria , on
de eperaua verse embreuc. Alli foi visitadopor vezes, & con-
olado por cartas de algs PreJados Catholicos > &Tanctos , que
no cessauo de o animar para martyrio , em que procedeo te-
merariofeupai, vendo frustrados feus defignios. Pois meia-
noitc
5a6: yAgiohgoLufitanofA

noit cU vigili da Reurreieo ,-lhe mandou.ao,carcerAa sagra-


da niunho pos^schasiojBispoArnanc^intruso najgreja de
Toledo ) prtendendo coracstadiTmiuladaa(>pulWiar , l
cmungasse das facr i.legas mos deste hcrege , q ja estant apar-
tado totalmente da Rcligio Catholica. Mas o Sancto Principe,
illustradode fuperior virtude, a no quiz receber ,&-, rsolu-
to, odespedio com seueridde.hrista,d2endolbe muitas pa-
lairas em discredito do que cria;t:ensinaua , guiandp ao insernp
as almas,como ministro de Satans. Irritad entoLepuigildo,
trpeando o paternoamor cmnera crueIdade(anto cega ha
defenfreada paixo! )mandpnpor Sisisberto^Capit de sua
guarda,priuallo da vida corn ha partezana, que Ihe abrio a ca-
bea,a tempo que estaua prostrado emsuaferuorosaorao , fi-
cando mais gloriosamente coroado com a diadema , que forma-
ra aquelle atreuido ferro , que com a riquiffima coroa do reino
Lutano,que Iograua. A penas auia spirado, quando o ceo oft-
tou sua galla , entoando doces hymnos , & conctos Angelicos,
em final de tropheo , conuertendp a masinrra em real capella,
& a obscuridade da noite em resplandecente dia.Foi dosCatho-
licos mui sentida a morte do esclarecido Principe ; & com mui
tas lageimas lhe dero sepultura ha Igreja de S.Tecla de Tarra-
gona Epiphanio Bispo da mesma cidade , Euphemio da de To
lde, Ioo Scalabitano, Abbade de Val-clara,comoutros pios,
c religiosos vares , que por l andauo desterrados . No tar-
dou muito o castigo de tam diabolico feito.a Sisisberto, porque
contrahindo graue delicto , lhe foro arrancados os olhos , por
mandado de Recharedo, irmo do Sancto Martyr , 8c leuado ao
lugar dos malfeitorcs fibbre jumento ao reus, rapada a cabeaj
naualha por ludibrio , acabou feus miferrimos dias feueramen-
S.Eufe- te justiado. b. Em Abobriga , cidade antiga, nos confins
muv.c de Portugais Galliza,o martyrio dagloriofa Virgem S. Eufe-
Martyr. mia,quarta filha de L. Caio Attilio,&de sua mulher Calcia, ci-

didao, & Regulo da cidade de Braga , Prsidente da Lusitania,


pelo Imperio Romano,os quaes se fingularizauo no obfequ.io,
& venerao dos falfos Deofes,mas ella em fer Christianifirua,
profeguindo os fagrados vestigios de suas oito irmas,como ga-
Ihardamente mostrou na constancia , & generosidade com q o-.
freo atrozes tormtos por feu Spofo Christo, a quem confagra-
ra da infancia,fua virginal pureza,porque depois de fer atorm-
tada no equuleo,efpacio confiderauel ? & lanadas feras, vdo
os
Decmoiercio de brl. 537

os encarniados tyrannos^ue no ouzaro tocalla,guardando-


ihe odeuido decoro, raiuoso* a precipitaro de haalta , & sra-
goa serra ( que inda hoje conserua feu nome)mas oSenhor,que
de seus seruos tem particular cuidado,a no desamparou no pe-
rigOjpois chegou abaixo,fem lezo alga. Posta ento sobre hua
lage,em quanto stiachinaua o ifferno nouos tormentos,ella(co-
mo se fora de branda cera) milagrosamente se amolgou , admi-
nistrandolhe ha ccauidade,correpondente a feu penetratiuo
indiuiduo . Admirados com tal prodigio , vendo que at as in*
ensiucis pedras a reuereneiauo^desistirq de tormentar mais,
deixdoa cm sua liberdade.Retirada ento a sancta dzella a h
rtio, quasi duas milhas distante ao Meio-dia , que chamo agora
Campilho , acabou alli sua ditosa jornada,em vida solitaria , &
contemplatiua , onde os perseguidos Christas lhc dero sepul-
tura como melhor pudero; Andando o tempo,o ceo(possuidor
de feu immaculado spiritu ) deu traa para que se descubrisse
eu corpo,& vnrasse naterr com religiosoculto.Foio cab,^
pastoreandoogadocertodianeste sitio hamoadc innocen-
tifma vida , voltando os olhosa ha quebrada periha , vio me-
nearnellaha fermosamoJornada de pulcherrimo anel d
ouro , com rcsplandecente pedra , chegatdose perto , sem mais
considera, nem discurso , que o que lhe promettia sua puca
irfade,o tirou do dedo,& he cert,q no barto,antes muito ca-
<ro , porque no memo instante ficou muda . Deste modo se re-
colheo como foi tempo aldea de RioCaldo,sem saber , n po
tier dizcr nada,mis que mostrar o anel(que como mulher , am-
biciosa de enfeite9,lhe leuou os olhos)fazdo sinal para parte,
onde o achar.O pai admirad do que via, foi ento com ella ao
foj & achou aindanellaqella bellamo, despojada de a
rica pda. O mesmfoirestitUrlha,q cobrar amoa Hngu,c
xjue pde refrtr o succeo. Perplexos mbs,se uu hua voz
o ceo,que dizia Aam ejla o corpo de S.Enfema jratta de o leitr pcr-
taalgreja de San&aMarinha , para nella fer erierado . O que se fez
'coa solemtdade possiul em demora , seguindse logo nnu-
merau's m?]gi*s,eom que o mnipotte acfeditou Aia rua,
contituindigada detods enfermidads,pofque ninguem

JfiftUiHe's furWb preciofotiicsuro de setserpo,mas elle( com


ittamfestoiuilgr^ tornaua ao lugar, que o 'ceo lhedeputara.
~u At
1

53^ AgiologioLuJtand.

At que por oraes,& jejs do Bispo deOrense D.Pedro Seg-?


nino, Dicipulo de S. Theotonio , foi trafladado para a sua Ca
thdral an. 1 1 5 3. onde se conerua(de ento at hoje")nacollc-
teral capellaa parte da Epistola,em famob cofre ose bronze,
collocado em superior nicho,fechadocom grades douradas,pa-
Inu^o ra maior decencia , & venerao. c. Na Igreja Cathdral de
fj^fsl Badajz , a marauilhosa inueno da Cabea de S. Engracia de
Engra- Caruajales,nascida na diocesi de Braga,aqual pehconferuao
cu 2. do (Ja inestimauel margarita da castidade, paflou desta vida ao ethe-

rio choro das Sanctas Virgens , degollada . A riquissima joia de


sua Cabea jazia na lagoa d'aquella cidade , onde a tinha lana-
do o deshumano carnince,que a pertendia por fpo.Querendo
pois o misericordioso Oeos enriquecer com ell a feus morado-
res, a defcobriopela maneira seguinte : Pastandocerto dia por
aquellas rabanceiras humeopioio rebanho de ouelhas, chegan-
do a beber sequioso, foi tam extraordinario o resplandor , q do
profundo da lagoa aa,q todas se espauentaroj& muito mais o
pastor j que fitando os olhos nelle ( como se fora o Sol material,
no maior auge de feu luzimento)o cegou. Indeterminado ento
noquefaria, porqorustico discurb o no ajudaua muito, inf-
pirado pelo ceo, conuocou gente,a quem manifestou o succeso.
Esgotada ento a lagoa com artificio , para se alcanar o myste-
rio , toparo com a reluzente Cabea , indafresca, & tam en-
carnada , como a folha de ha rosa , qual os feis leuantaro
Igreja no mefmo lugar, obrigados dos milagres , que cm conti
nente obrou o ceo por esta fancta Reliquia,onde estcue em quar
to no foi trasladada para a S ; em cujo San&uario he vtada,
& reuerenciada com publica demonstrao , & anniuerfaria so-
hdeva" lemmdade. , Em Paris, no conuento dos frades Menores,
lom xv. a violenta morte do obseruantissimo P.F. Gonalo de ' Valjbom,
Gird da de felice recordao,Portuguez, Mestre em S. Theologia , que
JL, com fer hum dos maiores letrados de feu tempo , era muito hn>-
milde,pobre , pnitente , mortificado , defprezador do feculo,
dado a orao , & sobre tudo verdadeiro imitador de feu diuino
Mestre Christo.Este fendo Ministro Prouincial de Castella , foi
assumpto ao Generalato de toda a familia,fem diferepancia dos
vogaes,no Capitulo celebrado em Assis an. 1 go^Cuja aCCrta-
da eleio applaudio , & confirmou o Smo Pontifice Benedi-
cto XI. orFerecendolhe defde logo feu patrocinio , & fauor para
tudo o que ncessitasse em ordem ao bom gouerno , reforma da
Reli-
Decimo tercio de Abrl $39 ,
Religio.De quem alcanou embreueOfficio Ecclesiastico pa
ra rezar de feu S. Padre na Igreja vniuersal. E como era zela-
dor ardente da regular obseruancia, ieximio amadorda pobre
za Euangelica,na instrancia de leu gouerno,confirmou s Esta-
tutos de feus predecessores , specialmente aquelles que tocaup
a eftes dous eflenciaes pontos , querendo que todos ps guardaA
sem eXactifmamente. Discorrendo ento pelas Pruincas , &
onutos da Ordem principaes,arrazou muitos edifcios,sump-
tuobs,&magnifcos, entendendo ferem contra a pobreza, que
nella se profesaua. Tirou aos religiosos a superfluidade dos ha-
bitos,& das cellas. Ordenou que se largass aos seculares , as vi-
nhas , & fazendas de raz , de que colhio os sruttos , & tirauo
annuaes redditos , posto que fossem deixadas aos conuentos c'
obrigao de MhTas, &Officios. Mandou que se restituissem aos
sihores^que d'ellas lhe fizer.o graciosas doaoes , quando no
aseus parentes, ou herdeiros ? fulminando graues censuras con
tra quelles, que as retiuessem depois do pertorio termino por
elle agnado. Emrazodisto celcbrou duasvezesCaptulono
intermedio de feu Gencralato , publicando nouas leis contra as
introduzidas relaxaes. Vendo a Ordem naquella aurea ida-
dade por feu meip defaproprieda de rendas,& reduzida ao pl-'
dor,em que a fundou p SeraphicoPatriarcha da pobreza. Aun-
do pois o religioso Prelado corrido por sta causa a maior parte
de Frana,.& assistido no , Yienense com grande zlo , & fama
de letrad , onde se altcrcou o ponto da Obseruancia , como se
v de sua vliima sessojJkegdo a paris, opprimido grauemen-
te de cuidados,& perfeguidp dos sequazes da vida rlaxada , t-
do gouernado a extendida familia Mmorisa , efpacioce noue
annos,nestestam trabalhosos, & calamitos tempos , cadmi-
rauel prudencia, feruqr de spiritu , $i zelpcja regra . No se de-
.dignandono maior augede1spaprrer^ina,delauarna cozinha
. as efcudcjas?&: deexerjtai; putrosrpffiqos humilds, & habat-
. dos da pmunidadc y i^pamente ,o jpciuarp da vida feus co-
- traros:, dandolhe garoje, em hum (ugar mmundo, onde amj-
nhcceo enfprcadp corn. :gr^^modej:rmento da Ordem. R
fre S. Antonino, Arej#fpp.de Floreca^q { tepoWcseu trn-
to) appareeo ppr y ezes, gonqsoyj& 'resplancjec^rte em ma^. ~ .

mesmoco;mjeno,a^S'f|u^ era o pre'rruo ,'qe ^


Jheforaagnado no.flefrj peja. ufe^^xac ;c que na vida?,
:Vst 1 y guaVda-
54 AgiohgioLufitmo.
a uadre guardara a regra , & pobreza Euangclica. e. Em Euora, no
AntonU conuento de S. Clara,sao do prsente desterro , para a Iiberda-
clJi&. ^e eterna,a Madre Antonia de Caceres , q introduzindofe nelc
em feu tpo a ObfcruanciaRegular, mereceo por suas esclaref-
das virtudes fer ha de suas principaes reforrnadoras , as quaes
assentau sobre profu nda humildade , & inflamado zelo da re
gra^ de suas inuiolaueis Ieis, & preceptos , como bem experi-
mentou esta sancta cmunidade , nos muitos annos , que seruo
de Abbadessa succefluamente. At que c fama de notoria san-
ctidade,foi chamada ao incmutauel premio da gloria , deixan-
do a ias successoras preclarosexplos de b gouerno.Cuja me-
moria se renouou acabo de trinta annos,qudo aberta sua cou a,
t foi achado o corpo inteiro,recdendo a roinatico cheiro, o quai
perseuerou muito tempo na enxada, que meneou aqueJJa sagra-
da terra,como se fora banhada de algum odorifero licor^ dem~
strandoo ceo com esta marauilha , os sublimes graosde gloria,
srseinu 9ue lgra sua alrria,em companhia dos Bauenturados. f. E111
dex. daor Lisboa,no conuento de S.Brigitta,rdeo os vltimos alentos Sor
dem de s. Geltrudez,freira Cuerfa,mui contemplatiua , ha das primci-

ras Inglezas, que por cseruar illesa a purcza de noa sancta F,


veio de Londres(sua patria ) a esta cidade , depois de andar des-
tcrrada muitos annos,por varias partes do Norte , c grads fo-
brefaltos,molestias^& vexaes,caufadaspelos hereges,seus na-
turaes, scruindospreaReligio cestranho amor , & alegria,
no C poupdo nqua ao trabalho corporal, por maior q fore,
refplandecendo nella o filencio , a modestia , a obferuancia , &
paz extcrior , enunciatiua da interior , de que andaua continua-
mente banhada sua aima. Aprendendo na perfeuerante orao,
& contemplao a alta fciencia do amor de Deos , que depois
perfuadia, i enlnaua s mais companheiras , at que se dessez a-
quella trauaod'alma , & corpo com grande tranquillidade.
Ficando tam fermoa morta,quam pouco era viua, o rostro com
tal graa, que parece se srria , as mosresplandecentes como o
Sol , d forte que leda a epultar Igreja , foi julgada dos fe-
culares por viuente , que afl costuma o eterno Glorificador ga-
lardoar(anda nesta vida)as aimas caftas , & puras , que eseohe
tidf Para mora.^a fua- < ^ Francifcano cuento da cidade de
Antomo Noto,em o reino de Se'clia,a tranlao doBeato Antonio, Pro
pre rer' feff0 fa Vencrauel Ordem Terceira da Pentencia,^ por nascer
elfe.*' no corao da Cafrara em Guinc , he chamado de todoscom-
'C mmen
Decmo terciode Abril 54

mmente o San&o Negro.Floreceo elle assi em vida , como d


pois da morte,com marauilhas, & portentos , fazendo com isto,
que algas cidades ircuefnhas ( mulas de tanta gloria)pre-
tenderTem furtar suas inestimaueis reliquias , para com ellas fe
enriquefer . Chegado o rumor do piedoso furto s orelhas dos
SenadoresdeNdto, trattaro logo detransferillas a mais egu-
ro,& patente lugar. Para isto se foro em corpo de cmunidade
ao ditto conuento , & fizero abrir sua sepultura, da quai sao
uauisfmocheiro,que todos naquelle comenos experimenta-
ro. continuando alli a mema frequencia de milagres pr al~
guns dias,oBispo deC,aragoa D.Ioo Orosco(em cuja dioce
caeadittacidade deNoto )ublimou feu preseruado corpo a
superiorlugar,fcchadoc grades douradas ; concedendo licen-
a o Sancto Officio,-para que se pintase suas imagens , com ref-
plandores,& diademas,em final da gloria, que sua pura , & can-
dida aima pofue na Bauenturana. h. No Oriente , as co- T IeSt
roas, & palmas dos obsequiosos Prgadores Euangelicos , Frei' j0>
looMaldonadoj&F.AonXimenes, ambos Hespanhos,& Afifoxi-
lhosdoconuentodeS.Domingosde Valhadolid , quepaTan- JjJ?
dodasFelippinasaoreino deCboja,paraallidilatar , &pro- Domm-
pagarem a suauima lei de Christo, auendo experimentado cos*
em tamprolgadasnauegaos , & perigosas jornadas inpor-
taueis trabalhos,& moletias , foro no caminho em odio dlia,
falteados,& depojados das vidas,por mandado delRei de Sio.
O primeiroexpostoaorigor,&furiadehabbarda , vooupe-
los ares depa^aado. O segundo cao em terra, com ha cruel
Linada atraueado : alcanando ambos por meios tain glorio-
ios o luspirado ftm do nlartyrio. u Em Genoua,no conuen- f. umd
to da Sanctislma Trindade, defcanou em paz,F. Manoel d'El- ,/'"M,
uas , inseperauel cpanheiro nas Africanas redempos do ce- tgnw &
Jestial varo F. Antonio d'Aluito, os quaes ficaro, ambos em ^imto
Trtr.ita-
refeus nacidade de AlcacerQuebir,por grande bma d dinhei-^
rios.
ro,quc importou ha centuria decattiuos,qu refgatar sobre
sua palauraanno 1 5.79. E ouue tanta demor na contribuio,
cj F. Antonio dpts de algis arinos , foi s;ozar na eterna libcr-
<3ade da caidida estoa de Martyr. Choueo lgo sobre Frei Ma
noel hum desfcito diluuiode trabalh'os,& perfecues,porque
alem de fer prezo ^ & leuado cmo vil ladro carregado de fer-
ros ao carcerepiiblico, & alistado entr Os malfeitores pade-
cco inumcraueis injurias^Sf opprobrios^ fprtou graues f-
v. Yy2 mes,
5 4* Agiologio Ijifitmo.

mes,& sedes,quc o constrangero afazer alcofas,& teigas , para


do limitado ganho dlias se ustentar.He certo , que doze annos
q efteue cm refens , foi prezo noue vezes , & na dlias Ihe deu
certo Mouro ha desabalada bofetada , sem o seruo de Deos a
merecer , o quai tam fora esteue de se indignar contra elle , que
^ antes Ihe oFereceo a ou tra face,segundo o preepto de Christo.
yeis.3s Neste comenos , satisfeita a diuida, o deroos Ismaelitas por
' liure. Passado ento a Ceuta,conuerteo alli(por meio de sua ce-
lestial doctrina)algs infieis a nossa sancta F,de que o Clemen-
tisfimo Deos o ter ja galardoado . E vindo.ao reino , foi nellc
mui festejado,mas como era homem de prestimo,talento , & le-
tras , em breue o mandou a Obediencia a Roma com negocios
de importancia, os quaes concluidos com felicidade , & acerto,
partio para Genoua, onde obrigado do excellente agazalhado,
que Ihe fez o Principe de Melfi,fcou naquella Corte, ruindo-
Ihe de Conselheiro,& de Lector Primario de Theologia,no c-
uento da uaOrdem;at que em bem lograda velhice,c exem
ptas opinio grande de virtude,pagou o cmum tributo na-
sfr Feiip- tureza. /. Em Santarem,no Cenobio das Claristas , a conte*
chagM morao de Sr Felippa das Chagas , pontualissima no exerci-
cUtfia, cio sancto das virtudcs , porque as maiores asperezas , & rigori-
dades da vida mortificada,lhe parecero sempre suauiffimas de-
licias . Tam humilde era , que se tal vez deixaua de responder a
quem Ihe fallaua^por obseruar lencio,logo com notauel sumis-
so prostrada por terra pedia disto perdo. Tam amiga do cho-
ro j q alem das horas ordinarias , baixaua a elle muitas vezes no
dia , render graas ao Sanctiffimo Sacramento 3 pelos fupremos
benecios , que vsaua co Vniuerso. E tam deuota, que abrindo
pela manha a janella da cella dizia logo do intimo do corao:
as.^0' ^mn" spiritus iaudet Dominum.Aquc juntsiuz : Daime graa Se?ibor,
para que tambem faa o mefmo . Finalmente cmungaua mui a miu-
do, publ icando : Que maiscuidadose auia ter dosujento dalma , que do
corpo; Sc asi andaua spre tam eleuada no soberano po dos An-
jjos, & tam inflamada dos penetratiuos raios do Sol diuino , que
noslhenoera difficultosaa F deste abscondito mysterio,
nias mui facil , & suaue , pela grande experiencia,que tinha do
eFeitos da graa,que obra nas aimas o Augustifimo Sacramen
to . Com isto acquirio tal credito sua virtude , q estando de ca
minho para a terra da verdade,lhe enramaro as religiosas o lei-
to de floresjpara quepudessedizeraseuSposoco aima sancta:
Leht
Decimo tercio de bril. $43

Leiulus nojierfloridus . Reuestido ento feu rostro de celcstial a- czcuvaC


legria , cheia de saudades dos bens perduraueis da glora , repe- l6'

tindo aquellas palauras : 'Patrem immense majeflatis ; com pacifica,


& serena morte pasiou das molestias, & penalidades da vida aos
rcgalos, & amplexos de feu diuino Spofo. m. No conuento a Madre
de S.Bento de Viana, Arcebispado de Braga , a memoria da Ma- fa"a *

dre Maria de S. Miguel , ha de suas primeiras fundadoras , 8c BenU


Abbadeffas , que c grande louuor plantou neste jardim do ceo
as Ieis,& ceremonias monasticas. Era sua vida mui penitente,&
mortificada, realada de outras heroicas virtudes,q a no larga-
ro(por merce do Excelo) at mortc,pois quasi todo anno vfa-
ua de cilicio , difciplinauafe tres dias na femana,fustentauae de
ceca bora , i esta limitada , acarretaua agoa , & barro para as o-
brasjcomo qualquer albanil,feruia a siproprio para explo das
mais , occupauae em prefumar a roupa da facristia , & lauar as
toalhas,& corporaes do altar, viuiatam folitaria no retiro de
sua cella , como fe cstiuera no hermo , passaua o mais do tempo
em altacontemplao,naqual mereceover em a Vigiliado P-
ttcoste o resplandor,& fogo fobcrano , com que naquelle cl
bre dia defceo o Spiritu Sancto sobre o collegio Apostolico, c5
cuja visoficou grandemente inflamada at morte, a quai foi
mui enuejada das companheiras,pelo focego , & quietao c q
rendeo o spiritu nas mos do eterno Glorificador. n. Neste am.li-
dia em Lisboa,no muito religiofo conuento das Flamengas , j- ^J*a ^~
to Alcantara , he mui celebrada por suas singulares virtudes , a primeira
Madre Luifa da Victoria, a qual(por fauor foberano) confeguio re^arf
de simefmo gloriofamente, renunciando pelo Spolb eterno, o S' '

temporal com que estaua apalau rada : & afi mefmo grande co
pia de fazenda na terra , pela abundante riqueza do ceo , matri-
culandofenesta Vniuersidade do amor deDeos , contra vonta-
de expreTa de feus nobres paes , & parentes : julgando por me-
Jhor ohumilde burel da religio,que as prezadas gallas, i enfei-
tes do mundo. Vinteoito annos viueonellaangelicamente, 8c.
rtiindode Abbadessa fomente dous ,padeceo neiles tamdef-
fcita tempestade de trabalhos,& perfecues , que feno pod
explicar, nas quaes Ihe deu o diuino Amante ( a quemtudohe
patente j) a necefaria pacicncia,& mansido inuenciuel,para as
uportar.Estando pois ha Qiiinta feira de indulgencias , oran-
do no cho'ro ante o diuinissimo Sacramento, foi preocupada fu-
bitamente de extraordinaria alegria, & logosi fentio tam enfer-
Yy 3 ma,
5 44 ; Aiologio Lujtano.

ma, que disse s companheiras como breuemente as deixaria,co-


frmando o q auiadado a entender algs meses antes: Que no
chegaria Pafchoela c vida.E assi succedeo pontualmctc,por-
que ao Sabbado prcdente, estaua ja efcritto feu nome no liuro
dos viuentesjprefumindose, q ocelestial Spofo (como tam mi
mosa sua) Ihe reuelara o dia de feu tranfito , fiando dlia grauif-
'a Madre simas tribulaes. o. No mefino dia,em Viana de Alentejo,
Fe/ippa no cuto das Hieronymas, no he menos clbre a Madre Fc-

fl$-Bim lippa da Visitao,religiofamuito spiritual, humilde, & temcn-


hjm*. te a Deos, em cu ja fermofura andaua fempre eleuada , no se a-
partando ja mais de sua prefena. Chegandolhe aos ouuidos , q
alga das irmas tinhaleue aggrauo feu , logo a buseaua, &de
7oeIhos impetraua o perdo com rara humildade , no atentan-
do fe era ella a oFendida, mais que estar b c todas , 8c mortifi-
carfepor qualquer via que fosse. Era tam abstinente, & inclina-
da ao precioo ornato do culto diuino , q tiraua a reo da boc-
ca,&omaisquegrangeauafua industria, para vestirasfagradas
imagsP& fazer peas de prata para o feruio do altar , achando
tudo o da vida mal empregado em si, & com esta voluntaria po-
breza, passou permancia da gloria, rendendo primeiro as gra-
as ao Crcador,pela auer trazido religio,conceder breue en-
fermidade, como fempre lhe pedira , para no fer molesta a suas
pauioTa- companheiras. p. Em Yanagaua , cidade no imperio de la-
'Urjr. m%ne trophco,q da cega gentilidadc,confeguio oChrif-
tianiimo Paulo Tarobioye , a quem o Tono mandou encarec-
rar em tenebrofa mafmorra, portrazer lanado aopeito ori-
quistmo colar do fancto Rofario jna quai esteue dous annos car-
regado de fcrros,com admirauel paciencia, prgando nossa fan-
cta F,no o aos Gentios,que o acompanhauo na mefma dam-
nao , &regenerandoamuitos co indeleuel character Sacra
mental, mas amoestando aos Christos com feruorofas Episto-
Jas perfeuerana dlia jfazendo com isto viua guerra a todo in-
ferno;)& a feus tartareos ministros . E por mais que o Tono tra-
balhou com feus amigos , & parentes pelo reduzirem a sua falfa
crena, o no alcanou.Conhecida ento sua fortaleza,& valor
Christo, foi defeabeado no carcere em Sesta feirafancta, para
alcancar a copiofa indulgenciade tam folemnifimo dia.

Com<
Decimotercio de Abril. 545

Commentario m XIII. de Abril.

ENtre os Reis Godos,que senhorea- ta,por mandado de S.Gregoro Papa, em


ro Hespanha naquelles insclices cujo Pontificado succedeo, segdo aquel-
4 scculos, em que a herela Arriana a las palauras , que o mefmo S. Doctor es-
tinha opprimidojfoi o XIII I. Lo- creue lib.j. dialog.c. ii,Vnde}& fatum es,
uigildo, cafado antes de sua coroao , c qutitenus corpus illm,vt videltcetMartjris,ju-
ha nobiliffima senhora Catholica, por t e cunclis fidelibus ventrart debuiffet.i se c
ne me Theodosia(filha de Seueriano, Du- lhe de Missaes,& Breuiarios , que se cele-
que de Cartagena , & de Thodora sua braua antigamente na Igreja vniuersal,a q
con sorte,paes dos Sanctos Leandro,Isido- deuia attender a Sanctidadedo PapaVr-
ro,Fulgencio,& Floreutina)de quem teue bano VII I. quando instancia de Felippe.
dous nlhos,o nosso Hermencgildo, & Re- III I. a restituo.
charedo.Morta Theodosia cinToledo an. Corn grande diuerfidade referem os au-
5<. casou segunda vez c Goluinr.ha,ob- tores as circstancias da vida , & marty-
tinada here(arca,viuua de Atanagildo,l'eu rio de S.Hermenegildo,acostamonos a S.
penultimo anteceilor ; da quai era ncta a Gregcrio Turonenle , por testimunha de
Christianrffima Ingunda,fpofa de Flerme- vista , pois veio em companhia de Ingda
negildo , porq sua mc Brunichilda, Rai- de Frana a Hespanha, & se achou prsent
nha de Frana, era filha de Aranagildo,& te a feus desposorios em Toledo. A quem
da Rainha Gosuintha, a quai vendoa das deuemos a clbre aduertencia de fer Me-
portas a dentro, intentou persuadilla a feu da,i cidade , q feu pai lhe dotou, & des-
maldito sequito,)a com promeflas, & afa- pojou:Ctf/,dr Emertt ( diz elle lib. 6.c. 1 8.
gcs,ja comameaja,& rigores,mas como hilt.Francorum jetuttatem abluit; & no
clla a nada dlie ouuidos , encendida em Seuilhayomo quer Morales 1. 1 1 ,c. 64. al-
colera.a tomou ha vez pelos cabelios, C legando em fauor de sua opinio aquellas
tam inhumanamente a arrasirou , q a dei- palauras do noflb loo Valclarenle:Prott*n-
xou toda banhada em langue : & outras cta partent ad regendam tribuit7d&s quaes le-
muitas lhe fez graues molcliias , & perra- no colhe coula alga. A S.Gregorio Tu-
rias,com manifeste perigo da vida. E tan- ronense segue Mariana na Chronica de
to atiou a Leouigildo, c efseites de ma- Hespanha Xy, c. 1 1 . Moreno de Vargas na
drasta , fie obstinao de herege , para que hist.de Merida 1. 3.C.7. Higuera na mefma
priuasledo feeptro , 8c da vida a S. Her- hl d8.Britto na 2. p. da Monarch. Lu-
mcncgildo porCatholico,queo veio a c- tana l..c.i.Faria no Epit. das historias
seguir cm 1 3. de Abril anno S.aos 26. de Portuguezas 2.P.C.5. 8c 0 confirma a moe-
liia idacie , legundo os melhores Chiono- da de ouro, que bateo em Merida , a quai
logicos de Helpanha, fundados ( ao q pa- vimos em poder de noflo grande amigo,8c
rece ) nas feguintes palauras de M. Maxi- insigne antiquarioManoelScuerm de Fa-
mo,leu contemporanco:Hfr;;;fW^;/<//(diz ria,Chantre da fancta S d'Euora, de que
elle ad edem annum) in ipso Pafcbatis per- faz ja meno no liuro intitulado: oticias
uigilio,quod de manu Pafchati) Epifc.S.Eccle- de Portugal dise. 4. . f. por estas palauras:
fia Toletan, Eptfc. Ariani intrust, sacra Com- ElRei Leouigildo deu ao Principe Hermenegtl-
munienem jubente ptre fufctptrt nofoit: suffit do seusbo,o titulo de Rei, & por ajfento de sua
patris Leouigilei , hoc facto tune furibunUi a. Crte a Merida , como aponta 0 Arcebtffv de
Siseito Pcjpatbartt tapit e percujfus 1 f.'Aptri- Turs. E parque Merida era a ca'oea da Lttfita-
(u.Marty fit . Qh mox multis illulratur mi- nia,podemos ter a esle Sanfto Piincipe,por par-
racults a Deo. Hune Euphemius Tarraconcvfs, ticular noffo.O titulo de Rei se v mima mCeda
EuphetniitSy aut Eptpbanius Toletanus , oannes sua de ouro quetenho,& se achoit em Almeida.
Biclarerfis Abbas,& a(ij Epis .C,itholtci Pon- De hua parte tem 0 feu rolro bem efculpido, co
, Ttfices, virijj noee fublattm multis cu lachry- hua Crut, nos peitos, & a /f fx-Hermenegil-
mtt Tarracvne m tde S.TeU V.& M. Principe, dus.D4 outra hua figura affentadayco cerca tu
, & clarum Martjrem fcpeicrunt,vbi pajftts est. cabea,& tu mo ba coufa,que parece feeptro.
No mefmo anno de feu mai tyrio, pare- & a letra a. roda,que ^>z.:Rex inclytu?. E ao
ce le cekbrou lcgo em Hespanha (un Ils- pdo ajfento EM.que be Emri:j. sla moeda
Yy4 parece
546 AgiologioLufitnno.
parece se lauroti , quando se lhe deu logo o tttu- do duas,ha na Luftania , outra na Beri-
lo de Rei. ca : mas ainda afl lhe falra mostrar como
O lugar de Osset,ond S. Hcrmencgil- nesta, & no naquella,tuccedia o celcber-
do se fez forte,para rebater a furia , & po- rimo milagre , o que no conleiniro Sio
tencia de Leouigildo, era na noila Lulua- Gregorio,& Luitprando allegados.
nia, como exprime M.Maximo ad an.581. Esta cidade,ouli:gar deOllerjOuOssel,
Leouigildus Hermencgildttm filium obfiet ad como se v de suas ruinas,fica no lge ds
Oset,oppidum Lufitanu. E como os Caste- Agueda,cercada pelo Orite,& None do "
lhanos nos quizero roubar esta gloria, rio Cbra,c h precipicio inaccefiufel de
leuandoo ao territorio de Seuiiha , he for- cada parte,posta no alto de ha rocha, lo-
a o desempenho. S.Gregorio Turonense brceira ao valle,por onde leua sua coir-
L1.c24.8c 69.de gloria Confessor , o diz te o mel'mo rio,sem ter mais entrada,q pe-
expressamente: Efl,&illud illuftre miracu- la parte Occidental, abrigada de hum ou-
lu defontibus Hispant<t,quos Lfsitania Preuin- teiro,em q estaua o Castello , onde se ot-
cia profert: pifcina nanj3 ei apud Ofem &c.E tificou o glorioso S. Hermenegildo, cujoi
Luitprando cm feus Fragmentos n.ji.diz moradores lhe chamo inda hoje OTela,
que o vio corn feus olhos,no longe de E- com pouca corrupo, permanecendo alli
mineo , q he Agueda,na diocesi de Coim- vesiigios daquella pifcina . Pcrdoe o Le-
bra: Cuiti Lv/itMia pertranfirem publica Sar- ctor a digresso.
racenorum fide,vidi non longe procul Emineo in Tambem ha grde duuida cerca do Iu-
tampo Ojfenfi vtus , & miraculorum ftagnu, gar em que padeceo o S.Martyr, diuidin-
qmd totfecit miracula , & Ecclesiamstantem dose os aurores em trcs classes. A primeira
an.^i.&c. dis apaixonados por Seuiiha , os quaes
Esta fonte,ou tque baptismal de Osset, querem q no smente fosse ella o bero
tam celebrada dos Efcrittores, he necessa- de feu temporal nafcimento,o q no con-
rio faberle , que estando feca todoanno, sentira Toedo,mas do spiritual, fundados
bmrnte no triduo da Paixo,se enchia de no Martyrol.Romano, que a 1 de Abrt
milagrosa agoa,com altura,& cumulo c- diz : Hispali.in Hispania S.llermenegtldi &c.
derauel sobre o boccal , que mouida de A fegunda por Tarragona,& deltes he M.
ha a outra parte,no tresbordaua-,fancti- Maximo no lugar acima allcgado,&Ioo
ficada ento pelo Bifpo no Sabbado lan- Abb.de Valdara in Chron.an. r 1. Mauri-
cto,com o chrifma fagrado, era leuada em tij Imp. aquem feguimos por se achara
Valbs de gte s numero para varias par- feu enterro . A terceira , & vlrima he de
tes,como prescntaneo remedio a todas en- muitos, que por se izentarem de duuidas,
fermidades;& por muita que tirassem del- contentofe smente com dizer.ln Hifpa-
la,leno deminuia, mas tanto que te bapti- nia. Seu fancto corpo t guardado a diui-
zaua o primeiro infante , hcaua logo em na prouidencia , sera atgora constat mats
bstjnte proporo,para se exercicar este que da cabea.a quai poffuiro muitos an-
Sacramento; & regenerados todos os que nos as rcligiofas Maltezas do conuto de
auio nafcido aquelle anno , com igual Pixena no rcino dcArago.d'onde foi traf-
milagre ao primeiro,sem se saber o modo, ladada para o Escurial no d; 1568. aueii-
defamparauo as agoas a pifcina de im- dose primeiro tirado dlia algas lafcas, q
{)rouilb ,com outras mil circstancias mi- se venero em diuersos Sctuarios de Hel-
agrofas , que se podem ver no lugar aile- panha. A quai no he grande,tem na par-
gado de S.Gregorio Turonense. tesuperiorn golpc quadrado , outro
O P. D.Ioleph de S. Maria , Prior das abaixo maior , maneira de cutilada, que
Couas de Seuiiha, no trattado que estam- lhe fez a fegure,ou parcezana , instrumeit-
pou desta milagrosa pifcina an. 1 630. quer to de seu triumpho.
que fosse, onde hoie chamo So Ioo de Da Princesa Ingunda , referem gtaues
Alfarache, no territorio da mesma cidade, aurores de Frana, que (diuulgado o mar-
estribado na autoridade grande de Mora- tyrio de feu fpofo ) a leuaro os foldads
les 1. 1 i.c.^.mas vendo depois lem paixo Romanos deCsttinopla(ondc estau em
os irreiragaueis argumentos , que tem em refensJa Palermo , cidade de Secilia , & q
feu fauor a nossa Luftania, no doctissimo l morreo com gloriosiflmo nome, como
liuro,que cpz das Ceremohias do Bap- se v do epitalamico letreiro de scu fe-
tismo, vem a concerto com iwseo , fazen- pukhro. Mais varios andaro na peniten
Decimo terco de Ahil. 5 47
cia de Leouigildo , porque hs quercm,^ da, & martyrio de S. Eumelia , ou Eufe-
acabasle mai, outros bem , como se o fan- mia , como vulgarmente he chamada dos
gue derramado do S. Martyr clamara por noios , fendo que todos se cano em re-
vingana centra feu pai, cemo o de Abel ferir sua inueno,& tranlao , asl par*
centra leu irmo,mas clemencia, & mile- algreja deS.Marinha,sua irma,como pa-
ricordia. Esta parece negoceou corn Deos ra a cathdral d'Orense ; o q Ns por ora
no magestoio throno da gloria, alcanan- no fazemos,por serem sellas diuerls , &
dolhe repedimento de suas culpas , & luz le rezar de ambas naquelia S , em parti r
de feus en os, i enganos, a cuja morte affif- culares dias ; ha a 26.de Iunho , outra a
ti M. Maximo, que foi hum anno depois 7. de Agosto,& a de leu triumpho a 1 o", de
do martyrio de leu ilho, legdo elle mes- Settembro,dia de outraSancta do mesmq
mo escreue por estas palaurac Ad an. 587. nome, que clbra a Igreja vniuerfal , nat-
leouigtlcw Kx ingrautfcente morbo cira ait- cida em Calcedonia , cidade de Eithinia,
quot Ipsc.ver ftnitet;& tecissi filij,& are- cemo lev na propria cathdral , que fesr
ris Artau tam serti nacittr deftnjt, & Catho- teja ambas em diuersos dias , fendo o da
lu ille religicttem amplexus , quam ex anime noiTa a 1 3. de Abj il, fegundo Petrus Na-
ridetur cotifeftifuijfe , composite mtritur 1. tulibus l.i r.c. r 30.11.1 ly.xbv.Eupbemia Vir-
4ie Aprtlis,fcria quarta &c.Cu)m rgis Jupre- go} & Utrtjr idtbus Aprilis coronam perceptr.
mis balitius interfui ego M . Maxtmw cum Pofto q Iuiano em o 11.58.de sua Chien.
Domino meo Simpltcio Cafarauguano Tottti- apo no primeiro de Dezembro , por lhc
sice Archicttacohus, acefus panittnttam , lactrj- hcar mais a feu conto. O anno de leu mar-
t.asc^ notant &c. tyrio faz hs o de 1 38. outros o de 1 39,
N elle dia le acha a encomiastica me- que ambas estas opinies se podem con-
moria de S. Hermenegildo em todosMar- cordar excellentemente , porque naquelle
tyrologios Romano,Beda, Vsuardo,Ado, padeceria,&neste sria leu transite
Maurolico, & outros . Em os Breuiarioi Na cidade em que padeceo, esta todaa
dasIgrcjas5Braga,Euora,Toledo,Seuilha, duuida,fe he a meima de Orense , chama-
Auila,Salamanca,Compostella,Tuy,Pla- da dos Gregos : Ampbilocbia^os Latinos;
zencia, & outras. I cm os Flos S S.de Vi- -Aqu cahda-ydas Sueuos: Vvarmcfee,hoc est;
|hegas,Marieta, Vega, Sanctoro , Rosario, lacus calidus'yosQiOffahos-.Obobriga-.os
JUbadeneira,& outros.Os autores so in- pnuiACs: Aurienfe; & agora c pouca cor*
nuos,a saber S.Gregorio Magno Lj.dia- rupo:Or/f.Authores ha,quc fingem al-
log.c. 31. S. Isidoro in hist. Gothorum.S. li perto ha cidade por nome Ampkihchia,
Antonino 2.p,tit. j 2.cap.2. Vicenc.Bcluac. onde dizem foi o martyrio de S.Marinha
tcm.ij.L2i.c.i35.Lucas Tudn Chron.ad O que julgamos como mais prouauel he,
an.554. D. Rodrig. de Toledo 1.2. C.14.D. que Obobrtga , onde foiodeS. Eufemia,
Alcnlo de Cartagena, Anaceph. Reg. Hilp. he cidade mui diuersa de Orense , de que
c. 2 6.D. Rodrig. S anches hist. Hilp. 2.p.c faz meno Plinio l.z.cap. 4. cujas ruinas
ip.Garib.l.8.c.22. Vafeo ad an.584. Elco- permanecem cm sua diocesi , posto q dis-
lano na hist. de Valena 1. 2. c. 1 1 . Diago tancia de dez legoas , em hum sitio , cha,-
nos Ccndes de Barcelona l.r .c. 15. & 16. mado de feus moradorcs:,fc colles de S.Eit-
Padilha tcm.2.cenr.d. c.47. D. Mauro n a femia, mas ja na comarca de entre Dou-
hist.de Sant-Iago 1.2.c.22.Beuter l.i.cap. ro,& Minho,onde parte Lindofo c Ma-
27.Castilho hisi.GothJ.i.Pineda na Mo- nim, junto ao lugar do Rio Caldo , nom
narch.Lusit.l.i8. c.2. S-3.Taraph.de rbus diriuado dos rnuitos olhos deagoa quen-
Hisp.pag. 97. Walfango de transmig.gen- te,que alli rebento entxe hu.m valle, que
tivm .i.fol.y7j.Baronio tcm.7.ad an.5&3. formo os cabeos da ferra do Grez, que
& S4.Sigisberto in Chron.ad an.580.Ge- 'deuidea Portugal de Galhza. E no mais
licb.in Chrcn.lib. 2. ad an. 579. Mariano lto de hom dlies, obrou a natureza ha
Scoto ad an.586.Morgado na hist.deSeui- alegre,8Cjapraziuel veiga , a que feus vizi-
Iha l.i. c. 9. Spinosa na meima L2.cap.17. nhos do nome de Campilho, por no fer
Caftejon na Primacia deToledo 1 .p.c. 10. muito esiendida, lugar acomodado para
5- 1 2. Carrilho, Truxilho, Haraeo, Masso- os jegos. dos pastores,em quanto pelo val-
nio,& outros. le pastao gado, de que a tena he abwi-
dantissima. Neste sitio pois foi a inueno
*. Em silencio passo os autores a vi- do sagrado corpo d S . Eusernia, o qiwl
foi
$4* gologioLufitano.
foi logo seputada na antiga ermida , que da,st juntamehte com feu corpo . Maia
inda hoje conserua feu nome , & naquel- galante andou F.Felippe Fcrrario , que no
le tempo erada inuocao de S.Marinha. ieu Martyrol.lhe d cpanhcnas nocer-
Fica ao Meio-dia, h quarto de legoa da tame: Idtbus Aprtlis ( diz a 1 3. de Abril ; *
ferra, porque foi lanada , & outro tanto ciuirate Pacenji S. Engratu Virg. & fotiarum
de Rio Caldo , pois nella f moftra agora Martjritm.E no eommento le dclara: A'*s
o antigo monumento de pedra , de q di- vtdttur ejje a Ctfaraugiftava,lKc ertm tu Lu-
zcm foi traladado feu corpo para Orfe. fitanta pajfa e d fmaum.Qux^a. leuaiia al-
A pedra , que se abrandou ao conucto da gas criadas coniigo , para a enca minha-
Sancta(fegundo tradio) perfeuera junto rem, que codas lograiio a mefma coroa.
a ha fonte , que tambem fe chama de S.
Eufemia, com experiencia,q no cria mus- d. Fazem algs aurores Gallcgo , a F.
go,ou limo,nem estanca nunqua,por mais Gonalo de Valboa,ou Valbom;X V. Gc-
leca que aja. ral da Ordem dos Menores, fundados em
Ouue fempre em Portugal tanta deuo- has breues palauras de Aluaro Pas, Bil-
o com esta lua Sancta compacriota,que po de Silues , o quai no s foi feu conu-
tem ricllemuitos templos emfua honra poraneo, tomando o habito em Astis , no
leuantados, onde ha Imags tam antigas, mefmo capitulo, em que foi eleito Grai,
como milagrofas , a faber S. Eufemia de mas feu chronista, lembrandofe dlie duas
Ranhados junto a Vifeu , S. Eufemia de vezes com exccllencia, naquellafua cele-
PendonojBilpado de Lamego,& S. Eu- bre obrade Planctu EccleliaLz. c 33. &
femiade Penella 110 de Coimbra , todas 67. ond lhe chama : Hifpanus de ProuincU
tres auogadas para verrugas , lobinhos,in- Galltcijcndo elle Portuguez , como que-
chaos,& quebraduras. E outrosi lugares rem , dos estrangeiros Petrus Rodulphus
de feu nome,como S. Eufemia de Maran- i" hist.Ord.Min.l.2.fol. 185. Fr. Henricus
a, S, Eufemia junto a Algodres,& S. Eu- Willot in Athenis Ord.lir. G. Poiemnu*
femia entre Pinhd,& Trcofo, todos tres no 1. tom.de Script.Eccl.lir.G.E dos na-
na Beira . E assi mefmo no falco natu- turaes Antonio de Soufa de Macedo nas
raes,que o impoem a suas filha's,por deuo- Flores de Heip.c.23. exeel.3. o Doctor F.
o desta Sancta , de quem elcieue San- Francisco Brando na .part.daMonarch,
douai nos Bilpos de Tuy fol. 5. & 37. D. Lusit.l. 1 8.c. 1 7.6c o P.M. Frei Manoel d*
Mauro na hist. de Satu-Iago L2.C 1 8.M0- Sperana na Chr. desta Prouincia.
ralcsl.io.c. 27. Marietano FJos SS.I.4.C Para maior inteligsncia desta duuida se
13. Padilha na hist. Ecclesiastca de Hef- ha de faber , que os conuents Francilca-
panha cent.4.c. 28. Porreno na vida de S. nos deste reino estauo obediencia da.
Librada fol. 33.Troxilho tom. 2. de San- Prouincia de Sant-Iago , no tempo em cj
ctis colum. 1 737.Britto na 2. p. da Monar- florecco F.Gonalo, & aifi no fazem dit
ch.Lusit.I.y.c.23.Cunhana i.p.da hist.de tino os autores entre Portuguezes, 8c
Braga c. 25. Biuar in Dextr Coment, ad Gallego9,chamando a hs,& outrosri/-
an. 1 34.M0I113 na hisl.de Galliza ff47.F. pani^omo he notorio aos verfados nas lii-
Luis dos Anjos no Iardim de Portugal n. storias.De mais que naquellas palauras: A?
9.&0 P.Vafc.in defeript. Lusic.pag. 447. frtuinciaGtdlicU-ychde enKner.Reigio-
posto que faz desta Sancta duas. fus de Prouincia S.Ucabi ; da quai era meri-
tiffimo hlho,pois tomou o habiro( fegun-
t. Da V.& Martyr S. Engracia 2. do do tradio) no conuento de S. Francisco
nome,reza neste dia ( de temp immemo- do Porto j & no:De Ptoncia Gallicu n.t~
rial)a fancta Igreja de Badajz, pr gozar turatis, Quem fallou nunqua por estes ter-
a rica prenda de iua milagrola cabea. O mos'.O que destinguio ja nalga maneira
Doctor Rodrigo d'Osma , noTratcado q S.Antonino na.j.p.hist.tit.24.c.9.$. 1 j-dl-
- publicou das gradezas desta cidde> que 2endo: E.Gundifalm Htfpanus de PreuinctA S.
anda inferto no tomo de feus sermos ; e- lacoti. E se alguem se quizer valer. dos ap-
quiuocandofe ( ad que julgarris ) co a fe- pellidos Valboa, ou Valbom , para proua
melhana do nome, disse que era- a mefma de fer Gallego,& no Portuguez. Rcsp-
de C,araga,& porisso lhe aggTegou derlhemoSjqueindaqueteuelseufolar,
companheiros , fendo que a cabea desta no falto emPortugual,como vemos nos
Sanctajcomo icUrem os ucor,s de sua v i- liuxos Geneologicos deste reino, Aleoi do
' """" ^UQ
Decimo tercio de AbriL 549
que temos muitos lugares nelle do nome, fezdoao no seguinte ao P.Frei Luis de
Vaibom,t alg dos quaes podeiia fer lia- BejafProuincial naquelle tempo dos C-
tural , o que no ha em Galliza , costume uentuaes)mas c tres onerosas condis.
este mui antigo, & viado entre religiolbs, A primeira , que se auia de enterrar na ca-
tomarem os appellidos das patrias , em q pella mr,com Tua me, & irma. A leg-
nafcero : a faber hum nos Coutos de Al - da, que se nelle oimesse alga parenra iua,
cobaa , outro na diocesi de Thomar, por sria anteposta ao cargo Abbacial. A ter-
baixo d4 Guerreira : dous na Beira, hum ceira, q as religiosas (depois de sua morte)
junto a Pinhel, outro em So Christouo se obrigario a cantarlhe cada dia h Ref-
de Nogueira . 'finalmente outro mui ce- ponio por sua aima . consentindo ellas
lebrado ha legoa do Porto , d'onde que- niio,se constituo padroeiro,anexandolhe
rem algs autores, que fosse , podendo ler algas herdades anno. 14.61. cu jo contrato
de quaquer d'aquelles , quando no de Foi inualido por lerem da mefa Pontifical.
Lisboa, como t Rodulpho,& Wilioto. O que o RilpoD.Iorge da Costa, feu fuc-
Attqui trattamos da patria desie efcla- cessor, no fomente ratisicou , conientin-
redo varo, he fora que digamos tamb do o Cabido , mas confirmou com nouo
alga coula do muito que fez . CelebroU neargo , a faber de lhe dizercm por sua
dous Capitulos, o primeiro em Tolofa de aima todos dias os Pfalmos Penitenciaes,
Franca no terceiro anno de feu Gnera- com h Anniuerfario j & por isso lhe aca-
lato;o fegundo em Padua no fexto,em os bou as obras , que fcaro imperfeitas, al-
quaes se acharo innumeraueis Mestres canando do Papa Pio Il.confirmao de
em Theologia,eminentes Pr-gadores,ex- tudo a js.de Abril de 1463. & nem h,nem
emplares Prelados , & religiolbs fanctos, otitro sc sepultou aqui , porque D. Valco
de que naquelle tempo abundaua a Oi d, jaz no conuento de nossa Senhora do f-
sendo que por outra parte andaua bem re- pinheiro da mefma idade,& D. Iorge no
laxada,a quebufeou remedio com feu a- do Populo em Roma.
postolico zelo,ordenando vtiliflmosEsla- Perleuerou este conuento ( de q foi pri-
tutos para melhor gouerno,& reforma d - rheira Abbadessa Britis Mendez , lha de
ella. A este fm cpz h doctiflmo Trat- Menda-fonfo Dantas, como achamos nas
tado de prtceptis eminentibus Regul<t,de aqui- memorias de Gafpar Barreiros ) na obe-
polemibtu,& habenubus vim practpti, que co- diencia dosConucntuaes at o anno 1535.
mea: Rgula noslra fratres charifsimi non vi- em q passou dos Obseruantes,por man-
deatur robis cdfufa eyc. O quai anda no Eh- dado deD.Bras Netto,Bifpo de Cabo-ver-
chuidion dos Menores imp. em Seuil ha de,Iuiz excuter da Seraphica reforma
an.^jj.Tratro sua vida, & mone(qfoi neslereino. He de notar , que fendo estas
no de j ji j.)Gonzagadc Orig.Seraphicae religiosas at ento Cuentuaes, ouueen-
Relig.p. 1 .de Generlib.fol. 66- & in conu. tre ellas algas d tanta vircude,que o re-
Panfienfi. Fr. JVlarcos de Lisbea nas. Chr. dU2o ao estado da Obfruancia , o que
graes2.p.l.6.c28.& I.7. c. 19. & 21. Re- no lemos de outro algum da Ordem.S-
boledo 2.p.l.j.c.8. Salazar na da Prou, de do a principal neste negocio a nossa Ma-
Castella l.j.c.ji.Wuddigo tcm.j.adan. dre Antonia de Gaceres,jqtrc-morreoa 13.
2304^,131 3.8c de Script. Ord.pag. 147. de Abril de 1550. fuccedendolfie naAb-
Auila na hist.d Salamauca I.3.C.3. Pilajio bacial dignidade D . Vilaine Pereira -, por
l.i.Conformit.fruct.8.p.2.Toffiniano L 2. ' langue tam illustre , corne por viftude , a
Spculum frar.Min. & Firmamentumtriq quai goueinou 40. annos louuauelmente,
Ord.& outros,que cita F. Artur Mona- como se vei a 1 7.dc Nouembro , em que
sterio rro Martyrologio Menorita h.d. . salleceo . Foi este conuento sempre na o-
'- ; fcniSo dos mbradores d'aquella cidade,de
r.-'- Gouernando oBifpo D. Vafco Va- grande autridade, & reeutao , pela re-
rella a pppulta mitra Eborenfe pretendo, formada vida, que nelle le professa. D'on-
edificar hum fumptuofo palacio na terra' deairlo para Abbadessas,em diurfos t-
para feu ehterro,errrrazo difio, cpru l poa,D.Jlahel dMejlo,& Ifabel daCosta,
certo fidalgt^hamadoferiioFalco ha[ ^qijella para 0 conuento d'Eluas, esta pa
rafas nobres,na rua que cha/rjq de Al- ra de Alccer , as quaes em breue puze-
che,' & fpbre ellas fundou a noua fV.brida rao estars casas em suraa perfeio.Qije de-
do conuehro de S. CPar^n. tyffc de qne sta* yiuas, i efdhidas pedras fe compoem
.i-.*. 1 i tlte
i
55o Agiologio Lufitano.
este spctual edifico'.Quem quizer ver poc Rochamaturaes da ditta villa ; onde teue
extenso sua fundao,acullaha em Gon- tres irmas fieiras , que todas vinero , &
zaga j.p.tic.Prou.Alg.conuent.5:.8c Vud- morrero com grande exemplo de virtu-
digo tom.tf.annali Min.ad an, 1459.11. j. de. Duas d'ellas leuou o Arcebifpo D. A-
f. De Sr Geltrudez (cuja morte foi gostinho de Castro,para reformadoras do
ian.i ^S.Jtratto as rclaes m. f. q do reli- mosteiro de Mura, da mesma Ordem,na
gioso conuento de S. Brigitta le nos com- fuadioceG. Consta tudo de exactis rcla-
muuicaro 3 tiradas parte do liuro de feus es1que com diligencia, & cuidado pro-
obitos,& parte do que anda na bocca d'- cuxamos.
quelias feruas de Deos.
g. A trstao do Bcato Antonio Ne- . Deixou a Madre Luisa da Victoria
gro(de quem )a escreuemos a 24. do passa- aos vindouros, louuauel memoria fallcc-
<io lir.f.jfoi a 1 j.destean.i599.Vejoleos do an. 1 63 j. No liuro dos obitosdocon-
autorcs , que alli se allego , specialmente uento de nossa Senhora da Qmetaojn-
Carrilho na Chr.daTerceiraOrd 2.P.C.4. >da feu nome com grandes encomios, cu/a
b. Faz illustre mo de F.IooMal- copia nos cmunicou amuito Religiofa
<lonado,& F. Afonfo Ximenes da Ordem Martha de Iel'us, fendo Abbadessa d'elle,
<ios Prgadores , que padeccro martyri para que suas virtudes , i exemples siruo
an. 1600.0 P.F.AfonfoFernandez no liuro de rcplandecente clmalte neste dia ao A-
ntitulado:Cssrjr<tfl Pr.ti.pag, $07.0 quai giologio.
cita os memoriacs do melrno anno , q vie,- 0. Nasceo Sr Felippa da Vitaojfi!-
rode Felippinas, 8t a Giauina in Voce lha de Diogo de Negreiros, Cmendadoc
turturis p.2.c.ij. da Ordem de Chrilto, em Momc-mor o
t. Os Chronistas da Ordem da San- ' nouo . En trou no conuento de Viana de
ctistma Trindade elcreuem smariamen- Alentejo an. 1589. & partio dlie para ou-
te as acs do P.F.Manoel d'Euora,co- tra vida no de 1 649. Asil o dizem as rela
1110 F. Bsrnardino de S. Antonio no Epit. yes , que nos inculcou o P . Diogo Cac-
J..c. i..7& c.9..2.& c. i2.. 7. F. loo "dim da Companhia de Ieus.
FigueirsmChr.Ord.pag-4}7-Frei Pedro f. Foi o Caualleiro de Christo Paulo,
. JLopez na mesma L2.cap,9, F Christouao Mestre daquelles dous mancebos Pedro,
Oforio na Pancarpia fol.154.0 dia,& an- & Paulo, de q escreuemos a 27. de Feue-
no consta do liuro dos obitos de Llsboa. reiro lit. . aos quaes no fomente bapti-
De F. Antonio de Aluito,teu companhei- zou}mas encaminhou para o ceo.Lbro-
lo,ja elcxeuemos a jo.de laneiro lit. e. se dlie os autores , que referem os succes-
/. Perseuera viua lembrana entreas fosde Iapo pclosaimos 1618. Com esta
. Claristas de Santarem da Madre Felippa differena , que todos vario no dia de feu
das Chagas, onde acabou louuauelmcnte triumpho.Porqueo P.More/onl.2..c.i2. o
anno 1608. A noticia de sua vida nos com- poem ao primeiro de Marojo P. Cardim
. municou(por sua muita beneuolcia) o P. no feu Catal.pag.2o.a .do mesmo;& Or-
. Mestre Speran^a,Chronista da Ordem. phanel na iua Ecclefiast. c.44. neste dia,a
m. Nomelmo anno foi a morte da M. quem seguimos , por andar enro prgan-
Maria de S.Miguel,em S.BentodeViana, do naquellas Chiistandades, comoler
filha de Diogo da Cunha , & Beatriz da de varios lugares desta sua obra.

A B R I jL

S. Silue- M Braga, a festa de S. Siluestre,Bifpo , & Martyr ,


stre Bif- naturalda mesma-cidade , q clua feruentiffima
po,& M.
prgao fez grande frutto nas aimas, seguind os
sagrados vestigiosdo vigilt pastor S. Bafilo,c
q crefeeo naquella regio o numero dos fieisem
quantidade . Constandolh neste cornienos da incontrastauel
fortalezajComq Victor padeceo (autos tonnentos por Christo,
&co
Decimo quarto de bril. 5S 1
& como feu trcado corpo ficara no campo ante o idolo de S yl-
uano , enuolto em feu proprio sangue , paraserpasto , & manti-
mento das feras, & aues de rapina, no ouzando os Christos fe-
pultall corn temor , elle os animou para q no maior llencio da
noite o furtassem. Ao qual(depois de vngido com preciofos , &
aromaticos vnguentos) dero reuerente sepultura em parte oc
culta, com ngular piedade , & religio. Porm no pode fer c
tanto secreto , que ao seguinte dia no fosse malfinado ao Prsi
dente Sergio. A cuja prefena foi com grandes alaridos, i estro-
dos do pouoleuado.E declardo em publico o sancto furto,tc-
mendo alga irreuerencia,de nenhum modo pudero tirar del-
lc,ondc estaua depofitado. Feitos ento exquefitos exames de
suaf,& religio,vista aconstanciacom que refpondeo a tudo o
que se Ihe perguntaua,confessando sempre a IesuChrsto,foi lo-
go degollado espada; seguindofe nesta Prouincia graue perse-
cuo contra os feis,experimentando grande numero dlies os
os do idoltra ferro . E no foi bastante sua furia para os Chri-
ftos deixar de recolher u venerando corpo,& ajtallo ao do
Sancto Catechumeno , pois o ceo o fez participante da mesma
aureola,iestoladaimmortalidade. b. No conuento de Ta- o Beato
rouca,Bifpado de Lamego,o transito do Beato Ioo , monge de 4' dlJ-'

mui pura , i exemplar vida , como quem e auia cnado em Cla- twdo.
raual, debaixo da regular disciplina de S.Bernardo , & chegado
a tanta perfeio de spiritu, que o escolheo o Sancto Abbade de
entre feus mais amados , & prestantes difcipulos , para plantar
em terras tam estranhas,& remotas,o abundante , & vioso po-
mar de sua f resca, & odorifera familia ( empreza assz dificulto-
sa)inda que promettesse acudir a feu tempo com doces , & sazo-
nados fruttos.E depois de largas jornadas,chegando ao territo-
riode Lamego comosmaiscompanheiros 7lhessaoaoencon-
tro S. Ioo Cirita,a quem vinho pelo ceo dirigidos,com cartas
de feu Sancto Padre. Saudandofe todos como conuinha,fe parti-
ro logo contentes, & alegres em o Senhor paraGuimares(on-
de ento estaua a Corte)dr conta ao Principe D. Afonb Hen-
riqueZjdo fim para q Deos os trazia a Portugal 5 o quai os ouuio
benignamente, & considra ndo a nouidade , & pobreza dos ha-
bitos , a modeftia , & compistur dos olhos , & a humildade,&
sanctidade , que Cm cada h reluzia i c5 genersidade real, & a-
nimo christo , Ihes concedeo faeuldadepar fundarcm nas suas
terras.Retirados:entoahum folitario lugar,remtado do trat-
Zz to.
55 2 AgiologioLufitano.

to,& cuersao humana , no recosto de ha aspera serra,legoa,


& mciade Lamego, contra o Nascente, fabricaro ha ermidat
comlimitadas cellas de taipapara viuerem,em quanto oeo
no determinaua outra cousa.E depois de perseuerarem alli por
algs dias cm continua, & profunda orao, pdindo ao Redcp-
tor , que no impedisse feus demeritos,o final por S.Ioo Bapci-
sta promettido a So Bernardo , paraafundao da noua Abba-
dia, mereceo vercomos mais companheiros , aquelle fulgenti-
mo raio , que defceo do ceo,por espacio de noue dias, lempre
s memas horas,sobre o sitio,em q se auia edificar aquella spiri-
tuai colo nia. E reconhecidade todos a diuina vontade , se dcu
logo execuo , concorrdoofauor, & beneplacito real. Aqui
e ouue F. Ioo em tudo como sempre,acarretando os matriacs,
& fazendo outras obras seruijsde grande edificao, introdu-
zindo alli com igual louuor a regra , & modo de viuer dos mon-
ges Cistercienes , refplandecendo no exemplo de sua inculpa-
da vida , & zelo da obruancia monachal,atq c placida mor-
s.Fr.Pc- te soltouo spiritu nas mos doeternoGlorificador. c. Em
droGon- Tuy,cidade de Galliza,a celebridade de S. F. Pedro Gonalucz
Domiii- r^CHno ^a Ordem dos Prgadores,Castelhano,filho de paes no

co. bres,& ricos,sobrinho do Bispo de Palencia D. Fr. Raymundo,


emcujacasalecriou, o quai conhecendo nelle habilidade,&
genio paraasletras,omandou estudar naquella Vniuersidade,
celeberrimaemHepanha. Eaproueitando em breue grande-
mte nas artes liberaes, vagando ha Conisia, o aprefentou nel-
la,com sperana de maiores dignidadesEcclesiasticas.Pouco t-
po tardou,que no vagasse o Deado,que impetrou logo em Ro-
ma para o sobrinho. E no proprio dia em que tomou posse, qu-
do tinha obrigao de se portar mais composto, & modesto,en-
to o foi menos . Porque deposto o habito de tonsura , co as de-
mazias de moo loquo , & vo,em hum dia de,Natal , subido cm
brioso ginete , andou quebrando as caladas de toda acidade,
com desenuoltura, i escandalo do pouo. E hegando a ha pra-
a,onde estaua grande ajuntamto > para ficar acreditado de ca-
ualleiro, concertouse na cella, apertou as perna$ ao ginete , &
quando seno percatou,achouse no meio da carreira,estirado no
cho,descposto,i enlodado. Acudiro logo a leuantallo,rlcdo
tam corrido,i enuergonhado da desgraa, q s fallar palaura , se
recolheo a casa sentidifimo. Considerando ento consigo as pa-
gas do mundo , pois de repente se lhe trocarao contenta m ento
emma
Vecimoy quarto eAbril

bi magaja alcgria cm tristeza,ajatani erh yergonlia, y & ga


lhardiaeoi menoscabo de sua pefloay assentou no aniino fifa
naerecia tal mundo cr ohado quanto mai? serui&>rjs& tBadt>>
E com estes iinpulfos*, &iaSofrda diuioa g-aase <UpWipga4
buscar a Deos na Dominioaria religio, tomdo p Jtaj&prrip.^,
uto,qtie alU se principiaiia > com espanto dos qi^<& $nkci
&trattauo. Ecohabitexterno vestio sua aljmadcotof ip->
terno de graaSj & prerrogatuias cclestiaesjtjazedoseraj^ d t
te dos olhos o docunito de S.Paulo : -Defoncre Vn scundforiprist Adph.^
tnam conuersatione yeterem homme,qui corrnmpitur feundu dtfidtrt<t?eif'h V,2*

roris. fenouamini autem fpinlu faetis vefbr* , viduite'twtmnijhovm^


quificund Vett creatus eft m jujlitia fancikais , Veritatko PcJoqurt
jaera mui deuoto, de grande caridade , de continua orao , d
rara humildadc,de sma modeftia,de prpta obedienci,<:&: pot
sua brandura,& mando gratb,& apraziel a todos , indo pa
ra fi a mesma seueridade, & penitencia. A cabado oestudoda sa*
"gradaTheologia com admirauel applicao, insormadoda vi
da^ costumes de S.Domingos,trattou de iuiitar as acoes des-
te aniniado ceo. E constandolhe de feu principal intcnt , q era
dedicarfe todo ao bcncficio dos proximosypedio aDeos o fizeA
edigno instrumto feu , para conduzirgrande numero de oue-
Jhas , que via desgarradas ao xebanho,da:Igreja , exercitando o
ministerio da prgaeo , com tal zelo , & feruor de spiriti , que
mouia,& compungia a todos para melhorarem as vidas*, .cornu*
licandolhe o mesroo Senhor taigFaa,qne abrandauapeitosde
ao , accendendo nas aimas dos ou uintes huas faiscas dodiuino
spiritu,que abrazauo as raizes dos peccado^ i jexctauOiaoa-
moi do Omnipotente . lapais entrot em casa pat ticular- oo-
merjou dormir,quc della/saiflesera flcar confessado do maior a-
t o menor.O mesmo procuraua nas estalages;cos pafageirosj&
hospedes, onde praticaua cqm tal veticraemeja , qeenternecia
.as pedras,& inflmauaosmais impedernidos,& regelados Cora-
es, reduzindo a dous lugares cms toda a conur^iio.. HZ
-da efcrauidao do pcccadoy& sua tyrania^com os damnos^ cafa halm* Ou-
re dogozjj,t aiegriarf teoshos neja vidafdafelicidadefeauftura-
^que effieraona outra, E auiadoentes , que pediaconflsso, a
todos acudia solicitovdeixdo o.pulpito,a rza,o corner, o som-
io,& repoulbjnao parando,nemdescajiando,po: mais longe q
sosie ocaminho,at se vercomclles, acudifldolhes com mais di-
ligenria,& cuidado,quefeu6 proprios pairochos. Com este zelo,
Zz2 &spi-
.V* jgiobgio Lufitami

&piflu,Krpankstd6><k glriofofcmilagres,CQ;pro uita>pb


de HefpahaiEfteue laCSorte delfte* >. Fernandoo 9ofml
cho use eem>e44e nocrt^d Scuilhai, 8t noutras foatalhat fitttic
sas confcrtfcfrouros^ddwaos foldados adrm^aueisiexempli&dl
doctrirta, &nctidadfei D'aqui pafou a GalKta , mfeigaftb>rf
Oclhor d* ftt'idade, ahimiando aquelle barbai^SHrude potia
e& lu>i'dc ftia Apostlid prgao, defpooaaifloseogouga-t
rcs inteiros pelo ouuirem , leuand traz>;hum exercito de mi-
ninos,mulhcres,& homs ;> que deixadas suas casas, & famiiias o
seguioj atrahidos de feu>feruorofo fpiriru. Em Ribadauia que-
yedo oerto dia paTar-OcVaoi.doMmfaoiinformaclo.do rapidb cur*
b , que-lexiaialli no'ipuero , & corapi muitos. dos viznhosjhe
pagauo tributo decontado^perecendoem fuasagoas, compa-
deci(o- interiormentq^iti|tcntou fazer naqueliie sitio ha ponoe^
para a quai se valedeeimolas:Conuocads<en4ostciae , f
comeoti s imptubfabrica, q a juizo humano era impofliuell,
obracanto.destaindustrijcomo desuae.inos jpondotodo seit
cuidado cm Deos , aquem pedia foras para- em-ua- vida a ve^t
concluida.Elleera)Oarhite?oy& o pagador,lk o-mestrej &-6
obreiro, n fe;contentarido commehos , quecarregara pedpa$
& cal s costas. Evendofe falto de dinheiro paraiaifettia,no per*
<dia o aninw>y rcroctiaTeiao merao SenHorcom affectuofas ora-
^esr& cbrtioilogoenchentes demiscricordias da diuina Ibe>-
*alidade,Bfaltando peixe co a mesmaconfana , que empfenu
dera tam grande machina ,assentado n as margens do ri o? leu an-
tau a os olhos ao ceo, & comeaua a feruer cm ca rdumes , & sal-
tar na terra , de que o companheiro tomaua o neceiario , & o
mais efperaua sua beno,para se tornar a feu crystalino ele-
mento.Ero tantos os officiaes , que vinho trabalhar na obra
fama destas marauilhas,que em breue fe vio acabada y & perfei-
ta,fendo toda de cantara laurada ; tam fortificada i, & bcm fun-
, dada, que inda agora promette eterna durao, fem ter itKst f>-
2da iu pobre fundador ,q o v elho kweuiario pof onde rezaua.
E" depois de a ver csmada c tanta felicidade,se animou a fa
zer outra junto ao Iugar da Ramalloza^no termo de Baiorta, vc-
cido da caridade,& perigo manifesto de feus moradores^&pa-
sageiros, De Galiiza paslbu a Portugal , & na Prouinciade eni-
tre Douroy & Minhov rezidio mui de assento ; ora no hofpiral
de Guimarascgridcjexplo) & modestia,trazdo muitos de
feus naturaes ao estadoreligiofoe sua fructuofaprgao; ora
Decimo quarto de Ahil. 5 55

naermida de N. Scnhorada Pencda( que fica cm alta penha, n a


comarca de Valena , duas legoas de S. Maria de Soaio , entre a
Grauieira,& Crasto) onde se retiraua para vacar a contpla o.
Aquio mordeoh bicho peonhento , q elle amaldioou, &
a mefmo a aruore de q fao,chafnada Abrofca , a qual( de en-
to at hoje)nunqua mais cresceo em alto,como outras , q se v
naquelles contornos , mas fomente extde feus ramos em casti-
go sobre a-face da terra. Deste fagrado retiro faa o Apostolico
Ecclesiasts efpalhar a diuina palaura , andandoscessardelu-
gar em lugar, de aldea em aldea para fe cmunicar a todos , tra*
2do innumeraueis das treuas do peccado luz da graa. E cres
cendo cada dia ma3 a fama de sua fanctidade,era repeitado,no
como homem da terra, mas como Anjo do ceo, at q teue reue-
lao da preciza hora da morte. Porque pregando dia deRamos
no Benedictino mosteiro de Ganfey, jto ao Minho,se defpedio
de copiofo pouo,que o fegui,fazendolhe a faber( entre outras
coufas ) que mui depressa pafaria da vida prsente . Pedindo a
todos corn humildade de fancto , que quando foubefem de sca
tranto, o encomdassem muito a Deos.,SK/?/>o/?o(dizia elle ) que
no escandili^ei a ninguem com mitiha vida , tratto , contudo Conheome
buma?o, 0S> fraco , & por ijso entao necefsitarei mais das oracoes dosJeis.
Neste dia c partio paraTuyater naquella cathdral a femana.
fancta,na quai prgou toda ella fem decar c notorio prouci-
to das almas,encaresdo nos fcrmes a necfidade grdc,q auia
do Sacramento da Penitencia , fegunda taboa ( cforme d iz 03
Theologos)depoisdonaufragio : tomandoexemplodeChri-
to N . Senhor , que nas vefperas de fuamorte prgaua mais fre-
quentemente.No era o Sancto tam velho como as penitencias,
jornadas,& fermes de cada dia o tinho reduzido a ha cana^
da velhice,& falta de foras, debilitandoo de forte o muito que
trabal hou naditta femana, que na primeira Octaua daPafchoa
Jhe fobreueio ardente febre ( correo certo de sua morte. ) De*
fejando ento ir acabar a vida nalgrejado ApostoloSant-Iago
sepzacaminho,doqualfe voltou pornopoder ja menear-
se, reuelandolhe o ceo, que na ditta cidade de Tuy recebe-
ria o felice galardodefeus incanaueis trabalhos. Chegado
poufada,fc confessou gralmente, recebeo o corpo do Se
nhor , & fancto 01eo, com fumma alegria , & confolao de
ia aima . E defpedido dos prsentes , virado paraohofpede
da casa ihe disse : Ainigo ^ficaiuos com T>eosy oqual ejlejafempre cm
.-. , ' Zz3 yoffk
556 AgiologioLufittmo.

\offa companhia , eu me parto dfie para outroseculo ,sabei que tenho hum
Senhor tam libral,q feruindoo pouco, mequer pagar comuito,honrandome
mais do q mereo. Tem promettido(a meu respeito )fauorecer a efa cidade,
sua comarcaJS luralla de muitos cajigos , que os peccados dlia o prouo-
cao-fS nao s agora^mas tambem pelo tempo adiante^afsi que meficarei en
tre VSyComo patrao}amigo>& intercejfor Vojfoypara que Vejais quatngra
de coufa be feruir a este Senhor. 'Perdoaime o trabalho-i que Vos dei co a mi-
nha enfermtdade,efpero emsua misericordia,que Wo ha de retruir copio-
samete. E ja q eu fou pobre>& riao tenho coufa temporaire Vos dar}tom
eje meu cinto,& guarddio^que algum dia Vosfer de preftimo.H regala nr
dose com ChristobreueintcruaIo,efclaresidoem marauihas,&
porttos, voou sua aima ligeira perptua luz da gloria. Achou-
sc funeral pompa de scu enterro,quasi toda a cidade,& o Bifpo
D. Lucas eom muitadeuoo, & lagrimas Ihedeufepultura em
ha piquena hermida,que o Sancto auia cdificado , da quai bro-
tou no mesmo dia ha fonte manancial de oleo , admirauel em
siporsuamarauilhofafragrancia, & nos eFeitos por fer antido-
to contra todo genero de doenas.Onde foi logo vitado c ef
tranho concurfo de naturaes,i estrangeiros , que todos achauo
nelle remedio a feus maies . E inuocado dos Mareantes de Por-
tugal(como Sancto feu natural)nos maiorcs perigos,& tempes
tades, erigindolhe por esta causa ( feconhecidos a feus fauores)
muitos templos , & contrarias, procurando com grandes instan-
o Beato cias da Sc Apostolca sua Canonizao. d. Em Viana,noc-
f. Gofaio uento de S. Francisco do Monte , terminou feus dias em ditoCa.
Fnnafc* velhice , o Beato Frei Gonalo Marinho,feu fundador , que no
wobftr- seculo foi oppulctifimo ,porque era senhor de muitas terras, &
usnte. vafalos em Galliza. Este profeTando a Milicia de moo , i est-
do dcfpofado com ha filha do illustre Ayres Gomez da Silua,
Alcaide mr do Castello de Guimares , que feguia a vz del-
Rci D. Ioo II. de Castella , vindo o Mestre d'Auz sobre elle,
vedofc cercado , & cbatido por todos lados , pedio quarenta
dias de tregoas para dar cota a feu Re. O Mestre, como tam be-
nigno,lhos concedeo,& Ayres Gomez defpachou logoaCor-
doua feu genro,manifestandolhc o aperto em que estaua. A que
(ouuida a embaxada)refpondeo: Ve^id a Vuejiro Capitan,ymi Al
caide^ que entregue el cflillo al Maejro ,porque quando cobrar todo el rei-
no^cobrar tambien effa villa . Tornando co a reposta Gonalo Ma-
rinho,entregoufe Ayres Gomez a partido honrado;& caminh-
do com toda sua familia para Castela , falleceo a poucas jorna-
das
Decimo quarto de Abril. 557
das de desgosto . Gonalo Marinho, qucrcndo ento leuarfu
pofa para Galliza , o no consentio D . Pedro Tenorio , nosso
Portuguez(naquelle intrim A rcebispo deToledo )&menos
nocafamento, por refpeitos particu lares , at que defenganado
nobre mancebo , pezarofodeno auer fcado eomo Mestre
TAuz,que Ihe fazia grandes parcidos voltou para u solr, 8c
patria . E destribuidas todas suas riquezas , parte em pobres,&
nccefltados,parte em hospitaes,& conuentos, que de nouo eri-
gio,renunciou o mundo com rodas suas pompas , & vas per-
cas,vcstindo d mais pobre,& humilde habito, que he o Francif-
cano,na Prouincia de Sant-Iago,onde(ajudado do auxilio diui-
no)resplandeceo tanto na autoridade,prudencia , & fanctidade
dvida, queem breue chegou sua fama s orelhasdo Papa Vr-
bano VI. o quai o constituo feu Embaxadora varios Principes
da Europa an. 1389. Mas como ficasse affeioadiflmo a Portu
gal, & a feus naturaes , do limitado tpo que viueo em Guima-
resjtornou a elle em eompanhia dos veneraueis Fr. Diogo Af-
turiano,& F. Pedro Diaz , os quaes com outros explares fujei -
tos,dero neste reino felice principio RegularObserucia an.
139 1 .sendo Frei Gonalo o principal cooperador, & fundador
das reformadas casas da Ordem entre Douro,& Minho,a saber
Mosteir,Insoa,S. Paio,S. Clmente das Penhas,& S. Francisco
do Monte , onde por fer o sitio acmodado para feus sanctos in-
tentos,se deixou ficar,viudo ja na terra, como cidado do ceo.
E peruerando algsannos em seruio de Deos } & da Reli-
gio veio a fer pai de muitos vares Apostolicos , cujas penit-
tes,& contemplatiuas vidas nos ocultou o tempo. Aqui o vinha
buscar (como a diuino oraculo)o Infante D. Afonso ( tronco da
renifma Casa de Bragana ) para traita* com elle materia de
confciencia,sendolhemuiaffecto,porsuasingela vida.Em reso-
luo chegado Frei Galo ahalarga velhice, amplicada de
spirituaes augmentos,& illustrada de propheticas repostas, pro-
ximo a morte, como o maioremprego,& defuelo dos.Sctos he
fmte para fegurar esta hora , no sc efqueceo de se ajudar nel-
Ja das armas,que Christo deixou em sua Igreja,que so Os vene
raueis Sacramentos daCmnnho,iExtrcma-vno;& com ef-
tranho gozo, como quem reconhecia ja o porto , & comeaua a
defcobrir os aleg;res,& dilatados arizontcs da eternidade,carre-
gadaa nao de sua confciencia de ricas matalotags de virtndes,
emproou nas minas da gloria. Seu delapidado corpo foi fepul-
Zz 4 tado
558 Agiologio Lufitmo.

tado no tneio doCruzeiro;& por mandado do ditto Senhor(te-


stemunha irrefragauel de sua sancta vida ) exornada a coua corn
ha fermosa campa. D'onde foi trafladado para debaixo do altar
mr an. 1 5 70. sendo Guardio F. Diogo de S. Roque ; & no de
1 587. a ha honorifica sepultura por Frei Pedro dos Sanctos , a
quai hoje se v no claustro em sublime lugar , q he a hra mai'or,
F.Domin- que atgora conseguo na terra, e. No deuoto cenobio da
lnfa?fiCuadonafz doMnho, no longe da villa deCaminha,;
nit}m. 0 infalliuel prazo de F.Domingos de S. Iulio, Asturiano,de se-'
lice memoria,pigmeo de corpo,mas gigante nas virtudes , porq
depois de morar largo tempo nas principaes casas da Obseruan-
ci,com admirauel exemplo,i edificao do pouo , premudado
a este celestial retiro, habitou nelle perto de onze annos,tam ef-
quecido domundo , que nunqua em todos elles fao fora , nem
chegou ao vestibulo da portaria,q he mais. Tarn abstinente era,
que no vfou de po muitos annos, mais q de heruas cruas , ser-
uindolhenas principaes festiuidades de regalado mjaral^a
mal cozidas_,& peior guizadas.Tam pobre , queandaua amorta-
lhado na esfarrapada tunica de xerga, remendada em partes
com pelles de lobos marinhos,fem ter outra a q se mudar.E tam
contemplatiuo,& amigo da orao , que trazia sempre o enten-
dimento rcolhido , & abstrahido dos scntidos em hainexpli-
cauel vnio comDeos , subindo em breue ao alto da perseio.'
Na complta da vida sobreueiolhe a penosa enfermidade de as-
ma , vendosc naquellc sujeito ( enfraquefido por tantas vias)
contderem dous extremos, hum de afflico, outro de alegria.'
Atormtauao atoce,causdolhe mortaes accidtes. Alegrauao
a perana de se ver na gloria com Christo , deuizadose no ex-
terior os jubilos, & fruies , que no interior participaua sua ai
ma. Nesta conformidade, & intima vnio com o Sol diuino pas-
sou o tormentoso golfo da morte suauiffimamte, para viuer no
consorcio dos escolhidos , em ha perptua complacciade de-
op.Ro- leites. f. Nestedia^mSeuilhajnaCasa professa da Compa-
tlnzfia nhia>0glorif0 fim do Padre Rodrigo Aluarez,Portuguez,naf-
copanhtA, cidoem Arzila(Africanapraadesta Coroa^qucda puericiase
entregou virtude , padecendo tam graues tentaes contra a
preciosamargarita da castidade^que obrigado dlias saa ao c-
po ferindo o ceo com gritos: Vomme yim paim^Yefponde pro me ; a
quaes Ihe seruio de esporas para com afperrimas penitencia
domar a rcbeldia da carne, inuocdo sempre em feu fanor a pu*>
riflma
< .
s
rissysaRainha dos Anjos . Durpu a^^palbatalha algum tem
po y^qvc^josse^bjcnjdftpvfijhp4pekjtf*; Vftleso&mept^lbit
^pparecQ, ipap4?^4p 40ifrifito daisensiwlidade^ o. nl> pefse?
&u$e mai* , orp. ^ep*jiawtQ ae mpfcte puro3 & catvfew
fe&tirlyim leue^^ftiHMlp^^j^^Deftibw^do ipgp entre por
>fP? sopiofppa#iwpiMf>*^ *fcpasJHe deixarpj at>rio,ej&
Spja de Gara^tia; para.i*4fc*tftaf , e^nsipando aps moos le-
trasbumanas, v tTti^des ^i^if?^^* Qrdcnadp Sacerdpe,seruio
algs annos. de, uia m hpfpia Wa ditta cida^de aos, ppbreS)On-
4e c^a^isiuelme^regak^ vezsdaV.Se-
i>hwa , & outro ft qVbnp .StAbpJL *H>#b > tqpe,!btKK dia
Jhe'disse t Segueme. Recorreoento dmenti ssima Medianeira
para q o enammhasse. Que tanta familial; idade auia entre am-
bpslDecujasagrada.rwccaouuio: ErUrti^naCompanhia. Pscloq
im demorafpi reUa maticulapse , majatfestafldo primeiro suas
faltafi,& demerkos aos PreJadqs,:os quaes o admittiro , conhe-
endopspirittvdpSenhor ,que pelle habjtaua par graa . Era
pobre cm sua pessoa , bu milde cm suas ac es , fem ne niium r e-
jbode vaidade ; tam penitenle ,& rendido pbediencia, oue
ttunqua era mate.F(3 graues 4izja(- feu parecer , se m lieena das
)relados,ou auendoo primeiro confultado cm elle*>, Abprro-
eia tanto o viio ciuum da murmurao , que com parcicular
voto se obrigou a nodizer causa algaem perjuizo detercei-
10. Ardia con tin uamen te em amor de Deo6 vde m odo que suas
palauras erochamas,q se atea-uo nos arwrnos dos ounintes. E
dee awor nateia o entranhaiiel, que tinha aos proxuiios^cujos
trabalhos sentia como proprios, procurandohes sempre o re
mdia Era de contemplao mui fcaa, i eJfiuada^ecebeidadie
Chricto niuia tiiudo nelta superabdantes eiblaes, as quaes
cpnferia cm feu ra^pm tantq secret r que fez nouo voco
de as, encubrir em quanto v iuene, temdo as l^eiraaazas dai v -
. gloria. O mesmo Ihe succedia co: a V. Senhora, ntindo tam ex-
traordinario go^q-y que po* vzjes.scvi seu rostraresffrlartdec-
te,& sua aima rebatada co a doura, & fi)jadaora^ <Iaat!iTo
foro as \rmde,s,& doadfiQeos>queiidlc maiscampearo.O
primeiro hua luz do ceo, confisque q Senhor auia iUufthtda sua
almatajdornandpa de suag*aai>& feruohOsc^dohikxaija df-
crjfp de spMtu pat* dezpesar maranhaj , i enredos do. dmo-
riio,dezenganandQ pessoas illuzas. O tereeiro hum dom de con-
selho;&: direco de aimas timidas,& afflictas. Q quarto hua pa-
. -, ciencia
ciencia generosa , 8c constante para padecer grattes tormierifs,
& dores infoportaueis muitos annoscom raf^tegria.Cmut?
dolhe o Senhor n vhmente crifermidadedepeViraa croa^

Senhor lesu Chrifto , />o/ jMco o </tfe 5o /ifow , sl?./^ ^aded'trrfr


feu amor. Cert&cao de ualo(pr fautif soberan)^ ar
dentes defejos de vers liure das 'crporaes prize para gtar
da vista do RedemptofjCom grande frenidade, aendo re'bl-
do os diuinos Cordeasylhe rride os vltimos alhtos.N fieP-
ma hora foi vista sua aima de certa pessoavirtUofanomatorfer-

uor daorao penetrar os orbes celcstes>acorripnhada de innu-


o r.seba- mcraueis spiritus Angelicos. g; No mesmo dia^em Coimbra,
iio r- no collegio daCompanhia,donttio o vltimo sornno com glorio*-
wfL? * nome ^e virtude o P:Sebastio Burradas , noss Vlixbonenf,
a quem a Emperatriz do vniuerso( da quai toda a v ida foi deuo-
to,& feruente amante)declaro certo dia,orandonaErmidade
nossa Senhora da Efcaaa(cont!gua a'S.Domingos ) fer vont^e
sua , que fosse assentar praa na agrad Companhia de Iefus^sE
nella foi logo admettido ao decirn quinto anrto de sua iaade,
ndoja em menear as armas fpirituaes tamdestro, quechega-
ro a dizer pessoas conhecidas, que com sua entrada na rcligio,
no auia feito mais, que mudar de habitao,& trajo , por fer ja.
varo mui consmado cm todo genero de virtudcs . Complto
o Nouiciado, excitou rnaior estimao sua fanctidade , cresedo
na opinio de forte , q concorrio ao cheiro dlia innumeraes
pessoas de varias partes, 8c s bastaua verc fuaapraziuel , & md-
desta prefcna,para eomporem, & melhorarc as vidas, por mais
cstragadas que fossem, voltando todas para suas terras compun-
gidas . Tendo muitas para fi,qe confeguio egregio frutto do
trabalho docaminho, se tocauo na fimbria de feu manteo , ou
lcanauo algs cabellos da barba, ou coroa,quando selhe far
zia,pela quai razo indo fora a negocio, no se podia ver liure
das que chegauoa beijarlhe ohabito , mojestandoo istogran-
dementepor sua rara humildade . Depois de professar , ass em
Euora,como emGoimbra,as faculdades daRhetorica,& Phil-
fophia,interpetrou com grai applaufo dos ouuintes a Tholo
gie
Decimo quarto de Abril 56i

gia,& sagrada Escrittura muito* annos. E om feruente fpiritu,


rzelo,i efficacia hrista prgou fructuofamente toda a vida , fem

affectao oratoiriade palauras , porem essajs tam germanas , 8c


graues,que parccio settas , q penetrauo as aimas , & coraes
mais impedernidos,nopara lhesdar temporal morte,mae para
Jhes dar eternal v ida . E como se tinha pelo maior dos peccado-
res,nenhum louuor humano foi poderoso para o fazcr desuane-
cer . Inclcmente se mostrou lempre com eu corpo , tomaua na
noite duas,& tres desapiedadas disciplinas , interposta ha hora
de orao entre cada ha dlias, dizendo de fi m quanto se ver^
beraua as tres mil leis,para deflustrar o applaufo, que no pulpi-
toconseguia. E tal vez para maior penalidade, semeaua leito
de ortigas, para que nem alli tiuesse o corpo refrigerio. Era este
ieruo de Deos tam parco no sustento , como mortifcado rio ap-
petite,sempre comia o peor,outam quente que lhe empolafe a
Jingua,ou tam frio que o achasse desabrido, & menos saborob.
Napobreza era eximio,trajauaomais velho,& remdado, que
imaginar se pde,nem admittia coufa noua , scno cnstrangido
da Obedicncia. Contafle dlie , que trazendo hum jubo de li-
nho tam esfarrapado, que ja no tinha onde sustentarse , furtan-
dojho ha noite o Roupeiro para lhe dar outro nouo,achandose
pela manha salteado de sua rica alfaia , derramou muiras lagri-
masjpedindo pelasChagas deChristo,lharestituhTem,poisa po-
breza era o que mais estimaua, & prezaua,chamandolhe com S.
Gregorio Nazianzeno:SdJ maiores deliciasf riqueyis. Ento lhe
fzeroa saber(para que se desenganasse de lhe tornar smos)q
estauafeito varredoiro doforno.No quiz osancto velhomais,
aluoroado, se foi l , &r achandoo,)a mei queimado,o vestio,
chorando de gozo,por auer cobrado o feu estrapalho. Ao me
mo compasso era o vestido de que vsaua,tam lacerado,& rem
dado, com tanta variedade de retalhos , que ja fenodeuiza-
,ua a pessa principal de que fora;no auendo pobre , ou mendgo
mais roto,i esfarrapado que elle.Na orao era permanente, na
quai recebia do Senhor particulares demstraes de amor, c-
prindofe nelleaquellas palauras de S.Paulo : Sine mtrmifsone o- , 1Thes-
rate^pois al de andar femprenaprefenadiuina,gastaao mais
do tempo cm orar,fendo visto muitas vczes com frquentes ex-
tasis, & arrobamtos leutado no ar , tam fufpenfo , & abstracto
cm feu Creador,que de nada daua f, anellando com ardentil-
nosdefejos no vltimoas louuaucis muTosdaCpanhia , a fi m
t62 '.V: AgiologtoLufitam

de padecer graues incmodos , & trabalhos , com tanto que a?


proueitaflefaude das aimas ; cu;o spiritual bemo nececou a
compr os Cmentarios ( tam doctos,como pios,)q deixou so
bre a sagrada Escrittura . Quando celcbraua gastaua trcs horas
no altar com muitas lagrimas , & uspiros ; & recitaua o diuino
Officio muito de vagar com sma atteno,& deuoo, tanto <j
estando hum dia enfermo, foi amoestado do medicopara q dei-
xasse a reza , porque se lhe aggrauaria o mal , respondeo surrin-
dofe: ISLemo mihi pcrsuadeat me non pojse cum Deofamiliarem tenre fer-
monem. Finalmente estando )a recreado cos venerueis Saera-
mentos,pediro os Padres, que o acompanhauo naquella hora
Ihes dissesse algas palauras de consolao: Humdamini fub poieti
manu Dei ( respondeo) yt Vos exaltetin tempore tribulationis ; enco-
mendando commuitas verasa virtudedahumildade, em q foi
ngulariflmo . E logo s mefmas horas , que o Redemptor spir
rou na Cruz,em suas fanctas mos,entregou o spiritu,concorr-
do a feu enterro,com fer Sesta feiraMaior,grande multido de
gente,quc hs lhe beijauo oc ps,& mos,outros lhe cortauo
os cabellos, & vestiduras , & outros se contentauo fomente c
tocar Rosarios, & Medalhas no feco cadauer. Tendofe a parti-
cular fauor do ceo,& oraes suas, no succder lga desgraa
entre tto ccurso,pois por muito tpo o no pudero epultar,
em que os alaridos,& acclamaes de fancto estrugio . Dizen--
do todos,que no otro bastaua esta vz,para efereuer a hua pef-
ioa noCatalogo d'ellesjporque em nada defdizia sua pura,& in-
culpada vida da dos inclytos Confessores , & Doctorcs da pri-
oaa Ko- mitiualgreja. b. Em>Arrifana deSoufa, nadiocesidoPor-
0 to,a pia memoria de Ioo Rodriguez o Castclhano,o quai tinha
Jje }*~ ao Augustimo Sacramento do altar tamcordealdeuoo,que

todas vezes q faa fora aos enfermos , o acompanhaua com rara


humildade,publicando que nos dias,que via a Deos Sacramen-
tado, recebia ia aima incomparauel gozo , & alegria : & muito
mais quando cmungaua , ficando extatico , porq ento defam-
paraua ell os fentidos exteriores, recolhendofe afcstejar tam
diuino Hofpede . Esta deuoo lhe no tiraua a da Virgem Se-
nhora, a quem se encomendauamui particularmente , fazendo-
Ihe no dia tantasdeprecaes,quantasinuocaes de lmagens
suas lograraat aquelle tempo a vista de feus olhos.Caminhar-
do pois certo dia pela rra de Baltr , tropeou na raiz de ha
aruore,formada pelanatureza mysteriosamente cmCruz,arrart-.
cou a,
Decimo qmrto de Abril. 563

coua , & Icuoua para casa com grande decencia , cobrandolhe \


tanta deuoo,que todos dias se disciplinaua diantc della,oraua
tres horas mentalmente, & fazia outros exercicios louuaueis,&:
sanctos,dos quaes se pagana tanto a Magestade diuina, que o il-
lustrou de spiritu prophetico , como a experiencia mostrou cm
diuersas^occafies , vaticinando muito d'antes o preciso dia de
seu transita , q sria o de Paschoa de flores, como se vio, porque
leuantado esta manha cdo_, para veraprocisso daResurrei-
o,queduas vezeslhe passaua pela porta, quando foi dasegun-
da, ja se achaua sua aima resuscitada com Christo na terra da ver-
dade, posiuindo o premio condigno de feus meritos , & virtu-
des. t. Em Ceuta,no conuento da SS. Trindade , a olemne iieudfio
eleuaodasreliquiasdoV. P. F.ManoelNunez,seu primeiro ^ r/j"
Minii:ro,& tutelar, varo de tam abalizada virtude,q se obrigou ^l". Fui
o ceo a calificalla com marauilhas depois da morte , pelas quaes M.anoei
D.Antonio de Aguiar(Bispo ento d'aquella cidade ) deu lice- ^zfgm

a para que se trafladasem da humilde sepultura em que jazio,


com hymnos , & canticos Eccleasticos,a hum custoso nicho , q
se abrio cm sublime lugar do claustro,junto Sacristia , onde de
prsente so vitadas,& veneradas de todos c pijmo culto.

Commentario m XIJ^. de Abril.

QVercm graues aurores, queS. Sil- panha,esiiuelTe 3 i.annos vacante, quando


ueslre,M.de Braga^osse Arcebil- os Neophitos Christos nccellitauo tan
po da meima cidade;o que Ns to da affistencia de patcres , para os ani-
no reprouamos,antes julgamos marem, & conrortarem na lc. Como na-
que o fei ru vacancia de S.Balo,i entra- tural,& no estrangeiro;Bilpo,& Martyr,
cia de S.Ouidio , pois o primeiro alcu & no Confessor,o clbra alla ccmfesta
a palma do martyrio an. 60. & o legundo Duplex neste dia, em cujo Breuiario anti-
(como specifica Dextro)r*oi eleito naquel- go,& modcrno,anda com este titulo:.d/>r/-
la prelala no de 95. Logo bem podia em Its iq.infejlo S.Stlutftti M. Archtepifc. Bra-
tanta distancia de annos, quanta vai de do. cbarenjis . E a Igreja de Compoitella a 9.
a py. entrar nella S.Silueure , que trium- juntamente com S. Cucurate,tamb Mar
phou da cega idolatria an. de 70. legundo tyr Bracharenle , que padeceo na mefma
assentamos,eicreudode S.Victor.E mais perlecuo , por poTuir os ricos penhores
quando Iuliano em feus Aduerfarios,quer de feus lagrados corpos; os quaes o Arce-
q na mesma vacancia pi gasse alJi S. Her- bispo D. Diogo Gelmirez an. 1 102. leuou
molao , que depois foi Bilpo de Tolcdo: das Igrejasde S. Victor , & S. Sufana,em
ToH mortem Bafilij Erad>arenfis( diz elle n. que jazio no mefmo territorio , cemo re-
i.)pr&ilicat ibi HertwLus,po!fToictanm.?ois , ferem os Annaes de Composiella, onde t
na primitiua Igreja no le limiuua a pr- hoje particular altar , que lhes consagrou
gao dos Prelados a tuas diocses sm- o Arcebifpo D. Tcode S. Clmente anno
te , mas a outras muicas,a que os encami- 1589. auendolhes primeiro dado lug^r no
nhaua o Spiritu Sancto, como vemos dos feu os Apostolos S.Pedro,& S.Pauo.L-
Isgrados Apostolos. Demais que noera braofe de S. Siluestre, Dextro , & feus cc-
confenraneo, que a Igreja Piimiz de Hd- mcnudor.es ad an.Christi jco.no porque
A a* pade-
564 * gologio Li/tMO.
padeceffe neHe,mas porque ja ento se ce- Cabidd sua conta , Iaurarlhe monumen-
sebraua sua festa, costume mui vsdo nste to de marmore na S ( para aquella idad
autor.O P. Aluaro Lobo no Martyrolog. sumptuolo ) ao quai trastadaro suas fa-
Portug.a 12.de Abril. Vaseo in Chr.Hilp. gradas reliquias, de que manou siuuilmo
ad an. 306. Gantai tom.r.l.7.c.44.Padilha oleo, como d'antes, em tanta quantidade,
na hist.Eccl.tom.i.cent.4-c. ij.Molina na que colhero dlie hua redoma , que inda
Descripo de Galliza fol. 6. D.Mauro na agora le conseru, para perptua memoria
hist.de Sant-Iago L2.c23.Oxea na mefma de tamestupenda maraUilha. E succeden-
.23.& f i.Britto na .p.da Mon.Lusit. 1. dolhe nesta digmdade, 5c deuoo D. GU
j.c.7.Cunha na hist.de Braga i.p.c.20. 8c Pirez de Ceruti|:a(nosso Portugue?) aut-
4j.Nunez na Descrip. de Portugal c. 40.0 ticou i8o.milagres, que Deosauia brado
P. Vase na mesma pag.441. D.Bernardo, por este feu leruo,que remetteo o Capi-
Bispo Lodouense, no feu Flos Sanctor, tulo grai da Ordem , celebrado em To-
Roman na hist.m.fde Braga, Louuarinhas losa an. 1 2jo.para com ilo obrigar- acs re-
na Topog. de Galliza , Barros nas antig. iigiobspromoucr sua Beatificao ; pois
d'entre Douro, & Minho,Loufada , Ma- d'ahi a 4.annos,no de 1 254. o beatificou o
galhas,& ou:ros. Papa Inncc. III I. nos vlcimos dias de feu
Pontificado , iegundo Sandoual no Cat.
b. Foi o Beato Ioo , por patra Fran- dos Bilpos de Tuy fol. 151. & o confirma
cez,a quem os monumentos de Claraual, Bzouio in annalibus tom. 13. ad an. 1246.
& memorias de Taiouca , do o terceiro n.i.Complurima funtejus tniracula, de qmbut
lugar,entre os oito dilcipulos de So Ber- autbenttca adcjl probatio, cttjus in cjus canon-
nardo , que viero fundar a Portugal anno j^atione aulograpbum proferretttr.lUum lnno-
J119. Escreuem d'elle Britro 11aChr.de centius UiI.P.M.annoCl;',iIti n^.sai Ponti
Cist.l.x.ci.Yepez na de S.Bento tom.7. fieatus XI. inter Beatos rttulit: PradicatoriA^
ad an. 1 120.c3.rbl. 1 77.Manrique in anna- Religioni induisent vt in Htspantjs, quacum^
libus Cit.tom.i.ad eund an. c.3. Iange- canobia ejusde instttitti extarent Petn Telmi
linus in notic Abbatiarum Ord. 1. 6. pag. fesiuitate anniuerfari in Ecelejjs jttts cel-
.Brando na Mon.Lufic.3.p.l.9.c.5>.He- rent,sub ejus inuoeatione aitaria etigant,ima
riquez in Menol.Cisth. d. por estas pala- gine depingant ,sacrificia incruent a offerant,
uras-.18.X4/. M,aj ( que he a 14. de Abril) coteras cultus officia exhibeant,tanqu fi fo-
in Ltisit.B.loannes Motuclm, qui fubSanti{- lemm ritu Ecclefia a Kom. Pontif. in tabulit
fimo P. Bernardo in Clarauate reiigicse educa- SancJori relatusfutjset. E por illo tem hoje
tus ad magnam sanclttatem deuentt,& in Lnfi- fumptuofima capella,que Ihe mandaro
tam mijfus, ptirifsm* vita exeplo, & regula- laurar os Bilpos D.Diogo de Auellenada,
ru disciplina z.elo , Ordine Ctfiercienjem tune & D. Diogo de Torquemada, aquelle an.
nouiter ibide introducl,mirabiliterJidbiliuit. i52<>.efie 1567. onde esta collccado em ri-
quilmo cofre de prata . As reliquias do
c. Honrou corn feu nascimento S. F. cinto ( que o Sancto deixou ao Estalaga-
Pedro Gonaluez , ou So Telmos como deiro)cappa, & baculo se guardo no the-
muitos o inuoeo) a villa de Fromesta em fouro desta Igreja , em que so mui vene-
Castella a velha,cinco legoas de Palencia, radas dos fieis.
& no a cidade de Astorga,como errada- Procuro fuaCanonizao com grande
mente disero algs autores. O nomc,ou instancia,os Mariantes deste reino, como
appellido de !>/>, era proprio de sua an- tam obrigados a sua intercefso,de que vi
tiga prosapia . He fiel depofitario de suas tro ha fupplicaao Papa ClemteVIII.
milagrosas reliquias a de Tuy , onde aca- feira por meio do lenhorD. Miguel de Ca
bou o felice curlo de sua jornada an. 1246. stro, Metropolkano de Lisboaa27.de A-
em aDominica in albis,o quai se festeja na gosto de 1592. E outra do Senado de Bra
segunda feira seguinte c festa Duplex, & ga ao P. Paulo V.a 26. de Maro de 108.
Milsa de comuni Cons. non Pontif.em ro E no de 6 io. escreueo Felippe Il.sobre el-
da lua diocesi . Passados algs annos no la ao melmo Pontifice . D'onde se origi-
gouernodo Biipo D. Lucas (grande histo- nou elta deuoo.q t c este Sancto,nio
riador das cousas de Heipanha, & maior consta.S. Antonino 3.p.hist.tit.23.c. io..r.
deuoto leu ) continuando os milagres na rfre h clbre milagre , que obrou o S.
ennida emque jaziasepultado, tomouo F.Pedro nesta materia.Foi o caso,cj cerros
mari
Decimo quarto de Abril 05
marinheiros vcndose no mar salteudos de . tos maritimos deste reino , onde ha ima-
hum temporal tam forte , q dcstroada a gs;alcaies,capellas , oratorios , & confra-
nao , & quebrados os mastros , esperauo rias suas E no hofpital da villa de Gui.
cada hora verse comidos de peixes,acudi maras pela muita allistencia,q ue alli fez,
ro ento a feus meritos, & chamdo por em todo entre Douro, & Minno. De cuia
elle, 1 hes appareceo visiuelmente, dizendo Prouincia era parte infeperauel ao tempo
que no perdeflem o animo, que allio ti- de feu transito, & muitosannos depois,a
nho propicio , & mediatamente ferenou cidade de Tuy(cofre de suas reliquias)co~
o tempo. E porque a nao ficou em estado, mo confia de norias Chronicas , & foraes
que leno podia gouemar,o Sancto se fez da torre do Tombo . As prouas que pu -
Piloto at a pr a faluamento , em porto deramos trazer para este Sancto ter lugar
seguro. Se ja no foi outro , que rfre Fr. no Agiologio Lusitano,rcfere ja o P. Frei
Vicente Antile no cs.de sua vida: O que Luis de Soufa na r. p. da Chr. desta Prou
heste cerco ( fa.la do de Seuilha ) rendeo 1.4.0.22. & outrosi as nofl'as Aduertencias,
grande gloria ao Sancto, & Ordern, foi que ando no principio do i.tom..9.pag.
hacompanhia de homs do mar, que o 37. Vejose de mais dos allegados, Ferra-
viero buscar , sabendo q estaua no exer- rio no leu Martyrolog.h.d. o Domiicano
cito,para Ihe render as graas de sua sal- in Appdice.O Flos SS. do P.Paulo, Vi-
uao.Ero elles Portuguezes,& ctauo lhegas,Rosario, Marieta , & Ribadeneira.
que partindo da barra de Lisboa com ha Os Chronisias da Ord comoCastilho i.
nao,carregada de vitualhas , para prui- p.1.2. cap.2j. Razi namefma 1. p. fol. 54.
mento do Cacholico cpo, paflado o Ca- Sena in Chr.pag.7j. F. Antonio de S.Do-
bo de S. VicentSjlhel'obreuiera tamrijo mingos no Comp . pag. 103. Sampaio in
Vento,& desfeita tormenta, q le dei o por Thes. arcano fol. 155. Leandro Alberto
perdidos , atq desconfados do rcmedio, de viris illustribus Ord.pag.5.c. 9. Graui-
no achat o outro , mais que chamarem na in Voce turturis a.p.c.12. Maluenda in
pelo Sancto,a cuja vircud(tinho ouuido annalibus Ord. ad an. 1246. Rezde in vit
. dizer)obedecioos vtos , 8c tpestades.E ta B. Agidi; 1. 2. Venero no Enchiridion
no mefmo pto viro todos sobre a gauea de los tiempos fol. 1 24. & outros . Oua-
h Frade Dominico , q no duuidaro fer mos por remate ao Licenciado Molina n
elle. C q fcaro animolos, & consiados, hist.de Galliza fol.8.
tornandose logo o mar leite, & o ceo cla-
ro,& sereno.Pela quai razo naquelle S- Entre los pueblos qson principales
floral da Liuraria de S. V ictor de Paris , q ' <j>Uy obispado,y antigua ciuad
ja per vmc aUegamos, se acha feito breue Vers otTQ 0 i( AnrAntUA
rnemona do nosso Sancto, por eltaspala- j l, * _ J r..
co, ^ , '\ .Jv.f Jzue tuuo porncbre Fr.Fero G cc ales:
pojlpm mracut . D'onde se v quam CuoS mUgrosse muejiran fer taies
antigo he inuoearno para os maritimos J$uf denotado,que tal.suesu vida
perigos,i elle costumado a socorr<-llos.Pe- Alli en aquelpuerto tomo su manida,
lo que no he apocripho dizerle, que hias For ir a. tomarlo de los celcjliales.
veaes apparece o Sancto viuelniente,ou-
tras em forma de lume , como de vela ,0 //.Os primeiros religiosos, que intro-
qual tanto q o peiceb cm qualquer parte duziro a blerucia Menorica nefte rei-
da err.barcio , le do os Mariantes por o , foro tres varos de esclarecida virtu-
liure, & faluos , a que chamo os nossos: de,a saber F.Diogo Arias, F. Pedro Diaz,
Corpofanoynomc com q na lingoagvul- & Frei Gonalo Marinho porbreuedo
gar he ernhecido S.Pedro Gonalttez.. Ainda Papa Bonifacio IX. passado a 10.de Abiil
que os Philosophos, & Mathematicos di- an. 1392. que cornera : Vestrt deuotionis &c.
go, que procde o tal lume de causas na- aos quaes se aggregaro Fr. Pedro de Ale-
turaes , mas auia-de fer , quando no dei- mancos,F.Afonfo Sacco, & F. Garcia de
xafle pingas de ceia verde , no lugar onde Montaos.Estcs edisicaro no metmo anno
appareceo , como a cada pasto encontro cinco casas na Prouincia de entre Douro,
s Mariantes.E por isso o pinto com ha &: Minho,quetaro depois em forte de
vela verde na mo. S.Antonio, & na dcllas,qtie he S. Fran-
Hemui clbre siumemoria nos por- cil'co do Monte deViana (chamada affi
Aaa a por
5 66 ! Agtohgio Lufitano.
por ficar ' ao p de hm altiffimo, meia le- postolorum o intitulo ha,& muka ve-
goa ao Norce d'aquella villa ) falleceo Fr. zes Beat.
Gonalo, em cujo claustro ;az agora com
cstelimitado epitaphio. e. Tres legoas ao Sul de Viana, & df
Castella h quarto ao Nascente se leuan-
Sepultura de Fret Goncdo deuotrssimo mosteiro da Insua , fun-
, " r ci rf dado em hua Peninfula , entre as collai
Marmho yarao jando . - mais brabas de protugal , & Galliza, qu*
dificou eje mosteiro , & OU- o sublime Architecto da vniuerlal fabrica
r , w^..^ t -> r>Q o mundo.collocou na fz do Minho , da
tros mmtos.anno 139. qual ja SL Plinio u m* & Poifidonio
Este anno se rfre ao da fundao desta allegado por Strabo L3.pag.107.fuas pa-
casa, porque o de feu fallecimto foi o de lauras: E Catabris fluere dicit,ante cujus erttp-
140J. a 14.de Abril, como se acha no anti- tione procumbit insula. Como se diffra.- Q*e
go liuro dos Obitos de S. Vicente cxtra 0 Minho nascta nos Cantabros,& desagoaua n
muros de Lisboa por estas palauras : 1 8 . Occeano , onde se Ihe offerece hia ilha. A quai
Kal.Maij obijt Domnus Goaiuus Marini Fra- no he mais espaciofa , que o liniitado si-
ter deOrdine Minoru E. MCCC41 1 i.Curioso tio , q occupa o mosteiro, cercado deagoa
andou quem efcreueo esta memoria pon- por todas partes, o segundo que fundaro
dolhe Dom , quia por auer sido no seculo aquelles veneraueis Padres , que viero ao
senhor de Altamira em Galliza, & de ou- reino anno 1 392. para realce d elle, & per-
rras pouoaes mui principaes,8c Castel- feio da Obferuancia . He bem verdade,
los famofos rquslla Prouincia. que ja alli auia Ermida,inticulada: S. Ma~
Para proua do spiritu prophetico com ria de Carmes,ou da Salua, pela faluarem c5
que Deos o illustrou , efcreue o P. Paulo estrondo de artilharia , todas as embarca-
no trattado de sua Congregao 2.p. c. 2. es , queuisto . No tem este milagre
que estando o celestial varo juntamente do mundo , outro que nelle le Ihe iguale:
com F. Afonfo Sacco certo dia na villa de porque considrt no meio das impetuo-
Barcellos, em casa de ha deuota mulher, sas ondas hia cala , em q se viue louuan-
difcipula sua , a quai dandolhe conta das do continuamente a Deos,com tantos ris-
vexaes , & moestias que padecia o c- cos, & perigos da vida , conuida as aimas
uento de Villar de Frades , por fer chega- pias, & deuotas , que isto ouuem a ire vi-
do de Roma, eleito em Bifpo de Lamego sitalla , para lograrem com feus olhos o q
M.Ioo,feu fundador, elle a confolou va- a fama publica, pois se conserua ha tantos
ricnando sua perfeuerana : Louuai irma annos,fem padecer as inndaes do mar,
ao Senhor ( dizia ) porque no ha cousa boa na que parece Ihe fica minente , no intimi-
rida , que deixe de ter emseus principios gran- dando a feus habicadores, n as desfeitas
des contradioes , ejr trabalhos,de todos liurara tempestades do Inuerno , nem os furiofoa.
bem esse angelico domicilio , 0 quai pelo tempo mares , que com feus reciprocos roncos ,
adiante vira afer morada de grandes seruos de Ihe batem nos muros,nem(o q he mais)o*
Deos.Tratto de F. Gonalo, Gonzaga de continuos fobrefaltos de piratas,coflarioSi
Orig.reg.Obs.in Portug.z.p.& 3.11 Prou. & hcreges,em q cada dia se v, consumin-
S. Iacobi conuento 2 1,& in Prou. S. Ant. do tal vez o Sanctissimo Sacramento , Sc
conuento j.F.Marcos na 3. p. das Chr.l.i. tal vez enterrandoo na cerca para no fer
c23.8c24.R0dulph.in hist. Ord. 1. i.fol. profanado de facrilegas mos. Todos estes
104.. Waddingo tom.4. annal.Min. ab an. receios,pz de parte o magnanimo,&Ca-
i^p.vfcj, 1302. Plato de bono statu Reli- tholico Rei D. Manoel,indo aella em ro-
gionis 1. 2. c. 2<.Fcrno Lopez na 2. p. da maria an. r 502. 8c o Infante D.Luis,feu fi-
Chr.delRei D. Ioo I.c. 10. & 1 3. Duarte lho,no de 1548.8c por militas vezes osSe-
Nunez na do proprio Rei c. yo.Gil Gon- nhores da Casa de Bragana, 8c Villa- real,
alez na delRei D. Henrique III. de Cal- feus padroeiros.
tella c.34.Louuarinhasna Topog.dos S- Quantoa Virgem Senhora se aggrada
ctos de Galliza dec.7.n. . D. Rodrigo da de fer aqui venerada, manifesto os ordi -
Cunha na hist. de Braga 2. p.cap.y 1. 8c os narios milagres , para com elles obrigar a
illustri<lmos D. Agostinho de Castro , 8c estes feus capellas,a nunqua a desampa-
D. Afonfo Furtado nos feus Liminas A- rarem,8c aos sieis a sacorrernos com suas
cfmoJa
Decimo quarto de Abril $ 67
esmolas,8c caridades 3 pois no corao do 155". E pcrseuerou nella z.que lhc resta -
Inuerno lhcs falta militas vezes o necessa- ro de vida.compondo os dodtiffimos C-
rio por causa das tempestades . ExperimV mentarios in concordam,& ktjloria Euange-
tando ento feus moradores , que por al- lica. E o Itenerario filioru Isral ex JLgipto
terados,Cjue oS mares andem,& por maio- in terram promifsionit , que fetem estampa-
res,que lejo as tormentas,no Te ouueha do cm Antuerpia muitas vczes. O P. M.
Igreja cousa algua, julgndo os quenella Soares no Ihe iabia otitro nome , mais q
^lfistem,quc esta o ar lereno,& o mas o de Velho /4ct0,maraiiilhandose cada h
te, o que le attribue a particular merce da ra dos copiosos thesou/os da graa,qDeos
Rainha dos njos. De cuja cala fairo s- auia depofitado em sua aima. A quem dig-
pre(como do cauallo Troiano ) religiosos namente a entregou le n do i4.deAbril an-
de minente virtude , que corn sua lancti- no itry . Cuja vida anda estampada no
dade illustraro grandemente a SerapHica principio de suas obras, com grandes en
familia. Entre os quaes tem mui principal comios.Ita Bibliot.Societ.pag. 4.1 8. Euse-
lugar F.Domingos de S. Iulio,pois' selle- bio no 4. tom.dos vares illustres da C-
cdo an.1488.lhe dero sepultura na daus- panhia pag.i89.Ribad.de Script, -ejusdem
trinha,finalada comduas pedras, que estes pag.r/i.Bafing in Kal.Virginalin.j.h.d.
so os pyramides , & obiliicos.c q a Re- Burgesio in lib.de patroeinioVirg.F. Elias
ligio hon ra depois da morte a feus mais de S.Thareza in legatione Eccl. triumph.
clclarecidos riihos. Affi o diz nestediao l.ii.c.3i.n.^.P.IoannesRhinhist.virt.
Martyrologio Menorita com Gonzaga in varijs in locis, 6c outros muitos.
Prou.S.Antonij conuento .Wad.tom. 4.
ad an. 1 $92. & outros monumtos, & me- h. De que pouo,ou familia de Castel -
. morias autenticas da mesma Prouincia , q la fosse Ioo Rodrguez, no podsmos ai
se conseruo em feus cartorios. -> canar , mas le a nobreza ( como diz So
' Chrylbstomo ) se ha de niuellar pelas vir-
f., Nasceo o P . Rodrigo Aluarez de tudes,podemos affirmar sria de mui illus-
pai Portuguez,& me Biscainha em Afri- tre fangue,pois refplandeceo tanto ncllas,
ca an. 1723. Com elles passou a Helpanha, que foi entregue terra an. 1596. c fama
& fazeudo assento Cm Lebrixa , estudou de fancto . O illustrislmo D . Rodrigo da
ai i as primeiras letras, i em Alcal de He- Cunha,fendo Bifpo do Porto, virando a
nares Philofophia , & Theologia . Orde- primeira vez o lugar de Arrifana de Sou-
oufe de todas Ordens em Seuilha no de fa , fe informou meudamente do processo
1552. Entrou na Companhia em Agosio de sua vida, & morte.E posto quc(autori-
de 68.fcndo ja de <j.de idade, & tdo 21. tate Apostolica) lhe no approuou mila-
<le Religio,partio dlia para o ceo no de gres , contudo mandou paslar insttumen-
1 589. replandecendo toda a vida com pa- to.l'algsjque lhe refiriro, promttendo
tentes maiauilhas,a's quaes fe pod ver no na pratica c que le delpedio deste pouo,
2. tom.dos vares illustres da Companhia trattar de sua Beatificao , de q o diuer-
do P.Eufcbio pag. 394.. Lembiofe tamb tio a mudana em breue para Braga.Delle
dlie os autores,que efcreuem de S. Tha~ fe lembra o P. F. Manoel Leal na sua Pe-
reza de Iefus,principalmcnte o P.F. Fran- nasiel de Sola trat.9.11. 3.
eifeo de S. Maria no 3. tom. da Defcalcs l
Carmel itana I.3.C. 46. cuja autoridade, & i. A tranlao das reliquias do V.P.F.
virtude singuLr, foi bastante para ferenar, Manoel Nunez em Ceuta , fe deu, exe-
& quietar os animos dos Inquifidores de cuo an. i6i<;. auendese primeiro tirado
Seuilha, remetendofelhe o exame do fpi- na ditta cidade dous proceffos juridicos
ri tu da S. Madre,padecendo ella , & suas em ord a sua Beatificao. Cujas copias
religiofas silhas, naquelle tempo graues vimos em h liuro , que fe guardanoar-
perleccs, chiuo do conuento de Lisboa, intitulado:
Preciofo thefouro da Orde da Santtifsima Trin-
g. Illtistrou o P. Sebastio Barradas dade, autor o Reuerdo P.F. Bemardino de
tom feu nafeimto a Lisboa an. 1542. To- S. Antonio, o quai 110 a. tom. dosvares
mou o Clrical habito da Companhia no illustres dlia, efereue sua vida diffufam-
: Colleg. de Coimbra a 27.de Settembro de te,Sc ouwos que ja citamos cm feu dia.

