> DBAM

DUNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

Afrikadaki Trkiye

> 2015 Aralk

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI
> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

2
 <

Afrikadaki Trkiye

Trkiyenin izledii ok boyutlu d politika erevesinde 1998 ylnda

Afrika lkeleriyle siyasi, askeri, kltrel ve ekonomik ilikilere ivme kazandr-
mak amacyla Afrikaya Alm Eylem Plan oluturuldu. Bu balamda, d
ticaret mstearlnca 2003 yl banda Afrika lkeleriyle Ekonomik likile-
rin Gelitirilmesi Stratejisi hazrland.

2005, Trkiyede Afrika yl ilan edildi. Trkiye, 12 Nisan 2005 tari-

hinde Afrika Birliinde gzlemci lke statsn kazand. 2008de ise Addis
> 2015 EKM

3
 Ababada yaplan Afrika Birlii Zirvesinde alnan ortak kararla trkiye birliin
stratejik orta ilan edildi.

Bu srete kta lkeleriyle ilikiler 2010 ylnn Aralk ayn-

da kabul edilen, 2010-2014 yllarn kapsayan Trkiye-Afrika -
birlii Ortak Uygulama Plan ile yeni bir ivme kazand. Bu sre-
te Ktaya ynelik st dzey ziyaretlerde de gzle grnr bir art oldu.

Trk inaat sektrnn blgedeki rol de giderek artt. Trk mte-

ahhitlerin Afrika genelinde yaptklar projelerin deeri iki milyar dolar geti.
Bu almalarn nasl karlk bulduunu grmek iin resmi verilere bak-
mak yeterli. 2003te Afrika ktasnda 12 olan bykelilik says 39a, ti-
caret mavirlii says 11den 26ya, TKAnn ofis says 3ten 11e kt.

Bu stratejinin ikili ticarete de olumlu yansmalar oldu. 2003te Afrika k-

tas ile 5,4 milyar dolar olan ticaret hacmi yzde 300den fazla artarak 2013te
23,4 milyar dolara ulat. 2014 ylnda da Afrika lkeleri ile ticaret hacmi 25
milyar dolar geti.
> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

4
 <

TRKYE AFRKA BRL MNASEBETLER

Trkiyenin Afrika Birlii rgt ile ilikileri 1963 ve 2002 yllar ara-
sndaki dnemde snrl seyir izledi. Trkiye, bu dnemden sonra izlenen
alm poltikas ile 2005 ylnda gzlemci lke stats kazand. Afrika bir-
lii, 2008 ylnda Trkiyeyi Afrikann stratejik orta olarak kabul ede-
rek Trkiye ile olan ilikilerini gelitirme konusunda nemli bir adm att.

Bundan ksa bir sre sonra da Trkiye-Afrika birlii Zirvesi 18-21

Austos 2008 tarihlerinde stanbulda gerekletirildi. Bu erevede, 2009-
2010 dnemi BM Gvenlik Konseyi Geici yelii yapan Trkiye, uluslararas
platformlarda ktann sesini duyurmak iin youn aba sarfetti. Karlkl bu
iyi niyet gstergeleri ticari, siyasi ve ekonomik ilikilerin katlanarak artmasn
salad. 2014 ylnda da afrika lkeleri ile ticaret hacmi 25 milyar dolar geti.

Trkiye, Afrika ile siyasi ve ekonomik ilikilerin yansra yumuak g

olarak kltrel ve sosyal ilikilerini arttrd. Trk Hava Yollar, Trkiyenin
Afrikadaki yumuak glerinden biri olarak etkinliini oaltt. 2000li yl-
larda drt uu lokasyonu varken lokasyon says Afrikada 46ya ulat.

Trk Kzlay da 2011den beri etkin bir ekilde Afrikada faaliyet-

lerine devam ediyor. Somali, Nijer, ad, Kamerun, Orta Afrika Cum-
huriyeti Kzlayn faaliyet alan ierisinde olduu lkeler. Kzlay sa-
lk hizmetlerinin yannda Afrikada barnma hizmetleri de veriyor. Sa-
dece Somalide Kzlayn kurduu adrkentte 25 bin kii barnyor.

