Você está na página 1de 17

11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

ESTUDANDO: ENEM - BIOLOGIA


1.BOTNICA

Asplantassoorganismoseucariontes,fotossintetizantes(auttrofos),multicelularesecomdiferenciaode
tecidos.OramodabiologiaqueestudaasplantasaBotnica.

Ahistriadaevoluodasplantasnaconquistadoambienteterrestretemcomancestralasalgasverdes
(clorofceas).Pormaisde500milhesdeanosasalgasficaramlimitadasagua,devidoaoprocessode
reproduoserdependentedela.Paraganharoambienteterrestremuitasestruturasforamprovidenciadapara
evitaradessecaoeaexposioaradiaoultravioleta,taiscomoapresenadeceluloseeapresenade
clorofilaacomopigmentofotossintetizante,clorofilabecarotenidescomopigmentosacessrios.Aoocuparemo
meioterrestre,osvegetaissofrerammuitasadaptaesmorfolgicasnecessriassuasobrevivncia,asaber:
Cutcula,relativamenteimpermevel,nassuperfciesexternasparaevitaraperdaexcessivadeguaPresenade
estmatos,quesoclulasepidrmicasmodificadas,responsveispormanterastrocasgasosas(CO2H2OeO2)
entreointeriordaplantaeoambiente.
Domniodafasediplidesobreahaplide,dependentedegua.
Estruturadesuporte,ostecidosvasculares(xilemaefloema),quepermitiriamocrescimentoverticaldasplantasno
ambienteterrestre,resultandohojenasrvores.
Presenadesementes.Estefatofoiresponsvelpelaadaptaodaproleaoambienteterrestre,umavezqueseu
embrioficadentrodeummeiodesidratadoricoemalimentoeenvolvidoporumrevestimentoprotetor,ficando
inativoatqueascondiesdomeiosejamfavorveisagerminao.NofinaldosculoXIX,asplantasforam
divididasemdoisgrandesgrupos:criptgamasefanergamas.
OtermoCriptgamas(dogregokryptos=escondidoegamos=gametas)significargosreprodutivos
escondidos.Jotermofanergamo(dogregophaneros=visvelegamos=gametas)significargos
reprodutivosevidentes.
AsplantasFanergamassotambmconhecidascomoEspermatfitas(dogregosperma=sementesephyton=
planta)quesignificaplantascomsementes,quesodivididasemdoisgrupos:Gimnospermas,plantasdesementes
nuasedesprovidasdefrutoseAngiospermasquesoplantasqueassementesestocontidas(protegidas)dentro
dosfrutos.
Asplantassotambmclassificadasconformeapresenadevasoscondutoresdeseiva,sendodenominadasde
avasculares,isto,semvasoscondutores,comoocasodasbrifitaseasvasculares,queapresentamosvasos
condutores.

AsPlantaseosCiclosdeVida
Ociclodevidadasplantasiniciacomoesporfitodiplidequesofremeioseparaproduziresporoshaplides(fique
atentoquenosogametas!).Ameioseocorreuanteriormentenasestruturasdenominadasdeesporngios,onde
asclulasmedeesporos(diplide)apssofremsucessivasdivisesproduziramcadaumaquatroesporos
haplides.Osesporosdividemsepormitose,produzindoumgametfito,haplidemulticelular.Nessafase
conhecidacomogametofticasoproduzidosgametashaplidespormitosequefundemseformandoozigotoe
posteriormenteoembrio(diplide).Estetransformaseemesporfitohaplide,produzindooesporngio,tambm
haplidepormeiose,voltandoaoinciodociclo.

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 1/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

Ciclodevidadasplantascomalternnciadegeraes(haplideediplide).

Apesardasplantasapresentaremumciclohaplodiplobionte,ageraohaplideresponsvelpelamaiorpartedo
ciclodevidaemmusgos,aocontrriodoqueocorrecomasgimnospermaseangiospermas.Nosmusgos,
hepticasesamambaias,ogametfitooquesevaolhonu,sendoresponsvelpelafotossntese.Namaioria
dasplantasvascularesosgametfitossomuitomenoresqueoesporfito.Emplantascomsementes,os
gametfitossodependentesdosesporfitos,ouseja,quandoobservamosumagimnospermaouangiospermao
quevemosumesporfito,responsvelpelanutrio(fotossnteseeabsorodeguaenutrientes)do
gametfito.

Brifitas
Existemcercade24.700brifitas,sendoogrupocompostopororganismosbemsimples.Nopossuivasos
condutores,oquelimitaoseuporte,quebastantepequenoenoultrapassa7cmdealtura.Osgametfitosso
maisevidentesqueosesporfitoseemalgumasvezesapresentamacoracastanhadaoucordepalhana
maturidade(verfiguraaseguir).
Essesorganismossoencontradosemmeioaquticodoceeterrestremido,sendoabundantesnasregies
tropicaisetemperadas.Assimcomoasalgas,ocorpodasbrifitasumtalo,mascomduasdiferenasbsicas:
Nasbrifitasostalosapresentamtecidossimpleseorganizados,mascomaausnciadotecidocondutorsuas
clulasapresentammuitoscloroplastos,enquantoquenasalgasgeralmenteexisteumporclula.
Asbrifitassoclassificadasemtrsdivises:
1)ashepticas(divisoHepatophyta)
2)antceros(divisoAnthocerotophyta)emusgos(divisoBryophyta)noentantotodassovulgarmente
chamadasdebrifitas.
Estesvegetaisnopossuemrazes,cauleefolhasverdadeiras,masapresentamestruturasmorfologicamente
semelhantesraiz(rizides)queconsistedevriasclulasqueabsorvemaguaporosmose,asfolhas(filides)
queapesaraparnciasuperficialverdeealminaachatadaessesfilidestmpoucoemcomumcomasfolhas
verdadeiras,poisnoapresentamfeixevascularouestmatos,sendoformadasporclulashaplides.Porfim,
temosocauledenominadodecaulide.Areproduodasbrifitasapresentaalteraodegeraes.Nafaseinicial:
sexuadaGAMETOFTICAocorreformaodosgametas.Estafasepermanenteouduradora,quesucedida
porumafaseassexuadaESPOROFTICAocorreaformaodeesporos.Estaafasetransitria.

Cicloreprodutivodasbrifitas
Ocicloreprodutivodasbrifitasiniciacomduasbrifitasadultasqueapresentamacapacidadedeproduzir
gametas,porissosochamadasdegametfitos.Existeumgametfitomasculinoeoutrofeminino.Nopicedo
gametfitomasculinoencontraseoanterdio,umaestruturaresponsvelporformarosgametasmasculinos,

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 2/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

denominadosdeanterozides.Nomomentoqueoanterdioestmaduroeleserompeeliberaosanterozides
(haplides),quesobiflageladosesedeslocamemmeioaquosonadireodogametafeminino,aoosfera.
Nopicedogametfitofemininoencontraseumaestruturaresponsvelpelaformaodosgametasfeminino,que
oarquegnio.Essearquegnioproduzumasubstnciaqumicaqueatraiosanterozidesparaaoosfera(que
haplide).EsseprocessodenominadodeQuimiotactismopositivo.Quandoocorreafusodoanterozidecoma
oosfera,formarumaclulaovoouZIGOTO(2n),quedividisepormitoseedesenvolveseoESPORFITOque
apresentaemseupiceumacpsula,quepormeioseformarosesporos.
Quandooesporngioestmaduro,rompeooprculoeliberaosesporos,quecaindonosolomidogermina,
formandofilamentoverde,oPROTONEMA,quesedesenvolvedandoorigemaumnovogametfito.