Aaa 3 ABRIL
568 Agologio hufitno. ~

AB R IL XV.

N Seilho ^ diuerfas partes destc reino, a festa de N. Senho-


ra dos ^Ifftf ra dos Prazeres , a quai se solniza todos annos cm
Prazcrcs. m u&$wJ5k memoria do excessiuo gozo , & alegria q recebeo,

| vendo a feu dulciflmo Filho ( depois de morto,&;


- fepultado)ao terceiro dia refufeitado , gorioso,&:
immortal, acompanhado de innumeraueis Sanctos , & spirius
Angelicos , reuestida aquella facroncta humanidade de extra-
ordinaria luz,& claridade inacccffiuel, scentilando nella os pre-
ciofmos rubins de suas amorofas chagas . Com esta presena
conseguio a Virg Me tam inefFauel gozo , que a no ser con,r
fortada de quem tinha diante , sem duuida dessallecera co a ve-
hemencia. da subita alegria. Sendo mui conuenite , & posto em
razo , que pois ella assistio na desfeita tpestade de sua Paixo,
padecendo nalma as intsifimas dores, & penalidades , que elle
padecia no corpo , participasse primeiro que ninguem de suas
alegrias , jubilos , & contentamentos , para que. tiuessem limite
suas saudades , lagrimas , & afflices. Que alegria sria para -
quelles Sanctos Padres verem juntos o Filho,& a Me , o Crea-
dor,& a Creatura , o Medianeiro , fk a Medianeira da lande dos
homs. Quidirioreconhecendose liures do cattiueiro por
feu ineio,aquellas plaustueis palauras, que foro dittas em fgu-
iudith i ra S. Iudith : Tuglorta Herusalem7 tu Utitia Isral , tu bonorificentia
popuh nojri . Esta he fieis , & deuotos a festiuidade,q as mais das
Igrejas deste religiofo rein^de Portugal celebro neste dia com
fficio,& Missa,approuada pela S Apostolica, como tam inte-
refado nas prerogatiuas,i excellencias de Maria Sanctissima, sua
Os San- tutelar,& patrona pecial. b. Em Braga, a veneranda paixo
tyrtsSu- ^os Sanctos Martyres, Sufana,Torquato, & Cucufate , naturaes
ana,Tor da rhefma cidade,irmos no fangue, f , & martyrio , que fendo
cUucut"& Pre^os na perfecuo de Nero? & prestados ao Proconsul Ser-
t# 4" gio,tanto que pz os olhos na S.Donzella , vencido de sua gen-
tileza j & compostura , perdeo grande parte da indignao , &
colera com q estaua,inquirindo com danada teno: Quem era?
Pudera Susana satisfazer pergunta , reserindo a illustre profa-
pia de que descendia, mas efquecida do menos , & Jembrada do
mais,lhe veio bocca o que tinha no corao, refpondendo em
alta,& intelligiuel voz: Que era Christa. Com que o Romano
mini
Decimo quinto de bril 5 6?

ministrose encolcrizou de sorte, que a mandow aoutarcom la*


tggos,S neruos de boy por robuftos algozes , porem antes que
o castigofe excutasse vissa de sua varonil constancia , se fiae*
romiagrosamente em meudos pedaos. Ncste comeiios, a \
Virg exclamou de nouo co grande oudia : Que nenhiia ousa
da vidaseriabastteadesuialado amor,& se de feu sposo Chri-
fto. Experimentada ento com dilacs , & caricias para ver se
Tuudaua de conselho , mas como nada bassasse para a rendeH
falsa vcneraco dos Deofes , raandou vir hum ferz , & faminto
yGo que a defpedaasse , & comeffe . A Saocta esperou a bata-
Iha no campo, para que fosse mais gloriosa a victoria , cm que
o Senhor mostrou suas costumadas marauilhas, pois o animal
perdendo sua serocidade se lanou logo a sens ps , mais mano
que hum cordciro,captandolhe reuerencia.Vendo Serg'to fruf*
trados os meios. de luauidade,& rigor, endurecido comilagre,a
mandou degollar; & juntamente aos Sanctos Torquato , & Cu-
eufate , com os quaes at aquella hora seno auia fallado , porq
tinha teno de os liurar da morte, se ella retrocedeffe , & se le-
uasse de feu impudico amor,& afXeio. Dezenganadode todo,
foro passados aos fios da espada os illustres caualleiros deChri-
sto,mostrando ngular valor,& alegria no certame. Seus sanctos
orpos ficaro por oranasribeiras do rio Aleste , maltratados
-da furia popular,que os arrastrou de ha a outra parte}no au-
<io idoltra, que deixaffe de enfopar o ferro nelles , entendendo
<q nisto faza grande obfequio a Ceres , & Syluano , cujas. sestas
inda continuauo,atque os Christos( fauoreeidos daobfeuri-
dade da noite)os fepultaro jto aos dos Sanctos Victor , & Sil-
uestre,onde estiuero , em quanto lhe no leuantaro Igreja no
mefmo territorio. Da quai D . Diogo Gelmirez , Arcebifpo de
Compostella anno 1 102. transferioparaasuaSode S. Cueu-
fate, quealli femostra aos Romeirospelo circulodo anno com
outras fanctas reliquia9. E parte do de S. Sufana,a quem cobrou
ranta deuoo , que a depoffitou em h famofo templo, que be
erigiojunto mefma cidade,onde q deuoto pouo f eeorre a im-
plorar fuaintereefso se acerta o inuerno fer demaadoiorde-
nando o ceo , q deixaffe parte en feu fepulchro , para ^ a famo-
sa cidade de Braga ( pracreadora de tam sublimes , & generofos
fpiritus ) noficasse defraudadadesta sua preciofamargarita > a
quai logra hoje o mofteiro do Populo entre asinnumeraueis re-
Jquias de feu clbre Sanctuario , onde a coIIqcou o Arcebifpo
f Aaa^j. Dom
57 \:\AgologioLufitano]

Dom Agostinho de Castro anno 1 5 90. em apraziuel mcio cor"''


po de prata , corn que se exorna feu magcstob altar nas princi-
S. Paio paes festas do anno. c. Em Coimbra,hemuinomeadooglo-
dosr^ r*^ S Paio 5 feu conterraneo , filho da esclarecida Ordem do3
gadotcs." Prgadores,a quem o fancto D. F, Sueiro Gomez , lanou ha-
bito , ja prouecto cm annos , & consmado em letras , & virtu-
des; o quai no s ajudou muito ao material do nouo conuento
(q alli se fabricaua)c sua assistcia , & b gouerno^sendo d'elle
o primeiro Prior , mas muito mais no spiritual, confessando , &
prgando incanauelmente,trazendo, & acquirindo muitas ai
mas para o ceo,doctrinando, &: conuertendo obstinados pecca-
dores a melhor vida. Mostrandose em cada quai deftes ministe-
rios varo Apostolico, & verdadeiro filho de feu P. S. Domin-
gos.E isto com tal perfeuerana,&rzelo dahonradeDeos, coin
tal pobreza, & deprezo do mundo , com tal humildade , & Iia-
batimento proprio,comtalfecreto, & dissimulao , qncasl
corao sua vida foi furda , & fem rumor , afi tamb sua morte,
pois foi enterrado no cemiterio cmum , como qualquer outro
religiofo. Erafallecido de algsmefes,& querendo adiuina,
prouidencia defcobrir ao mdo este abfcondito thefouro , para
o honrar, i engrandecer nelle com efclarecidos milagres ; abrin-
/ dose hua fepultura junto sua, para enterrar outro defuntto,foi
tal a fragrancia que faa de feus ossos , & de qualquer torro de
terra,que excedia todo encarecimento, porq era tam celestial,q
no auia nella com q fe poder comparar , recreando os fentidos
com tam estranha fuauidade,que fez acudir ao cemiterio todo o
conuento. No meio deste aluoroo , largou o coueiro a enxada,
& alauanca,& foife correndo a casa, d'onde voltou em contin-
tecomharlhaparaliticade muitos annos, & rompendopor
todos fe lanou com ella na coua, & tato que lhe chegou o per-
fume, fe leutou a moa sa,& a que foi trazida cm braos, tor-
nou para casa por feu pjacarretando naquella tarde muitas ve-
zes agoa doMondego para.maior cmprouao do milagre. Se-
guirologo outros muitos, por meio das cou sas de feu vfo,
que (como preciofas reliquias) embreue fe procuraro, prin-
cipalmente pela cinta de fcrro , que trouxe raiz da carne , re-
medio inda agora calificado em partos difficultofos. E assi mes-
mo pela terra de feu gloriofo fepulchro, crecendoos prodigios
vista dos necessitados , pois ningucm fe vinha valer de sua effi-
cz interefso , que voltasse frustrado . Qualquer coufa dcstas
bastaua.
Decimoquintodejibril $7l

bastaua para conhccermos a grandeza de. feus merits para com


Deos, quanto mais o celeberrimo milagrc do sino, que pafando
de trczentos annos , esta hoje tam viuo nos moradores da ditta
cidade,omo na hora cm que se obrou. Foi Q caso que querdo
o Prior desteconuento fazer hum sino maior , que o ordinarioj
chamou o fundidor, & juntado tanto mtal, quanto lhe parcceo
bastanteparao corpo que se pretendiajderretido,estando ja pa
ra o lanar nas formas, vdoo os frades cnleado,& confuso,por
que auia errado na conta, ao menos a tera parte , recorreo hum
dlies om grande f sepulturado Saricto ; & implorando sci^
auxilio,depois do diuino,fazdo do escapulario alforge,o trou-
xe cheio d'aquella odorifera terra,q lanou sobre o mtal. Gri**
ta o fundidor , julgando o feito a desatino , & vendo que ella se
empolaua,& transmutaua em bronze, flcou mais quieto , lana-
do ento nos moldes sao o no excellentiflmo,obrado c toda
a grandeza,& perfeio,cresccndo duas arrobas, & vintequatro
arrateis de gito,faltando d'antes tanto metal,que erapafmo. Es
te sino perseuera hoje so , com diffrente tom dos outros , cn-
xergaf nelle o mtal arenoso da mistura da terra, recredo aos
ouuidos quando se toca com noua armona , fazendo a todos le-
brana de sua origem.No paro aqui as marauilhas dlie, ponj
estando no campanario do conuento velho,com fer de pedra, &
fortissimo , no sendo bastantes tantas innundaes do Monde-
go para atgora o derrubar,todas as vezes que se tangia, parecia
qu e na apparencia o leuaua consigo,fazendo tanta inclinao,q
causauagrande espanto a quem o via de fora, quanto mais a que
o tocaua,abrindofe o campanario co aballo pelo p, grofura de
hum dedo polegar. Por estas, & outras marauilhas, q muito exal
tauo a este seruodeDeos,foro tiradas suas fanctas reliquias do
cmumcemiterioemquejazio,& recolhidas ahumpiqueno
archete de marmore com sua effigie em cima , o quai esta hoje
collocado em fuperior nicho na capella mr do nouo conuento
parte do Euangelho,ficando de fora sua cabea , que se m o st ra
aos deuotos , & leua aos enfrmos co milagrofas experiencias.
. Item, namesma cidade, emo realconuentode S. Cruz o o r. Dom
felice obito do V, D.Galo de scta memoria,Prior mr XXI. *JJJ^r
desta fumptuofa,& magnifica casa, onde auia de moo profefa- Xxije s.
docomgrandelouuoroCanonicoinstituto. AquemaRainha orut.de
D.Leonor,mulherdelReiD.Fernando,porfeusreligiosos|)ro- Combra'

cedimentos,iesclarecidas virtudescramui affecta. Pelo que v


gando
57* } Agiologio Lufitano.

gando o clbre Priorado de So Iulio do Tojal,na dioce de


LisboajOConferionelle^onfentindooPrior de S.Victe,aqu
tocauaa prestao. E poucadepois o de S.Cruz(por morte de
D.Afonfo)emdifcrepanciados vogaes, o quai recuzou muitos
dias constantemente por sua rara humildade , atque chegando
o negocio s orelhas delRei D.Ioo I.o mandou chamar,& dan-
dolhe os parabs de quam acertada fora sua eleio , pclo gran
de conceito,que dlie tinha,se prostrou a seus reaes ps, pcdin-
dolhecom too znczQcimznto* 0 nao confrangefje acettar, parque
se acbauaindigno de tam pr minente digndade , de mats queauia pelo reino
militas berdades, & famendasfonegadas ao ditto mojlcirojde que eftauao de
fosse pejjoas poderofts}& que aceitando elle7 se Ihe auiao de reftituir , nas-
cendo csaquigraues de/gojos, (S demandas etemas. EIRei Ihe respon-
deo: V Tadre, ponha de parte o temor} & aceite o Trioradoypara q Deos
o ejcolbeorfue se for necefsario,aqui ejlou para o desenderco a efpada. Co-
nnecida do humilde varo a regiabeneuolencia , & vontade, &
que de nenha sorte conuinha desuiarse dlia, consentio na elei-
o,mostrando por obras no largo tempo , que obteue este ho-
norifico cargo , mais do que a fama publicaua de sua virtude , 8c
prudencia,portandose nelle acerrimo descnsor,industrioso am-
plificador,recto,& zeloso conseruador dos bs patrimoniaes, &
immunidades Eccleasticas do leumosteiro,comofe viopor
vezes em diuersos casos que lhc succedero. Nos quaes apcrta-
do , recorriaao Sacrifrcio incruento do AItar,com muita deuo-
o,& lagrimas3& piedosa intercesso do fanctoRei D. Ason-
so Henriquez(que alli jaz sepultado)para que defende as ter
ras, &priuilegios, de que elle ,&seussuccefforesfzerolibe-
raes doaes a este feu tam queridocenobio . Era neste tempo
Duque de Combra o Infante D. Pedro , & pedindolhe muitas
vezes pcrmutao de algas fazendas , nunqua o seruo de Deos
Ihe fez a vontade. De forte que encontrandofe hum dia c elle
Ihe disse: 'Sofia que jamaisos pedi coufa que me otrogaJfes.Repdeo-
Ihe o integerrimo Prior: Kao Senboryporque nunqua V. A. me pedio
coufa /Wtd.Vendofe ja D.Gonalo nas vltimas jornadas , temdo
que eu fuccessor concedesse ao Infante o q tantas vezes Ihe nc-
gara,amoestou aos fubditos da parte de Deos , que ja mais vief-
em no que elle,& seus defarrazoados ministros qucrio,por fer
cm defraudo notauel da cafa.O Bipo D. Aluaro Ferreira ( que
cnto viuia)leuando mal, que ella foTe immediata S Aposto-
lica(apaixonado da morte de hum fobrinho fcu,q o ceo priuara
subi ta
subitamente d vida,em castigo de sua ousada , & temeridade,
pelo quai auia mandado :quebrar as portas daquintade Poya-
res,q era do mosteiro,porq Ihe diffra o Cairo4passndo a cao
por alli, que no tinha ordemdoPriorparahofpedarninguerrj,
J foi de propolto a ouuir Missa a S.Cruz n dia blne , & pre-
tendendolanarnofiindellaa Episcopal beno,sabendoob
Prior, q nofaa ja da cella,por suamuita velhice,& achaques,
baixou logo cristia,& tomdo o baculo , & mitra do thesott-
ro,se foi ao Altar,& disse ao Bifpo : MonafteriZ hoc Domine a tua ju-
rifdiclioneeji tmmunjs^propter quod non pertinetad te munus in ilioben-
dicendi populu^ed ad me tant.JL virado para o pouo,presentes mui-
taspessoas nobres,&: illustres, lanou a beno . De queenuer-
gonhado o Bifpo, & corrido do grande aggrauo , & injuria que
recebera,fe foi logo queixar ao ditto Infante , que ja gouernaua
oreino. Aquem ozelofo Prior, chamado fuaprefena,refp-
deo : Que o feu mofeiro era i^ento de toda ajurifdiao , que em nenbi.
tempo (Bifpo algum de Coimbra , lanara nelle benao ao pouo , quanto mais
D'. Aluaro , de que os feus Conigos auiao recebidograues molejias ; com
que se no fallou niais no negocio. Entre outras graas , & pre-
rogatiuas singulares, q em D. Gonalo resplandecero, no era
a menor a entranhauel comisserao,que tinha da pobreza, acu -
dindolhe a toda hora co necessario. Proua disto feja, que n an-
no de grande esterilidade , valdo o alqueire de trigo a tres tos .
tes(preo para aquelle tempo exceffiuo) achandose co celeiro
chio de milho,o destribuo todo cos pobres,liurando com isto
a innumeraueis da morte. Auendo pois gouernado este Priora-
do cincoenta & dous annos c estremada prudcia, integridade
religiofa,& caridade christa,foi chamado ao premio eterno,ao
romper da aurora,no affinalado dia da Refurreio, deixando o
feu mosteiro proudo c tanta abundancia de azeite,& po,que
eraimpouelmedirfe aos alqueires , multiplicandolho oceo
pelomuito,quenavidadefpdeocospobresdeChristo. e. Em D.iaime.
Florena a faudofa memoria do Cardeal D. aime , filho do In- cardeat.
fante D.Pedro, que de minino fecriou na Vniuerdade de Lif-
boa,na quai se confumou em letras humanas, & diuinas. E con-
standolhe que feu pai estaua em campo com exercito formado
paradarbatalhaaelReiD. Afonfo V. feucunhado , fefoiaAI-
forrobeira com grande pressa, feruindolhe de page da lana, o
mefmoque Ihe leuaua o vademeco aoestudo. E como no rom-
pimento acabasse a vida o dcfgraado Infante, trefpassado inde-
uida-
574 . \ AgologlO LusitfMO.

uidarnente com lua mortifera setta, concorrendo nelle toda? as


- boaspartes,& qualidades peffoaes , que constitu hum perfeico
Principe,ficou D. Iaime cattiuo; & conseguida em breue libcr-
dade , se auztou deste reirio para Flandez,chamadode sua t'a
Duquezade Borgonha D.Isabel,leuandoconfigo scus desam-
parados irmos D. oo,&D.Britis,que D. Pedro,o mais Veho,
era janestetempo paadoaCastella. E como D Iaime se auia
criado para a Igreja,ellao proueo no Bispadode Arrs anno
1 45 2. solicitandolhe a famosa Abbadia Gistrcierise das Dnas
naquclles Estados; & affi mesm o Arcebispado de Lisboa, em
que era ja eleito, & confirmado no de 1 45 3. Depois o mandou
com grande faiistoj&csajaRoma^nde alcanou do P.Calixto
III. a purpurca eminencia an. 1 4.5 .segundo hs,do titulo de S.
Maria in Porticu, Si. scgdo outros, de S. Eustachio , ci ja subli
me dignidade logrou pouco , porque contraindo grauima en;-
fermidadc(fendo mancebo prestantiflmoem pudicicia}&con-
tinencia)consultadospertosmedicos paraacodir aosreme-
<lios necestarios a este Principe da Igreja , aueriguaro todos , q
escapariamortejsetiuesseaccessoamulher. E porque esteeffi-
czxarope, que para a vida lhereceitauoenctraua acastida-
de, & pureza que professaua , respondeoconi angelico animo:
Que antes queria acabar tameedo , que contaminar feu corpo^ficando para
Jempre enlodado. hmtaidonea. heroica acoa Thomas II. r-
cebispo Eboracseem Inglaterra,que receitandolheo proprio,
refpondeo corrido,i enuergonhado: ^ritudmijcuitalts compe-
iit medtdnajSc ai terminou sua Emincia o periodo vital no mais
flordo Abril de sua idade, com fama de mui virtuoso , & conti
nente Prclado. Aliuiando co a qualidade de tal morte o graue
entimento,que depois acompanhaua a magnifca Duqueza,sua
tia,das degraadas de veneno,c que todos os mais irmos par-
tiro do seculo. Foi sepultado D. Iaime no conuento de S. Mi-
niatodeMongesOliuetanosextra muros d'aquella oppnlenta
cidade,em soberbo mausoleo,c metrico epitaphio, que dclara
seis uar- fia admirauel integridade,& pudicicia. f. Na C osta da Pcs-
tjresnin cariajln}ja Oriental,o triumpho de seis esforados soldados da

milicia Christa, os quaes como fossem veteranos na F, sendo


mui rcentes nella, offerecero as vidas alegremente ao supre-
moReida gloria emsacrificiodelouuor, caindo nas mosde
perfidos Ismaelitas, embarcados para Cochim, onde foro Iogo
ameacados co a morte, seno dtestasse a purifimalei de Chri
Decimo quint de Abril. 575

sto , & prosessafiem a torpissima de Masamede. Mas elles como


"verdadeiros feis ( ajudados da diuina graa ) respondero coin
valor intrepido,que antes padecerio mil mortes , que obrareui
taldesatino. Enfurecidos os perros desta liure reposta, cada
quai se remeou a elles , dandolhe hum diluuio de punhadas,&
bofetadas;& vexados com mil opprobrios, & afrontas os encar^- k
eraro,oquetudosofreroos Sanctos Martyres com grande
*alegria. Paflado alg tpo,vdo os Mouros ,q n o dilatado sup-
pliciodo carcere, nem o mao tratto,que nelle se lhes daua, icin
as vs,& fantasticas promessas^que Ihe fazio , puderio dobrar
tam generosos,& brobs animos,viero a ccerto. Era elle, que
os porio em liberdade,com tanto q auio de largar( se quer.)qs
Rosarios(insgnias de nossa sagrada Relgio,)q trazilo atraue-
fados nos peitos. Enodando ouuidosanada disto , animados
hs com outros,ajoelhados em orao , se fizero dignos de im-
mortaes coroas,mediante o luzente ferro Agareno, ficando hu m
com vida paratestemunho a victoria. E porque seno frustrai
fe o numero de seis , que entraro no combate, se offreceo hum
Catechumeno de sua liurevontadeaperfazello.Deixandoaos
infieis admirados a fortaleza , & constancia com que fizero to-
dos seis alegre rostro a morte , cujos nomes se conseruo eserit-
tos nos annaes da eternidade, & monumtos da gloria* g. Em * M-**1**
S. Clara de Monchique, mosteiro nos arrabaldes do Porto , a ]J
Madre Mecia da Concepo,que se ngularizou,alem das mui- irmifa
tas virtudes , & dotes sobrenaturaes c q o diuino Sposo exor- ;
nou sua candida alma,na cordeal deuoo ao Apostolo Sant-Ia-
go Maior, por planrar a F em Hespanha -, & mandarse sepultar
na Prouincia deGalliza:cuja romaria fazia todos arinos das por
ta sa dentro,quia com igual merecimento aos que conrinuao
esta piedosa dcuoo ; preparandose primeiro para ella com je-
js,disciplinas,& oraes,cmungando antes de partir, atque
posta ao caminho,andaua lem descanar de dia, & de noite tan-
taslcgoas,quantasvod*alli aCompostella. Eno fim sauda-
na ao sagrado Apostolo c particulares dcuoes , &: jaculato-
rias celestiaes , que estudaua para o propofc. Pcrstindo l ai
gus dias,se voltaua tam consolada,& contente , que era julgada
de muits pebas, que ella na realidade ta , & vinha em spirtu.
Na peste grande auztadas as mais das seeiras para diuersaspar- '
tes , aserua deDeosficou noconuento com algasqu,eii segiai-
ro^onde em breue combatida,& opprimida do mesmo mal, re-
Bbb matou
576 Agiologio Lufitam

matou felcemamcnte a mortal peregrinao.E no auendo en-


to quem lhe abrisse a coua,se ofFereceo Porteira, hum mance-
bo vestido de branco coin ha enxada,o quai a enterrou, rezan-
dolhe o Officio da fepultura,& de improuiso desapareceo, per-
suadindose todas,que fora o Apostolo Sant-Iago,que baxara do
rA Madre ceo,asepultar na terra,fua intima deuota. /;. It,noconu-
lufia viei to Dominicano da mesma cidade do Porto , voou para as cter-
tC4Dmt~ nas moradas, com azas efmaltadas de diueras cores de virtudes,

a Madre Iusta Vieira, que feruio de Prioressa trintaannos m


interpolao , de forte que fe a morte a no abfoluera do cargo,
era tam inteiro,& fuaue feu gouerno,que nem as fubditas, n os
prelados conntiro defpedirfe dlie . EmpregauaTe todaem
conferuar o primitiuo rigor da casa , fendo nas austeridades , 8c
penitencias tam feruorola, q as mais fracas, & tibias fe animauo
a imitalla.E a no fe fabe,que fe valesse ja mais dos priuilegios
de Preada, para dipenfar consigo nas ordinarias mortificaes
da Ordem , antes acreccntaua muitas extraordinarias , fcando
em perptua lembrana as grofeiras tunicasde panodaferra,
de que vfaua, quepodio feruir a outras cjeafperrimocilicio.
Muito tempo antes de feu tranto,declarou s fubditas o dia, &
hora em que as auia de deixar, comofuccedeo pontualmentec
grande magoa de todas.Fauorngular, que alcanou por meio
do Angelico Doctor S.Thomas, de quem era particular deuota.
E pagaualhe elle tam excellentemente , que por v ezes lhe alc-
p. Boaue- ou fingulares graas,&beneficiosdeDeos N.Senhor. /. Ne-
Mi AfTA ern ^enauente, villa nas ribeiras do Tejo, refrefca a l-

brana de F.Boauentura,Sacerdote de mui pura cfciencia , ze-


lador da pobreza,& amigo da virtude,que veio da Prouincia de
Valena para a da Arrabida , no tempo que era aindaCustodia,
pela faina que corria por toda Hefpanha do rigor , & aufterida-
de,que nella fe obferuaua. E depois de viuermuitos annos,fer-
uindo algas vezes de Guardio, acrefcentando rigorofas peni
tencias s ordinarias , que nos que prezid tal vez so mais lou-
uaueis,pelo muito que promoue o exemplo ns cabeas,alcan-
ou licena dos Prelados para ir sua patria , remediar ha me
velha,& necefltada que tinha , na quai fe deteue at sua morte.
Evoltando para Portugal , permittio o AItissimo(por feus oc-
cultos juizos) que no caminho fosse cattiuo deMouros,&l:eoa-
do a Argel,onde viueo fempre entre aquelles barbaros,celebra-
do , & confeflando aos prisioneiros , de cujas efmolas fe listen-
taua,
Decimo quinto de Airil. ifs

taua,& contribua a feu amo . Isto corn tan ta pblici3adey que'


cnfadados os Mouros do frutto que alli fazia, o leuar hua vczt
presodiantedo Guazil,queomandoudgolar , porcin no sav;
bemos,que causa ouue para no sortir eflfeito a exccuo; Rf.
gatado pois com outros cattiuos pelo R.P.F. Andr -dos Anjos-'
daOrdemda SS.Trindade,veioProuincia,no tempo, iquerdiai
em peste Saluaterra,& Benaute; & andndo nesta taon pray co-
mo caritatiua obra desuelado , foi saltedo deste texribilinr:mo.>

mal.Acudio logoocerurgioparaocurar, aqucm diue : Se no-


canaJse,porque ejlauasentenceado para o diaJegninteyfa^enddyerA sabefy

que dpts de fuA morte, tiao pertgara mm nngnem ? que afMiho.nhait:


Senhor promettido.Hi^Sc outra cousa saio erta^porqe'fallecenM'
do ao tempo defignado com grande inueja de todos, epultado
ijaermida de S.Bento,forada villa(que entoseruia decada.,>
saude)ferida ha mulher do contagio,recorreo logo a feu spu'1-f;
chro,impetrando sua intercesso, a quai sarou milagroametite,.*
rebentandolhe duas postemas,com que ficou mais cohhecida,&
applaudida sua virtude, & sanctidade. /. No mesmo dia cm o imX*
Euora,no Collegio da Companhia3se despedio deuoCaBetc de-.^/r/w -
ste mdo o Irmo Balthazar Diaz , a quem acjdade de Bragare- ^compa
conhece benemerito filho,pois tam bem se soube aprueltr na nbta>
teligio, viuendo nella 56. annos com preclaros^xemplqsde
v.irtudesjprincipalmentena dahumildade , qpedieheia, &:<cari-
dade.Os mais d'elles seruindo naquelle real cpjlegio d Enfer-
ireiio,& na casadasaude de Lisboa,em o tempo da peste, -com.
notauel edificaode grandes, & piquenos, at qucaepanhr
aos Padres que passaro em Africacom elRc.i D. Sebastio^ t ft
Jeuado cattiuoaTetuo, com omesmqiexeinplo , iedifica^Q^ :>
ajudou muito aos Christos, que estauo com elle n^quella itb*r
fernaes masmorras.JLibertado,& voltado a Portugal;,: im^ijaafe
do que defeanasie, foi mandado de nouo pela5Qbedi^jM$ pi,
P.Melchior Rodriguez vifttar os sagrados lugarcs der^jfttl-
pela aima do Cardeal Rei,e,m razo de sua estremada^u^f #4
Tornando desta jornada,onde a piedade dukia- o Ijilnoft. 4f jSp''
ues perigos,sendo ja de dia& querendo ;a< R^ligio.gfllaji^oftU^:
com o fazer Sacerdote,pedio com anmip.gsatq^odeW^Jfvft^
uir a nosso Senhor no humlldeestado de Cpad ufcr-tfjflfhftfLo Go
que consmou iia feliciTiinacarrei^a poi.rajqa^]e^ar,s^pa(|W(,'or a*
iencia,sofrida por feu amof; ; m. ^v^^t^^i^^^i^J^^
de.Lisboa, o a^niuerfario daquelle a^ "
r,:', Bbb2 x Oricn-
?78 'gwlogioLuJtanoZ

Oriente, 8c gloria immrtal do nome Portuguez, o bemafortu-


nado Andr Furtado de Mendoa, chamadoo Grao Capitao por
antonomasia. Sqmelhante em tudo ao famoso Iudas Machabeo,
porque se este desbaratou ekercitos, destruocidades alheas,
defendeoas proprias^ habateo a soberba deReis , amedrontou
inimigosjhrou a patria/i encheo Vniuerfo de u fam,acqu7~
rindo para si nome gioriosiimo jaqticlle nada merios,afug'cou
cxercitoSjVenceo armadas , conquito cidads, aslblou reitfos,
sopeou inimigos,auassalou rebeldes.& triufflpho'u de Rers;,arif-
candomuitas vezesa vida pela defensa do estado Oriental ,&
augmento da Fc Catholica,zelando fempreo bemcmum, 8c r
verdade,desprezando o^perigos,&rqueZas,alcend nm-
do gloria mpiterna. Comeouelifeseruir a patria em idade dr
dezaseis annos,passartdo a prime'ir vez corn elRei D.Sebstra
a Africaid'ond(parece)lhe fcou inexaustede,que tinha de
derramar sangue Mauritano , 8c o entranhaul odo contra ini-
migos:daF,quo acompanhou tda a vida;Pafiando poucode-
pois India , aprkneira victoria que alcanou foi de hum nauio
- ; de Malauarcs, no deixarido a ncnhlnn corn ella , promectendo

s . .i j "Ag^dW^ttWiacdmf esta piqeh proua d'seuvaor. Entroir


. * cidtttUL&tiSpt&, deseabeu[< tu;perhcifo Rei , des-
fcaraottiseti- pdsderofo exercito , mrnddfelhe o ceofauora-
uel na noite anccederite,porque efateo tanfa goa,que estiue-
ro os nauioSjeo a enchente dasribeiras,piqe -de fe alagar, 8c
no ca h so pingajonde elle estaua . Alcnou do Cunhale
Mouro poderosissimo)ha tam cclebre,como milagrofa victo
ria, auguradafelicisi^namtedeantemo,c hii resplandecente
r<aio,que principiou na altura da nossa armada,& acabou na For-
taleza do inimigo y nofaltando depois na peleja milagreseui-
dnes de epingardadas , & bombardadas , que corn toda furia,
& ibra dauo nos soldados, m Ihes fazer mais dano , que hua
vermelhanodoa , caindolhes os pelouros aos ps. E foi h d'el
les tst atreuido,que acertando naCruciferaridalha dechum j
bo,que Andr Furtado trazia pdurada aocoljamolgo s-
lhente,com admiraaode tdos.Pafladod'aqui ^^lalucas^cerr
cado dos pais honoris! cs trabalhos, qu e C api t algum expcV
.. imento, en grand e^e a patria , & acreditou sua profapf'oirr'
' - u portentofs faanhs.Lanu aos Olandezes^nao o d' Sui-,&
ri v: ^c ^q^03 aquclles mare's , mas das ilhas de Amboiho , rebfeadat1

... , neste tempo ao estado da India.Obrigouaos Rosatelos c fora'


-::-?:0 * & de
Decimo quinto d Abril. $79

de armas dar outra vez obediencia aos nossos . Castigou a fbgo,


& sarigue aos Its,aosNaos , & aoutrosrebeldes,&ferozes po-*
uos. Destruo a famofa cidade de Veranulla , coroada com doze
inexpugnaueis reductos,petrechados de gente,& grofaartilha-
ria. C estas analadas victorias( cfeguidas por fauor do Om-
nipotente^fe reduziro muitos lugares leuantados , reconhec-
do todos o fenhorio Portuguez; chegando os inimigos a cobrar
tal medo,que sonhando a sobre elles, lhe fao ao eneontro ap-
pellidando paz. Nunquafcz saida oinucnciuel Argonautapela
barra de Goa,que no entrasse victorioso, & triumphante ; nem
tentou empreza de porte,que a no conseguisse , ariscando a vi
da pela Lei,pelo Rei,& pela Patria.Finalmte vindo defcanar
aMalaca,indabemnotinhatomado posse da Fortaleza, quan-
do lhe soi forado desendella de sette Reis Mouros, consedera*
dos c 01andeze,s,que a cercaro,por mar c innumeraueis em
barcaes,em q vinho dezaseis mil homes, & por terra c mil,
& quatrocentos mosqueteiros de peito,& murreo,& vintecin-
co pessas de grosa artilharia , que acertada nella , comeou a ju-
gar, arrazando cfacilidade aquellesfracosmuros, defacostu'-
mados a tal bataria, arruinarofe as casas, fataro nas muri^lhas
os soldados,que as.gorneciOjporOjUe no auia dentro mais q c
Portuguezespara suadefena,qo$ outros(por velhos,& doen-
tes^ero incapazes de tomar armas. Mas elle se defendeo c feu
grande esforo,& confiana no ceo , vcccndo primeiro a fome,
o mno,a quietao,& repouso , no descanando , nem tiran-
do as armas do corpo , porespacio de tres inces , & dezanoue
dias , que durou o porfiado cerco . Ecomo Malaca no tenha
mais si;stento, que quelle q lhe v de fora , foi forado aos sol-
dados, valerse de ces,& gatos,ratos,& outros animaes imm-
dospara aplacar a fome , desfallecendo neste intrim os cobar
des, pagando hscoas vidas as treies, q machinauo , & ou
tros peruadidos a termos menos honrados , trattauo ja da en-
trega.Que no era marauilha defconflar vista de tam arifcada
occazio ! Neste tempo lhe appareceo a V. Senhora,cercada de
luz inaccefiuel , sobre o muro proximo ao campanairo do nio-
teiro de S.Domingos, q os Olandezes obferuarode suas estan-
cias , & fegunda vez no baluarte Sant-Iago , onde o conforton,
tirandolhe todo receio , q a multitude inimiga , & fraqueza de
- feus muros,lhe podia caufar.C isto cresceo de sorte o animo,&
valor no intrepido capito,i em todos feus, q no se ctentauo
Bbb3 jaco
^ giohgtoljifitnno.

jaca desenderem , mas fazio cada dia saidas com venturofos


successos. Hecertoqnquainttou empre2asemelhantc,reno
em sabbado , dedicado a N.Senhora,ou em festa particular sua ,
nuocandoa sempre auxiliadora nos militarescflictos, rezando
todos dias o seu S. Rofario co deuoo, ainda naquellahora,em
q eftaua para rper cos inimigos . E libertdo ha Imagem da
Immaculada Concepo de poder de Turcos nas naos q tomou
de Meca,a deixou a feus hcrdeiro.s em cabea de morgado , co-
mo joia de prefo inestimauel.De cuja deuoo Ihe nafceo viuer
entre as liberdades da guerra , com raro exemplo de honestida-
de,continencia,& pudicicia Christa. Contase d'elle , q oflTcre-
cendolhe certa mulher hua flha donzella,fermosacomo h Se-
raphim,ocasto Capito,noflhoestranhou grandemtc, mas
trandolha de feu dominio, Ihe deu comptente dote , com que
tomou eado. D'aqui voltou India , que goucrnou espacio de
tres mces mpre de tericia enfermo , mas com tantocuidado,
& zelo doseruio de Deos,& de feu Rei,que viuir eternamen-
te sua memoria naquelle estado , fem que a prolixa earreira dos
annos a posta etrastar. Embarcadoento para o reino apertou
o mal de sorte c eile,que passando o Cabo da Boa-sperana,t-
<Ioa mui certa de sua saluao , se armou para a morte cos vlti-
mos SaCramentos5na quai Ihe asistio oR.P.F.Manoel do Mon
te Oliuete ,seu Consessor, que naquella trabalhosa horaoani-
jnauacoa doce lembrana daPaixo deChristo, 8c de Maria
Sanctissima, eujo excellte retratto de pnccl tinha diantqpre-
gados ento os olhos neHa , disse com alegre fmbrante , & per-
eito juizo, rebatado do piritu : Nao sois vs Senhora a que me ap-
parecejes^ &fallafes duas ye^esna Fortale^a7& cercode Malaai, onde
eu nao pudera obrar nada fem yojfo fpecial auxilio,&fauor; pejsouos gou
q me ajudeis nefte transe batalha,mais arifcadii, & perosay q todas a~
quellas que emprendi. E repetindo outras palauras de grande con-
lolao,iedificaoparaospresentes,pronunciando: Iefufejaco
a mmha aima ; se desatou u inuenciuel , & generoso piritu dos
corporeos vinculos, cumulado de triphos , & victorias glorio-
as,chorando sua orfandade aquelle Oriental Orbe. Chcgada a
nao a Lisboa,soi leuado c funeral ppa,& impulso de nos ao
ditto conuento da Graa, em cujas hras prgou o Bispo de Ci-
rene D. F. Antonio de Gouuea(seu particular amigo ) largando
as vellas de sua eloquencia em louuores , & panegiricos do de-
funtto Gouernador, .
. '>' . ' Commcn
Decimo quinto de Abril. 581

Comment"ario m XV. de Abril.

^ Otauel he a piedade , & deuo- Ltto cattentes guttura,


! o deste religiolb rcino do Por- Congratulemur Virgini.
|_^^J tugal,no affecto grande Virg
Gtdant procul lugubria:
Senhora noa, pois sem constat
do grado Texto , lhe consagrou a noua Lucus ,dolor,JuJpiria,
festiuidade dos Prazeres , ja mais celebra- (. Hyems alittit horrida,
da nalga Igreja ( que se saiba ) da Chris- Jamturturis voxa/Jonat.
tandade,solemnizando as Mtropolitains JamUta materfilitim-, '.
de Lisboa,Euora, & Braga com suas fuf- Gaudens rediuiuum videt:
fraganeas: Feriasecuda, poil Dominica in air- >uen* vidtt altostipite, 1 \
b,os que a Senhora teue na Refurreio
Toto cruentum corfore.
de feu Vnigenito filho , appareccndolhe a
ella primeiro ( i'egundo muitos Padres, & Jj>t*amfilij mors impia,
Doctores sagrados ) qsSanctas Marias, Dolore fummc affecerat:
como confia de noises Breuiarios,& Offi- Primam refurges visitt
cios}approuados pela S Apostolica , cuja Alts donis munerat.
fesia traz )a o Padre Aluaro Lobo no Ap Jjhtfsumus auffor omnium
pendice ao Martyrologio Portuguez. In hoc Mariajubilo,
Inuestigando pois lua antiguidade, no
Ab omnimortU'impetti
achei coula certa na materia , o P. Paulo
(gloria da Congregao de S. Ioo Eu- Tuum dfende populum.
gelista ) que floieceo pelos an. 14.80.no 4* Clorin tibi Domine,
volume de leu Flos 5 S. fol. 84. a traz a 8. gui'uifitafiiVirginem:
de Abril nefta forma: JEw aquejle dia S. Ma Cum Patre,ejr Santto Spiritus
ria dos Tratres , ou onde quer que je acerta a InsempiternaJcuLi. Amen.
feer a primetra seguda fara dpts das Oftauas is. Ad vesperZ demorabiturfetu.Al.
da Paschoa se acoluma mut diuidamente , &
j}L. Et admattttinum Utitia. Allcl.
com raz.on,&singuUr deuoo memoria da Ma-
d e de Dcos, afsi que aqutlla que co 0 mut pre- Orcmus.
cjo feu filbo Deos,& home verdadeiro se apa- OMnipotesfempiterne Deus, cujus
xorou grandemente im sua paxon,s(ja logo d filius pojl rejttrrectionprimo in
pts a Pafchoa feita.& mencon, & alegna em ternerata Genitricsua apparcre,ipsfy
a sua mut sai:tta,& grac'tosa Resurreion &c. uijtare dignatm eit:pr*jla nolisfamtt-
O Kalendario da nofla S de Lisboa, q lis tuis apparitione recolentibus , vt ip-
o Cardeal D . Afonfo mandou imprimir,
Jus meritii clan diuinx cffcnfix appa j-
quanco ella deixou o Breuiario Salisbur-
gcnfc pelo Romano an. 1536. a aponta. E ritionefAics efficiamur . Per eundem
tambc o do Cardeal D. Henrique,impref- Chrijlum Dominti ncjlrum. Amer). ,
fo no de 1566. a rraz com Officio proprio
faicm do que anda nos Breuiarios Ebor- Os Padres que expressamente t esta qpj-
fe, Bracharenfe , & Benedictino deste rei- nio, so os dous Gregoiis Nazianzejjo,
no)que tem por titulo:I/V#0 prima appa- Orar. 42. quaz est 2. de:Refur. & Nifl},no
iiticms Ch ifti silij Dei ad Virgtne matre sua, Orat.^.de Rtfur.S. Ambrof. 1.2: ct > ii^i-
c Euangelhotirado do c. 16. de S. Ioo: nibus.Rupet.l.j. de diuinis OiFicijsc 2f.
Jme,amen dtco rcbisyquia plorabitu , & flebi- Anfelm. de excel. Virg.c. .Bonaiient. jn
tis YQS,mundus aute gaudebit , vos aute cotitri- medit.de vita Chrilii c. 87. Antonm, r.p.
Jlabimini , scd triftitta rira vertetur m gau- hist.c.7. S. Brigitta 1 . (.reuel.cap.p^ . 8c ou-
dtum &c. Do quai Officio h o hymno , & . tros que citoj 8c fegu Soaresin tqm. de
crao leguinte. .1 . vita Christidilp,49.fect.i.Baradas. in\cpc.
, tuang.tom.4.1.8.C 8.. 8.Carvhaf,.dcar.c.
Adc&nam Agniprouidi, Catho,verit.l. i4,hom.8.Arraes Di^f ^o.
Adjnms cmnes candidi: ./.Migu.l Pcrez na vida de .^Sejihora
Bbb4 \ c.26.
582 giologio hufittmo.
c.i6. & Guiomar de Iesu no liuro intitu- St-Iago em ha capella do sagradoEua-
Udo-.Censolafio de nojso dtHerro c. 54. dedi^ gclista,onde le reza dlie juntamente com
cado Rainha D . Leonoi , que mandou So Siluestre a o.do prsente. Tambem he
imprimr o Cardeal Rei. / diuerso do Sancto deste nome , cujas reli-
3uias se venerao em S.Dinyz de Paris, in-
. 0. a que sinta o contrario o P. Aluaro Lo-
de Braga dos gloriosos Martyres Sulana, bo no Append. ao Martyrol . Portuguez.
Torquato,& Cucufatc(seus naturaes) aos Porq o noffo he natural de Braga , irmo
quaes fazlrmos a venerauel antiguidade, de S.Torquato,& nella padeceo martyrio
cuja opinio seguimos )a na breue rela- a 15.de Abril,& jazia lepultado na Igreja
o, annexa ao Officio Menor dos Sctos que teue antiguamente S. Sulana em ieu
de Portugal foL 25. Posto que Dextro ad ariabaldes. O de Paris he da cidade Sci-
an. Chrilti 300. diz q S. Sulana o foi de S, litana em Africa , irmo de S. Feliz,Dia-
Victon ln territorio Bracbarenfi S. Susana V. cono,com o quai padeceo em Barcelona a
& M.profide paffa , foror S. Vicloris M. cte- 25.de Iulio,& nella foi fepultado,como le
chument. De cujas palauras seno infre, q pode ver em Saussaio no Martyrolog. GaU
no poderia ter outros, pois a lda de Al- Iico,i em Domenec nos Sanctos de Cata-
cobaa lhos d naquellas palauras: Poilhac lunha. No termo de Beja , para a parte da
exmtur ptrtcutto , fidles trucidant m , inter Vidigueira, teue o nosso M. So Cucufjre
quos defertur Susana , Cucufas , & Torquatus em tempo dos Godos h celebeirimo c-
fratres &c.Et infn-.Teriuntur [militer Cucu- uento,de que exto notaueis ruinas,& re-
fas,& Torquatus, quorum vita fpes fororis dis- liquias de lua grandeza com muitas gala-
tulerat. Logo he certo, q foro todos tres ras,varandas , & abobadas de argamaa,
irmos . Cerca do anno de leu martyrio algas d'ellas esto ainda em p , outras
corre a mesma razo,que no de S. V ictor, fez subterraneas o tempe. Aqui se conter-
do quai a i2.1it.4. uou no dos Arabes, Igreja com akares, 8c
As reliquias de S. Susana esto na pa- imags, como d a entender a doao,que
rochia de feu nome extra muros da cida- dRe D. Afonso II. fez deste rnosieiro, k
de de Santrlago, a quai he hoje titulo de das terras a elle ad jacentes,ao de S. Vice'-
uin dos Cardeaes da Igreja Composte!- te extra muros de Lisboa a 24. de Iunho
lana.Diueila(ao que julgamos)de S.Susa- an. 1 224. por consentimento de D. Marti-
na de Iria Flauia, pois Dextro fax m,o nho, Bispo d'Euora,& feu Cabido , reler-
de ambas, em diuersos lugares de suas o- uando para si a tera Pontifical; anda ella
bras , posto que algs autores affirmo fer no liuro das Composies de lua S fol.
*oda ha. No territorio de Palmella tem a 30. & no de S. Vicente almario 37. faco r .
nossa Sancta,antiquiffima Ermida(intitu- vbi-.Cum D. A. illuslris Rex Portug. accident
lada hoje de So Bras,Jonde se festeja nas tonfenfu nostro (scilicet Martini Episc.) nu-
.Octauas da Paschoa co grande concurso. naslertu S. Cucufatis Elborenfis dwefis mper
E nella ha viua tradio de h clbre mi- defaucius gentiltu liberatu cu locis adjacenti-
lagre,que se v pintado no retabolo de feu tus vobis contulit . Nw donattonem tfufde Ds-
altar,o quai a Sancta obrou n Code, por w r*ti habentes, &firmam ad influt,&
nome Oliberto, q estando cattiuo em ter- preces ejufdem in diclo mnaslerio ad honorent
ra de Mouros , attado a ha m de pedra S.Cucufat M. Ecclefia adtficautnw, tmo tit-
c cadea , encomendandofe a ella , se a- ficat inuenimus, & aitare tbi ereximus ad lx-
chou milagrosamente na sua Ermida co a nore,& laudem glortofi Martyris , qttod no jki
mesma m , que inda agora para testemu- outoritate propria fecinius,fe nos ad hoc inu-
nho alli se conserua.Escureceo o tempo,a xit, quia maioribus noflris fjtfam ejfe decitf-
occazio , anno , & lugar do cattiueiro. cimus antiquoru fama public cfi mante &c.
Qui sria pouco depois da restaurao Pela quai razo tantoq os Conigos ad-
de Lisboa, & q este Conde(defconhecido ministraro , & colhero os fruttos da rcr-
pelo nome \ fosse dos estrangeiros, que se ra , logo concedero forai aos morador
acharo nella, o quai apozentado naquel- da Villa-derades , que lhe ficaua diliame
- le frefeo sitio o cattiuario nalga saltada meia legoa,a quai tomou o appellido dd-
os Mouros. E por esta marauilha se t alli tes nouos senhorios , & no dos antigo
tom esta Sancta grande deuoo. monges,porque os Rgultes enro , nu fc
O corpo de S. Cucufate esta na S de chamauo Fradts.E ;a algu ncs *ju2 p'f-
tuadir,
DecimQqumtede^bril.
saadir, que a doa'o se fez aos Conigos r SSufafta, t>n cuerpo frm&j
por elles auerem sido feus primeiros flu Esta luegojunto iaqulit citidad-'
dadores,o q no av;eriguamos agora. Mas Aeste.recorr&porftremdad (fo.
ou fosscm cites, ou aquelles,he certo,que
Sidtiepofe lxrgx dfe rftuttio-
foi mui clbre o moi'eiro an tigo,chama-
do vulgarm te de S. Couado, nome corrup- Dos jogjos^ck se'stafs que a genrtftdade Bra-
to de S. Cucufate. Cujo upetior se intitu- charenle cdebraa oe'st ms-aosHxtolos de
laua Abbade dos Ab bade s,ou PrioT- ds Prtores. Ceres,& Syluano, chamade A ml r<r;;*7;.;,
Cabea(segdo d iz) naquelles tempos de- & Suyliafe podeiri ver (, de niais de Festo,
todos conuentos da Taristagana Proun- & Seruio, allegados pof mbroo Cale-
cia.E de h d'elles se rfre ha galantiffi- pino ) Alexander ab Alexandro L 3. Pier.
ma Epistola, q se achou na Vaticana para gen.c.iz.LiLGirid.Syntagmay.fol.Tl.
o Smo Pontifice, dizem que a trouxe de & Roffin.antiq.Rom.l^.c:?.- rr '
Roma o Doctor Ianafonfo de Be/a,pessoa Ml '
de nome,& autordade em tpo delReiD. c. Grande lurlte,& fplerrdr acquirio
Sebatio, a quai dz a (11 valha o q valcr. a cidade de Coimba por set fundao do
Thebano Hercules , flento j St 'edrt de
I' Abbas Abbatum de S. Cucufatoy noflos primeiros Reis, & vniueral Acade-
miadetodas lciencias, &c nSo. rherVor'pelo
mtttimus ad te noflrum legatu^riofiri copioso tumero de Sctos. den j gjj,
Gppideni, nolurit quod ego , nec ego muitosdosiuaes estoneiU ennefirVa-
dos. Entre elles tem minente lgaT gb-
quod illi j de bilis in btlis yenimus ad
riofo S. FreiPaio da Ordem ds Prga-
eapillis. De mefoc quod ViSjdumodo dores, de cujo* paes seno ibt mats", que
fimAbba*. Valc. auerem sido de elclarecida linhagem, sem
Iuz alga de s duo , & adclicencia.
Restanos S.Torqtiato,de cujas reliqui-. Iulgamos , qUe tomou o nome do illustre
as temos menos noricia,seftto disserrnos, q Martyr S. Paio ( feu onterraneo) que pa-
foro com outras naquella arca de prata, deceo an. 929. & o habito das maos do S.
que leuou da Igreja de S. Victor.D. Dio- D.Fr. Sueiro Gomez , quando foi quell*
go Gel mirezjda quai falla a hist. Cpol- cidade fundar casa , chamado da Infante
tellana.- In altra veto flurimorum Sanclorum D. Branca, filha delReiD. Sancho 1. on
reltqui* . No se achar alga dete Sancto de foi rccebido,afl della,corho do Bispo,
entre ns,& vermos dous ostds feus na de benignamente, a quai Ihe deu logq facul-
S.Sufana em Gallizajhum brao no mof- dade para prgr em toda sua dicesi , co-
ieiro de Cella-noua(como quer D. Mauro mo fez com grande frutto das alms , re-
Caslella na hist. de Sanr-Iago;) & outras colhdose no holpital dos' pobres > como
reliquias menores na Cathdral de Bur- qualquer dlies, cm quanto s bufeaua si-
gos , faz grande proua em noTo faubr. E tio acomodado para noua scbrica. E pa-
muito maior fabermos,q se acharo intei- recendo sad , & algre q da Figlieirave-
ros em noflbs dias osdous Torquatos Bif- lha,nas ribeiras do Mrthdtg,a vista da ci
(>os,o deGuadiz no ditto mosteiro dCk dade, pela vizinhaT)3 db rip , & frescua
anoua, & o de Braga cm Gnimaras. Da de pomares,que n'o alli ia , t cqpfo
trlao destes Sanctos para Compostel- anno iz7. E deejpido tx artc Qrh'xjbra
lajuntamente com S.Siluestre, & S. Fru- tarrt heroica a Ratilha D. T herfa' (ui f-
ctuofo l'edira 16.de Dezembro-.Em'tn-1 maa mais.yelh.j trattou ^a'.dilpdza cor-
to vejasse o Arcebilpo D.Rodrigo na b. p. refle por oritade artbis ,' rpraV.o.r*-
da hist. de Braga , j; & aos aurores allc- zenda coufdetaucl para, 'safi 2k<uiffcn-
gados a i4.deste lit. a. D'elles felmbrou to dos feligtofos , dqrrl ''ii'fta 'db's tih
0 Licenciado Molin na Descripo de losjque le girdS ern lctt 'cftn. D'el-
CallizfoU.: ,'5;')i";' la foi oSahci W. Pi' pHWiro'Prt^o
quai rrabalhiV nt'el^iTmVVanlno'ma-
MUenCompofielU demus del gorioso
terial,cmo no fplritv'ul dsie difcib,q'u
Efia otros cuerpos de vida aprouados: no deixou de siti siirat a^ikcnu quan
1 T)e muebos milagfosbipfoleni^ados, 1 do partio deste p'f ht fnndo, cfca do
Jjhte si CucufatcSluest.ejr Fruoft. anno ij'ij.'.lVg'urd o antig ipitpiiio de
su
5*4 . '. rAgiologi Lufn:

feu sepulchro. E nao o de 12 57. como al- do sino , referido ne texto 0 deu a Conhe.
gs inconfideradamente duero. cer aos estrangeiros, que primeiro efcreue-
ro d'ellejque ns,como S. Antonino 3. p.
Primus hujus couentUS Vrior rit 23.^0 Leandto Alberto de viris iltus-
- J. tribus O1d.hu.5s.pag. ij). Serapn. Raziui
tnorum janctltate , ciC mtracu- Chr.Qrd.F.Ioo da Cruz na meima. Ve-
lorumzloraM(gns(PelagWS nero no Enctiiidicn de los tiemposfoL
f r* / nL::* i?o.MarietanoFlosSS. 1. i2,c. 53. Gari-

1240. & Lopez na 5.I.2. c. r 3. Dos nossos, Sena.


iu Chr.Ord.adan.1250.pag. ft. Sampaio
Este sepulchro sc v hoje , no na capella inComp.vitae ejusdem Sancti.Fr. Antonio
mr do antigo conuento ( que os rcligio- de S.Domingos no Cqmp.das Chr.ap.8.
fos desampararo acabo de 3oo.annos,pot Soufa na Chr.I.3.c.2.8c 3. Caluo nas Lag.
causa das grandes inundaes do Mode- dos Iustos .p.c.i.Nunez na Descripc.de
go,temendose cada ora nos Inuernos subi-, Portugal c54.Yalc.na mesma pag,522. C
ta ruina, poc estarem ja as paredes corcc-* Brando na 4.da M0narch.Lusit.L4. .c.2j.
midas , c cauadas co a connuao das Da fundao do conuento, que he 0 feg-
agoas) mas na do moderno , que le fabrir dona antigudade da sua familia n'este rei-
cou na rua de S.Sophia,eom efmolas del- ro,f pode verMaludain AnnalibusOrd.
Rei D. Ioo IIL para onde se paflaro os Praed.ad an. 1 227. c. .Souia , C Brandio
fradesan. 1546. permanecendo agora - os lugares citadosv
mente do velho,o Campanario , qo mai " *.
sepultou emsuas areas^quellc furiolb , 8c C J. . Tambem o fertUiffimo soleo de
rcbacado rio. Coimbra produzioaay.p.GalOjPioK
Ha neste reino algas imags, altares,8c (segundo nossa cont]XXl.dc" S. Cruz,8c
templos,que erigio a deuoo , & picdade (segutido dePenotto)X VLpois nella ti-
dos fteis ao S. F. Paio., porem nem todas as nho feus paeSjCafas, poicTos, & fazeu-
que ve;nos nelle sio luas,mas do, S. Mar- das de raiz , os quaes paflou em sileucio o
tyrdo mefmo"nome.Quem quizer cqnhe- ditco hronista,porqnochegarioasua
cer, & distinguir hum do outro, olhe para uoticia , se ja no fose,que a nobrza U-
a philofomu do rostro, inignia, & trajo, gio, no se califca pela generoldade
Porque se sor de velho vencrando hedo de feus anrepaflados , mas pela qualidade
Sancto Prior , q falleceo de prouecta ida- das prsentes obras. Este como toile hum
de,fe de minino he do SMartyfs q pade- dos mais alfinalados. vares em ptudcu,
ceo de 10.annos.Se tiuer palma, ( insignia & virtude de feu tempo , & akanaffe a
de victoria)hc do proprio Martyr,sc Cruz graa dos Reis D. Ioo I. & D. Duarte,
Jie do Consessor, como ieraos no Huro in- nao podia fallecer an. 1 4*}. em q elle po
titulado:5/ffi4si OrslLfoL2fi. JB.P. Pelagius suamorte- O engano nasceo de reduzir a
pittgitur cum Cruce;pot razo da prgao, <ra 1441- de seu obito,ao anno 1 ^oj-gno-
alludindo quellas palauras de S. Paulo: rando que ja ento ie contaua em Portu-
l'rdicamm C/mftum Crufixu.Se fiualmte gai por anno de Christo,& no por era de
trajar roupas largas Romaaa he doMar- Celar. E seno fora isto affi, mal podia D.
tyr, se corn habito de Eremita he do San- Gonalo concorrer corn cl Rei D.Duarte,
<to Rcligofo.Posto na Igreja dcLauaos que o foi por cinco annos, a saber de mi*
junto a Sebca,est vestido noDomiiricano, at 143 8. Nem c5, o Bifpo D. Aluaro Fer-
onde se lhe faz festa depois da Pafchoa,c reira , quefoi eleito , & fagrado naquella
MiTa , & prgao , por fer alli inuocado digiidade a 6. de Maio de 143.. Scfalle-
contra as lauandijas do pulgo , & lagar- ceo em 144^. Demas q em feu tempo al-
ta. I em Arcuzelo , lugar da freguesia do Cstia o Infante D. Pedro em Coimbra(de
Sul,na diocesi Lamacense, tem ermida,& quem foi feitura o diato Bifpo) o quai n<-
festa com grande concurfo>dia dePafchoe- trou naRegcia anno 1438. q obteue mais
la, a qu recorr osnaturaes , quando ne- de dez.Logo auemos de dizer,quc aquel-
celtao de Sol , ou chuua para as semen- la era 144,1 . he o mefmo que anno , lcg-
teiias . por isso o pornos neste dia v isto do doaes , i elrittuxas de S. Cruz. De
gnorarselhe 0 proprio. O clbre milagre cujoliur,o dos obitos se colhefoi ku tran-
sito
Decimoqn Xbril. %H
4it a ie.de Abril. Os casos milagrosos, q de 2j.annos, & io.mefetf,' por conferuara
fccedero em feu gouerno attribue Mat- preciofajoia da castidade. Esta entende-
theo Alemo na vida de S. Antonio c. 4. mos fer a causa, porque o P. Thsophilo
ao S. Rei D. Afonb Henriquez , onde os Raynaudono Trattado de martyriopec
pode ver o Lector.O mais r couta Penot- peit p. 3 .c. 1 .0 intitula co appellido de Ro-
to na fuahist.Trip.l.i i.c.<5o.n.i. Roman na fa, que na verdade o foi de pureza. E asl
hist.do mosteiro de S. Cruz cap.y. Aluaro lhe quadra excellentemente aquelle disl-
Lobo c. i.rol.^ .penesme.E o P. D.Ni- co de Policiano a Miguel Verdino, rnan-
colao das Chagas nos feus vares illus cebo Hespanol.
tres da Religuo neste reino. Sola Venuspotuit letosuceurre morbo
Nesepollueret, malmt ille mori. ;
t. Era o Cardeal D. Iaime,silho seg-
Trazi por armas , & brazo este Princi
do do Infante D. Pedro, & D.llabel , neto
pe da Igreja hum escudo aquartelado, no
por leu pai delRei D.Ioo I.& da Rainha
1 .& 4. as Quinas de Porttrgal}no4.& j.9
D.Felippa,& por sua me de D. Iaime,t
Barras d'Arago;has, & outras herdadas
de D.llabel, Coudes de Vrgel em Cata-
de feus paes.Mas a empreza,de que c om-
lunha,pretenfores Coroa de Arago.Em
mmente viaua , era hum Arminhq coa
graa deste Au lhe impozero o ral nome lecra : Mali mort , qui fadan j da quai Aue
no Baptilmo,vnico atgora na casa real de conto Plinio, Petrarca,8c Pierio(autores
Portugal. Os dous irmos q teue, D. Pe grattes ) Que antes qutr perder a vida,que en-
dro, mais velho, foi jurado Rei dos Ca- lodarfamorrendo no or , por Ibe nao cbegar 0 p
teias, 8c D.Ioo , o mais moo dos Chi- da terra. O DoctissimoBoo de Sig.iis Ec-
priotas. Hum, & outro morreo de peo- cl.l.i 1 .Og.48.c6.traz feu epicaphio.
11 ha. D as irmas , a primeira foi a Rainha
Regiafiirpsjacobus nom', Lujtanaprof
D.Ifabel, mulher delRei D.Afonfo V.c
D.Britis, senhora de Reuastijm , cafada c5 Insignisforma, sumapuduitia, (pago,
Adolpho, Duque de Cleus , as quaes t- Cardtneustitulus , moru mtor , optim*
bem acabaro co a mefma foi peita de ve- visa,
neno.E finalmente D. Felippa, que viueo Jsta.fueremihi.Morsjuuem rapuit.
celibata em Odiuellas, comodeixamos Obijt an. 1 4 5 9. 1 7.Kal.Maij.
eferitto a n. de Feuereiro lit. 4. Passado
D.Iaime a Borgonha foi mui selle) ado da Escreuem d'elle( alem dos autores allega-
Duquef D.Ilabel(fua tia) fpoa dFelip- dos)Chaco de vitis Pont, in Calixto 111.
pe o Bom , q por tlha de tal pai,o amaua fi-934.0nufrio in Pio II.Bzouio in An-
lummamente , reconhecendol ebrigada, nalibus tcm. i<r.ad an. 1420. Voler.in fine
porque toda a \ ida a fauoreceo. Geograph. 1. 2. Siculo de Rbus Hifp.l.7-.
O Papa Calixto III. na primeira crea- Pina na Chr. delRei D. Afonfo V.c. 127.
o que fez de Cardeaes a 18. de Settem- Nunez na Gcneol. dos Reis de Portugal
bro de 145 6. nomeou ao nosso D. Iaime. foI.43.ik: na Dcfcripo cap. 87. Mari z nos
De quem o famolo Aneas Syluio ( q no Dialogos , dial.4.cap.4.Faiia no Epir.das
Pontificado se chamou Pio tl. ) disse em hiit.Portug.3. p.eap. 1 1 . 4o.Toicano nos
sua Europa c.58. que ja lhe tardaua a dig- Parallelos capir.J.Macdo nas Excel, de
nidade por las partes , 6c dotes de virtu- Hefp.c.io.exc.2.Valc.in Defc.Lusit. pag.
des : Tcrtius futt lac lus de Portugalia , regio y20.Seuerim nasNoticias de Portugal pag.
sanguine tut us,in quo ea modefiia, ta. grkuits, i6y.%.io.y ConigoBernardoda Fcnfeta
td acume ingenij, td iludium liter arum,ts 'amor em feu Itinerario,Aluaro Lobo,& outros.
virtutis emicuit, vtquamuis jmtn adkuc,tar- Aduertimos por remate, cj os mais dos
dius tante opimone omnium ad tam dignitatem autores estrangeiros o fazem silho de Rei,
afeenderit. -' * qui por feu pai auer gouernado muitos
- O que o leuou a Ftora (diz o Doctr annos este, reino , na menoridade de feu
Frei Francisco Brando no voto d D. Fe fobrinho, & genro,elRei D.Afonfo V.de
lippa pag.24. ) foi em razo de fazer con quem alcanou em premio a delgraada
ta dos cambios , de ha grande somma de morte, que cceguio u batalha;da Alfar-
"florin*, que feu pi/qudo correoo mn- robeira , tam indigna de suas muitas par
db,deixou asseritado, nos bcos d'aqulla tes,^ virtudes, paga vergonhosa , &C cos-
cidadc,onde elle acabou as suas, emidade tumada no mundo , para que ninguemse
engan
rAgologw hujtmo.
586
de Afonso Furtado, Coniendador de Boiv
engane com elle*
ba, & Rio-maior, ambas da Ord d'Auz,
/. Entre os Christos d Costa da Pef- 6c de D.Iona Pereira:cujo esfoi,o,& va-
caria , que rendero as vidas pelo Redp- lor lngular(herdado de feusantepassado*)
tor an.i5<5<.podemos chamar aos de hoje: experimentou o Oriente , & aflombrouo
Martyres do S. Rosar'to ; pois quizero antes Occidente , peloq era mui apetecido de
perdellas, que largainos ignominiofam- fer visto,afi de naturaei, como de estran-
te,como referem os Padres Gufmo na geiros,o qPlutarco rfre de Scipio Afri-
.nu.ua India
hist.da u 2.p.l.2.c.
...... 18.
... Vase, in Desc. cano o Menor. Este celeberrimo heroe,na
t
pag.470.Sc 471. Sebastio -, 1 A,
Gonaluez.Al- complta da vida,toi ( por morte de Dom
uaro Lobo.&outros. Manun Aronio de Castro ) Goueruado
da India tres mefes ;& no dia que comou
g. & b. Falleceo Sr Mecia da Con- poste do cargo, fez a pratica ( cpilogo de
cepo, fegundo antigas relaes do con- suas proezas , & feitos heroicos )o Chro-
ento de Monchique an.r/o. as quaes se nista Diogode Couto,a quai porlarga, Sc
acharo em nostbs dias no cartorio de S. andar ja impressa, deixamos de copiar.
Francisco de Lisboa. E quasi no mefmo Embarcado para o reino o nosso insigne
tempo Sr Iusta Vieira Dominica,cuja vi Argonauta na nao Penha de Frana , aca-
da el'creue Soufa na 1. p. da Chron, desta bou feus felices dias na viagem a if.de A-
brii de 1 6 1 o. E lando esta ferro em Ljf-
PcouncL.c.io
boaa 3. de Iuio, toi feu corpo leuado
. He Benauente, villa tam antga em Mifericordia , em alcatira por feis religio--
Ribatejo,que felembra dlia Antonino fos,& doze clerigos, como elle auia orde-
Pio na 3.via militar,chamandolhe : Aritiu nado , acompanhado de feus parentes, Sc
frstoriu: fazendo por alli caminho de Lif- aliados ; onde toda a manha do leguintc
boa para Merida . A quai le pode gloriar, dia se gastou em dizer Miisas, & Retpon-
estdo quasi hua legoa diitte do Teio, sos por sua alma.E tarde aN.Senhora da
lhe entra hum nouuel esteiro d'elle , en- Graa ern hbros dos illusiriffimos Garcia
grofandofe alga coufa vist , co limi- de Mello,Monteiro mr, Fracilco de M-
tado ro uiano,que lhe vem pagar vassa- doa, Alcaide mr de Mouro , Al uaro de
lagem d'Auz. Abunda de todo o necesia- Soufa, Capito da Guarda , & Ioo Co
rio para a contenue, o humana,principal- rnez da Silua, Veador da Fazenda. Cele-
mente de trigo,8c azeite, vinho j & carne, brarofe as exequias c grande pompa, &
fruttos de suas fertiliisimas varzeas.E pof- fausto. Disse a Missa D. Frei Loureno de
to que a terra he frcfca, as rus agoas a fa- Soufa, Rifpod'Eluas, Frade Antoniiio.E
zem pouco falutifera. Na ermida do mila- prgou D. F. Antonio de Gouuea , Bifpo
grofo S.Bento , que lhe sica no arrabalde, de Cirene, Agostinho ( feu contporaneo
faz fepukado o eruo de Oeos F. Boauc na India) tomdo por thema aquellas ce-
- Valena,
tura de -- 11,-,
que nella acabou feu de- lebres palauras , com que foi fepultado o
fterro fanctamente a 15r.de Abril de 1599. famofo Iudas Machibeo:l<matbas,& Simon
fegundo o liuro dos Obitos da obferuan- tulerunt Iuda fratr uti , &fepelierum eum
teProuincia d'Arrabida. ^mn" populos Isral platiu magno,& lugebt
diebm multis, & dixerunr.Qitpmodo cecidit po-
t. O Irmo Balthazar Diaz entrou na tens^qul ftluufactcbat populu Isral. 1. Mach,
Companhia em o Colleglo d'Euora a 14. ?-Cujo fermao sc imp. em Lisb.an.iii 1.
de Octubro de 1562. onde vqio a fallecer Consto as marauilhas , que referimos

artyrol
p.da Chr.desta Prouincia L, 4.capit. 15.11. sermo, mas de hum juridico initrumento
com grande numero de testemunhas, rira-
ii.&l.$-.c.33.n.o.
do ad perptua rei KjoW5,peIoAuditorItf-
vu Gloriofa fe ostta hoje a cidade de lio Andreoli em Lisboa a 1 6.. Octubro de
Lisboa ( minha patria ) com tam illustre 61 0.0 quai vimos mui de efpacio. E ou-
alumno,o nunqua vencido, & fempre v- tro si o inestimauel retabolo da Senhora,
cqu teue os collcquios na mortejhe cite
cedor, Andr furtado de Mendoa , silho
Tkrmo qunto de Abrl. 587

de singular pintura,ornado d notaueis re- I ta Bartholameo Leonardo na conquis-


Ikjuias.E no hc de menos estima a Ima- ta das Malucas liu.5. & 8. Frci Marcos de
gem da Concepo , acpanhada d feus Guadalaxara na <;..p.da Pontifical 1. 1 2. c.
actributosjde meuda, & delicada eicultu- 8. Luis Coelho de Barbuda nas Emprezas '
ra, que refgatou das naos de Meca , enca- militares c. 17. Francisco Soares Tofcano
xilhada n Oratorio de ouro excellente- nos Parallelos c.97.0 P. Nicolao Pimenta
rtiente efmaltado ; em cujas portas terh a nas cartas da Indiaan.1599.fol. 78. Pedro
Encarnao da mcfma materia , mysterio RamirezDourado naParcgonao dos va-
hum, & outro, venerado neste reino de feu res illustres n.2<j..Faria no Epie, das hist.
principio. nas costas tem talhado o le- da India tom.j.p..c. 10. Vaco Fcindez
guinte letreiro. , Frade nos Dialogos da vida folitaria Lf.c
Virants ara,qu nitetintus, 14.& outros papeis , relayes , &: menio-
rias autentkas,que tem em feu poder An
de rate Mech* marte redemit
dr Furtado de Mendoa, Oaio da S. Se
inclytus armis AndrFurtado. Metropolicanu de Lu boa.

ABRIL XVI. -
< ' ' ' . '.'.! vv .I'I
A Igre;aGrega,hememorauel neste dia3oglorio- s.ianua-
so S.Ianuario, Bifpo,& Marty r, que assistio no ce- rio B- &
Iebre Concilio Eliberitano , de quem a Imperato- artyr*

ria cidade de Aleacer do Sal em Portugal , no fo


mente recebeo a conspicua luz do fancto Euange-
mastambaantigacidadede Heraclea em Andaluzia , on
de por esta causa , imperando Dioclesiano , & Maxmiano , de-
pois de varios, & atrozettmntos, foi degollado epada, ja
tamente com tres companheiros , percebendo tods a h mef-
n;o tempo a immrcesiuel coroa da gloria. b. Em C,arago- S. Engra
a de A rago c^leberima victoria , que a delicad Virg , i cf. v *
clarecida Princea 5.Engsacia , filha de Oteomcro, Rei de Bra^ nome.
ga,cfegiHda idoltra tyr^nia, a qualcomb fosse dotada de an-
gelicasperfeioesjiexe^Hencias danatureza, & dagraa{ pois
a que mais rfplandecia >iell ra r Chfista, & zeladora ard-
te da honra,&E de Chriflti \ aquem^ainncia tinha cfagra-
do sua virginal pureza)def]&fda do,Doque de R u i sein o,
no Principado de Cataliinlia^-midoa fovpai de Portugal , a^-
companhada de dezoito fidaftg^s ,os princpaes deseu placid,
& consangiihreos aindadtfmefhia Sancta*> Emprdeocllaa jor-
nadacom grande aloroojdeixando a todaiCortefaudosa corn
a auzeici.fbrqt tiha certificada o Anjodo Senhor , que
celebraria no^amihld'paffs mais puras y &celeftrac vodas co
immaculado Codelrot, fefrain db porfcivamor o proprio lan
gue. Com estafperan pmeiioieu caminhq. Chegandopois
a Barcelona,otstdc lras tibolicas atTocidades , que v fana o
. Ccc fangui-

>
588 AgibgioLufitna.\

sanguinolento Daciano cos Christos cm C,aragoa , priuan-


doos das vidas tcmporaes com exquctos tormentos ? disse c
extraordinaria alegria aos companheiros: Vamos todos , & cofef-
femos a Cbrijlo Iefu por Deos , (S> Home Verdadeirojparag^armos de tam
feltceforte. No ha duuida que ouue entre elles diuerfos parece-
rcs sobre a derrota,dizend algsj que bem podio fazer jorna-
da,fem atrauessarem aqueHaoppulent tidadejmas como o ceo
Ihe tinha nella referuadas a vodas,que mais anelaua,no cfcn-
tio nos deuios.Chegada a ella,desejpsade entrarem batalha c
este asanhado leo,sc foi ogo ao tribuna},em que presedia,ac-
panhadadosfidalgos,q vinhoem sua guarda. Onde com intrc-
pido animo,& liberdade christa,depois de lhe auer ditto quem
era, d'onde vinha , c para ondecajnlnj^aua^ & sobre tudo o de
que mais se prezaua , o reprehendeo seueramente das infaustas
crueldades, tk inexacraueis tormentP? , que dausa dos ruos d
Deos,derramando feu inncte fangue,sem que nelles se acha
se outra cousa , mais que adorar ao yerdadeiro Deos , Creadoc
do ceo,& da terra,despreando o$ falss da gentiidadc, simula-
cros do demonio,em 4 PS Emperadoresjdolatrauo. Admira*
do, & confusoDaeiano de ver tantMprndas juntes de bellexa,
grauidader>& composturai dignas doiangue r deq procedia,
encendidct m diabolico furorjalropdiandotQdQsoisrepeitos^
a mandoii prnder no carcere pubhey& justtamentea feus cr
panheijo^ fabendo quprpfess*ttfcaimdma:k; , para q dopri-
mero at 0 vltimofosle rueiistaavniite atttado. E porq S.
Engracia perseueraua em sentir v&.diaer.ml dos fememidos
Deoses y & iniquos Ernpradors, quQo^mandaroaHespanha,
ior ministro de tam sacrilegas irieiencias , foi logo attada aos
bos de dous quartaos.4 & arraftrada por toda acdade , como

lasfema contraamagetadedo. Jmjprio, & suas superciciosas


deidades. A alegria da Sk VirgjerMai grande , como a lacima
dos que concorrero a este expec^aCttl.o , chorando hs sua nac-
noridade, outros sua gen.tilez.a>& ttodosodegraado encontrov
que no caminho lhe offerecra a vctitra * Matizando c feu W?
gue as pedras das ruas de C,aragaj do quai ficarrefmalEdS
quasi todas. Assi ferida , & lastimada foi tortada efouridofr
carcere,fcm outro fauor,& c6isolap>mai^ttea^Joceov pt*
desta abundaua tanto, cjue alem de no fazer casa de suas doits,
animaua aos companheiros , para qw no teraiTeni aa que Ihes
estauo deputadas ; rcprehenderjKiQQs; da3agrii#as > que? a caiu-
.- .' paixo
Decimosexto de Abril 589

paixao lhes fazia brotar pelos olhos, vendoa no infimo da mise-


ria. No ieguintedia(quebrantadaasanctadonzelladeste peno-
sifmo tormento)lhe dero outros maiores. Defuelandob o in-
ferno em machinar nouos generos de upplicios para atormen-
tar a esta sublime PrinceTa,esclarecendo coin elles mais a gloria
do Senhor,por quem alegre,& contente os padecia,pedindolhe
por interualos o felice complemento de feu tropheo. Conheci-
da ento de suas liures repostas sua inflexibilidade, & que cada
ora tinha maior corao , determinou o impio ministro verlho,
para isto a mandou pendu rar em alto , & rasgar feu neuado cor-
po c vnhas,& garfos de ferro atlhe apparecer, o que executa-
ro os algozes c tanta deshumanidade , que de mais de correr a
h mesmo tempo da S. Virgem caudelozos rios de angue,trou-
xeropedaos de carne, & pencasdo figado nas pontas aquel-
les neros instrumentos,que Prudencio( insigne Poeta d'aquelle
tempo) testemunha aucr visto . Desorte q ficou em parte viua,
em parte morta , o q no podia fer, sem expresib fauor do ceo.
No contente o tyrnoc tanta diuerfidadede carnearia , lhe
mandou arrancar as vnhas , & cortar o peito esquerdo, atlhe
car patente o corao , o quai foi tam profundamente mutila-
do , que trouxeconsigo grande parte das raizes que o detinho.
Ficando as entranhas aos olhos dos verdugos defcubertas , & o
corao aos de Daciano , onde se a cegueira lho no impedira,
vira dentro nelle a Christo( presidio,& fortaleza dos Martyres)
por nfeperauel vnio de amor. E no tendo ja que exprimen
ter sualuciferinacrueldade, quiz prorogandolhe a vida,matal-
Ja por h termomais exquesito , & feuero, que a mefma morte.
Porque tirada do tormento, feita h lastimofo expectaculo,seni
putro beneficio algum, a mdou sobre as rcentes, & medonhas
chagas vestirdefuas roupas , & leuada outra vezao carcere^re-
gandooeaminhopor ondeacom ofangue, quemanauo suas
ferdas , desorte que se admirouSancto Bugenio III. do nome,
Arcebipo de Toledo , vendo as pedras purpurizadas dlie. Al-
gs dias esteue no carcere fem mais aliuio , que a defabrida ter
ra , as roupas empapadasnoproprio fangue , & podrido , tam
pegadas ao interior das chagas , que reuiuio as dores por mo-
mentos.O vltimo martyrio corn que o cruelissimo carnifice,v-
dofetotalmcnte vencido aSancta cada vez mais victoriofa,
deuconclusoafuatragedia, coroandocomelle aosdcmais, foi
mandarine pregar h gudifimo crauo no mais alto da cabea,
t ; . Ccc 2 que
9 Aglologio Lufitano.

q Ihe penetru o cerebro. Qrdenandoo afi a diuina Prouidcia,


para q acabasse a vida,como verdadeiraefcrauadeChristo.E c
isto csumou este espelho clarifimo de Virgs, & prechro ex-
plar deMartyres,ua rutilte grinalda,efmaltada de pedras pre-
cioas deas heroicas virtudes , feruindolhenaquellahorao a-
gro da morte,de doura,& aliuio soberano. Lanado ento feu
despedaado corpo s feras do campo, como indigno das entra-
nhas da terra,tinha alli preparado oClemtimoDeos a S.Pru-
dcio,Bifpo deTarrazona,q c sma veneraorecolheo,m-
dando logo da impirea Curia grande multitude de x\njos,vesti-
dos em riquimas dalmaticas vermelbas , hs c cirios accessos
nas mosjoutros c thuribulos de prsumes celestiaes , os quacs
celebraro as exequias de que tam gloriofamte auia vccido, &:
triphado , para q fe vife c quanta alegria sria sua almarece-
bida no ceo,quando feu corpo era tam honrado, & venerado na
terra. Este foi o felice remate d'aquella nofa S. Prince,parti-
cular auogada de dores do corao,& achaques do fgado , pre-
rogatiuas fingulares c q o diuino Spofoa illustrou pelas excef-
S. Tor- fuas, q padeceo emcada quai destasfenftiuas partes, c. No
bio,B.& Benedictino mosteiro deLieuana em Afturias,a anniuerfafiaf-
CollL ftiuidade de S.Tonbio, Bifpo,& CfeTor,natural da Prouincia

de Galliza , varo de mita expericia , & grande merecimenrri


paraco Dos, zeiozo pr^ador- das catholicasvrcliadesj&acer-
rimo excirpador dos Precijianos dogmas. O quai pafsdo aRo-
ma teue particular amizade c S. Leo Papa , . do nomc(q en-
to pr.efedia na Igreja de Deos. \ E tomada Ctf benopartio a
Hierufalem viftar os fagrados lugares,em q Christo nofo b o-
brouosfacrosctosmysterios dahumana reparao. Nelles fe
deteue 5. annos , pelo fazerc Thefoureiro do S.Sepulehro.Oc-
cupado neste pijfimo officio lhe reuelou o ceo a destruiao dV
quella cidade; onde recolheo h grde thefoiiro de reliquias,c
q carregadojvoltou a Galliza.Publicada alli fnaVinda, foi pro-
uido no Arcidiagado Tudfe. E vdo inficionada a maior parte
desta Prouincia co a pestifera lepr Prefciliana , trabalhou incZ
auelmente pela curar co a falutifr medicina da diuina parl-
ura,efcreuendo,difputando, &prghdo com grande senior, &
cabedal de doctrina . Conhecdo q nada a'prueitaua , recrrep
S Apostolica(como fuperior cabea) paraqurmediaste,&
atalhafl tam vorz incendio. Do ferute Zelo q mostraua d'P
Catholica, lhe rdeoomefmo Smo P^tifce a^tfeudas graa
emha
Decimosexto de Abril *> ? 1

em hiatamdcta,comoelegteEpistola, (q he a 93.de suas o-


bras ) mandando intimai: de sua parte aos Prelados dasProuin-
cias Tarraconse,Carthagine, Lufitana , & Galliciana cgre-
gassCcilio,no quai anathematizario tam pernicioso ctagid.
Celcbrouse(paramaiorcmodidade) nolugarde AquasCele-
nas(hojeFo,porto maritimo,cincolegoas deBraga aoPonte.)
Presidiro nelle Idacio, & Ceponio , aquelle Bispo de Lameg;o,
este de Tuy.E foi o principal de feus decretos a regra da F c-
tra Presciliano,& feus malditos equazes. Sufpddo oCcilio
a publicao delles,atc os cfirmarBalconio de Brag;a>conioPri-
mz,q impedido(ao q julgamos)de enfermidade,ou velhice,fe-
no achou preste.Ccluido o cclue, intimou de nouo Tori-
bio(comoApostolicoNotario)aos maisMetropolitanos deHef-
panha, q cgregasse outro cm Toledo , para 4 loubesse cada h
em sua diocei,o q auia de seguir em materia de tanto porte, re^
mettdo tudo o que nelle se dcrtasse ao mesmo Primz, conio
auia ordenado S. Leo. Neste comenos foi eleito Toribio , por
morte de Ceponio,no Bifpado de Tuy,& melhorado breuem-
te pela de S.Dictinio,no deAstorga,aceitou ha,& outra prela-
a,obrigado de graues instcias,& cartas do ditto SmoPtifi*
ce.Allise portou co mefmozelodaF,q d'antes, mostrdofee-
ximio perfeguidor dehercges,& dogmatistas , dissipador de vi^-
cios,& torpezas,&amadordapicdade,&caridade christa^Em-
pregado o doctoPrelado em tam louuaueis,& sctas obras,chei
de felices annos,& gloriofostriphos,paffou da morte vida,da
terra ao ceo , & do trabalho ao defcano . Foi fepultado hono-
rificamte na Igrejade S.Martinho,fuudada por ellenas mta-
nhas deLieuana,onde feu scto corpo defca at o preste, re
peitado,&veneradode todos aquelles ctornosjcomopatrono,
& aylo ngular das Astu rias, d. Neste dia ,em Braga,o ira- so Fru-
tal de S.Fructuofo,Preladode prodigiofa fanctidade ,& raroe- ctjoQ>Ai
xplo de vida,inclyto monge , i egregio cenobiarca1, caualleiro 2feJ
Palatinonofeculo, por fer filhoprimogenito de hum principal Confes-
Duque de Hcfpanha,decdte por ambas linhas, da mais cla> sor>
recida stirpe dosGodos.O quaijassicomo o grde Ifidoro, Arce-
bipo de Seuilha co a industri de sua actiua vida , illustpou Hef-
panha, compondo doctislmas obras , cheias de celestial 'do'ctri-
na , assi tambem coa perfeuerana dafucntemplatiua yreff-
citou nella oanacoretico modo dThebaida , pouoridos in^
cultos defertos de mges innumeraueis. Por morte de feus pe,
Ccc 3 fendo
/AgologioLufiian.
sendo ja de vnte annos , deposto o habito fecular , receheo o
monachaljfegundo hs em Palencia das mos de Tonancio, feu
Bifpo;fegundooutrosemToledodas de Conancio,Abbade A-
galienfe:vares ambos ( naquelle seculo)deafinalada virtude.
E juntamente com elle feu feruorofo fpiritu , & flamante cari-
dade,fopeando as delicias, & vaidades mundanas , abraando a
vidafolitaria , & apertadade monge com ampliffima vontade.
Plantado no frefquistimo vergel dReligio,floreceo logo com
odoriferas flores de virtudes > applicando o melhor de sens pa
trimoniaes bs machina de hum fumptuofo conucto , q( fauo-
recido de seus naturaes ) fundou em terra de Vero , n afpcro,
& defabrido sitio, mas mui acmodado para ha aima dcuota,&
contemplatiua fe entregar de todo a Deos.E como em breue se
pouoasse de monges, que acudiro de diuerfas partes fragran-
cia de sua fanctidade,o elegero por seu Abbade.Inuejoso ento
o cm inimigo da sma paz , & consormidade com que o San-
o os gouernaua, trattou de o perturbar. Ecomono pudesse
das portas a dentro , porque todos geralmente ero fanctos , to-
mupor instrumentoa feu cunhado, demandandoocercadasN
herdades , que do tara ao mosteiro , prouando que vinho a sua
mulher , & flhos , como bs de morgado , pois seguira o estado
cenobitico. E como a parte era poderofa, corrompia c dadiuas
aos officiaes da justia,& aindaao proprio Rei , de cujo seruio
era. Defendia Fructuofo sua causa c pejo , & modestia de San
ction & vendo que para abrandar o endurecido animo do cunha-
do,nada bastaua,recorreo ao efficaz meio da orao,pedindo c
lagrimas ao ceo mifericordia , ja que na terra Jhe faltaua a justi-
a. OuuiooClementislmoDeos fuasjustificadas deprecaes,
pois quando o autor se julgaua co a sentena, lhe fobreueio tam
terribel mal de repente,que deu com elle na fepultura. Que a
tratta o Senhor aos q atropello feus feruos injustamente! Liure
ja desta perfecuo o S. Abbade , deuulgada pela redondeza do
Orbe sua fama, concorria a elle ( como a diuino oraculo ) muita
gente de partes rcmotas, a cfultallo em materias de fpiriru , &
confciencia,a quai voltaua para suas terras, illustrada , i edifica-
da.Mas o ineffuel varo por fugir a perturbao , que isto cau-
faua a seus monges, fc foi para as mais remtadas ferras d'aquel-
le districto,onde desealo,& vestido de pelles de animaes, a for-
rado c hum cilicio,em multiplicadas vigilias,& abstinccias, va-
caua contemplao,eleuado, & abstracto totalmente dos scn-
tJOS,
Decimosexto de Abril 591

tidos, gfozando janestamortal vida as influenciasdaimmortal.


Aqui teue ccrto dia apique de fer morto por h caador , que
cnganado co rustico das pelles , & postura estra nha em q oraua,
julgando er fera,leuou o arco ao rostro para defpedir a fetta , a
tpo q o Sancto leutou as mos ao ceo , bltdo grde fufpiro,
e q mostrou fer creatura racional.O quai chegdo demais per-
to,& conhecdoo,fe lanou a feus ps , pedindolheperdo, re-
ierindolhe o manifefto perigo de que o Iiurara o Aftffimo . C
este intenfo defejo da vida folicaria,& ctplatiuayndaua fem-
pre bufcando occultos lugares,& fubterraneas couas,para viuer
iepultado aomdo,sdo necessario a feus difcipulos para o des
cubrirjguiarnos as gralhas,q fe criauo nos telhados dos dor-
mitorios, mostrando a grandes alaridos , o lugar em q habi taua,
entrcguc todo a orao, & penitncia , como o primeiro dia de
sua conuerso.D'aqui faa a prgar c tanto fpiritu, & feruor,q
ao frutto de feus fennes,fe depouoauo as villas,& cidades,&
fe enchio os crmos,& defertos de vares ;ustiflcados(dos qua-
esmuitos lograro depois osprincipaes baculos,& mitrasde
Hepanha)edificando magnifies mosteiros portodaella,c-
corrdo miraculomente o Sempiterno nas fundaes dlies,
aquedeu regra,&modo de viuer muilouuauel . Eporqfete-
mia,que no ouuefle em breue gente para a milicia , aduertiro
a elRei Cindafuintho pozesse nisto cobro. Neste comenos int-
tou S. Fructuofoa jornada de Hierufalem para l acabaravida
cm maiorobfequiodoRedemptor,poremnofoi c tanto fe-
creto, que no chcgaflse s orelhas do mefmo Rei, o quai mdou
logo em feu alcance,& tendoo ales dias corn guardas, quando
cllas cuidauo , que estaua mais aferrolhado, ento(abertas por
ministeriodc Anjos as portas) faa( no maior silencio , & ho-
ror da noite^desealojC hua pezada Cruz s costas , & corda ao.
pecoo,correndo as cstaes,& templos da cidadc , ofFerecen-
dosea mefmo em facrificio pelo& peccados do pouo. Certifi-
cado o ditto Rei do q passaua , conuerteo a violencia em brdu-
ra,ordcndo(para o assegurar de todo) que fosse eleito Bifpo de
Du me, a cujadignidade fubo conftrangido. Constituido nella
pela fagrae , comeou logo a gente d'entre Douro , & Minho
sentir nas aimas o feruor de sua Apostoliea doctrina ; os mostei-
ros,&cafasdeorao,q viuiomenos reformados, reduzirfe
a feu primitiuo rigor ; & de nouocrigiremse outrospara reco-
Iheros fugeitos nobres,que seconuertioaDeos, mediante sua
Ccc 4 fru&uo^

i
594 AgwlogioLuftano.

fructuofa prgao. Neste tempo,conuocado o'X; Ccilio To-


Ietano,no podc deixar de affistir nelle,ondePotamio foi priua-
do por sua incontinencia daMetropolitana cadcira de Braga. E
acharo aquellcs grauiffimos Padres , que auendoselhc de dar
successor,em que assentasse b a Primazia Hespanhola,o fosse S.
Fructuoibjficando juntamente co dministrao de Dumc. Vis-
taacaufafer tamjustificada, npodeo Sancto varo resistir.
Voltou ento para Braga , onde ja o efperau c grandes jubi-
los de alegria,cantando(como na entrada de Hierualem)os po-
Manh. . bres,& mininos c ramos nas mos : Benedtflus qui Ventt m nomme
Domini. Tanto que se vio deposse , entdeo logo no modo, & re
forma de suas ouelhas, q obrou suauiflimamente,nais c exem-
plares aces , que corn nouas leis , no mudando detrajo, ou
teor de vida , que vua em monge , ob.feruando c rara perfei-
ao a sancta regra,viuendo com tanta parcimonia> & penitencia
<q cada horase Ihe exergauo mis atenuadas as corporaes for-
as,caufando notauel compaxo em todos , no largando Dan*
qua o cilicio , seruindolhe de regalada cama h feixe de vides,
visitandoap(femfaufiodecriados ) fuaestendida dioce, re-
jnediando abufos introduzidos co tempo , castigando culpados
com angelicabrandvrra^defpenideridolargas esmolascom suas
mos,procurando frnalmentefbsscmferuidosos templos gra-
dos co a limpeza,&: magestade pofluel. Pelo que vendo os fub-
ditos a suauidade de seu gouerno , germanado deobras confor
mes a feu nome, procurauo a todopropotoimitallo. No ze/o
deedificarconuentos foi incanaucl , entre outrostem o prin
cipal lugar o de S.Saluador ( ihtitulado hoje de feu nome ) fun-
dado no recosto de hv piqueno outeiro, chamadoMontelhos,
em pouca distancia ao Norte de Braga , para o quai trouxe qua-
renta mges,gte toda efcolhida,& virtuofa, imitadora ao viuo
de u Sancto Patriarcha ; & agora pouoado de Piedofos , nos
-quaes viue ainda a obferucia, & senior de feu sancto fundador.
Chegado pois o inclyto Prelado ao termino da vida , fobreueo-
Ihe lenta febre , que fem fazer cafo dlia, continuou algs dias,
no fi m delles,foilhe reuelada a>vltima hora , q manifestou a feus
diseipulos c extraordinaria alegria. Inquirindo ento hum dos
prsentes: Se temio.pergofogolfo * n\orte\ Refpondeo : Indaqsou
grande peccador^ ceyie^a de me "Ver cm ChriJo,me deferra nefa hora to-
do o tcmor.Logo( fegundop louuauel costum daquelle tempo )
fefczkuar lgrjado ditto conuenfp, alli cuberto decinza,.&
cilicio,
. Dedmsexto de Abril. 595

ciljcio,recbeodeuoto,& compungido os Sacrainentos , fican-


do todo dia,& noite em orao. E depois de lanar aos mges,
8c domesticos suabeno , feito hum copioso mar de lagnmas,
se despedio decadahem particular, rogandoatodos,q seno
entristecessem c sua partida , pois a gozar dos pcrduraucis bs
da gloria, onde esperaua vellos. Leuantando ento as mos , &
olhos aoceo,fem dor,nem ancia alga, aos primeiros crpuscu
les da aurora em hua quarta feira entregou o immaculado spiri-
tu nos amplexos do Creador,auendo gouernado a Cadeira Pri-
macialcinco annos,quatromefes,&dezafeis dia.Ceebrarose
suas exequias,mais com lagrimas, & foluos , que c apparatos ,
& pompas, pois sem se dobrar sinos ( como elle auia ordenado)
foi tumulado s portas fechadas na sepultura , q mandara laurar
em vida, espalhandose logo pela Igreja ha sragrancia celestial^
q a todos chegou,& consolou. Neste lugar esteue feu milagroso
corpo,mais de 5 ^o.annos , visitado a toda hora de grande con-
curso de pouo,q concorria a elle, como aperenal fonte de saude,
at q(com grande magoa,& sentimto nosso) soi traladado por
D.Diogo Gelmirez para a S de Cpostella , onde o Todo po-
derofono cessa de obrar porsuaintercefso as proprias mara-
uilhas , 8c prodigios. e. No mefmodia,em Constantin^ Al- SoFru-
dea de Villa-real,a festa de S.Fructuofo , Abbde q foi d'aquel- jggjj^
Ja antiga Igreja, flho vnico ( fegundo tradio ) de hum rico,&
honrado laurador , aqu mandaua sua me muitas vezes na pu
ril idade enxotar os passaro9, que vinho desbastar asearas,&
vinhas,obedecendolhe elles de tal forte,que se deixauo encar-
cerar na pastoril choupana, da quai no sao at q o scto mi-
nino lhes daua liberdade. Andando o tempo, vindo S. Rmo a
este reino das partes de Frana para plantar nelle amonastica
Ordem Benedictna ( cujo piqueno gro de mostar da se vio em
breue copada, & frdosa aruotef ) seguio ss pizads c senior,
8c fpirtu do ceo.E pouco depois fublimada Sacerdoio,fer-
uio algts anns na S de Braga , resplandcendo em hef oicos - -
ctos de virtudes , pelas quaes o Arcebisp Eleutherio ( varo -
postolico,& sancto)o proueo nesta Abbadia,por fer de soa pre-
sentao. Nell seoue ex^mpl:arrn^te,apaseentandosuas;ue-
Ihas cofaudauel fftsto da doetfina Euangeltea , despenddo en
tre pobre-S, & neeeffitados por suas earitatiuas mos quant lire
retdo as rds^resefuano para si h j*obre,& limitadpor-
*o, Estado ppl&0<?cupado neste eccrcstico exercicio, airiacb
de
596 ^Agiologo Lufitmd.

de Deos,& dos homs,foi visitar os lugares sanctos de Roma,c


carta do ditto Arcebifpo para o Papa Vigilio ( q ento goucr-
nauaaNao dePedro^dequfoibenignamenterccebido. Eco
seubeneplacito(corndas deuotamte as sagradas estaes)paf-
bu a HierusalFQQiag mui vsada naquellcs tempos. ) Quanto
nella se deteue,medkando o q obrou alli o Redemptor por nos-
so amor,ficou reseruado a que nada se Ihe esconde. De crer he q
Ihe ficaria l o corao,\mando ( nccessitado da pessoal residen-
cia ) voltou para sua Ab\adia.E tornando a Roma, cm busca da
reposta, dadarazode sua romaiiaao Vigario deChristo,de-
pois de Ihe beijar o p,despedindose Ihe entrcgou corn ella hia
boa copia de preciosas rcliquas paraEleutherio,das quaes gra-
to elle,lhe fez depois seruio para sua Igreja, onde se conseruo
atgora smamente reuerenciadas. E cuidando Fructuofo que
vinha a deseaar de tam prolongadas jornadas,o mesmo foi che-
garpatria , q rematar sanctamente a mortal peregrinao no9
braos de feus freguezes , fubindo sua deuota aima a regalarse
com Christo na celestial Hierusalc. Sepultado no pauimento da
capclla mr,obrando o Omnipotente ( por seu mcio) innume-
raueis milagres,que autenticou o Arcebifpo D. Esteuo Soares
da Silua an. 1 2 1 6. tendofe por indcente a.fcpultura ordinaria,
para depoflto de tam rara anctidade , traladou com grande af-
ecto,& assistencia do pouo,& clero,feu religiofo corpo, do hu-
inildelugar em que jazia,aoutro mais sublime, collocandooerti
vrna de pedra,ao lado da Epistola, na mesma capella, deixando
de fora o craneo para consolao dosfieis, q pelocirculo doan-
io , ccorrc a inuocallo c titulo de Cabea fnSa,a quai tem par-
ticular prcrogatiua para sarar mordidos de ces dannados , 8c
preseruar de corrupo o po q nella se toca. Finalmente leua-
daestasagrada reliquia surriticiamentepara Gallizaan. 1540.
(Quesempre teue nestanaoa Portugueza ,grauesladesdc
feus Sanctos !)depois de estar lalg tempo, quandofenoper-
v cataro, appareceo com patente milagre no altar de sua Igreja,
em q de prsente se guarda n dcente nicho , aberto no ccauo
D.Rtml- da parede , c grades douradas. f. No fumptuoso moleiro
iadl'df ^e Alcobaa,o obito de D. Ranulpho,por patria Francez , Dis-
Mcobaja. cipulo do mellifluo> Bernardo , a que o mesino Sancto nomeou
em Claraual,primeiro Abbade desta real casa , escolhendoo en
tre muitos fujeitos , abalizados em letras , & virtudes, para esta
felice mifso 5 achandoqfotlle couinhaparaeitipreza de tanto
porte,
Decimosexto de Abril. t-97

porte,& seruio de Deos,como homem que deixara no mundo


grande casa , renda, iestado, por feguir a Christo pelo angusto
aminho da vida monachal, & pcrfcioEuangelica. Para isto
Ihc deu largas instruces do q auia obrar , asti na fundao da
noua Abbadia>como no gouerno , & administrao dlia ; coin
tanto, que se conformasse na traa > & perspc&iua co a de Clara-
ual , para que ouuesse no Vniuerso outro rnodello , & riscunho
expresso da casa q gouernaua. ChegadoRanulpho coraseu e-
panheiro Fr. Desidero cidade de Coimbra( Corte ento del- f.d^a-
KeiD.AfohsaHeriiquez)foro d'elle muisestejados, pdo l- t^H1'-
uoroo grande c q os esperaua. E depois de 1er as cartas de S. *
Bernardo, cm j Ihe daua conta das particulares oraes , & pe-
nitencias,q elle,& feus monges fizcro, para que o ceo,obriga^
<lo dlias, lhe entregasse a fortima praa de Santar. Passada a
festa do Natal do anno 1 1 47. se partio o ncto Rci c elles pa^-
ra s partes de Alcobaa , a flm de dar exccuo seu voto y8c
palaura real. Descuberto h vallecoascfrontaes q. o S.- Ab -
bade Ihes apontara, postas as balizas para se abrirem os aliceces,
foro no seguinte dia achadas noutro lugar , de: que elRei , & os
monges entendero, q n o corri a. a escolhapor conta da terra,
mas do ceo . Com grande regozijo se deu alli principio sober-
ha machina de Alcobaa ( tam nomeada na Christandadepor
suas excellencias)co a magnificencia , de ipt& sb jact c razao
agora seusmoradores.Sendo elRei o primeiro,que com hua en-
xada na mo cauou em feus fundamentos j & depois d'elle os
mais Scnhores,queallifeacharo.Aueriguando ento , queera
ncceflrio fzrfe outra para fereeolbreflvos nouo& Gisterci-
fes.(em quanto se obraua aquclla ao regio arbitrio na archice-
ctura , & armonia sumptuofa ) da quai inda boje pfrnaiie^e'a
Jgreja ( a segunda que nestereirio se sabe configrada Iromaco-
dada ConcepcodapurissuiaR'inha dosjajos.) Aeudkigo
.niuita gcntc,ha a trabalbar na3brasrpi>r oaduao,& tttpga
a tomar a neuada ogula para seroir a Dee^^em omparitia^-
uellesdous Apoftolicos vatocK^ho aipfco Verardoe^n&tra-
>baho incanaucis^&na tiidttiriieprehestfiqi^ ficafdoo gotift-
;no spiritual da cala conta de lignuJptho,&)matrj(i.deefi-
derio ; admirandoa quei^ofi vi^tauaafrafabbferuancict ? & if-
ciplia il wstre de h(i\ 8c ottto'4 : <fi*amid <a*o$ eincwtei a
htmil dade,& modstia,cjue tn^Bes itf\mAr* t, gudfd &teti-
hx&k Tegray i ctstatittos istrciewsec traita a&ft te. <kpo-de
uiin Ranul-
. "AgiologioL.uJtmo!

Ranulpho ver as obras mui augmentadas , acrefccntda a casa


em copioso numero de monges,enriquecida de doaes, & pri-
uilegios reaes, feita em resoluo hua efcola de preclaras virtu-
des,em defcanada,& sancta velhice,deixou nossas terrenas mo^
radas pelas eternas,fendo sua morte de todos mui lamentada^ 8c
sentida,principalmente de feus subditos , que no fmenfeoa-
mauo como pai,mas como paranimpho foberano,mandadp.da
cleste Curia,para bail fundamtal desta religiofa,& sancta c-
p. TrS- munidade. g. Em Goa , leuou nosso Senhor para sua sancta
eiseo Gf-^ gloria em prouecta dade ao P. Francisco Cabrai da Corupanha
^l*Co de Iesu, Reitor q foi dos principaes collegios do Oriente, Viii-

tador do Iapo , Superior da China , Propofito da casa professa


de Goa,& vltimamte Prouineial da India seis annos,cujos ho-
norificos officios administrou na Ord , alem de outros inferior
res,c grande fpiritu,zelo,prudencia,& gloria de Deos; deix-
do em toda parte suaue cheiro de suas prefumadas virtudes; f-
zendoo amauel , & grato a toda forte , i estado de gente a muita
cortezania,& vrbanidadecomq trattaua aos proximos;npre-
soluendonunquacoufaalga, que primeiro no consultasse co
a Sabedoria increada, por meiodaorao,emqueera varoe,-
smado , & por isso todas suas aces brtio de ordinario pros-
peroefFeito . Ns principaes cidades de Iapaeuangelizou pu-
blicamcnte o reino de Deos por espacio dedozeannos ;enca-
-minhando ao curral da Igrej infinitas ouelhas $ no perdoando
;a trabalho corporal por grande que fosse ; conuertendoa nof
; S.F innumeraueis pouoaes de gentios c.seus Reis,&Bzoa.
Pots fomente no reino de Omuradeixaro os diabolicos ritos
senta mosteiros d'elles, os quaes recebero(por sua industriaj
j;o S. Baptifmo. Jnuejoso o infrno de tam copioso frutto ,afl-
tou contra os Christos'sua reforada artilharia, leuantandoe
en* continente cruel persecuo Vendo o bom Padre desfeira
grande parte da seara Euanglica > q coin tanto suor , & rieo da
vidaiplantara,& culttuara,animou aos feus, q como destrossol.-
dados da milicia Catholica,estiuessem proptios para a peleja , c5
<) todos logo se despozero animosamente , consolandofe hs a
-rtHitros^efperando as mortes por instantes , aceitando o Senhor
de seus seruos: por hua breue,muitas,& mui continuadas,q cada
hoca Ihes caufaua o temor. Serenada tantatempestde,median-
tje ograndeFrancifco,Reide Ego,o quai auia recebido de suas
uios osagrado Banho,tornouaChristandadeapullar.Nestejo-
j 1 . fi terira

x
,J)cmosexto de Abril. $99

terimchegqU o P.Valignanq , & achando ja tudo quieto, leuou


configo Chna ao,P. Cabrai , emcujamisso trabalhou incan-
auelmnte)dan4o:animo,&: caloraos Padres, 8c Irraos , q na-
quellas tenras Ghrjstandades residio , refpondendo. aabene-
iodaiticultaterriycentemo frutto . Daqui hofm de tres an-
no voltoulndia, & posto .^eaiermoj & falto jadeforasjpor
sua muita idade^ tiao deixaua contudo de exercitar o talento do
piilpito,c que Deos o illurau* enchendoo de icicncia , & do-
ctrina,atquecarregado detropheos,conuersos , perfecues,
& trabaihos, repoulou ena paz sanctamte, aos 8 1 . de sua idade^
com $ <> . cabaes de religo; i A* No Eremitorio de Val-dein- f. JoSo de
fante, Arcebifpado d"Euora,o preclaro fim de F. Ioo de.S.Ma^ sd'

ria,quepor humildade noquizser Sacerdote, viuendo oitenta tu o.de


annos no deserto da religio , gastados todos em reformai* o fpi- de s.?**-,
ritu,vacando a Omnipotte em ocio ancto . Ora na Igreja(per- *
petuodomicilioscu)oraemlugares occultos,paradenenh vi-
uente fer entido . Has vezes cm p,outras de brusos , as mais
dlias sufpenfo nas suaues affluencias da eternidade.E af do fa-
miliar tratto,q tinha c Deos, lhe nascia os quotidianos impro-
perios,que recebia do demonio,ouuindofe de noite no feu apo-
2entoalgas vezes dentoados alaridos,i estrondos,de que re-
ultaua amanhecer o b velho escalaurado , & ferido todo , no
se lhe percebendo nestas campaes batalhas,mais q aque lias lias

frquentes pahuras: Iefus,S. Maria. O tpo,que lhe sobejaua do


contemplatiuoexerciciojandauapelacerca^limpando , & cor-
tdo o carunchofo das aruores -, & se a caso caua c os muitos
annos,q o trazio ja recuruado sobre a terra, aTcntauase som
bra de algia, &allisesindicaua)tomandoafestreitaconta, di-
2endo : Vem qu<* Ioao}que fa^es^em q te occupas , q Vtda hc a tuai Letri-
lrajeyqueha tantos dinos, q Deos te fofre : morrco Fret Fulano , s ri
i-/to(discorrendo pelos antigos de feu tempo) ttiainda Ywes,
ora (Pater nojler pelas suas aimas. logo chorando como minino,a-
cresccntaua: Ah Ioao,q conta s de dar ao Creador dos muitos henejcwsy
que contigo l>sa,& dos poucos feruicos,q lhe rtribue s^merecendo ellefer a-
tnado,t$ glorijicado a toda hora das crealurasl Loutieuos pois Senhor todas. . .
as do yniuerfo por mm , ja q eu nao pojso , juntameute com effas an^eltcs
hierarchias da imprial Curia. Muitas vezes foi vistoter familiarcs
colloquios com ha deuotalmag da V.Senhora , da quai rece
bia particulares fauores,pagandolhe c elles as innumeraueis
vezcs,quena hora.a uauocaua contra as tartareas legies. Obe-
D dd decio-
6o \Agwlogia Lufitano.

deciolhe sindomitos animaes, tal vezosmisferozeslhevi"


nho corner s mos, & tal vez a ampararse dlie em feus aper-
tos,como fe vio entre outras: Que estdo ha manha de inuer-
no ao soalhciro , vindo os religiosos no alcance de h fero e
corpio,que Ihe decimaua as galinhas^elle se acolheo a sagrado^
enroscandose debaixo de feu escapulario ; o seruo deDeos c-
passiuo,intercedeo para que odeixafsc vida,poisse valera de
feu couto.Fingirofe ento os religiosos idos para verem o ter-
mo do fancto velho,o quai tomandoo nas mos disse: S. Maria a-
colbete,nao appareas aqui mais \dha que tenaopoderei aler outro dia.,
. de forte Iheobedeceo, que no foi mais alli visto.Era verdadei*
ro imitador nas mortificaes , & abstinencias dos Arfenios , &
Macarios,abstinhasse de carne, & peixe , & de tudo o mais que
lhe podia feruir de regalo ; & assrmcfmo de praticas inuteis , 8c
palauras ociofas,que de alga maneira cnxoualho , 8c maculo
a confeiencia. Por estas fingulares virtudes vinho de ordinario
conuerfar c elle os ferenimos Principes da Casa de Bragana,
os quaes prostrados por terra lhe tomauo a beno, furtando-
Jhe muitas vczes as contas, & bordes para os guardar por re-
liquias. Em refoluo, como era tam deuoto da Rainha do Vni-
uerb , no lhe podia faltar sua assistcia na vltima enfermidade,
para lhe adoar as anci as, que aquella tremenda hora traz conu
^o,fendo tam venturoQ),q descubertos os orizontes dlia, mof-
traua na philos omia do rostro , q gozaua ja nesta mortal vida os
celestiaes forosda outra. Ent oando neste comenos com grande
alegria : Gloria m exeekis Deo } destituo sua felice aima acaduca
habitao.Reduzirofe todas as alfaias de u vb a h pobre,8c
grosseiro manto,q fedeu a outro Eremitada Ordem, cham^do
F. Valerio. Este pafsdo certo dia de Lisboa para Euora,em c-
3 panhia de outras pessoas,choucndonos Pges acantaros, che-
garo todas estalag enfopadas em agoa , 8c f elle,que leuaua
o ditto manto,chegou e nxuto,c que iouuaro todos a Deos, q
sr jBrJ* he maranilhofo em eus Sanctos. u No Claristaconutode
trias'*0- Amarante, a niemoria de Sr Branca de So Ioo, religiofa tam
a0 defapegada do mundo,q o mesino foi amortalharfe n vil , i ef-
treitohabito pardoyque enterrarse totamente viua, pois nqua
mais quiz fallar c feus paes,& irmos ; & menos co as domesti-
cas religiosasjdeconhecendoas de forte,que quando alga pre-
eifamenteabufeaua , eraneceTarioprimeiro perguntarlhe que
*ra,porq no trazia o fpiritu , & fentido mais que no feu choro,
onde
Decitasexto de kril 6oi!

onde aguaVezs orando vocal , & mentlmente foi vista cer-


cada deextrardinarialuz , & claridade. Iejuaua pelo diicurb
do anno(dcmais dos ordinarios da Igreja ) quatro dias na fcma-
na po , & agoa i nos quacs e debreaua g nguinolentas dif-
.ciplina|S,nodeixandonunqtiaos cilicios,ralos,manilhas, Sc ca-
<deas deferr,contrahindo po esta causa a suaue mortc,a q affif-
to o Seraphic Patriarcha. E cruzados( sua imitao ) os bra -
cos,pronunciando:De meusy& owwwjacabou de d2ery& de vi-
uer a h mem tempo. Obrando o Senhor depois( por meio de
feu habito,,q fe destribuo em retalhos pelo dcuoto pouo, que
acudio ao officio da fepultra)innumeraueis milagresV ; No pee m
reino de Cungoci em Iapo, exornou a vistofa coroa co as finas 'W"''*
grnadas de u sangue , hum ditoso mancebo, chamado Pedro * tjr'
,Maximura,nobre por gerao>& muitomais pela verdadeEu-
gclica que professaua, pela quai animofamte foi degollado( de
inandado de Moridono)em sua propria casa anno 1 6 1 8. depois
deoauerconfcTado h religiofodaCompnhia,quenelIa( por
causa da perfecuo)estaua efeondido, o quai tomou feu trca-
do corpo,& co a deccia poiel , o remeteo a Ngafaqui,onde
venera por M.entre outros illustres caualleiros de Christo. ,r

Commentario ao XVJ.de bril.

E rrtai$ celcberrmo para Portu- Aduertimos de nouo , que no Cmen-


gal o preknte dia , que aquelle, tari o d'aquelle, diflemos que Dextro fazia.
em q Roma( cabea do Vniiier- meno de S. Ianuario ad an.269. o que le
(o) vio antigamente coioado por ha de emendar em & nem afl ccor-
Emperador a Augusto,ritulo de sma,n- da com o de feu uiiimpho , que toi ceica
ra , & grandeza , pois nelle clbrmes do an. 305. como ^lli apoutamos. Porque
aosinuictos Martyres , exemplares Ponti- se elle aliftio 110 Cor.oiio Eliberitano 3 o
ces , indytos Confeflores , niortificados que ninguem nega este, le celcbrou (co-
Abbades, fie puritlmas Virgs , defpreza- mo he mais prouauel) do anno de jco.at
doras das Ce'arcas honras, & Laureis Im- 305.8c no mel'mo tpo cemeou a Diocle-
f'cratoriosique destes rcfulgtes Astros, fie lana perlcu,o) em que padeceo: logo
. uzidos Planeras se esmalta o etheio sir- auemos de rererir o an. 296. no ao de leu
mamento da Igreja Lusitana. triumpho, mas ao tempo era que florecia,
ji' In primis temos nelleaoglorioso S. la- como via muitas vczesper anticipations
nuario,Bispo de Alcacer Ao Sal > de quem este grauiffimo autor.
ja nos lembramcs ha vcz a 9. de Ianeiro Alli mosirani-os a cidade de Heraclea
lit.<f. & agora outra,imitdo a Igreja Gre- (theatro de sua cstancia)cnde aa. E fer
gasq o clbra neste dia (ignora mos a eau- a anciga Colonia Salacienfe a clbre vU-
la)juntamente com feus cpanheiros , co- la de Alcacer do Sal, pelo que eno dee
"lo csta de feu Menologio, do qUal(pare- ouuir ao Conigo Eermudez de Pedraa, <q
c*)fe a proue itou Galcilno, que no IVarty- ius antiguidades de Granada i.p.cap. zi
rologio, q imprimio de mandado doP5- faz duas legoas da cidade de Baca, 8c
^ifice Gregorio XI II.o twz no mefmo, uco da vila de Cazorlajonde agora est
D<lda Sabiote^

1
TAgkbgio Luftt

Sabiotc,-& menos a Chesio , rcserido por. sua vida, quer .que seja<typ4rM por{*)&
Hortelio , que em sua Sinonimia Geogra- nao por() dizendo que significa: Boa gra-
phica diz,q Salaria , he Siruela, na Elire- p.Eno Grego Evgraiia, he o melimo que:
madura.Masa Morales, que no l.io.. 13. iCofiwsf;palaura que quadia marauiiho-
&a Padilha,q no tom.i.Cent.^.c. jy.diz lamente co a pureza vilginal, queconler-
auer fido Alcacer do Sal em Portgal.De- ^uou toda a vida'. E o Llcehciado. Jorge
mais,que Mendoa l.i.pag.93. explicando Cardbo(por ptria Lamt&) nohiMit-
as diocesis dos Bilpos,que confirmaro no , tituLad Anacaph.I,ufirihe.ch.atna Graci,
ditto Concilio Eliberitano da Ianuario, leuado ( ao que pfliece ) de yejeie npme
Alcacer do Sal : lanuarius Epifc. Salariensisj, tam vdo nas niurhres dlit reino '. Isto
& no Saba rmfi^wtvn Sirulenfis. . ; quant a sua ethimologia. , ' j
Finalmente falcanos motrar a proua de ' . . . . erca da patria se dwidenjos hkqx?
feu Csulado,& Prefeituraem Romaan- em tres claffes.Daiprimeira se fez cabeca o
tes de sua conuersao. Para isto temos hum Doctbr: Martim Carrilho, Abbade deMS-
lugar gentil de Onufrio Panujnoin Com- : te Aragq,na hist. de S.,Valerio c. 4- qub-
ment. ad 1.2. Fastor an. 290, Hoc anno Kal. rendo que a nossa Sanfta, & feus compa-
Martiai Consul efl Pempon'm lanuarius , qui riheiros, fossem todos naturaes de C,ara-
ex Confulatu, qutln mehcgepit , vrb Prefe- goaua patria)tbmndo por fundmta,
aura tn?jt. O mesmo tem Cuspiniano de P tituio que Prudeudo d a vnka O da, q
Csulibus fol. 394. dos quaes lugares c 1- raz cm feu louur : tjmntum laudem foi*
ta,que primeiro foi Conlul,& depoisPre- & otto Martjr C*faraugstaner\ O 4 dir-
feito, para que le verifiquem as palauras de nculta c o roeimo Poeta, que no princt-
Luitprando in Aduerfarijs n. 1 3.S. M. Pom- p|o dlia t para fi ; Que naquelle vlrirfip
ponm lanuarius, Episc. SaUriensis , nterfuit, dia faro todas cidades c flirtas de feus S-
Vt dxct est c. Eliberitano; fuit vir Consularts, ctos ao lupremoluz, & C,arago,a a far
ftddicifjj m aeraclea,iuifate Freti Herculei, de Sancta Engracia. . -; 5
per dxratormentACufopproCklifdetriur -; . Hic> ejrEncratt recubant tuartim .
pbmt. Offavirtutum,quibus efferati
Spiritumntundi violenta Firgo
b. O Comfario,que ppf mtndado de . Dedecrtt/li "\
Dioclel1anovcioaHclpanlvaan.301.com
pretexto de astblar templos , consiscar fa-* E Meridafcabea da Lusitania ) nao pre-
zendas, 8c justiar a todos aquelles q ado sentar a S. Engracia , mas as venerandaa
rassem a Christo por verdadeiro Deos , foi cinzas de ha Virgem minina , quCheS.
Daciano, o mais cruel, & fanguinolento Eulalia,natural,& patrona du.
ininistro, de quantos perseguiro a Igre;a Lufttanorum taput Opptdorttm
Catholica,porque no ponto , & horaique Vrbs,adotat cintres puelU,
entrou em Hepanha,deu mostras do pre- obuiam Christo raptens ad aram
uerso animo que trazia , laenficando unto Porr/- ~
numro de Cnnitaos, q voluntariamente * J
Xe oferecio ao martyrio, que vicro a fal- Esta em fauor de Carrilho, Nebrixa , que
tar algozes para tirar vidas , & imienes declarando o primeiro verso d'aquelie ra
de tormentos para mais triump hantes os mo: Hic, & Encrati &c.diz que. Engracia
encaminharem s ricas, & pomposas gala- foi natural de C,aragoa , & por xonfeguintt
rias dagloria. Entre as mais analadas feus companheiros. O mesmo segue D. Mau-
victorias foi,a q d'elle alcanou a V. San- ro Castella liu. 2. da vinda de Sant-lagoa
cta Engracia, cujo verdadeiro nome he- Hespanha c.23. Confirma sua friuola opt-
cratis, on Encratide , como se v do Poeta nio con huas palauras-de Ambroo d
Prudencio ; mas o mais com he o de fh- Morales no 1. 10.C.5. que dizem : Str el mo-
gracta , que ret em Hespanha do tempo na8erio,onde hoje se venera S. Engracia la ca-
de S.Eugenio, III. do nome,entre os Ar- fa de su babitacion,y segunejlonj sria eh-
cebifpos de Tolcdo,que floreceo an. (59. gerajino natural, y porq viuia suera de U ciu-
o qual( como tam particular deuoto deita dad.se deuio der que lo era.
nossa S.Portugucza)lhe chama affi emh Tudo isto tem facilima reposta, 0 Poe-
celebre Epigrrru,q cpz cm feu louuor. ta no ticulo da ditta Oda quiz (gnificar,<jj
Polio que afiUo Sanctoium elercuendo padecco S.Engtacia, U mais companhei
ros,
lyetimsxio d Ahil $01

ros,no em Portugal ("sua patria) rtiasem c. c i.Caftilho na de S. Doming'os 1 .p. .x.