Babakanlk Afet ve Acil Durum Bakanl da Afrikada etkin olan

Trk kurulularndan biri. AFAD sel, kuraklk ve i savatan etkilenen lke-
lerde 100 bine yakn kiiye gda yardm yapyor. Trkiye ile Afrika arasn-
daki eitim ve kltrel ilikiler her geen gn daha da artyor. Babakanlk
Yurt D Trkler ve Akraba Topluluklar bakanl Trkiyede renim gr-
mek isteyen 3 binin zerinde Afrikal renciyi burslu olarak okutuyor.
> 2015 EKM

5
 Trkiye kltrn Afrikaya tantmak amacyla Yunus Emre Ens-
tits de Afrikada faaliyetlerine devam ediyor. 4 Afrika lkesin-
de Yunus Emre Kltr Merkezi bulunuyor. Bu kltr merkezlerin-
de Trke bata olmak zere Trk kltr Afrikallara retiliyor.

Basn yayn alannda da karlkl ilikiler devam ediyor. TRT nter-

net sitesinde Svahili, Hausa dilleri gibi Afrikada ok konuulan yerel dil-
lerde haber yayncl balatld. Anadolu Ajans merkezi Tunusta olan
Franszca blm ile Afrika haberlerini Trkiyeye ulatrmaya alyor.

TRKYE YAKIN TAKPTE

Kuzey Afrika lkeleri; Msr, Libya ve Tunus, Trkiyenin Afrika polti-
kalarnda nemli yer tutan 3 lke. Ankara son 4 yldr bu lkelerde yaanan
gelimeleri dikkatle izliyor. Msrda Mbarek rejiminin devrilmesi sonrasnda
iktidara gelen Muhammed Mursi ynetimiyle son derece yakn ilikiler ku-
ran Trkiye, General Sisi tarafndan gerekletirilen darbeye sert tepki verdi.

lkedeki insan hakk ihlallerini ve Mslman Kardeler hareke-

tine ynelik basklar srekli gndeme tad. Bugn gelinen noktada,
iki lke ynetimleri arasndaki gerilim sryor. Trkiye, Kaddafi yneti-
mi sonrasnda istikrar yakalayamayan Libyaya ynelik politikalarnda
ise uzlatrc bir izgi takip ediyor. Uluslararas toplumun Libyadaki si-
yasi bunalma zm bulmak iin gsterdii abaya ak destek veriliyor.

Bu balamda Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi ve Trablus Merkezli

Milli Genel Kongre arasndaki diyalog srecinde de etkin bir politika izleniyor.
Libyadaki krizin sona ermesi iin Birlemi Milletler gzetiminde devam eden
grmeler sonucu, Libyal taraflar arasnda, Fasn Sheyrat kentinde Lib-
ya Siyasi Antlamas imzaland. Anlamann nemine deinen Dileri Ba-
> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

kan Mevlt avuolu, Libya iin tarihi bir ana ahitlik ettiklerini vurgulad.

avuolu, anlamann Libyann gelecei, gvenlii ve birlii iin

ok nemli olduunu belirtti. Bu anlamayla birlikte bir geici hkmet ku-

6
 <

rulduunu ama esas srecin bundan sonra baladn belirten avu-

olu, bu anlamaya katlmayan iki taraftan da nemli kiileri ikna etmek
iin almaya devam edeceklerini syledi. avuolu, Trkiyenin, kar-
de Libya halknn her zaman yannda olduunu ve olmaya devam ede-
ceni vurgulad. Bu szler, Trkiyenin Libya politikasnn da bir zetiydi.