Cicloreprodutivodasbrifitas,nodetalheomusgodogneroPolytrichum(Asfolhaspertencemaogametfito.As
hastesmarromamareladaeacpsulajuntosformamoesporfito,enquantoapenasacpsulaoesporngio).
RaveneJohnson(livroBiology,2002).

Pteridfitas
Aspteridfitasforamsprimeirasplantasvasculares,sendoamaioriarepresentadapelassamambaias,comcerca
de12.000espciesvivas.OregistrofssilindicaqueelasseoriginaramduranteoperodoDevoniano,cercade350
milhesdeanosatrsetornouseabundanteevariadanoperodoCarbonferoatopresentemomento.Segundo
Raven,noseulivrodeBiologiaVegetal,hcercade11.000espciesdesamambaiasatuais,sendoomaisdiverso
grupodepoisdasangiospermas.Issoocorredevidopresenadetecidosdesustentaoquepermitiuqueelasse
mantivessemeretasepossibilitouoaparecimentodeespciescomportearbustivo.Aexistnciadevasos(xilemae
floema)possibilitoutambmotransportemaiseficientedeguaesaismineraisatasfolhas,edeseivaelaborada
dasfolhasparaasdemaispartesdaplanta.
Nassamambaias,oesporfitoapresentaumcaulehorizontal,denominadoderizomas,cujasrazesemergemaos
lados.Asfolhasgeralmentesedesenvolvemnapontadosrizomas,sendoenroladasquandojovens.Amaioriadas
samambaiassohomosporadas,ouseja,produzemdistintosesporngios,geralmenteaglomeradosedenominados
desoros,encontradosnormalmentenafaceadaxialdasfolhas.Ossorosmuitasvezesduranteoseu
desenvolvimentosoprotegidosporumapelculatransparente,queaprincpiopodeserconfundidocomum
infeconaplanta.

Cicloreprodutivodaspteridfitas
Ocicloreprodutivodaspteridfitascomeacomumadultoqueapresentaraiz,caule(rizoma)efolha.Essa
pteridfitaadultaproduzesporospormeioseemumaestruturachamadadeesporngio.Quandoosesporngios
sofremarupturaliberamosesporosquecaemnosolomidoegerminam.Cadaesporogerminadodorigema
umalminaverdeemformadefolha,queoPROTALO.Oprotaloirformargametas,portanto,denominadode
gametfito.
Nafaseinferiordoprotaloencontraseoanterdio,queaestruturaresponsvelpelaformaodogameta
masculino,oanterozide.Naregiomaisacimadoanterdioencontraseoarquegnio,queaestrutura
responsvelporformarogametafeminino,aoosfera.Quandoocorreafusodoanterozidecomaoosferaformao
zigoto(2n),queoriginaroesporfito,quedesenvolveretirandoosnutrientesdosolo.Comisso,amedidaqueo
esporfitosedesenvolveoprotaloregrideprogressivamenteedesapareceficandoapenasumnovoesporfito
adulto(figuraaseguir).
Observenociclodevidaquetantoogametfitoquantooesporfitosofotossintticaativaepodemviverdeforma
independente.Aguanecessriaafertilizao,poisosgametassoliberadosnaparteinferiordogametfitoe

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 3/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

nadamnosolomidoparaosgametfitosvizinhos.

Ciclodevidadapteridfita,tendocommodeloasamambaia.

Gimnospermas
Aconquistadefinitivadoambienteterrestrepelasplantasocorreuquandoelementosquepermitirama
independnciadaguaparaareproduo,issodevidoaosurgimentodosgrosdeplen,dosvulosedas
sementes.
Asprimeirastraquefitas(plantasdotadassistemasvasculares,comtecidoscondutoresespecializados:xilemae
floema,queasseguramacirculaointernadegua,nutrienteseprodutosdometabolismofotossinttico)que
apresentaramessacondioforamasGimnospermas.HquatrodivisesdasGimnospermascomrepresentantes
atuais:Cycadophyta(cicadceas),Ginkgophyta,(ginkgo)Coniferophyta(conferas)eGentophyta(gentfitas).O
nomeGimnospermasignificasementenua.Essaumadasprincipaiscaractersticasdasplantaspertencentesa
essasquatrodivises.
AmaisconhecidadasgimnospermassoospinheirosdogneroPinusqueestoamplamentedistribudospela
AmricadoNorte,siaetodoohemisfrioSul.SegundoRaven(2007)hcercade90espciesdePinusentreas
conferasatuaisqueapresentamumarranjofoliarnico,cujaformamuitosemelhanteagulhas.Esseformato
dasfolhasdePinusassimcomodeoutrasconferassoadaptaesparacresceremcondiesdeestresse
hdrico,devidoaosolocongeladonamaiorpartedoano.Asfolhaseoutraspartesdoesporfitotmcanaisemque
emtornodasclulassosecretadasresinasqueimpedemaperdadegua,ataquedeinsetosefungos.
NoBrasil,asMatasdeAraucrias,comunsnasregiesmaisfriasdoBrasil,comoParan,SantaCatarinaeRio
GrandedoSul,apresentamumadasmaisvaliosasespciesdafamliaAraucariaceae,poisatrecentementeeram
conhecidosapenasdoisgnerossobreviventesdafamliaAgathiseAraucaria,sendoaexemplarbrasileira
conhecidacomodepinheirodoparan(Araucariaangustifolia).NosEstadosUnidosaespciedeconferaque
chamaatenopelaaltura,recebendoottulodeespcievegetalmaisaltadoplaneta,com115metrosdealtura
aSequoiasempervirens.OutrosfilosimportantesdegimnospermassoasCycadophyta,Ginkgophytae
Gnetophyta.
AsCycadophytasoplantassemelhantesapalmeiras,encontradasnasregiestropicaisesubtropicais,
apresentamumcrescimentolentodevidoaocrescimentosecundrioapartirdocmbiovascular.Ascicadfitas
atuaisestorepresentadaspor11gnerose140espcies.Essasgimnopermas,normalmente,abrigam
cianobcteriasedesempenhamumpapelimportantenafixaodenitrognionoslocaisdeocorrncia,comopor
exemplojardins.NofiloGinkgophytaonicomembrovivoaespcieGinkgobiloba.OGinkgoumarvorediica,
https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 4/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