C, jragoij-a.il quandoda, que OOtfvgfitH c.i.Tarapha de rebiis Hilp.ad an.187.Ma-
nal prclentar esta cidade a nossa Sancta, rino in Chr. L'y. Venerono Enchiridion
haie de mender de fem fagrados ossos, q de los tipos fol. 123. Veiga na vida de S.
jiella rcpouso , como a de Mcrida dos de Domingos da Canada cap. r .Barteiros r.a
S. Eulalia. Alem de que pocm tambcm Chorrg;rbl.2.sJunez na Descrip.de Pcr->
S; Vicente Leurra, quenem naiceo, neiil tug.c.44. Vafconc.& outros. *;
padeceo na ditra cidade.- E o exprime. Ne- Difficuldade he cita nopiqueha, mas
irixa no Cmcnto,dizendo: Qij Ctfar/w- saluafe corn dizermos, que no aia cnto
gitjijjm fuit.E no de S, Engracia : Encrate Rcis em Portugal, por fer toda Hefpanha
V. & M. qufy exeadtm nre. Enganandofe dos Emperadores Romanof^os quaes no
cuidenccmente,arlern S. Vicente , que foi cfentio este nome em feus bditos, c-
tiatural de Olca , como cm S. Engracia, q fcntio por o de Regulos, a quem os Gre-
:foi de Braga.I cm dizcr o Poeta,q Menda gos chamo Djnactas, que era de Rues b$-
-prfisentara S.Eulaiia,& no a S.Engra- mes, & fr\nc)pAe$ ; & ddtes foi o pai de S.
jciajfallou c grande propriedade , porque Engracia , pois era fenhor da maior parte
.esta hc nalcida cm Bruga, como logo rooir da Lusitania. Tarn pouco auia enro Du-
traremos, & aquella em Metida, cidadct ques,pois os mclmos autres querem que
jnui diuerlas,ha cabea de Galiiza, outra iHuesse defposoda c o de Roielh(el-!
nia Lusitania. Morales reiponriemos c tado nobilissimo nas faldras dos Pireneos
tcdos elcrirtores d Helpanha abaixo al- em o Principado de Catalunha ) mas que
legados : Que ho lugar, onde hoje le v o auia o cargo, a que depois-fe'deu elle no
u.- leiro cc b. Engracia , eltaua cnto a me , q rcfponde hoje a de fr,teiro w>r, a
Chancelaiia, ou eau da justia , em que le quem os Romanos chamauo: LumtaiiCu: -y
elegMo os Senadores,que Prudencio cha- que ignifca : Capito de Fronteitat. Tinha
t:tmfurpuruaost da purpura de suas gar- elle por nome Eudo , & he reuerenciado
achas. por Martyr na collgial Igrja de S. Ioo
Tttrba auam ftrutt Proceri ereatrix Baptita de Perpinho , cu)a inclyta coroa.
' Purfumrum. lhe solicitarta no ceo,Engracia,fua lpofa.
Na terceirt, & vltima classe entra Dex-
Aqui foi aoirada , attada columna Pre- tro,que na sua mnimoda historia ad an.
ton j, que nioj hoje se contenu , & he ve- jor.a faz namral de Braga./Z/slVw-lfalla de
neiada dos fitis, como Reliquia de inesti- CyUagcifi.Engi'Atu V. & M.cx vtbe Bra-
Ji auel pieo, a quai et cuberta de ferro, chara Augula. Aquem feguem feus cm-
para que o pouo deuoto a no leue. E a lit tadores Biuar , & Caro . Iuliano em feu
lio podiaitro lugar de leu nalctmento. Chroniccn n. 349. trairando doAbbade
Dcmais , que o memo Morales no ditto Rccinfuinthr, q fez hs versos em louuot
capitulo a faz filha de h Rcgulo da Lui destes Sanctos Martyres(f<us compatrio-
itania. Como tamb CarrUho retractan- tis)o d2 expressamente: Fecinjuintus Ab
role na piopria vidade S.Valerio , pot ter bs , Brachats vfit sattia , ftri;fit Etigtamat*
este o cmuni sentir da torrents cle.tcdos inlaudem \ %.Martyi}& S.Vcr*itdit Br.nha-
Hefpanhccs Efcrittorcp. retifis , qui Ser.cli Martyres mnes frim jacue-
A segunda classe hc dos que lhe no af- rurt in B. Vigine de Ttllart . A estes graues
nalc patria,& fomente se contento c aurores feguiro ja Fr. Luis dos Atuos no
dizer, que era fiiha de lui Rei , ou Regulo lardim de Portugal n. 21. & D. Rodrigo
da Lusitania , como se acha em ha anti- da Confia sia r. p. da hist. de Braga c. 44.
ga memoria do cartorio de Alcobaa: C- l esta he a opinio, q (como certa , & ver-
faraugusla S.Encratis.filiaOt(omeriBegis Pcr- dadcira)legi imos , pois tem por si a auto-
tugalt;o& qnaet so,al de Morales , Va- iidade de Dcxtro , & Iuliano , eferittores
feoad an.^o.Garibay 1.7.cap. ^.Padilha tam antigos,como circunfpectos. 1
ccnt.^c..Britto na 2.p.da Monarch.l.f.c. Resta agora fazermos algas adterten-
.21 "Trngilho tom.2 . de San stis h. d. colna cias para maior fplendor, & otuato da hi-
886.Mariana-tom. r. da hist. de Hefpanha - storia,& vida d nossa Sancta, a quem te-
I.4.C 1 2. Beuter na mefma 1 . p.l. 1 .cap. 25. mos parricular deuoo . Primeiramente
Muiilho nahist.del Pillartrat. .C }. Si- trazermola a i6t de Abril foi por nos cen-
gwna na Chr.de 8,Hicronymo j.p, formarmos cos antigos Breuiaiios de He-
Ddd 3 panha,
p.inha,sendo a o, o de feu martyricvComo nCfciiQteteinjalgns utm;q\ouue1re em
aduertiro h algs aurores B x> ,<Ui feu H efp a n ha q ua u o S an ctos do nome Tori-
companhciros a 16. para cuio dia ficore- bio, attubuinao a qualquer dclles., as ac-
seruadosy inda que nisto nos defuie.-pos da es dos cu ir os5os. q uaes .( por. efcuzar t-
opi.ao,que os anticipa. O anno ninguem ta confuso ) reduzimos lom n te a dous.
o cenitca, julgamos lucc;dena de jcj.a^ Hn foi o Bilpo de Aftrga,Notario de S.
2o(5.pois a S. Virg(como idizn> as noffas Leo Papa. Outro o de Palencia, a que S.
fendas) lou a Daciano cm rolro o raar- Befito lanou a togula or Roma . Delle
tyriode S. Vicenre Le.uita0q hecerto fol fpecifico , qeranatural da melma cidade
no de joj. O crauo vltimo reake,& dia- de Palencia. Daquellc pafso cm flencio,,
dema de feu tripho) no Foi pregado pe-> hia pma, &. os q niais fe empenho,o f-
la fronte,comoo pintoxommentei mas zem da Prouincia de JGalliza. Iuliano em
pelo cerebro,gundo F. Luis dos An/os,q feu Chronicon a exprime n. 247. Brigamt
mereceo ter em suas mos a fancta cabea. in Galle ciu. Que cidade fosse esta^diz aigus
Quem lhe deu fepultura,no era S.Prud- dos nossos(leuados da femelhana do no
cio,Bifpo de C,aragoa, mas de Tkrrazo me) fer Bragaoaem Tralofmontes, cuja
na(Igreja a ella fufHaganea) como.adBer- cidade , poito que he antiquiffima, nqua
tio ja Marcim Carrilho * pois nele come- foi d Prouincia Lusitarla , mas da Tarra-
nos tinha aquella cidade por Prelado a S. conehfe, intitulai! a Ile ento : lulio-brig*,8c
Valerio III. do nome. Finalrneote na I* no Brigantiu ; como deixamos prouad
gre/a do Pillar fpccifica. Iuliano, qi a fepul- no Cornent. de j. de Maro lit.4. He fem
tou o ditto Scto, pots no conuinha por duuida a da Crunha, qualchamo os
ora no Senado , quando a perfecuo an- Geographos: Btigantiu ; & a leu maritimo
daua tam furiofa. Kern enco fe podio o- porto:BrtganttniUi . .. .
brar as caixas de pedra , em que.depois fe S.Braulio , Bifpode C.aragoa , qflo-
acharo fuasfagradas re U quia s, d'de julr receo pelos annos 630. naquella sua cl
gamosas trafladou S. Braulio an. 609. pa bre Epitola, qtie etereueo a S. Fructuofo,
ra o lugar , em q hojc fe v feu fumptuofo Presbytero de Btaga,amoeftandoo, q su u
templo , & mofteiro. Pelo que se equiuo- dos Prefcilianos dogmas, como de pei te,
caro D.Rodrigo da Cunha no c 95 .da 1. diz tre outras,has b notaueis palauras,
p. da hilt.de Braga, 8c F. Leo de S.Tho anda traduztdas de Latim em CaileV
mas na Benedictina Lusit.tom. r.trat.2. c lhano,na vida do raefmoS.Toribio,em os
i.attribuindo os versos, q o ditto Recin- Fias SS.de Bafilio , & Mariera, dos quaes
suintho fez em feu louuor , a outra Sancta as tomou Pdilha,q as. rfre na sua cc/.
Bracharcnla do mefmo nome.co 18.com- de Hcfpanha cent.5 . c. 9. dizem cil as : Efa.
panheiros,os quaes mandou o P.Higuera Prouincia em que nuu ficmpre sue abundante
da Companhia a Fr. Bernardo de Braga, de buenas letras}y agudez.4 de mgenios ty porq
Monge de S. Bento , & d'elles confia fer tragamos a la mctmr'u aigu nos de[os pajja-
toda ha,pois os companheiros no dife- dos , acordaos de los eleganfsimos ,jdociijsi
icm 1106 nomes, como fe pod ver pag.32. nus varones Orofio Presjtero ,j latbio Obis-
He mui famigerata a memoria dlia po &c. Daqui fe v como elte Saucto foi
nosi infigne V. & M al para os nossos natural da Prouincia de Galliza , de que
fcrittores,como para os eftrgeiros, pois Braga era cabea . apertando mais esta
no ha Breuiario , Martyrologio , ou Flos auWidade,podemos dizer, que S. Braulio
S S. que a no traga ; a faber dos Breuia- tomou o todo pela parte , pois a (fi como
rios o de Cjaragoa, Placentia , Compof- Orofio foi naopinio de muitos(ccmo
tella , Braga , Euora , Lisboa : das Reli- prouaremos a leu tempo com valentes ar-
gieso de S.Bto,S.Domingos,S.Hiero- gumentos)Bracharenfe,aifiTcribio,fendo
nymo, Trindade , & o antigo de S. Cruz Gallego.
de Coimbra.Dos Marryrologios o Roma- Que fosse Arcediago,&Bifpo deTuy,
no, Beda, V fuardo, Notchero, Ado , Raba- primeiro que de Aftorga,o difle: Luitpr-
no,Lukano,& Caftelhano. Dos Flos S S. do in fragmentis n. 17. Turibius Norarius S.
Ribadeneira, Rofario.Vega , Bafilio , Cai- Leonis,Arfbidiaeorms Tudenfisjuccedts Cebonio
rafeo , & Vilhegas. Vejasse o q dissemos a Epfc.Tudetifi &c. Foi feu tranfto no dia q
2 5. do mes passado lit. b% & a z-destc lit, se clbra lua festa^ he a 1 6. de Abril an.
b.Scc. 45-].como aponta Iuliano n.s^o.S.i/ ihus
Alurt
r

Ideufnesexti) Hc.Abrl
Aflttrittsts -pif(> boCAt^o mot\t.ir. Iaz septil-, nrt de S.MariHh Dumicle(comafue-
tad no moiteiro de Lieuana juntamente celloi dos Rtis Sufttos) p<.dhmo aos Pre-
c o Sancto monge., &,.BiLpo de Palen.ia ladosvcgregados ndie,leuaie ii iucuio-
do melmo in me r.q floreceo mais 4e 4> :sp a mma o fie enc^igo , il(;s:.lcgadof,q
lenta annos dpoi como le colhe. de S .Uttuo por, compjr a e aqteilecs'mpci
Jldefonfo.., em feus clafQSyare, Sest .utrosi njq :derkara .paa krpar.ii en
mostciro ha grande pane das reliquias > q tre pobres leu anue^sur Ekhimiro que
o.mo|To trpuxfl 4e Jrjjerulali entre as cuiae por excefliioi ciicgai.o hc.o aqueil
hafamofa particula do S.Lenho.em que Jgre;a.De h , &c outra et usa ie encaire-
caio hum buraco dos crauos t pelo quai goti S. Fructucfo, ck de crer he, que daiia
palio as milagrolas Cruzes> que chajno nui boa conta de iiido, coitQ tafn.ail -
fie S.Toribto.Ai Yepez>.& Sdoual> aquel- <do,6c Sancto. . . u-t .
le com. i.ad an.537.elie nas fundaes toL Muuos o oa magnificos ccntenjos
2.in moiuft.de Lieuana. Delle rezo mili de Hefpanha, que le /acto de fer per elle
tas Igrejas de Hefpanha , como vemos de fupcaaosjcuip caihalcgo deix;*mcs a lei;s
feus Breuiarios, & do de So Bento neft Chifji ias, os d Portugal C i<;gi;ndo vs
rein o. Dos Martyrplogios Ramano,& V- holTos)so o de Cakio c'Aucllb cm Tra
uardo.Dos Flos. S S. Mariera & Ribade- it smoures, o ouplke de Thcmarna hln*
neira. Baronio tqm..annali pag.42.Tro* toidura,o de h. T)r> ds. RibacvAue. no
Xillo tom.2.de Sanct,col. 888. Marino de .Bi'pado do Porte, o de S. Miguel de R<^
rbus Hil"p.l.5.fpl. 35. Morales 1. 11.6.26 ;foiosno tetrirorii. do Baltes de S. Mar-
Vafeo ad an.^o.Padilha cent..c.i^.Aui- tinho de ianoe 11a cl ^da , q \aide Bia-
la no Theatro de Aitorga c. 7. & n d* fa para Guimaiat, r de o Faluacior tie
Tuy tom.^.pag.44?i.Bricto na .p.da M* Ainoia,hia lig a u* meima no.adv/-imi-
nar.Lusit.l..c. 8. Cunhanas addi(,ead iho 00 toi 10,0 dt IV uanua juuto a i ?e
j. tom.da hist.4e Braga CJ7- & ouaot 1 de Lan"ia,o de Cantcy a \ h a de 1 ty.ix.0
t d S. Sahac^i <rJ E;aga^nctauei.porliu
4, Compulcherrimoselogohe doS i ef.ranha arclii.cuiay q eucolheo para feu
au tores celebrado o grde Primz de Hef theerro > fallecendc ( iegqndo o Brcuiario
panha Sj-ructiiolbjgloria 4a clbre terra . Brcharenfe)a 16.de Ab.il an.66^
tie V-ro,em q nafceo anno 588. chamad H S; FrLnofo'inur cado gs Portu-
dos amigos: Vergidu ( fca lu no Bilpado gezshorpleitos,& dvmandasj pelatra-
de Allorga , entre as montanbas de Leo, uad,& rinnida,que treuxe 10 leu cuiha-
& Gal]iza)de q feu pai era fenhor, & cu- do.E dos Gencuezes nas terrpei ades, &C
trof de militas pouoaes, que lhe viero termentas parnimas , quia per aucr d-
per herana de feus antepailados, & por minado o ldgado ckn,enio,pallando ctr-
doteeem sua mulher, matrona de igual to dia a.ha iiha de Cailiza t leus mm-
qiulidade, & nobreza , como tam aluda ges,que deuia fer(iegt.noo conjectuia )j1-
no langue co a Casa real , de q elle tam b gadas msiitas q ha ras' Rias de Reoort-
participaua em propinq uo grao. No de- della, a fi m de fundar alli ,-outra ix ta co-
claro osChronistas de sua vida os nomes lonia do ceo,laltando em teira, rielctida-
de ambos. Algs do ao pai titult de Da~ dos os barqueirofjao vck?r,ah/ro a tir-
fc(como nos sizemos ) q rcfponde ao de barc.iao )a tam longe , q c'caaniente le
Capitao Central , ou Front aro mer cm Hesr diuifaua cem q le der tedne pr perdi-
panha. .. '; .... dos j poi alem de fer a ilha dclcrca * no
Foi S. Fructuofo assumpto a mitra d podii ra m cedo surgir alli outra . Kel'a
Dume , por vacancia deRichimiro, VU. prsente afflico pedindo trdos iccoro
Prelado d'aquella Igreja , an. & mer a DeoSjfe lanou Fructnofo com galharda
lhorado na de Braga em o X. CcilioTo- refolt^o certezia das ond3 em sua bu -
lctano,q se celebrou tres annos depe is,cc- c j ficando os ccmpaiiheiros tonos,v-i
mo se colhe do mesmo Concilio: Tune re- do renouada nelle a f de meu Padre , 6c
nerabi Iruftupfum Eclesia Dumiensis Episc* Senhoi: So Pddro, pizahdo as do mar de
fmuni omniu Hoslfon eettione eonSlttmnm Galilea, at o perderem de visiai Eis que
I.cclefia Brdcharenfis. gubernaeula confiture apparece a embarcao,& S. Fructuofo ao
&c, Neste Concilio se desobrigou . elRei leme,feto piloto3mui alegre, & contcnie,
JKecesuinthp, 4 dat execuo o: testa* teconhicdole todos locciridos por mek>
Ddd 4 tam
66 . AgiologwLuftaruK
tam extraordinario,& milagrol'o.A isto a- gres,aquellc na Cathdral de Compostel-
iude h clbre Epigrama, q compoz em U, este na Parochialde S. Maria de Cs-
seu louuor Benedicto Thcocreno , Bispo taittim , para q conhea o mundo quant
Grassanse , Mestre q foi dos filhos delRci abuuda destes sefonados truttso terreno
Francisco de Frana , o quai se acha entre paraifo de Portugal. Tem ella feu aiento
ourros n liuro m.f.da Iefuiu Bibliothcca na aldea afl chamada y- em distancia meu
de Madrid,q cornera. legoa de Villa- real;8c com'no t largu-
Tromouct tquoreu lente preptfus in " comptente a seu defmettsurado com-
vndas primento; reprelenra grande antigmdade;
Dizern q noutf tpo> foi aqulla pnuoa-
Lembrose dlie ( de mais do Martyrolo- o illustre , como mostro suas ruina; 8C
gio Romano) os Monasticos de Arnoldo, por istbos nossos primewos Reis lhe d
fie Menardo, o Lusitano do P. Aluaro Lo- ro foral,cstituindoa Cabea de Panoias;
bo, & o Castelhano do P. Dionyio Vas- 8 de ambas refultou a ditta villa,q man-"
tjues. Os Brcuiarios de Braga, Euora, Lis- dou fundar elRei D.Dinyz.leuado da meJ
boa, Compostella, Seuilha, & Muzarabe. lhoria do sitio,q he frefquiffimo , porestap
Qutrosi o das Ords de S.Bento, S. D- entre dous rio?. Norauel romg concorr*
mingos , & Conigos Regulares neste rei- aqui neste dia ,'hs annos por outres , de
no. O s Flos SS.de Vilhegas,Rosario,Pau- tres para quatro mil aimas, em obsequo/
lo,Marita,& Ribadeneira. Efcreuemfua *&deuoc,oda Cabe,afancta,q('segiind'
vida,& milagres( alcm de S, Valerio , leu Brros rtas amiguidades de entre Douro*
successor na Abbadia de S, Pedro de M- 8c Minho)conlerua ainda em pai tes,couw
tes) Vaseo in Chr.ad an. 655. Morales l.ti. o,& cabello. E he coniante tradio, qj
C.3J.& j,Garibay tom.i.l.8.c. 36. Dom foi deh Scto Abbade damefma Igreja,
Mauro na hist.de Sant-Iago Lz. cij.Padi- chamado:Fn.fffli>/9 f<t/tuz.,o quai pinto
lha na Eccl.de Hetp.cenc.7. c.44. Troxi- em habito derical,com fobipeliz,& bar
Iho to. 2,de Sanct col.888.Loayfa in no- rete,fendo tal a incuria dos naturaes , que
ris ad Concili ToLX.fol. 504. Sandoual ignoro o precifo tcmpo,em que floreCeo,
nas fundacs pag. ^.Yepez tom. j. Chr. , Festcjafe neste dia c MilTa de TodosSr
de S. Benco ad an.6v6.&C ^.Britto na a. ctos, por no -andar atgora no cathalogo
p.da Monarch.Luk.l.'.c.}. F. Leo no dlies. He cetto que venerou sua Cabea,
- JUtom.da Bened.Lu(t.p.4. cap. 1. Nunez como tal,o senhor D. F.Bartholomeo dos
na Defcipo de Portugal c.8 1 . Vafccel. Martyres, Arcebifpo de Braga, varo pru
na m:fma pag.510.8c D.Rodrigo da Cu- dnteidocto, & faitct , visitando aquei/a
nha no i.to. da hist.de Braga distufamte. comrcipor scrde sua diocesi ( polio que
Da addio , q S. Fructuofo fez Re- diste dlia 1 j Jegoas) beijdoa militas W*
gra de S.Bento,ou contraponto, como al- zes de joelhos co deuoto acatamento , &
;uc ja Ihe chamou , q cont 15. capitulos, reuerencia, em prefena de muita gente, q
e aproueitou Graciaho , rc copilador do o acompanhaua . E depois dlie os illuf-
Dcreico Canonico de Confec. dist.y. cap. trissimos PrcladosD. Agostinho de Castro,
Cam, fazendo illustre mcno deste San- D. Afonlo Furtado, & D.Rodrigo da Cu-
cto, sobre cuja doctrina se fundou aquelle nha,os quaes se lembro todos de sua san-
texto. Ita Chaco de priscic jejunija c. t. ctidade nas Visitas de feus tpo aos S-
Menardo in notis ad Rgula S.Benedicti, mot Pomifces.
8c o Abb. Smeragdo in coment, fup.eand No faa duuida celebrarse elle no mef-
Regulam. Da transtao das Reliquias de mo dia do S. Arcebifpo , qui o fario os
S.Fructuofo para Compostella, vejose oi antigos,por se Ihe no sabir o proprio , se
Chronistas da Ordem allegados, em qu- ja no morressem ambos nelle, como en-
to no chegamot a iz.de Dezembro,em q contramos a cada passo nos Martyrolo-
foi feito este piedofo farto. gios,dou , 8c tres Sanstos do mefmo no
me, n dia. Menos certeza ha de sua antt-
e. He bem que a h Fructuofo se siga guidade, muicos o fazern contemporanco
outro ; ambos Hefpanhcs , aquelle Astu- de S. Gonalo de Amarante ; mas se affi
riano, este Portuguez ; ambos Monges, a- fora, maior noticia ouuera entre ns de
quelle Arcebifpo, este Abbade ; & ambos sua vida, 8c virtude , pelo q julgamot sec
inuocados(dcpois da raotte)por feus mtta- nuis antigo q elle , 8c q ^Fructuofo, Ar>-
etbispa
Dwmfexto de Ahrl. 6cy

cebtfpo-de Braga.Dernais , q M.Maxmo , rp Lobo, & Nos em o "Officie dos Sctos


no Jeu Clu on. ad au. 565. o idz difcipulp. de Portugal fol.7.in hyrano Conistoii.m
de S.Romo,cu;as rehqujas le vencro np non Pontificum. , ' .
Campo de Ourique : S. Frucluosus Benedi- Ecce loannes mcdicdtur aris;
litntts A^ajjaret Cotistanttna m agro Brocha- Corda Fruftfussent iht yhhasi
renfi,S.Rbmdni(de (]u<rfupra)discipulHf. A if-
Et Theotonus Crucis altafknit*
to pjrecc,q allude o leguinte diltico , que,
anda na Benedictina Lusitana tom.itrat.. Mniafont.
.p.j.cp. : - ) Tamb se lbra dlie o Eocaiciado Dio-
flos tj Romani Frutfus , qui ditat, ho go Monteiro no leu Poema de < .Gena-"
nort, > . io cant. 1 . estanc. 80. fallandp das grande-
Na meritis anima ditat, honore casut, zas d'entre Douro,&. Minhp.

O Doctilmo Rodrigo Caro cmctando Daqui yiioriSilufJlrex/[ ucufato


o ditto lugar de M. Maximo , disse ( por De Eraga nauraes( sprefawojos)
no ter noticiado S.Abbade ) que le auia Sufan*,rjr fruotuofo, Abbade grato,
de entender do S. Arcebilpo ; a q rpugna Satfo,(jr digno deapplaujos Kumerofos:
o computo dos annos, pois elle ainda no
Senorina;Ceru(i^,ejr mais Toreito,
era 11 alcido, quando S. Romo paTou d
fia vida, no de 566. lego he cutro Sancto Rofendo,ejr outros muitos milagrosos
mui ciucrlo, Abbade de Constantim. C- Com os ejuacs entra,DamaJo dtuino
frmale iilo com aquella hpiitola de So Faj>a,na fanlidadeperegrino.
Braulio ( de que ja rallamos acima lit.c.)o
quai como fallecesse ceica do anno 640. f. inuictiffimo Rei D. Afonso H
julgamos,q foi eicricta ao Abbade, & no tiquez trattando de fujeitar por fora de
ao Arcebilpo , que enrrou no gouerno de armas a inexpugnauel praa de Starcm
Dume 15. an nos depois , no de 6$. asli se encemendou nas teruentes , & pGdero-
temos por sem duuida,q floreceo em tem sasoraesdo grde Abbade de Claiauai
po do Arcebilpo Elcutherio ; & q elle foi S.Bemardo, q neste tempo sorteia cm o-
o mclageiro da reciproca reposta , q alc- bras prodjgipfas nas partes de Fran^a, fa-
ou do Papa Vigilio,q anda no 2. to. dos zendolhe lolemne voto de leuantar hum
Concilios pag.405. pnes me,acompanha- sumptuofo conuento da Ordem, se alcan-
da de algiias lanctas reliquias, como nella effe do ceo( por feu meio ) a victoria que
ltmos : SignifieAthr etta Beator Apoiolort^ pretendia. Desta tam pia , cemo generosa
Tel Maitjrum sancle nos affeclui tue urcxtjje aco , (eue reuelaoo Sancto Abbade
reliquoi &c.As quaes parece lercm,as que em Claraual. E affi no mesmp tempo, que
inda hojc se conseiuo na Igre/a de Cf- o ditto Rei meneaua as oenuas armas
tantim,a saber : Ha particula do lagrado contra os Mouros, meneaua S. Bernardp
Lenhc da Cruz,do Sepulchro de Christo, as diuinas , prolhado c ieus nionges em
de sua inconsutil Veste, do Po da Cea, feruorofa ora^o , impetundo do Senhor
Leite de N. Senhora, & de feu preciolp dos exercitos , a iagrosa \ictoria que
ingulo. OTos de noflo P. So Pedro,& breuemente conleguio,vendo em fpiritu o
carne de S.Bartholomo. Ossos de S. Lou- felice fucccso do combate, o quai a 8. de
teno,& pedra de feu monimento. Ossos Maiojdia d'Appaiio de S.Migucl, ho-
de S.Bras,das Onze mil Virgs,& de ou- ra de Prima , cneio de extraordiuaria ale-
tros SctosMartyreSjtodos antiquilmos, gria,manifestou a feus companheiro,para
. Tratro de So Fructuolo o Martyrol. que juntos em h corpo ratdessem as gra-
Lufit.in Appdice, puarte Nunez na Dcf- as , & louuores ao Bellipotente de tam
cripco de Portugal c.56.0 P. Antonio de aftnalada merce , como zera ao exercito
Vasc.na melma pag. 523. & 560. Manoel Christo,ouuindo iuas piedofas lagrimas,
de Faria no Epit.das liiil.Ponug. a .p.eap. & ora^es. C isto trattou logo dos m-
J2. D. Rodrigo da Cunhana hilt. de Bra- ges , q auia de mandSis para a noua Abba-
ga tom.2 .in fme.Louzada 110 1. j,. de Tra- dia,q foro Ranulpho,& Desiderio , hum
lol montes, tit. Constantim; & naquella sua Sacerdote, outro Cuerfo, ambos de mui
elebre Epistola,que efcreueoa M.Vilhe- approuada virtude,& fanctidade,os quaes
gascerca de S. Tyrsoan. 1595. p P.Alua- derigio a Portugal c eartas de recomen-
dao
TjusitPtno.\.

dao para o Catholico , & magnanimo hCia , & outra cousa vimos o anno de tf.
Rei , inuiandolhe coin cllas ha fermofa quando alli nos detincmos algs dias , 111-
Imagem de N.Senhora d'Aiumpio,qi.e dagando antigas memorias para esta dila-
elle collocou no alcar mr da coliegiada tada obra. Faz meHodo Sancto Abba-
de Maruilla , onde se conseruou at o t- de,Britto na Chron.de Cist. I.3. c.23. Ye-
po do Prior Domingos Ribeiro Cyrne o ptz no 7.tcm.da de S. Bento ad an. 1 148.
Vclho,que fazendo de nouo outra estofa- c.2, Brando na j.p.da Monarch. Lut. 1.
da,a recolheo,dexandoa em morgado na 0. c.i j.Nanricue no i.tom.dosannaes da -
casa dos Peixotos Cyrnes, emcujoora<- Ordjin appdice pag.j.Iongclino in not."
torio a vimos co a inuocao das Mara- Abbac.Ord. pag.29. c utros. Esta breuc.
uilhas,nome corrupto de MaruiU*.-oiki- relao de Alcobaa aceite por ora o Le-
ta adoao(em cprimento do voto ^cor- ctor.em quanto no chegamosazo.de
rendo o anno 1 153. a quai te guarda com Octubro,quc he o dia da Sagrao de sua
muko respeito- no cartorio a Alcobaa; greja,em que a daremos ( Dcs querdo)^
cuja representalo em figuras de nantral; nuis dilatada, co a lista de feus Abbjdes.
permanecia hab poucos aniios na Igreja E do S.F.Defiderio(por que o Senhor o-
sobre a porta do choro , inserindo d'aqui brou em vida grandes prodigios ) a ;/2.de
algu, q o S. Abbade viera a este reino , C Iulio. ;;-
: ..'.'.." . . . i
q em suas mos se sizera este solne acto.
Estiuero os monges perto de quarta ' g. Nafceo o P. Fracisco Cabrai na an-
cinco annos na cala veliu,em qiito se fa- tiga villa de Couilha , dioce da Guar
bricaua a noua , florecendo em muko spi- da. Entrou na Cpanhia em Goa aos 25.
ricu , & obseruancia de sua regra , & afi de sli a idade . E depeis de correr grande
mesmo em ntimero.q ( segundo tradio) parte de Iapo, & China,veio acabar feus
chgaro a fer por vezes 900. sem nunqua dias na melma cidade de Goa anno 1 609.
se inteirar o de mil , & por iso diz q an- Fazem particular meno delle(alem das
tgamente ouue aqui Lausperetu. Os prin- Annuas da Compnhia ) os PadresGu!"-
cipios desta casa honrou Dcos co a entra- mo no z.tom.de suas mistos, Ginarena1
da do Infante Dom Pedro Afonl'o, o quai 1. p.do Xauier Oriental 1.8. c^.Eukbio
no fez menos progressos nas virtudes , g no 4. tom. dos claros vares da Cpaithia
nas armas:que no h; de espantar se fizel- pag.537.6c outros.
ie filho de S.Bernardo, pois o mesmo Rei
se fez feu vastalo . Alcanando Ranulpho * b: Alcerdofa,aIdea humilde , na mes-'
d'elle para si,8c feu cuento grandes fauo- ma diocesi da Guarda,nos deu hoje a Fres
rcs, 8c priuilegios,q no he dos menores o Ioo de Sancta Maria,hi dos mais affina^
de Efmolcr mr, & do Conselho delRei, lados vares em virtude,& religio,q t:ue
3ue anda annexo,8c vinculado aos Abba- a Eremitica familia de S. Paulo nette rei
es,de q elle foi o primeiro , em cujo car no. A quem tomou a morte no Oratorio
go ( depois de entabolada a religio mui de S.Antode Val-delnfante anno 1 61 8.
em feu ponto ) falleceo c grande dr , & com 1 1 3. de idade , onde diz se cfcriia
sentimento de feus fubditos an. 1 1 (z.pois feu corpo incorrupto. Cujas preregatiuas,
conhecemos no de 3. a feu fucceflbr Dom iexcellenciasso mui notorias na rdem,
Bartholomo, q pedio csirmao ao Pa como confia de feus mnumentos,Sc car-
pa Alexandre III. da ditta doao, q el- torios,& de sua sancta vida, que cedo lai-
Rei D. Afonfo Henriquez fizcra das terras raluz na Chronica, q todos elpcramos
da Abbadia , tomdoo outro debaixo de com aluoroo. Deste deuoto Oratorio, ou
sua proteco.como csta de original per- Cuto,ia nos lembra.uos acima 110 C-
gaminho de feu cartorio. No quai se con- mentario de j.do corrente lir.j.
lerua h antigo KaIendario,que nos deu o
(du do Abbade Ranulpho, por estas brcues f. A patria de Sr Branca de S. Ioo,
palauras.ATJ. Kal. Matj obijt D.Rantphus I. foiffem duuida ) a vil la d'Amarante , p ois
Abbas Alcobatiit.Com as quaes concorda o tinha nella irmos , & parentes. Falleceo
de Odiuellas, & o antigo de S. Vicente de no mosteiro de S.Clara an. 1 628. segundo
fra.Na cala do thelouro, entre outras s- as memorias , que d'elle nos comunicoti
ctas reliquias, fe guarda tua cabea,& ba- (por sua muita beneuolencia) o P. M. Fret
sulo milagrofo, arrimo de sua vehie?qu fclanoel da Sperc.a, ChtonilU da Prouin
Decimojsttimo de Abril 60 9
cia de Portugal. r, de Iapo de i<y.l,2.c.i i.c o P. Cardim
. Lembrale de Pedro Maximra ne- in Catal. occises in odium fidei pag. 21.
te dia o P.Morejon iu hilt.da perlecuo inda que lhe foi ignoto o nome.

AB R IL XVII. : "

M Cordouaf theatro da seuicia Agarena) perfeue- s . EHas


ra a memoria de S.EliaSjPortugucZjPresbyterOj&M*"- &
Martyr, conhecido de todospor varo dvida ir>Mo"se"

rcprehsiuel,a quem o estado monastico,q profes-


saua,& ancianidade dos annos , fazia mais vener-
do. Neste comenos succedeo a Abderram no reinado de Cor-
doua,Mahomad,seu filho, herdtiro,asl do feeptro, & coroa,co-
mo do aborrccimento,& odio aos Christos; & ainda com mui- ' ;
tamaior fanha, & braueza, pois carregou a feus profeTores de
nouos, & intoleraueis tributos , cobrados c rara tyrania ; arra-
2ando aos agrados tcplos, q efcaparo da guerra dos Godos , &
dapiimeira luria dos barbaros ; mandando fazer extraordina- f-
rias pefquizas,para q ningu lhe escapafle. Entre os q der o nef.
taperfecuocomfeufangueabonado testemunho das verda-
des Catholicas , foi o Sancto velho Elias, c dous mancebos , ci-
dade* de Cordoua,monges tambem de profifso,os quaes qui-
2ero antes offerecer as gargantas ao talho , & as vidas ao ferro
com fperana de gozar o premio infalliuel deste fuaue facrifi-
cio naeternabemauenturana, q condecender na trocadeza-
tinada da lei de Cbristo,pela nefanda de Mafamede. Seus trun-
cados corpos leuantaro em has asteas vista da cidade, para q
asdcformidades,q nelles caufafe o tpo >, feruissede maior hor-
ror aos paageiros,em quanto as aues de rapina os no tranfubf-
tanciauo em si.Mas o Mifericordiofo Deos,que fempre de feus
seruos, & ainda de feus corpos(depois de mortos ) tem particu-
lar cuidado,fez c q elles fe mostrassem cada vez mais bellos,&
rutilantes,guardandolhes as aues decoro , de q confufos os Ma-
homctanos,passados aigus dias,os lanaro na corrente doGua-
dalquiuir.McrecendoonosibS. Elias com esta celeberrima vi
ctoria ter porChronista de suas illustres faanhas aoPontificc,
& Martyr Scto Eulogio Cordouez,testemunha irrefragauel,&
<3igna de maior exceio, porqueviocom feus olhos,tudo ou-
to efcreueo. b. Em Coimbra,o obito da ferua de Deos Pclaia ttL r*
Fafez,Canonka Regular,frutto fuauissimo destatam^ntigp,co-/^^~
jiio nobre profapia,quc no melhor de feus annos , fe dedicou ao
Senhor
6 ':':;rdgio!ogw>LuJttamL

Senhor per voto, & clausura,no mosteiro de S. Ioa das Donas


(ctiguo ao de S.CruzJq ento florecia em celestiaes virtudes>
portandose sempre h viuo retrato de honestidade, bondade,&
religio,porq era da obseruancia cuidadosa,na humildade estu-.
diosa,na obediencia prompta,na caridade feruorpsa , & na ora-
S 't . o,& afistencia do choro mui perseuerante; tendo por cou-
sa aueriguada entes Companheiras , que que ^mizerTe achar,
cm nenhua parte tinhamais certa, q nele. Pristndo pois ai
gus annos neste sancto modo de vida , aceza aampada de sua
pura csciencia cooleo dadiuina graa, saoaoehctro aChrU
lo,seu sposo, para entrar nas clestes vodas c as mais Virgens
prudentes , pois tamb se soube preuenir , & resistir ao sonrno,
redroio- vigiando at a prcisa hora de sua chegada. x. J No Oriente,
bo .com onuicto certrame de Pedro Lobo,qc ^/.compnheiros^todoS
Il'eiroV' Portuguezes, partio da costa de Choromandel para o Ach,car-
xegado de mercadorias an. 1 560. ondechegou a tempo , q Sol-
to Aladim,seu preuersoRei , estaua h assanhado Leo contra
os Christos.Sabendo da innocente preza, que se lhe veio meter
lias vnhas, & daFq professauo, mandouperguntaracadha
-do oficio machanico,que exercitaua, para o deixar corn vida, se
ncessitasse dlie. Mascomoa perfeiodosoldado Euangeli-
co, consista em dar a vida por Ghristo ^respondeo Pedro Lobo,
cm nome de todos , que sabio fazer pilouros para matar c el
les os Mouros, inimigos da Religio Catholica. Ensurcsidoo
Rei de tam liure reposta , maidou que logo lhe arrancaslem 0$
olhos. Neste penosissimo martyno, no le esquecia de animt
aos feus para o conko^Kchmsiido: Eiaamigos,mo reeis os for-
mentos , porque eu nos q aSlualmente exprimente por mtu Deos , nenhm
dor finto. Posto ento torreira do Sol ( que naquella terra hc ar-
dentissimo,por estar proximaaequinoci*l)vao o barbaro,de-
pois de largo tempo , que nada era bastante apriuallo da vida,
. . antes estaua cadavez mais roborado, & constante naFc, o ex-
pz a ha bombarda, que fazendo o mesmo Rei pontaria, & to-
mando fogo,lhe passou por alto; c que soi lanado aos eleph-
tes, & despedaado em hum momento , voou eu galhardosp-
o v. rrritu,mais vid:orioso,s permanentes galarasda gloria. d. Em
^w^eMarrocos, ofelice remate dos fructiferos trabalhos d'aquelc

Inita de S. nobilissimo P.F.Thome deIesu,oqual esmaltou suas militas le-


Agopmhc tras com muito maiorcs virtudcs;& c huas, 8c outras illustiou,
no fomente a Lisboa(suapatria)mas tambem familia Eremi-
tica
Decifnosettm^^ril 61 *
tica de$L rAgoftiho,dcjque foi bericmc^iralauirtoi^chcrki*

ro lngula.<o spirimi,& deticodwYJPviEr. Luisclc Montoia.


Este conheccndo b or foberanos dotes da graa, que o S pi rit
Sancto tinha depolltado naquella candida alma,o fez M. de No-
ttiosjoficio q xercitou algs annos em prol da religio,criarH
do muitas yquedcpob a reataro com.eus heroicojprocedi*
mcntos}&: virtuosas acesjEra mui dado orao, & lio do
Sanctos Pad rcs, a quai Hie leuaua o tempo todo , porque ja mais
fe recostaua ntes de Matinas , & depois tomaua o mno assen-
tado para estar maislerta; dia gastaua no choroem p , ou dp
jocl hos, tani immouel ,que parecia Hua esta tua de pedra.Defejo*
o neste tempo de sc ver liure de algs cu id ados jipara<fc entre-
gar de todo aofpiritu, pedioHcenaos Prclados paraviuer no>
solitario mosteiro de Pena-frme daraefma Ord. E ctnccdid^
fe retirou a ellc,ondc tinha por vida astir na ceila dtas,&noi*
tesem perptue silencio, & meditao , da quai a fomente a
celebrar,& prgarapalaura diuina pelas aldeas, & lugarcs cir-
cuizinhos c notauel edificao, & proueito dos oUuintes.C
este frquente exercicio daorao mtal, & lio de liurosspi-
rituaes_,alcanou raras noticias , & fecretosi interiores j & o que
mais particular graa do ceo para ensinallas , & praticallas corn
grande claridade a todo estado,& forte de getc. Refultandolhe
a aqui fer mui caritatiuo , pois tudo quto grangeaua sua indus-
tria,repartia entre paes,& parentes pobres dos religiofos , para
que esta precifa occupao,os no dcstrahic; i entre ncessita-
dos , i enfermos , fazendo a todos mimos y8c regaloiincriueisj
& aindaas mzinhas ,& xaropes , coni que veioater tantocc-
nhecimentodas doenas,& maies, que os medicos nas juntas Ce*
guio muitas vezesfeu parcccr,como mais acertado.Em rsolu-
o foieleito Priordo ditto conuento, 8c depois >Vitador dek
ta Prouincia em tempos mui calamitofos, por o Senhor affi co-
mo Ihe deu occazio detrabalhos, asstlhe deu tamb fortaleza >
para os soportar , vencendo graues difficuldades,femdistrahir o '"V
piritn,ou macular a confeineia leuemte. Sendo pois mui not-
torias por todo reino as virtudes,& talentos de Fr. Thome,em>.
prendendo elRci D. Scbastio aquella fuainfelice jornadaan.
1 578.0 leuou congo,encarregandolbea aflsteneia, & consof. :.v.-o

lao dos enfermos, no <J fe vio bem sua admiraucl caridade, 8c


angelica prptidao.Chegdo a tanto em Arzila, 4 trazia s cofr
tas a carne, & o mais que lhe dauo de efmola , como fe foraefc
v E ee crauo
crauo de qualquer delks.Miiaijftefi&qxxerch pietiosamente
at o dia da batalha , mostfando nella o zelo inflmado , que th
ha da hooia de D.eos-,& Jaluao das aimas, exGTtaodo a todos
cihCrtttito.aruiaraidoiiao uiio("darpele;a, cohfc&ndo conl
presteza aos feridos, que eao.enJtjtara., para que no acabass
sem o sacramento da Penitencia. JNeste comenosjby Mouro de
c^allo lhe^eurju c.l<afada no br)rc que caido oieuMn
Cou outro do eh o v& lemoru ca ttiuo cidade de Maqui n es. Al li

tjaltHoromrcttia^c demasse a de )hri3ct)alcanaiilhegrantes

honras,fauores ,& rqihaasd fRqiy&uiaior opinio entreos


hpms cm a muita autoridade de suapeba. Daniesina prariea
ie aprouei taua o ancro Teligoso^arillie persuadir o contrario^
jdizendcilhe^ a sua i erafal^itrrada,& a de Christo certa,
&verdadera,na quai smeiite ha faluao. Dezganado o Ma-
a-abito deioiconsegVino que pretidia, o mandouearregar de
fierros era h infernal nasmorra , onde'padeceo - largo tpo iiv
oleraueis fomsysedcs,triierias,& arontas. Vdoe o eruo do
Senlror.graUem est apeftado, &que uopodia c uas amoel-
tacs^S anctos conselhos aproueitara feus rmos,& compa-
iiciroyy;iiitcTtou fazir cxv a penrm ^ tj 3fae no era poluel co a
lingua. Alcan ouipapel,& tnta,& naqulle breue tpo,q: pelas
^ctes,dapDx;a,.o fauorecia a luzdiurna,ecreueo aquelledeuo
fto^Sc afictuso liuro Pos trxaim de hfu ; para q os miferrmas
-attiuos,pondo os olhos nos exceffiuos, q o RedptoT do nuin-
;flo padeceouo tormentofmardefua Paixo,fofroc pacien-
ia,os que de contrno pafso cm feu lastimofoi& triste desterro^
eluzindo nesta pa liio/o inflmad fpiritu, i erudio grande
de feu autor,pois femmaisestudo,qodae>rao, &meditaa,
cohonestado de feTros , & opprimido de trabalhos , compoz c
tal perfeio,eomofe estiuera namaiorquietao, & retiro de
laco- ua cella.Cujas encntiuas palauras (como dife o Apostolo das
'aentes)ro sode hom,mas de Christo, & do Sprtu Sancto,q
alla porsuabocea.Seruindo ellas defogo,& martello,que que-
branto as pedras , & abrandoosmas endtireedos coraei,
os quaes volaurando, para q recebo a imag da diuina graa,
C.2J.V.29. adornada de infeperaueis vrtudes : TSunquid ( dizia Iercmi-
2z)non verbameafant, quasi inalleus-conterens petram. Coin este /ju
gulai" afFecto se encendia odesejodeste Apostolico varo, para
^creuer tam amorosas flnezas , q afcruoro as aimas Christa,
C:j r.: D; p0r
TDecimosettimo de Abril. 61 S

pormais estragadas,& indeuotas quesejo.D'aqui lhenaciao


contentamento grande que o acompanhaua de viucr desterra-
do,& cattiuo entre infieis, onde so raros os que tratto da sau-
dedasalmas, querendo mais atraillas aDeos codiscmodo
proprio,q verse restituidoa sua antiga liberdade ; para q prezo,
& cattiuo em as cadeas do amor diuino , mais q em as do barba-
ro,& cego Ismaelita pudese dizer com o mesmo Apostolo: Ego Ad
yinclus m Domino . Perseueraua o Morabito no mao tratto , aper- v'1"

tando de maneira a prizo , & sustento,que a pouco , & pouco o


a consumindo,pelo entranhauel odio, que tinha aos hristos.
Vindo.isto noticia do nosso EmbaxadorD. Frcisco da Costa
(q trttaua ento dos rescates emMarrocos)deu cta ao Xarife,
oqualpalu ha cedula, para q oGouernador d'aquella cida-
delho rcmetesse logo. SaooV. P. Fr. Thom da prizotara
jdesfallecido,& trshgurado,q a estar nella mais , rematara mi-
rauelmente a vida. Cdoidos ento hs mercadores , o tiuero
algs dias em sua cafa,alimctandoo,para se poder menear,& ter
cm p. Inttdo depois o ditto Embaxador hospedallo , & aga-
salhallo na sua,o S . P. o no consentio , antes c grande instancia
Jhe pedio o leuasse a Sagena ( que era o carcere dos cattiuos po*
bres)porq esperaua em Dcos conualecer alH mais deprcsa,q c
o? mjares,& delicias de sua casa,& mesa,como em breue se vio.
Cobradas foras, comeou feruoroso a empregarse no aprouei-
tamento spiritual dos cattiuos , sacramentando , & animandoa
todos para leuar com paciencia aquella penosa vida , fazendo-
lhes deuotas praticas c que os trazia tam reformados, que mais
parecia a Sagena , mosteiro de religiosos , que carcere de catti-
uos& no temporal, procurandomedicos aos enfermos, afistin-
d a todos com regalos , & mendigando esmolas para que lhes
no faltaTe o necesiario. Prgaua na Capella do Einbaxador os
Domingos , & Sctos c notauel frutto dos ouuintes. Celebra-
ua todos dias aos fieis na da Sagena, enternecendo amuitos as
deuotas lagrimas , que vertio feus olhos tanto que entraua na
Sacra.Andauasempre compondo odios,& inimizades entre os
Christos.Euitaua peccados publicos,i efcandalosos , padecen-
do por esta causa grauiflimas molestias dos que viuio licencio-
famente. Este ardente, zelo de sua abrazada caridade , no o se
extendia aos Christos , & Renegados, mas aos Mouros , & Iu-
<deos, c os quaes disputaua cerca de sua lei,& prgaua publica-
mente a nossa)conuertendo,& reduzindo milhares a lla,que c5
<c. . Eee 2 exque-
*1P Agiohgo Lujttano. \. .

xquesitos tormentos rendero depois as vidas glorofamente.


Em tam largo tempo intentaro por vczes resgatallo a Condef-
sa de Linhares,sua irnia , & mais parentes , mandando para i-
to creditos abertos ; & assimesmo Felippe o Prudente,por seu
Embaxador,masnunquaoferuodeDeospermittiotal,dizdo:
Que tinha por mais dhofasorte morrer cattiuo pelo ht das aimas de feus ir-
maos , que yiuer em liberdade , arifcando ganancias tam certas. Signi-
ficando a algias pessoas por cartas , que o Senhor era feruido de con-
fiwnr alliseudejerroi julgandofedellas, que tinha distoexpressa
reuelao. A estes exercicios fanctosggregaua as quotidianas
mortificaes, jejs , 8c disciplinas, que duplicaua nos Aduen-
tos, i& Quarefmas, feruindolhede tanto maior pena, quanto
frequcntaua mais naquelles dias o ministerio do pulpito. A ffir-
mandoedVlIeno Temate,tjue tinha particular dom de linguas,
como ogloriob Padre Sancto Antonio ( feu natural ) pois pr-
gandoa diuina palaura na materna, o entndio diuerfas na-
oes. Querendo pois o etcrno Remunerador darlhe liberda
de, & a merecida coroapor tanto numro de almas,comoenca-
fninhou para o ceo , auendopaTadohafelicecarreira, peleja-
to vaTonilmente cos vcios,vencidoo mundo , & ganhado gra
des defpojos do inferno^ fobreueiolhe nofimda Qjiarefma do
anno 1582. grauefebre.Roboradologo cos Ecclesiasticos Sa-
cramentos,&: vifitado do Embaxador , Ihe encomendou o reJ
tnedio dos cattiuos, feus resgates, &necedadcs vrgentes. E
trattando -de fcar com elleanoite daSestafeirana, pelo ver
ja muito fraco,onopermittio,dizendo:Que fe recolhesse,por-
q ellnoauia de morrer aquellanoite, mas a primeira O&aua.
Na qual -depois de pronunciar militas vezes o facrofancto no
me de Iefu,perdeo de todo afalla,&comellaa vida, rendendo
a deuota aima em suas fantas,& veneraueis mos. Este gencro
de morte disse quatorze annos antes acertos religiofosdamef-
ma Ordem, quefe embarcauo para India; a quai o Se*
nhorrcuelou no mefmo instante humilde Bcatriz Vz d'O-
iueira , refidente em Goimbra, como ella manifestou a feu.
Confessor, eismeses antes quechegasse a noua, inuejandolhe
tam ditofa ibrte , publicando de sua folida virtude , &r pa-
. cienciarara com que fe portou naquelles inexoraueis traba*-
Abraba hos,eximios louuores,i encomios. e. Nacidade de Voice,
tu'c^ em a ^e ^ua<lueni 5cfta ^a Ethiopia , o clbre triumphb
fanhta.0' do Abraho de Gorgi;s)MaTnitaiafcidodepae8Chrifbia-
niimo
Decimosettimodebril.

nimos cm Alepo da Syria , os quaes reconhecio ao Summo


Ptifice Romano por vniuerfal cabea da Igreja, comp os mais
q viu nas faldras do monteJLibano.Foi elle recebido em Roma
ra Cpanhia por suas muitas partes, & virtudcs conhccidas. E
com pretextode paflar ao Oriente, alcanada licenade feus
Maiores , se veio a Portugal. E depois de rezidir alg tpo em
Lisboa c grande explo, & reforma de vida,fe embareou para
India an. 1 5 9 2. Onde por fer peritifimo nas linguas Arabica,
CaIdea,Hebraica,& Syriaca lhe coube em forte a Christandade
da Serra.Estando pois occupado o feruorofo miflonario Apof-
tolicona reduco destes fcifmaticos , foi mandado pelaObe-
diencia a Ethropia,em razo da falta grande, q l auia de obrei-
ros Euangelicosco a morte do S.Patriarcha Andr de Ouiedo,
& feus cpanheiros. Antes que partifle fe preparou muitos dias
c abstinenciaSjdifciplinas , & oraoes , c q mereceo aleanar
doceotamgloriosissimofim. Porq embarcado noprincipio de
laneiro de 1 5 ^5 . em cpanhia de h Abefim Christo } profe-
guio sua viag disfarado ( traa de q esta fagrada Religio vfa
para trazer aimas a Christo ) com furiofas tpestades , & rifcos
euidentes da vida,mui ordinarios em tam perigofa , & larga na-
negao. Atq aportando naquella Ilha , fem ningu o conhe-
cer,acanou licena do Capito dlia para entrar na Ethiopia^
a titulo de tratante. Porem como os juizos de Deos so incom-
prehenfeis , depo2 as coufas de sorte , q antes 4e partir , fe a-
chou coroado de martyrio na cleste patria. Fci o cafo , que an-
dandooPadre sobre o passa-porte ,0 Abefim que na poufada
lhe guardaua o fato , vendo que se detinha , apertado da fome,
ccmeou a corner ; & como os Mouros jejuaem naquelledia
o feu Remadojfem gostarem boccado at noire cdm obferuan-
cia grande da Jei , efcandilizados delle,perguntarolhe : Quem
cra,& d'onde vinha? & no refpondendo o Abefim palaura,a
pnros oites confesou, queera Christo , & sou amo tamb'cm.
Auzaro logo pela posta aoCapitOjComquem Padre estaua
ne8;occando,o quai o mandouem continente luar p'rezo; & nb
tia guinte trazer a perguntas cm prefna dfc muitos Tiircos.
A principal das quaes foi da lei que profefaua , porcjue no
fer a de Mafoma f nolograria a vidahrh momento. Obendi-
to Padre c beneuolo rostro refpondeo: Que era a de Christo, 8c
se mil tiuera,todas achara poucas para facrificar por eUe. Faz-
dofelhe ento notaueis promesias, & hnras para q a deixaTe,&
'> Eee3 inuocasie
l6 rAgologoLuftfino. \

inuocaTc a feu salso Prophe ta,dezistimando elle c gencrofida


de Christa tudo isto, leuou o indignado Capito do alfange,&
cuidandoqueo descabeaua( caioprodigio ! )fequebrouo
ferro em dous pedaos,fem o ancto varo receber ha minima
lezo. Atonitos do fuccesso os Turcos lhe offerecero outro pa
ra empregar sua coera,& succedeo da mesma maneira , deixan-
do fomente na parte,q recebera o golpe h final,que efcaam -
te fe diuifaua.E vindo terceiro lhe cortou a cabea , para que se
entendese c quanta alegria,& contentamento daua a vida, c-;
fessando oinefsauel myfterio da SanctissimaTrindade. Seu rcli-
giofo corpo foi enterrado no areal com justa vencrao, onde o
Glorificador o honrou de noite c luzes celestiaes , por efpacio
de quarenta dias , acabando nelles miferauelmente todos os c-
plices de sua morte; & de dia c tres candidas aues de grandeza
considerauel , rara fermofura, & defeonhecida fpecie naqucJIa
regio , q como vigilantes foldados estauo deposta em guarda
D.Bafilia de feu fcpulchro. /. Em S. CruzdcCoimbra(cabeadaef-
conegoiL clarecida Congregao dos Conegos Regulares nefte reino)he
memorauel o Reuerdo P. D. Balio da Silua , Grai q foi duas
. vezes, entrando de maior idade nella,poi? fendo Bencficiado na
Parochial Igreja <JeSant-Iago da mefma cidade( patria sua)
& bem herdado,tocado interiormente da efficaz graa , deixou
o mundo^reputandjo por fantastico, & appartc,o que elle mais
preza,i estima , fometendofe ao fuaue jugo da religio , como e
fora de treze annos. E de forte fe entregou ao fpiritu , q garou
muitos na proueitofalioda Speculatiua Theologia, para do-
ctrinar aos proximos;& na da Mystica, lendo aos^contplat'mos
Rusbrochio,Gerzon,& Kempis,com outros aureos liuros desta
qualidade, q em breue o fublimaro a ha altissima contempla^
(foj& intima vnio co Rei da gloria, cmunicdolhe nella par-
ticular luz intellectual c q entraua no rcino , & paf aifo de feu6
deleites,& faatal,que jano>erafeu,n deoivtrem>mas todod
Deos , feito h diuino metamophorfeos.E asi mcro na medi-
taodo fac.roancto Corpo de Ghristo , debaxo das fagradas
fpecies Sacramentaes, a q sua aima era mui propena* pelas mel-
(Iifluas douras,&: fentimentos internos, q daqu lhe refultau;
.afstindo todo o tempo , q lhefobejaua das religiofas funes;
diantedo djuino Tabernaculo , proftrado por terra., mos.en-
cruzadas,& olhqs no ceo, entregue de modo a este fancto exer-
cicio,que parece,gozauaja nesta vida das ambrofias,& nectars
- daimmor
Decimsetinwdej^ril *l7

da immortalidade. E o q mais-admiraua, era ver hum corpo-v-


lho,& asmaticopermanecer tanto ajoelrndo. Mas de q iios'ra
rauilhamos,feo Spiritu Sanctofomentaua feu corao^admini-
ftrandolhcvalor,& foras para suportar o trabalho. Eraoutrosi
amador fngular da pobreza,lidando muito,q nos Capitules' g-
racs estabalecessem apertadas Icis,para q os religioos no tiues- * .
sem peculios particulares,mas herario cm,em que o dinheiro
de todos se guardasse. Ecomozelauagrandemehte aobseman- '\
ciadaCongregao , sempre Ihencomendauo os sermesde
semelhantes actos , nos quaes reprehendia com lincta liberdad
algs abuzos,introduzidos ja naquelle tempo , exortando a to*-
dos reforma dos costumes ,defcreuendo os requezitos,q aui
de ter os Prclados,que fcelegessem, & vatecinando debaixo de
obfcuros enigmas muitas cousas5q depois se cpiro.Este mes-
mo zelo o fazia continuar na casa dos Nouios,occupandose cm
lhes ensinar as ceremonias da Ordem, & caminho da perfcio,
como se fora deputadoMestrc para cada h d'elles ; ouuindoos
de confisso, paraoque tinha plenaria jurisdio dosGraes,
Finalmente destituido de foras, preuendo a morte,se foi En-
fermaria , & duoto , recebeo a Sancta Vno , achandose ntste
pio acto,o muito religioso Fr. Diogo de Hitta, da Prouincia da
Piedade,a que disse: Tadre pejsaaDeos yq me perdoe meus peccados. I
elle lhe respondeo : Traga Vojfit Taternidade mentor ia nejiahoraos
muitos anrws 7qtie gaflm em feu feruko & da fancla raligiao , com tanta fa- -,,
tisfcu^o^S obferuancia da A'ugttflynana tf^egra , q elle ter cuidado delhos
pei derfr.Excitado o reuerente: v.elho c estasr palauras,& c gra
d cfiana na diuina mifericordia,cheio de feliecs dias,& ap'ofc .-.>-
tolicas aces, aos cincoenta & fette annos de rcligio,& quast"
centode idade,repouzoueni paz gloriosamte! \a. No mag- FQuarte
nifcoconiiento deThomar(cabea da Milicia de Chi isto) ha de Araje
viua lembrana do P.F.DuarUc de Araujo,XIlt.Priormr e&Tmari"

ta rcal casa,depois de introduzida nella,kObpuancia Regi|rari


cujo triennioadmnistro comlngular cxemplo , pi udencia,&
manstdo , esmaitando estas virtudes c stras muiras lctras:;Das
q uasfez tanto cafo Felippe< o Prudente,^ in do a este rein,qtie
o mandu a Rwttaifobre ne^ocips importantes' da Ordem, onde
Catopcfo grahdemenreyemvsombraalga: de vgloria ( par-
ticular dom do ceo)sendo q crbi cnsultado atoda horados me-
Ihores letrados da Ciiria , & do famofo Doctor Nauarro , como
coista de suas obras.Conclu.id6 os negocios co acert , .& feli-
oT". Eee^ cidade
*lS AgihgioLJitahd. y

cidade que se eperaua,voltou ao reino, era que soi mui festeja-


do dos scus.E pela cordeal deuoo,quesempre teue a V.& M.
S. Iria( sua conterranea ) estampou sua vida em justo volume,a
quai julgamos Ihe alcou de feu celcstial Spob placida mor
te com que rematou feus dias n. i $ 99. deixando a feus succs-
Tr.Mbtr- res excellentes riscunhos de explares aces. b. Em Ia-
to dospi- pQ } f0j laurcado de martyrio,cm odio de nossa sagrada Reli-
So Ha- 8?* > 0 P.F.Alberto do Spiritu Sancto da Ordda Sanctima
tjt Tmi- Trindade,flho do cuto de Messma, &r da mesma cidade em o
t*r'> reino de Seciliajo quai nauegando para Genoua,falteado no ca-

minho de Turcos,& leuado a vender a Constantinopla , o com-


prou h mercador de Babilonia pelo ver moceto robusto , &
para trabalho,que deu logo com elle cm Iapo pelo remontar
de sua patria,&impossibilitar ao rcsgate.E comoalli lhetinhao
ceo reseruada a immortal coroa,comeou seruorosamente a do-
ctrinar em secreto,i euangelizar em publico com grande srutto
das aimas os dictmes Catholicos, que professaua, de que auiza-
do o Gouernador,o mandou prender^& sobre os incrediueia
trabalhos, que padeceo nocarcere , atanazar viuo com exqui-
tos artificios de fogo,at lhe defcobrir,& sazer patte aos olhos
de todos o corao,que lhe foi arrancado,como a outro S.Igna-
ciOjBifpode Antiochia, emeujadiabolica atrocidade confum-
mou o valerofo Trinitario suas dilatadas jornadas , cattiueiros,
irtuifc & prizes. t. Em Thomar , chamou Deos para a felicidade
dus Anjoi cterna a pijssima irma Francifcados Anjs,que antes de vc/lir
tomifa 0 numiWc habito da Terceira Ordem da Penitencia,andaua cu-
stofamente trajada,i enfeitada,& depois tam despreziuel, & ro
ta, que caufaua mukiplicados defgostos em sua casa. Efmeraua-
fe com fngularidade no feruio da Igreja,limpeza,& curiosida-
dedos altares, bufcandonosdiasdaCmunho grai, quanti-
dade de flores, &boninas ( indaque fosse no corao do ihuer-
no)para exornaraquella sagrada me,em que Christo se dem.
manjar aos homsj& outrosi cafoulas, & prsumes, parecendo
ellacm seu tempo hua ex pressa reprefentao da gloria. E na
caridade para religiofos , em cujo obfequiofe occupa u* 00m a-
legriaestranha. O mefmo era para qualquer doente dacomar-
ca,fendo enfermeira perptua de todos,ques foss homs, quer
mulheres , que parece defdezia isto do estado dedonzlba , que
professaua, mas como a caridade(princesa das virtudes)hedali-
nhagemdofogo,que nunquadizbasta,noiepraua em.nada.E
posto
Decimosetiimo de Abril. 619

posto que se desuelaua nos exercidos officiobs de Martha,com LuC.38,


tudo no faltaua aos louuaueis de Maria , porque era de muita 4I*

ora o,& meditao; deuota da Paixo de Christo , reuendosc


toda hora no doloroso passo da Coroao, que a trazi!assz in-
flraadaimaceraua o corpo c cadeas, & ralos de ferro ; repou-
suia vestid sobre tosca cortia ; & jejuaua quasi todo anno (
imitaodeseu SeraphicoPadre ) destribuido em Quaresmas.
Com esta tam mortincada vida passou muitos, atque salteada
depestilencial febre , se aproueitou dos sagrados cordeaes da
Igreja , predizendo primeiro a feu Confessor o tempo de feu
transito; & ainda que atormenta era grande, maior era a sua c-
frmidade co Amte diuino, o quai em breue a metteo de poTe
do desejado premio da eternidade , & de u dulcissimo rostro,
cuja vista beatifica os cortezes do ceo.

. CommentLrio m XVII.de Abril.

E Cordoua, cidade principal pois esiando eleito Arcebispo de Toledo,


de Andalu2a , banhada do rubricou alegrcmente sua mitra.Neste Mtf-
Guadalquiur , tam decaita- morial(qc Notas tirou a luz Ambrosio d*
do dos Poctas -, aflentada em Morales) raz illustre mo l.j.c. iy.de S.
hua plahicie,nas vertentes da Elias, Presbytre , & M.noslo Portuguer
Serra Morena-, fundada ( gundo melhot (a que Vuardo, i Equilino chamo Eletu)
opinio)por Peranos,59<>.annosantes de quepadeceo na perlecuo de Mahomad,
vir ao mundo o Redptor d'elle; os quaes filho de Abderram I. do nome , a 17. de
Ihe impczero o nome de Cordufa-^m me- Abril an.856.8c no na de Dioclelano, (q
meria de h clbr pouo de sua patria, as- teue principio no de 500. ) como quer os
si chamadojpara c isto eternizai sua vin- doctitfimos Baroneo, & Vaseo. Em cujo
da a Hdpanha.Pelo q o Consul M.Clail- dia rezaa sancta Igreja de Cordoua d'elle,
cio Marcello, que Sfrabo , & Plinio lh junramente c Ifidoro, & Paulo,seus c-
do por Iundador,le ha de entender, Re- panheiros , eni q o trazem os Martyrolo-
edisicador. Ptclomeo Ihe chama ja Curt- gios Romaio, Vsuardo , Ado, Mauroltco,
iu;iionie q cserua ate o prsente. Os R- & Galeno; &'afl mel'mo os Bcnedictos
manos a intitula ro Colona Patricia ; por de Arnoldo,8c Menardo. }'*'
fer habitada de feus principaes culle- Sobre o habito delte Sancto,Compet
ros.E os Arabes senhoreando Helpanba-a diuersas rcligie;:,como algas cidades lo-
flzero sua merropoli, denomindose Reis bre a patri* d. Hornero, a Idber a'Carme-
deli, at que a recuperou D. Fernando lirna,Agostinha, & Benedictiiia, affirma-1
ianctoanno ittj. - ; : do cada quai, q foi da suai iida q'S.Eif-
i tfio dominio dos barbaros padecerb Jogionao Ipccisica mais q o Presbytertt,
nefta erdade innumer'aueis Martyres de & s mente quer q fossem os compahhei-
hj& ourro sexu , corrto consta das obrs #os mges;i/i(diz. e\\t)Presbjer jum-fe-r
do gloriofo Dofor S. Eulogio ( feu ntt- nex ex Prouncta Lufit. tu Paulo,& Ifidoro mo~
ral)eemuuhaJbonada de tcus- inuciueis nachis adhut juuemli Mate fiorMtu 'fub prio-
rtriuirAphos;,& Oompirheiro ldeliimo'de ru prose[none perimpn sant r. KJt. Maij P,
seustrabalhs,& riiteriffs,ds!qtiae'^p;>dia 8jr. Vcjase Morales ra Chr.de Hefpanha
ctinuamte c mm:aslagrimas,q no co 'ii\:c.td. Marank'na mefma Ljr.c. 1 y. N*a-
para onde rnarchaofern-elq'fcadrs,1 ste ikWnft Fls SS.U^cap.^. & Ki.pag. iy.
4bikita*iio.mtlmo-delpikhbjcomo le vfoj 'RMH0 de -Cordoua fol. 7 r .-Equilino de
J Sanctis
2Q jgiobgw Tjufitm.
SanctisI.ir.n.rz$.Yepez na Chr. de So ou a graa dclRcDom IooIII. &sua
Bcnto to.4rcent.4.c.z.Britto na-Monarch. mc Itabcl de Paiua. Tcuc por irmcs ao
LufitJL7.cif.C0na na Chr.CarmeLl. iu grande Diogo de Paiua de Andrada, cuja
cijs.Puriftcao na ChronoLmonast.Lu- virtude, & lciencia foi raui applaudida 110
ft.h,d. Vasc.in Descripc.Lufic.pag.45 i.&C Conctlio Tridentino , onde afisiio , pelo
450. Aluaro Lobo no Tratttdo das Reli- rruito q honrou a fi , & a liua patria. E a
gics, & outros. F.Cofme da Prelentao da melma Ord,
q morseo em Bolonha c igual opinio,
t A nobre familia dos Fafez He tam indo prgar aos heregcs de Alemanha por
antiga neste reino , q se Ihe no sabc prin- mandado do Papa Gregorio XIIL 8c a
cipio.O Conde D.Pedro tit.38.a prinoipi D. Vilance de Andrada , que casou c D.
m D.Godino Fafez,rico hom , ilho pri- Frcitco de Noronha, Gode de Linhares.
inogenito de D-Fafez Luz.Alferes mr do Compoz elle cS ttl spiriruaq seno po-
Conde D. Henrique . Se bcm ja achamos de exprimir(alem dos dous <omos,inritu-
outro mais antigo do raesmo nome em lados : Irabalbos de Iesu-?o prinuiro dos
tempo delRei D. Garcia , cauallciro mui <maes femprimo em Lisboa an. 1602.Sc
principal. Dcsta clbre familia era a ferua o segundo i^op.q )a ando traduzidos m
<le Dcos Pelaia Fafez , q algs diz fer ir- Helpan hol,Icaliano, & Francez)h liuri-
jna de D. Egas Fafez , Bipo que foi de nho, cujo titulo he: Oratorio sacra desolblo-
Coimbra , & depois Arcebifpo de Corn- quios do inat uino , & varias deuocs * N.
yostella pelosan. 12^8. de quem escreue- Senhora j que leeslampou em Madrid an.
anos ja a j.do passade 'lic<f.inda que o die- iz8. & a poz elle:0 da, inftrucSo de Cm-
to Conde lhe no d mais q ha , chama- fejfores& Penttets}nx) qiiai reluz sua mui-
-da D. Thareja Fafez. Floreceo a nossa Ca- ta erudio,6c singular coctiina , porq lie
*ionica,reinando elRei D. D myz, 110 cu- M tribunal da co;iciencia, atli para tdoS)
to de S.Ioo das Dnas, c tanta opiniao estados de pnitentes ,com o para os Con-
de sanctidade, q mereceo a honorifica me- fessorcs, q dignamenec exercito este Sa-
moria,q dlia faz o liuro velho dos obitos -cramento. Depois oucro Trattadg dos mj-
de S. Cruz : XV. Xal. Mm) obijt matin bon* terios primifiaes de N. fana T , q se dfuu-
Telaia Fafex.,foror S. Crttcis. As palauras mu- .gou em Berberia , onde foi de grande pro-
lier bona , califico sua virtude , pois o dit-* ueicoa muitos Rabinos , q com elle se c-
to liuro ( como temos ponderadoj a nin- uertero.Tamb he obra sua ,a vtda do V.
j>uem d louuor, por mais Sancto q foffe, P. F. Luis de Mmoia , feu Mestre , q estam-
nem ainda a S. Theotonio , & menos ao pou o P. Roman em feu nome. E coma
Beato Tello , fundadores d'aquella rel herdeiro do spiritn de tam sanco Padre,
casadogo auemos de dizer , q era sua fan- acahou a 4/. da vtda de Chris0 ; q por sua
ctidade de marca. Seu venerauel corpo he morte cou imperfeita. E na Poesia tambe
tradio , q anda-ua entre as innumeraueis era excellente, ha Comcdu do grandrP. S.
feliquias dlia , como o deixaro em feus Agostinho sua, vimos entre os religiofos de-
escrictos os Padres D.Marcos da Cruz,& 11a Prouincia,q < lit do Xarifs se re-
D.Ioseph de Britidos,ChroniUs da Ca- prelentou em Marrocos, com outro liuro
nonica Ordem neste jreino. de varios foneres ao diuino. Morreo Frei
Thom a 17.de Abril de 1581. na pi imei*
c. De Pedro Lobo, qpadeceono A- raOctaua da Pafchoa (como auiadicto
ch com 57. Portuguezes, cerca.do anuo quatro dias aines ao Embaxador de Por-
1560. escreue o P. Frei Antonio Freirc no tugalJem idade de 5 j.aanos^.de cattiuei-
liuro intitulado: Prm$r>& bora da vida fol- so,& j8.de religioso.Sua vida eleruta pelo
dadefea na India i.p.c. icd algs dos quaes Arcebifpo D. Fr. Alexo de Menezes anda
ja nos lbamosem varios lugares do i.to. no principio dos Irabaibos de -lef* l'vtfXt
. , -\ pressosem C,aragoaanno KSjjD'ellese
. 4. A famosa cidade de Lisboas fecun- bro F.Bernardino de S. Antonio no E-
da me de minentes horns em letras,ar- pic das Rcdpces L. c.\o.s.$. Frei loo
snas,&virtades)produzioa generosapl- Figueiras na Chr. da Trindpag.. 456.0 P.
ta do Y. P.F. Thom de Iesus,Eremica de .IqannesRhmlkist.Virtiit.l.i.c.^1. r.E.
S; Agostinho. Seu pai foi Ferno d'Alua- -Thomas H errera no Alphabet. Augli:.T>
Jtez de Andttda,illustcc caualleup^q akafj- Fr. Ant,da Purincao in ChrunoL /-Ion.
. Lult,
Lusir.pag.49.8c de vii is KiflFibjP^n.}. Tlic|ii44 ^f o&hamos
S^hamos referido
referido co
co mai
mai*
cap. H-ThomasGraciand dVScfip.Ord, delua vida, no liur iuro dos O bitos do ditto

24.C,outros q cica Fret Felippe Eluio 110 'r; m r ,. / :,. - W3^ W\

tc^iu*i,com* tiiubH&rkra eantafOfOgUiarVo bmiefgJ +ecitajmbs do R. P,

4lbQsJfIesu}8c &outto,:vratorto [acro.1 cohuentode Thorar p!osannos jSi.Q


: t J.K 1;: .-M.DSlqoXfi-Kl >b ^erb1 4\atfthccet viiVcW.*
- w :>Iotaul cuiad" . daua aos Padrfeft nflftfj tn^ttktfipi*^6:( \m^i tt\
da jCompajihiada P.touincia^a India, ,8^' ,brarno de. j^rft}u*c)epois arnpjjipu utr<>
o Vic-rei d aquele 'estido fMtris'd religioso daJrriesrnaltdern,' ' j* *.
Albuqerque,o grand* pjO'erri qUeJes!<>:> D;r.- { O^IOfQ ' : "Oq Ijil^X; >
u*.a. jqhriftdad jle^ Eftyftpja eoaseJtf ^. scrfifc o inuicto cettar*wte triAb
de leu biicjto pastotjO Sarict Patriarcha. bertOjSeciljano. , da Ordem da^Janctiifi-
u&cW feus' cornpairheiros, vehdoa 1 :__ina Trin&cl;-tuna.h Chr. grai d'ella
por hparte combatida de tantos iofleis, .2.c.7.oiide lembs,q foi an.rdjif'.'hSfprm*
&sUotat;o.s, & por outra dezairarada; cipal cidade dq lapo q julga^^r:|j>
de quem a' cultiuasse co a femceira E^ gaqui ( amp ^iteatro de ijemlha^tes lu-
geliCar 16 muito mai constandoiaquelse tasi)tenticoti 0 0 Bpo'de Parois L
c^menc^q elhotaWP8.1181**41168.^ Feruaiido Rarnireypor teEOUfdi\cleR
tonio de Monlerrate, & Pedro Pacz, que Alonlo de Tortes, da Ordetn dos Pta-

clou a bedienciaao feroroo missions- ;:cqeueroa Madrid, & o testificarodepois


ro polrblico1 Abraha de Gofgijsyou? im Roma. ! /)' '' ' ' JD llp*
Freieo(como lhe cbamo; Vasci8i.Qu>r< j . I jFoicsteinclyto >Martyr( Jguido disse-
reiroq qual(por orcultos juizos do. Alfif?; wios)fi|ho do qafrjueto de M.cf9na dcdi-
nui)no chegou l, pois no carninno'foi' . "icado a S.Luzia . do quai Te l na Ch'r. da
pre2o,& priuado dVida ah Afl Ia> ' Orderh^autor FlIob'Figueri>pag. 259.)
licptem.varios Ingres dp; Thcl'ouro }ufifa> ^r^injta^l 4* hum religioscj JPrcugez
o,prcipue rom.2.c.^, Qusmo na.hist. chamado F. Pedro Gonaluez :,!>? Ttnacri*
da I wdJ.3.c.2^Pimta tlilndicis ad an. ' ' apud Mefanenses Ord censequm est dm-
i9.Garcia in lit.Ethip.capic.20.Fej:uo It anA}$ti.per FrjPetru Gundisalu Lustrant
jQucrrirt na Relac.do an.io2.1.^c. 20.1 &c. Eite religiolb parece , q foi d'aquclies
Barth,,Guer. na Coroa dos valeroibs lol- Caultraes,que no tpo da Reformate au-
'dados da p.2.p.cap.4 . Benzonis 1. -.i zcntaro dlit reino.erh razrb de se tererr
Iubileo 0.91 Spinello in Throno Virgineo , .por rnui reformado^ & alo ht b , q
C2o.Sandoual in Cateb. I4. c.3. Ma^ty- . fque fora dettes nostbs clccitoSjjpobpOr
roI.Sciet.li.d.Bibliot,eulciem n. 109. & cede tam louuaeloientc. "'.^
Imago primi secui,com otros muicos. '>'" .v ,1..^^^:: >,i o,. l ..
; : f f- Falleceb a irma' Frandca do? An-
f, Foio religiol'o P.D.Basilio,filho do jos,flha de Francisco Pinheiro , 8 Maria
real ciiento de S.Cruzde Coimbra,ciijo>- Katalia em Thomar ( lua patria Ja i7.de
Generalato obteue a pritneira vezan.j55^. Abrilde i6ys. Foi scpultada ha Igreja ve-
.& a scgda 1572. Tifiha rnateria jta para . lha de S. Frciscb,- & depoi? qrastadada
h liuro em louuor do Sancttfimo Saaa- noua c vtnera^o.Saa vida nps crrwnii-
niemo do alrar,o que lhe atlhou a ntorte' cli c outras o Reurdo P.Fr.Dionysio,
joh 1 como tambem h Trajttadp de fpligioo da Prouincia de Portugais teste-'
oraesjou solliloquios para antes, & de- munha de maior crdite ) 0 qual"/oi seu
pois da fagrada Comnho, qficouco as Pdre spiritual mi't'os annos.
; -.-.'.-r:vI. s.ii::^:-..- n- ; t'.-s '>
. . ABRIL
6t* \,JihhgklMsttm\

ABRIL XVIIt.'

s A ol IISS&'W ^^'"ano cpwicBtittde N,.cnlra dostcme-


louioAi ftrai^^&S dio9,deCarmelitsDesealos,afdfta de S. Apollo
ns M.n obijliffimo .SenadorRorijanjaqM n ef-
crauo scu,dcnciou por Catholic^diantcdo Pre-
feko Perennio,em tpo; do'Efflpcradr Ctf$jdo.
^tedcndo^lVe ,pe'rta$ .jjas de prazoparadarrazo daliq
professauaycompoz nelles hfngtlr volunw dReligio CKri-
fta,que lco em publico no Snadq, .peso qalifoi sentencad'o a
capital peha de morte , que comi brauo rigor^ & atfocidadcjc
deu igoi execuo.De euja iniquidade toftiou- vingaua o ceo
cttl prodigiofos ns^om foicair hum raio de improuifo, q
arrazauoCapitoIio, ateandose tal incendio , que a Imprial
Chancelaria,fe reduzio a p,& cihZ,& out rosi muitas galarias,
& casais nobres,a ellacontiguas. A que si feguio grauc terremo-
to^vomitatido a terra hum vuko de fogo, que abrazou o tem-
plo da Paz, acompanhadde some,pcfre, 8c outras calamidade%
imcihantes , ; A'.chea deste preclaro Martyr rdepositou em
notbs'dias no religiofo Sanctuario desta casa, Arcebifpo Dom
lfjh de Mello(pdroeiro dellaj, cora outras yeneraueis rei-
quias ,as quaes alcanou em a Romana Curia,no Pontiflcado de
T.Con- ^at|6' V.fcndo nclla Agentde Portugal, h Em Villardo
,ifAi*3<aL Frades,terrtorip'de Barcellos, a commemorao do P. Gona-
vont"!* l)tfd Barros, Abbadcde Cahielos, que depeis de viuer lar-
cong. de go tempo no scclo , crregado defilhos, entregue a vicios , &
.io4> E- torpezas, indcentes aoestado que prosessaua , com grande ef-
U r andalode lus freguczes.Totado interiormente da druina gra-

a,voltou as costas ao mundo}&: a feus senfuaes appetites,& de-


Icites,acolhendo ao fagrado daReligio, depondo nas mos
dos primitiuos Padrcs da Congrcgao de S.Sauador (hoje d
S.IooEuangelista)demaisde suaoppulenta Abbadia, quanto
tiriha grangeado na vida, fem reruar para si valia de ha aresta,
& sobre tudo a vontade propria , conatural herana nofa. Ad-
mrados elles da repetina mudana, vendootam trocado,oad-
mittiroafua sanctacpanhia^Tanto q oinimigo foube, que a
desgarradaouelha auia demparado feu luciferino aprifeo, cs-
trugia de noite montes , & valles , c descntoados alaridos,re-
tbando de forte o infernal ec no pouoado,que andaua todoa-
quellepouo mui atemorizado,& confufo.I experimentando cm
breue
DecimooBauode Abril. 62

adnersario a descuberta guerra quelhefazia corn suas feruo-


ioas oraes,nocturnas vigilias,& quotidianas penitencias , &
jejs,trattoude o deuertir destes exercicios sanctos,apparecen-
dolhc muitas vczes nacellaemmcdonhas, & horridas figuras,
s quaes elle armado co precioso final da S. Cruz , lanaua de fi
c tanta faclidade , que veo a no fazer caso algum dos medos,
& visos monstruofas com que o perturbaua. Conhecendo en-
to Satana's,quenada bastaua , o desacreditou entre feus natu-
raes,diuulgando> que estaua ja rependido da noua vida,que em
prdera. Chegado este rumor aos ouuidos do timoratoNuno
Camello,Mestreeseolla de Braga, como era particular amigo
feu, veo logo ter eom elle,para lhe constar da verdade. A quera.
o Abbade ( depois de o ouuir) respondeo : Que Jim ejlauaj nao
pouco de buscar a Deos tam tarde, em cujd* entranbas de miferteordia tinha
cifrado ogral perdao de fudA inormes culpas 3pois de grandes peccadoresy
como forao el^ei Dauid, S.Tedro>& S.TauloyS. MattbemyaMagdalenay
( o hom Ladrao , com agraca do Senbot^se fi^erao jusios , & abali^ados
fanclos.Com esta reposta voltou o amigo mui consolado, & satis-
feito do que efperaua dlie, espalhando por toda a parte o con
trario do que se dizia. Desta sorte viueo o seruo de Deos aigus
annos,resignado no diuino beneplacito,sem pretender cousa al-
ga temporal, mais que sonhar no que a sancta obediencia lhe_t
ordenaua,reconhecendose fempre grande peccador . Chegado
o prazo da commuin jornada,sabendo em Viseu o V.Ivl.Ioo de
sua mortal enfermidade (como o amaua muito em Christo)dei-i
xou o gouerno , 8c com tanta pressa soi , que ainda lhe admini-
strou os Sacramentos ,que elle recebeo c muita deuoo. Po -
rem vendoo ;a mui debifitado, & sem foras, por ha parte em
extrema necedade,& por outra combatidodo peruerso ten-
tador,leuantou a voz dizendo: Clementifsimo Iefu,nao Vos recordes
dos peccados^que contra ys cometteo ejlaalma, porignoranca? ou malicia,
fraqve^ayou defeuido^ou por qualquer outra omiJfao.Be faheis l?s Senbor,
quam miferauel, & fragtlbe noja naturea, S? quam inclinadd,& propesa \, \
ao mai: por tanto >os peo,que nao entreis em jui^o com yojjo seruojporque ,
nao di<ra o inimigo que preualece contra elle. Neste comenos se dsatoii
aquelle mortifcado spiritu nos braos de feu S. Fundador,parar> .

gozar no ceo do espelho sem macula , q beatifica aos cj nelle se


reuem. c. NoMalauar,emaIndiaOriental,ofamosoem- ocapitSo
bate do Capito Manoel de Oliueira, que vindo de Negapato /^ueirA
emha susta paraChaul(suapatria) crregadode roupas,soi Maujr.
\...-> Fff rendi-
% 4 '\ AgiologiohuJitmo:

\ rcndda deMouros no Cabode Comorij > & apresentado ao


Cunhale, a tempo que estaua celcbrando c grandes regozijos o
anniuersario de feu abominauel Profeta.Perguntandolhe ento
se queria sair a desafio corn hum de feus mais esforados vassal-
los ?Respondco, que no f com hum, mas com dous(fiado eau
que jugauabcm as armas) com prefuposto , que se leuasse a me*
lhor,lhe toncederia libcrdade: & se fcasse no campo morto,fi-
caria por elle a victoria . O Cunhale attribuindo o ditto a so*
berba,mandouq logo fetornafTeMouro,promettendolhe(alc
de muito ouro, & prata);rande9 honras,& pstos auentajados.
A quemocaualleiro Euangelico refpondeOjque desprezaua to-
dasi suas promessas pela verdade , & pureza da lei de Christo, ^
professau , pois a uaera tam falsa, & torpe , como feu inucn*
tor Mafamede. Afrtado o Cunhale desta liure reposta , o man-
dou expr a questo de tormento , no quai estcue implorarido o
auxilio duino, i engrandecendo nossa sagrada Religio cpa-
kuras efficazes, que naquella hora lhe dictaua o Spiritu Sancto.
Tornado outra vez a sua presena,o persuadio de nouo com mi-
mos, & caricias,cuidando render sua generosidade, & peito in-
uenciiel ; mas elle confortado do brao omnipotente , lhe tor-
nou,qu gastaua o tempo de bald, porq estaua resolutoadara
vida^St mil se tiuera por clla.Indignado o impio barbaro o man-*
du degollar$ leuado enco mui alegre ao areal ( lugar deputa-
do para o supplicio ) confado no Todo poderoso , que lhe aiiia
de concder foras, & valorparafacrificar a vida por feu sano
nome, foi lli terceira vez tentado, para verse fraqueaua na F,
vistada morte,por elIe(tomo estaua superioraos tormentos)
zombou de tudo.E aencomendando V.Senhora,inuocan-
do repetidas vezes o fuauiTmo Iefu , pregados os olhos no ceo,
para onde estaua de caminho , &o corao cm Deos,foipelo
proprio Cunhale defeabeado, voando sua victrice alma,rubri-
cada de u fangue, ao confpectu fagrado da diuina Magestade,
o irmio ondelograatriumphalcoroadaimmortalidade. d. Itcm,no
vuemeM marindjeo vistade DbuLcidade populofa doldalco, foi

co^nbia 'ureado de martyrio o Irmo Vicente Aluarez, da Companhia


umjr, de Iefu, na quai fe portou efpacio de onze annos c muito ex-
pl7i edifcao,afli em Portngal,como no Orite,atque naue-
gandodeBaaimparaGoa, foi cattiuo de piratas Malauares,&
trattandofe entre os noflbs de sua liberdade , o Valero sosoldado
< > da F,por nenha maneira o consentio. Aucdo pois bfrido tre

dias
Deciftamoe'Abril. 62l>

di as gres fr"ohtas,& vituperios c inaudita paciencia^hega-*


da ha festafeira, 1 8. de Abril,em que os Mouros celebro a fei
sta de feu Alcoro, parafer mais solemne , intentaro facrificar*
lhe este innocente cordeiro , noua que elle recebeo c grande
contentamento , & alegria. Compadecidos os Portuguezes de
sua mocidade, offerecero porelle quantioso rescate , entend-
<lo que nisto estaua se liuramento, por quanto mais instauo,
tnto mais o b irmo lhes rogaua , que o no priuaffem da pal
ma. Nem tamb o Capito Mouro daua nada pelos/ feus rogos,
& ofFertas , antes elle , & feusfoldados cada vez se ^luoroauo
.mais para reduzirem aactojfeus preuerfos designio , & infer*
naes vontades , atque Sol posto, foi leuado proa obnauioas
mos attadas a traz)para fer degoHado, cm tal animo y8c cora-^
-o , q os Christos ficario admirados , julgando isto a obra do
.ce.Prostrado ento de joelhos em feruorofa orao > dizendo:
lesu misrr anm& me\ lhe apartou a luzente femitarra a cabea
<lo corpo,o: quai lanaro logo no vasto elemto, para fer mti-
mcto de feus inssiueis habitadores.Feita a cruel execuo,po
tos os Mouros de bruos, vozearo( como costumo) c graues
alaridos, inuocando de festaseu <abominandoMafamede , aos
ps de cuja imagem,penduraroa cabea, em final dctropheOi,
g' (Em Lisboa,o fallecimento de Antonio Vaz,Sacerdote,mui ^^frer
neforma'do na vida , continuona orao , abstero na penitentia, ^ffffc
fernente no amot de Deos, & no fancto odio de fi mefmo admi-
fu cl. Entre os dos, que nelle mais campearo , foi o^da prose- v "
fia, vaticinando muitas coufas , q a feus tpos fe virocpridas.
Gonhccia os penfmentqs , i estadoem q cada hum andua para
mclhora dis- lms, coofeguindo muitas por esta via a soude
etr.n. Affistindonesta cidade,iaa N. Scnhora da Luz( poriua
duoo)tdos das , & ponnais agoa qchouce, & calma qa*
hrazaste, spre vinha nxut,teuaua , & trazia virao. Em feu
tempo vlanandcloproceofo^mar juntoaBuarcosa milagrofa
imag da SenhoRadas Ondas^a que faziapianhahacncrefpar
da)elle acabiTcD.NunoMicarenhas(dc cuja ca, 8c obriga-
f4bera)llreerig(i&e^midaj,obngdofG acorrer co asobras. A p*
plicda entparaelbs3<pri)da deCoxa^nornefmo territofio,
Iwicopfa cera , qm qu*>dutro , rdeo dobrado^ attribun^
dose isto amikgrev& sfrja^Q'esdoieHupcrintendte. Estas, &
Qtrastieme1h^et>]Tiaray l*a?f;cno rtohhuo ja noferuo de
Des,prqueikmttha&ue;igttado , 4 era particular mimofo feu.
?b Ff2 De
Is

De que fora qualificada testemunfiao PadreM. Frei Luis de


Granada,com quem contrao reciproca amisade, & mu tua cor-
resppndencia, fiando hum d'outro os intimos secretos da cons,
ciencia, & fauores da diuina graa. Estedeuoto Sacerdote
astindo certo dia a hum sermo seu,vio que lhe faa pela boc-
ca ha labareda de fogo, & noutro semelhante acto , o vio feito
hum encendido Etna , da cintura para cima , demonstrandolhe
corn isto oceo o abrazado feruor com que prgaua, queimando
a fisania dos peccados , que auia semeado o demonio nas aimas,
fiando smente d'elle este soberano fauor . A quem nos vlt*:
mosquatro annos purficou oSenhoros labios , como a outr
C.6.V.7. faiaS)Iafcenci0inc humcancr, em que mostrou suafnap-

ciencia , & conformidade codiuinobeneplacito . Edepcisde


ter reccbido os Ecclesiasticos Sacramentos,com grande contri-
o,& deuoo^se chegoucamaD. FrcilcoMascarenhas(em
cuja casa adoeceo)pergtarlhe onde clegia sepulturajrespdeoi
Que ao p da piad'aguabenta emS. Bento vclho ; & pronun*
KaL $.t. ciando com o Real ProfetKTaratcormeiT)eusypar<itumcrmeumi
ie soltou sua aima dos corporeos lcames,que a detinho. Man-
dandoielhe entoabrir a coua noditto lugar, affirmaro os re-
. Jigiofos,que cra impofluel,porserrocha viua, chamados gasta*
dores para a desfazerem , s primeiras martelada9 , acharo ha
v \[ *.~ ' xnarauilhofa concauidade, que podia receber o defuntto corpo.

Alli foi depotadojde onde resurgira naquelle vltimo dia, vef-


Hanoti -tidodeimmortalidade f, Nacidade do Porto , o obito de t
rje*~ -outro Sacerdote , consummadotambem em virtudc , por nome
Manoel Leal, que gastou os annos dapuericia no cstudo das ar~
es Iibcraes , dando grandes csperanas de vir a fer intelligente
nas letras diuinas,& humanas , mas como fe criaua para ministro
Ecclesiastico, frequentaua os sagrados templos $ mais que as au*
las scholasticas, astindo aos Officios diuinos com cstranha
dcuoo . Eratam izento das leis , estimulos da carne ( que
por mercc foberana ) andaua fempre cm paa<coa fensualfda*
dc,sendo nesta materia tam senhor de sua acs, que pa-
eeauia alcanado de Deos este spcial fauor por meiodos
jeyun j V disciplinai com que a domaua ,& traita fopeadaao
piritu. Tanto quenem das iHul?tf ct>m jqoeo inimgo^ii
quieta em sonhos tpremerttc pessoas mvs virtuofas 'ft*
ne noticia exprimental* E vcoffio &z o Spirku Sanct.1 Om*
is&x-v.iiis pondratio digna est anim* cortlmentis . Bemimreececte grani
: '. - I de
Dccimo oBmiode Abril

de sero deDeos os niaiores. cncomios,que se podem imaginai**-


por fer tam eximionapurcza, iexactona castidade. Sendode
comptente idade se ordenou das primeiras Ords at o Sacer-
docio , correspondendo logo nas obras obrigao do cstado.
Dediaandaua perpetuamentc rezando, a noite gastauaemo-
rao, reseruando para o somno duas horas. Nqua julgaua mal
deriingu. Amauadecorao aosqueo aggrauauo. Era tam
pacifioo,& lanadoaboa parte, q para se desculpar no vsaua
de outras palauras mais: Que Deos dejcobrira a Verdade. No bfria,
que cm sua presena se murmurasse, jurasse , ou dissesse palaura,
que ofndesse aos ouuidos castos, mostrandose tam cueroem
reprender culpas,q chegaua muitas vezcs a dcscompor( posto q
Violcntado)a quem nellas delinquia.Em resoluo no trattode
suapessoa,erapor extremopobre , no vestir honesto,no susten
te prco,& nada ambicioso,conio se vio por vezes , engeitando
aigus Beneficios,que se Iheoffereceroj at^ obrigado da Obe-
xJienciaaceitouaVigairaria de N.Senhora de Campanha, que
oBispoD.F.Ioode Valladares lhemetteo em casa.Tanto que
toniouposse trattou de arrancar abusos , que auia introduxido
feu maleuol antecessor, o quai por estas , & outras culpas perr
mittio Deos, que affi como no seculo viuera redea solta como
bruto,afl depois de morto apparecesse na mesma srma amuir
tos de feus srgueses , fazcndolhe graues perrarias , i extroes
ns v inhas , & earas , os quaes vendose tam opprimidos , & ve~
oados,no tiuerooutro rcmedio, mais que recorrerem s pre-
cc.s.,& rogatiuasdo seruodoSenhor. E dpois de preparado c
jnuiros jejuns , & penitencias por algs dias , sefcou na Igreja
ha noire em orao , negoccando com o ceo o despacho., E soi
elJetam medidade feus srgueses , que nunqua mais.experr ,
mehtaro este castigo.Mas pela profunda melencolia , que ac,-
panhaua depois ao fancto varo, se conje&urou Ihc reuelara
Deos a condenao d'aquella aima, que le no soube aproueitar
do precioso sangue de Christo. Frnalmente vendose ja eheip
de annos , atenuado de foras , & incpaz de feruir .Igreja,>a
renunciou nas mos do Prelado , & se recolheo ao Porto,
-onde com feus religiosos procedimentos serua de viuo exemr
plar aos mais reformados , fk timoratos Ecclesiasticos d'a-
quella cidade. Alguns mescs antes prdisse sua morte , para
-quai se armou dnouas obras meritorias, & contra as tenta*
ccs,&astuclasdo inimigo^que no falto naqueljaiapertada
tti.j'.ic.ifi Fff3 hora,
Agikgk Lttfitarw. .

hora, cos antidotos fagradofc dalgrcja, &lopocom^raiKfcp2,


& ercnidadc piamente descanou em o Senhor. E comocra de
^ todos rcuerenciado por ancto,acdio pompa fcincral de feu
cnterro(pramaior gloriacle Deos,& hra de feu seruo)o cle*
srMarU to , nobreza , & pouo daquella cidade. g, Ncste dia, cm N
m d- a[- Senhora da Graado Torr , Arcebifpado (TEuora , dcixou
irZscd de v'uer ^r Mariana da Assumpo,a quai demui poucaidad
*. comeou a dar mostras,que o foberano Amante a tinha escolhu
do para sua querida sposa,anticipandolhe co a graa preuenieHi
te o vso da raio, jejuando , & orando perpetuamente , vsando
de vilissimo habito pard cohonesto toucado, atque acompa*
nhando aduas irms sua^uevinhoserfreiranodittoeonu*
to , tanto que abriro a porta reglar,entrou de roman a com d*
las, contra vomtade de feus pae$,& dos Prelados , porq cra muU
to achacofa,& doente^mas foro tantas suas lagrimas,& foluos
cmerefidoa logo por na rua,que mandou c censuras o Arcebif*
po Di Diogo deSoufa ( remoto parente feu ) q a deixassem sii
car at constar a vontade diuina. Coua marauilhofalDe impro*
uifo a deaamparou a febre, 8c cobrou perfeita faude com ad mi*
rao de todos.Passados alg6 mefes, querdo a Abbada lan*-
arlhe o habito,recreseero duuidas sobre o dote , bufeada ncs
te comenos para us pae? a leuar para casa , foi achada de joe*
Ihoscm orao nentrefbrro,abraadacomh Crucifixo , ba-
nhada toda cm lagrimas^meio c que ellas fe alhanaro mais de*
pressa* Vendofc pois D. Mariana entre as feruas de Deos nume-
tada vtrattou de as imitt , empregandofe em altissima contem*
plao , na quai o celestial Spofo lhe reuelou notaueis fecretoc.
Dcstes felices progressosem breuena virtude,por vezes inuejo-
o demonio, pretdeo inquietala,para isto fe transformais em
Anjo de luz , fazendoa assensif em coufas contrarias a sua falua-
o.E dando ella conta a feus Padres fpirituaes , parecendolhes
que estaua illu , foiexaminad por graues * & doctos Thcolo-
gos,osquacs aueriguario, que tiuera vinteduasreuelaes ver-
dadeira*, & que nesta fomente foraenganada, permittindoo assi
Deos para mais a humilhar . potque o negocio andaua ja na
bocca dacdmunidade, Madre Abbadessa (por cfelho dos C-
fessores)lhe deu agas* penitencias publicas, como tomar difet-
plina,feruir na coifiha,andf semehapins , corner co as feruen-
tes,& Iauar os ps a codas , o que ella obraua com extraordina-
ria aiegria,& contcntamerito,noaendo cafodas injurias , 8c
:l - 1 afrontas,
Dttimo Mimo de Abril *ty

afrontas,cm ^ ra affecta astda hoa,inais () rcfpndrehi


lumissa voi,c<tthdo Ihechamauondemonida i Tambma meH.
Snhor Iesu Chnto o chamaro)t$ a, fern nit> h de fer meibofy qu St~
fifor.Sobreuindolhe nto h froxo de fahgue bocca , nh*
Cend d'aqui a bruidde da vida , pedio o sagrado Vatte , &
fatct Vno,treme"do a casa ao tempo* que se lhe administrou.
De que ella corn grande serenidade voltada pan Abbadessa
disse: Sao iras do inimigo,a auem ndo temo pela mfettcorda duna. Rc-
didasdofomnoas religiofas,quelhc afistio, namadrugadado
Sabbado fancto,brdou tam alto, que lhe dessem a candca , cj se
ouuio no drrtiitoro,& acudindofelhe, rptio o Credo pufa-
damente,& tta vltimas palauras i Et vitam xternam Ame ; foi go-
2r dlia para feiiijpre, em companhia das sanctas Virgs da Or*
dem. b. No mefmo dia mLisboa,noreligiofo conunto sb Tun.
ds Carmelitas defcalas,no h menois ctlebre, a Madre Fran- 4 J**
crsca das Chagas, que de minina se criou no pao da Infante D. carmeii-
Mri , aqual por suas partes , & dotes fingulares de virtudes a u refn'
trzia hos olhos , & a mefmo elRei D. Sebastio. Morta n- ma<t4*

Fante,ficou em podcrdeD.Constana,fuaCamariramr, que


seguindo as do senhor D. Antonio, padecco graues trabalhos,&
ihokstias. Embarcandose ento corn toda sua familia para fra,
licccdeo cair no mar por desastre a no Francisca das Chagas,
de que efeapou miraculofamente , 0 que foi causa para d'alli a
leuarem a casa de feus paes, onde achou madfsta , que lhe daua ,
malilma vida. Morta esta,& cobrada outra , foi tam uaamiga,
que lhe deixou todas suas riquezasj ppr como ella fosse ja mui
dada virtude,as rejeitou, conscruando smente as dalma , em
queauiafeitp todo feu emprego ? quando aos vintedous annos
de idade,desistimando as brilhantes galas, i enfeites das damai,
fe amortalhou n humilde habito de xerga,vsdodali em di-
te frquentes penitcias^afperrimos cilicios,aprtadbjjs de
po,& agoa ; & at desta seabsteue h. anno inteiro , imitndo
em parte ao Abbade Marofasyde quem diz S;Hiernymo,q no ^;^v

bebeo trinta &.oito. Difpost cm estes > & outros nfais de


moftfficaes,& sctos xercicios, fe metteo Carmelita no dit-
t chtito , onde cos viids exeplo ds difcpiilas d fui fancta
-Madre,comoa tam proue#a nocaminho da perfei,mbr-
Ue aUultou trtt na virtude , q nenha dlias fe lhe auntajau v
, na obfe ruan a rgl a r n rjjhcgao ^'rbriri , na pnitneia
tda horaj Stna eatidade inftmada para todo gertero de necef-
t:-: Fff4 fitadas.
6& , ' rgkhgoLusitn. i

tados.No choro craaprimeira,& vltima que saa d'elle , & as-


mesinonos mais actos dacmunidade , acudindo solicita aos
fficios,em q a occupaua a sancta Obediencia. No se queixaua
ja mais de ninguem,publicaua em todas occazies excellencias
dos proximos,por fer muito sofrida,& igualmente grata. E ib-
t>re tudo erasingularistma na conformidade co a diuina vonta-
de,& tamrcgnada na dos Prelados,q se lhe perguntauo,qua-
renta annos , que viuco cega'Se qutriadlgacousa ; respondia : 0
que meus Matores quiere, que eunaotenho querer. Sccomo estaua:
ComoVeos htseruiJo.Sc lhe inftauo: Irmaa quer morrer jtornaua: 0
duemeu Deos qui^er j mas ainda afl seguiaotezo das commu-
iidades , no faltaua no choro , & orao a suas horas , tangia a
fuasemana, lauauaaouaquot/idianamente,& fiaua todasli-
nhas , que se gastauo na casa, for remate nps vltimos quatro,
coroou sua aomiraucl pacienciacos muitos achaques , quecon-
go trazcmtamlarga velhicei entreuada, noceTauadeenco-
mendar todas aDeos,& agradeer c palauras sadasdointim
<kImaaqqurauadella.Tres dias antes dapartida , estando ja
sacramentada, lhe perguntou a Prelada : Se queriair ter aPaschof,
no ceo\ respondeo: QuefolgarU muito^fN.Senhor assi o disputefleuris
solfia mui. bem d Vontadegritde co que morritu Pelo que em Qunta fei-
ra de hidiilgencias a ^sejs da tarde, cheia de dias , & boas obras>
e o Sanfcilsimo n,ome de Iesuna bocca, & na aima , inuoeando
Sap&a.Madre, adesamparoua natureza,para gozar intrim*
naueis pezos de gloria, ,.. r.. *: \ .

Commentario m XPTTLde Abril

PAdeceo S. Apollonio cm Roma, inChr.an.S. Comodi Imp.Nicephero hslL


no oitauo anno do impero de E:cl.l.4.c.6.Equilinoin Cacal.l.4.c 61,
Comodo.q ccorrcoxro de Chris- & outros.
, j , to ipo. cuja cabea vcio a Portu-, ,. .
gai an. 1 609. Guardafe coin outras sagra- ' . I/. Nascco Gonalo Diaz de Barros de
das reliqui.is na Capella da facristia dos nobres, & gencrolos pacs, cm a cicLadc de
Carmelitas Descalos d'Euora,onde se Braga. Elle se chamou Nuho Fernande z,
entregou ddla aquella sancta cmunida- & foi imdador do mostcro de Recio, q
de,precedcndo acto juridico,ntoando em ' doruc m tgnanimidade para sua sepul-
aco de graas:Tr Henni lauddmus ; dando- ; tura. ella D.Bricris d'Azeuedo, filha que
lhe ceUisolemnidadc a primeira ven- . ' soi de Aluaro Gon^aluez^scnhor da Hra
rao publica nee reno.D-'elle se reza a- : de Regalados, cm cuja Igreja de S. Maria
qui duplex neste dias segundo os decrtos jiz tniirado. PolTu'o no secuk o nosso
Pontihcios) em que anda nos Martyroiors "Gon<jalo Diaz a pingue Abbadia de Cal-
gios Romano , Beda , Ado , Vluardo , 8c uc4os,ciiico legoas d'aquella cidade, na co-
MauToIico. Afl S. Hieronymo de Script ' marca dff GuirriraSs , a quai vcio a fer do
ToribWs EccLEul'ebio hilirrip.l; j., scv& conuento de Villar , tomando elle aUi'o
s .t 1 ruIc<>
Decsmo otm de Ahil.
ceruk habito,que depois rrocaro os Pa- cenre Aluarez , q estudando na Vniuersi-
drcs pelas Igrejas de S. Pedro de Adas, dade da ditta cidade, em idade de 27. an-
Santiago de Encourados,& S. Maria de nos , se acolheo sagrada ancora da Reli-
Moure, q lhe ficauo mais proximas , in- gio. Este c inflmadcs defejos do mar-
teruindo nistoo Arcebilpo D. Fernando tyrio parcio para a India an. 1 599. q o ceo
da Guerra , a quem esta l'agrada Congre- Ine cumprio no de 1 606. como vniforme-
gao se reconhece grandemente obriga- mente tem os leguintes aurores , posto q
3a. Porq elle foi o q deu a antiga casa de algs difeent no dia.Iarrico de rbus In-
Villar ao V. M. Ioo , feu fundador,anno dicis tom.3. l.i.c.3. Rh in hist. virtutl.
1425. & no 1439/como dissemos no C rf.cap.y. n. 19. Valc.in Descript.LusiT.pag.
ment, do i.de Ianeiro \.b. ) Aqui viuco,& f 12.F. Elias de S. Thareza in leg. Eccl..
morreo em ditosa velhice o P. Gonalo 1 i.cap.3 i.n.73. Auila no Theatro de Ma
Diaz an. 1461. De cuja virtude teltemu- drid.I.i.c.9. Os Padres Fer no Guerreiro
nhou o ditto V. P. & outrosi o P. Ioo na Relaoannua de 1 607.I.3.C.1.& Bar-
Rodriguez , feu cpanheiro,como escreue tholameo Guer.na Coroados esforadoe
P.Paulo na .p.de sua hist.c. jo. D. Ro oldados da Comp.2.p.c.8.& outros q ci*
drigo da Cunha na de Braga c.;;.o Padre to Eusebio,& Alegambe em suas obras.
Aluaro Lobo no Trattado das Religies
c. ay & o P. Miguel da Ctuz nos vates r. O lugar do Sbaljduas legoas ao
illustres da Ordem. Occidente de Coimbra,reconhece por sett
ao Sacerdote Antonio Via , pelo quai <*
c Esto as vastifmas praias do Ma- Scnhor obrou,a na vida, como na mot-
lauar tintas cm langue de Martyres , cla- te,algas marauilbas, de q foro testemu-
mando por vingana , ou misericordia ao nhas (por nobreza,& autoridade) qualisi-
eo , de que esperamos ver nellas leuanta- cadas,D.Frcisco,& D.Antonio Mafcare-
dos fumptuosos Templos para gloria de nhaSj porq al de auer fido Mcstre de am*
Deos,nos quaes se recolho,& conseruem bos,quando vinha a Lisboa,o mais do t-
tam preciofos penhores. Entre elles(he de po residia nesta casa , onde a 1 8. d Abri!
crer) q ter mui principal lugar o Capito de 1628.0 tomou a morte. De sua virtude,
Manoel d'Oliuera , que padeceo a moS i exemplo ha grandes memorias entre o*
do Cunhale,ccrca do an. 1587. gouernan- Padres de S.Bento velho, d'onde nunqua
do o estado da India D.Duarte de Menc- saa. Hum clbre elogioseu, anda jana
aes.Ignoramos fe he aquelle tyranno, gra vida do Mestre F. Luis de Granada, com
de perfeguidor da F, & Christandade da posta pelo Licenciado Munz l.r ,c. 1 f.
India,de q o valerofo Capito Andr Fur-
tado de Mendaa triumphou an. loo.Es- /. Tamb veneramos neste diaalt^ 1
creue do S.M.o chronista Diogo do Cou* brana de outro Sacerdote,chamado Ma
-to Decad.io.l.8.c.ii. por relaode Ma* noel Leal, de no inferior virtudeifilho de
jioel Cbristouo , & de outros Capitas, Bekhior Gonaluez Barbz, de Ifabel
que i e acharao , os quaes conleguiro Fernandz,a que procres o clbre luget*
depois liberdade. de Arrifana de Sousa na docesi Portuen-
,ie. Fallecep'coa mesma opinio an. 1638. .
d. A villa de Ferreira ht ha das do. & de sua dadtkz.
Alentejo, fica entre Beja, & o Torro,n Para proua de qu sancto era,& obser-
amepQ. & dekitoo valle.Abunda depp, uaua no murmurar^ningu, h de no- ,
zejt^gado, & d outras viandas salutrfe- ' tar , q tirha na parte mais publica de sua
ras, & neceflarias para a confcriia o hu- casa hum quadro cofi seguiotes versos de o:.q
fflana^cj qu4 se silUfrtb alfcgrem<jte \u-, CatoescittoSiCOm letras de ouro^f j ,0 i
ntos viz.nhos.Tfem feu castell,aenta-'
*Jb em mone,cerdbcrib'mao, corn bs- Vinufftml effput* cogefere ligu*
tante barbaca, aopanhado de noue tor*. troxithu* iUDo^mfcit rationeu-
ries,q o faz iiexpugnauel^Pertence esta, .0
tirt.
vill rde de Srfc-Tago.s dizrrssao
do Cbmriddof,t rea'ieima da Mtro- E j nete d q vfaua trasU or emppKg
' ba Aue cadeado rjo bipo, ,& ppr dta,
iiimcntos da'Companniaao Irrrao' V- a letra Ctnc c'vftodtAm m wop c estes
quo*
63 a
Agtologio LufitMGU
. quotidianos espertadorcs perseuerar sem- g'al,em diuerfos tempos.No delRei D. A-
pre em leu louuauel, & sancto propoffito. sonso V.veio Aluaro Maldonado , como
. De quanto valor,t efficacia ero suas o- escreue Dnarte Nunez em sua Ohr.c. d.
-jraes para c Deos, se proiu do que lhe por seguir as partes dos Infantes rie Aru-
succedeo hum dia saindo, a dizer Misa na gio , o quai deu principio nelle aos deste
S do Porto, a tempo q entraua pela por appellido anno 1426. comfelice luccefso
ta o Bilpo ValLidares , o quai lhe pedio, at o prsente , na pessoa de Miguel Mai-
chegandole a elle, q offerecefle aquelle fa- donado , Commendador de S. Maria da
.oiricio iio altar de N. Senhora da Silua, Naue da Ordem de Christo , bem conhe-
porha vrgenchlma neceffidadej o deuo- cido no reino por feu exemplo,fidelidade,
to Sacerdoce o fez a(S,5c acabada, chega- & valor, com q sempre o seruio na super-
-ro cartas ao Btfpo de tanto contentam- intendencia da Chancelaria , & na felice
jo,q logo foi corrende sacristia,& abra- acclamao delRei D. Ioo o 1 1 1 1. D. An
andoo lhe dii&Que porsuas eraocs cotise* tonio Maldonado veio para a demarc*-
guira o ta fauor. Conita tudo o q referi- ,o das Malucas,no delRei D. Ico HI.
m os, al si no texco, como no c mmo, p or quai se sicou com nosco,por entender que
relao do P.Alexo Marquez,seu Confef- Castella seno daria por b serudado ne~
sor.De ha mui larga , q nos cmunicoii gocio a q viera. Deite sidalgo descende os
o Chantre d'Euora Manoel 'Seuermde Maldonados,herdados junto Terena no
Faria.E do.P.F.Manoel Leal, Eremita de Alentejo. Os vltimos viero no da Rainha
S. Agostinho.ua sua Penafiel deSoufa trc. D. Catharina , a laber Bernardim de Mi-
j j. n.6. & de outras muitas pebas de crc- naia, cafadoe D. I label Maldo'nadapor
ditorque o trattaro algsannos. matar ao Gouernador de Cidade Rodri
go (lua patria^) Dos quaes nasceo em Lik-
. ; Partio Sr Mariana d'Aiurnpo boa D. Ioanna, sujeito virtuoso , q de pois
la vida prsente an. 1 6z o. O q d'ella disse- de fer dama da Infante D.Maria,& Dna
mos,he de relaos idedigiias , que se nos de Sanctos, cabu com Vicente Soares de
mandaro da cala de N.Senhorado Tor- EspeIeta,rdalgo Aragons, q veia co Du>
rp, Cuja fundao se pde ver a 28. do que fAlua E D. Francifca Maldona da, q
pisladq lit,, ..;t <.\ >1 : : i foi religiofa 110 conuento de S. Alberto,
|..J;..: ;;t -j; in', . ' onde repiandeceo em todo genero d via>
.. :. Hadas mais antigas famiasde tude,cujo prcmi( como piamte crem os)
Hclpanlu, hc a dos Maldonados , como foigozar na glotia a 18.de Abril de 1647.
coulhi dos Sobilvarios d'ella , a laber do em idade de^o.annos. Sua vida anda di-
Conde D.Pedro tit. 74. & 75. & Salaza'r lufamenre m.f.por tefeo religioso da mel^
df Mndoa;.i5.fol.36.& por conseguin- ma Ordem,da quai nos aproueitamos. E
MyinuitQ .illustre , segundo GilGonalue? outrost das mmoraueis relayois que se
a hiftrietSalamanca l.j,c.;ip.& Pedro de -mandaro tirar pelos Prelados, para cons-
Wfiriz oa de S.Ioo Sag i.p.cap. 16.P0T tar aos vindouros de sua mui religio, Sc
yarius.asos viero estes, fidalgosa Portu- anctavida. v.\ > *.-. . .
-II JUili
v' v i
A B R I L XIX.