Devrim sonrasnda Tunusa en ok destek veren lkelerin banda Tr-

kiye geliyor. Tarihsel birikime dayal iki lke ilikileri, yeni dnemde de son
derece olumlu ilerliyor. Tunus-Trkiye ilikileri devrim sonrasnda, Nahda
Hareketinin nclnde nemli seviyelere ulat. Tunusun ihtiyac oldu-
u her konuda en byk destekisi olarak Trkiyeyi yannda bulmasnn al-
tnda, Nahda Hareketi Lideri Raid Gannuinin abalar nemli yer tutuyor.

Recep Tayyip Erdoann babakanl dneminde gerekletirdii Tu-

nus ziyaretinde, devrim sonras Tunusun demokratik ilerleyii iin gereken tm
yardm salamaya Trkiyenin hazr olduu mesajn vermesi, Tunus-Trkiye
ilikilerinin byk hz kazanmasn salad. Trkiyenin Afrika ile ilikilerinde en
nemli gei kaps olarak Tunusu grmesi de ikili ilikilerin nemini arttryor.

Ykselen kresel ekonomik rekabette Afrikann her geen gn

neminin artmas, Tunusun blgesel olarak ittifak edilmeye en fazla ih-
tiya duyulan lke olmasn salyor. Gney Avrupa ve Fransann Tu-
nus ve Marip lkeleri zerindeki Akdeniz hakimiyetinin krlmas a-
sndan Trkiyenin Tunusla kurduu ilikiler byk nem arz ediyor.

DOU AFRKADA STKRAR ABALARI

Trkiyenin Afrika politikalarnda Dou Afrika lkeleri nemli bir yer tu-
tuyor. Bu lkelerle ilikiler arlkl olarak Dou Afrika topluluu zerinden
yrtlyor. Siyasi, ekonomik ve sosyal konulardaki ibirliinin ye lke-
lerin tmnn yararna olacak ekilde geniletilmesini ve derinletirilme-
sini hedefleyen rgte; Tanzanya, Kenya, Uganda, Ruanda, Burundi ye.

Dou Afrika topluluu ile Trkiye ilikileri 2012 ylndan itibaren yo-
> 2015 EKM

7
 unlat. Bu dnemde Darsselamda alan bykelilik, Trkiyenin
ekonomisi ve kalknma alanndaki tecrbesinin Dou Afrika topluluu l-
keleriyle paylalmas konusunda nemli admlar att. Trkiye, Dou Af-
rika ile hzla gelien siyasi, ekonomik ve sosyal ilikileri gz nne alarak,
Dou Afrika topluluu ortaklk fonuna gzlemci statde katlm salyor.

Somali ise Dou Afrika lkeleri arasnda en youn iliki iinde olunan
lke. Somali, ktlk ve hastalklar yznden ok zor zamanlar geirirken, Tr-
kiye, ulusal ve uluslararas bir yardm kampanyas balatt. Trkiyenin, ulus-
lararas toplumu harekete geirmesiyle Somaliye milyonlarca dolar katk sa-
land. Somali ile Somaliland arasndaki ihtilaflarn zm iin de diplomatik
almalar devam ediyor.

Trkiyenin nclnde dier lkeler, BM ve slam birlii Teki-

lat da dahil olmak zere dier yardm kurulular somaliye yardm iin
aba harcyor. Somali, bugn hala i savan yaralarndan, yetersiz altya-
pdan ve zayf merkezi hkmetlerden kaynaklanan sorunlarla urayor.

Trkiyenin Somalideki faaliyetleri, dier Afrika lkeleri ile olan ilikilerini

de derinletirmesi iin bir frsat olarak grlyor. Bu balamda, 2008 ylnda
Trkiyeyi Stratejik Ortak olarak ilan eden Afrika birlii ile ilikiler de geliiyor.

SAHRA ALTI VE BATI AFRKADAK ABALAR

19-21 Kasm 2014te Ekvator Ginesinin baken-
ti Malobada dzenlenen ikinci Trkiye Afrika Zirvesi Trkiyenin Af-
rika politikasnda yeni bir dneme girdiinin iaretiydi. Bu toplanty-
la, Trkiye ile Afrika arasndaki ilikiler stratejik ortakla dntrld.