isto,queapresentaasestruturasdereproduomasculinaefemininaemindivduosseparados,comcrescimento
lentoatingindoaalturadeaproximadamente30metrosoumaissuasfolhasapresentamumacoloraodourada
antesdasenescncia,queocorrenooutono.SegundooRaven(2007)provvelquenohajanenhuma
populaonaturaldeGinkoemnenhumapartedomundo,sendointroduzidaemparquesejardins,principalmente
porserumaespcieresistentepoluioarea.Porfim,temosofiloGnetophytaquecompreendetrsgneros:
Gnetum,EphedraeWelwitschia.OgneroGnetumapresentacercade30espciesencontradasnostrpicos
midos,sendorepresentadoporrvoresetrepadeirascomfolhasgrandesecoriceas.Cercade35espciesdo
gneroEphedrasoconstitudasporarbustoscomfolhaspequenaseescamiformes,habitandoregiesridase
semiridasdomundo.Oltimognero,Welwitschiaapresentaasespciesmaisestranhas,poisficamenterradas
nossolosarenosos,deixandoapenasexpostanasuperfcieumdiscomacioelenhosodeondeparteduasfolhas
comformadefitaqueseprolongapelochocomopassardosanos.
ApesardarelaoexistenteentreosgnerosdofiloGnetophytaelesdiferementresipelassuascaractersticas,
comosupracitada.Noentanto,essesgnerosapresentammuitascaractersticasemelhantesasangiospermas,tais
como:similaridadesdosestrbiloscomasinflorescnciasdasangiospermas,presenadeelementosdevaso
anlogosaosdoxilemaeausnciadearquegnioemGnetumeWelwitschia.Emboraassemelhanascom
angiospermas,estudosrecentes,afirmamquenessesgruposascaractersticasderivaramdemaneira
independenteaolongodoprocessoevolutivo.

Encephalartostransvenosus,umaCycadophytaafricana(A)Welwitschiamirabilis,umaespciedostrsgneros
daGnetophyta(B)Ginkgobiloba,onicoexemplarvivoquerepresentaofiloGinkgophyta(C).Imagensretiradas
dolivroBiologiaVegetal,Raven(2007).

CicloReprodutivodasGimnospermas
NasGimnospermas,oselementosrelacionadosreproduosexuada(grosdeplenevulos)encontramseem
estruturasdenominadasdeestrbilos.Hosestrbilosfemininosqueabrigamosvuloseosestrbilosmasculinos
ondedesenvolvemosgrosdeplen.Osesporosfemininossodenominadosdemegsporoseosmasculinosde
micrsporos.Ocicloreprodutivodamaioriadasgimnospermaslevaapenasumano,excetopelasespciesdo
gneroPinus.Assim,paraamaioriadasespciesdeconferasassementessoproduzidasnamesmaestaoem
queosvulossofecundados,sendoqueotempoentreapolinizaoeafecundaovariaentretrsdiasatrsou
quatrosemanas,emvezde15mesesaproximadamente,comovistonociclodafiguraaseguir.
OcicloreprodutivodasGimnospermascomeacomumaplantaadulta,denominadadeESPORFITO(2n).Nela
encontraseoestrbilomasculino(microstrbilos)eoestrbilofeminino(megastrbilos).Osmicrostrbilosso
geralmentepequenoscom1a2cmdecomprimentoesoconhecidospopularmentecomopinho.Nele
observamseosmicrosporfilos,queumaestruturaespiralada,ondesoproduzidososmicrosporngiosou
clulasmedemicrsporos.Naprimaveraosmicrosporcitossofremmeioseecadamicrosporcitossedesenvolve
numgrodeplenalado,constitudodequatroclulas,sendoduasclulasprotalares,umaclulageradoraeuma
cluladotubo.Essegrodeplencorrespondeaogametfitomasculino,queserliberadoedissipadopelovento.
Osmegastrbilosdospinheirossomuitomaioresquandocomparadoaomasculinoepopularmenteso
conhecidoscomopinha.Nomegastrbilotemseaescamaovulferacadaumaportandodoisvulosnasuaparte
superioreumaescamabractealestril,queficalocalizadanaporoinferior.Cadavuloconsisteemum
megasporngiorodeadoporumtegumentomaciocomumaabertura,amicrpila.CadaMegasporngiocontm
umsmegasporcitoouclulamedemegsporo,quesofremeiose,dandoorigemaquatromegsporo.Contudo,
somenteumdessesmegsporofuncionaleosoutrostrsmaisprximosdamicrpilalogodegeneram.O
megsporofuncionalsedivideporsucessivasmitosesoriginandoomegagametfito,ondesediferenciamos
arquegnios,geralmenteemnmerodedoisoutrsporvulo.Comaformaodotubopolnicohumadiviso
mitticadaclulagenerativa,queiroriginaraclulaestrileaclulaespermatognica.E,seguida,poucoantes
deotubopolnicoatingirogametfitofeminino,aclulaespermatgenadividisepormitoseeoriginaasduas
clulasespermticas,completandoassimoamadurecimentodogametfitomasculino.
Comapolinizao,otubopolnicoatingeaoosferaesuasmembranasfundemse.Umadasclulasespermticas
https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 5/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

degenera,eoncleodaoutrasefundeaoncleodaoosfera.Normalmentesofecundadasasoosferasdetodos
osarquegniospresentesnomegagametfitoedoisoutrszigotoscomea,asedesenvolver.Namaioriadas
vezes,ocorreapenasdeumembrioconseguircompletarodesenvolvimento,nutridopelasclulasdogametfito
femininoaoseuredor.
Otegumentodovuloconsistedetrscamadascelulares,umadasquaisendureceeoriginaacascadasemente.
Quandoestasementeamadurece,oembrioemseuinteriorjapresentaprimrdiosderaiz,cauleeoitofolhas
embrionrias,denominadasdecotildones.Nesseestgio,asementedesprendesedoestrbilofemininoecaino
solo,ondegerminar.

Ciclodevidadasgimnospermas,tendocommodeloopinheiro(gneroPinus)

Angiospermas
Comamaiordiversidadedeespciesemaiordistribuionavegetaomundial,asAngiospermas(dogrego
angion=vaso,esperma=semente)socaracterizadaspelapresenadefloresefrutos.Aolongodahistria
evolutiva,asAngiospermassoumgrupodeplantascomsementesqueapresentamcaractersticaspeculiares:
flores,frutosecaractersticanoseuciclodevidaquesoprpriasdogrupo.AcreditasequeasAngiospermas
atuaissotodasdescendentesdeumancestralcomum,possivelmenteumantigointegrantedasGimnospermas.
Hduasgrandes,asMonocotiledneas,comcercade90.000espcieseasEudicotiledneas,compelomenos
200.000espcies.Asmonocotiledneasincluemplantascomogramas,lrios,ris,orqudeasepalmeiras.
Enquanto,aseudicotiledneassomaisdiversificadaseincluemaproximadamentetodasasrvoresearbustosque
conhecemos,excetopelasconferasestudasacima.
AssimcomoasPteridfitaseGimnospermas,asAngiospermastambmpossuemoesporfitocomofase
duradoura,aplantaemsi.Osgametfitosreduzidos,assimcomonasGimnospermas,tambmsedesenvolvem
sobreoesporfito,squeagoraemestruturasreprodutivasespecializadasasflores.Asfloresexibemuma
diversidadedeformas,tamanhos,texturas.Haindaasqueestoagrupadasdediversasformas,formando
verdadeirosbuqusnaturais,sendodenominadosdeinflorescncias.Oeixodainflorescncia,queaconectacomo
cauledenominadodepednculo,enquantoqueoseixosdasfloresindividuaisdeumainflorescnciaconhecido
comopedicelo..
Aflorumaestruturaespecializadamuitaspossuemfolhasfrteisprodutorasdeesporngiosefolhasestries,
quenoproduzemesporos.Umaflorcompletaapresentaquatroconjuntosdefolhasespecializadas,cadaumdeles
constituindoumverticilo.Osverticilosfloraisso:

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 6/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

Oandroceu(dogregoandros,homem,eoikos,casa)oconjuntoefolhasfrteisformadorasdogrodeplen.Ele
formadoporunidadesdenominadasdeestames.
Cadaestameconstadeduaspartes:FileteumfilamentolongoquefixanabasedaflorAnteraumadilataona
pontadofileteeondesoproduzidososgrosdeplen.
Ogineceuformadopelafusodefolhasmodificadas,chamadascarpelosoufolhascarpelares.Essaestrutura
quemelhordefineaflor.Eleapresentaumaporobasaldilatada,quecorrespondeaoovrio(nointeriordoqual
estosvulos)eumaporoalongadachamadadeestileteuneoovrioaoestigma,poroapicaldogineceu.

Diagramafloraldeumaangiosperma.

Adiversidadedeformasdasflorespermitiumecanismosdiversificadosdepolinizao.Provavelmenteogrande
sucessodasAngiospermasestligadocoevoluoentreasfloreseospolinizadores.Enquanto,nas
Gimnospermasapolinizaoocorreapenaspelovento,nasAngiospermas,almdapolinizaopelovento
(anemofilia)oupelagua(hidrofilia),temseapolinizaofeitapelosanimaiscomoinsetos(entomofilia),aves
principalmenteosbeijaflores(ornitofilia)emorcegos(quiropterofilia).Htambmmuitasespcieshermafroditas,
quepossibilitaaautofecundao.
Contudo,htambmmuitasespciesvegetaisquedesenvolverammecanismodificultamaautofecundao,comoa
formaodegrosdepleneoosferasempocasdistintas,issopossibilitaafecundaocruzada,ouseja,entre
floresdiferentes,enormalmente,asplantaspolinizadasporanimaisapresentamptalas.

CicloreprodutivoDASANGIOSPERMAS
Nasanterasestoosesporngios,ondehaveraformaodeesporospormeiose.Cadaesporocompostopor
clulahaplideeenvoltoporrevestimentorgido,iniciaaformaodogametfito.Formamseduasclulas:a
vegetativaeageradora.Oconjuntoformadoporessasclulasprotegidaspelorevestimentoexternorgidoogro
deplen,eesteabrigaogametfitomasculinoimaturo.
Noscarpelos,cadaesporngioprotegidoporumtecidoderevestimentochamadotegumentoeoconjunto
esporngiomaistegumentochamadodevulo.Noesporngiofemininohformaopormeiosedeapenasum
esporohaplidefuncional,quesedivide,dandoorigemaogametfitofeminino.Esteformadoporoitoclulas,
sendoqueumadelasaoosferaeoutrasduaschamadasdencleospolares.

Quandoocorreafecundao,ogrodeplenprendeseaoestigmadaflor.Oestigmaproduzsubstnciaviscosa
quefacilitamaadernciadogrodeplen.Quandoogrodeplenumedecidopeloestigmacomeaa
germinarformandootubopolnico,quepenetranoestileteemdireoaoovrio,ondeestovulo.Oncleoda
clulavegetativa,dogrodeplen,degeneraeaclulageradorasofredivisomittica,dandoorigemadois
ncleosespermticos.Estessoosgametasmasculinos,eotubopolnicoogametfitomasculinomaduro.
Quandootubopolnicoatingeovulo,umdosncleosespermticosuneseoosfera,dandoorigemaozigoto
diplideeoutrosefundecomosdoisncleospolares,dandoorigemaumncleotriplide(3n).Essauma

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 7/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

caractersticaexclusivadasAngiospermas,aduplafecundao.Ozigoto(2n)dorigemaoembrio,quedar
origemaoutroindivduodiplide(esporfito)eoncleotriplidedarorigemaoendospermaoualbmen,quea
reservanutritivadoembrio.Odesenvolvimentodoembrio,doendospermaedemaispartesdovuloformaa
semente.

Ciclodevidadasangiospermas

MorfologiaVegetal
Assimcomons,asplantastambmpossuemrgosraiz,caule,folha,flor,frutoesementeeoramoda
botnicaresponsvelporestudarcadargo,bemcomosuasparticularidadesamorfologiavegetal.Esses
rgossoformadosduranteagerminaodasementedevidodivisodasclulasmeristemticasapicaisdaraiz
edocaule.Observaraplantapordentro,ouseja,analisaraformaefunoanatmicadecadatecidoentendendo
comoessesrgossoconstitudosalgomaiscomplexo,equefogeaoescopodessaapostila.Noentanto,
necessriocompreender,mesmoquedeformasucinta,comoumasementepodetornaseumafrondosarvore.
Ocrescimentoefetivadopelacombinaodedivisoeexpansocelular,sendoosmeristemasapicaisdaraize
docauleresponsveisporessadiviso.Asclulasdomeristemaquesemantmemcontnuadivisoso
chamadasdeiniciais.Asclulasiniciaissedividemdetalforma,queumadasclulasirmspermaneceno
meristemacomoinicial,enquantoaoutrasetornaumanovacluladocorpoouderivada.Essasclulasderivadas,
porsuavezvodividirseprximoaosmeristemasantesdeocorreadiferenciao,processopeloqualasclulas
queanteseramidnticastornamsediferentes,formandoassimostecidos.
Essaorganizaodosprocessosdedivisoresponsvelpelocrescimentocontnuodasplantas,quedecerta
formaimprescindvelparaainteraoplantaambiente,favorecendoocrescimentoderamosfoliaresemdireo
luz,oalongamentodasrazesnabuscaaguaenutrientes,formaodasflorescomoatrativoparaapolinizaoe
produodefrutosesementesparaadisperso.Dessaforma,paraentendermosadiversidadeeas
particularidadesdamorfologiadessesrgosvamosestudlosseparadamente.

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 8/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

Estruturageraldeumaplanta,mostrandoaraizeocauleemdesenvolvimentoprimrio.Notequetodasaspartes
daraizedocaulesoderivadosdadivisocelulardomeristemaapicaldaraizedocaule.AdaptadodeSimpson
Michael(livroPlantSytemtics,2006).