S.Ataul- M Sarit-ago de Galjza, a veneranda memoria d


pho Bil S.AtaulphoyPortngueZjIII.Preladod'aquelIasanr
po, 6c C,
cta I^re)s & XXIIvd delria-Fkuia ^Meftre- ^
j.Aio^JiiiD. Afonfo oMagoo , q e^ando,pxiijT
wwgr ^\ padcieii apacctar suas ouelhas co didciflmo' paO-
to da doctrina Euangelica , arranbando vicios, & pl an taii dp' V^fi
tudps ncroraesd* -cedosi, com grde vigilancia do rcDanjo,
tSu-'ir'o fafc lrgi^, Auendo rcformado o Ckro,festitti do
o-.*' ^ alu
Decinw nono de Abril 63 3

a sua deuida obseruancia o diuino culto, acrefcentado as rcndas


de sua Cathcdsa^conseruado feu priuilegios,& fauorccido aos
pobres, & sobre tudo recebido da Omnipotente mo , innume-
raueis beneficios, &auxiliosnecessariosparacontinuar naquek
le obfcquiofagrado.Sendopoistam mimofo deDeo$ , permit-
tio( para maior gloria deste composto de meritos > & v itudes)
^ padecesseos fauores,& regalos ordinarios de aduersidades, 8c
trabalhos , c q costuma cxperimentar nesta vida a feus mais in-
timos amigos.Foi o caso , que induzio o demonio a tres seruen*
tes da mesma Igrejafinimigos declarados da virtude ) se conju
rasse contra o eu Prelado, acuzandoo falsamcnte diante delRei
DOrdono,I.do nome(entre 09 de Leo) q ctrataua cos Mou*
ros , a fim de Ihcs entregar o reino de Galliza , & tornarse hum
dlies, por fer mui dado ao torpiflmo vicio nefando. No
deixaro estes dittos de alterar o animo real , & sentidissimo do
negocio,mandou chamar o sancto varo a Ouiedo( onde ento
tefidia a Corte. ) E como elle fosse b descudado , & feguro na
confeiencia , chegando a esta cidade Quinta seira de indulgen
cias pela manha,se foi logo Igreja de S.Saluador;& dizendo-
Ihe os fldados da guarda , que primeiro beijasse a mo a elReh
Refpondeo : Trimeiro efla o do ceo,qoda terra,a quem reconheto , &f >f-
nero por meu ^demptor. Celebrando ento o Sacrofancto acrifi-*
cio da Missa , considerando s mysterios foberanos , q nestc dia,
tiuero principio,lhe reuelou o ceo,quanto lhe auio machina
do aquelles drfalmados perjuros.Pelo q assi como estaua,reucf-.
tidoem Pontifical, foi tercelRei,o quai o tinha jacondenado
reuera,ordenando fosse lanado a h indomito touro, q agar-
rochado,& irritado de libreos,ahou ja no terreiro,para o deuo-
rar. Vendofe Atulpho no meio do perigo,no fe altcrou , ante*
pondo os olhos no ceo , se encomendou a Deos , 8c ao Apostolo
Sant-Iago,patro de sua Igreja, pedindolhe acudisse pela hra,
8c credito de feu Capello , dando a entender de alg modo sua
innoccia quellealuorotado pouo. Quando osministros reaes
cuidauSo, que o afanhado touro o leuassc nas pontas , efquecido
de sua fercidade,& braueza, fe prostrou a feus ps,mais mano
que h cordero, lambendoo , 8c afagandoo com mostras de fu*
geio,& reuerencia.O fancto Preladojfazendolhe neste corne*
nos entre elas o sinal da Cruz, por diuina virtude y lhe fcaro
ambas nas mos. A fera defpedaando ento aos iniquos juizes
dafntena,fe tornou aocamp^ElReijSc feusConfelhciros , 4
a tudo
634 rgiologo Luftanol

a tudo se acharo prsentes, vendo tam estupenda maranilha,


reconhecendo a pureza,& integridadedesua vida , julgando
por falsidade,quanto se Ihe impunha,lanados por terra lhe pe-
diro perdo, aos quaes de boa vontade perdoou , amaldioan -
do primeiro aos sacrilegos acuzadores,c as mesmas palauras,q
Dauid a Ioab, & atoda sua descendcia pela morte de Abnr:
=.Reg.3.T. X>e semine Zadon^ Cation, Jnsilonquc estes ero feus nomes ) non
tlefciet leprosusy& claudus,cctis,& mancus,Vile s, & tenens fufum ; o q
elles experimentaro,& suas parentelas,viuendo , & morrendo
miferauilisiimamte. O sancto se tornou Igreja de S. Saluador,
& rendi-das as diuidas graas , & louuores diuina Magestade,
oflreceo diante do altar aquellaretrocida ferfamenta, que alli
se conseruou mnitos annos pendurada, em final de tropheo. E
perseuerandonellaem jejum, &oraoata primeira Octaua,
partio paraCompostella. Enasegunda jornada , achouse tam
cnsermo,quenopodepassarauante. Recolhido entodeS.
Eulalia,junto villa de Grada nas Asturias , aggrauandoselhe o
mal aquella noite , recebeo o Corpo, & Sangue do Senhor , 8c
<juando veio a quarta feira,ao romper do Sol , se dcsuno aquel-
Je antigo comercio de alma,& corpo placidistmamente , subin-
-do clla ao palacio da gloria , ficando elle tam immouel na terra,
que mil homs o no pudero abalar. Pelo que tomada rsolu-
.o , lhedero os feus alli honorificasepultura, na quai se con-
fer u a(dentoatgora)c grande venerao, & copia de mila -
-gres. De forte q perdeo a dtta Igreja , o nome antigo de S. Eu-
lalia j pelo de 5. Jtaulpho. A casula c que celebrou naquelle c
lbre dia,se teue depois por preciosa reliquia, ficando c tal vir-
tude,que seno deixou mais vestir de Saccrdote impudico. E a
mitra posta nas cabeasdos que testemunhauoem juizo,def-
tinguiose os verdadeiros dos falsarios , pela facilidade , ou tra-
balho grande, c que lha tirauo. Demonstrando oceo c tam
patentes marauilhas ainnocencia, &purezaangelicadoS. Pre-
o p.Caf. wdo. b. EmGoa, noCollegiodaCompanhia ,ofimdas A-
f*r vuie- postolicas Missos do P. Gaspar Villela, h dos principaes ope-
fMbia, rar'os da vastistma Igreja de Iapo , onde tanto que chegou,a-
prendeo a lingua, & costumes d'^quellas gentes , para c ma-or,
facilidade trabalhar na vinha d Senhor, em proueito das al-
mas,s quaes annunciou com fan&a liberdade (cheio de diuino,
fpiritiAa Lei da graa, por mais de quatorze annos , confirman-
. do a folida doctrina,que prgaua,e euidtes milagres 5 faranda>
' j a mui-
Decirfio noriode Abril. 63 *
a muitos enfermos,no fomente no corpo , mas tambem nalma,
co banho fagradodo Baptifraojarrazando pagodes, & mefqui-
tas,cm que o demonioerainuoeado j cqnsagrando sumptuosos
templos,& casas de orao ao vcrdadeiroDeosjdesfazdo mui-
tas esta tuas, -& idolos fementidos;aruorando era feus lugares , o
real estandarte daCruz deChristo,& brazo de suas Chagas
preciofas. Has vezes amparado co fauor dos Grandes, & ainda
do Emperador , que Ihe era affecto. Outras destitudo de todo
humano auxilio.E militas afrtado cp injurias,&opprobrios,atc
lhechegarc apor violentas, & facrilegas mos , & ameaar coa
propria moite , feno desistisie de suas gloriofascmprezas. Li-,
urandoo fempre o Omnipotente de graucs perigos,para que
sua exemplar,& pnitente vida edificane,confolasse, & animas
se quelles rcentes fieis. Atq concitado o diabolico furor do
pouo contra o feruo de Deos, foi desterrado por meio dos Bon-
zos , c grande fentimento de tpdos.Experimtdo cada hora a
variedade de profperos_,& aduerfos actecimtos , veldo dia,&
oite,no repousdp,n comdo se fobrefaltos,viudo finalm-
te cm hua perptua fcntinela de cuidados. E af no chegaua a
qurentaannos,quando parecia ja defettenta, pelas brancas, <}
Ihe nafcio de improuifo c estas, & outras oppreflbs fcmelh-
tes.O corpo confumido todo,das rigorotas penitencias,q consi-
go vaua , & das aereas inclemcncias,& nociuos temperamtos,
no tendo jamais que a denegrida pelle, que feruia de morta-
lba a feus obs. Tarn defcarnado,& de fanimado,que a cadapaf-
b Ihe faltauao aiento,mas oCreador o roborauade modo,que
em continente parecia outro , remofandofe no heroico de feu
feruor , & abrazado de feu fpiritu. Em refoluo chamado dos
Superioresa Goa anno i$7^. paralhes dar relao do estado
d'aquellas ilhas , cos felices progressos de suas Christandades,
viueo ail j o restante em h perpetuo rapto , diuertido totalm-
te das coufas do mundo,c tam grande aborrecimento ,& tdio
a tudo quanto estimo os mortacs,quc no defejaua mais, q iz-
tarse dos corporeos grilhes,que o detinho, para lograr pacifi-
camente da eterna felicidade.Cu jo feruentiflmo defejo Ihe co-:
prio o Todo podcrofo,porq fobreuindolhe graue doena, ven-
dofe apertado , conhecendo que no distaua ja muito o termino
de feu trabalho , & principio de feudefeano , efperou a ditofa
hora,armadocosSacramentos,& logopagou natureza o debi-
todamortalidade ,quenossos primeiros Paes Ihe aggregaro,
; Ggg deixan-
AgwfopolMjtnna.

deixando greja de Iap,illustrada com feus scrifctos, exerri-


a Madre plos , & obras marauilhofas. c. No Dominican Cenobio
da'suiL dJAuciro,acbu fuacarreifa sanctaniente a Madre Violante da

Dom. Silua,Prior{qe foi d'elle pelos arinos i $ 34. rligiofa de in-


fatigauel obserancia,& spero trato c sua pesloa , porque ra-
ras vezes se rccstaua deppisde Matna , persistindo no choro
at Prima emoro, & disciplina. Terido por costume , tanto
que entraua alga comptiiera n agoriiada morte , aoutare
at q spirasse. Era esta b! vVlha duotima do saricto Presepio,
para cuja festa se prepfua com muitas lagrimas,jjs , & ora-
s. Recreandqse grandiriente sua aima, quand contplaua
ao doce Infante Iesu,recIirido nelle,por nosso amor, entre bru-
tos animaes , enuoltoem pobre^panos , tiritando de frio. Da-
<Jut he nascia a intima deuoo,~cme tinh a Emperatriz do ceo,
&daterra,a qucm rezauacadadiaem p,mil Aue Marias,& ou
tras tantas a feu fpofo S. lofeph j por verc feus olhos ao mini-
rro Deos,naqu ella lapinha , & o ouur chorar. E affi mefmo aos
Sanfos Innocentes, rezandolhes cada anno , fegundo o numercr
c- 7- v.4. do Apocalipfe,ccnto,& quarenta,& quatro mil Patres nostres.
Peloquemereceoserdells vsitadoem feu ditofo trnfit , &
dp Patriarcha fagrado , c os quaes mut alegre , & contente par-
tiofua aima da prsent vd , ttauiada de egregias virtudes.
d. Meda d. Em o real mosteiro d'Oduellas, foi trafladada para melhor
mctnjf Pptth* Mecia Freire , itbre por gerao , 8c muito mais por
sua rcligiofa vida , pois feruio a Deos nestacafa, epacio d set-
tenta annosjobferuando os prceptos da regra, & constitues
monachaes perfectiffimamentc. A quem o Senhor reuelou em
ha Quinta feira fancta,dpois de cmungar, a morte de h re-
Hgiofojrmo feu.E d'ahi a pouco tempo ,estando no choro em
orao,a d'outro fecular,viudoambos distantes muitas legoasj
aos quaes com placida morte foi acompanharbreuemcnte, en-
trandonos oitenta& quatro de sua idade, qudo a vida ja no
he vida,mas trabalho,& dor. Paflados algs annos,fe achou feu
cadauer,& habito desfeito em terra , & smente o veo , abraa-
do co a defcarnada caueira, tamntero,& illeo da corrupo,q
querendo ha rligiofa rafgalo,para maior experiencia,no po-
de ; para no dia final o aprefentar fem nodoa, ou macula alga
s&rPetro- no supremo tribunal de seu diuno S pofo. e. Em Lisboa,na
npuclaCa" exemplar casa da Madre de Deos de Xabregas, rendeo a vida a

muito nobre Sr Petronilla, que morto na India feu marido Pe


dro
T>ecimo noho de Abril. s37

dro Vaz da Cunha,irmo do grande Nuno da Cunha,bfequio-


fa de consagrarse ao diuino seruio , desistimou o mundo c to-
das suas pompas, & vaidades,querendomaisfeguir humildcna
religio, aspgadas nuas doRedemptor, quelograr nelle des-
uanecida,quantos bs,& riquezas tcporaes lhe promettia.Con-
tafc q na propria manhajem que auia de tomar o fancto habito,
entrdo na camra, & vdo a oito prdas suas de menor idade,
foi tam vhmente a fora da compaixo , que fentio neste co-
menos a fragilidade humana t q disse pregados os olhos no ceo,
feitos dous caudelofos rios: EHe he Senhor o sacrificiel que por Vofo
mior desejaua sa^er eja Vdefcraua yojJayse yos he acetto}daime aritmo , &>
yalor para o prfegmr }senao facajse T>ofasanla boutade. Illustrada en-
to de fuperior luz, Ihes lanou sua beno. E resoluta } partio
logo para a Madre de Deos,onde (c notauel alegria,& cfoa-
o de feu fpiritu) fe fez escreuer entre aquellas fanctas religio-
is 3 comcujo exemplo floreceo fummamente nas virtudes.Das
quaes (por vezes)inuejofo o cm aduerfario , no maior feruor
<a orao,lhe reprefentaua ( pela diuertir) as liberdades do fe-
culo; a troca das finas camifas de Olanda , pelo afperrimo burel
da religiojos guizados,8^nanjares deliciofos , por ha limita-"
da ecudck-de lgumes, ou heruas mal temperadas ; as galaras,
& salas de feus nobres apozentos, por ha estreita cella, em que
efeafamente fe reuoluc uia pessoa. E o que mais, fer viuo ainda
cu temporal fpofo, que a neceffitaria a deixara vida, que em-
prendei a porfeu gostoctra vontade de todoa. Pore nadadisto
era bastante , para a defuiar da virtude , ou alterar eu generob
peito^como tamb a mortandade de fette filhos, constandolhe a
lla de feus transitos primeiro,que cmunidade;d'onde fe en-
tendia,que Deos lhos reuelaua, & daua o animo, & valor , c q
se gortaua,ouuindoentoar feus enterros. Com esta vniformida-
de de vida,chgou alarga.velhice, publicando rifonha na vlti-
ma hora: Eu nao seiquen di^yq a morte tra^ eonfgo dores , pois me Vejo
acabar fem ellds. Enriquecida ento de copiofos meritos , & pirf-
tuaes conflaes^epufou em paZ; f4 Itemyem Lsboa,no AUxdre
conuento de Chellas,a Madre Catharina da Purificao, q com c***-
grande fpiritu , & feruor veo a elle do Bral tomar oCanonico ^Lg,
habito, onde viuc fem^re ( por merce d ceo ) tm exacta , Sc'canomc*
reformadamnte,que feruia de norma, i exenplar de fan&idade ReSul^i,

s mais peffeitas religioTas , & s mns de fe melhorarem no-


caminho'dasalua^o. Nos vltimos dezoito mefes , passaualpgo
mV Ggg2 sema-
semanas inteiras sem ledjejuar,& quando comia , obrigada de
feu Confeslr , era ha amexa , ou haazeitona no dia , no Ihe
prejudicando a rara abstinencia3para acudirs prcisas obriga-
es da cmunidade,& choro, a que juntaua tres disciplinas na
noite,interpoladascferuorofaoraeo , naqualsentiamuitas
vezes a presena de Deos , sendo tam ineffauel o g02o , & frui-
o,q neste comenos experimentaua suaalma, q Ihe eradepois
impoluelexplicallocompalauras , i ento era vista dealgas
religiofas,cercada de respldecte luz. Resignada toda no diui-
no beneplaeito, &augmentada cada vez mais nos exercicios
pirituaeSjdestituosua pura,& candidaalmaquclle mortifica-
do,& pnitente corpo, que auiainformado 49. annos,deixando
este valle de lagrimas pelo jucundo monte da gloria, onde trs-
plantada , resender como suaue aucena, & jasmim fragrante,
MichaeU por toda a eternidade. g* Em Viseu,a humilde serua do Se*
^>sAnjos nhor, Michaela dos Anjos, Professa da Terceira Ordem da Pe-
ra orXm n'tenc'a > que de mui pouea idade ( pondode parte os rcgalos,
da Pente .delicias,& faustos da casa de feus paes ) defprezou o mundo , 8c
"*% :todooornatodoseculo pelo amor de Jesu Christo, propondo
Jogoem seucoraode seguir o per^ectissimo caminho da vir-
rtude, o quai postoque no primeiro aspectuse lhemostrouar-,
duo , contudono duuidou de ter enserrado em si o verdadeiro
:d6cano,& feliicidade. A primeira cousa que fez , foi mudar de
-trajo,vestiosdegrosseiro habito pardo,vnido ao corpo, manro
neg[ro,& ps descalos; dormir cm ha taboa,cuberta de siluas,
& abrolhos, sem consentir que Ihe curassem as feridas , que d'-
qui Ihe resultauo ; jejuarperpetuamente, & difciplinar al-
gas vezes na noitecom grossacadeade ferro, que para maior
cautella trazia ddia occultamente cingda , sobre tudoconti-
maua a Igreja;& frequtaua os Sacram tos , persistindo muiras;
Jioras immouelem feruentimaorao ante o diuinimo la-,
bernaculo,gozando ja nesta vida das suauidades , & nectares
soberanos da outra. Seguindo pois esta serua do Senhor estrada
tamreal,nopodiadeixardechegar ao inefcuel 6m de feu de-
sejo, reuelandolhe ocelestial Sposomuito d'antes o dia & hora
de feu glorioso transito, o quai a tomou )a tam aperfeioada.
*;TJe4n/f n3i virtude^que foi nelleTespeitada ,& veneradacommmcn-
][a senho- te ^e t(>dos por mulher xemplar , & virtuofa. h. Em San -
ra Tenet- (tarem , noconuento de S.Catharina da Terceira Ord Rgu
la.*egu ^5r> '^U * ea trasitoria vida,para gozarda permanente, Fr,

.-j; r .-. ; , Fran-


Decimo nono eAbrl. 9

f ranciscdeN.Snhosa >,.fradeleigo,CasteIhano, q depoisde


ses muitos aniios Capito4m Fldez,c famade esforado {6{-
dado, veioastntar praa de bizonho nesta fagrda milicia daiir

dolhe Deos graa para cmprir m prouecta idade o voto , que


promettera na mocidadi/obrjgado de h graue fucceflb, q nun-r
qua manifestou,por mais q a isio foi prfuadido 5 contudo viuco
nella muitos annos, fendo;raui behigrio , humilde , pobre , ob*
dite;penitte,& de rouita orao. Replandecendo no fujetct
e fuperioridade os des d'entendimento , & conselho , pels
quaes era bufcado dos Prelados, para confultar c elle os niais
arduos negoceos da Prouincial Efmerandofe outrosi c singu-
iaridade noamor,&cordal deuoo V.Senhora,& a feu VnU
genito filho, de cujasfagradas Imags enriqueceo as prineipaes
casas dlia. Este fiel,& prudte fero , diTe fempre q auia partir
desta vida na de S.Catharina, a q cobrara grande affeio, do t-
po , que teue alli o Nouiciado. E afl alcanou dos Superiores,
poucos mefes antes, fer nella conuentual , onde enfermou tani
grauemente,que ao sexto dia,com ha alegria exterior , anhun-r
ciadora da interior, que banhaua sua aima , fao do carcere vital
para a liberdade eterna , cumprindolhe o Senhor o que tto d
ejaua, que era ter Iugar no cemiterio desta fancta caa. i. Em f. Miguel
:Lisboa,no cuento de nost Senhora dos Remedios,de Carme- ^Sm H,e"

litas defcalos, pasiu das penalidades terrenas aos fempiternos c"ms</</


deleites celestiaes,o virtuosissimo Padre Frei Miguel de S. Hie- caIo.
ronymo,nafcido em Pamplona,cabea do reino de Nauarra,on-
deaprendeoas primeiras Ietras,fem macular a confciencia co
astrauefuras , &prauasinclinaes de feus condicipulos , aos
quaes o verdor da mocidade , asti os incitaua para os vicios , co-
mo a elle a graa diuina para as virtudes. E porque noachaua
mododeviuer no seculo co aqueltaperfeio , a que anellaua
feu fpiritii,andauamuidefconfolado, atque conuerfandohum ,
dia com os mortisicados flhos de Thareza,fe achou tam inflam-
mado,q afstouno animoimitar(ajudado doauxilio foberanoj
tangelica vida.Paraistotomou alli o habito, em idade de 18.
annos,& de tal forte fe entregou ctplao, enriquecdo sua r
aima dos thefourosinefFaueis da graa, & da gloria,q chegouem
breue ao smo daperfeio, landoem Nouio profundas
Taizes no exercicio s cto das virtudes,fem fraquear ja maisnelle
toda vida. AT como fedto veado,q tocado da cerua, bufca an- rseUi.r
eioso as ftes d'agoa viua, corrdo traz o caador diuino, q co a
. . Ggg 3 setta
4 v Agiohgio LttfttmQ.

fettade feu arrioro deixaferido,& trepaTado. Preslbu anno


1 5 97. com auentajado credito da obferuancia. E no de 99. foi
estudar Artes a Segotie, jfac tth ntoria opiniode virtuofo,
q roubaua s coraes desdos , tlribuindofe quanto obraua
afuperiorluz. No eravo, nemaltio, & meno9 prefump-
fuf,triste,ou encapotado,fua virtude era mui alegre, & apra->
zwel, reluzia ilelle a hurrtilddc,& hbtimcnto proprio, apaz,
& beneuolencia interna , a singeleza , & candideza externa , &
ha neeridade, & pureZ&d'ama heroica,de que estas, & outras
pulcherrimas virtudes proeedio , fndo a todostam patentes,
como fe as troxera na fronte estampadas. D'aqui pafou a Sa-
lamailca anno 1603. para naquella clbre Vniuerfidade ouuir
fagrada Theologia , onde tanto q chegou,com ua rara modes
tia , & mortifieado retrato , leuoa apoz si os olhos de todos. S-
do o primeiro na pontualidade das efcollas,& chorojna resigna *
o , & promptido coque obedecaaos Superiores; obrando
fem difcurfojOu replica eusmandados,insinuaes, &aindaos
penfmentos,de q o perfeito obediente ha de fer adeuinha; res-
peitando,& reuerenciartdo aos taes,como Vice-deofes na terra.
De Salamanca coin hum anno de Theologo , foi premudado ao
Cllegio de Goimbra , tm prouecto ja nas virtudes , q era hua
admirao<No podia ver pleitos, nem difenes , occupauasic
\ .. . em pacificar difcordias,& compor inimizades c milagrobs ef-
* feios,porque a lhaneza de sua incupada vida, & o tratto de /a

peToa fem artificio , lhe fazia confeguir c facilidade , & fclici*


dade,quanto nesta materia emprendia. Aggregaua a isto,apoiar
fempre o mais rigorofo, custa propria,zelar as penitencias com
inteireza agradauel,& fundarse mais em exemplos , que em pa-
laurs. Obrigadosentoos Prelados de feus inclytos procedi-
mentos,o elegero Mestre de Nouios anno 1 607 .em cujo me-
ritrio officio perfeuerou com notauel frutto spiritual daquel-
las tenras plantas, q criou para o ameno vergel daReligio,at o
de 1 62 2,em que foiconstituidoRector dodittoCollegio,ven-
cendo a grande repugnancia, que teue no aceitar,c fe lhe dizer
Gene. 4. onente: Que pela fuauidade da yda Ctempl&ua) ? fermosurade Q(a*
v '5" cheljnao defpre^ajfe a jiEliua>& o proueito, que trovxe Lia coo parto de

muitoifilhos que gtrara. E deu de si tam excellente fatisfao ncl*


cs, que o fizero Prior fuccessiuamente das reformadas casas de
*' Cafcaes,Euora,Bufaco, & Lisboa , portandofe nestes cargos h
rarocxemplar de Prelados, porque feu gouerno era nos dicta
mes
Tytcti/ifH)>w<k:Abrl. 6 a1

mes o rnais acertado,inteirocomsuauidade, zelofo com prudr


cia, afperocom dscrio , cuidadoso no spiritual , & deluelado
jio temporal , com que se fazia amado , & respeitado de todos.
Setdo o discnrso de sua religiosa vida, hum continuo martyro,
fem aliuio, composto de rigrosas mortificaes , & penitcias,
de asperrimos cilicios,& disciplinas com cadeas de ferro,de fr
quentes abstinencias,& jejs depo,& agoa,de estranha penu-
ria em habito,& cella,& sobre tudo de feruorosa ora o,& me-
ditaoilluminada,na quai foi visto por muitas vezes tam reff
plandecente, & arrobado dos fentidos, logrando os enchentes^
gozos, & fruies do ceo , que por largo tpo no podia dcpoi$
"apartar os olhos d'elle. Confummido mais de penitcias , & sau-
dades de se ver com Christo, que de velhice , & annos ( posto q
passaua de 75 .) em suas sanctas nos entregou suauissimamente
o deuoto spiritu , para ter minente lugar entre os celestiaes
Cortezes. Este eximio varo viuendo perto de 5- annos em
Portugal , no s foi amado , & respeitado dos monarchas , 8c
grandes dlie , mas dos senhores , & humildes do pouo , que de
todos era aualiado por Anjo encarnado.Concorreo a u enter-
o ( m fer notoria sua morte ) o mais illustre , & nobre da ci-
dade , que c o peito por terra,he beijou os ps,ha , & muitas
vezes,tocando nelle c5tas,medalhas, & ftas,emquanto se cele-
brou o officio da sepultura, enriquicdose cada quai dos humil
des defpojos de sua felice pobreza.Considerando hs aquelle a-
praziuel rostro , no de defuntto ,q pagou o tributo natureza,
mas de Saraphim , q logra a viso beata j outros aquellas mos,
&" ps,feitos aotorno,nodecarne,ou oflbs, mas de marfim,on
alabastro ; & todos finalroente aquellacompostura,& modestia
em hum corpo tractauel,campeando nelle a incomparauel mar-
garita da pureza virginal, que da infancia coferi^ou , como testi-
fico feus Confeflres.

Commentttrio ao XIX.de Abril.

Oi S. Ataulpho(a quem LucasTu- Rei D. Sancho o Gordo,em h mortifero


dfe chama: Adulpbo; Pelagio Ouc- porno, como quer o antigo Sampiro , Bit
tense: Admisho 5 Gil Gonzalez : Ax- po de Astorga em sua hist. pag. <9.na edi-
nulpho j & o nosso Vasconcclos: A- o de Sandoual : Egrefus Rex Sancius ex
tdrelpb;)(\\ho( segundo a torrente dos Es- legonc vtnit GaUtcU, & dmuit eam vfjj ad
crittores Heipanhoes) do Conde D. G- fluuiS Dortj in Portugale.Qm *udito Gundifa-'
aIo,Capito , & senhor,de muitas terras lus , qui duxerat vltrdfiumen ittud,congregt9'
."m Portugal. Aquelle q deu peonha a el- magm exercitu,venit rffa ripi ipsius flumtnit.
Gggt . Deinde^
54* , Agiologio Lafitano.
bende mifsis nantijs , & conjuratione faia, ibi thansit. Qup loco,percttfus ipfirmitare, cor-
yt fer foiueret tributu ex iffa terra , qua tene- pus ,& sanguine Dominijunisfit , & quart*
bafjallidc aduerfus Rege,cogitans , veneni po- stria iUufcente diefftritu Dumini traciut.lic
cula tlii in porno daret ; quod duguHajfet Jtrtt fui , quivencrant cu eo.sl.*tim fetetru feccit,
sentit cor fuit immutatu.filenter mufitans fef> in quo eum ad Eal. vit Epij"copus sucrt , de-
tutus capit remeare ad Legiorie: in ipso itinere, porture volmunt. Sed Rex cale (lis eu tam im-
die tertio}vitam finmt&c. Por cuja causa mollit fectt ,'ri tmUt manibus bominu non
foi D.Gonalo, pereguido de aigus Con- pvjfet altquantul moueri. Dein comtlio accs*
des de Portugal,entre os quaes ltaua en- tojkfepulcl. ro lafidto optjtno in sacra) io , quoi
to deuidido leu Senhoriojc vencido em est in latere Ecclefu prtfaU Vtrg. lalait* ad
delasio por D. Forjaz Vermuiz, jto vil- Aquilenesepelierunt. E acrclcenta Gil Goiv
la de Salas, que inda hoje contenu o no- alez no theatro de Quiedo fcl. 3 i . Bo-
me, abaixo de monte Corduba , na Co- uicnttoafu glefia dtirmio en el Senhmjuntoa
marca do Porto,d'onde(parece ) era natu- la villa d Grado, donde st su cuerpo en grade
ral,ou tinha feu domicilio. "nV: veieradvntn ma Igltfia , que fe rituia de fit
* Ha grande variedade nos autores cerca sanco noire. O meimo diz no de Saot-Ia-
do Rei de Leo,em que fe vio o milagro- o,q anda no 1 .tcm.de feus theatros pag.
fo fucceslb do touro , referido no texto, jj,con'tra F.Fernando de Oxea,q sente o
hs o attribu a D. Ordono I & outros contrario. Vejafe(de mais dos autores al-
ao II. hs aD.Sancho o Gordo,& outros legados)ao Emp.D.Affo na General de
* D. Bermudo II. porem nsfeguindo as Help. 3. p.c.21. Morales I.17. c. 12. Valcr*
Historias Compostellana, & Irienfe, que na lua hist.^.p.r.^.Garbay tom. i.l. o.c.
se deu preponderar a todos,por sua muita ip.D.Mauro na hist. de Sant-Iago 1. $.c.
antiguidade,& autoridade,a D. Ordono I. 20. Vaeo in Chr. Hiip.ad an. 8 3 1 . Maria-
De mais , que para noflo intento , basta q na I.7.C. 1 6, Bc sio de ignis Eccl. torh. 1 .L
lle foTe certo,no q todos concordo fem 7. sig. 25. o noTo Lobeira na vida de S.
dilcrcpcia.Daqui parece nafceo andar t Frcilo l.i.ic.27.Britto na 2.p.da Mon. 1.
yarios 110 anno da morte de S. Araulpho. 7.c.2j.Rorhan na hist.Eccl.de Help. Vaf-
A melhor,& mais feguida opinio he,que conc.in Defcr. Lusit. & Faria no Epir.das
foi depois da Paschoa da Resurreio , no hist. Portuguezas 2.p.c.9- porem no fabe-
de 631. Autores ha , que tiuera para si , q mos onde achou, que fora Mcebifpo Hispa-
conhecendo o S. Prelado depois do suc- ttnse.
cefTo,os enganos'do mundo , renunciou a
dignidade em D. Sesnando , feu sobrinho, b. Criouse o P.Gaspar Villela de mi-
&le fovviur folidodas Asturs,na nino,noreal conuento d'Auz( sua patria)
gual pafbu o restante da vidafanstamen- onde aprendeo o principio da Latinidade,
te. E q vendo elle quam folida fora a vir- & amor da virtude , q depois mostrou
tudz do tio, trastadara feu corpo para a I- entrando na Companhia , porque obriga-
grja ds Compostella , onde fepultado c do de feu fpiritu , & zelo ardente da con-
miika autoridade, & ppa, he nella reue- uerso das almas,paflbu India. E orde-
reiKiado,como particular amigo de Deos. nado de Sacerdote , a Iapo , em compa-
Seistofora afi , lograra esta Igreja tam nhiadoP. Melchior Nunez an. 1554. 8c
grande thefouro.demonstrando o lugar de afl refidio nas principacs cidades,& icinos
leu enterro ,como faz de outros corpos d'aquelle Imperio, tolerando graues inc-
sanctos: 8c no a villa de Grada nas Astu- modidades , & wabalhos corporaes , aoa
rias , onde fe conferua at o prsente em quaes deu felice remate em Goa no de
Igreja propria. 74. Efcreueo hum tomo de Qneles na
< : Ouamosa Pelaio, Bifpo de Ouiedo ingua Iapoa, q lhepropuzero leu,s E6-
(autor proximo iquelles tempos)& a Lu- zos, & outro de Documtos fpirituaes, c
cas Tudente,quc o trastada, os quaes de- varias Epistolas na nofla maicrna , cSrigi-
pois de referir o cafo,diz ( paucis muta- das aos Padres da Prou, de Portugal 3 as
ris) o seguinte : Episcopus fucris vestUus exu- quaes por clbres se traduziro naquelle
tus noluit vitra videre tjrann iUum,fed man- tempo em varios idicmas. Lbraose d'elle
fit ibi in eade fede, quatuor diebus , & secunda os Padres Gufmo no 1 .tom. da lita hi>.
sria post Pafcha ab o ueto cu fuit exijt , & da India. Guerreiro na Coroa dos erfora-
ia vale Prauarensi ad ccl.S.Eulalia venitt & dos caualleiros da Companhia \ .p. cap;^.
Eule
^ Decimonono de'Abril. 643
Euefcdono. tom. des vares illustres da uelmtea 19.de Abril de 1 6? 1. Afl o affir-
melhia pag.^.Alegambe in Biblior. So- mo as relaes,q nos comunicou(por sua
.pag.i5j.6c outros. boa graa)a M. Guiomar de S. Feliz,q a
tratcou muiros annos , 8c as de feu Con-
c. A Madre Violante da Silua tomou feslbr,q t promettido ( para maior gloria
0 Pominicano habito no cuto d'Auei- de DeosJestampar sua abstinente vida.
ro.Professou segundo ha verba , que an-
da no antigo Mmorial d'elle ( forrnaes g. A estas grandes scruas de Deos a-
palauras) No anno do Senhor de 1489. no mes companha a Irma Michaela dos Anjos,
4e Iunbo,& Oaua d* Visitasao de n.Senhora, que nasceo em Vifeu, dia da appario de
a quaifoi eleita Prioreffa an. 1534. & faleceo S.Miguel an. 1 jty.da mais limpa, & lu zi-
no de 1 546. Seu dU anda no Dietario Vir- da gente d'aquella cidade , feu pai se cha-
ginal foL 9j.Ita F.Ioo Lopez na j.p.das mou Diogo Soares Daltero., & sua mae
hr.gracs da Ord l.j.c. 1 1 . Fr.Luis de Isebel Coelha de Campos. Concluo feus
Soufa na 2. delta Prouincia I.4.C.22. Cace- diasa 19. de Abril de 1636. com opinio
gas,& outros. vniuerfal de sancta, como toda ella testifi-
/ ca,& afl mesmo seu Confessor , o Reue-
d. O referido de D.Mecia Freire, foi rendo P.F. Frcisco da Natiuidade,Guar-
por testemunho de algas religiofas , q a dio(naquclle tpo)de S. Antonio de M-
alcanaro , as quaes afirmo fer mulher forim.O q d'ella efereuemos, he por rela-
demui sancta vida , deuotilGma do San- o de Vafco Fernandezde Carualho, b
ctilsimo Sacramento , cu)a confraria insti- conhecido na Beir por sua nobreza , &
tuo, fendo Sacrista; & a de N. Senhora honorificos cargos , que obteuc da Repu-
d'Aslumpo,& afl le pde crer piamen- blica.a cuja boa memoria renderemos s-
te,que a vio na vltima nora,na quai se lhe pre immortaes oblequios , pela copia de
ouuio estas palauras:3nA4 Senhora, ja vh noticias Ecclcliasticas com quenosenri-
tardaueis. O epitaphio de sua sepultura ( q queceo. '
esta entre outras no cemiterio commum) t 1 -.
he o seguinte. h. Ignoramos a patria de F. Francis
co de N. Senhora,cuja& singulares virtudes
Sepultura da muito reigtoa ficro tam estampadas na memoria de

D. Meca Freire qe ^ ^j^^X^S


J O. annos nejta casa , confor- ctrastar. O liuro dos Obitos da Proun-
me em tudo a obrkacao de sua cia,se lembra dlie a 24.de Nouembro, s-
/- rr // J do q faleceo a 19.de Abril de 1631.como
reltgtao . talleceo a 19 .de parece das relaes, q nos metero em ca-
jbril E.de I $ 9 2 . fa , os muito religioios Padres Frei Pedro
do Spirtu Sancto>& F. Lucio de S.Pau-
e. Quasi pelo mesmo tempo foi a mr- lo,meretisl]mos Prouincia.csaque forao de-
te de Sr Petronilla no conuento da Ma- sta Prouincia.
dre d Deos. Sua vida anda no 1. m. f.da '- ..';::
fun d a\ q dlie, do quai Nos a recopilamos . Pamplona,cidade Episcopal, cabe-
o mclhor,que nos foi pofluel. . a do reino de Nauarra , sicuada nas fal-
dras dos Pirins , banhada das alcantila*
/. Posto que dissemos no texto veio das riberas do rio Arga,he rundao ( fe-
3 Madre Catharina da Purificac,o , do gundo a mais prouauel opinio) do farao-
Brail j enatudo era natural de Lisboa, fi- so Pompeyo,7.annos , antes da vinda de
lha de Hieronymo d'Acha, & de Isabel Christo, para fronteira dos Cantabros , q
d'Acha , & fobririhaido famofo Hierony- nlo reconhecio a Roma por cabea. O
mn d'Acha, q tradjiyjoja vida do S. Bruno, quai para se eternizar,a intitulouifow/xy*-
cposta por D. Pedro Sutor,os quaes foro polit, cj quer izer.Cidade de Pompejo. Porq
la viucran. 1610. porq naquelle eftado, Volis em Grego , significa Cidade. A estas
no ha ctitos de religiofas , i ella o de- excellences excde auer procreado anno
J e iana mni'o ter.tpriou patria, & no de 1578. ao celestial varo Frei Miguel de S.
Chellas prfessoUjVeo'jSc morre louua- Hieronymo, Carmelita descalo ,qu se:
portou
644 Aghgo Lufitano.
portou na rclgo 7. sem quebrar hum claro varo,com sette Anagramas,qBefe2
ponro de leu piimitiuo rigor , no le lhe em feu louuor, o muito curiofo Alonfo de
conhecendo ;a mais em tantos annos al- Alcalji Herrera,amigo nostb , & particu-
;.i alterao de animo , de que refultalTe lar deuoto leu.
eue culpa. Falleceo Sabbato in Albis , s
lo.horas da noite, an.itf^.E certo q tiu- Anacramatvm Augvmentvh,
mos a felicidade grande , acharmonos a
Vencrabilis Pater MichaelSan-
caso no feu officio decorpo preste, beij-
dolhe poc miiicas vezes os ps , & con- cto Hicronyo.
derando a rubicunda nodoa , que lhe fo- 1. It honor lyra ipst vehmens Ctr-
breueio a hum dlies f no mmysterio) melf.abeocanit.
quinze horas depois de morto. Ho je tem 2 . Ar& , lychnus ipse Carme H, in eo orf
feu enterro debaixo do colleteral dextro, tioncm habet.
; conforme ao feguinte letreiro, qne vemos
3 . En honor, en tftto ipsA Carmelr. lj.
na cardenciadclle.
ram Iestt habet.
4. Ea canii e ruse CArmeli:Eli/uhent.
Debaixo da peanha dee altar
rabit hymnos. /
ejlao os oj]os do V.F. F. Miguel
5 . ChAre UchrymAt ,fe nopai; e n'nm
de S. Hterojtymo. Falleceo a 19. labore le/k.
de Jbrilde^. 6 . Chare amat,imo Anhelans, pro lef*
-Isto basta para quem professa breuidade,o inclyte obire.
-mais fica referuado para os Chronistas da 7. Ore )lachrymis anhelat , oblesuno-
Ordc % Rematcmos as coulas deltcpre- meftyire,Ac pAtu

AB R IL XX.

S.Theo- M Medelhm(municipio da antiga Luftania)a c


doroAd- Vl
lbre memoria de S. Theodoro Anachoreta , que
miraucl.
depois de militar muitos annos nas imperiaes co
hortes , com auenta jado credito de esforo, & va-
lorjConuertidoa nossa fagrada Religio, fopeando
0 mundo, 8c todas ruas fahtasticas apparcias , se retirou ao her-
mo, Alli trocando a luzente lorica de ao por ha asperrima ta-
ic de entrzado cilicio, <| teco de pellos de cabra , i epnhos
de ourio,suportaua'no Vcro as intoleraueis calmas , & no n-
nerno os acerbos frios, acquirindo c tarn estranho rigor , & a.
pcrcza,o antonomastico nome de Trkbmas , como Simeo(por
viuer muitos annos sobre hua columna) o de Efielita. Tanta era
sua virtude,& abstinencia, q no smente se priuaua dos vicios,
que maculo a aima , mas tamb do neceflario sustento ,* pafian-
d muitos dias sem se dejejuar , jazendo por sua raca pobreza na
terra dura,rando , & contcmplando o mais dtf te^npo , c etiji
prodigiosa>vida fazia viua guerra a todo inferno^dolhe Deos
prticulargra , &dominio sobre as -tartareas legies , sendo
tain sormidauel aos demonios, que inuoado em Hepanhao
1 nome
V'igcimo djlhrh

nome de Thedbro,cmo em Egipto o do grande Antono^s-;


tremecio,defamparndoaQsmteraueisenergumenbs. Diuul*
gad-a no Orbe fama d sua veneranda satictidad^ vnho bus*
car de partes mui remots , pouos iriteiros , para se val re m de
tam poderosa intercesso em suas vrgntes neceffidades.E bas*
taua s tocarlhe na fimbria de suatunica, paraoscoxos cobra-
rem ps , os tolhids bras , os' surdos ouuidoSj & os cegos^
lhos.Achando osmortaes no folitario varojquantQdefjauo:,
cm ordem ao crpo, & a aima , comque voltauoGOsitentes;, &
alegres para suas patrias,pregoeiros em fim de fuasmarauilhas/
aggregandolhe, a frequencia dellas,o cognome d Admirauel^ot
onde era conhecido de todos. Sendopots tam mimofo de Deos^
pedialhe contnuamente-o leuasse para si, temendolhe fizesse o
applauso vniuersal alga sobransaria , atcj foi seruido trafladl-
lo da Babilonia deste mundo,para a cleste Hierufalem, porqud
tanto suspiraua.Tumulado feu corpohnorificamente , manou
d'elle muitos feculos fragrante oleo } o quai recolhdo em redo-i
mas pelos Ghristos , Ihe feruia de balfamo mdicinal , para va^
rias enfermidades. b. Em C,amora ( cidade nos confins da s. Baude
Luftania ) o inuicto certame de S. Baudelio , vetcrano cidadq lio M-
d'ela,& inclyto Martyr de Christo^por cujaefolarecidaLe, fr1^'
cnfiso de feu fancto nome , no duudou ferido a aoites , &;
atrauessada lanadasjperder a trantoria vida, paraconfeguir
a perfeuerte.Cuja coroa se laurou no monte,chamado doC-
lho , proximo a feus muros , de mandad do impio Prsidente
Daciano. Parte de suas fagradas reliquias ,fe venero hoje na I->
greja de S. Torquato damefma- cidade; & parte na arca fancta
de Ouiedo , onde so visitadas do pouo fiel c pio , & religiofo
culto. c. Em S. CrUz de Coimbra , esta frefcima a mmo- D.Gomet.
ria de D.GomezFerreira, XXI.Priopmr quefoidesta furnp^ ^"ira

tuosa casa , o quai na primauera; de sua idade , anzentandose dd ?rm m^r


reino para a cidade de Pari s , dental forte fe entregou ao estudo des.crut.
das fagradas letras naquclla Vniuersidade , que faio em breud d^aCotm"

consummado Theologo. D'aquipassou a Rorha com intnto'


de grangearporellas alga autorizada Prebend,para que vol-
tdo patria,viuesse c autoridade , & fausto a titulo de nobre^
2a .E parqie f veja a grande sora,q tem as infpira5es,& au->
xilios diuinos para ns'alentar virtude , tocado em continente
de superor luz, se foi ao conuento Benedictino de S. Iustina d
Padua pedir a negra cogula 5 que lhe foi: lanadg com grai ap4
plaufo
'Agilogio Lfitano.

plauso dos pre"fentes,pela ma que corria de sias Idtfas:E pro-


cedendo alli com notaul cxemplo, multiplicando virtudes , 8c
grangeando beneuolencias , lhe cobrou tal afTeio o Papa Eu-
genio IIH.que vagando Abbaia de S.Mariade Florena(au-
thoritate Apostolica) opsoueo nefla. E por morte do doctiflt-
mo Ambrosio Camaldulense,no Generalato desta andida C-
gxegao, a quai gouernou dous annos , obrando nelletanto a
graadiuina, que o berico de sua ieformada,i exacta vida
a rstituo a feu primitiuo plendor,aspereza, lencio , & reclu-
sio , em que S. Romualdo a tinha institudo. Experimentando
cada vez mais u talento , & doctrna o ditto Smo Pontifice,
instancia do mesmo D. Gomez , o absolueo inuoluntariamente
do Generalato; pore no no escuzou <lo seruio da Igreja , pois
o mandou logoa este reino c poderes de Legado Latcre,pos-
uindo a cora elRei D.Duarte , a quem trouxe a Bulla da Cru-
Zada,queno Conciliode Bail Ia se lhe concedep , petio do
illustriflino D. Asonso,Cpnde de Ourem. E com outra para <}
osnossosReis de Portugal fosscm vngidos em suas coroacs,
como os de Frana , sendo elle o primeiro , & vltimo, que se a-
prouitoude semelhante honra,& priujlegio. E outrosi o rubi-
cndo galcro a Infante sancto D. Fernando, que noaceitou
por sua raca humildade. Nestccomenos vagdoofamoso Prio-
radode S.Gruz(por fallecimento do celcstial var D. Gona-
lo de boa memoria) como D. Gomez era Portuguez , peba de
conhecida virtude> & bericmerito da S Apostolica,soi assurap-
taesta prminente dignidade, que logrou doze annos, com.
fma tranquill idade , & amor dos subditos : no interualo do*
quaes mostrou sua piedosa generosidade, fazendo magnificas o-
bras j como a preciosa mitradefina pedrara , que inda hoje se
conserua; h r ico ornamento de brocado ( naquelle tpo o me-
lhor do reino)para as festas principaes,c outro carmezm para
as dos Apostolos,& Martyres i& afl mesmo as excellentes sa-
bricas doorgo j&rclogiojemq despendeo muitos cruzados.
Finalmente trafladou c fngular regozijo,& applauso d'aquel-
la cidade,as milagrosas reliquias dos Sanctos Martyres de Mar-
rocos, do humilde lugar em que jaZio no claustro, para ha ri-
quifrma caxa de p rata, lau racla de meio releuo : impetrando da
Romana Curia rezarse de sua tranfla a 1 1 .de Dezbro.C-
tinuando pois neste grande trabalho de reger aimas alheas , m
sedescuidar da proprixfoi impedido da morte co a morte , 8c
sepul-
Vlgefimo de Abril. 6\7
sepultado humilmente no soleoda capella de S. Andr, q auia
fabricado em vida,c duas Missas quotidianas por sua aima , &
peJa delRei D.Duarte( feu grande amigo ) dcixando para ellas
comptente renda. d. Na deuota casa de Mosteir , da Pro- Fr.Afonso
uinciade S.Antonio , consmou felicemente feus dias, o feruo de rense
de Deos F. Afonfo de Orenfe,tam destro no fancto exercicio da Ammm'

orao , q vellaua nella a maior parte da noite incessauelmente,


recebendofua aima abund antes confolaes do ceo ; & no dia
bufeaua fempre em que gastar o tempo , que Ihe restaua d'ellay
pela aucrso que tinha a ociosidade. Sendo que por trinta annos
mendigouo quotidiano fustento paraseus pobres companhei-.
ros,& irmos. Nodeixandopor isso de fer mui abstero , &pe-*
nitente consigo,afFabil, % benigno com feculares , os quaes re-*
cebio feus confelhos , & amoestaes , omo da bocca de hum
Anjo, q nesta cta o tinho. Excrcitandofe outrofi toda a vida ~. '
em actos de humildade , & propria abnegao. No fim da quai
lhe fobreuiero fleimas,& mal de bao , c ha tam vhmente
toce,que o no deixaua fossegar: mas nem por iTo afrouxaua no
rigorde sua abstinencia,& orao, antes fe auentajaua,i exerci-r
taua muito mais: tendo o exercicio destas virtudes , por tanto
mais importante,quanto mais fc lhe aproximaua o premio, ven-
dose impossibilitado a merecer, em fpirando. E ssi carregado
de excellentes obras,& virtudes,aos 80.de idade , defpejou sua
aima a morada terrena, para lograrna cleste immfos pezos de
gloria. e. EmN. Senhora da Confolao, junto villade Vr.lnm
Borba,cmutouo tranfitorio de nossa peregrinao pclaper- ^y^*^"
manente patria,ohumilde Fr. Aluaro de Aljustrl , quedepois a
detomaro habito na-fancta Prouinci da Piedade paraSacer-
dote,& feguir algs annos o choro,lhe cinunicouDeos tal fpiri
tu de humildade, q acabou cos SuperioresTcduzirno ao estado
de leigo.Vendose o feruo fiel coa enxadana mo, no cabia de
prazer,considerando q aos piquenos,& humildes,chama Chrif-
to no Euangelho: Irmaos feus. Tomaua todos dias rigoroffmas Mah.
disciplinas ; andaua fempre defcalo , no difpenfando com esta
mortificao sua muita velhicegejuaua ( de licena dos Prela-
dos)as Quarefmas a po,& agoa;leuantauase s onze da noite,&
oraua at s quatro da manha,de joelhos,ou em p,ante o diui-
nimoSacramento;& vigiaua tanto sobre sua confeiencia ,que
nas colaes , q tem o? Padres aofogo,nos dias festiuaes do In-
uerno, onde todos afstem , elle pedia licena para fe no achar
Hhh nellas.
648 ^Agwlogioljujttmo.

Matci 14. nelles.E perguntada a razo, respondeo : Tor me nao acontecero q


v* 7' a S.Tedro-,que cheganofe aosogo,em companhia dos que a elle eflauaojie-

gou feu d'mno M/fo.Danlo a entendes nisto , que aconucrfao


poderia fer causa de Ihe efcapar alga palaura ociofa,c que ve-
nialmente ofFendesse Magestade diuina.Tanta era a pureza de
sua alma.'Constandolhe como feu Seraphieo Padre encomenda
na regra o refpeito,que se deue ter aos Sacerdotes, elle em qu-
to viueo,nunqua se assentou, nem cobrio diante d'alg. F inal-
mente toda sua vida foi inculpauel, exercitadaem actos depie-
dade,mortificao , 8c caridade , c q chegou ao cume da per-
feio Euangrelica.E sendo ja de settta annos de idade, auendo
cincenta que seruia aDeos na religio, conhecendo(por meio
de ha leue enfermidade) fer chegado prazo , posto que fem-
pre andaua aparelhado , ento se preparou de nouo co Viatico
grado. Neste comenos foubeo o fenhor D. Theodofo , II. do
nome, & com os mais Senhores d'aquella ferenissima Cafa,veio
logo ao Bofque, para fe achar prsente morte do celestial va-
ro , os quaes compungidos derramaro todos muitas lagrimas
de deuoo,ouuindolhe dizer: Que nomaculara sua confcien-
cia auia 35* annos com sombra alga de peccado. E afpod-
rrtos crer piamente , que depondo feu mortificado spiritu a car-
ga mortal,f foi aliuiar cos Sanctos Anjos na gloria , ficando o
corpoc notauel viuezaj & alegria de rostro, o quai espra a v*
niuerfal resurreio, fepultado na claustra, para participar do
premio, que no ceogoza sua aima , pois na terra lhe foi tam fiel
o irmao companheiro. /. Em lapo, deixou clbre nome, o Irmo
loureno Lufco, h dos primeiros , ^ pelafructuofaprgao
coptnhia. - S- Xauier , se conerteo alli a N. S. F. O quai regenerado
em Christo pelo Baptifmo , 8c criado no fuaue leite da doctrina
Euangelica,foi o primeiro que d'aquella supersticiosa nao
assentou praa de soldado na Companhia de lesus , feruindo lo
go de interpetre famofo aos Padres mais antigos, que naquellas
vastas ilhas annunciaro a diuina palaura. E assi com este egre-
gio offcio , 8c com suas feruorofas prgaes, foi tal o fruttoq
fez entre feus irmos , 8c naturaes ; tantos os que trouxe ao gre-
mio da Igreja, que se vio claramente fora dado quellas gentes;
porparticularprouidenciado ceo , parabem demuitas aimas,
que por feu meio confeguiro a fude eterna, pois a elle se deue
(mediante a diuina graa)a maior parte da sementeira, que at-
gorase hacolhido em lapo. Porcuja causa padeceoinnume-
raucis
yigefimo de Abrl 64?

raueis trabalhosj metteose milhares de vezes ( corn intrepido a-


nimo)em manifestos perigos de vida^difputou em diuerfas parr
tes corn os Bonzos,cerca da verdadeira Religio; & sendo hom
idiota,tal efficacia punhaoSenhoremfuaspalauras , que osc-
uencia.E a dous Iuizes de ha destas disputas , homs-astutos,&
verfados na Magica, sendo elle quasi cego dos olhos corporaes,
os alumiou spiritual mente, de sorte que ogo recebero ambos,
o sancto Baptimo. E com fer de humilde gerap se fazia acatar
at dos Reis, Principes,& Grandes da Corte , pelo gralccej-
to,qfe tinha de suaconsciencia,& virtude, aquejuntaua muita
oraoj&penitencia, grande zelo da honra, & gloria de Deos; . ' .
c h generoso,& magnanimoferuor da saluao das almas^em.
cujo pio,& louuauel ministerio rematou feus felices annos fan-!
lamente, g. Em Lisboa,no cenobio das Inglezinhas, a de-,7"*5 c#r-
posi o de Ioo Cerueiro de Vera } Acolyto q foi do Papa Cle - y" * *
mente VIII.com cujo beneplacito passou Terra Sancta,& de- i>jtero.
pois de visitar aquelles sagrados lugares com deuoo , & reue-
rencia deuida os soberanos mysterios, que ail i se reprezento,
veio a Hespanha venerar os milagrosos Sanctuarios do Angeli-
co Pilar de C, aragoa, d' Atocha em Madrid;& de Guadalupcj
110s confins da antiga Lusitania, trazendo sempre consigo hum
gentil retabolo da Me de Deos ( copia da que pinton o Euan-
gelista S.Lucas)a que tinha cobrado singular afFecto , pelo auer
liurado muitas vezes de mortaes perigos , em tam dilatadas pe-
regrinaes.Estandopois em Valhedolid comferuor de voltac
a Hierusal,para rematar feus dias naquella fancta cidade , per-
plcxo no lugarem que depotaria este sacropenhor,pedioa S.
<3regorio Magno(a quem chamaua feu patrono ) lhe alcanaT
do Altissimoa diuina vontade. Neste comenos ouuio ha voz,
que dizia:? S.Brigtta de L/V&o^representandofelhe na fantasia
o P.Confessordesta cafa(que ento eraF.Iofeph do Saluador.}
Com tam felice annuncio partio alegre , & contente para esta
cidade. Auendo pois corrido os conuentos,quc nella ha,inquie-
to feu fpiritu de no encontrar o que buscaua , entrando dia de
Paschoanalgreja, conhecendoo ConfeTor , com muitas lagri- '
mas(rendidas primeiro as graas ao Omnipotente , por auera-
chado o lugar designado pelo ceo) se lanou a feus ps,narran-<
do meudamenteo milagrofo fuccesso. Chamadaento a Madre
Abbadessa com as mais religiofas, o referio em prefena de to-
das. Logo lhe entregou a ncta Imagem , dandolhc reuerentes
. Hhh 2 ose u los,
AgiologioLufitan.

culos , da quai com lluos , & lagrimas fenao podia apartar.


ollocada no altar colateral da parte direitac grande copia
d'ellas : compungido , celebrou alli duas vezes, at quesaltea-
do de h agudo priors,ao quinto dia,foi gozar da refplandec-
te estola da gloria,na celestial Hierufal. E sepultado v ista da
ifiesma sancta Imagem,aberta algs annos depois sua coua,ach-
dose o esquileto cnuolto nos sacerdotaes paramentos,sobreueo
tal feruor, & deuoo s religiofas , quemuitas se aquinhoaro
de feus ossos , como de preciofas reliquias , refrefcandofe neste
Fr. luco fragante sua venerauel memoria. h. Em N. Senhora do De-
1i Ter*!* fterrdeMonchique,cutodaTerceiraOrdem Regular, fez
ro Keg. pauza ao viuer,o mui religiofo,& modesto P.F.Lucio de S. Pau-
. lo,quando a elle se retirou(por solitario, & contenplatiuo)de-
pois de fer benemerito Prouincial desta familia, com grande
louuor,& reforma dos fubditosi cpedo em feu humilde sujei-
to y no s as vrtudes Crdeaes para o goucrno temporal , mas
as Theologaes para o spiritual , acompanhadas dos fupremos
des,q o Spiritu Sancto depofita nas aimas puras, & castas;por-
tndose sempre obseruantiffimo das religiofas Ieis,i estatutos da
Prouincia, q tnandou estampar de nouo,para fer melhor gouer-
nada.Mas como andaua ja achaquado,& atrazado na faude , por
cufa das frquentes penitencias,abstinencias , & outras peno-
zas mortificaes , em breue tempo o vifitou o Senhor co a vlti-
maenfermidade, na quai fe confeflbu gralmente com grande
dor, & fcntimento de suas culpas. Recebendo o fagrado Viati-
cojunta a cmunidade,lhe fez ha entrnecida pratica, princi-
> * piartdoa : Meus Tadres^ Irmaos-, l>ejao "rofas reuerenas jquanto eji-
mara agora F.Lucio ter Vmido^omohum Macario^ou Hilariao& quanto
Ihe pe^ara do contrario , pois he necefario eflarem as contas mui ajuiadas
para asaluaao. E profeguindoa com feruorofo spiritu, foro tan-
tas as lagrimas , & foluos dos prsentes , que por vezes a inter-
rompero, vendo que hum tam virtuofo Padre, reconhecido de
criana por morada do Spiritu Sancto , feconfesiaua tam gran
de peccador. D'alli a dous dias pedio a Extrema-vno , que
recebeo efperto , refpondendo a tudo promptimamente . E
depois de rezar os Pfalmos Penitenciaes ( costume louuauel da
Ordem ) mettido ja na fraqueza , perguntou a quem Ihe aslistia:
Onde auia fer sepultado . E refpondendolhe : No lugar que qui^ee.
Replicou : Os religiososnao tem yontade propria ,bem folgara eu (Je
fora pofsiueljna Via sacrajunto piacsagoa enta9para que os Sacer-
dotes.
yigfimo de brl.

dotes , quandoJarem a di^er Mtffa ,se lembrem de minha aima ] que tanto
ncessita desuas oracZes , & suffragtos. E concedendofelhe , o agra-
dcceo com aquclas suas costumdas palauras ; 5>p para morde
Deosa caridade. Ento lidaem voz altaa Sequcnciados defunt-
tos , elle com as mos postas , & com tanto fpiritu, que a todos
mouia a deuoo, izto de dores ,com o mcllifluo nome de Iefu
emfeus labios , cambiou piamte a vida mortal pela immortal.
Tocarofe logo os sinos,correo a fama pela villa,acudio o Cle-
ro , & pouo a epultallo , fendo de todos applaudido por varo
justo, & temente a Deos. u Em Fangui , cidade no reino de Diogo m.
Cungoci,mereceo na flor da idade fer feito victima de Christo,
hum nobre Iapo,por nome Diogo , com quem fe frustaro to
dos meios de uauidade , & rigor,para que claudicafle na Reli-
gio Catholica. Endurecido o tyrannoMoridono de sua galhar-
darefoluo(fupostoo inffaliuel decreto diuino)foi por feu
mandado entregue s chamas , fubindo sua aima breuemente
da terra ao ceo(como outro Elias) em carroa de fogo,deixdo
entre feus naturaes clariflmos testemunhos de sua magnanimi-
dade,& constancia na F,para confuso de fracos, & admirao
degentios.

Commentario m XX. de AbriL

NA achamos atgora autor,que da vez nos reconhecemos mais obrigadoa


exprofeslb escreuessc a vida de a Dextro, que diz em sua Omnimoda his-
S. Theodoro Trichinas , q flo- toria ad an. Christi 300. fer Medelhim: lu
receo pelos annos de joo. affi o eremo Meteltniensi in Lufitania Theodom Ad-
confefa tambem o Cardeal Baronip nas mirabilis. A quem lgu feus Cmentado-
nocas ao Martyrologio Romano , q o traz res Biuar , & Caro. Martim Carrilho noa
neste dia c estas palauras:E<w/r die S.Theo- annaes chronologicos de Hefpanha fol.:
dort Confeffvris , ab aspera cilicij veie,qua te- i o7.est em noTo fauor.dizendo: En el mis-
gcb*tur,cognomento Triehinat , <jui multit vir- mo ano, em Medellim de Portugal S. Theodoro
tuttbus,prafertim aduerfus damones,ciaruit: ex Anachoret*. Moreno de Vargas na historia
eujus corpore vngutii featuries, tgrotissanita- de Merida I.5.C.3. trattando do Condado
tem tmpertit. Aprouetandole ao cj julga- de Medlhim , q parte.coa ditta cidade,
mos do Menologio Grego , que dclle se posto que dista d'ella vinte mil paffos, re-
lembra com as leguintes : Eodem die S. fere Theodoro , entre p Sanctos feus na-
Theodon Confeffor , bit propter trumnat , & turaes , dizendo que rezo d'elle nestc.dia;
vit* duritiam cui fe subjecit , pigorti & gelu com officio de comuni Abbattt. H clbre 1
propter Chrilu vixatus,craffa, & aspera veste Elogio estampou em feu louuor o P, loo \
corpus tegebat , ex quo faS cil , f ricbtnat, Baptista Mafculo da Cpanhia no i.tom. 1
cognomento appellarttur : ob idq; contra damo- Enc. Sanctor h. d.pag. 1 7J.no quai expli-
nerpotestdtemaccepit idimfytta vixiffet ,& ca o appellido Tricbino. ... yt'.
Mf Domni que dtstdertmat mtgr*ffet,omni- Nu[U . fifrjti sut *rm*.
m deltbus
sanio famtatem' consert ,Evnguento
ejnsepuJcbrofcaturiente. como no ex ^ .,
"t+Theodorei< ;.,J
cjxprimo estes doti lextos sua pawia, ca- . , . t" race tdamamno . .
huj,^j Hnhj Ucam
Agiologk LtiJitkfL
Lortcam nuist cilicinam, Dextro ) com outros Martyres de Heipa-
Triplicisetarum ordine vere trfljcem: nha, q padecero nella emdiuerls perle-
cues, sria qui a nossa Vlixbonenie,
Hujus jperittufecit,vt dicere: Triehi-
irma de S.Vcrissimo, & Maxima. Ou a
Emeritense , companheira de S. Eulaiu.
b. Tamb no temos escritto da vida Ou a Bracharense, q padeceo /untamente
de S.Baudelio,ou Boalfcomo vulgrmen- com S. Engracia , pois rodas tres la ieito
t he chamado)mais que a illustre mo, tempo uio conleguido a fresca palma,
que d'elle faz o Acipreste Iuliano em feus do martyrio. Se ja no foste outra,natural
Aduersarios 11.321.por estas palauras:Cr/r- de C.amora, como quer o ditto Tanuj
bris est memoria S. Baudet1) C/tnwenfts cius Salazar.
fyulgo dili Boal ) qui paffus est mtatfrtu fub Finalmente aduertimos, que o nofb S.
Diociefiaiu 20. Aprilts anno 25)8. fub Daitno Baudelio , he diuerso de outro do melmo
prside-, adest piura cum corpore trsfixo qua-
nome,Diacono Hefpanhol, q foi man) ri-
drjbasta &c He a iiobre cidade de C,amo- zadoem tempo de Iuliano Apostata, con
ra ( cofre das reliquias deste Sancto ) hpa forme Luirprando in Fragmentis n. 58, E
da 110I4 antga Luficania, comomostra- do q padeceo em Nimes, cidade da Gal-
mosjanosProlog.ao i.tom.5.3. lia Narbonenfe , de quem o Martyrologip
Tarribem Dextro se lembra dlie entre Romano a 20.de Maio, cujos milagres r
os Sanctos,q fe celebrauoem Helpanha, fre S. Gregorio Turonense de gloria C-
pos annos tf6. Sentie* in Hispania(iz e{- fessorum c.76. alias 78.
h)Saudelius,lulia,& alij Martjres, qui tu a-
hu ptreeuttonibus pafsi in Htjpania colitur. c. He a sagrada Cgregao Camal-
Que Sentica,fe;a a propria cidade de C,a- dulense a primeira do habito branco, que
mctra,ftada nos pouos Vacccos , sobre o milita debaixo da regrade S. Bento. Foi
Douro,em o princ.ipio da Lusitania^o co- instituida ( segundo Tamborino de jure
Ih de Pcolomeo, feus Commentadores Abbatsi tom.2.pag.<j<54.)an.iooo. Ousle-
Biuar, & Caro. E af memo Mariana de gundo Castniza em a Historia RoinuaJ-
rbus Hifp.l.6\cap. icAluaro Gomezde da c. 1 1 .) no de 1 000. por aqu elle daro es-
Gestis Ximenij 1. j! &!Florio do Cmpo peJho de sanctidade, & peni:cia,o leliu-
I.3.C.40. Pelo que n deuem fer ouudos ' rio Ro'mualdo , o quai depois de ter fun-
os que diflero fer C,amora a clbre Nu- dado c mosteiros do habito negro, ja na
mane|a,cerror do pouo Romano,porq esta vltima idade , fubindo h dia pelos neua-
f segundo os mslhores Geogi aphos ) caa dos montes Apeninos na Tolcana, ach-
na Prouincia da Beira , onde chamo Na- do h tio defuiado do humano tratto en
mo , ou Numo , meia legoa da villa de tre aquelles brutos penhafeos , adormec-
Freixojunto ao Douro , como se prouar do alli de can^ado, viohaefcada em lo-
noutro lugar, coin irrefragaueis argumen nhos( como outro Iacob) pela quai lubio
tes, cippos,& pedras Romatias, q em nos- grande multido de homens, vehidos de
sos tempos se acharo em suas ruinas. branco , de cuja viso tomou motiuo para
Tratta outrosi de S.Baudelio o P.Hie- edificar nelle cinco ermidas , & ao p da
ronymo Roman de la Higuera na sua Lu- montanha hum mosteiro de candidos Ce-
fitania r.p.c.ij.&o P.F.Afonso Vasque nobiras , fazendolhe ampla doao deste
no Defensorio de S.Ildcfonfo l.i. c.J. fol. d i stricto certo caualleiro , chamado Mal-
4.2. & mais diffusamrtee o doctiflimo D. dulo, de quem ella tomou o nome de Ca-
Ioo Tamayo Salazr no j. tom. do A- tualdula. Viuefeaqui cem tal perse i^c,as-.
namnesi Hip.a 20.de Iunho pag.660. on pereza , & rigor , q o Papa Gregorio IX.
de; iz,referinkieir-certame: Hune Baude- por breue feusque depois confrmaio ou
lii prtmi vereru imbre flagellt*, tant* rigo- tros Smos Pontisices) d licena a todes
r coMimwtonecoercutt ; vt vixmemhrtrin Religiosos (ainda Canuxos)para fe paffa-
Mtrtymcorpote -&pet'\retur eompago. Cujut rem a este Eremitorio , pelo quai no pas-
tjrannus intuens in fidei cofefione constant t, so mulheres m eia legoa em circuito,& o
iUuftipiti affixu^ quadribata tr*nfuerberari silencio he perpetuo,& inuiolauel.Foi leu
praeepit , & deinteps fupofsitit carbonibiu con- sancto fundador traladado desta para ou*
tremari &c. tra vida a 10.de Iunho an. 1027. polio que
^ S. iulia, que afl se elebraua ( segundo a Igreja o clbra a /.dc.Ecucxcire como
efcreuem
f^igecimo de Abfil *> * 3
escreuem sets Chrnistas. fonso de Orense,/ilho da nobre cidade,ap-
Desta obseruantiffima Congregao foi pellidada all em Galliza, que falleceo an^
Grai XXII. o nosso Dom Gomez Fer- i479.h.d.segundo o Mrryrologio da Or-
reira (irmo do Bispo de Coimbra D. Al- dem. A este pio,deuoco,i exemplar religio-
uaro Ferreira , filho de Marcim Ferreira, q so deue esta saneia casa a miraculosa Ima-
teue a voz de Portugal por elRei D. Ioo g de N. Senhora , q mandou vir de Flan-
I.o quai se achou na tomada de Ceuta c dez anno 14.56.pela qual o Omnipotence
seu irmo, & filhos ) cargo que renunciou obra notaueis milagres. A cuja fama se a-
(legundo "Wion, & Yepez ) an. 1439. mas balaua atgora,no s todo entre Douro
enganarose ambos,pois ja no de j.ctaua & Minho , mas a maior parte do reino de
em Portugal, como consta da Chr. delRei Galliza , q vinho aqui cprir seus votos,
D. Duarte, composta por Rui de Pina,on- & nouenas. Ali Gonzaga in hist. Seraph.
de no c. tj.se l estas palauras: Anno 1456. 3. p.tit.Prou.S. Ant.fol. 1153.8c Waddin-
0 Papa imitou a Bulla da Crwuida,a qual trou- go com.^.ad an. 1 34a.
xe o Delegado D.Gomez, Portuguet, , que ento
era Do Abbade de Florena W.Demais q na- e. Aljustrel, villa no Alentejo de 800,
quelle de 39. era ja fallecido o ditto Rei. E viinhos, he da correio de Beja , distante,
a sua promoo ao Priorado de S. Cruz, cinco legoas do Campo d'Outique.D'ella
foi no de 37. que obteue at o de 1448. em foi natural F.Aluaro , segundo colhemos
que passou do seculo,conforme a seguinte de seu sobrenome( costume mui vsado nas
memoria, q anda no antigo liuro dos An- Capuchas ) que morreo sanctamente anno
niuersarios de S. Cruz: 1 2. Kal. Aprilis obijt 1 598. na casa do Bosque , a quarta da Pro-
in Domino D. Gomeim Ferreira , Prior bujus uincia da Piedade. Sua vida anda na Chr.
monafierij S. Crucis E. M. CCCCLXXXX61. m.s.da mesma I.2.C.31.
jacet in Ecclefia ante altare S. Andrea. Outra
anda no liuro da Noa , que diz asfi: Aqui se f. Multiplicado foi o frutto, q colheo.
comea a obra q falia de D.Telo,& doutros ho- o inclyto Apostolo do Oriente S.Francis-
messeus companheiros, que foi tornada de La- co Xauier da Igreja de Yamchugi , cida-
tim em Ungoagc,porque a entendesem muitos, a de principal do reino de Suuo em lapo,
requerimento de Pedreanes , Prior de Podentes) pois em menos de h anno, q allircudio,
irmo de Afonfeanes, Conigo de S. Crz~ I esto passaro de tres mil os q se fizero Chris-
foi em tempo de D.Gmez, Prior, home de Jan- tos, sendo o Irmo Louro Lusco o an- .
&j vida , que primeiro fot Abbade de Florena tesignano de todos , q perseuerou na C-
&c. Muito pudramos dizer deste celestial pannia sanctamente at o anno 159 1. em q
varojse nos chegara s mos lua vida, es- passou do seculo,segundo escreue o P.Lu-
critta por Thomas Solutio , Doctor in v- cena na vida do Sancto Xauier 1. 9. cap.3.
troej, quese guarda na Bibliotheca de S. Torselino na mesma 1. 4- c. 70. & o Marty-
Maria dc Flora. Vejase Arnoldo in lig- rologio da Companhia h. d.
no vitae I.4. c.20. Yepez tom.5.ad an.1009.
c.6. Penotto na hist.Trip.l.a.c.o.n. i.Fr. g. O Presbytero Ioo Cerueiro de Ve- ,
Hieronymo Ramos na Chr. do S. lo. D. ra deu fim a suas sanctas jornadas anno
1 Fernando c9.Fr. Hieronymo Roman em 1 doo. As alfaias q testou , se reduziro to- .
sua vida c.6. Sc na hist.m. s. de S. Cruz c. das ao Itinerrio da terrs fana,\ imprimio
4.Fr. Leo de S. Thomas na Benedictina em Madrid no de 1597^0 qual consta ser
Lusir.tom.i;trat.i.c.7.$.i.& outros. a cidade de Roma,lua ptria, Sc seu nome,
o sobreditto, porq esses poucos que viueo, .
V. Noscfinsdo Arcebispado de Bra- no se lhe soube outro , mais q o Sacerdote .
ga,& Bispado de Tuy, fica o conuento de do milagre. O retabolo da Virg Senhora se
5. Maria de Mosteiro, que por muitos an- saluou no lastimoso incendio,q padeceo o .
nos foi da Prouincia de Portugal , & hoje conuento das Inglezinhas a 9. de Agosto
o primeiro na antiguidade da de S. Anto- dc 652. Tudo o que d'elle escreuemos, he
nio.Nclle floreceo lempre a regular obler- por testemunho de muitas religiosas , que
uancia , & disciplina Menorita , como se- inda hoje alli viuem.
minario de muitos Religiosos , q no exer
ccio sancto das virtudes , se afamaro gr- h. O celebre lugar de Monchique no
demente. Entre os quaes se nomea Frei A- Algarue , dista de Silues quatro legoas ao
Hhh 4 Norte
654 Agiologo Lujtano.
Norte. T feu assento nas faldras de duas estar acabado c emiosidade, & perfeio.
serras, q correm de Orite a Ponente, tam No lhe falto ornamentos , & pestas cu-
altas,q descobrem(de mais de todo aquel- riosas , c q o enriquiceo o ditto feu run-
le reino)grande parte do fertiliffimo Cam- dador , q jaz fepulcado na capella mr to
po d'Ouiique.E muito maior do elpacio- ladodireito.
ib Occeano,feruindo de balizas aos naue- Este folirario retiro efcolheo Fr. Lucio
gantes , que vem do alto, buLcar os nossos para rematar a vida an. 1 646. Era natural
portos, porq a primeira terra q dcfcobrtm do Vidigal , territorio de S. Ioo da Pef-
de Portugal,em distancia de innumerautis queira,no Bifpado de Lairifgo, iraio da-
legoas ao mar, so estas duas ferras,q pre- quelle religiolo varo F.Pedro,dc qutmja
cde qualquer dlias na altura de Cin- efercuemos a 15. de Ianeiro lit./. Oliuro
tra , apparecendo feus picos por cima das dos Obitos do conuento de Lisboa(cabe-
nuus. Pouoao o lugar $00. vizinhos , os a da Ord neste io) se lembra derei
mais dlies ricos, & abastados.Hefresquis- Lucio por estas palauras : Die zc. Apnlu
fmo pela abundancia de fontes , q fertili- 164.6^. lucij Dtuo Paulo, qui ft i.ujm d-
zo feus prados , & hortas com perpetuo ms. Prouincia Mimiier Prouimialis , & Pru-
curlb. O ar alli he muipuro , o dima be- cator:& multa opra pijssima ftut, nempeiit
neuolo, & a vista alegre , de forte q conui- Kaledam ad mamri Jratr Jut u, tijt Me-
da gte ir a elle recreaife nos Veres,t- chique cum maxime tiifidttio eoru. Tiramos
do os apaixonados da caa, opportunida- daqui (lem do dia, & anno de feu transi-
de grande para feu gosto,de que he prodi- to jque fendo Prouincal fez nukas ebr-s
ga cm copia jminiftrdo outrosi feiteis , & pijflmjs,ccmo este liuro,ou Kalenda, pa-
abundantes pastos ao gado , q no alto da ra que a todo tempo censte dos ebitesde
ferra fe apateenta , sitio priuilegiado dos feus irmos, 8c para q este louuauel cciu
Reis, pela comidade grade q reluira ao b me fe perptuasse , o in pi imio,ccmo tb
cm d'aquelle reino. Aqui nalce ha a- os Estatutos nouos da Prouinc. Outras o-
bundante fonte , celebrada dos naturaes, bras deixou m.f. todas cm crdite da Or-
pela melhor dlie; lem de outras muitas, dem , indagando com grande defuelo , &
que tem em feus conte 1110s , de christali- trabalho as antiguidades dlia,de q ja por
rus, & falutiferas agoas, q precipitadas no vezes nos aproueitamos nesta nofla. Ten-
Vero, aljofrando aquellas grutas,& cref- do por particular fauor do ceo,a breuec-
pos penhalcos,le vem a formar em groflas municao,que com elle tiuemos, decujx
lciudas. E no Inucrno tal vez congeladas modefiia,& recolhimento, acompanhado
no ar,uo fe olha para parte alga , q no de outras religiolas virtudes , puderamos
reprsente ha tolca ferra de prata. dizer muito, Icnao prefestaramos breuida-
De todas estas cxcellencias goza o c- de.A relao de sua morte deuemos ao P.
uento de N. Senhora do Desterro da Ter- F.Raymundo da Cuerso ( morador en-
ceira Ordem Franciicana, fundado pelo to no conuento de Monchique Jcjnella
Vice-rci da India Pedro da Silua o Molle, o confessou gralmente , & facramenrou.
em distancia conderauel do lugar, na De mais que toda a Prouincia, he teste-
planicu,ou taboleiro.q lhe ofereceo a fer- munha de sua fana vida , onde sua mc-
ra.Delle tomou poste a Prouincia a 20.de moria permanecer fempre frecitfima.
Maro de 16 }i. fendo Prouincial Fr. Ma-
noel de S. Antonio ; & foi h de feus pri- - . Padeceo o illustre Martyr Diogc
meiros habitadores 3 o grande feruo de Cacuzajemon an. 1 618. segundo escreue o
Deos Fr. Agostinho da Sperana , q salle- " P.Morejon na hilr. de Iapo do an. 1*15.
ceo agora em Caria com ingular opinio I.3.C.1 r. & o P. Cardim no'Catalogo oc-
de virtude. E como tam moderno t o 1 3. eior in odi fidei, ad eund ann pag.21.
lugar nos Capitulos. Sustenta quinze fra- & outras relaes annuas daquellc Impe-
des. fie o mais brincado da Prouincia, pot no,efcntus pelos Padres da Companhia,

ABRIL
'] ffgejnrwprimo de Afoil

' " A B R I L XXI. ; -

Oconuento deLoru, sobionestediaa gozarda 4 infmt


permanence eoroa immortal, a Infante D. Aldon- D- d*m-
a, filha segunda dosReis de Leo D. Afonso IX. f*'

& D. Thereza,posto q de incestuoso matrimonio,


cntrahido( scndo primosc irmos ) sem dispen-
sao Ptificia:cu jo diuorcio foi sertteciado instancia dos po-
uos,para q Deos applacasse o rigorofo aoite doctagio,com (|
de prsente affligia estes dous reinos. Vind a Raiiiha Outra vez
para Portugal, sua patria , trouxe coilsigo a D. ldonajminina
ainda de peito,a quai se criou no palacio de feu Au elRei Doni
Sanchol; ganhandolhe tanto a benuolencia com as' prendai
naturaes debelleza,fermofura,& difcrio,de mais das maraui-
lhos da graa , que em feu testamento a igualo cosuas filhas
na herana. Reedificando neste intermedio sua sancta me o c-
ucnto de Loruo,de moiges Benedictinos,em freiras Cisterci-
ses , & tomando nelle o neuado habito , se recolheo Infante
eom ella,onde permaneceo no celibato estado aigus annos,com
tal exemplo de honestidade , & piedade , acorapanfiada de ou
tras louuaueis virtudes, q na Corte se no sallaua cm outra coti
sa. Adoecendo esta fenhora grauemente , esgotadaa medecina,
no Ihe valendo o poder , & magestade real, estalou em breue
diante de feus olhos. E como a piedofa me a amaua tanto, fen
tindoa com excesso,no cfentio,q a fepultassem. Prostrada en-
to em feruorofa orao , germanada de lagrimas , pedio ao Se-
nhor pelos meritos do gloriob S. Antonio (q naquelle tempo
forefcia em prodigios,& milagres)refuscitassesua filha. E tanta
era a confiana, que tinha na diuina misericordia , & rio Sancto,
que no se persuadia deixar de fer ouuida,despachada , & cso-
Jada.Eis que ao terceiro dia depois de seufallecimto , pela po-
dcrosa intercesso de S. Antonio, & viua f daRainha,acordou
a Infante, como de hum leuefomno, mas mui queixofa de sua
me afazertornar smifrias, & penalidadesdesta vida , estan-
do ja liure dlias , no choro das Sanctas Virgens. A quem disse?
Senhora }Senbora,aqH efl nojfo compatriota > auogado S. Antonio, eu 0
tenho pre^o pelo feu cordaofque mo deu a beijar , & juntamente a faude, 6?
vida tamdefejadade y.Jlte^a. ARainha admiradada miraculofa
reurreio, & muito mais de a ouuir7 no cefando de render
> graas
]rAgiohgtoLuJtand. \

graasaoce0, vendoa quem tinhapormorta,restituida a vda,


niandou logo publcar ocpilagre por tpo o reino , para maior
gloriade Deos , &honrado mefmoSancto. D. Aldona d'alli
eru diante , Imbrada de tam estupenda marauilha i&rdas deli-s
eias da Bemauenturana,qexperimtara, viueo depois quaren-
ta St quatro annos em continues louuores diuinos^ & actos me-
ritorios de caridade,& humildade , inulando a todo mundoa
deuoo de S. Antonio, atquc pagou ocm tributodos mor-
taes, restituindo o crpo terra ', & a aima ao ceo , onde reinar
Frei loo perpetuamente coin Ghristo. h. .t Em Santreni,no eonuen-
Trim r t<? ^a ^an^ifi*mar^r'n^a^e bito de Fr. Ioo Nauarro., q por
r mndado delRi P. Afonfo III, feachou cm companhia de D.

Mattheus,BispodeIJisboa,rtoILoncilio Lugdun, celebra-


do anno i 274, em tempo do Papa GregorioX.Qndeie tratta-
ro materias importantinmas aob da Igreja , como a vnioda
Oriental , & Occidental j & a defejada paz entre os Principes
Christos,.paraq as tyrannias^ &hostilidades das armas infieis
ceTassem,& nopreualeceflem maisnaPalestina, contra os pro-
febres deN.S.F. E querendo F. Ioiovoltar para o reino, fa-
^endosc em Frn,q era mortoF.Miguel,II. Mitsfstro de San-
taremrfdi cleito ^ & cfrmado neste cargo pelo Grai da Ordc,
Pe que vekHogo tomar poste, com regozjodos subditos, pelo
onceito grande , que fe tinha de sua virtude. Em feu tempo o
muito nabre,&r pio varoD.Esteueanez,Collao delRei,& feu
hanaler mr,deixou ao ditto conu ento a villa de Aluito c
outras terras, & bs de raiz na dioceEborense,para regate de
cattiuos , fustento de religiosos , & fundao de hum hofpital, a
quai doao elle aceitou , por fer cforme a sua Apostolica Re-
gra.Cujas rendas,& Priorados das Igrejas administrou at o tc-
po delKei D. Dinyz, q Ihcdeu pela villa de Aluito, a clbre, &
rendosa herdade de Monte de Trigo,no districto de Santarem,
consentindo natroca F.Ioode Salas, Prouincial entode Hef-
panha,com os mais Padres,congregados para este efFeito,no Ca-
pitulode Burgosai4. de Settembroanno 1 282. reseruando o
mosteiro de Santarem o Padroado da Igreja de Aluito,que ain-
da hoje conserua.Dos antigos Redemptores,foi elle o principal
neste reino,pois resgatou (lanadas boas cotas ) 3400. cattiuos,
em 1 3. redempes graes que fez , at chegar^ por falta de di-
nheiro)a empenhar a casa de Santarem para ellas , a h Conigo
da Collegiada, em quantidade de Mifas. E afl quando entraua
w> . cm
Vgefimoprimo de bril. 6il

cm Granada,Cordoua, ou em outra qualquer parte, era recebi-


do dos cattiuos,como Anjo do ceo, entodo todos em alta voz:
!Bcn Jitosejaaquelle,queyemem nome do Senhor ; permittindo isto os
Mouros,pelo decoro grande, que lhe guardauo , & conceito q
dlie tinho. Sendo vnico refugio , & confolao vniuerfal dos
fieis, porque a todos animau,& confortauaem Christo , dando
liberdade a hs, &aoutros certas speranas d'ella. Refgatando
sempre em primeiro lugar os velhos,mininos,& mulheres , que
pela fragilidade do fexu, estauo mais arifcadas a prcuaricarem.
Com estas louuaueis , & meritorias obras de caridade , se achou
apercebido na morte o fidelissimo scruo,em q o ceo no deixou
deostentar suas marauilhas, pelas quaes lhe foi dado honorifco
tumu!o,junto ao altar mr ,de mandado do pijssimo Mcstre Al-
berto,Nuncio Apostolico neste reino, particular bemfeitor , &
deuoto da Ordem. e. Na Serra d'OTa , estar sempre frcscaGi/ nucr*
a memoria,do exemplar Eremita Gil Martinz,Deo que foi da ''"2- Ere-
S.S dJEuora,o quai constandolhe do estremado procedimto, jjJJ, ^

admirauel pobreza , & religiosa obscruancia,com que naquelle osia,


solitario retiro passauo a vida alegrcs,seus habitadores ,fegdo
a excellente informaao, que mandaro D.Pedro Tenorio,Bis-
po de Coimbra,D. Ioo de Castro,de Tuy,&VacoRodriguez,
Chantre de Braga,ao Smo Pontifice Gregorio XI. Vitadores
por elle deputado,para tam arduo negocio em toda Hespanha.
O q necefltou a elRei D.Fernando(vnico deste nome)a impe-
trar licena da S Apostolica, para que todos aquelles Eremitas
(intitulados da Tobre v/^)que viuio difperfos pelos defer-
tos de feu reino,fc congrcgaTem em forma de cmunidades , co
alg modo de leis,i estatutos,conuenientes a feu estado,de cujo
Breue fe diz foi excecutor o proprio Deo. E pelo q ento ex-
perimentou exemplo raro q deu a todo Portugal o ditto Bifp
de Tuy,recolhcndofe com elles, leuando a poz fi algas pefoas
de qualidade, & virtude, feaferuorou de forte , q destribuidos
eus bs em obras religiofas,& pias, deixou a oppulenta Preb -
ba Eborenfe ( que )a naquelle tempo rendia dinheiro conside-
rauel ) & c grande spiritu veio tomar o Eremitico habito , en-
taipandofe na coua,q inda hoje na ditta Serra conserua feu no-
me,ao p do moljleiro para a parte d Norte, )unto a ha saudo-
sa fonte ( vnico regalo feu na soledade ) tendo por cama a dura
terra, por pauelho o cstrellado ceo , & por abrigo contra os ri-
^ores do tempo hatofca , & defabrida grutaj onde atenuaua o
corpo
*58 v Agiohgio Lufitano.
corpo co cstreitos jejs , & penitcncias, pernoctauaem oraoi
& contemplao, imkandoem parte ao celeberrimoCcnobita
Athenienfe,de quem tomou o nome. Neste comenos vagando,
por morte de loo Fcrnandez o cargo de Maioral , no pudero
ja mais (por sua muita humildade)acabarcom elle rogos,paraq
aceitasse. Auendopoiso nosso virtuose Deo promouido este
sancto modo de vida grandemte, & pouoados os desertos def-
te reino de exemplares Anacoretas, piamente dormio em o Se-
ocvded nhor. f No sumptuofomosteirodeBethlem,territorio de
D.Afonso. LjjjQ^o anniuersario do Infante D. Afbnso, ho dos Sercnif-
, simos Reis DJvlanoel,& D. Maria,sua fegunda mulher , a quem
oPapaLeoX. (por morte de D. Pedro Gauio) em idaded
7.annos, proueo no Bispado da Guardaycom tanto,q o adminis-
trasseD. Miguel daSilua( ento Embaxador naCuria)at o
infante ser <k cpetente. Promettendo aelRei feu pai , que na
primeira creao deCardeaes,felbrana dlie , como se vio an.
1 517. emquelhe mandouporD. ManoeJde Noronha( depois
Prelado de Lamego) a purpurea eminenca , corn titulode Bif-
poTargiiano ,&Diacono Cardeal de S, Luzia in fept folijs.
Obtendo ja neste tpo as administraes dos Bifpados de Viseu,
i Euora , & as dos Reaes mofteiros de Alcobaa , & S. Cruz de
Coimbra,em rendas oppulentiffimos. No pararo aqui as dig-
nidades,foi afspto ao ArcebifpadodeLisboapor A<driano VI.
anno 1522.0 qaa! difpenson corn elle,paTa que antes dos vinte,
gozassedoCapelo . E no de 1 5 24 lheconferio o Papa Clem-
te Vll.odotitulode S.Bras,oqua1 lhe foi lado em AJmeirim
com grande regozijo,& applaufodaCorte,a vinte& oitode A-
bril, dia da Sanctissima Trinda<3e,de 5 16 , em cujo forne acto
orou eegamissimamente Francisco de Mello,naqueles tempos
humanista ceeberrimo. Morto Clemcte VH.entrou no Pontifl-
cado Paulo III. que no quiz ficar inferior a (eus antecessores,
pois no an. 535.0 ublimouaoterceiro Cardinalato do titu-
o de S.-loo,& Paulo,- difpenfando com elle no de trinta & fet-
te,parano ir ao Conclio Tridentino, a q,ue tinha conuoeado
os PreladosdaChristandadc.Estas foroas principaes dignida-
des,que logrou o nosso Principe da Igreja , merecendo a lupre-
ma^por uas muitas partes, & talentos pessoaes , acompanhados
de fuauimos costumes,& procedimentos,de generoa niagna-
nimidade, afl^bilidadejmodestia^lemcncia , & mancido. Nas
Hnguas Latina ,& Gregaeratam verfado, quam estudioso nas
lctras
V^igefmoprirnpwAbril ^9

Jetfaf, humanas , & diin3( conio dicipul d famoso lAfcfe%


Barbosa ) pela quai razo era Mescenas singuiar dos doctos, ;&
bcncmeritos, auorecdoos , & hrandoos cm roda a occazio.
Sua humildade , & virtude era t heroica,q sdo-Arcebispo^ad-.
ministraua(pop sua propria peflba)os Sacramtos aos enferinos}
baptizaua ais crias,i ensinaua a do&rina Christa aos mininos,
comoqualquer Parocho;dc q dioteftemunho s^raafe, & ru?*
de L5boa,Euora,& Viseu. E para que serfo perdeslc'estelod*
uauel,& Sancto costume,mandou que aos Donrwrigos,& sanct*
OBuesse nas Parochias qum a ensinaTe,dandose primeiro sinal,
ou c o sino,ou c ha campainha pela fregueai 'para q viesse
noticia de todos.Ordenou mafs q nellas ouuesse liuro$,em efr
creuessem os nomes dos baptizados , despofados , & defunttOs*
como inda hoje le vsycessando duiiidas , & incoucnicntcs. N a
magestade,& autoridade real corn que era feriiido,apparato, &
fausto de casa^parecia h podroso monarcha. E na religio , &
piedade para c Deos,miricordia, & afTbiidade para c:p<y*
bres,fe mostrou fcmprc vcrdadciro pastor d'almas, vigilante,& A- , i .-t
cuidadoso Ptificc. Prezauise muito de pcrto nas ceremonias 4a
da Igreja, & como principal rnnistro da Romana, mandou ^ na Ju -, ~'\ $

sua S de Lisboa,& por todo o rcebispado , scno vsasse mai -.


doOfficio Salisbu rgse,q vio de Inglaterra,em tpo dclRei Di
Io o I.mas c] ern feu lugar se rezasse o Romano,como mais per-
feito. Finalmte querdo o Scnhor pr a cronidc a tam sanctas
occupaes,na maior fora da cnfermidade, se mandou leuar
Igreja j & vistadas sagradas reliquias de S. Viccnce , reccbea
deuotmamentc ocorpo, & fangned Christo. Vendbsc na-
quella hora quam amado era do pouo,no grande sentiuicnto,&
demstrao,c q Ihedesejaua a vida,sendo lamctado de todos,
como fe fora pai de cada hum em particular. E leuado outra vez
ao palacio Pontfical,brcuemente foltouogenerofo,& religion
sospiritu nosbraodosCreador,em idade detrinta& hum an-
nos^ dous dias. Seu corpo foi deposttado corn grande prnto,
& alarido dos pobres,ao p do altar do inclytoMartyr,cm qu-
to se Ihe lauro em Bethl, hum famoso maufolo de marmor,
semclhante cm tudo ao des feus irmos , onde espra a tragedia
final, e, Noconuento deS. Cruz de Cotmbra, o falleci- Tr.3,mS$
mento doIrmoFr. Simao^queteuedeConigo Regular, pou-^*
co mais de fres annos , mas nelles se auentaju tanto na virtude,'
Sc religio a seu* contemporaneos ( aproueitandose da spiri*
><t - Iii tuai
*i*a^ oLoctrifl db P:D;GlM5stouo M S;Joo,setirie&re5 que soi
jilgado de tojdo* por Anjo na v.ida,&na.morts:, aqual se lhe q*.
riginou das frquentes caifencas rntinu*r6lttor , corn
que xcduzia iao ispiittu ,-aTebeldia d ParBe,. Ahti -de falJci-
cerypedio. coiB<grandeistancia :j que IhctrouxesseUi flores do
wrdim,caa qujtesisaHdauasatodos os q o yjsita&o.E trasendo*
lhe p.P.<2raiD. MigueWe. S. A^ostinhjhW'a mda^ha de gri*
clesndulgencwia^ paraquerana vtiimaiiofa corn ella, n$ nios
pronundar:/^ j\toW0jnesm foi.bei^aHa c deuoo? & je*-
petirc a mejniaaquellessuauissimos nomo , que deiaar ja cap*
pa da mortaliq'ade nas mos da pezada ronda.Caufando na 0r
den , & fora dlia yniuerftjvsentimento. Querendo lanaljia
coua,acharona femeada d bdninas(cus desaeotrjaada.)que
auio trazido os seruntes , sem bcr de nada* Peaidntxando
. c istoo Omnipotte,;queesta florde purza, setranfplantaua
do fresco vrgl da Religio para o amenodo Parajio , onde
{J^pcrpetuat. pecendent y$t vioa por toda a eternidade.
Tr. lofesb fi Eni Cartagtna .de I ndias , rto hospital de S. . Ba r rhol omeo
uofriu- dCuscQ,descanou empaZjpenitente Irmp F.Ioscph, ratu-
sZitde cntrc Duro,Sc Minho*: jto a Viaua de Caminha, o quai
peu, depois de auer tomado o hbito daCapaoba noCalhao deLima,
deixando a vida. Actiua pela Ctemplatiua , se pastbu aos Mcr-
cenarios descalos corn spiritu de aproueitar mais na casa do Se
ntier. E no socegando l, se tornou a.sua primeira vocao,para
que vejaque todas asReligiessodegraos, i escadas para o
ceOjicmqualquerd'cllasseserueaDeos. Nesta professou corn
muitas lagrimas, singnlarizandofe cineo anuos , q logrou o esta
do religioso,nas abstinencias,mortificaes} &penitcncias Ie-
juaua perpetuamete , sem ja mais gostar carne,a quai militas ve
xes tocaua nos bcios \ obrigado da Obediencia . Flagellauafc
todasas noites asperrimamente sem terd de fi, no largando
(por maiores ensermidades,q tiuefle )ocilicio , eu inseparauel
ompanheiro.Repousaua no cho,& tal vcz sobre botijas, para
a desigualdade lhe seruir demaior pena.Andaua sempre delca.
o,rapado todo naualha,com a cabeadescuberta s inclem-
cias do tempo. Vellaua para a orao, ou para despertar a feus
irmos,em ordem aucaritatiuoestatuto,inutando noua tra-
a,que era ha vellaaceza,attada na mo, para q gastada at tal
medida,a viinhanado fogo,o fizesse acordar s horas necessa-
rias. Em resoluo sorado da Obedicia, foi Superior na ditw
> casa
Vigtfimoprimo de Abril. ^

casa deCusco, nias cotnoandaua ja muigastadodaspenitcia^,


no acabou o trinio, porq no meio dlie , P chamou o-Senhor
para o galaidoar dobq oauiaseruido.Abe.rta sua sepultnra, de-
pois de oito annos,achandofe o cadauer desfeito,smte o cora-
co permanecia inteiro, & frefco,caromatieocheiro. Mpstr-,
do o ceocom tam euidente milagre,quanto estima Deoshco-,
rao ctrito,& humilde, pois aindadepois de morta a pessoa,o
conferua illeso da corruptibilidade. g. Item^o Collegio da o h*u
Companhia de Lima,nas mesmas ndias Occidentaes, fez pauza ^[^fj
vida,o Irmo Gaspar Pereira,discipulo amado, & flho 'queri-.cspMMA
do do P.Mestre Auila (Prgador Apostolico , varo verdadei-*
ramente grande,de prodigiosas virtudes,fuperior fpiritu,.& (o-,
lida sanctidade)que d'Euora, onde nasceo de paes nobres , o le^
uou a Montilha , a luz desta refplandecente estrella , que a coda,
parte alurniaua, para affentar praa debaxo de sua bandeira , &
eriarse no leite de sua excellente doctrina , at idade de quinze
annos, em que o celestial Padre passou a melhor vida . Suas vir-
tudes em aspectu angelico,ganharo tanto a vontade do varcr
Apostolico , q lhe chamaua o feu Benjamin , & como tal o; trat-
taua,lendoIhe mesa,& acudindolhe aoutros seruios,propprn
cionados a sua idade,brotando a h mesmo tpo flores,& fruttos
deliumildde,cpostura,modestia, & honestidade. Elleaffiftio,
aTeu fancto Mestre na vltima enfermidadc , & prostrado de jp-
lhos,banhado todo em lagrimas,lhe pedio sua beno.A quem
resporidea: Hija para que la akances de Dios en esta Vida con prendas
dego^arle en la ternit conuiene entrar en la ompanha,no apefeciendo.
mas grado,que el de Hermano Coadjutox& com isto lhe deu a beijar a
nao,& c ella suabeno,q a alcartou pleniTima,como bem sc
viodepois. Vsou com o fancto Mestre o vit inoofficio,deu lhe aj
"vlla ,cer<toulheos olhos,,;quandoos abrio para a eternidade*,
Morto elle,& fepultadjquiz dar a execuo o cselho , neeres?
cero duuida^occazionadas; de sua nobreza, talentp,& apptits
naturalde viuer noseculcom majpr estima. Vlas;venceo.fujdo
co adiuinagraa,ajudado dos-exercicios sanctos da or,a^pi,\&;
pienitencia, tendo f>or oracttlo do eP as pal au ras 4e fewM^WFrfc
E ntrando n Co,mpanfria cp estes fejuores^ aniunios, p!ef)ojsi
de rezidir aigsannos ikiscollegios d. Montiltja, & Gria^
cmpregado em mnisterios }*umildes,para maipjjjeguridaje , $
icrito , por mahdado te'seus Maipfes j'paffou^ao^er^V^i^P
no de Liiac -mais est^a^Q^pcju^p nps;ffios,manuae^
-.iojs Iiia c
giokgioLufiiaiw.?,

de seu estado , & tm contente, como se gozara as raiofes Pre-


htias Sobrepujandoc sua rara humildade as virtudes deou-
tros,St quanto mais se habatia,tanto mais Christo o foblimaua.
Venerauono os inferiores , respeitauono os iguaes, i estima-
uono os Superiores.Taes ero suas virtudes! Taes suas perfei-
es Porq sua orao era continua , a contemplaoeleuada, a
mortificaao dtodas horas feruoros, eottv grande amor po-
breza, odio,& fastioscousasdoseculo. Sua obedienciaadmi-
raueljprpta, & alegre , jamasquebrantou hua virguladaRe-
gra,affirmandona morte, q em quarentaannos nqua esteue h
quarto de horaocioso. Acastidade estaua nelle,como cm feu
centr,a que aggregaua grande afFabilidade,& brandura de c-
dio,& hua intcireza religiosa,ganhando com esta respeito , &
caquellafazendose de todos amauel. Nofoimenos na absti-
Jienca,has hcriias cozidas fem sal, ero feu quotidiafo sustcn-
to, &hi poucodcporaIO-,seumaiorseglo, no admittindo
outras iguaras, aindaestandoenfesmo. Era deuotissimoda V.
Snhra,fazia mutopela iniitar em todas virtudes, pecialmen-
tna: humildade, Sc purezaysendongular a de sua alma,pois de
ofdin'rio no dauamaterias Confessores de ab foluio. Do
Au^ustisimo Saeramentf-que aprendeo na escola de feu fan-
cto Mestre , o quai lhe dtsse h dia , depois de o ajiidr Mssa:
lfrk forman Gafpar3que il>offcio,qne ha echo ts propriode Jngel, -
'ifeos q lo fon n el cieloyfe tiene porfauorecidos tn Jatierra^de afstjir
dfcrifio de U Mjsa. Lareando esta emente tam profundas rai-
zesm feu cora o, que estaua empre hprado florido, & ver-
gel delectauel, ondeseTecreaua o iinculado Cordeiro. Os vlti-
mos armps de sua vida-,qiiando os achaques, o cfcuzau o de oiw
tros officios,eracontinuo affistte do altar,& mesa, onde Chris
to se d em manjar aos homes, festejandoo com actosfcruorosif-
mosde amor jemparticulros dous dias , que cmungaua n
mana, no cessa nd o nunqtde render graasao Omnipotent

amot, qpareciaburoftrfau tochaaceza. Finalmente depois


^vrgcntespnitencias -qutai vez as enfreaua^ Obedencia,o
qU%c coro inerermento,foi ha imicta pacieticia nas en*
fermidades , qum equadroes o acomettero, depois de cn-
fcociTta atnos dompletdsoScpitaesfFodrdepedra ,tnal de
rin,& gottaihas vefesi vinhoc^orfi, outras todas juntas,
a con-
qiiistrafortalczainucnciuel de feu an i m o, masfcmpreem
vo , pr fer riglaririi na rgnao, B na sua bocca per-
pctuosos diuinos louuiore?-. Renderono cana os tres vltimos
ntios^apertouo o penulfinio'dos males,que dissemos , padeceo
jntnsifimas 4,ores,com que njorjappr horas: os remedios vio-
entos,que lheapplicairo,mais lhe scruio de martyrio, que de
aliuio. Atgue rcebidps c estrnha dcuoo os Sacramentos,
jhe abreuioiidoRei da gloria aitranSfiona vida,para gozar na ou-
t^^dos peduraueisbensdaetcrndade. h; ' No Ducadooe ir.haodt
$W$99i Cpng9>, ^nfguf a precipfa aurola do mrty- JJ^J*"
ri%o P^Ptlatfge de Ielo, Capuchino , Mifionario Apostolico,q
fca< dp ardente zelo, & cpruefsodaqella cafrara , fe vio
& Flandesi(fua patria) a Lisboa, d'onde partio para Angola , .&
tepois de rezidir anno,& mcio na Miso, aportdo na Aldea;
piaml^l, vendo que feus habitadores , tendo abraado o
Christianifmo,etauocom grande Festa,& regozijo, facrifican-
tahs.idolos,lhes prgouferuorofmente3 abominando tm
c#ecrandp^8f diabolico Feito ; mas conhecendo q nada bastaua,
trattando de os reduzir a p , & cinza , faltaro nelle c paos,&
pdfas > & se efcapou coin vida do conflicto , no affi da morte,,

que lhe fobreueo ao decimo quinto dia ,alcanando por esta via
(como piamente se pde crer) a gloriofa palma do martyrio.

Commentnrio no XXL de Abril


rW' Gnoramos a razo que aueria para se legitimaro em ordem successo. A
passarem em silencio nossos Chronis- Infante D. Sancha , q era a mais velha,fi-
I t-as as gloriofas acos de duas Infan- cou com feu p ai em Leo, a quai se reco-
a^ tes>tamaffinaladasem virtude, como lheo com euidente milagre no mosteiro
D. Sancha , & D. Aldona , filhas da nossa das Donnas de Sant- Iago de Corclhos,
D. Thereza , Rainha de Leo , netas del- no Bifpado de Plazcia, onde fubio dig-
Rei D. Sancho I.& da Rainha D. Aldon- nidade de Commendadeira, & morreo c
a>sua mulher , cujos nomes lhe impuze- tal opinio de virtude , q se tratta na Cu-
ro no fancto Baptismo.por comprazerem ria Romana de sua Batificao , como se
a estes feus maternos aus. Cinco annos ver em feu dia 23. de Settembro. E a In-
auia,que a Rainha D. Thereza era cafada sant D. Aldona, veio com sua me para
corn Dom Afonso IX. de Leo, quando o Portugal , onde foi refuse itada vida por
rnatrimonio le derimio pelo Papa Cels- S.Antonio,no de idadede u.annos,mas
tino (fegundo Rogerio de Houeden) de muitos mais. -
ou Inriocenciojtambe III. (como quer D, Bem fei , que Fr.Hieronymo Romano
.Lucas deTuy)por fer o ditto Rei, nlho de na sua hist. Eccleaftica de Hefpanha ( re-
D.Vrraca,irma de feu pai D. Sancho.Ef- ferido por F.Luis dos An)os,no Iardim de
te era o grao de parentefeo , que naquelle Portugal num.^.) traz o milagre por bem
tempo no confeguio difpenfao entre diffrente caminno , do q nso relatamos
peToas reaes. Mas inda q le desez o ma- no texto,a faber:<2? estando D. Aldona hua
trimonio, no deixaro contudo de ferem vtz, em perigo de morte , ouuio dix.er Rainha
lgitimas as ilhas,que dlie nafcero, por sua mae, que se encomendajse ao gloriofa S. An-
erem auidas em boa f , as quacs depois tonio , que por ele tepo faa muitos mUagres.
k I3 Ifllo
*64 !' rAgwbgio Lufitfwo. \

TeUo afs , & foi Dees feruido darlhe hum ex- que no pode fer , pois ainda ento'viuil
tafisyCom o quai citdauZo todos que marri* , & S. Antonio,que pbrpu nella. o milagre,de-
foiao contrario , forque farou pelos mritas 4o pois de feu bemuenrtirado transite, q foi
Bemauenturado S. Antonio, q Ibe diffe: Deos me a- 1 3. de luiiho de 1 2 3 .D mais.que elRei
,inuia ati pelos rogos de tua niae,para queeso- D.Saneho I. no testamnto,em q lhe dei-
lhat:ou mmer logoj- ir cvmigo gloriaiouf- xa Legado , como a qualquer de suas
tar ci no mundo,& fer ogo foi. Ao qurr'tspdti- lhas , foi feito cm OufubrO de 1 209. vbh
le* a enferma \ Se noffo Senbor f0ffe feruido, InfavtiV^cia^fplimr^^tmnUrm^
folgara de oferir indu aigu tempo em domo mea X.morAitinos,& L.march. aigen-
hbia de nimba maejO S.Iogo Ihe. deu saule &c. ti.qmd ejl m Al co?Ma: LE 4WO pdia fal-
Porem feguimos em parte onoflbtifpo ! :l*cr.Aldona an.-iwoft'-d-onaeanti,
; doPorto F.Marco* de Lisboa, .q^nha & qiynze. dis. E mais^ oudo elRei D,
. mais^obrigao de o saber,por natural, 8 Afonfo de Leo,seu paijalleceo ari. 113^
trrrr exprofesso a vida d Si ;Antonio ru* ouue mister ir l a Ranha D. ThrWa,
t-p, das Chronicas Franciscans,otde 1; $1 por Causa da heran,a,< Srdonsta "e noJai
. n . relata o casq refferid , succder em Chronicas, que euou consigo R,Aldoajj
lanquer, de qui nos defuiamos, em qu- , t^iunto terceira,& vltirria,he crq,
todiz cj tra a Infante de idade de u: annosy que falleceo D. Aldona.depois donna
q VtueoJepois'.quint.e dias smenti em coto- nyo. & no 1206. porqu aiaquelleann
panhia de sua mie. Pois d'aqui vierao a di- ccreueo sua hist.q rcebispp D. Rodrjgp
zer algs aurores , que foro dous os mila- de *Toldo, & fazendo lista dos morroVBi
gteis,obrados h em D. Sancha,outro em fa ireal de Portugal, & Leo, no se 1-
D. Aldorra. E desta opinio he o Anony- bra de D. Aldona.porq airtda.viuia. Que
mo,que.anda m. f. dos Ministros Graes, fallecefseem Loruo.onde eslauarecolhi-
quele conserua na lurara delRei N. Se- da corn sua me.hecousaindiibitautt'
nJlor.Supostoisto ! ' , :.i ella se hade entender ,que rfr nos?
. , Tres duuidas se nos offerec agora in- os Chronistas, quando dizcm , cjue a nr
tricadiffirnas, a qu darmos sluao,a fim fante t). Berenguella de minina se Crio
das objeces, que nosjpodem far nefta Loruo , com sua irma a Rainha D.
materia1oslidos,& verfados nas historiai. Thereaa,& que alli falleceo, pois esta Iny
A primeira' se he p.lda,a filha da Rai- fantc,no viueo,nem morreo em Loru,
nha de Leo, Prtugueza,na quai . Art\ seno em Dinamarca,onde casou , & teue
tonio fez o milagre , que referem os auto- dilatada iuccesso, como Costa das Chro-
tps de sua vida. A segunda se morreo de nicas craquelle reino,ignotas atcora nef-
onze anaos , affistindo depois quinze te. O tranfito de D.Aldoa, seacnaemh
dias coin sua me, como os mesmos pu- antiquifmo liurode Obitos do mostciro
blico. A terceira em queanno, & dia fal- de S. Iorge , ito a Coimbra,por estas pa-
leceo, & onde foi fepuitada. lauras:Hac die (scilicet 2 (, Apnlis ) vbijt D.
Quanto primeira , Rainhas de Leo Dulcia, infans ,filia lljAreft<t,Reg, Legionatsis.
Poraiguezas , no ouue mais q duas , D. No faa duuida o nome (Dulu ) porque
Vrraca, filha delRei D.Afonso Henriquez. afi achamos efcrittoo de sua Au em va-
E Dona Thereza, filha delRei D. Sancho rias escritturas daquelle tipo , pois o mes-
LNo tempo daquella,no era ainda vindo mo h(Dulcia)cvn latim,q(jl/</p)em Por-
ao mdo S. Antonio.No desta, m,a quai tugucz. Nome q nunqua pde fer deriua-
sab:mos teue duas filhas D.Sancha, & D. do de S. Ildefonlb , por mais q digacQue
Aldona,que viuerao muitos annos , por- fosse leuada a enterrar a Alcobaa, o mof-
quca primeira chegou ao de 1270. & a troasmutas fepulturas, q alli ha de In-
segunda passou de 12. E como na vida fantessemnome,qseestiueraem Loruo,
de D.Sancha Cmendadeira, noserefira alga tradi^o,ou noticia ouuera dlia
o ditto milagre, nem veio nunqua a Por- naquelle conuento. Demais q vueo alg
tugal,ondc uccedeo,mas D. Aldona: lo- tpo em Alcobaa,onde a tomou a mort
go euidentemcnte se v que foi ella. delRei D. Sancho,seu Au, segdo aquel-
Quanto segunda,nascendo D. Aldon- la clausula do testamento: Qupd est in Alco-
a anno 1 194.6c S.Antonio no de 97. vi-^ bacia. Vejase alem dos alegados, Matthco
, nha a fer de onze annos,no de 1 206. em q Alemo na vida de S.Antonio Lj, cap. 6.
afazera fallecida ao decimo.quinto dia, o Marieta no Flos SS.de Hepanha 1. 76.C.
2i. Re
T^igefimoprimo de Abril. 665
i.Reboledo tu r. p. d Chr. dos Men. 1.
ucnto da Trindade de Lisboa , onde a vi-
jo.i .i. Viudd.tom.i. Annal. Min. ad an. mos muitos annos, antes que se reediHcas-
1240.0. 17. K Antonio Brando na 4. p. da sc a Igrc)a,com o seguinte letreiro.
Ml iui ch.L usicl. 1 4.C. 1 2. 6c outros.

t. Ccorreo F.Ioo Nauarro,III;M- Offa Alberts bic requiescuntRa

nstro do conuento de Santarem, com F. nima ejus,vbi in Vita parauit.