Bu balamda zellikle Sahra Alt Afrika lkeleri n plana kt. Etiyopya,

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

Trkiyenin Sahra Alt Afrikada etkin olduu lkelerden. Etiyopyada 2003te

sadece bir Trk firmas faaliyetteyken bu say bugn 146ya ulam durumda.

TKA ilk ofislerinden birini Etiyopyada at ve 200n zerinde proje-

8
 <

yi bu ofis zerinden gerekletirdi. Etiyopya ile Sudan arasndaki Nil sular-

nn paylam sorunundan kaynaklanan krizde Trkiye de inisiyatif stle-
nerek krizin sona ermesi iin youn aba sarfetti. Trkiye-Etiyopya arasn-
daki ilikiler dier Afrika lklerine model ortaklk olarak rnek gsteriliyor.

Trkiyenin Bat Afrikada ilikilerinin en gl olduu lke ise Senegal.

Senegale Trk irketleri ok sayda yatrm yaparak lkenin kalknmasnda
nemli bir rol stlendi.

Fildii Sahili ile Trkiye arasndaki ilikiler ise El Hasan Attarann devlet
bakan seilmesi ile zirveye kt.

Trkiyenin Bat Afrika lkeleri iinde ilikisinin son gnemde gelime

gsterdii lkelerden biri de Kamerun. Kamerun, Trkiyeyi bir stratejik ortak
kabul ederek kaplarn trk iadamlarn at.

Trkiye, Afrika lkeleriyle olan ilikilerini sadece ekonomi zerinden

deil, eitim ve askeri konularda da devam ettirdi. rnein Burkina Fasoda-
ki istikrarszln sona ermesinde youn aba sarf edildi. Burkina Fasoda
devlet bakanl seimleri yaplabilmesi iin maddi yardmda da bulunuldu.

Orta Afrikada Mslman ve Hristiyanlar arasnda i atmalar-

da da arabulucu rol oynayan Trkiye barn gereklemesi iin yo-
un almalarn srdryor. Trkiye Afrikada terrle mcadele konu-
sunda ok sayda lkeye eitim destei veriyor. Somali ve Gambiyada
Trk polisi ve askeri eitim amal destek almalarnda bulundu.

2000li yllarda Trkiye ile Sahra Alt Afrika lkeleri arasndaki tica-
ret hacmi 742 milyon dolardan 22 milyar dolara kt. Sahra Alt Afrika l-
keleri 2002de ithalatta yzde 2yi olutururken 2014te bu rakam yz-
de 9a ykseldi. Sahra Alt Afrikada Trkiyenin stlendii proje says
1250 yaklam durumda. Bu projelerin deeri 54 milyar dolar dzeyinde.
> 2015 EKM

9
 TKANIN AFRKA PROJELER
Trk birlii ve Koordinasyon Ajans TKA, Afrikada 28 lkede faaliyet
gsteriyor. Yardmlar, her lkenin ihtiyacna gre yaplyor. Kurum 2011 ylndan
bu yana ktaya bu yolla 315 milyon 391 bin dolar kalknma yardmnda bulun-
du. Yalnzca 2014 ylnda ktaya yaplan yardmlar ise 26 milyon 632 bin dolar.

TKA 2014te yalnzca Somaliye 4 milyon 572 bin dolar kamu kal-
knma yardmnda bulundu. Etiyopyaya 1 milyon 11 bin dolarn zerin-
de kalknma destei veren kurum, Cibutiye de 113 bin dolar ulatrd.

TKA, Etiyopyadaki faaliyetlerinde en ok su ve evre koullar-

nn iyletirilmesine arlk veriyor. Yardmlarn yzde 40 bu alana yn-
lendiriliyor. Yzde 35e yakn ise sosyal altyap hizmetlerine harcanyor.