GerminaodaSemente:doembrioaplantaadulta
Aformaodoembrioessencialmenteamesmaparatodasasangiospermas,comeandooprocessocom
sucessivasdivisesdozigotonointeriordosacoembrionriodovulo(verciclodevidadasangiospermas)..Em
todososestdiosdeformao,oembriorecebeumfluxocontnuodenutrientesdaplantameaostecidosdo
vulo,issopermiteumacmulodereservasnutricionaisnoendosperma,formandooscotildones.Nas
extremidadesopostasdoeixodoembrioestoomeristemaapicaldocauleedaraiz,responsvelpelasdivises
celulareseocrescimentodoembrio.
Osistemacaulinarembrionriopodeserdivididoemduaspartes,sendoumaconstitudapeloeixocaulinar
denominadodeepictilo,comumaoumaisfolhaseomeristemaapicalacima(epi)doscotildones.Eaoutracom
oeixocaulinarabaixo(hypo)doscotildonessendoconhecidocomohipoctilo.Naextremidadeinferiordo
hipoctilopodeocorrerumaraizembrionriaouradcula,comcaractersticastpicasderaiz.Aformacomoo
sistemacaulinaremergenasementeduranteagerminaovariacomaespcie,sendoconhecidosdoistiposde
germinao:aepgea,naqualoscotildonessoelevadosacimadosolo,eahipgeanaqualoscotildones
permanecemabaixodosolo.Nocasoomilhoocoleptiloempurradoatasuperfciedosolo,ondeapareceas
primeirasfolhas.
Nodecorredagerminaoasreservasnutricionaissodigeridaseosprodutosrealocadosparaodesenvolvimento
eestabelecimentodanovaplanta,queagoraapresentaseusrgosdefinidos:raiz,cauleefolhas(rgos
vegetativos)flor,frutosenovassementes(rgosreprodutivos).

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 9/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

AGerminaodasementedefeijo(Phaseolusvulgaris)dotipoepgea.BGerminaodasementedemilho(Zea
mays)dotipohipgea.AdaptadodeRaven,BiologiaVegetal(2007).

Raiz
Asrazes,normalmente,tmcomofunoafixaoeabsorodesaisminerais.Sorgossubterrneos,
aclorofilados,comramificaes,eoriginadosnaradculadoembrio.Nopossuemgemase,portantono
possuemnseentrens.Algumassocapazesdearmazenarreservasnutritivas(cenoura,nabo,beterraba,
rabanete,mandioca,batatadoceetc.).Hdoistiposdesistemasradiculares:sistemaaxial(oupivotante),comuma
raizprincipal,comumamuitasplantaseudicotiledneas(cenoura,alface)esistemafasciculado,quenopossui
raizprincipal,formandoumemaranhadoderazes,comumnasmonocotiledneas(cebolinhaemilho).Naestrutura
tpicadaraizpodemsereconhecidasasseguintesregiesquandoseolhadopiceparaabase:
Zonameristemticaficaprotegidaporumacamadadeclulas,acoifa,queprotegeapartemaissensveldaraiz
ondesedoasdivisescelulares.
Zonadealongamentooudistensoondeasclulasrecmdivididasaumentamdetamanhoeempurramaponta
daraizsoloadentro.
Zonadematuraoondeostecidosdaraizsediferenciameondeselocalizamosplosabsorventes.
ZonaderamificaesAregioentrearaizeocauleazonadetransio,ocolo.

Asrazesdemuitasplantaseudicotiledneasapresentamespecializaesqueaspermiteclassificlasem
diferentestipos:
Razesescoras(ouraizsuporte)sorazesquesedesenvolvemapartirdecertasregiesdocaule,etemcomo

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 10/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

funoaumentarasustentaodaplantaemsolospoucofirmes.Ex:milho

Razesrespiratrias(oupneumatforos)sorazesprojetadasparaforadosoloesoadaptadasarealizaode
trocasgasosasemambientepoucooxigenado,comoosdosmanguezais.Ex:espciesdogneroAvicennia
(manguesiribaoumanguepreto).

Razesareascrescemexpostasaoareapresentamumrevestimentochamadodevelame,queumaepiderme
multiestratificadacapazdeabsorveraumidadedoar.Ex:orqudeas.

Razessugadorasapresentaumaestruturadenominadadehaustrio,responsvelfixaoeextraode
alimentos(seivaelaborada)daplantahospedeira.Ex:cipchumbo(Cuscutasp.).

Razestabularesatingemgrandedesenvolvimentoeapresentamoaspectodetbuasperpendicularesaosolo,
dandoaplantamaiorestabilidade.

ARaizpivotante.BRazesadventcias.Craizsuporte.DRazessugadoras,comoshaustrios.ERaiztuberosa
daespcieRaphanussativus.FRaiztabulardaespcieFicusrubiginosa.G.HRazesrespiratrias,tambm
denominadasdepneumatforosdaespcieAvicenagerminans,tpicademangue.AdaptadodeSimpsonMichael(
livroPlantSytemtics,2006)

Caule
Ocaulereconhecidocomoaparteareadovegetalequesustentaasfolhas,floresefrutos.Temasfunesde
transportar,sustentao,armazenamentodereservasnutritivasedereproduovegetativa(assexuada).Oscaules
soconstitudosporumaregioapicaloumeristemtica,responsvelpeloseudesenvolvimento,aregiodosns,
ondesedesenvolvemasfolhaslateralmente,earegioentreosns,semfolhas,denominadasentrens.
Assimcomoasrazes,oscaulestambmpodemserclassificadosemtrstiposbsicos:subterrneos,areosou
aquticos.Osrepresentantesmaisconhecidosdoscaulesareosso:troncos,estipes,colmosehastes.Hainda
oscaulesvolveis,quesorelativamentefinoselongos,sendodenominadosdevolveistrepadoreserastejantes.
Oscaulessubterrneossoresponsveispeloarmazenamentodereservasnutritivasparaaplanta,especialmente
amido,sendomuitoutilizadopelohomemnaalimentao,porexemplo:osrizomas,quecrescemgeralmente
horizontalaosolo,emitindobrotosareosfoliareseflorferos,assimcomorazes,comonocasodasbananeirasos
tubrculosquecaracterizamseporserumcaulequearmazenagrandequantidadedereservanutritivacomoo
amido,tendocomprincipalexemploabatatainglesaeporfimosbulbosquesoformadosporumeixocnicoque
constituioprato(caule),dotadodegemaerodeadoporcatafilos,quesofolhasreduzidascomoexemplodebulbo
temosoalho,ondeosdentessodenominadosdebulbilho,eacebola,sendoapartecomestvelfolhas
modificadas,denominadasdecatafilossuculentos.
Existemoutrasadaptaesdoscaules,comoasgavinhas,queseenrolamajudandoaprenderplantastrepadeiras,
porexemplo,chuchuemaracujoscladdios,quesocaulesverdesdesprovidosdefolhas,suculentoseque
armazenamgua,umexemplocomumsooscactoseosespinhosquesoformaespontiagudasoriginadasa
partirdocaule,porexemplo,osespinhosalaranjeira.

Folha
Afolhageralmenteumrgolaminarformadoportecidoclorofilado,normalmentecomumanervuraprincipale
nervurassecundrias,quesooslocaiscomfeixesdexilemaefloema,porondeocorremastrocasgasosascomo

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 11/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

meio(fotossntese,respirao,transpirao).Afolhaorgoqueapresentaamaiordiversidadedeformas,
sendoistoumreflexodasadaptaesaosdiferentestiposdeambienteemelasvivem.Nafolhapodemse
identificartrspartesbsicas:
Limboaporolaminardafolha
Pecoloumahastecilndricaqueprendeolimboaocaule.
Bainhaumadilataodopecoloqueinserenoramo.
Algumasfolhasapresentam,nabasedopecolo,umpardeprojeesfilamentosasoulaminares,denominadasde
estpulas.