Ioo d'Euora , aquelle q achamos emal- Tratto de Frei Ioo Nauarro o liuro dos
gas esc ritturas nomeado : Confcffr mator Obitos do conuento de Lisboa c. 2. Altu-
de todo 0 mnojtitulo que deuia fer dado pe na na Chr.grai da Ordem 1. 2. c. 1. pag.
la S Apostolica :& por isso attribu ai (ty.Figueiras na mesma pag. 1 17. & 4JN
gus, as aces de cada qual,ao outro. Foi F.Bernardino no Epit.das Redcmp.es 1.
elle hum dos mais clbrs Redemptores 2.C.12.& outros in m.f.
desta Prouincia , o quai cobrou diligente-
mente para este ministerio, o pio legado q c. O Bispo de Tuy , que se retirou
elRei D. Afonfo III. deixou emteitam- Serra d'Ossa, era D. Ioo de Castro, hum
to an. 1 17?. Recebd cada dia grossas es- dos tres Vifitadores, que por mandado de
molas de D.Matthes, Bpo de Lisboa.a Grcg"o XI. sindicaro dos Eremitas da
cuem o Arcebispo D. Rodrigo da Cunha, Pobrc v.lda ncstc reino & so d'elle/ de
hama: Grande pat de sobres , & redemptor de 1* "lultou extmguirese os de Caftella,
CMttiuos.Toi outrofi F. Ioo.I.Prior , & se- N?"?, & Aragao , & os nossos de Por-
nhor d'Aluito , a cuja villa deu o proprio ^g*1 "carem no mcmo cstado W* na
oral de Santar anno 1 280. A troca , q fez he P'q^no louuor; com cujo exemplo ft-
della c elRei D.Dinyz a 23.de Ianeiro de zerao 0 mcmo algas Pcfloas nob*es &
safe.anda no 1 .l.do mesmo Rei fol. 4.da a"K>rizadas , como foi o Dcao d Euora
torre do Tombo. E logo fol. 6> em 12.de Ci}t Martinz.Era aquelle Prelado,no Ap-
Feuereiro, a noua doa.o dos Padroados PeUldo Castro,no das leis ruellas , ne das
ks Igrejas de AluitoJBenalberge , Oriola treze> mas d outros , que trazem noue, oa
&c.O epitaphio do seruo de Deos, q fal- quaes ainda hojc ha b nobres em Mon-
leceo cerca do anno 1 290. tral adamos das o,& Melgao, misturadoseem Soares,
breues memorias,qu deixou da Ordem,o & Caldas : pelo que o temos por Portu-
P.F.Paulo Cabrai, que diz afsi. guez. Succedeo elle no Bispado a D. Go-
mez pelos an. 1 jjo.a quem elRei D.Hcn-
-' Jquifoi poflo 0 bom Fr. loao rique de Castella, pelos seruios , que lhc
fzera na guerra contra Portugal , i em fa-
Nauarro, Minijlro defle mo- tisfao dos dnos, q recebera sua Igre/a,
Jieiroyfenhor das Vdlas de.AU &cidade,por Sueiranez de Parada, aju-
ntto , Vdla-noua , Oriola, dando ao nosso Rei contra a fidelidade , q
deuia ao feu , deu o Castello d'Entena a
(Prior mbr de suas Igrejas , co quatro de Settembro de 1 22 r. que depois
quefe^ obras no feu mojeiro, lhe confrmou em Burgos elRei D. Ioo a
dezoito de Agosto de 1 379. As memorias
fe^ refgates de cattiuos , Cs> deste Prelado , falto naquella cathdral,
fe^ marauilhas. de bodade,ata deste anno em diante , no quai parece le
que sefnou , & por ellas se recolheo Serra d'Ossa. E no mefmo at
do nosso virtuofo Deo na S d'Euora,
Ihe deu eia Veneracon , pelo cujas pizadas feguio.
- Jenhor Alberto, Nuncio nef- A primeira vez que o achamos nomea
do em doaes, he na q se fez a Ioo Fcr-
tes reinos , todos digao aqui
nandez, Maioral dos dittos Ere mi ta s, an.
feu <I{esponso,paraque sua ai 140. que contem o sitio para a fundao
ma dfiance em solgana. do Oratorio, chamado Agua de Infantes,
110 termo de Portl , que diz afl : Saibao
O Nuncio de que nefte epitaphio se fal- quantos , como eu Gondo Afonfo , cm minha
x,estauaenterradoem sepultura de pedra, mulher Cathtrtna Annes , mtradors emS2o
eleuada sobre a pia da agoa benta, no c- Ctido , i en Ejtmo Afonfo &c. todos junta-
lj, mente
666 * 'j&googl

mente s<tz*emot purA doaon deste dia para to~ ancigo como o faz o DoSor Fr. Antonio
do fempre,a r* loo Eernadez. da Serra d'of- Brando na j.p.da Monarhia Lusit l. S.
fa,& a Vafco,& a Eoutenco,<!? a Vicente , &a c. vltimo , pois lorecia pelc s annos 1 4 c6.
Alu*to,& a Gtl lartin,{q foi Deo (sEuora) em quejiilgamos foi feu bemauentiuaiio
& a todolos outrosproues Ermitas da refia vt- transite Confia o refei ido de eferitturas,
da,de todolos noffos dertos , partes <j ns atte & monumentos defta 'ancta Congrega-
ntas na Certes chamo Agua de lnf antes,m- o , que temos em nosso poder. D'elle J
mo de Porttl &c.O Bispo no s nomea ne- lembra o P.M.F. Rodrigo, Grai quefoi
ia doao,parece que ja era fallecido. C- d'ella,na Chronica que traz entre mos. 5
firnaa a explar vida dcstcs Eremitas , em F. Antonio de S.Frcifco, com outros an-
p roua do q deixamos elcritto acima, ha tiquarios da Or dem, em feus m.s. ;
carta delRei D. Ioo II. em que os toma
debaxo de sua proteco, anda ella no z. d. O nascmento do Cardeal Infante
Lde Odiana da Torre do tombo fol. 1 83. D. Afonso foi na celeberrima cidade 'E-
uora a 23. de Abril , tera feira, ha hora
J Quantos esta noffa carta .ytrem depois do meio dia, do anno 1 509.1 em fus
fa^emosfaber, que nos queren- Cathdral legenerado em Chnlto ao 1,
'de Maio , dia. dos Apoltolos S. Felippe,
do fa&rgraa, & merce por efmola & Sant-Iago com grande pompa , & ap-
aos pobres da Serra et OJ^a t & a to- plauso do pouo.Seu salle cimento em Lif
boa c igual dor,& fentimto a 2i.de A-
dos feus companheiros , que efliuere
bril de 1 5^ o.cforn:e Hieronymo Megi/-
corn elles no ditto lugar, & nos ou ro no feu Diario Aultnaco,p,.;o.& 41, Na)
tros em queVweremno ditto modo, Kalenda noua da S de Lisboa, enctra?
mos a feguinte memoria , reconhecida s
fcilicetdo Val de Infante> & do Val- famoias peaSjCom que o Cardeal a enri-
dabrao,& Valbon, Motes- claros, queo:X.0</,A4y ( que he a 21.de Abril)
obijt D. Alphonse ,hu)us laitfi* Archteph S.
& Qfy-torto, Fonte -arcada, S.
R. E. Cardinars , Emmanuelu Reg film , <]ut
Margarida, & Monte-muro, & ^ip deait buu Ecclfjia rnamentu, ex bembceptl*
Mourinhoj&Tortlj Effadeneira, leso ngro, & teila aurea , lapident orgentcl op-
tune (tlatatn , quatuor candlabre argentea^
t Alferrara Medoliua,&' !Bar-
duo matera,duo veto minora ejusde forma , oc-
rigafS a lunquera, & Val-fermo- telatura. A, 1 y 4.0. Tamb os monges de Al-
fo no termo de Taura, conjiderando cobaa , de cuja real casa foi Cmendata-
rio, escreuero no fim da hii. Eccleari-
ns 0 Yirtuofo modo de Vtuer , q por ca de Runo o feguinte por fer singular
feruicod N.Senborte : & portai, bemfeitor d'ella. Anno Domini 1540. ex bat
vtta ad Domint migranit illufiris Alpbcnsus,
que tenhao ra^pn de continhuarem
lnfans,films Emmanuelis Reg* Portug.yui cum
melhor^S terem, & q fe euitem m- Roma Cardinal fuiffet tttul. SB. loarmu, &
conuenentes temos por be 7& os to- Pauli : futt ettam Vlixbonenfis Archiepus , &
Elborenfis perpetutu adrmnistrator, pariter , &
tamos em nofa guarda , i encomen- hujus Canobij CvmendatarUts, cujut atuma re~
da fob 0 noffo defendimento. E quiecat in pace,pr tot/antis^ bene$cijs,qua\
mandamos } ? defendemos q ningue Alcebacia ab eo fufctpit , n chorus suo ttmpore
tnitiu fumpjr& fine advfjj eS perduRus^ntc
feja tam ou^ado de qualquer ejado, non,& domus sacrijia,suts un bus fuit conirt-
& condiconfob pena denoffamerce, 8a, & Calix aureus mirifee laborants , fiudia
quofy literarum tpfe mtroduxtt , cr itifirmito-
que Ihes faa mal, mm dano , ne ou
rium factrt jufsit.
tra nenhua cousa fem ra^pn^nem de- Iaz seputado no Cruzeiro de Bethlcm
fagui^ado 5 nem contra sas yontades da parte direica,no proximo maulolo, ao
altar da antigua , & fermosa Imag de N.
tc.Euora %o.de Maio 1482.
Senhora do Reftello,em cujo arco vernes
tornando 4 Cil Mattinz , no h tam inda hoje pendutado o meno galcro,one
F^igefirHbpftmo de 'Ahil. 66?

lhe mandou o Papa Leo X. quando o e. A cidade do Porto nos deu a F, Si*
coi iltuuo Caideal da S. Igreja Romana, mojirmo do Doctor Gonalo Aluo , b
o quai lcuou na pompa de leu enterro ar- . conhecido u este reino por suas letras , o
uciddo na haitea o Deo D. Antonio da quai tomou o Canonico habito a 18. d
Coit. Enoditco mausolo eito os le- Feuereiro de 161 8. & ialleceo c opinio
guints dillicos,qiie h'a bem pouco tempo de grande leruo de Deosa 21.de Abril de
lez o P. Frei Diogcf de Iesus, religiolo da i62i.como constado liuro dos Obitos de
metnru Ordem. S. Cruz,& das relaes, que nos cmuni-
i i j. t .-. cou (por sua singular beneuolencia) o Re-:
Heu quodi Alfhonso viduanur horio- uerendp PD. Agostinho do Rosario,Rta
re tiara. gioso da mesma casa , que lhe aflltio na
Plorat Vlyssipoy Rom* rubenftoga, mortfc ! ' > y.-f'-i ; m.-.;..,;
iftscses puert,quos /pfeFidci erudtebat
/. Em Cusco,cidade principal de Car-
SoIa% congaudentjdera ciuesuo.
thagena,nas Indias Occidentaes, rematou
Que fosse a primeira dignidade Ecle- feus das com opinio louuauel , o Irmo
asiica que obteue o Bispado da Guarda F.Iofeph,da Ordem da Hofpitalidade,an.
(de que os nossos se efquecero)consta do 122. Cujo relatorio breue, jurado in ver-
.l.das bullas daTorre do rombo fol. 175s. bo Sacerdotis,fez( rtossa instancia ) o P.
onde lemos, que o Papa Leo X. lho c- F. Agostinho de Carualho,da mclma Or
cedeo a io.de Settbrode 15:16. Das mais dem, que tomou o habito em Lima c el
dignidades,& administrmes, csto cheos le , onde residio , & aflstio a feu transito,
cs liuros dos priuilegios das SsdeLis- cu;a vida anda ja nos annaes d'ella, q at-
bo,Euora,S.Cruz, & Alcobaa. Efcteu gora nos no chegaro s mos.
d'elle corn grandes encomios, Bzouio nos
annaes Eccl.rom. 19. ad an. 150p. & iio-. %i . C^uando trattarhos no tomo prc
Spofldano tom.2.adan. 15 1 7.11.5. Chaco dente a ar: de laneiro 1. d. dos Portugue-
de vkis Pt.fol. io8i.Pannuino fub Leo- zes,queroro difcipulos dp V.M.Ioo de
jne X. Oforio de rbus Emmanuclis 1. 6. Auila,no sizemos mo do Itmo Gas
Damio de Goes n Chr. do mefmo Rei par Pereira da Companhia de Iesus, dig-
2.p.c.42.Mriz Dialogo 4.cap. 20. Duarte no de eterna memoria , por suas heroicas
l^Iunez na Geneplog. dos Reis de Port- vrtudes, p or que a refeniauamos para erfc
gai fol. 67. Valc. Anacephal. 18. pag. 272. dia , em q Deos o lcuou para fi an. 1627.
Faria no Epirome das hist. PortUg. 3." p.e. aos 77.de idade,& 50.de xeligio. O quai
*5.5;38.Manoel Seuerm, Chantre d'Euo- de feus Horidos. an nos se^ehtregdu ao spi-
(a,no Promptuario spiritual n.<^$.4,.& no ritu nest elcola de perfciao , laind hum
retrato viuo em obras. , C palauras de feu
Mmorial dos Cardeaes entre as Noticias
da Poruigal pag.' 274. $. 12. E.al como sancto. A^estre. Sua vida traz o Licencia-
Jorge Coelhcr insigne Poeta daquelle t- do Luis Munoz( grhirffeioado nbsso}
poj compoz h Poema.de l'eiis Ioiuores, f do V.M.Auikf;.c.to.& o P.Eusebio
qu corriea: Pfincipis exceBes-,o quaseel- Norirnb.!no 3. tomo: do^ vars iUustres
da Companhia pag'joop. * . .
tampou em Coimbra an. 15 16. asti tamb .iiriiii.fi.. ;.ut*ri t j ; .>, ;rr invi
h su Elegia,cm que deplorou sua morte, q
comea : DefleOam 'lforifit tarripad em . h.. Seis annos ha, que os Capuchinos
Lisboa corn outras obras suas, no de 1 540. rfrancefs tem nestapdde de Lisboa j n
bairro d boa vsta ', fpito , dedicd
<leque puderamos dar as copias , le esta
N.Senhora dos" An;os3por baxo das casas
breue liao o permixtira. Rematemos suas
do Jpfuqe d'Aiieirpjl^elJe ;diste a^rinejra
cotisas, com d CcUbrediitico segin'tfc, que
traz em feu louuor o grande Ayies Bar- Missa, p. Francisco de Sqto-maior jBpo
do Trga ^m dia de!Reis do an. :6ify.l&
bosamo Aaptfffrf/fe^rfy^ ,
quai pot bter eUd o mar , frue de- ba-
luarte da terra , & para melhor dizer dia
Ttotn tbi dtnat Pinceps lphnf Ga- '
ceo, pois dlie em tam breue tempo airao
pr. . ierum. -u :vJ2'JS*>V <.\ \
algs vares Apoftolicos para o reir de
8 . Vtt t&p^ma detu t tt mifts iU* J0pngoo flue; fa^ fl||o^a^^ttea-gr;ande
frutto , Sc ferui^o a N. Snhor, Nas quaes
lem
66S "Agiologo T/ufitand.
lem dos noue religiofos que morrcro na anno,& meo, q esteue'ti* tnissa0,tHece tant
empreza an. 1 651. ha de pr dente vinte,em btfComo alcanar a faima. , & coroa do tnary-
<j entro quatorze Prgadores , & feu Iw rioj eu et tantes, vio ttnbo esta Ventura &c.E
nos,a fora outros cm Mafangano , & S. de outra do mesino Padre de 12. de Mio
Thorn.H dlies foi o P. F. lorge de Ie- do proprio anno para Fr. Ioo Francisco,
lo.filho da Prouincia de Flandes , de cuja Superior de Lisboa.O que confit mou de-
violenta morte se esto actualmente tiran- pois outra para o mesmo.de 5. de Maio do
do juridicos procelos , para se mandarem ditto anno , escritta por Fr. Philiberto de
a Roma.O q d'elle referimos nos constou Garandia,q ambas reserem( paucismuta-
de ha carta original de Fr. Serapfaino de tis)o proprio. Dlia miiso eiampouerrt
Cortona,escritta de Loandaa 6. deMar- Madrid h liuro D. Ioseph Pellicer anno
ode 1653. para F.Miguel An;o,Miona- d'ella escreue ja F. Francisco Pag-
rio Apotolico.na ilha de S. Thom , & nezzi in Maria triumphante>corop.i,cap.
conclue o paragrap ho: Venturofo deUe ,q.em 1 3n. 14.2.110s quaes se pode ver.

AB R IL XXII.

S. Luco ]M Euora, no conuento dos Carmelitas defcalos,


Disc, de a festa de S.Lucio, h dos settta & dous Discipu-
Christo.
los de Christo^ de que se lbra o Apostolo S.Pau-
Cap. 16. v.
a. lo na Epistoa ad Romanos , faudandoo entre ou
mm tros amigos,& parentes. Foi Bispo (segundo gra
ttes autores } de Laodicea , cidade na Asia Menor,ou ( segundo
putros)de Olympia, cidade de Lycia,nasquaespr.gouo sagra-
o Euangelho com frutto auentajado das aimas. No se sabeo
jgeiiero de tiorte com que terminou a vida , se de Martyr , se de*
ConfeTpr.Consta smente,que a preciosa rcliquia de sua Cabe-
^;,alcanou na:CuriaRomana(sendo nella Agentede Portu-
g)t>. Iosejph de Mello , o quai gouernando depois o Arcebis-
pado d'Euora, fez dlia offerta ao ditto conuento ( de q era Pa-
droeiro)com outro grande numero de sagrados despojos, onde
esto hoje vnefads decentemente , na deuota capella da fa-,
S. Cao cristi. b. No conuento de S.Clara de Pinhl na Beira, a
Pap. & nniilersaria olemnidade de S.Caio, Papa, &; Martyr , varo de,
^4at^r# rara prudcia , i eximia san&dade , o quai depois de destribuir

por Notrios os bairros da cidade de Roma ( imitando nist ao


fVntifice S. Fabio)par~acom mais cuidado,& pontualidadeeCr
creuerc as paixes dos Sanctos Martyres ; & de auer ordenado
faudaueis decretos em Ord ao bomgouerno da Igreja vniuer-|
l.Leuantada a exorbitante persecuo de Dioclesiano contra
os prosessores da Lei de Christo , se oecultou -em hua subterra -
ha coua,por spacio de oito annos,nodeixdo de acudir d'air
Ii aos fieis,porq.uecelebrHrqyatro vezesOrds,& adminilrou
tnuf^'O'T^^^oluacro^-iAtqae dcsciiberto pelos inqiios
nic tC"- iJ -u~* algozes
lgozes do Emperador, foi de martyriocoroado cm cpanhia
ifc Ru irmo S.Gabino. E sepultado c hymnos , & canticos de
Jeimor^nocemiteriodeCalixto , em a via Appia. Onde, feu sor
gt ado corpo se conleruou at o Pontificado de PauloV, q fez
fraa dlies de outros fanctos copos,; a hum nobre Caualleiro
ortuguez , por nome Hcicor da Sella Falc, o quai vindo ao
teino ^ collocou noditto eonuento vcm honorifa pompa , &
magest^saiQelebsidde.,; tu: EmBasto,na Prouinilnterarrir. s.Seno,
ense, afso^nissima festiuidade daefclarecida, & vigilante Spo-t"na Ab-
a de Chriao S. Senorina,estrella rfulgente da Ord de S.Ben- J^Jjg
olv& tronco preclaro da familiados Sou sas ( tam antiga> ctno de s.B-
illustre nestereino)a quai por morte de sua me, ficando njinina, to
de peito,encomendada a sua tia S.Godina(Abbadessa cnto do
mostetrode Vieira) secriouco doce leitedarcligio, atidade
comptente de, toiirar estado. Querendo pois o Condcseu pai
despofala , com:h nobillisfimo caualleiro da casa real de Leo;
ella como cinha contagrado a Deos sua virginal pureza ,com v
hmente seruor de spiritu , desprezou asbodas , faustos, & mais
delicias do seculo . Trattando cllepersuadilla com razes de
uenicncia,aquella noite lhe appareceo o Anjo do Senhor,q.a
diffuadio disto: com cujobeneplacito veio logo tomar o mona-
chai habito.E pela muita experiencia, q tinha a dittasua tia de
sua boa indole, trattoude fazer nella hretrato viuo deper-
feico, & perptua morada do Spiritu Sancto ; instruida ento
no amorj& temor diuino , obseruancia , & aspereza monstica,
em breue chegou ao apice da Euangelica. Porq lem de nqua
tocar earne , ou pexe , jejuaua a maior parte da semana a po,
misturado has vezes c cinza, & outras com sal,vsaua de pene-
tratiuo cilicio, disciplinauasecada dia at sebanharem sangue,
recitandoem tantoos Psalmos Penitenciaes , oraua o mais do
tempo,de q contrahio durimos callos nos joelhos , ctempl-
do na immcnsidade , i eternidade de Deos , onde aprendia a su-
blimc sciencia de agradar cada vez mais ao Sposo cekstial.Nas-
ccndolhe daqui hiaangelica conuersao , germanada de tam
penetrantes,& afogeadas palauras,que inflmauo os corae
de suas companheiras , a buscarem com emulao nouas traas
de seruir ao Creador.Dauase muito lio de liuros spirituaesv
porque conhecdo sua Mestxa( como tam prouectana virtude)
o grande frutto , q d'ella se tira ( pois por este mcio falla a aima
Deos) a instruo ncste sancto exercicio cabalmente. Empre-
.'j gando
yb ' ) ^Agioogio lujtnnl' ^

gando Senoritia o melhor dodia , & noit cm p assas os olhos c


arreno pelas vidas,& paxes dos San&os Martyres, confide-
rando s innumeraucis tormentos , que padeccr o por Christo^
as trauadas pejjas,queriuero cos ryraunos , as goriosas victo
rias, que dlies consegmro,& finamente os morti/os golpes,
que com niaudtafostaiezay&coistancatocraro,dejrramando
por esta causa muitaslagrimas de fancta ftueja , com iufaciauel
desejo deser hideles* Ma? vdoque Ihonopermktia cau-
fusa,que professara,cao em prounda meencolia. Cnheccndtf
cnto fiaa ria(como prudnte)a orgeni della,a animou dizendo*
c S. A-gostinho:-Que a tyitt rehgiosattomaaem feu rigar^ nao he outra
tofifafnau que bwncont'tmo mrtyrto7mortifica$ao pemte dos fentidos^
fropria abnega^oypmgnando aioda t>ora em campai batalha^coritra os tres
immgos defeubertos dennjsaalma. "Com este consciho c]estia,ficotf
Senoiina maisquieta^cttfoladaj&alcgre. NcsteeoTnenoscha-'
mada ao premio etemoaS. Abbadcfa Godina, bi*1ejta(sc dis-
crepanoia das vogaes^) naqaclia sublime dignidade, courra von-
tade sua. Na quai se ouccom admraue exemplo,uo afroxan-
do nas penirencias , & mortificaes , antes acnescentandoas
de sorte , que parccaconquiftar de nouocom violcnciao eeo.
Omunicandolhe oSeuhorJHguar graa , & dom de milagres,
Gotmertendo militas vezes em vrgres uccedadcs a agoa cm
vinho, renuando neste prdigio,o primeiro c que Ctorrto N,
&an.iT.n Scnhor le manifestou ao mundo, nas bodasdcCande Galla.
Certo dia eftaudo ja o pp na eira debulhado para se venrqar,
sobreuindo grande trouoadaj vdo ela o risco a que estaua ex-
poftooustentodas monjas , & pobres, recorreo ao ceo c ora-
' cs: & pregados nelle os olhos , feito o sinal daCruz, diuidio
aquelle epeo negrume , de maueira q choitendo grande quau -
tidadede agoa naquelles contornos, co grauedamno dos Jaura-
d ores, fomente alli no cao pinga,rcando oar fereno,& a terra
enxnta. Qutro dia vindo.de Galliza darihe os parabs da noua
prelasia, feu consanguineo S.Rozendo, como gastane<convella a
maior parte do dia em praticas fpiriruaes, & coloquios diut-
Bos,dous trabalhadorcs,q andauo concerta ndo os telhados do
doruntorio , sentira mal dos fernos de Deos, os *quaes enrra-
dos ubiramte do demonio, vero de romana morros ao cho.
As religiosas q isto viro,ignorando a catifa^condoda? , & afflu
eras do fucceflb, recwTcro aquem opodtaremediar^ cobran-
do h,& outro vida pelas oraoes de S, S^norina , & impofif&
( ' da
Vigefimsegjtndde Abrl. 67l

das mos deS.JlQzendo^conessaro feu peccadc admirao


das circQnstantes. Em defacmodado , & nociuo sitio ficauao
mosteiro de Vieira,trttou a S. Abbadessa de se passar a outro , q
feus parentes lhe auio ofrecido , & leuarttado em Basto com
dispendio grande. E como ao tempo da mudana se achasse fal-
ta de mantimnto,fazendo orao ao ceo, no seguinte dia,aber-
taa portana,se vio no alpendre dlia , seis moios de farinha , co
que se remediou a prsente necessidade. E no caminho succ
de outro milagre no menosnotauel.Foio cao,que chegando
ella com suas companheiras ao lugar de Carrezedo,& querendo
rezar Vefperas, foi tam deentoado o grafnar das ras dos circiU
uizinhos charcos,que lhe impedio o Officio diuino , s quaes a
Sancta mandou callar da parte de Deos, & portarofe ellas tara
obedientes,que de mais de logo emudecer , fe alga alli appa-
rece hoje(que he rara)carece desta indinidual differca. Final-
menteao primeirode Marodoanno 977. estandodepois de
Compltas nochoro em orao com fuassubditas , vio subir as
galaras da gloria,a felice aima de S.Rozcndo, acompanhada de
luaues melodias,& angelicos choros , que logo denunciou a to->
da Cmunidade.E notado o dia, & hora, constou depois , como
no tempo assinalado, morrerao S. Pontifice no feu mosteiro d
Ceila-noua em Galliza.Com estes ,.& outros foberanos fauores
chegou S. Senorinaao deejado fim. Perparouse para tam im
portante jornada(de que teue reuelao na orao,por meio de
ha suauissima voz celestral, que lhe disse: Vent eleca mea, quia co-
cupiuh/iex spea tuani)cos veneraues Sacramentos dalgreja. E
despedida dasjeiigiofas , chea todade faudades defe verjana
perpetuidade da Bemauenturana , fubio a ella sua pu riflma ai
ma, com azas esmaltadas de heroicos merecimentos , & inclytas
virtudes,para no etherio firmamento , gozar dos thalamos qm-'
piternos c feu Spofo. Sepultarona no mefmo mosteiro,
S.Geruaz,feu irmo,& S. Godina,fuatia, onde he venerada t
nossos tempos, com grande frequencia de romeiros,que de mrii-5
- tas partes deste reino,& fora dlie, concorr a vifitar suas fagra-
das,& milagrofas reliquias , leuando terra ha mais de feifeentos
& fesentaannosdesuafepultura,sem nunquafaItar,remedioef-
ficamo,appronado por tantos feculos, para os q padec ma-
leitas,& para as esteriles, que af aquelles , como estas, alcano
a defejada faude , pelos mritos desta gloriofa Sancta. Fazendo
estas fuccessmas inarauilhas tam clbre, & famoso feu nome , <f
K kk muitos
fy7* y rgwlogo Lujttanol \

* tnutos dos nofbsReis., & Principes deixaro feus palacios por


terem alli nouenas, inuocdofu podero interefso nas gra-*
ues necefidades , & molestias eorporaes,de que - vioaperta-
dos;dando testemunho fida agora de feus felices defpachosas
muitas izenes,&priulegios,que logro as terrs ^iinhas , &
r. Antonio outrosi os fauores>& doaes reaes de sua parochial Igreja. d.
i'Auero fcm N. Senhora de Azurara,mosteiro de Piedofos,na diocesi do
ie 9i" PortjO natal de Fr. Antojio de Aueiro, prgador veidadeira-

imente Apostolico,i exemplar. Vsaua consigo , o que persuadia


a auditoriojcstigaua feu corpo com dilatada disciplina, & co-i
mo se esta no bastara todos dias,parafugeitar a praua natureza
ao fpiritu,o brue sono que tomaua , era sobre ha cortia; no
largando nunqua o cilicio, como prenda da eternidade ; niorti-
candofe fempre em ir contra a propria vontade ; trazen do ci
tinuamente diante dos olhos a lembrana da morte, efpertador
de fuafaluo ; repetindo todas horas aquellas palaiiras dt -
cap. 3.v. saas: Demane fqueadvefperamfinies me, Era outrosi mui carita-
tiuo para proximos,de muita humildade,& orao , na quai al-
eanou do ceo singular graa defallar de Deos , enfeitiando
aos ouuirites .g suas fpirituaes praticas, & fermes , q por mais
largos, que fossem/empre parecio breues. De cuja sublime li-
o daua aos religiofos hua hora cada dia , com tanto feruor de
fpiritu , que desterrauaa tibieza , & froxido de feus cor aes,
Em Prelado para exercitar aquellas virtudes , & fazer com que
feus fubditos obrassem asmefmas ,mdaua muitas vezes tanger
cmunidade: juntos os frades,tomaua cada h, o que entendia
era mais necesario aos prezos das cadeas publicas, fendo muito
para ver, 1 euarem hslenhascostas para fequentarem, outros
hortalia, hs cestos de po , & outros panella s de carne guiza-
da, & deste modo exereitauo a caridade , & os prezos ficauo
confolados;)& satisfeitos. Finalmente acabando de prgar o s-
cto varo ao pouo de Azurara,a Quarefma de 1 60 1 . com gran
de proueito das aimas , entrando dia de Pafchoa pela portaria,
disse aoGuardio : Traite V. Caridade de bufear outro Trgador^por-
que eu com ete de boje, rematei meusfermoes. Cuid ou o Prelado , que
dizia aquillo por graa , pois no fe via nelle coufa que o obri-
gasse a fallar de sifo ; recolhido cella, nella gastou com Deos
aquellediajfoi a Marinas, & Prima o se gui nte ; & faindo dlia,
Ihe deu hum accidte de apoplexa. Ne ste estado recebeo o vi-
timo Sacramento,& logo com placida morte se foi ao refrigerio
" : eterno.
Vigefimoseguno de Abrl , 673

eterno.Sentirona os frades muito, no por apressada,& repti-


na (pois diz oSpiritu Silustu* fi morte proccupatm furit in refri-
gerio m)mas pola flta,& auzcia de t elcstial cpanhia.Con-
correo o pouo a feu enterro , & affi como era respeitado na vida
por Sctojofoi muito mais na morte,lamtandoo todos tam de-
ntoadamente,que na Igreja se no entendia ningu,em quan-
to se celebrou o funeral officio da sepultura. e. No Domi- or.r.Ant
nicano mosteiro de Santar,o obito domui religioso P. Fr. An-
tonio de Sande,cu jas singulares virtudes seruiro de replande-
centes esmaltes nobreza de sua familia. Aquilatandoo de ver-
dadeiro Portuguez,o feruor,& zelo , c que prgou pela liber-
dade da patria,no tempo das alteraes ; pelo que foi prezo, &:
leuado a Castella , onde padeceo com alegre rostro inoporta-
ueis trabalhos , os quaes Ihe aliuiaua sua inauditapaciencia.
Vindo do desterro , exercitou algs annos no ditto conuentoo
humide officio de Porteiro , c grande odr de fanctidade > em . .
que mostrou o fino de sua caridade , distribuindo com pobres;
(meiocomque penhoramos aDeos )muitas efmolas cada dia,
acquiridas c sua industriofa traa. Mas no melhor Ihes faltou,
porquefandando o feruo do Senhor,so,&bem disposto,foi di-
zer Missaa tercejra Octauada Pafehoa, na qual(parece) lfac
foi reuelada a vltimahora , porque fao da sacristia tangendo o
tremendo som das taboasj & como aCmunidade no abia de
doentc algum perigofo,que ouuesse em casa, foi maior o terror.
E constando que era elle, acudiro todos sua cella, & o medi-
co juntainente $ & achado ja recostado no leito , tomandolhe o>
pulfo, conheccndo delle,q se apor minutos apagando aquella
candca, mandou q logo Ihe administrasse a Extrema-vno ; &
recebida,pacificamente foi gozar da rica coroa de justia,laura-
da c feus heroicos meritos , ficandofeu rostro como h Anjo,
Sodofe a noua,correoem ctinte(admirado do fuccesso)gr-
de frequencia de pouo, a venerar feu defuntto corpo, c tal ap-
plaufo,& acclamao de Sancto , qu na primitiua Igreja, & alr
*us culos depois, bastaua isto, para feu nome ficar efcritto no
catalogo dlies, f. Neste dia,em Nangafaqui(Corte princi-^ u^^f
pal de Iapo) o gloriofo remate dos luuaueis trabalhos do P. xim\t dx
rgantino,que viuendo S. Ignacio, foi aceito na Cpanha,em> copanhia,
Brefcia ( sua patria. ) De quem na infancia costumaua dizer sua*
me, queauia de padecer muito por Christo , pois janaefcola,
xjuandoouuiafallar dos Indios^epetiacfufpiros : gstdaretur
Kkk 2 nbi
*74 'giohgioLufitnm^
mbidi(juando pro ChrJlo 'mter'Turcasmori ! Leuadodeiteaffectuo-
fodesejopediolicenaao P/Gral Diogo Laynes, para passar
India, & aS.Frcifcode Borja, inou depois corn tanto senior,
que Jhaio podelnegar-, de forte -q tomada sua beno , se veio
cmbatcaT a Lisboa,na armada quedeu vela a 1 4.de Feuereiro
de 1 560. a quala o. de Settebrodo memoannocncgou a Goa
com prospra viagem.D'ondepaou ogo a apo, cm compa-
iihia do Apostolico Mifionario Francico 'CabraL Ali fvio
claramte fer o PadreOr gantino, \ro dadopor Deosao mu-
do para bem spiritual daqueHasCJinstandades,em-que trba-
lhou com graues nc5modos,&: traba Lhos quarenta annos infa-
tigauelmente , euangelizando sempre oreinodoceo , andando
has vezes efcondido pelas cauernas da terra ,&outrasmeten-
dofenomeio das occsies , & pergos 3 publicando em todaa
parte , que teri a a grande flcidade padecer injurias., Scafron-
tas , & at a mefma morte-, pelaCatholrca doctrina<que annun-
ciauajconcerrendo aOmnipotencia diuina comex^enasina-
r au i 1 h as^em prouade fer verdadera,pos o zelo da /aluao das
aimas, o leuaTaaregiestam xemotas dalgre^aRsomana. Em
cu jas mos(parece)tinha eosdepditadooscoraes daquel
les" Reis , que o amauo fobremaneira , emfpecial o de Tango,
& sua mulher?que^6 grande -multitude de valos, fecuerteo
a nossa fagrada'Religioyde quemuito se preoentia,& quexaua
Satans. Edandose nos vltimostres annos oraco,&medta-
ao daPaxo de Cnxisto,enriquecidodegoriosos trabahos, &
felices meritos,falleeeotam fanamete,como viueo,sdo -cbo-
radodos nophytes lapoes cfaudofas lagrimas^ dosquaes-era
<o p. An- tam ouuido,& applandido,<romoTepeitado , & venerado. g.
ZtST No TOsmo dia,emLisboa,na<:asa profeTade S.Ro^uc,daC-
viefm.tco panha de lesus , permanecer sempre fresea a memoriadoP.
f*nbia. Antonio Caruaho, fngular Coadjutor spiritual dlia, poisno
Ihe impedio os muitos armos^uetinhade idade^ &religio,
parafuportarlTumtrbalho continno,& pezado jugo,q descar-
regaua sobre feus fracosnombros, o qualnunqua lhe pareceo
tam graue, x\ue o dcxasie deleuar at morte com fuauidade^ &
aprazimento. Erafuavidana perptua roda viu a ; ora acodia
. aconieflar^&^confolaraoslazarospara subleaarem com paci-
cia aquella tamcontagiosa , como asquerosa enfermidade 5 ora
aoscrifermps do regio hofpital , no fazendo caso deagudas e-
bresjmales^pintas, &tabaTdilhos:) que i vista se contrahero,
ora aos. prefcos d Os crmcos, & adeas <do limoeiro^ remedand
o eltnolas as necefidadefl de muitos,.q perecio fouie vliber-
rajido nas audiencias gras a innumeraueis, asti d diuidas , fa-
tisf;izd aos crdores^amo de cau&s frimes ,.alcando per-,
do das partes,; & nas execues de justia, no faltaua em assis-
tir aos padeentes at ykimo boceic^setido rrste pijffimo mi*
nisterio tara incanauel q ja este puo lhe no sabia outrono-f
m?y mais q . o TaJredos Enforcados. N poristofe negaua,quer de
dia,quer de noite,para os enfermes da cidade, antes muitas ve-,
zesfe ofFerecia. O feu Confessionaie era frequentado de gente
pobre,efcrauos.,nv>os de feruio,homs de ganhar , & de toda
a mais chufmada ribeira,& magarefes deaTougue^ & destesc-
feTados fe prezaua muitp,hamandolheo feus Bdalgo$.\ Na vltir
ma peste, q se ateou an. i $ 99.andaua pelas ruas da cidade , cent
grande caridade,i edificao,facrmtando aos feridos, &a;u
ddoos a morrer conformes co a diuina vtade, em tam vniuer-
fal defamparo. Sendoo Senhor ferido ,de que noacabasseno
meio daquella fragoa, para continua* mais tempo em obscquio
dos proximos ; em cu)o exercicio veio. a render a fraca huma-
nidade, aos fetteita annos de idade > 8f quarenta & oito de reli-
gio, corn mostras de prediitinado. h. Em Noua-Hepa* fr. -iM9
nha,no conuento do Calhao de Lima,da Eremitica familia Au- * *J
gustiniana , exalou o spiritu o P. Fret Antonio de Montaroio, umitd ^
natural de Tauilla,cidade no reino do Algarue. D'onde paflbu pHinf** j
aJndias de; astlla,& no Pr tprriou o habito , aos onze annos '
de fua idade , no de i$8o. dando logo euidente* mostras do
m,uito que aproueitaria nas virtude, fendo varo perfeito, cor*
xno fe vio , exceo'cndofe na humildade , obediencia -, paciencia,
penicencia , mansido , constancia nos trabalhos , modestianas
palauras-.conferuando fempre a rica joia da castidade, rubxican-
dofelhe de pudor a face todas vezes que se fallaua na sua presen-
a em mulher. Assi mefmo no admittio nunqua as prelesias da
Ordem,que tal vez lhe entrauo por casa, sem as pfetender.To-;
do seenipregaua no ornato dos sagrados templos, iem cele-
brar as festas com maior folemnidade , no perdoando a traba-
lho,ou difpendio. E conhecendolhe a religio.o genio,o fez Sa-
cristodacafa de Guadalupe , & depois da de Lima , cm que
perlstio mais de trinta annos , augmtandoa de ricos ornamen-
tos ,& preciosos vasos para o culto diuino. Pondo todo feu cui
da do , & desuelo em inandar bufear a Hespanha sua custa
;. Kkk3 ha
s

hua dnota imagem,pelo odeo do Sancto Crucifixo de Bor-


gos , a que recebeo t magnifica pompa , erigio magestofo al-
tar,& obrou galhardo nicho , a maircusto , & trabalho feu. E
como o Senhoc obrafl logo as costumadas marauilha9 ua-
quelkrpotoy gfcftaua o diafodo em sua presena, sem auer qu
fcaili o pudflfcapartar httshora, sendo quepadecia graues
doreSjTepeito do achaqued^ ourin^a que erasujeito. Entrado
na idade, o apertdu coin tnaior vioencia , vendo a cara morte
por militas vefcesjdandoa'ffcus rmos documentos raros de pa-
ciencia. E *orfoecendo,q he aproximaua, pregados os olho*
naqu>cllafagi^jimagy'rtfzadososbros,debulhado em la-
grimaSjdTrcom grailde (pifIttn 0 pijfshfte Dominerfutarem me ali-
ipfliter iibi- iftheaferitfa grata f**$*i fi die Ventris mari coniinge*
rm Hutte tdem te per mutt semkndi4efidetm obtejor ^ttmjpef
se dolores rteYrtttat^t mori quite a te peccator meoru possim Mention
ptftular. Otoidasdo Padas mifericordas suas preees , logo/
aozentar o as dores , attribuin do ifto o sancto Padre a particu-
la bnficia- do ceo , ctWi mutas tagrimas recebeo os Sacra-
raentos. E quando veio a meia noite da quinta para a sesta sei*
ra^eom aboccachea de rib5partio para a ternidade , verific-
da^nellej O iquecntou o Sabio daquella valerosa mulher:
W| yrfjjfa nwissmkiFtphzdo s onze do dia, vista do San-

_k .y &o iGnioifixoyfta tta capeta. Confirmando o pouo c este fp*


v ; -cial fauor , a>geral opino , que conia de sua muita virtude , 8t
a Madre sanctidade. rr ( EmS. Monica de Lisboa,a Madre Magdaie-
Tudaf'' sl*^as Chagas , primeira planta de ste sacro vergel, naseida na
ebagas vtiade Trocifiade pais nobres , em cu jacafa fazia ja vida san-
dmefma. ctayalcanando muitas vezes do celeftial Sposp, por suas ora-
f^a paz,&concorda,que entre elles faltaua.Vsando jadeaA
perrmocilicto manera de camisa, q a acpanhou at morte
na reiigio , ggregandolhe no dia muitas horas de feruorosa o-
raco mental,em que padeda frquentes extafes,& arrobam-
tos ; acquirindo com ifto nome de Freira fanSla. Mas como era ac
maisantiga na Ordem , & reconhecida por auantejadaa todas
erft viftdc,&: obserucij mortas as tres fdadoras q viero d*-
EWofa, foi cleia em PrioreTa c vniuersal applaufo da Cfrttf-
idade,cargo que exercitou prudentifimamente , affistindolhe
o-ct cm mraititbas. Entre as quaes se conta , que achandosc
Ma vezem grande ncceffidade,em ter c que acudir ao ffr
dtll a, mandou pedir esmol a h clerigo (ir mo feu ) o quai I he
: - muiou
Vigefmo fegurdddi Abril. 6 77

nuiou trinta m3 reisjque tirou de oiteata,qa tinhanua gaucta


foi coufa marauilhofayque auertdo de ficar nella cincoenta^ fe
achrodepis os propris oitenta^ tomo feno uuera tira-
do dinheiro alg. Outra vcz vendose noutra femelhantejpcdinr
drt m ditto feu irmo lhe valefle , mandandolhe h moio de trK
g do feu eelciro , achou depois q nada se derainuira; O que se
tribuo o8 meritos,& oraes dafancta Priorefa. Cinco an-
nos antes d partir da vida, contrao grauiffima doena , de que
lhe refultou ha afquerofa chaga no peito, q lhe caufaua defm*
suradas dores, as quaes tolleraua c estranha alegria de sua aima,
dizendo: Que aquillo nao erao dores, masfauores particulares do ceo. 1$
Deos fe dignaua tanto deste facrificio, que mandaua muitas vet
zes h Anjo , para lha limpar , & fomentar com paninhos , co-
mo ella costumaua fazer, em razo de reprimir a humidade , 8c
ngue que refumaua.Chegado o termino(reueado dias antes)
vi ecreado de luminofos raios , & celestiaes fplendores ao Mi-
nino Iesus,que tinha diante de si,c o quai passa ra vida ejoa fua^
uislmos colloquiosji ento pedindo , que lhe cantalem o hym-
no: Te Deu audamus 5 rebatado feu spiritu em altissima contpla-
o,nas suas fanctas mos , entregou suaobferuantema, ao-
dolhe da bocca ao tempo de spirar ha candida noue, q encheo
d pozento todo de celeftial cheiro. f. Em lapo y as imulM$immi
mortaes palmas,& coroas de dous ditofos mancebos, nos quaes j^jjjjt
le vio b os effeitos da predistinao , porq comoo Senhor hc o ms CaU4i
dadr de todos bs,afi naturaes,como spirituaes,faz estes gran-'ww^
des fauores,como, & quando , & a quem elle he muito feruido, cbri!t9*

im que ninguem tenha razo de se queixar, ' nem de inquirir a


au sa, pois no ha outra , mais que sua infinita bondade. O pri-
mero se chamaua Boauentura, o quai entrando crto diaem a
Igrcja dos frades Menores de Cam, & ouuindoos prgar de N.
S. F9de maneira lhe tocou, & trocou Dos o corao, que vol~
tando gor alli,recebeo o fancto Baptifmo. E(perfuaddo dlies
a matrona a quem seruia , logo mandou fechar hiim templo de"
idolos,emqueodemonio era atodahorainuoeado : mascomo
perfecuoandassemuifuriosa,e5temr,atornti abrir.Con-
standolhe a Boauentura,que estaua auzente,do que passaua , Iho
estranhou muito;& ind l,laotf os idolos por terra , & ode*; >
xou quasi arrazado. Sabido o caso de h feu parente, tmdo s
iieaas de certo maldito Bonzo,que alli se achou * depois de o
ter aigus dias en casa maniatado , persuadindoo de quando cm
"'. Kkk4 quando,
f 78 V, ^AghgtoLusitnno] \

quando/acfue deixasle aleiemqsenaocriara ; & perseuerando


<x>stante|r conflpodclla^lhcfoicortada a cabea, dandoa
seiicorpo dcente sepultura os frades Menores. Gfegundose
cilroua Simo, que sendo Mordomo de hum principal senhor
Oentio j enfrasquado nas^upeities , & idolatrias diabolicas,
abrau noTa S.Lei qual hospcdahdo cm sua caf a certo reli-
osb dam^stnaOrdem^cfentraasIrnpenaes, porfiandocelle
fritas vezeso*Gouerna<$orcs< da cidade de Yendo, para q dei-
xaalefu Ghrift , foi com grande alegria , & contentamento
por esta eaufa descabeado. Subindoambos vi&oriosos,& tri-
phances ao palacio da Bemauenturana neste dia, mas emdi-
uetfbs annosw -. . \::~ V--.

Cofamentmo m XXII. de Abril.

Muito religiolb conuento de N. bui 1.6*.c. 100. Eps Cabilcnenlis in To-

, enriquiceo o Arcebfpo D.Ioiepbde Mel- in Anrhropolrgia I.19. sol. 102. Puentecti


1*1 ii _ _ i 10 t. ' i-r tJ - ' '.' V 1 I' J u .1
lcFjirre ellas a cabea de S. Lucjo , difei- la conueniejicia de las dos Monarchias L
piio'.de'Chjrm., de' que'm rez Duplex 2.C.33.S..& outros.
est dia, em q*> triz'o Martyrologio Ro-
man>,& Menologio Grego.E a no po- h. De Salona, cidade de Dalmacia ,
de fer o Bispp de Laodicea , d q faz me- tuada na bocca do mar Adriatico , az os
moria S. Ioo no Apocalypse, porque este aurores a S. Caio, os quaes dizem que leu
.soi bum delconeertado, eprno diz a carra, pai Caio Maximino , Scnador , & varo
que o sagudpEuan^Iiita lhe escreueoj Consular,trazia dlia a origem,mas sua
inda q se podia emeiuiar , fazendo penit- me Serena do clbre lugar de Samoa em
cj,& r soperir aos Amos;merecendo o Galliza.como quer Luirprando in Aduer-
lugir,que lhe dn a.Igreja,a quai (como a- sari/s n.i^.Scguiro elles (ao que parece)
lumiada pelo Spiricu Sancto)no pode er- a profapia maicolina ( como mais nobre )
far. rie o nosso diuerso de outro do mes- & no a seminina, ficando o S. Pontisice,
mo nonu-.Bilpo Cirenense em Africa, dis- por ambas as linhas, mui chegado em pa-
cipulo tamb de Christo , de quem ie es- renresco ao Emperador Dioclesiano, co-
creue nos Actos Apotolicos cap. 3. & nos mo se pode ver no i. tomo do Anamncsi
Martyrologios a 6\de Maio. Hispanix(obra celeberrima, & de grande
Tambem ha Reliquia notauel de S. estudo)a 19.de Feuereiro pag. 182.
Lucio.Papa, & Martyr, no ditro conuen- Succedeo S. Caio no SmoPontisica-
to, do quai reza Semiduplex a 4. de Mar- do a Euthiciano, I.do neme, o quai regeo
o;mas como sria processo infinito , se fi- j 2.annos 4. mefes , & 5. dias , ar que foi
zeramos menco de rodas, lembramonos martyrizado no de 22.de Abril de 284. em
srnenre daquelles Sanctos, de q ha neste cujo dia clbra a Igreja sua sesta , junta-
r'eino Cabeas,& Braos, como parres mente com S.Sothr , tambem Pontitce.
principaes do corpo humanojimitando ni- A fil os Martyrologios , como o Romane,
sto aos Martyrologios, & Sanctoraes,de q Beda, Vfuardo, Ado, & Maurolico: os S-
;a dmos razo , nas Aduerrenc ias ao pri- ctoraes , como Petrus Niralibus , Clau-
meiro tomo S.p.TFatta do nosso S. Lucio, dio Rora,Iacobus Voragine, Surio,Vi-
Dororheus Abbasin Synopsi. Hyppolitus lhegas,& Ribadeneira:os Ponrisicaes, co-
ia Libcl.de 72,discipulis. Petrus Natali- mo Anastacio Bibliothecario,Luitprando,
Platbia,
fgefimoseg nddeAbril 67$
P]atina,Onufrio,& Chacao: & os Histo- jquija^ Luis de Figueiredo
riadores,como Euebio, Nicephoro Baro-
nio,& outros. Falcao , fidalgo da Cafadel- '
Que feu lagrado corpo fosse com outros G(ei N. Senborrqfoi Secre-
transferido a este reino, i eiteja hoje em S.
tario del^ei Felippe III. fi- .
Luis de Pinhl , conita da Bulla do Papa
Paulo V. passada em Roma a 8. de Sett- Iho de Heitor da Sella Fal- "..
bro de 1620. a quai foiqu rconhecida cao , & de Ioanna de Figuei-
pelo Acipreste da ditta villa( de mandado
de D.Ioo Manoel,ento Bipo de Vifeu) redoycujafoi a casa , em que 0
cm proua de ferem as mesmas Reliquias, ditto Luis de Figueiredo fu-
. que trouxe de Roma Heitor da Sella Fal- dm y dotou este mojeiro k
co 3 filho de Luis de Figueiredo Falco,
feu fundador. E no faca duuida dizer o sua propria cuftay fem ajuda de
nouo Breuiario Romano na leuda de S. ningue.Deixou oseu > & na%._ ' >
Caio : Ejus mtmoriam Vrbanus VIII. in Vrbe
leuou o alheo. (Pede hua Aue ..;
renouauit,dtrutam Ecdefi reptuttytituo,fia~
tiont , (y ipfius reliquijs dcoratif. O que fe Maria pela sua alma.Falleceo
ha de entende r de algiias reliquias, q l si- anno 1
casse m , pois para nos dizer mos, q possui-
mos feu corpo, no he necessario , q esteja t. No tempo q nosso Portugal estau
com todas partes intgrantes. Verincdo- distribuido em Condados, i era lenhor da
fe neite modo , possuir a nossa Metropo- maior parte da Beira,i entre Douro,&Mi-
litana de Lisboa, o de feu patrono S. Vi- nho Adulpho(q o antigo Nobiliario, cha-
cte,& S.Cruz de Coimbra,ode S.Theo- ma Hufo Hufez Bdfajal) Code de Vifeu,
tonio:sendo que do primeiro vemos mui- Vieira , & terras de Batocafado c hua,
tas reliquias nas mais das Cathedraes de- fenhora nobilima, chamada D. Tareja^
fte reino, & do fegundo quasi todas pelos irma do Conde D. Gonalo Soarez, que
.Mosteiros de sua Ordem. por muitos annos feruio c grande valoc
pois esta he a fegunda vez que falla- aos Reis de Leo em suas conquistas j de
mos nelte religiofo conuento , no passe- cujo illustriffimo tronco nafceo a gloriofa
mos daqui fem darmos breue relao del- V. S. Senoriru an. 024, A quemfeus paea
le.Hca junto praa , no melhor da villa (fegdo Iuliano in Aduerfarijs num. 1 62.)
litiado na ; me! mas casas, em q nafceo feu puzerao no Baptifmo por nomaDomittUa^
fundador, o quai principiou no Pontifica- ou(fegdo Ferrario in Martyrologio a 22.
do de Clmente VIII. para freirasdeS. de AbriljGfnouefa; porem os nossos nqua
Clara , debaxo da inuocao de S. Luis, lhe foubero outro, mais que: Sanfta Seno-
Bilpode Tolosa,aniio 1600. trazendo da rina do Baflo; c que cmmente he inuo-
Guarda para pedra fundamental a Madre cada,por fer hoje o Concelho deste nome,
Quiomar dos Reis,fua irma,com tres c- cofre de suas milagrofas reliquias. A tradi-
paubeiras , que foi nelle Abbadessa perp o ( que nestas materias tem grande for
tua. E quando abriro os alicefes, fe deu a) a faz natural de Attei ( pouoao an.tU
nteiro credito tradio , que affirmaua ga , q estaua sobre a ribeira de Baa , onde
auer alli Igreja , dedicada Magdalena, agora le v o lugar de Cunhas ) por fe a-
antes da lamentauel perda de Hefpanha, cnar alli quantidade de pdras lauradas,
porque fe acharo algas ossadas , & cor- & vestigios de fumptuofas galanas,8 pa-
pos inteiros,que fe enterraro na noua. lacios 5 & por isso sc lhe erigio neste itio
As primeiras habita doras desta casa, fo- ermida,fuffraganea a S, Loureno de ViU
ro muito virtuofas , & no so menosas lr. Consirmase islo o a fonte , chamada
que hoje viuem. Nella instituo o funda- de feu nome, que permanece alli pertoyde
.dor feis capelles perpetuos , doze Mer- muito boa,& milagrofa agoa, por ella lhe
cieirosjentre homs, & mulheres , quatro auer lanado a ben^o. E outra no lugar
lugares para parentas fuas,c outros lega- de Fcrreiros,a q chaiio Sanfta, pela mef-
dos de grande louuor,& piedade. I efco- ma causa. '. -!.. :. .
lheo enterro ao lado direito da capella Temos visto , que foro os paes de S
mr com este epitaphio. .j Senorina, 5c onde nafceo , vejamos agora
sua

>
rAgiologto Jjufitan.
8o

sua nobilifma ascendencia, & o parentes- eferitturas domosieiro de Pombero,do


co5que teuec S. Rozendo , de quem ef- anno 580. & 950. com titulo de Duque de
creuemosao i.dc Maro.O noflb F. Ber- entre Douro,& Minho( que he 0 mefmo,
nardo de Britco L7.c18.da principio an- que Capito General , ou Fronteiro mr,
tiga Familia dos Soufas,por D.Faio Soa- como feu pai o foi daquella Prouincia.)
fez,cauaIlciro Godo , acu/ovalor sedeue De mais, que a tradio faz a S. Geruaz,
a fundao de Arrifana de Sousa, na dio- irmo de S.Scnorina.I em Vifeu'achamos
ceG do Porto. O Conde Dom Pedro no Botelhos , que se prezo de defcendentes
liuro das linhags tit. 22. quer que f osse o de Hufo H usez,do tempo que teue o C-
primeiro desta Familia D. Sueiro ,q cafou dado desta cidade,pelos annos 925.
com D. Munia Ribeira ( appellido tam O mosteirodeS.loodeVieira, onde
antigOjComo nobre ,q andaua na Casa de S. Senorina tomou o habito , staua no
S. Rozendo. ) A quem succedeo feu llho Concelho deste nome , & confins d'entre
Hufo Soarez Belfager , que de sua esposa Douro,& Minho.junto Serra de Cabrei-
Comendola, ouue o Conde Hufo Hufez, ra,onde nasce o rio Aue, o quai diuide es
que casou c D.Tareja , mais illustre pela te Concelho do de Barrofo. O de S. Ior-
(anctidade de feus filhos,Senorina,& Ger- ge , que lhe fizero feus parentes ( ho/e I-
uaz, q por sua esdarecida nobreza. Cujo gre/a parochial) estaua situado, juntoa
pai era parte mui propinquo de S. Roz- Cabeceiras de Basto( a que Iuliano no lu-
do, filho doCdeD.Guterrez Arias, & ne- gar acima allegado.chama cidade: Alttrtm
l do Conde D. Hermenegildo, Mordomo vrbctn tlani B^stu-.nnvc Bssto, vbt S. Domi-
mr delRei D. Afonso o Magno. Isto se- tila V. Crc.) sobre a ribeira, q desce de Bal-
gue D. Thomas Tamaio , na Familia dos tella, em elpaciosa , & humida campina,
Soiisas,mas Gregorio de Louuarinas, Cu- por razo das veigas , que a coroo , ven-
ra de Crcfcent no reino de Galliza , va- dofe ainda agora em crCuitu , vestigioa
ro mui versado cm antiguidades , na E- de claustras,cncinas,& dormitorios , que
pistola q ao 1. de Maio de 1 636. escreueo esto demostrando a grandeza, & magni-
ao Arcebispo D. Rodrigo da Cunha , so ficenciado conuento.AqUi falleceo S. Se
bre a hist.de Braga, tece por bem differen- norina a 22.de Abril, c 58. annos de ida-
te caminho esta Familia , fazendo a S. Se- de,& 22.de Abbadefa , no de 982. o quai
norina, descendente dos Reis de Leo , 8c perdeo o antigo nome , pelo rieo depotko
Coudes de Coimbra,nesta forma; de feu milagrofo corpo.
EIRei "Witiza-, Sisibutoseu filho C5 Esta hoje lepultsda parte esquerda da
de de Coimbra Ataulpho feu filho sua Igreja , em sepulchro , eleuado sobre
Conde de Coimbra Theudo feu si- duas columnas , junto ao aiur de feu ora-
lfa < Conde de Coimbra Adulpho go , no quai esta pintada em habito de S.
feu llho Conde de Viteu, & Vicira Bento , com baculo ria mo ( infignia de
pai da nossa Sancta. E a(f fe foi neta de sua Abbacial dignidadc)r.em de comprido
Hufo Soarez, sria pela me-, d'onde pare- nome palmos.fk. de alto dons, &z meioj&
ce , que os Soufas defcendentes deste ca- na parte inferior o buraco, por onde se ti
ualleiro,no so parentes de S. Rozendo, ra a terra,de que fallamos no texto. Refe-
pois elle o era de S.Senorina,pelo paincl- rir os milagres,que esta Sancta obrou, a 11}
ta forma : Theudo Conde de Coim em vida, como depoisda morte, sria pro-
bra _ Hermefendo Conde de Coim ceffo largo.O Arcebispo de Braga D.Paio
bra feu filho . Hermefenda sua filha,mu- fincredulo d'elles) por lhedizerem , q leu
iher de Hermenegildo Conde de Tuy ~ corpo estaua incorrupto , a foi visitas 8c
CGuterrez .-Conde de Tuy feu filho, pretendend abrirafepultura, em preien-
& pai de S. Rozendo: pelo q ficauo estes a demuna gente, exclamou nefte come-
dous Sanctos,em terceko, & quarto grao nos h cego narinitare, q a mefma San
de consanguinidade. cta lhetocara nosolhoscom sua mo, &
No falto au tores , que fazem a S. Se- cobrara perfeita vista , com q o Arcebispo
orina, filha vnica de feus paes. O Conde desistio de feu propouto,louuando ao Sc-
>. Pedro no ttxitado , diz que D. Gozei nhorj & ddo ento credito aos milagres,
(a quem Britco chana D. Gonalo Soa- collocou o ditto sepulchro em sublime lu-
tez^foi irmo feu, & fuccessor na Casa , o gar, mandaudo grauar nelle o feguinte e-
pial confirma entre outros fenhores , 114s pitaphiojq anda entic os tn..de Louzada.
ti
0 11
Hic SenorinAjacet^CJjttJil Spomstv&fi*,; i.p.da M onarch.l4ufitl7..25,Cunhafi
Catal. dos Bil'pos do Porto p. 1 c.iji f
<$u innumeros n/iues tune respirauit na dahist.de Braga ci 10. Nur.ez na Dj
crip.de Portug. cyi. Vak.na mdma pag
Et moriensplu'nms quocfe nuncfse" 530, Mestre Anjos 110 lardim }\t $6. Tas
maio in ,notis ad Luirp.pag.24 3, & ila Far
. euU.jptrat. milia dos Soufas. Fr.Leo de Si Thomas
H*cfuit illustr(:Vt memoriint ) de 110 .tom.da Benedictina trat.i.p^..-.Q
guine Gret& \ .-.*<_ _ Chantre d'Euora ho Prompt. piritual n4
Sedmagis illustrts dicaef , pro stami- 40. $. 4. Ioo de Ban os uasAntiguidades d
''ne'viu. ' x- entre Douro , & Minho , lVi. Antonio no
lius agnoces PeUgius agmna Prasul Smario do meimo afiiimptOjAluaro.Lo'
bo, & outros , q todos se aprouticatodj
VirtMu,po([uit voues in tabula Aima:
Lenda m. s. q se coneiua em iua lgie/a.
Jgui infcripsitquoUpidis hoc in teg; Composta por F. Vasco Martinz, denun-
ntinemetrum. dado de Ioo Vasces , Rcitor da mesn.a,4
v. y E.M.C.LXVTIZ& J.lzQ. quai comeaiGrfWt^r Utalocaparaifa&
acihdifuit consumt* 7* Kal. iaij I. 144,1.
Pe cujo epitaphio se cbllge expressamen* anm, E eu me lembrei ;a dlia , 8c de sua
t,que o Arcebispo D. Paio lhe deu o cul- tia S. Godina , no Ofiicio Menor dos S S
to cclesiast|co,que at hoje conferua en de Portugal , in hymnoCompletorij. - ; t
tre os nosos, alaber daquellas palauras:
Lttmpades ornant Senorina prudensi
"Btffu.it vouais in tabuits Alma^tit ftc o mes-
mo; Que escrtuer feu nome no cataogo clos Si- Dttx Sanilarum Domino, Godina%
clos : pois os Prelados canonizauo ento gu& rsistentes grautdofopori
os de Tuas dioces, que o Papa Alexandre. Euigilarunt.
IJLI.no mesmo tempo reseruou para si, &
feus fucceloresjcomo confia do ci.de re* d, . H e zurara lugar lmttado, quatre
liqui/s, & veneratione SS.in Decretalibus. legoas da cidade d Porto , na Costa do
As doaes,& priuilegios , q cOttcede- Occeano , & por isso viuem da pesca , Sc
ro a esta cala os ereniflimosReis de Por tratto dlie quasi todos feus moradores.
tugal D.Sancho I.D.Afonlo II.D. Afonb Aqui ha mosteiro de Piedosos , coniagra-
IU.& D.Pcdro(ctinuando todos ha he- do a nola Senhora dos Amos , em posto
reditaria deuoo desta Sancta,em demo- laudauel,ameno,& de alegre vista, asi do
ftrao dos gloriofos milagres, que obrou mar,como da terra, o quai por afastado do
em diuerlos tempos na Real ) te pod ver pouoado , prouoea muito deuoo , &c
na j.p.da Monarch.Lusir.l. 12.C.27. Aella contemplao,q nelle se professa. Tem ao
vnho antigamte os moradores de Viei- prsente bastante cerca, norta , & pomar,
ra neste dia cprir feu voto, nus da cintu- ordinario sustto de quinze religiolos. Foi
ra paracima(como os do termo de Coim- sundaco de M.F.Ioo Chaues , para sta
bra aos Sanctos Martyres de MarroCos) des Claustraes( fegundo efereue o Doctor
em razo de lentirem mal da grande ami- Ioo de Barros,nas suas Antiguidades ) o
fade q auia entre S. Senorina, & S. Ger- quai largou ( fendo dlies Prouincial ) ao
uazfdepois que deixou a Milicia, & se re- Duque de Bragna D. laime , para Pie
tirou quelle fitio)ignorando que ero ir- dosos, q dlie tomaro posseanno 1518.
mos.O quai voto lhe cmutou o Senhor Nesta fattcta casa |az fepultado( entre ou
D.F.Bartholomeo dos Martyres, em certa tros feruos de Deos ) Fr. Antonio d'Auci-
quridade de cerjpelas militas dices, ro,que repoufou em paz anno ioi.com
que auia entre elles todos annos. . .. reconta Niza,na Chr.desta Prou.l.2. c.6o.
, Reza dlia a Religio de S. Bento nes
te dia , corho vemos de feu Breuiario ; & f. Deixou o Apostolico varao Fr. An
antigamestt a dos Conigps Regulares, tonio de Sande ( cuja patria nos he inno
p_orq anda no de S.Cruz. Nelle a traz os taJgrande nome na Ordem,& fora dlia,
Martyrologios de Ferrario , & Menardo. por feu fallecimto,que fpi anno 1609.C0-
Yepez y. rom.da Chr.ad an.977.c3. Esta- mose colhe das Actas do Capitulo G
cio nas Antiguidades de Portug.c^.Bricto ral, celebrado em Roma no de 6 1 2. onde
Jemo
V rgoko Lsitm

mbs'Tlruit ~tm in PortugaliaT. nfpnim me filaft a P.Mano l \h Verga, nofh'^q.


de s2de;Pr<tdicattr Jet Apoiolictu,qt max't-- nosdeixou m.s.de sua.fidao trar.^.c.48.
tno Inodore virtuti Portai) mmm ixtrcv.it
in Conucnttt Sanilarenetist,acquijtias elembfj- s. No Calhao de.Lima(cidade rica,&
lias pMpmbus sunia cum humilit e, &carita- populosa nas Indias cidentaes)descan-
t< distribus , ttcujus bitu ttd ejus arpuve* a'e b'endto corp deTr.Antono deM-
nrandtt frequentifstthMs tucmit populuf.Eno* taroio,,Eremita de S.Agoslriho,cuja mor-
te^foi alli gloriosa anno 1 610. com mais de-
Lmit ad itelu mm Dni 1 609.
40.de hdbito , 8c quasi i*de idade. Escre-
' 'p Foi o trsito daquelle famoso Sea- um.diflulmente suas v irtudes oachimo
Teiro Euangelicodo Iapo o P/Organti-1 Braulio in hist Peruana OrdinislAcap.4..
no Brexienle tambem anno i69.m ida- F.Antonio de Calancha na Chr. daquela
<de de 79.8c y3.de rdrgio,por aUer entra- Prouincia 1. 10.04.2. 8c 44.' Herrerano Al-'
do nella de if. rOde'r'jt. feWueo aU phabeto Aug.Kt.A. Elffio noEncomiasti-
co-.pig.7f. *-''
juasEpistolas de l ycheas'-de lApstolico
piritu , aos Padres rsidentes emRoma,
is quaes se lerrbra o Licenciado Anto i. . $A uitas cousas spirituaes se rtferem
nio de. Leo na sua Bibliot. Orientt pag. da M. Magdalena das Chagas, IV. Piio-
34.6C-Alegbe in Brbliot. Societ. fag.360. refla de'S.Monica deLisboa, as quaes se
E de feus illustres feitos naquella ificulta vero na da Chr.' delta Prouincia. He
vinhab Martyrologio d Cpanhia h. d. certo, q abrindole os aliceces para o nouo
Sacchinoin hist.ejusdem 2.p. varijsirUo- choro,le achou hum corpt. inteiro, 8c per-
cis.Mapheus L4.de Epistolis felectis. Eu- fumado, 8c pelo lugar,8c ltio dizem as-re-
sebio no 3. tomo dos vares illustres pag. ligiosas,q cra desta lcrua de Deos,AChn>"
nologia Monastica Lutana a traz a 4.
369. 5c finalmtc os Padres Ferno Guer-
reiro na Relao do an. 1609.I.3. & Bar do prsente , mas como clla falleceo n
tholomo Guerreiro na Coroa dos csfor- dia de Patchoa de flores de iiz. que ne
ados lbldados da Cpanhia 4. p.l.. - ' jste anno cao a 22 .lhe dmos este lugar.

' g.' Muitos operarios fpirtuaes de gra /. ; De Boauentura , 8c Simo, ambos


de nome , & fama tee scmpre a Casa de degoliados nestedia em Iapo,aquelle err
S.Roque,para com elles acudir, 8c stisfa- Mino anno ii2.ieste em Ycndo 1615-.
Ster s obrigaes que Ihe incumbem, mas tratto O'rfanel na hist. Ecclesiastica do
como o P.Antonio Carualho,no teue sc- mesmo c. 7.8c 32. Pinheiro na Relao de
melhanteja quem as memorias della,fazc Kj12.pag.51 r. in sine, 8c Cardim 110 Ca-
natural de Alucrge, Bitpado de Coimbra. talogo occisorum in odium sideipag. 9.
Falleceo anctameute anno 161 d. confor 8c 16.

A B R I L XXIII.

MLisboaaOctauada illustrissima V.& M. S.En-


ctaua
de S.En- gracia,nossaPortugueza,cu)a angelica pureza, ad-
gracia V. mirauel constancia , inuicto certaine , i estupendo
&M.
martyrio,cantou emSapphico mtro o Poeta Pru-
dencio. A <ju a famofa cidade de C,aragoaem
Arago , esmaltada com os preciofos rubins de feu sangue ( co
mo fiel depositaria de suas rriilagrosas reliquias ) solemniza ,de
ento atgora; emcujo riquimo cofre{para maior credito
seu,inueja nofla, & patrocinio de tam feliees moradores ) as n-
Martyr! ^cburou oceo. b, Nele dia , em Portugual , a votiua so-
lernni
Vigestmo terco de Abril. 683

emndade doestrenuo caualleiro de Christo S. Iorge , tutela


de sua Milicia , que nascendo em Cappadocia da Giecia, o ve-
ncra a Igreja Lacina, como a hum de us mais illustres Marty-
res,em razo dos atrocissimos tormentos ,q intrepidamente su-
portou pela confisso de feu ineFauel nome, A quem a piedoa
nao Portugucza, reconhecida a tanto valor, & fortaleza celef-
tial,csagrou Templos , & leuantou Colonias em todas idades,
inuocandoo intercessor nas bataillas, & cflictos militares ( co
mo a Hefpanhola a Sant-Iago Apostolo) experimentando por
feu meio innumeraueis vezes venturosos successos nas armas,
como apregoo nossas antigas historias. Principalmente na me-
morandade Aljubarrota anno i 386. poisemsinal de tropheo,
mandou o Sancto Condestable,D. Nuno Aluarez Pereira ( tr-
co da esclarecida Cala de Bragana ) erigir no meio do campo,
em que le cseguo a celeberrima victoria , h famoso Templo,
conlagrado Bellipotente Rainha dos Angelicos efquadres,
& ao inuicto Martyr S. Iorge, Alfers da Igreja Catholica.Deba-
xo de cujo soberano patrocinio , reedificou depois o Castello
de LisboaelRei D.IooI.de felicememoria.O quai trouxe to-
da a vida a insignia,& diuiza de sua Militar Ordem.E ordenou,
que na solemne procisso do Corpo deDeos , fosse ha pessoa a
eauallo,vestida de armas brancas , com lana vibrada , i escudo
embraado,q reprsentasse ao viuo o proprio Sancto,como ve-
mos ainda hoje em todas cidades,& villas deste reino , c tanto
apparato,& bizarria. c. No -mefmo dia,em Valena da Lu- S. FeliV;
tania,a palma immarcefciuel de S.Feliz,Presbytero, discipulo ^orn*~

do gloriob Doctor S.Irino , Bifpo de Leo de Frana , q che- chilleo


gandolhe aos ouuidos,como o fino herege Marcos , inficionaua Martyr
aquella aiitiga,& nobre cidade co a pernicioa heresiaGriostica, tes*

o dirigio logo aella , acompanhado de Fortunato,& Achilleo,


jQiaconos,para que prgassem publicamente contra sua falsida-
de,&cegiieira)como fizcro , com grande frutto das aimas , re-
dnzindo Religio Catholica, quasi todos feus moradores. Sa-
bendoocruel Prsidente Cornelio destes felices progressos,
tmndou prender a todos tres.E no podendo acabar com elles,
a que deixassem a F de Christo , os fez aoutar por largo tpo
com ncruos de boys.E tendo para si, que no meiodaexecuo,
renderio as vidas, enganonfe , porq os Sanctos Martyres fairo
dlia mais robustos,& confortados do que entraro. Tornados
outra vez ao ergastulo do carcere, femauer final de nodoas,ou
Lll pizadu-*

\
84 y ; rAgw!ogw Luftmol

pzaduras em feus sagrados corpos,foro meia note , restitu-


dos liberdade por h Anjo^o quai os persuadio para q c nia-
lhos de fcrro fossem ao templo quebrar as eftatuas , & mula-
chros dos salsos Deoses,que nelle veneraua a cega gentilidade;
o que executaro os Sanctosc celestial ouzadia. De quere-
sultou encarcerarnos denouo,por mandado do mesiuo Iuiz,&
seremlogoerxpostos entre du as rodas de agudas , & afiadas na-
Ualhas,que com rapido curso se mouio,sem cessar, at lhes dei-
xar as canas dos braos , & canellas daspernas quebradas , ex-
perimentando outrosiscus costados,aquelle impio tormento.E
faindo d'elle os inuictos caualleiros de Chrifo, quasi despcda-
ados,soro pendurados pelos ps no equuleo, cercados deh
fumeiropestilencial , para que aquelle luciferino prsume , en-
trando pelos narizes,lhes abreuiasse as vidas, o quai suportaro
os Prgadores Euangelicos(confortados do excclso brao) hu
dia,& ha noite^no conguindo porora ascoroas,mas degol-
lados depois aos fios da epada. Seusgradoscorpos soro-
putados,por industriados Christos , nomaor lenciodanoi-
te^os quaes esto hoje venerados no Benedictino mosteiro de S.
Iprge de Azueo,em o reino de Nauarra,para onde foro trans-
Tranfla- ferids na dcslruio de Hespanha. d. No Menorita con-
^o das uento de S. Antonio de Alcacer do Sa , na Prouincia do Alen-
quiasd te?a tran'flao de hum preciofo thesouro de Reliquias, q nel-
Alcacer ledepotou a eximia piedade do famoso Vice-reida India D.
<lo Sa. pe(jFO Mascarerihas, as quaes acquirio em R orna, & Alcmanha,
sendo naquellas partes mritiffimo Embaxador delRei D. loo
III. a saber h cabello da Nazarena barba de Christo N. Redp-
torjh retalhode sua sagrada purpura ^ algas particulas do vc-
nerauel Lenho da Cruzj h dos trinta dinheros porq o ingrato
diseipulo vendeo a feu diuinoMestre j & Lete da V, Scnhora
s. Relp5 N. A mesmo as cabeas de S. Rcsponsa, & sua companheira,
sa v. & jantamente corn os peitos,ambas do numero das Onze ml Vir-
^rma"* &ns> ^om grande copia de reliquias daquelle fgrado equa-
heira. dro,& de outros Sanctos Martyres,& Confeflbresjencaxlha-
das , has em vistosos Sanctuarios de prata dourada , outras cm
vultos estofados e grde primor da arte,& todas enriquccdas
c variedadede pedrasprecosas.Cuja annua festiuidade perse-
uera anda ferucntiffima,na Domingade Pastor bonus, lubi-
eo plenario,& Feirasranca, acompanhada demuitas izenes,
& liberdades reaes,conceddas aos que concorrem a tanta cele-
v Brida
J^gefimotercodeAbrl ^

bridde. Em Goa,no Coltegio de S. Paulo,daCapnhaop.iiM-


de Iefus,a felice morte do Padre Antonio de Quadros, q estu^ **^
dando em Coimbra , com grande feruor de spiritu entrou nesta cfoww*
noua religio(por occazio de h deuoto fermo,quc ouuio ao
P.Francico Estrada , famoso prgador daquelles tempos )co-
jno b fe vio nas publicas mortificaes, quefez depois , vista
d'aquella Vniuersidade^em que era assaz conhecido por ia no-
breza.Foi varo mui prudte, & autorizado na pesiba, de pers-
picaz entendimento,maduro juizo,modestia rara,condioan-
gelica^umildade estremada, & caridade admirauel , comoex-
perimentou a Companhia, por mais de vinte & seis annos , que
nella viueoj& os passageiros, que foro c elle embarcados pa
ra a Indi. Onde tanto que chegou,sc inflmou de forte , na c-
uerso da gentilidade,& prgao Euangelica, que em parte se
lheconhecemdeuedoresde sua Christandade a famosa ilhade
Goa,as terras de Salcete,& Baaim , nas quaes leuantou muitos
Templos ao verdadeiro Deos, trazendo grande multido d'al-
mas a feu conhecimento. E como era hom de refpeito , & pru-
dencia , ordeou elRei D. Ioo III. que votasse nos Concelhos
de Estado,Fazenda,& Guerra,tdofe o feu voto, & parecer pe-
lomais acertado em todaalndia. Quatorze annos feruiofuc-
cessiuamente de Prouincial,cujo gouerno era tam fuaue, q nun-
qua oune que d'elle fe queixae , ne ainda os q depedia da C5-
panhia. Neste tempo lhe fuccedeo h graue cafo , em proua de
iua pureza,& castidade, dignodeser preferido a muitos (para
explode cbatidos)q no mundo acontecero. Fingindo pois
certa mulher de qualidade, que lhe fobreuiera h repentino , &
mortal accidente ; chamado o S. Padre para fe confessar com el
le ; fechada a porta da camra , como ella tinha ordenado j & o
companheiro de fora^lhe declarou a adultra fenhora feus lafci -
os intents , que a semelhantes precipicios , chego tal vezqs
mpudicos, & deshoncstos. O casto varo trattou c.efficazes
razes , & fan&os confelhos , de a dissuadir detam abominauel
delatino. A que ella ( vendofe frustrada de feu libidinofo appe- ,
tite) defenganou , que fe no condefcendesse no peccado , auia
de bradr sobre elle, que no sagrado acto da confifsoa folicita-
ra , com notoria infamia dareligio, & perptua de sua pessoa,
violentando a honestidade de hamulhercafada, & tam princi-
paljComo ella. O bom Padre enleado neste apertado negocio,i
cxecranda abominao, ero tantos os penfanitos,que lhe oc- '.,
3 LU 2 corrilo,
if

/AgwhgoLufanv. .
corrio, que sesubalternauohuns aosoutros, semacharmeo
paraconseguir victoria claquela infernal Arpa. Atque con-
ado no ceo,leuantadocm p , vsou de hainaudita traa, que
naqula hora Ihe adminiftrou o amor da castidade , queibi en.
lodar sua gentil veronica-de imundicia humana , que achoiaao
canto da casa , ficando tam horrido , & dissorme, que a torpc,
8c deshonefta tentadora , deu ordem para que logo se saisie , &
fosse. Victoria no menos admirauel -, que rara ! Pois escolhco o
inantenedor da pureza, ctaminar anteso Toitro,<j tnacular a
alm;Faanhaheroica , 8c memorauel 1 Digna de fer clbra da
sno Vniuerfo corn eternos louuores, & preclaros encomios, por
robrada cm ordem lialdade,que deuia aDeos , 8c a sua reli-
gio. D'onde se originou a este suaue lirio da caftidade ? abre-
uiarselhc a vida , porque caindo logo enfermo , chamadoo i-
co,& conhecendo do pulso,que morria,lho fez aiaber j a quem
oseruo de Deos abraou,dizendo: hs elle}CQmo tambom migo,
Ihe podia dar eflaalegre noua'em pagada qudlbe prometia entercder por
fnas cotisas dtarite do thronodavsageHae diuina. Recebidos logo os
vitaes Sacramentos, acudiro os Padres , & Irmos Enferma-
ria para as vltimas despedidas.j & como seno ouuisse entre el
les, mais que sokios , & lagrimas , o religoso , '8c piedoso
varoosanimaua corn aquelas palauras deChrifto nssoRe-
ioan.i4.v.(<Jemptor aseus discipulos : Sidiligerettsme ^gmderetis nique? qu'iA
yado ad (Patrem+E, c ellas na bocca,embem lograda,&-salict:a ve-
lhice,pozOjCeo a vltima balliza a tam venturosbs)& felicesdias.
Ao foin triste,& lugubre dos finos^acudio o Arcebipo , & Ca-
bido, anobreza, 8c potio dacidade , que comdemonrs^es
grandes de piedade,& senti mento Ihe berjaro os ps , pedindo
vcom instancia Tliquias suas-, & foi tal o pezo da gente , que
!Com diffculdade grandima -, o pudero epuTtar -, que ai
honra o Omnipotente na morte , para confusode sensuaes, a
quem na vdazeloutam excellentemente a pureza angelcal de
<oirmo sua aima. "jC< Item,no mefmo Collegio , a gloriosa memoria
frlnda dolrmo Fugencio Freire, que depois de brar illustres fa-
mtfma. anhas na guerra cm varias partes do Oriente , renuncatido
a milicia temporal, s matriculou na spiritual da Companba,
onde logo deu val entes prou as de foa virtudeij 8c do fpiritu do
ceo que o trazia religio. A quais obrigado dlie) omandou a
Ethiopia por companheiro do mui virtuoso Padre Galo Ro-
drigaez. E como foro os primeiros jornaleiros Eugelcos , 9
< traba-
ttaWhart) nellaf4\4& ftft*4fe ftmJiaof sfitoffo} ff&roiwdiif
proezafc, em obsequjp dosy^^^i'%^><^*&? 4<?ifttft Sk^yjak
tan4o.dfpftis.4;I?4^ s a v^cof^)PgWi<W.
foilcgimda vez^pr qvdem'darQbedifenc.M <inuja49 a^Ue* Jfoifc
falteadM gale^a ufc ami^pi4!jCo(^^fiTwqpi5si afcaiJqjnp
onflict vabr^ajjp pm bqmQruci^ft , foi letfadpja rMkeaj
& depois a Cairq^m u|aj: yjfrnaes ft#rftorra$ pajdceq 4jla
tado attiue.iro yc auentajado.frutto de :lj*aalm&tie; putj'ais
muitas de infieis,, q c jftf AjfqstqUa 4$foina trqu$ce.ao fuas
jugo -4e Christp., .^Res.^lqs qu'a^st, tanto q elle os p\iifqQ,u fteta
JSaptismo, parti rao para a^celstcs moradas ornad^cddad
oupas;, m firp> Ji W$ dp petioo cattuieirq^por orde delRei
ebaftiq, yeioja ftpma pof\te/$a > & dalli a Portugal, Onde.ii*
pe^(q>chamamos) Grde^ ^dinirauel fer uo r affifrq^aes feritt
dqsrd^l)a.E S^creQdpento,p5.Siiferi|Q|peg sublinialq a Ordefl^
aera^para se aproueitai dq seutalento em negociqs arduo3 da
religip^o nq coljsenfi , re%oodendo ; Que no humide estado det
Cottdfttto temporal: eftaxAtam contestefgrato dPeos>& Cwpanhtaj
quantQ.ntdiayque Ibe mewut memSypeU.q pedta encarecidamente, odei-.
xajjm faluar nelle. Esquecidoseu generpf piritu detantpstran
balbos:, & equiospdc ootros maiores , se embarcqu outra vez \
para a India.Iem lugar.de emproar a nao qoleuaua,naricailha
de Gpa,ie foi(inexcEutauere'juizqs dAltissimo)a pique c des- "w

scita tormenta ; nadando ento sua aima ,.adornada de copiosas


virtudes, peloterapestuoso niar.deste mundo, oppulentiflma
cidade dos Bemaue.iuitrado&, < Na Enfermaria dqHqspi- '^jjj*
tal real de Lisboa,o faJlecimeuto de F.f clippe, Arrabido,fradc! 4 1 -
Ieigq^demui reforaiada approuada vida , que cshndoainda*
np seeulo,tascruir:muttas vezsaos religiosos dlie cqiaa grande
amor,&deuoo,atquecertc>dialhedirp hum,mquido defu*;
pcrior luz do ceo : hmto >oj omereis de fer frade, q tendesgenio para.
/7.Cuidandoem casa no dittp,afeioadq apestado, voltouerrt
continente a pedr o huinilde habito, E.a poucos dias de Noui- ;
ci ado , estando elle bem desuidadp j'Qi dem,andou hiia mulher
porsposo; anathcmatizauascpseruo de Peps^affirniandoque o
nao era, contudoo$ Superiores:0 despedirp, Foi admirauel a
constancia com que procedeo hum anno que durou a demanda, >
no saindo nviqua forajaoutandofecadadiaJejua^doj&oraQr--
do, como se estiijetfa actualmente na religio , de sortes senten-'
ceada a causa em feu fauor,8c dado por iure,se tornqu a ella,;
Lll 3 grande
\ti9 >|k)^W^ ^tptftos jejt!i0se y r agtJa;

fffimaV^fetouifa^^^^

StanVso ^ttterib^ <itftmd llt mi ^io M nstrunien-


tde faatira^ara t> a^*fem,*e#endosc^ atft&rt ffocfle feu
feUet;F:Flippe ditfe*: ^ ^o^Wetf^^^'UJk treuia estt

tft eomoqeha fog>\ &&gr]aex tlfres ipftikfa Sim set ( torno


Vrd anctt) ro&r fotlkfm e^itimariks hom lefu fadeub
for mm hfioinir''f'a^ dlias ypttra

aearneariynoenioeopb^ inuocara
par vezes a^elieSn&ffitro N bitte ro traWtiados pbrfeior-
ttk Etnbnb fbssem ka&rts as tiotonasv que fzer neste
cbrpd^pa^wWatCa^efepbte^ proohgklosTnafrynos, ro-
froraddefprku fco alagrad EurhaTiftia, feTiceinente couse-
guo a^terna^partind paTa a^BernawturawssoTKlenblals,
herii CFistcijtais hua perpttuafrAio,&algria^ acoirtpanfaa
yr.Leio 10tf&totttte&tk% % ErnMalacscidade prifldpa!

dEawltWnitbsnnds e -grande caTdade,Tedi'fieacbdos


fecuaTt^^rj^candobattrift ^rtode,&cakimbina fimpli-
'ddddeta^sesftilas, q audia a quasi toda a PTOuncia c eJ-
*hs. E Tiefn por iflb deixaua suas ihorasd ruir das portas a
dettlfro. *orque antes q sai'de esa ,'ficauo varridas asenfer-

t vinhv,eafado aemenaigar couu


fermos,& conualecentesjcorTendo primeir os leitos coin hum
li1o;c2,ntndlheosporou^b's, & irioqiitos, cautaudo
sempre jrtaes )culatbras:>&: louuoTe's dhrnos. Eftepio-, &
Varo,sendo tmncnign , & cartatiuo para com feus
tnSjVfua d notauel austefdade,&: peniteea configo, por-
a Amimnnm_ oastana omelhoT da noite em ora
]prto1npanneifOj quando a ella foi anno 1 584. dndeerobree
cm frn de muko pobre, periitentj&an&o , deixouftemi-
i^rristitydestsrfeomamehtev^ h;> .m Vianade Altejo, sr m^-
110 reforftado cenobio de csiis^da Eremitica Ordem de S.Hie- f*JeJ*

bhymo" , o \>ltittK> prazo de S Mecia de Sj Ioo , fobrinha de revjma.


tfa fundadora , a muito jvirtuofa Madre Batrix Diaz Rodou
Iha^u^Js'exemplres vesiHgpbs^ajdada doceo) Joouaiielmeh-
teprsgdo ; tend prticuiar mo para criar fujeioss ( como
piedosa me)no leite da religio, feruindodezasetteannosfuc-
cefluos de Mestra de Nouias. Querendo pois no fim dlies, a-
quella farfcta c&mi|i^idade, llegella Proref,publicop a humil-
de serua do Senhor taes infufficiencias de sua peflba , que a dei-
xou admirada. E fcomo todas a amauo ngularmente) refpct-
tarofavelhice,paranopropor, recedo,q metida no tr$*
fego do gouerno, breuemte acabaste a vida. Entre as virtuds^
q nela mais reluZiro,foi a do silcio cm eminencia , pois para
no ter occaziodefallar,trazia continuamente hapedrana
bocca;d forte , que passaua ogodias , & semanas inteiras , sent
Jha ver abri r, mais que no chor cm os diuiiios louuores j oc-
c u pan d ose sempre no retiro de sua cella, em obrar d mos, pa^
ra ter ( corn mais largueza ) que gastar na Igreja , & ornato do
cultodiuino. Finalmente aos fettenta annos completos de sua
idade,estando ha noite em orao , a certificou S. Antonio de
feu trarsito. Aluoroadacom tam alegres nouas , se passou log
ensermaria, & recebendo aflfectuosa o Eucharistico Sacramc-
to , abraada c hum deuoto Crucifixo , posta a bocca na chaga
do lado,fonte mnancial da eternidade , se desunio aquelle hu-
mano,& fragil composto. Obscruandose neste comenos h no-
tauel final no concauo da Lua , i maneira de palma , que durou
grande efpacio , em testemunho da que ja pofiria no chorodas
Sanctas Virgs. I. No mosteiro de N. SenhoradaRibeira, a Madre
da Terceira Ordem , Bifpado de Lamego , a venturofa forte da
Madre beatnzdosCrauos , que tomou por timbre em quanto m> Ter_
vin eo , trartar com notauel affecto do bem cmum da casa , no ceha Fr
deixando de folicitar o particular de cada ha ,mais que o feu c'^4"4*

propgo:acudindoatodas em suas quotidianas neceffidades , &


aos pobresdeChristo, pela quai razo andaua femprcfaminta,
rota, & descala. Compraualogo noprincipio doahno linho
cm quantidade,que mandaua fiar, dequefazia depois camifas a
Jioms,&: beatilhas amulheres. E no fatisfita com isto , ager-
LII4 ciaua
^AgiokgwLiJkam r *

cianaburel,de que daua a todos vestiafca ,consegundp*ia-tcm


corn este amor entranhauel S. Pobreza, nome immortal , & no
ceo a rica coroa dejuftia. Na vltima enfermidade , ciertificada
da morte , rendidas as graas ao Todo poderob, das misericor-
dias,q c ella vsafa oa vida,&'jrcebidos os sagrados eodeacSjse
<deteue algum tempo' etn' coMaquios spirituaes c; q Seraphico
Patriarcha:em cuja companhia subio ao thalamo virginal de feu
diuino Sposo , deixando grande fragrancia na religio de suas
Agulares virtudes... wfi n-J .vA .

"; ; Commentmom XXIII. de Abril 4 ' '


- io 1 - . j i /(.ifi . i! ..Am,j;''o\ ;1'h--i>i .t. . .. .
\ Or Breue do Smo Pnrifice:Pauw. ^trocinici^ qtial fenouou em parte elRei
Mr? k> V,;expedido em S. Marcos,de,,>.P,Ipo o y.naintxancu de feu felice go
al. Rom a a 14.de Iunho 3e ^ii.' erno, mandando q na sua reai Capella se
instarfcia do Dcttor Antonio Coi<- '; cantasse para Tempre neste dia /Mislade
rea,Priorda Parochtal Jgreja de S.Engra- anto de orgo, com toda folemnidade,
cia desta cidade de Lisboajfesteja sua MeT , inda que, do S. Martyr, se rezasse Officio
1trpolitana,& mais diocesi,com officio'da SemiduplexJ
fc.classe,&Octaua propria,a esta S.Prince- < ; Incertas so as noticiasqha de sua vi
sa. Fica esta sptuosa.Igre)a( tnomeada da, em razo de fer ccmpost* pclos Ar*
nste reino pelo l'acrilego roubo , q niella rianos;tal he a q o Papa Gelao l.do no-
tometteo aqutlle persido, natempestuofa ie, prohibe entre as pocriphas historiai
liite de 1 5. de Janeiro de 1 630.) a hsi la- no Decreto apud Grat.d. 1 j.cap.S.Roma-
<jp dp Campo de S. Clara , na planicie q n'a. E ja pode ser,que por isio no ande sua
fii' pela parte inferior. He dedicada, no lenda nos reformados Breuurios, i'cndo q
Smente a S.Engracia(de que tcm h fer- rodos os Sanctoraes,Latinos,& Giegos,e
#noso meio corpo de prata, c reliquia no lembro dlie neste dia. O Cardeal Baro-
pito.data da Rainha D.Cathaina, qu- nio nas notas ao Martyrologio, posto que
00 esta Parochia l'e rregio , & defmbrou condena a Mctaphrastes , Voragine,& a
das circuisinhas em feu tempojmas tam- outros3de fabulols , & lonhadores na vi-
bema todos Sanctos, nossos naturaes, de da deste Sancto , com tudo diz, q achara
que csto pouoados feus altares. Exctan- em antigos m. f. que se recitaua dlie nal-
do o deuoto Pror, por este meio, nos co- gas Igrejas o feguinte: Ata Gewgtj,vli, &
rass dos Portuguezes a piedade, & de- anr,us pafsionis dejeribitur ducentesimus non*-
uoo grde, q deuemos ter aosSctos pa- gtftmui , Uh h<tcfolumodo tormtnta Gcorgm
tricios nossos , para q na terra os achemos p'']fa narratur.verberajota , ignitan.^farta-
propicios em nossas neceiQdades , & no gintm ,ac demugladto capitt trunutus legi-
ceo intei cssores ante o diuino conlpectu. tur. O Padre Ioo Baptista Mafculo da
Comp.in Encom. Sanct.n. 1 3 i.resere a 2 j.
b. Portugal tam piedofo em fuasac- de Abril : S. Georgm Martjr , beHica lande
5;s,quanto generofo no culto,& venexa- fras fuit ,sed adutrfos Devs pugruuit acer-
o dos Sactos, reonhecido ento s par- rim, quaobre rott dijtrafius est atumimlms af-
ticulares obrigaes, & agradecido aos pera.Demifost acerba fupplicia^admoro pecto-
ngulares beneficios,cj do ceo experimen- ri gr/tui saxo, projeiu est in mare. Concor-
tara, depois q cstituio defssor feu ao M. do ambos estes autores quasi nos torm-
S. Iorge,obrigandofe logo a folemnizallo, tos, & no asperrimo da Rota(do quai Cae-
como a hum de feus mais efdarecdos fi- lio Rhod.lect.antiq.L10.c5. & Apuleo 1.
lhos,hoje vemos sua memoria quasi de to- j.de Asino aureo , allegados por Baron io,
do fepultada no abifmo do equecimto , & Floresjposto que vario no fim. Pois a
quando mais neceffiramos de feu fauor,& quelle diz^que foi degolladoj i elc,lado
ao maj,
Vigefimofro d Abrl -n
ao mar,liada o peito, ha graue pedra, pa- antiquiffimos,dedicados a\seu.r>ome. Da^
ra q logo se fosse a pique, Se afli fora , no Pouoaes , como S/lorse"da Mina : a
gozara a Igreja de luas reliquiasjde mais, ilha de S,. Iorge , queh.ha das,Tercei,-
q Veuantio Fortunato(autor antigo; traz ras:& S. Iorge dos Alemosno! Para. Dqs
hum Epigrma entre suas obras, que fez a Mosteiros ,S.Iorge doB*stcj,: S. Iorge de
Jia Balihca de Frana , conlagrada a feu Recio,ambos antigamenKdVmonges &
nome ,6c comprehendendo no seguinte S.Bento,hoje Igrejas Parqcfraes, aquella
riiltico feu martjrio, no le lembra dette no Arcebilpadp de Braga, e#a no Bispado
da pedra. de Lamego. S.Iorge junto-a Coifnbra, &
Carcere,cde,Jiti,vinclisJameJrQ-or, Iorge de Moreira na-diocesi do Porto
flammis, (que agorahe dedicadoa S* riiz).;mbas
Cote us Chri a-''
,r j
tu.duxit adj aftra
a capitt.
: - de Conigos
t_ e^ Regiilares..I
& c j u..cmM Ahca uT S,o
' * J ' J i~t Jorge de Ceuta,^ toi deDominicos, hoje
Padeceo o glriofo S.Iorge( fegdo a me- de Trinos. Dos Templos , & Confrarbe,
lhor opinio) imperdo Dioclesiano. Suas ha innumerauespor todo o reino. He das
reliquias elho hoje efpalhadas por todo mais antigas Parochias de Lisboa, a de S.
Vniuerfo. A Cabea diz Baronio,q esta em Iorge, visinha S. De onde o Senado 4'-
Roma no tplo de sua inuocao ad Vel- ella,leuou fa Imag, quando foi dar gra-
lfi-auresi : o que no content os monges *s a N.Senhora da Elcada, pela victoria
de S.Bto do mosteiro Azuelenfe em Na- de Aljubarrota: Votand ( como diz a Chr.
uarra,os quaes affirmo,q ( detemposan- .delReiDJloo. J. z.p.c. 4.9. ) > fa^er hom*-
tiquiflimos ) gozo desta inestimauel reli- da prociffon em dia de M. 5. large , feu grande
quia.H brao esta na Cathdral de Paris, essorso, & appellido nos pelejai , & que sosie
que S. Germo trouxe de Constantino- /* Igreja &c, E outrosi a nobre Irmanda-
p la, como quer Aiinonio de gestis Franco- de dos Ingleaes , sita 110 conuento de So
r I.2.C.20.& I.j. c.9. Outro em Colonia Domingos da mema cidade, cuja infti-
Agrippina,como elereuem Surio, & Lip- fuo le deue aos Reis de Inglaterra . os
pomano in Vitis S S. h. d.inda q Gil G- quaes como haquelles tpos ero tam Ca-
alez d'Auila na hist.de Salamanca 1.2. c. tholicos , & conferuaro fempre amisade,
7.quer que possua esta Cathdral h bra- & tratto dom noseo, ordenar , que k\p
co inteiro , do tempo que se extinguiro vassallos, rsidentes nesta Corte , riuessem
os Templarios em Hefpanha.Tamb nos- particular capella , dedicada a este illustre
lb Portugal no fcou defaquinhoado,pois Martyr,feu patrono,onde se juntassem aos
deixad^ s algs ossos deste Sancto,que ha Officios diuinos , paramaior testemunho
em diuerfas casas de orao , o conuento de sua f,& religio. Attribuindo este cui?
de S. Ci uz de Coimbra t grande parte de dado no principio, ao valeroso Arcebispo,
{tu espinhao ; o de S. Francisco de San- & Martyr S.Thomas de Cai>tuaria,que 9
tarem h pedao do joelho -, & o Carmo procurou no tempo, que teue mo no go
de Lisboa o qucixo inteiro, pela quai ra- uerno daquelle reino.E affi dizem, que da
^o clbra cada h dlies sua festa coa Igreja de N.Senhora dos Martyres, onde
qualidade de Duplex mais. E a Ermida estiuera primeiro, se passara de S. Dor
de N.SenhoradaVictoriaCourrosi da nies- mingos, tanto que le edisicou, Maismo-
ma cidade)o cotouello, dadiua de Ioarina derna he a do Hofpital real , composta de
Vaz, dama da Infante D.Maria,a quai re-^ 24.ofBcbs da.Republiajdos.quaes he fer,-
liquia se gtiarda corn outras,em ha Cus- fo a materia principal. A cujo cuidado es-
todia de prata, na Capella dos Cunhas. j t o lustroso acompanhamento, com q S.
Deixadas por ora as basilicas, q os Em-' iorge vai naprocifso do Corpo de Deos
peradores , & Monarchas do mundo Ihe a cauallo, desdeo an.i 387- c talpostura.
cosagraro , dos quaes foi spre inuoeado & brio , que reprsenta h famoso Capi,-
nos milirares conflictos , como de Nice- to General,composto, dos melhores gine-
phoro Emperador escreue Cedrcno in tes de Lisboa, custosamente jaezados,nu-
Comp.hift.& de ChuniberDo.Rei-de Fr- mero de soldados, & outras circstanciasi,
a, Paulo Diacono de gestft Longobard q no pouco illustro a ditta procisso,4
r 1. .cap.j. Vindo a nosso Portugal.onde parece que Deos N. Senhor le frue deste
xamb he patrono da Milicia , achamos capricholb triumpho,pois querendo o Ar-
nelle Pouoa^es, Mosteiros , &'Templo6 cebispo D.Miguel de Castro, c madfiro
conse-
W* ^gohgioLufitmol ^
conselho i. to. trarfse qucr)os caual- opinies cm contrario. Qunto primera.
los d'ella, por decencia do Sctitfimo Sa- sabemos cj S.Iorge he padroeiro de Ingla-
cramentOjhe publico esta cidade, q ficou terra,& deBorgonha S.Andrej& aCruz q
immouel no topo da padaria , o q leuaua trazia o Conde D. Henrique,era a da Cru-
sobre si o Sncto , sem dar passo,por mais zada, mui vsada naquelles tpos dos Prin-
queo picarao. Empatada a procilso espa- ' ripes Christos, q imprendio a conquista
cio csiderauel,recorrero ao virtuol'oPre- da Terra sancta.Quanto seeunda,iedis-
'lado,o quai conhecendo do successo, q se sera , q c a vinda a Portugal, da Rainha
pagaua Deos desta ppa , mandou q fosse D.Felippa > se ampliara , & radicara mais
m conformidade antiga,c que logo mar- em nossos coraes , acharamoslhe alga
chou o caull.E contal'e, que no Domin- razo,mas de outro modo, nenhia. Pois
go seguinte,dministrandoa Missa no feu nocercode Guimares, batalha de Tran-
aitar,o mordomo.q de alg modo foi eau- coso, & na real de Aljubarrora ( sttean-
la desta nouidde , por forrar trabalho, nos antes d'ella vir ao reino) cita deno-
1 caindolhe ao Sancto a lana da mo,o fe- sos annaes , q os Castelhanos inuocauo a
noua cabea, para que no ouuesse outro Sant-Iago, & os Portuguezes a S. Icrgej
- dia quem intentasse melhante atreuim- .& assi se mdou leutar no meio do cpo,
" tcEsta briosa Imagem de S.Iorge ( quei- m q foi conseguida a victoria, ha Igrej
' man dose a Hospital an.i6ot.)respeitou o de sua inuocao.na quai vimos o leguin-
- ogo,<omofe vuera ainda , acuja presena -te letreiro anno 1640. que copiamos coin
(iegundo as ledas ) :perdia aquelle voraz grande trabalho , por estar a pedramuiro
-ciemento lua actuidade. alta,& quasi de todo gastada.
>\ ''<'.. No he facil d aueriguar , quando os t ;
tlossos o cemearo'a inuocar nas,bata- 1 a2 I . annos iSlunalue^
" Jhas. Hs diz' fundados em leues conie- ^ T - , n ,, ,
cturas ) q.no tempo do Conde D. Henri- Teretra Condetable, mandou
v<ejue(tronc;dos sclarecidos Reis deste fa^er eia capella ahonrada,
reinp)ptr ter ^dle natural de Borgonha (si y May- &j U j
le ha de dx rdo a esta opmiao ) onde . .. ~r c
- S aii.ctohe parrdno, pela quai razo tra- porque em 0 dia, q fefe^ aqm
ria a sua Gruzne peito,i escudo. O utros q a hatalha q el^et de <?ortu-
introdtizio'tm a vind de Inglaterra a - 1 - //n 1 r n 11
*ste reino da ^Ririha D. Felippa: Outros Zal ouue co elLet de *sieU*,
lhlmente,q no tempo delRei D.Fernan- ejlaua em este Ivgar a baildei-
do, qua^^io socorrello contra Castel- m ttg Contestable.
la , grande opla d soldados Inglezes an. 1 .: J
38 t'.JS istohe o certo, porque ( conforme Rematemos as cousas deste illustre M.
iossas Chronicas ) os Portuguezes, q at c o voto de Bragana (cidade e mTralol-
ento appellidauo nas batalhas Sant-Ia- montes) de q he Ipecial patron o. Conta
~go,&c S.Vicente ( h, como patrono grai a tradio , que no tempo de Ramiro I.
"do reino, em quanto parte de Helpanha, era Conde de Aries D.Pelaio, o quai fa-
"uttOjComo partieular de Lisboa ) vendo. zia suas entradas , & assaltos por aquellas
'ic'.s Inglezes nuocauo S.Iorge , sizero partes,com venturoso uccesso , em grauc
mefmo 5 8cde ento atgora ,a Milicia dno dos Mourps.De forte, que molesta-
Xusitana , o rconhece defenfor , & turc- dos os de Bragana, coin tam poderofo vi-
!ar,appelliddoo nas batalhas.Pelo qlogo sinho,viero com elle a partido,dizcndo q
'a guerra foi outra , disposta c5 ordenana lhe entregario a ditta cidade, le entrasse
ttiilitar,oRciaes,& ministros, comoproua em campai defafio com h valercsiCmo
o Doctor F. Francisco Brando na 6.p. da Mouro,em foras , & membros mui disi-
Monarch.Lusit.l.r8.c. 17. E para q ieno gual.O intrepido Code, alegrc o aceitou,
>erdesse entre nso trajo q.vestio aquel- entendendo , q como pelejaua centra ini-
es soldados de cauallo , mandou depois migos da F, alcanaria victoria dlies. E
WReiD.Ioo^uenasdittasprocissos/os- muito mais sabendo q era dia de S.Iorge,
le S.Iorge n mesma forma, b q se conser- a quem fez logo voto, juntamente com et
iia inda hoje em muitas partes deste reino. feus, promettendo, le lauasse a melher do
' He fora relpondermos agora; s duas inimigo, leuantajlhe templo t a que rodos
aunos

1
J^gefimotercwtAbrl ffr
annos rio neste dia emprocifso. Com prtende feja a dos AUobfegoS em Fran-
iib laio ' ao campo 3 armado smente da a,fem mais razo, q a conjectura de visi-
ciiuina graa , como oucro Dauid contra o nhar co a cidade de Leo, onde S. Irinc,
Fililleo ; & ao primeiro talho , prostou a era Bispo. Atfi o fiuero para fi Surio toin*.
Jeus ps cadauer , aquella animada torre a. de San'ctis, Saufayo no Martyrologio
de carne , pela quai razo le chama inda Gallico h. d. Raynaudo in Indiculo S Si
boje o lugar do defafio : o Prado do talho, q Liigdunenti pag.127.8c Morales 1. io.c.
"fca no limite da veiga de Aries. Afstio 23. A legunda dos apaixonados por Val-
o nosso D.Pelaio,com outros Condes, & a del Cid , cabea do reino de feu nome
Prelados de Portugal , na l'agrao da I- em Arago, como Diago nos Annaes Ec-
greja Compostellana a 7. de Maio anno clefiasticos delta cidade I.4.C i.Beuter na
87p.fegdo Sampiro , Bispo de Astorga,na Chr.de Hesp.l. i.cap.24. Vaseo in ad ad
Xua hilt.pag.59. pnes mc,onde aliliu : Pe- an. 200. & Mariana na mesma 1. 4.C. 7,sem
lagius BregancU Cornes. outro fundamenro, mais q dizer auer na-
Este voto cumprem hoje inuiolauelm- quelle reino ha antiga Igreja em hra
te oscidades de Bragana, em tanto,que destes Sanctos. Aosquaes podc feruirde
caindo o ditto Sancto no triduo da Pai- reposta has palauras de Escolano no 1. 9.
xo,ou em dia de Pafchoa,& por mais a- de feus Annaes c. 1 9. onde diz: La ciudadde
goa q choua,& tempestade que faa , dis- Valencia m re%.a a'ellos, como de Martyres , q
tando esta Igreja(parochia agora de Villa- recibieron la corona en ella, q no ha qaerido to-
iioua ) meia legoa da cidade , no falta o tnar patrones dudofos3defpues delmteuo Marty-
piedofo Senado a sua votiua obrigao. A rologio.A terceira,8c^ltima , esto por Va-
melma tem o lugar de Samil, morada en- lena da Lusitaniafhoje de Alcantara )
to do Coude , no quai permanec ainda Dextro,& feus Cmentadores , a qu pot
xuinas de feus palacios. Efcreuem de S. antigo, i Hefpanhol, le lhe deueinteiro
Jorge(lem dos Marryrologis , & Scto- credito,diz ele-.Que estes Sanilos,forio man-
raesjPetrus Natalibus in Cat.l. 4. c.8r. dados de Frana por S.lrineo,a Valette* da Lu-
S.Anton, f. p. tic 8.. 25. Vicent.Belu.in fttutu a , para nella prgare contra os hereges
Speculo hilt. 1. 13. Vicelio de Sanctis fol. Gnosticos, onde padecero martyrio a 23. d* -A"
1 37. Lipoman.pag.380. Haraeo, Voragine, bril.ln Lufitania( ad an.257. ) vrbe Vettonum
Claudio , & outros innumeraueis. Perdoe Valentia , paf fttnt Sancti Chrifli Martyres
O Leitor a digrefso,se char Larga, que ja Flix }Fortunatus}& Achillm S.Irinto nufsi
tertntendido a causa, q nos obrigou,fen ad pradicandu contra hareticos Ctwfticos 23,
a mefma q a Gauanto, S. Bartholomo, Aprtlit. A quem fegue D. Diogo de Gar-
O _ O . " A 1 ( TA " 1 rrr II
& a Saufayo,S.Andre,ambos fujeitos do- tejon na Primazia de Toledo i.p.cap.?-.
ctos,C benemeritos da Igreja Catholica. 1 6. En Valencia de Portugal,ciudad de los pue-
blos Velones , padecieron Eeli-, Fortunato , y
f. Padecero os Sctos Martyres Fe- Arquileo.Embioles S.lfmoa impugnar la he-
liz,Fortunato,& Achilleo, ( ou Anbilhco, regia de los Gnoslicos,j ai$. de Abril merecie-
omo l outros) q neste dia traz os Mar- ron la corona de fh cuidado.Cbrma. isto has
tyrologios Romano,Beda, Ado, Vfuardo, clbres palauras, queando no Indice de
& Maiuolico; fegundo a maiscerta opi Ptolomeo, estampado c a sua Geogra-
pio,an. 2o4.porq S.Irino(dequemees phia in.i^.vtbo:Volentia ; fol. 117. vbi:
foro dilcipulos ) he o fegundo Prelado,q Valentia juxta Coloni orba C&farea. Hic S.
gouernou a cadeira de Leo de Frana ab Fiix, Fff)tunatus& AchiUats ab Irinao,Epfc.
an. 1 80. vfque io<). em que foi coroado de Lttgdunenfi mtfsi , Martyres patiimtur. Daa
OT.artyrio, imperando Seuero , conforme a quaes le v cl ara mente, como estes San
Baronio tom.2. ad eund ann n. - 18.& a cto- tacrificaro as vidas em Valena de
Chenu in srie EpifciLugduilttcag.37. Alcantara, a cuja Colonia , chamauo os
Ha grande controuersia fobrequal hea. antigos: orba Ctsatea. Estaua situada nos
dade de Vala, decorada co langue d pouos Vettonesj como tem a torrentedoa
fies illustres caualleiros de Chfisto ^ por Geographos. Porq a maior. parte da Ef-
auer algas em Europa de femelbate no tremadura , era ento da Lufitania , onde
me, Mas para procedermos cclaridade, elles cao.E se pode ver em Prudcncio, a-
he necessario faberfe , q fe deuid os au ciraa allegado,no hymno dos i8.Martyres
tores em tres classes. Aprimeiu dos que no quai fallando de Meda, cabea da
Lusita-
Mfitam.
Lusitania,lhe chimr.ClaraColonia Vetttmit. uidrio 5 da quai falla o mesmo Sancto em
Seguio tambem esta opinio o P. Hiero- varios lugares de suas obras,principaln-re
nymo Roman de la Higuera,no liuro que no I.4.C.71.E affi como elle a desterrou de
lcreueo da Lusitania'2.p.c.2o.onde rfre feu Bilpado , assi tamb da nossa Valena
o hymno seguinte em feu louuor,cujo ori da Luitania, mediante a doctrinaortho-
ginal le cerua na celeberrima Biblioteca doxa destes tres feus insignes difcipulos.
do iliustrilTimo Senhor D. Pedro de Lan- Corroboro isto huas palauras do mefmo
castro,o quai trouxe de Madrid a este rci- Dextro ad an.i 69. Macus harettcus adHif-
oo,D.Mjguel de Castro}Bi!po de Vileu. pamas petit &c:cum Cxtpttam adijt , Toleto
pufus, volenfy Valentiam Lvsttanorum cor-
Saluete lux HifpanU, ptre,in ex proutncia tnal trattatus , nomiuHa
Flix robur Va lentu, ptulierculas ccrrupit,ah altjs vtro trridttur.
Queestejo os corpos destes Sanctoi
Fortune ,& Jrchilocd
Martyres no mosteiro de Azuelo em 0 rei-
Tutella Lufitanix. no de Nauarra , o diz expreflamente Ye-
Hic expulfiHis tenebras pez Cenc.6. ad an. 1052. c. 10. D.Icode
Errores,& hxreseos, Amiax no Ramillete de N. Senhora de
Etextulifiis Fidei Codes, jard.6. & Gil Gonalez no Thea-
Late vexillurn inclyium. tro da lgreja de Calahorra como 2. pag.
Non vos dterrent verbera 338. & no em Valena de Arago , como
lonhou D. Sancho d'Auila in veneracione
Nec srangunt dura vincula
reliquiarum I.3.C.8.U.4.
In tencbrofo cancere
Sonat Uta psalmodia. d. Em pouca distancia de Alcacer do
Vos Angeli commonittty Sal, n minente sitio ; fca o conuento de
Egrefsi de cufodia, S. Antonio , fabrica de D. Violante Hen-
Jdola [purcia dmonum riquez,mulher de D.Ferno MartinzMas-
Frangetis sorti dcxtera. carenhas, Capito dos Ginetes , para fra-
^upeteretis Martyres des Obferuantes da Prourncia dos Algar-
ues an. 1524. rtfruando o padroado de
Rgnasuperna verticc,
sua maior capella , para feu stgundo filho
Veftrasuror carnificum
D.Nuno Malcarenhasjque o terceiro,cha-
. Truncauit serro capita. mado D. Pedro,erigio outra, c ha naue
Lustana Valentu contigua lgreja do mefmo conuento. In-
' Vejlris edotfa vocibus titulale das Vtrgcs, por fer confgrada a SL
Crdits abundantia Refponla , 5c suas companheiras. He das
mais clbres do reino , ennebrecea hum
Soli exilessru'uur.
famolo Sanctuario de Reliquias , a que se
luresedes contermina . vt faz solemne festa cem grande concurlo,na
Vestris rsultant laudibm Dotninica de P.iflor bonus , recitandose nclla
. Emeritenfis,Catiria, Officio Duplex decmuni.Estosechadas
Et Placentinajugiter. pelo difeurfo do anno com grades doura-
T>eo Patrifit gloria,&c. dasjdebaxo de duas chaues,ha das quaes
tem o Padroeiro,outra o Prelado.
A perniciosa heresia dos Gnosticos , de O Papa Clmente V H.Cpor Bulla sua,
que foi cabea Basilides em Alexandria, dada em Roma an. 15:32. ) ccncedco aos
comeou em Frana,ccrca do rio Rhoda- deuotos fieis, que nelte dia visitarem estas
no,por Marcos feu infelice difcipulo;d'- fanctas Reliquias , das primeiras Vespe-
de paTou a Hefpanha, como se colhedo c. ras at o Sol posto das fegundas , todas
64.de S.Hieronymo sobre IfaiaSjvbi:G<>p indulgencias q se ganho dentro , & sra
ticos per Manu jFgipnu Galiarti primu circa de Roma. O que confirmou Paulo III.
Tkhodan , dciv.de Hifpaniari nobles f&minas no de ij^o.priuilegiando leu altar para as
decepitfe&c. E por isso S.Irino ad Val- aimas, como o de S. Gregorio em Roma,
tinian , le op po a pcito defcuberto con extendendose esta graa a todos Sacerdo-
tra ella , como a mais preuerfa d'aquelles tes,q nelle celebrar. T affi mefmo mui-
umpos, em razo de sec conu o liur al- tas iznc,es,5t liber.dades para feus Con-
frades^
^igefim tercio de Abril 69$

frades,& deuotos, que concedeo elRei D. foi Portuguez,nobre , & mui virtuose O
Sebartioan.ijf7o. & 7;. cujos origiiucs, Martyrologio da mefma o traz no fim da
all h 5,como outros, guardao 110 carto- Abril, & 0 P. Iarrico faz menao d'elle in
110 do dicto cuento. Deltas lagradas Re- Thefauro rerum Ir.dicarum tom.z.c.17. *
liquias, elereueja Gpnzaga 3. p. tic. Prou.
Agrb.conu.9.Fr. Rodrigo de Sant-Iago g. & h. As d'Arrabida reconhecem 4
no liuro da Prouincia, & F. Ioo da C- F.Felippe por Gallego, & a F. Le por
cepo no Trattado m. s.da mefma. Iaz Portuguez ,por no fpecifico as patrias,
nesta capella feus padroeiros , fegundo h fendo q ambos foro plhos da Prouincia.
letreiro , que nclia e v,o quai por diffuse Aquelle falleceo no Hofpical de Lisboa
deixamos. anno i^o.Elte no de Malaca anno 1590.
H, & outro a 23. de Abril, como vemoa
t. Era o b P.Antonio de Quadros,ir- do liuro dos Obicos de S. Ioseph j & de
mo do Bifpo da Guarda D. Manocl de h Trattado,q nos deixou o P.F. Felippe
Quadros,amb'os filhos deManocl dp Qua- da Purificao, Prouincial que foi d'ella
dros, Prouedor das vallas,& lizirias deS- duas vezes , irmo do Bifpo d'Eluas Rui
tar(folr seu.)Entrouna Companhia an. Pirez da Veigaj& de outros papeis,& re-
1544, Passou India no de 55. Lo nella laes m. f. q indagou ( por sua mutta cu-
Philosophia,c Theologia, iexplicouc riosidade,6c zelo dareligio) o Reueren-
grande erudio as Conltituies de feu do Padre F. Andrc de S. Paulo.
lancto Fundador. Escreueo a cita Prouin
cia algas Epiltolas,que ando im pressas, t. A villa de Viana em Alentejo, no*
cheias de inrimado lpiritu do ceo , para deu hoje Sr Mecia de S. Ioo , que fal
onde partio an. 1 571. De que Mapheo in leceo fanctamente an, 1609. noconuento
hist.de rbus Indicis l.i .gjif.lnjgnem que alli tem a Ord de S.Hieronymo, fu-
inter eos ( vai fallando dos companheiros jeiro ao Ordinario Eborenfe. Consta do
do S. Patriarche Ioo Nuncz Barreco) liuro m. f.de feu cartorio , do quai nos a-
perlribent Antomu Quudrtu Lufitant, qui vni- proueitamos ja por vezes nesta obra.
verft dein, prouincia quatuor (team annos mag
na est fantuatis , & prudenti* laude prxfutt. /, Maismoderna he a Madre Beatriz
Vejae Orlandino in hist. Societ. pluribus dos Crauos , naturaldo limitado lugar da
in iocis.Telez na z. p.da Chr.delta Prou, ' Ribeira,diocefi de Lamego , pois falleceo
l..c.r 3.&ou:ros. an. 164,1. no conuento de Terceiras , q alli
tem a Francifcana familia , fujeito Pro
f. No mefmo an. 1571. foi a ditofa uincia de Portugal. D'ella le lembra o P.
moite do Irmo Fulgencio Freire,cuja pa~ Mestre Sperana nas suas Chronicas,trat-.
tria palsao em ieiicio as memorias da tando das Ipolas de Chtito , que forece-
CompanhiaJcontentandofe c dizer, que ro nellc ern virtude, & religio.

ABRIL XXIV.