Kurumun Kenyadaki faaliyetlerinde en ok salk ne kyor. Bu-

nun yansra idari ve sivil altyaplarn geliimi de TKAnn Kenyada nem
verdii faaliyetler arasnda. kurum, sosyal altyap ve hizmetler, hay-
vanclk, iletiim ve eitim konularnda da Kenyaya yardm yapyor.

Libyaya en ok salk sektrnde yardm yapan TKAnn lkede-

ki bir dier oda ise hayvanclk. Kurum, iletiim, idari ve sivil altyap-
lar, eitim ve sosyal altyap konusunda da Libyada faaliyet gsteriyor.

TKA, Nijerde en ok sosyal ve altyap hizmetleri ile su ve evre koulla-

rnn iyiletirilmesi alannda faaliyet gsteriyor. Salk, eitim, idari ve sivil altya-
plarn yan sra ormanclk ile iletiim sektrleri de tika tarafndan destekleniyor.

TKAnn Afrikada en faal olduu lkelerden biri de Senegal. Trk birlii

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

ve Koordinasyon Ajans, lkeye yapt yardmlarn yzde 35ini eitim, yzde

25ini salk, yzde 19a yaknn tarm ve yzde 8ini su ve evre koullar-
nn iyiletirilmesi alanlarnda gerekletiriyor. dari, sivil ve sosyal altyaplarn

10
 <

gelitirilmesi, iletiim sektr ve ormanclk da TKAnn yardm yapt alanlar.

Somaliye yaplan yardmlarn yzde 70i ekonomik altyap, yzde 23e

yakn ise salk alannda gerekleiyor. TKA, idari ve sivil altyaplar, eitim,
sosyal altyap, tarm ile su ve evre koullarnn iyiletirilmesi alanlarnda da
somaliye yardm yapyor.

Trk birlii ve Koordinasyon Ajansnn faaliyet gsterdii bir baka lke

ise Sudan. Sudanda yaplan yardmlarn yzde 35i sosyal ve altyap hizmetleri-
ne, yzde 30u salk, yzde 12si su ve evre koullarnn iyiletirilmesi ile yzde
12si eitim alanlarnda gerekleiyor. TKA, tarm ve hayvanclk, idari, sivil ve
ekonomik altyaplarn gelitirilmesi konusunda da sudanda faaliyet gsteriyor.

TKAnn Tunustaki faaliyetlerinin neredeyse tamam idari, sivil ve eko-

nomik altyaplarn gelitirilmesi iin harcanyor. Salk, eitim, retim ve sos-
yal altyap hizmetleri de TKAnn Tunusta odakland alanlar arasnda...

TKAnn Yemendeki faaliyetleri ise eitim ve salk alanlarnda yo-

unlayor. Kurum, bu erevede yardmlarn yarsndan fazlasn eitim
alannda, yzde 23n ise salk sektrnde yapyor. dari, sivil ve sos-
yal altyaplarn gelitirilmesinin yan sra, iletiim, retim ile su ve evre ko-
ullarnn iyiletirilmesi alanlar da tikann faaliyet gsterdii dier alanlar.

Trk birlii ve Koordinasyon Ajans Bakanl, Benin, ad, Fildii

Sahilleri, Gabon, Gambiya, Gana, Gine-Bissau, Kamerun, Demokratik Kon-
go Cumhuriyeti, Lesotho, Madagaskar, Malavi, Mali, Moritanya, Svaziland,
Tanzanya, Togo, Uganda, Zambiyaya da benzer alanlarda yardm yapyor.
> 2015 EKM

11
> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

12
 Dou Trkistann Dn ve Bugn <

> DBAM DUNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

Afrikadaki Trkiye

> 2015 Aralk

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

> 2015 EKM

DBAM Yaynlar
13
Kresel letiim Merkezi
Barbaros Bulvar, Balmumcu / Beikta
Tel: (0212) 274 80 21 274 80 22
www.dunyabulteni.net/dubam