Osdiferentestiposdelimboedeestruturafoliarespermitediferenciarasfolhasdasmonocotiledneas,que
apresentamumlimonodividido,sendoporissodenominadodefolhassimples.Enquanto,algumasdicotiledneas
basaiseeudicotiledneaspodemsersimplesoucompostas.Nasfolhascompostas,olimbodivididoemfololos
estesserenemparaformarumpecolocomum,queligaafolhaaoncaulinar.
Asvariaesnaestruturadasfolhassoinfluenciadasprincipalmentepelohabitat,podendoatmesmoser
caracterizadadeacordocomoomeionaqualestinserida.Asplantasquerequeremambientesquenosejanem
seco,nemmuitomidosoconhecidascomomesfitas.Enquanto,asquerequeremumgrandesuprimentode
guaoucrescemparcialoucompletamentesubmersassodenominadasdehidrfitas,eporfim,hasplantasque
sobrevivememhabitatsridosesemiridossocaracterizadascomoxerfitas.Apesardasdiferenasnasformas
emcombinaocomostiposecolgicos,asfolhassoespecializadascomorgofotossinttico.
Almdeserumdosprincipaisrgosresponsvelpelafotossnteseemmuitasplantas,asfolhasadaptarama
outrasfunes,comodefesacontraherbvoros,fixaoemsuperfcies,atraodepolinizadoresenutrio.Nos
cactos,asfolhasforamtransformadasemespinhosparadiminuirasuperfciedecontatoeevitaraperdadegua,e
emalgumastrepadeirasasfolhasoupartesdelassotransformadasemgavinhas,quepermiteafixaodaplanta
nosuporte.Asfolhastambmpodemdesempenharopapelderazesnaabsorodenutrientes,comoocasode
algumasbromlias,emqueasfolhasabsorvemguaeminerais,ealgumasplantascarnvoras,ondeasfolhasou
partedelassotransformadasemarmadilhasparacapturarinsetosquesoanimaiscapturadossodigeridospor
clulasespecializadasdasfolhas.Existemtambmasbrcteas,quesofolhasmodificadas,geralmentecoloridas,
encontradasnasbasesdoreceptculofloral,exercendoopapeldeatraoparapolinizadores.

AGavinhadaespcieLathyrusvestitus.BFolhasmodificadasemespinhosendurecidosdeumcacto.CBrcteas
dogneroBougainvillea.DFolhasinsetvorasdaespcieDionaeamuscipula.

FisiologiaVegetal:entendendocomoasplantasfuncionam
RespiraoeFotossntese:facesdeumamesmamoedaNotpicoacimafoiapresentadoadiversidadedeformas
dasfolhas.Mas,agoravamosentrarnomundocelulareconhecerosorgnulosenvolvidosnafotossntese
(cloroplasto,mitocndrias)easetapasbioqumicasdesseprocessoquemovimentaavidanoplanetaTerra
Afotossntese(cloroplastos)earespirao(mitocndrias)soduasatividadesmetablicasdistintas,masmuito
relacionadas.Enquantonafotossnteseaenergialuminosatransformadaemenergiaqumica,havendo,portanto
aproduodeenergianaformadeATP,narespiraohumconsumodaenergiaqumicaarmazenadaparao
desempenhodeoutrasfunesmetablicas.Nafotossntese,ogscarbnico(CO2)ligadogua,formandoos
acareseabsorvendoenergialuminosadosol.Assim,oacarformadoumaformadearmazenarenergia
qumica.Narespirao,essaenergiaqumicautilizadanasuaoxidao,consumindooxignioeregenerandogs
carbnicoeguaumcicloenergticodoqualnsfazemosparte,chamadociclodocarbono.

Fotossntese
oprocessodeconversodaenergialuminosaemenergiaqumica,eleconsistebasicamentenaproduode
substnciasorgnicas(carboidratos)apartirdedixidodecarbono(CO2),gua(H2O)eenergialuminosa.
Vejaaequao:
12H20+6CO2C6H12O6+6H20+6O2

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 12/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

Asplantasverdesnosoosnicosorganismoscapacitadosarealizarfotossntese.Organismosprocariontese
eucariontesunicelularesecoloniaissotambmcapazesdefixarcarbonopelaviafotossinttica.Vriasalgastais
comoasdiatomceas(Chrysophyta),algasverdes(Chlrophyta),algasmarrons(Chryptophyta),euglenas
(Euglenophyta)podemrealizarafotossntese.Maisdametadedaproduoanualglobaldecarbonodabiosfera
terrestredevidaaestesmicroorganismosfotossintetizantes.Almdisto,outrosmicroorganismosprocariontestais
comoascianobactriasevriasfamliasdebactrias,taiscomoasbactriassulfurosaspurpreas,podemtambm
realizarafotossntese.
Ascianobactriassoencontradaspraticamenteemtodososambientesaquticosprincipalmentenaregio
tropical.Elassotalvezosorganismosmaisautosuficientesqueseconhece,poisalmdefixaroCO2sotambm
capazesdefixaronitrognioatmosfrico.Microcystisaeruginosaumimportanterepresentantedestegrupo,que
ocorreemmuitolagosricoemnutrientesnaregiotropicalAfotossnteseocorreemtodososorganismosque
possuemclorofila.Aclorofilaumpigmentoverdequeabsorveluzcommaioreficincianoscomprimentosdeonda
correspondentesaoazuleaovermelho,utilizandoosparaafotossntese.Oscomprimentosdeonda
correspondentealuzverde,praticamentenosoutilizados,sendorefletidos.Valeressaltarqueaclorofilaverde
exatamenteporquerefleteessacor.

Existemvriostiposdeclorofila,sendoqueasprincipaisso:
Clorofilaaocorreemtodososorganismosfotossintetizantes,comexceodasbactriasfotossintetizantes,pois
estaspossuemopigmentobacterioclorofila,queabsorvecomprimentosdeondacorrespondentesaoinfravermelho
Clorofilabocorreemtodasasplantasterrestresenasalgasverdes
Clorofilacocorrenasalgaspardasenasdiatomceas
Clorofiladocorrenasalgasvermelhas.

Almdasclorofilas,existemoutrospigmentosenvolvidosnaabsorodeluzduranteafotossntese.Entreestes
estooscarotenos,asxantofilaseasficobilinas.Paraentendercomoessespigmentosabsorvemaluzvindadosol
necessrioentenderoquevemaserLuz.