M Auila(cidadc da antiga Lultania , hoje de Cas- Reuela-


tellaa velha) a reuelao das milagrosas reliquias 2Jo2L
doinuenciuel Eborenfe S. Vicente, o quai pade- s. Vic-
ceo alli inauditos tormentos pela confifso da Lei tc,8ciuaa
Euangelica , juntamente com suas irmae Sabina, umws'

& Christeta , a mos do impio Adiantado DacianOj tam sequio-


lb do sangue Catholico,q excedemaior atrocidade,& furia .
de feu* Principes. Deixadosento no campo os sagrados cor-
pos,ofrereeidos s feras, & aues de rapna , esteue em sua guarda
i- . . . M mm (como
69& AgiohgioLttfit^TW.
(como foldado de posta ) por mandado de Dos hua defmen-
surada serpente,a quai se enroscou em certo Iudeo, q saio daci-
dade a vltrajallos. Este vendose em tanto extremo de vida , re-
correo intercesso dos Sanctos Martyres,pedindolhes perdo
do profano atrcuimento. E restituido por ella a sua liberdade,
& conuertido a N.S.F,fabricou sua custa,no proprio sitioetn
que e fez a sacrlega execuo,ha honrada sepultura,& sump-
tuosalgreja, ondesoro venerados dos fieis pormuitos secu-
los ; atque escondidos pelos Christos no infelic dos barba-
ros(q reduzio a p, & cinza os corpos sagrados ) se perdeo to-
talmente o lugar , q guardaua tam ricqs penhores ; os quaes fpi
ruido reuclaro ClementifTmo ao AbbadeD. Garcia(varo
de incomparauel fcruor,& deuoo)em Sesta feira Sana, pre-
ceddo muts oraes,& jejs de pOj& agoa. Acharose pr
sentes a tanta solemnidade , os pijssimos Reis D. Fernando , &
D.Sancha,S.Domngos de Silos,& S. Aluito de Leo, corn ou-
tros veneraueis Prelados deHespanha. Ocorpode S. Vicente,
he famaq leuou o dittoRei para S.Ifdoro de Leo, & D. Gar
cia os de suas irmas para S. Pedro de Arlana junto a Burgos;
fcando grande parte destas sagradas reliquias na sua antiga I-
greja, comoinda hoje publico os v iuos marmores de feus glo-
TrpfSo TP^os sepulchros. b. Em Toledo, na Igreja Collgial de S.
do s. RH Leocadia,atrankodo SanctoRei Wamba (gloria da antiga
moTt\e ^anna^ua patria, & da religio monastica, de que foi bcneme-
nedaiml ritoalumno) o quai pela igualdade , pedade , & suauidade de
feu gouerno ,mereceo cseguir do Rei dos Reis,inuiaTe do ceo
cfquadresde relplandecentes Anjos armados, para pelejarem
de sua parte,ntrincheirando de dia os exercitos de vallas, 8c de
noiteseruindode vigilantes centinellas , influindo atodo pro-
posito, bellicos fpiritus nos valerofos , & Catholicos fubditos.
Neste comenos , quando estaua mais pujante, & victoriob de
feus nmigos , depois de reinar noue annos cm Hefpanha , coni
felices progressos , a na paz,como na guerra , illustrado supe-
rormente,trocou a rica,& soberba toga pela pobre,& humilde
. cogula de S.Bento,q lhe foi lanada no mosteiro de PampHega.
E perseuefando alguns annos na fancta religio , cumulado de
preclaras aces , dexou esta vida para rnarcom Christo na
outra perpetuamente. Sepultadoem Arlana, onde o tomou a
morte, foro tam porfiadas as contdas,q ouue entre estes dous
celestiaes domicilios , pretendendo cada quai apoTcdoincsti-
oiaucl

\
Ptgefimo quarto de Abril. 69 7

niaue thesouro, q no attenddo scus conucntuaes a indcentes


notomas, posto que pias, diuidiro ofancto corpo, sem nenh
dlies a este tempo mostrar a me do Infante , q tanto louua
oSabio Rei Salamo.E asti apart, que coube aos de Pamplie- ?.Reg.c3:
ga,tumularo no vestibulo da porta de sua Igreja(costume mui v'2*'

vsado naquelles feculos) pois affirmo graues autores , que visi-


tando esta casa elRei D. Fernando o Sancto,cstandolhe de que
alli jazia,no quiz(em venerao)fair por ella,mas por outra,q
denouo mandou abrir. Nestehumilde lugar repousaro estas
preciofas reliquias at o an. i 284. em que as trafladou para a
Igreja de S.Leocadia,D.Afonfo Sabio , feu filho( medianteD.
oo Martinz de boa memoria, frade Menor,outrosi nosso Por-
tuguez, Bifpo ento de Cadiz,& depois da Gnarda ) ondeper-
seuero na capella mr parte da Epistola , em comptente vr-
na,correfpondente de Recefuintho, antecessor seu,no glorio-
so seeptro, & coroa Gothica. c. Em Euora , no antigo mos- ^f
teiro dos Menores,a inueno dais^enerandas reliquias de tres \c
amantistmos difcipulos do chagado Patriarcha S. Frcisco, ho- s.Fr/-
ms marauilhofamente aceitos a Deos,& ao mundo,q de Galli- CQ'

2a passaro a este reino, para na Prouincia Transtagana propa-


gar a Seraphica Familia ( asti como na Estremadura S. Zacha-
rias,&S.Gualtr na Interamnenfe)euangelizando nella as ines-
timaueis riquezas da gloria,c fuperabdante frutto de feus na-
turaeSjpois muitos d'elles,renciando as temporaes , fefizero
vassallos da fancta Pobreza. E depois de auer dado estes Apo~
ftolicos vares por largos annds fuauistmo cheiro de pulcherri-
mas virtudes, asti na regular obferuancia , & defprzo do fecu-
lo,como na exemplar piedade, & pobreza voluntaria , inflma-
dosem viuos defejos da permante patria , defpedidos dos fau-
dososfilhos,que graroparaaOrdmem Christo, acpanha-
dosdefelices meritos, inclytamente defampararo suas aimas
os mortaes liames, que as detinho. A cujos pios cadueres de-,
roreuerente fepultura os antigos, no corao de haparede
do claustro,para ficar mais occultos aos deuotos furtos. Atq ,
perdida co tempo sua memoria , no fendo bastante toda a hu-
manadiligencia parafe defcubrirem , recorrero anno 1629.
diuina,obrigando a S.Antonio ( auogado das coufas perdidas)
corn ha Mist cantada , para que o ceo reuelaste o campo , que
cseondia tam rico thesouro. Logo mandou o Guardio(prefen-
te acmunidade)desfazer aXancta parede, q(fegtdo tradio)
Mm m 2 o entra-
69$ T ^AgiologioLufitano.

o elntranhaua.E topando com elle , foi tal o contentamento, 8c


alegria em todos, q no cabio de prazer , dandofe hs aos ou-
troos parabs do felice achado. Rendidas as graas ao Sancto
c htia solemne cmemorao , foi leuado o monumento com
hymnos de louuor, & repiques de sinos facristia , onde as reh-
quias daquelles primitiuos flhos, que merecero gozar da cel-
stial doctrina,& conuerfao de tam Sancto Pai,foro a primei-
ravez reuerenciadas . Mudadasentoahacaxa,forradadese
tim carmezm, & inthefouradas noproprio monumento, foro
collocaxlas em fuperior nicho, na esquina do lano , q correda
Igrejapara asacristia,afim de ferem veneradosdos fieisnater-
ra,os q Deos honra noceo c rutilantes grinaldasde gloria. L
ttrto Em Coimbra, efcreueo feu nome dignamente no liuro da eter-
fra7" na predestinao, o muito virtuofo , & casto Sacerdote Ferno
ra. Mendez, Capello daRainhaSancta Isabel , a quai fazia d'elle
tantocaso,qnas jorna<3asoleiiauaspreconfgoparalhcdizer
W i.y. Missa^publicandoem todaparte,feroutroNathanael,em q no
*7'' auia dolo, oumalicia 5 eruindolheestengularfauordemaior
credito,& abonopara c os flhos do feculo.Succedeo, q partin
do ella certo dia de Star para Lisboa , jto villa d'Azbuja,
Jhefao aoenctro hErmito,o quai lhe denunciou ,como
era fallecida sua muito amada,&prezadafilha, aRainhade Ca-
. . stella D.Cstana, & q estaua no Purgatorio, como ella mefmo
disseTa,apparecdolhe algas vezes em feu Eremitorio. Chega.
daaRainha Sanctaquella villa, certifcada a triste noua, rnan-
doulogoao virtuofo Capello, que clbrasse pr esta teno
hum armai de Missas. Cplcto elle,estando ella emCoimbra c
elRe D.Dinyz,feu marido,teue hiia gloriofa vso. Represen-
toufelhe adittafuafilhamui alegre,&festiual,coas roupas tara
aluas como a neue, & oTostrotam refplandecente como o SoI>
quai lhe disse : Senhora por meio dos facrificos daauelle puro , &
caflo Sacerdote , alcancei remifsao das penas que padecia no Turgaeo-
ro : eu me parto para a terra dos Ytuentes , onde nao ha dor , nem
trijle^a , nus Imm perptua go^p , & contentamento; & com ifto <le-
fappareceo. Acordou ento a RainhaSancta , & chamando ao
maridocom grande aluoroo , Ihedeu cta da foberana viso,
deejando jaser manha para publicar no mundo, a gloria que
sua fllha gozaua na eternidade. Assentada poisnouestrado
Teal,a primeira pessoa q na falla entrou, fem faber do q paaua,
foi Ferno Mendez, para lhe dzer, comoera jaacabado o amirx
Admi'
Admirada ,ella entp dif^o , $fcgftf - de Ifrogratificar corn paja*
^as,&obras
;asf mdpi| armar o^alacip das. mwjx$ tapearas,,

J^l, 9 fejipe,dia que h^]Ia,qttw^Hffn,^ (


.fep /abruo*; o fini que, tqe este, ^aejdp^e. 4p $eA(ior p, .focrer
jfee,, q Ihe j^p faltariara boa hpra , jjpisiajn bem foube ^iucf$
j^undp-nji terra cpnya pqrejta limpeza .^Jliiajajjm^ , a na-
^ujeza i^geHca^q^^ '^^^Q^nipqte^e^i; ej^s fou
tras esclarecidas virtudes , q o acompanharp tpda a vida , emi-
jfientehjgar'eni seuetejrnp Pa)a$9rj jjAs' Ejftj?? Maria, tyvPbjj-
.^os, a dgppsicp dp piq , & caritatiuo R-odrioro Sanchez ,.digno jJJJj
.Psior d'aqtjla Igrja,.varo prpqp em lqtras, & virtudes, nwJpqj
^ quem QrEfnpcrado^.arIos y,^p^ de feu feruio , para o da r*
Rainha D. Catharina/ua irni^qplo veipfaejfte rcino, defpo-
iarie coin cRci D. Ipo III, a quai, affecta & partes naturaes, &
^alentos auentajados , que oncorriq no exmpJar Sacerdotc,
Jhe entregpup cargo de maior confana , que erao de feu Es*
moler , em que se portoude forte , que tendp o ditto Ri sua
xonta a boa criao da Infante ), Maria, su irma , o ecolheo
para Meftre j i ella lheficou tam grata, quedepois Ihe efereuia
muitas vezes, dandolhe meuda conta dos caamentos , que Ihe
faip, paraos encomehdara Deos. Quetantofiauadefuas or*
es , & facrificios! Scndo ja de idade a Prjncefa D. Maria para
aprenderas virtudes fpirituaes, & moraes cpm que os Princi
pes deuem crtar os filhos , a Rainha D, Catharina,, sua me le-
uou gosto, que fose tambem feu Mstre. E/failo cl la t^p ^ici-
plinpdaem rodas, que foi hua das, religiofas, Prinefas .de feu
.terppo.. Peloquedefposada com FeHppe o Prudente. an..|f;5 43.
o leuou cfigo parajCastella,onde Ihcaslstio-ate fuabru^rnor-j
'te.E tendo penfanieno de fe ficar na patria ( que a todp tempo
atrahe a si os q gra ) a RainhaPl. atharjpap mdou ]pj$p cha?
. jnar por carta sua , cbeia de honras , & fanor^s;, deixandofc ve
,nel,la,o grande copit?j estirnaqe faw .4/u.f Rf^fe A^Pri^n*
cefa Dona Ioanna, irrite, dclRe| j}pin S^bjaito ? np rq&|iz, ficar
in serior, tambem p^oftstituo ,feu.fmplert q uerdo que sos
ie Mestrede feu fijho>, n?o de^p aiw^^ff^P ouurO m'

Mmm 3 ao de*
dvatiTWt^^

aRtitfha0lr dttkfeU'^JJtttaabs eifi'tteftfarto3 $ra a;uda


d fl|ll*ffifji^,T^&^^lWaBv^ ito'rtrthiuratia
M^fc4t:Wc^rjydnstM^t6' mdiidores d'atjfttfla ViHa
lii ft^ft'Wgftmt c^ttttdade Jh'Vrseeo' b'ttg^io e-

fm^^h^m.W^or'^ nas ^rteWd^tith^Wrfs/ss

slH ^i i'dfo& sua caa , Ktfa estakge^blc^dpffagei^


ftffiffifflroigisf;j ltfl'feV^cfa'jitfeit dedocnte$,&0bfl\]aiec8-

tbsyfu^ yiHfto das Calds , por fer a villa de ObidoS m


que ^Wa^^^'eias.No prner dos tncficsjtjVfc estaua
a-ftt^VgVii t ajustd^ , i^desmpr antepoz os mais da.
^salos^ jyT^rils trjfe$(cj Rrc rio falcaup)tendt pr Isi ytjufe
a^3cS3ra^ge,,de wnrm'hdo andj&Tciialx^r feos menL

tdTOfl#s^dlastel%raua x> detoo ::s niais ds'Ddtingos',


S^S^^fgtathi ferjpr crr ift^sm^ cotip agk
KtffPll-Hi'ptr muiririlcado ekffMa j&.1 Reetvfi*-
dfr ts'tft* add<nc fmnftufso trtipld , cm jtstr dspride

f^ida ^&tttwf, 'J&h cti^htif , qii' dHVo ficf %titotfh.


W^'firf^Se^llfiai^ cbuifio,s qele,uahlt^)ttk,lh)ft^
f?tt<^\DDtai*critoU o^dfr'lpaW inaif vfeifttiSf

&jf#^d$. 0fts \ restto fmgblardlc^'m^t'adore d^^tllk


%fid<oVpr#s/td^
^ttM o^mTt o^ ^ci^t^ntc. ' f'^ EMs^ d. Luis*
Valct^^dlWsac 5rlics Trfd^S/hfc'd^^imi * Kf'*

wdad,& prx- Angelc^illustraajiTiftitortd varU$0ifc fcr*


^H^d WitadubS^tofTi a 'de Ni SnHor^ fttfA
^SmSts1 PaWos, q citdu depois d Mf^^di'i' &5 d d'*

TkiT^ dfraie
sentin dose indifposta, para que a Prelada lhas no impedffe",'i&
tomaua , o.u ein lugar occulta 3 ou no tempo q a cmunidade se
detinhanti*^io>v$U^

ctmajndeaiMtrauaibbn; TaUttnfrseii tfaftiralj3fika.modeP>

et 'Halsamo'tuiijDiQ yfonco lugar, a -todos em c&uUmp Sse

pia de sangue,j lhcfobreiieobjqca|sQl'igadajdk Qbcdiciayt

iu xergo de enc^com. duqa pedra por cabeceira, iVs alejaa.


W-ufc"W Mmm4 arrima-
arrmda a Kji bordo, s Ieuntaua , & nao pefda-hera de cho-
. rotonde oSfopr tinha uidado de a regalar com os nectares^
, suauidades da gloria , conseguindo algs pretenlentes por fya's
oracpes, fis despach;ps:j& muitjos desconsplados , picdofos
taliuip/s>nos maipre trabaJHo$>& nefldades. Eratantasuacar-
. i^dpitiue.naf ida destribup com ppbres quanto poiTua,Sfi na
inortedeixo. Mifericordia considerauel renda,, para sustento
.^ells*Tinha;hasermpfa magem de SrLuzia(quecro os feu*
attipres^) en; tabecnauloeftofado de madeira , & dizia que no
^vfa^ean gf at a ver colocada em ;asga ermida da villa, fy
brajn^o Dep&ppr ejla suas ^arauilJ^as, Vendo asreligiosas y\q{
Jheaproximaqa a morte,sem a desifyadirem deftc pio inttoi re-
l usa crtp, dia, (auendp dous an no$ que v iui^aiejjada ) sendp
n ajmgc dexinco palmo^o tabern^culomui pezado, tomandoo
nos braosrdciceo ao claustfo, & pprtaria , fem.ser:vista de nin-
gqeni^ o q f,attribup a.milagre euidente. E tanto que a San*
a.s yio fra^.comeoii^pperallpscopiosanientc, comoaM
JLu^ auja dittp., segundp testifica aqueHe pouo.Fauorccida tU
h ento da Qmnipotenja 4*uina ? cc*m a cert*$a- insalliuel <Jip
,d?a,de seutransito, ancicipada para elle com p sagrado P^o dc
5ida? & recitada logo senjorosamcnte hua Ladainhados San-
a que tinha deuop r pagoii o,c5in tribupofdos mortacs
mista feira?,para que ap Sabbado afstisse feu fofuitto, corpo
^.^(Ta deN.Senhora,fauprque dlaauia alcanado. E rendo
rospor, causa da enfexmidade)mui palidp^;dencgrido,se
reuestio naquella hora de ha particular viuewj & claridade

-:iii.t: Commenterw m XXW. de Abril

f Aj eJetalfeuelao das prcciosas sua hisi\foL7penjSJ me, Sdouai no Mo-


relquiasdc V!cenre,Sabina, & ftciro dArla, qumanda no fm das no-
iM- JL Christera,fms irmas,naturaes da tas aos'cinco Bispos pag. 34.^. Yfpcz n
-<-..<> >ddadexl'uQra > & no deTala- i Chrdc S.Benco tom.<5.ccnt.<5.adan. io6j,
Ueira ( como do4amcnte mostrou o nosso c,j.& outros, que se vao a 27. de Octu-
Rezehde in Epistota ad KebediJ foi seita bro(di de feus, vi^oiiofoTs certames) en q
ab S. D. Garcia, Abbade de S.Pedro de Ar- os solniza a noflsa cidade d'Euora , cemo
lana, em Auila,an. 10^2. AlTitindo nelta illustre iMturas l'eus, & ctdades mu
elRei >.Fernaiido de Leo,&; no D. A- principae do ceo,ondc o ector achar re,-
fnso Magno , tonao fente Gil on^al solutas, todas as dbfas q occorri? ceic'a
na Theatto d'Auil tofn, 2. pg:i}f> fois destes Sanctoa, }\ : i . ]
em de constar desua^ septalfur^npaaiH (. . " r '* ."
fto de S. Isidoro , o nio permitte o com-.' i. Entre 01 Reis Godos , que" senhe-
patodosatmag. lu PlagioOutrtftem reaiw Hespanw, foi hfi d'eUea orhtlyto
ffgefimo quarto de bril. 7l
Vabaf a que Tolcdo reconhece as maio- ria)em Maro de 1301. depois de insiituit
res glorias, & augmcntos ) do quai ja trat- dous capelles , que celebrem s (manas
ramos dissufamente a 20.dc Ianeiro I.c.por por sua alma,rez em choro,& nos dias q
fer o dia de feu bemauenturado transite, no for feltiuos, lhe digo dous Refpon-
hoje refrescamos a memoria com o de sua fos, h depois de Matinas , outro de Vei-
tranflao , do mosteiro de Pampliega a poras3como confia de feu testamento, que
Toledo, inda que os monges de Arlana a le conferua no cartorio desta Igreja.
no admictem. E se nalg tempo deixa- Tratto a tranlao do S. Rei Wam-
mos o exame deltas opinies aos Caste- ba(demais de Pila com todos aurores, que
lhanosj agora nos pareceo conciltarmolas, allegamos em feu dia ) Mor ales 1. 15.C.52.
dizendo , q o corpo deste Sancto Rei , se Valera na hist.de Hefpanha p.j. c. 32. AU
deuidio entre Pampliega, onde tomouo cocer na Delcripo da Igrejade Toledo
habito, & Arlana,em que salleceo. que l.i.c. 91. Sandoual nas fnndaesde So
da parte q Coub: quelle,se fez hoje a trs- Bento .i^..fol. jr.& nas Notas aos cinco
]ao,reinando elRei D. Afonso Sabio,co- Bilpos pag.j.o'.Mariana l.6.c.<;<\. Waddin-
mo fe colhe de h clbre priuilegio del- go tom.7.in additionibus fol. ^7. n. 1 3.
Rei D.Pedro, em que anda encorporado
outro do sobreditto, os quaes traz Pila na c, Veio o P. S.Frcisco a Galliza viu*-
iiist.de Toledo,onde os podem ver os cu- tar as fagradas reliquias do Apostolo St-
riosos. Iago, no principio do anno 1214.E naci-
Confirma se isto com a ida de Felippe o dade de Compostella deixou aigus disci-
Prudente a Toledo an. 1575.0 quai visit- pulos feus , para q esta noua planta frurti-
do a Igrejade S.Leocadia , & achdoaos fcasse melhor nos coraes,& animos de
lados do altar mr dous tumulos de Rei s feus naturaes , os quaes destribuidos logo
Godos,Recesuintho ao do Euangelho , & por aquelle reino , edificaro algas colo-
"Wamba ao da Epistola, mandou abrir h, nias do ceo. Destes passaro tres a Portu
& outro.em q no faltauo ossos de am- gal, que fundaro a d'Euora no Alentejo.
bos, enuoltos porem os do nosso Wamba Mas faltanos o anno , como tambem o de
(para maior decencia)em h pano de seda, feus felices transi tos , de que nos queixa-
a inda co escapulario monachal , & alguns mot a cada passo irremediauelmentc. lui-*
pedaos da cappa. gamos,que foro feus ossos traladados do
Agora resta sabermos, quem foi o Bispo cemiterio cm para o claustro, no tempo
D. loo Martinz, que tanro trabalhou ne- que o mandou fazer h caualleiro da Or*
a pedosa aco , como dissemos no tex- dem de Sant-Iago , por nome Ferno A-
ro,pois no he bem que fique em silencio, fonso, cujo letreiro inda hoje nelle se con
visto fer nosso Portuguez , & Prelado de- ferua.
pos nestereino. Ondevestio o habito de D.Fernaodasoso de More.es ,
/rade Menor3no fabe, & menos a Pro-
uincia Seraphica de que era filho , consta- Commendador de Montemory
nos smente,que foi eleito primeiro Bispo mandou fa^er efla crafla* B.
de Cadiz por Clmente IV. an. 1267. em
razo de fer mui aceito a elRei D. Afonso
Sabio j como se lna Bulla dirigida aos Sobre o nicho emque esto as reliquias, fe
Bis pos de Cuenca,& Cordoua,pra que o grauaro estes dous disticos na inueno
meto de posse daquella moderna Igreja, d'ellas. '
que fuccedia de Sidonia.Foi elle melho- Chrifliferi quondi veniunt triapgno-
rado na da Guarda por Nicolao III. anno raPatr > : 1
r27 7. mas por causa de algas duuidas, in GalUci patri4,surgit,dt tsta orhtts:
da no de i284.residi e m Toledo. Sr pois Igneus hinc feruor Francisci impleue*
rransferido mais a esta , que a- outra deste ' ratillos, ' ' \. . ;
reino,no carecde mysterio , porc] como Tanti ignis cineres claudit vtery-Ja-
clla foi patria do Sancto Rei Wamba,pa-
rece q intercedeo no ceo , para esta noua ,-. ... j .pis, i,
promoo. Aqui salleceo o vigilntl- He tam^lar o latm,que no ncessita de
mo Prelado(a quem os prazos,i eferitturas expHcao , reparamssmente naquellas
d'aquella Cathdral, chamo deboAinemo- palauras ; GaUaci patMftW autor destes
versos
74 ' rAgwhgo'LuJttano.

versos faz Gaiegos , qua por virem d'- pcssoas , que no ha outra semelhante em
queilas partes , scguindo a Gonzaga na j. toda Europa.
da hist. Seraphica tic. Prou. Algarb. conu. -r l
8podendo ler Italianos,ou Francd'es, co- d. Limicada ne a memona , q ie acha
moforo S.Zacharias,& S.Gualtr,q por do Presbytero Ferno Mendez na vida
mdado do mefmoS. Patriarcha passaro a raCda Rainha S. Iiabel , que se consetua
Portugal. Concorda Waddingo comnos- no cartorio de S. Clara de Coimbra, i esta
co tom. i.ad an. nt.n.i i.em quanto diz, ainda por occazio da Rainha D.Const-
que soi edificado o conuento Eborense: a,sua filha-,contentouse o autor dlia, s-
Per quofdam S. Francis discipulu ex QaU- mente co dizcv.Que erab Sacerdote(fegn-
<ia profellos &c. * crevea das gentes) virge de nascena,c*sto,&
He este conuento,oitauo em numero da bonesio.No Eremita le extende mais, posto
Prouincia dos Algarues , & prmeiro na que no "mea , porq como a coula foi
antiguidade dlia, capaz de 60. religiosos, accidtal, no ouue tempo para le Ihe per-
fica no Resio , cpntiguo aos antigos paos guntar.^<w/>(diz a memona antiga)^* <
reaes,ou fabricado(para melhor dizer ) da F'f* dt temf des 1ue D-Cor.fianapaffou, vin-
maior parte dlies. Passou de Cuentuaes * 'st* Rairiha D. lsabel de SaMarepara Lisbos
3 Obl'eruantes,por Bulla de Leo X.anno " elR" D.Dinjuapartattdose de bu lug*rtq*t
15 1 3. He feu padroeiro elRei Senhor, Ponteuet,& vinha para hua vtUa , a que
cujas armas se vem sobre o portico , arco drm Az.ambuja, recodio a pot. a Rainha bra-
da capella mr, & fecho das abobadas.El- ^0 * Ermito,& dit.edo\Por Deos}Senlma,
Rei D. Ioo I.edisicou palacio junto a elle, ouuideme, que vos quero dix,er, aqutlles q arra-
Imitouo II. mas corn tanto defraudo dor nnbo^m no qutriaoltixar chegar.E 0 fr-
da casa d Deos, q se aproueitou de gran- mitt dise assi , q aqueUes q bu vinlao,o ou-
de parte do daustro, dormitorio, & cerca. Senhora,a Rainha D.Constanca , vofafi-
ElRci D. Manoel inda se estendeo mais, lb* pareceo a mi em fonhos ja por vet.es , em
limitando tanto o seruio , que para os re- wha ermida em q faco vida}ditjndome,que vot
igiosos vsarem de ha nefga da horta,quc Pi'Js' d^rA '^* padecia em 0 Purgatcrio, que
Ihes deixqu liure , lanaro a escada por Ihe acorredefa , & 0 aaorremento fojje estez
ima da porta , q seruia de estrada para o Q Me fit.edefes por ell.i, por bu Clei igo cJsto,
pao , at condoido o. ditto Rei de feus diz.er por hu anno cada diaMiJsa. E aos q ar~
clamores,lne largo u a sua cuzinha, para o rador da Rainha rinho, comeario a reir co q
proprio menellr. A m lis chegou o aperto 0 Ermitao ta , diuendo ellesxSe a Rainha D.
no tempo delRei D. Ioo III. q abrio va- Coniana parecer podejfe aigu, leixaa de pa
tin portas para o interior do cuento, por recer a feu padre ,ouas madre , ou afeus ir-
nde si seruia toda a casa real , rasgando maos,& pareeerta a vs E a Rainhapergitou,
duas tribunas na Igreja. Hoje esta reedisi- se conhecia aigu aquel Ermitao ? & dtjserlbe,
cado c grande perfeio , & restirudo a q non,nem sabio hu moraua;& des q foro em
sua primeira grandeza, por merce de Fe- aquel lugar d'Az.mbuja,feua Rainha bufear
lippe III. quando veio a este reino , o quai aquel Ermitao , para faar co elle,para r.cn a
pouzando nelle, fez doao de tudo aos ouuir outrem}& non 0 acbarao^tifoberaoparte
religiosos , q de feus famolbs portaes se a- bu moraua,nem hu estada fawa &c.
proueicaro para a obra , logrando inda a- Aduercimos de passagem , que aquellas
ora o clbre tanque,& laramal. palauras : Em tnha ermida em quefao \ ida\
He tradio, a Igreja antiga foi de set- excluem o Eremitorio de S.Iulio deAl-
tc naues, hoje esta reduzida a na de abo- quer,d'onde o faz algs conuentual, pois
bada de pedra, tam defmensurada na pro- lem de estar mui afastado,inda no esta-
por<jo Geometrica, q excde as regras da ua fundado naquclle tempo , como se po-
Archicectura , seruindo de admiraoaos de ver no antcdente tomo a 41. de Fe-
forasteiros. E outrosi a celebrada casa dos uereiro lit. c.
ossos , que sica debaixo do dormitorio , a Outros referindo este fucceflo, cal 15 o ti
quai he de tres naues , cujas paredes so bem o nome do Sacerdote, como F. Mar-
compostas de ossos, & cabes de finados cos de Lisboa 2. p. das Chr.dos Menores
por sua ordem. Tem no meio ha capella 1.8. c. z7.Fr. Luis dos Anios no lardim de
das almas,com Missa todas quartas feiras, Portugal n.8<f..Fr. Antonio da Natiuidade
a que concouc o pouo, afiunundo muiws na Sila de suffragioa U. 7.C. 7. & o Padre
Artco
jrigefimo quarto de Abril. 7 f
Antonio de Vasconc. Anaccph.8. pag. 100. muito tempo,contra a potencia do C on
Noaffi o P. Perpiniano da Companhia de deBolonha>seu irmp. .
in hist.S. Elisabeth Reg.lz.^ag.i.Auersit A primeira Senhora desta villa ( por t-
(diz elle) Ferdinand* Mendiu Sacerdote, cujus
tas prerogatiuas celebr'e)foi a Rainha San-
ta erat innocentia^a exttimatio vit<t , vt tant
cta Ifabel,da quai lhe fez doao com ou-
altenus ffigitia crederetur , qua [t tu primum
tras elRei D. Dinyz, feu marido , no felice
natta effet. E Bras Freire de rbus ejufdem dia de feus defpoforios. A esta se retirou a
sanctae 1. i.c. i2.1he hama Sanlttsstmo , di-
Rainha D.Leonor,mulher delRei D.Ioo
zendo : Reginade consitio Rgis Ferdinandum Il.depoisda deferada morte do Princi-
Mendett Sacerdote ad se ventre juket, eo quod
pe D.Asonlb,feu filho , que ento lhe deu
fama effet iM ab omni sceler tnquinamentr hua rede depescar porArmas, a que chamo
ita puru semper vixtffe , vt diuin gratta lus-'
Rrffrcfempreza propria sua) que temou em
trait fonte primm comparat in tam dit cas' memoria daquella , em q foi leuado hu-
tissimretinuiffet in mandat dat fancisstm milde cala de h pescador , quando cao
Sacerdoti id, quod filia per nachoreta fuerat
do cauallo em Santarem,onde le viro t-
foffulati &c.O mefmo rfre F. Ioo Car- tas fperanas cortadas em flor. Seus paos
rilho na hist. da Rainha Sancta pag. 45. & permanecem inda hoje em Obidos, os
D. Antonio de Vera y Zuniga na meima, quaes cingem o caitello pela parte de f-
pag.33. ra , ficando minentes ao profundo valle,
com alegre , & apraziuel villa , que lhe a-
e. Ko pudemos atgora descobrir a trahem os orizontes.
ethimologia da notauel villa de Obidos, Ha na ditta villa quato Igrejas Paro-
& por conleguinte sua antiguidade, sendo chiaes de grande renda,que todas foro do
ha das principaes praas,que ganhou aos Padroado , pofto que duas onosode
Mouros elRei D. Afonfo Henriquez anuo prsente. Ha he S. Ioo de Mocharro , q
1 1 .-r8.Sicuada ao Nafcente,em ha ladeira, tem cinc Benefcios , o Prior he o Cabi-
ou erro, q corre de Norte a Sul , em for- do de Lisboa , o quai po Vigario nella, a
ma de nao, feruindo de popa o caftelio,de cujo cargo esta a administra o dos Sa-
proaatorredo facho , & de mastro a do cramentos. Outra he Sant-Iago no Cas-
relogio , que fica no meio da villa. HeJa- tello,que sendo tambem real, a deu Felip-
nada do Settentrio, & por isso experim- pe o Prudente aos Hieronymos de Val-
ta os rigores do soo nos Veres. Esta em bemfeito,tem sette Benefcios,& he fagra-
altura de 23.graos,8<: 4.minutos. Dista do . da. As do Padroado so, a de S. Pedro, t-
Occeano pouco mais de legoa , & ainda bem sagrada,com outros sette, & a de S.
al,parece q lhe bate nos muros o recipro- Maria com preminencia de Matriz , serui-
co mouimenco de suas ondas , q quebro da excellentemente com oito Benefcios,
nos rochedos da costa. He coroada de re- sendo o Prior sempre pestba nobre,& au-
forado muro( obra delRei D. Fernando) torizada , pois he certo q ja algs obtiue-
interlachado de torrees , c fortaleza in- ro esta dignidade, juntamte co a de Bif-
expugnauel, fundada em viua rocha. Ex- po. De todos,o q mais refplandeceo , foi o
cde a tudo isto, fer pouoada de gente 110- caricatiuo Rodrigo Sanchez, que teue por
bre, Sc no tratto affeada. Comprehendea paes a Saluador Diaz Blasquez, caualleiro
fora o termo , perto de dous mil 8c qui- Biscainho , natural da cidade de Victoria,
nhentos vizinhos. Seu terreno he fertiliffi- & a Ifabel Sanchez , filha de Ferno San-
roo,coHi excellencia de po,vinho,azeite, chez,sidalgo rico, & principal,^ viueo na
caa,& frutta.Prouida de pefeado de toda Estremadura , cujos descendentes se cha-
brte, q lhe offerece a vizinhana domar, maro deste appellido , ficando entre ns
Sc a notauel lagoa,que lhe sica de trauefia, de familia , o q at ento era patronimico.
distancia de meia legoa , pelo que lhe no Veio a Portugal Rodrigo Sanchez Co a
falta nada,antes lhe.fobeja tudo, o de que Rainha D.Catharina n. 1524. o quai pu-
ncessita a cseruao humana.He da cor- xou depois por feus irmos,& parentes. E
reio de Leiria no lecular,& no Ecclesia- por isso achamos dous sobrnhos seus,pro-
itico de Lisboa, de que dista ao Norte 14. uidospor elle, nos Benefcios da ditta I-
|egoac.Tem voto em Cortes. Por vezes le greja.de Obidos, ambos imitadores de sua
motraro valerosos leus mordores, sust- exemplares virtudes. Falleceo pois neftai
tmno a voz delRfi Dom Sancho Capello villa a 24.de Abril de ij8j.cc>tal opinio
de fan
7o giologio Luffanol
de sanctidade\ qti espra este nobre pouo, filha del^ T>. Matlelj ed'-
veneralo ainda com publico ckoJaz se- r n j CQm r
pukado a entrada da porta principal , em J J . > J '
parte que se no pde tomar agoa benta, denouo.
sem participar dlia. Na sua campa cto Dos moradores desta villa , & Benesicia-
dous letreiros. O primeiro de chaiacteres dos da dicta Igreja,colhemos o q dlie re-
antigos,que diz. ferimos,quando a ella nos leuou a curiosi-
dade de indagar antigas memorias para
Aquija^ o tnuito honrado A- elta obra,anno 1642.E daFamilia Schez,
que anda nos m. f Nobiliarios deste reino,
fonfeanes tymaHO, Prior que c de outros papeis autenticos,& fidedig-
sot defla Igreja 5 1 . annos, G> rios,que(por lua beneuolenciajnos cmu-
nicou Gaspar de Faria Seuerim, Sacreta-
tres mefes. Finoufe na E. de
rio das merces delRei N.Senhor.
1 49 1 .0 quai porsuas Yirtu-
des , ? obras 0feu nome para /. Manoel de Arzila,& D. Maria Coe-
lha de Vaconcellos , naturaes de Coim-
fempre durar.
bra,foro ditosos paes da Madre D. Luisa
O egundo de modernos. de ValconcelloSjreligiola no conuento de
Ia^ tambe Rodrigo Sancbe^ Iesus de Valena do Minho , onde rema
(Prior q foi dfia Igreja. Fal- tou feus dias lanctamente aimo 1651. Em
proua de sua estrcmada virtude, pudera-
leceo a i\.dejlbrilde 1 5 8 3 . mos reserir varios catos milagrol'os , q Ihe
E vindo depois M. Cano a ella , vcndo o uccederojleno ouucramos sido tam dif-
pouco com que o seruo de Dcos se cont- fusos n elle tomo. Mas ainda nos lembra-
toUjlhe mandou acrcscentar. remos de alg mais notauel, quando rela-
O quai foi Capellao ? i Efmo- tarmos a fundao do ditto conuento 5 de
que ja se lembra o Doctor Ioo de Bar-
lerda %nha ). Catbarina, ros nas Antiguidades de entre Douro , &
Mejlre}t Efnoler da Prince- Minho,escreuendo pelosannos 1548. Frei
fa de Castella , sua filha , & Hieronymo Romano na lua hii di Bra-
ga,& F.Lucas Waddingo tom. 7. annali
Mestre da Infante!). Maria, Miuor,ad an. 14^.11.4.2.

A B R I L XXV.

Appare- A villa de Trancofo(ha das mais ccicbres daBci-


cimento
ra)o milagrobapparecimentodo Euangelista S.
, do Euan
gelista S, Marcos,naquella tam renhida,como fanguinolen-
Marcos. ta batalha,que alli ouue entre Portuguezcs,&Ca-
stelhanos, gouernndo o M. dJAuiz,na quai se vio

pelejar de noTa parte vifiuel mente em hi ginete ponibo , tro-


cando a penna em lana , & o liuro em adarga. E tantos dos ini-
niigos experimentaro o rigor de feu luzente ferro, que ficarao
oscampos alastrados de corpos mortos, voltando muitos ver-
gonhosamente as costas, com graue dno feu , & credito noo.
E para memoriade tam aflmalado fauor, deixou aquelle illus
tres valeroso General efculpidas nua viiia lage , asferraduras
dobrioso ginete em que vinha. A quem os moradores daditta
...:.0 . villa
T^igejmo quinto de AbriL 77

villa, reedifcaro logo( em inal de agradecimento) sua antiga


ermida, queos Castelhanos auio abrazado, a quai perseuera
ainda co a pintura deste furor, 8c bellico conflicto: recorrendo
todos (de ento atgora) ao sagrado Euangelista no tempo dos
maiores apertos,& necedades , como a ingular asylo , & de-
fensor feu. Pela quai razo vai o Senado todos annos, com sol-
ne procisso a ella neste dia, em que se renoua a lembrana del
ta marauilhosa victoria, b. Em o monte Alcino , na Toscana, ^- F; Fe"
a trlao das milagrofas reliquias do B. F.Felippino deCastel- compl'
lania,Portuguez,pigmeo decorpo , mas gigantenas virtudes ,anheiro
que o esclarecido P.S. Antonio, para a Jornada q emprdeo de ^:^n*

Marrocos, tomou em Lisboa por cpanheiro; d'onde partiro


apostados a gostar o caliz da paixo por seu Redptor.Mas co
mo elle os tinha referuado para outras heroicas emprezas , per-
inittio,q nos defejos fomente o consmaiTem,& no na realida-
deipois difficultdoselhcs, voltaro logo para Portugal, sobre-
uindo no caminho tam desfeita,& tremda tempestade,que ca-
damomento se julgauo sumergidos nocentfo do mar,a quai
renada por oraes deambos , tomou porto adestroada em-
barcao no reinode Sicilia. Lanados em terra, caminharo
cnto os filhos da Obediencia para Assis, a dar cota de sua der-
rotada viagemaoP. S. Francisco, que acharoem Capitulo. E
depois de os ouuir,por mandado da mesma, se diuidiro c saU*.
dosas lagrimas aquelles fieis cpanheiros, auzentandoe S. An*
tonio para Padua,& o B.Felippino para Castellania , em cujas
nclytas cidades florecero deorte em obras prodigiosas,& s-
ctas , q sendo ambos conterraneos nossos , se leuantario a maio-
res com seusappellidos.O restante da vida passouo B Felippi-
HonomosteirodeColumbario,em continuos gemidos , solu-
os, & lagrimasjderramadas na orao,em que era visto muitas
wzes extatico,atque em lograda Velhice,foi trastadada ftia c-o
dida aima das treuas deste mundo,para o admirauel lume da
glora, ao primeirodeMaio do an. 1 290. Aqui descanou seu
venerauel corpo at o de 1 349. em q soi surreptisiamete trsse-
rdo ao mosteiro de S.Marcos no Mote Alcno,chouedo a cta-
ros todo o caminhojsem cair ha s pinga no seretro das sanctas
reliquias, nemnaspeslbas queoleuauo. Acuja anniuersaria Tfr^A<>

cstiuidade , concorre o deuoto pouo com cirios , & luzes ace- 1 caruaiho
^tas,obrandooTodopoderoso,por sua piedosa intercesso,eui- M- 5 ou-
dentes milagres. c. Na cidade de Adc no Oriente, a paixo. ^,Jf""7.
N nn de Fer-
76^ ,". ^Agwhgjjufitmidi \

de Fernao Carualrro>Capito de h Bargantim, que ahdaua co-


merciando por aquelles maritimos portos,em tempo de Heitoc
daSilueira.Este valerofo soldado deChristo, ftcandoalli pri,
oneso corn vnte Portuguees , ameaando a todos o bar-
baro Rei com grauCmos tormentos , seno renunciassem logo
nossa Sancta Lei ,Rendidos entocinco , aos quaes acobardou
o temor,vendoo fangunolento aos mais , firmes ,& constan
tes neHa,mdou atanazalos deshumanamte cada dia h pouco,
1 para que o dilatado martyrio,lhes Ternisse de maior pena,& cas-
tigo. Assinalandose entre todos Ferno Carualho , pots eito h
criuo de feridas vno cessaua de anmar , i esforar aos compa-
y.MigHei imeiros no mco do certame. . Em PehVlonga, mosteiro
devde^ da Eremitica Familia de ^.Hieronymo no termo de Cintra,a
Ummj* deposio do docto,& tmorato P.Fr.Miguel de Valena > que

sendo natural desta cidade, cabea doreino de feu nome , vin-,


do a Portugal co a RanhaD.Catharna)se perfilhou m dkta ca
sa, onde pelo tempo adiante veioaser Prior,&: Provincial da
Ordem,por fer varo abalzado em pulpito , & letras iagradas,
de reformatiuo spritu , & clauura nuiolauel. Pelas quaes ra-
tocs oReuerendo P.F. Antonio Moniz,damefmaOrd, qui-,
do tomou a feu cargo, a ngular reforma do real conuentode
~1Thomar ^ fe aproueitou muito dlie , constituindoo Mestre de
Nouos,para dar com sua grnde deuoio , & monastico zelo,
as prmeiras tintas quella noua emunidade > ajudandoo nisto
ser mui versado naorao, &contemplao, em queapren-
dia a alta fcienca, que nos deixou expressa em suas obras , as
quaes esto mostrando, serem dictadas pelo Mestre celestial,&
Oii visto era na fagrada Efcrittura, Sanctos Padres, & Theolo- .
gia Mystica : cpostasctamgraueestylo,& nflmadospiritu,
q f feestamparo,fizero nas almas(s duuida ) copiofo frutto.
Sobretudo foi dos afamados Prgadores de feu tempos mui-
tos an nos dos Reis, & Principes deste rein , dos quaes era mu
estimado,& bem visto por suas minentes partes, & talentos de
vrtude 5 pois nos foi Prgador , mas Confessor da ditta Rai-
nhaD.Catharna,& dos Infantes F). Luis, & D/Maria, sua r-
maj& assimefmodeD.Duarte,&DJfabel/uamulher ^ 8c de
suas filhas,as ScnhorasD.Mara,&: D. Catharna , aquella Du-
. quezade Parma,estadeBragana;&deoutrosmuitos, 8c prin-
cipaes fidalgos da Corte.Por cujos fan&os confelhos , 8c cUz'iCt
tasaduertencasseentende^ queergiroo dittos Principes,

: muita

\
ffgejtmo qunto de Abrl 79

muts obras magnificas , & tcmplos fumptuofos. Este era feu


modo de vida , depois de ouuir a todos de confifso , fe era em,
Lisboa,recolhiae ao hofpicio de Val-verde, aondelhe manda-
uo do Pao qutidade de pratos de diuerfas iguaras , & mja-
res,q o seruo de Deos distribua cos pobres 5 & como qualquer
dlies, mandaua bufcar portara de S.Domingos hum prato
de Iegumes,ou de heruas com quepaflfaua. E logo se partia para
Pena-longa,d'onde no faa, sem fer chamado outra vez de Pa-
Iacio.Retirada villa de Alanquer a Rainha D.Catharina, com
todaaca(areal,porcausadapeste,sefoi Fr. Miguel para omos-
teiro do Matto da mesina Ordem , para d'alli acudir ao sagrado
ministerio com maior breuidade, por fer mais perto. Onde o
ehamou o Senhor aodefco eterno, tcdo de habito quafi fesc-
ta annos. Seu corpo foi leuado c grde ppa ao ditto mosteiro,
de Pena-loga^por mdado dalnf.D. Maria, & fepultado na de-
uota Capellinha do claustro,q os Reis lhe fabricaro,hrdo na
morte,a que tto merecia na vida , como publico suas precla-
ras aces,& deuotos exercicios. e. No cuto de S.Antonio f.Manoei
de Baaim em a IndiaOrital,partio alegremte para o ceo,o P.
F. Manoel do Nafcimto,cuja patria fe ignora, mui dado ao of- ^MW,
cio scto da orao, emq persistia dias inteiros no choro.E por
ert spiritual teueemdiuerfoscutos da Prou, de S. Thom
o de M.deNouios,aos quaes criaua,tto c o fuaue leite de sua
doctrina,quto c oexploraro de fuaApostolica vida;tomdo
primeiro as disciplinas, &mortificaes, q elles merecio,por
suas faltas,& defcuidos,c q a todos edicaua smamte.Foi t
ta sua abstincia,q da reo,q lhe punho dite , comia pouco,
ou nada, referudoa c grde fecreto para os pobres , & affi an-
daua sprecaindo de fraqueza, quta sua penitcia , trazdo ao
" caro da carne por muitos annos ha grossa , & pezada cadea de
ferro,a quai largou(obrigado dos Prelados ) em graue doena:
mas depois tornou a vfar dlia, fcchada chcadeado,cujacha
ne lounomar,demodoq nahora da morte foi neceTario cor-
tarlha c ha lima por ord de feuCfessor.Em refoluo foi t
deuotodaPaxodeChristo,q viueo sprec infaciaueis defejos
de ser participte de suas dores. E afi em memoria do sel, & vi-
nagre,costumaua elle todasSestas feiras gostar ha porfolanado
mefrno,de q aueriguadamre lhe refultou a morte. E depois de
recolhida a Cmuni4ade,tomaua ha pezada Cruz s costas , 8c
c grde trabalho (por fer ja velho) corria os passos,ajoelhdo
Nnna acada
7 10 AgiologoLuJtano.

a cadahum, scitos feus olhosduasperencs fontes d' goa. Che-


gando vltimaidade,conhecendoda fraquezada vish , a visi-
nhana.da morte , armoufe paraa batalha coas fagradas armas
Ecclcfosticas. E proiunciando com feruor aquellas deuotas
palaurasde S. Thomas:^ nos tuVtfita-isicut te cohmus: Ter tuas je-
mitasjduc nos qu tendimus^adlucem , quam inhabitas j foi para sempre
gozardainaccesiuel luzdagloria. Antes queocorpo feentre-
gaTc a'terra,de que fora formado', ouue grande caterua de gen
te^ tocar nelle contas,& leuar defeuhabito por reliquias. Ac-
clamado ento de todos por fancto , o depositaro decentemen-
op. g4- te em particular epultura. /. Na Oriental Ethiopia, o glo-
fFJ" riossimo remate das venturosa? peregrinaes do Padre Gaf-
t'pZhe- par Paes,da Companhia de Iefu,nafcidona famofa villa de Co-
. uilha,em o Bifpado da Guarda,que tendo dezaseis annos dlia
naIndia(onde se fez efcreuer)com grandes progressos na virtu-
de,paTou quelle dilatado mperio,por ordem dos Superiores.
E depois de gastar nelle onzc,fazcndo os mefmos na inculta vi-
nha do Senhor: expulfo pelos idoltras o Patriarcha Afso M-
dez com algs Apostolicos varesjque l refidioj se deixou f-
carembrenhado com outros,para fomentar as reliquias dos
feis, que auiacquistado Igrcja Catholica. E sendobreuem-
te descuberto -, padeceo illustre martyrio , com tres domesticos
us.A quem derocomhumzaguncho pelocorao,saindodo
golpe tal epadana de fangue,quefoi visto sobir aoeeo, por no
caber ja naterra:& com outropclosobacodireito, que de todo
o debruou sobre ella, com que tiuero lugar os ministros de
Satans de semiuiuo ^ o despirem. Ensopadas ento no innocte
sangue aquellas venerandas cas , quelhe chegauo at cintu-
ra, os braos cruzados, & olhos no ceo, consmou gloriosamen-
te o cruento sacrificio de ua vida^no proprio tio , em que cosl
tumaua a orar.No contentes c isto os nearios,voltaro sobre
Naflb,seu cscruo,natural da terra,mas fno Christo,para que
cntregaTe logo em suas profanas mos o Caliz sagrado c que
celebraua feu mestre. E por lhcs nodarouuidos , com o mes-
m' generode motte , acabou tambem a vida , confeflndo fem-
prenoiTaS. F. Seguiofeade Cofmode Mefquita , descdente
dePortuguezes,aquliaatreuidapedra,prostrou aop deha
ruore,em cujocorpo enfoparotodos,os fios das rluztes ca-
tanas,atq ferido grauemtenagargta,voou leu fpiritu felicc-
riente cleste esfera,ondese lgraa Priruauera fem fm. Apoz.
elle
Pgefimo quinto^de Abril ?**

elle, a de feu cunhado Lucas Rapofo, Portuguez > mancebo bas-


biponen te,criadonoleite daCompanhia,que porfua boapen-
na, corn a boccacheiaderifo, seruia a todos de escreuente.
quem os famintoslobos, noacharo desapercebido , antesar-
madocom ha gral confsso. E assidepois de rezar algas
deuoes,q nesta apertada hor lhe occorrero , recebeo cst-
tiflmamente duas horrendas lanadas ,8c como de hua lhe faifs
logo as tripas,deixadono campo por morto,as recolheo, como
pode ; & se foi em bufea do P. Bruno de S. Cruz , com quem
confesoude nouo,em cujosfelices braos finalizou sua carrei-
ra,acompanhando aos mais com tam hrada, & gloriofa morte,
no pomposo, 8c tragico triumpho deste dia. . Na Concei- ^2?J*
co de Beja , o festiual anniuet sario de D. Catnarina d'Arago, rago tt
verdadeira flha de sua me, S.Clara, cujaregra guardou,at
morte exactamente, aggregando substancia da fraternal cari-
dade,os lirios da pureza, & obseruancia , c h zelo admirauel
das ceremoilias,& costumes sanctos da Ord , seruindolhe sem-
pre de cclla o choro,no quai oraua, 8c meditaua a toda hora,re-
cebendo fngulares regalos de feu amauilissimo Iesu. Vendoo
havezem figura de bello Infante , vestido do grofiiro burel
de nossa humanidade . E outra ao Sanctimo Sacramento
entrar pelp choro em refplandecente throno de nuues , aftsti-
<Jo da capella real da gloria. Finalmente indo certo dia para o
refeirorio, rebatada em spiritu, se lhe representou no comm
cemiterio ha coua aberta,cheia de refulgentes estrellas , giro-
glifico fem duuida, das muitas feruas de Deos , insignes^em vir-
tude,que nette jazemefperando a vniuerfal resurreio.Ctra-
hindobreuementehagrauedoena , para proua adequadade
sqa paciencia^csconfiada totalmente dos medicos humanos , a
mandou visitaro Diuino , pelo gloriofo S. Luis,Bispo de Tolo-
a, oqulpororaacertificouda saude ,como se vio. Andando
pois o tempo, chegada a prcisa de colher o sesoadofsutto des-
tas virtudes , a falteou ha ardente febre , acompanhada de pe-
nosos accidentes : refrefeada ento Com os vltimos Sacramcn-
tos ,deixoufua almaa mortaidade com marauilhofo fossego,
8c conformidade coa diuina vontade j fentindofe na Ordem, AUre
8c fra dlia com tantoexceslb sua auzencia , quanto era o de jj^f^f
feus preclaros merecimentos, & pulcherrimas virtudes b. hucU
-Nomosteiro de nossa Senhora daRibeira, deTerceiras Fran^orw*
ciseanas,em a diocefi Lamacence , fubio a lograr do urumo
Nnn 3 bem
712 y AgiokgiolMftm. \

bem a Madre Margarida d,Annunciao)que(ajudada da diui*


nagraa)sonbeexcellentemente germanar as penalidades da
reli^ip t cos suaues exercicos d'ella ; obfcruando toda a vida
perfeitissima obedica,pois at na morte , pedio liena Pre-
lada,para deixar de viuer. E conceddoselhe, com grande paz,
& screnidade,a desamparou o spiritu.Foi leuada a sepultar,ac-
panhada de hum copioso bando de aues , diucrsas nas cores , 8c
por isso ncogntas , fymbolizandose nellas , a variedadede vir-
tudes , em q esta spoa de Christo reiplandeceo semprec emi-
D.FrScif nencia. i. Em S. Roque de Lisboa,casa professa da Compa-
toTngio nhiadelefus , ainueno, & collocao de D. Francisco Tri-
giOjCaualleiro Inglez,por sangue,i estado illustrifmo, o quai
i na persecuo da Rainha Isabela,recolhia em sua casa( no ob-
stante a prohibio em contrario) os Saccrdotes Catholicos , q
andauo occultos em Inglaterra,conrmando , & instruindo na
F da Igrcja Romana, aos que no seguio os infernaes dogma
dos hereges.E por lhe achar h destes em casa, foi prezOj& c-
dennado a perpetuo carcere, confifcao de bs,& perda de es-
tadoSjgolpe [ o varo de Desrecebeo com esforo , & confo-
aolobrenaturaljpor ver q padecia pelaReligo em que so
fa criado.Grandes foro os trabalhos,& neeedades, q no cai>
cere suportou,osquaes toleraua( astido do fauor diuino)cora
rara paciencia, no lhe podendoscr bom,mais que sua mulhcr,
cotn algas esmolas que mendigaua , & trabalho de suas mos.
Aqui era estimado,& venerado supremamentc dos Catholicos,
por ua admirauel fortaleza; tido , & auido de todos por h dos
mais afltnalados confestbres de Christo , que ento auia naquel-
le infelice reino.Seu quotidianoexercicio , era entregarse todo
orao,& retirarse deconuersaes,& recreaceSslicitas,com
que de alg modo se aliuia h prezo.Dizia,cj pois deixara pelo
amor de Deos , fazenda , casa , mulher , & filhos , queria dar de
mo a todos passatempos,& gostos da vida. E postoq despojada
dos bcs temporaes, no deixaua com toda sua pobreza de acu--
diraos necefltados,& fflictos Catholicos , c aquilloq podia,
por no perder o bom costume, que tirtha na profperidade.-
cabo de vinte & oito annos foi liure do carcere , por occazid-
da morte da ditta Rainhai& desterrado para fora de Inglaterra.
R ecorrendo ento benignidade de Felippe IU.com seu bene -
pacito,& soccoro,veio a Lisboa,onde fez vida tarn exemplar,^
cra reputado de todos por sancto j frequentaua deuoto os Sa^~
! '* cramen-
Vtgejtmo quint de brl. *

cramentos da Gonhfso , & Cmunhao nagreja de S. Roque*


verherauase cm muto ttgor j at se banhar cm sange ; oraita
niuitas horas de joelhos 110 dia corn manisesto feruor. Adoe*
o grauemente , 8c conhecdo a niorte(coino varo mi afn<jj
lico , & po ) recebeo logo a sagrada Eucharistia , & S. Vnc^
nostrando entre as intoleraeis dores qupadeci, gfaride pra-
2er, 8c alegria;adoandolhas( ao que se prsume ) a preseii
da soberana Raiiha dos Anjos, pois inqtiirida a causa por certa
Donna, que Ihe aflstia, respondeo i fjo a Immacuaa /etopeccaJo
ertgmal.V aut ngular,que a Senhora lhe quiz fazer,por fer par
tial lardeuoto deste mystero.E recitada a Paxode S.Lucas,cj
bia de cr,chegando quellas palauras $atet in manus tuas ccm*
menJospiritu me ; depotou sua purflma aima rtas do Creadr^
para receber d'elle opremio, & galardo eterno ;ouundofe
este comenos suaurmas melodas. Sepultado no Cruzero da
ditta casa , diante da capella dos Martyres, paflados dezafette
annos, aberta inaduertidamente esta coua para sepultar utro
defuntto,foi achado feu corpo inteiro,sem pagar tributo a cor-
'upjCo,c cabellos ainda na cabea, 8c barba^ingua fubicda*
&bocca pouoada de dents, vnhas nas mos, 8c ps,braos,&'
ustinentes flexiueis,entranhas , 8c iritestinos illesos1, a carne d|
forte branda,q se habatia,& tornaua ao feu , o todo tam rijo, &
orte,q se tinrra em p,parecendo na firmeza,&: tezido de bro
ies nabrandura, 8c flexibilidadedecerasendo q aterradesta.
greia,em breue tempo consome os corpos , no se experimen-
tartdocheiro alg roini,antes b.E teuse por cousa mysterio-
sa, queachandose gastadaa maior parte do extern habitode
burel,& interno de linho,a que rcspondia fomente s puddas,-
& inseriores,estaua sa ; de cuja marauilha se admirua o pouo>
4 c deuota curiofidade(por esbacio de h anno)concbrseo em
quanto se lhe prparaua lugar^em auer nqua mudarta na cor, ;
ppstura,integridade , & cheiro. Obrando m taritp Omhip- '.
tente algas marauilhas , mcdiante a terra de sua sepultura, em
proua de tam abalizada sctidade. At^f passado o anno,n mef-
ino dia,em que soi aphado este inestimauel thesouro , depois de
e autenticar tudo juridicamente , foi recolhido com a decen-
cia>&ornatoduido,eru cxa de mdera lauradaj & clocad'
de peralto em h nicho de pedra , aberto na parede^debaxo do
pulpito , cm grande concurfo de Ecclefasticos1, Sc cular^s.

Nnn 4 Commetr
7*4 v rAgilogoLufoano] - x

Commentario m XXV. de Abrl

POsto que Traitcoso , villa da Pro VM.a ro. de Maro de 1598. conforme o
uincia da Beira,he frigidiffima, c* Doctor Valle de Ensalmis optisc. 1 .sect.z.
tudo buuda de chriltalinas agoas, c. 2. n. 1 5.8c 14.
boas frutas, & substanciaes man- Cuidar algu.que he nouidade, baxar
timentos, iendo mui prouida de crre , & os Sanctos do ceo em noffo fauor,& aujd-
pclcado do mar,8c rio , com ventjs co- lio centra Castejla. Na baulha de Alju-
nhecidas das circumuizinhas. Fica tuada barrota affirma ha antiga mmo ria do
cm alegre , estendida campina, altura de molteiro de Alcobaa , q anda no fi m da
<fo.graos,& 39.minutos. Leuantale o que fiiblia , q se achou no tentorio delRei de
baita para se lograr de varias partes , le b Castella,da quai elRei D.Ioo I.sez graa
c maior eminencia para a do Castello , q a esta casa,com outros despojos , quando 4
terde circuito joo.pafios. He de figura ella foi , cinco dias depois da batalha, ce-
circular, considra n do a praa, centro , 8c lebrar a festa de S. Bernardo, onde afr-
os muros, circumferencia, os quaes occu- mou com juramento , q no maior perigo,
po de ambito at mil,Sc duzentos. Iunto inuoeara o nome do S. Abbade , 8c logo
d'elles, & do mosteiro de S. Francisco nas- sentira marauilhosamente o adjtorio di-
ce ha fonte,que alentada de charcos,i el- uno,vendo lbbre a tenda do ditto Rei,feu
fprada de regatos,cobra em breue tal sor- baculo leutado no ar, as sormaes paiauraa
a5& v igor, que fazendo alto na venda do para os curiosos so estas: Hune lt u dona-
CeppOjle trssorma , 8c despenha em eau- uit nob Dominus Rex leutmts ,nmir,t p'tnm,
deoio rio, chamado o Tauora , o quai de- hun tnonastetic de Ahobactajcl deuict Regt
pois de banhar parte da Beira, dalagua no C.JletU ad Aljubartcti-Mr hune , Cructque
Douro,;unto a Bnarcos. De sua an riguida- atgentea,& cbriftaltna , & alta pttiofa qusq^
s nos no confia , o q sabemos de certo reperta in papiltione Rgit Calellanotu S. P.
he j que elRei D. Atonlo Henriquezlhe Bernardo,prout tn confltclu twuerat , dedicauit,
deu forai, o quai se acha sem data, no liuro quo diefeftiuitate ejus celebraturuf.quintu peft
dos soraes velhos da Torre do tombo fol, rifioriS dtem}ad banc dom peruer.it, publias
4o.q dpts elRei D,Afonso Il.confirmou pro cerona regni fui jurdUt fenfijfe se mirant
an. 1 2 ^7. E q nella le celebraro com gr- diuini adjutortj prefentiam , e in maxima pt~
de magestad/if legundo nossas Chronicas) riculo pofitut D.P.Bernardi nome , & auxiliS
os vemurofos d*sposorios djlReiD.Dinyz imploraret, & super tentori Rgis Catcllano-
c a Rainha S.IfabdL O quai lhe fez doa- ru vidiffe erecum in aert baculum cum rubrm
o delta vilia , em prendas das primeiras palludamemo. Danauit etia adferuitiu hujut
Vtas,a 26.de Iunho de 1282. E por isso t monasterij multa rasa nea, & grandiCaldei-
por Armas.lem de ha Aguia , s Reaes, ra, in qua Castellani desamulatu Regk facie-
sobre leu Castello. # bant suos badulaques^Cr pulmentariasufjien-
^No aeabo de encarecer os ChronistaJ tia ad ducentos nonagmta tres^mue eti mulot
Frn Lopez na 2. p. da hilt. delRei D. captos in bello, Domino Abbati , ty Menachk
loo I. c. z i. 6c Duarte Nunez na mesma ddit. Qra omr.ia cotiseruet Dent ad glmiarm
C5l.a grande victoria , que dos Caltelha- Christianor suoru,& timor CasteUanru,quo~
nos alcanaro os nostbs nesta villa, em r superbi manu Dmini disperd.it fer meji-
dia de S. Marcos do an. 1 jSy.attribuindo- ta. S.P.Bernardi,& Domini Regem in site reg
co felice iucceslb, dlia a leu spcial fa- novelitfiM ire adeorttm pefatt.Amtn,
uor,como publica a tradio, com tam vi
llas circumstancias roborada. D'ode pare- b, Era o B. Fr. Felppe , ou Felippio>
ce nasceo a deuo^o grande, que ha neste ('primeiro cpanheiro de S.Anronio ) c-
reino, com o sagrado Euangelista, cujas ucntual,8c patricio de Lisboa,8c no Ca-
imags f pela maior parte) so milagrols. stelhano , da Prouincia de Casteila , com
E o Touro(chamado de S.Marcos) tam ce- tiuero para fi algs autores estrangeiros
lebrado dos nostosrusticos , & campone- equiuocandose no appellido de Casteliaud,
ees, cujo abulb ( cmo iupersticioso ) est ou CdlteanA}q lhe derao os antigos , poc
t cknado poc bte ie do Papa Clmente renutar suas feces jonudas ao r.-de Maio
" aa>
Vigefimo quinto de Abril. 715

n su cidade de talia,afll chamada;em cujo Aquija^o <P. Fr. Miguel de


du se lhe faz solemne sella no monte Al-
ciao , & a de sua trlao a 25. de Abril. Valm^a, flho dtja fatictaca-
Vejale(em quanto no chegaraos aelle^) faf Trior.Foi Trouinaalde
"Waddingo varijs in locis, prcipue tom.
<<..ad an. 1 Gzaga in hist.Seraph. toda a Orde de N. P.S. H#-
i.p.pag.<)8.F.Marcos2. p. das Chron.l.y. ronymo. Foi Confejor de o-
c. 19. Mariera no Flos SS.de Hesp.l.i7.c. dos os Principes deje reino, q
5.Mattheo Alemo na vida de S. Antonio
li.cap.13. Fr.Miguel Pachecono Epir.da mue em feu tempo , dos quaes
mesma n.i6^..8c Pisano 1. 1. Conformita- foi muito fauorecido , S efli-
tum in Prou.Toscana por estas palauras:
mado por suas le tras , & mi
In monte llcino jacet S.F.Pbe!ippus,Laicus,qui
multa fectt miraculay& inter alia, cum de la nentes yirtudes . EJando a
ce Colbarijjn quo decefsit, corpus ejus in mo UinhaX). Catharina ain-
tem Ilcinu deduceretur , inundante ptuuia , nec
vnagutta fereti u tetigit, nec fui corporis por- fante T>. Maria na ~\>tlla de
titores. De ifto Sanclo fratre}fit memoria, cele- Alanquer}por causa da peile,
brisin diclo Cailrojn SS,Pke.ippt}& lacobi. & elle por ejse refpeito no mo-
c. Do Capito Ferno Carualho , & jeiro do Mat&rsfalleceo nel-
feus companheiros , que padecero anno le?& por mandado da Infante
1524. se achafeita particular meno na
foi tra^ido a ete conuentofS
Chr.delRei O.Ioo III. cposta por Fr-
cisco de Andrade i.p.c.47. enterrado nejla capella}a quai
mandou fa^er aqui anno de
d. No falta quem diga fer o Reuer-
do P.F. Miguel de Valerra, da Ordem de 1569.
S.Hieronynio,natural da villa deste nome Entre as casas de orao, que esta virtuosa
entre Duro , & Minho: sicra ella mui a- Rainha consigrou a Deos,interuindo o P.
creditada c alumno tam docto,8c sancto: F. Miguel,foi ha d'ellas,a de S. Cathari-
porem no no consentira a cidade de Va- na delta cidade , cuja administrao se deu
lena em Arago,de que foi meritiumo fi- no mesmo tempo aos Liureiros , como se
lho.He certo que veio a este reino , para vdoc.i.c g2.de feu Compromisse, on-
Confessor da Rainha D. Catharina , mu- de lemos o leginte: Por mandado da Senho-
lher delRci D. Ioo III. D'elle se conta, q ra R.iinha D.Catbarina, se edificon nejia cida
indo a primera vez a palacio, a fim de de de Lisoa a Igreja de S. Catbanna de Mon
exercitar elle lagrado miniiterio , corren- te Sinai.Ella deu as tfmolas para se sabricar,&
dolhe h banco para se aflentar disse: Que * dotou de ornamentos , & outras cousus necef-
en aquel aclo aa ojficio de lulgador , & por fanas ao culto diuino , a quai se comeou afa-
esso no conuenia eflar igual co el pnitente^ Fa- x.er no anno ^y.aos 27. dtas de Mmo. E os $
zdose isto saber Rainhajellafcorno tam mais trabalharo em efcar esta Igreja , de-
prudente)respondeo:j^e- tenta mucha pois da Ramba D.Catbarinajrimeira de nome,
afl lhe mandou logo dar cadeira de cl- H.Senbora , mulbcr do muito alto Rei D. loo
paldas. ll.foi 0 P. Fr. Miguel deValena da Ordem de
No pudemos atgera aueriguar o mof- S.Hieronjmo,mandando aos Liureiros dela ci-
teiro em c] tomou o Eremitico habito. O dade,como minijlros da fabedoria{de q tam do-
P. Siguena, Chronista da Ordem, funda- tada foi a Bemaueturada Sarcla) por os dittos
do no feu epitaphio,dise que no de Peia- n$o terem outra Confraria, emq fe podereoc-
longa. Mas como a ditta Rainha veio a cupar , como os mais dos officios da ditta cida-
Portugal an. 1524.1 elle por feu Confefior, < de,para q tenho a feu cargo a adminifa ao
ondefalleceo no de 1569. com perto de da ditta cfraria,cafa,& b gouerno dlia &c.
60. de religiao , no podia fer filho desta . Neste tempo julgamos, q o ditto Padre
caa:mas perflhado nella , com > dissemos , escreueo em justo volume, & limado esty-
no cexto. T feu enterro na capellinha de lo a vida de S. Catharina, por comprazer
Christo attado colna, q esta no claustro. Rainha,q F. Ioo da Queimada , Prouin-
cial
7*6 jgwlogi Luftano]
cial da Ordc riete reino dirigio depois de vnus Archiepifcopatus,qui dUUuTrag4}&ipse
sua .morte, Senhora D. Catharina , Du- habet ftibfe feptem fuffraganeos,fciltcet Efifi.
queza de Bragana an. 1 594. em ciijo Pro- de Portigal,Epifc.de Couillana}Episc.dc Ljmc-
logo le diz : El Autor del libro ha desaber el co cW.Qui ieriao da Idanha, q rezidi/ia
pio ktor , que es vn religiofo de la Orden de S. ento nelta villa. Deue ella sua rettaura-
Hieronjmo,U.amado Fr. Miguel de Valencia , el o,8c augmento a elRei D.Sancho I.co-
quai Huit profeffo de la dtcba Orde quasi 60. mo se colhe do forai, q Ihe deu cm Sett-
anos. Tue de los grandes Predicadores de su tie- bro de 1 1 86. q anda no liuro dos foraes da
po,y lo fuemuchos anos de los Reies , & Princi leitura noua da Torre do tbo fol. 3 o.vbi:
pes dfie reino. El qud por ftr tan virtuoso, co- Volumus inslaurare,at^ populare Couilhanam.
tno letrado,no solo sue su Predicador, peso tank- E para isto ter breue eneito ( de mais de
bien su Confejsor.j por cuio confejo , y chriia- ceeder grandes priuilegios, & izenes,
nos auisos los dichos Reies , hiueron muebas 0- aos caualleiros,q a pouoaiTem) ordenou q
brat pias en este reino ,y deputs de su muerte le todo o Christo, que foTe cattiuo, vindo
Anueron vna capi lia en la casa de Pena-longa morar ditta villa,por efpacio de h anno,
tnel clauilro,dondele enterraron.Tue de gran ficasse liure,& feus descendentes habilita-
de leclion de libros, no dexado alguno,q no leie- dos para todas honras da Republica: Cm.
fe , y anadiendo mucha meditacion a la letton. cedtmus vt omnis christianus quamu fit feruus,
Tenta tanta copia de. dorina, q se parecia bien ex quo CouiUiana habitautrit per vn annu,fit
tra enstn.uk por el Maeslro celejial. ansi de- lier,& ingenuus,tam ipse , qui progemes ejut
x muchos libros escriptos,todos elles dignos de &c. E a elRei D. Dinyz feus muros , os
fer leides , & publicados. Su estjlo es graue, j quaes mandou leuantar no mefmo tempo
siempre oliendo a buen difcurfo,j leclion varia. 3~ mudaua , & cercaua a cidade da Guar-
Tiene por fin el mouer la xoluntad, ms q enfe- a. Com taes preminencias crefeeo nota-
nar,aunq tilo haz.e congran debe%.a, quando uelmente a ditta villa , q he hoje das mais
aj ocafion forofa &c. ricas , & principaes dette reino , digna de
Ecreucm de Fr. Miguel o P.F. Ioeph fer cidade por sua antiguidade, oppulc,
de Sigucna na j.p. das Chron.da Ordem numero devizinhos,i eftendido termo, no
I.2.C.42. D. Rodrigo da Cunha na 2. p. da quai se incluem mais de joo.lugares, alga
hist. de Braga cap. 78.0 P. Aluaro Lcbo no d'elles tam famolbs como a inclina villa.
Tratradodas Religies fol. 182. & 187. Fica aflentada nas faldras da Serra da Es.
penes me. Fr. Diogo de Iesus in 4.. ferculo trelia. E por isso t por Armas, ha cm c-
Ord.S. Hieronymi , & Matcheo Alemo po azul.Cujos moradores tanto sua euf-
na vida de S.Antonio l.i.c. 4.ondelemos, ra,experimento o frigido, & neuado del-
que foi Confessor do Infante O.Duarte. la.Enobrecna 1 j.freguesias, c dousc-
uentos Francilcanos , h da Prouincia de
e. Concluo feus felices dias o P. Frei Portugal, outro da Piedade.Tem voto em
Manoel do Nafcimento,filho da Cuftodia Cortes. E jactafe de veHr grande parte
de S.Thom.an.i 624. segundo relata o P. dette reino dos sinos pnos, q nella se tec,
F.Paulo da Trindade na Conquista spiri & outrosi de sustentar a Beira decastanha
tual do Oriente I.2.C.26. de que abunda em grande copia feu fertil
terreno.
/. Foi a villa de Couilhafconforme a Entre os gloriosos filhos, que criou ella.
melhor opinio ) fundao do Conde D. clbre villa, no tem o menor lugar, o P.
Iulio,pelos annos 7oo.aquelle que teue 3 Gaspar Paesda Companhia,q padeceo na
graa do penultimo Rei dos Godos "Witi- Ethiopia c tres dometicos us an. 1634.
za.Nella Ihe nasceo a Caua,principal mo- Do grande frutto q fazia por aquellas par
tiuo dalamentauel perda de Hefpanha;& tes, se lembra j o Patriarcha Afcnso Mc-
por iflb diz graues autores,que de ambos dez na Epistola , queescreuco ao P.Gral
tomouonome, chamandose em Latim: Mutio Vitaleschi an. 1629. com estas pa
Caua luliani;\ em Portuguez;Co;<iM/*. Por lauras: N* Refidencia de Fremon no tempo do
estes infelices tempos elereue Rogerio de P. Gaspar Paes , nSo fepodecolher tanto frutto
Houed em feusannaes 2.p.pag.7i. (au pelas guerras, comoem outros annos, mat aina.
tor de credito , q se achou na tomada de 0 numero dos q fe bapti-Larao , & redu->ir<*o de
Lisboa) q a ditta villa era Bispado sussra- noKoanoffdS. chegoua oitomil. Ir Alc-
ganco a Braga : In terra Reg, Portugais ei gambe in CataLMartyrum socictat^ p
Vgejm qufato de Abtl
74.0.4.0.& if. a P. Rh in histvirtutu Companhia(que por vezes b aua confefr
J..cip.y.n.a.A Anima de Ethiopia do P fado : ) Tenbo tmttofmd co afada deU
Bruno de S. Cruz > cu/a copia temos ei pio,& deuot a cauullrojddo a en .der ( nff
nollo poder. pirado pela ceo)o q depos le vio na inu-
o de feu sancto corpo , o quai esta hojj
g. & b. s relaes da Concepo d collocado em lugar minente , com o ie-
Beja, fazem illustre meno de D. Catha- guinte letreirojSmrio do que temos dit-
rina de Arago,mulhernhiepor qniid- to no texto, & do mais q referuamos pa
de,&c muito mais pof sua virtude, & relis ra o dia de feu gtoriofo transite
gio,na quai refplandecco de sorte, q pode
ter lugat no Agiol.ogio.Comd tamb a M* q ejla m pe 0 corp& de D
Margarida da Annunciao > que falleceo
no conuento da Ribeira , Bifpado de La- Francisco Trtgiao j fidalg
raego an. i6tf. segundo as do Padre Mes- Hgtf\ mm illujlre^ quai de-
tre F.Manoel da Sperana , indagadas c
pois de confiscados feus ejla*
tda a exao, para a excellente Chronica
4a sua Proaineia de Portugal dos grandes trabaltm^par
decidos em 2 8 annos de pri- '.
t. Nasceo Dom Francisco Trigio err
Corniolia , Prbuincia de Inglaterra. Foi \ao pela defensao d f Ca
Senhorda Cala, 8c solrde Golden, cabe- tholica em Inglaierra^fta pet* - .
a da antiqaiflina linhage dos Trigios,
seguiao da ^ainba lsabelym
numerofa em vassallQs 6c grossas rendas.
Pois( lem do muito que daua cada nno anno de 1 608 a 25. de $et-
de gna pecuniaria , por vitler catholica- tebro > tnorre neja c'tdade de
mente)despendia largas efmolas , & azia
grandes gastos em continuas holpedages Lisboa cogradefato de fan*
de peregrinos , 8c forasteiros, sustentando clidadef uendo i J. annos,.
abundancia das portas dentro, mais que ertaiia feputtado nfta J-
de fettenta peiToasCafou c5 Oona Maria
Stourton , Senhora iHustrima , filha do grejade S> Qfyque da Compa*
Baro Stourton , 8c netta dos Coudes de nba delefus, noan.de 1625.
Derby( Senhores mui poderoos daquelle
feino.)Ia ncste tempo(com fer caualleiro a 25 .de Abr > se achou 0seii
tao,o,galhardo,St rico)gouernaua sua fa- Corpo inteiro } & incorruptt
tailia com tanta edificaao, que parecia 4 E soi coilocado neje lugar pe~
Cala, h reformado conuto de religiosos.
Foi pfezo em Iunho de 1577. no carcere toi Catholicos Ingle^es, rejt-
de Landestone ( o mais apettado de toda dentes nejla c'tdade aos i^.d
Inglaterra ) onde o tiuero iS.annos con-
Jbrildell.
tin u os.
Neste comenos tinha certo caualleiro Tudo o q se disse deste fertio de Deos eft
principal em langue, & riqueza,h silho,.a juridicamente aUtentko pelo Doctor An
Sue qtieria dar eitado , calandoo c alg tonio Mofiiz da Cameta,Conigp , 8c Dr
lha de aigu S. Martyr, fem querer otrtro zembargador da Relao Ecclerastica ,
dote, mais que o de fer Catholica ; 8c o quem oArcebispo D. Miguel de Castro
te achando pot ento, outte q nesta coma cometteo este negocio, com avSsteocia de
se podia ter a de D. Francisco , q tanto ti KotarioSjFifcos, Sc Cirures, & outra
nha padecido pela Fi da Igre/a Rorhani muita gerft religofa, & leculal Aleiti dr
E l lha mattdou pedir,entendendo, que q fou teftemunha de muitas cousas q resi-
por aqui seguraua a prpetuidade , & pr-1 . 0, em cuj fancto corpo fe sizro grads
manencia da Religio Catholica em sua ' experiencia^apalpandoo , & dobrandoOj
defcendencia.Finamente vei D. Francisa ' at fe Ihe vet o inierior , c h golpe, q le
o para Lisboaan. 1500. onde falleceo a deu n a ca me, d e que todos ju lgaro,&C }u-
a.de Settembro de 1608, E quattdo de- raro,queaquella incorruptibilidade, nie*
ro scpuhura, disse h rdigiofo graue da podia fer por faulas naturaes , feno pf
supes
jit rApologiojusitnno.

superiores . EfcMueo sua vida no nosso c. io.n.4.& o P. Ioo Rh m hst. virtneJL


idioma,o P. Manoel da Veiga no Mmo- 6.C.3. n. y. Achamos feita mo rbdelle,
rial,q deixou da Cas de S. Roque c. 10. no liuro da saciistia da mesma Casa de S.
1 1.& 11. & 110 Latino,o P. Fr. Francisco Roque, &nos dos Obitos das Inglezinhas,
PlanqUeto Ciiterciense. A q jtamos Cor- & Fiamengas desta cidade, para q se saiba
nelio Lapide in Epistolas Pauli pag.935. 4 Ilada nos Paffu Poc a^co ne^ materia.

A B R I L XXVL

5. Fedro A Primacial de Braga ,ablemnissima festadeS.


deRatcs,
Bispo,8c Pedro de Rates, Apostolo do reinode Portugal,
Martyr . pedra fondamental da Igreja de Hespanha , &
Proto-martyr insigne de toda Europa,a que oFi-
Iho do Trouo resuscitou emlllipula(cidade pro-
foan.iiT. xima a Granada)nomorto de quatrodias, como Lazaro , mas
'7" de ruuitas centurias de annos,pois auia mais de seifeentos, q ef-
taua sepultado nas cauernas da terra , com efpanto , & admira-
o dos q tiuero noticia de tam estupenda marauilha. Porqtie
foi h dos q por mandado de Nabuchodenosor viero de Babi-
lonia desterrados para Hespanha c as dozeTribus ^ordenandoo
as a diuina prouidencia,para que aquelles miferrimos cattiuos
tiues c que consolar emtam grde afflico,& desgraa.
Chamauase naquelle tempo Malachias oVelho, ou Samuel o
Moo,tanto pela ntegridade de feus costumes , & angelicQ s ca
brante, quantopela femelhana que tnhanafanctidade,iethi-
inologia do nome com estes Profetas. Mas regenerado agora
por Sant -Iago , em memoria , & reuerencia do Principe dos A-
postolos, lheimpozno audauel lauacro,omysteriofo nome de
Pedro. E afi comoChristo ordenou , que o primeiro Pontifice,
& Pastor vniuerfal de sua Igreja fe chanasse Pedro , sobre cuja
pedra viua ficasse mais folido feu fundamento , assi tambem
ordenou q se intitulasse o primeiro Prelado de Hespanha ( bas
permanente de sua Primazia ) pois nella auia de perseuerar tan*
firme a F da IgrejaRomana. Sublimado Sacerdote, & admicti-
do ao gremo , & conbrcio dos mais diseipulos , o mandou seut
fanctx>Mestre de l por feu Precurssor oppulta cidade de Bra
ga (naquelle tempo conuento juridicojondeastio os Archi
flamines da gentilidade, reinauo as idolatrias , & comerciauo
muitos Iudeos) na quai foi logo respeitado , & venerado como
paranimpho foberano do verdadeiroDeos. Attonito o pouo co
a prgao de h home morto de tantos feculos , se conueteo
grande numero d'aquelles , & np menor o destes 3 quando^Ihe
ouuio
Vtgefimosexto de Abril 719

ouuiao referir as proczas de feus antepafados & como elle an-


tigamente professaua a mesma ley,& agora a de Christo , por a-
quella estar ja de todo extincta. Ecomo o rebanho Catholico
&sse crescendo,& de animaes indomitos, &ferozeff,fe tornass
manos,& doceis cordeiros , de maneira que o talento q lhe foi
dado, ono enterrou no fudario, antes contratando coin elle,o
restituo a feu Senhor c ganancia, & interesse manifesta. Che-
gando Sant-Iago a Braga, admirado de ver quanto tinha frutti-
fcadoembreue, o piqueno gro demostarda do Euangelho, Luc.1j.f3
ordenouem forma de Capella ha gruta , contigua ao templo Is"

caDeofa Isis, onde leuantou altar,q confagrou foberana Em-


peratriz do vniuerfo(ofegundo Sanctuario, q teue nelle viuen-
do } cm que celebrou o facrofanta facrificio da Missa , assistido
deiusfagradosdifcipulos,&deaquelles rcentes Christos,
primiciasda Fd'Europa.Ientregandolheesta noua,& fermo-
fa pofa,o constituo Prelado dlia , & confeguintemente Pro-
topreful detoda Hefpanha, instruindoo primeiro nos ritos , &
ceremonias Ecclesiasticas,Constitues,& ords Apostolicas,
modo de celebrar , & prgar o Euangelho ; & outrofi como se
auia de portar nas eleies das pessoas, q efcolheria para Pata-
res das Igrejas. E c isto deixando grandes faudades nestefea
amantissimo difcipulo , se foi embarcar a Crunha , & fazendose
na volta de Hierufalem,padeceo naquella cidade efpada , glo-
riosomartyrio. Continuando pois S. Pedro em feu Apostolico
cxercicio,trouxe de nouo muitos Gentios, & Iudeos a noffa fa- ,
grada R eligio,illustrando a folida doctrina,que prgatia c fa-
moos milagres,no fomente em Braga, mas em diuerfas partes
de Hefpanha j difcorrendopor todaella ( imitao de Christo
Senhor nosso,& de feus fagrados Apostolos )como lhe deixara '
ordenado Sant-Iago. Na quai instituo varias Igrejas,em q poz
Bifpos,hs dos condifcipulos , que aprcndero na eseola de eu
nctoMestre,outros dosque depois reduzio, julgdoos ja ca-
pazesde rcgr,& gouernar aimas, como na de Tuy,Iria,Orfe,
Porto, Agueda,Coimbra,Lisboa, Ambracia , Badajz, & nou-
tras muitas cidades. A todasestas Igrejas visitaua,& acudia com
particular vigilancia ,efcreuendolhes por vezes muitas Episto-
las *cheas de celestial fpiritu.E prgaua com maior feruor,entre
outrosartigosdeN. S.F,aquelle que infinuara Sant-Iago , feu
Mestrc,na instituo doCredo,a faber: Que o Verboeterno^eg-
da pejsoa da Sanfsma Trindade?fora cocebido nas purifeimas entranhas '.
i Ooo da$e
72 rAgokglMjttawX

a Serenissima tyinha dos Jnjos9porohra do SpiritUrSanFloyfimido elU


zepre antes do partojno parto^ dpts do parto* Cuja inflfalliuel;
verdadeouuio os Hespanhoes com grande atteno^i&rece-.
bio corn maior piedade.A principal peflba,em que mais se irn -
primioesta soberana<o&rina,soi na flhadeh Regulodames-
macidade deBraga,q leuadaclafermoura xlesta virtude ,ac-
sagrou por voto a feu Creador , <Jepois doSan&o Prelado a ler
liurado do asqueoso mal cleepr que padecia, inuoeando pri-
meiro omellifluonomecleles. A viitadecu7omilagre,fe-.
uerteo sua me, & instruidas ambas sufficientementenos subli
mes mysterios de N.S.FjfoTopoT-elle baptizadas. Tanto que
stoehegous orelhas<!o idoltra pai,squeido de tara grande
benficio,que fem rareritonesentraTa por casa , ingrat a tanto
benr,detcrminou vingarse no innocente Metre,tendo para si, q
priudoo da vida,cusariaa errusoclefeu proprio fangue, De-
fta dibolicaelio, auizado S .Pedro, instado dos fieis com la-
grimas,fefaofra<laeidade, auzntandofena forma que Chris,
toaconselhaa feUsEuangelicosprgadoTes,poisachaua q sua
prena era ainda necessaria na terra^para augmentoda F Ca-
thoIica,& daquellas tentas plantas, trouxera a ella c sua do-
<ctrina.Mas oRegulo erifurecido,& cada vez mais obstnado em
ua cegueira^mandoulogovariosministros em feu alcance , pa
ra que o priuasscmiia vida, onde quer q fofe descuberto. Che-
gados posao lugar deRates(quatro legoas de Bragaao Ponen-
te)cm que ja auia puoao,& tanto numro deCnTtos,que
tinho alli gre)a,ondeconcorrio oumrapaaura diuina,& af-
fistiraos Eccleasticosofficios, pondo elles cnto t)shombros
s portas,<f eftauofechadas,dero com ellas por terra^ & ach-
<lo o SanctoPreladoem oTaociiante<loaltar,como que aguar-
daua ahora<lofacriricio,omattaro acrueisestocadas,com tan-
Ta deconfolao , &: temor dos Chritos , que logo se espalha-
To por diuersas partes , femauer alg que ouzasse a fepultallo.
E para quenofoTeTeuerciado dlies, os facrilegos mnistrs
detam iniquo feito, arrazaTao a Igreja, ficando debaxo de suas
paredes banhado o fn&o corpo de feu fangue. Atquc h de-
uoto Ermito,por nome Feliz,que fazia vida folitaria, no mon-
teq fica contra oma^vendo por vezes defcer do ceo, na niak>r
obfcuridade da notc,fplendores, & luzes foberanas sobre esle
humildelugar,ehamando h sobrinho seu,que o acompanhaua
este inculto retiro,baxaro ambos d montanlia, & chegando
Vtgesmosexto de Abrl. 72*

co grande trabalho a onde paraua aquella celestial claridade,


vendo cercado dlia o corpo do SanctoPrelado,lhe dero reue*
rente fepultura,efperando no Senhor, qae viria ainda tpo , em
que suas sagradas reliquias conseguirio a diuida veneraoa
tantos mesecimentos. q se cumpriobreuemcte, pois no ob-
st mtes as perfecues,fe leutoualli Igreja,quedepois foi Mo-
steiro de mondes da O rd de S . Bento , thefoureiros (por mui-
tqs fecuios \ fideli nos daquelle milagroso dcpofito. E dezam-
parado dlies, por causa das pestes,ameaandoella ruina, o Ar-
cebispo D.F.Balthazar Limpo(particular deuoto feu) as trasla-
dou-para a S complausiueis regozijos : ofFereccndolhealtaro
Apostolo S Pedro, q fica no Cruzeiro, parte do Euangelho. E
eoll ocadas alli emfepulchro de pedra dourada, so hojereue-
renciadasdos deuotos fieis , que recorr a ellas nasmaiorcsne-
cedades , como a perenal fonte de saude , recebendo por suas
iwpetratiuas oraes do Todo poderoso, os afflictos cfolao,
os cegos vita,os surdos ouuidos,os coxos ps,os aleixados bra-
os,& os endemoniados perfeita saude, & liberdade. b. Em SL"p
C.aragoca de Arago , o famoso certame daquella nobilissima *M_,c5

tropa de Caualleiros PortugueZes , que partirao delte reino em nheko*


companhia da PrincesaS. Engracia , afaber Optato, Succeo,
Marcial,Vrbano,Iulio3Quintiliano,Publio,Fronto , Feliz,Cc-
ciliano, Euento,Primitiuo, Apodemio, Matutino, Caffiano , Ia-
nuario,& Fausto , dos quaes Luperco, feu tio , era o principal
Capito.Ordenando o ceo, que pois estafrefca roentrara na-
qnella imprial cidadecom tanta pompa, & magestadej cntrasie
na celcstial com a mefma , leuando traz si aos proprios compa-
nhcirosjcoroados de immortaes grinaldas,efmaltadas com as fi-
nas granadas de feu langue. Porq constando aomalditoDacia-
noj q todos ero Christos, os maridou aoutarc exorbitca.
\E vendo que nada bastaua para deixarem a Le de Christo , que
tara arreigada estauaem feus coracs, animados coa fortaleza
incontrastauel da fanctadonzella , a que afragilidade dofexu,
no impedio a victoria, antes a realoumais : passade* dezdias,
alegres , & gozosos em Christo , offrececlo as charas vidas
pontaneamente nas mos dos tyrnos$& defcabeados espa- :
davpurpurtzaro todos as victrices palmas , & coroas de seu il
lustre sangue. Cujos corpos foro logo leuados fora dacidade,
para screm rcduzidos a p,& cinza,conforme a fentena do fan*;
guinolento Prsidente : os quaes ( tomado outro acordo ) dei* r
. Ooo 2 xaro
72* "giokgioLufitMl '
xaroalli para as auesderapina , &animaes ferozessifeuarem
iellcs.Os Christos, amparados co silcio da noite , os scpulta-
ro juntoa S.Engracia,onde se cferuass efcondidos, em qu-
to a pcrsecuo no desse lugar a q fosse honrados n a terra corn
g.ttsto maior culto,& venerao. c. Em Buyanda , terra de Cpeo,
Martyr. Bispado de Calahorra, afestadeS.Fausto, hdos i8.cpanhei-

ros da mesma S.Engracia , & o vltimo dos quatro , a q Prudcio


(no hyrano q cpoz em feu louuor)chama Saturnmos. Seu sagra-
do corpo foi leuado de C,aragoa por h Rei de Nau arra ( cu jo"
nome fepultou a antiguidade)parao dito lugar de seudominio,
onde Ihe ergio Igreja, na quai era inuoeado atgora dos feis c5
titulo de Cofejfor^ot fe ignorar feu martyrio , como fuccedeo a
outros muitos Sanctos de Hefpanha. Cmunicando feus fauorcs
oClemtifimo a todosaquelIes,qoimploro intercesibr,prin,-
cpalmte s esteriles,q cfeguemarauilbofos defpachos,conti^
S. CUu- nudoesta romag. d. EmS.Cruzde Coimbra,a memoria de-
S. Claudio,foldadodeprofifso,& inclyto Martyr de Christo,o>
quai imperdo Diocleuano, foi degollado em Roma pela cfiC-
, '. so da F c So Marcellino Papa . E carecendo feu truncado
corpo de fcpultura 36. dias,para q fofe defpedaado , & comi-
do de raiuofos, & famintos galgos ; amoestado em fonhos o Bis.
po Marcello pelo Apololo S.Pedro, c luzes, & hymnos fagra-
dos,o fepultou de noite,na via Salaria,tres milhas daquella cida-
de,em o cemiterio de Prifclla. D'onde tirada sua anctaCabea,
acpanhada anda de algs dents, & tazida a esta real Caa,foi
collocada entre as innumeraueis reliquias de feu preciosistmo
Tr.Tedm, Sctuario. e. No cato de S.Frcifco doPorto,pagaro as iu-
& v.Anto dubitaueis pfos dos filhos de Ado , os religiofos Padres Fr.
-- Meno-
nio "-- pedro,&F.Antonio(t antgos,q ja felhesignoroaspatr2s,&:
ntas.
appellidos)ambos muito fpirituaes,virtuofos, & grads amigos
em Christo.Os quaes(fegdo parece)tinho feito pacto,& con-
ueno entre ,de partir ambos no mefmodia paraagloria.A-
4eceo F. Pedro n a Cceio de Matozinhos,veio logo ao Por
to dar a noua a F. Antonio,dizdo: Muteras amigo^enhouos bufear
parafa^ermsanofjd'mffdliueljormda. Elleentoc os olhos arra-
zados de agoa,Ihe lou os braos ao peeoo, em gratifcao.
Gfo marauilhofo! No mefmo pto adoeceoF. Antonio E Icua-
dos ambos enfermara , facramtados,& vngtdos c alternati-
uos colloquios,&cordeaes cfolaes , engrandecdo as mara-
uilhas de Deos, emfeus omnipotetes braos piraro ambos np
* propiio
Vtgefimosexto de Abril. *3

proprio dia,&^hora,& foro fepultados na mefma coua , dcfcrt-


brindofe ento o grande thefouro de virtudes , q andaua encer-
rado auia tantos annos, debaixo d'aquelles vijs, & grosseros
bureis. f. Na Ethiopia Oriental, deu fm breuidade da vi- Trancfco
da,com extraordinaria alegria,& contentamento de sua aima, o ^acha<i9
gloriofo Martyr Francisco Machado , Portugnez , o quai feruia Uartjr'

de mooao P. Ioo PereiradaCompanhia delesu (infatigauel


obreiro d'aquella hristandade) com grande amor , & beneuo-
lencia,cattiuando os coraes dos Padres c feus honrados pro-
ccdimentos,porque lem de fer b nafcido , benigno ? candido,
& modesto , era mui araigo de Deos , & inimigo de feu corpo,
~>ois passauopoucosdias, q nofe aoutaTe,at orualhar ofo-
p
Jeeo de feu fangue,& muitos fem corner boccado,at cair de fra-
qucza, vfando de outras mortificaes,& afperezas c q fopeaua
arebeld'iadacarne. Affistindo pois este violento conquistador
do ceo , ao famofo triumpho do P. Gaspar Paes,& mais compa-
nHeiros,vendo o tyrno que fe enternecia,& choraua por elles,
lhc deu com h cruel zaguncho pela ilharga efquerda, de q cao
Jogo'em terra;& afi malferido, vafandofe de fangue,foi leuado
ao p de h monte, v ista do infernal tormento das couas, onde
noguintedia,vooufeugalhardofpiritu,ao sublime dagloria,
para no cofpectu diuino intercder por todos feus naturaes. g. srcatlx
Em S. Bento de Viana de Caminha , o dia vltimo da Madre Ca- r,^ ftls'

tharina de S.Miguel, Abbadessa q foi desta casa, a quai entrando Benchi-


relia minina,mostrou logopezo, & grauidade de velha , enfaio
do que auia fer ao diantc, a no excinplo,i exercicio das virtu
des, como no gouerno,& obferuancia da religi o. Aborrecia os
entretenimentos da primciraidadccogosto daorao, & cho-
ro 5 entregauafe de tal modo a ella, dia,& noite, que era breuif-
iinio o descano q daua a feu delicado corpo; & nos vltimos an
nos, quando ja a ancianidade,& pouca vista a desculpaua , con-
tin uaiia,&r perfistia nclle c admirauel deuoo. E afl,dofami-
Jiar tratto q tinha com Deos , fe priuou de toda a pratica de fe-
cu 1 ar.es, ainda da licita de paes, & parentes , fugindo de fer co-
.nhecida,por no fer Iouuada,cerrandoaporta vagloria,apo-
zentadora da luciferina foberba. Iuntaua a isto,rigidas difcipli- .
rias scrtas, quotidianas abstinencias,& ha prpta obedicia a
eusMaiores. A cujas virtudes fernia de bafi sua profundima
h unrildade^atq falleceo,izta d'aquellas costumadas fadigas , &
an cias, que consigo trazem as mortes dos filhos deste feculo.
, O003 h. No
7H Agikgio uftfMO. :

s$r sea- h, NoMenoritacutodallhaTerpeira, sujetfo ao Ordinario,


e'm f5* celebrcahumilde seruadePeos,Beatrizde S.Gcaloyq fcn-
tricfah do b nascida,veio a elle,para scruente da c6munidade,no prinr
* cpio de sua fundao. Exercitaa'a pois nos officios da cuzinh^
forno, i enfermaria muitos annos, com tanta satjsfac|q que gaT
nhou nome de me de todas.Obrigadas , & reonhecidas ento
as religiosas,ao muito que auia trabalhado na religio, a fzero
freira ; & n por isso deixou de seruir da melma forte q d'antes,
resplandecendo sempre nella hua modestia, & compostura rara,
hum deprezo,& habatimento proprio , & ha cstranha carida-
de,& compaixo para todo genero de neceffitados^aos quaes ar
cudia toda hora com o pouco que podia.No fini da vida,cotrao
craue enfermidade , nelia no comia mais q o bom , ou mao que
e daua na cmunidade, & deTc, muito pouco , porque a maior
parte mandaua aos seus pobres. No cessando dia , & noite de
encmendar todas aDeos. He fama constantejQue antes de fa-
lecer,lhe appareceo a V. Senhora , acompanhada de innumera-
veis piritus Angelicos , queentoaro uauifimamre o Canti-
co daMagnificat:confeflando ella,que Ihe parecia eftar na^lo-r
Tia, em quanto os ouuio : deixando o apozento preoccupado de
celestial-cheiroata hora que spirou. Naqual tendocertareli-
giosa em demazia inchado o olho direito,applicandolhe as con-r
tas,por onde a serua do Senhor rezaua , sem outra medecina, fi-r
cou de todo sa.D3ahi aalgs annos,aberta sua coua, se achou o
corpo mcorriipto,& oloroso. E o veotaminteiro, que se repar-
tio,como reliquias,entre as religiols.

Commentario m XXVL de Abril

SA Cecilio,dilcipulo de Sant-Iago, no porto de Ioppe, acompanhado de seus


& primeiro Bispo Eliberirano em discipulos,em piquena nao, de que era Pi-
hum des liuros,que efcreueo da vi- loto o Arc han; o S. Gabriel. E chegando c
da,& prgao de feu Sancto Mes- prospero vento a Hepanha,dezembarcoii
tre,quc tem por titulo : liber primus bon'ua- em hum porto, no longe de Almeria,d'-
*KwS.Is*i;refcrequeSant-IaoZebe- de veio por terra com elles cidarie do
deo fao de Hierufalem , por mandado da Guadix(colonia ento Romana, chamade
V.Sanctiflmajpara prgar em Hefpanha, Acci) & comendo nella/em recebr c p. o
poucos dias depois , que o Sf iritu Sancto algum de feus moradores , pasibu auante t*
iescendeo sobre o collegio Apostolico, & chegando a Illipulajdistantedesta 8J_
trazendo consigo h iuro , que a melma goas,situada no cumede h monte, q hoj e
Senhora lhe deu, eferitto na Ifngua Arabi- se chama:Orro do SW^que he o mefmo cjia
ga,a quai lhe disse , que no principiaria a nome q corresponde ao de elifo-
prgao Euangclica, sem primeiro refus- /w,referido nas diuinas letras.Porq a cc-
citar nella a certo desuntto n monte. Lo- o (/)diz muitos autoresj q antigam'rc
go le, dispos para a jornada , embarcouie figncaua o mefmo q (Cimw) & prouo-
nocoqi
^igesimosexto deAbril 7*
no com os nomes de muitas cidades , que cobo suscittu,fuisse S.PetTu. Bratfiaiinsem. E
se prpetuo com ella, como lfoberris, iUir mais claro u, 189. 6c 190. S. acobus in agtn
cfs,lllipa,llurco , & outras lemelhantes. O IUipultt4no commit quendam homir.au , im^
de(Puta ) ou(Pp/w) he o mesmo que( Apo- posuit ilii nome,PetrotbaptiiMto, & coniuhca^
b)q em Grego , significa Sol, 8c tudo /un- to,& confirmato^rdinauit Episc.& misit ra-
%o:idade do Sol; namada afjB. por estar cm ebaram. U fuit fimilis La^aro, quem Donunut
[agit minente, banhada do Sol, dfi] co- suscitant, ptimus in Hispania discipuloxum S.
mea a rct'planleer no nosso rizon te, lacobi&c.
atq se esconde no Occidcnte. Da outrai , Alg9 autores deste nosso tempo , hq-v
parte,fica outro,o menos alto, q se cha- ms dejwigenhos mal contentadissos, tern
maua ento-.lllipulitano: por fer da jurdio tornado a feu peito contradizer os elcrit-
;cie lllipula. Diuide estes dou monte o ria tos,q affirmo a relurreio de S. Pedro, I,
Dauro , que lhe c orre pelas faldras. E no Prelado de, Braga,persuadiudose, que com
p deste,tem hoje feu assento a famofa ci- suas razes pod contrastar a fora desta
jade de Granada.Prosegue S. Cecilio , q vcrdade,os quaes diz , q auendo mais do
quando Sanfrlago chegou a lllipula com <oo.annos,q este Scto cradefuntto, pois
feus discipuios , no entrou nclla , por vir foi desterrado com as 1 2. tribus de Babi-
canjdo do caminho, mas que foi ao m- lonia para Hefpanha, pclos annos da cria*
te Illipulitano, onde se recostou na dura o do mundo(conforme a conta dos Set-'
terra3para tqmar alg refrigerio , & aliuio tenta ) 47+3 & antes da yinda de Christo
de sua fadiga. Trazia conigo h surro j87..como depois de sua sacritiflma mor-
pasttwril , que lhe seruia de aliorge, em que te,descendo ao limbo, & tirando todas as
vinha o liuro , que a Virgem Senhora lhe aimas dos Sanctos Padres, como podia
auia dado , com outras coulas necessarias deixar de tirar esta , & colocalla na Ba-
para administMo dos Sacramentos. E uenturana,como as outras ? E que se istq
afi como 0 tirou para se assentar , se abrio no foi a(Ii:onde estaua aquella aima? que
de repente a terra, & saopela abertura ouera Viadora,ou Comprehensora ? C-
della hum homem, estendendo os braos , prehenlora no , porque no auia deixar a
esfregando os olhos,& fazendo outras de- gloria que possuia, para tornar s miferias,
inonstraes, como costuma que desperta &ptnalidadeg da vida. Viadora menos,
de largo, 6c profundo somno. O S. Apos- porque ja no estaua em estado de mere-
tolo depositou ento naquelle lugar o dit- cer, ou desraerecer , c que faeculo non
%o liuro, & logo se fechou miracmolmen- fuit audit taie miraculum. Mas estes taes
te.Entendendo neste comenos , que daqui no considero,q como a Deos lhe he pre-
lhe mandara a V. Senhora, que comeasse fente o futuro,preuenindo isto, guardou 4
sua prega , por fer esta a diuina vonta- este defuntto, para tcstemunho de sua F,
de , inuiou feus discipuios cidade c cer- como guarda a Enoch , & a Elias para
t,as instruces, para que dessem nella no- prgadores de sua fegunda vinda ; & pre-
tiia de Christo, & de sua lagrada Lci. curlores dlia , dpolitando lua aima em
Isto he breuemente o q rfre S. Ceci- alg lugar ameno, onde esteue efperando
lio naquelle feu tam celebrado liuro cerca sua milagrofa resurreio, certifcada pot
deste defuntto, o qual(fegundo S.Athana- ministerio de Anjos , ou por outras vias a
o Bifpo de C,aragoa j he o nosso S.Pe- > ns occultas , do delcanfo que lhe estaua
dro de Rates(que por contemporaneo , & preparado3para depois de sua legda mor-
restemunha de vista se lhe deuedargran- te.Quis cognouit sensu Domini? aut quis confi~
de credito ) Ego noui(iz nos feus fragm- liarm illtus futt Esta h: a doctrina cm-
%os )S.PetrU , primu Bracharenfem Eptfc. que mte recebida dos Theologos c S.Tho-
antujuum Propbtta suscitant S. Ucobus,Zebe- mas in 4.dilt.<j..q.2. A. 2. ad 5. & in Addi-
4k filiM i magister meus &c. O memo es- tionibus ad 3. p. q. 75. A. 5. ad y. Durand. in
creueem sua vida o B. Caledonio, Bifpo 4.dist.4.;.q,2.ad ^.Corduba l.i.q.yi.in h-
Bracharenfe,que floreceo pelosan. 28. S. nc.Lcdefmai.p.q.i6.A.ij. Henriquez in
Tetriis tiu Br4charensis,qui et Samuel /iicius, sma l.?.c. 1 6. Mdina , Barradas , & ou-
S. lacoba hnis fratre zebedai filio suscita- tros , q se pod ver em Chaco no feu cc-
tus, in Eptfc. Bracharensem consecratus el &c. lebre Trattado de anima Trajani.Nem he
O mesmo segue Iuliano em seijs Aduer- isto contra a F , antes lhe frue de maior
lrios Sunt qui icant S. Propbet a la- apoio, inda que ella de nenhum neceffita.
oo 4 Estes
jgologO Tuujtmo]
l Estes tacs no dario tambem credito a
temporaneo c. .6. ChamaualTe Samuel o
outros milagrcs de Sant-Iago, cuja gran- Moo, ou Malachias o Velho, pela feme-
deza tornaua attonitos aos homs , como Iha grand > q tinha na fanctidade com
disse Anastacio Synata in libro de Paffio- elles Profetas.Tomou o a morte no mte
iiibus Martyrum : Quod S. U(obtu,ium His- Illipulitano,qudo veio desterrado a Hes
fanil pr*dicaret,fecit apud eos miracula, qua panha com leus naturaes , per mandado
hommes attonttt upebant.E dizcm autores, de Nabucodenofor , cuja viiida apprcuo
que nenh dos Apostolos os obrou tam grauiimos autores, onde nafceo Ugunda
estupendos como elle, os quaes ( parece) vez ao muildo.
dmiro aos que os 1cm, com l'erem Ca- G B.Calydono, & o Aciprcste Iuliano
tholicos, & teretn arreigado pela F o co- nos lugares acima allegados, lhe chamo:
nhecimento da Omnipotencia diuina,que Ctuis Bracharenjis-yio porque fosse natural
os obraua por meio de feus minirtros. Que de Braga,mas por fer Prelado della,acqui-
fario os Gentios, gente defacostumada, a rirido,tanto qiie o foi(conforme aDereito)
ver taes prodigios : pois de qtiem obrou nome, & foro de cidado. De mai > que as
tantosjbem se pode crer obraria c grande palauras de Dextro ad an. jTimostio.que
mysterio a resurreio de S. Pedro. A ha, no era patricio nosso: S.Iacobut( diz elle)
para que conferuandoo tantos annos, rel- ex adunis Petru Bracbara primu reliquit -
plandecess mais as marauilhas de Deos, pifeopu &c. Algs quer q fesse natural de
& para que a fanctidade de sua vida , 8c Ratiaste em Frara , equiuocadas co ap-
feu quahcado teltemunho, illustrasse o pellido de Rates}as quaes feih, Rober-
mundo,honrasse a Hespanha, introduzisso to Claudio na sua Gallia Christiana pag.
nellao conhecimento d verdade Euan- 344. mas este he outro Sancto do mel mo
gelica, 8c desterrasse as treuas da idolatria,
nome,tamb Arcebifpo de Braga, em nu
q tam radicada estaua nos tenazes cora- mro XXXXII.como diremos a-13.de
es dosindomitos Hespanhoes. A outra,
Octubro , em que o traz o Martyrologio
para fer Primaz de toda ella,Pai,& Apof-
Gallico pag. 1 183.
tolo d N. Portugal , como lhe hama o E se os fragmenros de S. Athanafo , &
Primeiro C.Bracharenfe,fubstituto de feu do B.Calydonio,no dissero expressamc-
sagrado Mestre,honra dos Pontifices, paf- te,que S.Pedro de Rates ordenou Bilpos,
tor resplaudecente,ancora da F, & final- ns o julgaramos af. Porque vindo Sant
mente Doctor,&Proto-Martyr illustre de iago a Hespanha , 8c trazendo o modello
Hespanha , como disse Luirprando na E-
das Igrejas delta Prouincia , cmunicado
pist. q efcreueo a Hronio Brcharense , q primeiro com o Principe dos Apostolos
anda nos feus Fragmentos n. 32. Pleraquc S.Pedro , fegundo elle o tinha traado c
Ltfrania, CaUecia^ celebriora loca inuifi , &
Christo Senhor nosso, pondo por Prelado
in primts Santtfimt Djclui(,M..irtyr, & A-
na cadeira de Braga a S. Pedro de Rates,
pofioli Petrt, prim ejufdem Apostoli ^ scilicet temos por coula inHubitaiiel, lhe mandou
Iacobi) ifcipuli , prtmify Hifpaniaru Martj- fazer o mefmo em Hespanha , q S. Tito
fis adetn sacra , ec admirabiles reliquias &c. em Creta. E como os fagrados Aposto
Agora vejo os da contraria cpinio , se los foro orgos , 8c instromentos do Sp'-
foi o estas ballantes causas para sua resur- ritu Sancto, 8c tam germanadojs em tudo,
reiojde mais,que so autores graues, & que o q se diz de h , se ha de dizer de to-
ainda sanctos Canonizados os que arefe- dos, mormente em negocios graues, quaes
rem;8c no he milagre tam naudito , que ero os de assentar a traa das Igre/as , 6c
senoachem outros semelhantes nas Ec- pastores dlias ; de crer he lhe diria Sant
desiasticas historias, como se pod ver cm iago, quando le aufentou de Braga para
S.Antonino,Vicencio Beluacense , Surio, Hierusalem , o q S. Paulo em Creta a feu
JLipomano,Ribadeneira, 8c outros. discipulo TitoiReliqui te Hifpani/t vt ea quai
Cerca de leu primeiro nascimento, a defuntcorrigas,& constituas per ciukates pref-
mais certa opinio he,qne foi na Proun-
^mw(idest Episc.)ycttr, & ego (itfpcstu ti-*
cia de Palestina. Seu pai se chamou Vrias
h. Sobre as quaes'palauras disse o de cti_
(como quer S.Achanasio allgado) & pa-
mo Salmeiro tom.ij.difp. i.inc. 1. Tti:
tce fer aquelle , a quem elRci Ioachim
Hac autan difpofitio vniuerfalis esl, & per to-
mandou tirar a vida, por lhe no prgar
tu Oriente,& Occidentem obseriiatwr.
vontade, fegundo efereue leremias, feu c-
Este en olugar, emque auiamos d*t
Vtgefirnosexto de Ahrl
faHar di Prlmaza de Braga ( materia tam que para eternizarem suas patrias-,impo-
controuersa dos Hespanhoes) & relpder zero os nomes dlias, d s terras que desco-
a D. Diogo de Cartjon , Bifpo Tiriasso- briro , & pouoaro. Pcrem no he cla,
neirse,q defresco compoz dous tomos c- terra Ophirina, a de Faria , meli legoa de
tra ns pela de Toledo. Mas como o Ca- Rates;nem a de Fo,mais de hta ; & me-
bido Primacial , desconheceo ao Autor do nos a da Feira.em distancia de oito:mas a
giologio, por caprichos particulares , re- de Fifia, ern cuja regio caa Rates , como
cuzando o sagrado da Dedicatoria deste bem aduertioo Doctor Gregorio de Lou-
.tomojque de Dereito lhe perteiuia , por uarinhas, na Epist. que escreiieo cerca dos
omprehender os principaes Sanctos Bra- Sanctos de Braga , ao illuitiilTmo D. Ro-
charensesy auendo que melhor se emprega drigo da Cunha an. ij. Que folse o fa-
o sauor nos estrangeiros 5que nos naturaes, molo,& rico Ophir no Oriente, dizemno
escuzounos o empeiiho.De mais que ja es- (sem discrepancia)rodos os Efcritturarios,
creucro deste graue'astumpto oseruditos & Historiadores , do quai fez o grande
vares D. Rodrigo da Cunha cm particu- Gapar Barrciros h Trarrado , que ( poi
lar tratrado.D. Agostinho Barbosa de vera celeberrimo) anda, atfi na Hespanha Mus-
Patriarch.sedi erectione tit.,i.c.8.Gaspar trada,como na Bibliotheca dos Padres.
Eiiao nasj Antigiiidades, de Portugal c. Iuntoa Rates se mostrainda hojehua
68. 0 Doctor F.Antonio Brando na 3. p. fermosa fonte,qirc o S.obrou('segdo diz
da Monarch.Lufit. 1.8. c. 18. & 19. Anto- os naturaes ) miraculosemente . E outra
nio de Sousa de Macedo nas Flores de d'alli a meia legoa , junco ao lugar de Ba-
Hespanha cap.$>.excel. 1 5. E lem destes in lazar,em terra de Faria , que scz porfalta
m.f.o Doctor Ianafonso de Be/a nos feus de agoa, no tempo q fugio perfccu.o,
clbres Dialogos. O Licenciado Iorge onde mostro ha pegada sua , & final de
Cardoso , Lamacenfe , no Anaeephaleofis joelho , affirmando q a agoa destas fontes
das antiguidadesdaLufitkU.c,. 2. O Do he leuada para varias parce* do reino , pe-
ctor Ioo Salgado de Araujo , Abbade de los muitos milagres que Deos manifestt
Pera, D. Ioleph de Britiandos/Conigo por ella. Seu corpo rrafladou da Igreja de
Regular, & sinalmente o P. Antonio Ve- Rates o Arcebifpo D.F.Balthazar Limpo,
lofo da Companhia de Iesu,Vifitador das deixando nella ha reliquia. E depositado
Prouincias Orientaes dclla, que tem efgo- na de S. Pedro de Maximinos(q o mefmo
tado a materia, como quem ha tantos an Sancto Martyr crigio ao Clauiculario do
nos a manozea,com igual credito feu^qUe ceo,viudo ainda na terra) foi leuado S
de Braga, sua patria. om grande folemnidadc,sicando de fra,
Tornandoa S.Pedro de Rates , ucce- para confolao dos fieis, a Cabea enga-
deo feu marryrio, ffgundo Dcxrro, an. 45. lladaem pi ta , aqual se guarda no tne-
fforet memoriu ( diz elle pag. 142.) S. Pari souro entre outras venerandas rtliquias.E
Xatevsis iattjr , primi Bracbitrensis Epifc. no fepulchro mandou grauar estas letras.
qui occijus ts an.^.ad'RAtem, OppiduBra-
tharcru^n regtone OphirinA, <t tupolw Opbir Aquija^ 0 corpo de S. 'Pedro
illic tpulfts , nome obtnente. Das quass pa-
lauras inferem algs aurores, que oOphir, M. discipuio doApostolo Sat-
(tam eclebrado na Escrittura fagrada) a- Iajro, trafladado da Igftja de
de 0 as frotas de Salamo cairegar de 0{ates por Dom 'Balthazar
*'ieftima,Ie;s rjqUezas todos os tres annos,
*ra na Protiincia de entre Douro , & Mi- Limpo, Arcebifpo de <Braa)
nho. Grande excellencia fora esta para efl* fepultura , que lhe fe^
oslo Portugal, mas os taes leutao teie-
paramaor yenracaoj & por
inunhoa Dextro, porq elle no diz mais:
jue aquclla regiai , onde caU R<if ( theatro fer 0 primeiro Trelado dcja
do martyiio de S. Pedro ) alcancara 0 nome Igreja,a 17 .de OHubro de
de Ophtrinajor aigus netos de Opbir, que nella
1^2.
aportaro. Costume mui antigo , & vlado
no mundojComo vemos de lgas na- Tratto de S.Pedro , cuja festa se clbra
cs estraogeiras , que \ iero a este reino, nestedia(demaisdos autores reTeiidos) os
ii.i" 1
Sc dos H*spanhoes,qudo cfoxo a Iudiasj
i,,j;,c- Martyroiogios Romano, & Portugrez^os
Bxeuu-
7*% 'Agioogu IbuffMt.
Breuiarios antgo 3& modernos de Braga, tyro. Romano a 16.de Abrl, poprime-
Tuy,Euora, & Toledo j os das Religies ro aos i8.Martyres,&depotsa S.Engra-
de S.Bento,S.Domingos,&Conigos Re- cia.Nenha deltas razes he de vigor,por-
gulares deste reno ; os Flos Sanctors de q tem grande fora a tradiio , os anngos
VilhegaSjBaUio.Roiario, & Ribadeneira} Breuiarios de Hespanha &a cateruadoa
Ferrario n a Topog. in Marryrolog. Rom. aurores, q efcreuero lua vida , asirmando
vcrbo:Sr4s/wr<ifol. 24, Bibliot. Hiip. fol. todos q S. Engracia foi Portugueza,& as-
102. Thsaurus Ct>ncionat,tom.2.col.o6<. (\ mesmo os i.CaalleiroB,q a acpanha-
Carrilho nos Annaes Chronologicos -ad To,osquats triumpharo dos idoltras
-an. 100. Vaseo in Chr.Hisp.ad an. 4?. Ma- na perlecuo de Diocleano , endo Prc-
ino de rbus Hisp. I. y. Morales na Chr, sidtnte Dacianoan. $631. E smevue a nos-
le Hefp.i.p.c 8.Padilhana hist. Eccl. t fa Enda<e Lisboa da a entendes , q pa
j.c. lD.Mauro m de Saut-Iago . r,t it>. decero algs dias antes, porque vendo oa
& i7.0xea na mefma c.'.yj.c jy.Muri- inuerisiuc is <auallciros de Chrifo,os rigo-
iho na do Pilar tract,c.8. Pisa na de To rosostorrnentoSj'q aguardauo $. Don-
ledo 1.2.c 4, Efcolano na de Valena i.p. lla,differo aDaaano: Cr tantam fsui-
l.i. c. i.Pedraa na de Granada 2. p. cap. 1, tatii ftcmitia}'&pi<Ua exetceiJHoiscu potita
Luis Nunez ru sua Hesp. c 5 u Sarrdouai ge3qtii,-& vittjunw , & tmfdtm profite-
ttosBifpos deTuy fol. 1 uAnianxna hist. jnur. fr-tftr.s 4ult it>r.jusn6ji,siri*csj>riitinus
-de N. Senhora de Codez l^.dc.. Cia extr,i nthi <dtdu , *c -cupitalt jememia p*m-
11a de S.Secundo 1, i.c.2. Auila no Thea- ri,eori veto corpora %ne-crmm:4tcillai U igi-
-tro de Badajoz 1. 2. c. 1 . Caraciolo de accs- tur ovmbui ngratia exuttajt , yuca fuos ad
su S.Iacobi ad Hifp.pag.43.Brittoz. p. da -ittlpr&mifijjtt &c. Cemudo Carrilho n
Monarch.Lu1r,l.5.C4.Brando 3. p.l.8.c -hist. de S. Valerio c. 4. & Jvlurilho tu do
i8.Sousa na Chr.de S.DomiiTgos .6. c. u Pilar trat.2. x. jz. dizem q foi dez dias de-
Estao nas Anriguidades de Portugal pois de S.Engracia, a laber -aos at.co cor-
.57. Anjos no iardim num. 2.8c 2,.Vasain rente,'no quai le rezade S.Fauto( h dl
DescripcLusit. pag. 4:$7.Nwiezarnesma ies ) na sua Igreja , -que m o reino de
c.7i.Marinho na hift.de Lisboa i.p.l.j.c. J\auarra.
14. & o Arcebilpo D. Rodrigo da Cunha As Teliquias dlies Santos, Te acharo
110 Caudos Bifpos do Pono i.p.c2.& no <em duas caxas de pedra,ccmo ja diflemos
j. tom.de Braga C 14, coin oucrosinnu- <no dia de tua inueno.Naestduoas de
ineraueis. S.Luperco co a inictipo ifrgmntc-.Corpus
Do Ermita Teliz, & da grej de Ra S. upc)ci} ejus aumcul^MaUjs. Onde a
ies, & feu m o steiro,vejae o cjue deixamers p3laura <tt2sirfr;mostra fer b.Lnpcrco,tio
sciitto no Cmcnt.ao i,de Janeiro lit.4, de S.Engracia , irmo dam, . nao d
paijComo muitos queT,porquentao ai ia
h >Jo Faltarao autdres , q por se def- de dizer patuclis. Noutra eitaojo muiros
tiiarem da verdade, disseroq S.Luperoo, oflos, 8 cueiras , & pofto q fem ncrip-
& feus -companheiros, padecero nn.itos o, contudo dauale a entender ferem dos
aniios antes que "S. Engracia,fundadoS 110 mais -companheiros, -aos quaes chamo os
hymno q ompoz Prudencioem feuiou- Martyrolcgios , & Sanctcraes : Os Matij-
:Uor,quc,comea:?/fw' nojltr, pois auen- res iWC^rugofjt^ ncporq folTenifeus na-
do nomeado quatorze, fakandolhe sm- turaes, mas por padecer nella, 6c polTuisC
te qaatro,die: ainda hoje suas rtliquiatjc aoslfi/.un.era-
>uos Satuminos menort 'vocxos *x,que o eTo,chan>o : As faiMas i*J}m^
Prifia vetuftas. As reliquas de S. Luperco,'& feus cempa
lheiros, esto veneradas cem grande de
Os quaes se ouuero tonsegudo a coroa cencia,& Tnagelade de alampada?,no c>~
no tempo da ditta Sancta,no dissera q os tiguo sepulchro ao de S.E!igracia,que lhe
antigoslhe charnauoS.Mj'<w>so q do ca superior cm o altarmaiorde feuli:\>-
martyro de S. Engraciaat o tempo que terraneo Sanctuario , q estdebaxo da -
o Pta escretieo , no auia passado cem greja principal ce feu nome (conuemo
annos. E se a Sancta foi acapira princi gora de frades Hieronymos, antrgarnertc^;
pal desta tropa , como lhe dedicou a elles de Conigos Rtgulares.) E tem a deuc^\>
fymno,& no a ella. Deniais 4 o Mar- do pouo introduzido , que n a l^'i s y .L ; os
de aC
7*1
d*7aspe,'quesustntaaquelictiebrc cha'j cPn%o(seqMer) ha ai? uudama para;*
tecumba, foro os Sanctos Martyres atta-j toucar. Finalroente no se- deue ouuir ao
dos,aouradr, & atormentados. j & poc Licencdo.Cascales,quanos feus diseur- .
isso os vencro ,& beijo com grande res- so* histcrio&dfr Murcia,casc.i. cap.3. di>
pekft. Sas nomes ando no Mrtyrologio QOf Succeff Obispo de Lire4,(que affinou no
Borna i6.de bril por esta ord: Castrai*. C E liberitano ) es et que pone loan Vaseg e*
gaSa m Hispd*M}iaatis Sanioru i8.Martj~ 'M*. Martyres C,. Tgof*><>*> que clbra Pruj
TOptat^Luferi&uccefs^MMtjds , Vtkami fori < ? /ywwc.Vejofe cerca destes Sa*
u!u,Qutntiltam,Pabhj,Fronroms,Feluis, G*. ctossalem dos allegados em dia de S. En-;
ctlsani,Euenti),- Primitiui, Apodemij, & alioru gracia a 1 .defte lu..) DcXtro ad an. joQ>
quatuor, qui Saturnin* vocati effe referuntur.Hi & feus Cmtadores iuar,& Caro, Vin*
omnessub Daciano Prafide Hispantaru fimul certio Beluacenl'e in Specido hitioriali c.
pams affe&i, atfy interempti funt: quoru illus 130. Vaseo ad an. $06. Marino derebua
tre martyrtu Prudentius vetfibus exornauit. O Hilp.cap.". Tarapha de Regibus ejufdem
queparece tomou do mesmo Poeca,q diz: pag.77.Marietal.z.c.io3.Bricto l.y.c.zi.c
' '1 Vac.in Desc.Lusit.pag.447. 1
Ergo terfensfiara cartelidatis
Diues Optuto,fimul ejr Luperco, e. Foi S.Fausto, o vltimo dos compa-
Pcrve confieriptum tibi met snat um ^uos de S. Engracia , &, h dos quatro
Pangerepsalmis. a que Prudencio chamarra wcjdizdo:
Quos Saturninos &c. MoraIes( sdo tam do-
* Ede Succejsum.cane Martialem,
ctu)teue por opinio 1. 10.C.5. q o Poe ta se
Mors,ejr Vrbani tibi concinatur abitiuera dos nomes proprios,por no ca-
luliam canttu refonetfimulft ber stas leis do Sapphico mtro, colhen-
guintilianum. doo daquelias paiauras : kenuente metro^
Publium pangat chorus<ejr reuoluat . Mas elta razo, como ja aduercio o P. Al*
Qualc Frontonis fiuerit tropbaum, *aro Lob nas noUs S andao no fin? do
ifci bonus Flix
<>)ui bonus Flix tulerit^uid
tuleriueuid acer
acet Marryrolog.o Lufuano, rwo tem aqm lu-
gar, pois c faciidade podia entrar Fausto,
Cacilianus.
& Cussiatto ; 8c no cafo vocatiUo Matuttno,
JguantusEucnti tua bel!afianguis & lanuarto, que asl se nomcauo os quarto
, Tinxertf.quantus tua Primitiue, Saturninos,como dissemos acima.Melhoc
Cum tuos viuax recolat triumphos que ambos , Biuar no Cornent, a Dextro
Laus Apodemij. pag.341 .0 quai diz , que o penfamento do
Quatuor pofihincfiuperefi virorur Poeta fora mui diuerl'o,a laber q o appelli-
Nomen extolli, renuente mtro doe q a andguidade nomeaua aos quatro
Saturninos, denenh modo pode en trac
uos Saturninos mentorat VocatoS
na ditta casta de verfo.porq consta de qua
, Prifita vetu/las. ( tro fyllabas longas,quando a primeira , q
Beda, Vsuardo,Ado,i Equilino,no sm- he Srf,totalmente he breue: Quos Saturninos
te vario esta ordem , mas exprim os no &c. E por iflo Prudencio pedeperdode
mes dos qua%o' falco,nesta forma: Car ir Contra as rigoroias leis do mtro , no
saraugufta, SS. 1 8. Martyru Quinttliani, Cas podendo callar.o vulgar nome , c q ero
fiani,M*tutim,Publtj,Vrbam}Martal, faujlh conhecidos,o qUal julgmos sria herdado
Successi,Feltcis,Ianuarij , Primitiui, uentij, de feus Pacs,& Aus.
CactliariiyOptattyFrontomSfLuperct, Apodemij, Muit graa achamoS ao P.Andre Sco-
& lultj &c. D'onde tiramps , que os quatro to da Companhia de Iefus,em dizer na sua
Saturntnos,eio Cassiano}c Matutino-.lama* Biblior. Hifpanica fol. m. que S. Fausto,
rijSc FriiHa. Outra duuida auia aqui , a q companheiro de S. Engracia , se feslejaU
scno pode dar folua', cerca do nome na cidade de Victoria em Cantabria , por?
J/,qiie no Martyrolog.Romano, parece fer d'alli natural: Viclotia apud Cantabros S%
de fe mea,& nalgas impressos antigas de Fauftus , ingratu comes,Ai.k(c oritmdus ; no
Prudencio , anda da mefma forte , & no le lembrando do que deixaua eferitto fol*
mais aurores I/i;.Bem podria fer q fosse, 103 .Que S. Engracia era Portugueza , Sc
pois era contieniente, que ha filha de hu juntamente feus cparbeiros : Casaraugu*
Rzi, q r a dcfpofarsse fora da patria, leuasse fia Engratia Lusttana cu oSodecim socijs &c,
B mui-
73 l ^gohgfoljuJkm^X
' muid maj 4 D.oo de Amix, que no Chronica delta Prounca I.4.C. r 0. n.6. De
Ramilhete de N.Senhora de Codez, lard; cu/o marauilhos saccesso tamb nos cs-i
7.\z:Qmfoi Uu$ador, & natural doOmnte, tou por relaes de pefloas fdecugnas. .l>
uja festa se clbra segsinda feira dpts da 3 *'-
Dontinga da Trindade. O peor he, que scgui 0 /. Gloriofo foi para a Igreja dt Ethio-
soa< piradas Gil Gonzalez de Autla nd pu o anno de 1635. em q le vio matizada
Thsatro da Igreja de C abhorra tomO 2, co langue de muiros Chrifios,os quaes
pag. 538 Trazn neste diafteparado dos posto que no acabario logo das penetr-
mais)Carrilho na hist. de S.Valerio cap.4, tes,&c mortaes seridas , quciecebero por
Troxilho com.2.de Sanctis C0I.B88. Gari- Christo no prcdente dia,. courudo aper-
bayna hist.de Hespanha L7.c.44.D.Mau- feioaro suas coroas dentroem poucos
ro na de Sant-Iago 1. a. c. 23. Padilha na meses.Hoje temos a de Francisco Macha-
Ecclesiastica cent.4.cap.j.Marieta no Flos do, conseruo do P. Ioo Pereira da Com-
SS.I.2.C.42.& 1 03. Britto 2. p. da Monar- panhia ( que alcanou a mesma relicidad
chia Lufit.l.5r.cap.4-Ma<edo nas Excl.de ao primcir de Iunho. ) Naquella clbre
Hespanhacj).cxce.ia& o P.Manoel Pi*' Epistola,que o P. Bruno de S. Cruzefcre-
mentano i,to.de seusEpigrmasfol.451. ueo del a esta Prouincia an. 1637. lefaz.
^arga meno deste illustre Marty r,sem in-
i. Triumphou S. Claudio da dola- diuiduarpaes ,porque afstioaseu trium-
tria,por meio do martyrio,segundo a ma9 pho,cujo testemunho, prepdera a de ou-
certa opinio,anno 304. Sua Cabea alc- tros muiros,pois veio tambern a conscguir
ou em Roma o R.P.D.Mattheos, Coni- o proprio laurel , que este he 0 remare das"
go Regular , andando nella a negocios da quotidianas emprezas,arrifcadas jornadas,
Congregao de S, Cruz de Combra;em ' &:fructuosas missos dos filhos de S. Ig-
cujo conuento a depofitou com h Breue, meio.
passado a 15r.de Octubro de i^43.onde(dc g. Teue Sor Catharna de S. Miguel,
ento para qu ) se reza neste dia Duplex por paes,a Francisco Virez Caminha, & a
de comuni vnius artjris j no quai se lbro Mai garida Fagundez , ambos naturaes da
dlie o Breurio,&c Martyrologio Roma- . nobre villa de Viana,foz do Lima, 5c pot
no,aque jumamos todos aurores , q escre- rmo a Balthazar Vz , Deo de Braga.
uero de S. Marceilio Papa. . - Seu transico foi 26.de Abril de 1tS44.cc>-
Outra sancta Cabea temosdomesmo mo colhemos de rdaes,q noscmunica
nome na freguesia de Gontei , & Fermii ro do cuto, em q floreceo .interuindo o
m a diocesi de Miranda, a quai faz nnu- Doctor Christouo Soarez de A-breu, que
meraueis milagres em mulheres q carec depois de seruir.a esta Coroa em varias
de leice, m as como esta he de S, Claudio, Embaxadas, occupa hoje meritiffimamte
Martyr de Leo ( a que os nossos chamo o lugar de Vereador do Senado deLisboa.
S.croio ) fica a noticia dlia teseruada para
seu dia,3o.de Octubro. h. Tarn^em da Madre Beatriz , q faU
e. So mui notorias as precofas mor- leceo no conuento de S. Gonalo de An
tes dos dous religiosos Padres F. Antonio, gra , temos largas relaes^ ajustadas co a
& F.Pedro,no Franciscano conuento , & verdade que proseTamos,as qfes nos vie-
cidade do Porto , por ser ambas no mes- ro do ditto conuento,por meio do Chan-
mo dia, 8c hora,sendo q soro an. 1490.C0- tre Gaspar Correa Rodoualho. Sua fimda-
mo aueriguou fc seu itifTargauel estudo) o fica reseruada para outro lugar , pelo
o P.M.Sperana,& o rfre ja na 1. p. da Cmento deste dia fer dilatado.