Luz:conceitosbsicos
Aluzcorrespondeaumapequenafraodoespectroeletromagnticoqueconseguimosobservar,poisisso
correspondeaocomprimentodeondadoespectroquesensibilizaosnossospigmentosvisuais.Comotodaonda
eletromagntica,aluztemumcomportamentoduplo,horaassumindopropriedadesondulatrias,horaassumindoa
propriedadedepartculas.Asunidadesoupacotesdeenergiadaluzsodenominadosdeftons.Aenergiado
ftoninversamenteproporcionalaocomprimentodeonda.Assimftonscomenergiaelevadapossuem
comprimentosdeondamuitocurtos,taiscomoospresentesnosraiosUVB,quesoextremantesprejudiciaisaos
seresvivos,poisatingemmolculasorgnicasdasclulas,earrancameltronsdesuaestrutura.Enquanto,os
ftonsdecomprimentodeondamaislongos,nafaixadoinfravermelho,tmumbaixonvelenergtico,assim
podemexcitaraseltronsentreosorbitaiseletrnicosdasmolculaspromovendoreaesqumicas(reaes
fotoqumicas)econseqentementereaesbioqumicas.

FotofosforilaoeproduodeATP
Oprocessodefotossntesepodeserdivididoemtrsetapas:
Aetapafotoqumica,dependentedaenergialuminosaparaaproduodeNADPHeATPnacadeiatransportadora
deeltronsetapadifusivaresponsvelpelaentradadeCO2nasfolhasatravsdosestmatosebioqumicaque
responsvelpelafixaodeCO2pelasaodeenzimascomaarubiscoeautilizaodoATPeNADPHna
formaodoscarboidratos(sacarose).
AfotofosforilaooprocessoqueenvolveaproduodeATPutilizandoaenergiaprovenientedaluz.Nafase
claraoufotoqumicacaracterizadapelaabsorodeluzpelasclorofilas,fotlisedaguaesntesedeadenosina
trifosfato(ATP).Estaetapaocorrenaspartesclorofiladasdoscloroplastosquesoaslamelaseosgrana.

Fotlisedagua
Sobaaodaluz,aguadecompostaliberandooxignio(O2)ehidrognio(H+).Ooxignioliberadoparao
meioambientecomoumsubprodutodafotossnteseeohidrogniocaptadoporumasubstnciaaceptorade
prtons,oNADP(nicotinamidaadeninadinucleotdeofosfato).Formase,assim,oNADPreduzido,representado
pelasiglaNADPH2.Estasntesechamadadefotofosforilaoacclica.

AbsorodeluzesntesedeATP

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 13/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

AcaptaodeluzpelasplantasocorredevidoapresenadeumafamliadeprotenasdenominadasdeLHCIe
LHCII,quefuncionamcomoverdadeirasantenasnacaptaoetransfernciadessaenergiaaoscentrosde
reaes,formadosporclorofilaespeciaisdenominadasdeP680eP700,oufotossitemaII(PSII)efotossistemaI
(PSI)respectivamente.OfotossistemaIabsorvepreferencialmentealuznafaixadovermelhocomcomprimentode
ondade680nm.EnquantoofotossistemaIIabsorvealuznafaixadovermelhodistantecomocomprimentode
ondade780nm.
Nasequnciadepigmentos(carotenides,clorofilabeclorofilaa)aenergiatransferida,sendoqueaclorofilaem
seuestadodemenorenergia,absorveosftonsefazumatransioparaoestadomaisenergticoouexcitado.A
distribuiodoseltronsnamolculaexcitadadecertaformadiferentedadistribuiodamolculanoseuestado
base,poisquandoexcitadaaclorofilaextremamenteinstvelerapidamenteliberapartedasuaenergiaparao
meionaformadecaloreaoutrapartetransfereparaocentrodereao(PSIIouPSI).Osdoisfotossistemasesto
ligadosacadeiatransportadoradeeltrons,ondeasreaesdequmicasdeoxidaoereduolevamao
armazenamentodeenergianaformadeATPeNADPH

Canalizaodaexcitaodosistemadeantenaemdireoaocentrodereao.Fonte:TaizeZeiger(livroFisiologia
Vegetal,2004)

Osftonsquesaramdocomplexoantenaexcitamoscentrosdereao(P680paraoPSIIeoP700paraoPSI)e
ejetameltrons.Oeltronpassa,entoporumasriedecarreadores,eeventualmente,reduzoP700(paraos

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 14/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

eltronsvindosdoPSII)ouNADP+(paraoseltronsvindosdoPSI).Assim,todososprocessosqumicosque
perfazemasreaesluminosasdafotossntesesorealizadospor4principaiscomplexosproticos:fotossistemaII,
ocomplexocitocromob6f,fotossistemaIeATPsintase.Essescomplexosestoinseridosnamembranados
tilacidesparafuncionardaseguinteforma:
OfotossistemaIIoxidaaguaaO2nolumedotilacideeduranteesseprocessoliberatambmprtons(H+).
Ocitocromob6fatuacomumpontodetriagem,ejetandoosprtonsparaolumeetransferindooseltronsparaa
plastocianinaeposteriormenteparaaPSIOfotossistemaI(PSI)reduzoNADP+aNADPHnoestromapelaao
daferrodoxina(Fd)edaflavoprotenaferredoxinaNADPredutuase(FNR).
AsntesedeATPocorrepelapassagemdeprtons(H+)atravsdamembranadotilacides.Osprtonsse
deslocamdoestromaparadentrodotilacide,ondeseacumulam.ComoexcessodeH+nointeriordostilacides
humadifusoparaoestroma.EssasadafeitaporummotormolecularqueocomplexoATPsintetase,que
girarcomoapassagemdosonsH+,levandoaproduodeATP.

Transfernciaeeltronseprtonsnamembranaotilacidefeitaporquatrocomplexosproticos.Agua
oxidadaeosprtons(H+)soliberadosnolumepeloPSII.OPSIreduzoNADP+aNADPHnoestroma,pormeio
daferredoxina(Fd)edaflavoprotenaferredoxinaNADPredutase(FNR).Osprtonssotambmtransportados
paraolumepelocomplexocitocromob6fecontribuemparaogradienteeletroqumico.Taisprtonsnecessitam,
entodifundirseataenzimaATPsintase,ondesuadifusoatravsdogradientedepotencialeletroqumicoser
utilizadaparasintetizarATPnoestroma.Aplastoquinonareduzida(PQH2)eaplastocianinatransferemeltrons
paraocitocromob6feparaoPSI,respectivamente.Aslinhastracejadasrepresentamatransfernciadeeltronse
alinhacontnuarepresentamomovimentodeprtons.Fonte:TaizeZeiger(LivroFisiologiaVegetal,2004)

Ciclodaspentoses:ciclodeCalvinBenson
AetapabioqumicadafotossnteseconstitudapelasreaesenzimticasdefixaodeCO2esntesede
acares(representadospelasacarose).EssaetapamovidapeloATPepelopoderredutorgeradosduranteo
processofotoqumico,nacadeiatransportadoradeeltrons,estudadaacima.OciclodeCalvinBensonpodeser
divididoemtrsfases:acarboxilativa,aredutivaearegenerativa.
1.FasecarboxilativaCompreendeareaocatalisadapelaenzimaRibulose1,5bisfosfato,conhecidacomo
rubisco.CadamolculadeCO2fixadapelarubiscodorigemaduasmolculasde3fosfoglicerato(3PGA).Cada
molculade3fosfogliceratocorrespondeaumavoltanociclodeCalvin!
2.FaseredutivaO3PGAconvertidoagliceraldedo3fosfato(3PGald)atravsdeduasreaesqueutilizam
oATPeoNADPHproduzidosnaetapafotoqumicadafotossntese.O3PGaldoprimeirocarboidratogeradono
ciclo.
3.Faseregenerativaocorreapartirdaformaodogliceraldedo3fosfato(3PGald).Essemonossacrdeo
reversivelmenteconvertidoemDiidroxiacetonafosfato(DHAP)atravsdaenzimatriosefosfatoisomerase.Osdois
acaresfosfato,contendotrscarbonos,sodenominadostriosesfosfato(trioseP).Umasriedereaes
enzimticasinterconvertemacaresfosfatodetrs,quatro,cincoseisesetetomosdecarbono,eregenerama
molculareceptoraprimriadeCO2,aribulose1,5bisfosfato.