TmBu ABRIL XXVII.


o de S~ ^^^g M Braga , a trao das milagrofas reliquias de So
Marcos Marcos Ioo,primo de S. Barnab, discpulo de Chri-
cpulode pSp^l ^ Senhor nosso , & coetaneo dos fagrados Apotolos
christo, ^iSc^*e^* S.Pedro,& S.Paulo,encuiaescoIaaprendeo o feru-
Mart r& te 1 e^cacia c^ 4 seportou n promulgao do Eugelho,
iPigefmosettmocte Abfil 73 1

a em Bilbili(cidade da Celtiberia em Hcspanha,n da Phnix


ciaila Syria)comoem Antiochia,Seleucia,& Perge(pouo prin
cipal de Pamphilia;)& a cstancia,& fortalezaChrista c q foi
oroado de martyri. Partiopara estas largas jornadas de Hie*
rusalem c S. Barnab, & S Paulo. E no podendo aturar o rigor
da vida Aposto1ica,ou(comoquer aigus Expositores) asineo-
nodidades do caminho, dezaraparou aos Apostolos j & se tor-
nou a ella j os quaes oencontraro voltando em breue a ntio-
hia.E querendo tornrafua companhia( rependidodesua co-
barda ) o no consentio S. Paulo , castigando desta sorte sua in-
pnstancia.Mas S. Barnab, como parte, &de mais brandac*
dio,o admittio a feu consorcio, & leuou consigo a Chypre,
onde se aproueitou muito d'elle no ministerio da prgao.De-
jpois o mandou de Roma S. Paulo co a mesma comisso aos Col-
locenfesna Frigia.E tornando outra vez a ella , vendo S.Pedro
a quantidade de gro, que com tanta velocidade auia recolhido
o celleiro da Igreja,o constituo Bispo de Atina,cidade de Ita-
lia. Estando pois euangelizando o reino doceo aospouosE-
cjuicolos, se leuantou a furiosa persecuo Domiciana contra os
profeTores da lei da graa.Sabdo neste comenosMaximo,Pre-
dente de Campania , do fim celestial que leuara o S. Prelado
quellas partes,o mandou prderj& persuadindose q c fraudu-
lentas caricias,& terribeis ameaas, viria na adorao dos falsos
Dcoses,elle(como estaua superior a tudo) respdeo com heroi-
ca audacia: Que nao adorauafimulacbros do demonio, mas smente a Iesu
CbrijlojVeos^ bornent erdadetro. Encolerizado ento o tyranno, o
fezmcter no mais obscuro retiro do carcere , onde o teuesette
dias s humano focorro , pore no lhe faltaua o diuino, adminis-
trado pelas mps dos Sanctos Anjos. Conhecida ento iuain-
flexibilidade,& valor,o sentciou a capital pena , & leuado fra
<3a cidade paraefFeito daexecuo,antes que o degollassem,lhc
coroaro afrontecom dous agudos , & pntrantes crauos , ag-
gregando ao sublime officioApostolico,a inclyta palma do mar
tyrio. Acujo sagradocorpo dero logo religiosa sepulturaos
feis, mas como estiuessc muitos feculos sem aquclladeuida h-
ra,& venerao , que na terra se d aos cortezes da impiria cu-
ria, afflicta a Prouincia de Campania , & Italia de hua multido
desamintoslobs,qdeuorauo,& comioos homes ; & outrosi
de hua grande secura,qne auia muitos annos experimenraua feu
terrenoj appareceo o S. Pontifice a hum Sacerdote de boa vida,
Ppp manifef
73 2 AgwlogioLtiJttano. >

manifestandolhe , que se querio verse liures sens naturaes d'a-


quellas calamidades,fizessem penitencia,& celebrassem o dia de
sua festa. E tanto q isto se deu execuo , desceo do ceo h co-!
pioso chuueiro que fertilizou a terra, & os carniceiros lobos de-
sapparecero. Andando o tpo, fpi transferido este sagrado pei
nhor,da cidade de AtinaparaadeBraga,ondese'consruaemI-
greja propria, vifitado,& venerado de muito pouo, que deuoto
concorrede varias partes a implorar sua interceseo^pelos n-{
numeraueis milagres,q o Omnipotente obracontinuamte,nos
que se val daterraproximaa asepultura,remedio efficaz pa-
AF.sfi- ra febricitntes,comocada dia mostra a experiencia. b. En*
ro coma., Santarem,o natal do Apostlico varo D.Fr. Sueiro Gomez,ilJ
por grao,& no menos por sua reformada vida, verda-
9 * ^ero filho,& companheropontual do P.S.Domingos, coop-s

rador inseparauelde feus primeiros trabalhos, criadoaos peitos


de sua doctsina, aquallogo estmpouem si, para masaovuo
imftarfuasheroicas virtudes.Emtanto,qconhecendo oSancto
Patriarcha(c superior spiritu) a respandecente Iuz, q aquelle
vaso debarro escondia, prouendoa Hespanhade missionarios,
para estabelcer nella sua sagrada religio, &arrancar dost-
nazes coraes de feus naturaes , a sizania , tam radicada nelles,
por falta de operarios Euangelicos , o mandou a ella por Supe
rior de tres religiosos doctos , os quaes atornaro eni breue, de
mattos brauos,& incultascharnecas,floridos prados, & alegres
jardins de virtudes, regadosco abundante agoa da diuina gra-
a. E dcpos de discorrerem apostolicaoiente por varias partes,
corn grande frutto das aimas , deixando o feruoroso missionaro
dous em Arago,& hem Castella, q dero principio quellas
Prouincias,fe veio a Portugal,c intento de fundar nelle,a noua
familia Domtnicana, &facilitar a feus compatriotes o caminho
da saluao. Chegou a Alanquer, yisitou a Infante D. Sancha
(amparo,& abrigo das religies fagradas ) deuliie meuda conta
do fim q o trazia patra, & de tantas jornadas , gastadas cm ob-
fequioda Ordem , & seruio de Deos , a quai inflmada de suas
ardentes palauras , & prattcasceleiaes, he deu para sua hab*
tao a Ermidade N.Senhora das Neues,na Serra de Monte-J-
to,duas legoas , & meia da ditta villa, contra o Norte ( casa na-
quelle tempo demuitaromagem,3cdeuoo.) D'ellasaa Frci
Sueiro a prgarpeloslugares , & aldeas'circuizinhas , corn taj
feruor de spiritu , quemouia pcnitciaos mais impedernidos,
&ob-
Vtgefimosettmo de Abril. 7$3

& obstinados animos , em vicios, & peccados j daidolhe o Se-


nhor tanta viueza nas razes, i efficacia nas palauras , que de to-
doseraouuidojcomo Anjo doceo j mendigando sempre o fuir
tto ordinario,viudo entre os feus , como o mais incognito pe-
regrino.E depois de canado do trabalho, voltaua alegre,& c-
tenteafeufragozodomicilio. No quai era buscado a todahora
de varias peflbas,has para confultarem materiasgraues de suas
conseiencias , outras para se confessarem grai mente, & outras
para se edificarem,& compungirem vista deste portto de san-
ctidade.Satisfeito feu spiritu c tam bs principios , & profun-
dos aliceses , lanou o habito a muitos fujeitos humildes , & de
qualidade,q com estremada refoluo defprezaro o mundo , &
todassuas honras,&dignidades;aos quaes inlruo perfeitam-
te nos documentos, & preceitos sanctos da regra. E como teue a
religio entabolada,& cheia de idoneos obreiros para o sagrado
ministerio do pulpito , rendidas as graas ao Autor de tanto bc,
banhado todoem lagrimas,fe auztou d'ellesjem buscados tres
cpanheiros,q deixara emHespanha,para aber se tinho multi-
plicadoo talto.E achandoos c autajadasgancias, como pat
agradecidojOs abendioou.Apertadoentode saudade?,& cui-
dadoso dos filhos q grara" em Portugal, tornou a elle , onde ca-
da hora daua maiores explos de caridadc,& mortificao,faz-
doe venerado dos fubditos,&* respeitado dos seculares. Diuul-
gado pois o rumor de sua sanctidade, o mandou chamar o Bispo
deCoitnbra D.. Pedro Soarez, & lhedeu faculdade parapr*
gar a diuina palaura em roda sua dioces, concedendo muitas
graas, & indulgencias aos que o ouuissem , & se aproueitassem
de sua spiritual doctrina. E a Infante D. Branca com ha sancta
inueja de sua irma , D.Sancha, Ihc auer ganhado por mo , Ihe
ofereceo tio para fundar nesta cidade, onde dcixou por Pror
da nouacolonia do ceo a S.Paio,o primeiroque nella foi admit-
tido ao habito. D'aqui paTou a entre Douro , & Minho , & no
Hospital de Guimares residio alg tempo com grande proui-
to das aimas , onde cstituio Paftor d'aquelle limitado rebanho
a S. Loureno Mendez, iencomendandolhe muto o cuidado
dJlle,fe tornu aMonte-junto.Nestecomenos , conuoeado em

m Bolonha^o primeiro Capitulo Gral,partio para elle , tomando


o caminhoa p,sem mais alforge,q o Breuiario debaixo do bra^
o, desarmadode todo o sauor humano>, entregue^mente o
duino,entoandopelos caminhos ( imitao de LDomingos)
Ppp a psalmos,
734 Agiologio Lujitan.

psalmos , &canticos de louuor. A quem dea conta, tanto que


chegou^dos felices progressos da religio neste reino ; & o San-
cto correndolhe de alegria as lagrimas etn fio pelo rostro abai-
xo,Ieuantou as mos ao ceo,rendendo gras ao eterno Coope-
rador.E com o mefmo difeomodo , partio alguns annos depois
para o segdoCapitulo,no quai foi nomeado em primeiro Pro-
uincal de Hepanha , para onde voltou com cartas derecom-
daodo Summo Pontifice Honorio III. para que os Reis, &
Prelados o noencntrassem , antes o fauorecessem nestaglo-
riofa empreza.E por razo do cargo, veio logo de caminho, visi-
tando as Cafas,experimentando beneuolos, os animos dos Reis
de Arago,Castella,& Portugal. Pois tanto que chegou a elle,o
tomaropor arbitro Iuiz,D.AfonfoII.& oArcebifpo deBraga,
D.Esteuo Soarez da Silua,cerca de graues perdas, & dnos , q
a sua Igreja auia recebido dos ministros reaes, de que pretendia
satisfao,aos quaes elle compoz com rara prudencia, & ai-
dade,Como tambem as InfantesD.Tareja,D.Sancha,&D.Br-
ca,com elRe D. SanchoCapello,feu tio , sobre intricadas de-
mdas,q trazio auia muitosannos,em razo das villas deMon-
te-mr, Alanquer,i Esgueira, que feu pai Ihes deixara cm testa-
mento. E sendo o celestial varo mui'docto , & seiente, fez com
feus frades as primeiras leis deste reino, para melhor gouerno,&
h dajustia, as quaes no fortiro effeito, pelas cousas anda-
rem mui reuoltas,entre os estados Ecclefiastico,& secular.Ne
tas louuaueis occupacs andaua o anno 1 1 1 1 . quando Ihe c-
ftou no fim dlie obemauenturado tranto de S. Domingosl
Mitigada eirto a dor, & fentimto co a infalliuel certeza de sua
eloria,fe foi a Pariz, onde astio no terceiro Capitulo , em que
loporGraljF.Ioo de Saxonia, varotementeaDeos. Re-
colhido outra vez a Monte-junto, cuidandotodos, que de.
canassc, emprendeo a noua mudana de sitio, por este rtra-
balhofo, & retiradoem demazia, para a vida q professauo feus
subditos,pois couinha viuer em pouoado,qu trattauadecuer-
ter aimas pormeioda doctrina Eugelica. Instado dopouode
Satar , fe passou a elle c os mais , carregado das pobres alfaias
dacafa,onde fe recolheo no de Mtijrs , arrabaldes da d. villa,
em quto fe braua o cuto,q hoje possu no cho daFeira. A-
qui pafbu o remanefete da vidaem fuaues meditaes, & fer
mets oraes^mortifcdo feu corpoe vigilias,& abstinencias,
mas fortificdqo fpirituc regalosj&douras interiores do ceo,
r '1- : ,. j I atque
P^igejtmosettimode Abril 735

atque se foi viucnda eterna, cortado mais dos trabalhos , que


dos annos,auendo gouernadolouuuelmente o honorico car
go de Prouincial quasi doze, com tal prudencia,& obferuancia^
que muitos mais o obtiuera,fe a morte o no atalhara. Dcixan-
dofeufpiritu dobradoa S.F.Gil, que Ihe fuccedeo nest i digni-

dade , como our-ro Elias^auzentandose da terra , a feu discipul ^Reg-W


Eliseo , pois em tudo feguo feus passos , com tanto credito feu, *
&louuordainclytafamilia dos Prgadores , podendo dizer o
Venerauel Frei Sueiro desta Prouincia com S. Paulo : Ego plan^-
tau^Aigidus rigtu'ttsDeus autem tncrement ddit, c. No Orite, 0 RegHi
padeceocstantemte pelo Christianifmo,o inuenciuel Rcgulo decittem
de Clatem,o quai napcrfecuo dos Itts foi cattiuo ? & amar- M4rtJr*
rado a h esteio, por no reniciar N.S. F, onde estes barbaros
corn inaudito rigor, & tyrnia,lhe foro cortando a carne pou-
co , a pouco , & aTandoa sua vista num bmeiro , no f a co-
niio, mas aindalhametionabocca , fazendolha foramasti-
gar.Infpirando oceonovalerofoMartyr de Christo, que publi-
casse no meio da execuo , em voz alta , clara, & intelligiuel:
Que[e alguem qui^efje [aber , quam stuxe era cfl* holocaufio ao ^ei da
gloria , tomajfe hum pedao daquella sua carne , em que nao entraxe os-
fo , & ametefenumVaso ?muo;& se achaffe no espacio deyinte & qua-
tro horas desfeita em oleo , entendejse q.ie a Lei de Cbrfio em que
morria, era a verdadeira, a sua fdfatorpe , & abominmel . Com isto
fokou aquejle galhardo , & generoso fpiritu das corporaes
prizes , trocando o feeptro , : coroa temporal , pela eter
na*. Fazendo os crueis algozes depois A experiencia ( passa-
-do o tempo anad^) atn?.ro o vaso cheio de fuauiffimo o-
Ico, c q todos se adrniraro, & no lemos que feconucrtero,.
antes ficaro mais obstinados e; feu erro , & cegueira. d. v.uarti-
Em Lisboa , na Casa da Sande , a sancta morte do piedofo, & *t*fr**
caritatiuoF.Martinho,frade lcgo,da Eremitica familia Augu- ^de&,
ftin'iana , o quai fe offreceo com heroica resoiuao , no tempo Agostinbo.
^ueardeo esta cidade de peste anno i^q. para assistiraos feri-
dos dlia , em companhia do feruo de Deos Frei Lucas da R e-
urreioda mefmaOrdem. Evendoeleo dezamparo gran
de que auia naditta casa da falde , cerca das crianas de peito,
quealli ocom siias mes, tomou a feu cargo criar fetteiita
com papinhas, fendopiquenoo dia para as lauar , penfar, 8c
acaentar , de que Ihe rcfoltou acabar a vida gloriofamente,op-
primidodo mefmo contagio jmasoScnhor que ncnhacoufa
Ppp 3 deixa
736 Agiologio Lujitmo.
D'wgo deixa sem premio,o galardoaria na outra, c o sempiterno. -t.
tus" ^e&e dia ? no conuento dos Piedosos d'Eluas ? fe rfreca a me-
"' moria,de F.Diogo de Fezes, Sacerdote de alta eontemplao,&;
rara paciencia,pois c estarentreuado muitos annos,& tolhido
deps,& moSjfeito o corpo hua viuachaga, causandolheinto-
leraueisdores,passaua a vidactalalegria,& prazer, queseruia
aos companheiros de admirao, os quaes tanto que se achauo
tristes,& meIencolizados,o vifitauo para se aliuiar , & alegra-
r,affirmndo todos,que no auia melhor horade passatpo , q a
de sua sancta conuersao.Cujaopinio se confrmoumais, de-
pois de sua plaeida morte, porqquerendo amortalhalo,caro
de seutizicocadauerhespeodiluuiodebichos,quecobriro
todaacama , os quaes forosamente ihe auio de causar dores,
seuandose de sua carne, mas nem por isso o ouuro nqua quei-
xar,ou soltar paaurampaeiente, antes entoar sempre Jouuores
diuinos, na maior fragoa de suas tribulaes. Pelo <j he certo, q
uenh justo soicoroado sem esta preclara virtude, pois sem fer-
ros,n chamas,os constitue de alg modo gloriosos Martyres de
Tr. Afonso Christo. /. No*mesmo dia, em os Capuchos da Mealhada,
jr^^Junto a Loures,onatal de Fr. Afonso deMedina, tamb Sacer
dote explar,mas da Prouincada Arrabida,natural deCarrio,
em Castella a Velha,hom mui spiritual,& contplatiuo , como
mostrou n deuoto Trattado , q estpou desta materia-, tam p
nitente, & morticado, que jamais afrouxou(ainda em Prela-
do)deseus rigores,& abstinencias^&de tantaorao,& assist-
cia na diuina presena,q todo tempo lhe parecia limitado , para
dar a este sancto exercico. Occupado nflle,&nos humildes*
actos da religio , se foi ao vuer eterno , em idade de secenta &
cinco annos , & de habto quarenta & h , merecendo por suas
estremadas virtudes,q ella o honrafle c ha fermofa campa.Fa-
uor fugular,& no visto atgoraem sujeito alg ( por mais vir-
ir. Pedro tuoso q fosse)desta sancta Prouinca. g. Em Seuilha, no coJ.
ru car- ^eg' de S .Alberto, o falecimento do Irmo F.Pedro de S.Ma-
meiita. ria, Portuguez, que vestindo o habito de frade leigo,no conu-
to de N.Senhora do Carmo de Xerez de la Fronte.ra,se fingula-
rizou logo na pentenca, vsando(*como S. Guilherme ) de ha
lorjca de ao ao caro da carne, tomando as disciplinas npctur-
nas sempre com serro,& nunqua sem sangue , dormndo em ta-
boanua , destitudodetodoabrigo. Afimesmo se ouuenasre-
<mciadaorao,mcaridadeinflmadapara ensermos^ nacor-
dca
Vgefimosettmode Abril 737

dea deuoao V.Scnhora,& finalmente na prornptido, & c-


bedi cncia a feus Maiores, parcs foi grande filho de sua Rclgio.
Em obfequiodaqual, nomelhor daidade , & mais florida prU
imitera dosannos,notendoainda virite perfeitos, o dezampa1
rou a huinanidade , por jano poder fuportar as impiedades , q
comella vfaua,deixando naquella cidaderviuos documentos de
suas adrairaueis penitencias , & virtudes Apostlicas. b. Em ov.Gddt
Iacatr,a acerba morte do P. Gilde Abreu daCmpanhia de f^lt"

Iefus(gloria dafamofa villa d Camp-maior,fua patria)oqual


foi nellaadmittido para Sacerdote,estudando na Vniuerfdade
d'Etiora . Mas comooceoo tinhadestinado , parana prefen
de feus inimigos,professar a F da IgrejaRomana,atdar a vida
por ella j em breue paflbu India , onde procedeo c grande fa-
tisfao , em quanto no alcanou a ditofa mifso dos reinos de
Iapo,a que o chamaua a Coroa.Partio pois de Malaca,acompa-
nhado de h ardte zelo,de promulgar naquelle vastolmperio,
nossa fagrada Religio, poroSenhorC aqutudohe patente)
permittio,q antes de lchegar, no Estreito de Sincapura , caille
em mos de hereges,dos quaes foi cattiuo,& leuado Fortaleza
de Iacatr, sita na Ilha de Iacft,em as Malucas . Alli o tiuero na
rigorofa, & tenebrofa prizo efpacio de dous annos. E c todo
esteaperto, no deixaua o Apostolico varo de attender(como
podia )conuerso das aimas , exercitando a toda hora o Sa
cerdotal officio,a quem os hereges tem grande auerso,& odio,
pelo que a puras fomes, fedcs,& aoutes, com outros maos trat-
tamentos, & penalidades corporaes,lhe abreuiaro a vida tpo-
ral 3 para lograr da immortal, no triphte choro dos Martyres.

Commentario m XXVII. de Abril.

TActauase de rica antigamte a cidade ly.como S. Paulo ad Collocenses 4. & 2.


de Braga,pclo muito ouro , q produ- ad Timot.c.4.& adPhilimon in fine. On-
zio suas entranhas. A isto alludio o de se intitula has vezes: Filbo de Maria^Sc
Poeta Ausonio , quando disse : allat outras:Pnwo de S.Barna; & por isso tiue-
fr Bracbara dtues. C quanta mais razo se ro para si algs dlies, q foro dous sujei-
pode agora jactar.pois possue h incpara- tos distinctos,no sendo mais q hj & ou-
tiel thesouro de reliquias, & corpos sagra- tros,q era o Euangelista S. Marcos, sendo
dos, cj estas so asriquezas principaes,que (como aduertos interpetres sagrados)to-
illustro,i ennobrec as cidades. Entre el- talmte dtuersos. Ambas estas opinies re-
les(porseus milagres ) he singularo de S. futa excellenfemente o doctiimo Car-
Marcos Ioo,ou S.Ioo Marcos, q d'am- deal Baronio no i.tom.de feus annaes, ad
bos modos onomeo os autores. De que an.^.n.^i.Sc 32.
o diuino. Texto se lembra muius vezes, Referno entre os 72.discipulos de Chri-
alfi nos Actos dos Apostolos cap.12. 1 j.& sto , o Abbade Dorotheo in Sinopsi , Hy-
Ppp 4 polito
"giobgio Ltjtm<%
toolito in Ibefld Dfcpulor Domini, Ca- Clmente Vlll.an. 1^4. se Iembra d'elle
bilonense in Topagraphu Sanctorum , 5c P0*' e^s breues palauras:J hoc Xenofabio,
edro Equilino m Catalogo l .cap. 100, ****** D,M*rco,Satti lujufa ALtrci reliquias
Puente no 1. tom. de las dos Mcnarchias nwamur dr. Sua vida elereue D.Rodrigo
i.C34. Lorino in Acta Apost. Salroeiro, * unha na i.p.da hilt.de Braga cap. zy.
& outros. O anno de leu martyrio foi o f errario no Catal.do SS.de Italia foUzr.
de 96.O diafconfor'me o Menologio Gre- Sl>al impnmio em frla, & verid Pedro
go,&Marcyrologio Romano)a,2^de Set- Paulo florioan.i$pj>.
tembroipoito q o Aciprele Iuliano o traz . . .
17.de Abril,q ( lent duuida ).hc d de sua } Aueriguada cousa he entre osChro-
trarfyo a Braga , cujas circunstancias miras* citangeirs, 6c naturaes da Familia
com roi no tpo do.. Godos,ou Sueos,) Dominica , q o Apostolo de Helpanha,&
pultou a antigudadc:deJforte,q antes de Portugal, a qu hs chamo Fr. Sudio,ou-
pparecer rio mUnS'a^ ob'ras dVste cele- F.Honie^&c os nossos tudo jto D.Fr.
bre autor, tinho os Brachar.cn'lirs a este Gomt^ era Poruguez& qui* nol-
Scto por Cotises^ como lc yc do P. Vase lo Vlixboneiie. Pois antes de partir para
inDefcrip.Luiit.pag.j2r.11.-5. infatio Bra- Rcfma foi Conigo Rcgular do mosteiro
c}>arenfi{\z elle^fct nomen D. Mann, fitus de S. Vicente extramuros , cm c jo carto-
tst,ejuftlenomiHu Cou^jfor , q tbide claruit, "o se acho frmas suas nalgas eferitruras
cumjj alibi obijjftt, in ta lotutu est trattjlttus, daquelle tempo, como por. vezes ouuimos
V&ij&sdilSitat f.mu , ejrmiraculis emtesett. dizer a D.Iocph de Britiandos,& a D.N-
Mas agora o UHt ja por kjrtjr,<.om mai* colao Coelho, Chronitas da Ord nestc
sciencu de sua vida. Owjamos ao ditto reino.Alli julgamosaprcndeo lctras sagra-
uliano em feus Aducrfarics n.2. Florcb.it das, & q indo a negocios da Congrega^o
ndhuc suricta r.amora Marci, cognemto loan- * Curia , contrao estreita amilade cem S.
n6,S.B4rnabs Apeftiti confobrint? qui comta- Domingos : de forte q fundando neste cor
m pris Petru,p<ii, P.wt ad lliffar.ia , prt- menos a sagrada Rcligio dos Prgadores
dicauit Bilbik in CeltierU.rurfui Allut , soft (qconfrmou Honorio III. a Z2.de Dez-
Bvm* B. Petro AMBitv Epifcopvs ordinatus, bro de 1 2 1 <5.)fe lhe aggregou por voto, 8c
tuffis tsl Att in kquicclis, & tbi prxdicuus, obediencia, romando o nouo habi to de
inpctfeci't'toKc DomitUfU su* Idaxuo pojfus fas benditai mos.Reiultaiidolheo Domt
tfl 17. Aplis. CHjHs corpt s post , tttnpti est c que o achamos allnado em diuerfas d-
Braclurum m Ihspra.Qiptg) vUt, coUutfy critturas,d_e aucr sido.piimeiroCcnigo Re-
ibi reuerenter c i$ BiMbard c Dumno mco g"lar, no senhoi de vaslallos,como al-
Archiepifc. Bernard* , >btt wnnullos mefes m- 8l''s dissero.E ;a pode fer, que por isid Ihc
mirante. Alibi 27. Septer.-.bris. dedicafico famolo Lucas Ttidenie, Co-
A Igrejaem q perfeuera feu milagrofo nig Regular de So Ilidoro de Leo, o
Corpo,hca ao Mcicd,ctrca dos murosde tiuro q compoz dos milagres do mefmo
Braga, he dedicada a feu nomc,como tam- Sansto Docor, o quai temos de nosso v-
i>em o resio, rua, & fonte,q <t jur.to a el- so , traduzido de Latim cm i Castclhano
la. O fepulchro h dejafpeado marmore, anno 1525.
no t letreiro.est metido em nicho na pa- Entrou D. Fre Sueiro em Portugal no
rede,diz q antigamte eftaua nocho, & m do an. 1217. E fauorecido da Infante
q o Arcebifpo D. Diogo de Soufa,quando D.Sancha(como le disse no texco)fundou
rcedih'cou o contigno Hofpital , chamado no mais alpero lugar de Mtejunto a pri-
ie S. Mtrcos , o elleuou da terra por decen- meira Casa q teue a Ord em roda Hel-
cia,ricando nella h buraco pelo quai a ti- panha,cu;a Igreja( cm proiia dlia verda-
ro os enfermos. Fazfelhe festa c feira ce- de ) perfeuera inda hoje c algast ruinas
lebre dia do Euangelista , smte pela se- de claustros, & apozentos limitados. D'a-
melhana do nome , aonde vai o Cabido qui passou para o de Montijraz em San-
c folemne Ladainha , & l fe diz Missa, tarem.cj fca na raiz do monte , q chamo
& Prgao. E outrofi coniorre alli neste dos Apofolos.Vortm no consta 0 ann d
dia gente de quatro , & cinco legoas com fta tranfmigra<5o,como tamb-da outra, q
suas Cruzes,& procislos. depois se fez para o lugar prcsente.ficando
O Arcebifpo D. Agostinho de Castro em p por muitos annos esta antigi Er-
fto Limina Apololoi, q dirigio ao Papa -Piida dainuoea^o de S, Domingos, com
hum
Ptgefimosettmo de Abril 739
h relgoso q feruia de Capello, mui sa- to na 8. Decada da India cap.24.cj o$ Itts
uorecido dos Reis c priuilegios, 6c izen- (gente feroz , & barbara das Ilhas Malu-r
^es por honr* do mel'mo Sancto, de que cas) fizero graue destroo por aquellas
do teltemunho os liuros da Torre do t- partes , com ha grofla armada , os quaes
bo. Floreceo logo o Apostolico varo em sujeitaro sua obedicia todasas pouoa-
sciencia, & doctrina paraproueito das al- es,& lugares, q estauo de Portugal,
mas. E para q este srutto no acabaiTe c fazendo cruel guerra aos q no quizero
sua morte,ou auzencia, trattou de edificar estar por isto , cartiuando , & matando a
conuentos em varias partes, os quaes pelo muitos Christos. Entre elles o Regulo de
tempo adiante le multiplicaro , seruindo Clatem , cujo inuictiffimo certame ( q foi
sempre de spirituaes marinhas,de onde an. 1 568. ) ekreuemos por autoridadedo
se colhe o sal Euangelico , para todo este ditto Chronista,q conclue, depois de o re-
reino,& de alampadarios do ceo, cheos de serir.co as l'eguiiues palauras: lio me affir*
resplandecente luz de sciencia,para c sua maraoalgus Portuguei.estq se acharo *lli-y &
prgao alumiar as treuas da ignorancia. 0 certificatao os Embaxadores Chrittos,q vie-
Objecto primario,com q esta sagrada Re- rao ao Vice-rei D. Anto; & 0 achei efcutto d*
ligio se instituo na Igre/a. O liuro dos mSo em bu Trattado d'aquellas llhas,feito for
Obitos de S. Vicente , po a morte de D. m curioso,q a eUatfoi co Goncalo Varna Ma'
F. Sueiro nestc dia:7.&*/. Mai) otijt F. Sue- ramaque.E dfies milagres, & outros muitos,o-
rus Gometij, quondi Prior Pradicatoru.Qutk brou Deos N. Senhor por aquellat partes, que fi.
dizer: A 17.de Abril faleceo T.Sueiro Gomei*, carao em esquemento , por faita de escritto-
Prior que foi antigamente da Ordem dos Pr- res, 0 q eusinto muito nette tempo , porque no
gudoni.O ami o apca Soula, & Maluen- achei memorias , & s me valide informasoes
da,que he o de 1 233. de homes , que se acharo nos cousas q escreuo,
Deuele a este sidelifimo seruo, o muito que eu tenho por verdadeiras,ptrq as cotiser) c
jeltendeo feus violbs ramos, a copada outras\que tenho juntas para esta historia.
aruore da religio dos Prgadores emPor-
tugal,8c suas conquiltas , reconhecenloo d. Da breue noticia do Irmo F.Mar-
por pai, & pedra fundamental de toda el- tinho,filho do conuento de N. Senhora da
a,os innumeraueis seruos de Deos,que de Graa de Lisboa , nos reconhecemos de-
us conutos pouoaro o ceo. E afl mel- uedores ao P. M.F.ManoelCaldeira,sujei-
no os expiares Prelados,q dlies saro to em que competem as letras co as virtu-
para as mais famolas mitras deste reinoj& des, porq tomou a leu cargo ( por zelo da
putros q as repudiarcCpor humildade) c religio ) indagar memorias dos seruos de
igual gloria \ os muitos Confessores de Deos,que floreceroem nossos tpos,para
Reis , & Capelles morcsj os Inquizido- maior realcc desta obra.Demais q ha mui-
res Apostolicos,& Mestres doctiffimos, q tos religiosos, inda hoje viuos na Prouin--
c suas letras, i efcrittos a illustrarojre ul- cia , que le lembro das caritatiuas aces
tando tudo em credito da sanctidade he- de Frei Martinho.
roica do V. P. Frei Sueiro ; cujos louuores
tratto ( demais dos antigos monumentos e. Eluas ( chaue do reino de Portugal)
desta Prouincia, & memorias do conuen- ha das nobres cidadcs dlie , a quem faz
to d Santarem) Castilho na 1 .p.das Chr. notauel a sumptuofa sabrica dos canos
Graes l.i.c.zy.t 1.2.c.r. Lopez na .p.l. d'agoa d'Amorira , junto dos quaes edifi-
2.C.32. Diago na Chr. da Prou, de Arago caro conuento os Piedosos , dedicado a
l.i.c.i. Cruz na de Castella Ly. c.i2.Mal- S.Francifco,c a esmola de certas Misss,
uendain Annalibus Ord.tomo 1. ad an. q deixou em testamto Manoel Paanha,
i2i7.vsq;i23j.Bzouio to.13.Anna!. Eccl. idalgo principal, refidente na India.E co-
ad an. 1220. Sampaio in Stem. Ord.pag mo neste tempo slorecesse muito , a noua
22;.Brando na 4. p. da Mon.Lusit.l.j.c. Custodia da Piedade,defejando todos me-
ij.Cunha na hist.de Lisboa p.2.c. 30.Ma- ter nalma feus religioos,Hrique de Mel-
cedo nas Excel.de Hesp. cap. j>.excel.8.& lo,testamenteiro do ditto defunttq, fez c
Sousa m i.p.da Chron. desta Prouincia 1. q ellesalcancassem Breue de Roma, para
j.pertotum. cmutar a vontade do testador na sabrica
deste conuento. O q se conseguio do Papa
t. Conta 0 Chronista Diogo de Cou- Leo X.por brd do Duque D. Iaime(Pa-
droeiro
740 jgwlogio ljusttPM&.
droero desta sancta Prouinciajo quai deu se guarda no contiento de S. Ioseph de
execuo o Arcediago de Guimaras , a Ribamar.
que veio cometido an. 151 8. offerecendo
parce do sitio.luu nobre matrona, por no g. Floreceo F.Pedro de S. Maria, espe-
me Genebra da Rofa. E concorrendo as lho darcgular Obseriiancia, na Prouincia.
esmolas da gente pia da cidade,& do Du- Carmelitana de Andaluzia. A copia de
que,em breue se concluoj c grande per- sua profits o, feica no conuento de Xeres a
feio .Nelle viucro os Fradres settta an- 8. de laneiro de 1 604. tcmos em noilb po-
ios,experimcando( custa propria)a pou- derjustificada por F. Alonlb Franco , S-
ca razo,q tiuer os antigos, para funda- crecario d'elle , a 19. de Maio de 1640. o
r cm valies,sendoo este tanco c os oucei- quai conclue c esta addio: Muri el ciel
ros q o cerco por codas partes, q raram- P. f. Pedro de SMara,en U ciudadde Seuil
te efcapauo cus moradores do cm cri- en el cotiegio de S. Alberto de la diehu Orden,
buto, adoecendo codos a h mel'mo cpo, SMado antes de amanecer, a los 27. de Ainsi
lndo necestario vir outros de fora a cu- de lidf.aos. Afi loteftificau miebos rchgio-
rar dlies , q cal vez ficauo tambsm pelas fos defte collego jidedignos,!] se aUar prsentes
custas.Acq no anno 1591.L3 mudaro pa a su biauenturada muette. Cerca de sua vi
ra mais l'audauel iicio , no longe do anci- da, & virtudes le dignou efereuernos \ arias
go , mui lauado dos ven:os , c apraziuel cartas no dilcurso do anno 14.0. o P. M,
pela dilacada vista q defcobre.He das sp- FJoo Ouro, pefioa de grandes ierras.o
tuot'as Casas da Prouincia , por fer de pe- qualdepoisde gouernar aquelia Prouin
dra , & cal , feica coin difpendio daquelle cia , veio noffa de Portugal , por Vrsita-
deuoco pouo. dor Apostolico,
Na antiga falleceo F.Diogo de Fezes,^
reconhece leu natcimjnco, a h lugar am A Posto q o P. Gil de Abreu foi nafc-
chamado, no reino de Galliza, cujos offos do cm Campo-maior, contudo criouse de
foro cos mais rralididos para a moder- mtnjnona cidade d'Eluas , cm casa de h
na.os quaes esto porta do Capiculo, de- Conigo,tio feu > o quai no faltou , nem i
baixo de ha pedra.q disto faz meiKjo.fe- criao , nem polica , & menos chari-
gundo escreue Niza na Chron. ra L desta dade>deuida ao parentesco, tratcandode
Prouincia 1.2.c.6\Quem quizerlera fun- renunciar nelle o Canonicato q possua;
dao do ditto conuenco achalaha na 3. p. m a s como sua ditosa sorte o chanasse
de Gonzaga pag.^.conu.8. & no excel reljgie > com estremada resoluo, o rejei-
lente Trattado, que anda no fim das Con- toii. Foi feu glorioso triumpho anno 1 610.
sticuics d'Eluas. Delle se tirao actualmente informaes
por ordem Ptihcia, como diz o P.Guer-
/. O miiito religofo P. Fr. Afonfo de rcro na Coroa dos esforados loldados da
Msdi.ia, deicanou cm paz a 17. de Abril Companhia 2.p.c.io. & o P. Alegambe tu
de io. como consta do liuro dos Obi- Cacal. dos Martyres da mesma pag. 569,
cos da o bferuante Prouincia d'Arrabida, q num. 1 6?.

ABRILXXVIIt

Os San Este dia, em Caparra( cidade Episcopal da anti-


ctos Ca
rilippo, ga.Lutania)as inclytas coroas,& palmas dos San-
Aphrodi- ctos Martyres Carilippo, Aphrodisio , Agapio,i
sio &c.
Eusebio ; os quaes pela confisso , & suauidade da
Marty
res. Lei da graa,cheios de constancia, & fortaleza ce-
Jestial,a pezar da cega idolatra,&seus malditos scquazes ,.deal-
baro suas galhardas estolas no sangue do Cordeiro immacula*
do,com que se fizero herdeiros das permanentes moradas do
ceo.
fgtfimv&ao Abril. 74r

ce. hl Nom'efmodia, em S. Luis dePinhel , iconuentodes. Vital


religiofas Claristas ia Beira,afesta de S.Vital, soldado por pro- Mart)r-
f Isa o, & Martyr por felicidade,o quai (fendo prczo , i encarce*
rado ainctanci d Consul Paulino, piardar fepultura na cidade
deRuveh5com sngnlar pie'dade,&religio, ao famofo medi>-

co Vrsicirio , a quem ai confortado fraquearido no certaine)


sofreo o exasperadtf trrnefito doequuleo coninotauel valor,
&: vmbridade chrra.Nofatsfeito o tyrnocam isto, o rnan-
dou entrrar viuo n profunda coU>entupida depcdra,& cal.
E c ta m inaudito genero de morte, vxxou feu fpirtu mais ligei-
ro , & triumphante glria , para nella fer laureado do supremo
Monarcha. O corpo deste inuenciuel soldado de Christo , trou-
xe corn outras fan ctas reliquias deRoma , Heitr da Sella Fal-
co, fobrinho do fundador , anno 1620. as quaes depositou em
particularcpell,fabricadapara o intto noclafustro , ondeso
ho'je reuerenciadas com smo acatamento. c. Em SJoode OB,r-
Tarouca , na mefma comarca da Beira,a saudofa despedida des- JJ^*"
temundo para o outro do B?Bernrdo , Varo no menos efcla-
recido em virtude,que em fng,hdos principaes difcipulos
dogloroso P. S. Bernardo /q de Claraual mandoucom outros
companheiros a este xeino, para propagar nelle sua candida fa-
milia.He certo , q fe achou na mysteriofa fundao do ditto c-
uento( primeiro d Ord em toda Hefpanha ) do quai foi Prior
muitos annos, c grande louuot da obferuancia monastica. Em
feu tpo adecendo grauemnte em CoimbraaRanha D. Ta-
re;a,vdofe debilitada de foras, & defenganada de viuer, man-
dou dizer ao B.Aldcberto, Abbadedornefmoconuento, q de-
/ejaua trattar com elle negocios importantes confciencia. E
comoo fancto velho no pudeTe ir,poriuamuita idade,& acha-
ques, encarregou a jornada ao Prior, fiand de sua muita virtu-
de,& vrbanidade, a refluo dlias , como qucm fe auia criado
de minino na Corte delRei de Franca ,.& na religio com a do-
$rina de feu fancto Mestre,herdeiro em fini do nome,alegria,&
f^>iritu,de q ue 0 ceo liberalmente o dotou. E leuando por com-
panheiro a S. Ioo Cerita, Abbade de Lafos , que naquelle t
po Ce achaua. em Tarouca , chegados prefenada Rainha , ella
( posto que ja estaua nocabo) ealegrou muchimo vendoos.
Allidizem graues autores , que lhe lanou hum d'elles o habi-
to , &cogula dardem, para na vltima horagozar de suas gra-
as,& indulgencias. Assistindo ento ambos sua cabeceira, c
grande
74* rAgwhgohuJtdno.':\

grande confolao da enferma, breuemente se defijnioaqorelle


composto,restituindo a aima ao Criador,&;o corpo sepultura,
q lhe soi dadana Cathdral de Braga , junto ao CondeD. Hen-
rique , feu marido. D'onde voltou cada hum para feu mosteiro,.
carrcgado de muitos faiiores , & priuilegios, q lhe deu o Prin
cipe D. Afonfo,feu filho.Estandopois o B. Bernardo occupado
no gouernode feu Priorado , moi to o fancto varo Aldeberto,
foro taes as tristezas , & tantas as lagrimas dos monges por sua
auzenciajque foi necesiario para aliuiodesta pena, enxugarlhas
corn ha faudofa pratica, exornadade tam affectuofas palauras,
que todos ficarocnternecidos^&certifcados da gloria, q poA
fua sua religiofa aima. Eachandoeles ,<^S. IooCeritafupri-
riaperdatamintolerauel,foieleitoemfeu ugar. Poremcomo
estaua ja no vltimo quartel daidade, & falto de foras para o
gouerno^mandou tanger a Capitulo $ & conuocados os vogaesy
renciou no B.Bernardo, para cujo cargo estaua afaz industra-
do> corn o largo tempo que auia feruido de Prior. Tanto que o
Principe D. Sanchofoube da noua elcio,como lhe era affecto,
a fcstcjou fummamente. E dcpois de o mandar vitar por feu
Alfers mr,foi elle proprio cm pefoa: & pagoue tanto da fan-
cta conuerfao dos monges , que gastou alli o tempo do Adu-
toempiedofos exercicios. O quai emprendendo ajornadade
Seuilha oleuou consigo , attribuindo a suas poderofas oraes,
afamofa victoria que de feuRei Anaxarafe confeguo, fendo
tanta a efFufso do Mauritano fangue , q fe vio tinto d'elle por
largo -efpacio o Guadalquiuir. E de caminho a clbre de Be;a,
que estaua cercada neste tempo por Alboazil,& Hal, Acades
Mouros,os quaes ficdo mortos no cpo , dero os mais vergo-
nhofamente as costas , deixando aquellas varzeas , & campinas,
coalhadas de corposexanimes. Finalmente restitudo o fancto
Abbade a feu mosteiro,vendofecom o gouerno in folidum , co-
meou a refplandecer de nouo com raios de excellentes vrtu-
des, dandoadmiraueis exemplos de fanctidade , & obferuancia
a todos seus fubditos.Mas como os annos ero muitos, & os der
fejos de fe vercomChristo intenses, conhecendoa hora de feu
tranfito, se preuenio para ella cos foberanos cordeaes da Igreja.
E conuocados os monges para lhe aistir, depois delanar a
beno a todos,fe defpedio d'elles c notauel alegria, melhor-
dofe neste comenosseu fpiritu de habitao.As copiofas mara-
uilhas q a Omnipotencia diuina obrou logo em feufepulhrc,
. mostro
Ftgejtmo oBbUo e Abril "743
tnostraob" as muitas virtudes J comqrefplandceotodaavida
este prcffotypo de Prelados. d. No real cuento de Bethlem
(cabea da Ercmitica familia de S. Hieronymoneste reino)'o lxeJ^A
prazo final do P.F.Iorge , religioso assiialado em letras, & Vir- <fc s.h-
tudei'quemfpelorarozelodapobreza Euangelica, &prud- r"9m*
cia frigutar coin que se auia , aggregando tanta religio , &3iu- .. ., ,
mildde o monastico gouerno)fzero Prelado na Ord muitas
vezes.E fendo Mestre dos Infantes Dom Duarte,filho delRei v

D.IooIII.& D.iitonio,filho do Infante D. Luis, no mosteiro


da Costa junto a Guimares , ensinando a h Philofophia , 8t
outro Theologia , nunqua pudero acabar cm elle accitasse
algum Bi(pado,dos muitos que vagaroem feu tempo no reino.
Viuendo fempreem tanto rigor, & abereza , q ho admittia na
cella que o feruiss,n coufaqchcirassea rcgallo; & menos yesr'
tia Iinho,pois ainda em doente,repugnaua a cami,deforte que
na vItimaenfermidade(obrigadodos Superiores) vfou dlia,
mas anteuendo a morte,pedio com grande instancia,lha tirass,
& dcflem a sua tunica,q era quasi outro cilicio.E no lha querc-
do concder , fe assentou nacama, & com alentofobrenatural,a
depio gritando Mais quero mrrer com)ifci 9 que com toi c'amija. I
entre tirai , & dizefV rend feruorqi spiritu nos braos d)o$
sanctos AnjoSjCom grande magoa daquella Cmunidade, que cf*
amaua cordealmertte. e. No antigo cenobio Benedictino de sritom
Semide,territorio de Coimbra, passou desta vidasinpiterna, ^jjj^
Sor Leonorde Abreu, monjadf veobranco,pontualiffima na
guarda,& obserunca dosvotos essencaes ? & constitules da
Kelgio.Tam exreitadana pobreza Euangelica, que no'po>"
a niais que hua arcinha vella,em que referuau s grossas pe-
dra s de fal,com j p^ruertmogosto. E na abstinenia, pois daua
de efrha a quoticuria pof^', fustentandofe das migalhas d&
carne^&peixe, ^sobejaus outras ; feruindolfr dVpo huns
bol los de farell e^calddos^ & amassados por suas proprijT
mos. Ajunti^stas virjjudesa da;oro,em.queeramuNi-'
iFcrfada , & pere^ante rib^jCpnfpectii *\diuiniflm3 Sacm-
tb, da quai iriujb o pai das jreu^Sj^tetdeo pot yezes dider"
tir c'defentoados alardos , & horndas vifos /.^outrof <la^
caridade, com que dilgrjciaua feruorpa o erajgp& reglq
das dentes,mmftrndolhsfo

1
a lana*
a lanarem np leitojhe acharoasroupas internas , forradas de.
, . - ficio , comque sccretamente viuia pnitente, & mottisica-
da. Egastando o vltimo dia em aeo de graas , &Jouuores
dpinos, entoando repetdas vezes:p,verso: Gloria lPatri, ($ Ftlio,

7. (S Spiritui Smto partioom elle na bocca, & corao para os


thalamoseternos daBemauenturana; deixandp tam cxemplar
PwrT' V1(^a> ^ mortejgrandissima inue;a m todas. f. No conuen-
ranctfc. {tp^e NossaSenhorada Concepodacidade de Angra, o vi
ctime dja 4o^euer^n4p Padre Frei Manoel,Pereira , o quai foi
jere isolas secuares auaiadp fempre? jjpr homemdein-
cijlD.ada yi^a ,'f8 coluotina simpljcdade ^por/que era qiui n-
ero , moleftpj. lbrib^afto ,;ntero, deliorado, zelpso , &
pr^e^iente ap Preados.. Contafp pelle, ^e np tempo,em que
o tro defcastella ocujpaua a Jha. Tejrcei^p sendo Mestre;
<J C^vnpp ' ouernador Gentba, fidalgo .pjincipal..dcHel
pkhhii,ftQ\fo d^hrt9^fo Bspp, vindo erto dia a estccon-
eixtp(desflui o rup de Deos era" uardio J p esperpu por-
ts^ & lh ngpu(aentrada ? omp $an$o Ain^rpisio a o*a Igreja,,
ao jnfp EnperadorTheodofiotrnaselle fWW difcreto ) lan-

fm^rimeiro obeJeer as <$}ifujAS, O Quejrnaqpr p rnandjoti logo


K^fo ^^p^yajjpu. ie^ ^uj^V- pm esta,.
" do prpximo,

LadoTcr- dO dq<

m>o e Ine nnpnmirao <^rao cnaracter-da grraa> 39 odpnreras

-Jt^sli-/; }P>^
T^gtfimo oam de Abril

frescsno spiritual pradodesuaalma, recenddo asama d*ella


cm toda aparte:enxergandose, como em feu ctro,a manfidoj
abrandurajabenignidadeja humildade, & limpeza de corao.,
corn tam alegre,& sereno rostro rias aduersidades , que parecia
infensiuel.Sendooutrosi mui recolhida, caritatiua para pobres>
amiga daorao, 8c tam percatada^ & circfpecta , que nunqua
se vio nella, ainda em minina , aco q desdilTesle de mulher de
sessct annos.Sobretudo no que resplandeeeo com superiorida-
de,foi na pureza virginal, que de sette consagrou a Deos , poi*
nunqua j mais entio remorb algum contra esta christalina vir+
tude, antes quando obrigada da neccssidade, fallaua com agunx
homem,tiraua daqui maiores motiuos de engrandecer , & lou*
uar ao Creadorem sua imagem, & semelhana Iejuaua todo
anno, imitao do Padre S.Francisco,repartido ejm sette Qua-
rsilias. Tomaua no dia ha desapiedada disciplina: i em mui-
tos, tres, com diuersos iistrumentos^para mais se mortificar . A
primeira,ordinaria : a segunda,com ortigas,&r outras heruasse-
melhtes< & a terceira com aoute de rosctas,que a deixauaen*
ngientada. Vsaua continuamente de dous, & tres afperrimos
ciJicios deferro.Dormia fomente duas at tres horas,pernoct-
do as mais em feruorosaorao. Amaia tnto a pobreza , que
sendoella porextremo pobre , nunqua soube negar nada aos
de Christo, animando a cada hum a ubleuar corl pacienciaos
trabalhoSj& miserias , que trazem confeo vrgentes neceda-
des. Commungou a primeira vez em idade de noue annos com
affluente consolao de sua aima, sentindo dalli em diante nel*
Ja, todas vezes que recebia o diuin'flimo Sacramento,effeitos so*
brenaturaes, detanto gozo, & suauidade, que rcdundatio no
corpo mortal,chegando com tamobetanos,& repetido3 fauo-,
res ao aime da perseio , & amor de Dos , no quai andaiia*
/mpretransformada, scmjmais auer copsa, quepartasse de
sua diuina presena. Com tam cordeal duoo ao cleste Po,
dos Anjos,que rio3 vltimos anrios de sua vida, ficaua total men^
te extatica,semdaracordo de.sippr rauitas horas, vndoo, mVoj
b mente cos olhos da F nas speeies confagradas , mas tambem
na representao, Scpintura . Era zelosissima da saluao das
almasrd'ondelhe naseia aflstiraalguns moribundos , que esta-
uo de todo desconfiados dlia, pela enormidadede suas cul-,
pas, & peccado3 $ & tal eficaeia danao Omnipotente a suas* v

palauras , que os costrangiAia jnorer ajegres , & conformeg-


-.^v; o^qa co
co dhsnio bnepacit, prometsendlhs a coro da vidasse par-
*iflkm dlia ciitritOs ^ & confflados inteiramente. Por esta ra-
odiunhaat)spnametos,&con{^cia osfinterores, reue-
landolhe Senhot pcca^soecultos de muitas peToas^que ad-
uertids dliass consessaro tram grande dor, & rependimento.
Das aimas doPurgatotio eWmuicompassiua, concedendolhe
Des, padcessepor mtrirs qai nesta vida> as penas queel-
as'uiode tolrt na Outra j&cbegou a tantexccsio esta sua
t3ctioo,qulhefez ptbtta doaade todas suas meritarias
x5bt s>& aMado vltimoactode feu transite^ gozando tambem
dst graj& pruikgisagoiihtes. En rescJuoteuohji
lrga^nfrrtridde^ & no remate dollahum extafi de tresdias,
noqual Ibe fbr reueladas muitas coulas em ordem ad Reino,
^o'u ter Recolhmento.E cuidandi que estaua morta,
fitt 6 lutifero sirial 4k Cruz sob rtlla, fc leuantoli de rodo
a, com adniirao -dos crcnstantetr N este tempo profeou c
fts eompnhira9{ veftfa de burel pardo,com veoazul sobre
a cb^mtg^a no ^tttodb sanctissimo Sacramento)ave*.
ficrUi tdui ercera da Pcnkciiciarpanaiid^ resttejda
da^oju foro trxe ihes) angelicamente y < /rqueserapre^ u
ra,oupdeci, ousefixcrcitatiaern caritatruas obras.do prd*
Jrm. NS Ifee-faifando persecupifrJBr moleftias,asi dos dmo
ntes- qii llfc pp&tecio visuelmentc em Horrendas medo-
nnias figurasp'r a inq,uictr nomaior feruorda orao; icomo
fStfibm dto oms,qiie tal vi sa mais pruersos que. o inser-
nbjpls pTtendera desacreditar com flsos te stcmunhos nos
ftpremos trbunaesdatetriMasWompalodas persecues*
&molestis,,Tecebiacadst hora d iberalidadjcdiuina equual-
teVbenfcos,& faiifes -, Os quat&^ raio^mijioatodoge-
fletO de peflb,que d'elles tem plenaria nticia^Humnies antes
dsiia feib jornada^lhfenelbiDos tudo quanto auia de suc*
t&cv nell^que logo denuncu ffseu CnfdToTj & a suas com*
pffthr^Shegado otettipoploceo dectetada, apertada de
k rrp&rrauel dor n lad efqnerd;, q a ^dpaslauai te o cote
t:rttandose ento de lha^qurerem aliuar, difle : Nm f
ttihcmiyufoiifl pamcbUr fa^'^'^^ifi^onwe wmeJeoide^ui
foffii foiffrjst 'd tnda , qn.lt (br tfiirj rrnrto) nafentio em
sasacHftiBd lkmmA^ EmartdnW^a^fzefc a caroa em
forma de1 Grtz, estent alli padeteno as tmuas,& dore^ctmo
fr ctualtitfnte cnieincadaVE beift Ci*id}pos kin^ de hvttq
O c piP arroba-
v

arrobamto', dife: Que estifam escriando o5'tte& bya^s


della,cbinseu aMatttiflmo 8 poso . Encrando houttoypregados
sonos-no ceo/aacndocom boctj& beos esidefauel mo-
uimfeiitOiComt) que gostatta o fel,& vinagre , hciittada - eabeg
bbre o peito esquerdo, medatamente entregou spiritu, fic*
dorherostrmaisbelk>)& fermoso^uCquandoera vu.E co-
mo tnfta diwo, que cm feu defuncto eorpo se verro as insigmas
daPab,nQ fini de trnta & tres horas que esteue por sepultar,
Jhe appareceraopelgargaftta, 8c pulsos, vncos pretos,& sinaes
claros das cordas com que o bom Iefu foi prezo, & manatado*
A faceefquerda muito encarnadaydenegrndose apouco^ 8c
poucojcomo c recebera facrlega bofetada.O crculo da testa
inchado , 8c azulado> como lhcrauaro a coroade espU
nhos.s capeHadayScpalpebssdo olhos cubertas de negfo>
& pizado fange.No ps,mos>&: ado has nodoas mafores^q
as dos aoutes ( que se enxergauo por todo crpo ) as quae
respondio nos reuerfos,eomo se foo as nco chagas . As co*
tas retalhadas com os sinaes expressos das Varas> &a2orrges
Lanandopela bocca,& nariz gsde copia deagoa,&:fangue)&
afl mesmo por todas as juntas do corpo , fcando o mais dlie
aluo,& refplandecente,cmo chrstahtam tractauel,& flexiue)
como se estiuera viua, em sinalde sua pureZa virginal, 8c puer
innocencia i como o Seraphco 5. Bouentura obseruou no de
feu sancto Padre : Aembfdipstm ade mllia> &tra&abiliase pr<be*
bant palpanbiis , V Conuerfa Ytderentut in teneritudnetn puerilis tetatis>
qutbufdam cerner entur eutdentibusfgnis tmcenti dcoruta . foi
leuada sepultura,que(por ento) se Ihe deu na matrz do ditt'
lugar, a quai depoisde vinte annos aberta,soi vstode todos p
leno inteiro comalgias manchas de sangue,que eubria feu ro
lro,cujo final dasancta Vronica fomente saltaua. Achouselhe
mais a maior parte do cerebro illesa,c o veo,& ngnia da Cu-
stodiai& os oTos tam vnidos, 8c trauados entre si> que ouue mi
ter confiderauel fora para se desencabtarem,percebendose em
tantoalmiscrado cheiro:o$quaes hojeseconseruoem marmo-
reo tumulo debaixo do altar de sua noua Igreja,para onde foro
trastadados a 3. de Agosto de 1 6$ . achando os feis nella re-
curso em feus maiores apertos. h.. No mesmo dia,em S, An* jJ'/JJ?*
toniode Campo-maior, Bispado de luas,a deposio de Hie- do da mes
ronymo Pegado, homem dos principaes daqnella villa em no-
breza,& virtude.Porqueelle foi o primeiro,q nella professou a r*0rdtMt

Q^q3 Ter-
I

Xerdeira Ordcm de S jp jancisco^ ^ety as ob rjgoes (amda de


puis velho,& achac?)audi$ %onxmX*Mam\wntci&.K\\\*
taua as.disc!plinas,prtias^CilT^iobo,s ^ojMncsesy&iNlislas de
todos dias,& zelaua grandeincntic o augmci^<la dittaOrdem;
portandofe (fempremoi rimorato i & cmentes Deos , <a quem.
parece.agradaQ muitail^pura cTiencia,& sanos costumes.
Depis de fera txaiisica^ipeciqlo no onspe&u cjiino ^fcestefi*
caro feus fessoresv'qAje;fiseaamente aph&u elle m art ria
de absoluio-! ^ep,^pconfrmou no fiai de quatre atmosj
vndofe feu corpo ntt jli pto, & corn fuaue.chejro* cuja marar
uilba diiiulgada .^ela vrJJ^'cqncorre.o.a maior parte dlia a cerner
fiarse do que-. fyalhatftfi rumor, ;E querendo os Religipbs fa*
ber d'onde nascia, hum dlies oiuadatnente c saqua, Iheabrio
faumgolpe no vntrejpelo^qual lato logoto superi or fragran?
cia,que a todosjpoz cm,admirao;no se poddo nunqua ouer
riguara qualidade dlie, pof que como erado,ceo_ excedia. aos
cjn>wiomos& baliamosdacerra.Oueassihra,&: acrcditaDeos
ainda nesta vidaa,su3 fieis,& prudentes seruos, depois depos?
suirem na outra'ofelicepremiodaeternidad. . ; . , . . :

Commentmo no XXVJIL de Abril.

onsHu o postolo S. Paulo o de Christo de 9 r . E como S. Carilippo.


aos de Epheso no c..que se ar- & feus companheiros padeccro no de 86-
m co as armas de Deos , q so he certo,q leu triumpho, no foi na periee
' caridadejpacienciajfortalezajef- cuo de Nero,pois ja era morto, n na d,
peraiia5& lotrimento. Cousas codas mui Domiciano,q comeou na de 9 1 .masnou-
necestarias naquelle tempo , para os q le- traintermedia. E posto q yefpafano , 5c
guio a bandeira do innocente Cordeiro Tito no pafiaro edictos , para q foflem
rticificado pelos homes, & ai andauao perfeguidos os Christos, contndo os Go-
&mpreaIstadoSj&apontodcguerra,no uernadores, & Magiitradoe ficario tam
para offender,mas para lofrer por elle os mal costumados , q martyrizaro a mui-
tormentos , q cada dia vio diante dos o- tos,parecendolhes q fazio nisto obfequk
ihos , pnrq fe tinho ha hora de quieta- a feus Empcradores,&fatisfazio ao inter-
^o,& feccegOjtodas as mais viuio enc- no odio,q tinho ao nome de Christo, 8c
toadoSj&atemorizados co as periecues. aos que seguio lu estndarte.
Entrou Domiciano no Imperio an. de Enrre os Martyrcs,que gozaro de tam
mitando,no a Vlpaflano,seu pai,nem a boa forte, foro os nofios de Capara , Co-
Tito,scu'irmo,rnas ao maldito Nero,pois mo quer Dextro ad aa Christi 8. Cu/wr
moueo a fegunda perfecuo grai contra ht Lufitaria Cartlippti, & fj ntartjriu pas-
* Igreja Catholica , no 8. de feugouerno sisunt. O Maityrologio Romano aponta
ffegundo alfirma S. Agoitinho de Ciuita- neste dia 0 4* fM esta, & affi mcimo Be-
** te Dei l.i 8.C5.Eulebiona hiltEcclesiasti- da,Ado,Vfuardo,& Maurolico , inda que
1i i ca L j.c. 1 ? . Nicephoro 1. j.c.9. Oroso fia c alga variedade nos nomes de feus c-
Ormesta . 7. Mafculo in perfecutionibus panheiros,como agoraiC^/r/io, pro Ca-
... .->. Eccl,pag. 1 1, 6c outr.08, ) que concone c lippo-.J^afttft ou Agafeu, pto Agipm^ Ltn
. nenli
ne,,*h dHe&tefeH <kifa paAiwifer pera -c'&.o~Rsplandecai!a vida 8c morte c
d luas pattuSjMoe'inircyms^^Dofirnsfao marauilha6 o.B. oBjrjatardo, IV. Abbade de
modo l'c vat o Bilpo Equiliuo 1. 1 1 . c.vlt. S, Lo. de Tarouca. E le algu nos aiguic
Hii j-i. Apbrdtfius{d3 ei\<)chariiippm,: Aga- co.P.Chronistamr.Fr. Antoma-Bran-
ptwi& Eufebm Martyres ^Kd.Mj pudmas dorq.rx o III.Rcspouderlheemas^:.(l
petc-epttk. Smente Dextro, & feus Corn- -de o <dizer ja. Bt iteo na Clironica fa Cif-
m;ntadores Biiur, & Caro diz, q.foi em .rjScoucros Aatores)fft:collige claiamen-
C<ipara,ciiiade da Lufitania, fituadaCleg - te do epicapbio de S.loo Cerir* j que lhe
do Piiiia, AiKonino, Ptolomeo, & outros precedeo aa dignidade 3 onde lemos falle-
autigos Geographos J uos pouos Vetto- cer a 23.de Dezbro an. 1 164. Tommes Ab-
ns , j inda hoje contenu o nome na Es- Jcerita rexit, rwnsflni-StlcamijjyS.Qfm-.
tremadura, no longe de Ciudad-rodi igo, faphori &c. Obtjt X~ KJ . hmiurij E. js&H %.<
charrundose: Lu ventt de Caparra^ Foici- q le tira coda a razo de duuidar;pois o B.
dade ntu principaljcomp.se v de suas an- Bcrnardo fobreuiueto miitos,annos.Di(re-
ligas ruinas Conia Rornana,cforme ra eu (salua pace tauti yiri) que ja.era Ab-
a luCippoj que traz Ciriaco Ancpnitauo, bade anno 1 1 zS.quando acompanhou ac*
posto.4 g* dittos Geographs o no. fpe- PrincipeD.Sancho,na batalha ck Seuilha,
cifico. Nella ouue* hia trauada,& langui- segUndo antigas mcmoiias do archiuo de
noleura batalha entre Gneo Pompeio o S. Cruz de Coimbra , pi mcipalmente da
moco,8c AuloTrebonio;dos mortos q alli historias chamo dos Godos:Rex Samus,fi-
vendero as vidas, ha naquelle licio,inda lm .era 1216". HtfpaUm vfy peruenit,& vi
fioje,mecnorias,q o insinuo,as quaes traz expit Tbirianam^q agora se diz Triana) an-
Morales para os curiofos L8.c48.de seu i. tiquant vrb FilUt*, eam^j deripuit. Cuja vi-
tom. E outrosi miiitos rastos de Religio ctoriana opinio de Blecia, & Mariana,
Christa,como Cruzes em pedras, Alphas, luccedeo an. 1 1 8o,E como oRelatorQ:0n-
8c Omegas nalgas infcripes;& parece tigo do ditto cuento,no chega ap trsi-
jue teue Bilpos na Primitiua Igceja,como to do B.Bernardo,por isso o no lpecifi co
fc colhe de ha,cerca da matriz,q diz aQ: os autores , n ns o podemps adeuirihare
O pu-. ois-concluecadeuota pratica,que fez s
J feus Monges no do B. Aldeberto, q deixa-
AMBR OSIVS F AMVL.DEI mos de referir por mais breuidade.
EPISCOPVS CAPERREN- J^^IV^X
SIS AN. LI. R EQV1EVIT ijf.Btitto ua Chr.de CisterU. c. 1. & 6.
IN PACE.OBIIT E.CCCLI. W*c^HrJn in Fafc.CiiU2.dist.
26.C.36.&II Coron. C1K.C.8.S.4.. Manriq>
E de oua na villa de Oliua , q traz o P. in Aunalibus Cist.tom.i..varijs in locis.I-
Hieronjmo Roman de la Higuera na sua gelino in notitia Abbatiar Ord.l.. pag.
X-ufir. '-p-c. 18. da quai lcl smente : M. 2<.&^7.Yepez na.Ghr. de S. Bento tom.
Jul.Epf.Caper. 7.ad an. 1 1 zo.c. 3. Brando 3-p. da Monar-
. Padeceo o Martyr S. Vital na cida- chia.Lusit.l. p.c.j).& l.x i,c.27.& outros,
de de Roma,em tempo de Nero, cerca do .:,
a11.57.Era Milansjcasadocom S.Valeria, d. Era Fr.Iorge , professo da Casa de
da quai ouue os dous Sanstos , Geruasio, Bethlem, de q tomou o appellido , & dos
Sc Protasio,que tambeni foro gemeos no grandes Ltrados de feu tempo,pois toi ef-
martyrio.Pelo que andoiuasactas,& l- colhido entre mil, para Mestre dos Infan-
das iuntas no 3-tomo de Surio a 19. de lu- tes deste reino.Acabou feus dias c dem-
nho, & no 2. hum lermo do Cardeal S. straes de grande leruo.de Dos.cerca dp
TPedro Damio,em buuor de S. Vital,'cuja au. iy8o.ssi F. Ioseph de Sigua 11a Chr.'
(iesta traz neste dia o Breuiaro, &' Martyr da Ord da S.Hieronymo 3. p.l.2x.43,F.-
xologio Romano3Beda , Vfuardo,Ado, 8c Diogo de Iefu in 4.Fcrculo,& memoriali
JVlaurolico.Mornbritio tpm.2 . d Sanctis, eiufdem Ordinis,&.o P. Aluaro Lobo no
S. Antonino i.p. tit... i. Iacobus Vo- Tiattado das Religies 0*23.:\ . : j.
xaginc fol.72.Ctaudio Rota foU 6 r. nu; . y,t r
^9.Equilino I.4.C jj.VilhgaSjRibadtneir e. Nasceo S6r Leonor 4e Abru ern
tA3 Rofario, & outros, i- -, 'J Soure,viUa quauo legoas.ao Occidente de
-' - - , Si4 --.*r.3t4Doim.
Con*raTIortceo*iir'Seniiie>sefldoJVfa- ^ailjourial^'lugarjaerjb. mora-
badesta D. Gonstana de Noronha-, peios 'dorSj6. lagoas ao Sudoeste deCoinibi .1)
annog^iyipOiComo elcreue o P. Mafae.F:. naxo Maria do Ladoem dia dcBapuita
Leo de S.Thomasino 2.tom. da Bened. de* 606. Seu pai le chamou Anionio do
Lut.p.j.trat.z. .3^of)olor-F, -AiKo- Kego, & lua-mae Ma r ia de B rhto , ani b os
nio Brando nas memorias , q tirou neste Ho-bies , virtuoses-, & tementes adeos, o
coiuiento an. 1620. c ballante numero de quai .moihou , q a tiuha de minina eico-
restemunhas. Cuja undao elcrcuemos lhido para morada sua, habitdo neila por
ja no 1 . tomojonde a pod ver os curiolbs. graa, pois nu nqua p erdeo a Japihiial.le-
fundo ahrma leu C onfe flor. Succddo o
; 'Grande nonie acqurio tia Gusto- orr endo calo de S, E ngracia(tam norono
<Ka-ds Ilhas o P.F.Manoel Perdra pelos neste reino J ella<om-quatro compaubei-
-annos B04. irmoq foideoutto seruo'de ras-deleu lpiritu , deu principio a h-lauf-
Deos, chamado F.TVase Garcia;>de<queni perne em honra , & oxiuot do San ctiffi-
nos lembraremos-a i.d'Ago'sto,,m,quec mo Sacramto^a ix.deAbil de i ^o.Cu/'a
-auztou da terra para o<eojos quaes tteu- obra agradou ramo diuina Mageltade, q
xero -consigo a Rdigirjaigra^^lr, smediaiite ella) promecteo. grandes bens a
m nqttaseero,po8foro naturaes daGra- Portugal, apparecdolhe por veses o-Anjo
icla, Ilha das /.q dbamo dos jtywwyfu- C ui iotiio deUe, dizendo em al ta voz ;-tt
jeitas Coroa de Portugal.Dn'ta ao No- cesses de {otiuar^'fneray i exultar a csli iumo
xoeste de Angra r.legoaa,em-altura'de 39. Senlm-j debixo d/ufpecits confugJMKCamo
;raas. Foi mandada pouoar<6 outras, pe- fez at feu tra n lu o, q foi aos : 8 . de Abrd
o Infante D.Henrique,a que elRd D. A- nn.i^z. emidjde de quasi 28. obrando o
-fonso V. deu licena ( -como-direir noflas Rci da glou.i por ella( ffi em vida , como
Ghronicas)an. 1 449. De terra , !no * mai -depois da moi te )e uiden t e s marauihas.
de 4.1egoas,mas essas fertilitTimas/endo q Iuilto das calas , onde Maria do Lado
xperimento feus habitadores grande -pe- viueo , & morreo , moro ain d a hoic tiaa
nuria de agoa, q nVhe o :mdhor. companheiras coTn1 rrrefmo teor de vida,
Faileceo FMano no cuento <laG 'dando'grande ^exemploa todo elfe reino,
"Cio da villa da Praa em Angra, funda- -as^quacs tfito bumfermofo ternplo,de-
do antes do an. i^oo.pelos Claustraes,'que dicadoaoaTiffinio^ScramenTo^ em 5
l pafl~aro,taijto q os nostos a defcubrro. se lanon a primerapectra a zS. ^eAbru
Naquelles principios, fol da Custodiado de 1 640. q benze Ioanne Mendezdc Ta-
Porto e os mais olas llhas, atq Te eiKor- uora, Bilpo de Ccimbra , allstindoa esta
poraro todos na Proiiincia dos Algarues solemrndade D* Fernando de Menezes,
an. r 5 fi fi. debaixo <le c uja obedicia estiue* Conde-da Ericeira, com grande oncurfc
ro 26. lendo oprimdro GmTario F. Pe- ^lepouo. Nelefetem "derpendidoconsi-
idro de Leiria.Fcita Cultodia an, 1594 Fr, derauel dinbeiro,HLoncorrendo para a obra
Manoel Baptista ( q morreo depois 'Bispo {de rriis dos rendimeitos de fuaslegiti-
xle Angola) foioprimdro. Pastadosalgs mas)algas plToas deuotas:entreas-quaefl
c grande dikmodo dos Religidsos,pot- se nomea Antonio Fernaodez de Terres, q
q no podio reeorrer ao Teno c os ne- deu duzentos mil veis parafe ccmprar ju-
gocios,& duuidas, -que a roda hora recrel- To,de que se sustenta -acat,8c ocapello,
eio,alcanou noGapituoGral,celbra- -que clbra quotidiaiiamente pelos "que
do em Roma a 1 r.de lunho -de ifi^.a Ib* ^sto em agonia de morte, aimas do Pur-
berana deProuinda, q-o Sustro Ponrifice gatoriO) &T>bsequio doaugustiffimo Sa>.
Vrbarto VII. confirmou no feguintedia, cramento, como deixou tecomendade^
debaixo da tutella de S. Ioo Euangelista, humilde lerua de Deos. E foitam notauel
cm a imagem -exprime o sllo de que via. o culto,'& venerao quelogo o pouo be
Coprebende'hcje ^.conaentos deFrades, deu.hxmra'ndosua sepultura cem rimspa-
& 6. deFreiras. A cabea "N. Senhora'da nos de seda,reuerenciandoa como Sfla,
Guia em Angra , habitado de-o, Teligio^ antes de feus milagresyraptos/c vikx-es-
sos.Neste , &~nos masTesplandeceo lem- tarem approuado pela.greja , contra o
pre a tegular obseruancia, ctiando sb jdtoS decreto do 'Smo Pontifice Vrb.VllI. de
rnvrtdes, insignes, q como scinrilarttes 13. de Marode 1S25. que o Cabido de
eitrcllas eto agota collocadas 4K>celeil Coknbra{com acordio de varas ck.t o s . &.
raumenco> circA
Vigefimo 'au de Abril.
circspectos ) pastbu ha Pastoral ex offi- peis, St copisas'relaces , q rtos cnuihi-
cio a 8,deJVbnl de 1634. obuiando a ditta caro o P. Ioleph de Sottomaor da dicta
venera>o}& culto j no tocaiido nunqua Cpanhu, & outros religiofes , q se acha-
111 sua v irtude , & pssoa , como se colhe ro prsentes. E as noticias grandes q d'ei-
iU& gamtes piAmas: Ajsentamos, rresol- lanosdeuo Conde da Ericeira , & on-
uemos,que foi Maria de Lado, ptjsoa de boa yi- tras pessoas timoratas, & fdedignas. Entre
da,& ttumes , ttn que nunqua )e notou r>i 'ch, as quaes(scu particular deuoto ) Anto de
vufatta alga qui ieffe efcandalo. E affirtn\ Faria da Silua , Conigo da S de Lisboa,
nmtas telemunhas^ ella teue algjas virtudes .& Deputado do S. OrEcio , de q confia a
em grao,que mtreo estimafo, como na cari- folida verdade que professa mos, lbmeten-
'dtde para cl os pobres,& aimas do furgatoro^ dono em tudo correio da S. Madre
f>emrencta,& afptrexa de vida , mais que ordt- Igreja de Roma. * - I'
njria,piedade& deuoo no culto diutno ,pro- b.- Basta h insigne snjeito para re-
curand ainda corn de/pez.* de sua propria fa- ditar ha honrada patrta,c razo se pde
enda> q~ ouuejse nelle decencia , & autoridadey gloriat a villa de Campo-maior ian-
frequentaua a orafoyassi na Igreja puUua,co- tos , quantos se vero no. discurso desta o-
mm no feu Qratorio particulatfCausando ci eias bra j dos quaes no h o menor Hierony-
tam claras niostras de virtude grandi admira- mo Pegado do Campo, rmo da Tercei-
}it>-,por ferm obiados par pfffoa^q viuta et* ca- ra Ord Franciscana, pesoa mui \ irtuosa,
[a deseuifaes,fira da claujura religiofa &c. . & scta, como publca aquelle pouo. Fal-
Algs Theologos, & Canonilas da V- leteo an.' 1 +u & roi sepultado rn fazig
hiuerudade fzero depois eruditos pare- propriona capella do Sanctislmo Sax:ra-
ceres sobre esta materia , informados exa- meiuo do- Seraphico conuenro, q quai ar-
ctamente de sua virtude, c q no s o dit- razado no da 45. pelos militares mmitros
to Bisp benzeo a no Igreja, mas o rhes- de lui Magestade s em razo de estar na
mo Cabido costeedeo licena, para que se eminencia lobranceira villa)na mudana
trafladasse a ella feu corpo,prgando neita dos religiolos para S, Maria do Caltello,
elebridade o P.Francifco daCruz da C- se vo incorrupto feu corp.O reserido(c
panhia , rmo da propria serua de Deos. o mais do texto ) colhemos do Trattado
Cuja vida anda dirumjnce m.s.por suas da Prouincia dos Algarajes, q por manda-
ompanheras,i em breuc por F.Bernardi- do dos Prelados fez o P. Fr. Ioo de So
no das Chaga's, feu Confeslor , da familia Francisco , que o corrsessou todo tempo
Franciscana. Alem disto temos varios pa- que aqui foi conuentual. , J. . .

>? ? < . lOsiO , ro;fii y.u ;-c ' t: j z :r.\ . .{ r:; , i?

"^^ M Piraicidde'daTt)seana^ o inuenciuel maryrio


g? cte&Torpeg , Romanopor nascimto, Se moiiador
ff ^t^^'pwfaaor soberarta. Hum dsmais illustres
&ua14efrtHA$ corte d Ncroui.& taip partfeuJar
1 Vtliid ftrtv <tot nadaise'brawa ri palacio sem su
tilk cdhft4frd. 'Gstittl po9 r> >dhi:o EmpeTadof da sauda>
xjfci viiend^ fe^Hgn'dira de Pra,a,Testaurob, i cnnohrece>>
"pt sobrb^dirkiroj/^it^c os-qasccbra a fma^o ragn*
c&da D^tf^ianai^toe^ GtttidadcadpTfiraa y pot .desp;
t ria ciir&frtotoid^^ detalcto3;Ottd:m*
fet& Htif $\ iifie^V^^bsobtiiueBta columpaade
yarMfb, -c \to*titRt%&&ts stfla*^ brishteiped raria q j& no
xiieodells^S^l,&a4w^csiVgwkTartificLonasci
if* rAgiobgio LuJtanO.

tiio todos dias , imitando o verdadeiro cnrb d'aquellas duas


luminarias celestes,Tinha mais sccretos canos , pelos quacs ii-
bia ao alto quantidade de agoa,que caindo por futs agulheiros,
formaua meuda chuua. E para llre.no faltasse nada , em que a
industria imitasse a natureza, debaixo de toda esta machina.auia
rodas do mesmo mtal, q mouidas c violencia, fazio tal armo-
nia, estrondo,q a tempos reprefentauo os troues , & tremo-
res da terra Emquantoo idoltra Emperadortraziaofentido
nesta impertinente occupao, cmunicaua Torpes a h Apo
tolicovaro, que viuiaretirado da cidade , por nome Antonio
(depois Bifpo Meldenfe em Frana) q por meio do fancto Bap-
tifmo o trouxe ao gremio da Igreja. E como feus cpanheiros,
& amigos viessem a entender, que elle era Christo,certificadQ
Nero desta verdade, fcou tam melencolizado , & d efgostofo,<j
deixando as realengas obras , que trazia entre mos , se tornoii
para Roma, conuertendo o grande amor,que lhc tinha, em refi-
nadodio, ficandoTorpes )a entregue ao iniquo Prsidente Sa-
belicp para fazer d'elle jiistiac fatisfao. Tres dias esteuena
carcere,carregado de FerroS , com todo o mao tratto que se p-
d imaginar.No fi m dlies o mandou vif ante si, 8c c apparen
tes razesopersuadioaQsiarificio&de feus torpes Deoses, mas
vendoo firme?& constante no amor de IefuChristo,Q.sez atrara
hua columna de feu atrip, & aoutar alli com tanta ds$urnani-
dde , que no mesmo tempo corria de seu. sancto cqrpo abdan-
tes rios de sgue,s se lhe ouuir palaura de impaciencia np mcio
desta atrocidade,mais que loiniar aofle<$emt\tr> Por queirr>a-
decia, leuantando por interualos as mos , oc olhos aoceo, pe-
dndlhe animo,i essoro em seu torxnebto. E quando o tyrno
estaua mais senhoreadoda furia,seachou na puf4,vida,sepulta-
donas prosundezas doinferno. Porquecaindpjdtf/epte aquel-
lacolumna, & prte da galra que sstentaua , ficou morto de-
baixo dlia, e ineoenta Gentio3,que oncorrj^.o a este xpe-'
caculo, efeapando da ruina o illustre caualleiro da milicia Chri-
fta com manifeste milagre .Prem Siluano,fIh0 d^ditto Sabe-
lico,infurecido, 8c lastimadoco a dezestradaniprte do pai j:der
fjofo deavingar$ o maridou nouamene prender a hamde
pedra,Ohde passou a noite cm PJaoyrfc<readp'dfftuorJes sobe-r
tanosi, & confortado de celestiaes fora? , pafa ppder, no dia.se^
guintecomos martyros,quJbe estauopreparados. Antes de
ntrar no certame , lhe proiaetteo S iluanp grandes prosperida-.
des,&
desj & honras, &<>freiece#e incenp aos idoIoA,dapdolhes a vc-
o^ajo, que gantes cofumaua, & de o congre fa r co Empra-
dor,&; finalmcntc perd^aflbe a morte de feu pai. E mostrando-
pintiictp martyr, cada-ye&mais gencro o emfeu, nqbrepro
posito,o mandou laar^sj^eras no amprjitheatro para fer dfp-
daadp,& tr^ga^o dlias.: oltando emprimeio (ugr H^rn t-
grenue cfquccido de sua, jerocidade., mais manfo <jue hum o
deirpve prostrou a feus ps,lambendolhe as plantas, cm rara
ymifso . E dcpois hum brauo leo affannadpjque.remettep
preza furiofo irnpeto* p quai no meio da carfeira,fa2endlhe
jjnctode longe p final la ruz, cao fubitamente mprtp,qe>
xando os ircftantes tammarauilhadps, que nusngrandio
ao clemcntiTmo Deps :dps Christos, &: outrosa e^ima.virt-,
<Je de S./pTorpes. A vista distp humjlJustnrTmo^^
perial concelhojse onuerte a nofi fancta F,o quai lh seruio
de rAf ofenta^dpci fubndo na mefma.hora ap ep,ppr cproa de_>
martyrio. Confufos dp que parauafes.ministros'q malda^le* o,
tornro ao carcere, onde padeceo ,dous dias graues torrrie^tos,
endo Jastimado,&.feridp a crueisbofetadas.Noremat leuado
ao templo deDiana, qucNero funqra,uantu.p nquo Sanao
os olhos para aquclle artiflciofo cep^ & feita compendiola bra-
o,foi ella detantaefficacia para com P umoAi^ci^, q
yio Jogo de romana. ao ho com. y intequatrp olumns , ifia*4t
tando.innumeFanis Gentios.Magoado Siluabo Ha perda into-
Jeruelda nobrefabrica>& do defgpfo,& paixp que Nerp re^-
ceberia quandolhe chega a noua. do fucceo , ^bm aguardar
e^periencias de.maiordnp^mandou aps verdugps,q o lealm
f|r da cidade, Scodegollass^parater mneht^lugar no triu*
phate choro.dos fanctos. Martyres ,, Esta ejecu^o feiezjpas
ribei^as do rip/^np^n^eellje desagua.no Mcgi^rrknep/.Ep^
ra de todo q?tjftgwir eo a,yf$ajua mprnpr,a,orfIen'9^ .qp 'mir
cacjq prpo femeteTe em nia parca ve]h,a,& rpta^qu. cm breie

, gap,& gallo,c>omoe foafjr ue) pamida: 3 0u|fcom a^ Vi-


gij antes centjn^llas^deppisjjf:, vi/ite^jasde y^gj^e'gba^yi^
datp*l.<Aojqda$enlta^
n a renjela^} cdiiw} melhor foi possiuel , o sepu^ huanpferj
rica,&: virtuo^matrqr}a,,cJ}:a^ , muol'uendooi.pri-
mciro 4m fina talhaSj^com preciofpsaromasiat cjue veo ria;
#&sttriofa apersecupdl^ ^
^j^ perpe-
7 fi Tgwlogo iMfdno. \

perpetuo de sua pedade, & religi^ftqutado naqneUa ida-


de dos Christos com votos, & romrias. Este thesouro de gro
valia, efconddnoproprfitio^fr entrada dos Arabes em'
Hespanha)manifestou depoiso ce ao senhor D.Theotoniodc
Bragana,Arcebispo d'Euora,an. Spara que a Transtagana
Prouincia cobrasse em suas reliquias hum tribunal de copiosa*
S. Arte- graas> & fauores. B. Item,nome^moportodeSines,acom-
mio, Sc mcmorao dos Sanctos Artemio, & Audax, illustres confess-
Audax. j.es ^ christo. O primeiro(fendo amda superintendente da ca

sa de Nero)assistio paixo de S.Torpes. A quem o ceo(depois


de reduzido a hossa sagrada Religio^, & banhado na piscina da
graa)reuelou o maritimo porto do O'ceano , em que suas mi-
Jagrosas reliquias aportro.Este partindoe grde aluoroo de
Pif(quinze annos depois de feu laureado tripho) a visitai las,
achando em gurda d'ellas aomancebo Audax,que as auia a;u-
dado a fepultar,lhe dictu(.como testemuuha de vista)a glorio-
tragedi de feu martyrio. fe perseuerdo ambos algs annos
em obfequio, & guarda deste religioso Sanctuarro(vniuerl of-
ficina naquelles primeiros iculos daude) acabro cm paz
feliciflmamt. A cujos Veneraueis corpos der os primitiuos
Christos fepiiltura em vrn de pedra na mesmalgreja,aqual
m(por diuina ordem)foi defeuberta, juntamte co a do estrenuo
dino^B yr ^' TocPes- c- &m Braga , a veneranda solemnidade
& M. ' de S.SecndinoX. Prcladode sua Primacial lgreja,que toman-
do(por morte de Grato)psse della,entrdo a pastorear o reba-
riho'de Christo com feu senior, & zelo Apostolico,sobreuindo
nest comenosadesseit tormentada Valerianaperfecuo c-
tra.s prosessofes Euangelicos,foi defpojad de sua dioce, &
destrrado para Cyrthe,cidade de Numidia em Africa . Onde
depois de prlongado, & triste catthiero, eni companhia de S.
Agapio, Bifpo de Carthagera em He^anha, & de outros vexa-
dos, & perfeguidos Christos ,aos quas confortaua paraape-
leja;& roboraua para o martyrio,conscguio gloriofaiTMre,por
mcio docaliz da paixo,aeterna Iiberdade . SeU sancto corpo

mefmo tempo a Braga , foi tal a nossa iheuria, quehe s patente


^'dTs ^eoS co^re 4ue hje'garda tara ptfciofa joia. d. NoCu^
5aradc^9f^cP'mo^cwo'^cN^aim', Arcebifpad de Braga, afeffcada
PgefimonoideAbril
Dedicaaode scu sumptuosotmplo,debaxo da inuocao da
ScrenissimaRainha dos An;os,onde se reza todos annos c octa-
uade tempo immmorial j sendo prouauel sagrallo o Bispo de
.Viseu D.Miguel da Silua,seu Cmdatario } quandocomgran-
d.dispendio,& magnificencia oreedificou an. 1 555. Cuja dig-
nidaderenunciouem Romano illustrissime) Cardeal Farneo,o
qualc animo de Principe generosp, & catholico,dcsiftindp era
breue de todas suas rendas priuilcgios , libcritistmamente o
entregou Canonica Reforma, que le kz neste reino, de q resul-
tou aceleberrima Congregao de S.Cruz de Coimbra, em que
occupa o fettimo lugar,por sua antiguidade, obseruancia , & re-
coIhimcnto,com q nelle de prsente se viue. e. No mosteiro J'^jJJ
de Val-paraiso em Cordoua , a sancta memoria de Fr. Asonso de /r*frH*
Palrna>a que o V.F. Vasco leuou consigo de Portugal , para bail ronjm%
fondamental daquclla noua sabrica , por fer hoin de cpleio
forj robusto de foras, & de membros agigantado , para poder
co ttabalho. E como tinha vindo Religio ja Sacerdote , foi e-
lctQiein primeroVigairo,ujo officio exercitou louuauelmente
trinta annos sem interpolao,carga pezada para quem sabeo q
he, endo que cra suauissima para o seruo de Deos.Continuaua o
choro dia , & noite corn tanta persouerana , que era mais erto> . /, {/1
falrar o reloja,que elle,tinha boa voZ , & cantaua destro , ftisten- > *
randoo com meloda , &.confonanca. Depois de Matinas , no \
pr^gua mais olho,porq como a case ra pobre,& no tinha com
quj^trmprarliuros, nstas horas , q fancto varo furtaua ao s5-
no,d$ cereuiacon. excellencia. A soseus , todos os que inda
]|ojfe.}fcrseueiom> choro,&(outros muitos da liuraria, que cada
qul^por fairdetaes ms)he h preciofa reljquia. Quando
cameicaua a romper alua, Va dizerMiS^ preparandofe primeiro
para el la c oraes,& lagrimas . E depois de dar graas,ouuia de
co*nr)seo a todos os Clbrantes. Acabada esta pia tarfa , tor-
naaacnfcimjrcoa do lcreuerOimasn.rda, que tanto dftrpea
kuvjSc fora* hnmanasr)tTangpdQ^:Tera,castinhaua aofchq-
ro'iMde aTisti s horas,& M issa^antada. D'ilJaoRefeitosi.
E depois de jantar, trabalhaua de mos incanauelmte na alua-
nara da noua pasa<-, lauraua p^rta^fkjaneHas,comQ o melhorToJS-
ral$i|ttc -para todas estas misas tinha particuJardojn,& graado
ced.lostiempp do inucrijo ;igastaua na horta,setnprc co aenpada
nam iw>{.q lhc'restau de ^ajs^igiofeffune^&imapuae^ex-
erciciosjsofreudo os insQpoj-tQucis friq^que alli &zi, dantjoheo
t>jfjs Rrr lodo
s* ' 'giogw
ddo pel jeno:& para rernediar isto , & sc Ihe ehxugar os fa-
pros,adcfcala Matiias.Em todos officios do conuento era
o prime iro, tanto que lhc chamauo o Eftrapalbo da casa , & dizia
dleseu nctoMestre, quetinhaduasvirtudesporposas;ha-
chamada: grroioutra: Po^jpofque tudo quanto emprcndia no
ro de Deos, & da Relgio conseguia felicemente. Era ou-
rbfdotadode hanotuel compaixo, & ternura, muicopara
admrarem fjeto tam forte, & aspero , pois dizendolhe qual-
Iquer Ccttobrta^poto que Nuio)q padecia alga dr , ttistc-
ia , o necessidade , se ctompadecia de sorte , comose elle fora o
pcnte tfaquelle damn. Buscaua logo e quelhe acudir, no
dTcatido at-fhe achairalioioj & quando no, consolauao c5
J>a!ara$ de uardade,& brfdiira. Fopurissimo cm corpo,&
*v almy ccrip cbstbu defijasgraescottTos : & assi piamente
^pbdmos c*r?lfe daria fo^ trablhos,& reli-
gtfa obras j icroqiieprometteoaos que bcm pdejohe-
mt vda:Falteeo em andfe vdhicejcercjdo an 1 450 aggreg-
co r>klma da V^rgndie^ReHgfo, q henudilarado mar-
^sk>tsof'i<lb^or'Vo%itade;j flltfaAti'dbpor tam felicemeid do
lmM,iab^& catfte a glriofa vi&flr, que4he indicaua feu
D.frM~*tytjtj- 'l f- Na S SltropHtana e Goa,o anniuersario
ge r^ai^em F-ldrgie ^htmdo,riihoidooiunt>de S.Domingos <dc
^'G^;t,isbo,^^bsr^ PirihiaztdOrifteyq sendo na Ordem Pre-
mimc'o. 'seiftt em ireologia^foifpf sua seiencia,i exmplar vida)ti-
raxferd,eJh)paraprtmefro Bispo deCodhim^cujagrejaobteuc 1
noae a nnos corn fl mante zelo do spiritual bc de suas ouelbas,
portandose tam Vigilance cm as apascentar c o nectar de sua
octi'xrfa, q Iheficou ferundo de enso para outra roaior Prela-
Esa?: porq renunciando o sancto Arcebispo D.Gapar a opulenta
$e Qoa, foi a'flia promouido,ondeexertitou o Pastoral officio
c-ijo menosiscde,antes muita mais^da saluaodas aimas ,'oc-v
-tptsempreo negocios da mitra*, & prhnwroC. Pronin-
-ea1 i'qfem ^iceceflbr auiaconuocado \ para wa- defazer'nouas
Cn^cui^^^c^^'g^rv^t8^ pntar virtudes,cre&endo
-jm&<seo tpfir b numro ds Baptidos a muitosml. Eidepis
-Se^tr^taf^^feflamsteo geuefiodesta Igreja dous an- -

se maudou lcar o Collegb de S. Palo da Companhia de le- 1


sus,onde csteue pertode dius,q a-efisermidade durou, no c- 1
4fitd^ pcsioa alga o visitasse, p r >qo inqtiietapaDi Padier^
-^ nJT atque
Vigejimo nono deAbril 7 $7

atque recebidosos Sacramentos deuotamente , repoubu em


paz,deixdo a feus successores,viuos rcfcunhos de imitao.Seu.
corpo foi leuado S c funeral pompa,digna de fuapessoa,&
cargc^onde se Ihe deu honorifica sepultiira. Em cujas exequias
fc acharo os Bispos de Cochim, & Malaca y c as mais dignida-
dcs Ecclesiasticas, congregadas no dittoConcilio. g. Em F- Gasp*r
Lisboa,no conuento de S.Francifco da Cidade, se foi em b lo- fI
grada velhice no alcance do premio eterno,F. Gaspar do Spiri- dscm,
tu San<3;o,natural do lugar de Farido, junto Amarante, a quem
o Senhor tirou do arado(como outro Elifeo)para o fazer gran
de de sua Corre.Foi o calo,q nas leuas de gente, q por aquellas
partes fe fizero para adegraada jornadadeAfica,yeioaLi-
boa entre os mais:& aFeioado religio Seraphica,foi tam di-
tob, q alcanou o habito della,para frade leigo, dando h vale
patria,fem ;a maisfe lembrar de paes,& parentes, q nelja dei-
xara. Era naturalmente ngelo , candido , modesto, & de tara
pouca falla , quelhe ficauo pordizer meias palauras , viuen-
do c tanta paz dalma,q nada o alteraua,conhecendofe de todo
rendido,& vcido de fuperior moo. Daqui lhc vjnha ser re-
peirado por sancto nas casas em que moraua, & principalmente
na de Lisboa,onde(reconhecida sua mancid o3& virtude) o fi
zero Porteiro menor,c obriga.o de repartir entr pobres os
fragmentos da mesa,officio q c grande louaor , & piedade ex-
crcitouqarenta aunos.Porq desua presenaninguse foi de^
consoladojfaminto a que no rnatasse a fomeimaltrapilhq^quc
no arron passe jafflicto a que no aliuiasse ;& necetado a que
noacudisse,& socorresseresmoldo de pela manha atnoite,
iem Ih faltar na horaque despender; Tinha muitos , aqcha-*
mauaVcTganres,aos quaes acudia libral, manddolhes chei-
tols panellas de guizados todos dias,c dous , & tres pes , se-
gundo a necessidade, i estado de cada h , pelo que he fama cf-
ta ntc,q Deos,& Fr. Gaspar foro os Portiros : elle repartia as.
csmolas,Deos multiplicaua o po,mandandooque faltaua,co-
niohofpcdeprimoroso,que auiade aststir na mesma mesa.E no
tempo da fome,que todos exprimentmes, auendacaam-
tc para a Cmunidade,dandolhe o Guardio algs, disse: Irmao o
aperto em que eftamos ht grande, reparta l como puder ; aberta ento a
portaria, espantado de tanta multido de pobres , valendofe da
F ,rpmpeonestas palauras : Senhor , beml> ede's a prsente necessi
dade pouco que tenho para a remediar , ami toca hen^er o pao , @ a
z.- Rrr 2 ys
758 \ " Agbgio Lufitano.

nos tmikipiicalloiconioj^ejes no Jeferto. O uuio o mifercordiob De


os a feu seruo,& acudio Jogo co efFeito,porq no s chegou a to
dos, mas creseeo de lrte , q tcuc Para trS ^ias in abundancia.
Outra veznafemanafanht , mandandolhe. certo deuotohum
faco de trigo amafado , defpendeo cada dia por todaela entre
mais de cto,& vinte pessoas, & para q se viseexpreflmente a
marauilha,achousena Pachoa c quasi cto, quto auiadistri-
budo. No auultou menos na pureza virginal, viuendo ( por
fauor soberano)angelicamente,femestiiiu)losda carne, com tal
quietaao,8c pazdaima , como se noouuera incurridono pec-
cadode nobs primeiros paes.E no era isto muito para a i Jade
q tinha,na quaj os annos nfreo a natureza,i esfri o.os appeti-
tcs,naastodaa vidae portoudo racsmo modo. Traziaquoti-
dianainente hua asper , &; grofa corda de efparto , cruzada ao
peito,coui outras voltas mais, paraocorpo andar de todo mor-
tjficado.Nunqua se atentaua,rezaua em p , 8^ contempJaua de
joe|hos.& prima note,fechadas as portas, acodia rao 78c
disciplina da cmunidade $ depois corria os clauftros com ha
caldeirinha de agoabenta,q lanaua sobre as couas dos defunt-
tos,sem ter medo do tentador das almas,de forte que achandoo
hua vezrecostadonbanco,lho mandou euar (contra vorita-
de)de ha outra parte. Logo tomau a Frei Gafpar ha pezada
Ceuz scoftas,& F.Manoel deS.DiogofentoRouperro)rmra
grande penedo,& corrioauibosas Estaesda varandascttc
vezes,ajoelhando,&:rezandoemcada ha varias deuoes,para
ganhar asindulgcias. Depois maceraua a carne c nouasdil .
cplinas de langue, que tal vezdeixauobanhado o cho. Aca^-
badaesta piatarefa , partia aochoro,& tomada veniaaN* Se
nliora,oraua alli at meia noitevem forma de Cruz,c tanto fer-
uo.r,q foi v isto por muitas vezesextatico,i enagenado.Recoihi-
do a esta hora , tomaua p somno em p , ou de joelhos , te ama*
nhecer,Todos fabbadosdoannOj&sestasdaQuarefma^ jejna-
ua<a po,& agoa,obferudo este costume tam inuolauclmeme
atmorte , que depois deentruadoyefcrupuleaua molhar ha
sopa em vinhonestes diasrpastando o mais tempo c rara absti
nencia, reruando alimitada rep para os pobres de Chrit,
Era tal a pureza de sua coniciencia , que ja mais Ihe acharoos
Confebres naateria neceflaria de abfobiio r conreflnd , &
cmungando Domingos, &rSactos co grandes perparaes,&
a&os de huroildade > tendofe fempre por indigno de frquent .
i. : t -, i. I , , tar
trauana Sacra,estendia os> braosdtoiGrtiz i te se le u marais
gradatfostise.i^^
cftranha postura, por ter de todo 1er rajas as porta9 aps dittps
tl fft&htii. C esta y;Mfc^mio^de,ch^tt; a larga vhice , m&
ca'o en t re u ado . E n c o ( como verdadeiro fiih^aiQjjeienci)
niandou chamar ao Preladq y a que deu conta c entrega do ro*
chep de ti.c'H|Xs[ue conmha h vilissimo habitor> & tunicS
remendada, c algs panas m enores do mesmo via, d ca lado
da religiojhas contas, 8c disciplinas c a sua prezada caldeiri-
nha;& desaprprado. de tudo, recebe^^.Masii^estw
teado neste comenos do ar, viueo afl algs meses > experimea*>
tando o purgatorio nesta vida. Chegdo o termiho pda srna
verdde decretad,se lh ouuio clarautente Iesus Iefus ; &Tefp
a horriuel vista do inimigo , q naquella hora v fa de suas frtas,
acudip logo que n asugentpu , como' se colligio das palauras
seguintes : 5". Antonio ,S. Antonio a m\ & c ellas na bocca, partio
hora de vefpera trquillamcnte para as clestes manes^ac-
panhado de sua pura cserca, esmaitada de mil pres di vjr-|
tudes. foi tanta a gente de todos estados , que no dia seguinte
acudioa venerar p seruo de Deos, que mal o pudero sepultar.
Porque depois dehecortarem o habito,& panos interiores em
retalhosjos cabellos do circillo, & h dedo do p,de que lou
fangue,o deixaro quasi hi, tendbsc por venturp's aquelsles,cj

se aquinhoaro de suas reliquias, pelas quaes no cessa o Omni


potente de obraf marauilhososefFeitos.1-' -.
* . . ... .. 'O' j. .: .1 ztuy/. ' . ." <>. ! "
i . v. . ; . -i"** . . i "<:.' ' , ' '
Commentario ao XXIX.de Abril. *
>' '. < ' . . . I . .* . .<!'.'"...' I
f * , %. *>i * ; - f* . r <* ii< , . ..j ,* 7 ' i. *.- . r>
FOi S.Torpes daquelles Christos, tempo tta/ladado ( como sente vniforme-
de que diz o Apottolo S.Paulo, es- mente todos autores , q escrcu sua vida)
creuendo de Roma aos Philippe- para p nosso maritime porto de Sines , no
(es.^.Saltaant vos omnes sanStj m*~ Arcebilpdo d'Euora^ujolugarcposerua
xme auttqui de Cdfaris dmo funt. Seu no- hoj nome antigo,& he mui clbre pot
me cra ( como quer uliano ) Ca io Siuio sua peljcai ia , do quai se pode ver Rezende
Toipes, filho de Caio Siluio, irmapot 1.4.Antiqujr. Lut.)8c no a Narboii^ de
parte do pai de Caio Siluio Othp;> 4 fat Frana, como(scm sundamento^dt Fer-
pois foi Emperador, filho de Lueio Ocho rrio no Catal.dos SS.de Icalia,dando c
Satellito,ambos Secretarios , h a pz ou- iJto occa/p a Sausayo, para 4 o traga no
tro,das maldadcsifi tyrnas de NeraH Martytfepgip Gallic,comp a outrps S-
patrono S. Torpes da idade de Pise sem cto*nfo#> baptizandoo Franccses, senv
gozar feu precioso corpo, porque padec- distofwjrfcrupulo,"! . J. . .- -';
do alli marryrio an.de 64. foi no mesmo E p*w % ie ve/4 ^ a. ver Rrti
dade t q professa-n,
Agiologo Lujiiafi-^

Stffitfe ^^^^^

tftts tMfAty:
tto.quia in "
b^ttttifc Ferrari jo triem neftt dildff ha. . fwtf-lpgtt , e4< W4 cb*mMt o imo de
qdcJeuvioiict certame. Fqi %fflrV ty^>&Mwh ^'W**.*^*
njeiro Chrnita,n sarict ajrao^cnama- Vrf-> <fa SnZlfi bit jaxa, & difios q bu
* Artemio, q pot- sr tambeni ' aacio &ti*. Cmm Munuc, o Satio q *qui jn.%
<te#sr9JatPw,?!Jl<e,np Pisa^cvflqaJ no- WMbeiTjftft. Entw MttctfArtbjtim
ticiqu ^epo.isa S.Jtadax, 8f a $ eleriqa f M o q fnmatuitMl m Pijk+par
(gibnoY Martyr de Christo.)Desta trns- "andddo dclen.E dijfe, perdoemetf. Senbor,
lao. co as milgross cirunstanciasi.qxie reufts^u >fix. tmta tl, pr nutuLtJ

m'scu'da. Vejaosc cm tanto Pextr , & xon,quande est jtfto foi martei%do . E dijsc-
fcwCmenwdoses ad ih.z6f. ltno in rtb c*ton, amt+s nome, i eUdxfit Artht-
rhj.n.1'4; & ib;6f :Aduerari)Si;4i. mo,pousal>es f* verdadeirameme ww *wrr<
Liiprandft em se,as.Fragm.n.id4. o Bisoo 4ftf#f }dM*Jft & fltbtmo diffe : o
Equitrip l.y.c,8.^Iombrit.tom.2. de San- todo,^ fe cotiofi marturado. Differem eBesp
ctte. Belu. in Speculo hist.tom.4,i. 9; c j. eitlftot tido feufeito^ Arthemi ,qnaho-
Bosius in Roma iubt:r.pag. 8. Gerson no tyd niui fattdor,^ mut Uterado , dttouofatt,
Flos SS. traduzido em Portuguez 1. j. & paixnjegundo q auedes ouuido. Ereccbev
fol. t. M. Anjos no Iardm de Portugal n. del bu , que *uia nomt Audacis , & defiobtiu*
4-V*sc; i" Dcscra^ig4|^nc /f^> ^ iVV,\
na metma c.74. Aluaro Lobo , aiu no nm
do Martyrologio Portuguez , como no t. Na octaua persecuo dalgre/a Ca-
. Tratado das Religies 14.& outros. tholica (a que deu principio o Empcrador
De leu martyrio nos veio s mos h ce- Valeriano an. 1^2.) padeceo o Sancto Ar-
lebre Poema em verso heroico , compofto cebtfpo Secdino, ou Secundo.c seu<-
pelo P. Higuera, & dedicado a D. Tho- panheiro Agapio,em Cyrthe, cidade anti-
toniode Bragarra, Metropolitano d'Euo- gamence Episcopal , nobre, populosa , 6c
ra, q ctinha em dus liuros,mais de oo. regia,nos confins da Mauricania Csaric-
com^a: Martyrif sacrofant* Vi* A se, & Prouincia de humidia( como quer
-'' , v ! .. . ;--;nf3tfc-.ik\ 1 Srab^o, & Mla. ) A que Ptolemeo cha-
Gs mais dos aurores , q escreu de ma Cirtdlulia , hoje Constantin* , fegundo
S.Torpes,' faz^tiimbem men d Arte- Iouo,Ferrario,& Ortellio 110 theloruro,8c
mio,& Audax,seus Clironistas. Iiilano n. na Synonymia Geographica , da quaiIle
260. dos diz o felice remate deWs dons podem ver Borero, Marmol , Alderetc, Sc
sanctos vares pelas seguintes patauras -.la- Gfamaye. E por iso S. Cyprianc, Primat
ctt adport Suies , fanlhftim w Artimiui, da Aica(q ento florecia) labenno qoe
76 1

nossa Igre/a Brachareule eltaua sem Pas- de ejus dedicatione agitur per fwgulos annos
*or,prouco nella ao B.Calydonio, leu dis- c oUa.ua $.Kal.Aaij. Que vem a fer a zo.
cipulo , de qum ;a escreuemos no prt.ce- de AbrU. Delte cuento toi Cmendatario
deiue tomo pag.413. 1 * '.il*.v- D. Miguel da Silua , como confia de feus
- Tratto de S. .Secuudno os Martyre- O bitos,por estas palauras : iridi tdm lutnj
logios Romano>Vsuardo,Ado,& Mauro- D.Micbaei Silutus,EptJ(opus Vifeifis, c. S. K.
lico,todos neste dia,& Beda a gc^de Mar- .Frir,& instauraW monalertj de Landim.
o^mas nenh dlies lpecisica a diocefi , q Foi cite Prelado da iUulirissima Casa
mereceo gozar de sua celestial doctrina, & dos Siluas de Portalegre, tam erudito nas
fancta conuedao.Nesta perplexidade es- humanidades, quam docto nas elegancias
cauarnos, juando apparecero no mundo da latinidade,ingne Poera,8c Mathema-
as obras de Iuliano, q nos Aduerfarios n. tico celeberrimo, versado em diuefsas lin-
53 3. rfre a translao de suas rliquias a guas,& friencias,mui cortezo, efbdista,
Hefpanha,dizendo expressamente, que foi & politkoj com que veio a confeguir im-
Arcebilpo de Brag: Corsora SS. Martjrum mortal nome, & a vler tanto em Roma,
Agapij Episc.Carthagmenfis Hifpania, & St- que o achamos neila, Em&axador delRei
cundini, rei Secundt Bracbarenji,ex Hispania D.Manoel,an.iyi j .impetrando para este
tnijsoru Cjrte,vrbeHumidi* in txiliM, vbipaf- reino o tribunal doS.Ocio,a bail* daS.
si sunt ub Valeriano, quo pafsi fM exilium. Cruzada, & a reza da Rainha S.Ilabel, s
Hori corpora relata funt ad Hifpanias misa estar ainda eferitta no Cataiogo dos Ca-
dono Comii Raymundo,genero Imperatorit Ai- nonizados.I em Portugal no de 1 C27. ex-
defonfi Sexii. No mel'mo dia o festeja a S. ercitando( por morte de feu pai Diogo da
S de Braga, com Officio Duplex, & Mil- Silua de Menezes ) o cargo de Efcriuo
fa de cmunijdandolhe a orao: Dent qui da Puridade delRei D.Ioo III. & o Bif-
populotuo ch.como faz aos mais Prelados pado de Vileu , pela de Fr. Ioo Chaues.
feus,cj a no tem propria. Lembrofe del- Estando pois D. Miguel da Silua no auge
le D. Rodrigo no Catalago dosPrimazes, da priuana com o ditto Rei , delcaio de
q anda no hm de Primatu Eccl.Brach. n. sua graa, por lhe no fallar vontade, em
9. por estas palauras: S. Secundi- certo negocio de importancia. E foi de
nus H-trtjrium pajsus ei ub Valeriano ad an. forte, q o necefitou aufentarfe dest rein
261. Celebratur ejus festi die 25. Aprilis. E para a Curia an. 1541. deixando na porta
mais difFufamente na 1. p. da hist.de Bra- da fecretara huas letras q dizio:Nrfo qur-
ga c. 36". & D. Ioo Tarmio no z. tomo r, nde ctrao particular amilade c S.
Auamnesis Hifp.h.d.lir.B. Ibide S. Secundi- Ignacio de Loiola , o quai constandolhe
nits Bracbarenfis Ecclefia Pontifex , qui fua estar defnaturalizado dlie por lenta,
*b tpfo tjrano dicesi ejeftus, in Cjrtbe quoque fez c o Papa Paulo III. conferisse o Bit
extd f.utus,i calice martjrij lente ebibere cce- pado de Vitcu na pefloa do Cardeal Far-
perit, tande confiantes illu martyrio consuma- nesioyseu sobrinho, c condio que dari
uir. E nas Notas pag. 8 1 2. Actu S. Secundim a D.Miguel parte das rendas ,c q pudesse
Episc.Bracharenfis,& iartjris. O -P.' Vase, viuer limpamtnte. E ganhou tanto a be- -
na Descripo de Portugal pag. 55j>.entre neuolencia do ditto Papa.r/de mais de fer
os Sanctos Martyres Bracharenfes,nomea muifos annos Legado de Rauena c gr-
a S.Sc^duutdamos fer o mefmo.Escre- de louuor ) logreu triplicada em feus dis
uem tamb dlie Surio a 30.de Abri, P- a Purpurea Eminencia , a saber do titul'o
trus Natalibus 1.4.cap. 100. & I.B.Gra- SS.Duodeciin Apostolor.S.Praxedis, &
maye na sua AfTc.illustratac2.8coutros. S.Maria trans Tvbifrim. E nesta vltima,
"Igreja se mandou ertterrr } fallecendo em
d. No temos mais proua para a De- Rom* a j.de Iunho de ij.E certo que
dicao da Igreja de S.Maria de Mandim, montara muitb mais , se o ditto Rei por
Landim,ou Nardim(como se acha nas an- todas vias no estorUra suas rrieIhoras,&
cigas escritturas de feu archiuo , de regef- digirdads , pois teue vots para a fupre-
to da S Apostolica)q a breue memorra^q ma da Igf)a.Sua vida reseruamos para as
nos dcixoii em feus m. so P.D.Marccs da" noslas Tyaras Lufitahs, em tanto vejas
Cruz ( testemunha abonada,por auer d- Darte Nuisez" iDescripo de Portugal
fempoado os cartorios daOrd) quai diz" c.87.cvManoei Seilerim de Faria nas No-
afSx:i(tlesia hujut monast'enj est deditatk', & tcias da mel'mo pag. 174*9- ' 3-
*' : Rrr-f e. Era
A
7^2 Y
ne.Sena inChr.ejusdOrdinis ad an.1550:
e. Efa Frci fonso de Palma , parente
mui chegado de F. Diogo de Palma , de pag. }i8.Sanctos na Ethiopia Oriental I.2,
que ;a etcreuemo a 9.de Maro.licc. A111- i Fernandea m x*rt. Pred. ad an. 1 5 7 $ .
bos discipulos amanciffimos , d'aquelle pag.zoj.Sampaio in Stem.rd. fol. 250.
grande feru0 de Deos F.Vafco , efpdhos SachinO'iu hilt.Societ.j:p.i.7.n. 154. Cruz
da perfeio , 8c viuas pedras do spiritual na Chr.de Caftella 1. +. c.38. 8c Souaiu
editicio de S. Hieronymo de Cordoua, de Portugal Lp.L3.c-30.
cuja memoria durar aUi perpetuamentc,
pelas excellence* obras , q deixou per sua g. Muito puderamosdizer daouua-
; morte , em vtilidade. , d'aquella fancta c - uel vida, & morte de F.Gafpar do Spiricu
munidade, das quaes le pode ver Siguen- S an&o, le o permictira o auropto, pois o
a na z.p.da Clir.da Ord I.4.C.19. Lem- traccamos algs an nos, & nos achamos ao>
bral'e d'elle Cunha na hifl de Lisboa 2, p. grai applau, c q foi fepultado em par*
' c.8tf.polto q lhe chama Diogo de Palma, ticular caxo,& coiw.na capella dodauf-
quia equiuocado c o appellido dppar- tro,q feruio antigamente de Capitulo,ern
te. E acrefeen, q fora Prior do.ditto c- cuja campa fel o feguince.
uento, seudo q no foi mais q Vigario o > ' .
;\;-.'
tempo dos nosios F. Lourepc, 8c Fr,Go-#
Jsgui ja^ F.Gafpar do Spiri-
mezjfcgundo vemos na ijtefma hronica,
vbi;N? le ofaron ponet en / eficto de Prior, te tu Sanclo rade letgo yfi-
miendo no quifiejjse Ueuars a su pajso , que em Iho defa (Pmuhkia^jratKra!
impossible seguirle,por fer gigante en soda. E
b le vio na estremada obferuancia c que do lugat de Frido )junto a
zelou coda a vida,no encrac mulher na I- yilla de Amarante , Arcebts-
greja,Sc cerca do coiiuento,como feu fan-
pado de Btaga , qfoi infigne
o Melre deixou ordenado em suas C-
stiiu5es,pois nofe'acha, q, dispensasse nas Vtrtudes da caridade^ora-
co a Ssnhora q lhe de u o fitio,para a fun- ao7bumildade,& penitena,
dao , a quai Ici con firmou o eo por ve-
yesc euidentes milagres.E deixados ou- Morreo corn opiniao de gran
troJ referiremos s meute hi, q rraz o P. de feruo de Deos nejle conue-
Aluaro Lobo no Trattado das Religies to de S. Francisco de Lisboa,
cj. por succder em tempo dette nosso
Vigario. Foi o negocio , q querendo duas em 2g.de Abril de lf.an.
Senhoras de Caftella entrar na cerca, c-
siada em feu estado, 8c nobreza, femdar Sejanos Iicito referir smente o q palbu
pelo q os religiofos dizio, fubttamte vi- co a Rainha N.Senhora, mandandoo cer-
xo fair dous Lees armados a fazer pre- to dia chamar , aonde foi obrigado da O-
za uella;8c dado cafo, q a no fizero, s bediencia.O exordio c q entrou,era:Pa-
o horror da vida , 8c prefena do perigo, ra q o tirara do feu canto, fendo hsu pou?
batou para em breue rematarem as vidas. ca de terra , notqual estaua auia quarenta
Que dlie modo caliga Deos tal vez , aos annos,fem fair fora.E logo correndo os o-
quebrantadores das leis , Sc constkues lhos pela falla,pergunundolhe a mageta-
religiofas. / de real : Que olbaua K'iifto-.OlboSenlora.q
tto vejo aqui rocas , nem dmosadu , & qnac
/. O Papa Paulo IV. defmembrou a ha octosiddetba pona virtude, & tem 0 ut.-.La
Igreja Cathdral de Cochim, daMetro- -tuait patente a entrada, xeplo tem Y. hlagcs-
politana deGoa, instancia delRei D. lop tade nas anttgas Rainhaf dje Portugal , que se
1 1 1.fendo Vice-rei do estado di In dia D. oczupauao co suas damas nas alfatas do diuin
Conlantino de Bragana, fcandolhes- culto. E com isto lhe pedio licena para te
prefufsrag'mea.Nella foi nomeado D. Fr. Voltar. A Rainha ento lhe mandou dar
Iorge Themudo , q partio do reino anno algs doces,que elle veio deribuindo pe-
1550.0 quai gouernou at ode i5<S8.esnq lo camiuho com os feus fidalgos , 6c apa-
transferido a Goa.falleceo alli a 20. de A- niguados. Sua vida anda m.f.em juilo vo
brilde ijZ.Tratto suas Apoftolicas ac- lume pelo P.F.Domingos da Concepo,
es Lopez na 4-p.das Chron.. 37. in n- da quai ja noa aproueiumos,
ABRIL,
763
imo
l t

A B R I L XXX.