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 15/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

CiclodeCalvinoperandonastrsfases:(1)carboxilao,emqueoCO2covalentementeligadoaumesqueleto
decarbono,(2)reduo,ondeocarboidratoformadocomgastodeATPedosequivalentesredutoresnaforma
deNADPH,e(3)regenerao,etapanaqualoaceptordeCO2ribulose1,5bisfosfatoreconstitudo.Fonte:Taize
Zeiger(livrodeFisiologiaVegetal,2004).

HormniosVegetais.
Oshormniosvegetaissosubstnciasorgnicas,queatuamnocrescimentoenodesenvolvimentodasplantas.
Entendeseporcrescimentooaumentoemvolumedovegetaldecorrentedasdiversasmultiplicaescelulares,
enquantoodesenvolvimentoimplicaaquisiodenovasestruturasquecapacitamovegetaladesempenharum
conjuntodeatividadesquelheproporcioneasobrevivnciaeperpetuao.
OsprincipaisfitormniossoasAuxinas,Giberilinas,Citocininas,cidoAbscsicoeEtileno.Elesapresentamefeitos
diversos,dependendodolocalondeatuam,doestgiodedesenvolvimentodorgoedesuaconcentrao.

Auxinas
Aprincipalauxinaocidoindolactico(AIA).Eleproduzidoporclulasmeristemticasapartirdoaminocido
Triptfanonosseguinteslocais:
Gemaapicaldocauleedaraiz
Folhasjovens
Frutos
Sementeemdesenvolvimento.
OAIAsintetizadoprincipalmentenagemaapicaldocauleetransportadodemodopolarparaaraiz,onde
promoveroalongamentocelulareconseqentementeocrescimentocelular.

AaodaAIAemrgosvegetais
Deummodogeralaauxinapromoveocrescimentoporalongamento,sobretudoporaumentaracapacidadede
extensodaparedecelular,estecrescimentodaraizedocauledependedaconcentraodohormnio,poisuma
concentraomuitoelevadainibeocrescimentocelulare,portanto,ocrescimentodosrgos.

Raizecaule
AsrazessogeralmentemuitomaissensvelaodaAIAdoqueoscaules.Issosignificaqueaconcentraode
AIAexigidapelasrazesinferiorqueaconcentraodeAIAexigidapeloscaules.Porisso,concentraestimas
paraasrazes,noprovocamocrescimentodoscaules,porfaltadeAIA.Emcontrapartida,concentraotimade
AIAparaocauleinibefortementeocrescimentodasrazes.

Dominnciaapical
OAIAproduzidopelobrotoapicalinibeodesenvolvimentodosbrotoslateraispormquandoretiradoobroto
apical(poda),cessaainibioeosbrotoslateraisdespertamecomeamacrescerformandoramos,folhasou
flores.

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 16/17
11/03/2015 Estudando:ENEMBiologiaCursosOnlineGrtis|PrimeCursos

Folhas
OAIAcontrolaapermannciadafolhanocauleousuaqueda(absciso)deummodogeralquandoa
concentraodeAIAformaiorquenocaule,afolhapermaneceunidaaocaule.QuandoaconcentraodeAIAna
folhaficarmenordoquenocaule,afolhasedestacaecai.

Frutos
Nestecaso,comoocorrecomafolha,oAIAcontrolaapermannciaouquedadosfrutos(absciso).Asauxinas
quandoaplicadasartificialmentenosfrutosefolhasevitamsuaqueda.

Estacas
Socaulescortadosdosvegetaisosquaisplantadossocapazesdeoriginarnovasplantas.Quandoseaplica
auxinanabasedeestacas,obtemosumenraizamentomuitomaisrpido.

Flores
Aaplicaoartificialdeauxinasemfloresnofecundadascapazdeprovocarapartenocarpiaisto,o
desenvolvimentodoovrioeconseqentementeobtenodefrutosdesprovidosdesementes.

GIBERELINAS
Asgiberelinasinduzemummarcantealongamentodeentrensemalgunstiposdeplantas,comoemespciesans
ouemrosetasegramneas.Outrosefeitosfisiolgicosdagiberelinasincluemalteraesnodesenvolvimentoena
sexualidadedaflorenapromoodoestabelecimentoecrescimentodofrutoedagerminaodesementes.As
giberilinas,juntamentecomaauxina,estimulamocrescimentodefrutospartenocrpicosecomacitocininaestimula
agerminaodasemente.

CITOCININAS
Ascitocininassosintetizadas:
Emrazes
Nosembriesemdesenvolvimento
EmFolhasjovens.
Ascitocininasparticipamnaregulaodemuitosprocessosdovegetal,incluindoadivisocelular,amorfognese
daparteareaedasrazes,amaturaodocloroplasto,oalongamentocelulareasenescncia.

CIDOABSCSICO
cidoabscsicosintetizadoemquasetodasasclulasquepossuemplastdiosetransportadotantopeloxilema
quantopelofloema.
consideradoumfitormnioinibidor,docrescimentoedodesenvolvimento,induzindo:Adormnciadegemasede
sementesAabscisodefolhas,floresefrutosAsenescnciadefolhas,floresefrutosOfechamentodos
estmatos.

Etileno
Oetilenoformadoemmuitosrgosdosvegetaissuperiores.Tecidossenescentesefrutosemamadurecimento
produzemmaisetilenoquetecidosjovensoumaduros.Oprecursordoetilenoinvivooaminocidometionina.O
etilenoregulaoamadurecimentodefrutoseoutrosprocessosassociadoscomsenescnciadefloresefolhas,
abscissodeflores,frutos,desenvolvimentodeplosradiculareseocrescimentodeplntulas.
Prticasagrcolasdecorrentesdosconhecimentossobreaaodoetileno.
PulverizaodofitormnioduranteacolheitaDesfolhanteIndutordeflorao
Conservaodefrutosparalongasviagens:vegetaismantidosemambientesfriosericosemCO2tmoseu
processodematuraoretardadotaiscondiesinibemaproduodofitormnio.

https://www.primecursos.com.br/openlesson/10079/102389/ 17/17

Você também pode gostar