Oreal msteirode S.Ioo de laPenhaem Ara-Transl-


go, asolmniffima trslao ddsgrdocorpo de *d* S-

S.Indalcio,BifpoVrcitno,h dosprincipaes dis1 co,dii*ci-


cipulos do Apostolo Snt- Igo , o quai Como est-i pulo da
uesse fepultadb indecentemt enl Alncria (cid-^ Sant_I*".

de de Andaluzi)o Conde D. GarciaXimenes3por causa de h *


celeberrifra victoria,^ alcanou dos Agarenos,por sua podero^
sa nterces8o,au. 1084.6)1 ctfi grande ppa , & apparato tras-
Jadado, &collocado ttelle pelo feligifo Abbad Sricid,em:
Quintfeira d Cea do Senhor, prsente D. Sancho Ramifzj'
Rei de Nauarra,& Infante D. Pedro, feu filho , ctoda a mais
Gorte .Tamb he clbre a tnmoria de S. Iridalecio n caills
dral de Biirgos,por poTuir(de tpo immemoril)ha boa prt. \*.
de suas reliquias,onde so visitadas, & veneradas dos feis nefte;
dia,c pio, 8c rligiofo culto. b. ' Em Treno,nos confins4 de; S.Mx-:
Italia,a festa de S^Maxencia^atrona d veneraueis costumes', a cia vidl"

quaamosacidadedeCoria (ent;oda Lsitania , hoje da Es-


tremadura)procreou a seu gcnerosbs peito.Foi casada c hm;
varde igual nobreza , & hoiestidade, dcujo matriraois

nasceroos Sanctos Vigi{io,CIaudfano,& Magoriari. E led!


por elle a Rma , dcpoisde viuer alli algs ainos \, dandohta-
uel explo a's nlatronas Romanas, instrindo eus filhs m an-r

cto temor, & picdade christa , &assi mefrrio em tods boas ar- *
tes}8c disciplinas. Morro feu fposo,ftrandofe Vigli a Trt^
o -seguovfen al'ga expe6btina tpraljcomo'fe vio,pois ndo ;
breuemente fubrrmado a dignidade Pontifiera defta cidade , se '
retirou ?Mxencia(para mais liurernnt vcar a contpao) a
h lugar ignobiljChaniox) Maran,juntoao Igo Tib1ho,on- 1
de pastbu o resto da vida e'rf prptras vigilias,pertad's jjs, '
& obras de piedade, & mifricordta', atcqndcorad c mil-
gces,chfa de felicesanno^iegrgias1 virtudes, acabom paz.
r.*.- N Mcrciana^lugat do Arceb1f0<o tht&baf , prseuera 0 s'. f*f~

a tbrana de hu Paltor , c;o nome andanos annaesda eter-'4>w.


ni-dade , porqu fahaidofe mqita^^ vzs1 hBoy darrianada,
ZctVpre-sH'iiesnifeoVss- ^ ugand n fer isto' cfo /foi1 Crto ;
d rsf em (e M cance* , quando topbu c elle'} prVrad1 din t S -, .", . '
|iuffermofa,& duota!kge* da: Vi^gda1 Frdadc,a- que huht

tofco a
764 rgiohgiaIjuJtanl

toseo caruaho seruia de peanha. Admirado o rustico deste cA


tranho fuccesso,depois de rendcr veneraes ao flho,que mor-
to, fustentaua emfeus amorosos braos , vcio aluoroado tra~
zerasalegres nouas a iis comp*triotas. Conuocado encoo
clero,& pouo,guiados porelle,a foro bufcar em procisso, &
raiida Matriz,o mefmo foi darlhe iugar no Sacrario,que tor-
narse cm continente ao mefmotio, cin que appareceo. Ent-
dendoe desta prodigtosa aco , q a*Senhora queria fer alli vc-
nerada,&buseadade feus deuotos,lheerigiroha piquena er-
mida,em cujo atar foi logo collocada ,e omilagrofo fuccefo
de sua admirauel appariao, releuado cm pedra , para q a todo
tcpo constasse daanalada merce,qoceo fzeraa feusditofos
moradores. E viuendo odeuoto Pastor^m obfequio da mesma
Senhora at morte, foi sepultado deWixo de feu altar , do quai
ainda agora tiro terra, medicinaqualifcada co experiencia
D. FrX- de mais de 35o.annos para dierfas enfermidades. d. Erri
rlnda^ls kisboa,na Parochial Igreja de S.Christouo , o annierriode
podevi- D .Fernando de Miranda,.Bifpo de Vifeu, feitur delRei D. A-
seu* fonfo V.a que seruio c raro valor,& lealdade,afl na paz,como
na gueTra,achandofe na tomada de Arzila, & batalha de Touro,
guardandolhe fempre as efpaldas c grde terror, i efpanto do*
inimigos,confeguindo por esta v.ia nome immortal. Mas como'
rosse conhecido de todos por home timorato,deboa,i exemplar 1
vida,perfuadido delRei, fe passou da milicia temporal , spiri
tual , fazendofe digno ministroda Igreja. Ordenado entode
Ords sacras o fez leu Capello mr , cargo q exercitaua ainda
primorofamente no tpo delRei D.Ioo II. q fem demora o c-
stituoGuarda mr da Rainha D.LeOnor,fua mulher,& prouo
na Cathdral de Vifeu , a quai decoru c sua Apostolicavida,
fendo egregiobtmfeitordepobres,& singular refugiodemife,-
raueis , enriquicendoa de custosos ornamentos , & ricas pessas,
dignas de eterna memoria,portandofe vinte & cinco annos,quc
ogrou a mitra c tanto cuidado , & vigilancia pastoral , 8c cota.
tanto reco!himento,& pureza de sua lma, que passou doculo
- reputado de todos por fancto, & por virgem %q.no he piqueno
louuor , para que foi criado nas delicias da corte , & liberdades
ifi^r- da guerra. e. No Trinitario conuento de Santar , o supr
me eigo modiade F.DiogoLedo; quefehdoCmdadordaOrdem de
darlfndl Chftojntrcp foldado,8 Capitoem Ceuta(fua patria)co-
rff. " 4 broutai affeiio aos religiofos da SanctissimaTtindade , qpaC*
y;; faut>
T'4$fim de bpk *
ftuftd'ttl&es rsgaties,q(ca1adoiotnndbc}s f>sts,& honras
aTientaja<k$ <Jue lh prbmettia)Cc vei cm erles a Lisboa,ond
Jiie foi lado o habito)c6dficafua,& nomnosdaqucU
h fankCmunidade , pr ter jamais de eincoewt annos del
dad. Vendose pois alistado entre os volertbe conquistadores
d dyn fe contntaua c ser pobr de spirifU, &r dormir ve-
ftid sobre ha dsabrida cortia , tias (comb le fora robust
inaiicebo)matrataua feu auelhantado corpoe extraordinarias
penitencias , & fpe'rdades, para que a humanidde , feno en-
soberbcffe,& rcalcitrafl ctra o pfitu. E nada foi bastante,
poisestafido ha vtez lauandospanttbs^ahumilda<le,fateado
de fa libidinofpehfamento , vendose c elle arca partida , te-
mendo fiear venid,luou rstr cos rnfmos pnos , iiuran-
dofe com mhrorco feito da infernal tentao. N este come-
nos pfffou a Afiricac o Venernel P.F.Rque do Spiriru San*?
cto,& rnndado Tetu , regtou aili de hum, & utro fex1,
i* 4". cattmos. Voltand corn elles a Ceut,trouxe h filho feu
Ordjpornom Flfoseph da Madre deDs,verdadeiro imita- J'jJjJ?
dor dos pios, & religiososexercicisde feu exemplr pai , c6 (fieDwAt
Baerece(fgunsdcremos>) fer numerad entre s eortzes da *ff*
BemaUenturar^a.Tbrtndo Fr:Diog a Portugal , ruio mu*
tos annos de Enfrtiro na dfta cafa3e estranha folicitude , &
caridade, aflstimk td hr aos ctoentes co angelko fembran-
fe,- dTUelandof h lmpz^, & abundancia do netefisario coin
ftotori bizarriaVE fc? andar tam engolfad&hest' prcisas me-'
mofiacupa2a,! obejaualhe tpo para orar,& meditar,cujas
nns Wtu'a,cTmo fe fs vtfcfatfolddo dmiict spirif
tual,arq cTfegd'cre frb'lt&8)& fy&tgfs,ffridas c^ admirt
tl pieftd,&frtalzad anm,^?id dfe^oiftPaatfa^ \. *"
e^cr6ti(^Bfi^:t^seerci &fej trfte gppe l :mf .ui
te, pa^"v1ftfc*eith'& p^n^e^ria-'dWcddlc' Eft
S. Bethwairt d* A*tugU& ttftrj) Recllt d MPrtmci^;^
dos Aljj^lttsjdes^ feigb,u, or</r*
de Vneraul e^dVb,^^i^m'^t-Gaf|-*iali famofcy*'"
*i o quifpor ft^'fida 'iui^Md^r^br^f4*rrdgi;f

Hja Vida foi a hcMa1 o-^rutcij, p=t|e VefthJesfasrpa^


do h%i<y 'c co c^^
Cal -tmanbi t^yti^ft^Sl o prmttbs >PdPtfi
efta df. Falh*a1tiffirfmrk|6^^ o b tfc eW 4 f cjite^
heiifiteiwy fefoGztm inutfetfel clufuf#/&^^j
--/:.,ii3 polS
T6? ^Apkgio Lfom:

pots saa da cellaobrigadosmnteda Obediencia, Sr^r^un-


*ado,respondia, Contplauao mais do tpo c grande feruor,
& deuoo.Ficaua na Igreja dediade Todos Sanctos, atcode
Natal, vfando este intcruallodemaiores abstinencias , & rigo-
res. Estremauase tanto no sofsimeito(pcdra de toque da virtu-
de) que portnajs que o injuriaflm, & afrontassem,ningu o vio
iradd,ou perturbado,antes reuestido de gozo,& alegriaextraor
dinariaTc que ganhaua a beueuolcia de todos. Exercitaua tan-
ta caridade corn pobres,que ndo aqui Portero , Ihesdaua tu-
do quanto porseusdeuotos acquiria.Eha pcfloaSjque affirmo,
je estando o seruo de Deos ha vez nesta sancta distribuio,
fendo elles muitos em quantidade,,#c opoh s , partidoem
fatias,chegou a todos com abundapeia, veTdoseeuidentemente
multiplicar nas mos. Outra vez condoklo da pohreza dos
proxmos,por noterque Ihes darjsefbisros, que, cstauo
para a Cmunidade, & as distribuo por elles alegreniente. n-
formado eutoo Guardio do q passaua( porqucixa doRefet
toreiro) leuado culpa,depois de reprehd;dq aperanite, lhc
mandou,q trpuxesse logo, o que Ihe sobejara, .Leuantou Frei
Archanjo c #a ordinri.a humildade , &,veipc quatro-pes,
aluos,iiiolJes,' & qut.eSjComo Ce naquella hora sairo do forno,
uij todos ficaro adstirados , pelo cpnuestto cftar quasi ha
legptf dp pouado Julgandose, q alg Anjodrceo Ihos trouxe-<
*a paf*fuiprif fAa faUa.Com eltas,& outras pbras marauilhoas
CRgraiideciap-Senhora vittude.de scu ruo , atque atenuado
da.austeTdades,& peni.tencias > depoisde largos a nnos de reli-
giojfoi trasladdo dcsta5 perdurauel vidarpara gozar nella dos
SvrMdra premos, & fauores promejCtidos abs humildesde corap. g.
%o P]s ^ro Estremoz^no mofteiro das Malt<?zas,na^ppara o qo, Sor

te*!*. Maria do Prefepio , irjoade D. Lopo.de Siqueira ., Bjspo q foi


^da Guarda,na quai sobre outras virtydes , cajijpeou cpm exceC*
^'''"XMPlIa cardade , no IJie permittindo o animo ter cou (a pro^
w o ::4?rwi4 logon.o, defle pelo amor, de-j^eps ,f jijksuelaridoe' ranto
.;.. , ;;-eni acudir s jiecefidades aJheias^que tpalh^ese^
' Iproprias^padeeiejido roulas vpzes gfluefc fMWfyftm ter ja^alfaja
cm que prspllOs. Neste tempo )^e,je^o\i P/fps-a me^iaquel-
Ie:istSH(o(a <juem amauftMtranhau^flient ^feandovfqo .iq^
nHuta remdia .quand, por suas ^auesenferoi^adqs,, t^a^s t\+
cessituadJk^nto pupjiaua ep, ftjbocea &qfthde n%^-ih.
qf&UiiaiVta., antefej^^eja^ jtufeEe^^ dej^pj^ej
bi- eieii-

/
Trigefimo ieXbriL 76?
csten der as mos aos pobres , excedendo a obrigao ^ temos
de amaraos proximos , pois antepunha a menr dlies^ sua
niaior necedade. Naturalmcnte erainclinadaaob , corn ha
alegria,&graa exterior, enunciatiua de suapuraconscienia,
& paz interior de sua aima, quai cultiuaua c tam ferurosa o-
rao,que insundia spiritu a quem Ihe faltaua. Os vltimos sette
annos,rioentrou na celIa,porque otpotodo Ihe parecia limi-.
tado para orar nochoro, & na capella da Senhora doRosari,
(da quai era deuotima)publicdo sempre que nella auia de ses
vngida,comose vio.Porq andando de pesmas ja enferma,enga-
nados todos de feu aprasinel aspecto , & rarapacicia,tonidor;
Ihe o medico o pu!so,& colligindo dell,q morria$a mandou vn*
gir;& acharona os sanctos oleos na ditta capella, onde ps Tece*-
beo c estranha deuoo. Leuada logo em braos ensormaria,
resignada no diuino beneplacito,dexou a mortalidade,pa hoil
te da quinta para a sesta feira,tempo em q o bom lefu se apartou
de feus sagrados difcipulos , pra o hrto de Getseman ,! como
por vezes ella auia prcdictojdeixando de fi aos vindouros tl fa-
ma de virtude,que testemunha feu Padre spiritual, carecer sem
pre de materia proxima,no largo tempo q aconsessou. h. Em
Vomura, cidade delapo, triumphouda perfida idolatria,a
pezar do inserno,o illustre caualleiro da Eugelica milicia , Li-
no Saxicata,seu natural,quercndo antes, constante, & animoso,
perder degollado espada a chara vid,que voltar as costas, co
mo fraco,& cobarde , sacrosancta F de Christo , que ha vez
proseffra no sagrado baptismo ; 8c a desprezando a morte t-
poral,conseguo a florida grinalda dagloria,que nunquaseha
de mu rchar,imperando o pernicioso Xogunzama , flagello dos
Christaos. . -, V- ,".

Comment arto m XXX. de Abril .

D A tranlao das milagrofas reli- 17.& fihalmente D. Ioo Brz na hist. do


quias de S. Indaleco.diltipulo de ditto conuento 1. 3.0.28. ,TU\ ,. . .
Sanc-Iago , ao celeberrimo mol- Das reliquias deste 5ancto Prelado, que
tetro de S.Ioo de la Pena, entre se conleruo entre as innumeraueis da a-
I ica, & Osca,no reino de Arago , efercu thedral de Burgos , tratta ( il dos allega-
(de mais dos antores , q referimos em lieu dos)Ferrasio no Martyrologio h, d. colli-
dia 2 2..dopaflaclolit.<.)Zuritaern feus An- gindoo de feu antigo Breuiario, q a 30.de
naes J. i.c.27. Morales 1. 9. c. r$. Marineo Abrilna j.li^o de sua f-Ua.diz o feguinte:
de rbus Hifp.l.8.fol..<.j.Beutr na hilt. de Sed et fihot Sanctoru Pontificum ( falU dos
JHefpanha 1. i.c.z^.Oxea na de Sant-Iago outros Bifpos feus compjnheiros) Kalend.
c-5- ?.n. i^.Gianca nade S. Secundo 1. i.c. Maij natalttiu r tique geuti ctltbtttm , JE*
13. Padilha a Eccel.de iiesp. Cent. i.c. clefiatame Bwgenfis Mk H.lndaletiyf^c^
-1 SM tim
768 10 LMttnno.
tm 4git sotemnutjuo diescilicet Rtliqutarufn Calasino se lembra de S. Maxencia 110
tjut partueps faia est. feu Mattj rologio h. d. dizendo : In si/iius
' '" ' Tdetit'nmu S.M.ixentU Vtdut.list S. Vigilij
'b: He cm sentii? de tdos os Geo- Epifc.materjsingukrtpittatej&reiigQHe , ua
graphos, q a cidade de- Coria , q hoje ve- prtluxir, vt nuraculis complunLus ejus [an8-
mos na Eltremadura(de qM'e lembra Ma- taxis Uud't Deus test.itjicri volirit. Ferra-
rineo Siculo l. 2.de rbus Hilp. folv8. por rio no meino ir.Tukmi S.MaxentU , ma-
estas palauras: Est itaque m Langomj flttmi-, tris S.Vigilij Episc. E afi no fedeuc ouuc
ti ripa. Copra ciuitaf , que ex vno later&Ciui- a Molano, q nas Addies a Viuardoa
ttijesyx altra Qdistenes habet,qiftbns pla- traz a jo.do pasiad,constando de suas A-
tetitiapuichrrma ttlta* magno e&orn tien- ctat,q toi leu tn\to:Priclie Kal.Aatj; que
b;) eraha das priucipaes da Luhcania, he- vLtimo de Abtil.. ', j ....
& como coufa ccrta, & indubitauel o dei- Corn duasobjeces nos podem vie a-
Scamos aflentado nos noffos proiogoms- goraos escrupulofos-A primera}q Dextro
nos ao i torn. . i. Francisco Tarapha de intitula a Su Maxeucia: nio:L-
Origine Reg. Hilp. quer q l'e/a fundao stuirtx. Aos quaes respdemos breuiflma-
de Gregos Carienfes, 73^ annos, antes da mente c o meltno, porq a S.Viccncia(de
vinda de Ciuisto; & q de ieus fundadotes qtiem efereuemos ja a 2ado pastado lir.^.}
se chaniou ento>C<tr*<,depois: au i*} & cham S.Giegorio Turoncfe in hit, Frc.
ho'fZ-.Coria. E deste parecer foi ja Rodrigo Lz.ci. Virgo Htfpan*. E Dexcro : Virgo Cau-
Mendez Slua nalua Poblacion gnerai reyicis.Htspji:)Lufitana, De forte, que este
de Hefpanha r'oUz. c. 6 . Nella pregou o 1 guirmo autor.sendo ambas naturaes da
segrado Euangclho S.Ionas, diteipulo de -. Co;ia,& por conlequ-cia Lusiunas,has
S. Dionysio Areopagira( segundo Dextro) vezs via do nomcgenerico,outras do fpe-
ad an.86. Pelo q da primitiua Igreja at- ' effiiol Al do q indi hoje se cprehende,
ora ouue alli S Epjsoopal , lustra ganea deb-ixo do nome de Hefpanha, nolo Portu-
l Mctropolitana de Merida, como csta do ^i,como parte principal delaj & alli no
Concilies de Helpanha , aiignaudoselhe nos aggratia,qlicm nos chana lltfpanhoes^
por trminos nas diuilbs de Constanti- como tamb os Eifaoinhoi, Aragoucx.es, &
no,5 ^frriba: Gauri* tentt de villa, f/que Haumos &c. Polto q isto dsu occazio a
Tagitmfde Asar vfque Pumar &c oiosToubarem mucot Sanctos. Siruodc
Esta tam antiga, como nofare cidade, expo(por outros q puderamos pontar)
nos deu a glorioia S, Maxencia Viuua , q os P.caros Eufebio Camaldulense , & A-
cpnsorna : Dextro,renatou lia ielicitKraa madeu Menorica , aos quaes caamo Hes-
;ornada em Trente ad an.4 1 9. vbi : S, Ma- panhoes,os Elcrittores de suas 4das , fende
xcncia}Hiffana. t4Zamenfis> Tridenti floret. A ambos conbecidaaicnte Porrugttezjcs.
que feguem feus Cmentadores Riuar,6c A feguuda , que Ferrario tamb appel-
CaraPor no podemos ccrfcai fc reife- lida tiomanati S. Maxencia, & confeguin-
se o dirto anno a feu transito , se ao tempo temente a sens h Ihos , o quai como igno-
em q florecia-.inda q temos por le m diuii- rasse o folr de feu nafeimento^chando, q
da , passar da prsente vida , depois que vitieo algs annos em Roma c leu fpolb,
feus Sanctos ftlho enrraro na perptua, baptifou a rodos por Ronunos, E no nos
Porq S.Vigilio padece martyrio an. 405^ admira isto,porq saz o mesmo a S. Dama -
(como quer Baronio tom. . annali, c in so, & a sua me, & irmas , q de Portugal
notis ad Martyrol.Rbm.i6Munij lB.;S. leuou toniigo quella sancta cidade. "
ClaudianOj&Magoriano Cc4seslors(c- * ' i *.
forme Ferrario no Catalogo dos Sanctos w Tem o lugar da Merciani(conlie-
de ItaliafoL ij.c i^a.Jdeixaroestede- cidonesterino pela Sancta Invg de
sterro an.4.ia & 416. como cbega sua goza)oitenta visinhos. Dista de Lisboa 7.
memora na opinio de Dextro ad annos kgoas por terra,ou 9. por mar, & menos-
4i9.hecerto q sobreuiueo mais queUes. de hn quarto de Aldea Gauaa , & Aide
Su milagrolks reliquias trastadou o Bis- Galieg'a 40 tNorte , em forma triangular.
po Altimano,do lugar em q falleceo. sua Diz q tomouo nome do Boy ,* quem o
Cathedral,iuntamente<o as de S.;Vigilio, Sancto Pastor, chamaua Mmjmu , coufa.
onde se lhe clbra rodos annos feta so- mui achada nos cponezes. No meio del~->
lemniffima c Officio , & Lenda propria, te lugar , q ua no dclrictd das terras da
~ Raii\ij#
7*9
Rainhj, est o lumpruoso templo de N. Esta septdlura he do muito
Senhora , no quai se conserua aquella de-
uorifloia Imag , cujo apparecimento foi herado , & discreto fidalgo
an.i jo.reinando elRei D. Dinvz,em que Fernao Gonalue^ de Mira-
l lhe fez a antiga ermida c esmolas dos
darCaulleiro,do Cocelhodel- ,
ficis & crescendo cada vez mais a deuo-
o , le recdiicou auentajada por h Prior. % 2). Jfonso V. e sua #
da Mtriz de Aldea Gallega , como anne rnulbert>.(Branca d Sousa,
xa sua , atq a exmia piedade da Rainha
0 qualsefinoua6.diasdome$
D.Leonor.mulher delRei D. Ioo II. lhe
mandou sabricar an. 1 525.0 magnirtco t- de Feuereiro- E.i^.6.an.
plo de tres naues.q ho)e perseuera. E pos- , . . 1
to q l lhe deu lugar conuenience no aicar E o do nosso Bispo eleuado na parede so
nir.em ambnla de vtdro, onde se mostra bre lees de pedra corn o seguinte.
ao pouo,q concorre a 11 todo anno , obri-
gado dos innume'raueis milagres, q Dcos
0 muito magritficofS reuere-
obra por esta Sancta Imag , contudo no
con le n rio q se dessizefle o antigo , antes se do Senhor Fernando de 1
conseruale , seruindo de colateral parte Miranda 'Bispo de Vtseu^ que
dire ita.E de nouo sobre a porta,& sronce-
spicio da capella mr, mandoufpara me- aquija^ffoi creado em Capel-
moria j!aur ar em pedra , contra as injurias lao mr del^ei D. Afonso V.
do tempo, o miraculoso apparecimto, co aqualseruioco tanta lealda-
mo na realidade succde
' Hc tarn deuota a Sancta Imagem,que de , que mereceo fama de Car
infunde cpuno-aqu na v, t de alto, pitao dlie , (Sfii corn elle na
perto de h palmo , a materia de q he c-
tomada de Ar^ila, ? na ba-
posta,seno l'abe,porq querendo D.Sebas-
tio da Fonsequa,Bispo de Targa.em pre- talbadeTouro^acopanhandoo
fena da Rainha experimentalo c h ca- sempre em todos os pri-'
niute,q ella mesma lhe administrou, bro-
toii logo sangue(sinal,q ainda permanece) gosemquese Vto3demaneiraf '.,
c q acemonzdo , difistio de feu incon/- que dos cinco que co elle fica-
derado atreuimento. E retirado ao lugar
raoyfoi hti dlies, & sempre o
de Meca (q ftca alli perto ) morreo breuc-
mc te. Solemnizasc sua sella no dia da Sa- seruio no auto militai- muitos
ctitlma Trindade , c grandes regozi/os, annos ,seguindo os pasfos dos . ;
& folgares,porq(de mais de Mifla, & pr-
gao,cm que se taz spcial lembrana do que dejeende. E por Jua "Vir-
Sancto Paltor)ha Feira, Vodo, &Touros, tuositfidaodittoSenborqui^ i
dizendo, q neste dia appareceo a Senhora que sejnudajfe ao ejado cler\-~ *'
para prefidio de todos aquell.s ctornos.
Conlta o referido,com o mais do texto,da cal por seu fallecimentofi-
tradio de feus moradores,do antigoC~ coti Capellao mr del^ei).
promisso delta sancta Casa , & das multi-
plicadas rejprescntaes em pedra deste loao II. feu flbo , o quai o
jnilagroso successo. Lbrose ja dlie em fe^BispodeKtseu&foi'Bis
feus escrittos os Padres Antonio de Vat- po i'y. annos, gouerido >>-
concellos,S Aluaro Lobo.
tuosamente y& lhe deu ricos
tf. Succedeo no Bispado de Viseu a ornamentos. E yiueosempre
D.Ioo de Abr<b,pelos annos 1480. Dom
Ferriando de MTanda,cios paes esto se- em tanto recolbimento, f> />o-
pulcados em monumto de pedra, na Ca nejlidade , que na opiniao de
pella dos Mirandas, em S. Chtistouo de muitosera auido por yirgem,
J^isboa, 8c nell entalhado este epicaphio.
*Sss2 </f^
77 googi
Heacidade de Ceuta(chaue de
fSfe^tal Vda,quefegundo
Hefpanha)por sitio^ntiguidade, & forta-
noj[a f,Vme agora kmaueM* Jeza, 4as mais nobres,& famofas de Afri-
turado parafempre. Falleceo ca. fica ( segdo hs j na Prouincia Tin-
jitana,on na Caesarienfcfsegundo outros)
noftrt de jibril .1505 ., : . em altura 4e quasi 36. graos. Tomou o
A primeira aco em que o achamos j foi nome dos sette montes, queacerco,aos
nos paos d'Euora , quando Jeuantaroa quaes Plinio chama Irmios , pela trauao
lReiD. Ioo II. a 12. de Nouembro 4e d'elles. De sua antiguidade ou uidaro ai
J481. & deste anno remos prazos , cfir- gus Efcrittores ,fazdoa funda o de Ro-
maes, & prefencaoes suas nas Igrejas jnanos,mas conoadizemno os Afdcanos,
daquella mkra at o de 1504. em que fez . querendo q se deua a h flho, ou neto de
Prior de Mozelos ( q he da tnefa Pontifi Noe, 2 jo.annos,dej.ois do diluuic. Esta af-
cal)a. Gafpar velho, feu Efcudeiro. Foi em entada na bocca do estreic o de G i brai
bufca da Princefa D.Ifabel aBadajoz, c sai, em a parage de Algezirajadonistran-.
ourros Prelados anno 1490. quando veio do feu por to .grande cmodidade para a
defpofarfe com oinfausto Principe D. A- paflagem de Hefpanha , da quai ca em .
fonfo.Adiouse no de 99. quando trouxe- rrauesia de cinco legoas no mais largo.
ro de Aluor paraa Batalna , o corpo do Foi fempre demuita estima, &c cratxo, por .
ditcoReiD.Ioo. E no mefmo anno affis- cuja causa a presidarioyi ennobrecero os
tio nas Cortes,que elRei D. Maaoei cele- Jlorrunos , & c igual reputao os Go-
brou em S. Domingos de Lisboa. ' dos. E tendo esta praa por sua , o crador
Tudo isto desenrolamos para q se veja, do Coude D. Iulio,a entrogou aos II-
q D.Fernando de Maranda , he diuerfo de maelicas,em ciyo dominio perleuerou5ar-
D.Goraez de Miranda, Bifpo de Lamego, queagauhou par fora de armas o noflo
cujas ac,es.confund os nossos Chronif- R D.Ioo I.de boa memoria 4an, 1415.
tas ,azendo<de arabos h fomente -, opi- reconhecido de sua importancia, & do c-
nio q tiuemos nalgxempo ,, mas vendo modo grande, que resukaa a Hcspanha,
agora o ponto mais deuagar , achamos o poiTuindoaih: Monardaa Catbolico.
engano manifesta. No z- i. de OJiaua da Esta famoia cidade dseruio de generosa
Torredo tbo 0L73. temos prouaeui- me a F.Diogo Ledo,& a feu filbo Fr. lo-
dente desta verdade. Porq fazendo o Ar- sephda Madre-dc Deos, ambos reiigiolos
cebifpo de Braga D. Iorge da Costa fer- da Trindade, o quai no foi rrteaos vir-
uio a elRei dasfendas d'Olniena , .Ou- tuolo , que feu p ai , pois era tam bonesto,
-gueira,8cCampomaior,annexas ditta S, &c percacado,q tendo rmas^amais as vi-
do an. ^86. em que" vagaro, por D. Ioo iraua& -quando o bu tcauo na Igreja do
Galuojfez d'ellas Admiuillrador a Dom conuentq, querendo ellas beiprlhe a mio
Cornez de Miranda,Bifpo de Lamego, a a negaua,fadsfazendo co efcapulaflo a sua
29.de Maro d r 4.90. E Damio de Goes deuoo: & a c vniuerfal i'ama de fan-
11a Chr.do Principe D. Io.q c. 78. & Rui cto , morreo no couuento de Ceuxa anno
de Pina na delRei D. Afoufo V.c. 189. di- 1589. & c a raefma feu pai . dous anno s
zem,q nas batalhas de Touro,%& Castro depois , no de San carem. L brase de a m-
Queimado(q fuccederao auno i47'.)afl- boso liuro dos-Obitos de Lisboa C.17.C
stia a elRei de Castella D. Gomez de Mi- 37.8c de F.Diogo,AlrunanaCnr. grai da
randa,Prior de S. Marcos , que depois foi Ord l.a.pag.2zo.& Fr. Bernardino de S.
Bifpo de Lamego, 8c a elRei de Portugal Auron.no pL das Redp^es Ls. c.SA.6.
o noslo D. Fernando , ainda focular: logo
sa dous fujeitos diitintos,pois vuio ara f. 'Quasi pelo mefmo tpo,falleceo no
bos no mefmo tempo , hum seguindo as mosteiro d' Atcouguia o V. Fr. Axchanjo,
partes de Castella , & outro as de Portu frade leigo, d vida nui obleruante, &
gal. De mais , q achamos subfcripcsde morrifkada,como confia de feu cartorio.
D.Gomcz na Igreja de Lamego do anno do liuro da Prouincia , & de outras mc-
i$8oTte 9o.em q lhefuccedeo D. Fern- morias,& relaes aucenticas, q nos vie-
do Coutinho , das quaes constta claram- roasmos.
tefer diuerfos Prelados, hde Lamego,
utro de Vise.. X* Naseeoi Maria do Presepio era
Eluac
Trigefimo de Abrl. 77 1
EIua*,& mor.-eo em S.oo d: Eitremoz, Cujoj triiiphos rfr ot anrtae daquelle
cerca do an. 1 600. De ua in . ulpda vida, reinos, 8c autores-, que escreuero de luas
te lhct.i morte,le pujera comper muitos christndadcs,& prrfecues. ' g
Ikira&^lj^ -mdo s m&itioriayq oels deixou He a cidade de Vomura, ou OmBajJor
a Madre loaana Baptista , Prioressa q foi sua opulencia, & numro de cidade$,na
delfet>tIigiola casa.ismade D.Maooel'dc das.prhlcipaes de Iapo,dosquaes recebe-
MceiCrieral, -It Chfonista mor-des- - ro innumeraueis jioifa S.F.ujo Rej D.
ce reino. ,. ,. , Bartholomeo,foi o primeiro,q de todos os
k Impo acotonide a este noo 2.to- Monarchas de Iapo, se conuertero a el-
ino, hum valerofisfimo soldado da milicia la, a qu baptizou o P. Cosme de Torres,
christ? a,ehamado Lino Saxicna , q estre- luccebr de S. Francisco Xauier,an. 1563.
nuamte tarificou avida por eisa o vltimo & n'o descanou , atquc todo s relis va!-'
deXbrilde 16 19. A quem podemos cha- sailos sometteo aos ps do Vigario de
nur o II. do nome,por Ihe auer precedido Christo ru terra. Por esta causa experim-
outro do m3uap,em sua ditoa pattia Vo- tou aquelle I mperio( tanro sua custa) a
mura , mas nos appeldos,dias, & annos, persccuo ,iuuiando para ceosim todo*
dirtesjcomo le ver a 4-de Noucmbro. tpos)milhares de enxame de Martytw.

FINIS. '

SoU Dto howr& gbri*. s':^:'

. ..'.) .*V". ./ >v^s. p* ' ''..7.

^> A
. .1

s. . * r: .\ .vi ... v

i. < I .JI \
INDEX
INDEX

'fi V A EL O MS'h 13thti8L SL JS^m

.uoT ab :ir .> ,9 .mi ;m tb tnaA m

s r<m aip^etic* om t patr us i?4e. p^^e^ ,$$BJK b


^""jKftrt* fdft'i^rfoties se^ecificlo , eseasanos topaacllasia <> un

tut. - M.Martyri,&.al.Jeti^.^, k OT' -.mu.,:';^.^

^ f. Agapio M. ibidem.
( ' S. Agapes Firgem,a Britoni*. 1 1 8 ./la.
ANCTOAh/olonia^Mr-y ^-^g^yBispodeFe^, Franifcano.
\ tence aBriton*r{citftde* K 6./!*
antiga,entre Douro , e* i7. Agostinho du Cru^ Arrab. a Ponte da
Minho. pag. 17 Barcajttvax no A.de Braga. 1 46 . f.
O i>. Abraho de GorffjXWM^^
nhia,a Ethopu. 6 4./.C e Oriente. 3 2 77.g.
.T. AchiUo Diaconat Ois.a Valenca da, T). Agojlinho Ribeiro ^Bifpo de Lamego
Luftania. 683./.0 C.S.da Cong.de S.Ioao Euang.aBra-
S.Adrtao M.a chellas A.de Lisb.+J.b. ga.3 22./.C.
L\F. Adromicio B. jr C. Francifcano,* Ayres Manoel Eremita,a Aurancx-vil-
Estremo^.z^.l.f. la antiga no B. de Coimbra-3 3 5./.a.
V. Afonfo Iftf.Cardeal.6 5 8 ./.d. F. Alberto do Spiritu Sancio M. Trini-
V.F. Asonfo de Portugal, Mestre de Mal tarie, a Iapao.6 1 8 ./.h.
ta,a Santarem..lx. F.Alberto de Na^aret.Bened.a Ce11a nos
F. Afonfo de Albuquerque Antonino^a Coutos de Alcobafa.396.Lh.
Lisboa.j.l.g. O P.Alberto Mencbtfque M. da Comp.
F.Affi daCama Ant. aInfoa.20z.Lc. Nangafaqui^cidade do fapo. 1 48 ./.i.
F. Afonfo d'Orenfe Antonino, a Mostei- B. Aldeberto, Difc.de S.Bernardo,* Tt-
ro.647.Ld. rouca B.de Lamego.iyg.l..
FrK^fonso de Portalegre Piedofo. 323. D. Aidonsa Infante^ Loruao.6 5 5 -t*-
/.d. D. Aidonsa de Mendoa^a Montc-mbro
F. Afonfo de CMedina Arrabido, a Loh- Nouo, J J Euora.z^.l.c.
res A.de Lisboa.736.Lf. S. Alexandre M. a Vtana de Alentejo.
F. Afonfo Ximnes M. Dominico , a Siao 3 2 1 ./.b.
no Oriente. 5 4 L./.h. F- Alexo Cottero,T>om.* Solr. 3 1 4-/.er
F. Afonfo de Palma Hieronymo , a Por~ F. Alexo 3 . R. a Beja , cidade no A. d"E-
tugal.7 5 5 .l.c. uora. 1 3 6 .let.\.
Afonfo FernandeTBarbii^ a, Arrifana, O Irmao Aluaro C.S.a Lisb.14.3 ./.b.
"fy SliusB.Sforto.A,% 2 .l.c. f>FOllt*aro de Castro Trinit. a Cintra A
S+fmLfh 7m T Caf>arra> cid. da $, ' ' de Lisboa.x_6 8 ./. b. (r*. 3 3 *
fita nia. 740 ./.a. F.K^Alttaro da RefurreifoCarm.* Euo
8c Vaiteilkaia^fitnfcYt-tude. W

x Guarda. 3 vAvA**8 4*6./.g. , > ^.iwl ..v.'.'a*L t


SS&Jrl$4*jK9te Ctluanio Hkt<* 1'-Antonio de VifeuPauliJla. 1 1 9./.C.
F. Antonio d"Aueir^Piedofo.dj z.I.
i f4uMf4^ramorit Trin. aSantsxSL F. Antonio do Penedo Arrabtdo , a Obi-
A. de Lisboa . 4 * 4 ./. 'a*. A . r r . > . -..k vsA . ' o-tyikA fa A. dt4tlkiyz J.\).L'\&
F^J^dft^9i{jf?ps7'rik. tfa Tofrjfcjf. F. Antonio de le.su s Grt,m.PeftaL*A~
d'Euoz&y vu 4 PalmeUaA.de Lssboa ueiro B.de Coimlrv.. 3%9r>k^ vut '
B.Antokio dll#as M.Etetn.de S.Agoft
F^nfrf idAdeFrnifcxMonte'jnuit tinbo.zo^.lM. .o.V*.... ; .v.w
0 Nouo. 1 3 o./.b. .t,Vc. ' <> ' Ff AntsmPk deMontaryi&Erem.deSS. A\
F,An4r*M. Feignsj&MSaatare.z A gott.a&auilL* m Algarue. 7 j ,Xb.
/.f.* Eleuao .501. /.g. . !.* > - O P.Anton, de Andra de da Cvmp.tQl"
OJrmaoJJiJrc Annes dC'op.aS. Man*, leiros nx dtocesio CrtM.23 2.1. i Q
fos, lug.no A.deuoraj\.O.l.^\. I O P. Antonio de Mnfrrate da Cmj>. 4
O Gotternador Andr Fttrtado de Men- -< SalseteMGti.*>.3.L%i^> . ^\\A.Z
doa,a Lisboa.jfil.rxi. O P. Anton. Robino M.da Comp.aKxn-
F. Angelo d' Afcenao Carm.defcalo , * gifdft*\l^.i.l.U\iJ k\i o*..", AivtfcS
.^Mbn\fott&no Altfttejo'i%2.L\i ^
v &p.AirtotoCapechi>MjisGoTnf.ibe.
Sor Angda da Ordem de S. Brigitt\ a O p.Artwt^adr*sd* Cvp% ) J.i
, Ltsbaa.^.l.x. :j n. iV . O P.AntomGarualho^daCamp.a Aliter*
r*/- daJj>uietaao'Capucha,aLif. ge B.de C0imbra.674.Lp v -.ua.
3 ^04.3s r:/,g. - -> 1 Antento fuPresbjtertia* Sebal rfugb
Sstr AmtaAas Chagas Francise, a Am* no Bispado de Coijnbra.z $ J, i . *.
-\r*nt si.de Braga. jn.l.. ' O CapioAnton.G aluao^a Ltsb.j SO.Lci
Sr Anna, Baftifia Dom. a Monte-mot 0 AntonFogaa M.a Portugal- r 8 iM%.
* kMfa-y&pitif* v" " * ' > "^ Sr Antonia de Caceses Franciseana J
Jr ^rw* ^ yf/^/rf,? Berkd0ina\ao Euora. 540./.C
J^r Antonia dm CbagAZ. Capucha,a JV-
Anna Manama Lisb.ifZO.t.^. " tuual.At\.l.\- r .-r
AnriqucdeGouueaji Porto.z^j .l.\S ' hniomH* V. & M. Ce* , villa no Bj.
F.Anfelmo Arrabido,a Obidos.17z.Lh. de Coimbra. z.l.b. >.- \.. <.
JPSdntthio' M.a Britonta. \\%.l. m. f/.e. ' S.Ap'odHrft9 M.a Braga. 7 2 1 ./.b. -i Vi.
^. Ant.de Segouea Frac, a Portug. 3 ?i . S.'Affllonio <JM.a Euora.6zz.l.a .%v ^
9~Mnt<*m Kegro 3. a Gutn 169./. f.^' 3;ApdU*i'B.<r C.a Braga. 225 ./.a. -'^
Tranjlaao. 540./.g. '< . F.ppartcio Franc.a Lisb. 467 ./..:
J^Antontodos Reis Francifano^Vijeu S.yfqtlaTM.* Braganya^idade noB*

F. Au ton. do Porto Francifc.j 2 2 .^c?. c- ^. t^ArfhadifiB. & mefm cida-^


FAntnio dcSanJtbfa'.aSant&tP*?- defili.? '..A.A. . . ,
7.3-'-\: ^1--:'-. A.:. t-Xthanjo- Pr4tMj;*&4trttm*'B>
>. Antonio de S.CathkrHaDom.a ifwfc*- </ Lisboa.J.Q*-* ' > ' ' '* .1
-: /l.i i ./.c. ('s-v ' l-" : vt SCXrtom* *:&>.>* Braga 4 54./.J v>
^.->; Antonio Valettte pvntin. B. de si S. Artkniio, a Sine* A. 'Etr. 7 $ 4. /ib.
Thom.a Lisboa. 1 01 ./.g. 1'^ Z>. Arnttifkv Abb. de lcobaa. 5 96 .-/. f.
f.ntnb de Aluito 'trn.$t.hi F.Afcencio Carm.D^fi.a Ltsb.iz^f. \
i .Antonio de Vutilieron.zV.U-' y.Ai*iffyfoB.& C;+HwugA3Z;Li >
SSS4 ^
m* b Index mSM&sr^V Z>

F.Athanafo M-Erem.de lS&gfo* ^ zbjm&i&e Ldt*eg<r.?$ fl.t.


~ Jonches &deP&tlifrm$fito^ k JRfi*^^^,7yM^;;
S.AuAx.a Sittes.T saX\>. .g.VS S.Boal,vide S&wdetia. p u" .
. ftwv.*K.^ R&tvrvtxta Arrabtd*, A $eauentet
.1 X > oi vj^ > ^Vw.^ villa emRibjttcja A;'Eu<76.lx:
-v.' , </..;>. 'A : t' i. ^ \\ .T. Bw^*/r4*jftS oafrc companheiro^
V.F.Baltha^rJ^mpoA:de Bfag4,Gar. apao.6 7 7./<rf.D . j. . } fcwia. .K
- - pe*tehce*M6t will* A&<Eu> VfJfjSrH dt .&a?rosiifp)d LetrtA,
' rapag.36^Jet:b\ : .t ^.1^ ^J^^^^firtgjJ33AaS''-i<k
JFv BalthaTA* de GuimaraesHieronjmi F.>ra$ d'oliuena Hieron.^6 &V '
1 44./.0 . ' . 4.0 .**W\ \ j&tvBrwwV de%io*FrAncfe. a AnA-
Jt B(tk*qifi du-*&Jdde.y..lt**T*m*%. rante.600.lA. .'l\.oti.** *<
. as&w , b terwo *k Franct/o. Z>i franco, de Vhana Cist. a OdiueSas.
-<0gs66./.c.> '-.Vi-nv.V-- u i.5<K.lU) 20 5 ./tf.l. .gA.i 0/ .< .- vv-iV'-
O Zrzwo Balthazar Dia^ da Copanhia, Sr BtoIanjde.S.Clara Franciseand^c.
.<fBr*g4<.77J*X <*<ovA. .1 O Santarem.z9.l.c. V..V. *.^vV
S.Barao Eremita, a MertoU A. d'Euo- iV sUm v.': . * ><iWv. '
-vi:<*i9^./.a. 'j. ..<tt,i .H *
Bartholomo da Costa ^Thefouxtiro da * , ^V..,y' .w\s.'J ct.? .. ; " -Vv- .'
y2fcdeLisb.CaftdloJ>r*co.yi7.iS.- S. ciqP. & M.pertenccjsihtl.pAg
T>^asilio de FariaCart.aLisbj^it^letX^ s> ,6(6-9. &Ab... ^ *^ . V.:;. * '
D.Basilio da Silua C.R.aCoimb.6i6.lj, S.Carilippo <JM.d Caparra,cidade dx
S.Baudelto M.a.C,4morAi64i.l.b\l . , y&uJtania.yAoJ.z. '
St'Batri^dosCrAws Franc. a Ribeira S.Cafsiano M.a Hrag.71 1 .l.b.{ 264.A*
B.de Lamcgo.6%9.letX j. a 'V.'. ... S,CnPhar'ma Vfba.deS&tigitji Lisb.
Sr Batrix de S.Gnalo Fraci/c.a llha 3 S*r Catharina 2{itneXDmtnicA,a Lei-
'TerceirAJj-iA.lXx.. %l , -a tfw.28./.ff_ . . . . .
Beatri^ de S. Francisco , a Villa-U' , Sor Catharina do Ro/ario Dom. < Bf/&*
ga A.de Lisboa.ziz.l.c. ..>*. . ./^iw.305./.it, V .
Sr Batrix, Firr*^ DominicA , & A-, Sor Catharina de SenaDomirca,aLif
ueiro.AA.2.l.b. ':. 1 ... > .. . boa.\7^..lX -, > .
J^r Beatri^dc St- Iago Carm.a Logosy, SoV Catharina do Salvador Francifcanet
cidadc no Algaruc.nidX .: v VilU uicoa.i%.lh.
Sr BeatriZ de S.Bento , 4 Lamas, aidea Sr Catharina de lefus Franci/c. a, S*
junto AFerreiraBe Vifett.\oi.lXu ja*pem.3,jJ.%, . y. ..
Jir Beatri^do Presepio C. R. a Chellas. . Sr Catharina e Aragao Francise***,*,

Bejttri^GaluayA Euora.77.l. . ?, Sof Catharinq do Sepulchro Erem.de S.


Batrix de Maduretra^aoPorto.% 5 7./.. Agofiinho , 4 Villa-real A. de Braga.
F.Belchtorde AldercteArrabidoyaTor*} 3 jO../.f. \v.y..t". . .. . ;
res-uedras A.de Lisboa.i$,l.9. . Sr Catharina J^^nnunciacao Hieron*
O Irmao Belchior Carm.Defc. a Alfena a Vanade Alentejo.iio. /.f, , . 4
Porto.A90.letX -, ,, \ Catharina de S. Miguel Renedi?. s
O IrmaoBento de Goesda CompJi Villa- Viana de Caminha A.deBra.72 3 ./.g.
franca na ilhade S. Miguel.$l l ./-g;. Sf Catharina da Purificaao C.R.*
D,Beto do Salvador C.R.a Lisb.i 3 8 ./.fc. Lisboa.6 3 7./-- r ,
*/o ^/.4 Iapao.A4-9.lM. \ . < . .* Se'r ectlifi de S. GonaloBent4 a Va*
O B.Scmatdo dtfc.de S. Bernardota T** na de Qaminha. a 1 ./. h .
^ S.C:
& Vafdsillistresemvrtvide. W
S.Ceciliano Cte-.a, Braga.72\.i.b. O Irmao Diogo DtAZda Comp. a Lisb,
CdtoKbbade B ened.aThomAr.60.Le.' 6 3./.h. " r
Chrijlet. M. a Euora.Reuelaao de Diogo Lope^ Pardo Hospit aleiro,aMoH-
fuatreliqmas. 69$.l.s. -' ra,villano A.d'Euera.\3A,.L{.
S .brifpulo M.a Aguas Celenas A. de Diogo Loureno Presbytero ,a Atteiro B,
BragA.zsJ.b: . -' \ (l.c. de Coimbra. 2$ 3.l.d. .W.
.Christougode AbrAntes picdofo.4. 5 7. Diogo Fernande^Presbytero,a Tarons
P. Chriiouo de Ieftts Maria CArm. dadeno AlgArue.bl.l. \ A X-
Desc.Ao GrajAl B.deLAmego.46 3 ./.n. Diogo da Madre de Deos Presbytero , 4
Sir CUrade S.Ftancisc.aThomar,Ter- mefma cidAde. s iA-Lh. ..
ceira da Penitencia.i 1 2.1M. D .Diogo- de Gouttea , Prior mbr de Pat-
S.Claudio M.a Coimbra.7Z2.l.. mella^a Coimbra. 3 9 3.l.. y t.
S.cUudiano C.a Coria , cidade da Lufi. Diogo CM.. a Iapao.6 5 1 ./.i. W V.
tania.^g.l.i. f 50. /.b. F.Domingos de S. Iuliao Fracifc. a Info*
S. Clmente Bifp^' M. a Villa-uicofa. B. do Portos 5 g ./.c. > \
Sr Clemencta de lesus Franciscana,o O Irmao Domingos lo So daCompanhid,
Torrio KJ.d'EuorA.iOAf.letX. a. Coimbra. 459 X& j'.,
Sor ClemenciA BAptista Capucha,a Se* S.Domicio M.a BrAgAna. 27A^-Lb. s-
tituA. 430./.C. F.Duarte de AraujoJaOrde de Chris*
F. Cojme da Ordem de Christo , a Lis- to,aThomar.6 1 7. /.g. :o t
boa.2$A,.lx. (L. j
F.Cosme CouersoCist.a Alcobaa.A.A,. . JE^. v.
Cojmo de Mefquita,a Ethtepia.7 10. l.s. \ . - .<
Jtr Consticia de S.Antonio 3 . 7or- D.F.Edmundo B.& C.Tr'm.ferteme 4
res.nouas.30i. /.g. LisboA.pAg.301.let.fi. ' ' <>
S.Cucufate M.aBraga.*>6l.Lb. D.Egas B.r C* Coimbra. 109. /.a.
S.Elias M.a Beja.609.La.
i ; D# S.Engra;iaV.&M.Ldonome,aBraga.
587./. b. Oilaua. 682. /. a. Inuencao
F.DA-miao das Chagas Arrabido,perte- >. reliquias,ejr dos mais compa-
cea Fi(nchal.pag.3A..let.d. nbeiros.i$2.l.a.
F. Demetrio CM.rrAnilfc.A TAn* no 0- S. EngrAA V.& M. II. do nome, a Bra-
riente. 296.1.3. (S97-Lf. ga. 3S 2. l.s. Inuenao de sua Ca-
F. Dejiderto Qonuerfo Ciji.4 Alcobaa. faf4, 538 ./.c.
JF. Z>/oge Vinhas Dom. a SantArem. S.EpArchio M.a BraganfA.27 A^.Lb.
1 2 1 ./.c. D.isteuAo de Almeida B.&C a Abra-
F. Diogo de S. Alexo Francisc.a Portu- tesjvilla no B.da GuArda.279.Lh.
g4l.u1.Ld. (Le. O P.EjleuaoDiA^dA Copanhia, aBra-
F.Diogo de Fez>es Piedofo^ a Eluat-7 36. gAnfa.3A.9-Lc. . -
F. Diogo de Httta Piedofo, a Coimbra. S.Etherio B.ejr M.a Lisboa. 3 5-Ac.
iO.l.. S.Euento M.a BrAgA.72l.Lb.
F.Diogo des Anjos Antomno,A Viana de S. Ettfemia, ou Eumelia^a Abobriga , i-
Caminha.7$.l.h. dade nos confins de Portug. 5 3 6. Lb.
JTS>iogo LedoTrinit.a Ceut alidade de Sor Eufracia Franc.a Lisb.301.Ld.
AfricA.764.Lc. S.Ettfbio M.a Euora.26.La.
F. Diogo dePAlmA Hieron.wo.l.C S.EufebioM.aCaparra.7A,o.l.2.
typ. Diogo de MorAes M. da Comp. a S.Ettfbio Palatino M.com 9. compan. 4
NAngAfAqui.i4-i.Lu iMcdelhim da Lufitania,O.L*. I. .
7T6 Index do-
V. ..v ! ' T? mejmo Oriente. 2<,%.l.%.
v T:.1ranctsco7^ocU]>!en.dLisb.\2C.l.d.
S.Faufo M.ptrtenc a Braga.pag.7iT' V.Yraw.do Oriete^Men.aGoa^o%.l h.
* let.b.rjr 722,/Lc. ' Y. Francisco de Aello Nu, a Portugal.
S.Fau/inoB.ejr M.aBraga.i2$.L 509JA.
S.FeUrM.a Braga.7 2 1 ./. b. tifykt. dot Cbagas Men.aCoa^.07.l.\\.
SftliDc.dr M.aSatare. 2Z6.U. F. Francisco de VilU-uifosa Piedoso.
S. Feli?M. corn eutros comp.aValenca 444-^d.
1. , dALuJtama.6i3.l.c. & Francisco deTalaueirjL Antonino , *
S.Feli^M.com outres ,a Euora.26.La. Cajanbeira , vtlta ua A. de Liboa.
JF. Feippe DiT Francise, a. Bragana, 246 ./.i.
48 5./.c. - ' T.,rancisco~deN.Senbora3.R.4Sait-
F.Felippe Arrabido,* Lsboa.\% 7.1.%. tarem.6 3 S./.h.
O Gapitao Velippede Britto iM. a Lis- F.Francisco de Villa-sranca Erem. de S.
boa.3 6 9./.g. Agojtmbo,*, Lisbea.2 5 a,.l.f.
Sor leiippa da* Chagas Yrancifiana * D. F.Francisco da Cru^ Erem. Agofiiu.
Santarem. s 41. fcf. 1. Bispo de Cabo-uerde, a Villa-uiost,
SorYelip. de [ejks i.R.aBrag.A).\.l.%. A.d' Eucra.229.Ld.
Sir YeJippa de Saa Benedi. aSemide. V. Francisco Ptre^Prior de S. Cruz, de
102./.K. : \ * Cointbra.300.Lc. (Lh.
Sor Yelippa da Vifitao Hieronyma , 4 D.Francisco das Neues C.R. a Lisb. 328.
Monte-mr 0 Nouo. 544./.0. F. Francisco de Iesus Carm.Desc.aPim
V.Yelippa HenriqueTAercenaria^aLis nhel na Beira^i 1 4. /. c.
boa.72.lx. ^.Francisco da ncarnacao Carm.Defii
Z). Yelippa de CaJtro,a Lisb.4.7 5 ./.h; a Arouca,B.de Lamego.270.lh.
B. Yeippno comp.de S. Antonio,a Lis- F.Francisco da Rocha Trinitario , a Beja
boa.707.lb. \ 428. /.b,
Vernao LMende % Fresbylero , a Coim- O P. Francisco Marque^yM. da Comp.a
bra.69i.Ld. Nangasaqtti.nl.
Hernao CaruMo lM.co \ 5 . comp. a A- OP. Francisco Cabrai da Comp. a Cou-
dem no Oriente. 707.lx. lbaaB.daGuarda.^%.1.%.
F.fernando Pirc^Dom.a Lisb. 3 8 o.Ld, O Irmao Francisco Martz, da Comp. a-
F. fernando de Santate Dom.21 2./. b. Cantao na Cbin 4.4 3 2 ./.h .
T. fernando da Pa^Yraca G0a.%02.Li. O Dottor Francisco Monon , a Lisboa,
F. fernando de S, iJMaria Arrabido , * 243 ./.d.
Lisboa. 2\6.l. g. D.Francisco Trigi*o,a Lisb. 7 1 2. Lu
ZX F. fernando Vaqueiro Piedoso , 4 - Fracifco Machaio M. a Ethiop. 723 ./.
uora. 167. l.d. Sir Francisa do Spiritu Sanilo CJen.
V,fernando de <Miranda , Bispo de Fi- ao Porto. 368 ./.e.
fu^A^L. Sor Francisa das Chagas Cartn. Dfi, a
SL Yirmio Utf.a Britonia. 118 ./.a. Lisboa. 2 9 ./.h.
llerencia V. a Archas B. de Lamego. Yrancisca dos Anjos 3. Fracisunx% <t
380./.C. Thomar. 61 8./.i.
S.Yortunato Diacono>rjr ms. a Valen^a Froilano Abb.Bened.a Arouca. 266./. b.
daLufitania. 683. /.C S. Fronto M.a Braga.7 21 .Lb.
F. Yranctsco Donato <Jtf. Dom.a Bar- S.Yrutfuoso Arceb.de Braga.w 1 ./.d.
//oV #o Oriente. 4 3 3 ^ i. S. rtttfvofo Abb. a Consttntim , terme
l F. Francisco Robles Dom. a Qochimn de Villa-reaL 5 9 j i,.
0Zr_

& Vares illustres em viirtnde. 777

OIrmao Fulgencio Freire da Copanhia, 0 P.Gonalo Dia^de Barros C'. S.a Fil'
aGoa.6S6.Lf. "-J larde srades.622.Lb.
V \
D.Gome^Ferreira,Prtor mor de S.Cru^
G. deCoimbra.6A.$.l.C.
*.v S. Gorgonio CM. ejrfeus companheiros.*
F.Gabriel de Christo Carra. Desc.perte- aBritonia. 118./.a. -..v(/.a.
ce a Ilha de S.Afiguel.pag.i $o.let.c': S.Gregorio Magno,aTorres nouas. 142.
F. Gaspar do Spiritu SanClo Fracifc. a, F.Gregorio Franc.a Viseu.a,2id.c. \
Faridao^lugar no A.deBrag.j 5 9./. g. F.Gualr Franciscano , a Viana de Ca-
F.Ga/par Af.Eremita Agojlnho, aLif- minha.171.Lg.
~boa.230-.Lc. , -i Sr Guicmar das Montanho^ a Villa df
F. Gaspar das ChagasErem.AgoJl.a Pes~ CondeA.de Braga.302.Lf. .\.
queira B.de Lamego.419.ls. Sr Guiomar de Sousa Dominica,a San-
O P. Gaspar villela da Comp. a Aui^ A. tarem.133.Lg. s -
d Euora.634.Lb. Sor Guiomar de S. Agotinho Domin. a
0 P.GasparPae^da Comp.M. cem trcf Lisboa.40 5 ./.c. . rv- '
comp. a Couilhaa. 710./.f. Sr Guiomar de Castro Beneditfina , ao
0 Irmao Gaspar Pereira da mesma,aE- Porto.204.Li.
uora.661.Lg. Sor Guiomar dos Anjos BcnediClina-, a
Gaspar da Piedade Eremita, aTorrcd Viana de Caminha. 135 ./.g. . .. .
Men-coruo.i 1 3 ./.d. Sr Guiomar da Silua Cift. a Loruao,
Gaspar Camello M. a Calecttt no Oriett- 404./.CL . ' .*. .- 1
te.159.Lf. Sr Guiomar da Prefentaao Maltc^a%
O P.Garcia Genaluez, da Comp. aBra- a EiJremo^ A.d'Euora. 1 1 2.l.g. < - '
ganca.290.lS. V. Guiomar, a Ltsboa.109.Lb. .,
Sr Geltrudes^rigitta^aLisb. 5 40. /.fi S.Guifetta V.&M.a Aontt-mr
G P. Cilde Abreu da Companhia,aCam- uo A.d'Ettora. 3 55 ./.a.
fo-maior B.d'Eluas.73 7./.h. (7,C.
G Marr^Erem.da Serra doffa: 6 5 7 H
As Cadeas de S.Giraldo B.r C.,a Bra-
ga.92.l.z. Hettor dia Presbyterotpertenee a Tor-
O B. F. Goalo Marinho Fracifc. a Vian* v res- nouas.pag. 3,3 o.letA. (51. /.d.
de Caminha.$$6.l.d. x ' * Jr Helena da Cru^Capucha, a Euara.
f.Govalo de Val-bom, Grai dos Mena- Sr Helena de. Barros 3 . R. a Totfesno*
res,a Portugal. 53 i.l.d. v *
F. GoncaloAe Lisboa Francisa 8./.d. Sr, Helena de Sant-fago Carmelita , *
F.G onalo leigoDom.'a Stare.3 5 5. l.b. Estremo^.a.o6.l.g. ;:^,-,.
F.Gonalo de S. Alberto Carpi. Dfi. a. Henrique da Cru Antonino , a Lis*
CMetttlla B.de Airanda.a.99 d-t.'^- boa.29.Lg. \. - -,\-,
Z>. Conalo , Prior mr de S. Cru de SMt9/*li*M.4BritQWa.\7.la,\ ... \
Coimbra.)7\.l.. 3 vV ... -i \*L S.Hermenegildo Afia^AeridOfCabea da
J>.Gonalo da Silueira Af.d4C0mp.4Al- Lufitania. 3 5 4Z3. ,\ . 'v <> t.
; meirim'A.de Lisb.-o.l.. -- S.Hesichio y uHischioB. & M. ao Al^
O P.Goalo Medeiros damefma,a Fui-
~ xo\ou Mejo-fro.\\%\l.c. '- vo?> S.Hilaro C\l.a Vilf^ufcofa. 48 b.*
O P.Gonalo Rvdrigue^damesma,aGa- Trarf*6.i$9t<{-1^-. . . 5.V. ..
l^etros^aidea e*to*U de Lima. y$ F.Hier'onymo de VilU^iosa Piedoso.
V.c. 3.UtM4
77$ .v Index dos Sancto^
_ a j Carmels
^HitrvnjmoTostaio ^**Jti* JtLtJ.
a Lis* FJoo Nauarro Tr'mitario , a Santal
reMh]bl^
boa.1 24./.C.
Hieronymo Peggdo 3 . daPenitencia , A F.Ioaode S. Maria Paulija, a Alcerdo-
Camfo -ma10r .d' Elttas.ja. 7 . / h. Ja9aldea da Guarda. 5 9 9. /.h.
Hieronymo Luis M. a Nangajaquii F.loao da M ej orada Hieronymo^a Arri
[ana de Sonja B.do Portant 4 ./.d .
464. /.o.
Sir Hteronyma do Prefefio Domimca, 4. F.Ioaode S. Maru Carm. De/c. a Tor-
res-nouai.a.% 9.I..
Litba.y'4./.C.
FJoao de S. lojeph Carm. Dfi, ao Ter*
de Alanquer. i.tfX
1 O B.loao disc.de S.Bernardo , a Ttronc*
D. Iacobo de Viana, Clerigo R.fag. 1 J 7- ,B.de Lamego. 551 J.b..
O B.F. loao Ejtacio disc.de S.Thomas de
F. Iacobo de Padua M* Francise a Tan* Villa-noita, Agojlmhoy a Jlha Tercei
noGrienie.z96.Lz. SVc.4iJLb.
FJacome d'Arrud* Antonno.^ 7. fd- l>-Ifo X'rmudez, P atriarcha , a Lis-
V.laime Cardeal,aLisboa. 573 >Lc. boa. s 57./.C
SJanuarto M.aBraga.7 z\:Lb. DJoaodeS.MariaC.RjtTerena , viils
S.Ianuario CM. cornfeus companheiros> n AJ.' Euora.149.UiA. ,
Alcderdoi Sal. 5 8 7 . /.a O P.IoaoBaptifla M. da Comp. a Tfan*
F.Ignactode Semtde Hieronymo.%.l\\. gasaqut^.l.va.
O Doclor Ignacio j-erreira,a Tont-Arca- Qf'Ioo Qltngo.da mefma , aLisboa.
daBe Lafieg\*:% 7.Lh. 7Ar.U.
Sor Ins, de S.Psulrancisian*,aSan~ p- IofadeChrisiv C. S. a Cochim m
tarem.wxx. - *>runtcA%J.. . (l..
Sr-Jnes des- Atyos francise, a Villa de 1* &o*o Ptesbytero^o Algarue+aj.
Conde A.de.raga.$ii.i loio Cerueira de Vera Presbytres Lis-
Sor Ins do Spiritu Sanc~loCarmelita,a . .boa.64.9J. g. .
Lagos,ctdadenp Algarue^f) 8 .L . loao Rodrtgue^y A Arrjfana de Soufa,
S.Indatecio B.ejr M. a entre Douro , & - ^62j-h, . ; w .....
' Mtnko.2la.M\aTranJlaXoi76.l3u loio Mabelo UH.a BeirA.20 3 ./g.
I.nHtceciosJM.Erem.Agofiinboya B*r- XovCal/egca Alje^ur, vdia no 4lg*r~,
eWos.zoa..l.\, - } ^ > ue, 2$ .
IoachtmM-Al*f*o.-kt> ~vl loao Acxxi CMji lapo. i 1 3 ,/. L 4
loacbtmClLa Iapao. 1 8 2.1. m. f loanna deCbrtJlo Domutua^aSe-
OB.lvao de Bios , * OHcfnie-mr 0 7ty - tuttaLlJM.
Jto.92.lh. 1 11 Sr loanna do Prefefio DominicA, a Lis-
Joade Deos Prsbyrer)aCo(khnoG- boa.47A..L%.
riente* 24 5J.%. Sor loanna de S.Donsingvs , a Euora.
^tfJLi. V? - .>. ' . :\ .1
F. loao Pmheiro Dom. a Setuual.\%. c
F.Ioao dt Mxdetru Dtmmieo^a Eluas. Sor loanna da Glofik Domin.ao Par-
499-/.f. . .V.;.- .r4' h\-V.\ - to.}67.t.<b.i K t. . . Tr.
F.$odc MouraTkm.t Be-fsa.i\30.1.c. ^r loanna de S.FrAndfio Jlefwri/A , 4
F.Ioao Maldonado M .Dcmimco^ A Silo Ltsbo*.2*J.tJ \.. >M . \ >
no rtente. %4\J.)h. ' xW- J'r loanna da Cccepco Cafutha^L Ma-
F. loao da Trindade M. Dcminico ,uE- - 4 CAm. toMt. 1>- ^\ . O
tbiofta.^2.l.ny^^ * " r-:<' v //.o. - Sr ItantAe $i nedtfoif*ACoim-
F.Ioao das Chagas rrabidoysbix . bra.36.Lt -, \
Sr Io annat di Ordem de S.Br/gttta, a .Sjt&jktf dABx^tRtfP dt&Awk
..tykboa.iOH* \ '..- a-v'-* S. Brigittaya Lisboa. 293 .set j rt '
H /<>< j*/.4 Portugal. 1 8 2. /.U. i i f S.Iulio <jl(icm /ulta^A.Braga.7^JA>9l
. Jorge Santlos Dor, m Camp ode
frl-u/t* rteirat&w.a* PW^jb-l.hr
X>. /srgr Tbemudo Dom. A* de Goa. Sr lustina do Salvador Fraxujcaw, 4
ifotfi^- w h-.. ..... V b ,FtguWQ BJe G<mkrAxi:4& \ '..
9^fo^gede7!a^ada>C>mp.aIeft
- qnetrx A, <fc Aamego^. 1 9. &d; y- v>
F.Iorge de Betblem Hieron. 743 .Ad. . ? Jfk.' .V- MT 1 >T .<" ; i V*
F.fvge de QseU Capucho, a Coxgo.66}. iJMrp>tf:ffrJ.<m*.A Priton^agA *
Ah. v' ". v >- "M-m j vif ,u"nA l'tA, ;;., : s.v;A"
X Io/lr/> 4& Arimathia, a Lufitama. yWl^.V^^W-S^jAh, -,
4 8 z./, a. JA. j. . . i.^.. j O P.Z40 HenriijueT^a, ikkfM Funbal.
F.Iosepb dos Rets Carmelit. Deft* Lift. t-U, :Jf. f.:{>:' >.
boa. 19 5>h.' -<\ * v.-. ov. S.Lconcto B.ejr Braga.z 2 5 ,/,?,.. \,
\ /*/fy b Tri. 4 c*/4 , eidade de Afri* J>dMn*rd*4c ^iM.Vrd^mdf (^r{f^
i4.765.Ae. :A-c t\\ to,B.da China,ao Cartaxo A^.dMr
F. Joseph da Orde de S.Ioao de Des , 4 itakXf*Agt r,n%..'. . "AV. > >
' entre Douro^t!? Mmho.ft^oX^ Sr leonorde Mots tymMM > 4
O P. Joseph Fornaleto da Companht*y ao
~ "Oriente. l& ..'.*..*.:..'; J<>r: ^WPPf jP^4 FrawiJatHhdpll
S.Isabel Rainha de Portugal, aCojm. deConde.ij.l., .<.'.,.
' ira.Inuenfodesencorpo.}09.l.zA SkeuW Btffttafwh* , d Euara.
Sr Isabel Rodriguez, Dom. 4 Aueira B.
' ' de Coimbra.s io;Ae.
Jtfr Isabel da Piedade Domimcaya.Euo- nouai. 98. d.
- r4.394i/.tf. j. - SirLeowr fierra^BeMditm*, a Pp9r
Sor IJabel da Concepao Domini^aA* rt.194.Af. . - ' ... . .. :. ,\ t
- brantes.7i.lA.> ^ u.'. V3 .; Jcr leoffer Vf ^it reuBened. 4 fowtfV
Jr Isabel Cabrai 3 Dommica , a lis deCoimbra.-jiti.l&t . '..^
boa.M 5 .Ah. ' * ; .', Leonor da Sdtta, a Lisboa. 194. /.g.
sr //i^/ de S.Lui* FraciscanataFiUa Xw^or Rodrigue^ 3 ^rm.a Mour^oA.
de Chde A.deBraga.iOi./.h-, .w:rl d'Euora.<> 1 j./J.
Sr IJabelde S.Ioo Franctjc.ibtdem, X-mw M.a lapao.j^J.h.
Sr Ijabel dos Serafins Fran.AViU^ F.Loureno Cijl.a Acobaa.6 1 .l.e.
utoj f^.d Euora^o.l.^. , , O Irmfc LMtenfo Lusio dfVmjL* ?4*
Sr Isabel da Madre de Dm>s 3 .R-a T?r~ pao./^i.lS. - C".^ - t. , .i3
rs-jtuas.z.lie,* - -' .. . ; a'.I O Irmao L^uuneo OtUga da msma.% *
Sr isabel da Resurreicao } . R.* Lisfea. Lisb0a.7a.JS. i -c .Vi-.. t.\l. .
66.tt; : y' "' '-\~. 1 * \ \\. \Vi F.LuWiBrei*. Agofi.a
fsabel de lesus 3 M Peniteneta,.aYfaa F.Lucas de S, Antonio Ana^ido f
dekCmiha,a,Q*f3> . . ..r.'fo *.A
p. Isabel de Noronha Agostinh* , a,f,if- Z,f^ Rafo^M.aEthfia,7\lJX
04.40$ JJ * -K .va^'n.i S.Luc^B.f^'JH.tom.*taHS{omp4k^h
SV IJabel de S. Hieronyitio Carmx fisse.
a Lsbd.iMK''' 'O Va uiup VA J.Zcw nifiipuU^Cbt^^a ffiora.
So> //ife/rfr AguiartJi.#J2wtfg3J.z.
F.Liico S.R.ao tfMgrf <fe Latoege. s ^jfc* tacsa 4 ;B*Vf> * j 4, /.cC .^
6 s o./.h. - - 1 ^ ' Manciotcom outras Martyres , .4 Jif
S.LuciioM.aBuord.^.U. 4.2%J3l.p* * (Lh,
Lucench B.de Combra Sentd. 496% l.i. O P.Mmncie M.d* Cfftlf. a lAf i. 37 z.
FJLuisde Mtdekvs Dominicoa Cccbitn, O P. Manoel Barret? da P*efmA, a Feira.
" cidttdsnortente. 19 Ai ; v < S, do Porto.\td*\i$\ > .-.\ ;v
F.Luis do Sfiritu -Sanclo Dcrmnko , 4 F.Manoel do Vimieiro FratJCA3.l*:*
Mofabique no mefmo Oriete.4.2. I. n. F.ManoeldaCone^oFrAnctfcAno^ 4
F. Luis d* Fonce* %f. Dom. a Sono Cochim n* IndtsaSAA Jnucnfto.s 2 .
m efrno Orients. 245. /.d Ml'.**- v-^ v.\i\<kt*S '. .;<;. \,
F. Luis x Cttwha Dcm.a A^iffa'iitk F.AAnotldoNaftn^VFtyncfo
Lisboa.t&oJ.i [-^ Baatmna mefma india^o jj,
F.Lttis de Montoik'Erem. Agostiftk-i s F: Manoel P*rtixA:FfiAtscAnorAllka.
'l,J*tt.*5^J3fr-"f**1-- ' GrAciofajA+.l.i .;.,>:*.
F.Luis do Rofario M. Car m. ai O&tiJ, FrLMnaJ FtrretzdjM. Dom. aSjnZo.
diocrfide Thoraar^ 5 ./.. no reino de Pegit.3 96. /.g, . . 'tt
CCajnto Luis Monteiro M. a Lamego. F.Manoei' Nu2e^jrripv*rio,aCo4,i 1%
' zoXg. ;A *- . l.b.Inuenao.^.l.L ...
Ztf Aluare^ Pinttr,a Lisboa.a.ol'u FJMmoddc FJstasjrrjviiari. 541/,
J"Br ^> Saxrame'nto Don*iuica-?k F.Ma&ieldeJeJu*irm. Vcjc.a Eluas,
Bethlem A.de Lis b*a. 3 4.1.Jet.\n b>. 462Jl.au.'... <.'w';.. >V..-. 3
Lutta de Deos Dominica> a Euora. F.Manoel do SAluaor Ptulifta,* VVa-
385. /-L -,J i " uifo{4M,ix. .
J')' 0/7* <i . Cafucba, 4Lis- Manoel Leal Presbytre a Arrijantdc
bt+JLn. .'.\v.'oj. soufa&z.Lt
S6r Lmfrt da Encaynaao Bened. a La- iManoel do Rego Frcshyterc>a Altir d
mas B.de Lamego. ioi./.i. Cho B.ttElu<u, 26 y i.f.
l.LuTlt dxGant.*Bernardata C^B. LManoel da Conjola^ao Presbjtero , m
deLeiria.19.l-t- Eluat. 5 14-^h- .*^
D.Luh de VafeoMxUos i.R.a Coim- CCtpitao lMjwocI de Oliueua, Os. 4
bra.70\.lS. * ' ; chaulnoariente.(>z.U.
S.Lupcrco M.& feus comfanhe'ptos ,* S.CMaria dos Prazercs, a Portugal.

^ S.CMariaCMagdalenOia Ctdade-rodri-
5A*. -.*.:> go na Lufitaniaj\.%\.l.ii.
S. tJWariaCleopt.ibidem.
Sr Magdalen* das Ckdga* Dom.perte- sr UMaria deUWendofa Dom. 4SjOf
ceaLisboa.pagJJet.L : j ... y . \v/lrew> 1 3 3 ,/.d. , . N f
Sr Magdait* d+ Rfsitruifaa Franc, sr UMaria de S. ooDom. * Abrxn*
a Abrantes. 6 r j. , 6o./.hs>
Joy Magdalenadsis cbagas Agrfmh** So'r oiaria de lefm Domsnua >
W Trocifali67tJ" .....-, oa.zos J.m.
Sir Magdalena de refus Htrsiqm* , a Sfo ^faru fa s.FrAncifco Dom.* Este.

Viana
MagdalenaM,Aafi$.}l7MX ., SorUiaria de> AttadeDomimct a A-
S.MagorianoCJLCvri*,cidded*at :\Meir;i%7.l.b. >
aaLufitama\\77dA' . \v< - -j. Sr<M*rUde Christ? Franciseont* d
S.AAncto
& Vares illustres em virtude. 7Si

Sr Maria. Baptila Franco Angra, ci- S, Marcos loao difcip. de Christo. Tras*
dade uallhaTerceira.<,oz.l.\. laao,a Braga.j 30 ./.a. '"
Sor Maria da Cru^FranciJc. ao Tor- S.Maral Centunao Mt Ixuencao , &
rao.34.oJ.il. Transtaf Hoxa Tanger em Afrtca,3+7.
~$r LMaria do Prefepio Francijc.a Mo- l-Z-
chique B.do Porto.} 94./.CL S.^Marcial M.a Braga.j 21 ./.b.
Sor ^Marta da, Resurreiao Francise, a Sor Margarida da Resurreiao Domin.
Abrantes. 1 48*./.h. a Lisboa. 2 1 9./..
'Sr CMaria da ColumnaCapuchayA Sa* Sor Margarida das Chagas Carm-T>esc
cauem A. de Lisboa. 3 04./.. a Lisboa. 5 3 ./. h.
Sor Maria de S.Hieronymo Capucha, a Sor Margarida d' Annunciao Franc. a
Lisboa.23i.Lg. RibeiraB.de Latntgo. yn.l.b. ;
Sor Maria da Madre de Deos Capuchat Sao CWartinho Dumienfe , a BragA
ALisboa.4-29.Ld. 2 3 9-1A.
Sor Maria da Resurreiao 3.R.\a Mon- F.CMartinho JLremta Agoftinho,a Lis'
forte B.d' Eluas.2%o.l.\. boA.735.lA.
UMaria do Lado 3 -da Penitecia,ao Lou- F.dfartinbo Eremita Hieronymo,a Be-
rial B.de Coimbra.7x.A..l%. thlem.30.lh.
MAria MagdaenaTerceirAyAThomar. F.Martinho de S. i^ngelo CarmelitA
3 6 1 ./.h. Desc.a Serpa , villa no A. d'EuorA.
Maria do Rosario Terceira, a LisboA. 77./. n. '
397./.. Martinho Anacoreta,a Salir, vt/la nos
Maria de Iestts Terceira CarmelitA, a Coutos deAlcobaca.3 35.Lb.
Mourao. 1 o 3 .let. I . OP. Martim Loureno C S. de S. loao
Sor Maria de Christo Cistercienje, a Euangelifta,aLisboa.\99.lX>.
V0rtugal.291.lS. Martyres 4. Franciseanos a Cochim no
Sor Maria do Spiritu Sanclo Mercen. a Oriente. 3 8 2 . /. b.
Portugal. 9 9 ./.c. MArtyres 6.a Costa da Vescaria, no mes
Sr Maria daTrindade Qarm. Descal mo Oriente. 5 74./.f.
a Lisb0A.3A.oJX ' Martyres 17. a Iapao.30.lS.
Sr Maria de S.Miguel Bened. a ViAnA Martyres variosta Iapao. 5 5 ./.m.
de Caminha. 543 V.m. Martha V.& M.a Iapao. 4 \ 1 Jet..
Sor cJlfaria da Purificaao T>t>nna de Mathias <JM,a lapxo. 96 J..
Aut^a Lisboa.232.Lh. LMathias M.a Iapao. 270 J.g.
Sor Maria do Prefepio Malte^A , a El, S.UMatrona V.a Brag. a 7 8 ./. c.
uas.766.Lg. S.atutinoA.aBraga.72\.l.\).
Maria Raymunde^ Mantelata Agosti- S.Maxencia Viuua,a Coria.76 3 J. b.
nha>a Lisboa.x 2 2./.g. V. Mecia de Aluarenga Abbadesta deO-
jMarA<JMartyryaCoimbra.3 10./.b. diuellas , a Brumes junto Lame-
tJMaria Martyr corn quatro filhos^A la- go.22% J.c.
pao.6A.J.m. V. Mecia Freire Cisterciense^a 0diuellas
Z). Maria CManoeU a Lisboa. 47 5 J.i. 63 6 ./.d.
Sr (JWariana da Ajsumpao Francise. V. Mecia de Mello FranciscanA , ao Por-
ao Torro.6 2 8 ./.g. to. 3 1 6 .Ai.
S*r iMariana dos Sanctos Carm. Vefi. Sr Mecia da Concepao , a Monchique
aLisboa.i37-l-W- rabalde do Porto. $7 5. /.g.
S. Marcs Euangelista, a Trancoso, vilA Sr MeciA de S.loao^itronyma^A Vaha
m B>4.7o6./.a. 1 de Aient ejo.i 9. IX
Tvlz F.Mi
7Sa - Index dos Sanctos,^

F.Miguel de Valene\liermymoyAPe' ... .


-na-longaK.deXisboa.70S.Ld. jp
F. Miguel FaIco Arrabido,a Mealhada ..... . .
juntoxo lugar deLoure s A.de Listoa.
2 6 7Z. d . S.Pa o da Ordemdes ,pregadorest perte-
^.CMigueldeS-.'Hieronymo;Carjn.T>efc. ce aCotmbra.pag.^oJttx.
aLsloa:63.l.l , S.PAschaJio-C.Reg.AJnefmasidadede
<0 P. Miguel de Soufa daComp. a San- CoimbrA.3 5 ./.d.
tarem.^.<)%.Ui . * . S.PauIo'B. - C. ax-Merida9<cabca d
Michaela dos Anjosi . da Penitencia, a Lujtania. 1 7./. b.
Vifeu d 3 8 . L g. F). jP4/o C Jg-* MorefA 3ifpado do
Milicia Fernande fea Setuual.70.Lh. or/0.44 5. /.c
D.Paulo C.Reg.aLisboa.^doJ.z,.
OVottor Y aulo de P alaciosta VtUa-uer-
de.A.deZiskia-AsioJ.t
S.NarciJsoB.rjr M. jertentea Santar. .Paulofirmde Deos,a Euora.i 5 5-/-C
pag.zio'Jet.z. Paulo CM.a Japao.Sj.i.' 544./.P.
WjjjoM.aEthiopia;7\o.L. SorPaula da Jladre de Deos Francis-
3F.NicolaoFobre%ai * R.a Villa-noua de canata Ulcbique,arsabdldeJ j>J'er-
Portimao no Algarue.i 4 yJ.d. /<?. 3 94./.d.
T. Niclao do PortOy Recoleto Francisca- Sor autade&tiuenfaTrinitarjd.. 46 cl
no.iSi.l.h. /.h.
F. N. 3. Reg. a Flibeira B. de Zantego. S.Yedro de Rates A.de Bragair Poru-
189./.IX. martyr de Hespanba.71%. 1.3.
F. N.xMercettArio MArtyr, a Portugal, x F. PedroConalue^ Telmo Dominice,
61 ./.d. a entre Vcur^r JkHnho.$ .5 zJ. <-
-N.Pajor Santfo , a quem appareceo N. F. Vedro Gallego DominUo, a Bcm-jca.
Senhora du Ulcrciana.76 3 .Lc. 6.I..
U. ReguloCMartyr,, a Clatem nasllhas F. Pedro de Sena-M. Francise. ATAnm
Malucas.71 5.V.C. 0rientc:z9&J..
Sr N. Abbadcfa Bened. a Reciao B//- J?. Pedwdo.RoJM>Fr*nciscAm> ;, aZs-
pAdo de Lamego. 2 5 z.l.b. boa.\% z.letX
Sir N. AbbAdefA.Bened.A FArzeAui.de F. Pedro Francifiano , 40 Tirta. 722.
Brdga.z53.Lc /.e.
N. N. <JMonj<uBernArdasiACoB.de F. Pedro de \jmar*nte Frvmiscane.
Leiria.iA%.l.b~ 3 5 9-Z.f.
N.N. snuenao de dous'corpts incorrup- F.PedroRaptifia M.Recoleto Framifi.*
tos na nitlla de Santarem.a. 1 JetA, Cunhalc no Oriente. 3 1 5 JL.
N. N. N.discipulos de S.Francisco,-a E- ^S^edroda MagAalena Recol. Francise.
uora.697.Lc <aoTrocifalK.de Zisboa. 100,/Lf.
".Yedro de Alfaro Ctpucbo,* Matao n*
\J. cbtnA.3 9^Lf.
F.Pedro Lor-dello Piedoso^A SragA. 1 47.
X.OptAto xMartyr^ettece a Braga.pAg. /.g.
7 2 1 Jet. b. F.Pedro de SAntfAtMariA Cat melita,x
C P. Organtino Brixiensc da 'Cop. a Na- Portugal.7 36 J. g.
gasaqui , cidade principal de Iapao. F^Pedro de lesus Carm. Desc.ao Barrei-
673,l.f. j0 &.dcLi*bo*,A,2iJ.h*
\

& Vares illu tres em virtuda 7*3


F.Pedro Ramos Eremita Agostinho , *
Lisboa.i 56./.C.
F. PedrdaHorta Erem. de S. Paulo,*
Fi/U'Utfofa.3 16. /.g. S. Raymundo Pflr ,pertence a Mede-
D.Pedro dat Coagas C.R.a Eira^lugar Ihimna LuJitana.pag.427.La.
no B.de Combra. 3 5 z./.i. D.Ranulpho Ab bade de lcobaca. 5 96.
V.Pedro Garcia C. R. aLandimh.de /.f.
Eraga. 5.L. Recejuintho Abbade a Braga.26.Lb.
Z>. Pedro Dia^ Bispo Ciuitatense a Por- Reliquias de Meri da. Inuao , ejr Col*
tugaL4.96.Lb. locafao.165.La. ^684. /.d.
0 P.Pedro de Toledo da Comp. a Bahia Reliquias deAlcacer do Sal. Collocaao.
de todos Sanlos.^i 6 ./.f. B. Remisol Bispo de Viseu. 5 9./.b.
.0 Irmo Pedro do Bajto da mefma. S. Responsa V. ejr cM. corn sua comp. a
447-/.g. Alcacer do S4/.684. L.
Pedro deMesquita Presbylero i.aMe- S. Restituto M.a Aguas Ciller, as A. de
coruo B. de cMiranda. 291 ./.i. Braga.523.Lb.
Pedro Yernande^Jiospitaleiro.a S.Ioao F. Rodrigo deVenalua Trin. dise, de S
da Talha A. de Ltsboa. 20./. g. Ioo da Matta.\i 6. La.
Pedro Rodrigue^ de UWoura. 2 2 d. OP. Rodrigo Aluaref da Comp. a Ar-
/.b. Zjla em Afrtca. 558 ./.f.
Pedro Gallego^a Alje^ur, villa no Al- Rodrigo Sanche^Vresbytero , a Obidos'
garue.z 5 i./.a. 699./.C.
Pedro Lobo M. co 5 7. companheiros, ao Romo cMonge Bndictins, a Merid
Achem na India.6 10. /.C. 27A,.X.
Pedro Martyr a Fingo em Iapo. 64. Romao LMartyr a Iapo. 2 5 9./.m.
let.X. B.Romeo,a Refoios de Lima. TrarJLae
Pedro UKartin^ a Carnide A.de Lis fao.507.La. i
boa.167.Le. F. Roque do Sacramento Carm. a. San-
Pedro CMaximura CMartyr , a Iapo. tarem.if2.Lm.
oi.l.m. - S.Rofend B.& C. a Salfas no B.do Por-
S. Pelagia V.& Martyr , a Bragana. to.z.l.c.
274*/.^ -
JPelaia Fafez, Canontca R. a Combra.
6 09 ./.h. S-
Sor PetronillaCapucha,a Lisboa.6 56. * * K
u.
S. Primitiuo M.a Euora. 1 6./.a. S.SabmaV. & M.aEuora. Reuclaao
S.Primititto CMurtyr , a Braga.,7 21. desuas reliquiifs.pag.695 .La. > -. .
/.b. S. Salamo cM. pertence a Portugal.
S.PftblioM.ibide. \ s j./.b.
D.Sanck Ins. CiB. a Ce/las , ejr Lor- <_.
uao. 1 5 5 ./.d. - . .
V.F. Sebasiiao et AfienfSo Bispo de Ca-
bo'Uerde Dom.a Aueiro. 1 4 5 ./.,
f. Jhtwtiliano Martyr,fertencc a Bra- O V.Sebaftiao Barrad,u da Compji Lis*
ga.pag. 72 1 ./.b. j *-.> ' boa.560.Lg. m '/
S.guiteria V. " Kartyr , vide S. S. Segundo , ou Secundino B. & OW. A
Guiteri*. \ 1' Braga.7 54./.C. -' i.
Tttj S.sc-
784 Index dos San ctosi

-3". Senhofma bb. Bened. a Bofio A. de bra.pag.70.Lt.


Braga&Z..c. VIrmao Vaft Ferra^da Comp.aoPor-
F.Simao das Mohtanhas Dom. aSolr t /<?. 27$ ./.g
F.Valentim fradcikronjma,* SxMar-
F.Smao do DefertoBernardo^aCunhal- toi B. </f Coimra. 5 2 5 ./<d.
tayaldea no B. de Vi)'eu. 3 5>6./.d. Sr Veronca Delgada Franca CMonte-
F.Smao C.R.ao Porto.6^9.l.c. . mr v Velho B.de Combra. 5 1 J..
P. F.' Simaode Sotija B. & C Mercena' S.VicentcM.a Euora.Reuelai> desuas
rioaoimbra^z9&.l.b. *. reliquiaf .69$ .i.a,
S.Siluestre B.& M.a Braga. 550. /.a. Vicente -M. corn outros xompanheiros , a
O P.SilaeJre de Linhares C.S. 393 .W> Iapo.^det.].
S.Stlla.ou Sitta KrjrM.aThvmar. 4.4.1* VIrmao VicenPeAluare^lM.da Comp. a
S. Saccs0 M.a Braga.yziJ.b. (La% Femeira,vlla no Alentgo. 6 24. d.
D.F.Sueiro Gome^difc.de S.Dmingos^ S.Vicencia V.& M.a Coria.177.ih.
'S.Vtor M.a ~&raga.^lyid.z.
aSjtntarem.7i2.Lb.
S.Sufana V. & M.a Braga. 5 68 ./.K Sr Violante d-Ajnfo Dom. a Euas.
\zuLi. (636. l.c.
Sir Violante da Silua Dom. a Auetro.
S.Vital <M.a PiheL7\ 1 .l.b.
D.F.Tello A.de Braga Francifcano.pag. S. Frbano \M.a Braga. 7 2 1 ./.b,
zyJet.d. S.fVamba ReiyaIdaha.Sua Tranflafa.
S.Telmo, vide S.F, Pedro Gonaluez,. 696.Ab
S.Theodoro Anacoreta -, a Medelh'm.
644.7.3, - 2.
P. Theodoro xMantelles -da Comp. ad
Oriente. 52 6. l.s. {da.3i0.Lb. $.Zaeharia difc.de Sranttfc, perte-
S.Thodora V.& M.a Pinhel K/daGuar- ce a Alanquer.'Sua Trwfjlao. pag.
StTheodosia V.&M.a Braganfa. 274. 508,/fAb. . .
l.b.
S.Thefphon B, &M. aentreDouro , t&* INDEX BAS t)EDICAC,OES
Mmho.j79.L3. . . das Igrc)as,que se contem no texta
F. Thome de lest* Erem.Agost.a Lisboa. Agiologko deste segua-
61 o. /.d. dotomOt ,
Thome M.a Iapao.nl.l.ta
ThemedM.com dotts companheiroS,aIa- %.Bento de Comlra.pag.z^JetX.
pao.\\\.let.\. - SJrancifcode Funthal. 16 6./.a.
F.Thomas de Tolentin M.Franc.a Tank Santla Mariade Nandm.7 i*.l.d.
no Oriente.z96.La. 7^. Senhora da Ejlrella > na Ilba de S.
".Thomas de Santartm Piedojo.7$,l.%, 1Miguel.9i.lx.
S.Toribio B.e&* C.aGalliZa.^90.l.c. S.Pero-fns em Qhelas.z^.l.b.
S.Tors es xM. a Sines, villa no A.d'Euo-
ra.7 5 x JL a INDEX DE ALGvS SANCTOS,
.S.Toryuato mi. a Braga. 5 6 8 . /. b. & peslbas insignes, de q c fa 2 honori-
Tr^fcw deAttaideKM.aMarroc.Ar $ 5 b. fica mo nos Cmentatios deste e-
gdo tomo, q si fe ouuera fazer de to-
dos/eria proceslb largo.

V.VasioA. deToledypmentea Co'm* S.Ajfra M>co susfatoilia.pag.221J>*.


V.Am-

m
I

& V ares illustres emvmi de. ^


1). Ambrosio de Mohte^eeli Dom.B. Au- Mtihttte Frois htem\ da Serra d'fd;
revje,\7dd. (\6.l.b>, 49 S A&
D. An/o Mart^de Cbaue^ Cardeal. DiMeho cohdede Resoios. 5 i 8;/.a. .
^.Antonio Moni^ da Situa da Ordm t>. Mendo Abb.de Ulsofeira . 4 5 2. /x's
du S.Btetoymo.z6zdit. D. Miguel da Situa Cardeal.76i.Ld. ,
F.Antonia d* Porta Franchi 3. /.h.' UHiguel do Sptritu $anfto Dcm. ir-
SMaud*lt.M.6yz.l.bi tnaodelRei de LMonontotapa.^o. l..
I>.Bartbalofiie tLti de tdpao.Jf 1 ;/.h; S.PaioM^%\d.^.^
Belchior Cirneiro du Cornp, B. d X(J~ Z>. /v/ri? c<>#^? de arides. 6 9 2 ./.b.
ce'4A6<>.U. (Ah* PdtilJertio de DfW.i62.Ac4 ("480. /.h:
D3erarda Ferreird de Lieda.a.9 5 t). Pedto de Castro Capitao de Tanger-.
for Cathifina Figueirai ton outrasfe- F.Pedro da Graf a Agost. z 3 7
lighsas de Vatr2o,io^U.n F.Pedro Gonsalues Trtno.6 2 i X h.
F.Cbrtstouaode Preixinho M1t4li.i1 S.Rayttiuhd Abk (l fitiro.A, 3 8 ; /.i
S.Cytd 'de tfi V.4 5 1 Ait S.Susnd de Palrnela. 5* 2./.b; . , .?.
B. Uivgo de ura Hieronymo. 238 JX S.Toribidistide S^Btnto.Q^.Ac, (:
MeHre Diogo de Guued Velhoi Coni* SiVtfr Photinoifilh .dA $Ajndrit.^Z9
go de Lisboa. 40 1 ,l.d
Duarte Galuao. idjdtS* 2KDX t)S CNVENTOS Dg
Esteuao Efteue^rsua mulhet >fundd Frdsj& casasdeotaO..,
dores do Dom. mosteiro de A^eitaoi
r 187X6 . S.Agbftinh da Serra de C.R. B, dopor*
S.EudoM.sposo de S.Ungratd. 60 3 . Abi to.pdgii^d.ii .; : ..
S.Helt^jMMGirona.zv+L.Zi :. r S.ntoHto de Vratojo de Prdncifi.AM
D. Fernando Coutwho B. do Agaru. Lisbodidihi
3i Ad. (400 Ait \ Antonio dt lcdter do Sal Ai eu-
Z>. Fernando da Guerrd A, de rdga. rd.694.l.d$ '
D.GaJpar AsdeGoa.ioj.lf. S.KntOni de Cocbith de Frdnc.i 6/3 Jjti
S.Gerua^dd famtlia SotiJa.6S0.tiCi S. Antonio de Baaim de Franc. 4 1 5 Ahi
M. Gil Cardeal Portugue^. 3 8 7 ./.d. &>Antmi d'EuorJePiedosos, 264;/^
D. Gome^ de Mirdndd B, de Lamego, S. Antonio deVur de Piedosos.90. /,g.
7 70Ad. : . .. . " f/;a. SiAntoni de Torses nouas de Arrabi-
V.tawie de Lantastro B.de Ceuid, t $o< dos A,deLsbo4.S4'ldi ,, ;
Itgundafposa de S.Hermenigildo. 5 45 > S*Antade Vdl-detnfdntc de Pdukstai
.3 /.a* (Ac. A.d'Euerd.^OA'^Z* *\ v
T>. loao de Cdstro B.detuy Pdutifia .66 %. S, i, Cllegii eM;Lisba top.Velho
D .o% Martins B Ja Gudrda .703 ./.b. & N0U0.4.24J Cj . . C23 8^/iL
*F./o<7 Gudrim Portugue^a-tlAx' . S.Bento de Coimbrd , Cotleg.de Monges.
2?. lAoDr Francifian. z 5 S.Bensa da Vdrqtd de C.S.A, de Brdgdi
F'JoioCdbreira tJLt+ktA* .
T..to3deS.Bernardin (JMemriid dd %Mcntde Sdfrd deFUntisc, Bt deBd-
Prouinid de PortugalA A* dajout-iAd, ....> '
F.Iorgeda Mottd DomM I Xh. S.CathdriHd de Sdntdr de 3 ..38 8 ./.si
V.lorgeda Costd Cardeal. l.l.b. S.Couado HOem d4 B'jd. 5 8 3 ,Ab> .7.
I>.ls*b.A%euedo,mdhtr de D. loa S.Cru^de tdmego de..S.zod^i .
de Castro. 57 d.. :.\. S.^ ^ de CMoreird dec.R.K.d Pr*
F.Leao de S.Tbomas Bened. 1 .Ut. tOiAr zAt, ^(tdrigo. 56</&
S,Luparo M-l%6.u.. . .... SiGrftrdertef deC.B.de Ctdad<
Ttt4 S.D^
786 Index dos conuentos^
X.Domingas de Coimbra. 583 J.c. Senhora da Concepo de Val-dcca-
S. Domingos de Santarm. 7 3 S J.b. baos na ilha de S. Miguel. 5 lo.t.b.
S.Domingos de C0chim.164.Lg. N. Senhora da Concepo da Filia da
S.Engrcia de C,aragoa de Hierony- Praia na mesma. 7 jo./.f.
mOS.l..i. (4I2./.3. NjSenhora do Loreto de Piedosos , em
S. Engracit 4e Car u a) /iles de Agoft. Lagos B.do Algarue. 3 3 3 ./.d.
S.Eufmia de Betos H.dc Viseu.\o% li. N.Senhora da Expcao de Piedosos,
S.Francisco d'Euora.704J.ci' " emVilla-noua de Portimo no mef-
S.Franc.tsEtuatde Piedosos. 7 3<).l.c. moB.\<,i.l.d.
S.Franc.da Pesqueira de 3 .R.B.de L- N. Senhora dos Anjos de Piedosos , em
mego.376.lx. 1 Azurara B.do Porto.6ii.Ld
S.Francise, do Monte de Vian* de An N.Senhora dos Anjos de Torresuedras
toninos K^.de JSraga. 565 ./.d. de Arrabidos A.de Lisboa. 533 J.c.
S. Francisco de Funchal. 1 7 3 ./. b. N.Senhora dos Anjos, hospicio de Bar
S. Francisco de Salamanca.494J.C. bados em Lisboa.667.Lh.
S.Francisco de Goa^cabea da Prou, de N, Senhora da Injoa de Antoninos A.
S.Thom. 5 8 Ji f. - < {49 i dA. de Braga:$ 66J.c. ~
S.Hieronymo da Mejorada ~B.deAuila. N.Senhora do Desterro, de Monchique
S. lo'xo de Deos cm Monte- mot 0 Nouo de 3 . R.B.do Algarm 54./.tu
A.d'Euora. 106.1. b. N.Senhora da Ribeira de 3 . R. {hoje de
S. Lu^ia de Messina de Trinos em Si- freirais.de Lamego. 1 97. Lb.
cilia.621.Lh. {Ld. N.Senhora daPiedade de A^eitoDom^
S. Marcos de Coimbra de Hieron. 532- A.de Lis boa.1i7.Lii
S. Mari* de CMosteiro de Antoninos N.Senhora da-Lu^da Otde de Chris"
A.de Braga. 653 ./.d. (ga. 1 4. Ld. to A.de Lisboa. 1 7 5 .Lc.
S.Maria de Landim de C.R. A. deBra- N. Senhora da Pena de Hieronyrtis A.
S.Maria de Alferrara de Pauiiftas A. de Lisboa. 478 J.c * -
de Lisbsa.l 27.L. N.Senhora do Amparo de Patrttftasem
A Madre de Deos de Goa , cabea da Villa-uiofa A.cf Euor*. 3 20J.g.
Recolleta Prou. Franc. 107J. O Sacramento, Recolhimento de sextas
A Madre de Deos de Cochim, Coll. da no Lourial B. de Cotmbra.7 50- /.g.
Cop. cabea da Prou.do Sul. 4 5 2./.g. S. Salvador de CeJla-neua, de Betos em
S. Marinha da Cofia de H'ieronymos^jJi. Gallina. 1 3 J.c. ' {to 3 4 5 JS.
to n Guimares. 16. /.h. {ga-.14.7JA S. Saluador de Grij de CJl. B. do Por.
S.Martinho de D ume de Betos em Bra. S.Citta de Thomar de Franc. 449-/- a.
S. Martinho de Sande de Bentos A. de O Spiritu Sano da Mealhada de Ar~
Braga. 3 2J.b. (uora. 531 J.c. rbidos A.de Lisboa.27\JA.
S.Miguel de Mdchede de Betos A.d'E- A Trindade.de Ceuta. 1 27J. (1.3.
S. Miguel de bidos de Arrabidos A. A Trind. de Santare A.de Litb. 422.
de Lisboa. \77-l.h. A Trind.de Cintra A.de Ltsb.477 J.b.
2^. Senhora do Carmo es Euor. 3 46 . /. g. A Trindade de Aluito A.ctEu. 58- L.
N. Senhora do Carmo d' Aueiro de des. S. Vittor de Bentos em Braga. 5 3 o. 1.3.
talos.9 1 J.t (mos. 3^2.letA. S.Antonio dot Portugueses em Roma.
N.Senhora doCarmo do Porto dos mes 115 J.b. > {a..let.\.
N. Senhora da Concepo de Carm. em S Bartholomo de Alfange em Santare.
Torres-nottof A. de Lisboa. 1 50. /.a. S.loao de Alporao da Ordem.de tJLal
N.Senhora da Concepo de Carm.Col- ta, ibide.i 5 .l.c.( Alcobaa.i44.Lb.
iegio de CoifbKa,9J.m^jri76.L b. S.mtartinbo de Salir nos. Coutos de
N.S<
deFrades,&Freiras.: 787
7(j senhora de Na^areth.2i2.l.c. INDEX TOPOGRAPH ICO
Senhora da CMerciana.76i.Lc. das cidades , villas , & lugares.que se
dcscreuem nos Commentarios
INDEX DOS CONVENTOS deOc segundo tomo.
de Freiras. -
. : - Alcacer do Sal,villa noAletejo. 601. 1.3*
S.Anna de Attila de Bernardas. pag. Algarue," sua Cathdral. 10. /.a.
*95./f/.h. .' Alje^ur, villa no Algarue.260.Lh.
S.Btnto de Viana A.de Braga. 2 5 ./.h. Aljustre'l,viHa no A.d'Euora. 653. Lc.
O C iluario d'Euor. de Capuchas. 5 7 J.c. Aimeriay cidade de Murcia. 2 8 1 . /.a.
S.Catharina de Sena d'Euora de Domi- Almeirim, villa defronte de Santarent.
nicas.2%*,.lS. - . i97./.d. (/.f.
S. Clara d'Euora de Francise 5 49./.C. Alter do Chao^villa no B. d'Eluas.272.
A Encarnaao de Donnas de Aui^ em Ampa^a na cofia de Melinde. 209. /.g.
Lisboa.237.Lh. . Arrifana de Soua , lugar clbre no B,
S. Jorge de Reciao de Bentas B. de La- do Porto.49 3 ./. c.
mego. 260./.b. .. Atteijugar antigojuto a Basto.679.Lc.
S. Iorgedo Bajlo de Bentas.,680. /.c. Augusta,ctdade de Alemanha. 222.I.3.
S.Ioao de Vieira de BentaSyibidem. Auranca , pouoaao antiga no B.de
S.isabel de Vngria , Oratorio de Tercet- Coimbra. 3 44. /.a.
. ras em Lisboa.49.lX. (da.679.Lb. A^urara,lugar noB. do Porto.6%i.l.,
S.Luis de Pinhel de Franc.B. daGuar- Benauente^viUa em mbatejo.5Z6.Lu
A t-Madre de Deos de Franc, em Ma- Berge,cid.antiga de Hespanha. 386 ./.a.
cao na China. 2l 6 Jet.\. . ,\ Bragana^rid. emTralosmotes .44.L3.
S. Maria de Cellas de BernafdasB. de Britonia(hoje Britiandos)no A.de Bra-
Coimbra. 16 3.L. ... ga.22.Lz.
S. Maria de Loruao de Bernardas no Cabo-uerde^ejrsuaCathedral.\<>\.l.c.
mejmo B. 5 04. 1.3. (Eufemia. Caceres, lugar da Lufitania. 1 3 9.1.3.
S. Maria de Ferreira de Bentas^ vide S. C,amora,ou Sentica , cidade da Lufita-
b .Maria dos Oliuaes de Bentas em Tho- nia. 652./. b.
mar. 6 8 .Lc. Cantaotcidade da china. 165 .Lc.
S.Matronade Capua.\%%.Lc. Caparralidade da Lufitania. 749./.a.
N.Senhora do Paraijo deDom.em E- Capua,noua,$>velha,emItal. 186./.C.
uora. 285 .Lc. Carteya^ou Carteira,fitio no Alg. 9. 1.3. .
N. Senhora da Annunciaao de Franc. C ea,villa da Serra da Efirella. 1 1 ./.b.
na Castanheira A.de Lisboa. 3 3-Lc> Ceuta, cidade de Africa.770.Lh,
N. Senhora da Graa de Franc, no Tor- Chamufcatvilla em Ribatejo.6 9-/.g.
rao A.d'Euora. 3 46 ./.h. China,vide Cantao.
N. Senhora dos Poderes de Franc, em Cidade -rodrigo da Lufitania.490.L3.
Villa-longa A.de Lisboa.223.Lc*' Cruelos, villa no A.deToledo. 4.37- 1-3.
N.Senhora dos Remdias de 3 .R.eniBra Constantim , aldea de Villa.re/.L A. de
ga.439.Lg. (Coimbra.) 7.Ld. Braga.6o6.l.c.
Senhora de Campos de 3. R. B. de Cordoua, cidade de Andal^ia.6 1 9 -'.a.
N.Senhora da Ajsumpao de Mercena- Coria,cid. antiga da Lufitania.76% ./.b.
rias em Seuilha.79.Lc. Couilhaa,villafamosa no B .da Guarda.
N.Senhora da Piedade de Conuertidas 7 1 6.I..
em Lisboa.4'27 .1.%. (Porto.209.lX. Ebora,Ebura, ou Elbora,nomes antigos
O Saluador de Vairlo de Bentas B. do da cidade d'Euora. 3 1 ./.a.
Eiras
788 Index Topographico.

Eiras,aldea noB.de Coimbra. 3 54. /.i. Oj/f/ , cidade antiga no B. <fr Coimbra.
Eerreira^villa no Alentejo.63 i./.d. 5 46./.a.
Elorida, terra, n<u Indim Occident aes. Pamplona,cidade de Biscaia. 643 Xi.
Panoits^varios lugares dfie nome. 247 .
43 8./.b.
A Graciosa , ilhadat sette dos A/ores. 7.3.
Peg,reino nas Malucas.401./.g.
7 5 o. /.f.
Penalua,concelho no BeVtseu.3^^.l.c.
Iulio-briga,vide Bragana.
Leiriaycidade Episcopal. 3 74X3. Pesqueira^villa no B.deLamego.4.2 5 ./.d.
Louriatjugar no B.de Coimb.7 50. /.g. Santarem , w//* celeberrima no de
M^tfo, colonia de Portugue^es na Chi- Lisboa. 220.IA.
Setal, lugar no B.de Coimbra. 6 3 1 /.c.
4.165. /.g. Set uual , f///* maritima no A. de Lif-
Marrocos, cidade en* Asrica. 173 ./.c.
Medelhim , cidade da Lufitania. 56. /.a. boa.2f.lx.
^437./.. Tanger, cidade de Asrica. 3 $4-l.Z.
Mercianajugar noA.de Lisboa. 76 8 ./.c. Tanjlha Oriental. 306./.a.
Mertola, villa notauel em Aletejo. 206. S.Thomc\llha.\o1>.l.%.
J.e. (h. Torre de Men-coruoem Tralosmontes.
SMiguetjlhadas 7. dos Ajsores. 520./. 295-
Mina.237.Le. Tran4oso,villa na Beira.7 1 4. /.a.
Monchique, lugar do Algarue.6 5 3 ./.h. TretOfdd.no Princtpado de Tirol.6 5 Y.a.
Mo-sancio,v&a no B.da Gmrda.3 3 1 . 7 , 00 T , /g<*r * Seuilha,

/.a. 16 2. /.b.
Monte -mor 0 Nouo^viliano A.d'Euor ^4/ 0 , i^r/e lugares dejle nome. 548.
10 5./.b. /.d. :
Mouro,vila no mesmo A. $21 .l.i. Valena de Alcantra, antigamente dm
Nabaneiathoje Thomar.6i.l.c. Lufitania.693d.c-
Niceaycidade de Bitbynia, 1 26./. a. f/.e. Vero,terra no B.de Afiorga.do 5 ./.d.
Obidos, villa clbre no A. de Lisb. 704. Viana de Caminha , villa notauel no A.
Obobriga , cid. antiga nos confins de en deBraga.i^.l.e.
tre Douroydr Minho. 5 47./. b. fi. Villa-sranca, ilha das sette dos Ajsores.
Olaioylugar na c{iocefi deThomar. 90.1.
Clleir os , viUg, * diocefi do Crato. 238. Viseuysua Cathdral, antiguidade , &
grandcz.a.6 5 ./.b.
Omura , ou Vomur* , cidade de lapo. yrsitcidade de Andalu^ia.zZ 1 ./.a.
Xarandlha^villa de Orope^a.13 g./.a.
77 1*Ah.

1
FINIS.

ERRA
tignti.Cofomn.

io. z *7 vicvb rv Vigario.


r4.' ' ir 7 fI trcflc^^2CIrtiriEcj{,.,0t. :7 ^

g" #4* * 4flMtl! -..SL'-'X


i'1 *. '> at^i'iii uo f .piwj'.joifi :j 'tii^i uo rf.oig

>7, crabalbo trabalho.

14.1'. *V: v '-'^jniAbaimon . AhMfofor] .:V.uoicp:. -*.n.b


*<;: *--2f6.'..
79* ; il" ' ' > i>irj'#stH!t-i 3 > mclKflUcwh: rn worJb ..f. sup

4y].i,.i::.i -jj-7... '..iauato.nl ohs't|mitrrj j cmm, ob.ilV on<J

oa margjs r ,.'; >/ < u : ; Sk, JWWWiW

4jj. ' a,-, fFercciio.!!1 ffttdwiw .j ; . juomtnq mort


ibidc .' J ^inwWW^P imoradornp. j:,ff,v. vfit.fi
<7*a 1 fehcemamentc selitememe,

^8.. -, <s '!! nelles vof.cv neUafc f, . . ,1 ur.' :>>[>

.ii braodos braos'do. f ; j

j. ,na CwgP'< -'h hRIott :;r..... j F.Jojge^; ,\ \ 0; .; , . ...;-.lt


68a,,, 2, ,J}9..: nome noue.* ...

7?l . i^'l . - . i>i| obaperseioatd . aporfeijOBro. .j^-V';:;- m>

).;^d'cJ.o O:iiojt?jt' fiul ?.r;vn rrr.>3>-j*/i.-ij . ;rO -i!


^';lon a, .1 >i thiM . njlrp') i:(ir> coi t .f- -:A i. Ciiin

SEGVN.
PROTES T-AQ O DO A VXO R.

MVitas cousas j^Smos nesta'o^^p^s quaes pbderia.


parecer,que*^Ms dos varfcvde minente virtudej
de que nclla f^^a, se llrff f$rbtf e graa de mila-
gres, ou spiritu de propbeeia , ou tituiQ de safiidade , ou de
Diartyrio;poremtodasef5 idctal maHifti aTeferimos, qni
queremos as aceitem osieSoj-eSjCom se %. efjuessem ex^minar'
das,&approuads pelo^SHto Pontific;ima$i:omo aqujcllas,q
f tem sua autoridadet en}gjjf>&o dos n)|fps ,<& graues autores;
que as esereuem ;& affi nflf jcce'demr^ifedit de humana his
toria. Por tarftoJ%t^^eijterdi rds,que nos guardamos

intira, & inuiolauelm%q Decreto }>ost$ico do Papa Vr-


bano VIII. do anno i 62ej;segundo sua declarao3& confirma-
do no de 1634. (comOW^stncipi^tftbbr^protestaitos.^E
que nopretendemos a.nenhum o^osrups |p D-eos , de qu_
mttSjfi, ^m&ttftBB eultq, venerao , fat* , tic opi-
nioj de sanctidade^p^jltt^Jo de0jQ^ir^r^> , rjpm acrecentalla,
nem promouer cousa aga para sua sutura Beajtifica o,ou Ca
non iza o : excepta ' d' aqelles S an&os, ijue^li Igreja Roniana
j canonizoUjOu por apprpjugb, ilcienca.,oii tolerancia suaiou
dos Prelados dlia esto canonizados pelo modo antigo , com
imags, altares, & pu^&ulto de muitos seculos atrazj-ou de
spcial indulto da S postolica jou de antiquiina,&: constan-
tissima tradio,scicia',& tolerancia sua, ou dos PrcJados,como
fica ditto. Finalmente todas estas cousas deixamos no proprio
estado, que ssem estanoffa narra o) ellas de prsente, tem . O
quai cm como conuem a hum Sracerdote Catho-
lico,que dcseja procder em todas suas aces, como obdience
filho da S.S Apostolica, acuja censura ns, & todos nossos es-
crittos humilmente somettemos ) publicamence protestamos,

George Gtrdq/.

Você também pode gostar